Kabanata 47- Ang Dalawang Doña

Doña Victorina: Hindi ko malaman kung paano sila nabubuhay ditto? Kailangan ngang maging
Indio. Mga walang pinag-aralan at mapagmalaki pa. Biruin mo, nakakasalubong natin ay di
man lamang nagpupugay. Paluin mo nga ng sombrero Tiburcio at turuan ng urbanidad.
______________________________________________________________________________
Doña Victorina: (kay Doña Consolacion) Ngayon, ano ang nangyayari sa inyo Doña? Bakit ba
ako’y tinitingnan ninyo ng ganyan? Naiinggit ba kayo sa akin?
Doña Consolacion: Ako? Naiinggit sa iyo? Oo nga, naiinggit ako sa inyong kulot na buhok.
Don Tiburcio: Tara na at wag mo ng pansinin
¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬Doña Victorina: (tatabigin ang asawa) Bayaan mong turuan ko ito ng
magandang asal.
Doña Victorina: Kilalanin ninyo ang inyong kausap. Huwag ninyong ibilang na ako’y taga
lalawigan! Sa aming bahay sa Maynila ay hindi nakakpasok ang mga alperes; sukat na sila’y
mag-antay sa pinto.
Doña Consolacion: Aba! Escelentisima Señora Puput! Hindi nakakapasok ang mga alperes, ang
nakakapasok ay ang mga pilantod!
Doña Victorina: (mang iinsulto) Hoy Doña Consolacion! Ako’y nakukutayang makipag-usap sa
inyo, ang mga taong mararangal. Gusto niyo bang labhan ang damit ko? Kayo’y babayaran ko
ng mahal. Para naming hindi ko alam na kayo’y isang labandera!
Doña Consolacion: Akala mo ba’y hindi ko alam kung sino kayo at kung sino ang inyong
kasama? Nasabi na yata iyan ng aking asawa!
Doña Victorina: Bumaba ka dito! Bumaba ka ditto!

DARATING ANG ALPERES, AAWATINANG ASAWA, SUSUNOD NA DAATING SI PADRE SALVI

SA BAHAY NI DON TIBURCIO

Doña Victorina: Ngayon din ay luluwas tayo sa Maynila at haharap sa Kapitan Heneral! Pagkat
ikaw ay hindi isang lalaki! Sayang ang pantaloon mong isinusuot!
Don Tiburcio: Ngunit ako’y isang pilay.
Doña Victorina: Dapat mo siyang hamunin ng rebolber o sable! (titingnan ng Doña ang pustiso
ng asawa at bigla itong hinablot sa bibig ng asawa)

PAPASOK SA EKSENA SI LINARES

Doña Victorina: (Kay Linares) Pinsan, hamunin mo ngayon din ang alperes ng duwelo.
Maglaban kayo sa pamamagitan ng rebolber.
Linares: Bakit? (gulat)
Doña Victorina: Basta! Hamunin mo siya sa isang paglalaban ngayon din! At kung hindi ay
ipagtatapat ko sa lahat dito kung sino ka!
Linares: Ngunit Doña Victorina?
Doña Victorina: Akalain mo! Tayo’y hinahamak ng alperes at ipinahayg kung sino ka! At itong
si Tiburcio, pinabayaang siya’y maalipusta! Parang di lalaki! Ngayon din ay luluwas kami ng
Maynila! Ikaw Linares ay maiiwan upang hamunin mo sa pakikipaglaban ang alperes. Kapag
hindi mo ito nagawa, ipagtatapat ko kay Don Santiago na kasinungalingan ang lahat ng mga
pinagsasabi mo sa kanya.
Linares: Ngunit Doña victorina, maghunos dili kayo. Huwag ninyong ipaalala sa akin yan.

PAPASOK SA EKSENA SI KAPITAN TIAGO

Doña Victorina: Don Santiago, ang alperes ay hahamunin ni Linares sa pakikipaglaban’ narinig
ninyo? Kung hindi! Huwag ninyong ipakasal ang inyong anak sa lalaking ito, pagkat siya’y
duwag at di marapat na mapangasawa ni Ma. Clara.

Kabanata 49- Tinig ng Pinag-uusig

C. Ibarra: Ano po ba ang sasabihin ninyo sa akin?

Elias: Ginoo, ako po’y tagapagdala ng maraming hangarin ng sawimpalad.
C. Ibarra: Ang sawimpalad?
______________________________________________________________________________
C. Ibarra: Kung gayon, ang hinihiling ay ganap na pagbabago.
Elias: Sa paanong paraan? Ang kaunting paggalang sa karangalan ng tao sa kapanatagan ng
mamamayan, ang pagbabawas sa paggamit ng lakas at ng mga kawal sandatahan, pagbabawas
din sa kapangyarihang bigay sa hukbong ito na madaling pagbubuhatan ng kasagwaan.
C. Ibarra: Elias, hindi ko alam kung sino kayo ngunit alam kong hindi kayo pangkaraniwang
tao. Ang inyong isipan ay hindi katulad sa iba. Nauunawaan ninyo ako kapag sinabi kong ang
kasalukuyang kalagayan ng mga bagay-bagay ditto sa atin. Maaring makipag-usap ako sa
Kapitan Heneral subalit wala silang magagawa, kahit na ang mataas na punong ito, dahil wala
silang gaanong ksapangyarihan upang magpasok ng gayong pagbabago. Maging ako man sa
ganang akin ay hindi rin makagagawa ng anumang hakbang na nauukol ditto. Ngayon ko
napag-isip-isip, ang korporasyong iyan, bagamat may kasiraan, siya’y kailangan sa ngayon. Sila
ang tinatawag na masamang kailangan.
Elias: (gulat na gulat)(nanginginig ang tinig) Naniniwala ba kayo na kailangang gumawa ng
masama upang makagawa ng mabuti?
C. Ibarra: Hindi po ako naniniwala sa isang marahas na lunas na ating ginagamit kapag gusto
nilang mapagaling ang sakit.
Elias: Sa ngayon, ang ating lupain ay isang lipunang may maluwatang sakit, at upang magamot
ang pamahalaan ay nangangailangan ng mga paraang marahas ngunit kapaki-pakinabang.
Itinuturing ko pong masamang manggagamot ang isang manggagamot ang isang walang
sinisikap kung hindi sugpuin at lapatan ng lunas ang tanda ng mga sakit, Hindi po kaya dapat
ay palakasin ang katawang may-sakit at bawasan ang karahasan ng gamot?
C. Ibarra: Ang pagbabawas sa lakas ng guwardya sibil ay ilalagay sa panganib ang kapanatagan
ng bayan.
Elias: Maglalabinlimang taon na ngayon na may gwardya sibil sa baying ito, at nakita naman
ninyo na hanggang ngayon ay mayroon pa in tayong mga tulisan. Mayroon din tayong naririnig
na niananakawan ang bayan at may mga nanghaharang sa lansangan. Ang nakawan ay
nagpapatuloy . Ang kasamaan ay naririyan at malayang nakakalaya ang tunay na salarin..
C. Ibarra: Ako po ay sang-ayon sa mga kabuktutan.
C. Ibarra: Ginugulo ninyo ang isipan ko. Ipalalagay ko na kayo’y may katwiran. Subalit alamin
ninyo ang isang bagay at ito’y huwag ninyong daramdamin, sapagkat kayo’y itatanggi ko at
ituturing na kataliwasan. Tingnan ninyo kung sino ang humihingi ng mga pagbabago. Halos
lahat ay mga salarin.
Elias: Sila’y mga salairin, sapagkat ang kanilang katahimikan ay kanilang binabagabag.
______________________________________________________________________________
C. Ibarra: Ano na nga ang kanilang hinihingi?
Elias: Ang pamamalakad ng mga prayle. Ang sawimpalad ay humihingi ng lalo pang malaking
tangkilik laban sa mga prayle. Laban sa ang- aapi sa kanila, ginoo.
C. Ibarra: Nakalimot na kaya ang di- matutumbasang utang na loob ng Pilipinas sa korporasyon
ng mga prayle?
Elias: (gulat na gulat, halos di makapaniwala) Ginoo, sinasabi po ba ninyo na walang utang na
loob ang mga mamamayan?
______________________________________________________________________________

Elias: Nung tayo’y nasakop ng mga misyonero, ano ang nangyari sa lupaing ito?
C. Ibarra: Ngunit pinaniniwalaan din po ba ninyo na dahil sa mga prayle ay mapapamalagi ang
kapanatagan ng bayan?
Elias: Opo, dahil ito ang paniniwala ng lahat ng tao sa Pilipinas. Hindi ko po akalaing
magkakaroon kayo ng ganyang napakaabang palagay ukol sa pamahalaan at bayan. Isang
baying sumusunod pagkat dinaraya, at isang pamahalaan na kaya nakapag-uutos ay dahil na
rin sa pandaraya.
Patawarin ninyo ako ginoo. Pero may palagay akong ang pamahalaan ang mang mang at imbi
sapagkat ikinasisiya ang gayon. Pinasasalamatan ko po ang inyong kagandahang-loob. Saan ko
po kayo ihahatid?
C. Ibarra: Huwag po. Kailangang magpatuloy tayo ng pagtatalo upang malaman kung sino ang
may katwiran.
Elias: Ipagpatawad po ninyo. Hindi po ako mahusay manalita upang kayo’y mapaniwala ko.
Kung ako man ay nakapag-aral ng kaunti, ako naman ay isang Indio. Ang aking pagkatao ay
kahina-hinala; ganon din ang aking pangungusap. Ako ngayon ay nag-aalinlangan na sa aking
mga sariling pananalig at naniniwalang maaai ngang namamali. Aking sasabihin sa mga
sawimpalad na ang pagbibigay- tiwala sa mga tao ay ilipat na sa Diyos. Muli pinasasalamatan
ko kayo at sabihin ninyo kung saan ko kayo ihahatid.
C. Ibarra: Elias, ang inyong pangungusap ay umabot sa aking puso at nagbibigay sa akin ng
alinlangan. Hindi ako nakapag- aral sa piling n gating bayan. Ako’y sa kolehiyo ng mga Jesuita
nag- aral ng elementarya. Ako’y sa Europa lumaki. Sa mga aklat ko hinubog ang aking pag-
iisip. Gayunman, tulad ninyo ay iniibig ko ang aking bayan. Utang ko sa kanya ang aking
kaligayahan.
Elias: At ako naman, utang ko’y aking kasawian…
C. Ibarra: Opo kaibigan, alam kong kayo’y nagtitiis dahil kayo’y sawimpalad, at dahil dito’y
madilim ang inyong nakikita sa hinaharap…
Elias: Pero ang kasawian ko po ay may ibang pinagbuibuhatan. Kung alam kong ito’y
magbibigay ng kaunting katuturan ay isasalaysay ko sa inyo.
C. Ibarra: Siguro magbabago ang aking pag- aakala kapag nabatid ko ang nasabing kasawian.
Tandaan ninyo, ako’y nag- aalinlangang maniwala sa mga likhang- isip pagkat lalo akong
nananalig sa mga nangyayari.