Professional Documents
Culture Documents
wm0efcHt,f'Dwm
aZmfaZmfxGef;
wGJbuft,f'Dwm
&Jjrifhausmf
xkwfa0ol
okawoeESifh avhvma&;Xme
vl@abmifopf'Drdku&ufwpfygwD (XmecsKyf)
P.O Box (294)
Chiang Mai University Post Office
Chiang Mai, 50202, Thailand
http://www.dpnsburmese.org
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
t,f'Dwmhwifjycsuf
'Drdkua&pDavhvma&;vkyfief;eJ@ 'Drdkua&pDaz:aqmifa&;wm0ef
ESpqf ,f&mpktqH;k ydik ;f umv[m ordik ;f rSm xl;jcm;wJjh zpfay:wd;k wufra_ wGe@J
}uHKawG@cJh&w,f? tJh'Dvdk ordkif;wGif&pfavmufwJh jzpfxGef;r_awGuawmh urBmhae&m
tESH@tjym;rSm 'Drdkua&pDay:xGef;vmjcif;yJ jzpfygw,f? ordkif;udk jyef=unfh&if 1900
ckESpfwkef;u 'Drdkua&pDEdkifiH (10)EdkifiHom &SdcJhw,f? &mpkESpftv,fta&mufrSm ta&
twGufu oHk;q,ftxdwdk;vm+yD; 1970vGefESpfrsm;txd tJh'Dtwdkif;yJ &SdaecJhw,f?
2005 ckESpf pm&if;t& urBmhEdkifiHaygif; (190)teuf (119)EdkifiH[m a,bl,stm;jzifh
ajym&&if 'Drdkua&pDEdkifiHrsm; jzpf=uygw,f? 'ga=umifh 'Dvdk urBmhtwdkif;twmeJ@ 'Drdk
ua&pDjzpfay:wd;k wufru _ kd +yD;cJw
h &hJ mpkEpS t
f wGi;f wpfcw
k nf;aom ta&;ygq;kH Edik if aH &;
jzpfxGef;r_vdk@ ynm&Sifrsm;u owfrSwfajymqdk=uygw,f?
'gq&kd if Edik if w
H pfcu
k kd ‘'Dru
kd a&pD’Edik if v
H @kd owfrw S Ef ikd zf @kd bmawGvt kd yfovJ/
tajccHtm;jzifh b,fvkd oGijf yifvuQ%mawG &S&d rSmvJ qdw k mawGukd pOf;pm;&ef jzpfvmyg
w,f? 'Drdkua&pDavhvma&;qdkif&mbmom&yfrSm xif&Sm;wJh EdkifiHa&;ody`Hynm&Sif
ygarmuQ vm&D'dkif;rGef; u æ
• 'Drdkua&pDEdkifiHwpfckrSm jynfolvlxku olwdk@udk tkyfcsKyfr,fh acgif;aqmif
awGudk yHkrSefusif;ywJh vGwfvyf+yD; w&m;r#wwJha&G;aumufyGJrsm;uwqifh
a&G;cs,fcGifh&Sd=uw,f? 'gayrJh jynfolvlxkqdkwmrSm vlOD;a&b,favmufudk
ajymwmvJ/ b,fEpS &f mcdik Ef KS ef;udak jymwmvJ? Edik if o H m;tcsKd @ukd rJay;cGirhf jyK
wJ/h a&G;aumufy0JG ifciG rhf jyKwJh wdik ;f jynf&@J Edik if aH &;pepfukd 'Dru kd a&pDv@kd qdEk ikd f
yghrvm;? EdkifiHom;trsm;tjym;u a&G;aumufyGJqdkwmudk *&krpdkuf/ yg0ifr_
vnf; r&Sdbl;qdk&ifaum?
• a&G;aumufyaJG wGqw kd m vGwv f yfpmG 0ifa&muf,OS +f ydKifEikd cf iG hf &S&d r,f? qdv k kd
wmu ygwDpHkudk 0ifa&muf,SOf+ydKifcGifhjyK&rSm jzpfw,f? 'gqdk&if b,fvdk
tawG;tac:rsdK;rqdk/ b,fvdk pHE_ef;wefbdk;rqdk udkifpGJwJh EdkifiHa&;ygwDwdkif;/
tzGJ@tpnf;wdkif;/ tkyfpkwdkif;udk cGifhjyKrSmvm;?
1
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
• vlwpfO;D csi;f pD&@J yk*Kd~ vfa&;vGwv f yfciG ehf @J ywfoufv@kd aum? 'Dru kd a&pDqw kd m
tar&duefjynfaxmifpk&J@ EdkifiHom;rsm;.tajccH&ydkifcGifhrsm;qdkif&mjyXmef;
csuf (Bill of Rights)/ tjynfjynfqdkif&mvl@tcGifhta&;a=unmpmwrf;
(Universal Declaration of Human Rights) rsm;uJo h @kd Edik if rH sm;tvdu k f
'grSr[kwf EdkifiHwumqdkif&m yÉdnmOfrsm; uGefAifh&Sif;rsm;rSm tmrcHxm;wJh
vlyk*~dKvfwpfOD;csif;pD&J@ vGwfvyfcGifhrsm;eJ@ roufqdkifbl;vm;?
• tu,fI Edik if o H m;rsm;taeeJ@ tajccHjynfo@l vw G v f yfciG ahf wGjzpfwhJ ajymqdk
cGifh/ a&;om;xkwfa0cGifh/ toif;tyif;zGJ@pnf;cGifh/ pka0;cGifh pwmawG vkyfcGifh
r&Sdbl;qdk&if uef@owfydwfyifcHxm;&&if tJh'Dwdkif;jynf[m 'Drdkua&pDEdkifiH
jzpfEdkifyghrvm;?
• 'Drdkua&pDEdkifiHwpfckjzpfw,fqdk&if a&G;aumufyGJwpfckeJ@ wpfck =um;umv
awGrSm EdkifiHom;rsm;taeeJ@ olwdk@&J@ vdkvm;csufawG &&Sdzdk@/ epfemr_awGudk
ajz&Sif;ay;zdk@ awmif;qdkr_awG qENjyr_awGuaewqifh aqmif&GufcGifh tcGifh
ta&; r&Sdoifhbl;vm;?
• 'Drdkua&pDEdkifiHwpfckrSm rdrdwpfOD;csif; udk;uG,f,Hk=unfr_udk (rudk;uG,fr_udk)
vufcu H siohf ;kH ydik cf iG /hf rdrad evdw
k t hJ &yfa'orSm aexdik yf ikd cf iG /hf vGwv f w
G f vyf
vyf c&D;oGm;ydik cf iG /hf yk*v ~ u d ypPn;f ydik q
f ikd cf iG hf v$aJ jymif;cGihf a&mif;csciG /hf ul;oef;
a&mif;0,fcGifh pwJh vGwfvyfcGifhawGaum r&Sdoifhbl;vm;?
• EdkifiHwpfckrSm vlrsdK;pkt&/ vlrsdK;t&/ bmoma&;t& vlenf;pkawGudk zdESdyf
csKyfcs,af ew,f/ olw@kd &@J tcGit hf a&;awGukd uef@owfyw d yf ifxm;w,fq&kd if
'Drdkua&pDpepfvdk@ ajymEdkifyghrvm;?
• EdkifiHom;tm;vHk;[m Oya'&J@ a&S@arSmufrSm wef;wlnDr#r_&Sdr,f/ Oya'&J@
txufrSm b,folrS r&Sdbl;/ Oya'awGudk EdkifiHom;tm;vHk;u od&SdEdkifr,f/
bufrvdkufwJh w&m;a&;pepf&Sdr,fqdk&if w&m;Oya'pdk;rdk;a&; &Sdw,fvdk@ qdk
Edik w
f ,f? tJ'h vD rkd sKd ; tcsut f vufawGe@J jynfph w kH hJ w&m;Oya'pd;k rd;k a&;qdw k m
r&SdwJh EdkifiHa&;pepfwpf&yfudk 'Drdkua&pDvdk@ owfrSwfEdkifyghrvm;?
tp&SdwJh ar;cGef;awGeJ@ 'Drdkua&pDqdkwmudk zGifhqdkEdkifzdk@/ b,fvdk tajccHoGifjyif
vuQ%mawG &SdoifhovJqdkwmawGudk wifjyxm;ygw,f?
2
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
. tajccHtESpfom&” (The Spirit of Democracy) qdkwJhpmtkyfxJu 'Drdkua&pD.
wefbdk; (democratic value) udk aqG;aEG;&mrSm wifjyxm;ygw,f?
‘'Dru
kd a&pD a&cHajrcHeJ w
h pdww
f nf;yJvm;’ pmpkrmS awmh pma&;olu ordik ;f
wav#muf urBmw0Srf; tar&duef&J@ “'Drdkua&pD azmfaqmifa&;pDrHudef;” tawG@
t}uHKrsm;eJ@ twGif;o&kyfawG/ atmifjrifr_awG/ ratmifjrifr_awGudk oHk;oyfwifjy
xm;+yD;/ tar&duefwdk@&J@ taumiftxnfaz:wJhenf;udk “0D(vf)qdkeD,Henf;” vdk@
trnfay;xm;ygw,f? tJ'h rD mS ta&;}uD;wJh tcsuf oH;k csuu f (1) 'Drudk a&pD a&cHajrcH
tawG@t}uKH/ (2) jynfytEœ&m,f+cdr;f ajcmufr/_ (3) waoG;wom;wnf; vlrsK;d pkvOl ;D a&
wdk@ jzpfygw,f? pma&;olu tqdkygtcsufoHk;csufudk vuf&SdjrefrmEdkifiH 'Drdkua&pD
toGiful;ajymif;a&; vufawG@eJ@yg qufpyfzdk@ }udK;pm;xm;ygw,f? 'Dtcg jrefrmEdkifiH
[m tar&duef&J@ “0D(vf)qdkeD,Henf;” rvdkbJ 'Drkdua&pDEkdifiHawmf jzpfvmr,fvdk@
oHk;oyfjyxm;ygw,f? ta=umif;u jrefrmEdkifiH[m 'Drdkua&pDtawG@tóuH wpHkw&m
&dSaew,f? vlxku tjynfht0axmufcHwJh a':atmifqef;pk=unfvdk/ 88rsKd;quf
ausmif;om;acgi;f aqmifawGvkd acgi;f aqmifrsK;d awG &Sad ew,f? &Spaf v;vH;k vlxv
k y_ &f mS ;r_
eJ@ &[ef;oHCmawGOD;aqmifwJh 2007-pufwifbmv_yf&Sm;r_awG &SdcJhw,f? 'gawG[m
'Drdkua&pDa&cHajrcH aumif;awGvdk@ qdkygw,f? 'kwd,tcsuftaeeJ@ jrefrmEdkifiH[m
5
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
jrefrmEdik if [
H m 1988 ckEpS u
f pvd@k 'Dru
kd a&pDaz:aqmifa&;vkyif ef;pOfukd tp
ysdK;cJhygw,f? 'Drdkua&pDa&;vkyfief;pOf[m r+yD;ao;ygbl;? 'Drdkua&pDa&;vkyfief;pOf[m
EdkifiHudk 'Drdkua&pDtoGifajymif;&Hkwifruygbl;/ a&&SnfwnfwHhcdkif+rJr,fh 'Drdkua&pD
jzpfxGef;zdk@ zGH+zdK;wdk;wufzdk@ vkyfief;yg tygt0ifjzpfygw,f? 'ga=umifh 'Drdkua&pD
az:aqmifa&; tpydkif;rSmuwnf;u vdktyfwJh 0ef;usifeJ@ tajccHaumif;awG jyifqif
wnfaqmufxm;zd@k vdyk gw,f? 'grS aemufjyefvid_ ;f qdw k mrsKd ;eJ@ r}uHKawG@&rSm jzpfw,f?
'Drdkua&pD &Dquf&Sif;rsdK;eJ@ a0;rSm jzpfygw,f? tJhvdk 'Drdkua&pDaz:aqmifa&;wm0efudk
xrf;aqmifEdkifzdk@ w+ydKifwnf;rSm 'Drdkua&pDavhvma&;vkyfief;udk vkyfaqmifzdk@ vdktyf
a=umif;wifjyvdkufygw,f?
'Dru
kd a&pDqwkd m &nfreS ;f csuyf ef;wdik w f pf&yfjzpf+y;D / 'Dru kd a&pDaz:aqmifjcif;qdw k m
jzpfpOfwpf&yfjzpfw,f? 'Drdkua&pD az:aqmifjcif;[m w&m;r#wr_eJ@ wdk;wuf
ajymif;vJru
_ kd aqmifusO;f ay;Edik vf @kd +ird ;f csr;f a&;udk jzpfxeG ;f apwJh ta=umif;w&m;
jzpfw,f?
bl;x&dk@pf bl;x&dk@pf*gvD
ukvor*~twGif;a&;rSL;csKyfa[mif;
6
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
wwdvKSd if;'Dru
kd &ufwu
kd a
f Z;&Si;f
0ifhxef;
'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif;v_dif;qkdwm oD;jcm;tcsdefumvwpfcktwGif;rSm
'Drudk a&pDr[kww f hJ tkycf sKyfry_ pHk aH wGuae qef@usib f ufvm;&mjzpfwhJ 'Dru dk a&pDpepfqD
xl;jcm;pGmul;ajymif;vmwJh tkyfpkEkdifiHawGukd &nf!$ef;ajymwmjzpfygw,f? v_dif;wpfck
rSm rsm;aomtm;jzifh wif;jynfh'Drkdu&ufwpf rjzpfao;bJ/ 'Drkdua&pDw0ufwysuf
pusifhokH;wJhEkdifiHawG yg0ifygw,f?
acwfopfurBmrSm 'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif;v_dif; okH;ckjzpfcJhygw,f? v_dif; wpfck
csif;pD[m oufqkdif&mEkdifiHrsmtay: trsm;}uD;tusLd;oufa&mufcJh+yD; tpkd;&pepf
tul;tajymif;awG jzpfcyhJ gw,f? ok@d aomf orkid ;f [m oyGwt f v l u
dk +f yD; ¶_yaf xG;ygw,f?
EkdifiHa&;tajymif;tvJawG[m orkdif;aowWm bD'kdawGxJ ol@tuef@eJ@ol ol@bmom
aoaooyfoyf0ifoGm;wm r[kwfygbl;? orkdif;[m OD;wnfvm;&mwpfckxJukd wo
rwfwnf; ajzmifhajzmifhroGm;ygbl;? 'ga=umifhyJ 'Drkdua&pDul;ajymif;r_jzpf&yfawG[m
¶_yfaxG;ayGvDygw,f?
yxreJ@ 'kwd, 'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif; v_dif;ESpfv_dif;ukd=unfh&if wpfckpDrSm
aemufjyefvid_ ;f (reverse wave) awG uyfvu dk af eygw,f? 'Dru dk a&pDu;l ajymif;xm;+yD;
om; EkdifiHwcsKdŒ[m tm%m&SifpepfrsKd;awGqD 'kH&if;jyefvnf+yD; aemufjyefoGm;wmawG
&Sdygw,f? 'ga=umifh zGH+zdK;qJEkdifiHrsm;taeeJ@ 'Drkdua&pDul;ajymif;r_ukd taotcsmavh
vmoif h o vk d 'D r k d u &uf w k d u f a Z;&S i f ; v_ d i f ; eJ @ ol @ &J Œ aemuf j yef v _ d i f ; wk d @ &J Œ umv
jzpf&yfawGukd twdtusykdif;jcm;=unfhzkd@vnf; vkdtyfygvdrfhr,f? tpkd;&tkyfcsKyfr_pepf
tajymif;tvJv_dif;rsm;&JŒ ckESpfumvawG[m atmufygtwkdif;ygyJ?
7
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif; yxrv_dif;
yxrv_dif;[m tar&duefawmfvSefa&;eJ@ jyifopfawmfvSefa&;rSm tajc
wnfay:aygufcJhwmyg? q,fhukd;&mpktwGif; taemufwkdif;jynftrsm;pk 'Drkdu&ufwpf
tifpwDusK;&Sif;awG wpwp zGHòzd;vmygw,f? q,fhukd;&mpkEkdifiHa&;pepfawGrSm 'Drkd
u&ufwpf t&nftaoG; t*F g&yf&Sdvmwmukd tcsufESpfcsufeJ@ axmufjy=uygw,f?
(1) t¶G,fa&muf+yD;trsKd;om; 50 &mckdifE_ef; rJay;EkdifcGifh&Sdvmwm/
(2) a¶G;cs,fcHygvDrefrS trsm;pkaxmufcHwJhol (okd@) ykHrSefusif;yay;wJh
a¶G;aumufyGJrS jynfoltrsm;wkduf¶kdufa¶G;cs,fwJholom tkyfcsKyfzkd@
wm0ef &Sdw,fqkdwJh tcsufygyJ?
tJ'hD E_e;f pHtcsuaf wGtay: tar&duefjyefaxmifp[ k m ðyjyifzmax;usio hf ;Hk
cJh+yD;/ yxrv_dif;'Drkdua&pD[m 1828 ckESpfrSm tar&durSm p+yD; wmxGufcJhw,fvkd@
t=urf;zsif;ajymEkdifygw,f? jynfe,ftopfawG 0ifa&mufvmwJhaemufawmh orRw
a¶G;aumufyGJawGrSm trsKd;om;tm;vkH; rJay;EkdifcGifhawGtxd wufvmygw,f? aemuf
ykdif;q,fpkESpfrsm;rSmawmh tjcm;wkdif;jynfawGuvnf; wjznf;jznf; rJay;wJhpepfawG
wkd;csJŒ/ v#KdŒ0Suf rJay;pepfukd rdwfquf/ ygvDrefrSm 0ef}uD;csKyfeJ@ 0ef}uD;tzGJ@&JŒwm0ef
awG cGJa0 tyfESif;vmygw,f? qGpfZmvef/ t*Fvdyf 'kdrdeD,Hwkdif;jynfrsm;/ *&dwf+AdwdefeJ@
Oa&myEkid if iH ,fav;aygi;f rsm;pGm[m q,fu h ;dk &mpkrukecf if 'Dru
dk a&pDuu dk ;l ajymif;cJ=h uyg
w,f?
yxrurBmppfrwkdifrDrSmwif tDwvDeJ@ tm*sifwD;em;wkd@[m 'Drkdua&pD
tpkd;&ykHpHukd rdwfqufusifhokH;=uygw,f? ppf}uD;+yD;awmh tkdif,mvefeJ@ tkdufpvef;wkd@
[m vGwfvyfwJh'Drkdu&ufwpfawG jzpfvmcJhygw,f? 1930 jynfhavmufrSmawmh
yxrv_dif;[m vkH;0&yfwHhoGm;cJhygw,f? b,fvkdyJjzpfjzpf ESpfwpf&mumvtwGif;rSm
EkdifiHokH;q,fausmfrSm trsKd;om;'Drkdu&ufwpftifpwDusL;&Sif;ykHpHawGukd tenf;eJ@
trsm; xl axmifEkdifcJh=uw,fvkd@ qkd&ygr,f?
yxraemufjyefv_dif;
1920 jynfhvGefeJ@ 1930 jynfhvGefwkd@&JŒ EkdifiHa&;zGHòzd;r_[m 'Drkdua&pDvrf;
a=umif;uae aoGzDoGm;+yD;/ tpOftvm tm%m&SifpepfykHpHawGeJ@ &ufpufwJh ygwD
tm%m&SifpepfawGqD jyefausmhvmygw,f? yxrurBmppfrwkdifrDeJ@ +yD;umprSm
'Drkdu&ufwpfykHpH usifhokH;+yD;om; EkdifiHtrsm;tjym;rSm ESdyfuGyfwJhtm%m&SifpepfqD
aemufjyefvnfr_awG&Sdvmygw,f? 1910 eJ@ 1930 t=um; 'Drkdu&ufwpf tifpwD
usK;&Sif; pusifhokH;wJhEkdifiH q,fhckESpfEkdifiHteuf av;EkdifiHyJ qufxdef;xm;+yD;/ usefEkdifiH
rsm;u aemufjyefvnfoGm;cJhygw,f?
yxraemufjyefv_dif;[m 1922 ckESpf a&mrrSmjcpm;aewJh tDwvD 'Drkdua&pD
ukd rlqvdk eD u
D tvG,w f ulðzwfcs+yD; pwifcyhJ gw,f? aemufq,fpw k pfct
k =umrSmawmh
vpfola&;eD;,m;/ ykdvef/ vwfAD;,m;eJ@ tufpfwkd;eD;,m;wkd@u csdeJ@aewJh 'Drkdu&ufwpf
8
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
tifpwDusK;&Sif;rsm;ukd ppftm%modrf;ykduf+yD; ðzwfcsz,f&Sm;cJhygw,f? b,fwkef; urS
'Dru
dk a&pDr=um;zl;wJh ,l*q dk vm;AD;,m;eJ@ bla*;&D;,m;wk@d vdk wkid ;f jynfawGrmS cufxef
rmausmwJhtm%m&Sifpepf ykHpHtopfawG 0ifvmcJhygw,f?
1933 ckEpS f [pfwvm&JŒtm%matmifyu JG *smr%D'rD u dk a&pDudk tqk;H owf
ypfygw,f? aemufESpfrSm =op}wD;,m;'Drkdua&pD tqkH;owfoGm;+yD;/ 1938 rSm csuf
'Drkdua&pDukd ajrjr‡Kyfvkduf+yD;/ 1926 ay:wl*Dtm%modrfr_u &Snfvsm;wJhtm%m&Sif
pepfqD OD;wnfomG ;ygw,f? 1930 rSm b&mZD;eJ@ tm*siw f ;D em;rSm ppftm%modr;f cJ+h yD;/
1933 rSm O¶ka*G;utm%m&SifpepfqD jyefoGm;ygw,f? 1936 pydefppftm%modrf;r_u
jynfwGif;ppfukd OD;wnfcJh+yD;/ 1939 rSm pydeforRwpepfukd oò*dvfypfcJhygw,f?
1920jynfhvGefrsm;rSm 'Drdkua&pDrdwfqufEkdifcJhwJh *syef[m 1930 jynfhvGef tapmykdif;
rSm ppftm%m&SifpepfeJ@ tpm;xkd;ypfcJhygw,f?
tJ'hD tkycf sKyfa&;pepftajymif;tvJawGu uGejf rLepf/ zufqpfe@J ppfa&;tkid 'f D
,kdavmf*sDxºuGr_awGukd a&mifjyef[yfcJhygw,f? 'Drkdu&ufwpftifpwDusK;&Sif;awG
quf&SdaewJh jyifopf/ +Adwdefwkd@rSmawmif 1930 jynfhvGef pD;yGm;a&;uyfuae 'Drkdua&pD
qef@usiaf &;v_y&f mS ;xºuGra_ wG tm;aumif;cJyh gw,f? csKyf=unf&h if yxraemufjyefvid_ ;f
umvrSm 'Drkdua&pDc&D;pOf[m ol@ukdzsufqD;r,fh vuf0JuJwJht,ltqawGukd r[ef@
wm;EkdifcJhygbl;?
'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif; 'kwd,v_dif;
'kwd, urBmppfpwifcsdefrSmyJ 'kwd,'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif;v_dif;wkd@ jzpfyGm;cJh
ygw,f? r[mrdwfwkd@&JŒodrf;ykdufr_u taemuf*smr%D/ tDwvD/ =op}wD;,m;/ *syefeJ@
awmifukd&D,m;wkd@rSm 'Drkdu&ufwpftifpwDusK;&Sif; orkdif;opfawG pwifay;cJhygw,f?
'gayr,fh wbufrSm qkdAD,ufu csufukdpvkdAufuD;,m;eJ@ [efa*&Dwkd@&JŒ ueOD; 'Drkd
ua&pDukd bl;oD;tar$;oyfypfvkdufygw,f?
1940 jynfhvGefaemufykdif;eJ@ 1950 jynfhvGeftapmykdif;rsm;rSm wl&uDeJ@ *&d
[m 'Drkdua&pDqDajymif;vJcJh+yD;/ vufwiftar&durSm O¶ka*G;/ b&mZD;eJ@ aumhpwm
&Dumwkd@ 'Drkdua&pDodk@ a¶GŒvsm;cJhygw,f? tjcm;vufwiftar&duav;EkdifiHjzpfwJh
tm*sifwD;em;/ ukdvHbD,m/ yD¶l;eJ@ AifeDZGJvm;wkd@rSm 1945 eJ@ 1946 ckESpf a¶G;aumufyGJ
awGu oifhavsmfpGma¶G;cs,fcJhwJhtpkd;&awG pwifcsxm;ay;cJhygw,f? okd@aomf olwkd@&JŒ
'Drkdua&pD usifhokH;r_[m odyfwmr&SnfbJ/ 1950 jynfhvGefrsm;rSm rwnfr+idrf yËdyuQ
aygif;pkHeJ@ tm%m&SifpepfxJ jyefusoGm;ygw,f?
'Dvt
dk csed rf mS taemufuv dk edk t
D yk pf ;dk r_ tqk;H owfru
_ ae Ekid if o
H pfawGtrsm;
}uD;xkwfay;ygw,f? trsm;pkrSm 'Drkdu&ufwpftifpwDusL;&Sif; toufoGif;r_awGukd
tm;rxkwcf yhJ gb;l ? tcsKŒd 'Drudk a&pDusjyefawmhvnf; rckid rf mygb;l ? Oyrm/ ygupPwefrmS
'Drkdu&ufwpftifpwDusL;&Sif;awG[m b,fawmhrSajcukyfr+rJcJhbJ/ 1958 rSm w&m;0if
zsufodrf;ypfcJhygw,f?
9
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
'kwd,aemufjyefv_dif;
1960 jynfhvGeftapmykdif;rSmyJ 'kwd,v_dif;[m ol@bmom tm;ukefoGm;yg
w,f? tm%m&Sifpepfwkd@ jyefvnfacgif;axmifvmr_[m vufwiftar&durSm txl;
jcm;qkH;jzpfygw,f? 1962 ckESpf yD¶l;rSm ppfwyfu a¶G;aumufyGJ&v'fawGukd =um;0if
ajymif;ypf+yD; tm%m&SifpepfqD jyefoGm;cJhw,f? 1964 ckESpf b&mZD;eJ@ bkdvD;AD;,m;rSm
t&yfom;tpkd;&awGukd ppftm%modrf;+yD;ðzwfcscJhw,f? tvm;wlykHpH 1966 rSm
tm*sifwD;em;eJ@ 1972 ckESpfrSm tDauGa'gwkd@rSm jzpfcJhygw,f? 1973 rSm O¶ka*G;eJ@ csDvD
wkd@rSm ppfwyfpkd;rkd;r_awG pwifcJhw,f? tJ'Dh ykHpHawGukd “AsL¶kdu&ufwpf tm%m&Sif
pepf” vkd@ EkdifiHa&;ykHpHopftjzpfawmif oDtkd&DxkwfcJh=uygao;w,f?
tm&S&Sd ygupPwef[m 1958 ckESpfrSm ppfwyfu rm&S,favma=unm
cJyh gw,f? 1950 aemufyidk ;f rSm qkid rf ef&;D u uk&d ;D ,m&JŒ'Dru
dk a&pDvyk x
f ;Hk awGudk csed @J apcJh
+yD;/ 1960 rSm ol@ukdqufcHwJh 'Drkdu&ufwpftpkd;&ukd 1961 rSm ppfwyfu tm%modrf;
ypfygw,f? tm%m&Siw f 0ufwysut f pk;d &[m 1963 a¶G;aumufyeJG @J w&m;0ifr, _ cl +hJ yD;/
1973 rSm wif;jynfhtm%m&SifpepfqD tjrifhqkH;ajymif;ypfygw,f?
1957 rSm qlumEkdu tif'kdeD;&Sm;&JŒ ygvDref'Drkdua&pDukd vrf;jy'Drkdua&pD
(guided democracy) qkdwmeJ@ tpm;xkd;ygw,f? 1965 rSm ppfwyfu vrf;jy
'Drkdua&pD ukd tqkH;owf+yD; wwkdif;jynfvkH; tm%modrf;cJhygw,f? 1972 rSm orRw
zm'Deefrm;ukdpfu zdvpfykdifrSm rm&S,favmtpkd;&zGJ@pnf;cJh+yD;/ 1975 rSm tif'D&m*ENDu
'Drkdu&ufwpfusifhokH;r_awG&yfqkdif;&if; tdENd,rSm ta&;ay:tajctaetkyfpkd;r_
a=unmcJhygw,f? xkdif0rf &JŒ KMT ppftpkd;&u twkduftcHawGukd onf;rcHbJ
ESdyfuGyfcJhwma=umif 1960 jynfhvGefrsm;[m xkdif0rf&JŒ tarSmifacwfygyJ?
ajrxJyifv,fa'orSm *&d'Drkdua&pD[m 1965 eJ@ 1967 ckESpf ppftm%m
odrf;r_eJ@twl ðywfoGm;cJhygw,f? wl&uDppfwyf[m 1960 rSm t&yfom;tpkd;&ukd
ðzwfcs+yD;/ t}udrf}udrftm%modrf;yGJawGeJ@twl 1980 rSmawmh wif;jynfhtm%m&Sif
pepfukd taumiftxnfazmfcJhygw,f? 1960 jynfhvGefrsm;rSm +Adwdo#ukdvkdeDvuf
atmufrS EkdifiHaygif;rsm;pGm vGwfajrmufvm+yD; 'Drkdua&pDpepfusifhokH;ygw,f? tJ'Dh
EkdifiHawGxJrSm *sarum/ x&DeD'uf/ wkdb¶kd/ armfvfwm/ bmab'kd;/ armfa&;&Swkd@ yg0if
ygw,f? wcsdefxJrSmyJ tmz&duEkdifiHtrsm;tjym;vnf; vGwfvyfa&;&&SdcJh=uygw,f?
'gayr,fh tm%m&Sifpepfaygif;pkHqD oufqif;oGm;=uygw,f?
10
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
Ekduf*sD;&D;,m;[m 'Drkdua&pDeJ@ pwifayr,fh/ 1966 rSm tm%m&SifpepfqD
jyefvnfoGm;w,f? 'Drkdua&pDtavhtusifhukd a&&Snfqufxdef;xm;EkdifwJh wckwnf;
aom tmz&duwkdif;jynfuawmh abmhZf0gemyJ jzpfygw,f? 1956 eJ@ 1970 t=um;
tmz&duokH;q,fhokH;EkdifiH vGwfvyfa&;&&SdcJh+yD; tm%m&SifpepfqDa&muf&SdoGm;=uyg
w,f? tmz&du[m ukdvkdeDpepf&kyfodrf;vkduf+yD;aemuf vGwfvyfwJh taoG;ta&mifpkH
tm%m&Siftpkd;&rsKd;pkHqD OD;wnfcJhygw,f?
1960 jynfhvGefeJ@ 1970 jynfhvGeftapmykdif;&JŒ urBm'Drkdua&pD aoGzDbuf
jyefr_[m tawmfxl;jcm;ygw,f? 1962 rSm tpkd;&q,fhokH;ck[m tm%modrf;r_uae
ay:xGufvmw,f? 1975 ckESpfrSm okH;q,fh&Spfcku tm%modrf;tpkd;&rsm;jzpfw,f?
tJ'Dh aemufjyefr_u ‘AsL¶kdu&ufwpftm%m&Sifpepf’ ukd v_H@aqmfay;ygw,f? aemuf
zGHŒòzd;qJEkdifiHrsm;&JŒ 'Drkdua&pDusifhokH;r_tay: tqkd;jrifap+yD;/ ESpfaygif;rsm;pGm 'Drkdua&pD
wnf&Sd+yD;om; zGHòzd;+yD;EkdifiHrsm;ukd pkd;&drfylyefr_jzpfapcJhygw,f?
'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif; wwd,v_dif;
rxifrSwfwJh orkdif;jzpf&yfawGu vlr_ody`HoDtkd&DawGukd *|rf;jyefoGm;apwwf
ygw,f? 1974 ay:wl*D tm%m&Sifpepf pwiftqkH;owf+yD;/ aemufq,fhig;ESpfrSmawmh
Oa&my/ tm&SeJ@ vufwiftar&duu tm%m&SifEkdifiHokH;q,feD;yg;rSm 'Drkdu&ufwpf
tpk;d &awG tpm;0ifvmcJyh gw,f? tjcm;Ekid if aH wGrmS vnf; 'Dru dk a&pDvy_ &f mS ;r_awG tm;
aumif;vm+yD; w&m;0ifr_ &&Sdvmygw,f? 1988 jrefrmeJ@ 1989 w¶kwfwkd@rSmvkd jyef
vnfckcH zdESdyfr_awG&SdcJhaomfvnf;/ 'Drkdua&pDv_yf&Sm;r_a&pD;[m xkeJ@xnfeJ@ urBmh v_dif;
}uD;tjzpf a'owpfckrS wpfck atmifjrifr_awG &cJhygw,f?
'Dru
dk &ufwpf wwd,v_id ;f [m yxrqk;H awmifOa&myrSm jzpfcw hJ ,f? 1974
ay:wl*D tajymif;tvJjzpf+yD; okH;vt=umrSm/ *&dppftpkd;&ðywfus+yD; t&yfom;
tpkd;& wufcJhygw,f? 1975 Ekd0ifbm 20 &ufrSm AkdvfcsKyf}uD;z&efukdaoqkH;r_u ol@&JŒ
okH;q,fhajcmufESpfwm tm%m&Sifpepf pydefrSm pkd;rkd;r_ukd tqkH;owfapcJhygw,f?
ygvrD efpepf ckid +f rJapcJ+h yD;/ Ekid if aH &;ðyjyifajymif;vJrO_ ya'eJ@twl a¶G;aumufyrJG sm; usi;f y
EkdifcJhygw,f?
1970jynfv h eG af emufyidk ;f rSmawmh 'Dru dk &ufwpfvid_ ;f [m vufwiftar&du
qD a¶GŒoGm;ygw,f? 1972 ckEpS rf mS tDauGa'gppfa&;acgi;f aqmifrsm;u Ekid if aH &;rSm rywf
oufcsiaf wmha=umif; a=unm+yD;/ 1978 rSm tajccHOya'opfa&;qG/J 1979 a¶G;aumufyJG
awGuae t&yfbuftpkd;& ay:xGufvmygw,f? yD¶l;rSm ppfa&;¶kyfodrf;r_/ 1978 a¶G;
aumufyGJ/ 1979 tajccHOya'opfeJ@ 1980 t&yfom;orRwopfwkd@ jzpfay:vmyg
w,f? bkdvDAD;,m;&JŒ 1978 tm%modrf;r_u jy\emawG&Sdvm+yD; 1982 usrS a¶G;
aumufyGJeJ@ orRwopfwufvmEkdifygw,f?
1982 ckESpf *&dwf+Adwdefukd ppfyGJ¶_H;edrfhr_u tm*sifwD;em; ppftpkd;&ukd csdeJ@
oGm;ap+yD;/ 1983 rSm usif;ywJh a¶G;aumufyGJu t&yfom;orRweJ@ tpkd;&jzpfvmap
11
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
12
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
a&SŒESpv
f rf;wuf/ aemufwvSr;f qkwf
òcH=unfh&if 'Drkdua&pDv_yf&Sm;r_[m urBmvkH;twkdif;twmeJ@ jzpfcJhwmyg?
q,fhig;ESpftwGif;rSm 'Drkdu&ufwpfv_dif;[m awmifOa&myukd pjzwf/ vufwiftar
&duuko d rd ;f / tm&Suadk ¶$Œvm+yD; aemufq;Hk qkAd , D uftyk pf t
k m%m&Sipf epfawG ðywfðywf
ðyef;apcJhygw,f?
1974 wkef;u awmiftar&du q,fEkdifiHrSm &SpfEkdifiHu 'Drkdua&pDr[kwfwJh
tpkd;&awGyg? 'gayr,fh 1990 a&mufawmh ukd;EkdifiH[m 'Drkdua&pDenf;us a¶G;cs,fwJh
tpkd;&awG jzpfvmygw,f? 'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif;v_dif;eJ@ aemufjyefv_dif;wkd@[m a&SŒESpf
vSr;f wuf/ aemufwpfvrS ;f qkwf ykpH rH sK;d eJ@ c&D;qufy&Hk ygw,f? atmufazmfjyygZ,m;u
acwfopf'Drkdua&pDEkdifiHrsm;tajctaeukd azmfjyaeygw,f?
1922 29 35 64 45 ² 3
1942 12 49 61 19 ² 7
1962 36 75 111 32 ² 4
1973 30 92 122 24 ² 6
1990 59 71 130 45 ² 4
rSwfcsuf? ? vlOD;a& wpfoef;atmuf wkdif;jynfrsm;ukd csefxm;ygonf?
'Drkdu&ufwkdufaZ;&Sif; jy\emrsm;
vlro _ yd yH` nm&Siaf wGu bma=umifbh mawGjzpf&w,fqw dk hJ tcsuaf wG &SmazG
zkd@ oDtkd&DawGeJ@ tEkpdyfjzm&if; orkdif;ukd zrf;qkyfzkd@ óud;pm;ygw,f? 1960 eJ@ 1970
jynfv h eG rf sm;rSm 'Drudk a&pD bma=umifah emufjyefomG ;wmvJqw dk m &Si;f vif;zk@d óud;pm;wJh
tcg qif;&JwJhwkdif;jynfawGeJ@ 'Drkdua&pD t[yfrnDr_/ vuf0Jvuf,may:tajccHwJh
AsK¶kdua&pDtm%m&SifpepfxGef;um;r_wkd@ukd axmufjyygw,f?
13
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
ynm&Siaf wGu wkid ;f jynfawG tkeH @J usi;f eJ@ tpktòyHvu dk f 'Drudk a&pDu;l ajymif;
vmwJhtcgrSm 'Drkdua&pDwnf&SdEkdifwJh wkdif;jynf&JŒ ueOD;óudwiftajctaeawG/ 'Drkd
ua&pD tpk;d &opfwpfck &ifqidk &f r,fjh y\emtcuftcJawGudk azmfjy=uygw,f? tcsKŒd
ynm&Sifrsm;uvnf; 'Drkdua&pDjzpfjzpf/ 'Drkdua&pDr[kwfwJhtpkd;&jzpfjzpf wkdif;jynf
pD;yGm;a&;zGHðzd;r_ukd azmfaqmifay;r,fh jynfol@a&;&mrl0g' (public policy) uom
ta&;}uD;w,fvkd@ ajymwmawGvnf; &Sdygw,f?
wkdif;jynfwjynf[m 'Drkdua&pD (okd@) tm%m&SifpepfeJ@ oGm;rvm;qkdwJh
jy\emxuf/ tpDtpOfpepf&Sdr_ order (okd@) rif;rJhp¶kduf b,f[ma¶G;rvJqkdwJh
jy\emu ykdta&;}uD;w,fvkd@ axmufjywmawGvnf;&Sdygw,f? 'gawGeJ@ywfouf&if
pOf;pm;p&mawG&Sdvmygw,f?
yxr/ 'Dru dk a&pD[m wpfO;D csi;f tcGit hf a&;eJ@ eD;eD;uyfuyfqufpyf+yD;/ tjyef
tvSefwnfrSDaew,f? 'Drkdua&pDtm;aumif;&if wpfOD;csif;tcGifhta&; vGwfvyfcGifh
tm;aumif;vm+yD;/ vGwfvyfcGifhtm;aumif;&if 'Drkdua&pDjrifhwufvmygw,f? vGwf
vyfciG [hf m 'Dru dk a&pD&ŒJ aumif;jrwfrw_ efz;dk yJ jzpfygw,f? ok@d aomf 'Dru dk a&pDrmS wpfO;D
csif; tcGifhta&;eJ@ vGwfvyfcGifhtvGeftu|H/ tvGJokH;r_awG ygvmEkdifygw,f?
'kwd,/ EkdifiHa&;wnf+idrfr_eJ@ tpkd;&ykHpH[m jcm;em;wJhudef;&SifESpfck jzpfw,f?
okd@aomf tjyeftvSefwnfrSDaew,f? 'Drkdua&pDpepfawG[m r=umc% 0¶kef;okef;
um;eJ@ xdef;rEkdifodrf;r& (unruly) jzpfwwfayr,fh/ EkdifiHa&;t=urf;zufr_ enf;yg;
w,f? 'Drkdu&ufwpftpkd;&awG[m olwkd@EkdifiHom;awGtay: t=urf;zuf&ufpufr_rSm
tm%m&SifawGxuf trsm;}uD;avsmhyg;=uw,f?
'Drkdua&pDpepftwGif;rSmukdu twkduftcHeJ@ tjrifrwlolrsm;twGuf
xkwfazmfajymqkdEkdifwJh vrf;a=umif; (channels) awG yg&Sd+yD;om;? tpkd;&a&m twkduf
tcHyg ESpfbufpvkH; wpfOD;ukdwpfOD; t=urf;zufEkdifr,fhtcGifhtvrf;awG avsmhusoGm;
w,f? 'Drkdua&pDu EkdifiHa&;acgif;aqmifawGeJ@ jynfol@ay:vpDawGajymif;vJzkd@ ykHrSef
tcGifhta&;awGay;w,f? 'Drkdua&pDpepfrSmu ykHrSeftvkdufoifhwkd;yGm;aewmrsKd;yJ&Sd+yD;/
ae@csif;ncsif; xl;xl;jcm;jcm; 0kef;'kdif;ajymif;vJwmrsKd; &Sm;ygw,f? tm%m&SifpepfrSm
awmh awmfvSefa&;awG aygufuGJr_awGeJ@ tcsKd;tauG@rsKd;awG t+rJ&Sdygw,f?
wwd,/ 'Drkdua&pDjyef@ESH@r_[m EkdifiHwumqufqHa&;tay: *,uf¶kdufap
w,f? orkdif;ukd=unfh&if 'Drkdua&pDwkdif;jynfawG[m tm%m&Sifwkdif;jynfawGeJ@ r=um
c% ppfjzpf=uw,f? tm%m&Sifwkdif;jynfawGuawmh 'Drkdua&pDwkdif;jynfawGukd wkduf
ckduf=uovkd/ tm%m&Siftcsif;csif;vnf; wdkuf=ucdkuf=uygw,f?
q,fhukd;&mpkuae ,cktcsdeftxd 'Drkdua&pDtcsif;csif; ppfrcif;ygbl;? 'gqkd
urBmh'Drkdua&pDjyefŒESH@r_[m urBmh+idrf;csrf;a&;jyefŒESH@r_ukd qkdvkdygw,f? 'Drkdu&ufwpf
urBm[m Ekid if w H umt=urf;zufrv _ wG af jrmufwhJ urBmwpfcjk zpfz, G &f ydS gw,f? +idr;f csr;f
a&;orm;qkdol[mvnf; 'Drkdu&ufomjzpfoifh+yD;/ uGefjrLepfwpfykdif;eJ@vkyfaeI r&yg?
14
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
wenf;tm;jzifh xm0&uGJaewJhurBm (divided world) [m t=urf;zuf
urBmyJjzpfvmEkdifygw,f? “tdrfwpftdrf[muGJae&if r&yfwnfEkdifbl;? u|efpepfwykdif;/
vGwfvyfr_wykdif;jzpfae&if EkdifiHa&&Snfr&yfEkdifbl;”vkd@ tDb&m[ifvifuGef;u ajymzl;
w,f? tck 21 &mpk urBmrSm zGHðzd;r_eJ@ owif;qufoG,fa&;enf;ynmawGu EkdifiHawG
t=um; tjyeftvSef eD;eD;pyfpyf rScD t dk m;xm;r_awG&dS vmapygw,f? 'gjzifh urBm}uD;[m
'Dru dk a&pDw0uf tm%m&Siw f 0ufuaJG e&if b,f avmuf=um=um quf&iS o f efygrh vJ?
pwkwW/ urBmh'Drkdua&pD&JŒtem*wfrSm tar&duefawGu txl;ta&;yg
w,f? tar&du[m acwfopfurBm&JŒ 'Drkdu&ufwpfOD;aqmifwkdif;jynf jzpfygw,f?
EkdifiHwpfcktaeeJ@ tar&du&JŒtrSwftom;vuQ%m (identity) [m vpfb&,f'Drkd
u&ufwpf wefzkd;awGuae cGJjcm;xm;vkd@r&ygbl;? +yD;cJhwJh ppfat;umvae0ifcsdefeJ@
tar&duefwefz;dk wufcsed w f @dk rmS wwd,v_id ;f jrifw
h ufcw
hJ m tjrifygy?J ok@d aomf tar&d
uef&JŒ b0ifjrifhvGef;r_eJ@ wefzkd;usr_[m tjcm;EkdifiHrsm;u 'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;
twGuf ab;usyfeHusyfjzpfapygw,f?
armoGm;wJhwwd,v_dif;
okd@aomf wwd,v_dif;[m tm;ukefoGm;+yDvm;? &S&Sm;&JŒ 'Drkdu&ufwpfjzpf
rvmbJ wif;rmwJh ylwifvufatmufjyefusoGm;r_/ AifeDZGJvm;u [l*kdcsm;Awfvkd
vuf0JoefolawG jyefxGufay:vmr_/ tar&dueJ@ taemufyHkpHacwfrSDa&;ukd rkef;wD;wJh
tpGef;a&muftpPvmrft=urf;zufawG&JŒ tm;}uD;vmr_/ tar&du&JŒ 'Drkdu&ufwpf
tifyg,m csJŒxGifcsifvGef;wJh wyfOD;u|Hr_/ ppfyrf;+yD; pD;yGm;a&;wkef@qkdif;r_/ urBmha&eHaps;
}uD;jrifrh _ pwmawGa=umifh wwd,v_id ;f [m arm+yD; bufjyefomG ;+yDvm;vk@d ar;p&mawG
&Sdvmygw,f?
pwef;zkd@wuUokdvf EkdifiHa&;ody`HygarmuQ vm&D'kdif;rGef;u tar&du[m
wefzkd;=oZmusqif;r_eJ@ pD;yGm;a&;wkef@qkdif;r_ (recession) ukd tck óuHawG@ae&w,f?
pD;yGm;a&;wkef@qkdif;r_ &Dquf&Sif;u 'Drkdua&pD &Dquf&Sif; (democracy recession)
ukdyg jzpfapw,f? 'gjzifh tar&du&JŒ pyGefqm tajymif;tvJvkyfay;rSmukd ar#mfvifhae
wJh/ tm%m&SifwGif;rJ}uD; (black hole) xJ usa&mufaewJh EkdifiHi,fav;rsm;twGuf
'Drkd ua&pDtem*wf[m b,fvkd&SdEkdifrvJ? tar&duvufukefoGm;csdefrSm wGif;rJxJu
b,fvkdazmufxGuf=urvJqkdwmu pdwf0ifpm;p&mawG jzpfvmEkdifygw,f?
&nf!$ef;
- The Third Wave : by Samuel P. Huntington
- Democratic Rollback : by Larry Diamond
15
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
v_id ;f awG
bma-umifh b,fvjdk zpfco
Jh vJ
okdufekdif0if;
v_dif;awGjzpfcJhykH
17
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
x5
a1 x1 x3
x6
18
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
vGwfvyfudef;&Sifrsm;
wwd,v_dif;ukdqef;ppfjcif;
22
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
(4) wkduf¶kduful;ajymif;r_ direct transition
A D
(5) ukdvkdeDzsufodrf;r_ decolonization
D/a D
qkAd ,
D uf,el ,D &H ŒJ tifyg,mxde;f xm;a&;rludk a*:bmacsmAh u f ajymif;vJypf
cJhw,f?
(5) ESif;abmvkH;jzpfpOf (okd@) qENjyyGJrsm;&JŒtusKd;oufa&mufr_? owif;quf
oG,af &;wk;d wufvmr_a=umifh Ekid if w
H Ekid if &H ŒJ 'Dru
dk a&pDawmif;qkq
d ENjyr_[m
tjcm; rxifrSwfwJhEkdifiHawGqD tvsiftjreful;qufoGm;+yD; wwd,v_dif;
jzpfapzkd@ wGef;tm;ay;cJhw,f?
twdu k t
f cHawGukd b,favmufvw
G v
f yfciG jhf yKvnf;qdw
k meJ@
'Drdkua&pDudk wdkif;wm&r,f?
tufbD a[mhzfref; (1936-1989)
tar&duefvlrsdK; vlr_a&;ESifh
Edik if aH &;wufºuGvy_ &f mS ;ol
24
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
'Dru
kd a&pDxikd ;f rdi_ ;f r_
ESifh
o&Jr&Jp;D Edik if rH sm;
7Jjrifhausmfbmomjyefqdkonf
tay:,HAef;jyr_udk ausmfvGefI
o&Jr&JpD;EdkifiH
bDvl;obufrsm;atmufu vGwfajrmufa&;
tifpwDusL;&Sif;rsm; toufoGif;
'Dru
kd a&pDukd nHzh si;f pGmaqmif¶u
G af ewJh Edik if aH wGrmS ydrk akd umif;rGet
f m;aumif;
wJh 'Drdku&ufwpftifpwDusL;&Sif;awG &Sdzdk@vdktyfygw,f? EdkifiHa&;ygwDawG/ ygvDrefawG/
a'otpdk;&awGpwJh tifpwDusL;&Sif;awG[m EdkifiHom;wpfOD;eJ@wpfOD; csdwfqufap+yD;
31
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
EdkifiHa&;jzpfpOfxJ yg0ifatmifvkyf&ygr,f?
'Drdkua&pDryDjyifao;wJhEdkifiHawGrSm tJ'D tifpwDusL;awGu EdkifiHom;awG
yg0ify;l aygi;f aqmif¶u G rf _ rsm;vmatmif rvkyaf qmifEikd =f uygb;l ? bma=umifv h qJ akd wmh
EdkifiHa&;pepfawGrSm vl@rvdkifawGu v$rf;rdk;xm;vkd@/ jynfolqDu vmbf,lr_eJ@ trsm;
jynfoludpPtay: wm0efrJhr_awGa=umifh yl;aygif;aqmif¶Gufr_ r&jcif;ygyJ? EdkifiHa&;ygwD
awG twGif;rSmudkyJ yGifhvif;jrifomr_/ xdawG@qufqHEdkifr_awG wkd;wufatmifvkyf&if;
'Drdkua&pDususðyjyifr_awG vkyf&ygOD;r,f?
xda&mufwJh 'Drdkua&pDrSm enf;ynmu|rf;usifr_/ &if;jrpf/ ya&mfzuf&Sife,f
tqift h wef;/ Edik if aH wmfz@JG pnf;ykq H ikd &f m xdxad &mufa&mufaqmif¶u G Ef ikd rf a_ wG wd;k wuf
atmifvyk zf @dk vdyk gw,f? tJ'w D ;kd wufra_ wGu vkòH cHru _ x
kd ed ;f odr;f zk@d / pD;yGm;a&; pDrcH ef@czJG @dk /
t&HtaqmufttkHzGH@òzd;zkd@/ tjiif;yGm;r_ ajz&Sif;zkd@/ usef;rma&;/ ynma&;/ oef@&Sif;wJha&
pwmawG tusK;d ðyvkyaf qmifz@dk twGuf tpd;k &udk cGiðhf yulnED ikd yf gw,f? t*wdvu d_ pf m;r_
[m tpdk;&tajccH,E W&m;udk v_dufpm;apovdkyJ csdeJ@wJhEdkifiHawmf[m vlxk&JŒwpfOD;eJ@
wpfOD; csdwfqufvkyfaqmifEdkifr_uGef,ufudk zsufqD;ypfygw,f?
aemufq;Hk ðyjyifajymif;vJa&;jzpfpOfrmS aps;uGupf ;D yGm;a&;udk ydzk iG =hf u&ygr,f?
tJ'DrSm ±dk;om;óud;pm;r_/ yk*~vdu u¾ aqmif¶Gufr_awGuae jynfolrsm; "eOpPm
pkaqmif;Edik pf rG ;f &Sad tmif vkyaf qmif+yD;/ tpd;k &u¾yg0ifr_ avsmu h satmif uef@owfay;
&r,f? pD;yGm;a&; toufaoG;a=umrSm tpdk;&xdef;csKyfr_ydk}uD;avav/ t+rD;usuf
t+rD;pm; vl@rvdkiftv$m&JŒjcpm;r_ jzpfEdkifacsydk}uD;avavygyJ?
pD;yGm;a&;vkyfief;eJ@ aumfydka&;&Sif;vkyfief; pwifr_awGrSm tpdk;&±kH;Xmeóud;eD
pepf t[ef@twm;rsm; av#mhcsypfjcif;[m jcpm;r_jy\emawGudk ajz&Sif;Edkifygw,f?
v,f,majrydkifqdkifcGifh/ vGwfvyfpGmxGef,ufpdkufysKd;a&mif;cscGifh/ vkyfief;ydkifqdkifcGifh pwJh
‘ypPn;f OpPmydik q f ikd cf iG ’hf (Property Rights) awGukd tcdik t f rm tmrcHay;jcif;[m tpd;k &
jcpm;r_udk uef@owfay;r,fh us,fjyef@wJh tifpwDusL;&Sif; uGif;jyif}uD;twGuf tajccH
tkwfjrpfcsay;Edkifjcif; jzpfygw,f?
ta&;ay: tjrefOD;pm;ay; vkyfaqmif&rSmuawmh Oya'pdk;rdk;r_ jr‡ifhwifzkd@eJ@
vlxt k ay:wm0ef,rl q _ ikd &f m tifpwDusL;&Si;f awG tm;aumif;atmif vkyzf @dk ygy?J tpd;k &
vkyfykHvkyfenf; [efajymif;vJjcif;qdkwm EdkifiHa&;eJ@ vl@tzGJ@tpnf; vkyfenf;udkifenf;
ajymif;vJjcif;udk qdkvdkygw,f? qdkvdkwmu tpdk;&t&m&SdawG olwkd@±kH;awGudk b,fvdk
tokH;csvkyfudkifaeovJqdkwm =uyf=uyfrwfrwf t+rJapmifh=unfhxm;zkd@ vdkygw,f?
'g[m ab;ruif;wJh 'Drdkua&pDawG &ifqdkifóuHawG@&wJ tajccHpdefac:r_awG jzpfygw,f?
'Drdku&ufwpf0dnmOf jyefvnfEdk;xapjcif;
33
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
'Dru
kd a&pDaz:aqmifa&;ESihf
vlxt
k cef;u¾
armfpD
acgif;aqmifrsm;t=um; aphpyfnd‡Ed_if;jcif;/ tay;t,lvkyfjcif;wdk@onf udk,f
pm;ðy 'Dru kd a&pDpepfay:xGe;f pwGif tc&musc+hJ yD;/ vuf&u dS mvwGiv f nf; ta&;ygaeqJ
jzpfonf? odk@aomf a&&SnfwnfwHhrnfh 'Drdkua&pDpepf wdk;wufjzpfxGef;a&;twGufrl
jynfolwdk@u rdrdwdk@.vdkvm;csufrsm; taumiftxnfay:vmap&ef acgif;aqmifrsm;
tay: rnfr#xdxda&mufa&muf zdtm;ay;EdkifpGrf; &Sd r&Sd [lonfhtay: wnfrSDv#uf&Sd
onf? xdkuJhodk@ zdtm;ay;EdkifpGrf;qdkonfuvnf; jynfolwdk@u oufqdkif&m vl@tzGJ@
tpnf;&Sd t&if;tjrpfrsm;tm; rnfr#&,loHk;pGJEdkifonf/ rdrdwdk@. udk,fydkif,Hk=unfcsuf
rsm; tjrifrsm; t,ltqrsm;tm; rnfr#xkwfaz:usifhoHk;ydkifcGifh &Sdonf[lonfh jynfol
rsm;.pGrf;&nfESifh vkyfydkifcGifhyifjzpfonf? xdk@a=umifh jynfolrsm;. pGrf;&nfESifh vkyfydkifcGifh
jrifhrm;vma&;/ wenf;tm;jzifh jynfol@pGrf;tm;jr‡ifhwifa&; human empowerment
onf 'Drdkua&pDaz:aqmifa&;vkyfief;pOfwGif ta&;}uD;ayonf?
'Dru
kd a&pDtoGiu f ;l ajymif;pEdik if rH sm;. 'Dru
kd a&pDjzpfay:wd;k wufru
_ kd avhvm
ae=uonfh ynm&Sifwdk@. axmufjycsufrSm ,if;EdkifiHtrsm;pkwGif 'Drdkua&pD jzpfxGef;r_
r&Sdjcif; jzpfonf? xdkodk@jzpf&jcif;rSm 'Drdkua&pDoD0&Drsm;.tqdktwdkif; jynfolvlxk
. vdkvm;csufrsm;u tpdk;&.qHk;jzwfcsufrsm;tay: =oZmoufa&mufaejcif; r&SdyJ/
EdkifiHa&;tay:v$m&Sd acgif;aqmifrsm;u vlxkqENvdkvm;csufrsm;udk t}uD;tus,f
vpfvsL¶_aejcif;a=umifhjzpfonf[k qdk=uonf? odk@jzpf&m 'Drdkua&pDjzpfxGef;jcif;
effective democracy qdkonfudk em;vnf&efvdktyfvm.?
'Dru
kd a&pDjzpfxeG ;f jcif; Effective Democracy
pGr;f tm;jr‡iw
hf ifa&;onf 'Dru
kd a&pDaz:aqmifa&;ESihf wd;k wufjzpfxeG ;f apa&;vkyif ef;wGif
ta&;ygonf? odk@rSom oufqdkif&m vl@abmifvl@tzGJ@tpnf; toGifajymif;vJwnf
aqmufa&;jzpfpOfwGif jynfolwdk@.yg0ifr_udk &&SdEdkifrnfjzpfonf? jynfol@pGrf;tm;jr‡ifh
wifa&;ESifhywfoufI t"dutm;jzifh atmufygu¾oHk;&yfudk zGH@òzd;ap&efvdktyfonf?
(1) t&if;tjrpfrsm; action resources
(2) udk,fydkiftjrift,ltq xkwfaz:ydkifcGifhtay: wefbdk;xm;r_rsm;
self-expression values
(3) 'Drdkua&pDtaqmufttHkrsm; democratic institutions
'Dru
kd a&pDEiS hf txufvm$ vlwef;pm; Democracy and Elites
'Dru
kd a&pDEiS hf "etiftm; Democracy and Wealth
vlxo
k nfom tc&m Orientation of Ordinary Citizens
39
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
&nf ! $ e f ;
40
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
'Dru
kd a&pD a&cHajrcHeJ w
h pdww
f nf;yJvm;
armif7if
u,fwif&Sif tar&duef
tar&duef&mpkESpf
usnfqH=um;u rJwjym;
'DrdktD&wfppfqifa&;
'Dru
kd a&pD a&cHajrcH
45
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
46
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
'gayr,fh tD&wfEdkifiH&JŒ twdwfudk=unfh&if 'DEdkifiHawGeJ@ vkH;0qef@usifae+yD;/
'Drdkua&pDeJ@ vGwfvyfjcif;qdkwJht&omudk tD&wfjynfolawGu enf;enf;av;rS jrnf;
prf;cJ/h tawG@tóuH&cSd zhJ ;l wmr[kwyf g? tD&ef/ qD;&D;,m;eJ@ aqmf'aD wGvnf; xd@k twlygy?J
tD&wfordik ;f rSm enf;enf;av;rqdpk avmuf vGwv f yfcyhJ gw,fv@kd ajymvd@k &Edik w
f mav;
wpfcu k awmh 'kw, d zdik qf ,fb&k if (King Faisal II) vufxufuav;yJv@kd qykd gw,f?
'gayr,fh tJ'Dvdk pwd vpfb&,fa,mifa,mif vGwfvyfcGifhuav;uvnf; 1958rSm
'Db&k ifuðkd zwfcs+yD; tm%modr;f yGeJ @J edwwdˆ efcyhJ gw,f? tD&efuawmh ydt k ajctaeqd;k +yD;
ol@ordkif;rSm tar&duef&JŒ 'Drdkua&pD pDrHudef;twGuf a&cHajrcHjyp&mvkH;vkH;udk r&dScJhbl;
qkdygw,f?
47
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
&Sif}uD;uefudk tD&wfrvdk
48
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
wpfpw
d w
f nf; jzpf rjzpf
tar&duef&ŒJ ppfa&;t&wdu k ,
f al y;cJw
h hJ 'Dru
kd a&pDpepfatmifjrifru _ kd tqk;H
tjzwfay;wJh aemufqkH;tcsufuawmh/ waoG;wnf; wom;wnf;/ wpfpdwfwnf;
nDnD!Gwf!GwfjzpfaewJh vlrsKd;pk vlOD;a&}uD; tJ'DEdkifiHrSm &dSaejcif;&dSr&dSqdkwmygyJ?
*smr%De@J *syef (=op}wD;,m;/ tDwvD tygt0if) Edik if aH wGujkd yef=unf&h if ajymp&mrvdk
atmif tvGefudk&Sif;ygw,f? *smr%Dqdk *smrefvlrsKd;/ *syefrSm *syefvlrsKd;pojzihf tJ'D
EdkifiHawG[m urBmay:rSm vlrsKd;pkwpfrsKd;wnf;u vlOD;a& ta&twGuf trsm;qkH;
&dSaewJh EdkifiHawGxJrSm xdyfqkH;u ygygw,f? wjcm;vlrsKd;pki,fuav;awGu ajymy
avmufatmif &dSraebl;? 'gayr,fh tD&wfvdk EdkifiHrsKd;rSmawmh 'Davmuf r¶dk;&Sif;awmh
bl;? b,fawmhrSvnf; wpfom;wnf;jzpfaewJh vlrsKd;pk}uD; &dSvmrSmr[kwfbl;vdk@
okH;oyf=uw,f?
r[mppfy}JG uD;vd@k wiG cf w hJ hJ Great War rSm Ottoman ql(vf)wefukd awmfveS f
+yD;/ bk&if tDrmzdkifq,f wnfcJhwJh tD&wfEdkifiHvdk@ pjzpfcJhwJh 1920 ckESpfawGwnf;u
tD&wftv,fydkif;rSm qGefeDtm&yf (Sunni Arab)/ awmifydkif;rSm &DS;,mhwftD&wf
(Shiite) eJ@ ajrmufyikd ;f rSm umh'f (Kurd) awGq+kd yD; tD&wf[m t"duvlrsK;d pk}uD; ok;H pke@J
tydik ;f ok;H ydik ;f cGcJ jJG cm;jcm;&daS ecJ+h yD;jzpfw,f? 'Do;Hk pku urBmomysuo f mG ;r,f/ b,fawmh
rS raygif;pnf;EkdifwJh vlrdsL;pk}uD;okH;pkvdk@qkd&avmufatmifudk rwnfhbl;? q'ef ppftm
%m&SifvufatmufrSmom tD&wf[m twkta,mif wpfEdkifiHwnf;jzpfaeayr,fh/
tD&wf[m wu,fwrf;u EdkifiHokH;ydkif;ydkif;zdk@ t+rJapmifhqdkif;aewJhEdkifiHjzpfw,f?
'Dvdktajctaeatmuf&Sd tD&wfrSm/ tar&duefppftiftm;eJ@ 'Drdkua&pD
pepfoGm; azmfaqmifjcif;udk teufzGifhwJhtcg 'DvlrsKd;pk}uD;okH;cktwGuf tD&wfEdkifiH[m
ol@udk,fol okH;ydkif;/ 'grSr[kwf 'Dxufru jyefydkif;zdk@twGuf rJjyefay;zdk@yJ&dSawmhw,fvdk@
okawoDtcsKŒd u ok;H oyfxm;=uygw,f? qdak wmh tD&wf&ŒJ tem*gw[ f m 'Dru
kd a&pDryg
wJh tD&wfEdkifiH jzpfcsifjzpf/ r[kwf&if tD&wfrygwJh 'Drdkua&pDEdkifiHav;awGyJjzpfoGm;
r,fvdk@ okH;oyf=uw,f?
0D(vf)qdek ,
D H rvdw
k hJ Arm
49
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
wpfpdwfwnf;yJvm;
51
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
wzufapmif;aeaomurBmESihf
acgi
acgif;f aqmi
aqmifr
f y
_ nm
0if;jrifharmif
owWdonf a=umufpdwfr&Sdjcif;qkdonfxuf
pdwf"gwfwufºuGvmatmif wGef;ykd@ay;Ekdifw,f
acgi;f aqmifqw dk m vlom;wpfO;D rk@d vlom;wpfO;D rSm&Sw
d wfwhJ ta=umufpw
d f
qkw
d m &Sw
d wfw,f? 1994 orw a¶G;aumufyJG rJatmifEidk af &;umv/ Zl;vl;axmufco H l
awGudk rde@f ceG ;f a¹cGz@dk / yefumwyfav,mOfupdk ;D vmpOf qif;umeD; rdepf 20 tvk/d yefum
pufwpfvkH; ysufoGm;w,f? av,mOfpD;vmolawG xdwfxdwfjymjymjzpfoGm;w,f?
52
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
tJ'DhtcsdefrSm “rif'Jvm;” u owif;pmukd +idrf+idrfav;zwfaew,f? ¶kH;wufzkd@ ykHrSef
&xm;pD;vmolvkdyJ? ol&JŒwnf+idrfat;csrf;r_ukd=unfh+yD;/ xdwfxdwfjymjymjzpfaeolawG
jyefwnfoGm;w,f? aemufawmh av,mOfu ab;uif;&efuif;qif;oGm;Ekdifw,f?
usnfvkHum;ay:a&mufawmh “usaemf tJ'Dwkef;u t&rf;a=umufaewmAsm” vkd@ zGifh
ajymoGm;w,f? tpk;d &ukd v#KŒd 0Suq f ef@usi&f wJu
h mv/ olaxmifusomG ;wJh “&DAeDk , D m”
w&m;pD&ifaewJu h mv/ “¶kbd if” u|e;f ay:ae&wJh ol@b0awGrmS “rif'v J m;[m c%c%
a=umuf¶GHŒpdwfay:w,f? aemufykdif;usrS “usaemff wu,fa=umufwmAsm” vkd@ ajymyg
w,f? ra=umufbl;qkdwm rqifrjcifajymwmvkd@ olu tav;xm;ajymoGm;w,f?
“usaemfu &Jw,f/ owW&d w dS ,f/ wurBmvk;H ukd atmifEidk o f q
l +dk yD;/ [efaqmifvyk rf jyEkid f
bl;Asm? 'gayr,fh acgif;aqmifwpfa,muftaeeJ@ ukd,f&JŒta=umuftvef@ukd jynfol
odoGm;atmif rae&bl;? &Jaq;wifra=umufwJhykH vkyf&r,fAsm”? 'g[m wjcm;olawG
tm;wufvmzk@d ra=umufwt hJ oGiaf qmifxm;&r,fv@dk ol@b0xJu oif,x l m;wmyJ?
tusOf;om;b0rSmvnf; vrf;av#muf&if rwfrwfav#muf&if; *k%f,lwJhykHpHvkyfjy
w,f? ol@ukdwjcm;tusOf;om;awGu =unfh=unfh+yD; tusOf;om;b0eJ@ umvt=um
}uD; aeEkdifvm=uw,f? ol[m wjcm;vlawG&JŒ pHerlemjzpfw,f? olwkd@&JŒa=umufpdwf
awG acszsuEf idk af tmif “tm;” tjzpf zefw;D ay;&r,fqw dk m olaumif;aumif;odw,f?
53
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
aemufuaeOD;aqmif+yD; wjcm;vlawGukd
a&SŒwef;u&Sdaew,fvkd@ ,kH=unfvmatmifvkyfyg
ysi;f p&maumif;wJh EGm;ausmif;om;vli,fb0 naecif;awGudk jyefawG;&wm
ukd ol=u!fE;l aewwfw,f? “EGm;ausmif;&wm EGm;awG&ŒJ aemufuae+yD; OD;aqmifomG ;
&w,fAsm” tJ'v D adk jymr,f? vli,fb0rSm ol@uydk sK;d axmifay;cJw h hJ vlrsK;d pkb&k if “a,mf
&ifwmbm” &JŒ =oZmv$rf;rkd;rlu ol@tay: }uD;rm;cJhw,f? ol@eef;wGif;tpnf;ta0;
vkyfwJhtcg t&mxrf;awGu puf0kdif;ykH 0kdif;xkdifw,f? tm;vkH;ajym+yD;rS t}uD;tuJu
aemufqkH;rSajymw,f? “t}uD;tuJ&JŒtvkyfu bmvkyfygvkd@ajymzkd@ r[kwfbl;/
tm;vk;H &JŒ qkrH wS wf pfcu k dk &Smay;zk@d y”J vk@d olu ajymw,f? aemuf tajctwifaqG;aEG;
yGJrSm odyftcsdefapm+yD; 0ifrajymzkd@vnf; ajymavh&Sdw,f?
tpnf;ta0;usif;yw,fqkd&if wufa&mufolwcsKdŒu “jrefjrefvkyfyg”
“ykd+yD; us,fus,fjyef@jyef@vkyfyg”/ pwmawG b,fvkdajymajym rif'Jvm;u em;yJaxmif
w,f/ jyefrajymbl;? aemufq;Hk usrS 0ifajymw,f? wpfO;D csi;f &J@ tjrifawG jznf;jznf;csi;f
pepfwus tESpfcsKyfw,f? +yD; ol@ukd,fykdiftawG;tac:ukd azmfjyw,f? olvkdcsifwJh
ae&ma&mufatmif csrSwf&r,fh qkH;jzwfcsufawGukd twif;vufcHvmatmif rvkyfbJ/
odrfodrfarG@arG@yJ ukdifoGm;w,f?
acgi;f aqmifry_ nm&JŒy&d,m,fu rdru d ,
dk rf rd d OD;aqmifrc_ ,
H jl cif;vnf; yg0if
w,f? olwkd@&JŒukd,fykdif tkdif'D,mxkwf+yD; vkyfaqmifvmw,fvkd@ olwkd@ukd,folwkd@
xifjrif vmapatmifvkyf&wm ynmygwJhtvkyfygyJvkd@ olajymoGm;w,f?
54
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
ol@ukdtxif}uD;av;pm;=uw,f? tmz&duefemawGjrwfEkd;wJh Rugby abmvkH;upm;
enf;ukd rarhatmif avhusifhwmawGawmif olvkyfvmw,f? 'Dawmh toif;eJ@ tm;
upm;orm;awG&JŒta&;ygr_ukd E_dif;,SOf=unfhwwfvmw,f?
tom;rJeJ@ tmz&duefem tajccHtm;jzifh wlnDwJhtcsufawG&Sdw,fqkdwm
olem;vnfcw hJ ,f? “tmz&Duefem” awG uk, d w
f idk u
f tom;rJawGvydk J “tmz&duef”
awGjzpfzkd@ av;av;eufeuf,kH=unf=uw,f? tmz&duefemawG[m olwkd@&JŒvGJrSm;wJh
tpGJawG&JŒ om;aumifjzpfaew,fqkdwmvnf; olodw,f? +Adwdo#tpkd;&eJ@ tajccs
aexkdifwJh vljzLt*Fvdyfu olwkd@ (tmz&duefem) ukd txifao;w,f? tom;rJawG
vnf; ,Ofaus;r_qkdif&m odrfi,fwJhcHpm;csufawGjzpfovkd tmz&duefemawGrSmvnf;
cHpm;ae&w,f?
rif'Jvm;u a&SŒae/ axmifxJrSmOya'jy\emeJ@ywfouf+yD; axmif0efxrf;
awGukdulnDcJhw,f? ol@avmuf ynmrwwf/ avmutawG@tóuHr&SdolawGyg? tom;
rJwpfa,mufu olwkd@ukdul!Dzkd@qEN&Sdw,f? ul!Day;Ekdifw,fqkdwm olwkd@twGuf
xl;jcm;aew,f? tqkd;0g;qkH; t&ufpufqkH;eJ@awmif aphpyfn‡dE_dif;&Ekdifw,fvkd@vnf;
olodxm;w,f?
rdwfaqGoli,fcsif;ukd &if;&ifESD;ESD;aygif;
+ydKifbufukdykdawmif &if;&if;aygif;&r,f?
“ulE”l òrdŒu aetdrrf mS npmau|;zk@d zw d x f m;wJ{h nfo h nfawG[m oltjynfh
t0 r,kH&wJholawGygw,f? olwkd@eJ@wkdifyifzkd@ zdwfac:wmyg? vufaqmifay;+yD;/ ajr‡muf
yifah jymao;w,f? “rif'v J m;” [m qGaJ qmifr&_ wdS hJ atmifEidk of yl gy?J 'Dvq
dk aJG qmifra_ wG
ukd r[mrdwfawGxuf òydifbufawGtay: ykd+yD; tokH;csavh&Sdw,f?
“¶kdbif” u|ef;ay:rSmvnf; olrESpfoufwJhol/ tm;xm;r&wJholawG ol@
OD;aESmufxJrSm ,kH=unf&olawGtjzpf yg0ifaew,f? &if;ESD;vm&wJholxJrSm “p&pf
[efeD” wpfa,mufygw,f? ANC wyfzGJ@&JŒ cufxefwJhwyfcsKyfjzpfw,f? wcsKdŒu
xifw,f “[efeD” u “rif'Jvm;” ukd }uHpnfaew,fvkd@? 'gayr,fh olu “[efeD”eJ@
&if;ESD;atmifóud;pm;w,f? arG;ae@yGJ/ tokbqGrf;oGwfqkd oGm;wmyJ/ 'gukd tcGifhtvrf;
wpfcktjzpfjrifw,f? ol&JŒyxrOD;qkH; uufbdeuftpnf;ta0;rSm ol@ukdaxmifcscJhwJh
acgif;aqmifawGukd xnfhcJhw,f? rdwfaqGtaygif;toif;tjzpf olod&wJh axmifr_;awG
ukd xnfhxm;w,f? wpfcsKdŒqkd olrESpfòrdŒolawGjzpfw,f?
rywfouf&r,fo h al wGudk a&Smif&wJu
h mvawG &Sw d ,f? pGaJ qmiftm;aumif;
wJholawGvkdyJ ol@ukd,fol vlrsm;u qGJaqmifwmukd vkdufavsm&wm&Sdw,f? awmif
tmz&duorw “tufz'AvsL'Duvyf” eJ@ jrefjref&if;ESD;em;vnfr_&atmif olu
OD;aqmifv;Hk yrf;cJw
h m&Sw
d ,f? vlytHk v,f “'Duvyf” u wku d cf u
dk af wmhrS opPmrJwh myJ
vkd@ olcHpm;oGm;&w,f?
55
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
vlwpfa,muf&JŒtjyifyef;toGiftjyifu ta&;}uD;w,f
+yD; +yKH;jyzkdk@rarhygeJ@
“rif'Jvm;” u EGrf;zwfaewJh0wfpkHav;0wf+yD;/ qif;&JwJh Oya'ausmif;om;
wpfa,mufjzpfaecsdefrSm? “a0g[m pDplvl;eJ@awG@zkd@ ol@ukd ac:oGm;w,f? “pDplvl;”u
ANC vli,facgif;aqmifjzpf+yD; tdrfajra&mif;0,fa&;vkyfief;&Sif wpfOD;jzpfw,f? “pDpl
vl;”vkd atmifjrifacwfrDwJh tom;rJwpfa,mufukd oltm;uscJhw,f? tJ'DvkdyJ vlykH
a,musmF ;yDow,f? t&yftarmif;aumif;+yD; t}uD;tuJwpfO;D &JŒom;/ rif;rsK;d rif;[ef
trlt&m,lxm;w,f? wdrfxlwJh=um;u xGufvmwJh aetvif;vkd tòyH;rsKd;vnf;
ykdifoljzpfw,fvkd@ “rif'Jvm;” ukd “pDplvl;” u jrifw,f?
wcgw&HcE<mwnfaqmufykHeJ@ acgif;aqmifr_t&nftaoG;wkd@ qufpyfjzpf
wnfaewmukd usaemfwkd@ arhaewwfw,f? “a*smh0g&Sifwef” (tar&dueforw
a[mif;) qk&d if b,ftcef;0if0if/ t&yftarmif;taumif;qk;H eJ@ oefprG ;f tm;aumif;wm
xifay:aew,f? t¶G,t f pm;eJ@ tiftm;u DNA xuf acgi;f aqmift&nftaoG;rSm
ykdqufpyfr_&Sdw,f? “rif'Jvm;” u ol&JŒtoGiftjyifu ol@ta&;t&mrSm b,fvkd
wkd;wufatmifvkyfay;w,fqkdwm em;vnfxm;w,f? ANC &JŒ v#KdŒ0SufwyfzGJ@acgif;
aqmiftaeeJ@ rkwq f w
d af r$;xm;+yD; tvky=f urf;vkyf ppf0wfpeHk @J "gwyf ¶Hk u
dk x
f m;&r,fv@dk
olu wku d w
f eG ;f ajymcJw
h ,f? ol@b0wav#mufv;Hk tqift h wef;eJ@ oifah wmfwhJ t0wf
tpm;udpPukd ta&;w,lxm;cJhw,f? (taemufwkdif;) 0wfpkHukd vkdufzufatmif0wf
wwfw,f? ol@0wfpkHawGukd v_yf&Sm;ouf0ifykHawGeJ@ tpOfvkdufjzef@awmh/ acwfrDwJh
tmz&du&JŒ aysmf¶$ifwwfaomtzkd;tjzpf a=umfjimwJh tusôawGjzpfoGm;w,f?
1994 orRwa¶G;aumufyGJ0ifòydifawmh oauFwtrSwfwHqdyfawG[m
udpP&yfawG ta&;ygoavmuf ta&;}uD;b,f? ol[m y&dowfa&SŒrSm pum;ajym
tvGefaumif;olawmh r[kwfyg? olpifay:a&mufwJhcg ¶kef;uefv_yf&Sm;&wJh trSwft
om; jzpfwJh “wkd&Dwkd&D”tu (òrdŒe,ftu)ukd uavh &Sdw,f? ykdta&;ygwmu tHh=o
avmufp&m tm;vkH;aygif;pnf;qGJaqmifxm;wJh tòyH;yg? awmiftmz&du vljzLawG
tzkd@awmh tJ'DtòyH;u rif'Jvm;rSm cg;oD;wmawG r&Sdbl;qkdwJh oauFwygyJ? olwkd@
tay: pmemr_&Sdw,fvkd@ az:!$ef;aew,f? “vlrJ/ rJqEN&SifawGtwGuf usaemf[m
56
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
aysm¶f i$ w
f wfaom ppfo&l aJ umif;wpfa,mufyg? usaemfw@dk atmifjrifygvrd rhf ,f?” ANC
a¶G;aumufyGJ&JŒ ysHŒESH@aewJhykdpwmawGu ol@tòyH;ukd OD;pm;ay;az: jyxm;w,f? ol@tòyH;
u ajymvkdwJh t"dy`g,fukd az:aqmifaewmyJvkd@ “&mrmzkdpm” u ajymoGm;w,f?
tjzLyJjzpfjzpf trJyJjzpfjzpf
vufeufukdifqef@usifa&;v_yf&Sm;r_ukd &yfqkdif;zkd@qkH;jzwf&wJhtcg tpkd;&ukd
ðzwfcszkd@ tiftm;r&Sdawmhwmukd odxm;wma=umifhvm;/ 'grSr[kwf t=urf;rzufa&;
v_yf&Sm;r_ukd a¶G;cs,fvkdufjcif;jzifh EkdifiHwumtjrifaumif;&Ekdifwmukd odwma=umifh
vm;ar;awmh? xl;qef;wJhrsufvkH;wcsufa=umif=unfh+yD; “ESpfckpvkH;vkyf&rSmaygh”
vkd@ajymw,f? b0qkdwm 'D[mr[kwf&if [kd[mqkdwmrsKd;r[kwf? qkH;jzwfcsufawGrSm
tpdwftykdif;trsKd;rsKd;awG a&maESmygaew,f? vlom;&JŒOD;aESmufukd,fwkdifu buf
vkdufr_ &SdaewJhtcsufu ¶kd;pif;&Sif;vif;wJhtcsufwpfckjzpfaew,f/ tppftrSefw&m;eJ@
ukdufnDr_r&Sdwwfbl;/ b,ft&mrS jrif&wJhtwkdif; wajzmifhwnf;wnf&Sdaewm r[kwf
yg? qef@usiftm;òydifjzpfpOfawGeJ@ olu oabmawG@aeoljzpfw,f? EkdifiHa&;orm;
wpfa,muftaeeJ@ olu vufawG@usoljzpfw,f? urBm}uD;uvnf; ae&mtrsKd;rsKd;
rSm enf;enf;pDawmh uGJvGJaew,f? tJ'DjzpfpOfu tqkH;rJhjzpfw,fvkd@oljrifw,f?
EkdifiHa&;acgif;aqmiftaeeJ@ “rif'Jvm;” u “uufpx¶kd” eJ@ “u'gzD” ukd
opPmapmifhodoljzpfw,f? tar&duefu “rif'Jvm;” ukd t=urf;zuform;tjzpf
wHqdyfuyfwJhumvrSm olwkd@u ANC ukd tultnDay;cJhw,f? jy\em&yfwkdif;rSm
ta=umif;w&m;rsm;pGm yg0ifaew,f? tom;ta&mifcGJjcm;wJhpepfukd jywfjywfom;
om; olqef@usifaewJhtcsdefrSm/ 'D cGJcGJjcm;jcm;tkyfcsKyfaewJhpepf jzpf&wJhta=umif;u
em;vnf&cufae+yD; orkdif;a&m/ vlr_aA' pdwfynmqkdif&m tcsuftvufawGtm;vkH;
yg0ifaew,f? rif'v J m;&J “uJuvk ” ocsmF enf; u “ig&,lz@dk tqk;H yef;wkid [
f m bmvJ?
tJ'Dae&ma&mufzkd@ vufawG@tusqkH;enf;vrf;u bmvJ” tJ'Dtajzukd&SmwmyJ?
xGufcGmjcif;uvnf; acgif;aqmifacgif;&GufvkyfwmyJ?
1993 rSm touf 18 ESpfatmuf rJay;cGifh&SdwJh EkdifiHawG&Sdvm;qkdwJh ar;cGef;
ukd ar;w,f? aemufrJay;EkdifwJh toufukd 14 ESpftxd avsmhcsoifhw,fvkd@ TV uae
t}uHðyajymcJhw,f? ratmifjrifawmh rausreyfjzpfwm rxm;yJ/ rdrdukd,frdrdESdrfhcs+yD;
vufcHw,f? 'gu acgif;aqmifr_&JŒ ocFef;pmwpfckyJ?
¶_H;edrfhoGm;wJh tkdif'D,m/ tvkyf 'grSr[kwf qufqHaygif;oif;r_wkd@ukd b,fvkd
pGef@v$wf&r,fvkd@ odem;vnfw,fqkdwm acgif;aqmifwpfa,muftaeeJ@ qkH;jzwf&
tcufq;Hk tvkyw f pfcyk g? awmiftmz&du&JŒ orwwpfO;D taeeJ@ xm;cJw h t
hJ }uD;rm;qk;H
tarGtESpfu/ orw&mxl;ukd olb,fvkdpGef@v$wf&r,fqkdwJh enf;vrf;ukd a¶G;cs,fcJh
wmygyJ?
57
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
olvkdacgif;aqmifrsKd;
jyif;jyif;xefxef xdckdufepfemapwJhpepfqkd;xJu wkdif;jynfukdvGwfajrmuf
atmif olprG ;f aqmifEidk cf w
hJ ,f? vljzLvlrpJ nf;vk;H nD!w G af &;ukd enf;vrf;opf&mS pGr;f Ekid f
cJhw,f? rif'Jvm;u avmuDolawmfpifeJ@ teD;qkH;wlwJholwpfOD;yg? EkdifiHa&;orm;yDo
olvnf; jzpfw,f? tom;ta&mifcjJG cm;tkycf sKyfwphJ epfudk ðzwfcs+yD;/ vlrsK;d a&;rcGjJ cm;wJh
'Drkdu&ufwpf awmiftmz&dujzpfatmif zefwD;cJhw,f? ppfol&Jaumif;tjzpfeJ@ wpf
enf;/ tmZmenfo&l aJ umif;taeeJ@wzk/H oHwrefwpfO;D taeeJ@wpfrsK;d / Ekid if t H }uD;tuJ
taeeJ@ wpfo, G f tcef;u¾tvku d f cswd qf ufajymif;vJvyk af qmif&mrSm tcgumvukd
wdww d u
G Ef idk w
f m/ b,fvedk nf;vrf;eJ@omG ;r,fqw dk mawGudk olaumif;aumif;em;vnf
w,f? qkyfqkyfukdifajymr&wJh pdwWZqefwJh '\etjrifawGukdvnf; ol ckd;vkdckvkdjzpf
w,f? ol[m enf;AsL[mukd ykid Ef idk o f jl zpfw,f? enf;AsL[mukyd J aZmif;ay;OD;aqmifvyk f
w,f? rl0g'ukd jy\emwpf&yfvkd@ xnfhajymavhr&Sdbl;?
20 &mpk aeufykdif;umvrSm urBm&JŒxl;jcm;wJh EkdifiHa&;acgif;aqmifwpfOD;
vnf;jzpf EkdifiHacgif;aqmifwpfOD;tjzpf pHxm;xkdufwJhacgif;aqmifwpfOD;eJ@avsmfnDpGm
xl;jcm;wJhukd,f&nfukd,faoG;jynfhpkHwm jiif;r&ygbl;? urBmrSm tcsrf;omqkH;pm&if;0if
“bDvf*dwf” uyif olav;pm;&r,fholxJrSm “rif'Jvm;” vnf; yg0ifygw,fwJh?
tu,fIrsm; “rif'Jvm;” vkdacgif;aqmifrsKd; jrefrmjynfEkdifiHa&;rSm ay:vm
OD;r,fqkd&if ææ ?
58
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
pmtkyfokH;oyfcsuf
Book Review
AD,uferfuay;wJo
h i
ifc
f ef;pm
([ife&Dupfqif*sm;)
aZmfjrifhausmf bmomjyefonf
rufa*smhbef'D b,folvJ
60
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
apcJholvkd@ xkd;ESufa0zefygw,f? tJ'DhpmtkyfrSm AD,uferfppfyGJ&JŒ aemufqufwGJokH;oyf
csuftrsm;pkukd azmfjycJhygw,f?
bef'Du ol@tay: r_dcsKd;r#pfcsKd; uJh&JŒjypfwifr_rsm;ukd oduQm&SdpGmeJ@onf;cH
w,f? a0zefra_ wGudk wku d ¶f u
dk jf yefajz=um;jcif;rðybJ/ a0zefot
l csKŒd eJ@ wpfO;D csi;f oabm
wlcJhwmawG&Sdygw,f? ol@b0ae0ifcsdefrSm tar&duukd ar#mfvifhcsufuae pdwfysuf
a=uuGJr_qD wGef;ykd@ay;cJhwJhjzpf&yfawGukd jyefvnfukpm;zkd@ tcsuftvufpkaqmif;r_awG
okawoevufaxmuftulwa,mufeJ@ vkyfae&Smygw,f? pmrl=urf; rpwifEkdifao;
cif ol uG,fvGefoGm;ygw,f?
uyfqkd;xJrS oifcef;pmrsm;
61
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
63
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
vkyf}uHr_eJ@ aESmifhaES;wJhorw
atmifyGJ&JŒt"dy`g,f
a0'emawGuay;cJhwJ oifcef;pm
ed*kH;
bef'[ D m tapm}uD;uwnf;u 'Dvrdk sK;d aumufcsuaf wG qGx J m;Ekid o
f ifw
h ,f
vkd@ *kd;vfpwdef;&JŒpmtkyfu azmfjyaeygw,f? 'Dvkdvkyfzkd@qkd&if bef'D[m ol@t&if
apmapmykdif; (15)ESpfavmufu orwx¶l;rif;&JŒ ruftmomeJ@tjiif;yGm;r_awGup+yD;
rsKd;qufwck&JŒtjrifawGukd jiif;y,fEkdifpGrf;&Sd&vdrfhr,f?
olwkd@ESpfOD;t=um; tjiif;yGm;r_tcsufawGu tiftm;ukd tao;tzGJudpP
awGrSmawmif okH;oifhw,f? r[mAsL[meJ@ oHwrefenf;vrf;ukd t+rJwrf;cGJjcm;+yD;
vkyfukdif&r,fh oD;jcm;e,fy,fawGjzpfw,f? r&Sif;rvif; AvkH;AaxG; urBmvkH;qkdif&m
tðytrludk xlaxmifxm;jcif;[m atmifjrifwahJ y:vpDyq J w
dk hJ tqkt
d rde@f udk tar&duef
rl0g'awGrmS tok;H ðyw,f? tJ'hD rl0g'awGudk olw@dk rsK;d quf&ŒJ taumif;qk;H enf;vrf;awG
tjzpf 1960 jynfhvGeftapmykdif;rSm AD,uferfrSm taumiftxnfazmfcJh=uw,f?
ay:vpDðyvkyo f al wGrmS tjrifrmS ;,Gi;f csKŒd wJo h mG ;&if/ a0zefoal wGuvnf; tm;emaevk@d
r&awmhbl;?
orkdif;wav#mufvkH; tar&du u todtrSwfðycJhwJh jy\emwkdif;ukd
tar&du&JŒ&if;jrpfe@J tkid 'f ,
D muko d ;Hk +yD; ajz&Si;f Ekid cf w
hJ m oufaoygy?J AD,uferfuawmh
rvG,fvSwJh acgif;rmvGef;wJh wrsKd;wbmom jy\emyg? orwuae'D vkyf}uHcH&r_
tay: ikdaºuG;jcif;eJ@ rdrdbmomzefwD;wnfaqmufwJh oDtkd&DawGu *,faygufydwf
t¶_yftaxG;awG jzpfvmjcif;/ acgif;aqmifawG&JŒrjynfh0r_eJ@ tawG@tóuHtm;enf;r_u
tar&duukd ¶_H;edrfhr_acsmufxJ wGef;ykd@cJhygw,f? 'guae r+yD;EkdifrpD;EkdifwJh trsKd;om;a&;
jiif;ckefyGJtxd awmufav#mufOD;wnfvmcJhygw,f?
'Dae&mrSm bef'D[m om;aumifjzpfcJh&ygw,f? ajymif;vJaewJhurBmwpfckeJ@
vku d af vsmnDaxG raqmif¶u G Ef idk cf w
hJ thJ wGuf bef'[ D m AD,uferfppfy&JG ŒJ w&m;cHtppfe@J
w&m;usp&m jzpfcJh&ygw,f?
67
tvif;&eH@ *sme,f trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf
jynfwiG f;ppft_yD;jyefvnfwnfaqmufa&;
7Je,
G r
f ;dk
68
trSwf(1)? 'DZifbmv 2008 ckeSpf tvif;&eH@ *sme,f
ok@d aomf }uD;us,af tmifjrifr,fo
h rwrsK;d oljzpfvmEkid yf grh vm;? tkb
d m;rm;
rSm tcGifhta&;awG&Sdaeygw,f? tar&du&JŒ trkdufarSmifqkH;umvawG/ urBmhvlxk&JŒ
pdwf"mwf tqkH;pGefusqkH;aewJhumvawGrSm t}uD;us,fqkH;orRwawG arG;xkwf
wwfygw,f? vifuGef;/ ¶kpAJheJ@ x¶l;rif; wkd@[m 'DvkdumvawGrSm ay:xGufvmcJh
olawGyg?
1930 jynfv h eG t
f apmykid ;f urBmEh idk if aH &;/ pD;yGm;a&;taxGaxGtusyt
f wnf;
rsm;u tar&duukd acwfopfwpfckpwifzkd@ pdefac:cJhygw,f? z&efuvif 'Dvmckd ¶kpAJh
&JŒ u|rf;usifr_eJ@&nfrSef;csufawGu acwfopfrSmOD;aqmifr_ay;+yD; ykHazmfEkdifcJhygw,f?
tkdbm;rm;uvnf; &mpkopfpdefac:r_rsm;twGuf tvm;wlOD;aqmifr_rsKd;ay;zkd@ u|rf;
usifr_eJ@ t&nftcsif;ukd jyo&ygvdrfhr,f?
69