Professional Documents
Culture Documents
vif;a0NrdKif
{NyD? 17? 2001 ckESpf
jrefrmESpfqef; 1 &ufaeY
aESmif;wefcl;vjynfhausmf 10 &uf? 1363 ckESpf/
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 5
uvD,dkygx&m
(1)
0gwmvl;
tvkyu f o kd m pdw0f ifpm;aecJNh y;D rdz&k m;rm&DtifwKGd uef uf toH;k tjzKe;f Bu;D ?
xif&mpdkif;? pGufzufrIrsm;aMumifh EdkifiH tBuD;tus,f iwfrGwf 'ku©a&muf
cJh&awmhonf/ 1787-ckESpfESifh 1788-ckESpfwGif EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;
tusyftwnf;rsm; tjrifhrm;qHk;odkY a&muf&Sdvmojzifh 1789-ckESpfwGif
jyifopfawmfvSefa&;BuD; jzpfyGm;vmcJhawmhonf/
jyifopfawmfvSefa&;BuD;onf tvGefBuD;rm;aom vIyf&Sm;rIBuD;
jzpfí Oa&mywpfcGifvHk;udk tBuD;tus,f wkefvIyfacsmufcsm; oGm;ap
cJhonf/ awmfvSefa&;BuD; jzpfyGm;cJhojzifh awmfvSefa&;rwdkifrDu wnf&SdcJh
aom EdkifiHa&;? tkyfcsKyfa&;? pD;yGm;a&;? vlrIa&;ESifh ,Ofaus;rI tajctae
tm;vHk; ajymif;vJoGm;cJhawmhonf/
jyifopfawmfvSefa&;BuD;u azmfaqmifcJhaom ajymif;vJrIBuD;udk
cdkifcdkifNrJNrJ &yfwnfEdkifatmif aqmif½GufcJholrSm aemiftcg {u&mZfbGJUcH
ppfolBuD; eydkvD,H bdkemywfyif jzpfawmhonf/ eydkvD,ef\ vufxuf
wGif jyifopfEdkifiHonf Oa&myü tiftm;tawmifhwif;qHk; EdkifiHwpfEdkifiH
jzpfvmcJhonf/ odkYaomfvnf; txGwftxdyfodkY a&mufNyD;vQif usqif;
oGm;&onfrSm "r®wmyif jzpfí wdkufyGJaygif;rsm;pGmwGif atmifyGJ tvDvD
cH,lcJhaom eydkvD,efonf 1812-ckESpfwGif ppfonftiftm; 600 000
(2)
]0gwmvl;}( ) ppfum;BuD;udk tDwvDESifh ½k&SwdkYu zufpyf
a[mfuifp(f )? rdu
k u f ,f 0Dv'f if;(
)? wJ&ifph f
tpGrf;ukef vufukefBuJcJhavonf/
]0gwmvl;}Zmwfum; ½dkuful;aepOftwGif; ,u&def;jynfe,frS
vlOD;a& 56 000 &Sdaom OZ*dka'gh(
) NrdKUuav;rSm vlrsdK;aygif;pHk
(1)
ul;wl;ZmAf\wyfwiG f ppfa&;Adv k u
f av; jzpfvmcJo h nf/ wdu k yf iJG ,fuav;
tawmfrsm;rsm;wGif yg0ifwdkufcdkufcJhNyD; wdkufyGJwpfckwGif 'Pf&m& usef&pf
cJhonf/ rdom;pku olYudk aoNyD[k xifrSwfcJhMuonf/
raoraysmuf jyefa&mufvmaom tif'a&onf ZeD;onfudk
toufr½D u kH av;om jzpfco hJ nf/ ZeD;onf uav;arG;Ny;D Ny;D csi;f uG,v f eG f
oGm;cJhonf/ om;uav;udk eDudkvdkif[k trnfay;onf/ zcifrif;om;BuD;
ESifh ESr rm,mwdkYu uav;udk auR;arG;apmifha&SmufcJhMuonf/
ppfwyfrS tNidrf;pm;,lvdkufNyDjzpfaom tif'a&onf vlrIa&;
e,fy,fwGif vpfb&,ftodkuft0ef;ESifhaygif;oif;usifvnf&if; NrdKUpm;
BuD; tDvsmtif'a& a&mhpawmh\orD; emwm&SmESifh awGUqHkNyD; cspfBudKufrd
onf/ tif'a&\zcif rif;om;BuD;u tif'a& 'kwd,tBudrf tdrfaxmif
jyKrnf qdkonfudk wm;onf/ wpfESpf tenf;qHk;apmifhyg[k qdkonf/
xdkYaemuf tif'a&tvkyfudpöjzifh c&D;xGufonf/ c&D;rxGufcif emwm&Sm
tm; tcuftcJ wpfpHkwpf&mawGUvQif olYoli,fcsif; yD,mxH tultnD
awmif ; yg[k r S m um xG u f o G m ;onf / yD , m\ZeD ; u emwm&S m tm;
wdwfwdwfykef;ZeD; &Sdaeol olYarmif temwdkvf ul&m*sifESifh ay;pm;csifí
em;csonf/ emwm&Smu ul&m*sif\ pdwf"mwfudk odcsifí tif'a&ESifh
aphpyfxm;onfudk zsufodrf;vdkufonf/
1812-ckESpfwGif eydkvD,ef usL;ausmfppfjzpfyGm;aomtcgtif'a&
onf wyfxJodkY jyef0ifum a&SUwef;odkY xGufvmcJhonf/ xdktcsdef rSmyif
tif'a&\ zcifBuD;onf vlBuD;a&m*gjzifh uG,fvGefoGm;cJhNyD; rm,mrSm
v,form;rsm;tMum;wGif txD;usefaecJh&onf/ rm,mhudk emwm&Sm\
tpfukd eDuv kd ikd f a&mhpawmhu u,fwifxm;onf/tif'a&onfabmf½'kd ED kd
wdkufyGJwGif 'Pf&m&cJhí olYudk armfpudkodkY jyefo,fvmcJhMuonf/
emwm&Smu tif'a&tm;armfpudkNrdKUta&SUajrmufbufa'o,m½dkqvuf
½Gmuav;wGif toufaoqH;k oGm;csed t f xd jyKpak y;cJo
h nf/tif'a&\om;
uav;eD u d k v d k i f u d k t if ' a&\ES r rm,mES i f h c if y G e f ; eD u d k v d k i f a &mh
pawmhwdkYu jyKpkapmifha&SmufNyD; arG;jrLcJhMuonf/ eDudkvdkif onf zcifvdk
xufjrufol vli,fav;wpfa,mufjzpfí vmavonf/
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 23
(2)
,aeYacwftxd ay:xGufcJhorQaom urÇmwGif tcrf;em; tBuD;
us,fqHk;ESifh taumif;qHk; 0w¬K&SnfBuD;rsm;xJwGif ½k&Sm;pma&;q&mBuD;
]vD , d k e D u d k v mApf c sf awmf v f p wd G K if ; }(
)\
( )? xdkYaemuf ]ppfESifhNidrf;csrf;a&;} (
)? (1864
0w¬KMuD;rsm;udk a&;om;cJhonf/
0w¬Krsm;tNyif ]aNzmifhcsuf} ( )? ]]uREfkyf\ ,HkMunfrI}}
( ? ]bmvkyfMu&rnfenf;} (
)?
(3)
]ppfESifhNidrf;csrf;a&;}0w¬KBuD;udk ½kyf&Siftjzpf 1912 ckESpfu
yxrqHk;tBudrf ½dkuful;cJhonf/ xdkYaemuf ½k&Sm;EdkifiHESifh tjcm;EdkifiHrsm;
ü ESpfBudrf ½dkuful;cJhonf/ 1957 ckESpfwGif tDwvD tar&duefzufpyf
(
(
)ESifh ½dkuful;xkwfvkyfcJhonf/ t"du o½kyfaqmif emwm&Sm
tifemu&,fnDem
(1)
(2)
]tifemu&,fnDem}( )onf awmfpwdKG i;f \vuf&m
qdkemwm}( )? ]tdkifAeftDbcsD,csf\b0ed*Hk;}(
)(1886)? ]tifemu&,fnDem}(
)
]uREfkyf\,HkMunfcsuf}( )? ]uREkfyfwdkYbmvkyfMurnfenf;}
cJhao;onf/
awmfpwdGKif;\ ]uav;b0}0w¬Kudk atmifoef;uvnf;aumif;?
]aumhquf}udk Adkvfat;armifuvnf;aumif;? ]c½kZmqdkemwm}udk ausmf
odrf;u cspfarwåm&r®uf[lívnf;aumif;? ausmfatmifu ]oif\opöm
r&Sdaom}[lívnf;aumif;? ]tdkifAef\b0ed*Hk;}udk ausmfatmifu ]tdkifAif
\ ed*Hk;urÜwf}[lívnf;aumif;? ]ppfESifhNidrf;csrf;a&;}udk armifaexGef;u
tusOf;? tjynfhtpHkudk jroef;wifhuvnf;aumif; toD;oD; jrefrmjyefqdk
cJhMuonf/ ]ppfESifhNidrf;csrf;a&;}jrefrmjyefonf trsdK;om;pmay bmom
jyefqkudk &&SdcJhonf/ ]&Sifoefxajrmufjcif;}0w¬KBuD;udkrl pdefcifarmif&Du
r*¾Zif;bmomjyef 0w¬Ktjzpf r*¾Zif;wgif vtenf;i,f azmfjycJhonf/
]tifemu&,fnDem}udkrl a½TOa'gif;u ]tifemu&D;em;}[lí
r*¾Zif;0w¬K&Snftjzpf jrefrmjyefqdkNyD;? usdKufvwftHk;uvnf; ]tifem\
cspfMur®m}[lívnf;aumif; tusOf;csHK;í jrefrmjyefqdkcJhonf/ vif;,efeD
u ]rif ; uawmf a v;}[l í vnf ; aumif ; ? jroef ; wif h u ]rr}[l í
vnf;aumif; rSD;jirf;a&;cJhMuonf/ awmfpwdGKif;\ 0w¬Kwdk trsm;tjym;udk
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 35
(3)
awmfpwdGKif;\ ]tifemu&,fnDem}0w¬KBuD;udk tapmqHk;tjzpf
1927 ckESpfwGif ]cspfarwåm}( )[laom trnfjzifh xdkpOfu vQrf;
)? A½GefpuDtjzpf z&uf'&pfrmhcsf (
)? rif;om;BuD;
Muonf/
1935 ckESpfwGif ]tifemu&,fnDem}0w¬KBuD;udk NAdwdoQrif;orD;
ADAD,Hav; ( )ESifh 'kwd,tBudrf xyfrH ½dkufjzpfcJhjyefonf/
u&mrmaZmhAf nDaemifrsm;
(1)
(2)
urÇmh *EÅ0if0w¬KBuD;rsm;xJwGif taumif;qHk;wpfyk'ftjzpf owf
rSwfxm;aom ]u&mrmaZmhAfnDaemifrsm;}( )
)(1866)? ]zJorm;}(
)(1867)? ]vlYtE¨}( )
)(1880)wdkYudk qufwdkufa&;cJhonf/
ol Y u d k av;pm;aom? ol Y x uf touf x uf 0 uf c ef Y i ,f a om
vufa&;wdkpma&;rav; ]tefem*&D*dk&D,ufAfem epfuDem}ESifh vufxyfcJh
onf/ tefemESifh uav;wpfa,muf&aomfvnf; tzwfrwifcJh? tefem
u aemufydkif; ola&;aompmtkyfrsm;udk udk,fwdkif xkwfa0cJhojzifh aiGa&;
aMu;a&; touf½SLacsmifvmcJhonf/ 1881 ckESpfwGif olYacwfwGif
tausmfMum;qHk; pma&;q&mBuD;wpfOD;jzpfaom a'ghpwdk;,ufAfpuD;
uG,fvGefoGm;cJhonf/
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 41
(3)
]u&mrmaZmhAfnDaemifrsm;}0w¬KBuD;udk 1957 ckESpfwpf0dkufavmuf
u urÇmausmf ukrÜPDBuD;u ½kyf&Siftjzpf xkwfvkyfcJhonf/
)? c&DvufAaf &mhb(f
)? rmhcf z½k'cf if (
)?
onf /
42 vif;a0jrdKif
wGrfaqm,m;\ pGefYpm;cef;rsm;
(1)
wGraf qm,m;(
)onf touf wpfq,fEh pS Ef pS f t½G,f
(2)
]wGrfaqm,m;\ pGefYpm;cef;rsm;}0w¬Kudk a&;ol rwfwdGef;\
trnf&if;rSm ]qifjrL,,fuvD;rif;}( )jzpfonf/ 1835
(
)ESifh ][yfcfu,fb,f&Dzif;\ pGefYpm;cef;rsm;}(1885)
(
)wdo
Yk nf xif&mS ;aom pmtkyrf sm;
jzpfMuonf/
rwfwGdef;onf rdom;pkb0uHraumif;oljzpfonf/ olYtjzpfrSm
aMuuGJp&maumif;onf/ orD;jzpfol *sdef;qHk;aomtcg ]vGefcJhonfh
(13)ESpfu orD;qlqDqHk;cJhonf/ jyD;cJhonfh(5)ESpfausmfu olwdkYtar (ZeD;)
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 47
(3)
]wGrfaqm,m;\ pGefYpm;cef;rsm;} 0w¬Kudk ½kyf½Siftjzpf xkwfvkyf
ol tmomyD*sufaumhu ½kduful;&ef pDpOfaomtcg tcuftcJrsm;pGm
MuHKawGYcJh&onf/ 0w¬KxJrS [meDabmNrdKUuav;ESifh ,ck [meDabmNrdKUrSm
rwlMuawmh/ taetxm; uGmjcm;vsuf&SdNyD/ ESpfaygif;(90)Mum umv
twGif; tppt&m&m ajymif;vJwdk;wufíaeNyD/ ,ck jrifawGUae&aom
[meDabmNrdKUuav;rSm eD,GefrD;acsmif;awG? vQyfppfrD;a&mifawGjzifh xdef
xdefvif;vsuf? wdkufwmtaqmufttHktopfawGESifh vlaetdrfajc pnf
um;íaeonf/ xdkYjyif 0w¬KxJrS [meDabmNrdKUuav;ESifhwlrnfh ½kdufuGif;
aemufcHudk ½SmMu&awmhonf/ [meDabmjrdKUuav;\ taemufawmif
buf rdkif(120)tuGmrS tJ½dk;a&mhcf(
)ac:awmNrdKUuav;udk
iwfrGwfjcif; r½Sd? avxknpfnrf;rI r½Sd? bPf r½Sd? qlyg aps; r½Sd? t&uf
qdkifr½Sd? aq;½Hk[lívnf; r½Sd? ½kyf½Sifxkwfvkyfolrsm; tBudKufydkawGYonfh
tcsuf wpfcsufrSm tJ&dk;a&mhNrdKUuav;rS aetdrftaqmufttHkawGu
a[mif;tdkaeMuNyD; 0w¬KaemufcHacwf 1830-1840 ESpfrsm;utwdkif;
&Sdaeonfudk awGY&jcif;yif jzpfavonf/
aemuf ta&;BuD;onfhtcsufwpfcsufrSm jrpf½kdufuGif;/ 0w¬KxJrS
1840 jynfhESpfrsm;wpf0dkufu rpöpöyDjrpfESifh ,ck 1970 jynfhESpf rpöpöyD
jrpfwdkY taetxm; rwlnDMuonfh tjzpf/ tJ½dk;a&mhcfNrdKUuav; teD;rS
rpfqdk;&DjrpfrSm ½THUnGefawG xlxlxyfxyfjzifh xdkpOfu rpöpöyDjrpfESifh oGm;
wlaeavonf/ xdkYaMumif rpfqdk;&Djrpfudk olwdkYa&G;vdkufMuonf/ ncef;
rsm;twGuf udkufoHk;&mus,faom rpfqdk;&Djrpfudk rD;armif;qvdkufrsm; xdk;
í ½kduful;Muonf/ tJ½dk;a&mhcfNrdKU vrf;rBuD;wef;rS tdrfrsm;udk aq;okwf
Muonf/vrf;ab;rD;wdkifrsm;ESifhw,fvDzkef;wdkifrsm;udk a½TUz,fypfMuonf/
vrf;rBuD;udkvnf; oHk;vufravmuf jrifhatmif trIdufo½dkufawG zdkYypf
Muonf/
½kyf½SiftzGJYvkyfyHkudkifyHkudk yxrydkif;wGif a'ocHawGu em;rvnf
Edkif jzpfMuonf/ oHo, 0ifMuonf/ aemufydkif;rS oabmaygufoGm;Mu
NyD; Zmwfum;twGuf tppt&m&m vdkavao;r½Sd ulnDaqmif½GufMu
awmhonf/ a'ocHawG ukd,fwdkifyif apwemh0efxrf; yg0ifo½kyfaqmif
ay;Muawmhonf/ tJ½dk;a&mhcf NrdKUawmf0efESifh bkef;awmfBuD;wdkUudk,fwdkif
yif yg0ifo½kyfaqmifay;cJhMuavonf/
½kyf½SiftzGJYESifh a'ocHwdkYrSm aeYbufwGif ½dkuful;NyD;orQwdkYudk
nydkif;wGif jyefvnfMunfh½IMu&if; ukefvGefcJhonfh tESpfwpf&meD;yg;
umvudk vGrf;armwo atmufarhMuavonf/
]wGrfaqm,m;\ pGefYpm;cef;rsm;} Zmwfum;udk ½kyf½Sifxkwfvkyfol
tmomyD * suf a umh u 'g½d k u f w m 'G e f a wm ( )ES i f h t wl
(
)wdkYu yg0if o½kyfaqmif ½dkuful;cJhMuonf/
av½l;okefokef
(1)
jcm;jcm;&Sdonfh 0w¬KBuD;wpfyk'fjzpfavonf/
]av&l;okeof ek }f onf1861-1865 ckEpS u
f jzpfymG ;cJah omtar&duef
jynfwGif;ppfumvESifh jyefvnfxlaxmifa&;umvudk aemufcHxm;í
a&;zGJYxm;aom 0w¬K&SnfBuD;wpfyk'fjzpfavonf/
tar&duefjynfaxmifpk ajrmufydkif;ESifh awmifydkif;a'owdkYonf
yx0Da&ajrtaetxm; uGJjym;jcm;em;MuouJhodkY vlwdkY\ pD;yGm;a&;b0?
toufarG;0rf;ausmif;ESifh tawG;tac: pdwfaeobm0rsm;vnf; rwlnD
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 51
(2)
tdkif,mvefEdkifiHrS tar&duefjynfaxmifpkodkY t0wfwpfxnf
udk,fwpfckjzifh vma&mufí tajccs aexdkifol 0g*Grf;jcHvkyfief;ydkif½Sif
*s&,ftdk[m&m ( )\ orD; pum;vuf tdk[m&m (
ESpfrQom &Sdao;onf/
pum;vufonf ]jrdKifom,m}wpf0dkufwGif tacsmqHk;tvSqHk;
jzpfonf/ pum;vufudk jcHeD;csif; i,foli,fcsif; pwl;0yf( )ESifh
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 53
(3)
]av½l;okefokef}rS ZmwfaumifwpfOD;jzpfol *s&,ftdk[m&m udk
pma&;ol q&mr rm*&ufrpfcs,fu oabmaumif;ol? yGifhvif;ol? wpf
ckkckvkyfvQif rjzpfrae ZGwftwif;vkyfwwfol? url;½SL;xdk; qefol/
acgif;rmpdwfqwfoltjzpf zefwD;xm;onf/ awmifydkif;jynfe,fudk cspfí
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 59
(4)
]rm*&ufrpfcs,f}udk 1900 jynfhESpf Edk0ifbmv 8 &ufaeYü
a*smf*sD,mjynfe,f twåvEÅmNrdKUuav;wGif arG;zGm;cJhonf/ aumvdyf
ausmif;wGif wpfESpfom aevdkuf&onf/ rdcifBuD; uG,fvGefoGm;ojzifh
ausmif;xGufcJh&onf/ zcifESifh armifi,fwdkY\ a0,sm0pörsm;? tdrfrIudpö
rsm;udk vkyfudkif&if; tcsdefawG ukefcJhonf/
0w¬KwdkESifh jyZmwfwdkuav;rsm; rqdkpavmuf a&;zl;onf/
odkYaomf b,fr*¾Zif;udkrQ rydkY/ 1922 ckESpfrSpí ]twåvEÅm*sme,f}
wGif owif;aqmif;yg;rsm; a&;cJhonf/ aMumfjimvkyfief;ydkif&Sif *Refrmh&Sf
(
)ESifh vufxyfcJhonf/ twåvEÅm*sme,fwGif av;ESpfeD;yg;
(5)
]av½l;okefokef}udk ½kyf&Sifxkwfvkyfol a';ApftdkqJvfZepfcf(
)wdkYu yg0ifo½kyfaqmifcJhMuonf/
(6)
]av½l;okefokef}( ) 0w¬KBuD;udk yxrOD;qHk;
72 vif;a0jrdKif
tdE´d,odkY c&D;wpfacguf
t',fvmwdu Yk t
kd jyifoYkd ac:xkwo
f mG ;onf/ t',fvmonf [D;pavmh\
þ½dkif;jyonfh tjyKtrludk onf;rcHEdkif/ [D;pavmh\ vufxyf&ef urf;
vSrf;rIudk vufrcHEdkifawmhaMumif; ajymonf/ odkYaomf nbuf um;twl
pD;&if; ,mOfwdkufrIwpfckESifh BuHK&NyD;aemufwGif olwdkYjyefí ajyvnfoGm;
Muawmhonf/
[D;pavmhu t',fvmtm; tdEd́,wdkif;&if;om;rsm;ESifh a&ma&m
aESmaESm rqufqHzdkY twefwef wm;onfhMum;rSyif t',fvmonf
rpöufrdk;? a'gufwmtZpfwdkYESifhtwl rm&bm*lodkY avhvma&;c&D;vdkufzdkY
oabmwlvdkufonf/ rm&bm*lum; cs'´&mylESifh rdkif 20 tuGmwGif &Sd
onf/ a&S;a[mif;okawoetaejzifh pdwf0ifpm;p&mawG tawmfrsm;rsm;
awGUEdkifonf/ tZpf udk,fwdkifvnf; xdk*lodkY wpfacgufwpfusif;rQ
ra&mufzl;ao;ojzifh oGm;csifaeonf/ odkYESifh olwdkYtzGJU rm&bm*lodkY
aeYwpf0uf avhvma&;c&D;xGufzdkY jyifqifMuonf/
olwdkYc&D;um; tpuwnf;uyiftqifracsmcsif/ tzktxpfawG
ESifh awGU&onf/ twlvdkufrnfqdkaom zD;v'if;ESifh ygaru©a*ghbdk;vf
wdkYu &xm;rrDí csufcsif; rvdkufEdkif/ odkYjzifh t&ifa&mufaeESifhaom
rpöufrdk;? t',fvmESifh tZpfwdkYu rm&bmawmifwef;rsm;rSwpfqifh
toifhpDpOfxm;aom qifjzifh rm&bm*lbufodkY xGufvmcJhMuawmhonf/
*lawGu wpfvHk;wnf;r[kwf/ ta&twGuf renf;/ xdkaeYrSm
aeuvnf; tawmfylaeonf/ &moDOwkuvnf; tdkufpyfylavmif
aeonf/ tZpfwdkYvlpkrSm arm[dkufí aeawmhonf/ tZpfESifht',fvm
wdkYrSm vli,fvl½G,frsm;jzpfí raxmif;wmvSaomfvnf; vlBuD;ydkif;jzpf
aom rpöufrdk;tzdkYrSmrlroufom/ olYcrsm tdEd´,\&moDOwk'Pfudk r
cHEdkif/ rpöufrdk;onf aemufydkif;wGif *lrsm;xJodkY rvdkufawmhbJ tjyifbuf
ae&dyfonfh ausmufaqmifwpfckay:wGif xdkifae&pfcJhawmhonf/
tZpfESifh t',fvmwdkYvnf; *lxJodkY [dkonf0ifMunfhMu&if; wpf
a,mufESifhwpfa,mufuGJoGm;onf/ tcsdefwpfcPrQtMumwGif t',fvm
wpfa,muf *lwpf*lxJrS i,foHygjzifh tl,m;zm;,m; ajy;xGufvmonf
udkawGU&onf/ aemufrSum;jzifha&mufvmaom zD;v'if;? rpö'D&ufwdkYESifh
78 vif;a0jrdKif
(2)
]tdEd´,odkY c&D;wpfacguf}( )[laom 0w¬K
(3)
]tdEd́,odkY c&D;wpfacguf}0w¬KBuD;udk ]tma&Asol&Jaumif;avm&ifh}
(
)? ]a'gufwmZDAm*d;k }(
)]auG;jrpfay:rS
wHwm;}( )tp&So
d nfu
h rÇmausmf *E¦0ifZmwfum;
)(1941)ESifh ]usL;ausmfa&;orm;rsm;} (
)? ]auG;jrpfay:u wHwm;}(
)? ]arQmf
)ESihf qmtvuf*if;eufp(f
)wdkY yg0if o½kyf
q
84 vif;a0jrdKif
a'gufwm ZDAm;*dk;
(1)
(2)
]a'gufwmZDAm*dk;}(
)0w¬KBuD;onf uG,fvGefol
ESihf
ponfh 0w¬Kwdk&Snfrsm;
(3)
urÇmausmf 'g½dkufwmBuD; a';Apfvif; ( ) onf 1963
cefY ukefuscJh&onf/
ZmwfaqmifwpfOD;jzpfaom *½dkrDudk\ aEG&moDpHtdrfuav;udk
½dkufMuaomtcg pydefEdkifiH\ aqmif;&moDwGif yef;wpfyGifhrQ ryGifhacs/
xdkYaMumifh a[mfvefEdkifiHrS 'ufz'D;vfyef;yif 70 000 udk pydefodkY
a';Apfvif;u xkwfazmfajymqdkcJhonf/
tppt&m&mwGif wdusaocsmaom 'g½dkufwmBuD; a';Apfvif;
onf tqdkyg Zmwfum;BuD;twGuf tBuHay;yk*¾dKvf 15 OD;? abmfv&SDApf
awmfvSefa&;ESifh pyfvsOf;í tcsuftvuf pkaqmif;&ef okawoerSL;
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 91
qif( )? wdn
k mtjzpf &Dwmwl½iS *f rf(
)wdYk
yg0ifo&kyfaqmifcJhMuonf/
tar&duefjynfaxmifpkwGif 1965 ckESpf 'DZifbmvwGif &kHwif
jyocJhNyD; t*FvefEdkifiHü 1966 ckESpf {NyDvwGif &kHwifjyocJhonf/ jyo
csdef rdepf 180 &Sdaom a'gufwmZDAm*dk;&kyf&Sifonf 1966 xJwGifyif
taumif;qHk;ZmwfnTef;? "mwfyHk? aw;*Dw? 0wfpHkESifh tEkynmñTefMum;rI
atmfpumqkrsm; &&SdcJhonf/
(4)
ygpwmnuf\ 0w¬K a'gufwmZDAm*dk;onf 0w¬Ktaejzifhvnf;
bmomaygif; 28 bmomjzifh jyefqdkxkwfa0cJh&onfhenf;wl ½kyf½Siftjzpf
jzifhvnf; urÇmhwpfae&mr[kwfwpfae&mwGif ,aeYwdkif aeYpOfjyoae&
qJjzpfonf/ acwfpepfrsm;um; woGifoGifpD;qif;aeaom a&tvsOfES,f
ajymif;vJoGm;cJhMuonf/ wpfcsdefu Zmbk&ifacwfudk jyefvnfwrf;wol?
abmf v &S D A pf awmf v S e f a &;BuD ; ud k vG J r S m ;pG m t"d y Ü m ,f a umuf o l ?
opömazmuf? avmufaumif[k pGyfpGJajymqdkcHcJh&aom a'gufwmZDAm*dk;
0w¬KBuD;udk a&;ol pma&;q&mBuD; ygpwmnuf\ trnfemrESifh pmay
tEkynmrsm;um; acwfumvrsm;pGmudk jzwfoef;vmcJh&onfhwdkif arS;rSdef
92 vif;a0jrdKif
q
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 93
Zmpfjrpf
(1)
a,mufsm;av;wpfa,mufudk arG;zGm;cJhonf/
ref'ifumvlrsK;d rsm;onf tma&bpfbmompum;udk ajymqdo k ;kH EIe;f
Muolrsm;jzpfNyD; rlqvifbmom0ifrsm; jzpfMuí udk&efusrf;pmudk
qnf;yl;avhvmMu&onf/ olwdkY\ toufarG;0rf;ausmif;tvkyfum;
awmifol,mvkyf "m;rckwfrsm; jzpfMuonf/ pyg;ESifh 0g*Grf;pdkufonf/
qdwfarG;jrLMuonf/
tdkrdk½kdonf *syfzl&Daus;&Gmudk tiwfab;rS u,fwifcJholjzpfí
wpf½GmvHk;\ av;pm;rIudk cH&oljzpfonf/ tdkrd½kdonf uGefwmtygt0if
om;a,mufsm; av;a,muf\ zcifjzpfvmcJhonf/
uGefwm t&G,fa&mufvmaomtcg ausmif;wuf&onf/ tv’m
bk&m;ocifudk aeYpOf0wfjyK&onf/ tm;vQif qdwfausmif;&onf/ ref'if
um vlrsKd;rsm;wGif &dk;&m"avhxHk;pHt& touf 5 ESpfrS 10 ESpftwGif;
owfrSwfxm;aom 'kwd,tqifh uzdk; ( ) pm&if;0ifwpfa,muf
94 vif;a0jrdKif
yGm;pD;vmcJhonf/
96 vif;a0jrdKif
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 97
a,mufarG;zGm;Ny;D uG,v
f eG o
f mG ;cJah vonf/ xdu
k av;rSm aemiftcg urÇm
ausmf ]Zmpfjrpf}( )trnf&Sd pmtkyfudk a&;cJhonfh pma&;q&m
(2)
tvufZfa[vDonf 'kwd,urÇmppfBuD; pwifjzpfyGm;aomtcg
wuúodkvfwGif 'kwd,ESpfausmif;om;tjzpf ausmif;wufaecsdefjzpfonf/
ppfjzpfcsdefwGif tar&duefa&wyfwGif 0ifa&muftrIxrf;cJhonf/ ypdzdwf
oGm; oabFmwpfpif;ay:wGif ppfypönf; vufeufrsm; ydkYaqmifay;onfh
wm0efudk xrf;aqmifaepOf þ0w¬Kudk pwifa&;om;cJhjcif;jzpfonf/
1959 ckESpfwGif ppfwyfrS tjidrf;pm;,lcJhNyD; tcsdefjynfhpma&;q&m
tjzpf vkyfudkifcJhonf/ tmz&duodkY ESpfacgufoGm;cJhonf/ olYbdk;ab;bD
bifrsm;\ Zmwd *efbD,mEdkifiH *syfzl&Daus;½Gmuav;txd ta&mufoGm;
í avhvmcJhonf/ ausmufpmordkif; taxmuftxm;rsm;udk 12 ESpfMum
½SmazGavhvmcJhonf/ wuúodkvfpmMunfhwkdufaygif;rsm;pGmodkY oGm;a&muf
avhvmcJo h nf/ a&S;rDaemufrD yk*K¾ v
d rf sm;udk &SmazGar;jref;cJo
h nf/ pdwwf ikd ;f
us avhvmNyD;aomtcg tvufZfa[vDonf ol\ rsKd;½kd;b0aemufcH
þ ]Zmpfjrpf}0w¬KBuD;udk a&;om;cJhavawmhonf/
tvufZfa[vD\ þ]Zmpfjrpf}0w¬KBuD;onf 1973 ckESpfwGif
tar&duefjynfaxmifpük a&mif;taumif;qH;k eHygwfwpftjzpf tcsed u f mv
Mumjrif h p G m ae&m,l c J h o nf / ]Zmpf j rpf } 0w¬ K onf tvuf Z f a [vD \
ukd,fa&;0w¬Kr[kwf[laom pGyfpGJcsufrsm; 0w¬KxGufay:cJhNyD; tvufZf
a[vD\ rsufESmzHk;aqmif;yg;rsm; xdkpOfu ESihf r*¾Zif;
BuD;rsm;wGif azmfjyyg½SdcJhygao;onf/
urÇmausmf r*¾Zif;Bu;D uvnf;tvufZaf [vD
(3)
tvufZfa[vD\ ]Zmpfjrpf}0w¬KBuD;udk urÇmausmf ½kyfjrif
cJhMuonf/
tmz&duwdu k o f m;wdYk tar&duefjynfaxmifpo k Ykd t"r®ac:aqmif
cHcJh&NyD; aqGpOfrsKd;quf 7 quf uRefb0odkY a&muf&SdcJhyHk? rsKd;quftpOf
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 99
pGefYpm;0Hholrsm;
(1)
vufwiftar&duwdkuf½SdaumfwDa*G;EdkifiHonf acwfaemufusNyD;
rzGHYNzdK; rwdk;wufaom EdkifiHuav;wpfEdkifiHjzpfonf/ EdkifiH\ t"du
xGufukefrSm iSufaysm/ MuHESifh aumfzDaphwdkYjzpfonf/ xdkEdkifiHwGif 'dkif,m
bvdk½kd*sKd acgif;aqmifaom vGwfajrmufa&;tzGJYu awmifwef;a'oudk
tajccHum awmfvSefa&;wpf&yf qifETJcJhonf/ wpfaeY ½kd*sKd\tzGJYu
awmifay:aus;½Gmwpf½mG wGiaf exdik af om a&SUaeBu;D *s,rf ZD aemhp\ f ZeD;ESihf
orD;udk rw&m;jyKusifhNyD;owfjzwfcJhonf/ xdkUtwGuf acgif;aqmif
½kd*sKdu olUvlrsm;udk tqHk;pD&ifí tjypfay;cJhonf/ *s,frDZaemhpfonf
rdom;pktwGupf w d xf cd ukd cf &hJ aomfvnf; vufpm;acspw
d rf &So
d /l aoG;xGuf
oH,dkrIudk rvdkvm;ol? wdkif;jynfESifhvlrsKd;udk cspfoljzpfí ½kd*sKdwdkYESifh
yl;aygif;cJhonf/ awmfvSefa&;BuD; NyD;qHk;í acgif;aqmifBuD; ½kd*sKdwdkY
tmPm&vmaomtcg *s,frDZaemhpfwdkY om;tz usLa&wljrdKUawmfodkY
ajymif;a½TUaexdkifcJhMuonf/
aumfwDa*G;EdkifiHopfudk tjcm;EdkifiHawGu todtrSwfrjyKMuao;/
EdkifiH\xGufukefrsm;jzpfaom iSufaysm? MuHESifh aumfzDaphrsm;udkvnf;
jynfyodkY rwifydkYEdkifao;/ jynfyESifhukefoG,fa&;? pD;yGm;a&; tultnD
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 101
(2)
tar&duef pma&;q&mBuD; [m½dk;a&mfbif( )\
q
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 105
wdkYydkifwJhajr
(2)
tar&duef pma&;q&mBuD; ]*Refpwdef;bufcf}( )
( )? ]wdkYydkifwJhajr} (
)? ]a'gormef} (
)? ]vrif;0ifNyD}(
)? ]ykv}J ( )?
(
)wdo Yk nf xif&mS ;aom pmtkyf
rsm;jzpfonf/
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 109
q
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 111
pufbD;olcdk;
(1)
tefwekd ,
D kd &pfcs(D
)onf tDwvDEdkifiHom; tvkyf
vufrJhwpfa,mufjzpfonf/ avbm½Hk;(tvkyform;rSwfyHkwif½Hk;)wGif
rSwfyHkwif vkyfxm;NyD; tvkyf&Edk;? aeYpOfarQmfae&olwpfOD; jzpfonf/
wpfaeY tvkyform;t&m&Sdu vlav;ig;a,muf\ trnfESifhtwl olY
emrnfudk atmfac:awmh ½Hk;rSm ol r&Sd/ tvkyfvufvGwfoGm;rnf pdk;ojzifh
oli,fcsif;wpfOD;u raeEdkifojzifh olYudkvdkuf&SmNyD; oGm;ac:cJh&onf/
tvkyo f rm;t&m&Su d &pfcstD m; tvky&f rnf pufb;D &So d vm;[k ar;awmh
]acsmuf}usoGm;awmhonf/ pm;p&mr&Sdojzifh aygifxm;&í jzpfonf/
olYrSm pufbD; &Sdovdkvdk r&Sdovdkvdk vkyfaeaomtcg yef;&Horm;rsm;u
uRefawmfwdkYrSm &Sdygw,f[k 0ifajymMuonf/ reufjzef pufbD;vmjyvQif
aMumfjimuyfonfhtvkyf&rnf/ vcvdkif,maiG(6000)&rnf[k t&m&Sdu
ajymvdkufonf/ &pfcsDonf 0rf;enf;0rf;omjzpfum tdrfodkYjyefvmcJhonf/
ZeD;jzpfol rm&D,m&pfcsD(
)rSm t0wfavQmf a&cyfae
(2)
1916 ckESpfrS 1948 ckESpftxd 32 ESpfumvtwGif; EdkifiHaygif;
26 EdkifiHrS ½dkuful;cJhaom Zmwfum;rsm;xJrS taumif;qHk;Zmwfum; 12
um;udk urÇmh½kyf&Sifynm&Sifrsm;ESifh urÇmh½kyf&Sif a0zefa&;q&mrsm;u
a½Gcs,fcJhMu&m urÇmhtaumif;qHk;Zmwfum; 12 um;xJwGif tDwvDEdkifiH
rS ½dkuful;xkwfvkyfaom ]pufbD;olcdk;}( ) Zmwfum;
qGwfcl;&&SdcJhonf/
Zmwfum;\ tDwvDtrnfu ( ) jzpfonf/
)? t'dv
k zf zkd &efcs(D
)? *g&m'd(k )? *g&m'D( )
( )(1970)Zmwfum;Bu;D rsm;ud½k u
kd uf ;l cJo
h nfh urÇmausmf tDwvD
q
116 vif;a0jrdKif
aeMumyef;rsm;
(1)
)trnf&Sd orD;
uav;wpfa,muf xGef;um;vmcJhonf/
rm&SmESifh *sDtdkAefeDwdkY ESpfa,mufonf pum;rsm;rsm; rajymEdkifMu/
odkYaomf wpfa,muf\rsufESmudk wpfa,mufzwf½INyD; em;vnfEdkifMu
onf /
*sDtdkAefeDonf q,fESpfq,frdk;vHk;vHk; vifom;tay:opöm&Sd½kHru
cspfarwåmxkxnf tpdkiftcJBuD;BuD;ESifh vifaysmufudk ZGJeyJBuD;BuD;ESifh
½SmcJhol? ,cktcsdeftxdvnf; olYcspfviftay:cspfaeao;onfqdkonfudk
tDwvDol trsKd;orD;\ cspfp&mrsuf0ef;rsm;xJwGif rm&Sm jrifawGYae&
onf /
olYxuf toufi,fonfh? ½dk;om;jzLpifonfh cspfp&m &k&Sm;rav;
\ rsufESmay:rS vifom;tay: oHa,mZOfaiGYwef;rsm;udkvnf; *sDtdk
AefeD txif;om; jrifawGYae&onf/
rdef;rom;ESpfa,muf\ tjzpfrSm raxG;Edkif? rrsKdEdkif/ wpfa,muf
tay:wpfa,muf u½kPmoufrqHk;? wpfa,muftjzpf wpfa,muf
aMuuGJrqHk;/ xdktcsdefrSmyif tefwdkeD,dktvkyfrS jyefvmonf/ *sDtdkAefeD
onf rm&Sm\ aysmf½Tifcsrf;ajrhonfh b0uav;udk rzsufqD;csif? olY
aMumifh olwdkYb0uav; ysufpD;oGm;rnfudk pdk;&drfrdonf/ xdkYaMumifh
tDwvDodkY csufcsif;jyefcJhawmhonf/ tefwdkeD,dkay;cJhonfh em;uyfu
av;udk ,lu&def;tjyef &xm;vrf;wpfae&mwGif *sDtdkAefeD vTifhypfcJhawmh
onf /
tefwdkeD,dkonf tDwvDodkYvkdufNyD; *sDtdkAefeDodkY zkef;tBudrfBudrf
qufNyD;awGY&ef BudK;pm;onf/ okdYaomf *sDtdkAefeDu vufrcH/ ]awGYzdkY
rvdkawmhbl;}[k qdkcJhonf/
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 119
(2)
xdkZmwfum;um; ]aeMumyef;rsm;}( )Zmwfum;yifjzpf
120 vif;a0jrdKif
D Ekd iS hf rm&Smwd\
Yk
um;ukd ]'Dqu D m;[m uRerf q&m&if;qdv k nf; [kw?f zcifqv kd nf; [kww f hJ
uRefr av;pm;&wJh 'g½kdufwmBuD;wpfa,mufjzpfygw,f}[k qdkcJhonf/
,ckqdkvQif 'g½kdufwmBuD; 'DqDum;\ ]aeMumyef;} Zmwfum;
urÇmESifht0ef; ½kHwifjyocJhonfrSm 25 ESpfausmf ESpf 30 eD;yg; umv
MumjrifhcJhNyDjzpfonf/ odkYwdkif urÇmh½kyf½Sify&dowfrsm;onf ]aeMumyef;rsm;}
Zmwfum;udk rarhraysmufEikd Mf uao;bJ woojzpfaeMuqJyif/ ESpu f mv
rsm;Mumjrifo h mG ;NyjD zpfaomfvnf; ra[mif;Edik o
f nfh *E¦0ifZmwfum;aumif;
wpfum;tjzpf urÇmh½kyf½Sifordkif;wGif wifusefí ae&pfcJhavonf/
q
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 121
*sLvD,m
)
yxrqHk;jyZmwf
trnf&Sd 'kwd,jyZmwfudk
vDvD,efbmvifa&mufaomtcg pm;aomufqdkifwpfqdkiftwGif;
odkY 0ifvmcJhonf/ pm;aomufqdkifxJrS jrifuGif;rS vDvD,eftzdkY tHhMo
p&m? pdwfwkefvIyf acsmufcsm;p&m/ aemufqHk;cGJcJhpOfu vlaumif;yuwd
jrifawGYcJ&aom *sLvD,mhab;wGif csKdif;axmufwpfpkH/ vDvD,efonf
*sLvD,mudk MunfhNyD; rsuf&nfNzdKifNzdKifuscJh&avonf/ oli,fcsif; ESpf
a,muf ESpfem&Dom awGYvdkuf&onf/ wpfa,muftaMumif; wpfa,muf
bmrS jynfhjynfhpHkpHk rajymvdkuf&/ vDvD,efu aemufxyf wpfem&Davmuf
aecsifao;aomfvnf; *sLvD,mu cGifhrjyKawmh? jyefawmh[k qdkonf/
aemufESpfv oHk;v MumvQif *sLvD,m e,l;a,mufodkY vmrnf/ apmifh
ae[k rSmonf/ vDvD,efudk *sLvD,mhvlawGu apmifha&SmufvkdufydkYonf/
vDvD,efonf armfpudk jyZmwfyGJawmfodkY qufvufxGufcGmvmcJh
onf/ yGJawmfNyD;aomtcg *sLvD,mhudkarQmfonf/vDvD,efrnfrQarQmfonf
jzpfap *sLvD,mum; vDvD,eYfxHodkY rvma&mufEdkifawmh/ þb0wGif
*sLvD,mhudk vDvD,ef rawGYEdkifawmh/
(2)
]*sLvD,m}Zmwfum;onf tar&duefpma&;q&mr vDvD,ef[Jvf
rif;(
)\ ud,
k af &;tw¬Kyw
Ü då ]yifwrD ifw}kd (
)pmtkyf
twGuf yxrqHk;um;jzpfonf/
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 125
okcNrdKYawmf
(1)
(2)
]okcNrdKUawmf} ( ) 0w¬Kudk jyifopfpma&;q&m
]'dkrDeDvmjy,f}(
) (1993 Mo*kwfvwGif touf 62
ÄÄÄ
ESihf
Zmwfum;rsm;udk
q
134 vif;a0jrdKif
qm[m&
(2)
tenf;i,f qef;us,faom þZmwfvrf;udk ½kyf&Siftjzpf touf
oGif;ay;cJholrSm a[mvD;0k'frS emrnfBuD; 'g½dkufwm tif'½l;ruúvm
*vif;yif jzpfonf/
'g½dkufwm tif'½l;ruúvm*vif;onf 1935 ckESpfu
wdu
Yk o
hJ Ykd wpfacwfuemrnf
Zmwfum;ü
a&atmufurÇm
(2)
]a&atmufurÇm} ( )Zmwfum;BuD;onf ] } 0w¬K
pmtkyfpm&if;wGif azmfjycHcJh&avonf/
1977 ckESpf ZlvdkifvxJwGif udkvHbD,m ½kyf&SifukrÜPDu ½kduful;
xkwfvkyfcJhonf/ 'g&dkufwmrSm yDwm,dwfxf/ ZmwfnTef; yDwmbifhcsav
ESifh xa&pDuDeef0if;/
o½kyfaqmifrsm;tjzpf a&mbwfa&Sm( )? epfcfEdkw,f
( )? *sufuvif;bpfquf(
)? vl;0pö *dkquf
( )? tDvD 0g;vufcsf(
)wdUk u yg0if o&kyaf qmifchJ
Muonf/
146 vif;a0jrdKif
Zmwfum;udk ay 90 eufaomyifv,fav;ae&mwGif
ul;cJhjcif; jzpfonf/
o½kyfaqmifrsm; jzpfMuaom Edkw,f? bpfquf? a&SmESifh *dkqufwdkY
onf a&ikyfynmrsm; oifMum;avhvmcJh&onf[k qdkonf/
a&atmufavmuudk aemufcx H m;í ½ku
d u
f ;l cJMh uaomZmwfum;rsm;
teuf þum;avmuf rnfonfhZmwfum;rS 'ku©cHí r½kdufcJhMu[k od&
onf/uifr&mrsm;rStp txl;xkwfvkyfxm;aomuifr&mrsm;jzifh½kduful;cJh
Muonf/ ajrjyifay:wGif ½kduful;aom uifr&mrsm;rSm 75 aygifavmuf
tav;csdef&Sdonfh uifr&mrsm;jzpfaomfvnf; a&atmufürl 8 atmifp
avmufom tav;csdef&Sdonfh uifr&mrsm;jzifh ½kduful;cJhMuonf/
'g½kdufwm? uifr&mrif;? rD;q&m? toHzrf; ponfh pufydkif;qdkif
&m tzGJYom;rsm; a&atmufwGif tawmfMumaeEdkifatmif pDpOfay;cJh&NyD;
oabFmay:wGif q&m0ef? olemjyKrsm; aq;tdwfESifh toifhapmifhaeMu&
onf[k qdkonf/
bmjrL'guRef;ay:wGif a&atmuf½kdufuGif;twGuf qufwifwpfck
aqmufcJh&ao;&m xdkuefBuD;xJwGif yifv,fa& *gvefwpfoef;ausmf
xnfhoGif;cJh&NyD; ig;ref;tygt0if ig;tawmfrsm;rsm;yg xnfhoGif;cJh&
onf/ wu,fhig;ref;rsm;udk xnfhoGif;½kduful;&eftwGuf MopaMw;vs
EdkifiHbufodkYyg oGm;a&muf½kduful;cJh&onf/ ydwfum;ay:wGif ESpfrdepfrQ
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 147
olwdkYqDu ZmwfñTef;a&;q&m
jyZmwfjzpfonf/ emrnfausmf
*E¦0if0w¬K *E¦0if½kyf½Sif 155
\
rS
q
158 vif;a0jrdKif
olwYkd qu
D 'g½du
k w
f m
]auG;jrpfay:rS wHwm;} (
) Zmwfum;
) Zmwfum;BuD;
Zmwfum;wGif *smrmef&J
Zmwfum;udk
rS
q
166 vif;a0jrdKif
olwYkd qu
D xkwv
f yk o
f l
\
vif;a0NrdKif