Professional Documents
Culture Documents
Mo Hist
Mo Hist
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f
jzpfpOforkdif;
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
ed'gef;
1/
jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD\ OD;aqmifrI? &ckdifjynfe,f a'oygwDaumfrwD\vrf;Tefcsufrsm;ESihftnD?
&yfuGufaus;&Gmtkyfpk(100)yg0ifonfh ajrmufOD;NrdKUe,f\NrdKUe,f rSwfwrf;ukd jyKpkwifjyoGm;rnfjzpfygonf/ ,if;odkY
wifjy&mwGif(u) NrdKUe,forkdif;jzpfpOf
(c)
EkdifiHa&;jzpfpOf
(*)
,Ofaus;rI
(C) pD;yGm;a&;tajctae
(i)
vlrIa&;u@
wkdYyg0ifMurnf jzpfygonf/
2/
rSwfwrf;tjzpf jyKpkMu&onfhtwGuf oufqkdif&mu@rsm;ukd us,fus,fjyefYjyefY azmfjyEdkifjcif; r&Sdyg/
,if;aMumifh rSwfwrf;onf avhvmolrsm;\ taxmuftuljyKvufpGJpmwrf;oabmrQom jzpfygonf/ rSwfwrf;
jyKpka&;twGuf NrdKUe,frSwfwrf;jyKpka&;aumfrwDukd 1982 ck ZGefv (14)&ufaeYwGif zGJUpnf;cJhNyD; (15)&ufaeYrSp
kH;zGifhaqmif&GufcJhMuygonf/ ,if;aumfrwDrSwqifh vkyfief;aumfrwD(5)&yfukd wkd;csJUzGJUpnf;um tcsuftvufrsm;
&SmazGpkaqmif;jcif;? pmtkyfpmwrf;rsm;ukd avhvmjcif;? oufqkdifolrsm;xHodkY uGif;qif;awGUqkHaqG;aEG;ar;jref;jcif;?
udprsm;ukd BudKwifaqmif&GufcJhygonf/ ,if;aemuf 1982 ck Zlvkdifv(1)&ufaeYrS Mo*kwfv (20)&uftwGif; pmrlMurf;
rsm;ukd jyKpkcJhMuNyD;? Mo*kwfv(27)&ufaeYrS (31)&ufaeYxd dEIdif;tpnf;ta0;rS qkH;jzwftwnfjyKcJhMuygonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
NrKd Ue,fjzpfpOforkid ;f
yx0D0iftaetxm;
(u) wnfae&mSESifh tus,ft0ef;
ajrmufOD;NrdKUonf ajrmufvwDwG'f (20H 35J'D*&D)ESihf ta&SUavmif*sDwG'f (9H 12J'D*&D)wGif wnf&Sdaeygonf/
tdrfeD;csif;NrdKUe,frsm;rSm atmufygtwkdif; wnf&Sdaeygonf/ ajrmufbuf yvuf0NrdKUe,fESifh 23 rkdif 2zmvkHxd
e,ferdwf qufpyfaeygonf/ ta&SUbuf rif;jym;NrdKUe,fESihf 34 rkdif 2zmvkHxd e,ferdwf qufpyfaeygonf/
taemufbuf ykPm;uRef;NrdKUe,f ukvm;wefjrpfjcm;vQuf 18rkdif 2zmvkHxd qufpyfvQuf &Sdaeygonf/ awmifbuf
aygufawmNrdKUe,fESihf 14rkdif 7 zmvkHxd e,ferdwfqufpyfvQuf&Sdygonf/ ajrmufOD;NrdKUe,fonf ajrmufbufrS
awmifbufodkY tus,fqkH; 23 rkdif&SdNyD;vQif ta&SUbufrS taemufbufodkY 21.3 rkdifus,fonf/ {&d,mpwk&ef;rkdif
(490)&SdNyD; {u(313782)&Sdonf/ &efukefNrdKUrS taemufajrmufaxmifh rkdif(400) cefYtuGmwGif wnf&Sdonf/
yifv,fa&rsufESmjyiftxuf eef;awmfukef; yxrtqifhxd 47.591ay jrifhonf/
(c) ajrrsufESmoGifjyif
ajrmufOD;NrdKUe,fonf ta&SUbufESihf ajrmufbufwkdYwGif awmifwef;rsm;&SdNyD; awmifbufwGif awmifukef;i,f
rsm;ESihf v,fuGif;rsm;&Sdonf/ taemufbufwGif v,fuGif;BuD;rsm; &Sdonf/ ajredrfhcsKdifh0Srf;[l oD;jcm;r&SdbJ taemuf
bufESihf awmifbuf&Sd ajredrfhvGifjyifrsm;wGif v,f,mvkyfief;ukd vkyfukdifMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f\ta&SUbufwGif av;NrdKUawmifwef;? avif;awmifwef;? ajrmufbufwGif &rf;acsmif;
awmifwef;? vif;a>rawmifwef;? awmifbufwGif argif;qGJ? yg;awmf? oH&Sifjyif? o&ufyifBuD;awmifukef;rsm; &Sdonf/
ajrmufOD;NrdKU ywfvnfwGif awmifukef;rsm; 0ef;&HvQuf&Sdonf/ if;wkdYrSm 0rf;wdewfawmif? avomawmif
a&Tawmif? euwfawmif? ZlEwfawmif? &Sifi,fwufawmif? vufqnfuefawmif? ukd;e0if;awmif? "mwfa&T*lawmif?
wcGufq&mawmif? awmifkdawmif? awmifjzLawmif? ocsFyfawmif? pyg;pkawmif? qif0ifawmif? om&yAwawmif?
&uawmif? 'vufawmif? rusm;awmif? i^eufauawmif? ,ufaohjzLawmif? [&Dawmif? oCDsawmif? &Sijf r0gawmif?
a&T*lawmif? vGrf;awmif? jrawmif? arQmfawmfrlawmifwkdY jzpfMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif;&Sd vQKdajrmifrsm;rSm Zifawmajrmif;? ydef;awmajrmif;? aZmf*sDajrmif? anmifcsKdifajrmif
wkdY jzpfMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f&Sd jrpfrsm;rSm [if;ca&mfjrpf? ajymif;jymjrpf? av;NrdKUjrpf? Muufusjrpf? o&Dacsmif;? &rf;acsmif;?
if;wkdYonf ajrmufzufrS awmifzufodkY pD;qif;Muonf/ a&wufa&us&Sd rkd;wGif; a&pD;oefonf/ rkd;&moDwGif
av;NrdKUjrpf\ a&pD;EIef;rSm wem&DvQif (7)rkdifrS (10)cefYxd a&pD;oefonf/ usefjrpfrsm;rSm (3)rkdifrS (5)rkdifxd
a&pD;onf/ o&Dacsmif;ESifh &rf;acsmif;wkrYd mS taumuftauGUrsm;onf/ acsmif;usO;f aomfvnf; a&eufojzihf tcsed t
f cg
ra&G; avS? ormefrsm; oGm;vmEkdifonf/
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif;&Sd tif;tkdifrsm;rSm (1) uRJwif;xdrfajrmif; (2) 0g;vkH;jyefajrmif; (3) &JvSBuD;ajrmif;?
(4)&JvSacsajrmif;? (5)ykqkd;zGwfajrmif; (6) Mumcavmufajrmif; (7) uRJaoajrmif; (8) cg;BudK;orajrmif; (9)
rD;orajrmif; (10) rif;orD;ajrmif; (11) yef;qD;ajrmif; (12) i^BuJajrmif; (13) awmifkdajrmif;? (14) ausmuf&mZf
ajrmif;? (15) awmif&SDajrmif;/ (16) o&ufwyifajrmif;? (17) w'Gwfajrmif;? (18) ykPm;ajrmif; (19) iref;'kHtif;
(20) bkef;BuD;'kHtif;? (21) a0omvDtif; (22) tabmifa':tif; (23) tkdif;0ef;tif; (24) Mumacstif; (25)
w&mpm;tif; (26) &THUaysmhtif; (27) vufqD;uef (142.32 {uus,fonf) (28)tEkruef(74.94 {uus,f
onf) (29) tabmifa':tif; (62 {uus,fonf)/
azmfjyygtif;rsm;ESihf ajrmif;rsm;rSm a&S;&ckdifbk&ifrsm; tkyfpkd;pOfu usKH;BuD;rsm;tjzpf tokH;jyKMuonf/ t*Fvdyf
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
(*) &moDOwk
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif;&Sd a,bl,s&moDOwk tajctaerSm yltkdufpGwfpkdaom &moDOwk&Sdonf/ aEG&moDwGif
yltkdufvGef;NyD;? aqmif;&moDwGif at;vGef;aomaMumihf &moDOwkjyif;jyonf/ aEG&moD(atNyDv)wGif ESpfpOftjrifhqkH;
tyl&SdefrSm ysrf;rQjcif;tm;jzihf (103.7'D*&D)zm&if[kduf&SdcJhonf/ 1980 ckESpfwGif tjrifhqkH;tylcsdefrSm (107.4'D*&D)
zm&if[kdufxd jrifhwufcJhNyD;? 1981-ckESpfwGif tjrifhqkH;tyl&SdefrSm (99.5 'D*&D) zm&if[kdufom &SdcJhonf/
aqmif;&moD (Zefe0g&Dv)wGif ESpfpOfysrf;rQ tedrfhqkH;tyl&SdefrSm (48.6 'D*&D) zm&if[kduf &SdcJhonf/ 1980
ckESpfwGif (46.7 'D*&D)zm&if[kdufxd edrfhqif;cJhNyD;? 1981-ckESpfwGif? (50 'D*&D)zm&if[kduf &SdcJhonf/ 1980 ckESpfESihf
1981 ckESpf tyl&Sdefrsm;rSm tvGefuGm[aeaMumif; awGU&Sd&onf/
ajrmufOD;NrdKUe,fwGif ,cifu rkd;a&csdefvufr(200)xd &GmoGef;cJhbl;aomfvnf;? ,cktcg rkd;a&csdefvufr
enf;yg;aeaMumif; awGU&Sd&onf/ 1978 ckESpfwGif (125.38)vufr? 1979-ckESpfwGif (131.79)vufr? 1980ckESpfwGif (166.07)vufrxd wpfESpfxufwpfESpf rkd;a&csdefvufr ykdrkdvmonfukd awGUcJh&aomfvnf;? 1981-ckESpfwGif?
rkd;a&csdefvufr (115.41)vufrom &GmoGef;cJhaMumif; awGU&onf/ 1981-ckESpfwGif rkd;a&csdefvufr usqif;&onfrSm
tjrifhqkH;tyl&Sdef? tedrfhqkH;tyl&Sdefrsm;onf ysrf;rQjcif;xuf tvGefedrfhvGef;jcif;? jrifhvGef;jcif;wkdYaMumihf jzpfEkdifonf/
1981-ckESpf? tyl&Sdefrsm;rSm tjrifhqkH;(99.5 'D*&D)zm&if[kdufom&SdNyD;? tedrfhqkH;tyl&SdefrSm (50 'D*&D)zm&if
[ku
d o
f m&Scd o
hJ nf/ aEG&moDwiG v
f nf; tvGerf yl? aqmif;&moDwiG v
f nf; tvGerf at;rIaMumihf rk;d a&csed v
f ufr enf;vGe;f
cJh&onf[k cefYrSef;Edkifonf/
1982-ckESpfwGifrl tedrfhqkH;tyl&Sdefukd rodEkdifao;aomfvnf;? tjrifhqkH;tyl&SdefrSm (104 'D*&D) zm&if[kduf
&SdcJhrIaMumihf ,ckESpfwGif rkd;a&csdefvufronf Mo*kwfv(31)&ufaeYxd (11.96)vufrausmf &GmoGef;cJhNyD;jzpfonf/
ajrmufO;D NrKd Ue,fwiG f 1968 ckEpS ?f ig;ref;&dyu
f Re;f wdu
k cf ahJ om rkew
f idk ;f 'gPfaMumih?f taqmuftOD;tenf;i,f
ysufpD;rI&SdcJhonf/ rkd;oufavjyif;ESifh a&jyif? ajrjyifavrsm; rMumcPwkdufcwfonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; awGY&Sd&aom ykd;rTm;rsm;
uefo
Y wf
(1) ysm; (2) ysm;ydwkH; (3) ,ifysm; (4) wJysm; (5) oayghpmysm; (6) ESHaumiftrsKd;rsKd; (7) yk&pf (8)
eusnfaumif (9) armif;axmif;aumif (10) yk&GufqdwftrsKd;rsKd; (11) cgcsOftrsKd;rsKd; (12) awmifhusD (13)
iarQmifawmif (14) &Gufvdyfykd; (15) ESHpkyfykd; (16) avmifrD;ykd; (17) vdyfjymtrsKd;rsKd; (18) yifhultrsKd;rsKd; (19)
uif;ajcrsm; (20) uif;NrD;aumuf (21) ykd;eoHaumif (22) ykd;[wf (23) ,ifaumif (24) jcifaumif (25)
eH,kefaumif (26) rSuf (27) ykd;pkef;MuL; (28) Murf;ykd; (29) a&ykd; (30) zvH (31) yvDyvm (32) claumiftrsKd;rsKd;
(33) EGm;acs;ykd; (34) yokHef; (35) ykd;a*smf*sD (36) pkdifhpD (37) rkqdk;racG; ponfwkdY jzpfMuonf/
(i) tyifrsm;
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; awGU&Sd&aomtyifrsm;
yifapmuftrsKd;
(1) unifyif (2) axmufBuHhyif (3) oH*vDyif (4) 'D;'l;yif (5) vufyHyif (6) ozef;yif (7) xef;yif
(8) yDyif (9) vufckyfyif (10) ysOf;uwkd;yif (11) pHum;yif (12) opfuwkd;yif (13) befYabG;yif (14) bif*yif
(15) ukvm;rD;aoG;yif (16) oDacgufyif (17) ysOf;ryif (18) aus;yif (19) a*G;yif (20) OoQpfyif (21) cGHqwf
yif (22) a&reDyif (23) yifv,fZD;yif (24) vrkyif (25) uefYaumfyif (26) ESrf;zJyif (27) jyKef;rpmyif (28)
xdefyif (29) vGefyif (30) awyif (31) opfykwfyif (32) awmydEJyif (33) rSifawmufyif (34) pkdifhyif (35)
vbufyif (36) awmo&ufyif ponfwkdY jzpfMuonf/
yif0kdif;trsKd;
(1) ca&yif (2) anmifyif (3) anmifydEJyif (4) anmifMuwfyif (5) ukudKyif (6) ydawmufyif (7)
pif;>yef;yif (8) pr,fyif (9) uopfyif (10) oajyyif (11) ZD;jzLyif (12) oQoQm;yif (13) aygufyif (14)
arsmufikdyif (15) Muufkd;yif (16) oeyfyif (17) cwufyif (18) jymyif (19) a&pkd;yif (20) pkyfzGm;yif (21)
a&SmufcsKdyif (22) uRJaumyif ponfwkdY jzpfMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
yef;teD (14) wkyfpHum;yef;tjzL (15) tausmfyef; (16) za,mif;vufwHyef; (17) a&Twlyef; (18) aiGwlyef;
(19) <uufem;yef; (20) mpdrf;yef; (21) cwmyef; (22) rkd;pvyfyef; (23) ajroZifyef; (24) cGmkdyef; (25)
pdefyef;? (26) aZmfueDyef; (27) rkd;ZDyef; (28) aMumifNrD;wkH;yef; (29) pG,fawmfyef; (30) py,fyef; (31) jrwfav;
yef; (32) Muufkef;yef; (33) oeyfcg;yef; (34) a*:oZifyef; (35) aqmifawmful;yef; (36) xm;0,frIdif;yef;
(37) vkyfp&Dyef; (38) MumjzL (39) MumeD (40) Mumkd (41) Mumacgif;avmif; (42) MumwHqdyf (43) MumykP&dyf
ponfwkdY jzpfMuonf/
2/ NrdKUe,forkdif;jzpfpOf
ajrmufOD;NrdKUe,forkdif;jzpfpOfukd jyKpk&mwGif NrdKUe,f&Sd a&S;a[mif;NrdKUawmfrsm;taMumif;ukd tusOf;rQ azmfjyrS
om jynhfpkHaom orkdif;wpfapmif jzpfvmayrnf/ ,if;aMumihf ajrmufOD;NrdKUe,fwGif &Sdaom a&S;a[mif;NrdKUawmfrsm;
jzpfMuonfh a0omvDNrdKU? yOmNrdKU? yk&defNrdKU? ae&O&mNrdKUESifh avmif;MuufNrdKUrsm;taMumif;ukd &mpkESpftvkduf azmfjyvkduf
&ayonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
a0omvDacwf ,Ofaus;rI
a0omvDacwfukd &ckdif&mZ0iftqkdt& r[mwkdif;p`Em;rif;BuD; wnfaxmifcJhonf[kqkdonf/ teEp`Erif;
ausmufpmt& 'Gipf `Em ;rif;rSm 'kw,
d a0omvDrif;qufudk wnfaxmifaomrif;jzpfaMumif; awGU&onf/ xkrd if;eef;wuf
aom ou&mZfukd a'gufwm*Refpwifu at'D 350 [k azmfjyxm;onf/ ou&mZfukd &ckdifhorkdif; okawoDrsm;u
vnf; oabmwl,aeYxd axmufcHMuonf/ teEp`Erif;ausmufpmt& (22)qufajrmufrif;rSm teEp`Erif;jzpfNyD;?
at'D 700 [k ,lqxm;onf/ &ckdif&mZ0iftqkdt& a0omvDacwfukd r[mwkdif;p`Em;rif; wnfaxmifNyD; p`Em;rif;
(9)quf pkd;pHcJh? aemufqkH;rif;rSm plVp`Em;rif;jzpfaMumif; a&;om;xm;onf/ plVp`Em;rif;aemuf tjrul? tjrwlESihf
yJjzLrif;wkdY a0omvDwGif tkyfpkd;cJhaMumif;? plVp`Em;rif;\wlawmf yOmNrdKUukd wnfaxmifcJhaMumif;? &ckdif&mZ0ifrsm;u
azmfjyxm;onf/ a0omvDacwfonf at'D av;&mpkrS &Spf&mpkxd ESpfaygif;av;&mausmf xGef;um;cJhojzihf a0omvD
acwf ,Ofaus;rIrSmvnf; tqifhtwef;jrifhrm;aMumif; awGU&ayonf/
bmoma&;
a0omvDacwfwiG f ax&0g'Ak'b
mom xGe;f um;cJah Mumif;ukd a,"rma[wk ybm0g*gxmawmf xk;d xm;aom
ausmufw;Hk rsm;u oufaocHaeonf/ rsm;jym;vSpmG aom apwDyx
k ;dk rsm;ESifh ausmufqif;xkaMu;qif;xkawmfrsm;uvnf;
Ak'o
moem aea&mif va&mifyrm xGe;f um;cJah Mumif; azmfjyaeonf/ teEp`Em ;ausmufpmt& a0omvDNrKd UawmfwiG f
aexkdifaom jA[PykPm;wkdYukdvnf; vGwfvyfpGm ukd;uG,fcGifhay;cJhaMumif; od&onf/ ,if;aMumihf if;wkdY\ ukd;uG,f
&mjzpfaom ydEd;k ewfyk f r[m**Fgewfyk ?f udecf sE?dk r[ma'0g paom ewfyk rf sm;ukd ,aeYxufwidk f a0omvDe,fy,f
wGif awGU&ao;onf/ okdYaomf bk&m;kyfxk qif;xkawmfrsm;avmuf rsm;rsm;jym;jym; rawGU&acs/
pwkwo
*H g,emwifjcif;
a0omvDwiG f oD&pd `Em ;rif; tkypf ;dk pOf tdE,
d jynfwiG f aAm"dow0g'? r[m,ebmomwkrYd mS tiftm;aumif;
aeaomtcsdef jzpfonf/ xkd0g'orm;rsm; a0omvD&Sd jA[Prsm;ESihf aygif;rdum r[m,e0g'rsm; 0ifa&mufvmrnfukd
BudKwifodjrifcJhonf/ xkdYaMumihf ax&0g'Ak'omoem t&SnfwnfwefYEdkif&eftwGuf &nfpl; oD&dp`Em;rif;onf
&[Emrax&fjzpfaom t&SifplVa&0ESihf wkdifyifNyD; Owrudef; (560)NzdK<uif;ou&mZf (2)ckwGif a0omvDNrdKUawmf
pwkwoH*g,em wifcJhonf/
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
wif a omou & mZf
pmay
a0omvDacwfwGif bmoma&;ESihfqkdifaom pmayrsm;ukd ou#pmjzihf a&;om;MuNyD;? avmuDa&;&mjzpfaom
uAsm vuFm ponfph mayrsm;ukd &u0Ptu&mjzihf a&;om;aMumif; awGU&onf/ ou#bmomjzihf a&;om;xm;aom
oQkwaAm"qef;usrf;ukd &u0Ptu&mjzihf jyefqkdNyD; u0d*Eusrf;tjzpf ok0Pa'0Du pD&ifcJhonf/ if;usrf;
uAsmvuFmpyfqkd&ef *kdPf;a&G;cs,fenf;ukd azmfjyxm;onfrSm]]u0d*Eusrf;jyom;? t,ifucg? jynf"nm0,f? a0omeef;r? &ZwESpf? 0Pbbm? tnmar,s? tvSoZif?
wovQifonf? jrif&tmkH? pGJwkHww? *kdPf;&Spf0jzihf? azmfjyNyD;cg? bbmrnf&? ok0Ponf? i,fuuRrf;ukd? vGrf;bGJUqkd
? wrf;owdav-----}}
vuFmt& 'kwd,av;*kdPf;aumuf,lykH
(1)
tvSoZif
=
121 Z*kdPf;
(2)
wovQifonf =
112 o*kdPf;
(3)
jrif&tmkH
=
212 &*kPf;
(4)
pGJwkHww
=
221 w*kdPf;
'kwd,av;*kdPf;rSm tedX*kdPf;jzpf uAsmvuFmpDukH;&m tokH;rjyKoifhaom *kdPf;rsm;jzpfMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
a0omvDwGif tkyfpkd;cJhaom 'kwd,rif;qufrsm;
rS
(1)
'Gifp`E
at'D - 350
(2)
&mZp`E
/
405
(3)
umvp`E
/
425
(4)
a'0p`E
/
434
(5)
,Zfnp`E
/
456
(6)
p`EAEK
/
463
(7)
blrdp`E
/
469
(8)
blwdp`E
/
476
(9)
eDwdp`E
/
500
(10) 0d&p`E
/
555
(11) Nydwdp`E
/
558
(12) jyxd0dp`E
/
570
(13) "&wdp`E
/
577
xd
405
425
434
456
463
469
476
500
555
558
570
577
579
10
eef ; ouf E S p f
55
20
9
22
7
6
7
24
55
3
12
7
3
------------aygif;-230
=============
wwd, rif;qufZ,m;
rS
at'D - 580
/
592
/
604
/
616
/
629
/
645
/
681
/
684
/
700
xd
592
604
616
629
645
681
684
700
eef ; ouf E S p f
(1)
r[m0d&
12
(2)
0&,Zyf
12
(3)
ao0da&mif
12
(4)
"rol&
13
(5)
0Z&owd
16
(6)
"r0dZ,
36
(7)
ea&E0dZ,
3
(8)
"rp`E
16
(9)
teEp`E/
9
------------aygif;-129
=============
,ckazmfjyxm;aom rif;qufZ,m;\ c&mZfou&mZfrsm;rSm atmufpzkYdwuokdvfrS abbDa,modyHygarmu
a'gufwm*Refpwif\,lqcsufjzpfonf/ &ckdiforkdif;okawoDwkdYuvnf; teD;pyfqkH; ou&mZftjzpf ,aeYxd vufcH
xm;Mu ,if;ou&mZftwkdif; azmfjy&jcif;jzpfonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
11
a0omvDNrdKUawmfa[mif;ESihf wl;azmfrIvkyfief;
a0omvDacwfonf "n0wDacwfESihfvnf;aumif; av;NrdKUacwfESihfvnf;aumif; qufpyfrI&Sdaeonf/
a0omvDukd wl;azmfjcif;tm;jzihf "n0wDacwfESifh av;NrdKUacwfwkdY\ ,Ofaus;rI rnfuJhodkY qufpyfrI&Sdonfukd
odvkdonfuwaMumif;? a0omvDacwf,Ofaus;rIonf ysL,Ofaus;rI? rGef,Ofaus;rIwkdYESihf qufEG,frI &Sdr&Sdukd
odvkdonfuwaMumif;? a0omvDacwfwGif &ckdifwkdY\,Ofaus;rI tqifhtwef;ukd ykdrkdodvkdonfuwaMumif; paom
taMumif;&yfrsm;aMumihf a0omvDukd wl;azmf&ef a&S;a[mif;okawoeXmerS pdwf0ifpm;cJhonf/ xkdYaMumihf 1979
ckESpfwGif wl;azmfa&;twGuf a0omvD&Sd ukef;rsm;ukd a&S;a[mif;okawoerSL; OD;jrifhatmif acgif;aqmifaom tzGJUu
yPmrwkdif;wma&;ukd jyKvkyfcJhonf/
1980 ckESpf Zefe0g&Dv(15)&ufaeYwGif OD;jrifhatmif acgif;aqmifaom tzGJUonf wl;azmfa&;tvkyform;
(50)jzihf ovm0wD&mG wGi;f &Sd uke;f trSw(f 1)ukd wl;azmfco
hJ nf/ xku
d ek ;f ukd wvtMum wl;azmfaomtcg tcef;i,f&pS cf k
ygaom tkwftaqmuftOD; wpfckay:xGufvmcJhonf/ taqmuftOD;tvsm;rSm (55)ay&Sd teHrSm (35)ay&Sdonf/
eH&Hrsm;\txlrSm (5)ay&SdNyD; tjrifhay (4)&Sdonf/ taqmuftOD;wGif ausmufukdxGif;xm;aom a&pD;ajrmif;wpfckrSm
tcef;ESihfqufvQuf &SdonfukdawGU&onf/ taqmuftOD;rSm bkef;BuD;ausmif;jzpfEkdifonf[k cefYrSef;Muonf/ yxr
tBudrfwl;azmfa&;vkyfief;twGuf EdkifiHawmftpkd;&onfaiG (15000d^-)cGifhjyKcJhonf/
1981 ckESpfwGif ukef;trSwf (2)ukd wl;azmfcJhMuonf/ ukef;rSm a0omvDeef;awmf&mrS taemufawmif
buf ukduf(150)cefYtuGmwGif &Sdonf/ awmifukef;rSm ta&SUrS taemufokdY (165)ay&SdNyD; awmifrS ajrmufodkY ay
(150)&Sdonf/ ajrjyifrS (17)ayjrifhonf/ ukef;\ wl;azmfa&;vkyfief;ukd vkyfom;(50) tokH;jyK wvMumwl;azmfcJh
onf/ ajrxJ epfjrKyfaeaom tkwfeH&Hrsm; ay:vmNyD; taqmuftOD;wpfckvkH;\ xuf0ufcefY ay:xGufvmonf/
wl;azmfa&;tzGJUacgif;aqmifrSm OD;jrifhatmifjzpf tBuHay;tjzpf OD;OD;omxGef;u aqmif&Guf&onf/ wl;azmfa&;vkyf
ief;twGuf tpkd;&u aiG (25000d^-)usyf cGifhjyKcJhonf/
ukef;trSwf (2)wl;azmfa&;vkyfief;ESihf wqufwnf; ukef;trSwf(3)ukdyg wl;azmfcJhonf/ trSwf(3)ukef;rSm
ukef;trSwf(2)rS ta&SUbuf ukdufw&mcefYtuGmwGif wnf&Sdonf/ ukef;ukd wl;azmf&m taqmuftOD;ay:xGufrvm
bJ tkwt
f usK;d tyJrh sm;ESifh ausmufw;Hk Bu;D rsm; ay:xGuv
f mcJo
h nf/ xkad usmufw;Hk Bu;D rsm;xJwiG f puf0idk ;f txJ Muufajc
cwf trSwftom;ygaom ausmufwkH;wpfckukd &&SdcJhonf/ xkdukef;wpfae&mrS a0omvDacwfokH; aiG'*Fg;wGifyg&Sdaom
EGm;vm;Ob ykpH t
H wkid ;f ausmufEmG ;vm;ky\
f wifyqkyH idk ;f wckudk &&Scd o
hJ nf/ if;ukd ajrmufO;D NrKd U&Sd a&S;a[mif;jywku
d f
odkY ajymif;a&TUodrf;qnf;xm;vQuf&Sdonf/
1982 ckESpfwGif okawoerSL; OD;GefY[ef acgif;aqmifaomtzGJUonf ukef;trSwf(2)ukdxyf wl;azmfcJhonf/
wwd,tBudrfwl;azmfaomtcg ajrxJ epfjrKyfaeaom taqmuftOD;wpfckvkH;rSm yDjyifpGm ay:xGufvmcJhonf/
taqmuftOD;rSm axmifhrSefpwk*HykH cef;rwpfckjzpfNyD; tvsm; (85)ay&Sd? teH(60)ay&Sdonf/ tkwfeH&Hrsm;tjrifhrSm
(14)ay&So
d nf/ tkwef &H \
H atmufajconf ckEpS af y uk;d vufrxlNy;D obm0ajrom;rS &Spaf yjrifo
h nf/ tkwef &H yH wfvnf
wGif ajrom;atmufajcrS &Spfaytjrifh tkwfeH&HESifhwom;wnf; xkdifckHtqifh jyKvkyfxm;onf/ if;\tus,frSm
ig;ayukd;vufr &Sdonf/ xkdxkdifckHtqifh&SdeH&HrSm ajcmufayjrifhNyD; ESpfaycefYxlonf/ cef;r\twGif;ykdif; twkdif;twm
rsm;rSm tvsm;(79)ay? teH(54)ay&Sdonf/ cef;r\tv,fwGif okH;aypwk&ef; &SdNyD; av;ayjrifhaom tkwfckHwpfck
&So
d nf/ xkt
d w
k cf aHk y:wGif ESpaf ypwk&ef;&Sad om ausmufcw
Hk pfc&k o
dS nf/ xkad usmufc\
Hk tv,fwnfw
h nfh ajcmufvufr
pwk&ef;&Sdaom taygufwpfckukd tkyfpGyf&ef xGif;xm;onf/ cef;rukd 0ifaomwHcg;aygufrSm ta&SUawmifaxmifh
&Sdonf/
xkdtaqmuftOD;cef;rukd tkwfwHwkdif;jzihf um&Hxm;onf/ if;wHwkdif;rSm tvsm;(168)ay? teH(160)ay?
txlEpS af y uk;d vufr&S
d tjrif&h pS af y&So
d nf/ cef;r\tkwef &H EH iS fh tjyifww
H idk ;f tuGmta0;rSm ta&SUbufEiS hf taemuf
buf av;q,fih g;ay ESpv
f ufrpD&
dS ? awmifbufEiS afh jrmufbuf? ok;H q,fw
h pfay ckEpS v
f ufrpD&o
dS nf/ ajrmufbuf
wGif usKH;odkYqif;&ef tkwfavSum;ESpfck&Sdonf/ taqmuftOD;cef;rukd bmoma&;udp&yfrsm;twGuf tokH;jyK&ef
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
12
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
13
cwoifrif;
pEoifrif;
rif;&ifjzLrif;
e*ol&d,rif;
ol&d,&mZmrif;
ykPurif;
rif;BuD;jzLrif;
trwfpnfobif
rif;Ekrif;
rif;vmawmfrif;
rif;ukvm;rif;
rif;bDvl;rif;
trwfocF,m
rif;bkef;oefrif;
rif;ywdrif;
rS
at'D - 818
/
828
/
843
/
873
/
904
/
936
/
969
/
984
/
986
/
1014
/
1034
/
1062
/
1068
/
1076
/
1090
xd
828
843
873
904
936
969
984
986
1014
1034
1062
1068
1076
1090
1103
eef ; ouf E S p f
10
15
30
31
32
33
15
2
28
20
28
6
8
14
13
------------aygif;-285
=============
14
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
yXryk&defNrdKUwGif pkd;pHcJhaomrif;rsm;
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
vusfmrif;eef
rif;oD[rif;
&mZmBuD;rif;
ous0ifBuD;rif;
ous0ifi,frif;
aumvd,rif;
rS
at'D - 1103
/
1109
/
1110
/
1113
/
1115
/
1118
xd
1109
1110
1113
1115
1118
1123
eef ; ouf E S p f
6
1
3
2
3
5
------------aygif;-20
=============
rS
at'D - 1123
/
1139
/
1142
/
1149
/
1151
/
1160
xd
1139
1142
1149
1151
1160
1161
eef ; ouf E S p f
'o&mZmrif;
16
teEoD&drif;
3
rif;zkef;pm;rif;
7
yOmumvpufrif;
2
"ekaygrif;
9
pvufmAkdtrwf
1
------------aygif;-38
=============
rif;zkef;pm;onf Ncdwfacsmif;wGif NrdKUopfwnfaxmifNyD;? NcdwfNrdKU[k trnfay;um? (2)ESpfpkd;pHcJhonf/
rOLoifrif;
i&rHrif;
rif;yk*Hrif;
i&udKifrif;
rif;BuHKrif;
at'D /
/
/
/
rS
1161
1166
1168
1170
1173
xd
1166
1168
1170
1173
1185
eef;oufESpf
5
2
2
3
12
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)
(16)
rif;qlrif;
rif;a&Toifrif;
rif;acgifBuD;rif;
rif;acgifi,frif;
urmavmifBuD;rif;
urmavmifi,frif;
ous0ifrif;BuD;rif;
ous0ifi,frif;
oeyifjzLrif;
e,fodrf;rif;
ievkH;rif;
15
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
at'D /
/
/
/
/
/
/
/
/
/
1185
1190
1193
1199
1204
1210
1220
1222
1232
1235
1246
1190
1193
1199
1204
1210
1220
1222
1232
1235
1246
1250
5
3
6
5
6
10
2
10
3
11
4
---------aygif;-89
==========
16
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
tavmrmjzLrif;
&mZolBuD;rif;
apmvl;rif;
OZemBuD;rif;
apmrGefBuD;rif;
eef;usm;BuD;rif;
rif;bDvl;rif;
pnfobif(trwf)
rif;xD;rif;
OZemi,frif;
od0&mZfrif;
eef;usm;i,frif;
&mZolrif;
pnfobif(trwf)
jynfpnfpm; (trwf)
&mZolrif;
odCFolrif;
rif;apmrGef
at'D /
/
/
/
at'D /
/
/
/
at'D /
/
/
/
/
/
/
rS
1250
1256
1258
1261
1269
1273
1277
1281
1283
1389
1391
1392
1394
1396
1397
1397
1401
1404
xd
1256
1258
1261
1269
1273
1277
1281
1283
1389
1391
1392
1394
1396
1397
1397
1401
1404
1430
eef;oufESpf
6
2
3
8
4
4
4
2
106
2
1
2
2
1
-5v
4
3
26
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
17
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
ajrmufOD;acwf (at'D 1430 rS 1784 xd? ESpfaygif; 354 ESpf)
(&ckdifou&mZf 792 rS 1146 xd? 354 ESpf)
18
trS w f p Of ( 1)
rif;apmrGef^e&rdwfvS (&ckdifou&mZf 792-795)
(c&mZfou&mZf 1430-1433)
rif;apmrGefonf avmif;MuufNrdKUrS ajymif;a&TUum ajrmufOD;NrdKUukd wnfaxmifpkd;pHcJhonf/ eef;pH(3)ESpfwGif
ewf&GmpHcJhonf/ NrdKUwnfbk&m;rsm;tjzpf av;rsufESm? jrwefaqmif;? rkwfqdwfawmf"mwf? a&Tulawmif? bk&m;rsm;ukd
wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/
trS w f p Of ( 2)
e&Ekrif;^tvDcif (&ckdifou&mZf 795-821)
(c&mZfou&mZf 1433-1459)
rif;apmrGef ewf&GmpHvQif nDawmfe&Ekrif;onf ou&mZf 795 ckESpfwGif xD;eef;ukd qufcHcJhonf/ rif;onf
wkdif;oljynfom;wkdY\tusKd;pD;yGm;ukd tNrJaqmif&Gufonf/ qif;&Jaom awmifolv,form;rsm;ukd Opmt&if;tESD;
xkwfay;onf/ v,f,mvkyfief;cGifokdY ukd,fawmfwkdifqif; MunhfIavh&Sdonf/ tcGeftaumufrsm;ukd avQmhaygh
aumufonf/ ajrmufOD;NrdKUawmfukd rGrf;rHjyifqifonf/ apwDykxkd;? *l? ausmif;? Z&yfrsm;ukd jyKjyifonf/ aemifawmf
rif;apmrGe\
f aumif;rIawmf av;rsuEf mS bk&m;teD; ausmufapwDBu;D wpfql wnfxm;cJo
h nf/ tif;0rif; xlygk'H g,um
e&ywdrif;ESifh zkd;acgifawmifkd;wGif tcrf;tem;BuD;pGm usif;y r[mrdwfzGJUMuonf/ wpfjynfESifhwpfjynfykdifeufe,f
edrw
d u
f v
dk nf; owfrw
S cf MhJ uonf/ t0wfwefqmcsi;f vJv,
S
f 0wfqifMuonf/ rif;onf eef;pH(26)ESp?f ou&mZf
821 ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 3)
bapmjzLrif;(uvDrmoQm) (&ckdifou&mZf 821-844)
(c&mZfou&mZf 1459-1482)
e&Ekrif; ewf&mG pHvQif om;awmfbapmjzLrif;onf ou&mZf 821 wGif xD;eef;ukd qufcaH vonf/ rif;onf
av;twwf tvGefuRrf;usifonf/ cGeftm;AvBuD;rm; owdvnf;&Sdonf/ rif;apmrGefonf b*Fvm;e,fwGif
ckd0ifcJh&pOf &ckdifykdife,fajrrsm;jzpfaom b*Fg(12)NrdKUukd b*Fvm;r[m&mZmxH ay;tyfcJh&onf/ xkde,fajrrsm;ukd
bapmjzLrif;onf jyefvnf&&Sdatmif wkdufckdufodrf;ykdufcJh&onf/ rif;vufxuf trwfynm&Sd z'lrif;kdonf
bk&if\orD;awmf apma&TMumykcufwif r*FvmyGJtwGuf ykcufvTJ&ef? {csif;a&;pyfay;cJhonf/ if;ukd &ckdifrif;orD;
{csif;[k ac: jrefrmEdkifiHwGif tapmqkH;{csif; jzpfonf/ rif;onf &wempHa&G;apwD? &wemod*FapwD? &wem
rSefuif;apwD? aAm"da&TulapwD? wuoDvbk&m;ESihf okH;usdyfwpfqlbk&m;wkdYudk wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ eef;pH(23)ESpf?
ou&mZf (844)wGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 4)
rif;a'gvQm^rif;oka'gvQm(armfckoQm) (&ckdifou&mZf 844-854)
(c&pfou&mZf 1482-1492)
bapmjzLrif; ewf&GmpHvQif om;awmfrif;a'gvQmonf ou&mZf 844 ckwGif xD;eef;ukd qufcHcJhonf/
rif;vufxuf qifjzLwpfaumif&? qifjzL&Sif rif;a'gvQm[k ac:wGifonf/ rif;onf oufjynfukd oGm;a&muf
wkdufckduf&m ta&;edrfh jyefvmcJh&onf/ eef;pH(10)ESpf? ou&mZf 854 ckESpfwGif ewf&GmpHonf/ rif;onf
okH;usdyfwqlbk&m;ukd xyfrHjyKjyifcJhonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
19
trS w f p Of ( 5)
bapmkd (r[marmufoQm) (&ckdifou&mZf 854-856)
(c&mZfou&mZf 1492-1494)
rif;a'gvQmvGefvQif e&Ekrif;\om;awmf bapmjzLrif;\nDjzpfol bapmkdonf ou&mZf 854 ckwGif
xD;eef;ukd qufcHonf/ rif;onf eef;pH(2)ESpf? ou&mZf 856 ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 6)
rif;&efatmif(aemf&doQm) (&ckdifou&mZf 856-856)
(c&mZfou&mZf 1494-1494)
bapmkdrif;vGefvQif rif;a'gvQm\om;awmf rif;&efatmifonf ou&mZf 856 ckwGif xD;eef;ukd qufcHcJh
onf/ touf(9)ESpfom &Sdao; wkdif;a&;jynfa&;ukd em;vnfrIr&Sdacs/ tkyfcsKyfrIwGif Ekdifeif;jcif; r&Sday/ eef;pH
(6)vwGif OD;&D;awmf pv*Folykefuef ou&mZf 856 wGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 7)
pv*Fol^od*Fol (oufaumufa*gvoQm) (&ckdifou&mZf 856-863)
(c&mZfou&mZf 1494-1501)
pv*Folonf rif;&efatmifukd ykefpm; ou&mZf 856 ckwGif xD;eef;ukd odrf;ykdufcJhonf/ rif;onf rdrd
\tawGUtBuHKrsm;t& wpfyg;olrsm; ykefuefrIrjzpfEkdifap&ef ukd,f&Hawmf trsm;tjym;xm;avonf/ ukd,f&Hawmfrsm;
ukdvnf; NrdKUwGif;NrdKUjyif rjywfvSnhfvnf apmihfMuyfaponf/ rdrdtem;wGifvnf; tpOftjywf vuf0Jvuf,m
ukd,f&Hawmfrsm;ukd apmihfMuyfaponf/ rif;onf awZm&mrapwDukd wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ oduGef'goQmtrnf
jzihf yg&Set
f u&ma&;xk;d xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwaf 0ok;H pGcJ o
hJ nf/ eef;pH(7)ESp?f ou&mZf 863 ckwiG f ewf&mG pHonf/
trS w f p Of ( 8)
rif;&mZm^rif;vS&mZm (vdoQm) (&ckdifou&mZf 863-875)
(c&mZfou&mZf 1501-1513)
pv*Folrif;vGefvQif om;awmfrif;&mZmonf xD;eef;ukd qufcHcJhonf/ rif;onf ajrmufOD;NrdKU eef;oufukef
NyD[l a0omvDukd jyefwnfum (9)ESpfpkd;pHcJhonf/ ESpfpOfESpfwkdif; oHwGJokdY qifzrf;xGufavh&Sdonf/ om;awmfBuD;
*Zmywdtm; tdrfa&SUt&may;NyD;? om;awmfi,f bapmoD&dukd ppfolBuD; cefYawmfrlonf/ rif;onf yef;ukH;odrf
bk&m;ukd wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ vdoQm[k ukvm;pmjzihf a&;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJhonf/ eef;pH
(12)ESpf? ou&mZf 875 wGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 9)
*Zmywd (&ckdifou&mZf 875-877)
(c&mZfou&mZf 1513-1515)
rif;&mZmvGefavvQif om;awmf*Zmywdonf ou&mZf 875 ckwGif xD;eef;ukd qufcHtkyfpkd;avonf/
oufwkdY x<uykefuefojzihf oGm;a&mufESrfeif;cJh&onf/ rif;onf a0omvDrSwzef ajrmufOD;odkY ajymif;NyD; eef;pHcJh
onf/ eef;pH(2)ESpf? ou&mZf (877)ckwGif ewf&GmpHonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
20
trS w f p Of ( 10)
rif;apmtkd^oD&dol ^pvwmapmrGef (ZvoQm)(&ckdifou&mZf 877-877)
(c&mZfou&mZf 1515-1515)
*Zmywdrif; ewf&GmpHvQif pv*Fol\nDjzpfol rif;apmtkdtm; rl;rwfwkdYonf 877-ckESpfwGif eef;wifMuonf/
rif;rSm touf(60)&Srd S bk&ifjzpfvmcJo
h nf/ twdww
f abmift& vifyef;ajymufapwD? 0oJb&k m;? edyZl mapwDwu
Ydk dk
wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ eef;pH(6)v? ou&mZf 877 ckESpfwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 11)
oZmw^tvDvQm (&ckdifou&mZf 877-883)
(c&mZfou&mZf 1515-1521)
rif;apmtkd vGefavvQif rl;rwfjynfolwkdYonf qifjzL&Sif rif;a'gvQm\om;awmf oZmwukd ou&mZf 877
ckESpfwGif eef;wifMuonf/ tvdoQm[k ukvm;pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJhonf/ rif;onf?
oufawmf&Snf? oufawmf&bk&m;rsm;ukd wnfxm;cJhonf/ eef;pH(6)ESpf? ou&mZf 883 wGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 12)
rif;acgif&mZm (&ckdifou&mZf 883-893)
(c&mZfou&mZf 1521-1531)
oZmwrif;vGefvQif if;\nDawmf rif;acgif&mZmonf ou&mZf 883wGif eef;wufcJhonf/ rif;tm;
rif;&mZm\om;awmf oHwGJpm; bapmoD&d wkdufckdufNyD; xD;eef;ukd odrf;ykdufcJhonf/ eef;pH(10)ESpf ou&mZf (893)wGif
ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 13)
rif;bmBuD;^rif;bif^oD&dol&d,pEr[m"r&mZm(ZabmufoQm) (&ckdifou&mZf 893-915)
(c&mZfou&mZf 1531-1553)
bapmoD&donf oHwGJrSvma&mufNyD; rif;acgif&mZmtm; tvkH;t&if;ESihfwkdufckduf ou&mZf 893 ckwGif
ajrmufOD;NrdKUukd odrf;ykdufavonf/ taemufbif*g(12)NrdKUrS tcGefb@mawmf qufroGif;bJ jcm;em;aeaomaMumihf
ukd,fawmfwkdifcsDwuf wkdufckdufodrf;,lavonf/ r[maAm"dwGif qif;xkawmf(42)qlxkvkyf oufawmfaph ukokdvf
aumif;rIjyKco
hJ nf/ NyKd ysuaf eaom r[maAm"dapwDawmfuv
dk nf; xyfrjH yKjyifco
hJ nf/ taMumif;ukd urn;f ausmufpm
a&;xk;d xm;cJo
h nf/ Ak'* g,mwGif ysupf ;D ,k,
d iG ;f aeaom apwDawmfwrYdk S "mwfawmfarGawmfrsm;ukd &ckid jf ynfoYkd yifah qmif
,lcJhNyD; Xmyemxnfh &Spfaomif;ykxkd;awmfBuD;ESihf apwDrsm;pGm wnfxm;cJhonf/ rif;onf ppfwaumif;rif;bif[k
&ckid pf mwbuf b*Fvm;pmwpfbuf a&;xk;d xm;aom aiG'*Fg;rsm;ESi?fh rif;biftocFg,m[k a&;xk;d xm;aom aiG'*Fg;rsm;
ukd xkwfa0cJhonf/ eef;pH(22)ESpf ou&mZf(915)ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 14)
rif;wdum^rif;'DCg (&ckdifou&mZf 915-917)
(c&mZfou&mZf 1553-1555)
rif;bmbk&if vGefavaomf om;awmfBuD; rif;wdumonf ou&mZf (915)ckwGif xD;eef;ukd qufcHpkd;pHcJhonf/
rif;onf eef;pH(2)ESpf(6)v ou&mZf (917)ckwGif ewf&GmpHonf/ ukd;aomif;bk&m;ukd wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
21
trS w f p Of ( 15)
rif;apmvS (&ckdifou&mZf 917-926)
(c&mZfou&mZf 1555-1564)
rif;wdum ewf&GmpHvQif om;awmfrif;apmvSonf ou&mZf (917)ckwGif xD;eef;ukd qufcHavonf/ rif;
onf tvSLay;jcif; &ufa&monf/ odraf usmif;rsm;pGm aqmufvyk v
f LS 'gef;cJo
h nf/ us?D aps;? a&uef? O,smOf ponfwu
Ydk dk
jynhfpkHatmif vkyfaqmifcJhonf/ rif;onf eef;pH(9)ESpf ou&mZf (926)ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 16)
rif;pMum (&ckdifou&mZf 926-933)
(c&mZfou&mZf 1564-1571)
rif;apmvSvGefvQif nDawmfrif;pMumonf xD;eef;ukd ou&mZf (926)ckwGif qufcHcJhonf/ rif;onf
e&m"dywd OD;&D;awmf o&D[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJhonf/ rif;zavmif;ESihftwl xkuHefodrfawmf
BuD;ukd wnfxm;cJhonf/ ausmuf&pfapwD? jrawmifapwD? ajrmufapwDrsm;ukd wnfxm;cJhonf/ eef;pH(7)ESpf ou&mZf
(933)ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 17)
rif;zavmif;(oDuGef'goQm) (&ckdifou&mZf 933-955)
(c&mZfou&mZf 1571-1593)
rif;pMumvGefavvQif rif;bmbk&if\om;awmfi,f cspfaESmif;onf rif;zavmif;trnfjzihf ou&mZf (933)
ckESpfwGif xD;eef;ukd qufcHcJhonf/ taemufb*Fg(12)NrdKU rNidfrfroufjzpfae oGm;a&mufESdrfeif;cJh&onf/
rif;onf O&mZfawmifapwD? ocsFyfawmfapwD? yg;arG;awmfapwD? evdyfawmfapwDESihf xkuefodrfbk&m;rsm;
ukd wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ e&m"dywd OD;&D;awmf oD&dol&d,[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;udk xkwfa0okH;pGJcJh
onf/ eef;pH(22)ESpf ou&mZf (955)ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 18)
rif;&mZmBuD;^owkd;"r&mZm(aqmvdrfoQm) (&ckdifou&mZf 955-974)
(c&mZfou&mZf 1593-1612)
rif;zavmif; ewf&GmpHaomtcg om;awmftdrfa&SUrif;onf owkdk;"r&mZm trnfukdcH,l ou&mZf (955)
ckESpfwGif eef;wufcJhonf/ ou&mZf 959 ckESpfwGif awmifilbk&if oD[olu ppfulawmif; [Hom0wD eEbk&ifukd
oD[olESihf yl;aygif;wkdufcJhonf/ tEkdif&cJh eEbk&if\orD;awmfcifraESmif;ukd odrf;ykduf,lvmcJhonf/ rif;onf
apwDawmf(22)qlwnfcNhJ y;D a&S;rif;rsm; wnfxm;cJah om apwD(25)qludk xyfrjH yKjyifco
hJ nf/ ajrmufO;D NrKd UwGif wefc;dk Bu;D
bk&m;wqljzpfaom bk&m;ay:apwDukd wnfxm;cJhonf/ &SifjzL&Sif e&m"dywdaqmvdrfoQm[k pmwrf;xkd;xm;aom
a&T'*Fg;ESihf aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0okH;pGJcJhonf/ eef;pH(19)ESpf ou&mZf (974)ckwGif ewf&GmpHavonf/
trS w f p Of ( 19)
rif;carmif;^0&"r&mZm(OaoQmifoQm) (&ckdifou&mZf 974-984)
(c&mZfou&mZf 1612-1622)
rif;&mZmBuD; vGefaomtcg om;awmfrif;carmif;onf 0&"r&mZmtrnfjzifh ou&mZf (974)ckwGif eef;wuf
onf/ crnf;awmfjzpfol rif;&mZmBuD;ukd vkyfBuH&m ratmifjrif [Hom0wDodkY OumysHESifhtwl xGufajy;cJh&onf/
OumysHonf [Hom0wDwGifaepOf 12 &moD{uykd'f&wkESihf armifbGJUr,fbGJU&wkykd'fpkHrsm;ukd pDukH;a&;pyfcJhonf/ rif;
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
22
trS w f p Of ( 21)
rif;pae^owkd;rif;vS(&ckdifou&mZf 1000-1000)
(c&mZfou&mZf 1638-1638)
oD&dok"r&mZm ewf&GmpHvQif om;awmf rif;pae xD;eef;ukd qufcHonf/ eef;wuf&uf (20)tMumwGif
ausmufa&m*gjzpf ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 22)
e&ywdBuD; (&ckdifou&mZf 1000-1007)
(c&mZfou&mZf 1638-1645)
rif;pae ewf&GmpHvQif xD;eef;ukd qufcHrnfhol r&SdbJ jzpfaeonf/ xkdtcg ewfoQifr,frdzk&m;onf rif;nD
rif;om;wku
Yd kd eef;awmfoYkd ac:,lNy;D avmif;Muufpm; iukovtrwftm; rif;ajrm ufaponf/ iukovonf ou&mZf
(1000)jynhfESpfwGif e&ywdBuD;trnfjzihf ewf&Sifr,ftm; rdzk&m;ajrmufum xD;eef;ukd pkd;pHcJhonf/ rif;onf
qifeDocif? qifjzLocif e&ywdBuD;[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJhonf/ xifawmfrlbk&m;ESihf
jrifawmfrlbk&m;rsm;ukd wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ eef;pH(7)ESpf ou&mZf 1007 ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 23)
owkd;rif;w&m; (&ckdifou&mZf 1007-1014)
(c&mZfou&mZf 1645-1652)
e&ywdBuD;rif;vGefvQif omawmf owkdk;rif;w&m;onf ou&mZf 1007 ckESpfwGif xD;eef;ukd qufcHcJhonf/
rif;onf ueu'PfxD;ukdzGifh yGihfojzihf tem;ywfvnfwGif AdEKtpufrsm; azmf qifeDocif qifjzLocif
owkd;rif;w&m;[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJhonf/ eef;pH(7)ESpf? ou&mZf 1014 ckwGif
ewf&GmpHonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
23
trS w f p Of ( 24)
0Eok"r&mZm (&ckdifou&mZf 1014-1036)
(c&mZfou&mZf 1652-1674)
owkdk;rif;w&m; ewf&GmpHvQif oma;wmf pEok"rrif;onf ou&mZf 1014 wGif xD;eef;ukd qufcHcJhonf/
rif;vufxuf wkdif;jynf0ajymom,monf/ 'wfcsfvlrsKd;rsm;ESifh ul;oef;a&mif;0,frI &SdcJhonf/ ajrmufOD;NrdKUrS
r[mjrwfrked bk&m;okdYwkdifatmif ukef;vrf;ukd azmufvkyfcJhonf/ pEok"rrif;vufxuf r*kdbk&if oQmoQ[ef\
om;awmf oQmoQLoQmESihf taygif;ygwkdY a&muf&SdcJhonf/ oQmoQLoQmonf olESihftwl ygvmaom r*kdppfonfrsm;ukd
pk;Hk Ny;D ? &ckid b
f &k if\xD;eef;ukd vk&efBupH nfojzihf towfc&H onf/ taMumif;ukd r*krd sm; Mum;odaomtcg &ckid b
f &k if
ykdifaom ppfwaumif;e,ftcsKdUukd wkdufckdufodrf;ykdufcJhavonf/ xkdtcsdefrSpNyD; &ckdifbk&ifwkdYonf r*kdwkdYvufxJrS
odrf;ykdufxm;aom e,fajrrsm;ukd jyefvnfodrf;ykdufEkdifjcif; r&SdcJhacs/ rif;onf a&Teef;ocif pEok"r&mZm[k
pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJhonf/ Zderm&fatmifbk&m;? avmurm&fatmifbk&m;? &wemhrm&fatmif
bk&m;rsm;ukd wnfxm;cJhonf/ eef;pH(22)ESpf? ou&mzf 1036 ckESpfwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 25)
OumAv&mZm (&ckdifou&mZf 1036-1047)
(c&mZfou&mZf 1674-1685)
pEok"rrif;vGefvQif om;awmf OumAvrif;onf ou&mZf 1036 wGif xD;eef;ukd qufcHcJhonf/
r*Fvrm&fatmifapwDESifh Ncdwfacsmif;bk&m;BuD;ukd wnfcJhonf/ &Jabmf oD[ykefpm; Ncdwfacsmif;wGif eef;pH(11)ESpf
ou&mZf (1047)ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 26)
0&"r&mZm (&ckdifou&mZf 1047-1054)
(c&mZfou&mZf 1685-1692)
OumAv&mZmrif; ewf&mG pHvQif nDawmf oHwpJG m;tm; rSL;srwfwu
Ydk 0&"r&mZmtrnfjzihf ou&mZf (1047)ck
wGif eef;f wifMuonf/ tkycf sKyrf I nHzh si;f uk,
d &f aH wmfwu
Ydk eef;pH(7)ESpf ou&mZf (1054)wGif eef;cs rPdo"k r&mZm
tm; eef;wifMuonf? a&Teef;ocif 0&"r&mZm[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJhonf/
trS w f p Of ( 27)
rPdok"r&mZm (&ckdifou&mZf 1054-1056)
(c&mZfou&mZf 1692-1694)
0&"r&mZmrif;ukd eef;csNyD; ou&mZf (1054)ckESpfwGif if;\aemifawmfuk rPdok"rtrnfjzihf rSl;rwfwkdYu
eef;wifMuonf/ eef;pH(2)ESpf ou&mZf (1056)ckESpfwGif eef;cscH&onf/
trS w f p Of ( 28)
pEol&d,"r&mZm (&ckdifou&mZf 1056-1058)
(c&mZfou&mZf 1694-1696)
rPdok"rrif;ukd eef;csNyD;aomtcg ukd,f&Hawmfrsm;onf if;\nDawmfukd pEol&d, "r&mZmtrnfjzihf
eef;wifMuonf/ rif;ukd rESpfoufaom rSL;rwfrsm;u eef;pH(2)ESpf ou&mZf (1058)wGif eef;cs 0&"r&mZmukd
ee;fwifMujyefonf/ okH;vtMumwGif 0&"r&mZmukd eef;csvQuf pEol&d,"r&mZmukd eef;wifMuonf/ wkdif;jynfwGif
nDGwfrIr&SdbJ tuGJuGJtjym;jym; jzpfaeojzihf &Sifbk&if\ tmPmpufvnf; pl;&SrIr&Sdacs/ rif;\ukd,f&HawmfwkdY
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
24
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
25
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
26
trS w f p Of ( 37)
e&m"dywd (&ckdifou&mZf 1096-1097)
(c&mZfou&mZf 1734-1735)
pEol&d,rif;vGefavvQif om;awmfonf e&m"dywdtrnfjzihf ou&mZf 1096 ckwGif eef;wufonf/
rif;onf wkdif;jynftusKd;twGuf aqmif&GufrIr&Sd/ ukokdvfaumif;rIukdvnf; rjyK? Murf;wrf;,kwfrmojzihf vuf,m
0if;srSL;ppfcsD\ wynhfrsm; vufcsufaMumihf eef;pHwESpf ou&mZf 1097 wGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 38)
e&y0&&mZm (&ckdifou&mZf 1097-1098)
(c&mZfou&mZf 1735-1736)
e&ywdrif;vGefavvQif if;\nDawmftm; e&y0&&mZmtrnfjzihf ou&mZf 1097 wGif eef;wifMuonf/
eef;pHwESpf? ou&mZf 1098 wGif ewf&GmpHonf/ a&Teef;ocif e&y0&&mZm[k pmwrf;xkd;xm;aomaiG'*Fg;rsm;ukd
xkwfa0cJhonf/
trS w f p Of ( 39)
pE0drv&mZm (&ckdifou&mZf 1098-1099)
(c&mZfou&mZf 1736-1737)
e&y0&mZmrif;vGefvQif nD0rf;uGJawmfolonf ou&mZf 1098 ckESpfwGif pE0drv&mZmtrnfjzihf xD;eef;ukd
qufcHcJhonf/ eef;pHwESpfwGif olykefrsm;\vufcsufjzihf ou&mZf 1099 ckESpfwGif ewf&GmpHonf/ a&Teef;ocif
pE0drv&mZm[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfapcJhonf/
trS w f p Of ( 40)
r'&mZf&mZm (&ckdifou&mZf 1099-1104)
(c&mZfou&mZf 1737-1742)
pE0drvrif;vGefvQif nDawmfonf r'&mZf&mZmtrnfjzihf ou&mZf 1099 ckwGif xD;eef;ukd pkd;pHcJhonf/
eef;pH(5)ESpf ou&mZf 1104 ckwGif ewf&GmpHonf/ rif;onf ppfwaumif;ukd wkdufckduf&m atmifjrifcJhonf/
a&Teef;ocif r'&mZf&mZm[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm; xkwfa0cJhonf/
trS w f p Of ( 41)
e&tb,&mZm (&ckdifou&mZf 1104-1123)
(c&mZfou&mZf 1742-1761)
r'&mZf&mZmrif;vGefvQif OD;&D;awmfonf e&tb,&mZm trnfjzihf ou&mZf 1104 ckESpfwGif xD;eef;ukd
qufcHcJhonf/ wkdif;jynfukd Nidfrf0yfydjym;atmif aqmif&GufEdkifcJhonf/ bdodufokH;BudfrfoGef; tvSLBuD; tBudrfrsm;pGm
ay;onf/ vuf<u,fawmf"mwfapwDudk wnfonf/ rSL;aumif;rwfaumif; ol&aJ umif;rsm; ay:aygufco
hJ nf/ ol&aJ umif;
rsm;xJwGif emrnftBuD;qkH;rSm vusfmjref*lwmjzpfonf/ rif;onf eef;pH(19)ESpf ou&mZf 1123 ckESpf ewf&GmpH
onf/ a&Teef;ocif e&tb,&mZm[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm; xkwfa0cJhonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
27
trS w f p Of ( 42)
oD&dol&mZm (&ckdifou&mZf 1123-1123)
(c&mZfou&mZf 1761-1761)
e&tb,&mZmrif; vGefavvQif om;awmfa&Ta,mufolonf oD&doltrnfjzihf xD;eef;ukd qufcHcJhonf/
eef;pH(3)vwGif ausmufa&m*gjzihf ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 43)
pEy&r&mZm (&ckdifou&mZf 1123-1126)
(c&mZfou&mZf 1761-1764)
oD&dolvGefvQif if;\nDawmf "m;ykdifBuD;onf pEy&r&mZmtrnfukd cH ou&mZf(1123)ckESpfwGif xD;eef;
ukd qufcHcJhonf/ olykefAkdvf i^Edk;x<uaomif;usef; a,mufzawmf oHawmifpm;tm; ESdrfeif;ap atmifjrifcJhonf?
aqGrsKd;wkdY\ *kH;acsmpum;ukd ,kHMunfojzihf a,mufzawmf oHawmifpm;ukd owf&ef BuH&G,fcJhonf/ if;tBuHukd
BudKwifodxm;aom a,mufzawmf oHawmifpm;u wkduf eef;usavonf/ rMumrD 0rf;a&m*gjzihf eef;pH(3)ESpf
ou&mZf (1126)ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 44)
tb,r[m&mZm (&ckdifou&mZf 1126-1135)
(c&mZfou&mZf 1764-1773)
pEy&r&mZmrif;vGefvQif a,mufzawmf oHawmifpm;onf ou&mZf (1126)ckwGif tb,r[m&mZm
trnfjzihf xD;eef;ukd qufcHcJhonf/ rif;onf oDwif;oDvukd apmihf\/ trsKd;av;yg;ukd ajrmufpm;\/ i,fuRefrsm;
jzpfaom oufvlrsKd;nDtpfukdESpfa,mufwGif tpfukdjzpfoltm; vusfmjreftrwfcefY nDjzpfol i^aomufMumtm;
"m;ykdifBuD;cefYxm;onf/ a&Teef;ocif tb,r[m&mZm[k pmwrf;xkd;xm;aom a&T'*Fg;ESifh aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJh
onf/ eef;pH(9)ESpf ou&mZf (1135)ckESpfwGif "m;ykdifBuD; i^aomufMumvkyfBuH ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 45)
pEokre&mZm (&ckdifou&mZf 1135-1139)
(c&mZfou&mZf 1773-1777)
"m;ykdifBuD; i^aomufMumonf tb,r[m&mZmrif;ukd vkyfBuH ou&mZf (1135)ckESpfwGif pEokre&mZm
[k trnfukdcHNyD; xD;eef;wufcJhonf/ wkdif;jynftESHYwGif ykefuefrIrsm; ay:aygufcJhonf/ 'kd;a0ESihf ykd;a&TwkdYykefuef
eef;rSqif;ajy;&onf rif;onf wkdif;oljynfom;wkdYukd ESdyfpufif;yef;rIrsm; jyKvkyfcJhojzihf eef;rSqif;ajy;&aomtcg
wkdif;oljynfom;rsm;owf eef;pH(4)ESpf ou&mZf (1139)ckwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 46)
pE0drv&mZm (&ckdifou&mZf 1139-1139)
(c&mZfou&mZf 1777-1777)
pEokrerif;vGefavvQif olykefAkdvfykd;a&Tonf pE0drv&mZm trnfukdcH,l ou&mZf (1139)ckESpfwGif
eef;wufonf/ 'kd;a0tm; "m;ykdifBuD;&mxl;ukd cefYtyfonf/ eef;pH&uf (40)cefYwGif &rf;NAJpm; Akdvfrif;atmifpkH
ykefuef eef;awmfrS qif;ajy;&onf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
28
trS w f p Of ( 47)
pEo'd&mZm^"r&mZf&mZm (&ckdifou&mZf 1139-1144)
(c&mZfou&mZf 1777-1782)
Akv
d rf if;atmifpo
Hk nf ou&mZf 1139 ckEpS w
f iG f xD;eef;ukd odr;f yku
d Nf y;D pEo'd&mZmtrnfjzihf eef;wufav
onf/ &ckdifwpfjynfvkH; qlylaomif;usef;rIrsm; ay:aygufvsuf&Sdonf/ pEm'd&mZmrif;onf rmefatmifuRef;
q,f&GmolBuD; atmifausmfZHESihf yl;aygif; olykefrsm;ukd ESdrfeif;atmifjrifcJhonf? atmifausmfZHukd vuf0Jjref&mxl;
ay;onf/ vuf0jJ ref owk;d atmif[v
k nf; ac:onf/ aomif;use;f rIrsm;ukd ESrd ef if;atmifjrifNy;D w&m;"rEiS fh jynhpf aHk om
rif; jzpfonfukd trsm;jynfolodapvkd "r&mZf&mZm[laom trnfopfukd cH,lum bdodufcHavonf/ rif;onf
1139ckESpfwGif wpfBudrf? a&Teef;ocif pEo'd&mZm[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;ESihf 1140 jynhfESpfwpfBudrf
a&Tjynfocif "r&mZf&mZm[k pmwrf;xkd;xm;aom aiG'*Fg;rsm;ukd xkwfa0cJhonf/ rif;onf eef;pH(5)ESpf ou&mZf
(1144) ckESpfwGif ewf&GmpHonf/
trS w f p Of ( 48)
r[morw&mZm^ta*gyknmapm&mZm (&ckdifou&mZf 1142-1146)
(c&mZfou&mZf 1782-1784)
"r&mZf&mZmrif;vGefavvQif vuf0Jjrefowkd;atmifonf r[morw&mZmtrnfjzihf ou&mZf 1144
ckwGif eef;wufcJhonf/ xkdrif;eef;wufcsdefwGif &ckdifjynfawmifykdif; Akdvfrif;ausmfaxG; taemufykdif;wGif ioHa'G
acgif;aqmifaom vlwpfpk ponfjzihf tpkpkuGJum ykefuefx<uaeMuonf/ wpfwkdif;jynfvkH; pnf;vkH;nDnmrIr&SdbJ
olwpfvl igwpfrif;jzpfaeMuonf/ xkdolykefrsm;ukd orw&mZmonf "m;ykdifBuD;ausmfykHESihftwl oGm;a&mufESdrfeif;&
onf/ olykefrsm; ta&;edrfh NydKuGJcJh&onf/ olykefrsm;ukd atmifjrifNyD;aemuf r[morw&mZmrif;onf ta*gyknm
apm&mZmtrnfjzihf 'kw,
d tBurd f bdou
d cf aH vonf/ tESrd ef if;cH&aom olyek w
f x
Ydk rJ S ioHa'G? ixGe;f pH? iyk? azmifom&Sd
wko
Yd nf ta&SUjynf bk;d awmfb&k m;xH ck0d ifNy;D &ckid jf ynfudk wku
d cf u
dk o
f rd ;f yku
d &f ef ppfyefojzihf bk;d awmfb&k m;\om;awmf
Oy&mZm tdrfa&SUrif;onf vma&mufNyD; &ckdifjynfukd wkdufcdkufodrf;ykdufavonf? xkdYaMumihf ajrmufOD;NrdKUonf 1146
ck jymodkvjynhfausmf (7)&uf paeaeYwGif jrefrmwkdY\vufatmufokdY usa&mufavonf/ r[morw&mZmrif;ukd
vuf&zrf;rdNyD; tr&yl&aejynfawmfokdY ,laqmifoGm;avonf/
rm&,krif; "n0wDukd (bDpD-3325)wGif wnfaxmifcJhonfrS rif;qufrjywf acwftqufquf tpOfwpkduf
tkyfpkd;vmcJhMu&m ajrmufOD;acwfaemufqkH;rif; r[morw&mZmxd &ckdifrif;qufaygif; (238)qufESpfaygif;
(4451)ESpf MumcJhonf/
ajrmufOD;NrdKU&Sd a&S;a[mif;usDawmfrsm;
ajrmufOD;NrdKUwGif tkyfpkd;cJhMuaom a&S;bk&ifrif;wkdYonf jynfyokdYa&mif;cs&efESihf jynfwGif;pm;okH;&eftwGuf
qefpyg;rsm;ukd usDBuD;rsm; aqmufvkyfokdavSmifxm;cJhMuonf/ ajrmufOD;NrdKUwGif a&S;acwfusD(41)ck&Sdonf[k rSwfwrff;
rsm;wGif? awGU&onf/ okdYaomf ,aeYxd (37)usDom awGU&ao;onf/ xkdusDrsm;rSm (1) avomusD (2) ykPm;usD (3)
arQmfawmfrlusD (4) 0ifrem;usD (5) wzufqnfusD (6) &JvSusD (7) &THUaysmhusD (8) &DwHcg;usDBuD; (9) &DwHcg;usDi,f
(10) armufawmfusD (11) aMumifvnf'kHusD (12) usuffydwfusD (13) abmif;'GwfusD (14) av;NrdKUpm;usD (15)
xr&mZfusD (16) ukvm;uusD (17) 'kdif;usDusD (18) avmif;MuufusD (19) &Sifi,fwufusD (20) ylpmusD
(21) acgif;jzLawmifusD (22) rD;orusD (23) rif;orD;ajrmif;usD (24) bmblpm&usD (25) odrfawmifusD (26)
oifcsDawmifusD (27) vufaumufaps;usD (28) yef;ukH;odrfusD (29) 0oJusD (30) 0rf;wdusD (31) rif;om;uRef;usD
(32) usD&mjyifusD (33) o&ufyifusD (34) a0omvDusD (35) yk&defusD (36) a&TewfjyifusD (37) r[def*sDusD ponf
wkdY jzpfMuonf/
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
ajrmufOD;NrdKUkd;a&S;a[mif; bkef;awmfBuD;ausmif;wkdufrsm;
29
vuf,mzuf ae&m,lxkdif&olrsm;
yXrwef;
(1) aoemywd (2) awmifzufpm; (3) em&Dykdif (4) oli,fawmfBuD; (5) wHcg;aoG;oHcH (6) omrtrwf (7)
0if;ykdiftrwf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
30
'kwd,wef;
(1) OD;&mZfawmifpm; (2) "m;ykdifwmaem (3) pHum;awmifpm; (4) p,kd;pm; (5) avmouGwfOD;pD; (6)
[m[ &0BuD; (7) eEol/
wwd,wef;
(1) rif;pDcHtrwf (2) a&Tpmzwf (3) rIdif;pm; (4) awmifzufNrdKUopfpm; (5) ,kd;pm; (6) rl'def;pm; (7)
rkZkEmBuD;/
pwkwwef;
(1) av;NrdKUpm; (2) ewfawmifpm; (3) ydef;eJawmifpm; (4) tusufpm; (5) wef;vTJpm; (6) oli,fawmf
(7) ppfuJ/
yOrwef;
(1) rusJacsmif;pm; (2) awmifzufppfuJ (3) tZlaxmifpm; (4) ukd,f&Hwyfrif; (5) a&S;wif;ZkHEyf (6)
tif;wif0g; (7) &Jausmfaxmifpm;/
qXrwef;
(1) a&Tavmif;axmifpm; (2) taoaxmifpm; (3) ptif;pm; (4) wk&ifutrwf (5) uodefutrwf (6)
a&ZkHEwfBuD; (7) a&ZkEwfi,f/
owrwef;
(1) apobiftrwf (2) Ovif;pm; (3) &ofacsmif;pm; (4) ta&SUa,myg;pm; (5) av;awmifpm; (6)
vrkpm; (7) l;pm;/
vuf0Jzuf ae&m,lxkdif&olrsm;
yXrwef;
(1) qif0efrif; (2) pv*Fol (3) pdcHtrwf (4) ajrmufOD;NrdKUpm; (5) rwfawmf&JrGef (6) oHaxmifpm; (7)
&rf;NAJpm;/
'kwd,wef;
(1) uGrf;pJpm; (2) ukvm;wefpm; (3) usD;rfa&;pm; (4) pddefawmifpm; (5) a'gavmOD;pD; (6) uefeDpm;?
(7) ukvm;yef;Zif;pm;/
wwd,wef;
(1) vuform;olBuD; (2) <udwJpm; (3) wif;rpm; (4) ajrmufzufNrdKUopfpm; (5) tjrifhpm; (6) tocF,m
trwf (7) &vmpm;/
pwkwwef;
(1) rwfawmfarmZvdyf (2) wefqdyfomr (3) ukvm;twGif;ppfcsD (4) rif;vTwftrwf (5) awmifZkEwf
(6) iwefo&Jpm; (7) a&oif;Muef/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
31
yOrwef;
(1) &efoeif;trwf (2) pMufmtrwf (3) eEmpl;xkd;trwf (4) &Jzsm;trwf (5) awmifzufpm;trwf (6)
vufoef;csD (7) &ef;pm;/
owrwef;
(1) a&ZkEwfBuD; (2) a&ZkEwfi,f (3) rlyJpm; (4) usdef;pm; (5) ausmufawmfpm; (6) 'vufpm; (7) ewf
ovif;uoltrwff/
vuf0Jvuf,mMum;tv,f ae&m,lxkdif&olrsm;
vuf0eJ 00wmvDo (49)a,muf? vuf,me0pwmvdo (49)a,mufw\
Ydk tMum;wGif 0efBu;D (10)a,mufwYdk
ae&m,lxkdifMuonf/
vuf,mzufxkdif&aom 0efBuD;(5)a,muf
(1) ukd,f&HBuD;vufyef (2) jynfpkd;BuD;e&D (3) oli,fawmfa&G;ap (4) wHcg;aoG;oHcH (5) [m&pBuD;/
vuf0Jzufxkdif&aom 0efBuD;(5)a,muf
(1) ,Gef;rdpkEmBuD; (2) a&TawmifqifuJBuD; (3) qifcGeftpdcHjrwfxkHBuD; (4) 0if;pm;rD;umBuD; (5) vuform;
aoG;AsKdif;axmif/
nDvmcHwGif yg0ifaom rSL;awmf? rwfawmf? uawmf? aoemywd? ppfuJppfcsDwkdYrSm ae&yftrnfESihf bGJUxl;
*kPfxl;trnfom jzpfonf/ vlyk*dKvfwkdY\trnf r[kwfacs/ wpfOD;uG,fvGefvQifjzpfap? &mxl;rS EIwfy,fvQifjzpfap?
tjcm;oifhawmfolwpfOD;ukd xkd&mxl; cefYtyf&onf/
ajrmufOD;acwfbk&ifrsm;\ zGJUpnf;tkyfcsKyfykHpepf
ajrmufO;D acwfwiG f tkycf sKycf MhJ uaom bk&ifrsm;vufxuf wkid ;f jynfNrKd U&Gmrsm;ukd pepfwus zGUJ pnf; tkycf sKyf
cJhMuonf/ trsKd;om;wpfOD;ESihf trsKd;orD;wpfOD; vufxyfNyD;vQif if;wkdYESpfOD;ukd wwnfaxmif[k ac:onf/
q,fwnfaxmifvQif wpf&yf? q,f&yfonf wpf&mG ? q,f&mG onf wpfNrKd U? q,fNrKd UonfwpfciG ?f q,fciG o
f nf wpfwidk ;f ?
q,fwkdif;onf wpfjynfjzpfonf/ a&S;&ckdifbk&ifrsm;onf &ckdifjynfukd wkdif;BuD;(12)wkdif;cGJ tkyfcsKyfcJhMuonf/
if;wkdif;BuD;rsm;rSm (1) em*oQifwwkdif; (2) r[ouwkdif; (3) urlywkdif; (4) zvHwkdif; (5) oufwkdif; (6)
Akdvfrif;wkdif; (7) bknm;BuD;wkdif; (8) Ovif;wkdif; (9) &uyl&wkdif; (10) &rmyl&wkdif; (11) arC0wDwkdif; (12)
'Gg&uwkdif;wkdY jzpfMuonf/ wkdif;BuD;rsm;wGif bk&ifcHrsm; NrdKUpm;e,fpm;rsm; cefYtyfNyD; tkyfcsKyfapcJhonf/
rif;aejynfESihf a0;uGmaoma'o&Sd bk&ifcHrsm;rSm tkyfcsKyfa&;udpukd rdrdukd,fwkdif pDrHaqmif&GufcGihf&Sdonf/
tvk&d adS omtcg &dum ESifh ppfom;pkaqmif;ay;&onf/ tcsKUd aom NrKd Upm;&Gmpm;rsm;onf bk&ifi,fwpfqu
l o
hJ Ykd taqmif
ta,mifukd &&SdMuonf/ em*oQEwkdif;? r[ouwkdif;? urlywkdif;rsm;ukd tkyfcsKyfaom NrdKUpm;e,fpm;rsm;onf
ukd,fykdiftkyfcsKyfcGifh&&SdaomaMumifh ya'o&mZfrif;i,frsm;[k ac:qkdMuonf/ zvHwkdif;rS 'Gg&uwkdif;xd NrdKUBuD;rsm;wGif
bk&if\om;awmfrsm; nDawmfrsm;ESifh ,kMH unfpw
d cf s&aom rSL;Bu;D rwfBu;D rsm;ukd tkycf sKyaf ponf/ NrKd Upm; &Gmpm;&mxl;rsm;
wGif om;pOfajr;quf qufcHcGifhay;avh&Sdonf/ okdYaomf bk&ifonf okcrdeftrwfBuD;rsm;ESihf wkdifyifNyD;rS tzaoqkH;
vQif om;tm; if;&mxl;ukd trdefYpmcRefay;tyf qufcHcGihfay;avh&Sdonf/
ajrmufOD;acwf w&m;pD&ifa&;
ajrmufOD;acwfwGif w&m;pD&if&m aus;&GmrS vTwfawmfxd tqifhqifhw&m;pD&ifenf;ukd tokH;jyKcJhMuonf/
bk&ifcHESihf NrdKUpm;e,fpm;rsm;onf pDrHcefYcGJa&;ESifh w&m;pD&ifa&;rsm;ukd e,fjynfawmfrS usihfokH;aeaom xkH;wrf;rsm;ukd
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
32
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
33
uefo
Y wf
ajrmufOD;NrdKU&Sd xif&Sm;aombk&m;rsm;
pOf
bk & m;trnf
wnf c J h a omrif ;
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
r*Fvm"mwfa&T*l
yDpdawmf"mwf
a&T*lawmif
av;rsufESm
jrwef;aqmif;
rkwfqdwfawmf"mwf
e&wfpm;bk&m;
aAm"da&T*l
wuoDvmbk&m;
a&TMumodrfbk&m;
okH;usdwfwql
awZ&mr
taemfrmbk&m;
yef;ukef;odrfbk&m;
0oJbk&m;
vifyef;ajymufbk&m;
ed&fylZmbk&m;
odrfBuD;awmif
a&T*lBuD;
oQpfaomif;
ukd;aomif;
rdbk&m;BuD;*l
bk&m;tkyf
xkuefodrf
cwoifrif;
aumvd,rif;
rif;apmrGef
rif;apmrGef
rif;apmrGef
rif;apmrGef
e&wfpm;trwf
bapmjzLrif;
bapmjzLrif;
bapmjzLrif;
rif;a'gvsm
od*Folrif;
od*Folrif;\orD;awmf taemfZm
rif;vS&mZm
pvwmapmrGef
pvwmapmrGef
pvwmapmrGef
rif;bmBuD;
rif;bmBuD;
rif;bmBuD;
rif;wdum
rif;wdumrdzk&m;BuD; apmoEm
rif;zavmif;
rif;zavmif;
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
25/
26/
27/
28/
29/
30/
31/
32/
33/
34/
35/
bk & m;trnf
jcifukdufyd#uwfwkduf
bk&m;ay:
tHawmfodrf
xlygkH
&wemykH
rif;acgifa&Twl
ousrm&fatmif
Zderm&fatmif
avmurm&fatmif
&wemrm&fatmif
r*Fvrm&fatmif
uefo
Y wf
wnf c J h a omrif ;
rif;zavmif;
rif;&mZmBuD;
rif;&mZmBuD;
rif;carmif;
rif;carmif;
oD&dok"r&mZm
oD&dok"r&mZm
pEok"rrif;
pEok"rrif;
pEok"rrif;
O*mAvrif;
34
wnf c J h a omou & mZf
953
965
958
975
975
991
991
1020
1020
1020
1047
ajrmufOD;acwf qif,ifxkH;zGJUrI
&ckdifvlrsKd;wkdY\ qif,ifxkH;zGJUrIwkdYukd "n0wDacwf? a0omvDacwf? av;NrdKUacwfESihf ajrmufOD;acwfpaom
acwftqufqufwiG f tqifjh rifph mG 0wfqifcahJ Mumif; orkid ;f rSww
f rf;wkYd awGU&onf/ ajrmufO;D acwfwiG f trsK;d orD;rsm;
onf qif,ifx;Hk zGUJ &m t0wftxnfEiS fh vuf0wf&wemrsm; qif,ifrw
I o
Ydk nf ykrd rdk sm;jym;jynhpf v
Hk maMumif; taxmuf
txm;rsm;pGm awGU&onf/ ajrmufOD;NrdKU&Sd oQpfaomif;bk&m;? xkuefodrfbk&m;ESihf aAm"da&T*lbk&m;rsm; twGif;&Sd
eH&Hrsm;wGif xGif;xkxm;aom ausmufqpfkyfvkH; kyf<ursm;ukd MunfhIjcif;tm;jzihf od&SdEdkifonf/
ajrmufO;D acwfwiG f trsK;d om; trsK;d orD;wko
Yd nf rdrw
d \
Ykd tqift
h wef;tvku
d f 0wfqifMu&onf/ rif;rIxrf;rsm;
rSmvnf; &mxl;tqift
h wef;tvku
d f 0wfpm;qif,if&onf/ trsK;d om;rsm;rSm xkid rf odr;f tus? ykaH wmftus? uk,
d Mf uyf
tus 0wfqifMuonf/ awmif&n
S yf q
k ;dk ukd tqiftrsK;d rsK;d ,ufvyk f 0wfqifMuonf/ aAmif;awmfav;q,f? pvG,af wmf
ukd;yg; qkdonfhtwkdif; &mxl;tqifhtwef;udk vkdufNyD; aAmif;xkwfaqmif;&onf/ aAmif;xkwf&Sd wrmcRefrsm;ukd
Munhjf cif;jzihf &mxl;tqift
h wef;ukd cGjJ cm;odEidk o
f nf/ pvG,t
f rsK;d rsK;d ukv
d nf; &mxl;tqift
h wef;tvku
d f owfrw
S Nf y;D
&pfokdif;&onf/ em;a#mif;rsm;ukdvnf; y*Gif;em;a#mif;? pl;xkd;em;a#mif;? qifpG,fem;a#mif;? a&Tem;yef ponfjzihf
0wfqifMuonf/ &mxl;tqift
h wef;Bu;D olwrYdk mS vufarmif;wGif a&Tarmif;uGyu
f dk 0wfqifMuonf/ awmif&n
S yf q
k ;dk ukd
0wfNyD; cg;pnf;ukd BudK;acgufpnf;um tpESpfckukd ab;wGifcsxm;Muonf? ppfom;rsm;rSm armufwkd armuf&Snfrsm;
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
35
aqmif;Ny;D uk,
d Mf uyftusE iS fh ykaH wmfrsm;ukd 0wfqifMuonf/ awmif&n
S yf q
k ;dk ukd cg;awmif;uspNf y;D twGi;f rS abmif;bDwdk
0wfMuonf/
ajrmufOD;acwf trsKd;orD;rsm;onf qHyifukd tqef;wMu,f xkH;zGJUMuonf/ qHxkH;xkH;enf; ajcmufq,fhav;rsKd;
&Sdonf[k awGU&onf/ okdYaomf ,aeYxd trsKd;okH;q,fom awGU&Sd&onf/ qHxkH; xkH;enf;ukd vuFmzGJUxm;onfrSm]]Zr L wH c G e f ? rif ; rG e f p k d ; jrwf ? avmuewf w k d Y ? usih f t yf w &m;? apmih f x d e f ; jim;onf ? rrS m ;trS e f ? jrwf r G e f o D v ?
jrwf"rjzihf? pkd;Muaomcg? jynf"nm0,f? aeygwkHvQif? olawmfpifwkdY? qif,if0wfpm;? &Sdjim;wefwef? xkH;enf;
rS e f r S m ? xk w f j yef w csuf ? rysuf O aoQmif ? aqmif a ,mif z G J U pnf ; ? qH x k H ; enf ; uk d ? ur n f ; od k Y cwf c J h o nf / }}
---]]qH x k H ; xk H ; enf ; ? ed o Qnf ; uk d ? ur n f ; wif j yef ? usrf ; *ef t &? azmf x k w f j ytH h ? yxrrS m jrtk d ; vk H ; ? vrk H ; oD ; ?
woD;wvD? wywfcGD? ESpfywfcGD? okH;ywfcGDrdwfpdkY? wcsKdUrdwfvGwf? rcRwfwvnf? NrD;wH&Snfu? ponfwrsKd;?
pl;xkd;ywjrm;? rrSm;wrIH;? usKdufxkH;wwkH? wpkHu,if? xkdjyifbD;pkduf? tvkdufoifhpGm? xkH;&m'D;'kwf? OD;pGef;ykwf
ES i h f ? tok w f a emuf q G J ? rvG J x d y f w if ? xk d j yif w aoQmif ; ? a,mif a pmif ; Nrd w f a cguf ? oG , f o G , f a jrmuf u ?
>rdwfacgufyef;pkduf? wjzpfwvJ? avsmh&JMum0wfqH? wzefykvJukH;? wlEIH;ckywf? rvGwfNrdwf&pf? pepfr&Gwf?
e*g;ywfausmhuGif;? r,Gif;vufv,f,kef? wlpkHrvGJ? rkwm&GJESihf? qifhuJe*g;vdrf? EIdif;,SOfyrm? *rkef;tmikH?
wlpkHrvGwf? wrsOf;cwfvQuf? &pfywfxkH;acG? qifMuayonf/ ajr&um a&Tjynfwnf;--}}
--}}[k a&;pyfxm;cJhonf/
txufygvuFmt& qHxkH;xkH;enf; trsKd;okH;q,frSm(1) jrtkd;vkH; (2) vrkoD; (3) wywfcGD (4) ESpfywfcGD (5) okH;ywfcGD (6) NrdwfpkdY (7) NrdwfvGwf (8) NrD;wH&Snf (9)
ywjrm;pl;xkd; (10) uspfxkH; (11) uwkH (12) u,if (13) bD;pkduf (14) OD;pGef; (15) aemufwGJ (16) xdyfwif (17)
a,mifapmif; (18) Nrdwfacguf (19) yef;pkduf (20) avsmh&J (21) Mum0wfqH (22) ykvJukH; (23) ckywf (24)
rdwf&pf (25) e*g;ywfausmhuGif; (26) vv,f,kef (27) rkwm&GJ (28) e*g;vdrf (29) *rkef;ikHtm (30) 'D;'kwf
trsKd;orD;rsm;onf em;wGif em;a#mif;trsKd;rsKd;ukd 0wfqifMuonf/ 0wfqifMuaom em;a#mif;rsm;rSm
ywf&pfem;a#mif;? yef;em;a#mif;? ausmufem;a#mif;? em;qGJ? em;yuf? ponfwkdYjzpfMuonf/ vnfyif;wGif b,uf?
ykvv
J nfq?JG oH'gvnfqJG ponfwu
Ydk dk 0wfqifMuonf/ trsK;d orD;rsm;onf aemufpxrdeu
f dk 0wfqifNy;D ? xkid rf odr;f tus?
bmZltusrsm;ukd 0wfqifMuonf/ cg;wGif yef;cg;BudK;pnf; aiGaomhBudK;rsm;ukd qGJcsdwfxm;Muonf/ ajrmufOD;acwf
wGif 0wfqifcJhMuaom xrdefqifrsm;rSm tcsdwf? refusnf;yGifh? wkwfwHpD? usLx&H? uGufaxmifh? awmifvkH;ausmf?
ykd;0goef;? c'gjyuf? rIdif;vkH;ponfhtqifqef;rsm;ukd &ufvkyf0wfqifcJhMuonf/ jrmapmif;wifvufaumuf? rnif;pd
vufaumuf? yef;vufaumuf? BudK;vdrfvufaumuf? BuHqpfvufaumuf? zkHpdvufaumuf ponfrsm;ukd 0wfqifMu
NyD; vuf&Spfacsmif;jynhfatmif vufpGyfrsm;udk 0wfqifMuonf/ ajrmufOD;acwf trsKd;orD;rsm; 0wfpm;qif,ifykHukd
]]tkyfqif;0g? vSykd;0grSm? 0wfvwfyga&? aAmif;eufu,fxrdef?
ykd;0gbGJUwGif okyfazmfa&;pyfxm;onfrSm---]]tk
okH;ESpfvkH;yif 0wfrBuDau? atmufajcwqifh? vSykd;0grSm rusKd;yGifheefY? vSwifhqif,if? arykd;0grSm? qifvwfaw
av? cg;rSmMunhfvnf;? cg;BudK;'Gg'&m? rsufig;jzmav? pkHpGmoDoyf? vSykd;0grSm aemufpcsyfvkdY? wifhaMumif;oajc?
vSykd;0grSm? 0wfvwfawav? &ifrSmrmau? &ifrSmMunhfvnf;? uif;pGef;&Gufa&mif? yef;yGifha&mifav? jcm&moD
oyf? rr,f&ifrSm rrGwfcsyfvkdY? wifhaMumif;oajc? arykd;0grSm? 0wfvwfawav? ukd,frSmrma&? ukd,frSmMunhf
vnf;? ukd,frSmbmZl? a&Twlyef;cuf? arhbmZlrSm? NcdK;Z&ufeefY? vnf,SufOD;acgif;? kyfaygif;rsm;pGm? arhbmZl
rS m ? omvd u meef Y ? pwk a vmubmv? ewf o m;av;a,muf ? Bud r f v k H ; ajymuf e ef Y ? axmuf v k d Y M unh f [ ef ?
arh b mZl r S m jcaoF h & H v k d Y ? taxmif a v;axmif h ? ewf o m;apmih f v k d Y ? k y f y k H o P m ef ? rd e J Y b rS m ? cspf v k d Y y D ; au?
odef;aomif;wefukd? wifhaMumif;oajc? 0wfvwfawav? acgif;rSmrmav? acgif;rSmjynhfvnf;? acgif;rSmMuufNcD?
jryef;ukef;rSm? &TDyGifhpDvkdY? OD;&mZfauqHxkH;? jrtkd;vkH;ukd? ykd;0gacgif;rSm wifrda&av? vufrSmrmau? vufrSm
Munf h v nf ; ? e0&wf r suf & H ? tbmyD ; au? od e f ; aomif ; wef u k d ? ES p f a csmif ; uk d v T w f ? &S p f a csmif ; vuf r S m ?
tjynh f 0 wf v k d Y ? 0wf v wf a wav? em;rS m rmau? em;rS m Munh f v nf ; ? uk d , f h & d y f v nf ; jrif ? pd e f & S i f a 'vd y f v uf ?
tbmyD;au jrebufukd? wifhaMumif;oajc? ykd;0gem;rSm? 0wfvwfawav---}}
wav---}}[k pDukH;a&;om;xm;cJhonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
36
NAdwdoQvufatmuf ajrmufOD;NrdKU
t*FvdyfESihfjrefrmwkdYonf e,fpyfudpaMumifh c&pfou&mZf 1824 ckwGif t*Fvdyfjrefrm ppfyGJjzpfyGm;cJhonf/
t*FvdyfwkdYonf ppfaMumif;av;aMumif;cGJum &ckdifwpfjynfvkH;ukd wkdufckdufodrf;ykdufcJhonf/ ajrmufOD;NrddKUukd 1825
ck Zefe0g&Dv (31)&ufaeYwGif odrf;ykdufcJhonf/ odrf;ykdufNyD;aemuf &ckdifom;rsm;ukd tkyfcsKyf&eftwGuf AkdvfrSL;&myodef
oyfonf pdefwifpm; eEoD[tm; ajrmufOD;NrdKUpm; &mxl;ay; tdrfajc(80)jzihf tpjyKum jyifaps;&Gmukd pwif
wnfaxmifaponf/ aemufykdif;umvwGif &yf(7)&yftjzpf jyifaps;? 0gaps; ESihf i^ajcmufaps;? ausmuf&pfau?
vufaumufaps;ESihf uHvS? anmifyifaps;? tv,faps;? awmif&yf ponfjzihf owfrSwfcJhonf/ xkdtcsdefxd ajrmufOD;ukd
&ckdifjynff\NrdKUawmftjzpf owfrSwfxm;ao;onf/ okdYaomf ajrmufOD;NrdKUonf yifv,fESihf tvSrf;a0;jcif; yifv,ful;
oabFmrsm; r0ifEdkifjcif; c&D;oGm;vma&; cufcJjcif;wkdYaMumihf NAdwdoQt*FvdyfwkdYonf NrdKUawmftjzpf qufvufxm;&ef
rESpo
f ufMuacs/ xkaYd Mumihf NAw
d o
d Qt*Fvyd w
f Ydk oGm;vma&; vG,u
f &l efEiS fh &moDOwkrQwaomae&mwGif NrKd Uopfwnf&ef
&SmazGcJhMuonf/ xkdtcg &ckdifbk&ifrsm;vufxuftusyf[k ac:aomNrdKU\ta&SUbufxkd;xGufaeaom ppfuJuRef;wGif
NrdKUawmftopfukd wnf&ef t*FvdyfwkdY owfrSwfcJhMuonf/ xkdYaMumifh 1826 ckwGif uywdefa'csdef;qifESihf a';0ef;BuD;
atmifausm&f w
DS Ydk OD;aqmif NrKd Uawmfopfudk wnfco
hJ nf/ ppfuu
J Re;f ay:wGif wnfaomaMumifh ppfawGNrKd U[k ac:wGicf hJ
onf/ if;tcsdefrSpNyD; ppfawGrSm NrdKUawmfopfjzpfcJh ajrmufOD;rSm NrdKUawmfa[mif;jzpfcJhaomaMumihf ajrmufOD;NrdKUukd
NrdKUa[mif;NrdKU[k ac:wGifcJhonf/
t*Fvdyf jrefrmppfyGJukd &EykdpmcsKyft& ppfajyNidrf;vkdufaomtcg tmoHe,f? &ckdife,fESihf weoFm&De,fwkdYukd
NAdwdoQt*FvdyfwkdY tkyfcsKyf&efay;tyf&onf/ xkde,fajrrsm;ukd NAdwdoQwkdYonf ukdvkdeDpepfjzihf tkyfcsKyfcJhMuonf/
&ckid af 'oukd wkid ;f tjzpf owfrw
S Nf y;D taemufb*Fvm;jynfe,f aumfr&D iS ef mrif;Bu;D \ vufatmuf xm;&Sad vonf/
&ckdifwpfwkdif;vkH;wGif ppfawGckdif? trf;ckdif? &rf;NAJckdif? oHwGJckdif[l ckdif(4)ckcGJum ckdifwpfckwGif ckdif0efwpfO;D pD
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
37
NrdKUa[mif;NrdKUolNrdKUom;wkdY\ e,fcsJUqefYusifa&;vkyf&yfrsm;
t*FvdyfwkdYonf NrdKUa[mif;NrdKU&Sd eef;awmfukef;ukd wl;Munhf&ef qE&SdMuonf/ xkdYaMumihftuGufqifum NrdKUa[mif;
&Sdvrf;rsm;ukd azmufvkyfcJhonf/ uHvSrS a&ayguf0usKH;ukd jzwfqnfum eef;awmfukef; taemufbufavSum;wGif
vrf;ukd tqk;H owfco
hJ nf/ xkv
d rf;wnfw
h nfh ta&SUbufwiG f qif;vrf;rStv,faps;wpfavQmufvrf;wpfcu
k dk azmufvyk f
cJhonf/ xkdtv,faps;vrf;ESihf a&ayguf0vrf;Mum;wGif eef;awmfukef; umqD;aeonf/ xkdvrf;ESpfckukd qufoG,frd&ef
twGuf eef;awmfukef;ukd wl;azmfrnf[k t*Fvdyftpkd;&u tpDtpOfcscJhonf/ udpESihfywfouf NrdKUolNrdKUom;rsm;
ta&;ykdifxHwGif eef;awmfukef;ukd rwl;&eftwGuf uefYuGufvTmwifcJhMuonf/ xkdtcg ppfawGNrdKUwGif &Sdaom t*Fvdyf
ta&;ykid f rpwmbGe;f onf NrKd Ua[mif;odYk vma&mufco
hJ nf/ NrKd Ua[mif;eef;awmfuek ;f ay:&Sd wJeef;wGif wnf;ckad ecJo
h nf/
xkdtcg NrdKUolNrdKUom;rsm;ukd,fpm; OD;a&TomOD; (uG,fvGef) OD;apmvSatmif (uG,fvGef) OD;zaxmf (uG,fvGef)
OD;armifat;csr;f (uG,v
f eG )f wku
Yd wJeef;ay:wufa&mufNy;D t*Fvyd t
f a&;ykid t
f m; eef;awmfuek ;f ukd wl;NzKd vrf;azmuf
jcif; rjyK&ef ajymqkduefYuGufcJhMuonf/ t*Fvdyfta&;ykdifvnf; olwkdY\ajymqkdcsufukd vufcH vrf;azmufvkyfjcif;ukd
&yfqkdif;cJhavonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
38
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
39
e,fEkdifiHa&; jzpfpOforkdif;
e,fcsJUqefYusifa&;ESifhqkd&S,fvpfa&; BudK;yrf;rI
NAdwdoQacwf e,fcsJUqefYusifa&;vIyf&Sm;rI
(1) ajrmufOD;NrdKUe,f &ckdifrsKd;cspfacgif;aqmifrsm;\ trsKd;om;a&;? vGwfvyfa&;? awmfvSefa&;BudK;yrf;rI
jrefrmou&mZf 1186 ck? c&pfou&mZf 1825 ckESpfwGif NrdKUa[mif;NrdKUe,fonf NAdwdoQtpkd;& AkdvfrSL;&myodrf
owf wyf\ odrf;ykdufrIaMumihf NAdwdoQukdvkdeDb0okdY usa&mufcJh&avonf/
tpOfwpkduf ukd,fhrif;? udk,fhcsif;b0ESihf? aexkdifvmcJhaom NrdKUa[mif;NrdKUe,fol? NrdKUe,fom;rsm;onf vlrsKd;jcm;
t*FvdyfwkdY\ uRefb0okdY usa&mufvmonfhtcg trsKd;om;pdwf vGwfvyfvkdpdwfrsm; wzGm;zGm; ay:aygufvmNyD;?
trsKd;om;pnf;vkH;nDGwfaom e,fcsJUqefYusifvkdonfh pdwf"mwfrsm; txG#ftxdyfodkY a&muf&SdvmMuavonf/
t*FvdyfwkdY\ ukdvkdeDtkyfcsKyfa&;pepfukd rauseyfojzihf c&pfou&mZf 1835 ckESpfwGif &ckdifjynfrS yxrqkH;
awmfvSefcJhaomyk*dKvfrSm NrdKUa[mif;NrdKU? av;NrdKUolBuD; icspfpH (ac:) cspfpHa0 jzpfavonf/ cspfpHa0\ awmfvSefvIyf&Sm;
rIaMumifh olYtm; t*FvdyfwkdYu zrf;qD;&ef jyKvkyfMuavojzihf zkd;acgifawmifukd ausmf jrefrmrif;xH xGufajy;oGm;cJh
avonf/ t*Fvdyftpkd;&u xGufajy;oGm;aom awmfvSefa&;acgif;aqmif cspfpHa0tm; jyeftyf&rnf[k jrefrmrif;tm;
taMumif;Mum;ojzihf cspfpHa0onf c&pfou&mZf 1836 ckESpfwGif t*FvdyfwkdY\ axmifoGif;tusOf;csxm;jcif;ukd
cHc&hJ avonf/ axmifwiG ;f vnf; vIy&f mS ;rIrsm; jyKvyk af vojzihf aemufq;Hk wGif rIrvS owfjzwfjcif; cHomG ;&avonf/
,if;aemuf olYuRefrcHvkdaom &ckdifrsKd;cspfacgif;aqmifjzpfonfh rif;om;BuD;a&Tbef;? 'kd;0ef;atmifausmf&TD?
NrKd UolBu;D atmifausmZf w
H o
Ydk nf &ckid w
f pfrsK;d om;vk;H uReo
f abmufb0rS vGwaf jrmufa&;twGuf t*Fvyd ef ,fcsUJ tkycf sKyf
olrsm;tm; (9)ESpfeD;yg;cefY ta&;qkdwkdufyGJ 0ifcJhMuavonf/
,if;odkY rsKd;cspfyk*dKvfrsm; uRefb0rS vGwfajrmufa&;twGuf BudK;yrf;&mwGif NrdKUa[mif;NrdKUe,fol? NrdKUe,fom;
rsm;onf? awmfveS af &;twGuf vkt
fd yfaeaom b@maMu;aiGrsm;ukd qif;&J? csr;f omra&G;? rdrw
d \
Ykd vuf0wf&wemrsm;rS
tp? vkdavao;r&Sdatmif xnfh0ifMuavonf/
,if;odkYjynfolrsm; pnf;vkH;nDGwfaecsdefwGif t*Fvdyfe,fcsJUorm;rsm;onf &ckdifrsKd;cspfacgif;aqmifrsm;
jzpfMuaom rif;om;BuD; a&Tbef;? 'kd;0ef;atmifausmf&TD? NrdKUolBuD;atmifausmfZHwkdY\ wkdufyGJ0ifawmif;qkdcsufrsm;ukd
ray;ko
H mru ,if;wkt
Yd m; zrf;qD;um wjcm;Ekid if jH zpfonfh umvuwm;axmifoYdk ykaYd qmiftusO;f csxm; Muavonf/
wqufwnf;rSmyif &ckid v
f rl sK;d rsm;tm; uReo
f uf&n
S pf mG tkypf ;dk Ekid af &;twGuf &ckid t
f rsK;d om;rsm;\ wuf<uEk;d Mum;aom
trsKd;om;a&;? vGwfvyfa&;? pdwf"mwfukd enf;trsKd;rsKd;jzihf? csKd;ESdrfzsufqD; ypfMuavonf/
rsK;d cspaf cgif;aqmifo;Hk OD; axmiftwGi;f tusO;f cscsKyaf ESmifxm;jcif; cHae&pOf &ckid rf sK;d cspaf cgif;aqmifjzpfaom
rif;om;BuD;a&Tbef;onf &efole,fcsJUt*FvdyfwkdYtm; tIH;ray; vufrajrmufaom ajymifajrmufonfh &JpGrf;owdjzihf
axmiftwGif; &ufaygif;(41)&ufwkdifwkdif tpmiwfcH qEjy&if; &ckdiftrsKd;om;wkdY\ trsKd;om;a&;? vGwfvyfa&;pdwf
"mwfudk aemifvmaemufom;rsm;\ pdww
f iG f tpOfxm0& &Sio
f efaeatmif atmufygrSmwrf;vTmukd a&;om;cJah vonf/
,if;rSmwrf;vTmwGifrif;om;trSef? igvsifBuHu? EkdifiH&yfpnf? wkdif;jynftwGuf? ukd,fhtoufukd? &uf&ufpGefYcGm? ukvm;&Gm
? cEmkyfa[mif;? b0ajymif;cJh? jzpfaMumif;oHom? ow0gwkdY? rSefpGmrcRwf? olrowfvnf;? rvGwfwcg?
aotH h & mwnf ; ? ur m raMu? ol w k d Y o nf v nf ; ? twnf r pk d ; ? igajrxk d ; vnf ; ? tk d ; wcg? wG e f v d r f h & m\?
aemifvmaemufvl? &ckdifolwkdY? t,lrajymif;? ighvrf;aMumif;ukd? aumif;aumif;vkdufem? jynf"nmukd? wcg
rkcs? igwkdY&tHh? vkHva&SUoef? vlvsifBuHu? edAmefrcRwf? vuf0g;cwfonf? rvGwf pmaowrf;wnf;/
rsKd;cspfacgif;aqmif 'kd;0ef;atmifausmf&TD? NrdKUolBuD;atmifausmfZHwkdYuvnf;? rif;om;BuD;a&Tbef;enf;wl? &ckdif
vlrsK;d rsm; NAw
d o
d Qe,fcsUJ orm;rsm;\ tkycf sKyrf aI tmufrS vGwv
f yfa&;twGuf toufaoG;ukd ay;Ny;D wku
d yf 0JG ifawmfveS f
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
40
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
41
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
42
(4) trsKd;om;aeY
1920-ck wuov
dk af usmif;om;rsm;\ ,leAD mpDwD tufOya'ukd qefu
Y siaf om oydwaf rSmufru
I dk taMumif;jyK
wefaqmifrkef;vjynhfausmf (10)&ufaeYukd trsKd;om;aeYtjzpf owfrSwfjyXmef;cJhMuayonf/
xkdtrsKd;om;aeYonf jrefrmwpfjynfvkH;&Sd ausmif;rsm;twGif;odkY awmrD;yrm wr[kwfcsif; ysHUESHYcJhayonf/
NrdKUa[mif;NrdKUay:&Sd ausmif;rsm;wGifvnf; xkdtrsKd;om;aeYudk okdufNrdKufpnfum;pGmjzihf ESpfpOfESpfwkdif; usif;yjyKvkyfcJhMu
ayonf/ trsKd;om;aeY usif;y&mwGif ausmif;csnf;omr[kwf? q&mESihfrdbjynfolrsm;uvnf; tifwkduftm;wkduf
yg0ifun
l aD y;Muayonf/ ausmif;om;rsm;onf ausmif;om;or*\ Bu;D rSL;rIatmufwiG f wcJeufaom pnf;vk;H nDw
G f
rIjzifh? uRefynma&;ukd qefYusifjcif;? trsKd;om;ynma&;pepfukd? axmufcHtm;ay;jcif; paoma<u;aMumfoHrsm;ukd
a&SUwef;wifNyD; pDwef;vSnhfvnf qEjyyGJrsm; jyKvkyfcJhMuayonf/
,if;qEjyyGJBuD;onf ausmif;om;rsm;twGif;omr[kwf NrdKUay:vlxkwpf&yfvkH;ukdyg e,fcsJUqefYusifa&;? trsKd;
om;vGwfvyfa&; pdwf"mwfukd EId;qGay;onfh qEjyyGJBuD;wpf&yfvnf; jzpfayonf/
NrKd Ua[mif;NrKd U ausmif;om;or*wiG f atmifxeG ;f jzL(uG,v
f eG )f onf OuXtjzpf aqmif&u
G Nf y;D or*vyk if ef;wGif
rarmwrf; ryef;wrf; kd;om;wnfMunfpGmjzihf ausmif;om;ta&;awmfykHukd ukd,fusKd;rzuf aqmif&GufcJholwpfOD;
jzpfayonf/
ausmif;om;or* vIyf&Sm;aqmif&GufrI
1920 ck wuodkvfrsm; ausmif;om;oydwf 1963 ck wuodkvfESihf ausmif;om;rsm;\ ausmif;om;oydwf
vIy&f mS ;rIrsm;onf? wjynfv;Hk &Sd ausmif;om;rsm;tm; rD;armif;xk;d jybdouJo
h Ykd e,fcsUJ qefu
Y siaf &;? trsK;d om;a&;pdw"f mwf
ukd aygufyGm;apcJhavonf/
xkdoydwfrsm;\ vIyf&Sm;rIatmufwGifyif NrdKUa[mif;NrdKUvnf; ausmif;om;or*onf aygufyGm;vmonf[kyif
qkd&ayrnf/ ausmif;om;or*onf uRefynma&;ukd qefYusifwkdufckduf&if; trsKd;om;a&; jyemrsm;wGifvnf;
wpfzufwpfvrf;rS yg0ifvIyf&Sm;Muayonf/
xkdtcsdef 1938 ckESpf a&eHajr? acsmuf tvkyform;ta&;tcif;? yJcl;? awmifolv,form; ta&;tcif;rsm;
wGif ausmif;om;rsm;onf trsKd;om;ta&;tcif;tjzpf yg0ifaqmif&GufMuayonf/ ,if;aqmif&GufrIukd taMumif;jyK
ausmif;om;acgif;aqmiftcsKdUrSm e,fcsJUorm; tkyfpkd;olrsm;\ zrf;qD;csKyfaESmifjcif;ukd cHMu&onf/ ausmif;om;
acgif;aqmifrsm; zrf;qD;cH&jcif;aMumifh? ausmif;om;rsm; twGif;0efkH;ukd 0kdif;qEjyMuonf/ ausmif;om;rsm;ukd
tpkd;&u jrif;ESihfwkduf? eHywfwkwfrsm;jzihf kdufESufESdyfuGyfMu&m xkdta&;tcif;wGif ausmif;om;acgif;aqmif
Akdvfatmifausmf aoqkH;NyD; ausmif;om; (98)OD;xdckduf'Pf&m &&SdMuonf/ ausmif;om;tcsKdUESihf ocifacgif;aqmifrsm;
ukd xyfrH zrf;qD;Mujyefonf/
ausmif;om;acgif;aqmif Akv
d af tmifausmf usq;Hk rIudk taMumif;jyK wjynfv;Hk ausmif;om;oydwf ay:ayguf
cJh&ayonf/ ,if;tcsdef NrdKUa[mif;NrdKUwGifvnf; ausmif;om;or*Ou| ukdatmifxGef;jzL(uG,fvGef)\ a&SUaqmifaom
ausmif;om;oydwfBuD;onf ay:aygufvmcJhayonf/ ausmif;om;oydwfBuD; pwifrnfhtcsdefwGif oydwfukd zsufqD;&ef
twGuf e,fcsJUvufyg;apykvdyfrsm;onf 0kdif;0ef;arTaESmufjcif; Ncdrf;ajcmufjcif; paomjyKrlcsufrsm;ukd vkyfaqmifMu
onf/ ykvyd rf sm; yku
d pf yd w
f u
dk f &SmazGrMI um;rSyif ausmif;om;rsm;onf xko
d ydww
f u
dk yf u
JG dk atmifjrifpmG vIy&f mS ;aqmif&u
G f
EkdifcJhayonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
43
ausmif;om;acgif;aqmif Akv
d af tmifausmf oydww
f u
dk yf w
JG iG f ppfawGausmif;om;or*rS acgif;aqmifrsm;jzpfMu
aom rsKd;cspfukdausmfOD;? rsKd;cspf ukdapmxGef; paom yk*dKvfwkdYonf NrdKUa[mif;NrdKUausmif;om; oydwfwkdufyGJokdY vma&muf
NyD; a&SUaqmiftm;ay;jcif;? nvlxkw&m;yGJrsm; usif;yjyKvkyfjcif; ponfwkdYukd aqmif&Gufay;cJhayonf/ NrdKUa[mif;NrdKU
ausmif;om;oydwfonf &ckdifwjynfvkH; ausmif;om;oydwfuJhokdY tkyfpkd;olrsm;tm; txdemapcJhaom oydwfBuD;yif
jzpfayonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
44
(6) ppfBudKacwfNrdKUa[mif;NrdKUe,f
1939 ckESpf? zufqpf*smrPDonf Oa&mywkdufwGif tbDqDeD,m;tm; pwifwkdufckdufodrf;ykdufrIjzihf 'kwd,
urmppfBuD;ukd zefwD;avawmhonf/ tmSwkdufwGifvnf; wkyfjynfBuD;tm; 1937 ckESpfrSp usL;ausmf0ifa&muf
wkdufckdufaeaom zufqpf*syefonf tm&Swkduf\ omwlnDrQaumif;pm;a&;0g'ukd toHaumif;[pf NAdwdoQ? jyifopf
wkdY\ ukdvkdeDEkdifiHrsm;ukd wkdufckdufodrf;ykduf&ef pkdif;jyif;vmavonf/
ta&SUawmiftm&SwiG f ukv
d edk yD idk &f iS f NAw
d o
d Qw\
Ydk tm;tuk;d &qk;H ? pdwt
f cs&qk;H cHwyfBu;D jzpfaom puFmylcw
H yf
BuD;onf 1940 ckESpfwGif *syef\odrf;ykdufrIukd cH&avawmhonf/
puFmylcHwyfBuD; usqkH;onfESihftrQ ukdvkdeDykdif&Sif e,fcsJUorm; NAdwdoQtpkd;&onf rdrdykdif ukdvkdeDEdkifiHjzpfaom
jrefrmjynftwGif;&Sd e,fcsJUqefYusifa&;? trsKd;om;a&; acgif;aqmifrsm;ukd yk'fxD;? yk'frtrsKd;rsKd;wyf zrf;qD;rIrsm;ukd
jyKvkyfvmavonf/
zrf;qD;cH&jcif;
odkYvufyg;ap ykvdyfrsm; ykdufpdwfwkduf &SmazGarTaESmuf&mwGif a&Smifwdrf; vGwfajrmufonfh yk*dKvfrsm;&Sdbd
ouJhodkY zrf;qD;cH&onhf yk*dKvftcsKdUvnf; &Sdayonf/ zrf;qD;cH&aom yk*dKvftcsKdUrSm- OD;armifomxGef;(ykZGefaz)?
OD;atmifomOD;(Ncdwfacsmif;bk&m;BuD;)wkdY jzpfavonf/
OD;armifomxGef;(ykZGefaz)ESihf OD;atmifomOD; (Ncdwfacsmif;bk&m;BuD;)wkdYukd NrdKUa[mif;NrdKUtcsKyfcef;wGif xm;kH
xm;NyD; ppfawGaxmifcsKyfrSwqifh quf tdEd,jynf 'kdifempylaxmifokdY ykdYaqmifavawmhonf/
OD;atmifomOD;(Ncw
d af csmif;bk&m;Bu;D ) rSm ppftwGi;f 'kid ef mpylaxmifwiG yf if uG,v
f eG o
f mG ;cJo
h nf/ OD;armifom
xGef; (ykZGefaz)rSm ppfNyD;acwf jyefvGwfvmNyD;? rdrdaus;&Gm ykZGefaz&Gmyif uG,fvGefoGm;NyD; jzpfavonf/
vufeufukdiftiftm;pk ay:aygufvmjcif;
e,fcsJUvufyg;ap ykvdyfrsm;\ zrf;qD;jcif;rS a&Smifwdrf;aeMuaom e,fcsJUqefYusifa&;? trsKd;om;a&;
acgif;aqmifrsm;txJrS tcsKUd wko
Yd nf &&mvufeufrsm;ukd pkaqmif;Ny;D vufeufuidk w
f yfzUJG rsm; zGUJ pnf;xlaxmifMuonf/
,if;wyfzUJG rsm;rSm NrKd Ua[mif;NrKd Ue,fawmifyidk ;f wGif OD;xGe;f vSatmif acgif;aqmifaomwyfzUJG ? NrKd Ua[mif;NrKd Ue,fajrmufyidk ;f
wGif OD;xGef;jrOD;? OD;csrf;vSOD;acgif;aqmifaomwyfESihf OD;*Ermacgif;aqmifaom wyfrsm;yifjzpfonf/
tqkdygwyfrsm;onf NAdwdoQe,fcsJUorm; wyfrsm;tm; ,if;\tiftm;ukdvkduf &ifqkdifaomfvnf;aumif;?
acsmif;ajrmif;aomfvnf;aumif;? wkdufckduf&ef pkaqmif;cJhaom wyfzGJUrsm;yif jzpfavonf/
ukvm;? &ckdift"dukPf;
NAdwdoQe,fcsJUtpkd;&onf tdEd,jynfrS ukvm;rsm;ukd &ckdifjynftwGif;okdY wHcg;r&Sd? "m;r&Sd 0ifxGufcGihfjyKcJhav
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
45
NrdKUtkyfcsKyfa&;tzGJU? zGJUpnf;wm0ef,laqmif&GufMujcif;
odkYaom tajctaewGif NrdKUa[mif;NrdKUay:&Sd NAdwdoQukdvkdeD tpdk;&\ 0efxrf;rsm;jzpfMuaom e,fykdif?
pma&;? pmcsDESihf ykvdyfpaom yk*dKvfrsm;wkdYonf? rdrdwdkY\vkyfief;cGifESihf wm0efrsm;ukd raqmif&Guf&JMubJ? vkyfief;cGif
rSvnf;aumif;? wm0efcsdefrSvnf;aumif;? a&Smifwdrf;Muawmhonf/
NrdKUay:wGif tkyfcsKyfolr&Sdonfhtvm; jzpfaeaomtcsdefwGif NrdKU&GmNidrf0yfydjym;a&; at;csrf;om,ma&;wkdYukd
a&SUI NrdKUay:rS vlvwfykdif;rsm; jzpfMuaom OD;armifausmf(,ckppfawG) a&SUae? OD;armifxGef;atmif(uG,fvGef)?
OD;ausmfZHckdif(uG,fvGef)NrdKUa[mif;NrdKUe,f zqyvOu|a[mif;ESihf taygif;ygrsm;onf? wkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om;
acgif;aqmif OD;ausmfxGef;OD;wkdYESihf dEIdif;NyD; tkyfcsKyfrIwm0efukd xrf;aqmifMuavawmhonf/
taysmfwrf;wyfzGJU ay:aygufvmjcif;
tcsdef NrdKUa[mif;NrdKUokdY ppfajy;'kuonfrsm;tjzpf ppfawGrSajymif;a&TUvmMuaom tdrfaxmifpkwkdYrSmvnf;
renf;vSay/ NrdKUa[mif;NrdKUonf ,if;tcsdefwGif tvGefpnfum;aom NrdKUwpfNrdKUtoGifaqmifvsuf &Sdaeayonf/
NrdKUay: taysmfwrf;wyfzGJUwGif ppfawGrSajymif;vmaom vli,frsm;ESihf NrdKUa[mif;NrdKUe,frS vli,frsm;um yg0ifMuav
onf/
taysmw
f rf;wyfzUJG \acgif;aqmifrmS ppfawGrS 0wfvaHk wmf& a&SUaeBu;D OD;pHa&Tbyk if jzpfavonf/ taysmw
f rf;
wyfzGJUrSukdifaqmifaom vufeufrsm;rSm ykvdyfrsm;xHrS vufeufrsm;ESihf NrdKUay:&Sdvkdifpifjzihf ukdifaqmifaomvufeuf
rsm;yif jzpfonf/ taysmfwrf;wyfzGJUonf eHeufcsdefwGif ppfa&;avhusihfrIrsm;ukd tNrJjyKvkyfNyD; aeYuif;? nuif;?
vSnhfuif;rsm;cGJum? NrdKUvkHNcHKa&;ukd apmihfa&SmufMuavonf/
taysmfwrf;wyfzGJUonf NrdKUvkHNcHKa&;ukd xrf;aqmif&if; tjcm;wpfbufwGif ukvm;&ckdift"dukPf; yg0ifoifh
onfhtykdif;wGifvnf; yg0ifaqmif&GufMuavonf/ NrdKUa[mif;NrdKUESihfteD; abmif;'Gwf&ckdif&Gmukd abmif;'Gwfukvm;&Gm
u 0kdif;0ef;NyD; wdkufckduf&ef pDpOfaeNyD[laom owif;ay;ykdYcsuft& taysmfwrf;wyfzGJUonf OD;*ErmwyfESihf yl;aygif;NyD;
abmif;'Gwu
f v
k m;&GmokYd oGm;a&mufwu
dk cf u
dk Mf uonf/ ,if;wku
d yf w
JG iG f OD;*ErmrSm ppfa&;acgif;aqmifjzpfNy;D ? tkycf sKyaf &;
rSL;rSm OD;apmvSjzLyif jzpfavonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
46
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
47
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
48
ayguftxGuw
f iG f OD;atmifxeG ;f jrwkyYd g0ifaom zufqpfqefu
Y siaf &;tiftm;pkEiS fh r[mrdww
f Ydk yl;aygif; txdemonf
txd wkdufckdufMuavonf/
NAdwdoQtpkd;& jyefvnf0ifa&mufvmjcif;
qma':refprpfBuD;rSL;aom qif;rvm;tpkd;&onf puLjzLpmwrf;ukd vuf0,fykduf jrefrmjynfodkY 0ifa&muf
um tkyfcsKyfa&;ukd pwifxlaxmifavonf/ NAdwdoQe,fcsJUtpkd;&onf twvefwdwfpmcsKyf wd[d&efpmcsKyfwkdYt&
jrefrmjynfwGif ukd,fykdiftkyfcsKyfa&;ukd csrSwf&rnfhtpm;? ,if;wkdY\ ukdvkdeDtkyfcsKyfa&; uRefouf&Snfa&;ukdom kyfvkH;
azmf vkyfaqmifvmavonf/ txl;ojzihf NAdwdoQtkyfcsKyfa&;acwfu pDrHtkyfcsKyfcJhaom NrdKUe,f? aus;&GmtqifhwkdYwGif
olwkdY\tvkdawmf&djzpfMuaom olBuD;a[mif;rsm;ESihf ykvdyfa[mif;rsm;ukdom cefYxm;tkyfcsKyfapavonf/
,if;tcsdef NrdKUa[mif;NrdKUwGif rsufESmjzLvlrsKd;jzpfonfh uywdefrkd;qkdaom ta&;ykdifu tkyfcsKyfaeavonf/
wpfcsdefwnf;rSmyif NrdKUa[mif;NrdKUe,f&Sd e,fcsJUqefYusifa&;? zufqpfqefYusifa&;? trsKd;om;vGwfajrmufa&; tiftm;pk
rsm;onfvnf; zqyvtzGJUukd awmvufaus;&Gmrsm;rSty tajccHzGJUpnf;um? pnf;kH;a&;vkyfief;rsm;ukd tifwkduftm;
wkdufvkyfaqmifaeavonf/ NrdKUa[mif;NrdKU&Sd ta&;ykdif uywdefrkd;onf ,if;odkYaus;vufawm&Gmrsm;ygrusef pnf;kH;
vIyf&Sm;aeaom zqyvtzGJUukd remvkdrIpdrfhEkdifojzihf ,if;\tkyfcsKyfa&;wGif yg0ifaom olBuD;a[mif;rsm;ESihf
ykvyd rf sm;ukd tok;H csum trsK;d om;a&;tiftm;pkacgif;aqmifrsm;ukd yk'x
f ;D ? yk'rf trsK;d rsK;d wyfum zrf;qD;avawmhonf/
zrf;qD;jcif;cH&aom acgif;aqmifrsm;rSm OD;ausmfxGef;OD; (txufwef;a&SUae)? OD;vSapmjzL (ausmif;q&m)?
OD;omxGe;f atmif(ausmif;q&m)? OD;pdex
f eG ;f jzL (armif;qG)J ? ocif&efBu;D atmif (yk;d jzLuRe;f )? OD;ay:xGe;f atmif (jruf&w
d f
uRef;)? OD;armifeD (euef)? OD;zkd;om0 (ocifxGef;)wkdY jzpfavonf/
tkyfpkd;ol tpkd;&onf NrdKUa[mif;NrdKUe,fwGif zqyvtzGJUzsufqD;&ef rnfodkYyif BuH&G,fvkyfaqmifapumrl
zqyvtzGJUrSm ysufpD;jcif;rjzpfkHomru? ykdyif w[kefxkd;pnf;kH; vmMuawmhonf/ ,if;tcsdef NrdKUe,fzqyv
OuXtjzpf 'kdifempyljyef OD;owkd;vS (t,f'Dwma[mif;)u aqmif&GufNyD;? twGif;a&;rSL;tjzpf &JabmfxGef;atmifausmf
(euef)wkdYu aqmif&Gufaeaomtcsdef jzpfavonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
49
atmif wufa&mufMuonf/
,if;vlxka[majymyGJwGif AkdvfcsKyfatmifqef;u vGwfvyfa&;ukd bmaMumihfvkdcsifovJ? oufwrf;csif;rwl
vkdcsifaMumif;ukdtpcsDNyD; twvEdwfpmcsKyf? wD[D&efpmcsKyfyg ukd,fhMurmukd,fzefwD;a&;? t"dyg,frsm;ukd zGihfqkdNyD;?
vuf&SdNAdwdoQtpkd;&\ zdESdyfrIrsm;ukd zGifhcsonf/ vGwfvyfa&;ukd r&rcsif;? vGwfvyfa&;&atmifxd aqmif&Gufrnfjzpf
aMumif;? csufBuD;wvSJU a&Tbef;wvSJU ykHjyifrsm;ukd a[mMum;onf/ wufa&mufvmMuaom vlxky&dwfrsm;rSmtxl;
pdwf0ifpm;Ny?D; rqkH;Ekdifaom &SnfvQm;onfh vufckyfoHrsm;jzihf Mobmay; axmufcHMuonf/
AkdvfcsKyfatmifqef;wkdYtzGJU a&mufNyD;aemufykdif; NrdKUa[mif;NrdKUe,fwGif zqyvtzGJUBuD;\ pnf;kH;a&;onf
'Da&tvm; wkd;wufvmavonf/ wkdif;zqyvtzGJUkH;ukd yxrausmuf&pfau &yfuGufwGifvnf;aumif;? aemuf
atmifwyf&yfuGufwGifvnf;aumif;? tajcpkdufzGihfvSpfMuavonf/
zqyvrS BuD;rSL;usif;yaom vlxkw&m;yGJrsm; pDwef;vrf;avQmufqEjyrIrsm; tpDt&Djzpfay:vmMuayonf/
,if;tcsdef &ckdiftrsKd;om;acgif;aqmif q&mawmf OD;pdEmtm; NAdwdoQtpkd;&u 0&rf;xkwfxm;aomtcsdefvnf;jzpf?
vGwfvyfa&;udk vkdcsifaom qEuvnf; jyif;xef paomtcsufrsm;jzpfaeMuaomaMumifh? vlxkw&m;yGJ? pDwef;vrf;
qD? qm;? iyd aps;wufvm? trawmf
avQmufqEjyyGJwkdYwGif ]]ta&SUbufu ae0ef;ay: q&mpdEmvmrnfhEkd;Ekd;}}}}? ]]qD
aiGtjrefxkwfay;}} ]]vkH;0vGwfvyfa&; csufcsif;ay;}} paom a<u;aMumfoHrsm;onf wpfNrdKUvkH;? wpfe,fvkH;?
awmBudK? awmifMum;rusef yJhwifkdufcwf aeayawmhonf/
odYk zqyvtzGUJ \ pnf;k;H vIy&f mS ;rIt&Sed f jrifrh m;vmaomtcg NAw
d o
d Qtpd;k &tzGUJ twGi;f &Sd rsK;d csppf w
d &f adS om
0efxrf;wkdYonf? zqyvokdY wdrf;TwfvmMuonf/ axmufyhHaMu;rsm; zqyvtzGJUodkY vQKdU0SufvSL'gef;vmMuonf/
owif;rsm;ay;vmMuonf/ txl;ojzihf ,kkdifvJ&ef wdrf;apmif;aeonfh NAdwdoQtpkd;&tm; usm;uefay;aeaom
ykvyd t
f zGUJ rSyif zqyvtzGUJ bufoYdk ukid ;f Twv
f mMuavonf/ NrKd Ue,fzqyvtzGUJ wGif yxrpcgptcsed f OD;o'k;d vSu
OuXjzpfNyD;? &JabmfxGef;atmifausmfu twGif;a&;rSL;jzpfonf/ aemufajymif;vJvmaom OuXrsm;rSm OD;ieD(euef)
jzpfNyD;? OD;omxGef;atmif (abmif;'Gwf)u twGif;a&;rSL;jzpfonf/ OD;ieD wkkdif; zqyv twGif;a&;rSL;jzpfoGm;NyD;?
OD;atmifomausmfu OuXjzpfvm OD;omxGef;atmifu twGif;a&;rSL; jzpfvmawmhonf/
zqyvtzGJUwGif taumif;qkH;aom tiftm;rSm jynfolY&JabmfwyfzGJUyifjzpfonf/ zqyvtzGJUBuD;? BuD;xGm;
atmif? tm;aumif;atmif? xufjrufatmif? wnfaqmufay;onft
h iftm;pkrmS vnf;? jynfo&Yl aJ bmfwyfzUJG qku
d rSm;Edik f
rnfr[kwaf y/ jynfo&Yl aJ bmfwyfzUJG wGi?f yxr&Jabmfjratmif(avxD;)? &Jabmfjratmif EIwx
f u
G Nf y;D &Jabmfr;dk pde(f 0gaps;)
uG,fvGefaemuf &Jabmfrkd;pdeftm; xkwfy,fNyD;? &JabmfbOD;(uHvS)(uG,fvGef)? wkdYu NrdKUe,f ppfacgif;aqmifrsm;tjzpf
aqmif&GufcJhMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
50
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
51
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
52
NrdKUa[mif;NrdKU &-w-n
&ckid jf ynfwiG ?f &ckid jf ynf wkid ;f &k if;om;tzGUJ tpnf;Bu;D ay:aygufvmouJo
h Ykd NrKd Ua[mif;NrKd Ue,fwiG v
f nf; NrKd Ue,f
&-w-ntzGJUonf wygwnf; ay:aygufvmcJhavonf/ NrdKUa[mif;NrdKUe,f &-w-ntzGJUtpnf;wGif OuXtjzpf
OD;a&SmufazG? twGif;a&;rSL;tjzpf OD;apmxGef;atmifwkdYu acgif;aqmifyg0ifcJhMuonf/ trsKd;orD;acgif;aqmiftjzpf
a':0if;pdefu yg0ifaqmif&GufcJhonf/
NrdKUa[mif;NrdKU &-w-ntzGJUonf 0wDav;&yfvkH;qkdif&m &ckdifjynfwkdif;&if;om;nDGwfa&;tzGJUcsKyf nDvmcHrS
csrSwfay;vkdufaom &cdkdifjynfe,f &&Sda&;qkdif&m t"du&nfrSef;csufudkvnf;aumif;? vufiif;vkyfief;pOftjzpf
csrSwfvkdufaom jynfwGif;Nidrf;csrf;a&;? &ckdifjynfynma&;? usef;rma&;jrihfwifa&;? v,f,mpkdufysKd;a&;vkyfief;
jrihfwifa&;? &ckdifjynfvrf;yef; qufoG,fa&;ESihf o,f,lykdYaqmifa&;? &ckdifjynfpD;yGm;a&;jrifhwifa&;? &ckdifjynfajcvsif
wyf&if;jyefvnfxlaxmifzGJUpnf;a&;ESihf v,f,majrjynfolykdif jyKvkyfa&;qkdif&m vkyfief;rsm;ukdvnf;aumif;? NrdKUe,f
twGif;&Sd jynfolvlxkESihf yl;aygif;um tpOfwpdkuf ta&;qkdwkdufyGJ0ifcJhMuavonf/
odkYta&;qkd wkdufyGJ0if&if; EkdifiHa&;wkdufyGJ jyif;xefvm&m &-w-n tzGJUtpnf;ESihf zqyv tzGJUtpnf;
ESpf&yfonf NrdKUa[mif;NrdKUe,ftwGif; tcsif;csif; wzGJUESihfwzGJU NydKifqkdifvmMuawmhonf/ jynfolvlxktwGif;wGifvnf;
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
53
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
54
,Ofaus;rIjzpfpOf
(u) ajrmufOD;NrdKUa&S;a[mif;okawoejywkduf orkdif;pOf
t*Fvdyfta&;ykdif rpwmarm&pfaumvpfESihf OD;pHa&Tzl;wkdYonf aemifaomtcg jywkdufBuD;wpfck zGihfvSpfEdkif&ef
twGuf a&S;a[mif;0wKypn;f rsm;ukd NAw
d o
d Qtpd;k &vufxufuyif pwif&mS azGpak qmif;cJMh uonf/ xkpd Ofu ausmufyk f
ESihf ausmufpm(10)rsKd;cefYukd &SmazGawGU&SdcJhonf/ ,if;wkdYukd eef;awmfukef;&Sd AkdvfwJ odrf;qnf;xm;NyD; a&S;a[mif;0wK
ypnf;rsm;ukd &SmazGpkaqmif;rSwfwrf;wif&eftwGuf t*Fvdyftpkd;&onf OD;pHa&Tzl;tm; ausmufpm0efaxmufrif;tjzpf
cefYtyfcJhonf/ OD;pHa&Tzl;onf taysmfwrf;ausmufpm0efrif;tjzpfukdom vufcHcJhonf/ odkYESifh t*Fvdyftpkd;&onf
odr;fqnf;pkaqmif;rdaom ypnf;(10)rsKd;ukd oufqkdif&mNrdKUykdife,fykdifrsm;tm; wm0ef,lxdef;odrf;apNyD;? ,if;wkdYukd
apmifha&Smuf&eftwGuf uHvS&yfuGufrS OD;xGef;pHjzLtm; tapmihftrIxrf;tjzpf cefYtyfcJhonf/ 1932-33 ckESpfcefYwGif
ajrxkdiftaqmuftOD;wpfckukd aqmufvkyf tqkdygypnf;(10)rsKd;cefYukd cif;usif;jyoxm;&SdcJhonf/
'kw,
d urmppfBu;D jzpfaomtcg ypn;f (10)rsK;d teuf tcsKUd aomypn;f rsm; aysmufq;Hk Ny;D vQif tapmiht
f rIxrf;
OD;xGef;pHjzL uG,fvGefoGm;ojzihf a&ayguf0&yfuGufrS OD;a&SmufazGtm; cefYxm;cJhonf/ OD;a&SmufazG tNidfrf;pm;,laom
tcg Muufaps;&yfuGufrS OD;armifykHtm; cefYxm;cJhonf/ xkdpOfu tapmihftrIxrf;rsm;taeESihf ypnf;rsm; &SmazG
pkaqmif;jcif;vkyfief;ukd vkyfukdifcGihf r&SdcJhojzihf jywkduftwGif;&Sd ypnf;rsm;rSm wkd;wufrI r&SdcJhay/
vGwfvyfa&;&NyD;aemufykdif; 1955 ckESpfwGif urnf;ausmufpmXmerS TefMum;a&;0efrif; OD;vlaz0ifonf
ajrmufOD;NrdKUokdY a&muf&SdcJhonf/ OD;vlaz0if;onf a&S;a[mif;okawoevkyfief;rsm;ESihf a&S;a[mif;0wKypnf;rsm;
&SmazG pkaqmif;jcif;vkyfief;ukd vkyfukdifEkdif&eftwGuf ajrmufOD;NrdKUwGif a&S;a[mif;okawoeXmepdwfwpfck zGihfvSpfNyD;
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
55
(c) pmMunhfwkduf
a&S;&ckdifrif;rsm;vufxufu ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; trsm;jynf&Sif&[ef;wkdY A[kokwjynhf0apjcif; tusKd;iSg
avmuavmukw&mqkdif&m yd#uwfpmMunhfwkdufrsm;ukd xm;&SdcJhaMumif; rsufjrifudk,fawGU&Sdaeaom yd#uwfwkduf
taqmuftOD;a[mif;rsm;ukd avhvm od&Sd&onf/
orkid ;f okawoDwt
Ydk qkt
d & ajrmufO;D NrKd Ue,ftwGi;f yd#uwfpmMunhw
f u
dk f taqmuftOD;aygif; (48)ck &So
d nf[k
qkdonf/
ajrmufOD;acwf aumif;pm;pOfu ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; yd#uwfpmMunhfwkdufaygif;rsm;pGm &SdcJhygaomfvnf;
olwpfyg;vufatmuf ukv
d edk b
D 0okYd a&mufco
hJ jzihf ukv
d edk eD ,fcsUJ t*Fvyd rf sm;wko
Yd nf vkyo
f m;jynforl sm;tm; ynma&;?
usr;f rma&;? vlr?I pD;yGm;a&;csKUd oGm;ap&ef pDrt
H yk cf sKycf MhJ uojzihf yd#uwfwu
dk rf sm; ysuNf yKd Ny;D ? ,cktcg yd#uwfwu
dk t
f csKUd
om usef&Sdawmhonf/
'kwd,urmppf rjzpfrD ESpftenf;i,fcefYu ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; vli,fpmay0goem&Sifrsm; pkpnf;um
rdrdwkdYp&dwfrsm;jzihf tukeftuscHNyD;? y&[dwpmMunfhwkdufrsm;ukd wnfaxmifcJhMuonf/ xkdtcsdefu awmif&yf&yfuGuf
pmMunhfwkdufESihf vufaumufaps;vli,frsm;? NrdKUrpmMunhfwkduftygt0if anmifyifaps;ESihf a&ayguf0&yfuGufwkdY
wGifvnf; vli,fpmzwftoif;rsm;ukd zGJUpnf;wnfaxmifcJhMuonf/ vGwfvyfa&;r&rSD ajrmufOD;NrdKU 0gaps;&yfuGufwGif
okp&dw,k0trnfESihf pmMunhfwkdufwpfck ay:aygufvmcJhonf/
1950 ckEpS w
f iG f jynfaxmifpv
k il ,frsm; pnf;k;H vQuf Muufaps;&yfuu
G ?f awmif&yf&yfuu
G ?f bk&m;ay:&yfuu
G ?f
tv,faps;&yfuGuf ponfhNrdKUa[mif;NrdKUay:&Sd &yfuGufwkdif;vkdvkd vli,fpmMunhfwkdufrsm;ukd zGJUpnf;wnfaxmifcJhMu
onf/ okdYaomf ,if;pmMunhfwkdufrsm;rSm (5)ESpfausmfcefY wnfwHhcJhonf/ 1962 ckESpfwGif NrdKUrpmMunhfwkdufwpfckukd
ukefonfwef;&yfuGuf wnfaxmifcJhonf/ pmMunhfwkdufrSm (2)ESpfcefY wnfwHhcJhonf/
1974-ckESpfwGif acwfrSDwkd;wufaom vli,ftcsKdUwkdYonf qifcsqdyf&yfuGufESihf vufaumufaps;&yfuGufwkdY
wGif pmMunhfwkdufrsm; wnfaxmifcJhMuonf/ pmMunhfwkdufrSm (3)ESpfeD;yg;wnfwHhcJhonf/
,aeYxd ajrmufO;D NrKd Ue,f wpfcv
k ;Hk wGif 0gaps;&yfuu
G &f dS okp&dw,k0 pmMunhw
f u
dk Ef iS fh ajrmif;abGpmMunfw
h u
dk f
rsm;om &SdMuonf/ 1978 ckESpfwGif ajrmufOD;NrdKUe,f ygwD,lepf\vrf;TefrIjzihf ajrmufOD;NrdKUe,f vrf;pOfvli,fpnf;
kH;a&;aumfrwDrS vrf;pOfvli,fpmMunhfwkdufwpfckukd vli,frsm; vkyftm;jzihf wnfaxmifcJhMuonf/ ,cktcg
if;taqmuftOD;rSm ysufNydKoGm;NyD;jzpfaomfvnf; pmMunhfwkdufukd NrdKUe,fvrf;pOfvli,f pnf;kH;a&;aumfrwDkH;wGif
yl;wGJzGihfvSpfxm;&Sdonf/
(*) pmykHESdyfpuf
ajrmufOD;NrdKUe,fwGif 1939-ckESpf trsKd;om;ausmif;tkyfq&mBuD; OD;pdefxGef;OD;u OD;pD; pmykHESdyfpufwpfckukd
wnfaxmifcJhonf/ odkYaomf if;pmykHESdyfpufrSm ppfBuD;jzpfNyD;aemufykdif;wGif ysufpD;cJh&onf/ ppftwGif; 0gaps;&yfuGuf
wGif ppfawGrS jynfBuD;r@dKifpmykHESdyfvkyfief;wpfckukd wnfaxmifcJhaomfvnf; ppfNyD;acwfwGif if;pmykHESdyfpufrSm
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
56
(C) pmayvIyf&Sm;rI
ajrmufO;D NrKd Ue,ftwGi;f pmayvIy&f mS ;rIrmS a&S;&ckid b
f &k ifrsm;vufxuf a0omvDacwf? av;NrKd Uacwf? ajrmufO;D
acwf ponhfacwftqufquf vIyf&Sm;vmcJh&m e,fcsJUukdvkdeDwkdY\vufatmufwGif olYuRefjzpf&aomb0ESihf vGwfvyf
a&;&NyD;onfrS tpjyK ,aeYxdwkdif pmayvIyf&Sm;rIonf olYacwfolYtcsdeftcgtavQmuf vIyf&Sm;wkd;wufvQuf
&SdMuonfomjzpfonf/
a0omvD ausmufavScg;acwf(at'D327 rS 817)wGif &ckdifpmqkd tausmftarmfrsm; jzpfMuaom ok0Pa00D
(apmjynhfkd)? Asnf;(33)vkH;? avSawmfoH? pmqkd&Sif "raZ,strwf tmeEp`Erif;\ t*ra[oD? ,Ema'0D ponfh
pmqkd&Sifajrmufrsm;pGmwkdYonf &wk? uAsm? vuFm? armfuGef;? ykHjyif? bGJU? ausmufpm ponfwkdYukd a&;om;zGJUqkdcJhMu
ayonf/ a0omvDacwfwGif ygVdbmom? ou#bmomwkdYrS &u0Ptu&mbmomokdY jyefqkda&;om;aom
avmuDavmukw&mqkdif&m? pmayusrf;*efqkdif&majrmufrsm;pGmwdkY &SdcJhonf/
,if;usrf;pmrsm;teuf peustrwfBuD;\ pmeuseDwdusrf;? Murm'kdufrif;BuD;0wK? rEk"rowfusrf;ESihf
a*gwr yl&Pfusrf;? euwfaA'ifusrf;? aq;usrf;? "mwfusrf;? ocsFmusrf;? ponfwkdYvnf; ausmfMum;cJhonf/
ou#bmom? okw; aAm";(oQKwaAm")usrf;ukd apmjynhfkdonf &u0Ptu&mokdY u0du@ygoeusrf;? u0d*@K
usrf;tjzpf jyeffqkdjyKpk&m ,aeYxdwkdif ausmfMum;cJhonf/
a0omvDoif;uspfawmfausmufpm? eDwdp`Erdzk&m;ausmufpm? 0D&p`Erif;ausmufpm? a0omvDbk&m;BuD;
ausmufpm? aMu;eDjym;pm? tmeEp`Erif;ausmufpm ponfwkdYonf a0omvDacwf\pmay,Ofaus;rIer? tEkynm
vIyf&Sm;cJhrIrSm t"dutcsufrsm; jzpfMuonf/
av;NrdKUacwf (at'D 818 rS 1430 xd)wGifvnf; vuFmrsm;? avQmufxkH;rsm;? ysKdUrsm;? bGJUrsm;? eDwdusrf;rsm;?
ausmufpmarmfuGef;pm? y&ykdufpm ponfwkdYukd pma&;q&mpmqkdtausmftarmfrsm;pGmwkdYu a&;om;pDukH;cJhMuayonf/
'o&mZmrif;vufxuf (at'D 1123-1139)wGif ynm&Sd okcrdef u0dausmftrwfBuD;\ bddufcef;avQmuf
xkH;ESihf rif;xD;bk&ifvufxuf (at'D 1283-1389)wGif ppfwaumif;pm; 0drvtrwfBuD;avQmufxkH;ESihf &ckdifoljrwf
(uefawmfrif;ausmif;q&mawmf)\ avmuom&ysKdU ponfwkdYrSm av;NrdKUacwfpmayvIyf&Sm;rItcsKdUwkdY jzpfonf/
aumvd,rif;ou&mZf (480-485) (at'D 1118-1123)onf if;\om;awmf 'kwd,yk&defNrdKUwnf
'o&mZmrif; (ou&mZf 485-501) (at'D 1123-1139)onfvnf;aumif;? oD[kdVfuRef;a&muf tavmrmjzLrif;wkdY
onfvnf;aumif;? av;NrdKUacwfwGif ausmufpma&;xkd;cJhayonf/
rif;apmrGefwnf ajrmufOD;acwf(at'D 1430-1784)wpfavQmufwGif &ckdifpmay,Ofaus;rI tEkynmonf
txG#t
f xdyo
f aYkd &mufcahJ yonf/ &[ef;ynm&S?d vlynm&S?d trwfock rderf sm;pGmwkv
Yd nf; ay:xGe;f cJah yonf/ ,if;ynm&Sd
rsm;onf uAsm? vuFm? &wk? ysKdU? armfuGef;? omcsif;? {csif;f? ompGav? vuFm? avQmufxkH;? bGJUponfrsm;ukd a&;om;zGJU
qkdcJhonfhtjyif avmuDqkdif&m avmukw&mqkdif&m usrf;aygif;ajrmufrsm;pGmwkdYukdvnf; usrf;jyKa&;om;cJhMuayonf/
ou & mZf 832-ck ( at'D 1470)wG i f bm;wl ( z'l ) uRef ; om;rif ; k d o nf &ck d i f r if ; orD ; apma&T M um\
]]&ckdifrif;orD;{csif;}}ukd a&;om;zGJUqkdcJhonf/
oD&dol&d,pEr[m"r&mZmac: rif;AmBuD;vufxuf ou&mZf? 893-915 (at'D 1531-1553)wGif
r[mynmausmfonf (12)v&moD {uykd'f&wk? avQmufxkH;rsm;tygt0if aoe*FAsL[musrf;? "rowfusrf;ESihf
usrf;aygif;rsm;pGmukd jyKpkcJhonf/ pmqkdawmf0drvtrwfBuD;onfvnf; aumfumEkESihf owXmEk tp&Sdaom Zmwfawmf
rsm;ukdvnf; omcsif;zGJUqkdcJhayonf/
qifjzLocif qifeDocifjzpfawmfrlaom oD&dok"r &mZmvufxuf ou&mZf? 984-1000(at'D 1622-
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
57
NAdwdoQacwf
(1)
ajrmufOD;NrdKU bk&m;orkdif;usrf; (1301-ckykHESdyf)
(2)
&udKifuAsmaygif;csKyf?
(3)
&udKif&mZ0ifvuFmbmomjyef?
(4)
&udKif'*Fg;rsm;bmomjyef?
(5)
"noGD;r*Zif;(pmwnf;ESihf t,f'Dwmwm0efukd ,lvQufxkwfa0cJhonf)/
(6)
orkdif;aqmif;yg;rsm;ESihf ,Ofaus;rIaqmif;yg;rsm; owif;pm? pme,fZif;wkdYwGif a&;om;cJhonf/
txufyg (2? 3? 4) pmrlrsm;ukd pmrlcaiGjzihf ykHkduf&ef b@ma&;0efBJuD; qm;OD;xGef;atmifausmfokdY ay;tyfcJh
onf/
(7)
tHawmfbk&m;orkdif;usrf;/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
'kwd,ppfNyD;acwf vGwfvyfa&;r&rD
(1)
(2)
uefo
Y wf
58
vGwfvyfa&;&NyD;acwf
(1)
ajrmufOD;NrdKU bk&m;;orkdif;usrf; jyifqifjznhfpGufcsuf (1952-53) (ykHESdyf)?
(2)
&udKiftrsKd;orD; ol&Jaumif; twKywd (1953-54) (ykHESdyf)?
(3)
&udKif&mZ0ifoacFyusrf; (1954-55) (ykHESdyf)?
(4)
0oJbk&m;orkdif; (ykHESdyf)?
(5)
&Sifowfbk&m;orkdif; (ykHESdyf)?
(6)
oJwufbk&m;orkdif;? xD;awmfrkd;bk&m;orkdif;? abmif;'Gwfewfawmifbk&m;orkdif;? a0omvDbk&m;BuD;
orkid ;f ? odrBf u;D awmifb&k m;orkid ;f ? r[mxD;bk&m;orkid ;f ? yg;awmfb&k m;orkid ;f ? bk&m;ay:bk&m;orkid ;f ? oQpaf omif;bk&m;
orkdif;? r*Fv"mwfa&Tul ponfwkdYukd &wkvuFmjzihf wpfrsKd;? pum;ajyjzihfwpfrsKd; orkdif;armfuGef; a&; pmwrf;rsm;
xkwfa0cJhonf/
(7)
&efukefwuodkvf &udKifwkdif;&if;om;rsm; xkwfa0aom "n0wDpmapmif? "n0wDr*Zif;ESifh
&ckdifhwefaqmifr*Zif;wkdYwGif tNrJwrf;aqmif;yg;rsm; a&;om;xkwfa0cJhonf/
(8)
rEav;jynfolY*sme,fESihf &efukefr*Zif;wGif aqmif;yg;rsm;a&;cJhonf/ ppfawGaumvdyfr*Zif;?
&ckdifjynfe,fpmapmifrsm;wGif a&;om;vQuf&Sdonf/
(9)
NrdKUapmihfewfa'0wmAvdylaZmfcef;usrf;?
(10) tOeed'gef;aq;usrf; (1960)
(11) &ckdifpnfjyKvkyfykHESihf wD;uGufwD;vkH;rsm;? uAsmrsm;? pkaygif;pmwrf;?
(12) &ckdifxdrf;jrm;r*Fvm yefwsmwD;vkH;wD;uGufESihf jyKvkyfykHtwkdif;twmpmwrf;?
(13) ygarmuOD;at;armifESihf &udKifowfykHowfTef;cGJxm;\t"dyg,fwGufykHpmwrf;?
(14) &udKif>yDtrsKd;rsKd;wkdYukd jyKvkyfykHtwkdif;twmpmwrf;?
(15) Ak'ylZed,qDrD;cGuftu oDcsif;uAsm/
jynfaxmifpktu ya'ompmtkyf?
&ckdifhaw;oHpmtkyf (1965)?
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
uefo
Y wf
59
&ckdifwkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;jzpfpOfESihf "avhxkH;pOfrsm;pmtkyf?
wkdif;&if;om;,Ofaus;rI kd;&m"avhxkH;pOfrsm;?
&ckdifjynfe,fb@mwkdufBuD;rsm;usrf;?
&cdkifkd;&mpnfESihf 'l&d,mwD;uGufrsm;pmwrf;?
jrefrma0g[m&tbd"mefusrf;jyKpk&mwGif a0g[m&pmvkH;rsm; jyKpkay;ykdYjcif;/
&ckdifa0g[m&tbd"mefjyKpk&mwGif a0g[m&pmvkH;rsm;ESihf t"dyg,fzGifhqkdcsuf? usrf;ukd;um;csufrsm;
pmtkyfjyKpkjcif;/
1976-77 &ckdifjynfe,faeY &ckdifjynfe,f atmifvH? &ckdifjynfe,fwHqdyf? &ckdifkd;&musm;^r0wfpkH
wkdYukd &ckdifjynfe,fjynfolYaumifpD zGJUpnf;xm;aom qyfaumfrwDESifhtwl &ckdifjynfe,f atmifvH
wHqdyf t0wftpm;wkdYukd pmwrf;jyKpkjcif;/
OD;pHomatmifESihf yl;aygif;xkwfa0jyKpkcJhaompmtkyfrsm;
(1)
3/ (u) kyfao;tu
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; kyfao;tuukd a&S;&ckdifbk&ifrsm;acwfrS ,ckrsufarSmufacwfxd NrdKUe,fwpfckvkH;wGif
oD;oefYZmwfkHrsm;jzifhvnf;aumif;? bk&m;yGJESihf tjcm;tvSLr*FvmyGJrsm;wGif a&S;edygwfawmfvm Zmwf0wKrsm;ukd
kyfvkH;kyf<ursm;jzihfvnf;aumif;? okyfaqmif ujyMuonf/ rsm;aomtm;jzihf bk&m;avmif; a0oE&mZmwf?
bk & m;avmif ; awrd r if ; Zmwf ? ow x mEk ? aumf u mEk Z mwf r sm;uk d ujyonf / &mZ0if t axmuf t xm;t&
kyfao;tuonf ajrmufOD;NrdKUe,frS ou&mZf 953 ckESpfuyif pwifay:aygufaMumif; od&onf/
ajrmuf O D ; acwf bk & if r if ; zavmif ; vuf x uf w G i f OD ; &mZf a wmif a pwD a wmf u k d wnf x m;uk d ; uG , f
xkdbk&m;yGJawmfukd tcrf;tem;usif;y&m obifynmt&yf&yf pkHvifapjcif;iSm NrdKUawmf&SduRrf;usifvdrfrmaom
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
60
(c) aw;*Dw
jynfaxmifpk qkd&S,fvpforwjrefrmEdkifiHawmftwGif;&Sd wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm; toD;oD;wkdY tokH;jyKvQuf
&Sdaom aw;*Dwrsm;&Sdonfhenf;wl &udKifjynfe,f&Sd ajrmufOD;NrdKUwGifvnf; &udKifvlrsKd;wkdY\ kd;&m"avh aw;*Dwrsm;ukd
oDqw
dk ;D rIwv
f Quf &SMd uonf/ &ckid t
f wD;trIwf aw;*Dwwl&,
d mrsm;onf tdE,
d ta&SUzufrS qif;oufvmcJah omfvnf;
&ckdiftrsKd;om;wkdYtaejzihf rdrdwkdY\ awmawmifa&ajrobm0tajctaersm;ukdvkduf wDxGifcJhjcif;jzpfonf/
&ckdif&mZ0ifvuFm 'obmwdu nDaemifwkdY yifv,fem; a&upm;&mokdY arsmygvmaom uu#ykZGef
vufrukd A[kpd nfMuuf ajrmufpnfjyKonf[k qko
d nf/ "n0wDacwf pEo&l ,
d rif;vufxuf r[mjrwfrek t
d oQiu
f dk
oGef;vkyfpOf yOifwl&d,mwD;rIwfonf[k yg&Sdonf/
a0omvDacwf p`Em;rif;rsm;vufxufwGif wl&d,mrsm;jzihf wGJzufoDqkdaom [efpGav avSawmfoH?
p`Em;bGJUtjzpf ok0Pa'0D apmjynhfkd a&;pyfaom &Tef;vkduf&wkrsm;ukd &ckdifa0omvDacwf at'D 600 ckwGif
pyfqcdk o
hJ nf/ [efpaG v avSawmfou
H dk at'D 768 ckwiG f a&;pyfco
hJ nf[k okawoDwu
Ydk qkMd uonf/ ajrmufO;D acwfwiG f
xif&Sm;cJh aom (bm;wl) z'lrif;kd\ &ckdifrif;orD;{jcif;ukd bapmjzLrif;vufxuf ou&mZf 820 (at'D 1458)wGif
a&;om;pDukH;cJhonf/
aw;ESihf*Dwrsm;onf a&S;txufausmfumv ajrmufOD;xGef;um;pOfuyif okckrynm&yfrsm;jzpfaom aw;oH
trsKd;rsKd;ESifh *DwtrsKd;rsKd;wkdYukd uRrf;usifvdrfrmpGm tokH;jyKcJhaMumif;ukd orkdif;taxmuftxm;rsm;ESihf ajrmufOD;acwf
uwnf;u wnfxm;udk;uG,fcJhaom xif&Sm;onf oQpfaomif;ykxkd;awmfBuD;\tjyifvIdPfxyf&Sd taemufzuf?
ajrmufzufrsufESmwkdY u[ef? wD;rIwf[efrsm;ukd? ausmufqpfkyf<uif;rsm;jzihf xkvkyfxm;onfukd jrifawGU&onf/
twD;trIwf wl&d,mrsm;jzpfonfh oa&m? apmif;aumuf? c&m>rm? c&maumuf? vufwef&Snf? 'lavmif? cGufcGif;?
pnf;pkwf? pnf? ywfompaom wl&d,trsKd;pkHukdvnf; jrifawGUEdkifonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f aw;*Dwrsm;&Sdjcif;ukd apwDykxkd;rsm;ESihf a&S;pmqkdtausmftarmfrsm; a&;om;cJhaom pmay
rsm;ukd avhvmjcif;jzihf od&EdS ikd o
f nf/ a&S;acwftqufqufro
S nf ajrmufO;D acwf pmqkyd nm&Sirf sm; oDu;Hk zGUJ qkad &;om;
cJhaom aw;uAsmrsm;rSm &Tef;vkduf&wk? [efpGavavSawmfoH? p`Em;bGJU? {jcif;? &wk? uAsmvuFm? ysKdU? oHykdif;? armfuGef;?
omjcif;? oHcsyfBuD;? ,kdif;omjcif;? wkdufomjcif;? ykd;0gbGJU? rkd;yef;a0bGJY? Zrf;jcif;ESihf aus;vufobm0aw;oH? om;acsmh
omjcif; paomaw;trsKd;rsKd; &SdcJhonf/
ajrmuf O D ; Nrd K Ue,f t wG i f ; a&S ; ajrmuf O D ; acwf r S o nf ,ck t csd e f t xd tok H ; jyKaeaomwl & d , mrsm;rS m
yOifwl&d,m wD;rIwfumjzihf}} [l a&S;&ckdifpmqkdrsm; pyfqkdxm;onfhtwkdif; BuD;? BudK;? om;a&? av? vufckyf?
]]yO
[kqkdtyfaom t*Fg&yfrsm;yg0ifonfh wl&d,mrsm;jzpfonf/ ,if;wl&d,mrsm;rSmvnf;? pnf? yef;wsm;? ESJ? >yD? NcDacgif;?
if;? 'kHrif;? 'lavmif;? c&maumuf? c&m>rm? c&m&Snf? cGufcGif;? ywfom? pnf;pkwf? ywvm;? armif;? aMu;eif;?
ckoif; apmif;aumuf? oa&m? rdausmif;apmif;wkdYjzpfonf/
a&S;acwfuyif ok;H aomwl&,
d mrsm;tm;vk;H rpkv
H ifaomfvnf;? ,cktcg ajrmufO;D NrKd Ue,ftwGi;f tok;H jyKvQuf
&Sdaom &ckdifwkdY\ wl&d,mrsm;rSm pnf? yef;wsm;? ywfom? cGufcGif;? pnf;pkwf? pnfausm? tkd;pnf? oa&m? apmif;aumuf?
rD;ausmif;apmif;? ESJ? ywvm;? >yD? NcDacgif;? 0g;vufckwf tp&Sdonfhwl&d,mrsm;ukd tqkdtursm;jzihf vkdufavsmnDaxG
olYae&mESihfol wD;rIwfoDqkdMuonf/ 1957-58 ckESpfrSp aeYBuD; &ufBuD;wkdYwGif bk&m;w&m;ESihf q&morm;wkdYtm;
yl a Zmf & ef t vk d Y i S g aysmuf u G , f w d r f a umvQuf & S d a om &ck d i f k d ; &mwl & d , mrsm;uk d ajrmuf O D ; Nrd K U tajccH t vG w f
ynmoifausmif;rS q&mrsm;ESihf wynhfrsm; pkaygif; pwifazmfxkwfwD;rIwfMuonf/ a&S;OD;pGm wD;rIwfMuaom
wl&d,mrsm;rSm pnf? yef;wsm;? pnf;pkwf? wa&m? Aif*sKd ponfwkdYjzpfNyD;? OD;pGmpnfwD;uGufrsm;ukd q&mOD;OD;omxGef;ESihf
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
61
OD;xGef;ausmfpdefwkdYrS oif,lpwifwD;rIwfMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,fwGif NrdKUe,fygwD,lepf\OD;aqmifrI? NrdKUe,fjynfolYaumifpD\ BuD;MuyfuGyfuJrIjzihf NrdKUe,f
&ckdif,Ofaus;rIaumfrwDwpf&yfukd zGJUpnf;xm;&SdNyD; 0goem&Sifrsm;\ uRrf;usif&mtvkduf pmay? *Dw? ordkif;ponfjzihf
qyfaumfrwDrsm; toD;oD;zGJUpnf;um NrdKUe,f\ kd;&m,Ofaus;rItpOftvmrsm;ukd acwfESihfvkdufavsmnDaxG
taumiftxnfazmfaqmif&GufvQuf&Sdonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f ygwD,lepf\OD;aqmifrI? NrdKUe,fjynfolYaumifpD\ BuD;MuyfuGyfuJrIjzihf ajrmufOD;NrdKUe,frS
xrif;axmif yef;axmif,drf;tu? ykd;0gbGJUtuESihf aumufOD;qGrf;wif ,drf;tuwkdYukd ajrmufOD;NrdKUe,f ukefonfwef;
&yf u G u f a e OD ; OD ; xG e f ; omES i h f AE K v&yf u G u f a e OD ; armif x G e f ; wk d Y pD p Of o if j yvQuf 1976 ck ( 29)ES p f a jrmuf
jynfaxmifpak eYwiG f &efuek Nf rKd UokYd oGm;a&mufujyazmfxw
k cf o
hJ nf/ if;tjyif ajrmufO;D NrKd Ue,f &ckid ,
f Ofaus;rIaumfrwD
onf acwfESihfnDaxGaom,drf;? jyZmwf? Zmwfxkwf ponfrsm;ukd ,aeYxd qef;opfwDxGifvkyfaqmifvQuf&SdNyD;?
NrdKUe,ftwGif;? aeYxl;aeYjrwfrsm;wGifvnf;aumif;? bk&m;yGJawmfBuD;rsm;wGifvnf;aumif;? &ckdif,Ofaus;rIya'omuyGJ
jzihf rkd;vif;onftxd ujytaumiftxnfazmfaqmif&GufvQuf&Sdonf/
,aeY x d ajrmuf O D ; Nrd K Ue,f &ck d i f , Of a us;rI a umf r wD r S pD p Of a qmif & G u f N yD ; pD ; aom Zmwf x k w f r sm;rS m
(1)oQpfaomif; bk&m;orkdif; (2) rif;om;BuD;a&Tbef; (3) pmqkdapmjreEm(w0*l) (4) rif;xD; (5) e&dO&murf;tvS
u usdefpmusvGrf;rsuf&nf (6) 'kH;kd (7) e&rdwfvS ponfhZmwfxkwfrsm; jzpfonf/ wpfzufrSmvnf; ajrmufOD;NrdKUe,f
twGif;wGif &ckdifrsKd;EG,fpk0ifrsm;jzpfaom ouf? 'kdif;euf? r&mrmBuD;? crD? csif;paomwkdif;&if;zGm; trsKd;om;rsm;rSm
ae&mtESHYtjym; aexkdifvQuf &SdMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
(4) csif;trsKd;om;wkdY\ aw;*Dw
uefo
Y wf
62
ajrmufO;D NrKd Ue,f&dS csi;f trsK;d om;wkrYd mS um; *DwESiyfh wfouf xifxif&mS ;&Sm; rawGU&S&d ay/ okaYd omf pnfarmif;?
vif;uGif;? wkdYrSm csif;trsKd;om;wkdY\wl&d,mrsm;jzpfonf/ vlysKdtysKdvSnhf&mwGif NcDacgif;ac: *DwrsKd;ukdvnf; tokH;jyK
aMumif; awGU&onf/ rdrdwkdYajymvkdonfh pum;rsm;ukd t"dyg,fay:vGifatmif NcDacgif;jzihf rIwfMuonf/ xkdYjyif
pnf;csufnDnD 0g;csufnDnDjzihf wD; 0g;yftuukd uavh&SdMuonf/ csif;trsKd;om;wkdYonf vSHESihf'kdif;umvTm;rsm;ukd
tokH;jyKum kd;&maysmf&TifyGJrsm;ukd usif;yuckHavh&Sdonf/
(*) qyfuyf
ajrmufOD;NrdKUe,fwGif qyfuyfac: *Rrf;bm;uyGJrsm;ukd bk&m;yGJ? bkef;awmfBuD;ysHyGJ? tvSLyGJrsm; oD;oefYZmwfkH
rsm;jzihf ujyavh&Sdonf/ *Rrf;bm;uyGJwGif wkdifwufjcif;? if;wkdifay:rS ujyjcif; BudK;wef;avQmufujyjcif;? *Rrf;xkd;
apmufvSefujcif;? rD;uGif;rD;wkwfrsm;jzihf kdufokdif;ujcif;? 'g;oGm;ay:wGif wufujyjcif;? uJhodkY ujy&mwGif
wl&d,mrsm;ESihf wD;rIwfujyonf/ ajrmufOD;NrdKUe,fwGif a&S;acwftqufqufrSonf ,cktxd azsmfajzujyonf/
a&S;bk&ifrsm;acwfwiG f *Rr;f bm;tursm;&Sad Mumif;ukd a&S;a[mif;pmayrsm;ESifh bk&m;ykx;dk twGi;f &Sd ausmufqpf
kyrf sm;ukd avhvmjcif;jzihf od&EdS idk o
f nf/ ajrmufO;D jywku
d Ef iS fh oQpaf omif;ykx;dk awmftwGi;f 'kw,
d vIP
d x
f yf ajrmufbuf
rsuEf mS wGif *Rr;f bm;u[efEiS t
fh wl wD;rIwaf eaom wl&,
d mrsm;ukv
d nf; awGUjrifEidk o
f nf/ &ckid &f mZ0ifvuFmwGiv
f nf;
tapmuf&Snfig;? yef;wsm;ESihf? yef;wsm;ywf0ef;? ywfqkdif;wef;jzihf? BudK;wef;avQmufoGm;? uajcrsm;ESihf? wD;jim;&yfjrnf?
pnf0g;rnfwnf;[k a&;om;xm;jcif;ukd odjcif;tm;jzihf ajrmufOD;NrdKUe,fwGif ,cifuyif qyfuyftu&SdaMumif;
awGU&onf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
63
odEdkifonf/
(2) tjcm;azsmfajza&;vkyfief;rsm;
Zmwf? tNidrfh? kyfao;? aw;*Dw? qyfuyfESihfrsufvSnhfrsm;tjyif tjcm;azsmfajza&;vkyfief;rsm;rSm ajrmufOD;
NrdKUe,ftwGif; a&S;ajrmufOD;acwfrSonf ,cktcsdefumvtxd tpOftquf tvSLr*FvmyGJ? bk&m;yGJrsm;ESihf tjcm;yGJ
vrf;obifrsm; ajzazsmftokH;jyKonhfvlxktm; ajzazsmfrItrsm;tjym;yif &Sdonf/ xkdajzazsmfrIrsm;rSm okdif;tu?
[eftu? 'kH;Murf;? 'kH;,Of? a&S;olkyfBuD;tu? qawmufykd;tu? e*g;tu? okd;tu? ipG,ftu? yifhultu? avSavSmf
,drf;tu? udE&mzkd-rtu? ewftuwkdYtjyif usifyGJESihf avSNydKifyGJwkdYjzpfMuonf/ [eftu? 'kH;Murf;? 'kH;,Of? okdif;tu
ESihf usiyf w
JG u
Ydk dk bke;f awmfBu;D ysyH rJG sm;wGif azsmaf jzujyMuonf/ a&S;olyk Bf u;D tu? e*g;tu? ok;d tu? qawmufy;dk tu
wkdYukd qGrf;awmfBuD;avmif;yGJ? 0uFbmyGJawmf? uxdeftvSLyGJ? wefaqmifwkdifrD;xGef;yGJESihf? 0guRwfrD;xGef;yGJrsm;wGif
azsmfajzujyMuonf/
aEG&moD bk&m;yGJawmfrsm;wGif avSNydKifyGJESihfusifyGJ? ZmwfyGJrsm;ESihfajzazsmfMuonf/ yifhultuESihf ipG,ftuukd
oD;oefu
Y yGt
J jzpf NrKd UESiahf us;vufawm&Gmrsm;wGif vlxak jzazsmrf u
I yGt
J jzpf ajzazsmu
f jyonf/ ewftuajzazsmrf rI sm;ukd
AvdewfpmylaZmfjcif;jzpfaom jynf&Sif? uRef;&Sif? NrdKU&Sif? &Gm&SifESihf tdrf&Sifewfrsm;ukd ylaZmfyoonfhtcg yef;wsm;pnf
rsm;jzihf ajzazsmfujyavh &SdMuonf/
usifyGJ? okdif;tuESihf udE&m tzkd-tru[efwkdYonf ajrmufOD;NrdKU oQpfaomif;bk&m; 'kwd,vIdPftxyf
taemufbufESihf awmifbufrsufESm eH&Hrsm;&Sdonf/ ajrmufOD;NrdKUe,fwGif a&S;a[mif;,Ofaus;rIrsm;ukd tajccH
&cdiftuqef;rsm;ukd acwfESihfavsmfnDpGm wDxGifvQuf ujyMuonf/
ykd;0gtu? ykd;0g,drf;tu? Ak'ylZed,,drf;? xrif;axmifyef;axmif,drf;? om;cspfZmenf,drf;? a&TckdifXmae,drf;
ESifh oif;Muef,drf;tursm;rSm ajrmufOD;NrdKUe,frS aemufxyfwDxGifpDpOfxm;aom ,drf;tursm;yif jzpfonf/
4/ kyf&SifkHrsm;
ajrmufOD;NrdKUe,fwGif kyf&SifkHvkyfief;ESifh ywfouf NAdwdoQvufxufuyif vkyfukdifaqmif&GufcJhMuonf/
,ckvuf&Sd jyovQuf&Sdaom kyf&SifkHukd 1955 ckESpfavmufuyif OD;omyGifhckdif? OD;ausmfvSatmif paomyk*dKvfrsm;
wnfaqmufjyocJhNyD;? kyf&SifkHtrnfukd yXra&Trmvmkyf&SifkH? wkdif;vkH;ausmfkyf&SifkH? atmif&wemkyf&SifkHESifh ,ck
vuf&Sd pEmkyf&SifkH[l tqifhqifhtrnfay;cJhMuonf/
ajrmufO;D NrKd Ue,fwiG f yk*v
u
d ky&f iS f EHk iS fh wpfcgwpf&eH ,fvn
S jhf yoaom ky&f iS f rHk sm;om &SNd y;D ? jynfoyl idk f yk &f iS f
kHrsm; ,aeYxd r&Sdao;yg/
5/ toHoGif;vkyfief;rsm;
toHoGif;vkyfief;ESihfywfouf ajrmufOD;NrdKUawmif&yf &yfuGufwGif oajyaw;oHoGif;wpfck&SdNyD;? aw;oHoGif;
^ul;vkyfief;rsm;ukd 1981-ck? rwfvrSpwifaqmif&Gufay;vQuf&Sdonf/
6/ a&'D,kdESihf uufqufokH;pGJrI
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; a&'D,kdESihf uufqufukdifwG,fokH;pGJolrsm;tawmfrsm;rsm; &Sdonf/ 1970-ck? ZlvkdifvrS
1982-ck? ZGefvxd vkdifpifukdifaqmifxm;aom a&'D,kdESihf uufqufOD;a&rSm (328)vkH;jzpfonf/
7/ yef;csDyef;ykvkyfief;ESihf ynm&Sifrsm;
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; yef;csDyef;ykvkyfief;rsm;ESihf ynm&Sifrsm;onf a&S;ajrmufOD;acwf xGef;um;pOftcsdef
umvrSonf ,ckajrmufOD;acwfxd acwftqufquf ododomom xifay:ausmfapm wkd;wufvQuf&Sdonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
64
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
65
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
9/ xif&Sm;aompmay? ,Ofaus;rItEkynm&Sifrsm;
uefo
Y wf
66
(1) a&S;bk&ifrsm;acwf
a&S;&ckdifbk&ifrsm;acwfwGif ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; xif&Sm;aompmjyK? pmqkdESihf ynm&Sdu0dtrwf okcrdef?
pmay,Ofaus;rI tEkynm&Sifrsm;wkdY ay:xGef;cJhMuonf/ if;wkdYonf &wk? &uef? {? tef? omjcif;? ysKdU? uAsm? vuFm?
bGJU? avQmufxkH;wkdYukd ajrmufrsm;pGm pDukH;a&;om;cJhMuayonf/ if;wkdYrSm(u) a0omvDausmufavSum;acwf
(at'D 327rS 818 xd)
491-ESpf/
(c)
av;NrdKUacwf
(at'D 818 rS 1430 xd)
612-ESpf/
(*)
ajrmufOD;acwf
(at'D 1430 rS 1784 xd)
354-ESpf
ponfhacwftqufquf ay:xGef;cJhaom yk*dKvfrsm; jzpfMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
(8) ajrmufOD;acwf (at'D 1430-1784 xd)
uefo
Y wf
67
ajrmufO;D acwfwiG f &wkrsm;? omjcif;rsm;? vuFmrsm;? &mZ0ifvuFm? &mZ0ifbUJG rsm;? ZmwfBu;D q,fbUJG ? aq;usr;f ?
"mwfjyefkdufusrf;? aA'ifusrf;? euwaA'usrf;? ponfhavmuD? avmukw&mpmayrsm;ukd a&;om;oDukH;jyKpkcJhaom
&[ef;ynm&Sd tausmftarmfrsm;? vlynm&Sd pmqkdawmf ajrmufrsm;pGmwkdY xifay:ausmfaZmcJhMuavonf/
ou&mZf 832 ck (at'D 1470)wGif &udKifbk&if bapmjzLrif;\orD;awmf apma&TMum\ ]]&ckdifrif;orD;
{csif
{csi;f }}}}ukd a&;om;pDukH;cJhaom bm;wl(z'l) uRef;om;bm;wl (z'l)rif;kdonfvnf;aumif;? rif;AmBuD; (893-915)
vufxufwGif ynmt&m {w'*f[kqkdtyfaom r[mynmausmftrwfynm&Sd okcrdefonfvnf;aumif;? aumfumEk
ESihf owXmetp&Sdaom ZmwfawmfBuD;rsm;ukd omcsif;zGJUEGJUcJhaom pmqkdawmf0drvtrwfonfvnf;aumif;? (12)v
&moDbUJG ? r,fbUJG w? aus;ap? ppfcs?D bk&m;wkid f ponfh &wktrsK;d rsK;d ukd a&;pyfcahJ om OumysH ponfh pmqkt
d ausmt
f armf
wkdYonf ajrmufOD;acwfwpfavQmufwGif txiftay: tausmfMum;qkH;aom pmaytEkynm&Sifrsm; jzpfMuavonf/
(2) ukdvkdeDe,fcsJUacwf
ukdvkdeDe,fcsJUacwfwGif ajrmufOD;NrdKUe,f&Sd xif&Sm;aom pmay,Ofaus;rI tEkynm&Sifrsm;ukd atmufwGif
azmfjyygonf/
(1)
avmurm&fatmif q&mawmf?
(2)
OD;armifomatmif (anmifyifaps;)?
(3)
&mZ0ifq&mBuD; OD;omxGef;atmif (anmifyifaps;)?
(4)
OD;OwroD&dq&mawmf (anmifyifaps;)?
(5)
OD;axmfatmifZH (jyifaps;)?
(6)
OD;xGef;&TDzG,f (jyifaps;)
(7)
ur&mZfq&mawmf?
(8)
OD;pHabmfOD;/
txufazmfjyygyk*Kdvfrsm;teuf &mZ0ifq&mBuD; OD;omxGef;atmifrSm &ckdifjrefrmy@dwf q&mBuD;
OD;OD;omxGef;\tbkd;jzpfonf/ yk*dKvfrSm &ckdifavmuom&ysKdUa[mif;? &ckdifr[m&mZ0ifawmfBuD;tp&Sdonfh
&ckid &f mZ0if tapmifapmif? &ckid o
f rkid ;f usr;f wku
Yd dk usr;f jyKcahJ om yk*Kd vjf zpfonf/ anmifyifaps; ausmif;wku
d q
f &mawmf
OD;OwroD&dq&mawmfrSmvnf; &ckdift"drofusrf;ESihf owKly ydokumusrf;ukd a&;om;cJhaom yk*dKvfausmfjzpfonf/
(3) ,ckacwf
vGwfvyfa&;&NyD;onfrS ,ckrsufarSmuf ypuxifay:ausmfMum;aom pmay,Ofaus;rI tEkynm&Sif
tausmftarmfrsm;rSm(1) OD;OD;omxGef;
(&udKifjrefrmy@dwf-anmifyifaps;)?
(2) OD;ynmq&mawmf
(awZ&mrausmif;wkduf-qifcsqdyf)?
(3) OD;ykn
(AEKvq&mawmf-awmif&yf)?
(4) oHw&mq&mawmf?
(5) abmf&Gmaps;q&mawmf?
(6) t*"ravmif;Muufq&mawmf?
(7) OD;ynmoD[wkdYjzpfonf/
&ckid jf refrmy@dwf OD;OD;omxGe;f rSm &ckid jf ynfojl ynfom;rsm;omru jrefrmEkid if &H dS pmay,Ofaus;rI tEkynm&Sif
rsm; kdaoav;pm;jcif;cH&aom yk*dKvfjzpfonfhtjyif urmt&yf&yfrS a&muf&SdMuaom c&D;oGm;rsm;? e,fvSnfhpmay
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
68
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
69
crdtrsK;d om;wkrYd mS rlum; a&S;ya0oPDuyif (q0yf) ac: tdr&f iS ef wfEiS fh (v-0wfewf) ,mewf? v,fewfwu
Ydk dk
ESpfpOf wpfESpfvQif(3)Budrfus Muuf? 0uf? iSufwdkYjzihf ylaZmfyoavh&Sdonf/
tdrf&Sifewfukd a&m*g tE&m,fuif;atmifESihf v,fewf? ,mewfac: (v-0wfewf)ukd [if;oD;[if;&GufESihf
pyg;oD;ESHrsm; aumif;atmifylaZmfyoMuonf/
crdtrsKd;om;wkdYrSm rsKd;aphcscsdefESihf aumufodrf;csdef? awmif,mvkyfcsdefwkdYwGif xkH;wrf;"avhtwkdif; Muuf?
0uf? iSufrsm;owf acgiftkd;zGifhum tpm;taomufrsm;jzihf ,m&Sifv,f&Sifewfrsm;tm; ylaZmfMuonf/ ylaZmfrI
"avhrsm;rSm ,aeYwkdif ylaZmfvQuf &SdMuonf/
csif;trsKd;om;wkdYrSmvnf; crdtrsKd;om;rsm;uJhodkY ewfylaZmfrI "avh&Sdonf/ ewfylaZmfonfhtcg 0uf? iSuf?
owf aoG;csjcif;? tpmauR;jcif; paomylaZmfrIrsm;jzihf ylaZmfMuonf/
2/ ,kHMunfpGJvef;rI
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; aexkdifvQuf&SdMuaom &udKif? r&mrmBuD;? 'dkif;euf? ouf? crd? csif;trsKd;om;wkdYrSm
a&S;ya0oPDuyif ,kMH unfpv
JG ef;rIt& pke;f ? ua0? arSmt
f wwf? aA'iftwwf? rE&m;twwf? rsm;ukd ,kMH unfMuonfh
tavsmuf wpkw
H &mtaMumif;aMumihf pdwaf Mumufvef
Y zsm;emjcif;aomfvnf;aumif;? wjcm;a&m*gwpfcck jk zpfymG ;vQif
aomfvnf;aumif;?? ewfwkdufonf? pkef;wkdufonf[k ,kHMunfMuonf/
uJhokdY ewfwkduf? pkef;wkdufonf[k xifrSwfvQif arSmfq&m? ewf0ifpm;rsm;jzihf ukoavh&Sdonf/
xkdYtjyif uav;oli,frsm; vefYjzwf tvefYwMum; ikdonfhtcg rE&m;rsm;jzihf csnfrQifrsm;ukd ref;rIwf
vnfwGifqGJonf/
wapzrf;pm;jcif;? pke;f zrf;pm;jcif;[k ,kMH unfvmvQif tif;? rEmefrsm;jzihf ref;rIwjf cif;? tif;f jymrsm;wku
d jf cif;rsm;
jzihf ukoonf/
uav;oli,frsm; &ufMumzsm;vQif ed'gef;pmMunhf ed'gef;pmwGifygonfhtwkdif; acgcGufwGif yef;rsKd;pkH?
tkyfrsKd;pkHxnfh ylaZmfonf/ ukd,f0efaqmif rdef;rrsm; naeqnf;qm tdrfrStjyifodkY xGufvkdvQif tdrfrkd;pGef;wpfpukd
csK;d acgif;wGiyf efNy;D rS xGuo
f mG ;avh&o
dS nf/ taMumif;rSmrlum; ntcsed f waprifpmrsm; ab;tE&m,frS umuG,&f ef
jzpfonf[k ,lqonf/ txl;ojzihf ouftrsKd;om;rsm;ESihf crdtrsKd;om;wkdYrSm a&m*gjzpfvQif ewfaA'ifq&mxHoGm;
(a0zvd)ewfaA'if MunhfMuonf/ ed'gef;pmMunhfvnf; ukoMuonf/ csif;trsKd;om;wkdYrSmvnf; a&m*gjzpfvQif
ewfq&m a[majymcsuftwkdif; Muuf? 0uf? acG;rsm;ukd owf yGJvkyfjcif;jzihf ukoMuonf/
txufazmfjyyg ,kHMunfrI ukorItrsKd;wkdYonf a&S;tcgu trsm;tjym; tav;xm; ,kHMunfpGJvef;rIrsKd;
&SdcJhMuaomfvnf; ,cktcsdefrlum; acwfrSDwkd;wufvmonfESihftrQ wdusaom odyHenf;rsm;jzihf azmfpyfonfhaq;rsm;
ESifh ukoenf;rsmukd ,kMH unfvmMuojzihf ajrmufO;D NrKd Ue,ftwGi;f &Sd trsK;d om;wkid ;f vkv
d ydk if a&S;u,kMH unfpv
JG ef;csurf sm;
wjznf;jznf; yaysmufvmMuonf/
3/ bmomukd;uG,frI
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; aexkdifMuaom &ckdiftrsKd;om;? 'kdif;euf? r&mrmBuD;wkdYrSm Ak'bmom0ifrsm; jzpfMu
onf/ crdtrsKd;om;wkdYrSm a&S;,cifu ewfukd;uG,folrsm; jzpfcJhMuaomfvnf; ,cktcg Ak'\tqkH;trw&m;awmfukd
,kHMunfouf0ifvmMu crdtrsKd;om;tm;vkH;onf Ak'bmom0ifrsm; jzpfvmMuonf/ csif;trsKd;om;tcsKdUrSmvnf;
a&S;uuJhodkY ewfukd;uG,frIukd tav;xm; ,kHMunfrI r&SdMuawmhbJ? ,cktcg Ak'\tqkH;tr w&m;awmfukd ,kHMunf
ouf0ifvmMuNyD; Ak'bmom0ifrsm; jzpfvmMuonf/
4/ kd;&m,Ofaus;rI(12)v &moDyGJawmfrsm;
jynfaxmifpk qkd&S,fvpforw jrefrmEdkifiHtwGif;&Sd wkdif;&if;om; nDtpfukd armifESrenf;wl ajrmufOD;NrdKUe,f
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
70
5/ bk&m;yGJawmfrsm;
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; ESpfpOfusif;yjyKvkyfaom bk&m;yGJawmfrsm;rSm oQpfaomif;bk&m;ESihf xkuefYodrfbk&m;
yGJawmf? bk&m;ay:bk&m;yGJawmf? &Sifausmfbk&m;yGJawmf? oif;csyfawmfbk&m;ESifh a0omvDbk&m;yGJawmfrsm; jzpfMuonf/
6/ oQpfaomif;bk&m;ESifh xkuefYodrfbk&m;yGJawmf
oQpfaomif;bk&m;ESihf xkuefYodrfbk&m;yGJawmfukd ajrmufOD;NrdKUe,f ygwDaumifpDESihf NrdKUe,fa*gyutzGJUrS
OD;pd; wpfNrdKUe,fvkH; tvSLaiGrsm; xnfh0ifvQuf usif;yMuonf/ bk&m;yGJawmfonf &ckdifjynfe,fwpfckvkH;wGif
tpnfum;qkH;ESihf txif&Sm;qkH;jzpfonf/ yGJawmfukd ESpfpOf uqkefvjynhfausmf (2)&ufrS (3)&uftwGif; 3^4&uf
wkdifwkdif usif;yonf/ yGJawmf&ufrsm;twGif; &ckdifkd;&mya'omuyGJ? kyfao;yGJ? tNidrfhZmwfyGJ? yk*vduykdif kyf&SifjyyGJ?
tpkd;&jyefMum;a&;XmerS kyf&SifjyyGJ? usifyGJESihf avSNydKifyGJrsm;jzihf pnfum;okdufNrdKufpGm usif;yonf/
7/ bk&m;ay: bk&m;yGJawmf
ajrmufOD;NrdKUay:wGif bk&m;ay:bk&m;onf a&S;a[mif;bk&m;jzpfNyD; orkdif;t& txl;xif&Sm;onf/ bk&m;ay:
bk&m;yGJawmfukd ESpfpOfESpfwkdif; usif;yjyKvkyfjcif; r&Sdaomfvnf; NrdKUe,f&Sd ygwD? aumifpD? bk&m;a*gyu vlBuD;rsm;
OD;pD; rMumrMum usif;yonf/
8/ &Sifausmfbk&m;yGJwmf
&Sifausmfbk&m;onf oa&acsmif;\ taemufbuf &Sifausmf&GmwGif wnf&Sdonf/ wefckd;BuD;bk&m;jzpf
emrnfausmfMum;onf/ &Sifausmfbk&m;yGJawmfukd oa&acsmif;twGif;&Sd aus;&Gmaygif; (46)&GmwkdYrS ylaygif;zGJUpnf;xm;
aom a*gyutzGUJ rS OD;pD; usi;f yonf/ yGaJ wmfudk waygif;v okrYd [kwf wefc;l vwGif usi;f yonf/ yGaJ wmfusi;f y&ufrmS
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
71
(3)&ufwkdifwkdifjzpfNyD; txl;pnfum;okdufNrdKufonf/
9/ ocsFyfawmfbk&m;ESihf a0omvDbk&m;yGJawmf
ocsFyfawmfbk&m;ESihf a0omvDbk&m;yGJawmfrSm a&S;&ckdifa0omvDNrdKUawmfa[mif; e,ferdwfwGif wnf&Sdonf/
a0omvDbk&m;BuD;rSm eef;OD;bk&m;jzpfNyD; &ckdifwpfjynfvkH;wGif xif&Sm;ausmfapmonf/ ocsFyfawmfbk&m;rSm jrwfpGm
bk&m;\ezl;ocsFyfawmf"mwfjzpfonf/ yGJukd ewfawmfvwGif tNrJusif;yNyD;? a0omvDbk&m;yGJawmfukd waygif;vwGif
usi;f yjyKvyk o
f nf/ bk&m;yGaJ wmfrsm;ukd ocsyF af wmfEiS fh a0omvDb&k m;a*gyu tzGUJ rS OD;pD; Zmwfy?JG usiyf ?JG qGr;f avmif;
yGJrsm;jzihf txl;pnfum;okdufNrdKufpGm usif;yonf/
10/ okH;&ufwaps;
ajrmufOD;NrdKUe,fwGif aeYpOfaeYwkdif; twnftNrJ a&mif;csaeaomaps;rSm ajrmufOD;aps;BuD;ESihf ajrmif;abGaps;
yifjzpfonf/ odaYk omfvnf; ajrmufO;D NrKd Ue,f&dS aus;&Gmrsm;wGif ESp&f ufwpfaps;? ok;H &ufwpfaps; a&mif;csaom acwaps;
rsm; &Sdonf/ ,if;aps;rsm;ukkd zGifhvSpfaomaus;&Gmrsm;rSm qiftkd;aus;&Gm? jAKwfacsmif;aus;&Gm? ,Ofonfaus;&GmESihf
avmif;Muufaus;&Gmrsm; jzpfMuonf/
12/ bkef;BuD;ysHyGJ
ajrmufO;D NrKd Ue,ftwGi;f bke;f awmfBu;D ysv
H Qif ysv
H Qiyf scH si;f aus;&GmrS &Gmol&mG om;rsm; odapjcif;iSg ukvm;wuf
ukd acgufNyD; tcsufay;onf/ if;aemuf oufqkdif&m *kdPf;tzGJUtpnf;ukd ysHvGefonhfausmif;rS taMumif;Mum;onf/
*kdPf;qkdif&m tBuD;tuJjzpfaom *kdPf;tkyf? *kdPf;axmufrsm;u vma&mufNyD; &yf&Gm&Sd ausmif;wumrsm;ESihf
&yf&GmtkyfcsKyfol wm0ef&Sdyk*dKvfrsm;ukd wkdifyifum bkef;BuD;ysHyGJtwGuf vkyfief;ESifh aiGa&;aMu;a&;udpukd toD;oD;
wm0efcaJG 0,lMuonf/ ,if;aemuf bke;f awmfBu;D tavmif;ukd rykyrf ok;d &atmif "mwfq?D t&ufysrH sm;ESifh ysm;&nfrsm;ukd
0rf;wGi;f okYd xnfo
h iG ;f Muonf/ ,if;Ny;D aemuf wpfu,
dk v
f ;Hk ukd ajczsm;rSp ouFe;f jzihf &pfywfcsnaf ESmifNy;D rS acgif;oGi;f
onf/ acgif;ukd o&ufyif? ydEJyifrsm;ukd tacgif;xGif; vkyfonf/ wpfcsKdUrSm oGyfjym;acgif;ukdvnf; jyKvkyfMuonf/
acgif;oGif;onfhtcg jymokdYr[kwf taemufaq;&Gufrsm;ukd acgif;wGif cif;onf/ wpfcsKdUrSm xkH;rsm;ukd acgif;xJ
wGif xnfhMuonf/ tavmif;ukd acgif;xJwGif oGif;NyD;ygu ausmif;wGif ukwifjzihfwifvnf;aumif;? odkYr[kwf
"rmkHrsm;wGifvnf;aumif;? acwxm;onf/ okYd jyKvkyfxm;NyD;aemuf (3)vcefYtMumwGif MumuvmyfwifyGJukd
jyKvyk o
f nf/ MumuvmyfwifvQif tavmif;ukd ,cifacgif;ESirhf xm;bJ? rSeb
f 'D adk cgif; okrYd [kwf opfap;rsm;? yef;ajymuf
yef;EG,frsm;azmfum rGrf;rHNyD; a&Tydef;csvQufxm;aom a&Tacgif;wGif xnfhNyD; oD;oefYpHausmif;ESifh "rmkHrsm;wGif
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
72
13/ xdrf;jrm;vufxyfjcif;
ajrmufOD;NrdKUe,ftwGif; aexkdifMuaom &ckdiftrsKd;om;ESifh &ckdifrsKd;EG,fpk0if 'kdif;euf? r&rmBuD;? ouf? crd?
csif;trsKd;om;wdkYrSm vufxyfjcif;"avhonf wpfrsKd;om;ESihf wpfrsKd;om; jcm;em;rI &SdMuonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
73
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
74
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
75
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
76
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
77
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
14/ &SifjyKr*Fvm
uefo
Y wf
78
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
79
16/ aqGrsKd;awmfpyfykH
&ckdifvlrsKd;wkdYESihf &ckdifrsKd;EG,fpkwkdYrSm rdrdwkdYtrsKd;tEG,fukd apmihfxdef;olrsm;jzpfMuojzihf tdrfaxmifjyK&mwGif
rsKd;uGJrsKd;jcm;rsm;ESihf tdrfaxmifjyKjcif; r&SdMuay/ rdrdwkdY rdom;pkxJrS orD;arsmufom; awmfpyfolrsm;ukdom tav;xm;
tdraf xmifjyKMuonf/ taMumif;rnDw
G rf o
S m rdrw
d v
Ydk rl sK;d xJrS wpfjcm;rdom;pkwu
Ydk dk a&G;cs,
f tdraf xmifjyKMuonf/
xkdYtwl ajrmufOD;NrdKUe,fwGif aexkdifMuaom crdtrsKd;om;ESifh csif;trsKd;om;rSwyg; usefaom&ckdif? r&rm? ouf?
'kdif;euf trsKd;om;wkdYrSm txufyg "avhxkH;pHtwkdif; vkdufemaqmif&GufMuonf/
&ckdifwkdY\ orD;arsmufom;awmfpyfykHrSm tpfukd okdYr[kwf armifi,fwkdYrS arG;zGm;aom om;orD;rsm;ukd
orD;arsmufom; awmfMuonf/ if;wkdYonf tcsif;csif; &ckdifxkH;wrf;pOfvmt& tdrfaxmifjyKEkdifMuonf/ nDtpfukd
tcsif;csif;rS arG;zGm;aom om;orD;wkdYrSm nDtpfukd? nDtpfrrsm; awmfpyfMuonf/ bcif\tpfr? bcif\nDrwkdYukd
t&D;rawmf rdcif\tpfukdESifh rdcif\armifukd OD;&D;awmfMuonf/ tpfukdESihfarmif\orD;ukd tpfrESihf nDrwkdY\
orD;rsm;u orD;a,mufrawmfpyfMu nDtpfukdwkdY\om;ESihf tpfrnDrwkdY\ om;rsm;rSm orD;a,mufrawmfpyfonf/
Bu;D oluidk ,fou
l a,mufz[k ac:onf/ nD\om;u bcif\tpfuu
dk dk bBu;D awmfpyfonf/ tpfuo
dk m;u bcif\nDudk
baxG; odkYr[kwf tabacs[k awmfpyfonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
80
20/ uif;yGef;wyftrnfay;jcif;
rD;xGufonhfaeYwGif aqGrsKd;rdb? rdwfo*F[rsm;ukd zdwfuav;ukd uif;yGef;wyf trnfay;onf/ vma&muf
Munho
f rl sm;u uif;yGe;f cGuw
f iG ;f &Sd uif;yGe;f ukd ukid Nf y;D uav;tm; use;f rmcsr;f omap&ef qkreG af umif; awmif;Muonf/
trsKd;orD;BuD;wpfOD;u uav;tm; ae? vjyr*Fvm? atmifajreif;r*Fvmrsm;ukdvnf; wpfygwnf; jyKvkyfay;onf/
,if;NyD;aemuf <ua&mufvQuf&Sdonfh aqGrsKd;rdo*F[rsm;tm; rkefYrsm;auR;arG;onf/ a&S;tcgu vufzGJUjcif;
"avhonf uif;yGef;ukdif&mwGif r&Sdaomfvnf; ,cktcg vufzGJUMuonf/
xkdYaemuf trnfay;r*Fvmukdvnf; wpfqufwnf; jyKvkyfonf/ uav;ukd trnfay;&mwGif om;OD;? orD;OD;
jzpfu trnfrn
S &hf mwGif OD;tu&myg0ifatmif wyfxm;onf/ rdbESpOf ;D vk;H \trnfwiG f OD;yg0ifaeygu &&Sx
d m;aom
om;OD; (0g) orD;OD;tm; trnfrSnfh&mwGif ]]OD;}}}}ryg&/ ]]ODOD;}}}}tpm; ]]GefY}}}ESihf ]]a0}}
]]a0}}ukd tpm;xkd; tokH;jyKonf/
uJhokdY ]]OD;}}}}ukd trnf\a&SUrSxm;Muonfh &nf&G,fcsufrSm rdrdwkdYrdom;pkwGif tOD;tvsifa&muf&Sdvmaom &wem
jzpfjcif;aMumihf jzpfonf/ &ckdifwkdY\ xkH;pOf"avht& trnfukd(3)vkH; xm;Muonf/
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
81
11/ ed*kH;
jrefrmhq&dk ,
S v
f pf vrf;pOfygwD\vrf;Gef vufppJG mwrf;yg tcsut
f vufrsm;ESit
hf nD pmwrf;jyKpak &; tzGUJ i,f
rsm;rS pepfwus BudK;pm;jyKpkcJhMuonfhtwGuf EdkifiHa&;tESpfom&tm;jzihfvnf;aumif;? rSwfwrf;zGJUpnf;rI ykHoPmef
t& vnf;aumif;? ,cifukdvkdeDacwf rSwfwrf;rsm;ESihf uGJjym;jcm;em;rnf jzpfygonf/
qkd&S,fvpfvlYabmifwnfaqmuf&mwGif wpfwyfwpftm; tm;pkdufcGefpkduf 0kdif;0ef;yg0ifaqmif&GufcJhMuojzihf
ajrmufOD;NrdKUe,f\rSwfwrf;jyKpka&; vkyfief;pOfBuD;rSm acsmarmatmifjrifpGm NyD;ajrmufcJhygonf/
aemifwGif rSwfwrf;rSwqifh okawoDrsm;\tultnDjzihf ykdrkdjynhfpkHonfhtjzpfodkY a&muf&Sdvmrnf[k
arQmfrSef;&ayownf;/
Nrd K Ue,f r S w f w rf ; jyKpk a &;aumf r wD
ajrmuf O D ; Nrd K Ue,f ygwD , l e pf
&ufpGJ/ 1982 ckESpf? pufwifbmv 25 &uf
uefo
Y wf
82
ajrmufOD;NrdKUe,f rSwfwrf;jyKpka&; OD;aqmiftzGJUESihf pmwrf;aumfrwD0ifrsm;pm&if;
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
(u) OD;aqmifaumfrwD0ifrsm;
(1) OD;xGef;ausmfpdef
(2) OD;ckdifomxGef;
(3) OD;xGef;abmf
(4) OD;armifarmifapm
(5) a':at;,OfjzL
(6) OD;atmifausmfxGef;
(7) OD;atmifausmfpdef
(c) rSwfwrf;jyKpka&;aumfrwD
(1) OD;armifarmifapm
(2) OD;omat;
(3) OD;jzLomausmf
(4) OD;ausmfodef;
(5) OD;omvSxGef;
(6) OD;armifpHaiG
(7) OD;OD;omxGef;
(8) OD;armifausmfOD;
(9) OD;atmifodef;
(10) OD;atmifausmfaZm
(11) OD;ausmfausmfvS
(12) OD;OD;ausmfZH
ygwD,lepf OuX
ygwD,lepf twGif;a&;rSL;
ygwD,lepf aumfrwD0if
ygwD,lepf aumfrwD0if
ygwD,lepf aumfrwD0if
t&ef ygwD,lepf aumfrwD0if
t&ef ygwD,lepf aumfrwD0if
ygwD,lepfaumrwD0if
jynfolYaumifpD OuX
vkyfief;ppf OuX
w&m;olBuD; OuX
twGif;a&;rSL; vkyfom;tpnf;tkH;
twGif;a&;rSL; vrf;pOfvli,f
jrefrmy@dwf
jynfolYaumifpD trIaqmiftzGJU0if
jynfolYaumifpD trIaqmiftzGJU0if
v,fpnf;kH; OuX
jynfolYaumifpD trIaqmiftzGJU0if
jynfolYaumifpD twGif;a&;rSL;
OuX
'kOuX
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJY0if
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
twGif;a&;rSL;
twGif;a&;rSL;
uefo
Y wf
83
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
NrdKUe,frSwfwrf;jyKpk&mwGif ygwD? aumifpD\wm0efay;csuft& apwemtavsmuf yg0ifulnDcJhMuolrsm;rSm(u) orkdif;u@tzGJUi,f
(1)
OD;ausmfausmfvS
(2)
OD;omvSxGef;
(3)
OD;apmxGef;
(4)
OD;apmjzL
(5)
OD;atmifxGef;ausmf
yuptrIaqmif
vkyfpnf;kH;twGif;a&;rSL;
w&m;oBuD;tzGJU0if (tcsdefykdif;)
EkdifiH*kPf&nf('kwd,qifh)
zqyvOuXa[mif;
acgif;aqmif
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
vrf;pOfvli,ftwGif;a&;rSL;
jynfe,faumifpD0if
NrdKUe,faumifpD0if
'kdifrSL; (awmif&yf)
ppfrIxrf;a[mif;OuX
acgif;aqmif
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
(*) pD;yGm;a&;
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
yuptrIaqmif
ajrpm&if;'kOD;pD;rSL;
pdwfyg0ifpm;ol (a&ayguf0)
uRrf;usifol (awmif&yf)
kH;tkyfpma&;BuD;
uRrf;usifol(awmif&yf)
acgif;aqmif
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
yuptrIaqmif
uRrf;usifol
ausmif;tkyfq&mBuD;
pdwf0ifpm;ol
v,fpnf;kH;OuX
acgif;aqmif
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
(i) ,Ofaus;rI
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
jrefrmy@dwf
vkyfief;ppftzGJU0if
vufaxmuf'kdifrSL;
pdwfyg0ifpm;ol (jrif;pkdif;jyif)
NrdKUe,faumifpD0if
acgif;aqmif
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJU0if
tzGJY0if
u@tzGJUi,f
OD;armifausmfOD;
OD;pHxGef;jzL
OD;armifausmfZH
OD;armifapmOD;
OD;atmifausmfxGef;
OD;atmifZH
u@tzGJUi,f
OD;OD;omxGef;
OD;OD;xGef;om
OD;xGef;atmifausmf
OD;a&TxGef;ausmf
OD;a&TvSjzL
ajrmufOD;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
uefo
Y wf
84