You are on page 1of 60

1

t*¾r[my@dw
a'gufwmb'´EÅt&d,0Ho
jynfwGif;jynfyomoemjyK tvdkawmfjynhfq&mawmf
a[mMum;tyfaom pkpnf;ol\ EIwfcGef;quf

2006-ckESpf rwfvESihf{NyDvrsm;twGif; omoemjyK

orxESihf0dyóem tausmf tvdkawmfjynhfq&mawmfBuD; tar&duodkY


<ua&mufaepOf MunfndKol wynhf'um'umrsm;
\ avQufxm; awmif;yefcsufrsm;aMumihf owd
ESifh y|mef w&m;pcef;rsm; jyKvkyfcJh&mwGif umvDzdk;eD;
,m;jynfe,f? avmhpftdef*s,fvdpfNrdKU? udke0if;rAsLwD
owdy|mef a[mpOfw&m;rsm; wdkYtdrfESifh qefz&efpöudk aA;{&d,m&Sd &pfcsrefNrdKUae
udkaumif;aumif; rarmvDwdkYtdrfü jyKvkyfcJhonhf
(2006 ckESpf? rwfvESihf {NyDvtwGif; w&m;pcef;rsm;rSm ckepf&ufMuojzihf tar&duef
tar&duc&D;pOf w&m;pcef;rsm;wGif jynfaxmifpk taejzihf ajym&vQif tawmftwef
a[mMum;cJhonhf w&m;awmfrsm;) &ufMumonf[k qdkEdkifygonf/
,if; w&m;pcef;yGJrsm;ü aeYpOf q&mawmf
a[mMum;cJhonhf 0dyóemtvkyfay; w&m;awmf
trSwfpOf (2) rsm;rSm tajccHusNyD; trsm; em;vnfvG,fojzihf
rSwfwrf;vnf; usef&pfap? a,m*Drsm;vnf; t
usKd;&Sdap[laom &nf½G,fcsufrsm;jzihf a[mpOfw
&m;rsm;udk pkpnf;xkwfa0&ef qE´jzpfay:cJhygonf/
,if;qE´jzihf toHzrf;pufrsm;rS w&m;tcsKdUudk uGef
ysLwmpmpDNyD; yxrwGJudk q&mawmfxH ydkYay;vdkuf
&m q&mawmfvnf; ESpfoufoabmusNyD; 'kwd,
t&Sifauvmo (USA) wGJudk qufvufxkwfa0Edkif&ef wdkufwGef;cJhojzihf
pkpnf;wifjyonf 0rf;yrf;wom jzpfcJh&ygonf/
2007-ckESpf azazmf0g&DvrSpí t&DZdk;em;jynf
e,f? tygcsD*sef&Sif;NrdKU (City of Apache Junction)rSm
tvdkawmfjynhf Ak'¨"r®&dyfomausmif; jzpfajrmufa&;
twGuf BudK;yrf;jcif;ESifh ausmif;wdkuf zGifhvSpfjcif;
2

udpö taxGaxGaMumihf udk,fa&mpdwfyg rtm; enf;rqdk vG,fvG,fESihf w&m;awGUNyD; "r®udk em;


vyfEdkifjcif;? &yfa0;rS toHzrf;acGtcsKdU tcsdefrD vnfoGm;aprnfom jzpfygonf/
a&mufrvmjcif;wdkYaMumihf 'kwd,wGJudk pmrlacsmjzpf jrwfAk'¨vufxufawmfuvnf; tcsKdUrSm Ak'¨&Sif
vmatmif qufvuf aqmif½Guf&mü twefi,f awmfjrwf udk,fwdkifxHrS ur®|mef;w&m;&,lí? t
aESmifhaES; MuefYMumoGm;cJh&onfudk pm½IolwdkY em; csKdUrSm w&m;ppfolBuD; t&Sifom&dykwå&mpaom om
vnf cGifhvTwfEdkifrnf[k ,kHMunfygonf/ 0uBuD;rsm;xHrS w&m;&,lí "r®udk odjrifoGm;Mu
2008-ckESpfwGif tvdkawmjfynhfq&mawmfBuD; ygonf/ Ak'¨bk&m;&Sifudk,fawmfwkdifu vGJvQif om0
tar&duudk <uvmOD;rnfjzpfNyD; ,cifwpfacguf uBuD;rsm;aomfrS w&m;emyk*¾KdvfwdkY\ p½dkufrSefudk
uJhodkYyif w&m;pcef;rsm; &SdOD;rnfomjzpfí tar&d twdtus rodEdkifacs/ odkYjzpfí q&mtay:av;pm;
ua[mpOf w&m;wGJrsm;vnf; qufvuf xGuf rI? xdkxdkq&mt&SifwdkY\ w&m;enf;jzihf w&m;odjrif
vmOD;Edkifrnf[k arQmfvifhxm;ygonf/ xGufvmEdkif rIwdkYrSm rdrd\ twdwfb0 Oyedó,? yg&rD"mwfcH
atmifvnf; BudK;yrf;OD;rnfom jzpfygonf/ wdkYtjyif rdrd\tBudKufp½dkufESifh a&S;b0 aMumif;
þa[mpOf 'kwd,wGJwGif a[mpOfw&m; ig; usKd; y|mef;qufwdkYESihfvnf; oufqdkifEdkifrnfom
yk'fudk xnfhoGif;vdkufygonf/ þa[mpOfrsm;rSm jzpfygonf/ edaj*m"omraPi,fESihf taomurif;
tvdkawmfjynhf a,m*Da[mif;rsm;omru 0dyóem w&m;? rdvdE´rif;ESihf t&Sifem*odefwdkYrSm xif&Sm;
w&m;udk avhvmvkdufpm; yGm;rsm;vdkMuonfh ol onhf om"ursm; jzpfMuygonf/ rnfodkYjzpfap
awmfpif rnfolrqdk zwf½Irnfqdkygu tenf;qkH; owdy|mef0dyóem w&m;tm;xkwf&ef 0goemxkH
orxESihf 0dyóemjcm;em;csuf? owdy|mefw&m;\ Muonhf a,m*Dyk*¾Kdvfrsm;taejzihf þusrf;pmi,f
tESpfom&? rSm;wwfrSm;avh&Sdonhf usihfpOfrsm; udkzwf½Ií "r®&oudk cHpm;EdkifMurnfqdkvQif pkpnf;
ponhf tajccHoabmrsm;udk em;vnfoGm;NyD; ]t wifjy&usKd;eyfNyD[k ,lqygonf/
rSm;odvQif trSefjyif}Edkfif&eftwGuf a,medaom re yk*¾KdvfcifrS w&m;jrifwwfonhf obm0&Sdonf
odum& ESvkH;oGif;aumif; &SdMuonhf olawmfpif rSefaomfvnf; þa[mpOfü &Sif;vif; a[mjyxm;
rsm;tm; þusrf;pmi,fu ½IaxmihfwpfckrSaeí onfwdkYudk aocsmaphik zwf½INyD;vQif w&m;a[m
wpfpkHwpfckaom twdkif;twmxd vrf;ñTefrI {uef yk*¾Kdvfjrwf\ apwem arwåmESihf udk,fwdkifodtawGU
ay;Edkifrnf[k arQmfvihfygonf/ tBuKHrsm;udk em;vnfvsuf a,m*Dolawmfpifrsm;
0dyóemq&mtrsKd;rsKd; enf;vrf;toG,foG,f taejzihf w&m;vnf;jrif yk*¾Kdvfvnf; cifEdkifMuyg
jzifh avhvmvkdufpm;NyD;jzpfMuonhf w&m;cspfcif ol ap[k qE´rGef jyKvdkuf&ygonf/
awmfpifrsm;taejzihfvnf; rdrdp½dkufESihf þusrf;pm
i,fu azmfjyonhf tmabmfenf;vrf;wdkY udkufnD
rnfqdkygu tusKd;jzpfxGef;Edkifrnfom jzpfygonf/ t&Sifauvmo
jrwfAk'¨a[mawmfrlonfh r[mowdy|mefokwfawmf? tvdkawmfjynhfAk'¨"r®&dyfom
tmemygeokwfawmfponfh rl&if;okwåefrsm;udk t t&DZdk;em;jynfe,f? USA
ajcjyKíomvQif q&mt&Sifrsm; udk,fwdkif yGm;rsm;
tm;xkwf? a,m*Drsm;udkvnf; a[majym oifjyMu
jcif;jzpfí vltrsKd;rsKd; p½dkuftaxGaxG &SdMu&mwGif
rdrdp½dkufESihf udkufnDvQif rnfonfh w&m;tm;xkwf
3

"r®qdkwJh todwpfckudk ESvkH;om;xJ a&muf


atmif pdwfxJrSm jzpfay:vmatmif jzpf
ay:aeatmif yGm;rsm; tm;xkwf&w,f/
vufawGUusus ajym&&if 'DyGm;rsm; tm;
xkwfwJh w&m;xJrSm ½IrSwfaewm owdNrJae
wm[m "r®udk tm;xkwfaewmygyJ/ bm
aMumihfrsm; 'Davmufawmif tyifyef;cHNyD;
awmh "r®udk ½IrSwfae&wmvJ qdkwmudk &Sif;
vif;ay;ygtkH;r,f/
bkef;BuD;wdkY Ak'¨0g'DawG "r®qdkwmudk t
av;*½kjyKw,f? "r®udk vkdufemusihfokH;Mu
arG;aooHo&mrS vGwfajrmufa&; w,f? bmaMumihfygvJ/ aumif;NyD? vlwkdif;
rSm tdk&wJh qif;&J? em&wJh qif;&J? ao&wJh
* qif;&J? 'Dqif;&JawG[m cPwdkif;cPwdkif;
rSm xif&Sm;pGm&Sdae jzpfay:aeygw,f/ vl
umvDzdk;eD;,m;jynfe,f? avmhpftdef*s,fvdpfNrdKU wkdif; rtkdcsif remcsif raocsifMuygbl;/
udke0if; rAsLwDtdrfwGif a[mMum;onf/ 'gayrJhvJ tcsdefwef&if b,folrS wm;r&
(2006 ckESpf? rwfv)
bJ tdkem aoMu&wmyJ r[kwfvm;/ t"d
u 'DokH;ckudk qifjcifMunhfMu&r,faygh/ bm
aMumihf vlawG[m rtkdcsifbJ tkdaeMu&
]olYtoufrowfeJY? olYOpöm rcdk;MueJY/ olYtdrf&m rjypfrSm; wmvJ/ remcsifraocsifbJ emae aoae
MueJY/ vdrfr ajymMueJY/ t&ufaopm raomufpm;MueJYvdkY Mu&wmvJ qdkwmudk qifjcifokH;oyfNyD;
jrwfpGmbk&m;u avmuvlom;awGudk qkH;rawmfrlcJhyg awmh Munhfvdkufprf;yg/
w,f/ Ak'¨ñTefMum;awmfrlwJhtwdkif; 'gawGudk a&SmifMuOf
vdkufemusihfokH;NyD; udk,fEIwf pdwfudk ,Ofaus;atmif
qkH;rwm[m Ak'¨omomemyJ}
udk,frydkifvdkY
vlawG&JU pdwfxJrSm csrf;csrf;omomyJ aecsif
*** Muw,f/ tdkvJ rtdkcsifbl;? emvJ remcsif
bl;? aovJ raocsifbl;/ 'gayrJh udk,fae
"r®tvkyf csifovdk udk,fhpdwfxJu xifovdk jzpfvm
ax&0g' Ak'¨bmomt,l&SdMuwJh yk*¾Kdvfrsm; ovm; qdkawmh jzpfrvmygbl;/ b,fawmh
[m ax&0g'&JU tjrihfqkH; jzpfwJht&mu rSvJ jzpfvmrSm r[kwfygbl;/ obm0ukdu
awmh "r®qdkwJh t&mjzpfw,fvdkY rSwfxm; udk,fhudk,fudk tpdk;r&wJho abm&Sdwmudk;/
&ygr,f/ tJ'D "r®qdkwJh t&mukd tav;t udk,fhcE¨m udk,fh½kyf udk,fhemrfudk udk,frydkif
teufjyK tm;xm;Mu&y,faygh/ "r®udk ESvkH; obl;/ a[m'Dvuf&Sd xkdifaewJh cE¨mudk,f
oGif;Mu&w,f/ ½IrSwf tm;xkwfMu&w,f/ BuD;udk udk,frydkifbl;aygh/ w&m;emvdkY odae
4

wJh pdwfudkvJ udk,frydkifbl;/ avmuvl cE¨m jzpfvmNyDqdk&if tdkemao jzpftkH; rSmyJ


awGudk tNrJwrf;vkdvdkyJ obm0u w&m;jy vdkY 'Dt"dyÜm,f xGufvmygw,f/ vlYb0yJ
aeygw,f/ tdkjcif;w&m; aojcif;w&m; em jzpfap? ewfb0yJjzpfap? jAm[®mhb0yJ jzpf
jcif; w&m;awGeJY jyoaeygw,f/ 'gayrJhvdkY ap jzpfwkdif;jzpfwdkif; b0rSm 'Dtdkemaoudk
vlawG&JU pdwfxJrSm udk,fhudk,fudk tdk&vdrfh &ifqdkif awGU&vdrfhr,f/ BuKH&qkH&vdrfhr,f/
r,fvdkYawmif rawG;rdMuygbl;/ arhavsmh b,folrS rvGwfEkdifbl;/ b0eJYcE¨m jzpfwJh
NyD;aeMuw,f/ yrm'w&m;awG zkH;vTrf;NyD; yk*¾Kdvfwdkif; tkdemaou b,folrS rvGwf
awmh aeMuygw,f/ tdkemao w&m; o Ekdifygbl;/ vGwfatmif vkyfay;EdkifwJh wefckd;
abmudk vkH;0 ESvkH;roGif;bJ tm½kHig;yg;eJYyJ &SifqdkwmvJ jyifyrSm r&Sdygbl;/
aysmfarGUNyD; wu,f&SdaewJh t&Sdw&m;awGudk
arhaysmufNyD; aeMuw,f/ tdkemao vGwfzdkY
jrwfpGmbk&m;u ]tE¨Dblawm t,H aumif;NyD? w&m;bmaMumifh tm;xkwf&
avmaum = 'DavmurSm&SdMuwJh vlawG[m ovJqdkwJh tar;udk jyefNyD;pOf;pm;Munfh&if
tarSmifzkH;aew,f}wJh/ w&m;rSefudk rodbJ b0wdkif;rSm cE¨mrjzpfcsifbl;? t"dyÜm,fu
arh avsmhNyD; umr*kPf tm½kHawGeJY taysmf rtdkrem raocsifbl;? tdkemao'ku©awGu
BuD; aysmfarGUNyD; aeMuw,f/ 'gaMumifh vl vGwfajrmufEdkifzdkYtwGuf w&m;&Sm w&m;
awGudk tarSmifzkH;xm;w,fvdkY jrwfpGmbk&m; tm;xkwf&wmjzpfw,fvdkY tajz&ygw,f/
rdefYawmfrlwm jzpfygw,f/ w&my&dowfawG odxm;zdkYu igwdkY w
&m; ½IrSwfaewm[m tkdemao cE¨m'ku©
cE¨mhoHo&m oHo&mrS vGwfajrmufEdkifatmif BudK;pm;ae
vlawG[m csrf;omwpfckudkyJ vdkvm; wmygvdkY ESvkH;oGif;xm;zdkY vdkygw,f/ tdkem
awmihfww,f/ csrf;omwmudkyJ BuHpnf aoqdkwm 'DcE¨mudk,fu jzpfay:vmwJh w
pdwful;csifMuw,f/ vkyfcsifMuw,f/ 'gay &m;awGyg/ tdkw,fqdkwmvJ cE¨mudk,fxJrSm
rJh tJ'Dvdk MuHae vkyfaewkef;rSmyJ rdrdvdk&m tdkapwwffwJhw&m;&SdvdkY tdkwm? emwmao
vrf;udk c&D;NyD;qkH;atmif ra&mufbJ vl wmawGvJ 'DcE¨mudk,fxJrSm &SdaevdkYyJ/ b,f
awG[m wjzKwfjzKwfeJY tukefvkH; tkd&m em b0rSm b,fcE¨mrsKd;yJjzpfjzpf 'Dtdkemao'ku©
aooGm;MuwmygyJ/ tdkvkduf emvdkuf ao rsKd;aph &SdaerSmyJ/ 'DtdkemaorS vGwfajrmuf
vdkufeJY jzpfaeMuw,f/ 'Dwpfb0wif jzpf wJh ae&m[m edAÁmefyJ/
ovm;qdk r[kwfbl;/ 'Db0aovdkY aemuf edAÁmefqdkwm tdkemao 'ku© r&Sdbl;? tdk
b0jzpfcJh&ifvJyJ jzpf&mb0rS cE¨m jzpftkH; emaocsKyfNidrf;wJh oabm/ 'gaMumifh w&m;
rSmyJ/ cE¨mudk &tkH;rSmyJ/ cE¨m&awmh aemuf tm;xkwfw,fqdkwm tdkemao qif;&JrS
b0rSmvJyJ 'Dtwdkif;yJ tdkvkduf emvdkuf vGwfwJh edAÁmefw&m;udk odjrifatmif rsuf
aovdkufeJY tcsdefukeftkH;rSmyJ/ arSmufjyKEdkifatmif tm;xkwfw,fvdkY pdwfxJ
b0wpfckudk pOf;pm;Munfhr,fqdk&if b rSm rSwfxm;Muyg/
0cE¨mjzpfwm[m tdkemaojzpfwmyJ/ b0
5

rZÑdry#dy'g 'DtodESpfrsKd;udk Ak'¨avmif;vsm[m aumif;


tdkemaou vGwfajrmufapwJh tdkem ao pGm odjrifawmfrloGm;ygw,f/
vGwfajrmufrIqDodkY ydkYaqmifay;EdkifwJh w umrokcv’dumEka,m*qdkwm bmvJ/
&m;enf;u b,fvdk w&m;rsKd;vJvdkYqdk&if avmuvlom;awG[m ½lyg½kH tqif;? o'´g½kH
jrwfpGmbk&m;u ]rZÑdry#dy'g} wJh/ tv,f toH? *E¨m½kH teYH? &om½kH t&om?
tvwfjzpfwJh vrf;pOfeJY usihfBuH tm;xkwf azm|AÁm½kH tawGtxdqdkwJh tm½kHig;yg;eJY
vdkY&Sd&if tdkemao 'ku©oHo&mu vGwf om,mrufarmNyD;awmh b0wpfckudk tcsdef
ajrmufEdkifw,fvdkY a[mygw,f/ aumif;NyD? jzKef;NyD;awmh aemufqkH; 'Dtm½kHig;yg;eJY arGU
jrwfpGmbk&m; w&m;a[mawmh a[m½kH ajym avsmf aysmfydkufNyD; arharhavsmhavsmheJY b0
½kHoufouf r[kwfbl;/ jrwfAk'¨ udk,fwdkifvJ wpfckudk ukefvGefoGm;Muw,f/ bmw&m;rS
'DarG;aooHo&mu vGwfajrmufEkdifzdkY av; ESvkH;roGif; rdcJhMubl;/ 'gwifyJvm;qdk r
oacsFeJY urÇmwpfodef;ywfvkH; tdkemao [kwfao;bl;/ tZÑwå rdrdudk,fwGif;rSm pdwf
'ku©rS vGwfajrmufrJh w&m;udk vkduf&SmcJh uvJyJ om;pGJ orD;pGJ ypönf;pGJ OpömpGJ 'Dvdk
ygw,f/ av;oacsFeJY urÇmwpfodef; umv tpGJw&m; oHa,mZOfawGeJY aooGm;Mu
twGif; cE¨maygif;pkH ra&wGufEdkifatmif jzpf w,fayghav/ aoawmhvJ 'gawG tm;vkH;
NyD;awmh tdkvdkuf emvdkuf aovkduf? b0 xm;cJhypfcJhNyD;awmh vufcsnf; oGm;Mu&wm
wpfckjzpfvdkuf tkdvdkuf emvdkuf aovdkufeJY rsKd;yg/ 'Dvdk tm½kHig;yg;udk om,m rufarm
tcsdefumvawG ukefqkH;cJh&ygw,f/ ]tae NyD; aowJhvlawG[m umrokcv’dumEk
uZmwd oHom&H oE¨m0dóH = ra&wGuf a,m* qdkwJh tm½kHw&m;eJY epfrGef;NyD;awmh
EdkifwJh arG;aooHo&mrSm usifvnfcJh&ygNyD} aowJh vlawGvdkY qdk&ygw,f/ oHo&mu
wJh? bk&m;u/ xGufajrmufEdkifwJh tusihfudk rusihfbJ om;
aemufqkH; od'¨w¬rif;om;b0eJY awm tm½kH orD;tm½kH ZeD;r,m; tm½kHqdkwJh
xGuf? 'kuúp&d,m vlomrefwdkY usihfEdkifcJwJh umrokcv’dumEka,m* a&aMumxJrSm epf
tusihfudk ajcmufEdkifMumatmif usihfw,f/ arsmNyD; aeMuvdkufwm/
'kuú&p&d,mqdkwm vlomrefwdkY rusihfEdkif twåudvrxmEka,m* qdkwm bmvJ/
wJhtusihf/ omrefvlwdkY rusifhEdkifwJh jyif; vlawG[m tm½kHig;yg; umr*kPfw&m;eJYae
xefwJh tusihfudk usihfcJhygw,f/ bm vdkYawmh oHo&mu rxGufajrmufEkdifbl;/ tkd
aMumihf usifhawmfrlovJqdk&if tdkemao emao 'ku©u rvGwfEdkifbl;/ vGwfEdkifwJh
'ku©rS vGwfajrmufzdkY usihfwmyg/ bk&m;t enf;udk &Smr,fqdkNyD;awmh tdE´d,EdkifiHrSm
avmif;awmf[m tJ'Dvdk usihf&if;eJYyJ tpGef; wpfcsdefu jA[®PawG wpfcsKdU ynmwwf
w&m; ESpfrsKd;vdkYqdkwJh udk,fwdkifod tawGU awGygyJ? awmawmifudk csOf;uyfNyD;awmh &
tBuKHeJY &&SdwJh todESpfrsKd;udk &Sif;vif;pGm aoh&[ef;jyKNyD; w&m;usihfMuw,f/ w&m;
odjrifcJhygw,f/ tJ'D tod ESpfrsKd;u usihfBuH tm;xkwfjim;aomfvnf; enf;vrf;
1) umr okcv’dumEka,m* eJY rrSefwJh twGufaMumihf enf;vrf;rSefudk rod
2) twåudvrxmEka,m* qdkwJh wJhtwGufaMumifh trSefw&m;eJY a0;cJhMu&
6

w,f/ at;wJh&moD a&xJrSm tcsdefMum aAm"dÓPfvdkYac:wJh todÓPfxl;udk &&Sd


atmifikyfNyD; aew,f/ a&xJu wufvm awmfrlygw,f/ tJ'Dtcsdef upNyD;awmh
awmh rd;vIHw,f/ wkef;ckefw,f/ ql;ay:rSm udk,fhudk,fudk Ak'¨vdkY 0efcHawmfrlcJhygw,f/
tdyfw,f/ wpfcsKdU t0wfr0wfbJ aew,f/ bk&m;jzpfNyDvdkY 0efcHawmfrlwm jzpfygw,f/
ponfjzihfaygh av/ bmvkyfwmvJqdkawmh 'Dtodxl;[m b,fvdktodxl;vJqdk&if
cE¨mxJu ud avomawG ukefcef;atmif omrefavmrSm&SdwJh vlawG ewfawG jA[®m
raumif;wJh pddwfawG aysmufoGm;atmifvkdY awGxuf xl;uJwJhtod/ omrefvlawG rod
cE¨mudk,fudk ñSOf;qJMuwm/ 'Dtusihfudk EdkifwJh tod/ omrefewfawG jA[®mawG
tdE´d,jynfrSm [dkwkef;u jA[®PawG usihf rodEdkifwJhtod/ wpfavmuvkH;rSm Ak'¨udk,f
cJhMuw,f/ 'gudk twåudvr xmEka,m*vdkY awmfwkdifomvQif odEdkifwJhtodrdkY xl;uJ
ac:ygw,f/ udk,fcE¨mudk yifyef;atmif jrihfjrwfwJh todvdkY qdk&ygw,f/ jzpfaMumif;
ñSOf;qJwJh tusihfyJ/ w&m;udkvJ odaew,f/ ysufaMumif; w&m;
'DtusifhESpfrsKd;vkH;[m trSefw&m;udk udkvJ odaew,f/ jzpfysuf aewJhw&m;udkvJ
a&mufatmif rydkYaqmifEdkifygbl;/ umr*kPf odaew,f/ 'Dvdkxl;uJwJh todudk odvdkY
cHpm;vGef;wJh tusihfu w&m;xl; tod bk&m;tjzpf 0efcHawmfrlwm jzpfygw,f/
ÓPfxl;udk&zdkY wm;qD;w,f/ cE¨mudk,fudk xl;uJwJhtodeJY jynhfpkHawmfrlwJh bk&m;
ñSOf;yef;wJh tusihfuvJ todynmudk tm; &Sif udk,fawmfjrwfBuD;[m owå0gawGudkvJ
enf; ,kwfavsmhapw,f? 'gaMumihf 'Dt rdrdeJY xyfwlxyfrQ 'DtodÓPfxl;udk &Mu
usihf ESpfrsKd;udkusihfvdkY 'ku©oHo&muae ygapqdkNyD;awmh av;qJhig;ESpfumvywfvkH;
rvGwfajrmufEdkifbl; qdkwmudk tavmif; aeYnrtm;bJ vlewfjA[[®m owå0gawG
awmfBuD; ausmif;aumif; odcJhygw,f/ udk w&;a&atm; tNrdKufaq;udk wdkuf
tdkemao'ku©rS vGwfatmifuRwfatmif auR;awmfrlcJhygw,f/ tck jrwfpGmbk&m; y&d
qdkNyD;awmh O½ka0vmawmrSm ajcmufESpfywf edAÁmefpHawmfrloGm;wm ESpfaygif; ESpfaxmihf
vkH; 'ku©p&d,mtusihfudk usihfcJhw,f/ 'g ig;&mausmfygNyD/
ayrJh todÓPfxl;udk &cJovm;qdk&if r&cJh
ygbl;/ tdkemaou vGwfajrmufwJh todxl; Ak'¨omoem
ukd r&cJhygbl;/ omoemqdkwm jrwfpGmbk&m;&JU tqkH;tr
ygyJ/ jrwfpGmbk&m;&JU w&m;awGygyJ/ bm
aAm"dÓPf w&m;awGvJvdkYqdk&if vlom;awG&JU udk,f
'gaMumihf tJ'D tpGef;w&m;ESpfckudk pGefYNyD; EIwfpdwf trlt&mawG ,Ofaus;atmifvdkY
r[mouú&mZf 103 ckESpf uqkefvjynhf aeY qkH;rawmfrlcJhwJh w&m;awG/ udk,ftrlt
r[maAm"danmifyif atmufrSm wifyv†if &m,Ofaus;atmif oDvw&m;udk usihfokH;
acGNyD; b,fvufay:rSm nmvufudk wifNyD; aqmufwnfMu/ olYtouf rowfeJY? olY
tmemygeur®|mef;udk tOD;rlNyD; pD;jzef;tm; Opöm rcdk;MueJY/ olYtdrf&m rjypfrSm;MueJY/ vdrf
xkwfwJh tavmif;awmf[m tJ'DaeYrSmyJ rajymMueJY/ t&ufaopm raomufpm;Mu
7

eJYvdkY jrwfpGmbk&m;u avmuvlom; awGudk ajymaeayrJh wu,fawmh vufawGUeJY t


qkH;rawmfrlygw,f/ Ak'¨ñTefMum;awmfrlwJh ajymeJY wpfjcm;pDyg/
twdkif; 'gawGudk a&SmifMuOf vdkufemusihf avmuwpfckvkH;rSm &SdwJhvlawG 'Dw&m;
okH;NyD; udk,fEIwf pdwfudk ,Ofaus;atmif "r®awGudk ESvkH;oGif;NyD;awmh owdy|mefw
qkH;rwm[m Ak'¨omomemyJ/ &m;udk ESvkH;oGif;NyD;awmh tm;xkwfcJhr,fqdk
0pD'kp½dkufqdkwJh EIwftrlt&m Murf; &if pdwf&JUNidrf;csrf;rIwpfqihf udk,f&JU Nidrf;
wrf;wJh pum;udk rajymbJeJY xdef;odrf; csrf;rIudk &ygvdrhfr,f/ Nidrf;csrf;a&; tppf
apmihfa&SmihfaezdkY qkH;rwm[mvJ jrwfpGm [m ukd,fwGif;rSmyJ &Sdw,f/ pdwfNidrf;csrf;rS
bk&m;&JU omoemygyJ/ raem'kp½dkufqdkwJh udk,fNidrf;csrf;NyD;awmh rdrdywf0ef;usifuvl
raumif;wJhpdwfawG Murf;wrf;wJh pdwfawG awG pdwfa&m udk,fyg csrf;omrSm jzpfyg
rjzpfEdkifatmif ñTefMum;awmfrlwm[mvJ w,f/ 'gaMumihf b,favmufyJ EIwfu Nidrf;
omoemygyJ/ omoemqdkwm owå0gwdkif; csrf;a&;vdkY atmfaeayrJh wu,f vufawGU
ukd,ftrlt&m ,Ofaus;jcif;? EIwftrlt&m rusihfokH;&if Nidrf;csrf;a&;eJY a0;aetkH;rSmyg
EknHhjcif;? pdwftrlt&m Nidrf;at;jcif; jzpf yJ/ uJ &Sdapawmh/
atmifvdkY a[mMum;ñTefjyawmfrlwJh w&m; 'gaMumihf owdy|mefw&m;udk ypöKyÜef
awmfrsm;udk vdkufem usihfokH; xdef;odrf; rSm pdwfa&m udk,fygcsrf;omzdkYtwGuf tm;
apmihfa&Smihfwm tJ'g bk&m;tqkH;trudk xkwfwm jzpfygw,f/ vuf&SdcE¨mudk,f
vdkufemwJh yk*¾Kdvf? omoemtwGif;rSm tdk&jcif; em&jcif; ao&jcif;qdkwJh 'ku©rS
a&mufaewJh yk*¾KdvfvdkY qdk&ygw,f/ vGwfajrmuf oGm;atmifvdkY owdy|mef
0dyóemw&m;udk ½IrSwftm;xkwfwm jzpf
omoemwGif;rSm bmvkyfr ,f w,fvdkY yxrydkif; taejzihf w&m;½IrSwfwJh
aumif;NyD? omoemawmftwGif;rSm a&muf a,m*Drsm; 'Dtwdkif; odxm;yg/
aewJh vlawG[m t"du b,fw&m;udk
usifhBuH tm;xkwf&rSmvJqdk&if owdy|mef enf;rSefzdkY vdkw,f
0dyóem w&m;jzpfygw,f/ owdy|mef aumif;NyD? tJ'D owdy|mefw&m;udk ½IrSwf
0dyóemw&m;qdkwm ax&0g' Ak'¨omo w,fqdk&if enf;rSefvrf;rSef uszdkY ta&;
emawmfrSm txGwftxdyfjzpfwJh w&m;ygyJ/ BuD;ygw,f/ bk&m;&Sif udk,fawmfjrwfu
'Dowdy|mef w&m;udk udk,fwpfa,muf bmrdefYawmfrlovJ? w&m;½IrSwfwJh yk*¾Kdvf
wnf;yJ tm;xkwfvdkY oHo&mu vGwfae wdkif; yk*¾Kdvfwdkif; ],xmblwH = [kwf
ovm;qdk r[kwfygbl;/ a,musfm;jzpfap wdkif;rSefpGm/ or®yÜnm,? 0dyóem or®m
rdef;rjzpfap wpfurÇmvkH;rSm&SdwJh vlawG [m ynmjzihf/ yówd? ½IrSwfw,f}vdkY a[m
wu,fNidrf;csrf;a&; tppfudk vdkcsif ygw,f/ bmajymvdkovJqdk&if w&m;tm;
w,fqdk&if owdy|mef w&m;avmuf Nidrf; xkwf½IrSwfwJh yk*¾Kdvfwkdif; yk*¾Kdvfwdkif; ,xm
csrf;rIudk ay;Ekdifwm r&Sdygbl;/ Nidrf;csrf;a&; blwqdkwJh [kwfwdkif;rSefpGm odNyD;awmh tm;
Nidrf;csrf;a&;vdkY b,favmufyJ yg;pyfu
8

xkwfwwfzdkY ta&;BuD;ygw,f/ vrf;rrSm;zdkY rS 0dyóem jzpfygw,f/ w&m;xdkifw,f?


ta&;BuD;w,faygh/ w&m;tm;xkwfw,f qdkwdkif;udk t&rf;um
w&m; vrf;vGJw,f vrf;rSm;oGm;w,f a&m oabmudk rodbJeJY ½IrSwfae&ifawmh
qdkvdkY&Sd&ifawmh tm;xkwfoavmuf t yifyef;½kHyJ&Sdr,f/ qif;&J½kHyJ&Sdr,f/ 'gaMumihf
usKd;rrsm;ygbl;/ tusKd;roufa&mufygbl;/ w&m;em a,m*Dyk*¾Kdvfrsm;[m w&m;½IrSwf
'gaMumifh w&m;tm;xkwfwJh a,m*Drsm; [m wJhtcg bmudk ½IrSwf&rSmvJ qdkwmudk Za0
enf;rSefvrf;rSefudk odzdkY vdkygw,f/ ½IrSwf Z0g a0avaveJY qdkvdkY&Sd&if w&m;tm;xkwf
wwfzdkY tm;xkwfwwfzdkY tifrwef; ta&; wJhae&mrSm awmfawmf tcufBuKHygw,f/
BuD;w,fvdkY qdkvdkygw,f/ wpfcsKdUu w&m;xkdif&if cE¨mudk,fudk ½IrSwf&
r,fqdkvdkY 'D½lyum, cE¨mudk,fBuD;udkyJ
cE¨mudk,fudk ½I ykHoP²meftaeeJY ½IrSwfNyD;awmh aeygw,f/
aumif;NyD? w&m; ½IrSwfw,fqdkwm b,fae 'Dvdk r[kwfygbl;/
&mrsKd;udk ½IrSwf&rSmvJ/ b,fvdk w&m;rsKd;udk
½IrSwf&rSmvJqdkwm odxm;&ygr,f/ b,fae y&rwfudk ½I
&mrSmvJqdk&if cE¨mudk,frSm ½IrSwf&rSm jzpf jyefNyD;awmh bkef;BuD; &Sif;vif;ay;ygtkH;r,f/
ygw,f/ b,fvdkw&m;rsKd;udk ½IrSwf&rsmvJqdk a[m'D twåabm cE¨mudk,fBuD;[m ynwf
&if cE¨mudk,frSm jzpfay:aewJh w&m;awG cE¨mudk,f? 'Dynwf cE¨mudk,fxJrSm 'l;&,f
ukd ½IrSwf&rSm jzpfygw,f/ w&m;&Sm udk,frSm vuf&,f aygif&,f acgif;&,f cE¨mudk,f
awGUqdkwJh twkdif;ayghav/ w&m;½IrSwfw,f &,f 0rf;Akduf&,f aemufausm&,f &Sdw,f/
w&m;½IrSwfw,fqdkwm 'DcE¨mudk,fBuD;udk ½I tvkH;tcJ ykHoP²mefaygh/ 'DoP²meynwf
rSwf&wmygvdkY a,m*Dwdkif; odxm;&ygr,f/ qdkwJh oP²mef&SdwJh jrif&wJh cE¨mudk,f[m
'DcE¨mudk,faumifudkyJ w&m;wifNyD;awmh ½I um,qdkwJh udk,fjzpfygw,f/ 'Dum,qdkwJh
rSwf&r,f? w&m;"mwfawG "r®"mwfawG udk,f[m 0dyóem ½IrSwf&rJh w&m;rsKd; r
ay:vmatmif ½IrSwf&r,fvdkY odNyD;awmh [kwfygbl;/ bmjyKvdkYvJ/ ynwfcE¨mudk,f
&if b,fvdk cE¨mrsKd;udk ½IrSwf&rSmvJ/ vuf&dS BuD;jzpfaevdkYyg/ 'gjzihf y&rwfqdkwm bmvJ?
tck xdkifaewJh cE¨mudk,fudkyJ w&m;½IrSwf razmufrjyef trSefwu,f &Sdaewm y&
&rSmvm;? jrif&wJh cE¨mudk,fudkyJ ½IrSwf& rwf/ a[m'D cE¨mudk,fBuD;udk ynwfcE¨m
rSmvm;? rjrif&wJh cE¨mudk,fo abmukdyJ ½I taetm;jzihf rowfrSwfbJeJY rodbJeJY y&
rSwf&rSvm;vdkY ar;p&m&Sdw,f/ rwf oabmtaejzihf odNyD;awmh rSwf&yg
'Dae&mrSm bkef;BuD;wdkY w&m;ema,m*D r,f/ y&rwfjzpfwJh cE¨mudk,f[m y&rwf
wdkY odxm;zdkYu 0dyóem½IrSwf&rJh ½kyfemrf jzpfwJh ½kyfemrf[m rsufvkH;eJY jrif&wmrsKd;
ESpfyg;onf rjrif&wJh ynwfcE¨m ½kyfemrf r[kwf em;eJY toHudk Mum;&wmrsKd;r[kwf
rsKd; r[kwfygbl;/ jrifawGU&wJh y&rwfcE¨m vufeJY prf;oyfMunfhvdkY awGUxd&wmrsKd;vJ
½kyfemrfrsKd;om jzpfygw,f/ 0dyóemonf r[kwfygbl;/
ynwfudk ½IrSwfvdkY r&bl;/ y&rwfudk ½IrSwf
9

y&rwfudk ½IrSwfw,fqdkawmh taumif azmufjyefwwfwJh oabm/ emrfobm0


txnf j'yfoP²mef r½IrSwf&ygbl;/ igrdef;r onf od½kHrQoabm? odNyD;awmhvJ ysufpD;
iga,musfm;vdkY 'Dvdk r½IrSwf&ygbl;/ igh'l; oGm;wwfwJh oabm/ 'Doabm uav;awG
ighvuf ighajc ighaygifvdkY 'Dvdk r½IrSwf&yg udk odNyD;awmh rSwfaewmrS 0dyóem jzpfyg
bl;/ y&rwf[lonfum; oabmoufouf w,f/ 'Dvdkod NyD;awmh ½IrSwfaewm[m
rQom jzpfygw,f/ bmoabmvJvdkY qdk&if 0dyóemtppfygyJ/ 'gaMumihf tukefvkH;
½kyfoabmwpfck? emrfoabmwpfck/ cE¨m w&m;em y&dowfawG[m 0dyóemtppf
udk,frSm ½kyfemrfoabm ESpfckom &Sdygw,f/ jzpfatmif BudK;pm;Muyg/ 0dyóemtppf jzpf
'D½kyfoabm emrfoabmudk pl;pl;pdkufpdkuf vdkY&Sd&if y#doaE¨ ae&wJh 'ku©? tdk&wJh'ku©?
odNyD;awmh rSwfaewm[m y&rwf½kyfemrfudk em&wJh 'ku©? ao&wJh 'ku©qdkwJh cE¨m'ku©
rSwfaewm jzpfygw,f/ y&rwfw&m;udk od awG tukefvkH; vGwfNidrf; csrf;omNyD;awmh
atmif tm;xkwfaewm jzpfygw,f/ 'g tNrJwrf; xm0&csrf;omwJh edAÁmef"mwfudk
aMumihf 0dyóemw&m; tm;xkwfwJh yk*¾Kdvf rsufarSmufjyKEdkifygvdrhfr,f/
wdkif; yk*¾Kdvfwdkif;[m y&rwfoabmudk odzdkY edAÁmefvdkcsifwJh yk*¾Kdvfwdkif; yk*¾Kdvfwdkif;
vdkygw,f/ 0dyóem&JU tm½kH[m ynwf enf;rSef vrf;rSefeJY pepfus w&m;tm;xkwf
tm½kH r[kwfbl;/ 0dyóemtm½kH[m y&rwf zdkY vdkygw,f/ pepfrus&if b,fvdkrS w&m;
tm½kH jzpfw,fqdkwmudk em;vnfxm;yg/ tm;xkwfvdkY r&ygbll;/ pdwful;oufouf
0dyóem w&m;½IrSwfwJh yk*¾Kdvfwdkif; omjzpfaeygvdrhfr,f/ pepfusrS w&m;½IrSwf
yk*¾Kdvfwdkif;[m y&rwfjzpfwJh ½kyfw&m; vdkY jzpfw,fqdkwmudk odxm;zdkY ayghav/
emrfw&m;udk ½IrSwf&r,f/ ynwfcE¨mudk,f
aumifudk ½IrSwf&rSmrsKd; r[kwfygbl;/ 0dyóem b,fup
aumif;NyD? 'Dae&mrSm apm'uwuf ar; aumif;NyD/ pepfwus tm;xkwfr,fqdk &if
jrefp&m&Sdygw,f/ y&rwfjzpfwJh ½kyfw&m; 0dyóemtp b,fup&rSmvJ? b,fupNyD;
emrfw&m; ESpfyg;[m rsufvkH;eJYvJ rjrif&? awmh ½IrSwf&rSmvJqdk&if bk&m;u a[mxm;
em;eJYvJ rMum;&? vufeJY udkifwG,fvdkYvJ ygw,f ]yÍöok Oyg'gemu©aE¨ok} Oyg'gem
r&bJeJY b,fvdkrSwf&ygrvJvdkY ar;p&m&Sdyg u©E¨m ig;yg;upygvdkY/ 0dyóem ½IrSwfrJh
w,f/ bkef;BuD; &Sif;jycJhNyD;jzpfovdkyJ? t yk*¾KdvfrSm Oyg'gef&JU tm½kHjzpfwJh cE¨mig;yg;
aumiftxnf j'yfoP²meftm;jzihf rrSwf wpfyg;yg;udk ½IrSwf&r,fvdkY a[mawmfrlyg
bJeJY oabmrQoufouf ½IrSwftm;xkwf w,f/ Oyg'gef&JU tm½kHjzpfwJh cE¨mig;yg; jzpf
aewm[m 0dyóemjzpfygw,f/ ay:vmwdkif; jzpfay:vmwJh cE¨mudk ½IrSwf&
r,fvdkY bk&m;u'Dtwdkif; a[mygw,f/
0dyóemtppf 'Dae&mrSm w&m;ema,m*Drsm;udk bkef;
oabmrQ oufoufqdkwm bmvJ/ ½kyf BuD; tenf;i,frQ xyfNyD; &Sif;jyygtkH;r,f/
obm0 oabm? emrfobm0 oabm ESpf Oyg'gefvdkYqdkwm pGJNidjcif;vdkY t"dyÜm,f&yg
ck&Sdygw,f/ ESpfck&Sdawmh ½kyfobm0onf w,f/ bmudk pGJNidovJ/ twåqdkwJh udk,f?
10

twåed,qdkwJh udk,feJY pyfqdkifwJY t&mawG jzpfay:vmovJqdk&if tNrJwrf; &Sdaeyg


qdkwJh 'Dt&mESpfrsKd;udk Oyg'gefpdwfu pGJNidyg w,f/ cE¨mukd,fxJrSm tNrJ wrf;jzpfay:ae
w,f/ b,fvdk pGJNidovJqdk&if rdrdcE¨mudk,f w,f/ y&rwfjzpfwJh ½kyfemrfESpfyg;udk w
jzpfwJh 'D½kyfaumifudkvJ igh½kyfaumifBuD;vdkY u,f&Sd wu,fjzpfay:ae wJhw&m;udk bm
pdwfxJrSm pGJvrf;ygw,f/ Oyg'gefqdkwm pGJ aMumihf vlawG[m ydkif;jcm;NyD;awmh a0zefNyD;
vrf;p&m tm½kHawGudk uyfNid pGJvrf;wmvdkY awmh xdk;xGif;NyD;awmh rodEdkifwmvJqdk&if
rSwfxm;yg/ t0dZÆm rodrI wPSm om,mrI 'Dw&m;ESpfck
'Dawmh ukd,fhcE¨mudk,fudk ihgcE¨mudk,fyJ zkH;tkyfxm;wJh twGufaMumihf y&rwfjzpfwJh
vdkY pdwfxJu xifrSwfNyD;awmh pGJvrf;ae ½kyfw&m;emrf w&m;ESpfyg;udk rodbJ ynwf
wm[m Oyg'gef/ 'g ihgvuf ihgaygif ighajc tm½kHawGeJYyJ ighcE¨mudk,f igh½kyfighemrf igh
vdkY pdwfxJrSm pGJvrf;aewm[m Oyg'gefyJ/ Opöm igydkif ihgypönf;vdkY pGJvrf;&if;eJYyJ wpf
tjyifu jyefNyD;awmh Munfhprf;/ ighom; igh aeukef wpfvukef wpfESpfukef wpfoufvkH;
orD; ihgypönf; ightdrf ighum;vdkY tjyiftm tcsdefawG ukefNyD;awmh 'DtpGJw&m;eJYyJ t
½kH0w¬KawGudk pdwfu 'gihg[mawGyJvdkY pGJ csdefawGukef NyD;awmh oGm;Muygw,f/
vrf;aewm[m Oyg'gefyJ/ Oyg'gefqdkwm wu,fawmh vlYb0rSm wu,fodoihf
twGif; tm½kHudkvJ pGJvrf;w,f? tjyiftm odxdkufwJh w&m;uawmh tJ'D½kyfw&m; emrf
½kHudkvJ pGJvrf;w,f/ jyif;jyif;xefxef pGJ w&m;qdkwJh y&rwfw&m; ESpfyg;yJjzpfyg
vrf;wwfwJh twGufaMumifh Oyg'gefvdkY w,f/ tJ'D y&rwfjzpfwJh ½kyfemrf[m rsuf
ac:ygw,f/ tckavmufqdk&if Oyg'gef vkH;eJY zGifhMunfhvdkY rjrif&bl;/ em;eJY toHudk
taMumif;udk em;vnfavmufNyD/ rMum;Edkifbl;/ vufeJY udkifwG,fprf;oyfvdkY
r&bl;/ 'gjzihf bmvJqdk&if obm0w&m;rQ
Oyg'gemu©E¨m ig;yg; oufoufygyJ/ tJ'D oabmrQoufouf
w&m;½IrSwfwJh a,m*D[m Oyg'gef&JU tm½kH b,ftcsdef odvm&ovJqdkawmh &Sdwmu
jzpfwJh cE¨mig;yg;udk 0dyóem ½IrSwf&r,f awmh cE¨mudk,fxJrSm y&rwf½kyfemrfawG
vdkY bk&m;a[mawmfrlxm;rlwJh twGuf tNrJwrf;&Sdaew,f/ &SdaewJh y&rwf½kyfemrf
aMumihf Oyg'gef&JU tm½kHjzpfwJh cE¨mu b,f udk b,ftcsdefodovJvdkY qdk&if owdeJY
vdk cE¨mrsKd;vJvdkY ar;cJh&if ynwfcE¨m r[kwf w&m;½IrSwfwJh tcsdefrsKd;usrS odw,f/ owd
bl;/ y&rwfcE¨mudk,fBuD; jzpfygw,f/ y& rxm;bJeJY w&m;udk r½IrSwfwJhtcsdefrSm y&
rwfcE¨mqdkwm b,fvdkvJ/ taumifr&Sd t rwf½kyfemrf b,favmufyJ&Sd&Sd rodEkdifbl;/
xnfudk,fr&Sd? j'yfoP²mef r&Sd? ½kyfoabm owdxm;NyD;awmh w&m;udk ½IrSwfwdkif; ½I
emrfoabmrQom&SdwJh oabmudk y&rwf rSwfwdkif;rSm a,m*Dwpfa,mufonf y&
cE¨mvdkY ac:ygw,f/ tJ'D y&rwfcE¨mudkom rwf ½kyfemrfudk xifxif&Sm;&Sm; odaew,f/
0dyóem ½IrSwf&rSm jzpfygw,f/ y&rwf½kyfemrfudk rsufarSmufjyKaew,fvdkY
'gjzifh aumif;NyD/ tJ'D y&rwf cE¨m[m qdk&ygw,f/
vlwpfa,muf&JU cE¨mudk,fxJrSm b,ftcsdef
11

y&rwf½kyfemrfqdkwm bmvJ/ cE¨mudk,f taeeJY rodbJeYJ y&rwfqdkwm oabmrQyJ


xJrSm ½kyfw&m;yJ jzpfay:vmvm emrfw&m; qdkNyD;awmh odxm;&r,f/
yJ jzpfay:vmvm jzpfay:vmorQ w&m; oabm oufoufrQudk odNyD;wJhaemuf
awG[m ynwfw&m;awG r[kwfbJ y&rwf a,m*Donf ½IrSwfyg/ cE¨mudk,fxJrSm jzpf
½kyfw&m;awG jzpfygw,f/ xkdifvdkufwJhtcg ay:vmwdkif; jzpfay:vmwkdif; anmif;w,f
vufawGUMunfh&atmif/ emw,f udkufw,f ylw,f at;w,fqdkwJh
½kyfw&m;eJY ywfoufvdkY jzpfay:vmwdkif;udk
y&rwf ½kyfe mrfudk ½IykH owduyfNyD;awmh wpfae&mwnf;udk pl;pdkuf
w&m;xkdifw,fvdkY qdkwm[m wu,fawmh pl;pdkufNyD;awmh ½IrSwfyg/ w&m;½IrSwfwJh
cE¨mudk,fudk Nidrf; at;atmifvdkY vkyfwJh a,m*D[m vkHYvtm;pdkufrIqdkwJh 0D&d,udk
tvkyfwpfckygyJ/ cE¨mudk,f Nidrfoufatmif t&if;wnfNyD;awmh odaeatmif vkyf&yg
vkyfwJh tvkyfygyJ/ tJ'Dvdk cE¨mudk,fNidrf w,f/ tJ'Dvdk 0D&d,w&m;udk a&SUwef;wif
oufNyD; Nidrf;at; aewJhtcsdefrSm 'DcE¨m y& NyD;awmh w&m;½I rSwfwJhtcgrSm a,m*Donf
rwf½kyfemrf oabmawG ay:vmygw,f/ y&rwf½kyfemrf&JU oabmudk odvmygw,f/
y&rwf½kyfemrf oabmawG jzpfay:vmyg
w,f/ b,fvdk jzpfay:vmovJ/ emw,f? yk*¾Kdvf owå0g r&Sd
udkufw,f? ylw,f? at;w,f? xkHw,f? b,fvdk odvmovJ/ anmif;w,fqdkwJh o
usOfw,faygh/ emw,fqdkwmudk rsufvkH;zGifh abmudk odw,f/ emw,fqdkwJh oabmudk
Munfhvdkuf? b,fae&mu emw,fqdkwmudk odw,f/ udkufw,fqdkwJh oabmudk od
awmh odw,f/ 'gayrJhvdkY emw,fqdkwm[m w,f/ ylw,f at;w,fqdkwJh oabmudk od
tvkH; vm;? tcJvm;? t&Snfvm;? twdkvm; w,f/ anmif;w,f emw,f udkufw,f yl
b,fvdkoabmwkef;/ b,fvdk &Sdowkef;qdk w,f at;w,fqdkwm oabmrQouf ouf
awmh rodEdkifbl;/ udkufw,fqdkwmudkawmh yJ/ a,m*D pOf;pm;yg/ emw,fqdkwmudk
pdwfxJu odw,f/ b,fvdkvJ qdkwmudk rSwfpdwfuav;eJY odvdkufprf;/ emwJh o
awmh roEdkifbl;/ abmxJrSm yk*¾KdvfvJ rygbl;/ owå0gwpfOD;
'gjzihf emw,f ylw,f udkufw,fqdkwm wpfa,mufvJ rygbl;/ a,musfm; rdef;r
bmvJ/ y&rwfjzpfwJh ½kyf w&m;emrfw&m; wpfOD; wpfa,mufvJ rygbl;/ yk*¾Kdvfowå
awGyJ/ tJ'D y&rwf ½kyfemrfw&m;awGudk 0g a,musfm; rdef;r rygwJhoabm? emwJh
rsufvkH;eJY rjrifEkdifbl;? em;eJY rMum;Edkifbl; oabmoufouf? emaewm/ udkufw,fqdk
vufeJY prf;oyfMunfhvdkY r&Ekdifbl;/ r&awmh &if udkufw,f udkufw,fvdkY rSwfMunfh/
'Dy&rwf½kyfemrf cE¨mrSm jzpfay:wdkif; jzpf udkufwJhoabmrQom awGU&vdrfhr,f/ udkuf
ay:wdkif; y&rwf½kyf emrfudk odwdkif;odwkdif; wJhoabmrSm yk*¾Kdvfowå0g a,musfm; rdef;
[m a,m*D[m oabm oufoufudkom r rygbl;/ olYoabm olaqmifNyD;awmh jzpf
od&w,f/ taumiftxnf j'yfoP²mef aewmyJ/ ylw,f at;w,fqdk&if ylwJho
abmuav;udk awGU&vdrfhr,f? at;wJh o
12

abmuav;udk awGU&vdrfhr,f/ yk*¾Kdvfowå aew,f? 0dyóemw&m; tm;xkwfaew,f?


0g a,musfm; rdef;r rawGU&ygbl;/ 0dyóemw&m; yGm;rsm;aew,fvdkY qdkwmyg/
'gjzihf&if emwJhoabmrSm yk*¾Kdvfr&Sd? aumif;NyD/ 0dyóemw&m;qdkwm b,f
owå0gr&Sd? igaumifolaumif r&Sd/ olYo rSm ½I&rSmvJ qdkawmh Oyg'gef&JU tm½kHjzpf wJh
abmudk olaqmifNyD;awmh jzpfaewm obm cE¨mig;yg;rSm ½IrSwf&ygw,f/ Oyg'gef&JU
0twdkif; jzpfaewmyJvdkY a,m*D[m obm tm½kHjzpfwJh cE¨mig;yg;rSm ½IrSwf&rSjzpf
0vu©Pmudk 'Dvdk odyg/ odNyD;awmh rSwfyg/ awmh&if 'DOyg'gef pGJvrf;rI&Sdae&if 'DcE¨m
emw,f emw,f emw,fvdkY cPcP xyf ig;yg;udk igyk*¾Kdvfowå0g a,musfm; rdef;r
cg xyfcg ½IrSwfae&wm[m bmjyKvdkY ½IrSwf pGJvrf;aeorQ Oyg'gef rjyKwfbl;/ Oyg'gef
ae&wmvJ/ 'DemwJh oabmtay:rSm ig rjyKwf&if yk*¾Kdvfowå0g a,musfm; rdef;r
rpGJatmifvdkY ½IrSwfae&jcif; jzpfygw,f/ 'D igolwpfyg;vdkY xifrSwfNyD;awmh ouúm,
vdk r½IrSwfcJh&if jrifwmudkvJ igjrifw,fvdkY 'd|eJY pGJvrf;w,f/ 'DjzpfpOfrQ oabmrQ
xifvdrfhr,f/ toHMum;wmudkvJ ighMum; jzpfwJh cE¨mudk,fudk taumiftxnfyJ
wmyJvdkY xifvdrfhr,f/ teHYwmudkvJ igeH j'yfyJvdkY rSm;,Gif;pGmodNyD;awmh pGJvrf;vdkY&Sd
w,fvdkY xifvdrfhr,f/ pm;wmudkvJ igpm; &if oHo&mu rvGwfEdkifawmhbl;/ 'g
w,fvdkY xifvdrfhr,f/ pdwful;wmudkvJ ig aMumihf w&m;½IrSwfwJh yk*¾Kdvf[m t"du 'D
pdwful;aew,fvdkY xifvdrfhr,f/ w&m;udk Oyg'gefBuD; jyKwfoGm;atmifvdkY w&m;½IrSwf
r½IrSwf w&m;udk rodwJh yk*¾Kdvf[m Oyg'gef &wm jzpfw,f/ 'DOyg'gef[m b,ftcsdef
tm½kHeJY pGJvrf;NyD;awmh igjrifw,f ig Mum; jyKwfovJqdk&if ½IrSwfwJh tcsdefrSm pGJvrf;rI
w,f/ igeHw,f? igpm;w,f? ig awGUxd Oyg'gef jyKwfaeygw,f/ t½IcHw&m;jzpfwJh
w,f? igpdwful;w,fqdkwJh oabmrsKd; xif tm½kHtay:rSm ½IrSwfwJh pdwfuav;eJY owd
w,f/ 'g w&m;r½I w&m;rodwJh yk*¾Kdvf&JU xm;NyD;awmh rSwfwdkif; rSwfwdkif;rSm pGJvrf;rI
tod/ w&m;½IrSwfvdkY w&m;udk tm;xkwfNyD; Oyg'gef jyKwfaeygw,f/ pGJvrf;rI Oyg'gef
vdkY odwJhtodu 'Dvdkr[kwfygbl;/ yk*¾Kdvf uif;aeygw,f/ 'gaMumihf 0dyóemw&m;
r&Sd? owå0g a,musfm; rdef;r r&Sd/ vlr&Sd tm;xkwf&wm[m 'DOyg'gef jywfoGm;
ewfr&Sd jA[®mr&Sd? bm&SdovJqdk&if emrf½kyf atmif jyKwfoGm;atmifvdkY w&m;½IrSwftm;
w&m; ESpfyg;yJ&Sdw,f/ emrf½kyfw&m; ESpfyg; xkwf&wm jzpfw,fqdkwmudk tukefvkH;
rSwpfyg; wpfjcm;r&Sdbl;qdkwmudk w&m;½I w&m;em y&dowftaygif; olawmfaumif;
rSwfwJh yk*¾Kdvfwdkif; odygw,f/ 'Demrf½kyf wdkY em;vnf oabmaygufMuapcsifygw,f/
w&m; ESpfyg;udk jzpfay:wkdif; jzpfay:vm
wdkif; ododNyD;awmh aew,f/ ½kyfw&m; tpGJjyKwfrS csrf;om&
jzpfay:vmawmhvJ ododNyD;awmh aew,f? 'DpGJvrf;rI Oyg'gef[m vlwpfa,mufudk
emrfw&m; jzpfay:vmaawmhvJ ododNyD; awmfawmf 'u©ay;w,f/ vlawG[m pdwf
awmhaewm tJ'g 0dyóemeJY odNyD;awmh rcsrf;omjzpfaewm[mvJ 'DpGJvrf;rIaMumifh
yJ/ vlawG pdwfqif;&JaewmvJ 'DpGJvrf;rI
13

aMumihfyJ/ vlawG aomu rsm;aew,f? Asm ar;cGef;av;awG ajzMunfh&atmif


rsm;aew,fqdkwmvJ 'DpGJvrf;rI Oyg'gef jyif; 1/ Ak'¨0g'DawG ta&;wBuD; bmudk vkyfoihfygvJ/
xefwJh yk*¾Kdvf[m jyif;xefoavmuf 'ku© 2/ tpGef;w&m; ESpfyg;taMumif;udk ajymjyyg/
rsm;wmyJ/ pGJvrf;rI tm;enf;&if enf;o 3/ 0dyóemrSm ynwfeJY y&rwf bmudk ½IrSwf&rvJ/
4/ 0dyóem ½IrSwfwJhtcg bmudk pNyD;½IrSwf&rvJ/
avmuf 'ku©enf;w,f/ jyif;xef&if jyif; 5/ owå0gawG oHo&mu rvGwfEdkifwm bmaMumihfvJ/
xefoavmuf 'ku©ESdyfpuf cH&wmyJ/ pGJvrf; 6/ yk*¾Kdvfowå0g r&SdykHudk t>rufavmuf &Sif;jyygvm;/
rI tm;aumif;wJh yk*¾KdvfrSm 'ku©tm; 7/ y&rwftaeeJY 0dyóem b,fvdk½IrvJ/
8/ Oyg'gef tpGJjyKwf&if bmtusKd;&rvJ/
aumif;w,f/ pGJvrf;rI enf;wJhyk*¾Kdvf 'ku© 9/ rif;om;od'¨w¬[m bmaMumifh Ak'¨vdkY 0efcHcJhygovJ/
tm;enf;oGm;wmyJ/ odkYaomf bmyJjzpfjzpf
ayghav/ 'DpGJvrf;rI Oyg'gefudk y,fowfEdkif e
zdkYtwGuf owdy|mef0dyóemw&m;rS wpf
yg; wpfjcm;enf;vrf;udk bk&m;&Sifudk,fawmf
jrwfBuD;u &SmrawGUcJhygbl;/ rawGUcJhwJh t
wGufaMumihf bk&m;u udk,fawmfwdkif pGJ
vrf;rI jyKwfatmif 0dyóemw&m;udk ½I
rSwftm;xkwfrS pGJvrf;rI jyKwfEdkifw,fqdkwJh
taMumif;udk a[mcJhw,f/ udk,fawmf
jrwfudk,fwdkifuvJ 'Dtusifhudk usihfvdkY pGJ
vrf;rI Oyg'gefjyKwfcJhw,f/ wynhfom0u
awGudkvJ 'DpGJvrf;rI Oyg'gefudk y,fowf
EdkifzdkY jzKwfzdkY&ef twGuf 0dyóemw&m;udk
yGm;rsm; ½IrSwf tm;xkwfMuygvdkY wkdufwGef;
awmfrlcJhygw,f/
'gaMumihf w&m;tm;xkwfw,f w&m;
tm;xkwfw,fqdkwm 'DpGJvrf;rI Oyg'gef
jyKwfoGm;vdkY&Sd&if oHo&mu vGwfajrmuf
atmifvdkY w&m;tm;xkwfwm jzpfw,fqdk
wJhtaMumif; uaeY bkef;BuD;wdkY a,m*D rsm;
'DavmufeJYyJ awmfMuygpdkY/
om"k om"k om"k
_____
14

vdkY ac:w,fvdkY pdwfxJrSm rSwfxm;yg/ bkef;


BuD;ar;wJhtcgvJyJ 'DaeYawmh tukef vdkuf
ajzMuaygh/ rSwfrdavmufayghav/ 'D vdkajz
rSyJ rSwfvJ rSwfrdw,f/ em;vJ vnfw,f/
'gaMumihf Oyg'gefqdkwm bmudk ac:ovJ/
pGJvrf;rIudk Oyg'gefvdkY ac:yg w,f/ bmudk
pGJvrf;ovJqdk&if vlrSm pdwfxJ jzpfay:vm
wJh pGJvrf;rI/ pGJvrf;rIqdkwm vlwdkif;vlwdkif;
rSm tm½kHudk odwwfwJh pdwfqdkwm &Sdw,f/
tJ'D tm½kHudk odwwfwJh pdwfonf pGJvrf;
wJhoabm? pGJvrf;wJh tm½kHtay:rSm pdwfxJ
0dyóemESihf Oyg'gemu©E¨m u pGJvrf;wmudk Oyg'gefvdkY ac:ygw,f/
'Dawmh b,fvdk tm½kHawGudk rdrdpdwfu
* pGJvrf;aeovJqdkwm wpfcg &Sif;ay;r,f/
rdrd&JUpdwfu tqif;tm½kHtay:rSm pGJ
vrf;aew,f/ rdrdpdwfu toHtm½kHudk pGJ
umvDzdk;eD;,m;jynfe,f? avmhpftdef*s,fvdpfNrdKU
udke0if; rAsLwDtdrfwGif a[mMum;onf vrf;w,f/ teHY? t&om? tawGUtxdeJY t
(2006 ckESpf? rwfv) awG;tBuHawGudk pGJvrf;aew,f/ tm½kH
ajcmufyg;rSm pdwfu pGJvrf; pGJ,laewmudk
Oyg'gefvdkY 'Dvdkqdkygw,f/ Oyg'gefqdkwm Oy?
tm'ge/ Oy = uyfí (jyif;jyif;xefxef)/
]taMumif;w&m; ½kyfvdkYqdkwm rsufvkH;tqif;/ rsufvkH;
vJ ½kyf? tqif;vJ ½kyf/ rsufvkH;eJY tqif; aygif;qkHrdvdkY
tm'ge = ,ljcif; (pGJ,ljcif;)vdkY t"dyÜm,f
jrifodpdwf jzpfay:vmwmonf tusKd;yJ/ tusKd;[m emrf? &ygw,f/ tm½kHwpfckudk pdwfu jyif;jyif;
taMumif;[m ½kyf/ 'g½kyfemrfyJvdkY 'Dvdk ½kyfeJYemrfudk ½kyfeJY xefxef uyfNidpGJvrf;aewmudk Oyg'gefvdkY
emrfyJvdkY t&Sdtwdkif; trSeftwkdif;odvdkY&Sd&if tJ'g or®m'd|d ac:ygw,f/ Oyg'gefqdkwm[m wpfjcm;
todnmPf jzpfw,fvdkY qdk&ygw,f} r[kwfygbl;/ tm½kHwpfcktay:rSm rdrdpdwf
u jyif;jyif;xefxef pGJ,laejcif;onf Oyg
*** 'gefyJ/ tqif;udk pGJ,laewm Oyg'gef/ toH
Oyg'gefqdkwm udkpGJ,laewm Oyg'gef/ teHHYudk pGJ,laewm
0dyóem tvkyfay;w&m;udk a[majym Oyg'gef/ t&omudk pGJ,laewm Oyg'gef/
vm&mrSm 'DuaeY a[mrJhw&m;uawmh Oyg tawGUtxdudk pGJ,laewm Oyg'gef/ tawG;
'gef&JU tm½kHjzpfwJh cE¨mig;yg;udk 0dyóem tBuHudk pGJ,laewm Oyg'gef/ 'gaMumihf Oyg
½IrSwfykHudk a[mygr,f/ Oyg'gefqdkwm bm 'gefqdkwm tm½kHajcmufyg;udk pGJvrf;wJhpdwf/
udkac:ovJvdkY ar;&if pGJvrf;rIudk Oyg'gef tJovdk tm½kHwpfck wpfcktay:rSm rdrd
pdwfu pGJ,lvdkufwmonf Oyg'gefvdkY em;
15

vnf oabmaygufNyD;aemuf 'DOyg'gefqdk yk*¾Kdvf rodwJhyk*¾KdvfvdkY ESpfrsKd;&Sdygw,f/


wJh tpGJ[m b,fujzpfay:vmovJvdkY okH; rodwJhyk*¾Kdvfu rsufvkH; tMunf"mwf½kyf
oyfpOf;pm;Munhfr,fqdk&if Oyg'gef pGJ,lrIu ay:rSm tqif;½kyfwkdufqdkifvmwJh tcg
pdwf? owå0gwpfa,muf&JU cE¨mudk,fxJrSm aygif;qkHvmwJhtcg rodwJhyk*¾Kdvfu pGJ,l
&SdaewJh pdwf[m tm½kHajcmufyg;rSm jzpfay: vdkufw,f/ rodwJhyk*¾Kdvfu b,fvdk pGJ,l
wdkif;jzpfay:wkdif; pGJ,lwJhpdwf/ jrifodpwf ovJqdk&if tJ'Dtqif;udk ighjrifw,fvdkY pGJ
jzpf&if tjriftm½kHudk pGJ,l/ eHodpdwfjzpf&if ,lvkdufw,f/ 'Dtqif;onf igjrifwJht
teHtm½kHudk pGJ,l/ pm;odpdwfjzpf&if tpm qif;yJ? ihgjrifaewmyJvdkY pGJ,lw,f/ rodwJh
tm½kHudk pGJ,l/ awGUodpdwfjzpf&if xdawGU yk*¾Kdvfqdkwm w&m;udk rodwJhyk*¾Kdvfudk qdk
tm½kHudk pGJ,l/ BuHodpdwfjzpf&if tBuHtm½kH vdkwmyg/ w&m;udk tm;rxkwfzl;wJh yk*¾Kdvf
udk pGJ,lwm Oyg'gef/ wpfa,mufuawmh jrifwdkif;jrifwdkif; t
qif;rSm igjrifw,fvdkY pGJ,lvdkufw,f/
Oyg'gef&JU tm½kH ighrsufvkH;u tqif;udk jrifw,fvdkY w&m;
aumif;NyD/ tJ'D tqif;&,f toH&,f udk r½IrSwfwJh yk*¾Kdvfu 'Dtwdkif;yJ pGJ,lrdyg
teHY&,f t&om&,f tawGU&,f tBuH w,f/ w&m;udk ½IrSwfNyD; w&m;udk odaewJh
&,fqdkwJh tm½kHajcmufyg;[m Oyg'gef&JU t yk*¾Kdvfusawmh 'Dvdk rpGJ,lawmhbl;/ rsufvkH;
pGJcHw&m; jzpfygw,f/ pGJ,lwmu Oyg'gef &,f tqif;&,f ESpfckpvkH;udk Munhfvkduf
jzpfygw,f/ 'DpGJ,lwJh Oyg'gefonf tm½kH w,f/ tqif;uvJ ½kyfw&m;yJ? rsufvkH;t
ajcmufyg;udk pGJ,lwJhtcgrSm &Sif;atmif ajym Munf"mwfuvJ ½kyfw&m;yJ/ 'g½kyfoabm
r,fqdk&if rdrdpdwfuav;[m tm½kH wpfck csif; aygif;pyfrdvdkY ½kyfoabmcsif; wdkufqdkif
tay:rSm pGJpGJvrf;vrf; ESpfoufNyD;aewm vmvdkY jzpfvmwmyJ/ ½kyfoabmw&m;awG
Oyg'gefyJvdkY a,m*Drsm; 'Dvdk em;vnfxm; yJ/ tqif;udk odwJhy*¾Kdvf? rsufvkH;tMunf
yg/ tJ'D Oyg'gef pGJvrf;wJh ae&mrSm cE¨m udk odwJhyk*¾Kdvfonf ½kyfoabmudk odaewm
jzpfygw,f/ cE¨m b,fae&mrSm jzpfovJ yJ/ w&m;½IrSwfwJh a,m*DrSm rsufvkH;uvJ
qdk&if Oyg'gef pGJvrf;wJh ae&mrSm cE¨mjzpfyg ½kyfyJ? tqif;uvJ ½kyfyJ? 'g½kyfESpfckwdkuf
w,f/ b,fvdkjzpfovJqdkwm &Sif;jyygtkH; qdkifvmvdkY jzpfay:vmwJh w&m;yJvdkY w&m;
r,f/ rsufpdeJY tqif;/ pu©Kyom'qdkwJh odwJh yk*¾Kdvfu 'Dtwdkif; odygw,f/
rsufvkH; tMunf"mwf? [dkzufu ½lyg½kH
tqif;/ 'DESpfrsKd;vkH;u ½kyfw&m;awGcsnf;/ yk*¾Kdvf ESpfrsKd;
'D½kyfESpfck wdkufqdkifvmvdkY qkHrdwJh tcg w&m;udk r½IrSwfwJh yk*¾KdvfrSmawmh rsuf vkH;?
aygif;rdwJhtcg rsufvkH; tMunf"mwfrSm tqif;? ESpfck aygif;vdkufw,f ½kyfvdkY r
tqif;xifvmw,f/ odygbl;/ ½kyfw&m;vdkY rodawmh b,fvdk od
rsufvkH;tMunf"mwftay:rSm tqif; ovJqdkvdkY&Sd&if 'gigjrifaew,f? igjrifw,f
xifvmawmh&if ½kyf½kyfcsif; wdkufqdkifw,f vdkY 'Dvdkodygw,f/ Oyg'gef pGJvrf;rIeJYom od
aygh/ 'Dvdk ½kyf½kyfcsif; wkdufqdkifwmudk od wJh aeygw,f/ w&m;udk odwJhyk*¾Kdvfuawmh O
16

yg'gef pGJvrf;rIeJY rodygbl;/ rsufvkH;vJ ½kyf qif; qkHrdvdkuf vdkY&Sd&if aygif;rdvdkufvdkY&Sd&if


yJ? tqif;vJ ½kyfyJ? ½kyfw&m;csif; aygif;pyfrd jrifodpdwf jzpfvmw,f/ tJ'Djrifodpdwfonf
vdkYom jrifw,fqdkwm jzpfvmwmyg/ w yk*¾Kdvfowå0g a,musfm; rdef;r igolwpfyg;
u,fawmh 'g½kyfw&m;yJvdkY w&m;½IrSwfwJh r[kwf rsufvkH;tqif; wnf;[laom
yk*¾Kdvfu ½kyfudk ½kyfrSefodw,f/ w&m;r½I taMumif;w&m;aMumifh jrifodpdwf tusKd;
rSwfwJh yk*¾Kdvfu ½kyfudk ½kyfrSef; rodbl;/ ½kyf w&m; jzpfvmwmyJ/ taMumif;rSvJyJ yk*¾Kdvf
udk ½kyfrSef; rodawmh ckeuajymcJhovdk ig owå0g a,musfm; rdef;r igaumif olaumif
jrifw,f? ighrsufvkH;u jrifw,fvdkY 'Dvdk igpGJ rygbl;/ jrifodpdwf tusKd;rSmvJ yk*¾Kdvf
olpGJ yk*¾KdvfpGJ? twåaumif toufaumif owå0g a,musfm; rdef;r igaumif olaumif
vdyfjymaumif xifNyD;awmh pGJvrf;w,f/ rygbl;/ taMumif;a&m tusKd;w&m; ½kyfeJY
Oyg'gefjzpfw,faygh/ emrf ESpfrsKd;yJ&Sdw,f/ taMumif; w&m;onf
'Dawmh&if tukefvkH; w&m;emy&dowf ½kyf? tusKd;w&m;onf emrfyJqdkNyD; w&m;½I
pOf;pm;zdkY w&m;udk odwJhyk*¾Kdvf&,f w rSwfwJh yk*¾Kdvfwdkif; 'Dvdk trSeftwdkif; odvm
&m;udk rodwJh yk*¾Kdvf&,fvdkY yk*¾KdvfESpfrsKd;/ ygw,f/ taMumif;w&m; ½kyfvdkYqdkwm rsuf
w&m;udk ½IrSwfvdkY w&m;odwJh yk*¾Kdvfu vkH;tqif;/ rsuffvkH;vJ ½kyf? tqif;vJ ½kyf/
½kyfudk ½kyfrSef;odw,f/ w&m;udk r½IrSwfvdkY rsufvkH;eJY tqif; aygif;qkHrdvdkY jrifodpdwf
w&m;udk rodwJhyk*¾KdvfawGuawmh ½kyfw ay:vmwmonf tusKd;yJ/ tusKd;[m emrf?
&m;vdkY rodbl;/ bmjzpfvdkY rodwmvJ? taMumif;[m ½kyf/ 'g½kyfemrfyJvdkY 'Dvdk ½kyfeJY
t0dZÆmzkH;xm;vdkY rodbl;ayghav/ w&m;½I emrfudk ½kyfeJYemrfyJvdkY trSeftwkdif;odvdkY&Sd&if
rSwfwJh a,m*Dwpfa,mufrSmawmh t0dZÆm tJ'g or®m'd|d todnmPfjzpfw,fvdkY qdk&
uif;uGmaewJh twGufaMumihf ½kyfw&m;udk ygw,f/
½kyfw&m;vdkY trSeftwdkif;odwJh or®m'd|d t w&m;udk r½IrSwfwJh yk*¾KdvfrSmawmh rsuf
odÓPfeJY trSefwu,f odoGm;ygw,f/ vkH;tqif; taMumif;udkvJ rodbl;/ jrifod
'DvkduGmjcm;ygw,f/ 'ga,m*Drsm; ½kyfw pdwf tusKd;udkvJ rodbl;/ 'D½kyfemrftay:
&m;udk trSeftwkdif;ykHygyJ/ rSm trSeftwdkif; rodvdkY t0dZÆmzkH;xm;wJh
½kyfw&m; wpfckwnf;vm;qdk r[kwfbl;/ twGufaMumihf pGJpGJvrf;vrf; jzpfNyD;awmh
a0 'em&,f onm&,f ocFg&&,f 0dnmPf jriforQ odorQudk ighrsufvkH;u jrifvdkY igod
&,f av;rsKd;vdkY emrfw&m; av;rsKd;&Sdw,f/ w,fvdkY pGJvrf;wJh Oyg'gefjzpfygw,f/ w&m;
a0'emqdkwm cHpm;wJhoabm/ onmqdkwm r½IrSwfwJh yk*¾KdvfrSm pGJvrf;wJhOyg'gef jyif;
u rSwfom;wJhoabm/ ocFg&qdkwm pl;pkduf jyif;xefxef jriforQ tm½kHawGudk igjrif
aphaqmfrIoabm/ odwJhpdwfudk 0dnmPfvdkY w,fvdkY pGJvrf;wJh Oyg'gefjzpfygw,f/ w&m;
ac:w,f/ 'Dw&m;av;yg;u emrf/ 'Dawmh udk ½IrSwfwJh yk*¾KdvfrSmawmh jriforQtm½kH
&if w&m;udk odwJhyk*¾Kdvf rodwJhyk*¾Kdvf ESpf awG[m emrf½kyfESpfyg;yJ&Sdw,f? taMumif;eJY
rsKd;udk jyefNyD; pdppfMunfh &atmif/ w&m;udk tusKd; ESpfckyJ&Sdw,fqdkwm odygw,f/ ½I
½IrSwfvdkYodwJh yk*¾Kdvfuawmh rsufvkH;eJY t rSwfwJh yk*¾Kdvf&JU pdwf? r½IrSwfwJh yk*¾Kdvf&JU
17

pdwf? 'DpdwfESpfrsKd;udk jyefNyD;awmh okH;oyf igtoHMum;wmudk cHpm;vdkY aumif;w,f?


Munhfyg/ r½IrSwfwJh yk*¾KdvfrSm jrifwJhtm½kH teHYeHwmudk cHpm;vdkY aumif;w,f? igpm;
awG tay:rSm igjrifw,fvdkY xifaew,f/ aewmudk cHpm;vdkY aumif;w,f? igawGUxd
jrifodpdwftay:rSmvJyJ ighpdwfyJ yk*¾KdvfyJ aewJh tawGUtxdudk cHpm;vdkY aumif;w,f?
owå0gyJ igyJ olyJ a,musfm;yJ rdef;ryJvdkY pGJ igpdwful;aewmudk cHpm;vdkY aumif;w,fvdkY
pGJvrf;vrf; Oyg'gefeJY pGJNyD;awmh ,lvdkuf qdkNyD;awmh a0'emtay:rSm w&m;rodwJh
w,f/ w&m;½IrSwfvdkY w&m;½IrSwfwJh yk*¾Kdvf yk*¾Kdvfu waumif;wnf; aumif;aewmyJ?
rSm rsufvkH;tqif;u ½kyf? jrifodpdwfuav; b,fawmhrS raumif;bl;vdkY rjrifEdkifbl;/
uemrf? rsufvkH;eJY tqif;u taMumif;yJ? tjypfrjrifEkdifygbl;/ tjypfrjrifwJh twGuf
jrifodpdwfuav;u tusKd;yJvdkY taMumif; aMumihf 'Da0'emudk igvdkY pGJ,lygw,f? igvdkY
tusKd; &kyfemrfyJvdkY trSeftwdkif; odwJht pGJ,lNyD;awmh a0'emonff yk*¾Kdvf owå0g ig
wGufaMumifh pGJvrf;rIOyg'gef uif;aysmuf aumif olaumifyJvdkY xifvmw,f/ tJ'g
aeygw,f/ csKyfNidrf;aeygw,f/ 'gw&m; od a0'em tay:rSm pGJ,lrI Oyg'gefygyJ/
wJhyk*¾KdvfeJY rodwJhyk*¾KdvfawG&JU avmutjrif w&m;odwJh yk*¾Kdvfuawmh 'Dvdk rpGJ,l
awG uGm;[ykHudk bkef;BuD; ajymjyaewmyg/ awmhygbl;/ twåjyKwfaeygw,f/ twå'd|d
qdkwJh ighyJvdkY pGJ,lwJh tjrifrSm; uif;aeyg
a0'em w,f/ ]ouúm,'d|ð y[mem, oawm
NyD;awmh a0'em/ cHpm;rIa0'em ayghav/ bdu©K y&dAÁaZ}qdkwJhtwdkif; a,m*Dyk*¾Kdvf[m
cHpm;rIa0'em jzpfwkdif;jzpfwdkif;vJyJ w&m;udk 'DcE¨mudk,fay: xifaewJh 'd|dqdkwJh tjrif
odwJhyk*¾KdvfeJY rodwJh yk*¾Kdvf ESpfrsKd;&JU tjrif rSm;udk y,fzdkY ta&;BuD;ygw,f/
'DvdkyJ uGmjcm;aeygw,f/ w&m;odwJhyk*¾Kdvf
rSm a0'emonf olYoabmtwdkif; olYobm onm
0twkdif; jzpfay:aewmyJ/ a0'em[m ig onmay:rSmvJ 'Dtwkdif;yJ/ w&m;rodwJh
vkyfwmvJ r[kwfbl;/ olwpfyg;vkyfay;wm yk*¾Kdvf w&m;odwJh yk*¾KdvfESpfrsKd;/ tjrifcsif;
vJ r[kwfbl;/ olYtaMumif;w&m;eJY olYt ESvkH;oGif; em;vnfykHcsif; rwlMuygbl;/ w
usKd;w&m; jzpfay:NyD;awmh cHpm;aewmyJvdkY &m;odwJh yk*¾Kdvfu rSwfom;rIonm jzpf
taMumif;tusKd; tay:rSm cHpm;rIoabmrQ ay:wdkif; jzpfay:wkdif; 'Donmonf cP
oufoufyJ? a0'emqdkwm cHpm;rIoabmrQ av;rSwfNyD;awmh? onmapwodufonf c
oufoufyJvdkY 'Dvdk or®m'd|d todnmPfeJY Pav;rSwfNyD;awmh ysufoGm;wmyJ aysmuf
odwJhtwGufaMumifh a0'emtay:rSm pGJ,l oGm;wmyJvdkY trSeftwdkif; odw,f/
rI pGJvrf;rI Oyg'gefrjzpfbl;/ Oyg'gef uif; w&m;rodwJh yk*¾Kdvfrsm;usawmh b,fvdk
uGmaeygw,f/ odvmovJ? igrSwfxm;wmyJ? igrSwfpdwf
w&m;rodwJh yk*¾Kdvfuawmh a0'emcHpm; tm;aumif;vdkY igrSwfaewmyJ? tckodaewm
rIawGudk igcHpm;aew,f igcHpm;vdkY aumif; igrSwfvdkY odaewmyJvdkY onmay:rSm Oyg
aew,f? igjrifwmudk cHpm;vdkY aumif;w,f? 'gefeJY jyif;jyif;xefxef pGJ,lxm;wJh t
18

wGufaMumihf twå'd|djzpfaew,f/ w&m;od av/ 0dnmPfqdkwm odwJhpdwf/ raem


wJh yk*¾Kdvfu igr[kwf olr[kwf yk*¾Kdvf 0dnmPfpdwf/ tJ'D odpdwfuav;udkvJyJ w
owå0g r[kwfbl;?'grSwfom;NyD;awmhaysmuf &m;½IrSwfaewJh a,m*Dwpfa,mufeJY w&m;
oGm; ysufoGm;wJhoabm? tedpöoabmyJvdkY r½IrSwfwJh omref ykxkZOfvlom; wpf
odwJh twGufaMumifh trSefwu,fodvdkY a,muf EIdif;,SOfNyD; Munhfprf;/ w&m;
or®m'd|d todrSefjzpfw,f/ 'gaMumihf w&m; ½IrSwfaewJh a,m*DrSmawmh odwJhpdwfawG
odwJh yk*¾KdvfrSm twå'd|djyKwfaeygw,f/ [m wpfpdwfNyD;wpfpdwf wpfpdwfNyD;wpfpdwf
jzpfay:vmvdkuf ysufoGm;vdkuf jzpfay:vm
ocFg& vdkuf ysufoGm;vdkuf? 'Dpdwfw&m; awG[m
ocFg& apwemtay:rSmvJ 'Dtwdkif;yJ/ odwdkif;odwdkif; odwJhpdwf cPav;yJ odNyD;
w&m;½IrSwfwJh a,m*Dyk*¾KdvfrSm 'Dapwem awmh ysufoGm;wmyJ/ 'Dpdwf w&m;awG[m
w&m;[m jzpfvdkuf ysufvdkuf Oyg'fXDbif rNrJbl;/ yk*¾Kdvfowå0g a,musfm; rdef;r ig
tm;jzihf jzpfwnfysuf cPav;jzpf? cP olwpfyg; r[kwfbl;/ wu,fawmh pdwf
av; wnfwHhNyD;awmh csufjcif; ysufoGm;wJh w&m;onf emrfw&m;yJvdkY w&m;udk odrSwf
apwem pdwftpOfawGyg/ 'gbmrS yk*¾Kdvf wJh yk*¾KdvfrSm 'Dtwdkif; odygw,f/
owå0g a,musfm; rdef;rr[kwfygbl;/ t w&m;r½IrSwfwJh ykxkZOfyk*¾KdvfawG us
aumiftxnf j'yfoP²mef r&Sdygbl;/ 'Dap awmh 'Dvdk rodawmhbl;/ 'DodwJh pdwfw
wemonf emrfw&m;oufoufrQyJvdkY w &m;udkyJ ighpdwf? ighpdwfeJYig BuHpnfaewm?
&m;½IrSwfwJh yk*¾KdvfrSm 'Dtwkdif;odw,f/ ighpdwfeJYig odaewm? ighpdwfeJYig awG;awm
0dyóemw&m;udk wpfBudrfwpfcg r½I aewm? igpdwfaumif;w,f igpdwfraumif;
rSwfzl;wJh yk*¾Kdvfuawmh 'Dvdk rodEkdifbl;/ bl;ponfjzifh pdwftay:rSm igvdkYxif? ol
apwemjzpf ay:vmwdkif; jzpfay:vmwdkif; wpfyg;vdkYxif yk*¾Kdvf owå0g a,musfm;
ighapwem b,favmuf aumif;ovJ? ol rdef;rvdkY xifNyD;awmh tJ'g twåxifNyD;awmh
rsm;apwemxuf ighapwemu rGefjrwf pdwfudk jyif;jyif;xefxef pGJ,lw,f/ 'Dawmh
w,f/ igaumif;wJh apwemawG&Sdaew,f/ ½kyfw&m;tay:rSm twåtaetm;jzihf jyif;
olYtay:rSm igaumif;wJh apwemawG xm; jyif;xefxef pGJ,lwmu Oyg'gef/ twåqdk
aew,f ponfjzihf apwemudk ighvdkY xif wm bmvJ? ig/ igh½kyfyJvdkY pGJ,lvdkufwmu
NyD;awmh jyif;jyif;xefxef Oyg'gefeJY pGJ,l Oyg'gef/ a0'emudk igcHpm;aew,fvdkY pGJ,l
oGm;ygw,f/ w&m;rodwJh yk*¾Kdvfu Oyg rSwfxifvdkufwmu Oyg'gef/ onmw&m;
'gefeJY pGJ,lykH/ w&m; odwJhyk*¾Kdvfu Oyg'gef udk igrSwfom;aew,fvdkY pGJ,lvdkufwmu
uif;jywfykH ESpfckudk ,SOfNyD; jywmjzpfygw,f/ Oyg'gef/ apwemudk ighapwemvdkY pdwfxJhu
pGJvdkufwmu Oyg'gef/ odrI0dnmPfudk igh
0dnmPf pdwfyJvdkY pGJ,lvdkufwmu Oyg'gef/
NyD;awmh 0dnmPf/ odpdwfaygh/ a0'em&,f?
onm&,f? ocFg&&,f? 0dnmPf&,f aygh
19

½kyf a0'em onm ocFg& 0dnmPfqdkwJh enf;enf; pGJvrf;wm rsm;rsm; pGJvrf;wmyJ


cE¨mig;yg;udk pdwfxJrSm igyJ olyJvdkY pGJ,lae uGm,if uGmr,f? pGJvrf;rIuawmh vlwdkif;
wm[m Oyg'gefvdkY qdkvdkygw,f/ vlwdkif; &SdaeMuygw,f/

w&m;xdkif&usKd; cE¨mrsKd;aphawG
0dyóemw&m; tm;xkwfwJh yk*¾KdvfawG [m odkYaomf wdkY Ak'¨bmomu tbd"r®m w&m;eJY
t"du pdppfMunfhr,fqdk&,f bmaMumihf ywfoufNyD;awmh eufeufeJeJ cuf cufcJcJ
w&m;udk ½IrSwftm;xkwf&ovJvdkY ar;cJh&if xdk;xGif;a0zef ydkif;jcm;NyD;awmh bk&m; a[m
pdppfMunfr,fqdk&if 'DcE¨m ig;yg; tay:rSm awmfrlwJhtwdkif; wynhf om0uawGu
pGJvrf;aewJh Oyg'gef jyKwfoGm;atmif cE¨m a[majymw,f? oHCmawmfawG a[majym
ig;yg;rSm pGJvrf;aewJh Oyg'gef uif;oGm; w,f? vlyk*¾KdvfawGuvJ w&m; vdkufpm;vdkY
atmifvdkY 0dyóemw&m;udk tm; xkwf& odaeMuw,faygh/ pGJvrf;rI[m tifrwef
wm jzpfw,fqdkwJh tajzudk ay;&ygvdrfh aMumufp&maumif;w,f? pGJ vrf;rI &Sdae&if
r,f/ vlwdkif;vlwdkif; ckacwfrSm w&m; tm; tyg,fav;yg;u rvGwfEdkifbl;? b0Zmwd
xkwfaeMuw,f/ w&m; ESvkH;oGif;ae Mu jzpfrI cE¨mjzpfrIu rvGwf Edkifbl;qdkwmudk
w,f/ w&m;udk usihfokH;aeMuwJh yk*¾Kdvf awG tukefvkH; w&m;emy&dowf odxm;Muw,f/
bmaMumifh 'gawGudk vkyfaeMu&ovJ? oHo&mvnfw,fqdkwm 'DpGJvrf;rI &SdvdkYygyJ/
bmaMumifh 0dyóem owdy|mefw&m;awG 'DpGJvrf;rI rjywfao;oa½GU oHo&mrSm vnf
tm;xkwfae&ovJvdkY ar;cJh&ifawmh tajz ae&OD;rSmyJ/ pGJvrf;rI tm;aumif;avav
&Sif;aeygw,f/ Oyg'gef jyKwfatmifvdkY cE¨mhrsKd;aph tm;aumif;avygyJ/
w&m;tm;xkwfwm jzpfygw,f/ pGJvrf;rI O oHo&mrSm cE¨mjzpfvmawmh 'DcE¨m t
yg'gef uif;Nidrf;atmifvdkY w&m; ½IrSwf tm; rsKd;tpm;udk wpfcg jyefMunfh&OD;r,f/ cE¨m
xkwfMuwmjzpfygw,f/ trsKd;tpm; okH;rsKd;&Sdw,f/ 'DokH;rsKd;xJu
'gjzihf aumif;NyD/ 'DpGJvrf;rI Oyg'gef yxrqkH; cE¨mtrsKd;tpm;taMumif;udk &Sif;
onf ½kyf a0'em onm ocFg& 0dnmPf jyygr,f/ txufoHo&mvdkY ac:wJh ewf
qdkwJh cE¨mig;yg;tay:rSm igh½kyfyJ igha0' awG jA[®mawG/ ewfjynfajcmufxyfrSm &SdwJh
emyJ ihgonmyJ ighapwemyJ igh0dnmPfyJ vdkY ewfawG jA[®mbkH ESpfq,frSm &SdwJh jA[®
cE¨mig;yg;udk tukefvkH; aygif;NyD;awmh awG[m txufwef;uswJh oHo&mvnf
Munfhvdkuf igvdkY pGJvrf;wm Oyg'gef/ 'DO wmygyJ/ txufwef;uswJh cE¨meJY txuf
yg'gef vlwkdif;vlwdkif;rSm &Sdovm; r&Sdbl; wef;uswJh b0rSm oHo&mvnfaeMuw,f/
vm;/ urÇmay:rSm &SdwJh vlawGtm;vkH;rSm pwkr[m&mZf wm0wðom ,mrm wkodwm
pGJvrf;wJh Oyg'gef&Sdygw,f/ &[ef;awmf edr®me&wd y&edr®dw0o0wådqdkwJh ewfjynf
awGrSmvJ &SdaewmyJ/ vlawGrSmvJ &SdaeMu ajcmufxyfrSm &SdwJhewfawGvJ cE¨mig;yg;&Sd
wmygyJ/ Ak'¨bmomawGrSmvJ &SdwmyJ/ Ak'¨ aewJhtwGufaMumihf olwdkYvJ oHo&mvnf
bmom r[kwfwJhvlawGrSmvJ &SdwmyJ/ aeMuwmyJ/ jA[®mhbkH ESpfq,frSm&SdwJh jA[®m
20

awGvJyJ cE¨m&SdaewJhtwGufaMumifh olwdkYvJ vrf;rIOyg'gef tm;BuD;cJhvdkY 'kwd,wef;pm;


oHo&mxJrSm vnfNyD;awmh jzpfaeMuwmyJ/ jzpfwJh vlYb0rSm oHo&mvnfNyD;awmh cE¨m
aumif;NyD 'gjzihf/ ewfjynfajcmufxyfu jzpfaewmygvdkY a[movdk em;vnfyg/
ewfawG? jA[®mESpfq,frSm&SdwJh jA[®mawG 'D aemufNyD;awmh atmufwef;pm;jzpfwJh
ewfbkHavmurSm jzpfatmif jA[®mhjynfudk cE¨m? eHygwf okH;u atmufwef;pm;jzpfcE¨m/
a&mufoGm;atmif b,folu ydkYvdkufwmvJ oHo&mrSm vnfwJhtcg cE¨mokH;rsKd;eJY oHo
vdkY pdppfMunhfyg/ pGJvrf;wJh Oyg'gefu cE¨meJY &mvnfykHudk jyaewmyg/ atmufwef;pm;
b0udk jzpfapwwfw,f/ ewfcE¨m ewfb0? jzpfwJh oHo&mqdkwm i&J? wd&pämef? Nydwåm
jA[®mhcE¨m jA[®mhb0udk pGJvrf;wJh Oyg'gef tol&um,f/ tifrwef nhHzsif;wJh tyg,f
tm;BuD;wJh yk*¾Kdvf Oyg'gefeJY tvkyfvkyfwJh av;yg;ygyJ/ tifrwef aMumufp&maumif;
yk*¾KdvfawG 'Db0cE¨mqdkwmudk &&SdvmMuwm ygw,f/ 'Dtyg,fav;yg;rSm vlYb0uaoNyD;
yg/ Oyg'gefeJY pGJvrf;cJhvdkY ewfjynfavmu awmh i&JrSma&mufw,f? wd&pämefrSm jzpf
rSm ewfom; ewforD;jzpfw,f? Oyg'gefeJY pGJ w,f/ Nydwåmb0 a&mufoGmw,f? tol&
vrf;vdkYyJ jA[®mhjynfrSm jA[®mawG oGm;NyD; um,fb0 a&mufoGm;w,fqdkwm bm
awmh jzpf&wmyJ/ tm;vkH; pGJvrf;rI Oyg'gef aMumifhvJ/ atmufwef;pm;jzpfwJh cE¨meJY oH
taMumif;cHcJhMuwmyg/ pJGvrf;rI Oyg'gef o&mvnfovJvdky qufNyD;awmh avhvm
aMumihf oHo&mxJrSm vnf;aew,faygh/ odkY pdppfMunfhwJh tcgusawmh pGJvrf;rI Oyg'gef
ayrJh ewfcE¨m jA[®mcE¨meJY jzpfaewJh yk*¾Kdvf tm;BuD;wJh yk*¾Kdvf[m tJ'DoHo&mxJrSm
awGukdawmh txufwef;pm;jzpfwJh oHo&m atmufwef;pm;b0 atmufwef;pm; cE¨meJY
vnfjcif;vdkY ac:ygw,f/ oHo&mvnf&ygw,f/
eHygwf ESpf? tv,ftvwfjzpfwJh oHo aumif;NyD? 'gjzihf/ tukefvkH; aygif;NcKHNyD;
&mvnfykHu vlYb0 vlcE¨m/ vlYb0 vlY awmh pdppfMunhfvdkufprf;/ oHo&mvnf
cE¨m jzpfNyD;awmh oHo&mvnfaewmu w,fqdkwm bmvJ/ cE¨mjzpfwmudk ajymwm
awmh tv,ftvwfjzpfwJh b0cE¨meJY oH yg/ vlYb0 cE¨mjzpf&if vlYoHo&myJ/ ewfb
o&mvnfwmyg/ 'Dvwfwef;pm;jzpfwJh oH 0 cE¨mjzpf&if ewfoHo&mvnfw,f/ jA[®mh
o&mvnfwJh tcg bmaMumihf vlYb0vlY b0 cE¨mjzpf&if jA[®mhoHo&mvnfw,f/
cE¨m jzpfaeMuygvdrfhvJvdkY pdppfMunhf&if i&Jwd&pämef Nydwåmtyg,fav;yg;rSm cE¨mjzpf
twdwfb0 pGJvrf;rIOyg'gefaMumifh ypöKyÜef &if tyg,fav;yg; oHo&mvnfw,f/ oHo
rSm cE¨mig;yg; xifxif&Sm;&Sm; jzpfvmwm &mqdkwm cE¨mudk ajymwm/ wpfjcm;udk ajym
yg/ Oyg'gefr&SdcJh&if 'DypöKyÜefrSm vlYb0 vlY wmr[kwfygbl;/ tJ'DoHo&mvnfawmh&if
cE¨mjzpf ay:vmrSm r[kwfygbl;/ a,m tyg,fav;yg;rSm i&Jwd&pämef Nydwåm tol&
usfm; cE¨mudk,fvJ jzpfvmrSm r[kwfbl;/ um,f qdkwJh atmufwef;pm;jzpfwJh cE¨m
rdef;rcE¨mudk,fvJ jzpfvmrSm r[kwfbl;/ 'D ukd,fudk jzpfatmif b,folu jyKvkyfay;wm
a,musfm;cE¨m rdef;rcE¨mqdkwJh ½kyfemrfESpf vJqdk&if pGJvrf;rI Oyg'geftm;BuD;wJh yk*¾Kdvf
yg; jzpfaewm[m twdwfb0wkef;u pGJ rsm;aomjzihf 'Db0uaooGm;&if aemufb
21

0rSm tyg,fav;yg;udk a&mufwwfw,f/ jzpfygw,f/ pGJvrf;rI Oyg'gef r&Sd&if b0eJY


pmayu ]pwåma&m tyg,m oua*[ cE¨m rjzpfygbl;/ Oyg'gef&Sdaeao;oa½GU b0
o'dom}1wJh/ Oyg'gef rjyKwfEdkifao;awmh t eJY cE¨m jzpfaetkH;rSmyJ/ 'gaMumihf b0eJY cE¨m
yg,fav;bkH[m ykxkZOfwpfa,muf&JU udk,fh udk rvdkcsifwJh yk*¾Kdvfrsm; b0eJY cE¨mudk NiD;
tkd; udk,fhtdrfvdkygyJwJh/ 'Dpum;udk tav; aiGUwJh yk*¾Kdvfrsm; b0eJY cE¨mudk aMumufwJh
teuf awG;Munhfyg? bkef;Bud;wdkY w&m;em yk*¾Kdvfrsm;[m 0dyóem owdy|mef w&m;
y&dowf/ vlYb0 vlYcE¨mqdkwm cPwmrQ udk tm;xkwfoihfw,f ½IrSwfoihfw,fvdkY qdk
vlYb0rSm cE¨meJY &yfwnfNyD;awmh aewmyg/ vdkwmjzpfygw,f/
0dyóemw&m; ½IrSwfwm[m b0eJYcE¨m
i&JrSm tjzpfrsm; udk rvdkcsifwJh yk*¾Kdvfrsm; ½IrSwfwmyg/ b0eJY
vlYb0rSm ½kyfemrfESpfyg;eJY cPwmrQ &yf cE¨mudk wG,fwm rufarmwJh yk*¾Kdvf ESpfouf
wnfNyD;awmh aeMuw,f/ 'Db0u t wJh yk*¾Kdvfrsm;twGuf r[kwfbl;/ vuf&Sdb0
aMumif;uH ukefvdkY&Sd&ifawmh wpfb0csKyfNidrf; vuf&SdcE¨m aemufb0 aemufcE¨mawGudk
Mu&rSmyg/ csKyfNidrf;w,fqdkwm aow,f rvdk csifbl;qdk&if 0dyóemw&m;udk tm;
aygh/ 'Db0u aovdkY&Sd&if vlawG trsm;qkH xkwf&ygw,f/ 0dyóemw&m; tm;xkwf&if
b,frSmjzpfovJqdk&if i&JrSm jzpfwJhvl? wd tenf;qkH;uawmh tyg,fav;yg; b0cE¨m
&pämefrSm jzpfwJhvl/ Nydwåmtol&um,frSm uae vGwfajrmufoGm;Edkifygw,f/ 'grSr
jzpfwJhvl? tyg,fav;yg;udkyJ ta&mufrsm; [kwf w&m;tm;rxkwfbJeJY vlYavmu
ygw,f/ bmjyKvdkY tyg,fav;yg;udk t obm0twdkif;om rodpdwfawG zkH;vTrf;
a&mufrsm;ovJ/ pdppfMunhfawmh Oyg'gef NyD;awmh vlYavmu vlYobm0twkdif; bmrS
tm;BuD;vdkYyg/ pGJvrf;rI Oyg'gef tm;BuD;wJh rvkyfawmhbl; w&m;eJY ywfoufNyD;awmh
yk*¾Kdvf[m 'Db0u aovdkY&Sd&if tyg,fav; ESvkH;roGif; tm;rxkwfbl;/ tm;rxkwfawmh
yg;udk a&mufwwfw,fvdkY qdkygw,f/ 'D 'd|drjyKwfbl;/ 'd|drjyKwfawmh Oyg'gef rjyKwf
awmh 0dyóemw&m; tm;xkwfwm[m bl;aygh/ 'DvkdomjzpfcJh&ifawmh b0eJY cE¨m
bmeJY oufqdkifaeovJ Munfh/ 'DpGJvrf;rI jzpfygvdrfhtkH;r,f/ b,fb0b,fcE¨mrSm jzpf
Oyg'gef jyKwfatmifvdkY Oyg'gefjyKwfrS t rvJqdkwm bmrS aA'ifwGufNyD; ar;Munhf
yg,fav;yg;u vGwfr,f/ 'gaMumihf tyg,f p&mrvdkbl;/ xifxif&Sm;&Sm;BuD; ay:aeyg
av;yg;u vGwfatmif Oyg'geftpGJudk jzwf w,f/ i&J wd&pämef Nydwåm tol&um,f
zdkY w&m;txkwfaew,fqdkwJh t"dyÜm,fvJyJ tyg,fav;yg;b0 tyg,fav;yg; cE¨mjzpf
ay:vGifxif&Sm;aeygw,f/ rSm aocsmw,f/
0dyóemw&m;udk ½IrSwfw,fqdkwm[m tpGJBuD;wJh yk*¾Kdvf i&JrSmjzpfw,f/ wd
pGJvrf;rI Oyg'gef ukefcrf;oGm;atmif aysmuf &pämefrSmjzpfw,f/ Nydwåm tol&um,fawG
oGm;atmif jywfoGm;atmifvdkY ½IrSwfwm rSm jzpfwwfw,f/ 'Db0rSm tpGJtvrf;BuD;
&if BuD;oavmuf atmufwef;pm;b0rSm
1
"r®y'-| 1? 5/ oGm;NyD;awmh jzpf&w,f/ tpGJtvrf; enf;
22

wJh yk*¾Kdvfu tv,ftvwf cE¨meJY vnf& yJ tpGJtvrf;BuD;wJh yk*¾Kdvf pdwfqif;&JrIBuKH&


w,f/ tpGJtvrf; &SdwJhyk*¾Kvfu txuf w,f/ 'Db0aovdkY aemufb0 a&muf&ifvJ
wef;pm;b0rSm jzpf&w,f/ 'gayrJhvdkY bmyJ 'ku©eJY BuKH&jyefwmyJ/
jzpfjzpf pGJvrf;Oyg'gef[m odyfNyD;awmh pGJvrf;wm ESpfrsKd;&Sdw,f/ tZÑwåqdkwm
aMumufp&maumif;wmyJvdkY bkef;BuD; w&m; cE¨mtwGif; A[d'¨qdkwm cE¨mtjyif/ t
y&dwfowftaygif; olawmfaumif;wdkYu od wGif; pGJvrf;w,fqdk&m cE¨mig;yg;udk pGJvrf;
Muyg/ 'DpGvrf;rI Oyg'gefaMumihf oHo&mwpf wm/ igh½kyf igha0'em ihgonm ighocFg&vdkY
cGifvkH;rSm vljzpfvdkuf? ewfjzpfvdkuf? jA[®m qdkwJh ighapwem igh0dnmPfyJvdkY cE¨mig;yg;
jzpfvdkufeJY wajymif;jyefjyef b0aygif;rsm;pGm udk pGJvrf;w,f/ tjyiftm½kHawGudk pGJ,lwm
vnfNyD;awmh jzpfvkduf ysufvdkufeJY arsmae udk wpfcg &Sif;ygtkH;r,f/ tjyiftm½kHudk pGJ,l
Mu&wmjzpfygw,f/ wmu bmawGvJqdk&if? tqif;? jriforQt
qif;awGudk rsufpdxJrSm xifvmwJh tqif;
Oyg'gefudk y,fowfenf; [lorQ vSwJh tqif; rvSwJhtqif;awGudk
'DpGJvrf;rI Oyg'gef;udk b,fvdkenf;eJY y,f jrifawmh ighjrifw,fvdkY pGJ,lw,f/ rvSwJht
owf&rvJvdky wpfcg pOf;pm;Munhfvdkuf yg/ qif;jrifjyefawmhvJ rvSbl; raumif;bl; igh
Oyg'gefudk y,fowfwJh enf;uawmh 0d jrifwmyJ tr*FvmyJvdkY pGJ,lvdkufw,f/
yóem w&m;½IrSwfjcif;ygyJ/ 0dyóem tqif;tay:rSm pGJ,lwJh Oyg'gef/
w&Ym; yGm;rsm;tm;xkwfrS Oyg'gef csKyfNidrf; aumif;wJhtoHMum;&if r*Fvm&Sdvdkuf
oGm;Edkifw,f/ owdy|mefw&m; rygbJ owd wm aumif;vdkufwmvdkY pGJ,lvdkufw,f/
y|mefw&m;udk r½IrSwfbJeJY pGJvrf;Oyg'gef raumif;wJh toHMum;awmh tr*FvmyJ 'Dt
b,fawmhrS csKyfNidrf;oGm;rSm r[kwfygbl;/ oH rMumcsifbl;vdkY pGJ,lvdkufw,f/ 'gpGJvrf;
'gaMumihf w&m;y&dowfawG 'DOyg'gef jyKwf rI Oyg'gef/
zdkYtwGuf 0dyóemw&m; tm;xkwfygw,f 'Dawmh jrifwdkif; Mum;wdkif; eHwdkif; pm;
qdkwm t"dyÜm,f ay:vGifxif&Sm;aeygNyD/ wkdif; awGUxdwdkif; BuHpnfwdkif;rSm pGJvrf;rI O
'gjzihf vlwdkif;vlwdkif;rSm pGJvrf;wJh Oyg yg'gef&Sdovdk ½kyfw&m;ay:rSmvJ pGJvrf;rI
'gefuawmh trsm;BuD;&Sdw,f? tv,f t Oyg'gef&Sdw,f/ a0'emw&may:rSm pGJvrf;rI
vwf&Sdw,f/ tenf;tusOf;vJ &SdMuwmyJ/ &Sdw,f/ onm ocFg& 0dnmPftay:rSmvJ
Oyg'gef uif;jywfw,fqdkwm tem*grfeJY & pGJvrf;rI&Sdw,f/ 'gtwGif; cE¨mudk,fudk
[EÅmyJ&Sdw,f/ aomwmyefvJ pGJvrf;rI Oyg pGJvrf;wJh Oyg'gefqdkwmudk bkef;BuD;wdkY
'gefusefao;wmyJ/ ou'g*grfvJ tEko, w&m;em y&dowfwdkY odxm;/
taetm;jzihf usefao;wmyJ/ tem*grf & uJwpfcg tjyifudk ajymMupdkY/ tjyifu
[EÅmusrS vkH;0jywfoGm;w,f/ odkYaomf 'DpJG om;orD;udk pGJvrf;wJh Oyg'gef? ypönf;Opömudk
vrf;rI Oyg'gefonf vlwpfa,mufudk b,f pGJvrf;wJh Oyg'gef? tdk;tdrfudk pGJvrf;wJh Oyg
avmuf'ku©ay;ovJ/ b,favmuf 'ku©ay; 'gef? 'gightdrfyJ ighajryJvdkY pGJvrf;wm Oyg'gef
ovJqdk&if jyefNyD;awmh pOf;pm;/ ypöKyÜefrSmvJ yJ/ 'gaMumihf tjyiftm½kHawGudkvJ tukefvkH;
23

vkdufNyD;awmh pGJ,lw,f/ twGif;tm½kHudkvJ rSefjzpfEdkifygw,f/ t,lrSm;wm[m 'd|dyJ/ tJ


vdkufNyD;awmh pGJ,lw,f/ twGif;a&m tjyif 'DrSm;,Gif;wJh t,ludkyJ trSefxifNyD;awmh pGJ
a&m ESpfckpvkH;udk pGJ,lrIonf Oyg'gefjzpfyg vrf;aewm[m 'd|Kyg'gef/ 'ge (tvª'gejyK
w,f/ jcif;) oDv (ig;yg;oDv &Spfyg;oDv aqmuf
0dyóem w&m;udk ½IrSwftm;xkwfw,f wnfjcif;) bm0em (orx 0dyóemw&m;
qdkwm t"dutm;jzihf 'DpGJvrf;rIawG jyKwf tm;xkwfjcif;) typm,e (oDvynmeJY
oGm;atmifvdkY tm;xkwfaeMuwm jzpfyg yk*¾KdvfawGudk t½dktaoay;jcif;) a0,sm0pö
w,f/ pGJvrf;rI rjyKwf&if tyg,fav;yg;udk (Ak'¨"r®oHC&JU trIBuD;i,fudk aqmif½Guf
a&mufwwfw,f/ 'gaMumifh tyg,fav;yg; jcif;) ywåd'ge (rdrdukodkvfudk olwpfyg; wdkY
uvGwfatmif w&m;tm;wmyJvdkY pGJNrJpGm xyfwl&Muap&ef trQay;a0jcif;) ywåmEk
rSwfxm;&ygr,f/ arm'e (olwpfyg;wdkY\ ukodkvftrQudk 0rf;
ajrmuf om"kac:jcif;) "r®ó0e (w&m;em
pGJvrf;rI av;rsKd; jcif;) "r®a'oem(w&m;a[mjcif;) 'd|dZkur®
udkif;? 'gjzihf tJ'DpGJvrf;rI[m b,frsKd; (t,lajzihfrSefjcif;) qdkwJh ukovur®yx
awmif&SdovJ qdk&if av;rsKd;&Sdw,f/ umrk (ukodkvfjzpfaMumif; w&m;q,fyg;)/
yg'gef? 'd|Kyg'gef? oDvAÁwkyg'gef? twå0g'k
yg'gefwJh/ 'Dav;rsKd;udk enf;enf; &Sif;jyyg or®m'd|djzpfatmif
r,f/ umrkyg'gefqkdwm tm½kHig;yg;rSm pGJ,l or®m'd|djzpfatmif t,ludk b,fvdk,l
wm/ tm½kHig;yg;rSm b,fvdk pGJvrf;ovJ MurvJ/ or®m'd|djzpfatmif,lEdkifrS ukodkvf&
qdk&if ajymjyxm;wJhtwdkif; rsufvkH;ujrif r,f/ bmomw&m;wdkif;rSm tJ'Dbmomw
wmudk igjrifw,f? em;u Mum;wJhtoHudk ig &m;udk ,kHMunfvdkufemolawG[m udk,f,l
Mum;wmyJvdkY pGJ,lw,f/ ESmacgif;u eHwJh xm;wJh bmomw&m;udk rSefw,fvdkY xifae
teHYudk igeHwmyJvdkY pGJ,lvdkufw,f/ vQmeJY Muw,f/ bkef;BuD;wdkY Ak'¨bmomuvJ Ak'¨
odvdkufwJht&omudk igcHpm;wmyJvdkY pGJ,l bmom rSefw,faygh/ wpfjcm;bmom0if
vdkufw,f/ ukd,fawGUxdaewmudk igawGUxd awGuvJ olwdkY t,l[m rSefuefaew,f
aewmyJvdkY pGJ,lvdkufw,f/ tm½kHig;yg; um aygh/ udk,fhbmom[m rSefw,fvdkY xifrSwf
r*kPfw&m;awGudk pGJ,lwm umrkyg'gef/ NyD; pGJ,laeMuw,f/
NyD;awmh 'd|Kyg'gefwJh/ 'd|Kyg'gefqdkwmu odkYaomf Ak'¨bmomrSm rSefuefw,fqdk
awmh rdrdpdwfydkif;eJY qdkifygw,f/ or®m'd|dqdk wmuawmh wu,fudk pdwfxJrSm odNyD;awmh
wJh tjrifrSefeJY trSeftwdkif; rodwJhtwGuf rS tawGUtBuKHeJY rSefw,fqdkwmudk udk,f
or®mouFyÜqdkwJh tawG;rSefawG jzpfrvmbJ wkdifodNyD;rSom rSefw,fvdkY vufcHygw,f/
trSm;awGudk trSefxifw,f/ ta,medaom udk,fwdkifw&m;tm;xkwfvdkY udk,fwdkifodwJh
reodum&qdkwJh ESoGif;rSm;,Gif;rI tajccH todukdrS rSefw,fvdkY qdkygw,f? vufcHyg
aMumihf t,lrSm;,Gif;rI jzpf&wmyg/ a,med w,f/ jzpfwefaumif;&JUvdkY rSef;qNyD; odwJh
aomreodum&qdkwJh ESoGif;rSefrSom t,l todrsKd; r[kwfbl;/ wef;cdk;&Sifu ay;vdkY &
24

wJh todrsKd; r[kwfbl;/ wefckd;&Sifu tod omrefvlwpfa,muf[m avmb a'g


nmPfudk ay;Edkifw,fvdkYvJ Ak'¨bmom0if o arm[ rmepwJh npfusKwJh pdwfawG zkH;
awG r,kHMunfygbl;/ vTrf;NyD; tJ'DpdwfawG usyfjynhfwif;jynh
'gaMumifh 'd|Kyg'gefqdkwm t,ludk vTrf;rdk;NyD; epfarsmaeMuygw,f/ urÇmwpfck
ajzmihfrwfpGm ,lzdkY ajymwmyg/ udk,fwdkifod vkH;rSm&SdwJh vlwdkif;vlwdkif; £óm rpä&d,
t,lrS ,lzdkY ajymwmyg/ 'g[m cE¨mudk,feJY rmepdwfawG vTrf;rdk;aeMuygw,f/ tJ'Dvdk
a&m ½kyfw&m;eJYyg rywfoufbl;/ pdwfeJYyJ udavom vTrf;rdk;aewJh avmuBuD;rSm&SdwJh
ywfoufaew,f/ Ak'¨bk&m;&SifeJY ywfouf vlom;awGxJu 'DpdwftnpftaMu;awG
vdkY omref bk&m;&Sif r[kwfbl;? vlawGudk tm;vkH; uif;pifwJh yk*¾Kdvf[m bkef;BuD;wdkY&JU
zefqif;ay;wJh bk&m; r[kwfbl;/ igwdkY usihf or®morÁK'¨ bk&m;&SifyJ jzpfygw,f/ 'g
okH;aewJh bmomw&m;[m zefqif;&Sif0g' aMumihf 'dkYbk&m;&Sif[m MunfnKdxdkuf tyl
r[kwfbl/ Ak'¨bk&m;qdkwm omrefvlom;xJ aZmfcHxdkufwm jzpfygw,f/
u w&m;tm;xkwfvdkY udk,fwkdifod tawGU
tBuKHudk yxrOD;qkH; xdk;xGif;NyD; odjrifcJhwJh EdIif;,SOfMunfh
omrefvlom;xuf xl;jcm;vGefuJ jrifhjrwf wpfcg urÇmay:u bmomw&m;awGeJY EdIif;
wJh vlom;vGefyk*¾Kdvfjzpfw,fvdkY *kPfawmf ,SOfMunftkH;/ ewfbk&m;0g'? £ó&edr®me
udk;yg;xJu wpfyg;yg;udk ,kHMunf&ygw,f/ vdkYac:wJh zef;qif&Sif ,kd;r,fzGJU0g'? aumif;
Oyrm t&[HqdkvdkufvdkY&Sd&if t&[Hqdk aumif;qdk;qdk; zefqif;&SifuyJ vkyfypfwmvdkY
wm bmvJ/ ylaZmftxl;udk cH,lawmfrlxdkuf ,kHMunfwJh0g'? 'D0g'awGrSmawmh bmawGU&
wJh jrwfpGmbk&m;/ b,fvdk bk&m;rsKd;vJ/ ovJqdk&if bk&m;pdwfqdk;vdkY tNidK;odkNyD; t
b,fvdk ylaZmf&ovJ/ yef;eHYomeJY ylaZmf ukefvkH; zsufqD;ypfvdkufw,f/ bk&m;u ig
w,f/ qGrf; ouFef; ausmif; aq;ypönf; zefqif;ay;xm;wmjzpfvdkY ighudk opömrcH&if
awGeJY ylaZmfw,f/ tmrdoylZmqdkwJh ypönf; ighudk r,kH&if 'ku©vSvSBuD; awGUawmhvdkYqdk
av;yg;eJY ylaZmfw,f/ "r®ylZmqdkwJh w&m; NyD; olzef;qif;xm;w,fqdkwJh vla&m obm
"r®udk oiftHydkYcs usihfokH; tm;xkwfjcif;jzihf 0avmu"mwfBuD;udkyg pdwfqdk;rmefqdk;eJY
ylaZmfw,f/ pdwfxJu jrwfjrwfEdk;Edk; ,kH,kH zsufqD;ypfvkdufwmawG awGU&w,f/ vlawG
MunfMunfeJY 'dkYylaZmfaewJh bk&m;[m om udk ppfwdkufcdkif;wmrsKd;vJ awGU&w,f/
ref r[kwfbl;/ avmbqdkwJh wyfrufpdwf? 'dkY Ak'¨jrwfpGmbk&m;rSmawmh 'Dvdka'go
a'goqdkwJh pdwfqdk;pdwf,kwf? arm[qdkwJh pdwfawG tmCmw (&efNidK;zGJU)pdwfawG vkH;0
awGa0pdwfpwJh pdwfudk npfnL;apwJh udav r&Sdbl;/ or®morÁK'¨bk&m;tjzpfudk 0efcHxm;
omawG tvkH;pkH uifNidrf;aewJh bk&m;? uif; wJh yk*¾KdvfrsKd;rSm b,fvdkvkyfNyD; 'Da'go
pifaewJh bk&m;/ 'gaMumihf 'dkYbk&m;[m tif pdwfawG ighudk ,kHwJhvludkrS a½G;NyD;u,fwif
rwef MunfnKd av;pm;xdkufwJh bk&m;jzpf r,fqdkwJh avmbeJY arm[t&ifcHwJhpdwf
w,f/ awG b,f&Sd&awmhrvJh? &Sdoihfawmh rvJ/
wpfenf;ajym&vdkY&Sd&if bk&m;qdkwJh yk*¾Kdvf
25

awG a[mwJhw&m;rSm a&;wJhpmawGrSm 'Dvdk awmfudk rD;ylaZmfvdkY jzpfvmwJh "mwfawmf


avmba'go arm[pdwfawG onf;xefjyif; arGawmfawGawmif ]a'0dE´em*dE´e&dE´ ylZd
jywJh oabmawG ygaeorQawmh bk&m;t awm? rEkódE´aoa|[d wax0 ylZdawm}
ppfvJ rjzpfEdkifawmhbl;/ wJh/ ewfwdkY oeif; ewfwdkYrif;? e*g;wdkYoeif;
bmaMumifhvJ? 'Davmo a'go arm[ e*g;rif;? vlwdkYoeif; vlwdkYrif;taygif;awG
rmefrme tmCmwpdwfqdkwmawG[m a[m &JU ylaZmfjcif;udk cH&ygw,fwJh/ 'gaMumihf 'dkY
'D wpfurÇmvkH;u vlawGrSm &SdaeMuwmyJ/ bk&m;[m rm&fewfrif;ESihfwuG avmuBuD;
'gaMumifh 'Dpdwfruif;ao;wJh bk&m;trnfcH rSm &SdorQvlawG tukefvkH; ylaZmxdkufw,f
yk*¾KdvfawG[m b,fvdkvkyfNyD; xl;uJwJh vdkY bk&m;*kPfawmfudk 'Dvdk tm½kHjyKNyD;awmh
yk*¾Kdvf vlom;vGefyk*¾Kdvf jzpfEdkifygawmhrvJ/ ESpfESpfumum ,kHMunfxm;&w,f/ 'g[m
vlxJu omrmefvlyJ jzpf&rSmaygh/ t&[H*kPfawmfayghav/ 'Dwpfckod&ifyJ 'dkY
at;? 'Davmb a'go £óm rpä&d, bk&m;[m b,favmuf xdjrihfjrwfw,f?
'd|d pwJh udavom tnpftaMu;awGudk pdwfydkif;qdkif&mrSm b,favmufxd jzLpif
t&[wår*fÓPfeJY r[maAm"danmifyif w,fqdkwmudk odygNyD/
atmufrSmuwnf;u y,fowfNyD;jzpfvdkY 'dkY 'd|Kyg'gefqdkwm[m t,lrSm;aewmudk
Ak'¨a*gwrjrwfpGmbk&m;&JU pdwfESvkH;awmfu ajymw,f/ 'Dvdkajymawmh 'dkYbk&m;[m b,f
awmh yGwfopfp c½koif;vdk jzLpifMunfvif avmuf pdwfxm;jrifhjrwfvdkY or®mt,ljzpf
aeygw,f/ avmb&SdvdkY pdwfMunfvifw,f/ aew,fqdkwmudk odzdkY em;vnfzdkY qdkvdkwm
a'go arm[ rmefrme pwJh udavom jzpfygw,f/ 'gudk Ak'¨bmomu oifMum;wJh
awG uif;pifvdkY pdwfMunfvifw,f/ or®mt,l jzpfygw,f/

zefqif;&SifawG&JU t&Sif 'd|Kyg'gefjyKwfNyD


'Dvdkudavom uif;pifwJh twGufaMumihfyJ 'Dawmh &if wpfjcm;bk&m;vdk wpfavm vkH;
Ak'¨jrwfpGmb&m;[m vlrif; ewfrif; jA[®m &SdorQt&mtm;vkH;udk zefqif;wJhol zef
rif;awG&JU ylaZmftxl;udk cHawmfrlxdkufwm qif;&Sif? zefqif;&Sifu vTwfvdkufwJh wref
yg/ ckeu udavompdwfawG vTrf;aewJh ponfjzpfayghav? 'grsKd;awG r[kwfbl;/ w
zefqif;&SifqdkwJh xm0& wnf&Sdaeygw,f u,hfudk pdwfydkif;b0 tjrifhjrwfqkH;tqifhudk
qdkwJh bk&m;awGvJ 'dkYAk'¨udk &Sdckd;OD;ckduf&rSmyJ/ a&mufaevdkY vlwdkYxuf xl;uJrGefjrwfwJh vl
'dkYbk&m;om r[kwfygbl;av/ t&Sifom&d om;vGef yk*¾Kdvfxl;BuD;yJvdkY rdrd&JU wpfcg
ykMwm t&Sifarm*¾v†mefwdkYvdk bk&m;&JUwynhf wnf; rSefuefwJh or®mt,ludk ,l&if 'd|Kyg
om0uawGudkawmif 'D jA[®bk&m; ewf 'gef uif;ygvdrfhr,f/
odMum;awG &Sdcdk;ylaZmf&w,fqdkwJh rSwfwrf; Ak'¨omoemawmfudk udk;uG,f,kHMunfNyD;
awG &Sdygw,f/ awmhrS rdpäm'd|dt,ludk ,loGm;wJhyk*¾KdvfawG
Ak'¨bk&m;&Sif udk,fawmfwdkifawmif r vJ bk&m;vufxuf uwnf;u &Sdygw,f/
[kwfao;bl;/ Ak'¨bk&m;&Sif&JU o&D&"mwf bk&m;vufxufwkef;uvJ bk&m;udk Munf
26

ndKaeNyD;rS aemufydkif;rSm rMunfnKdjzpfoGm; 0g'[m ax&0g' jzpfygw,f/ rax&f


wmawG &Sdygw,f/ tJ'Dvdk ta,medaom BuD;awG xdef;odrf;vm wJh Ak'¨0g'aygh/
reodum& raumif;wJh ESvkH;oGif;eJY t,l wpfjcm; *dkPf;uGJawGuawmh 'Dvdkr[kwf
rSm;udk pGJvrf;oGm;wmawGvJ &Sdw,f/ tJ'g bl;/ bk&m;avmif;awGu vmrJh tem*wf
udk 'd|Kyg'gefvkdYac:ygw,f/ or®m'd|a&SU wpfcsdefrSm or®orÁK'¨bk&m;jzpfvmrJh aAm"d
oGm;jyKwJh yk*¾KdvfawGu 'd|Kyg'gef rjzpfawmh qGmwvdkYac:wJh bk&m;avmif;awGu wefckd;
bl;/ uHuH\tusKd;w&m;eJY &SifawmfAk'¨&JU pGrf;&nfeJY jynhfpkHvdkY bk&m;avmif;awGudk
aAm"dÓPfudkeJY opöm"r®udk aumif;aumif; ydkNyD; ,kHMunftm;udk;Muw,f/ olwdkY&JU w&m;
,kHMunfoGm;NyDqdk&ifjzihf 'd|Kyg'gefjyKwfygNyD/ "r®[mvJ aAm"dowåawG a[mwJh w&m;"r®
awGrsm;w,f/ Ak'¨jrwfpGmbk&m; y&dedAÁmef
oDvAÁwkyg'gef pHNyD;aemufrSm aAm"dowåawG a[mw,fqdk
tusifhrSm;udk pGJvrf;wm/ omoemhordkif;udk wJh aemufay: usrf;*efawG w&m"r®topf
Munhfr,fqdk&if omoemESpf wpf&mrSm wif awG trsm;BuD; wdk;yGm;rsm;jym;vmNyD; tJ'g
cJhwJ 'kwd,oH*g,emupNyD; aemufydkif;rSm awGudk bk&m;a[myJvdkY xifNyD;awmh vdkuf
Ak'¨omoemordkif; wpfavQmufrSm *dkPf;awG emusihfokH;rIawG vkyfMuw,f/
*dkPf;awG trsm;BuD; uGJjym;oGm;ygw,f/ r[m,mevdkYac:wJh tJ'Dvdk aemufay:
yifrjzpfwJh ax&0g'*dkPf;eJYqdk&if *kdPf;BuD; ,lqcsuf topfawGeJY olwdkYu edAÁmefudk
18 *kdPf;awmif uGJjym;oGm;cJhygw,f2/ tm;vkH; twlwl a&mufMur,fvdkYqdkw,f/
jrefrm oD&dvuFm ,dk;',m;pwJh EdkifiH or®moarÁm"d? yapöuaAm"d? om0uaAm"d
awGrSm xGef;um;aewmu ax&0g'*dkPf; qdkwJh okH;rsKd;xJrSm tm;vkH; or®moarÁm"dyJ
wJh/ ax&0g'qdkwm t&Sifom&dykMwm t&Sif jzpf&r,fvdkYqdkNyD; tJ'D*dkPf;0if Ak'¨0g'DawG
r[muóypwJh rax&fBuD;awG tpOf tm;vkH;[m bk&m;avmif;awGcsnf;yJvdkY ,l
tquf rlvu Ak'¨jrwfpGm bk&m;a[m Muw,f/ &Sdapawmh/
awmfrlwJh a'oemawmfawGudk wpfoa0
rwdrf; xdef;odrf; apmifha&SmihfNyD; vkdufem oufvGwfpm;jcif;
usifhokH;vmcJhwJh &[ef;awmfawG? 'D&[ef; tJ'Dvdk *dkPf;*PtrsKd; &Sdovdk tusihfawG
awmfawGu a[mMum;wJhw&m;udk vdkufem uvJ trsKd;rsKd; &Sdvmw,f/ udk,fhtusihfeJY
usihfokH;MuwJh vlawG 'um'umr awG&JU udk,faygh/ ax&0g'Ak'¨bmomrSm t&ifu
oufowfvGwfpm;w,fqdkwm odyfr&Sdbl;/
r&SdoavmufygbJ/ jrefrmEdkifiHrSm bkef;BuD;
2
wpfoufrSm [dkwkef;u r&SdcJhzl;ygbl;/ 'gayrJh
yxar 0óoaw ew¬d?
'kwda, 'oowEÅa&/
'D r[m,me0g'u qif;oufvmwJh ouf
bdEém owå&o 0g'g? vGwfpm;w,fqdkwm aemufacwfawGrSm
OyÜEém Zdeomoae/ acwfpm;vmwm awGU&w,f/
('Dy0Ho 5;26)
27

oufvGwfpm;wm[m edAÁmefa&muf aygh? u½kPmxm;? arwåmyGm;NyD;awmh ouf


aMumif;w&m;vJ r[kwfbl;/ oufvGwfpm; vGwfpm;w,fqdk&if rSefoihfoavmufawmh
vdkY oDveJY ydkjynhfpkHoGm;wmvJ r[kwfbl;/ rSefygvdrfhr,f/ odkYaomf wu,f arwåm
oufvGwfpm;vdkY ig;yg;oDv vkHNcKH jynhfpkH&if tppf u½kPmtppf jzpf&JUvm;vdkYawmh pOf;
awmfyg&JU/ 'Dawmh oufvGwfqdkwm[m pm;&vdrfhr,f/
r*¾if&Spfyg; usihfpOfxJrSmvJ rygbl;/ jrwfpGm 'Dawmh&if oDvAÁwkyg'gefqdkwm[m tJ
bk&m;u rdrd&JU w&m;udk a[mwJh ae&mrSm 'Dvkd t,lusifhfawGudk pGJvrf;wmudk ac:wm/
]cspfom;wdkY? edAÁmefa&mufaMumif; w&m;qdk ax&0g' Ak'¨omoem tqkH;trudk vdkufem
wm opömyg&w,f? opömtusihfudk usihfrS wJh yk*¾KdvfawG[m 'Dvdk rSm;,Gif;wJh tusihf
edAÁmefa&mufw,f? r*¾iftusihfudk usihfrS awGudk rpGJvrf;&bl;qdkwmudk em;vnf; &yg
edAÁmefa&mufw,f? opömrjrif r*¾ifrygbJeYJ r,f/ opömav;yg; r*¾if&Spfyg;eJY owdy|mef
usihfae&if rSm;,Gif;wJhtusihf jzpfw,fvdkY 0dyóem vrf;pOfonfom bk&m;a[mwJh
a[mygw,f/ or®m'd|dvrf;pOf tppftrSef jzpfygw,f/
a'0'wfu jrwfpGmbk&m;udk awmif;wJh edAÁmefa&mufaMumif; edAÁmefudk wkdu½f dkuf
awmif;qdkcsuf ig;rsKd;xJrSm &[ef;awmfawG a&mufapwwfwJh w&m;yJ/
tm;vkH; oufvGwfpm;zdkY awmif;qdkxm;wm 'gaMumihf oDvAÁwkyg'gef uif;atmif
&Sdygw,f/ a'0'wfu awmif;qdkcJhwm/ a'0 usihfMuygvdkY wdkufwGef;ygw,f/
'wfqdkwm wpfcgrSm jrwfpGmbk&m;udkawmif
aoaMumif;BuHcJhwJh &[ef;,kwf/ omoemh twå0g'kyg'gef
0efxrf; &[ef;awG[m wpfoufvkH; ouf aemufqkH; twå0g'kyg'gef/ twå0g'kyg'gefqdk
vGwfpm;&r,f? tom;rpm;&bl;vdkY ygyg wm apmapmydkif;wkef;u bkef;BuD;ajymcJhovdk
w,f/ 'gudk jrwfpGmbk&m; vufrcHygbl;/ ygyJ? ½kyfa0'emonmocFg&qdkwJh cE¨mig;yg;
a'0'wfwJh? igbk&m;omoemawmfrSm pm; udk igvdkY pGJ,laew,f/ olvdkY pGJ,laew,f/
vdkwJh pdwf&SdwJh yk*¾Kdvfu pm;vdrfhr,f/ rpm; a,musfm; rdef;r pGJ,laew,f/ yk*¾Kdvfowå0g
vdkwJh pdwf&SdwJhyk*¾Kdvfu rpm;bJaevdrfhr,f/ vdkY pGJ,laewm Oyg'gefyJ/ cE¨mig;yg;tay:
pm;ygvdkYvJ igbk&m; rwdkufwGef;bl;? rpm; rSm igaumif olaumifae twå&Sdw,fvdkY pGJ
ygeJYvdkYvJ igbk&m; rwm;qD;bl;wJh/ ,laewm[m twå0g'kyg'efyg/ twå = cE¨m
bk&m;udk,fwdkifu a'0'wfu ouf ig;yg;udk/ Oyg'ge = pGJ,ljcif;/
vGwf pm;zdkYavQmufxm;wmudk y,fcJhygw,f/ 'Dawmh jrwfpGmbk&m;u cE¨mig;yg;onf
'gu 'DoufvGwfpm;wJh udpöeJYywfoufNyD; rNrJwJh tedpö? qif;&JwJh 'ku©? tpdk;r&wJh
av;av;eufeuf pOf;pm;zdkY bkef;BuD; xnhf tewå? 'Dvu©PmokH;csufudkom a[myg
ajymwmyg/ oufvGwfpm;wm[m r*¾if&Spf w,f/ cE¨mig;yg;udk edpö "k0 oów NrJ
yg; opömav;yg;xJrSm ygwJh edAÁmefa&muf w,f cdkifw,f wnfwHhw,fvdkY ra[mygbl;/
aMumif; tusihf r[kwfbl;qdkawmh bmvJ/ vuf&Sd&xm;wJh cE¨monf ][kwGm tbm0
wu,fawmh olrsm;toufudk oem;w,f awm tedpöm = jzpfNyD;awmh ysufoGm;wJh
28

obm&SdvdkY tedpöyJ 'ku©yJ tewåyJvdkY bk&m;


a[mawmfrlygw,f/ NrJw,f cdkifcHhw,fvdkY
bk&m;ra[mygbl;/
'gaMumihf bk&m;a[m w&m;awmft
0dyóem ar;cGef;av;awG ajzMunfh&atmif
wdkif;trSefusihfBuH tm;xkwfaew,fqdk&if
twå0g'kyg'gefqdkwJh cE¨mudk,faumifudk 1/ oufvGwfpm;wkdif; arwåmtppf jzpfEdkifygovm;/
wnfNrJwJh twåvdkY xifrSwfrSm;rI uif;jywf 2/ Ak'¨0g'*dkPf;uGJawG b,ftcsdefu pwifuGJjym;cJhygovJ/
3/ jrwfpGmbk&m;udk zefqif;&SifwdkY &Sdckd;&wm bmaMumihfygvJ/
ygw,f/ twå0g'kyg'gef jyKwfaeygw,f/ 4/ oDvAÁwkyg'gefqdkwm bmygvJ/
tck 0dyóem owdy|mefw&m; tm;xkwf 5/ vlawG bmaMumihf i&JrSm tjzpfrsm;ygovJ/
aewJh a,m*Dyk*¾KdvfrSm cE¨mig;yg;tay:rSm 6/ cE¨mrsKd;aphawG bmaMumihf jzpf&ovJ/
7/ Oyg'gefav;rsKd;eJY tJ'D t"dyÜm,fudk ajymjyygvm;/
igaumif olaumif twåaumifvdkYxifrSwfrI 8/ Ak'¨bmomeJY zefqif;&Sif0g' uGm[csufu bmygvJ/
uif;pifaewJhtwGufaMumihf twå0g'kyg'gef 9/ Oyg'gefudk y,fowfzdkY bmaMumihf ta&;BuD;ygovJ/
uif;aeygw,f/ 'g tifrwef oihfavsmfwJh
tusihf jzpfygw,f/ e

Oyg'gefb,fujzpf
'gaMumihf umrkyg'gef 'd|Kyg'gef oDvAÁwk
yg'gef twå0g'kyg'gefqdkwJh Oyg'gefav;yg;
onf b,fujzpfovJqdk&if pGJvrf;wJhw&m;
u jzpfay:vmwmyg/ pGJvrf;wm b,frSm&Sd
ovJqdk&if pdwfxJrSm&Sdygw,f/ b,folYpdwf
rSm &SdovJ? vlwdkif;vlwkdif;&JU pdwfxJrSm &Sdyg
w,f/ 'DpdwfxJrSm &Sd pGJvrf;rIudk bmeJY y,f
owf&rvJvdkYqdk&if owdy|mef 0dyóemw
&m;udk ½IrSwfrIjzihf y,fowfEdkifygw,f/
½IrSwfqJcPrSm cE¨mtay:rSmpGJvrf;wJh
Oyg'gefawG w'*FcPrSm Nidrf;at;aewJh
twGufaMumihf b,ftcsdef Oyg'gefjyKwfo
vJqdk&if w&m;½IrSwfaewJh tcsdefrSm Oyg'gef
jyKwfygw,f/ b,ftcsdef Oyg'gef Nidrf;at;
aeovJqdk&if w&m;rSwfaewJh tcgrSm Oyg
'gef Nidrf;at;ygw,fqdkwJh taMumif; ajym
&if 'DaeY w&m;yGJudk 'DrSm em;MuOD;pdkY/
om"k om"k om"k
_____
29

½kyfw&m;/ ,ckvuf&Sd xdkifaewJh cE¨mudk,f


aumif[m ½kyfw&m;vdkY ESvkH;oGif;xm;/
odwwfwJhpdwfudkawmh emrfw&m;vdkY ESvkH;
oGif;xm;/ urÇmavmrSm &Sd&SdorQ ouf&Sd
yk*¾Kdvfowå0gawGrSm 'D½kyfemrfESpfyg;yJ xif
xif &Sm;&Sm;&Sdygw,f/ udk,fhcE¨mudk MunhfvJ
'gyJ&Sdw,f/ olwpfyg;cE¨mudk,fudk vdkuf
MunhfawmhvJ 'gyJ&Sdw,f/ ½kyfw&m; wpfck
emrfw&m;wpfck ESpfckyJ&Sdw,f/
'DESpfckxJrSm ½kyfw&m;qdkwm odwwfwJh
oabm vkH;0r&Sdbl;/ a[m'DcE¨mudk,f ½kyf
w&m;[m odwwfwJh oabmr&Sdygbl;/ rod
wwfwJhoabm? uHpdwfOwktm[m& qdkwJh
orxeJY0dyóem taMumif;w&m; av;yg;aMumifh azmufjyef
* wwfwJh oabm&Sdygw,f/ rsufvkH;tMunf
"mwf? em;tMunf"mwf? ESmacgif;tMunf
umvDzdk;eD;,m;jynfe,f? avmhpftdef*s,fvdpfNrKdU "mwf? vQmtMunf"mwf? udk,ftMunf
udke0if;? rAsLwDtdrf w&m;pcef;yGJwGif a[monf
(2006 ckESpf? rwfv) "mwf&SdayrJh wu,fawmh odwwfwJho
abmr&Sdygbl;/

½kyfrodwwfykH
]wpfcsKdUrSm yifyef; qif;&JcHNyD;awmh tmemygeqdkwJh odwwfwJh r[kwfvdkYom vrf;oGm;wJhtcg
0if avxGufavudk ½dk;½dk; ½SLwm½SKdufwm rvkyfbJeJY
jyif;jyif; xefxef ½SL;&SJ½SL;&SJeJY wpfcgwnf; ESmacgif; cvkwfwdkufvdkY&Sd&if ajcrawG uGJtufoGm;
u ESyf&nfawG ,kdpD;atmif ½IrSwftm;xkwfMuw,f/ w,f/ aoG;awG jzmNyD; xGufvmw,f/ t
ar;Munfhvdkufprf;? 'g bmvkyfwmvJvdkY? pdwftjyifudk u,fí ½kyfw&m; odwwfw,fqdk&if owd
rxGufoGm;&atmifvdkY xdef;aewm jzpfw,fvdkY t rxm;ayrJh ajcru a&SmifNyD;awmh oGm;rSm
ajzay;ygvdrfhr,f/ tJ'Dtajzu orx tm;xkwfwJh aygh/ cJvkH;awG cvkwfawGudk a&SmifroGm;Edkif
yk*¾KdvftwGuf odyfrSefw,f/ 0dyóem tm;xkwfwJh wm[m rodwwfvdkYygyJ/ ½kyfw&m;[m rod
yk*¾KdvfawGtwGuf rrSefygbl;}
wwfwJhw&m;qdkwm odyfNyD; xif&Sm;ygw,f/
*** NyD;awmh cE¨mwpfudk,fvkH;rSm OD;acgif;
qdkwm &Sdw,f/ acgif;ay:rSm qHyifayguf
w,f/ qHyifuvJyJ acgif;ay;rSm igqHyif
½kyfeJYemrfawG aygufaew,fvdkY rod&Smygbl;/ acgif;uvJ
vlYcE¨mudk,frSm ½kyf&,f emrf&,fvdkY &Sd&mrSm ightay:rSm qHyifawG&Sdaew,fqdkwm rod
odwwfwmu pdwf? vlYcE¨mudk,f uawmh ygbl;/ 'gaMumihf rodwwfwJhw&m;[lorQ
30

udk ½kyfvdkYac:wmyJ/ tckxkdifaewJh cE¨mwpf ½kyfudk pNyD;awmhrSwf


udk,fvkH;[m ½kyfaumifBuD;yJ/ w&m;½IrSwfwJhtcg ½kyfw&m;xif&Sm; aewJh
twGufaMumifh xif&Sm;wJh ½kyfw&m;udk pNyD;
½kyfw&m;xif&Sm;ykH awmh ½IrSwf&ygw,f/ ½kyfw&m;xif &Sm;ae
odwwfwJhpdwfudkawmh emrfvdkYac:yg w,f/ wJhtwGuf ½kyfw&m;udk pNyD;awmh ½IrSwfyg/
'Dvkd ½kyfemrf ESpfck/ w&m;½IrSwfwJh a,m*D b,fupNyD;awmh ½IrSwfovJ xdw,f od
wpfa,mufrSmawmh wu,fxif&Sm; aewm w,faygh/ xdw,fqdkw ½kyfw&m;/ xd
½kyfw&m;xif&Sm;ygw,f/ baMumihf ½kyfw&m; w,fqdkwmudk odwmu emrfw&m;yJ/ xdwJh
xif&Sm;pGm jzpfay:aeovJqdk&if ½kyfw&m; ½kyfw&m;onf xif&Sm;onf xif &Sm;aewJh
[m Burf;wrf;w,f/ emrfw&m;vdk odrfarGU twGufaMumihf xif&Sm;aewJh ½kyfw&m;udk
El;nhHrIr&Sdbl;/ ½kyfw&m;awG[m Murf;wrf;wJh xdw,f odw,f xdw,f odw,fvdkY rSwf
twGuf xdkifvdkufNyD;qdk&if ½kyfw&m;udkyJ &jcif;jzpfygw,f/
xifxif&Sm;&Sm; awGU&w,f/ emw,f udkuf aumif;NyD? rlvur®|mef;qdkwJh tpyx
w,f ylw,f at;w,f xkHw,f usOfw,f rw&m; tm;xkwfcgp a,m*Dwpfa,muf
qdkwm cE¨mudk,fxJrSm xif&Sm;aewJh ½kyf [m b,fae&mup ½IrSwf&rvJqdk&if xd
w&m;awG jzpfaew,f/ emwJh oabmonf w,fqdkwJh ½kyfoabm? tJ'Dxw,fqdkwJh ½kyf
b,fuay:ovJ cE¨mudk,fu ay:w,f/ oabmudk odw,fqdkwJh todu p NyD;awmh
udkufoabmonf b,fuay:ovJ/ cE¨m rSwf&rSmjzpfygw,f/ b,fae&mrSmyJ xdxd
udk,fxJu ay:w,f/ ylw,f at;w,f aygh/ xdwJhoabmudk odaewmonf ½kyfo
qdkwm cE¨mudk,fu jzpfay:vmygw,f/ abmudk odrSwfaewmjzpfvdkY ½I rSwfaew,f
cE¨mwGif cE¨mxJujzpfay:vmwJh w vdkY ac:w,f/ 'Dvdk xdw,f odw,fvdkY
&m;[lorQonf tukefvkH; ½kyfw&m;vdkY w rSwfaomtm;jzihf owdy|mef av;yg;xJrSm
&m;emy&dwofwdkY em;vnf&ygr,f/ umEkyóem owdy|mef a0'emEkyóem
tJ'D½kyfw&m; jzpfay:aewmudk odw,f? owdy|mef pdwåmEkyóem owdy|mef "r®m
emw,fvdkY odw,f? udkufw,fvdkY odw,f? Ekyóem owdy|mefqdkwJh owdy|mefav;
anmif;w,fvdkY odw,f ylw,fvdkY odw,f yg;xJrSm xdw,f odw,f xdw,fodw,fudk
at;w,fvdkY odw,f/ 'Dvdk odwJh pdwfu ½IrSwfwJh a,m*DrSm um,mEkyóem owd
av;uemrfvdkY rSwfxm;&ygw,f/ 'Dawmh y|mef ½IrSwf&m a&mufygw,f/ um,qdkwm
w&m;emwJh y&dowfawG w&m;emqJ cP udk,fyJ/ tEkqdkwm tpOf? yóemqdkwm
rSm 'Dvdk ESvkH;oGif;vdkufyg/ cE¨mudk,fxJrSm ½IrSwfw,f/ cE¨mudk,fxJrSm jzpfay:vmae
½kyfw &m;wpfck emrfw&m;wpfck 'DESpfckyJ&Sd wJh w&m;[lorQ owdeJYtukefvkH; ½IrSwfae
w,fvdkY ESvkH;oGif;? ESvkH;oGif;w,fqdkwm wmonf um,mEkyóem owdy|mefyJvdkY
pdwfu rSwfxm;wm/ ½kyfw&m;wpfck emrf em;vnfyg/
w&m; wpfckyJ&Sdygvm;vdkY rSwfxm;aygh/ igwdkY ½IrSwfaewJh w&m;[m um,mEk
yóe&m;udk ½IrSwfaewmyJvdkY em;vnfMuzdkY
31

qdkvdkwmyg/ 'gjzihf xdw,f odw,f xdw,f w&m;tm;xkwfwJh yk*¾Kdvfrsm;&JU cE¨mudk,fxJ


odw,fvdkY rSwfae&if;u emrfqdkwJh pdwfw rSm emrfw&m;[m ay:vGifxif &Sm;rIr&Sd
&m; rSwfp&mtm½kH rSwfpdwfxJrSm wpfcgwpf ao;ygbl;/ tm;enf;aeygw,f/ ½kyfw&m;
cg wnfNyD;awmh raeygbl;/ rSwfp&mtm½kH onf ay:vGifxif&Sm;wJh twGufaMumihf
jzpfvmayrJh rSwfpdwfuav;u rSwfaeayrJh xif&Sm;wJh ½kyfw&m;udkom t"du xm;NyD;
wpfcgwpfcg pdwfu vGifhNyD;awmh oGm;w,f/ awmh ½IrSwf&wmjzpfygw,f/
pdwfu awG;awmNyD;awmh oGm;w,f/ BuH
pnfNyD;awmh oGm;w,f/ BuHpnfawG;awm emrfudkvJ ½IrSwf
pOf;pm;NyD;awmh aew,f/ w&m;½IrSwfvdkY r& aumif;NyD? tJ'Dvdk½IrSwfaeqJcPrSm emrf
bl;/ w&m;½IrSwfvdkY rjzpfEdkifbl;/ rjzpfEdkif wnf;[laom pdwfw&m;onf wpfcgwpfcg
ao;bl; r&ao;bl;qdkwm bmvJ/ emrf rSm ½IrSwfvdkY rjzpfatmif pdwfvnfNyD;awmh
wnf;[laom pdwfw&m; tjyifudk a&muf aeygw,f/ t½IcHw&m;awG cE¨mrSm &Sdae
aevdkY w&m;tm½kHtay:rSm ½IrSwfaewJh pdwf vifhupm; pdwfu r½IrSwfbJ xGufoGm;
wnfwHhaewJh pdwfr&Sdbl;/ 'gaMumihf w&m; w,f/ pdwftjyifudk xGufoGm;w,f/ pdwf
½IrSwfwmonf ½kyfw&m; wpfckwnf;udkyJ vnfoGm;w,f/ wpfcgwpfcgrSm awG;awm
owfowfrSwfrSwf ½IrSwf&r,fvdkY bk&m;u BuHpnfrIawG rsm;aew,f/ wpfcg wpfcgrSm
ra[mygbl;/ jzpfay:vmwJh emrfw&m;udk pdwful;,OfNyD;awmh pdwful;,OfjzpfwJh tm½kH
vJyJ odwdkif;odwkdif; ½IrSwf&r,fvdkY a[myg awGeJY pdwf[m aysmfarGUaew,f/ wpfcgwpf
w,f/ b,fvdka[movJvdkY qdk&if jrwfpGm cgrSm tawG;vGefNyD;awmh pdwf[m wpfzuf
bk&m;u r[mowdy|me okwåefxJrSm udk a&mufoGm;w,f/ tm½kHvGefoGm;w,f/
],xm ,xm 0gyeó uma,m yPD[d tawG;awG vGefNyD;awmh wpfcgwpfcgrSm
awm a[mwd? wxm wxm eH yZmemwd3} jzpfwwfw,f/ 'gbmjzpfvdkY 'Dvdkjzpfvm&
wJh/ t"dyÜm,fu bmvJvdkYqdk&if a,m*D ovJ/ w&m;tm;xkwfwJh a,m*Dyk*¾Kdvfwpf
wpfa,mufonf ½kyfw&m;udkvJ ½IrSwf&r,f a,muf[m 'Dpdwfudk r½IrSwfvdkY jzpfvm
emrfw&m;udkvJ ½IrSwf&r,f emrf w&m;udkvJ wmyg/ pdwfoabmudk ½IrSwfwwf&if 'Dt
½IrSwf&r,f/ ½kyfw&m;jzpf ay:vm&if ½kyf awG;awG 'Dtm½kHawG tukefvkH; aysmufoGm;
w&m;udk ½IrSwf&r,f/ emrfw&m;jzpfay: rSmjzpfygw,f/ wpfcsKdUa,m*DawGrSm w&m;½I
vm&if emrfw&m;udk ½IrSwf&r,f/ ½kyfw&m; rSwfwJhtcg ½kyfw&m;udkyJ t"duxm;NyD;
wpfckudkyJ ½IrSwfaer,f? emrfw&m;udkawmh awmh ½IrSwfaewmwdkY a0'emw&m;udkyJ
vTwfxm;r,fvdkY 'Dvdk½I rSwfvdkY r&ygbl;/ t"du xm;NyD;awmh ½IrSwfaewmwdkY &Sdw,f/
½kyfw&m;jzpfay:vmwJhtcg ½kyfw&m; udk pdwf w&m;udk usawmh ½IrSwf&rSm em;rvnf
rSwf? emrfw&m;jzpfay:vmwJhtcg emrfw bl;/ rodbl;/ r½IrSwf&awmhblvm;vdkY 'D
&m;udk ½IrSwf&w,f/ odkYaomf tp yxrrSm vdkawmif xifrSwfaeygw,f/ wpfcsKdUuvJ
yJ pdwfw&m;qdkwm ½IrSwf&wm r[kwfbl;/
3
'D 2? 232/ tjyifxGufoGm;wJh pdwfudk twGif;udk
32

a&mufatmif ac:NyD;awmh xdef;xm;&rSmyJ? NyD/ orxvkyfief;rSm pdwfudk xdef;odrf;NyD;


pdwfqdkwm xdef;odrf;&wJh tvkyfyJvdkY t,l rSwf&w,f? orm"d jzpfatmifvdkY/ 0dyó
tqawG trsKd;rsKd;vGJrSm;wm awGU&ygw,f/ emtvkyfrSmawmh bk&m;&Sif udk,fawmf jrwf
BuD;u pdwfudk xdef;odrf;&r,fvdkY rajym
a,m*DESpfrsKd; ygbl;/ rdrdpdwfudk ½IrSwf&r,fvdkY ajymyg
orxw&m;udk tm;xkwfwJh a,m*D 0dyó w,f/ bmpdwfyJay:ay: jzpfay:vmwJh
w&m;udk tm;xkwfwJh a,m*D&,fvdkY a,m*D pdwfudk jzpfay:vmqJcPrSm jzpfay:vm
ESpfrsKd;&Sdygw,f/ orxw&m;udk tm;xkwf wJhtwdkif;yJ ½IrSwfyg/ 0dyóemydkif; qdkif&m
wJh a,m*Dyk*¾Kdvfrsm;rSmawmh rdrd&JU pdwfudk rSm 'Dtwdkif; bk&m;&Sifu a[mygw,f/
tjyifudk ra&mufatmif owdeJY aumif;
aumif;xdef;NyD;awmh xm;&ygw,f/ tjyifudk orxeJY 0dyóem ruGJvdkY
ra&mufatmif owdeJY aumif;aumif;xdef; 'gayrJh orxeJY 0dyóem uGJuGJjym; jym;
xm;ayrJh pdwfu ra&mufbJ raebl;/ vSpf rodwJh vlawGrSm pdwfudkxdef;odrf;& r,fvdkY
ueJ vSpfueJYqdk tjyifa&mufoGm;w,f/ t txifa&mufaeygw,f/ pdwfudk xdef;odrf;&
jyifa&mufoGm;awmh a&mufoGm;wJh pdwfudk r,fvdkY txifa&mufNyD;awmh pdwftjyifudk
jyefNyD;awmh qGJ,lw,f/ owdeJY jyefNyD;awmh rxGuf&atmif vGwfroGm;&atmif qdkNyD;
qGJNyD;awmh ,lcJhw,f/ ,lcJhNyD;awmh tmem awmh wtm;udk owdeJY xdef;NyD;awmh xm;
yge tm;xkwfwJh yk*¾Kdvfu 0ifav xGufav Muw,f/ wpfcsKdUrSm b,favmuf xdef;NyD;
0ifavxGufavtay:rSm ESmoD;zsm;ay:rSm awmh xm;MuovJqdk&if acR;'D;'D;usatmif
pdwfudk jyefNyD;awmh wnfxm;w,f/ pdwfudk cE¨mwpfudk,fvkH;u acR;awG 'D;'D;,dkus
jyefNyD;awmh ESmoD;zsm;rSm wnfNyD;awmh rSwf atmif xdef;odrf;xm;w,f/ wpfcsKdUrSm yif
vdkuf? pdwfu tjyifxGuf oGm;vdkuf jyefNyD; yef; qif;&JcHNyD;awmh tmemygeqdkwJh 0ifav
awmh qGJac:vdkuf? pdwfu tjyifa&muf xGufavudk ½dk;½dk; ½SLwm½SKdufwm rvkyfbJeJY
oGm;vdkufeJY 'DvdkyJ qGJvdkuf iifvdkuf ½kef; jyif;jyif;xefxef ½SL;&SJ½SL;&SJeJY wpfcgwnf; ESm
vdkuf uefvdkufeJYyJ 0dyóemtm½kH ra&muf acgif;u ESyf&nfawG ,kdpD;atmif ½IrSwftm;
cJhbJeJY pdwfudkqGJiifwJh vkyfief;? vGefqGJovdk xkwfMuw,f/ ar;Munfhvdkufprf;? 'gbmvkyf
olYbufudk,fhbuf BudK;qGJovdk qGJNyD;awmh wmvJvdkY? pdwftjyifudk rxGufoGm;&atmif
tcsdefukefoGm;w,f/ 'gw&m;xdkifwm r vdkY xdef;aewm jzpfw,fvdkY tajzay;yg
[kwfygbl;/ pdwfudk vGefqGJ aewmyg/ pdwf vdrfhr,f/ pdwftjyifudk rxGuf&atmifvdkY
udk qGJaqmifaewJh tvkyfudk vkyfaewmjzpf xdef;odrf;aewm jzpfw,f? tmemyge0ifav
ygw,f/ w&m;½IrSwfaewm r[kwfbl;/ xGufavtay:rSm pdwfwnfatmifvdkY xdef;
'gayr,fhvdkY a,m*Dwpfa,muf[m 'g aewmjzpfw,fvdkY tajzay;ygvdrfhr,f/
udkyJ w&m;½IrSwfaew,f? 'Dpdwfudk qGJw,f aumif;NyD? tJ'Dtajzu orxtm;xkwf
xdef;w,fqdkwJh tvkyfudkyJ w&m;½IrSwfw,f wJh yk*¾KdvftwGuf odyfrSefw,f/ 0dyóem
vdkY xifae&if a,m*D[m trSm;ygyJ/ rSm;ae tm;xkwfwJh yk*¾KdvfawGtwGuf rrSefygbl;/
33

0dyóem tm;xkwfwJh a,m*D wpfa,muf oGm;&if bmrS rodawmhovdkygyJ/ romjzpf


rSm ],xm ,xm 0gyeó uma,m ae wmyJ/ 'Dawmh wpfenf;ajym r,fqdk&if
yPD[dawm a[mwd? wxm wxm eH nao aeY&Sifayghav/ aeYtcgrSmawmh t
yZmwd}qdkwJh a'oemawmftwdkif; jzpfay: ouf &Sifaew,faygh/ ntdyfaysmfoGm;wJh
vmwJh pdwfudk jzpfay:vmwJh twdkif;om tcg aovdkufwmyJ/ tJ'D tdyf aysmfoGm;
½IrSwf&r,fvdkY a[mygw,f/ xdef;odrf;&r,f wJhpdwfudk b0ifpdwfvdkY ac:w,f/ b0if
qGJaqmif& r,fvdkY ra[mygbl;/ pdwfqdkwJh pdwfeJY pkwdpdwf[m twlwlyJvdkY usrf;*efrSm
oabmu vJ b,folrS wm;vdkYr&bl;/ qdkygw,f/ tdyfraysmfwJhpdwf wpfaeukefjzpf
b,folrS xdef;vdkYvJ r&ygbl;/ aewJhpdwfudk 0Dxdpdwfaygh/ tdyfaysmfoGm;wJh
pdwfudk b0ifpdwfvdkY ac:ygw,f/ b0if
pdwfjzpfpOfESpfrsKd; pdwfjzpfwJh twGufaMumihf tdyfaysmfoGm;
pdwåed,mrt& pdwf&JU jzpfpOf[m ESpfrsKd;&Sd w,f/ 'Dvdk pdwfESpfrsKd;&Sdygw,f/
ygw,f/ pmayokH;eJY ajymr,fqdk&if 0Dxdpdwf tJ'Dpdwf ESpfrsKd;[m b,ftcsdefrS NidrfNidrf
qdkwJh pdwfwpfrsKd;&Sdw,f/ b0ifpdwfqdkwJh oufouf cE¨mudk,fxJrSm ESvkH;om;xJrSm r
pdwfwpfrsKd;&Sdw,f/ 0Dxdpdwfqdkwm pdwftpOf aeygbl;/ tNrJwrf;pdwf[m tm½kHqDodkY tm
jzpfaewm/ reufrdk;vif;uwnf;u pdwfawG ½kH&Sd&modkY oGm;aew,f/ vlwdkif;vlwdkif; pdwf
[m vlwpfa,muf&JU cE¨mudk,fxJrSm tpOf awG[m tm½kHr&SdbJeJY toufr&Sifygbl;/
rjywf trQifrjywf 'vpyf wpfckNyD; wpfck tm½kHr&SdbJeJY pdwfrjzpfygbl;/ pdwfjzpfw,f
od wpfckNyD; wpfckodeJY odpdwfawG[m n qdkwm tm½kH&SdvdkY pdwfjzpfwm/ Oyrm
tdyf&m0ifwJhtxd acgif;tkH;eJY acgif;eJYxdNyD; jyygr,f/ toufBuD;aewJh yk*¾KdvfawG[m
awmh tdyfaysmfoGm;wJhtxd jzpfay:aewJh awmifa0S; BudK;wrf;awGudk udkifNyD;awmh
pdwfudk 0DxdpdwfvdkY ac:w,f/ 'g udk,fwpf tm;jyKvdkY xovdkygyJ/ 'um'umrwdkY bkef;
OD;wpf a,mufwnf; jzpfaewm r[kwfbl;/ BuD;wdkY&JU cE¨mudk,fxJrSm &SdaewJh pdwfw
wpf avmuvkH;rSm&SdwJh a,musfm; rdef;rawG &m;onf tm½kHudk trSDjyKNyD;awmh jzpfyg
'D twdkif;yJ reufrdk;vif;uwnf;u odpdwf w,f/ tm½kHudk trSDr&Sdbl;qdk&if pdwfrjzpfyg
awG jzpfay:aewm tdyf&mvdkY b0ifpdwf bl;/ pdwfonf b,folYudk trSDjyKNyD; jzpfo
jzpfrSyJ 'DodpdwfawG &yfoGm;w,f/ tJ'gudk vJqdk&if tm½kHudk trSDjyKNyD;awmh jzpfyg
0DxdpdwfvdkY ac:w,f/ w,f/ tm½kH&SdrS pdwfjzpfygw,f/ tm½kHr&Sd&if
b0ifpdwfvdkYqdkwmuawmh tdyfaysmfae pdwf rjzpfygbl;/ tm½kH&SdrS pdwf&Sdygw,f/
wJhtcg b0ifusw,f/ tdyfaysmfaewJhtcg tm½kHr&Sd&if pdwfr&Sdygbl;/ pdwfonf t
b0ifusvdkY&Sd&if aowmeJYtwlwlyJ/ bmrS ouf&Sifaewmu tm½kHudk trDSjyKNyD;awmh
rxl;bl;/ udk,hfudk,fudk aorSmudk aMumuf touf&Sifaeygw,f/ pdwf½Tifvef;aewmu
wJh pdk;&drfwJh yk*¾KdvfawG tdyfaysmfaewmeJY tm½kH&SdvdkY pdwf½Tifvef;aeygw,f/ tm½kHr
EIdif;,SOfMunfhyg/ vlwpfa,muf tdyfaysmf jzpf&if pdwfrjzpfygbl;/
oGm;NyDqdk&if bmwpfckrS rodawmhbl;/ ao
34

tm½kHeJY yom'½kyf om; xif;wkH;vdk bmrStokH;rusbJ okomef


aumif;NyD? tJ'Dpdwfu tm½kHudk trSDjyKNyD; wp oif;csKdif;0rSm `rIyfESHvdkuf&ygw,f/
awmh jzpfaew,fqdkwmudk odNyD/ 'Dpdwf[m 'gaMumihf tm½kHudk trSDjyKNyD;awmh odae
bmtm½kHawGrSm jzpfaeovJvdkYwpfcg pdppf jzpf aewJhoabmonf pdwfyJvdkY rSwfxm;yg/
Munhfr,f/ rsufvkH;u tqif;udk jrifw,f tJ'Dpdwf[m b,frSm&SdovJvdkY wpfcg pd
aygh/ tqif;tay:rSm jrifvdkufwJhtm½kH ppf&if wifpm;vdkY ajymwmu [',vdkY
tqif;tay:rSm odvdkufwJh pdwf? toHudk ac:wJh ESvkH;tdrfrSmwnfw,f jzpfaew,f
Mum;vdkufawmh toHtay:rSmodaewJh pdwf? vdkY qdkw,f/ ESvkH;aoG;rSm pdwfw&m; jzpf
teHYudk eHvdkufawmh teHYudk odaewJh pdwf? w,fvdkY qdkjim;aomfvnf; tm½kHr&Sd&if 'D
t&omudk pm;vdkufawmh t&omt ay:rSm ESvkH;aoG;rSm pdwfwnf;[laom t&dyfedrdwf
odwJhpdwf? awGUxdvdkufawmh awGUxdwmudk xifNyD;awmh rvmygbl;/ tjyifu tm½kH&Sd
odwJhpdwf? pdwful; BuHpnfvdkufawmh pdwf vdkY tm½kHudk odwwfwJhpdwfqdkwJh t&dyfed
ul;BuHpnfwJhtay:rSm odwJhpdwf/ pdwf[l rdwfawG ay:vmwmyg/ 'gaMumihf pdwf&JU
orQonf tm½kHtay:rSm odNyD;awmh jzpfwm wnf&m[m ESvkH;om;vdkY qdk&ygw,f/ cE¨m
ygyJ/ tm½kHr&Sd&if pdwfr&Sdbl;/ tm½kHr&Sd&if udk,fxJu ESvkH;tdrfxJrSm jzpfay:aewJh
vlawG[maooGm;wmyJ/ avmurSm vlawG pdwftpOfvdkY qdk&ygw,f/
aow,fqdkwm wpfjcm;udk ajymaewm
r[kwfbl;/ tm½kHawG &yfpJoGm;vdkY pdwfrjzpf pdwfudk xde f; zdkYrvG,f
wmudk aow,fvdkY qdkygw,f/ vlao tJ'Dpdwf[m b,favmuf jrefovJ/ rsuf
aumifawGMunhf/ tm½kHr&SdwJh twGufaMumihf pdwpfrSdwf vQyfwpfjyuftwGif;rSm uka#wpf
aooGm;w,fvdkY ac:w,f/ udk,fhudk,fudk odef;jzpfwJh pdwf/ odyfvsifjrefw,f/ 'D
jyefMunhf? bkef;BuD;wdkY 'um'umrawG t avmuf vsifjrefwJhpdwfudk xdef;&odrf;&wm
ouf&dSae w,fqdkwm? tm½kHudk trSDjyKNyD; tvGefcufygw,f/ 'Davmuf vsifjrefwJh
awmh pdwfjzpfaevdkY touf&Sifaew,fvdkY pdwfudk xdef;odrf;zdkYqdkwm rvG,fulbl;/
qdk&ygw,f/ 'Dtm½kHjywfoGm;NyDqdk&if pdwf apmihfa&SmihfzdkYqdkwm rvG,fbl;/ bk&m;&Sif
rjzpfawmhwJh twGuf aowmygyJ/ udk,fawmfjrwfBuD;u ]pdwfudk xdef;odrf;
touf&,f? udk,faiGUvdkYac:wJh Oo®m apmihfa&Smihfyg}vdkY a[mygw,f/ bmeJY xdef;
awaZm"mwf&,f? odpdwf0dnmPf&,f 'DcE¨m odrf;apmihfa&Smihf&rvJqdk&if owdeJY apmihf
udk,fudk pGefYcGmoGm;NyD 'DcE¨mudk,frSm r&Sd a&Smihf&r,f? owdeJY xdef;odrf;&r,f/ qdk
awmhbl;qdk&if vl[m aowmygyJ4/ vufyH vdkwJh t"dyÜm,fu pdwfw&m;jzpf wkdif;jzpf
wdkif; owdeJY ½IrSwfypfvdkufyg? owdxm;NyD;
4
tm,k Oo®m p 0dnmPH? ½IrSwfwJh yk*¾Kdvfwpfa,mufrSm pdwfudk xdef;
,'g um,H Z[EÅdrH/ odrf;&ma&mufygw,f/ pdwfudk apmihfa&Smihf
ty0da'¨g w'g aowd?
ed&w¬H0 uvd*F&H/
(tbd"r®m0wm&? 1457 *gxm)
35

&ma&mufygw,fvdkY qdkwmyg/ 'Dawmh w w,fvdkY rSwfw,f/ xdodudk rSwfae&if;u


&m;½IrSwfwJh a,m*Drsm;[m pdwfw&m;udk r½I emvmw,f udkufvmw,fqdk&if xdodudk
rSwfyJeJY tjyifxGufoGm;wJhpdwfudk jyefNyD; ajymif;,lNyD;awmh xdodudk vTwfxm;NyD;
awmh twGif;udka&mufatmif qGJac:w,f awmh emw,f emw,fvdkY rSwf? udkufw,f
qdkwm 0dyóemtvkyf r[kwfygbl;/ or qdk&if udkufw,f udkufw,fvdkY rSwfw,f
x tvkyfom jzpfygw,f/ qdk&if cE¨may:vmwmudk rSwfw,f/ rSwf
pdwfw&m;udk tjyifudk rxGuf&atmif awmh rSwfaeqJcPrSm wpfcsKdUa,m*DawG
vdkY xdef;odrf;xm;wmonfvJyJ 0dyóem t rSwfcgprSm pdwfNidrfNidrfoufouf r&Sdbl;?
vkyfr[kwfbl;/ orx tvkyfomjzpfyg rSwfvdkYr&bl;/ vSpfueJYqdk rdrdaecJhwJh tm½kH
w,f/ jyefNyD; &Sif;ay;ygr,f/ orxvkyfief; awG awGcJhtm½kHawG jrifcJhwJhtm½kH Mum;cJh
[m pdwfudk xdef;odrf;wJh tvkyf/ tjyifudk wJhtm½kH eHcJhtm½kH pm;cJhwJh tm½kH xdcJhwJh
xGufoGm;wJh pdwfudk jyefNyD;qGJac:,lwm tm½kHawGtay:rSm pdwf[m usufpm;NyD;
jyefNyD; cE¨mxJrSm xm;wm orx/ tck aewwfw,f/ wpfcgwpfcg udk,fhpdwfu
a,m*Drsm;[m orxw&m;udk ½IrSwfaewm av; b,fa&mufoGm;vdkY a&mufoGm;rSef;
r[kwfygbl;/ 0dyóemw&m;udkom ½IrSwf awmif rodbl;/ wpfcgwpfcgrSmvJ pdwf
tm;xkwfaejcif;jzpfygw,f/ 0dyóemw vnfNyD;awmh 0g*Grf;qdkifuav;awG av
&m;udk ½IrSwftm;xkwfwJh a,m*Dwpfa,muf wkdufwJhtcg vGifharsmaeovdk vGifhNyD;awmh
rSm rdrdpdwfudkvJyJ cE¨mxJrSm xdef;p&m odrf; aew,f/ wpfcgwpfcgrSm pdwful;NyD;awmh
p&m rvdkygbl;/ tjyiftm½kHodkY a&mufoGm; udk,fjzpfcsifwmawG tukefvkH; pdwful;ae
wJhpdwfudkvJyJ qGJ,lp&mrvdkygbl;/ 'gjzihf wmvJ awGU&ygw,f/ wpfcgwpfcgrSm pOf;
b,fvdkvkyf&rSmvJqdk&if bk&m;u a[myg pm;wJhpdwf? a0zefwJhpdwf? BuHpnfwJhpdwf awG
w,f/ jzpfay:aewJh pdwftpOf bmpdwfyJ jzpfay:aew,f/
ay:ay: jzpfay:wJhpdwfudkom owdxm;
NyD;awmh 0dyóem ½IrSwfay;yg? jzpfay:ae pdwfawG vGifharsmae&if
wJhpdwfawG aysmufoGm;w,f ukefoGm; w,f? tJ'Dvdk pOf;pmpwJh pdwfjzpfay:wJhtcg a0
cef;oGm;w,f r&Sdawmhbl;qdk&if Nidrf; zefwJhpdwf jzpfay:wJhtcg awG;awmBuH
at;w,faygh/ xdef;odrf;wJhoabm apmihf pnfrI jzpfay:wJhtcg 'DpdwfawGudk tawG;
a&SmihfwJh oabmyg/ udk jyefNyD; rpOf;pm;eJY ra0zefeJY rawG;
jyefNyD;awmh ajymygr,f/ 0dyóemw awmeJYqdkNyD;awmh twGif;udk qGJac:,l&wm
&m;tm;xkwfwJh yk*¾KdvfrSm tjyifa&muf rsKd; r[kwfygbl;/ jzpfay:vm wJhoabm
oGm;wJhpdwfudk twGif;udk qGJrac:&bl;/ twdkif;om ½IrSwf&rSm jzpfygw,f/ tJ'g
twGif;rSm&SdaewJh pdwfudkvJ qGJrxm;&bl;/ t"dutcsufygyJ/ 0dyóem w&m;½IrSwfwJh
pdwf&JU obm0w&m;udkom odNyD;awmh ½I a,m*D[m pdwfudk qGJac:,l wJh tvkyfudk
rSwf&ygw,f/ qdkMuygpdkY? w&m;½IrSwfaewJh vkyfwm r[kwfbl;/ pdwfudk cE¨mxJu b,f
a,m*D[m xdw,f odw,f xdw,f od rS rxGufatmif tvGeft uRHjzpfatmif
36

xdef;xm;wJh vkyfief;vJ r[kwfygbl;/ pdwf&JU BuD; pif;NyD;awmh aeovdk xif&w,f/


jzpfaewJh oabmudkom ½IrSwf&rSm jzpfyg w,fjrifae&w,fvdkY xif&w,f/ wpfcsKdU
w,f/ 'gaMumihf w&m;½IrSwfwJh a,m*D a,m*DawG tm½kHvGefaewJhtcg bk&m;&
rsm;rSm pdwfvGifhoGm;w,fqdk&if yxr jAKef; [EÅm<uvmovdk jrif&w,f/ wpfcsKdU pdwf
ueJqdk pdwfxGufoGm;wmudk rodvdkufygbl;/ xJrSm apwDykxdk;awG zl;jrif&ovdk xif&
trSwfwrJh arhoGm; 'grSr[kwf rodvdkufbl;/ w,f/ wpfcsKdU a,m*DawGrSm ewfom; ewf
pdwfxGufvdkY tawmfMumrS tm½kHudk 'ufueJY orD;awG vmovdkxif&w,f/ wpfcsKdUus
odvdkufrS ighpdwft jyifa&mufaeNyDqdkwmudk awmh awmBuD; awmifBuD;awG xifvm
odvdkufw,f/ w,f/ wpfcsKdUusawmh bkHeef;jymom'f awG
wpfcgwpfcgrSm pdwfavvGifhNyD; aewm wu,fha&mufaeovdk xif&w,f/ trsKd;
udk rodbl;/ b,fvdk vGifhaerSef;rodbl;/ rsKd;ygyJ/ 'g[m wu,fvm;/ wu,fyJjzpf
w&m;xkdifae&if; rwfwwf pdwfvGifhaewm/ aewmvm;qdk r[kwfbl;/ tm½kHvGefwJhpdwf
tawmfMumrS [m ihgpdwfvGifhaew,fqdkwm tawG;vGefwJh pdwfu aqmif,loGm;NyD;
udk odw,f/ at; wpfcgwpfcgrSm w&m; awmh 'Dvdkjzpfwwfwmyg/ 'gaMumihf a&S;
xkdifae&if;u pdwfxJrSm pOf;pm;aew,f/ wkef;u w&m;tm;xkwfwJh yk*¾KdvfawG
wpfcgwpfcgrSm awG;aew,f/ igemcJhw&m; bkef;BuD;wdkY i,fi,fwkef;u tNrJwrf; vl
awGu b,fvdk? tckemwJhw&m;u b,fvdk? awG ajymaeMuw,f/ w&m;tm;xkwf&if
tcktm;xkwfwJh w&m;u b,fvdktm;xkwf ½l;wwfw,fvdkY/ w&m;tm;xkwf&if pdwf
wm? t&ifwkef;u b,fvdk tm;xkwfcJhwm rcdkif&if ½l;wwfw,fqdkwm tvum;ajym
vdkY awG;aew,f/ wpfcgwpfrSm tawG;vGef wmr[kwfbl;/ pdwfrcdkifvdkY r[kwfbl;/
aew,f/ awG;&if;awG;&if; tawG;e,fuRH w&m;½IrSwfwm enf;vrf; rusvdkY/ cyf
oGm;wJhtcg bmjzpfvmovJ/ raumif;wJh aMumifaMumif cyfaygayg jzpfoGm;w,f/
tm½kHawGeJY awGUvmw,f/ rsufpdvnfvrf; tckvJ wpfcsKdU a,m*DawG 'Dtwdkif;awGU&
rSm;NyD; awmeufawmifeufxJ awmtkyfBuD; ygw,f/ tm½kHvGefwJh a,m*DawG 'Dtwdkif;
xJ a&mufoGm;wJh yk*¾Kdvf[m aMumufp&m awGU&ygw,f/ w&m;tm;xkwfaew,f? pdwf
aumif;wJh bDvl;obuf o&JawGeJY awGUo wnfNyD;awmh orm"dtm;aumif;aewJhtcsdef
vdkaygh/ pdwf[mvJ tm½kHvGefatmif awG; rSmawmh aumif;w,f/
vdkufwJhtcg awG;rSef;rod BuHpnfrSef;rod rdrdpdwf orm"drjzpfbJeYJ vGwfxGufoGm;
tm½kHvGefatmif awG;awm BuHpnfvdkufwJh NyD;awmh tjyifa&mufoGm;NyD? pdwfobm0
tcgusawmh a,m*DrSm bmawGUvmovJ/ tm½kHawGudk awG;? [dk[mawG; 'D[mawG;?
aMumufp&m tm½kHawG ay:vmw,f? t [dktm½kHawG;vdkuf 'Dtm½kHawG;vdkuf? awG;
okb aumifvdk t½dk;pkvdk rsufpdxJrSm jrif awG; awG;eJY tawG;vGefoGm;vdkY rsufpdvnf
vmw,f/ tm½kHxJrSm xifvmw,f/ ovdkjzpfoGm;wmayghav/ aMumufp&mawG
wpfcsKdUa,m*DawGrSm t½kd;pk a&SUu o&Jobuf½kyfawG udk,fhpdwfxJrSm xifwJh
rwfwwf&yfaeovdk a&SUrSm tokbaumif tm½kHawG tukefvkH; rsufpdeJY jrif&ovdkjzpf
37

vmw,f/ tm½kYHawG xifw,fqdkwm pdwfu r,fqdk NyD;awmh pdwftaMumif;udk a[mxm;


awG;&if awG;wJhtwdkif; xifwmyJ/ wm 11 rsKd;avmuf a[mxm;ygw,f/
'Dawmh w&m;tm;xkwfwJh a,m*Dwpf
aq;pufus&m t½kyfxifovdk a,mufrSm tm½kHvGefwJh pdwudk rjzpfap&
Oyrm bmeJYwlovJqdk&if yef;csDq&mrsm;vdk ygbl;/ bmaMumihf tm½kHvGefwJh pdwfawG
aygh/ yef;csDq&mrsm;[m aq;pufus&mrSm jzpfaeovJqdk&if owdr&SfdvdkY jzpfoGm;wm
t½kyf xifovdkaygh/ 'DykHpHav; qGJcsifw,f yg/ owdtm;enf;vdkY jzpfoGm;wmyg/ 'g
qdk&if tJ'DykHpH jzpfvmw,f/ [dkykHpHav; aMumifh w&m;½IrSwfwJh yk*¾KdvfrSm owdudk
qGJcsif w,fqdk&if tJ'DykHpH jzpfvmovkd? tNrJwrf;xm;&if 'Dvdk tm½kHvGefwJhpdwfawG
pdwf[mvJ rdrdpdwful;&mrSm tm½kHxifw,f/ b,faomtcgrS rjzpfygbl;/ owdxm;NyD;
pdwfu o&JobufvdkY awG;vdkuf&if o&Jvdk awmh cE¨mudk,fxJrSm jzpfay:vmwJhtwdkif;
vdk obufvdkvdk awGU&w,f/ rdrdu 0dZÆm om pdwfudk ½IrSwf&r,f/ tjyifa&mufoGm;
aZmf*sD xifcsifqdk&if 0dZÆmaZmf*sD xifvm wJhpdwfudk cE¨mudk,fxJ qGJ,ljcif;rjyK vkyf&
w,f/ rdrd pdwfu e*g;*VKefudk ul;vdkuf&if ygbl;/ cE¨mrSmodaewJh pdwfudkvJyJ tjyifudk
e*g;*VKefawG xifvmw,f/ pdwful;,OfvdkY rxGufatmif twif;t"r® xdef;odrf;apmihf
xifwJh tm½kHawG[m ynwfedrdwfawGyg/ a&SmufrI rvkyf&ygbl;/ t&Sdobm0twkdif;
'Dynwf edrdwfawGudk rodbJeJY wpfcsKdU om MunfhNyD;awmh ½IrSwf&rSm jzpfygw,f/
a,m*DawG[m aMumufp&mawGU&if aMumuf t&Sdobm0qdkwm bmvJ/ a,m*Dwpf
vmw,f/ vefYp&mawGU&if vefYvmw,f/ a,mufonf w&m;tm;xkwf aewJhtcsdefrSm
aMumufvefYNyD; onf;ajccdkufNyD; cyfaMumif awG;awmwJhpdwfjzpfw,f/ awG;w,fayghAsm/
aMumif jzpfoGm;wwfwmygyJ/ wpfcsKdU ½l; om;tm½kH orD;tm½kHeJY awG;NyD;awmh ae
awmif ½l;oGm;Muw,f/ tJ'g bmjzpfvdkYvJ? w,f/ pD;yGm;a&;tm½kH ig bmvkyf&r,f? bm
pdwfudk r½IrSwfwwfMuvdkY/ pdwfudk 0dyó udkif&r,f? ighom;igho rD;udk b,fvdk vkyf
em½IrSwfzdkY rwwfwJhtwGufaMumihf 'Dvdkjzpf ckdif;r,fponftm;jzihf awG;awm BuHpnf
&wmyg/ 'Dtjzpfqdk;eJY BuKHawGU&wm jzpfyg wJhpdwf ay:vmw,f/ awG;awmwJhpdwf
w,f/ 'gaMumihf w&m;tm;xkwfwJh yk*¾Kdvf ay:&if awG;w,f awG;w,fvdkY owduav;
awG[m rdrd&JU cE¨mukd,fxJrSm bmpdwf uyfNyD;awmh 'DawG; NyD;awmhaewJh pdwf
yJjzpfjzpf jzpfwJhpdwfudkawmh jzpfwJhtwdkif;yJ uav; aysmufoGm; &yfoGm;atmif ½IrSwfzdkY
½IrSwf&rSm jzpfygw,f/ bkef;BuD;wdkY r[m ta&;BuD;ygw,f/ awG;wJh pdwfuav;u t
owdy|mefygVdawmfrSm pdwftaMumif;eJY ywf ½IcHw&m;yJ/ awG;w,f awG;w,fvdkY owdeJY
oufNyD; bk&m;a[mxm;wm awGU&ygw,f/ odaewJhpdwfu ½IrSwf wJhpdwfyJ/
&m*pdwfjzpf&if &m*pdwfudk ½IrSwf&r,f/
a'gopdwf jzpf&if a'gopdwfudk ½IrSwf&r,f/ t½IcHw&m;udk vTwfrxm;eJY
arm[pdwfjzpf&if arm[pdwfudk ½IrSwf& t½IcHw&m;udk ½IrSwfwJhpdwfeJY ½IrSwfwkdif;
½IrSwfwdkif;rSm awG;awmwJh pdwfuav;
38

aysmufoGm;w,f/ 'DawG;awmwJhpdwf u uav;udkyJ aysmufatmif ½IrSwf&ygr,f/


av;udk r½IrSwfbl;qdk&if 'Dtwkdif; vTwf NyD;awmh awG;awmw,f/ awG;awmwJh
xm;r,f owdeJY rrSwfbl;qdk&ifayghav pdwfudkvJh pdwfawG;awmw,f? awG;awm
t&SnfBuD; wpfarQmfwpfac:BuD; awG;awm w,fvdkY tukefvkH;ayghav/ jzpfay:vmwJh
vdkYudk rqkH;awmhbl;/ awG;vdkY rNyD;awmhbl;/ pdwf[lorQudk t&Sdtwdkif;om ½IrSwf/ r½I
wpfem&D w&m;xdkif&if wpfem&DawG;NyD;ae rSwfbJ ae&if awG;awmBuHpnfrI oHo&m
wmyJ/ ESpfem&Dxkdif&if ESpfem&D awG;aewm vnfoGm;vdrfhr,f/ w&m;xJrSm a&mufae
yJ/ 'gaMumihf awG;wJhpdwfudk awG;w,f awG; rSm r[kwfbl;/ 'gaMumihf jzpfay:vmorQ
w,fvdkYodwmeJY wpfNydKifeufwnf; owduyf pdwftpOfudk owdxm;NyD;awmh bmpdwfyJ
NyD; ½IrSwfygvdkY ajymvdkygw,f/ ay:ay: jzpfvmwJh ay:vmwJhpdwfudk owd
aemufNyD;awmh BuHpnfwJhpdwf? wpfcsKdU xm;NyD;awmh rSwf&ygw,f/
a,m*DawGrSm w&m;xkdifae&if; w&m;xdkif
qJ cPrSmayghav BuHpnfw,f/ bmvkyf& xyfcgxyfcg rSwf
aumif;rvJ/ b,fvdk rSwf&aumif;rvJ/ rSwfwJhtcg a,m*Donf cPav; rrSwf
a0'emay:vmw,f/ 'Da0'em aysmuf ygeJY/ BuHpnfwJh ay:vm&if BuHpnfw,f
atmif igb,fvdk rSwf&rvJ/ aygifuem BuHpnfw,f BuHpnfw,fvdkY xyfcgxyfcg
vmw,f/ 'l;uemvmw,f/ cg;u emvm rSwfay;vdkufawmh BuHpnfwJhpdwf aysmuf
w,f/ 'gawGudk aysmufatmif igb,fvdk oGm;ygvdrfhr,f/ awG;awmw,fqdk&if awG;
rSwfrvJ/ [dkvdkxdkifNyD; rSwf&ifaumif;rvm;/ awmw,f awG;awmw,fvdkY awG;awm
'DvdkxdkifNyD; rSwf&if aumif;rvm;vdkY wpf wJhpdwfudk odododNyD;awmh rSwfaewm[m
a,mufwnf; wpfpdwfwnf; udk,fhcE¨m w&m;rSwfaewmyJ/ tJ'DawG; awmwJhpdwf
udk,fhtm½kHudk BuHpnfaew,f/ w&m;½IrSwf [m awG;aerSef;odvdkufwmeJY rSwfqJcPrSm
wJh a,m*D[m tJ'D BuHpnfwJh pdwfawGudk aysmufoGm;ygvdrfhr,f/ pOf;pm;wJhpdwfuav;
vJyJ BuHpnfw,f BuHpnfw,fvdkY odwJh wpf udk pOf;pm;w,f pOf;pm;w,fvdkYrSwf/
NydKifwnf;yJ ½IrSwfyg/ odkYaomf BuHpnfwmudk ukefukefajymr,fqdk&if tdyfcsifwJh pdwf
yxrqkH; yxruawmh rodbl;aygh/ yxr uav;udk tdrfcsifw,f tdyfcsifw,fvdkYrSwf/
BuHpnfwJh pdwfawGudkawmh arharhavsmh idkufcsifwJh pdwfuav;udk idkufcsifw,f idkuf
avsmh rodbJeJY BuHpnfaew,f? xm;vdkuf/ csifw,fvdkYrSwf/ ysif;wJh pdwfuav;udk ysif;
odwJhtcgrSm owdxm;NyD;awmh BuHpnfwJh w,f ysif;w,fvdkYrSwf/ w&m;rxdkifcsifbl;
pdwfudk BuHpnfw,f BuHpnfw,fvdkY 'Dvdk qdk&if rxdkifcsifwJhpdwfudk rxdkifcsifbl; rxdkif
½IrSwf&r,f/ 'gwifyJvm;qdk r[kwfao; csifbl;vdkYrSwf/ cE¨mudk,fxJrSm jzpfay:vmwJh
bl;/ pdwful;w,f/ pdwful;,Ofw,f/ pdwfudk jzpfay:vmwJhtwdkif; rSwfay;yg/
udk,fjzpfcsifwmawGudk pdwful;,OfNyD;awmh rrSwfbJ rae&bl;/ rSwfNyD;awmh ae&r,f/
aewJh pdwf/ pdwful;,Ofw,f? pdwful;,Of w&m;udk ½IrSwfvdkYpdwfudk ½IrSwfvdkY &vmwJh
w,f? pdwful;w,f? pdwful;w,fvdkY 'Dpdwf tusKd;w&m;? pdwfw&m;udk r½IrSwfvdkY &vm
39

wJh tusKd;w&m; ESpfrsKd;&Sdw,f/ 'DESpfrsKd;udk qdkNyD;awmh cl;wm/ olwdkY oDcsif; t"dyÜm,f


EIdif;,SOf NyD;awmh jyygr,f/ uawmh 'DMumyef;awG[m reuf apmapmu
w&m;tm;xkwfwJh a,m*DawG[m pdwf aetvif;a&mifudk arQmfNyD;awmhaewJh Mum
w&m;udk ½IrSwfvdkY&Sd&if ½IrSwfqJcPrSm ud zl;awG[m ae&JUtvif;a&mifudk &vdkufwmeJY
avom Nidrf;at;aewJh tusKd;udk cHpm;& wpfNydKifeuf pGifhpGifhum;um; yGifhNyD;awmh
ygw,f/ pdwfw&m;udk r½IrSwfbJ vTwfay; vmygw,fwJh/ aea&mifvJ ñId;oGm;a&m t
vdkufr,fqdk&if udavomawG cE¨mudk,fxJ ukefvkH; yGifhzwfawG a<uusNyD;awmh&if Mum
rSm AvyGufqlNyD;awmh qif;&JwJh 'ku©w&m; yef;awG ysufpD;oGm;&w,fwJh/ 'Dvdk oDcsif
udk cHpm;&ygvdrhfr,f/ uav; qdkNyD;awmh Mumyef;cl;aeMuw,f/
tJ'DtoHudk udk&ifuav; em;xJrSm 'dwfueJY
t½IcHw&m; vGwfoGm;vdkY Mum;vdkuf&w,f/
om"uwpf EdIif;,SOf NyD;awmh jy&&if? om psmef&NyD;awmh tbdnmOf pGrf;tifeJY
"u twdkuav;wpfck xkwfjyygr,f/ pdwf aumif;uifu psmefeJY<uvmwJh udk&ifu
udk r½IrSwfcJh&if bmjzpfovJ/ jzpfay:vmwJh av; 'DtoHudk em;xJrSm Mum;vkdufwmeJY
tm½kHwdkif; tm½kHwdkif;rSm rdrdodwJhpdwfuav; wpfNydKifeuf 'DtoHudk om,mNyD;awmh oGm;
udk owdy|mefeJY r½IrSwfcJhbJeJY odcsif&mod w,f/ b,fvdk toHrsKd;ygvdrhf? aumif;
jzpfcsif&mjzpf vTwfay;xm;r,fqdk&if &m* vdkufwJh toH/ trsKd;orD;awG&JU oDcsif;oH
wyfrufpGJvef;wJh pdwfawG? a'go pdwfqdk; udk pGJvrf;NyD; em;pdkufNyD; toHay:rSm pdwf
p&m&SdvdkY pdwfqdk;wJhpdwfawG arm[ awGa0 a&mufoGm;wmeJY orm"dawGysufNyD; psmef
p&m&Sdawmh awGa0wJh pdwfawG udavom avQmNyD; ajrBuD;ay:udk usvmw,f/ pmxJ
awG 'va[m pD;0ifNyD;awmh cE¨mudk ESdyf rSmawmh ]qdEéyau©m umaum 0d, = usD;
pufygw,f/ 'gaMumihf 'D&m* a'go arm[ uef;iSuf ysH&if;u tawmifusKd;ovkdyJ}wJh/
udavomtm½kHudk omref w&m;xdkifaewJh qdkvdkwJh t"dyÜm,fu owdy|mefw&m;
yk*¾KdvfawG rqdkxm;eJY psmevmbDvdkYac:wJh udk r½IrSwfcJhvdkY udk&ifuav; psmefavQmcJh&
psmef&wJhyk*¾KdvfawG tbdnmOf&wJh yk*¾Kdvf w,f/ owdy|mef;w&m;udkom udk&ifu
awG&JU oEÅmefrSmawmifrS udavom tm av; vufudkifxm;NyD;awmh ½IrSwfcJh&if 'D
½kHawG 0ifa&muf ESdyfpufNyDqdk&if psmefavQm toHay:rSm om,mwyfrufwJh pdwfawG
oGm;&ygw,f/ jzpfay:vmrSm r[kwfygbl;/ rjzpfay:&if
oD[dkVfrSm udk&ifi,fwpfyg; apwDudk psmefavQmrSm r[kwfygbl;/ 'DtoHay:rSm
yef;wifr,fqdkNyD;awmh aumif;uifc&D; psmef ESpfoufomNyD; udk&ifuav; 'DtoHtay:
,mOfpD;NyD; yef;cl;oGm;w,f/ yef;cl;oGm;awmh rSm arharsmNyD; em;axmif&if; em;axmif &if;
naecif; trsKd;orD;tkyfpk wpfpku a& rdrdtm;xkwfxm;wJh orm"dawG avsmhNyD;
uefBuD;wpfuefrSm qif;NyD; Mumyef;uav; psmeftbdnmOfawG aysmufvdkY ajrBuD;ay:
awG cl;NyD;awmh aeMuw,f/ Muyef;cl;wm a&mufoGm;w,f? psmefavQmusoGm;w,f
½kd;½dk;cl;wmr[kwfbl;/ ukvm; oDcsif;uav; aygh/ 'Dt"dyÜm,fudk ajymwm/
40

'gbmqdkovdkvJ Munhf/ w&m;eJY rxdef; rwfwwf&yfNyD; w&m;udk ESvkH;oGif;NyD;awmh


xm;vdkY&Sd&if w&m;eJY rrSwfvdkY&Sd&if psmef&wJh 'Dpdwfuav;udk owdxm;NyD;awmh ½IrSwf
udk&if psmef&wJh yk*¾KdvfawGawmifrS psmef vdkufw,f/ owdxm;NyD; ½IrSwfwdkif; ½IrSwf
avQmusoGm;w,fqdkwm ajymvdkygw,f/ wdkif; pdwfw&m;&JU ysufpD;oGm;wJhoabm?
b,favmufyJ ajrvQKd; rdk;ysHEkdifwJh wefcdk; jzpfay:vmwJh udavom tm½kHawG aysmuf
&Sif jzpfygap 0dyóem owdy|mefw&m;eJY oGm;wJhoabm? pdwfw&m;&JU rNrJwJh tedpö?
om pdwfudk Edkifatmif r½IrSwfbl;qdk&ifawmh pdwfw&m;aMumihf qif;&JaewJh 'ku©? 'Dpdwf
oDvvJ usKd;wmyJ/ orm"dvJ ysufwmyJ/ w&m;[m udk,fydkifr[kwfwJh tewåoabm
ynmvJ ,kwfwmyJ/ 'gaMumihf owdy|mef yJ? olYobm0twkdif; jzpfaewmyJvdkY oabm
w&m; ½IrSwfrS 'Dpdwfuav; wnfwHhrSm jzpf ayguf odNyD;awmh wpfcgwnf; rwfwwf&yf
ygw,f/ 'gajymvdkwmyg/ 'g pdwfudk 0dyó ½IrSwf½kHrQjzihf rMumciftwGif;rSm jzpfaeqJ
em owdy|mefeJY r½IrSwfcJhvdkY udk&ifuav; udavomawG Nidrf;NyD;awmh udk,fpdwfudk
psmefavQmusoGm;w,f/ udk&ifuav;om r xdef;EdkifvdkufvdkY Nidrf;csrf;oGm;ygw,f/ 'g[m
uygbl;/ psmeftbdnmOf&wJh yk*¾KdvfawG[m jzpfay:vmqJ udavompdwfudk 0dyóem
vJyJ avmuDpsmefawGjzpfvdkY owdy|mef w wif ½IrSwfvkdY&&SdwJh tusKd;aygh/
&m; r½IrSwf&if psmefavQmNyD;awmh usrSmyJ/ r½IrSwfwJh vlwpfa,mufrSmawmh pdwf
om"uawG trsm;BuD;&Sdygw,f/ tvdkudk vdkufvdkY&Sd&if jrifwdkif; Mum;wdkif;
eHwdkif; pm;wdkif; xdawGUwdkif; BuHpnfawG;
0dyóem yGm;rsm;&usKd; awmwdkif; om,mESpfouf pGJvef;NyD;awmh
owdy|mefw&m;½IrSwfvdkY aumif;wJh t y#dpöorkyÜg'f vnfw,faygh/ y#dpöorkyÜg'f
usKd;&ykHudk enf;enf; ajymjytkH;r,f/ Am&P a'oemawmfeJY ajym&r,fqdk&ifvJ rsuf
oDjynfrSm ZeD;armifESHESpfa,muf aeYvnf vkH;&,f tqif;&,f jrifodpdwf&,f awGUxd
cif;rSm vrf;avQmufNyD;awmh vmw,f/ rI zó&,f cHpm;rI a0'em&,f/ a0'em
aemufu 'umBuD;wpfa,mufuvJ reD;r udkr½IrSwfvdkY&Sd&if a0'emypö,m wPSm
a0;u vrf;avQmufNyD;awmh vmw,f/ a&SU aygh/ wPSmudk r½IrSwf&if wPSmypö,m
uZeD;armifESH vrf;avQmufvmwm jrif Oyg'gef jzpfoGm;NyD; y#dpöorkyÜg'f vnfoGm;
awmh olYpdwfxJrSm awmfawmf wihfawmihf ygvdrfhr,f/ oabmubmvJ/ rodvdkY vdk
wifhw,f zG,fzG,f&m&m jrifw,fxifyg csifayghw,f/ vdkcsifvdkY pGJvef;w,f/ pGJvef;
w,f/ ESpfoufwJh &m*pdwfay:vmw,f/ vdkY jyKvkyfw,f/ jyKvkyfvdkY 'Db0 aemufb0
&m*pdwf ay:vmawmh oluodw,f/ igh qdk;usKd;jzpfwJh 'ku©w&m;awG jzpfvmw,fvdkY
cE¨mudk,fxJrSm olrsm;om;r,m;udk ESpf qdkvdkygw,f/ &Sdapawmh/
ouf jypfrSm;wJh &m*pdwfawG jzpfaeygvm;?
'Dpdwf[m aumif;wJhpdwfr[kwfbl;? raumif; aumif;qdk;r[l rSwfzdkYt"du
wJhpdwfyJ/ raumif;wJhpdwf jzpfaeyguvm; 'gaMumihf a,m*Dwpfa,mufonf rdrdcE¨m
vdkY csufjcif; odw,f/ odwmeJYwpf NydKifeuf udk,fxJrSm jzpfay:vmwJh pdwftpOfudk t
41

ukef ½IrSwf&r,fqdkwmudk oabmayguf em; p&maumif;wJh tm½kH ay:vm&ifvJh ½IrSwf&


vnfoGm;NyD/ 'Dvdk oabmayguf em;vnf r,f/ ted|m½kH rESpfoufp&m tm½kHay:
oGm;awmh&if ar;p&m&Sdw,f/ raumif;wJh vm&ifvJ ½IrSwf&r,f/ aumif;wJh pdwfa&m
pdwfawGudkyJ ½IrSwf&rSmvm;bk&m;/ aumif; qdk;wJh pdwfa&m aumif;raumif;pdwfa&m
wJhpdwfawGusawmh xm;? raumif;wJh pdwf bmpdwfay:ay: pdwf[lorQudk vufcH
awGusawmh tukefvkH;rSwf? 'Dvdk ½IrSwf& odrf;ydkufrxm;bJeJY w&m;oabmeJY ½IrSwf
rSmvm;vdkY ar;p&m&Sdw,f/ r[kwfygbl;/ aewm[m pdwåmEkyóemudk yGm;rsm;ae
pdwfqdkvkdY&Sd&if w&m;½IrSwfwJhtcgrSm a,m*D wmygyJ/ 'Dawmh a,m*D[m ajymvdkwJh
yk*¾Kdvfon aumif;wJhpdwf jzpfay:vmvdkY t"dyÜm,fu ½kyfw&m;wpfckudkyJ ½IrSwf&rSm
&Sd&ifvJyJ ½IrSwf&r,f/ raumif;wJh pdwfudkvJ r[kwfbl;/ emrfw&m;qdkwJh pdwfudkvJyJ ½I
½IrSwf&r,f/ rSwf&r,f/ pdwfjzpfay:&ifvJ pdwfudk ½I
jyefNyD;awmh &Sif;jyygr,f/ aumif;wJh rSwfyg/ ½kyfw&m;jzpfay:vm&ifvJ ½kyfw
pdwfqdkwm b,fvdkpdwfvJ/ w&m;rSwfw,f/ &m;udk ½IrSwfyg/ cE¨mudk,fxJrSmawmh 'DESpf
bk&m;wpfql<uvmw,fvdkY pdwfxJrSm xif ckyJ&Sdw,f/ 'DESpfckrSm ½kyfray:&if pdwfjzpf
NyD;awmh tm½kHxJrSm bk&m;<uvmw,fvdkY ay:vmvdrfhr,f/ pdwfray:vm&if ½kyfw
xifvmw,f/ 'gaumif;wJhpdwf/ aumif;wJh &m;xif&Sm;vdrfhr,f/ pdwfxif&Sm;&if ½kyf
pdwfawmh jzpfw,f/ 0dyóem r[kwfbl;/ w&m; rxif&Sm;bl;/ ½kyfw&m; xif&Sm;&if
aumif;wJhpdwfawmh jzpfw,f/ 0dyóem pdwfw&m; rxif&Sm;bl;/ ESpfckpvkH; xif
r[kwf? ynwftm½kHom jzpfw,f/ ynwf xif&Sm;&Sm; wpfNydKifeuf rjzpfbl;/
tm½kHomjzpfw,f? 0dyóemtm½kHr[kwfwJh
twGuaMumihf bk&m;udk jrif&ifvJ jrifw,f rSwfzdkY t"du
jrifw,fvdkYyJ ½IrSwf&r,f/ r½IrSwfbJeJY vuf wpfcgwpfcgrSm a,m*D[m cE¨mudk,f xJrSm
cHxm;vdkY&Sd&if 0dyóem vrf;vGJNyD/ ynwf emwm udkufwm ylwm at;wm xkHwm
tm½kHeJY jyefp? awG;awmNyD;awmh trsKd;rsKd; usOfwm awGUw,f/ 'g ½kyfw&m; xif&Sm;
jzpfoGm;w,f/ 'gaMumifh bk&m;udkjrifwm aewmjzpfvdkY ½kyfw&m;udk ½IrSwfaygh/ em
aumif;wJhtm½kH aumif;wJhpdwfawmh jzpfyg w,f emw,fvdkY rSwfvdkufaygh/ udkufw,f
&JU/ 'DpdwfudkvJyJ ynwftm½kHjzpfvdkY ½IrSwf udkufw,f ylw,f at;w,f rSwfvdkufaygh/
ypf&r,f/ aumif;wJh tm½kHawG bk&m;wdkY ½kyfw&m; xif&Sm;vdkY ½kyfw&m;udk ½IrSwf
w&m;toHwdkY em;xJrSm Mum;vmw,f/ wmyJ/ wpfcgwpfcgrSm a,m*D&JU pdwfxJrSm
Mum;w,f Mum;w,fvdkY Mum;odpdwfudk ½I ½kyfw&m;awG rxif&Sm;bl;/ bmrS ray:
rSwfypf&r,f/ aumif;wJh tm½kH aumif;wJh awmhbl;/ pdwfu vnfNyD;awmh tjyif tm½kH
pdwfjzpf&ifvJ ½IrSwf&ygr,f/ udk odaew,f? pdwfvGifhaew,f? pdwfvnf
raumif;wJh tm½kH raumif;wJhpdwfjzpf aew,fqdk&if vGifaewJh pdwfudk vGifhw,f
&ifvJ ½IrSwf&ygr,f/ ygVdvdk ajymawmh vGifhw,fvdkY odNyD;awmhrSwfyg/ pdwfvnf
£|m½kH ted|m½kH/ £|m½kHqdkwm ESpfouf aew,fqdk&if vnfw,f vnfw,fvdkY
42

rSwfay;&w,f/ tdyfcsifw,fqdk&if tdyfcsif 0dyóemqdkwm y&rwfudkodrS 0dyó


w,f tdyfcsifw,fvdkY tdyfcsifwJh pdwfudkvJ em jzpfw,fqdkwmudk ajym&if; uaeY
aysmufwJhtxd rSwfypfvdkuf&w,f/ idkufcsif w&m;yGJudk ed*kHcsKyfvdkufMuygpdkY/
qdk&if idkufcsifw,f idkufcsifw,fvdkY idkuf ______
csifwJhpdwfudkvJ aysmufwJtxd rSwfypfvdkuf
&w,f/ aysmufatmifvdkY aysmufcsifaZmeJY
rSwfwmrsKd;awmh r[kwfbl;/ t½IcHw&m; jzpf
vdkYudk rSwfypf&wm/
w&m;xdkifaewJhtcg wpfcgwpfcg ysif; ar;cGef;av;awG ajzMunhf&atmif
pdwfuav;awG 0ifvmw,f/ ysif;w,faygh? 1/ orxESihf 0dyóem b,fvdkxl;jcm;ygovJ/
rrSwfcsifbl;/ 'Dvdk ysif;wJhtcg ysif;w,f 2/ orxudk b,fvkd½IrSwf&rvJ? em;vnforQ ajymjyyg/
ysif;w,f w&m;rrSwfcsifbl; w&m;rrSwf 3/ 0dyóemqdkwm bmudk odatmif tm;xkwfygvJ/
csifbl;vdkY rSwfay;vdkuf&w,f/ pdwfu odkY 4/ &m* a'go pdwfawGudk 0dyóemeJY b,fvdk xdef;rvJ/
5/ BuHpnfpdwfay:vm&if b,favmufMumMum rSwf&rvJ/
avmodkYavmjzpfvmw,f/ odkYavmodkYavm 6/ t½IcHw&m;udk vTwfxm;&if bmjzpfovJ/
jzpfw,f jzpfw,f? pdwf[m aomifrwif 7/ tm½kHxJrSm bk&m;udk jrif&if r½IrSwfbJ ae&rSmvm;/
a&rus Za0Z0geJY [dkvdkvdk 'Dvdkvdkjzpfw,f? 8/ 0dyóem yGm;rsm;&usKd;udk odorQ ajymjyyg//
9/ ynwfedrdwfqdkwm bmudk ac:ygovJ/
jzpfwJh twdkif;yJrSwf/
b,favmufxd rSwf&rSmvJ/ tJ'Dpdwf e
[m ukefcrf;ysufpD;oGm;atmif rSwfyg/
aysmufoGm;atmif rSwfyg/ ukefoGm;atmif
rSwfyg/ rSwfvdkufawmh tukefvkH; aysmuf
ukefygw,f/ rSwfvdkufawmh 'Dpdwfw&m;awG
tukefvkH; aysmufukefNyD;awmh Nidrf;at;oGm;
ygw,f/ udavomtm½kHawG Nidrf;oGm;w,f/
'gaMumihf w&m;½IrSwfwJh yk*¾KdvfrSm ½kyfwpfck
wnf;udk rSwf&rSm r[kwfbl;/ emrfw&m;jzpf
ay:vmvdkY &Sd&if emrfw&m;udkvJ rSwf&yg
w,f/ ½kyfw&m;udka&m emrfw&m;udkyg rSwf
rS y&rwftm½kHjzpfygw,f/ ½kyfw&m; emrfw
&m;ESpfckpvkH;udk wpfNydKifwnf; ray:ayrJh
½kyfay:&if ½kyfw&m;udk rSwf/ emrfay:&ifw
&m;udk rSwf/ ½kyfemrfESpfyg;udk owdeJY rSwf
aewm[m y&rwftm½kHodkY a&maewmyJ?
½kyfy&rwf emrfy&rwfudk odaew,fvdkY
ac:ygw,f/
43

aumif;vdkY ac:ygw,f/ pdwfaumif;w,fqdk


wm ajzmihfrwfwJhpdwf/ ½dk;om; ajzmihfrwfwJh
pdwf/ 'gwifyJqdk r[kwfao;bl;/ raumif;
wJh tukodkvfjzpfrJhpdwfawGudk ta0;u
a&SmifwJh odwwfwJh tcsdefupNyD; tukodkvf
jzpfrJhpdwfawGudk rvkyfbl;/ rajymqdkbl;/
rBuHpnfbl;/ rsm;aomtm;jzihf £óm rpä&d
,qdkwJh udk,fhxufom remvdkwJh pdwfawG
wGefYwdkwJh pdwfawG[m raumif;wJh pdwfawG
ygyJ/
vlwpfa,muf[m wpfb0wpfcg cE¨m
t&dyfyrm udk,fhaemufygrJh w&m; jzpfvmwJh tcsdefrSm twwfEdkifqkH; pdwf
* aumif;xm;zdkY ta&;BuD;ygw,f/ pdwf
aumif;xm;wJh vl[m uvsmPrdwåqdkYwJh
umvDzdk;eD;,m;jynfe,f? &pfcsrefNrdKU? udkaumif;aumif;
rarmfvDtdrfwGif a[mMum;onf rdwfaumif; aqGaumif; &wwfygw,f/ 'Db
(2006 ckESpf? {NyDv) 0twGufvJyJ rdwfaqGaumif; taygif; t
oif;aumif;awG &wwfygw,f/ wrvGefb
0twGufvJyJ rdwfaumif; aqGaumif;awG rSD
0J&wJhtwGufaMumihf edAÁmefa&mufwJhtxd
]vlwpfa,muf&JU wpfb0wmtwGuf taumif;qkH aumif;ygw,f/ 'gaMumifh t"du vlYwpfb
tvkyfuawmh bm0emtvkyf jzpfygw,f/ 'ge 0rSm pdwfaumif;xm;zdkY odyfta&;BuD;w,f/
vkyfief;xuf jrihfjrwfwJh oDvxuf jrifhjrwfwJh
tvkyfu bm0em tvkyfygyJ/ 'ge oDv tvkyf b,folaumif;aumif; raumif;aumif;
awGudk tajcjyKNyD;awmhrS bm0emtvkyfudk vkyf&yg udk,fhpdwfudkawmh aumif;atmif xm;MuzdkY
w,f/ vlYb0wpfoufwmrSm bm0em tvkyfudk vdkygw,f/ udk,fhpdwfudk ukd,f jyKjyifxm;Mu
rvkyfzl;wJh ryGm;rsm;zl;wJh yk*¾Kdvf[m vljzpf&usKd; zdkY vdkygw,f/ Moumouefawmhcef;&JU
reyfbl;} tqkH;rSm edAÁmefw&m;awmfjrwfudk &ygvdk\
*** vdkY qkawmif;Muw,f/ edAÁmef&zdkY qkawmif;
wmu aemufxm;tkH;/ b0wpfckrSm pdwf
aumif;zdkYu t&ifxm;yg/ pdwfaumif;&SdwJh
yk*¾Kdvf[m edAÁmefeJY eD;w,f/ pdwf,kwfrmwJh
pdwfaumif; &SdrS edAÁmef& yk*¾Kdvf edAÁmefeJY a0;w,f/ pdwfxm;aumif;wJh
vlb0rSm ESvkH;oGif; pdwfaumif;&SdzdkY[m yk*¾KdvawGa&m; raumif;wJh yk*¾KdvfawGyg Mo
t"du ta&;tBuD;qkH; jzpfygw,f/ pdwf umotqkH;rSm edAÁmef&ygvdk\vdkY ax&0g'
aumif;w,fqdkwm bmudkac:ovJ/ ajzmihf Ak'¨bmom t,l&SdMuwJh yk*¾KdvfawG edAÁmefudk
ajzmihf rwfrwf BuHpnfwwfwJhpdwfudk pdwf qkawmif;Muw,f/ qkawmif; ½kHeJY vlwdkif;
44

edAÁmefudk &Edkifyghrvm;qdk r&Edkifygbl;/ wJh tvkyfu raumif;wJhuH/ udk,fjyKvkyfwJh


edAÁmef&csif&if bmvkyf&rSmvJ qdk&if pdwf tvkyfonf uHyJvdkY em;vnf&r,f/
xm;jzLpifwJh vlom;wpfa,uf&JU b0jzpf udk,fvkyfwJh tvkyftwdkif;yJ 'Db0ao
atmif ta&;wBuD; BudK;pm;&ygr,f/ oGm;NyD;wJhtcg aemufb0 wpfckrSm tusKd;
pdwfaumif; pdwfjrwfawG &SdaeNyD;qdk&if ay;w,f/ udk,fu aumif;wmudk jyKvkyfcJh
'Dvl[m edAÁmefeJY eD;aewJh yk*¾KdvfygyJ/ &if aumif;wJh tusKd;udkay;vdrfhr,f/ r
,kwfnHhwJh pdwfawG tNrJwrf; pdwfxJrSm aumif;wmudk jyKvkyfcJhvdkY&Sd&if raumif;wJh
ay:aew,fqkd&if edAÁmefeJY a0;aeao;wmyJ/ tusKd;udk &vdrfhr,f/ tusKd;ay;w,fqdkwm
udk,fhpdwfudk tuJjzwfNyD;awmh qkH;jzwf,lyg/ cHpm;&wmyg/ udk,fjyKvkyfwJhtwkdif; udk,fcH
wu,fedAÁmefudk vdkcsifwJh yk*¾Kdvf oHo pm;&wmyJ/ tJ'g tusKd;ay;vdkY ac:ygw,f/
&muvGwfcsifwJh yk*¾Kdvfwdkif;[m pdwfxm; 'Dawmh 'Db0rSm vlawG[m bmawG jyKvkyf
jzLpifzdkY odyfta&;BuD;ygw,f/ pdwfxm; rjzL aeMuovJ/ udk,hfudkudk,f pdppfMunhf&r,f/
pifbl;&if tajymwjcm; tvkyfwjcm; jzpf 'Db0rSm jyKvkyfwJh vkyfief;awG[m aumif;
oGm;vdrfhr,f/ vdkcsifwmu edAÁmefyJ? edAÁmef wJh tvkyfawGyJvm;/ raumif;wJh tvkyf
udk aeYpOfawmif;aewmyJ/ 0rf;xJrSm cE¨mxJ awGyJvm;qdkwm pdppfMunhfyg/
rSm ,kwfrmwJh tukodkvfpdwfawGu wpfykH wcsKdUvlawGrSm aumif;wJhvkyfief;awG
wpfacgif;BuD;qdkd&if b,fvdkrS edAÁmefudk r& enf;yg;NyD;awmh raumif;wJh tvkyfawG rsm;
Edkifbl;? tajymwpfrsKd; tvkyfwpfrsKd; jzpf aew,f/ raumif;rIawG vkyfaewmu rsm;
oGm;vdrfhr,f/ 'gaMumihf rdrdpdwfudk jzLpif aew,f/ wcsKdU Ak'¨bmom0ifawGuawmh
atmifxm;zdkY jyKjyifNyD;awmh aexdkifzdkY odyf twwfEdkifqkH; BudK;pm;NyD;awmh aumif;wJh
ta&;BuDw,f/ pdwfaumif;&SdrS edAÁmef&w,f tvkyfawGudk vkyfjzpfatmif vkyfMuw,f/
qdkwmudk rSwfxm;&r,f/ aumif;wJh tvkyfqdkwm ckwifu ajymjycJhwJh
uHygyJ/ aumif;wJh uHygyJ/ aumif;wJhuH
rd½dk;zvm Ak'¨bmom aumif;wJh tvkyfudk vkyfaeMuw,f/
'dkYwpfawG[m Ak'¨bmom0ifawG jzpfMu aumif;wJh tvkyfqdkwmudk tESpfcsKyf
w,f/ Ak'¨bmom0ifawG jzpfawmh rdz½dk;&m vdkuf&if bmawGvJ/ 'geqdkwJh vkyfief;? vSL
twdkif; cH,lcJhwJh Ak'¨0g'D? jrwfAk'¨&JU tqkH; w,f wef;w,faygh/ 'gaumif;wJh tvkyfyJ/
trudk vdkufemolawG jzpfygw,f/ rd½dk;z oDvqdkwJh tvkyfuvJ aumif;wJh tvkyfyg
vm tpOftvmt& ,lvmcJhwm/ tJ'D Ak'¨ yJ/ tckeu w&m;remcif oDvaqmuf
0g'xJrSm uH uH\tusKd;w&m;udk ,kHMunf wnfw,faygh/ ig;yg;oDv cH,l apmihfxdef;
wm[m ta&;BuD;ygw,f/ uHqdkwm aeYpOf w,f/ w'*F w&m;emqJcPrSm oDvNrJae
rdrd vkyfaeMuwJh tvkyfawG[m uHyJ/ Muw,f/ 'gaumif;wJh tvkyf/ tjypfr&Sd
aumif;wmvJ ygr,f? qdkwmvJ ygr,faygh/ aumif;wJh tusKd;udk jzpfaprSmrdkY aumif;wJh
aumif;wJh tvkyfu aumif;wJhuH? raumif; tvkyfvdkY qdk&ygw,f/ bm0emqdkwJh tvkyf
vJyJ vlkwpfa,muftwGuf taumif;qkH;
45

tvkyfygyJ/ vlwpfa,muf&JU wpfb0wm Budrfzefrsm;pGm vkyf&wJhtvkyfudk bm0emvdkY


twGuf taumif;qkH tvkyfuawmh bm0 ac:ygw,f/ udk,feJY vkyfvdkY r&bl;/ EIwfeJY
emtvkyf jzpfygw,f/ 'gevkyfief;xuf jrihf ajymqdkvdkYr&bl;/
jrwfwJh oDvxuf jrifhjrwfwJh tvkyfu bm 'geoDvtvkyfusawmh udk,feJYvkyfvdkY &
0em tvkyfygyJ/ 'ge oDv tvkyfawGudk w,f? EIwfeJY vkyfvdkY &w,f/ ouFef;vSL
tajcjyKNyD;awmh bm0emtvkyfudk vkyf&yg w,f? vufeJY vSLvdkY&w,f/ qGrf;vSLygqdk
w,f/ vlYb0wpfoufwmrSm bm0emt vufeJY qGrf;uyfvdkY &w,f/ ig;yg;&Spfyg;oD
vkyfudk rvkyfzl;wJh ryGm;rsm;zl;wJh yk*¾Kdvf[m v cH,laqmufwnf&atmif qdkvdkY&Sd&if EIwf
vljzpf&usKd; reyfbl;/ b,favmuf csrf;om eJY cH,laqmufwnfvdkY &w,f/ udk,fa&m
wJhvlyJjzpfjzpf? &Sifbk&ifyJjzpfjzpf? vlYcE¨mudk EIwfyg ESpfckpvkH; jyKvkyftm;xkwfwJh vkyfief;
&NyD;awmh avmuDcsrf;omawGeYJyJ tcsdefukef onf 'geoDv tvkygjzpfygw,f/ bm0em
NyD;awmh oGm;MuNyD;awmh bm0em tvkyfudk tvkyfusawmh udk,feJY EIwfeJY vkyfvdkYr&bl;/
rvkyfcJhzl;wJh yk*¾Kdvfrsm;[m vljzpf&usKd;reyf pdwfeJYyJ vkyfvdkY&w,f/ 'DpdwfeJY vkyfwJhvkyf
bl;/ vlYb0[m wefzdk;r&Sdbl;/ tdyfr,f pm; ief;udk ravhvmcJh&if awmfawmfcufcJw,f
r,f umr*kPfrSD0Jr,f qdkwmavmufeJY wpf vdkY xif&w,f/ wu,favhvmMunfh&if
b0cE¨m ukefqkH;oGm;MuwJh yk*¾KdvfawG b,f awmh pdwfeJY vkyfwJh vkyfief;[m cufcJwJh
vdkrS vljzpfusKd;eyfrSm r[kwfbl;/ tvkyfr[kwfygbl;/ vG,fvG,fululeJY rdrd&JU
pdwfudk odEdkifw,f/ jzpfay:aewJh pdwfw&m;
t&dyfyrmvdkufrJhw&m; awGudk vG,fvG,fululeJY ysufoGm;wJhpdwf
vlYb0&JU wefzdk;t&SdqkH; w&m;udk xkwfjy& awG aumif;wJhpdwfawG raumif;wJhpdwfawG
r,fqdk&if bm0emvkyfief; wpfenf;ajym& ukodkvfpdwfawG tukodkvfpdwfawG tukef
&if pdwfudk jzLpifatmif pdwfxm;aumif; vkH; pdwfw&m;awGudk tuJcyfNyD;awmh odjrif
atmif avhusihfwJh vkyfief; jzpfygw,f/ EdkifwJh tvkyfjzpfygw,f/
aowJhaemuf udk,fhaemufudk ygoGm;rJh udk,f pdwfeJY yGm;rsm;,lwm tm;xkwf,lwm
ydkifypönf;vJ jzpfw,f/ udk,fqdkifwJh ypönf; [m bm0emjzpfygw,f/ rdrdpdwfxJu xyfcg
jzpfwJhtwGufaMumihf rdrdaemufu xufMuyf xyfcg yGm;rsm;aew,f/ rdrdpdwfxJu tm;
ruGm t&dyfyrm aemufu uyfNyD;awmh xkwfaewJh w&m;onf bm0em/
vdkufrJh w&m;onf bm0emw&m;ygyJ/
bm0emw&m;qdkwm bmvJ/ xyfcgxyf bm0emESpfrsKd;
cg Budrfzefrsm;pGm tm;xkwf yGm;rsm;&wJh t aumif;NyD? tJ'Dbm0emudk b,frSm yGm;rsm;&
vkyf[m bm0emtvkyf/ bm0emtvkyfudk ovJ/ pdwfeJY bmudk yGm;rsm;&rvJvdkY qdkvdk
vufeJY vkyfvdkYr&bl;/ udk,feJY vkyfvdkYr&bl;/ wmyg/ bm0emyGm;rsm;rJhae&m b,fae&mvJ
EIwfeJY ajymqdkvdkY r&bl;/ 'gjzihf bm0emt vdkYqdk&if bm0em yGm;rsm;tm;xkwf&rJh ae&m
vkyfudk bmeJY vkyf&ovJqdk&if pdwfeJY vkyf& u cE¨mygyJ/ olrsm;cE¨mudk,fudk yGm;rsm;&rSm
wJh tvkyfjzpfygw,f/ pdwfeJY xyfcgxyfcg r[kwfbl;/ rdrdcE¨mudk,fudk yGm;rsm;tm;xkwf
46

wm bm0em/ rdrdcE¨mudk,fxJrSm jzpfay:ae em tm;xkwfwJh a,m*D[m ½IrSwf&rJh w&m;


wJh emrf½kyfw&m;ESpfyg;udk ½IrSwfaewm bm0 &,f ½IrSwfwJh pdwf&,f 'DESpfckudkyJ odzdkY vdkyg
emvdkY ac:ygw,f/ rdrdcE¨mudk,fxJrSm jzpf w,f/ t½Ichw&m; ½IrSwfwJh pdwf/
ay:aewJh emrf½kyfESpfyg;udk tm;xkwfae
w,f/ rSwfaew,f/ odaew,fqdk&if tJ'g t½IcHw&m;
bm0em yGm;aewmyJ/ t½IcHw&m;u bmvJvdkY qdk&if tck'um
bm0emu ESpfrsKd;&Sdygw,f/ orxbm0 'umrwdkY xdkifaewJh cE¨mudk,f[m t½IcHw
emeJY 0dyóembm0emvdkY ESpfrsKd;&Sdygw,f/ &m;yJvdkY oabmus em;vnfyg/ 'DcE¨mudk,f
orxbm0emqdkwmu tm;xkwfvdkY&Sd&if BuD;[m t½IcHw&m;yJvdkY em;vnfoabm
pdwfawG Nidrf;at;rIudk &w,f/ eD0&Pw ayguf/ t½IcHw&m;rSm bmawG &SdovJqdk
&m;awG acwåcP y,fowfxm;wJhtwGuf wmudk wpfqihfwufNyD;awmh Munhfr,fqdk&if
aMumihf pdwfawG Nidrf;csrf;w,f/ pdwfwnf t½IcHw&m;rSm anmif;w,f emw,f ylw,f
NidrfNyD;awmh tyltyifr&Sdbl;/ csrf;omw,f/ udkufw,f at;w,fqdkwJh ½kyfw&m;wdkY&JU
t&omwpfrsKd;aygh/ orxbm0emqdkwm azmufjyefrIawG ygygw,f/ ½kyfw&m;awG &Sd
pdwfwnfNidrfjcif;udk &,lzdkY aemufqkH; yef; w,faygh/ pdwfw&m;vJ &Sdw,f/ BuHpnf
wdkifuawmh orm"d&JU tjrihfqkH;jzpfwJh psmef w,f awG;awmw,f pOf;pm;w,fpwJh pdwf
csrf;omudk &&SdrSmjzpfygw,f/ orxbm0em ydkfif;qdkif&mawG &Sdw,f/ t½IcHw&m; ESpfyg;&Sd
yGmrsm;wJh yk*¾Kdvf 'DvdktusKd;w&m;awGudk & w,f/ t½IcHw&m; ESpfck&Sdw,faygh/ ½kyf
ygw,f/ 0dyóembm0emuawmh pdwfxJrSm w&m; wpfck? pdwfw&m;wpfck/ 'DESpfck[m
jzpfay:aewJh raumif;wJh tnpftaMu;jzpf t½IcHw&m;yJvdkY a,m*Dyk*¾KdvfawG 'Dvdk od
wJh udavomawGudk jrifatmif odatmif xm;yg/ ½IrSwfwJhpdwfuawmh owdOD;pD;wJh
vkyfNyD;awmh y,fowfzdkY jzpfygw,f/ cE¨m&JU ynm/ w&m;½IrSwfw,f w&m;tm;xkwf
tedpö 'ku© tewåqdkwJh vu©Pma&;okH;yg; w,fqdkwm[m t½IcHw&m;eJY ½IrSwfwJhpdwfudk
udk ydkifydkifEdkifEdkif odNyD;oGm;w,faygh? 'g0d od&if w&m;½IrSwfvdkY tm;xkwfvdkY jzpfyg
yóembm0em&JU tusKd;w&m;/ 'Dvdk ESpfrsKd; w,f/ odyfNyD;awmh cJcJ,Of;,Of; vkyfae&wJh
&Sdw,f/ tck w&m;emy&dowfawG cPwm tvkyfrsKd; r[kwfygbl;/ t½IcHw&m;u cE¨m
rQ w&m;½IrSwfw,fqdkwm orxbm0emudk yJ/ ½IrSwfwmu owdynmOD;wJh pdwfyJ/
yGm;rsm;aewm r[kwfygbl;/ 0dyóembm0 cE¨mrSm jzpfay:aewmudk owdOD;pD;wJh
emudk yGm;rsm;tm;xkwfaeMuwmyg/ pdwfeJY rjywfrvyf 'vpyf ½IrSwfqJcPrSm
0dyóembm0emudk bmaMumihf yGm;rsm; odaew,fqdk&if 'g[m 0dyóemw&m;udk
tm;xkwfaeovJ/ tkd&jcif; em&jcif; ao& ½IrSwftm;xkwfaew,fvdkY qdkygw,f/ bm0
jcif;qdkwJh 'ku©u vGwfcsifvdkY wpfenf;ajym emw&m; yGm;rsm;aew,fvdkY ac:ygw,f/
&if oHo&mu vGwfcsifvdkY wpfenf;ajym&if bmaMumihf tJ'Dvdk yGm;ae&ovJqdk&if rdrd
edAÁmefa&mufcsifvdkY 0dyóembm0emudk yGm; cE¨mudk,fxJrSm jzpfay;aewJh w&m;udk xif
rsm;tm;xkwfaeMuwm jzpfygw,f/ 0dyó xif&Sm;&Sm;odatmif ½IrSwf&wm jzpfygw,f/
47

igr&Sd? yk*¾Kdvf owå0gr&Sd/ wu,fudk w&m;


cE¨m½I&if bmtusKd;& udk owdeJY cE¨mudk,frSm jzpfay:qJ ½kyfemrf
cE¨mudk,fxJrSm jzpfay:aewJh w&m;udk xif w&m;awGudk ½IrSwfvdkY&Sd&if ½kyfemrfESpfyg;yJ
&Sm;atmifod&if bmtusKd;xl; &SdovJ/ 'D wu,fxifxif&Sm;&Sm; &Sdyguvm;vdkY pdwfxJ
awmh wu,f&dSaewJhw&m;u ESpfckyJ&Sdw,f/ rSm oabmaygufNyD;awmh vmygw,f/ tJ'D
½kyfw&m;wpfck emrfw&m;wpfck/ 'Demrf½yfw vdk oabmayguf em;vnfvmwm odvm
&m; ESpfckudkyJ igvdkY xifaeMuw,f/ wmudkyJ w&m;oabmudk odw,fvdkY ac:yg
a,musfm;vdkY xifaeMuw,f/ rdef;rvdkY xif w,f/ 'Dw&m;oabmudk aygufwJhtwGuf
aeMuw,f/ yk*¾Kdvf owå0gxifaeMuw,f/ avmurSm ckdifNrJwJh xm0&wnfNrJwJh t&m
vlvdkY xifaeMuw,f/ wu,fawmh vlvJ qdkwm rodygvm;vdkY odvmw,f/ ½kyfemrf&JU
r[kwfygbl;/ a,musfm; rdef;rvJ r[kwfyg oabmudk w&m;tawGUtBuKHeJY odjrifoGm;
bl;/ yk*¾Kdvfowå0gvJ r[kwfygbl;/ emrf½kyf w,f/ 'Dvkd &Sif;oGm;wJh todw&m;udk &NyDqdk
w&m; ESpfyg;yJ &Sdaewmyg/ &if 'Dtodudk 0dyóemtodvdkY ac:ygw,f/
yk*¾Kdvf owå0g ig olwpfyg; a,musfm; or®m'd|dtodjzpfygw,f/ 'g cE¨mudk½IvdkY &
rdef;rqdkwm ynwfawG jzpfygw,f/ y&rwf wJhtusKd;w&m;ygyJ/
oabmtaetm;jzihfawmh ½kyfemrfESpfyg;yJ &Sd
w,fvdkY 'Dvkdbk&m;u a[mygw,f/ bk&m; or®m'd|dtod&atmif
a[mawmfrlwJh twdkif; vufawGUusus ½I yxrqkH; w&m;tm;xkwfwJh a,m*Dyk*¾Kdvf
rSwftm;xkwfwJh a,m*Dwpfa,muf[m w [m 'Dtodudk &atmif renf;tm;xkwf,l&
u,f rSwfzefrsm;vmwJhtcgusawmh emrf½kyf ygw,f/ 'DtodrsKd;u jAKef;ueJ w&m;xdkifvdkY
w&m; ESpfyg;udk xifxif&Sm;&Sm; od&SdoGm;yg &wJh todrsKd;r[kwfygbl;/ 'Dtodudk &,lzdkY
w,f/ cE¨mudk,fBuD;rSm jzpfay:vmwJh w&m; twGuf bmvkyf&ovJ/ oDvaqmufwnf&
[lorQ ½kyfw&m;yJqdkwm a,m*D odvmNyD/ w,f/ pdwfudk owdeJYxdef;NyD;awmh cE¨mudk,f
anmif;w,f emw,f udkufw,f ylw,f Nidrfoufatmif xm;NyD;awmh w&m;udk rSwf&
at;w,f xkHw,f usOfw,f ,m;w,fp ygw,f/ w&m;udk rSwfygrsm;vmwJh tcgus
onfjzihfaygh/ bmyJ jzpfay:vmvm jzpfay: awmh wu,femrf½kyfw&m; ESpfyg;om &Sdae
vmwJh w&m;[lorQonf ½kyfyJvdkYqdkwmudk yguvm;? ig w&m;rodcifu xifcJhwJh igqdk
a,m*D&JUpdwfxJrSm rSwfxm;yg/ tJ'D½kyfw&m; wJh tod ig&Sdw,fqdkwJh tod[m rrSefbl;/
awGudk anmif;udk odw,f emwmudk rSm;aewJh todyJvdkY udk,fwdkif tm;xkwfvdkY
odw,f udkufwmudk odw,f ylwmudk od odvmwJh todjzpfwJhtwGufaMumihf 'Dtod
w,f at;wmudk odw,fqdkwm emrfyJqdk [m rSefuefwJh todrsKd;jzpfygw,f/ todrSef
wmudkvJ aumif;aumif; rSwfxm;yg/ jzpfygw,f/
a,m*D[m w&m;½IrSwfwJhtcg 'g ½kyf vlwpfa,muf[m b0wpfckrSm tJ'D
emrfESpfyg;yJ&Sdw,f/ ½kyfemrfESpfyg;yJ&Sdygu rSefuefwJh todnmPfwpfckudk &&SdcJh&if tJ'D
vm;? vlr&Sd? a,musfm;r&Sd? rdef;rr&Sd? olr&Sd? vl&JU b0[m wefzdk;&SdwmyJ/ rSefuefwJh
48

tod r&bJ vlawG[m b,favmufyJ atmif BudK;pm;MuwJh yk*¾Kdvfu tifrwef&Sm;


touf&Snf&Snf ESpfaygif; wpf&mumvMum ygw,f/
atmif touf&SnfaomfvJyJ 'Dtodw&m;&Sd
wJh vl&JU wpf&ufwm touf&Snfwm ESvkH;om; tvif;a&mif
avmuf wefzdk;r&Sdygbl;/ 'DavmurSm vl tck bkef;BuD;wdkY a&mufaewJhtcsdefrSm 'um
awG[m Za0Z0gjzpfNyD;awmh odkYavmodkYavmh 'umrawGudk b0&JU rSefuefwJh todnPf
aooGm;MuwmawG b0wpfck ed*kH;csKyfoGm; udk &Muatmif qdkNyD;awmh qDrD;xGef;ay;o
wJh vlawG trsm;BuD;yg/ bmyJjzpfjzpf b0 vdk tvif;a&mifudk xGef;ñSday;wmjzpfyg
wpfckudk &NyD;qdkrSjzihf tJ'D 0dyóemynmqdk w,f/ 'Dawmh w&m;emy&dowfawG ESvkH;
wJh todrSefudk&atmifawmh BudK;pm;NyD; &Sm om;xJrSm rSefuefwJh todjzpfay:vmNyD;qdk
,l yGm;rsm;,l&rSm jzpfygw,f/ &if 'gtvif;a&mif jzpfvmwmyJ/ tvif;
todrSef&if BuHpnfwJh tBuHtpnfawG a&mif ay:vmwJh tcgusawmh Oyrmtm;
tawG;tac:awG rSefrSm jzpfygw,f/ tod jzihf arSmifydef;aewJh tcef;wpfckxJrSm vQyf
rrSef&if BuHpnfawG;awmorQ tvGJcsnf; ppfrD;wpfvkH; xGef;vdkufw,f/ rD;a&mif
jzpfoGm;rSmyJ/ vGJorQvJ tukeftrSm;csnf; aMumihf tarSmifxkaysmufNyD; tvif;a&mif
jzpfygvdrfhr,f/ 'gaMumihf b0rSm or®m'd|dqdk a&mufoGm;w,f/ tvif;a&mufoGm;awmh
wJh todrSef[m b0wpfck&JU tvif;a&mif &if 'Dtcef;xJrSm bmypönf;&Sdw,f? b,f
jzpfwJhtwGuf aoa&;&Sifa&;wrQvJ ta&; ypönf;udk b,fae&mrSm xm;w,f? tcef;u
BuD;ygw,f/ 'gaMumihf or®m'd|d tjrifrSef& b,favmuf BuD;w,fqdkwmudk xifxif&Sm;
atmif vlwdkif;vlwkdif; wwfEdkiforQ BudK;pm; &Sm; jrif&od&ovdk? 'gOyrm/
tm;xkwfoihfygw,f/ ESvkH;om;xJrSm t vlYb0rSm todrSefwpfck ESvkH;om;rSm
vif;a&mif a&mufwJhtxd tm;xkwfoihfyg a&mufNyDqdk&if 'gb0&JU tvif;a&mifvdkY
w,f/ ac:ygw,f/ b0tvif;a&mif qDrD;wdkif ñSd
rsm;aomtm;jzihf vlawG[m avmuDtm xGef;vdkufwJhtwGufaMumihf odoihfodxdkuf
½kHawGeJY arGUavsmfNyD; t½IyfxJrSmyJ tarSmif wJh w&m;udk odvmygw,f/ Mo? avmurSm
awGzkH;NyD; b0&JU wefzdk;&SdwJh tcsdefawGudk bmwpfckrS wnfNrJwJh oabmr&Sdbl;/ yk*¾Kdvf
jzKef;wD;ypfMuygw,f/ rdrdudk,frSm&SdaewJh owå0g a,musfm; rdef;rqdkwm r&Sdbl;/
ynwf&m;? y&rwfw&m;? "mwfw&m;awGudk 0dnOfaumif touf vdyfjymqdkwm r&Sdbl;/
awmh bmrS rod&SmMuygbl;/ 'Dtm½kHw&m; xkdif&ifvJ ½kyfemrfyJ? x&ifvJ ½kyfemrfyJ?
awGeJY zkH;vTrf;NyD;awmh vlawG[m yrm'qdkwJh oGm;&ifvJ ½kyfemrfyJ? tdyfae&ifvJ ½kyfemrfyJ?
owdvufvGwfeJY aooGm;Muygw,f/ t 'D½kyfemrfESpfckyJ &Sdw,f/ ½kyfemrfw&m;wdkY&JU
arSmifzkH;NyD;awmh aooGm;MuwJh vlawGursm; cPNrJrpJ jzpfysufaewJh jzpfpOfyJ&Sdyguvm;
ygw,f/ wu,fudk trSefw&m;udk vdkuf&Sm vdkY odw,f/
vdkY b0rSm wefzdk;BuD;wJh todwpfckudk od 'Dvdkodvmawmh wpfavmuvkH;rSm NrJ
w,fqdkwJht&m wpfckrS r&Sdbl;/ wpfavmu
49

vkH; tedpöyJ/ tcsdefwef&if tukefvkH;


azmufjyef ajymifvJ&rJh obm0&Sdw,f/ ysuf
pD;&rJh obm0&Sdw,f/ Ak'¨bmom0if ol
awmfpifjzpfMuwJh 'um'umrawG 'Dtod
uav; &atmif b0&JU tvif;a&mifqdkwJh
todnPfudk &atmifvdkY w&m;tm;xkwfae
Muwm jzpfw,fqdkwmudk ajym&if; 'DaeY w
&m;udk ed*kH;csKyfygw,f/
om"k om"k om"k
_____

ar;cGef;av;awG ajzMunhf&atmif

1/ ESvkH;om; tvif;a&mifqdkwm bmvJ/


2/ or®m'd|dtod[m bmaMumihf ta&;BuD;ygovJ/
3/ cE¨mxJrSm tESpftm;jzihf b,fw&m;awG &SdygovJ/
4/ rdrdaemufu t&dyfyrmvdkufrJh w&m;u bmygvJ/
5/ rd½dkzvmvGef Ak'¨bmomjzpfatmif b,fvdk ae&rvJ/
6/ b,fvdk yk*¾Kdvfudk edAÁmefESihf eD;wJhvlvdkY qdkygovJ/
7/ cE¨mudk ynmwf y&rwf cGJjyygvm;/
8/ wpfb0wm b,fvdkukefvGef&if vlYwefzdk;rJhoGm;ovJ/
9/ t½IcHw&m;awGudk odorQ ajymjyay;yg/

e
50

Muw,f? ESpfoufMuw,f/ pdwfcsrf;omNyD;qdk


&if rsufESmtrlt,mawG ½Tif½TifysyseJY &SdMu
w,f/ odkYaomfvJyJ pdwfcsrf;omrIudk vdkvm;
wJh vlawG[m pdwfcsrf;omatmifqdkNyD;awmh
tvkyfvkyfMuw,f/ tvkyfvkyfaeMuwJh ae
&mrSm tvkyfvkyfaevdkY pdwfcsrf;omwm r
[kwfbl;/ vlawG&JUpdwfxJrSm a½T&Sd&if pdwf
csrf;omw,f/ aiG&Sd&if pdwfcsrf;omw,fvdkY
xifaeMuw,f/ wu,fawmh a½TaiG ypönf;
Opöm&SdvdkY pdwfcsrf;omwmawmh r[kwfbl;/
tJ'D a½T&SdaiG&Sd ypönf;Opöm&SdaeorQ pdwfqif;
&JaeMuwmyg/ bmaMumifhvJ/ a½T&Sdawmh a½T
twGuf pdk;&drfruif;jzpf&w,f/ aiG&Sdawmh
todw&m;ESihf vufawGU aiGtwGuf pdk;&drfruif;jzpf&w,f/ xdef;odrf;
* rI apmihfa&SmifhrI 'Dypönf;awG raysmufrysuf
&atmif xdef;odrf; apmihfa&SmifhwJhtwGuf
umvDzdk;eD;,m;? &pfcsrefNrdKU udkaumifaumif; rarmfvD tNrJwrf; pdwfu rsm;rsm;&Sdav ylyef&avyg
tdrfwGif a[mMum;onf yJ/ wu,fpdwfcsrf;omrIudk vdkcsifw,fqdk&if
(2006 ckESpf? {NyDv)
w&m;udk odrSpdwfcsrf;omygvdrhfr,f/
vlYESvkH;om;xJrSm rSefuefwJh todwpfck
]today;wmudk tod&,l½kHeJY NyD;oGm;yvm;qdkawmh jzpfvm&SdvmrS pdwfcsrf;omrIudk &Edkifygw,f/
r[kwfygbl;/ avmurSm todynm&SifawG twwfy rSefuefwJh todwpfck r&Sdoa½GUawmh b,f
nm&SifawG trsm;BuD;&Sdygw,f/ 'gayrJh od½kHeJY udpö aomtcgrS pdwfcsrf;omrSm r[kwfygbl;/
rNyD;ao;bl;/ od&ifod wmyJ&Sdw,f/ okwr,tqifh rSefuefwJh todqdkwm b,fvdktodrsKd;ygvJ/
yJ&Sdw,f/ ydkif;jcm; a0zefNyD;awmh wpfcgwnf; xkcGJ w&m;tod? w&m;tm;xkwfvdkY &&SdvmwJh
NyD;awmh odwJhtodawmh [kwfygw,f/ wu,fawmh
tusifhryg&if udpörNyD;ygbl;/ 'gaMumihf odwJhw&m;
udk,fwkdif awGUBuKHodjzpfygw,f/ 'Dtod[m
awGudk ESvkH;oGif;NyD; yGm;rsm;tm; xkwf&OD;r,f/ tJ'g udk,fwdkif awGUBuKH em;vnfod&Sdvmwmjzpf
tusihf/ tusifhqdkwm odNyD;wJh todrSefudk vufawGU vdkY rSefuefwJh todjzpfygw,f/ 'DrSefuefwJh
usihfBuHtm;xkwf ½IrSwf&wmrsKd;yg} todrsKd; vlwdkif;rSm &SdMu&JUvm;qdk r&Sdygbl;/
*** vlawG&JU toduawmh wpfrsKd;jzpfaew,f
aygh/ apmapmydkif;u bkef;BuD;ajymcJhovdk a½T
aiG ypönf;Opöm&SdzdkYom ta&;BuD;w,fqdkwJh
csrf;omtppf avm uvlom;awGu rsm;ygw,f/
avmurSm &SdaewJhvlom;owå0gawGtm;vkH; 'DrSefuefwJh todqdkwm[m vlom;wdkY&JU
pdwfcsrf;omrIudk vdkvm;Muw,f? awmihfw pdwfrcsrf;omrI ylyefrIawGudk trSefwu,f
51

ukoay;EkdifwJh r[mMoo" ewfaq;jzpfyg aumif;av a[mif;av opfavqdkwJht


w,f/ bkef;BuD;wdkY or®orÁK'¨ jrwfpGmbk&m; wkdif; w&m;awmfawGu ESpfMumaeayrJh
udk,fawmfwdkif av;toacsFeJY urÇmwpf vkdufem usihfokH;olawGuawmh opfvGif
odef; 'Dr[mMoo"qdkwJh rSefwJhw&m;udk vwfqwfwJh tusKd;aus;Zl;udk &ygyJ/
vkduf&SmcJhygw,f/ b0tacsFteEÅ jzpfyif 'DvkdvdkufemusihfokH;zdkY vlawGbmaMumihf
jzpfjim;aomfvJ w&m;ppf w&m;rSefqdkwmudk vufcH&ovJ/ udk,fwkdifusihf&if udk,fwdkif
bk&m;jzpfrS odcJhwmjzpfygw,f/ udk,fawmf odNyD; udk,fwdkiftusKd;&w,fvdkY Ak'¨ua[m
wdkifodjrifNyD;aemuf udk,fawmfjrwfodovdk ygw,f/ oEd́|dutusKd; udk,fwdkifusihfrS
xyfwlxyfrQ a0ae,sowå0gawGudk odap udk,fwdkif jrifEdkifodEdkifw,f/ Ak'¨jrwfpGmbk
csifygw,f/ Oyrmtm;jzihf rdbonf aumif; &m;onf w&m;a[majymwJh ae&mrSm rdrd0g
wJh t&omrGefudk pm;NyD;wJhtcg om;orD; 'udk aumif;ygw,f aMumjimarmif;cwfNyD;
awGudkvJ auR;csifarG;csifovdkygyJ/ ra[majymygbl;/ udk,fawmfjrwfa[mMum;
bkef;BuD;wdkY jrwfpGmbk&m;vJ rdrdudk,f wJh w&m;udk vkdufemusihfokH;Munhfyg? tJ'Dvdk
awmfwdkif; odawmfrlcJhwJh tJ'DtodrSefudk vl usihfMunhfvdkY tusKd;wpfck &Sdw,fqdkrS vuf
om;awGudk odapcsifwJhpdwf jyif;jyawmfrlcJh cHygvdkY vufawGUtusKd;&SdrS ,kHMunfvkdufemzdkY
w,f/ cE¨mudkf,fyifyef; EGrf;e,frIudk *½kpdkuf rdefYMum;awmfrlygw,f/
awmfrrlbJ rZÑdra'owpfcGifudk c&D;a' vufcHEdkifwJh t&nftcsif;&Sd&if vufcH
opm&D <ucsDawmfrlNyD; av;q,hfig;ESpfMum vdrfhr,f/ vufcHEdkifwJh t&nftcsif; r&Sdbl;
w&m;a&at; tNrdKufaq;udk wkdufauR; qdk&if vufrcHbJ aevdrfhr,faygh/ ZGwf
awmfrlcJhygw,f/ 'DtodrSefudk odapcsifvGef; twif;t"r® ighw&m;udk ,kHudk,kH&r,f? igh
vdkY/ 'gayrJh tukefvkH; &oGm;Muovm;qdk & w&m;udk r,kH&if igrBudKufbl;? 'Dvdka[mcJh
roGm;Muygbll;/ wmrsKd; r[kwfbl;/ vlom;wdkY&JU p½dkuftm;
avsmfpGm MunhfNyD;awmh a[mMum;qkH;rawmf
a[mif;avopfav rlcJhwmjzpfygw,f/ todnPfay;cJhygw,f/
uaeYqdk&if jrwfpGmbk&m; a[mMum; w&m;a[mw,fqdkwm todnPfay;wmyg/
awmfrlwJh w&m;awG[m ESpfaygif; ESpfaxmif
ausmfoGm;ygNyD/ bk&m;&JU w&m;awmfawGudk bk&m;w&m;udk odxdkufol
wynhfom0ujzpfwJh &[ef;awmfawGu t baMumihf jrwfpGmbk&m;u vlawGudk tod
qifhqihf o,f,lvmcJhMuvdkY udk,fwdkif oif nPf ay;&ovJqdk&if taMumif;&Sdygw,f/
,l udk,fwdkifodNyD;aemuf 'um'umrawGudk bk&m;jzpfawmfrlvdkY ckepf&ufckepfvD av;qJh
a[majymydkYcs? udk,fwdkifw&m;usihfBuH? w&m; udk;&ufwdkifwkdif bk&m;jzpfawmfrlNyD; aemuf
odvmjyefawmh 'um'umrawGudk jyefNyD; r[maAm"dyif&JU teD;0ef;usifrSm oDwif;
udkf,fodwJh todawG odygapawmhqdkNyD; okH;awmfrlcJhygw,f/ yxrckepf&uf aAm"dyif
a[mjyefeJY aqmif½GufcJhMuvdkY ,aeY omo atmufrSmyJ 0drkwådokcy#doHa0"DqdkwJh vGwf
emawmf ESpfaxmihfig;&m ausmfayrJh Mumav ajrmufrIokcudk cHpm;NyD; xdkifaew,f? 'D
52

aemuf tedrdo aAm"dyifudk rsufawmif xJrSm&SdwJh raemqdkwJh pdwf? tJ'D pdwfudk


rcwfbJ Munhf½INyD;aewm ckepf&uf? aemuf MunfvifoGm;atmif &Sif;vif;oGm;atmif
puFr pBuFefavQmufNyD;aewm ckepf&uf? a[mwm jzpfygw,f/ w&m;emw,fqdkwm
aemuf &wemC&pHtdrf5rSm y|mef;w&m; bmvJ? bm&nf½G,fcsufvJ/ tJ'Dyk*¾Kdvf "r®
qifjcifwm ckepf&uf? aemuf rkpvdE´a&uef a'ou w&m;a[mwJh yk*¾Kdvf&JU a[majym
rSm ckepf&uf? aemuf &mZm,we vif;vGef; csufudk em;xJrSm Mum;vdkufrdwmeJY wpfNydKif
yif atmufrSm ckepf&uf? tZygv qdwf eufyJ raem'Gg&qdkwJh pdwfxJrSm b0ifus
ausmif; anmifyifatmufrSm ckepf&uf? pkpk auseyfoGm;NyD;awmh em;vnfaew,faygh/
aygif; av;q,hfudk;&uf/ w&m;t&omudk 'grSefw,f? 'grSm;w,f? 'g[kwfEdkifw,f? 'g
cHpm;NyD; aecJhwm/ r[kwfEdkifbl;vdkY a0zefydkif;jcm;NyD;awmh odwJh
tJ'Daemuf jrwfpGmbk&m; owå0gawGudk tod? tJ'g w&m;emvkdY odwJhtod/
w&m;a[m&ifaumif;rSmyJvdkY qifjcifawmfrl w&m;a[m w&m;emw,fqdkwm tod
w,f/ owå0gawGudk Munhfvdkufawmh avm ay;wmeJY tod,lwm/ 'Doabm t"dyÜm,f&
b a'go arm[ arSmifawGzkH;vTrf;NyD;aewm ygw,f/ bmtodawG ay;ovJ/ vlwpf
awGU&w,f/ 'Dowå0gawGudk w&m;a[m&if a,muf&JU ESvkH;om;xJrSm rSefwJhtodqdkwJh
w&m;&EdkifrSm r[kwfbl;vdkY pdwfawmfrSm jzpf opömw&m;? 'Dtodw&m;udk &rS vlwdkYpdwf
awmfrlw,f/ 'DtcsdeftcgrSm o[®ywd t awG ,Ofaus;odrfarGUvmr,f/ at;csrf;vm
rnf&wJh jA[®mBuD;u vmawmif;yefw,f r,fqdkwJh todudk xnfhay;wmyJ/ ,lwJY
]avmurSm ÓPfrsufpdudk t0dZÆmwdrfovm yk*¾Kdvf w&m;emwJh yk*¾KdvfawG udk,fwdkifuvJ
tenf;i,fom zkH;vTrf;aeNyD; t&Sifbk&m;&JU 'DNidrf;at;wJh tod&atmifvdkY tyifyef;
w&m;udk emvkduf&&if 0dZÆmtvif; ayguf qif;&JcH vma&mufNyD; w&m;tm;xkwfMu
oGm;EdkifwJh yk*¾KdvfawGvJ &Sdygao;wJhtwGuf wmjzpfw,f/
avmuudk w&m;a[mawmfrlyg bk&m;}vdkY
vmNyD;avQmuf w,fayghav6/ &Sdapawmh/ od½kHeJY rNyD;bl;
'Dawmh w&m;a[mw,f w&m;emw,f aumif;NyD/ 'Dtoday;wmudk tod,l½kHeJY
qdkwm bmvJ/ w&m;a[mw,fqdkwm w odoGm;NyD;vm;qdkawmh r[kwfygbl;/ avmu
&m;udk usihfokH;vdkMuwJh yk*¾KdvfawG&JU cE¨m rSm todynm&SifawG twwfynm&SifawG
trsm;BuD;&Sdygw,f/ 'gayrJh od½kHeJY udpörNyD;
5
&wemC&pHtdrfqdkwm &wemckepfyg;tppfeJY wnfaqmufxm;wJh yu
ao;bl;/ od&ifodwmyJ&Sdw,f/ okwr,t
wdtdrfr[kwf? tbd"r®mckepfusrf;qdkwJh &wemckepfyg;eJY wnfaqmuf qifhyJ &Sdw,f/ ydkif;jcm;NyD;awmh a0zefNyD;
xm;wJhtdrfudk wifpm;NyD; ac:a0:jcif; jzpfygw,f (tbd-| 1? 13)/
awmh wpfcgwnf; xkcGJNyD;awmh odwJhtod
6
jA[®mBuD; vm&mufawmif;yefapvdkvdkYyJ avmuudk w&m;a[mzdkY wGefY awmh [kwfygw,f/ wu,fawmh tusifh
qkwfwJh tBuH jzpfawmfrlwmyg/ bmaMumihfvJ qdk&if (tJ'Dacwfu tJ'D
a'ou) vlawG zefqif;&Sif r[mjAm[®mqdkwmudk odyftxifBuD;MuvdkY ryg&if udpörNyD;ygbl;/ 'gaMumihf odwJhw&m;
jA[®mBuD;vma&muf awmif;yef&if rdrdw&m;udk vlxk ydkrdktav;tjrwf awGudk ESvkH;oGif;NyD; yGm;rsm;tm;xkwf&OD;
jyKrSmudk jrwfAk'¨ odjrifawmfrlxm;vdkYyg/ 'Dvdk tBuHjzpfwm[mvJ yGihf
awmfrlNyD;wJh bk&m;&Sifwdkif;&JU xkH;pH"r®wm (0d-| 3? 242) jzpfygowJh/ r,f/ tJ'g tusihf/ tusifhqdkwm odNyD;wJh
53

todrSefudk vufawGU usihfBuH tm;xkwf ½I wJhtod/ omreftodxuf vGefuJjrihfjrwfwJh


rSwf&wmrsKd;yg/ todudk w&m;todvdkY ac:ygw,f/ omref
w&m;usifhw,f? w&m;½IrSwfw,fqdkwm todu b,fvdktodvJ/ qdkMuygpdkY rsufpdu
odyfNyD; wm0efav;vSwJh udpöawmh r[kwf zGifhMunhfvdkufwJhtcg tqif;udkjrifw,faygh/
bl;/ w&m;emvdkY pmtkyfuav;zwfvdkY odwJh bmrqdk tukef;vkH; jrifw,faygh/ vl
todudk xyfqihfNyD;awmh udk,fhoEÅmefrSm jzpf a,musfm; rdef;r taqmufttkH NrdKU ½Gm
atmifvdkY ESvkH;oGif; yGm;rsm;tm;xkwfjcif;yJ awmawmifponfjzihf/ tJ'Dvkd jrifNyD;awmh
jzpfygw,f/ 'gudk pmayu y#dywådvdkY ac:yg odwJhtod[m omreftodyJ/ omrefykxkZOf
w,f/ wpfenf;ajym&&if p&PvdkYvJ qdkEdkif omrefvlom;wpfa,muf urÇmOD;tpuyif
ygw,f/ w&m;usihfwJh tusihfaygh/ 'Dtusihf odvmwJh todyJ/ wpfenf;ajym&&if rd½dk;z
w&m;awGudk pdwfxJrSm pGJpGJNrJNrJ usihf&yg vm odvmwJhtodjzpfygw,f/
w,f/ tusihfqdkwm udk,fcE¨meJY usihfvdkY& em;uMum;wdkif; toHawGudk odaew,f/
wmrsKd;r[kwfygbl;/ pdwfeJYodNyD;awmh usihf 'g vloH? acG;oH? aMumifoH? iSufoH? a,m
BuHrSm 'Dtusihfw&m; ESvkH;om;xJrSm jynhfpkH usmf;oH rdef;roH? oDcsif;oH? qJoHqdkoH? idkoH
ygw,f/ &,foHvdkY toHrsKd;pkHudk odw,f/ 'gomref
rd½dk;zvmtodygyJ/ vQmu t&omudk pm;vdkY
Ak'¨bmomrsKd;aph odwJhtoduvJ omref rd½dk;zvmtodygyJ/
uaeY Ak'¨bmom jrefrm;vlrsKd;awG[m ADZ udk,fuawGUxdvdkY odwJhtoduvJ omref
rsKd;aphudku Ak'¨bmom rsKd;aphawG tpOf urÇmOD; todygyJ/ igemw,f iganmif;w,f
tvmqif;oufNyD;awmh vmcJhw,f/ 'DrsKd;aph ig udkufw,f igylw,f at;w,fvdkY odwJh
awG[m rdbu om;orD; om;orD;u wpf toduvJ omrefodygyJ/
cg ajr;jrpfawG 'DrsKd;aphuav;awG ygNyD;om; w&m;eJY odwJhtodu 'DvdktodrsKd;
&Sdw,f/ &SdNyD;om; jzpfaew,f/ rsKd;aph&Sd&if r[kwfbl;/ omreftodxuf xl;jcm;w,f/
ajraumif;vdkY&Sd&if a&avmif;vdkufwmeJYwpf jcm;em;w,f/ txufwef; uswJhtwGuf
NydKifeuf tyifaygufvmovdkaygh/ vlwdkif; aMumihf "r®tod w&m;tod? 'gvlwdkif; vl
vlwdkif;rSm Ak'¨bmom rsKd;aphuav;&SdaeMu wkdif; odaeMuwJh tod/ vludk vlvdkYodw,f/
awmh w&m;emw,f? w&m;tm;xkwfw,fqdk a,musfm;udk a,musfm;vdkYodw,f/ rdef;rudk
wm ajrBuD;ygyJ/ rdrdw&m;tm;xkwfwJhae&m rdef;rvdkY odw,f/ wd&pämefudk wd&pämefvdkY
ajray:rSm w&m;at;udk avmif;csvdkufwJh odw,f/ 'grqef;bl;/ urÇmwpfckvkH;rSm
tcgusawmh todnPfay:vmwm rsKd;aph 'DvdktodrsKd;eJYyJ odaeMuwm/ b,fqef;ygh
&Sifoef aygufyGm;vmwmyJ/ w&m;rsKd;aph rvJ/ olvJ 'Dvdkw,f? udk,fvJ 'Dvdkodw,f/
aygufyGm;vmwmyJ/
'DtodnmPf[m omref todnmPf xl;jcm;wJh "r®
xufuJ xl;uJwJh todnmPfyJ/ vlwpf tJ'DtodawGxuf vGefuJ xl;jcm;jrihfjrwfwJh
a,muf[m omref odwJhtodxuf vGefuJ tod[m b,frSm&SdovJ/ tJ'Dtod[m
54

bkef;BuD;wdkY jrwfpGmbk&m;a[mwJh "r®qdkwJh w,f/ 'gaMumihf vlomrefawG odaeMu


w&m;rSm &Sdygw,f/ tifrwef razmuf w,f/ w&m;udk wpfBudrfem½kHrQjzihf 'g uk
rjyef rSefuef wnfhrwfwJh obm0&SdvdkY "r® okdvfyJ? 'gaumif;rIyJ? 'graumif;rIyJqdkwm
vdkY ac:wmjzpfygw,f/ avmuvlom;awG tod&Sif;NyD;awmh pdwfxJrSm ½Tifvef; wuf<u
odwJh todrsKd;udk ay;pGrf;Edkifwm 'D"r®ygyJ/ oGm;ygw,f/ pdwfxJrSm raumif;udk igrvkyf
rdrdwdkY udk;uG,fwJh bmomw&m;tvdkuf awmhbl;? aumif;rIawG ighvkyfr,fvdkY pdwf
a[mMum;wJh w&m;awG &SdMuygw,f/ olwdkY xJrSm olawmfaumif;pdwfawG wzGm;zGm; jzpf
bmomw&m;tvdkuf trSefw&m;qdkwmudk ay:vmw,f/ 'g"r®&JU tusKd;ygyJ/
a[mMuygw,f/ udk,fhbmomeJY udkf,f tod
nmPf trSefw&m;qdkwmudk ay;Muygw,f/ tNrJwrf;opfaewJh "r®
vdr®m,Ofaus;atmif todnPf ay;Muyg Ak'¨jrwfpGmbk&m;u avmuDeJY ywfoufNyD;
w,f/ udk,fh,kHMunfcsufeJY udk,fayghav/ awmh 'Db0 'DavmurSm aeykHxkdifykHudkvJ
tJ'Dvdk ,kHMunfcsufwJhtwdkif; ,kHMunfwJh a[mMum; ygw,f/ 'Db0 pkwdjywfa<u ao
vlawGudk qkH;roGefoif w,faygh/ tJ'gawG vGefNyD; aemufb0 aemufb0awG &&SdrJh t
udkawmh w&m;vdkY jrefrmvdk qdkcsifqdkEdkifyg usKd;w&m;awGudkvJ Ak'¨a[mygw,f/ b0
w,f/ EdkifiHa&;q&mawG a[majym&ifvJ awGrSm &&dScHpm;wJh cE¨mawG[m 'ku©yJqdkwm
w&m;vdkY jrefrmvdkY em;vnfMuyJ/ udkvJ Ak'¨a[mygw,f/ 'D'ku©rS vGwfajrmuf
'gayrJh bkef;BuD; tckajymwJh "r®qdkwJh wJh edAÁm"mwf tNidrf;"mwfqdkwmvJ &Sdw,f
a0g[m&xJrSmawmh tJ'D tjcm;aombmom vdkY Ak'¨a[mygw,f/ edAÁmefudk &atmif
w&m;awG EdkifiHa&;q&mawG 'óeq&m b,fvdk tm;xkwf&r,f b,fvdkusihf&r,f
awGajymwJh t"dyÜm,frsKd; t,ltqrsKd; ,kH qdkwmudkvJ Ak'¨a[mMum;ygw,f/
MunfrIrsKd; rygEdkifygbl;/ "ar®m "r®qdkwJh edAÁme"mwfudk rodjrifEdkifatmif vlawG
a0g[m&&JU a0g[m& t"dyÜm,fxJ7rSmvJ ryg [m csmvywfvnfNyD;awmh wpfb0NyD; wpf
ygbl;/ "r®qdkwm omrefvlwdkY odEdkifcJwJh b0 ul;ajymif;NyD; b0eJY cE¨mjzpfaewm
cufcJeufeJNyD; xl;jcm;wJh BuHpnf pOf;pm;½kHeJY baMumihfvJqdkwmudkvJ Ak'¨a[mygw,f/ 'g
rodEdkifwJh w&m;vdkY ajymEdkifygvdrfhr,f/ Ak'¨&JU "r®aygh/ Ak'¨wpfqlwnf;om 'D"r®udk
'Dvdkw&m;rsKd;udk omrefvlawG odEdkifyghr a[mMum;wm r[kwfygbl;/ yGifhawmfrlMuNyD;
vm;vdkY ar;p&m&Sdygw,f/ tJ'Dvdk cufcJeuf jzpfwJh Ak'¨tqlqlwdkY a[mMum;wJh "r®[m
eJwJh w&m;udk omrefvlwdkY em;vnfoabm twlwlygyJ/ 'Dw&m;awG[m avmuvlom;
aygufatmif jrwfpGmbk&m; a[mMum;cJhyg awGeJY vufawGU wdkufqdkif xdawGUvmwJht
cg rSefw,fqdkwmudk xdk;xGifNyD;odwJh udk,f
7
"ar®m obma0 y&d,wåd ynm? wdkifod tawGUtBuKHeJY odvm&ygw,f/
Óa,sok opöyÜuwDok ykan/ tckomoemawmf oufwrf; wpfenf;
aÚa,s *kPmpm& orm"dolyd? ajym&if Ak'¨y&dedAÁmefpHoGm;wm[m ESpfaygif;
edówåwmywåDok um&Pma'g/
(tbd"meyÜ'Dydum? 784 *gxm) ESpfaxmihf ig;&mausmfygNyD/ 'gayrJh 'Dw&m;
55

awG[m a[mif;EGrf;oGm;w,fvdkY r&Sdygbl;/ b,fvdk vkyfrvJqdkNyD;awmh aomuylAsm


usihfokH;wJh yk*¾Kdvf&SdaeMuao;orQ w&m;od a0Mu&jyefwmyJ/
wJh vlawG&SdaeMuOD;rSmyJ/ 'Dw&m;xl;udk od vlawG[m b,fawmhrS pdwfcsrf;omrIudk
aeMuwJhvlawG&Sdoa½GU w&m;[mvJ opfvGif r&Mubl;/ rsm;rsm; csrf;omav rsm;rsm; vdk
aeqJygyJ/ b,fawmhrS ra[mifygbl;/ usihf csifav? rsm;rsm;vdkcsifav rsm;rsm; pdwfqif;
okH;olawG&JU ESvkH;om;xJudk a&mufoGm;&if &J&avyJ/ 'Dypönf;awGudk pkxm;rdvdkY vlawG
Ak'¨&JUw&m;[m topfygyJ/ Ak'¨"r®qdkwm pdwfqif;&JaeMu&wm/ ypönf;r&SdjyefawmhvJ
a[mif;EGrf;oGm;w,fvdkY r&Sdygbl;/ pdwfcsrf;omrIudk r&jyefbl; avmurSm/ pm;
0wfaea&m; rjynhfpkHvdkY pdwfyifyef;&w,f/
ylavmifrI&JU taMumif; udk,fyifyef;&w,f/ 'gaMumihf vlawG&JUESvkH;
jrwfpGmbk&m;[m owå0gawG ylavmifae om;[m tNrJwrf; ylavmifaew,fqdkwmudk
wmudk jrifawmfrlw,f/ bmaMumihf owå0g Ak'¨jrifawmfjcif; jzpfygw,f/
awG ylavmifaeMuovJ/ vdkcsif wyfrufwJh tJ'Dyl avmifaewJh 'Dvlom;owå0gawG
pdwfawG? jzpfcsifwmawG odyfrsm;aewJh avm &JUpdwfudk Nidrf;at;csrf;omvmatmif b,f
b? taMumif;rnDñGwf&if vlawG[m onf; vdkvkyf&yghrvJ/ igbk&m;odxm;wJh w&m;
cH cGifhvGwfrI rvkyfcsifbl;/ pdwfwdk pdwfqdk; aawGudk olwdkYESvkH;om;xJrSm xnfhay;vdkuf
oabmxm; ao;odrfw,f/ tajymrcHEdkif &ifawmh vlawG&JU ESvkH;oGm;awG csrf;om
bl;/ a'gojzpfw,f/ aMumifusKd; qifjcifwkH oGm;rSmyJvdkY r[mu½kPm&Sif Ak'¨&Sifawmf
w&m;eJY raeMubl;/ &zdkYwpfck 0zdkYwpfck jrwf odawmfrlw,f/ odwJhtwGufaMumihf
'gawGud OD;wnfwJh qE´wpfckeJY tBuD; owå0gwpfOD;wpfa,muf todnmPf&r,f
tus,f yifyef;cHNyD; ½kef;uef &SmazGaeMu qdk&if a0;uGmwJh c&D;udk yifyef;pGmoGm;NyD;
w,f/ vdkcsifvdkY &SmazGaeMuw,f/ 'DpdwfawG w&m;awmfrlygw,f/
aMumihf vlawG ylavmifaeMuwm ESvkH;yl tJ'D Ak'¨ay;wJh todudk vlawG&oGm;NyD
aqG; pdwfrat; jzpfaeMuwmudk jrwfpGm qdk&if vlawG[m vufawGUpdwfcsrf;omMuyg
bk&m; odawmfrl jrifawmfrlw,f/ vdkcsifwm w,f/ pdwfcsrf;omvmawmh [m 'Dw&m;
r&awmh pdwfqif;&Jw,f/ &wmawmhaum [m wu,ftusKd;&Sdw,f? rSefw,f? oEd́u
pdwfcsrf;omovm;? rcsrf;omygbl;/ &vm vufawGU tusKd;&ygvm;vdkY em;vnfoGm;
wJh ypönf;aMumihf pdwfqif;&JMu&wmyJ/ r&Sd Muygw,f/ bk&m;udk,fawmfwkdifuvJ igbk
awmihfw &SdaMumihfMuqdkwJh twkdif;ygyJ/ a½T &m;a[m½kHrQeJYvJ r,kHygeJYtkH;wJh? oifudk,f
r&SdwJhyk*¾Kdvf a½Tvdkcsifw,f? tdrfr&SdwJh yk*¾Kdvf wkdif usihfokH;Munhfyg/ usihfokH;vdkY wu,f
tdrf vdkcsifw,f/ at;? awmihfwJhtwkdif; vufawGUtusKd;&rS vufcHygvdkY a[myg
&&Sdvm yvm;qdkrSjzihf [m pdk;&drfvdkuf&wm? w,f/ twif;t"r® vmygrdwfaqG ,kHvdkuf
'Dtdrfudk b,fvdk ta<u;qyfrvJ? b,fvdk prf;ygvdkY twif;,kHcdkif;zdkY b,fawmhrS rac:
apmihfa&SmihfrvJ? 'Da½TawG olcdk;ckd;oGm;&if ygbl;/
56

vkyfykHvkyfenf;udk Ak'¨bk&m;&Sifu ay;awmf


rlcJhwmu orx jzpfygw,f/
Nidrf;csrf;rI &,lykHESp frsKd; pdwfcsrf;omatmif b,fvdk vkyf&rvJ?
wpfcsKdUu vlYb0xuf &[ef;jyKNyD; w&m; bk&m;u wpfckwnf;aom tm½kHtay:rSm
usihf&if ydkaumif;w,fqdkNyD; &[ef;jyKMu/ rdrdpdwfudk wnfatmif Nidrfatmif xm;wm
awm&yfaqmufwnfMuw,f/ w&m;tm; [m orxjzpfygw,f/ tm½kHwpfcktay:rSm
xkwfMuw,f/ vlawGvJ 'Dtwkdif;ygyJ tod pdwfudk wnfatmif Nidrf;atmif xm;ay;
nmPf vkduf&SmMuw,f/ vufawGU Nidrf;csrf; vdkufygwJh/ tJ'Dvdk xm;ay;vkdufvdkY&Sd&if
a&;w&m;u bkef;BuD;wdkY Ak'¨bk&m;a[mMum; pdwfwnfwJh twGufaMumihf Nidrf;aewJh t
w&m;yJ jzpfygw,f/ bmNidrf;at;ovJ? bm wGufaMumihf csrf;omvmygvdrfhr,fwJh/
Nidrf;csrf;ovJ? pdwf&JU Nidrf;csrf;rI jzpfygw,f/
aumif;NyD? vufawGUNidrf;csrf;rIu ESpfrsKd; edAÁmefudk vdkcsifvdkY r[kwfbl;wJh
&Sdygw,f/ eHygwf wyfNyD;ajym&&if eHygwf EdkifiHjcm;om;awG bkef;BuD;wdkY yk*HrSmvJ vm
wpf? yxrNidrf;csrf;rIw&m;/ eHygwfESpf? 'kwd NyD;awmh bkef;BuD;wdkYqDrSmvmNyD; w&m; tm;
,Nidrf;csrf;rIw&m;vdkY ESpfrsKd;&Sdygw,f/ yxr xkwfMuw,f/ edAÁmefukd vkdcsifvdkY w&m;tm;
Nidrf;csrf;rIqdkwm orxjzpfygw,f/ orx xkwfwmr[kwfbl;vdkY olwdkYvJ yGifhyGifh vif;
onfvJ vlawGudk vufawGU Nidrf;csrf;ap vif;yJ ajymMuygw,f/ olwdkYrSm tvkyfawG
wwfwJh w&m;wpfckyg/ eHygwfESpf? vkH;0Nidrf; odyfrsm;w,f/ pdwfxGufayguf r&dSbl;/ pdwf
at;oGm;wmu 0dyóemwJh/ vlawG&JUpdwf tdkufNyD; pdwfzdpD;rIawG odyfrsm;w,f/ tvkyf
avmb a'gom arm[ w&m;awG wpfcg eJYtdrf? tdrfeJY tvkyfqdkwJh 0uFygxJrSm wpf
wnf; tukefvkH; csKyfatmif Nidrf;atmif cgwnf; rGrf;usyfNyD; pdwfxGufaygufr&Sdbl;/
vkyfwwfwmu 0dyóem/ pdwfxGufayguf qdkwmudk vkduf&Smjyef
orxqdkwm bmvJ/ orxqdkwm vl awmhvJ ½kyf&Sif wDAGDMunhf? nygwDyGJawGqD
awG&JU pdwfESvkH;udk ukodkvfw&m;awG rjzpf oGm;eJY ,m,DcPwm aysmf½TifrIudkyJ vdkuf&Sm
atmif ydwfqdkYwwfwJh tukodkvf eD0&P Muw,f/ 'gawGu tNrJwrf; rcsrf;omwJh
w&m;qdkwJh pdwf&JUtajctaeawG &Sdygw,f/ tjyif pdwfawmif qif;&J&ao;w,f/ a[m
wyfrufpdwf? aomupdk;&drfpdwf? trsKd;rsKd; tjyefudk t&ufrl;rl;eJY um;armif;awmh ,Of
awGawmNyD; vGifharsmaewJh pdwf? odkYavm wdkufrIawGjzpf? ½kyf&SifwDAGDawG Munhfygrsm;
odkYavm jzpfaewJhpdwf? ikdufrsOf;xdkifrIdif;ae awmh rsufpdrGJvdkY q&m0efoGm;jy&eJY pdwfcsrf;
wJh pdwfawG? 'DpdwfawG[m vlawGrSm&SdwJh t omrIudk &Sm&if;eJY vkH;yg; yg;Mu&jyefwmyJwJh/
a&mifxGufwJhtxd yuwd pifMu,fNyD; oefY 'Dawmh Ak'¨w&m;udk tm;xkwf&if pdwfcsrf;
&Sif;wJhpdwfawGudk aemufusK npfnrf;oGm; omrIudk &w,fqdkNyD;awmh w&m;tm;xkwf
apygw,f/ 'gaMumihf 'Draumif;wJh pdwf r vmygwJh/ bkef;BuD;awmh 'Dtwdkif;ajymMuyg
jzpfvm&atmif cE¨mukd,fxJrSm a&mufrvm w,f/ 'gaMumihf olwdkY w&m;tm;xkwfwm
atmif b,fvdkvkyf&rvJqdkwJh enf;vrf;
57

[m cPwmrQ pdwfcsrf;omrIudk vdkcsifvdkY omref rodwJhvlawG awG;awmp&m&Sdyg


tm;xkwfwmom jzpfygw,f/ w,f/ bmrSr&Sdbl;? obm0tm;jzihf Nidrf;
bkef;BuD; Ak'¨bmomawGu 'Dvdkr[kwf at;aewJh edAÁmefqdk&if cE¨mr&SdvdkY bmrS cH
bl;/ tNrJwrf;csrf;omcsifvdkY ,ckvdk w&m; pm;&rSm r[kwfawmhbl;/ bmrS rcHpm;&bl;
vma&mufNyD; tm;xkwfMuwm jzpfygw,f/ qdk&if ysif;p&maumif;rSmyJvdkY ykxkZOftawG;
cPwm pdwfcsrf;Nidrf;csrf;rI twGufqdk&if eJY awG;ygvdrfhr,f/ wu,fawmh 'Dvdk r
awmh orxw&m;yJjzpfygw,f/ tm½kHwpfck [kwfygbl;/ edAÁmefqdkwm ½kyfxl;emrfxl;r&Sd
udk pl;pdkufNyD;awmh wnfNidrfaewJh pdwf/ bl;/ yk*¾Kdvf owå0g a,musfm; rdef;rvJ r&Sd
0dwufNidrf;oGm;wJh pdwf? orxpdwfayghav/ bl;/ obm0Nidrf;at;wJh oabmom&Sdw,f/
orxtm;xkwfwJhyk*¾Kdvf[m bk&m;udk edAÁmef&w,fqdkwm tJ'D oEÅdokc obmNidrf;
tm½kHjyKw,fqdk&if bk&m;tm½kHay:rSmyJ pdwf wJhqDudk a&mufoGm; &oGm;wmudk qdkwmyg/
0yfaewmrdkYvdkY wpfjcm;wpfyg;aom om;tm cHpm;r&SdvdkY csrf;omaewmudk edAÁmefvdkY ac:
½kH orD;tm½kH ypönf;tm½kHawG r0ifawmhbl;/ ygw,f/ avmurS cHpm;p&m;&Sd&if b,f
0ifvmzdkY tcGifhtvrf; enf;yg;oGm;ygw,f/ aomtcgrS rcsrf;ombl;/
'Dawmh pdwfcsrf;omw,f/ 'gorxaMumihf vlYjynf vlYavmu? ewfjynf ewf
pdwfcsrf;om&ykH jzpfygw,f/ w'*Ftm;jzihf avmu? jA[®mhjynf jA[®mhavmurSm b,f
pdwfcsrf;omrIudk &w,f/ avmufaumif;wJh t&omudk cHpm;cHpm;? cH
0dyóemusawmh cPav; pdwfcsrf;om pm;orQ 'ku©yJ/ qif;&Jaeygw,f/ cHpm;p&m
rI r[kwfbl;/ xm0&pdwfcsrf;omrIudk & r&SdvdkY csrf;omwJh edAÁmef[m bkef;BuD;wdkY
w,f/ bk&m;u orx&,f 0dyóem&,fvdkY Ak'¨bmomawG&JU yef;wdkifygyJ/ 'gaMumihf Mo
pdwfcsrf;omrIudk &apwJh enf;ESpfrsKd;udk a[m umouefawmhcsKd;&JU aemufqkH;rSm ]edAÁmefudk
awmfrlygw,f/ orxu 'Db0rSmvJ pdwf &&ygvdk\}vdkY qdkwm[m tJ'D &nfrSef;csuf
csrf;omw,f? uG,fvGefwJh tcgrSmvJ jA[®mh yef;wdkifudk qkawmif;aeMuwm/ 'gayrJhvdkY
bkHudk a&mufNyD; pdwfcsrf;omw,f/ jA[®myJ edAÁmefukd qkawmif;vdkYawmh &rSmr[kwfbl;/
jzpfap b0wpfckdudk &NyDqdkrSjzihf cE¨mudk & tm;xkwfrS &rSmyg/
wmjzpfvdkY cE¨m'ku©eJY BuKH&jyefwmyJ/ aemuf 'gaMumihf bk&m;u edAÁmefqdkwJh csrf;om;
xyf aemufxyfvJ jzpfaevdrfhOD;r,faygh/ tppftrSefudk vdkcsif&if tm;xkwfygvdkY
wdkufwGef;w,f/ tckeu orxenf;eJY tm;
yef;wdkifudk qkawmif;vdkY r& xkwf&ifawmh cE¨mjzpftkH;r,f? 'ku©jzpftkH;
0dyóemuawmh cE¨mjzpfrIudk jzwf r,f/ 0dyóemenf;eJY tm;xkwf&ifawmh
awmufypfwJhw&m;/ b0cE¨mcsKyfNidrf;wJh w cE¨mrjzpfawmhvdkY 'ku©csKyfNidrf;oGm;r,f/ 'g
&m;vrf;pOf/ b0cE¨m csKyfNidrf;oGm;wm[m edAÁmefukd rsufarSmufjyKwmyJ/ edAÁmefudk awGU
edAÁmefjzpfygw,f/ edAÁmef cE¨mr&Sd? a,musfm; w,faygh/ 'g0dyóemenf;yg/ ½kyfw&m;emrf
rdef;rr&Sd? avmb a'go rmetukodkvfawG w&m;awG ay:vGifxif&Sm;vmatmif od
r&Sd/ obm0tNidrf;"mwf[m edAÁmefyJ/ atmifvdkY ½IrSwfwm[m 0dyóemyJ/ igwdkY
58

cE¨mudk,fxJrSm ½kyfw&m;emrfw&m; ESpfck&Sd wu,f ysufpD;aeygvm;vdkY oabmayguf


aew,f/ &SdaeayrJh rxif&Sm;bl;/ rjrifbl;/ vmw,f/
vlwdkif;vlwdkif; rodbl;/ b,fvdkodaeMuo
vJ/ igh½kyfBuD;yJ? ighemrfBuD;yJ/ ihgcE¨mudk,fyJ b,folYudk b,folrSrydkif
ighpdwfyJvdkY vlawG[m 'Dtwdkif;yJ odaeyg udk,fwpfa,mufwnf;vm;qdk r[kwfbl;/
w,f/ ighrsufpd ighem; ighESmacgif; ihgvQm igh wpfavmuvkH;rSm &SdwJhvlawG 'Dtwkdif; jzpf
ukd,f ihgpdwf ighcE¨mudk,f igxkdifw,f igx NyD;awmh ysufaeMuwmyJ/ awmawmif ajr
w,f igoGm;w,f igvmw,f igtdrfw,f a&avrD; "mwfBuD;av;yg;[m tukefvkH; 'D
'Dvdk todnmPfawG odaeygw,f/ twdkif;yJ jzpfysufaewmyJ/ 'D avmuBuD;rSm
wu,fawmh y&rwftaeeJY xif&Sm;&Sd bmwpfckrS NrJjcif;oabmr&Sd ygvm;qdkwm
aewJh ½kyfw&m;emrfw&m; ESpfyg;udk vlawG udk pdwfxJrSm&Sif;NyD;awmh aeygvdrfhr,f/ jzpf
rodMuygbl;/ wu,f&Sdaeygvsuf rodbJ aewJh t&mrSmvJ igryg? ysufaewJh t&m
jzpfaeMuygw,f/ ½kyfemrfESpfyg; wdrfjrKyfae rSmvJ igryg/ igydkifigqdkif ihgOpöm&,fvdkY bm
w,f/ Ak'¨u 0dyóemw&m;udk tm;xkwf wpfckrS r&Sdbl;/ udk,fhcE¨mawmif udk,frydkif
ckdif;wm tvum; tm;xkwfckdif;wmr[kwf bl;qdk&if avmurSm b,folYudk b,folu
bl;/ cE¨mudk,f trSef&SdaewJh ½kyfemrfESpfyg; ydkifqdkifEdkifawmhrvJ/
&JU obm0udk todeJYvdkufNyD; jrifatmif om;orD;rdb vifr,m;vdkY aeMuw,f/
Munhf? t&Sdw&m;udk todeJY jrifatmif Munhf a,musfmu;uvJ rdef;rudk ydkifw,fvdkY xif
vdkY&Sd&if jrifygvdrfhr,f/ trSeftwdkif; t&Sd w,f? rdef;ruvJ a,musfm;udk ydkifw,fvdkY
twkdif; odygvdrfhr,f/ 'D½kyfw&m; emrfw xifw,f/ rdbu om;orD;udk igydkifw,fvdkY
&m; ESpfckudk odvmw,f jrifvmw,fqdk&if xifw,f/ 'Dw&m;awGudk usihfBuHtm;xkwf
½kyfw&m;awGuvJ rNrJbl;? emrfw&m;awGvJ vdkY odvmwJhtcgusawmh wpfckrS tNrJwrf;
tedpöjzpfw,fqdkwmudk odvmygvdrfhr,f/ xm0&ydkifqdkifEdkifwJh t&mqdkwm r&Sdbl;/
rsufpdwpfrSdwf rMumcifrSmyJ zswfceJqdk udk,fhcE¨mawmif ukd,frydkifvdkY aemufqkH;
ysufoGm;w,f/ ½kyfw&m;awGvJ wpf½kyfNyD; tkdrif;&ihfa&mfNyD; aoMu&wmyJ/ tJ'Dvdk t
wpf½kyf? pdwfw&m;awGvJ wpfpdwfNyD; wpf odnmPf &oGm;ygw,f/
pdwf/ jzpfvdkuf ysufvdkufeJY 'D½kyfESpfyg;[m aumif;NyD/ 'gwifyJvm;qdk r[kwfao;
rNrJbl;qdkwmudk xifxif&Sm;&Sm; odvmyg bl;/ qif;&JwJh'ku©qdkwm 'Djzpfaew,f ysuf
vdrfhr,f/ w&m;½IrSwf tm;xkwfwJh yk*¾Kdvf aew,fqdkwJh ½kyfw&m; emrfw&m;awG[m
rsm; tJ'Dvdk odvmwJhtcg Mo 'DcE¨memrf½kyf tNrJwrf; ysufpD;aewmyJ/ tJ'gaMumihf qif;
udk ig NrJw,fvdkY xifaecJhwm? igi,fi,f &Jwmyg/ wnfwHhckdifNrJw,fqdk&if b,fysuf
wkef;uvJ 'Dtwdkif;? BuD;vmawmhvJ 'Dt pD;yghrvJ/ 'Dvdk cPcP ysufpD; azmufjyef
wkdif; aemifvJ 'Dtwdkif;jzpfr,fvdkY xifvm aevdkY 'ku©yJvdkY qdk&ygw,f/ aemuf tewå/
cJhwm rrSefbl;/ wu,fawmh 'DcE¨mudk,fBuD; tewåqdkwm 'D½kyfeJYemrfudk b,folrSrydkif
bl;/ ydkifEdkifwJh yk*¾Kdvfr&Sdbl;/ qdkifEdkifwJhyk*¾Kvf
59

r&Sdbl;/ w&m;awG rodcifwkef;uawmh ig &w,f/ wifyg;eJY Murf;eJY xdwmudk


ydkdifw,f igqdkifw,fvdkY xifcJhw,f/ ighcE¨meJY odNyD;aew,f/ xdw,fxdw,faygh/
ighpdwfyJvdkY xiffaecJhw,f/ trSefawmh ydkifpdk; b,fvufay: nmvufudkxyfxm;vdkY
wJY yk*¾Kdvfr&Sdbl;/ olYobm0twdkif; jzpfae xdaewmudk rSwfw,f/ xdw,f xdw,faygh/
wJh emrf½kyfw&m;yJ? tpdk;r&bl;qdkwmudk xdw,f odw,f xdw,f odw,f/ tJ'D
aumif;aumif; em;vnfoabm aygufoGm; toduav;eJY ½IrSwfcgprSm pl;pl;pdkufpdkufeJY ½I
ygw,f/ rSwfvdkufwJhtcg wpfudk,fvkH;rSm emw,f
'Dvdk rNrJwJhoabm? tpdk;r&wJhoabm? udkufw,f ylw,f at;w,f xkHw,f usOf
qif;&JoabmqdkwJY vu©PmokH;yg;udk w w,fqdkwJh cE¨mrSmjzpfaewJh ½kyfw&m; emrf
&m;udk ½IrSwfwJh yk*¾Kdvf oabmaygufem; w&m;awGudk odvmw,f/ emwmu½kyf od
vnfoGm;ygw,f/ tJ'Dvdk oabmayguf wmuemrfyJ/ udkufwmu½kyf odwmuemrf?
oGm;wmudk w&m;udk odw,fvdkY qdk&ygw,f/ ylwmu ½kyf odwmu emrf/ at;wmu ½kyf?
rSefwJh todudk &oGm;w,f/ tJ'Dvkd t&Sdudk odwmu emrfyJ/ 'g½kyfw&m; emrfw&m;awG
t&Sdtwdkif; trSefudk odoGm;NyDqdk&if tJ'Dvl jzpfaewmyguvm;vdkY &Sif;&Sif;vif;vif;
&JU pdwf[m tifrwefNidrf;csrf;ygw,f/ pdwfxJrSm odvmw,f/ 'Dtoduav;udk &
w&m; tm;xkwfwJh &nf½G,fcsuf[m 'Dtod vdkY&Sd&if 'gudk 0dyóemnmPfvkdY ac:w,f/
rSefudk &atmif tm;xkwfwmjzpfygw,f/ 'Dtodpm xl;jcm;wJh todaygh/ 'Dtod
rSefwJh todeJY avmurSm aexdkif&if avm uav;udk &NyDqdk&if igr[kwf olr[kwf
o a'gopwJh udavomawG Nidrf;at;oGm; yk*¾Kdvfowå0g a,musfm;rdef;r r[kwfbl;qdk
vdkY pdwfa&mudk,fyg at;csrf;ygw,f/ wJh todawG &Sif;vif;oGm;w,f/ t&ifu
xifaecJhwJh trSm;awG igyJolyJvdkY odaecJh
wmawG tm;vkH; 'Dxl;uJwJh 0dyóemtod
vkyfief;pNyD udk &wmeJY aysmufoGm;ygw,f/ igr[kwfyg
tJ'DtodrSefudk &atmifvdkYqdk&if cE¨mukd,f vm; todw&m;[mvJ cPav;jzpfNyD; ysuf
udk Nidrfoufatmif xm;&w,f? wifyv’if oGm;w,f? ½kyfw&m;vJ cPav; ay:NyD;
acGxdkif&w,f? b,fvufay:rSm nmvuf ysufoGm;w,f/ b,frSmvJ ig/ b,frSmvJ
udk xyfwif&w,f/ rsufpdudk rSdwfxm;& ol/ b,frSmvJ wnfNrJwJh ½kyf? wnfNrJwJh
w,f/ rSdwfNyD;awmhrS cE¨mudk,fxJrSm ½kyfudk emrf/ 'D½kyfESpfyg;[m jzpfNyD; ysufaewJh r
jzpfap emrfudkjzpfap rdrdBudKufESpfouf&mudk wnfNrJwJh w&m;awGygvm; tedpöyguvm;
a½G;NyD; ay:vGifxif&Sm;wJh w&m;udk ½IrSwf& vdkY odvdkufwJh twGufaMumihf igvdkY ,lrSm
w,f/ xyfcgxyfcg odaeatmif vkyf&yg aewJh twå'd|d aysufoGm;w,f/
w,f/ emw,fqdk&if emw,f? udkufw,fqdk yk*¾Kdvfowå0g igolwpfyg; a,musfm;
&if udkufw,f? ylw,f at;w,fvdkY rSwf& rdef;rr&Sdbl;qdkwJh todwpfckudk odvkdufwm
w,f/ xif&Sm;wJhw&m;wpfckudk a½G;NyD; rSwf [m 0dyóemw&m; tm;xkwfvdkY &&SdvmwJh
todjzpfNyD;awmh 'DtodrsKd;[m tifrwef
60

csrf;omwJh tod? 'DtodrsKd;udk &atmifvdkY


uJ 'DuaeY wpfem&DvJ jynhfNyDjzpfvdkY w&m;p
wif½IrSwfMuygpdkY/
om"k om"k om"k
_____

0dyóem ar;cGef;awG ajzMunfh&atmif

1/ wifyv’ifacGxdkif rsufpdudk rSdwfNyD;aemuf bmudk


b,fvdk pwif ½IrSwf&rvJ/
2/ Ak'¨"r®&JU yef;wdkifqdkwm bmvJ? tJ'Dyef;wkdifudk
a&mufzdkY qkawmif½kHeJY jzpfEdkifygovm;/
3/ pdwfNidrf;csrf;rI &,lzdkY pdwfudkavhusihfykH b,fESpf
rsKd;&dSygovJ? tusOf;rQ &Sif;jyay;ygvm;/
4/ ESpfaygif; 2500 ausmfaeNyDjzpfvdkY Ak'¨"r®udk
a[mif;EGrf;oGm;NyDvdkY qdkEdkifygovm;/
5/ avmuudk w&m;a[mzdkY jA[®mBuD; bmvdkY vm
a&muf awmif;yef&ygovJ/
6/ EdkifiHa&;q&mwdkY a[mwJhw&m;udk Ak'¨0g'DwdkY em;
vnf okH;EIef;wJh "r®xJrSm xnhfoGif;Edkifygovm;/
7/ r[mMoo" ewfaq;qdkwm bmudk qdkvdkygvJ/
8/ Ak'¨bmomrSm A[kokwtod oufoufeJY vkH
avmufygovm;/ bmvdkygao;ovJ/
9/ jrwfAk'¨ aAm"dÓmPfudk &NyD;aemuf av;q,hf
udk;wkdifwkdif b,fae&mawGrSm oDwif;okH;cJhygovJ/

e
 
 
 
 
 
 

You might also like