Beng Copy 11,200 chhut a ni A chhnga thu awmte Thl a Ti na Tel th n @ Engtin nge Chanchin | ha kan puan z>l ang - Sailiana Sailo 3 @ MizoramChurch Council 8 @ Zaia Pathian faknaa hmasawn dan tur -Moses Lalrohlua Sailo 10 @ Hermon tlang Camping - Upa KL.Rochama 16 @ ECM Lawmthu sawina 21 @ Hla 2 ka khaikhin \hin - Dorema Pachuau 22 @ Tih loh atana \ha - Rev.R.Thanmawia 24 Editorial - 2 Tunhnai Khawvel - 6 SUNNATE - 28 Upa T.Hrangthanmawia Upa Buanthanga Upa V. Lalbiakthanga Upa C. Lawmsanga Dikna @ Dikna rah chu kum khuaa mite hriat hlawh hi a ni. - Arnold Bennet @ I thinlungin dik nia i hriat chu ti ngei ngei ang che;sawiselna i tawk dawn tih hre mah la. - Eleanor Roosevelt @ Dikna hlena lawmman hmuh loh hi dik lo taka hrem pumpelh aiin ka duh zawk. - Marcus cato @ Thil dik tih avanga hmuhsit nih hi thil dik lo tih avanga fak hlawh aiin a \ha zawk. - Roy B.Zuck Kohhran Beng 2 Editorial: Kristian Nun Mizote hi thlarau mi ngais^ng tak, kan rawngbawlnaah pawh a rau leh rau loh a inteh ching tak kan ni awm e. | henkhat chu rau kan tumna lutukah Amah kan zui Lal Isuan engtin nge a tih, tih pawh ngaihtuah chang l>k lo va, mahni rau rauva rau veng veng mai pawh kan awm nual awm asin! Chutiang ho chuan Beirual thuzirah Kristian Nun kan zir dawn a ni a, a phurawm hle mai. Kan kristian nun hi engti fakauva rau tur nge- dikna, rinawmna, takna, lawmna leh dawhtheihna ramthleng lo va mahnia rau veng veng tur emni ang? Mahni inchhung khur, ni tin eizawnna kawng kan zawhna leh khawtlang huapa rauna kal k^na Biak in leh a chhehv>la rauna, lamtuala a ti\ha ber niawmtaka Pathian fak a, abak ngaihtuah thleng l>mlova raunaah hian kan kristian nun hi a tawp mai a nih chuan kan tidik hauh lo vang le. Kristian Nun dik hi he ram hian a mamawh a, he hnam hian a beisei a, a nghak m>k a ni. Sawi deuh chiam dawn ila lehkha phekin min daih si lo. He thu hian ka Editorial hi kan khar teh ang: Khawvel mi ropui deuh deuhte chanchin hi an ni tin chanchin ziakna lehkhabu (Diary) atangin emaw, anmahni ngeiin anmahni chanchin an ziakna lehkhabu (Autobiograpgy) leh mi dangin an chanchin an ziahsakna lehkhabu (Biography) a\ang tea kan hriat an ni deuh tlangpui \hin a. Mahse Lal Isua chuan diary a ziak ve ngai lo va; Ama chanchin (Autobiography) pawh a ziak bawk lo. Mahse khawvela chanchin ziak hlawh ber a ni a. A chanchin ziaktute innghahna ber chu a NUN leh a rawngbawlna a\angin a ni. NUN hi a va pawimawh em! He Lal Isua hi kan kristian nun model lo ni mawlh teh se. September 2014 3 Chanchin | ha chu ram tin leh hmun tinah puan tur a ni a. Zawh chian ngai a awm lo va, hnial tur pawh a awm lo. Engtin nge Chanchin | ha chu kan puan zel ang tih erawh chu zawhna chhan awlai lo tak a ni. Tripura-a Chanchin | ha rawngbawlna s<kthl>k dan thlir chungin, ngaihtuahna in hmang dawn teh ang. CHANCHIN | HA Engtin nge kan puan z>l ang? - Sailiana Sailo Kum 1987 chho vela Tripuri (Debbarama) ho zinga Kristian nih duh an pun ruih ruih lai khan, Tripura Baptist Christian Union (TBCU) hotute chu an lawm rualin, an ngaih- tuahna a buai hle a. Rev. Hnehliana, General Secretary, TBCU khan mi a zawt kual peih hle a, a zawhna chu Baptistma chan duh apiang hi kan chantir zel mai dawn nge, kan enkawl theih tawk awmvel hi kan baptist dawn? tih a ni a. Zawhna chhan har tak a ni. Baptistma chan an duh laia chantir loh chuan an duh lo leh mai ang tih a hlauhawm a, enkawl theih bak kan baptist chuan kar lovah an tlu leh nghal anga, a hma aia beih khirh zetin an awm mai ang tih a hlauh- thawmawmbawk si a. A tawpah chuan, a duh apiang chu i baptist pawt mai ang u tih kha thu tlukna a ni ta a. Enkawltu tur thawktu lak belh zung zung chu thil harsa anih avangin, enkawl mang loha awm tate an awm a, bo pil leh ta pawh an tam mai reng a ni. Ringtu tharte kan han neih hian, a remchan dan ang angin kohhran din sak an ni a. Tin, an social leh economic dinhmun a lo changkan theih nan zirna sikul buatsaih sak a ngai bawk thin a. Chutia kohhran a lo din tamzel takah chuan, kohhran enkawl hna chu hautak zet mai a ni ta a. Kan missionary-te chuan ringtu thar zingah te chuan kohhran han hruai thei tur awma langte chu chher chhoh a lo ngai ta a. Tin, zirna sikul lamenkawl a lo ngai a. Heti lama \an an han lak tak tak hi chuan, Chanchin | ha la hre lote hnena Chanchin | ha puandarhna lam chuan a tuar lo thei ta lo va. Kan hmachhawp pawimawh ber Chanchin | ha puan darh chuan a hmaa a dinhmun chu luah pha lovin, Kohhran Beng 4 titihonaah pawh chan a nei tl>mta deuh a hriatna hial a lo awm ta a. Evangelismngaih pawimawhna, Chanchin | ha ringlote hnena puan darhna chu tla hniamta hlea ngaihna a lo awmta a ni. Agratala-a awm te pawh hian tun hmaa missionary-ten ramthim an vei ang khan tun hnuah hi chuan an vei ta lo deuh a ni awm e, tih changte kan nei thin. Dikna chin a awm mai thei e. Amaherawhchu, kohhran a lo ding thar zel a, kohhran enkawl tur a lo pung zel a, chu kohhran enkawlnaah chuan missionary-te pawh tel ve mai ni lovin, a kul a taia \an a ngai si a. Kohhran sum enkawl hna thleng thawh ngaihna a awm fur mai. Indaih loh a na ta em em mai a. Serh leh sang khawih thei tura ordain-ho phei hi chu an indaih lo tak meuh meuh a, a chang chuan a tl^n hian an tl^n dawr dawr mai a, ringlote hnena Chanchin | ha hrilh nan hun an nei tlem ta hle mai a ni. Chutiang bawk chuan, sikul lama thawkte pawh an indaih lo hle mai a. | hahnem ngaiin, hun awl nei hman l>k lovin an thawk a. Chuti chung pawhin, fak leh s>lna sikul naupang nu leh pate hnen a\anga an dawn chu ni tin mai hian a insul p>l nuk nuk mai a ni a. Kohhran enkawlna lamah pawh kan missionary-te hian fak ringawt hi an hlawh lo va, kohhranah pheikhai rual loh chang a awm a, hotute inhmuhmawh chang a awm a. Missionary ten \an lam nei ru deuha an hriat chuan, an \an loh lam deuha inngai chuan nawr chhuah phet an tum a. Hetiang dinhmuna rawngbawl an nih avang hian kan missionary-te pawh a chang hi chuan an thlarau nun hi a phai k^wk k^wk mai a, an taksa in a tuar a, an pawr chhap mai thin a ni. Chhungkua nei phei chu fate damloh hrilt^n chang a lo awm ve bawk, damdawi leina tur neih loh chang a lo awm bawk. Chutih laiin tel ve ngei ngeina tur meeting a lo awm zur zut mai si a. Aw, a har ka ti mang e, Lalpa rawngbawl hi, an lo ti pawh hi tih awm tak a nih chang a tam mai. Harsatna tinreng hnuaia l>ngin rawng an bawl zel a. Sawi chhiat leh hmusit an tawrh chang a awm. Nimahsela, Lalpan hma a hruai zel a. Gospel hma lamah a kal zel, an rawngbawlna hmun tinah, September 2014 5 an inkhawmna pawh a pung z>l, an thinlung a lawmthin. Engtia rawngbawl z>l tur tur nge ni ta ang le? Ringtu an lo punga, kohhran a lo pung z>l hi a lawmawm tak zet a. Kohhran enkawl hi hna pawimawh tak a ni a, kan ngaihthah mai thei awzawng lo vang. Sikul hi kan ring tharte kawng hrang hranga an lo changkan theih nana thil \ul leh pawimawh tak a ni bawk. Rawngbawlna tur a la tam avangin kan missionary-te hian an awm chilh reng thei dawn lo tih hi thil chiang sa a ni. Chuvang chuan an aia hruaitu dinhmun chehltu tur, an aia Chanchin | ha puang darhtu tur chherchhuah hi an hna pawimawh ber leh \ul ber a lo ni ta. Hemi atana thil pawimawh chu Kohhran an enkawlte heti zawnga uar taka zirtir leh kaihhruai a ni. Tin, sikul hi lehkhathiamkohhran ban ni tur te, pastor leh evangelist tur te chherchhuahna atana hmanraw \angkai tak a ni. Gongrai-a St. James High School atang hian kohhrana mi \angkai tak tak an chhuak tawh a ni tih han hriat hian lawmna nasa tak min pe thin a ni. A tlangkawmnan chuan hei hi ka sawi duh a ni. Kohhran enkawl vang emaw, sikula thawh vang emaw, office-a thawh vang emaw a kan hmanhlelh hle lai pawhin, missionary-a tirh kan nihna chhan chu Chanchin | ha puang darh turin a ni tih hi theihngilh lo ila. Hun ch>p leh hmanhlel hle chung pawhin direct-a Chanchin | ha puandarhnaah a tamthei ang ber hun hman i tumz>l ang u. Chu chuan kan thlarau nunah pawh malsawmna thar zel min thlensak ngei zel ang. Zoram a\anga field tlawha lo kal thin pawhin, field tlawh kual mai bakah ni khat emaw tal te chu ringlote tlawhna hun, an inchhungkhur ngeia \awng-\aisakna neih leh Lal Isua hi Chhandamtu a nihna leh ring ve tura duh- sakna hlan ni thei se a \ha hle ang. Kan hotu lo zin thinte pawhin ringlo chhungkua tl>mtal tlawhin Lal Isua hminga duhsakna hl^n thin sela, awmze thui tak a neih a rinawm. Heng hi tun dinhmunah chuan Chanchin | ha puan darh zel dan tura hmalakna \ha niin a lang rih a ni. (A ziaktu: Pu Sailiana Sailo hi IAS Retired, Tripura (Agar- tala) a in bengbel zui ta; BCM tana thawhhlawk tak a ni) Kohhran Beng 6 TUN HNAI KHAWVEL Zing | awng\ai Golden J ubilee lawm Lunglawn Kohhran chuan August 3, 2014 khan Mizorama zing \awng\ai inkhawm kum50 tlinna (Golden Jubilee) an lawm. Vawiin thlenga chhim leh hmara Kohhran hrang hrangin kan chhawmnun tak leh kan chakna hnar ber pakhat, zing \awng\ai inkhawm hi August 3, 1964 khan Lunglawn Kohhranah hian bul an lo \an a. Tunah hian a bul \antute pawh an la dam nual a, Jubilee puala inkhawm buatsaih- ah hian a bul \antute zinga mi Upa H. Lalliana te, Rev. Ro- khama te, Upa RK. Hmangaiha ten hun an hmanga, tuna Lunglawn bialtu pastor, Rev.R. Lalbiaklianan hriat rengna lungphun (Monument) a hawng. BCM in Black Day hmang India ram pum huapa Kristian pawl hrang hrang inzawm- khawm National Council of Churches in India (NCCI) huaihawt zawm vein Mizoram Baptist Kohhran chuan August 10, 2014 khan Black Day an hmang. He ni NCCI in hman a rawtna chhan hi Tribal te tana ham\hatna eng emaw zat kengtel Schedule Caste chungchang thu vang a ni a. India Constitution in Schedule Caste te chu Hindu an nih loh chuan Schedule Caste an ni zui zel thei lo vang tia kum 1950-a a lo siam, kum 1956-a siam \hat a nih hnu pawha Sikh leh Buddhist te chauh an khung len hnu pawha kristiante kan la tel ve lo chu kawng hrang hrangin kan tel ve theihna tur kawng zawn a ni fo tawh a. Mahse vawiin thlenga Schedule Caste- ah kristiante kan la awm ve thei lo duh loh entir nan Black Day hman hi rawt a lo ni ta a ni. Mizoram Baptist Kohhran chuan August 10, 2014 hian he ni hi hmangin hriattirna a chawpchilh deuh avangin hman (observed) dan a inang vek thei lo va. Kohhran \henkhat chuan inkhawmnaah an kawr hmaah puanthem dum an bel a, \henkhatin thawmhnaw dumlam an inbel a, heng zawng zawng aia pawimawh chu he dan hi September 2014 7 Kristiante pawh huapa pawhfan a nih theih nan Van Pathian auva, \awng\airual na hun hman a ni. A hmanna pui ber Lunglei Bazar Biak ina BMP Meet-ah chuan General Secretary hovin batch dum bela au rualin b^n pharin patling hlir sang telin a huhova Pathian hnena \awng\ai rualna an nei a ni. Siam \hat anih loh chuan Hindu, Sikh leh Buddhist te kristian-a inleh hi har emem a ni. BMP Meet vawi khatna A vawi khatna atan Mizoram pum huap Baptist Mipa Pawl (BMP) Meet chu August 8-10, 2014 khan Lunglei Bazar Veng Biak inah neih a ni. BMP hi FOD hnuaia Fellowship 4 zinga pakhat anih laiin BMP Meet neihna tura budget chu Assembly-in Worship & Music Committee-a a dah avangin tun \um BMP Meet hi Worship & Music Department-in an buatsaih a, a dawltu Bazar Veng Kohhran nen an \angdun \ha bawka palaite leh a chhimtuten hlawhtling hleah an ngai. BMP Meet-ah hian Unit 120 vel a\angin palai inziaklut 1800 chuang hlek an awm a. Programme a khat/khal \ha bawka a hlung hle. Thusawi a \hat bakah tunlai huna kohhran programme kan tehna tlanglawn tak l^m lam pawh a tla \ha a, a tawp zanah phei chuan lamtual pangngai bakah pulpit bul leh pawnah bial hrana l^m tham an awma, patling hlir l^mchu a dan a dang viau mai. Missionary 10 tir chhuak leh ta Mizoram Baptist Kohhran Mission Department chuan Pathian ram \ulna avanga Missionary atana a lak thar mi 10 te chu Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimhmingin a tir chhuak leh ta. Tun \uma missionary te hi J uly 24-25, 2014 a Mission Board-in a lak thar an ni a. August 10, 2014 khan Lungleia Kohhran pahnih- Chanmari Biak in leh Rahsiveng Biak inah te 5 ve ve in tirhchhuah an ni a, Mizoram chhung, ram pawn leh Non-Mizo lama bung turte an ni. Tihian kumin chhung ringawtin missionary lak thar 31 tirhchhuah an ni ta a ni. Tleirawl Pual Meet Worship & Music Committee chuan Lunglei khawpui chhunga Kohhran Beng 8 tleirawlte pualin August 23-24, 2014 khan Lunglei Chanmari Biak inah Tleirawl Pual Meet a buatsaih a, khawpui chhung Kohhran a\angin an tel kim deuh vek a, Group zai, Skit, Worship Dance, Musical Drama leh Live band hmanga Pathian fak leh chawimawiin hun an hmang a. A pumpui Mizorama Kohhran lian Pasarihin Insuihkhawm zai an r>l \an ta Hun rei tak Mizorama Kohhran pawl hrang hrangte ai khata luan dan kawng zawnna chuan zawi zawiin hma a sawn hret hret a. He mi chungchanga June 30, 2014-a Dawrpui Presbyterian Kohhran Fellowship Hall-a Mizo Theological Association hruaitute leh Kohhran pawl hrang hrang 7 aiawh member 50 kal khawmte chuan a hnuaia mi ang hian thu khaikhawmna (Statement of Affirmation) an siam a; a tak chang tura bawhzui zel an tum. MIZORAM KOHHRAN COUNCIL DIN CHUNGCHNGA INRWNKHWMNA THU KHAIKHWMNA (STATEMENT OF AFFIRMATION) Vawiin J une 30, 2014 Mizoram Remna Ni-a Mizoram Kohhran Council din chungchng sawiho tura Mizoram Kohhran pasarih aiawh hruaitute leh Mizo Theological Association hruaitute kal khwm chuan Mizorama Kohhrante hi kan inpumkhat twk lo a ni tih kan pawm a; Pathian kohhrante znga inrem lohna lo awm thn hi Pathian thu min zirtr dn a ni lo tih pawh kan pawm bawk. thuah Thuhriltu leh I Timothea lehkhathawn a\angin Quiz-a inelna an nei bawk. Programme hlimawm leh zangkhai, zawngchhangthlak tak an hmang. Tleirawl Pual tihna chhan hi Kohhran hrang hranga J unior | KP te, J uvenile Fellowship te, Tleirawl pawl te khaikhawmna \awngkam a ni. September 2014 9 Kohhran pwl pasarih aiawh hruaitute leh Mizo Theological Association hruaitute inrwnkhwm hian, kan Lal Isuan An za pumkhat an nih theih nn tia min tawngtai sak angin Pathian Kohhran hote zngah inremna, inpumkhatna leh thawhhona tha a lo awm theih nn Mizoram Kohhran Council (Council of Churches in Mizoram) din tha kan ti a. Amaherawhchu, vawiina kalkhwmte hi thutwp siam thei kan nih loh avangin kan inrwnkhwmna thuchhuak hi a puitlin ngei theih nn kan aiawhin Mizo Theological Association-in Kohhran pwl hrang hrangte dwrin hm lo la zui zl rawh se kan ti. He inrwnkhwmna thu anga MizoramKohhran Council din a lo nih theih nn Kohhranah kawng hrang hrangin puanzr ni se. Kohhran hrang hrangten a huhova kan tih tln theih inpumkhatna leh thawhhona kawnga min kaihruai thei tur program/project te siam ni se. Vawiina kal khwmte hian mahni Kohhran chanchinbuah leh kan thusawinaah Council neih pawimawhna hi a tamthei ang ber ziah/sawi thin ni se kan ti. AIAWH TRTU KOHHRANTE He inrwnkhwmnaa aiawh trtu Kohhrante chu a hnuaia mite hi an ni: 1. Mizoram Presbyterian Kohhran 2. Baptist Church of Mizoram 3. Lairam Isua Krista Baptist Kohhran 4. Evangelical Church of Maraland 5. Salvation Army 6. Assembly of God 7. Evangelical Free Church of India. Kohhran Beng 10 Engtin nge zaia Pathian faknaah KOHHRANTEN HMA KAN SAWN ANG? - Moses Lalrohlua Sailo A hmasain zaia Pathian fakna kawnga hmasawn tur chuan zai hmanga Pathian fak a \ulna leh a pawimawhna hi kan hriat chian hle a ngai a ni. Tlanglawn tak chuan zaia Pathian fak \hatna chu kan hre tlangpui a. Kan mawhphurhna a nih dan leh kan \angkaipui dan chiah erawh chu hre chiang lem lo kan la awm fur awm e. Chuvangin a huhova zai hmanga Pathian chibai b<k a pawimawhna hi han sawi hmasa ta i la a \ha awm e. A huhova Pathian hlasak pawimawhna leh \ulna te: Mi \henkhat zai lama tui lo leh ti mi lo tak tak kohhran mipui kal khawmte zingah hian an awm nawk a. Chungte chuan hlasak hun chhung, a bikin ding chunga zai te hi an ning ngawih ngawihin Pathian chibai buknaah hian hengte hi tel ve lo mai se tih duhna hial thinlung pu te pawh an awm ^wme. Tin, zai nuamti ve thote zingah pawh mi tih vanga a hming a ti ve mai mai leh rilru pe tawk lo tam tak an awm bawk ang. Pathian chibai b<kna rilru pu chunga tih tak zet a ti te chu kohhran mipui inkhawmte zingah hian mi tl>m t>chauh an ni fo awm e. Heti a nih avang hian a huhova Pathian faka zai ho (congregational singing) pawimawhna hi sawi a \ul hlein a lang. Hengte hi a pawimawhna hrang hrang te chu an ni: (1) Pathian chibai b<kna inkhawm (worship service) a mipuiten a huhova chanvo kan neih theih pawimawh berte zinga mi chu Pathian faka zaiho hi a ni. Kan inkhawmnaah hian zaiho hi tel ta lo se, kohhran mipui ten inkhawmnaah chanvo kan nei tl>m viau ang. (2) Kan kohhran thurin (doctrine) pakhat ringtu mimal tinten puithiam hna an thawh theihna (Priesthood of all believers) lanchhuahtirna a ni bawk. Protestant kohhran lo chhuah hma chuan Catholic kohhran puithiamte kha an lal September 2014 11 >m >m a. Inkhawm (service) a hun zawng zawng deuh thaw an chang tih theih a ni a. Pathian thu sawi, Pathian thu chhiar leh hlasak te kha puithiamten an vaihma mai thin a, mipuiten inkhawmnaah chanvo an chang ve mang lo tih theih a ni. Tunah chuan thil a danglam ta a, kohhran mipuiten inkhawmnaa puithiam hna kan thawh ve theihna kawng pawimawh tak chu Pathian faka zaiho hi a ni. (3) Pathian Thu (Bible) in ti turin min ti a ni. Bible hmun hrang hrangah Pathian chu zaia fak leh chawimawi tur a nihna a chuang a. Chung zinga pahnih chauh lo tarlang ila: Sam 100:2 Lawm chungin Lalpa rawng bawl ula, hla sa chungin a hmaah lo kal rawh u; Ephesi 5:19 Fakna hla te, Pathian hla te, Thlarau lam hla tea inbe tawnin, Lalpa chu in thinlungah hla sak sakin, \ing\ang kaihsak rawh u. (4) Kan thlarau nun sawizawina (spiritual exercise) a ni. Thinlung leh tih tak zeta Pathian hla saa amah chibai kan b<k hian kan thlarau nun sawizawiin a awmthin a ni. (5) A huhova Pathian faka zai hi kan mawhphurhna a nih rualin kan tan remch^nna hun inhawng (privilege) a ni bawk a. Pathian min hruaina leh kan chunga a \hatna avanga a hnena lawmthu kan sawina hun remchang tak a ni a, a \anpuina dil leh thupha chawina hun remchang a ni bawk. Hla hmangin ama chunga kan l^wmna a hnena kan thlen theihna hun remchang tak a ni. (6) Kan rilru zawng zawng pe chunga Pathian faka kan zaiho hian thlirtu nihna atangin chanvo neitu (participant) nihnaah kan inlet a ni. Pathian chibai b<kna inkhawm hi intihhlimna (entertainment) ni lovin inkawmna (conversation) hun a ni a. Chutah chuan Pathian thu puan chhuah mipuiten kan ngaithla a, a thu chhiar a\angin Pathian aw kan hre bawk a, keinin hla hmangin amah chawimawi leh a hnena lawmthu sawiin kan lo chhawn ve thin a ni. Augustine-a chuan heti hian a sawi, Pathian chawimawiin hla thar sa ula, amaherawhchu in \awngkam chhuak chu in nun danin chawk chhe suh se. In aw, in thinlung leh in kain Pathian fakin zai ula, in nunin Pathian chawimawi bawk rawh u, tiin. Kohhran Beng 12 Augustine-an a thusawi hmanga puan chhuah a tum ber chu Pathian chibai b<knaa kan zai mai hi duh tawk lovin kan hla sak chu kan nun chhuahpui bawk tur a ni tih a ni. Rawngbawlna kawnga music hmanga thiltumte (Mission of music): Music hmanga thiltum lian tak tak pathum han sawi ta i la, chungte chu:- (1) Pathian ropuina puanchhuah: Music hmanga Pathian kan chawimawia thinlung taka chibai kan b<k (praise and worship) hian Pathian ropuina puan chhuahin a lo awm thin a ni. (2) Pathian mite (kohhran mipuite) kawng dika hruai leh siam \hat: Hla hi thu a ni a, thu hi hla a ni, ti a an lo sawi thin angin hla thu tam tak hi Bible chang tlawh chhan leh beh chhan a phuah te an ni a. Heng hla thute hi rinna kawnga min tichaktu leh ringtu puitling ni tura min fuihtu \ha tak an nih bakah kan chauh chang pawha min ti harh thar leh \hintu hmanrua pawimawh tak an ni thin a ni. (3) Chanchin | ha puandarh nan: Music hi Chanchin | ha puandarhna hmanrua \ha tak a ni a, thu hmanga Chanchin | ha sawi theih lohna hmunah pawh music hmang chuan a sawi theih zel a ni. Ringlote /Lal Isua Krista la hre lote Pathian hnena hruaina atana hmanraw(ua) \ha berte zinga mi chu music hi a ni. Thuthlung hlui hun laiah khan zai leh rimawi dang hmanga Pathian fak pawimawhna lam uar taka tarlan a ni a, a bik takin Chronicles leh Sam buah te kan hmu tam lehzual. Chronicles-a kan hmuh angin Levi thlahte chu Temple-a zaia Pathian fak tura thlan bik an ni a. Zaipawl member tur leh rimawi chi hrang hrang tum tura ruat bikte an ni. Pathianin amah faka zai tura a ruatte a thlang uluk hle. Rimawi tumna hmanrua (musical instrument) te pawh an hmang nasa hle. Thuthlung thar lamah erawh rimawi (instrument) hman thu kan hmu tam lem lo. Ephesi 5:19-20 ah khan fakna hla te, Pathian hla te, Thlarau hla tea inbe tawn tura tihna thu kan hmu a. Paula leh Sila tan ina an zai thu kan hmu bawk a. Chubak chu Lal Isua pian hun lai bawr September 2014 13 vela Mari fakna hla leh Vantirhkoh zaipawlte kha an ni leh a. Musical instrument an hmang lem lo niin a ngaih theih. Tun hma kum zabi 15-na hma lamkha chuan Biak inah Pathian faka zai nan instrument hman a ni meuh awm lo ve. Puithiamin hla an chham a, a tam zawkah phei chuan mipuiin inkhawmnaah chanvo an nei ve meuh lo. Kum zabi 16 bawrah Protestant reformation a lo chhuak a. Martin Luthera, Ulrich Zwingli leh mi pawimawh tak takten Biak ina zaina hmanrua lak luh leh mipui leh zaipawlten chanvo tam zawk an neih ve theihna tur an rawn duang a. Thlarau miten Pathian atanga hla an dawn hmangin hla \ha tak tak an rawn phuah chhuak a. Chungte chu Isaac Watts, Ira D. Sankey, Philip Bliss leh mi dang sawi sen lohte an ni. Kan Kristian Hlabua hlate pawh hi khatih hun laia phuahte kha an ni hlawm. Tunlai khawvelah eng tin nge niang? Kan thupuiin a a kawh tum ber leh kan ngaih pawimawh ber tur zawk nia lang chu tun kan hun tawn meka zai hmanga Pathian fakna (music ministry) ah hian engtin nge kohhranten hma kan s^wn ang, tih hi a ni awme. Hemi kawnga hma kan sawn theih beiseiin kumtl>mt>liamta a\ang khan BCM in headquarter-ah director kaihhruainain Worship & Music committee a din a. Chuta \angin Pastor bial tinah leh tualchhung kohhran tin deuh thawah Worship & Music Committee kan indin leh bawk a. Hetia a Committee ang zawnga hma kan lak tak vak hnuah hian music hmanga Pathian fak leh chawimawi kawngah hian hma kan sawn phah ta viau emtih chu keimahni \heuh inzawt ila a \ha awm e. Kei ka hmuh dan chuan a s^wt tur angin a s^wt lovin ka hria. A chhan lian ber ni a lang pawh a kalphung tur leh rua-hmanna fel tak duan sa kan neih \hat tawk loh vang a ni. Kohhran tam tak chuan he committee hi dah pawimawh nachang pawh kan hre l>m lo va. A committee lahin an pawimawhna chin leh hmalak dan tur chungchangah an buai tawk viau hlawmbawk niin a lang. Biak ina khuang hmanga zai kan hruai dan te, keyboard/ piano kan tum Kohhran Beng 14 dan te, zaipawl kan kaihhruai dan te leh Praise & Worship kan neih dan te thlengin keimahni phuahchawp leh mi dang tih dan entawnin kan kal ve nawk nawk a ni ber a. Mumal taka hma kan lak theih dan tur ngaihtuaha ke p>n a hun tawh hle. Tunlai khawvela kristian ram lian ber ber USA leh Australia- ah te chuan music hmanga rawngbawlna (Church music) hi an la thutak hle a. Tin, khawchhak lama Kristian tamna ram Philippines, Singapore leh Korea- ah te pawh mumal taka he lama zirna hi an ngai pawimawh a. Kan \henawm state Nagaland leh Meghalaya te pawhin an uar \an viau bawk. Keini heti taka zai uar hnam ni si hi mumal taka zirna (training) neih kan uar tawk lo va. Hnam changkang zawkte hnen a\anga zir tuma kal chhuak pawh kan la tl>mhle. Heng ka han sawi tak ramahte hi chuan mumal taka Church music lampang zirna neiin bachelor leh master degree nei pawh an tam tawh a. Tin, kohhranin a tih tur dik tak tiin tualchhung kohhran tinah music hmanga rawngbawlna enkawl tur bik full-time worker hlawh neiin a chhawr a. Kohhran lian deuh te chuan music minister/ music pastor te neiin kohhran t>deuhin music director an ruai thin bawk. Heng te hi zirna in a\anga mumal taka zir chhuakte an ni. Kan kohhranin hemi kawnga hmasawn tak tak kan duh a nih chuan tualchher thiama thiammai lo deuh, mi piangthar \ha leh rinna kawnga mi puitling leh thlarau mi musician hlawh neia kan chhawr ve a ngai. Tualchhung kohhranin kan la tlin meuh lo a nih pawhin bial huapin mi pakhat tal chhawr tum ni se. Hetiang lama training neihna hmun \ha tak AICS-ah kum 2011 atangin kan \an chho ta bawk a. Kohhranin heti lama a chhawr theih tur mi rintlaka a ngaih thlang chhuak se la. A zirna s>nso chu tualchhung kohhran emaw, bialin emaw tumsak ni se. Tin, kohhrana FOD (TKP, BKHP leh BMP) te pawhin mawhphurhna lain an zirna s>nso phuhr<kna turin hma la ve se. BCM headquarter pawhin a bul \an nan kumkhatah mi panga tal he mi atan hian hna siamsakin la bawk se. Tualchhung kohhran leh Bial pawhin an hlawh tur hi ngaihtuah sak ve bawk se. September 2014 15 Kohhran lian pangngai tan chuan thla khata Rs. 4,000 5,000 pek chu a har lo vang. Chowkider hlawh zat ang a ni mai. Kohhran \henkhatah hian music lama rawngbawlna - zaihruai, zaipawl, rimawi tum, etc. hna hi \halai \henkhat chuan mahni inchhungkhur pawh ngaihsak hman lovin an k<rpui a. A \hen te phei chuan hna dang thawh \hulhin full time thaw thangin an thawk a ni ber a. Hengte hian ph<r z^wk leh inp>kna th<k z^wka an thawh z>l theih nan hlawh neia kan chhawr ve a va \ul ta >m. Kum 1999-2000 inkarah khan Aizawl Town Church (tunah Central Church) ah ka lawi a. Zaipawl chi thum kohhran zaipawl, Junior zaipawl leh KNP zaipawl te ka enkawl a. Keyboardist ka ni bawk a. Mahni inah hian ka awm hman meuh lo. Fiamthuin ka chhungte hnenah Full-time worker hlawh nei lo ka ni ber alawm le ka ti thin. Mahse ka inp>kna a thlawn lo tih ka hriatin ka lawmtho mai. Tunlai hun angah erawh chuan mi kan buai vek a. Khatiang takin hun a thlawnin kan pe thei tawh kher lo vang. Mission field lamah music teacher kan ngai pawimawhin hlawh tam tak pein kan inruai a. Chumi tluk tho a pawimawh kan lawina kohhranah ngei hian chutianga hlawh neia rawih tur kan neih ve a va hun ta em. Kan tualchhung kohhranah mi hmantlak an awm lo a nih pawhin hlawh pek kan inhuamphawt chuan veng dang/ kohhran danga mi pawh ruai mai ila. Chu chu ram changkang zawkte tih dan tho a ni. Hetianga hma kan lak a, hlawh ph<t vang mai ni lo, Pathian tana mi \hahnemngai chhawr tur kan zawn thiam phawt chuan music lama rawng-bawlna kawngah hian kan \hang ^wk ^wkin ka ring tlat a ni. Kan kohhran hruaitu- Upa leh Rawngbawltute an va pawi-mawh em. Heti lamzawnga hma la tura rilru an inhawn loh chuan hmalak ngaihna a vang a nia. Pathianin zaia kan rawngbawlna nasa zawka hmanruaa a hman theihna turin ke i p>n leh sauh sauh teh ang u. (A ziaktu: Pu Moses Lalro- hlua Sailo hi Asst. Professor in Church Music, AICS-a thawk a ni. A thuziak hi a pawmawm hle) Kohhran Beng 16 HERMON TLANG CAMPING - Upa KL. Rochama Galili ramah chuan fur khaw chhe zual leh khawvawt zual a reh deuh tawh a. Nisan (April) 14- a Jerusalema Kalhl>n K<t hmang turin Judate chu an inbuatsaih mup mup tawh a. Kalhl>n K<t chhung hian Isua chuan manin a awm ang a, kraws-ah an khengbet dawn tih a hriat avangin a zirtirte chu Philipa Kaisari-ah a hruaia, a thih tur thu a hrilh a. A thusawi hi an la hrethiam tawk lo tih a hriat avangin kar khat hnuah a zirtirte zinga PathumPetera te, Johana te, Jakoba te chu Hermon tlangah Camping a neihpui a ni. 1. Petera leh a \hiante hian Isua hi tisa mit chuan an hmu fo tawh a, mahse thlarau mita hmu turin intawnna (Personal Encounter) an la neih loh avangin Hermon tlangah hian Isuan a v^n ropuina hm>l a entir a. Hei hi ka fapa, ka thlana chu a ni, ama thu zawmrawh u tih Pathian aw a hriattir bawk a. Hei bakah Isua Mission chiang taka an hriat theih nan Mosia leh Elijaten, Jerusalema a thih tleitlakna tur Isua hi an rawn sawi pui a ni. Hermon tlanga a thil tawn hian a nun a khawih danglam hle a ni ang, a hnu kum34 vela Kohhran hote lehkha a thawnah Petera chuan, A ropuina chu mit ngeia hmutute kan ni tiin a ziak a (II Pet 1:16). Johana pawhin, A tir atanga awm, kan benga kan hriat, kan mita kan hmuh, ngun taka kan en, kuta kan khawih nunna thu chu kan ziak a ni (I John 1:1) tiin a ziak bawk a. 2. Hermon Tlang Camping thupui, Isua thih tleitlakna thu hi a pawimawh emavangin kum 1000 chuang kal taa thi tawh Mosia leh Elijate chu he Agenda hi Isua sawipui turin mitthi khua a\angin an lo kal vang vang a ni. Sawi tawh angin he thu hi Isuan Kaisara Philipi-ah a zirtirte a lo sawipui tawh a. Peteran a hriatthiam theih loh avangin Setan, ka hnungah kal rawh tiin Isuan a lo kam khat tawh a. Heti chung hian Petera chuan Hermon tlangah pawh hian Isua Kraws pana a kal hi dal tumin B^wkt>khawh a lo la rawt thei ta cheu a. Petera hian, eng nge September 2014 17 (Mat. 25:1-13) a sawi pawh a hre mumal lo va ni tiin Luka chuan a ziak kher kher a. (Lk 9:33) Petera hi dem tur kan awm lo vang. Keini pawh Camping kan han nei a. Phur takin kan zaia kan l^m a. A phur zualin, I nawn mai ang u an han tih chuan tu mah hnial ngam kan awm si lo va, kan nawn tlut tlut mai thin a nih hi! Mizo hian Thutak aiin rilru ph<rna hi kan tuipui tlat a. Kohhran prog- ramme tam ber pawh hi thu taka in ch^wm tumna aiin inchawh- phur tumna a ni ta deuh vek a. Zirtirna dik an ngaih peih loh hun a la thleng dawn si, an bengte chu Thutak lamah an chhu ngawng ang a, thawnthu lam panin an p>ng tawh ang (II Tim 4:3f) Paulan a tih hun kan thleng ta mek a ni. Rilru ph<rna hian ngaih- tuahna fim hmang thei lovin min siam thei a, mahni nuam tih zawng ringawt um turin mi a hruai thin. A tawpah phei chuan phurna hi Thutak emaw kan ti thei hial thin a ni. Thutak chuan kraws kawng a zawh a, pumpelh a awm lo. Chawimawina leh lansarhna thlahlel Kohhranah chuan Thutak a mikhuala, lemchan thiam an tlangnel thin. Thutak pai lo J udate chu, Nangni inchawimawi tawn l^wmte u, engtin nge in rin theih ang? tiin Isuan a zilh a ni (John 5:44). Hman deuh khan Africa ramah mingo hovin mihang an rapbet tlawk tlawk thin a. Salvador khuaa Archbishop Romero-a chuan, Hetiang inrahbehna hi Injustice a ni tiin aw a chhuah a. A nunna a ch^n phah a (M.M Thomas: Revolution of the Opressed people pg. 16). Vawiin thlengin Thutak \antute chu Khenbeh an la ni ta zel a ni. Mi dawihzep, hrehawm tuar peih lo, hmun ralmuang (comfort zone) atanga Juda Puithiamleh Levia chi anga mahni nun humhimtumtuten Isua zui tak tak theih a ni lo. 3. Zan khaw vawt takah Isua hmel leh a silhfente a lo danglam a. Mosia leh Elijate an rawn inl^r a. Hei hi ka fapa, ka thlana chu a ni, ama thu zawm rawh u tiin chhumatangin aw a lo chhuak a. Petera leh a thiante chu an lo muthlu thei a nih chu mawle! Kar khat hnuah Gathsemani huana Kohhran Beng 18 Isua an man zanah Isuan, ka rilru a lungngaia, thihna khawp hial a ni... min v>npui rawh u tiin Peterate hi a ngen ngawih ngawih a. (Matt 26:38) . Heti chung hian Peterate chu kaihharh theih loh khawpin an muhil leh bawk a. Peterate hi muthilh dan pangngaia muhil an ni thei lo vang. An rilru a muthlu a ni zawk ang. Rilru inthlahdahna, engmah vei nei lova Thutak ngaihtuah tlang peih lohna, Sapin Apathy, Lethargy, Complacency an tih hi mihring hmelma a ni a, mi tam takin an nih tur ang an nih loh phah a ni. Religion and Rise of Capitalism tih lehkhabu ziaktu R.H Tawney-a chuan , The Church ceased to count because the church had ceased to think a ti a (qouted by L.M Schiff in The Christian in Society page 66) Kohhranin ngaihtuahna a hman loh avangin a pawimawhna a hloh a tihna a ni awm e. Han sawi zau deuh ila. Sawrkar din chhan chu mipui venhim, zal>nna p>k leh ham\hatna (Welfare) ngaihtuahsak a ni. Sawrkarin a mawhphurhna hi a hlen duh loh emaw, a hlen theih loh emaw chuan Kohhranin a sawisel ngam tur a ni a, a siam \hat dan kawngah pawh thurawn a pe tur a ni. Entirna han siam ila. 2013 - 14 a Mizoram Budget chu Rs 5,000 Crore (Vaibelchhe sang nga) chuang a ni a. Hemi bakah leiba Rs 5, 334.81 Crore (Vaibelchhe sang nga zathum sawmthum pali nuai sawmriat pakhat) kan nei a. Leiba hi Kumin kum tawpah chuan Rs 5,651.27 Crore (Vaibelchhe sang nga zaruk sawmnga pakhat nuai sawmhnih pasarih) tling tura chhut a ni a. Pawisa kan hmang tam tawlh tawlh a, mi rethei an rethei tawlh tawlh a, kalkawng a chhe tawlh tawlh bawk a. Hei hi eng nge a chhan? Pawisa hi mipui hnenah rualkhai zawkin engtin nge kan sem theih ang? tihte hi Kohhran leh NGO te hian tih tak takin kan ngaihtuah ngai lo niin a lang a. Kan harsatna hi mutthluksan theih a ni tawh lo. Nang muhil tho la, i Pathian ko rawh tiin Jona angin ring loten min \hawng palh ang e! Thil dik lo hmua sawisel ngamloh hi sual September 2014 19 tih punlunna a ni thei. Danglam ngam lo Status Quo thlawptu (Supporter) chu Lakhawmtu ni lovin ti darhtu a ni (Lk 11:23) 4. Hermon Camping a \iak hnu hian Isuan Petera-te hi a thih tur thu a hrilh nawn leh a. Thilmak tak chu Petera-te hian an hotupa lungngaihna hi tuarpui tak aruangin a thih hnua a hmunruak tur inchuhin Kan zingah tu nge ropui ber ang? tiin an inhnial a nih chu mawle! (Lk. 9:46) Petera-te ang tho hian Kohhran pawh hian Khawvel ropuina hi bye bye harsa kan ti thin a ni. Kum zabi 4 - naah Constantine-a Rome Emperor a lo nih khan Kristiante chu duhsak takin a enkawl a. Hei vang hian an lo hausain khawtlangah pawh ngaihs^n an lo hlawh ta a. Kohhran chu pawn lam lang theiah chuan an \hang uak uak a, an thlarau nun erawh chu a rethei tawlh tawlh thung a. Bishop Gore-a chuan, When Constantine was converted the Church was perverted a ti hial a.(Ibid pg 53) Constantine-a a pianthar chinah Kohhran a kalsual ta tihna a ni awm e. Kristiante an lo zal>n a, an lo hausak tak avangin mi ngaihsan an lo hlawh ta a. Thlarau ril\amna tihrehna atan ni lovin dinhmun \ha siamna atan leh eizawnna atan Kohhranah an lo l<t ruih ruih ta a. Pa pakhat chuan Pope Damasus-a hnenah, Make me a Bishop of Rome and I will become a Christian a ti e, an tia lawm! (Ibid page 53) Mizorama Kohhrante pawh hian sum leh dinhmun kan lo buaipui ve ta hle a. Kohhran lian deuhte phei chu hausak pawh an lo hausa ta. Ka hausa a, sum ka ngah a, eng mah ka tlachham lo ve titu Laodikei Kohhran chu Kohhran neitu chuan, Mi rethei, khawngaihthlak, pachhia, mitdel, saruak a ti tlat (Thup 3:17f). Keini ho kum tin vaibelchhe tela target khum\hin, Krista khenbeh thu aia target kh<m thu tuipui zawkte hi Kohhran neitu hian eng angin nge min ngaih ve ang le? Sum leh pai hmanga Pathian ram din tum chu tlak chhiatna a ni. Simona chuan Pathian thilthlawn p>k tangka suma lei a tum avangin Petera chuan, I tangka nen hian boral Kohhran Beng 20 rawh u tiin a hau a ni. (TT. 18ff) Mizorama Kohhrante hi dikna (Justice) humhalh leh mi bote chhanchhuahna hna kal sanin Biak In neih \hatah te, Missionary tirh tamah te, hnathawktute hlawh pek tamah te, TV leh Chanchinbua lan tamah te kan inel ang tih a hlauhawm. Zawlnei Elia fate an pamham lutuk avangin a thlahte chuan, Ei tur kan hmuh theih nan Puithiam hna eng emaw tal min thawhtir ta che an la ti ang tih hi Pathian thu chhuak a ni. (I Sam 2:36). Kohhranin sum an buaipui lutuk tak avangin an Beramte chuan Pathian ram theihnghilhin Pastor leh Missionary nihte hi eizawnna remchangah ngaiin an inchuh ve \an ta a ni lo maw? Hermon Camping thupui hi kan inhrilh nawn a \ul ta a va ang ve? (A ziaktu: Upa KL Rochama hi Aizawl Central Church-a kan Upa min a ni a. A hun lai nena inhmeh tak thu a rawn ziak hi a lawmawm hle) Kohhran Beng hi Thu leh hla-a Kohhranho min phuarkhawmtu a ni Kohhran Bengah hian Thuziak turin sawm bik tu mah kan nei lo Kohhran Beng hian Baptist Kohhran chhungkaw tin thleng se kan ti Kohhran Beng la thar turin kum laklawh a awm lo. September 2014 21 ECM KOHHRAN LAWMTHU SAWINA Evangelical Church of Maraland (ECM) Kohhran aiawhin Baptist Church of Mizoram (BCM) Kohhran member zawng zawngte hnenah rilru leh thinlung tih tak zetin kan Lalpa Isua Krista hmingin lawm thu Kohhran Beng kal tlang hian ka rawn sawi e. Kan Missionary Rev.Reginald Arthur Lorrain, Rev.JH. Lorrain (Pu Buanga) nau chuan hetiang hian a DIARY- ah a ziak a, The next day being Sunday March 3,1907 we rested at Lungshen in the early evening wea had a service on the Verandah . I noticed that all (Lushais) that prayed, prayed for the Lakhers and our future work amongst them,tiin. (written by RA Lorrain in his Diary, quoted by Rev.J .R. Sanga in his BD thesis) Mara (Lakher) te kan kristian hma khan kristian kan lo nih theih nan Baptist ringtu hmasaten min lo \awng\aisak avang khan lawm thu sawi lo thei kan ni lo. Ringtu hmasate \awng\aisakna zarah tunah chuan Baptist Kohhran ang thovin zaa za kristian kan lo ni ta a, Kohhran ngelnghet takin kan lo ding ve ta a, Lalpa chu fakin awm rawh se. Baptist Kohhran hi Lalpan malsawm zel sela, Thlarau bo Krista hnena hruai thlengtu Kohhran ni zel rawh se tiin duhsakna sang ber ka hlan e. Sd/- (Rev.P. Riabi) Senior Executive Secretary, ECM Hqrs. Saiha Kohhran Beng 22 Hla Pahnih Ka khaikhin thin - Dorema Pachuau Naupang mai ka nih lai a\angin hla hi ka sak liam mai mai loh \um a awm fo thin. KHB. No. 199 leh 224-na hi kan sak apiang hian ka ngaihtuah zui leh chiam thin. Hla pakhat Rev. Chhawna hla hian Aw Kalvary tlang chungah chuan ka hreng ropui a au a ti a. Hla dang, No. 224-na Pu Kapzinga hla hi chuan Ka hr>ng ropui vanga ka Lal Isua a ti ve thung si a, an inkalh a ni lo maw ka lo ti mai thin. Ka ngaihtuah kual a, Pathian thlarau kaihhruai a hla phuah ve ve ni si, inkalh awm loh tak ka ti thin. Puitling kum rual zet ka kum ni ve tawh mah se, puitling chu ka la inti ngam chiah lo. Zan khat chu ka mut hmunah ka ngaihtuah leh a, a hmasa berin hr>ng hi hriatfiah a \ul a ni ka ti ta a, tichuan hr>ng chu hriat fiah ka tum ta a ni. Hr>ng awmzia pakhatna chu thil eng emaw bat aia lak emaw khuahkhirh tihna a ni. A awmze pahnihna chu mi tangte awmna kulh emaw, tan in emaw, tihna a ni. Tichuan, Rev. Chhawna hian kalvari a au chu kan hr>ng a ni a ti a, Isua kha kan hr>ng a ni a ti a ni. Pu Kapzinga ve thung hi chuan Isua kha kan hreng vanga tuar niin a sawi ve thung tlat mai le. Mihringte thiamloh changa kan t^nna chu Lalpaah hian a ni. Thupek hmasa ber an bawhchhiat ni a\ang chuan Lalpa thinlungah chuan thiam loh chantirna rorel felna chu a lo awm a, Lalpaah chuan kan tang tlat a, mahni a inchhandam thei kan ni lo. Lalpa chu kan t^nna a ni a, kan hr>ng chu a lo ni. Chu kan hr>ng ropuia ngei chuan hmangaih avangin kan aiawh turin Mari chhul hawhin min rawn tlawh ta a, chu kan hr>ng ropuia ngei chu kan hr>ng ropui vangin kalvari-ah chuan a lo au ta a ni. He thu hi mi tam tak ten hre fuh lovin Setana sal kan ni a, Setana-ah chuan kan t^ng emaw kan ti tlat mai. Setana chuan Lalpa sawi loh danin thi teh suh e, a ti a. Chu chu kan September 2014 23 ring ta zawk a, kan duhthlan ngeiin dan hmasa ber chu kan bawhchhia a, Lalpan keimahnia a thiltum chu a \helh a, kan lo sual ta. Sual vangin Lalpaa kan chanvo a inthlak a, mi tang leh chhanchhuah ngai kan lo ni ta. Sualte tlan- chhuahna thisen chu kan t^nna Lalpa hnenah p>k a ni a, Setana hnenah zawng p>k a ni si lova. Sualte aia hlan thisen chuan Lalpa hnen a thleng a, an sualna leh ^tnate chu ka hre reng tawh lo vang, an tan ka fapa a thi si, tiin thiamchanna chu a hnenah a lo awm ta a ni. Thiamchantirna chu keimah niah ni lovin Lalpa khawngaih- naah a ni zawk. Kan t^nna pa, kan hr>ng ropuia ngeiin kan hr>ng vanga kalvari a rawn thleng a, manganga a ^u hi kan t^n ^u aw ngaihnawm ber chu a va ni em. (A ziaktu: Dorema Pachuau hi Haulawng Lam\huamthum Kohhrana mi a ni. Ch$k zet maia kan hla pahnih a rawn en hi a lawmawm e) BEIRUAL THUZIR PROGRAMME A Hun : September 21-30, 2014 Thupui : Kristian Nun Zirlai Zir hun (zan) Thupui September 21 zing Sermon : Kristian nun-nun thar Zirlai 1-na 21.09.2014 Kristian Nun Awmzia Zirlai 2-na 22.09.2014 Kristian Nun -Nun danglam. Zirlai 3-na 23.09.2014 Kristian Nun -Rinnaa nun a ni. Zirlai 4-na 24.09.2014 Pathian nena inpawl nun a ni. Zirlai 5-na 25.09.2014 Kristian Nun -Thianghlimna Zirlai 6-na 26.09.2014 Kristian Nun -Taihmakna Zirlai 7-na 27.09.2014 Kristian Nun -Rinawmna September 28 zing Sermon : Rawngbawlna Zirlai 8-na 28.09.2014 Pe chhuak Nun Zirlai 9-na 29.09.2014 Kristian Nun -Tuarna Zirlai 10-na 30.09.2014 Kristian Nun -Siam \hatu Kohhran Beng 24 Tih loh atana \ha - Rev. R.Thanmawia Isua khawvela a lo kal chhan kha a Pa, Pathian leh mihringte rawngbawlsak turin a ni. Tunlai khawvela mihring, Isua zuitute hian Isua ka ring kan tih hian Isuan a rin l>t ve theih rawngbawltu nihna hi kan keng tak tak em? Keiin khawvel ka ngam ta tih Isua sawi hi sawi zawk awm tak eng zat nge awm ang? Kohhran hrisel, lungrual leh inpumkhat kan nih theih nan tih a tana \ha/\ha lo zawk ka han lawrkhawm a ni. 1. Chairman: (a) Rorel zahawm taka kaihruaitu a ni, a rilru a lai tur a ni, member duhsak bik a nei tur a ni lo. A ngaih dan a sawi ve tur a ni lova, thu tihtluk duhna lam pawh nei ve mah se a \awngkam leh chetziain a tilang tur a ni lo, lal ber mah se thuneihna nei lo ang a ni. Thutlukna siam tura member-te kaihruaitu chauh a ni. (b) Ngaih dan hrang hrang member teah a awmin Secret ballot/banphara vote laktir dawnin rawtna awm te chu thlawptu an awm leh leh awm loh a tifel hmasa ang a, thu inchuh a awm tlat a, tih emaw, ngaihdan phir a awm tih emaw, thu inkalh a awm tih \awng- kamte a hmang tur a ni lo. Kan rawtnaah khan kan chiang em, vote i la ang u tih tur a ni. (c) Vote lak dawnah Chairman elect hnenah emaw, Chair pe a, duhthawh vanga vote pek tumte an awm thin, a mawi lova, Chairman nihna a tizahawmlova, a vawnghim lo a ni. (d) Secretary agenda chhiartir/ sawifiahtir lova Chairman in chhiar tlang mai te, a mawi lova, members leh Secretary te palztna a ni theih ani. (e) Miin rawtna an siam tawh, Chairman in sawifiah paha tan lam nei a, thu belh tlak emaw, paih then neih hlek emaw hian vote lakah awmzia a nei a, memberte zah lohna leh tham lohnaah a ngaih theih. (f) Chairman in member te agenda thawh, mahni duh zawng anih loh September 2014 25 avanga paihthlaksakna dan a awmlo. Rorel hmasa a lo rel tawh a nih chuan a hnuah thil awmdan sawifiahin chu committee chuan a hnawl emaw a pawm emaw zawk tur ni awma ni. (g) Secretary in fel taka a ziah theih nan thutlukna chu Chairman in tawifel takin a khaikhawm thiam tur a ni. (h) Chairman chuan member tupawh huat zawng/hlauh zawng/duhsak zawng/tlawn b ik a nei tur ani lova, tutee maw awm loh lai denchhena Secretary Committee kohtir a c hing tur a ni lo. (i) Kohhran committee na huangah chuan Political party chungchanag sawi ni lo mahse, a ruka indona a awm thei. Kohhranah politics hi lakluh tur a ni lo. 2. Secretary: a) Secretary thenkhat, Chairman din hmaa ding ta mai a, agenda sawi thla a, khati kha chuan Chairman-in kaihruai tawh rawh se ti an awm thin. Chairman a ding hmasa ber ang a, Secretary chu a tul hunah thil tul atan a sawm zawk tur a ni. Chairman rorel kaihruaitu tur, Secretary in a sawm zawk hi tih loh atan a \ha, a mawi lo a ni. b) Thurel minute ziakah, thenkhat rel loh anga ziak, rel anga chhiar leh si an awm zeuh zeuh, chhiar nawn leh tul hunah chu minute chu kan ring leh tawh si a, a \ha lo a ni. Pathian leh kohhran ho zah lohna, Rorel member te tham lohna a ni a, chin loh a \ha. c) Secretary chuan a duh zawng sawi ve theihnna right a nei ngei a, mahse rorelnaah a ding ve zut tur a ni lo, a chanpual fel taka tih a tum zawk tur a ni. d) Minute ziakah agenda a ziak lang tel tur a ni a, sawiho a nih dan leh thutlukna chu fel takin a ziak tur a ni. Ngaih kawih theih leh ngaih dan phir awmtheia ziah a \ha lo. A thuziak chu a tawifel \ha tur a ni a, kawh/tum phir a awm tur a ni lo. Ngaih kawih theih tura ziak hi chin loh a \ha. e) Chairman in agenda sawifiah tura Secretary a sawmin sawifiah paha tihtluk duh/duh loh lam sawi nghal a rem lo, chutianga anga comment pek ching chu member te leh Chairman zah Kohhran Beng 26 lohna a ni thei. Member te chanvo sawiho turah dah a \ha. f) Bial khawmpui, zaikutpui etc. programme dawnin speaker tur leh detail programme lo duan lawk hi rorel awlsamzawk nan, ti an awm thin a, fin kherek vang a ni thei. Rorel memberte chan tur a ni a, speaker zawn thuah rorelin chumi/khami chu lo ber rawh se a tih chuan Secretary emaw, Chairman emaw a ring chauh ang. Mahni thua thil lo ruahman a dik lo. g) Secretary chu a hnathawh chak leh chak lohna atan rorelna umzuitu ber a ni a, mahse LAL a ni lo a, Office Bearer zinga pakhat a ni mai. Duh ang anga mahni thua kohhran kalpui tum a fel lo a ni. h) Minute siam \hat ngai a awmin Secretary thenkhat an ziak fuh tawk lo sawisel hun a awm thin, Secretary chu zaidam, thinnel, mi dangte thawhpui theih, inpawt f^n thui thei mi nih a ngai a ni. i) A theih hram chuan extract minute tih loh a \ha. Minute chu kan rough duh a nih chuan register hranah rough minute thin nise a \ha. j) Committee thurel tihtluk kan duh leh duh loh chin Chairman/Secretary ten rorel member te zingah hneh tum a, lo vahkual a mawi lo, chutiang ching chu nihna pawimawh pek loh ngam a tha. k) Statistical report hi Secretary te chanpual deuh bik a ni a, a dik thei ang bera tih a \ha, phuahchawp mai mai a \ha lo. l) Thupuanah comment pek a \ha lo. Hun a duh rei a, uar bik/ uar loh bik a awm awl. Eg. TKP hnatlang tur leh BKHP hnatlang turah te, duh thawh bik a langsar duh, a nih anga puan mai tur a ni. Rorel thu tihtluk tawh mi dangte rilru tihnual thei zawng leh ngaih kawih theih tura puan hi fin vang ni lovin fin verther vang a ni. m) Chanvo siam tura Secretary ruat an nihin a rualkhai thei ang ber ni se, krismas leh Good Friday dawnah Bialtu Pastor te an programme neih dan tur zawh hi a finthlak duh khawp. 3. Kohhran: Tualchhung kohhran eng emaw zat Pastor bialah, Pastor bial eng emaw zat ABC ah, ABC eng emaw zat September 2014 27 Assembly ah kan inthlung- khawm a ni. Kohhran hnuaiah FOD te an awm a, Senior Adviser nen an awm. Assembly thurel tluk tawh Bial leh ABC rorel ten an \hiat zawng leh tidanglamtura hmalak hi tih loh atan a \ha. Kohhran hi chu Pathian ramthil ngaihtuahna, thlarau thianghlimin a awp, mi dangte tihnat hlau a ni tia hriat avanga naupang huaibak anga awma \ha lo. Sorkar-ah MLA, Minister leh Sorkar officer te thu an hnuaia miten an hnial l>m lo. Kohhran a nih vanga mahni tualchhung thu Assembly thlenga tih tlang tumtlat, hnial hratte hian Rom13:1-5 thu, hotute chu Pathian ruat, an thu a awmtura tih hi an pawmchiah ang em? Tin, tualchhungah pawh rorel tikhaihlak zawnga FOD ten agenda kohhran rorelnaa an thehluh chh>n te, FOD a Senior Adviser ten an duh zawng kohhran rorelna a tipuitling tura an Adviser nihna FOD a thil an va fah hian heng FOD te fuihtu ho hi chu kohhran ban atan an itawmlemlo a ni. Chuvangin Isua kan tana nun min petu ngei ringtu kan nih chuan Isuan a rinlet ve theih tura nun dan kan zir a \ul a ni. Kohhran hi Isua thisen a din kan awmna a ni a, kan tum anga thil a awmvek loh avanga kohhran dangah ka chhuak mai ang tite hian Isua ring lovin a duh dan an rinchhan a, kohhran chu an taah ngai lovin an mikhualnaah an ngai a ni. Sawi tur tam tak awm mah se sawi vek sen a ni lo va. Ka ngaih pawimawh zawng ni lovin ka ngaimawh zawng te, Bial hrang hranga ka lo awm ve tawhnaa ka thil tawn atangin ka han tarlang a ni. Kristan a mamawh chu ringtu dik, rilru dik, kohhran hmangaihtu, tih loh atana \ha ti lo, tih tur dik tak ti tura thutlukna siamte hi a ni e. (A ziaktu: Rev.R. Thanmawia hi Hrangchalkawn bialtu pastor a ni a; Leadership Training paper \ha tak a ziak hi \ angkaipui kan tam a beiseiawm) Kohhran Beng hi \ha i tih chuan mi dangte hriattir ve la; \ha i tih loh chuan keimahni min hrilh ta che. Kohhran Beng 28 S U N N A T E UPA T. HRANGTHANMAWIA (1954-2013) ZOTUITLANG Upa T.Hrangthanmawia hi Nov.10, 1954-ah Hnahchangah a piang a, a pa Thangzuala, a nu Zakhumi a ni. Hnahchangah Seilianin rambuai avangin 1967- 1973 thleng Pangzawlah a awm a, 1973-ah Lalbuanga hmunah awm lehin 1974-ah Hnah- changah a awm leh a 1975 atangin Zotuitlangah a boral ni thleng hian a awm ta a ni. Upa T.Hrangthanmawia hian kum 1966 ah Baptisma changin kum1982 ah piantharna a chang a. Kum 1979-ah Laldingliani nen inneiin fapa 3 leh fanu 1 an nei a. kum 1982 atangin Salvation Army-ah Rawngbawltu a ni a. Hemi hnu hian Rinna Kohhranah awmin Rawngbawltu a ni a. Kum 1991- ah Baptist Kohhranah lo lutin Rawngbawltuah a awm nghal a, kum 1996-ah Upa atan thlan tlin a ni a, Rev.R.Zohminglianan a nemnghet. Kohhran kut ke tangkai tak a hmaa tih tur awmte phur taka ti zel thin a ni. Kohhranah chanvo hrang hrang bakah Zaipawl Conductor te chelh tawhin a boral lai pawh hian Kohhran Chairman a ni. Rawngbawlnaah a dam phawt chuan thatho tak leh hlim takin hmahruaiin sulsutu a ni thei zel a, kohhran a chauh ber lai pawhin engkimah hma a hruai zel thin. Amah hi mi hlimthei tak, \henrual kawm thiam tak leh mi dangte tihlim thei tak a ni. Kum 2013 tir lam deuh atang khan insawi sel \anin Aizawl leh Lungleiah te inentirin a kal a. May 2013-ah Christian Hospital Serkawn-ah admit a ni a, rei vak lo awmin, in lamah a rawn hawng leh a, that lam a pan theih loh avangin Aizawl laman pan leh a, chuap T.B. a ni tih hriat a ni a. He mi hnu hian Lunglei lamah rawn l>t lehin Civil Hospital-ah an lut leh a, a chhuah hnuin a farnu Lallawmi te Inah an inenkawl a, beiseina sang tak nei a, chhungkua leh kohhran hoten kan tawngtai sak September 2014 29 laiin July 22, 2013 zing dar 4.50- ah natna leh lungngaihna tuar tawh lo turin Lalpan a ramah a lo hruai ta a ni. C.Vanlalhruaia Secretary, Hnahchang, Zotuitlang UPA BUANTHANGA (1930-2013) TARPHO Upa Buanthanga hi 1930- ah Perilung khuaah a piang a, a pa chu Lalkama (L) a ni a, a nu chu Tinchhingi (Nubaii) a ni. Naupang t>anih laiin Tarphoah an p>m a, a awm hlen nghal ta a ni. Kum 1948-ah Thingsai khuaah Middle School hawn a nihin Class VI a zova. Thingsaia School a kal lai hian tlawmngai bera thlan a ni nghe nghe a ni. 1948-ah Pi Lalchhingi nen inneiin fa 6, mipa 4 leh hmeichhia 4 an nei. Kum 1944-ah Rev.HS Luaian Baptisma a chantir a, 1962-ah Rawngbawltu atan lak a ni a, 1976-ah Kohhran Upa atan ordained a ni. Mi taima leh tlawmngai tak, mi zakzum leh \awng tam lo tak a ni a. A phak tawkah khawtlang vei em em leh a theih ang anga khawtlang tana inhmang thin a ni. V/C hna te, Nula leh tlangval Committee chairman hna te, MUP hruaitu hna te, NGO senior adviser hnate a chelh tawh a. Tarpho Middle School dinnaah sulsutu niin Managing Board committee chairman hna te a chelh tawh bawk. Baptist Kohhranah hian a nghet hle a. Kum 1948-ah \awnghriatloh harhna a thleng a. Chu harhna atang chuan kohhranah inhriatthiam tawk lohna lo awmin a Pa, Lalkama te chuan Mizoramchhimlama UPC dinna hmasa ber ni turin Tarphoah UPC Kohhran an din a. Hetah hian chhuak ve duh lovin pafa chu pawl hranah an in\hen ta a ni. Rawngbawlna hna peng hrang hrang a chelh tawh zingah Tarpho Unit TKP President hmasa ber niin kum 10 chuang zet a thawk a, a mawhphurhna zawng zawng sawisen a ni dawn lova, hna ngai a chelh rei zual te chu Zaipawl conductor kum15, SS. Superintendent-ah kum 39 (1975-2013) Tualchhung Kohhranah Secretary kum 33 Kohhran Beng 30 (1875-2008), Kohhran Beng agent hna kum 37 vel leh BSI collector hna kum 49 lai a thawk tawh bawk. Kohhranah pa chan changin thahnem a ngaiin Kohhran a vei em em a. Biak In sak peih \ep tawh thliin a tihchhiat \um phei chuan a \ap hial a ni. Kum 2009 atangin thisen s^ng natnain a tibuai \an a, March 22, 2013-ah lehkha a chhiar lai chuan a BP sang thut avangin nikhaw hrelovin a awm a, chuta \ang chuan a \awng thei ta lova, a taksa dinglam zawng che thei lovin a awm ta a ni. A natna chuan zual lampan zelin October 19, 2013 (6:15Pm)-ah natna leh hreawmna tuar ngai tawh lo turin ropuina ramah min lo chawlhsan ta a ni. A tuk October ni 20 (Sunday)-ah ama chenna ina thlahna neih a nih hnuah Biak Inah inkhawmpui a ni a. Kohhran Zaipawlten Damlai khawvel kan lenna tih hlain ropui takin an thlah a. Bialtu Pastor Rev.N. Vanlalzuian vuina thuchah sawiin chatuana nung reng tawh turin thlah liam a ni ta a ni. Upa Biakthansanga Secretary, Tarpho Kohhran UPA V. LALBIAKTHANGA (1951- 2014) Mualthuam N Upa V.Lalbiakthanga hi Pu V.Lianhnuna leh Pi Thanzauvi te fa upa ber niin February 22,1951 khan Mualthuam N khuaah a piang a, unau 3 an ni a, a dam rei ber a ni. Kum 1974 khan R.Vanlali nen kohhran dan puitlingin Mualthuam N Biak inah Rev. Lalzarzovan a inneihtir a, fa 8 (mipa 3 leh hmeichhia 5) an nei a, vanduaithlak takin mipa 3 leh hmeichhia 1 an s<n a, tunah hian hmeichhia 4 an la dam a, a naupng ber tih loh chuan pasal fanau an nei vek tawh a ni. Lehkha thiamthei tak a ni a, Primary scholarship exam naah merit scholarship a hmu pha a. Ramlaituiah Middle sikul atangin 1965 ah class VI a zo a, Mizoram buai avanga hun eng emaw chen a chawlh hnuin tlangval zet zawt a nih hnuin Thenzawl H/S ah zir zawm lehin PUC a pass hnuah hmun hrang hranga a thawh hnuin 1978 atangin MualthuamN M/S ah a thawk a, he a hna hi a thih ni thlengin rinawmtakin a thawk a ni. September 2014 31 Upa V.Lalbiakthanga hi 1963 khan Rev. Lalzarzovan baptisma a chantir a, 1967-ah thlarau piantharna changin kum 18 a nihin 1968-ah Rawng- bawltu atan lak niin 1982-ah Kohhran upa atana thlan a ni. Tleirawl sual pawh nei lova Pathian rawngbawl tlat mi a ni a. Mi inngaitlawm, thil phal, taima, rilru \ha tak mai, mi rel ngai lo a ni. Kohhranah mawhphurhna leh chanvo hrang hrang a chelh tam hle a. Tualchhung kohhran Chairman, Secretary, Asst Secretary, Treasurer te leh SS zirtiru leh Mission committee puipa nihna chelh tawh a, a bik takin kohhran Secretary hna phei chu kum 10 chuang zet a chelh tawh a ni. Mualthuam N Pastor bial a pian atang khan Bial Asst Treasurer a thih ni thlengin a thawk a, heng bakah bial leh tualchhungah chanvo hrang hrang a chelh thin bawk. Kum 2013 kum tir lam khan dai bula a mau hn^ng l^knaah nikhaw hre lovin a tlu a. August thla khan KNP camping-ah speaker atana hman niin a thusawi lai a tlu bawk a, mahse insawisel zuina awm lovin a \ha ve leh mai a. Kumin April 27 Pathianni hmanga Bial programme-a Sekhum Kohhran an tlawhin SS-ah class a lak laiin a tlu thut mai a, cement chhuatah a tukhum a tauh a, nikhaw hre lova rei lo te a awm hnuin a harh ve leh mai a, Mual\huam-ah phurh thlak niin Aizawl panpui nghal a ni a, zan dar 12:30 velah Aizawl Civil Hospital thlenpui a ni a, CT Scan atanga a lan danin Doctor ten a thluakah thisen tling tun hma atanga lo awm chuan a tluktir thin niin an sawi. Tichuan April 28, 2014 zing dar 4:40 ah ropuina ramah min kalsan ta a ni. A tuk April ni 29 zing dar 10:30 ah ama chenna inah thlahna inkhawm neih a nih hnuin dar 12-ah Biak inah vuina inkhawm neih chhun- zawm nghal a ni a. Kohhran standing choir-in amah thlahna hla an sa a, Bialtu Pastor, K.Lalhnehlianan thlamuanna thuchah sawiin kan upa hi ui takin kan thlahliam ta a ni Upa C.Lalremsiama Secretary Mualthuam N Kohhran Kohhran Beng 32 UPA C.LAWMSANGA (1929-2014) New Serchhip Upa C.Lawmsanga hi June 22, 1929-ah Lungkawlhah Pu Liansanga leh Pi Haurehlovi te fa 3-na niin a piang a. A pa zirtirtu a nih avangin Pilerah leh Serchhipah sawn a ni a. Serchhipah an awm nghal ta a ni. Kum 1951 ah Pi Khawvel- thangi nen Pastor Lalbawiha kutah an innei a, fa 9 an nei a ni. Lushai Scout-ah Indopui II lai khan a \ang a, thla latuah te \angin chumi hnuah Digboi-ah Oil Refinery-ah Security Guard- ah \angin a pension thlengin a thawk a ni. Pa zaidam leh fiamthu duh tak a ni a, thudik \an tlat mi anih avangin an hotute pawhin Lawmsangan a sawi chu a dik ang an ti thin. Kum 1975-ah Kohhran Upa atan Pastor Khualan a nemnghet a. New Serchhip Kohhran a lo din khan Kohhran Chairman hmasa ber a ni. Kohhranah a khaipa niin mawhphurhna hrang hrang a chelh kual nasa hle. Kohhran chhungkaw tlawh chhuah a taima em em a. Kohhran \awng\ainaah damlo \awng- \aipui ngaite leh chhungkaw harsatnate a thawh peih em em thin. Pathian biak inkhawmah harsatna bik lovah chuan a \hulh ngai lo. A taksa a chak loh a, Kohhran inkhawmna a tel theih loh hnu pawhin, a chhungte hnenah kohhran inkhawm chanchin a zawt reng thin a ni. A hun hnuhnung lamah scitica natna leh tha-n^a nei a. A kut leh ke te khawngin inchhungah pawh a kal thei ta lova. March 18, 2014 zing dar 7 khan chau thutin a kal chakna Lal Isua buatsaih chang turin a kal ta a ni. An in lamah thlahna neih a nih hnuin Rev.C.Lalhungliana Bialtu Pastor in vuiin, Kohhran Zaipawl nen Kohhranhoten kan thlah a ni. Upa C.Laldintluanga Secretary, New Serchhip Kohhran He khawvel tawpah a tlante, A vanram nuamah lungrualin Kan la intawkkhawm ang.