You are on page 1of 45

AdkvfrSL;csKyfa[mif;ausmfaZm.

twˆKy`wWd
tydkif; (5)
ZGef/ 2007 ckESpf?
trSm
1989 ckESpf ygwDwGif; z±kdz&Jjzpfr_}uD; ay:ayguf+yD;aemuf A[kdaumfrwDacgif;aqmifrsm; tem;,l=u&ef A[kdu qHk;jzwfvkduf
&ygawmhonf? u|efawmftem;,lzkd@ xGufcGmcgeD;wGif ygwDA[kdukd qufvufOD;aqmif&ef wm0efay;jcif;cH&onfh A[kdacgif;aqmifxJrS
wOD;wnf;usef&pfol/ EkdifiHa&;OD;aqmiftzGJ@0if &JabmfxGef; (Akdvf=uifarmif) u “at;at;aq;aq; em;em;aeaeae&if; ukd,fa&;twÎKy`wWd
a&;ygvm;”[k wkdufwGef;cJhzl;ygonf?
jynfwGif;&Sd u|efawmfESifhacwf+ydKifrdwfaqGrsm;/ EkdifiHa&;vkyfazmfukdifzufa[mif;rsm;uvnf; vl}uHKrsm;ESifh vSrf;wkdufwGef;cJh=u
ygonf?
okd@aomf u|efawmfu twÎKy`wWdqkdwm ukd,faorS wjcm;vlawG a&;=uvdrfhrnf[k oabmxm;um a&;zkd@pdwfrul;cJhyg?
2003 ckESpfa&mufawmh u|efawmf twÎKy`wWda&;csifvmygonf? xkdtcsdefwGif u|efawmfhtouf 80 ausmfaeyg+yD? tawmfarhavsmhp
jyKvmojzifh a&;zkd@rvG,fulawmhyg?
okd@aomf u|efawmfa&;rnfqkdv#if a&;Ekdifonfhtcsuftvufrsm; &Sdygonf?
1? u|efawmfhom;}uD; atmifausmfaZm (ukdjrarmif) rSm a&$vDwGif aexkdifae&mrS ArmjynfwGif;rS pmtkyfpmwrf;rsm; &oavmuf
&SmazGpkaqmif;ay;ojzifh u|efawmf,cifu a&;om;xkwfa0zl;onfh pmtkyfpmwrf;rsm; tm;vHk;eD;yg;r# jyefvnf&&Sd±Hkr#ru e0w acwf/
etz acwf xkwfor# orkdif;pmtkyfrsm;vnf; &&Sdxm;ojzifh vkdtyfonfhtcsuftvuf taxmuftxm;rsm; &wefoavmuf &Ekdifygonf?
2? ygwDrS &Jabmfrsm;onf ygwDhtmabmf “jynfol@tm%m” *sme,fukd tqufrjywf qufvufxkwfa0=u&m xkd*sme,ftwGuf
vkdtyfonfhorkdif;ta=umif;t&m/ tcsuftvufrsm;ukd u|efawmfhxH r=umc% pma&;ar;jref;=u/ aqmif;yg;rsm;twGuf tcsuftvufrsm;
awmif;cH=uvkyf=u&m/ u|efawmfhrSm xkdjyefpmrsm;. rdwWLrsm; &Sdaeojzifh tcsuftvufrsm; tawmftoifh pHkvifpGm&Sdaeygonf?
3? xkd@jyif ‘jynfol@bufawmfom;rsm;pmay’rS OD;atmifapmOD;onf ‘orkdif;jzpf&yfrSef ay:aygufa&;’ qkdaom aºu;a=umfoHjzifh
pmtkyfpmwrf;rsm; r=umc%xkwfwwf&m olu ol@pmtkyfrsm;twGuf u|efawmfhukd trSmpmrsm;/ aqmif;yg;rsm; awmif;avh&Sdygonf?
xkdaqmif;yg;rsm;rSmvnf; orkdif;0iftjzpftysufrsm;omjzpfojzifh u|efawmfhtwÎKy`wWda&;&mwGif rsm;pGmtaxmuftul &apEkdifygonf?
4? 199& ckESpf/ AkdvfcsKyfatmifqef; vkyf}uHcH&r_ ESpfig;q,fjynfhtcsdefwGif BBC rS txl;tpDtpOfw&yftwGuf u|efawmfhukd
pmjzifhar;jref;qufoG,f+yD; awG@qHkar;jref;cef;vkyf&mwGif orkdif;0ifta=umif;t&mawmfawmfrsm;rsm; yg0if+yD;/ xkdtar;tajzrsm;ukd
‘w&m;cHtppfb,fov l ’J qkad om acgi;f pOfjzifh pmtkyw
f tkyv f nf; xkwjf zpfcyhJ gonf? xkrd S tquf&um useo
f wif;Xmersm;uvnf; tcg}uD;/
&uf}uD;rsm; (Oyrm-vGwfvyfa&;ae@/ awmfvSefa&;ae@) wGif awG@qHkar;jref;cef;rsm; tqufrjywfvkyfvm&m/ u|efawmf. ajzqkdcsufrsm;rSm
rdwWLrsm;&Sdojzifh tcsuftvuf pkaqmif;+yD;ovkd jzpfaeygawmhonf?
5? xkd@tjyif u|efawmfukd,fwdkifvnf; rSwfrdor#awGukd t=urf;zsif;csa&;xm;/ ae@pOfrSwfwrf;rsm;xJwGif a&;xm;rd pwmrsm;vnf;
&Sdaeygonf? xkdrSvnf; tcsuftvufrsm; &ygonf?
xkd@a=umifh u|efawmf 2003 ckESpfrSpI ukd,fwkdifa&;twÎKy`wWdukd tykdif;rsm;cGJI a&;om;vm&m ,cktykdif; 5 +yD;oGm; yg+yD? 1976
ckESpf/ Zlvkdif 20 &ufae@wGif u|efawmfvGwfajrmufa'o ArmjynfuGefjrLepfygwD&Sd&mokd@ a&muf&Sdonfhta=umif; azmfjy+yD; tykdif; 5 ukd
tqHk;owfvkdufygonf? TwGif u|efawmf. yk*~vdub0 +yD;qHk;oGm;+yD jzpfygonf?
u|efawmfygwDokd@ jyefa&muf+yD;aemuftykdif;rSm ygwDorkdif;ESifh qufpyfaeojzifh u|efawmfhom;orD;rsm;tygt0if aemufrsdK;quf
&Jabmfrsm;u qufIwm0ef,l/ okawoejyK a&;om;oGm;=u&ef wkdufwGef;&ayonf? u|efawmf ,ck touf 88 ESpf &Sd+yDjzpfI u|efawmf
qufra&;Ekdifawmhyg? u|efawmf em;yg&apawmh?
TwGif pum;csyftjzpf ajymvkdwmwck &Sdygonf? u|efawmfukd,fwkdifa&; twÎKy`wWdpmtkyfwGif u|efawmf aemufqufwGJtjzpf
xyfxnfhcsifonfh pm&Gufpmwrf;tcsdK@ &Sdygonf?
yxrpmwrf;rSm u|efawmfygwDukd a&muf+yD;aemuf 1976 ckESpf/ =o*kwfv 10 &ufwGif “jynfol@toH” rSaeI toHv$ifhcJhaom
u|efawmf. ‘wkdif;jynfokd@ wifjycsuf’jzpfygonf?
xkd@tjyif 1999 ckESpf/ 'DZifbm 3 &ufae@wGif touf 80 jynfhaom u|efawmfhtm; *k%fjyKuAsmwyk'fukd uAsmq&m (ukd)
0if;wifx h eG ;f u pyfay;cJzh ;l ygonf? u|eaf wmftouf 80 jynf+h yD;aemufae@ 1999 ckEpS /f 'DZifbm 4 &ufwiG f uG,vf eG cf ahJ om u|eaf wmfZh eD;onf
a':oef;pdefukd &nfn¸ef;+yD; xkduAsmq&muyif *k%fjyKuAsmwyk'f a&;ay;cJhzl;ygonf?
xkduAsmESpfyk'frSm u|efawmfhb0wGif ta&;}uD;aom tcsdefESifhtjzpftysuftrSwftom;tjzpf &Sdaeojzifh TpmtkyfwGif
aemufqufwGJ 'kwd,pmwrf;ESifh wwd,pmwrf;tjzpf xnfhoGif;azmfjyvkdufygonf? xkduAsmESpfyk'fukd pyfqkday;cJhonfh ukd0if;wifhxGef;
tm;vnf; aus;Zl;txl;wifa=umif; azmfjytyfygonf?
u|efawmfh Tpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf 0kdif;0ef;ulnDvkyfaqmifay;cJh=uonfh &Jabmfrsm;tm;vHk;ukdvnf;aumif;/ xkwfa0
ay;onfh ‘"l0Hpmay’ukdvnf;aumif; aus;Zl;txl;wif&Sdygonf?
AkdvfausmfaZm
24-4-07
1
yOPrykdif;
1957 ckESpf/ Zlvkdifvqef;rSm u|efawmf &efukef+rdK@/ prf;acsmif;&yf/ qDqHkvrf;/ tdrftrSwf 36okd@ r*Fvm'Hk {nfhcHa*[mrS ajymif;a&$@
oGm;cJhygonf? u|efawmfpkaqmif;xm;wJh aiGav;u oHk;axmifausmfavmufyJ&Sdvkd@ tJ'Dtdrf0,fzkd@ vkdtyfwJhaiGukd u|efawmfhtpfukd}uD; OD;yku
xkwaf y;ygonf? aemifusrS u|eaf wmfah jruGuu f dk a&mif;+yD; qyfEidk yf gonf? u|eaf wmfZh eD;&J@ zcifvnf; uG,v f eG of mG ;+yDjzpf+yD;/ ol@rcd if a':wifu
u|efawmfwkd@rdom;pkeJ@twl vkdufaewmjzpfvkd@ olwkd@&J@ oHk;q,ftdrf}uD;ay: vliSm;wif+yD;/ tdrfaxmify&dabm*awGudkawmh u|efawmfwkd@
tckaer,fh prf;acsmif;tdfrfukd o,f,l+yD; oHk;pGJcJh&ygawmhonf?
u|efawmfhom;orD;rsm;ukdawmh tdrfeJ@eD;onfh pdef@zDvkdrDemuGefAifhausmif; (aemifprf;acsmif; txu 2) rSm xm;ygonf? rdef;uav;
ausmif;jzpfaomfvnf; a,musfm;av;rsm;ukd av;wef;txd vufcHojzifh armifESpfr ig;a,mufpvHk;ukd tJ'Dausmif;rSmyJ xm;vkdufygonf?
u|efawmfhESpfr0rf;uGJrsm;rSm xkdausmif;xGufrsm;jzpfojzifh xkdausmif;rS c&pf,mefr,foDv&ifq&mr}uD;rsm;eJ@ &if;ESD;ojzifh olwkd@wm0ef,l
ausmif;tyfay;cJh=uygonf? om;orD;rsm; ausmif;udpP+yD;wmeJ@ u|efawmf a&S@a&;udpPtwGuf pOf;pm;vkyfaqmif&ygawmhonf?
tJ'Dacwf (zqyv tpkd;&acwf) wkef;u 'Drkdua&pDvnf; toifhtwifh&SdaewJhumvjzpfvkd@ a&S@av#muf wkdif;jynfeJ@ jynfolvlxk
twGuf EkdifiHa&;vkyfrnfqkdv#if vkyfEkdifwJh tcGifhtvrf;awG &Sdaeygonf? 'DtwGuf jyifqifonfhtaejzifh u|efawmfwyfu rxGufrD trsdK;rsdK;
ajymqkdcsufrsm;ukd &Sif;vif;ajymjy&ef owif;pm&Sif;vif;yGJw&yfukd u|efawmfjyKvkyfcJhyg onf?
1957 ckESpf/ Zlvkdifv 6 &ufae@wGif u|efawmfaexkdif&m aetdrfwGifyif owif;pm&Sif;vif;yGJ jyKvkyfchjJ cif; jzpfygonf? owif;pmwkduf
toD;oD;rS owif;axmuftawmfrsm;rsm; wufa&mufcJhygonf? u|efawmfhtaeeJ@ t"duxm; ajymqkdcJhr_rsm;uawmh u|efawmfhtay:
pGyfpGJcsufrsm; rckdifvHkyHk/ oufaorjynfhpHkyHk/ txl;ojzifh u|efawmfhukd pepfwus w&m;r#wr_ &SdpGm ppfaq;jcif;/ xkacscGifhjyKjcif;rsm; r&SdyHkawGukd
u|efawmfajymqkd&Sif;vif;cJhygonf?
aemufae@owif;pmrsm;wGif u|eaf wmf. ajym=um;csut f jynft h pHu k dk xnfo h iG ;f azmfjy=u+yD; t,f'w D mtmabmf tcef;rsm;rSvnf;
u|efawmf. awmif;qkdcsufjzpfaom‘±Hk;wifppfaq;yg’qdkonfh tcsufukd txl;tav;ay;a&;om;=uygonf? txl;ojzifh vuf0Jbuf
,drf;onfh owif;pmrsm;/ *sme,frsm;u u|efawmf. wkdif;jynftay:pGrf;pGrf;wrH aqmif&GufcJhr_rsm;tay: tus,fw0ifh a&;om;=uygonf?
tcsdK@wyfrawmfwGif;u u|efawmfhukd av;pm;=unfndK=uonfh wyfrSL;wyfom;rsm;uvnf; u|efawmfeJ@twl wkdufyGJrsm;rSm yg0ifcJh=uyHk/
u|efawmf. aqmif&Gufcsufrsm; pwmrsm;ukd tcef;qufaqmif;yg;rsm;tjzpf a&;om;=uygonf?
xkdpOfu zqyv tpkd;&twGif; jcpm;r_/ vmbfpm;r_/ tcsif;csif;tjyeftvSefpGyfpGJr_rsm;eJ@ emrnfysufpjyKvmcsdefeJ@vnf; wkdufqkdif
aeojzifh tpkd;&ukdwkdufckdufa0zefonfh t&Sdefjzifhvnf; a&maeygonf?
xkdowif;pm&Sif;vif;yGJwGif owif;axmufwOD;u jynfwGif;ppf&yfpJa&;eJ@ ywfoufI u|efawmf.oabmxm;ukd ar;jref;&m
u|efawmfu oD;jcm;xkwfjyefygrnf[k ajymqkdvkduf+yD; u|efawmfru|rf;usifonfh EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;jy\emrsm;ukdyg tus,fw0ifh tcsdef,l
avhvm+yD;rS atmufwkdbm 27 &ufwGif ‘jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ESifh ywfoufI u|efawmf. oabmxm;’qkdonfh pmwrf;wapmif xkwfjyef
vkdufygonf? xkdpmwrf;ukd tykdif;rsm;cGJI owif;pmrsm;u azmfjy=u+yD; aemufykdif;wGifvnf; pmtkyftjzpf xkwfa0cJhygonf?
xkdpmwrf;i,fwGif tykdif;av;ykdif; yg&Sdygonf?
1? yxrykdif;wGif jynfwGif;ppf 10 ESpfc&D;ukd t=urf;zsif; azmfjyxm;ygonf? 1948 ckESpfukefcgeD;rSpI wkdufcJh&aom autif'Dtkd
(KNDO) wkd@tygt0if tjcm;vufeufukdif tzGJ@tpnf;rsm;jzpfonfh tvHjzL/ tvHeD uGefjrLepf/ &JabmfjzL/ &ckdifolykefrsm;ponfh wjynfvHk;
twkdif;twmeJ@ tESH@tjym;jzpfcJhonfh wkdufyGJrsm;ta=umif; azmfjyxm;ygonf?
2? 'kw, d ykid ;f wGif ‚ 10 ESpcf &D;twGi;f tpk;d &ESio hf yl ek rf sm; ESpOf ;D ESpzf uf. vuf&t dS ajctaersm;ukd a0zefo;kH oyfxm;+yD;/ tu,fI
Ttwkdif; qufwkdufckdufygu tem*wf. tvm;tvmukd u|efawmfa0zefwifjyxm;ygonf?
Ttykdif;wGif u|efawmfu “EdkifiHa&;onf jynfwGif;ppftwuftus. ausm±kd;r¾dKifjzpfonf? ppfa&;onf taxmuftul
tykdif;om jzpfonf? olykefta&;edrhfaprnfh xl;jcm;onfh EkdifiHa&;ajymif;vJr_ rygbJ ppfa&;oufoufjzifhom &ifqkdifaev#if olykefta&;rSm
tvGef&Snf=umcufcJEkdifa=umif;/ vuf&Sdtpkd;&taeeJ@ ppfa&;oufoufcsnf; tm;rukd;bJ EkdifiHa&;t& }udK;pm;oifha=umif;/ Ttwkdif;
qufoGm;aeygu jynfwGif;ppf}uD; &Snf=umoGm;rnfh tvm;tvm&Sda=umif;/ ppfwyfwkd;csJ@&I jynfwGif;pD;yGm;a&;vnf; usqif;Ekdifa=umif;”
pwmrsm;ukd tao;pdwf tcsuftvufrsm; xkwfjy/ &Sif;vif;jy+yD;/ ppfa&;oufoufjzifh aemufxyf 7 ESpfqufwkdufv#ifvnf;/ olykeftiftm;
rusqif;Ekdifa=umif; a&;om;xm;ygonf?
3? wwd,ykid ;f wGif ppfEiS Ehf idk if aH &;. &nf&, G cf surf sm;/ ppfEiS jhf ynfov l x l /k ppfEiS Ehf idk if aH &;acgi;f aqmifrsm;. wm0efqufpyfaeyHrk sm;ukd
tus,fw0ifh a&;om;xm;ygonf?
txl;ojzifh EkdifiHa&;acgif;aqmifrsm;taejzifh ppfEkdifa&;twGufomru ppfukdrlv EkdifiHa&;&nfrSef;csufrS aoGzDroGm;atmifESifh
ppf+yD;aemuf +idrf;csrf;a&;umvwnfaqmufa&;twGuf wm0ef&Sda=umif;pwmawG yg&Sdygonf? ppfonf jzpf&efvG,fulaomfvnf; t+yD;
owf&ef cufcJwwfa=umif;ESifh ppf.'%fukd jynfolvlxku t"du cH&a=umif;awG yg&Sdygonf?
4? pwkwÎykdif;wGifrl vuf&SdjynfwGif;ppfukd rnfuJhokd@ tqHk;owfoifhonfukd a&;om;wifjyxm;ygonf? xkdpOfu 0ef}uD;csKyfOD;Ek
ajym=um;onfh rdef@cGef;ukd ukd;um;+yD; jynfolvlxku ppftwGuf ay;&aomtzkd;tcrsm;ukd axmufjy+yD; “jynfwGif;ppfjzpf&jcif;tay: Ekdiif Ha&;
acgif;aqmifrsm;taeeJ@ wm0ef&Sda=umif;/ EkdifiHa&;acgif;aqmifrsm;taeeJ@ ppfeJ@ ywfoufI xifjrif,lqyHk ayghqrSm;,Gif;jcif;ta=umif;&if;rSm
2
ArmjynfvGwfvyfa&;&cgp tawG@t}uHK/ A[kokwenf;yg;r_ a=umifhvnf;aumif;/ pdwful;qENawGukdvnf;aumif;/ a'go - arm[rsm;ukd
a&S@xm;rdaoma=umifhvnf;aumif; rSm;cJh=uyHk/ b,fola=umifh/ b,f0gha=umifh[k qufvuftjiif;ryGm;oifhawmhbJ trSm;0efcH±HkrubJ?
trSm;ukd &J&J0Hh0Hhjyif=u&ef” wkdufwGef;xm;ygonf?
vuf&SdEdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;taejzifh vuf&Sdwkdif;jynftajctae/ ESpfOD;ESpfzuf &yfwnfae&aom tajctaewkd@ukd wdwdusus
qef;ppf=unfh±SK+yD;/ jynfolvlxktem*wftusdK;ukd rqef@usifapbJ/ usdK;a=umif;r#wI ,xmblwusaom enf;vrf;jzifh &yfpJ=u&ef
wkdufwGef;xm;ygonf?
(xkdtcsdefu q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif; OD;pD;I v_yf&Sm;aeaom jynfwGif;+idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_ vlxkqENjyyGJ}uD;rsm;vnf;
w+cdrfh+cdrfhESifh wEkdifiHvHk; usif;yae=uygonf?)
u|efawmfxkdpmwrf;a&;om;&ef jynfwGif;ppfjy\emukd tao;pdwfavhvmavav jynfwGif;ppfa&&Snf+yD; jynfolwkd@. qif;&J'kuQ
tE W&m,frsm;ukd jrifavavjzpfum jynfwGif;+idrf;csrf;a&;onfom tem*wfEkdifiHopf xlaxmifEkdifa&;twGuf aomhcsufjzpfa=umif; ykdrkdI
oabmaygufvmygonf? vuf&Sdjynfolvlxkwkd@. 'kuQrsdK;pHk qHkcsufjzpfaeonfh jynfwGif;ppf}uD;ukd jynfolvlxktusdK;pD;yGm;jyK EkdifiHa&;
tajccHay:wGif &yfpJEkdifygu wkdif;jynftay:t}uD;rm;qHk; tusdK;jyKEkdifcsuf[kvnf; ,Hk=unfvmrdygonf?
xkd@a=umifhyif u|efawmfonf q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif;. “jynfwGif;+idrf;csrf;a&; &SpfOD;aumfrwD”tzGJ@0ifwcsdK@ESifh aqG;aEG;
wkdifyif+yD; xkdtzGJ@ESifhyl;aygif;v_yf&Sm;&ef pDpOfygawmhonf?
okd@aomf 1958 ckESpf/ atmufwkdbmvwGif yxrt}udrf Akdvfae0if;OD;pD;I ppftm%modrf;yGJ ay:aygufvm&m v_yf&Sm;r_rsm;
cufcJvm+yD; 1959 ckESpfwGif xkdjynfwGif;+idrf;csrf;a&; &SpfOD;aumfrwDukd zsufodrf;ypfcJh&onf?
zqyv tpkd;&uGJ/ oef@&Sif;tpkd;&wufeJ@ tajctaeawG ±SKyfaxG;ae&mrS 0ef}uD;csKyfOD;Eku AkdvfcsKyf}uD;ae0if;ukd tm%mv$Jajymif;
ay;onfqkdum tdrfapmifhtpkd;&wufvmjcif; jzpfygonf? tdrfapmifhtpkd;&uvnf; 1960 ckESpf/ azazmf0g &Dv 6 &ufae@wGif a&G;aumufyGJ
usif;yay;cJhonf?
xkda&G;aumufyGJwGif u|efawmfonf woD;yk*~vtrwfa[mif;tjzpf =unfhjrifwkdifawmifykdif; rJqENe,frS yg0if,SOf+ydKifcJhygonf?
oef@&Sif; zqyv rS ocifpHa0/ wnf+rJ zqyv rS Akdvfp=umESifh yrnw rS EkwfxGufvm+yD; woD;yk*~vtjzpf 0ifvmonfh OD;atmifoef;
(AdkvfcsKyftpfukd) wkd@ESifh ,SOf+ydKif&jcif; jzpfygonf?
rJqG,fw&m;yGJrsm; jyKvkyf&mwGif tpyxrykdif;wGif u|efawmfu wkdif;jynfwnfaqmufa&;/ xlaxmifa&; vkyfief;pOfrsm;ukdom
tav;ay;a[majym&m vltrsm;u }udKufESpfoufjcif;r&SdvSay? u|efawmf. a&G;aumufyGJulnDa&; tzGJ@0ifrsm;u EkdifiHa&;t&wkdufckduf
ajymqkdae=uonfh wjcm;trwfavmif;rsm;. a[majymcsufrsm;ukd oGm;a&mufem;axmif=u+yD; u|efawmfhukd jyefvnfajymjyum jyef&Sif;vif;
ajym=um;&ef wkdufwGef;=uygonf? okd@jzifh u|efawmfrSm aemufykdif;rJqG,f w&m;yGJrsm;wGif EkdifiHa&;t&a&m/ yk*~dKvfa&;t&yg ajymqkdr_rsm;
yg0ifvm&ygawmhonf? txl;ojzifh wnf+rJ zqyv (qkd&S,fvpfrsm;) ta=umif; ajyma[mojzifh wcsdK@jynfolrsm; todenf;ao;aom
twGif;a&;rsm;ygojzifh vltrsm; tawmfoabmus=uygonf? rJqG,fw&m;yGJrsm;rSmvnf; tvGefpnfum; }uD;us,fvmygonf?
u|efawmf. a&G;aumufyGJ ulnDa&;tzGJ@wGif u|efawmf. ,cifwyfrawmfxJwGif wm0eftwlxrf;aqmifcJhzl;onfh &Jabmf
a[mif;rsm;/ wcsdK@rSm awmjyefvufeufcsrsm;/ xkd=unf@jrifwkdif awmifykdif;rJqENe,f &yfuGuftoD;oD;rS u|efawmfhtm; yk*~dKvft& av;pm;
=unfndKolrsm;/ wcsdK@u&ifwkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm; pojzifh tv$maygif;pHkrS vlyk*~dKvftrsdK;rsdK; yg0ifcJh=uygonf? EkdifiHa&;e,fy,f
txl;ojzifh vuf0Jbuf,drf;onfh tzGJ@tpnf;rsm;rS vlyk*~dKvftcsdK@vnf; vma&mufulnD=uygonf? vltm;eJ@ ulnDEkdifolu ulnD/ aiGtm;eJ@
ulnDEkdifolu aiGtm;ulnDeJ@ bufpHku 0kdif;0ef;ulnDol tawmfyifrsm;jym;cJhygonf? xdkolrsm;tm;vHk;ukd u|efawmf,cktxd owd&
aus;Zl;wifvsuf &Sdygonf?
okd@jzifh 1960 ckESpf/ azazmf0g&Dv 6 &uf a&G;aumufyGJwGif taxGaxGa&G;aumufyGJ usif;ycJh&m u|efawmf±_H;edrfhoGm;+yD; yxp
trwfavmif; ocifpHa0 EkdifoGm;ygawmhonf?
u|efawmfwkd@ Armjynfolrsm;onf EkdifiHa&;t& tvGefvufawG@uspGm pOf;pm;wwfolrsm; jzpfygonf? olwkd@.tjrifwGif wnf+rJ
zqyv (qkd&S,fvpfrsm;) tay: tawmfjywfom;pGmjrifxm;+yD; jzpfygonf? &&Sdvmonfh EkdifiHa&;tm%mudk ppfwyfESifhaygif;+yD; ukd,fusdK;
pD;yGm;vkyfrnfholrsm;/ jynfolvlxktrsm;pkukd eif;zdxm;rnfholrsm;tjzpf (vufawG@t&) odjrifxm;+yD; jzpfonf?
1958 ckESpf ZGefv 9 &ufae@u wnf+rJ zqyv u v$wfawmfwGif oef@&Sif; zqyv ukd t,Hkt=unfr&Sd tqkdwifoGif;+yD;
rJccJG phJ Ofu oef@&iS ;f rsm;bufu tomrJ &Sprf aJ v;jzifoh m tEkid &f oGm;cJzh ;l ygonf? xkad e@u v$waf wmfwiG ;f tajctaersm;ukd a&'D,rdk S wku
d ±f u
dk f
toHv$ifhay;&m wEkdifiHvHk; &ifwrrjzifh aecJh&onfukd wkdif;oljynfom;rsm;u rarhEkdifao;yg? tdrfapmifhtpkd;&vufxufwGifvnf;
ppfAkdvfrsm;. rw&m;&rf;um;r_ukd trsdK;rsdK;cHcJh&onfh tjzpfoepfrsm;uvnf; &Sdaeygonf? jynfwGif;ppf}uD;twGif; txl;ojzifh wkdif;&if;om;
a'orsm;ESifh e,frsm;wGif ppfwyf.vkyf&yfrsm;ukdvnf;aumif;/ jyLapmxD;/ vJAD;ponfh ppfwyf. vufukdifwkwfrsm;. ESdyfpufr_rsm;ukd
vnf;aumif;/ a&G;aumufyGJjyifqifcsdefumvrsm;twGif; 'Drkdua&pDwpHkw&m zGifhay;xm;&csdefwGif jynfoltrsm;od&Sdatmif ajymqkdolrsm;/
a&;om;olrsm; ay:aygufcJhygonf? xkd@a=umifhyif jynfolvlxku ppfwyf.axmufcHr_&aeonf[k xif&aom wnf+rJukd tjywfz,f&Sm;ypf
vkduf+yD;/ oef@&Sif;ukd yHkatm+yD; tonf;=um;u rJjym;rsm;ukd ay;ypfvkdufjcif;jzpfonf? wEkdifiHvHk; 0gxdefoGm;ygawmhonf? (oef@&Sif;.
ta&mifrSm t0ga&mifjzpfygonf?)
u|efawmf a&G;aumufyGJ±_H;&onfh t"duta=umif;&if;rSm Tjynfolvlxk. oef@&Sif; zqyv rsm;tay: tm;ukd;tm;xm;
yHkatmvkdr_pdwf"mwf tajccHa=umifh jzpfygonf?
3
tjcm;ta=umif; tao;tr$m;rsm;vnf; &Sdygao;onf? Oyrm wnf+rJtrwfavmif; Akdvfp=umtwGuf t&efxm;aomrJrsm;ukd
rdrdwkd@ rEkdifEkdifawmhrSef;odvmwJh naeykdif;wGif oef@&Sif;trwfyHk;xJyJ xnfhay;vkdufr_/ oef@&Sif;rsm;bufu rJqG,fa[majymyGJrsm;wGif rdrdwkd@u
tpkd;&zGJ@zkd@om ta&;}uD;a=umif;/ rdrdwkd@tpkd;&jzpfvmv#if AkdvfausmfaZmudk ypfxm;rSm r[kwfa=umif;pojzifh a[majymr_rsm;/ u|efawmf.
rJykH;wGif u|efawmfppf0wfESifh ±kdufxm;aom "mwfyHkukd uyfxm;jcif; (wcsdK@u ppfqkdv#if a&awmif ppfraomufvkdyg[k ajymqkdaeaomtcsdef)
ponfrsm;jzpfygonf?
wu,fawmh xkad &G;aumufyrJG mS jynfov l x
l .
k “toHrxGuaf om awmfveS af &;w&yf”om jzpfcyhJ gawmhonf? xkad &G;aumufyjJG zifh
u|efawmfwkd@ Armjynfolrsm;u ppfwyfukd yxrOD;qHk;t}udrf EkdifiHa&;t& z,fcsvkdufjcif; jzpfygonf?
oef@&iS ;f tpk;d & wufvm+yD;aemuf Akv d af e0if;onf xkvd x
l .
k wnf+rJqef@usiaf &;v_id ;f ukpd ;D +yD;/ wyfrawmfxrJ S “rdr. d bufrvku d af &;
n¸ef=um;csufukd rvkdufem”[kqkdum a&G;aumufyGJtwGif; wnf+rJbufu yif;ay;cJhonfh wyfrSL;}uD;rsm;ukd xkwfy,fypfvkdufygonf?
Akdvfae0if;. wu,fh&nf&G,fcsufrSm ol@tm;+ydKifqkdifEkdifonfh ppfbuf0gcsif; rwdrf;r,drf;jzpfaeonfh wyfrSL;}uD;rsm;udk ol@&mxl; vHk+cHKa&;
twGuf z,f&Sm;&efom jzpfygonf? xkdz,f&Sm;cH&onfh wyfrSL;}uD;rsm; tkyfpkwGif ,ck NLD OuUÏjzpfaeonfh OD;atmifa&$ (xkdpOfu
ajrmufykdif;wkdif; - wkdif;rSL;/ AdkvfrSL;csKyf) vnf; yg0ifoGm;ygonf? xkdpOfu jyKwfoGm;onfh wyfrSL;rsm;ukd EkdifiHjcm;okd@ oHtrwf}uD;rsm;tjzpf
apv$wfcef@xm;r_rsm;a=umifh jzKwfcscH&onfh wyfrSL;}uD;rsm;uvnf; auseyf=uygonf? jynfoltrsm;.tjrifwGifvnf; Akdvfae0if;rSm
awmfwnfhrSefuefol[k xifrSwfoGm;Ekdifygonf?
Tenf;jzifh Akdvfae0if;onf rdrdtm;wifay;cJhonfh jynfolvlxk. pGef@ypfjcif;cHvkduf&+yDjzpfaom q&m&if;wnf+rJrsm;ESifh vrf;cGJ
vkdufygawmhonf? wyfwGif;wGifvnf; wpHkw&m =oZm&Sdaeonfh qkd&S,fvpfwyfrSL;rsm;ukdvnf; z,fxkwfvkdufEkdif+yDjzpfonf? Akdvfae0if;.
Tvkyf&yfonf ol@ukdf,fusdK;twGufawmh tvGefajymifajrmufonfhvkyf&yfwck jzpfygawmhonf? jynfolvlxktwGif;rSmvnf; ol@tay:
EkdifiHa&;t& tjrifaumif;rGefap+yD; ppfwyfwGif;rSmvnf; ol@tm;,SOf+ydKif Ekdifonfh tvm;tvm&Sdonfh wyfrSL;tcsdK@ukd z,fxkwfvkduf
Ekdifygonf?
Ta&G;aumufyGJwGif tEkdif&vmaom oef@&Sif;tpkd;&wufvmaomtcg jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm; jyefvnf touf0if
vmygonf? xkd@a=umifh 1959 ckESpfu ysufoGm;aom yxrjynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@tpm; 'kwd,jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ aqmif&Guf&ef
EkdifiHa&;acgif;aqmiftcsdK@ESifh aqG;aEG;wkdifyif=u+yD; “jynfwGif;+idrf;csrf;a&; E_d;aqmfa&;tzGJ@” ukd 22-5-60 ae@wGif u|efawmftyg yk*~dKvf
ajcmufOD;jzifh zGJ@cJhygonf? xkdolrsm;rSm 1? q&m}uD;ukdf,fwkdif OD;aqmifum 2? u|efawmf AkdvfausmfaZmu t}uHay;tjzpfvnf;aumif; 3?
OD;baomf 4? OD;ausmf 5? v$wfawmfa&S@ae}uD; OD;xGef;wifESif@ 6? OD;oef@Zif (awmfbk&m;av;) wkd@ jzpf=uygonf?
xkdtzGJ@rSm E_d;aqmfa&;tzGJ@om jzpfygonf? xkdtcsdefu q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif;rSm touf 80 ausmfae+yDjzpfojzifh tawmf
tiftm; csnfheJ@ae+yDjzpfaomfvnf; u|efawmftygt0if vlawmfawmfrsm;rsm; yg0ifv_yf&Sm;vmojzifh vnf;aumif;/ 0ef}uD;csKyfOD;Ekukd,fwkdif
uvnf; +idrf;csrf;a&;twGuf urf;vSrf;csuftopfrsm; jyKvkyfvmojzifhvnf;aumif; tm;wuf&$ifvef;vmygonf? q&m}uD;tawmftwef
usef;rmvmaomtcg rsufpdwGif;rS wdrfukd cGJpdwfuko&ef ta&S@*smr%Dokd@ xGufcGmoGm;ygonf?
u|efawmfwkd@ E_d;aqmfa&;tzGJ@onf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tay: jynfolwkd@ jyefvnfpdwf0ifpm; wufºuvmap&ef E_d;aqmfjcif;/
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;atay: xm;&Sdonfh jynfolrsm;. oabmxm;ESifh EkdifiHa&; acgif;aqmifrsm;. oabmxm;rsm;ukd wD;acgufavhvmjcif;/
aemifzGJ@pnf;rnfh “jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@”twGif; yg0ifrnfholrsm;udk &SmazGa&G;cs,fjcif;ponfh vkyfief;rsm;ukd qufwkdufvkyfukdfif=u&
ygawmhonf?
xdkuJhokd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ zGJ@pnf;a&;twGuf vHk;yef;aepOfrSmyif ArmjynfY trsdK;om;a&;jy\emwck ay:aygufvm
ygonf? 1961 ckESpf/ Zefe0g&DvwGif Armhwyfrawmf. w±kwfjzLwkdufa&; rJacgifppfqifa&;}uD;twGif; w±kwfjzLppfXmecsKyftwGif;rS
tar&duefvyk v f ufeufrsm; zrf;qD;rdjcif;/ tar&duefvyk f pufav;vH;k wyf w±kwjf zLav,mOf}uD;u w±kwjf zLwyfawGtay: &dumQ csay;aepOf
Armhwkdufav,mOfESifhwkdufyGJjzpf&m xkdav,mOf}uD;vnf; ysufus+yD;/ Armhwkdufav,mOfwpif;vnf; ysufusoGm;ygonf? xkdav,mOfrS
av,mOfrSL; AkdvfyDwm usqHk;oGm;&ygonf? xkd@a=umifh ArmjynfwGif w±kwfjzLta&;tcif;}uD; xyfrHay:aygufvm+yD; vlxku tar&duefoH±kH;
a&S@ qENjyr_rsm; ay:aygufvmcJhygonf?
xdk@a=umifh xkdta&;tcif;ukd vlxkod&Sdyg0ifvmap&ef pnf;±Hk;v_H@aqmf&ef&nf&G,f+yD; &efukef+rdK@wGif;&Sd EkdifiHa&;ygwDrsm;/ ausmif;om;
tzGJ@tpnf;rsm;/ 1961 ckESpf/ azazmf0g&Dv 27 &ufwGif pk±Hk;aqG;aEG;wkdifyif=u+yD; “Armjynf w±kwfjzL usL;ausmfr_ESifh e,fcsJ@qef@usifa&;
trsKd ;om;aumfrwD}uD;”ukd zG@J pnf;cJ=h uygonf? u|eaf wmft h m; OuUÏ wifajr‡muf=u+yD;/ 'kOuUÏrsm;tjzpfawmh Akv d t
f ek ;f wif/ Aef;armfwifatmif
polrsm; jzpfygonf? tvkyftr_aqmiftzGJ@xJwGif ausmif;om;acgif;aqmifrsm;/ jynfol@&Jabmfacgif;aqmifrsm;/ vlrsdK;pkacgif;aqmifrsm;ESifh
xkdtcsdefu ao'%fu vGwf+idrf;csrf;omcGifh &vmonfh AkdvfrSL;cspfaumif;vnf; ygvmygonf? xkdtzG@J wGif tv$mtoD;oD;rS yk*~dKvfpHk ygvm&m/
pma&;q&mrsm;/ *Dwpm qkdrsm;/ owif;pmq&mrsm;/ trsdK;orD;tzGJ@ acgif;aqmifrsm;/ &[ef;oHCmrsm;pojzifh tawmfyifpHkvifygonf?
tzGJ@tpnf;aygif; 29 zGJ@ESifh woD;yk*~v rsdK;cspfrsm; yg0if=uygonf? &efukef+rdK@ t&Siftm'dpP0Ho ausmif;wkdufwGif usif;yjcif;jzpfygonf?
xkdtpnf;ta0;}uD;wGif u|efawmfu w±kwfjzLusL;ausmfr_orkdif;ESifh e,fcsJ@pGufzufr_rsm;ukd twkdcsKyfI ajryHkESifhwuG &Sif;vif;wifjy+yD; ,if;
tE W&m,frsm;ukd rnfuJhokd@ckcHumuG,f&ef/ qef@usif&efenf;vrf;rsm;ukdyg aqG;aEG;wifjycJhygonf?
xkdrdef@cGef;. ed*Hk;ykdif;wGif u|efawmfu atmufygtwkdif; wifjycJhygonf?
“,cktcg rJacgifppfqifa&;rSm qDwkd;.vuf&mjzpfa=umif; vufyl;vuf=uyf jynfolwkd@a&S@arSmufwGif rdxm;+yD;jzpfygw,f? Arm
tpk;d &bufu oufqidk &f myk*Kd~ vfrsm;uvnf; 'D[mawG[m qDw;dk vufatmufcjH zpfa=umif;eJ@ w±kwjf zL[m tar&duef&@J wynfv h uf&if;awG
4
jzpfa=umif; ajymcJhygw,f?”
“'Dawmh &efol&J@ &nfrSef;csufrsm;ukd tcktcg usaemfwkd@oJoJuGJuGJ od=u+yDjzpfygw,f? ”
“e,fcs@J orm;rsm;[m ArmjynfrmS ol&@J vufeufuidk zf Ed ydS af &;wyf w±kwjf zLwyfuo dk m csxm;wmr[kwb f ;l ? rdrwd @kd &@J trsKd ;om;a&;
rausreyf yËdyuQjzpfae=uwJh vlrsdK;pkrsm;&J@ wcsdK@aomtpdwftykdif;rsm;ukdvnf; jzm;a,mif;aoG;aqmif+yD;/ olwkd@&J@ ppftiftm;ukd wkd;csJ@+yD;
wzufu jynfwGif;ppfeuf±_dif;atmif vkyfaew,f?”
“'Dr#eJ@yJ &efol&J@ &nf&G,fcsuf[m a&&SnfzdESdyfusL;ausmfa&;jzpfvkd@ tvGef}uD;rm;a=umif; xif&Sm;ygw,f? &efol[m wu,fvnf;
tiftm;}uD;wJh &efoljzpfw,f? 'Dvkdtiftm;}uD;wJh &efolu jywfom;wJh EkdifiHa&;&nfrSef;csufeJ@ usL;ausmf pGufzufaewmukd ayghayghqq
,lq&if rSm;ygvdrfhr,f? 'Djy\em[m tE W&m,f}uD;rm;vSygw,f?”
“'D&efol&@J aemufrSm }uD;rm;wJh ppfa&;/ EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;tiftm;&Sdaevkd@ 'D&efolukd ppfa&;wckwnf;eJ@ b,fvkd enf;eJ@rS t+yD;wkdif
ajz&Sif;Ekdfifr,fr[kwfyg? ppfa&;oufoufqkd&if &efolqDwkd;ppftkyfpk[m ppfa&;tiftm;}uD;oljzpfygw,f? a=umuf&GH@rnf r[kwfyg? aemuf+yD;
abmf'ge,fpyfrsm;rSm aemufqHk;EkdifiHa&;enf;rygbJ/ oHwrefa&;&m v$rf;rkd;r_rygbJ &efolukd tukefarmif;xkwfEkdifonfxm;OD;/ tiftm;}uD;wJh
&efol jyefr0ifEkdifatmif qufvufxdef;odrf; umuG,fxm;zkd@[m rvG,fygbl;? ”
“'ga=umifh ppfa&;oufoufomru wwkdif;jynfvHk; jynfolvlxk pnf;±Hk;tHkºuv_yf&Sm;r_rygbJ t+yD;wkdif armif;xkwfajz&Sif;Ekdifr,f
r[kwfyg? e,fcsJ@orm;rsm;[m Twkdif;jynfay:rSm ol@&J@ukd,fusdK;pD;yGm;rsm;&SdwJhtwGuf jynfolawGu tHkºuv_yf&Sm;vmrSmukd ta=umufqHk;
jzpfygw,f? aemuf+yD; urBmt&yf&yfrS e,fcsJ@usL;ausmfr_rsm;ukd wrsdK;om;vHk; jynfoltrsm; pnf;±Hk;v_yf&Sm;rSom atmifjrif=up+rJjzpfygw,f?
e,fcJs@orm;rsm;[m wjcm;t&mxuf jynfoltrsm; Ekd;=um;odjrif+yD; pnf;±Hk;qef@usifvmrSmukd tpkd;&drfqHk;jzpfw,f? ta=umuf&GH@qHk;
jzpfygw,f? 'g[m usL;ausmfvmol e,fcsJ@wkd@udk wkdufxkwfa&;rSm txda&mufqHk;vufeuf jzpfw,fvkd@ ,lqygw,f?”
“'Dvkd vlxkwkdufyGJrsm; 0ifrSom wzufu ppfqifa&;ESifh oHwrefa&;&mwkdufyGJrsm;rSm rsm;pGmtaxmuftul&apygw,f? 'ga=umifh
ppfrsufESm 3 &yf/ ppfa&;/ oHwrefa&;/ vlxkwkdufyGJeJ@ wkdufyGJ0ifrSom jywfom;pGm atmifjrifEkdifr,fjzpfyg w,f? ”
“'DtxJrSm vlxkwkdufyGJ[m ta&;t}uD;qHk; jzpfygw,f? usaemfhukd,fawG@t& jynfolvlxk&J@ axmufcHv_yf&Sm;r_rsm;[m ppf
ajrjyifrSm rsm;pGm tusdK;&SdapcJhygw,f? 1954 ckESpf/ bk&ifhaemifppfqifa&;rSm vlxkv_yf&Sm;r_eJ@ eD;uyfpGmqufpyfr_eJ@ awG@}uHK&vkd@ ppfa&;rSm
rsm;pGm wyef;omcJhygw,f? wyfrawmfom;awG[m zufqpfawmfvSefa&;aemufykdif;rSm 'Dwkef;uavmuf pdwf"mwfwufºur_ wcgr# r&SdcJhyg?”
“&efolqkd&if pdwf"mwfwkefv_yfygw,f? olrsm;EkdifiH usL;ausmfzkd@vmwJh&efol[m tdrf&SifwtdrfvHk;u qef@usif&if b,fvkd a&&Snf
aexkdif tjrwfxkwfzkd@ jzpfEkdifyghrvJ? tenf;qHk; 'DEkdifiHrSm olwkd@ukdvufcHr,fh opPmazmufenf;enf; &SdrS/ 'DopPmazmufawGuvnf; tdrfrSm
=oZm&SdOD;rSom jzpfEkdifwm? 'Dawmh 'Dvkdjynfolvlxku qef@usif&if ola&m ol@ukdvufcHcsifwJh opPmazmufa&m vuf&GH@aemufqkwf&rSm
"rRwmyg?”
“usaemf&J@ bk&ifhaemifppfqifa&;rSwfwrf; ed*Hk;csKyfrSm 'Dppfqifa&; atmifjrifjcif;&J@ tajccHta=umif;&if; (7) csufteuf
jynfolvlxkwkdufyGeJ @J ywfouf+yD; (3) csuf xnfhoGif;a&;om;rdwmukd zwfjyvkdygw,f? wcsufrSm ‘wkdif;jynfvlxk v_yf&Sm;r_ t&Sdeft0ga=umifh
wyfrawmftm;wufºu+yD; &JpGrf;owWda&m/ vHk@v0D&d,yg ppf+yD;acwfwyfrawmforkdif;wGif r}uHKbl;avmufatmif wufwufºuºu&Sdjcif;’?
aemufwcsufrSm ‘wkdif;jynfv_yf&Sm;r_[m &efol@pdwf"mwfukdyg ,drf;,kdiftm;enf;apjcif;’(‚rSm ppfajrjyif&Sdwkdufaeaom w±kwfjzL&efolrsm;
ukdom t"duqkdvkdcJh[ef &Sdonf? ol@aemuf }udK;ukdife,fcsJhorm;tzkd@ xkdxufykdpdwfxdckdufrnfjzpfonf?) aemufwwd,tcsufrSm ‘rdrdwkd@u
xkd;ppf}uD;paomtcg wu,fhtm;xufykdrkdI tiftm;tvGef}uD;rm;av[ef owif;pmq&mrsm;jzifh 0g'jzef@jcif;rsm;’jzpfygonf?”
'gha=umifhyJ 'Djy\em&J@ t&if;cHtajzeJ@ t"dutiftm;[m vlxkwkdufyGJomjzpfa=umif;/ aemuf 'DwkdufyGJ[mvnf; a&&Snf
wkduf&rSmjzpfa=umif; wifjycJhygonf?
'ghtjyif 'Dtpnf;ta0;}uD;rSm u|efawmfhtaeeJ@ b,fvkd yg0ifr,fqkdwJhta=umif; uwdopPmpum;eJ@twl tpkd;&ukdvnf;
wkdufwGef;yef=um;&mrSm atmufygtwkdif; ajym=um;cJhygao;onf?
“usaemfhtzkd@ t&ifwkef;uqkd&if tckvkde,fcsJ@usL;ausmfr_rsm;ukd wyfOD;uae+yD; ppfom;}uD;wa,muftaeeJ@ wkdufckdufumuG,f
cJhygw,f? wkdif;jynfwm0efukd ausyGefpGm xrf;aqmifcJhygw,f? ,ckvJ EkdifiHom;wa,muftaeeJ@ usaemfEkdifiH&J@ e,fcJs@usL;ausmfr_
tE W&m,frsm;ukd b,fvkdumuG,fEkdifrvJqkd+yD; usaemfenf;vrf;&Smawmh txufuajymcJhwJh jynfolvlxku usL;ausmfqef@usifr_wkd@ukd
qef@usiftHkºuv_yf&Sm;wJhtcg vlxkwkdufyGJrSm usaemfyg0ifEkdifa=umif; jrifvmygw,f? 'DwkdufyGJ[m usaemfaqmif&GufcJhzl;wJh ppfa&;wkdufyGJ
xufyif v_yf&Sm;Ekdif&if wefckd;}uD;rm;vSa=umif; usaemfxifjrifrdygw,f? 'DwkdufyGJ[m usaemfaqmif&GufcJhzl;wJh ppfa&;wkdufyGJxufyif
v_y&f mS ;Ekid &f if wefc;kd }uD;rm;vSa=umif; usaemfxifjrifryd gw,f? 'ga=umifh 'Dvedk ,fcs@J usL;ausmrf &_ efudk umuG,q f ef@usizf @dk usaemf&@J ceG t f m;ukd
jynfolvlxkeJ@twl toHk;jyK+yD; qef@usifumuG,foGm;zkd@ 'Dtpnf;ta0;}uD;rSm usaemfuwdjyKygw,f?”
“aemuf t pk d ; &uk d usaemf y ef = um;wk d uf wG e f ; vk d w muawmh - (u) ,ck w k d u f a ewJh ppf q if a &;eJ@ ppf a &;t& usef a o;wJh
w±kwfjzLrsm;ukd t+yD;tykdif wkdufxkwfa&; }udK;yrf;&ef? (c) EkdifiHa&;tm;jzifh ‚wkd@tjrefqHk; vHk;0qkwfcGmoGm;&ef ukvor*~wGif xdxd
a&mufa&muf ta&;,laqmif&Guf&ef? (*) tpkd;&[m tHkºuwkdufyGJ0ifvmaom jynfolvlxkESifhtwl AkdvfcsKyfatmifqef;acwfuvkd
yl;aygif;vufwGJ+yD; usL;ausmfol&efolrsm;ukd qef@usif=uzkd@ jzpfygw,f?”vdk@ ed*Hk;csKyf ajym=um;cJhygonf?
TtrsdK;om;aumfrwDuyif 1961 ckESpf/ rwfv 12 &ufwGif wkdif;jynfokd@ E_d;aqmfyef=um;v$mwapmif xkwfa0+yD; w±kwfjzL
usL;ausmfr_orkdif;tusOf;csKyfukd azmfjyum w±kwfjzL.aemufrS }udK;ukdifv_yf&Sm;aeol tar&duefe,fcsJ@. t}uHtpnfrsm;ukd azmfxkwf
&Sif;vif;+yD; wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwfpGmjzifh tHkºuqef@usif=u&ef E_d;aqmfcJhygonf?
5
xkdtwGif; jynfol@v$wfawmfvnf; usif;yae&m rwfv 13 &ufae@wGif 0ef}uD;csKyfOD;Eku v$wfawmfwGif w±kwfjzL usL;ausmfr_ESifh
ywfoufI rdef@cGef;&Snf}uD;wck ay;ygonf?
0ef}uD;csKyf. rdef@cGef;wGif xkdtcsdefu wjcm;e,fcJs@tusL;ausmfcH EdkifiHrsm;jzpfonfh uGef*kdESifh vmtkdEkdifiHrsm;ta=umif;om &Snfvsm;
pGm ajymqkdoGm;+yD; rdrdwkdif;jynf. tE W&m,f}uD;jzpfaeaom w±kwfjzLudpPukd 10 rdepfr#om ajymoGm;ay onf? ajymor#tykdif;uav;wGif
vnf; TtE W&m,f}uD;ukd omrefjy\emav;tjzpfom wifjyoGm;onf? 0ef}uD;csKyfwOD;taejzifh rdrdwkd@EkdifiH tusL;ausmfcHae&r_tay:
rsdK;cspfpdwfaemufcHjzifhvnf;aumif;/ tcsKyftjcmtm%mykdif EkdifiHtjzpfvnf;aumif; em=unf;cHcufpGm ajymaejcif;eJ@rwlbJ EkdifiHwEkdifiHtm;
awmif;yefaeonfhoabmom zHk;v$rf;aeayonf?
xkd@tjyif w±kwfjzLusL;ausmfr_rsm;ukd ,ciftcgrsm;u w±kwfjynfol@orRwEkdifiHukdom &nf&G,fa=umif; ajymcJhaomfvnf; T
rdef@cGef;wGifrl Armjynfukd &nf&G,fonf[k qkdvmygonf? okd@aomf tb,fa=umifh Todk@ usL;ausmf&onfqkd onfh&nf&G,fcsufukd tus,f
w0ifh aqG;aEG;xm;jcif; r&Sdyg? Tokd@ ppfrufa&;wGif &efol. EkdifiHa&;&nfrSef;csufukd rSefuefpGm roHk;oyfEkdifygv#if xkdjy\emukd atmifjrifpGm
rajz&Sif;Ekdif±Hkr#ru ykdIyiftE W&m,fusa&mufEkdifygonf?
xdk@a=umifh u|efawmfwkd@ trsdK;om;aumfrwDu rwfv 15 &ufae@wGif owif;pmrsm;okd@ xkwfjyefcsufwapmif xkwfjyef+yD; OD;Ek.
rdef@cGef;onf tE W&m,f&Sda=umif;/ w±kwfjzLusL;ausmfr_. aemufuG,frS e,fcs@J orm;rsm;. olwkd@tusdK;pD;yGm;twGuf urBmt&yf&yf wkdif;jynf
trsm;tjym;wGif Tenf;rsm;twkdif; ppfa&;/ EkdifiHa&;/ aoG;cGJa&;enf;aygif;pHkjzifh aESmifh,SufzdESdyf+cdrf;ajcmufaea=umif;/ TtE W&m,f}uD;ukd
ppfa&;enf;jzifhomru EkdifiHa&;enf;jzpfonfh wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwf+yD; qef@usifv_yf&Sm;=u&efvkda=umif;wkd@ukd wifjyvkdufygonf?
xkd@tjyif u|efawmfwkd@onf &efukef+rdK@twGif; &yfuGuftoD;oD;wGifvnf; tzGJ@cGJrsm;udk zGJ@pnf;wnfaxmifcJhygonf? &yfuGufvkduf
aqG;aEG;yGJrsm;a[majymyGJrsm; jyKvkyf&m/ tif;pdefc±kdifonf twufºuqHk;jzpfcJhonf? aqG;aEG;a[majymyGJrsm;rprD *Dwpmqkdrsm;jzpfonfh
ukdjrwfav;/ pEN,m;cspfaqG polrsm; acgif;aqmifonfh tzGJ@u aw;oDcsif;rsm;/ oDqkdajzazsmf=uygonf? tvGefwufºuvef;qef;onfh
EkdifiHa&;ywf0ef;usifw&yfukd zefwD;EkdifcJhygonf?
Tw±kwfjzL usL;ausmfr_ESifh e,fcsJ@qef@usifa&;trsdK;om;aumfrwD. ±Hk;ukdvnf; u|efawmf.aetdrf (prf;acsmif;/ trSwf 36 -
qDqHkvrf;) rSmyif owfrSwfxm;ygonf?
xdktrsdK;om;aumfrwD rzGJ@rDav;rSmyif u|efawmfu yk*~dKvfa&;E_d;aqmfcsufpmwrf;wapmif xkwfjyefcJhygao;onf? 1961 ckESpf/
Zefe0g&DvtwGif; rJacgifppfqifa&;eJ@ ywfoufI u|efawmf.oabmxm;ukd xkwfjyefjcif; jzpfygonf?
xkdpmwrf;wGif w±kwfjzLrsm;onf e,fcsJ@tm;ukd;jzifh u|efawmfwkd@. vGwfvyfa&;}uD;ukd +cdfrf;ajcmufaea=umif;/ wyfrawmfonf
jyif;xefpGm tm;rxkwfbJ atmifjrifxajrmufEkdifrnfr[kwfa=umif;/ xkd@a=umifh jynfolvlxktaygif;ESifh ygwDtzG@J tpnf;toD;oD;u TuJhodk@
cJ,Of;yifyef;pGm wkdufckdufay;aeonfh wyfrawmfukd 0kdif;0ef;axmufcHtm;ay;&ef yef=um;a=umif;/ oufqkdif&m tm%mykdifrsm;uvnf;
,cifppfqifa&;}uD;rsm;uJhokd@ owif;axmufrsm;ukd ppfajrjyifv$wfI jynfoltrsm; pdwf0ifpm;vmatmif wifjyapvkda=umif; ponfwkd@
yg&Sdygonf?
xkd@tjyif wyfrawmfwGif;&Sd wyfrSL;wyfom;taygif;ukdvnf; atmufygtwkdif; yef=um;xm;ygao;onf?
“wyfrawmfESifh a&S@wef;ppfqifa&; uGefrif'grsm; trSL;jyK+yD; &Jabmfrsm;/ t&m&Sdrsm; wyfrSL;rsm;tm;vnf; yef=um;ygonf?
ppfqkdonfrSm raumif;aomt&m/ aoG;xGufoH,kd jzpf&aomt&m/ tenf;ESifhtrsm; pGef@pm;&aomt&mjzpfygonf? okd@&mwGif u|efawmfwkd@
rSm e,fcs@J pepfatmufrmS vljzpfvm&ojzifh rv$o J mI T&efou l dk toufay;wku d cf u
dk &f ygonf? u|eaf wmfw@dk bk;d ab;rsm;vnf; ol@acwfe@J ol
wku d cf &hJ ygonf? xk@d a=umifh &Jabmftaygi;f rSm tcuftcJrsm;ESihf &ifqidk &f rnfjzpfaomfvnf; xufoefaom rsKd ;csppf w d jf zifh aemufq;kH Te,fcs@J
&efolukd }udK;pm;+yD; wm0efausyGefpGm wkduf ckduf=uvdrfhrnf[k ar#mfvifh,Hk=unfonf?”
“Tokd@&J0HhpGm wkdufckduf=u&mwGif wzufwGif rvkdtyfaom xdckdufqHk;±_H;r_rsm; rjzpf&atmifESifh atmifyGJukd rdrdbufrS tustqHk;
enf;pGmjzifh &&Sdatmif tpGrf;ukef aphpyfaocsmr_ESifh }uD;rm;aom vHk@v0D&d,wkd@jzifh }udK;pm;tm;xkwf=uvdrfhrnf[k ,Hk=unfygonf?”
“ppfOD;pD;Xme&Sd &JabmfnDaemif ppfOD;pD;t&m&Sdrsm;tm;vnf; yef=um;ygonf? u|efawmfrSm ,ck‘rJacgifppfqifa&;’ ae&mrsm;ukd
1955 ckEpS u f yif ava=umif;uif;axmufrj_ zifh aphpyfpmG =unf±h a_ vhvm+yD;jzpfIvnf;aumif;/ w±kwjf zLwk@d . vky&f nfuidk &f nf tusi"hf avhrsm;
ukdvnf; ,cifwkdufyGJrsm;. tawG@t}uHKt& od+yD;jzpfIvnf;aumif;/ wpHkw&m od&Sdar;jref;vkdaomf tcsdefra&G;ulnD&ef toifh&Sdygonf?”
“EkdifiHom;wa,muftaejzifhvnf;aumif;/ u|efawmfhtaejzifhvnf;aumif; Tokd@ulnD&ef rsm;pGmvkdvm;ygonf? 0wW&m;vnf;
&Sdonf[k ,lqygonf”[k a&;om;yef=um;xm;ygonf?
Ekid if aH wmf0ef}uD;csKyfEiS hf umuG,af &;0ef}uD;jzpfaom OD;Ekxo
H @dk vnf;aumif;/ ppfO;D pD;csKyfAv
dk cf sKyfae0if;xHo@dk vnf;aumif; oD;oef@pm
rsm;vnf; a&;om;ay;ykd@cJhygonf? twGif;oabmuawmh txufygyef=um;v$mESifhtwlwlyif jzpfygonf?
xkdpmukd 1961 ckESpf/ Zefe0g&Dv 19 &ufae@pGJjzifh xkwfjyefcJhygonf?
xdktrsdK;om;aumfrwD}uD;uyif OD;pD;+yD; 1961 ckESpf/ {+yDv 9 &ufae@ uefawmfrifyef;+cHwGif +rdK@vHk;u|wf qENjyyGJ}uD;w&yfukd
pnf;±Hk;usif;ycJh&m vlxkodef;csDwufa&mufcJhygonf? &efukef+rdK@wGif; &yfuGuftoD;oD;rSvnf;aumif;/ &efukefywf0ef;usif&Sd +rdK@e,ftoD;oD;rS
vnf;aumif; vltiftm;trsm;tjym; wufa&muf&m owif;pmrsm;u vGwfvyfa&; }udK;yrf;onfhumv 46-47 ckESpfrsm;aemuf t}uD;rm;
qHk;aom vlxkqENjyyGJ}uD;[k a&;om;=uygonf?
xkdqENjyyGJ}uD;wGif u|efawmfrdef@cGef;ajymqkd&m ta=umif;t&m tawmfrsm;rsm;rSm ,cifwifjycsufxJrSyif jzpfygonf? trsdK;om;
aumfrwD zGJ@pnf;onfhae@u u|efawmf &Sif;vif;wifjycJhonfh rdef@cGef;ay:tajcwnf+yD; ajym=um;cJhjcif; jzpf ygonf?
6
xdkae@u u|efawmfwkd@ wifoGif;=uonfh aºu;a=umfoH 3 &yfrSm-
- w±kwfjzLusL;ausmfr_ wkdufckduf=u/ wkdufckduf=u
- tar&duefe,fcsJ@pGufzufr_ qef@usif=u/ qef@usif=u
- trsdK;om;nDnGwfa&; wnfaqmuf=u/ wnfaqmuf=u æ æ [lI jzpfygonf?
Te,fcsJ@qef@usifa&; trsdK;om;aumfrwD vkyfief;jzifh u|efawmfwkd@wawG tvkyfrsm;ae=u+yD;/ wwkdif;jynfvHk; vSnfhvnfpnf;±Hk;
a[majymae&ygonf? TonfrmS e,fcs@J qef@usiaf &;tajccHjzpf+yD; jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;v_y&f mS ;r_twGuv f nf; taxmuftul jzpfaeygonf?
xkd@aemuf jynfwGif;+idrf;csrf;a&; 'kwd,tzGJ@ukd 1961 ckESpf/ rwfv 9 &ufae@wGif q&m}uD;r_dif;.aetdrf/ prf;acsmif;/ trSwf 5 csrf;omvrf;wGif
zGJ@pnf;cJhygonf?
xkdtzGJ@wGif yg0ifolrsm;rSm OuUÏrSm q&m}uD;ukd,fwkdifjzpf+yD;/ 'kOuUÏtjzpf u|efawmfu aqmif&Gufonf? useftzGJ@0ifrsm;rSm
1? OD;baomf (,cif &SpOf ;D aumfrwD0if) 2? OD;xGe;f wif (v$waf wmfa&S@ae}uD;/ tzG@J . taxGaxG twGi;f a&;rSL;) 3? OD;ausmf (Ed;_ aqmfa&;tzG@J 0if)
4? OD;oef@Zif (awmfb&k m;av;/ aemif OD;atmifaZ[k trnfajymif;) 5? a':tdrpf ;dk (q&m awmf OD;OwWr. ESr) 6? ref;ausmt f ;kH (u&iftrsKd ;om;
acgif;aqmif) 7? OD;bausmf (v$wfawmfa&S@ae}uD;) 8? OD;vSausmf (v$wfawmfa&S@ae}uD;) wkd@ jzpfygonf?
xkd'kwd, jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@wGif twGif;a&;rSL;tzGJ@ukdvnf; zGJ@pnf;xm;ygonf? xkdolrsm;rSm - 1? pma&;q&m}uD; Aef;armf
wifatmif 2? v$wfawmfa&S@ae}uD; OD;vSwif (uavmiftrnf armifarmifwif) 3? OD;wifa&$ (rHk&Gm) 4? OD;pkd;rif; (Avp) 5? apmausmfpkd;
(tif;pdefrS u&iftrsdK;om;acgif;aqmif) 6? u|efawmf trnfrrSwfrdawmhaom wGHaw;rS u&iftrsdK;om;acgif;aqmifwOD;wkd@jzpf=uonf?
xkdtwGif;a&;rSL;tzGJ@0ifrsm;. wm0efrsm;rSm vkdtyfonfh tultnDrsm;jzifh tzGJ@ukd ulnDyHhykd;jcif;/ EkdifiHa&;ESifh +idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm;ukd
bufpHku avhvmoHk;oyf+yD; tzGJ@ukd t}uHay;wifjyjcif;/ a'otoD;oD;Y +idrf;csrf;a&;tzGJ@rsm;zGJ@&mwGif vufvSrf;rDoavmuf ulnDzGJ@pnf;
ay;jcif;/ tzGJ@0ifrsm;ESifhtwl e,fvSnfha[m ajymyGJrsm;okd@ vkdufyga[majym&jcif;wkd@ jzpf=uygonf? u|efawmfwkd@. tzGJ@ukd yifwkdiftultnD
ay;aeaom yk*~dKvftcsdK@vnf; &Sd=uygao;onf? ‚wkd@rSm 1? ocifbarmif 2? ocifaxG;ESifh 3? usHKrai; ocifwifarmifwkd@ jzpfygonf?
wjynfvHk;&Sd EdkifiHa&;wufºuolrsm; tm;vHk;avmufeD;eD; yg0ifvm=u+yD; aiGa&;a=u;a&;t&vnf; tultnD tawmf&vkdufygao;onf?
e,fc±kdiftawmfrsm;rsm;wGif tzGJ@cGJrsm;vnf; ay:aygufvmygonf?
wu,fawmh u|efawmfwkd@ T'kwd,jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ zGJ@a&;jyifqif&mwGif xifwmxuf tcsdeftawmf=umoGm;&onfh
ta=umif;&if;rSm yxrjynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ ysufoGm;onfukd pdwfysufoGm;aom xkdpOfu tiftm;t}uD;qkH; twkduftcH EkdifiHa&;
ygwD}uD;u awmfawmfESifh axmufcHr_ray;aoma=umifh jzpfygonf? xkd@a=umifh u|efawmfwkd@rSm 'kwd,tzGJ@ukd rv$Jra&Smifom zGJ@vkduf&
aomfvnf; tm;r&vSyg? okd@aomf u|efawmfwkd@ xkdtzGJ@zGJ+yD; pnf;±Hk;v_H@aqmf&mwGif u|efawmfwkd@ ar#mfrSef;xm;onfxuf vsifjrefpGmouf0if
v_yf&Sm; }uD;xGm;vmygawmhonf?
TwGif u|efawmf oifcef;pmwck &&SdchyJ gonf? TonfrSm jynfolwkd@ vkdvm;awmifhwaom vrf;pOfta=umif;w&m; rSefuefygv#if
vlxk}uD;u vsifjrefpGm v_yf&Sm;xºu+yD; axmufcHvmwwfonfqkdonfh tcsufyifjzpfygonf? txl;ojzifh vlxku rdrdwkd@bufu &yfwnf
aeolrsm;[k owfrSwfxm;cH&olrsm;u OD;aqmifygu xkd,Hk=unfr_ESifhyif ykdrkdjrefqefpGm axmufcHvmEkdifygonf?
xkod ifcef;pm &rSyif e*ku d tm;r&w&jzpfaeaom u|eaf wmfw@dk wawGvnf; pdwo f ufom&m&+yD; wufºuv_y&f mS ;aeaom vlxEk iS hf
twl qufvuf}udK;pm; v_yf&Sm;&ygawmhonf?
u|efawmfwkd@. TtzGJ@ukd yxrqHk;pwif+yD; zdwfac:aom e,fc±kdifrSm ykodrf+rdK@ jzpfygonf? 1961 ckESpf/ arvukefykdif;wGif pwif
oGm;a&muf=uonf? ykodrfc±kdif jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ukd pwifzGJ@pnf;+yD; zdwfac:olrSm OD;atmifrkd; jzpfygonf? yrnw rS acgif;aqmifwOD;
jzpfygonf? *syef BDA acwfu u|efawmfhwyfrS ppfAkdvfa[mif;wOD; (emrnfarhae) uvnf; wufºupGm OD;aqmifvmygonf? aemuf
ykodrfc±kdif/ omaygif;+rdK@e,fu zdwfvmI wqufwnf;oGm;&ygao;onf? u|efawmfESifhtwl OD;baomf/ OD;oef@Zifwkd@yg0ifygonf?
xkd@aemufwGifawmh atmufArmjynf/ txufArmjynf wcGifwjyif tESH@/ e,ftoD;oD;u zdwfac:vmojzifh u|efawmfESifhtwl tzGJ@0ifrsm;
oGm;a&mufa[majym pnf;±Hk;v_H@aqmf=uygonf? u|efawmfrSm w±kwfjzLusL;ausmfr_ESifh e,fcsJ@qef@usifa&; trsdK;om;aumfrwDukdvnf;
OD;aqmifae&ojzifh wcgw&H xkdESpfzGJ@ (trsdK;om;aumfrwDESif@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;) ukdaygif;I zdwf=um;cH&jcif;rsm;vnf; &Sdygonf?
tajccHvkyfief;csif;uvnf; ruGJjym;vSyg?
&efukefc±kdiftwGif; wkdufe,fwkdif;vkdvkdrSmvnf; a[majympnf;±Hk;vm&m 1961 ckESpf/ =o*kwfv 20 &ufae@wGif &efukefc±kdif/
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ wkdufe,fau'gaygif;pHk tpnf;ta0;}uD; vkyfEkdifcJhygonf? &efukef+rdK@ =unfhjrifwkdif&Sd pvif;ausmif;wkduftwGif;
jyKvkyfcJh+yD; wdyfacGESifhoGif;xm;aom q&m}uD;. rdef@cGef;ukdvnf; zGifhjy=uygonf? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@rS twGif;a&;rSL;tzGJ@0ifESifh &efukef
c±kdifjynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@.taxGaxGtwGif;a&;rSL; OD;wifa&$ (rHk&Gm) u jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ ay:ayguf&yHkta=umif;ESifh &efukefc±kdif
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ zGJpnf;vm&yHkta=umif;rsm;ukd wifjyygonf?
xkt
d pnf;ta0;}uD;wGif u|eaf wmfonf jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzG@J . oabmxm;rsm;tay:tajccHI ta=umif;t&m tawmfpv kH if
onfh rdef@cGef;w&yfukd ajym=um;cJhygonf?
xkdrdef@cGef;wGif jynfwGif;ppfjzpf&jcif;ta=umif;rsm; txl;ojzifh e,fcsJ@pepf. aoG;cGJa&;ESifh wkdufckdufzdESdyfa&;enf;vrf;rsm;ukd Arm
EkdifiHwGifomru wjcm;ukdvkdeDEkdifiHrsm;. tawG@t}uHKtjzpftysufrsm;ESifhyg wifjyajymqkdcJhygonf? xkdrdef@cGef;twGif;rS wcsdK@tcsufrsm;ukd
xkwfEkwfwifjy&aomf -
“ArmjynfwiG f Akv d cf sKyfusq;kH oGm;&jcif;rSm e,fcs@J orm;ESihf wkid ;f &if;om;opPmazmufrsm; yl;aygi;f vky}f uHrj_ zpfa=umif; tm;vH;k od&+dS yD;
7
jzpfygw,f? 'Dvdk Akvd cf sKyf usq;kH oGm;&wm[m u|eaf wmfw@dk widk ;f jynfudk jynfwiG ;f ppf}uD;&J@ wHcg;0ukd yk@d aqmifvu dk jf cif; jzpfygw,f? Akv d cf sKyf[m
vuf0Jtiftm;pkrsm; nDnGwfa&;eJ@ wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwfa&;udk qufvufxdef;odrf;umuG,f+yD; ArmjynfrSm ºuif;usefwnf&SdaewJh
e,fcs@J pepfudk t+yD;wkid pf m&if;&Si;f / armif;xkw+f yD;awmh jynfph wkH hJ trsKd ;om;vGwvf yfa&;eJ@ e,fcs@J trScD udk if;wJh trsKd ;om;pD;yGm;a&; xlaxmifa&;
ukd csDwufoGm;EkdifwJh tvm;tvmukd e,fcsJ@orm;rsm;u odcJhygw,f? 'Dvkdom csDwufoGm;Ekdifr,fqkd&if e,fcsJ@orm;rsm;[m vlaygif;oef;
20 &SdwJh aps;uGufu olwkd@tusdK;pD;yGm;tm;vHk; vufvGwfqkwfcGmoGm;&r,f jzpfygw,f? ”
“Armjynfudk +zdKcG&J mrSm Akv d cf sKyfatmifqef;vky}f uHc&H jcif;[m yxrtqifo h m jzpfygao;w,f? 'daemuf +Adwo d #tpk;d &eJ@ Armtpk;d &
wkd@ csKyfqkdwJh EktufwvDpmcsKyf[m u|efawmfwkd@ +ydKuGJa&;twGuf 'kwd,tqifhjzpfygw,f? 'DpmcsKyf[m +Adwdo#tpkd;&tay: aphpyfcsKyfqkd
&wJhtwGuf ArmjynfvGwfvyfa&;eJ@ e,fcsJ@trSDckduif;wJh trsdK;om;pD;yGm;a&; wnfaqmufr_twGuf wkdif;jynfopfwnfaxmifEkdif/ rwnf
axmifEkdifwkd@tay: oabmuGJvGJ+yD; jyif;xefwJh yËdyuQrsm;/ EkdifiHa&;ygwDrsm;/ tzGJ@tpnf;rsm;t=um; ay:xGufcJhygw,f? 'gukd jynfolawGukd
wifjypnf;±Hk;=u&if; EkdifiHa&;tusyftwnf;/ 'Drkdua&pDtusyftwnf; qkdufa&muf+yD; jynfwGif;ppf}uD; jzpfvmwmyg?”
“'ghtjyif tm%mykdif tkyfcsKyfolawG[m ta&;w}uD; ajz&Sif;&r,fh vlrsdK;pka&;&m jy\emukdvnf; rSefuefpGm rajz&Sif;EkdifcJhbl;?
e,fcsJ@orm;u 'DtrsdK;om;a&; yËdyuQrsm;ukd olwkd@tusdK;twGuf 0iftoHk;cscJh=uvkd@ jynfwGif;ppf}uD;[m ykdeuf±_dif;cJh&w,f? tcsKyfrSmawmh
'DjynfwGif;ppf}uD;[m e,fcsJ@orm;ESifh wkdif;&if;om; azmufjyefa&;orm;rsm;a=umifh jzpfcJh&jcif; jzpfygw,f? ”
wjcm; vGwfvyfcgp EkdifiHrsm;twGif; e,fcsJ@orm;rsm;. EkdifiHa&;enf;t& aoG;cGJyHkrsm;ukdvnf; Oyrmay; wifjy&mrSm -
- w±kwfjynfukd azmfrkdqmu|ef; (xkdif0rf) ESifh tar&duef 7 eHygwf a&wyf}uD;eJ@ cGJjcm;xm;+yD; ukvor*~rSm vlOD;a& oef; 600
ausmf&SdwJh w±kwfjynf}uD;ukd todtrSwfrjyKbJ vlOD;a& &Spfoef;om&Sdaom azmfrkdqmukd todtrSwfjyKxm;ay;+yD; w±kwfjynf ESpfjynfjzpfzkd@
}uHpnfaeyHk?
tdENd,rSmvnf; 1949 vGwfvyfa&;ay;+yD;aemuf rlpvif-[dENLcGJyHk/ ygupPwefESif tdEdN,cGJvkdufyHk/ ta&S@ygupPwefESifh taemuf
ygupPweftjzpf xyfrHcGJvkdufyHk/ uuf&SrD;,m;jy\emwef;vef;jzpfatmif vkyfxm;+yD; [dENL-rlqvifyËdyuQ/ t"du±k%f;rsm;a=umifh
vltrsm;tjym;aoausae&yHk?
tm&Swkduf&Sd jyifopf. t}uD;qHk;tifykdif,m}uD; tif'kdcsdKif;em;ukd vGwfvyfa&;ay;wJhtcg tpdwfpdwftjr$mjr$mawG cGJyHk/ AD,uferf/
vmtkd/ uarBm'D;,m; 3 ykdif;tjyif/ AD,uferfukd ajrmufydkfif;/ awmifykdif;xyfcJv G kdufao;yHk/ ,ckvnf; vmtkdukd ESpfykdif;xyfcGJzkd@ tar&duefu
}udK;pm;aeyHk?
tmz&durS uGef*kdrSmqkd&ifvnf; uGef*kdtrsdK;om;acgif;aqmif e,fcsJ@qef@usifa&;orm; vlrGefbmukd owfypf+yD;/ wkdif; jynfukdvnf;
tpdwfpdwftjr$mjr$m cGJypfyHk?
ta&S@tv,fykdif; tm&yfEkdifiHawGxJrSmvnf; enf;rsdK;pHkcGJzkd@ }udK;pm;=uyHk/ ,cifu r&SdcJhwJh tpPa&;EkdifiHukd tm&yfawG =um;xJrSm
wnfaqmufay;+yD; yËdyuQawG tqufrjywfatmif zefwD;aeyHkrsm;ESifh e,fcs@J pepf. ppfa&;enf;rsm;/ pD;yGm;a&;enf;rsm;jzifh wkdif;jynfwkdif;tm;
0ifa&mufjc,fvS,f vkyfaqmifaeyHkukd u|efawmf tus,fw0ifh &Sif;jyygonf?
'gt
h jyif wkid ;f jynfwnfaqmufa&;twGuf vlxu k t dk m;ruk;d bJ e,fcs@J udk tm;ukwd hJ tpd;k &rsm;[m e,fcs@J tultnD eJ@ acs;aiGrsm;ukd
acs;,l+yD;/ e,fcsJ@pD;yGm;a&; pufuGif;atmuf epfoxufepf&yHk/ aemufqHk; jynfolrsm;u pD;yGm;a&;usyfwnf;I pD;yGm;a&;wkdufyGJrsm;/
EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm; }uD;xGm;vmwJhtcg xkdv_yf&Sm;r_rsm;ukd ygvDref'Drkdua&pDrsdK;eJ@ rxdef;odrf;EkdifawmhwJhtcg toifh&Sd+yDjzpfwJh ppfwyfrsm;eJ@
tm%modrf;=uojzifh/ 'Drkdua&pD crf;ajcmuf&yHkrsm;udkyg u|efawmf &Sif;jyygonf?
xkd@tjyif u|efawmfwkd@ vGwfvyfa&;&+yD;aemuf qufvufav#mufvSrf;&rnfhvrf;rSm jynfolwkd@ csrf;om0ajymwJhEkdifiHjzpfzkd@ e,fcsJ@
trSDckduif;wJh trsdK;om;pD;yGm;a&;ESifh 'Drkdua&pD wnfaqmufa&;omjzpfa=umif;/ TawmfvSefa&; vrf;a=umif;rSeftwkdif;om csDwufEkdif=u
r,fqkd&if ,ckvkdjynfwGif;ppf}uD;vnf; ay:aygufp&m r&Sda=umif;/ jynfwGif;ppfa=umifh ay:aygufvmonfh tusyftwnf;rsm;jzpfonfh
pD;yGm;a&;jy\em/ vlrsdK;pkjy\em/ ynma&;jy\em/ 'Drkdua&pDa&;jy\emrsm; ay:aygufvmp&mr&SdbJ/ wrsdK;om;vHk; wufwufºuºujzifh
trsdK;om;pD;yGm;a&;ukd xlaxmifEkdifrSm jzpfa=umif;awGukdvnf; ajymjyygonf?
jynfwGif;ppftwGif; wkduf±kdufepfemqHk;±_H;r_rsm;ukdvnf; udef;*%ef;rsm;ESifhtwl u|efawmfwifjyajymqkdcJh+yD; jynfwGif;ppf&yfpJa&;
enf;emrsm;udkvnf; aqG;aEG;jyygonf?
ppf&yfpJ&mwGif yxrenf;jzpfonfh tjyKwfwkdufa&;/ vufeufcsa&;vrf;onf 13 ESpfausmfonfhwkdif bmrSrxl;jcm;bJ/ jynfolawG
om epfem+yD;&if; epfemae=umif;/ Tvrf;onf ratmifjrifEkdifa=umif; b0ay;todESifh jynfolawGu odae+yD; jzpfojzifh 'kwd,enf;jzpfonfh
wzufESifhwzuf rsufESmcsif;qkdifaqG;aEG;ajz&Sif;onfh enf;vrf;om&Sda=umif;/ Tenf;onf jy\emrsm;ukd ajyajyvnfvnf ajz&Sif;,lonfh
enf;vrf;jzpfI ppf&yfpJ+yD;onfhaemufwGifvnf; tem*wf+idrf;csrf;a&;ukd ykdrkdwnf+idrfapEkdifrnfh enf;vrf;jzpfa=umif;/ tem*wf'Drkdua&pD
wkd;wufzGH@+zdK;a&;ukdvnf; tusdK;jyKrSmjzpfa=umif;?
xkd@a=umifh q&m}uD;ocifukdf,fawmfr_dif; OD;aqmifwJh u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@u jynfolwkd@tusdK;twGuf jynfwGif;
ppfukd tjyKwfwkdufa&;enf;r[kwfb/J q&m}uD;tpOfwpkduf yef=um;cJhwhJ aqG;aEG;ajz&Sif;,lwheJ nf;eJ@ ajyvnfatmif ajz&Sif;+yD; &yfpzJ kd@ yef=um;
a=umif;/ ,cktpnf;ta0; wufa&mufvmwJh vlyk*~dKvfrsm;[mvnf; bmtcuftcJrsm;eJ@ &ifqkdifyg&ap/ u|efawmfwdk@ESifh twlvufwGJ+yD;
rqkwfrepf }udK;pm;csDwufvkyfaqmif=uzkd@ wkdufwGef;Ekd;aqmfyga=umif;- aemufqHk;ed*Hk;csKyftaeESifh ajymqkdcJhygonf?
aemufykdif;wGif u|efawmfwkd@. rdef@cGef;rsm;ukd pkaygif;+yD; pmtkyf±kdufESdyf xkwfa0um e,ftoD;oD;okd@vnf; jzef@csday;cJhygonf?
Tenf;jzifh u|efawmfwkd@tzGJ@onf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_twGif; jynfolvlxk}uD;yg0ifvmatmif pnf;±Hk; v_yf&Sm;=uygonf?
8
Tae&mwGif ta=umif;wkdufqkdifvmojzifh u|efawmfwkd@ &&SdcJhonfh vGwfvyfa&;ESifhywfoufaom u|efawmf. tjriftcsdK@ukd
wifjy vkdygonf?
TvGwfvyfa&;&zkd@ u|efawmfwkd@ Armjynfolrsm; wav#mufvHk; wkdufyGJ0ifvm&wJh &nf&G,fcsufrSm e,fcsJ@pepfatmufrS vHk;0
vGwfajrmufonfh 'Drkdua&pD zGH@+zdK;wkd;wufaom/ trsdK;om;pD;yGm;a&;wnfaqmufEkdifaom EkdifiHopfwnfaxmifzkd@ jzpfygonf? Tonfukd
wav#mufvHk; awmif;qkdwkdufyGJ0ifcJh=uygonf?
okd@aomf u|efawmfwkd@ tawmifhw}uD; awmifhwcJhonfh vGwfvyfa&;ukd &+yD;aemuf u|efawmfwkd@EkdifiHwGif jynfwGif;ppfrD;}uD;
awmufavmif+yD; jy\emaygif;pHkESifh tusyftwnf;rsm; qkdufa&mufvmygawmhonf? wkdif;jynfwnfaqmufa&;ukd wnDwnGwfwnf;
wufnDvufnD rvkyfEkdif=uawmhbJ tcsif;csif;uGJ+yJ/ owfjzwf/ ppfrufcif;=u&ygawmhonf?
TuJo h @dk jzpf&jcif; t"duta=umif;rSm e,fcs@J orm;ESihf e,fcs@J p;D yGm;a&;pepfa=umifh jzpf&ygonf? e,fcs@J orm;rsm;onf vGwv f yfcgp
EkdifiHrsm;wGif awmfvSefa&;vrf;a=umif;twkdif; csDwuf+yD; trSDckduif;aom trsdK;om;pD;yGm;a&;pepf xlaxmifrSmukd tvGefpkd;&drfygonf?
'Drkdua&pDwkd;wufxGef;um;vmrSm tvGefpkd;ygonf? 'Drkdua&pDwkd;wufxGef;um;vmygu jynfolvlxk}uD;onf rdrdwkd@. tusdK;pD;yGm;twGuf
pnf;±Hk;v_yf&Sm;vm=u+yD; e,fcsJ@eJ@tm;vHk;tquf jzwfawmufum }uD;rm;wJh e,fcsJ@qef@usifa&;a&pD;a=umif;xJrSm wcJeufpkaygif;nDnGwf+yD;
awmfvSefa&;udk tqHk;xdwkdufyGJ0if=urnfukd olwkd@em;vnf=uonf?
ArmjynfwGif 1945 ckESpf vufeufukdif zufqpfawmfvSefa&;}uD;ESifh 1945 - 4& ckESpf/ AkdvfcsKyfatmifqef; acgif;aqmifaom
vlxkwkdufyGJ}uD;rsm;ukd awG@}uHKcJh&+yD;jzpfonf?
'kwd,urBmppft+yD; ay:aygufvmonfh ukdvkdeDEkdifiHrsm;. trsdK;om;vGwfajrmufa&;wkdufyGJ 'Da&t&Sdefa=umifh ukdvkdeDEkdifiHrsm;ukd
vGwfvyfa&;ay;zkd@ jzpfvmaomtcg vGwfvyfa&;tvH/ vGwfvyfa&;oDcsif;pwJh tay:,Htcsuftvufukdom ay;csif+yD; tESpfom&jzpfwJh
olwkd@. pD;yGm;a&;udk xdef;odrf;zkd@ qufvufwkd;csJ@Ekdifzkd@ enf;vrf;aygif;pHk oHk;cJhygawmhonf?
xkd@a=umifhyif Armjynf e,fcsJ@=oZmatmufu tjywftowf±kef;xGuf+yD; trsdK;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;/ trsdK;om; pD;yGm;a&;ukd
wnfaxmifcsif+yD; wu,fvnf; wnfaxmifEkdifpGrf;&SdwJh AkdvfcsKyfatmifqef;ESifhwuG ol@tpkd;&wzGJ@vHk;ukd vkyf}uHowfjzwfjyvkdufygonf?
Tvkyf}uHr_onf Armjynfukdomru trsdK;om;vGwfajrmufa&;rsm;twGuf }udK;yrf;aeonfh EkdifiHrsm;ESifh awmfvSefa&;orm;rsm;tm;vHk;udk
e,fcsJ@orm;rsm;u cyf=urf;=urf; +cdfrf;ajcmufjyvkdufjcif;vnf; jzpfygonf?
e,fcsJ@orm;rsm;u rdrdwkd@.tusdK;pD;yGm;ukd wkduf±kduf+cdrf;ajcmufEkdifonfh rdrdwkd@=oZmrukdufEkdifonfh EkdifiHi,fav;rsm;rS trsdK;om;
acgif;aqmifrsm;udkd Tenf;rsm;jzifh vkyf}uHowfjzwfvmonfrSm ,ckwkdifjzpfygonf?
AkdvfcsKyfatmifqef;ukd ArmjynfEkdifiHa&; ZmwfcHkay:rS z,f&Sm;+yD;vkdufaomtcg +Adwdo#e,fcsJ@orm;rsm;. ajymifajrmufvSonfh
aemufEkdifiHa&;tuGufwuGuf xyfay:xGufvmygonf?
TonfrSm ArmjynfolawG&J@ rsufpdxJwGif t*Fvdyftvkdawmf&d/ e,fcsJ@aemufvkduf[k ay:vGif+yD;om;olrsm; (Oyrm - b}uD;
bazwk@d ) ukd pGe@f ypfvu dk +f yD; Armjynfvw
G v
f yfa&;wku
d yf t GJ wGi;f u vGwvf yfa&;ol&aJ umif;rsm;tjzpf jynfou l wpHwk &m todtrSwjf yKxm;
olrsm;ukd ‚wk@d . vufa0cHtopftjzpf arG;jrL,lvu dk jf cif;yif jzpfygonf? Tenf;jzifh OD;EkEiS hf zqyv tzG@J udk tm%mtyfvu dk yf gawmhonf?
OD;Ekonf ‘vlrGJwkd@. xGuf&yfvrf;’qkdaom pmtkyfukd bmomjyefcJhr_/ ocifEktjzpf wkd@Armtpnf;t±Hk;acwfwGif v_yf&Sm;cJhr_/ ukd}uD;Ektjzpf
ausmif;om;acgif;aqmifrsm;t=um; ausmf=um;cJhr_pwmrsm;a=umifh ArmjynfolvlxktwGif;rSmvnf; wpHkw&m=oZm&Sdygonf? okd@aomf
rdrda&S@wGif AkdvfcsKyfatmifqef;ukd owfjyxm;jcif;a=umifhvnf;aumif;/ ol@yifukd,f tajccH&yfwnfcsufa=umifhvnf;aumif;/ OD;Ekonf aysmhnHh
,drf;,kdif+yD; e,fcsJ@ t*Fvdyfukd tvGefvkdufavsmaphpyfum ‘Ek-tufwvDpmcsKyf’ukd csKyfqkdcJhygonf?
xkdpOfu u|efawmfwkd@wawG e,fcsJ@orm;ESifh raphpyfbJ vGwfvyfa&;ukd qufvuftjywftowf wkdufyGJ0ifcJhygu jynfwGif;ppf
jzpfp&m ta=umif;r&Sday?
okd@aomf ‘Ek-tufwvDpmcsKyf’ csKyfqkdvm+yD;aemuf TpmcsKyfukd vufcHol/ vufrcHol uGJ=u&mu jynfwGif;ppf}uD; jzpfay:vmcJh
ayonf? xkdpOfu ‘Ek-tufwvDpmcsKyf’ukd vufrcHolrsm;/ +Adwdo#e,fcsJ@orm;ay;aom vGwfvyfa&;onf EkdifiHa&;t&yif jzpfonf?
pD;yGm;a&;t& rvGwfvyf[k ajymqkdrdcJholrSefor#ukd “uGefjrLepfwHqdyf” wyfay;cJhygonf? oufouf zqyv tpkd;&ukd qef@usifcsifvkd@/
qlylcsifvkd@[k orkwfcJhygonf?
(1988 ckESpf/ ta&;awmfyHk}uD;twGif; usif;ycJhonfh rqv . aemufqHk;tpnf;ta0;wGif rqv ygwDOuUÏ}uD; OD;ae0if;u
t*FvdyfawGu usKyfwkd@ukday;cJhwJh vGwfvyfa&;[m EkdifiHa&;t& vGwfvyfwmyJjzpf+yD;/ pD;yGm;a&;usawmh vGwfvyfcGifh ray;cJhygbl;vkd@ 0efcH
ajymqkdoGm;wmukd tHh=ozG,f=um;&ygonf?)
xkduJhokd@ e,fcsJ@orm;ESifh aphpyfcJh&aoma=umifh u|efawmfwkd@onf wkdif;jynfvGwfvyfa&; &+yD;aomfvnf; ukd,fykdif trsdK;om;
pD;yGm;a&;ukd atmifjrifatmif rxlaxmifEkdifcJhyg? wkdif;jynf. pnf;vHk;nDnGwfa&; +ydKuGJatmif zqyv vuf,m*kd%f;u jyKvkyfcJhonfukd
,cktcg OD;Eka&;onfh ‘wmawpaeom;’wGif tawmfjynfhjynfhpHkpHk awG@&ygonf? wu,fawmh OD;Ekonf ukd,fvGwf±kef;+yD; a&;jcif;om
jzpfum/ xkdpOfu OD;Ekvnf; tvkdwltvkdygyif jzpfygonf?
xkdpOfu ArmhEkdifiHa&;ZmwfcHkay:wGif a&muf&Sdaeonfh ArmhEkdifiHa&;acgif;aqmiftm;vHk;rSmvnf; touft&G,f i,f&G,fEke,fcJh
=u+yD;/ pdwf"mwfrmefrmeawGuvnf; t+ydKiftqkdif }uD;rm;aecJh=uygonf? e,fcsJ@orm;. y&d,m,fa00kpfukdvnf; rjrifEkdifcJh=uyg?
xkd@a=umifhyif trsdK;om;nDnGwfa&;rSm +ydKuGJoGm;&jcif;jzpfygonf? trsdK;om;nDnGwfa&; +ydKuGJv#if trsdK;om;pD;yGm;a&;ukd vGwfvGwfvyfvyf
wnfaqmufEkdifrnf r[kwfa=umif; aumif;aumif;od+yD; trsdK;om;nDnGwfa&;ukdvnf; r+ydKuGJatmif xdef;odrf;Ekdifonfh trsdK;om;
9
acgif;aqmiftrsm;pkrSmvnf; xkdtcsdefu vkyf}uHcHvkduf&+yD; jzpfayonf?
xkdokd@ EkdifiHa&;t& trsdK;om;nDnGwfa&;}uD; +ydKuGJ+yD; jynfwGif;ppf}uD; jzpfay:vmonfhtcg useftusyftwnf; aygif;pHkvnf;
usa&mufvm+yD; zqyvtpkd;&rSm vHk;0yif e,fcsJ@=oZmcH/ trSDcdkcH jzpfoGm;&ygawmhonf?
Oyrm - xkdacwftcsdefu Armjynf pD;yGm;a&;vkyfief;}uD;rsm;ukd =unfhyg? yxrtcsufrSm e,fcsJ@orm;rsm;u ukdvkdeDa[mif;u
pD;yGm;a&;tajccHrsm;ukd yHkpHopfwrsdK;ESifh qufvufcsKyfukdifxm;onf? zqyvtpkd;& taeESifh bD-tkd-pD ukr`%DESifh erRwlabmfwGif;rsm;wGif
zufpyfvkyf&jcif; jzpfonf? xkdvkyfief;rsm;udk wefzkd;jzwf+yD; tpkd;&u w0ufukd tpkxnfh0if+yD; zufpyfukr`%D xlaxmif&jcif;jzpfonf?
u|efawmfwkd@onf xkdvkyfief;rsm;ukd jynfolykdifvkyf&rnfhtpm; ukdvkdeDa[mif;u e,fcsJ@pD;yGm;a&;udk w&m;0ifwnf&Sdatmif u|efawmfwkd@u
jynfol@b¾maiG t&if;pkdufxkwf+yD; vkyfay;cJh=u&ygonf? Tenf;jzifh e,fcsJ@orm;rsm;udk umuG,fay;+yD; vkyfief;wkd;csJ@ tjrwf,lzkd@twGuf
vkyfay;cJh&ygonf?
xkd@tjyif e,fcsJ@orm;rsm;u apv$wfcJhonfh t}uHay;qkdolrsm;/ pD;yGm;a&;tultnD/ urBmhb%facs;aiGpwmrsm;rSm vnf; olwkd@.
pD;yGm;a&; pufuGif;xJu rvGwfEkdifatmif aESmifh,SufzsufqD;onfh vufeufrsm;jzpfygonf?
u|efawmfwkd@ ArmjynftaeESifh vGwfvyf+yD;wJhaemuf awmifolv,form;rsm;xHrS&onfh pyg;rsm;a&mif;&aiGay:rSm xkdpOfu pyg;
aps;vnf; tvGefaumif;onfhtwGuf tjrwftpGef; tvGefyif&cJhygonf? xkdtjrwfrsm;ESifh ukd,fykdifpufr_vufr_vkyfief;rsm; wnfaxmifEkdif
ygonf?
okd@aomf 'gawGukd vufawG@taumiftxnf razmfEkdifatmif e,fcsJ@orm;rsm;onf jynfwGif;azmufjyefa&;orm;rsm;/ ru|rf;usif
olrsm;/ r±k;d om;olrsm;ESihf vrf;v$zJ suq f ;D cJ=h uonf? jynforl sm; &&Sx
d m;onfh tjrwfaiGrsm; a&xJ tv[\ arsmoGm;atmif vky=f uygonf?
u|efawmfwkd@. ukaËESpf&mausmf ukefusonf[k qkdaom ‘jynfawmfom pDrHudef;’rSm Tenf;jzifh vrf;v$JzsufqD;onfh enf;vrf;jzpfonf?
xkdpOfu OD;Eku vlwukd,f/ wkdufwvHk;/ um;wpD;/ vc &Spf&musyfjzifh jynfawmfomap&rnf[k uwday;aºu;a=umfcJhzl;ygonf?
zqyv tpkd;&taeESifh pD;yGm;a&;pDrHudef;rsm;ukd a&;qGJzkd@ tar&dueft}uHay;rsm;ukd ac:zdwf+yD; pDrHudef;rsm; a&;qGJckdif;&m tvGJvGJ
tacsmfacsmfawGjzpfatmif vkyfypf=uygonf? t"duukefypPnf;xkwfvkyfa&;wGif rjr‡KyfESHbJ ukefypPnf;o,f,lykd@aqmifa&;vrf;yef; taqmuf
ttHv k yk if ef;rsm;rSm aiGt&if;tES;D rsm; jr‡KyfEvHS u
dk yf gonf? wu,fawmh xkud o
hJ @dk vrf;rsm;azmufvyk jf cif;rSmvnf; e,fcs@J orm;rsm;. pD;yGm;a&;/
zdESdyfa&;&nf&G,fcsufrsm;twGufyif &nf&G,fygonf? trsdK;om;pufr_vufr_ xlaxmifa&;vkyfief;rsm;rSmvnf; apwemrrSefwmrsm;ukd
awG@Ekdifygonf? Oyrm - orkdif;csnfpuf}uD;ukd urBmhb%fu acs;aiGjzifh wnfaqmufonf? oHk;ukaËeD;yg; ukefusonf[k qkdaomfvnf;
xkpd uf}uD;rSm tar&duefEidk if rH S pufta[mif;}uD; jzpfonf? xkpd ufEiS v hf nf&rnfh 0g*rG ;f rSmvnf; tar&duef0g*rG ;f ESirhf S txnf&ufvyk Ef idk o f nf?
xkd@a=umifh tar&duefrS 0g*Grf;ukd rSm,lwifoGif;&onf? xkd@a=umifh 0g*Grf;aps;ukd tar&duefu }udKufovkd upm;Ekdifonf? okd@a=umifh ESpfpOf
t±_H;ay:onf? urBmhb%facs;aiG t&if;rajymESifh twkd;awmif rqyfEkdif? xkd@twl t*FvdyfESifh zufpyfwnfaxmifonfh bD-yD-tkdif ac:
aq;0g;xkwfvkyfa&;puf±Hk/ oH&nf}udKpufpwmrsm;rSmvnf; 'Dvkdyif jy\emaygif;pHk ay:ygonf?
e,fcs@J b%fwdkuf}uD;rsm;tm;vHk;ukdvnf; qufvufzGifhvSpfxm;&SdcGifhjyK+yD;/ ‚wkd@. }uD;rm;vSonfh aiGt&if;tESD; rsm;jzifh ArmEkdifiH
pD;yGm;a&;xJ wkd;0ifvmonfukd vufykduf=unfhaecJh=u&ygonf?
jynfwGif;ppfukdvnf; zqyvu wtm;zdwkdfufaeojzifh vufeufcJ,rf;rD;ausmufrsm; 0,f,l&efaiG rvHkavmufonfhtcg urBmh
b%fponfh e,fcsJ@b%ft&if;tESD;rsm;ukd tm;ukd;+yD; twkd;}uD;ay; aiGacs;&onf? 0,f,l&onfh ypPnf;rsm;uvnf; e,fcsJ@orm;rsm;.
vufeuf+ydKifqkdifwyfqifr_a=umifh acwfrrDawmhonfh (olwkd@twGufvnf; toHk;rusawmhbJ ykdv#Haeonfh) ppfvufeufypPnf;rsm;ukd olwkd@
}udKufaps;ESifh 0,f,l&jyefygonf? e,fcsJ@orm;rsm;rSm Tenf;jzifh ypPnf;tay:rSma&m/ acs;aiGtay:rSmyg ESpfxyftjrwf&=uygonf?
u|efawmfwkd@ EkdifiHrsm;uawmh rdat;ESpfcgem jzpf&yg onf?
Tenf;jzifh zqyv tpkd;&onf e,fcsJ@orm;ESifhaygif;I pDrHudef;trsdK;rsdK;/ vkdifpiftrsdK;rsdK;xGifum AsL±kdu&uft&if;&Sifvlwef;pm;
w&yfukd arG;jrLay;vkdufygawmhonf? rdrdukd,fusdK;pD;yGm; wkd;wufa&;ay:rSmom tajccHvm=uojzifh jynfolvlxkukd tm;rukd;EkdifawmhbJ/
e,fcs@J orm;ukdom vHk;0pD;yGm;a&;/ EkdifiHa&;/ ppfa&; tm;vHk;rDSckd&onfh tajctae jzpfvmygonf? e,fcs@J orm;rsufESmom =unfhae&onfhb0
a&muf&ygawmhonf?
xkdpOfu 0ef}uD;csKyfOD;Ek tar&duefe,fcsJ@ukd b,fvkdrsufESmvkyfonfukd u|efawmfhukd,fawG@wck ajymjyvkdygonf?
1954 - 55 ckESpf/ u|efawmfwkd@ w±kwfjzLwkdufckdufa&; ppfqifa&;rsm; vkyfaepOfumvwGif 0ef}uD;csKyfOD;Eku a&S@wef;u &Jabmfrsm;
tm; ar;jref;tm;ay;pum;ajym=um;&ef u|efawmfwkd@ a&S@wef;XmecsKyf ±Hk;pkduf&m rkdif;qwfokd@ wyfrawmfav,mOfi,fwpif;ESifh a&muf&Sd
vmygonf? u|efawmfwkd@u wyfrsm;ukd wef;pDay;+yD; OD;Ekukd =o0g'pum;ajym=um;&ef awmif;qkd&ygonf?
OD;Eku wyfrawmfom;rsm;ukd pdw"f mwfxufoefpmG / ol&owWad jymifajrmufpmG jzifh wku d cf u
dk =f u&ef wku d w
f eG ;f +yD;/ ol&aJ umif;wOD;ukd
Oyrmay; ajym=um;oGm;ygonf? olOyrmay;ajym=um;onfh ol&aJ umif;rSm ‘a*sm0h g&iS w f ef’ OD;aqmifwu dk cf u
dk cf o
hJ nfh tar&duef vGwv f yfa&;
wkdufyGJtwGif;u tar&duefol&Jaumif;av;wa,mufta=umif; jzpfygonf?
tar&duef tm;ay;ulnDr_jzifh Armjynftm; usL;ausmfvmonfh w±kwfjzLrsm;tm; t±kd;a=ua=u t&nfcef;cef; wkdufckduf&rnfh
olrsm;ukd tar&duefol&aJ umif;ta=umif; tom;ay;ajym=um;onfh OD;Ektay: u|efawmfwkd@wawG tawmfyif pdwfqkd;a'goxGufrd=uonf?
aemufrS wGufrdonfrSm OD;Eku tar&dueftpkd;&ukd rsufajzpum;yg;vkdufwmyJ[k wGufqrdygawmhonf?
xkduJhokd@ e,fcsJ@orm;rsm;ukd rsufESmvkyf t}udKufay; qufqH&onfh zqyv tpkd;&onf 'Drkdua&pDukdvnf; zdESdyfvm&ygonf?
u|efawmfwkd@ vGwfvyfa&;&+yD;v#if 'kwd,tqifhrSm 'Drkdua&pDwnfaqmufa&;/ xGef;um;a&;yif jzpfygonf? wu,fawmh jynfolrsm;.
10
vGwv f yfa&;rSm 'Dru dk a&pDtcGit hf a&;rsm; r&Svd #if t"dym` ,f r&Syd g? jynfov l x l t k aeESihf rdrwd @kd tusKd ;twGuf vGwv f yfpmG ajymqkcd iG /hf a&;om;
cGi/hf pnf;±H;k cGi/hf vkyaf qmifciG Ehf iS hf vGwv f yfpmG ,H=k unfu;dk uG,cf iG rhf sm; &S&d ygrnf? Tonfrsm;rSm jynforl sm;. tajccHtcGit hf a&;rsm; jzpfonf?
u|eaf wmfw@dk onf ukv d edk b
D 0wGif TtcGit hf a&;rsm;ukd ESpaf ygi;f rsm;pGm qH;k ±_;H cJ&h onf? vGwv f yf+yD;&ifawmh xkt d cGit hf a&;rsm; tjynft h 0&&Szd @dk
ar#mfvifhcJh=uygonf? &&Sdzkd@ vkdvnf;vkdtyfygonf? xkd'Drkdua&pDtcGifhta&;rsm; &&SdrSomv#if rdrdwkdif;jynf. trsdK;om;pD;yGm;a&;ESifh wkdif;jynf
wnfaqmufa&;vkyif ef;rsm;ukd jynfov l x
l }k uD;w&yfv;kH wufºupGmyg0ifvmatmif v_@H aqmfpnf;±H;k Ekid rf nf jzpfygonf? e,fcs@J trScD u dk if;onfh
trsKd ;om;pDru H ed ;f pD;yGm;a&;}uD;rsm;ukd jynfov l x l .
k rsm;jym;vSaom wDxiG zf efw;D Ekid af om tawG@t}uHK t&nftcsi;f rsm;ukd tm;uk;d trSDjyKI
atmifjrifus,fjyef@pGm azmfxkwfEkdifrSm jzpfygonf?
okd@aomf jynfolvlxk. tusdK;ukd ukd,fpm;rjyKbJ e,fcsJ@ESifhaygif;um ukd,fusdK;pD;yGm;&Sm csrf;omvm=uonfh tkyfpkd;ol zqyv
tpkd;&onf zdESdyfa&; Oya'trsdK;rsdK;ukd ykdrkdqkd;0g;pGm wkd;csJ@toHk;csvmygonf? wkd;wufwJh EkdifiHa&;orm;rsm;/ owif;pmq&mrsm;/ pma&;
q&mrsm;/ ausmif;om;rsm;ponfh wkdif;jynf. om;aumif;&wem trsm;tjym;ukd ESpf&Snfaxmifcs ESdyfpufcJh=uygonf?
Tenf;jzifh Armjynf}uD;onf vGwv f yfa&;&+yD;cJah omfvnf; zG@H +zdK;wk;d wufonfv h yk if ef;rsm; rvkyEf idk =f ubJ/ jynfwiG ;f ppfacsmufwiG ;f
usum tusyftwnf;aygif;pHkESifh &ifqkdifvm&jcif; jzpfygonf? TyËdyuQwkdufyGJrsm;onf u|efawmfwkd@ &efole,fcsJ@orm;rsm;ESifh wkdufvm
cJh&onfh wkdufyGJrsm;.tquf (wenf;) trsdK;om;vGwfajrmufa&;v_yf&Sm;r_rsm;.tquf jzpfygonf?
u|efawmfwkd@onf e,fcsJ@ESifhraphpyfbJ tjywftowfwkdufyGJ0ifum awmfvSefa&;enf;jzifh vGwfvyfa&;ukd t&,lum/ e,fcsJ@pepfrS
vGwfuif;onfh trsdK;om;pD;yGm;a&;ESifh 'Drkdua&pDEkdifiH xlaxmifEdkifcJhrnfqkdygu jynfwGif;ppfjzpfEkdifp&m ta=umif;r&Sdyg? e,fcsJ@orm;rsm;u
‚wkd@. vufa0cH jynfwGif;azmufjyefa&;orm;rsm; (zqyv vuf,m*kd%f;) ukd topfarG;jrL+yD;/ olwkd@tm; toHk;csI u|efawmfwkd@EkdifiH.
trsdK;om;vGwfajrmufa&;vrf;a=umif; wvGJwacsmf jzpfoGm;atmif vkyfvkdufjcif; jzpfygonf?
TonfrSm 1948 ckESpfu u|efawmfwkd@ &cJhonfh vGwfvyfa&;ESifh ywfoufonfh u|efawmhftjrif jzpfygonf?
trsdK;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;ukd rwnfaqmufEkdifbJ/ trsdK;om;pD;yGm;a&;ukd rwnfaqmufEkdifyg? xkd@a=umifh t&if;cHjy\em
jzpfonfh wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwfa&;twGuf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;onf tvkdtyfqHk;jzpfaeojzifh Tvkyfief;wGif u|efawmf0ifa&muf
yg0ifcJh&jcif; jzpfygonf?

e,fpnf;±Hk;a&;a[majymyGJrsm;
u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ukd e,frsm;u 1961 ckESpf/ arvykdif;rSpI vma&mufpnf;±Hk; a[majymay;&efESifh jynfwGif;
+idrf;csrf;a&;tzGJ@cGJrsm; zGJ@pnf;ay;&ef zdwf=um;=uygawmhonf?
jrpf0u|ef;ay:a'o (ykodrfc±kdif) u yxrqHk; jzpfygonf? xkd@aemuf jrpf0u|ef;ay:a'orsm;jzpfonfh rtlyif/ usdKufvwf/ zsmyHk/
bkduav;/ ZvGefponfh +rdK@rsm;okd@vnf;aumif;/ yJcl;wkdif;twGif; +rdK@tawmfrsm;rsm; - (yJcl;/ jynf/ aygif;wnf/ a&$awmif/ }udK@yifaumuf/
rif;vS/ vufyHwef;/ om,m0wD+rdK@rsm;) okd@vnf;aumif;/ rE Wav;wkdif;twGif;vnf; rE Wav;/ ausmufqnf/ jrif;+cH/ ompnf/ aysmfbG,f/
&rnf;oif; ponfh+rdK@rsm;okd@vnf;aumif;/ armfv+rdKif/ xm;0,f/ +rdwfponfh +rdK@}uD;rsm;okd@vnf;aumif; xkdESpfwESpfvHk;ESifh 1962 ckESpf
ESpfqef;ykdif;txd r&yfrem; vSnfhvnfoGm;cJh&ygonf?
u|efawmfrSm w±kwfjzLusL;ausmfr_ESifh e,fcsJ@qef@usifa&; trsdK;om;aumfrwDOuUÏvnf;jzpfaeojzifh xkdvkyfief;rSmvnf; jynfwGif;
+idrf;csrf;a&;ESifhvnf; qufpyfaeojzifh e,frsm;wGif xkdtzGJ@ESpfzGJ@ukd wzGJ@wnf;vkdyif oabmxm;I v_yf&Sm;cJh=u&ygonf?
e,frsm;wGif u|eaf wmfw@dk onf n - vlxw k &m;a[myGrJ sm; jyKvkyuf m jynfov l x
l }k uD;tm; jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;twGuf awmif;qkd
wkdufyGJ0if&ef v_H@aqmfpnf;±Hk;a[majym&m wcgw&H vlxkqENjyyGJ}uD;rsm;o¿mef jzpfoGm;wwfygonf? jrpf0u|ef;ay:u wcsdK@a'orsm;rSm
u|efawmfwkd@tm; vma&muf}udKqkdonfh vlxkrSm urf;vHk;n¸wfr#yif jzpfygawmhonf? e,fa'o toD;oD;rSm &Sdae=uonfh EkdifiHa&;orm;rsm;/
ppfjyef&Jabmfrsm;/ jynfol@&Jabmfrsm;/ ausmif;om;rsm;/ vufvkyfvufpm;aps;onfrsm;/ awmifolv,form;rsm;pojzifh tv$maygif;pHkrS
vlxkrsm; yg0ifv_yf&Sm;vm=uygawmhonf?
wcsdK@+rdK@rsm;wGif +rdK@vHk;u|wfr# xGuf}udKqkd=u+yD; u|efawmfwkd@wawGrSm +rdK@v,fvrf;rwav#muf vrf;av#mufoGm;&+yD; E_wfquf
=u&ygonf? wcsdK@+rdK@&Gmrsm;wGif u|efawmfwkd@ukd }udKqkdonfhtzGJ@rsm;u aºu;a=umfoHrsm; [pfaºu;+yD;}udKqdk&m vlxkqENjyyGJ}uD;/ vlxk
pDwef;vrf;av#mufyGJ}uD;o¿mef jzpfoGm;ygawmhonf?
u|efawmfwkd@ nykdif;a[majymyGJrsm; +yD;oGm;v#if wcsdK@&Gmrsm;u wufvmonfh jynfolrsm;onf rjyef=ubJ u|efawmfwkd@ESifh
awG@qHkcGifhawmif;um olwkd@&J@tcuftcJ jy\emrsm;ukd wifjyajymqkd=u&m wcgw&H rkd;yifvif;oGm;wwfygonf?
u|efawmfonf Tnykdif; aqG;aEG;yGJrsm;ukd tvGefyif oabmuscJhygonf? e,fjynfolvlxkESifh u|efawmf yxrqHk; t}udrf &if;ESD;pGm
eD;uyfpGm awG@qHkxdawGcJh&ygonf? TvdkrsdK; jynfolvlxk. ,Hk=unf&if;ESD;r_tjynfhjzifh rdrdtm; olwkd@pdwfqEN/ cHpm;csufrsm;ukd zGifh[ajymqkd
jcif;cH&aom rnfonfhrsdK;cspfjynfcspf yk*~dKvfrqkd xkdjynfolvlxk}uD;ukd arhaysmufEkdifjcif;vnf;r&Sd/ olwkd@.qif;&J'kuQukd ajz&Sif;ay;vkdpdwf/
pmempdwfukdvnf; arhaysmufEkdifjcif;r&SdbJ xkdjynfolrsm;twGuf bmyJay;qyf& ay;qyf&/ ay;qyfcsifonfh oEMdÏmefrSm ykdrkdckdifrmIyif vmyg
awmhonf? jynfolvlxkonf Tr#yif tpGrf;xufygonf?
jynfolvlxkonf +idrf;csrf;a&;ukd v_dufv_dufvSv J SJ vkdvm;=uygonf? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;onf olwkd@. t"dujy\em jzpfaeonf
qkod nfuv dk nf; oabmaygu=f uonf? pD;yGm;a&;/ Ekid if aH &;ESihf olw@dk .uk,d af &;uk,
d w
f m jy\emtm;vH;k onf T+idr;f csr;f a&; jy\emay:wGif
wnf&Sdaea=umif; ajymqkd=uygonf? jrpf0u|ef;ay:wGif u&iftrsdK;om;rsm;ESifhvnf; awG@cJh&m jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ESifhywfouf+yD; olwkd@u
11
v_u d vf pSJ mG }udKqdak xmufcaH =umif;/ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzG@J }uD; taeESihf qufwu dk af tmifjrifatmif aqmif&u G zf @dk EiS hf olw@dk tzk@d jynfwiG ;f ppf
a=umifh &Gmysufv#if +rdK@ukduyfEkdifolrsm; r[kwfI tvGef'kuQa&muf=u&a=umif;/ xkd@a=umifh +idrf;csrf;a&;&atmif }udK;pm;=uygvkd@
tvGefv_dufvSJpGm ajymqkdcJh=uyg onf? xkd@jyif aus;vufa'orsm;rS jynfolvlxk. qif;&Jusyfwnf;r_rsm;onf u|efawmfwkd@ xifwmxuf
trsm;}uD; ykdrkdqkd;0g;wmawG@&ygonf? jynfolvlxkonf xkd 13 ESpfausmfumvtwGif; ‘olykef’trnfwyf+yD; jzpfyGm;cJhaom tzdtESdyf/
txktaxmif;/ tcuftcJrsm;=um;wGif }uD;pGmaomZGJESifh &yfwnfcJh=u&ygonf? xkd@jyif aus;vufvlxkonf tjyKwfwkdufa&;qkdwmukd
tvGe&f rHG ek ;f +yD;/ rESpo
f ufwmukv d nf; awG@&ygonf? xk@d a=umifyh if u|eaf wmfw@dk . ESpOf ;D ESpzf uf aqG;aEG;n‡Ed id_ ;f tajz&SmI jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;
wnfaqmufa&; aºu;a=umfoHukd axmufcH=ujcif; jzpfygonf?
u|efawmfwkd@ TuJhokd@ vSnfhvnfa[majym&mwGif u|efawmfESifhtwl yk*~dKvf 3-4 OD; tvSnfhus vkdufyg=uygonf? trsm;pk
yg=uolrsm;rSm pma&;q&m}uD; Aef;armfwifatmif/ ausmif;om;acgif;aqmif OD;vS0if; (aemif rqvacwf txl; t&m&Sd)/ jynfol@&Jabmf
acgi;f aqmifa[mif;rsm;jzpf=uaom Akv d t
f ek ;f wifEiS hf Akv
d af tmifEidk /f OD;oef@Zif (awmfb&k m;av;)/ usKH rai; ocifwifarmifpolw@dk jzpf=uygonf?
wcgw&H a&S@ae}uD; OD;xGef;wifvnf; ygwwfygonf? u|efawmfwkd@onf e,frsm;wGif nw&m;yGJrsm;usif;y±Hkru xkde,frsm;wGif jynfwGif;
+idrf;csrf;a&; tzGJ@cGJav;rsm;ukdvnf; a'ocHEkdifiHa&;orm;rsm;ukd tajccHI zGJ@pnf;ay;cJh=uygonf?
u|efawmfwkd@wawG TuJhokd wkdif;jynfw0ef; vSnfhvnfpnf;±Hk; a[majymvkyfaqmif&mwGif jynfolvlxktrsm;pkrSm wcJeuf}udKqkd
axmufcHtm;ay;=uaomfvnf;/ renf;vSaom taESmifht,Suf/ tzsuftqD;rsm;ukdvnf; &ifqkdif}uHKawG@cJh=u&ygonf? u|efawmfwkd@tm;
zdwfac:onfh tzGJ@xJwGifa&m/ }udKqkd{nfhcHonfh tzGJ@xJwGifa&m/ wufa&mufvmonfh vlxky&dowftwGif;wGifa&m/ vrf;c&D;wav#mufrSm
a&m txl;axmufvSrf;a&;rsm;/ pHkaxmufrsm;/ owif;ay;rsm; ygaewwfygonf?
xkdolrsm;u u|efawmfwkd@. c&D;pOfrsm; tqifrajy/ racsmarG@&ef/ tzktxpfrsm;jzpf&ef/ vlxku u|efawmfwkd@tm; jy\emrsm;
rwifjy&J&ef trsdK;pHkaESmifh,Suf=uygonf? wcgw&H vlxkw&m;a[majymyGJrsm;wGif wyfqifonfh pum;ajymcGufrsm; toHrxGufwxGuf
jzpfaeap&efrsdK;/ w&m;yGJteD;wGifuyfI t+idrfhuwmrsdK;/ w&m;yGJusif;y&efae&m us,fus,f0ef;0ef; r&atmif vkyfwmrsdK;/ taqmufttHk
(Oyrm-±kyf&Sif±Hkrsm;) rsm; riSm;&rf;&Jatmif ykdif&Sifrsm;tm; +cdrf;ajcmufwmrsdK;pojzifh enf;vrf;aygif;pHkESifh aESmifh,Suf=uygonf?
okd@aomf jynfolrsm;u 'gawGtm;vHk;ukd tefwk&Jygonf? u|efawmfonf Tc&D;rsm; oGm;aepOftwGif; u|efawmf rodaom
jynfoltrsm;tjym;. tultnD/ axmufcHr_rsm;ukd ra&rwGufEkdifatmif &&SdcJhygonf? wcsdK@olrsm;onf u|efawmf em;uyfI “b,fol[m
pHkaxmuf/ ol@ukd owdxm;yg”qkdonfhpum;rsdK;? “aemufwGJrSm ppfpHkaxmufESpfa,muf ygw,f” qkdonfhowif;rsdK;? “b,foluawmh
b,fwkef;u opPmazmufzl;w,f”qkdwmrsdK; ajym=uygonf? wcsdK@pmvdyfuav;rsm; tdwfxJxnfhay;vkdufygonf? u|efawmhfem; wkduf±kduf
ruyfEkdifaomfvnf; u|efawmfhem;ygonfh wOD;OD;ukd ajymqkdwwf=uygonf? Tenf;jzifh u|efawmfwkd@onf axmufvSrf;a&;rsm;. tE W&m,f/
rdrdwkd@twGif;0ifI v_yf&Sm;aeaom olrsm;.tE W&m,frS tawmftwef vGwfuif;cJh=u&ygonf? aemufykdif;wGifvnf; TtjzpftysufrsdK;
trsm;tjym; }uHKcJh&ygonf?
,ckaemufykdif; u|efawmfonf trsdK;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfESifh a':atmifqef;pk=unf ta=umif;rsm;udk EkdifiHjcm;a&muf ArmvlrsdK;
rsm;ESifh awG@qHkaqG;aEG;&if; “wcsdK@vlrsm;u a':atmifqef;pk=unfu odyfvluJcwfawmfw,f? wcsdK@axmufvSrf;a&;awG/ olv#dKawGqdk&if
olt&ifow d wfw,f” vk@d ajym=uygonf? TwGif u|eaf wmfpOf;pm;rdonfrmS ol@ukd vnf; u|eaf wmfu h dk jynfoal wGu tem;uyf ajym=uovkd
ajymwmvnf; ygEkdifa=umif; xifjrifrdygonf? aemufwa=umif; u|efawmf pOf;pm;rdonfrSm u|efawmfwdk@ v_yf&Sm;vkyfukdifaeaom EkdifiHa&;rSm
jynfolvlxktwGuf/ vlxktusdK;pD;yGm;twGuf jzpfav&m vlxkukd qef@usifaom/ vlxkukd &efolvkdoabmxm;aomolrsm; (Oyrm-
axmufvSrf;a&;/ olv#dK/ owif;ay;rsm;) . tajymtqkd/ tjyKtrlrsm;rSm b,favmufyif [efaqmifaumif;apumrl/ wuGufr[kwf
wuGurf mS ay:vmwwfygonf? u|eaf wmfh tawG@t}uHKt&awmh txl;ojzifh vlx. k 'kuaQ 0'emukd rcHpm;Ekid /f rpmemEkid Ef iS hf vufvw G pf y,f
ajymwwf q k d w wf / vk y f w wf u k d i f w wf o l r sm;onf vuf & S d a xmuf v S r f ; a&;aomf v nf ; aumif ; / aemif w ae@ azmuf j yef o G m ;ol r sm;
aomfvnf;aumif; jzpfaewwfygonf? Armjynf EkdifiHa&;rkefwkdif;uvnf; tvGefjyif;xefav&m tajccHpdwfrsm; wauG@r[kwfwauG@
zswfceJzswfceJ ay:vmwwf+yD; tqifhwqifha&mufonfhtcg opPmazmufrsm; jzpfoGm;=uygawmhonf? EkdifiHa&;cH,lcsuf jywfom;jyif;xef
ygu/ owdtvGefxm;ygu tawmfapmapmuyif vlwa,muf. pdwfaepdwfxm;ukd tuJjzwfEkdifygonf? okd@aomfvnf; u|efawmf.
tuJjzwfcsufrsm; wcgw&H rSm;,Gif;wwfonfvnf; &Sdygonf?
u|efawmfwkd@. naqG;aEG;yGJrsm;uvnf; tvGefpnfum;ygonf? txl;ojzifh aus;vufawm&Gmu wufvmonfh vlxkrsm;u
olwkd@a'orsm;wGif eHrnftrsdK;rsdK;ESifh zGJ@pnf;xm;onfh vufeufukdifwyfrsm; (jyLapmxD;rsm;/ umuG,fa&;rsm;) . tEkdifusifhr_trsdK;rsdK;/
'kuQtzHkzHkwkd@ukd ajymjywwfygonf? txl;ojzifh tdrfapmifhtpkd;&vufxuf ppfwyf.trdef@jzifh xkwfcJhonfhtrdef@trsdK;rsdK;/ vlxktm;
twif;tusyf vkyfaqmifapckdif;onfh tr_rsm;pwmawG ygwwfygonf? wcgw&H trdef@xkwfonfh wyfrSL;}uD;rsm;. uav;uvm; pOf;pm;
enf;rsm;/ a&S@aemufrnDonfh trdef@rsm;pwmawG ajymqkd=u&if; ikdtm;xuf&,ftm;&onfh tjzpfrsm;vnf; &Sdygonf? jynfolrsm;. 'kuQ
qif;&Jrsm;ukd =um;&onfrSm tvGef&ifarmzG,f&m/ &ifemzG,f jzpfygawmhonf? tvGef=uifemzG,f jzpfygonf?
u|efawmf ykodrf+rdK@ukd a&mufpOfu xkduJhokd@aom naqG;aEG;yGJrsm;wGif ykodrfu vlwcsdK@u tdrfapmifhtpkd;&vufxuf olwkd@
ykodrf+rdK@rS tdrfwkdif;&Sd tdrfomrsm;ukd oef@&Sif;a&;twGufqkdum acsmif;rsm;/ jrpfrsm;buf vSnfhaqmufckdif;ojzifh acsmif;a&/ jrpfa&rsm;
tnpfta=u;rsm;jzifh a&maESmoGm;um oHk;r&jzpfoGm;&yHkrsm;ta=umif;ajym+yD; xkdtrdef@xkwfonfh taemufawmifwkdif;rSL; (xkdpOfu
AkdvfrSL;}uD;=unfarmif jzpfygonf) ta=umif; jy\emrsm;ukd aoaocsmcsm ravhvmbJ trdef@csvkyfaqmifyHkawGta=umif;ajym+yD;
waomaom &,farm=u&ygonf?
12
aemif AkdvfrSL;}uD; =unfarmif wyfuxGuf&+yD;aemuf u|efawmfhqD r=umc% vmvnf&m wae@pum;pyfrdI xkdta=umif;rsm;ukd
u|efawmfu ol@ukdajym&mwGif olu bmrSjyefrajymbJ &,fusJusJyJ vkyfaeygonf?
wu,fawmh AkdvfrSL;}uD;=unfarmifrSm wkdif;cspfjynfcspfpdwf jyif;xefol jzpfygonf? okd@aomf ppfom;omjzpfojzifh wkdif;jynf
wnfaqmufa&;vkyfief;/ wkdif;jynftkyfcsKyfa&;vkyfief;rsm; rvkyfwwf/ ru|rf;usifyg? xkd@tjyif 'Drkdua&pDvkyf[efvnf; r&Sdyg? xkd@a=umifh
rdrdapwemESifh vkyfwmyJ[k oabmxm;um tusdK;qufb,fvkd&Sdr&Sd/ vlxkukdvnf; rar;/ rpOf;pm; pGwfvkyfrdjcif;jzpfygonf? wu,fvnf;
}udK;pm;yef;pm; olwwfor#/ rSwfor# vkyf&Smygonf?
okd@aomf TuJhokd@aom ppfom;vl±kd;}uD;rsdK;ukdyif Akdvfae0if;ppftm%m&Sifpepfu r}udKufEkdifcJhyg? ukd=unfarmifonf ESpfraphcifyif
yifpif,lcJh&+yD; yifpifvpmav;jzifh tawmfcsdK@csdK@wJhwJh ae&Smygonf? rdom;pk tokdif;t0kdif;awmifhwif;Iom tay:,H [efrysufaeEkdifjcif;
jzpfygonf?
olyifpif,l+yD;aemuf u|efawmfh prf;acsmif;/ qDqHkvrf;tdrfukdvnf; r=umc% vmvnfwwfygonf? wcgw&H ol@ZeD; =unf=unf
a&m om;orD;rsm;yg ygvmwwfygonf? wcgawmh ola&mufvm+yD; “AkdvfcsKyf u|efawmf 'Dae@ bmeJ@vmcJhovJ odvm;” [k ar;ygonf?
u|efawmfu “bmeJ@vmcJhovJAs”[k jyefar;awmh/ olu “u|efawmf tdrfuxGufawmh MI ESpfaumif tdrfa&S@rSm um;eJ@xkdifapmifhaewm
awG@w,f? 'ge@J u|eaf wmfvnf; tJ'u D m;ay:wuf+yD; uJ - rif;wk@d vnf; igomG ;r,fah e&mukd vku d rf mS yJ/ 'Dawmh igu
h t
dk 'J aD e&mom vku
d yf @dk umG vk@d
ajym+yD; u|efawmf AkdvfcsKyftdrfvkdufykd@ckdif;vkdufwm”[k ajym+yD; w[m;[m; &,faeygawmhonf?
olu tJovkd vlrsdK;jzpfonf? Akdvfae0if;ukdvnf; r}udKuf/ r=unfndK/ Akdvfae0if;vkyfaeonfh rqv qkdwmukdvnf; r}udKuf?
ol@wkdif;rSm Akdvfae0if;wkd@u vmusif;yonfh v,form;aqG;aEG;yGJ}uD;rsm;udkvnf; rwufa&muf/ a&SmifaewwfwmawGukd Akdvfae0if;u
+idK;xm;+yD; ol@ukd wyfu xkwfypfcJhwmjzpfygonf?
ukd=unfarmif taeESifh uGefjrLepfukd qef@usifwmvnf; uGefjrLepfawGrSm 'Drkdua&pDr&Sd[k xifjrifaewma=umifhvnf; jzpfygonf?
xkd@jyifolu tar&duef'Drkdua&pDukdvnf; tawmftxif}uD;ygonf? ol. t"dutm;enf;csufrSm ArmjynfolawG EkdifiHa&;t& wkd;wuf
vSnfhajymif;oGm;onfhacwf 1942 - 45 twGif; ol Armjynfr&Sdb/J *syefwGif ppfynmoif oGm;ae&onfhtwGuf Armjynfolrsm;. EkdifiHa&;ESifh
olru|rf;0if/ r&if;ESD;jzpfoGm;&jcif; jzpfygonf? okd@aomfvnf; jynfolvlxktay: ol.apwemukdrl uG,fvGefoGm;csdeftxd wwfpGrf;Ekdifor#/
pGr;f tm;&So
d r# azmfjyoGm;cJyh gonf? 1990 a&G;aumufyw JG iG f trsKd ;om;'Dru
dk a&pDtzG@J csKyf. ,m,DOuUÏtjzpfEiS hf tjywftowf tEkid &f atmif
pGrf;aqmifay;oGm;cJhygonf? xkdtcsdefu 'DcsKyf. usefacgif;aqmifrsm;tm;vHk; tusOf;usaeygonf?
xkdtcsdefu AkdvfrSL;}uD;=unfarmifvkdyif u|efawmf@qDukd r=umc%vmwwfonhf wyfrSL;}uD;wOD;rSm AkdvfrSL;}uD;wifarmif
(pma&;q&m jrwfxef) jzpfygonf? olu &Srf;jynfawmif}uD;wGif wyfrif;vkyfaepOf Akdvfp=uma&mufvm+yD; acwWwnf;ckdum ol@tdrfrSwqifh
xkdif;oGm;+yD; OD;Ekwkd@ESifh yl;aygif;oGm;ojzifh Akdvfae0if; t}uD;tus,f pdwfqkd;um zrf;/ jzKwf/ axmifcs+yD;rS t+idrf;pm;ay;jcif;cH&ol jzpfonf?
wu,fawmh Akdvfp=um. t}uHtpnfukd olbmrS odwmr[kwf? olwkd@wawG *syefppfwuUokdvfwufaepOf ArmjynfrSm *syefawmfvSefa&;
ay:ayguf+yD; *syefppf±_H;um vufeufcs&onf? xkdpOf *syefwGif aomifwifaeaom olwkd@tm;vHk;ukd xkdpOfu *syefjynf&Sd Armjynf. ppfoHrSL;
Akdvfp=umu u,fxkwfac:vmI &efukefokd@ jyefa&mufvmjcif; jzpfonf? Taus;Zl;rsufESmjzifh ol@qD0ifvmaom Akdvfp=umukd olu
{nfhcHvkdufjcif;yif jzpfonf?
Akv
d af e0if;u ukw d ifarmifuo dk m zrf;qD;axmifcs±rkH u ol@ZeD;ukyd g zrf;/ axmifcsypfonf? ukw d ifarmifudk u|eaf wmfonf tapmykid ;f
uwnf;u &if;ES;D od&+dS yD; jzpfonf? u|eaf wmfw@dk uENpD mcsKyft+yD; zG@J pnf;cJo h nfh trSwf 3 Armhaoewfuidk f wyf&if;rSm u|eaf wmf 'k&if;rSL;jzpfpOf
olu 'kwyfcrJG LS ;jzpfc+hJ yD;/ u|eaf wmfw@dk twlwyl if ar+rdK@Y zGiv hf pS af om txl;ppfoifwef;ukd wufc=hJ u&ygonf? (Tta=umif;t&m awmfawmf
rsm;rsm;ukd ol. ‘wkdif;jynfu EkEk/ rkefwkdif;u xefxef’pmtkyfwGif a&;om;+yD; jzpfygonf?)
xkdpOfu u|efawmfwOD;wnf; tdrfaxmifusao;+yD; useft&m&Sdrsm;rSm vlysdKvlvGwfrsm;jzpfonf? xkdpOfu ukdwifarmif (ol@
yxrZeD;) ary,fvfESifh arwWm&Sdae=uaomfvnf; rdef;uav;rdbrsm;u oabmrwlojzifh vufrxyf&ao;bJ &Sdaeygonf? xkdpOfu
cspf'kuQa&mufaeol aemufwOD;uawmh ukdvSaz (aemufykdif; awmckdoGm;ol) yg? ukdvSazuvnf; wifwif (vlxk a':trm nDr) ESifh
rdbrsm;u cGifhrjyKojzifh vufrxyfEkdif jzpfae&ygonf? u|efawmfhZeD;rSm olwkd@. ykÀm;wkdif jzpfae+yD;/ wae@wrsdK; trsdK;rsdK;jzifh r±kd;Ekdifatmif
olwkd@. aomutwuftusukd em;axmifae&ygonf? aemif awmhvnf; olwkd@ESpfwGpJ vHk; ab;bDtultnDjzifh vufxyfjzpfoGm;=uygonf?
okd@aomf ary,fvfrSm oufqkd;r&Snfyg? ol. aemufZeD;rSm &Srf;trsdK;orD; jzpfygonf?
u|efawmf@tdrfwGif ukd=unfarmif/ ukdwifarmifESifh aemufwOD; ukdwifxGef; (AdkdvfrSL;}uD; wifxGef;) wkd@qHkrd=uv#if a&S;a[mif;
aESmif;jzpfomru Adkvfae0if;ta=umif;/ ol@ZeD;cifaroef;ta=umif; olwkd@odvmor# =um;vor# aumvm[v tpHkajym+yD; wa0ga0gESifh
yGJusaewwf=uygonf? Akdvfpdef0if; 0ef}uD;csKyfjzpfvmawmh zGwf - rdausmif;jzpf/ jrpfrcsrf;omqkd+yD; Akdvfpdef0if; ukd@±kd;um;,m; vkyfor#awGukd
ajym+yD; &,faewwf=uygonf? xkdjyif xkdpOfu Akdvfae0if;teD; tem;jym vkyfaeaom Akdvfpef;,k ta=umif;vnf; ygwwfygonf?
xkdumvrsdK;wGif u|efawmfhtdrfywfvnf&Sd axmufvSrf;a&;rsm; tvGeftvkyf±_yfoGm;wwf=uygonf?
u|efawmf TumvtwGif;u &if;ESD;cJhonfh tjcm;&Jabmf&Jbufrsm;ukdvnf; Tae&mwGif rSwfwrf;wif a&;om;vkdygonf?
olwkd@tm; u|efawmf txl;yif owd&vGrf;qGwfrdygonf?
1? Aef;armfwifatmif? ? u|efawmf ol@ukd jynfwGif;+idrf;csrf;a&; vkyfief;rsm;vkyfaqmifaepOfumvrSm pwifod od&Sd&jcif;
jzpfygonf? u|efawmf wyfuxGufcgeD;ESifh xGufcgpumvrsm;wGif ol. vif;,kef*sme,fu u|efawmfhta=umif; awmfawmfrsm;rsm;
a&;om;cJhwmawGukd owdxm;rdonf? u|efawmfu ol@ukd ‘OD;wifatmif’vkd@yJ ac:ygonf?
13
olonf u|eaf wmf OuUÏtjzpfaqmif&u G af om w±kwjf zLusL;ausmrf E_ iS hf e,fcs@J qef@usiaf &;trsKd ;om;aumfrwDwiG f 'kOuUwOD;tjzpf
ESifhvnf;aumif;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@wGif twGif;a&;rSL;rsm; tzGJ@0ifwOD;tjzpfvnf;aumif; aqmif&GufcJh&m u|efawmfwkd@ twlwuG
tpnf;ta0;rsm;xkdifjcif;/ e,frsm;odk@ c&D;xGufa[majym pnf;±Hk;jcif;rsm; vkyfaqmif=u&ojzifh &if;ESD;cifrifvmrd=uygonf?
u|efawmf ol@tay: owdjyKcsufrSm wkdif;jynfESifh jynfoltay: rsm;pGmcspfjrwfEkd;+yD; ol@aqmifyk'fjzpfaom rdrdacwfrSm rdrdyckH;ay:
usvmwJhwm0efawGukd ausyGefatmifvkyfaqmifa&;udk rsm;pGmtav;xm;+yD;/ tr_udpPwm0efawGukd }udK;}udK;pm;pm;aqmif&GufyHkukd awG@&
onf? yifukd,fpdwfaepdwfxm;uvnf; tvGefaumif;rGef+yD; u|efawmfhtay: tvGefn‡mwmav;pm; OD;pm;ay;qufqHwmawGukd c&D;oGm;pOf
wav#mufvHk; awG@cJh&onf?
tvGefausmf=um;onfh pma&;q&m}uD; jzpfaomfvnf; pmaya&;om;jcif;xuf EkdifiHa&;wm0efawGukd rysufruGuf OD;vnfrokef
aqmif&GufcJhonfh olwOD;vnf;jzpfonf? xkdEkdifiHa&;,Hk=unfcsufjzifh jynfol@bufu &yfwnf+yD; a&;om;r_rsm;a=umifh t}udrf}udrf zrf;qD;
axmifcs/ aemufqHk; ukdukd;u|ef;okd@yif ykd@/ tusOf;csjcif; cH&ayonf? pD;yGm;a&;t&vnf; cufcJusyfwnf;yHk&ygonf? Tonfukd =unfhjcif;
tm;jzifh olonfvkyfoifhvkyfxkdufonfh EkdifiHa&;wm0ef/ awmfvSefa&;wm 0efrSefor#ukd rwGef@rqkwf/ ZGJowWd}uD;rm;pGm rqkwfrepf vHk;yef;
tm;xkwf vkyfaqmifoGm;cJholjzpfa=umif; odEkdifygonf? aemufqHk; ukdukd;u|ef;u vGwfvmcsdefwGif ol@usef;rm;a&; ododomom qkd;0g;
usqif;aeonfukd awG@&ygonf?
ol@wGif wm0efodpdwfvnf; }uD;rm;ygonf? u|efawmfESifhtwl a&eHacsmif;bufwGif nw&m;yGJa[maepOftwGif; vlwpku
ppf0wfppfpm;rsm;ESifh w&m;yGJtm; aESmifh,Suf&ef a&mufvmcJh=uygonf? OD;wifatmif a[m+yD;I u|efawmfa[maepOf jzpfygonf?
OD;wifatmifonf w&m;a[mpifjrifhay:rS rodrom qif;csoGm;+yD; w&m;yGJ}uD;=uyfolrsm;ESifhtwl xkdvlpkukd wae&modk@ac:oGm;um tusdK;
ta=umif; ar;jref;ajz&Sif;+yD; olwkd@ukd jyefoGm;apcJhygonf? u|efawmfonfvnf;aumif;/ w&m;yGJvm y&dowfonfvnf;aumif; wpHkw&m
od&jdS cif;vnf;r&S/d xdcu dk jf cif;vnf;r&Sb d J w&m;yGaJ csmarmpGm +yD;qH;k oGm;cJyh gonf? aemufae@usrS u|eaf wmfojd cif; jzpfygonf? xkad ESmif, h u S o
f l
rsm;rSm wnf+rJrsm; jzpf=uonf[k od&ygonf? w&m;yGJrxdckdufatmif OD;wifatmifu =um;0if+yD; ajyvnfatmif ajz&Sif;ay;cJhonf?
ol@wGif onf;cHpdwfvnf; }uD;rm;ygonf? ol. “ukdvkdeDacwf jrefrmEkdifiHorkdif;”pmtkyfukd wcsdK@olrsm;u TudpPrSm orkdif;udpP
jzpfonf? pmaye,fy,fudpPr[kwfbJ ru|rf;usifonfh orkdif;udpPukd 0ifa&;&rvm;[k jypfwifa0zef=uygonf? olu jyefacsyjcif; rjyK
aomfvnf; pdwfaumif;yHkr&yg? u|efawmfhtjrift&awmh OD;wifatmifrSm vuf0JEkdifiHa&;orm;}uD;wOD;jzpfojzifh xl;jcm;onfhEkdifiHa&;
tjrifrsm;ygEidk +f yD;/ orkid ;f ynmtaeESihf ykrd ºdk u,f0vmEkid o f nf[k u|eaf wmft h jrifukd wif jyajymqkad y;onft h cgwiG af wmh olpw d o f ufom&m&/
auseyfoGm;yHk&ygonf?
u|eaf wmfo. l xl;jcm;csu}f uD;wck xyfraH wG@&&dS onfrmS olonf jynfov l x
l . k &efo&l efbufrsm;ukd jywfjywfom; om; wif;wif;
rmrm oabmxm;+yD; a0zefwkdufckdufwwfaomfvnf; wjcm;jynfoljynfom;rsm;/ rdrdESifh vkyfazmfukdifzuf/ &Jabmf&Jbufrsm;tay:wGifrl
vGefpGmpdwf&Snf+yD; El;nHhaysmhaysmif;pGm qufqHwwfygonf? u|efawmfwkd@ e,fc&D;rsm;wGif ol.pmzwfy&dowfuvnf; wwyfwtm;
yg0ifcJhjcif; jzpfygonf?
1978 ckESpf oluG,fvGefcsdefwGif u|efawmf awmwGif;a&mufaeyg+yD? &efukefwGif usefcJhaom u|efawmhfZeD;u ol@psmye tvGef
pnfum;a=umif; ajymjyI aemufrS u|efawmfod&ygonf? tcsdefrwefrD uG,fvGefoGm;cJh&onfh ol@tm; u|efawmf ESajrmrdygonf?
2? v$wfawmfa&S@ae}uD; OD;xGef;wif? ? OD;xGef;wifrSm tawmfapmpGmuyif pwifI q&m}uD;. +idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm;wGif
yg0ifvkyfaqmifaeol jzpfygonf? u|efawmf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm; pwifavhvmonfhtcsdefwGifrS olESifhod&Sdvmjcif; jzpfygonf?
pwifod&SdcsdefupI (oltusOf;uscHoGm;onfh tcsdefrsm;uvGv J kd@ ) awmufav#muf u|efawmfESifh &if;&if;ESD;ESD;qufqHaecJh=uonfrSm u|efawmf
awmckdcJhonfh 1976 ckESpftcsdefxdyif jzpfygonf?
u|eaf wmfEiS hf OD;xGe;f wifw@dk EpS Of ;D Tr#&if;ES;D cspcf if=u&jcif;rSm u|eaf wmfw@dk . Ekid if aH &;&nfreS ;f csucf si;f wlno D nf@tjyif u|eaf wmfw@dk
ESpfOD;. tdrfcsif;eD;onfhta=umif;vnf; yg0ifygonf? ol. tdrfrSm prf;acsmif;vrf;wGif&Sd+yD; u|efawmfh qDqHkvrf;tdrfESifh [kdbufvrf;
onfbufvrf;om jzpfygonf? xkd@jyif ol@wGif ukd,fykdifum;vnf;&Sd&m u|efawmfwkd@ oGm;p&m vmp&m&Sdwkdif; olESifhyif oGm;&vm&ygonf?
OD;xGef;wifonf w±kwfaoG;yg&Sd+yD;/ zcifrSm tvGefemrnf}uD;onfh a&S@aewOD;vnf; jzpfygonf? olwkd@nDtpfukd tm;vHk;vnf;
ynmwwf}uD;rsm; jzpf=uum u|efawmfwkd@t=um; pD;yGm;a&;t& olu tacsmifvnfqHk; jzpfygonf? ol@ ZeD;jzpfolrSmvnf; ynmwwfwOD;
jzpfum t&m&Sd}uD;wOD;vnf; jzpfygonf?
OD;xGef;wifrSm ol. a&S@aevkyfief; vkyfaqmif&mwGifvnf; aiGa&;a=u;a&;udkd y"merxm;bJ aiGa=u;rwwfEkdifonfh EkdifiHa&;
orm;rsm;/ jynforl sm;bufrS vku d yf gay;avh &Syd gonf? Tae&mwGif taumif;qH;k om"urSm olu, G v f eG cf sed rf mS yif a':atmifqef;pk=unftrd f
tarGtr_ukd vkdfufygaqmif&GufaeqJjzpfa=umif; awG@&jcif; jzpfygonf? acwftqufquf tpkd;&rsm;. rw&m;pGJqkd/ tr_qifjcif;cH&onfh
tr_rsm;bufrS xm0pOfvkdufyg aqmif&Gufay;wwf+yD; wcgw&H a&S@aecyif r&&Smyg? olu tddwfpkdufyif vkyf&ygao;onf?
TtwGuaf =umifyh if tdraf pmift h pk;d &acwf/ awmfveS af &;aumifpaD cwfrsm;wGif zrf;qD;axmifcsjcif;cH&+yD; uku d ;dk u|e;f ok@d yif yk@d aqmif
tusOf;cs cH&zl;ygonf? aemufykdif; trsdK;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfwGifvnf; wufwufºuºuyg0ifvkyfaqmifay;r_rsm;ukd =um;od&ygonf?
3? awmfb&k m;av; (ok@d r[kw)f rif;om;}uD;? ? aemufyidk ;f OD;atmifaZ[k trnfajymif;cJah om oDaygrif;.ajr;awmf/ awmfb&k m;
av;rSm u|efawmfESifhpwifod&Sdcsdef 1960 ckESpfrsm;twGif;u OD;oef@Zif[k ac:ygonf? u|efawmfu olESifh pwifod&Sduwnf;u ‘rif;om;}uD;’
[kac:&m TtrnfwGifoGm;+yD; tm;vHk;u Ttwkdif;yif vkdufac:+yD; oluvnf; auseyfyHk&ygonf?
u|efawmfwkd@wawG jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ vkyfief;rsm;ESifhywfouf+yD; q&m}uD;r_dif;tdrfrSm tpnf;ta0;rsm; xkdif=uonfh
14
tcgrsm;wGif q&m}uD;u olwkd@ ‘wkd@Armtpnf;t±Hk;’twGuf e,frsm;ukd vSnfhvnfpnf;±Hk;&mrSm ocifxdyfwifukd,fawmf}uD;ukd xdyfqHk;u
ae&may;I vlxkukdpnf;±Hk;&yHk/ txl;ojzifh aus;vufvlxkrsm;u rif;om;ygvmw,fqkdI 0rf;omtm;& vma&mufE_wfquf uefawmh=uyHk
rsm;ukd jyefvnfpm;+rHK@jyef ajymjywwfygonf? wqufwnf; q&m}uD;u “at;-rif;wkd@vnf; *±kpkduf=u/ awmfbk&m;av;ukd a&S@wif+yD;
pnf;±Hk;a&;qif;=uuGm”vkd@ &,f&$ef;zwf&$ef;ESifh awmfbk&m;av;ukd pwwfaemufwwfygonf? wu,fvnf; u|efawmfwkd@e,fbuf pnf;±Hk;a&;
qif;&mwGif oDaygrif;.ajr;awmf ygvmonf[laom owif;ysH@ESH@a&muf&Sdonfh aus;vufrsm;u vlxkrsm; wckwfw& +rdK@ay:wufvm+yD;
w&m;yGJ wuf=uygonf?
rif;om;}uD;rSm vlyHkyef;uav;u EJG@EGJaemif;aemif; ykykysyfysyfuav;om jzpfonf? pum;ajym tvGefcsdKomat;aq;+yD; ±kd;om;
yGifhvif;olvnf; jzpfygonf? tvGefcspfp&maumif;ol jzpfygonf? vlyHku at;at;aysmhaysmif;aomfvnf;/ pdwf"mwfuawmh tvGefrma=um
ckdifrmoljzpf+yD; ol@woufwmvHk; jynfolrsm;bufu wpkdufrwfrwf &yfcHoGm;olom jzpfygonf? zrf;qD;axmifcs/ n‡Of;yef;r_rsm;vnf;
cHcJh&ol jzpfygonf?
4? a'gufwmqifzkd;? ? u|efawmfwkd@t=um;wGif EkdifiHa&;orm;r[kwfbJ t+rJwef;uef@vef@uef@vef@ ygaeolwOD; &Sdygao;onf?
oluawmh a'guw f mqifz;dk jzpfygonf? olonf q&m}uD;r_id ;f tm; yk*Kd~ vfa&;t& tvGeaf v;pm;=unfnKd olwOD;jzpfum/ q&m}uD;. yk*Kd~ vfa&;
q&m0ef}uD;tjzpf arwWmjzifh olbmomol owfrSwf+yD; vma&mufapmifha&Smufukoay;aeol jzpfygonf?
olonf vef'efokd@ ynmawmfoif apv$wfjcif;cH&aomfvnf; vef'ef&Sd “um;vfrmhufpf” .tkwf*lukd oGm;a&muftav;jyKrdojzihf
bG@J r&&SdbJ jyefvm&oljzpfygonf? aemufykdif; ukd,fykdifaq;cef;av; zGifhxm;&m EkdifiHa&;orm;rsm;/ awmjyefrsm;ESifh olwkd@rdom;pkrsm;rsm;ponfh
aiGa&;a=u;a&;racsmifvnfolrsm; tm;vHk;. tm;xm;rSDckd&m aq;cef;av;jzpfvm ygawmhonf? olu aq;tvum; ukoay;±Hkomru
wcsdK@vlemrsm;ukd qkdufum;cyif qD;ay;&onfhtjzpfrsdK; r=umc%}uHK&ygonf? tvGefapwem}uD;onfh q&m0efwOD;jzpfygonf?
q&m}uD;r_dif;tm; yHkrSefvma&muf =unfh±_ppfaq;+yD; tcsdefrSefrSef tm;aq;xkd;/ tm;aq;oGif;ESifh vkyfukdifukoay;ygonf? q&m}uD;
Tr#txd touf&SnfI temrJhpGm aexkdifoGm;Ekdifr_rSm a'gufwmqifzkd;.aus;Zl;yif jzpfygonf? q&m}uD;. EkdifiHjcm;c&D;rsm;wGifvnf;
olu vkdufygapmifha&Smufay;ygonf?
ol r=umc% ajymwwfonhf pum;wcGef; &Sdygonf? “avmurSm a&rcsdK;vkd@aowJhrom r&Sdbl;? a&csdK;rSm;vkd@ aowJhromyJ
&Sdw,f? 'ga=umifh u|efawmf vef'efrSm aecJhwJhumvwav#muf wcgrS a&rcsdK;cJhbl;” qdkaompum; jzpfygonf? u|efawmf r=umc%
owd&aerdygonf?
u|efawmf ,ckae&aomt&yfrSm aqmif;wGif;rSm tvGefat;wwfojzifh ('gawmif w±kwfjynfwGif tawmfaEG;aom t&yf
jzpfonf?) u|efawmf a&csKd;a=umufaoma=umifh a&csdK;cgeD;wkdif; ol@pum;ukd owd&aewwfrdjcif; jzpfygonf?
5? OD;wifa&$ (rHk&Gm)? ? ukdwifa&$ukd u|efawmf +idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm; yg0ifvkyfaqmif&ef pwifavhvm csdefupI
ausmif;om;acgif;aqmifa[mif;wa,muftjzpf od&SdcJh&ygonf? v$wfawmfa&S@ae}uD; OD;xGef;wifESifhawmh tapmuwnf;u od&Sd&if;ESD;+yD;
jzpf[efwlygonf? aemifjynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ukd zGJ@pnf;&mrSmvnf; xkdtzGJ@}uD;ukd xdxda&mufa&muf us,fus,fjyef@jyef@ tultnD
ay;aqmif&u G Ef idk &f eftwGuf &nf&, G +f yD; twGi;f a&;rSL;tzG@J w&yfudk zG@J pnf;&m xkt
d zG@J wiG f ukw
d ifa&$ yg0ifvmygonf? xkt d zG@J xw J iG f xli,frsm;
jzpf=uaom udkwifa&$ESifhOD;pkd;rif; (Avp) wkd@rSm toGufvufqHk;/ tvkyftrsm;qHk;jzpfum taxGaxGwm0efrsm;ukd tao;tr$m;txd
tm;vHk;odrf;usHK; vkyfaqmif=uolrsm; jzpf=uygonf? u|efawmfwkd@tm;vHk; tawmfyiftm;xm;&ol jzpfygonf?
u|efawmf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@wGif 0ifv_yf&Sm;aomtcsdefwGif q&m}uD;r_dif;rSm usef;rma&;t& tawmfusqif;p jyKvm+yD
jzpfojzifh tzGJ@. tpnf;ta0;rsm;ukd u|efawmf. prf;acsmif;/ qDqHkvrf;tdrfwGifom jyKvkyfwmrsm;vmygawmhonf? wcgw&H u|efawmfwkd@
e,frsm;rS jyefvmonfhtcg (okd@r[kwf) q&m}uD; pdwf&$ifvef;apcsifonfh tcgrsm;wGifom q&m}uD;. csrf;omvrf;tdrf/ q&m}uD;. tdyf&m
ab;wGif jyKvkyf=u+yD; ta=umif;t&mtm;jzifhvnf; ayghayghyg;yg; ta=umif;t&mrsm;om aqG;aEG;=uygonf? rsm;aomtm;jzifh e,frsm;rS
vlxkrsm;u q&m}uD;tm; qkawmif;arwWmykd@onfh ta=umif;t&mrsm;/ vufaqmifypPnf;rsm;/ vrf;c&D;twGif;}uHK&onfh &,fp&m/
armp&mrsm;om ajymqkd=uygonf?
Tokd@jzifh ukdwifa&$onf u|efawmfhtdrfokd@ r=umc% 0ifxGufoGm;vm&mrS u|efawmfhrdom;pkrsm;ESifhyg odu|rf;cif rif&if;ESD;vm
ygonf? u|efawmfhZeD;u wcgw&H aemufajymif+yD; ol@ukd ‘vlysdK}uD;’[k ac:vmygonf? OD;xGef;wifuvnf; wcgw&H ac:a0:aemufajymif
wwfygonf? Tvkd aemufzefrsm;vmawmh olu u|efawmfhrSm vufxyfr,fh ZeD;avmif; &Sdygw,f? u|efawmfwk@d +idrf;csrf;a&;&+yD;rS
vufxyfr,fvkd@ pDpOfxm;ygw,f’ vkd@ u|efawmfwkd@ukd &if;&if;ESD;ESD; ajymjyygonf?
xkdpOfu ukdwifa&$onf &efukef&Sd qkdAD,ufoH±Hk;wGif bmomjyefwOD;tjzpf 0ifa&mufvkyfukdifaeygonf? okd@&mwGif xkdtcsdefu
qkdAD,uf±k&Sm;rSm jyefvnfjyifqifa&;orm;[k emrnfqkd;ESifh ausmf=um;aeojzifh urBmhvuf0Javmu. a0zef±_wfcsjcif;udk cHae&&m
ukw d ifa&$rmS jyefvnfjyifqifa&;orm;rsm; vufatmufwiG f raevk/d tvkyrf vkyv f o
dk jzifh &awmif&h cJ xkt d vkyrf S Ekwx
f uG v
f u dk yf gawmhonf?
xkdqkdAD,ufoH±Hk;tvkyfrS EkwfxGuf+yD;v#if+yD;csif; u|efawmfhtdrfokd@ a&mufvmum tvkyfxGufvm+yDjzpfa=umif; tm;&yg;&
ajymjyygonf? u|efawmfvnf; Tvkyf&yfrSm csD;usL;zG,fjzpfaomfvnf; ol@pD;yGm;a&;twGuf ylyefrd&m cifAsm;bmvkyfpm;rvJ[k ar;rd&m
olu a&S@aevkdufrnf[k qkdygonf?
ola&S@aevkduf&mwGifvnf; EkdifiHa&;orm; tr_onfrsm;/ aiGa=u;rwwfEkdifolrsm;xHrS tca=u;aiGr,l±Hkru xkdolrsm; twGuf
pm;zG,faomufzG,frsm;yif 0,fjcrf;ay;wwfao;onf[k =um;od&ygonf? olu wzufu a&S@aevkduf&if;/ wzufu pmaypmwrf;/ bmom
jyefrsm; a&;om;xkwfa0&m tawmfatmifjrifwmukd awG@&ygonf?
15
olESifhu|efawmf &efukefc±kdiftwGif;a&m e,f+rdK@rsm;okd@yg twlwl c&D;xGuf pnf;±Hk;a&;qif;&zl;ojzifh ykdrkd&if;ESD;vmygonf?
olESifh ol.ZeD;avmif; rjrolwkd@ +idrf;csrf;a&;&rS vufxyf=urnf[k pDpOfxm;aomfvnf; 1963 ckESpf/ Akdvfae0if;. +idrf;csrf;a&;
aqG;aEG;yGJ ysuo f mG ;aomtcgwiG rf l vufxyfvu dk =f u&ygawmhonf? olw@dk vufxyf+yD;aemuf olw@dk ZeD;armifEHS u|eaf wmfw@dk trd o f @dk vma&muf
vnfywf=uygonf? u|efawmfhorD;rsm;u ukdwifa&$.ZeD;ukd ‘rr-rr’ [k ac:a0: E_wfquf&m ukdwifa&$u u|efawmfhorD;rsm;ukd rif;wkd@u
ighukdawmh OD;av;ac:+yD; ol@ukdawmh ‘rr-rr’eJ@ac:aewm rw&m;bl;[kajym&m u|efawmhforD;rsm;u 'guawmh rru vSwmukd; æ vkd@
jyefajymygonf? 'gukdawmh olu oabmusyHk &ygonf? w[J[J &,faewm awG@&ygonf?
u|efawmf awmckdvm+yD;aemuf olESifha0;uGmoGm;&m 1990 ckESpf/ a&G;aumufyGJt+yD; ukdwifa&$ tzrf;cH&+yD;aemuf axmifxJrSmyif
uG,fvGefoGm;a=umif; =um;od&ygonf? jynfol@bufu xm0pOf&yfwnfcJh+yD; pum;ajymqkd&mwGif +yHK;+yHK;+yHK;+yHK;ESifh tvGefoabmoum,
aumif;vSonfh ol@ukd u|efawmft+rJtrSwf&aerdygonf?
u|efawmf olwdk@tm;vHk;udk trSwf&aerdygawmhonf??
xkdtawmtwGif;u u|efawmfESifh e,fc&D;vkdufolrsm;vnf; rsm;ygonf? usKHrai; ocifwifarmif/ a';'&JrS OD;cifarmifjrifh/ jynfol@
&Jabmfacgi;f aqmifa[mif;rsm; pojzifh tawmfrsm;rsm; yg0if&m/ u|eaf wmfvnf; xkv d y_ &f mS ;r_udk tawmf yif tm;&auseyfcyhJ gonf? e,frsm;u
w&m;yGJrsm;omru &efukef+rdK@wGif; w&m;yGJrsm;uvnf; =umav t&Sdefaumif;av jzpfvmygonf? 'D=um;xJwGif wuUodkvfwGif wuo
rS }uD;rSL;Iusif;yonfh a[majymyGJrsm;wGifvnf; u|efawmfhukd zdwf=um;wwfojzifh r=umc%oGm;a&muf a[majymcJh&ygonf? Tokd@
pnf;±H;k v_y&f mS ;vmcJ&h m yxrt}udrf +idr;f csr;f a&;tzG@J (q&m}uD;r_id ;f OD;pD;cJah om 1954 ckEpS f tapmykid ;f rsm;umv v_y&f mS ;r_rsm;) . t&Sed t f 0grsKd ;
v_yf&Sm;tHkºuvm+yD;/ &efukefc±kdif jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tiftm;jyyGJ}uD; vkyf&efwmplaepOf 1962 ckESpf/ rwfv 2 &ufae@wGif Akdvfae0if;.
'kwd, t}udrfppfwyftm%modrf;r_}uD; ay:aygufvmygawmhonf?
1962 ckESpf/ rwfv 1 &ufae@nu u|efawmfwkd@wawG urm&Gwf+rdK@e,ftwGif; a[majymyGJvkyfaewJh ae&mukd urm&Gwf&Jpcef;u
&JtzGJ@0if tcsdK@a&mufvm+yD; u|efawmfwkd@ a[majymyGJukd apmapmodrf;&ef ajymcJhygonf? u|efawmfwkd@vnf; a[majymyGJ+yD;v#if vkyfaeus
aqG;aEG;yGJrvkyfawmhbJ w&m;yGJukd±kyfodrf;+yD; tdrfjyefvmcJh=uygonf? u|efawmf tdrfjyefa&mufcsdefwGif AkdvfrSL;atmiftdrfrSa&m/ Akdvfrif;acgif
qDrSa&m v$wfvkdufonfhvlrsm; a&muf&Sdae+yD; u|efawmfhukd apmifhae=uygonf? +yD;aemuf ppfwyfu tm%modrf;+yD;jzpfa=umif;/ 0ef}uD;rsm;
tm;vHk;ukd zrf;oGm;+yDjzpfa=umif;/ 0if'grD,mukdvnf; ppfwyfeJ@ 0kdif;xm;a=umif; ajymjy=uygonf?
1960 ckESpf/ a&G;aumufyGJt+yD; OD;Ek&J@ yxp tpkd;& wufvmonfhtcg OD;EktaeESifh 1958 ckESpf/ tdrfapmifhtpkd;&ukd tm%mv$J
ay;&onfh jzpf&yftay: oifcef;pm,l+yD; EkdifiHa&;orm;rsm;tcsif;csif;t=um; jyefvnfnDnGwfzkd@ tm;xkwfr_rsm; vkyfvmygonf? jynfwGif;ppf
&Sdaeojzifh ppfwyftaeESifh tiftm;}uD;aewmukdvnf; oabmaygufyHk&ygonf? xkd@a=umifh awmwGif;tiftm;pkrsm;ESifh aphpyf&eftm;xkwfr_
rsm;vnf; vkyfaqmifvmygonf? okd@aomf OD;EkESifh ol. yxp tzGJ@0ifrsm;rSm jynfolvlxk tusdK;xuf/ rdrdwkd@ukd,fusdK;pD;yGm;ay:wGifom
tm±Hpk u dk v
f yk af qmifra_ =umifh olw@dk tcsi;f csi;f t=um; tuGt J +yJrsm;uvnf; rxde;f Ekid rf odr;f Ekid jf zpfum tjyeftvSef tykycf srr_ sm;a=umifv h nf;
xkdacwf zqyv/ yxp EkdifiHa&;orm;rsm; *k%foduQm t}uD;tus,f usqif;cJh&ygonf? uG&J +yJ&onfh tajccHrsm;rSmvnf; pm;cGufvkr_rsm;u
pygonf?
ppfwyftaeESifhuvnf; jynfwGif;ppfjzpfr_a=umifha&m/ w±kwfjzLusL;ausmfr_ukd wkdufay;ae&r_a=umifhyg ArmjynfEkdifiHa&;
avmuwGif EkdifiHa&;tiftm;pkw&yf jzpfvm&ygonf? xkd@tjyif ppfwyfukd 1950 ckESpfaemufykdif;wGif qkd&S,fvpfwyfrSL;rsm;u tkyfpD;oGm;
ygonf? ppfwyfxJu ae&maumif;[lor#udk qkd&S,fvpfwyfrSL;rsm;u &,loGm;ygonf?
ppfwyftaeESifh jynfwGif;ppfukdwkduf&if; ppfwyfukd oufomacsmifcsda&;qkdwmukd ta=umif;jyum D.S.I vkyfief; rsm;/ B.E.D.C
vkyfief;rsm;ukd 0ifa&mufvkyfukdifvm=uygonf? TwGif ppfwyftm%mESifhaygif;+yD; ppfAkdvfrsm; pD;yGm;a&;vkyfvmum ppfAsL±kdua&pDpepf
tpkd@tan‡mufrsm; ay:aygufvmygawmhonf? 1958 ckESpf/ tdrfapmifhtpkd;&vufxufwGif ppfwyfu txufv$mrsm; Tvkyf&yf. t&omukd
+rKd;+rKd;jrufjruf cHpm;rdoGm;ygawmhonf?
zqyv/ yxp acwfrsm;wGifvnf; ‚wdk@. pD;yGm;a&;ay:vpDt& vkdifpifolaÏ;rsm;ESifhaygif;I EkdifiHa&;orm;rsm;u t&if;tESD;
pkaqmif;}uD;xGm;vm&m ppfwyf. pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;ESifh yËdyuQrsm; jzpfvmygawmhonf? TwGif ppfwyfu rcHr&yfEkdifjzpfvm+yD; pD;yGm;a&;
vnf; vkyfvkd@&/ ppfwyftm%mvnf; vufv$wfp&mrvkdwJh ppftm%modrf;r_awG jzpfvm&jcif; jzpfygonf?
EkdifiHwumh tajctaet&uvnf; tm&SwkdufwGif uGefjrLepf'Dv_dif;}uD; (xkdacwfu AD,uferfppfyJG +cdrfh+cdrfhoo J J jzpfaeonfhumv)
ukd wm;qD;Ekdifonfh/ uGefjrLepfukd tjywftowfrkef;+yD; wkdufaeonfh jynfwGif;u azmufjyefa&;tif tm;pkrsm; tm%m&r_ukd azmufjyefonfh
tiftm;}uD;EkdifiHrsm;u vkdvm;aeonfhtajctae jzpfygonf? xkduJhokd@aom tiftm;pkrsm;ukd 0kdif;IyHkI tm;ay;aecsdefESifhvnf; wkdufqkdifae
ygonf?
Armjynf jynfolvlxkuvnf; tawmfEkd;=um;wufºuae+yD; jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;rsm;ukd awmif;qkdv_yf&Sm;
vm=u&m pD;yGm;a&;uvnf; bufpHk c|wf+cHKusvmojzifh ykdrkdrwnfr+idrf jzpfaeygonf? 0ef}uD;csKyf OD;Ekonf e,fcsJ@tvkdus vuf,morm;}uD;
wOD;yifjzpfaomfvnf; Twufºuvmaeaom jynfolvlxk}uD;ukd jywfjywfom;om; &uf&ufpufpuf ESdrfeif;zkd@qkdwmukdawmh vkyfEkdifr,f
rxifyg? ypfowfzkd@ qkdwmawmh ykdIyif rjzpfEkdifyg?
TumvwGif jynfwGif;ppfa=umifh EkdifiHa&;t&/ pD;yGm;a&;t& tusdK;tjrwf&&Sdaeonfh ppfwyfu tm%modrf;vkduf+yD; jynfol
vlxkukd ppftm%m&SifpepfESifh tjywfESdrfeif; zdESdyfypfvkdufjcif; jzpfygonf? ukd,fa&;}uD;yGm;vkdpdwf jyif;xefvSonfh Akdvfae0if;onf
ppftm%m&Sifpepfukd xlaxmifvkdufygawmhonf? 1956 ckESpf/ a&G;aumufyGJrsm;t+yD;/ twkduftcH yrnwtrwfrsm;/ tawmfrsm;rsm;
16
ta&G;cHvm&aom tcsdefu Akdvfae0if;ukd,fwkdif u|efawmfhukdajymonfrSm “'Dtwkdif; qufoGm;&ifawmh 'DaumifawG (yrnw rsm;ukd
qkdvkdonf) aemufa&G;aumufyGJ ESpf}udrfavmufqkd&if tpkd;&zGJ@oGm;EkdifawmhrSm”[k jzpfygonf? Akdvfae0if;. tajccHpdwfaepdwfxm;rSm
TuJhokd@yif jzpfygonf? ol. tusihfoDv pm&dwWrSm vnf; 'Drkdua&pDtvif;a&mifatmufwGif aeEkdifolwOD; r[kwfojzifh TuJhokd@aom
'Drkdua&pDpepfukdvnf; r}udKufEkdif jzpfyHk&ygonf?
awmfveS af &;aumifpt D pk;d &onf ‘pxGuu f wnf;u ,Ofouk’d qko d vkyd if wufvmvmjcif;yif tm%m& yxp acgi;f aqmifrsm;ukd
omru vlrsdK;pkacgif;aqmifrsm;/ ajray:EkdifiHa&;ygwDrsm;rS acgif;aqmiftrsm;tjym;ukdyg zrf;qD;xdef;odrf;vkdufygonf? xkd@jyif ppfwyf
tm%modrf;wufvmjcif;ukd uef@uGufa=umif; a=unmcsufxkwfjyefcJhonfh ausmif;om;tzGJ@tpnf;rsm;ukdvnf; zdzdpD;pD;zdESdyfzkd@ }udK;yrf;
vmygonf? ausmif;om;acgi;f aqmifrsm; =oZm}uD;aer_rsm;udv k nf; xde;f odr;f wm;qD;vk=d uygonf? xk@d a=umifyh if taqmifpnf;urf; trsKd ;rsKd ;
xkwfjyefvm+yD; &efpvmygawmhonf?
xkd@a=umifh wzufowfxkwfjyefonfh taqmifpnf;urf;rsm; ±kyfodrf;ay;&ef qENjyyGJrsm;ukd ausmif;om;tzGJ@tpnf;rsm; (Auo/
wuo/ &uo) OD;pD;I 1962 ckESpf Zlvkdif 6 &ufae@ &efukefwuUokdvfwGif; ay:xGufvm&mrS ausmif;om;rsm;tay: &ef+idK;}uD;pGm xm;&Sd
aeonfh Akdvfae0if; OD;aqmifaom ppftkyfpk0ifrsm;onf Armjynforkdif;wGif xkdtcsdeftxd ray:zl;ao;onfh =urf;wrf;&ufpufvSaom
“Zlvkdif 7 &uf ypfowfr_}uD;” ukd usL;vGefvkduf=uygawmhonf? xkd@jyif aemufae@ Zlvkdif 8 &ufae@ reufvif;tm;}uD;tcsdefwGif ausmif;om;
trsm;tjym; ykef;atmif;ckdv_Haeonf[laom ta=umif;jycsufjzifh wuUodkvfor*~taqmufttHk}uD;ukdvnf; 'kdif;erkdufrsm;jzifh azmufcGJ
zsufqD;vkdufygawmhonf?
ppftpkd;&u ol@bDvl;±kyfukd txift&Sm; azmfjyvkdufjcif;yif jzpfygonf? okd@aomf Ttjzpftysuf}uD;rSm tvGeft±kyfqkd;
tusnf;wefvSojzifh xkdtcsdefu awmfvSefa&;aumifpD0if acgif;aqmifrsm;taejzifh ol@wm0ef/ ukd,fhwm0efyHkcs ajymqkdaer_rsm;ukd T
ta&;tcif;}uD;+yD;aemuf ESpfaygif;rsm;pGm qufvufay:xGufaeonfukd awG@&SdEkdifayonf? (1988 ckESpf rwkdifcif AkdvfrSL;csKyfa[mif;
atmif}uD;. tdwfzGifhay;pmrsm;ukd =unfhyg? OD;ae0if;. v$wfawmfwGif; ajymqkdcsufrsm;ukdvnf; =unfhyg?)
TZlvkdif 7 &uf vlowfyGJ}uD;ESifh or*~taqmufttHk}uD;ukd AHk;cGJzsufqD;vkdufr_rsm;+yKvkyf+yD;aemuf awmfvSefa&;aumifpD
tpk;d &onf rdrw d @dk . qk;d 0g;vSaomyH&k yd u
f dk jyifqifEidk &f eftvk@d imS 1963 ckEpS /f ZGev
f wGif awmwGi;f vufeufuidk f tiftm;pkrsm;ok@d “+idr;f csr;f a&;
urf;vSrf;csuf”ukd xkwfjyefvkdufygonf? xkd@tjyif u|efawmfwkd@ +idrf;csrf;a&;tzGJ@ukdvnf; olwkd@ESifhtwl wufwufºuºu zdwfac:&ef
wkdufwGef;onfh ajymqkdr_rsm;/ vkyf&yfrsm; vkyfaqmifvmygonf? okd@aomf q&m}uD;tygt0if u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
tzGJ@0ifrsm;onf Akdvfae0if; ppftkyfpk. aumufuspf vSnfhzsm;wwfaom trltusifhukd owd&Sd/ owdxm;rd=uojzifh &J&J}uD;a&S@xGuf
zdwfac: jcif;rjyKbJ/ cyfrSefrSefyif &yfwnfcJhygonf? u|efawmfwkd@wawG vufeufukdifawmwGif;tzGJ@rsm;ukd Akdvfae0if;vufokd@ 0uGufay;tyf
vkdufovkdjzpfrSm/ orkdif;aºu;wifcH&rSmukd tvGefpkd;&drf=uygonf?
TumvtwGif;rSmyif Zlvkdif 7 &uf wESpfjynfh tcrf;tem; a&muf&Sdvmygonf? ausmif;om;tcsdK@u +zdKcszsufqD;jcif;cHxm;
vkduf&aom or*~taqmufttHkae&mwGif ausmufwkdifi,fav; wwkdifxlvkduf+yD; "mwfyHkjyyGJrsm;/ txdrf;trSwf tcrf;tem;rsm; vkyfvm
=uygonf? ausmif;om;rsm; v_yf&Sm;r_t&Sdef jrifhwufvm+yD; wnrSmawmh taqmifwHcg;rsm;udkydwf+yD; awmif;qdkcsufrsm;wifI qENjyyGJ
pwif v k d u f y gawmh o nf ? tm%myk d i f r sm;uvnf ; taqmif w H c g;rsm;uk d zG i f h c k d i f ; ygonf ? ausmif ; om;rsm;uvnf ; ‚wd k @
awmif;qkdcsufrsm;r&ygu wHcg;rzGifh[k wif;cHae&m 0kdif;xm;aom ppfwyfu twif;tusyf 0ifa&mufpD;eif;rnfh vuQ%m ay:aygufvm&m
wif;rmr_rsm; jrifhrm;vmygonf?
Towif;ukd u|efawmfwkd@ =um;od&aomtcg u|efawmfESifh OD;xGef;wifwkd@ESpfOD; q&m}uD;r_dif;tdrfokd@ oGm;a&mufum q&m}uD;udk
tusdK;ta=umif; wifjycGifhawmif;+yD; ausmif;om;ta&; q&m}uD;. n¸ef=um;csufjzifh 0ifa&mufjzefajzay;&ef OD;xGef;wif.um;av;jzifh
&efukefwuUokdvfokd@ oGm;a&mufcJhygonf?
‘jrefrmhtoH’a&S@a&mufonfhtcsdefwGifrl rnfonfhum;ukdrS qufoGm;cGifhrjyKbJ ppfwyfu wm;qD;ydwfqkd@xm;wm awG@&ygonf?
u|efawmfu uif;wm0efcHukd u|efawmfb,folb,f0gjzpfa=umif;/ q&m}uD;r_dif;. n¸ef=um;csufjzifh ausmif;om;rsm;xH oGm;a&muf+yD;
wHcg;rsm;zGifhay;&ef arwWm&yfcHzkd@oGm;rSmjzpfa=umif; ajymjyvkdufygonf? uif;wm0efcH ppfAkdvfav;vnf; uysmu,m jrefrmhtoH
taqmufttHktwGif; ajy;0ifoGm;ygonf? xkdtxJwGif awmfvSefa&;aumifpD0iftcsdK@ &Sdae+yD;/ ausmif;om;rsm;ta&;udk ukdifwG,fajz&Sif;zkd@
aqG;aEG;yGJxkdifaea=umif; aemufrS u|efawmfod&ygonf?
r=umrDrSmyif ppfAkdvfav; jyefxGufvm+yD; u|efawmfwkd@ukd oGm;cGifhjyKvkdufygonf? u|efawmfwkd@ &efukefwuUokdvf ausmif;0if;
wHcg;r}uD;a&S@ a&mufaomtcg wHcg;}uD;udk ydwfxm;+yD; ausmif;om; 14 - 5 a,muf uif;apmifhaewm awG@&ygonf? u|efawmfu
OD;xGef;wif. arm&pfrkdif;em;um;uav;ay:wufum u|efawmfwkd@ um;a&mufvmoH=um;I taqmiftoD;oD;rS pka0;xGufvm=uaom
ausmif;om;rsm;ukd u|eaf wmfw@dk vma&muf&onfh ta=umif;&if;ukd ajymjy+yD; olw@dk . acgi;f aqmifrsm;ESihf aqG;aEG;vkad =umif; ajymaomfvnf;
emrnf}uD; ausmif;om;acgi;f aqmiftawmfrsm;rsm;ukd olw@dk yke;f a&Smifxm;ckid ;f +yD; jzpfonf? u|eaf wmfw@dk udk xGurf awG@yg? ausmif;om;rsm;u
wHcg;zGifhqkdv#if zGifhay;rnfjzpfa=umif; okd@aomf olwkd@wHcg;zGifhay;+yD;v#if ausmif;0if;xJodk@ ppfom;rsm; 0ifrvmzkd@vkda=umif;/ ausmif;om;
rsm;ukdvnf; rzrf;qD;&ef uwday;zkd@vkda=umif;ajymojzifh u|efawmfESifh OD;xGef;wif ‘jrefrmhtoH’ukd wacgufjyefum ausmif;om;rsm; ajymqkd
csufukd u|efawmhftm;xGufawG@onfh ppfAkdvf (Akdvf}uD;wOD;) tm; ajymjyvkdufygonf? r=umrDyif xkdppfAkdvf jyefxGufvm +yD; ausmif;om;awG
awmif;qkdonfh tcsufESpfcsufukd vufcHa=umif; ajymygonf?
xkd@a=umifh u|efawmfwkd@ ausmif;okd@jyefoGm;=u+yD; tusdK;ta=umif;ajymjyum wHcg;rsm;ukd zGifhckdif;vkdufygawmhonf? u|efawmfwkd@
17
jyefvmaomtcg ausmif;om;acgif;aqmif ukdwifarmif0if;qkdolukd u|efawmfwkd@um;xJ xnfhay;vkduf=uygonf? u|efawmfwkd@ ol@ukd
um;aemufcef;wGif 0SufI ac:vmcJh&ygonf?
u|efawmfwkd@um; ajreDukef;okd@ a&mufaomtcg vrf;ay:u vlwOD;u rsufESmukd vuf0g;ESifhtkyfI um;&yf&ef vufjyygonf?
u|eaf wmfw@dk um;ukd &yfay;aomtcg xko d o
l nf rsuEf mS udk vuf0g;ESit hf yk v
f suyf if um;em;uyfvm+yD; u|eaf wmfw@dk tdr&f &dS m vrf;xdyrf sm;wGif
ppfwyfu um;rsm;ESifhydwfI apmifhaea=umif;/ qD;zrf;rSmjzpfa=umif; ajymqkdum tarSmifxJ 0ifa&mufaysmufuG,foGm;ygonf? tcsdefuvnf;
vif;tm;}uD;tcsdefeD;ae+yDjzpfojzifh u|efawmfwkd@ tdrfrjyef=uawmhbJ/ q&m}uD;tdrf&Sd&m csrf;omvrf;okd@ oGm;vkdufum eHeufrkd;pifpifvif;rS
u|efawmfwkd@tdrfrsm;okd@ jyefvmEkdifygawmhonf? xkdppfum;rsm; rkd;rvif;cifyif jyefodrf;oGm;a=umif; owif;&+yD;rS u|efawmfwkd@ tdrfjyefEkdifjcif;
jzpfygonf? aemifrS u|efawmfwkd@od&onfrSm u|efawmfwkd@um;xJ ausmif;om;acgif;aqmifwcsdK@ygoGm;a=umif; owif;tpte &oGm;ojzifh
xkdolrsm;ukd zrf;qD;&ef apmifhqkdif;ae=ujcif;om jzpfygonf?
u|efawmfESifhygvmaom ausmif;om;acgif;aqmifrSm u|efawmhftdrfwGif ESpf&ufcef@ae+yD;rS tquftoG,f&&m vlwcsdK@ vma&muf
ac:,loGm;ygonf? aemifwGif trsdK;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfrS c&rf;trwf OD;wifarmif0if;jzpfvmolrSm xkdolyif jzpf[ef&Sdygonf? u|efawmf
odyfraocsmyg?
xkd@aemufrSmawmh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf awmfvSefa&;aumifpDu urf;vSrf;ojzifh aphpyfaqG;aEG;&ef awmwGif;tzGJ@
tpnf;rsm; wokwf+yD;wokwf a&muf&Sdvm&m/ a&muf&Sdonfh tzGJ@wkdif;vkdvkduvnf; q&m}uD;r_dif;tm; OD;pGmyxr vma&mufawG@qHk
E_wfquf=u&m/ u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tzGJ@0ifrsm;rSm rtm;rvyfEkdifatmif tvkyfrsm;oGm;ygawmhonf?
yxrqHk; a&mufvmonfhtzG@J rSm tvHeDuGefjrLepfygwD y%mrukd,fpm;vS,ftzG@J jzpf+yD; &JeDausmf0if; OD;aqmifvmygonf? aemufrS
ocifpkd; vkdufvmjcif; jzpfygonf?
xdktcsdefwGif +idrf;csrf;a&;awmif;qkdonfh vlxkv_yf&Sm;r_}uD;vnf; w+cdrfh+cdrfh wEkdifiHvHk; ay:xGufvmaeygonf? yrnw/ yxp/
zqyv ponfh EkdifiHa&;tiftm;pk tm;vHk;avmufeD;eD; yl;aygif;aqmif&Guf=uojzifh tawmfnDnGwfonfh v_yf&Sm;r_[k ajymqkdEkdifygonf?
vlrsdK;pk tzGJ@tpnf; toD;oD;u ukd,fpm;vS,ftzGJ@rsm;vnf; a&muf&Sdvmygonf?
xkd@aemuf 1963 ckESpf =o*kwfv 28 &ufae@rSmawmh ArmjynfuGefjrLepfygwDrS y%mrukd,fpm;vS,ftzGJ@ &efukefokd@ a&muf&Sd
vmygonf? &JabmfaX; OD;aqmif+yD; AkdvfaZ,svnf; ygvmygonf? =o*kwfv 31 &ufae@wGif q&m}uD;tm; vma&muf*g&0jyKrnf[k
axmufvSrf;a&;u ta=umif;=um;xm;ojzifh u|efawmfESifh OD;xGef;wiftygt0if vltcsdK@ q&m}uD;tdrfwGif oGm;apmifhae=uygonf? olwkd@u
q&m}uD;tm; OD;oHk;}udrfcs uefawmh=u+yD;aemuf u|efawmfwkd@wawG a&S;jzpfaESmif;jzpfawG ajymqkdrd=uygonf?
u|efawmfwkd@ ukd,fpm;vS,ftzGJ@ESifh awG@qHkpOfu txl;ojzifh AkdvfaZ,sESifhawG@qHk+yD; wOD;ESihfwOD;zuf+yD; ESpfa,mufpvHk; rsuf&nf
usrdygonf? Tu|efawmfwkd@ESpfOD; wOD;ESifhwOD;zufI rsuf&nfusaeonfhyHkukd owif;axmufwOD;u "mwfyHk±kdufvkduf+yD; aemufae@owif;pm
xJ ygvm&m awG@jrifzwf±_&onfh vltawmfrsm;rsm;vnf; rsuf&nfus=uonf[k =um;&ygonf? aemufykdif; +idrf;csrf;a&;ysufoGm;+yD;aemuf
+idr;f csr;f a&;umvtwGi;f u ±ku d uf ;l cJo
h nfh "mwfyjkH yyGEJ iS hf "mwfy+kH ydKifyw
JG iG f xk"d mwfyo kH nf wwd,qk&a=umif; od&ygonf? yxrqk&onfyh rkH mS
+idr;f csr;f a&; ysuo f mG ;+yD;aemuf xkAd rmjynfueG jf rLepfygwD uk, d pf m;vS,t f zG@J ayguaf cgi;f acsmif;udk jzwfu;l I awmwGi;f ok@d jyefomG ;onfyh jkH zpf+yD;/
xkdyHkukd ‘jynfoludk ausmckdif;=uav+yD’ [laom acgif;pOfjzifh ±_a'gifh*sme,fu rsufESmzHk;tjzpf azmfjycJhonfhyHk jzpfygonf?
xkdukd,fpm;vS,ftzGJ@ &efukefrSm&SdaepOf u|efawmfu u|efawmfhtdrfukdzdwfI xrif;weyfau|;ygonf? OuUÏocifoef;xGef;
qDrv S nf; u|eaf wmfx h H yk*Kd~ vfa&;pmwapmif ygvm&m/ olw@dk . +idr;f csr;f a&;ESiyhf wfoufonfh oabmxm;rsm;/ t"du aqG;aEG;rnfh ta=umif;
t&mrsm;ukd xnfhoGif;a&;om; ajymjyxm;ygonf? pm. aemufqHk;ykd'fwGifrl u|efawmfhZeD;tm; E_wfqufa=umif;/ olwkd@a=umifh u|efawmfwkd@
rdom;pk 'kuQa&mufoGm;&onfhtwGuf u|efawmfhZeD;udkawmif;yefa=umif; a&;om;xm;ygonf?
awmfvSefa&;aumifpDu +idrf;csrf;a&;twGuf awG@qHkaqG;aEG;&ef urf;vSrf;zdwfac:onfh &nf&G,fcsufukdu olwkd@ ppfbDvl;yHk&dyfukd
av#mhcsoGm;&eftwGufom jzpfojzifhwa=umif;/ vufeufukdif wyfzGJ@toD;oD;ESifh awG@qHkaqG;aEG;pOf jynfolvlxkukd wpHkw&m vGwfvyfcGifh
ay;xm;&ojzifh EkdifiHa&;tzGJ@tpnf; toD;oD;u (ppftm%m&Sifpepf tE W&m,fukd jrifvmojzifh) jynfolvlxkukd pnf;±Hk;v_H@aqmf vmEkdif+yD;/
vlxkuvnf; wcJeuftHkºuvmum jynfwGif;+idrf;csrf;a&; awmif;qkdv_yf&Sm;r_}uD; us,fjyef@}uD;rm;vmr_a=umifhwa=umif;/ aphpyfaqG;aEG;yGJ
umv vwcsdK@ (4 - 5 vtwGif;) t=umrSmyif awmfvSefa&;aumifpDu aqG;aEG;yGJrsm;ukd wzufowf &yfqkdif;ypfvkdufygawmhonf?
awmwGi;f rS vma&mufaqG;aEG;onfh uk, d pf m;vS,rf sm; jyefomG ;+yD;aemuf xku d mvtwGi;f wufwufºuºu v_y&f mS ;cJo h nfh Ekid if aH &;
orm;rsm;tm;vHk;ukd ykdufpdyfwkduf &SmazGzrf;qD;cJhygonf?
u|eaf wmfw@dk +idr;f csr;f a&;tzG@J vnf; vkyif ef;tm;vH;k &yfqidk ;f oGm;ygawmhonf? q&m}uD;vnf; pdwt f awmfxcd u dk f oGm;+yD; tdy&f mxJ
vJoGm;ygawmhonf? xdktcsdefrSpI q&m}uD;onf xlxlaxmifaxmif jzpfrvmawmhbJ wa&Smifa&Smif jzpfae&mrS 1964 ckESpf/ Zlvkdifv 23
&ufae@wGif uG,fvGefoGm;ygawmhonf? Ttjzpftysuf tao;pdwfrsm;ukd u|ef awmfu “q&m}uD;r_dif;. aemufqHk;ae@ &ufrsm;”
ae@&uf ;”[laom
acgif;pOfESifh aqmif;yg;wapmif r=umrDuyif a&;om;xm;&m xkdaqmif;yg;ukdyif jyefvnfazmfjyvkduf&ygawmhonf?

q&m}uD;r_dif;. aemufqHk;ae@&ufrsm;
q&m}uD; oufawmf 130 jynfh pmapmif xkwfa0zkd@ jyifqifaeonfh &Jabmfrsm;u u|efawmfhukd q&m}uD;ESifhywfoufI aqmif;yg;
wkdav; wapmif a&;om;ay;yg&ef awmif;qkdvmygonf?
1964 ckESpf/ Zlvkdifv 23 &ufae@ eHeuf 1 em&D (oef;acgifausmfcsdef) wGif uG,fvGefoGm;aom q&m}uD;onf u|efawmf.vufay:
18
u|efawmfhrsufpdatmufwGifyifjzpfojzifh xkdrarhEkdifzG,f ta=umif;ukdom u|efawmf a&;&ygawmhrnf?
q&m}uD;onf woufwmywfvHk; oltifrwef cspfjrwfEkd;aom Armjynfolrsm;.ta&; pGrf;pGrf;wrHaqmif&GufcJh&mwGif ol.
aemufqHk;aqmif&Gufcsufrsm;rSm jynfwGif;+idrf;csrf;a&;&&Sda&; jzpfygonf?
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf aqmif&Guf&mwGif q&m}uD;onf 1956 ckESpfrSpI yxr (8) OD; aumfrwDzGJ@+yD; aqmif &Gufygonf?
xkdtzGJ@ ysuf+yD;aomtcg 1961 ckESpfwGif 'kwd,jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ukd xyfrHzGJ@pnf;+yD; aqmif&GufcJhygonf? xkdtzGJ@wGif q&m}uD;u
OuUÏ jzpfygonf? u|efawmfonf xkdpOfu wyfrawmfrS yifpiftem;ay;cHxm;&+yD;jzpfojzifh xkdtzG@J wGif 'kOuUÏtjzpf yg0ifchyJ gonf? r=umrDu
uG,fvGefoGm;ol v$wfawmfa&S@ae}uD;OD;xGef;wifrSm xkdtzGJ@. taxGaxGtwGif;a&;rSL; jzpfygonf? OD;xGef;wifrSm yxr (8) OD;aumfrwD
wGifvnf; twGif;a&;rSL;wm0ef,lcJhojzifh +idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm;wGif tawG@t}uHKtawmf&Sdaeol jzpfygonf? wjcm;olrsm;vnf; trsm;
tjym; yg0if&m pma&;q&m}uD; Aef;armfwifatmif/ awmfbk&m;av;/ rHk&Gm OD;wifa&$/ OD;pkd;rif; (Avp)/ OD;vSausmf/ OD;bausmf/ OD;vSwifponfh
v$wfawmfa&S@ae}uD;rsm; jzpf=uygonf? u&iftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;jzpfaom ref;ausmftHk;/ apmausmfpdefwkd@vnf; yg0ifygonf?
xkd'kwd, jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@}uD;ukd vltiftm;rsm;rsm;ESifh zGJ@pnf;+yD; wjynfvHk;wGif vSnfhvnfpnf;±Hk;v_H@aqmfEkdifojzifh
e,fc±kdifawmfawmfrsm;rsm;wGif jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tzGJ@cGJrsm; wnfaxmifEkdif+yD; &efukefc±kdifwGif; wkdufe,fwkdif;vkdvkdwGif tzGJ@cGJrsm; zGJ@pnf;
wnfaxmifvmEkdifygonf? TuJhokd@ t&Sdefaumif;aumif;ESifh v_yf&Sm;aepOfrSmyif 1962 ck/ rwfv 2 &uf Akdvfae0if; tm%modrf;r_ ay:ayguf
um awmfvSefa&;aumifpDtpkd;& wufvmygawmhonf? jynfwGif; +idrf;csrf;a&;vkyfief;vnf; wkH@aES;oGm;&ygawmhonf?
Akdvfae0if;. awmfvSefa&;aumifpDu 1963 ckESpfwGif awmwGif;tzGJ@rsm;ESifh [efjyaphpyfaqG;aEG;yGJrsm; vkyf+yD; 1963 Ekd0ifbmwGif
aphpyfaqG;aEG;yGJrsm; ysufum/ r=umrDrSmyif tzGJ@tpnf;tm;vHk; zsufodrf;onfh trdef@xkwfjyefvkdufojzifh u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
tzGJ@vnf; v_yf&Sm;r_ &yfvkduf&ygawmhonf?
q&m}uD;rSm xku d mvwGif tawmftiftm; csnehf @J ae+yDjzpfojzifh u|eaf wmfw@dk u xkt d zG@J tpnf;rsm; zsuo
f rd ;f onft
h rde@f ta=umif;
wvHk;wyg'r# rajymbJ zHk;zdxm;=uygonf? q&m}uD;.aetdrf/ prf;acsmif;/ csrf;omvrf;okd@ u|efawmfwkd@wawG oGm;+rJoGm;um aqG;aEG;=u/
wkdifyif=uawG vkyfaeygonf?
xkdumvu q&m}uD;tdrfwGif tpOft+rJ rjywf0ifxGuf oGm;vmaeolrsm;xJwGif trsm;qHk;ESifh yHkrSeftusqHk;vl oHk;OD; &Sdygonf?
yxr wOD;rSm q&m}uD;. usef;rma&;ukd teD;uyfapmifha&Smuf jyKpkaeaom a'gufwmqifzkd; jzpfygonf? a'gufwmqifzkd;rSm
q&m}uD;ESifh aqGrsdK;awmfpyfolr[kwfaomfvnf;/ rsdK;cspfyk*~dKvf}uD;jzpfI q&m}uD;.aqmif&Gufcsufrsm;ukd =unfndKav;pm;+yD; q&m}uD;.
orm;awmf}uD;wm0efukd rdrdqENESifh rdrdbmom vmcH,lxm;ol jzpfygonf? wcsdefwGif a'gufwmqifzkd;tm; tpkd;&u e,fajymif;zkd@ pDpOf&m/
u|eaf wmfu xkpd Ofu awmfveS af &;aumifpD use;f rma&;0ef}uD;/ Akv d rf LS ;}uD;vS[efxH yk*Kd~ vfa&;pmwapmifa&;I a'guw f mqifz;dk rSm q&m}uD;.
ukd,fa&;q&m0ef}uD; jzpfaeI wwfEkdifv#if rajymif;bJxm;ay;yg&ef yef=um;&m/ AkdvfrSL;}uD;vS[efu oabmwlnD+yD; a'gufwmqifzkd;tm;
&efukefrSmyJ xm;ay;cJhygonf? AkdvfvS[efrSm u|efawmfwyf&if; 4 wyf&if;rSL; jzpfpOfu aq;rSL;wm0ef,lcJhzl;ojzifh u|efawmfESifh wpHkw&m
&if;ESD;r_ &Sdygonf?
'kwd,rSm v$wfawmfa&S@ae}uD;OD;xGef;wif jzpfum/ wwd,rSm u|efawmf AkdvfausmfaZm jzpfygonf? u|efawmfwkd@ ESpfOD;rSm
prf;acsmif;&yfuGufxJrSmom aeolrsm;jzpfojzifhwa=umif;/ usefvltawmfrsm;rsm;rSm +idrf;csrf;a&;aphpyfaqG;aEG;yGJ ysufoGm;+yD;aemuf tzrf;
tqD;rsm;cH=u&ojzifhwa=umif; jzpfygonf?
u|eaf wmfw@dk oH;k OD;onf q&m}uD;qD t+rJqo dk vkd oGm;a&muf=u+yD;/ q&m}uD;ESihf pum;pjrnfajymqk=d u/ aqG;aEG;=u vky=f uygonf?
q&m}uD;uvnf; u|efawmfwkd@ oHk;OD; tzrf;tqD;cH&rSm tvGefpdwfylojzifh owd0dD&d,ESifhae&ef rjywfowday;wwfygonf? u|efawmfwkd@
w&ufEpS &f uf ol@trd rf a&mufv#if ol@orD;ajr;rsm;ukv d w $ I
f u|eaf wmfw@kd tajctaeukd ar;avh&ydS gonf? xk@d a=umifyh if u|eaf wmfw@dk uvnf;
rjywfoGm;a&mufae&ygonf?
q&m}uD;rSm +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJrsm; ysufoGm;uwnf;u tawmfpdwfxdckdufoGm;ygonf? xkd@a=umifhyif u|efawmfwkd@u tzGJ@
tpnf;rsm; zsufodrf;onfhta=umif; rajymjyjcif; jzpfygonf? okd@aomf wae@ q&m}uD;twGuf uGrf;oD;0,f&m wGif uGrf;oD;xkwfvmonfh
owif;pm&GufwGif xkdowif;yg&Sd&mrS q&m}uD; od&SdoGm;ygawmhonf?
q&m}uD;u wkdif;jynfawmh ykdqdk;awmhrSmyJ[kqkdum tdyf&mwGif vJoGm;ygawmhonf? xkdtcsdefupI q&m}uD; xlxlaxmifaxmif
jzpfrvmawmhbJ/ wa&G@a&G@ usef;rma&;qkwf,kwfvmygawmhonf? u|efawmfwkd@wawG q&m}uD;tdyf&mab;wGifyif 0kdif;0ef;xkdif+yD;
q&m}uD;tm; pdwfoufom&m oufoma=umif; ayghayghyg;yg;udpPrsm;om ajymqkdaqG;aEG;=u&ygonf?
wcgu u|efawmfq&m}uD; tdyf&mab; xkdifaepOf q&m}uD;u u|efawmfhvufukd av#mufprf;=unfh+yD; vufpGyfvnf; r&Sdyguvm;
[k ajymygonf? u|efawmfu u|efawmfwcgrS vufpGyfr0wfzl;a=umif;ajym&m olu at;-igvnf; r0wfzl;bl;uG[k jyefajymygonf?
q&m}uD;rSm rSwf^m%faumif;vS+yD;/ &$wfaemufaemufvnf; ajymwwfqkdwwfygonf? wcgu u|efawmfwkd@ a&mufoGm;pOf olu
c&D;a&mufrqkduf u|efawmfwkd@ukd “ighqD reufu ocifwif vmoGm;w,fuG”[kajymygonf? u|efawmfwkd@uvnf; ±kwfw&ufjzpfojzifh
“b,focifwifvJ q&m}uD;”[k jyefar;&m/ olu &,f&$ef;zwf&$ef;jzifh “b,focifwif jzpf&rvJuG? rD;cGufr_wf ocifwifaygh” [k qdkvkduf
ygonf? u|efawmfwkd@vnf; 0kdif;0ef &,farm=u&ygonf?
1964 ckESpf/ Zlvkdifvqef;avmufupI q&m}uD;tajctae tawmfqkd;0g;vmygonf? u|efawmfwkd@ oHk;OD;rSm waeukef q&m}uD;
tdrfrSmyif ae&+yD; ntawmfrkd;csKyfrS tdrfjyef=u&ygonf? tajctaeraumif;aomae@rsm;wGif nawmif tdrfrjyefjzpf=uyg?
a'gufwmqifzkd;rSmvnf; ae@a&mnyg q&m}uD;em;wGifaeI jyKpkygonf? tmZmenfae@ESifhvnf; eD;aeojzifh &ufrxyfatmif
19
txl;}udK;pm;+yD; aq;0g;rsm;oGif;um qGJEkdifor# tcsdefukdqGJygonf?
Zlvkdifv 22 &ufwGifawmh q&m}uD; owdodyfr&Sdawmhyg? a'gufwmqifzkd;u u|efawmhukd q&m}uD;. vufarmif;aoG;a=umukd
zdukdifxm;ap+yD;/ tajctaexl;jcm;&ifajymzkd@ ajymxm;ygonf? olvnf; toufu,faq;trsdK;rsdK; xkd;ay;aeygonf? q&m}uD;.
ywfvnfwGif q&m}uD;. rdom;pkrsm;tjyif u|efawmfwkd@oHk;OD; &Sdaeygonf?
u|eaf wmfvnf; q&m}uD;vufarmif;aoG;a=umuku d idk +f yD; aoG;ckeEf e_ ;f ukd owdxm;ae&m ±kww
f &ufaoG;ckew
f m [kad &muf/ 'Da&muf
jzpfum &yfoGm;ygawmhonf? u|efawmfvnfvef@+yD; wcsufatmfvkduf&m a'gufwmqifzkd; tajy;tv$m;prf;oyfppfaq;+yD; uG,fvGef
oGm;+yDjzpfa=umif; ajymcsvkdufygonf? 1964 ckESpf/ Zlvkdifv 23 &uf eHeuf 1 em&Dtcsdef jzpfygawmhonf?
TwGif teD;&Sd q&m}uD;.orD;i,f a': jroDu wcsuf[pfI ikdvkduf&m/ teD;tem; tdrfywf0ef;usifwGif apmifhaeaom a=u;rHk
owif;axmufu owif;pmwkdufajy;+yD; owif;ykd@ojzifh aemufae@reuftapmxkwf a=u;rHkowif;pm rsufESmzHk;jynfh q&m}uD;yHkjzifh
txl;xkwf xGufvmygawmhonf? jrefrmhtoHuvnf; eHeuf&Spfem&D owif;wGif q&m}uD;uG,fvGefa=umif; xkwfjyefay;&m xkdowif;
wjynfvHk; ysH@ESH@oGm;ygawmhonf?
TonfrSm q&m}uD; u|efawmf.vufay:wGif uG,fvGefoGm;cJhonfh ta=umif;t&mrsm;ukd u|efawmfrSwfrdoavmuf jyefvnf
a&;om;ay;ykd@vkdufjcif; jzpfygonf?
2005 ckESpf/ atmufwkdbm 3 &uf
cGefrif;?

q&m}uD; uG,fvGefonfhowif; jyef@oGm;+yD;aemuf q&m}uD;. csrf;omvrf;tdrfav;rSm vlrsm;vma&muf *g&0jyK=uojzifh


jynf@ESufaeygawmhonf? q&m}uD;. ±kyfuvmyfukd q&m}uD; cgwkdif;tdyfaeus tdrfa&S@cef;uav;rSmyif jyifqifxm;ygonf? aq;±Hk}uD;
a&cJwkdufrS vlrsm;ukdac:I rykyfokd;atmif aq;rsm;xkd;&ygao;onf? tdrfa&S@wGifyif r¾yfwck xkd;xm;&ygonf? e,frsm;rS owif;
=um;=um;csif; wynfhwyef;rsm; &efukefokd@ a&mufcsvm=uygonf?
tapmqH;k a&mufvm=uolrsm;xJwiG f rE aW v;rS vlxOk ;D vSonf xku d , G v
f eG of nfah e@rmS yif a&mufcsvmygonf? u|eaf wmfw@dk vnf;
q&m}uD;OD;a,mukd trSL;jyKI psmyeaumfrwD zGJ@vkdufygawmhonf? xkdpOfu +idrf;csrf;a&;tzGJ@0ifrsm; vlpHkwufpHk rygEkdifawmhacs? wcsdK@vnf;
tzrf;cH&+yD;jzpfum/ wcsdK@vnf; wdrf;a&Smifae&csdefESifh oGm;wkd;aeygonf?
+idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ wzufowf &yfypfvkdufr_twGufa&m/ aqG;aEG;yGJysuf+yD; vlzrf;yGJ}uD;rsm; w&pyf qufvufvkyfaer_
twGuaf &m vuQ%myH&k yd f qk;d 0g;aeonfh awmfveS af &;aumifpo D nf q&m}uD;uG,v f eG of nfuh pd w
P iG f 0ifa&muf tjrwfxw k v
f mygawmhonf?
uG,v f eG o
f nfah e@wiG yf if awmfveS af &;aumifpOD uUÏ Akv d af e0if;.o0%fvm$ ESit hf wl tokbulnaD iG usyw f aomif;ukd yk@d vmygonf? xkpd Ofu
jyef=um;a&;Xme twGif;0ef OD;apmOD;u q&m}uD;tdrfokd@ a&muf&Sdvm+yD; q&m}uD;OD;a,mukd vma&mufay;tyfygonf? oluyif q&m}uD;.
psmyeukd EkdifiHawmfpsmyevkyfv#if odyf}uD;rm;us,fjyef@oGm;rSma=umifh psmyeaumfrwDzGJ@+yD; xkdaumfrwDuyif }udKufovkdpDpOf&ef vkdtyfonfh
tultnDrsm;udk olwkd@u ay;ygrnf[k urf;vSrf;ajym=um;vmygonf?
q&m}uD;.psmyeukd wrsdK;om;vHk;ESifhqkdifonfh psmye/ jynfol@psmyetjzpf usif;y&ef aumfrwDu qHk;jzwfygonf? csrf;omvrf;
tdrfwGif &ufowWwywfxm;+yD; Zlvkdifv 29 &ufae@wGif prf;acsmif;abmhvHk;uGif;wGif trsm;*g&0jyKEkdif&ef ajymif;a&$@xm;&Sd+yD; =o*kwfv 8
&ufae@wGif o+*õK[f&ef qHk;jzwf=uygonf?
u|eaf wmfw@dk vnf; psmye crf;crf;em;em; usi;f yEkid af &;/ *lArd mef aumif;aumif; wnfaqmufEidk af &;twGuf tvSLcHxu G =f uygonf?
u|efawmfonf 0d"l&ocifcspfarmif/ vlxkOD;vSwkd@ESifhtwl EkdifiHa&;orm;a[mif;rsm;/ q&m}uD;. vkyfazmfukdifzufa[mif;rsm;/ pme,fZif;
avmurSvrl sm; polrsm;qDo@dk uk, d w f idk u
f ,
dk u
f s oGm;a&muftvSLcH=u&m tvSLaiGrsm; &uf&ufa&ma&m ay;vSL=uygonf? owif;pmrsm;xJrS
a=u;rH/k vlxpk onfh owif;pmwku d rf sm;uvnf; tvSLaiGudk ulnv D ufcaH y;&m e,frsm;rS tvSLaiGrsm; a&muf&v dS mygonf? u|eaf wmfw@dk onf
wywfESpfywftwGif;rSmyif tvSLaiG usyfaiGwodef;ausmf &&Sdvmygonf?
owif;pmwkdif;vkdvkdrSmvnf; q&m}uD;.*k%ft*F grsm;ukd azmfjy=u+yD; q&m}uD;. uG,fvGefjcif;tay: 0rf;enf;ylaqG;a=umif;
azmfjy=uygonf? tEkdifEkdifiHu 0rf;enf;a=umif; o0%fv$mawGvnf; a&muf&Sdvmygonf? w±kwfoH±Hk;/ qkkdAd,ufoH±Hk;/ ukd&D;,m;oH±kH;/
[efa*&DoH±kH;/ AD,uferfoH±kH; ponfwkd@rS oH±Hk;wm0efcHrsm;vnf; a&muf&Sdvm=u+yD; olwkd@EkdifiHrsm;rSykd@onfh 0rf;enf;o0%fv$mrsm; vm
a&muf ay;tyf=uygonf?
q&m}uD;. ±kyfuvmyfukd csrf;omvrf;rSm wywfxm;+yD; Zlvkdifv 29 &ufae@rSm tpkd;&uay;wJh prf;acsmif;abmhvHk;uGif;
(y'krRmuGif;) xJ a&$@+yD;/ wjynfvHk; jynfolawG *g&0jyKEkdifzkd@ 10 &ufxm;ygonf? xkduGif;xJu r¾yfrSm tpkd;&uyif aqmufay;xm;ygonf?
tvSLaiGvnf; aemufxyf ig;axmifusyf xyfay;oGm;ygonf? xkdr¾yfxJwGifyif jycef;av;wck xm;&Sd+yD; q&m}uD;touf&SifpOfu
aqmif&GufcJhonfh owif;"mwfyHk/ rSwfwrf;/ q&m}uD;. toHk;taqmifypPnf;rsm;/ EkdifiHjcm;c&D;pOftwGif; &&SdcJhonf vufaqmifrsm;
tawmfpHkpHkvifvif jyoxm;ygonf?
u|efawmfwkd@ psmyeaumfrwDu nykdif;awGrSm a[majymyGJawG vkyf&efpDpOfygonf? t"dupDpOfolu vlxkOD;vSyg? vlxkOD;vSrSm
tvGefqufqHa&; nufanmaysmhaysmif;ol jzpfonf? ol. }udK;yrf;r_a=umifhyif usefpmaye,frS tausmftarmf}uD;rsm; tm;vHk; 0kdif;&Hvm=u
ygonf? wcsdK@vl}uD;rsm;onf q&m}uD;tm; pmayzcif}uD;tjzpf av;pm;=unfndKaomfvnf; EkdifiHa&;t& tpkd;&+idKjiifonhftvkyfukd
vkyfaeojzifh (txl;ojzifh u|efawmfwkd@vkd vlrsdK;rsm;/ vuf0Jorm;rsm;ESifh wGJvGef;ojzifh) q&m}uD;udpPwGif tawmfwGef@qkwfwGef@qkwf
20
jzpfae=uygonf? xdo k rl sm;tm;vH;k Tq&m}uD; psmyeudpaP wG 0kid ;f &Hyg0ifvmatmif vlxOk ;D vSu pnf;±H;k vkyaf qmifEidk cf ahJ yonf? u|eaf wmfw@dk
ESifhvnf; &if;ESD;u|rf;0ifoGm;+yD; wOD;tay:wOD; em;vnfoGm;atmif olyifvkyfaqmifay;cJhygonf?
xkdnrsm;u a[majymyGJrsm;onf tvGefyifpnfum;ygonf? q&m}uD;. b0jzpfpOfrsm;/ q&m}uD;. pmayuAsm av;csdK;}uD;rsm;
ta=umif;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;c&D;rsm; xGufpOfuta=umif;t&mrsm; tawmfpHkvifygonf? a[majymolrsm;/ pmwrf;zwf=um;olrsm;
rSmvnf; EkdifiHa&;avmu/ tEkynmavmuESifh pmayavmuwkd@rS emrnf}uD;yk*~dKvfrsm;jzpf=u&m vma&mufem;axmifolrsm; tawmfyif
rsm;jym;ygonf?
wn vlxkOD;vS a[majymaepOf q&m}uD; toufi,fi,f&G,f&G,fESifh tdrfaxmifysufoGm;aomfvnf; aemufxyf tkd;tdrf
xlaxmifjcif; rjyKawmhbJ igwcgyJ rkdufawmhr,f/ aemufxyfrrkdufawmhbl; - [kajymzl;onfhta=umif;t&mukd xnfhoGif;a[majym&if;
vlxkOD;vSu “q&m}uD; OD;&efatmif vkdaygh”[k xnfhoGif;a[majymvkdufygonf? xkdpOfu pma&;q&m}uD; OD;&efatmifrSm b,fESa,muf
ajrmufrSef;rod&aom ZeD;topfvufxyf+yD;cgp tcsdefjzpfaeygonf? em;tvGefxkdif;I em;=uyfuav; wyfxm;&aom q&m}uD;
OD;&efatmifrSm a[majymyGJ a&S@qHk;wef;wGifyif xkdifae+yD;/ OD;vS a[majymcsufukd yGJusoGm;aom vlxk}uD;ESifhtwl bmrSef;rod nmrSef;rod
w+yHK;+yHK;em;axmifae&m vlawGu ykdI yGJusaeygawmhonf?
wcgrSmvnf; q&m}uD;. av;csdK;}uD;wyk'fukd &Gwfqkd&mwGif yJcl;blwm±kHwGif cg;ykdufE_dufta=umif;yg&m/ yJcl;om; ocifa[mif;
wOD;u xI/ xkd&Gwfqkdolukd yJcl;om;rsm;ukd ESdrf&aumif;vm;[kqkdum &efawG@ygawmhonf? xkdolrSm t&ufrl;ae[efvnf; aygufygonf?
ab;u0kdif;0ef;xdef;odrf;vkdufIom yGJrysufoGm;jcif; jzpfonf? tjzpftysufrsm;uawmh pHkvifvSygonf?
xkdabmhvHk;uGif;}uD;xJwGif psmyer¾yfukd aqmufvkyfxm;&m vGrf;ol@yef;acGrsm; tzGJ@tpnf;toD;oD;u vma&mufcs=uygonf?
wcsdK@ w&m;r0iftzGJ@tpnf;rsm;vnf; b,ftcsdefvmcsrSef; rodyg? vmcswkef;uawmh emrnfwrsdK;ESifhjzpf+yD; vlvpfrS tay:,Huyfxm;onfh
pm&GufcGmvkduf&m atmufrSmu w&m;r0iftzGJ@tpnf;rsm;&J@ trnfrsm; jzpfaeygonf? ppfpHkaxmufrsm; ajccsif;vdrfaeonfh =um;rSyif
vkyfaqmif=ujcif; jzpfygonf?
=o*kwf 8 &ufae@rSmawmh tpdk;&ay;onfh a&$*Hkwkdif bk&m;vrf;&Sd/ uefawmfrif yef;+cHrSm *loGif;jr‡KyfESHygawmhonf? u|efawmfwkd@u
xkdae&mwGif ,m,D*lAdrmefaqmufvkyfxm;+yD; xkd*lAdrmefay:wGif q&m}uD; ±kyfuvmyfukd jr‡KyfESHcJhygonf?
xkdae@u psmyerSm vlxkw&yfvHk; yg0ifv_yf&Sm;onfh jynfol@psmye}uD; jzpfcJhygonf? q&m}uD; ±kyfuvmyfukd ajcvsifo,faqmif&m
vrf;wav#muf OD;0dpm&vrf;ab;wzufwcsufrSma&m/ a±$wd*kHukef;ay:rSma&m vlrsm;}udwf}udwfwdk;aeygawmhonf? uefawmfrif yef;+cHxJrSm
awmh ±kyfuvyfukd o,faqmifvkd@ r&Ekdifatmifyif vlawGjynfhv#Haeygawmhonf?
u|efawmfwkd@ psmyeaumfrwD0ifrsm;rSm psmyeumvtwGif; jy\emray:ayguf&ef tawmfyif}udK;pm;cJh&ygonf? awmfvSefa&;
aumifpDtpkd;&rSm vlxk.pdwfaeoabmxm;ukdodojzifh tay:,Ha&$r_ef}uJ vma&muftultnDrsm;ay;aeaomfvnf; u|efawmfwkd@ psmye
aumfrwDxJwGifa&m/ ab;ywf0ef;usifywfywfvnfrSma&m pHkaxmufrsm;/ owif;ay;rsm;/ rsufESmvkdtm;&vkyfvkdolrsm;ESifh jynfhESufa&maxG;
,Sufwifjzpfae+yD; xkdolrsm;u enf;o¿mefaygif;pHkESifh zsufvkdzsufqD;vkyf=u&m u|efawmfwkd@rSm tawmfyif *±kpkdufowdxm;ae=u&ygonf?
Tae&mwGifvnf; jynfolrsm;. wm0efodpdwf"mwfjzifh u|efawmfwkd@em;a&mufatmif today;r_/ owif;ay;r_rsm; &Sdygonf?
Oyrm - r¾yftwGif; tvSLaiGvufcHaeol b,fol[m b,fwkef;u ppfaxmufvSrf;a&;jzpfcJha=umif;/ uif;vSnfhay;aeol b,fol[m
b,f&yfuGufu owif;ay;jzpfa=umif;pojzifh pmESifhaomfvnf;aumif;/ vlukd,fwkdif tem;uyfIvnf;aumif; ajymqkdowday;oGm;jcif;rsm;
&SdcJhygonf?
xk@d tjyif u|eaf wmfw@dk twGuf t}uD;qH;k tcuftcJ awG@&jcif;rSm psmyeaumfrwDxaJ &m/ aemufyidk ;f zG@J onf*h Al rd mef wnfaqmufa&;
aumfrwDxJrSma&m yg0ifvm=uonfh wcsdK@EkdifiHa&;orm;a[mif;rsm;. vkyf[efrsm; jzpfygonf? xkdpOfu awmfvSefa&;aumifpDu jrefrmh
qkd&S,fvpfvrf;pOfygwD zGJ@awmhrnfh udpPay:aygufae+yD;/ EkdifiHa&;orm; (txl;ojzifh vuf0Jorm;) trsm;tjym;ukdvnf; ‘txl;t&m&Sdrsm;’
ay;pjyKae&m xkdae&m &Ekd;Ekd;jzpfaeonfhol tawmfrsm;rsm; u|efawmfwkd@ aumfrwDrsm;xJ ygvmae&m olwkd@u awmfvSefa&;aumifpDa&S@
rsufESmaumif;&a&;twGuf u|efawmfwkd@ vkyfief;awGukd uysuf,ysufvkyfvm=uygonf?
*llAdrmefwnfaqmufa&;twGuf tvSLcHaiGrsm;uvnf; tawmfvHkvHkavmufavmuf&xm;&m wcsdK@olrsm;rSm xkdaiGrsm;ukd rsufpd
usae[efvnf; &Sdygonf? q&m}uD;orD;t}uD; a': jr&Du u|efawmf TudpPrsm; r&dyfrd/ rod&Sd[k xif[ef&Sd+yD; u|efawmfhukd owday;pum;
ajymygonf? q&m}uD; ‘pwmvif +idrf;csrf;a&;qk’ &pOfuvnf; wcsdK@vlrsm; TuJhokd@ 0kdif;0ef;+yD;pm;aomufypfzl;a=umif; a': jr&Du ajymjy
zl;ygonf?
xk@d a=umifh u|eaf wmfw@dk rmS tawmfyif pdwaf &m/ vla&m yifyef;=u&ygonf? tpk;d &uay;onfh ajrae&mav;uvnf; rjzpfpavmuf
jzpf&m xkd&onfh ae&mav;rSmyif q&m}uD;. *k%foduQmESifhukdufnDrnfh x,f0gchHnm;aom *lAdrmefwnfaqmufa&;ukd u|efawmfwkd@
}udK;pm;cJh&ayonf?
*lAdrmeftwGuf Adokum&Sm&mwGif u|efawmfhqDukd u|efawmfhrdwfaqG}uD; AkdvfrSL;}uD;=unfarmif (xkdpOfu ol ppfwyfrS yifpif,l+yD;
jzpfonf?) ac:vmonfhol@rdwfaqG/ tar&duefjyef AdokumOD;ausmfrif;ukd &&SdcJhygonf? OD;ausmfrif;onf ol@twwfynmykdif;jzpfonfh
Adokumynm&yfwGif u|rf;usif±Hkru tajccHEkdifiHa&;t&vnf; rsdK;cspfpdwfjyif;jy+yD; q&m}uD;tm;vnf; =unfndKav;pm;oljzpfojzifh
u|efawmfwkd@wawG q&m}uD;*lAdrmefudpPukd ol@tm; yHktyfcJh&ygawmhonf?
OD;ausmfrif;u q&m}uD;. *lAdrmefukd tar&dueforRwvifuGef;. *lAdrmefyHkpHukd tajccH,l+yD; q&m}uD;. b0jzwfoef;r_rsm;/
q&m}uD;.pdwfaepdwfxm;pwmrsm;yg ay:vGifatmif yHkpHqGJygawmhonf? u,m;ausmufjymrsm;utp ,Gef;a&$csnfxkd;rsm;tqHk; tpp
21
t&m&m tao;pdwfpDpOf aqmif&Gufygawmhonf?
*lAdrmef&J@ rsufESmpmrSmawmh q&m}uD;. *k%ft*F g (4) &yfukd azmfjyonfh wHqdyf}uD; (4) ckukd wyfqifxm;ygonf? (yl;wGJygyHk)
1? pmay,Ofaus;r_awmfvSefa&;}uD; qifE$JcJhI pmtkyf
wHqdyf
2? trsKd ;om;vGwv f yfa&;wku
d yf JG qifEcJ$ I
hJ a'gi;f wHqyd f
3? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ESifh urBmh+idrf;csrf;a&;ukd
qifE$JcJhI csdK;iSufwHqdyf
4? tzdESdyfcHjynfolrsm;zufrS xm0pOf &yfwnfcJh+yD;
txl;ojzifh tvkyo f rm;ESihf awmifov l ,form;rsm; qif;&J
wGif;rS vGwfajrmufapvkdonfh txdrf;trSwftjzpf wlwHpOf
wHqdyf æ wHqdyf}uD; (4) ck wyfqifxm;ygonf? twGif;
rsuf E S m pmrsm;rS m vnf ; q&m}uD ; . av;csd K ;}uD ; rsm;rS
aumufEkwfcsufrsm;ukd a&;om;xm;ygonf?
T*lAdrmef}uD;rSm q&m}uD;. *k%foduQmESifh vkduf
avsmatmifyif cHhcHhnm;nm; wnfwnf+idrf+idrf &Sdayonf?
q&m}uD;tedpPa&muf+yD; ESpfESpfjynfh 23-7-66 ae@rSm
T*lAdrmefukd zGifhvSpfEkdifcJhygonf? pkpkaygif;ukefusp&dwfrSm
usyfaiG wodef;cGJeD;yg; jzpfygonf?

q&m}uD;. rdom;pk0ifrsm;
q&m}uD;.om;ruf q&m}uD;OD;a,m (pma&;q&m
}uD; aZ,s) onf q&m}uD;tay:wGif om;oruftjzpf
omru EkdifiHa&;wynfh om;ajr;wa,mufvkd av;pm;jyKpk
apmifha&SmufcJhwmukd u|efawmfwkd@ av;pm;zG,f awG@cJh&yg
onf? q&m}uD;onf orD;}uD;a': jr&DESifh orD;i,f a': jroD
wk@d udk ykrd cdk sp[
f ef &So d nf? om; - OD;pden f eG @f udk odyrf awG@&acs?
OD;a,mESifha': jr&Dwkd@rSm orD;csnfh 3 - 4 a,muf &Sd+yD;/
tm;vHk; tysdK}uD;awGcsnf; jzpfonf? OD;a,mom;rSm xkdpOf
u ausmif;om;v_yf&Sm;r_wGif yg0ifojzifh txdef;odrf;cH
xm;&&m psmyeae@w&ufrSm axmufvSrf;a&;u vmykd@+yD; uefawmhckdif;ygonf? q&m}uD;uG,fvGefcsdeftxd twlwltdyfoGm;onfh ajr;av;
wa,mufvnf; &Sdygonf?
q&m}uD;.orD;}uD; a': jr&DrSm zcif}uD;ukd tawmf*±kpkdufapmifha&SmufwmawG@&ygonf? zcif}uD;. taygif;toif;rdwfaqGrsm;
ukdvnf; azmfa&GysLiSmpGm {nfh0wfauswwfygonf? q&m}uD;onf touft&G,f }uD;&ifhvmaomtcg wjynfvHk; jynfolrsm;u q&m}uD;.
tusio hf vD jzLpifr/_ txl;ojzifh jynforl sm;bufu woufywfv;kH &yfwnfr_ pwmrsm;a=umifh tvGeyf if=unfnKd av;pm;vm=u+yD;/ ax&f}uD;
0g}uD;wOD;uJhokd@ oabmxm;=uum 0ifa&mufuefawmh=uwmrsm; tawmfyifrsm;vmojzifh tdrfom;rsm;rSm {nfhcH&wmESifhyif roufom
vSyg?
q&m}uD; OD;a,mrSm pmayAdrmefwGif yxrykdif;u n¸ef=um;a&;rSL;csKyf jzpfygonf? q&m}uD;OD;a,m qkdAD,uf,leD,Hudk avhvma&;
c&D; xGuaf ewke;f / ArmjynfueG jf rLepfygwrD S txl;uk,d pf m;vS,w
f a,muf +idr;f csr;f a&;urf;vSr;f &ef q&m}uD;tdro f @dk a&muf&v dS m&m OD;a,m.
ckwifatmufwGif 0Sufay;xm;cJh&ygonf? TudpP aemif tpkd;&u odoGm;aomtcg OD;a,m EkdifiHjcm;u jyefta&mufwGif yifpifay;
vkdufygawmhonf?
xkt
d xl;uk, d pf m;vS,rf mS vnf; r=umrD vufeufcsvu dk yf gawmhonf? wae@ xko d El iS ahf ': jr&Dw@dk yGw
J yGw
J iG f yufyif;wk;d &m a': jr&Du
“&Sif'Dvkd vufeufcsr,frSef;od&if u|efrtdrfrSm &Sif&SdpOfwkef;u tpkd;&tyf+yD; qkaiGig;aomif; ,lyg&J@” vkd@ ajymypfcJhzl;ygonf? xkdpOfu
uGefjrLepfygwD acgif;aqmifrsm;ukd qkaiGrsm; xkwfxm;cJhygonf?
q&m}uD;. orD;i,f a': jroDrSm a': jr&Davmuf pdwf"mwfrmyHkr&yg? q&m}uD;tm;vnf; tawmftm;ukd; cspfcifyHk&onf?
q&m}uD;ESifh ywfoufvmv#if t+rJyifrsuf&nfwprf;prf;jzpfaewwfygonf? q&m}uD;uG,fvGefcgeD; rrmrcsmjzpfaeonhf umv
wav#mufvHk;vnf; q&m}uD;tdyf&mab;u rcGmbJ jyKpk&Smygonf? olukd,fwkdifvnf; usef;rma&; aumif;yHkr&yg?
u|efawmfwkd@ 1976 ckESpf rwfv 23 &ufae@u q&m}uD; &mjynfhyGJvkyfrnfh tpDtpOftm;vHk;rSm ausmif;om;rsm;&J@ csDwuf
qENjyyG}J uD;a=umifh zsuvf u dk &f ygawmhonf? yifu,dk uf u|eaf wmfw@dk u q&m}uD;. *lArd mefwiG f qGr;f au|;/ pmaya[majymyG/J pmwrf;zwfyrJG sm;
vkyf&ef pDpOfxm;jcif; jzpfygonf? okd@aomf wuUokdvfausmif;om;rsm;u “r_dif;&mjynfhyGJ”ukd olwkd@tpDtpOfeJ@ olwkd@jyKvkyfI *lAdrmefokd@
csDwufvmum tav;jyK=uygawmhonf? xkd@a=umifhyif u|efawmfwkd@ pDpOfxm;onfh tcrf;tem;rsm; zsufodrf;vkduf&ygawmhonf?
22
xkdtcgwGifvnf; a': jroDu rsuf&nfwprf;prf;eJ@ “azazwkd@rsm; ukokdvfqkd;vkdufwm/ &mjynfhyGJav;awmif a&Sma&Sm&SL&SL rvkyf&bl;”[k
0rf;yef;wenf; qkdvmygonf?
u|efawmfu “[m - r[kwfwmbJ/ b,fES,hfukokdvfqkd;&rvJ? 'g[m q&m}uD;ukd jynfolawGu taumif;qHk; *k%fjyKvkduf
wmyJ” vkd@ ajymvkdufrdygonf? u|efawmfonf xkdae@u wu,fyJ 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfrdygonf? OD;oef@ta&;tcif;ukd t=urf;zuf+zdKcGJ+yD;/
ausmif;om;rsm;tm; zrf;qD;ESpf&Snfaxmifcs/ ausmif;xkwfESifh &uf&ufpufpuf vkyfjyxm;wm r=umao;yg? rwfv 23 &ufae@rwkdifrDrSmukd
enf;trsdK;rsdK;ESifh +cdrf;ajcmufcJhwmyg? 'D=um;xJurS owWdcJausmif;om;rsm; tHkESifhtifESifh xGufvm+yD; q&m}uD;tm; *k%fjyK=ujcif; jzpfygonf?
r_dif;uav;rsm; ay:xGufvmjcif;jzpf&m u|efawmfhvkdyif vltawmfrsm;rsm;u 0rf;om}udKqkdtm;&jcif; jzpfrd=uygonf?
q&m}uD; uG,fvGefoGm;aomfvnf; q&m}uD;.pdwf"mwfu &Sifoefusef&pfaeayonf? q&m}uD;. jynfolrsm;bufu xm0pOf
&yfwnf+yD; jynfolrsm;.b0 om,m+idrf;csrf;a&;twGuf woufywfvHk; vkyfukdifaqmif&Gufonfh ZGJeyJpdwf"mwfonf aemifrsdK;quf
tqufqufukd orkdif;tarGtjzpf vufqifhurf;ay;cJhayonf? xkd@a=umifh r_dif;&mjynfhv_yf&Sm;r_rSm yg0ifchJonfh ausmif;om;acgif;aqmifrsm;rSm
axmifwef;tusc/H wcsKd @vnf; awmxJa&muf vufeufuidk af wmfveS af &;orm;tjzpfEiS hf ,ck tESpo f ;kH q,f=um+yD;aomtcg ArmjynfEidk if aH &;
ZmwfcakH y:wGif Ekid if aH &;acgi;f aqmifrsm;tjzpf ay:xGuv
f m+yD; jzpfonf? q&m}uD;. r+yD;qH;k ao;aomwm0efudk olw@dk qufvuf aqmif&u G af y
vdrfhrnf?
&Spfav;vHk;ta&;awmfyHk twGif;wkef;uvnf; q&m}uD;udk rDvkdufjcif;r&Sdonfh ausmif;om;i,fav;rsm;u rdrdwkd@. cHpm;&csuf
rsm;ukd “tbdk;a&”[k wI ausmf=um;vSonfh urBmra=uopf oDcsif;ukd oDqkdcJh=uygonf? aemufwrsdK;quf r_dif;uav;rsm; ay:vmjcif;
jzpfygonf?
jynfolrsm;bufu tiftm;w&yftjzpf q&m}uD;udk yHkt&dyfazmfovkd qef@usifbuftiftm;pkuvnf; q&m}uD;. trnfemr
pGrf;yum;ukd ta=umuf}uD; a=umuf=uygonf? xkd@a=umifhyif e0w/ etz acwftqufqufwGif q&m}uD;. emrnf/ "mwfyHkwkd@ukd azmfjycGifh
ray;jcif; jzpfayonf? q&m}uD;. *k%f&Sdefum; }uD;rm;vSonf? q&m}uD;.b0onf aumif;jrwfvSaypG?
q&m}uD; ruG,fvGefrDuyif u|efawmfwkd@. jynfwGif;+idrf;csrf;a&; vkyfief;rsm;rSm ododomom &yfqkdif;oGm;+yDjzpf&m/ q&m}uD;
uG,fvGefoGm;+yD;aemuf txl;ojzifh q&m}uD;*lAdrmef wnfaqmuf+yD;aemuf vHk;0&yfqkdif;oGm;&ygawmhonf? +idrf;csrf;a&;tzGJ@0if awmfawmf
rsm;rsm;vnf; tzrf;cHoGm;=u&+yD jzpfygonf?

u|efawmf. prf;acsmif;rS qDqHkvrf;tdrfuav;


u|efawmf wyfuxGuf+yD;aemuf 1957 ckESpf/ Zlvkdifvqef;rSpI 1974 ckESpf/ ESpfv,fykdif;avmuftxd ESpfaygif; 17 ESpfeD;yg;
aexkdifcJhonfh prf;acsmif;&yfuGufwGif;&Sd qDqHkvrf; tdrfeHygwf 36 aetdrfav;onf u|efawmfwkd@ rdom;pk pHkpHkvifvifESifh t&Snf=umqHk;
aecJh&onfh tdrfuav;jzpfum u|efawmfwkd@ rdom;pktwGuf rarhEkdifzG,f&muav; jzpfygawmhonf?
T&yfuGufuav;rSm Arm&yfuGuf oef@oef@av; jzpfonf? u|efawmfwkd@aeaom vrf;uav;rSm vrf;wkdav;jzpf+yD;/ tdrfajc
50 cef@ &Sdygonf? trsm;pkrSm wvkdif;tdrfav;rsm; jzpf+yD;/ ESpfxyftjynfhtdrf 4-5 tdrfom &Sdygonf? ajruGufrSm ay 25 » 50 om&Sdygonf?
tdrfwkdif;uvnf; ajrtjynfhaqmufxm;ojzifh tdrfuav;rsm;rSm arSmifukyfukyfav;rsm;om jzpfygonf?
u|efawmfwkd@ xkd&yfuGufukd a&mufpu rdv†mpepfrSm Zvm;tdrfompepfjzpfojzifh u|efawmfhom;orD;rsm; r=umc% zsm;=uem=u
jzpf=uygonf? aemifrS a&avmif;tdrfompepfjzpfoGm;rS cav;rsm;vnf; oufomoGm;=uygonf? xkd 1950 ckESpfESifh 60 ckESpfrsm;t=um;u
vltrsm; pD;yGm;a&; wpHkw&macsmifvnfao;onfhtwGuf o}uFefyGrJ sm;/ oDwif;u|wfyrGJ sm;ukd u|efawmfwkd@&yfuGufawGrSm tvGefpnfum;pGm
usif;ywwf=uygonf? tdrfwkdif;uvnf; tpm;taomufrsm; vkyfaqmif+yD; tdrfwkdif;aph av#mufa0wwf=uygonf? aemufykdif; vlawG
pD;yGm;a&; usyfvmaomtcg rvkyfEkdif=uawmhyg?
u|efawmf Ttdrfuav;wGifaepOf u|efawmfhtdrf ywfywfvnfwGif axmufvSrf;a&;uvlrsm; 0ifa&mufvmygawmhonf?
wcsdK@tdrfawGukdawmh tcGifhta&;rsm;ay;I 0,f,lygonf? u|efawmfhtdrf 0ifor#xGufor# vlrsm;ukdvnf; csOf;uyfodrf;oGif;=uygonf?
vrf;xdyf wzufwcsuw f iG v
f nf; qku
d mU ;orm;rsm; yHpk EH iS hf waeukef qku
d mU ;rsm;ay:wGif xkid af pmifah eolrsm;vnf; &So
d nf? tdraf &S@ wem&D=um;/
ESpfem&D=um; jzwfav#muf+yD; apmifh=unfhaeolrsm;vnf; &Sdonf? u|efawmf tdrfuxGufwmESifhw+ydKifeuf t&dyfvkdaemufu ygvm
wwfygonf? aemufykdif;usavqkd;av jzpfvmygonf? rqv acwfwGif pD;yGm;a&;tuGuftuGif;[lor# rqv u ukdifxm;&m rnfolr#
rqv ukd rvGefqefEkdif jzpfvm&ygonf? u|efawmfwkd@ tawmf&if;ESD;onfh &Jabmfrsm;/ rdwfaqGrsm;/ aqGrsdK;rsm; tawmfrsm;rsm; rqv
owif;ay;rsm; jzpfoGm;=uygonf? u|efawmfwkd@onf ukd,fhrdom;pk0ifrsm;rSvGJI b,fol@rS r,Hk&Jawmhyg?
u|efawmf wyfuxGuf&+yD; xkdtdrfav;okd@ ajymif;a&mufvmpu u|efawmfhZeD;u tdrfazmfav;wa,mufawmh&SdrS jzpfrnf[k
ajymvmygonf? u|efawmfhtaeESifh tdrfvHk+cHKa&;twGuf vlykdxm;vkd@ rjzpfa=umif;ESifh tdrftvkyfawGukd u|efawmf ulvkyfyghrnf[kqkdum
ESpfodrfh+yD; wm;jrpf&ygonf? olu TudpP wcgyJajymzl;+yD; aemufxyf b,fawmhrS xyfajymqkdjcif;vnf; r&SdawmhbJh tdrftvkyf[lor#
wa,mufwnf; usHK;vkyfcJhygonf? ol@rdcif a':wif usef;rmpOfuawmh ol@ukd tawmftwef ulnDEkdifcJhygonf? &efukefwGif ausmif;vm
ae=uaom aqGrsdK;eD;pyfuav;rrsm;vnf; 0kdif;0ef;ulnDEkdifor# ulnD=uygonf?
u|efawmf wyfuxGuf&onfh 1957 ckESpfwGif u|efawmfhorD;t}uD;qHk; vSvSu ig;wef;r#om &Sdao;+yD; ti,fqHk; om;av;
wGwfwGwfrSm xkdESpfurS ausmif;paejcif; jzpfygonf? om;orD; ig;a,mufpvHk;ukd omoemjyKausmif;jzpfonfh jynfvrf;&Sd pdef@zDvkdrDemwGif
xm;&m ausmif;p&dwf/ ausmif;um;cuyif u|efawmf&onfh yifpifvpm. xuf0ufcef@ &Sdygonf? ausmif;zGifhp&ufrsm;qkdv#if ESpfpOfa=u;/
23
t0wftpm;zk;d / pmtkyzf ;dk / tm;upm;zk;d pojzifh eifah eatmifay;&&m u|eaf wmhZf eD;u 'Dvawmh qife@J q&JG rf;ovkyd [ J k nnf;wGm;wwfygonf?
u|efawmf wyfxJrSm &SdpOfuwnf;u wyfrSL;}uD;rsm;twGuf ajrrsm;cGJa0ay;xm;&m/ u|efawmfhwGif ajrESpfuGuf &Sdaeygonf?
u|efawmfhemrnfESifh *&efxGufxm;+yD; jzpfygonf? wuGufrSm ewfarmufvrf;oG,frS jzpf+yD; wuGufrSm csif;acsmif;&dyfomwGif;rSm jzpfygonf?
u|efawmfu ewfarmufvrf;oG,fu ajruGufukd a&mif;cs+yD; qDqHkvrf;tdrf0,fpOfu wifcJhonfh aºu;ukdqyfum/ usefaiGrsm;ukd b%fxJ
oGif;xm;+yD; vpOfvkdtyfor#ukd zJhxkwf&ygonf? xkdaiGukefoGm;aomtcg csif;acsmif;+cHukd wjcrf;zJh a&mif;&ygawmhonf?
1970 ckwGif u|efawmfhorD;t}uD; aq;wuUokdvfrS bGJ@&+yD; orD;ti,fpef;u pD;yGm;a&;wuUokdfvfrSbGJ@&+yD; enf;jyq&mr tvkyfyg
&&Sdum qufwkdufom;orD;rsm; ausmif;+yD;oGm;ojzifh usefajrwjcrf;ukd a&mif;csp&mrvkdbJ jzpfoGm;ygawmhonf? (e0w acwfwGif xkd
usefajrukd EkdifiHykdiftjzpf odrf;oGm;ygonf?)
TumvtwGif; u|efawmfhtwGuf tyifyef;qHk; tvkyfrSm om;orD;rsm; pmjyay;&aom udpP jzpfygonf? u|efawmfwkd@ Armjynf.
ynma&;pepfrsm tvGecf sKd @wahJ y&m ausmif;om;rsm;ukd usL&Siaf y;Ekid &f ifay;/ ray;Ekid &f if ynmjzpfjzpf ajrmufajrmufwwfz@dk rvG,yf g? xk@d a=umifh
u|efawmfhrSm tykdusL&Sifcvnf; rwwfEkdifojzifh ukd,fwkdifukd,fus oifay;&ygawmhonf? xkdacwfuawmif ynmwwfjzpfzkd@ tvGefyif
rvG,ful&m ,ckumvwGifawmh qkdzG,f&m r&Sdawmhyg?
aemufyidk ;f usawmh olw@dk udk pmomru Ekid if aH &;pmayrsm; zwfvmatmifvnf; enf;ay;vrf;jy vkyaf y;&ygonf? wvw}udrv f nf;
olwkd@ESifh tpnf;ta0;oabmrsdK;xkdifum olwkd@.csdK@,Gif;csuf/ tm;enf;csufrsm;ukd axmufjy+yD; jyKjyifay;cJh&ygonf? wuUokdvfa&mufukef
onfESifh u|efawmfu om;orD;rsm;ukd rdrdwkd@wae@wm awG@}uHKcJh&onfh tjzpftysufrsm;/ ta=umif;t&mrsm;ukd jyefajymjyckdif;ygonf?
txl;ojzifh olwkd@bmomolwkd@ rajz&Sif;Ekdifonfh udpPrsm;ukd bmrqkd jyefwkdifyif&ef tm;ay;&ygonf?
u|efawmfwkd@ ZeD;armifESHESpfa,mufpvHk; om;orD;rsm; ynmwwfajrmufa&;/ vdrfrma&;jcm;&Sda&;twGuf tm;pkdufvHk;yef;=u
&aoma=umifh u|efawmfwkd@ rdciftkd}uD;rsm;tay:rSmawmh wm0efvpf[if;cJh=uygonf? u|efawmfha,muQr a': wifrSm ol@oHk;q,ftdrf}uD;ay:
vliSm;wifI xkdtdrfvcav;ESifhyif aexkdifoGm;&&Smygonf/ u|efawmfhrdcif a':wifhrSmrl qkdif;pk&Gm&Sd tdrfESifh+cHukda&mif;um &efukef &Spfrkdif&Sd
^m%pm*Dausmif;wkdufwGif Z&yfuav;waqmifaqmuf+yD; aexkdifoGm;&Smygonf? u|efawmfwkd@onf uav;rsm; ausmif;ydwfcsdef/ tcg}uD;/
&uf}uD;rsm;wGif olwkd@ (a':wifESifha':wifhwkd@ ESpfa,muf/ xkd&SpfrkdifZ&yfwGif twlae=uwmrsm;onf?) qD oGm;a&mufuefawmhonfhtcg
rsdK;awmh &Sdwwfygonf? olwkd@ aexkdifraumif;v#ifawmh u|efawmfhorD;u oGm;ac:vm+yD; tdrfrSmxm; ukoay;&ygonf? useftcsdefrsm;
wGifawmh u|efawmfwkd@ odyftm±HkrjyKEkdifyg?
1963 ckESpfwGif wyfrawmfyifpifESifh ywfoufI Oya'opfwck ay:vm&m/ u|efawmhf yifpifvpmwkd;aiG aemufjyefa=u; (Back
pay) usyfaiG oHk;axmifausmf &vkdufygonf? u|efawmfu xkdta=umif;ukd bmrSrodyg? wyfrawmf rSwfwrf;±Hk;u pma&;rsm;u olwkd@bmom
olwkd@wGufcsuf av#mufv$mwif/ aiGxkwfvm+yD;rS vmykd@ygonf? u|efawmfvnf; xkdaiGESifhyif om;oHk;a,mufukd prf;acsmif; jrodef;wef
"rRm±HkrSm &SifjyKay;cJhygonf?
1970 ckESpfrSmawmh u|efawmhfa,muQr a':wif vl}uD;a&m*gjzifh uG,fvGefoGm;+yD; 1972 ckESpf/ =o*kwfvxJrSmawmh u|efawmfhom;
ti,fqHk; wGwfwGwf (xGef;at;ausmfaZm) tdyfaq;rsm; tvGeftu|HaomufI owfaooGm;ygonf?
xdEk pS u
f wGww f wG o f nf &efuek 0f Zd m… ESio
hf yd w
H` uUov
dk /f "mwkaA't"du 'kw, d ESppf mar;yGaJ jzt+yD; oltawmf ajzEkid o
f jzifh *k%xf ;l
xGufvdrfhrnfjzpfa=umif;/ trSwfaumif;v#if pufr_wuUokdfvfokd@ ajymif;vkd@&a=umif; u|efawmfhukd ajymjyxm;ygonf? atmifpm&if;
xGuv f maomtcg ol@*% k x f ;l ygrvmyg? TwGif ol@pw d "f mwf tawmfxcd u dk o
f mG ;+yD;/ ol@tpfudk atmifausmaf Zm tdy&f matmufwiG x f m;onfh
tdyfaq;rsm;ukd ,laomuf+yD; aoa=umif;}uHpnfoGm;jcif; jzpfygonf? xkdpOfu ol@touf 20 yif rjynfhao;yg?
u|efawmfwkd@vnf; b,fvkd ajz&rSef;yifrod jzpfoGm;ygawmhonf? u|efawmfhZeD;vnf; ±l;rwwf yHkusoGm;ygawmhonf? tawmf
jyif;xefvSonfh avmu"Hw&m;udk u|efawmfwkd@ tvl;tvdrfh cHvkduf&ygonf?
u|efawmfhrdcif}uD;uawmh u|efawmfwkd@wawG awmwGif;a&mufaerS 1983 ckESpfwGif ol@touf 93 ESpf t&G,frSm uG,fvGef
tedpPa&mufa=umif; owif;pmxJu ema&;a=umfjimukd awG@&ygonf? u|efawmfhrdcif}uD;rSm bma&m*grS }uD;}uD;rm;rm; r&SdcJhzl;yg? u|efawmfh
orD;i,fpef; jyefajymI od&oavmufrSmvnf; acsmif;enf;enf;qkd;+yD; tpm;taomuf ysufoGm;&mrS wntdyf&mxJwGifyif tdyfaysmf&if;
uG,fvGefoGm;onf[k qkdygonf? rD;ZmukefqDcef; jzpfoGm;yHk&ygonf?

AkdvfcsKyfuawmf a': cif=unf


a':cif
u|efawmfwkd@onf tapmykdif;u tpfr}uD; a':cif=unfESifh odyf&if;ESD;jcif; r&Sdyg? u|efawmf wyfxJaepOf u|efawmfhZeD;uvnf;
rdcifESifhuav;apmifha&Smufa&;toif;/ wyfrawmf trsdK;orD;rsm;toif; pwmrsm;rSm 0ifa&mufvkyfudkif&&if; tpfr}uD;ESifh vkyfief;t&/
awG@qHkcifrifr_awmh &SdcJhygonf? xkdpOfuwnf;u u|efawmfhZeD;u ajymzl;onfrSm tpfr}uD;tm; vltawmfrsm;rsm;u 0kdif;=unfndK
av;pm;jcif;a=umifh zqyv 0ef}uD;uawmfrsm;u tawmfr±_pdrfhjzpfa=umif; od&ygonf? aemufykdif; oHtrwf}uD;tjzpf wm0efxrf;aqmif+yD;
t+idrf;pm;,ljyefvmonfhtcgusrS u|efawmfwkd@ESifh ykdrkd&if;ESD;u|rf;0ifoGm;jcif; jzpfygonf?
tpfr}uD;u wuUokdvf &dyfomvrf;wGif rdef;uav;tazmf ESpfOD;oHk;OD;ESifh aexkdifum/ yef;pkduftvGef0goemygojzifh +cHxJwGif
yef;trsdK;rsdK; pkdufum/ yef;rsm;ukdvnf; tvSw=unfh=unfhESifh aewwfygonf? u|efawmfwkd@ rdom;pkawGukdvnf; rvmwm=umv#if zkef;quf
ac:wwfygonf? txl;ojzifh Zlvkdif 19 &ufteD;ywf0ef;usifwGif olt&if;ESD;qHk; rdom;pkrdwfaqGrsm;ukd w&ufpDcGJI rdom;pkvkdufzdwf
xrif;au|;wwfygonf? wcgw&H =o*kwfvtxd rjywfqufwkduf xrif;au|;&onfhtcgrsm; &Sdwwfygonf?
24
tpfr}uD;tdrfwGif EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;rsm;/ oHwrefa[mif;rsm;/ wyfrawmfrS yifpif,loGm;olrsm;/ awmjyefrsm;/ vlpHk0ifxGuf
oGm;vm&m/ owif;pHk &wwfygonf? txl;ojzifh rqv acwf tpkd;&. rawmfrwnfh jyKrlcsufrsm;tm;vHk;ukd ol@a&S@wGif vlrsm;uvmI
&ifzGifhajymqkdwwf&m u|efawmfwkd@ ol@tdrfoGm;vnfv#if owif;pHk=um;&wwfygonf? ol@tdrfonfab;rJhawmuJhokd@ jzpfae+yD; tpkd;&
qef@usifonfhavoHrsm;/ ajymqkdr_rsm;/ ol@tdrfwGif vGwfvGwfvyfvyf ajymqkdEkdifouJhokd@ jzpfaeygonf?
rqv tpk;d &uvnf; 'gudk ody&kH ygonf? wcgawmh a':cif=unftrd f olc;dk ck;d cH&onf[k owif;xGuv f m&m/ u|eaf wmfEiS uhf |eaf wmfh
ZeD;wk@d uref;uwef; oGm;a&mufowif;ar;&ygonf? ol@trd w f iG f tjyifvql I dk O,smOfapmifh (rmvD) wOd;D om &So
d nf? olc;dk u tdrt
f ay:xyf
ukd 0&efwmrS ckdIwuf+yD; tdyfcef;bD±kdav;xJwGif xnfhxm;onfh trSwfw&ypPnf;av;rsm;ukdom ,loGm;ygonf? xkdypPnf;av;rsm;rSm
tpfr}uD;oHtrwf}uD;tjzpf wm0efxrf;aqmifpOfua&m/ aemufykdif;umvrsm;wGifa&m/ EkdifiHjcm;oHwrefrsm;u trSwfw&ay;onfh
vufaqmifypPnf;rsm;om jzpfygonf? tzdk;wefypPnf; rygyg?
u|efawmfhtjrifuawmh TudpPukd ppfwyfaxmufvSrf;a&;uyJ vkyf[ef&Sdonf? a':cif=unftm; tpkd;&qef@usifa&;rsm;
rjyKvkyf&ef/ rajymqkd&ef/ [ef@wm;jcif;/ +cdrf;ajcmufjcif; jzpf[ef&Sdygonf? O,smOfapmifhu vufaxmufcsyHk &ygonf? a':cif=unfukd,fwkdif
uvnf; TuJhokd@yif xifcJhygonf?
u|efawmfonf a':cif=unfESifh aemufykdif; &if;&if;ESD;ESD;qufqHvm&if; olr. rsdK;cspfpdwf&Sdr_/ wnfwnf=unf=unfESifh ÁajENoduQm
&Spd mG ae&if; olrtm; vma&muf=unf±h =_ uonfh Akv d cf sKyf. wynfo h m;ajr;tm;vH;k tay: pdwaf umif;/ ap wemaumif; jynf0h pGmESihf ay;wefay;/
au|;wefau|;/ t}uHay;p&may;ESifh em,u*k%f jynfh0pGm aexkdifaer_/ vma&mufor# vltm;vHk;uvnf; olrtm; av;pm;=unfndKr_
pwmrsm;ukd jrifawG@vm&ygonf? TuJhokd@ jrif&awG@&onfh tcgrsm;wGif a=omf æ AkdvfcsKyfrsm;/ 'gawGukd jrifawG@&&if b,favmufrsm;
0rf;om&SmavrvJ [k AkdvfcsKyftm; wrf;wrdygawmhonf?
1991 ckEpS /f a':atmifqef;pk=unf EkAd ,fq&k a=umif; a&'D,o dk wif; a=unmpOfrmS vnf; u|eaf wmfonf a=omfæ tpfr}uD;rsm;&S&d if
b,favmufrsm; 0rf;om&SmavrvJ[k tpfr}uD; a':cif=unftm; wrf;wrdjyefygonf?
xkdwuUokdvf&dyfom0if;xJwGif u|efawmfwkd@oGm;wkdif; aemufwtdrf 0ifa&mufvnfywf&ygao;onf? xkd0if;xJwGif wxyftdrf
uav;aqmufI rDSckdaeaeaom a':cif=unf.tpfr a':cif}uD; (ocifoef;xGef;.ZeD;) . tdrfjzpfygonf? a':cif}uD;rSm odyfusef;rma&;
raumif;vSbJ om;orD;av;rsm;ESifh xkdtdrf0if;twGif;rSmyif aecJhygonf? a':cif=unf. usefnDrrsm;vnf; xkd0kdif;xJwGifyif oD;jcm;tdrf
uav;rsm;aqmufI ae=uygonf?
u|efawmf awmxJa&muf+yD;aemuf u|efawmfhZeD;vnf; yHkrSefrysuf oGm;a&mufvnfywfa=umif; u|efawmfhZeD;u jyefajymjy
zl;ygonf?
u|efawmfwkd@onf awmwGif;rSzrf;rd axmifus+yD; vGwfvm=uonfh awmjyefrdom;pkrsm;ESifhvnf; &if;&if;ESD;EDS;cifcifrifrif
aecJh=u&ygonf? xkdolrsm;xJwGif u|efawmfwkd@rdom;pkESifh aqGrsdK;om;csif;uJhokd@ awmufav#mufcifrif&if;ESD;cJhonfh rdom;pkwck &Sdygonf?
xkdolrsm;rSm AkdvfrSL;cspfaumif;.ZeD; a':cifrsdK;nGef@ESifh om;orD;oHk;OD;wkd@ jzpf=uygonf?
u|efawmfESifh AkdvfrSL;cspfaumif;rSm bD'Datuwnf;u od&SdcJh=uaomfvnf; odyf&if;ESD;jcif; r&Sdyg? olaxmifu vGwfvmpOfu
u|efawmfwkd@ e,fcsJ@qef@usifa&;/ w±kwfjzLqef@usifa&; trsdK;om;aumfrwDzGJ@onfhumvESifhwkd;ojzifh vma&mufyg0ifcJhzl;aomfvnf;
r=umrDrSmyif awmjyefckdoGm;+yD; awmwGif;wkdufyGJwae&mwGif usqHk;oGm;cJh&Smygonf?
ol@ZeD;onf a':cifrsdK;nGef@rSm om;orD;oHk;a,mufESifhtwl tawmfqif;&Jyifyef;pGm vkyfukdifpm;aomuf&ygonf? u|efawmf
omru u|efawmfwkd@ wrdom;pkvHk;u olwkd@tay: tvGef=uifempGm apmifha&SmufcJh=uygonf?
u|efawmfh om;ESpfa,mufzGifhonfh ajreDukef;u pmtkyfqkdifwGif olwkd@.om;av;ukdac:I tvkyfay;xm;+yD; u|efawmfhorD;}uD;
tvkyfvkyfonfh ta&S@ykdif;aq;±HkrS q&m0efrsm;twGufay;onfh tdrfcef;wGifrl a':cifrsdK;nGef@ESifh orD;ESpfa,mufukd ac:xm;ygonf? u|efawmf
awmckdvmpOf u|efawmfhZeD;wa,mufwnf; xm;cJh&pOfu olrusef;rrmjzpfaewkef; a':cifrsdK;nGef@u orD;}uD;cifrat;ESifhtwl u|efawmfh
ZeD;tm; vma&mufapmifha&SmufaexkdifcJha=umif; u|efawmfhZeD;u u|efawmhfukd jyefajymjyygonf?
a':cifrsdK;nGef@rSm tvGefpdwf"mwfckdifrm aumif;rGefoljzpf+yD;/ EkdifiHa&;&yfwnfcsufvnf; jywfom;ygonf? olwkd@rdom;pk csdK@wJhrSef;
odojzifh xkdpOfu vkyfom;jynfolowif;pm t,f'DwmcsKyfudkvS+rdKifu ol@ukdowif;pmukd,fpm;vS,f ay;ygonf? olu vufrcHyg? Armjynf
uGefjrLepfygwDukd tykwfcwfqHk;a&;om;aeonfh owif;pmu au|;onfhxrif; rpm;csifyg[k qkdcJhygonf? ol@vkyftm;ESifhyif yifyifyef;yef;
vkyfukdifpm;aomuf&Smygonf?

avxD;Akdvftkef;armif
avxD;Akdvftkef;armifrSm axmifouf&Snf±Hkru u|ef;vnf;ESpfu|ef;oHk;u|ef;jyefjzpfum aemufqHk;rS axmifuvGwfvmol
jzpfygonf? olaxmifu vGwv f mawmh u|eaf wmfw@dk wawG bmEkid if aH &;v_y&f mS ;r_rS vkyI
f r&awmhyg? wcgwcg u|eaf wmft
h rd w
f iG f qHw
k wf=u+yD;
a&S;a[mif;aESmif;jzpfrsm;om ajymjzpf=uygonf?
ol@ZeD;vnf; tawmfawmfonfh trsdK;orD; jzpfonf? ukdtkef;armifrSm axmifuvGwfvm+yD;vnf; bmrSrvkyfbJ ZeD;u aps;a&mif;
au|;wmyJ &Sdonf? olwkd@wGif orD;av;wa,mufvnf; &Sdygonf?
ukdtkef;armifrSm tvGefoabmoum, aumif;+yD;/ pdwfESvHk;ESdrfhcsoljzpfum pum;vnf; rsm;rsm;rajymwwfyg? u|efawmfonf
1973 - 74 ckESpfavmufu ol@tm; u|efawmfhtwGuf uGefjrLepfygwDESifh qufay;&ef ajymqkd&m olu}udK; pm;ay;rnfqkd+yD; txufArmjynf
25
wufoGm;ygawmhonf? wvausmfausmf t=umwGifrS jyefa&mufvm+yD; b,fvkdrS tqufr&[k qkdvmojzifh u|efawmfvufav#mh
vkduf&ygonf?
u|efawmf ygwDxJa&mufrS od&onfrSm xkdumvu yJcl;±kd;r jyKwfoGm;+yDjzpfojzifh ygwD. ajratmufvkyfief;ukd ta&S@ajrmuf
a'ou pkpnf;vkduf+yD; topfjyefzGJ@pnf;jyKjyifae&m vla[mif;rsm;ukd b,fol@ukdrS rqufoG,fawmhbJ vlopfrsm;ESifhom pwifv_yf&Sm;
aeojzifh ukdtkef;armiftaeESifh b,fvkdrS tquf&Smr&jzpf[ef &Sdygonf?
u|efawmf ol@ta=umif;a&;aepOfrSmyif ola&;cJhonfh “tESpf 50 =um+yD;aomtcg” aqmif;yg;rsm;ukd pkpnf;I pmtkyfxkwfrnfh
olrsm;u u|efawmfhtm; trSmpma&;ckdif;&m u|efawmfa&;ay;&ojzifh Tae&mwGif ukdtkef;armifukd *k%fjyKaomtm;jzifh xkdtrSmpmukd
xnfhoGif; azmfjyvkdufygonf?

AkdvfrSL;csKyfa[mif;ausmfaZm. trSmpm

u|efawmfwdk@ ArmjynfvGwfvyfa&; }udK;yrf;r_wkdufyGJpOftwGif; EkdifiHjcm;okd@xGufI tultnD&SmazGonfh vli,ftkyfpk ESpfpk &SdcJhyg


onf? wpkuawmh ta&S@buf xGuf+yD;/ wpkuawmh taemufbuf xGufcJh=uygonf? trdArmjynf}uD; vGwfvyfa&;&&efqkdaom
wckwnf;aom &nfrSef;csufatmufwGif v_yf&Sm;cJh=ujcif; jzpfygonf?
ta&S@buf xGuf=uolrsm;onf *syefokd@ a&muf&Sd+yD; AkdvfcsKyfatmifqef; OD;aqmifaom &JabmfoHk;usdyf0ifrsm; jzpfvmum/
taemufbuf xGuf=uolrsm;uawmh tdENd,okd@a&muf+yD; OD;odef;azjrifh OD;pD;onfh avxD;qif;&Jabmfrsm; jzpfvm=uygawmhonf?
Tenf;jzifh u|efawmfonf &JabmfoHk;usdyf0if AkdvfausmfaZmjzpfvm+yD;/ oluawmh avxD; Akdvftkef;armif jzpfvmyg awmhonf?
u|efawmfwkd@onf acwf+ydKifEkdifiHa&;orm;/ awmfvSefa&;orm;rsm;jzpfcJh=u+yD; 20 &mpk aemufqHk;ykdif;umvrsm;. rsdK;quf&Jabmf
&Jbuf/ wkdufazmfwkdufzufrsm;tjzpf wm0eftoD;oD; xrf;aqmifcJh=u+yD; xkdrsdK;qufrsm;. orkdif;ay;wm0efjzpfaom ukdvkdeDArmEkdifiHukd
vGwfvyfonfh ArmEkdifiHtjzpf ajymif;vJay;EkdifcJh=uayonf? u|efawmfonf u|efawmfh b0twGuf Torkdif;ay; wm0ef}uD;ukd xrf;aqmifcGifh
&cJjh cif;tay: tauseyfq;kH jzpf&ovk/d &Jabmf}uD; Akv
d tf ek ;f armiftwGuv f nf; tvm;wl auseyfp&mESpo f rd phf &m jzpfayvdrrhf nf[k xifygonf?
xkd@a=umifhyif olu “u|efawmf jzwfoef;cJh&wJhb0twGuf u|efawmf*k%f,lygw,f” [laom pum;ukd ajymcJhjcif; jzpf[efwlygonf?
u|efawmfwkd@onf trdEkdifiH}uD;ukd EkdifiHa&;t& vGwfvyfonfhEkdifiHtjzpf ajymif;vJEkdifcJhaomfvnf; acwfrDwkd;wuf zGH@+zdK;aom
acwfopfArmjynf xlaxmifa&;vkyfief;rsm;ukdawmh atmifjrifatmif rvkyfEkdifcJhyg?
u|efawmfwkd@ rsdK;qufa[mif;rsm;. Tr+yD;qHk;ao;aom orkdif;wm0efrsm;ukd 21 &mpkopfrS rsdK;qufopfvli,frsm;u +yD;pD;atmif
qufvufxrf;aqmif vkyfukdifayvdrfhrnf?
vlom;rsm;onf rdrda&S@rsdk;qufa[mif;. yckH;xufrSaeI vlom;wm0efrsm;ukd xrf;aqmif&ojzifh xkda&S@rsdK;qufa[mif;rsm;xuf
omatmif vkyfukdifaqmif&GufEkdif&rnf? xkd@jyif aemifvmaemufom; rsdK;qufopfrsm; rdrdwkd@xufomatmifvnf; twwfEkdifqHk; ulnD
axmufyHhay;cJh&ayrnf? okd@rSom vlom;wa,muf. wm0efausyGefonf[k qkdEkdifayrnf?
&Jabmf}uD; Akdvftkef;armif. “tESpf 50 =um+yD;aomtcg” onf/ aemifrsdK;qufopf vli,frsm;tm; pdwf"mwfcGeftm;
jznfhwif;ay;&m oifcef;pmrsm;,lp&m orkdif;tawG@t}uHK/ tjzpftysufrsm;ukd olyg0ifcJhonfh tcef;u jynfhpHkpGm a&;om;azmfjyxm;ojzifh
olruG,fvGefrDajymcJhonfqkdonfh “cifAsm;wkd@ESifhtwl u|efawmf&SdaeOD;rSmyg” qkdonfhpum;. t"dy`m,fukd tjynfht0qHk; tav;eufqHk;
azmfxkwfjyoaeayonf[k u|efawmfxifjrifaerdygonf? xkdpum;pkonf ol.pdwf"mwf }uH@ckdifr_/ ZGJeyJ}uD;r_/ Armjynf}uD; acwfrD
wkd;wufaomEkdifiH rjzpfEkdifao;jcif;tay: wm0efrausavjcif;[k tm;rvkdtm;r&jzpfaer_wkd@ukd azmfjyae+yD;/ aemifrsdK;qufopftwGufawmh
tvGefxda&mufonfh tm;ay;0kdif;&H axmufcHoGm;onhf pum;pkvnf; jzpfayawmhonf?
&Jabmf}uD;Akdvftkef;armifum; wrsdK;om;vHk;twGuf ol@wm0efol@tcef;ukd b0wav#mufvHk; ausyGefpGm xrf;aqmifoGm;onfh
Armjynf}uD;. *k%f,lzG,f om;aumif;wa,muf jzpfygonf?
&Jabmf}uD; Akdvftkef;armif. “ukd,fusdK;rzuf/ ±kd;&kd;ukyfukyf aexkdif/ owWd&Sd&Sd vkyfukdifonfh pdwf"mwf” xm0pOf t"Gef@&Snfygap?
oGm;ESifh+yDjzpf=uaom &Jabmf}uD;wkd@tm;vHk;ukd owd& vGrf;qGwfvsuf-

ausmfaZm
(AkdvfausmfaZm)
16-3-07

u|efawmf xkdtdrfav;rSmaepOf u|efawmfhqD yHkrSefvma&mufvnfywfolwOD;uawmh u|efawmfwkd@ *syeftwlwloGm;cJhzl;onfh


&JabmfoHk;usdyf0if Akdvfapmaemif jzpfygonf? u|efawmfwkd@onf *syefrSm ppfynmoifpOfuwnf;u &if;ESD;cJhygonf? olonf ocifxGef;tkyfwkd@
tzGJ@rS jzpfaomfvnf; u|efawmfwkd@wawGESifh tawmfaumif;rGefpGm &if;ESD;pGm qufqHcJholjzpfygonf?
ol@ukd Akdvfae0if;u txl;t&m&Sdwae&m ay;xm;aomfvnf; t&ufpGJaeolwOD;jzpfojzifh b,fawmhrSavmufijcif; r&SdbJ/ t+rJ
usyw f nf;aewwfygonf? u|eaf wmfq h v
D nf; r=umc%vmvm+yD; aiGawmif;wwfygonf? wae@ olvmvnfaomtcg ajcvSr;f awmifrrSeb f J
rl;±l;aeygonf? u|efawmfu cifAsm; u|efawmhfqDrl;vm&ifawmh wHcg;zGifhray;bl; jyefayawmh[k ESifxkwfvkdufygonf? olu u|efawmfhtdrfa&S@
26
avSum;xpfwGif xkdifcs+yD; “AkdvfausmfaZm usKyfukd ESifxkwfw,f[kwfvm;/ cifAsm; u|efawmfhukd ESifxkwfw,faemf”[k xyfcsnf;wvJvJ
ajymumikdk,kdygawmhonf? u|efawmfvnf; rwwfEkdifawmhbJ wHcg;zGifh+yD; tdrfay:ac:wif&ygawmhonf? +yD;awmh xHk;pHtwkdif; awmif;wJhaiG
ay;vkduf&ygonf?
ol@ZeD;onfrSm tawmf awmf&Smoljzpfygonf? om;orD;rsm;ukd aps;a&mif;au|;+yD; ausmif;xm;ygonf? om;rsm; t&G,fa&muf
vmaomtcg &SifjyKtvSLyGJjyKvkyf&m u|efawmfwkd@udkvnf; zdwfojzifh oGm;a&muf&ygonf? tvSLyGJukd urm&GwfrS bkef;}uD;ausmif;
wausmif;wGif jyKvkyf&m naeykdif; armif&ifavmif;rsm;ukd qHcs+yD;aomtcg a&pufcszkd@ ol@ZeD;ukd ac:aomtcg ol@ZeD;u olESifha&puftwl
rcsvkd[k qkdvmonf? u|efr 'Db0awmh &Sdapawmh oabmxm;ygw,f? olESifhtwl a&pufcs&if aemifb0 olESifhu|efr xyfqHkrSmpkd;vkd@yg?
olESifh xyfrqHkvkdawmhygvkd@ ajymygonf? xkdtcg Akdvfapmaemifonf rsuf&nfpufvufESifh wOD;wnf; a&pufcs&ygawmhonf? u|efawmf
ol@ta=umif; jyefpOf;pm;rd+yD; ol@ukd w}udrfwcgu ESifxkwfrdr_tay: pdwfraumif; jzpfaerdygawmhonf?
» » » »
wcgrSmvnf; u|efawmfhqDukd xl;jcm;onfh {nfhonfwa,muf oHk;bD;um;ESifh aygufcsvmygonf? xkdtcsdefu Akdvfae0if;u
jrefrmhqkd&S,fvpf vrf;pOfygwD zGJ@pnf;rnfhta=umif; a=unmxm;csdef jzpfygonf?
xkd{nfhonfrSm Akdvfae0if;. ZeD;}uD; (uGm&Sif;xm;ol) a':wifwif jzpfygonf? u|efawmf ar+rdK@rSm wkdif;rSL;wm0ef xrf;aepOfu
a':wifwif tawmfcsK@dcsdK@iJhiJh ae&a=umif; =um;&ojzifh xkdpOfu zqyv ynma&;0ef}uD; OD;oef;atmifqD odk@ ol@ukd u|efawmfpma&;ay;+yD;
p&dwfygay;um v$wfcJhygonf? OD;oef;atmifpDpOfay;ojzifh ar+rdK@wGifyif a':wifwif q&mrtvkyf &&SdcJhygonf? a':wifwifrSm
om;ESpfa,mufudkvnf; ausmif;xm;&ygao;onf? aemifawmh Akdvfae0if;u uav;rsm; ausmif;p&dwf axmufyHh[ef &Sdygonf?
xkdae@u a':wifwifu u|efawmfhukd 0rf;omtm;&ESifh ajymonfrSm ukdukdwkd@u (Akdvfae0if;ukd ol@tac:) tck qkd&S,fvpfvkd@
ajymae+yD? tJawmh AkdvfausmfaZmukd ypfxm;rSmr[kwfbl;? u|efr 0rf;omvkd@ vmajymwm[k qkdygonf? u|efawmfvnf; ol@ukd {nfhcH+yD;
tvmyov†myajymum c%wjzKwfae+yD; oljyefoGm;ygonf? oljyefoGm;rS u|efawmfwkd@ a&tkd;pifu aiGzvm;av;xJwGif aiGw&musyfESifh
olar+rdK@rSmaepOfu u|efawmfxkwfay;vkdufaom c&D;p&dwfaºu;ukd vmqyfa=umif; pmav;wapmif a&;xnfhxm;wm awG@&ygonf? olu
jyefumeD; tjyifxGufcsifonfqkdI u|efawmfhorD;wa,mufu tdrfomykd@ay;+yD; ol@udkxm;cJhonfh c%wGif olu aiGukdxm;jcif;jzpf[ef
&Sdygonf?
xkdpOfu vGwfvyfa&;armfuGef;0ifrsm;vnf; ay;aeojzifh u|efawmfhqD axmufcHpm vmawmif;olrsm;vnf; rsm;vSygonf? *syef
acwfu vpmxkwfpm&if; twdtus&Sdonfhwkdif;rSm wkdif; 4 wwkdif;yJ &Sdojzifh u|efawmf. axmufcHcsufrSm tawmfyif ta&;ygaeygonf?
u|efawmfuvnf; taotcsmppfaq;+yD; u|efawmfukd,fwkdif ,Hk=unfrS axmufcHcsufay;aoma=umifh u|efawmfhaxmufcHcsufygol
tawmfrsm;rsm;rSm armfuGef;0if&=uwm rsm;ygonf?
u|efawmhfukdvnf; vGwfvyfa&;armfuGef;0if vm,l&ef zdwfpmwcg&zl;ygonf? u|efawmf wufr,lcJhyg?
wcgYvnf; Akdvfae0if;u u|efawmfwkd@ *syefjynf ppfynmoifpOfu q&mwmum[m&SDukd zdwfac:+yD; *syefjyeftm;vHk;ESif@ pka0;
awG@qHkyGJwyGJvkyf&ef pDpOfygonf? u|efawmfhukd vmzdwfolrSm xkdpOfu axmufvSrf;a&;wm0efcH Akdvfcspfcif jzpfygonf? u|efawmfu zdwfpmukd
vufcHxm;vkduf+yD; xrif;pm;yGJokd@ oGm;rwufcJhyg? u|efawmf rwufa&mufojzifh wmum[m&SdDu (xkdtcsdefu pD;yGm;a&;orm; jzpfaeyg+yD)
u|efawmfhtwGuf vufaqmiftcsdK@ ay;xm;cJhojzifh xkdvufaqmifrsm;ukd vmay;&if; Akdvfcspfcifu ajymjyonfrSm xkdae@u {nfhonfrsm;
pHkvifaomtcg ol Akdvfae0if;ukd tdrfay:wufac:a=umif;/ Akdvfae0if;u AkdvfausmfaZma&m vmovm;[k ol@ukdar;a=umif;/ olu
rvma=umif;ajymawmh Akv d af e0if;u pdwq f ;dk +yD; olu b,fo@l tm;uk;d eJ@ 'Davmufrudk af e&wmwke;f [kqadk =umif; ajymjyygonf? wqufwnf;
Akdvfcspfcifu qufajymonfrSm AkdvfcsKyftay: (u|efawmfhukd qkdvkd) AkdvfcsKyf}uD;u (Akdvfae0if;ukd qkdvkd) oHa,mZOf rjywf&Smygbl;? aemif
ol zdwf&if AkdvfcsKyfvmjzpfatmifvmyg[kvnf; ajymoGm;cJhzl;ygonf?
Akdvfae0if;uvnf; b,fol@ukdrqkd ESpfbufrsufESm vkyfwwfol jzpfygonf? (OD;Ek. wmawpaeom;wGif 1962 ckESpf ppfwyfu
tm%modrf;pOf oltzrf;cHae&pOfrSmawmif OD;Eku Akdvfae0if; yg[efr&Sd[kxifa=umif; a&;om;xm;wmukd =unfhyg? OD;Ekukd ol b,favmuf
t,HkoGif;xm;vJ rodyg?)
u|efawmf 1957 ckESpf/ ppfwyfu xGufcgeD;/ ppf±Hk;csKyfY u|efawmf Akdvfae0if;ukd oGm;E_wfqufpOf Akdvfae0if;u at;Asm
tjyifa&muf+yD;&if u|efawmfhqD at;at;aq;aq;vmawG@vSnfhygOD;[k rSmv$wfygonf? xkd@jyif twGif;0ef±Hk;Y tvkyfvkyfaeaom u|efawmfh
OD;av;udkvnf; =um;yGpJ m;wOD;u csOf;uyf+yD; AkdvfausmfaZmemrnfESifh yJcl;±kd;ru opfuefx±kdufav#mufyg? &&ygaphr,f[k vmajymzl;ygonf?
xkd@jyif u|efawmfwkd@ wyfrSL;}uD;rsm;twGuf ay;xm;onfh ajruGufrsm;wGif tdrfaqmufrnfqkdu vkdtyfonfh tdrfaqmufypPnf;rsm; tpkd;&
aps;E_ef;ESifh xkwfay;rnf[k u|efawmfESifh tvGef&if;ESD;onfh AkdvfrSL;}uD;jr0if;u u|efawmfhZeD;ukd vmajymygonf? xkdp&dwfukdvnf; rdrdu
pkdufp&mrvkd/ iSm;&rf;rnfh oH±Hk;rsm;ukd oHk;ESpfpmav;ESpfpm iSm;&rf;p&dwf/ pmcsKyfcsKyf}udK,l+yD; aqmuf±Hkom jzpfonf? xkdaºu; oHk;av;ESpfESifh
ausoGm;ygu rdrdtdrfykdifwvHk;&+yD; tdrfiSm;p&dwf qufpm;&efom jzpfygawmhonf? Tenf;jzifh wyfrSL;}uD;rsm; tdrfwvHk;uae ESpfvHk;/
oHk;vHk; aqmufEkdif=uonf? wyfrSL;}uD;rsm;tm; Akdvfae0if;u jynfol@b¾maiGoHk;+yD; 0,f,lonfhenf;rsm; jzpfygonf? xkd enf;jzifh ppfwyfrS
xGuf&onfh wyfrSL;rsm;ukd +idrfatmif olvkyfxm;EkdifcJhygonf?
u|eaf wmf bmwckrS vufcjH cif; r&Sb d J &onfyh ifpifav;ESiyhf if avmufiatmif aeygonf? &&Sx d m;onfh ajruGuu f dk awmh u|eaf wmf
wyfxJrSm aepOfuwnf;uyif u|efawmfhaiGay;+yD; *&efxGufatmif vkyfxm;jcif; jzpfygonf? xkdajruGufrsm;ukd zJhzJha&mif;+yD; tdrfpm;&dwf
jznfh&ygonf?
27
jynfwGif;+idrf;csrf;a&; ysufoGm;pOfuvnf; zrf;qD;rnfh vlpm&if;ukd Akdvfae0if;qDwif&mwGif pm&if;xdyfwGifyg0ifonfh u|efawmfh
emrnfukd Akdvfae0if;uyJ zsufypfay;vkdufonf[k =um;&ygonf?
1973-74 ckESpf/ rqv zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk a&;qGJ+yD; jynfol@qENcH,lyGJ usif;yzkd@ pkdif;jyif;aepOf u|efawmfhtdrfokd@ prf;acsmif; vtu
OuUÏ AkdvfausmfaqGqkdol a&mufvm+yD; xkdqENcH,lyGJtwGuf }uD;=uyfonfhaumfr&SifwGif OuUÏvkyf&ef vmzdwfygonf? u|efawmfvnf;
pdwfwkdwkdESifhyif “a[h-rif;wkd@vufxufrSm vlawG'Davmuf 'kuQa&mufaewm 'Dvkdtpkd;&rsdK;ukd igu yckH;eJ@xrf;wifay;&OD;rSmvm;? ightaeeJ@
bmrSrwwfEidk v f @dk xkid =f unfah ewm? wwfEidk &f if rif;wk@d tpk;d & jzKwfcsz@dk awmif igrh mS 0wW&m;&Sw d ,f”[k ajymcsvu dk yf gonf? olvnf; jyefomG ;+yD;
txuftqifq h ifu h dk wkid =f um;ygawmhonf? vltawmfrsm;rsm;vnf; 'DwcsaD wmh u|eaf wmf tzrf;cH&awmhrnf[k xifae=uygonf? u|eaf wmf
vnf; tawmfowdxm; aexkdif+yD; tajymtqkdvnf; qifjcifygonf? xkdae@uawmh pdwfaygufvm+yD; ajymcsvkdufjcif; jzpfygonf?
xkdowif; Akdvfae0if;qD a&mufoGm;aomtcg Akdvfae0if;u “[kwfom;yJuG/ rif;wkd@u oGm;pwmukd;? AkdvfausmfaZmqkdwm
a¹rayG;uG? ol@xdrS aygufwm? ol@[mol at;at;aeyap” [kqkda=umif; =um;&ygonf? u|efawmfhqDvnf; b,folrS xyfvmjcif;vnf;
r&Sdawmhyg? b,favmufawmif jzpfvmovJqkdv#if xkdqENcH,lyGJrJ±Hkukd u|efawmfhab;tdrfu um;±HkwGif vmzGifh+yD; u|efawmfwkd@ tdrfom;awG
rJvmrxnfhrcsif;apmifhum naetcsdefukefrS rJ±Hkydwfygonf? aemufrJpm&if;xGufvmaomtcg rJrxnfhol ajcmufa,muf[k u|efawmfwkd@
tdrfom;rsm;ukd pm&if;jyxm;wm awG@&ygonf? u|efawmfwkd@ukd rJxnfh&ef vmrac:0Hhyg? wjcm;rJ±Hkrsm; vlukefvmxnfhojzifh tapm}uD;
ydwfoGm;=uaomfvnf; u|efawmfwkd@ tdrfem;u rJ±HkrSmrl vlukefvmrxnfhao;ojzifh apmifh&onfqkd+yD; tcsdefukefonftxd apmifh+yD;rS
rJ±Hkodrf;&ygawmhonf?
u|efawmfwkd@ qDqHkvrf;rS tdrfav;rSmyif u|efawmfhorD;ti,f pef;pef;ukd tdrfaxmifcsay;ygonf? pef;pef;u ol@tpfrukd ol
oGm;q&m0efav;wa,muf (xkdpOfu tvkyfoifq&m0efav;) ESifh arwWm&Sdaea=umif;/ ol@ta=umif; pHkprf;=unfh+yD; }uD;}uD;rm;rm;
tjypfr&Sdv#if xkdolESifh olvufxyfvkda=umif; ajymvmygonf? xkdpOfu pef;pef;rSm pD;yGm;a&;wuUokdvfY enf;jyq&mr vkyfaeygonf?
vSvSu ol@oli,fcsif; oGm;aumvdyfY q&mr vkyfaeolrSwqifh xkdoli,fta=umif; pHkprf;&mwGif Aef;armfrSjzpf+yD; jynfe,fpwkdifyifESifh
ausmif;wufae&ol jzpfa=umif;/ ±kd;om;}udK;pm; oljzpfa=umif; odvm&ojzifh u|efawmfwkd@vnf; xkdtdrfav;rSmyif tusOf;±Hk; vufxyfay;
cJhygonf?
orD;i,f vufxyf+yD; wESpft=umwGif om;ti,f ausmfaZmOD;u olESifharwWm&Sdaeonfh pDpDqkdonfh rdef;uav;ESifh vufxyf
vkda=umif; ajymvmojzifh u|efawmfwkd@rSm aemufr*FvmudpPukd pDpOf&ygawmhonf? pDpDrSm zwqkd;av;jzpf+yD; tarwck/ orD;wckESifh }uD;jyif;
vm&ol jzpfonf? rdcifjzpfolrSmvnf; tpfr}uD;jzpfolESifh wpD;yGm;wnf; twlaevmol jzpfonf? uefawmf}uD; xDvkyfief;ykdif&Sifrsm;jzpf+yD;/
yJcl;bufwGifvnf; aq;vdyfcHkrsm; &Sd=uonf? (aemifrS u|efawmfod&onfrSm pDpD.zcifrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD0ifwOD;jzpf+yD; awmckd&mokd@
ygoGm;um ysOf;rem;Y iSufzsm;ESifh usqHk;oGm;ol jzpfygonf?)
u|eaf wmhZf eD;rSm xku d mvu ta=umufq;kH udprP mS r*Fvmaqmifzw d pf m jzpfygonf? u|eaf wmfw@dk onf r*Fvm aqmif zdwpf m&ygu
pdwftawmfnpfoGm;wwfygonf? wcgw&H wvwnf; zdwfpmESpfapmifoHk;apmif &wwfygonf? cifrifav;pm;aomtm;jzifh zdwf=um;=uwm
jzpfojzifh roGm;Ivnf; raumif;yg? oGm;jyefuvnf; r*FvmyGJESifhtnD xkdufxkdufwefwef vufzGJ@rS aumif;ayonf? vufzGJ@onfhpepfonf
r&Sdoifhawmhyg?
xkd@a=umifh u|efawmfwkd@ ZeD;armifESHu ukd,fhom;orD;rsm; r*Fvmaqmifawmh r*FvmzdwfpmwGif “vufzGJ@jcif; onf;cHyg”[laom
pmwef; xnfh±kdufcJhygonf? orD;pef;pef;wkef;uawmh bmrSjy\emray:yg? u|efawmfwkd@yJOD;pD;/ u|efawmfwkd@pdwf}udKufyJ vkyf&ojzifh
tqifacsmcJhygonf? tdrfrSm tusOf;±Hk;vufxyfvkd@vnf; jzpfonf?
okd@aomf u|efawmfhom; r*FvmyGJusawmh rdef;uav;bufu ajymp&mawG jzpfvmygonf? pDpDh }uD;a': }uD;rSm ol@orD;wOD;vnf;
r*Fvmaqmif+yD;+yDjzpf&m a[mfw,f}uD;wckckwGif aqmif&rnf[k qkdvmygonf? }uD;a': }uD;bufu =unfhawmhvnf;orD;us wcrf;wem;
vkyfay;cJh+yD; wlrusrS jzpfuwwfqef; vkyfay;onf[k tajymcH&rSmpkd;[ef &Sdygonf?
pDpDrSm u|efawmfwkd@ vl}uD;rsm;t=um; tawmfAsmrsm;oGm;ygawmhonf? aemufawmh a':odef; (pDpDh }uD;a': }uD;) u a[mfw,frSm
tcrf;tem;usif;ya&;ukd tav#mhay;+yD; u|efawmfwkd@u “vufzGJ@jcif; onf;cHyg”ukd u|efawmfwkd@ a,mufsm;av;bufu zdwfonfhzdwfpm
w0ufwGifyif ±kdufESdyf&ef tav#mhay;vkduf&ygonf? r*Fvmaqmifukd pDpDwkd@tdrf ausmufajrmif;tdrfwGifyif usif;yjzpfcJhygonf?
1974 ckESpfwGif u|efawmfhom;orD;rsm; tukefbGJ@&ukef+yD;/ tvkyftukdifrsm;ESifhjzpfum/ tdrfaxmifusolrsm;vnf; usoGm;ukef+yD
jzpfygonf? u|efawmfh qDqHkvrf;tdrfrSmvnf; tdrfuav;u ao;i,f+yD; ab;ywfvnf axmufvSrf;a&;0kdif;aeojzifh tdrfrS u|efawmf
w&ufaysmufr&yg? xdk@a=umifh u|efawmftdrf}uD;}uD;wvHk;0,f&ef pOf;pm;+yD; u|efawmftdrf&Sm&m prf;acsmif;/ ajrmif;jrvrf;xJwGifyif
tdrft}uD;}uD;wvHk; &SmawG@ygonf? ay 50 ywfvnf ajruGufwGif [kdbuf'Dbuf 10 aypDcsefum tjynfhaqmufxm;onfh ESpfxyftdrf}uD;
jzpfonf? a&S;u|e;f ukr% ` u D refae*smwOD;u aqmufco hJ jzifh opfrsm;u taumif;pm;rsm;jzpfayonf? u|eaf wmfq h q D vkH rf; tdraf v;udak &mif;/
tdrfrSm&Sdor# ypPnf;tm;vHk;csa&mif;um u|efawmf xkdtdrf}uD;ukd aiGwodef;eJ@ 0,fvkdufygawmhonf? u|efawmf vufaqmif&xm;onfh
ypPnf;rsm;/ wHqdyfrsm;/ bGJ@rsm;/ EdkdifiHjcm;uygvmaom vufaqmifypPnf;rsm;pojzifh tdrfwGif&Sdor# tukefcsa&mif;&ygonf?
1974 ckEpS /f ESpv f nfyidk ;f avmufwiG f u|eaf wmfw@dk ro d m;pk xkt d rd }f uD;ok@d ajymif;a&$@c=hJ uygawmhonf? xkt d rd .
f um;*kad 'giw f iG &f adS om
tdrfiSm;rsm;u awmfawmfESifhz,fray;ojzifh u|efawmfwkd@ tawmf'kuQ a&mufvkdufygao;onf?
u|eaf wmfw@dk xkt d rd af jymif;+yD;aemuf ArmjynfEidk if aH &;rkew
f idk ;f ykrd jdk yif;xefvmygawmhonf? u|eaf wmfonf q &m}uD;r_id ;f psmyeudpP/
*lAdrmefudpP +yD;uwnf;u bmEkdifiHa&;pum;rS rajymawmhbJ EkdifiHa&;udpPrsm;wGifvnf; ab;a&Smifaeygonf? u|efawmfhtwGuf vufeufukdif
28
awmfvSefa&;rSvGJI bmrSvkyfp&mr&Sdqkdwm u|efawmfod+yD; jzpfygonf? xkd@a=umifh u|efawmfygwDESifh tquf&atmif }udK;pm;aomfvnf;
tqufr&yg? u|eaf wmft h aeESihf ygwED iS hf tquf&zk@d upd rP mS tvGev
f #Kd @0u
S I
f vkyu f ikd &f ojzifh rvG,u
f v
l yS g? t}udrt f csKd @ }udK;pm;cJah omfvnf;
ratmifjrifcJhyg? u|efawmfhyHk owif;pmxJ rygatmifvnf; tawmf}udK;pm;aeygonf? tdrfrSmvnf; r=umc% tjyifxGufxGuf=unfh+yD;/
w&ufEpS &f ufaysmuf+yD;rS jyefvmwmrsKd ;vnf; vkyyf gonf? xkpd Ofu u|eaf wmfo h rD;t}uD;vSvrS mS &efuek t f a&S@yidk ;f aq;±H}k uD;wGif vufaxmuf
q&m0ef vkyfae&m/ ol@twGuf aq;±Hku ay;xm;aom tdrfcef;wGif u|efawmfwkd@ZeD;armifESH vkdufaewwfygonf? u|efawmf tdrfrSm r&Sdwm
yHkrSefjzpfaeatmif vkyfaqmifjcif; jzpfygonf?
u|efawmfhtdrfu zkef;ukdvnf; apmifhem;axmifrSef;odojzifh bmudpPrS zkef;ESifhrajymrdzkd@ owdxm;&ygonf? u|efawmf u b,fvkdyif
EkdifiHa&;ESifh a0;atmifaeaomfvnf; xkdumvEkdifiHa&; rkefwkdif;jyif;xefvmaomtcg u|efawmftaeESifh wa=umif;r[kwfwa=umif; ywfouf
vm&ygawmhonf?
1974 ESpfukefykdif; OD;oef@ta&;tcif; ay:vmawmh 'Dta&;tcif;ukd OD;aqmifaeonfh ausmif;om;acgif;aqmifrsm;u bG@J ESif;obif
cef;rrSaeI u|efawmfhqD zkef;quf+yD; t}uH^m%frsm; awmif;ygonf?
1976 ckESpf/ r_dif;&mjynfhta&;tcif; t+yD;rSmawmh axmufvSrf;a&;wm0efcH (rsufrSef) AkdvfwifOD;u tac:ckdif;Iygqkd+yD;
axmufvSrf;a&;u AkdvfrlS;&Jaq$ESifh txl;pHkprf;ppfaq;a&;Xme n¸ef=um;a&;rSL;OD;oef;wifwkd@ u|efawmfhukd vmac:ygonf? ausmif;om;rsm;ESifh
u|efawmf tquftoG,f &Sdonf[k owif;&ojzifh ar;jref;vkdaoma=umifh[k qkdygonf? u|efawmf xkdae@u AkdvfwifOD;ESifh awG@&ygonf?
rif;wkd@ ig w,fvDzkef; ajymor#awGukd wdwfeJ@zrf;xm;w,fvkd@ =um;w,f? tJ'DrSm tukef&SdwmyJ[k u|efawmfuajymawmh AkdvfwifOD;u
[m - u|efawmfwkd@ twwfynmu ajymoavmuf r[kwfygbl;vkd@ ajymygonf? olwkd@ xkdae@ ae@vnfavmufwGif u|efawmfhukd tdrfjyefykd@
ygonf?
xdkuJhokd@ EkdifiHa&;rkefwkdif;rsm; jyif;xefaepOfumvrSmyif 1976 ckESpfZGefvqef;/ we*FaEGae@ wnaewGif u|efawmfh om;ti,f
ausmfaZmOD;u “azaz u|efawmhfukd ygwDA[kdu qkwfckdif;vkd@ u|efawmf oGm;awmhr,f”[k E_wfqufvmygonf?
xkdpOfu ausmfaZmOD;rSm vufxyf+yD; om;OD;ol&defausmfaZm (,ck vef'ef bDbDpDY tvkyfvkyfae) ukd arG;+yD; wESpfrjynfhwjynfh
tcsdef jzpfonf? olonf vufxyf+yD;aemuf pDpDwkd@tdrfwGif vkdufaeaomfvnf; aoma=umae@nae ±Hk;qif;wmESifh ol@ZeD;ESifhtwl
u|efawmfwkdf@tdrf jyefa&mufvm+yD; wevFmae@reufrS ±Hk;wuf&if; tdrfjyefoGm;wwf=uygonf? u|efawmfwkd@ ajrmif;jrvrf;tdrfwGif olwkd@
twGuf tcef;wcef; xm;ay;ygonf? olEiS o hf @l tpfudk atmifausmaf Zmwk@d ESpaf ,muf }udw}f udw}f udw}f udwEf iS hf Ekid if aH &;vkyaf erSe;f u|eaf wmf
&dyfrdaomfvnf; u|efawmfwcgr# ar;r=unfhyg? u|efawmfhorD;}uD; vSvSukdvnf; olwkd@ESifh EkdifiHa&;pum;rajym&ef u|efawmfESifhyJ ajymp&m&Sd
ajym&ef rSm=um;xm;ygonf?
olwkd@nDtpfukdESpfa,muf tpkd;&qef@usifa&;vkyfief;awG vkyfaea=umif; owif;awGxGufaewm tawmf=um+yD jzpfonf?
OD;oef@ta&;tcif; +yD;uwnf;u ausmif;om;ta&;tcif;rsm;ukd vuf0Jvuf,m ESpfbufpvHk;u v_H@aqmfaea=umif; rqv ygwD0ifrsm;
t=um; cscsaqG;aEG;ae=u+yD; vuf,mbufuawmh OD;ausmf+idrf;om;rsm;u OD;aqmif+yD;/ vuf0Jbufuawmh AkdvfausmfaZmom;rsm;u
OD;pD;a=umif; ajymqkdae=uoH u|efawmfwkd@ jyef=um;xm;+yD; jzpfygonf?
r_dif;&mjynfhyGJwGifvnf; olwkd@ESpfa,muf ygyHk&onf? olwkd@ukd,fwkdif yg±Hkru u|efawmfhtdrfwGif vmausmif;wufaeonfh u|efawmfh
wlav; (u|efawmfhnDti,fqHk; ukdodef;a&$-om;) armifjrwfausmfukdvnf; [kdckdif;'Dckdif; ckdif;wwf&m/ u|efawmfhZeD;u wqlqlwylyleJ@ wm;qD;
uef@uGufwwfygonf? (u|efawmfhwl armifjrwfausmfrSm EkdifiHa&;pdwf0ifpm;yHk &onf? yxrykdif; ol@tpfukdrsm; ckdif;or#ukd vkyfukdif+yD;/
aemufykdif;olukd,fwkdif wufwufºuºu yg0ifvkyfaqmifvm&mrS r_dif;&mjynfh ta&;tcif;t+yD; ausmif;om;rsm; vkdufvHzrf;qD;&mwGif
tzrf;tqD;cHoGm;&ygonf?)
xkdtxJwGif vuf0Jpma&;q&m}uD; ocifjroef; uG,fvGef&mwGif olwkd@nDtpfukdESpfa,muf psmyeaumfrwDxJyg+yD; 0ifa&muf
v_yf&Sm;=u&mu psmyeudpPrsm;+yD;aomtcg xkdpsmyeaumfrwD0ifrsm;tm; zrf;r,fqD;r,f jzpfvmojzifh olwkd@ESpfa,muf ArmjynfuGefjrLepf
ygwD ajratmufuvmyfpnf;u awmckdckdif;jcif; jzpf[ef&Sdygonf?
u|efawmfonf ausmfaZmOD;. E_wfqufpum;ukd =um;wmeJ@ &ifxw J Gif 'dwfceJjzpfoGm;um ol@vufukdvnf; zrf;qGx J m;+yD; “rif;ukd
ygwDA[kdu b,folrSef; taotcsm odovm;” [k u|efawmfuar;&m olu “odygw,fazaz? u|efawmfhukd azazhom;rSef; od=uygw,f”[k
jyefajzygonf? xkdtcg u|efawmfu “'gqkdæighac:wm jzpfrSm? igqufaewm =um+yD? igvnf; vkdufr,f”[k qkdvkdufygonf?
ausmfaZmOD;u ol@qDvmwJh ta=umif;=um;pmrSm azazta=umif;rygyg? 'ga=umifh u|efawmft&ifoGm;+yD; ygwDA[kdukd azaz
vmcsifa=umif; tpD&ifcHr,f? +yD;rS vlv$wf+yD; azazhvmac:r,f[kqkdum u|efawmfwkd@om;tz tpDtpOfrsm; tao;pdwfa&;qGJ=uygonf?
yxr olwkd@tpDtpOfrSm nDtpfukdESpfa,mufvHk; twlxGuf=u&ef jzpfaomfvnf; tckESpfa,mufpvHk; aysmufoGm;v#if axmuf
vSrf;a&;u tdrfukd rsufjcnfrjywf apmifh=unhfrSmjzpfojzifh aemif u|efawmfxGuf&ef vG,fawmhrnf r[kwfyg? xkd@a=umifh zrf;umrS zrf;qkd+yD;
atmifausmfaZmukd yHkrysufxm;cJh+yD; ausmfaZmOD;wa,mufwnf; xGufoGm;ygawmhonf? axmufvSrf;a&;rsm;uvnf; awmckdv#if nDtpfukd
ESpfa,mufpvHk; oGm;vdrfhrnf[k wGufxm;ojzifh wa,mufu v_yf&Sm;aewmukd apmifh=unfhaeygonf?
'D=um;xJ ol&def@ wESpfjynfh arG;ae@ukd usif;y&ef u|efawmfhZeD;ESifh pDpDtdrfom;rsm; wv_dif;v_dif; jyifae=uygawmhonf?
u|eaf wmf ausmaf ZmOD;ESihf aqG;aEG;onfah e@rmS yif u|eaf wmfo h rD;}uD;vSvt S m; ajymjy&m orD;u azazoGm;&if olvnf;vku d rf nf[k
qkdvmygonf? xkdpOfu vSvSrSm &efukefaq;±Hk}uD;Y bGJ@vGefoifwef;wufaeygonf? u|efawmfu azazu tpuwnf;u azazoGm;&if
orD;ukdyg ac:oGm;zkd@ pOf;pm;+yD;om;ygvkd@ajym+yD; vSvSaq;±HkrS cGifh&&Sda&;/ rSwfyHkwiftwkrsm; jyKvkyfa&;udpPrsm;ukd aqG;aEG;=uygonf?
29
u|efawmfwkd@onf atmifausmfaZmtm; zrf;rsm;zrf;rvm;[k &ifwxdwfxdwfESifh ae=uygonf? xkdtcsdefu atmifausmfaZmrSm
ajreDukef;Y pmtkyfqkdifav; zGifhxm;&m olvnf;t&Sdrysuf pmtkyfta&mif;t0,f vkyfaeygonf?
ausmfaZmOD;xGufoGm;+yD; wvrjynfhwjynfh tcsdefrSmyif u|efawmfhom;}uD; atmifausmfaZmu wnaewGif “azaz qufom;
a&mufvm+yD”[k owif;ykd@ygonf? u|efawmfu xkdqufom;ukd u|efawmfhtdrfab;um;*kda'gifwGif zGifhxm;aom u|efawmhfom;ruf a'gufwm
0if;vGif. oGm;aq;cef;rSwqifh tdrfay:ac:wifoGm;&ef ajymvkdfufygonf?
Tenf;jzifh u|efawmfwkd@tdrfokd@ ArmjynfuGefjrLepfygwDrS qufom;wOD; u|efawmfwkd@ukdac:&ef a&muf&Sdvmygawmhonf?

u|efawmf vGwfajrmufa'ookd@ xGufcGmjcif;


Akdvfae0if;onf EkdifiHa&;t& tvGeftuif;yg;ol jzpfygonf? ol@wukd,fa& }uD;yGm;r_twGufqkdv#if b,fol@ukdrqdk bmrqdk
vkyfoljzpfonf? b,ftcsdefwGif b,fol@ukd cGmI b,ftcsdefwGif b,fol@ukd uyf&rnfukd aumif;aumif; wGufcsufwwfolvnf; jzpfonf?
ol@tm;qef@usifol rSefor#ukda&m axmufcHolrsm;ukdyg bmawGpOf;pm;aeonf? bmawGvkyfaqmifaeonfukd t+rJapmifh=unfh+yD; tpOfrjywf
od&Sdae&rS auseyfol jzpfonf? axmufvSrf;a&;bufwGif tvGeftuGufaphol jzpfygonf?
u|efawmf wyfuxGuf&uwnf;u u|efawmfhukd rsufjcnfrjywf apmifh=unfh+yD;aeonfukd u|efawmfukd,fwkdifvnf; odonf?
u|efawmfhqD 0ifxGufoGm;vmae=uolrsm;vnf; od=uygonf? odatmifvnf; wrifvkyfonfhtcgrsm;vnf; &Sdonf? +cdrf;ajcmufonfh
oabmvnf; jzpfygonf?
TuJo h @kd vloxd if&mS ; rsujf cnfrjywf apmif=h uyf=unf±h a_ eonf=h um;u u|eaf wmf uGejf rLepfygwo D @dk vGwaf jrmuf xGuaf jy;Edik o
f nfh
tcg vltawmfrsm;rsm;u tawmfyif tHhtm;oifhoGm;=uygonf? xkd@a=umifhyif taemufEkdifiHom; pma&;q&mwcsdK@u u|efawmfhukd
Akdvfae0if;u wrifv$wfay;vkduf[ef &Sdonf[kyif a&;om;xm;wm awG@&ygonf?
wu,fawmh u|efawmf TuJhokd@ vGwfajrmufvmEkdifonfh tajccHta=umif;&if;rsm; &Sdygonf? xkdta=umif;rsm; rSmæ
1? u|efawmf tdrf}uD;wvHk; 0,fvkdufonfhudpP? ? 1974 ckESpfwGif u|efawmfu tdrf}uD;wvHk; 0,fvkdufjcif;onf u|efawmf
vGwfajrmufvkduf&onfh tajccHta=umif;&if;}uD; w&yfjzpfayonf? Ttdrf}uD; u|efawmf0,fvkdufonfhtwGuf vltawmfrsm;rsm;.
pdwfxJwGif u|efawmf EkdifiHa&;qufvkyfawmhrSm r[kwfbJ om;orD;rsm;/ ajr;rsm;ESifh at;at;aq;aq;yJ aexkdifawmhrnf[k xifrSwfrSm;
oGm;apygonf?
xdktcsdefu u|efawmfhorD;i,f pef;pef;. orD;}uD; u|efawmfwkd@. ajr;OD;cifav;ukd u|efawmfwkd@ZeD;armifESH xdef;ae&ygonf?
u|eaf wmfw@dk vlyrdk xm;yg? tdraf zmfvnf; riSm;yg? orD;pef; tvkyo f mG ;v#if u|eaf wmfw@dk EpS af ,muf wvSnphf D xde;f =u&ygonf? u|eaf wmfZh eD;
csufjyKwfcsdefwGif u|efawmfu xdef;&ygonf? u|efawmf ajr;yJ xdef;ae&onf[k tjyifwGif owif;xGufaeygonf?
1975 - 76 wGif pkpk (a':atmifqef;pk=unf) &efukefokd@ acwWjyefvmpOf u|efawmfESifhawG@&m olu “OD;av;u ajr;yJ xdfef;aew,f
=um;ygvm;? Armjynf}uD;twGuf OD;av;wm0efaus+yDvkd@rsm; OD;av;xifaeovm;”[k u|efawmfhukd &efawG@ygonf? u|efawmfu “rif;pdwfcs
yg? OD;av;wm0ef OD;av;ausyGef&ygaphr,f? rif;wkd@vnf; ukd,fhtvSnfhus rEJG@=ueJ@aygh”[k jyefajymcJhzl;ygonf?
xkd@a=umifh u|efawmfESifh enf;enf;a0;aeolrsm;u u|efawmf EkdifiHa&;ESifh uif;uif;&Sif;&Sif; aeawmhrnf[k xif=uygonf? u|efawmf
touft&G,ft&vnf; &vm+yDjzpfI pGef@pGef@pm;pm; vkyf&rnfhtvkyfukd vkyfawmhrnf r[kwf[k xif[ef&Sdygonf? Akdvfae0if;ukd,fwkdif
uvnf; u|efawmf uGefjrLepfygwDtay:wGif pdwfempdwfckaeonf[k xifae[ef &Sdonf? u|efawmfuvnf; tJovkd xifaeatmif
ol@em;a&mufEkdifonfh ae&mrS xkdtmabmfrsdK; v$ifhxm;zl;ygonf?
Ttcsufa=umifhyif u|efawmfhukd apmifh=unhfonfh tvkyfwGif 0D&d, ayghvm=u[ef &Sdygonf?
yuwdbm0t&vnf; tdrf}uD;rSm ESpfxyfjzpfojzifh atmufxyfwGif pef;pef;wkd@ rdom;pkomae+yD; usefvlrsm;u tay:xyfwGif
ae=u&m vrf;ru=unfI h rjrifEidk rf odEidk f &Syd gonf? qDqv kH rf; tdraf v;wke;f url u|eaf wmfrmS tdru f usO;f vnf;usO;f / arSmifvnf;arSmifojzifh
tdrfujyifav;rSmyif yufvufukvm;xkdifwvHk;ESifh pmzwfae&&m vrf;ay:u t+rJapmifh=unfhaeolrsm;u jrifae&+yD; enf;enf;aysmufoGm;
wmESifh ysmysmovJjzpf+yD; &SmazG=uygonf? ,ckawmh olwkd@taeESifh u|efawmf&Sdr&Sd b,fvkdrS tuJjzwfr& &Sdwwfygonf?
xkd@jyif u|efawmfwkd@u Ttdrf}uD;ukd ajymif;cgpyif jzpfao;ojzifh u|efawmfhudk axmufvSrf;a&;xm;onfh olwkd@. axmufvSrf;a&;
uGef,uf pepfwus tjynfht0 wnfaqmufr&ao; &Sdygonf? Tonfuvnf; u|efawmfwkd@twGuf tcGifhaumif;w&yf jzpfygonf?
2? 'kwd,ta=umif;uawmh vwfwavm tvGeftusdK;&Sdapvkdufonfh udpPw&yf jzpfygonf? xkdudpPrSm Akdvftkef;ausmfjrifhwkd@
tr_ay:aygufvkdufjcif;yifjzpfygonf? xkdudpPESifh axmufvSrf;a&;tzGJ@tpnf;}uD;w&yfvHk; ±_yf,Sufcwf tvkyfrsm;oGm;ojzifh u|efawmfwkd@ukd
apmifh=uyfaer_rsm;vnf; vpf[if;oGm;[ef &Sdygonf?
xkdpOfwkef;uawmh bmudpPrSef; rodyg? u|efawmfwkd@ oGm;zkd@vmzkd@jyifqifaepOfrSmyif wae@ vSvS naejyefvm+yD; ajymjyonfrSm
olESifhtvkyfvkyfzuf q&m0efrwOD;&Sda=umif;/ xkdq&m0efrrSm avwyfrS ykdif;avmhAkdvf}uD;wOD;.ZeD;jzpf+yD; e0&wf&dyfomwGifaea=umif;/
'Dae@aq;±Hk a&mufvmcsed f aemufusojzifh bmjzpfovJ[k ar;=unf&h m bmudprP eS ;f rod/ olw@dk aeonfh e0&wf&yd o f mukd reufvif;tm;}uD;wGif
ppfwyfESifh0kdif;I olwkd@. tdrfatmufwGif aexkdifonfh AkdvfcsKyfausmfxif. ukd,fa&;twGif;a&;rSL; (P.A) ukd zrf;oGm;a=umif; ajymjyonf[k
od&onf? xkd@aemuf vSvSuyJ qufajymjyonfrSm olwkd@vlemcef;rS ol@q&mwa,mufu ajymjyonfrSm “[-nu bmjzpfovJ
rodb;l a[h? wk@d vrf;xJu M.I XmcsKyfxJ um;awG 0ifvu dk x f uG v
f u dk ef @J wnvH;k tvky±f y_ af e=uwm? udp}P uD;wckcak wmh jzpfay:+yD xifw,f”
[k qkdyg onf? xkdq&mrSm [Jvfyifvrf;xJwGif aexkdifol[k od&ygonf?
30
u|efawmfu xkdudpPudk odaomtcg TonfrSm u|efawmfwkd@twGuf tcGifhaumif;jzpfEkdifonf[k wGufrdygonf? (u|efawmf
awmxJa&muf+yD; tawmf=umrS Akdvf}uD;tkef;ausmfjrifhwkd@ tr_qkdwm od&ygonf?)
3? wwd,ta=umif;uawmh u|efawmfwkd@ c&D;pOftwGif; jyifqif&mwGif tcsdefa&G;cs,fr_utp tvGeftao;pdwf+yD; pepfwus
aphaphpyfpyf bufpHkjyifqifcJhr_a=umifhvnf; jzpfygonf? tcsdefwkdtwGif; uGufwdusatmif pDpOfEkdifI jzpfygonf?
xkdESpfu tmZmenfae@ Zlvkdif 19 &ufonf ±Hk;ydwf&uf pae/ we*FaEGESifhqufae+yD; ±Hk;qufwkdufydwfcsdef jzpfygonf? T±Hk;ydwf&uf
twGif; u|efawmfwkd@ &efukefrS xGufcJh=ujcif; jzpfygonf? u|efawmfwkd@wGif rSwfyHkwif twkrsm;tjyif vSvS. tvkyfa&$@ajymif;v$mtwkvnf;
ygvmygonf? vSvSrSm erfhcrf;aq;±Hkokd@ ajymif;&onfh q&m0efwOD;tjzpfvnf;aumif;/ u|efawmfu ol@ukd apmifha&SmufvkdufvHykd@aqmif
ay;onfh OD;av;tjzpfvnf;aumif; [efaqmifcJh=uygonf?
vSvSrSm xkdc&D;rxGufcif wywftvkdwGif ol@bmomol rouFmI aq;ppf=unfh&mrS nmzuftqkyfxdyfwGif wDbDa&m*g jzpfyGm;
aea=umif; odvkduf&ygonf? xkd@a=umifh olu xkd"mwfrSefjyI ol@tcef;tkyfq&mxHrS vkyfoufcGifh 10 &uf,l+yD;/ wDbDaomufaq;ESpfrsdK;
ukdvnf; oHk;av;vpm awmif;vmcJhygonf? xkdudpPa=umifh u|efawmfwkd@ wtdrfom;vHk; aq;±Hkajy;aq;ppf&/ "mwfrSef±kduf&ESifh tvkyf±_yf
oGm;=u&ygonf? TudpPukdvnf; w,fvDzkef;rSwqifh a&;}uD;cGifus,fvkyf+yD; u|efawmfwkd@ [kdvlajym/ 'Dvlajym ajymqkd=uygonf?
u|efawmfwkd@udk apmifhaeonfh axmufvSrf;a&;rsm; rsufpdvnfap&ef jzpfygonf? u|efawmfu wcsdK@rdwfaqGawGaqGrsdK;awGukd orD;pdwf"mwf
xdckdufaea=umif; wae&m&moGm; tem;,laecsifaea=umif;/ u|efawmfvnf; vkdufoGm;r,fvkd@ pOf;pm;xm;a=umif;pwmawG zkef;ESifhajymqkd
owif;v$ifhwmvnf; vkyfygonf?
xdtk csed u
f rk;d wGi;f }uD;jzpf&m um;vrf;rrsm;ukd a&ausmw f wfojzifh u|eaf wmfoh m; ukad tmif (atmifausmaf Zm) ukd um;jrifjh rifw
h pD;
iSm;ckdif;&molu tar&duefa'gh*spfwpD;ukd rE Wav;okd@ toGm;tjyefwntdyf aiGusyfoHk;axmifESifh iSm;xm;ygonf?
u|efawmfwkd@ paeae@reufykdif;wGif u|efawmfhZeD;ukd zGifhajymjy=uygonf? om;i,fukdausmf (ausmfaZmOD;) awmckdoGm;&mwGif
vrf;c&D;Y zsm;aea=umif;=um;&ojzifh vkdufac: =urnf[k ajymjyygonf? u|efawmfwkd@ om;tzwawG ajryHkwcsyfESifh nnrSm }udwf}udwf
}udwf}udwf vkyfaeonfukd wnolxtvm awG@xm;ojzifh olr,Hkyg? olygvkdufrnf[k qkdygonf? vSvSu ararygvkduf&if tm;vHk;rdukefrSm?
tm;vHk;aysmufv@kd rjzpfbl;? araru tdrfrSm [efrysufaecJhyg? oHk;av;&uf=umatmif olwkd@ukd vSnfhjzm;xm;EkdifrS tm;vHk;vGwfrSmvkd@
azsmif;zsygonf? xkd@aemuf ukdatmifonf tdrfwGif a&mufaeonfh ygwDrSqufom;ESifh t&ifxGufoGm;ygonf? vSvSu tdrfrSzkef;ESifhyif
ol@vlemcef;rS wm0efusaeaom tvkyfoifq&m0efav;tm; olwDbDjzpf+yD; aoG;tm;enf;vGef;aoma=umifh rdk&mrif tm;aq;oGif;&ef
aq;±HkvmcJhrnf[k csdef;ygonf?
u|efawmfhorD;i,f pef;wkd@ZeD;armifESHukdvnf; tdrftay:xyfokd@ ac:vkdufum u|efawmfhZeD;tm; ajymjyonfhtwkdif;yif ajymjy
vkdufygonf? pef;uawmh u|efawmfwkd@ ajymwm,Hkygonf?
xdktcsdefwGifyif u|efawmfhatmufnD ukdoef;xGef; oHk;q,frS uysmu,m a&mufvmygonf? armifjrwfausmfukd nuyif
axmufvSrf;a&;u oHk;q,ftdrfwGif vmzrf;oGm;+yD; 'Dae@reufapmapm &efukefykd@vkduf+yD[k=um;a=umif; armifjrwfausmfzcif (u|efawmfh
nDti,fqHk;) ukdodef;a&$u &efukefu [kdaumifESpfaumif (u|efawmfhom;ESpfa,muf) vnf; b,fvkdaer,frod/ tukdoGm;ajymacsyg?
a&Smifcsdef&&ifvnf; aumif;wmayghqkd+yD; v$wfvdkufvkd@ vm&onf[k qkdygonf? (trSefrSm u|efawmfwkd@ awmckdzkd@ jyifqifpOf vSvSu
armifjrwfausmyf g wygwnf; ac:oGm;rnf[k qkyd gonf? u|eaf wmfu vlawGrsm;aev#if tE &W m,f &So d nf? xk@d a=umifah emufrS vmac:wmayg?h
tckawmh vGwfvGwfu|wfu|wf jzpfatmif ol@ukd oHk;q,f jyefckdif;xm;&atmif[k ajymxm;+yD; ausmif;rsm;vnf; ydwfxm;ojzifh oHk;q,f
ol@rdbrsm;qD jyefckdif;xm;jcif; jzpfygonf? armifjrwfausmfonf r_dif;&mjynfh v_yf&Sm;r_wGif yg0ifr_jzifh axmifusoGm;+yD; vGwf+idrf;csrf;omcGifhESifh
vGwfvm+yD; aemuf 1980 ckESpfwGif u|efawmfwkd@&Sd&m yefqef;okd@ a&muf&Sdvm+yD; u|efawmfwkd@ESifh awmufav#muf aexkdifcJhygawmhonf?)
u|eaf wmfu uko d ef;xGe;f ukd rif;vJ &efuek rf mS =um=umraeeJ@? tckyJ oH;k q,f jyefawmh? igw@dk =unfah &Smifygrh ,fqu
dk m ol@tm;vnf;
jyefckdif;vkduf+yD; u|efawmfwkd@om;tz oHk;bD;um;wpif;ESifh &efukefaq;±Hk}uD;okd@ xGufvmcJhygonf? u|efawmfwkd@ukd apmifh=unhfonfh
axmufvSrf;a&;rsm;onf aq;±Hk}uD;a&S@aygufrS u|efawmfwkd@ om;tz oHk;bD;um;ay:rSqif;+yD; aq;±Hkay:wufoGm;onftxd u|efawmfwkd@
aemufu ygvmcJhygonf? aq;±Hk}uD;. a&S@ay:wDukdatmufwGif olwkd@ &yfapmifhaeonfukd u|efawmfwkd@ aq;±Hkay:u jrif&ygonf?
vSvSonf olwm0efusaeonfh vlemaqmifokd@oGm;+yD; olzkef;qufxm;onfh q&m0efav;ukd tcsdefr&Sdvkd@ 'Dae@awmh aq;roGif;
ao;bl;? aemufae@rS vmcJhr,f[kajym+yD; u|efawmfwkd@om;tz vlaotavmif;rsm;cs&m aemufbuf"mwfavSum;ESifh atmufqHk;xyfokd@
qif;cJhygonf? udkatmifu &ifcGJ±HkaxmifhwGif iSm;xm;aomum;ESifh apmifhaeygonf? u|efawmfwkd@u aq;±Hk}uD; xkdaemufayguf (tokbrsm;
cs&m wHcg;ayguf) rS xGufvmcJh=uygonf?
um;orm;ukdvnf; aq;±Hk}uD;rS q&m0efwa,muf tarGudpPjzifh rE Wav;oGm;p&m&SdI wnvHk; um;armif;+yD; reuf rE Wav;
ta&mufykd@&ef/ rE Wav;rS naewGif jyefxGufvmrnf[kajym+yD; toGm;tjyefiSm;xm;jcif; jzpfygonf?
ukdatmifu olwkd@oli,fcsif; armif&J0if; (,ck =opaw;vs a&mufaeol) ukd tazmfac:cJhygonf? u|efawmfwkd@ rE Wav;rSwqifh
c&D;quf&mwGif vrf;wGif w&ufESpf&ufavmuf =umEkdifao;&m xkdumvtwGif; um;q&mudk rsufjcnfrjywfapmifh=unfhzkd@ vlvkdojzifh
ac:vm&jcif; jzpfygonf? um;armif;&efvnf; vkdtyfaumif;vkdtyfEkdifojzifh um;armif;wwfol armif&J0if;ukd ac:vm&jcif; jzpfygonf?
u|eaf wmfw@dk tr_EiS yhf wfouf+yD; armif&0J if;crsm tzrf;cH&+yD; axmif ESpf t&Sn}f uD; usomG ;a=umif; aemufyidk ;f wGif u|eaf wmfw@dk =um;&ygonf?
u|efawmfwkd@ naeoHk;em&DavmufrS &efukefrS xGuf&ygonf? um;q&mu "mwfqDvHkavmufatmif vkdufpkaeojzifh xkdtcsdefrS
xGufvm&jcif; jzpfonf? um;ujrifhojzifh tawmftqifajyygonf? wckqkd;onfrSm um;a&S@cef;u rSefay:wGif ±kyf&Sifa=umfjimwck
31
a&;uyfxm;ojzifh jzwfoGm;jzwfvmrsm;u a=umfjimomru um;xJukdyg pdwf0ifwpm; =unfh=unfhae=uygonf?
xkdum;q&mrSm tawmf-awmfonf? um;ukd nvHk;aygufarmif;&mwGif oltdyfcsifvmygu um;&yf+yD; um;vrf;ay:qif; 'kef;ajy;
ygonf? oHk;av;acgufajy;+yD;rS um;ay:wuf qufarmif;ygonf? vrf;wGif yJcl;t0ifwGif rSwfyHkwifwcsufppf+yD; b,fae&mrSmrS xyfrppf
awmhyg? um;ay:wGif um;py,f&mwOD;vnf; ygygonf?
u|efawmfwkd@ reufvif;tm;}uD;wGif rE Wav;okd@ 0ifygonf? ygwDrS aemufqufom;wa,mufu um;wpD;iSm;xm;+yD; rE Wav;
awmifajcrS apmifhaernf[kqkdojzifh u|efawmfwkd@ &efukefu iSm;vmaomum;ukd rE Wav;awmifajc wae&mwGif &yfckdif;+yD; u|efawmf/
vSvS/ ukdatmifESifh ygwDrS yxrqufom;&Jabmfwkd@ um;ay:rSqif;um u|efawmfwkd@ udpP&SdI c%oGm;OD;rnf/ naejyefqHkrnf[k armif&0J if;ukd
E_wfquf+yD; xGufcJhygonf? (armif&J0if;u xkdum;q&mESifh rcGJrcGmae+yD; naeusrS w,fvDzkef; wae&mrSqufum u|efawmfwkd@wawG
rvmEkdifawmha=umif;/ xkd@a=umifh olyJ &efukefjyef&rSm jzpfa=umif;ajymum um;q&mESifhtwl &efukefjyef&ef pDpOfxm;ygonf?)
u|efawmfwkd@ xkdum;ay:rS qif;+yD;/ enf;enf;av;av#mufoGm;awmh xkd-aemufqufom;ukdawG@um oliSm;xm;aom *spfum;jzifh
u|efawmfwkd@awmufav#muf vm±_d;okd@ qufwufcJhygonf? ar+rdK@okd@ reuf 10 em&Davmufa&muf&m/ um;q&mrSm um;ukd ar+rdK@em&Dpif}uD;
teD;wGif &yf+yD;ae&m u|efawmfwkd@rSm &ifwxdwfxdwfESifh ae&ygonf? u|efawmfonf ar+rdK@wGif wkdif;rSL;tawmf=umvkyfcJh&m ar+rdK@wGif
todrdwfaqGrsm;ojzifh todESifhwkd;rSm pkd;ae&jcif; jzpfonf? ±kwfw&uf rsufESmodESifhwkd;u olwkd@vmE_wfqufv#if rod[efaqmifI
jiif;v$wf&ef u|efawmfu udkatmifESifhvSvSukd oif=um;xm;ygonf? rxifrSwfonfh ae&mwGif rxifrSwfolESifh qHkawG@ygu xifa,mifxifrSm;
jzpfwwfa=umif;/ xkd@a=umifh ukd,fuZGwfjiif;v#if olwkd@b,fvkdrS wwfEkdifrSmr[kwfa=umif; ajymjyxm;&ygonf? vrf;wGif wa,mufa,muf
ukd rdoGm;v#if usefolu ukd,fhvrf;ukd,f qufav#mufzkd@/ zrf;rdolukd *±krpkdufzkd@ukdvnf; rSmxm;&ygonf?
u|eaf wmfw@dk e,fpyfacsmif;ukd jzwf&rnfu
h pd &P o
dS jzifh ul;wk@d r&Syd gu uk,
d [
hf mud,
k jf zwf&ef vlwidk ;f twGuf avacgi;f tH;k wvH;k pDvnf;
aqmifckdif;xm;ygonf?
u|efawmfwkd@ iSm;vmaomum;onf vm±_d;a&mufcgeD; wem&Dc&D;cef@tvkdwGif ysufygawmhonf? b,fvkdrS jyifr&awmhojzifh
u|efawmfwkd@ }uHKwJhum; wm;pD;+yD; c&D;quf&ef '±kdifbmu ajymvmygawmhonf? xkd@a=umifh u|efawmfwkd@onf ESpfokwfcGJvkdufygonf?
u|efawmf/ vSvSESifh 'kwd,qufom;av;u wokwf/ ukdatmifESifh yxrqufom;u wokwfcGJ+yD; vm±_d;rSm qHkrnhfae&m
tcsdef;tcsufvkyfum u|efawmfwkd@tokwfu 0DvD*spfum;av;wpD;udkwm;+yD; wufpD;vmcJh=uygonf? xkdum;ukd armif;vmolrSm tawmf
&nfrGefoljzpf+yD; um;ykdif&Sifukdf,fwkdifyif jzpf[efwlonf? um;aemufwGifvnf; vlvwfykdif;wOD; tdyfvkdufvm&m oluxxkdif+yD; u|efawmfwkd@
tm; ae&may;ygonf? um;u vm±_d;*dwfokd@ a&mufaomtcg *dwfapmifhu um;armif;vmoltm;-reufutwkdif;yJvm;[kar;&m/ xkdolu
[kwfw,f? reufu vltwkdif;yJ[k ajzojzifh bmrS rppfaq;bJ v$wfvkdufygonf? u|efawmfwkd@ vm±_d;t0iftxGuf*dwf tvGefusyfonf[k
=um;xm;ojzifh &ifwrr vmcJh&m/ ,ckvkd acsmarmoGm;awmh tawmfpdwfat;oGm;ygonf?
um;armif;olrSm u|efawmfwkd@tm; bmrSar;jref;pyfpkjcif;r&SdbJ vm±_d;+rdK@xJ a&mufvmaomtcg b,fykd@ay;&rvJ[k u|efawmfwkd@
tm; ar;ygonf? u|efawmfwkd@u um;*dwf (wuUpD*dwf) wckck ykd@ay;yg[kajymawmh oluwae&mwGif um;ukdxkd;&yf+yD; 'Duae a&Swnfhwnfh
qif;+yD;av#mufoGm;&if *dwfawG@vdrfhr,fqkdum u|efawmfwkd@tm; csxm;cJhygonf? (aemifrS u|efawmfwkd@ od&onfrSm u|efawmfwkd@
aysmufqHk;aea=umif;/ awG@&Sdolrsm;u ta=umif;=um;&ef tpkd;&u "mwfyHkrsm;ESifhwuG owif;pmrsm;u a=unmaomtcg u|efawmfwkd@
&efukefrS rE Wav;okd@ tvmiSm;vmaom um;orm;u vufOD;r_&Sd&Sd tpkd;&ukd tusdK;ta=umif; ajymjyojzifh xkdrSwqifh rD;ckd;ºuufav#muf
vkduf&mwGif xkdu|efawmfwkd@ vm±_d;t0if um;}uHK ac:wifcJhaomolvnf; tzrf;cH&um axmifus+yD; pD;yGm;awmif ysufoGm;&Smonf[k
=um;&ygonf?)
u|efawmfwkd@ wuUpDwpD;iSm;+yD; a[mfw,fwckokd@ ykd@ckdif;&ygonf? xkda[mfw,f wnf;ckdcef;wGif tcef;wckiSm;+yD; u|efawmfESifh
vSvS om;tzESpfa,muf wnf;ckd+yD;/ u|efawmfwkd@ESifh ygvmaom qufom;av;u tjyifxGuf penf;em&efESifh tpm;taomufrsm;0,f&ef
xGufoGm;ygonf? oljyefvmawmh nwkdif;wnf;ckdcef;rsm;ukd ppfaq;wwfa=umif;/ rae@nuwif xkdwnf;ckdcef;ukd ppfaq;a&;0ifao;a=umif;/
olEiS rhf suEf mS odwa,muf wk;d aeojzifh ol u|eaf wmfw@dk EiS hf twlrwnf;ckb d J wae&moGm;wnf;rSmjzpfa=umif;/ ol reuf 8 em&DrS ay:rvmv#if
rdrdwdk@bmom erfhcrf;um;*dwfokd@oGm;&ef rSm=um;ygonf? olajymjyI od&ao;onfrSm u|efawmfwkd@aemufrSm usefcJhonfh ukdatmifESifh
qufom;wOD;rSm &Jum;wpD;ukd wm;pD;vma=umif;/ olwkd@vnf; +rdK@t0if bmrStppftaq; r&Sda=umif;/ acsmarma=umif;/ tckvnf; wjcm;
wnf;ckdcef;wckwGif wnf;aea=umif;/ reuf 8 em&DwGif um;*dwfwGifqHk&ef csdef;xm;a=umif;ajym+yD; xGufoGm;ygawmhonf?
u|efawmfwkd@ om;tz wnvHk; =uuftdyf/ =uufEkd; tdyf=uygonf? reuf 7 em&DcGJavmufwGif xkdqufom;av; a&mufvm&m
u|efawmfwkd@ tawmf0rf;omoGm;ygonf? u|efawmfwkd@oHk;OD; a[mfw,fteD;&Sd qkdifwqkdifwGif reufpmpm;=u+yD; wuUpDjzifhyif erfhcrf;
um;qdyfokd@ oGm;a&muf=uygonf? um;qdyfwGif ukdatmifwkd@ a&mufESifhae+yD; jzpfonfukd awG@&ygonf? u|efawmfwkd@ um;vufrSwf0,f+yD;
tokwfESpfokwfcGJ um;ESpfpD;ay: wuf=uygonf? u|efawmfwkd@um;ay: wGif erfhcrf;rS vm±_d;okd@ vmoDcsif;qkdonfh &Srf;rdef;rysdKav;wtkyf
ygvmygonf? uav;rav;rsm;rSm ±kyf&nfom;om;em;em;ESifh oGufoGufvufvufuav;rsm;jzpf&m vrf;wav#mufawG@&onfh ppfaq;a&;
orm;rsm;onf xkduav;rav;rsm; ESifhom w&if;wESD;E_wfqufa&maESm ajymqkdaeojzifh u|efawmfwkd@wawGtawmf uHaumif;cJhygonf?
usefc&D;onfrsm;udk rnfol@udkr# *±krpkdufvSawmhbJ 0wfauswef;ausom ppfaq;wmawG@&ygonf?
u|efawmfwkd@ vm;±_d;u txGuf emrnf}uD;vSonfh at'D (A.D) *dwfwGif um;ay:rS c&D;onftm;vHk; qif;&+yD; ppfaq;a&;*dwfwGif
tppfaq;cH&ygonf? u|efawmfwkd@ om;tzESpfa,muf ppfaq;ola&S@a&mufaomtcg vSvSu ol@vufukdiftdwfx JrS rSwfyHkwif
txkwfvkdufwGif tdwfxJwGifygonfh q&m0efoHk;em;=uyf xGufusvm&m ppfaq;aeolpma&;u armh=unfhvkduf+yD; a=omf- tpfr}uD;u
32
tpkd;&tr_xrf;vm;[k ar;ygonf? vSvSu [kwfuJh? u|efr erfhcrf;jynfol@aq;±Hk}uD;ajymif;vmwJh (A.S) vufaxmufq&m0efyg? u|efrrSm
(Transfer Order) a&$@ajymif;trdef@vnf; ygygw,f? 'DrSm =unfhOD;rvm;[k qkdaomtcg xkdpma&;u ysmysmovJESifh [m-rvkdygbl;/ rvkdygbl;?
oGm;yg tpfr}uD; &ygw,f[k qkdygonf? vSvSu u|efawmfhvufqG+J yD; 'guawmh u|efrukdvkdufykd@wJh u|efrOD;av;/ u|efrwdk@ oGm;awmhr,faemf/
aus;Zl;wifygw,f[k E_wfquf&m xkdpma&;uav;u tpfr}uD; a&S@uuif;awGrSmvnf; (Government service) tpkd;&tr_xrf;vkd@om
ajymyg? bmrS ppfaq;rSm r[kwfygbl;[k rSmvkduf&Smygao;onf?
(1980 ckESpfrsm;twGif; ygwDwGif;okd@ vlopf&JabmftcsdK@ a&mufvm&m olwkd@ A.D *dwftjzwf tawG@t}uHKukd u|efawmfwkd@tm;
jyefajymjyzl;ygonf? olwkd@tm; xkd*dwfwGif ppfaq;olrsm;u-u|efawmfwkd@ 'D*dwfu odyfewf}uD;wm/ AkdvfcsKyfausmfaZmwkd@ wrdom;pkvHk;
'DuvGwfxGufoGm;wmav? *dwfw*dwfvHk;vnf; tvkyfjyKwfxGufoGm;wmyJ? olwkd@ezl;rSm pmuyfxm;wmrS r[kwfwm/ u|efawmfwkd@u
b,fvkdvkyf odEkdifrSmvJ? cifAsm;wkd@vkd aumif;a&mif;aumif;0,form;awGqkd&ifawmh bmylp&m&SdovJAsm? u|efawmfwkd@u v$wfay;ygw,f[k
ajymv$wfvkdufonf[k qkdygonf? u|efawmfwkd@vnf; aq;±Hkokd@ tvkyfajymif;vmonfh q&m0ef[k qkdvkdufojzifh apwemAvyGjzifh ewfvrf;
n¸efvkdufaom xkdpma&;av;tm; owd&oem;aerdygonf?)
u|efawmfwkd@ vrf;wav#mufvHk; wHwm;wkdif;/ +rdK@t0iftxGufwkdif; um;ay:rSqif; vrf;av#muf&+yD; *dwfwGifxkdif apmifhaeolrsm;
a&S@ujzwfum rSwfyHkwifjy tppfaq;cH+yD;rS um;ay: jyefwuf&ygonf? xkdae@rSm wevFmaehjzpfojzifh ±Hk;ydwf&uf zGifhpae@jzpfojzifh
ppfaq;oltm;vHk; Holiday mood 0ifum/ ayghwD;ayghq ppfaq;=uygonf? u|efawmfwkd@ =um;xm;wmeJ@ rwlyg? erfhcrf;u tqkdawmf
uav;rav;rsm;rSm xkda'owGif a&yef;pm;olrsm; jzpf[ef&Sdygonf? olwkdav;awG=um; u|efawmfwkd@ om;tz ra,mifrvnf a&mav#muf
ygvm&m olwkd@av;awGESifh E_wfqufzkd@/ pum;pjrnfajymzkd@om pdwftm;oefae=uonfh xkduif;orm;rsm;/ vl0ifr_}uD;=uyfa&;*dwfapmifhrsm;u
u|efawmfwkd@om;tztm; iJhapmif;Iyif r=unfhyg? u|efawmfwkd@xkwfjyaom rSwfyHkwifu'fjym;rsm;ukdvnf; aoaocsmcsm r=unfhyg? [kdvSnf
h'DvSefvkyf+yD; u|efawmfwkd@tm; jyefay;+yD;/ vufjzifhtjref um;ay: jyefwuf&efom n¸ef;aeygonf? u|efawmfwkd@ESifhygvmaom qufom;
uav;rSmvnf; &Srf;uav;yifjzpf&m xkdtqdkawmftkyfESifh &Srf;vkd w&if;wESD;qufqHajymqkdaeojzifh ol@twGufvnf; tqifajyaeygonf?
ukdatmifwkd@ESpfa,mufvnf; aemufum;ESifhyif ygvm&m u|efawmfwkd@a&S@u ppfaq;a&;wck+yD;IxGufv#if olwkd@um;u aemufu
0ifvmwwfygawmhonf? Tokd@oGm;ae&mu u|efawmfwkd@ erfwGef@wHwm;ukd ausmf+yD;aomtcg ukdatmifwkd@ESpfa,muftm; wHwm;wzuf
xdyf tay:bufwGif&Sdaom wJwef;vsm;qDokd@ ppfAkdvfwa,mufu ac:oGm;wmukd awG@vkduf&ygawmhonf? xkdppfAkdvfu olwkd@ESifh &,f&,f
armarm ajymajymqkdqdk pum;wajymajymESifh ac:oGm;aewm awG@&ojzifh pdwfxJtenf;i,fat;&aomfvnf; pdwfawmhwxihfxifh jzpfae
ygonf? (aemifrS od&onfrmS ukad tmifh oli,fcsi;f D.S.A qif;wa,muf jzpf+yD; ukad tmifu h adk wG@ojzifh 0rf;omtm;&ac:oGm;+yD; pum;pjrnf
ajymwmomjzpfa=umif;/ ukdatmifu tvkyfjyKwfoGm;ojzifh pdwfnpf+yD; xGufvnfaea=umif; ajymjy+yD; jyefqif;vmcJha=umif; od&ygonf?
ukdatmifrSm bG@J &+yD;cgpu urm&Gwf pD;u&ufpuf±Hkw±HkwGif tvkyfoift&m&Sdtjzpf tvkyfvkyfaecJh+yD; 1974 - 75 tvkyform; ta&;tcif;
t+yD;wGif tvkyfjyKwfcJhygonf?)
TvkEd iS hf u|eaf wmfw@dk c&D;ESiv
f m&m ae@vnfxrif;ukd uGwcf idk w
f iG f 0,fpm;+yD; erfch rf;ok@d a&mufcge;D 10 rkid cf ef@tvkw
d iG f u|eaf wmfw@dk
qufom;uav;u um;&yfckdif;+yD; u|efawmfwkd@ 'DrSmyJ qif;awmhrnf[k ajymqkd+yD; um;ay:u qif;=uygawmhonf? u|efawmfwkd@ qif;aom
tcg um;py,f,mu a=omf æ cifAsm;wkd@u 'Dvkdukd;vkd@ qkdvkdfufygonf? xkdae&mrSm u|efawmfwkd@ ajratmuf&Jabmfrsm; oHk;aeusvrf;
jzpfojzifh um;py,f,mav;u Tonfukd &nf&G,fI ajym[ef&Sdonf? u|efawmfwkd@ oHk;+yD;aemuf xkdvrf;ukd rnfolr# roHk;awmh?
u|efawmfwkd@vnf; &ifxJ'dwfueJ jzpfoGm;aomfvnf; [efrysuf um;ay:rSqif;um um;vrf;b,fbuf&Sd awmifukef;wukef;ay:&Sd
bkef;}uD;ausmif;&Sd&m oGm;aomvrf;okd@ qif;av#muf=uygonf?
u|efawmfwkd@ pD;vmonfhum; rsufpdatmufrS aysmufoGm;rS vm&mvrf;jyefvSnfh+yD; um;vrf;jzwfum um;vrf; nmbufab;&Sd
awmtkyw f iG ;f 0ifum vlomG ;vrf;av;twkid ;f qufav#mufawmh e,fpyfacsmif;ukd a&mufomG ;+yD; urf;wGiv f nf; ul;wk@d avSav;wpD; uyfxm;
wm awG@&ygonf? avSorm;vnf; tqifoifhyif awG@&ygonf?
u|efawmfwkd@onf xkdacsmif;ukd ul;wkd@avSav;ESifhjzwf+yD; urf;ay:wufum awG@&onfh vrf;uav;twkdif; av#mufvm&m
pyg;cif;}uD;wckab; v,fuefoif;ay:wufav#mufvkdufpOf “azaza&/ azaza&”[k atmf+yD; vuf}uD;ajr‡muf a0S@,rf;+yD; ajy;vmonfh
u|efawmfhom;ti,f ausmfaZmOD;ukd awG@vkduf&ygawmhonf? olu u|efawmfwkd@xuf wvcef@apmI ygwDokd@ xGufcGmoGm;oljzpf&m ol@ukd
awG@vkduf&aomtcg u|efawmfwkd@ ygwDokd@ acsmacsmarmarm vHk+cHKpGmqkdufa&muf+yDqkdwmukd odvkduf&ygawmhonf?
u|efawmfwkd@ESifh ausmfaZmOD;/ olESifhtwlygvm+yD; }udKapmifhaeaom ygwDajratmufXme au'gwOD;jzpfonfh &JabmfaZmf0if;wkd@
tusdK;ta=umif; ajymaepOfrSmyif u|efawmfhom;t}uD; ukdatmifESifh qufom;&Jabmfwkd@ a&mufcsvmygonf? xkdae&monf Armjynf
uGefjrLepfygwD. a&S@wef;pcef;axmuf&Sd&m ref[kdif;&Gmav; jzpfygonf?
xdkae@onf 1976 ckESpf/ Zlvkdifv 20 &ufae@ jzpfygawmhonf?
u|efawmfonf tcuftcJtrsdK;rsdK;/ tauG@taumuftrsdK;rsdK;ukd jzwfausmf+yD; ESpf&Snfvrsm; cGJcGmcJh&onfh “tdrf” (ygwD) okd@
jyefvnfa&muf&SdcJhygawmhonf? ?

33
ukd;um;onfhpmtkyfpmwrf;rsm;

1? pma&;olukd,fwkdif a&;om;cJhonfh pmtkyfrsm;


1-1? zufqpfawmfvSefa&;
2? trsdK;om;vGwfajrmufa&;wkdufyGJrsm; jynfol@bufawmfom;rsm;pmay
3? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;oabmxm;ESifh vufa&G;pifrdef@cGef;rsm;
4? urBmppfESifh +idrf;csrf;a&;
5? orkdif;rSefuluGufrsm; jynfol@bufawmfom;rsm;pmay
6? w&m;cHtppfb,folvJ ‚
7? rD'D,mavmuESifh tifwmAsL;rsm; ArmjynfuGefjrLepfygwD/ A[kd0g'jzef@csda&;Xme

2? wjcm;pmtkyfrsm;
2-1? vGwfvyfa&;a&$&wk (jynfwGif;ppfESpfig;q,f) atmifapmOD;
2? wkdif;jynfuEkEk rkefwkdif;u xefxef AkdvfrSL;}uD;a[mif;wifarmif
3? rkefwkdif;vGefaomf ‚
4? rkefwkdif;ukdvGefI tefwkavaomf rkd;rkd;wma&mpH
5? wyfrawmforkdif; (yxrwGJ rS pwkwÎwGJtxd) wyfrawmfarmfuGef;wkduf
6? jynfwGif;qlylaomif;usef;r_orkdif; (tykdif; 4 ykdif;) ‚
7? q&m}uD;ocifukdawmfr_dif; vlxka':trm
*? owif;pmrsm;ajymwJhppftwGif;Armjynf vlxkOD;vS
9? wmawpaeom; OD;Ek
10? orkdif;rSefuluGuf 2 jynfol@bufawmfom;rsm;pmay
11? q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif; ESpf 130 jynfh (txl;xkwf) "l0Hpmay
12? bHkb0rSmjzifh ocifwifjr
13? zufqpfawmfvSefa&;XmecsKyfESif wkdif;}uD; 10 wkdif; ocifwifjr
14? Burma in Revolt Bertil Litner

34
aemufqufwGJ (1)
AkdvfrSL;csKyfa[mif;ausmfaZm. wkdif;jynfokd@ wifjycsuf
(10-8-76)

cspfvSpGmaom tzdESdyfcH vkyfom;jynfolrsm;jzpfwJh vlrsdK;aygif;pHkyg0ifwJh tvkyform;/ v,form;/ +rdK@aevkyfpm;ukdifpm;


qif;&Jom;rsm;/ ynmwwfrsm;/ trsdK;rsdK;aom tvwfwef;v$mrsm;/ trsdK;rsdK;aom vkyfief;ukdifief;&Sifrsm;ESifh &[ef;oHCmrsm;cifAsm;-
aemufrsdK;qufwckvHk; vlnGef@wkH;atmif tnGef@csdK;cHae&wJh ausmif;om;rsm;/ vli,frsm;cifAsm;?
aemuf ae0if;-pef;,kk ppfwyftwGif;&Sd trsdK;rsdK;aomvufeufukdiftzGJ@tpnf;rsm;rS t&m&Sdt&mcH/ t=uyfwyfom;rsm;cifAsm;
u|efawmf[m ae0if; tkyfpkd;r_ukd awmfvSefwkdufckdufzkd@ ArmjynfuGefjrLepfygwDacgif;aqmifwJh vGwfajrmufwJhe,fajrukd tcuftcJ
trsdK;rsdK;ukd jynfolrsm;tultnDjzifh ausmfjzwf+yD; a&muf&Sdaeyg+yD?
tb,fa=umifh u|efawmf[m vufeufukdifawmfvSefa&;vkyfzkd@ xGufvm&ovJqkdwm u|efawmfhtaeESifh wkdif;jynfukd &Sif;jyzkd@
wm0ef&Sdygw,f?
wckwnf;aom t"duta=umif;uawmh u|efawmfwkd@ jynfolawGukd ae0if;-pef;,kppftkyfpku u|efawmfwkd@ wkdif;jynforkdif;rSm
r}uHKzl;avmufatmif tzufzufu ESdyfuGyfr_/ aoG;pkyfr_a=umifh jynfolawG cHpm;ae&wJh 'kuQt00ukd u|efawmfhtaejzifh b,fvkdrS vufykduf
=unfhraeEkdifvkd@ygyJ?
'ga=umifh vGefcJhwJhESpftawmf=umuwnf;u ae0if;tkyfpkd;r_ukd wGef;vSefwkdufzsufzkd@ trsdK;rsdK;}uHqcJhygw,f? jynfoleJ@ wyfwGif;
wpdwfwykdif;tajctaea=umifh ae0if;[m u|efawmfhukd axmifcsrxm;ayr,fh tapmifht=uyftrsdK;rsdK;/ olv#dKtrsdK;rsdK;ESifh rv_yfEkdifatmif
csKyfukdifxm;ygw,f?
,ckrSyJ &wJhtcGifhta&;ukd jzpfovkd toHk;cs+yD;/ jynfolwkd@&J@ &efol}uD; ae0if;ppftpkd;&ukd jynfolwkd@ESifhtwl wkdufzsufypfzkd@
vufeufukdifawmfvSefa&;e,fxJ a&mufcJhygw,f?
u|efawmftckvkd ae0if;tkyfpkd;r_ukd wGef;vSefwkdufzsufzkd@ vkyfwmukd/ jynfolw&yfvHk; 0rf;ajrmuf0rf;om axmufcHr,fqkdwm
oHo,r&Sdyg? jynfol@qENESifhtnD vkyf&w,fqkdwm oHo,r&Sdyg?
ae0if;-pef;,kwkd@ jynfol@tay: &ufpufpGm zdESdyfyHkukd =unfh=uprf;yg?
olwufvm+yD; r=umrDvykdif;twGif; 1962 ck/ Zlvkdifv 7 &ufta&;tcif;}uD; jzpfcJhygw,f? 'Dta&;tcif;rSm tjypfrJh vufeufrJh
ausmif;om;awGukd atmfwkdrufwpf*sDo&D;-*sDzdk;awGESifh +rdK@odrf;ppfwyfu &efoludk vkdufvHacsr_ef;ovkd twif;ypf/ twif;vkduf/
twif;owf=uw,f? raovkd@ '%f&m&wJhausmif;om;awGukd vkdufzrf;rdor# vufpwHk;owfypfw,f? wGif;}uD;awGwl;+yD; ajrjr‡Kyf—
tpazsmufvkdufw,f? tenf;qHk; 100 rS 200 =um; towfcH&w,f? aoG;acsmif;pD;cJhw,f?
om;orD;csif; pmem=unfhyg? jynfolwkd@&ifrSm b,fvkdaervJ? rdbawG[m tavmif;awmifrawG@&? ro+*õK[f&bl;? wcsdK@rdbawG
±l;wJhvl ±l;oGm;=uw,f?
aemufxyf+yD; Armjynf&Sde,fcsJ@qef@usifa&; AdrmefwckjzpfwJh/ orkdif;0if or*~taqmufttHk}uD;ukd Zuf&Jvuf&J +zdKcGJvkdufw,f?
aemufae0if;uxyf+yD; t±l;trl; aoG;±l;aoG;wef; jynfolawGukd qef@usifjyvkdufyHku aemifvnf; "m;"m;csif;/ vSHvSHcsif; acsr_ef;ypfr,fvkd@
a&'D,kdu }udrf;0g;vkdufw,f?
e,fcsJ@+Adwdo#awmif tESpf 100 oltkyfpkd;r_rSm 'Davmuf&ufpuf&rf;um;r_}uD;rsdK; rvkyf&JcJhbl;? e,fcsJ@vufyg;ap ae0if;uawmh
ol@tkyfpkd;r_ wESpfrjynfhcifrSm vkyfjy&JcJhw,f?
'g[m bmukdjyvkdufovJ-
'g[m jynfoltusdK;jyKr,fqkdwJh rqv vrf;pOfvm;?
'g[m acwfajymif;awmfvSefa&;qkdwmvm;?
'g[m jynfoludkcspfygw,fqkdwJh jynfol@wyfrawmfvm;?
'g[m ae0if;&J@ zufqpfbDvl;±kyf bGm;bGm;ay:wmyJ r[kwfvm;?
'g[m tm%mukd bmESifhrSrvJEkdifwJh irf;irf;wuf tm%m±l;}uD;qkdwm ay:wmyJ r[kwfvm;?
'g[m jynfolawGtay: ae0if;wkd@u b,fvkdoabmxm;w,fqkdwm jyvkdufwmyJr[kwfvm;?
e,fcsJ@orm;awmif rvkyf&Jvkd@ aemufwvSrf;qkwf&wJh umvrSm ae0if;[m yg;uGufom; vlpGrf;aumif;}uD; vkyfjycJhw,f?
e,fcs@J qef@usiaf &;wkud yf t
JG qifq
h ifh *k%af &mifajymifcw
hJ hJ owWad jymifcw
hJ hJ u|eaf wmfw@dk &@J ausmif;om;vli,fawGudk 'Dvt
dk =urf;zuf
&mESifhcsD+yD; owfjyvkd@ a=umufrwJhvm;? olwkd@&J@ &mZyv†ifa&m +rJrwJhvm;?
ausmif;om;vli,fawGtygt0if u|efawmfwkd@&J@ jynfolawG[m +Adwdo#e,fcsJ@orm;ukd tefwkcJhwJh jynfol/ zufqpf *syefukd
xcscJhwJhjynfol/ ae0if;wkd@&J@ocif e,fcsJ@awGukd armif;xkwfcJhwJh jynfolawGqkdwm ae0if;wkd@arhaeyHk&w,f?
orkdif;u 'D&mZ0wfaumifukd cGifhv$wfrwJhvm;?
'DaemufrSm ae0if;wkd@u jynfol@aoG;awGayusHaewJh zufqpfbDvl;±kyfukd zHk;uG,fa&;/ vSnfhpm;a&;twGuf rqv ygwDqkdwJh
qkd&S,fvpftwk ygwDw&yfukd ol@a=u;pm;wyfukd A[kdjyK+yD; 1963 rSm zGJ@pnf;cJhw,f? 'DvkdeJ@ wzufu qdk&S,fvpftwkta,mifESifh rEkd;=um;
35
ao;wJh jynfolwpdwfwykdif;ukd vdrfnmzkd@eJ@/ Ekd;=um;wJh jynfoltrsm;pkukd *wfpwmykdpHkaxmufwyfvkd jynfol@zdESdyfa&; wyfzGJ@}uD;wwyftjzpf
zdESdyfzkd@ ppfwyfygwD zGJ@cJhw,f? 'DvkdygwDxJ r0ifvkdwJholawGukdvnf; r0ifbJrae&Jatmif tusyfukdifcJhw,f?
aemuf ae0if;[m qk&d , S vf pftwkudk ukid ,
f rf;+yD; jynfoyl idk v
f yk w
f ,fa[hq+dk yD; yk*v
~ u
d ykid f vkyif ef;udik if ef; tm;vH;k ukd uGr;f ,mqkid f
omomavmufup+yD; vufawG@avsmfa=u;ray;/ odrf;usHK;vk,uf,l=uw,f?
tusdK;qufuawmh trsdK;om;pD;yGm;a&; emvefrxlEkdifatmif usqif;apcJhw,f? e,fcsJ@aygif;pHkukd ykdrSDckd&+yD; ukefaps; E_ef;awG
w[kefxkd;wufcJhw,f? jynfolawG ykdusyfwnf;vmcJhw,f?
olwkd@rSmawmh um;awGwkdufawG wkd;wufvmw,f?
qkd&S,fvpftwkjzpfa=umif;/ e,fcsJ@vufyg;apjzpfa=umif; xyfzGifhjywmu e,fcsJ@ykdif bDtkdpDa&eHukr`%Dukdodrf;awmh r&Sufra=umuf
e,fcsJ@auseyfavmufatmif aphpyf+yD;avsmfa=u;ay;cJhw,f?
emrnfqkd;vSwJh ‘Ek-tufwvD’pmcsKyfukd ,cktxd rzsuf0Hhao;bl;?
ae0if;wkd@[m wjznf;jznf;us,fjyef@vmwJh ArmjynfuGefjrLepfygwDe@J vlrsdK;pktoD;oD;u ol@tkyfpkd;r_ukd vufeufpGu J kdif awmfvSefae
=uwJh vufeufawGukd jzKwfypfzkd@eJ@ jynfolw&yfvHk;ukd vSnfhpm;zkd@ 1963 ckESpfrSm [efjy+idrf;csrf;a&;twkukd vkyfcJhw,f? aemufqHk; olomv#if
+idrf;csrf;a&;ukd zsufqD;wJh w&m;cHtjzpf ay:cJhw,f?
aemufae0if;wkd@[m olwkd@jrwfpGef;r,f/ tusdK;&Sdr,fxifwJh xkwfvkyfa&;ESifh ukefoG,fa&;vkyfief;ukdifief; tao;t}uD; wck+yD;wck
xyfodrf;=u/ vk,uf=uvkd@ trsdK;om;pD;yGm;a&; ykdIykdIysufpD;vm/ aps;E_ef;awGykd}uD;vm/ xkwfvkyfr_awGusqif;vm/ wkdif;jynfpD;yGm;a&;z±kdz&J
jzpfvm&w,f?
aemufqHk; 1967 rSm Armjynforkdif;rSm wcgrS r}uHKzl;wJh qefravmuf xrif;iwf&r,fhudef; qkdufvmw,f?
qefjy\em jzpfvmawmh ,cife,fcsJ@rsm;vkd vrf;v$Jzkd@ w±kwfArmta&;tcif; ae0if;wkd@zefwD;+yD;/ w±kwftrsdK;orD; - trsdK;om;
rsm;pGmukd owfjzwfcJhw,f?
aemuftiwfrcHEkdifwJh jynfolawG[m qefjy\emwkdufyGJ quf0ifvmwJhtcg &ckdifrSm &ufpufpGm ypfowf+yD; ESdyfuGyfjyvkdufw,f?
tawmfrsm;rsm; jynfolawG usqHk;&jyefw,f? 'Denf;ESifh ae0if;wkd@[m bmyJyg;pyfuajymaeae olwkd@vlwef;pm;tusdK;ukd xdckdufr,fqkd&if
zufqpfbDvl;jzpfa=umif; zGifhjyzkd@ 0efrav;=ubl;?
'DvkdESifh aoewfw,rf;,rf;ESifh owfjzwf+cdrf;ajcmuf+yD; wav#mufvHk; tkyfpkd;vmcJhw,f?
'DtxJu yHko¿meftrsdK;rsdK;eJ@ ae0if;tkkyfpkd;r_ukd awmfvSeftmcHwJhol jynfol@om;orD;aumif;rsm;[m tusOf;axmifxJrSm
tcsdK@towfcH&/ tcsdK@vlpOfrrDatmif n‡Of;yef;cH&/ tcsdK@ ukdukd;u|ef;ykd@cH&w,f? 'Dn‡Of;yef;r_[m *syefzufqpfawGvkdyJ tvGef&ufpufw,f?
ae0if;tusOf;pcef;awGrSm tmZmenftawmfrsm;rsm; usqHk;cJh&w,f?
'DtxJrmS *syefawmfveS af &;acgi;f aqmif}uD;wOD;jzpfwhJ Akvdk rf LS ;}uD;Axl;&J@om;wa,muf[mvnf; rsuv f ;kH uef;atmif ESyd pf ufc&H +yD;
aemuf taoowfypfjcif;cH&w,f?
ae0if;zdESdyfr_/ aoG;pkyfr_[m ykdvkd@jyif;xefvmw,f? jynfolwkd@ usyfwnf;r_[mvnf; ykdjyif;xefvmw,f? qefravmufwJh
tiwfjy\em[mvnf; ykd}uD;xGm;vmw,f?
1974 arvrSm acsmufa&eHajr tvkyform;rsm;u qefjy\em ajz&Sif;ay;zkd@ pwifaygufuGJvmw,f?
aemuf &efukef+rdK@awmftygt0if txufatmuf Armjynfpuf±Hktvkyf±HkawG qefvHkavmufatmifay;a&;eJ@ olwkd@ukd zdESdyfxm;wJh
vkyfom;aumifpDawGzsufodrf;a&;oydwfrsm;[m ae0if;aoewfawG vSHpGyfawGa&S@rSm ra=umufr&GH@ wck+yD;wck aygufuGJay:xGufvmw,f?
tvkyform;awG[m iwf+yD;awmhtaorcHbl;/ wkdufyGJESifh&ifqkdifr,fvkd@ oEdMÏmefcs+yD; &J&J}uD;wkdufyGJ0ifvm=uw,f? 'DwkdufyGJ[m tr_xrf;
t&mxrf;awGtxd ul;puf+yD; jynfvHk;u|wfoydwf}uD; aygufuGJawmhrwwf jzpfvmw,f?
ae0if; ppftkyfpk[m uref;uwef; olwkd@enf;a[mif;twkdif; 'Dta&;+idrf;oGm;atmif tiftm;t}uD;qHk;jzpfwJh &efukef tvkyf
orm;awGukd ypfowfjyvkdufw,f?
tvkyform;ESifhjynfol 100 avmuf aoausysufpD;&jyefw,f?
ae0if;wkd@&J@ vufawG[m txyfxyfaoG;pGef;cJh=u+yD?
aemuf 1974 'DZifbm ausmif;om;ta&;tcif;rSm ae0if;tkyfpkd;r_ukd &efukefwuUokdvfrsm;ESifh ausmif;aygif;pHk ausmif;om;rsm;ESifh
&[ef;oHCmrsm; yl;aygif;+yD; wkdufyGJ0ifcJhw,f? rE Wav;u tvm;wlausmif;om;rsm;ESifh oHCmrsm;yg0ifvmw,f? 6 &uffvHk;vHk;tefwk+yD;
oydwfarSmufqENjycJh=uw,f? 'Dausmif;om;ta&;ukd ae0if;wkd@u t=urf;zuf+zdKcGJvkdufvkd@ &efukef+rdK@vlxktcsdK@[m a'goxGuf+yD; qef@usif
qENjyw,f? wcsdK@u 0ef}uD;rsm;±Hk;ESifh *gwfwJtcsdK@ukd 0kdif;0ef;qENjyzkd@ }udK;pm;w,f? tcsdK@u vrf;pOfygwDESifh aumifpD±Hk;rsm;ukd rD;±_d@
zsufqD;ypf=uw,f? owWd&SdpGmESifh vSHpGyfawGukd tefwkvkdufw,f?
tJ'DjynfolawGukd aoG;at;at;ESifh vlowftzGJ@u vkdufvHypfowf+yD; ESdyfuGyfvkdufw,f? tenf;qHk; 'Dta&;tcif;rSm jynfolESifh
ausmif;om; 150 ausmf aoaus'%f&m&cJh=uw,f? txufyg 1974 ckESpf tvkyform;ta&;tcif;ESifh 'DZifbmausmif;om;ta&;tcif;[m
ae0if;wkd@=oZmESifh oduQmukd xyfrH+yD; t}uD;tus,f usqif;apcJhjyefw,f?
aemuf ausmif;om;rsm;ESifh tvkyform;rsm;[m tcGifhtcg&wkdif; ae0if;zdESdyfr_ukd awmfvSefwkdufckdufcJh=uw,f? 1975 ck ZGefvrSm
rESpu f aoG;acsmif;pD;cJw h hJ tvkyo
f rm;ta&;tcif; ESpyf wfvnfqENjyyG}J uD;ukd ausmif;om;awGu usi;f y+yD;/ ae0if;wk@d udk tefwv k u dk jf yefw,f?
,ckaemufqHk; 1976 ck rwfv q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif; &mjynfhrSm axmifaygif;rsm;pGmaom ausmif;om;awG ae0if;ukd
36
tefwk+yD; csDwuftav;jyKw,f? aemufwuUokdvf bGJ@ESif;obifcef;rukd odrf;ykduf+yD; oydwfarSmufvkduf=uw,f? ae0if;wkd@u rsm;jym;vSwJh
ausmif;om;tHkºur_ukd a=umufvef@+yD;/ uref;uwef;wjynfvHk;&Sd/ wuUokdvfESifhaumvdyf ausmif;rsm;ukd ,cktxd tuef@towfr&Sd
ydwfvkdufw,f? ausmif;om;awGukdvnf; axmifESifhcsD+yD; wpdrfhpdrfh ,cktxd vkdufzrf;aew,f? tcsdK@ukd w&m;pGJ+yD; ESpf&Snfaxmifcsaew,f?
'g[m bmudjk yovJ? ae0if;wk@d u Armjynfvw G af jrmufa&;wku
d yf oJG rkid ;f rSm r}uHKzl;atmif jynfoal wGudk aoG;acsmif;pD; owfjyaewJh
txJu jynfolawG[m OD;rnGwfbJ wAkdvfuswAkdvfwuf vGwfajrmufa&;wkdufyGJ/ 'Drkdua&pDwkdufyGJukd tqufrjywf qifE$JcsDwufaew,f?
'gawG[m ae0if;tkypf ;dk r_umvtwGi;f jynfoal wGudk ol@q&me,fcs@J awG/ zufqpfawGvydk J zdEydS w f ,fqw dk mukd u|eaf wmftenf;i,f
wifjywm jzpfygw,f?
'Dvkdae0if;&J@ zdESdyfr_eJ@ aoG;pkyfr_a=umifh jynfolawG b,fvkd'kuQawG/ qif;&Jusyfwnf;r_awG a&mufcJh&w,fqkdwm wwkdif;jynf
vHk;todygyJ?
jynfolawG qif;&Jusyfwnf;r_ESifh ywfoufvkd@ aemufqHk;jzpfysufcJhwJh tjzpftysufw&yfukd wifjyyghr,f? ,ckESpfOD;ykdif;rSm
&efukef+rdK@vnf ±kyf&Sif±Hkw±HkrSm ±Hkapmifhwa,muf[m/ trsm;jzpfaewJhtwkdif; w[kefwkd;wufaewJh ukefaps;E_ef;ESifh om;orD; 6 a,mufukd
b,fvkdrS 0atmifrau|;Ekdifvkd@ arSmifckd±kyf&SifvufrSwfa&mif;+yD; tdrfaxmifukd jznfhwif;cJh&w,f? wae@rSm tzrf;cH&+yD; axmifcscH&w,f?
'Dtvkyform;&J@ ZeD;[m uav; 6 a,mufESifh b,fvkdau|;arG;&rvJqkd+yD; xdwfvef@+yD; &ifaoG;awGa&m/ ola&m owfaozkd@ }udK;pm;w,f?
cav;ti,fqHk;ukd owft+yD;/ usefuav;rsm; atmf[pfikdaºu;vkd@ tdrfeD;em;csif;rsm;u vmu,fwif&w,f? 'DtrsdK;orD;[m ±l;oGm;w,f?
pdwWZaq;±Hkukd ykd@vkduf&w,f? tcktxd &Sdaumif; &SdaeOD;r,f?
wcsKd @rb
d rsm;[m uav;rsm;ukd rau|;Ekid af wmhv@dk blwm±Hrk sm;/ oabFmqdyrf sm;rSm ypfxm;cJw h hJ tr_rsm;[mvnf; ra&wGuEf idk bf ;l ?
'Dvkd tvm;wl udpPawG[m jynfolawG=um;rSm rjywf=um;ae&w,f?
+rdK@aevkyfpm;ukdifpm; qif;&Jom;awG txl;ojzifh atmufajcr_xrf;&mxrf;vcpm;awG[m r0w0pm;ae&wm =umvS+yD? wcsdK@
xrif;csdKifhawGrSm yJjyKwfawmif rygEkdifawmhbl;? qm;ESifhxrif;pm;ae&olawG/ qefjyKwfyJ aomufae&olawG/ eyfrSefrpm;&olawG rsm;-
rsm;vm=u+yD?
vlvwfwef;pm;xJu trsm;pk[m qif;&JrGJjymusvm=uw,f? rdrd&Sdor# ypPnf;awGa&mif;+yD;/ rD;zkdacsmif jznfh&w,f? vlcsif;
awG@=u&if wae@wjcm;wufvmwJh ukefaps;E_ef;ukd =unhf+yD; “a&S@b,fvkd vkyf=u&rvJ”qkdwm vlwkdif;E_wfu ajymaeuspum; jzpfae+yD?
aus;vufrSma&m/ v,form;awG =unfhygOD;? ya'o&mZfajr&Sifpepf&J@ zdESdyfaoG;pkyfr_[m qufvuf&Sifoef }uD;xGm;aew,f?
'DtajccHay:rSm ppftpkd;&&J@ pDrHudef;oD;ESHawG pkdufysdK;a&;ESifh vuf0g;}uD;tkyfr_/ vk,ufr_wkd@a=umihf v,form;xk}uD;[m qif;&J'kuQa&mufae
=u&w,f? pyg;aps;wufvmwm [kwfyg&J@? ukefaps;E_ef;u ol@xufckefwufaeawmh txl;ojzifh tvwfatmufv$mv,form;/ qif;&JwJh
v,form;ESifh v,fulvDrsm;[m 'kuQt}uD;qHk;ygyJ?
wcsdK@w&GmvHk;rSmrS av;ig;tdrfavmufyJ qDav;ysm;av;ESifh pm;Ekdif=uw,f?
olwkd@'kuQ[m wcsdK@rSm +rdK@u qif;&JwJhtvkyform;awG&J@ 'kuQxuftyHk}uD;qkd;ygw,f? wcsdK@cg;aumh+yD; +rdK@ajy;wufvm=uw,f?
t&Sufta=umufaemufxm;+yD; t0wfrvHkr+cHKESifh awG@&mtvkyftwif;wkd;acG@ vkyfukdifpm;aomuf&w,f?
ynmwwfawGa&m b,fvkdvJ? olwkd@oduQmukd tapmfum;cHae&w,f? ae0if;wkd@ukd cg;usdK;atmif atmufrusdK@wJhvlawG[m
enf;rsdK;pHkESifh ta&;,lcHae&w,f? }udrf;armif;toa&zsufcHae&w,f?
tvkyfr&SdwJh ynmwwfOD;a&[m wae@wjcm; rsm;vmw,f?
ae0if;wkd@[m ynmwwf tvkyfvufrJhawG EkdifiHa&;tHkºur_xJ yg0ifwmrsm;vmrSmpkd;vkd@/ ynmwwfawG uef@owfzkd@/ 0dZ…mESifhody`H
&Spfwef;uwnf;u cGJ+yD;/ pmar;yGJawGukd cufoxufcufatmif zspfn‡pfvmw,f?
bGJ@&jyefawmhvnf; tvkyf&Smr&vkd@ ta=umfa&mif;pm;ae=u&wJhvlawG/ qkdufum;eif;pm;ae=u&wJhvlawG[m renf;ygbl;?
ausmif;om;awGukd &efolawGvkd oabmxm;+yD;/ uav;awG&J@ ^m%Av/ pm&dwWAv/ um,Avwkd;wufa&;xuf ajymif;jyef/
b,fynmrS ususeerwwfatmif/ pm&dwWawGysufatmif vkyfcJhw,f?
aemufqHk; ausmif;awG[m ynmoifwJhXmer[kwfbJ/ uav;awGukd csKyfaESmifwJh axmifESifhwlaew,f? q&mawGukd axmifrSL;awG
0g'gawGvkd ausmif;om;awGukd zdESdyfzkd@ ajcmufvSef@+yD; twif;ckdif;w,f?
ae0if;[m ausmif;om;ESifh vli,fawGukd a=umufw,f? ol@&mZyv†if zif+rJzkd@ 'Duav;awGukd bufaygif;pHk zsufqD;ypfrS jzpfr,fvkd@
,lq+yD; vlnGef@wkHk;atmif/ vlt-vleawG/ arSmifckdawG/ pm&dwWysufawG/ wukd,faumif;orm;awG/ a=u;pm;ppfom;awG- tcsKyfrSm
jynfol@&efolawGtxd jzpfvmatmif wav#mufvHk; tpDtpOf&Sd&SdESifh ,kwf,kwfrmrm vkyfukdifcJhw,f?
'DxJu ausmif;om;vli,f trsm;pk}uD;[m/ ol@acwfESifholEkd;}um;+yD; ,cifaemifawmfrsm;&J@vrf;twkdif; ae0if;wkd@ukd jyefwkdufvm
=uwJhtwGuf/ ae0if;wkd@tzkd@ tusyftwnf;}uD; jzpfaew,f?
ausmif;om;vli,fawG[m rdbawG qif;&JwJhb0/ rdrdwkd@&J@ xGufvrf;r&SdwJh tvkyfvufrJhjzpf&r,fhb0ukdjrif+yD; ae0if;wkd@tm;
qef@usiaf &;a&pD;a=umif;xJudk rsm;oxufrsm;rsm; 0ifvm=u+yD/ 'ga=umifh 'Djy\emrukid Ef idk v f @dk ausmif;ukd tuef@towfr&Sd ydwx f m;&w,f?
aemuf ae0if;vufeufukdifwyfwGif; atmufajcwyfom;wyf=uyfawGa&m -
olwkd@vnf; jynfolawGESifhtwlwl qif;&Jusyfwnf;=uw,f? txl;ojzifh a&S@wef;a&mufaepOf aemufykdif;usefcJhwJh rdom;pkawG[m
tvGefusyfusyfwnf;wnf; ravmufri jzpf=u&w,f? rdrda,mufsm;&J@ &duQmxJu Ekd@qD/ o=um;pwJh ukefajcmufukd tjyifa&mif;+yD;/ 0rf;pmxJ
xnf+h yD; wtdraf xmifv;kH r#pm;&wJb h 0u a,mufsm;u a&S@wef; ckepfv/ &Spv f =umatmif oGm;ae&awmh 'D&u d mQ ukd r&awmhb/J a,mufsm;u
37
v$JcJhwJh vpmav; rjzpfpavmufESifh ukyfukyfowfowf pm;aomuf&w,f? wcsdK@awmem;awmifem;eD;wJh wyfawGqkd&if om;r,m;awG[m
0g;r#pfcsdK;a&mif;&/ xif;acGa&mif;&/ wcsdK@+rdK@ xJoGm; usyef;vkyf&/ wcsdK@wyf&if;u xkwfa&mif;wJh ypPnf;wcsdK@ukd arSmifckda&mif;pm;=u&w,f?
aemuf+yD; a,mufsm; usef;usef;rmrmESifh jyefa&mufyghrvm;/ usqHk;cJhrvm;/ '%f&m}uD;awG&rvm;vkd@vnf; ylyef&w,f? a,mufsm;awG
usqHk;yvm;qdk&if/ wcsdK@tdrfaxmifonfvkdif;[m urBmysufravmuf idkaºu;&w,f? atmufajcvGwf&wJh b0 a&muf&w,f?
rESpfu ae0if;wkd@u taxGaxGusyfwnf;vkd@ wyfwGif;&duQmav#mha&; vkyfvmw,f? wyfawGu rauseyfvkd@ wyfrSL;}uD;awG
qif;+yD; &Sif;jy&w,f? a&S@wef;wae&mrSm wyf=uyfwOD;u - 'gbm pnf;a0;yGJrSm 'Dvkdajymw,fvkd@ owif;&w,f? “u|efawmfwkd@ a&S@wef;
t=um}uD;ae+yD;rS aemufyidk ;f wyf&if;tdraf xmifonfvidk ;f ukd jyefa&mufawmh/ r,m;awG/ orD;awG iwfjywfveG ;f vk@d jynfw h efqm jzpfae+yDAs”vk@d
rcHEkdifvGef;vkd@ &ifzGifhw,fvkd@ =um;&w,f?
'gawG[m ae0if;wkd@ tkyfpkd;r_atmufrSm jynfolawG b,fvkdcHpm;ae&w,fqkdwmukd u|efawmfjrif&=um;&or# tusOf;ajymjy
&wmyg?
ukvor*~pm&if;tif;t& Armjynf[m urBmrSm tqif;&JqHk; av;ig;EkdifiHrSm ygae+yDvkd@ od&w,f?
'Davmufobm0t&if;tjrpf ºu,f0wJhwkdif;jynf/ urBmay: qefta&mif;&qHk;wkdif;jynfxJyg0ifcJhwJh wkdif;jynf[m bma=umifh
ae0if;tkyfpkd;r_ ESpftenf;i,ftwGif;rSm 'Davmufqif;&Jusyfwnf;oGm;&ovJ?
e,fcsJ@ ya'o&mpfajr&SifESifh AsL±kdu&uft&if;&Sif;pepfawGukd ukd,fpm;jyKwJh ae0if;wkd@&J@ zdESdyfr_/ aoG;pkyfr_a=umifhyJ r[kwfvm;?
tm;vHk;csKyfajym&&if ae0if;vufatmufjynfolawG bufaygif;pHk 'kuQa&mufae=uw,f?
EkdifiHa&;t&=unfh&if bmrS vGwfvyfr_r&Sdbl;? 'Drkdua&pDr&Sdbl;? ajymykdifqdkykdifcGifhr&Sdbl;? aemufqHk;ae0if;&J@ jynfol@w&m;±Hk;
qkdwmawGu vlyk*~dKvfwa,muf&J@ *k%foduQmESifh ckcHumuG,fEdkifr_ukd ±kyfodrf;vkdufw,f?
pD;yGm;a&;t& iwfiwfjywfjywf c|wf+cHKusae=u+yD?
vlr_a&;t&vnf; wcgu trsdK;*k%frmeESifh 0ifh0ifhºum;ºum; jrifhrm;wJh pm&dwWESifh&yfwnfvmcJhwJh u|efawmfwkd@ jynfolawG[m
tckqkd&if rdrdwdk@ *k%foduQmESifhpm&dwWukd ae0if;wkd@&J@ ±kdufcsdK;jcif;cHae&+yD?
usef;rma&;rSmvnf; qif;&Jusyfwnf;vkd@ a&m*gb,xlajym/ ukp&maq;r&Sd/ olwkd@rSmawmh acgif;ukdufwmup+yD; EkdifiHjcm;oGm;
uk=u/ aq;qdkvnf; EkdifiHjcm;aq;rS/ ArmjynfrS bD - yD - tkdif aq;qkdv#if wd&p>mefukwJhaq;avmuf oabmxm;w,f?
csKyfvkduf&if ae0if;wkd@wawG[m olwkd@ukd,folwkd@ EdkifiHjcm;u vma&muf usL;ausmfwkdufckdufodrf;ykdufwJh ppfwyfawGvkd
oabmxm;yHk&w,f? jynfolawGukd olwkd@odrf;ykdufu|efjyKcH&wJh wkdif;wyg;aus;u|eft±kdif;awGvkd oabmxm;yHk&w,f? vlowf/ rD;±_d@/
rk'drf;usifh/ ypPnf;vk/ vlawG&J@ *k%foduQmukdapmfum; pwJhtvkyfawGukd vkyfae=uw,f? oHk;ESpfoHk;rkd;tkyfpkd;pOfu *syefzufqpfwyfawG&J@
vkyfenf;rsdK;ygyJ?
&efukef+rdK@u jynfolawG[m ae0if;ppfwyfu jynfolawGukd aoG;at;at;ESifh =uufiSufawGypfovkdvkduf+yD; ypfowfwmawG
awG@cgpu “[-'DaumifawG vlawGrS [kw&f @J vm;/ &ufpufvcS snv f m;/ ESv;kH om; &S&d @J vm;”vk@d ar;=u/ ajym=uw,f? trSeaf wmh aus;vufrmS
'Dvydk pfowfra_ wG/ vk,ufr;D &SK@d ra_ wG vkyaf ewm[m =umvS+yD/ 'gawGu ae0if;qkw d m b,fvv dk q
l w dk m u|eaf wmfw@dk orkid ;f rSm jrif&+yDjzpfw,f?
yk*~dKvfa&;t& rajymvkdayr,fh EkdifiHa&;tajccHjzpfvkd@ ae0if;ta=umif; tenf;i,fajymvkdao;w,f?
wae@rSm ae0if; 'DvkdjzpfEkdifw,fqkdwm ArmjynfEkdifiHa&;acgif;aqmiftcsdK@[m apmpGmuwnf;u }udKwifjrifcJhw,f? *syef
awmfvSefa&;+yD;p t*Fvdyf0ifvmprSm tJ'Dwkef;u awmfvSefa&;acgif;aqmifawG[m AdkvfcsKyfatmifqef;tygt0if ae0if;udpPukd aqG;aEG;=u
w,f? ae0if;[m &mxl;Xme wnf+idrv f mwJh *syefacwfaemufyidk ;f up+yD; pm&dwyW suv f mr_/ *k%
d ;f cGrJ a_ wG ay:vmw,f? aemuf*syefawmfveS af &;
twGif;rSmvnf; uysufuacsmfvkyfr_awG=unfh+yD; a&S@rSm 'Dvl[m tcGifhom&if e,fcsJ@ESifhaygif;+yD; zufqpfppftm%m&Sif vkyfEkdifwJhvlvkd@
wGuf=u+yD;/ ,ckapmapmuwnf;u wyfuxkwfypfvkdufzkd@ aqG;aEG;=u/ pkdif;jyif;=uw,f? ae0if;&J@ aumufuspfr_/ ESpfbufrsufESmvkyfr_ESifh
wnf&SdcJhwJh EkdifiHa&;tajctaea=umifh [kdwkef;uwnf;u jzKwfrcsEkdifcJhbl;? 'gawGukd ,cktouf&Sifusefao;wJh/ [kdwkef;u awmfvSefa&;
acgif;aqmifwcsdK@ukd ar;=unfhEkdifw,f? 'g[m orkdif;tawG@t}uHKw&yfygyJ?
uJ-u|efawmf ae0if;wkd@atmuf jynfol@'kuQt00 wifjycJhygw,f? 'Dvkd wrsdK;om;vHk; vlnGef@wkH;atmif vkyfaewmawGukd 'DvkdyJ
=unfhae=urvm;? txl;ojzifh rsdK;cspfjynfcspfawGu =unfhaeEkdifrvm;?
jynfolawGrSm xGuf&yfvrf;r&Sdawmhbl;vm;?
tjcm;wzufukd vSnfh=unhfawmh ArmjynfuGefjrLepfygwD acgif;aqmif+yD; tzdESdyfcHawmfvSefwJh jynfolrsm;ESifh vlrsdK;pkrsm; yl;aygif;+yD;
vufeufukdifawmfvSefa&; qifE$JaewJh jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;}uD;ukd jrifw,f?
jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;qkdwm ae0if;wkd@tkyfpkd;r_ukd wjynfvHk;&Sd tzdESdyfcHjynfolESifhvlrsdK;pktm;vHk; tHkºuawmfvSef
jzKwfcs±Hkomru/ 'DaemufrSm vGwfvyfwJh/ 'Drkdua&pDxGef;um;wJh/ trSDckduif;+yD; om,m0ajymwJh vlrsdK;rsm;wef;wlwJh u|efawmfwkd@tm;vHk;
ar#mfrSef;cJhwJh EkdifiHxlaxmifr,fqkdwm u|efawmfem;vnfw,f?
'DawmfvSefa&;[m rif;ajymif;rif;vGJvkyf±Hkr[kwfbl;? aemufb,fawmhrS jynfolwkd@ 'D'kuQrsdK;rawG@}uHK&wJh 'Drkdua&pDopfEkdifiHukd
xlaxmifrSm jzpfw,f?
uJ-wkdwkdajym&&if ae0if;wkd@ rif;qdk;rif;npfawGatmufrSm jynfolawG&J@aoG;awG/ rsuf&nfawG acsmif;pD;atmif tzdESdyfcH&wJh
ukdvkdeDwykdif;/ ya'o&mZfwykdif; tkyfpkd;r_ukdyJ vlnGef@wkH;atmif cHae=urvm;?
'Drif;qkd;rif;npfawGatmufu vGwfajrmuf±Hkru aysmf&$ifcsrf;ajr@wJh EkdifiHopfxlaxmifEkdifwJh/ uGefjrLepfygwD acgif;aqmifwJh
38
jynfol@'Drkdua&pD awmfvSefa&; a&pD;a=umif;xJ0if+yD; yl;aygif;awmfvSef=urvm;?
u|efawmfwkd@a&S@rSm aoa&;&Sifa&; vrf;ESpfoG,f &yfaeygw,f?
u|efawmfwkd@ b,fvrf;ukd vkdufrvJ?
jynfol@'Drkdua&pDvrf;uvGJvkd@ tjcm;vrf;rsm;&Sdao;vm;?
r&Sdyg?
urBmukd=unfhyg? orkdif;ukd=unfhyg? b,frSmrS r&SdEkdifyg?
'kwd,urBmppft+yD; vGwfvyfw,fqkdwJh EkdifiHawG ay:xGef;cJhwJh tESpf 30 orkdif;ukd jyef=unfhyg? 'ghtjyif u|efawmfwkd@ab;u
w±kwfjynf}uD;ukd =unfhyg? u|efawmfwkd@vkd EkdifiHawG&J@ vGwfajrmufa&;[m uGefjrLepfygwDOD;aqmifwJh jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;
qifE$Jjcif;jzifhom &&SdEkdifw,f?
avmavmq,f rae@wae@u jzpfysufcJhwJh tif'kdcsdKif;em;ukd =unhfyg?
aemuf+yD; ta&S@tm&Sawmifykdif;wckvHk;ukd =unfhyg? tJ'DjynfolawG[m wjcm;vrf;r&Sd/ 'Dvrf;ukdyJ vkdufae=u+yD? w+cdrfh+cdrfh
atmifyGJopfawG &ae=u+yD?
ta&S@tm&Sawmifykdif;omru tm&S-tmz&du-vufwiftar&duu oef;aygif; 2000 r#&SdwJh jynfolawG[m orkdif;a&pD;a=umif;
taeESifh 'Dvkdif;twkdif; toGiftrsdK;rsdK;ESifh pwifae=u wkdufyGJ0ifae=u+yD?
uJ-u|efawmfwkd@wkdif;jynf&J@ aemufqHk; tESpf 20 &J@ orkdif;tjzpfukdyJ =unfhyg? 'Dvrf;uvGJ&if wjcm;vrf;&Sdao;&J@vm;?
ae0if;wkd@ tkyfpkd;r_ukd b,folawGuom wu,fwkdufzsufEkdifrvJ?
'kwd,-wkdufzsuf+yD; b,folawGuom jynfolawG aysmf&$ifcsrf;ajr@wJh EkdifiHopfukd wnfaxmifEkdifrvJ?
u|efawmfwkd@rsufpda&S@rSm u|efawmfwkd@ av#muf&r,fhvrf;[m &Sif;vmygw,f?
wcsdK@rsdK;cspfjynfcspfawG/ jynfolawGu e,fcsJ@eJ@azmufjyefa&;orm;awG 0g'jzef@vkd@ uGefjrLepfeJ@aygif;a&;ukd &GH@wGef@wGef@jzpfae
=uw,f?
ppfrSefwJh rsdK;cspfjynfcspfyk*~dKvfqkdwm bmvJ? rdrdwukd,f aumif;pm;a&;twGuf atmf[pfae=uwJh vlnmawG r[kwfbl;?
a&muf&SdaewJhacwfeJ@tnD rdrdtrsdK;/ rdrdjynfolwkd@ vGwfajrmufa&;/ vGwfvyfa&;/ w&m;r#wwJh 'Drkdua&pDtcGifhta&;&&Sda&;ESifh qif;&Jjcif;rS
vGwfuif;wJh om,m0ajymwJh EkdifiHopfxlaxmifa&;ukd a&S;±_&rSmjzpfw,f?
u|efawmfwkd@rsdK;cspfjynfcspfawG[m [kd0HomEkacwfu rsdK;cspf}uD;awGvkd/ trsdK;-bmom-omoemvkd@ aºu;a=umf&r,fhacwf
r[kwfawmhbl;?
'Dacwf[m jynfol@'Drkdua&pDacwfjzpfw,f? 'Dacwf&J@ rsdK;cspfawG[m jynfolwu,fvGwfajrmufapcsif&if 'DawmfvSefa&;}uD;ukd
OD;aqmifqifE$JaewJh uGefjrLepfygwDESifhaygif;rS jzpfEkdifr,f?
'ga=umifh u|efawmfwkd@jynfol@xGuf&yfvrf;[m 'kwd,urBmppf}uD;t+yD; tESpf 30 urBmhorkdif;/ tif'kdcsdKif;em;ESifh ta&S@awmif
tm&SESifh u|efawmfwkd@EkdifiH tESpf 20 ausmf jzpfay:r_orkdif;awGukd =unfh+yD; wjcm;vrf;r&Sd/ ArmjynfuGefjrLepfygwDacgif;aqmifwJh jynfol@
'Drkdua&pDawmfvSefa&;}uD;om &Sdw,fqkdwm &Sif;&Sif;}uD;jrifEkdifygw,f?
tcsKyfrmS Armjynf jynfo@l 'rD u dk a&pDawmfveS af &;[m tESpo
f m&tm;jzifh e,fcs@J / ya'o&mZfajr&SiEf iS hf AsL±ku
d &uf t&if;&Sipf epfudk
qef@usifwJh jynfolvlxk}uD;&J@ awmfvSefa&;jzpfw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDrSwqifh tvkyform;vlwef;pm;u acgif;aqmifwJh tvkyf
orm;ESifh v,form;vlwef;pm; r[mrdwfzGJ@r_ay:rSm tajccHwJh +rdK@ae"e&Sifaygufp vlwef;pm;/ trsdK;om;"e&Sifvlwef;pm;ESifh vGwfvyfr_ESifh
'Drkdua&pDukd cspfjrwfEkd;wJh rsdK;cspfjynfcspfawGyg0ifwJh awmfvSefa&;}uD;jzpfw,f?
cspfvSpGmaom jynfolrsm;/ trsdK;om;rsm;cifAsm;-
uJ-'gjzifh u|efawmf[m uGefjrLepfygwDacgif;aqmifwJh jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;xJ bma=umifh yg0ifvm&ovJqkdwm
&Sif;avmufyg+yD xifygw,f?
aemufu|efawmf ajymvkdwmwcsuf &Sdygao;w,f?
jynfwGif;jynfy tawG@t}uHKrsm;t& jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;rSm vufeufukdifwdkufyGJo¿mef[m t"dujzpfw,f?
wcsdefwnf;rSm ae0if;wkd@atmufa&mufaewJh jynfolawG tHkºuxºuvmrSom 'DvufeufukdifwkdufyGJ[m vsifjrefpGm a&S@okd@ csDwufEkdifr,f?
ae0if;wkd@ zdESdyfr_atmufu rcHr&yfEkdifjzpfaewJh jynfolawGukd pnf;±Hk;+yD; vGefcJhwJh tvkyform;/ v,form;/ ausmif;om;vli,fpwJh jynfol@
wkdufyGJrsm;vkd wkdufyGJtoGif;trsdK;rsdK;ESifh vufeufukdifawmfvSefa&;}uD; aygif;pyfrSom vsifjrefpGm atmifjrifEkdifr,f?
u|efawmfhtaeeJ@ ae0if;wkd@atmufrSm 'Dtxufu vkyfief;rsdK;awGvkyfvkd@ b,fvkdrS a&&SnfrjzpfEkdifbl;? 'ga=umifhvnf;
vufeufukdifawmfvSefa&; qifE$Jzkd@ vGwfajrmufwJh e,fajrxJ vmcJh&ygw,f?
aemufwa=umif;vnf; u|efawmfwifjyzkd@ &Sdygw,f? 'guawmh ae0if;atmufu vufeufukdif wyfrawmfom;awG twGufyg?
ae0if; vufeufukdifppfwyfwGif; &Sd=uwJh t&m&Sd/ t&mcH/ t=uyf/ wyfom;rsm;ESifh tjcm;vufeufudkifrsm; cifAsm;-
u|efawmfjynfol@vufeufukdif awmfvSefa&;xJyg&wJh aemufwa=umif;[m cifAsm;wkd@twGufvnf; jzpfygw,f?
tm;vHk;od=uwJhtwkdif; ae0if;atmufu vuf&Sdppfwyf}uD;ukd pwifwnfaxmifwJhyk*~dKvfawGxJrSm u|efawmf[m t"du
yk*~dKvfrsm;tcef;u ygcJhwJhol jzpfw,f? txl;ojzifh ta&;ygqHk;jzpfwJh *syefawmfvSefa&;eJ@ ppf+yD;acwf ppfwyforkdif;[m u|efawmfhyk*~dKvfa&;eJ@
wqufwnf;jzpfw,f? 'Dwkef;u u|efawmfom ae0if;vkd/ ya'o&mZf rif;om;wyg;vkd tavvkdufaer,fqkd&if onfppfwyfeJ@ wkdif;jynf
39
tajctae[m b,fvkdjzpfvmEkdifr,fqdkwm awG;=unfhEkdifygw,f?
u|efawmfwkd@ rsdK;cspfjynfcspfawG 'Dwyf}uD; vGefcJhwJh tESpf 35 ESpfu pwifwnfaxmifcJhwm[m bma=umifhvJ?
u|efawmfwkd@wkdif;jynf rvGwfvyfao;bl;?
u|efawmfwkd@jynfolawG rvGwfajrmufao;bl;?
u|efawmfwkd@jynfolawG e,fcsJ@/ ya'o&mZfajr&SifeJ@ AsL±kdu&uft&if;&SifawGatmufrSm qif;&Jaew,f?
'ga=umifh jynfolawG/ trsdK;om;awG u|efb0u vGwfajrmufzkd@ qif;&Jjcif;u vGwfajrmufzkd@/ wef;wl&nfwl vlcsif;wlwl olcsif;r#r#/
oduQm&Sd&Sd/ aysmf&$ifcsrf;ajr@pGm aeEkdif=uzkd@jzpfw,f?
uJ-,ck=unfh=uprf;yg? u|efawmfwkd@ cspfvSwJhwkdif;jynf}uD; ae0if;qkdwJh e,fcsJ@vufyg;ap tm%m±l;/ rif;qkd;rif;npfatmufrSm
b,fb0 a&mufae+yDvJ? u|efawmftxufu ajymcJh+yD?
vGwfvyfa&;qkdwm b,frSmvJ?
jynfow l @kd aysm&f i$ cf sr;f ajr@a&;/ om,m0ajyma&;/ wef;wla&;qdw
k m b,frmS vJ? 'Dae&mrSm ae0if;wk@d u 1948 ckEpS u
f / Ek-tufwvD
vGwfvyfa&;udk vufn‡dK;xkd;jycsifjyr,f? [kwfuhJ? 'DvGwfvyfa&;[m b,fol@ vGwfvyfa&;vJ? opPmazmufawG/ e,fcs@J tvkdawmf&dawGjzpfwhJ
ae0if;wkd@&J@ vGwfvyfa&;omjzpfw,f? jynfolawG ykdzdESdyfcH&/ ykdaoG;pkyfcH&/ jynfol@rsuf&nfawG/ aoG;awGacsmif;pD;aewJh vGwfvyfa&;om
jzpfw,fr[kwfvm;?
jynfolawGb0eJ@ ae0if;wkd@b0 rdk;eJ@ajr}uD;vkd uGmjcm;w,fr[kwfvm;?
jynfolawGwae@wjcm; vl±kyfray:atmif iwfiwfjywfjywf c|wf+cHKusvmoavmuf ae0if;wkd@eJ@ taygif;ygwkd@&J@ rdom;pkeJ@
aemufvkdufawGrSmawmh a&$awG/ pdefausmuf&wemawG/ um;awG/ tdrfawG/ wkdufawG/ ajrawG/ +cHawG/ EkdifiHjcm; - [kdEkdifiH'DEkdifiHawGrSm
wrsdK;/ jynfwGif;rSmwzHk/ ajymifajymifwrsdK;/ v#dK@0SufwzHk jzef@xm;w,f? wcsdK@u wkdufwvHk;uESpfvHk; oHk;vHk;/ r,m wa,mufu ESpfa,muf
oHk;a,mufxd wtdrfwaqmifpD xm;Ekdif=uw,f?
olwkd@u cifAsm;wkd@ukyfay: cGpD;+yD; ajymw,f? rif;wkd@awG 'DvGwfvyfa&;}uD;ukd rif;wkd@toufeJ@vJ+yD; umuG,f&r,f wJh?
uJ-cifAsm;wkd@ b,fol@vGwfvyfa&;ukd b,folawGtusdK;twGuf touffay;umuG,f&rvJ?
tckcifAsm;wkd@ b,fb0a&mufae+yDvJ? cifAsm;wkd@ ppfwyf}uD; jyef=unfhprf;yg? pufqkyfzG,fa=u;pm;wyf}uD; jzpfae&+yD?
vGwfvyfa&;ukd umuG,fygqkd+yD;/ cifAsm;wkd@ jynfolawG&J@ om;orD;jzpfwJh ausmif;olausmif;om;awG/ vli,fawG/ xrif;r0vkd@ qefay;ygvkd@
awmif;wJhtvkyform;awG/ v,form;awG/ +rdK@aeqif;&Jom;awGukd t}udrf}udrfypfowfckdif;w,f? aoG;acsmif;pD;ae+yD?
cifAsm;wkd@b0[m tm%m±l;ae0if; rif;qdk;rif;npf&J@ yg;uGufom;/ vufr&GH@vlowform;awG jzpfae&+yD? aemuf+yD; cifAsm;wkd@
aexkdifa&;b0[mvnf; u|efawmftxufu ajymcJhovkd jynfolawGb0twkdif; 0rf;r0-cg;rvSESifh bmrSajyma&;qkdcGifh&SdwJhb0r[kwfbl;?
tzdESdyfcHb0yJ r[kwfvm;?
cifAsm;wkd@awGxJu ol@pdwf}udKufjynfolawG ykdowfEkdifr,fxifwJh vlwcsdK@ukd &mxl;}uD;awGESifh vmbfxkd;cJhw,f? 'DvkdESifh
wyf=uyf}uD;uae AkdvfrSL;}uD;awGtxd ESpftenf;i,ftwGif; wkd;ay;zkd@ 0efrav;bl;? 'gayrJh aemufxyfowfzkd@ aemufvlukd wifay;zkd@/
a&S@vlukd uefxkwfzkd@vnf; 0efrav;bl;? ol@pdwf}udKuf jynfolawGukdowfzkd@ vuf&GH@wJhrsdK;cspfawG/ tpOftvm&SdcJhwJh/ av;pm;jcif;cH&wJh
wyfrSL;wyfom;awGukdawmh wOD;+yD;wOD; uefxkwfw,fr[kwfvm;? 'gawGa=umifh &mxl;}uD;wJhvlawGvnf; pdwfwxifhxifhae&wJhb0
r[kwfvm;?
awG;=unfh&if cifAsm;wkd@b0u ykdqkd;w,f? jynfolawGvkd tzdESdyfcH&/ aoG;pkyfcH&vkd@ wxdwfxdwfwvef@vef@ iwfjywfqif;&JwJh
b0a&m/ aemufjynfolawGukd owfjzwfae&wJhb0a&m jzpfaew,f?
'Dvkd ESpfxyfuGrf; qkd;0g;vSwJhb0qkd;u cifAsm;wkd@ ±kef;xGuf=uyg? cifAsm;wkd@ 'Dtwkdif;oGm;&if ae0if;wkd@atmufrSm tawmrowfwJh
jynfol@owfyGJawG vkyfoGm;&vdrfhr,f? cifAsm;wkd@vufrSm jynfol@aoG;awG ayoxufayvm+yD; vlwa,muf&J@ *k%foduQm bmrS&SdawmhrSm
r[kwfbl;? jynfol@&efoltjzpf jynfolwkd@&J@ orkdif;ay;jypf'%fudk e,fcsJ@/ zufqpfwkd@ vrf;twkdif; ae0if;wkd@ESifhtwl cH&awmhr,f? aemif
om;pOfajr;quf acgif;azmf&JrSm r[kwfbl;? orkdif;tr_dufyHkxJ jynfolawGu pGef@ypf=uvdrfhr,f?
aemif cifAsm;wkd@&J@ EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;vGwfajrmufr_[mvnf; &EkdifrSmr[kwfbl;? cifAsm;wkd@ epfoxufepf+yD;/
vljzpfusdK;±_H;wJhb0 a&mufoGm;r,f?
'ga=umifh cifAsm;wkd@b0 vGwfajrmufa&;[m jynfolawGESifhtwl tm%m±l;ae0if; rif;qkd;rif;npfukd awmfvSefwkduf ckdufzkd@
wvrf;om &Sdw,f? wjcm;vrf;r&Sdbl;?
rrSm;wJha&S@aer&Sdqkdovkd/ cifAsm;wkd@ tvSnfhpm;cH&vkd@ jynfol@tay: trSm;t,Gif;awG jyKcJhrd&ifvnf; rdrdtrSm;ukd &J&J}uD;
aemifw&+yD; jynfol@bufukd OD;vSnfh=uyg?
'g[m u|efawmfhtaeeJ@ u|efawmfwkd@ wnfaxmifvmcJhwJh ppfwyftwGif;u t&m&Sdt&mcHwyf=uyf wyfom;awGukd
vrf;rSefa&mufatmif wm0efodpdwfeJ@ wwfEkdifor# ulnDvrf;jywmyJ?
ae0if;-pef;,k rif;qkd;rif;npfatmuf tzdESdyfcH/ tvSnfhpm;cHae&wJh wyfrSL;wyfom;rsm;cifAsm;-
ae0if;-peff;,k rif;qkd;rif;npfawGukd jynfolawGeJ@ twlvufwGJ wkdufckdufzkd@/ jynfol@tusdK; wu,fOD;xdyfxm;wJh Armjynf
uGefjrLepfygwDacgif;aqmifwJh jynfol@wyfrawmfbufukd ul;ajymif;vm=uygvm;cifAsm;?
cifAsm;wkd@ u|efawmfwkd@ jynfolwkd@eJ@twl b0opf/ wyfopf/ EkdifiHopfxlaxmifa&;twGuf ae0if;-pef;,k rif;qkd; rif;npfawGukd
40
wkdufckdufacsr_ef;=uygpkd@?
'Dvkdacsr_ef;zkd@twGuf cifAsm;wkd@vufxJu jynfolawGukd owfckdif;wJhvufeufukd 'Dtm%m±l; rif;qkd;rif;npfawG bufukd
vSnfh=uygpkd@?
jynfolawGeJ@ vufwGJ=uygpkd@?
jynfol@'Drkdua&pD awmfvSefa&;a&pD;a=umif;}uD;xJ yg0if=uygpkd@?
cspfvSpGmaom jynfolrsm;/ trsdK;om;rsm;cifAsm; -
u|eaf wmfw@dk wkid ;f jynfe@J jh ynfoal wGudk vlneG @f w;kH atmif zdEydS af oG;pkyaf ewJh ae0if;-pef;,k rif;qk;d rif;npfawGudk yHo
k ¿meftrsKd ;rsKd ;eJ@
wkdufyGJqif=uygpkd@?
u|efawmfwkd@acwf&J@ orkdif;ay;wm0efukd u|efawmfwkd@ausyGefatmif xrf;aqmif=uygpkd@?
jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;}uD;xJ enf;trsdK;rsdK;eJ@ yg0ifqifE$J=uygpkd@?

41
aemufqufwGJ (2)
xGe;f awmufqJ ju,feo
D hdk ykw
hd hJ uAsmo0%f

&Spfq,f æ æ wJh
tESpfºu,fºu,f vl@b0rSm
vSywJh orkdif;a=umif;eJ@
EkdifiHom;aumif; yDopGm
vlxkacgif;aqmif yDopGm
*k%fajymifpGm jzwfoef;
rkefwkdif;vrf;ay:u =u,feD
trdjynftwGuf *k%f,lp&m
u|efawmfwkd@twGuf *k%f,lp&m
=unfndKpGm OD;ckduf
E_wfcGef;qufovkdufygw,f OD;av;a&

OD;av;&J@
jzwfoef;cJh+yD;ESpf&Spfq,f
ESpf ESpfq,fpDpdwfykdif;
orkdif;aemufcHum;awGeJ@ ,SOfpyf
av;av;jrwfjrwf =unfhrdwJhtcg

(1)

1919 rS 1939

e,fcsJ@qkd; vufatmuf
zGm;ajrmuf+yD;arG;vm wdkufyGJ0iftefwk&if;
bkd;ab;awG[m a&$bkdEG,f 'kwd,urBmppftwGif; [kdifeefa&muf
om,m0wDoHk;q,f[m arG;Zmwd trdEkdifiH vGwfajrmufzkd@ ppfynmoif
*VKef"dywd q&mpH&J@ orkdif;0if &JabmfoHk;usdyf pm&if;rSm
awmfvSefoH "m;a&mif=um;rSm ‘ukda&$’[m
}uD;jyif;um vlvm;ajrmuf AkdvfausmfaZm jzpfvmw,fæ
'l;raxmufwwfolawG&J@ yJhwifoH
ESvHk;om;tcHay: yl;uyf 0ifvmwJh*syef[m
awmfvSefpdwf"mwfeJ@ rsdK;cspf0dnmOf EkdifiHtay:quf u|efjyK
pdrfh0if+yD; tarG&cJhava&mhovm; vlxktay: &ufpuf
e,fcsJ@orm;ukd qef@usif zufqpfyDyD &rf;um;awmh
u|efjyKolawGukd qef@usifzkd@ zufqpfrsm;ukd armif;xkwfa&;
&ifukdaumh+yD; vuf±Hk;ajrmuf zufqpfqef@usifa&; wyfaygif;pk}uD; zGJ@Ekdifzkd@
ra=umufw&m;pkdufxlum AkdvfcsKyfatmifqef;ESifhocifpkd;wkd@ v#dK@0SufawG@
axmifhoHk;&mjynfhrSm ygcJhw,f yxrqHk;awG@ aqG;aEG;wJhae&mtrSef[m
e,fcsJ@qef@usifa&;orm;aumif; jzpfcJhw,f yJcl;pHjywyf&if;u
AkdvfausmfaZm&J@ckwifay:rSmæ
(2) zufqpfawmfvSefa&;
[pfaºu;+yD; azmf=uawmh
1939 rS 1959 AkdvfausmfaZm[m wkdif; (4) &J@
ppfa&;acgif;aqmifwOD; jzpfcJhw,f
e,fcsJ@qdk;ukd qef@usif zufqpfawmfvSefa&;rSm ygcJhw,f
42
zufqpfqef@usifa&; wm0efauscJhw,fæ awmfvSefa&;orm; yDcJhw,fæ
t*Fvdyfjyeft0if
toifhjyifvmwJh puULjzLpmwrf; (4)
EkdifiHeJ@t0Sef;qef@usif=u
orkdif;0ifaeol&deftpnf;ta0;yGJ 1979 rS 1999
&J&J&ifh&ifhqifE$J=u
ArmhvGwfvyfa&;twGuf toifhjyif ukd,fusdK;rSefor# pGef@v$wf&if;
tqdkjyKcsufawGwif=uwJhtcg tvif;opfqD ar#mf&nf
AkdvfausmfaZm&J@tqkd[m =u,feDa&mifwvufvuf
trsdK;om;aoG;pnf;nDnGwfa&;tqkdyg tcef;quforkdif;pOf
vGwfvyfa&;a=unmt+yD; wlwHpOfukd qufo,faqmif
ta&;}uD;wm0efrsm;ukd xrf;aqmif *k%fa&mifajymifajymif aecJhw,fæ
orkdif;wGifatmif todtrSwfjyK=u&
ppfaoe*FAsL[mrSm wacwfxl 'kuQawGukd xDrxif
w±kwfjzLusL;ausmfolrsm;ukdarmif;xkwfa&; xm0pOf &J&ifhr_eJ@
bk&ifhaemifppfqifa&;&J@ Adokum vlxktusdK;qufvHk;yef;
&ef}uD;atmif ppfqifa&;&J@ Adokum EkdifiHw0Sef;&J@ ta&;awmf
wdkif;jcm;&efukdumuG,f&mrSm trdEkdifiHawmf&J@ tem*wfta&;
tc&mtcef;uygcJhw,f bHkta&;rSefor# yg0ifum
EkdifiHom;aumif; yDcJhw,fæ
&moufyefawmfvSefa&;orm;qkdwm - 'Dvkdyg
(3) &moufyefEkdifiHa&;orm;qkdwm - 'Dvkdyg
EkdifiHukdcspf jynfolcspfwJh
1959 rS 1979 rsdK;cspftppfqkdwm - 'Dvkdyg æ æ vkd@
pHerlemaumif; rsm;pGmjycJhw,f
jynfwGif;ppfrD;ckd;awGonf;xef qufvuf+yD;vnf; jyaew,fæ
EkdifiHeJ@t0Sef;
&[ef;&Sifvlwkd@&J@qEN tck
q&m}uD; ocifukd,fawmfr_dif;u OD;aqmif+yD; pdef&wkawG vGefajrmufvkd@
+idrf;csrf;a&;&ap&m &apa=umif; tESpf (80) ajrmufawmif wkdifcJh+yD
oGef;avmif;+yD; }udK;ukwf &mjynfhqD csDwuf&if;
tm;xkwf+yD; aqmif&Guf=uwJhtcg tvif;opfawG qufjzef@a0
trdArmjynf}uD; omapa&; trdajrtwGuf quf*k%faqmif
jynfwGif;ppf&yfpJa&; *k%fa&mifajymifajymif qufjzwfoef;
jynfwGif;+idrf;csrf;a&; orkdif;tcef;cef;&J@ pmrsufESmawGay:rSm
raES;rzifh wufºu AkdvfausmfaZmqkdwm orkdif;0if
'kwd, OuUÏtjzpfygcJhw,f xm0pOf pHerlemjyK
ta&;}uD;wJhtcef;u ygcJhw,fæ av;pm;r_eJ@ OD;ckdufum
E_wfcGef;qufovkdufygw,f æ OD;av;a& æ
ppftm%m&Sifwkd@ wufvm
Armjynf}uD; wkd;+yD;arSmif
+idrf;csrf;a&;t&dyfta&miftm;vHk; uG,faysmuf AkdvfausmfaZm&J@ tESpf (80) jynfharG;ae@okd@ æ
ppfzdeyfatmufu jynfolawG wkdufyGJ0ifae=uqJ wkdufyGJ0ifae=uaom
'kuQawGyifv,fa0=uawmh &Jabmf&Jbuf jynfol@bufawmfom;rsm;. ukd,fpm;
trdajrukd vGwfajrmufcsif
jynfolukd u,fwifcsifvGef;vkd@ 0if;wifhxGef;
wlwHpOfukd qkyfukdif
azmufjyefolawGukd &ifqkdifzkd@ 1999 ckESpf 'DZifbmv (3) &ufae@rSm usa&mufr,fh
vufeufukdifawmfvSefa&;qD a&mufvmw,f AkdvfausmfaZm&J@ tESpf (80) jynfh arG;ae@okd@æ
=u,feDwvufvuf vif;cJhw,f
43
aemufqufwGJ (3)

vGr;f armp&m uAsmwyk'v


f ydk gyv
J m; a':a':

(1)
trsdK;orD;awG[m ausmif;om;vli,for*~acgif;aqmifawGtxd t=umqHk;cGJzl;wm
urBm}uD;w0uf a':a':odcJh&ovkd 1976 uae 1980 æ ?
xrf;&Gufxm;&wJholawGqkdwm }udKqkdum{nfhcH
r,Hkp&mr&Sd xrif;csdefwefxrif; 1976 rSm
a':a':hukdjyef=unfh vufzuf&nfcsdefwef vufzuf&nf r_dif;&mjynfht+yD;
yg&rDjznfhzufqkdwmxuf =unf=unfjzLjzL*±kpkduf orD;}uD;ukdygac:oGm;
&Jabmf&Jbufvkdwjzm v_dufv_dufvSJvSJ apwemºu,fcJholyg? om;ESpfa,mufvnf;rusef
ESrav;yrmwenf; a':a':hukdyJcsefxm;awmh
rdcif}uD;vkdwoG,f a':a':[m tH}udwf+yD;aecJh&
0wfig;oG,fukd ausmfvGef uGefjrLepfr[kwfygbl; 80 ckESpfusrStcGifhay:
rGefjrwfwJharwWmpdwfeJ@ 'gayrJh a':a':tajy;vkdufvmcJhw,f?
t&dyfvkdtwlvkduf uGefjrLepf&J@ZeD;
pHxm;xkfdufwJholawGxJrSm ypPnf;rJhtawG;tac:awG=um; a':a':b0rSm
ta':[m æ? usifhom;&atmif}udK;pm;&if; AkdvfrSL;csKyfuawmfvkd@vJ
ukd,fhbk&m;ukd ukd,f&Sdckd; tac:cHcJhzl;
(2) wdkif;rSL;uawmfvkd@vnf;
OD;av;&J@aemuf tac:cHcJhzl;
aumufaumufygatmif vkdufvmp olykefuawmfvkd@vnf;
OD;av;uqkdifu,fay:wif tac:cHcJhzl;
c&D;ESif=uawmh bmrSrxl;ygbl;
aemufua':a':cjrm OD;av;&SdwJhae&m
vrf;w0ufrSmvdrfhus a':a':hurBmaygh
OD;av;urod b,frSmjzpfjzpfae&Jw,f?
awG;rdawG;&mtm±Hkpkduf
wkduf}uD;a&mufrSodowJh (4)
jyefvSnfh+yD;jyefac:& OD;av;rkd@ aeraumif;&if
awmfvSefa&;orm;wa,muf&J@ZeD;b0 rdcif}uD;vkd *±kpkduf
usifhom;&atmifaecJhw,f? aq;wkdufaq;au|;
ukd,fwkdifay;&rSauseyf
a':a':[m jrwfEkd;wwfvGef;wJhta':[m
awmfvSefa&;orm;r[kwfygbl; &mZ0ift&G,faxmufvkd@
'gayrJh ±kd;±kd;om;om;aecJhw,f? ukd,fwkdifaq;±Hka&muf&csdeftxd
awmfvSefa&;orm;&J@ZeD; rdrda&m*gxuf
awmfvSefa&;orm;}uD;&J@ ajcvSrf;wkdif;twGuf (3) OD;av;twGufyJpdwfyl
aemufwef;uaetiftm;jznfh AkdvfausmfaZmAkdvfausmfaZmeJ@ emvefxlzkd@ar#mfvifhcJh&Smw,f
arwWmtjynfheJ@ulnDcJholyg? b,folawGb,fvkdajymajym 'gayrJh æ ?
b,fvkdac:ac:
a':a':[m EkdifiHa&;orm;r[kwfygbl; a':a':hESvHk;om;xJ ykdufawGeJ@aq;ykvif;rsKd;pkH=um;
'gayrJh pGJaewmu “tukda&$” a&m*gtm;ukdckcH&if;
EkdifiHa&;orm;&J@ZeD; a':a':b0rSm wr#Of;r#Of;vkdufarm
q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif;utp a':a':eJ@tukda&$ arsmaevkdufowd&vmvkduf
Aef;armfwifatmifwkd@tv,f twlaevm=u&mu vaygif;rsm;pGm

44
wpHkw&mukdapmifhvifh
em;pGifh
toifh æ toifh jyifaea&mhovm;?

99 ckESpf 'DZifbm (3) &uf


OD;av;&J@ touf (80) jynfh
arG;ae@ æ æ
b,farhEkdifyghrvJ
aoG;a=umxJu tm±HkodeJ@
(80) jynfhukd E_wfcGef;quf
pum;vHk;awGxGufrvmayr,fh
tukda&$odEkdifw,fqkdwm,Hk=unf&if;
tm;wif;xm;cJhor#awGajzcs
(3) &ufae@n vGefajrmufvkd@
(4) &ufae@a&mufwmeJ@
'DZifbmzGm;a':a':[m
'DZifbmzGm; c&D;azmf}uD;ukd csefxm;
&moufyeftem;,loGm;yHk[m
vGrf;armp&m uAsmwyk'fvkdygyJvm;a':a':&,f? ?

0if;wifhxGef;
(14-12-99)
(4-12-99) ae@rSm uG,fvGefoGm;&SmwJh a':a': - a':oef;pdefokd@ æ æ

45

You might also like