T.C.

ANKARA NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS SLM TARH VE SANATLARI ( TRK- SLM EDEBYTI) ANABLM DALI

DN EDEBYAT AISINDAN MAVERA DERGS (180. SAYILAR) NCELENMES

Yksek Lisans Tezi

erife Nihal ZEYBEK

Ankara2008

T.C. ANKARA NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS SLM TARH VE SANATLARI ( TRK- SLM EDEBYTI) ANABLM DALI

DN EDEBYAT AISINDAN MAVERA DERGS (180. SAYILAR) NCELENMES

Yksek Lisans Tezi

erife Nihal ZEYBEK

Tez Danman: Prof.Dr. Ali YILMAZ

Ankara-2008

NSZ lkemizde dergiciliin douu 19. yzyln ilk yarsnda gereklemitir. nceleri herkese hitap edecek ekilde hazrlanan dergilerin muhtevas zamanla zellemi; zellikle edebiyat, sanat ve dnce konularna arlk veren dergilerin belirli bir okuyucu kitlesi olumutur. Baz dergiler dnemlerinin dnce hayatnda nemli bir yer edinmi ve genler iin yol gsterici olmutur. Maverann adn da bu dergiler arasnda zikredebiliriz. Kesintisiz olarak 1979dan itibaren 14 sene boyunca ( 163 say) yaymna devam eden bir edebiyat dergisinin, Trk edebiyat tarihi asndan nemli bir yerinin olduunu sylememiz yanl olmasa gerek. almamzda bir dneme damgasn vuran Mavera dergisinin ilk 80 saysn din muhteva ynnden inceledik. Giri blmnde, dergicilik tarihimize deindik. Dergiciliimizin getii merhalelerin ve ne kan edebiyat dergilerinin zerinde durarak almamzn salam bir zemine oturmas iin alt yap hazrladk. Mavera dergisinin kurulu hikyesini ve gerekesini birinci blmde ele aldk. Yine ilk blmde, derginin yazar ve air kadrosu ile eitli vesilelerle karlm olan zel saylarn zerinde durarak, Maverann genel izgisi hakknda gr sahibi olduk. kinci blmde Mavera dergisinin muhtevasn eitli balklar altnda inceledik. Genel dini muhtevay iman esaslar, ibadetler ve yet-i kermelere ve hadislere yaplan telmihler ile din kavramlar alt balklarnda ele aldktan sonra tasavvuf terimlere deindik. Edebiyat zerine deneme, konuma ve oturumlarn ska yer ald Maverada, bizim almamza hitap eden, din bak asyla yaplm deerlendirmelere de yine bu blmde yer verdik. Ayrca Maverann ierii hakknda geni bilgi vermesi asndan, incelediimiz saylarn fihristini almamzn sonuna ekledik. Gerek konunun seilmesinde gerekse almalarm srasnda yardmlarn benden esirgemeyen ve kendisine ait Mavera dergisi koleksiyonunu kullanmma sunan hocam, Prof. Dr. Ali Ylmaza; youn temposuna ramen bize vakit ayran Rasim zdenrene; Ankara dnda olmam hasebiyle zellikle kaynak tedarikinde byk katklar olan aileme ve eime teekkrlerimi sunarm. erife Nihal Zeybek, 2008

IV

KISALTMALAR

a.g.e. a.g.d. a.g.m. a. y. Bkz C. CHP

: Ad geen eser. : Ad geen dergi. : Ad geen makale. : Ayn yer. : Baknz. : Cilt. : Cumhuriyet Halk Partisi

D..B.Y. : Diyanet leri Bakanl Yaynlar. DPT Haz. MEB Prof. S. s. TDV : Devlet Planlama Tekilat : Hazrlayan. : Milli Eitim Bakanl. : Profesr. : Say. : Sayfa. : Trkiye Diyanet Vakf

T.D.V..A. : slam Ansiklopedisi Ter. v.d. y. i. y. y.y. Yay. : Tercme Eden : Ve dierleri. : Yazar ismi yok. : Basm yeri yok. : Yaynlar/ Yaynevi.

NSZ..IV KISALTMALAR....V GR 1-CUMHURYETE KADAR TRKYEDE DERGCLK 1.1- Cumhuriyete Kadar Trkiyede Dergiciliin Tarihi ve Geliimi.1 1.2- Cumhuriyete Kadar kan Baz Edebiyat Dergileri.3 2-CUMHURYET DNEMNDE (1923-1976) DERGCLK 2.1-Cumhuriyetten 1976a Kadar Trkiyede Dergiciliin Tarihi ve Geliimi.............5 2.2-Cumhuriyetten 1976ya Kadar kan Baz Edebiyat Dergileri7

BRNC BLM MAVERA DERGSNE GENEL BAKI

1- MAVERA DERGS 1.1- Mavera Dergisi Nasl Kurulmutur?.......18 1.2- Dergiye Niin Mavera Ad Verilmitir? ......26 1.3-Mavera Dergisi Neden Kurulmutur? ..... 27 1.4-Mavera Dergisinden Birka An. 29 2- MAVERA DERGS YAZAR VE ARLER 2.1- SREKL YAZANLAR a-Biyografiler a. 1. Alaeddin zdenren 33 a. 2. Alim Kahraman.... 34 a. 3. Ali Haydar Haksal.... 35 a. 4. Cahit Zarifolu. 36

VI

a. 5. Erdem Beyazt...39 a. 6. Ersin Nazif Grdoan.. 40 a. 7. smail Kllolu. 41 a. 8. Mehmet Akif nan..... 43 a. 9. Mehmet Atilla Mara..46 a. 10. Mustafa zelik ...... 48 a. 11. Rasim zdenren..... 49

2.2- ARALIKLI YAZANLAR....54 3- ZEL SAYILAR.....56 3.1-Hikaye zel Says ......56 3.2-Afganistan zel Says ... 59 3.3-Necip Fazla Rahmet zel Says... 62

KNC BLM MAVERA DERGSNN MUHTEVA NCELEMES

1 . MAVERA DERGSNDE DN MUHTEVA 1. 1. GENEL DN MUHTEVA 1. 1. 1. NAN ESASLARI a- Allah .... 65 b-Peygamberler.. 69 b.1- Hz. Adem.. 71 b.2- Hz. brahim 71 b.3- Hz. Muhammed ( s.a.v.) ..72 c-Melek nanc.....73 d- Kitap (Kur'an- Kerim) nanc.....75

VII

e- Ahiret nanc ...79 f- Kader-Kaza nanc .......81 1. 1. 2. BADET ..81 a-Kelime-i ahadet ...82 b-Namaz ....82 c-Kurban .......86 1.1.3- YETLER VE HADSLER a- yetler ...... 87 b- Hadisler .... 98 1. 1. 4. DER DN KAVRAMLAR a-Cami 101 b- Cihad ..102 c- Dua .103 d-Elest Meclisi ....104 e-Ezan .105 f- Gnah .108 g- Hicret ..111 h- Sahabi. ....113

1. 2. TASAVVUF MUHTEVA a-Tasavvuf .. 118 b-Dnyay Terk ...119 c-Zikr ..122 d-Edeb ....123 e-Fakr ..124 f- Benlik ..124 g-Nefs ..125 h-Mrid ......127 i- Dervi - Mrid......133

VIII

1. 3. ETL OLAYLARA DN BAKI ..135 a. Bat .135 a. 1. Bilim ....136 a. 2. evre Kirlilii ....138 a. 3. Hammadde .....139 a. 4. Hayvanlar Hakknda 139 b. Kavram Kargaas ......140 b. 1. Aklclk .141 b. 2. hls .141 b. 3. Gelenekilik ...142 b. 4. Sa-Sol ....143 b. 5. Zenginlik- Yoksulluk ..143 c.Trkiye Dndaki Mslmanlar Hakknda c. 1. Almanya ..144 c. 2. Amerika ...144 c. 3. Bulgaristan ..145 c. 4. ngiltere ...145 d. Mimar ....146 d. 1. Balkon ....146 d. 2. Ev Mimarisi ....147 e. eitli Kavramlar e. 1. Askerlik ...147 e. 2. Devlet ..148 e. 3. Hukuk .....149 e. 4. zgrlk ..150 e. 5. Sorumluluk ..151 e. 6. Zaman Kavram ...152

IX

f. Soruturmalar f.1.Televizyon .153 f. 2. Arapa ..154 g. Sava iirleri ...155

2- EDEBYATA DN BAKI...159 2. 1. HKYE, ...160 2. 2. R ....164 2. 3. ROMAN..... 168 2. 4. YAZARLAR VE ARLER.. 173 SONU... 178 BBLYOGRAFYA ...181

EKLER Ek 1.......194 Ek 2.......196 Ek 3.......199 Ek 4...201 Ek 5 ( 1-82. Saylar Aras Fihrist).... 203

GR

1- CUMHURYETE KADAR TRKYEDE DERGCLK 1.1- Balangcndan Cumhuriyete Kadar Trkiyede Dergiciliin Tarihi ve Geliimi Trk basn ve gazetecilik tarihinin balangc, Padiah III. Ahmetin Trkiyede ilk Trke matbaay tesis etmek iin Sait Efendi ve Mteferrika brahime 1726 senesinde verdii fermana dayanmaktadr.1 lk Trke gazete Takvm-i Vekayi 1 Kasm 1831de kmaya balamtr.2 lkemiz topraklarnda dergicilik, toplumumuzun Baty rnek alma srecinde kmtr. Trkiyede gazetecilik ve dergiciliin Abdlaziz dneminde balad bilinmektedir. Tarihiler, gazete ve dergi saysnn bu dnemde ok yksek olduunu belirtmektedir.3 Balangta dergiciliin amac, okuma yazma alkanln gelitirmek, Bat bilimlerini ve teknik bulular aktararak okuyucuyu elendirerek eitmek olmutur.4 Osmanlda ilk dergiler, Batllamann etkisiyle Tanzimat dneminde yaymlanmaya balamtr. 1849'da Vekyi-i Tbbiye adyla yaymlanan ilk dergi, halk salk konusunda eitmeyi amalamakla birlikte daha ok tbb ierikli bir meslek dergisidir. kinci olarak Cemiyet-i lmiye-i Osmaniyenin yayn organ olarak Mnif Paa tarafndan Mecma- Fnn (1862-1867) dergisi karlmtr. Adndan anlalaca gibi fen bilimlerine arlk veren dergide toplum bilimleriyle ilgili

Bkz. Abbas Parmakszolu, Trk Gazetecilik ve Basn Tarihi, Dnya Haber Ajans Neriyat, stanbul, 1959, s. 3. 2 Bkz.Trker Acarolu, Yayn Hayatmzdaki Gelimeler, Trk Ktphaneciler Dernei Blteni, 1966, C. XV, S. 2, s. 104. 3 Bkz.Vedat Gnyol, Sanat ve Edebiyat Dergileri, Alan Yaynlar, stanbul, 1986, s. 8. 4 Bkz. a.g.e. s. 18.

yazlara da yer verilmitir.5 nc olarak kan Mirat ( 1862) ; resimli olarak hazrlanan ilk dergimizdir ve yalnz say kmtr. 6 1879da gazetelerin kayt altna alnmasyla yazarlar, dergi ve kitap yaymna arlk vermilerdir.7 1891de kmaya balayan ve ilerleyen senelerde eitli edebiyat akmlarna sayfalarn aan Servet-i Fnn, basklarn olduu dnemlerde edebiyat dndaki alanlara sayfalarnda yer vermitir.8 1908de II. Merutiyetin salad zgr ortamda dergi saysnda nemli lde art gereklemitir. Fakat bu dnemde kan dergilerin ou ksa mrl olmutur. Anadoluda dergicilik hareketlerinin hzlanmas da bu dnemde gereklemeye balamtr. Belirli siys grleri veya akmlar temsil eden grup dergileri de II. Merutiyet dneminde yaymlanmaya balamtr.9 Bu dnemde dergilerimiz, Garplar, slmclar, Trkler olarak cepheye ayrlmtr. Bu grup arasnda herhangi bir uyuma grlmemekteydi. 1911den sonra bu cerayan arasnda kaynatrma hareketleri grlmeye balamtr. Gkalpin terkipi kafasnda slmclk, Trklk ve Garplk birleiyordu. Gen Kalemler, Yeni Mecmua, slm, Milli Tettebular ve Byk Mecmua bu terkipi dnce ile yaymlanmtr.10 kinci Merutiyet devrinde kan gazete ve dergiler hakknda doruya yakn rakamlar mevcuttur. 1908 1909 yllarnda kan gazete ve dergilerin says 353 buluyordu. II. Abdulhamitin tahttan indirilmesi ( 28 Nisan 1909) sonucunda ynetime hkim olan asker idare, basna sansr getirmi, basn zerindeki denetim artmtr. Bunun neticesinde 1910 senesinde yaynlanan gazete ve dergi says 130a inmitir.

5 6

Bkz. Dergi, Ana Britannica Ansiklopedisi , Ana Yaynclk, stanbul, 1994, C. 10. s. 45. Bkz. Trker Acarolu, Dergiciliimiz, Trk Dili, 1 ubat 1971, S. 233, s. 389-394. 7 Trker Acarolu, Dergiciliimiz, a.g.d., s. 390. 8 Erdal Doan, Edebiyatmzda Dergiler, Balam Yaynlar, stanbul, Ekim 1997, s. 9. 9 Ana Britannica Ansiklopedisi , a.g.m., s. 45. 10 Hilmi Ziya lken, Trk Dncesi ve Dergilerimiz, Trk Dncesi Dergisi, 1 Aralk 1953, S. 1, s. 86.

1.2- Cumhuriyete Kadar kan Baz Edebiyat Dergileri Osmanl Dneminde ilk kan dergiler tp, fen bilimleri ve asker ierikli olmutur. Vedat Gnyol, edeb ierikli kabul edebileceimiz ilk derginin 1881 senesinde kan Hazne-i Evrk olduunu sylemektedir. Hazne-i Evrkn alt balnda u yazmaktadr: Umumiyet itibariyle fnna dair risale-i edebiye. Dergide La Fontaine ve Versailles gibi Batl yazarlardan yaplm edeb eser tercmelerine de yer verilmitir.11 Fakat Trker Acarolu daha nceki tarihlerde de edebiyat ierikli dergilerin ktn belirtmitir. Onun tespitine gre, 1881 senesinden nce kan edeb ierikli dergiler olarak unlar saylabilir: 1870de Hasan Rza tarafndan alt say karlan edebiyat ve bilim dergisi Ravzatl-Marif, 1872 ylnda yalnz iki say kabilen edebiyat ve felsefe dergisi Mazbtetl-Fnn, 1873te 18 say yaymlanan eitim ve edebiyat dergisi Dolap.12 Ahmet hsan Bey tarafndan 1891de fen dergisi olarak karlmaya balanan Servet-i Fnn, 1894den itibaren Tevfik Fikret ve arkadalar sayesinde yeniliklere imza atan nemli bir edebiyat dergisi hline gelmitir.13 Aralklarla 1944de kadar yayn hayatn srdren ve ayn isimle anlan bir edebiyat topluluunun olumasna ortam hazrlayan Servet-i Fnn, eski edebiyatn tamamen terk edilmesini ve bunun yerini Batdan alnan yeni usullerle doldurmak gerekliliini savunmutur.14 Cumhuriyetin kuruluu ve Latin harflerinin kabulnden sonra bu dergi, ismini deitirerek, Uyan adn almtr. Dneminin gen yazar ve airlerine sayfalarnda yer veren dergide u imzalar grlmtr: Saik Faik, Sadri Ertem, Cahit Stk, Halikarnas Balks, Hsamettin Bozok.15

Bkz.Vedat Gnyol, a.g.e. s. 10. Trker Acarolu, Dergiciliimiz, a.g.d., s. 389. 13 Ahmet Kabakl, Trk Edebiyat, Trkiye Yaynevi, 1965, C. 1 , s. 486. 14 Mehmet Nur Karakei, Yeni Anlaylarn ve Topluluklarn Domasna Etkisi Bakmndan Edebiyat Dergileri, Bilim ve Akln Aydnlnda Eitim, Austos-Eyll 2007, S. 90-91, s. 18. 15 Erdal Doan, a.g.e., s. 12-13.
12

11

mer Seyfettin, Ali Canip Yntem ve Ziya Gkalp tarafndan karlan Gen Kalemler (1911) dergisi ile Yeni Lisan hareketi balatlmtr. Bu hareket daha sonralar oluan Mill Edebiyat akmnn temelini oluturmutur. Mill Edebiyatlarn amalarn u ekilde sayabiliriz: Dilde sadelii yakalamak, halk edebiyatndan ve geleneksel kaynaklarmzdan yararlanmak; iirde stanbul ile snrl kalmayp Anadoluya almak. Mill Edebiyat akm 1917de karlan Yeni Mecmua ile varln devam ettirmitir. 16 1915 ylnda sr- slmiyye Milliyye Tedkk Encmeni yelerince Mill Tetebbular Mecms karlmtr. Edeb aratrma ve incelemelerin yaynland Mill Tetebbular Mecms, edebiyat aratrmalar asndan nemlidir. I. Dnya Savann srd, Osmanlnn gitgide g kaybettii ve milliyetiliin revata olduu bir dnemde kan dergide, milliyeti edebiyat ilkeleri savunulmutur. Mecmuann, Aralk 1915de son says yaymlanmtr. 17

15 Nisan 1921- 5 Ocak 1922 tarihleri arasnda 42 say kan Dergh, yarm aylk ilim ve sanat mecmuasdr. Kurtulu Savanda Mill Mcadele taraftar ve Anadolu yanls olan dergiye, Yahya Kemal yn vermitir. Edebiyat rnleri, edebiyat tarihi incelemeleri, dil, felsefe ve sanat konularna sayfalarnda yer veren Derghn yazar kadrosunu Edebiyat Fakltesi hocalar ve rencileri ile nl yazarlar oluturmutur. Dergi, Milli Mcadelenin Anadoludan balatlmasnn heyecann sergilemitir. Mcadelenin baarya ulamas ve Cumhuriyetin kuruluu zerine, dergi grevini tamamlam ve kapanmtr.18

16 17 18

Atilla zkrml, a.g.e., s. 581. sa olaker, Mill Tetebbular Mecmuas zerine Notlar, Bilge Dergisi, Yaz 1995, S.5, s. 77. Atilla zkrml, a.g.e., s. 582.

2-CUMHURYET DNEMNDE (1923-1976) DERGCLK 2.1-Cumhuriyetten 1976ya Kadar Trkiyede Dergiciliin Tarihi Ve Geliimi Kurtulu Sava dneminde halk madd olarak byk skntya dm, bundan dolay gazete ve dergi trajlar dm, kimileri kapanmak zorunda kalm, varln srdrenlerin de saylarnda azalma olmutur. Cumhuriyetin ilk yllarnda dergilerdeki yaygn sylem, yeni kurulan cumhuriyete ballk olmutur.
19

Cumhuriyeti ve inklaplar savunan dergiler,

bunlar halka benimsetmek iin araclk yapmtr. 1 Kasm 1928de Ltin harflerinin kabul zerine, gazete ve dergiler byk zorluk yaamtr. Halkn yeni alfabeye uyum salama srecinde gazetelerin yars eski harf, yars yeni harf olarak baslm, buna ramen gazete ve dergi satlar iyice dmtr. Gazeteler, devlet tarafndan sene boyunca desteklenerek ayakta durabilmi, daha sonra gazetelerin sat artnca devlet destei kesilmitir.20 Ankara, edebiyat dergileri bakmndan stanbul'dan sonra nemli bir odaktr. Ankara'da, zellikle l930dan sonraki senelerde birok dergi yaymlanmtr. 21 Dil devriminden sonra, baz dergiler isimlerini deitirmitir. Yukarda belirttiimiz gibi Servet-i Fnn dergisinin ad Uyan olarak deitirilmitir. Bunun yan sra, ktisat ve Tasarruf dergisi, Ulusal Ekonomi ve Arttrma adn alm; Mlkiye dergisi ise Siys limler-Siyasal Bilgiler diye kmaya balamtr.22

19 20

a.g.e., s. 9. M. Trker Acarolu, Yayn Hayatmzdaki Gelimeler, a.g.d., s. 105. 21 Muzaffer Uyguner, Anadoluda Yazn Dergileri, Trk Dili Aylk Dil ve Yazn Dergisi, Haziran 1978, S. 321, s. 742. 22 Trker Acarolu,Dergiciliimiz, a.g.d., s. 393.

1933 ylnda kurulan halkevleri, devrimlerin halka inmesi iin yaptklar almalara, dergiler karmay da eklemilerdir. Pek ok halkevi kendi dergisini karmtr. Bu dergiler arasnda en byk boyutta kan dergi, Ankarada yaymlanan lk olmutur. Halkevlerinin kapatlmasyla bu dergilerin yaymlanmas da sona ermitir. 1960 senesinde yeni yapda kurulan halkevleri de dergiler yaymlam, fakat bunlar uzun soluklu olamamtr.23 1923-1933 yllarnn ne kan dergileri; Resimli Ay, Hayat Mecmuas, Gne, Fikirler, Uyan ve Mealedir. 1934 ylnda Basma Yaz ve Resimleri Derleme Kanunu yrrle girmi, dergi ve gazetelerin kitaplklarda dzenli bir ekilde koleksiyonlar yaplmaya balanmtr. Bundan dolay, bu tarihten sonra yaymlanan dergi istatistikleri daha nettir.24 kinci Dnya Sava yllarnda (1939-1945) gazete says artm, fakat dergi says azalarak, 178den 127e dmtr. Sava yllarnn pahallndan dergiler olumsuz olarak etkilenmi; bu dnem, dergiciliimiz bakmndan kt bir sre olmutur.25 1933-1942 senelerinin gze arpan dergileri; nsan, lk, Varlk olarak saylabilir. Tercme Mecmuas adl dergi evirilere arlk vermi; Bat klasiklerini hzla dilimize evirmeye balamtr. Seilmi Hikayeler dergisi sadece ykye yer verirken, Kaynak ve Yaprak dergileri de yalnzca iire sayfalarn amtr. Bunlar dergiciliimiz asndan bir yenilik olmutur.26

1950lerde dergiciliimizde yeni bir tr olarak haber dergicilii balamtr. Time dergisini rnek alan Akis (1954-1967) dergisini ilerleyen senelerde baka
23 24

Muzaffer Uyguner, a.g.m., s. 469 - 470. Trker Acarolu,Dergiciliimiz, a.g.d., s. 393. 25 Meydan Larousse Byk Lgat ve Ansiklopedi, Dergi , Meydan Yaynevi, stanbul, 1970, C. 3., s. 574. 26 Erdal Doan, a.g.e., s. 10.

haber dergileri izlemitir. Belirli akm ya da rgtlerle balantl dergilerin hzl geliimi 1960larda gereklemitir.27 27 Mays devriminden sonraki 1961 Anayasas, sz ve yayn zgrln geniletmi, bunun sonucu olarak dergi saylarnda byk art olmutur.

2.2- Cumhuriyetten 1976ya Kadar kan Baz Edebiyat Dergileri Hayat, 1926 senesinde, Ankarada Faruk Nafiz amlbelin sorumluluunda kmaya balamtr. Hayat dergisi, lkemize yeni rnler ve yeni yazarlar kazandrma abasnda olmutur. Edebiyat tarihimizin eitli dnemleri ve kiileri hakknda inceleme yazlar Hayat sayfalarnda yer almtr. Ayrca Bat edebiyat hakknda incelemeler ve eviri yazlar da dergide grnmektedir. Siyasal iktidarn dayand Kemalist ideolojiye bal olan dergide, 1928 harf devriminin etkisi, aka hissedilmektedir. Latin harflerine gei bir anda deil, yava yava olmutur. ncelikle sayfa numaralar, sonralar sadece yazlarn balklar Latin harfleriyle yazlrken. 105. say tamamen Latin alfabesi ile kmtr. 1930 senesinde son says yaymlanan derginin balca imzalar unlardr: Halit Fahri Ozansoy, Mehmet Emin Eriirgil, Abdullah Cevdet, Ahmet Muhip Dranas, Mehmet Emin Yurdakul.28 1928de yeni bir edebiyat akm balatmaya niyetlenen yedi gen air Yedi Mealeciler olarak adlandrlan bir topluluk kurmutur. Yusuf Ziya Ortan destei ile Meale adyla kardklar dergi sadece sekiz say kabilmitir. Giriimlerini Canllk, samimiyet ve daima yenilik olarak zetleyen topluluk bu ilkeye uygun eserler vcuda getirememilerdir. Derginin kapanmasyla topluluk dalmtr. 29

27 28 29

Ana Britannica Ansiklopedisi , a.g.m., s. 45. Erdal Doan, a.g.e., s. 19-20. Atilla zkrml, a.g.e., s. 583.

Adn Atatrkn verdii lk, halkevleri dergisi olarak Ankarada kmaya balamtr.30 1933 ylndan 1950ye kadar yaymlanan bu dergi, ilkin Fuat Kprlnn ynetiminde 102 say yaymlanmtr. Daha sonralar Fevziye Abdullah Tansel ynetiminde 124 say daha yaymlanan dergi, Ahmet Kutsi Tecer in ynetiminde byk boyutta km ve Anadolu halk iirinin ve sanatnn edebiyatmza etkilerini gsteren iir ve yazlara geni yer vermitir.31 1941 senesine kadar, sayfalarnda daha ok tarih, ekonomi, hukuk, toplumbilim alanlarnda eserler grlen dergi, Ahmet Kutsi Tecerin ynetimiyle edebiyata ve folklora arlk veren bir dergi haline gelmitir.32 Varlk dergisi 15 Temmuz 1933 tarihinde, Yaar Nabi Nayr tarafndan Ankarada onbe gnlk olarak yaynlanmaya balanmtr. Atatrkle dnsz olarak bal olan dergi, CHP tarafndan desteklenmitir 1946da stanbula tanan dergide, ky enstitl yazarlara ve ky gereine bolca yer verilmi, kinci Yeni akmna kapal kalnmtr.33 Nayr, dergide yaynlanacak eserlerin ztrke olmas konusunda ok kat davranm ve dilimize Arapa ve Farsadan gemi szckler kullananlara kar tavr almtr. Dilde yenilemenin yasalarla gereklemeyeceinin farknda olan Nayr, bu yenilii gerekletirmek iin dil sava verecek yazar ve ozanlara dergide ska yer vermitir. Varlkta yer alan isimlerden bazlar unlardr: Ahmet Muhip Dranas, Abdlhak inasi Hisar, Nurullah Ata, Ahmet Hamdi Tanpnar, Ziya Osman Saba, Fazl Hsn Dalarca, Behet Necatigil.34 Aa (1935-1936), Necip Fazl Ksakrek tarafndan, haftalk olarak 17 say yaymlanmtr. Henz Nacip Fazln din hassasiyetinin belirginlemeye balamad bir dnemde kan dergide, Bergsonculuun etkisiyle oluan mistik hava hissedilmektedir. Dolgun bir hacimle kan Aa, salt dnce ve sanat dergisi olmutur. Aata yazanlar arasnda u isimleri anabiliriz: M. ekip Tun, Ahmet Hamdi Tanpnar, Ahmet Muhip Dranas, Cahit Stk Taranc, Sabahattin Eybolu,

30 31

Erdal Doan, a.g.e., s. 21. Muzaffer Uyguner, a.g.m., s. 321, 32 Vedat Gnyol, a.g.e., s. 36. 33 Vedat Gnyol, a.g.e., s. 37-38. 34 Erdal Doan, a.g.e., s. 25.

Fikret Adil, Cevdet Kudret, Burhan Toprak.35 Aa dergisinin tpkbasm, 1993 ylnda Yedi klim dergisi tarafndan, her ay bir say olmak zere okuyuculara armaan edilmitir.

nsan dergisi 15 Nisan 1938-Austos 1943 arasnda yaymlanmtr. Hilmi Ziya lken sorumluluunda kan dergi, Batc ve hmanist bir yaklam sergilemekle beraber divan ve halk edebiyat mirasndan da faydalanmak gerektiini savunmutur. Sabahattin Eybolu, Muzaffer erif ve Nurullah Ata dergide ne kan isimlerdendir.36 Dergi yayn hayatna drt kez ara vermesine ramen dneminde etkin bir yere sahip olmutur. nsan, ilk saylarnda daha ok felsef ve dnsel rnlere yer vermitir. nsann 1941de gerekleen ikinci kndan sonra dergide iir ve ykler daha fazla yer tutmaya balamtr. 37 Byk Dou dergisi, 1943 senesinde yayn hayatna balam ve 1971e kadar zaman zaman yaymna ara verilmekle birlikte kmaya devam etmitir.38 Necip Fazl Ksakrekin kard derginin, ilk 30 saysnda, Fikret Adil, Sait Faik, Ziya Osman Saba, Cahit Stk Taranc, Fazl Hsn, Sabahattin Kudret, zdemir Asaf gibi isimler grlm ve dergi sadece sanat kaygsyla yaymlanmtr.39 1945ten sonra Necip Fazln dnya gr byk oranda deimi, din bilinci ve hassasiyeti artmtr. Necip Fazldaki bu deiim elbette dergiye de yansmtr. Byk Dou, slmn inan, yaay, dnce ve estetik deerlerini slm medeniyeti ve Trk tarihi iinde vurgulam, yaymland dnemde slmc akmn yayn organ durumuna gelmitir. Byk Douda Necip Fazl, iindeki inan, dnce ve eylem halini sergilemi, bylece slmc eilimin entelektel yaplanmasna kap amtr.40 Seilmi Hikayeler (1947-1957), Salim engil tarafndan nce kitap olarak, nc saydan itibaren de dergi olarak yaymlanmtr. lk yllar sadece yk
35 36 37

Vedat Gnyol, a.g.e., s. 34.

Vedat Gnyol, a.g.e., s. 31-33. Erdal Doan, a.g.e., s. 31-34. 38 Dergi, Dergah Ansiklopedisi, 1977, C. 2., s. 248. 39 Bkz. Vedat Gnyol, a.g.e., s. 45. 40 Bkz. Ebubekir Erolu, Dergiler Arasnda, Kitap-lk, Temmuz- Austos 2000, S. 42, s. 150.

yaynlanan dergide zellikle Memduh evket Esendal'n ykleri oka yer almtr.41 Dergi, Orhan Kemal, Fahri Erin, ahap Stk, Sait Faik, Memduh evket Esendal, Bilge Karasunun da iinde bulunduu 38 ykcy kapsayan zel saylar hazrlamtr. Ak Konuma kesinde, dergiye yollanan almalar eletirel bir dille deerlendirilmitir. Dergi 1957 senesinde biim ve ierik deitirerek Dost adyla yaymlanmaya balamtr. Dostta gncel olaylara deinilir, eletiri yazlar artar ve eitli soruturmalar derginin sayfalarnda grnmeye balar. Artk dergide yknn yan sra iir de yaymlanmaya balamtr. Dil Kesinde dilimize yerleen yabanc szcklere, Trke karlk bulma abas grlen Dost, 102. say ile yayn hayatn tamamlamtr.42

Yaprak dergisi ( 1 Ocak 1949- 15 Haziran 1950), bir dergiden ziyade gazete grnmnde yaymlanmtr. Orhan Veli derginin hem sahibliini hem yaz ileri sorumluluunu yrtmtr. Sabahattin Eypolunun gzetiminde kan dergi, Garip akmn hazrlayan yazarlarn toplanma yeri olmutur. Ankarada onbe gnlk olarak kan dergi, kendisine lke apnda etkin ve nemli bir yer edinmitir.43 O devir edebiyat hayatnn ve alkantlarnn canl tan olan bu derginin 1950li yllarn kltr hayatna k tuttuunu rahatlkla syleyebiliriz.44 1981 ylnda Milliyet-Sanat dergisi Yaprakn tpk basmn ek olarak okuyucuya sunmutur. Dergide Melih Cevdet Anday, Bedri Rahmi Eybolu, Kemal Salgn, Ziya Osman Saba, Fethi Giray, Necati Cumal, Orhan Veli, Cahit Klebi, Suat Taer iirleriyle dikkat ekerler.45 Hisar dergisi 1950de Faik Ozansoy ynetiminde kmaya balam, zaman zaman yaymna ara verilerek, 1980e kadar kmaya devam etmitir. Hisar, Garip akmna kar kan, bu akmn iiri yozlatrdna inanan mill edebiyat akmnn temsilcileri tarafndan karlmtr. Hisarclar/Hisar Grubu olarak edebiyat tarihinde yer alan bu topluluk, mill ve yerli anlay benimsemi, maneviyat bir
41 42 43 44

Muzaffer Uyguner, a.g.m. , s. 321. Erdal Doan, a.g.e., s. 40-41.

Vedat Gnyol, a.g.e., s. 52-53. Erturul Aydn, Dergilerde Edebiyat Topluluklar, Trk Edebiyat Dergisi, S. 400, s. 29. 45 Bkz. Erdal Doan, a.g.e., s. 44-46.

10

hassasiyetle mill ve manev deerlerimize kar saygl davranmlardr.46 Munis Faik Ozansoy nderliinde Mehmet narl, Gltekin Samanolu, Mustafa Necati Karaer ve lhan Geer tarafndan gelitirilen bu edebiyat anlay, dilin ksrlatrlmasna iddetle kar kmakla beraber, iirin iir olma zelliini kaybetmedii mddete hece, aruz veya serbest ekilli olabileceini dile getirmilerdir.47 Dergide, Tark Bura, M. Fahri Ouz ykleriyle, Cemil Meri ise denemeleriyle yer almtr. Bunlarn yan sra Hisar dergisinde yaz ve iirleri yaynlanan dier isimlerin arasnda unlar sayabiliriz: Behet Kemal alar, Halide Nusret Zorlutuna, Turgut zakman, Sezai Karako, Ergun Sav ve brahim Minnetolu.48 Cahit Barlas ynetiminde 1950de kan Pazar Postas, Trk edebiyatnda nemli bir yere sahiptir. iirde Garip akmna tepki olarak doan kinci Yeni anlay, Pazar Postasnda Muzaffer Erdostun hazrlad sanat ve edebiyat sayfalarnda domutur. kinci Yeni, Garipilerin tam tersine syleyiteki rahatln yerine iir dilini zorlayan, somut yerine imgelerle ve armlarla ykl bir iir anlay ortaya koyar. Dergi edebiyatn yan sra, politika ve ekonomi haberlerine de yer vermitir. 49 1960-1970 aras edebiyat dergiciliinin en parlak dnemlerinden biri olmutur. Birbirinden farkl ierikte dergiler yayn hayatna atlm, dergilerde evirilere, denemelere, eletirilere arlk verilmeye balanmtr. Yeni Dergi, Yordam, Papirs, Dirili bu yenilii yanstan dergilerden olmutur.50 Dirili (1 Kasm 1966- 1 Mart 1969), Sezai Karako tarafndan karlm ve yaymn aralklarla srdrmtr. slmn dirilii genel konusunun vurguland dergide Cahit Zarifolu, Nuri Pakdil, Rasim zdenren, Erdem Beyazt, Ebubekir

46 47

Mehmet Nur Karakei, a.g.m., s. 20. Erturul Aydn, a.g.m., S. 29. 48 Erdal Doan, a.g.e., s. 47-48. 49 Hayrettin Orhanolu, Dergilerin Sudaki Aksi, Trk Edebiyat Dergisi, ubat 2007, S. 400, s. 21. 50 Erdal Doan, a.g.e., s. 11.

11

Erolu, Cahit Koytak ve smet zel imzalar grlmektedir.51 Diriliin ilk saysnda, derginin bak as u ekilde ifade edilmitir: yleyse, ne geliim (evolsyon), ne devrim (revolsyon). Sadece dirili (rezreksiyon) bir topluluun kurtarlmasnda, insanlarn kurtulua ermesinde, mutlak gerein habercileri olan Peygamberlerin bize braktklar yol; miras, metot budur. Dirili, bir toplumu, normal gelimenin tam nne gtrr. Normal gelimeyi altracak bir noktaya gtrr. Devrimin ykcln, olanca ekonomisiyle, sadece yklacak eyler, yklmas gereken semboller ve yanl kaynam eklemler, kire balam kkler zerinde kullanr. Ve bunlardan ayr olarak, kendine mahsus dinamiinde, toplumun ruhunu tazeler. l yerleri canlandrr. Bir insann lmden sonra dirilmesi, ne bir gelimenin, ne bir devrimin sonucudur. Sadece, bir baka ve ulv bir hayatta ayaa kalkmadr. K geip bahar gelince, tabiatn yeniden dirilii gibidir bu.52 Dnce yazlarnn n planda olduu dergide ayrca yabanc yazarlarn eviri yaz ve iirlerine de ska yer verilmitir. Nuri Pakdilin Edebiyat dergisi 1969 senesinde kmaya balamtr. Mara lisesinden arkada olan Alaeddin ve Rasim zdenren kardeler ile Erdem Bayazt da derginin kuruluunda yer almtr. Orta Dou, Afrika ve Bat Edebiyatlarndan yaplan evirilerle dikkat eken dergi ve bata Pakdil olmak zere Akif nan, Erdem Beyazt, Alaeddin zdenren, Rasim zdenren, Cahit Zarifolu, ve Turan Ko gibi sonraki kuaklar stnde ciddi etkiler brakan isimlerin rnlerine yer vermitir. Edebiyat, 1980'e kadar eitli aralklarla yaynlanmtr. Geleneklerimize ve yerli kltrmze bal olarak slmi dnya grnn edebiyatnn yapld bir dergi grnmn sonuna kadar srdrmtr. 53

51 52

Bkz. Vedat Gnyol, a.g.e., s. 70. Dirili, Gelime, Devrim ve Dirili, Dirili Dergisi, Mart 1966, S. 1, s. 4. 53 Ali Grkem Userin, Dnden Bugne Edebiyat Dergileri, Bir Nokta, Austos 2007, S. 67, s. 23.

12

Paprs ( Haziran 1966- 5 Haziran 1970), Cemal Sreya Seber ynetiminde kan derginin, her saysnda 1960-1970 yllar aras sanatlarn biyografilerine ve sanat grlerine yer verilmitir.54 Dergi, edebiyatmz zellikle Tanzimattan 1960lara dek incelemeyi ve aydnlatmay amalam, eski yazlar dnemin gzyle yeniden deerlendirmitir. kinci Yeniyi benimseyen derginin 41. says (Kasm 1969) kinci Yeni Antolojisi zel Says olarak yaymlanmtr. Ayrca Cemal Sreyya, inceledii eski edebiyat dergileri ve Fransz dergileri hakknda Paprste deerlendirme yazlar kaleme almtr.55

Trk Edebiyat, Trkiye Edebiyat Cemiyeti adna, Ahmet Kabakl tarafndan 15 Ocak 1972 tarihinde karlmaya balanmtr. Bir kez yaymna ara verilen dergi, 1976 senesinde yeniden yaymlanmaya balam ve hl yayn hayatna devam etmektedir.56 nesle ahitlik eden derginin birinci neslinde u isimler gze arpmaktadr: Mehmet Kaplan, M. Necati Sepetiolu, Cahit Atasoy, Mnevver Ayal, Cemil Meri, Arif Nihat Asya, Munis Faik Ozansoy, lhan Geer. Trk Edebiyat dergisinin 400. sayy yaymlamas mnasebetiyle tertip edilen oturumda derginin kuruluundan beri iin iinde olan Altan Deliorman unlar dile getirmitir: Edebiyat, sanat ve kltr dergileri iin sreklilik ok nemlidir. Daha da nemlisi, Trk Edebiyat kendisini yenilemi, bir yerlerde kalmam, nesillerle birlikte zamana, zemine uyarak ilerlemeye devam etmi demektir. 57 Merhum Ahmet Kabakl ilk sayda, derginin edebiyata bakn, hedefini ve ilkelerini kaleme almtr: Trk Edebiyat dergisi, fikir ve sanat hayatmzdaki hercmerc in iinde telasz ve tarafsz olarak saduyuyu, sakin dnceyi iaret eden bir gsterge olmak arzusu ile kyor. Bu dergide ilk i: Trk edebiyatn, en uzak mzsi, uzak ve yakn gemii ve bugn ile bir yekpare btn halinde dndmz sylemeliyiz. Yeniyi
54 55

Bkz. Vedat Gnyol, a.g.e., s. 70-71. Bkz. Erdal Doan, a.g.e., s. 91-93. 56 Bkz. Vedat Gnyol, a.g.e., s. 48. 57 Altan Deliorman,Trk Edebiyat 400. Sayya Nasl Ulat?,Trk Edebiyat Dergisi, ubat 2007, S. 400, s. 5.

13

yapabilmek veya yapabileceklere k tutmak iin gemie sk sk dneceiz. nk iinde yaadmz kltr ve sanat buhrannn, mzdeki unsur ve eserleri, yeniden deerlendirmek gcn gsterememi olmamzdan doduunu biliyoruz. Dilde, yaayan Trkeyi esas tutacaz. Trk edebiyat gibi Trk dilinin tkenmi olduunu; ikisini de bir yana iterek taklit ve temelsiz sanat yapmak ve uydurma dil kullanmak gerektiini kabul etmiyoruz. 58 Anadolu edebiyat dergiciliinin odak ve dm noktas Ankara'dr. Anadolu'nun eitli kentlerinde yayna balayan dergiler 30 sayy zor bulabilmitir. Anadolu dergileri, yaynlarn g koullar altnda srdrebilmitir. Okuyanlarn gelirlerinin azl yznden bask says dk olmakta ve yaz kadrosu ise ounlukla yeni balayan genlerden olumaktadr.59 1977 ylnda, kat fiyatlarnn yksekliine karn gene Ankara'da etkin bir yazn yaam srm ve Mavera ile Trkiye Yazlar gibi iki dergi Ankara'da domutur. Ankara'da doup, stanbul'da yaayan Varlk dan sonra en uzun mrl dergiler Ankara'da grlmektedir. Bu arada Konya'da yaymn srdren ar en uzun mrl tara (Ankara ve zmir dnda) dergisi olmutur. 60

58 59

Ahmet Kabakl, karken, Trk Edebiyat Dergisi, Ocak 1972, S. 1, s. 3-4. Muzaffer Uyguner, a.g.m., s. 472. 60 A.y..s. 476.

14

YILLARA GRE TRKYEDE YAYIMLANAN DERG SAYILARI 61

Yl

Dergi Says

Yl

Dergi Says

1909 1910 1911 1912 1914 1915 1916 1917 1918 1920 1921 1922 1925 1934 1935 1936 1937 1938 1942 1943 1944 1945 1946

353 130 124 45 10 6 8 14 71 40 25 35 215 206 222 191 203 199 127 142 258 287 332

1947 1948 1949 1950 1951 1952 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1973 1976

379 308 449 479 431 624 542 704 549 606 656 716 751 817 861 929 956 1115 1123 1189 1255 1315

Tablo 1 : Yllara gre yaymlanan dergi saylar

61

Bkz. Trker Acarolu, Dergiciliimiz, a.g.d.; Trker Acarolu, Yayn Hayatmzdaki Gelimeler, a.g.d.

15

Dergi Says
1400 1200 1000 800 600 400 200 0

09

12

16

20

25

36

42

45

48

51

56

59

62

65

68

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

19

Grafik 1 : Yllara gre yaymlanan dergi saylar

19

Yl

16

BRNC BLM

MAVERA DERGSNE GENEL BAKI

17

1- MAVERA DERGS 1. 1. Mavera Dergisi Nasl Kurul mutur? 1975-1976 yllarnda uzun zamandr tank olan ve o sralarda hepsi Ankarada memuriyette bulunan, bir grup arkada kendi aralarnda yle konuurlar: Bir dergimiz olsa, hem de profesyonel bir dergi. Yazlara telif creti dense... Bir de yaynevimiz olsa, kendi kitaplarmz bassak. Gnl dergi kurmak, yaynevi kurmak ister, ama ne mesai ile alan bu memurlarn ayracak vakitleri ne de sermaye yapacak paralar vardr. Mavera iin fikr n hazrlk yapan bu arkada grubu u yedi kiidir: Rasim zdenren, Cahit Zarifolu, Erdem Beyazt, Akif nan, Nazif Grdoan, Bahri Zengin ve Hasan Seyithanolu.1 Cahit Zarifolunun Yedi Gzel Adam isimli iir kitabnda bahsettii yedi gzel adamn, Maverann kurucular olduundan bahsedilmektedir. Rasim zdenren, TRT 2de bu konuyla ilgili yle bir aklama yapmtr: Cahit Zarifolunun iir kitabnn ad Yedi Gzel Adam. Bundan mnhem olarak bizim bu ekibimize bizim tarafmzdan deil dardan yaktrld. Muhtelif isimler sylendi. Bunun biri ya da ikisi gnn artlarna gre deien isimler olarak anld. Dierleri de tabiri caizse demirba isimler olarak anld. Cahit Zarifolu, Erdem Beyazt, Alaeddin zdenren, Akif nan ve benim adm demirba olarak anld. Bunlara ilave olarak Nazif Grdoan Mavera dergisinin kmasnda ve hemen akabinde Akabe kitapevinin kurulmasnda katklar olmutu.2 Akif nann Cahit Zarifolu ile yapt bir konumada, Zarifolundan kitaplarna koyduu ilgi ekici isimleri aklamasn istemitir. Zarifolu Yedi Gzel Adam yle anlatr: iir kitaplarmn isimlerine srayla bakarak gerekten zel bir servene tank olmak mmkn. aret ocuklar bir bakma iaret edilen, gsterilen, seilen ocuklardr. Bunlarda bir takm manev yetenekler vardr. Bunlar byrler ve
1

Bkz. Rasim zdenren, Demek ki Yz Ay Geride Brakmz, Mavera, Nisan 1985, S. 100, s. 411. 2 Rasim zdenren, Yayn Hayatmz Program ekimi, TRT, 2008.

18

Gzel Adamlar olurlar. Yedi Gzel Adam balkl kitap ve iinde yer alan iirler, bu gzel adamlar anlatr. Fakat bunlar deta dnyev, madd bir mcadele iindedirler. Evet bir mcadele iindedirler. Soylu bir davann kavgasn yaparlar. lerindeki soyluluk, manev g bu kitapta daha ok irilik, adale kuvveti, ecaat eklinde belirginleir. fkeli adamdr, bunlar. ri gvdelerine, rzgrl balarna ramen ipince bir yrekleri vardr. Hassastrlar. k olurlar. Sevgilileri, bu anlatlan atmosfer iinde biraz belirsizdir. yi gren gzler, bu iirleri okuduunda sevgilinin zaman zaman bir kadn, zaman zamansa manev bir zellik olduunu grr. Davadr sevilen. Uruna mcadele edilen ey slm bir z. 3 Bu insanlar dev midir Yatak grmemi gvde midir Bir yara aar boyunlarnda Kolkola durup bardklarnda Yar kurbann olam

Dalar nme durmu Ki dalanam ekip prl prl mavzerler kardlar oyluk etlerinden Durdular ite akala kar yarin kapsnda4

Derginin kurulma hikyesinin devamn Erdem Beyazt yle anlatr: Nasl edelim, nasl olur derken bir gn bir frsat zuhur etmi. Ben Marataydm. Bizim Bnyan Halcs Saim Altunba, halcl brakp traktr romorku imalatna balam. Saim Beyin Bayndr Sokak 30/Cde bir dkkan vard. Kzlayda bazen vakit dara dt zaman oraya gidip namaz klardk. Saim Bey ite bu dkkn, bizimkilere isterlerse kullanabileceklerini sylemi. Cahit durur mu? Kendine has gz karalyla hemen komu AKABE KTAP-YAYINEV diye bir levha yazdrm.
3 4

Akif nan, Konuma, Mavera, Eyll 1987, S. 109, s. 101-104. Cahit Zarifolu, Yedi Gzel Adam, Edebiyat Dergisi Yay., Ankara, Eyll 1973, s. 9.

19

Bir ivi bulundu ya gerisi kolay. Drt nal on be ivi bir at nasl olsa bulunur. Derken herkes seferber olmu, kimi hanmnn bileziklerini, kimi maan, kimi emekli sandndan aldklar bor paralar koymular. Bu arada Belediyeye ait Zafer arsnda 8 mertekarelik bir kitap dkkannn devren kiralk olduunu duymular. Gz kara Cahit komu, 10 dakikada anlam taksitlerle denmek zere 110.000 lira hava parasna. Senet sepet bono bor derken bir anda iki dkkan km meydana. Daha nceki bir geliimde Cahit benden bir dileke almt Ankara Valiliine hitaben. Mavera, aylk edebiyat dergisini karyoruz, bilgilerinize arz ederiz mealinde. Dilekenin altna Bayndr Sokak 30/C Kzlay/ Ankara adresini yazp vermiler Vilayete. Ben bir dahaki geliimde Maverann ilk says km, AKABE ve AKABE 2 adl kitap dkkanlarn alm buldum.5 O sralarda serbest alyor olmasndan dolay derginin yaz ileri sorumluluu Erdem Beyazta yklenir. Marata oturan Erdem Beyazt, arkadalarnn emr-i vki yaparak kendisi iin Ankaradan ev tutmalar zerine Ankaraya tanr. Bu arada Maverann ilk says 1976 ylnn Aralk aynda yaymlanmtr. Rasim zdenren, kendisiyle yaptmz grmede Maverann yaym hayatna atlmasnn arka plann ve dergideki i blmn u ekilde anlatmtr: Derginin kuruluunda 1976 ylnda buna teebbs eden birinci dereceden Cahitle bizdik. Arkasndan dier arkadalara atmzda onlar da tabiri caizse odun krcnn hk deyicisi olarak iin iine girdiler. Erdem Beyin mesela rahmetlinin derginin kuruluuyla ilgili hibir eyi yok. Dergi kurulmu olarak, derginin stne geldi. Tabi para toplanacak, o aralar Nazif Grdoan srekli bizim yanmzda duruyordu. Nazifin paraca bir katks oldu. Onun zmirde bir kooperatifi var onun elden karmak istiyordu, derginin byle oluu da Nazifin eline bir bahane verdi. Oradaki hisseyi satt bir ksmn buraya tahsis etti. Akif zaten her teebbse olur diyen, motive eden birisi. Ama kendisinin ok fazla bir katks yok. O dergilere
5

lim Kahraman, Erdem Beyaztla Mavera Dergisi ve Akabe Yaynlar evresinde, Mavera, Nisan 1985, S. 100, s. 13.

20

baktn zaman gemi iirleri vard, onlar yaynland. Yine benim zorumla u iirleri tahlil et dedim, yle bir iki tane de iir tahlili yapt, ondan ibaret oldu. Cahitin son ksmda bir iki haberleri olurdu. Cahitin orada sempatik bir slubu vard. Oralar yle srkleyici oldu. Fakat derginin daha ilk kma teebbsleri esnasnda benim Cahitin ne yapacana ne yapmayacana kesinlikle bir gvenim yoktu. Bu ie balyoruz ama benim kafamdan geirdiim ey bu i eninde sonunda benim zerimde kalr. Bana yk olur. Onun iin arkadalara hep unu sylyordum En az alt aylk yazmz hazr olsun. Ondan sonra ilk saymz karalm. Ben kendi yazlarm hazrladm. Alt aylk olmasa bile 4- 5 ayln hazr hale getirdim. Dierlerinin de aa yukar projesini yaptm. Cahite sorduumda Cahitte bir ey yok. Akife sorduk, Akif yazlar nerde? Ya olur... falan diyor ama olaca bir ey yok. Erdeme haber gnderiyoruz, Erdem zaten zor yazan birisi. Erdemden de haber yok. Velhasl alt aylk yaz hazr olsun diyen adamdan baka alt aylk yaz hazrlayan ikinci bir kimse yok. Cahit biraz da havai birisiydi o tarihte. Mesela matbaa ile ilgili konumalara gidiyoruz fakat bir bakyorum ki Cahit benden nce adamlarla pazarlk yapyor. te uras yle olsun, buras byle olsun. Bazen houma gider bazen houma gitmeyen eyler oluyor. Fakat o konutuktan sonra bizim konumamzda lzumsuz oluyor. Pazarl bozma gibi bir anlam tayor. Diyelim ki matbaadan ktk datcya gidiyoruz, datc ile konuacaz. Cahit uzun boylu ve evik. Yry de byle evik. Matbaadan kyoruz ben ona yerlerini sylemiim filanca yerde datmclar var, grme yapalm, dergi elimizde yk olarak kalmasn. Seri admlarla oraya doru yryor, ben onun ardasndan kna skna koarak oraya yetiiyorum. Cahit bir bakyorum ki pazarla tutumu. Ya Cahit sen bu ileri byle yapyorsun ama adamlara kar bizim teminatmz ne? Ne alnacak ne verilecek? Ya mhim deil dergi ktktan sonra bunlarn hepsi olur. Peki ya para? Btn dnyada u anda insanlar ellerindeki paralarn bize doru uzatmlar tutuyorlar. Birisi gelsin de bu paray elimizden alsn diyorlar. Biz gidip ite o paralar o adamlarn elinden alacaz diyor. Peki Cahit yle olsun, biz gidip alalm diyoruz. Fakat ortada Cahitin telandan ve benim endiemden baka da bir ey yok. Nazif zmirden getirttii paray brakm, o ortada yok. Kimse ortalarda yok velhasl. Cahitle ikimiz

21

ortadayz. Cahitinde byle bir telaesi var. Derginin ilann yaptk, u tarihte kacak diye. Abone istedik muhtelif yerlerden. Cahiti o tarihte ok tanyan kimse yok. Aboneler bana geliyor. Ben pantolonumun sa cebini derginin kass haline getirmiim. Sol cebimde de kendi ahsi param var. Bu ikisini birbirine kartrmamaya alyorum. Ceketimin sa taraf abone adresleriyle dolu. Velhasl elbisemin sa cepleri dergiye tahsis edildi, sol cepleri de benim kendi ahsma tahsis edildi. Benim dzenim kendime gredir. Anahtarlarm bir yerdedir, mendilim bir baka, tarak bir baka cebimde, bozuk para bir baka cebimdedir, czdanm bir baka cebimdedir, hariten gelen bir eyler olursa onlarda ayr ayr yerlerdedir. Elimi attmda bulacam eyleri orada bulmalym ben. Elbisemin veya gvdemin yarsn dergiye tahsis edince bizim dzenimiz de bozuldu. Birinci say ylece kt. Bir utan aboneler, abone paralar bana geliyor. Satlan paralar bana gnderiyorlar, ben alyorum. Bir iki arkada Ankarada bu iin datmyla urayor. Tarada bu iin datmyla uralyor. Drt be ay byle devam etti. Bir baktm ki Cahit iin bu tarafna ok hevesle urayor. Bu alma verme abone okuyucularla ilgi kurma, mektuplar yazma Mesela stanbul Kadkyden biri mektup yazyor, bir yaz gndermi. Onu hemen devreye soktu. Sen iiri ne zaman olsa yazarsn. Kadkyde bizim datmmz yok. Bu ii sen stlen diye ve sonradan btn stanbul datmn stlendi o ocuk. Dergiden ekmek de yedi epeyce, dergiye yk olmad, abone yapt, satt. Bu ekilde dergiden epey ekmek yinen insan var. Velhasl 3-5 ay Bu ekilde devam edince Cahit dedim dergi byle iki bal olmuyor. Sen bu ilere hevesli grnyorsun. Bu kouturma ileri sen de kalsn. Bende ki aboneler, toplanan abone paralar bunlar. Bunlar sana vereyim. Bunlarla da ilgili gereini yap. Derginin kat, matbaa, kouturma iiyle, datmyla sen megul ol. Bir de byle mektuplar falan da yazyorsun bunu da gel bir dzene bindirelim. Dergiye epey muhtelif yazlar gnderiliyor. Bu yazlar da bana geliyordu. Bu yazlar da dedim ben sana brakaym. Sen bunlara dergide cevap ver. Biz vaktiyle Yeni stiklal gazetesi vard. Biz orada gnderilen yazlara, iirlere cevap veriyorduk, deerlendiriyorduk. Onlardan da rnekler gsterdim kendisine. Bu deerlendirmelerden sen de yaparsn dedim. Cahit o ii de ok sevdi. Hem sevdi hem benimsedi hem de ok gzel stesinden geldi. Byle zaman zaman kzarak

22

azarlayarak, mektup gnderenleri yerine gre hatta piman ederek, yerine gre pohpohlayarak byle kendine gre bir slup tuttu. Baarl olduundan. Dergi o yazlar yazld sralarda dergi sondan baa doru okunurdu. Cahit o ileri benimsedi. Derginin tantmn, sat, pazarlamas, insanlarla mnasebetler halkla ilikiler ksm Cahitin zerindeydi. Ama derginin dier gvdesi, tm benim zerimdeydi. Yazlarn seilmesi, sipari verilmesi, o ayn konusu ne olacak, arlkl konular ne olacak zel say hazrlayacaksak kimlerle mnasebet kurulacak kimlerden yaz istenecek ne yapacaz ne edeceiz, onlarn tm de benim zerimdeydi. Zaman zaman gna gelirdi. Yorulurdum, usanrdm. Etraftan yardm edecek hi kimse yoktu. Derginin tahsis ii de benim sorumluluumdayd. O dergiler asndan zsine benim gzden geirmemle km eyler. Onlarn hepsini ben gzden geiriyorum. Mdahale edilecek yerlere mdahale ediyoruz. kartacak, eklenecek Tabi kendim yapmyorum. Bunu yaz sahibine sylyoruz. Velhasl kelam dierlerinin, bunu sylemek biraz yadrgatc gelebilir ama, Cahit de dahil olmak zere onlarn tamam benim asistanm pozisyonundayd. Ben onlara unlar unlar yapn diyordum ama bunu hibir zaman biz ne kartmadk. Kendimizi de ne kartmadk bu yapp etmelerimizi de ne kartmadk. Biz srekli arka planda kaldk ama derginin, o gnleri hatrlayanlar bilecektir, bizim yazhanesi urasyd ( eliyle evlerinin salonundaki masay iaret eder).6

lgiyle karlanan dergi, sadece Zafer pasajndaki kitaplarda 300-400 say satlmaya balamtr. Derginin datm, pazarlama, muhasebe, abone ilerini Cahit Zarifolu; yazlarn derlenmesi, sralanmas, matbaaya verilmesi ve dzeltme ilerini de Rasim zdenren stlenmitir. Dergiye urayan dostlar da yaplmas gereken iler iin koturulmutur. Zamanla batan beri akllarda olan kitabevi kurma fikri Zafer Pasajnda bir kitap dkkan kiralanarak gerekletirilmitir. Cahit Zarifolunun projelerinden biri, Mavera yazarlarnn kendi kalemleri ile geinebilmesini salamaktr. Bunun iin jenerie telif creti denir ibaresi konulmutur. Lakin masraflarn zor karlayan derginin esas yaz kadrosu hibir
6

Rasim zdenren ile Yaptmz Grme, 2008.

23

zaman telif creti alamamtr. Buna karlk dergiye dardan yollanan yaz ve iirler iin artlar zorlanarak telif creti denmitir. 7 Rasim zdenren, Maverada, dier dergilerden farkl olarak ne yapmak istediklerini ve dergiyi karrken dikkat edilen hususlar yle aklamtr: Dirili, Edebiyat, Byk Dou tek isimlerin nderliinde kan dergilerdi. Necip Fazln paras olduu zaman Byk Dou kar. Necip fazl paray tkettii anda Byk Dou tatile girer. Dirili dergisi de aa yukar byleydi. 1966- 1967 dneminde asl byk k yapt ama ilk says 1960 ylnda kt ama o 6 yllk durgunluk dnemi. 1967de tekrar kapand. Aklda tutulmas g diyebileceimiz sklklarla ald kapand. yle bir yayn maceras oldu. Gene Edebiyat dergisi de ayn ekilde, Nuri Pakdil dergiyi kartmaya hazr hale geldiinde arkadalar yarn dergiyi kartyoruz, herkes yazsn getirsin derdi. Kendisinin yazs hazr biz de o bir gece de ne hazrlayabilirsek canmz diimize takp tabiri caizse hazrlamaya alrdk, o dergide yle kyordu. Bundan dolay Mavera karken baz ilkeler belirledik. Bunlar topluca yazmadk ama derginin muhtelif yazlar arasnda zaman zaman bildirdik. Birinci ilkemiz bu dergi her ayn birinde mutlaka okuyucusunun elinde olacak. Aboneyse de piyasa okuyucusu ise de dergi ayn birinde kitaplara datlm olacak. Abonelerin eline gemi olacak. Dolaysyla derginin abonelerin eline ayn birinde gemesi iin birka gn ncesinden postalamamz gerekiyor o gnn artlarnda. Fakat o sre iinde dergiyi elimizde tutardk, ayn birinde Ankarada datmn yaptrrdk. Bunun gnll elemanlar vard. stanbula bir gn ncesinden gnderirdik. Fakat oradaki ilgili elemanlar da biliyordu ayn birinde piyasaya kacan. Velhasl Anadolunun muhtelif yerlerine nceden gnderirdik fakat tembih ederdik ayn birinden nce mutlaka elinizde saklayn, mutlaka ayn birinde ksn, ikinci gnne de sarkmasn diye. Yaynland sre boyunca da bu ilkesine riayet etti. ok darda kaldmzda bile dergiyi 30- 37 sayfa karttmz olmutur ama dedik ki biz madem bu ie byle gnl koyduk, bu ilkemizden sapmamamz gerekiyor. ok az yazlarla

Bkz. Rasim zdenren, Demek ki Yz Ay Geride Brakmz, Mavera, Nisan 1985, S. 100, s. 411.

24

da olsa, dergiyi karttk. Paramzn olduu olmad, yazmzn olduu olmad dnemlerin hi birinde durmakszn dergiyi okuyucunun elinde grmek istedik. Dier bir ilke o dergiler kartan kiiye balyd, onlarn can isteyince kyordu. Onlar knamak istemiyorum. Onlarn durumunu iten ve yakndan bilen birisi sfatyla sylyorum. Paralar olmamtr, konjktr uygun dmemitir muhtelif yenilebilen nesnel veya znel bizim bilebildiimiz veya bilemediimiz eitli nedenlerden dolay aksaklklar oldu, aralar verildi. Fakat o bir kiiye bal olmann sakncas olarak ben ahsen yorumluyordum. Dolaysyla dedik ki biz kurucu olarak u arkadalar ki kurucu olarak isimler de yaynlanmad bu da gene kamuoyunun bir yaktrmas olarak ortaya kt. Her ne kadar benim adm geti, Cahit Zarifolu, Erdem Beyazt, Alaeddin zdenren, Nazif Grdoan, Akif nann isimleri geti sonra baka isimler eklendi bunlara baz isimler kartld konjktre gre yer deitirmi oldu. Bu kurucular da olmak zere biz derginin yazar olarak bir ilev stlendik. dergi bizim elimizde km olmasn. Ben hastalandm zaman gzm bu dnyaya kapattm zaman bu dergi kapanmasn, paramz olmad zaman dergi tatile girmi olmasn. Dolaysyla biz bunu kiilere bal olmaktan karalm, bu herkesin dergisi olsun. Herkes bu dergiyi kendinin dergisi olarak benimsesin dedik. Dergiler genelde airler ve yazarlar mezarl haline geliyordu. Dergi yneticileri kendilerine gnderilen yazlardan holarna gideni yaymlyordu. Maverann byle olmamas iin psevdi gibi grne kimse azyla ku tutsa bile yer vermeyelim dedik. Bunun iin ilk gnderilen yazlar iirleri hemen yaynlamyorduk. Devamnn gelmesini bekliyorduk. stediimiz kalitede belirli bir sayda rn gelene kadar bekliyorduk. Mavera mezarlk olamad bilakis insan yetimesine ve yetimi insanlarn kendisini bulmasna vesile oldu.8

Rasim zdenren, Yayn Hayatmz Program ekimi, TRT, 2008.

25

1. 2. Dergiye Niin Mavera Ad Verilmitir? Dergiye daha nce Rasim zdenrenin teklifi ve arkadalarnn onayyla Szler adnn verilmesi kararlatrlr. Yayma hazr olan derginin kapak tasarm iin gelen Ahmet Kot, stanbulda Szler adnda bir yaynevi olduunu dolaysyla bunun karklk yaratabileceini ifade eder. Bunun zerine Rasim zdenren, zamannda Edebiyat dergisine isim aranrken nerdii isim olan Maveray hatrlar, arkadalarnn onayn almaya frsat bulamadan bu isme karar verilir ve dergi baslr.
9

Derginin ilk saysnda Mavera adnn neden bu dergiye verildii yle aklanmtr: Mavera adnda yeni bir aylk edebiyat dergisi karmann hazrl iindeyiz. nce admz aklayalm : MAVERA. Yani te, yani bir eyin tesinde bulunan, Frenke deimiyle transandant (transcendent). Bu kelimenin trevi olan MAVERA ise, teye mensup, teki alemle ilgili, deney st, tabiattan stn, fizik tesi gibi anlamlara gelir. Bu kelime, ayrca, bilginin deneysel (empirik) olmayp sezgisel (intuitif) olduunu ifade eden bir gr de kapsamna alr. Dolaysyla felsef anlamda, btn insan bilgilerinin kaynann Allah olduu grne iaret eder. Btn bu anlamlaryla MAVERA, edebiyat anlaymz olduka geni boyutlar iinde zetleyen bir kelimedir.10 Mavera ad, sanki tm bilgilerin kaynann akl olduunu kabul eden Bat dncesine kar bir tepkidir. lk sayda, bu ismin derginin edebiyat anlayn zetledii sylenmi ve ileriki saylarda bunun ne kadar doru bir tespit olduu ortaya kmtr. almamzn Edebiyata Din Bak bal altnda belirttiimiz gibi, Mavera kadrosunun edebiyattaki amac salt sanat zevkini tatmak deil, Allah rzasna uygun eserler vcuda getirmek olmutur. Necmeddin Trinay, Mavera kelimesi hakknda u aklamada bulunmaktadr: te elinizin altndaki dergi! smini hi dndnz m? Niin baka bir ey deil de
9 10

Rasim zdenren, Yayn Hayatmz Program ekimi, TRT, 2008. MAVERA, Mavera, Aralk 1976, S. 1, s. 46.

26

Mavera? Mavera; te demek, telerin tesi demek. Grnenin arkas, daha dorusu btn grlenlerin arkas ve tesi. Btn grlebilenler, iinde yaadmz dnya olduuna gre, onun da arkas, onun da tesi, yani br dnya. nsana ilk hatrlatt, tesdf bir kelime olmad. Dnlerek bulunmu olmal diyorsunuz ve bu hkme varmadan , ini ve klaryla; uzayan, sonra duran ve arkasndan tekrar uzayan msikli bir ses olarak, size aruza has ller ierisinde ulayor: Mver!.. Kelimeleri sadece mn olarak almamak, onlar, ince, effaf ve biraz da lednn bir lemden sabrla fakat haddeden gemi msikli sesler olarak samak!..11

1. 3. Mavera Dergisi Neden Kurulmutur? Kendi dncelerini ve rnlerini ortaya koymak isteyenler iin dergiler vazgeilmez aralarndandr. Dergiler sreklilik arzettii ve belli bir okuyucu kitlesine sahip olduu iin yazar ve airler iin nemli bir yere sahiptir. Mavera, bir hevesle kp ksa srede kapanan dergilerden deildir. Bunun sebebinin, ilk kndan itibaren salam bir temel zerinde oturmas olduunu syleyebiliriz. Fikr hazrlk safhas uzun sren Maverann kurucular, Maverann kndan nce dier nemli dergilerde kendilerini kabul ettirmi isimlerdir. Rasim zdenren, Maveray kuran ekibin Dirili ve Edebiyat dergilerinde yazmalarna ve Sezai Karako ile Nuri Pakdilin kendilerini yaz konusunda serbest brakmalarna ramen neden yeni bir dergi kurmaya karar verdiklerini yle aklamaktadr: Bir kere her iki dergi de o tarihlerde uzun bir tatil dnemine girmiti. kinci olarak tuhaf ama, sanyorum kendimizi kstlanm hissediyorduk. Geri Erdem, Akif, ben Edebiyat dergisinin kuruluunda da yer almtk. Dergi bizimdi. Ben ayn zamanda Diriliin 1967 ylndaki ilk byk knda da hazr bulunmutum. Bu her iki dergiye de kendi malm gibi bakabiliyordum. Ama yle nazik bir durum vard ki, bunu ancak yaayanlar bilebilir, izah olduka g. En

11

Necmeddin Trinay, Zal Tepesinde Kuds Kular ya da Misafir Kelimeler, Mavera, Haziran 1982, S. 66, s. 22.

27

basitinden kurduumuz bir cmle, kullandmz bir kelime iin acaba ne denilecek endiesi, hatta kendi kendinize uyguladnz kanlmaz bir sansr12 Nazif Grdoan da ayn ekilde Maverann temellerinin Edebiyat, Byk Dou ve Dirili dergilerinde atldn yle ifade etmitir: "Karako, Pakdil ve Necip Fazl, kendilerinden hibir zaman mezun olunmayan birer niversite olmulardr. Mavera ekibi bu izgiyi takip etti.13 zdenren, derginin kurulma sebebinin yalnzca bu olmadn sylemekte ve her derginin bir ihtiyac karlamak iin doduunu, eer yle deilse o derginin l olarak domu olacan ilave etmektedir. Maverann sadece kurucularnn bireysel arzular dolaysyla ktn sylemek eksik ve yanl olur. Maverada edebiyatta gncele yer verilmek istenmi, dergide kat, ematik yazlar yerine gler yzl bir hava oluturmaya allmtr.14 Dergilerin ilk saylarnda, hangi misyonla yayn hayatna atldklarn ve ne yapmak istediklerini anlattklar bir yaz mutlaka olur. Genelde ilk sayfada yer alan, nsz mahiyetindeki bu yaz Maverada en arka sayfalarda sradan bir haber olarak yer almtr. Maverann k zerine tandklardan yaz istenmi, bu yazlardan biri de ilk sayda yaymlanmtr. Mektubun yazarnn kim olduu dergide belirtilmemitir. Rasim zdenren ile yaptmz grmede, bu mektubu kendisinin kaleme aldn belirtmitir. lk paragrafn yukarda verdiimiz yaz yledir: Mavera adnda yeni bir aylk edebiyat dergisi karmann hazrl iindeyiz. nce admz aklayalm: MAVERA. Yani te, yani bir eyin tesinde bulunan, Frenke deimiyle transandant (transcendent). Bu kelimenin trevi olan MAVERA ise, teye mensup, teki lemle ilgili, deneyst, tabiattan stn, fizik tesi gibi anlamlara gelir. Bu kelime, ayrca, bilginin deneysel (empirik) olmayp sezgisel (intuitif) olduunu ifade eden bir gr de kapsamna alr. Dolaysyla felsef anlamda, btn insan bilgilerinin kaynann Allah olduu grne iaret eder.
12 13

Rasim zdenren, Demek ki Yz Ay Geride Brakmz, a.g.d. , s. 5. Kltr Sanat Servisi, Mavera Dergisinin Yazar Deil, Yazarlar Vard, Milli Gazete, 09.06.2007. 14 Bkz. Rasim zdenren, a.y.

28

Btn bu anlamlaryla MAVERA, edebiyat anlaymz olduka geni boyutlar iinde zetleyen bir kelimedir. Biz, edebiyat, amac kendinden ibaret bulan bir alma alan grmyoruz. Tarihte hi bir uygarlk, ilkin bir edebiyat hazrl geirmeden, kelam eitimini tamamlamadan, yani dnce sze, sz de eyleme dnmeden, var olma ortamna kavuamamtr. Her uygarlk kendi deer yarglarnn, erdem anlaynn ilkin yerlemesini, sonra da yaylmasn ve yaygnlamasn edebiyatn arayclna borludur. Bu gerekten hareketle edebiyat almalarmza bir hz ve younluk verme zorunluluunu duymaktayz. MAVERA bu zorunluluun bir ifadesi olarak kyor. Son birka on yldr, ok byk aamalardan geerek bugn reddi mmkn olmayan bir dzeye ulaan yerli dncemizin edebiyatna yeni almlar getirmek dileini tayor. MAVERA bir yaam biimi halinde z uygarlmz yeniden yrrle koyma davasn gdenlerin, edebiyat alanndaki bir buluma yeridir. Selam stnze olsun.15

1. 4. Mavera Dergisinden Birka An Samimi bir havann hkim olduu Maverada zaman zaman derginin artlar hakknda paylamlar da yer almtr. Okuyucularyla bir aile gibi olan Mavera kadrosu, dergiyle ilgili gelimeleri okurlarna anlatmay ihmal etmemitir. Hem Mavera hakknda daha geni bilgiye sahip olmak, hem de dergi kadrosunun okurlarla paylamnn ne lde gerekletiini gzler nne sermek iin bu yazlardan bazlarna yer veriyoruz: Bayndr Sokak 30/Cdeki dkknmz mal sahibinin kiray tam on kat arttrmak istemesi, mahkemelik oluumuz ve aramzdaki kira mukavelesinde aleyhimize baz maddelerin bulunmas ve mahkemenin bunu ve mal sahibinin Ben
15

MAVERA, Mavera, Aralk 1976, S. 1, s. 46.

29

i yapacam kendi dkknmda szlerini nazar- itibara almas sonucu tahliye etmek zorunda kaldk. Mal sahibi Bayan, bizim Ankarann tarihinde ilk defa Kzlay semtinde slm eserleri vitrinlediimiz ve yla yakn bir zamandr dostlarn urak yeri olan dkknda, bundan byle butik ileterek, cicili bicili kadn giysileri, smr dnyasnn eytanlarn, blucinleri satacak. Bize gelince Akabeyi, yine ayn sokakta Merutiyet Caddesine on adm kala 50/1e, irketin merkezinin bulunduu binann salonuna tadk. Raflarmz bir dkkn dzeniyle yerletirdik. Dorusu hi bu kadarn tahmin etmiyorduk, kitaplar da yerletirince, sevimli, scak, belki eskisinden daha scak bir kitap yuvas oldu. Oldu ama, daha son dzeltmeleri yapmadan mal sahibi ortaya kverdi: Bakn dedi, bro, yaynevi dedik ama, byle perakende sat yeri demedik yzde yz zam isterim. aa be yukar ayda 7500 lira olan kiray 12 500 lira olarak baladk. stelik, bir aya insanlarn akt bir sokakta olmak baka, eskisinden daha sempatik de olsa bir apartman dairesinde olmak baka. Ayrca ciromuz dt yarya. Tam da yayn dnyasndaki felce ramen ne yapp yapp, birka kitap yaynlayalm ayp oluyor artk diye kararlar aldmz ve Rasim zdenrenin Gl Yetitiren Adam roman ile Erdem Beyaztn Sebeb Ey iir kitabn matbaaya verdiimiz bir zamanda oldu mu ya! ikayet mi bunlar? Hayr deil. ikyet olsa bunlar byle gle oynaya bir uslpla ele alr myz hi? Sonra kimi kime ikyet ediyoruz? Haddi ap merhametsizi merhametlilere mi ikyet edelim?16

***

Bundan alt yedi ay nce Bayndr Sokak elli taksim bir no.lu daireyi Tarmaksan irketi ile blyoruz ve boaltmak zorundayz. Mal sahibinin emekli

Mavera dergisinin nasl kurulduu anlatlrken dkkann Saim Altunbaa ait olduu belirtilmiti. Buradaki bayan ifadesinden Saim Altunban da aslnda o bayann kiracs olduu sonucu kmaktadr. 16 eitlemeler: Bir Haber Bir Para Tariz, Mavera, Haziran 1979, S. 31, s. 33-34.

30

olup Ankaraya gelmesi sebeb. Harl harl kiralk aryoruz. Tarmaksan da kendi bana aryor. Erdemle ayaklarmza kara sular iniyor. yle dolayoruz. Fiyatlar astronomik. Bir gn yolda Zekeriyayla karlatk. Azck anlattk. Yreimize su serpti. Syledii topu topu bir tek bir cmle: Ne aradmz gibi bir yer tarifi ne bir dost mal sahibi ehresi Dedii u : Nimetin tad zahmeti iledir. Birden derviletik. Bir rahatladk ki sormayn. Aramaya devam ama dncesi bize deil. Varsa sahibi o dnsn. Velhasl pek dolatk. Gnn birinde Erdem, Hacabayramda pirlerin himmetiyle iki katl ahap bir bina kiraladmz syleyiverdi. Grdm. Bir harika Akabe Yaynevini bu binaya tadk. Sra Mavera iin bir ynetim yerinde. Ve bir gn yine geliyorum ki yle diyorlar : Haydi tanyoruz. Selanik caddesine. Tarmaksann patronlar Saimle Abdullah. Kskanlacak bir uyumla ve i blm ile alyorlar. Mslman ve bilinli iki gen adam. Saim bizim kan ter kaldmz bir gn diyor ki brakn yer aramay bizim oras ne gne duruyor. Bylece iin asl sahibi sebepler halkediyor. Ve Saim devam ediyor, birinde biz varz teki daha kk bir daire bir salon iki oda ama odalardan birini aradan duvar ap alacam sizden, size bir salon bir oda, odann da yarsn namaz yeri yapmak kayd ile. Tktrldk biraz ama ne yapalm. Eyvallah Saim baba, Abdullah avu. Ve cephe iindeki baclarmz. Biliyorum kirasn hi merak etmediniz. Biz de etmedik. stelik Saim gerisini orap sk gibi getirdi. Biz perdeleri ne yapacaz diye dnrken perdeler, yeri ne yapacaz derken hallar, iimden gizli gizli bir masa bulmalym derken masa, iimden bir koltuk kelimesi geerken bir koltuk ve misafir koltuklar, velhasl dedim ya daireye gidip gelmeye balamm daireden kp her Maveraya geldiimde gn boyu dnp durduum eksiklerin aramzda sessiz bir telefon ba kurulmu gibi Saim tarafndan dnldn ve cmerte en iyisinden temin edildiini grdm. te yer maceramz.

31

Leziz mi, anlatabildik mi?17

*** Ancak normal sayfal, yani 64 sayfal bir dergi iin imkanmz sz konusu. Bunun bile sadece matbaa k maliyetinin artk 100 bine yaklaan rakamlarla ifade edilmesinin ne kadar korkun olduunu dnn. Derginin fiyat 7 buuk lira olduu ilk dnemimizde,1977de, matbaa masrafmz 3 bin lirayd. Oranlayn ve devam edebiliimizin bizim tedbirlerimizi, gayretlerimizi aan bir yn bulunduunu dnn. Allahn nasl byk yardmna mazhar olduumuzu dnn. Dirliimiz ve devammz iin, gelimemiz ve atlmc karakterimiz iin dua edelim. Ve gnahlardan korkarak, Ona kendisini zikretmek, kendisine kretmek ve gzel ibadetlerde bulunmamza yardm etmesini yakararak18

Bu hatralardan da anlald gibi, Mavera hibir kr amac gtmeksizin, nice fedakrlklarla karlm bir dergidir. erik olarak profesyonel olan Maverann, bizim incelediimiz saylar boyunca amatr bir ruhla yaymn srdrd grlmektedir.

17 18

Cahit Zarifolu , Okuyucularla, Mavera, Aralk 1980, S. 49, s. 55-56. Cahit Zarifolu , Okuyucularla, Mavera, Kasm 1981, S. 60, s. 44.

32

2- MAVERA DERGS YAZAR VE ARLER

2.1- SREKL YAZANLAR

a-Biyografiler

a. 1. Alaeddin zdenren 20 Mays 1940'ta Kahramanmarata dodu, ilk ve orta renimini Mara, Tunceli, Malatya ve stanbul'da tamamlad. 1966 ylnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Felsefe Blm'n bitiren zdenren, ilkokul retmeni olarak stanbul Eyp Devrim lkokulu ( 1964 - 1965), felsefe retmeni olarak Mara Lisesi (1966 - 1969), orum Lisesi (1971 - 1973), Mersin Atatrk Lisesi(1973 - 1975), Ankara Gazi Eitim Enstits (1975 - 1978), Ankara Halide Edip Advar Kz Lisesi (1978 - 1980), Ankara Bakent Lisesi (1982 - 1985) ve Ankara Fen Lisesinde (1985 - 1991) grev yapt. 1991 ylnda Kltr Bakanl Mavirlii'ne atanan zdenren, bu grevindeyken emekli oldu ve emekliliinden sonra Balkesir'e yerleti. Lise yllarnda ikiz kardei Rasim zdenren, arkadalar Cahit Zarifolu ve Erdem Bayazt ile Mara'ta Hamle adl bir dergi kard ve yine beraberce mahall gazeteler iin edebiyat sayfalar hazrladlar. lk iiri 1957de Hamle dergisinde yaymland. leriki yllarda iir ve yazlar Yeni stiklal, Dirili, Edebiyat, Mavera, Edebiyat Ortam, Yedi klim, Hece, Ay Vakti dergilerinde, gnlk ve haftalk yazlar ise Yeni Devir, Milli Gazete, Zaman, Tutanak ve Saduyu gazetelerinde yaymland. Mavera dergisinin kurucularndan olan zdenren, ayrca Trkiye Yazarlar Birlii yesiydi. Genelde airlik ynyle tannan Aleddin zdenren inceleme, hatra ve deneme alanlarnda da eserler kaleme ald. Bir sre Bursa Uluda niversitesi Tp Fakltesi Onkoloji Blm'nde tedavi gren zdenren, taburcu olduktan sonra ikamet ettii Balkesir'e dnd. Aleddin zdenren, 26 Haziran 2003'de hayata gzlerini yumdu. airin cenazesi 27 Haziran

33

2003 gn Cuma namazn mteakip Balkesir Bahelievler Camii'nden kaldrlarak Baeme Mezarlna defnedildi.

Eserleri:

iir: Gne Donanmas (1974), Yalnzlk Gide Gide (1996), iirler/ Btn iirleri: 1975- 1999 (1999), Btn iirler (2002). Deneme: nsan ve slm (1982), Batllama zerine (1983), Devlet ve nsan (1986), Yakn a Bat Dnyas ve Trkiye'ye Yansmalar (1986). nceleme: iirin Geitleri (1996). Hatra: Unutulmuluklar (1999). 1

a. 2. Alim Kahraman lim Kahraman 1956da, Manisann Kula ilesine bal Brtlce kynde dnyaya geldi. 1973te Manisa Lisesini, 1978de stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmn bitirdi. Yksek lisans tezi, Yahya Kemal ve Milli Mcadele Basn; doktora tezi, 1918 - 1923 Yllar Arasnda Trkiyede Edebiyat Dergicilii ve Edebiyat Dergileridir. 1977 - 1985 yllarnda Smerbankta memurluk, 1985 - 1989 senelerinde zel kurulularda yneticilik ve 1990 - 1993 yllarnda ise retmenlik grevinde bulundu. 1993ten beri TDV slm Ansiklopedisi Merkez lim ve Redaksiyon Kurulu ve Sakarya niversitesi retim yesidir.

Kahramann ilk iiri 1973te Hr Ik (Manisa) gazetesinde yaymland. Hikyenin yan sra deneme ve eletiri yazlaryla dikkat eken Kahramann rnleri Mavera, Yneliler, Yedi klim, zlenim, Matbuat, lm Aratrmalar, Kagar dergilerinde neredilmitir. 1985 - 1986 yllarnda Maverann editrln stlenen
1

hsan Ik, zdenren, Alaeddin, Trkiye Yazarlar Ansiklopedisi, C. 2, s. 1440.

34

yazar, ubat 1987de Yedi klim dergisinin kurucular arasnda yer ald. Bir Duyarln ada Biimleri adl eseriyle Trkiye Yazarlar Birlii Eletiri dln ald.

Eserleri: Deneme- Eletiri: Bir Duyarln ada Biimleri (1985), Okumaya Giri (1988), alan Saat ( 1989), Topra leyen Kalem (1997), Edebiyatn Sakl Dili (2001). Monografi: Yahya Kemal Beyatl (1998), Yrek Safnda Bir air (2003). Hikye: Kayp Hikyeci (2000).2

a. 3. Ali Haydar Haksal Hikyeci Ali Haydar Haksal, 16 Mays 1951 Bingl, Ki doumludur. Mderris smail Hakk Efendinin torunudur. Hasky lkokulunu bitirdikten be sene sonra Elaz mam-Hatip Okuluna kayt oldu. 1975 senesinde liseyi, 1979da Erzurum Atatrk niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmn bitirdi. Ky yllarnda tarmla, stanbulda serbest ticaretle megul oldu. Bir partinin ile bakanl ve stanbul Bykehir Belediyesi Bakan Danmanl grevlerinde bulundu. Ayrca Mstakil Sanayiciler ve adamlar Dernei yesidir. Tkrt adl ilk yks, 1975 ylnda Milli Gazetede neredildi. lerleyen senelerde ykleri ve eitli yazlar Yeni Devir, Milli Gazete, Dnce, Mavera, Yedi klim, Yneliler gazete ve dergilerinde yaymland. Sesim Bana Yetmiyor adl eseriyle Trkiye Yazarlar Birlii yln hikayecisi dln, Yitik Yaamn Gncesi adl eseriyle de Tuzla Belediyesi Roman Yarmas ikincilik dln almaya hak kazand. Halen Yedi klim dergisinin editrln yapmaktadr.

hsan Ik, Kahraman, Alim a.g.e., C. 2, s. 995.

35

Eserleri: yk: Evdeki Yabanc (1986), Sesim Bana Yetmiyor (1987), Sarldm Souk Bir Ceset (1988), Sokan Ad Issz (1989), Ay Inda Vavn Odas (1991), Zamanlarn yks (1994), Yalnzlk Soka (1996), Kukonmazda Konuan Adam (1998), im Su Berraklnda (2000), Kapda Bir ift Ayakkab (2001). An- Deneme: Gelii Gzel (1988). Roman: Yitik Yaamn Gncesi (2000) .3

a. 4. Cahit Zarifolu Abdurrahman Cahit Zarifolu, 1 Temmuz 1940 tarihinde Ankara'da dodu. Aslen Maral olmakla beraber, babasnn memuriyetinden dolay farkl ehirlerde oturdular.4 lk ve ortaokulu Siverek, Ankara, Kzlcahamam ve Marata tamamlad. Liseyi memleketi K.Mara'ta tamamlad. 1972de stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Alman Dili ve Edebiyat Blm'n bitirdi. rencilik yllarnda, farkl kurulu ve yayn organlarnda alt; 1964te Yol dergisinde musahhihlik, Bb- Alide Sabah gazetesinde teknik sekreterlik, 1968de Migros tekilatnda ksa bir sre mtercimlik, Hakimiyet gazetesinde teknik sekreterlik ve Turing Otomobil Kurumunda muhasebeci yardmcl yapt. 1967de Almancasn gelitirmek maksadyla Almanyaya dil kursuna gitti. 5 Faklteyi bitirdikten sonra stanbulda bir zel lisede Almanca retmeni olarak alt (1972 -1973). Askerliini Sarkam ve Kbrsta yapt ( 1973-1975). 1976da Mavera dergisinin kurucular arasnda yer ald ve TRT Genel Mdrlnde evirmen olarak greve balad. 1983e kadar Ankarada TRTnin eitli birimlerinde grev ald. 1983te Maverann stanbula tanmasyla, Zarifolu da stanbula tand ve burada TRTde almaya devam etti. TRTde

3 4

hsan Ik ,Haksal, Ali Haydar, a.g.e., C. 2, s. 883. Bkz. Haz. Alim Kahraman, Cahit Zarifolu, Yrek Safnda Bir air, Kakns Yaynlar, stanbul, Haziran 2003, s. 9. 5 Bkz. Cahit Zarifolu, Konumalar, Beyan Yaynlar, stanbul, Eyll 2006, s. 1.

36

genel mdr mtercim sekreteri, raportr, aratrma grevlisi, uzman ve ef olarak grev yapt. Son olarak yapt grev TRT stanbul Radyosu'nda denetilikti. lk iir ve hikyelerini Mara'ta mahall gazetelerde yaymlad. Yine Mara'ta A adnda bir dergi kard. Kendi adnn yan sra Abdurrahman Cem imzasyla, Yeni stiklal gazetesinin sanat sayfalarnda boy gsterdi (1963-1964). Bata Dirili, Edebiyat ve Mavera olmak zere Yeni Dergi, Trk Dili, Papirs, Soyut, Yneliler gibi pek ok dergide iir, hikaye, sohbet, gnlk, oyun, senaryo, roman ve ocuk edebiyat alanlarnda rnleri yaymland. Mavera dergisi ve Akabe Yaynlarnn kurucular arasnda yer ald. Yeni Devir, Milli Gazete ve Zaman gazetelerinde Zarifolu, Ahmet Salam ve Vedat Can mstear isimleriyle gnlk yazlar yazd. kinci Yeni akmnn nde gelen isimlerinden olan Zarifolu, hikye, deneme ve gnlklerini de iirsel bir tarzda kaleme ald. Afganistan, Suriyeyi, Filistini ve ezilen dier Mslmanlar konu alan pek ok iir yazd. Afganistan igalini konu edinen bir roman kaleme ald. 1985'te Trkiye Yazarlar Birlii ocuk Edebiyat dl'n alan Zarifolu, 07 Haziran 1987'de stanbulda vefat etmitir. Vefatndan sonra hakknda pek ok iir yazld. Yedi klim ( Temmuz-Austos, 1987) ve Mavera ( Eyll, 1987) dergileri, hakknda zel say kard. 6 Mavera Dergisinde zaman zaman derginin yazar kadrosu hakknda kaleme alnm yazlar da yer almtr. smail Kllolu Cahit Zarifolunun kiiliini ve Mavera Dergisindeki alma masasn u ekilde anlatmtr: Cahit Zarifolunun masas ki kap yanndadr. Kendine zg sevecen dzenli-dzensizliiyle hemen ilgiyi zerinde younlatryor. Arka panoya Farsa olarak Afganl Mcahit kardelerimizin air-i Ma: Bizim airimiz veya ilkelerimiz balkl bildirileri aslm

Bkz. Zarifolu, Cahit, Dergh Ansiklopedisi, stanbul, 1998, C. 8, s. 645.

37

Panonun bir kesinde de Cahit Zarifolunun kznn sevimli resmi, sonsuzlayn glmsemesi alp kalm kck resimde. Telefon numaralar, ehirleraras otomatik telefon kodlar, Meral Marufun ve baka yurtd adresleri Keza masasnn st de yle: Daktilo, yara hazr bir at gibi duruyor. Yazlar, kk katlara ilitirilmi notlar, zarflar vb. Anlattklar bir gerek mi, bir tasar m, bir gzel hayal mi olduunu kolay kolay elevermez Cahit abi, zaten gzellii, ekicilii, srekli umutluluu da buradadr. Bir geni yrein, bir cokulu kiiliin, kvr kvr bir anlat gzelliinin ustaca olumasdr, tpk iirlerinde olduu gibi. iirinin gr kayna, engin alm buradan geliyor olmaldr Cahit Zarifolunun . Hayat ve iiri dolu dolu alglayp alglatmak, yaayp yaanlr dzeye oturtmak, budur bence Cahit Zarifolu. 7

Eserleri: iir: aret ocuklar (1967), Yedi Gzel Adam (1973), Menziller (1977), Korku ve Yakar (1986), iirler ( toplu iirler, 1989) . Hikye: ns (1974), Hikyeler ( toplu hikyeler,1996) . ocuk Edebiyat: Sereku (uzun hikye,1983), Katraslan (uzun hikye, 1983), Aakakanlar (roman, 1983), Yrekdede ile Padiah (masal, 1984), Kk ehzade (masal, 1987), Motorlu Ku (uzun hikye,1987), Kularn Dili Glck (iir, 1989), Aa Okul (ocuklara Afganistan iirleri, 1990), Kularn Dili( Feridddn-i Attarn Mantkut-Tayrndan sadeletirme ve zet, 1987) . Roman: Sava Ritimleri(1985), Anne (1991) . Gnlk: Yaamak. Deneme: Bir Deirmendir Bu Dnya (1986), Zengin Hayaller Peinde (1999). Tiyatro: St mam (1987). Konuma: Konumalar (Toplu Eserleri, 2006).8

7 8

smail Kllolu, Vaktzre, Mavera, Ekim 1981, S. 59, s. 7-8. Bkz. Haz. Alim Kahraman, a.g.e., s.12.

38

a. 5. Erdem Beyazt

Marata 1939da dodu. Zabt ktibi olan babasnn grevinden dolay bir sre Kayserinin Pnarba ilesinde ikamet ettiler. Babasnn emekli olmas zerine geri Maraa dndler. lkokul ve lise renimini burada tamamlad. Yksek renimine 1959 ylnda stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinde balad. Bir ara biblo imal eden bir atlyede ii olarak alt, fakat al tozunun saln olumsuz etkilemesi zerine buradan ayrlmak zorunda kald. Bursu olmayan Beyazt, geim zorluu yznden 1961de renimini, devam mecburiyeti olmayan Ankara Hukuk Fakltesine nakletti ve ayn zamanda Milli Eitim Bakanlnda basn mavirliinde memuriyete balad. Oradan askere gitti, askerliini yedek subay retmen olarak Burdur li, Yeilova lesi, uvall kynde yapt. Askerlik dn faklte deitirerek yksek renimini Ankara niversitesi Dil Tarih Corafya Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmnde tamamlad. Milli Ktphanede sreli yaynlar mdrlnde mdr yardmcs oldu. Faklteyi bitirince Maraa dnen Beyazt, Mara Lisesinde edebiyat retmenlii ve l Halk Ktphanesinde mdrlk yapt. stanbula giderek, stanbul Trk Musikisi Devlet Konservatuarnn kuruluu srasnda genel sekreter olarak alt. Geri Maraa dnen air, Mavera dergisinin kmasyla Ankaraya geldi. Sanayi Bakanl nsan Gc Eitim Dairesi Bakan Yardmcs iken arkadalarnn srar zerine bu grevinden istifa suretiyle ayrlarak Akabe Yaynlarnn ve Mavera dergisinin ynetimini stlendi. 1984te Akabe A..nin stanbula tanmas karar ile bu grevini devrederek yeniden memurlua dnd. Devlet Planlama Tekilatnda szlemeli personel olarak alrken, 1987 Milletvekili seimlerinde Anavatan Partisinden aday oldu. Kahramanmaratan milletvekili seildi. TBMMnin 18. Dnem almalar sresince Milli Eitim ve evre Komisyonlarnda grev ald. 1991 seimlerinde adayln koymad, stanbula yerleti. 1989da ilk eini kaybetti. lki 1990 senesinde olmak zere, iki kez kalbinden baypas ameliyat oldu.

39

Beyazt arkadalarnn arasnda tok sesiyle mehurdur. Kavgac, destana yatkn bir slpta sylenmi olan iirlerinde ayn zamanda ince duyarllklar ilenmitir. Erdem Beyazt iin gemiten ziyade gelecek n plandadr. Gemile ancak hesaplamak iin kar karya gelmektedir. iirleri A, k, Yeni stikll, Byk Dou, Dirili, Edebiyat, Mavera ve Yedi klim dergilerinde yaynlanmtr. Risaleler ile 1988de Trkiye Yazarlar Birlii tarafndan iir dlne, 1983te pek Yolundan Afganistana ile de Trkiye Yazarlar Birlii Gazetecilik dlne layk grlmtr. Beyazt, uzun zamandr tedavi grd hastalktan kurtulamayarak 4 Temmuz 2008 Cuma gn stanbulda vefat etti.

Eserleri: iir: Sebeb Ey (1972), Risaleler (1987), Gelecek Zaman Risalesi (1998), iirler (Sebep Ey ve Risaleler iki kitap bir arada) (1992). Gezi: pek Yolundan Afganistana (1985) .9

a. 6. Ersin Nazif Grdoan

1945 ylnda Mihalk / Eskiehirde dodu. Ortaokulu Mihalkta, liseyi Eskiehirde bitirdi. stanbul Teknik niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine blmnden mezun oldu. stanbul niversitesi ktisat Fakltesi letme ktisad Enstitsnn uzmanlk programn 1968 ylnda tamamlad. Devlet Planlama Tekilatnda 1968 ve 1972 yllar arasnda proje deerlendirme uzman olarak alt. Bu arada bir yl ngilterede incelemelerde bulundu. Erzurum niversitesi letme Fakltesi retim Ynetimi Blmnde 1972de akademik almalara balad, iletme ekonomisi alanndaki doktora almasn Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesinde 1975de tamamlad. Ayn kurumda retim grevlisi olarak bulunan Grdoan, 1987de doent, 1994de profesr oldu.

Bkz. Rasim zdenren, Erdem Beyazt: Sabaha Koan Adam, Yedi klim Dergisi, ubat-Mart 2008, S. 215 -216, s. 12 -15.

40

Mavera dergisinin kurucularndan olan Grdoann yazlar daha ok Mavera ve slm dergilerinde yer ald. Yeni afak gazetesinde gnlk yazlar kaleme alan yazar, dnce alanndaki yazlarnda Ersin Grdoan adn kullanmaktadr. 1985te Teknolojinin tesi adl eseriyle fikir dalnda Trkiye Yazarlar Birilii Armaann, 1994te Zaman Aan ehirler ile de Trkiye Yazarlar Birilii Gezi dln ald. Evli ve ocuk babasdr.

Eserleri: Teknolojinin tesi (1985), Kltr ve Sanayileme (1987), Kirlenmenin Boyutlar (1989), Hicazdan Endlse (1989), Zaman Aan ehirler (1994), Gnler Akarken (1996), Grnmeyen niversite (1993), Yeni Roma (2003). 10

a. 7. smail Kllolu 1947 senesinde Marata dodu. Mara mam Hatip Okulu ve Mara Lisesi sinin ardndan Ankara niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun oldu. 1976-1977de alma Bakanlnda i mfettilii yapt, daha sonra Sakarya Devlet Mimarlk Mhendislik Akademisinde Amme Hukuku Asistan oldu. smail Kllolu halen Marmara niversitesi lahiyat Fakltesinde yardmc doent kadrosunda retim yesi olarak almaktadr. Okul sralarnda yazmaya balayan Kllolu, lisedeyken Gonca (1965- 1967) adl bir dergi kard. lk yazs Hareket mecmuasnda, ilk hikyeleri ise k dergisinde yaymland. Edebiyat dnda felsefe ile de megul olan Kllolu, 1976da Marata Kelm dergisini ynetti. Hikye, deneme, inceleme, gnlk trndeki yazlar Dirili, Edebiyat, Gelime, Mavera, Yneliler dergilerinde neredildi. Ate Yalm stnde Bir Toplant adl kitab, baz hikayelerinin toplanmasyla oluturuldu.11

10 11

Bkz. hsan Ik, Grdoan, Ersin Nazif, a.g.e., C. 2, s. 858-859. Bkz. Dergah Ansiklopedisi, Kllolu, smail, C. 5, s. 304.

41

Cahit Zarifolu, smail Kllolu ile ilgili bir any, samimi bir slupla yle aktarmtr: Ah biliyorum laf uzadka ipin ucu gidiyor. Fakat anlatmazsam deli olacam smail Kllolunun bir aaln Ben onu pek tanmazdm. Yl ben diyeyim 1977, siz deyin 1978. Bayndr sokak 30/Cdeki Akabedeyiz. Bir iki aydr Zafer pasajnda da bir dkkan faaliyete geirmiiz. Yzlerce ayak ii vardr. Kitap gider gelir posta ileri, derginin matbaa ileri, tashih ileri, datm ileri velhasl bir yn i. Bir yardmcya m ihtiya var, gzmn nne gelen ilk insana sylerim ve kiileri kartrdmdan deil, belki kimin kim olduunu iyice bilmediimden ve o andaki iin sonraya kalmasndan hazzetmediimden o anda orada olan birine tut unu yerletirelim demiimdir ve onunla belki yarm saat veya bir saat raflar tanzim etmi yeni gelen bir balya kitab yerletirmiiz. Sonra bu insana, Saol ok ie yaradn demiimdir elbet. Sonra da bana sormulardr, o kimdi diye. Demiimdir ki bilmiyorum ve gariban mterinin birisi idi o. Eh ne yapaym adam bulduraym niin kim olduunu belli etmedin diye bir ton dayak atp azar m ekeceim. Ve gnn birinde ite benim bu tabii slubumla kapnn nnde stelik tandk birine smail Klloluna. al arkadam u paketi Zafere kadar indiriver demi bulundum. Akl da verdim ipi elini kesmesin, mendilinle ta diye ve belki de yine bir balya kitab raflara yerletirmek zere ieri girdim ve belki de yine bizlerle ilgisi olmayan dkkana yle bir uram birine u merdiveni getir, uraya kur, zerine k, u bezle ilkin raflarn tozunu al, sonra da u arkada uzatsn, sen de yerletir diye balammdr. Gelelim hikayenin devamndaki aala. Bulunduumuz sokan Shhyeye doru devamnda, havayollar terminalinin altndaki byk pasajdadr bizim Akabe iki yz metre bilemedin be yz adm. Ve o istikamette trafik yoktur. Arabayla oraya gitmek en gayri pratik bir i. Ho bir ton yk olsa dorusun. Ama unun urasnda bir koli kitap. Yzlerce kez byle elle tanarak gitmi gelmi. Dedik ya baka trls olmaz. Baka trls akla gelmez. Taa nerelerden dolamak gerek. Sen smail Kllolu, eline paketi alr almaz, iki adm sonra bir taksi durdur, o gnn paras ile 40 lira de, drt yz adm ilerdeki Akabeye taksiyle nice yollardan dolanarak bir kk paket kitab gtrmeyi baar. Tmnden yzde yirmi bele kazanlacak para o gnn paras ile olsa olsa yz lira.

42

Bunlar taksiye binerken kendisiyle karlaan Rasim anlatt bana. smail ona Cahit abi bana bu paketi Akabeye brakver dedi demi. Rasim ocuklar yllardan beri tand iin ii yaymam onunla. Yahu smailciim Cahit gnde ka kez bizzat kendisi, nice kolileri bizlere ve tanmadklarna bile, gnde ka kez nice kolileri ykler bak Zafer u yolun ilerisinden yz ayak, stelik talihine senin koli pek minik binme u taksiye dememi bilmi ki faydas yok smailde aaln letafeti ok. Yakyor da hani.12

a. 8. Mehmet Akif nan Mehmet Akif nan, 12 Temmuz 1940ta anlurfada dnyaya geldi. Urfann Mirzaali airetinden Gmrk Memuru Hac Mslim nann oludur. lk ve Ortaokulu Urfa'da, liseyi Marata tamamlad. 1972de Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmnden mezun oldu. rencilik yllarnda Hill dergisi ve yaynlarn ynetti (1960-64). 1964-1969 senelerinde Trk Ocaklarnda nce mze ve ktphane, daha sonra ise Genel Merkez Mdr oldu. Bu esnada lke apnda pek ok fikr ve edeb konferanslar verdi. 1969-1972 senelerinde Trk Tat Sendikasnda sendikaclk almalarnda bulundu. Mezuniyetinden sonra Ankara'da eitli liselerde, Uak mam-Hatip Okulunda ve Gazi Eitim Enstits'nde edebiyat retmenlii yapt. 1969da Nuri Pakdil, Rasim zdenren ve Erdem Beyaztla beraber kurduklar Edebiyat dergisi, onun uzun yllar almalarn yaymlad tek dergi oldu. nan, buradaki iirleriyle Trk iir dnyasnda iyi bir konuma gelmitir. Eski Osmanl iiri ile gnmz iiri arasnda ba kurmaya ynelik yazlar ve bunun rneklerini tekil eden iirler kaleme almtr. nan, Divan iiri ile ilgi kurmak yoluyla ada iire yeni almlar getirmek iin, eski edebiyatn dayand slm medeniyetinin iyi bilinmesi gerektiini savunmutur.
12

Cahit Zarifolu, Okuyucularla, Mavera, Aralk 1980, S. 49, s. 54.

43

lk yaz ve iirleri 1957'den itibaren mahalli gazetelerde kt. 1959'da Derya adl bir gazete yaymlad. Trk Ruhu, Toprak, Orkun, Oku, Trk Yurdu, Defne, Yaprak, ada, Filiz, Yeni stiklal, Fedi, Hill dergi ve gazetelerinde 1959-1969 yllar arasnda yaz ve iirleri neredildi. 1976da Cahit Zarifolu, Rasim zdenren, Aleddin zdenren, Erdem Beyazt ve Ersin Grdoan ile birlikte Mavera dergisinin kurucular arasnda yer ald. Sanat hayatnn ilk dneminde, gazel, rba, kasde trndeki iirlerin yan sra Cumhuriyet dneminde yenilie uram olan Halk iiri yapsnda oluturulmu hece vezinli iirler kaleme ald. 1969 sonrasnda iirleri hece vezniyle yazlm ve beyitler eklindedir. Bu iirleri, grn olarak Divan iirini anmsatmakla beraber, ierik olarak zgndr. Ahenkli bir sesle donatlan imajlarn bulunduu beyitlerin, d, i ve ses yaplar uyumludur. iirlerinde eski edeb sanatlar uygulayan nan, bylece eski iir geleneimiz ile ba kurmaya alt. Divan ve halk iiri geleneinden yararland iirleriyle kendi kuann usta airleri arasnda yer ald. Mehmet Reha, Mslimolu, Mithat Mirzali takma adlarn kulland. 13 Eitimciler Birlii Sendikas ve Memur-Sen Konfederasyonunun

kuruculuunu ve genel bakanln stlenmitir. 1999 Haziran aynda kanser olduu anlalarak Ankarada hastaneye yatrlmtr. Tedavilerden mit kesilince, kendi istei zerine Urfaya gtrlm, 2000 ylnda bir Ramazan gecesi vefat etmitir. 1982de Kayseri Sanatlar Dernei Deneme dln almaya hak kazanmtr. 1995te Akabatta dzenlenen, Trkenin nc Uluslar Aras iir leninde kendisine Trkmenistann nl airi Mahdum Kulu iir dl verilmitir. Vefat ettii sene anlurfa Belediyesi nan adna iir yarmas dzenlemitir. Mavera Dergisinde yazar isminin belirtilmedii bir yazda, Mehmet Akif nandan yle bahsedilmitir:

13

Bkz. Dergh Ansiklopedisi, nan, Mehmet Akif, C. 4, s. 386.

44

 kincisi abone konusunda Akif nandan ektiklerimiz. Akif nan ayda en az yere konferans vermeye gidiyor. Ve her yola knda, irket yneticisi Erdem Beyazt Akabe A..nin konferans giderleri fonundan harcrahn verirken ona unlar syler: Akifciim, Cenb- Allah, rzasna muvafk iler sylemeyi nasip etsin, gle gle git ve abone iini duyurmay ihmal etme. Akif ne der iinden bilmiyoruz ama Bayazt yineler: Ama Akifciim rica ederim, konferans dnda kk sohbetlerinde olsun, Maveraya be on abone temin etme konusunda bir gayretimiz olsun. Ama Akif nan yle ehzade yapldr ki gittii saysz lkeden bu konuya hi temas etmemi olarak dner. Hakl galiba. Zira: Ben oralara o trl bir ey istemek iin gitmiyorum, neyim varsa vermeye ve onlarn varlndan feyz ve evk almaya gidiyorum. diyor. Son olarak Balkesir, Bayburt ve Erzurumdan da ayn cmlelerle dnd. Bu nedenle biz Akif nan hakl buluyor ve onu, ayn karakterdeki Erdem Beyazt, Hasan Seyithanolunu, Atasoy Mftolunu , Rasim zdenreni, Bahri Zengini, Alaaddin zdenreni ve Ersin Grdoan sohbet ve konferans iin davet edenleri bu ynlerini ifa edelim, emri vakiler yapsnlar, Acaba desinler onlara, Yannzda Maverann abone makbuzlarndan bulunur mu? Pek kurnazca oldu ama, sanrz aramzda yabanc yok, aile iinde konuulur bu kadar.14

Eserleri:

iir: Hicret (1974), Tenha Szler (1991). Deneme-nceleme: Edebiyat ve Medeniyet zerine (1972), Din ve Uygarlk (1986). Ders Kitab: Yeni Trk Edebiyat. 15

14 15

Y.i.y., eitlemeler: Bir Haber Bir Para Tariz, Haziran 1979, Mavera, S. 31, s. 33-34. Bkz. hsan Ik, nan, Mehmet Akif, a.g.e., C. 2, s. 954-955.

45

a. 9. Mehmet Atilla Mara Mehmet Atilla Mara, ilkokul renimine 1955 ylnda be buuk yanda iken balad. Ortaokul renimini Erkek Sanat Enstitsnn orta ksmnda yapt ve oradan 1963te mezun oldu. 1966 ylnda da Urfa Lisesini bitirdi. 1971de Erzurum Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Zirai Ekonomi ve letme Blmnden Ziraat Yksek Mhendisi olarak mezun oldu. Ekim 1971de Urfa Lisesinde vekil retmen olarak ngilizce ve Matematik derslerine girdikten sonra 26 Nisan 1972de asl retmenlie Tarm retmeni olarak balad. 11 Nisan 1974de retmenlik grevinden ayrlarak Adanada Devlet Su ilerinde sulama ve iletme mhendisi olarak greve balad. Ayn yl evlendi. 1975te zmir Bornovada askerlik yapt. Terhisini takiben tekrar grevine dnd. Burada iki yl altktan sonra 1976 sonlarnda Adana Teknik Ziraat Mdrlne mdr bayardmcs olarak atand. Ceyhan Aslanta projesinde proje mhendisi olarak grev ald. Ocak 1978de Urfa Zirai Donatm Kurumu Mdrlne atandysa da buradaki grevi uzun srmedi. Trkiye Zirai Donatm Kurumunda mhendis, Blge Mdr Yardmcs, mdr vekillii, Blge Mdr, Genel Mdr Yardmcs, Ynetim Kurulu yesi ve mavir olarak eitli grevlerde bulunduktan sonra 10 Ocak 1999da kendi isteiyle emekli oldu. 2001de Ak Partinin anlurfa tekilatnn kurucular arasnda yer ald. 3 Kasm 2002de yaplan seimde anlurfadan (Ak Parti) milletvekili seilerek Meclise girdi. Milletvekili olduu srede TBMM nsan Haklar nceleme Komisyonu yelii yapt ve szcln stlendi. Bunun dnda dilde yozlama ve kirlenme ile ilgili olarak kurulan dil komisyonunun da yelik yapt. niversite yllarnda zamann en etkili renci tekilat olan Milli Trk Talebe Birliinde (MTBB) ve Anadolu Fikir Derneinde (AFD, 1969-71) etkin bir rol stlendi. Yine 1970-71 de Erzurumda Zirai Ekonomi Dernei Bakanl grevini de yrtt. alma hayatna geince de bu tr faaliyetlerini srdrm, 1978 de Harran niversitesi Kurma Derneinde ye olarak grev yapm, 1985-95 arasnda

46

da Tarmsal Kalknma Vakf (TAKVA) Eskiehir ve Balkesir Temsilcilii, Trkiye Gnll Teekkller Vakf Ynetim Kurulu yeliinde bulunmutur. Trkiye Yazarlar Birlii Vakf Mtevelli Heyeti yesi ve Bakanlna getirildi (1997). Mart 1998de ise Trkiye Yazarlar Birlii Dernei Genel Bakanlna seildi ve 2000 ylna kadar bir dnem bu grevi srdrd. lk iiri 1966da Urfada yaymlanan afak gazetesinde yer ald. Mehmet Taplamac, Celal lgen, Ahmet Fazl Dc gibi arkadalaryla birlikte bu gazetenin kltr sanat sayfasnn yaymn stlendi. Ardndan da Balklgl isimli dergiyi kendi cep harlklaryla yaymlamaya baladlar. Ayn yllarda Demokrat Trkiye Gazetesinde iki yazs yaymland. 1966da bir grup arkadayla Halk Eitim Merkezinde tiyatro kolunu kurup bir ok oyun sahnelerler. Hatta bu oyunlardan birini (Deliler I-h Derse) kendisi yazm ve sahneye koymu, bu sanat faaliyetinden ilk paray da kazanmtr. Tiyatroya olan bu ilgisi, niversite yllarnda da devam etti. Sahneledikleri bir oyunla Karadeniz turnesine bile kmlardr. 1966da A.F.D (Amerikan Field Service) bursunu kazanan tek Urfal olmasna ramen, eitli sebepler yznden bu burslardan yararlanmas gereklemez. Arkadalaryla birlikte kurduklar Anadolu Fikir Derneinin Erzurum ubesinde almaya balar. Dernekle Admlar dergisini karrlar. Bu derginin, airin edebiyat hayatndaki yeri ok byktr. Hareket, Fikir ve Sanatta Hareket, Edebiyat, Harran Kltr ve Folklor Dergisi, Mavera dergilerinde yazlar neredildi. Mara, 1975-1980 yllarnda Dergah Yaynlarnn kard Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisine maddeler, 1980-1990 yllar arasnda ise Yeni Devir, Zaman ve Yeni afak gazetelerinde zaman zaman yazlar yazd. Maran pek ok iiri ngilizce, Franszca, Arapa, Bonaka ve Malaycaya evrilmitir. iir ve yaz almalar halen devam etmektedir. Mara halen LESAM ynetim kurulu yesidir.

47

Eserleri: iir: Doudan Batdan Ortadoudan, ehrayin, Aney, Zor Szler, Knyemize Ak Yazld, Merhaba Ey Hzn, Adanm iirler, Child Dreams (ocuk Ryalar (ngilizce-Trke iir kitab) ) Dier Kitaplar: D. Mehmet Doan, Peygamberler ehri anlurfa, Beyaz Adamn Kutusu16

a.10. Mustafa zelik

1 Kasm 1954te Eskiehir, Gnyznde dodu. 1972de Eskiehir mamHatip Lisesini, 1975te Bursa Eitim Enstits Trke Blmn, 1991de Anadolu niversitesi Trk Dili ve Edebiyat Blmn tamamlad. 1976-1978 senelerinde Nevehir ve Eskiehirde ortaokul ve liselerde Trk Dili ve Edebiyat retmenlii yapt. 1988-1993 yllarnda Ktahyada zel bir dershanede retmen olarak alt. Dumlupnar niversitesinde Trk Dili retim grevlisi olarak dersler verdi. 1976dan bu yana iir, deneme, makale, biyografi, yk, masal, gnlk trlerinde eserler kaleme ald. Bunlardan byk bir blm kitaplat. lk iiri 1975 senesinde Gelime dergisinde, ilk yazs ise 1976da Mavera dergisinde neredildi. Mavera, Yneliler, lim ve Sanat, Dolunay, D nar, Dergh, Kaytlar, Kltr Dnyas, Kra, Kardelen, Kitap Dergisi, Bu Meydan, Gneysu, Kubbealt Akademi, Edebiyat Ortam, Tara Edebiyat, Yedi klim, Yitik Dler, Ay Vakti, Bir Nokta gibi dergilerde eitli trlerde kaleme ald rnler yaymlanmtr. ocuk edebiyat zerine almalar olan yazar, 2004te ocuk Edebiyatlar ve Sanatlar Birliince yln ocuk romancs seildi. Trkiye Sanat Yll iin soruturmalar dzenledi. 1983te Suffe Yaynevi iir Armaann
16

Bkz. hsan Ik, Mara, Mehmet Atilla, a.g.e., C. 2, s.1230-1231.

48

Hasan Akay ile paylat, 1997de Genlik dergisi tarafndan yln airi seildi.

Eserleri: iir: fa (1985), Gle Yamura ve Bahara Selam (1992),Serenat (1995), Dnyann Tenhasnda (1996), Gne ve Ayna (1997), Dirili Trks (1997), Gl ve Haner (2002). Deneme: iir klimi (1998). Biyografi: Yunus Emre (1984), Samiha Ayverdi (2003), Sunullah Gaybi (2004), Nasreddin Hoca (2005). Hikaye: Tales From Mevlana-Mevlanadan Hikyeler (ngilizce- Trke) (1996). ocuk Hikayesi: Kelile ve Dinme (1990), Balkl Kuu le Yenge (1990), Papaan Hikyeleri (1990), Gln Srr (1995), Son Gnn Sevinci (1999), Denizdeki Hazine (2004), Bir Testi Su (2004). Roman: ehitler Tepesi (1992). nceleme: Mehmet kif ve stikll Mar (2003). Kaynak kitap: Trke-Edebiyat Bilgileri (1992). Antoloji: airin Duas- Dua iirleri Antolojisi (2002).17

a. 11. Rasim zdenren 1940ta Marata dodu. Babas stanbullu, annesi Maraldr. lk ve orta

renimini Mara, Malatya, Tunceli gibi Gney ve Dou ehirlerinde tamamlad. 1964te stanbul niversitesi ktisat Fakltesi Gazetecilik Enstitsnden, 1967de Hukuk Fakltesinden mezun oldu. Devlet Planlama Tekilatnda uzman yardmcs olarak alt. 1970-1971de bursla Kalknma ktisad zerine almak amacyla Amerika Birleik Devletlerinde bulundu. Trkiyeye dnnce askerliini yapmak iin rnaka gitti.
17

Bkz. hsan Ik, zelik, Mustafa, a.g.e., C.2, s.1425.

49

1975 ylnda Kltr Bakanl Bakanlk Mavirlii grevine geldi. Ayn bakanlkta bir yl da mfettilik yapt.18 1978de istifa ederek devlet memurluundan ayrld. Bu hadise Maverada u ekilde yer almtr: Rasim zdenren, getiimiz ay iinde devlet memuriyetinden istifa ederek ayrlmtr 1977 Nisan aynda Kltr Bakanlnda mfettilik grevine gelen yazar, getiimiz Mays ay iinde bu grevinden tamamen ayrld. Memuriyetten istifa nedenini sorduumuz arkadamz, istifa dilekesinde: Halen Devlet memuriyetine devamm ve zellikle faydal olmam mmkn deil dediini ifade etmekle yetinmitir. Yeni Devir Gazetesinde gnlk yazlarn srdrecek olan Rasim zdenren ayrca Mavera Dergisinin yayn sorumluluunu da stlenecektir.19 A. Gaffar Takn mstear adn kullanarak Yeni Devir gazetesinde kltr, eitim, haberleme hakknda gnlk yazlar kaleme ald (1978-1980). Daha sonra DPTye yeniden dnen zdenren, 1980de uzman, 1981de Yayn Temsil Dairesi Bakan, 19841988 yllarnda Genel Sekreter Yardmcs, 1988de Genel Sekreter ve 1990 senesinde mavir olarak grev yapt. lk yks Varlk dergisinin Ocak 1957 saysnda yaymland. ykleri ve dnce yazlar Varlk, Soyut, Trk Sanat, Aray, Hamle, Dost, Dirili, Edebiyat, Yeni stiklal, Mavera, Yeni Devir, Dnce, Sanat Olay, Yeni Zemin, Yedi klim, Tercman, Zaman, Hergn, Milli Gazete, Yeni afak, Yeni Dnem dergi ve gazetelerinde yaymland. 1969 senesinde Edebiyat dergisinin, 1976da ise Mavera dergisinin kurucular arasnda yer ald. ok Sesli Bir lm (1984) ve zlme (1973) adl hikyeleri TV filmi yaplarak, bunlardan ilki, 1978de Uluslararas Prag TV Filmleri Yarmasnda jri zel dln ald. ki Dnya adl deneme kitabyla Trkiye Milli Kltr Vakf Fikir

18

Bkz. Yaar Kaplan, Rasim zdenrenle Bir Konuma, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 73-74. 19 Y.i.y., eitlemeler: Rasim zdenren Memurluktan Ayrld, Mavera, Haziran 1978, S. 19, s. 42.

50

dln (1978), Denize Alan Kap ile Trkiye Yazarlar Birlii hikaye (1984), Ruhun Malzemeleri ile deneme (1986) dllerini kazand. Maverann nde gelen isimlerinin lise sralarndan beri arkada olduklarn daha nce belirtmitik. Rasim Bey, kendisiyle yaptmz grmede Marataki arkada ortamlarn bize u ekilde anlatmtr: Alaeddin hari dier arkadalarla ayn dnemdeydik. Bizim bu bulumamz, ortaklaa arkadalmz, yazya balamadan nce zaten bir dostlukla muhabbetle bir arkada ilikisi ve giderek dostlua giden bir iliki dzleminde balamt. Biz birbirimizin yazya dkn olduunu sonradan kendiliinden kefettik. Ben mesela yk yazmaya baladm da bir baka arkadamz daha vard yk yazyordu benle beraber. Sonra Cahitin yk ve iir yazmakta olduundan haberdar oldum. Ben yklerimi stanbuldaki, Anakaradaki dergilere postayla gnderiyordum. Cahite de teklif ettim senin de madem iirlerin varm onlar stanbuldaki dergilere gnderelim dediimde Cahit rahmetli ok hayret etmiti bu dediime. yle ey olur mu, bizim yklerimizi veya iirlerimizi onlar kabul ederler mi yabanclar bizim bu yazdklarmz nasl alglarla kabilinden hayreti olmutu. Ama ben Cahitten onun iirlerini alp Trk Sanat dergisine gndermitim. Trk Sanat Derginin bir iki ay sonrasnda da Cahite oradan cevap gelmiti. iirinde u u hususlara dikkat etmen gerekir diye bir cevap gelmiti. Ben stanbulda, Ankarada kan birok dergiye, adresini bulabildiim hemen hemen btn derilere aboneydim. Varlk dergisi bata olmak zere, Trk Sanat, Yeditepe nk Marata kitap yoktu. Bir gnlk gazete satan bir bayii vard o zaman. Ama dediim gibi bu arkada evresiyle dergilerde okuduumuz iirleri birbirimize haber veriyoruz. Dier arkadalar daha ok iirle ilgileniyorlard. Bilahire Akif nan Urfadan katld bizim topluluumuza. Ben iir yazmyorum ama sk bir iir okuyucusuyum. Ben ykyle ilgileniyorum. Gnn btn ykclerini aktel olarak gn gnne takip etmeye alyorum. yle bir dnemin iindeyiz. Bizim evde toplanrdk gelende Marata. Bizim ev o gndr bu gndr tabi ailemizin de gsterdii msamaha iinde btn arkadalarmza ak olurdu. Gelirdik yemekleri bizim evde yerdik aylarmz ierdik, gecenin bir vaktinde darya kardk Marata Ik Caddesi denilen cadde imdi istiyorum ki

51

Erdem Beyazt caddesi denilsin o caddenin adna. Maran iki ana caddesinden biriydi. Maran Sesi diye bir gazete kt ki Cahit Maran sesi gazetesinde tek bana sanat sayfas hazrlyordu. Ben bir arkadamla beraber Genlik gazetesinde sanat- edebiyat sayfas hazrladm. Erdem Beyazt Marata kan bir gazetede sanat- edebiyat sayfas hazrlyordu. Alaeddin de Cahitle beraber Hizmet gazetesinde sanat- edebiyat sayfas hazrlyordu. Bir haftalk, on be gnlk sayfalar halindeydi bunlar. Hamle dergisinin karlmasn da ona teklif ettik. Onun nclnde olsa olsa kar diye dnyorduk. 2 yl hoca bizi savsaklad. Vaktaki bizim baz yazlarmz, yklerimiz stanbuldaki baz dergilerde grnmeye balaynca kartmaya karar verdiler. O tarihte de son snfa gelmitik. Yl 1957- 58 ders yl. Biz henz 17 yandayz. 4- 5 say karttk. Sonradan da zaten okul tatil oldu dergi de kendiliinden kapand. Rasim zdenrene MAVERA imzas ile yaymlanan yazlar kimin veya kimlerin kaleme aldn sorduk. Rasim zdenren, Abdurrahman Dilipakn ve Hayri Maralolunun yazd birer yaz dndaki yazlarn tmnn kendisine ait olduunu belirtmi; Derginin ilk sayfalarnda yer alan bu bayazlarn konusuna topluca m karar veriyordunuz? sorumuza ise u ekilde cevap vermitir: Hayr. Ben kendim neye karar vermisem onu yazyordum. Kimsenin haberi olmuyordu zaten. Onu dergi adna yazyorduk. Ama sonradan ben o yazlarn bir ksmn kitaplarma aldm. erde zaten kendi admzla yazyoruz. Muhtelif yazlar var. Hem kendi admzla hem takma isimlerle Gaffar Takn, R.., Celil Kahveciolu diye bir isim var, o da bizim takma admz. lkin Gaffar Taknd. Sonra A. Gaffar Takn oldu. Kasm Arvsi hoca Gaffar tek bana olmaz dedi. Ama bana kalrsa olur. Abdlgaffar olunca ok uzun oluyor dedik, hi olmazsa A. Gaffar Takn olsun dediler. Srf Kasm Arvsi hocann hatr iin. Bence yle de olur. Kendisi gaffar olmak kt bir ey deil ki? Allahn nvandr veya ismidir, sfatdr denildii iin sen diyor kullanma onu. Halbuki Allahn ahlakyla ahlaklanmak bizim de gafur

52

olmamz gzel olmaz m? Olur. O bymzn, o hassasiyeti havada kalmasn diye biz de o A harfini de koyduk.20 zdenrenin, Memuriyet hayatyla beraber dergicilik faaliyetlerini ve gazetede gnlk yaz yazma iini nasl yrtebiliyordunuz? sorumuza verdii cevap yle olmutur: Evet benim dorusu onlara aklm ermiyor. Sabahn erken saatinde ben iime giderdim. Herkesin gittii vakitten ok erken giderdim. Mesela saat 7.30da gittiim ok olmutur mesai 9da balamasna ramen. 10 saat 12 saat bana msn demezdik alrdk. Ondan sonra da dergiye gelirdim dergide alrdm. Dergi handa olduu iin orann kapanma zaman gelince oray kapatrdk Bir fasl da evde alrdm. Yllarmz byle geti aa yukar. Baz arkadalar yetitirelim diye, yetisin de zerimizden yk alsnlar diye onlarla aylarca altmz oldu. Aslnda renilecek eyler ok da zor eyler deildi. imdiki bilgisayar ortam yok tabi o zaman, daktiloyla yazyoruz Matbaadan provalar geliyor, kontrol edilmesi gerekiyor21

Eserleri: yk: arplmlar (1977), zlme (1973), ok Sesli Bir lm (1974), Hastalar ve Iklar (1967), Denize Alan Kap (1983), Kuyu (uzun yk, 1999), Anszn Yola kmak ( 2000). Roman: Gl Yetitiren Adam (1979). Deneme: Mslmanca Dnme zerine Denemeler (1985),Kafa Kartran Kelimeler, Mslmanca Yaamak (1988), Yaadmz Gnler (1985), Yumurtay Hangi Ucundan Krmal, Yeni Dnya Dzeninin Sefaleti, Ruhun Malzemeleri, Ben ve Hayat ve lm, Yeniden nanmak, Red Yazlar, Acemi Yolcu,pin Ucu, apraz likiler, Kent likileri, Kuyu, Yzler, Kpeke Dnceler, Eikte Duran nsan, Yaz, mge ve Gerekilik.

20 21

Rasim zdenren ile Yaptmz Grme, 2008. Rasim zdenren ile Yaptmz Grme, 2008.

53

eviriler: Hayvan iftlii ( George Orwellden, 1964) slmda Devlet Nizam ( Mevdudiden, 1967), slm Devletinde Mali Yap ( Sddkden, 1972) .22

2. 2. ARALIKLI YAZANLAR zgemilerine yer verdiimiz yazar ve airlerin dnda, Maverada ska rastlanan baka isimler de mevcuttur. Atasoy Mftolu, denemeleriyle; Hseyin K. Ece, Kadir Tanr, Osman Sar hikyeleriyle; akir Kurtulmu, Mehmet Ocaktan, A. Vahap Akta, Avni Doan, brahim Sadri iirleriyle; Mehmet alar mektuplaryla; Mustafa Ruhi irin, iir ve ocuk iirleriyle; Fehmi Koru, haber ve yorumlaryla; Mehmet Kahraman, incelemeleriyle; Cemil ifti, gezi notlaryla; Meral Maruf, Afganistan hakkndaki hatralaryla; Hasan Aycn karikatrleriyle; Necmettin Trinay, mer Lekesiz, Mustafa Miyasolu, Seyfettin nl ve A. Ekmel Akkor ise eitli trlerde kaleme aldklar yazlaryla Maverada yer almlardr.

iir Rasim ZDENREN R. . MAVERA A. Gaffar TAKIN Celil KAHVECOLU R. . Toplam -

Hikye 10 10

Deneme 23 4 17 2 1 47

Dier 36 1 29 8 74

Toplam 69 5 47 10 1 132

Tablo 2- Maverann 1- 82. Saylarnda Yaymlanm Rasim ZDENRENin Tm Yazlar

22

Bkz. hsan Ik, zdenren, Rasim, a.g.e., C. 2, s. 1441.

54

iir Cahit ZARFOLU Ahmet SALAM Abdurrahman CEM C.Z. Toplam 49 49

Hikye 1 1

Deneme 2 2 1 5

Dier 95 21 6 122

Toplam 146 23 8 177

Tablo 3- Maverann 1- 82. Saylarnda Yaymlanm Cahit ZARFOLUnun Tm Yazlar

iir Aleddin ZDENREN lim KAHRAMAN Mehmet Akif NAN Ali Haydar HAKSAL Cahit ZARFOLU Erdem BEYAZIT Ersin Nazif GRDOAN smail KILLIOLU Kadir TANIR Mehmet Atilla MARA Mustafa ZELK Rasim ZDENREN 7 30 49 6 1 1 24 23 -

Hikye 2 12 1 10 20 10

Deneme 15 7 6 2 5 1 17 9 2 4 47

Dier 7 14 15 1 122 14 14 10 2 74

Toplam 29 23 51 15 177 21 32 30 20 28 27 131

Tablo 4- Maverann 1- 82. Saylarnda Yirmi ve zerinde Yazs Olan Yazarlar - airler

55

3. ZEL SAYILAR Dergiler zaman zaman nemli grdkleri konular hakknda zel saylar karmaktadr. zel saylar bazen derginin bir saysn olutururken; baz durumlarda materyalin hacmi dolaysyla birden fazla saynn bir nshada birletirilmesiyle de oluabilir. zel saylar, bir konu zerinde younlalmas ve derli toplu bir kaynak oluturmas asndan nemlidir. Maverann incelediimiz ilk 80 says arasnda tane zel say bulunmaktadr. Bunlar Hikye zel Says, Afganistan zel Says ve Necip Fazla Rahmet zel Saysdr. Bu zel sayya biraz daha yakndan bakalm.

3.1. Hikye zel Says Hikye zel Says, Maverann 1980 Eyll aynda yaynlanm olan 46. saydr. Hikye zel Saysnn yaymlanma sebebi derginin ilk sayfasnda, Sunu bal altnda aklanmtr. Bu zel saynn geni kapsaml bir alma olmad, sadece 1960l yllardan sonra yazmaya balayan hikyecilerin, en azndan bir ksmn derli toplu bir arada sunmak amacyla karld belirtilmitir. 168 sayfadan oluan Hikye zel Says, iki blmden meydana gelmitir. Birinci blmde, hikye hakknda yazlar, bir oturum metni ve Rasim zdenrenle yaplm bir konuma yer almaktadr. kinci blmde ise on dokuz ayr yazarn, hikyeleri bulunmaktadr. Ayrca derginin sonunda farkl niteliklerde kimselerle hikye zerine yaplm mini bir rportaj yer almaktadr. Hikye hakknda yazlm yazlarda, Hikye yazar neyi, nasl anlatmaldr, hikye yazma kurallar var mdr? eklindeki sorulara cevap aranmtr. 1960 sonras hikayeciliimiz, Batc-sol Dnce, Batc-sa Dnce ve slm Dnce balklar altnda Alim Kahraman tarafndan ayr ayr incelenmitir. Mehmet Maralolu ynetiminde yaplan hikaye stne oturuma, Alim Kahraman, Rasim zdenren, Necmettin Trinay ve Alaeddin zdenren katlmtr. Oturumda katlmclara, bir tr olarak hikyeden ne anladklar, Batdan alnan bu edeb trn

56

yerli eser vermeye uygun olup olmad, yerli hikyeciliimizin ve Mslman hikyecilerin durumu zerine sorular yneltilmitir. kinci blmde yaymlanan hikyeler, yazarlarn doum tarihine gre sralanm, bylece deiimin daha iyi alglanmas hedeflenmitir. Baz hikyelerde, aadaki rnekte grlecei gibi, din eler aka ifade edilmitir. Fakat ou hikyede din muhteva bu lde gze arpmamaktadr. Bununla beraber, Maveradaki tm hikyeler gibi zel saydaki hikyelerin de slm tavrla kaleme alndn syleyebiliriz. evket Bulut1un bu sayda yaymlanan hikyesinden bir blme yer veriyoruz: Krl Bir , gndz vakti bir adam dverken yakalanan be kiinin, polis tarafndan karakola getirilmesiyle balyor. Komiser sorular sorarak, olay anlamaya ve aydnlatmaya alyor. Dayak atarken yakalanan adam; - Bu adam, o ayn yatanda muzur hayvanlar besliyor Nasl hayvanlarm? Adn syle bakalm? Hem, orada besledii hayvanlardan sana ne? Tarlana- takmna m saldrdlar? Bana ne olur mu beyim? Buras Mara ehri Bir pee uruna, koca Fransz dveline kafa tutmularn beldesi yle pis hayvan, bu kutlu topraklarda beslenir mi? Bu mbarek topraklarda, binlerce kefensiz ehit yatyor Ablak yzl adam, komiserin olumlu davranlarndan iyice cesaret almt Konumasn yle srdrd: -Bir hafta nce, ahack u arkadan taksisi o pis hayvan yznden arampole yuvarlanm Eer acemi bir ofr olsaym, be kiinin lmne sebep olacakm O mundar hayvan, yol zerinde grnce, arm; direksiyonu saasola krm

1936 Kilis doumludur. Erzurum Tekniker Okulundan 1959da mezun olduktan sonra devlet bnyesinde tekniker olarak almtr. Hikayelerinde Anadolu insann anlatmtr. 17 Eyll 1996da vefat etmitir. Eserleri: Alkars (1971), Sar Arabalar (1974, Dinek nar (1975), Kefensiz ller (1984), Snrdaki Tarla (1996), Ykk Minare (1996), Bahar Gremeyen ocuklar (1996), Derin Kuyu (2007).

57

 Hele sz uzatma da, u hayvann adn syle Sylemem beyim Adn anmak bile gnahtr Komiser, dayak yiyen adama dnd: Peki, sen syle bakalm; Gaziantep yolunda taksinin nne kan hayvan ne idi? Ne olacak beyim? Evcil domuzdu Kime ne zararlar var hayvancklarn? remesi kolay, beslemesi kolay Memleket iin en iyi gelir kayna Komiser, Thhh, Allah beln versin diyerek hafife glmsedi. yi tahmin etmiim Heriflerin kzd kadar varmBu adam, Mslman mahallesinde salyangoz satmaya kalkm (s.81)

Komiser dayak yiyen adama sorar: - Peki senin adn ne efendi? - Mstk derler - Bana bak Mstk Efendi; Mstkn asl Mustafadr Baban, adn ezanla kulana sylerken; yce Peygamberimizin adn koymu Bir Mslmana, domuz obanl yakmaz arkada! Mesleklerin de ereflisi, erefsizi vardr Dinimizin haram kld bir nesneyi almak da, satmak da gnahtr - Bu hayvann etini yemiyorum beyim Yemesi haram Ben, bize hizmet edenlere satyorum Ben davamdan vazgemem komiserim Yol ortasnda, onca milyon gz nnde, beni kyasya dvdler El lemin yzne nasl bakarm? - Eee, ok uzattn birader Domuz obanl yaparken milletin yzne bakabiliyorsun da, dayak yiyince mi bakamayacaksn? imiz gcmz var Akama kadar sizinle uraamam Hadi el skn bakalm Dargnlk istemem Sen domuzlarna sahip olursun; bunlar da bir daha sana dokunmazlar(s.82) Cavit Bey ii tatlya balad. Be kii dvdkleri adamn elini teket teker sktlar Adam, sylene sylene odadan kt. Kendisine i dmeyen polis Recep de daktilosunu kucaklayp odasna doru yrd Komiser, gzleri ldayan be kiiye: Siz az bekleyin, dedi Yeniden bir sigara yakt Keyifli keyifli bir-iki derin nefes ekti Beki kapy kapatnca, byk altndan gld

58

Yaptnz i, kanun nazarnda su arkadalar, dedi Bir daha byle

bir delilik yapmayn u benim oturduum koltukta bir bakas otursayd, mahkemeyi boylardnz Adamn yapt i kanuna uygun Byk ehirlerimizde, hnzr eti kasap dkknlarnda satlyor Engel olan yok! (s.83) 2

3. 2. Afganistan zel Says Maverann 1982 Ocak aynda yaynlanan 62. says, Afganistan zel Says olarak kmtr. 200 sayfadan oluan zel saynn, youn talep zerine ikinci basks da yaplmtr. Afganistan zel Saysnn nemini ve gereini daha iyi anlamak iin Afganistan olayna bakmalyz. 1973 ylnda Davud Han, ordudaki komnist subaylarn da yardmyla mevcut ynetimini devirerek Afganistanda cumhuriyet rejimini kurdu. Fakat baa geince komnistleri ynetimden uzaklatrmak iin sert nlemler ald ve ileri gelen ok sayda ADHP (Afganistan Demokratik Halk Partisi) yneticisini tutuklatarak hapse attrd. Ancak kendisine koltuu kazandran komnistler, 27 Nisan 1978de marksist subaylar ile anlaarak ynetime el koydu. Muhammed Davud Han, Kabildeki saraynda bombalanarak ldrld. Nisan Devrimi ad verilen olayn ardndan hapisten karlan komnist ileri gelenler devlet ynetimini ele geirdi. Nisan devrimi sonunda Sovyetlerin Afganistan igaline kadar giden sre balam oldu. Halka zgrlk getireceklerini syleyerek ynetime el koyan komnistler, lkede baskc bir rejim kurma yoluna gittiler. badet eden insanlar gzaltna alnmaya, Kuran kurslar kapatlmaya baland. Vali, emniyet mdr, eitim mdrlkleri, savc, hakim gibi btn idari ve mesleki tekilatlara tecrbesiz kiiler atand. Bu kadrolarn ibana gelmesiyle her eit yolsuzluk gndeme geldi. Halk, Sovyet yanls diktatr ynetime byk tepki gsterdi. Fakat
2

evket Bulut, Krl Bir , Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 79-83.

59

halkn tepkisini ortaya koyduu ayaklanmalar kanl bir ekilde bastrld ve binlerce Mslman katledildi. Komnist ynetim uygulad bask politikasna ramen kontrol salayamad ve lkedeki anari olaylarna kar mdahale etmesi iin Sovyetler Birliinden yardm talep etti. 27 Aralk 1979da Frtna 333 harekt ile Sovyet birlikleri Afganistana girdi.

Afganistan Sava drt aamada gerekleti. 19791982 yllar arasnda Sovyet birlikleri lkeyi igal etti. Savan en zorlu aamas ise 19821986 yllar arasnda yaand. 19861989 yllar arasnda da Sovyet birlikleri geri ekildi. Afganistanda srekli olarak 200 bin Sovyet askeri tutulmaktayd. 19891992 yllar arasnda vuku bulan savan son aamasnda devletin bana Muhammed Necibullah getirildi. Bu dnemde Sovyet birlikleri geri ekildi.

Afgan Cihad ad verilen direniin douu ve geliimi yle gereklemitir: 1978de Afganistanda komnist hkmetin idareyi ele almasnn ardndan lkede Sovyetlerin basks youn ekilde hissedilmeye balanmasnn yan sra

Afganistanda slami uyan da hzla yaylyordu. Kbil niversitesi slm hareketin douu ve gelimesinde nemli bir merkez halini almt. Mslman rencilerin faaliyetleri 1973te cumhuriyetin ilan ile Cumhurbakan Davud Han tarafndan yasakland ve o dnemlerde Kbil niversitesi rencisi olan Hikmetyarn da iinde bulunduu nde gelen kiiler hapse atld. Bir sre sonra hapisten kan Hikmetyar ve Burhaneddin Rabban ile rgtn dier nde gelen isimleri lkeyi terk ederek Pakistana sndlar.

1979da Afganistan Sovyetler Birlii tarafndan igal edilince Hikmetyar, Hizb-i slm rgtn kurdu ve Sovyetlere kar direnie balad. Afgan askerleriyle birlikte hareket eden halk ynetimi ele geirdi. Ancak Kbil hkmeti Sovyetlerden ald uaklarla ayaklanan halk bombalad. Kyler kasabalar basld

60

ileri gelen din adamlar idam edildi. Sovyetler Birlii igalinin srd yllarda direnie balayan Afganlar, dnyann drt bir yanndan gnll olarak gelen Mslmanlarn da katlmasyla yedi byk cephe oluturdular. Mcahitlerin Sovyet igaline direnii, 1988 ylnda Sovyetler Birliini Afganistandaki ordularn geri ekmeye itti.

Afganistann durumunu yakndan mhade etmek, aracsz olarak olan biteni gzlemlemek isteyen Mavera ekibi, yedi kiilik bir grupla Afganistana gitmitir. Bu ekip, Afganistanda eitli kamplar gezmi, mcahitlerle beraber yolculuk yapm; mcahitlerle ve Afgan liderlerle grmelerde bulunmutur. Bu yolculuk srasnda kamera grntleri ve fotoraflar da ekilmitir. Afganistan zel Saysnda, ekilen fotoraflara, siyah-beyaz ve renkli olarak yer verilmitir. Bylece Maverada ilk kez fotoraf basm gereklemitir. Bu sayda , Hizb-i slm Afganistan Lideri Glbeddin Hikmetyar ile yaplm olan mlakat ile birlikte, Cemiyet-i slm Afganistan lideri Prof. Burhaneddin Rabbannin ve Hareket-i nklab- slm Afganistan lideri Mevlev Muhammed Nebnin Trkiyeye gnderdii mesajlarna fotoraflarla beraber yer verilmitir. Mavera yazarlarnca; Afganistan tarihi, Rusyann Afganistan politikas, Batnn Afganistan sava karsndaki tutumu hakknda denemeler kaleme alnmtr. Bir nceki say balam ve 13 say devam edecek olan pek Yolundan Afganistana adl yaz dizisinde Erdem Beyazt, Afganistan izlenimlerini anlatmaktadr. Ayrca Afganistan ile ilgili iki hikye, drt iir ve bir Afgan mar da zel saynn sayfalarnda yer almtr. Afganistana giden ekibin Trkiyeye dnmesi zerine, gerekletirilen sohbette Erdem Bayazt, yolculuklarnn amacn yle aklanmtr: Afganistan olay malm. Biz de Afganistan hakkndaki olaylar eitli basn yayn organlarndan reniyorduk, iitiyorduk. Bunun yannda Afganistandan yahut Pakistandan Afganistanl arkadalar da zaman zaman Trkiyeye geldiler. Onlar da Afganistandaki durumu bize naklediyorlar ve daha ok Bat kaynakl, Batl gazetecilerin, haber ajanslarnn Afganistanla ilgilendiini, Mslman gazetecilerin

61

ve ajanslarn niin bizzat gelip grmediini ikyet yollu ifade ediyorlard. Gerekten anladk ki gidip grmek bakadr. Yani bir Batlnn Afganistan grmesiyle, sonra. 3 bir Mslman gazetecinin grmesi ve Afganistan olaylarn deerlendirmesi deiik olacak. Bunun gereine bir daha inandk gidip grdkten

3. 3. Necip Fazla Rahmet zel Says Necip Fazla Rahmet zel Says, 1983te saylarn

80-81-82

birletirilmesiyle 288 sayfa olarak yaymlanmtr. Kapakta Necip Fazln portre eklinde bir fotoraf, arka kapakta ise onun cenazesinde ekilmi olan, tabutu omuzlarnda tayan kalabaln fotoraf yer almtr. Derginin sunu yazsnda, Maverann kuruluundan itibaren Necip Fazl hakknda bir zel say hazrlama planlarnn bulunduu, bunun iin eitli grevlerin datldn, fakat bir trl yazlarn tamamlanp, zel say hazrlanacak dzeye gelinemedii, lakin Necip Fazln vefat ile bu zel saynn kendiliinden kt belirtilmitir. Bu say plan haricinde kendiliinden gelimitir, daha nce zel say amacyla hazrlanan yazlarn pek az bu sayda bulunmasna ramen, toplanan yazlar saylk muhtevaya ulamtr. Dergi ynetimi, baz yazlar dier saylarda yaymlamak yerine, saylk bir dergi karmaya, bylece Necip Fazl hakknda bir kaynak oluturmaya karar vermitir. Bu sayda yazlar alt ana balk altnda yer almtr: Necip Fazl Ksakrekin hayat ve kiilii Edeb kiilii ve eserleri Anlar Adanan iirler Necip Fazl Ksakrek ile yaplan konumalardan semeler lm zerine yazlanlar.

1234563

Erdem Bayazt, Afganistan Yolculuu zerine Sohbet, Mavera,Ocak 1982, S. 62 (Afganistan zel Says), s. 135.

62

lm zerine Yazlanlar bal altnda Necip Fazln vefatndan dolay eitli gazete ve dergilerde kaleme alnan yazlar bulunmaktadr. Her kesimden yazarlarn dncelerini yanstacak ekilde seilen yazlarn, Milli Gazete, Tercman, Cumhuriyet gibi farkl dnya grne sahip gazetelerden alndn grmekteyiz. Necip Fazl iin yazlan on adet iir de zel saynn sayfalarnda boy gstermektedir. rnek olarak stad Gitti adl iirden bir blm buraya alyoruz: Gitti, stad da gitti; iirde tat da gitti Ve doduu tarihte, Yrd Hakka gitti Neymi top arabas? Tahta tabutta gitti. Mslman genlik iin, Hamur karp da gitti Mukaddes emaneti Yumak sarp da gitti Kfr elik kalayd Bir bir krp da gitti Elde Hak mealesi Sisi yarp da gitti Hakk pe atana, Hesap sorup da gitti BYK DOU neslini Byr grp de gitti4

akir Arslan, stad Gitti, Mavera,1983, S. 80-81-82 (Necip Fazla Rahmet zel Says), s. 198.

63

KNC BLM

MAVERA DERGSNN MUHTEVA NCELEMES

64

1 - MAVERA DERGSNDE DN MUHTEVA 1.1. GENEL DN MUHTEVA 1.1.1. NAN ESASLARI a- Allah Allah birdir, yarattklarnn hi birisine benzemez. Allahn bir olmasyla hayat anlam bulur, lm gzel olur. Eer bir kul, kalbine Allahn bir olduunu, yani tevhd inancn yerletirdiyse, o kalpte phe kirine yer yoktur. nsan kalbi dnyev sevdalardan, nefsin ihtiraslarndan, eytann hilelerinden ancak tevhd ile temizlenir. Su olsayd yalnz temizleyen kafir temiz olurdu nsann tevhd kelimesiyle temizlenme vaktidir.

Tevhddir gerekli olan ah, yreklerde tevhd Yreklerin tevhd klaryle canlanma vaktidir. 1 Ol emri ile her eyi yaratan Yce Allah, grebilen insan iin her yerdedir. O, bir kuun billur sesinde, dalarn heybetli duruundadr. Allah akyla dolu olan insan nereye baksa, Yce Allahn eserlerini ve sfatlarn grr. Tutsan kua o sesinin billur srrn Sorsan yr derdi Saf saf olu nedenini sormu olsan sonra dalarn Bir ses: Bizi byle klan
1

Y.Muhammed Aktrk, Karanlklarn Aydnlanmasna Dair Szler, Mavera, Aralk 1982, S. 73, s. 38.

65

( Bir) i var derdi2 Allahn isimleri yani Esm-i Hsn, zikir veya tesbih niyetiyle ekilmekte ve sylenmektedir. Bir ie Allahn ismi ile balanrsa, o iin hayrl neticeler vereceine olan inantan dolay, Mslmanlar besmele ile veya Y Allah gibi Onu anacak ibarelerle ilerine balamaya dikkat ederler. Akif nan, Allah anmadan gnlk hayatna ve yaamnda nemli bir yeri olan iirle meguliyete balamadn, Hu adl iirinde yle dile getirir: Adnla girmesem gne, iire Bu gkyz her gn kurunlar beni 3 Besmele, Allahn sonsuz rahmetine snmann ifadesidir. Her ie Onun yardmyla, Onun izniyle balamaktr. Esirgeyen ve balayan Allahn adyla diyerek engellere meydan okumak; yalnz Allahn gcne olan ihtiyac haykrmaktr. Bitkiler dahi Allah anmakta, Onun efkatiyle hayat bulmaktadr: Tohumlar banda tar aac Deler besmeleyle damar topra4

Cahit Zarifolu, secde edilecek tek varln adyla sze balamakta, Allah a, yceler ycesi diye hitap etmektedir: Senin adnla Ey yceler ycesi Sevgi evimizde sende Sana secde ederiz5

2 3

Alaeddin Soykan, Billur Sr, Mavera, Aralk 1979, S. 37, s. 9. Mehmet Akif nan, Hu, Mavera, Kasm 1978, S. 24, s. 1. 4 Mehmet Akif nan, Dorul Bana, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 1. 5 Cahit Zarifolu, Yaamak, Mavera , Ocak 1977, S. 2, s. 21.

66

Atasoy Mftolu, Mslman olarak yaamann ilk kuralnn, hayatn btn ynlerini Allahn emirlerine gre dzenlemek olduunu belirtmitir. nk bir Mslman iin her zaman doru ve deimeyecek olan tek kural, Allahn koyduu kurallardr. Mslman, Kurann kendisinden istedii gibi korku ve umutla Allaha balanmal ve bundan sonra Allah dnda kimseden ne korkmal ne de umutlanmaldr. 6

Mftolu, Allahn, her eye hkim olduu gereine istinaden insann Allahn emirleri iinde yaamas gerektiini vurgulamtr. Mftolu, Allahn kural koyucu olduunu ve insanlarn Allaha kar korku ve umut duygularyla dolu olmas gerektiini dile getirmitir.

Mustafa Ruhi irin, ocuklara hitap eden pek ok iir kaleme almtr. irin, ocuklarn anlayaca ekilde kaleme ald Allahm adl iirinde, Allahn lim ve Sem sfatlarna yle deinmitir: Dilimin gzel sesi En byk iki hece Yerin gn nefesi, En byk iki hece Allah, Allah, Allahm

Atasoy Mftolu, Korkuyla ve Umutla, Mavera, Mart 1980, S. 40, s. 22.

67

Birsin Allahm birsin Her eyi sen bilirsin Gece karanlklarda Gndz aydnlklarda Grrsn iitirsin Birsin Allahm birsin Her eyi sen bilirsin7

Settr, rten gizleyen anlamlarna gelen stir kelimesinin mbalaal eklidir. Allahn sfat olarak hadislerde gemektedir.8 Esm-i Hsndan olan Settr; Allahn insanlarn ayplarn, kusurlarn, gnahlarn rtmesi, gizlemesi ve aa vurmamas anlamna gelmektedir. Allah balayandr, tvbeleri kabul edendir, kullarna mddet verendir. Yce Allah gnahlar neticesinde insanlar hemen cezalandrmamakta; onlara yaama ve hatalar iin tvbe etme imkn sunmaktadr. Fakat insanlar byle deildir. Eer evremizdeki insanlar, btn hatalarmz bilseler bizi dlayabilir ve bir daha affetmeyebilirler. Yce Allah, insanlara kar sonsuz merhamet sahibi olduundan byle bir durumun gereklemesine izin vermemekte, toplum iinde yaayabilmemiz iin, bizim kusurlarmz aa karmamaktadr. Recep Seyhan, vefat etmi ve tabutta yatmakta olan bir adamn dilinden Allahn Settr ismini etkileyici bir ekilde hikye etmektedir. Merhumu nasl bilirsiniz? yi biliriz. diye cevaplyorlar hep bir azdan.
7 8

Mustafa Ruhi irin, Allahm, Mavera, Nisan 1982, S. 65, s. 46. Bkz. smail Karagz, Esma-i Hsna, D..B.Y., Ankara, 2007, s. 339.

68

Oysa beni iyi bilmiyorlar. Olduum gibi grnemediim iin veya iim dma evrilemedii iin, nasl grndysem onlara, yle biliyorlar. Onlardan gizli ilediklerimi bilmiyorlar. Onun hakkmda bildiklerinden bir ksmn bilseler, benimle oturmazlar, bana yaklamazlard. Fakat O, insanlar arasnda yaayabilmem iin srlarm tehir etmemiti. Cemaat belki anlayamyordu ama er kii niyetine aldklar TEKBR de saklyd btn bunlarn srr, tekbirde ve SETTAR isminde. 9

b-Peygamberler Peygamberler, Allah tarafndan seilmi ve grevlendirilmi olan zel insanlardr. Peygamberlerin grevi insanlar srt-i mstakme yneltmektir. nsanolu, onlar sayesinde insan olmann deerini ve gereini kavrad. Peygamberler, insanlar arasnda sradan insanlar gibi yaadlar. Hibir zaman kendilerini madd veya mnev olarak ayr bir konumda grmediler, her zaman mtevzlklarn muhafaza ettiler.Peygamberler, mutlak bir dzene ve bu dzen ierisinde insann konumuna ait ilkeleri, evreni btnyle evreleyecek bir biimde hayata kazandrmak iin gnderildiler. Onlar hep hayatn iindeydiler Evrende onlar, hakikatin ve hakikate zg hayatn kutlu ncleri ve rnekleriydiler.10 nsanlar Allahn kutlu yoluna davet ederken, peygamberlerin karsna her zaman gerici, despot, zalim kimseler kmtr. Fakat hibir peygamber ne davasndan ne de gzellikle tebli yapmaktan vazgemitir. Gemi peygamberler hakknda Kuran bize baz bilgiler sunmaktadr. Kuran, ok tafsilatl olmamakla beraber, o kutlu nderlerin hayat ve mcadeleleri hakknda bize fikir vermektedir. Atasoy Mftolu, bizi bu mirasa sahip kmaya aryor;Kutlu peygamberin alarndaki deneyimlerine ilikin kutlu belgeler yeniden peygamber varislerinin yreklerine bir hilal gibi domaktadr. Btn bu belgelerin eitimini almak gerekmektedir.11 Yce Allah, peygamberleri, ahlk deerlerin hie sayld, nefsin isteklerinin
9

Recep Seyhan, Yksek Sesli Kaynama, Mavera , Austos 1980, S. 45, s. 12. Atasoy Mftolu, Gkyznde ve Yeryznde, Mavera , Mays 1980, S. 42, s. 18. 11 Atasoy Mftolu , Rahmet indeler , Mavera , Temmuz 1980, S. 44, s. 18.
10

69

ba tac yapld, yani Mftolunun ifadesiyle rmeye yz tutan toplumlara bir kurtarc olarak gndermitir. Karanlklar iindeki bu toplumlar, peygamber soluuyla esenlik ve erdem dnemlerine yeniden domaktadr. Ycelik ve bilgelie peygamberlerin yolu izlenerek eriilmektedir.12 Peygamberlerin sfatlarndan biri teblidir. Yani Rabbden vahiy yoluyla gelen ilh hkmleri eksiksiz ve ilavesiz olarak insanlara bildirmektir. Peygamberler bunu en gzel ve yumuak ekilde yaparak insanlarn gnllerinde taht kurmulardr. Bu kutlu nderler, insanlarn sorunlarn bar bir yolla zm, Allahn verdii g ve kararllkla dnemlerinin kat gelenek ve tutuculuunu deitirmilerdir.13 Bazen insanlar zerinde nemli etkileri olan kimselerin, zamanla deiiklie uratlarak rnek insan kimlikleri unutulur. Bunun yerine onlara, tapnlmaya balanr. Hristiyanlkta ve Yahudilikte bu grlmektedir. slm ise oluabilecek bu yanl telakkyi en batan engellemi, Hz. Muhammedin bir kul olduunu oka vurgulamtr.14 Allah, rm toplumlar dorultmak iin, tarihin eitli dnemlerinde, pek ok toplulua eliler gndermitir. Bu eliler, km olan toplumlar vahyin gc ile yeniden kurmu, yeniden ayaa kaldrmtr. Hz. Muhammedin gnderilmesiyle son eli de grevini yerine getirmi ve bir toplum modeli brakarak aramzdan ayrlmtr. Osman Sar, toplumun yine rmekte olduunu, ama artk peygamber gelmeyeceine gre toplumu diriltme grevini aydnlarn yerine getirmesi gerektiini dnmektedir. Fakat bu aydnlar sradan olmamaldr. Peygamber mirasn devralp, toplumun ryn durduracak aydnlar, kendi toplumunun tarihine, kltr ve uygarlna bal olan, kendi milletine kar yabanclamam aydnlar olmaldr.15

12 13

Atasoy Mftolu, hsan Gn, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 15. Bkz. Atasoy Mftolu, a.g.m., s. 16. 14 Bkz. Alaeddin zdenren, Sorumluluk, Mavera, Mays 1978, S. 18, s. 38. 15 Bkz. Osman Sar, Toplumun ry, Mavera, ubat 1977, S. 3, s. 71.

70

b.1- Hz. dem lk insan olarak yaratlan ve ilk peygamber olan Hz. Adem, Allah tarafndan bilgilerle donatlmtr. nsanolu, btn insanln babas olan Hz. Ademden, yaamak iin gerekli olan bilgileri renmitir. Madd cihetten u koca dnyada kck olan insann, mnev adan ele alnrsa, iinde dnyalar barndrd grlr. Mehmet Atilla Mara, iirinde Hz. demin ismini aka zikretmek yerine, onun ilk insan olmas zelliini vurgulayarak Hz. demden bahsettiini belirtmitir. lk insan mutlak bilgiyle donanarak Evren iinde bir nokta Dnya yznde bir zbde-i lem Ol emriyle olur olacak olan Akacak kan olur/yaayan can Bu plan Onun plan Eksiksiz Yerli yerinde.16

b.2- Hz. brahim Hz. brahimin dier peygamberlerin arasnda zel bir yeri vardr. Hz. brahim, Kuranda yaamndan pek ok blm anlatlm bir peygamberdir. Hz. brahim,
16

Mehmet Atilla Mara, ahinah, Mavera, Nisan 1979, S. 29, s. 3.

71

yldzdan, aydan, gneten akl yrtme yoluyla Allah bulmutur. Elindeki balta ile putlar krp tevhd inancnn simgesi hline gelen peygamberdir, Hz. brahim. Bundan dolay onun ad ska vurgulanmaktadr. brahim bilinci demek, tevhd bilinci demek, putlar krmak demektir. Bu noktaya Atasoy Mftolu ve Akif nan u ekilde deinmitir:

brahim bilinci ykl ellerin Yrein dnyann sevgi dergisi17

onlar tevhd yolunun ncleridir. Onlarn barnda bir sz byyor, bir sevda ateleniyor. Onlar Hz. brahimin varisleridir.18 Hz. brahimin ilgin hayat, karlat glkler bize onun, Rabbine ne lde bal olduunu aka gstermitir. brahim aleyhisselamn atee gtrlrken her trl rahattan byk bir azap ve ikence yerine gidiindeki teslimiyet onun niyetindeki halisiyeti gsterir. Cenab- Hak bu niyetteki halisiyeti elbette ki mahrum etmeyecektir.19

b.3- Hz. Muhammed ( s.a.v.) Hz. Muhammed, Habibullah yani Allahn sevgilisidir. lemlere rahmet olarak gnderilmi, son peygamberdir. nsanln ahlkta, hogrde, sabrda, ibadette, tevzda geldii ve gelecei son noktadr. Peygamberini tanyan Mslman, kendisinin onun yannda ne kadar eksik olduunu ve ona ne kadar ok ihtiyac
17 18

Akif nan, Dorul Bana, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 1. Atasoy Mftolu, Furkan Gn, Mavera, ubat 1979, S. 27, s. 9. 19 Akif inan, Hicret stne Bir Toplant, Mavera, Aralk 1980,S. 49, s. 35.

72

olduunu anlar. En Kutlu Yolcunun izinde toz olmay hayat felsefesi yapan Onun kervanna hizmetilik grevi ile olsun girebilmeyi zafer nian sayan yol arkadalar. 20 Hz. Muhammed de btn peygamberler gibi mucizeler sergilemitir, ama bu onun olaanst bir varlk olduu anlamna gelmemektedir. Buna en gzel kant, sevgili Peygamberimizin ektii skntlardr. Olaanst bir insan olsayd, skntlar bana gelmezdi. Hz. Peygamber ya problemin olumasna engel olur, ya da oluan sorunu olaanst yetenekleriyle zverirdi. Ama byle olmamtr, Peygamberimiz Allahn takdiri neticesinde bir beer olarak hayatn zorluklarna gs germi ve bir insann hayatta nasl ayakta durmas gerektiini bize gstermitir. Eer Peygamberimizi olaanst bir varlk olarak kabul edersek, onu kendimize rnek almamz zorlar. ektii ilelerle gerek bir hayat yaayan Efendimiz, btn insanla en gzel rnektir.21 Sevgili Peygamberimiz yalnz insanlarn deil, on sekiz bin lemin efendisidir. Gururlarn yenemeyip, Hz. Muhammedin peygamberliini kabul edemeyen insanlar hari, kinattaki btn varlklar onun peygamberliini sayg ile tasdik etmitir. Hz. Peygamber sevgisi, Erdem Beyaztn iirine yle yansmtr: nce bir vg ile geiliyordu sabaha Evrenin efendisi iin ayordu gller bir sabah salsnda22

c-Melek nanc Melekler nurdan yaratlm ruhan varlklardr. nsanlara ait olan yemek, imek, cinsiyet, evlenmek, uyumak, genlik, ihtiyarlk gibi zellikler, meleklerde bulunmaz.

20 21

Hseyin K. Ece, Yollar ve Yolcular, Mavera, Mays 1980, S. 42, s. 17. Bkz. Alaeddin zdenren, Sorumluluk, Mavera, Mays 1978, S. 18, s. 38. 22 Erdem Beyazt, Tabiat Risalesi, Mavera, Aralk 1977, S. 13, s. 4.

73

Gzle grnmeyen melekler, Allahn emrettii eitli grevleri yerine getirirler. 23

Cahit Zarifolunun Yaamak balkl gnlklerinde anlattklarnn byk ksm gerekten yaanm hadiselerdir. Zarifolunun Yaamakta anlattna gre Duran Teyze uzaktan akrabasdr ve arada evlerine kalmaya gelmektedir. Melek kavram hakknda Duran Teyzesi ile bir diyalogu yledir: Mevsimden mevsime gnein dou zaman deiiyor, alar saatin de yok, sabah namazlarna nasl uyanyorsun diye sordum. Pek ard soruma. ftiharla, man kuvvetiyle dedi. Nasl oluyor diye sordum. Melekler bana seslenirler dedi. Nasl sesleniyorlar diye sordum.Kalk Duran Hatun, namaz vakti geldi, kalk Duran Hatun, namaz geiyor derler kalkarm dedi.24 Drt byk melekten olan Azrailin grevi insanlarn cann almaktr. Bu melein gnahkr kimselere korkun bir ekilde, mmin kullara ise ho bir surette grnd rivayet edilmektedir. air Ufuk Uyan, Azrail meleini okaylar sultan diye adlandrmakta ve lm ann anlatmaktadr. airin gznde hayat vck vck kaynayan bir hummadr. Bu scaktan ve skntdan okaylar sultan onu serin serin perek kurtaracaktr. Burada tasavvuf dncesinde mevcut olan, dnyann kurtulmak istenilen bir gurbet olarak alglanmas ve bu skntlardan feraha ancak gerek memlekete g ile yani lm ile ulalaca anlay grlmektedir: Bir gn gelecek o Okaylar sultan Vck vck kaynayan Yaamak hummasndan Syrtarak

23

Fikret Karaman, Melek, Din Kavramlar Szl, D..B.Y., 3. bask, Eyll 277, Ankara, s. 421422. 24 Cahit Zarifolu, Yaamak, Mavera, Haziran 1978, S. 19, s. 23.

74

Bir salnn rpertisine ayarlayarak Serin serin pecek alnm25

d- Kitap (Kur'an- Kerim) nanc Mavera dergisinde, Kuran ve vahiy ile ilgili yazlm yazlarn ve deinilen konularn olduka fazla olduu dikkat ekmektedir. slmn temel ve deimez yegne kayna olan Kuran- Kerime ska yer verilmi olmas sevindiricidir. nk gerek slm ancak Kuran sayesinde anlalabilir. En Byk Mucize, adl denemesinde Akif nan, Kurann, lafz dolaysyla bal bana bir mucize olduunu anlatmaktadr. Araplar, Kurann nazil olduu dnemde, kelam bilgisinde ve kabiliyetinde en st seviyeye ulamlard. Bundan tr Kurandaki olaanstl hemen fark edebiliyorlard. Bu mkemmellik karsnda akl- selimle dnenler iman ediyor; nyargl nasipsizler ise Kurana kulp takarak, onun Allah sz olduunu reddediyorlard. Kurann sradan bir kelam olmadnn farknda olan kfirler, bu iirdir veya sihirdir ya da cinlerin rettii bir sihirdir diyerek reddedileri iin bahane uyduruyorlard.
26

Kuran n bedii

kemlini Peygamber devrinin insanlar ok iyi anlyorlard. nsanlar kendine balamada, Kurann belgati, bata gelen bir arat. Dinleyip de etkilenmeyen yoktu. Bu etki sonunda da genellikle Mslman oluyorlard. Olmayanlarsa, bir panik ve tela dyordu. Buna ahit olan mrikler, areyi onu dinlememekte ve dinletmemekte buldular.27 ou Mslman, Arapa bilmemesinden veya Arapa bilse dahi Arap dilinin btn inceliklerini kavrayamam olmasndan dolay Kurann belgatindeki mucizeyi idrak edememektedir. Fakat, nann belirttii gibi Kurann indirildii dnemin Araplar, Arapaya vakflard. Bundan dolay Kuran dinleyip de etkilenmemeleri mmkn deildi. Kurann muhteem belgati karsnda
25 26

Ufuk Uyan , Surlarnda Hznn, Mavera, Mart 1978, S. 16, s. 6. Bkz. Akif nan, En Byk Mucize, Mavera, Haziran 1978, S. 19, s. 19. 27 Akif nan, a.g.m., s. 20.

75

inanmayanlarn tek aresi, Kuran dinlememek ve dinleyenlere engel olmakt. Onlar, Mslmanlar Kuran okurken, dier insanlar bu mesaj duymasn diye alk tutuyorlard. Bu, onlarn Kuran dilinin mkemmellii karsnda aresiz kaldklarnn delilidir. Mehmet Kahraman, insanlarn Kurana olan ihtiyacn yle dile

getirmitir:Evet, Kuran, slm, inan bir bengisu kaynadr, bir bengisu alayandr. Ve btn bir insanlk su ve ekmek yerine bu bengisuyu ise yeridir.28 Vahy temeline oturmu yazlaryla dikkatimizi eken Atasoy Mftolu, Kuranla ilgili zgn yorumlarda bulunmutur. Mftolu, Kurann, insan ve toplumu savunduunu sylemektedir. Fakat Kurann savunduu toplum, sradan bir toplum deildir. Bu toplum, btn yeleri birbirinin kardei olan, iyapsnda snfsal blnmeler olmayan bir toplumdur. Toplumun bireyleri, Kurana kar ayn derecede sorumludur. Toplumu oluturan bu kardeler, birbirlerini denetlemekte, uyarmakta ve kardelik ilkelerine gre hareket etmektedirler.29 Mftolu insanln durumunu yle tahlil etmektedir: ada dzenin insana dayattklar, insan bunalma srklemekte, mevcut dzen ierisinde insan bu sorunlarna are bulamamaktadr. Mevcut siyasal dzenler, insanlarn ve toplumlarn smrlmesi zerine kuruludur. nsan bu hayatta kendine ve btn deerlere yabanclamakta ve aresiz kalmaktadr. Yazar, bu tespitlerden sonra insann aydnla ancak vahyin nda kabileceini u ekilde anlatyor: nsan iyi ile kty, yanl ile doruyu seemeyecek bir karanlk noktaya braklmtr. Bu seme yetisini insana ancak vahiy okulu verebilir. 30 Mftolu, Mslmanlarn Batnn dayatt dnya karsna ancak vahiy merkezli bir dnce yapsyla kabileceklerini yukarda da deindiimiz gibi pek ok yazsnda dile getirmitir. Bunlardan bir dieri de u ekildedir:ada deerlerle yarglanan deil, ada deerleri yarglayan bir inanc, bir dnceyi ve bir hayat Vahyin kutlu ilkeleri nda insana sunmak iin ileli bir abay
28 29 30

Mehmet Kahraman, Arkadalklar, Mavera, Haziran 1979, S. 31, s. 16. Bkz. Atasoy Mftolu, Rahman ve Rahim Olan, Mavera, Mart 1981, S. 52, s. 30. Atasoy Mftolu, Furkan Gn, Mavera, ubat 1979, S. 27, s. 9.

76

stlenmek gibi bir borcun altnda bulunmaktayz. 31 Mftolu, yine baka bir denemesinde, nce insanln iler acs durumunu ortaya koymu, peinden tek kurtulu yolu olarak vahyi gstermitir: Yaplan dayatmalar sayesinde artk insan iin yaamann gayesi, retim ve tketim olmutur. Ftrata aykr olan bu durum, insann zihninin kargaa iinde olmasna sebep olmaktadr. Mekanik bir eitimle eitilen insanlarn, zihin ve gnl eitimleri ihmal edilmektedir. nsanlk bu durumdan ancak Peygamber retilerine tabi olarak ve vahyin ilkelerine uyarak kurtulabilir. slm insan selamlamaktadr. amzda insann her trl yanl, sapklk, buyurganlk, baboluk ve ayrcalktan arnm bir dnya adna, eksiksiz bir bileime varabilmesi vahiyle gelen ezel ve ebed gerekler dzenine gereksinimi vardr. Her deiim ve evrimi Kurann nda dnmek, yorumlamak ayn zamanda bu dnce ve yorumun insan olmak demektir. 32 Mftolunun zerinde durduu konuyu, Atilla Mara da iirinde yle dile getirmektedir: te oalp geliyor ocuklar Bu karton dnyann zulmn bomak iin Artyor gleri/ Hak adna Ve aydnlanyor sabahlar sabrla Baa ta ederek bir kitab Ve bismillah diyerek Yola kmlar nk.33 Yce Allah, vahyin istikametinde yaayanlara, hakikat sistemine zg nimetler bahetmektedir. Bu istikametten ayrlmayanlara, hibir mahrumiyet yoktur. Gnl
31

Atasoy Mftolu , Snrlar Aan, Mavera, Temmuz 1978, S. 20, s. 38. Atasoy Mftolu, hsan Gn, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 16. Mehmet Atilla Mara, Yola kmlar, Mavera, Austos 1978, S. 21, s. 3.

32 33

77

hakikate bal olanlar, btn zaman ve durumlara kar Kuran soluuyla tezyin ve tehiz edilmitir.34Allah onlarn her zaman yr ve yardmcsdr. Mehmet alar, Kuran anlamak ve yaamak zerine farkl bir bak asyla yaklamtr. alarn grne gre, Kuran, insanlar onu anlamaya ve uygulamaya niyetli olmadklar iin sanki yeryzn terk etmi ve gkyzne ekilmitir. Mslmanlar bilinlendike ve Kuran anlamaya altka, Kuran ayet ayet yeryzne dnmektedir. Dnyann her yerinde hzla artan Mslmanlar, Kurann diriltici ruhuyla, btn insanl diriltmeye hazrlanmaktadr. Pek ok yerde bu hazrln iaretlerini grmek mmkndr.35 alar, Kurann gkyzne ekildiini sylemekle, bize yeni bir yaklam sunmaktadr. Kuran belki madd olarak aramzdadr, ama alarn da belirttii gibi yaanmayan Kuran, mnev olarak bizden ok uzaklardadr. Biz bir yeti anladka ve yaadka, o yet bizimle beraber olur, alarn deyimiyle yeryzne geri dner. Kuran her zaman gen, her zaman adatr. Kuran ilkeleri alt yz senedir uygulanmaktadr ve hirete kadar dipdiri kalacaktr. nk insan hep ayndr. Aralar deiir, yaam tarzlar deiir, ama insann ruh yaps hep ayn kalr. Kuran, insann yreine seslenmektedir ve kyamete kadar onun sesine kulak verecek mminler bulunacaktr. Bu sese kulak verenler, kutlu yola ulaacak, onun buyruuna uyanlar ycelecektir. Komuyor rzgr tok sesiyle devam ediyor: -te dipdiri nnde kitap Kuran hep ada Uy da buyruuna ycel ycel da da ol Durma kurtulua kutlu ko durma hadi

34 35

Bkz. Atasoy Mftolu, Hakkn Himayesinde, Mavera, Ekim 1980, S. 47, s. 25. Bkz. Mehmet alar, eitlemeler: ryen Uygarlkta Byyen slm, Mavera, Temmuz 1979, S.32,s.28.

78

Ko tezden yakla36

e- hiret nanc ldkten sonra dirilmeye ve yaptklarnn hesabn verecek olmaya inanan bir insan ile, lnce yok olacan dnen bir insan arasnda elbette dn ve davran farklar olacaktr. hiret inancnn pek ok etkisi bu dnyada da grlmektedir. Yaama materyalist felsefeyle, maddeyle snrl bir ereveden bakmakla, iman esaslar ile dolu bir gnlle bakmak arasnda muhakkak fark bulunacaktr. Cahit Zarifolu, hirete iman etmesinin dnyaya bakn deitirdiini u ekilde dile getirmitir:Biz, an kltrne ruhu adan, te dnyaya inanlarn asndan bakp yle deerlendiriyoruz.37 lmn korkulacak deil, sevinilecek bir gerek olduu slm gre ve zellikle tasavvufa gre kabul edilmektedir. Zarifolu, akrabas olduunu dile getirdii bir hanmn, lme bakn u ekilde gzlemlemi ve yorumlamtr: lm, beklenen sevimli bir ouldur onun iin. Son nefesin belirsizliinden duyduu korku hri lme hazrdr. Hi lmeyecek gibi ev ilerini grr, klk zahiresini tedariklerken bir yandan da drt gzle lm bekler gibidir. nanc o kadar sammidir ki, kk odasnn duvarlar te dnyay engellemez. Ruhunun byk blm hirete sarkmtr. Sabrla ve hazr, Allahn takdirini beklemekte ve umulacak en byk eyi, Onun cemalini grmeyi ummaktadr.38 Tevekkl ve iman ile lme hazr olan bu yal hanm, ayn zamanda dnyadan da el etek ekmemesiyle dikkatimizi ekmektedir. Aslnda slmn bizden istedii de tam olarak budur. Dikkatimizi eken bir dier husus ise, lme hazr olan bu
36 37

Aleddin zdenren, Kutlu Titreimler, Mavera, Nisan 1980, S. 41, s.1. Rasim zdenren , Cahit Zarifolu ile Konuma, Mavera, Ekim 1977, S. 11, s. 43. 38 Cahit Zarifolu, Yaamak, Mavera, Haziran 1978, S. 19, s. 23.

79

hanmn bile, ne zaman leceinin belirsizliinden dolay korku duymasdr. Demek ki lme hazr olunsa bile, yine de insanda bir tedirginlik olabilmektedir.

Zarifolu, lmden sonra makam sahibi olmann gereini ise yle aklamtr: ster misin makam rtbe lmden sonra Allah hakim bil dierlerini mahkmun-aleyh39 Osman Sar, lm yokmuasna, len yokmuasna akp giden hayatlara isyan etmektedir. Oysa len kiinin henz bu dnyada yapacaklar bitmemitir. l, daha yaayan insanlar derinden sarsan ok etkileyici bir konuma yapacaktr. Ama bunun iin lye frsat vermek gerekir: ly kimseye gstermiyorlar bu kentte. Caddelerde her gn karlatmz insanlardan hi deilse bir ka ertesi gn aramzda deildir. Bizi, bu evreni brakp gitmitir, ayrlmtr aramzdan. Yarn biz de ayrlacaz. Hibir gcn durduramayaca bir giditir bu. Ancak bu ayrl, bu ayrln simgesi olan ly kimseye gstermiyorlar bu kentte Elbette tehir etmek gerekmez ly. Bunu demek istemiyoruz. Ama saklamak da gerekmez. Sonra gcmz yeter mi buna? Neyi deitirir saklamak? Ancak u var ki lnn geride kalanlara yapaca bir konuma vardr. Bu evrenin gelip geici oluuna, bir sonun bulunuuna ilikin en etkili konumay yapar o. ly tayan, izleyen topluluun derin susuunda keskin bir sylevin etkilerini grrz.40 Recep Seyhan, lm, alk olmadmz bir ekilde hikye etmitir. Dnya
39 40

Zarifolu, Kaybolan iir, Mavera, ubat 1983, S. 75, s. 51. Osman Sar, Topraa Doru Yrmek, Mavera, Ocak 1977, S. 2, s. 41.

80

hayatn kou ve bekleme salonu olarak, lm ise son duraa ulama , huzura arlma ve kyametinin kopmas olarak adlandrmtr. Kounun son durandaym. Dnyallarn ismini duyunca rperdii bir grevli, bekleme salonundan huzura arldm bildiriyor. Ve kyametim kopuyor. Yaknlarm baucumda alayorlar. Uzakta olanlara haber salyorlar. ar hasta, acele gel. 41 f) Kader-Kaza nanc Kader, Allahn ebede kadar olacak eylerin zaman ve yerini, zellik ve niteliklerini ezelde bilip o ekilde takdir etmesidir. Kader, Allahn ilim sfatnn tecelllerindendir.42 Atasoy Mftolu, Allahn takdiri dnda hi bir eyin olmayacan yle belirtmitir:Varlk evreninde her olu yalnzca bu iradenin bilgi ve takdiri dorultusunda gereklemektedir. 43 Mehmet Atilla Mara, Allahn snrsz ilmiyle, kusursuz olarak plan yaptn; her eyin Allahn dilemesi ve emri ile gerekleeceini u msralarla dile getirmitir: Ol emriyle olur olacak olan Akacak kan olur/yaayan can Bu plan Onun plan Eksiksiz Yerli yerinde.44 Bu iirde plan ile Allahn olacak eylerin zamann, yerini, niteliklerini ezelde bilip o ekilde takdir etmesi yani kader kastedilmitir. lk iki msrada ise kaderin gereklemesine, kaza kavramna yer verilmitir. 1.1.2. BADET
41 42

Recep Seyhan, Yksek Sesli Kaynama, Mavera, Austos 1980, S. 45, s. 11. Bkz. Fikret Karaman, Kader,a.g.e., s. 353. 43 Atasoy Mftolu, Gkyznde ve Yeryznde, Mavera, Mays 1980, S.42, s.18. 44 M. Atilla Mara, ahinah, Mavera, Nisan 1979, S.29, s.3.

81

badet, kulun Allah ile olan ilikisini srdrmesinde bir aracdr. slmda kurallar ve ekilleri belli ibadetler mevcuttur. Bunlar deitirilemez ve reddedilemez. Allahn kurallarn tayin ettii bu ibadetlerin yaplmasndaki ama, kulluk grevinin yerine getirilmesi ve cennet arzusudur. Allahn rzas ve hiret mkfatnn yan sra, ibadetlerin dnya hayatmza da pek ok olumlu etkisi bulunmaktadr. slmda ibadetler sadece namaz, oru, hac, zekat ile snrl deildir. slm, insann yaamnn her ann kuatan bir dindir. Mslmanca yaayan bir insann her hareketi ibadete, her soluu zikre dnebilmektedir. hiret iinmi gibi grnen bir ibadetin mutlaka bu dnyaya bakan bir yz vardr. Tam tersi bir Mslmann dnyalk gibi grnen bir ii, ona sonsuz cennet kaplarn aacak bir ibadet hviyetinde olabilir. Batl anlaya paradoks gibi grnebilecek olan bu ifade tarz ne paradokstur, ne kelime oyunu. Bir Mslmann gerek yaantsnn ifadesidir. slm yaantda ibadet, te dnya ile ilgili bir icraat gibi, ayn ekilde bu dnya dzeni ile de ilgili faaliyetlerimiz cmlesinden saylr.45

a-Kelime-i ahdet Kelime-i ehadet, slm dininin z, Mslmann ilk grevidir. Ben ahitlik ederim ki Allahtan baka ilah yoktur, ben yine ahitlik ederim ki, Hz. Muhammed (s.a.v.) Onun kulu ve elisidir. anlamna gelen, Kelime-i ehdet, Allahn birliini ve Hz. Muhammedin peygamberliini gzyle grm derecesinde kesin olarak kabul etmektir. Kul, Kelime-i ehadet ile tevhd inancna balln ilan etmektedir. Tevhd kelimesi bir ykselmekte, kfr bin alalmaktadr. Tevhd kelimesi bir bengisudur. Tevhd kelimesi an btn silahlarn tesirsiz klan kutlu bir silahtr.46

45 46

Mavera, badetin Veheleri, Mavera, Nisan 1983, S. 77, s. 13. Atasoy Mftolu, Bugn Onlarla Birlikte, Mavera, Nisan 1979, S. 29, s. 25.

82

b-Namaz badetler arasnda namazn ayr bir yeri ve nemi vardr. Namaz bir Mslmann hayatnn olmazsa olmaz bir parasdr, mminin almet-i frikasdr. te namazn bu mmtaz yeri Mavera yazar ve airlerince de anlalmtr ki, namaza ska yer verilmitir. Her trl ktlkten muhafaza olmak isteyenler namaza snmaldr. Birey, eyann, dier insanlarn ve nefsin klesi olmaktan ancak namaz sayesinde kurtulur. nsann namaz klarken duyduu huzur ve huu, btn insanl doyuracak sonsuz bir umut iklimidir. erden ve her trl dten emin olmak isteyenler namaza iltica etmektedir, mirala dllendirilmektedir. Klelik zincirleri namazla krlacaktr. Kyamn huu ve huzuru, secdenin huu ve huzuru btn bir insanl doyuracak sonsuz bir umut iklimidir.47 Namaz hakknda bu tespitlerde bulunan Atasoy Mftolu, bir dier denemesinde de unlar kaleme almtr:Furkan Gn kble gndr. Kbleye ynelmek btn dnyac ynelileri aalamaktr, horlamaktr. Furkan Gn secde gndr. Secdelere varmak, hangi anlamda olursa olsun, tevhd anlay ve davrannn dnda hibir eye itibar etmemektir, dnp bir bakmamaktr. 48 Mftolu, iki yazsnda da namazn benzer ynleri zerinde younlamtr. kisinde de kulun namaz ile kendini yalnzca Allaha adadn, Allah dnda her trl gcn boyunduruu altna girmeyi reddettiini ifade etmitir. Namazla ilgili olarak Ersin Grdoan, havalimannda uan kalk iin bekleme salonunda bulunduu srada, karlat bir hadiseyi kaleme almtr. Namaz vaktinin girmesiyle birlikte yazarn Endonezyal olduunu tahmin ettii bir Mslman, pusulas ile nce kbleyi belirlemi, sonra da seccadesini serip namaza durmutur. Bunun zerine evredekiler de ona katlm ve kk bir cemaat oluturmulardr. Bu durum karsnda Grdoann yapt deerlendirmeyi yle zetleyebiliriz: Trkiyede yllarca sren basklardan olsa gerek, biz Trkiyeli
47 48

Atasoy Mftolu, Hakkn Himayesinde, Mavera, Ekim 1980, S. 47, s. 26. Atasoy Mftolu, Furkan Gn, Mavera, ubat 1979, S. 27, s. 9.

83

Mslmanlar namaz vakti girince namaz klmak iin cami veya mescid aramaya balarz. Fakat Uzak ve Orta Doulu Mslmanlar bulunduklar yerde namazlarn klarlar. Yazar, havalimannda kk kk cemaatlerin olutuunu, kendisinin de bunlardan birine katldn, bekleme salonunun adeta mescide dntn belirtmitir. Grdoan, bu manzaradan ok etkilendiini, namaz sayesinde, Mslmanlarn Allah dnda hibir g karsnda eilmeyeceklerini gnde be kez akladklarn vurgulamtr.49 Sabah ezann yatanda duyan, fakat buna kaytsz kalan ve namaza kalkmayan bir adam, hikyede yle anlatlmtr:Mezzin iimize kadar sokuldu, bu sesiyle. Kemiklerimizdeki ilikleri boaltncaya dein iten szlatt, arsn duymadk hi. Arnn ne menem ey olduunu da bilmedik imize mi? imiz var m? Hayvans bir kahkaha atsam m? Tam yeri, benim iin elbet, tam bana zg. Duymadmn, ya da mezzinin iimize sokulamadnn ak ve belirgin kant. Ayaklarm yorgann diplerine kadar uzatyorum, biraz daha, biraz daha 50 Sabah namaznn vakti uyanmas; uyanlsa bile hikyede belirtildii gibi kalklmas en zor olan zamandr. Haksaln anlatt bu hadise her gn, pek ok insan tarafndan yaanmaktadr. Ama Haksaln sanat duyarll ve zmleme yetenei ile yapt tahlil, bize bu durumu anlamada yeni bir bak as getirmektedir. Hikye kahramannn ezana kar kaytsz kalmasndan dolay, hayvans bir kahkahay kendisine yaktrmas dikkat ekicidir. Buradaki hayvans kelimesi bize nefsi hatrlatmaktadr. Cahit Zarifolu, Yaamak adl gnlk tarz yazlarn ieren kesinde eitli lkelere yapt gezilere de yer vermitir. 1972 Biarritz alt bal ile kaleme ald blmde, Fransada Atlas Okyanusunu grd zaman ok etkilendiini dile getiriyor ve yle devam ediyor: Bir eyi sarsp deitiriyor insann iinde. Bakalatryor. imdi kldn btn namazlar yeniden klmak istiyorsun. nk zannn gzellemi ve bymtr.51
49 50

Bkz.Ersin Grdoan, Karalama Defterinden, Mavera, Eyll 1982, S. 70, s. 12. Ali Haydar Haksal, Sabah Erkenden Domutuk, Mavera, Temmuz 1980, S. 44, s. 11. 51 Cahit Zarifolu, Yaamak, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 23.

84

Bu manzara karsnda, Allahn yaratcln ve kudretini daha iyi kavrayan yazarn, Allah telkkisi de deiiyor. Bundan dolay bu duygular hissetmeden nce kld namazlar, yeni hisleriyle tekrar klmak istiyor. Zarifolu, burada daha ok namazn kr ve Allah yceltme ynne deinmitir. Zarifolu, Yaamakta babasndan ald baz mektuplara da yer vermitir. Burada bir babann oluna itenlikle verdii d okuyoruz: Cahitciim, () namazlarn kl ihmal etme. Her i Allah azim-anda biter. Hepimiz Onun huzuruna kacaz. Ne mutlu yz ak kanlara. Allaha emanet eylerim. Babanz, Niyazi Zarifolu.52 Zarifolunun babas, yazd bir dier mektupta da ayn hususu yle dile getirmektedir: Sarkam camiine Cuma namazlarna gidiyor musun? Namazlarn kl. Babanz.53 Ebeveynlerin evlatlarna kar madd sorumluluklarnn yan sra mnev sorumluluklar da vardr. Zarifolunun babas bize bu hususta rnek tekil etmektedir. Burada babann, evladnn ebed mutlulua ulaabilmesi iin, uzakta bile olsa elinden geleni yapma abasnda olduu grlmektedir. Ali Bozkurtun, Aydnla Doru adl yksnde namazla ilgili blm yledir: Derin bir nefes alp iindeki skntlar atmaya alt. Artk karanlk klarla alay etmiyordu. Caddelerinde genilii her zamanki kadard. Bir adrvana gitti; musluklardan berrak, souk, temiz ve temizleyici su akyordu. Hemen kollarn svayp sabah ibadeti iin gerekli hazrln yapt. ok gemeden her ta yedi yz sene nce indirilmi olan bir camide, her trl dnya skntsndan uzak olarak ibadet ediyordu. Ve karanlk kayordu ehirden.54
52 53

Cahit Zarifolu, Yaamak, Mavera, Mart 1978, S. 16, s. 25. Cahit Zarifolu, a.g.m., s. 26. 54 Ali BOZKURT, Aydnla Doru, Mavera, Ocak 1978, S. 14, s. 13.

85

Yazar, son cmlesinde hem gerek anlam, hem de mecz anlam ifade etmitir. Sabah namaz vaktinde, ortaln giderek aydnlanmas gerek bir vakadr. Mecazi olarak ise, iindeki skntlardan kurtulmas, gnlndeki karanlklarn aydnla evrilmesi anlalmaktadr. Dinin direi olan namaz, elbette din duyarllklar olan airler tarafndan iirlerde de ilenmitir. Namaz zgrln ilandr. Cafer Barlastan bir blm okuyalm: Bir lokma ekmek kapanna skm nsanlara seslenmek Seslenmek zgrl Geri dnlmez kadar sunmak Alnm susuzluuna yanar Secdelerin55 Btn varlklar Allah zikretmekte; Onun emirleri dorultusunda hareket etmektedir. man penceresinden yeryzne bakan insan iin, horozun t alelade bir ses deil, bir diriliin mutusudur. Bu bak asna sahip olan kimse, btn tabiat ile beraber eda eder namazn. Bir dirilii mutulayan horozlar Kuzular kular bcekler ackan ve ackmayan dier yaratklar Doan gne glmseyen ocuklar Ve sonra Hepsini kuatan Ve kyama duran Kalbim Tabiatn iinde tabiatla birlikte.56

c-Kurban
55 56

Cafer Barlas, Yrrken Devletime, Mavera, Mart 1978, S. 16, s. 18. Erdem Beyazt, Tabiat Risalesi, Mavera, Aralk 1977, S. 13, s. 5.

86

Bayramlar, toplumun birlik ve beraberlik duygularn, mminlerin karde olma bilincini, kiilerin cemaat ruhunu canlandran nemli bir etkendir. lkemizde en geni katlml namazlarn bayram namazlar olmas bunun kantdr. Bayramlar, Yce Yaratc nn bizlere hediyesidir. Kurban ibadeti; kurban bayram ve bayram namaz ile ayrlmaz bir btndr. Alaeddin zdenren, Ankaradan kurban bayram izlenimlerini yle aktarmaktadr: Kurban bayram sabahnda, her koldan kafile kafile camileri doldurup taran Ankara Yaam dadaasnn bin bir gl iinde halkmz gerek bayramna gnl rzasyla sahip kmtr. Halkmzn bu tutumu, Kurban bayramn, gemiteki Hac dnemlerinin beslenme sorunu iin bulunmu pratik bir are olarak dnen materyalist zihniyete indirilmi bir amar niteliindedir. Ayn zamanda duamz odur ki, Allah iin aktlan kurban kanlar, srekli bir vahdet ruhunun domasna vesile olsun. Kurban bayramnn toplum ruhunda meydana getirdii inirah, yksek, kalc deerlerin ortaya kmasna imkn hazrlasn.57

1.1.3- YETLER VE HADSLER a- yetler Din hassasiyetleri yksek olan Mavera yazar ve airleri, hdiselere Kuran penceresinden bakmay ihmal etmemilerdir. slam kltr ile yorulmu bu kalemlerin eserlerinde, yet-i kermelere bazen iktibas yoluyla bazen de telmih yoluyla yer verdii grlmektedir.

1 stelik bu davet peygamberler vastasyla ayrca yaplmtr. Ama kalbi

57

Alaeddin zdenren, eitlemeler; Dirilen Kent, Mavera, Aralk 1977, S. 13, s. 60.

87

mhrlenmi olanlara bu gerei anlatmak ne mmkn.58 Kuran- Kerimde pek ok ayette kalpleri mhrlenenlerden

bahsedilmektedir.59 Allah ilim, hikmet ve adalet sahibi olduuna gre hem kullarna, onlarn, irade ve etkileri olmadan gnah iletmesi, onlar doru yoldan saptrmas, kalplerini mhrlemesi hem de bunlardan dolay kullarn ayplamas, cezalandrmas dnlemez. Ayrca pek ok ayet ve hadiste kullarnn iradelerinden, belli alanlarda hrriyete sahip olduklarndan ve serbest tercihleriyle yapp ettiklerinin iyi veya kt sonucunu elde edeceklerinden sz edilmektedir.
60

Yce Allah sebepsiz yere kimsenin kalbini mhrlememektedir. Kuranda, insanlarn kendi iradeleri ile yaptklar byk hatalardan dolay kalplerinin mhrlendii baz ayetlerle aklamtr: Bunun sebebi, onlarn nce iman edip sonra inkr etmelidir. Bu yzden kalpleri mhrlenmitir. Artk onlar hi anlamazlar. 61 Heva ve hevesini Tanr edinen ve Allahn ( kendi katndaki) bir bilgiye gre saptrd, kulan ve kalbini mhrledii, gznn stne de perde ektii kimseyi grdn m? 62

2Ve fakat Rahme yanap tan oldukta Rabbin szleri u mealdedir: Sakn zlme Kalplerini mhrlediklerimizi
58 59

Alaeddin zdenren, dealizm ve Materyalizm, Mavera, Eyll 1977, S. 10,s. 30. Bkz. 2/Bakara, 7, 4; Nis/155 -157; 6/Enm, 46; 7/Arf, 100-101; 9/Tevbe, 87- 93; 10/Ynus, 74; 16/Nahl, 108; 30/Rm, 59; 36/Ysn, 65; 23/Mmin, 35; 42/r, 24; 45/Csiye, 23; 47/Muhammed, 16; 63/Mnfikn, 3. 60 Hayreddin Karaman, vd., Kuran Yolu: Trke Mel ve Tefsir, D..B.Y., Ankara, 2006, C. 1, s. 76. 61 63/Mnfikn, 3. 62 45/Csiye, 23.

88

Sen aamazsn Gzlerini de Sen uyar sadece Secde et ve yakla Gir cennetime63 Bu msralarda pek ok ayet-i kerme meali iktibas edilmitir. Hz. Muhammed btn gcyle insanlar slma davet etmesine ramen, yine de baz kimseler kfrde srar ediyorlard. Bunun zerine Sevgili Peygamberimiz hem grevini yerine getirememenin, hem de o kimselerin yanl yolda olmalarnn zntsn yayordu. Bu durum zerine Yce Allah, Peygamberine zlmemesini, kimseyi zorla imana getiremeyeceini, onun grevinin sadece tebli etmek olduunu bildirmitir. 64 iirin drdnc ve sekizinci msranda bu hususa deinilmitir. iirin beinci msrasnda sz edilen kalplerin mhrlenmesi mevzuuna yukarda yer verdiimiz iin burada tekrar etmiyoruz. (Ey Reslm!) Yine de yz evirirlerse, artk sana den ak bir tebliden ibarettir.65 Allah'a itaat edin. Resle de itaat edin ve (ktlklerden) saknn. Eer (itaatten) yz evirirseniz bilin ki Reslmzn vazifesi apak duyurmak ve bildirmektir.66 Dokuzuncu msrada, secde et ve yakla denilerek, Alak Sresi 19. ayetin meali iktibas edilmitir. Hayr! Ona uyma! Allaha secde et ve ( yalnzca Ona) yakla!67
63 64

Mehmet Atilla Mara, iirler, Mavera, Kasm 1980, S. 48, s. 1-2. Bkz. 64/Tebun, 12; 42/r, 48; 36/Ysn, 17; 29/Ankebt, 18-50; 24/Nr, 54; 16/Nahl, 35-82; 13/Rad, 40; 7/Arf, 62; 3/l-i mrn, 20; 5/Mide, 67-92-99; 6/Enm, 50-66-104-106-107-90; 7/Arf, 79-68; 35/Ftr 23-24; 38/Sd 65-70; 10/Ynus, 49-108; 11/Hd, 12,; 25/Furkn, 56; 46/Ahkf, 9. 65 16/Nahl, 82. 66 5/Mide, 92. 67 96/Alak, 19.

89

Son msrada ise Fecr Sresinin 30. ayeti mealen iktibas edilmitir. (27) Ey huzura kavumu insan! (28) Sen Ondan honut, O da senden honut olarak Rabbine dn. (29) (Sekin) kullarm arasna katl (30) ve cennetime gir!68

3 Mesai arkadamd, kendisini ok severdik. Son derece drstt. Anszn, zamansz ayrld aramzdan diye srdrd konumasn. Size lm geldii zaman, o ne bir saat geciktirilebilir ne de bir saat ileri alnabilir. Allahn yce buyruu usumda antlat Anszn aramzdan zamansz olarak ayrld dedii an konumac. 69 Cenb- Allah, her insan iin belirli bir mr tayin etmi, insanlara snav iin bir mhlet tanmtr. Kuran ayetleri ile de sabittir ki kimse bu mhleti ertelemek veya abuklatrmak imknna sahip deildir. Yce Allah Kitabnda, insanlarn ve toplumlarn belirlenmi bir eceli olduunu belirtmitir. 70 Eer Allah, insanlar zulmleri yznden hemen cezalandracak olsayd, orada hibir canl brakmazd. Fakat onlar takdir edilen bir mddete kadar erteliyor. Ecelleri geldii zaman onlar ne bir saat geri kalabilirler ne de ne geebilirler. 71 Allah, geldiinde
72

eceli

hi

kimseyi

(lmn)

ertelemez.

Allah,

yaptklarnzdan haberdardr.

68 69

89/ Fecr, 27-30. Sabahattin Arba, Bir lnn Treni, Mavera, Mart 1980, S. 40, s. 33. 70 6/Enm, 2; 7/Arf, 34; 10/Ynus, 49; 63/Mnfikn, 11; 23/Mminn, 43; 17,/sr, 99; 16/Nahl, 61; 15/Hicr, 5; 13/Rad, 38. 71 16/Nahl, 61. 72 63/Mnfikn, 11.

90

4lk insan mutlak bilgiyle donanarak Evren iinde bir nokta Dnya yznde bir zbde-i lem 73 lk insan olarak yaratlan Hz. Ademe Allah, eyann btn isimlerini retmitir. Bu isimlerin; madd ve mnev varlklarn, kavramlarn isimleriyle bunlarn zellikleri olduu grnn yan sra isim verme, dil icat etme kabiliyeti olduu da kabul grmektedir.74 Hz. Adem ilk insan olmas hasebiyle, insanla barnma, beslenme, giyinme gibi temel ihtiyalarn gidermesini retmekle birlikte Peygamber olmasndan tr tevhd inancn ve ahlak ilkeleri de retmitir. Allah Adem'e btn isimleri, retti. Sonra onlar nce meleklere arzedip: Eer siz sznzde sadk iseniz, unlarn isimlerini bana bildirin, dedi. 75 (Bunun zerine:) Ey dem! Eyann isimlerini meleklere anlat, dedi. dem, onlarn isimlerini onlara anlatnca: Ben size, semvat ve arzda grnmeyenleri (oralardaki srlar) bilirim. Bundan da te, gizli ve ak yapmakta olduklarnz bilirim, dememi miydim? dedi.76

5 Ol emriyle olur olacak olan Akacak kan olur/yaayan can Bu plan Onun plan Eksiksiz Yerli yerinde.77

73 74

M. Atilla Mara, ahinah, Mavera, Nisan 1979, S. 29, s. 3. Bkz. Hayreddin Karaman; Mustafa arc; vd., a.g.e., C. 1, s. 105. 75 2/Bakara, 31. 76 2/Bakara, 33. 77 M. Atilla Mara, ahinah, a.y.

91

Allah Tela her trl yaratmay en gzel ekilde yapandr. Onun yaratmas iin malzemeye, zamana ve abaya ihtiyac yoktur. Allahn bir eyi yaratmas iin sadece Ol emrini vermesi yeterlidir. Kurann eitli yetlerinde bu husus bildirilmitir.78

(O), gklerin ve yerin esiz yaratcsdr. Bir eyi dilediinde ona sadece "Ol!" der, o da hemen oluverir.79 Bir eyi yaratmak istedii zaman Onun yapt "Ol" demekten ibarettir. Hemen oluverir. 80

6Heyecann ve sabrn sokaklarda harcamayan, onlardan bir yap oluturmann gayretindeki aziz arkadalar. Bir insan ldrmenin, btn bir insanl ldrmek, bir insan diriltmenin de btn bir insanl diriltmek olduunu bilen aziz arkadalar.81 slmn korunmasn amalad be temel ilkeden biri de cann korunmasdr. Can gvenlii, insann btn haklarnn banda gelmektedir. slmda insan ldrmek haram klnmtr. Yalnzca hakl sebep olduu zaman, buna izin verilmitir. Kuranda sz edilen hakl sebepler unlardr: Sava halinin olmas, nefsi mdafaay gerektirecek bir durumla karlamak, fesat kararak veya yol keserek topluma zarar veren kimselere engel olmak.82 slmda btn insanlar, Allahn kulu olmas hasebiyle deerli kabul edilir. Her birey ayr bir hayat, ayr bir dnya demektir. Bundan dolay Yce Allah tarafndan bir kimseyi haksz yere

78 79

3/l-i mrn 47; 16/Nahl, 40; 19/Meryem, 35; 40/Mmin, 68. 2/Bakara, 117. 80 36/Ysn, 82. 81 Mehmet Kahraman, Arkadalklar, Mavera, Aralk 1977, S. 13, s. 18. 82 Bkz. smail Karagz, Kuran- Anlamak; Krk Ayet ve Yorumu, TDV Yay. 2. bask, Ankara, Ocak 2008, s. 556-560.

92

ldrmek, btn insanl ldrmek olarak; bir kimsenin cann kurtarmak da btn insanlarn hayatn kurtarmak olarak kabul edilmitir. te bu yzdendir ki srailoullarna yle yazmtk: Kim, bir cana veya yeryznde bozgunculuk karmaya karlk olmakszn (haksz yere) bir cana kyarsa btn insanlar ldrm gibi olur. Her kim bir can kurtarrsa btn insanlar kurtarm gibi olur. Peygamberlerimiz onlara apak deliller getirdiler, ama bundan sonra da onlardan ou yine yeryznde ar gitmektedirler.83

7Annemin duruluunun tersine iimde bir darlk. Beyazn ekillendirdii karanlk. Srelerin koruyuculuuna snyorum iine dtm skntdan. Ve Birer birer eriyor duvarlar, perdeler alyor. imdi her taraf mavi, her ey mavi, denizle gk arasnda bir noktada uuyor gibiyim. Karanlk bir odadan salverilmi bir gvercin heyecan yreimde. Hzrn da pnarlarndan getirdii bir tas berrak suyun gnlme aktn gryorum. BZ SENN GSNE GENLK VERMEDK M?84 Yazar, kendini ruhsal olarak sknt iinde hissederken bu skntdan kurulmak iin Kuran yetlerinin mnev koruyuculuuna sndn ve bylece rahatladn dile getiriyor. Ruhsal olarak bunalan insan sanki gs daralm gibi; skntdan rahata ulanca da gs genilemi, ferahlam gibi hisseder. nirah Sresinin ilk yetinde Hz. Muhammede hitaben Yce Allah Biz senin gsn ap geniletmedik mi?85 buyurarak bu hususu belirtmitir. Yazar nirah Sresinin ilk ayetini mealen iktibas ederek, nasl Allah Hz. Peygambere byle bir ltufta bulunduysa; Allahn kelam da bana ayn etkide bulundu, demek istemektedir.

883 84

5/Mide, 32. Selahattin pek , nirah , Mavera, Eyll 1979, S. 34, s. 11. 85 94/nirh, 1.

93

 Beni bomak zere olan u tufan durdur!... Gnlerdir beynimi kemiren bu kelimeler neyin nesi? Kim var karmda ve ben kiminle konuuyorum? Bildiim, duyduum ve grdm ne varsa dne dne gzlerimin nnden geiyor ve iimde nlayan bir cmle: Beni bomak zere olan u tufan durdur!... Evrenden yanklanan cevap: Ey gk, suyunu tut; ey yer suyunu yut!... Biliyorum ilk cmle bende dodu, bende byd, bende sryor. Tfan nerede? imde mi dmda m? Yoksa bende doan bu yedi szckten mi kaynaklanyor? Bunu bir zebilsem, her ey aydnlanacak ve tamamlanamayan bir cmle tamamlanacak. Evrenin bana ynelttii cevap, tam ve eksiksiz ama benim deil: Byle bir cmleyi ancak Tanr syler, biliyorum bunu86 Hz. Nhun uzun sre sabr, metanet ve efkatle kavmini dine davet etmesine ramen, kavmin byk ksm iman etmemi hatta onu taa tutarak ldrmekle tehdit etmilerdir. Bunun zerine Allah, Hz. Nha bir gemi yapmasn ve o gemiye sadece iman edenlerin binmesini emretmi ve gkten saanak saanak yamur yadrmtr. man edenlerin dndaki btn insanlar sularn iinde kalarak can vermitir. Nhun gemisi Allahn diledii kadar su zerinde kaldktan sonra yce Allah gklere suyunu tutmasn yerlere de suyu ekmesini emretmitir.
87

Bu hadisede btn evrenin

Allahn emri ile hareket ettiini bir kez daha mahede etmekteyiz. (Nihayet) Ey yer suyunu yut! Ve ey gk suyunu tut! denildi. Su ekildi; i bitirildi; (gemi de) Cd (dann) zerine yerleti. Ve: O zalimler topluluunun can cehenneme! denildi. 88

9Nasipse eer tamak omuzlarda kutsal yk Para para olur yrek, zaman ve mekan dar gelir Secdeler en muhkem snaktr sevgililere
86 87

Durali Ylmaz, Hikyeci, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 98. Bkz. Hayreddin Karaman; Mustafa arc; vd., a.g.e., C. 3, s. 172-173. 88 11/Hd, 44.

94

Tanklar, bombalar, robotlar, gk iniler yer gelir Al bizi sevgili, ykansn damarlarndaki kan Vadettiin vakitler mutlaka bir gn gelir89 Allah Tela, Kuran ve snnet ile bize emir ve yasaklarn bildirerek bu dorultuda yaayanlara mkfat vereceini vad etmitir. phesiz Allahn vaadi gerekleecek, Onun emrine itaat eden kullar cennet nimetine ulaacaktr. Bu vadin gerekleeceine inan, Mslmanlara zorluklar karsnda sabrla durmalarnda g vermektedir. En byk dehet dahi onlar tasalandrmaz. Melekler kendilerini yle karlar: te bu, size vad edilmi olan (mutlu) gnnzdr 90 phesiz, Rabbimiz Allahtr deyip, sonra dosdoru yolda yryenlerin zerine melekler iner. sevinin! derler. 91 Onlara: Korkmayn, zlmeyin, size vdolunan cennetle

10Ne zaman ki, insan, slma btn kalbiyle, gnlyle, benliiyle, varlyla balanm, Allahn ipine ve doru yoluna smsk sarlmtr; o zaman dnyasal hibir g etkin olamamtr. 92 Mfessirlere gre Allahn ipinden maksat, Kuran ve slmdr.

Mslmanlarn bir btn olarak kalp gl olmas iin, Allahn ipine toptan yaparak tevhd inancnda birlemeleri ve ayrlktan uzak durmalar gerekir. 93 Hep birlikte Allah'n ipine (slm'a) smsk yapn; paralamayn. Allah'n
89 90

Yusuf M. Aktrk, De Benziyen ykler, Mavera, Haziran 1981, S. 55, s. 7. 21/Enbiy, 103. 91 41/ Fusslet, 30. 92 smail Kllolu, Evrensellii Kavramak, Mavera, Kasm 1981, S. 60, s. 29. 93 Bkz. Hayreddin Karaman; Mustafa arc; vd., a.g.e., C. 1, s. 643.

95

size olan nimetini hatrlayn. Hani siz birbirinize dman kiiler idiniz de O, gnllerinizi birletirmiti ve Onun nimeti sayesinde kardeler olmutunuz. Yine siz bir ate ukurunun tam kenarnda iken oradan da sizi O kurtarmt. te Allah size yetlerini byle aklar ki doru yolu bulasnz.94

11 Duymazken baz adamlar - ki o adamlar Her gn bir lm yaarlar da hissetmezler Tanry ah damarlarnda Akp giden usuz zamanda Bir yokluk bir hi gibi Hile eitilmi gibi. 95 Yce Allah Kuran Kerimde, insana ah damarndan daha yakn olduunu belirtmitir. Fakat ou insan bundan gfil olarak yaamn devam ettirmekte, hayat kouturmasnda kendini btnyle kaybederek Yaratcsn unutmaktadr. Andolsun, insan biz yarattk ve nefsinin kendisine fsldadklarn biliriz ve biz ona ah damarndan daha yaknz. 96

12am dallar arasndan szan rzgarn soluu Srekli zikir zre pnarn sesi97 Mfessirlere gre insan dndaki varlklarn Allah tesbih etmeleri iki eittir: Birincisi dil ile tesbihtir. Her varlk kendi diliyle Hakk tesbih eder ama ayette belirtildii gibi ou insan bunu anlayamaz. Sadece baz Allah dostu zatlar bu zikri
94 95

3/l-i mrn, 103. Avni Doan, rperti, Mavera, Eyll 1981, S. 58, s. 7. 96 50/Kaf, 16. 97 Erdem Beyazt, Tabiat Risalesi, Mavera, Aralk 1977, S. 13, s. 4.

96

duyduklarn ifade etmitir. kincisi ise hl ile tesbihtir. Evrendeki btn varlklar yani btn kainat ilh yasalara mutlak bir zorunlulukla boyun emekte, bu suretle Yaratan tesbih etmektedir.98 Yedi gk, yer ve bunlarda bulunan herkes Onu tesbih eder. O'nu vg ile tesbih etmeyen hibir ey yoktur. Ne var ki siz, onlarn tesbihini anlamazsnz. O, halmdir, balaycdr. 99 13Zikreyle kreyle fikreyle sen ey nne serilmi sonsuza kar 100 Bu beyitte zikir, kr ve fikir olmak zere nemli husus zerinde durulmutur. Bu eylemler Kuran ayetleriyle emredilmi olmas hasebiyle Mslmanlara farzdr.

Allah zikretmenin gerekliliini bildiren yet-i kermelerden bazlar yledir: Bunlar, iman edenler ve Allah zikrederek gnlleri huzura kavuanlardr. Bilesiniz ki, gnller ancak Allah zikrederek huzura kavuur.101 Rabbinin ismini sabah akam zikret.102 kretmek, kulluun gereidir. Kul krederek, Allaha olan ihtiyacn dile getirmektedir. yleyse Beni ann ki, Ben de sizi anaym; Bana kredin ve Beni inkar etmeyin.103

98 99

Bkz. Hayreddin Karaman; Mustafa arc; vd., a.g.e., C. 3, s. 486. 17/sr, 44. 100 Akif nan, Dorul Bana, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 1. 101 13/ Rad, 28. 102 76/ nsan, 25. 103 2/ Bakara, 152.

97

Hani Rabbiniz, Eer krederseniz size ( nimetimi) daha ok vereceim, nankrlk ederseniz hi iphesiz azabm ok iddetlidir! diye bildirmiti.104 Allah Tela, pek ok Kuran ayetinde insanlarn ya hi dnmediklerini ya da az dndklerini, daha fazla dnmeleri gerektiini ve Allahn ayetlerini ancak dnenlerin anlayabileceini belirtmitir.105 Bu itibarla dnmek bal bana Allahn emri ve dolaysyla bir ibadettir. Bu, Rabbinin dosdoru yoludur. phesiz dnp t alacak bir toplum iin yetleri ayr ayr akladk. 106 Bu iki zmrenin durumu, kr ve sar ile gren ve iiten kimseler gibidir. Bunlarn durumlar hi birbirlerine denk olur mu? Hl dnmez misiniz? 107 Yahut kendisine dua ettii zaman zorda kalma cevap veren ve baa gelen ktl kaldran, sizi yeryznn halifeleri klan m? Allah ile birlikte baka ilah m var? Ne kadar az dnyorsunuz! 108

b- Hadisler

1Mmin kimse azabnn miktarn bilseydi, hibir kimse cenneti mit etmezdi; kfir de Allahn Rahmetinin ne kadar ok olduunu bilseydi, hi kimse Onun Rahmetinden mit kesmezdi.109
104 105

14/ brhim, 7. Bkz. 2/Bakara, 63-73-164-219-220-221-242; 3/l-i mrn, 7-65-85-118-156-161-191; 4/Nis, 82; 5/Mide, 6/110; 6/Enam, 50-80-126; 7/Araf, 57-169-176; 9/Ynus, 3-16; 11/Hd, 24-30; 13/Rad, 3; 14/brhim 52; 15/Hicr, 75; 16/Nahl, 11-17-44-69-89-90-111; 17/sr, 41; 22/Hac, 46; Meryem, 6786; Enbiy, 104; 24/Nr, 1-27-61, 30/Rm, 8-21-28; 36/Ysin, 62-68; 37/Safft, 138-155; 39/Zmer 42-43; 40/Mmin 13-58-67; 68/Kalem, 43, v.d. 106 6/Enam, 126. 107 11/Hd, 24. 108 27/ Neml, 62.
109

Muhyiddn-i Nevev, Riyzs Slihn ve Tercemesi, Ter.Kvamddin burslan; Hasan Hsn

98

 Cennet sizin ayakkabnzn bandan daha yakndr; cehennem de yledir.110 Bu gibi hdis-i eriflere istinden, slm dnyasnda korku ve mit aras diye bir kavram ortaya kmtr. Korku ve mit aras olmak, yaptmz hatalarn ve acizliimizin farknda olarak korku duyarken; Allahn sonsuz Rahmetini dnerek umutlanmak anlamna gelmektedir. Bu birbirine zt gibi grnen iki duygunun ayn anda hissedilii, insann dengeli yaamasn salar. Korku ve mit arasndaki insan, Allaha daha iyi bir kul olmak iin abalamakta; nefsine yenik dp iledii gnahlar karsnda ise tamamen karamsarla dmeyerek Allahn merhametine snmaktadr. Atasoy Mftolu, Korkuyla ve Umutla adl denemesinin balndan da anlald gibi bu hususa deinmitir: Mslmanca hayatn ilk art Hakkn iradesini btn bir hayata hkim klmaktr. Hi bir artta Hakkn gcnden baka bir gce ynelmemektedir. Mslmanca bir hayat, korkuyu ve umudu Kuran ilkeleri nda duyarak, Allahtan baka hi bir eyden korkmayan. Allahtan baka hi bir eyden umutlanmayan yreklerde yeerecektir.111

2Hakka dnp sadakayla ykanaydk Dnyaya hi meyleylemeyeydik112 Sadaka, Allah rzasn kazanmak amacyla, karlksz olarak muhtalara yardm etme, iyilik ve ihsanda bulunma anlamna gelmektedir.113 Sadaka, kiinin malnda fakirin hakk olan ksmdr. Bundan dolay maldan sadaka verilmesi gereken miktar, maln kiri olarak kabul edilmi; sadaka verilerek maln bu kirden temizlendii belirtilmitir. Bu husus hads-i erifte yle gemektedir: Sadaka insanlar temizler. phesiz sadakalar, insanlarn kirleridir. Yazar, sadaka ile
Erdem, Ankara, 1981, C. I, s. 481, (446). 110 Muhyiddn-i Nevev, a.g.e., C. I, s. 482, (448). 111 Atasoy Mftolu, Korkuyla ve Umutla, Mavera, Mart 1980, S.40, s.22. 112 Cahit Zarifolu, Yaamak, Mavera, Temmuz 1979, S. 32, s. 7. 113 brahim Paac, a.g.e., s. 568.

99

ykanmaktan bahsederek, bu hadsine telmihte bulunmutur.

3slmda mimari eserde estetik, tek bana bir gaye deildir. Esas olan, yukarda aklanan erevede bir fonksiyondur ve o fonksiyonun srekliliini salayan salamlktr. Ama bu da estetiin ihmali anlamna gelmez. Tersine ben, Allah gzeldir, gzellii sever. Anlamndaki sahih hadiste, sadece mimari iin deil, btn hayatn estetik temellendirmesini buluyorum. 114 Mimar zerine yaplan bir toplantda, Allah gzeldir, gzeli sever.115 Anlamndaki hadis-i erife telmih yaplmtr. Bu hadsteki gzel kelimesine farkl anlamlar yklemek mmkndr. Abdullah Bizden buradaki gzellii madd gzellik olarak yorumlayarak, estetiin ve mimarinin nemini vurgulamtr.

114 115

Abdullah Bizden, Sinan zerine Toplant, Mavera, Mart 1981, S.52, s.47. mam Nevev, Ryzs Slihn, Ter. M. Yaar Kandemir; . Ltfi akan; vd, Erkam Yay., stanbul, 1986, C. III, s. 531, Hadis no, 613.

100

1. 1. 4. DER DN KAVRAMLAR

a-Cmi Cmi kelimesinin szlk anlam toplayan, bir araya getirendir. Din terim olarak ise, Mslmanlarn toplu ibdet ettikleri yerdir. Kur'n ve snnette cmi, secde edilen yer anlamna gelen mescid kavram ile ifade edilmitir.1 Cmilerin toplumsal birlikteliin salanmasnda, cemaat ruhunun oluumunda nemli etkileri bulunmaktadr. slm dini cemaate nem vermekte; Mslmanlar cmiye gitmeye, namazlarn cmide cemaat halinde klmaya ve cemaatle beraber olmaya tevik edilmektedir. Mehmet alar, Amerikadaki Mslmanlarn ortamn anlatt mektupta, cmiden bahsetmektedir. Onun anlattna gre: nsan ilikilerinin ok mesafeli olduu, hatta aile bireylerinin bile, birbirine yabanc gibi davrand, insann giderek yalnzlat bu ortamda; cmiin ve cemaatin zel bir yeri ve nemi bulunmaktadr. Cemaatin scak ortamn gren insanlar, yeni bir dnya bulmuasna yenilenmekte ve glenmektedir. zellikle cemaatle klnmas farz olan Cuma namaz Amerikal Mslmanlar iin ayr bir anlam kazanmaktadr.2 alar, mektubunda cminin sosyal ynne deinmitir. Amerika gibi bireyciliin st boyutlara ulat bir lkede elbette cmiin insan psikolojisine olumlu etkisi byktr. nsanlarn btn ihtiyalarna hitap eden slm dini, insann psikolojik olarak en byk destekisidir. nsanlarn sevme, sevilme, paylama, beraber olma ihtiyac vardr. Cmi ve uurlu bir cemaat bu ihtiyalarn giderilebilecei en gzel sosyal ortamlardan biridir.

1 2

smail Karagz, Dini Kavramlar Szl, 3.Bask, Ankara, D..B.Y., Eyll 2007, s. 81 Bkz. Mehmet alar, Amerika Mektubu: Bilaliler, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 22.

101

b- Cihad Cihad, Hz. Muhammed tarafndan iki anlamda kullanlmtr ve gnmzde biz de bu iki mny kullanmaktayz. Cihad- asgar, yani kk sava, kelimenin ilk anlamdr. Dman ile cephede yaplan sava demektir. Cihad- ekber, yani byk sava ise kelimenin mecz anlamdr. Kiinin nefsiyle olan savadr, ama nefsi mahvetmektir, bu mecz anlam daha ok tasavvufta kullanlmaktadr.3 Hz. Muhammed tarafndan yaplan bu tanmlamla; nefisle mcadele, dman ile mcadeleden daha byk grlmtr. Alaeddin zdenren, denemesinde, cihad- asgardan bahsetmektedir. slma gre sava; bask ve zulm ortadan kaldrmak amacyla yaplrsa merudur. Bu ekilde yaplan savaa, cihad denilmektedir. slm prensiplerine bal olarak hareket eden Osmanl devletinin adaletli tutumu, bask ve zulm altnda olan pek ok halkn Osmanlya snmasna sebep olmutur.4 zdenren, burada cihadn nemli zelliklerine deinmitir. Ona gre, Bat zihniyetinin anlad biimde, zengin yeralt ve yerst kaynaklarn smrmek veya kontrol altna almak gibi tamamen dnyev bir ama, bir Mslman iin sava gerekesi olamaz. Cihadn amac, bask ve zulm ortadan kaldrmak olmaldr. Mslmanlarca sava ancak bu ekilde kabul grebilir. Gnmzde bask altndaki bir beldeye huzur gtren, bu gayeyle cihad yapan Mslman bir toplum bulunmamaktadr. Lakin bunu Osmanl Devleti baarm ve insanlk tarihine gstermitir. Atasoy Mftolu, cihadn iki anlamn da ihtiva eden yazsna, sava ile cihadn farkn belirterek balamtr:Savamak hep yitirmektir, cihad hep kazanmak demektir. Kutlu olan hayat, iinde hep bir cihadn devinip durduu bir hayattr Cihada katlmayann hayata katlmaya hakk yoktur. Cihad, slm, Kurann buyurduu ilkeler asndan anlamaktr, anlatmaktr, yaamaktr, yaatmaktr. Cihad bir yarar kavgas deildir, cihad bir toprak kavgas deildir. Cihad dmanlk
3 4

Sleyman Uluda, a.g.e., s. 89. Alaeddin zdenren, Devlet, Mavera, Aralk 1978, S. 25, s. 10.

102

deildir Cihad Allahn sznden baka sz bilmemektir. 5 Mftolu, belirttiimiz gibi cihadn toprak kavgas olmadn syleyerek, cihadn ilk anlamna gnderme yapmtr. Cihad, slm, Kurann buyurduu ilkeler asndan anlamaktr, anlatmaktr, yaamaktr, yaatmaktr. diyerek, cihadn mecz anlam zerinde durmakla beraber bunu biraz daha genileterek yapmtr. Cihad sadece kiinin nefsiyle olan mcadelesi olarak ele almam; geni bir pencereden bakarak, slm anlatmak ve yaatmak ile dier insanlar da bu kapsama almtr.

c- Dua Dua, kulun Allah ile konumas, ona hlini arz etmesidir. Kul dua edince, yalnz olmadn, Allah tarafndan her an grlp gzetildiini; her iinden Allahn haberdar olduunu yakndan hisseder. Ayn zamanda bir ibadet olan dua, insan psikolojik olarak da rahatlatr. Dua sayg ve edeple yaplmal; kabul iin ise acele edilmemeli, srarla dua edilerek hayrls dilenmelidir. nsanlar ou kez balar sktnda dua etmeyi akl ederler. Ama Allahn bizden istedii her koulda dua etmek; nimetler karsnda kretmeyi unutmamaktr. Ylmaz Gney bir iirinde, yamur nimeti karsnda, huzur ortamnn neticesinde dua etmek gerektiini belirtmektedir: Bir mum yanar dumansz Dolar odaya huzur aydnl Yamur yaar bereketli topraklara Da evinde dua zaman6 Dua, bir mmin iin vazgeilmezdir, hayatn bir parasdr. man kuvvetli olan kul, her durumda dua ve kr edecek nedenler bulur. nanca ayarl nabzlar
5 6

Atasoy Mftolu, Rahmet indeler, Mavera, Temmuz 1980, S. 44, s. 18. Ylmaz Gney, Da Evi, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 2.

103

Ku ve ezan sesleri Ve duaya karasevdal diller Merhaba.7

d-Elest Meclisi Allahn ruhlara Ben sizin Rabbiniz deil miyim? diye sorduu, onlarn da evet yledir eklinde cevap verdikleri meclistir. Bu hdise Arf Sresi 172. ayette anlatlmaktadr. Bu, olay, insanlar yeryznde yaratlmadan evvel meydana gelmitir.8 Bu szlemeye misk, klu bel, rz-i elest, ahid, be ahdi gibi eitli isimler verilmitir. 9 Atilla Mara, elest meclisinden beri kalbimizin derinliklerinde Rabbimizin Allah olduunun yazl bulunduunu ve daha domadan Allah ak ile tantmz yle dile getirmitir: Knyemize kazl beyim Kalbimizin ekirdeine yazl bir kelime var Elest meclisinden beri Kapla geldiimiz cazibenin merkezi Tutulmu gibi med ve cezire Drt ynden her iklimden insan kmelerinin Gelileri cezbeye Sebebsiz deil.10 Selahaddin pek ise, insann znde ayrlk olgusunun bulunduunu sylemektedir. Bu ayrlk insan ruhunda, Hz. Ademin cennetten ayrlndan evvel balamtr. Ruhlarmz elest meclisinde Allaha ok yaklam ve Onunla konumutur. Fakat daha sonra Allahtan uzaklamtr. Bu ayrlktan dolay insann ruhu feryat etmektedir:
7 8

A.Vahap AKBA, Merhaba, Mavera, Haziran 1979, S. 31, s. 7. Bkz. Sleyman Uluda, a.g.e., s. 75. 9 Mehmet Canbulat, a.g.e., s. 71-72. 10 Mehmet Atilla Mara, iirler ki, Mavera, Kasm 1980, S. 48, s. 2.

104

Temelde insann znde, topranda ve yaratlnda var olan firak (firkat) olgusu, airlerin iinde doduklar toplum ve ortamlara gre de deiiklikler gstermektedir. Hz. Ademin cennetten dnyaya indirilmesinden de nce ELEST BEZMnden balayan ayrlk vakas toplum iinde en ok airleri etkilemitir. Daha deiik bir syleyile, airlerin eserlerinde kendini gstermitir. Hep bir dn zlemi iinde olan ruhun feryatlarn, inlemelerini airin kulaklar duymu, eyadaki kvranlarn, kelimelerin byl varlklarna ykleyerek insanlara duyurmulardr. Bu, duyu ve durutaki g de slm inan deerleriyle doru orantl olmutur. Olaya mmin basreti ve yakn nazariyle bakan airler, insan ve eyadaki firakn srrna vkf olmu ve onu en beli ifadelerle dile getirmiler, dierleri ise olayn kabuunda kalmlardr. 11

e-Ezan

Ezan kelimesinin szlk manas bildirmek, duyurmak, arda bulunmak, ilan etmektir. Din bir terim olarak ise ezan, farz namazlarnn vaktinin girdiini belli szlerle ve zel bir ekilde ilan etmek anlamna gelmektedir. 12 Hicretten sonra Mescid-i Nebevnin inas neticesinde Mslmanlar ilk kez dzenli bir ekilde cemaatle namaz klma imkn elde etmitir. Hz. Peygamber namaz vaktinin girdiini duyurmak iin ne yapabileceini arkadalaryla istiare ettii srada Hz. Peygamber'e vahiyle, ayrca baz sahabiye ryalarnda bugnk ezann ekli retilmitir. lk ezan, Hz. Bilal tarafndan sabah namaznda, ykseke bir evin damnda okunarak uygulamaya konulmutur. Ezan snnet-i mekked olmakla birlikte, slamn simgesi haline gelmitir.

Ersin Grdoan, bir denemesinde ezan hakknda genel olarak u hususlardan bahsetmitir: Ezan sesi insan hem heyecanlandrmal, hem de rpertmelidir. Ezan duyunca, ezann bize ykledii sorumluluu hissederiz ve o esnada hayatmzda
11 12

Selahaddin pek, Ezel zlemin iirimize Yansmas, Mavera, Mart 1982, S. 64, s. 18. brahim Paac, Dini Kavramlar Szl, 3.Bask, Ankara, D..B.Y., Eyll 2007, s. 146.

105

nemli kabul ettiimiz birok eyin bo olduunu anlarz. Namaz vakitlerinin gnein konumuna gre ayarlanmasndan tr, bir yerde ezan bitmeden, baka yerde yeniden okunmaya balar. Allahn insanlara bu ars, bu uyars kyamete dek durmakszn yanklanacaktr. Grdoan, cmi ve minarelerin gze seslenen ezanlar olduunu syleyerek zgn bir tespitte bulunmaktadr. Nasl ki, ezan bize namaz hatrlatyor ve bizi namaza davet ediyorsa; cmiyi ve minareyi grmek de insan zerinde ayn etkiyi yapmaktadr. Ama ne yazk ki yaam kuatan yeni uyarclar yznden, insanlar ezanlar duyamamakta, minareleri grememektedir.13 Ersin Grdoan, ezann insan yaamndaki yerine de deinmektedir: Yeni doan bebee isim konulurken kulana ezan okunduunu, vefat eden kimsenin duyurusunun ezan ile yapldn belirttikten sonra ezann, bu deien dnyada, deimeyen srekli ar olduunu vurgulamaktadr. Ezann bu ars insan dalp gittii dnyadan ayran iddetli bir depremdir. nsann bu deprem sonucu ruhu sarslr. Ezann uyard, igdler ve tutkular deildir. Ezan; ruhu, yrei uyarr ve ezana cevap yrein derinliklerinden gelir.14 Galib ztrk, Sabah Alacasnda adl hikayesinde sabah ezannn okunuuna u ekilde yer vermitir: Sonra sabah ezanlar okunmaya balard. nce uzaklardan, karanln ortasndan bir ses yaylrd bolua. Bir iaret gibiydi sanki bu. Vaktin geldiine dair bir bildiriydi. Ardndan, bu iareti bekliyormuasna deiik ynlerden, deiik fakat ayn tonda sesler, birbiri ardnca yaylrd karanla. Bir bildirinin evrene yeniden yazlmas balard bylece. Yanklanarak. Btn kinat bu arya kulak vererek, bir boyun eile susard. Etkisini ruhlarda duyuran bir aryd bu15 Grdoan ve ztrkn ezana yaklamnda iki ortak nokta bulunmaktadr: Birincisi; ikisinin de btn evrenin ezan dinledii ve ahitlik ettiini belirtmeleridir. Varlklar arasnda, sadece insan uur sahibidir, Rabbine kar sorumludur ve ezann muhatabdr. Ama daha nce de deindiimiz gibi btn varlklar kendi lisanlar ile
13 14

Bkz.Ersin Grdoan, Ruh Depremi, Mavera, Mays 1978, S. 18, s. 22. Bkz.Ersin Grdoan, Ruh Depremi, a.g.d., s. 24. 15 Galib ztrk, Sabah Alacasnda, Mavera, Austos 1978, S. 21, s. 11.

106

Allah zikretmekte ve Allahn kendilerine verdii grevi yerine getirmektedirler. Bu adan baknca, ztrkn Btn kinat bu arya kulak vererek, bir boyun eile susard. Ve Grdoann Btn canllar, yeryz, evren bu arya tanktr. cmlelerini daha iyi anlamaktayz. Dikkatimizi eken ikinci ortak husus ise, ikisinin de ezann ruha hitap ettiini vurgulamasdr. Bunu Grdoan, Ezan insan dald dnyadan ayran bir depremdir. Ama bir ruh sarsnts. O yzden uyars igdlerde, tutkularda deil, ruhta, yrekte kendisini gsterir. Ezana cevap yrein derinliklerinden gelir. ztrk ise Etkisini ruhlarda duyuran bir aryd bu eklinde ifade etmektedir. H. Ali Aka da inizi tlsml bir duygu sarveriyor hemen. diyerek bu hususa deinmitir. ztrk ve Aka, ksa arallarla civardaki minarelerden ykselen ezan seslerinin birbirine karmasnn ho bir hava oluturduu noktasnda ortak dncededir. Grdoan ise buna baka bir adan yaklam, yeryznde saat farkndan dolay her an ezann okunduunu belirtmitir. H. Ali Aka, akam ezannn yank ve tatl sesinin pencereden eve boalmasn anlatyor. Deiik ynlerden gelen ezan sesleriyle, iini tlsml bir duygunun kuattn ve bir sevecenliin kendisini kapladn ifade ediyor. Aka, ezan sonsuzluk yarna ar olarak tanmlyor ve ezann verdii duygunun kendisini, slm daha canl yaamaya tevik ettiini sylyor.16 Karanlklarn yrdn fark ediyorsunuz, ar ar. Grntler

kaybolmad. Tatl ve yank bir ezan sesi pencerelerinizden evinize boalyor. Ve arkadan bir daha ykseliyor, ilki yeni biterken ufuklar deiik yan ve ynleriyle ezan seslerine doyuyor. inizi tlsml bir duygu sarveriyor hemen. Gecenin geli hzn m? Yoksa iinize uzanan bu yumuak duygu, sonsuzluk uzantsndan m? lk anda fark edemiyorsunuz Ancak bunun bir hzn olmay kendiliinden ortaya kyor. Sonsuzluk yarna ar kabul ediyorsunuz. Evin fertleri hafif lo salonda
16

Bkz. H. Ali Aka, Kurtulu Evinde, Mavera, Ekim 1979, S. 35, s. 39.

107

oturuyorsunuz Ve arlara kulak verme hazzyla onlar kabul ediyorsunuz. Bir sevecenlik kaplyor sizi. inize doru yrmenin anlamn idrak ediyorsunuz. slm canl ve diri yaamann anlamn kazanyorsunuz.17

f- Gnah Farsa bir kelime olan gnah, din terim olarak ilah emir ve yasaklara aykr fiil ve davran anlamna gelmektedir. slamda gnahlar iki ana balk altnda toplanr: Birincisi ilendii takdirde kiiyi Mslman olma durumundan karan, irk veya kfr ihtiv eden gnahlardr ki bunlar Allah tarafndan affolunmayacaktr.18 kinci gruptaki gnahlar da kendi iinde byk ve kk gnahlar olarak ikiye ayrlmaktadr. Bunlarn affedilme ihtimali vardr. 19 Gnah ileyen kimse eer iman sahibi ise kalbinde bunun szsn hisseder ve vicdan azab eker. Merhameti sonsuz olan Yce Allah, iledii gnahtan tr piman olanlara tvbe etme imkn vermitir. Allah, tvbe edenlerin gnahlarn balayacan pek ok Kuran ayetinde belirtmitir.20 Rasim zdenrenin bir hikayesinin kahraman, sabah sokakta bir adam grrr. Kim olduunu bilmedii bu adamdan etkilenir. Annesinin seneler nce mahallelerindeki bir ermi zttan bahsettiini, fakat uzun sredir kimsenin o zt grmediini hatrlar. Acaba bu o mu? diye dnr. inden adama ynelik, kar koyulmaz bir ekim hisseder ve onu takip eder. Takip ettii yal adam cmiye gider, o da peinden cmiye girer ve oturur. Adamn hem yanna gitmek istemektedir, hem de gidememektedir. Kafasndan u dnceler geer: nemli olan sorun baka bir eydi. Bu adamn karsna hangi yzle kacaktm? Kim olursa olsun, u kara yzm ona nasl gsterecektim? lediim gnahlar sayp dkmekle bitecek gibi deildi. Hepsini de bilerek isteyerek ilemitim, bir gn bunlardan utanabileceimi
17 18

H. Ali Aka, a.y. 4/Nis, 116. 19 Mehmet Canbulat, Dini Kavramlar Szl, s.204; inasi Gndz, Din ve nan Szl, Vadi Yay., Ankara, Ekim 1998, s. 148. 20 Bkz. 4/Nis, 15-17-48-64; 9/Tevbe, 118; 19/Meryem, 60; 24/ Nr, 5-10; 30/Zmer, 53; 42/r, 25, v.d.

108

aklma bile getirmeden Ama ite aklma getiriyorlard: Bunlardan birini bile dnmektense yerin dibine gemeyi yeleyen bir hal gelmiti sbtne, oysa u ana dein onlara geip gitmi elenceli anlar olarak, hatta kimi zaman zlemle, bir daha geiremeyeceim gzel deneyler diye bakmtm. imdiyse hibir gzellikleri kalmamt, tersine beni kendimden utandracak denli irkinlemilerdi. Hibirini aklma bile getirmek istemiyordum ama mmkn m? Kafam, onlarn acmasz, zlim basksna uram gibiydi. te o zaman buradan hemen svp kamay dndm.21 Yllardr yapmad nefis muhasebesini o anda yapan adam, yapt gnahlardan tr utanca boulur. Kendi kendine itirafta bulunmakta; gnahlar bilerek isteyerek ilediini ve imdiye kadar onlardan pimanlk duymadn sklarak dnmektedir. Adam, belki de bugne dein oturup akl- selim ile dnmedii iin, durumunun vahametini anlayamamtr. Bir anda gnahlarn dndke, iyice utanm ve kendini o adamn karsna kacak gte bulamamtr. Bu hikyede, gnahlarn insann duygusal dnyasnda, derin zntlere ve alkantlara sebep olduu anlatlmaktadr.

Gnah adl hikyede bir ocuun kafasndaki gnah kavram ilenmektedir. Osmann babas karanlk iler iinde olan bir adamdr. Dindar bir kadn olan Osmann annesi ise oluna elinden geldiince din eitim vermektedir. Sokakta arkadalaryla misket oynayan Osmana bir gn arkada parasna misket oynamay teklif eder. Fakat Osman bunun kumar olacan ve kumarn gnah olduunu syler: - Yok yle oynamam ben dedi. O zaman kumar olur. Annem diyor ki - Ne fark var be!... dedi Sleyman bilgi bilgi ha mangr utmusun, ha glleyi utup satmsn

21

Rasim zdenren, Bir Adam, Mavera, Aralk 1980, S. 49, s. 9-10.

109

Osmann annesi kumarn ok kt olduunu sylerdi hep. Gnah nedir, nasl bir eydir pek bilmezdi Osman, ama gnahtan korkard. Annesi derdi ki: babasnn gidip darda yapt bir eyler, az yle eki eki koktuu zamanlarda sarf ettii her sz gnahtr ocuk babasnn tam olarak neler yaptn bilmese de babasnn ho olmayan, gnah olan iler yaptnn farkndayd. Babasnn bu durumu ile babasndan yedii dayan sonucu Osmann hissettii eliki yle anlatlyor: Osman: Babam da darda buna benzer bir eyler yapyor zhir diye dnd. Madem yaptnn gnah olduunu kabul etmiyor, ayn eyi ben de yapyorum diye niye beni dvyor?... Dnd dnd bir trl iinden kamad. Osman bir gn arkadann sraryla parasna misket oynar. Kendini sulu olarak hissedii hikyede yle anlatlyor: Osman belki ilk defa ellerini yzne-gzne srmesini beklemeden onun yanna yaklat. Diz kp dizleriyle yryerek yava yava sokuldu inde tuhaf bir sz, bir sululuk duygusu hissediyordu Osman. .. Annesine bakt. Gzleri buulu buuluydu annesi alamt Osman daha bir dikkatle annesine bakt. Yoksa kumar oynadn anlad m? Niye byle kskn duruyor?... Annesi onun baklarna ayn dikkatle karlk verdi: - Sen de alamsn, niye? dedi Osman hemen ban indirdi Acaba sylesem mi? yok yok dedi iinden., Affedilecek gibi deil.22

22

Kadir Tanr, Gnah, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 4-17.

110

g- Hicret Maverann 49. saysnda, Hicret hakknda yaplan toplant yer almaktadr. Bahri Zengin bakanlnda yaplan toplantya Orhan Karm, Mehmet Akif nan ve Rasim zdenren katlmtr. Oturumda hicrete eitli alardan yaklalm, hicretten almamz gereken derslere deinilmitir. Akif nan, hicretin sadece bir mekndan dierine g gibi dar bir mnsnn olmadn, ktlkten iyilie, yalandan doruya, kirden temizlie, putuluktan vahdete hicret edileceini dile getirmitir. nan, Mslman nce slmn gereine hicret etmelidir. nce nefislerini slma muvafk biimde terbiye etmelidirler. diyerek ve gnmz Mslmannn hicreti, yaad yeri terk ederek, farkl bir yerde devlet kurmak olarak anlamasnn byk bir hata olduunu ifade etmitir.23 Orhan Karm, hicretin baka bir ynne dikkat ekmi ve hicretin inanm insanlarn kaderi ve kr olduunu sylemitir. Karm, bu iddiasn u ekilde temellendirmitir: Hicret ok byk fedakrlk ister, bu maddeci ve menfaati insanlarn anlamsz bulaca bir eylemdir. yle ki, Mekkenin en zengin insanlar, her eylerini arkalarnda brakarak Medineye gelmiler ve orada her eye sfrdan balamlardr.24 Muhacirlerin hicret ile sadece meknlar deil, btnyle yaamlar deimitir. Tasavvuf muhtevada ilediimiz gibi, sahabe dnya malna hi kymet vermemi ve maln klesi olmamtr. Eer byle olmasalard, hicret gereklemezdi zaten. Rasim zdenren, hicretin edilgen deil bilakis etken bir tavr olduu zerinde durmutur. Mslmanlar, cahiliye adetlerine uyum salamak yerine; o dzenin bir paras olarak yaamay reddetmilerdir. Mslmanlar hicretle, bozuk dzene kar tavr koymulardr. Hicret, Allahn emri ile gereklemi planl bir yntemdir. Ama, Mslmanlarn insiyatifi ele geirmesidir. Bu vesileyle Mslmanlar bask altnda olmaktan kurtulup, kfrn karsna bamsz bir g olarak kmtr.25
23 24

Bkz. Hicret stne Bir Toplant, Mavera, Aralk 1980, S. 49, s. 39. Bkz. Hicret stne Bir Toplant,a.g.d., s. 35. 25 Bkz. Rasim zdenren, Hicret zerine Bir Deneme, Mavera, Aralk 1979, S. 37, s. 19.

111

Rfk Kaymazn Hicret Bestesi iirinden msralar : Hicret bestesidir sylediimiz, Mekke sokaklar artk bize dar Apaydn Medine, zlediimiz, Dillerden kalplere akar dualar. Adm adm kum, zikir sabr, ter Eyyubun evine uzanr yollar. Maara, Yusufun kuyusuna e, rmcek yuvas onlar saklar. Hicret eiinde btn insanlk Hicret ile yollar, devlete kar.26 Rfk Kaymaz, Mekke sokaklar artk bize dar diyerek Mekkede Mslmanlara yaplan bask ve zulmlere deinmi ve burada Mslmanlarn slmiyeti huzur iinde yaayamadklarn dile getirmitir. Medine ehri, bunalan mminler iin bir kurtulu, inanlarn zgrce yaayacaklar kutlu bir belde olmutur. Apaydn Medine, zlediimiz, msrasyla bu anlatlmaktadr. Artk hicret balamtr: Adm adm kum, zikir sabr, ter. air, bize, Hz. Muhammedin Hz. Ebubekir ile hicret ederlerken, kafirlerin Peygamberimizi ldrmek amacyla pelerine dmeleri, iki yolcunun maaraya snmalar ve Allahn izni ile korunmalarn hatrlatmaktadr: Maara, Yusufun kuyusuna e,/rmcek yuvas onlar saklar. air iirini, zel olarak Hz. Muhammedin hicretine, genel olarak da btn insanln yapmas gereken hicrete deinerek sonlandrr.
26

Rfk Kaymaz, Hicret Bestesi, Mavera, Mart 1981, S. 52, s .1.

112

h- Sahabi Szlk anlam arkada, dost olan sahab kelimesinin oulu sahabe veya ashabdr. Terim olarak, Hz. Muhammedin dneminde yaam, Onun sohbetine katlm Mslman kimse anlamna gelmektedir.27 Hz. Muhammed ile beraber yaamalar ve Kurann vahiy srecine tanklk etmeleri asndan sahabe, bizim iin slm anlamada nemli bir kaynaktr. Allahn dinini yaama adna btn mallarn Mekkede brakarak hicret eden Muhacir ve onlara kucak ap her eylerini kardeleriyle paylaan Ensar; bize Allaha itaatin ve slm kardeliinin en gzel rneini sunmutur: Ensar bir topraktr, Muhacir tohum Ekilir Ardndan bir filiz kar.28 Mminler, Mekkede mriklerin eziyetlerine gs gererek, slm dinine olan teslimiyetlerini beyan etmilerdir. Zora talip olup, doru yoldan can pahasna vazgemeyen bu insanlar sayesinde, zihinlerde slm dininin temeli salam olmutur. Medinede kurulan slm devleti, Mekkede ekilen aclarn meyvesi durumundadr: Ve byr bu filiz, filizler byr Mekkeden Medine, ant kar.29 Erdem Beyazt, Sava Risalesi adl iirinde asr- saadete yer vermektedir. slm tarihinin en zor zamanlarnda yaam, btn madd ve mnev varlklaryla Hz. Muhammede destek olmu o kutlu sahabilerden bahsetmektedir. ki bayan sahabiye, iki anaya da bu iirde yer vermitir: Afr ve Smeyra. Sadece anne olanlarn anlayabilecei bir sevgiyle evlatlarna bal olan bu iki kadnn, slm dini sz konusu olunca gz bir ey grmemitir. Ben Neccardan Abd b. Salebenin kz olan Afr isimli hanmn yedi tane olu vardr ve yedi olu birden Bedir Savana katlmtr. Oullarndan Muaz, Ben
27 28

Bkz. Ahmet Geligen, Dini Kavramlar Szl, s. 571. Rfk Kaymaz, a.y. 29 Rfk Kaymaz, a.y.

113

Mahzum delikanllar tarafndan korunan Ebu Cehilin ayana bir frsatn bularak kl vurmu, kardei Muavviz de onu yere ykmtr. Bunun zerine Ebu Cehilin olu krime, Muaz klla yaralamtr. Afrann oullarndan Avf b. Haris, daha iyi savamas hususunda kendisine engel olan zrhn karm, baz mrikleri ldrdkten sonra kendisi de ehit dmtr. Ebu Cehili yere ykan Muavviz b. Haris b. Rifaa da Bedirde ehit dmtr. Savanda ehadet erbetini imitir. Ve toprak gibi gl bir ana Yedi erkek douran Yedisini birlikte Bedre yollayan Ey Afra kadn! Kalacak adn Bu dnyada Kadnlar er kiiler dourduka.31 Bedir Harbinde ar yenilgiye urayan Mekkeli mrikler, bunun cn almak iin tekrar sava hazrl yapp Medine yaknlarnda toplanmlard. Bunu renen Hz. Muhammed, derhal sava hakknda istiare etmek zere ashabn toplad ve savan nasl yaplaca hususunda onlarn fikirlerini sordu. Hz. Muhammed ve sahabeden olgun kimseler ehrin iinde kalp, savunma sava yapmay dnyordu. Fakat Evs ve Hazrec kabilelerinden baz genler, bunun dman tarafndan korkaklk olarak alglanacan ifade edip, dmanla gs gse arpmak istediklerini sylediler. Bu kahramanca szler halk etkiledi ve ounluun katlmyla Medine dnda savalmaya karar verildi. Bunun zerine herkes, zrhn ve klcn kuanmaya gitti. Hz. Muhammedin grne aykr bir grn kabul edilmesini iine sindiremeyen Sad b. Muz, Medine dnda savamay tercih edenlere Gidin Hz. Muhammedden af dileyip, onun kararna uyduunuzu bildirin. dedi. Bu uyar zerine pimanlk iinde Peygamberimizin yanna gidenler, onu zrhn giymi olarak
30

30

Yani Afr Hanmn iki olu Bedir

Bkz. Mahmud Esad, slm Tarihi, Sad. Ahmed Ltfi Kazanc, vd., Marifet Yay., stanbul, 1983, s. 595-605. 31 Erdem Beyazt, Sava Risalesinden, Mavera, Aralk 1979, S. 37, s. 4.

114

buldular. Hz. Muhammede, kendisine muhalefet ettikleri iin piman olduklarn, onun kararna uyacaklarn sylediler. Fakat Hz. Muhammed Bir Peygamber zrhn giydikten sonra karmaz. Bundan sonra ben size ne emredersem ona uyun, zafer bizimdir! cevabn vererek onlarn bu teklifini reddetti.32 Hz. Muhammedin istiareye verdii nem asndan manidar olan bu olay, Erdem Beyaztn msralarnda yle yer almtr: Muaz dedi: Eyvahlar olsun siz ne yaptnz Hudayr dedi: Onun reyine kar reyde mi bulundunuz. Savalarn iinde bir tel titremiti. Balarn ne ediler Onun kapsna dndler. O zrhn kuanmt Hikmetlerden bir hikmet daha Noktalanmt. yleyse ey mmet Ey kurtulmu millet Kutlu olsun ranz Kutlu olsun savanz.33 Beyazt, sahabeden Smeyra Hanmn teslimiyetini msralarnda ok canl bir ekilde kaleme almtr: Srad kalkt Smeyra kadn Barts havada dalgalanyordu Unlar topraa sald, kller hamura kart Medine sokaklar hzla kayyordu evler bir bir tkeniyordu Smeyra kadn bendinden boalmt barn dyordu

32

Bkz. Mahmud Esad, slm Tarihi, Sad. Ahmed Ltfi Kazanc, vd., Marifet Yay., stanbul, 1983, s. 624-628; Ali Himmet Berki, vd., Hz. Muhammed ve Hayat, D..B.Y., 13. bas., Ankara, 1991, 267-271. 33 Erdem Bayazt, Sava Risalesinden, a.g.d., s. 6.

115

Sonra Uhud grnd Sonra mminlerden bir kalabalk grnd Kotu yanlarna eriti Resulullah nerede? Dediler: Ey Smeyra ban sa olsun Bilmiyoruz Resulullah nerede Ama Bu gmdmz kardeindir, Allah katnda ehittir. Smeyra dedi: Allah Rahmdir Ona bu rtbe Mbarek Olsun. Ama ben Resulullah soruyorum. Smeyra seyitti Gitti gitti Yeniden bir topluluk grd Durmayp sordu: Resulullah nerede? Dedi mminler: Bilmiyoruz. Ama gmdmz erkeindir Muradna erendir Elbisesiyle gmlendir. Dedi Smeyra: -Hamd olsun, ona ehitlik kutlu olsun Ama bir haber verin Resulullah nerede? Sonra grd Onu -Hamd olsun34
34

Erdem Bayazt, Sava Risalesinden, a.g.d., s. 7-8.

116

Atasoy Mftolu, insanlara Hz. Bilalin vrisleri diye seslenmektedir. Cahiliye Devrinin karanlklaryla savaan sahabe misali bizim de; gl olann, gszlere kar bask ve zulm yapt bu hayatta, Hakkn stnln insanln gndemine getirmemiz gerektiini vurgulamaktadr. Bunu gerekletirme abasnda olan insanlarn sahabe ile beraber olduunu dile getirmektedir.35 ada olarak tanmlanan toplumlarn hayat ile, Cahiliye Devri diye adlandrlan dnemin yaam arasnda byk benzerlikler bulunmaktadr. Madd ve fizik olarak gl olann dierlerini ezmesi aradan geen asrlara ramen hl devam etmektedir. flah olmas ok g grnen bir toplumdan slm ile insanla rnek olacak bireyler oluturulmutur. Biz de, gn getike daha kt hale gelen dnyamzdaki bu gidie dur demek iin Hz. Muhammedin ve sahabenin yntemini uygulamak zorundayz. Atasoy Mftolu, bunu u ekilde dile getirmitir: Ensar ve Muhacirin slm toplumu adna her alanda verdikleri sava ve gerekletirdikleri sosyal dzeni bir gemi bilgisi olarak deil, btn zamanlarn vazgeilmez bilgi ve davran olarak yrrle koymak gerekmektedir.36

35 36

Bkz.Atasoy Mftolu, Bugn Onlarla Birlikte, Mavera, Nisan 1979, S. 29, s. 25. Atasoy Mftolu, Bugn Onlarla Birlikte, a.g.d., s. 26.

117

1. 2. TASAVVUF MUHTEVA

a-Tasavvuf Tasavvuf hakknda eitli tarifler yaplmtr. Tasavvuf, nefsi temizleme yoludur. Hakkn nurlarndan gnlde bir k yakabilmektir. Ak- hakki ile yanp tutumaktr. Temiz bir kalp, pk bir gnl sahibi olmaktr. Kmil insan olmak, gnl tahtna sultan olmaktr. Tasavvuf, Hakkn rzasn kazanmak iin nefisleri temizlemekten, gzel ahlk sahibi olmaya almaktan, ksaca Allah Rasulnn ahlkyla ahlklanmaktan ibarettir.1 Tasavvuf, kimseyi incitmemek, kimseden incinmemektir. Herkesin ykn ekmek, kimseye yk olmamaktr. Btn mensuplarnn birbirini dost ve karde tand bir birliktir. Hak ile birlikte ve Onun huzurunda olma halidir. Hakkn seni sende ldrmesi ve kendisiyle yaatmasdr. Kmil insan olmaktr. Hakka ermektir. 2 Mavera dergisinde Yaar Akgl, Maverada tasavvuf yolunun gzelliklerini ve farkn anlatan bir yaz kaleme almtr : Ktl bile iyiliin saflarna ekebilecek cazibeye sahiptirler. Onlar bal getirirler, demlenmi zm suyu deil, ya da her vakit, asmasndan yeni koparlm zm sunarlar salkm salkm size. Ama siz ilac kardnz, kabul etmediniz hem de. Reddettiniz bal da, zm de. Neyse onlar yet suyuyla donanmlardr. Bir dereleri, dalar, ceylanlar dnn, bir de tasavvuf zevkini. Kefene sarlm bkknln altndan kalkmayan insan da. Ne dersiniz. Hi deilse onlardan sayfanza bir eyler eklenebilse.3 Ersin Grdoan, yaammzn Bat tarafndan, eyann okluuna paralel bir mutluluk anlayyla evrelendiini syledikten sonra, bu yaam biimine kar en etkin korunmann slmn ve tasavvufun ilkeleri sayesinde gerekleeceini belirtmektedir. Ona gre, Yunus Emrenin Gerek erin bu yolda yokluktur sermayesi szn referans alarak; mutlulua eyann bolluk ve eitliliiyle deil, eyann ekim alanndan karak ulalabileceini, bunun da tasavvuf yardmyla etkin bir ekilde gerekleeceini vurgulamaktadr. 4

1 2

Kemal Atik, slm Kavramlar, Sema Yazar Genlik Vakf Yaynlar, Ankara, 1997, s. 672. Uluda, Sleyman, Tasavvuf Terimleri Szl, Kabalc Yay., stanbul, Kasm 2005, s. 345. 3 Yaar Akgl, YED RENK, Mavera, Ekim 1978, S. 23, s. 34. 4 Bkz. Ersin Grdoan, eitlemeler: Bir Konuma ve artrdklar, Mavera, Haziran 1978, S. 19, s. 37.

118

Tasavvuf anlayta lm; zlenen, hasreti ekilen Yce Yaratcya kavumay ifade eder. lm bir vuslat olarak kabul eden tasavvuf ehli kimseler lmden korkmamay hedefler, bunu baarmak iin abalarlar. Allaha olan sayg ve sevgi, insann gnlnde barnr. Bundan dolay Gnl Allahn evi olarak kabul edilmektedir. Gnl ykmak, Kbeyi ykmak gibi byk bir gnahtr, nk ikisi de bir nev Allahn evidir. lk iki msrada tasavvuf ilkelerini iselletirdii anlalan Akif nan; tasavvuf yolundan kmayacan belirterek drtln tamamlamtr. lmlerden korkar isem Gnl evi ykar isem Ben bu yoldan kar isem Yazk bana vahlar bana5

b- Dnyay Terk Zhd ve takva ile ruhu bunalmlardan, dnyev uralardan artmak, iten msivy atp yalnz Allah sevgisini kalbe yerletirmek, beer varl Hakkn varlnda yaatmak tasavvufun temel gayesidir. Tasavvuf, madde ile uramaktan ziyade, ruh ve mana ile megul olmaktr. Yani bedeni dnmeyip ruh ile hemhal olmaktr.6 Terk-i dnya, zhidin btn dnya nimetlerini, maln ve mlkn hiret iin terk etmesidir. nsan Allahtan uzaklatran eyler msivdr. O halde msivnn terk edilmesi ile gnllerden dnyalk sevgiler atlr, gnl yalnz Allaha balanr. Mmin iin dnya, hiretin tarlasdr. Bu dnyann gelip geici malna, sefasna yalnzca aklsz kimseler aldanr. Zhid bu dnyaya deil, sonsuz yaama tliptir. Her eyin banda zhidin amac Allahn rzasn kazanmaktr. Bu da ancak dnyay terk ile mmkndr. Cahit Zarifolu, Dnelim. Kanaat cengine kalm. Dnya verip hiret alalm diyerek bunu ok gzel bir ekilde zetlemi ve yle devam etmitir.Diyelim: l kalbimiz

5 6

Akif nan, Balanma, Mavera, Mart 1982, S. 64, s. 52. Kemal Atik, a.g.e., s. 672.

119

dirileydi Hakka dnp sadakayla ykanaydk Dnyaya hi meyleylemeyeydik7 Dnya, ebed hayata olan yolculuk iinde bir han, hatta bir glgelik hkmndedir. Doymak bilmeyen nefsin arzular ne kadar nemsenirse; nefis o derece glenir ve isteklerini arttrr. Ama nefse slm ilkeleri ile yaklalrsa, nefis gcn zamanla kaybetmeye ve zayflamaya balar. Bu hususa Zarifolunun iirinde, zl bir biimde yle deinilmitir: Dnya bir konak bir konuk lmsz hayat ire Geildike hor pldke soyunur ehvete8 nsana, Allaha ulama yolunda engel olan her ey puttur. Gurur, enniyet de bu cihetle birer puttur. Bu putlar olduu mddete, insan hakik kul olamaz. nsan dnyaya balayan eyaya kar duru, Yusuf Yazar tarafndan yle kaleme alnmtr: Bir gzelin gl yznden ktn m ge Kaldrp eyay vurdun mu srt st yere Ne kadar put varsa Akl gurur senlik benlik Ve dahas Alp alp vurdun mu srt st yere9 Atilla Mara ise, aadaki iirinde nce nefis muhasebesi yapmakta, Allaha kul olabilmek iin ne kadar aba sarf ettiini sorgulamakta; daha sonra dnyann kendisine Allaha kul olma yolunda engel tekil ettiini, her gn dnya kouturmasnda kaybolduunu dile getirmektedir: Rabbn istedii kul olma yolunda Nedir gsterdiim cehd ve aba Beni denkleyip balyalayan bu dnya inde unutulup hergn kaybolduum E-ya-lar-dan kap bir daa Bir maaraya m snsam acaba? 10

7 8

Cahit Zarifolu, Yaamak, Mavera, Temmuz 1979, S. 32, s. 7. Cahit Zarifolu, zgrle Doru, Mavera, Ekim 1980, S. 47, s. 37. 9 Yusuf Yazar, Krkikindi iirleri, Mavera, Haziran 1979, S. 31, s. 2. 10 Mehmet Atilla Mara, iirler, Mavera, Kasm 1980, S. 48, s. 4.

120

Dnyann ilerinden kurtulmak iin bir are arayan yazar, maaraya snmaktan bahsetmektedir. Bu maara olgusu bize, Hz. Muhammedin Hira danda Nur maarasnda ekildii inzivay hatrlatmaktadr. tikfa girmek veya tasavvufta ileye girmek olarak devam ettirilen bu gelenek, insan dnya hayatnn debdebeli kouturmasndan bir sre olsun kurtarmakta, Rabbi ile ba baa kalmasn salamaktadr. Cahit Zarifolu, benzer duygular iirinde yle dile getirmitir: Ve Yoruldum maddemden Ta ki dnya bitti Kk kurdum sakin oldum 11 smail Kllolu, Tara balkl yazsnda dnya hayatnn karsnda insann nasl bir tavr taknmas gerektiine deinmitir. Bir konukevi olan dnya, iindeki elencelerle, insan kendine balayabilir. Bu balanma insan snrlar; det hapseder. nsann, gc olduunun bilinciyle bu hapisten uzak durmas; kirlenmeden ve zgrln kaybetmeden, snanmakta olduunun bilinciyle hareket etmesi gereklidir. nsann amac benliini ve zn aslndan saptrmadan Rabbine teslim etmektir.12 Mslman, her yerde Allahn eserlerini ve gcn grp, bu byklk ve mkemmellik karsnda hayrete dendir. Mslman, bana bir musibet geldiinde ltfun da ho, kahrn da ho dsturuyla sabr gsterendir. Bu dnyann imtihan yeri olduunun bilincinde olan kul, snav baaryla vermek iin zorluklar sabrla karlar. Aleddin Soykan, bunlar iirinde ilemitir: Hep atm hep eyvah dedim Oh mu sanmam hep vah dedim Her derde eyvallah dedim eker oldum eker yr yr 13 gzm eyamda deil

11 12

Cahit Zarifolu, Ayna, Mavera, Mart 1977, S. 4, s. 11. Bkz. smail Kllolu, Tara, Mavera, Eyll 1979, S. 34, s. 13. Aleddin Soykan, Vakti Sz ieklemek, Mavera, Aralk 1979, S. 37, s. 12.

13

121

c- Zikr Kelime anlam anmak, hatrlamak, yd etmektir. Tasavvuf terim anlam ise, Allah anmak ve hatrlamak; onu unutmamak ve gaflet hlinde olmamaktr. Tarikat ehlinin belli kelime ve ibareleri belirli zamanlarda, belli sayda ve bir edep dhilinde her gn dzenli olarak sylemeleridir. Zikir sevgi alameti ve eseridir.14 Zikir kulu gafletten koruyan, mnev bir zrhtr. Kii ancak zikir sayesinde huzur bulur. Tarikat ehline gre iki trl zikir vardr: Dilin zikri, kalbin zikri. Kalbin daim zikri mertebesine kul, dil zikri ile vsl olur. Kul hem dille hem kalple zikir halinde olursa keml vasfna ulam olur. 15 sr Sresi 44. ayette belirtildii gibi yer, gk ve bunlarn arasnda bulunan her ey Allah tesbih etmekte yani zikretmektedir. rpertiler iinde soluyan tabiat Birden her yerde her eyde iimizden kmldayan Yrek vurularyla beliren zikir Yeri ve g ve damarlarmz dolduran Ondan baka her ey yok olan yalan olan Rahman Ve Rahm olan. am dallar arasndan szan rzgrn soluu Srekli zikir zre pnarn sesi16 Galib ztrk de, Erdem Beyazt gibi tm canllarn Yce Allah zikrettiklerine deinmitir. Sabah erkenden uyanan doa ve tm hayvanlarn nee iinde Yce Yaratcy zikretmelerine karn, insanlarn henz uykuda olduklarn belirtmitir: Evdekiler ve tm evlerdekilerin kaln bir rtnn altnda, sarlk uykusunda bulunduklar bir anda tm canllar, darda, Yaradan zikrediyordu byk bir teslimiyet

14 15

Sleyman Uluda, a.g.e., s. 393. Kemal Atik, a.g.e., s. 747. 16 Erdem Beyazt, Tabiat Risalesi, Mavera, Aralk 1977, S. 13, s. 4.

122

iinde. Sonsuz bir gzellie brl olarak. Yapraklar sevinle kprdyor, bcekler tyor, kular cvldyordu aalarn dallarnda. O denli neeli bir cvlday iindeydiler ki, her yer onlarn bu sevinleriyle dolup tayordu. nsan mr boyu baksa yine doyamazd bu manzarann gzelliine17 Tm canllarn Allah zikrettiini Kuran yetine ve evliyullahn verdii bilgilere dayanarak kabul etmekteyiz. Fakat bu durumu herkes alglayamaz. Bunu grebilmek iin halis kalp ve belirli bir ruh olgunluk gereklidir. Yce Allah pek ok ayet-i kermede akl etmez misiniz, dnmez misiniz? diye bizi uyarmaktadr. Rabbin bykln, kudretini, verdii nimetleri dnmek yani tefekkr etmek bal bana bir ibadettir. Akif nan, Mslmann yapmas gereken nemli fiili veciz bir ekilde ifade etmitir: Zikreyle kreyle fikreyle sen ey nne serilmi sonsuza kar 18

d- Edeb Gnlk dilimizde terbiye, incelik ve nezaket anlamlarna gelen edeb, tasavvufta vazgeilmez bir niteliktir. Tasavvuf yolundaki kimse yle edepli olmaldr ki, artk bu onun karakteri haline gelmeli; kt hal ve hareketlerden bylelikle kendini alkoymaldr. Hsn hat ile yazlm edeb y h levhalar kltrmzde, edebin yerini ifade etmesi asndan manidardr. Sen ki beyim hayatnda Yer amadn edebe Benim gzlerimin yere dedii yerde Topraa bakmak Ge bakmaktan deerli saylmtr19

17 18

Galib ztrk, Sabah Alacasnda, Mavera, Austos 1978, S. 21, s. 11. Akif nan, Dorul Bana, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 1. 19 Atilla Mara, iirler, a.g.d. s. 2.

123

e-Fakr Fakr, dnyalk hibir eye gnlde yer vermeyerek, sahip olunan dnyalklar Hakk'n rzas erevesinde sarf etmektir. Fakr, suret ve mn fakirlii olarak iki ksma ayrabiliriz. Tasavvufta esas olan mnev fakirliktir. Mnen fakir olmak, ne kadar mal mlk sahibi olursa olsun, kiinin kendini bunlarn mliki gibi hissetmemesidir. Byle kimseler mala gnl balamaz, maln esareti altna girmezler. Yukarda da belirttiimiz gibi dnyala balanmak, insan zgrln kstlamaktadr. Mal olmayann mlkdr dnya Fakirin mlk telerdedir20 iirde mal olmayan ibaresi, gerekte mal olsa bile, mala gnl vermeyen, maln klesi olmayan anlamnda kullanlmtr. O kimse, dnyann basit malna tenezzl etmez; ruhsal adan tm dnya onundur zaten. Esas sahip olunmas makbul olan mlk bu dnyada deil telerdedir, fakir ite bu mlkn sahibidir.

f-Benlik Ben kelimesinin Arapa karl enedir. Tasavvuf terim olarak, iddia, kibir ve bencillik anlamlarnda kullanlmtr. Ene kelimesi Kibir ve gurur anlamlarn ihtiva etmektedir. 21 Maverann 74. saysnda MAVERA imzas ile yaymlanan yaz ben hakknda unlar dile getirmektedir: Dou ve Bat mistisizminde, tasavvuftaki anlamyla (yani fen fillah anlamnda) benin iptali grnmemektedir. Hatta tam tersine, kullanlan riyazet usulleriyle kiinin baz marifetler kazanmas salanarak, kiiye kendini farkl hissettirecek bir varlk kazandrlmaktadr. nsanlarn kendi kendilerine koyduklar kurallarla bir yerlere gelmeleri, bizim zerinde durduumuz anlamda beni glendirmekten baka bir ie yaramamaktadr. Beni glenen insan bir sre sonra Sen sen isen, ben de benim diyecektir ki bu mutlak bir irktir.22 slm edepte ben demek fevkalade yakksz telakki edilir. Ben

20 21

Mehmet Atilla Mara, iirler, a.g.d., s. 3. Mehmet Canbulat, a.g.e., s. 149. 22 Bkz. Mavera, Ben, Mavera, Ocak 1983, S. 74, s. 9.

124

yaptm, ben ettim, benim eserim gibi szler, o kiinin cahilliine balanamyorsa, en hafifinden gafletine, sonra da derece derece kstahlna ve mrikliine atfedilir. nk yapp eden sen deilsin fakat o fiiller senin elinle yaptrlmaktadr, diye dnlr.23 slmn bene yaklam ile gnmz dnyasnn bene yaklam arasnda tam bir ztlk mevcuttur. Yeni eitim sisteminde ama, ocuklarn benliklerini gelitirmektir, desek yanl olmaz. Bunun sonucu olarak toplumumuzda paylamann azaldn ve bencilce davranlarn ise gibi bydn grmekteyiz. slmda ben yerine biz vardr. slmda cemaat anlay hkimdir. Ama bireysel rahat n planda tutan, tketim eksenli Bat usul yaam tarz elbette ben merkezlidir.

g- Nefs Kelime anlam can, benlik, ruh, aa duygular olan nefsin, tasavvuf terim anlam, kulun sahip olduu kt huylar ve irkin vasflardr. Nefs insann dmandr ve kul onu zayflatmak, krmak iin mcadele etmelidir.24 Hicret iki trldr. Birincisi Mekkedan Medineye yaplan ekl hicrettir, bir defa yaplmtr ve bundan sonra yaplmayacaktr. kincisi ise mnev hicrettir. Bu insann kendisini Allahtan uzaklatracak isteklerinden syrlp, Allaha giden yolda kararllkla yrmesidir. Bu ikinci hicret kyamete kadar devam edecektir.25 Akif nan hicretin ikinci mnsna deinerek nefsin emniyetinden ve gururdan hicret etmek gerektiini sylemi; buna rnek olarak sahabeyi gstermitir. Anam babam sana feda olsun y Reslallah cmlesini dillerinden drmeyen ashab, kendi nefislerinden daha ok Hz.peygamberi seviyorlard. Dnyalklarda gzleri yoktu, mal mlk kaygs ekmiyorlard. Hangimiz bugn canndan, malndan, evladndan daha aziz biliyor slm davasn? nce kendi nefislerimizi yoklayalm. Herkes ayr bir nefis emniyeti iinde olursa inancn ad slm deil bir baka ey olur. Belki bir ada putperestlik olur.26
23 24

Mavera, a.g.m., s. 10. Sleyman Uluda, Tasavvuf Terimleri Szl, Kabalc yay., stanbul, Kasm 2005, s. 274. 25 Bkz.Nedim Ylmaz, smil Hakk Bursev Aklamal Kuran- Kerimin Trke Meali, Damla Yaynevi, stanbul, Kasm 2002, s. 40. 26 Akif nan, Hicret stne Bir Toplant, Mavera, Aralk 1980, S. 49, s. 44.

125

Rasim zdenren, t adl yksnde nefsi, kpek ile simgeleyerek ilemekte, bir adamn nefsiyle olan mcadelesini canl bir dille ifade etmektedir: Evet, ban alp gitmeliydi buralardan, yiitlik olmasa da nk asl yiitlik bu konuma meydan okuyabilmekteydi. Biliyordu. O zaman iti kusmak isterdi. ti kustuunu, kendinden kopup ayrldn dleyebiliyordu, ne ki o nadir anlarnda bile kusmuunu yeniden yalayp yutmas gerektiini bilirdi, nk kendisinin ne denli azgn olursa olsun itle birlikteyken sevildiini biliyordu, nk, beceri itten kopmak deil fakat onun tasmasn srekli elinde bulundurabilmektir, demilerdi.27 yk kahraman kendisini gnaha iten, nefsini azgnlatran ortam terk etmeyi dndkten sonra bunun zm olmayacan dile getirmektedir. nemli olan bu ortamdan kamak deil nefsi eitmektir. Tasavvufun temel gayesi nefsi kontrol altna almaktr. Nefsi ldrmek mmkn deildir. O, insanla beraber yaar. Ama kii, nefsinin iplerini kendi elinde tutabilir. Adamn bu ortamdan kamas kurtulu deildir. Gidecei yeni yerde de gnaha srkleyen bir ortamla karlaabilir. Kahramann nefsiyle mcadelesi u ekilde nihayete ermektedir: Ne zamana kadar srecek bu diye dnrd. Gnah ve haram duygularyla kalkar, bitiikteki banyoda ykanrd. Sonra toprakta bir ukur kazard, nemli, yumuak toprak ukurun kenarna ylmtr, her ey hazrdr, tabutu kendi srtnda bir bana, kimseye grnmeden tamaktadr, her trl tren bitmitir, iti kazd ukura zenle brakr, zerini kenara ylm toprakla rter28 Mslman kendi kendinin denetleyicisi olmal ve zaman zaman kendini hesaba ekmelidir. Hatalarn, eksiklerini tespit etmeli, bunlar dzeltme abasnda bulunmaldr. Zamann nasl kullandn, maln nerelere harcadn deerlendirmelidir. Tabii bu deerlendirmede lt slmn kurallar ve Allahn rzas olmaldr. Kul te dnyada hesaba ekilmeden nce burada kendi kendini hesaba ekmelidir. Mehmet Atilla Mara iki iirinde nefis muhasebesine u ekilde deinmitir:

27 28

Rasim zdenren, t, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 86. Rasim zdenren, t, a.g.d., s. 87.

126

Oturmu yalnzln inii kalesine nlayp durur kulanda Kimsesiz bir zaman aralnda Bir garip ses, Bir zarif soru: /Bu gn Allah iin ne yaptn?/ Ne yaptn, ne yaptn doacak ocuklar iin Ne diktin yeryzne29 lenen crmlere bakmann zamandr Nefsin muhasebe defterlerine Gece gndz btn anlar (topla-biriktir) Diz ipek ipe Hzne yer ayr Sevgiye de30

h-Mrid Mridin kelime anlam delil, klavuz, yol gsteren; tasavvuf terim anlam ise srat- mstakimi gsteren, hak yola ileten kimsedir.31 Akif nann Fehmi Kuyumcu ile tasavvuf hakknda yapt sohbetten aldmz mrid tanm ve aklamas ise u ekildedir: eyh, Evliyaullah, sofi, pir, mrit, meyih, kutup, kmil, insan- kmil, evliy gibi tabirlerin hemen hemen hepsi ayn mnya geliyor. Bunlarn daha dzinelercesini bulmak mmkn. Fakat ekseriyetle eyh, evliyullah, mrit, meyih veya insn- kmil tabirleri birbirlerini tamamlyan veya ayn manaya gelen e anlamda daima kullanlmakta. Bunlar yukardan beri anlatmaya altmz tasavvuf yolunda ilerlemenin, tarikatta piip tasavvuf alemine kmann klavuzlar, ncleri yahut da hocalar. yle bir ey ki Peygamber Efendimizin ruhaniyetinden, Hz. Ebubekir ve Hz. Ali kolundan gelen ne kadar yol varsa hepsi onlarn koyduu usulle peygambere ve Allaha makbul olmu, onlar tarafndan eyhlikleri

29 30

Mehmet Atilla Mara, Yeryz Corafyam, Mavera, Kasm 1982, S. 72, s. 28. Mehmet Atilla Mara, iirler, a.g.d. s. 3. 31 Sleyman Uluda, a.g.e., s. 263.

127

tasdik edilmek suretiyle bu yolla Allaha layk olan insanlar yetitirmek iin onlarn seip, vazifelendirdii kimselerdir.32 Akif nann Kendiliinden zuhur etmiyor, det bir silsile hlinde, bir kol halinde, yani bir veraset dzeni ierisinde devam ediyor. szne mukabil Kuyumcu, u aklamada bulunmutur: Bu yle bir hal ki padiahlk gibi, yahut da zenginlik, hanedanlk gibi babadan ola, yahut da para vererek, sahipten sahibe gemi bir ey deil, bu, ite Cenab- Hakkn rzas, Habbinin tensibi ve gemi pirlerin tasvibiyle bu mertebeye gelmi insanlarn iidir. Mnen o mertebeye gelmi insanlarn iidir.33 Byk Adam adyla kaleme alnm anlatda bir mridin zellikleri sralanmaktadr. Yazar; mtevaz, hogrl, az konuan, doru yolu gsteren, zarif ve sayg duyulan, insn- kmil portresini yle sunmaktadr: Byk Adam, byk olduunu iddia etmez. Fakat onu tanyan herkes, Byk Adam olduuna inanr. Hi gururlu deildir. Yumuak bakar; ferahlatr evresini. Kilimlere, minderlere oturur. Herkes onu ykseklerde kabul eder; fakat o oturmak iin yksek yerleri aramaz. Byk Adam, gerekten Byk Adamdr. ok konumaz; ama ok tesir eder. Byk Adam, vakit gelince, cemaate namaz kldrr. Nasl kldrmak gerekiyorsa yle kldrr. Zaman zaman ziyaretilerine tevbe yaptrr. Bylece, iyilikleri emredip, ktlkten nehyeder. Herkese doru yolu gsterir. Doru yolun, slm kardelii yolu olduunu anlatr. Byk Adam, kimseden madd menfaat salamaz. Bunu herkes bildii iin, artk hediye getiren bile kalmamtr. Bir baka letafet, bir baka zarafet vardr Byk Adamn kynde. Gelen herkes dnyaya ve menfaate kar olan duygularndan syrlr bir lde. Kinin yerini, sevgi alr. yilik havas eser daima. Bylece oraya gelen herkes, basit ve naho hallerinden soyunur; kk adam olmamann yollarn renir.34

32 33

Akif nan, Tasavvuf zerine Sohbet, Mavera, Haziran 1981, S. 55, s. 40. Akif nan, a.y. 34 Adem slm, eitlemeler: Byk Adam, Mavera,Temmuz 1979, S. 32, s. 36-37.

128

Yazar, Byk Adam olarak adlandrd mridin lisn- hl ile evresindekileri etkilediini dile getirmektedir. Maddi olarak hibir beklentisinin olmadn etrafna hissettirmesinden dolay, kimse ona hediye dahi getirmemektedir. Ondaki hogr, zarafet, gzellik bulunduu ortam etkilemekte ve deitirmektedir. Bylelikle mrid ile beraber olan mridler eitilmektedir. Mustafa Everdi, bir mridin bak asyla mrid sohbetini anlatmtr. Sohbeti dinleyen mrid, eyhinin ellerini pmek, ona kar olan teslimiyetini ifade etmek isteini gnlnde duymaktadr. Sohbetten ald zevkin tarifi zordur: Kendinden geerek sevmek ve Onun yumuak ellerine uzanarak, tam bir teslimiyetle erimek Gkyznn karanln paralayan dolunayn aydnlnda gzelleen bir bahenin en gnl alc yerinde bulunuyor, imbiklerle damtlan Kevser araplarnn verdii sarholuu, doyumsuz bir hazla tadyordu. Bu duygular iinde yerden ykseldiini, hafiflediini hissetti. Saadet buydu. Bu an her nefes yaamalyd. Bu doyumsuz hareketsiz kaynama iinde ne kadar kaldn bilmiyordu. Bilmek de istemiyordu. Her eyi unutmak arzusuyla ie ynelik baklarn younlatrd. Dikkatini o noktaya, kendisine bakan gzlerin scak sevecen baklarna, Ondan gelen aydnla dikti. Hoca efendi konumasn srdrrken, dinginlik ve mutluluk iinde hala onu dinliyordu. Bir kelime karmamaya alarak.35 Bu hikyede mridlerin, eyhlere nasl bir duygu younluu ile bal olduklar grlmektedir. Tasavvuftaki bu hiss ba anlamak ve ifade etmek zordur. nk tasavvuf kiinin kendi dnyasnda hissettii, darya yalnzca baz ksmlarn aktarabildii bir yoldur.

35

Mustafa Everdi, Snav, Mavera, Mart 1983, S. 76, s. 39.

129

Mehmet Atilla Maraa gre gerek mrid Allahtr. Bunu bir iirinde u ekilde ifade etmitir: Ey beni halife klan yeryzne Rabbim Ey kurtarcm, nderim, efendim Ey mutlak bilgilerle donanm bilgin Derdimin arihi Mridim Gel onar beni Onurlandr, talandr Susuzum gel suvar beni lde bir kum tanesiyim Harcna kat kar beni Perianm, bzlmm, tkenmekteyim Kol kanat ol ger beni Kol kanat ol sar beni.36 Rasim zdenren, yksnde mrid kavramn ilgin bir yaklamla ilemitir. Bir adamn dncelerinin ve ruhsal alkantlarnn anlatld ykde; kahraman sokakta grd bir kadna aniden k olur ve zihnini srekli o kadn megul etmeye balar. Sylemilerdi ona, herkeste mridini grmeye alacaksn, oysa yanllk yapmt, hatta tam tersini yapyordu. Yoksa bir yanlsama myd az nce grd kadn? Herkeste mridini greceine, itiraf edilmemi ama kara bir akla sevdii o kadn m gryordu? Yoksayoksa byle biri yok muydu? Bir sreden beri urada burada grp tanmadan k olduu o kadn bir sanr myd? Daha dorusu birden dehete kapld: o kadn O muydu?37 Hikyenin kahraman bunlar dnrken k olup peine dt kadn, onun yanna gelip oturur. Biraz konutuktan sonra kadn, delikanlya, lgnca seviyorum seni, istediin bu deil miydi? Sylyorum ite. der. Bunun zerine saatlerdir sarho gibi bu kadn arayan delikanl, aniden kadndan uzaklar, kaar. rpertiyle dinledi kendini: Oydu bu. Titredi. Oydu, kukusu kalmamt. Kannn, scack, starak beynine doru ykseldiini duyumsarken admlarn sklatrd. Getii
36 37

Mehmet Atilla Mara, iirler, a.g.d., s. 4. Rasim zdenren, teki, Mavera, Kasm 1980, S. 48, s. 10.

130

yerlere dikkat etmeden bir an nce eve ulamak, orada secdeye kapanp kalmak iin iinde mthi bir istekle yanp tutuuyordu imdi, kendinden gemiti.38 zdenren bir baka hikyesinde, mnev olarak byk bir knt iinde olan ve gn getike hayat bo vererek karanlklara iyice gmlen bir adam anlatmaktadr. Bir gn bu adam, arkada bir mridin sohbet yapp ders verdii bir mekna gtrr. Ortamda hkim olan kardelikten ve saygdan ok etkilenen adam ruhsal bir deiiklik iine girer. Mrid ile ilk defa karlaan ve mnev bir gcn kendini ona kar ittiini hisseden gnahkr adam ruhunu bu gcn akna brakr ve bir anda kendini mridin dizinin dibinde ders alyorken bulur: Kendisini buraya getiren arkada salonun kapsnda duruyordu. Yaklat ve : Nerede? diye adeta fsldad. Arkada glmseyerek bakyordu ona. Ders veriyor dedi ksacaBen de alabir miyim? diye sordu sadece. Arkada, gle yzyle bileini kavramt bile, ksa bir koridor getiler, bir kapy yavaa itip at: Oradayd! Bekledii, dnd gibi ders vermiyor, bir ey anlatmyordu. Dizlerinin stnde oturuyordu. Kendisinin kapda durduunun nerdeyse farkna bile varmamt denebilir. Hayretle, aknlkla bakakald. Ama ayn anda onun nne gidip dizlerinin dibine diz kmek iin amansz, kar konulmaz bir istek yanp tututu. Gerisini dnemedi. imdi, dizleri onun dizine deecek biimde, daha nce hi tatmad bir mahviyet duygusuyla kendisini onun nnde diz km otururken gryordu. yi mi etmiti? Dnerek mi yapmt? Byle bir ey yapmak istemi miydi? Hibir ey bilmiyordu. Sadece onun szlerine boyun ediini alglyordu: O sylyor, kendisi de onun sylediklerini tekrarlyordu. Ama neydi bu szler? Bilmiyor ve hatrlamyordu. Sadece iten gelen bir teslimiyetle boyun eiyordu. i scackt. Belki terlemiti ve titriyordu. Kabul ediyorum dediini hatrlyordu bir. Bunu der demez, bu kez onun sesini iitmeye balad, sylenenler artk alglarnn snrlar iindeydi: Allah da seni kabul etsin, diyordu, pr-i prn da seni kabul etsin! Gven ve dinginlik verici, mrlt gibi ama yksek tonda kelimelerdi bunlar, ak ve anlalabilir. Dizler zerinde zarif aralklarla sralanm parmaklara bakyordu. Skca sarld bu ellere, doyumsuz bir istekle pmek ve alamak istedi ve bu kez isteine msaade olundu.39 smail Kllolu, bir yksnde, gnl sultanna ball ve ona ulamada hibir engel tanmamak gerektiini yle kaleme almtr:

38 39

Rasim zdenren, a.g.m., s. 11. Rasim zdenren, Karlama, Mavera, Mays 1981, S. 54, s. 11.

131

Pirimiz stadmz kulu klesi olacamz Mevln Halid-i Badd bir rnektir sana ki Hzr bile ksa nne elenmeden savsaklamadan gitmek gerekir mride eyhe gnl sultanna. Durmamalsn istimdat sanaklaryla ayana g salamalsn ve yrmelisin. Hakikat bir gne olarak ayn on drd gibi parldayp durmakta ve armaktadr ve gnn makta olduunu haber vermektedir. Oyalanmadan yr.40 Mridin en etkin yollarndan biri de sohbettir. eyhinin azndan kan her sz kabul etmeye hazr bekleyen mrid iin sohbet ok kymetlidir. Ayrca mrid bu sohbetlerde, eyhinin nurlu yzn izleme, gzel sesini iitme frsat elde etmi olur. Sesindir byten gz yalarmdan Umudun bembeyaz trklerini

Sohbetin bir rahmet bulutu gibi ner hasretimin tarlalarna Sesinin yanks dinmez iimden E olmu kalbimin atlarna 41 eyhe duyulan sevgi o kadar byktr ki, beraberinde ona teslim olmay ve saygy da getirmektedir: Arkandan yrrm gzlerim yerde Sonsuz bir telala titrek ve rkek42

40 41

smail Kllolu, arldnda, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 91. Akif nan, Balanma, Mavera, Mart 1982, S. 64, s. 51. 42 Akif nan, a.y.

132

M. Atilla Mara da mridine iiriyle yle seslenmitir: Sevgilim eskimez yazlard cilt cilt kitaplar tutard Bir dosttu ki o mrana alan kaplard kar her ne var ki iimden haramdan yana Gl suyuyla yka beni koaym derghna Mirim stadm yalnzm stelik perianm Gam dalr arsan gelirim sohbetine43 Mrid balnda yer verdiimiz rneklerde gzmze arpan ortak noktalar mevcuttur. Mrid karsnda duyulan samimiyet, mnev ba, sonsuz muhabbet ve sayg btn air ve yazarlarda ortaktr. Kaleme alnan nesir ve nazmlarda, mride dardan deil, tasavvuf yoluna girmi bir mridin gzyle baklmtr. Dier konularda dik bal kimi zaman da asi bir tavr iinde olan air ve yazarlarn; mrid karsnda el pene divan durmak gerektiini savunmalar dikkat ekicidir.

i- Dervi - Mrid Kelime anlam fakir, yoksul, dilenci olan dervi kelimesi tasavvuf terim olarak; sfi, mutasavvf, mrid anlamlarna gelmektedir.44 Tasavvuf yoluna girmi ve bir mride intisap etmi kimselere dervi denmektedir. Mrid ise, teslimiyeti hasl olup veyahut ta mrit sevgisi kendisinde karar edip de iradesini eyhine balayan, artk onun iradesine, onun hkmlerine raz olan, kail olan ve onun hkmlerinin dna kmamaya azm eden kimse demektir. Mrid irade kknden geldii iin iradesine eyhinin iradesine teslim eden kimseye mrid denilirmi, bu manada45

43 44

M. Atilla Mara, Ahvalim Beyan Eder, Mavera, Mays 1979, S. 30, s. 1. Sleyman Uluda, a.g.e.,s. 103. 45 Akif nan, Tasavvuf zerine Sohbet, Mavera, Haziran 1981, S. 55, s. 40.

133

Dervilie bir adm kala Tuhaf oluyor Telaa kaplyor Uuyor sevinten insan Bilmiyor ne yaptn ne sylediini Dosta bir adm kala46 Fikredelim ki brahim (Edhem) niin sultanl brakt Gnl srrn buldu Dervilie koyuldu Ardndan gitmedi ne ahn ne de vahn Bil ki teslim oldu Kurtuldu gussasndan cihann47

46 47

Yusuf Yazar, Krkikindi iirleri, Mavera, Haziran 1979, S. 31, s. 2. Cahit Zarifolu, Yaamak, Mavera, Temmuz 1979, S. 32, s. 6.

134

1. 3. ETL OLAYLARA DN BAKI Mslman hibir iklimdeki slm kavgaya ilgisiz kalamaz. klim, blge, rk ayrm yapmakszn slmn bildirisine btn insanlk muhataptr. Bu nedenle gzmz ve gnlmz btn dnyada cereyan eden olaylar slm dnce szgecinden geirerek yorumlamak, ilgi duymak ve tavr sahibi olmak devindedir. Artk konuulmas gereken slm olduuna gre, btn dnyadaki insanlk sorunlar ilgi alanmza giriyor demektir.1 Mustafa zelikten iktibas ettiimiz metne gre Mslman, dnyadaki olaylara ilgisiz kalmamaldr. Mslman ncelikle Allaha kar kendi adna sorumludur. Fakat bu iyi bir Mslman olmak iin yeterli deildir. Allahn rzasn kazanmak isteyen Mslman, yaad topluma hatta btn dnyaya kar sorumluluunu yerine getirmelidir. Mavera yazarlar da bu sorumluluun farknda olarak, zerlerine den grevi yapmlardr. Bizce bu yazlarn en byk faydas, okuyucularn gznden kam olan baz noktalar onlara hatrlatmak ve hadiselere bilinli bir ekilde yaklamalarna vesile olmaktr. Siyasetten, evre kirliliine, dnya Mslmanlarndan, bilime kadar geni bir yelpazede slm duyarllkla kaleme alnm olan grleri ksa ksa balklar altnda zikredeceiz.

a. Bat Osmanlnn son dnemlerinden bu yana baz aydnlarmz, srekli Batl gibi yaamak ve dnmek abasndadr. lkemizdeki genel gidiat da bu ekildedir. Batnn her eyi, sorgulanmakszn gzel, ada olarak kabul edilirken, bizim kkl gemiimizden ve deerlerimizden kaynaklanan unsurlar ise geri kalmlk olarak empoze edilmektedir. slm duyarlla sahip Mavera yazarlarnca bu kabul mmkn olamayan bir durumdur. Maverada Bat hakknda bu minval zerine kaleme alnm pek ok rn bulunmaktadr.

Mustafa ZELK, eitlemeler: Amerika Gerei ve ki Kitap, Mavera, Ekim 1978, S.23, s.37.

135

Bat, salt dsal bir atafattr; debdebeden ok farkl, boyutsuz bir resim slndadr. Bir grntler uygarldr, barok rokoko slbu, btn bir uygarln ayrc zellii halini almtr. Yzeysel, ama rengrenktir. Biraz da kraldan ok kralclarn abartlarn gz nne alrsak, Batllama geleneinin bu kutbunun gcn kolayca grrz.2

a. 1. Bilim Batnn ortaya att bilimsel veriler karsnda baz Mslman dnrler, bilimsel gerekler ile slm dininin hkmlerini uzlatrma abasna girmilerdir. Bilimsel gerekler, slm dorular kantlyor gibi iyi niyetli aklamalar yaplarak, farkna varlmadan bilim asl olarak kabul edilmitir. Bunu yapanlar, sanki slmn, bilimin onayna ihtiyac varm gibi bir yanl anlalmaya sebep olmulardr. zdenren, artk bu dncelerin aldn, Mslmanlarn daha olgun bir zihniyetle dndn u ekilde belirtiyor: Gnmzn bilinli Mslmanlar bu tr kompleksleri, aalk duygusunu amtr. Mslmanlar imdi bilime olsun, Bat uygarlna olsun edilgin ve savunucu, uzlamac bir tavrla yaklamyorlar bilimin nda slm deil, fakat slmn nda bilimi irdelemek istiyorlar ada sfat ile ileri srlen her trl bilimi, dnceyi, ideolojiyi, davran kalplarn vb. slm tezkiye ediyor mu, onaylyor mu, onu aratryorlar.3 Mslmanlara gre sanat ve bilim akl ile snrlandrlamaz. Mslman, akln dndaki varln, akldaki yansmalaryla; her eyde Allahn izini aramaya ve kavramaya almaktadr. Allaha yneldike insann alglama gc artar ve insan bylece gerei grmeye balar. Bu grd, Allahn dnda l olmad gereidir. Bilimin de ancak bu l iinde geerli bir konumu vardr. 4

2 3

Mehmet Kahraman,Mahrem Macera ve Deimenin Kkenleri, Mavera, Ocak 1983, S.74, s.37. Rasim zdenren, 1960 Sonras Edebiyatmz ve Baz Nitelikleri, Mavera, Ocak 1980, S.38, s.9. 4 Bkz. Ersin Grdoan, Bilim ve Sanatn Ara Kesiti, Mavera, Aralk 1978, S.25, s.5.

136

Ersin Grdoan, bilimi ancak, slm erevesinde kabul etmektedir. slm anlaya gre insan akl snrldr. Bir yerden sonra aresiz kalmakta ve baz sorulara cevap bulamamaktadr. Zaten vahiy de bu nedenden dolay gelmitir. Dinin amac, insanlarn yetersiz kald yerde yaam ve yaam sonras hakknda bilgi vermek ve insanlara bir yol haritas sunmaktr. Kendini bilen Rabbini bilir dsturunca, insann algs gelitike; kul, Yaratcnn gcn ve etki alann daha iyi kavramaktadr. Rasim zdenren bu konuda hadiseleri akl penceresinden grp, akl snryla snrlamann, modern putperestlik olduunu sylemektedir: Aslnda puta tapcln eskisi ile yenisi arasnda fark yoktur. Tapnlann konusu deimitir, o kadar. Modern putperestler, puta tapclk denilince, eski putperestlerin yaptklarn hatrlyorlar: Yani tatan (somut) bir heykelin (idol) karsna geip tapnmay, ondan medet ummay Oysa putperestlik de gitgide incelmitir, gitgide bu anlamda somut olmaktan kp daha karmak, daha soyut biimlere dnmtr. Oysa akldan baka bir eye itibar etmeyen, yalnz ondan medet dileyen ve yalnz ondan are uman, ona snan modern kafann, gemi dnemlerin putperestlerinden fark ne? Ama onlarn kafasndaki puta tapclk, (idol) karsnda tazim olarak ekillendiinden bu fark gremiyorlar.5 Alaeddin zdenren, slmn ve Hristiyanln bilime bakn

kyaslamaktadr. slm hibir dnemde bilime kat kmam, hatta bilimsel gelimelere ortam hazrlam ve destek olmutur. slmn medeniyet ve bilim ynnden altn an yaad dnemde, Bat; kilisenin basklar altnda bilimle btn irtibatn kesmek durumunda braklmtr. Baty Rnesansa hazrlayan, Mslmanlardan rendikleri bilimsel dnce ve yntemler olmutur. 6 zdenren, bu tarih gerei dile getirerek, slmn bilime kar olduu eklindeki sulamalara cevap vermitir. Ona gre, bugn slm dnyasnn bilim ve teknikte geri kalm olduunu kabul etmekle beraber, bunun sebebi slm dini deildir; nk slm bilimsel tekmle engel tekil etmez. Gemiimizde, slmn zgrce yaand
5 6

Rasim zdenren, Paralanm Kavramlar, Mavera, Kasm 1981, S.60, s.36. Bkz. Alaeddin zdenren, ki Okulun Trk Toplumu zerine Olan Etkileri, Mavera, Mart 1978, S.16, s.33.

137

dnemlerde, bilimde btn dnyaya nderlik eden Mslmanlar bunun gzle grlr delilidir.

a. 2. evre Kirlilii Sanayilemenin ve retimdeki hzn artyla paralel olarak tketim de artmtr. Gerektiinden fazla tketim, evre kirlilii sorununu da beraberinde getirmitir. Bundan en ok muzdarip olanlar, tketimin yksek olduu kalknm lkelerdir. Dnya bu konuda bilinlenmekte ve bu kirlilie kar nlem almaya almaktadr. Ersin Grdoan, bunlara deindikten sonra baka bir konuda dikkatimizi ekmektedir. Grdoan, evre kirliliinden daha ncelikli olan sorunun, insann ruhunun kirlenmesi olduunu ifade etmekte; bu iki kirlilikten korunmak iin de ayn reeteyi bize sunmaktadr: nkr brakan, Allaha teslim olan insan tutkularndan arnr. Tutkularndan arnm olan insan, babo tketim yapmaz; sadece gerek ihtiyalarn karlar. Bylece evreyi kirletmemi olur. Hesap verme bilinciyle yaayan birey tabiat tahrip etmez.7 Grdoan, baka bir denemesinde de ayn konuya deinmitir. Sadece akln l olarak kabul edildii bir dzende, makineler evreyle ve insanla dost olamaz. nk akl tek bana doruya ulamakta yeterli deildir ve yanlgya debilir. Teknolojinin evreyle ve insan ile dost olabilmesi ancak, vahyin egemen olduu bir anlayla mmkn olabilir. Vahyi yani Allahn emirlerini benimsemi bir kimse, elindeki eyaya nimet gzyle bakarak, onu israf etmekten saknr ve hirette hesap verme kaygsyla onu en idareli ekilde kullanmaya gayret eder. Bylece doann dengesini bozmakszn ihtiyalarn karlam olur. 8

7 8

Bkz. Ersin Grdoan, evre midir Kirlenen?, Mavera, Eyll 1977, S.10, s.33. Bkz. Ersin Grdoan, Teknikten te, Mavera, Aralk 1977, S.13, s.32.

138

a. 3. Hammadde Ersin Grdoan, gelimi olarak kabul edilen Bat lkelerinin tketim ekonomisinin, ounlukla nc dnya lkesi olarak adlandrlan Mslman lkelerin hammadde kaynaklarna bal olduunu ifade etmektedir. Bu hammadde kaynaklar, Batnn kontrol altndadr. Eer Bat buralardaki kontroln kaybederse, mevcut ekonomik konumunu kaybedecektir. Mslman lkeler bilinlendike Batnn korkusu artmaktadr. nk Mslman lkelerin bilinlenmesi, kendi lkelerinin kaynaklarna sahip kmas anlamna gelmektedir. Bu da Bat ekonomisinin kn getirir, nk hammadde olmadan retim imknsz hale gelmektedir. Mslmanlar, kendi kaynaklarna sahip kmal ve yllardr sre gelen bu smrye artk dur demelidir. Dur diyebilmek iin belirli bir bilin ve bilgi seviyesine ulamak lazmdr. Bat bundan korktuu iin eitli aralarla Mslmanlarn dikkatlerini baka ynlere ekmekte, gelimelerine engel olmaktadr. Batnn yllardr sre gelen bu politikalarna kar uyank olmann vakti oktan gelmitir. 9

a. 4. Hayvanlar Hakknda spanyollarn boa greleri mehurdur. Boalar kkrtp, arenada matadorun stne salarlar. Matador, bazen boa tarafndan boynuzlansa bile, genelde bu karlamann galibi olur. in daha da ilginci bir stadyum insan oturup byk bir cokuyla bu vaheti ve komediyi izler. Ahmet Salam mstear adn kullanan Cahit Zarifolu, bir yazsnda boa grelerine deinmitir. spanyollara, bu grei neden yaptklar sorulunca, alnan cevap, insann hayvandan stn olduunu simgelemek olmaktadr. Zarifolu sorar: Siz hi insann hayvandan daha gl ve yce olduunu kantlamaya kalkan bir Mslmana rastladnz m? Bu, slm baka terstir, ncelikle insan ve hayvan karlatrma yaplamayacak iki ayr kategoride bulunmaktadr. Eer olaya bu ynden yaklalrsa, kpein insan srmas neyi

Bkz. Ersin Gndoan, Politika Dosyas: Yokluu ekilen Enerji mi?,Mavera, Ekim 1977, S.11, s.58

139

simgelemektedir peki? slma gre hayvanlar, insanlarn ihtiyalarn gidermek iin yaratlmtr ve onlar insanlara emanettir.10 Sonu olarak Mavera dergisi yazarlarna gre, her ne kadar Baty rnek almak ok revata olsa da, Bat bal altnda deindiimiz gibi Bat dnyas ile aramzda byk gr farkllklar mevcuttur. Bundan dolay Baty rnek alacaz diye ya komik duruma dmekte ya da deerlerimizden, grlerimizden taviz vermekteyiz. Batnn allayp pullayarak sunduklarn dnmeksizin kabullenmemiz, deerlerimizden giderek uzaklamamza neden olmaktadr. Baty kurtulu olarak grenler, Batnn gleryzl maskesinin altna bakmaldrlar. Eer objektif olarak deerlendirilirse Batnn ssl hayatnn arkasnda pek ok sorunun gizlenmekte olduu grlecektir. Bat dnyasnn nnde iki byk problem bulunmaktadr. Birinci sorun, kendi vatandalaryla ilgilidir. Akl ile snrlandrlm, menfaate dayal bir yaam tarz insanlar tatmin etmemekte, pek ok ruhsal ve sosyolojik skntya sebep olmaktadr. kinci byk sorun ise, smrye dayal ekonomisi ve bundan rahatsz olan lkelerdir. Bat, bu sorunlara kesin bir zm retememekte, sadece bu sorunlar geitirmektedir.

b. Kavram Kargaas letiimin geleri kaynak, hedef ve mesajdr. Kaynak, belirli bir mesaj yollayan ge; hedef ise mesajn ulaaca gedir. letiim, ortak simgeler sistemi yoluyla bireyler arasnda anlamlarn dei toku edildii bir sretir.11 Demek ki salkl bir iletiimin olmas iin en nemli art, kaynak ve hedefin mesaja ayn anlam yklemesidir. Mesaja farkl anlamlar yklenirse, mesaj gnderen kendini ifade edememi, karsndaki de onu anlamam olur. Baz kelimeler ve terimler kastl olarak veya yanllkla farkl anlamlarda kullanlmaktadr. Bu da iletiim sorunlarna ve dncede bulankla sebep olmaktadr. Bu sorunun ortadan kalkmas iin, bu tr kelimelerin anlamn net olarak ortaya koymak gerekmektedir.
10 11

Ahmet Salam, eitlemeler: Trkiye Tebeir Dairesi, Mavera, ubat 1979, S.27, s.23. Bkz. Metin Kazanc, Halkla likiler, Ankara ni. Siyasal Bilgiler Fakltesi Yay., Ankara, 1980, s.28.

140

Maverada, ihtiya hissedildike farkl anlamlar yklenen kelimeler aklanarak, okuyucularn dikkatine sunulmutur.

b. 1. Aklclk slmn aklc bir din olduu ska sylenmekte ve oumuz bunu duymaktan memnun olmaktayz. Peki, gerekten slm aklc mdr? Bunu doru bir ekilde deerlendirebilmek iin ncelikle aklcln ne olduu hususunda ortak bir tanma ulamak gerekmektedir. Akla uygun ile aklclk arasndaki snr iyi izilememekte, ou kez bu iki terim birbiriyle kartrlmaktadr. rnek vermek gerekirse, yamurlu bir havada slanmamak iin emsiye kullanmak akla uygun bir davrantr, fakat aklclk deildir. Aklclk, bilginin kaynan insan akl olarak kabul eden bir felsef grtr. Aklcla gre, akl dnda hibir kaynak bulunmamaktadr. Hatta Tanr fikri bile, insan aklndan doan bir inan olarak kabul edilmektedir. Bu aklamadan sonra, slmn aklc bir din olduunu sylemek imknsz grnmektedir. slm hkmleri akla uygundur, fakat kesinlikle aklc deildir. slm aklc deilse, akl dcdr demek de, ayn ekilde yanltr. slmda akl aan hkmler mevcuttur, fakat akla uygun olmayan hkm bulunmamaktadr. unu demek istiyoruz: felsefeye zg terimlerle slmn yerini belirleyemezsiniz. nk geni anlamda bu izmleri belki aklc bir terim altnda toplayabilirsiniz, fakat bunlarn hi biri slm tanmlamaya yetmez. nk slm kendini vahiyle tanmlar, baka bir eyle deil.12

b. 2. hls slma ait kelime ve kavramlarn, btnyle slm d alanlarda kullanlmaya balanmasyla, o kelimelerin kendilerine has anlamlar tahrip edilmitir. Bylece bu kelimeler inandrcln kaybetmeye balamtr. Bugn, ihls ile altn

12

MAVERA, slm Aklc m?, Mavera, ubat 1983, S.75, s.27-28.

141

syleyen birisi ne demek istemektedir? Kukusuz, kelimelerin bir lgat anlam olduu gibi, bir de stlah anlam var Laik kafa yapsn sahiplenmi birisi burada kulland ihls kelimesi ile iyi niyetle, halisane bir gayretle altn ifade etmek isterken, Mslmann kulland bu kelime Allahn rzasnn kazanmak ve Hak yolunda almak, irkin her trlsnden kanmak anlamlarna gelir.13 Burada belirtildii gibi, baz kelimelere zamanla farkl anlamlar yklenmekte veya kullanan kiinin dnya grne gre deiik anlamlarda kullanlmaktadr.

b. 3. Gelenekilik Gelenek kavramnn kullanlnda da yanllk yaplmakta, Mslmanlar geleneki olarak adlandrlmaktadr. Bat dnyasnn kulland gelenek ile lkemizde anlalmas gereken gelenek ayn muhtevay iermemektedir.14 Batda koyu Hristiyanlarn dinine ball, gelenekilik balamnda deerlendirilmektedir. Geleneklerin yani rf ve adetlerin; ilerlemeye kar, bastrc bir g olduu sylenmektedir. lkemizde de, slma ball gelenekilik olarak sananlar ve adlandranlar mevcuttur. Bu anlayn neticesinde Mslmanlar, geleneki veya tutucular gibi sfatlarla anlmaktadr. Oysa hibir uurlu Mslman onlarn sand anlamda geleneki deildir. Bu anlamdaki gelenekilii reddeder. nk onun, slma ball basit anlamda bir gelenein, bir alkanln srdrlmesi anlamn tamaz. Mslman slma Allaha olan kulluunu ancak ve yalnz bu yoldan gerekletirebilecei iin baldr. Hibir gelenein hatr iin ve baka bir ey iin deil!..15

13 14

MAVERA, Dil Konusuna Bir Dipnot, Mavera, Aralk 1982, S.73, s.10. Bkz. Rasim zdenren, eitlemeler: Niin kr dv?, Mavera, Ocak 1981, S.50, s.40. 15 MAVERA, Gelenek Meselesi, Mavera, Mays 1982, S.66, s.17-18.

142

b. 4. Sa-Sol Trkiyede insanlar, dnya grlerine gre sa ve sol diye iki kola ayrlmakta, slm hassasiyetle dnen insanlar da sa kategoriye dhil edilmektedir. Bu anlaya gre, sa gemie ball, sol ise yarn savunmaktadr. Oysa Mslmanlar bu iki tanmlamann da dnda bulunmaktadr. Buradaki yanlgnn nedeni gelenek kavramnda da olduu gibi, Bat merkezli anlamlandrmadr. Bat dnyasnda dindarlar, sa ereve iinde deerlendirilmektedir. Bat dindarlar, kendi kltrleri iinde bunu benimsemi olabilirler, fakat bir Mslman iin sa ve sol kavramlar anlamszdr. Mslman, dnya grn belirtmek maksadyla mmin ve kfir kavramlarn kullanmaktadr. 16

b. 5. Zenginlik- Yoksulluk slm kltrnde, bireylerin yoksulluklarn gizlemeleri fazilet saylmaktadr. Lakin bugn insanlarn fakirliklerini cmle leme ilan ettiklerine ahit olmaktayz. Bu durum halkmzn dnya grnn deiime uradnn bir kantdr. Artk zenginliin ve yoksulluun tayini, Bat iktisadnn koyduu kalplarla yaplmaktadr. Batnn dayatt tketim propagandas sayesinde pek ok kimse kendini yoksul hissetmektedir. Fakat yoksulluk ve zenginlik hislere bal olan, tanmsz bir kavram deildir. slmda zenginliin ls nisap miktar ile belirlenmitir. Bylelikle slmda zenginlik keyfiyete gre belirlenen bir durum deil; kiiye zekt, hac gibi mkellefiyetler ykleyen bir statdr. Gnmzde yoksulluunu aka ilan edenlere baktmzda, ounun somut llere gre yoksul olmadn, ama ruhen yoksullatrlm olduklarn mahede etmekteyiz.17

16 17

Bkz. Rasim zdenren, eitlemeler: Niin kr dv? Mavera, Ocak 1981, S.50, s.40. Bkz. MAVERA, Zengin Kim ? Yoksul Kim ?, Mavera, Austos 1982, S.69, s.16-18.

143

c. Trkiye Dndaki Mslmanlar Hakknda Maverada Trkiye dndaki Mslmanlarn durumunu anlatan pek ok mektup ve anlat yer almtr. Farkl corafyalarda, zellikle de Batda, bizimle ayn duygu ve dnceleri paylaan insanlarn varln bilmek ve onlarn almalarndan haberdar olmak kardelik bilincini kuvvetlendirmesi asndan nemlidir.

c. 1. Almanya Sk sk sorulan sorulardan biri de u: Almanyada ve dier devletlerde Mslmanlarn kurduu dernekler talebeler iin baz imknlar salayamyor mu? Bu soruya keke olumlu cevap verebilseydik. Mslmanlar zellikle Almanyada yeni yeni tekilatlanyor. En eski tekilatlarn kuruluu 45 yl ncesini gemiyor. Byle imknlar henz salanabilmi deil. u anda ama Mslmanlar bilinlendirmek, bir at altnda toplayabilmek.18

c. 2. Amerika ... bunun yannda Amerikal Mslman dnyorum. Konumalarnda hep biz derler, Mslmanlar, slm lkelerini kastederken, Bat iin ise Bat veya Amerika diyorlar. Bu insanlar Amerikaldrlar, bu lkede doup bymlerdir, bu kltrle yetimilerdir... Bu lkenin vatandadrlar. Beyaz olanlarn kk genellikle Avrupann bir lkesindendir. ounun ana-baba-kardeleri Mslman da deildir, genellikle Hristiyandr. Her eyleri ile Batl idiler Mslman olana dek. imdi kendilerini Bat tasnifi iine sokmuyorlar. Afganistandaki Mslman savalarn durumundan bahsederken biz diyor kardelerimiz diyor, Mslmanlar diyor, Suriyede ehit edilen kardeleri iin z kardeleri iin olacak olandan ok fazla ac

18

Muhammed Aktrk, Almanya Notlar, Mavera, Mays 1980, S.42, s.38.

144

duyuyor. ranl Mslmann caddede ehit edildiini TVde grnce alyordu. Bu keskin duyguyu, duygu deil inanc her olayda gryorsunuz.19

c. 3. Bulgaristan Bizim geldiimizi duyanlar ve grenler koup geldiler. Konutuk. htiyarlar zellikle hep Trkiyeyi soruyorlard, orada akrabalarn sayyorlard. Ramazan gn, ama yalnzca ihtiyarlar orulu. Camide namaz klnp klnmadn sorduk. Birka ihtiyar klar, dedi evin delikanls. urada, dedi, eski binay gsteriyordu, nceleri Kuran retilirdi, imdi yasak ettiler. Yeni yetien nesil ne Trk ne de Mslmandr. Eskiden kimliklere yazlrd din ve milliyet, imdi onu da yasak ettiler. ki ey retiliyor imdi bize: Komnistlik ve faistlik! Bir insan ya komnisttir ya da faist, baka bir ihtimal yoktur.20

c. 4. ngiltere 5 Ekim Pazartesi- niversitedeyim. Her eit dernek var, homoseksellerden spor kulplerine kadar. Hristiyanlar da geen hafta kaldm okulun yurdunda gece dzenlediler, davetiye dattlar, konumalar tertiplediler fakat pek rabet eden yoktu. Tanrya inan konusunda genlerin ou agnostik bir psikoloji iindeler. Kiliseyle hibir balar yok. Okulda bir de Islamic Society var. ounluunu Malezyal genler tekil ve idare ediyorlar. ok alkan, cana yakn ocuklar. ou da evli, hatta kimisinin eleri de okulda renci, tesettrl bir vaziyette. Mslman renciler arasnda alma grubu oluturmular. Kuran- Kerim, hadis ve Arapa alyorlar. Baclarmz da kendi aralarnda alyorlar. ehirde bir de cami var, Pakistanl ve Malezyallarn oturduu blgede.21

19 20

Mehmet alar, Amerika Mektubu: Ortalk Irken, Mavera, Eyll 1979, S.34, s.24. Muhammet Aktrk, eitlemeler: Bulgaristanda!, Mavera, Ekim 1980, S.47, s.45. 21 Ahmet Tktk, ngiltere Mektubu, Mavera, Nisan 1982, S.65, s.78.

145

d. Mimr Gaye slm yaamaksa, slmn hkmn eyaya ve olaylara nakedip ilemekse bu mimarisiz olmaz. nk gnllerin imar yannda, yer yznn imar ile yaanr slm mar da, mimarnin ana fonksiyonudur.22 Dinimizde gelip geie engel olan bir eyi, yol stnden kaldrmann sadaka saylmas, bal bana bir ulam politikasn, bir imar anlayn temellendirir. slmn temel ibadeti olan namaz, ancak abdest ile mmkn olur, bu da bir su temin politikasn temellendirir. slm temel alnarak hazrlanan hukuk sisteminde, bulunduu araziyi belli bir sre iinde mamur hale getirmeyen, orann mlkiyet hakkn kaybeder. Btn bu rnekler, bize slmn mimariyle i ie olduunu gstermektedir. slmda, mimar gaye, belirttiimiz gibi bir fonksiyonu salamak ve o fonksiyonun srekliliini temin etmektir. Estetik, tek bana gaye olmamakla beraber elbette ihmal edilmemesi gereken bir husustur. Allah gzeldir, gzellii sever23 anlamndaki hadise istinden sadece mmri alannda deil, hayatn her alannda estetik gereklidir.24

d. 1. Balkon Ersin Grdoan , slm deerleriyle yorulmu kltrmzde balkonun yerinin olmadn, onun Batnn, bir baka deyile gsteriin simgesi olduunu belirtmektedir. Yazar, balkonlar hi sevmediini, balkonlarn ailenin zenginliini sergileyen vitrinler olduunu belirtir. slm kltrde balkon yoktur, nk balkon evin i dnyasnn, mahremiyetinin darya sergilendii yerdir. Yazar, Ciddede ve Ankarada yeni yaplan btn binalarn balkonlu olduunu zlerek belirtmektedir.25 slm kltrn etkisiyle ina edilmi evlerde, balkon deil, mahremiyeti korumak maksadyla yksek duvarl avlular yaplmtr. Balkon bir yana, evin

22 23

Abdullah Bizden, Sinan zerine Toplant, Mavera, Mart 1981, S.52, s.47. mam Nevev, Ryzs Slihn, Ter. M. Yaar Kandemir; . Ltfi akan; vd, Erkam Yay., stanbul, 1986, C. III, s. 531, Hadis no, 613. 24 Bkz.Abdullah Bizden, a.y. 25 Bkz. Ersin Grdoan, Karalama Defterinden: Balkon Neyi Simgeliyor?, Mavera, Aralk 1982, S.73, s.17.

146

penceresinden bakanlarn dardan grnmemesi iin, pencerelere kafes ad verilen tahtadan yaplm paravanlar taklmtr.

d. 2. Ev Mimrsi slmn beer mnasebetleri dzenleyen ilkeleri dorultusunda yaamak isteyen Mslmanlar, bunu gerekletirebilecekleri tarzda bir ev mimrsi gelitirmitir. Bat kltrnn eseri olan ev dzeni, Mslmanca bir yaam iin kullanszdr. Bir Mslman evini slm yaam ilkeleri erevesinde dzenlemelidir. Yoksa, slm yaayndan taviz vererek evin gerektirdii yaay tarzna gre kendini deitirmek durumunda kalacaktr. Dinin insan davranlar ve mimr ile ilikisini aklamak iin u vakay rnek olarak gsterebiliriz: Trkiyede baz blgelerde rnek ky olarak ina edilen ky evlerinin tuvaletlerinin kyllerce kullanlmad grlmtr. Aratrldnda bunun sebebinin, tuvaletlerin kbleye kar ina edilmesi olduu anlalmtr.26

e. eitli Kavramlar

e. 1. Askerlik Cahit Zarifolu, Yaamakta, babasndan ald baz mektuplara da yer vermitir. Zarifolu, Kbrsta askerlik yaparken babasndan ald bir mektup, slm dininin ve Mslman halkmzn askerlik grevine bakn sergilemesi asndan manidardr. Olum, seninle iftihar ediyoruz... Bir evladmz cephede ve dman karsnda vatan grevini yapyor diye. Dman karsnda bir saat nbet beklemek ve vazife grmenin altm sene nfile ibadetten hayrl olduunu bizzat sevgili Peygamberimiz

26

Bkz. Mavera, Kltrel Ortam, Mavera, Kasm 1982, S.72, s10.

147

beyan buyurmular. Byle bir vazife yapmakta bulunduunuz iin seni ve bilcmle arkadalarn tebrik eyler baarlar dilerim. Babanz.27 Burada bir babann Hz. Muhammedin hadis-i erifine istinaden, askerdeki oluna ve arkadalarna destek olup, moral verdiine ahit oluyoruz. Bilindii gibi askerlik baz meakkatleri olan bir devdir. nsanlara zorluklar karsnda dayanma gc ve kuvvet veren en nemli etken, mnev desteklerdir. slmla merref olan toplumumuz tarafndan, askerlik yapmak, savaa gitmek bundan tr kutsal olarak grlm ve nice skntlara sabrla gs gerilmitir.

e. 2. Devlet Alaeddin zdenren, iki ayr denemesinde, slmda devlet konusuna deinmektedir. slm anlaya gre devlet; ama deil, aratr. slmda devlet, slm dinini yaamak, tantmak, yaygnlatrmak ve benimsetmek iin kullanlan bir vastadr. Bundan dolay slm, kapitalizm, sosyalizm, faizm gibi amaca ulatran her yolu meru grmez. 28 zdenren, dier denemesinde ise unlara deinmitir: slm toplumlar tarihin hibir dneminde teokratik bir devlet tarafndan ynetilmi deillerdir. Teokratik devlet Bat siyas bnyesi iinde gereklemi bir devlettir slmiyet douu ile birlikte devletini de getirmitir. Yani Hristiyanlkta olduu gibi sonradan devlet olma imkn aram deildir.29 Teokrasi, siyasal iktidarn, Tanrnn temsilcileri olduklarna inanlan din adamlarnn elinde olduu toplumsal dzendir. Teokrasi, kilisenin halk zerinde bask kurmasna neden olmutur. Bu basklar sonucu tabii olarak pek ok kimse kiliseye kar fke duymaya balamtr. Din adamlarnn ayr bir konumunun

27 28

Cahit Zarifolu , Yaamak, Mavera, Mart 1978, S.16, s.27. Bkz. Alaeddin zdenren, Devlet, Mavera, Aralk 1978, S.25, s.10. 29 Alaeddin zdenren, ki Okulun Trk Toplumu zerine Olan Etkileri, Mavera, Mart 1978, S.16, s.32.

148

olmad, stnln ancak takva ile salanaca; kimin kimden stn olduunun ancak Allah tarafndan bilinecei inancnn hkim olduu slmda, teokrasinin yer almas dnlemez.

e. 3. Hukuk Hukuk sistemi olarak bakldnda, temel zellik, Mslman birey ve toplumun olduu kadar, Mslman olmayan birey ve topluluun haklar, devleri, hukuk ilikileri (haklar, borlar, muameleleri, yarglanmalar vb.), temel zgrlkleri, faaliyet ve ilevleri dzenlenmi, statleri belirlenmi, korunmalar salanmtr. Adalet btn grkemiyle ve titizliiyle bu hukuk sisteminde anlamn, deerini, lsn ve uygulama alann bulmutur.30 slm hukuku, Kuran ve snnet temellidir. Fakat bu, onun sadece Mslmanlar balayan hkmler ortaya koymasna neden olmamtr. Mslman lkelerin hemen hepsinde gayrimslimler de yaamaktadr. slm hukukuyla ynetilen bir lkede, bir Mslman ile gayrimslim arasnda veya bir gayrimslim ile gayrimslim arasnda oluan hukuk mesele adaletle sonuca ulatrlmak zorundadr. Mslman bir devlet, ats altnda yaayan btn vatandalarn haklarn korumak zorundadr. slmn adaleti, Mslman lkenin hukuk sisteminde tecell etmeli, kimse mahzun kalmamaldr slm hukuku herhangi bir egemen snf tarafndan kendi karlarn salamak zere kurulup gelitirilmemitir. slm hukuku, onu yaayan insanlarn tecrbelerinden nce mevcuttur. nsanlar, mevcut olan bu kurallara gre kendi hayat tarzlarn ayarlar, oluturur, kurumlarn kurarlar. slm hukuku ynnden, hukuk kurumlarnn oluumu iin herhangi bir evrim sz konusu deildir. Vahiyle gelen kural, btn evrimini kendi iinde ve bir kerede tamamlam olarak var olur. Ve bir kere var olunca da, insanlar ona itaat etmek ykmll altna girer.31

30 31

smail Kllolu, Evrensellii Kavramak Mavera, Kasm 1981, S.60, s.26. R.., eitlemeler: Alt Yap Hangisi, Mavera, Kasm 1981, S.60, s.32.

149

slm hukukunun temelleri, deneme yanlma yoluyla kazanlan birikim neticesinde ortaya kmamtr. Fen ve sosyal bilimler alanndaki gelimeler bizi ou kez artmaktadr. Gnmzde her gn basn yayn organlarndan takip ettiimiz zere, yllarca mutlak doru olarak kabul edilenlerin karsna, daha doru baka bir alternatif kmakta veya bir anda o doru, yanla dnebilmektedir. nsanln edindii binlerce yllk bilgi birikimine ramen hl eksiklikler mevcuttur. Demek ki bilimle insanolunun yapt yalnzca, doruya ulama yolunda abalamaktadr. Haliyle insan rn olan hukuk sistemlerinin de mkemmel olmad aikrdr. slm hukukunun kayna insan akl deil, her eyi bilen Yce Yaratcnn emirleridir. Allahn emirlerinin gelierek deimesi mmkn deildir. nk onlar, ilk andan beri mkemmeldir. Bu mkemmellikten tr, insanlarn, Allahn hkmlerini eletirme haklar yoktur. nsanlara den, bu kurallar erevesinde hayatlarn tanzim etmektir.

e. 4. zgrlk Kul olmann gereidir zgr olmaktr. Kulun sorumluluklar vardr ve ancak zgr bir insan yaptklarndan sorumlu tutulur. Eer insan, zgr deilse; kul olamaz. Hepimiz kul olduumuza, sorumluluk sahibi olduumuza gre demek ki; zgrz. zgrlk yoksa gnah sevap da yoktur, hiret de yoktur. Bunlarn varl, bizim zgrlmzn delilidir. nsann varlnn z ruhudur, ruhun z de inantr. nan, sadece vicdan meselesi olarak gnlde gml kalan bir olgu deil, hayata yansyan bir yaam biimidir. Varln z olan inan, ancak zgrlk sayesinde kendini ifade edebilecek ortam bulur. Bu zgrlk insan zgn klar, dier insanlarla dn farkn kii bylece ortaya koyar. zgrlm Allahn badr. Bylece onun kullanlmas, snrlarnn belirlenmesi, snrlandrlmas ve yerine gre kstlanmas ancak onun buyruklaryla olur. Bakaca bir g, zellikle de dnyasal bir gcn zgrlm snrlamas,

150

kstlamas sz konusu edilemez.32 zgrl bize veren Allahtr. zgrlmz nasl kullanacamz ve nerelerde snrlarn olduunu da O bildirmitir. zgrlmz ancak, bize bunu balayan Allah, kstlayabilir. zgrln olmad bir ortamda, insan ftrat isyana ynelir. nk zgrlk ftratta vardr. zgrln engellenmesine tepki duyulmas, insann doal refleksidir. Bir insan bask karsnda boyun eiyorsa, kendini nasl tanmlarsa tanmlasn, ruhsal olarak tutsaktr. nk o kendisine dayatlan snrlar ierisinde hareket etmektedir. Ne kadar istese de, o snrlarn dna kamamakta ve zamanla kleliin kurallarn kabullenmektedir. nsann yaamda iki seenei vardr, ya klelik veya zgrlk.33

e. 5. Sorumluluk Alaeddin zdenren, Sorumluluk adl denemesinde nce sorumluluk kavramn ele alm, daha sonra Kantn ahlk anlayyla slmdaki ahlk anlayn kyaslamtr. Allaha kar sorumluluk hissetmeyen bir insandan, bireye ve topluma kar sorumluluk duymas beklenemez. nk bireyin btn bu sorumluluklar, Allaha kar olan sorumluluundan kaynaklanmaktadr. nanmayan insan, sorumluluk sahibi olamaz.34 Alaeddin zdenren, Kantn ahlk felsefesini yle bir rnekle

aklamaktadr: Bor para alan iki adam sz verdikleri gnde borlarn derlerse grnte ikisi de bizim iin ayn derecede ahlkldr. Ama Kant, bunu yeterli grmez ve adamlarn niyetine bakar. Verdii szde durmak erdemli bir davrantr, eer iki adam da srf bu devi yerine getirmek iin borcu gnnde demilerse bu ahlk bir tutumdur. Fakat adamlardan birinin borcu zamannda demedeki amac

32 33

smail Kllolu, Tara, Mavera, Eyll 1974, S.34, s.16. Bkz.smail Kllolu, a.g.d., s.15-16. 34 Alaeddin zdenren, Sorumluluk, Mavera, Ekim 1977, S.11, s.8.

151

daha fazla bor alma niyetiyse; o adamn zamannda dedii bor, onun iin ahlk bir tutum olmaktan kar. slmda hlis niyet ile yaplmayan ilerin Allah katnda deeri yoktur. zdenren, Kantn ahlk anlayyla, slmn Ameller, niyetlere gredir. ilkesinin kesitiini dile getirir ve bunun Allahn varlna iman u ekilde delillendirdiini belirtir: 35 Kanta sorulacak can alc soru udur: Aklda byle buyurucu bir gcn varl kendiliinden nasl olumaktadr?... Grnen odur ki salt akl olarak dnldnde bireye kendi karna uygun hareket etmeyi nerir. Bu durum bizi akln da balanmas gereken daha yksek ve stn bir gcn, Yce Allahn varlna inanmaya gtrmyor mu?36

e. 6. Zaman Kavram Mslman iin, zaman ok nemli bir kavramdr. Allahn emirleri dorultusunda yaayan bir insann hayat, slm tarafndan programlanmtr. Gne hareketlerine gre ayarlanan namaz vakitleri, Mslmann gnn her vaktini aktif olarak idrak etmesine ortam hazrlamaktadr. Ayn hareketlerine gre belirlenen, hicr takvimi, zellikle Ramazan aynda yakndan takip ederek; zamana kar duyarllmz artrm olmaktayz. Bayramlarmz ve zekt, ftr sadakas gibi senelik ibadetler, zamann akn bildiren kilometre talardr.
37

Dinimizce mbarek

olan Cuma gn de, bir haftann sona ermesini ifade etmesi bakmndan manidardr. Bylece Mslman gnein ve ayn hareketlerini takip ederek; saatin, haftann, yln ilerleyiini idrak etmeli; zamann su gibi aktnn farkna vararak zamann gzel deerlendirme abasnda olmaldr.

35 36

Bkz.Alaeddin zdenren, Sorumluluk, a.g.d., s.11. Alaeddin zdenren, Sorumluluk, a.g.d., s.12. 37 Ersin Grdoan, Zamana Egemen Olmak, Mavera, Ekim 1980, S.47, s.19.

152

f. Soruturmalar Mavera, zaman zaman eitli konularda soruturma dosyalar hazrlanmtr. Bu soruturmalarda belirli bir konu hakknda hazrlanan sorular, farkl bak alarna sahip kimselere yneltilerek, bir nev beyin frtnas yaplmtr.

f.1.Televizyon Televizyon soruturmasna pek ok kii katlmtr, fakat biz burada ortaya konulan grlerin hepsine deil, yalnzca slm duyarllklara deinilen ksmlara yer vereceiz. Mehmet Kaplan, slmiyet ile milliyetiliin, ilim ve teknie kar olmadn, bu yanl anlalmann sebebinin, Avrupann ilmiyle beraber ahlknn da rnek alnmasndan kaynaklandn belirtmitir. lim ve teknik esaslar niversaldr, bunu sadece Batya mahsus grmek doru deildir. Televizyonu slm ve mill deerlerimiz dorultusunda kullanmay elbette biz gerekletirmeliyiz. Bunu Avrupallardan beklemek safdillik olur. Bunu gerekletirmek iin dnce, kabiliyet ve para gereklidir. Eer biz bu imknlar salayp, kendi deerlerimiz dorultusunda yayn yapamazsak, Avrupa filmleriyle beynimiz ykanmaya devam eder. Sonu olarak Kaplan, suun televizyonda deil, onu kullanmasn bilmeyen bizde olduunu sylemektedir.38 Muhsin Mete, televizyon programlarn kendi deerlerimizle atmayacak ekilde hazrlamadka, kltr yozlamasnn nne geilemeyeceini dile getirmitir. Gnmzde yaamayan Kelolan masallar, Nasreddin Hoca fkralar kaliteli izgi film yapmlaryla, yeniden hayatmzn bir paras olabilir. Bu baarld vakit, yani ekranda kendi deerlerimizi yanstan yaptlar, halkn beenisini kazand vakit, ite o an, silah geri tepmi demektir.39

38 39

Bkz. Mehmet Kaplan,Televizyon Kltr Soruturmas, Mavera, Ekim 1982, S.71, s.23. Bkz. Muhsin Mete , Televizyon Kltr Soruturmas, a.g.d., s.27.

153

Mustafa Miyasolu, televizyonun olumsuz etkisini azaltabilmenin yolu olarak, yaygn ve byk rakamlara ulaan basnn ortak tavr almasn gstermektedir. slm faaliyetlerin dar erevede kaldn belirtmektedir. Miyasolu, izleyicileri eitmekten bahsetmekte, kitleleri belli deer lleri ynnden uyarmann ve DouBat kartln sergilemenin gereklilii zerinde durmaktadr.40 Sonu olarak, soruturmaya katlanlar, Bat kltr merkezli, kendi deerlerimize uygun olmayan, yerli ve yabanc yaynlara kar uyank ve tepkili olmamz tavsiye etmekle beraber, kendi deerlerimizi ekrana yanstacak gce en ksa zamanda ulamamz gerektiini de vurgulamtr.

f. 2. Arapa Derginin 79. saysnda, Mehmet heda Arslan tarafndan Arapa renimi ile ilgili hazrlanan sorular, konuyla ilgili kimselere sorulmu, alnan cevaplar Arapa renimi zerine Bir Soruturma bal altnda yaynlanmtr. Arap dilinin bizim iin nemi hakknda Halil Gnen unlar sylemitir: Arapann Kuran- Kerm lisan olmasnn bu dilin ehemmiyetini arttrd muhakkaktr. Binaenaleyh Arapann lisan olarak ehemmiyetini noktada toparlamak mmkndr. Birincisi Kuran- Kerm ve Snnet-i Seniyyenin lisan olmas hasebiyle Mslmanlarn bu dili renmeleri, ruh ve maddelerini bu lisann tanyaca imkanlarla terbiye etmeleri gerekmektedir. Btn slm fikir gelimelerinin bu lisan ile tahakkuk etmi olmas Mslmanlarn bu dile ayr bir nazarla bakmalarn gerektirecek ehemmiyettedir.41 Mehmet Maksudolu42, Do.Dr.Osman ztrk43 ve Nedim Urhan44 da bu konuda Halil Gnen ile ayn gr dile getirerek; Kurann, hadislerin ve slmn
40 41

Mustafa Miyasolu , Televizyon Kltr Soruturmas, a.g.d., s.29. Halil Gnen, Arapa renimi zerine Bir Soruturma,Mavera, Haziran 1983, S.79, s.16. 42 Bkz. Mehmet Maksudolu, Arapann Ehemmiyeti ve retilmesi, a.g.d., s.18.

154

dier temel kaynaklarnn Arapa olmasndan dolay, Arapa renmenin nemini ve gerekliliini belirtmilerdir. Halil Gnen45, Fehmi Koru46 ve Nedim Urhan47 Arap dilinin btn Mslmanlarn ve slm lkelerinin iletiime geebilecei ortak lisan olduunu, bu ekilde Mslmanlar arasndaki balarn geliebileceini, hatta slm Birliinin bu vasta ile salanabileceini belirtmilerdir.

g. Sava iirleri Btn Mminleri birbirine merhamette, muhabbette, lutuf ve tfet hususlarnda sanki bir vcd misali grrsn. O vcudun bir uvzu hastalannca, vcudun br azalar hasta uzvun elemini paylarlar.48 hdis-i erfini zmseyen Mslman airler, dnyann eitli lkelerinde zulm gren kardelerine kar duyarsz kalmamlardr. Duygularn en iyi ifadesi elbette iir ile mmkn olmaktadr. Kardelerinin acsn yreklerinde hisseden airlerden msralar: Bu Hama Mminsen nsansan yani Olgun yara bu. Ne are demek ne demek Bir tvbeye bakar bu.49

***

43 44

Bkz. Osman ztrk, Trkiyede Arapa retimi, a.g.d., s.23. Bkz. Nedim Urhan, Dil renimi zerine, a.g.d., s.30. 45 Bkz. Halil Gnen, a.y. 46 Bkz. Fehmi Koru, Arapa renimi zerine Bir Soruturma, a.g.d.,s.18. 47 Bkz. Nedim Urhan, a.y. 48 Zeynd-dn Ahmed b.Ahmed b.Abdil-Ltfiz-Zebd, ev: Kamil Miras, Sahih-i Buhr Muhtasar, D..B.Y., 6. Bask, Ankara, 1981, C.12, s.128, ( Edeb, 1976). 49 brahim Sadri, Orta Yerinde Bir ukur, Mavera, Mart 1983, S.76, s.47.

155

Filistin bir snav kd Her mmin kulun nnde De gerei yaz: Hakikat ehitlie komaktr De isyan ar yolun alr cennet kelerine50

*** Beyrutun gzyalar imdi Kudsn yanbanda Mslmanlarsa uzakta Sanki baka Gelinmez bir dnyada Beyrut yenge kskacnda ou Mslman kafir yannda Yaslanm yastklara sonunu beklerler filmin Farz et krsn olabilir El ele tut Ta al ve at Kafiri bulur Hani ceylanlarn Hani cihat marn

50

Zarifolu, ?, Mavera, Eyll 1982, S.70, s.4.

156

Bir yumruk harbinden nasl katn En arka safta bile kalmadn Cengi attn dnyaya daldn Tezee konan sinekler gibi Dnyor burga Dnya stten yanlardan daralyor Ovalardan Dar geitlere srlen srlar gibi Birgn ister istemez Karsnda olacaksn katklarnn

Dua et O gn henz maher olmasn 51

*** Hi kimseden renemezdin Daha kesin Gznn nnde vurulan kardeinden Buhara kelimesini Hi kimse retemezdi sana Daha kesin ve byle emin Ate altnda Azk getiren kz kardelerinden Buhara kelimesini

51

Cahit Zarifolu, Daralan Vakitler, Mavera, Austos 1982, S.69, s.6.

157

Bir ok iaretidir Buhara Varlrken ve varlnca Gsteren Daha iki bin kilometre ilerisini

Ve Buhara ki Pirlerin Asrlar nceki kader srclerin te bugnleri anlatp Kollarna girip avuttuklar ehir. 52

*** Atk kitabn Hamann Aldk kara haberlerini Aladk aladk haline Hama da alyordu yanmzda Hama kimseye aman demeyen Hama Yalnz tozun topran m kald arkanda53

52 53

Cahit Zarifolu, Anlatlm Gnler, Mavera, Kasm 1981, S.60, s.5. Seyfettin nl, Hamaya iir, Mavera, Mays 1983, S.78, s.51.

158

2. EDEBYATA DN BAKI Mavera yalnzca edeb eserlerin yaymland bir edebiyat dergisi olarak; Mavera kadrosu da sadece edeb eserler kaleme alan sanatlar olarak kalmamtr. Maverada Trk, slam ve dnya edebiyatlar hakknda yaplm deerlendirmelerin; hikye, iir, roman gibi edeb trler zerine yaplm tahlillerin yan sra; yazarlk ve airlik zerine kaleme alnm eletiri yazlar da mevcuttur. Genel olarak edebiyat, zel olarak ise iir, bir hobi deil, hayatn iinde yer alan bir gerektir. Selahaddin pek, edebiyat ve iirin yaamdaki yerini yle ortaya koymaktadr: iirin syleniindeki berraklk sayesinde, inan kavram ve deerlerinin nesilden nesile aktarlmasnda nemli bir unsur olmutur. Toplumca benimsenen iirler, ortak deerlere heyecanla bal kalnmasna vesile olmutur. slm literatrde edebiyata, bugn bizim anladmz mnda srf yaz rnleri olarak baklmamtr. Edebiyata, insann hayatnn btnn kapsayan, bir terbiye ve idrak gzyle baklm, kaleme alnan eserlerde de eitici yn arlkl olmutur. Edebiyat edeb kknden tretilmi bir kelimedir. Edeb kelimesinin oulu olan db, insann ve toplumun uymas gereken kurallar anlamna gelmektedir. Bundan dolay genel olarak edebiyat, zel olarak ise iir, gnlk hayatn dnda olan bir fantezi veya bo bir ura deildir. Aksine, hayatn btnn ieren, bir incelmi deerler btndr. Bu grleri savunan pek, edebiyatn bu denli nemli olabilmesi iin, onun slm dnce ile yorulmu olmas gerektiini belirtmektedir: Edebiyatn byle hkim bir noktada durabilmesi iin de slm deerlerle ykl ve onlarn bireye kazandrd dnce, ruh, anlay ve zevk inceliklerini bnyesinde tamas ve onlarla yorulmu olmas gerekmektedir. Bu noktada da kiisel beceri ve duyu arln koymaktadr. Sanatnn slm deerleri duyuu ve bunu eserinde yanstabildii oran, onun hem sanat deerinin hem de byklnn ls durumundadr.1

Selahaddin pek, nsana Ulaan iir, Mavera, Nisan 1982, S. 65, s. 11.

159

2.1. HKYE Hikyeci kimdir; din duyarll olan hikayeci neyi, nasl, ne lde anlatmaldr? nemli olan neyin anlatld m, yoksa ne sebeple ve nasl bir bak asyla anlatld mdr? Mslman hikyecinin dikkat etmesi gereken hususlar nelerdir? Bu blmde Maverada bulunan yazlardan derlediklerimizle bu sorular cevaplayacaz. ncelikle unu belirtmek isteriz, Mavera yazarlar, slm duyarll olan, eserlerinde slm izgiler bulunduran yazarlar ve airleri, Mslman yazar, Mslman air ifadeleri ile adlandrmaktadr. Bundan dolay biz de almamzda, onlarn anlaylarn da yanstmak amacyla, bu kavramlar kullanyoruz. Mslman hikyeciden bahsetmek slm, hikyelerine
2

geirebilmi

yazarlarn varlndan bahsedebilmek demektir. zdenren Mslman hikyeciyi bu ekilde tanmladktan sonra hikye yaz trnn, bizim edebiyatmza Batdan ithal edildiini sylemektedir. Batdan alnan hikye programlamasna paralellik arz edecek ekilde, zellikle ilk dnem hikyelerinde Bat eksenli bak asnn yanstldn, slm bakn ise ihmal edildiini belirtmekte; 1960tan sonra slm duyarllkla eser veren yazarlarn ortaya kmaya baladn, nceleri kendilerine net bir rota izemediklerini ama artk Mslman yazarlarn kendilerine zg yollar tutturmaya baladklarn, eserlerine slm geirebilmek iin aba sarf ettiklerini ifade etmektedir. zdenrenin zerinde durduu nemli bir husus da udur: Bir yazarn eserinde slma yer vermesi, onun, slmn propagandasn yapt anlamna gelmez. Burada yazar kendini zorlayarak, birilerine mesaj verme abasnda deildir. Sadece inancnn gerei gibi davranmakta ve hayata slm penceresinden bakmaktadr. Bu da haliyle eserine yansmaktadr.
3

zdenren, Hikye zel Saysndaki yazsnda, Mslman yazar iin anlatmaya deer ey nedir? diye sormakta ve bunun kesin izgilerle snrlandrlamayacan, Mslman yazarn kesinlikle anlatmak veya kamak zorunda olduu konularn bulunmadn, belirtmektedir: Yazk ki (hayr, iyi ki)
2 3

Rasim zdenren, Hikye stne Oturum, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikye zel Says), s. 59. Bkz.Rasim zdenren, a.y.

160

byle deil. Bylesi a priori snrlamalarla iimiz yok bizim. Mslman saray anlatr da pl anlatmaz demekten daha sama bir kstlama dnlemez sanrm.4 zdenren yazsnn devamnda, zerinde durulmas gereken konunun Mslman yazarn neyi anlataca olmadn, nasl bir tavrla ve yaklamla anlataca olduunu sylemektedir. zdenren, Mslmanca tavr diye tanmlad slm bak as ile her olayn hikyeci tarafndan anlatlabileceini yle dile getirmektedir: Mslmanca tavr sz bence yeteri kadar kapsayc ve tanmlaycdr. yi ama bir insan Mslmanca tavrla rahat rahat meyhaneye, yatak odalarna girebilir mi? Girmesi gerekiyorsa niin girmesin? Ama kimilerinde yatak odas konusunda olaanst rkntler grnyor. Bu rknt byk lde snr ama kaygsndan ileri geliyor olsa gerek. Kukusuz byle bir kaygya sayg duyulmal. Ben kimseyi yatak odasna gir diye zorlamyorum. Ama oraya giren varsa, orada neyi gzlemesi gerektiini biliyor demektir, nemli olan da budur. Sitemizin kanalizasyonlarn da zaman zaman temizlemeliyiz. Bir eyi grmezlikten gelmek baka, grp de tavr almak bakadr. 5 Alim Kahraman da bu konuda zdenren gibi dnmekte, eserdeki karakterlerin deil, yazarn slm bilince sahip bunlunmasnn nemli ve gerekli olduunu vurgulamaktadr. slma gre hasta ve arpk olan bu insanlarn bizzat ele alnlarndaki uur nemlidir. Mslmanca bir uura sahip olan, hikyelerde anlatlan insanlar deil, yazarn bizzat kendisidir. Bu incelei gzden karmamak lazm.6 Mavera dergisi yazarlarnn ifadesi ile Mslman yazarlar yukarda belirtildii gibi, baz konular ilemekten kanmaktadr. Bunun sebepleri okuyucuyu rahatsz etmek veya snr ap bir Mslmana yakmayacak bir eser ortaya koymak olabilir. Ama eer yazar, hayatn iinde insanlarla beraber yayorsa, bu hayatn olumsuzluklarn grmezden gelemez. Gerektiinde baz sorunlarn stne gitmeli ve
4 5

Rasim zdenren, a.y. Rasim zdenren, a.y. 6 Alim Kahraman, Hikye stne Oturum, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikye zel Says), s. 57.

161

zaten herkese bilinen bu yanllar slm bir tutumla ele alp bir tavr ortaya koymaldr. Mslman yazar, ekinmeden olumsuz rnekleri de slm tavrla gzler nne sermelidir, sonucunu kardmz bu dncelerin zdd gibi grnen bir baka dnceye geiyoruz. lgin olan bu farkl iki dncenin de Alim Kahraman tarafndan savunulmu olmas. Aslnda kart gibi grnen bu iki yaklam irdelediimizde aralarnda bir ztln deil, olaya farkl bak asyla yaklamn var olduunu gryoruz. Bundan tr Alim Kahraman elikili fikirleri savunmakla sulamak yerine, geni bak asndan dolay tebrik etmek gerekir. lim Kahraman tarafndan kaleme alnan yazda hikyecilikte ortaya kan bir yenilikten bahsedilmektedir: daha nceki dnemler hikyelerinde negatif bir bak esas alnd iin hasta, arpk, yozlam insanlar n plandayd. Halbuki baz hikyecilerimiz tarafndan yeni bir insan gndeme getirildi 1980de.7 Kahraman genel olarak unlar sylemektedir: Mslman yazarlarca hikyelerde ilenen insan karakteri genelde yanl yolda, gnahkr kimselerdir. Yazar eserinde kt karakteri gsterip sakn byle olmayn mesajn vermektedir. Fakat bu ynde yeni bir yaklam ortaya kt, Mslman hikyeciler, olumlu insan tipi hakknda eserler meydana getirmeye baladlar. Yazarn mesaj ite byle iyi insan olun eklinde deiti.8 Bizim grmze gre, amac hikyesiyle okuyucuyu etkilemek olan yazar, bunu olumlu model sunarak daha rahat gerekletirebilir. Eitim bilimlerinde olumsuz rnei yermekten ziyade, olumlu rnein gsterilmesi ncelik tamakta ve tavsiye edilmektedir. Konuya byle yaklarsak bu yeniliin nemini daha iyi kavrayabiliriz. lk bata zerinde durduumuz gibi bazen anlatlmas sakncal gibi grnen durumlar ilemek gerekir, bu bir yaz tarzdr. Her zaman ayn metodun kullanlmas okuyucuyu skar, yazarn ayn ksr dng iinde kalarak gelimesini engeller.
7 8

lim Kahraman, 1980: Hikyede Bir Dnm Noktas, Mavera, ubat 1981, S. 51, s. 20. Bkz. lim Kahraman, a.g.m., s. 20 -21.

162

Olumlu modelleri ileyip, olmas gerekeni vurgulamak ise baka bir yntemdir. Yukarda belirttiimiz gibi Alim Kahraman bu iki yaklamn da savunucusu olmutur. Yazar, hangi yntemle anlatacaklarn daha iyi ifade edeceini dnyorsa, o yntemi uygulamaldr. zdenren, hikyelerinde, okuyucuya yanl davran propagandas yapmak yerine, bu ksmlarda bazen hikyenin akn bozmayacak ekilde deiiklikler yaptn, kltrmzde yeri olmayan eleri ise hikye yazmaya deer bulmadn aklamaktadr: Mesela iki iilecek yerlerde adamlara ay iiriyoruz. slma aykr yerleri ketmediyoruz v.s. zlmedeki adamlar hz ayya adamlar, ama ay imektedirler. Bunlarla gerei saptrdm kansnda deilim. Fakat iki propagandasna alet olmay reddettiime kaniyim. nk aslnda iki bizim kltrmze aykrdr. Ne kadar yaygn da olsa, yerleik bir ey deil. Her ne kadar TEKEL kurulmu da olsa. Anlattm evrenin yerleik kltrdr asl nem verdiim. reti, riz eyler bizim kltrmzn bir kurumu deilse bence anlatmaya deer saylmaz. Bir rportaj konusu olabilir o tr eyler, ama bir hikye konusu olmaz. Tabii, benim iin byle. Bakas iin ayr olabilir.9 zdenrenin burada ayyalara ay iirmesi ile yukarda deindiimiz gerektiinde meyhaneye de, yatak odasna da girilmelidir dncesi birbiriyle elikili gibi grnmektedir. Ama dikkatli incelersek aralarnda eliki olmadn grrz. Meyhaneye hikyenin iinde yer verilerek bir mesaj verilmek istenmektedir. Eer meyhane o hikyeden karlrsa, okuyucu zerinde istenilen etki salanamayacaktr, nk hikyenin rnts o ekilde kurulmutur. Fakat ikinci rnekteki adamlara iki veya ay iirmenin, yknn verecei mesaj zerinde bir etkisi bulunmamaktadr. Bundan tr yazar, hakl olarak olumsuzluklar gereksiz yere hikyesinde zikretmekten kanmaktadr.

Yaar Kaplan, Rasim zdenrenle Bir Konuma, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikye zel Says), s. 62.

163

2. 2. R Zarifolu, iirde Rahman ve eytan ksmlar olduunu, bizim dikkatimizi ve ilgimizi Rahmn olan ksmda younlatrmamz gerektiini yle dile getirmektedir: iir Rahmn ve eytan olabilir. Benim iirimde eytn ksmlar daha abuk alglanr, fakat rahman ksmlar yava yava anlalr. nk eytan ksmlar okuyana daha lezzetli geliyor Buradaki eytanlik ill kfr mnsnda deil, dnyev olan, nefsn olan, hret arzusu, kan aktma arzusu, stn olma arzusu, galip olma arzusu, ene, hep eytan olgular.10 Zarifoluna gre baarl iir, iinde dnyev unsurlar bulundurmakla beraber, Rahman olann ne kt iirdir. Zarifolu, nemli olann dnyev olandan vazgemek deil, onu olumlu istikamette kullanmak olduunu vurgulamaktadr. M. Atilla Mara iire bakn ve iir yazma amacn yine bir iirde aka belirtmektedir: Girince bana iirin Dosdoru gnahsz Sevap iin girmeli Akl meczup deilse.11 Bir Mslmann, eer meczup deilse, bu hayattaki amac, hireti kazanacak iler yapmaktr. Bu kapsama hayatn her yn dhildir, tabii ki iir yazmak da yledir. hirete inanan mmin, her ald soluun hesabn verecei uuruyla hareket etmektedir. Bu bilinte olan birinin rasgele iir yazmas beklenemez. Rasim zdenrenin Gaffar Takn mstear adyla yazd ve Mslman airlerin karlat zorluklara deindii yazsnda, Mslman airlerin kendilerine yazma sansr uyguladklarn yle belirtmektedir: Mslman airler iin, acaba bir yazma sansrnden sz alabilir mi? Bu, d (hukuk) bir sansrden ok, airin
10 11

Rasim zdenren, Cahit Zarifolu ile Konuma, Mavera, Ekim 1977, S. 11, s. 40. Mehmet Atilla Mara, ahinah, Mavera, Nisan 1979, S. 29, s. 3.

164

i sansrleriyle ilgili bir konu. Sanrm, airin, baz bakmlardan kendini snrlamas nemli etkenlerden biri olarak saylabilir. Bu gn yaayan Mslman airler bakmndan, henz ortak bir dil, ortak bir iir dilinin varl da sz konusu deil. Divan Edebiyatnda olduu gibi mazmunlar yok. Bundan sonra olabilir mi? Mevcut gelimelere baklrsa, ortalarda onun iareti de grlmemektedir.12 zdenren, ortak dilin mevcut olmadna rnek olarak, gl simgesini gstermitir. Divan Edebiyatnda gl, Hz. Muhammedi simgelemekteydi. Btn sanatlarca bu ekilde kullanlmakta ve anlalmaktayd. Fakat artk, her airin kendi gl vardr. Her airin gle ykledii anlam, onun hayat grne gre deimektedir. Ortak iir dilinin mevcut olduu ortamda, yazar veya air, yazdklarnn okurlarca yanl anlalmas endiesini fazla tamamakta ve kendini daha rahat ifade etmektedir. Akif nan, kendisi ve ayn gr paylat arkadalar iin, Mslman airler adna nemli bir aklamada bulunmaktadr. Amalarnn slm propaganda olmadn, iiri byle bir ey iin kullanmayacaklarn, iirlerinde grlen slm duyarlln ise zorlama olmakszn kendi slm bak alarna paralel olarak itenlikle olutuunu yle belirtmektedir: Hi birimiz slm dnn yaylmasna (propaganda biiminde) vasta saymamz iirimizi. Yani yle kartlarmzda grld gibi bir sloganclk, rtkanlk leti olarak grmedik sanat. Sadece dnya grmzn iiridir yazdklarmz. Bakasn yapamayz, yazamayz. Yazlsa da suni olur akas. iirimiz, inancmzn, onun estetiinin yansmasdr, uzantsdr.13 Mslman, hayatn Allahn emirlerine gre dzenlemek ve her admn ona gre atmak durumundadr. Mslman olan insan, her zaman her yerde Mslmandr. nk slm yaamla i ie olan bir dindir. slm, yaanmak iin yollanlm bir dindir. Hibir bilinli Mslman, slm bir kenara koyup, kendi llerine gre sanat yapmaz. Mslman, her eye Rabbinin emrettii ekilde bakmakla, yorumlamakla ve ifade etmekle sorumludur. Bundan dolay, slm duyarll olan
12 13

Gaffar Takn, Yazarn Verimlilii Dyor mu? , Mavera, Kasm 1978, S. 24, s. 36. Akif nan, eitlemeler: iirimizle lgili Bir Aklama, Mavera, Austos 1979, S. 33, s. 33.

165

bir air, elbette bunu ister istemez iirine yanstacaktr. in doas gerei bu olmak zorundadr, nk iirin temeli iten gelen duygulardr, laboratuar aratrmalar deil. Kurannn ruhu okayan bir slubu vardr. Bu uslub, Mslmanlarn hayatlarna, mizalarna ve ruhlarna da yansmtr. Kuran vesilesiyle incelmi olan Mslman ruhunun tezahrlerini eitli sanat eserlerinde grmekteyiz.Bir bestekrn eserini bestelemesi ile bir demircinin demiri dvmesindeki ruh da ayndr. nk her biri iinde tad slm mny da yanstmakta ve eyay ilemektedir. Bunun iindir ki, Sleymaniyeye muhteem bir Nat gibi baklm ve yapda iirsel incelikler hkim olmutur Btn bu sylediklerimizle anlatmak istediimiz iirin kkeninde Kuran- Kerim durmaktadr. Kurann muciz olmasnn birok ynlerinden biri de kukusuz dil yndr. Fesahattir. Belgattir. Peygamber Efendimize ilk yaktrlan Kuran inmeye baladktan sonra- sfatlardan birinin air olmas da bundan dolaydr. Ayet sonlarnn ayn veya benzer seslerle bitmesi Kurana veciz ve mukaff bir yap kazandrmtr (bunu sylereken Kuran- Kerime elbette iir demek istemiyoruz). Kurann insan ruhuna ksa srede sinmesinde ve toplumlarn Kurana komasnda bu fonetik deerlerin mutlaka byk rol olmutur.14 pekin belirttii gibi, Kurann mnsnn ve dil ynnden mkemmelliinin yan sra kulaa ho gelen bir ahengi de vardr. Bu ahenk, Kuran okunurken ve dinlenirken insanlar rahatlatmaktadr. Kuran ile ilk defa karlaan bir insan iin bu nemli bir zelliktir. nk Kuran ilk defa dinleyen kimse bundan holanr ve bir daha dinlemek ve neler anlatldn bilmek ister. Bylece slm renmeye adm atm olur. Fakat burada pekin de belirttii gibi zerinde durulmas gereken nemli bir nokta vardr, Kuran kesinlikle iir deildir. Kuran, Allahn kelmdr. Hibir ekilde insan rnleri ile kyaslanamaz ve adlandrlamaz. Kurandaki bu ahenkli yapdan dolay, inanmayanlar onun iir olduunu iddia etmilerdir. nk baka trlsn kabul etmek ilerine gelmemitir. pek, slm toplumunda, iirin ilhamn Kurandan aldn ve ses yapsn da Kurandan esinlenerek meydana getirdiini syleyerek devam etmektedir. slm ile merref olan toplumlarn dilinde, Kuran
14

Bkz. Selahaddin pek, a.g.m., s. 12.

166

dilinin etkisiyle incelme ve yumuama zellikleri grlmektedir. pek, bunu net olarak grebilmemiz iin, slm ncesi Trk iirini, slm sonras Trk iirini ve slmdan giderek uzaklalan gnmz iirini kyaslamamz gerektiini ifade etmektedir.15 Rasim zdenren, divan airleri ile gnmz Mslman airlerini kyaslad yazsnda, dnemin farkllklarnn airlere ve iirlerine yansmas zerinde durmaktadr. slm terbiye ve eitimden gemi olan ve slmn herkese benimsendii bir ortamda yaayan divan airlerinin, slm eserler meydana getirmeleri gayet tabiidir. Fakat u an, bu ortama sahip olmayan Mslman sanatlarn, pr slm eser oluturmas, imknsz olmamakla beraber hi de kolay grnmemektedir. Toplumsal yap ile edebiyat arasnda bir alveri mevcuttur. Bundan dolay, gnmz Mslman sanatlar pr slm eser yerine, iinde bulunduu ortam yanstan eserler vermektedir. 16 airin ald eitim, yetitii ortam gayet tabii iirinde kendini gsterecektir. air yaad devre gre bir misyon stlenmektedir. Divan iiri iin yapabileceimiz genellemeyi gnmz Mslman airleri iin yapamayz. Divan iiri, d artlardan azade olarak Mslmanlarn i oluumuna, i olgunluklarn salamasna, baka bir deyile hds-i erfteki anlamyla onun byk cihadna yardmc olmak istiyordu. Oysa gnmz sanats byle bir toplumsal konumda bulunmaktan ok uzaktr. O, her eyden nce d evre artlarnn slm esaslara gre deitirilebilmesi iin kalemini kullanmaktadr. Deyim yerindeyse kk cihadn gerektirdii her trl taktik yntemler bireysel eilimlere gre kullanlmaktadr.17 Yukarda deindiimiz gibi yaanan dnemin farkl olmasndan dolay, o dnemki Mslman airler yani Divan airleri ile gnmz Mslman airlerinin konular ve tarzlar farkldr. Divan airi, slmn zhir unsurlarnn yaand, benimsendii ve bunlarn yaanmasnn devlet ve toplum tarafndan desteklendii bir toplum ierisindeydi. Bu yzden onlarn amac, insanlarn mnev tekmlne
15 16

Bkz. Selahaddin pek, a.y. Bkz. Rasim zdenren, Malzemelerin Ruhu, Mavera, Mays 1978, S. 18, s. 19. 17 Rasim zdenren, a.y.

167

yardmc olma ve insn- kmil oluturma abas idi. Fakat gnmz airlerinin iinde bulunduklar durum ok farkldr. Onlar da bu ortamda kendilerine den grevi yerine getirmeye almaktadr. Trkiye Yazarlar Birlii Derneinin Akif nan hakknda dzenledii toplantda, edebiyat retmeni olarak grev yapan Oktay alar, nan hakknda uzun deerlendirmeler yaptktan sonra nann iirini u ekilde zetliyor; zet olarak kuvvetli bir kurgu, cokun bir lirizm, slm telkin ve ite sayn nann iiri diyoruz.18 Hece dergisinin Trk iiri zel Saysnda, Mavera airlerinden Erdem Beyaztn iirle ilgili grlerine de yer verilmitir. Erdem Beyazt, iiri varlk bilincini paylamak iin kulland bir ara olarak grdn ve iirinde daha ok mesajn n planda olduunu belirtmitir. air, hayatn her annda olan deiimin edebiyatta da bulunduunu dile getirdikten sonra yazsn yle sonlandrmtr: Btn yarattklarn kuatan, mutlak olan, tek deimez: Allah! Yeryznde Tanrnn halifelii makamnda insan oturuyor. Ve insan Yaratcsna ulamann bir yolunu aryor. Karnca kaderince benim de aradm baka bir ey deil! 19

2. 3. ROMAN Roman hakknda yazlm olan baz yorum ve grlere yer verdiimiz bu balk altnda, kltrmzde romann yeri, roman okumann insana katks ve roman yazarken karakter oluturmada dikkat edilmesi gereken hususlara deinilmitir. slm edebiyat geleneinde yeri olmayan, Batdan edebiyatmza giren roman tr hakknda Mavera dergisinin incelediimiz saylarnda iki farkl isim iki farkl yaklam sergilemektedir.

18 19

Oktay alar, Akif inann iiri, Mavera, Temmuz 1980, S. 44, s. 37. Bkz. Erdem Beyazt, Hece, Mays- Haziran- Temmuz 2001, S. 53- 54- 55, s. 442.

168

Mehmet Maralolu romann ortaya k artlarn ve bu artlarn bizim kltrmzde yer almadn u ekilde anlatmaktadr: Bilindii gibi roman, Bat toplumlarnn Rnesanstan itibaren geirdii byk kltrel ve toplumsal dnm srecinde domu bir edebiyat trdr. Snfl Bat toplumunun tarihi asndan, federal deerlerin zlmeye ve burjuva deerlerinin yerlemeye balad dnemde ortaya km. Hristiyanln itiraf psikolojisinden ve gnah karma kurumundan kaynaklanm.20 Maralolu roman trnn neden bizim topraklarmzda olumadn u nedenlerle aklamaktadr: Batda destandan romana doru bir evrim gereklemitir, fakat dou kltrnde yer alan masaldan, romana ynelik byle bir evrim gereklememitir. Romanlarn ana konusunu tekil eden insanlar aras snf fark ve ezilen insanlar, slm toplumunda yeri olmayan bir olgudur. Romann bizde olumamasna neden olarak gsterilebilinecek nemli bir husus da udur: Mslman hayat mahremdir, d dnyas edeple snrlanmtr, slm mahremiyetin tehirine izin vermez. Bilindii zere romanlarda kahramanlarn hayat btn ynleriyle gzler nne serilir. Bu ise slm kltr ile yetimi insanlara ilk etapta cazip gelmemitir. Yine Bat toplumuyla, dou toplumu (daha dorusu Mslman toplum) arasndaki nemli farklardan biri, Batda bireysellik n plandadr, hatta bu bencillik seviyesine kadar ulamaktadr. slmda ise Mslman cemaatin bir yesidir, kendisi iin istediini din kardei iin de istemek gibi bir anlayla eitilmitir. Bundan dolay sadece bir kii zerine younlaan ve iinde skntlar, entrikalar, bencilce dnceler ieren bir yaz tr, slm toplumunda doacak bir zemin bulamamtr. Maralolu, romann ana vatannn Bat olmasna bir neden daha ekliyor: Rnesansn, Katolik dncenin yasaklarndan syrlarak snrsz bir zgrlk tand akl, slm dncesinde ancak ikincil bir neme sahipti. Bir eit edebiyatta Protestanlk olan roman elbette oluamazd bu koullarda.21

20 21

Mehmet Maralolu, Romann Koular, Mavera, Mays 1981, S. 54, s. 14. Mehmet Maralolu, a.y.

169

Bu tesbitlerin hepsinde Maraoluna katlmakla beraber, bu tesbitler sonucu romann kt veya ie yaramaz bir tr olduunu iddia ediyor deiliz. Romann olumas iin uygun bir ortam topraklarmzda mevcut olmamtr. Fakat Batl olma sevdasnda olan lkemize roman girmitir. Bu konu hakknda Rasim zdenren ise yle bir yorum getirmektedir: eriatta asl olan insann zgrldr. Yani insann serbestliidir. Bu yzden yasak olanlar, yani haramlar spesifik olarak belirtilmitir. Helaller deil, haramlar belirlenmitir. Bunun iin haramlarn dnda kalan konular zgrlk alanlardr. Hal byle iken kendi kendimize slm adna baz snrlamalar getirmek ve yeni haramlar ortaya koymak ve mesel roman haram klmak, slmda roman olmaz demek bir haram olmaktadr.22 slmda haramlar net olarak bilinmektedir, bunun dnda kalanlar ise mbahtr. Allahn yasaklamad bir ii, slm adna yasak kabul etmek, slmca yasaklanm olan bir davrantr. zdenren, bundan yola karak, romann mbahln ortaya koymaktadr. zdenrenin belirttii husus, sadece edebiyat alannda deil, hayatmzn btn ynlerinde kendi kendimize hkm karrken kullanabileceimiz nemli bir dsturdur. Biz Maralolunun tesbitlerine katldmz gibi zdenrenin kaleme aldklarna da katlmaktayz. Bu yazlar ilk etapta zt gibi grnmekle beraber, irdelendiinde farkl eylerden bahsedildii anlalacaktr. Maralolu, romann Mslman toplumlarda doacak ortam bulamadn sylemekte ve bunun sebeplerini saymaktadr. Fakat dikkat edilirse Maralolu, slmda roman olamaz, biz Batda domu bu tre karyz gibi bir grte bulunmamtr. Sadece gemite yaanm bir olay tahlil etmitir. Roman trn Batdan alm olmamz onu reddetmek iin yeterli bir sebep deildir. Romann baz kimselerce, insan yanl yollara sevk edecek ekilde kullanlmas da, romann slmda yeri olmadn sylememiz iin yeterli ve makul deildir. Bilindii gibi, slm duyarlla sahip, nder yazarlarn elinde roman, bir yol gsterici olmaktadr.
22

Ersin Grdoan, Rasim zdenren ile Edebiyat ve Sanat Hakknda Bir Konuma, Mavera, Mays 1980, S. 42, s. 26

170

Celil Kahveciolu, roman okuma amacn ve kendine gre byk roman kul olma bilici ile ilikilendirmektedir. Roman yle anlamlandrmaktadr: Roman, lml yaratklarn lmsz bir leme gei hazrlklarnn yksdr.23 O, bu bak asyla yaklat romann bilincinde derin izler braktn belirtmekte; roman okurken kul olma bilincini hissettiini ve insan varlna erebilmek iin bunun bir vasta olduunu sylemektedir.24 Byk roman ise u ekilde tanmlamaktadr: Benim hayatmla insann var olu sebebi arasnda balamlar kuran, insan olarak benim bir kul olduum bilincini getiren romana, byk roman diyorum ben.25 Roman zerine Trkiye Yazarlar Birliinde yaplm bir toplantda Rasim zdenrenin konumalar ses kaydna alnarak dergide yaynlanmtr. zdenren romanda insanlarn karakter zellikleri hakknda konuurken baz yanl anlalmalara u ekilde deinmitir. Bizde, genellikle, bir takm toplumsal dzenlerin, dzenlenmelerin insann yaradln, mizcn deitirebildii gibisinden yanl bir kan var. Aslnda, toplumun dzenini mizalar deitirmiyor, fakat o mizacn davran biimini dzenliyor. Toplum, ister bir slm toplumu olsun, ister gene slmn adlandrlmasyla syleyelim, bir kfr toplumu olsun, dnyann her yerindeki toplumlarda sulularn bulunabileceini kabul edeceiz26 zdenren, bu tesbitten sonra konuyu bir rnekle aklamaktadr. Burada dikkatimizi eken husus slm tarihinde nemli bir kiilik olan Hz. meri kendine rnek alm olmasdr. Hz. mer Mslman olmadan nce Hz. Muhammedi ldrmeyi planlayan bir gaddar iken, slmyeti kabulnden sonra adalet timsaline dnmtr gibi lanse edilmektedir. Fakat bu yanl bir tesbittir. merin yaratltan gelen mizac slm kabulnden nce de sonra da ayn idi. mer, benimsedii cahiliye devrinin adalet anlayna gre Hz. Muhammedi ldrmeyi kabul etmiti. Yani bu ekilde kendi deer yarglarna gre adaletle davranm,

23 24

Celil Kahveciolu, Roman ve Kader, Mavera, Eyll 1978, S. 22, s. 11 Bkz.Celil Kahveciolu, a.y. 25 Celil Kahveciolu, a.g.m., s. 13 26 Rasim zdenren, Roman zerine Konuma, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 26.

171

davas iin kendini riske atmt. Mslman olduktan sonra ise artk bu kiilik zelliklerini slm erevesinde sergilemeye devam etmitir. Yani deien Hz. merin kiilii deil, onun kabul ettii deer yarglar olmutur. zdenren, bu rneklemeden sonra romancya den grevin kiilerin mizacn iyi tesbit etmek ve kltrn insan davranna etkisini kavramak olduunu belirtmitir.27 Hece dergisinin 2002 senesinde yaymlad Trk Roman zel Saysnda Mavera yazarlarndan Mustafa Miyasolu, Mustafa Kutlu ve Alim Kahramann Trk roman hakkndaki grlerine yer verilmitir. Bu yazlar zetleyerek Maverann yaymland dnemden 2000li yllara kadar olan zaman diliminde gerekleen deiime ve Maverann eski yazarlarnn bugnk grlerine yer vereceiz. Mustafa Miyasolunun tespitine gre, Trk roman kaynak ve rnek metinleri asndan hala belirsizdir. Trk romannn en temel meselesi kendine zg bir tr olma meselesidir. Her romanc tarafndan kendine zg tarzda, romann temel unsurlar olan, kompozisyon, dnya gr ve o romana zg dil zmlenmelidir.28 Mustafa Kutluya gre Trkiyedeki roman tarihimiz, Batllama tarihimizle paralel ilerlemektedir. Kutlu, 70li yllarn bana kadar romann ve edebiyatn insanlar ynlendirmede etkili olduunu fakat; gnmzde edebiyatn ounlukla elenceye eklemlenen kltrn tketim metana dntn, romann ise hoa vakit geirme arac olarak grldn belirtmitir. 29 Alim Kahraman da Kutlunun belirttii hususa deinerek 1980 sonrasnda Trkiyedeki siyasal ve toplumsal deimeyle beraber, bireysel karc dncenin yaygnlk kazandn; dolaysyla edebiyatta da deer retme anlay yerine her eyi yamalayan, tketici bir anlaya geildiini dile getirmitir. Alim Kahraman

27 28

Bkz. Rasim zdenren, a.y. , s. 26-27. Bkz. Mustafa Miyasolu, HECE, Mays- Haziran-Temmuz 2002, S. 65-66-67, s. 734-735. 29 Bkz. Mustfa Kutlu, HECE, Mays- Haziran-Temmuz 2002, S. 65-66-67, s. 736-737.

172

gnmz romanlarn iri fakat hormonlu elmalara benzetmi, lakin her bitiin bir balang olduunu syleyerek gelecee umutla baktn belirtmitir.30

2.4. YAZARLAR VE ARLER lkemizdeki din duyarlla sahip yazar ve airlerin, konumu, etkinlii, yazma amalar, ayrlmamalar gereken ilkeler gibi eitli hususlar hakknda Mavera yazar kadrosunun ortaya koyduu fikirlere bu balk altnda yer vereceiz. ncelikle Mslman yazar ve air ifadelerini aklayalm. Bu ifadeler Mavera yazarlarnca ortak olarak kullanlmtr. Eserlerini slm duyarllkla kaleme alan, amac Allahn rzasn kazanmak olan, slmla uurlanm yazar ve airler bu ifade ile anlmaktadr. Daha nce de belirttiimiz gibi biz de almamzda bu anlamda Mslman yazar ve air ifadelerini kullanmaktayz. Ahmet Kabakl Trk Edebiyat adl kapsaml eserinde, Maverann nde gelen isimlerinden olan Cahit Zarifolu, Erdem Beyazt, Rasim zdenren, Alaeddin zdenren, Ebubekir Erolu, Vahap Akba, M. Atilla Mara ve smail Klloluna Yeni slmc Akm bal altnda yer vermitir. Edebiyatta slm dncenin, Tanzimatta Namk Kemal, Merutiyette ise Mehmet Akif Ersoy tarafndan temsil edildiini syleyen Ahmet Kabakl unlar dile getirmitir: Yeni slamclkn temsilcilerine bir nc ve stat aranyorsa, bu phesiz ki Necip Fazl Ksakrektir. Kademe kademe nce Sezai Karako, sonra da Cahit Zarifolu, Erdem Beyazt, Nuri Pakdil, Rasim zdenren yllar yl Ksakrekin telkinleri, etkisi ve havas iine yetimilerdir.31 Ahmet Kabaklnn Yeni slamcln temsilcileri olarak bahsettii sanatlar, Mavera ekibi, Mslman yazar ve airler olarak adlandrmtr.
30 31

Bkz. Alim Kahraman, HECE, Mays- Haziran-Temmuz 2002, S. 65-66-67, s. 743. Ahmet Kabakl, Trk Edebiyat, Trk Edebiyat Yay., stanbul, C. IV., s. 676.

173

Mslman yazarn zelliklerinden birini smail Kllolu, u ekilde aklamaktadr: Elbette yazar bir dnya gr sahibidir ve elbette bu dnya gr dorultusunda bir ball vardr. Ancak bu olgular, speklatif bir konumda kalmamal, yazarn hayatna da gemelidir. Yani yazar, hikye yazar, yazdklaryla sorumlu olmann yannda, yazdklarnda, ayn ibadet ediinde olduu gibi, kesin bir hesapla yarglanaca bilincini de tamaldr. Kukusuz hibir edebiyatta, hibir dnya edebiyatnda bu olguyu bulmak ve gzlemlemek mmkn deildir. Szgelimi Dostoyevski ne kadar Ortodoks bir Hristiyan yazar olursa olsun, yazdklaryla inandklar ve yaadklar arasnda bir uyum salamamtr ve byle bir uyumun salanmasn beklemek de mmkn deildir. Oysa Mslman bir yazar, zellikle de hikye yazar ayn stat iinde olamaz.32 Mslman yazar, hiret inancyla paralel olarak yaptklarnn hesabn verme bilinciyle hareket etmektedir. Bu durum onun btn hayatn kuatmaktadr, bu alana edebiyat da dahildir. Bu dnyay hiretin tarlas hkmnde gren yazar, eserlerini meydana getirirken elbette Allah rzasn temel alacak, bir ibadet uuruyla eserine yn verecektir. te bu bilin, Mslman yazar dier yazarlardan ayran en nemli zelliktir. Yaar Kaplan, Mslman yazar iin birinci artn, slm bilme zorunluluu olduunu vurgulamaktadr. Mslman olmak demek, her konuda yalnzca Allahn kurallarna tabi olmak demektir. Dolaysyla Mslman yazar iin, yazarln kurallarndan nce, slmn kurallar gelmektedir. Mslman yazar ncelikle konusunu iyi bilmelidir, bu da ancak fkh bilgisiyle mmkn olmaktadr. slm fkhnn ilk kaynaklar olan Kuran ve snnet, Mslman yazar tarafndan zmsenmelidir. Bunlar dnda kalan dier din kaynaklar da Mslman yazarlarca iyi bilinmelidir. Hem bunlara yabanc kalp, hem de Mslman yazar olmak mmkn grnmemektedir. Kaplan bu tesbitlerden sonra, Mslman yazara ok mu ar bir yk yklediini soruyor ve bu soruyu yle cevaplandryor: Hayr, bu ykn grld denli ar bir yk olduu kansnda deilim, asla deilim. Bir Kzl ve
32

smail Kllolu, Hikyede Gerek, Mavera, Eyll 1980, S. 46, s. 10.

174

Karaya ayracamz zaman ierisinde deiik iki meal aktarlr, bir Su ve Cezay okuyabileceimiz zaman ierisinde bu mealler birer kez daha aktarlp pekitirilir Dnya edebiyatnn belli bal yaptlarn okumam, hatta bayapt saydklar ou kitaplardan bile haberi olmayan bir kiinin, yani mm bir yazarn yazarl pek inandrc olmad gibi, slmn kaynak yaptlarndan, zellikle de inancmzn her eyi demek olan vahiy olgusundan habersiz bir yazarn Mslman yazar olmas da gene pek inandrc gelmeyecektir oumuza Diyeceim, ne Mslman olmak kolaydr, ne de yazar olmak! Hele hele Mslman yazar olmak, iki katmanl bir almay gslemek zorunda brakyor bizi.33 1981 senesinin iir ortamnn deerlendirildii bir makalede, bu senenin iirlerinde bunalmn hkim olduu tesbit edilmekte ve bu durum Mslman yazar ve airlerle yle irtibatlandrlmaktadr: Yazar ve airlerimizde grlen bunalm olayn anlamlandrmak mmkn deil. Mslman alabildiine mahzun olabilir, acl olabilir, ileli olabilir, hatta skntya bile dm olabilir. Btn bunlar doaldr ve de olmaldr. Ama temelde inanla dorudan ilgili olan bunalm yaam olmas mmkn deildir. Eer bunalma dyorsak bunalyorsak bu, inancmzn zayflndan kaynaklanyordur. Bir de hep bakalarnn dnyasn yaamaktan ve bakalarnn duyarlklarna ulamaya almaktan ve onlarn koyduu deer ve lleri deimez ller gibi kabul etmekten kaynaklanyordur.34 Bu yazda Mslman yazar ve airin tamas gereken zelliklerden bir dieri ortaya konulmaktadr. Mslmann inanla dorudan ilgili olan konularda bunalma girmesi mmkn deildir. nsanlar genellikle, kendini ve hayatn anlamlandrma problemlerinden dolay bunalm yaarlar. Ben niye yayorum? Amacm ne? lnce ne olacam vs. gibi insann kendi kendine sorduu sorular, bunalmlarn balca nedenidir. Mslmann bu anlamda bunalma dmesi abes olur. nk slm dini bu sorularn cevabn, insan tatmin edecek ekilde vermektedir. Yukarda da belirtildii gibi, eer bir Mslman inanla ilgili konularda bunalm yayorsa bu ancak onun slm dinini eksik olarak bilmesi veya yaamas eklinde anlalr.
33 34

Yaar Kaplan, yknn eitli ehreleri, Mavera, Eyll 1980, S. 46, s. 31. Selahattin pek - Kadir Atlansoy, Gnei Avulasn Ellerimiz veya iir 81, Mavera, ubat 1982, S. 63, s. 51.

175

Kendisini slm duyarlla sahip olarak kabul eden hibir sanatnn, bu tr bir bunalma girmesi mmkn grlmemektedir. Maverann 63.saysnn bayazsnda slm edebiyat hakkndaki yanl telakkilere deinilmitir. Gemiteki baz edebiyat trleri slm edebiyat olarak kalplam bir halde zihinlere yerlemitir. Bu kalplarla dnen, dar bak al kimseler, gnmz slm yazar ve airlerinin eserlerini, slm edebiyat kapsamnda saymamaktadr. Gnmz airlerinin artk Yunus gibi, Fuzuli gibi yazmadklar muhakkak. Fakat bu durumu slm iirden, slm ierikli iirden sapmak diye yorumlamak da yanltr. Gnmz airi artk Yunus ya da Fuzuli gibi yazmyorsa, bu gnmzn insanna onlarn diliyle yaklamann imknsz oluundan ileri geliyor. Gnmz airi, bugnn insanna yaklamak iin yeni bir iir dili, yeni iir teknikleri oluturuyor. Yeni iir dili dediimiz kavramn, kullanlan kelimelerden, bu kelimelerin eski ya da yeni olup olmamasndan baka bir ey olduunu aklamaya gerek bile yok.35 Yusuf Yazar, 1978 senesinde kaleme ald yazsnda, Mslmanlarn edebiyat sahasndaki mevcut durumunu deerlendirmektedir. Mslmanlarn uzun sren suskunluk dneminden sonra, artk konumaya baladklarn, yaklak yarm yzyldr bo kalm olan edebiyat alannda eserler meydana getirmeye balandn ifade etmektedir. zellikle sanat ve edebiyat dergilerinde balayan kltr dirilii ve birikimi gzler nndedir. slm duyarll olan air ve yazarlar gn getike kendilerini gelitirdiklerini ifade etmektedir. 36 Rasim zdenren, Mslman yazarlarn henz kendi kaynaklarna dorudan doruya eilme frsatn yakalayamadklarn, bundan dolay da slm eserlerine btn boyutlaryla yanstamadklarn belirtmekte; mevcut eserlerin sadece bir n hazrlk olarak kabul edilmesi gerektiini dile getirerek, slmn eserlere asl yansmasnn ilerde gerekleeceini ne srmektedir.37

35 36

MAVERA, slm Edebiyat Tartmalar, Mavera, ubat 1982, S. 63, s. 4. Bkz. Yusuf Yazar, Tablo, Mavera, Mart 1978, S. 16, s. 43-44. 37 Bkz. Rasim zdenren, eitlemeler: Yaz ve tekiler, Mavera, Eyll 1978, S. 22, s. 37.

176

Kadir Tanr, Mslman yazarn eserlerini kaleme alrken dikkat etmesi gereken hususlardan birinin, insanlara ve olaylara gereki bir gzle ve saduyuyla yaklam olduunu dile getirmektedir. Mesela, inanm bir adam hikye ederken, onu melek gibi tantmak yerine, onun da insn olan bir takm olumsuz duygulara sahip olduunun gz nne alnmas gerekmektedir. Yazar ancak geni dnerek, tutarl ve inanlr bir eser ortaya koyabilir: Gzele ulamak iin hep gzel eylerden yrmenin de olmayacan, yeryznde baln, amurun, iren ve pisin, rezilliin ve kepazeliin, dikenin ve tan da var olduunu, hatta iyinin, dorunun ve gzelin bunlar iinde kaybolmu bulunduunu gz ard etmemesi, zibillerle kaplanm bir yolu iek dolu tasavvur ederek, gerekleri arptmamas gerektiini de bilmelidir. Tabi ki bunlara da slm edebi, ahlak ve bak asyla yaklaarak ve snrlar amamaya dikkat ederek.38

38

Rasim zdenren, Kadir Tanra Hikye ve Hikyecilik zerine Sorular, Mavera, ubat 1982, S. 63, s. 84.

177

SONU Dergiler toplumun deiim ve geliimini en rahat izleyebileceimiz tarih vesikalardr. nk onlar, okuyucu ve yaam ile srekli etkileim halindedir. Genelde dergiler, hayata seyirci deil bilakis yaamn bir paras olmutur. Mavera hayatn tam iinde, canl bir dergi olarak yaym hayatn srdrmtr. Mavera, klasik edebiyat dergilerinden farkl olarak lkemizde ve dnyada cereyan eden olaylara sayfalarnda yer vermi; bununla da yetinmeyerek, gelien hadiseler karnda taknlmas gereken tavr belirten yazlaryla genler iin nderlik grevi stlenmitir. Dikkatimizi eken hususlardan biri, Maverann, okuyucusuna mesaj vermek kaygsyla rtkanlk yapmam, asla kalitesinden taviz vermemi olmasdr. Bylece Mavera, yaamn her ynne slm duyarllkla yaklaabilen Mslman aydn olma yolunda okuyucularna k tutmu, entelektel Mslmanlarn yetimesinde nemli rol oynamtr. 1979da kan Mavera, 1990 senesine kadar aralksz olarak yaym hayatn srdrmtr. 1990da yaymlanan 163. say ile Mavera dergisinin yayn hayat sona ermitir. Derginin kurucular Rasim zdenren, Cahit Zarifolu, Erdem Beyazt, Akif nan, Nazif Grdoan, Bahri Zengin ve Hasan Seyithanoludur. Mavera kadrosunun kurduu Akabe Yaynevinde, ncelikle Mavera yazarlarnn kitaplar olmak zere pek ok kitap baslmtr. Pek ok derginin madd imknszlklar nedeniyle ksa srede kapanmak durumda kald lkemizde, Mavera, hibir kurulua baml olmadan senelerce yaym hayatn devam ettiren ender dergilerden olmutur. Mavera, tm imknszlklara ramen, yneticilerinin bitmek bilmeyen evki ve fedakrlklaryla ayakta kalabilmi bir dergidir. Kendilerini Mslman yazar, Mslman air diye tanmlayan Mavera kadrosu, tm rnlerini slm uur ile kaleme almtr. Srf sanat kaygsyla deil, Allah rzas dairesinde edebiyata yaklaan Mavera ekibi, kaliteli edeb rnler meydana getirirken, slm durularn sergilemeyi de ihmal etmemilerdir. Dergide iman esaslar, ibadetler, tasavvuf geler ve dier din konular pek ok yerde ele alnmtr. Aratrmamz sonucunda temel slm kavramlarn ve slmda ne kan Kuran ve namaz gibi temel unsurlarn Maverada ska ilendii grlmtr.

178

Mavera, genlerin sokaa itildii bir dnemde, Mslman genlie akl- selimle dnerek hareket etmeyi, iddete ve kuru sloganlara kaplmakszn, slm dncelerinden taviz vermeden yaayabileceklerini retmi bir dergidir. Dergide, Batnn sorgulamakszn rnek alnmasna iddetle kar klm, Batnn bilgi kayna olarak kabul ettii akla karlk; mutlak doru bilgi kayna olarak vahiy gsterilmitir. Mslmanlarn Batya kar daima uyank olmas ve onurlu bir duru sergilemesi gereklilii savunulmutur. Afganistan sava srasnda, Mslmanlarn durumu hakknda dolaysz bilgi edinmek ve hadiseyi Mslman bak asyla mahede etmek iin Maveradan bir ekip Afganistana gitmitir. Afganistana giden ilk Mslman gazeteci olan ekip; dnte izlenimlerini, rportajlar ve fotoraflar dergide yaymlamtr. almamza balarken 1 ile 80. saylar incelemeye karar verdik. Lakin 80. say tek bana deil, Necip Fazl zel Says olarak 80- 81- 82. saylarn birletirilmesiyle oluturulduundan, almamz 1 ile 82. saylar iermitir. Dergide iir, hikye, deneme, mektup, hatra gibi edeb trlerin yan sra lkemizden ve dnyadan yorumlu haberlere, eviri yazlarna, gezi notlarna, ak oturum ve rportajlara da yer verilmitir. ncelediimiz saylar boyunca toplam 445 iir, 129 hikye ve 240 deneme yaymlanmtr. Ayrca, bizim incelediimiz 82 say sresince her biri kendi konusunda nemli bir kaynak hviyetinde olan zel say karlmtr. Dergide grlen gen imzalarn ilerleyen senelerde pek ok dl ald, kymetli eserler ortaya koyduu ve bugn edebiyat sahasnda saygn bir yer edindikleri grlmektedir. Bu, Maverann bir mektep olduunun en gzel kantdr. 2006 senesinden bu yana Bur FMde Mavera yazarlarnca hazrlanan Mavera Sohbetleri adl edebiyat program, bize Maverann yllar sonra bile etkisini srdrdn gstermektedir. Edebiyat zerine kaleme alnm eserler ve yaplm oturumlarla, Mslman sanatnn zellikleri tartlm; slm sanat hakknda kesin kalplar olmakszn baz ereveler izilmitir. Edebiyat zerine yaplan bu deerlendirmelere topluca gz attmzda, cumhuriyet dnemi din edebiyat hakknda olduka bilgi sahibi olmaktayz.

179

Mavera, gerekli grd durumlarda tepkisini dile getirmekten ekinmeyen, okuyucusuyla kaynam, kaliteli edebiyat ve dnsel rnlere sayfalarnda yer veren bir dergi olmutur. Mavera yazar ve airlerinin, din duyarllklar derginin genel havasnda daima hissedilmi; dergi uzun yayn hayat ve kaliteli edeb rnleriyle Cumhuriyet Dnemi edebiyat tarihimiz iinde nemli bir yer edinmitir.

180

BBLYOGRAFYA

ACAROLU, Trker, Dergiciliimiz, Trk Dili, ubat 1971, S. 233, s. 389394. , Yayn Hayatmzdaki Gelimeler, Trk Ktphaneciler Dernei Blteni, 1966, C. XV, S. 2, s. 92-109. AKBA, A.Vahap, Merhaba, Mavera, Haziran 1979, S. 31, s. 7. AKA, H. Ali Aka, Kurtulu Evinde, Mavera, Ekim 1979, S. 35, s. 39. AKGL, Yaar, YED RENK, Mavera, Ekim 1978, S. 23, s. 34. AKTRK, Yusuf Muhammed, Almanya Notlar, Mavera, Mays 1980, S.42, s.38. ....,eitlemeler: Bulgaristanda!, Mavera, Ekim 1980, S.47, s.45. ...., De Benziyen ykler, Mavera, Haziran 1981, S. 55, s. 7. ...., Karanlklarn Aydnlanmasna Dair Szler, Mavera, Aralk 1982, S. 73, s. 38. ARIBA, Sabahattin, Bir lnn Treni, Mavera, Mart 1980, S. 40, s. 33. ARSLAN, akir, stad Gitti, Mavera,1983, S. 80-81-82 (Necip Fazla Rahmet zel Says), s. 198. ATK, Kemal, slm Kavramlar, Ankara, Sema Yazar Genlik Vakf Yaynlar, 1997. AYDIN, Erturul, Dergilerde Edebiyat Topluluklar, Trk Edebiyat Dergisi,

181

ubat 2007, S. 400. BARLAS, Cafer, Yrrken Devletime, Mavera, Mart 1978, S. 16, s. 18. BERK, Ali Himmet, vd., Hz. Muhammed ve Hayat, D..B.Y., 13. bas., Ankara, 1991, 267-271. BEYAZIT, Erdem, Afganistan Yolculuu zerine Sohbet, Mavera,Ocak 1982, S. 62 .., Hece, Mays- Haziran- Temmuz 2001, S. 53- 54- 55, s. 442. .., Tabiat Risalesi, Mavera, Aralk 1977, S. 13, s. 4- 5. .., Sava Risalesinden, Mavera, Aralk 1979, S. 37, s. 4- 6. BZDEN, Abdullah, Sinan zerine Toplant, Mavera, Mart 1981, S.52, s.47. BOZKURT, Ali Aydnla Doru, Mavera, Ocak 1978, S. 14, s. 13. BULUT, evket, Krl Bir , Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 79-83. CEBECOLU, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Szl, Ankara, Rehber Yaynlar, 1997. ALAR, Mehmet, eitlemeler: ryen Uygarlkta Byyen slm, Mavera, Temmuz 1979, S.32,s.28. ...., Amerika Mektubu: Bilaliler, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 22. ...., Amerika Mektubu: Ortalk Irken, Mavera, Eyll 1979, S.34, s.24. ALAR, Oktay, Akif inann iiri, Mavera, Temmuz 1980, S. 44, s. 37.

182

OLAKER, sa, Mill Tetebbular Mecmuas zerine Notlar, Bilge Dergisi, Yaz 1995, S. 5, s. 77-78. Dirili, Gelime, Devrim ve Dirili, Dirili Dergisi, Mart 1966, S. 1. DLPAK, Abdurrahman, Bizde Dergicilik Dediin, Kitap Dergisi, Aralk 1986, S. 10, s. 17-18. DOAN, Avni, rperti, Mavera, Eyll 1981, S. 58, s. 7. ECE, Hseyin K., Yollar ve Yolcular, Mavera, Mays 1980, S. 42, s. 17. EROLU, Ebubekir, Dergiler Arasnda, Kitaplk, Temmuz- Austos 2000, S. 42, s. 150. ESAD Mahmud, slm Tarihi, Sad. Ahmed Ltfi Kazanc, vd., Marifet Yay., stanbul, 1983. EVERD, Mustafa, Snav, Mavera, Mart 1983, S. 76, s. 39. GKE, M. Selim, Eski Dergilerde Yeni Hayat, Trk Edebiyat Dergisi, ubat 2007, S. 400.

GNDOARKEN, Ersin, Bilim ve Sanatn Ara Kesiti, Mavera, Aralk 1978, S.25, s.5. ., eitlemeler: Bir Konuma ve artrdklar, Mavera, Haziran 1978, S. 19, s. 37 ...., evre midir Kirlenen?, Mavera, Eyll 1977, S.10, s.33. ...., Karalama Defterinden, Mavera, Eyll 1982, S. 70, s. 12. ...., Karalama Defterinden: Balkon Neyi Simgeliyor?, Mavera, Aralk 1982, S.73, s.17.

183

..., Politika Dosyas: Yokluu ekilen Enerji mi?,Mavera, Ekim 1977, S.11, s.58 ..., Rasim zdenren ile Edebiyat ve Sanat Hakknda Bir Konuma, Mavera, Mays 1980, S. 42, s. 26 ..,Ruh Depremi, Mavera, Mays 1978, S. 18, s. 22. ..., Teknikten te, Mavera, Aralk 1977, S.13, s.32. ..., Zamana Egemen Olmak, Mavera, Ekim 1980, S.47, s.19. GNDZ, inasi, Din ve nan Szl, Vadi Yay., Ankara, Ekim 1998. GRDOAN, Nazif, iir Seviyorum yleyse Varm, Yeni afak Gazetesi, 24 Temmuz 2002. GNEN, Halil, Arapa renimi zerine Bir Soruturma,Mavera, Haziran 1983, S.79, s.16. GNEY, Ylmaz, Da Evi, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 2. GNYOL, Vedat, Sanat ve Edebiyat Dergileri, stanbul, Alan Yaynlar, 1986. HAKSAL, Ali Haydar, Sabah Erkenden Domutuk, Mavera, Temmuz 1980, S. 44, s. 11. HECE Dergisi, Trk Roman zel Says, yl:6, S. 65-66-67. HECE Dergisi, Trk iiri zel Says, yl:5, S. 53-54-55. IIK, hsan, Trkiye Yazarlar Ansiklopedisi, C. I-III, 3. bask, Ankara, Elvan Yaynlar, 2004.

184

NAN, Mehmet Akif, Balanma, Mavera, Mart 1982, S. 64, s. 51. .., eitlemeler: iirimizle lgili Bir Aklama, Mavera, Austos 1979, S. 33, s. 33. .., Dorul Bana, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 1. .., En Byk Mucize, Mavera, Haziran 1978, S. 19, s. 19-20. ..,Hicret stne Bir Toplant, Mavera, Aralk 1980,S. 49, s. 35-44. .., Konuma, Mavera, Eyll 1987, S. 109, s. 101-104. .., Hu, Mavera, Kasm 1978, S. 24, s. 1. .., Tasavvuf zerine Sohbet, Mavera, Haziran 1981, S. 55, s. 40. PEK, Selahattin, nsana Ulaan iir, Mavera, Nisan 1982, S. 65, s. 11. ..., nirah , Mavera, Eyll 1979, S. 34, s. 11. ..., Ezel zlemin iirimize Yansmas, Mavera, Mart 1982, S. 64, s. 18. ; Kadir Atlansoy, Gnei Avulasn Ellerimiz veya iir 81, Mavera, ubat 1982, S. 63, s. 51. SLAM, Adem, eitlemeler: Byk Adam, Mavera,Temmuz 1979, S. 32, s. 3637. KABAKLI, Ahmet, karken, Trk Edebiyat Dergisi, Ocak 1972, S. 1, s. 3-4. , Trk Edebiyat, C. I, Trkiye Yaynevi, 1965. , Trk Edebiyat, C. I- V, Trk Edebiyat Vakf Yay., stanbul.

KAHRAMAN, Alim, Cahit Zarifolu, Yrek Safnda Bir air, stanbul, Kakns Yaynlar, Haziran 2003, stanbul. ..,Erdem Beyaztla Mavera Dergisi ve Akabe Yaynlar ..,evresinde, Mavera, Nisan 1985, S. 100, s. 13.

185

..,HECE Dergisi, Mays- Haziran-Temmuz 2002, S. 65-66-67, s. 743. .., Hikye stne Oturum, Mavera, Eyll 1980, S. 46, s. 57. .., 1980: Hikyede Bir Dnm Noktas, Mavera, ubat 1981, S. 51, s. 20. KAHRAMAN, Mehmet, Arkadalklar, Mavera, Haziran 1979, S. 31, s. 16- 18. ..., Mahrem Macera ve Deimenin Kkenleri, Mavera, Ocak 1983, S.74, s.37. KAHVECOLU, Celil Roman ve Kader, Mavera, Eyll 1978, S. 22, s. 11. KAPLAN, Mehmet,Televizyon Kltr Soruturmas, Mavera, Ekim 1982, S.71, s.23. KAPLAN, Yaar, Rasim zdenrenle Bir Konuma, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 73-74. ,yknn eitli ehreleri, Mavera, Eyll 1980, S. 46, s. 31. KARAGZ, smail, v.d., Din Kavramlar Szl, 3. bask, Ankara, Diyanet leri Bakanl Yaynlar, Eyll 2007. ., Esm-i Hsn, D..B.Y., Ankara, 2007. . , Kuran Anlamak; Krk Ayet ve Yorumu, TDV Yay. 2. Bask, Ankara, Ocak 2008. KARAKE, Mehmet Nur, Yeni Anlaylarn ve Topluluklarn Domasna Etkisi Bakmndan Edebiyat Dergileri, Bilim ve Akln Aydnlnda Eitim, AustosEyll 2007, S. 90-91. KARAMAN, Hayrettin; Ali zek; v.d., Kur'an- Kerim ve Aklamal Meali, TDV Yay., Ankara, Nisan 2007.

186

.; Mustafa arc; vd., Kuran Yolu: Trke Mel ve Tefsir, C. I-V, D..B.Y., Ankara, 2006. KAYMAZ, Rfk, Hicret Bestesi, Mavera, Mart 1981, S. 52, s .1. KAZANCI, Metin, Halkla likiler, Ankara ni. Siyasal Bilgiler Fakltesi Yay., Ankara, 1980. KILLIOLU, smail, arldnda, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 91. ., Evrensellii Kavramak, Mavera, Kasm 1981, S. 60, s. 2629. ............., Hikyede Gerek, Mavera, Eyll 1980, S. 46, s. 10. ., Tara, Mavera, Eyll 1979, S. 34, s. 13- 16. .,Vaktzre, Mavera, Ekim 1981, S. 59, s. 7-8. KIVAN, Taha, Eseri Devam Eder, Yeni afak Gazetesi, 11 Ocak 2000. KOMSYON, Ana Britannica Ansiklopedisi , C. X, Dergi, stanbul, Ana Yaynclk, 1994. KOMSYON, Meydan Larousse Byk Lgat ve Ansiklopedi, C. III, Dergi , stanbul , Meydan Yaynevi, 1970. KOMSYON, Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, C. I-V , stanbul, Dergah Yaynlar, 1977-1982. KOMSYON, Trk Dnyas Edebiyat Kavramlar ve Terimleri Ansiklopedik Szl, C. I , AKM Bakanl Yaynlar, Ankara, 2001. KORU, Fehmi, Arapa renimi zerine Bir Soruturma, Mavera, Haziran 1983,

187

S.79, s.18. KLTR SANAT SERVS, Erdem Beyazt; iirlerini eyh amil gibi yazd, Yunus Emre Gibi Yaad, Mill Gazete, 18 Mart 2008. KLTR SANAT SERVS, Mavera Dergisinin Yazar Deil, Yazarlar Vard, Milli Gazete, 09 Haziran 2007. MAKSUDOLU, Mehmet, Arapann Ehemmiyeti ve retilmesi, Mavera, Haziran 1983, S.79, s.18. MARA, Mehmet Atilla, Ahvalim Beyan Eder, Mavera, Mays 1979, S. 30, s. 1. ., ahinah, Mavera, Nisan 1979, S. 29, s. 3. .., iirler, Mavera, Kasm 1980, S. 48, s. 1- 4. .., Yeryz Corafyam, Mavera, Kasm 1982, S. 72, s. 28. .., Yola kmlar, Mavera, Austos 1978, S. 21, s. 3. MARALIOLU, Mehmet, Romann Koular, Mavera, Mays 1981, S. 54, s. 14. METE, Muhsin, Televizyon Kltr Soruturmas, Mavera, Ekim 1982, S.71, s.27. MYASOLU, Mustafa , Televizyon Kltr Soruturmas, Ekim 1982, S.71, s.29. MFTOLU, Atasoy , Bugn Onlarla Birlikte, Mavera, Nisan 1979, S. 29, s. 25. .., Furkan Gn, Mavera, ubat 1979, S. 27, s. 9. .., Gkyznde ve Yeryznde, Mavera, Mays 1980, S.42, s.18. ., Hakkn Himayesinde, Mavera, Ekim 1980, S. 47, s. 25-

188

26. , hsan Gn, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 15-16. , Korkuyla ve Umutla, Mavera, Mart 1980, S. 40, s. 22. , Rahman ve Rahim Olan, Mavera, Mart 1981, S. 52, s. 30. , Rahmet indeler , Mavera , Temmuz 1980, S. 44, s. 18 ...., Snrlar Aan, Mavera, Temmuz 1978, S. 20, s. NEVEV, Muhyiddn-i, Ryzs Slihn, Ter. M. Yaar Kandemir; . Ltfi akan; vd, C. III, stanbul, Erkam Yay., 1986. .., Riyzs Slihn ve Tercemesi, Ter. Kvamddin Burslan; Hasan Hsn Erdem, C. I., Ankara, 1981, C. I. ORHANOLU, Hayrettin, Dergilerin Sudaki Aksi, Trk Edebiyat Dergisi, ubat 2007, S. 400, s. 21. ZELK, Mustafa, eitlemeler: Amerika Gerei ve ki Kitap, Mavera, Ekim 1978, S.23, s.37. ZDENERN, Alaeddin, eitlemeler; Dirilen Kent, Mavera, Aralk 1977, S. 13, s. 60. ...., Devlet, Mavera, Aralk 1978, S.25, s.10. , dealizm ve Materyalizm, Mavera, Eyll 1977, S. 10,s. 30. , ki Okulun Trk Toplumu zerine Olan Etkileri, Mavera, Mart 1978, S.16, s.32- 33. , Kutlu Titreimler, Mavera, Nisan 1980, S. 41, s.1. , Sorumluluk, Mavera, Ekim 1977, S.11, s.8- 12. , Sorumluluk, Mavera, Mays 1978, S. 18, s. 38. ZDENREN, Rasim ,Bir Adam, Mavera, Aralk 1980, S. 49, s. 9-10. .., Cahit Zarifolu ile Konuma, Mavera, Ekim 1977, S. 11,

189

s. 43. ., eitlemeler: Niin kr dv?, Mavera, Ocak 1981, S.50, s.40. ., eitlemeler: Yaz ve tekiler, Mavera, Eyll 1978, S. 22, s. 37. ., Demek ki Yz Ay Geride Brakmz, Mavera, Nisan 1985, S. 100, s. 4-11. .., Erdem Beyazt: Sabaha Koan Adam, Yedi klim Dergisi, ubat-Mart 2008, S. 215-216, s. 12-15. ., Hicret zerine Bir Deneme, Mavera, Aralk 1979, S. 37, s. 19. ., Hikye stne Oturum, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikye zel Says), s. 59. ...., t, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 86. ..., Kadir Tanra Hikye ve Hikyecilik zerine Sorular, Mavera, ubat 1982, S. 63, s. 84. ..., Karlama, Mavera, Mays 1981, S. 54, s. 11. ..., Malzemelerin Ruhu, Mavera, Mays 1978, S. 18, s. 19. ..., Paralanm Kavramlar, Mavera, Kasm 1981, S.60, s.36. ..., teki, Mavera, Kasm 1980, S. 48, s. 10. ..., Roman zerine Konuma, Mavera, Mart 1979, S. 28, s. 26. ..., 1960 Sonras Edebiyatmz ve Baz Nitelikleri, Mavera, Ocak 1980, S.38, s.9. ZKIRIMLI, Atilla, Cumhuriyet Dnemi Trkiye Ansiklopedisi, C. III, letiim Yaynlar. ZTRK, Galib, Sabah Alacasnda, Mavera, Austos 1978, S. 21, s. 11. ZTRK, Osman, Trkiyede Arapa retimi, Mavera, Haziran 1983, S.79, s.23.

190

PARMAKSIZOLU, Abbas, Trk Gazetecilik ve Basn Tarihi, stanbul, Dnya Haber Ajans Neriyat, 1959. SADR, brahim, Orta Yerinde Bir ukur, Mavera, Mart 1983, S.76, s.47. SARI, Osman, Toplumun ry, Mavera, ubat 1977, S. 3, s. 71. ..., Topraa Doru Yrmek, Mavera, Ocak 1977, S. 2, s. 41. SEYHAN, Recep, Yksek Sesli Kaynama, Mavera , Austos 1980, S. 45, s. 1112. SOYKAN, Alaeddin, Billur Sr, Mavera, Aralk 1979, S. 37, s. 9. .., Vakti Sz ieklemek, Mavera, Aralk 1979, S. 37, s. 12. SREYA, Cemal, Yazn Dergileri (1950-60) , Trk Dili Aylk Dil ve Yazn Dergisi, Haziran 1978, S. 321, s. 465-468. RN, Mustafa Ruhi, Allahm, Mavera, Nisan 1982, S. 65, s. 46. TANIR, Kadir, Gnah, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 4-17. TAKIN, Gaffar, Yazarn Verimlilii Dyor mu? , Mavera, Kasm 1978, S. 24, s. 36. TIKTIK, Ahmet, ngiltere Mektubu, Mavera, Nisan 1982, S.65, s.78. TRNAY, Necmeddin, Zal Tepesinde Kuds Kular ya da Misafir Kelimeler, Mavera, Haziran 1982, S. 66, s. 22. ULUDA, Sleyman, Tasavvuf Terimleri Szl, stanbul, Kabalc yay., Kasm 2005. URHAN, Nedim, Dil renimi zerine, Mavera, Haziran 1983, S.79, s.30.

191

USERN, Ali Grkem, Dnden Bugne Edebiyat Dergileri, Bir Nokta, Austos 2007, S. 67, s. 23. UYAN, Ufuk , Surlarnda Hznn, Mavera, Mart 1978, S. 16, s. 6. UYGUNER, Muzaffer, Anadoluda Yazn Dergileri , Trk Dili Aylk Dil ve Yazn Dergisi, , Haziran 1978, S. 321, s. 469-476. LKEN, Hilmi Ziya, Trk Dncesi ve Dergilerimiz, Trk Dncesi Dergisi, Aralk 1953, S. 1, s. 86. NL, Seyfettin, Hamaya iir, Mavera, Mays 1983, S.78, s.51. YAZAR, Yusuf, Krkikindi iirleri, Mavera, Haziran 1979, S. 31, s. 2. ..,Tablo, Mavera, Mart 1978, S. 16, s. 43-44. YAZI KURULU, Olaylar-Yansmalar: Yazn Dergileri zerine, Trk Dili Aylk Dil ve Yazn Dergisi, Haziran 1978, S. 321, s. 539. YILMAZ, Durali, Hikyeci, Mavera, Eyll 1980, S. 46 (Hikaye zel Says), s. 98. YILMAZ, Nedim, smil Hakk Bursev Aklamal Kuran- Kerimin Trke Meali, Damla Yaynevi, stanbul, Kasm 2002. ZARFOLU, Cahit, Anlatlm Gnler, Mavera, Kasm 1981, S.60, s.5. ...Ayna, Mavera, Mart 1977, S. 4, s. 11. ...Daralan Vakitler, Mavera, Austos 1982, S.69, s.6. .. Kaybolan iir, Mavera, ubat 1983, S. 75, s. 51. .. Konumalar, Beyan Yaynlar, stanbul, Eyll 2006. ..Okuyucularla, Mavera,Aralk 1980, S. 49, s. 54-56.

192

.. Okuyucularla, Mavera, Kasm 1981, S. 60, s. 44. .. zgrle Doru, Mavera, Ekim 1980, S. 47, s. 37. ...... Yaamak, Mavera , Ocak 1977, S. 2, s. 21. ...... Yaamak, Mavera, Eyll 1977, S. 10, s. 23. .. Yaamak, Mavera, Mart 1978, S. 16, s. 25. .....Yaamak, Mavera, Haziran 1978, S. 19, s. 23. ..... Yaamak, Mavera, Temmuz 1979, S. 32, s. 6-7. Yedi Gzel Adam, Edebiyat Dergisi Yay., Ankara, Eyll 1973. ?, Mavera, Eyll 1982, S.70, s.4. Zeynd-dn Ahmed b.Ahmed b.Abdil-Ltfiz-Zebd, ev: Kamil Miras, Sahih-i Buhr Muhtasar, , 6. Bask, D..B.Y., Ankara, 1981.

193

Seneler nce yayn hayat sona eren Mavera hakknda, halen gazete ve internet ortamnda yazlara rastlamak ilgimizi ekti. Bu yazlardan bir ksmna Maverann etkisinin ne denli gl olduunu sergilemesi asndan almamzda ek olarak yer verdik.

Ek 1 R SEVYORUM YLEYSE VARIM

lk says 1976 ylnn Aralk aynda yaynlanan Mavera dergisi `iir`i sa ve sol paradigmalarn dnda, Anadolu insannn tarih, kltr ve sanatnda aryordu. Sa ve sol atmalarnn en youn olduu yllarda Mavera bir kuan niversitesi oldu. Bir nesil sanatn deitirici ve dntrc gcnn bilincine Mavera dergisinin evresinde oluturulan dnce ve eylem halkalarnda vard. Mavera Souk Sava dneminde yaynlanan bir dergiydi. Ancak Trkiyenin geleceini Amerika ya da Rusyada grmedi. Maverann ynetim merkezi Ankaradayd . Ancak Tokyodan Washingtona btn dnyada dostlar vard. Kltr ve sanat szkonusu olduu zaman ya Mekke ya da Roma denilmedi. Her zaman hem Medine hem de Paris denildi. Mavera nc saysndan itibaren Edebiyatta Evrensellik ve Yerellik Konusunu tartmaya balad. Mavera yerel ancak evrensel bir kltr ve sanat dergisiydi. evreden ekonomiye, mimariden sinema ve televizyona, iirden denemeye her alana nem verildi. nsanla ilgili hibir dnce ve eyleme uzak durulmad. Mavera slam dnyasnn Trkiyede yaynlanan dergisiydi. Afganistann Sovyetler Birlii tarafndan igalinden Amerikann Siyah Mslmanlarna kadar btn dnya derginin ilgi alanndayd. Mavera deyince ilk defa akla rahmetli Cahit Zarifolu gelir. O derginin olduu kadar yaynevi ve kitabevlerinin de lokomotifiydi. Zarifolu bir mknats gibi evresinde geni bir manyetik alan olutururdu. Onun yaknnda olan herkes, byk bir yardmlama ve dayanma iinde yorulma bilmez bir retme cokusu duyard. Hergn Avustralyadan Amerikaya onlarca mektup yazar, yzlerce kiiyi de telefonla eyleme geirirdi. Zarifolu `nun lmnn onbeinci ylnda arkadalar, dostlar, sanat tutkunlar, eylem vurgunlar ve sevenleri biraraya gelerek Cahit Zarifolu iir

194

dl giriimini balattlar. Giriime Mustafa Ruhi irin , Ali Kemal Temizer , Cevdet Karal ve Alim Kahraman nclk ediyor. Erdem Bayazt `tan Rasim zdenrene kadar Mavera dergisinin merkez ve evresinde bulunmu kltr ve sanat sevdallar da destekliyor. lkelerden daha ok medeniyetlerin savat Souk Sava sonras dnemde, medeniyetlerin elindeki en gl ve en etkili silah edebiyattr. Rahmetli Akif nann Edebiyat ve Medeniyet zerine isimli kitabnda deiik kelimelerle tekrar tekrar vurgulad gibi: Medeniyetsiz edebiyat, edebiyatsz medeniyet olmaz. Zarifolu bir iir ustas olduu kadar bir eylem ve giriim ustasyd. Nuri Pakdilin `Ankarann Kzlaynda bir kitabevi amak, bir niversite amaya benzer dedii yllarda O Kzlayda bir deil, iki kitabevinin birden almasna nclk yapmt. Kitabevlerinden biri Ankarann kitap ve sohbet merkezi Zafer arsndayd. teki kitabevi de Kzlayda ilgin bir rastlantyla Fransz ve ngiliz kltr merkezlerinin tam karsnda yer almt. Abant Platformunda Liberal Dnce Topluluundan Levent Korkut ve eiyle uzun uzun Zafer arsndaki kitabevi evresinde toplanan aydnlarn kulaklarn nlattk. Recep Yumuk ve Ahmet zalpn ynetiminde Akabe kitabevleri gerekten bir edebiyat ve kltr niversiteleri olmutu. Souk Sava dneminde ustaca krklenen dmanlklara aldrmadan, farkl grlerden aydnlar Akabe kitabevlerinin ats altnda biraraya gelerek, edebiyat ve kltr sohbetleri yapyorlard. Zarifolu onbe sene sonra da olsa iir seviyorum, yleyse varm diyenlere yeniden k tutuyor. 1

Nazif Grdoan, iir Seviyorum yleyse Varm, Yeni afak Gazetesi, 24 Temmuz 2002.

195

Ek 2

ESER DEVAM EDER Dergiler kyor, insanlar yan yana gelip eser veriyorlar, ama 'Mavera' dergisi ats altnda toplanm olan 'aabeyler' gibi, birinin ismi anldnda dierleri de hatrlanan bir birliktelik sz konusu olmuyor... Cenazeler beni yorar; Akif nan' son yolculuuna uurlamak iin bir gnlne Urfa'ya gittim, ne kadar yorulduumu tahmin edebilirsiniz. "Dostlarla da yollarmz ayrlyor, bir bir" hissinin insanda yol at o derin boluu ise ancak yaayan bilir... Fikir ve sanat konularna ina bir 'taral' olarak stanbul ve Ankara'nn zirve isimlerini erken yalarda tandm. imdilerde tara kalmad, herkes her istediini yakndan tanyabiliyor; bizim ilk genliimizde, eserlerinden bildiimiz, yaz veya iirlerini beendiimiz birini tanyabilmek iin yola dmek gerekirdi. Ben o yolculuklara erken balayanlardanm... nce 'stad' sfatnn sahibi Necip Fazl Ksakrek vard, sonra da kard 'Byk Dou'da yazlarn yaymladklar... Sezai Karako'un kendi bana byk bir deer olduuna hi kuku yok; ancak Byk Dou ksn diye gerektiinde paltosunu sattn bilmemiz onun deerini gzmzde daha da artrrd. Bilirdik ki, Sezai Karako stad'n hemen yanndaki isimdir; Dirili'te kendisiyle birlikte yer alanlar da onun Byk Dou seyahatinde tant yol arkadalaryd zaten... Sezai Karako ile birka gemeyen sohbetlerimizin birinde Dirili'in fikir ve sanat hayatmz zerindeki etkisi de gndeme gelmiti. Sezai Bey, vaktiyle yannda yer alm yol arkadalarnn kendi balarna hareketlenirken balang noktalarndan esinlendiklerinden sz etmi ve bir rnek vermiti: "Dirili, aylk sanat ve edebiyat dergisi adyla kmt; biri 'Aylk Dergi' koydu dergisinin adn, dieri 'edebiyat' adn seti; 'Yneliler' bile adnda Dirili'ten harfler tar..." Bu denli bir esinlenme sz konusu mudur bilemem; ama kendisinden sonra gelen nesli her ynden etkileyenlerin banda Sezai Karako gelir...

196

Sonra Nuri Pakdil'in 'Edebiyat' dergisi ile tantk. lk ktnda ka sayfayd, hatrlayamyorum; yarm gazete sayfas boyunda, renk kullanmayan, sadelii n planda tutan bir dergiydi 'edebiyat'... Nuri Pakdil imdilerde ya haddinden emekli olduu DPT'de alyor, dostlaryla sanat ve edebiyat dnyamz sarsacana inandmz dergisini karyordu. 1970'lerin balarnda olmal, bir Avrupa yolculuundan sonra Akay Yokuu'ndaki idarehanesinde kendisini ziyaret ettiimde, "Paris'i gren gzler plr" diyerek gzlerime pck kondurmu, sonra da kendi eliyle sard Mara ttnnden bir sigara ikram etmiti. Saygmdan, "Ben imiyorum" diyememitim... Sonra 'Mavera' kt. Byk Dou, Dirili, edebiyat izgisinin doal bir sonucuydu. Beslendikleri kayna inkr etmeden kendi ayaklar zerinde duracak hale gelenlerin yeni sesler peinde komalar bana hibir zaman yanl grnmemitir. Nitekim, Mavera da, baka dergilere ebelik etmekten geri durmad. Erdem Bayazt, Rasim zdenren, Alaeddin zdenren, M. Akif nan ve Cahit Zarifolu, 'Byk Dou'dan 'Mavera'ya uzanan seyahatin bildik isimleriydi; her biri 'aabey' sfatn fazlasyla hak eden ncler... Necip Fazl onlara el vermi, Sezai Karako deerlerini kabul etmi, Nuri Pakdil yol arkada bilmiti... imdi de, kimi iirde, kimi ykde, kimi de edebiyatn hemen her dalnda rnlerini artrarak vermek zere kendi dergilerinde biraraya gelmilerdi. Bu sebeple, 'Byk Dou'yu aldmz gibi, Dirili, edebiyat ve Mavera ile ilgimizi de srdrdk... Onlar kadar birlikte anlan bir edebiyat grubu bugn bile yok. Dergiler kyor, insanlar yan yana gelip eser veriyorlar, ama 'Mavera' dergisi ats altnda toplanm olan 'aabeyler' gibi, birinin ismi anldnda dierleri de hatrlanan bir birliktelik sz konusu olmuyor... Uzun yllar, Rasim Aabey'i ne zaman grsem, hemen "Akif Aabey nasl?" diye sormuumdur... Akif nan, Gazi Eitim'de dersler verdii iin hep genlerle birlikte oldu ve kendini srekli diri tuttu. Divan edebiyat uzmanyd ve uzmanl kendi iirini de olumlu etkiliyordu. Onun son derece 'an iinden' iirleri bir Nedim neesi, bir Fuzuli derinlii tayorsa bundandr... Pekok kii sendikacla soyunmasn

197

yadrgamt Akif nan'n; ben ise renci evresini retmen ve memur evresiyle deitirme giriimi olarak grmtm onun bu yeni ilgisini... stad Ankara'ya gittiinde Akif nan'n evinde misafir kalrm... Bu bile onun deeri iin bir lyd. Necip Fazl'n sohbeti ve dostluuna snd, gvendii biri olmak yeterli bir referanst... stad' konferansa dvet iin stanbul'dan birilerini araya sokmak yerine Ankara'ya uzanarak Akif Aabey'i aramann daha sonu alc olduunu bilirdim. Cahit Zarifolu'nun vefat ok byk bir kaypt; Mavera'y ayakta tutan oydu nk. Nereye gidersem gideyim izimi bulur, srarlaryla yaz yazmam salard. Rasim ve Akif beylerle ayn dergide yazmak korkutucuydu benim iin; iki can alc cmleyle, Cahit Aabey o korkuyu zerimden atmam salard. Bir gn onun gen cenazesini topraa verdik... Akif nan da bu dnyay terk etti. Hastaln izlediim iin haber fazla artc deildi; ama u satrlar yazarken, benim de evresinde bulunduum merkezin bir nemli unsurunu daha kaybetmi olmak bana baya dokunuyor... nsan lr, ama eseri devam eder; Byk Dou, Dirili, edebiyat ve Mavera, imdi tek tek isimlerini yazmayacam nice gzel dergide devam etmiyor mu? 2

Taha Kvan, Eseri Devam Eder, Yeni afak Gazetesi, 11 Ocak 2000.

198

Ek 3 MAVERA DERGS VE TRK EDABYATI Beykozdaki Trk Edebiyatnn Dnce Okullar; Dergiler Panelinde 70li yllarn nl edebiyatlar bulutu. Trk fikir ve dnce hayatnn gelimesinde nemli rol oynamasnn yan sra birok tannm aydn ve sanat adamn topluma kazandrm, ancak bugn yayna devam etmeyen dergilerimizin gnmz dnyasna katklarn o dnemin tanklaryla aktaran Trk Edebiyatnn Dnce Okullar; Dergilerimiz Paneli, Beykozda yapld. 19761990 yllar arasnda yaynlanan Mavera Dergisinin katklar, dnemin dnce hayatnn durumu hakknda grlerin anlatld programda, dil tartmalarna da deinildi. Beykoz Belediyesi Kltr-Sanat etkinlikleri kapsamnda air Ahmet Muratn ynetiminde dzenlenen panele, Do. Dr. smail Kllolu, Mtercim-Yazar Dr. Osman Bayraktar, yk yazar ve yaync Ali Haydar Haksal konumac olarak katld. Kltr dnyamzda Tanzimatla yaanan krlmann ardndan Maverann yerli edebiyat oluturma abasnda ok nemli bir yere sahip olduunu belirten Ahmet Murat, etkinliin edebiyat servenimizi anlamak adna bir frsat olduunu syledi. Derginin kurucu kadrosunda yer alan Do Dr. smail Kllolu Maverann k yks konusunda aydnlatc bilgiler vererek, Sezai Karakoun Dirili, Necip Fazln Byk Dousunun ve Nuri Pakdilin Edebiyat Dergisinin yaynland bir dnemde Maverann rakip deil yeni yeteneklere frsat yaratmak amacyla ortaya ktn belirtti. Kllolu, Mavera ayn kervann yry noktalardrdedi. Maverann yazarlarndan Ali Haydar Haksal da derginin edebiyat dnyamza farkl bir dil anlay kazandrma abalarna deinerek, yabanc yazarlardan eviriler ve kitap tantm blmlerine yer veren derginin kendilerine d dnyann kaplarn

199

araladndan ifade etti. Mtercim Dr. Osman Bayraktar da yapt konumada Maverann sadece edebiyat olmadna dikkati ekti. Sezai Karako ile dilimizde balayan imge ve anlam zenginliinin Maverayla devam ettiine deinen Bayraktar, Nuri Pakdilin zengin dil iiliinin edebiyatmzda ikinci bir rneinin olmadn syledi.3

Haber: Beykoz Belediyesi Web Sitesi, http://www.dogushaber.com/dogus/haber.php?id=789, Eriim tarihi:24 Ekim 2007 22:30.

200

Ek 4

MAVERA"DA KAYNAYAN EB ZERRN BEREKET ORBASI Sezai Karako stadla bu ilgin karlamas, hayatnda kelimenin tam anlamyla bir dnm noktas olur Rasim zdenren aabeyin. "Biz Mslmanz" iaryla almalarn srdrr... 1967de yapt, Ebl-Al el-Mevddnin slmda Devlet Nizam isimli kitabnn ngilizceden Trkeye evirisi (Hilal Yaynlar), Mevddden dilimize yaplan ilk evirilerden biridir. zdenrenin ilk yk kitab olan Hastalar ve Iklar da bir yl sonra yaymlanr. Ardndan dier ykleri, denemeleri ve roman gelir... Aralk 1976da Rasim zdenren, dava arkadalar Cahit Zarifolu, Erdem Beyazt, Akif nan, Alaeddin zdenren, Nazif Grdoan ve dierleri ile birlikte Mavera dergisini karmaya balar. Dergi 1983te stanbula nakledilinceye kadar sorumluluk ve yk nerdeyse tmyle Rasim zdenrenin omuzlarndadr, Cahit Zarifolu derginin teknik ynleriyle ilgilenmektedir; dergi stanbula nakledildikten sonra yalnz yazlarn gnderir, o da istenildii takdirde... Ankarada Maverann yayn hayatna balad ilk zamanlarla ilgili bir orba hikayesi hafzamn bir kenarnda hep durmaktayd. Dergi maceras ile birlikte bu orbann hikmetini de sordum Rasim abiye. Anlattklarn birlikte dinleyelim: "O gnlerde Riyzs-Slihnde okuduum bir hadis beni etkilemiti. Hadis yleydi: "Y Eb Zer, orba piirdiinde suyunu bol koy ki komularnla paylaasn." Bu hadis bana ok anlaml geldi, beni sarst. zerinde durduka mn katmanlaryla karlayordum. Dedim ki, bunu Cahitle paylaaym. Rahmetliye byle bir hadis okuduumu syledim. O, hadisi dinledikten sonra dedi ki, Peki, biz neden orba piirmeyelim? Cevaben Ben orbadan anlamam dedim. Sen merak etme dedi; Ben iyi orba piiririm, suyunu da bol koyarz, gelip-giden renciler, memurlar, esnaf herkes ier; bylece orbay herkesle paylam oluruz. Cahit

201

rahmetli Ankarada olduu srece, her gn le vaktinde bu orbay kaynatr ve gelen-giden ierdi. Bu gelenek yllarca devam etti." Bu orba geleneini o zamanlardaki ihlasn, dayanmann, samimiyetin ve bereketin bir simgesi olarak okumamz gerektiini sylyor, imdilerde ihlasn yitirildiini, dierlerinin de erozyona uradn, bereketin ise kavram olarak bile literatrmzden kalktn ifade ediyorum. Rasim zdenren bu kanaatime katlrcasna ban sallyor ve bir gzel paylam geleneini daha aktaryor bize: "O yllarda gnlk Yeni Devir gazetesi kyor ve ben, Akif nan, Alaeddin zdenren orada yazyoruz. Yazlar Mavera dergisinin ynetim evine brakyoruz, gazeteden de biri gelip yazlar alyor. Zaman zaman da bir zarf iinde para geliyor. Bizim derginin kasasna bakan bir arkadamz var, Burhan isminde. Ona dedik ki; Burhan, bu paralar kasana koy, dergi masraflar iin harcarsn. Biz istedike de bize verirsin. Bir de -ilan etmeksizin- unu yap: rencilerden ihtiyac olanlar tespit et, tanmyor ve tahmin edemiyorsan sor ve onlara ucuz kitap ver, eer paralar yoksa bedava kitap ver ve ayrca ihtiyac olan, zora den rencilere de bor para ver, ne zaman geri deyebileceklerini de sor, kaydn tut ama syledikleri tarihten birka gn sonrasn yaz; derlerse al, deyemeyecek durumda olanlarn borcunu sil. Bu geleneimiz de yllarca srd. Ta ki, benim mmanaatma ramen birileri bu ilere karncaya kadar. O zaman orbann da ilerin de bereketi kat. Sonra da dergi stanbula tand..."

Dorusu, Mavera dergisinin orba ve paylam gelenei ve o orbann simgeledii bereket, giderek seklerleen insanmza ve zihnen pozitivistleen Mslmanlarmza ok eyler sylyor. 4

Kaynak: Abdullah Yldz, Ekleyen: Enes Yldz, http://www.mavikalemler.net/article_read.asp?item=838

4

202

Ek 5

FHRST
I. CLT AKKOR, A. Ekmel : Dirili/1976, nceleme, S. 1, s. 41. slm Aydnna vg, Deneme, S.4, s.49. Yazar ve Yazar, Eletiri, S.4, s.50. Evrensel nsan Yazarsa, Deneme, S.6, s.16. Dergilerde Gezinmek, S.7, s.58. le nen Nur, Eletiri, S.8, s.31. Dergilerde Gezinmek, S.8, s.36. Dergilerde Gezinmek, S.9, s.30. Dergilerde Gezinmek, S.10, s.47. a Sancs, Deneme, S.11, s.20. Gemuhluolunun Ardndan, An (Alnt), S.12, s.41. Akn iei Boulsun, iir, S.8, s.2. Muta Dorulmak, iir, S.8, s.4. Olaanstlk vgs, iir, S.11, s.3. Hamit Algarla Bir Konuma, Konuma, S.1, s.34. Bedizzaman Said Nursi ve Bilimsel Bir Yaklam, Eletiri, S.3, s.72. Yahya Kemal Prof. Kaplann Snrlarn Ayor, Eletiri, S.7, s.42. Kitaplar ve Kiraplarmz, Eletiri, S.4 , s.55. Peygamberin rnek Hayat ve Biz, Deneme, S. 8, s. 33. slam Tarihi, Tantma, S. 10, s. 51. Necip Fazln Toplu Piyesleri, Tantma, S. 1, s. 41. IIFSO yeleri stanbulda Topland, Haber- Yorum, S. 9, s. Ajanslar, Haber- Yorum, S. 11, s. 46. : Aylk Politik Haber- Yorum, S. 10, s. 53. Aylk Politik Haber- Yorum, S. 11, s. 46.

ALGL, Hseyin AYDIN, Satlm

: :

BEYAZIT, Erdem

BRNC, Ali CEM, Abdurrahman AKMAK, Hsn FTGZEL, 29. M. C. D., Abdurrahman

: :

: :

ERKAM, Sabri ( Yneten) AKKOR, Ekmel ZDENREN, Alaeddin SARI, Osman : FIRAT, Alaattin GOZE, Ergun GRDOAN, Ersin : : :

adalk Konusunda Oturum, Oturum, , S. 9, s. 5. Ondan Kalan, An ( Alnt), S. 12, s. 45. Er Kii Niyetine, An ( Alnt), S. 12, s. 32. Erdem Beyazt Teknolojiye Kar m? . Eletiri, S. 1, s. 40. Bir Film stne, Eletiri, S. 1, s. 43. Ynetenler Kim? . Deneme, S. 2, s. 30.

203

k Kanlmazdr, (Prof. Dumont ile Konuma), eviri, S. 3, s. 75. Bak Yaras, Deneme, S. 4, s. 34. Bir Kitap Dolaysyla, Eletiri, S. 5, s.74. retim mparatorluundan Erdem Sitesine, Deneme, S. 8, s. 20. Yalnz Onu Sevmek, Deneme S. 8, s.27. evre midir Kirlenen, Deneme S.10, s.31 Ntron, Haber-Yorum, S.10, s.61 Karanlk knce Beliren, Deneme, S. 10, s. 61 Cevat Hocann Ardndan, An, S. 11, s. 17. Yokluu ekilen Enerji mi? , Deneme, S. 11, s. 58. GRDOAN, Ersin ( Yneten) NAN, AkifZDENREN, RasimZEL, smet : Edebiyatta Evrensellik ve Yerlilik, Oturum, S. 3, s. 11. HARMAN, Enes NAN, Akif : : Zor Yaz, An ( Alnt) , S. 12, s. 22. Yokluk, iir, S. 3, s. 1. Kl, iir, S. 3, s. 2. Geit Resmi, iir, S. 3, s. 3. Bur, iir, S. 3, s. 4. Akamn Kllar, iir, S. 3, s. 7. afak, iir, S. 3, s. 8. Zaman, iir, S. 3, s. 9. zler, iir, , S.3 , s.10. Konferansa Kadar, Makale, , S. 8 , s. 25 slam Genlii zerine, Deneme, S. 9, s. 27. Dorul Bana, iir, S. 10, s. 1. Sular, iir, S. 10, s. 2. Eski Szler, iir, S. 10, s. 3. Pahallk zerine Bir eitleme, Haber- Yorum, S. 11, s. 53. Huma Kuu/ Serdengeti, An( Alnt) , S. 12, s. 35. Fethi Aabey, An ( Alnt) , S. 12, s. 18. Bir nsan, An ( Alnt) , S. 12, s. 19. A. H. Tanpnarn Tarih Gr, nceleme, S. 1, s. 26. A. H. Tanpnarn Tarih Gr, nceleme, S. 2, s. 32. A. H. Tanpnarn Tarih Gr, nceleme, S. 3, s. 60. A. H. Tanpnarn Tarih Gr, nceleme, S. 4, s. 37. Sanatn Toplam izgisi, Deneme, S. 4, s. 55. A. H. Tanpnarda Mcerret Tarih, nceleme, S. 11, s. 25. Kbrsta Taviz steyen Kim, Haber-Yorum, S.10, s.65 Aray, Deneme, S. 2, s. 37. Hayata Uyan, yk, S. 6, s. 4. Hayata Uyan, yk, S. 7, s. 7. Hayata Uyan, yk, S. 8, s. 7. Bir lm Mnasebetiyle, An ( Alnt), S. 12, s. 13.

KABAKLI, Ahmet

KAHRAMAN, Mehmet

KALENDEROLU, A. KILLIOLU, smail

KISAKREK, N. F.

204

KBAR, Osman KOT, Ahmet

: :

Gemuhluolunun Ardndan, An ( Alnt), S. 12, s. 38. Denize Yaslanan Deniz, iir, S. 5, s. 1. gal Gnleri, iir, S. 11, s. 1. ok, iir, S. 12, s. 1. Gnn Gecenin ve Akan Sularn iiri, iir, S. 5, s. 7. Gl in Biilen Kaftan, iir, S. 8, s. 5. Rasim zdenrenin yksnde nsan, nceleme, S. 3, s. 50. Yanl Yinelemek, Eletiri, S. 6, s. 44. Tutsak, yk, S. 5, s. 52. Fethi Gemuhluolu, Tantma, S. 12, s. 13. Z. O. Saba zerine Bir Yaz, Eletiri, S. 4, s. 51. Edebiyat Ahlak Deyince, Deneme, S. 10, s. 37. Fetret ve Vuslat, iir, S. 12, s. 3. Bir Dostun lm, An ( Alnt) , S. 12, s. 24. Fethi Gemuhluolu Aabey, An ( Alnt) , S. 12, s. 43. Karlatrma, Deneme, S. 1, s. 24. Da, iir, S. 2, s. 1. Hzn Uurumlar, iir, S. 2, s. 2. Visal, iir, S. 2, s. 3. Kalanlar, iir, S. 2, s. 4. A Bozumu, Deneme, S. 2, s. 28. Hayal ve Gerek, Deneme, S. 4, s. 48. Adalet, Deneme, S. 6, s. 11. Gk Duvarlar. iir, S. 8, s. 1. Sret-i Neb Dolaysyla, Yorum, S. 8, s. 29. dealizm ve Materyalizm, Deneme, S. 10, s. 28. Bir Festival ki, Eletiri, S. 10, s. 45. Sorumluluk, Deneme, S. 11, s. 8. Fethi Aabey, An, S. 12, s. 12. Fransann MalrauHikayesu, MalrauHikayenun Fransas, Deneme, S. 2, s. 47. Mor Sinekler, yk, S. 1, s. 7. Ruhun Roman, Deneme, S. 1, s.18. emaya Gre Yazmak, Deneme, S. 1, s. 39. Ay Doarken Gecelere, yk, S. 2, s. 5. Romanda nc Boyut, Deneme, S. 2, s. 43. Esselam, Eletiri, S. 2, s. 46. Dergiler, Eletiri, S. 3, s. 73. Ruhun Malzemeleri, Deneme, S. 4, s. 14. Niin Roman?, Deneme, S. 4, s. 44. Edebiyat, Eletiri, S. 4, s. 46. Roman ve Hayat, Deneme, S. 5, s. 9. Dnya Bir nklp Bekliyor, Yorum, S. 5, s. 70. Dirili, Eletiri, S. 5, s. 71. Akn Edebiyat, Deneme, S. 6, s. 1.

MARA, M. Atilla

MARALIOLU, M. :

MAVERA MYASOLU, M.

: :

ZDEMR, Kaya ZDENREN, A.

: :

.. ZDENREN, Rasim:

205

Yazarn Tavr nemlidir, Deneme, S. 8, s. 10. Mahzun Bir Konferans veya Makus Bir rknt, Yorum, S. 8, s. 28. z stne veya Edebiyat Eserinin Fikr Platformu, Deneme, S. 10, s. 18. Akif nanla Mini Rportaj, S. 10, s. 41. Cevat lgerle Konuma, Konuma, S. 11, s. 37. C. Zarifolu ile Konuma, Konuma, S. 11, s. 40. Fethi Aabey, An ( Alnt) , S. 12, s. 14. Bulumak Mahere Kald, An ( Alnt) , S. 12, s. 16. ZEL, smet : iir Okuma Klavuzu, Deneme, S. 2, s. 18. iir Okuma Klavuzu, Deneme, S. 3, s. 47. iir Okuma Klavuzu, Deneme, S. 5, s. 13. Bir Mustaribin Ardndan, An ( Alnt) , S. 12, s. 39. Doyamamtk Gemuhluoluna, An ( Alnt) , S. 12, s. 34.

ZTRK, Y. Nuri ZYRK, Mukbil

: :

SALAM, Ahmet ( Yneten)- DEMRZ, enol- AKMAKLI, Ycel- ZTRK, TuncayHRMZL, smet : ok Sesli Bir lm ve Mill Sinema, Oturum, S. 7, s. 19. Mslman Basn Yeni Devir ve Grevler, nceleme, S. 7, s. 49. ok Sesli Bir lm Tartmas, Eletiri, S. 10, s. 42. SARI, Osman : Topraa Doru Yrmek, Deneme, S. 2, s. 41. Toplumun ry, Deneme, S. 3, s. 69. Eya Uruna Olan, Deneme, , S.4, s.41 Nefsim tin, Deneme, , S.5, s.17 Tutuan Bir Savatr, iir, , S.7, s.1 Vakit, iir, , S.7, s.3 Yenik, iir, , S.7, s.4 Tkenir Heybetli Durular, iir, S.7, s.5 Eyaya Tutunmak, Deneme, S.8, s.23 Frtna, Deneme, , S.10, s.34 Fethi Gemuhluolunun Ardndan, An, (Alnt) , S.12, s.31 Bir lkenin Kapsnda, iir, , S.11, s.6 Rainer Maria Rilke, nceleme, S.5, s.21 Gnah, yk, S.10, s.4 Bayramlk Giysi, iir, S.11, s.5 Fethi Gemuhluolunun Ardndan, An, (Alnt), , S.12, s.28 Fethi Aabeyde Gitti, An, (Alnt) , S.12, s.27 Menzil, iir, , S.5, s.4 Mavi, iir, , S.5, s. 6 TRT iir ve Necip Fazl, Haber-Yorum, S.3, s.77

ENER, S.Adil MEK, S. lhan TANDOAN, Sabri TANIR, Kadir UMRAN, Sedat YENGN, Mehmet YETK, Zbeyir YILMAZ, . Faruk

: : : : : : : :

Z. A

206

ZARFOLU, Cahit

zgrle Doru, iir, S.1, s. 1 Kabul, iir, S.1, s.4 Kayt, iir, S.1, s.5 Kaplanlk, iir, S.1, s.6 Yaamak, Gnlk, S.3, s.40 Roman zerine Sorular, S.3, s.78 Bir Senaryo Tasla, Senaryo, S4, s.20 Bir Senaryo Tasla, Senaryo, S.5. , s.54 1958 Ekiminde, iir, S.4, s.1 Bir Sahil Yoklamas, iir, S.4, s.5 kinci Ayna, iir, S.4, s.6 Gne nip Suya Dokun, iir, S. 4, s. 8. Sempati, iir, S. 4, s. 9. Menziller, iir, S. 4, s. 10. Ayna, iir, S. 4, s. 11. Muntazam, iir, S. 4, s. 12. Kanat Kaparken, iir, S. 4, s. 13. Haber Hakikat Netice, Haber- Yorum, S. 4, s. 54. Yaamak, Gnlk, S. 6, s. 19. Yaamak, Gnlk, S. 7, s. 38. Yaamak, Gnlk, S. 8, s. 13. Baba, iir, S. 9, s. 1. Haziran, iir, S. 9, s. 2. Nacar, iir, S. 9, s. 3. Yaamak, Gnlk, S. 10, s. 23. Yaamak, Gnlk, S. 11, s. 13. Yaamak, Gnlk, S. 12, s. 4. Sanayileme ve Sorunlar zerine kili Sylei, Sylei, S. 12, s. 51.

ZENGN, Bahri ; GNDOAN, Ersin

II. CLT

AKGL,Yaar AKKOR, A. Ekmel ALTUNBA, Arif

: :

Yedi Renk, Deneme, S. 23, s. 33. Filistin Trajedisi, Haber-Yorum, S.17, s.52. Mrted darelerin Sahte eriatl, eviri, S. 17, s. 53. Firak stne, Tantma, S.21, s.39 Doudan Batdan, Ortadoudan,Tantma, S. 23, s.39. Ortak Pazar, Konuma, S. 16 , s. 40. Gne Ufuklarda Doludizgin, iir, S. 19, s. 5. Bir Gzm Var Ad Gkyz, iir, S. 24, s. 8. Yrrken Devletime, iir, S. 16, s. 13. Bir Adam Yaratmak zerine Oturum, Konuma, S. 13, s.

AYHAN, Cevat AYVAZOLU, Beir, BARLAS, Cafer BAYAZIT, Ahmet 33.

: :

: :

207

B. A. E. BAYAZIT, Erdem

: :

Bir Gazete Bakarken, nceleme, S. 17, s. 42. Tabiat Risalesi, iir, S.13, s. 1. Suudi Arabistan Umre in zin Vermedi, Haber-Yorum, S.16, s. 44. zlme zerine Konumalar Konuma, S. 20, s. 19. Ak Risalesi, iir S.24, s. 2. Edebi Biim ve Sosyal Yap, nceleme, (ev. Nuray nntepe) , S. 20, s. 6. iirler-V Ayinler Tantma, S.13, s. 56. Haberler ve Bir Yorum, S. 14, s. 48. Dergilerimiz, Eletiri, S.15, s. 47. Eksik Yol, Hikaye, S. 23, s. 2. zlme zerine Konumalar, Konuma, S. 20, s. 19. Bir Adam Yaratmak zerine Oturum Konuma, S. 13, s. zlme zerine Konumalar, Konuma, S. 20, s. 19.

BOULLATA, Issa J

CEM, Abdurrahman

CEYLAN, Perihan AKMAKLI, Ycel 33. DOAN, Mehmet DOANER, Salih

: :

: :

slam Dnce Hayat, Eletiri, S. 16, s. 47. Deprem ocuklar, iir, S. 14, s. 6. Birdenbire arapnel, iir, S. 14, s. 8. Tasvir, iir, S. 16, s. 4. Toplumsal Birlie ar, Deneme, S. 20, s. 32. Direni, iir, S. 22, s. 3. Teknikten te, Deneme, S. 13, s. 30. Rengini Veren, Deneme, S. 14, s. 30. Yitirilen rperme Ya da Yrek Derinlii, Deneme S. 16, s. 36. Endstrileme Sreci ve Uluslar aras Yan, Deneme, S. 17, s. 22. Krematuar, Eletiri, S. 17, s. 50. Ruh Depremi, Deneme, S. 19, s. 22. Bilin Kamamas, Deneme, S. 19, s. 28 Bir Konuma ve artrdklar, Eletiri, S. 19, s. 36. Btnleme, Deneme, S. 21, s. 25. Yeni Uluslar aras Ekonomik Dzen mi, Yeni Uygarlk m? , Deneme, S. 22, s. 17. l Dile Bir Nobel, Eletiri, S. 24, s. 31. Necip Fazl Ksakrekin Oyunlarna Toplu Bak, nceleme, S. 17, s. 26. Yank, iir, S.13, s. 6. Bir Adam Yaratmak zerine Oturum, Konuma, S 13, s. 33.

ERKAM, Sabri GNEY, Ylmaz GRDOAN, Ersin

: : :

HARMAN, Enes IIK, hsan NAN, Akif

: :

208

Sayklamalar, iir, S. 19, s. 1. En Byk Mucize, Deneme, S.19, s. 18. Ortak ark, iir, S. 21, s. 1. ar, iir, S. 22, s. 1. Bir Tahlil Denemesi, Tahlil, S. 22, s. 6. Bir Tahlil Denemesi, Tahlil, S. 23, s. 22. Ali Nihat Hoca, An, S. 24, s. 28. Hu, iir, S. 24, s. 1. NNTEPE, Nuray : TRTden Haberler, Haber,S. 16, s. 46. Dergiler, Deini, S. 16, s. 46. A. H. Tanpnarn Tarih Gr, nceleme, S. 14, s. 33. A.H. Tanpnarn Tarih Gr nceleme, S. 15, s. 36. Trnan Taa Srten Yitik Bir Kei, Eletiri, S.18, s. 36. Trk Edebiyatnn Yz Ak ile, nceleme, S.19, s. 30. Trk Edebiyatnn Yz Ak ile, nceleme, S.20, s. 15. Trk Edebiyatnn Yz Ak ile, nceleme, S.21, s. 27. Trk Edebiyatnn Yz Ak ile, nceleme, S.22 , s. 20. Trk Edebiyatnn Yz Ak ile, nceleme, S.23, s. 28. Trk Edebiyatnn Yz Ak ile, nceleme, S.24, s. 19. Roman ve Kader, Deneme, S. 22, s. 11. Yalnz Geceler Gzeldi, Hikaye, S. 13, s. 7. Sanatn Anlam stne, Deneme S. 13, s. 23. Dergiler, Deini, S. 14, s. 44. Deerlendirme, nceleme, S. 15, s. 29. Tekin Olmaz Geceler, Hikaye, S. 19, s. 8. Brakr Gider, Hikaye, S. 20, s. 3. Al-Bayan, Deini, S. 20, s. 35. Biraz Kin Biraz ocuklarda Deiim Var, iir, S. 16, s.9. Alacakaranlkta Yryen ark, iir, S. 16, s. 11. Hznm, iir, s. 18, s. 2. Srnmeler, iir, S. 18, s. 4. Milattan nceki Tarihin iiri, iir, S. 18, s. 6. Bir Pnardr Dlerim, iir, S. 19, s. 6. Haziran ocukluu, iir, S. 21, s. 6. lm Yaklarken, Deneme, S. 22, s. 28 (ev:E.

KAHRAMAN, Mehmet

KAHVECOLU, Celil KILLIOLU, smail

KARAMAN, Mehmet KURTULMU, akir

LANG, Ronald D Grdoan). MALRAU, Andre MARA, M. Atilla

lmn Anlam zerine Konuma, Konuma, S.18, s. 41 (ev: Afra Grdoan). ocuklar, iir, S.17, s. 1. Hn, iir, S. 17, s. 3. Tavsiye, iir, S. 17, s. 3. arm, iir, S.17, s. 3. Kumkuma, iir S. 17, s. 4. Dirim, iir, S. 17, s. 4.

209

Genlen, iir, S. 17, s. 4. Kimlik, iir, S. 17, s. 5. Mansur, iir, S. 17, s. 5. Yola kmlar, iir, S. 21, s. 2. Brokrat, iir, S. 21, Gnm Tuana evirdi Sevdan, iir, S.21, s. 5. MARALIOLU, M. OCAKLI, Ekrem MAVERA : Hra zerine, Tantma, S. 19, s. 39. Fuzulinin Su Kasidesi, nceleme, S. 24, s. 27. Haberler, S. 15, s. 49. Okuyucularla Sylei, S. 17, s. 57. Haberler, S. 22, s. 38. Bir iire Yaklamak Deneme, S. 13, s. 26. Kar Aydnl, iir, S. 14, s. 4. Ay Soyunur Baklara, iir, S. 14, s. 5. Krmz Kurdelal ocuk, iir, S. 16, s. 1. Rhtmda Bir Yanm, iir, S. 16, s. 2. Dirili Neslinin El Kitab,Tantma S. 21, s. 36. Yaamak, iir, S. 22, s. 4. Kamalarla Soyunan Gzelliin, iir, S. 22, s. 5.

s.

: :

MYASOLU, M. OCAKTAN, Mehmet

: :

ZELK, Mustafa ZDENREN, A.

Afrika Gerei ve ki Kitap Deneme, S. 23, s. 36. Temeldeki Yanlln Uzants Deneme, S. 24, s. 25. Ayinler, Eletiri, S. 13, s. 57. Dirilen Kent, Deneme, S. 13, s. 60. Ayinler, Eletiri, S. 14, s. 43. ki Okulun Trk Toplumu zerine Olan Etkileri, Deneme, S. 16, s. 29. ki Okulun Trk Toplumu zerine Olan Etkileri, Deneme, S. 17, s. 17. Hzn Yllar, iir, S. 18, s. 1. Sorumluluk, Deneme, S. 18, s. 25. Sorumluluk, Deneme, S. 21, s. 16. aret ocuklar, nceleme, S.24, s. 15. Bir Adam Yaratmak zerine Oturum, Konuma, S. 13, s. 33. ki Dnya, Konuma, S. 13, s. 58. Kapy Vuran Kim, Oyun, S. 17, s. 6. Malzemelerin Ruhu, Deneme, S. 18, s. 16. Bir Tartma stne, Eletiri, S. 18, s. 37. Kural stne Bir Dipnotu, Deneme, S. 19, s. 36. zlme zerine Konumalar, Konuma, S. 20, s. 19. Hikaye stne, Eletiri, S. 22, s. 31. Yaz ve tekiler, Eletiri, S. 22, s. 34. Gerekliin Anlalmas Asndan T. S. Eliotun Nesnel Karlk Kuram ve Hamlet Eletirisi, Deneme, S. 23, s. 7.

ZDENREN, Rasim

210

ZTRK, Galip SALAM, Ahmet

: :

Sabah Alacasnda, Hikaye, S. 21, s. 9. Bir Adam Yaratmak zerine Oturum, Konuma, S. 13, s. 33. ki Dnya, Konuma, S. 13, s. 58. Piyonlardan Biri, Eletiri, S. 15, s. 44. zlme zerine Konumalar, Konuma, S. 20, s.19. Karacaahmet, Tantma, S. 17, s. 50. Eya a, Deneme, S. 14, s. 28. Bir an zlemine, iir, S. 14, s. 1. Yaamakla lmek Aras Bir Yerde, iir, S. 19, s. 3. Elif Efendi, Deneme, S. 16, s. 42. Sessiz Bir Dn, Hikaye, S. 15, s. 7. yi Edebiyat, Kt Edebiyat, Deneme, S. 22, s. 14. Yazarn Verimlilii Dyor mu? Deneme, S. 24, s. 29. Merhum Fethi Gemuhluolunun lmne Drlen Tarih, iir, S. 14, s. 9. Bir Gnl Erinin G, S. 13, s. 53. Ekrem Ocakl in Gecikmi Bir Yaz, An, S. 22, s. 24. Sen Gelsen Bir, iir, S. 21, s. 8. Eletiri in Edebiyat Tarihilii Yetmez, Deneme, S. 18, s. Tablo, Eletiri, S. 16, s. 43. Doru Yolun Sapk Kollar, Tantma, S. 17, s. 55. Yitik Cennet, Tantma, S. 17, s. 56. Ortak Pazar, Konuma, S. 16, s. 40. Bir Senaryo Tasla, Senaryo, S. 13, s. 10. Yaamak Gnlk, S. 14, s. 19. Masal, iir, S. 15, s. 1. Yaamak, Gnlk, S. 15, s. 33. Yaamak, Gnlk, S. 16, s. 19. Yaamak, Gnlk, S. 17, s. 11. Romann Baars Bizimledir, Eletiri, S. 17, s. 48. Yaamak, Gnlk, S. 18, s. 12. Okuyucularla, Sylei, S. 18, s. 43. Yaamak, Gnlk, S. 19, s. 22. Haberler, S.19, s. 40. Okuyucularla, Sylei, S. 19, s. 43. Sevemedik Mzeleri, iir, S. 20, s. 1. Haberler, S. 20, s. 37. Okuyucularla, Sylei, S.20, s. 40.

SARACOLU, Tuan SARI, Osman MEK, lhan TANDOAN, Sabri TANIR, Kadir TAKIN, Gaffar UAR, ahin UMAN, Abdullah

: :

: : :

UYSAL, Faruk VALERY, Paul 40. YAZAR, Yusuf

: :

YEN, Ouz ZARFOLU, Cahit

: :

211

Yaamak, Gnlk, S.21, s. 13. Okuyucularla, Sylei, S.21, s. 40. Edebiyattan Bir air, Eletiri, S. 22, s. 32. Gl Suyu, iir, S. 23, s. 1. Okuyucularla, Sylei, S.23, s. 41. Yaamak, Gnlk, S.24, s. 10. Okuyucularla, Sylei, S.24, s. 33. ZARFOLU, F. B. ZENGN, Bahri : : Doru Yolun Sapk Kollar, Tantma, S. 15, s. 52. zlme zerine Konumalar, Konuma, S. 20, s. 19. Politika ve Kltr, Deneme, S. 21, s. 32.

III. CLT

El-ABBAS, Hazm Hasan AKAY, Hseyin AKAY, Hasan AKBA, A. Vahap

Hicret, iir, S. 29 (ev. Ali Nar), s. 1. iir 78, Eletiri, S. 26, s. 19. Bir Gnn Serveni, iir, S. 32, s.45. Gzelin lm, iir, S. 28, s. 46. Allah Dense, iir, S. 28, s. 46. ki Adam, iir, S. 28, s. 46. Duvarlar Konuacak, iir, S. 28, s. 46. Kendime Mektuplar, iir, S. 30, s. 3. Ten Ne Ki, iir, S. 30, s. 3. Bir Gurbet iiri, iir, S. 31, s. 5. Merhaba, iir, S. 31, s. 7. Kurtulu Evinde, Anlat, S. 35, s. 39. El-Beyan Blteninden zetler, Deini, S. 27, s. 40. Yakalanr Gibi Olan, Deneme, S. 28, s. 34. Zaman , iir, S. 29, s. 47. Mim-Te, iir, S. 29, s. 7. rperme, iir, S. 29, s. 8. Gn Imadan Daha, iir, S. 36, s. 6. Ben ve zaman , iir, S. 35, s. 37. Byl Geceler, iir, S. 34, s. 32. Yalnzlk, iir, S. 35, s. 37.

: : :

AKA, H. Ali AKKOR, A. Ekmel ALKUR, . Faruk ALTUNBA, Arif

: :

: :

ARMAAN, Mustafa ASLAN, Mehmet AYDINKOL, Mehmet

: :

212

BAZ, Ali BOZKURT, Ali CANEY, Stk ALAR Mehmet

: : :

Tosun Toprak, iir, S. 29, s. 47. ehir Da ve Adam, Anlat, S. 35, s. 27. ocuklarda Dirilmek, iir, S. 39, s. 46. Bunalml Gnlerin Diri lna Dair, iir, S. 33, s. 37. Amerika Mektubu: Malcolm X ve Amerikadaki Mslmanlar, Mektup, S. 25, s. 11. Amerikadan Haberler, Haber, S. 26, s. 45. Amerika Mektubu: Bilaliler, Mektup, S. 28, s. 17. Amerika Mektubu: Nerede Bir Mslman, Mektup, S. 30, s. 11. Amerika Mektubu: ryen Toplum, Mektup, S. 32, s. 11. ryen Uygarlkta Byyen slam, Haber-Yorum, S. 32, s. 28. Amerika Mektubu: Ortalk Irken, Mektup, S. 34, s. 18. ABD Politikasnda Zenci Arlk, Haber-Yorum, S. 35, s. 40. Yaayabilir misin, iir, S. 31, s. .47 Sergiler, iir, S. 30, s. 47. Bir Unutkanlk Aratrmas, iir, S. 34, s. 31. Kutlu Kentler I, Gezi Notlar, S. 32, s. 17. Kutlu Kentler II, Gezi Notlar, S. 33, s. 21. Kutlu Kentler III, Gezi Notlar, S. 34, s. 26. Kutlu Kentler IV, Gezi Notlar, S. 35, s. 33. Kutlu Kentler V, Gezi Notlar, S. 36, s. 28. 78in ki yk Kitab:Uzun Yry ten ve Alaz, Eletiri, S. 26, s. 31. Akam Brd Bu Ac , Hikaye, S. 36, s. 10. Yarab!, iir, S. 32, s. 46. Beri Gel Baralm, iir, S. 33, s. 39. Da Evi, iir, S. 28, s. 2. Uzakta, iir, S. 28, s. 2. Dalara Haykr, iir, S. 28, s. 3. Yamurda iir Denemesi, iir, S. 31, s. 3. Bilim ve Sanatn Ara Kesiti, Deneme, S. 25, s. 4. Konvoy, Eletiri , S. 25, s. 34. Genlik kmaz zerine Bir Konuma, Rportaj, S. 26, s. 13. Tarih, Kltr, Sanayileme, Haber-Yorum, S. 27, s. 30. Hayat kmaz, Eletiri, S. 31, s. 31. Bar stemez misiniz, Deneme, S. 32, s. 15. kara Ayarlanmak, Deneme, S. 36, s. 14.

AKIR, Hilmi ELK, Mustafa FT, Cemil

: :

DKMEN, Salih

ECE, Hseyin ERDM, Zekeriya G, enel GNEY, Ylmaz

: : : :

GRDOAN, Ersin

213

HASANNEBOLU, Cumali : IILDAR, rfan MRAN, A. NAN, Akif : : :

Talan, iir, S. 32, s. 2. Afganlya , iir, S. 36, s. 31. ran ve Byyen Korku, Haber-Yorum, S. 27, s. 38. Yrek Gazeli, iir, S. 31, s. 1. Davet, iir, S. 31, s. 2. Kitabe, iir, S. 31, s. 2. Ylg, iir, S. 33, s. 1. Ayna, iir, S. 33, s. 1. iirimizle lgili Bir Aklama, Eletiri, S. 33, s. 31. nirah, Hikaye, S. 34, s. 7. Byk Adam, Anlat, S. 32, s. 36. lmi Bilgi rfana Kar, Deneme, S. 28, s. 35, (ev. Tlay Mftolu). Trk Edebiyatnn Yzak ile VIII, nceleme, S. 27, s.19. iir Olarak ile VIII, nceleme, S. 27, s. 14. Arkadalklar, Deneme, S. 31, s. 16. Kafkann Kpekleri, nceleme, S. 34, s. 28. ran, Haber-Yorum, S. 25, s. 31. syan Mektuplar, Haber-Yorum, S. 30, s. 34. Yelkenli, iir, S. 36, s. 32. Bir Yeni Sevda Sleyman, iir, S. 34, s. 2. Yasaklanr Yeryz, Hikaye, S. 28, s. 5. Halka Sevilmek, Yorum, S. 28, s. 31. Hayata Uyan, Hikaye, S. 31, s. 11. Tara, Deneme, S.34, s. 12. , s. 12. Susamlk, iir, S.28, s. 41. , s. 41. Gvdem Kurban, iir, S. 32, s. 3. Dilemma, iir, S. 35, s. 3. Ay. Ik.stanbul, iir, S. 36, s. 4. Zaman izgisi, iir, S.29, s.45. Gecenin Giysileri, iir, S.29, s.45. Yk, iir, S. 31, s. 46. Roman 1978, Eletiri, S. 26, s. 34. Kelime Kuyumculuu, Deneme. S. 25, s. 16.. Adn Kald, iir, S. 27, s. 1.

PEK, Selahaddin SLAM, Adem JACKS, L. P.

: : :

KAHRAMAN, Mehmet

KALKAN, Sleyman KANYILMAZ, Ahmet KARCI, Mehmet Ragp KILLIOLU, smail

KINAY, Ekrem KURTULMU, akir KKAKIN, Mustafa MANSALIGL, Seyfettin MARA, Mehmet Atilla

: :

214

Sz Namustur, iir, S. 27, s. 2. aire ktysa Admz, iir, S. 27, s. 3. nirah, iir, S. 29, s. 3. Ahvalim Beyan Eder, iir, S. 30, s. 1. Ah, iir, S. 32, s. 1. MAVERA : Haberler, S. 25, s. 37. Haberler, S. 27, s. 41. Haberler, S. 30, s. 36. Biraz Haber Bir Para Tariz, Sylei, S. 31, s. 33. Hikaye Tahlilleri, Deini, S. 31, s. 36. Yazarlar Birlii Kongresi, S. 31, s. 36. Haberler, S. 34, s. 39. Dirili, Deini, S. 35, s. 40. Drdnc Yla Girerken, zeletiri, S. 36, s. 40. Furkan Gn, Denem, S. 27, s. 7. hsan Gn, deneme, S. 28, s. 14. Bugn Onlarla Birlikte, Deneme,.S. 29, s. 24. Dou Bat ve Felsefe, Deneme, S. 31, s. 19. (ev.A.Ekmel Akkor) Bu oul Bir stanbul, iir, S. 35, s. 4. Utanm Gibi Ellerim, iir, S. 36, s. 3. an Sonu, iir, S. 30, s. 46. Yeni Bir Dergi:Divan,Deini, S. 26, s. 43. Kltr Emperyalizmi Sryor, Deneme, S. 27, s. 10. Sevda Yorumu iir, S. 30, s. 2. Tarih Acs, iir, S. 30, s. 2. Zulm Gnlerinden, iir, S. 32, s. 4. Ac ve Onun Karl, iir, S. 34, s. 4. ar, iir, S. 35, s. 1 Haber, iir, S. 36, s. 1. Devlet, Deneme, S. 25, s. 7. Snma, iir, S. 34, s. 1. Beklenen, Oyun, S. 26, s. 1. Roman zerine Konuma, Konuma, S. 28, s. 24. Yumurtay Hangi Ucundan Krmal Deneme, S. 29, s. 14. Eskimo Niin Byle Yapar, Eletiri, S. 30, s. 32. Picassonun Hatlar, Deneme, S. 32, s. 8. Ebu Talip Kompleksi, Deneme, S. 33, s.8. Roman Ne Zaman lr, Eletiri, S. 35, s. 7. ocuklar Hatras, iir, S. 32, S. 47. Ey Terli Baklarla Soluk, iir, S. 29, s. 48. TRTnin Kltr Siyaseti, Eletiri, S. 25, s. 34. Televizyon Pazar, Eletiri, S. 26, s. 40.

MFTOLU, Atasoy

NASR, Seyyid Hseyin

OCAKTAN, Mehmet :

OKUR, Mustafa .R. ZELK, Mustafa

: : :

ZDENREN, Alaeddin ZDENREN, Rasim

ZKAN, emseddin POLAT, Necati SALAM, Ahmet

: : :

215

Trkiye Tebeir Dairesi, Deneme, S. 27, s. 21. SARI, Osman SEYHAN, Recep SEZER, brahim EVK, Zeki RN, Ahmet TANIR, Kadir : : Glleri Kuanmak, iir, S. 28, s. 1. Kartalclar, Hikaye, S. 33, s. 40. Bayram Tebrii, Hikaye, S. 36, s. 33. Gzya, iir, S. 30, s. 46. Akid, iir, S. 34, s. 33. Bekleyi, iir, S. 35, s. 36. Yorumlamalar, S. 36, s. 5. Alagn I, Hikaye, S. 29, s. 27. Alagn II, Hikaye, S. 30, s. 20. Istrap iekleri, Hikaye, S. 3U5, s. 15. ck Devrimi zerine, Eletiri, S. 26, s. 38. Varlktan izgiler, Eletiri, S. 27, s. 26. Hayat ve tesi, iir, S. 32, s. 46. Duvar Gazeteleri, Deini, S. 25, s. 36. Gl a Mimarlar, Deini, S. 27, s. 35. Aklanan Sanc, iir, S. 28, s. 4. Kitaplarla, Deini, S. 28, s. 33 Krk kindi iirleri, iir, S. 33, s. 2. Kitaplar: Adabl Mrid, Deini, S. 33, s. 33. Genlik kmaz zerine Bir Konuma, Rportaj, S. 26, s. adrvan, iir, S. 36, s. 30. Biat Gazeli, iir, S. 35, s. 38. Korku ve Yakar, iir, S. 25, s. 1. Okuyucularla, Sylei, S. 26, s. 41. Yaamak, Gnlk, S. 26, s. 10. Dndren Hikayeler, Eletiri, S. 26, s. 25. Okuyucularla, Sylei, S. 26, s. 49. Yaamak, Gnlk, S. 27, s. 4. Okuyucularla, Sylei, S. 27, s. 43. Yaamak, Gnlk, S. 28, s. 10 . Okuyucularla, Sylei, S. 28, S. 39. Yaamak, Gnlk, S. 29, s. 9. Okuyucularla, Sylei, S. 29, s. 41. Yaamak, Gnlk, S. 30, s. 4. Okuyucularla, Sylei, S. 30, s. 39. Yaamak, Gnlk, S. 31, s. 8. Okuyucularla, Sylei, S. 31, s. 41. Yaamak, Gnlk, S. 32, s. 5. Okuyucularla, Sylei, S. 32, s. 38.

: : :

TAKIN, Gaffar TATAN, Vahap Ziya YAZAR, Yusuf

YET, . 13. YALIN, Abdullah YILDIZ, Saadettin ZARFOLU, Cahit

: : :

216

Yaamak, Gnlk, S. 33, s. 4. Okuyucularla, Sylei, S. 33, s. 45. Yaamak, Gnlk, S. 34, s. 5. Okuyucularla, Sylei, S. 34, s. 42. Yaamak, Gnlk, S..35, s.5 . Rasim zdenren Gl Yetitiren Adam Anlatyor S. 34, s. 34. Okuyucularla, Sylei, S. 35, s. 41 Yaamak, Gnlk, S. 36, s. 7. Okuyucularla, Sylei, S. 36, s. 44. Dergiler, S. 36, s. 41.

IV. CLT

AKKAN, Hseyin

Roman zerine Dnmek steyenler in On Notlar, Deneme, S. 37, s. 34. Yabanclamann Romanla lgisi, Deneme, S. 39, s. 21. Mutu, iir, S. 47, s. 7. Ahir Zaman iiri, iir, S. 45, s. 6. Ahir Zaman iiri II, iir, S. 47, s. 5. Almanya Notlar, Haberler, S. 38, s. 65. Almanyada slm Faaliyet Gsteren Kurulu Liderleriyle Bir Mlkat, Konuma, S. 40, s. 23. Almanya Notlar, Haberler, S. 42, s. 36. Gzelliine Bir vg, iir, S. 43, s. 1. pek Yolu, iir, S. 45, s. 4. Almaya Notlar, Haberler, S. 47, s. 42. Menzil, iir, S. 45, s. 8. Bir lnn Treni, Hikaye, S. 40, s. 34. nsan Yitik, Hikaye, S. 46, s. 146. Afganistan slam Cemiyetinden, Bildiri, S. 38, s. 62. Sava Risalesinden, iir, S. 37, s. 1. Kuzey Amerikada Bir Aznlk Yaayan Mslmanlarn Potansiyelleri, Makale, S. 48, s. 32. Frat, iir, S. 42, s. 30. Gzlk Ustalar, Hikaye, S. 37, s. 31. Aydnla Doru, Hikaye, S. 40, s. 10. Gl Hayatn Anlatyor, Hikaye, S. 45, s. 9. Ay, Hikaye, S. 48, s. 12.

AKBA, A. Vahap AKGL, Yaar AKTRK, Muhammed

: :

ALTUNBA, Arif ARIBA, Sabahattin AY, Mehmet AYDIN, Zafer BEYAZIT, Erdem BA-YUNUS, Dr. lyas BAYKU, Hseyin BOZKURT, Ali

: : : : : :

: :

217

BULUT, evket ALAR, Mehmet 43, s.9. ALAR, Oktay AKMAKTA, Hseyin ELK, Mustafa

: :

Karl Bir , Hikaye, S. 46, s. 79. Prof. mer Faruk Abdullah le Bir Konuma, Konuma, S. Akif nann iirleri, nceleme, S. 44, s. 35. Vakit Afgan Vakti, iir, S. 42, s. 28. Adn Kald Bir, iir, S. 39, s. 4. Gvden Kstlanr Gibi, iir, S. 42, s. 3. Yrdler Gecenin stnden, iir, S. 44, s. 3. Akn Kvamna Erimiken, iir, S. 47, s. 2. Varedenin Adyla, iir, S. 48, s. 5. Yahya Kmalin Fikir ve iir Dnyas, Deini, S. 40, s. 41. Amerikada Mslmanlar, Mektup, S. 45, s. 20. Siyaset ve Sanat, Oturum( Katlanlar: Akif nan, Mehmet Doan, Mehmet Maralolu, Necmettin Trinay, Rasim zdenren), S. 45, s. 25. Konuma Gncesi, Gnlk, S. 37, s. 24. Durup Bakmak, Deerlendirme, S. 38, s. 41. Eski amlar, Hikaye, S. 41, s. 4. Dar Sokaklara m, kmaz Sokaklara m, Deini, S. 43, s. 42. Yitik Oyuncu, Oyun, S. 45, s. 13. Yavuz, Hikaye, S. 46, s. 139. II. Dnya slam Eitim Konferans zerine Prof. Dr. Sabahattin Zaim ile Bir Konuma, Konuma, S. 42, s. 32. ran slam Cumhuriyeti Anayasas zerine Do. Dr. Hseyin Hatemi ile Bir Konuma, Komuma, S. 44, s. 25. Prof. Sabahattin Zaim ile Ortak Pazar ve Mslman lkelerin Birlii zerine Bir Konuma, S. 47, s. 27. Karanlk, iir, S. 40, s. 4. iirsin Artk, iir, S. 45, s. 5. Mjde, iir, S. 47, s. 6. Yollar ve Yolcular, Hikaye, S. 42, s. 16. Perdeler ve Sorular, iir, S. 44, s. 4. Suya Dmeseydi, Hikaye, S. 46, s. 134. Afganistan Niin Savayor, Konuma, S. 37, s. 38. Kuyu, Hikaye, S. 46, s. 109. Rasim zdenren ile Edebiyat ve Sanat Hakknda Bir Konuma, Konuma, S. 42, s. 21. Dokunulmazlk Kazanan, Deneme, S. 44, s. 14.

: :

FT, Cemal FT, Talat DEMRZ, enol

: : :

DKMEN, Ramazan

DNER, mer DNER, Taha

DOAN, Avni

ECE, Hseyin K.

El- Mstakbel GNEN, Edip GRDOAN, Ersin

: : :

218

Zamana Egemen Olmak, Deneme, S. 47, s. 17. Kelm lmi ve Kapsad Konular zerine Do. Dr. erafettin Glck ile Bir Konuma, Konuma, S. 47, s. 38. HAKSAL, Ali Haydar : Gnler Byle Geti, Hikaye, S. 47, s. 9. Bir Gn z Srmek, Hikaye, S. 43, s. 5. Sabah Erkenden Domutuk, Hikaye, S. 44, s.11. Bir Garip yk, Hikaye, S. 46, s. 118. armlar, Hikaye, S. 47, s. 14. Sezi, iir, S. 39, s. 30. Gl Yetitiren Adam veya ada nsanmzn Sergilenmesi, nceleme, S. 41, s. 12. Yaamak in, Deini, S. 44, s. 40. 1960 Sonras Hikayeciliimiz, Deneme, S. 46, s. 13. Asansr, Hikaye, S. 46, s. 125. Bir Uygarlk, Deneme, S. 41, s.41. Son Akam st, iir, S. 39, s. 32. Lodos, iir, S. 41, s. 35. yknn eitli ehreleri, Deneme, S. 46, s. 28. Rasim zdenrenle Bir Konuma, Konuma, S. 46, s. 61. Bayanname, Hikaye, S. 46, s. 99. Cevln le Bir Konuma, Konuma, S. 44, s. 32. Eksilen, Hikaye, S. 46, s. 148. Bindokuzyzyetmidokuz: Geneldeki Grn, Deerlendirme, S. 38, s. 21. Yalnz Geceler Gzeldi, Hikaye, S. 39, s. 8. Hikayede Gerek, Deneme, S. 46, s. 6. arldnda, Hikaye, S. 46, s. 88. Su ve Edebiyat Yahut Dostoyevskide Su- Ceza Kavram ve Sulu Tipler, S. 48, s. 15. Gnl, iir, S. 43, s. 38. Sen, iir, S. 38, s. 69. Hangi St Hangi Kabus, iir, S. 40, s. 2. Bak, iir, S. 47, s. 3. Umutsuz Bir Akam Mnakaas, Hikaye, S. 46, s. 92. Sen Gittin, iir, S. 40, s. 31. Yokua Akan Sular, Deini, S. 40, s. 37. iirler, iir, S. 48, s. 1.

LKAY, Ammar KAHRAMAN, Alim

: :

KAHRAMAN, M. veys KANYILMAZ, Ahmed KAPLAN, Yaar

KARABEY, Turgut KEKE, Ahmet KILLIOLU, smail

: : :

KIRLANGI, Hicabi : KOCABA, Hasan KURTULMU, akir KUTLU, Mustafa KPEL, brahim MARA, Mehmet Atilla : :

: : :

219

MARALIOLU, Mehmet

ki Dnyann Roman, nceleme, S. 44, s. 20. Metafizik ve yk, Deneme, S. 46, s. 24. Hikaye stne Oturum ( Yneten) ( Katlanlar: Alim Kahraman, R. zdenren, N. Trinay, A. zdenren) , Oturum, S. 46, s. 51. slamda Gerekilik, Kitap Tantma, S. 37, s. 41. Haberler, S. 37, s. 42. Haberler, S. 39, s. 42. Haberler, S. 41, s. 41. Bize Gelen Kitaplar, S. 41, s. 42. Hikaye stne Mini Rportajlar, S. 46, s. 151. Snrlar Aan, Deneme, S. 38, s. 18. Zulm Duyman, Deneme, S. 39, s. 18. Korkuyla ve Umutla, Deneme, S. 40, s. 20. Alalan Bir Dnyada Ykselen, Deneme, S. 41, s. 9. Gkyznde ve yeryznde, Deneme, S. 42, s. 18. Rahmet indeler, Deneme, S. 44, s. 17. Sonsuz Balarla, Deneme, S. 45, s. 17. Hakkn Himayesinde, Deneme, S. 47, s. 25. Gnlmn Ucunda brahimler, iir, S. 42, s.4. Gurbet, iir, S. 40, s.33. ocukluum, iir, S. 45, s.45. Ky ve ehir, S. 45, s. 45. d. Hikaye, S. 46, s.129. Bir An Yorumlama Denemesi, iir, S. 38, s.3. Dirili Trks, iir, S. 39, s.1. Uyan, iir, S. 43, s.2. 79 Siyasasnda Belirginleen Bir Vaka, Deneme, S. 38, s.14. Afganistan Dolaysyla Belirginleen Tavrlar, Deneme, S. 39, s.33. Hicret zerinde Bir Deneme, Deneme, S. 37, s.13. 1960 Sonras Edebiyatmzn ve Baz Nitelikleri, Deneme, S. 38, s.5. Cahit Zarifolu ile Sohbet, Konuma, S. 39, s.36. ekirgeler, Hikaye, S. 40, s. 5. Atasoy Mftolu ile Bir Konuma, Konuma, S. 41, s. 26. Dil Konusu, Deini, S. 41, s. 37. Kimse, Deini, S. 41, s. 39. Piyano alan Kyl, Deini, S. 41, s. 34. Hikaye stne Ukalalk, Deneme, S. 46. t, Hikaye, S. 46, s. 84. teki, Hikaye, S. 48, s. 6. Dergilerde iir 79, Deerlendirme, S. 38, s. 55. Bir ehladr Yrmek, iir, S. 40, s. 3. Yaam Diye, Hikaye, S. 46, s. 144.

MAVERA

MFTOLU, Atasoy

OCAKTAN, Mehmet : ORU, Hamdi :

ZCAN, Osman ZELK, Mustafa

: :

ZDENREN, Alaeddin ZDENREN, Rasim

ZGR, Alaeddin PAACI, Mehmet

220

SALAM, Ahmet SAKALLIOLU, A. Nazmi SELMAN, Yusuf

Sivas Fetih Mitingi zerine Bir Toplant ( Katlanlar: A. Gaffar Takn, Erden Beyazt, Ersin Grdoan) , S. 44, s. 41. Korklanlar Geri ekilsin, iir, S. 41, s. 31. Yaamak, Deini, S. 40, s. 35. iir Okuma Klavuzu, Deini, S. 41, s. 40. Bir Kesit, Deini, S. 43, s. 40. Amerika Mektubu, Mektup, S. 43, s. 39. Uurtmalar, Hikaye, S. 40, s. 14. Yksek Sesli Kaynama, Hikaye, S. 45, s. 11. Duvar, Hikaye, S. 46, s. 114. Billur Sr, iir, S. 37, s. 9. Tevhid Ufkunda, iir, S. 37, s. 10. nan Yakamozlu Tenha Sularda, iir, S. 37, s. 11. Vakti Sz ieklemek, iir, S. 37, s. 12. Bir Yakn Uultunun Kuytu iiri, iir, S. 38, s. 1. nan Dallarnda a Aan Glle, iir, S. 39, s. 3. Usul Sesli Szcklerle Kuytu Konumak, iir, S. 40, s. 1. Kutlu Titreimler, iir, S. 41, s. 1. Uzun idem Bekleyiler, iir, S. 41, s. 2. Usul Koro, iir, S. 42, s. 1. Sylei veya Haykr Susmak, iir, S. 44, s. 2. Hasret Sana, iir, S. 45, s. 3. Glle Sylei, iir, S. 47, s.1. Bir Mektup, Yazma, S. 39, s. 39. Ar Danda Bir Gl Var, iir, S. 40, s. 30. Bulut, iir, S. 40, s. 30. Ayrlk stne, iir, S. 45, s. 44. Gitmek, Hikaye, S. 37, s. 27. Anlatlmaya Deer Olan, Deerlendirme, S. 38, s. 36. Seyhan, iir, S. 42, s. 2. Mahzenlere Gvdemi, iir, S. 43, s. 4. Krlmalar, iir, S. 45, s. 1. Haere, Hikaye, S. 42, s. 5. amzn Hkmdar, Hikaye, S. 44, s. 6. Sahte Karlar, Hikaye, S. 46, s. 100. At Suratl, Hikaye, S. 47, s.v 9. Ay Doarken Bakrdan Gibi, iir, S. 42, s. 29. Romanda Cinsellik Yl, Deerlendirme, S. 38, s. 29. Edebiyatn Gelecei (Le Figarodan), Deneme, S. 38, s. 61. Sorumuzun Muhatab Kim, Deini, S. 40, s. 34. Ayak Seslerini Duyurmadan Gelir, Hikaye, S. 46, s. 127.

SENCER, mer SEYHAN, Recep

: :

SOYKAN, Alaeddin

SUBAI, Muhsin lyas : EVK, Zeki :

RN, Ahmet

TANIR, Kadir

TEKNAY, Alev TEKEN, Adnan

: :

221

TRNAY, Necmettin UNUTMAZ, Sadk UYAR, Mehmet UYSAL, Faruk

Memduh evket Esendal, nceleme, S. 46, s. 43.

: : :

Evrim, Hikaye, S. 46, s. 150. Geceler, iir, S. 39, s. 31. z Srmek, Deerlendirme, S. 38, s. 48. kinci Beyaz Yry, iir, S. 41, s. 3. Byle Yolcu, iir, S. 44, s. 1. Hikayeci, Hikaye, S. 46, s. 96. Sovyetlerdeki Mslmanlar ( Der Shiegelden eviren) , S. Aydnla Erdiler, iir, S. 38, s. 68. Yaamak, Gnlk, S. 37, s. 21. Okuyucularla, Sylei, S. 37, s. 46. Okuyucularla, Sylei, S. 38, s. 70. Bir Kitap Tantma Yazs, Deini, S. 39, s. 26. Okuyucularla, Sylei, S. 39, s. 43. Okuyucularla, Sylei, S. 40, s. 43. Okuyucularla, Sylei, S. 41, s. 43. Okuyucularla, Sylei, S. 42, s. 43. Okuyucularla, Sylei, S. 43, s. 44. Okuyucularla, Sylei, S. 44, s. 51. Okuyucularla, Sylei, S. 45, s. 46. Okuyucularla, Sylei, S. 46, s. 156. Toiirards Freedom ( zgrle Doru), iir( ngilizceye eviren: Talat Sait Hamlan) , S. 47, s. 34. Okuyucularla, Sylei, , S. 47, s. 50. Tigerish ( Kaplanlk), iir ( ngilizceye eviren: Talat Sait Hamlan) , S. 48, s. 38. Okuyucularla, Sylei, , S. 48, s. 39.

YILMAZ, Durali YKSEL, Kaya 47, s. 46. YKSEL, Nevzat ZAFROLU, Cahit

: :

: :

V. CLT

AIKGZ, Ali AKAN, Hseyin

: :

Tartma Alan, Eletiri, S. 53, s. 55. Anlatmaya likin Baz Notlar, Deneme, S. 52, s. 33. Rasim zdenrenin Anlattklar, S. 53, s. 21. Bir Kitabn evresinde, Eletiri, S. 55, s.27. Programlamann Dna kmak, Makale, S. 57, s. 18. Ahir Zaman iiri III, iir, S. 49, s. 5. Ahir Zaman iiri IV, iir, S. 51, s. 4. Ahir Zaman iiri V, iir, S. 52, s. 13.

AKGL, Yaar

222

Ahir Zaman iiri, iir, S. 53, s. 6. Kalbim ve Arkadalarnn Yeryzne Ad, iir, S. 55, s. 8. AKTA, Durmu AKTRK, Y. Muhammed : : Tartma Alan, Eletiri, S. 54, s. 54. Sonbahar Hznleri, iir, S. 49, s. 2. Belirli Bir Amala Sylenmi Szler, iir, S. 53, s. 5. De Benzeyen ykler, iir, S. 55, s. 7. Sayklamalar, iir, S. 5, s. 5. a Karanlktr, iir, S. 57, s. 46. Karikatrler, S. 55, s. 15; 21. S. 56, s. 17. S. 60, s. 42. S. 56, s. 23. S. 57, s. 6.

AYCIN, Hasan

AYCIN, Mustafa

Karikatrler,

BEYAZIT, Erdem

Kar Altnda Hzn Denemesi/Essai De La Taristesse Sous La Neige (ev. Mustafa irin), S. 51, s. 6. Veda/Der Abshied (ev. A. . Sava) , S. 52, s. 17. Sava Risalesinden; iir, S. 56, s. 1. Kzl Arlar, Hikaye, S. 57, s. 16. Yer Yzl Uurumlardan, iir, S. 50, s. 3. mrn Kahrnda Civanln, iir, S. 51, s. 3. zgrle Budayan Evreni, iir, S. 52, s. 11. Yoruldum Seni Susmaktan, iir, S. 55, s. 6. Ayklaya Varrdn lm Yeryznden, iir, S. 57, s. 3. Bir Kalbin D Gnl, iir, S. 58, s. 5. Kitaplk, Tantma, S. 52, s. 58. Kitaplarla, tantma, S. 53, s. 61. Kan Gibi Vakte Den, Tantma, S. 57, s. 36. z brakanlar, Deini, S. 51, s. 22. Bir Akam in n alma, Hikaye, S. 54, s. 12. Arada, Hikaye, S. 58, s. 11. Nasl bir Edebiyat in, Eletiri, S. 59, s. 32. Bymenin Snrlar zerine, Deneme, S. 54, s. 57. Ders, iir, S. 52, s. 16. Politik, iir, S. 54, s. 2. Korkutan/ damlk/ Sabr; iir, S. 57, s. 5. Kelimeler/ rperti: iir, S. 58, s. 7. Aksz Bir Toplum, Deneme, S. 59, s. 35. Yazlarla Aranan, Deneme, S. 60, s.b31. O Tepe iek Dolu, Hikaye, S. 58, s. 18. Yollar Uzun Olur, Hikaye, S. 59, s. 29.

BOZKURT, Ali ELK, Mustafa

: :

IDAM, Halit FT, Cemil DKMEN, Ramazan

: :

DNER, Taha DOAN, Avni

: :

DOAN, Mehmet ECE, Hseyin K.

223

EROLU, Ebubekir GILAN, Icaz GM, Naci GNGR, Alp Eren GRDOAN, Ersin

: : : : :

Snrlar, iir, S. 52, s. 3. Biz de Mslmanz, Gezi, S. 51, s. 35. Da Soluu, Hikaye, S. 52, s. 28. Hicr, S. 54, s. 56. Hocaefendi veya Grnmeyen niversite, Deneme, S. 49, s. 45. Ahmet imenin Ardndan, Deneme, S. 51, s. 41. Sinan zerine Toplant, Konuma, S. 52, s. 36. Noktalamalar, Deneme, S. 55, s. 16. Noktalamalar, Deneme, S. 56, s. 22. Toplumsal Sorunlar ve Bunalm zerine Toplu Soruturma, S. 57, s. 25. Duldada Bir Adam, Hikaye, S. 50, s. 9. iirin Kan Gibi Vakte Dmesi, Deneme, S. 51, s. 32. Yeryznn stnde Kara Kargalarn Kara Glgesi, Hiakye, S. 53, s. 14. Eski Yazdan Kalma Scak Atlarn Kousu, Hikaye, S. 58, s. 16. Romanmz ve Futbolumuz, eitleme, S. 54, s. 45. Mahzen/ La Cave ( Franszcaya eviren: smet Toplaolu) , iir, S. 49, s. 52. Umut Gazeli/ Chanson Despoir ( Franszcaya eviren: smet Toplaolu), iir, S. 50, s. 5. Adsz Gazel / Chanson Sans Nom ( Franszcaya eviren: smet Toplaolu) , iir, S. 53, s. 8. Yrek Gazeli / Chanson Du Coeur ( Franszcaya eviren: smet Toplaolu) , iir, S. 54, s. 6. Do. Dr. Halil Necatiolu ile Tasavvuf zerine Sohbet, Konuma, S. 54, s. 27. Fehmi Kuyumcu ile Tasavvuf zerine Sohbet, Konuma, S. 55, s. 31. A / Filet ( Franszcaya eviren: smet Toplaolu) , iir, S. 56, s. 6. Divan iirinde Nazire Gelenei, nceleme, S. 54, s. 24. 1980: Hikayede Bir Dnm Noktas, Deneme, S. 51, s. 20. Dil Treyi Teorileri veya ada Zihniyetin Bir Yz, Deneme, S. 56, s. 24. Bir Kitap ve Baz Dikkatler, Deini, S. 50, s. 24. Bir zel Say ve Zorunlu Baz Aklamalar, Deini, S. 51, s. 44. Kitap, Tantma, S. 57, s. 40. nsanlar ve Kitaplar, Tantma, S. 58, s. 29.

HAKSAL, A. Haydar :

HAYR, Mehmet NAN, Akif

: :

SEN, Mustafa KAHRAMAN, Alim

: :

KAHRAMAN, Kemal :

224

KAHRAMAN, V. veys KAYMAZ, Ffk KILLIOLU, smail

adalk, Deginme, S. 57, s. 35. Fakir Dnme Sonucu Yaplan Yanl Bir Yorum, Eletiri, S. 58, s. 26. Hicret Bestesi, iir, S. 52, s. 1. Su ve Edebiyat Yhut Dostoyevskide Su Ceza ve Sulu Tipler, Aratrma, S. 49, s. 15- S. 50, s. 11, S. 51, s.16. Vaktzre, Gnlk, S. 53, s. 9. Vaktzre, Gnlk, S. 56, s. 7. Vaktzre, Gnlk, S. 58, s. 10. Vaktzre, Gnlk, S. 59, s. 9. Evrensellii Kavramak, Deneme, S. 60, s. 25. Tartma Alan, Eletiri, S. 52, s. 55. Bir Yabancnn Ziyareti, iir, S. 50, s. 6. Amerikadan Mektup, S. 56, s. 41. liki, iir, S. 52, s. 12. Edebiyat 1980, Deinme, S. 50, s. 21. Kimin Edebiyat, Deneme, S. 53, s.19. Romann Koullar, Deneme, S. 54, s. 14. t Veren ykler, Eletiri, S. 55, s. 25. Alaturka Bir Solcu, Eletiri, S. 56, s. 32. Afganistandan Mektup, S. 56, s. 39. Afganistandan Mektup, S. 56, s. 40. Afganistandan Mektup, S. 58, s. 37. Hicret Gnleri, Hikaye, S. 59, s. 16. Mektup, S. 55, s. 82. Kafadaki atlak, Deneme, S. 59, s. 1. Deyimlerdeki Anlam Sapmalar, Deneme, S. 60, s. 1. Kitaplar, Tantma, S. 54, s. 63. Kitaplar, Tantma, S. 55, s. 64. Mazlumun Yreine Akan, Deneme, S. 49, s. 12. Rahman ve Rahim Olan, Deneme, S. 52, s. 30. Bir Glge Drmeden, Deneme, S. 53, s. 17. efaat ve Azap, Deneme, S. 55, s. 22. Cuma Sohbetleri, Sohbet, S. 57, s. 21. Cuma Sohbetleri, Sohbet, S. 58, s. 21. Gzleri Durduramyoruz, iir, S. 54, s. 5. Kemal Tahirin Sohbetleri, Tantma, S. 53, s. 58. Bir Yazarn Notlar I-III, S. 55, s. 65.

: :

KINAY, Ekrem KONGAN, Yksel KORU, Fehmi KURTULMU, akir MARALIOLU, Mehmet

: : : :

MARUF, Abdulhak MARUF, Meral

: :

MAVERA

M. M. MFTOLU, Atasoy

M. Z. K.

OCAKTAN, Mehmet : OKUTAN, Mehmet :

225

ORU, Hamdi ZCAN, Osman

: :

lm Bu, iir, S. 51, s. 2. Yamur ncesi, Hikaye, S. 51, s. 11. zgrle Yalanmak, Hikaye, S. 56, s. 19. Rilo Dalarnda au Kerim Diye Biri, Hikaye, S. 60, s. 9. Aydnlanr Yeryz, iir, S. 49, s. 3. Deimek, iir, S. 50, s. 2. Evrene Umuttur Sevdan, iir, S. 52, s. 10. ieklenir Sevdamz, iir, S. 53, s. 3. Sonbahar, iir, S. 54, s. 2. Ksa Srm Bir Gnn ki Yz, iir, S. 55, s. 4. Yorulmu Gzlerin; iir, S. 56, s. 4. Seninle/Yalnz Sylenen ark/Kesit, iir, S. 57, s. 1. Bir Adam, Hikaye, S. 49, s. 7. Niin Kr Dv, Deinme, S. 50, s. 40. O Zaman, Hikaye, S. 20, s. 20. Karlama, Hikaye, S. 54, s. 8. Sabahn Seher Vaktinde Aman, Hikaye, S. 56, s. 10. Altyap Hangisi, Deneme, S. 60, s. 32. Yirmibebin Tmarhane, Deneme, S. 60, s. 33. Paralanm Kavramlar, Deneme, S. 60, s. 37. Ve Blmeli Kafalar, Deneme, S. 60, s. 37. Yeryzn Biz, iir, S. 49, s. 6. Haziran Yanmak Lo Kuytularda, iir, S. 58, s. 6. Yeryz Tan, Hikaye, S. 59, s. 11. ocuklar da Byr, Hikaye, S. 60, s. 6. Hat Sanat zerine Yusuf Ergnle Konuma, S. 50, s. 28. Reaksiyonlarn ocuktaki Temelleri, Deneme, S. 51, s. 45. Krgn Gnl Gazli/ Chanson Du Coeur Brise( Franszcaya eviren: Mustafa irin) , S. 53, s. 8. Geen Yllara, Deerlendirme, S. 51, s. 26. Tasnif/ Sorular/ Tasavvuf Ahlak,Deneme- Tartma, S. 58, s. 27. Geride Kalan, Hikaye, S. 52, s. 25. Hep yle, iir, S. 49, s. 4. Sabahlar, iir, S. 52, s. 16. Evcil Dnceler, iir, S. 54, s. 3. Gkyz Bahesi/ Ryalar Gibi Geti/ Ko Gel Bana Sevgi Kelebei, iir, S. 51, s. 6. ark ( Teftinme Yahut Basma Yay), Hikaye, S. 49, s. 11. ark ( Dikatatr), Hikaye, S. 50, s. 7.

ZELK, Mustafa

ZDERREN, Rasim

. R

ZGR, Alaeddin ZTRK, Galip SALAM, Ahmet

SARI, Osman

SELMAN, Yusuf

SEYHAN, Recep SOYKAN, Alaeddin RN, Ahmet RN, M. Ruhi

: :

: :

TANIR, Kadir

226

ark ( Sivri Ular), Hikaye, S. 51, s. 8. ark ( Yksek Devir), Hikaye, S. 51, s. 23. Sarholar, Hikaye, S. 53, s. 11. Gz Yamurlar, Hikaye, S. 57, s. 12. TIKTIK, Ahmet : ngiltere Mektubu, Mektup, S. 57, s. 47. ngiltere Mektubu, Mektup, S. 59, s. 49. Byle Konumak, iir, S. 50, s. 5. Ozan ve Sonbahar, iir, S. 54, s. 4. Duymak sterim Kanmda, iir, S. 58, s. 9. akkul-arz, iir, S. 49, s. 1. Okuyucularla, ylei, S. 49, s. 53. Yzlerin nce Lifinde Korku, iir, S. 50, s. 1. Okuyucularla, ylei, S. 50, s. 49. Anlalmas G Bir nsanlk, iir, S. 51 , s. 1. Okuyucularla, ylei, S. 51, s. 48 Sevin ana Doru, iir, S. 52, s. 2. Okuyucularla, ylei, S. 52, s. 49. Zahmet Vakti, iir, S. 53, s. 1. Okuyucularla, ylei, S. 53, s. 48. steyerek, iir, S. 54, s. 1. Okuyucularla, ylei, S. 54, s. 46. Bam Eik Dilim Kapal Gzler Kan ana Anlamnda, iir, S. 55, s. 1. Okuyucularla, ylei, S. 55, s. 51. Okuyucularla, ylei, S. 56, s. 35. Okuyucularla, ylei, S. 57, s. 42. Dostlarmz Afganistanda/ Konumalar/ Bizim Dnyamz, nyaz, S. 58, s. 1. Okuyucularla, ylei, S. 58, s. 32. Okuyucularla, ylei, S. 59, s. 42. Haziran/ Juin ( Franszcaya eviran: smet Topalolu), iir, S. 59, s. 18. Yldzlar stlerinde, iir, S. 59, s. 3. Anlatlm Gnler, iir, S. 60, s. 4. Afganistan Dn Erdem Beyaztla Bir Konuma, Konuma, S. 60, s. 18. Okuyucularla, ylei, S. 60, s. 40. Hicret stne Bir Toplant, S. 49, s. 31.

UYSAL, Faruk

YAZAR, Yusuf ZARFOLU, Cahit

: :

ZENGN, Bahri

227

VI. CLT Suriyede Neler Oluyor, Yorumlu Haberler, S. 64, s. 6. Erik Dalnda zm Yemek Ya Da Trendeki Dervi, Kitaplar, S. 64, s. 72. slam Devrimi, eitlemeler, S. 61, s. 87. Dnden Bugne Afganistan, Kitaplar, S. 62, s. 149. Tasavvufun Srlar, Hikmetler Kitab, Kitaplar, S. 63, s. 92. nklap Mar, iir, S. 62, s. 67. Kitaplar, eitlemeler, S. 61, s. 85. Kuran Gzyle Nifak, Doudan Esintiler, kbalin iiri, Kitaplar, S. 62, s. 150 Trendeki Dervi, Kitaplar, S. 63, s. 91 Aclar stif Etmiiz, iir, S. 69, s. 40 Alagn, Hseyin Fellah, Kitaplar, S. 64, s. 73 Ashab- Kehf, darda Kapnn nnde, Kitaplar, S. 65, s. 73. Vakti Kuanmak, Hendekler, Kitaplar, S. 66, s. 65. abalayan ykler, Kitaplar, S. 67, s. 62. At Tefekkr ve slam Tasavvufu, Kitaplar, S. 68, s. 55. Musab Bin Umeyr, Bizim Dnyamz, S. 62, s. 191. Bilal Bin Rebah, Bizim Dnyamz, S. 64, s. 87. Abdullah bni Mesud, Bizim Dnyamz, S. 65, s. 73. Abdulmuttalip Olu Hazma, Bizim Dnyamz, S. 66, s. 73. Abdullah bni mer, Bizim Dnyamz, S. 67, s. 71. Ebuzer El Gffari, bizim Dnyamz, S. 68, s. 59. Gnei Avulasn Ellerimiz Veya iir 81, Deneme , S. 63, s. 51. Karikatrler, S. 61, S. 12. S. 61, S.62, S. 63, S. 64, S. 66, S. 67, S.70. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi, S. 61, s. 59. Hizb-i slami Afganistan lideri Glbeddin, Hikmetyarla Mlakat, S. 62, s. 17. Cemiyeti slami Afganistan Lideri Burhaneddin Erdem Bayazt ve Arkadalar Aracl ile Trkiyeye GnderildiiMesaj,S. 62, s. 28. Hareket-i nklab- slami Lideri Mevlevi Muhammed Nebinin Erdem Bayazt ve Arkadalar Araclyla Trkiyeye Gnderdii Mesaj, S. 62, s. 31. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi, S. 62, s. 103. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi, S. 64, s. 61.

A, Dr. S. AIKGZ, Ali AIKGZOLU, Saim Abdullah

: :

Afganistanl air eyda AKAN, Hseyin

AKBA, Vahab ALKIN, Sinan

: :

ARVAS, Mehmet Sait

ATLANSOY, Kadir AYCIN, Hasan

BAYAZIT, Erdem

Rabbaninin

228

pek Yolundan Afganistana, An-Gezi S. 65, s. 53. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi S. 66, s. 47. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi, S. 67, s. 39. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi, S. 68, s. 39. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi, S.69, s. 43. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi, S. 70, s. 28. pek Yolundan Afganistana, An-Gezi, S. 72, s. 39. BAYRAKTAR, Osman BOZKURT, Ali : Durali Ylmaza Kitaplar ve Edebiyat Anlay zerine, Sora, Sora, S. 66, s. 68. Kartpostal ,Hikaye, S. 67, s. 26. Hem Mmin Hem Kafir Olmak, S. 72, s. 48. Tuncay ztrke Televizyon zerine Sorular Sora Sora, S. 71, s. 50. Tv Kltr Soruturmasna Cevap S. 71, s. 8. Basn Gndemde, eitlemeler, S. 67, s. 57. Bir Kalbin D Gnl, iir, S. 61, s. 52. Krbalan Atlar Gibi, ir, S. 62, s. 72. zgrlk Koklam Bu Alnlar, iir S. 63, s. 47. Do. Dr. erafettin Glke Tevhid ve irk zerine Sorular, S. 64, s. 74. Diclenin Uykusuz Damarlarnda, iir, S. 66, s. 38. Sadk Kla Nifak zerine Sorular, S. 67, s. 63. Prof. Dr. Ali afaka slam Alemi zerine Sorular, S. 69, s. 8. Basn zerine Bir Genelleme, S. 65, s. 64. Hizb-i slami Afganistan Lideri Glbeddin Hikmetyarla Mlakat, S. 62, s. 17. Afganistan Tarihine Genel Bir Bak, Aratrma, S. 62, s. 34. Tv Kltr Soruturmasna Cevap, S. 72, s. 9. Niin Yaz, Deneme, S. 61, s. 25. Hikaye zerine, Yazmalar, S. 61, s. 100. ki Hayflanma Arasnda, Deneme, S. 63, s. 16. Hikaye zerine, Yazmalar, S.63, s. 97. Hikaye zerine, Yazmalar, S. 64, s. 90. Ey Muhacir, iir, S. 62, s. 74. Bakar, iir, S. 63, s. 48. Hayal Yerine, iir, S.66, s. 40. Meyil, iir, S. 68, s. 34. Hzn Msralar, iir, S. 70, s. 23. lk Gelen Afganllar, eitlemeler S. 62, s. 148. 1981 de Sinema, Deneme, S. 64, s. 31. Tv Kltr Soruturmasna Cevap S. 71, s. 15.

CEM A. CEM, smail CEMAL, Mehmet ELK, Mustafa

: : :

FTGZEL, Mehmet Cemal DEMRZ, enol

: :

DKMEN, Ramazan

DOAN, Avni

DOAN, D. Mehmet

229

DUYMAZ, Recep ECE, Hseyin K.

: :

Btnlemeye Doru, Kitaplar, S. 72, s. 49. Sinein Berbat Ettii, Hikaye, S. 64, s. 44. Yamursuz Mevsimler, eitlemeler, S.66, s. 61. Hastalk Hikaye, S.70, s. 19. Mescid-i Aksa mam Hatib-i eyh krime Said Sabriye Kuds ve Filistin stne Sorular, Alnt, S. 68, s. 3. Almanyadaki Afgan Yry , Evrenin Pakistan Ziyareti, Bir Seri Yazda Afganistan, Yorumlu Haberler, S. 62, s. 5. Yayncya Mektup S. 62, s. 8. Kuds Gn Tertiplendi, Haber, S. 69, s. 7. Arapa Yaygnlayor, Soru Sora, S. 70, s. 51. Yokluu Yaamak, Hikaye, S. 68, s. 28. Sava Konusunda Deiik izgiler, Yorumlu Haberler, S. 67, s. 6. Kflenmi Ku Efsaneleri, iir, S. 69, s. 37. Tv Kltr Soruturmasna Cevap, S. 71, s. 18. Karalama Deferinden, An-Gezi, S. 69, s.26 Karalama Deferinden, An-Gezi, S. 70, s. 11. Karalama Deferinden, An-Gezi, S. 72, s. 11. Daa Yeni Vuruldu, Hikaye, S. 61, s. 42. Gidiimiz yledir, Hikaye, S. 62, s. 64. Geliigzel, Hikaye, S.65, s. 37. Akamst Gzd, Hikaye, S.72, s. 22. Rusyann Politikasnda Afganistann Yeri, Deneme, S.62, s. 50. Edebiyatn Zamanlar, Deneme, S.63, s. 13. Sermayenin Sanat, eitlemeler, S.63, s. 87. Kahinlerin Kyameti, Yorumlu Haberler, S.65, s. 4. Beyrutta Kan emberi, Yorumlu Haberler, S.70, s. 2. Suudi Arabistan Mektubu, S. 67, s. 75. Yayncya Mektup, S. 61, s. 24. Yayncya Mektup, S. 62, s. 6. Bir Tahlil Denemesi, Deneme, S. 61, s. 18. Afgan Raporu, iir, S. 62, s. 75. Bir Tahlil Denemesi, Deneme, S. 63, s. 9. Bir Tahlil Denemesi, Deneme, S. 64, s. 26. Balanma, iir, S.64, s. 50. Yol-Dalara, iir, S.69, s. 36.

El-Mctema EMREL, hsan

ERDOAN, Mehmet : ERYKSEL, Ahmet EVERD, Mustafa EYMAN, Vedil GNEN, Edip GNGR, Erol GRDOAN, Ersin :

: :

: : :

HAKSAL, Ali Haydar

HARMAN, Enes

HAYR, Mehmet

IRMAK, Hamdi IIK, Hidayet NALTEKN, Kerim NAN, Akif

: : : :

230

Haber, iir, S. 70, s. 7. Bir Tahlil Denemesi, Deneme, S. 70, s. 8. Tv Kltr Soruturmasna Cevap, S.71, s. 20. NC, Masum PEK, Selahaddin : : Medine-i Mnevvereden Mektup, S.66, s. 78. Gecenin Derinliklerinde, eitlemeler, S.61, s. 84. Frtna, Hikaye, S.62, s. 59. Kar Gibi Beyaz Bir klime, iir, S.63, s. 46. Gnei Avulasn Ellerimiz Veya iir 81, Deneme, S.63, s. 51. Hareket, Yneliler, eitlemeler, S.63, s. 59. Ezeli zlemin iirlerimize Yansmas, Deneme, S.64, s. 18. nsana Ulaan iir, Deneme, S.65, s. 11. mm Mbtesim, Hikaye, S.66, s. 27. Yar Hkmndr Yrmek, iir, S.67, s. 33. Kurun, Hikaye, S.70, s. 15. Vaktzre Seni, iir, S.64, s. 59.

SLAMOLU, Mustafa KAHRAMAN, Alim

Bir Perdeyi Aralamak, Deneme, S.61, s. 22. 1981de Hikayenin Grnm, Deneme, S.63, s. 19. Yoksulluk imizde ye Bir ten Bak, Deneme, S.63, s. 34. Cahit Zarifolunun Bir iirinde Zemin Yoklamas, Deneme, S.65, 14. s. Zihinlerdeki Bulanklk Veya Yunus Emre MANST mi?, Deneme S.66, s. 24. Edebi Dil zerine, Deneme, S.67, s. 15. Alagn : Deneyerek ve Arayarak, Deneme, S.69, s. 21. Alagn Aydnl, Kitaplar, S.66, s. 66. Bir Tahlil Denemesi, Deneme, S.68, s. 21. Yayncya Mektup, S.62, s. 4. Tv Kltr Soruturmasna Cevap, S.71, s. 21. Yayncya Mektup, S.61, s. 4. Yayncya Mektup, S.61, s. 7. Drtlkler, iir, S.68, s. 33. Eleim Sama Gibi, Deneme, S.62, s. 53. arlmadan Gelen, Deneme, S.71, s. 10. Yayncya Mektup, S.62, s. 10. slam Yeni Zellanday Deitiriyor, Bizim Dnyamz S.66, s. 76. Tv Kltr Soruturmasna Cevap, S.71, s. 23.

KAHRAMAN Mehmet KANBUR, Eyp KAPLAN, Mehmet KARAASLAN, Mehmet KAYMAZ, Rfk KILLIOLU, smail

: : :

KIRLANGI, Hicabi : KO, Zbeyir :

KONGAR, Emre

231

KORU, Fehmi

Amerika Mektubu, S.64, s. 85. Televizyon Proram Gibi ( Kark) Bir Yaz , Deneme, S.71, s. 44. Maveraya, Yorumlu Haberler, S.72, s. 4.

KUYUMCU, Do. Dr. H.Z. LEKESZ, mer MANSALIGL, Seyfettin MARA, Mehmet Atilla

Direnen Filistin, Kitaplar, S.67, s. 59. Bir Dzine yk, Deneme, S.68, s. 24. telerde Bir Srgn, Krk Trk, iir, S.69, s. 41. Tv Kltr Soruturmasna Cevap, S.71, s. 24. Dal, mtihan, Metropolitan, Hattat, Hafz, iirler,S.66,s.37. ki iir Kitab : Efgan ve Afganistan Destan, Kitaplar, S.66, s. 62. Gzel lm Yahut Bir Aydnn Roman, Deneme, S.67, s. 21. Yeryz Corafyam, iir, S.72, s. 28. Yamur Beklerken, Eletiri, S.63, s. 30. Abdlhamit Derken, Deneme, S. 65, s. 69. Kompozisyon, S.61, s. 51. Mslman- Putkran, Bizim Dnyamz, S.62, s. 186. Hicret Gnleri, S.61, s. 54. Bizim Dnyamz, S.61, s. 97. Hicret Gnleri, S.62 , s. 90. Hicret Gnleri, S.63, s. 72. Meralden Mektup, S.63, s. 79. Hicret Gnleri, S.65, s. 47. Meralden Mektup, S.65, s. 75. Mnevverin Hicreti, S.66, s. 41. Meralden Mektup, S.66, s. 75. Mnevverin Hicreti, S.67, s. 35. Mnevverin Hicreti, S.68, s. 35. Mnevverin Hicreti, S.72, s. 33. dare ve zgrlk, Deneme, S.61, s. 10. Afganistan Olay, Deneme, S.62, s. 12. slam Edebiyat Tartmalar, Deneme, S.63, s. 3. Prof. Dr. Ebulkasm tihadiye ran slam Devrimi zerine Sorular, S.66, s. 8. Gelenek Meselesi, Deneme, S.65, s. 17. Okuyucu Faktr, Deneme, S.67, s. 13. Tarihin Hkm, Deneme, S.68, s. 14. Yusuf slamla Bir Konuma, Alnt, S.68, s. 52. Zengin Kim? Yoksul Kim? Deneme, S.69, s. 16. Mustafa Miyasolu le slami Edebiyat ve Roman zerine Konuma, S.69, s. 55. Bitmeyen Sava, Deneme, S.70, s. 5. Do. Dr. hsan Sreyya Srmaya Tarih zerine Sorular, S.70, s. 47. Kltrel Ortam, Deneme, S.72, s. 9.

MARALIOLU, Mehmet MARUF, Abdlhak

MARUF, Meral

MAVERA

232

ran Radyo Televizyon Kurumuna Sorular, S.71, s. 48. MER, Cemil MSAK-I Hun MYASOLU, Mustafa MUHACR, Abdulhamid Muhammed, Abdlvahid Ebubekir MFTOLU, Atasoy : : Tv Kltr Soruturmasna Cevap S.71, s. 25. ttihad- slami-i Mcahidin-i Afganistan Lideri stad Abdrresul Seyyaf le Bir Konuma, Alnt, S.72, s. 52. Hazan, eitlemeler, S.70, s. 44. Tv Kltr Soruturmasna Cevap S.71, s. 28. Bir Mcahidin Cihad Gnl, S.62, s. 78. Afganistan 20 Temmuz 1981, Gnlk, S.62, s. 190.

Kahire Mektubu, S.68, s. 61. Yeryznn Varisleri in, Deneme, S.61, s. 15. Yeni Sayfalar Yazlmaktadr, Deneme, S.63, s. 6. Defterlerimize Yazlmaktadr, Deneme, S.64, s. 15. ifa ve Rahmet in ,Deneme, S.65, s. 8. Tv Kltr Soruturmasna Cevap S.71, s. 29. Yayncya Mektup, S.62, s. 7. At, iir, S.61, s. 55. Bir Gl Avularnza Brakyorum-iir, S.64, s. 55. afak, iir, S.67, s. 34. Ellerimde Bir Demet Karanfil iir S.72, s. 31. nsann Yeri, Deneme, S.61, s. 13. srail Trkiye Sava kabilir mi? Yorumlu Haberler, S.69, s. 2. Hangi Mantk Dzlemindeyiz, eitlemeler, S.61, s. 83. Fas Kral, ABD, Cihad ve Saire, apraz likiler, Kutu Kutu inde, eitlemeler, S.62, s. 145. Orhan Trkze Afganistan ve Afganistandaki zlenimleri zerine Sorular, S.62, s. 168. Kadir Tanra Hikaye ve Hikayecilik zerine Sorular, S.63, s. 81. Alainin Ay ve Gnei, eitlemeler, S.63, s. 85. Tarihe Bakmak, eitlemeler, S.64, s. 71. Ocak, Hikaye, S.65, s. 32. Yaz Bir Mahremiyettir, eitlemeler, S.65, s. 63. Kitle letiim Arac Olarak Tv, Deneme, S.71, s. 4. 1981de Hikaye zerine Yazlanlar, S.63, s. 26. 1981de iir zerine Yazlanlar S.63, s. 62. Tv Kltr Soruturmasna Cevap S.71, s. 32. Yayncya Mektup, S.67, s. 9.

OKTAY, Ahmet ZCAN, Suzan ZELK, Mustafa

: : :

ZDENREN, Alaaddin ZDENREN, Rasim

ZGR, Alaaddin ZKK, Erturul ZST, mer

: :

233

ZTRK, Galip

Yalnzlk Dn, Hikaye, S.61, s. 45. Yayncya Mektup, S.67, s. 9. Bizim Dnyamz, S. 61, s. 93. srail slam lkelerindeki Sanat Nevnemasnn Tehdit Ediyor, S. 61, s. 3. Demek ki Nobel, Yorumlu Haberler, S. 61, s. 6. Afganistan Ah Afganistan, Yorumlu Haberler S. 62, s. 3. Nfus Planlamas Ne Durumda? eitlemeler, S. 63, s. 87. Endie Dolu zleyiler, Yorumlu Haberler, S. 64, s. 2. Bir Takm Gstergeler, Yorumlu Haberler, S. 65, s. 3. ran Irak Savanda Gelimeler, Yorumlu Haberler, S. 66, s. 5. srail Trkiyeye Doru Bir Adm Daha Att, Yorumlu Haberler, S. 68, s.2. Hzn Bltenleri, iir, S. 63, s. 49. Hzn Bltenler, iir, S. 64, s. 57. Mustafa mer Ali le Rportaj, S. 69, s. 68. Gnelere Yine Uzaz, eitlemeler, S. 66, s. 59. z, Hikaye, S. 64, s. 47. Zamanla Giden, Hikaye, S. 67, s. 28. Bugnk ran Edebiyat Hakknda Bir nceleme, Kitaplar, S. 69, s. 61. Tv Kltr Soruturmasna Cevap, S. 71, s.34. Azgn Kafir Zindanlarnda kence eken Suriyeli

RA, : Do. Dr. Kyamuddin REFK, Abdussamet SALAM, Ahmet : :

SAL, zeyir

SAYAR, Mustafa SEYF, Subhi SEYHAN, Recep

: : :

SPAHOLU, Bekir :

SONGAR, Ayhan Suriyeli Mslman Kz Kardelerimiz 79. AHN, Gndz RN, Ahmet

: :

Kadnlarnn Kanlanm Gzyalar le Yazlan Feryat, S.66, s. Erdem Bayazt ve iir, Deneme, S.67, s. 17. Tezahrler, iir, S.61, s. 53. iir zerine, Okuyucularla, S.61, s.102. iir zerine, Okuyucularla, S.63, s. 95. iir zerine, Okuyucularla, S.64, s. 91. iir zerine, Okuyucularla, S.65, s. 71. iir zerine, Okuyucularla, S.66, s. 71. iir zerine, Okuyucularla, S.67, s. 69. iir zerine, Okuyucularla,S.68, s. 57. iir zerine, Okuyucularla S.69, s. 70. iir zerine, Okuyucularla, S.70, s. 55. Uyku Bekileri, iir, S.63, s. 50. ocuk iirleri, iir, S.64, s. 60. ocuk iirleri, iir, S.65, s. 45.

: :

RN, Mustafa Ruhi

234

ocuk iirleri, iir, S.70, s. 26. TANIR Kadir : Bir Bayram Toplants, Hikaye, S.61, s. 37. Buharann Yaylalar, Hikaye, S.64, s. 36. ryenler, Hikaye, S.72, s. 15. Tv Kltr Soruturmasna Cevap S.71, s. 35. Boluk Dalgalar, S. 69, s. 30. Detant Zedelenmeyecek, Alnt, S.62, s. 183. Afganistan ve Emperyalizm, Alnt, S.62, s. 180. Gondal Safas ve Afganistan, Alnt, S.62, s. 181. ABD Afganistan Silah, Alnt, S.62, s. 182. ngiltere Mektubu, S.65, s. 78. ngiltere Mektubu, S.67, s. 73. Tv Kltr Soruturmasna Cevap S.71, s. 37. Batnn Gzden kard lke, Deneme, S. 62, s. 56. 1981in Son k Trkiyede Roman ve Toplumsal Deime, Deneme, S. 63, s. 40. Dil ve Szle Dair, Deneme, S. 65, s. 27. Zal Tepesinde Kuds Kular Ya Da Misafir Kelimeler, Hikaye S. 66, s. 19. Kutup Alt ki lke ve Buday Sava, Basnn zah, Sovyetlerin Buday A, Yorumlu Haberler, S. 67, s. 2. Bir Konser, Yorumlu Haberler, S. 67, s. 8. Selamlk, iir, S. 64, s. 58. iir Kitaplar stne ,Deneme, S. 63, s. 59. Yabancs Olmak, iir, S. 69, s. 42. Bir Yldz Daha Kayd, Deneme, S. 68, s. 17. Anayasa Ne Deildir, eitlemeler, S.70, s. 42. Kitaplmz, Deneme, S. 61, s. 30. Grndm Sureta nsan, Hikaye, S. 63, s. 68. Kaynaklarmza Ynelmek, Deneme, S. 69, s. 19. D. Mehmet Doana Szlk, Szlklk, Szlk Okumak zerine Sorular S. 61, s. 88. Okuyucularla, S. 62, s. 99. Afganistan alts, iir, S. 62, s. 68. Cihad Afganistan ve ehadet, sora Sora, S. 62, s. 154. Uyarlan air, iir, S. 63, s. 45. Ana Oul, iir, S. 64, s. 53. Savatmz Gnler Kendimizle, iir, S. 65, s. 44. Sava Henz Bura uramda, iir, S. 66, s. 65. Baz zlemler, iir, S. 67, s. 32.

TAGETREN, Ahmet TAKIN, A. Gaffar

TIKTIK, Ahmet

TUNCAY, Mete TURNAY, Necmettin

: :

UMUT, Arif UYSAL, Faruk NL, Seyfettin RN, Halil YAKUP, Mustafa YAZAR, Yusuf YILMAZ, Durali ZARFOLU, Cahit

: : : : : : : :

235

Yerle Bir Edilen Hama ehri zerine Ahmet Polatla Bir Konuma, S. 68, s. 7. Hama: Smscak, iir, S. 68, s. 12. Daralan Vakitler, iir, S. 69, s. 5. ?, iir, S. 70, s. 4. Beyaz Camlar, iir, S. 71, s. 39. Aralk Gnleri in Bir Ak Denemesi, iir, S. 72, s. 25. ZBEYR, Hseyin : Suriye Mektubu, S. 64, s. 84.

73-82 SAYILAR ARASI FHRST Necip Fazla iir ve aire Dair Bir Konuma, Konuma, S. 80-81-82, s. 215. Necip Fazl, An,S. 80-81-82, s. 227. Susamz Deniz Suyuna, iir, S. 78, s. 52. Rica Ediyorum Gitme, iir, S. 75, s. 57. Karanlklarn Aydnlanmasna Dair Szler, iir,S. 73, s. 38. Bilinmesi Gereken Szler, iir, S. 76. Er Kii Niyetine, iir, S. 80-81-82, s. 193. Dou ve Bat Karsnda Mehmet Akif , Tebli zeti, S. 79. s. 46. stadn Ardndan, An, S. 80-81-82, s. 181. Arapa renimi zerine Bir Soruturma, S. 79, s. 13. Prof. Abahattin Zaim le Bir Konuma, Konuma, S. 79, s.43 stad Gitti/stad, iir, S. 80-81-82, s. 198. O Yce airlerimizin Kumandan Yaratlmt, An, S. 8082, s. 228. Mehmet Akifin slama Bak, Tebli zeti, S. 79, s. 47. ile Bitti, Adam Gitti, An, S. 80 81 - 82, s. 229. pek Yolundan Afganistana XI, Gezi, S. 73, s. 50. pek Yolundan Afganistana XII, Gezi, S. 74, s. 60. Eserleri (NFK) , Bibliyografya, S. 80-81-82, s. 9. stad, Deneme, S. 80-81-82, s. 47. Ve Da Da Elveda! , An, S. 80-81-82, s. 230.

AHISKALI, Yusuf

AKBAL, Oktay AKBA, A. Vahap AKGL, Yaar AKTRK, Y. Muhammed

: : :

AKYOL, Taha ARAFATOLU, Mustafa ARSLAN, Mehmet heda ARSLAN, akir ARVAS, 81- Seyyid Ahmet AYDIN, Do. Dr. Mehmet S. BARDAKI, lhan BEYAZIT, Erdem

: :

: :

236

BAYRAKTAR, Osman BURA, Tark CEM, Abdurrahman CENKCLER, 13. Ali Yakup ELK, Mustafa

: : : :

Cinnet Mustatilinin Beinci Budu, An, S. 80-81-82, s. 56. Tek, An, S. 80-81-82, s. 231. Tarihten Bir Yaprak, Haber, S. 73, s. 6. Arapa renimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S. 79, s.

Dilimde Gktalar, iir, S. 73, s. 36. yle Ya, iir, S. 75, s. 56. Bir Kalbin D Gnl, iir, S. 76, s. 45. Abdlhadi Ko Hoca le Bidat zerine Bir Konuma, eitlemeler, S. 77, s. 60. slam Sanatnn Mterek Prensipleri ekilleri Temalar Sempozyumu ndan Notlar, Haber, S. 79, s. 2. Arapa ve retimi, Deneme, S. 79, s. 31. Frtnann Ardndaki Gerek, An, S. 80-81-82, s. 69. Oyun Siyah veya Beyaz Deil Grinin Tonlar zerine Oynanyor, Haber, S. 77, s. 1. Mehmet Akif Ersoyun Basn Hayat: Srat- Mstakim ve Sebil-r-Read, Tebli zeti, S. 79, s. 48. Gazeteci Necip Fazl, An, S. 80-81-82, s. 139. Arapa renimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S. 79, s.

ETN, Nihad M. FT, Cemil FTGZEL, M. Cemal

: : :

DAVUDOLU, 14. Ahmed DERMENC, Dr Mehmet DKMEN, Ramazan DOAN, Avni

: :

Batllamay Fatih mi Balatt, Deneme, S. 74, s. 14. Bir Efsanenin Arka Plan, Deneme, S. 76, s. 30. Necip Fazl in Nasl Yazmal, Deneme, S. 80-81-82, s. 78. Filistin iiri, iir, S. 73, s. 33. Orta Douda ocuklar, iir,S. 75, s. Knye, iir, S. 76, s. 46. Kk, iir, S. 77, s. 46. Badndren/Uyur ocuklar, S. 78, s. Mehmet Akif ve Milli Mcadele ,Tebli zeti, S. 79, s. 49. Boyun Ememek, iir, S. 75, s. 24. Hama Kurbanlarn Beii, iir, S. 75, s. 20. Bir D Gecesi, Hikaye, S. 73, s. 25. Tanklar, Hikaye, S. 75, s. 44. Bozkr Yry, Hikaye, S. 77, s. 36. Hikayelerim zerin, nceleme, S. 80-81-82, s. 127.

DOAN, D. Mehmet EBU EMAN EBU MESUD Naim ECE, Hseyin K.

: : :

237

ELBOL, Saadeddin ERER, Tekin ERKEKE Dergisi EROLU, Ebubekir ESK, Mustafa EVERD, Mustafa FARUK, mer GZE, Ergun GNEN, Edip

: : :

Mutlaka aran Dnr, Deneme, S. 80-81-82, s. 87. Atatrk ve Necip Fazl, Deneme, S. 80-81-82, s. 232. Erkeke Sylei : Necip Fazl Ksakrek, Konuma, S. 8081-82, s. 215. yi Biliriz, Deneme, S. 80-81-82, s. 76. Milli Mcadele Yllarnda Mehmet Akif Ersoyun Kastamonudaki Faaliyetleri, Tebli zeti, S. 79, s. 50. Snav, Hikaye, S. 76, s. 38. Kitaplar, Kitap, S. 76, s. 57. Kitaplar, Kitap, S. 78, s. 61. Emsalsiz ncelik, An, S. 80-81-82, s. 233. Tehir, iir, S. 74, s. 48. Tombala, iir, S. 78, s. 47. Necip Fazlda Karakterin Boyutlar, Deneme,S. 80-81-82, s. 59. Arapa, renimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S. 79, s. 15. Karalama Defterinden, Deneme, S. 73, s. 17. Karalama Defterinden, Deneme, S. 74, s. 11. Balkl Bir Yaz : Haberleme Yl veya HaberleMeyin Yahut ta Cami , Haber, S.78, s. 4. Adam lmek Bilmiyor, Hikaye, S.74, s. 43. Necip Fazldaki Baz Unsurlara Bir Yaklam Denemesi, nceleme, S. 80-81-82, s. 72. Elbise Bohas, An, S. 75, s. 16. Ksakrek in/ Fikri dam Etmek, Deneme, S. 80-81-82, s. 235. Hama ehidler ve Fedakarlar Annesi, iir, S. 75, s.22. Bir Tahlil Denemesi, Deneme,S. 73, s. 12. Hayatndan izgiler (NFK), S. 80-81-82, s. 5. Necip Fazl Ksakrek, nceleme, S. 80-81-82, s. 112. stad evresinde, An, S. 80-81-82, s. 51. stadla Bir Bekleme Esnasnda, An, S. 80-81-82, s. Byk Gne/stadn evresinde, Alnt, S. 80-81-82, s. 237. Trk iirinde rperti ve Necip Fazl, Deneme, S. 80-81-82, s.103.

: :

: :

: :

GNEN, Halil GRDOAN, Ersin GZEL, Serhan

HAKSAL, Ali Haydar HALL, A. ILICAK, Nazl BN EBL FDA NAN, Akif

: :

: :

PEK, Selahaddin

238

KABAKLI, Ahmet

Mehmet Akif7in Msr Gnleri, Tebli zeti, S. 79, s. 51. Hece Talar / te Servili ukur ve lmsz Hakikat , Alnt, S. 80-81-82, s. 239. Hastalar ve Iklarla Gelen, Deneme, S. 74, s. 22. 1982nin Hikaye Kitaplar in Kaytlar, Deneme, S. 75, s. 39. Hikayeler II, Deneme, S. 76, s. 24. Edebiyat Nerede Duruyor, eitlemeler, S. 77, s. 59. Evrenselliin Grnmleri, Deneme, S. 78, s. 41. Necip Fazl Ksakrekin Hikayesi I-II, nceleme, S. 80-8182, s. 121. Mahrem Macera ve Deimenin Kkenleri, Deneme, S. 74 , s. 37. Bir Yorum Denemesi, Deneme, S. 77, s. 26. Necip Fazl Deerlendirmede Dlen Bir Yanllk, Deneme, S. 80-81-82, s. 89. Gklerin ektii Kartal/Som Mermer Gibi/Ve Necip Fazl, Alnt, S. 80-81-82, s. 243. Arapa renimi zerine Bir Soruturma (Bekir Topalolu le Mterak), Cevap, S. 79, s. 21 Bir air ld, Alnt, S. 80-81-82, s. 246. ngilizceye evrilen iirleri, iir, S. 80-81-82, s. 145. Irak Keye Skm Durumda/Malezya Seimleri Sprizlerle Doluydu/Bangladete Haber Vererek Gelen Askeri Ynetim/srail Gcn Amerikadan Alyor, Haber, S. 73, s. 2 / 3/ 4 / 5. Darbe Giriiminden Klpay Kurtulan Mbarek G Durumda/Malezyada Heyecanl Bir Araseim/Irak slam Devrim Konseyi Oluturuldu, S. 74, s. 4 / 5. Hamann Orta Yerinde Bir ukur, Haber; eviri, S. 74, s. 6. Hamadan nce, Haber, S. 75, s. 4. Cezayirde Rejim slami Uyan Bastrmaya alyor/sraille Bar Yollarn Aratran Kral Hseyin rdndeki Mslmanlara Kar Msamahasz/Komisyon Aklasa da Sabra ve atilla Kurbanlarndan srail Sorunlar, Haber, S. 76, s. 6/ 8/ 9. Assamda Akan Mslman Kan Ne lk Ne de Son/Sri Lankada Vahdet Haftas/ran/Irak Lbnann galinden de Sorumlu/Arafatn Sa Kolu Filistinli Terrist Aslnda CIA Hesabna alyormu, S. 77, s. 6/ 6/ 7/ 8/ 9. Issam Sartavi ldrld/Beyrutta Patlama/Londrada Mslman Gazetecilik Kursu/eyh Celaleddin Hakkani le Afganistan Cihad zerine Bir Konuma, S. 78, s. 1/ 2/ 2/ 3/ 4. Arapa renimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S. 79, s. 17.

Kahraman, Alim

KAHRAMAN, Mehmet

KARAKO, Sezai

KAHRAMAN, Hayreddin KEMAL, Mehmed KISAKREK, Necip Fazl KORU, Fehmi

: :

239

KPRLOLU, Haydar KUYUMCU, Fehmi KUYUMCU, Halit Ziya KCET, Erkan KK, Raid 34. LEKESZ, mer

Son Saadet, iir, S.80-81-82, s. 185. N. F. Ksakrek in Bir Kta, iir, S. 80-81-82, s. 193. Yeni Ylmz vg, Matematik iir, S. 73, s. 31. Ekonomilerin Gelecei, Deneme, S. 75, s. 29. Gnmzde Kitap ve Dergi, eitlemeler, S. 75, s. 66. Gndemdeki Arapa ve Baz Dnceler,Deneme, S. 79, s. Uzun Srm Bir Zulmden Kaytlara Kan Geer, Deneme, S. 74, s. 33. Abbas Diyor Ki, Deneme, S. 76, s. 34. Arapa, renimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S. 79, s. 18. ttn Vakitleri, iir, S. 74, s. 47. Dn Biraz Da, iir, S. 75, s. 51. iirler, iir, S. 76, s. 44. iirler, S. 77, s. 45. Metafizik ve yk, nceleme, S. 80-81-82, s. 117. Mnevverin Hicreti, An, S.73, s. 43. Mnevverin Hicreti, An, S. 74, s. 54. Mnevverin Hicreti VII, An, S. 75, s. 58. Meralden Mektup, Mektup, S. 74, s. 65. Dil Konusunda Bir Dipnot, Deneme, S. 73, s. 10. Ben, Deneme, S. 74, s. 9. slam Aklc m?, Deneme, S. 75, s. 27. Morolu Mslmanlar, Haber, S. 76, s. 2. Rasyonalizmin Farkl Yzleri, Deneme, S. 76, s. 11. Malezyadaki Darl-Erkam Hareketine Bir Bak, Bizim Dnyamz, S. 76, s. 60. badetin Vecheleri, Deneme, S. 77, s. 12. Msr Sabk Bamfts Hasaneyn Mahlufa Sorular, Sora sora, S. 78, s. 11. Batnn Seenei Var m?, Deneme, S. 78, s. 25. Arapa renimi, Deneme, S. 79, s. 1. Doumunun 110. Yldnmnde Mehmet Akif, S. 79, s. 45. Bu Sayy Sunarken (NFK zel Says), S. 80-81-82, s. 3. Necip Fazln Grleri, Alnt, S. 80-81-82, s. 223. Gaiblerden Bir Ses, Deneme, S. 80-81-82, s. 52. Bir Adam Yaratmak Ya Da lm Korkusu, S. 80-81-82, s.

: :

: :

MAKSUDOLU, Mehmet MARA, Mehmet Atilla

MARALIOLU, Mehmet MARUF, Meral

MAVERA

MLLYET Gazetesi MYASOLU, Mustafa MUHSN, Mehmed

: :

240

MNR, Hikmet

ddial Sanatkar: Necip Fazl Ksakrek Anlatyor, Alnt, S. 80-81-82, s. 207. Arapa renimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S. 9, s. 20. Bir Varm Bir Yokmu, An, S. 80-81-82, s. 178. Necip Fazln iiri in Diyorlar Ki, Derleme, S. 80-81-82, s. 92. Necip Fazlla Konumalar, Derleme, S. 80-81-82, s. 204. Yolcunun Serveni, iir, S. 73, s. 39. Dualar Ota Kurmu, iir, S. 77, s. 49. Ortadou: slam Dnyasnda Uyan Sperlerde Panik, Haber, S. 79, s. 5. Kann ve Gln Krmzsnda, iir, S. 74, s. 53. Anneler ve ocuklar, iir, S. 75, s. 54. Necip Fazl Ksakrek (Kiilii zerine Notlar), Deneme, S. 80-81-82, s. 19. Miras, Alnt, S. 80-81-82, s. 247. iirlerle, Deneme, S. 74, s. 17. Arapa retimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S.79, s. Sultan-u-uara (airler Sultan), Alnt, S. 80-81-82, s.

NAR, Ali

OUZBAARAN, Bekir

ONAY, Adnan ORU, Hamdi ZBLC, Burhaneddin ZELK, Mustafa ZDENREN, Rasim ZDR, Atilla ZR, Alaeddin ZTRK, Osman 23. ZYRK, Mukbil 248. RADO, evket 250. SADR, brahim

: : :

: : :

Ona Prens Diye Hitap Ederdik, Alnt, S. 80-81-82, s. Orta Yerinde Bir ukur, iir, S. 76, s. 47. Soru, iir, S. 77, s. 47. Gzlerinden Yreklere, iir, S. 80-81-82, s. 202. Brejnevin lm ve Artk Gldremiyen Palyaolar, Haber, S. 73, s. 8. Bir Katliamn Yldnm, Haber, S. 75, s. 2. ehrin Arlar, iir, S. 77, s.49. Kitaplar, S. 76, s. 58. Kitaplar, S. 78, s. 61. Eserleriyle Yaayacak, Alnt, S. 80-81-82, s. 251.

SALAM, Ahmet

SAL, zeyir SALH Mustafa SAMANOLU, Gltekin

: :

241

SELUK, lhan

Bir Yargtay tihad, Alnt, S. 80-81-82, s. 251. Arap Dilinin nemi, S. 79, s. 38.( Ter. Ahmed Turan Aksiyon Adam, Alnt, S. 80-81-82, s. 253. stad Anlamak, Deneme, S. 80-81-82, s. 64. Gelen Gidiyor, iir, S. 80-81-82, s. 197. Her iirinde Korkun Bir Tecrid Vard, Alnt, S. 80-8182, s. 253. Sevda, iir, S. 76, s. 49. Leyla Leyla, iir, S. 78, s. 50. Dil ehitleri, S. 80-81-82, An, s. 254. Hayat ve Oyun, Deneme, S. 77, s. 32. Salam Kk, Hikaye, S. 73, s. 19. Giderken Uzun Emelinle, Hikaye, S. 74, s. 40. stiklal Marmzn Besteleri Dolaysyla Mar Besteciliinde Prozodi, Tebli zeti , S. 79, s. 51. Mehmet Akif Hakknda Ele Alnmas ve ncelenmesi Meseleler, Tebli zeti, S. 79, s.

SEMEK, : Arslan) Muhammed Salih SEPETOLU, M. Necati SEYHAN, Recep SEZER, Katip SONGAR, Prof. Dr. Ayhan SOYKAN, Alaaddin SOYSAL, Mmtaz AHN, Bekir TANIR, Kadir :

: : :

: : :

TANRIKORUR, inuen

TANSEL, Fevziye A. : Gereken TOPLUOLU, Bekir : TARI, Gltekin TAKIN, A. Gaffar

(Hayrettin Karamanla Mterek) Arapa renimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S. 79, s. 21. Necip Fazla Layk Olmak, Anma, S. 80-81-82 , s. 255. stad (1) , (2) /stad Hakknda Bir alma Krokisi, Anma, S. 80-81-82, s. 256. ngiltere Mektubu, Mektup, S. 73, s. 63. Hayat, iir, S. 80-81-82, s. 203. 2000 Ylna Doru Trkistan I-III, Deneme, S. 76, s. 13. Necip Fazl ve Aa Dergisi, nceleme, S. 80-81-82, s. 82. Arapa retimi zerine Bir Soruturma, Cevap, S. 79, s. Emanetler, iir, S. 73, s. 41. Yedi Gzel Adam/nsan, nceleme, S. 75, s. 65. Kaplar, iir, S. 77, s. 50. Hamaya iir, iir, S. 78, s. 51.

: :

TIKTIK, Ahmet TUN, Ramazan TRKZ, . Orhan UMAN, Abdullah URHAN, Nedim 27. NL, Seyfeddin

: : : : :

242

Almlar, iir, S. 80-81-82, s. 196. YALIN, Dr. Alemdar YALIN, Prof. S. : Birinci Dnem Meclis Zabtlarnda Mehmet Akif, Tebli zeti, S. 79, s. 54. stad Fevkalade Mstesna Bir nsand, Anma, S. 80-81-82, s. 260. Krk Yalarndaki Bir Adamn Konusu, iir, S. 73, s. 28. Asla Rcu, iir, S. 74, s. 46. (Hamaya Beyit), iir, S. 75, s. 9. Kaybolan iir/Hayretlerimiz, iir, S. 75, s. 50. Baaklarda, iir, S. 76, s. 42. Sereku, Roman, S. 76, s. 50. Sereku, Roman, S. 77, s. 52. Sereku, Roman, S. 78, s. 53. Kimbilir Sen, iir, S. 77, s. 43. Cahit Zarifolunun Mavera in Sorularna Talat Halmann Cevaplar, Sora Sora, S. 79, s. 75. Necip Fazlla, An, S. 80-81-82, s. 170. Fil Yrei Gibi Bir Yrek, S. 80-81-82, s. 194. Necip Fazl Ksakrek Tek Bana Bir Mektepti, Anma, S. 80-81-82, s. Tanmak, An, S. 80-81-82, s. 187. Afganistan Sorunu Nerede zmlenecek, Haber, S. 74, s.2.

ZARFOLU, Cahit

ZARFOLU, M. Sait ZARMALWAR G. M.

243

Zeybek, erife Nihal, Dini Edebiyat Asndan Mavera Dergisi (1 80. Saylar) ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Danman: Prof. Dr. Ali Ylmaz, X+243 s.

ZET Bu alma ile 19761990 yllar arasnda 163 say yaymlanm olan Mavera adl edebiyat dergisinin ilk 82 says din edebiyat ynnden incelenmitir. almamzn salam zemine oturmas amacyla ncelikle Trk dergicilik tarihine ve ne kan edebiyat dergilerine deinilmi, ardndan Mavera dergisini daha yakndan tanmak iin derginin kurulu serveni ve derginin bel kemiini oluturan kadro zerinde durulmutur. Dergilerin taranmas sonucunda, temel slm ve tasavvuf kavramlarn Maverann muhtevasnda ska yer ald tespit edilmitir. Dergide edeb rnlerin yan sra, dnya olaylar ve zellikle Mslmanlarn yaad skntlar ile ilgili haberler ve yorumlara, eitli konularda yaplm oturum, rportaj ve soruturmalara da yer verildii grlmtr. 14 sene boyunca kesintisiz olarak yaymlanan Mavera, nitelikli edeb rnleriyle, Trk Edebiyat Tarihi asndan nemli bir konuma sahiptir.

Zeybek, erife Nihal, Analysis Of Mavera Magazine (1 80. Volumes) According To Religious Content, Masters Thesis, Advisor: Prof. Dr. Ali Ylmaz, X+243 p.

ABSTRACT With this study, the Maveras first 82 volume, a magazine which had been published between 1976-1990 by 163 volumes, has been analyzed according to religious content. In our study firstly the history of turkish magazine publishing and some leading magazines has been referred and then to know Mavera better the phases of its foundation and its main author staff has been mentioned.

By examing these volumes, it has been determined that the basic Islamic and sufistic notions frequently lie in the content of Mavera.

Beside news about literature works there has also been interviews ,news and comments about Muslim world.

Mavera, which had been published for 14 years without any interruption has a significant role in the history of Turkish literature.