Professional Documents
Culture Documents
1 GENEL BİLGİLER
İçerisinde bakteri bulunan kanalizasyon veya endüstri atıksularına oksijen verildiği takdirde,
bakteriler aracılığı ile, kararsız (çürüyebilen) maddeler aerobik parçalanmaya uğrar. Bu
ayrışma sırasında bir miktar oksijen sarf edilir. Çürüyebilen maddeler kararlı hale dönüşürler.
Organik maddelerin aerobik şartlarda kararsız halden kararlı hale gelmeleri için bakteriler
tarafından kullanılan oksijen miktarına, “biyokimyasal oksijen ihtiyacı” denir ve kısaca BOİ
şeklinde gösterilir. BOİ, atıksudaki organik maddelerin aerobik şartlar altında oksidasyonu ve
minerilazasyonu (stabilizasyonu) için bakteriler tarafından sarf edilen oksijen miktarıdır.
Organik maddeler bakteriler için gıda maddesidir. BOİ parametresi, kanalizasyon ve içinde
toksik maddeler bulunmayan endüstri atıklarının kirletebilme derecesini, gerekli oksijen
miktarı cinsinden tayinde kullanılır.
1
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
c) İndirgenebilen bazı belirli kimyasal bileşikler (ferro demir, sülfit ve sülfürler) molekül
halinde çözünmüş oksijen ile reaksiyon verirler. Ham su ve tasfiye edilmiş kanalizasyon
suyunun oksijen ihtiyacı için çoğunlukla birinci gruptaki maddeler gereklidir. Biyokimyasal
oksijen ihtiyacı aşağıda açıklanan BOİ deneyine göre yapılır.
Eğer test yapılacak su, sadece ham su veya tasfiye edilmiş kanalizasyon suyu ise, alıcı ortam
üzerindeki oksijen yükünün ölçümü basit olacaktır. Fakat bu durum her zaman mevcut
olmayıp, çoğu hallerde atıksuyun kapsamındaki organik bileşikler, kolayca biyolojik
oksidasyona uğramazlar. Bu tip bileşikler bulunduğu zaman, belirli aşılama metotları ve 5
günlük standart inkübasyon periyodu muvaffak olmaz ve atıksuların etki derecesi, deşarj
noktalarının mansabındaki noktalarda mümkün olur.
2.1 Prensip
20 ± 1 °C ayarlı bir ortamda, 5 günlük bir inkübasyona bırakılan numunede tüketilen oksijen
miktarı tayin edilir. Seyreltilmiş veya seyreltilmemiş numunede inkübasyondan önce ve
inkübasyondan sonra çözünmüş oksijen tayini yapılır.
2
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
3
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
4 DENEYİN YAPILIŞI
4.1 Seyreltme Suyunun Hazırlanması
Seyreltme suyununun, doygunluğa yakın çözünmüş oksijeni bulunmalıdır. Bu amaçla
20°C’deki distile su veya deiyonize su kullanılır. Distile suyun havalandırılması, bir hava
pompasına bağlı difüzör kullanılarak yada seyreltme suyunu kısmen dolu bir kapta şiddetle
çalkalayarak sağlanabilir. İstenen hacimde distile su, uygun bir kaba alınır ve 1 L su başına 1
mL fosfat tamponu, 1 mL MgSO4 çözeltisi, 1 mL CaCl2 çözeltisi ve 1 mL FeCl3 çözeltisi
ilave edilir. Bu karışım karıştırılarak veya bir hava pompası ile havalandırılır.
4.2 Aşılama
Standart aşılama maddesi, çöktürülmüş ve 20°C’de 24 ila 36 saat saklanmış evsel atıksudur.
Genellikle kullanılan aşı miktarı 1-2 mL/L’dir. Evsel atıksu ile aşılandıklarında bile
içerdikleri bir kısım organik maddenin indirgenmesi mümkün olmayan atıkların BOİ
analizinde, bu tip atıklara adapte olmuş özel aşıların kullanımı uygundur. Bu aşılar ya
biyolojik arıtma üniteleri çıkış sularından alınır veya deşarj edildiği yüzeysel sudan ve deşarj
noktasından 3-8 km aşağıdan alınır. Bazı atıklara adapte olmuş özel aşıların kullanımında, bu
miktar arttırılabilir. Aşı, alındıktan sonra 24 saat içinde kullanılmalı ve kullanılıncaya kadar
sürekli havalandırılmalıdır. Aşılamadan az önce havalandırma durdurulup aşı numunesi
çökeltilir. Aşılama için üstteki çözünmüş ve kolloidal kısım (üst kısım) kullanılır.
Diğer bir yöntem ise, atıksuyun tahmini BOİ’sine göre seyreltme oranı seçimidir. Tablo 1’de
tahmini BOİ değerlerine karşılık gelen seyreltme yüzdeleri verilmiştir.
4
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
Bu aşamadan sonra;
1) Bir cam bagetle mezür iyice karıştırılır.
2) pH’sı 6,5-9,5 sınırları dışında kalan seyreltmeler, 1 N NaOH veya 1 N H2SO4 ile
nötralize edilerek pH’sı 7’ye getirilir.
3) Numune ile karışık seyreltme suyu, mezürden bir lastik boru yardımı ile hava almadan
sifonlanarak üç BOİ şişesine doldurulur. Şişelerde hava kabarcığı kalmamalıdır.
Bunun için BOİ şişesi kapağı ile BOİ şişesine vurularak olabilecek hava kabarcıkları
bertaraf edilir.
4) Şişelerin ağzı kapatılarak ikisi beş gün sonra çözünmüş oksijen tayini yapılmak üzere
inkübatöre konur. Diğerlerinde ise hemen çözünmüş oksijen tayini yapılır (Bkz Ç.O.
deney föyü). Şişe içine beş gün boyunca dışarıdan hava girmemesi için inkübatördeki
şişelerin kapak kısmı distile su ile sürekli dolu tutulmalı ve inkübasyon süresince
eksildikçe ilave edilmelidir.
5
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
tamamen çözünmesi için şişe ters-düz edilerek karıştırılır. Çökelek çözündükten sonra
şişedeki çözeltiden 200 ml ölçülerek bir erlene alınır.
4.5 İnkübasyon
İnkübatörden çıkarılan numunenin çözünmüş oksijen konsantrasyonunun en az 1 mg/L ve
birinci gün tayin edilen çözünmüş oksijen ile beşinci gün sonunda tayin edilen çözünmüş
oksijen konsantrasyonları farkının en az 2 mg/L olması istenir.
Üç BOİ şişesi, aşılanmamış seyreltme suyu ile doldurulur. Ağzı kapatılır ve ikisi inkübatörde
20°C’de tutulur ve birinde hemen çözünmüş oksijen tayini yapılır. İlk gün ve beşinci gün
oksijen tüketimleri farkı 0,2 mg/L’yi geçmemelidir. Gözlenen tüketim, aşı kullanılmayan
seyreltmelerde, seyreltme suyu düzeltmesi hesabında kullanılır.
5 HESAPLAMA
5.1 Aşılama Yapıldığında
(D1 − D 2 ) − (B1 − B2 ) f
BOİ5 (mg / L) = (1)
p
6
YTÜ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ÇEVRE KİMYASI 2 LABORATUVARI
Burada;
6 ÖDEV SORULARI
1) Nüfusu 43200 kişi olan bir yerleşim yerinin kişi başına günlük ortalama su sarfiyatı 200
L’dir. Bu yerleşim yerinden kaynaklanan atıksular, yerleşim yerinin yakınındaki bir biyolojik
tasfiye tesisine 2160 kg BOİ5/gün değerindeki bir organik madde yükü ile girmektedir. Buna
göre söz konusu yerleşim yerinde kişi başına üretilen günlük gr BOİ5 değerini hesaplayınız.
Atıksuyun ortalama BOİ5 konsantrasyonu ne olur? Eğer başlangıçta suyun BOİ5
konsantrasyonu ve kişi başına harcanan su miktarı bilinseydi kişi başına kanala intikal eden
oraganik madde ne kadar olurdu?
3) Debisi 1200 m3/gün olan bir tasfiye tesisinden alınan atıksu numunesinin 8 günlük BOİ
değeri 320 mg/L olarak tespit edilmiştir. Bu atıksu için, organik maddelerin ayrışma hız sabiti
0.16 gün-1 olduğuna göre tesisin BOİ5 yükünü hesaplayınız.
Yardımcı Bağıntılar:
q ort .N
Qort = L BOİ5 = Q.CBOİ5 y5 = L(1 − 10 − k.t )
86400