Hunyo-Agosto 2006 Tomo XXXI

SECTION HEADERBilang 2

Matanglawin
Opisyal na Pahayagang Pangmag-aaral ng Pamantasang Ateneo de Manila

Randy
David
Sa labas ng mga pader
ng akademya

Isang taon matapos

ang “Hello, Garci?”

Ang pananaw ng mga

Atenista sa Charter
Change

Kwentong Singapore

Pinoy Dream Academy at

Philippine Idol

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 1

 SECTION HEADER

2 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


Matanglawin
Opisyal na Pahayagang Pangmag-aaral
ng Pamantasang Ateneo de Manila
Joseph Edward B. Alegado, AB COM ‘07
Punong Patnugot
James Patrick G. Alonzo, BS ME ‘07
Katuwang na Patnugot
Charmaine Avena, AB PoS ‘08
Nangangasiwang Patnugot
Adeline Claire A. Seastres, AB Eu ’09
Tagapamahala ng Pandayan
Renette C. Alcopra, BS Mgt ‘07
Tagapamahala ng Pananalastas
James Patrick G. Alonzo, BS ME ‘07
Patnugot ng Sulatin at Saliksikan
Karlo Paolo P. Layug, BS CS ‘07
Patnugot ng Sining
Mara Melanie D. Perez, BFA ID ‘07
Patnugot ng Lapatan
Oliver L. Rivera, BS Ch-CE ‘08
Karlo Paolo P. Layug, BS CS ‘07
Patnugot ng Web
Kris Diane Domingo, AB ECO-H ‘07
Pangkalahatang Kalihim/Ingat-Yaman
SULATIN AT SALIKSIKAN
Katuwang na Patnugot: Daphne Domingo, Maki Lim,
Chan Mamforte, Hermund Rosales,
Mga Kasapi: Kalil Almonte, JP Alonzo, Jerome Alvero,
Ryan Caidic, Abby Castro, Gena Chua, Dianne Galinato,
Cid Garcia, Sunshine Indias, Tracie Lorenzo, Albee
Ricio, Leontine Sarmiento, Chai Villafranca, Alan Teh,
Lester Yee
SINING AT PANANALASTAS
Katuwang na Patnugot: Earl Diaz,
Mga Kasapi: Chito Esguerra, DJ Famarin, Omar Gabito,
Scott Kho, Hub Pacheco, Marc Santos, Joanna Tapar
Lapatan
Katuwang na Patnugot: Ekai Ticong, Hub Pacheco
Mga Kasapi: Czek Vinluan, Louie Zamora
Web
Che Abelinde, Galilee Semblante
Tagapamagitan
Dr. Agustin Martin Rodriguez, Kagawaran ng Pilosopiya
Lupon ng mga Tagapagpayo
Christine Bellen, Kagawaran ng Filipino
Gary Devilles, Kagawaran ng Filipino
Michael-Ali Figueroa, Programa ng Fine Arts
Dr. Francis Gealogo, Kagawaran ng Kasaysayan
Chay Florentino Hofileña, Kagawaran ng Komunikasyon
Cynthia Nograles Lumbera, Kagawaran ng Ingles
Alvin Yapan, Kagawaran ng Filipino
MULA SA PATNUGOT
Pamumulitika at Pagtataya
H
ABANG nasa panahon ng produksyon ang isyung ito ng Matanglawin, samu’t saring
mga balita at usapin ang patuloy pa ring kinahaharap ng sambayanang Pilipino.
Nariyan pa rin ang hindi matapus-tapos na usapin ukol sa pandaraya diumano ni
Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo sa halalan noong 2004. Para sa administrasyon, tapos
na ang usaping ito. “Let’s move on!”, ang kanilang linya sa tuwing uungkatin ng oposisyon
at mga kritiko ang kontrobersiyang dulot ng “Hello Garci!” wiretapped tapes. Dahil sa
ginagawang pagtatakip sa katotohanan ng administrasyon, ilang polisiya at institusyon ang
naaapektuhan dulot ng kanilang hangarin na maisalba ang sarili hanggang 2010.
Sa isyung ito, sinuri namin ang biglaang pagbasura ng batas ukol sa death penalty
ilang araw bago tumulak ang Pangulong Arroyo sa Vatican City at makipagpulong kay Papa
Benito XVI. Nariyan din ang usapin ukol sa sunud-sunod na pagpatay sa mga aktibista at ang
kaugnayan nito sa desisyon ng Pangulong Arroyo na maglaan ng 1-B pondo para pulbusin ang
mga komunista.
Nakalulungkot isiping sa ngalan ng pagsasalba sa sarili at sa pagnanais na
makalimutan ng publiko ang kontrobersiya sa halalan, gumagamit ang pamahalaan ng dahas
upang patahimikin ang mga naglalakas loob na magsalita. Dagdag pa rito, hindi sinasagot
kung ano nga ba talaga ang katotohanan sa likod ng dayaan sa halalan habang binubusog
naman ang publiko sa mga pa- ngako at plano na makapag-aangat diumano ng kalagayang
pangkabuhayan ng mga mamamayan tulad na lang ng mga binanggit ng pangulo sa
nakaraang SONA.
Ngunit sa kabila ng mga nakawawalang ganang tema ilang artikulo sa isyung ito,
nakatutuwang isiping mayroon pa ring mga indibidwal sa loob o labas man ng pamantasan
ang nagtataya at nakikisangkot sa kani-kaniyang pamamaraan. Nagpapaalala sila sa ating
sa kabila ng lahat ng mga hindi magandang pangyayari sa bansa, mayroon pa ring natitirang
pag-asa para sa mga Pilipino sa pamamagitan ng mga indibidwal na tulad nila.
Ilan lamang dito ang kolumnista at UP Prof. Randy David, ang mag-aaral-
aktibistang si Atom Araullo, at ang ilang Atenistang tinalikdan ang malalaking sahod sa
mga korporasyon at naglilingkod ngayon kasama ng mga kabataan at maralita. Amin ding
tinalakay ang iba’t ibang mga organisasyon na nabuo kamakailan sa loob ng pamantasan na
naglalayong pumusisyon sa mga usaping sosyo-pulitikal at paigtingin ang pakikisangkot ng
mga Atenista.
Sa isyung ito, kinamusta rin ng aming katuwang na patnugot na si JP Alonzo ang
kalagayan ng mga kababaihang migrante sa Singapore. Nagagalak ang pamahalaan sa mga
migrante sapagkat nakapagbibigay sila ng mga dolyar na remittances sa bansa ngunit hindi
man lang iniisip ng pamahalaan ang kinahaharap ng mga Pilipinong nangingibang-bansa.
Sa huli, sinisimulan din namin sa isyung ito ang mga kaunting pagbabago sa
aming pahayagan. Sininop namin ang disenyo at pagkakalapat ng mga artikulo. Nagkaroon
ng bahagi kung saan makapagpapahayag ng opinyon at kuru-kuro kaming mga kasapi
ng pamunuan ng Matanglawin. Mas gagawin din naming madalas at kaiga-igaya ang
pagkakasulat ng mga artikulo ukol sa mga personalidad na aming ipakikila sa Mata sa Mata.
At mula sa isyung ito, ilalathala na namin ang aming Tanawin-Tunguhin upang magsilbing
paalala sa amin at sa inyo rin, aming mga mambabasa, sa landas na gusto naming tahakin ng
Matanglawin sa ikatatlumpu’t isang taon nito ng pagmumulat.
Pagkatapos ninyong gugulin ang inyong oras sa pagbabasa ng isyung ito, nawa’y
hindi ninyo makaligtaang magbigay ng sarili ninyong mungkahi, opinyon, at kuru-kuro ukol
dito: pamunuan@matanglawin.org.
Hihintayin namin kayo! M
Joseph Edward B.Alegado
Punong Patnugot, 2006-2007
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 3
 TANAWIN AT TUNGUHIN/TUNGKOL SA PABALAT

Tanawin ng Matanglawin
Tungkol sa Pabalat
Mapanghamon ang ating panahon.
Matanglawin
Kailangan ang mga matang nangangahas tumitig at magsuri sa paligid.
Kailangan ang isang tanglaw ng katotohanan sa gitna ng dilim na laganap
na pambubulag at pagbubulag-bulagan. Kailangan ang mga kuko ng lawing
daragit sa mga dagang ngumangatngat sa yaman ng bansa at ahas na
lumilingkis sa dangal at karapatan ng mga maralita.
Kaya’t ang Matanglawin ay bumabangon upang tumugon.
www.matanglawin.org

Hub Pacheco
Tumutugon ang Matanglawin, una, bilang pahayagan ng malaya at
mapagpalayang pagpapalitan ng kuro-kuro tungkol sa mahahalagang
usaping pampaaralan at panlipunan; at ikalawa, bilang isang kapatiran ng
mga mag-aaral na may malalim na pananagutan sa Diyos at sa Kanyang Si Propesor Randy David sa UP
bayan. Faculty Center.
Ang Matanglawin ay hindi nagsisimula sa wala. Saksi ito sa nakatanim
nang binhi ng pagtataya at pagkilos ng ilang Atenista. Subalit hindi rin ito
nagtatapos sa simula. Hangad nitong diligin at payabungin ang dati nang
supling, at maghasik pa ng gayong diwa sa higit na maraming mag-aaral.
Hangad din nitong ikalat ang gayong diwa sa iba pang mga manghahasik ng
diwa at sa iba pang mga pamayanang kinasasangkutan ng mga Atenistang
kumikilos palabas ng kampus.
________________________________________
Tunguhin ng Matanglawin Pagmamay-ari ng mga lumikha ang lahat ng
nilalaman ng pahayagang ito. Pinahihintulutan
Sa adhikaing ito, isinasabalikat ng Matanglawin ang mga sumusunod na ang lahat ng pagsipi sa mga nilalaman basta
sandigang simulain: hindi nito sinasaklaw ang buong akda at may
1. MAGING matapat at matapang sa paghahanap at paglalahad ng karampatang pagkilala sa mga lumikha.
katotohanan - katotohanan lalo na ng mga walang tinig.
Bukas ang Matanglawin sa lahat (Atenista
2. BIGYANG-DAAN ang malaya, mapanuri, at malikhaing pagtatalakayan man o hindi) sa pakikipag-ugnayan:
- kabilang na ang kritisismo - ng mga mag-aaral hinggil sa mga usaping pagbibigay o pagsasaliksik ng impormasyon,
pangkampus at panlipunan. pagtatalakay ng mga isyu, o pagpapaalam
ng mga puna at mungkahi ukol sa aming
3. HUBUGIN ang mga kasapi sa pamamagitan ng pakikisalamuha sa mga pahayagan.
tao lalo na sa mga anakpawis, pandayin sila sa masinop na pananaliksik at
pagpapahayag, at hasain sa malalim na pagninilay upang maging mabisang Sa lahat ng interesado, mangyari lamang
tagapagpairal ng pagbabago ng mga di-makatarungang balangkas ng na tumawag sa (632) 426-6001 lokal 5074,
lipunan. magpadala ng text message sa (63919)
557-5471, o sumulat sa pamunuan ng
4. TUMAYO bilang isang aktibong kinatawan ng Pamantasan [ara sa ibang Matanglawin, Council of Publications
paaralan at sektor ng lipunan. Room (Gonzaga 206), Ateneo de Manila
University, Loyola Heights, Quezon City
5. ITAGUYOD ang diwa at damdaming makabansa lalo na sa 1108. Maaari ring bumisita sa www.
pagpapalaganap at pagpapayaman ng sariling wika. matanglawin.org o magpadala ng email sa
pamunuan@matanglawin.org.
6. PAIGTINGIN ang kamalayang pampulitika sa Ateneo sa paraang
mapayapa subalit mapaghamon, may kiling sa mga dukha bagaman walang Kasapi ang Matanglawin ng Council
isang ideolohiyang ibinabandila. of Publications ng Pamantasang Ateneo
de Manila at College Editors Guild of the
7. IBATAY ang lahat ng gawain sa papasulong na pananaw ng Philippines.
panananampalatayang Kristiyano na sumasamba sa Diyos na gumagalaw sa
kasaysayan, kumakampi sa katotohanan, at may pag-ibig na napapatupad ng
katarungan.

4 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006

 MGA NILALAMAN

Sigaw ng Pulsong
Bayan Atenista
8 Liku-likong Pangangatwiran
Mahigit isang taon na ang nakalipas mula nang sumambulat
ang isyu sa “Garci tapes”. May paglilinaw na bang naganap ukol dito
32 Alyansang Atenista: Tungo sa
Pagkakaisa
Tunghayan ang mga alyansang nabuo sa Ateneo at ang
o patuloy ang pag-iwas ng administrasyon sa isyu? kanilang mga mithiin para sa komunidad.

12 Kalapating de susi
Dito nga ba maihahambing ang mga aktibista sa Pilipinas? 34 Silang naiba
May mga tao pa rin sa kasalukuyan ang naniniwalang
hindi pagkita ng malaking salapi ang pinakamahalaga
kung nagtapos ka sa Ateneo, lalo’t higit pa sa JG-SOM.

15
Pagkakabuklod sa
Pagkakahiwalay
Sa iminumungkahing pagbubuo ng super regions,
maraming saloobin ang ipinahayag. Tingnan kung papaanong
magbabago ang pagkakapangkat-pangkat ng mga rehiyon sa bansa.
38 Atenista, sasayaw ka ba
sa Cha-Cha?
Silipin sa artikulong ito ang pananaw ng mga Atenista sa Cha-Cha.
Pagkatapos nito, hanggang dito na lamang ba?

18 Pangakong Napako,
Pangakong Mapapako?
41 ASCC: Takbuhan para sa mga
Suriin ang dalawang huling mga SONA ng Pangulo. May pagbabago Katanungan
bang nagaganap? Kung nag-aalinlangan, magtanong. Ano nga ba ang ASCC? Alamin
kung paano ito nakatutulong sa mga estudyante ng mga Paaralang

21 RA
Loyola at iba pang kawani ng ating pamantasan.
9346: Ang Pagpatay sa Batas
ng Pagpatay 42 e-pagtala
Kahina-hinala ang pagkakababasura ng parusang kamatayan. Ano Isang malaking lundag ang pagpapatupad ng isang
nga ba ang magiging epekto ng hakbanging ito? online registration para sa ating pamantasan. Handa na ba ang
administrasyon pati na ang mga Atenista?

Kilatista Pitik-Putak

50 Mga Inangkat na Patimpalak

Mabilis na inaangkat at pinalalabas ng lokal na industriya 45 Ekonomiya 2006
Suriin ang pang-ekonomikong landas na tinahak at
ng telebisyon ang dayuhang reality talent search. Mahalagang salik tinatahak ng Pilipinas. Saan tayo nagkamali?
marahil dito ang tingin ng Pilipino sa kanyang sarili.

52 Sa ulo ng mga balita: KRIMEN! 48 Pakikipagsapalaran

Dayuhan
sa Lupang

Patayan, saksakan, nakawan. Pulos karahasan na lamang Ang buhay ng mga OFW sa Singapore ay hindi isang biro. Basahin
ba ang laman ng mga balita’t palabas? ang ilang kuwento ng pighati at saya ng ating mga kababayan sa
lupain ng Merlion at Esplanade.

Ibang Bahagi
Opinyon: Mata sa Mata: Dugong Bughaw 30 Talim ng Balintataw
6 Oliver Rivera 24 Randy David 54 Gabay
7 Joseph Edward 28 Atom Araullo 56 Paterno Esmaquel, II 59 Bagwis
Alegado 57 Dr. Agustin Martin
Rodriguez 60 ’Tenista Nga

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 5

 OPINYON
Oliver Rivera
May Saysay pa ba ang mga Rally?
UNANG PAGKAKATAON kong makilahok sa isang
malawakang rally sa Makati noong kasagsagan ng iskandalo
hinggil sa pagtawag ni Pangulong Arroyo kay dating COMELEC
Commissioner Virgilio Garcillano. Tulad ng iba pang mga bagay
na naranasan sa unang pagkakataon, naroroon ang pagkasabik
at takot sa mga maaaring mangyari at maidulot ng pagsali ko sa
gayong gawain.
Nakatutuwa ang mga inihandang jingle ng mga
nakilahok na mga organisasyon, na bagama’t punong puno
ng mga pambabatikos sa kasalukuyang administrasyon, hindi
nawawala ang mahusay na pagkakatugma ng mga salita at porma.
Marami akong nakilalang mga mag-aaral mula sa ibang mga
pamantasan tulad ng UP at nakisalamuha sa mga tao mula sa
iba’t ibang katayuan ng buhay. Masasabi kong naging masaya
ang karanasang iyon, dahil higit sa lahat, nagkaroon ako ng
pagkakataong tuwirang maipahayag ang mga saloobin hinggil sa
kalagayang pulitikal ng bansa.
Sinundan ito ng isa pang rally na nagsimula sa FEU
patungong Rotonda, bilang panawagan sa pagbaba sa puwesto
ni Gng. Arroyo. Ito na rin ang aking naging huli, dahil bukod sa
naiipon na ang mga nakamamatay na gawain sa kurso, nagkaroon
ako ng biglaang pag-aagam-agam ukol sa makabayang gawaing
ito. Sa kabila ng hindi mapabubulaanang mabuting hangarin
para sa bansa, may saysay pa nga ba ang aktibismo sa lansangan
sa kasalukuyang panahon? Hindi mahirap isipin na maaaring
gumagalaw lamang tayo sa isang `di matapos-tapos na siklo
sa tuwing nagkakaroon ng mga demonstrasyon sa lansangan.
Makailang-ulit na ring isinisiwalat sa marahil bingi nang publiko
ang mga napupunang kahinaan at katiwalian sa pamahalaan.
Sa tuwing bubuksan ko ang aking telebisyon sa gabi,
hindi maaaring mawala ang mga balitang nagsasalarawan
ng mga magugulong pagtitipon ng tao sa Plaza Miranda o di
kaya’y sa Mendiola. Paulit-ulit lamang ang mga idinudulog na
hinaing—paghingi ng dagdag na pasahod, reporma sa agrikultura,
pagbibitiw sa panguluhan, paggalang sa karapatang-pantao, at
iba pang mga suliranin na marahil nag-uugat lahat sa lumalalang
kahirapan. Ngunit sa huli, nananatili pa ring nakabitin ang mga
katanungan hinggil sa nagiging epekto ng mga demonstrasyon sa
pamumuhay ng isang Pilipino. May pinatutunguhan ba talaga ang
pakikilahok sa mga pagkilos sa lansangan at nakatutulong ba ang
mga ito upang maibsan ang mga suliranin at paghihirap ng bansa?
At kung ang mga bagay na ito ang lumalabas sa
telebisyon at sa midya, marahil madali kong mapaniniwala ang
aking sarili na may ganap na katwiran ang pananaw ng pangulo
hinggil sa ganitong mga pagkilos. Lumilikha ang mga sunod-
sunod na rally ng masamang imahen para sa bansa sa paningin
ng pandaigdigang komunidad at sa mga mamumuhunan.
6 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
Landasin
Bilang resulta, nadadala sa alanganin ang ekonomiya ng bansa, na
nangangahulugan ng mas matindi pang kalbaryo para kay Juan de la
Cruz sa kanyang lumalalang pang-araw-araw na pamumuhay.
Ngunit kung sasangguni ako sa aking mga moral na
pamantayan, matatanto na hindi makatuwiran ang ganitong
pananaw. Kailangan bang itago ang mga sentimyentong
mapambatikos upang lumikha ng ilusyon na walang nagaganap
na kapuna-puna sa bansa alang-alang sa inaasahang pag-unlad ng
ekonomiya? Naniniwala akong walang magaganap na pagsulong
kung nananatili ang ating lipunan sa dati nang nakalalasong
kalagayan. Upang ganap na maipatupad ang anumang pagbabago,
kailangang ayusin ang istrukturang nagpapalakad sa bayan, ilabas
ang mga anomalyang pilit na ikinukubli, at hilumin ang bansa mula
sa kaloob-looban nito na tuluyang naaagnas bunsod ng katiwalian at
karahasan. Sa isang bansang may pamahalaang madalas magbingi-
bingihan, kinakailangan ang patuloy na pagkatok at pagkagambala
upang maipahayag nang mainam ang pangangailangan sa kalutasan
at paghilom.
Madalas makita ang mga pagkilos sa lansangan bilang
mga pag-iingay lamang—pag-iingay na hindi naman epektibong
nakatutugon sa paglutas ng krisis pulitikal ng bansa. Bagama’t
puno na ng ingay at gulo ang ating lipunan, hindi isang opsyon ang
pananahimik ng publiko. Higit pa rito, hindi tumatayo ang pagkilos
na ito sa sarili bilang isang paggalaw na magdudulot ng ganap na
pagkalunas. Nagmumula ang kawalan ng pagbabago sa kakulangan
ng mga namamahala na pakinggan ang mga suliranin ng bansa at
magbunsod ng mga solusyon.
Ipinta natin ang larawan ng Pilipinas sa kasalukuyan nitong
katayuan: walang mga taong nagbabandera ng mga plakard, walang
matiyagang nagmamartsa sa Mendiola, at walang sumisigaw upang
maiparating ang mga naisin ng mga mamamayan. Sa gitna ng huwad
na katahimikan, maaaring magkaroon ng ganap na pagpapasailalim
sa mga kapangyarihang nagbabaon sa ating mga karapatang-pantao.
Magiging lehitimo ang mga istruktura ng lipunan na kinakailangang
baguhin o buwagin. Hindi man tuwirang naiaahon ng aktibismo ang
mga Pilipino sa kahirapan, nananatili itong bantay laban sa tuluyang
pagkagapi ng sibilyan.
Bilang Atenista, hindi ko maiwasan na paminsan-minsang
tingnan ang paglahok sa rally bilang isang baluktot na pagtugon
sa pagsusulong ng pagbabago. Nagkakaroon ako ng matinding
pagkiling sa gawaing intelektwal, at isiping nakaaangat ito sa
ibang pamamaraan. Ngunit sa pagsasagawa nito, pinalalala ko
lamang ang kultura ng elitismo sa akademikong tagpuan. Maaaring
walang kakayahan ang mga nagtitipon sa lansangang gamutin ang
lipunan nang lubusan, subalit matiyaga nilang hinihintay ang mga
tulad nating may pag-asang magsakatuparan ng mga malawakang
pagbabago. M

Joseph Edward Alegado
Liberal na edukasyon nga ba sa Ateneo?
MAKAILANG ULIT ko na itong tinanong sa aking sarili,
apatetiko nga ba talaga ang mga Atenista? Sa aking paminsan-
minsang pagsubok na sagutin ito, nabubuo din sa aking isipan ang
mas mararami pang tanong. Halimbawa na sa mga tanong na ito ay,
baka naman wala kasing pamamaraan sa loob ng pamantasan upang
makisangkot ang mga Atenista sa mga usapin sa bansa.
Ngunit sa aking pagsusuri sa mga pangyayari noong mga
nakaraaang buwan, napansin kong iba’t ibang organisasyon
ang nagsulputan sa pamantasan na naglalayong tugunan ang
kasalukuyang krisis pulitikal ng bansa. Nariyan ang PUGAD-LAWIN
sa ilalim ni Dr. Benjamin Tolosa, Jr. ng Kagawaran ng Agham
Pulitikal. Nilalayon nitong palakasin ang mga demokratikong
institusyon sa bansa sapagkat magpalit nga naman ng liderato
tuwing eleksiyon, ang mga institusyon sa ating pamahalaan
ay pangmatagalan at kailangang lubos na maging matatag at
pinagkakatiwalaan ng sambayanan.
Nariyan din ang One Voice na maaring sabihing
pinakamalaking organisasyon sa bansa na tumututol sa kasalukuyang
isinusulong na people’s initiative. Bagama’t hindi masasabing
isang inisyatibo lamang ng Ateneo ang One Voice, malaking bahagi
naman ng kabuuang bilang ng mga naunang pumirma sa paid
advetisement nito sa Philippine Daily Inquirer noong ika-22 ng
Hunyo ay ang mga administrador sa pamantasan. Sa katunayan, ang
unang pangkalahatang pagpupulong ng One Voice ay isinigawa sa
roofdeck ng bago pa lamang katatayong student center sa Ateneo.
Sa hanay ng mga estudyante, nariyan din ang MARCH o Movement
Against Arroyo’s Charter Change na naglalayong tutulan din ang
kasalukuyang charter change na isinusulong ni GMA.
Mula naman sa Sanggunian at sa pamumuno ng kasalukuyang
pangulo nito na si Luis Abad ang ideya ng pagtatatag ng SIN
o Student Involvement Now. Kasama ang ilang organisasyong
pangmag-aaral sa Ateneo kabilang na ang Matanglawin, nilalayon
ng samahang ito na paigtingin ang pakikisangkot ng mga
Atenista. Mapapansing sa nakaraang taon, tila nagsarili ang mga
organisasyong pangmag-aaral sa pagpapakita ng kanilang pagkilos
sa krisis ng bansa bunsod ng alegasyon kay Gng. Arroyo ukol sa
pandaraya niya sa halalan noong 2004.
Sa pagsusuri sa mga organisasyong nabuo sa pamantasan,
masasabing hindi naman kulang ang mga pamamaraan sa
pamantasan upang hindi paiwan ang isang Atenista sa mga krisis ng
bansa. Ngunit muli, ano nga ba talaga ang problema?
Sa isa sa mga pakikipag-usap ng inyong likod kay Luis Abad,
sinabi niyang hindi totoong laging nasa gimikan ang mga karaniwang
Atenista at ito ang dahilan ng tila kawalang pakialam nila sa mga
isyu sa bansa. Para sa kanya, wala lang talagang panahon ang mga
Atenista upang makilahok sa mga usapin sa kanyang bansa dahil
subsob ang mga ito sa pag-aaral. Sa halip na pumunta sa mga forum
OPINYON
Pumapagitna
at national situationers, mas nanaisin pa nilang mag-aral na lamang.
Dumadalo lamang sila sa mga ganitong uri ng kaganapan kung ito ay
may karagdagang puntos sa ilang asignatura.
Sa ganitong pagtingin, maaring sabihing mayroon namang
mga pagkilos ang ilang sektor sa pamantasan upang paigtingin ang
sosyo-pulitikal na pakikisangkot ng mga Atenista. Nakatutuwang
isiping hindi lamang puro mga proyekto para sa mga maralita at
kapus-palad ang maaring galawan ng isang Atenista tulad halimbawa
ng mga isinasagawang proyekto ng Gawad Kalinga, Pathways at
ACED. Kailangan din kasing makita ng isang Atenista na ang mga
proyektong naglalayong iangat ang mga kalagayan ng mahihirap
ay hindi sapat kung walang pagbabago sa larangang pambansa.
Ikinatutuwa ng Atenista ang pagkakatulong niya sa pagpapatayo
ng isang bahay para sa isang pamilyang maralita sa kanayunan at
sa ilang bahagi ng kalunsuran ngunit magiging mas epektibo rin ito
kung susubukan din niyang yanigin at gisingin mula sa pagtutulug-
tulugan ang mga lider sa itaas sa pamamagitan ng pakikisama
minsan sa mga rally at sa picket line.
Maaring tingnan dito ay ang papel ng pamantasan sa
pagpapaigting ng pagkilos ng mga Atenista. Nakita naman natin
ito sa mga organisasyong naitatag sa pamantasan nitong mga
nakaraang buwan. Oo nga’t masasabing hindi na lamang proyekto
para sa mahihirap ang tuon ngayon ng pamantasan ngunit maari ring
sabihing hindi lamang ito ang mga tanging paraan o maaring gawin.
Hindi ba’t nakapagtataka at walang asignatura ukol kay Karl Marx sa
Kagawaran ng Pilosopiya? Tulad ng obserbasyon ng isang kaibigan
na nagtapos ng Pilosopiya nitong Marso, wala nga raw asignatura
ukol kay Marx sa kanyang departamento o kung nagkaroon man
ay masyadong konserbatibo ang tuon. Hindi gaanong pinagtuunan
nang pansin ang mas progresibong pilosopiya at mga akda ni Marx.
Iilan lamang ba sa mga guro sa pamantasan ang gumagamit ng ilang
akdang progresibo sa pagtuturo hangga’t ito ay angkop sa kanilang
asignatura may pagkiling man sila sa ganitong mga paniniwala.
Sa huli, ito ang nais kong ipunto: mainam siguro kung
magkakaroon ng mas malayang diskurso sa pamantasan.
Ipinangangalandakan ng ating pamantasan ang pagiging
Level 4 sa PAASCU ngunit bilang isang pamantasan kung saan
kasalukuyan kang humuhubog ng mga magiging “pantas” sa iba’t
ibang larangan sa hinaharap, nararapat lamang sigurong hayaan
ang mga Atenista na matuklasan ang lahat ng dapat nilang
kaalamang matunghayan bilang kabahagi ng isang pamantasang
mayroong liberal na edukasyon. Wala sanang pagsasalang ginagawa
ang pamantasan sa kung ano ang dapat o hindi dapat malaman ng
mga estudyante. Hayaan mo silang matuklasan kahit pa progresibo
iyon o konserbatibo ang oryentasyon. Sa huli, sila na ang bahalang
magpasya sa kung ano ang landas na kanilang tatahakin – pabor man
iyon sa pagkiling ng pamantasan o hindi. M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 7
 SIGAW NG BAYAN

M Liku-likong
AHIGIT ISANG
TAON na ang
nakalilipas
magmula nang lumabas ang

Pangangatw
isyung “Hello Garci” kung
saan naisapubliko ang mga
kopya ng audio tapes na
naglalaman ng diumano’y
pagsasabwatan ng
Pangulong Gloria Macapagal
Arroyo at isang opisyal ng
COMELEC o Commission Isang taon pagkatapos ng
on Elections upang kontrobersiya sa “Hello, Garci!”
manipulahin ang resulta
ng eleksyon. Sa unang
pakiwari, dalawa lamang ni HERMUND ROSALES
ang maaaring kahinatnan ng likhang-sining nina Scott Kho at Pol L
isyung ito. lapat ni Jed Alegado
Una rito ay ang boluntaryong
pagbibitiw sa puwesto ng pangulo o
ang pagpapatalsik sa kanya sa luklukan
ng pagkapangulo sa pamamagitan
ng konstitusyunal na proseso, ang
impeachment. Sumunod dito ang posibilidad isyu. Dahil din dito, nalagay sa matinding sa halalan, natapos ang eleksyon at dagliang
na mapawalang-sala sa anumang alegasyon alinlangan ang pagkalehitimo ni Gng. Arroyo idineklara si Gng. Arroyo bilang pangulo
ang pangulo at malinis niya at ng iba pang bilang pangulo. habang mainit pa rin ang diskusyon sa isyu
mga nasangkot sa isyu ang kanilang mga Mailalagom ang isyung ito sa ng pandaraya, ang pagputok ng isyung
pangalan. Wala sa anumang mga posibilidad nakalipas na isang taon sa mga sumusunod “Hello Garci”, ang pagtanggi ni Garcillano sa
na nabanggit ang naganap dahilan upang na kaganapan: nagkaroon ng isang eleksyong paratang na pandaraya sa eleksyon at mga
lalong mapuyos sa galit ang mamamayang pampanguluhan, nagkaroon ng mga usap- pagpapakawala ng retorika ni Gng. Arroyo
Pilipino na nagnanais ng paglilinaw ukol sa usapan hinggil sa mga pandarayang naganap ukol sa kaso, ang pagkawala ni Garcillano at

Hunyo 5 Hunyo 7 Hunyo 12

Ipinaalam ni Press Secretary Ignacio Bunye sa Itinanggi ni Virgilio Garcillano na boses niya ang Ipinagdiwang ang Araw ng Kalayaan ng bansa. Sa kanyang pananalita
publiko na mayroong rekord ng wiretapped con- maririnig sa nasabing CD. sa araw na iyon, pinahapyawan ni Gloria ang mga akusasyon sa kanya
versation sa pagitan ni Pangulong Gloria Maca- bilang bunga lamang ng “maruming pamumulitika.”
Hunyo 9 Ipinahayag ng NTC o National Telecommunication Commission ang
pagal Arroyo at ng isang hindi kilalang opisyal
Kung sa unang pagkakataon, 100 porsiyentong kanilang pagbabawal sa media na isapubliko ang laman ng tapes ni Ong.
ng COMELEC o Commission on Elections na
sigurado si Bunye na boses nga ng pangulo ang Binalaan ang mga ito na ipasasara ang anumang istasyon ng radyo at
nagsasabing nagsabwatan ang dalawa upang
nasa tapes; sa pagkakataong ito, binago niya telebisyon kapag lumabag ang mga ito sa kanilang kagustuhan.
manipulahin ang resulta ng eleksyon. Aniya,
ang kumpirmasyon at sinabing 80 porsiyento na Hindi naman ito sinang-ayunan ng mga propesyonal sa media sapagkat
ang nasabing rekord ay ilalabas ng oposisyon.
lamang ang kanyang kasiguraduhan. labag diumano ito sa press freedom.
Hunyo 6
Inilantad sa media ni Bunye ang dalawang CD
Hunyo 10
na naglalaman ng sinasabi niyang wiretapped
Ipinahayag ni dating NBI Deputy Director Samuel Ong sa publiko na hawak niya ang
conversation. Ang isa sa mga CD ay orihinal
mother of all tapes na kumakalat na sa bansa. Ang nasabing tape ay naglalaman
diumano samantalang ang isa ay dinoktor
diumano ng pag-uusap ni GMA at ni Virgilio Garcillano, opisyal ng COMELEC. Aniya, sa
lamang. Kinilala niya ang boses ng babae sa
pamamagitan ng tapes na ito, walang dudang mapatutunayang nagkasala sa batas ang
rekord bilang boses ni Gng. Arroyo. Nilinaw niya
pangulo.
rito na hindi si Virgilio Garcillano ang nasa kabi-
Sinamahan si Ong ni Military Intelligence Agent T/Sgt. Vidal Doble sa seminaryo ng San
lang linya. Binigyang-diin niya ang ilegalidad ng
Carlos. Makaraan ang tatlong araw, umalis ang dalawa ng seminaryo.
pagsasarekord ng ganitong pag-uusap.

8 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006

 SIGAW NG BAYAN

Kung susuriin ang sinasabing

pagdinig sa kaso at sa pagbibigay-linaw
sa isyu, walang pinatutunguhan at lalong
lumalabo lamang ang sitwasyon. Sa halip
na masagot ang laksa-laksang katanungan
ng mga Pilipino ukol sa isyu, naisantabi
at nabigyang-kalituhan pang lubos ito ng

wiran
administrasyon sa pamamagitan ng iba’t
ibang pamamaraan ng pag-iwas sa mismong
usapin.
Sa masusing pag-aanalisa ng isyu,
mahalagang tumbukin ang mga bagay tulad
ng diumano’y pandaraya sa eleksyon, ang
pagkalehitimo ni Gng. Arroyo bilang siyang
pangulo ng bansa, ang naging at nagiging
implikasyon nito sa pulitikal na kalagayan
ng bansa at ang kahalagahan ng pagbabalik-
tanaw sa isyung ito makalipas ang mahigit
isang taon.
Ayon sa panayam ng Matanglawin
kay G. Gary Devilles, isang propesor mula
sa Kagawaran ng Filipino ng Pamantasang
Ateneo de Manila, pinagtibay lamang ng
isyung ito ang mga usap-usapan tungkol sa
sinasabing pandaraya ng administrasyon
Layug sa nakaraang eleksyon. Aniya, pinatingkad
pa nito ang umiiral na katiwalian at
karumihan sa pulitikal na sistema ng
bansa. Hindi na mahalaga umano kung
naganap nga ba o hindi ang pandaraya
ayon sa pagkakasalaysay sa pinakawalang
ebidensya ni dating National Bureau of
Investigation Deputy Director Samuel
matagal na pananahimik ng pangulo tungkol pagkakamali dulot ng tinatawag niyang lapse Ong. Ang katotohanang humingi siya ng
sa isyu na nakapagpaligalig sa taumbayan at of judgment, ang pagbabalik ni Garcillano, paumanhin ay sapat na upang tukuyin ang
oposisyon dahilan upang manawagan ang at sa huli hanggang sa kasulukuyan, ang manipestasyon ng kanyang pagkakasala at
mga ito sa kanyang pagbibitiw sa puwesto o pagdinig sa kaso ng pandaraya sa eleksyon kawalang katapatan sa kanyang sinumpaang
dili kaya nama’y ang pagpapahayag ng mga at ang sinasabing “paglilinaw” sa isyu. tungkulin. Dagdag pa ni Devilles na ang
ito ng kanilang kagustuhang patalsikin si pagkalehitimo ng isang pangulo para sa
Gng. Arroyo, ang paghingi ng paumanhin Subalit isa nga bang “paglilinaw” ang kanya ay tumutukoy sa kaganapan ng
ni Gng. Arroyo dahil sa kanyang nagawang nakikita ng taumbayan? kanyang mga tungkulin sa bansa at sa
Hunyo 13 Hulyo 8
Opisyal na ipinahayag ng gobyerno ang Hunyo 27 Hulyo 1. Sampung miyembro ng gabinete
kanilang saloobin sa isyu; peke ang mga Nagsalita sa unang pagkakataon si Gloria sa harap ng pamban- Dumagsa ang mga kilos-protesta sa ni Gloria ang bumaba sa puwesto
ebidensya at hindi nandaya si Gloria. sang telebisyon tungkol sa kinasasangkutang isyu. Inamin niyang mga lansangan lalo na sa mga lugar sa sa pangunguna ng Kalihim ng
Hinamon ng KBP o Kapisanan ng mga siya nga ang tinig na naririnig sa kumakalat na tapes. Ipinaliwanag Maynila. Nagpahayag na ng kanyang Kagawaran ng Pananalapi na si
Brodkaster sa Pilipinas ang NTC ukol sa niyang nagtatanong lamang siya tungkol sa bilang ng botong kan- saloobin si Arsobispo Gaudencio Rosales Cesar Purisima. Kinilala ang mga
kanilang pagbabawal na isahimpapawid yang nakuha sa Mindanao. Ang pag-aming ito’y sinusugan niya ng at nagwikang, “Genuine forgiveness de- ito bilang Hyatt 10. Maging si
ng media ang mga audio tapes mula kay paghingi ng paumanhin sa publiko na ang mga nangyari’y pawang mands more than an apology, and those Corazon Aquino, dating Pangulo
Ong. lapse in judgement lamang. who seek forgiveness should be ready to ng Pilipinas, Makati Business Club
Hunyo 15 Naghain naman ng kasong impeachment sa Kongreso ang be called to accountability.” at Partido Liberal ay nagpahayag
Sinimulan ng Kongreso ang pag-iimb- abogadong si Oliver Lizano at pinaratangan nito si Gloria ng sa publiko ng kanilang pagna-
estiga sa tapes sa pamamagitan ng pagkakasalang pagtataksil sa bayan. Hulyo 7 nais na magbitiw na sa kanyang
ehekutibong sesyon. Hindi ito pinatulan at sinuportahan ng nakararaming miyembro Nagpahayag si Gng. Arroyo na hindi siya katungkulan si Gng. Arroyo. Sa
Hunyo 19 ng oposisyon sapagkat naniniwala silang pakana lamang ito bibitiw sa puwesto nang matunugan ang pag- kabilang banda, sa pamumuno
Naiulat na nakita si Virgillo Garcillano sa ng administrasyon at bahagi ng kanilang pagmamaniobra sa bibitiw ng ilang miyembro ng gabinete kinabu- naman ni Eduardo Ermita kasama
Zamboanga na nagbabalak nang lumikas sitwasyon. kasan. Sa halip, iminungkahi niya ang pagbaba ang ilang mga alkalde at Ispiker
patungong ibang bansa. Lalo pang kumalat Hunyo 29 sa puwesto ng lahat ng miyembro ng kanyang ng Kamara Jose de Venecia, idi-
ang mga rekord na nilalaman ng CD sa bawat Nagpahayag naman ng hinagpis at galit si Susan Roces at opisyal ng pamilya. Kanya ring isinulong ang naos ang isang press conference
sulok ng bansa. Maraming pulitiko at opisyal nagwikang, “She (Arroyo), stole the presidency, not once Charter change o ang kagustuhan niyang sa palasyo upang suportahan ang
ng gobyerno ang nadawit sa nasabing rekord. but twice.” palitan ang Saligang Batas ng Pilipinas. pangulo.

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 9

 SIGAW NG BAYAN

katuparan ng kanyang mga pangakong noong nakaraang taon. “Kung tutuusin, ang umiiral na sistema ng pamamahala.
binitiwan sa taumbayang nagluluklok sa hindi na ito usapin ng pandaraya lamang, Kabilang na rito ang pagbibitiw sa puwesto
kanya sa puwesto. “Kung tataluntunin ang kaiba na ang sitwasyon sa kasalukuyan kung ng sampung miyembro ng gabinete ni Gng.
mga pangyayari, malinaw na wala pa rin ikukumpara noong isang taon. Higit na Arroyo o ang Hyatt 10 at ang naganap na
siyang nagagawang pagbabago para sa malala pa sa ngayon sapagkat nariyan na ang kaguluhan noong ika-24 ng Pebrero kung
bansa. Pinaiiral pa rin niya ang tinatawag pananakot, karahasan at represyon. Higit saan nagkaroon diumano ng pagtatangka
na bourgeoisie politics na kinakikitaan pang umigting ang problema sa pamunuan, ng ilang militar na magsagawa ng kudeta.
ng kanyang katapatan sa mga Amerikano, katangian ng pamunuan at sistema ng “Sumasalamin ang ganitong mga pangyayari
pagkiling sa mga dayuhang institusyon pamumuno,” wika niya. sa hindi solido at hating pamamahala dulot
at pagbibigay ng aids at grants sa mga Sa pagsabog ng isyung ito, na rin ng mga suliraning hindi natutugunan
dayuhang negosyante. Dito pa lamang, hindi masasabing napakalaking dagok nito sa at nabibigyang kasagutan,” wika ni Gealogo.
na siya isang lehitimong pangulo,” wika ni elektoral na sistema sa Pilipinas at sa Nagpapahiwatig din ang ganitong
Devilles. pangalan ng iba’t ibang institusyon sa bansa mga isyu at kaganapan na sagad na sa
Sa pananaw ni Dr. Francis Gealogo, na kasangkot sa isyu. Ayon kay Gealogo, kaibuturan ang krisis sa pulitika ng
propesor mula sa Kagawaran ng Kasaysayan naaagnas na ang integridad hindi lamang Pilipinas. Laging dumarating sa punto ng
ng Pamantasang Ateneo de pandaraya, pagsisiraan
Manila, isang kumpirmasyon o at pagpapasahan ng mga
pagpapatotoo sa pagkakaroon Sa pagsabog ng isyung ito, masasabing alegasyon. Taumbayan ang
ng tendensiyang manatili sa naiipit sa ganitong sitwasyon
katungkulan ang isang pulitiko napakalaking dagok nito sa elektoral at silang pumapasan sa
sa anumang kaparaanan ang hindi magandang epekto
ipinapahiwatig ng isyung na sistema sa Pilipinas at sa pangalan nito sa ekonomiya at
ito. Aniya, ang pandarayang lipunan. Bumoto sila at
pinaniniwalaan niyang tunay ng iba’t ibang institusyon sa bansa na umasa para sa magandang
na naganap sa eleksyon resulta at pagbabago subalit
ay isang malawakan, kasangkot sa isyu. mauuwi lamang pala sa
sistematiko at organisadong wala ang lahat at aagusin
plano. Bahagi na ito ng ang kanilang mga pag-asa
ploy ng administrasyon sa simula’t sapul ng pangulo sa ganitong uri ng isyu kundi dahil sa posibilidad ng pagkakaroon ng
pa lamang ng kandidatura ni Gloria. pati na rin ang kredibilidad ng tanggapan ng pandaraya at manipulasyon sa eleksyon.
Ayon pa sa kanya, kung gugunitain ang pangulo, COMELEC, at ng tatlong sangay ng Ang kasabihan sa Ingles na every vote
mga nakaraang pangyayari, may mga pamahalaan na kinabibilangan ng ehekutibo, counts ay mapapawalang-saysay na lamang
mapapansing balakin ang administrasyon lehislatura at hudikatura. Ang ganitong uri at mapapalitan ng kasabihang every vote
upang mailuklok muli sa puwesto si Gloria. umano ng institusyunal na mekanismo ng counts… at first and then manipulated.
Isa na rito ang pagpapahayag niya ng pamamalakad ay institusyon ng represyon, Sa una, bibilangin ang boto ng taumbayan
hindi pagtakbo sa susunod na halalan na pandaraya at panlilinlang. Binigyang-diin subalit sa bandang huli, para baga itong
kanya rin namang binawi. Sinusugan pa ni din ni Gealogo na ang ganitong uri ng magiging isang bula na maaaring mawala
Gealogo ang kanyang mga naunang sinabi mekanismo ang nagdudulot ng pagkaligalig na lamang kasama pa ang ibang boto ng
sa pamamagitan ng paghahalintulad niya ng iba’t ibang sektor ng lipunan. Mayroong kapwa Pilipino o kaya nama’y maaaring
ng sitwasyon sa kasulukuyan sa sitwasyon pagtatangka ang mga ito na baguhin maparami pa ang bilang depende sa
Hulyo 10 Hulyo 18 Agosto 30
Nagpahayag ang CBCP na hindi sila manan- Sinagot ng legal na tagapayo ng Pangulo na si Atty. Pedro Fer- Nagkaroon ng pagpupulong sa kongreso para sa kasong impeachment.
awagan ng pagbibitiw sa puwesto ni Gloria. rer ang inihaing reklamo ni Lozano laban kay Gng. Arroyo. Gayunpaman, ang regular na sesyong ito sa Mababang Kapulungan ay na-
Nais lamang nilang magkaroon ng isang Truth Hulyo 19 suspinde dahilan upang mapigil ang paglabas ng isang saksi na sinasabing
Commission. Sumang-ayon si Gng. Arroyo sa pagtatatag ng isang Truth dating miyembro ng gabinete, upang patunayan ang pagsasabwatan ng
Hulyo 13 Commission na bubuuin ng mga hindi kaalyado ng admin- mga pinuno ng administrasyon. Higit na marami ang bilang ng bumotong
Tatlumpung libo katao ang naiulat na nagpro- istrasyon at ng mga hindi opisyales ng pamahalaan upang ipagpaliban ang nasabing sesyon. Binubuo ng mga kaalyado ng pangulo
testa sa Makati. imbestigahan ang sinasabing dayaan sa eleksyon. ang mga karamihan sa Mababang Kapulungan.
Naglabas ng isang artikulo si Sheila Coronel Setyembre 5
Hulyo 25
ng PCIJ o Philippine Center for Investigative Inihain ng mga tagasulong ng kaso ng impeachment ang mga ebidensya ng
Idinaos ang State of the Nation Address o SONA ni Gloria at
Journalism na nagsasabing may pandarayang ginawang pandaraya sa eleksyon ni Gng. Arroyo at iba pang dahilan kung
nangako ng pagbabagong institusyunal. Bago ang nasabing
naganap sa eleksyon na kinasasangkutan ni bakit dapat matuloy ang kaso.
SONA, naghain ang punong oposisyon ng kasong impeach-
Gloria, ng COMELEC at maging ng Namfrel. Setyembre 6
ment laban kay Gloria.
Hulyo 14 Agosto 1 Idinaos ang botohan sa Mababang Kongreso upang mabigyang-bisa ang
Naiulat ang pagtakas diumano ni Garcillano Nagpakilala sa publiko si Michael Angelo Zuce. Justice Committee Report 1012 na siyang hahadlang sa inihaing kasong im-
patungong Singapore at pagtuloy sa London. peachment laban kay Gng. Arroyo. Ang sesyong ito na ginanap sa Mababang
Agosto 12 Kapulungan ang siyang pinakamahabang pulong ng Kongreso sa kasaysayan
Hulyo 16 Nagdaos ng isang press conference si DENR o Department ng Pilipinas. Tumagal ito ng 23 oras at 35 minuto. Nanalo ang mga bumoto
Nagkaroon ng demonstrasyon ang mga taga- of Environment and Natural Resources Secretary Mike Defen- ng “oo” sa bilang na 158 mula sa mga bumoto ng “hindi” sa bilang na 51. Anim
suporta ni Gng. Arroyo sa Quirino Grandstand. sor upang patunayang walang katotohanan ang Garci tapes. naman ang abstain. Dahil dito, tuluyang ibinasura ang kasong impeachment
kay Gloria.

10 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


anumang pagkanlaw ng taong may kontrol.
Sa madaling sabi, ang eleksyon pala rito sa
bansa ay dumaraan sa karagdagang proseso
maliban pa sa pagboto at pagbibilang. Ito
ang pagmamanipula sa bilang ng boto
hanggang sa manalo ang mga mga pulitiko
na nasa likod ng pandaraya. Isa itong
nakasusuklam na kaganapan at maaaring
maging mapait na katotohanan kung
saka-sakaling mapatunayan ang isyu sa
pamamagitan ng ibayong paglilinaw dito.
Lumipas ang mahigit isang taon
buhat nang sumambulat sa publiko ang
isyung ito. Magpasahanggang ngayon, hindi
pa rin ito naisasara at ang ginagawang
paglilinaw rito ay wala pang namang
kinahahantungan. Itinuturong dahilan dito
ni Devilles ang istratehiyang ginagamit
ng pamahalaan upang maisantabi at
hindi mabigyang-linaw ang isyu. Ito ang
paraang stalemate o ang paglihis sa tunay
na isyu sa pamamagitan ng paggawa
ng panibagong usapin upang ikubli ang
naunang pinag-uusapan. Kabilang na
rito ang pagmamaniobra ng mga dapat
na mangyari at pagmamalabis sa mga
sitwasyong nagaganap gamit ang taglay
na kapangyarihan. Sadya nga bang dinikta
lamang ng pagkakataon ang pagpapalabas
ng Presidential Proclamatiopn 1017 o ang
pagsasailalim sa buong bansa sa isang
state of national emergency? O kaya
naman, sadya nga bang udyok lamang ng
pangangailangan upang mapaunlad ang
bansa ang pagsusulong ng Charter change
o ang pag-amyenda sa konstitusyon? Paano
naman maipaliliwanag ang pagpapabisa
ng gobyerno sa Executive Order 464 o
ang pagbabawal sa mga mamamayan na
magpahayag ng anumang bagay tungkol
Setyembre 7
Nagtuluy-tuloy ang mga pagpoprotesta sa iba’t ibang
lugar sa kapital ng bansa, kasama na ang EDSA.
Nobyembre 26
Nagpakitang muli sa publiko si Virgilio Garcil-
lano matapos ang limang buwang hindi
pagpapakita. Ipinaliwanag niya sa media ang
dahilan ng kanyang pagkawala. Inamin niyang
nakipag-usap nga siya kay Gng. Arroyo noong
eleksyon subalit pinabulaanan naman niya ang
isyung pandaraya nila ng pangulo.
Nobyembre 27
Nagpahayag sa isang panayam si Garcillano
ng kanyang kagustuhang lumitaw muli sa midya
bago ang congressional inquiry sa imporma-
syong pampubliko.
Sa pamamagitan ng kanyang legal na tagapayo,
nagpahayag si Samuel Ong na magpapakita rin
siyang muli kung dadalo sa inquiry si Garcillano.
sa pangulo at ibang opisyal ng gobyerno
hangga’t hindi ito dumadaan sa kanila,
maging ang mga nagaganap sa kasalukuyan
na pagkawala ng mga estudyante at mga
pagkitil sa buhay ng mga mamahayag?
Masasabing ang mga pangyayaring
nabanggit ay pawang mga bahagi ng
nasabing istratehiya ayon kay Devilles.
Ang naunang dalawa’y para sa paggamit ng
kapangyarihan at pagpapalakas pa ng saklaw
nito. Nang sa gayon, magagawa ng nasa
posisyon na kontrolin ang mga pangyayari.
Ang dalawang nahuli nama’y tatalunton sa
tahasang pagsupil sa karapatang pantao
tulad ng press freedom at ang paggamit
ng iba pang sitwasyon upang mailihis ang
atensyon ng publiko tungo sa iba namang
usapin. Sa pamamagitan nito, malalayo ang
mga nasa kapangyarihan sa anumang uri ng
pagbatikos.
Gaano kahalaga ang pagkakaroon ng
pagsasara sa isyung ito?
Noong nakaraang Hulyo 24,
naganap ang State of the Nation Address
(SONA) ni Gloria para sa taong 2006.
Nabanggit niya sa kanyang pananalita ang
mga sumusunod na kataga:
For those who want to pick up old
fights, we’re game but what a waste of time.
Why not join hands instead? Join hands in
the biggest challenge of all, where we all
win or we all lose: the battle for the survival
and progress of our one and only country.
Isang pag-aaksaya lamang daw
ng oras ang pagtalakay sa isyung “Hello
Garci” at paghalungkat muli sa mga bagay
na may kinalaman dito ang punto ni Gloria
sa kanyang sinabi. Taliwas naman ito sa
paniniwala ni Gealogo. Aniya, hindi pa
Enero 16
Muling naghain ng kasong impeachment si Lozano. Sinalungat
naman ito ni House Minority Floor Leader Francis Escudero
sapagkat ang nasabing pagsasampa ng kaso ay nagpapakita
ng kawalan ng etika at legalidad.
Pebrero 24
Isang malawakang demonstrasyon ang naganap sa EDSA para
sa pagdiriwang ng ikadalawampung anibersaryo ng People
Power Revolution. Kaalinsabay ng pagdiriwang na ito ang
paghingi ng pagbabago sa gobyerno.
Nagkaroon ng pahayag ang gobyerno sa publiko na isang
tangkang kudeta ang kanilang napigilan sa kapital ng bansa.
Matapos ang panawagang ito, idineklara na ni Gng. Arroyo ang
State of National Emergency na nakapaloob sa Presidential
Proclamation 1017. Pinawalang-saysay ng proklamasyong ito
ang anumang pahintulot sa pagpoprotesta.
Inaresto ng kinauukulan ang kilalang personalidad na si UP
Propesor Randy David na pinakawalan din sa araw na iyon.
SIGAW NG BAYAN
tapos na usapin ang “Hello Garci” at hindi
dapat ito isawalang-bahala na lamang.
“Para sa ‘kanila’ tapos na ito at pagsasayang
lamang ng oras ang pagbalik dito. Iyon ay
para lamang sa ‘kanila’,” pagbibigay-diin
ni Gealogo. Dagdag pa niya, mahalagang
magkaroon ng paglilinaw ang isyung
ito sapagkat dito lamang makasusulong
ang bansa. Kailangang mabigyan ito
ng resolusyon at pagtatapos sapagkat
nakabatay at nakasaalang-alang dito ang
integridad at moralidad na karapat-dapat
pairalin sa lipunan. “Nais nating sumulong
sapagkat ayaw natin ng pandaraya. Isa pa,
magkakaroon ng panlipunang dilemma
kung hindi malilinaw ang isyung ito.
Napakaalanganin ang magturo ka ng
katapatan sa iba, kung sa realidad naman,
ay makikitang hindi tama ang ginagawa
ng siyang nakatataas at mismong nasa
luklukan,” wika ni Gealogo.
Hindi magagawang makuha ng
pamunuan ni Gloria ang kooperasyon
at katapatan ng ibang mga Pilipino na
nananawagan ng kanyang pagbibitiw sa
pagkapangulo sapagkat siya mismo at
ang kanyang administrasyon ay hindi
nagpapakita ng katapatan sa publiko. Hindi
pa rin nila inilalabas ang katotohanan
sa likod ng mga pag-uusap na iyon na
nakapaloob sa mga ikinalat na CD ni Ong.
Mananatiling isang puwang sa
kasaysayan ng bansa ang kawalan ng
pagtatapos at kalinawan sa isyung “Hello
Garci.” Kaya naman nararapat at mahalaga
itong bigyang-kasagutan at katugunan. Hindi
nararapat pairalin dito ang liku-likong mga
pangangatwiran sapagkat tiyak na wala itong
kahihinatnan. M
Hunyo 6
Isang taon ang nakalipas
mula nang pumutok ang
isyung “Hello Garci.”
Hulyo 24
Idinaos ang taunang SONA ni Gloria. Ipina-
hayag niya ang kanyang pagtuon sa pagbabago
ng ekonomiya at pagsasantabi sa usapang
pampulitika. Ipinaliwanag niya ang pagbuo ng
super regions.
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 11
 Kalapating
SECTION HEADER

de-susi

nina TRACY LORENZO

at CASS TEODOSIO
likhang-sining nina
Chito Esguerra
at Omar Gabito
lapat ni Mozart Peña

Ganito nga ba mailalarawan ang

mga aktibista sa Pilipinas?

12 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006

 SIGAW NG BAYAN

H
INIHIPAN NG ULAP ang kulay gintong mga butil sa palayan habang maririnig ang
lagaslas ng malakristal na tubig sa talon nang biglang, BANG! BANG! BOOM! Titigil ang
katahimikang kinaingat-ingatan ng sambayanan. Mangingibabaw ang takot at mana-
naig ang huwad na kapayapaan. Ang mga taniman ang babahay sa mga metal. Mapupuno ang
himpapawid ng mga nagliliparang tanso, na kagaya ng uwak, naghihintay na masisilo. Malal-
agasan ng daho’t buhay ang malalagong punong pinamumugaran ng mga nagsisiawitang ibon
sa rami ng pulborang nakikisakay sa hangin. Mawawala ang halakhak at mamumutawi ang pan-
gamba sa bawat mukha ng mga batang dati-rati, naglalaro sa ilalim ng bughaw na kalangitan.

Ang grupo
Taon at dekada na ang nakararaan at
kahit magpahanggang ngayon, isang grupo
ang nananatiling sakit sa ulo ng gobyerno
simula pa sa pamamahala ni Magsaysay. Sa
tagal ng panahon, nakaliligtas ang grupo sa
mga programang panupil, pabuya, at kahit
digmaang idineklara ng bawat pangulong
naupo sa Malakanyang kagaya ng: Oplan
Katatagan, Oplan Mamamayan at Oplan
Lambat Bitag. Subalit wala ni isa sa mga ito
ang naisakatuparan ang layuning talunin ang
kilalang grupong New People’s Army, o NPA.
Bantay Laya
Ngayon, nababalita na ang panibagog
plano ng kasalukyang naluluklok sa Mal-
akanyang: ang Oplan Bantay Laya. Binigyan
ng isang bilyong piso ang AFP para sigu-
raduhing mabura ang NPA sa loob lamang
dalawang taon. Ngunit, isang realistikong
plano ba ito? Magagawa ba talaga ng AFP at
PNP na sugpuin sa loob ng dalawang taon
ang isang grupong tila bahagi na ng buhay-
Pilipino? Sa kabilang banda, binibigyan
ba nito ng karapatan ang AFP at PNP na
tugisin na rin ang mga kasapi ng mga ligal na
grupong militante? At kung saka- sakaling
mapatumba ng bala ang pinakahuling re-
belde, matatapos na nga ba ang problema sa
pag- aalsa? Ito na ba ang pinakamagandang
solusyon?
P1B
Hati ang opinyon ng mga mamamayan
at mga may katungkulan sa biglang paglabas
ng anunsyo si Gng. Arroyo na magbibigay
siya ng isang bilyong piso sa AFP-PNP para
tugisin ang NPA sa loob ng dalawang taon.
Ayon sa Pangulo, ang pakikipagdigma sa
NPA, ang “glue that binds us together,” ang
pinakakailangan upang maisulong at umun-
lad ang mga programa ng pamahalaan sa
probinsya. Idinagdag pa niyang ang NPA ang
sagabal sa mga programang pangkaunlaran
ng kasalukuyang pamumuno. Ilalaan ang
pera sa mga gamit pang-digmang makatutu-
long sa kanilang kampanyang militar laban
sa NPA, katulad ng mga Hueys at mga attack
helicopters. Ayon kay Chief of Staff Mike De-
fensor, manggagaling ang P1B mula sa per-
ang naimpok mula sa 2005 badyet. Bukod pa
ito sa taun-taong P5B na “modernization fee”
na ibinibigay sa AFP.
Ngunit marami ang nagprotesta nang
ianunsyo ito ng Pangulo, kahit ang matataas
na opisyal sa kanyang pamahalaan. Nag-
pahayag ng agam-agam, maging si Vidal
Querol, hepe ng NCRPO, tungkol sa ibinigay
na takdang oras ng Pangulo upang sugpuin
ang NPA, ayon sa isang artikulo sa Philippine
Daily Inquirer (PDI) na isinulat ni Christine
Avenzado. Hindi rin siya sigurado kung ang
simpleng pagbigay ng isang bilyong piso sa
AFP ang nararapat na solusyon sa problema.
Aniya, hindi makatutulong ang operasyong
pangmilitar sa kabuuang pagsugpo sa NPA.
“If you take out the armed component and
the government does nothing to improve
livelihood, at the end of the day people are
still poor. If your stomach rumbles, then
your mind succumbs to propaganda.” Kai-
langang magkaroon ng pang-ekonomikong
pag-unlad at reporma sapagkat hindi malay-
ong mamundok ulit ang mga taong suko na
sa kahirapan.
Ang pag- uusig
Sa pagdedeklarang ito ng pangulo,
mayroong mga alingasngas ng “harassment”
at malawakang pagpatay sa mga kasapi ng
mga grupong militante na nasa hitlist ‘di-
umano ng AFP . Ibinalita sa isang artikulo
sa Pinoy Weekly Online na akda ni Kenneth
Guda ang diumanong pagdukot ng militar
sa mga kasapi ng mga kinikilalang grupong
makakaliwa sa mga probinsya.
Sa Barangay San Jose, San Fernan-
do City, Pampanga, nagtayo ng detachment
ang militar sa ilalim ng isang Kol. Bisaya,
na pumapailalim naman kay Hen. Jovito
Palparan, ang tinaguriang “berdugo” ng mga
militante. Nagbabahay-bahay ang militar at
tinatanong ang pangalan ng mga nakatira at
kung ano ang mga trabaho nila. Sa ganitong
paraan nila hinahanap ang mga lider ng
grupong Bayan Muna roon. Nagpatudad din
ng curfew simula ika-10 ng gabi ang mga
militar doon para sa mga menor de edad,
at nagbabala kahit sa mga nakatatanda na
huwag lumabas sa mga oras na ito dahil baka
mapagkamalan silang NPA.
Nagpapalabas din diumano ang mga
sundalo ng mga nakuhang video mula sa
mga rally na ginanap sa harap ng Hacienda
Luisita, at tinatanong sa taumbayan kung
sino ang may kilala sa nakikitang ‘lider’ sa
video. Kinausap din ng militar ang mga
kapitan ng mga ilang barangay, pati na ang
mga lider ng unyon sa mga pagawaan, at
sinabihan na huwag nang makipag-ugnayan
sa mga militanteng grupo.
Simula noong idineklara ang pagbi-
gay ng isang bilyon para sa mga operasyong
pangmilitar at pagkatapos ipinahayag ng
Pangulo na dapat tuluyan nang masupil ang
NPA sa loob ng dalawang taon, pansin na
pansin ang dumaraming kaso ng pagdukot at
walang habas na pagpatay sa mga kasapi ng
mga organisasyong pinaniniwalang tumutu-
long sa rebeldeng grupo. Halos pare-pareho
lamang ang modus operandi: may mga taong
naka-motorsiklo, nakasuot ng hood sa ulo,
na biglang pagbababarilin ang biktima o di
kaya ang sasakyan nito.
Ito ang isa sa pinakanakakatakot

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 13

 SIGAW NG BAYAN
na direktang epekto ng pagbigay ng P1B: ang
mistulang paggamit nito ng militar bilang
katwiran para hulihin ang miyembro ng
kahit na mga lehitimong militanteng grupo
na walang direktang ugnayan sa NPA. Sa
kagustuhang malikwida ang kaaway, nadada-
may maging mga sibilyan, pari, guro, at mga
human rights advocate sa gulong ito.
Noong Hunyo 14, diumano, dinampot
ang isang lider ng mga tricycle driver at
isang dating pangulo ng Marisol Pampang
Association. Isang matagal na interogasyon
ang naganap, na tinanong raw ng paulit-ulit
kung paano sila napasali sa mga grupong
kinabibilangan. Pinalaya sila pagkatapos ng
dalawang oras nang sapilitan silang nangako
na mag-uulat ng regular sa detachment ng
mga militar. Nabalitaan din ang pagdukot
ng dalawang estudyante ng Pamantasan ng
Pilipinas na sina Sherlyn Cadapan at Karen
Empaño noong ika29 ng Hunyo 2006, mga
volunteers na tumutulong lang sa komuni-
dad at hindi nagdadala ng armas. Mula noon,
wala nang narining na balita ang mga pami-
lya ng dalawa ukol sa kanila at walang
nakakaalam kung nasaan sila sa kasaluku-
yan. Ayon sa isang tagapagsalita ng League
of Filipino Students (LFS), ang grupo kung
saang kasapi ang dalawang nadukot, mariin
nilang kinokondena ang pagdukot sa dalawa,
pati na rin ang pagpatay ng militar sa iba
pang mga kasapi ng mga lehitimong militan-
teng grupo. Dagdag pa nila, walang katoto-
hanan ang paratang ng militar na mga “front
organizations” ng NPA ang mga grupong
katulad nila .
Ayon sa ibang mga lider ng mili-
tanteng grupo, sinasabi ng militar na may
karapatan silang patayin at dukutin ang
kanilang mga kasapi dahil ‘front’ lang sila
para sa NPA, mga legal na mukha. Dahil dito,
kasama pa rin sila sa saklaw ng isang bilyong
pisong ibinigay.
Nagpahayag ang Malacañang na
kinokondema nila ang mga pagpatay at
gumawa nga ng isang task force para imb-
estigahan ang mga pagpatay: ang tinatawag
na Task Force Usig. Pero hanggang ngayon
kakarampot lamang ang mga bikitma na
nabigyan ng hustisya.
Hindi murder fund
Ayon sa isang artikulo galing sa
GMANews.tv, ipinahayag ni Justice Secre-
tary Raul Gonazales na hindi totoo ang mga
14 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
paratang na isang “murder fund” ang isang
bilyong pisong ibinayad sa AFP para tugisin
ang mga kasapi ng mga maka-kaliwang gru-
po. Aniya, “Why would that be a murder if
there is a war against insurgency?” Gonza-
lez said. “Why would that be murder fund?
It’s just like saying that all the Americans
are murderers in Iraq and Afghanistan, the
al-Qaeda are murderers when they, there is
a legitimate combat operations, there would
be no murderers. Even the Catholic Church
accepted that.”
Ayon pa kay Press Secretary Ignacio
Bunye, isa lang sa mga “prongs” ng istrate-
hiya ng pamahalaan laban sa NPA ang pagbi-
gay ng P1B sa AFP. Bukod pa sa P1B, naroon
rin ang pangako ng Pangulo na magbibigay
ng P25 B bawat taon, sa loob ng tatlong taon,
sa Gitnang Luzon, ang lugar kung saan sina-
sabing pinakamarami ang mga NPA.
Ayon sa isa pang aritikulong inilabas
sa PDI na isinulat ni Luige del Puerto, tingin
ni Vidal Querol, dapat isang aspeto lamang
sa pangkabuuang solusyon ang operasyong
pang-militar . Pagkatapos talunin ang mga
rebelde, kailangang mag-lunsad ng mga
epektibong programang pang-ekonomiko
para sa mga taong naapektuhan ng digmaan.
Ayon rin kay Querol, ang susi sa tuluyang
pagkitil sa NPA ay hindi mga kampanyang
pangmilitar lamang kundi ang pag- “trickle
down” ng kayamanang nasa lungsod patun-
gong mga malalayong lugar sa kanayunan.
Ganito rin ang nakikitang saloobin ng CHR
(Commission on Human Rights). Ayon sa
kanila, ang dahilan kung bakit hindi ma-
talo-talo ng pamahalaan ang NPA ay dahil
walang ginagawa ang pamahalaan tungkol
sa mga karaptang pantao. Mungkahi rin nila
na sana’y ginamit na lang ang isang bilyong
piso sa pagpapaunlad ng mga malalayong
lugar kesa sa gamitin daw ito na pambili ng
helicopter para sa militar.
Walang Lunas
Sa ngayon, patuloy ang paggamit ng
patay-guhit na ibinigay ng Pangulo, pati ang
P1B, na katwiran ng militar para mandukot
ng mga kasapi ng mga militante at progresi-
bong grupo sa kanayunan. Ginagamit pa ring
katwiran upang magtayo ng detachments,
magpatupad ng curfews, magsagawa ng
malawakang manhunt, at maghasik ng takot
sa mga mamamayang nasa probinsya. Ito
ba talaga ang solusyon ng pamahalaan para
sugpuin ang NPA? Iniisip ba ng pamahalaan
na kung huhulihin at papatayin ang lahat ng
mga lehitimong aktibista na wala sa sak-
law ng NPA ay maaayos din ang problema
tungkol sa armadong grupo? Kung pinagi-
sipan, mukhang masasayang lamang ang
isang bilyong piso. Bago ang lahat, kailangan
munang pagbutihin at paunlarin ang buhay
sa mga malalayong lugar na mahihirap.
Sapagkat may dahilan ang bawat pag-aaklas.
Kung ipagpapatuloy ng pamahalaang Arroyo
ang kanilang plano, maaari lamang itong
makahikayat ng higit na maalab na tugon
mula sa mga aktibista. Kung ganon nga ang
mangyari, mananatili pa rin ang problema ng
pamahalaan sa NPA.
John o Juan?
Kapag nagutom si Juan, kakapitan
niya kahit patalim. Ang dagok na ito sa
buhay ni Juan ang nag- uudyok sa kanyang
usigin ang inaasahan niyang tutulong sa
kanyang naghihingalong pamumuhay. Toto-
ong kapag wala nang lugaw na mailalagay sa
sikmura at wala na ring asin na madidikdik,
hayo na sa kabundukan ang isisigaw ni Juan.
Hindi ang pag- aalsa ang problema kundi
ang ugat nito. Ano nga ba ang nag- uudyok
kay Juan na kalabanin ang kinikilala niyang
ina? Kahirapan, korupsyon, at pagbibin-
gibingihan ng mga institusyong kanyang
sinasandalan.. maaaring gumamit ng dahas,
ngunit uulan ng bala at dadanak ng dugo.
Maaaring lunasan ang ugat ng pag- aalsa,
tahimik, payapa.
Sa ating lipunan, marami ang Juan
na napipipi at namumundok sa kalaunan.
Ang iba naman, nagpupumilit maging John
at nagbibingi-bingihan. Sa panahong nag-
aalsa ang mga Juan, nararapat ba silang
supilin at patayin o panahon na upang
bumababa sa pedestal ang mga John upang
pakinggan ang mga mapait na hinagpis ni
Juan? Ikaw? Sino ka? Si Juan? O si John? M

PAGKAKABUKLOD
SA
L
AKING GULAT ko nang lumapit sa akin ang isang ser-
bidor sa Café Laguna sa Ayala Center Cebu, isa sa mga
araw ng aking bakasyon doon nitong Hunyo. “Asa gi-
kasal?” narining ko ang kanyang mabilis na tinig at pinaki-
wari kong ako ang kanyang pinatutungkulan. Tila malala
pa sa wikang banyaga ang dating ng mga tunog na iyon.
Martian language ‘ika nga at ang pinakamasaklap, ako
ang Martian sa kanilang paningin. Hindi ako taga-roon at
lalong higit na hindi ko lubusang nauunawaaan ag kanilang
pananalita. Sapagkat taga-Iloilo, isang Bisaya rin ang aking
ina, may kaunting pahiwatig upang kayang mahulaan na
ibang diyalekto ang kanyang gamit.
SIGAW NG BAYAN
PAG-
KAKA-
HIWA-
LAY?
Ilang kuru-kuro sa
implikasyon ng
ipinanunukalang
super regions.
ni CHAI VILLAFRANCA
likhang-sining ni Pol Layug
lapat nina Jed Alegado at
Mara Perez
“Taga-Maynila?” ang agad na
tanong ng mga taong ibig makipagkwen-
tuhan ngunit napupuna ang aking hindi
agarang pagsagot. Sa tuwing may lakad, kay
bilis ng tibok ng aking puso dahil sa takot na
hindi ko kayang makihalubilo sa maraming
tao. Anong takot ko na lamang na maloko
sa taas ng presyong maaaring ibigay nila sa
mga taong hindi marunong mag-Cebuano.
Bumabalik sa aking isip ang sinabi ng aking
ama: sa ibang bayan, nakikita ang mga dayu-
han bilang mga taong may sapat na salaping
maigagasta. Marahil, takot ako dahil hindi ko
sila kauri, kumbaga, hindi kauri ng species
ngunit mula sa iisang genus. Iibang dila at
kultura ang aming kinalakihan. Ang ganitong
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 15
 SIGAW NG BAYAN
Scott Kho
Ang super regions nga ba ang sagot sa tumitinding kahirapan sa bansa?
kalagayan, mismong lipunan din ang higit na
nagpapatingkad.
Bahagi lamang ng iisang pirasong
donut
“Donut bai!” “Waray waray!” at “Su-
portahan taka!”. Ano ba ang unang pumapa-
sok sa ating isipan sa tuwing maririnig ang
mga katagang ito? Hindi ba’t ang rehiyong
pinagmulan ng mga katagang ito? Isa lamang
itong halimbawa sa tunay na pagkakaiba ng
kultura dito mismo sa loob ng ating bansa.
Iisang Pilipinas, ngunit may labing-anim na
rehiyon, humigit 200 distrito at napakarami
pang mga baranggay.
Minsan pa, masaklap ang bunga ng gani-
tong pag-iisip. Mga tatlong buwan na ang
nakalilipas nang sa lugar ng Punta, Sta.
Ana, Maynila, may napabalitang patayan sa
pagitan ng mga grupo ng kabataan. Paulit-
ulit silang nagsaksakan matapos malamang
ang isa’y taga Daguisonan samantalang ang
biktima’y taga-Tenement o Marahil sa Bario
Puso.
Hindi lamang sa antas ng barang-
gay nagaganap ang ganitong pagkakawatak-
watak. Kahit ang kasulukyang sistemang
bicameral, sadyang halata ang hiwalay na
pagkilos ng Kamara at Senado. Higit pa
rito, nabanggit din sa klase sa PolSci na
16 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
bawat kasapi ng Kamara, ipinaglalaban ang
kanyang distrito upang makuha ang malak-
ing bahagi ng pananalapi nang makagawa
ng proyekto sa sarling sinasakupan. Bawat
mambabatas, nakikigulo makuha lamang
ang bahaging inaakala niyang pinakamalak-
ing bahagdan kung ikukumpara sa kabuuang
badyet. Dahil dito, mahigit 200 tao ang
nagdidiskurso kaya’t higit na humahaba ang
mga diskusyon bawat sesyon. Samakatuwid,
nagiging isa itong napakabagal na sistema na
nagpapabagal pang lubos sa pagpasa ng mga
batas.
Sa pisikal na nibel, mahihinuhang
may kinalaman ang anyo ng ating bansa sa
ganitong isyu. Napalilibutan ng malalaking
anyong tubig ang mahigit pitong libong pulo
ng ating bansa. Marahil, hindi nabibigyan ng
pagkakataong ang ibang taong makapunta sa
ibang dako dahil na rin sa pangangailangang
pinansyal o pamasahe.
Sa kasaysayan naman, itong
kalagayang ito ang ginamit upang higit na
mapabilis ang pagkakasakop sa atin. Mahigit
sa tatlong daang taon tayong napasailalim sa
kapangyarihan ng Espanya dahil sa polisi-
yang divide and rule. Kung ating uulitin
itong bahagi ng kasaysayan (sapagkat hindi
naniniwala ang aming guro sa History 165
na hindi sadyang umuulit ang kasaysayan sa
kanyang ganang sarili bagkus
tayong mga tao ang umuulit
nito), nakikita ng ilan nating
mga pinuno na higit na maka-
bubuti itong pagkawatak-
watak. Kung sakaling may mga
pag-aaklas, agarang masusupil
ito dahil madaling tukuyin ang
pook ng nakaambang na kagu-
luhan. Maaari ring gamitin
ang isang pangkat laban sa isa
pang pangkat at lumikha ng
gulo.
Maliit na, hahatiin pa
Sa kasulukuyan, ipinanu-
nukala ng ilang mga lehislador
sa kongreso na hatiin pa ang
isa sa mga pinakamauunlad
na lugar sa ating bansa: ang
Cebu. Sa katunayan, ang isang
malaking pulong ito’y balak
hatiin sa tila pa-Luzon, Vi-
sayas at Mindanao na paraan.
Ayon sa isang panayam kay
Ben Fredrick Rodriguez, legal consultant sa
kongreso, tatlong house bills na ang naka-
latag para sa binabalak na hatian ng nasa-
bing probinsya: Cebu del Norte (House Bill
No. 3657 ni Cong. Clavel Martinez), Cebu del
Sur (House Bill No. 3733 ni Cong. Simeon L.
Kintanar), at Cebu del Occidental (House Bill
No. 3632 ni Con. Antonio P. Yapha, Jr., MD).
Nakagugulat ang balitang ito sapag-
kat sa karera ng kaunlaran, hindi nahuhuli
ang lugar na ito sa Maynila, Makati, at lung-
sod Quezon. Sa paglilibot sa ilang siyudad at
bayan, halos hindi na masabi ang kaibahan
ng mga nabanggit na lugar sa mga katulad
nito sa NCR maliban na lamang sa mga
kurba ng daan at higit na pagiging malapit sa
kalikasan ng lalawigan.
Ngunit ayon sa isang babasahing
ipinakalap sa bayan ng Bogo, ang pinaka-
malaking bayan sa hilagang Cebu, maraming
dahilan kung bakit dapat suportahan ang
ganitong panukala: kakulangan sa badyet
para sa agrikultura, turismo at aquacul-
ture. Hindi sapat ang naibibigay ng lokal na
gobyerno kung ikukumpara sa kontribusyon
ng kinikita ng bayan. Dahil dito, kulang-ku-
lang ang mga gamit sa pandistritong ospital
at hindi na naaalagaan pa ang mga koral sa
paligid ng Kapitan Cillo. Maaari pa naman
sanang gawing pang-akit ng mga turista ito

bukod pa sa mapangangalagaan ang mga
isdang namamahay rito.
Sa artikulong sinisipi, malaki pa
rin ang Cebu upang mabuting mapangal-
agaan ang lahat ng mga residente rito. Iisa
ang hinaing ng Cebu at Abra sa lagay na ito.
Sa dokumentaryo ng I-Witness, ipinakita
na mababa ang kabuuang kita ng kanilang
bayan dahil sa kakulangan sa imprastrak-
tura. Dahil din sa liit ng bahagi ng badyet
na nagmumula sa gobyerno (IRA o Internal
Revenue Alllotment) ang kanilang inaasa-
han, tila matatagalan pa bago marating ang
kanilang inaasam-asam na kaunlaran. Idag-
dag pa ang laganap na katiwalian at pagbu-
bulsa kahit sa maliit na halagang inaasahan
ng Abra.
Kung ano talaga ang kailangan
Higit na pinaniniwalaan ng naka-
panayam na maaaring mabawasan ang mga
kumakalaban sa gobyerno sakaling mapatu-
pad ang higit na pagkakahati-hati. Inaaasa-
han din ang pag-unlad sapagkat ang ugat ng
mga rally at pag-aaklas ay ang kawalang-
tiwala at kawalang pag-asa ng mga tao sa
pamahalaan. Ang kanilang mga kumakalam
na tiyan ang nag-uudyok sa kanilang ma-
sisidhing emosyon.
Ngunit isang halimbawa ang
naibigay sa panayam: kung ibibigay mo ang
pangangailangan ng isang gutom na mag-
nanakaw, marahil susunod ang taong iyon sa
iyo. Huwag nating kalimutan ang mga insi-
dente ng pag-aaklas ng Oakwood mutineers
at Scout Rangers dahil sa mga benipisyong
hindi nila natatanggap. Huwag ring isantabi
ang pagkadismaya sa kasalukuyang pamaha-
laan. Hindi ba’t maaaring gamitin sa masa-
mang paraan ang ganito? Maaaring manipu-
lahin ng iilang pulitiko ang pag-iisip ng masa
pagdating sa eleksyon. Masakit mang isipin,
akala ng maraming botante na kung kayang
magbigay ng isang kandidato ng salapi sa
eleksyon, higit silang matutulungan ng mga
ito kung makaupo sila sa puwesto.
Nasaksihan nating muli ang
ganitong prinsipyo sa katatapos lamang na
SONA. Higit na pinagtuunan ng pansin ng
pangulo ang mga repormang pang-ekonomi-
ya upang “maghilom na diumano ang sugat
na hatid ng pagkakahati-hati ng bayan at ang
kawalan ng hustisya”, ayon din sa panulat
ni Nelson Bagaforo ng Sun Star Davao. Sa
kabilang banda, ang tinutukoy na pagka-
kahati-hati ng pangulo ay ang pagkampi o
pagtiwalag sa gobyerno. Isa na naman itong
pamamaraan ng pamumulitika.
Tila domino effect ang nangyayari.
Dahil sa pag-unlad, “dadami ang mga tra-
baho, tataas ang pasweldo at aangat din ang
kalidad ng ating kabuhayan.” At pinatunayan
ni Lyn, isang baguhang call center agent na
ipinagyabang sa SONA, na isa siya sa mga
Pilipinong hindi na mag-iisip pang man-
gibang bayan kung may magandang kinabu-
kasan na sa Pilipinas.
Muling maalala ang mga babaeng
nakaharap sa salamin, ineensayo ang pagn-
giti habang suot ang dilaw na bestidang may
apron na nakasabit sa baywang. “Sir, pang-
abroad po,” wika ng tagakuha ng litrato.
Sayang ang kagandahan at husay ng mga
Pilipina, ang nasa aking isip - nakikilala la-
mang sila dahil sa pangingibang bansa. Ang
masakit pa, upang maging utusan ng ibang
lahi.
Ala-superman
Nakagugulat marahil ang SONA
para sa iba. Hinati ang bansa sa “super
regions” o mga lupon ng mga rehiyong may
sariling “galing” na maaaring linangin. Ang
mga sumusunod ang sinasabing hatian at
mga bansag na ikinakabit sa kanila:
Hilagang Luzon: Rehiyon 1, 2 at Cordillera
Administrative Region kasama ang Aurora
at Nueva Ecija - agri-business quadrangle;
Metro Luzon: Rehiyon 3 (bukod ang Aurora
at Nueva Ecija), 4-A, at National Capital Re-
gion o Metro Manila. Ang Gitnang Pilipinas
ay kinabibilangan naman ng Rehiyon 4-B,
5, 6, 7, at 8 - urban beltway at balwarte ng
turismo. Ang Mindanao: Rehiyon 9, 10, 11,
12, 13 at ang ARMM o Autonomous Region
in Muslim Mindanao - agri-business at
cyber-corridor.
Ito ang mga planong higit na
pinagtuunan ng pansin ng pangulo bago ang
mismong SONA na, ayon kay Press Secretary
at Presidential Spokesperson Ignacio Bunye,
bahagi lamang ng P100 bilyong pisong gaga-
mitin ng pamahalaan sa ilalim ng Medium-
Term Public Investment Program.
Ipagdasal na lamang marahil ng mga
mamamayan na tila mag-ala-superman ang
super regions na ito upang kahit papaano’y
mailigtas naman ang ating bansa mula sa
pagkalugmok ng ekonomiya.
SIGAW NG BAYAN
Pederalismong nagbabalatkayo?
Sa sistemang pederalismo, tulad ng
sa Estados Unidos, itinutulak na tumayo sa
sariling nitong paa ang isang estado. Sa kon-
septo ng super regions, sisikaping maibenta
ang mga bagay kung saan ito nagawa. Dahil
dito, inaasahang bababa ang presyo ng mga
bilihin sapagkat hindi na kailangan pang
singilin ang gastos sa transportasyon ng mga
bilihin at mababawasan ang byurokrasyang
nakasentro lamang sa Maynila.
Sa kabilang dako, maaaring hindi
lamang bilang paghahanda sa ChaCha ang
tila-pederalismong konseptong ito kundi
isang pamamaraan upang “pasalamatan”
ang mga taong tumutulong sa pangulong
manatili sa kapangyarihan. Dahil mukhang
desentralisado na ang pamahalaan at tila
binibigyang kalayaan ang mga opisyal sa
bawat pook, maaaring mga kalapit niyang
kaibigan at kakilala ang maluluklok sa pu-
westo. Kung iisipin, maaaring mauwi muli
ito sa kroniyismo na laganap noong panahon
ni Marcos.
“Walang dudang hindi mahihira-
pan ang pangulo sa pangungumbinsi sa mga
lider sa kanyang ideya,” winika ni Lorenzana,
marahil dahil sila rin mismo ang makaku-
kuha ng pangunahing benepisyo mula rito.
“Super regions = pederalismo” para
sa nakararami ang nagaganap. Subalit para
kay Konsehal Peter Lavina ng lungsod ng
Davao, ilang beses nang inuna sa listahan
ng dapat pahalagahan ang Mindanao ngunit
nabibigo lamang lagi ang pamahalaan sa
kabila ng pagtatatag ng Mindanao Develop-
ment Authority (1960s) at Southern Phil-
ippines Development Authority (SPDA).
Ngunit dahil ang mga “desisyon at ang
pananalapi ay nagmumula sa Malacañang,”
bigo ang pag-unlad sa Timog.
Sa pag-aaral ng mga pangyayari, tila
naitapon na ang pederalismo dahil sa tunay
na pakay ng Malacañang: ang solidong pa-
glipat sa parlyamentaryong anyo ng gobyer-
no. At tinapos ng konsehal ang kanyang
isinulat sa blog na hindi naging maluwag sa
Malacañang bagkus higit pang napaigting
nito ang hawak niya sa bansa. M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 17
 SIGAW NG BAYAN

May saysay pa nga ba ang mga

pangako at binitiwang salita ni
GMA noon at ngayon?

Pangakong Napako,
Pangakong Mapapako?
nina KRISTEL PUJANES, GBOY
RADAZA at LESTER YEE
likhang-sining ni Pol Layug
lapat ni Hub Pacheco

I
SANG TAON na ang nakaraan, wala pa rin ang pagbabagong kinakailangan ng bansa.
Ang maralita ay patuloy na pinahihirapan ng gobyernong nangakong protektahan ito.
Hindi na itinatago mga tiwaling opisyal ang winawaldas na pondo mula sa kaban ng
bayan: nagiging isang karera ang pagpapatayo ng mga heneral at mga lokal na opisyal ng
mga nagkakalakihang mansyon na magpapakain sana sa libo-libong mga taumbayan ng
isang taon.
Ang pangakong pagbabago ng ipinapatupad ang EO 358 na nilagdaan na mapapansin sa nakalipas na SONA ang
Saligang Batas, na ayon kay Gloria ang ni Gloria upang ang mga oras na ginugugol pagiging kimi at pikit-bulag ni GMA sa mga
siyang hadlang sa pag-unlad ng bansa, ay sa bokasyonal na pagsasanay ay magsilbing tunay na hinaing ng mga maralita.
naging sapilitang pirmahan din diumano ng units para makamit ang diploma. Imbis na tumugon sa mga maigting
mga masang nagreklamo na hindi naman At hindi pa sapat ang naglalakihang na pangangailangan ng nakararami, mas
nila naintindihan ang pinapapirmahang bayarin ng mga Pilipino, pinatupad rin binigyang pansin ng pangulo ang mga
People’s Initiative. Dahil dito, nag-usbungan ang Expanded Value Added Tax law panukalang pabor sa burgesya komprador
na rin ang mga kilusang punding-pundi na para di-umano’y magkaroon ng pondo ng bansa, at iba pang naghaharing-uri; mga
sa talamak na dayaan: ang One Voice ngayon ang pamahalaan upang mapatupad ang highway na hindi magpapaaral sa mga
ang isa sa pinakalitaw na kumakalaban sa mga panukala nito. Nanlumo naman ang batang nagugutom.
pagpapasulong nina Atty. Raul Lambino at Kawanihan ng Rentas Internas nang amining Kapansin-pansin rin ang hindi niya
Jose de Venecia ng Charter Change o Cha- bagama’t may E-VAT na’y bumaba pa rin pagtalakay sa mga hinaharap na problema
Cha. ang koleksyon nila ng buwis. Hanggang ng mga mamamayan: population growth,
Maging ang pinagmamalaking ngayon, hinihintay pa rin ng sambayanan krisis pampulitika, ang mga paglabag sa
programa na dapat raw ay magsasaayos ang ipinangakong tulong na maidudulot ng karapatang pantao, ang pagtaas ng mga
ng edukasyon ng mga public schools, ang binabayarang buwis. pangunahing bilihin sa merkado.
dagdag na 30,000 na silid-arala’y naglaho Ngayong 2006, isang panibagong Kakatwang isipin na bagama’t
lamang sa ere. Pagdating ng tag-ulan, basa SONA ang nangangako ng kung anu-anong inulit-ulit ni Gloria na mayroon sapat
pa rin ang mga nagsisiksikang mga batang panukala na makakatulong raw sa pag-unlad na laman ang kaban ng bayan upang
nakaupo sa sahig sa paaralan. Nairita rin ng bansa. Ang tanong: mapatupad naman matustusan ang mga panukala niya,
lamang si Gng. Arroyo nang magreklamo kaya ang mga ito? karamihan ng mga Pilipino ay nagdududa
si DepEd OIC Fe Hidalgo na kulang pa rin kung tunay nga bang naroon ang pondo.
ang mga silid-aralan sa mga pampublikong Sa dami ng isyung kinakaharap ng Diyata’t isa na namang pangakong mapapako
paaralan. Kapansin-pansin rin na hindi pa administrasyon ni Gloria Macapagal-Arroyo, ang SONA ni GMA. Isang utopia na hindi

18 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


kailanmang makakamit ng
Pilipinas.
Bakit?
Naging malaking
kakulangan ni Gloria ang
pagkakaroon ng isang
salita. Paano maniniwala
ang karaniwang Pilipino
sa kanyang SONA kung
ang karaniwang Pilipino ay
tuloy ang gutom at hirap sa
isang sistemang pumabor
sa mga naghaharing uri?
Nakakatuwang isipin na
paiigtingin diumano ni
Gng. Arroyo ang mga batas
laban sa human trafficking
subalit patuloy pa rin
ang pasismo ng kanyang
administrasyon laban sa
mga mamayan.
Binanggit rin niya
na kikitilin ang korupsyon,
pipigilan ang political
killings at patitibayin
ang mistulang inaanay na
gobyerno, ngunit mukhang
nakalimutan na niyang
banggitin kung paano niya
gagawin ito?
Isa pang pangako ni
Gloria na ang SONA ngayon
ay hindi mamumulitika,
ngunit sa kaniyang buong
talumpati, tila kaniyang
hinahamon ang mga
kaaway sa pulitikang “Sige, subukan niyo
ko,” matapos ay babawiin at sasabihing
pagsasayang lamang ito ng oras.
Nagmistulang gabi ng parangal ng
FAMAS rin ang kanyang SONA nang isa-
isang patayuin ang nagkandarapang mga
tagapakinig na isa-isa ring pinalakpakan
ang kanilang mga sarili. Sa huli, maitanong
lamang: Para kanino ba talaga ang SONA?
Katuparan ng mga nakaraang pangako
Noong nakaraang taong 2005,
matatandaang hinayag ng pangulong Arroyo
ang kanyang SONA sa kapaligirang balot ng
matinding pagkuwestiyon sa lehitimasyon ng
kanyang administrasyon dulot ng naisiwalat
na kontrobersya ng ‘Garci Tapes’. Dagdag
pa rito, nanatili ang pagkakawatak-watak
ng lipunan sa mga paksyong patuloy na
umuusig at pumupuna sa pamahalaan
na pinaigting hindi lamang ng isyu
tungkol sa maanomalyang pagkakahalal
di-umano ng pangulo noong nakaraang
eleksyong 2004 kundi maging ng patuloy
na usapin ng terorismo at korupsyon sa
pamahalaan kabilang na ang kanyang
kabiyak na si Unang Ginoo Mike Arroyo at
ang kwestiyonableng usapin ng Cha-Cha o
Charter Change. Sa kabila nito, inihayag ng
pangulo ang kanyang SONA 2005 na higit
na maikli, pangkalahatan at hindi ambisyoso
kumpara sa SONA ngayong taon.
Matatapos na naman ang isang
taon. Parehong mga tanong ang nananatili
sa mamamayang Pilipino. Natupad ba
ang mga pangako? Ano ang mga naging
pagbabago? Meron nga bang nagbago? At
higit sa lahat, ano ang katotohanan sa likod
SIGAW NG BAYAN
ng implementasyon sa nakalipas
na taon? Ating silipin ang mga
‘pagbabago’ sa pagtingin sa 10-
puntong adhikaing inihain ng
pangulo noong nakaraang taon.
Sa pangkalahatan, naabot
ng pamahalaang Arroyo ang anim
sa 10-puntong ito: pagbalanse
sa badyet, paglikha ng isang
milyong trabaho, pagpapaluwag
sa lansangan ng Metro Manila,
pagpapaunlad sa Subic at Clark,
www.congress.gov.ph
pagbibigay ng edukasyon para sa
lahat at desentralisasyon ng pag-
unlad gamit ang imprastraktura ng
transportasyon. Sa huling apat na
punto naman: kompyuterisasyon
ng prosesong elecktoral, pagbibigay
ng kuryente sa mga barangay
sa buong bansa, pagsulong ng
nararapat na pagtatapos sa
prosesong pangkapayapaan at
paghilom ng mga sugat ng EDSA 1,
2 at 3; kinakailangan pa ng masusi
at matinding reporma upang maabot
ang mga mithiing ito.
Sa pagbalanse ng Badyet
Sa kabila ng pagtaas ng kita ng
Luis Liwanag (Newsbreak)
pamahalaan sa pamamagitan ng
pagpapatupad ng EVAT at iba pang
piskal na reporma, dapat pa ring
paigtingin ng pamahalaan ang tama
at mabilis na pangogolekta ng buwis.
Dapat ding bawasan ang mga tax
incentives dahil nagpapababa ito
ng koleksyon. Bukod pa rito, dapat ding
palawigin ng pamahalaan ang pamamahala
sa pangogolekta ng buwis sa pamamagitan
ng pagpapadali ng pagsuplong sa mga
kasong may kaugnayan sa mandaraya sa
buwis. Dagdag pa rito, dapat ring masusing
pag-aralan ang mga polisiya ng gobyerno sa
paggasta at salain maigi ang mga proyektong
dapat lamang paglaanan ng badyet upang
magkaroon ng balanse.
Sa pagpaparami ng trabaho
Marahil, nakapagbigay nga
ang pamahalaan ng mga trabaho sa
mamamayan. Ang mas mahalagang tanong
na dapat sagutin: Mayroon bang epekto ito
sa kabuuang kalagayan ng mga Pilipinong
walang trabaho? Nadagdagan nga marahil
ang mga trabaho, ngunit naibigay ba ito at
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 19
 SIGAW NG BAYAN

nailaan sa mga higit na nangangailangan? pagkahuli? Dagdag pa rito, matatapos pa sa malalaking proyektong pang-ekonomiya
kaya ang mga proyektong ito sa takdang oras at pagmamalaki sa pondong sinasabi ng
Edukasyon para sa lahat sa kabila ng sunod-sunod na pagkahuli? pangulong mayroon daw.
Hindi pa rin nakikita ang epekto Kung tutuusin, isang pagpapatuloy
ng paglalagay ng mga dagdag na pasilidad Huling apat na punto lamang ang SONA 2006 ng mga
gaya ng mga kompyuter sa mga silid- Nangangailangan pa ng nakalimutan, napabayaan o ng mga
aralan. Nananatili pa ring mababa at di pagpapalawig at dagdag na paggalaw mula ninanais pang matamo ng kasalukuyang
katanggap-tanggap ang bilang ng mga sa pamahalaan upang matupad ang huling administrasyon. Nandyan pa rin ang
computer sa estudyante sa 1:72. Ganoon pa apat na punto. Nakaantala pa rin ang pagsulong ng Cha-Cha, ng bagong sistemang
rin ang pangkalahatang imahe ng sistemang pag-uusap na pangkapayapaan sa pagitan pulitikal. Ginamit na rason ng pangulo ang
edukasyon sa Pilipinas. Marami pa rin ng NDF at RPM. Mababa ang natamong mga pangangailangang pang-ekonomiya
ang salat sa silid-aralan at kulang sa mga pag-usad ng Mainstreaming Program sa upang patuloy na isulong ang Cha-Cha at
aklat. Mababa pa rin ang estado ng mag- usaping pangkapayapaan. Nadagdagan pa pederal na sistemang pulitikal.
aaral na Pilipino sa larangan ng Agham, ng kasalukuyang problema ng mga pagpatay Magandang pakinggan ang mga
Matematika at Ingles. Marami pa ring guro na pulitikal na nakadagdag sa suliranin ng matatamis na plano ng pamahalaan sa bansa
ang nagrereklamo dahil sa napakaraming hustisya at kapayapaang panlipunan. Sa na kanyang inihayag sa isang makabago at
bilang ng estudyante na kanilang high-tech na talumpati. Subalit,
tinuturuan. Isang optimistikong pangulo ang ito ba ang tunay na kalagayan ng
bayang balot pa rin ng kadiliman
Pagpapaluwag ng Metro nagtalumpati ng kanyang SONA at paghihikahos? Saan kukunin
Manila ang mga pantustos sa mga
Kung tutuusin napakaliit 2006. May ilang nadala at nani- proyektong inihain o nakahain na at
ng 53 proyektong pabahay para
sa mahigit isang taon na panahon
wala sa kabanguhan ng kasalu- kasalukuyang tinatapos?
Marami ring nakaligtaang
dahil sa napakaraming batang
lansangan, at pamilyang walang
kuyang SONA. Subalit, ano ang talakayin ang pangulo gaya ng
problema sa populasyon, at
matirahan ang nagkalat pa rin pulso ng nakararami? kung paano isasakatuparan ang
sa kabuuan ng lungsod. Sari-sari paglaban sa korupsyon. Wala ring
ang mga demolisyon, gayong wala namang kasalukuyan din, nasa Phase I pa lamang nabanggit tungkol sa edukasyon. Lalong
konkretong plano ng relokasyon para sa mga ang kompyuterisasyon ng prosesong walang naipaliwanag sa mga tanong na
naaapektuhang mag-anak. Mabuti na lamang elektoral ng bansa. Nakabinbin pa rin bumabagapag pa rin sa lipunan ukol sa mga
at mayroong mga organisasyong gaya ng sa Korte Suprema ang dalawang yugto: iskandalong kinakaharap ng kasalukuyang
Gawad Kalinga na handang magbigay tulong Phase II: Kompyuterisasyon ng pagbilang administrasyon. Pinagtuunan ng pansin ang
at higit na mas maraming naipamamahaging at pangongolekta ng boto at Phase III: pagpapabango ng imahe, ang pagbibigay
tirahan sa nangangailangan kaysa sa Elektronikong paglipat ng mga resulta ng ng bagong enerhiya sa mamamayan sa
pamahalaan. eleksyon. Sa kaso ng kuryente at tubig, 2500 pamamagitan ng pagtatanghal ng mga
na barangay pa ang wala pa ring kuryente papuri’t karangalan. Isang optimistikong
Pagpapaunlad ng Subic at Clark hanggang sa kasalukuyan at marami pa pangulo ang nagtalumpati ng kanyang SONA
Noon pa ma’y maunlad na ring pook ang walang suplay ng malinis 2006. May ilang nadala at naniwala sa
ang Subic at Clark. Maganda sana kung na tubig. Panghuli, hindi pa rin tuluyang kabanguhan ng kasalukuyang SONA. Subalit,
maipapasa ang kaunlarang ito sa iba pang nahihilom ang mga sugat ng mga iba’t ano ang pulso ng nakararami?
lugar o maging pinagkukunan ito ng pondo ibang grupo ng EDSA 1,2,3. Patuloy pa ring Sa pinakapayak na pagtingin:
para sa pagpapaunlad ng iba pang pook sa hati ang ating lipunan. Marami pa rin sa maganda ang katayuang tutunguhin ayon
bansa na mas nangangailangan ng atensyon. oposisyon at sambayanang Pilipino ang hindi sa mga inilahad sa SONA 2006 subalit
naniniwala sa kredibilidad ng kasalukuyang nananatiling isang malaking palaisipan at
Desentralisasyon ng pag-unlad gamit administrasyon. balakid kung paano natin ito aabutin? Isang
ang imprastraktura ng transportasyon pagpapatunay lamang ito na malayo pa ang
Ang gastusin at panahon Panibagong mga Pangako dapat nating tahakin at hindi madali ang
ng pagsasagawa ng mga proyekto Sa SONA 2006 ng pangulo, 166 daan tungo rito. M
ang tanging nagiging problema. Sa na palakpak ang kanyang natanggap.
kasalukuyan, nahuhuli ang ilang proyekto. Marahil sobra ito para sa isang SONA na
Nangangahulugang dagdag gastusin ang puno ng panibagong pangako o patuloy
pagkahuli. Sa napakalaking perang inilaan na pangako ng mga hindi natupad noong
na at ginugugol sa mga ito, Saan kukunin nakaraang SONA. Masyadong ambisyoso ang
ang pantustos sa mga gastusing dulot ng kasalukuyang SONA sa kanyang pagtalakay

20 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006

 SECTION HEADER

nina KRISTOFFER PAOLO CRUZ

at ALAN RAY TEH
likhang-sining nina Chito Esguerra
at Omar Gabito
lapat ni Hub Pacheco

Nangangamoy pulitika
ang biglaang
pagkabasura nito.
R.A. 9346:
Ang Pagpatay sa
Batas ng Pagpatay Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 21
 SIGAW NG BAYAN

IKAS NA sa ating mga Pilipino ang kumiling sa pagsusunog ng mga basura upang

L ubusin ang mga ito kaysa sa pagtatapon at pagtatambak nito sa mga basurahan. Kilala
natin ang prosesong ito bilang pagsisiga. Ang pagkiling na ito ay umuugat sa likas
nating pag-uugaling tahakin ang pinakamabilis na daan patungo sa kung anuman. Hindi
naman maikakailang ito rin ang ugaling namayani sa mga nagdaang Pangulo ng Pilipinas
na nagtulak sa kanilang piliin ang pinakamadaling paraan upang ibasura ang sinumang
lumabag sa kanilang hustisya. Ang paraang ito ay ang kilala natin bilang Parusang
Kamatayan.
Subalit, noong ika-24 ng Hunyo, Sa kahit anong relihiyong kaparusahan, matapos aprubahan ng
dalawang araw bago ang kanyang pagtungo kumikilala sa Diyos ng sangkatauhan, Senado at ng Kamara ang nasabing panukala
sa Vatican, pinirmahan ng Pangulong matutunghayan ang pagpapahalaga at noong ika-7 ng Hunyo, ang isa sa pinaka-
Arroyo ang isang panukalang tuluyang pagsasaalang-alang sa buhay ng tao at sa ipagmamalaki niya sa kanyang pagbisita sa
pumatay sa labindalawang taong pagpatay, karapatan ng tao sa kanyang buhay. Ang Santo Papa bilang isang pagkilos sa ngalan
sa labindalawang taong sigang sumunog sa Pangulong Arroyo, sa kanyang pagpapamalas ng buhay.
mga naturingang basura ng bayan. Isang ng sarili bilang isang debotong Katoliko, ay Mahihinuha sa mga kahina-
panukalang nagpawalang-bisa sa lahat ng pinapurihan ng kapwa niyang mga Katoliko hinalang hakbang na isinagawa niya ang
uri ng Parusang Kamatayan bilang punong sa pagpapasyang bigyang-wakas ang isa sa maaaring nakatagong hangarin
kaparusahan ng Pilipinas. Ang Republic Act pagpatay sa ngalan ng buhay at ng hustisya ng Pangulo. Kung may isa kasi siyang
9346. ng Panginoon. Ayon sa pahayag ni Arsobispo katatakutan bilang pinuno ng bayan,
Matatandaan natin ang bangungot Angel Lagdameo Pangulo ng Catholic ito ay ang pinakamaimpluwensiyang
dulot ng parusang kamatayan na iniukit Bishops’ Conference of the Philippines institusyon sa Pilipinas: ang Simbahan.
sa ating nakaraan. Simula 1994, nang (CBCP), naniniwala ang Simbahan na Ito ay sapagkat kabilang sa Simbahang
isulong muli ang nasabing parusa matapos ang buhay at ang karapatang mabuhay ay Katoliko ang pinakamalaking bahagdan
tanggalin noong 1987, pitong buhay ang mas naipagtatanggol sa pamamagitan ng ng mga mamamayan sa Pilipinas. nong
ninakawan ng pag-asa pang magbago at pinagsamang kilos na ito ng Pangulo at ng kanyang pinamamahalaan. Bukod dito,
muling makapagpatuloy. Pitong buhay na pagpapaigting ng pagpapatupad ng batas maaaring ipagpalagay na taglay rin ng lokal
marahil naipit lamang sa gitna ng sistemang at pagsasaayos ng sistema ng paghuhukom. na Simbahan ang hiram na kapangyarihan
mapaniil, ng hustisyang pinatatakbo ng Buong-loob namang ipinahayag ng Pangulo ng Vatican, kung kaya’t masasabi nating sa
nakapangingibabaw. na ang pagwawakas niya sa naturang puntong mahuli niya ang kiliti ng Simbahan
sa Pilipinas, matatanggap na rin niya ang
biyaya ng Ina ng lahat ng Simbahan sa buong
mundo.
Hindi lamang iyan. Sa parehong
panig ng mga relihiyoso, ipinaglalaban din
ng mga tagapaglunsad ng karapatang pantao
ang karapatan ng tao sa kanyang buhay.
Mula nang ibalik ang parusang kamatayan
sa sistema, matatag na silang nagpahayag
ng pagsalungat dito. Ayon sa kanila, sa
pagbibitay, ang parating nadedehado at
madalas na napagbibintangan ay ang mga
mahihirap, ang mga maliliit sa lipunan. Ilan
din sa kanila, ang naniniwalang lumilikha
lamang ito ng isang ilusyong may ginagawa
Inquirer News Service

ang pamahalaan sa lumalalang kriminalidad

sa bansa, gayong pakitang-gilas lamang ito.
Sapagkat sa sistema, kung sino ang may
kapangyarihan at nakaaangat, siya ang
napapawalang-sala. Kung sino nga naman
ang dapat nasa kulungan, siya ang malaya.
Isang balintuna na si Pangulong Arroyo na noo’y bise presidente pa lamang ay lumahok sa isang Maaalala natin ang kauna-unahang
rally para sa death penalty. ibinitay na si Leo Echegaray na hinatulan

22 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006

 SIGAW NG BAYAN

noong Pebrero 5, 1999 ng parusang maliliit na boses ng mga nabiktima ng mga kauna-unahang maaabot nito. Gayundin
kamatayan sa salang panggagahasa ng matitinding krimen na tila hindi naman sa parusang kamatayan: ang mga alaalang
kanyang anak-anakan o stepdaughter. pinakikinggan ng pamahalaan. Dagdag pa manggagaling sa pagkitil ng buhay ng bawat
Mauulinigan naman sa kasalukuyan ang rito, sa kanilang opinyon, ang pagpapahina isang nasasakdal ay magiging paulit-ulit na
ilang haka-haka at pagpapatunay na mali ang ng batas ay magpapalakas lamang ng mga alaalang walang hanggang tatatak sa puso’t
pagpapataw na parusa kay Leo Echegaray. masasamang-loob na magkamit ng krimen— isipan ng kanyang pamilya, ng pamilya ng
Sa pangkabuuan, hindi maitatangging may ang paglala lamang ng pinupuntiryang kanyang nabiktima, at ng kanyang biktima.
kalokohan sa sistemang dapat nang baguhin. suliranin. Isang pagsisiga lamang ito na wala rin
Paano kung namang naidulot
ang pagpatay ng sa Pilipinas kundi
Pangulo sa batas na ito makapal na usok na
ay upang makalikom
lamang ng simpatiya Kung iisiping mabuti, ang tuluyang dumurog at nag-iwan
ng mapanglaw na
mula sa taumbayan?
Kung susuriin ang pagbitay sa isang napatunayang lamat sa moralidad ng
kanyang naapektuhan.
panahong ipinamalagi
ni Gng. Arroyo sa may sala sa ilalim ng paghuhukom Kaya lang, kibit-
balikat ka namang
puwesto, wala ni isa
sa mga nagbitbit ng ay hindi naman talaga magtataka: ngayong
lalo lamang naging

nangangahulugang makakamtan
parusang kamatayan talamak ang krimen
ang naparusahan. sa pagsulpot ng mas

na ng biktima at ng kanyang
Kaya’t ngayon, sa malalakas na loob na
bingit ng kanilang terorista, holdaper,
paglaho, ang 1200 pang kidnaper, carnaper
bilanggong napatawan pamilya, gayon din ng pamilya at iba pa, ano pa
ng kaparusahan, kaya ang silbi ng
pati ang kanilang
mga minamahal, ay
ng nasasakdal ang hustiya nang pag-alis ng parusang
kamatayan? Ayon sa
muling nakahinga at
nabuhayan. Ibababa
ganoon na lamang. Bagong Alyansang
Makabayan (BAYAN)
na lamang ang at Bayan Muna, patuloy
kanilang sentensiya pa rin ang pagpatay
mula sa dating ng mapangalipustang
kamatayan sa ngayong habambuhay na Subalit ano nga ba ang hustisya sistema sa mga aktibista, mga
pagkakakulong, na sa loob lamang ng para sa isang biktima? Kung iisiping mabuti, mamamahayag, mga mahihirap, sa mga
tatlumpung taon ay maaari nang bigyang ang tuluyang pagbitay sa isang napatunayang inaapi’t walang labang Pilipino. Waring
kalayaan sa pamamagitan ng parola. Para may sala sa ilalim ng paghuhukom ay binigyan lamang ng opisyal na katapusan
sa kanila, hindi pa rin huli ang lahat. Subalit hindi naman talaga nangangahulugang ang kuwento ng ilang taong paglalaro sa
para sa karamihan ng mga nabiktima ng makakamtan na ng biktima at ng kanyang buhay at kamatayan ng mga inosenteng tao.
mga halimaw na kasamaan, higit pa sa pamilya, gayon din ng pamilya ng nasasakdal Huwad na paghuhukom, huwad na
dating matinding pagdurusa ang kanilang ang hustiya nang ganoon na lamang. Kung paghahatol, huwad na katarungan. Walang
kahaharapin. ibabatay lamang natin ang katarungan sa katiyakan na ang lahat ng napatawan ng
Ayon kay Dante Jimenez ng panandaliang gaan ng loob na madarama parusa ang may sala sa mga krimeng inilatag
samahang Volunteers Against Crime and matapos makitang hindi na humihinga ang sa kanilang mga pangalan. Ngunit isa
Corruption (VACC), kapansin-pansin ang sumira ng iyong pagkatao, masasabi pa rin lamang ang sigurado, na walang hustisyang
pagiging pulitikal na hakbangin ang paglipol bang nakamtan mo na nga ang hustisya? nakakamit sa pagpatay ng isang tao kahit
ni GMA sa parusang kamatayan. Ang Kapag sinindihan ko ang isang tambak na gaano pa kabigat ang nagawa niyang
kanilang pag-alma ay dulot ng hindi man ng basura sa gitna ng isang komunidad pinsala, lalung-lalo na kung sa katotohana’y
lamang pagsali at pag-imbita ng Pangulo upang sa pagsisiga nito’y tuluyan na itong napagbintangan lamang ito. Sapagkat
sa VACC at sa iba pang grupong laban sa maglaho, masasabi ko bang magtatagumpay walang karapatan ang tao na kumitil ng
krimen sa mga pagpupulong na naganap ako? Hindi, sapagkat ang makapal na buhay ng kapwa niyang tao, at lalong walang
sa Kongreso kung saan pinagusapan ang usok na lilikhain nito’y walang hanggang kapangyarihan ang tao na lumikha ng sarili
magiging hakbangin ng pamahalaan sa isyu mananalatay, kukupas, at magpapahina sa niyang katarungan. M
ng parusang kamatayan. Ipaglalaban sana mga baga, sa dugo at sa pangangatawan ng
nila ang kawalang-katarungan para sa mga mga makalalanghap, lalung-lalo na ang mga

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 23

 SECTION HEADER

24 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006

 MATA SA MATA

Ang buhay, paninindigan at pagtataya

ng isang propesor, kolumnista at isang
padre de pamilya

Randy David:
Sa labas ng
mga pader ng
Akademya ni JED ALEGADO
mga kuha at lapat ni Hub Pacheco

KA-24 NG PEBRERO ng taong ito, ikadalawampung

I
Ngunit sa kabila ng mga ito, sa
likod ng mga pahina ng pahayagan at ilaw
taong anibersaryo ng EDSA People Power I na ng telebisyon na kanya ring naging tahanan
nagpatalsik sa diktaduryang Marcos. Habang nasa mga sa loob ng ilang taon, sino nga ba si Randy
kaniya-kaniyang tahanan ang taumbayan at matamang David?
Isinilang si Randolf “Randy” David
nanonood ng mga kaganapan sa telebisyon ukol sa sa San Fernando, Pampanga ngunit lumaki
diumano’y banta ng kudeta noong araw na iyon ayon sa siya sa isang bayan sa Pampanga, ang Betis.
“Ang aking ama, isang abogado na naging
Palasyo. Nabalita ang pagkakaaresto sa ilang raliyistang piskal. Una, sa Pampanga pagkatapos
nagmamartsa sa Maynila. Ang aking ina, magaling na
patungong EDSA Shrine. Kabilang si hinihingan ng pahayag kapag may mainit negosyante sana ngunit kung sunud-sunod
Propesor Randy David sa mga inaresto. na usapin sa bansa. Kaya’t noong dinakip na dumating ang labingtatlong anak wala
Kadedeklara lamang noong ng Presidential siya, marami ang nagulat at nagtaka. “Hindi nang ibang magagawa kundi mag-alaga at
Proclamation 1017 o State of National naman ako lider roon. Sumama lamang mag-aruga ng mga bata.”
Emergency. Dahil sa epekto ng deklarasyon, ako as an individual citizen, sabi nila Ipinagmamalaki ni David ang
dinakip si David at iba pang raliyista kahit lider ka ng rally saka bakit noong 2001 ba kanyang pag-aaral sa mga pampublikong
may pahintulot man sila. Marami ang tatlong araw kaming nagmamartsa mula sa paaralan mula sa mababang paaralan
nagulat. Ano ang ginagawa ni Randy David Diliman hanggang sa EDSA Shrine upang hanggang sa magtapos siya ng kolehiyo
sa isang rally? Bakit siya hinuli? iprotesta ang nangyari sa impeachment sa UP. “Doon ako nag-aral sa mga public
Bilang isang batikang kolumnista sa trial ni G. Estrada dahil doon, nailuklok schools sa Betis. Pagdating ng test, mayroon
Philippine Daily Inquirer at halos napanood bilang presidente si Gng. Arroyo. Ironically, kaming mga tinapay na may kondensada
sa limang himpilan sa telebisyon sa Pilipinas, you march on the same streets siya na ang na pinapakain sa amin, mayroon kaming
masasabing isa si David sa mga respetado presidente siya pa ang mag-aaresto sa iyo”, lugaw, masustansya. It’s not very tasty pero
at tinitingalang komentarista na madalas wika ni David. masustansya. Meron kaming free dental

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 25

 MATA SA MATA
checkup and every month, you
go to the dentist.”
Una niyang ninais na
maging isang abogado tulad
ng kanyang ama. Dahil dito,
kinuha niya ang kursong AB
Journalism sa Unibersidad ng
Pilipinas. Ngunit ayon sa kanya
noong mga panahon na iyon,
hindi pa kumpleto ang kurikulum
ng Journalism sa UP kaya’t
noong siya ay nasa ikatlong
taon napilitan siyang lumipat sa
kursong AB Sociology. Dito niya
nakilala si Karina Constantino,
anak ng historyador na si Renato
Constantino. “Magkaklase kami
sa sociology. Nauna ako ng
isang taon pero may mga klase
na magkaklase kami. Maliit ang
departamento namin noong mga
panahong iyon. Noong nagtapos
ako noong 1965, apat lamang
kami sa batch namin. Pagkatapos
namin noon sa kolehiyo, nagturo
rin siya (Karina). Bago ako
umalis para sa England, naging
mag-asawa kami para makapag-
aral rin siya. Sabay kaming
instructors dito sa UP”.
Ang pagsasamahang ito
na tumagal hanggang ngayon ay
nakapagbigay sa kanila ng apat
na supling. Magkakaiba man ng
larangan ang mga ito, masasabing
naging matagumpay ang mga ito
tulad ng kanilang mga magulang.
“Si KP ‘yung panganay. Siya lang
yung lalake, Geology sa UP tapos nag-
masteral ng Environmental Geology sa
Standord at ngayon nagtuturo rin dito sa UP.
Yung pangalawa si Kara. Siya yung magtuloy
ng pangarap kong maging mamamahayag.
Naging broadcast journalist siya. Tapos si
Nadiya, nagtuturo ng Digital Design sa La
Salle at kasabay nito, isa ring designer at
artist. At ang bunso si Jika, nagtapos ng
Accountancy sa UP pagkatapos magtrabaho
sa Unilever sa loob ng limang taon at
bandang huli nagdesisyong mag-volunteer
work. Kabilang siya sa pang-ikadalawampu’t
limang batch ng JVP (Jesuit Volunteers of
the Philippines) at nagtuturo ng Matematika
sa mga second year high school students.”
Sa kasagsagan ng Batas Militar,
26 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
isa si David sa mga mapalad na hindi
kinailangang magtago o mag-underground
hindi katulad ng kanyang asawang si Karina,
biyenang si Renato at bayaw na si Renato
Constantino, Jr. Ayon sa kanya, ito ay sa
dahilang “wala naman akong records sa
militar dahil tatlong taon akong nawala sa
Pilipinas upang mag-aral ng doktorado sa
Sosyolohiya sa University of Manchester.”
Umuwi sana sa Pilipinas si David
upang isagawa ang kanyang dissertation
sa pag-aaral ng pagiging doktorado sa
Sosyolohiya ngunit inabutan na siya ng
deklarasyon ng Batas Militar noong 1972.
Aniya, noong panahong iyon, tila nawala ang
pagiging magkaribal ng mga pamantasan
sa Pilipinas tulad ng UP at Ateneo sapagkat
nagkaroon ng ugnayan sa dalawang
pamantasan sa pagsasagawa ng mga protesta
at gawain upang tutulan ang
Batas Militar.
“Tila naisip ng mga
paaralan na ang dapat nating
tutukan ang mga problema
ng bayan at kung ano ang
magagawa ng mga kabataan
at mga guro sa pamantasan
sapagkat hindi lamang tayo
manatili lamang sa apat
na sulok ng eskuwelahan.
Tayo’y bahagi ng lipunan at
tayo’y hinuhubog ng lipunan.
Kailangan nating makialam
sa daloy ng buhay sa labas ng
pamantasan.”
Naging kasapi si David
ng isang fraternity, ang Alpha
Sigma. Isa sa kanyang naging
kasama roon ay si Billy Begg,
nagtapos sa Ateneo at nagtago
rin noong panahon ng Batas
Militar. “Siya ay naging student
ko at naging fraternity brod
ko rin sa Alpha Sigma. Siguro
kalahati ng mga naging ka-
brod ko sa Alpha sigma ay
nagtago rin.”
Matapos mapatalsik si
Marcos sa pamamagitan ng
mapayapang rebolusyon,
isa si David sa libu-libong
Pilipinong nagkaroon muli ng
pag-asa sa bansa. Dagdag pa
ni David, maraming Pilipinong
nangibang-bansa ang
nagsibalik na may tinatanaw
na pag-asa at kinabukasan para sa bansa sa
bagong liderato.
At noon ngang 1987, naging
Chairman siya ng BISIG o Bukluran sa
Ikauunlad ng Sosyalistang Isip at Gawa .
Isang organisasyong naglalayong isakonkreto
ang sosyalismo sa lipunang Pilipino sa
pamamagitan ng mga gawaing adbokasiya sa
pamamagitan ng elektoral at hindi elektoral
na pagkilos. Si Francisco “Dodong” Nemenzo
ang isa sa naging tagapagtatag ng BISIG.
Hanggang ngayon, nakikita pa rin ni David
ang kanyang sarili sa ganitong oryentasyon
ng pagkilos. Kabilang ngayon si David sa
AKBAYAN Citizen’s Party na binubuo ng
ilang kasapi ng Pandayan (Pandayan sa
Sosyalistang Paggawa), BISIG, at yaong mga
tinatawag na ‘rejectionist’ o RJ na paksyon
 MATA SA MATA

ng Communist Party of the Philippines.
Tinatawag niya ang ganitong
ideolohiya bilang “democrat socialist” dahil
para kay David, mas naangkop ito sa kultura
at kasaysayan ng Pilipinas. Naniniwala siya
sa hindi armadong pakikibaka ngunit kanya
namang pinabulaanan na siya ay isang anti-
komunista. “I’m not an
siya ng ABS-CBN upang makapagbigay
ng bagong perspektibo sa mga usapin
sa bansa. Dagdag pa niya, gusto niyang
mas magkaroon ng oras sa pagtuturo at
pagsusulat kaya’t kanyang hiniling na
bigyan siya ng kapareha sa programa. Kanya
namang inirekomenda ang abogadong si
kapag sinalaula mo ang eleksiyon para mo na
ring pinagsasampal-sampal ang iyong mga
mamamayan.”
Bunsod nito, nakikita ni David ang
impeachment na isang mabisang paraan
upang makita ang katotohanan. Katunayan
dito, isa siya sa mga naunang pumirma
sa unang impeachment

“
anti-communist”, wika complaint na isinampa noong
niya. ang dapat nating tutukan, ang Hunyo 26. Kung sakaling
Kasabay ng ibasura muli ng Mababang
pagiging pinuno ng mga problema ng bayan at kung Kapulungan ang impeachment
BISIG, naging aktibo rin complaint, naniniwala si
si David sa telebisyon. ano ang magagawa ng mga kabataan David na walang sinayang na
Una siyang nagkaroon pagkakataon sa pagsampa ng
ng programa sa IBC- 13 at mga guro sa pamantasan sapagkat kasong impeachment. “At least
na pinamagatang Public we tried because it’s the only
Forum. Matapos ang hindi lamang tayo manatili lamang sa avenue left prescribed by the
apat na taon, nagpaalam constitution. Mag-iisip tayo ng
siya sa istasyong ito ng apat na sulok ng eskuwelahan tayo’y panibagong paraan.”
pamahalaan sapagkat Para kay David, hindi na
ayon sa kanya taun- bahagi ng lipunan at tayo’y hinuhubog magkakaroon ng malinis na
taon nagbabago ang halalan hangga’t nakaupo si
pamunuan nito. ng lipunan. Kailangan nating Pangulong Arroyo sa puwesto.
Pagkatapos Matatandaang isinusulong ng
ng anim na buwan, makialam sa daloy ng buhay sa labas ilan ang pagtutuloy sa halalan

kinuha siya ng ABC-5
sa pamamagitan ni Tina ng pamantasan.
Monzon-Palma upang
maging TV host ng
Public Lives with Randy David. Naniniwala
siyang maganda sana ang hangarin ng
ABC-5 na subukang baguhin ang telebisyong
Pilipino ngunit ayon kay David, di-naglaon
nagsimulang magpalabas ng mga inangkat
na programa mula sa ibang bansa ang ABC-5
at para sa kanya hindi iyon ang istasyon una
niyang kinabilangan. Pagkatapos ng limang
taon, namaalam ang programa niya sa
himpapawid noong 1995.
Wala pang isang taon, kinausap
naman siya ng GMA-7 para ipagpatuloy ang
kanyang programa sa ABC-5. Nagkaroon
ng kaunting pagbabago sa programa sa
pamamagitan ng paglalagay ng maikli ngunit
malamang dokumentaryo. Matapos ang
dalawang taon, namaalam muli si David sa
telebisyon dahil hindi niya nagustuhan ang
paglipat ng mga programang tulad ng sa
kanya sa pang-hatinggabing oras.
Napagdesisyunan na sana niyang
bumalik at mas ituon ang oras sa pagtuturo
sa UP. Ngunit bunsod ng mga pangyayari
sa bansa noong 2000 sa admininistrasyon
ni Dating Pangulong Estrada, inimbitahan
”
Katrina Legarda. Maganda sana ang naging
takbo ng programa maging ng kanilang
tambalan. Ngunit nang napagdesisyunan
ng pamunuan ng ABS-CBN na ilipat ang
lahat ng news and current affairs shows
ng himpilan sa ABS-CBN News Channel,
ang himpilan sa cable TV ng ABS-CBN,
hindi pumayag si David. Aniya, kanyang
prayoridad ang mapanood at marinig sana
nang mas maraming mamamayan lalo na
ang masa. Kadalasan kasi, mga mayayaman
lamang ang may cable television.
Sa kasalukuyan, patuloy pa rin
ang pagsusulat ni David ng kolum sa
Philippine Daily Inquirer sa loob ng halos
labindalawang taon na.
Bilang isang kolumnista, ano nga
kaya ang pananaw ni David sa kasalukuyang
krisis pampulitikal ng bansa bunsod ng
Hello Garci wiretapped tapes. Para sa kanya,
kailangan pa ring sagutin ng Pangulong
Arroyo ang mga paratang ng pandaraya sa
halalan. “Mahalaga ang tutukan at iresolba
ang krisis ng legitimacy ni Gng. Arroyo
sapagkat iyan ang buod ng demokrasya,
sa 2007 upang magsilbing
indirect referendum sa
kasalukuyang problema
sa pagiging lehitimo ng
pamahalaan.
Sa huli, nakikita ni David ang
Pilipinas bilang demoralisado lalo na sa
pagdami ng mga nangingibang-bansa na
tila nawawalan na ng pag-asa sa sariling
bayan. Ngunit ayon kay David, “Marami sa
henerasyon namin ang namatay, hindi na
nakapagpatuloy ng personal careers, inalay
nila sa sambayanan. Pero ganun talaga eh,
some generations has sacrificed and maybe
another generation is needed hanggang
makamit natin ang pangarap ni Rizal para sa
sambayanang Pilipino.”
At para sa mga kabataang Pilipino
ngayon ito ang kanyang mensahe, “Ah,
tayo ay nangangamba na parang unti-
unti na namang bumabalik ang ganung
mga panahon (Batas Militar). Hindi na
natin maaaring payagan yun. Hangga’t
maaga, kailangang sagkalin ang anumang
pagtatangka ng estado na muli na namang
supilin ang ating mga batayang karapatan
lalung-lalo na sa pamantasan sapagkat ang
pamantasan ay kaluluwa ng kalayaan.” M

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 27

 MATA SA MATA

Kilalanin ang isang mag-aaral-

aktibista sa likod ng kinang ng
telebisyon

Atom Araullo:
Sa Likod
ng Mito
ni CHARM AVENA
kuha at lapat ni Hub Pacheco

M
AS KILALA marahil ng karamihan si Alfonso bismo, kung hindi buong pagmamalaki pang
Tomas Araullo o Atom bilang umuusbong na isinasahimpapawid ang ipinaglalaban sa
mundo gamit rin mismo ang midya. Kung
personalidad sa telebisyon. Napanood na marahil mayroon mang maituturing na “bituin” ang
ng marami sa ating mga Pilipino ang kahit isa man lang mga kabataang aktibista, siya na siguro
iyon. Sinasadya man o hindi, inako ni Atom
sa marami-rami na rin niyang napagda- UP at Center for Environmental Concerns
Araullo ang napakalaking responsibilidad
anang programang pantelebisyon --- mula sa (CEC).
pinakauna, ang 5 and Up, hanggang sa mga bilang mukha ng kabataang nakikibaka sa
kasalukuyan: Breakfast at Kabataan News Kung titingnang mabuti, tila kakaiba magulo at kapitalistang mundo ng kulturang
Network. ang landas na tinatahak ni Atom Araullo. popular at midya
Ngunit para sa mga nakaantabay sa Hindi na nga naman tahasang popular Dahil na rin sa mga nabanggit, mis-
pulitikal na pakikibaka sa bansa, kilala at ang pulitikal na aktibismo ng kabataan sa tulang misteryo si Atom Araullo sa kabila ng
kinikilala si Atom Araullo bilang lider ng kasalukuyan kumpara noong panahon ng mga nalalaman natin tungkol sa kanya. Dala
kabataan at isa sa mga litaw na puwersa ng Batas Militar, bagaman mas delikado. Mas ng kagustuhang basagin ang kung ano mang
aktibismo. Hinangaan siya sa kanyang pa- delikado, dahil sinisigurado ng mga maka- mga mito na bumubuo sa pampublikong
mumuno ng Student Council ng Unibersidad
pangyarihan na nananatiling walang alam persepsyon sa kanya, napagpasiyahang ng
ng Pilipinas, at patuloy na hinahangaan sa
kanyang kasalukuyang pakikisangkot sa mga o walang pakialam ang mga mamamayan Matanglawin na imbitahan si Atom na
usaping pulitikal, panlipunan at pangka- sa mga tunay na isyu sa pamamagitan ng makipagkuwentuhan isang maulang hapon
likasan bilang kasapi ng Student Alliance for propaganda, partikular na sa midya. Ngunit ng Lunes. Kayo naman ang inaanyayahan ko
Advancement of Democratic Rights o Stand hindi lamang nakisangkot si Atom sa akti- ngayon na sumilip hindi sa likod ng kamera

28 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


kundi sa lente ng katotohanan at subukang
matagpuan ang tao sa likod ng mito.
“Pagod. Basa. At tsaka siyempre
malungkot.” Ito ang sagot ni Atom nang
tanungin kung ano ang nararamdaman niya
noong sandaling iyon. Ayon sa kanya, dahil
ito sa sunod-sunod na insidente ng pagpatay
at pagdukot sa mga aktibista. Partikular na
nalungkot si Atom sa pagkawala ng dalawa
niyang kaibigang sina She at Karen, mga
mag-aaral din mula sa Unibersidad ng
Pilipinas.
Napagpasyahan kong dumako sa
personal na aspeto ng buhay ni Atom upang
mapagaan ang takbo ng usapan.
Nag-uumpisa ang araw ni Atom sa
mga ritwal ng paglilinis tulad ng paliligo at
pagsisipilyo. Subalit wala na siyang oras sa
iba pang mga bagay bukod dito dahil sa maa-
gang call time para sa pang-umagang pala-
bas na kinabibilangan niya, ang Breakfast.
Kung may oras siya pagkatapos ng programa,
nagbabasa siya ng mga peryodiko.
Hindi lang umiiral sa pulitika at usap-
ing panlipunan ang interes ni Atom. Ayon
sa kanya, kinahihiligan niya rin ang musika,
partikular na ang Classical, Rock, Reggae,
Ska, at Jazz. Kasalukuyan niyang hinah-
angaan ang mga musikero ng Jazz na sina
Mann at Coltrane. Kabilang naman ang mga
banda sa ilalim ng Terno Records sa mga
lokal na musikerong hinahangaan niya. Ayon
kay Atom, napupukaw ang interes niya ng
kahit anong musika na bago sa pandinig.
Ang “Taxi Driver” ni Martin Scorcese
ang huling pelikulang napanood ni Atom
nang magkuwentuhan kami. Gusto niya raw
ang mga pelikula ni Akira Kurosawa, lalo
na ang “Ran”. Pagdating naman sa paniti-
kan, ilan lamang sina Nick Joaquin, Ernest
Hemingway at ang progresibong Indyano
na si Salmon Rushdie sa mga manunulat
na hinahangaan niya. Dagdag pa ni Atom,
binalak niya talagang magbasa ng mga fic-
tion na libro pagkatapos mag-aral dahil mas
nagbabasa siya noon ng non-fiction.
Bahagya akong nagulat nang sabihin
ni Atom ang isa niya pang kinahihiligan:
ang mga larong pangkompyuter tulad ng
Dota, Star Craft at Quake. Sang-ayon pa
sa kanya, ito na raw siguro ang maituturing
niyang bisyo dahil hindi siya naninigarilyo at
paminsan-minsan lamang umiinom.
Nanood din si Atom ng mga laro ng
soccer at mga himpilan sa cable tulad ng
National Geographic at Discovery Channel
upang magpahinga. Natawa pa ako nang
sabihin niyang kumakain naman siya ng
cheeseburger, fries at umiinom ng softdrinks
kapag nalulungkot.
Pagkatapos ng nakaaaliw na bahag-
ing ito ng aming kuwentuhan, dumako
naman kami sa mga mas seryosong usapin,
partikular na ang kanyang panlipunang
oryentasyon, aktibismo, at pagiging bahagi
ng midya.
Kuwento ni Atom, nagsimula ang
kanyang sosyo-pulitikal na pagkamulat sa
loob mismo ng kanyang pamilya. Aktibo sa
pulitikal na pakikibaka ang pareho niyang
magulang, partikular na noong panahon ng
Batas Militar. Kasalukuyang isa sa mga lider
ng Bagong Alyansang Makabayan (BAYAN)
ang kanyang inang si Dr. Carol Araullo.
Ngunit ayon na rin kay Atom, hindi niya
lubusang naintindihan ang ipinaglalaban
ng kanyang mga magulang hanggang sa pu-
masok siya sa Unibersidad ng Pilipinas. Dito
umano nag-umpisa ang personal niyang pag-
tatanong ukol sa mundong ginagalawan niya
hanggang sa tuluyan nang maging bukas sa
mga ideya ng mga kapwa niyang mag-aaral
na aktibo sa mga ganoong klase ng gawain.
Nang maging punong patnugot siya ng
pahayagan ng College of Science, nagbasa si
Atom ng iba’t ibang libro at naging kritikal
sa mga kasalukuyang pangyayari. Naging
kasapi siya ng Stand UP, isang malawakang
alyansa ng iba’t ibang organisasyong pangka-
bataan sa UP.
Binasag ni Atom ang kung ano mang
nosyon na dumedepende ang kanyang
paniniwala sa oryentasyon ng kanyang mga
magulang sa mga katagang ito: “Kahit hindi
ako ipinanganak sa pamilyang Araullo,
ganoon pa rin naman ang lipunan. I would
have asked the same questions.”
Nang tanungin ko si Atom sa kung ano
ang pakahulugan niya sa salitang “aktibista,”
sinabi ni Atom na “Hindi ikaw ang magta-
tawag sa sarili mo noon.” Sang-ayon kay
Atom, isang indibidwal na may kapasyahang
maghandog ng talento at panahon sa mga
usaping panlipunan ang aktibista. Dagdag pa
niya, may matibay na paniniwala ang isang
aktibista sa militanteng tradisyon ng pakiki-
baka at sa importansya ng mga makamasang
organisasyon.
Dumako ang usapan sa negatibong
pananaw ng ilan sa aktibismo. Ayon kay
MATA SA MATA
Atom, taktika lamang ng estado ang pagdikit
sa mga ligal na organisasyon sa mga iligal na
grupo para magkaroon ng layang tugisin ang
mga pinuno at miyembro nito. “Mas magan-
dang pagdebatehan ang mga punto ng mga
organisasyon,”dagdag pa niya.
Nagbigay ng apat na pinakalayunin
ng pakikibaka si Atom. Una, ang pagiging
malaya ng Pilipinas mula sa neo-kolonyal na
pamumuno ng Estados Unidos. Ikalawa, ang
mas malawakang pag-unlad sa pamamagitan
ng Pambansang Industriyalisasyon at tuluy-
ang pag-alis sa pananamantala ng dayuhan
at iilang makapangyarihan sa likas na yaman
at lakas-paggawa. Ikatlo, ang pagkakaroon
ng tunay na repormang pang-agraryo at
pagwasak sa ‘di makatarungang relasyon ng
pesante-panginoong may lupa. Panghuli, ang
pagkamit ng totoong katarungang panlipu-
nan sa pamamagitan ng pagkapantay-pantay
ng pulitikal at pangkabuhayang katayuan ng
mga mamamayan.
Isa sa mga paraan ni Atom upang
maipahayag ang kanyang mga progresibong
pananaw tungkol sa lipunan ang pagiging
aktibo sa midya. “Media is neither good nor
bad, it is a tool,”. Dagdag niya pa, bagaman
pinamumugaran ang midya ng makikitid at
konserbatibong kaisipan, mabisa rin itong
instrumento sa pagbibigay-alam sa publiko
ng mga hinaing ng masa. Inaasam ni Atom
ang isang “Mass-oriented mass media.”
Sa kasalukuyan, nasa gitna si Atom ng
isang transisyon mula sa pag-iwan ng kan-
yang mga responsibilidad sa mga bagong ka-
bataang lider at paghahanap ng mga bagong
pamamaraan ng pakikisangkot sa lipunan,
tulad ng pagiging aktibo sa mga usaping pan-
gkalikasan na kung susuriin, isyung pulitikal
din naman.
Bagaman hindi pa alam ni Atom kung
nasaan siya lima hanggang sampung taon
mula ngayon, gusto niyang manatili sa midya
at maging mahalagang bahagi nito. Ngunit
wala nang hihigit pa sa pinakamataas na
pangarap niya: ang totoo at makatarungang
kapayapaan.
Nang matapos ang aming kuwentu-
han at naghiwalay na kami ng landas, may
bagong imaheng naiwan si Atom Araullo sa
aking isipan. Nagsimula akong tingnan siya
hindi bilang isang mito kung hindi isang
ordinaryong taong may kakaibang tatag ng
puso at isipan. M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 29
 TALIM NG BALINTATAW

◄Huwag sanang mayurakan

ang nahulmang bilog ng
pagsasamahan...
na siyang sumisimbolo sa ‘di-
nasusulukang pagkakapatiran.

►O dili kaya nama’y mapatid

ang nahabing haba ng mga
paglalakbay...
upang walang dudang
makarating sa patutunguhan.

◄Anumang ‘di
pagkakaunawaa’y dapat
titik ni Hermund Rosales
iwaksi...’pagkat
mga kuha ni magdudulot
Mara Perez
lapat ni Mara Perez
lamang ng kaguluhan. Bigyan
ng walang puwang sa bawat
kalooban.

30 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006

 TALIM NG BALINTATAW

►Ganyan ang tunay na

pagkakaibigan at pagsasamahan...
Sa hirap laging nagdadamayan...
sala sa init, sala sa lamig man ang
maging labanan.

◄Sa kadiliman, walang sigwa,

walang iwanan...magpapatuloy
ang kasiyahan, ngingitian
lamang pawang mga kabiguan.

►Hanggang sa matanaw ang

tagumpay... kapara ng pagkahawi
ng dag-im sa alapaap, susulyap
ang liwanag na sasalamin
sa pagsasamahang walang
makapapantay.

mga kuha ni MARA PEREZ

titik ni Hermund Rosales
lapat ni Mara Perez

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 31

 PULSONG ATENISTA

lyansang Tungo sa Pagkakaisa

A
Mga alyansang nabuo sa Ateneo at ang kanilang mga mithiin

tenista : nina MARA PEREZ at OLIVER RIVERA

mga kuha nina Hub Pacheco at Mara Perez
lapat ni Jed Alegado, Hub Pacheco at Mara Perez

M
napapanahon upang itaguyod ang Cha-Cha
ATAGAL nang hinihintay ang paglahok ng mga
at maaari lamang magdulot ng matitinding
Atenista bilang isang kolektibo sa pagsagot sa mga mga suliranin.
isyung pulitikal. Bagama’t masasabing nakibahagi ang Naniniwala ang MARCH na
nararapat hadlangan ang Cha-Cha bunsod ng
Ateneo sa mga malawakang pagkilos noong mga nakaraang paggamit sa people’s initiative sa kabila ng di
EDSA, hindi pa rin maalis ang paratang na apatetiko ang ating pa nalilinaw na kondisyon sa Konstitusyon,
komunidad. Tila ba wala tayong pagkukusa na tumugon sa maling pagturing sa Saligang Batas bilang
sanhi ng mga kasalukuyang suliranin, at mga
mga usaping bumabagabag sa bansa. probisyong maaaring makasama sa bansa.
Ngunit ngayon, sa harap ng usapin ng wala ang mga matataas na marka, nasayang Itinatag ang MARCH noong ika-
pagbabago ng Saligang Batas, isa-isang lang ang Jesuit education.” Isinusulong 22 ng Hunyo at bukas para sa lahat ng mga
umusbong ang mga grupo mula sa iba’t din ng SIN ang “Education for Justice” na grupo sa loob ng Ateneo habang pinananatili
ibang sektor na may kaugnayan sa Ateneo iginigiit na may responsibilidad tayo upang ang ugnayan sa mga panlabas na samahan.
upang isulong ang mga pulitikal na layunin. makamit ang hustisya sa lipunan. Nahahati sa tatlong komite ang alyansa na
Anu-ano ang mga alyansang ito, at epektibo Kung noon, mga tarpaulins at iba binubuo ng mga grupo para sa edukasyon,
ba ang ganitong mga samahan? Tunay bang pang mga promo materials lamang ang kasapian at propaganda. Nagdaraos ang
nasasalamin sa mga alyansa ang higit na ginagamit upang makapagpalaganap ng MARCH ng mga diskusyon ukol sa Cha-Cha
pakikisangkot ng mga Atenista sa mga isyung kaalaman sa mga sosyo-pulitikal na isyu, at iba pang mga gawaing propaganda.
pulitikal? sa mga silid-aralan na ginaganap ang mga
pag-uusap upang maging personal ang One Voice: Tinig ng Nagkakaisa
SIN: Pagtataguyod ng Impormasyon pakikiugnay at masagot nang agaran ang Katulad ng ibang mga alyansa,
Binuo ang Student Involvement mga katanungan ng mga mag-aaral. layunin ng One Voice ang kalutasan ng
Now o SIN sa Mga Paaralang Loyola upang Dahil kabilang ang mga Atenista mga suliraning pulitikal. Nakatuon ang
matugunan ang pangangailangan ng sa mga intelektwal ng ating bayan, hindi grupong ito sa isyung paggamit ng “people’s
mga mag-aaral na maging mulat sa mga maikakailang may potensyal tayong higit na initiative” upang baguhin ang sistema ng
nagaganap sa lipunan. Nagsimula ang grupo makaunawa sa mga isyung kinakaharap ng gobyerno patungong parlyamentaryo na
sa pagninilay ng mga karanasan noong bansa. Kaya naman ayon kay Abad, “tayo ang may lehislatibong unikameral. Idinidiin
isang taon dahilan sa paglabas ng mga inaasahang tutugon at pupuna.” ng One Voice na hindi ang pagpapalit ng
maiinit na isyu tulad ng Garci tapes, kaso ng Konstitusyon ang paraan upang umunlad
impeachment at Presidential Proclamation MARCH: Atenista Laban sa Cha-Cha ng bayan. Sa halip, kinakailangan ang
1017. Para sa lahat ng mga mag-aaral sa Isa sa mga kontrobersyal na isyu malawakang reporma sa lipunan, lalung-
Ateneo ang alyansa, at lalago pa kalaunan sa kasalukuyang panahon ang pagsusulong lalo na sa proseso ng halalan, ang haligi ng
upang marating ang mas marami pang ng mga pagbabago sa ating Saligang Batas. demokrasya.
potensyal na tutugon sa panawagan. Inihahain ang panukalang ito bilang sagot Hindi ganap na mapagkakatiwalaan
Layunin ng SIN na magkaroon ng sa mga suliranin ng ating bansa sa pulitika ang mga may kapangyarihan. Upang
mga grupo ng pag-uusap sa tuwing may mga at sa ekonomiya. Muli, nahahati ang mga maibalik ang integridad at paniniwala ng
mahahalagang isyu na kailangang suriin. mamamayan hinggil sa usaping ito na masa sa demokrasya, nanawagan ang One
Bagama’t hindi makasasama ang buong magdudulot ng malaking epekto sa bayan. Voice sa lahat ng mga pulitiko at iba pang
Ateneo rito, mayroong kasaping “significant Kaya’t tumatayo ang MARCH o lider na makinig sa mga hinaing ng kanilang
minority” na malaki ang maitutulong upang Movement Against Arroyo’s Charter Change mga pinamumunuan at pagkatapos, gumawa
makahimok din ng iba at upang maibahagi upang ipagbigay-alam sa mga mag-aaral ng mga naangkop na aksyon.
ang kanilang mga nalalaman. at sa buong komunidad ang pananaw Binubuo ang One Voice ng mga
Ayon kay Luis Abad ng SIN, “Ang nito ukol sa usapin ng Cha-Cha. Ayon sa indibidwal na nagmumula sa iba’t ibang
importante ay mailagay sa tama ang mga MARCH, sa gitna ng mga makasariling sektor tulad ng simbahan, akademya,
nakukuha mula sa silid-aralan dahil kapag interes na kumukulay sa pagsusulong ng mga kalakalan, agrikultura, kabataan at iba
hindi natin naiugnay sa ating buhay, bale- pagbabago sa ating Saligang Batas, hindi pa pa. Sa kasalukuyan, gumagalaw ang

32 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


Ang SIN sa isang pagpupulong
mga miyembro sa pamamagitan ng
pagpapalaganap ng kanilang mga ideya
sa iba’t ibang midya. Mayroon na rin
silang grupo ng mga abogado na handang
bumatikos sa people’s initiative kung ito
man ay makarating sa COMELEC at Korte
Suprema.
PUGAD-LAWIN: Panawagan tungo sa
Demokrasya
Sa gitna ng krisis sa pulitika
na kinahaharap ng bansa, higit na
inaantabayanan ang magiging reaksyon ng
mga akademikong institusyon kabilang na
ang ating pamantasan. Upang magkaroon ng
ganap at malinaw na pagtugon ang Ateneo
patungkol sa mga isyung tulad ng sinasabing
dayaan sa halalan at pagbabago sa Saligang
Batas, itinatag ang Pwersa para sa Ganap na
Demokrasya Labang Wagas para sa Inang
Bayan o PUGAD-LAWIN.
Pangunahing layunin ng
PUGAD-LAWIN ang pagtataguyod ng
tunay na demokrasya sa pamamagitan ng
pagpapalakas sa pulitikal na institusyon
ng bansa, pangangalaga sa mga adhikain
ng EDSA 1 at 2, at pagtugon sa mga
mahahalagang isyung pulitikal na kailangang
suriin.
Kabilang sa mga inaasam
na tunguhin ng PUGAD-LAWIN ang
pagsusulong ng mga pagbabago tungo
sa isang mapagkakatiwalaang halalan sa
taong 2007, paglahok sa mga repormang
panlipunan upang malunasan ang kahirapan,
at pigilan ang napipintong pagbabago sa
ating Saligang Batas.
Sa pamamagitan ng PUGAD-
LAWIN, inaasahan ang mas agaran at
konkretong pagtugon ng komunidad ng
Ateneo sa mga kasalukuyang suliranin ng
bansa.
Epektibo ba?
Sa tindi ng krisis-pulitikal ng bansa,
tila mahirap magsakatuparan
ng mga pagkilos at pamamaraan
na epektibong makatutulong sa
pagsasaayos ng ating lipunan.
Sa pagbubuo ng sinasabing mga
alyansa, nalalagay sa katanungan
ang maaaring maidulot ng mga
ito para sa ikalulutas ng mga
suliraning ating kinakaharap.
May pinatutunguhan ba ang
paghahatid ng mga impormasyon
o mananatiling sarado ang karamihan sa
panawagang makibahagi sa masalimuot na
proseso ng paglutas?
Ayon kay Hyra Dela Cruz ng
MARCH, higit na epektibo ang paggamit
ng mga alyansa sa paglahok sa mga
pambansang usapin. “Sa pamamagitan
ng isang alyansa o sama-samang
pagkilos, nagkakaroon ng isang maayos
at organisadong lakas ang isang grupo
para maparating sa mga kinauukulan ang
kanilang mga kahilingan,” giit ni Dela Cruz.
Nakatutulong ang diwa ng pagkakaisa na
sinasalamin ng mga alyansa upang kahit
papaano’y mapakilos ang mga Atenista tungo
sa pakikibahagi.
Bagama’t may posibilidad
na magkaroon ng oposisyon sa mga
ipinaglalaban ng kanilang alyansa,
ani Dela Cruz, mas mahalaga na
magkaroon ng kalagayan kung saan
may pagkakataon ang mga Atenista
na makialam. Sa huli, makatutulong
ang mga alyansa upang makabuo
ang mga mag-aaral ng kanilang
sariling mga paninindigan.
Tungo sa Pagkakaisa
PULSONG ATENISTA
Hindi maiwasan kung minsan na
ihambing ang gawaing tumutuon sa pulitikal
sa mga alternatibong pamamaraan tulad ng
kawanggawa. Ngunit sa halip na magdulot
ng pagkakahati, mas mainam na itaguyod
ang pagkakaisa at kumilos nang sabay upang
makapaghatid ng kalutasan sa ating mga
krisis.
Sa pananaw ni Dr. Benjamin Tolosa
ng PUGAD-LAWIN, maaaring makipag-
ugnayan ang kanilang alyansa sa mga
grupong tulad ng Gawad Kalinga at Pathways
sa pagsusulong ng mga layunin nito. Ngunit
ayon sa kaniya, kinakailangang ibahagi sa
mga grupong ito na maaaring mahadlangan
ang mga pagsisikap sa lokal na antas kung
hindi magkakaroon ng mga pagbabagong
panlipunan sa pambansang perspektibo.
Hindi isang madaling gawain ang
magpatupad ng mga pagbabago sa tulong
ng mga alyansang tulad ng SIN,
MARCH, One Voice at PUGAD-
LAWIN. Ayon nga kay Tolosa, hindi
niya inaasahang magkakaroon ng
matinding epekto ang PUGAD-
LAWIN sa komunidad. “…We’re
hopeful. We know that we can
contribute but we must also realized
that we are part of a larger history
[Umaasa kami. Alam naming
makapagbabahagi kami ngunit
kailangan din naming maunawaan
na sakop kami ng higit na malawak
na kasaysayan]”, ani Tolosa.
Sa huli, huwag sanang masayang
ang mga ganitong pagsusumikap na maabot
ang mga Atenista upang makilahok sa mga
isyung bumabalot sa ating lipunan. Hari
nawa’y maging tuntungan ang mga ito upang
maalis ang apatetikong imahe ng Atenista
at maitulak siyang ganap na makialam sa
kaniyang kapaligiran. M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 33
 Silang
Ayon kay Mark Gotidoc,
SECTION HEADER
“Kung nasa corporate ako
tapos mabilis lahat, sa-
sabay ako doon at baka
hindi ko na siya mapag-

Naiba
isipan. Sabi ko, I need an
environment where I could
actually stop, pray and
think.”

Mga Atenistang pinili ang

landas na karaniwang
hindi tinatahak...

ni LEONTINE SARMIENTO
mga kuha at lapat ni Hub Pacheco

A LOOB NG APAT NA TAON, hinuhubog ang mga

S
kasalukuyan, hindi sila matatagpuan sa mga
mag-aaral ng JG-SOM upang maging magaling na korporasyon, kundi sa loob ng mga opisina
ng OSCI, OSA, at CMO.
tagapamahala ng negosyo, malalaking kumpanya, at
iba pang institusyong may kinalaman sa mabisang Sino ba sila?
pagbenta at pagpapalago ng pera. Kung meron mang dala- Sa OSCI o Office of Social Concern
and Involvement, kabilang sa 22 formators
wang salita na akmang-akmang iugnay sa JG-SOM, ito ay sina Carlos Granados, Jr. (BS Management
ang corporate world. Kaya naman, nakapagtatakang isipin ‘02) at Abigail Victoria (BS Management
kung bakit sa likod ng naghihintay na mga oportunidad at of Communications Technology ‘04). Sa
OSA naman o Office of Student Affairs
mabilis na pag-asenso sa ganitong uri ng trabaho, mayroon matatagpuan si Caroline Mae Ramirez
pa ring ilang lumihis at sumabak sa mga propesyong hindi (BS Management with Applied Chemistry
tuwirang kaugnay sa kanilang piniling larangan na apat na ‘05). Isa pang nagtapos sa JG-SOM ay
si Mark Gotidoc (BS Management with
taong binuno sa Ateneo. Applied Chemistry ’00) na kasalukuyang
Sinu-sino nga ba sila? Ano ang nagtulak Sabado pagtungo sa mga area. Sila ang isang campus minister ng CMO o Campus
sa kanilang desisyon na isantabi muna ang mga tumutulong upang lumago ang ating Ministry Office.
pagiging isang tagapamahala ng negosyo potensyal bilang magagaling na pinuno, Hindi sila dumiretso sa mga
o kumpanya kapalit ng isang naiibang ang mga naghahandog ng walang sawang kumpanya pagkatapos ng kanilang
propesyon? serbisyo upang mapalapit tayo sa Diyos. pagtatapos. Pumasok kaagad sina Granados
Sila ang mga taong matiyaga at Nagsipagtapos ang mga taong ito sa mga at Victoria sa OSCI. Samantala, nagtrabaho
buong-pusong gumagabay sa atin tuwing kurso ng School of Management. Ngunit, sa muna si Gotidoc bilang guro at pumasok sa

34 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


seminaryo bago tuluyang napunta
sa CMO. Gayundin, naging isang
volunteer si Ramirez sa Samar bago
nakapagsimula sa OSA.
Bakit nga ba?
Para kay Granados,
pinili niya ang BS Managament
sapagkat naisip niyang balang
araw, magagamit niya ito sa
pamamamahala ng negosyo ng
kanyang pamilya. Subalit, dahil
sa maaga niyang pagkamulat
nang nasa mataas na paaralan pa
lamang, sa tulong na rin ng mga
gawaing tungo sa social awareness
at community development na
ipinagpatuloy niya hanggang
kolehiyo, napagpasyahan niyang
magtrabaho sa OSCI. Dito, nagsilbi
siyang formator na namumuno
sa mga nasa ika-apat na antas
sa kanilang mga immersion sa
iba’t ibang lugar dito sa Maynila.
Para sa kanya, “Swak ito sa
gusto ko talagang gawin. Mas
magiging buo – mas magiging
tao ako sa trabahong ito [dahil]
nakikisalamuha ako sa
mga totoong tao pati
sa mga estudyante na
pinakikilala ko sa mga
“Hindi ako kuntento na mag-
taong ito. Sa akin, `yun
ang mas mahalaga.” benta lang ako ng isang bagay
para sa pera. I want to see
Magkaganoon
pa man, naniniwala pa
rin naman si Granados
na isang bokasyon ang
kursong pangangasiwa.
people improve.”
Bukas siya sa posibilidad
na sa susunod na lima o
sampung taon, maaaring
magtrabaho siya sa isang korporasyon.
“Siguro kung makapasok man ako doon,
mas kakayanin ko, mas kaya ko kasi buo
[ako]. Alam [ko] kung saan [ako] tatayo,
saan [ako] nakapanig, kung ano ang mahal
[ko] at gusto [ko],” paliwanag niya. Subalit,
kung “sa ngayon” ang pag-uusapan, walang
duda na higit na matimbang pa rin para sa
kanya ang paninilbihan sa OSCI. Dagdag pa
rito, naniniwala siyang mayroong ugnayan
ang tinapos na kurso sa kanyang naging
trabaho dahil nagagamit niya ang kanyang
managerial skills sa pormasyon ng mga
–Caroline Mae Ramirez
Atenista. Para sa kanya, “Formation is a
service. Being in management is how you
would make and deliver it better.” Tulad
ng pagpapatakbo ng negosyo, madaming
kailangang lampasan dito upang maging
matagumpay. Maaaring magkamali sa
paghugog sa mga estudyante. Mayroon
ding puwang upang maiwasto ang mga
pagkakamali at mapunan ang anumang
pagkukulang. “Para ka ring nagbebenta ng
produkto na maaaring hindi kagatin ng mga
estudyante,” paliwanag ni Granados. Para
sa kanya, isang malaking hamon na ipakita
PULSONG ATENISTA
ang kahalagahan ng serbisyong ito
para sa ikabubuti ng mga Atenista
bilang tao.
Gaya ni Granados, naging
impluwensya kay Victoria ang
pagkakaroon ng negosyo ng
kanyang pamilya sa kanyang
desisyon na kumuha ng kursong
may kaugnayan sa pagnenegosyo.
“Hindi ko masasabi na malaking
talon ito [mula ComTech tungong
OSCI] dahil namulat ako nang
maaga,” pahayag niya. Habang
nasa kolehiyo pa, naging aktibong
kasapi siya ng Tugon, Alay ni
Ignacio, at ilang NGOs gaya ng
Philippine National Red Cross
at Kilusan para sa Kinabukasan,
isang pangkat ng storytellers na
nakabase dito sa Maynila. Ang
matagal na panahong iginugol niya
sa mga gawaing ito ay lubos na
nagpatindi sa kanyang hangaring
makisalamuha at gumabay sa
mga kabataan. Ito ang nagsilbing
inspirasyon niya sa pagpasok sa
OSCI ngayon.
Aminado si Victoria na
kabilang sa malalaking
kumpanya ang lahat ng
kanyang kapatid. Kung
sumunod man siya sa
kanilang yapak, ito
ang kanyang masasabi,
“Wala sa ‘king problema.
Kakayanin ko. Lalo na
sa kurso ko, we were
taught to be versatile.
You can be good at
anything.” Ngunit mas
malakas pa rin ang
tawag ng pagseserbisyo
sa komunidad at hindi pa niya nakikita
ang kanyang sarili na susunod sa landas
na tinahak ng kanyang mga kaanak. “Mas
gusto kong nagiging totoo. Malinaw sa akin
ang mga pinahahalagahan ko: compassion,
magis, excellence in work.” Maaaring
isagawa ang lahat ng ito sa isang corporate
scene, subalit para kay Victoria, higit na
may talab sa kanya ang mga ito kung nasa
larangan siya ng akademiya at pakikisangkot
sa kaunlarang panlipunan. Hindi rin siya
mapili sa trabaho basta’t kinakailangan
lamang na masaya siya at magiging higit na
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 35
 PULSONG ATENISTA

produktibo sa kanyang siya pero baka hindi ko

pipiliin. At sa ngayon, mahanap ang ganung
ang pinili niya ay ang level of joy, happiness,
OSCI. Kaya naman at drive na nandito sa
patuloy ang kanyang pakikisalamuha ko sa mga
hangarin, bilang estudyante sa OSA.” Mariin
formator ng NSTP- pa niyang sinabi, “Hindi
LTS, na magmulat ako kuntento na magbenta
ng mga mag-aaral at lang ako ng isang bagay
magsilbing gabay nila sa para sa pera. I want to
pakikiharap at pagtulong see people improve.” At
sa mga taong higit kung magkakaroon siya
na nangangailangan. ng iba pang trabaho,
Tunay nga namang nais sana niyang maging
hindi biro ang humawak isang consultant ng
ng 150-200 na mag- mga organisasyon na
aaral kada taon. Kaya naglalayong paunlarin ang
naman, patuloy ang mga kasapi at makita ang
pagsusumikap ni mga pagbabago sa kanila
Victoria na siguraduhin upang makamit ang
ang pagbibigay ng anumang mithiin.
tamang pormasyon sa “Mas magiging buo – mas magiging Sa isang banda,
mga estudyanteng may kinuha ni Gotidoc
iba’t ibang personalidad. tao ako sa trabahong ito [dahil] ang kanyang kurso sa
Cura personalis, o kagustuhang yumaman.
ang pag-aaruga sa tao: nakikisalamuha ako sa mga totoong tao Dahil bago pa lamang
ito ang prinsipyong ang kursong ito noong
isinasabuhay niya sa pati sa mga estudyante na pinakikilala ko pumasok siya sa
kanyang patuloy na Ateneo, napatunayan
pagtatrabaho kasama ng sa mga taong ito. Sa akin, `yun ang mas niyang madami
mga Atenista. ngang naghihintay na
“Ang hirap mahalaga.” oportunidad para sa

-Carlos Granados Jr.

Lord, pero alam kong
ito pa rin.” Ito naman
ang sambit ni Ramirez,
isang leader formator sa OSA, matapos
mapagpasyahang sumali sa Jesuit Volunteers
Philippines o JVP noong 2005. Hindi biglaan
ang kanyang desisyon na sumali sa JVP dahil
naging malaking bahagi ng kanyang buhay-
kolehiyo ang paglilingkod sa pagsali sa
ACLC at CLC noong hayskul pa lamang siya.
Naging isang Assistant Campus Minister
siya sa JVP. Nang makatapos sa kolehiyo,
sampung buwan siyang nagserbisyo sa
Hilagang Samar (Abril hanggang Pebrero)
kasama ang iba pang volunteers. Desidido na
sana siyang maging pangmatagalan sa JVP
ngunit naisip niyang magkaroon muna ng
panahong makasama ang kanyang pamilya.
Hindi inaasahang dumating ang alok mula
sa OSA noong panahong ito. Tinanggap
niya ang paanyaya at nagsimula siya noong
Mayo ngayong taon. Alam niyang higit
na may kakayahan siyang maghubog ng
potensyal ng mga mag-aaral batay na rin sa
mga nakaraang karanasan. “Ito ang klase
ng trabaho na gusto kong gawin — working
with young people, honing their skills,
empowering them.”
Sa praktikum pa lamang ni Ramirez,
ninais na niyang mapunta sa USAID o US
Agency for International Development.
Ngunit, hindi siya pinayagan kaya napunta
na lamang siya sa marketing division ng
New Zealand Milk kung saan kompyuter at
ang boss na lamang ang kanyang nakikita
buong araw. Para kay Ramirez, gusto
niyang tulungang matuto at magbago ang
mga mag-aaral higit kaysa mamuno ng
isang kumpanya. Masaya naman siya sa
naging pasya. “Siguro I wasn’t just made
to sell products or just compare this butter
against the other. Kakayanin ko naman
mga nagsipagtapos ng
MAC. Subalit, aniya,
“I was thinking of a
different life during the time when the
opportunities came.” Ito ang naghatid sa
kanya pagkatapos ng sa mataas na paaralan
ng Ateneo bilang isang guro ng relihiyon.
Dalawang taon siyang nagturo saka pumasok
sa isang seminaryo ng mga Heswita (2002-
2003). Pagkatapos, muli siyang bumalik sa
pagtuturo sa mataas na paaralan ng Ateneo
hanggang taong 2005. “Mahirap para sa akin
ang malaman ang tunay na bokasyon ko sa
isang corporate setting kasi it’s a very fast
paced world and discernment needs a lot of
stopping, pausing. Ako yung tipo ng tao na
kapag trabaho, talagang trabaho. Kung nasa
corporate ako tapos mabilis lahat, sasabay
ako doon at baka hindi ko na siya mapag-
isipan. Sabi ko, I need an environment
where I could actually stop, pray and think.
Kaya ako napunta sa hayskul.”
Noong hinuhubog na siya para sa

36 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


pagpapari, doon niya nalaman
na ang gusto pala niyang gawin
ay magbigay ng recollections at
retreats. Nang timbangin niya
ang mga oportunidad ng isang
nagtapos sa kursong MAC kumpara
sa pagtataguyod ng ispiritwal na
pormasyon ng mga estudyante,
higit na nanaig ang huli. Ngayon,
isa na siyang campus minister na
naglalayong bumuo ng “culture
of prayer” sa mga Atenista.
Naniniwala siyang mas mabisa kung
isasagawa niya ang kanyang layunin
para sa mga mag-aaral habang nasa
eskwela pa lamang sila. Ayon sa
kanya, magagawa nila itong baunin
at maisabuhay kung papasok na sila
sa trabaho.
Nais niyang ipahatid sa
mga estudyante, lalo na sa mga
kumukuha ng kurso ukol sa
pananalapi at pagnenegosyo, na
ang pagiging manager, sales rep,
o presidente ng kumpanya ay isa
ring misyon na dapat pagsikapang
tuparin at bigyang-kahulugan. Kung
ikukumpara nga naman ang suweldo
sa pamamasukan sa mga malalaking
korporasyon sa kinikita ng isang
empleyado ng CMO, higit
na malaki ang nakukuha
ng una. Subalit para kay “Natutuwa ako na nasasaksihan ang
Gotidoc, “That’s the price
you have to pay and it’s a mga pagkakataon na may narerealize
price I’m willing to pay for.”
Kung magtrabaho man siya
mga estudyante ko. Masaya sa
sa isang korporasyon, gusto
niya pa ring maging isang
pakiramdam, nagbibigay sayo ng
psycho-spiritual formator kapanatagan ng loob... Ituloy mo lang.”
ng isang human resource
department at doon
magtaguyod ng isang kultura
ng pananalangin.
Pagninilay
Para kay Granados, “Each year, you
grow a lot in terms of handling students.
Alam mong nagbago ka dahil sa iba’t bang
karanasan. Sa pag-aalaga sa kanila, alam mo
na may mga lumalago.”
“Hindi mo masusukat sa istatistika
ang iyong maaaring kitain. Damang-dama
mo na meron. Ang nakatutuwa pa, unibersal
siya. Niyakap ako nang mahigpit ng isang
–Abigail Victoria
bata at pinasalamatan ko siya. Mauunawaan
ito ng kahit sino. Maiintindihan nila na
dapat ka ngang nariyan. Nalilinang ko ang
values ko dito. Wala akong pinagsisisihan.
Natutuwa ako na nasasaksihan ang mga
pagkakataon na may natatanto ang mga
estudyante ko. Masaya sa pakiramdam,
nagbibigay sa iyo ng kapanatagan ng loob na
tama ang ginagawa ko,” pahayag naman ni
Victoria.
Pagtatapos naman ni
Ramirez, “At minsan, nakakalimutan natin
PULSONG ATENISTA
kung bakit natin ginagawa ang mga
bagay na ating ginagawa. Okay lang
naman maging career-oriented.
Tama lang naman na pangalagaan
ang kapakanan ng ating pamilya
basta’t hindi natin nalilimutan ang
mga pagpapahalagang tunay na
mahalaga. Bakit ka nagtratrabaho?
Sometimes, we equate living a
comfortable life, prestige and fame
to happiness. At the very end, basta
maging masaya ka at maibahagi mo
ang saya at pagmamahal sa iba, `yun
pa rin ang mahalaga.”
“Being with the students is
the most fulfilling. Mahalaga ang
pakikisangkot ko sa paghubog sa
mga taong magiging susunod na
pinuno ng bansa at malalaking
kumpanya. Given a life with lots of
options, I think the most important
thing to learn is discernment,
reflected decision making,” maalab
na pahayag ni Gotidoc
Kaya naman...
Ano ang mapapala mo dyan?
Saan ka patungo pagkatapos? Pinag-
aral ka sa Ateneo tapos Campus
Minister ka lang?
Ilan lamang ang
mga ito sa mga tanong na
kinaharap nilang apat—
tanong ng pagtataka mula
sa ibang tao, pagkalito,
pagkilatis – tanong na hindi
pumigil sa kanilang sundin
ang nais ng kanilang puso. Sa
kabila ng lahat ng ito, buo pa
rin ang kasagutan dito nila
Granados, Victoria, Ramirez,
at Gotidoc.
Malinaw na ang
kanilang pagseserbisyo sa Diyos, sa kapwa, at
sa lipunan ay hindi sa pagsabak sa corporate
world. Lahat sila ay may tapang na sundin
ang tawag ng pagbabahagi ng kanilang sarili
sa ibang paraan. Buo ang kanilang mga puso
at masaya sila sa kanilang ginagawa. Masaya
sila na tumulong sa paghubog at paggabay
tungo sa pagbabago ng ibang tao. M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 37
 PULSONG ATENISTA
Ang pananaw ng
mga Atenista sa
usapin ng charter
change.
Maingay na maingay na ang
usaping Cha-Cha. Iba’t ibang pangkat na sa
ating lipunan ang nagpahayag ng pagtutol
o di kaya nama’y pagsuporta sa hakbanging
itong isinusulong sa pamamagitan ng
people’s initiative.
Subalit tila hindi pa inabot ng
lakas ng tugtugin ang pamantasang Ateneo
de Manila. Kataka-takang nananatiling
tikom ang bibig ng karamihan sa mga mag-
aaral sa pamantasan ukol sa nabanggit na
usapin. Bagama’t may ilang grupo nang
nagsisimulang palawakin ang pag-unawa
sa pamantasan ukol sa Cha-Cha, wala
pang malinaw na panig ang mayorya ng
populasyon ng mga mag-aaral ukol sa
usapin.
Maraming bagay ang maaaring
maisip na dahilan sa kawalan ng tinig ukol
38 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
Atenista,
sasayaw ka ba sa
Cha-Cha?
nina DAPHNE DOMINGO at MAKI LIM
kuha nina Scott Kho at Hub Pacheco
lapat nina Jed Alegado at Mara Perez
W
ALANG SINUMAN sa Pilipinas ang
hindi naghahangad ng pagbabago.
Nangangarap ang lahat na
makapamuhay sa isang bansang mayaman at
sagana, kung saan tapat na naninilbihan ang
pamahalaan sa mamamayan, at kung saan
tunay na malaya at mayroong pantay-pantay
na karapatan ang bawat Pilipino – isang
bansang kaiba sa bansang kasalukuyang
tinitirhan. Ganitong pagbabago, ayon sa
pamahalaang Arroyo, ang maidudulot ng
Charter Change o Cha-Cha.
sa isyu. Hindi nga naman biro ang mga habang ginagawa ang isyung ito, wala pang
pangangailangang pang-akademiko na tiyak na paninindigan ang Sanggunian ukol
kailangang harapin. Maraming oras na ang sa Chacha. Subalit taliwas ito sa Heswitang
ginugugol dito kaya naman nawawalan na ng edukasyong tinatamasa. Alin nga ba ang
oras sa ibang bagay. totoo? Ang Atenista ba ay apatetiko o isang
Ngunit hindi ba’t kabahagi ng tao-para-sa-kapwa? Nasaan nga ba ang tinig
pagiging Atenista ang pakikisangkot muli ng Atenista sa kasalukuyang suliranin ng
sa lipunan? Hindi nga lamang daw sa apat bansa?
na sulok ng silid-aralan natututo ang isang Tumatakbo na umano ang tren ng
tao. Isang malawak na paaralan ang lipunan. Cha-Cha. Naisalang na ang lumang plaka
At bahagi ng pagiging Atenista natin ang at nakabibingi na ang tugtugin. O, ikaw
pagsulong sa paaralang iyon - ang pagbaba Atenista, sasayaw ka ba sa saliw ng chacha?
mula sa ating burol.
Sadya nga raw apatetiko ang mga Lumang tugtugin, panibagong usapin
Atenista. Palibhasa, sanay sa masaganang Bago pa man umusbong ang
buhay kaya naman hindi na nag-aabala iskandalo hinggil sa “Garci tapes,” naging
pang makibahagi sa pangaraw-araw na usap-usapan na ng administrasyong Arroyo
pakikipaglaban ng mayorya ng sambayanang ang pagpapatupad sa Cha-Cha. Naging
nakasadlak sa kahirapan. Sa kasalukuyan, matunog ito lalo na sa Kamara at naging
 PULSONG ATENISTA

bukambibig ng ilan
sa mga pangunahing
opisyal ng Gabinete.
Ngunit nang sumapit
ang Hulyo 2005,
nang tumindi na ang
protesta laban sa
pananatili ni Gloria
Macapagal-Arroyo
sa pagkapangulo,
lalong pinaigting
ng administrasyon
ang hangarin nitong
mapatupad ang Cha-
Cha.

Iminungkahi
ng ConCom o
Consultative
Commision on
Charter Change
na nilikha ni
Gng. Arroyo na
kinakailangan
nang gawing isang
unicameral na
parliyamento ang
pamahalaan at Si Manuel Quezon III at ilang kasapi ng One Voice sa isang pagpupulong sa Ateneo.
sa huli, maging
pederal na rin. Ipinapanukala rin ng
ConCom ang malayang pagpasok ng mga
mamumuhunang dayuhan, ang pag-alis ng
kontrol at pangangasiwa ng pamahalaan
sa pang-ekonomikong aktibidad, at ang
pagtanggal sa mga karapatang nagsusulong
sa mga industriyang lokal. Isinama na
rin nito ang mga reporma sa eleksyon, sa
hudikatura at sa mga partidong politikal.
Sinuportahan naman ng mga
tagapagtaguyod ng Cha-Cha sa Kongreso
ang mga panukalang ito. Ngunit maraming
sektor ng lipunan ang tumutol dito
sapagkat hindi ang masang Pilipino ang
makikinabang. Ayon sa pag-aaral na ginawa
ng CODAL o Counsels for the Defense
of Liberties at ng Ibon Foundation, ang
makikinabang lamang ay si GMA, ang mga
naghaharing pamilya sa pulitika at mga
mamumuhunang dayuhan.
Mayroong mga nagsabing papalitan
ang uri ng pamahalaan upang masigurado
na mananatiling pangulo si GMA hanggang
2010, bagaman pinagduduhan na ng
sambayanan ang kanyang pagkapanalo.
Ayon din sa kanila, higit na mawawalan ng
kapangyarihan at boses ang masa at lalawak
naman ang saklaw ng kay Gng. Arroyo
sapagkat sabay na niyang mapanghahawakan ng SWS noong Mayo 2005, 73% ng mga
ang ehekutibo at lehislatura.
Tutol naman ang iba sapagkat
sa mga probisyon at panukalang nilikha,
para bang dayuhan ang magpapatakbo sa
ekonomiya ng bansa at mapapahamak ang
mga industriyang lokal gayon din ang mga
manggagawa. Walang kalaban-laban ang
mga industriyang lokal kapag inalisan sila ng
“protection rights” at walang habas na ang
pagpasok ng mga mamumuhunang dayuhan. Kabilang sa mga nais alamin ay kung malay
Bukod pa rito, ayon sa mga probisyon,
bagaman wala pa ring sariling lupa ang 70%
ng mga magsasaka, mababa ang pasahod
sa mga manggagawa, at walang pambayad
sa mataas na matrikula ang mga mag-aaral,
pahihintulutan ang 100% na pagmamay-ari
ng dayuhan sa mga likas na yaman ng bansa
- sa lupa nito, sa negosyo, sa pampublikong
kagamitan at maging sa mga institusyong
pang-edukasyon.
Pati ang paraan ng administrasyon
na ipatupad ang Cha-Cha, ang people’s
initiative ay kinikwestyon din ng iba’t ibang
sektor. Inilunsad ng administrasyon ang
people’s initiative bagaman ayon sa sarbey
Pilipino ay wala o kakaunti ang nalalaman
sa konstitusyon. Nagkaroon din ng mga
isyu ng pananakot at pagbabanta sa mga
mamamayan upang mapapirma lamang sila.
Mula sa lente ng isang Atenista
Gumawa ang Matanglawin ng
isang sarbey upang malaman ang pulso
ng mga Atenista ukol sa usaping Cha-Cha.
nga ba ang pangkaraniwang mag-aaral ng
pamantasan sa mga nagaganap sa lipunan.
Bahagi ng pag-unawa sa usaping
Cha-Cha ang pagkakaroon ng paunang
kaalaman ukol sa ating Saligang Batas. Sa
234 na mag-aaral na tinanong, 47% o higit
kumulang 112 mag-aaral ang nagsabing
pamilyar sila sa nilalaman ng ating Saligang
Batas. Samantala, 48% naman ang
nagsabing hindi sila pamilyar dito. Mahalaga
ang paunang pag-unawa sa kasaalukyang
nilalaman ng ating Saligang Batas upang
higit na mabigyang-linaw ang mga

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 39

 PULSONG ATENISTA
pagbabagong nais isulong sa kasalukuyang
nais ipatupad na Charter Change.
Sinasabing mababa ang kamalayan
ng mga Atenista sa mga nangyayari sa
lipunan. Nagsisilbing burol ang pamantasan
kung saan inihihiwalay ng komportableng
pamumuhay ang Atenista sa lipunang
kanyang ginagalawan. Bahagi rin kaya
ng kawalang tinig ngayon ang kawalang
kamalayan ng mga mag-aaral sa pamantasan
ukol sa Cha-Cha?
Walumpu’t siyam na porsyento (89
%) ng mga mag-
aaral na aming
tinanong ang Sinasabing maraming Atenista ang magiging
nagsabing may
narinig o nabasa pinuno ng bansa sa hinaharap. Kaya naman,
na sila ukol sa
people’s initiative
na tunay nga
mahalagang mabigyan ang mga Atenista
namang mainit
na usapin ngayon. ng karampatang panahon at dedikasyon sa
Dagdag pa rito,
malaking bahagi, pakikisangkot sa mga usapin ng lipunan.
sa katunaya’y
71% ang nagsabing nauunawaan nila ang
usapin ng people’s initiative na isinusulong
ng Sigaw ng Bayan. Samantala, 27 % naman
ang hindi nakaaalam sa nabanggit na
usapin at 3% ang nagpahayag ng kawalang
pakialam.
Sinasabing maraming Atenista ang
magiging pinuno ng bansa sa hinaharap.
Kaya naman, mahalagang mabigyan ang
mga Atenista ng karampatang panahon
at dedikasyon sa pakikisangkot sa mga
usapin ng lipunan. Bahagi ito ng paghubog
sa kanilang daraanan upang sa gayo’y
higit nilang mabigyang kasagutan ang mga
problema ng bansa sa panahong sila na ang
mamumuno rito.
Ukol naman sa mismong usapin ng
pagbabago ng Saligang Batas, 40% lamang
ng mga nakapanayam ang nakauunawa
sa paraan ng pagbabago ng konstitusyon.
Bagama’t mababa ang bilang na nabanggit,
60% naman ang nagsasabing nauunawaan
nila ang mga pagbabagong nais gawin ng
kasalukuyang isinusulong na Cha-Cha.
Ayon sa mga nagsusulong sa Cha-
Cha, makatutulong umano ito upang bumuti
ang kalagayan ng bansa. Subalit, taliwas
dito ang pananaw ng mga nakapanayam.
Animnapu’t anim na porsyenyto o 66%
ng mga tinanong ang nagsabing hindi sila
40 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
naniniwalang maiaayos ng Cha-Cha ang
kalagayan ng bansa. Sa kabilang dako, 26%
lamang ang nagpahayag ng paniniwala.
Hindi rin sinang-ayunan ng 60%
ng mga kinapanayam na nag-uugat ang mga
suliranin ng bansa sa istruktura ng gobyerno.
Naniniwala ang iba na maraming salik ang
dapat kilalanin upang maunawaan ang
kasalukuyang kalagayan ng bansa.
Kaya naman, nang aming tanungin
kung umaayon sila kung higit na makabubuti
sa bansa ang pamahalaang parlyamentaryo,
33% ang nagbigay ng pag-ayon samantalang
53% naman ang nagsabing hindi.
Bilang pagpapalawig ng usapin,
tinanong ang mga Atenista kung pabor sila
sa kasalukuyang Cha-Cha na isinusulong ng
Sigaw ng Bayan sa pamamagitan ng people’s
initiative. Limampu’t limang porsyento
(55%) ng mga nakapanayam ang nagsabing
hindi sila pabor dito. Nakapagtatakang
bagama’t malaki ang bilang ng mga hindi
pumapabor, patuloy pa rin ang pananahimik
ng marami ukol sa nabanggit na usapin.
Ang higit pang nakapanlulumo, 32% ng mga
nakapanayam ang nagsabing wala silang
pakialam sa nasabing usapin. Lubhang
napakalaking bilang kung tutuusin.
Makikita sa kasaysayan ang
malaking papel na ginagampanan ng mga
Atenista sa mga desisyong kinahaharap ng
bansa. Ngayong nahaharap tayo sa isang
posibleng napakalaking pagbabago, lubhang
nakadidismaya na hindi marinig ang tinig na
nagmumula sa mga taong binansagang “tao-
para-sa-kapwa.”
Kung bibigyan ng pagkakataon,
20% ng mga Atenistang tinanong ang nais
pumirma sa people’s initiative. Taliwas
naman dito, 66% ang nagsabing hindi sila
pipirma.
Sapat na ba ang maging malay?
Kung kamalayan rin lamang naman,
hindi nahuhuli ang Atenista. Makikita ito
sa resultang nakalap. Subalit hindi dito
nagtatapos ang tawag ng ating panahon.
Hindi sapat ang malaman. Ano nga ba ang
saysay ng kaalaman kung hindi ito lalapatan
ng karampatang pagkilos?
Kaya naman patuloy na hinahamon
ang ating henerasyon ng mga Atenista -
tayong mga buhay na bantayog ng Heswitang
edukasyon. Hindi nahihinto ang lahat sa
pagtuklas. Paulit-ulit tayong tinatawag
upang kumilos.
Sa katanuyan
nga, mayroong
iilang mag-aaral na
sumusubok bumuo ng
alyansang tumututol
sa Cha-Cha. Ayon
kay Kristine (hindi
totoong pangalan),
isang miyembro ng
alyansa, binuo nila ang
MARCH o Movement
in Ateneo Against
Arroyo’s Charter Change upang ipaalam
sa komunidad ng Ateneo ang tunay na
kulay ng Cha-Cha na isinusulong ng
administrasyong Arroyo. Naglulunsad sila ng
mga information campaign at educational
discussion, at kung sakali, nagbabalak
silang magkaroon ng mobilisasyon upang
makisama sa pagkilos ng kabataan laban sa
Chacha.
Umuusad na raw ang tren ng Cha-
Cha. Ikaw, Atenista, nasaan ka? Manonood
ka na lamang ba at tutunganga? Hahayaan
mo bang lunurin ng kawalang pagkilos ang
tinig mong hinihintay ng sambayanan?
Walang sinuman sa Pilipinas ang
hindi naghahangad ng pagbabago. Ngunit
paano kung ang pagbabagong inihahandog
ay hindi nagpapalaya sa mga mamamayan,
kundi higit na nagsasadlak pa sa kanila sa
kahirapan? Paano kung isa lamang itong
hakbang ng mga may-kapangyarihan upang
mapanatili sila sa puwesto at makapagkamal
pa ng higit na kapangyarihan? Paano
kung ang pagbabagong ito ay hindi talaga
pagbabago, kundi isa lamang instrumento
upang ipagpatuloy at gawing sukdulan ang
pang-aapak at pang-aapi sa masang Pilipino?
Paano na ang masang naghihirap? Paano na
ang mga mamamayang nangangarap? M

ASCC:
M
ARAMI TAYONG mga hinaing
na hindi natin alam kung paano
lulutasin o kanino sasabihin.
Marami rin tayong mga bagay na hindi
pa alam tungkol sa Ateneo at sa pagiging
Atenista.
Upang pangalagaan at isulong ang
pangkalahatang kalagayan ng mga mag-
aaral ng Ateneo, nilikha ang ASCC o Ateneo
Student Concerns Center ng Sanggunian
ng mga Mag-aaral ng Ateneo upang hingan
ng tulong o pagsabihan ng mga hinaing na
maaaring pang-akademiko o kaya naman
iba pang bagay. Maari ring magbigay dito ng
suhestiyon para sa kahit anong opisina sa
pamantasan, gayundin ang mga katanungan
para sa iba pang impormasyon.
Hindi pang-akademikong katanungan
Naniningil diumano ang Aegis nang
walang ibinibigay na resibo at hindi pa nila
ipinaliliwanag kung saan ito mapupunta.
Nagsulat naman ang Aegis ng liham bilang
tugon sa estudyante at sinabi na sa umpisa
pa lang talaga, nagkasundo na sila ni G. San
Andres na gagamitin para sa scholarship ang
nakalektang pera.
May isa namang hinaing na lubos
na marami raw suliraning idinulot ang
pagsasara ng daan-tawiran sa Gate 3. Sinagot
ng Ateneo na hindi nila kontrolado ang
mga ginagawa ng MMDA ngunit gumagawa
Malugod na tatanggapin ng ASCC ang inyong mga katanungan.
PULSONG ATENISTA
Takbuhan para sa
mga Katanungan
ni MARA PEREZ
likhang-sining ni
Myko Marcilla
lapat ni RA Angeles
na rin ng paraan upang maresolba ang naman iniusog ang patay-guhit sa naakmang
problema. Malaki ring problema ang labis na panahon.
paniningil sa traysikel dahil na rin sa hindi May hinaing din na may isang
talaga nila nilalagay ang listahan ng presyo mahabang pagsusulit daw kung saan
kung magkano ang dapat na ibayad. Ang malaking bahagi nito ang hindi pa
mga umaabusong drayber ng traysikel ay tinatalakay sa klase. May mga pang-
isinasangguni kay G. Enriquez ng Physical akademikong gawain naman na iniskedyul
Plant Office at pinalagyan na ng naturang ng guro sa araw na walang pasok (Agosto 19,
listahan ng presyo. Araw ng Lungsod ng Quezon).
May isa namang nagsabi na hindi raw May suhestiyon naman na magbigay
inaprubahan na ipagamit ang isang silid ng kursong Koreano ang
nang walang dahilan. At inaprubahan na rin Department of Modern
ng Office of Administrative Services. May Languages kaya nagbigay
hinaing na hindi raw ayos ang ilang upuan nga sila. May isang
sa lecture halls kaya nakumpuni na ang mga estudyante ang hindi
ito. May nagsabi namang sarado raw ang nakaabot sa patay-guhit sa
infirmary noong isang misa ni San Ignacio pagpapabago ng kurso at
kaya ngayon, bukas na parati ito tuwing nabigyan naman siya ng
oras ng trabaho. Isang mag-aaral naman pagkakataon na pumili ng
ang nagsumbong na napaka-teritoryal daw mas maagang klase.
ng ibang mga tao sa campus benches kaya
kinausap sila ng pangulo ng Sanggunian. Madali lang pumunta
Meron din namang mga problemang dito at magtanong
idinudulog sa ASCC na may kaugnayan sa Ayon kay Joseph
mga organisasyon, sa pagkain sa caf, sa Francis Mangubat,
garahe, sa kung saan makikita ang isang administrador ng ASCC,
lugar o silid at marami pang iba. “Ikinagagalak namin na
makatulong sa lahat ng
Pang-akademikong katanungan mag-aaral sa pamamagitan
Pinahahalagahan din ng ASCC ang ng pagsulong ng kanilang
anumang bagay na may kinalaman sa karapatan na siyang nagiging
pag-aaral at ang mga sumusunod ang ilan basehan ng progresibong Mga
sa natanggap na Paaralang Loyola. Bukas parati
hinaing o katungan: ang pintuan ng ASCC, Lunes
May isang hanggang Biyernes, 9:30
guro na inanunsyo ng maga hanggang 3:00 ng
ang patay-guhit ng hapon.”
proyekto sa Biyernes Sabi nga, “walang
ng parehong linggo. maloloko kung walang
Ayon sa Department magpapaloko.” Kung may
of Administrative nakita nang mali, dapat na
Rights and Services, agad ipagbigay-alam upang agaran ding
isang linggo o mabigyang solusyon. M
higit pa dapat ang
Mara Perez
ilaan na panahon Para sa iba pang mga
sa pagbibigay ng katanungan, maaring makipagsanggunian
guro ng proyekto kay Peter Imbong, ASCC Deputy sa 0915-
o pagsusulit. Kaya 851-0286 o sa ascc@atenista.net.
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 41
 SECTION HEADER

Napapanahon
na bang
ipatupad sa
pamantasan
ang online
registration?

ni RYAN CAIDIC at AINAH LAGRIMAS

likhang-sining ni Faye Zarate
lapat nina Mozart Peña at Ekai Ticong

L
AHAT NA marahil ng bagay sa mundo ay nasa dulo Kasalukuyan: One-stop-shop
na lamang ng ating mga daliri dulot ng progresibong Taong 2003 nang unang isinagawa
sa Ateneo ang one-stop-shop na istilo
teknolohiya, lalo na’t taglay na ng nakararami ng pagpaparehistro na sinusunod pa
ang kapangyarihang saklaw ng internet. Halos walang rin hanggang ngayon. Sa prosesong ito,
kinakailangang pumila ng estudyante sa
hangganan ang mga posibleng gawin sa isang klik nakatalagang gusali batay sa kanyang
lamang ng mouse. Sa katunayan, maaari nang gawin sa random number. Alinsunod sa nakatakdang
pamamagitan nito maging ang pagpaparehistro ng mga oras, magpapalista ang mag-aaral sa mga
asignaturang kukunin sa semestre sa
estudyante. Ibig sabihin, hindi na kailangan pang pumunta tulong ng tagapagtala na siya lamang may
sa paaralan, pumila, at maghintay upang makapagpalista pahintulot na gamitin ang AISIS o Ateneo
Integrated Student Information System.
sa mga asignaturang nais kunin. Sa halip, kailangan Matapos ang assessment ng kabuuang
lamang ang internet access at maaari nang maisagawa ang bayarin, maaari nang magtungo sa kahera
prosesong. Ilang minuto lang ang aabutin nito. o dili kaya’y magbayad sa pamamagitan ng
online payment. Nagtatapos ang prosesong
Mayroon nang iilang mga paaralan sa naisasakatuparan hanggang sa kasalukuyan. ito sa ID validation sa ADSA, at kung walang
bansang gumagamit ng ganitong paraan ng Kung kaya, balak na ng administrasyong anumang suliraning makahaharap, maaaring
pagpaparehistro. Sa mga nakalipas na taon, pasinayaan ang pilot ng online registration matapos ito sa loob lamang ng tatlumpung
naging bulung-bulungan ang pagpapatupad kung hindi man sa susunod na semestre o sa minuto.
ng nasabing proseso sa pamantasang Ateneo unang semestre ng susunod na taon. Ngunit Ngunit bago maipatupad ito, inaabot
de Manila. Bagama’t matagal na itong may pangangailangan nga ba sa ganitong uri ng isa hanggang dalawang araw ang buong
inaasam ng mga estudyante, hindi pa rin ito ng pagbabago? proseso ng pagpaparehistro. Kinakailangang

42 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


pumila ang mag-aaral nang maraming beses
sa mga kagawarang kukuhanan niya ng klase
at doon pipili ng nais na iskedyul. At dahil
purong mano-mano pa noon ang pagproseso
sa mga papeles, babalikan ito ng estudyante
sa mga susunod pang araw. Sa ganitong
sistema, hindi lamang ang mga estudyante
ang naaabala. Apektado din ng kahirapang
naidurulot nito ang iba’t ibang kagawaran
ng pamantasan, lalo na ang mga gurong
mismong nangangasiwa sa pagpapalista ng
bawat estudyante sa kani-kanilang klase.
Kung tutuusin, napakalayo na rin
ang narating ng pamantasan sa usapin
ng sistema ng pagpaparehistro, kahit na
masasabing nasa gitnang hakbang pa
lamang ang sistema sa ngayon tungo sa
pagkakaroon ng internet registration. Hindi
na kailangang lumubog muna ang araw at
maghintay nang magdamagan bago lubusang
makapagparehistro ang isang Atenista.
Ayon kay Joaquin Julian Agtarap, ang
direktor ng Registrar’s Office, maituturing
nang napakabilis ang kasalukuyang
pagpaparehistro. “Ateneo’s registration
system is… probably number 3 or 4 in terms
of speed already in the whole NCR… you can
finish registration in 30 minutes, that’s up
from 2 days a couple of years ago,” pahayag
niya.
Samakatuwid, masasabing sapat
naman ang kasalukuyang proseso upang
maitaguyod ang pangunahing layunin nito
– ang makapagparehistro ang lahat ng
estudyante at makapagpalista sa mga klaseng
kailangang kuhanin. Subalit tila hindi pa rin
kuntento ang marami sa ganitong antas ng
pamamalakad, kung kaya’t ninanais ng mga
mag-aaral at maging ng pamantasan, ang
pagpapalit sa kasalukuyang one-stop-shop
sa makabagong online registration. Anu-ano
nga ba ang salik na nagtutulak sa ganitong
uri ng pagbabago?
Mga suliranin ngayon
Hindi maitatatwang may mga
suliranin ding lumilitaw sa kasalukuyang
takbo ng pagpaparehistro. Kamakailan
lamang, nagkaroon ng dalawang oras na
pagkaantala ang pagpaparehistro ng mga
nasa ika-apat na antas noong ika-8 ng
Hunyo. Ayon sa artikulong inilathala sa The
GUIDON, ang naging sanhi ng problemang
ito ay ang pagkasira di umano ng lumang
switch na nag-uugnay sa server ng Loyola
Schools Management Information System.
Subalit, madali namang nabigyang lunas ng
Campus Network Group ang problemang ito
sa pamamagitan ng agarang pagsasaayos ng
nasabing pagkasira.
Marahil ang ibang mga paulit-ulit na
suliraning nakahaharap ng pagpaparehistro
ngayon ay walang ipinagkaiba sa mga
problema hinggil sa pagkaubos ng mga
klaseng nais makuha, sa nais na guro, at sa
iskedyul na nais. Ayon sa Registrar’s Office,
noong unang ipinatupad ang one-stop-
shop na sistema, malimit magkaroon ng
“
Napapanahon na, at palagay ko naman
ay napagdaanan na natin ang malalaking
pagbabago. Tayo ay nandito na sa panahong
maaari na nating matupad ang pagpapatala
sa gamit ng internet, at ang kailangan na
lamang ay maging self-service na ito (ang
”
pagpaparehistro). - Rosario Banzon
matinding kakulangan sa mga asignaturang
ibinibigay ng mga kagawaran sa unibersidad.
Subalit sa ngayon, nasanay na ang mga
departamento na magbigay ng tamang bilang
ng mga asignaturang sapat para sa mga mag-
aaral. Aniya, “It’s much better nowadays,
the demand is matched by supply… we have
about an excess of 2,000 classes offered
every semester.”
Maliban sa nasabing pagkaantala ay
wala namang ibang gaanong mga suliraning
nakaharap ang kasalukuyang pamamalakad
ng pagpaparehistro. Kung gayon, kailangang
mapuna ang katuturan sa likod ng
nalalapit na paglipat sa online registration.
Natatanging susi nga ba ito sa kaunlaran ng
pamantasan, o hindi kaya’y pagbabagong
magbubunga lamang ng iba pang mga
suliranin?
Kailangan nga ba?
Ayon kay Gng. Rosario Banzon,
direktor ng opisina ng MIS, napapahon na
ang pagpapatupad ng online registration
sa antas ng teknolohiyang taglay ngayon
ng Ateneo. “Napapanahon na, at palagay
ko naman ay napagdaanan na natin ang
PULSONG ATENISTA
malalaking pagbabago. Tayo ay nandito na
sa panahong maaari na nating matupad ang
pagpapatala sa gamit ng internet, at ang
kailangan na lamang ay maging self-service
na ito (ang pagpaparehistro).”
Gayunpaman, hindi itinuturing ng
administrasyon ang nasabing hakbangin
bilang isang matinding pangangailangan. Sa
kanilang palagay, maayos naman ang paraan
ng pagpaparehistrong ginagamit sa ngayon.
Ngunit may matinding panininindigan ang
paaralan na nakaangkla ang ganitong uri ng
pagbabago sa matagal nang naisin na maging
world-class na unibersidad ang Ateneo. At
ang pagtahak sa landas ng pagkakaroon
ng tila lubos na naaangkop na prosesong
ito ay isang pagtugon sa hangaring ito, na
siya namang naaayon sa pangmatagalang
adhikain ng pamantasan.
Napapanahong pagbabago: para
kanino?
Lumilitaw na ang pagkaroon ng lubos
na makabagong pamamaraan ng pagpapatala
ay bunga ng pagnanasa ng pamantasang
manguna sa ibang paaralan sa anumang
makabagong pagpapatakbo sa mga proseso
nito. Sa totoo lang, sadyang nakatuon ang
pagbabagong ito sa kapakanan ng mga
estudyante. Ayon kay Gng. Banzon, sa
matagal na pag-aasam ng mga mag-aaral sa
pagbabagong ito, nais lamang ng paaralang
maitupad ito para sa kanila. Susog pa niya,
“Hindi naman tayo tumitigil sa pagsasaayos
ng serbisyong ating ipinagkakaloob sa
mga mag-aaral. Kailangan pa rin nating
maghanap ng mas angkop na paraan at
sistema upang lubos na mapaganda ang
ating serbisyo.”
Kung tutuusin, lubos na
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 43
 PULSONG ATENISTA
makikinabang ang mga estudyanteng
sasabak sa nalalapit ng online registration
ng Ateneo. Kabilang sa mga benepisyong
kalakip ng pagbabagong ito ay ang
kaginhawaang hindi na kinakailangan
pang maantala ang bakasyon ng mga mag-
aaral upang magpunta sa paaralan upang
makapagpatala. Malaking tulong ito para
sa malaking bahagdan ng mga estudyante
sa unibersidad na hindi naninirahan sa
Maynila. Malaki rin ang matitipid ng isang
mag-aral galing sa probinsya na kanyang
iginugugol sa pambayad ng upa para sa isang
linggo para lamang makapagparehistro. Sa
bagong pamamalakad, sa unang araw na
lamang ng pasukan kailangang bumalik ang
mag-aaral.
Kakambal din ng pagbabagong ito
ang pagiging lubos na mabilis ng proseso
ng pagpatala sa mga klase. Hindi na
kailangang pumila pa sa nakatakdang
mga lugar at maghintay nang matagal
upang makapagparehistro. Sa ganitong
pamamaraan, ang estudyante na mismo
ang makikiangkop sa sistema ng
pagpapatala sa Ateneo gamit ang isang
kompyuter at pipili ng kanyang mga
klase. Hindi na rin kinakailangan pa ng
napakaraming encoder upang gawin
ito.
Handa na ba tayo?
Hindi basta-basta ang pagpapatupad
ng ganitong uri ng pagbabago. Kinakailangan
muna ng katiyakan, paghahanda, at
kaukulang pag-aaaral sa kakayahan
44 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
ng pamantasan upang maglunsad ng
malawakang pagpapalit sa sistema. Ayon kay
Gng. Banzon, talagang handa na ang Ateneo
kung pag-uusapan lamang ang teknolohiya.
Kasalukuyan na ring ihinahanda at
pinagtitibay ng Kagawaran ng MIS ang
lahat ng kakailanganin upang maayos itong
tumakbo kagaya ng pagtitiyak na kakayanin
na mga server ang pangangailangan ng lahat
ng estudyanteng sabay-sabay magpapatala.
Aniya, “Tinitiyak natin ang lahat ng mga
proseso, mga mag-aaral, departamento, at
ating mga sistema sa kompyuter na handa na
para sa internet registration… I cannot say
that we are completely ready, but it doesn’t
mean to say that we are not ready. We just
have to fine-tune all the process.”
Ayon naman kay Agtarap, nagiging
mahirap ang
usaping ito
kung saklaw ng
anumang uri ng
pagbabago ang
pagbabago rin ng
mga nakagawiang
pamamaraan
ng mga kawani
sa pamantasan.
Isa na rito ang
pagpapalabas ng
listahan ng mga
klase sa simula
ng semestre. Sa
kasalukuyang
pamamalakad,
nararapat na sila’y
maglabas ng pinal
at kumpletong listahan ng mga asignaturang
maaaring kunin isang linggo bago ang petsa
ng pagpapatala. At sakaling ipatutupad ang
online registration, kinakailangang matapos
na ang listahang ito nang mas maaga upang
magbigay-daan sa pre-enlistment at iba pang
usapin sa pagitan ng mag-aaral.
Nakikita rin ng administrasyon na ang
suliraning maaaring makaharap ng
mga estudyanteng magpaparehistro sa
makabagong sistema ay maaaring lumitaw sa
kanilang “hindi pagiging handa”.
Maaaring pumunta lamang sila
sa website na hindi niya alam kung ano
mismong mga klase ang kailangan niyang
kuhanin o anong mga kinakailangan para
makuha ito. Nagiging komplikado ito lalo
na kung hindi batid ng estudyante ang
mga patakaran ukol sa overload at iba
pang alituntunin. Ayon kay Gng. Banzon,
“Maaaring magreklamo siya na hindi naman
maayos ang sistema, pero sa katunayan ang
lahat ng iyon ay computerized at nakasama
na doon sa online system.”
Pulso ng mag-aaral
Ayon sa iilang mag-aaral na
nakapanayam, mainam ang pagkakaroon
ng pagpapatala sa pamamagitan ng
internet, lalo na’t hindi na maaantala ang
kani-kanilang bakasyon. Ayon kay Lester
Lofranco (IV BS ECE), makatitipid sa gastos
ang hindi na pagpunta sa paaralan upang
makapagpatala at bumalik muli sa probinsya
bago magsimula ang pasukan. “Hindi ko na
kailangan pang lumipad mula Catbalogan
papuntang Maynila para lang magpatala, lalo
na’t ngayon, mahal ang tiket sa eroplano,”
dagdag pa niya.
Subalit sa gitna ng kaigihang
maidudulot nito, hindi maikakailang
mayroon pa ring mga suliraning maaaring
makaharap ng mga mag-aaral sa paggamit
ng internet-based na sistema. Nangangamba
si Clarisse Sabulao (IV BS ChCE) na wala ng
sinumang maaaring tumulong o gumabay
sa isang mag-aaral tuwing magkakaroon
ng anumang problema o katanungan. Para
sa kanya, “Mas mainam na ngayong may
Regcom (Registration Commission) at mga
gurong maaaring lapitan kung magkaroon
ng anumang problema tulad na lang ng
pagkapuno ng mga kursong nakasaad sa
advisement.”
Sa kabilang banda, bagama’t laganap
na ang internet access sa buong bansa,
mayroon pa ring mga lugar na hindi mulat sa
teknolohiyang ito. Ayon kay Corinne Flores
(IV BS MAC), kakailanganin pa niyang
magtungo sa kabilang bayan sa Biliran
upang makagamit lamang ng internet. Kung
ipatutupad na ang bagong sistema, paano na
lamang ang iilang Atenistang walang internet
lalo na sa kani-kanilang lalawigan?
Ang online registration ay isang
hakbangin ng pamantasan upang sumabay
sa mabilis at patuloy pang bumibilis na
takbo ng buhay. Ngunit bago itong ipatupad,
nararapat na pag-isipang mabuti ang
mga hakbangin at bigyang kasagutan ang
mga maaaring maging suliranin nang sa
pamamagitan nito, tuluyan nang maging
tunay na world-class ang pamantasan ng
Ateneo. M

ni YAY DOMINGO
likhang-sining ni Omar Gabito
lapat ni Jed Alegado
L
AYUNIN NG artikulong ito na mapag-aralan ang mga
kaganapan na nakaaapekto sa ekonomiya ng Pilipinas
sa nakalipas na maraming taon at sa kasalukuyan.
Dagdag pa, nilalayon ng artikulong ito na bigyang-diin ang
mga implikasyon ng mga polisiyang kinakailangan ng bansa
tungo sa kaunlaran.
ekonomiya sa panahon matapos ang
giyera, kung saan muling itinayo ang mga
imprastrakturang nasira dahil sa labanan.
Ito ang panahon kung saan naging polisiya
ng pamahalaan ang import-substitution
– tumutukoy ito sa pagmamanupaktura o
paggawa ng mga produktong dati-rati ay
iniimport mula sa ibang bansa; nagkaroon
ng kontrol sa importasyon at sa foreign
Ang artikulong ito ay para sa mga exchange; umangkat ng mga produktong
Atenistang hindi nagbabasa ng business semi-finished at industrial parts para sa
section o ng diyaryo man lang. Nawa’y sa pag-asembliyang lokal at distribusyon;
paglalagom na ito, mamulat ka sa tunay binigyang-proteksyon ang mga industriyang
na kalagayan ng Pilipinas, higit pa ng domestiko.
ekonomiya sa mata ng mga Pilipino. Dahil sa polisiyang ito, nauwi
sa krisis sa balance of payments noong
1950s. Ito ay sa kadahilanang kinailangan
ng mga industriya na umangkat ng mga
raw materials, intermediate goods at mga
kagamitan para sa produksyon, ngunit
humirap ang pagkumpitensya sa export
market. Dahil dito, mas malaki ang imports
kaysa sa exports ng bansa.
Pumasok ang IMF o International
Monetary Fund upang bigyang “solusyon”
ang krisis sa pamamagitan ng stabilization
Figure 1 program na naglagay sa Pilipinas sa
Mula sa kompilasyon ng NEDA ikalawang pangkalakalang polisiya na
export–oriented. Kaakibat nito ang pag-alis
Ekonomiya: Isang Pagbabalik-Tanaw sa mga kontrol sa importasyon at foreign
Batay sa Figure 1, lumago ang exchange. Kinailangan ding magkaroon ng
PITIK-PUTAK
debalwasyon ng piso na nangangahulugang
magiging mahal ang halaga ng mga imports,
at mumura naman ang exports.
Ang polisiyang export-oriented
ay tumutukoy sa pagtangkangkilik ng mga
gawang lokal sa pandaigdigang merkado.
Nais nitong bigyan ng bentahe ang Pilipinas
dahil sa malayang kalakalan na nagaganap.
Lumaki rin ang ineeksport ng mga bansang
kabilang sa Third World: noong 1950,
6% lamang ang share ng Third World
exports samantalang lumago ito ng 64%
noong 2000. Sa porsyentong ito, malaking
kontribusyon ang mula sa mga Asian tigers
(South Korea, Singapore, Taiwan at Hong
Kong).
Noong 1957, itinuring ng World
Bank ang Pilipinas bilang pinakamagaling
na bansa sa larangan ng ekonomiya sa
buong Asya. Naging mabilis ang paglago ng
ekonomiya matapos ang panahon ng gera,
at naging ikalawa sa bansang Hapon sa
larangan ng literacy at per capita production
capacity. Matataas din ang nibel ng savings
at investment sa bansa – mga datos na hindi
na makikita sa kasalukuyang estado ng
ekonomiya ng Pilipinas.
Ngunit nang bandang dekada
sitenta, lumaki ang pagkakautang ng bansa,
bumaba ang kita ng bawat Pilipinong
manggagawa, at naging kumplikado
ang lagay ng pulitika. Sinasabing isa sa
malaking epekto ng polisiyang export-
oriented ang pagtaas ng employer power
sa Pilipinas. Humina ang boses ng mga
mangggagawa nang ipinagbawal ang mga
protesta, at pagkonsentra ng kapangyarihan
sa pamahalaan sa mga usapin sa paggawa
at paglabag sa mga karapatang pantao.
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 45
 PITIK-PUTAK

Itinuturing namang karagdagang puntos
ng bansa ang pagiging mababa ng antas
ng suweldo at pagsasalita sa Ingles ng mga
manggagawang Pilipino.
Dahil dito, nananatiling paborable
ang mga industriyang gumagamit ng
intensibong paggawa sa produksyon dahil
na rin sa kakayahan ng mga Pilipino,
kakayahang makapagsalita ng Ingles, at nibel
ng edukasyong nakamit. Nakita natin ang
pag-usbong ng mga kumpanyang nakatuon
sa assembly work, parts manufacturing
at data encoding. Idagdag pa ang mabilis
na pagdating ng mga call centers, medical
transcription at iba pang serbisyo na
kumuha ng konsiderableng dami ng mga
manggagawa.
Sa kasalukuyan masasabing nasa
estado ng export-oriented ang polisiya ng
bansa, kasabay ng trade liberalization,
kung saan tinatanggal ang proteksyon
sa mga industriya sa pamamagitan
ng pagbaba ng taripa. Ngunit, isang
mahalagang punto ng diskusyon ay kung
bakit nananatili ang Pilipinas sa unang
bahagi ng polisiyang export-oriented,
samantalang ang mga bansa sa Asya tulad
ng Korea, Singapore at Malaysia, ay nasa
mas mataas na nibel ng polisiyang ito,
at sa kasalukuya’y nakikinabang nang
husto mula sa estratehiyang nabanggit.
Figure 2
Mula sa Asian Development Outlook
Mga Datos
Makikita sa Figure 2 ang malaking
agwat ng savings rate ng Pilipinas kumpara
sa ibang Asyanong bansa. Kung ang limang
Asyanong bansa (Thailand, Malaysia,
Indonesia, Singapore at Korea) ay may
humigit – kumulang 36.80 na savings rate,
ang Pilipinas sa loob ng 12 taon ay mayroon
lamang 16. 56 na savings rate – humigit
dalawang beses na mas mababa sa kabuuang
savings rate ng limang bansa.
Kailangang maging maingat sa pagtrato sa
datos na nabanggit. Una sa lahat, maraming
dahilan ang mababanggit kung bakit mababa
ang savings rate ng mga Pilipino kumpara sa
ibang Asyano. Sa unang tingin, masasabing
wala sa kultura ng Pilipino ang magtipid.
Ngunit, sa isang pag-aaral, sinasabi na ang
mga Pilipino, maging ang mga mahihirap,
ay nagtitipid. Ang tanong na nga lamang ay:
saan napupunta at gaano tatagal ang natipid
ng isang mahirap na Pinoy?
Saan nag-iimbak ang urban low-income na
Pilipino?
sa bahay 63.5
rural bank 9.7
Kooperatiba 9.4
Paluwagan 6.7
commercial bank 2.2
sa iba pa 2.3
ang kanilang pera. Ibig sabihin, malaking
porsyento ng pera sa sirkulasyon ay hindi
nakapapasok sa sistemang pampinansya
sa bansa, higit pa sa mga institusyong
pampinansya tulad ng mga bangko. Kung
titignan din ang mga dahilan kung bakit
nagtitipid ang Pilipino, (tignan ang Table 2)
3% lamang ang maaaring ilaan ng Pilipino
para sa pagnenegosyo. Ibig sabihin, maliit
na porsyento lamang ang maaaring gamitin
sa pagsisimula o pagpapaikot ng kapital para
sa negosyo o anumang pinagkakakitaan ng
Pinoy.
Kung iisipin, malaking potensya
ang madadala sana ng savings sa mga
Small and Medium enterprises (SMEs) sa
bansa. Pinakamalaking sektor ng bansa ang
Services’ Wholesale and Retail Trade, na
ayon sa Kagawaran ng Paggawa ay lumago
ng 2.4 % noong Abril ng 2006 ( 15.991
milyon nang Abril 2005 sa 16.369 milyon
nang Abril 2006) sa larangan ng pagkuha ng
mga empleyado.
Ayon kay Cielito Habito sa
kanyang artikulong “Show Me the Money,”
nakapanghihinayang na sa kabila ng
pagbibigay-tuon sa SMEs at ang maaaring
malaking kontribusyon nito sa paggawa
at paglago ng ekonomiya, naging tuon ng
polisiya sa kasalukuyang administrasyon ang
% mga malalaking negosyo sa bansa.
%
%
%
%
%

Table 1
Mula sa pag-aaral ni Karlan, et. al. 2004

Bakit nagtitipid ang Pilipino?

Ayon din sa teorya ng Heckscher-

Emergency 42 %
Edukasyon 34 %
Ohlin model, ang mga bansang mayaman
sa paggawa na may industriyang Pagkain, atbp. 6.6 % Figure 3
intensibo rin sa paggawa ay dapat na Retirement 6 % Mula sa Bangko Sentral ng Pilipinas
makinabang ang sektor ng paggawa mula Negosyo 3 %
sa pakikipagkalakalan. Kung ang bansa ay Bahay 2.3 % Kumpara sa mga bansang
maging matagumpay sa pag-angat patungo iba pang dahilan 5.8 % nakatungo sa mas mataas na nibel ng export-
sa antas ng mas maigting na export-oriented Table 2 oriented na polisiya, mababa ang Gross
na polisiya, mapupunta ang dati-rati’y tuon Mula sa pag-aaral ni Karlan, et. al. 2004 Democratic Product (GDP) growth rate
sa mababang pasahod bilang importanteng ng Pilipinas. Ibig sabihin, lumalago ang
bentahe hanggang sa mawawala ang Ngunit, mula sa Table 1, malaking ekonomiya ng Pilipinas sa pinakamababang
ganitong bentahe sakaling tumuntong ang porsyento ng mga tinanong sa sarbey ang antas kumpara sa mga bansang ito. Noong
bansa sa ikalawang estado. nagsasabing iniipon lamang nila sa bahay 2001 ay halos magkasabay ang antas ng

46 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


paglago ng apat na Asyanong bansa, ngunit
mabilis na nakabawi ang mga bansa maliban
ang Pilipinas.
Figure 4
Mula sa Asian Development Outlook
Ang kita ng bawat Pilipino o sa
Ingles ay per capita income ay isa sa mga
pansukat ng nibel ng pamumuhay ng mga
tao. Isang pagpapalagay ng pansukat na ito
na ang patas ang nakukuha ng mahirap at
mayaman sa distribusyon ng pambansang
kita – sa katotohanan, ang mayaman ang
nakakakuha ng mas malaking porsyento.
Maliwanag mula sa Figure 4 na
naging mababa ang kita ng isang Pilipino
kumpara sa ibang Asyanong namumuhay sa
mga bansang kalapit.
Kung iyon ngang mga karaniwang
bakang inaalagaan sa alinman sa 15 kasapi
ng European Union ay may tiyak na sustento
na $2 bawat araw. Higit pa ito sa kinikita
ng kalahati ng populasyon ng buong daigdig
(Student Agenda).
Sinasabi sa mga pag-aaral nina
Aldaba at Medalla na matuturo bilang
dahilan ang hindi matagumpay na paggamit
ng pamahalaan sa domestiko at foreign
investments. Dahil dito, napabayaan ang
pag-unlad ng imprastraktura at skills
development ng mga manggagawa, kung
kaya’t nananatiling mababa ang sahod
ng mga manggagawa samantalang may
labor surplus pa rin ang bansa, na ang ibig
sabihin ay sa kabila ng mga programa ng
pamahalaan upang lumikha ng trabaho,
hindi pa rin ito sapat.
Kung iisipin pa, ano nga ba ang
kalidad ng mga trabahong nalilikha ng
pamahalaan? Masasabi ba na may kaakibat
na programa para sa skills development ang
paglalaan ng trabaho sa mga street sweepers
at kamineros? Sila ba ay may inaasahang
pagtaas ng suweldo? Sa kabilang banda,
itong mga trabahong ito ang madali nating
makita bilang mga ordinaryong mamamayan
– sinasabi kasi ng pamahalaan na hindi
lamang ito ang mga trabahong maaaring
ipagmalaki ng kasalukuyang administrasyon.
Gayunpaman, marapat na tignan ng ibayong
pansin ang kalidad at panghinaharap na
kalagayan ng mga trabahong ito.
At paano pa kaya matutugunan ng
pamahalaan ang labor surplus na ito kung
halos nahihigitan ng dami ng pagpasok ng
mga bagong empleyado ang dami ng mga
trabahong nalilikha (tignan ang Figure 5).
Figure 5
Mula sa Bureau of Labor & Employment
Statistics
Kung gayon, masasabing hindi
pa rin sapat ang nagaganap na polisiya ng
trade liberalization upang matugunan ang
pangangailangan ng bansa tulad ng trabaho.
Rekomendasyon atbp.
Potensyal na pinagkukunan ng
pondo ang mga remittances na nagmumula
sa mga kababayang nagtatrabaho sa ibang
bansa. Dahil dito, kailangang bigyan ng sapat
na training o programang pampinansya
ang mga OFWs o mga pamilya nito upang
mailagak sa sistemang pampinansya ang
remittances. Sa paraang iyon, matutulungan
ang mga OFWs na kumita sa pamamagitan
ng pag-iimbak sa bangko o pagsisimula ng
negosyo rito sa Pilipinas. Pag-iibayuhin nila
ang kanilang pagtatrabaho. Kasabay nito,
pahahalagahan ng kani-kanilang pamilya
ang perang ipinapadala.
Makabubuti rin kung ang financial
literacy ay ituon hindi lamang sa mga OFWs
PITIK-PUTAK
kundi pati sa mga Pilipino sa urban at rural
na bahagi ng bansa, bata man o matanda.
Kung iisipin, mahirap kung itutuon
ang pansin sa savings lamang. Paano mo
makukumbinsi ang mahirap na magtipid at
mamaluktot pa sa kasalukuyang antas ng
kahirapan at patuloy na pagtaas na presyo ng
mga bilihin?
Sa usapin ng pag-unlad ng pisikal
na imprastraktura at skills development sa
mga manggagawa, malaki pa ring tanong
kung sasapat ba ang pondo ng bansa upang
mapinansyahan ang gastos nito. Mataas
ang interest rate sa dolyar na paghiram ng
bansa; mataas ang presyo ng mga bilihin,
malaki ang budget deficit ng bansa; malaki
ang ibinabayad sa interest ng utang ng
bansa.
Kung sisisihin natin ang pagmahal
ng presyo ng langis sa pandaigdigang
merkado, maaaring hindi ito makatwiran
dahil mukhang hindi naman tumaas nang
katulad sa pagtaas ng lokal na presyo ang
presyo ng mga kalapit-bansa natin sa Asya,
lalung-lalo na ang mga bansang nasa mas
maigting na estado ng polisiyang export–
oriented. Sinasabi ni Cielito Habito sa
kanyang artikulong “Economy: Rising Prices,
Few Jobs, Shallow Growth” na maaaring may
kakaibang kalagayan sa Pilipinas kung kaya’t
tumaas nang gayon na lamang ang ating
inflation rate (sa kasalukuyan ay halos 6 -
7%) kumpara sa ibang mga Asyanong bansa.
Bagama’t itinuring na best performing
currency ang piso noong 2005, dahil na rin
sa OFW remittances at implementasyon
ng E-Vat, hindi kaagad masasabi kung
hanggang kailan tatagal ang paglakas ng
piso. Maaaring dahil lamang ito sa mga
pana-panahong mga pangyayari tulad ng
SONA ng Pangulo, paparating na pagpasok
ng OFW remittances bago mag-Pasko, at
kung magiging matagumpay ang bagong
panukala sa pagbubuwis. Paano nga ba
matutugunan ng bansa ang mga inilatag
nitong mga estratehiya noong nakaraang
SONA? Dadagdag nga kayang muli ang
pasanin ng mga tapat na nagbabayad ng
buwis, samantalang marami ang nakatatakas
mula sa pagbabayad nito? M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 47
 PITIK-PUTAK

Pakikipagsapalaran
sa Lupang
Dayuhan
Isang pagsilip sa buhay ng mga
Pilipinong migrante sa Singapore

ni JAMES PATRICK ALONZO

likhang-sining ni Pol Layug
lapat ni Jed Alegado

H
INDI MADALING MAMUHAY sa lupang hindi mo turista. Inaasahan nilang maayos ang kani-
sinilangan. Hindi madaling makipagsapalaran sa kanilang kaso at mabigyan sila ng pagkakat-
aon na ipagtanggol ang kanilang karapatan
isang bayang hindi ka hiyang sa kultura, kaiba ang para sa sarili at sa kanilang pamilya.
kulay ng iyong balat sa nakararami, at may mga pag-uuga- Dito, unang namulat ang ak-
ing kamalayan, na tunay ngang may mga
ling hindi mo kinagisnan. kababayang minamaltrato ng mga dayuhan.
Lalong mahirap kung kinailangan wang Pilipina ang tuwa na makakita sila ng Iba kapag nababasa sa pahayagan at napapa-
mong pumunta sa ibang bansa upang mag- kanilang mga kababayan. nood lamang sa balita. Iba rin kung talagang
trabaho at magtiis sa mapangmatang mga Napag-alaman kong naroon lamang makakausap mo na sila.
amo, kumita lamang ng salapi nang maita- sila pansamantala sa institusyong iyon Isa sa maraming tea breaks na
guyod ang naiwang pamilya sa Inang Bayan. habang inaayos ang karampatang hakbangin napuntahan ko sa halos isang linggong
Ito ang napagtanto ko sa pakikisalamuha sa sa kanilang mga suliranin. Ilang linggo lang pamamalagi ko sa Singapore, nakilala ko si
ilang mga Pilipino sa kalapit-bansa nating ang nakaraan, tinulungan silang makatakas Ate Ritz, isang tubong-Bacolod na makailang
Singapore. ng punong tagapamahala na si Sister Bridget buwan nang namamasukan sa isa sa mga
Unang araw ko sa siyudad ng Lew, pangulo ng HOME o Humanitarian pinakamalaki at kilalang catering company
Merlion at Esplanade. Hindi ko alam kung Organisation for Migration Economics, sa Singapore. Sa katanuyan, napagsilbihan
anu-anong pook-panturista ang pupuntahan mula sa mapang-api nilang mga amo. Na- na ng ilan sa kanyang mga kasamahan ang
ko. Basta’t ang iniisip ko, kailangan kong kararanas sila ng hindi tamang pasweldo at ilang kilalang pulitiko sa Asya, mga kilalang
malibot ang Singapore at malasap ang kul- kung minsan pa, hindi makatwirang pagpa- personalidad sa musika at pag-aartista, at
turang kaiba sa aking kinalakhan. parusa. May kaunting pagkakamali lamang, ang iba pang dumadalaw sa Singapore.
Pagdating ko at ng aking mga kasa- sinasaktan na sila kaagad. Naging mailap ang “Iba talaga nang una akong dumat-
mahan sa Kovan District, dalawa sa apat na dalawang Pilipina sa ilang sensitibong ka- ing dito. Siyempre, hindi mo maaalis ang
kababaihang tumutulong sa tagapamahala tanungan na aking ibinato sa aming usapan homesick. Pero may mga kasama naman
ng aming tutuluyan ay pawang mga Pilipina. ngunit damang-dama ko pa rin ang init ng ako na dati ko nang kilala, kaya mas naging
Nabuhayan ako ng loob – mga Pinoy din pala kanilang pagtanggap sa aming mga Pilipino. madali,” salaysay sa akin ni Ate Ritz.
ang mag-aasikaso sa amin sa isang lupang Habang naroon, tumutulong muna Nakikipag-usap lang kaming mga
banyaga. Kitang-kita sa mukha ng dala- sila sa pagpapatakbo ng tuluyan para sa mga Pilipino sa kanya pagkatapos ng mery-

48 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


enda dahil kailangan niyang magtrabaho
at maghain ng pagkain para sa mga gutom
nang mga tao.
Ayon sa kanya, sa Singapore, ang trabaho ay
trabaho. Hindi kagaya ng mga Pilipino sa Pi-
lipinas na masiyahin at nakakaya pang mag-
biro habang may gawain, sadyang seryoso
ang mga tao roon. “Ang nagiging problema
lang naman, madali ka nilang husgahan
dito,” pahabol pa niya.
Dama din niya ang diskriminasyon
sa kakayahan ng isang Pilipino doon. Kahit
pa sabihing isa ang Singapore sa pinakapro-
gresibong bansa na nagsusulong sa multi-
racial rights at pagkakapantay-pantay ng
bawat lahi (Intsik, Bumbay, Malay, at iba
pa), laganap pa din ang pangmamaliit sa mga
OFW doon.
Minsan nga raw, nakaupo lang
siya dahil tapos na sa pagsasalansan ng mga
kubyertos na gagamitin, pinagalitan siya ng
namamahala at sinabihang tinatamad siya.
Noong isa namang beses
kung kailan sinusubukan
niyang paganahin ang lap-
top ng isang kasamahan,
kinutya siya ng kanyang
mga among Singaporean at
binalaang baka masira pa
niya ito dahil paniguradong
hindi naman siya marun-
ong gumamit nito.
Subalit taliwas ang
pang-aaping ito sa nakita
kong kasipagan ni Ate Ritz sa
pagsisilbi sa mga tao sa halos limang araw
naming pagkikita tuwing tea breaks. Kung
tutuusin, isa siya sa mga nakaisip na ibigay
nang naka-plato ang mga pagkain upang
maiwasan na maubusan ang ilang taong
nahuhuli sa pagpunta sa kainan. Sasabihing
maliit at tila hindi naman nakabibilib ang
kanyang naiambag, subalit nakita ko at ng
mga kasama kong Pinoy na pagpapatunay
na iyon na hindi maaaring matahin ang mga
Pilipino, lalo na ang OFWs, dahil sa kanilang
tiyaga at dedikasyon sa trabaho.
Nang mapadmad naman ako sa
Orchard Road at mapagpasyahang mamili sa
Lucky Plaza, nakapanayam ko si Ate Maria
at dalawa pang hindi na nagpakilalang Pinoy
dahil sa mabilis lamang naming pakikipag-
usap. Matagal-tagal na si Ate Maria sa
Singapore. Dati siyang nagtrabaho sa isang
pamilihan doon at ngayo’y nagkakahera na
sa isang bilihan ng damit sa Lucky Plaza.
“Miss ko na din ang pamilya ko, lalo na ang
mga anak ko. Siyempre kailangan kumayod
para makapagpadala ng pera sa Pilipinas.
Hindi naman kasi uusad ang buhay namin
kung walang magla-lakas-loob na man-
gibang-bansa,” susog pa niya.
Gayundin, galing sa Batangas
ang dalawa pang Pilipinong nakasalamuha
namin. Nag-aasam sila ng mas maginhawang
buhay sa Singapore at sa kalaunan, sa Aus-
tralia kaya’t nakikipagsapalaran sila. Ang isa,
nais pag-aralin ang mga anak sa magagan-
dang paaralan sa Maynila para naman “sila’y
magkaroon ng mas maraming oportunidad
upang makapagtrabaho nang maayos”. Ang
isa naman, bagamat binata, nag-iipon at
nagpupundar para sa panahong pakakasalan
na ang kasintahang namamasukan bilang
caregiver sa Amerika, upang masiguradong
walang aberya ang pamumuhay nila.
Sa gitna ng pagkarami-raming
tindahan sa para
bagang “Diviso-
ria” ng Orchard
Road, nakatutu-
wang isipin na maraming mga Pilipino ang
nagsasama-sama tuwing gabi, kumakain
nang sabay, at tila hindi iniinda na wala sila
sa sariling bansa. Bagama’t milya milya ang
distansya nila sa kani-kanilang pamilya,
matatag naman nilang hinaharap ang hamon
sa Singapore sa pamamagitan ng suporta
mula sa sariling kababayan na naninirahan
doon.
Ayon sa pag-aaral ng NSO o Natio-
nal Statistics Office, pataas talaga ang bilang
ng OFWs na nagtratrabaho sa ibang bansa.
Noong Abril hanggang Setyembre lang ng
taong 2004, mayroon nang 1.06 milyon nat-
ing kababayan ang nakipagsapalaran sa mga
PITIK-PUTAK
dayuhang lupain.
Halos 77.1% dito ang namamalagi
at namamasukan sa mga bansa sa Asya
kung saan pinakamalaking bahagdan ang
nasa Saudi Arabia sunod ang Hong Kong
at ang bansang Hapon. Bagamat maliit na
bahagdan lamang ang nasa Singapore kung
ikukumpara sa mga nasabing bansa, masasa-
bing pawang magkakahawig ang karamihan
sa mga suliranin at hinaing nila. Ilan na rito
ang pangmamaltrato ng amo, panloloko ng
kanilang recruitment agency, hindi tamang
pasahod, at pagpapahirap sa pisikal at kahit
emosyonal na antas.
Upang mabigyan ng tulong ang mga
Pilipino sa ibang bansa, nabuo ang maram-
ing NGO o Non-Government Organizations
at iba pang di-pormal na samahan ng mga
manggagawang migrante na may iba’t ibang
krusada. Isa na rito ay ang Migrant Voices
na isa sa mga nakasalamuha ko tatlong
araw matapos ako makalapag ng paliparan
ng Changi. May mga kasapi itong taga-
Indonesia at Thailand. May mga Pilipino
ding kabilang dito – ang Tinig Pinoy, na
kinabibilangan ni Ruby Cana at ng walo pang
kasamahan. Ginagamit nila ang kanilang
husay sa pagkanta upang makalikom ng
pondong pantulong sa mga nangangailan-
gang kababayang pinagsasamantalahan o
inaabuso ng kanilang mga amo.
Tapos na ang halos isang linggong
pagbisita ko sa Singapore. Nais pa sana kam-
ing ihatid nina Ate Ritz sa paliparan subalit
hindi na kami nagpang-abot.
Bago ako umalis, nakausap ko ang isang
dalagang nagngangalang Melody. Kasing-
edad ko lang, disinwebe, at kakarating lang
sa Singapore limang araw pagkatapos nam-
ing dumating. Puno ng pangamba ang tinig.
Kwento pa nina Ate Ritz, iyak daw siya ng
iyak tuwing gabi simula nang dumating siya
doon.
Namamasukan din siya sa kumpa-
nya ng catering. Walang kasiguruhan kung
magiging maayos ang kanyang pamamalagi
roon. Walang nakaaalam kung magiging ma-
palad ba siya sa pakikipagsapalaran o kaya
naman sasawiin tulad ng marami sa OFWs
na ating naririnig sa balita.
Iba kapag narinig mo ang kwento
mula mismo sa kanilang labi. Ang isang
linggo ko sa lupain ng Merlion at Esplanade
ay isang linggo rin ng pakikiisa sa hirap at
sarap ng isang OFW sa Singapore. M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 49
 KILATISTA

Isang pagsusuri kung

bakit nahumaling ang
Mga Pilipino sa mga

Inangkat
na
banyagang talent
search

Patimpalak nina CHE ABELINDE at

GALILEE SEMBLANTE
likhang-sining ni Earl Diaz
lapat ni Mara Perez

B
AGAMA’T MARAMING pagsusulit at papel na mundo. Saklaw nito ang ibang bansa sa
ipapasa sa mga susunod na araw, pinili ni Mark, Europa, Gitnang Silangang Asya, at maging
Hilagang Aprika.
isang mag-aaral ng Ateneo, na sumali sa audition ng Sa puntong ito, maitatanong kung
Philippine Idol ng himpilang ABC-5. Hindi niya inindang ano nga ba ang dahilan ng mainit nating
pagsalubong sa Philippine Idol at Pinoy
igugol ang buong araw sa pagpila at paghihintay sa halip Dream Academy gayong hindi na naman
na sa pag-aaral. Gusto lamang niyang sumubok; malay ba bago sa atin ang mga talent contest. Sanay
niya, baka siya ang mahirang na bagong idolo ng bansa. na rin ang panlasang Pinoy sa samu’t saring
uri ng reality show.
Malawakang Pagtangkilik na naglalayong matagpuan ang mga may
Isa si Mark sa libu-libong nagbaka- talento sa pag-awit. Mula dito, tumubo ang Gaya-gaya nga ba talaga?
sakali. Kasama sa bilang na ito ang mga mga Idol spin-offs. Pinakatanyag na siguro Sa opinyon ng karamihan, hindi
beteranong mang-aawit na sanay na sanay ang American Idol na isinahimpapawid sa na bago sa mga Pilipino ang panggagaya.
na sa mga patimpalak. Ngunit, ayon mismo halos buong mundo. Ang sistema ng serye, Madalas tayong manghiram ng mga
sa huradong si Ryan Cayabyab sa isang na kasalukuyang ginagamit din ng Philippine dayuhang elementong maiaangkop sa
panayam sa midya, mayroon ding mga Idol, ay pag-aari ng FremantleMedia. Sa sariling kultura. Minsan pa nga, gumagawa
nakilahok na hindi malimit matatagpuan ngayon, higit 30 bansa na ang may prangkisa tayo ng tuwirang imitasyon. Bunsod daw
sa mga singing contest, tulad ng mga ng palabas na ito. Kabilang sa mga bansang ang mga kilos na ito ng kagustuhang
negosyante, doktor, pinuno ng kompanya ito ang Iceland, South Africa, Indonesia, makipagsabayan at makiuso sa ibang
at iba pang propesyunal. Sa dami ng mga Brazil, at Australia. bansa. Muli, umaalingawngaw ang mga
sumali, kapansin-pansin ang mainit na Kasabay ng pagdating sa bansa ng isyu ng kaisipang kolonyal at epekto ng
pagsuporta ng mga Pilipino sa Philippine Philippine Idol ay ang paghahanda ng globalisasyon.
Idol. Gaya ng mga naunang franchised ABS-CBN sa pantapat nilang Pinoy Dream Ngunit, ganito na lamang ba? Tila
shows na Pinoy Big Brother, Kapamilya Academy. Tulad ng Pinoy Big Brother na parati na lamang binabahiran ng kaisipang
Deal or No Deal at iba pa, maaaring maging ipinalabas din ng nasabing istasyon, unang kolonyal ang mga dayuhang bagay o gawi na
tanyag din ang naturang palabas. naisakonsepto ng kumpanyang Endemol ang kinahuhumalingan ng Pilipino. Mayroon pa
Hindi na rin siguro magiging kagulat- palabas na ito sa pangalang Star Academy. kaya tayong ibang perspektibong maaaring
gulat kung sisikat nga ang Philippine Idol Pumapangalawa ang Star Academy sa Pinoy pagbalingan?
sa bansa. Nagsimula ang seryeng Idol sa Big Brother sa pagiging reality show na Maraming Pilipino ang naniniwala na
Pop Idol, isang palabas sa United Kingdom may pinakamalaking distribusyon sa buong likas na mahusay ang ating lahi sa larangan

50 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


ng musika at galaw. Higit pa sa magaling,
parati nating sinasabi na kakaiba tayo -
katangi-tangi.
Subalit, tila hindi sapat ang
paniniwalang ito — kailangan ng pagsanga-
ayon mula sa pandaigdigang komunidad
upang mapatunayan ang pananaw tungkol sa
sariling kakayahan.
Paggalang sa Kakayahang Pilipino
Ngunit saan ba nanggagaling itong
kagustuhang makilala ng mga dayuhang
bansa? Ayon kay Fernando Nakpil Zialcita
sa librong Authentic though Not Exotic,
“One reason for this angst (in attempting to
define they’re cultural identity) may be that
internationally there seems little respect
for lowland Christian Filipino culture.
We should take note of this because self-
confidence and respect by others reinforce
each other.“ [Marahil isang dahilan sa
pagkabagabag na ito (sa pagsubok na ilatag
ang kanilang kultural na pagkakakilanlan)
ang mistulang kakaunting paggalang sa
Kristiyanong Pilipinong kultura mula sa
pandaigdigang komunidad. Kailangan natin
itong isaalang-alang dahil ang tiwala sa sarili
at paggalang mula sa iba ay nagsusulong sa
isa’t isa.
Kung gayon, maaaring sabihin
na usapin ng paggalang para sa ating lahi
ang hinahangad na pagkilala sa galing
ng Pilipino sa pandaidigang larangan.
Hindi maikakailang kahit pa inihahanay
ang Pilipinas sa mga bansang umuunlad,
nakakabit pa rin sa mga Pilipino ang
pagiging mamamayang third world.
Halimbawa na lamang ang pag-iisip ng ibang
dayuhan na purong rural lamang ang mga
pamayanan sa Pilipinas.
Bagamat napakaliit ng saklaw
ng mga palabas na tulad ng Philippine
Idol at Pinoy Dream Academy upang
sabihing isinasalamin nito ang saloobin ng
sambayanan, hindi talagang maihihiwalay
ang pagtangkilik natin sa mga palabas na
ito bilang indikasyon ng hangarin nating
makuha ang respeto ng ibang bansa.
KILATISTA
Sa kabila nito, may panganib
na masyado tayong malulong sa iisang
batayan sa paghahangad ng respeto ng
pandaigdigang komunidad. Maaaring sa
puntong ito gagalaw na lamang tayo sa loob
ng pamantayang inihain ng mga dayuhang
hurado; na hindi na natin magagawang
kumalas pa at maging orihinal. Magiging
hilaw ang diwang Pilipino.
Kaugnay ng negatibong aspetong
ito ang paglalagay ng limitasyon sa
pagkamalikhain ng ating lokal na industriya.
Sa pag-asa natin sa mga dayuhang elemento,
hindi na ginagawang pangunahing layunin
ang pagbuo ng mga palabas na orihinal na
gawang Pilipino.
Isinasalamin ng pahayag ng GMA-7
ang pagsuporta sa kaisipang ito. Ayon sa mga
opisyal ng istasyon, hindi nila kailangan na
umangkat pa ng mga dayuhang ideya upang
tumaas ang kanilang ratings.
Sa panahon ngayon, hindi na
maiiwasan ang pagtatalaban ng mga kultura.
Dahil dito, hindi na rin mabubura ang mga
katangian ng ating bayan na mayroong
dayuhang pinag-ugatan. Maaari nating
ituring ang mga ito bilang balakid sa pag-
unlad ng diwang Pilipino. Subalit, kung
may kolektibong pagkilos upang mapanatili
ang diwang ito sa harap ng mga dayuhang
elemento, mapaninindigan natin ang ating
pagka-Pilipino. M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 51
 KILATISTA

Sa ulo ng mga balita:

KRIMEN !
Ang pagdami ng mga balitang kri-
men sa mga balitaang pantelebisyon
nina DIANE GALINATO at JJ GEPANAGA
at ang kaugnayan nito sa TV ratings
likhang-sining ni Marc Santos
lapat ni Hub Pacheco

P
AGSAPIT NG ALAS-SYETE ng gabi, kasabay ng pagkalansing ng kubyertos at
pinggan, sabay-sabay na nagbabaga ang bawat pinilakang salamin sa bawat bahay at
ang pag-arangkada ng mga balitang sing-init ng kanin. Kasabay ng bawat pagsubo
ng kaning nakapapaso ay ang mga tikhim at “excuse me po!” ni Mike Enriquez at ang
pagsambulat ng mga maiinit pang dugo ng mga bagong biktima ng rambol sa Tondo. Sa
paghigop ng manamis-namis na sabaw ng adobo ay ang umaalingasaw na paa o ulo ng
isang bagong chop-chop na adik o ang kalat-kalat na kawasakan ng lasing na nasagasaan ng
tren. Habang nginunguya ng mga batang pagod at gutom dahil sa pag-aaral (o paglalaro)
ang kanilang masarap na ulam, sumasambulat ang balita ukol sa pagkatusok sa bakal ng
isang obrerong nahulog sa isang ginagawang condominium. Nagiging karagdagang mga
putahe na nga sa hapag-kainang Pilipino ang samu’t saring krimen sa bawat hapunan.
Sa bawat lulon ay nakapako ang ating mga panghimagas sa hapunan ng masa. Kaa- popularidad ng telebisyon sa dating nangun-
mata sa balita ng bagong rambulan sa kanto, bang-abang din ang malaking bahagi ng mga gunang radyo. Kahit nagsulputan na ang iba
o sa ginahasang pamangkin, sa mga ulong balitang tungkol sa away kanto at mga madu- pang uri ng midya (i-pod, internet, limewire,
duguan ng mga away-lasing, at mga ekslusi- dugong aksidente at krimen ng bawat araw. wi-fi, atbp) at kasabay ng pag-unlad ng
bong kuha ng pot session ng mga menor-de teknolohiya, sa huli’t huli’y ang telebisyon
edad na tambay sa kanto. Dominasyon ng Telebisyon pa rin ang “sandigan ng bayan”, ayon nga sa
Sa limang beses sa isang linggong pag- Ayon sa pagsasaliksik, may 3.7 mily- isang patalastas. At dahil sa isa sa mga bukal
tutok sa 24 oras ng GMA 7, TV Patrol World ong telebisyon sa Pilipinas noong taong 1997. ng mahahalagang impormasyon ang balita,
ng ABS CBN 2, at Sentro ng ABC 5, mapa- Maaaring higit sa doble na ang bilang nito hindi nakapagtatakang maging kakambal
pansing hindi lamang ang mga balita tungkol ngayong lubhang malawak na ang implu- na ng bawat hapunan ang pagtutok sa balita
sa iringan ng mga pulitiko o ng bangayan ng wensya ng telebisyon bilang pangunahing tuwing primetime: oras kung saan malak-
administrasyon at oposisyon ang laman ng pinanangga- galingan ng impormasyon ng ing porsyento ng publiko ay nakatutok sa
telebisyon. Hindi lamang ang nakalululang publiko. Ayon sa NSO, mabilis umakyat ng telebisyon.
pagtaas ng presyo ng langis at gulay, o ng bahagdan ang mga may telebisyon sa Pilipi- Sa pinakahuling datos ng AGB Nielsen
away-bati na ng ilang kilalang artista ang nas, at unti-unti nang lumiliit ang agwat ng Media Research, isang pribadong kum-

52 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


panyang nagsusuri sa ratings para sa mga
kumpanya sa midya, nagunguna ang 24 Oras
(GMA7) sa labanan , na may 25.6% aver-
age viewer’s share para sa buwan ng Abril,
habang ang pangunahin nitong kakumpeten-
sya, ang TV Patrol World (ABS-
CBN2) ay may 20.4%. (Manila
Bulletin Online), para sa Mega
Manila.
At kung pagmamas-
dan, mula apat hanggang anim
na balita tungkol sa rambulan
sa kanto, patayan, at iba pang
kagimbal-gimbal na balita ang
ipinalabas sa 24 Oras. Lima hang-
gang pito ang naman ang tampok sa
TV Patrol, sa loob ng isang linggo.
Sumasahimpapawid ang 24 Oras at
ang TV patrol sa loob ng isang oras
bawat araw, kung kaya’t ang bilang
ng balitang krimen ay masasabing
kumakain ng malaki-laking
bahagi ng mga programang
ito. Natatabunan lamang ang
ganitong klase ng mga balita
sa tuwing nagkakaroon ng
mga mas nakayayanig ng mga
pangyayari tulad na lamang ng
pagkahuli sa ilang mga miyem-
bro ng Magdalo at ng pagdating
ng malakas na bagyong si Florita.
Kapansin-pansin din naman na
karamihan sa mga balitang ito ay
hindi na muling ipinalalabas sa
mga balitang programa sa hating-
gabi. Higit na malalaking isyu at
pangyayari lamang ang tinatalakay
sa maiksing oras na ito.
Katotohanan O Sensasyonalismo?
Ayon sa datos ng PNP o Philip-
pine National Police, pataas ang bilang ng
kriminalidad sa NCR. Sa unang kapat ng
taong ito, mula sa 1327 kaso noong Enero, ay
umakyat ito sa 1510 sa Pebrero at 1616 noong
Marso. Nagkaroon ng halos 18% pagtaas sa
kriminalidad. Kung gayon, hindi masisisi ang
mga tagapagbalita na purgahin ng balitang
tabloyd ang masa, kung tunay ngang maram-
ing insidente ng krimen sa lipunan. Subalit
ito lamang ba ang dahilan sa madalas din
na pagpapalabas ng mga balitang krimen sa
telebisyon? Hindi ba’t hindi mangyayari ang
ganito kung walang namumuong pagtangki-
lik mula sa mga manonood ang mga tagapag-
balita? Uhaw nga ba sa balitang karahasan
at kakila-kilabot na mga pangyayari ang mga
mamamayan?
Ang Masaklap na Balita
Katotohanan. Ito ang laging ipina-
pangako ng bawat istasyon sa kanilang
mga tagasubaybay. Sa katunayan, sa ilang
manonood na nakapanayam, tila ba higit
na kinakagat ng masa ang mga patayan at
rambulan dahil ito ang mga “katotohanag
umiiral sa kanilang komunidad.”
Ayon sa isang nakapanayam, hindi
nangangahulugang ang ganitong uri lamang
ng paksa ang nais nilang piliin. Sapat na
ang patuloy na hagupit ng kahirapan at
korupsyon para dagdagan pa ang kanilang
araw-araw na dusa. Masasabing ang na-
kararami sa mga manonoood ng 24 Oras,
TV patrol, at Sentro ay kabilang sa masa.
Para bang hindi tumutugma sa mga katoto-
hanan ng masa ang pagtaas ng GNP o Gross
KILATISTA
National Product, pagdami ng oportunidad
sa trabaho o ang banta ng komunismo. Ang
ganitong mga klaseng balita ay hindi naman
lubusang nauunawaan lalo ng hindi tuwirang
“nakararamdam” nito - sapat upang ang mga
balitang ito’y hindi umiral sa kanilang mga
katotohanan. Malimit ay para bang kasi-
nungalingan ang mga balita ng pag-unlad,
lalo na’t balot pa rin sa matinding kasalatan
ang hapag ng Pilipino. Bakit mo nga naman
tatangkilikin pa ang mga balitang pakiram-
dam mo ay binibilog lamang ang iyong ulo?
Ngunit ang mga patayan, droga,
kaguluhan sa lansangan, ang pagdanak
ng dugo, at pagkawasak ng pamilya ay
konkretong-konkreto at damang-dama.
Kadalasan, ang mga ito ay kanila pa
mismong nararanasan, kaya’t huling huli
nito ang panlasa ng masang manonood.
Lumalabas na ang pagtangkilik ng masa
sa mga ganitong uri ng balita ay pagpapa-
totoo lamang sa kaguluhan at kahirapang
kasalukuyang umiiral sa lipunan. Ito para
sa kanila ang mas totoo kumpara sa mga
usaping naririnig nila sa kanang tenga
at lumalabas lang sa kaliwa dahil hindi
naman tuwirang nauunawaan.
Isang salik na rin dito ay ang
kakulangan ng sapat na edukasyon.
Ayon nga sa 2003 sarbey ng NSO,
84% ang functional literacy sa bansa.
Idagdag pa rito ang kakulangan ng
mga kinauukulan na ipaunawa sa
mga mamamayan ang mga ganito
kahalagang isyu na madalas ay lumulu-
tang-lutang lamang sa kaisipan – mga
konseptong tulad ng inflation rate at world
market.
Huling Hapunan
Hindi ba’t mas mabenta sa marami
ang ulam na ‘mura’ bagama’t may pait at
lansa kumpara sa mga pagkaing ‘mamaha-
lin’ ngunit hindi naman kaya ng bulsa at `di
naman hiyang sa panlasa? Ganito rin yata
ang pagtangkilik sa mga balita. Mas ma-
benta ang mga balitang krimen - kay daling
abutin ng pag-iintindi, bagama’t madalas
na nakakikilabot at nakasusuka, kaysa mga
balitang sangkap ang mga eleganteng salita
na hindi naman tarok ng pang-unawa.
Ano pa nga ba ang ihahanda sa hapunan ng
masa kung hindi iyong mas malasa. M
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 53
 DUGONG BUGHAW

GGabay:
abay:
Paano ba naglakbay at
maglalakbay pa ang
organisasyong ito?

Sa Ikatatlumpung
Taon Nito ng
Pagtataya
ni MAKI LIM
likhang-sining ni Ekai Ticong
lapat ni Hub Pacheco
tong “Gabay Tutoring Program” at “Gabay

A
yon sa kasabihang tanyag, ang Atenista ay, higit sa Scholarship Program.”
lahat, tao-para-sa-kapwa. Ginagawa niya ang lahat Gabay: tatlong dekada ng pagtataya
ng kanyang makakaya upang matugunan ang tawag Sa katunayan nga, tatlong dekada
nang nagtataya at naninilbihan sa lipunan
ng lipunan. Sinusubukan niyang makisali sa paglutas ng ang Gabay. Isa ito sa mga pinakamatandang
mga suliraning pambansa – sa edukasyon, sa kalusugan, organisasyon sa Ateneo na nananatiling
aktibo. Itinatag noong 1976 ni Gng. Chit
sa pabahay, atbp. Nakikihalubilo siya sa mga maralita at Concepcion kasama ang ilan pang mga mag-
naaapi at sinisikap na matulungan sa kanilang pasanin. Na- aaral, unti-unting lumaki at nakilala ang
orga-nisasyong ito sa buong komunidad ng
kikiisa siya sa kanila. Sapagkat sa simula’t sapul pa lamang, Ateneo.
isa na siya sa kanila. Ganito ang isang Gabayano. Bilang tugon sa dumaraming bilang
ng mga iskolar na nagsimulang makapasok
Gabay: organisasyong para kay Kristo tuturo, tulong sa pagsusulit, pagpapahiram
sa Ateneo, nakipagpulong si Fr. Bienvenido
at sa kapwa ng mga aklat, seminar at formation session,
Nebres, dekano noon na ngayo’y pangulo
Ang Gabay ay isang organisasyong e-group ng iskolar, pahayagan at Scholar
na ng pamantasang Ateneo de Manila, kina
nabibilang sa SOA o Socially Oriented Orga- Awareness Day. Gabay rin ang nangan-
Gng. Concepcion at hinikayat silang magtayo
nizations of the Ateneo. Nais nitong bumuo gasiwa ng discount coupon ng mga iskolar sa
ng isang organisasyong tutugon sa pangan-
ng komunidad ng mga tao-para-sa-kapwang AMPC.
gailangan ng mga unang iskolar ng Ateneo.
kumikilala kay Kristo bilang ganap na tao- Bukod dito, isa ang Gabay sa mga
Tila sila ang nagsisilbing “tahanan” ng mga
para-kapwa at sumusunod sa Kanyang mga inaasahan ng ilang mga tanggapan sa kole-
mag-aaral na mga ito. Tinipon nila ang mga
aral. Layunin nitong itaguyod ang pangka- hiyo tulad ng Sanggunian ng mga Mag-aaral,
iskolar at nabuo ang Gabay na noon ay may
buuang pagkahubog ng pagkatao ng mga Office of Student Activities, College Guid-
layuning tumugon sa mga pangangailan-
kasapi nito. Upang magampanan ang mga ance Office, at iba pa pagdating sa pakiki-
gang pang-akademiko ng mga iskolar. Ito
tungkulin ng pagiging tao-para-sa-kapwa at sangkot sa mga problema ng lipunan at pag-
rin ang tumulong sa pag-angkop ng nasa-
maabot ang pangkabuuang pagkahubog ng tulong sa ilang mga mag-aaral sa kolehiyo.
bing estudyante sa naiibang komunidad ng
mga kasapi, tumutulong ito sa pagtuturo sa Naturingan mang naiiba ang kultura nito
Ateneo. Isinagawa nila ito sa pamamagitan
mga mag-aaral ng pampublikong paaralan. sa iba, ginagamit itong lunsaran ng orga-
ng sistema ng pakikipagkapatiran kung saan
Pumupunta ang mga kasapi sa mabababang nisasyon upang maipakita ang kaugalian at
may ate o kuya ang bawat iskolar na maaari
paaralan ng Project 3 at Balanti at tinuturuan kahalagahan nito sa komunidad ng Ateneo.
nilang lapitan at hingan ng tulong.
ang mga mag-aaral sa ika-anim na baitang Sa maalab na pagtataya nito, mara-
Mula sa pagtugon sa mga pan-
na makapasa sa entrance exam ng matataas mi na ring naaning tagumpay at pagkilala
gangailangan ng mga kasapi nito, nakita
na paaralang pang-agham. ang organisasyon. Kinilala na ito bilang Best
ng Gabay ang panga-ngailangang tumugon
Tahanang organisasyon din ng mga Org, Best Project of the Year, Best SOA Org,
naman sa tawag ng lipunan - ang pakiki-
iskolar ang Gabay, bagaman hinihikayat din atbp. Noong Mayo ng taong 2004, hinirang
sangkot at pagtulong sa mga taong naaapi na
nitong sumali ang mga hindi iskolar. Hangad ng National Youth Commission ang Gabay
ng iba. Nagsimulang dumalaw at tumulong
nitong matulungan sila sa kanilang pag-aaral bilang isa sa mga sampung natatanging
ang Gabay sa mga institusyon at ospital na
sa Ateneo. Mayroong mga di-pormal na pag- organisasyon sa NCR para sa proyekto ni-

54 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006


naglilingkod sa mga mahihirap at may-
sakit o kaya naman’y may kapansanan
tulad ng National Orthopedic Hospital,
Cribs at iba pa noong mga unang taon ng
dekada otsenta. Pagkaraan ng ilang taon,
nagbago ang erya o lugar ng pinagliling-
kuran ng Gabay at nakita nitong higit
na makatutulong ang organisasyon sa
sulira-ning panlipunan kung tutulong
ito sa paghubog at pagbibigay-kaalaman
sa mga batang nag-aaral sa mga pam-
publikong paaralan. Sa pagtatapos ng
dekada otsenta, nagsimulang magpalit
ng erya at nagturo ang Gabay dala-
dala ang edukasyong Heswita sa mga
paaralan tulad ng Mababang Paaralan ng
Barangka, Belarmino at T. Alonzo.
Sa paglipas ng taon, ang paglaki
ng samahan at ang patuloy na pagtubo
nito sa ginagawang pagtataya ang nag-
ing daan upang higit na maging maisaay-
os at mapagtibay ang organisasyon.
Yabag: pagdiriwang sa ika-30 taon
Ngayong ika-30 taon ng Gabay,
nais nitong paigtingin pang lubos ang pagli-
lingkod nito sa komunidad ng mga kasa-
lukuyang Gabayano, Gabay alumni, mga
mag-aaral na tinuturuan nito, iskolar, at ang
buong pamantasan.
Neofight:
Upang mapabuti ang kakayahan
sa klase at buhay pang-akademiko ng mga
iskolar, lalo na ng mga nasa unang taon, nag-
karoon ang Gabay ng Neofight noong ika-22
ng Hulyo, 2006 na nagbigay ng iba’t ibang
istratehiya at diskarte sa buhay kolehiyo.
Gabay Student Congress:
Inihahandog ng Gabay ang proyek-
tong ito sa buong Ateneo upang maitaguyod
ang kamalayang panlipunan ng mga Atenista
sa pamamagitan ng masusing pag-aaral at
maiinit na talakayan ukol sa mga paraan
kung paano magiging tao-para-sa-kapwa
ang mga Atenista. Nauukol ang taong ito sa
pagbibigay ng panahon para sa mga mag-
aaral na magsagawa ng pananaliksik na
siyang pagpipilian, tatalakayin, at ilalathala
sa pangalawang semestre.
Area Alternative Class Program (ACP):
Hindi humihinto ang pagkahubog
ng isang tao sa loob ng silid-aralan. Hindi
makakamit ang pang-kabuuang paghubog
kung makukulong lamang sa mga asigna-
turang pinag-aaralan sa paaralan. Dahil sa
pagnanais ng Gabay na mabigyan ang mga
batang mag-aaral ng pagkakataong mahasa
ang iba pa nilang kakayahan, inihahandog
g Gabay ang Alternative Class Program. Sa
loob ng isang Sabado, magkakaroon ng iba’t
ibang pang-ensayo sa nakatagong kakaya-
han (katulad ng dance workshop, acting
workshop, atbp.) para lamang sa mga batang
mag-aaral. Magbibigay ang araw na ito ng
pagkakataon sa mga Gabayano, lalo na sa
mga hindi nakapagtuturo upang makalapit
ang mga batang mag-aaral.
Gabay Alumni Homecoming:
Hindi dapat makaligtaan ang Gabay
Alumni sa pagdiriwang ng ikatlong dekada
sapagkat kasama sila sa pagtataguyod at pag-
papatibay ng organisasyon. Sa pamamagitan
ng isang gabi ng salu-salo at kasiyahan,
gugunitain ang mga alaala at karanasan ng
mga kasapi ng Gabay sa loob ng 30 taon.
Imbitado ang lahat ng Gabayano – noon at
ngayon.
Memorabilia for Sale:
Maglalaan ang Gabay ng dalawang
linggo para sa pagbebenta ng mga memora-
bilia item na may temang: Gabay sa Ikatat-
lumpung Taon Nito. Ipagbibili ang mga
damit, tasa, pin, ID lace at istiker. Ipagbibili
ito sa presyong sulit. Idadagdag sa pondo ng
Gabay ang kikitaing pera.
Patuloy na pagtataya
Hindi natatapos sa tatlumpung taon
ang pagtataya ng Gabay. Patuloy nitong
pinagsisilbihan ang lipunan. Upang maipag-
patuloy ang pagiging tao-para-sa-kapwa at
maitaguyod ang pangkabuuang paghubog ng
mga kasapi, nagtayo ang Gabay ng limang
komite.
Academics Committee
Ang mga Academe ang nagtataguy-
od ng mga programa upang matulungan ang
mga kasapi sa kanilang pang-akademkong
pangangailagan. Ginagawa nila ito sa pama-
magitan ng pangangasiwa sa Acad Session,
DUGONG BUGHAW
BBB Challenge, Book Lending, Sample
Exams Lending at Acad Trivia.
Education Formation Committee
Naglalayon ang komiteng EdForm
na palawakin ang kamalayan ng mga
Gabayano. Hinuhubog nila ang mga
kaisipan ng mga kasapi upang maging
malay at aktibo sa mga usaping pampu-
litika at panlipunan. Minumulat nila ang
mga kasapi sa pamamagitan ng Coffee
Session, Baliktanaw, Wall of Jericho at
Takure.
Education Operations Committee
Ang komiteng ito ang nangangasiwa
sa apat na erya ng Gabay: ang Tutor-
ing, Modules, Scouting, Documenta-
tion and Guidance, at Marketing. Sa
pamamagitan ng mga aktibidad tulad ng
Prepare, Home Visit, Take Kids Out at
Area Processing, sinisikap ng EdOp na
tulungan ang mga Gabayano na maging
handa para sa pag-eerya, mapalapit sa
mga bata, at lubusang maunawan ang
kahalagahan ng pag-eerya.
Social Adjustment Committee
Ang SA ang nangangasiwa sa
mga gawaing tumutulong sa mga kasaping
maiangkop ang sarili sa buhay-Atenista at
buhay-Gabayano sa pamamagitan ng mga
piging at bonding session. Pangunahing
proyekto ng SA ang Angel-Soul Scheme kung
saan pinapareha ang mga bagong miyembro
(soul) sa mga lumang miyembro (angel)
upang magabayan sila nang mabuti at ma-
padali ang pakikiangkop sa bagong kapaligi-
ran.
Spiritual Formation Committee
Ang SF ang nangangalaga sa ispiritwal na
kalagayan ng bawat Gabayano. Tumutulong
silang palaguin ang relasyon ng bawat kasapi
kay Hesus. Ipinapalaganap nila ang Kanyang
salita upang tapat na sumunod ang mga
kasapi sa mga utos Niya. Inilalapit nila ang
mga kasapi sa Panginoon sa pamamagitan ng
Date with Kuya Jess, Cell Meeting, Retreat
at Banal na Misa sa ilang okasyon.
Patungo sa kinabukasan
Sa bawat Gabayanong nagtapos sa
kolehiyo at lumilisan sa organisasyon, na-
katatak ang mga alaala ng pagtataya kasama
ang isang pamilyang kumalinga sa kanila.
Sa kanilang paglisan, nag-iiwan sila ng
mga bakas ng kanilang pagtataya na siyang
nagsisilbing gabay ng mga nakababata nilang
kapatid sa samahan upang ipagpatuloy ang
mga simulain ng organisasyon. Sa bawat
kasapi ng pamilyang ito, buhay pa rin ang
pagsisikap na maging Gabayano habambu-
hay at maging isang tao-para-sa-kapwa tulad
ni Kristo. 
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 55
F
DUGONG BUGHAW
F
Sa pag-aaral,
ilipino
pa rin
ni PATERNO R. ESMAQUEL II
lapat ni Hub Pacheco
M
INSAN, may gurong nagturo sa Unang Baitang
tungkol sa apat na uri ng lasa: matamis, maalat,
maasim, mapait. May dala siyang mga pagkain
upang pag-eksperimentuhan ng mga bata.
Binigyan niya ng tig-isang sampaloc ang mga
bata. “Kids, taste the sampaloc (Mga bata,
tikman n’yo ang sampalok),” utos ng guro.
Sumunod ang mga bata, at, napangiwi sila.
“Ma’am, ang asim!”
Nagpamigay pa ang guro ng ibang
mga pagkain, at nagpatuloy ang eksperi-
mento.
Ilang linggo ang lumipas, nagbigay
ng maikling pagsusulit ang guro ukol sa
eksperimento.
“Identify the taste of sampaloc (Tukuyin ang
lasa ng sampaloc),” unang tanong ng guro.
“Ma’am, in English po ba?”
“Yes, in English (Oo, sa Ingles),” sabi ng
guro.
At umasim ang mukha ng mga estudy-
ante, dahil hindi nila alam na ang Ingles pala
ng “maasim” ay sour.
Tulad sa nabanggit na halimbawa
ang nangyayari sa mga paaralan sa Pilipi-
nas ngayon. Likas na matalino ang Pilipino,
alam ang sagot sa mara-ming bagay. Subalit
napipilitan silang salain muna sa Ingles ang
kanilang mga ideya, sa halip na hayaang
palaguin ang mga ideya sa natural na paraan
gamit ang kanilang wika. Habang pinipilit
isa-Ingles ang mga leksyon sa paaralan, dahil
daw higit na pangmatalino kahit pili-pili-
pit naman, napipigilan ang pagyabong ng
kanilang katalinuhan.
Sang-ayon ang maraming Pilipino, o
marahil sa paraang di-hayagan, na higit na
“pangmatalino” ang Ingles kaysa Filipino.
56 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
Halimbawa, minsan akong sinabihan
ng kaibigan ko na kapag may kausap daw ako
sa telepono lalo na’t hindi ko kilala nang per-
sonal, kailangan ko raw kausapin sa Ingles,
upang tunog-matalino ako. Kailangan daw
bigkas-Amerikano pa. At hindi lamang sa sit-
wasyong ganito ito makikita. Para sa mara-
ming Pilipino, kung magaling kang mag-
Ingles, matalino ka o dili kaya’y kabilang sa
mayamang pamilya. Kung ihahambing nga
ang mga Ingliserong baluktot mag-Filipino,
at ang mga magaling mag-Filipino pero pili-
pit ang Ingles, tiyak higit na katanggap-tang-
gap ang nauna. Para sa mara- ming Pilipino,
katawa-tawa ang hindi marunong mag-
Ingles, maski para sa kanilang hindi mismo
marurunong. Tatak daw kasi ng edukasyon
ang kahusayan mag-Ingles.
Masusukat ba sa wika ang pagiging
edukado ng isang tao? Hindi - sa parehong
dahilan na hindi sukatan ng talino ang lahi
o relihiyon. Walang magaling na wika, dahil
may sariling kakanyahan ang bawat wika
bilang bahagi ng identidad ng bayan. Hindi
tanong kung mas malakas o mas mahina ang
Filipino sa Ingles. Ang tanong ay: sino ba
tayo? Kahit anong pagpilit ang gawin natin
sa ating dila, Pilipino tayo. Taglay ng wika
ang mga impluwensya ng kultura at kaisi-
pang mula pa sa ating mga ninuno. Sa gayon,
taglay ng Filipino ang ating pagka-Pilipino.
Kung may wika mang lubos na makapagpa-
paunawa sa Pilipino ng karunungan, dahil
sa kanya ito, ito ay Filipino. Bakit kailangang
salain sa Ingles ang karunungan? Bigkasin
natin ang dunong gamit ang wikang alam
natin!
Nakaiinsulto at nakapanggigil ang
dahilan kung bakit atat ang mga Inglisero at
ang tuta nitong gobyerno — ang gobyerno —
na papaghusayin ang Ingles ng mga Pilipino.
Sipi ang mga sumusunod mula sa website ng
PEP o Promoting English Proficiency:
Manpower has always been considered
as the Philippines’ competitive advantage.
The Filipino worker is considered an asset
in organizations worldwide because of
his/her creativity, diligence, adaptability,
and ability to communicate in English. The
global consultancy firm Frost and Sullivan
observes, “The Philippines is set to be among
the largest markets for contact centers in
Asia Pacific in the next five to seven years…
due to high English literacy rate and low
labor costs.
Samakatuwid, kailangan daw nating
mag-Ingles upang makapagtrabaho sa ibang
bansa. O kung babaliktarin natin ang simuno
ng pangungusap, kailangan daw nila tayong
mag-Ingles upang makapagtrabaho—sa ma-
daling sabi, maging utusan—sa mga bansang
Inglisero. Ano pa raw ang hahanapin nila sa
Pilipino? Bukod daw sa magaling nang mag-
Ingles (o madaling turuan ng Ingles?), mura
pang humingi ng suweldo.
Para saan ba ang edukasyon, kung
kaya’t pilit tayong sinasanay mag-Ingles sa
paaralan? Pangunahing layunin sa pag-aaral
ang pagkamit ng karunungan; hindi pagkatu-
to ng anumang wika, bagaman instrumento
ang wika sa pag-aaral. Nakalulungkot ang
dahilan kung bakit tayo pilit na hinahasa sa
pagsasalita sa Ingles: hindi lamang upang
matuto tayo, ngunit upang maging call cen-
ter agent dito, o nars, caregiver, o titser sa
ibang bayan.
Nauunawaan ko na mahalaga ang
mga trabahong ito para sa marami, ngayong
napakahirap kumita ng pera sa Pilipinas.
Subalit hindi natin dapat kalimutan na hindi
tayo nag-aaral para lamang sa hangaring
makapunta sa ibang bayan. Para saan ang
edukasyon? Para ito matutong tumayong
mag-isa ang isang tao, nang sa gayo’y mabu-
hay siya nang masagana. Para ito sa pag-
gamit niya ng karunungan para sa kanyang
sarili at para sa kanyang bayan. Hindi nari-
yan ang edukasyon para magsilbi ng dayu-
han, kaya bakit kinakailangang mag-Ingles?
Kailangan ito kapag nakipag-usap
na sa dayuhan, ngunit para sa pagkatuto sa
paaralan, mainam pa rin marahil ang Fili-
pino. Kung kaya’t Filipino pa rin! 
Si Paterno Esmaquel II (III-AB Communica-
tions) ay kasalukuyang Inquiry Editor ng
The GUIDON.

Pagbalik sa Katarungan
ni Dr. Agustin Martin Rodriguez, Kagawaran ng Pilosopiya
NAKAKATUWANG maging
Atenista sa panahong ito.
Bagama’t hindi kailanman
namamatay sa diwa’t kilos
ng Atenista ang kanyang
pagkakawang gawa, sa mga
nakaraang taon tila nakatuk-
las tayo ng isang malinaw na
direksyon sa ating pagling-
kod sa bayan.
Salamat na rin sa pangingilatis ni Padre Ben
Nebres, nakita natin na ang isang ugat ng ka-
hirapan na maaaring supilin ay ang kawalang
kakayahang makibahagi sa mga produkti-
bong proseso ng lipunan ng mga api. Ang isa
sa pinakamalaking balakid sa pag-unlad ng
mga naisantabi ng lipunan ay ang kanilang
kawalang kakayahang maunawaan ang mga
sistemang panlipunan at makibahagi dito
sa isang paraang mabunga para sa kanilang
hangaring makamit ang makataong buhay.
Ngayon na nauunawaan natin ang
suliraning ito, tinutukan ng unibersidad ang
pagbibigay sa mga aping komunidad ang
pagkakataong maging produktibo at ma-
likhain sa pamamagitan ng pagbubukas ng
pinto ng malikhaing pakikibahagi sa ating
mundo. Nakita natin na ang pagbubukas ng
produktibong pakikibahagi ay nagsisimula sa
pagkamit ng mabuting edukasyon (sa ACED
at Pathways), pananatiling malusog, at pag-
tayo ng tahanan at maayos na pamayanan
(sa Gawad Kalinga). Ang mga programang
ito ay bahagi ng kilos na nagpapatibay ng
kakayahan ng mga api na lumikha ng mabut-
ing buhay para sa kanilang sarili. Produktibo
at malikhain ang taong malusog. Mapayapa
at may pag-asa ang taong may tahanan at
komunidad na tahimik. May kakayahang
makisangkot sa mga proseso ng produksyon
at pag-unlad ang taong nakapag-aral.
Tunay ngang kahanga-hanga
ang ginagawa ng unibersidad para sa mga
naisantabi, at hindi mapagdududahan ang
halaga nito. Tiyak na may mga buhay na
makakaahon mula sa karahasan ng kahi-
rapan tungo sa buhay na may dignidad at
kapayapaan. Subalit, bagama’t tinutulungan
na natin ang mga mahirap na magkaroon
ng kapangyarihang baguhin ang kanilang
buhay, masasabi pa rin natin na may isang
mahalagang tanong na tila hindi na masya-
dong binibigkas: bakit walang kakayahan ang
mahihirap makamit ang mabuting buhay?
Totoong tinutulungan natin ang mga mahihi-
rap na makamtan ang kanilang kapayapaan,
kakayahan at kalusugan, subalit tila hindi na
natin inuusisa ang ugat ng kanilang kawa-
lan ng kakayahan. Bakit nga ba kailangang
tulungan ang nakararami na magkaroon ng
hanap-buhay? Bakit nga ba kailangan ang
ating tulong para makapagpatayo ng bahay
at makapag-aral? Hindi natin kinailangan ng
kanilang tulong para makamit ang ating pa-
mumuhay. Anong wala sila at anong meron
tayo?
Sabi ng isang slogan na “Hindi
Makakarating sa Himpapawid ang Atenista
nang Wala ang Mahirap.” Ang nais nitong
ipahiwatig ay hindi tayo makakalipad sa
tuktok ng ating kadakilaan kung hindi natin
tinutugunan ang pagdurusa ng mga api.
Subalit may ibang maaaring kahulugan
ito. Maaari nitong sabihin na hindi tayo
makakalipad sa ating tagumpay kung hindi
manatili ang mga api sa anino ng ating mga
pakpak. Hindi ito ang intensyon ng slogan
subalit may katotohanan ang ganitong
pagbasa. Kung tutuusin, ang balikat na
tinutungtungan ng katanyagan ng Atenista
ay ang balikat ng nakararaming mahihirap.
Buntong-hininga ng pagdurusa ang hangin
na nagdadala sa atin sa asul na himpapawid.
Bakit? Simpleng matematika lang ito. Para
mapaaral ang isang Atenista, kinakailangan
ng kanyang mga magulang na kumita ng Php
100,000 para sa matrikula, Php 4,000 kada
buwan para sa baon, at ilang libo pa para
sa pagbili ng kotse, damit, at libro. Minsan
may Php 5,000 renta pa. Para kitahin ito,
kinakailangang taasan ang presyo ng langis
at panatilihing mababa ang pamasahe; taas-
an ang presyo ng bilihin para mapataas ang
suweldo at benepisyo ng mga nagpapatakbo
ng kompanya habang pinapanatiling mababa
ang suweldo ng manggagawa at pinalalaga-
nap ang kawalan ng seguridad sa trabaho sa
kontraktwalisasyon; at taasan ang presyo ng
mga pataba at kagamitan sa sakahan habang
pinabababa ang presyo ng mga bilihin. May
nagbabayad sa magandang buhay at edu-
kasyon ng Atenista, at ito ang mga anak ng
mga naisantabi ng lipunan. Kaya hindi sila
nakakapagpatayo ng bahay, at nakakapaga-
ral, at nakakaalaga ng kanilang kalusugan ay
dahil nagbabayad sila para sa ating kasa-
DUGONG BUGHAW
ganahan na ginagawang posible ang ating
katanyagan.
Sinasabi ko ito hindi upang
malunod tayo sa kahihiyan o pagsisisi.
Paalala lang ito na ang sagot sa kahirapan ay
nakaugat sa pagpapatupad ng katarungan
sabay sa pagkakawang-gawa. Totoo, kakaiba
ang pagkakawang-gawang isinasatupad
natin dahil kasabay nito, bumubuo tayo
ng mga kapasidad sa mga taong inagawan
ng kakayahan ng lipunan. Subalit, ano
mang pagkakawang-gawa ang isinasagawa
natin, kung wala itong kaakibat na kata-
rungang panlipunan, hindi rin natin ganap
na matutugunan ang pagpapalaya ng mga
nakakulong sa kahirapan. Kasabay ng ating
kilos ng pagtubos ng mga mahihirap mula sa
mga epekto ng kawalang katarungan sa mga
sistemang pampolitika at pang-ekonomiya,
kailangan nating hamunin ang mga insti-
tusyong panlipunan na maging makatarun-
gan sa mga naisantabi. Sabay sa paghamon
sa kanila na mamahagi mula sa kanilang
kalabisan sa mga programang panlipunan,
kailangan nating hamunin ang mga korpora-
syong ito na maging makatarungan sa mga
taong pinakikinabangan nila.
Hindi sapat ang ating pagsisikap
patatagin ang kakayahan ng mga naisantabi
kung ang mga strukturang kababahagian nila
ay hindi magiging makatarungan sa kanila
bilang mga kasapi at kapwa manggagawa
sa paglikha ng pag-unlad. Hangga’t walang
katarungan sa mga sistemang ito, gaano
man tayo maging mapagkawang-gawa, ang
maaasahan lang ng mga naisantabi ay limos
at mananatili silang nakasalalay sa atin para
sa kanilang pag-unlad—sa kanilang kalusu-
gan, tahanan at dignidad.
Alam kong may maraming magsas-
abi na lumang usapan na ito. Usapang mark-
sista marahil ang makikita nila dito. Subalit
mas luma pa ang pinagkukunan ng ganitong
pag-iisip dahil sabi nga ng pinakaradikal
na rebolusyonaryo: hindi sapat magbigay
lamang mula sa ating kalabisan, kailangang
magbigay mula sa ating kakulangan. Ang
pag-aalay sa naisantabi ay hindi lamang
isang paglimos mula sa ating kalabisan kundi
pagbabalik ng utang ni Zachaeus. 
Si Dr. Agustin Martin Rodriguez ay ang
kasalukuyang Faculty Development Coordi-
nator ng Loyola Schools.
Siya rin ang kasalukuyang Tagapamagitan
ng Matanglawin.
Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 57
 BAGWIS

Piglas Sigaw ng
ni Ekai Ticong Katotohanan
Dadalhin ng pusong nag-aalab ang mga paa ni Lester Yee
sa lansangan
Kakawala sa tanikala ng katahimikan… Saanman ako bumaling
Lalabas at sisigaw mula sa kawalang pag-asa Ika’y naroroon
Ipaglalaban ang karapatan Ilaw ng tahanang nananatiling bukas,
Bumabasag sa kadiliman ng gabi
Ngunit… Bakanteng upuan sa hapagkainan
Dudustain at pahihirapan ang walang Ulilang sanggol at biyuda
kalaban-labang katawan Plumang naubusan ng tinta
Kikitlin ang pinanghahawakang munting Kanang tsinelas na naiwan sa Mendiola
identidad
Sasagarin hanggang maubos ang dignidad Nawawalang tinig sa sigaw ng madla,
Bubulagin ang mulat nang mga mata Himig ng katotohanang dala-dala…
Patatahimikin.
Tanda na pumanaw ka na.
Subalit… Panlilinlang, pagkagutom, pagpatay,
Ito ang magiging hudyat ng isang malaking Kasinungalingan…
pagkagising Susundin ko ang naiwan mong landas.
ng Bayang nahihimbing Mabubuhay ka sa akin

likhang-sining ni Marc Santos

58 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006
SECTION HEADER

Hunyo - Agosto 2006 | Matanglawin 59

 SECTION HEADER

www.matanglawin.org

60 Matanglawin | Hunyo - Agosto 2006