IZAKI BIZIDUNAK Zelulak Izaki bizidun gustiok zelula izeneko egitura mikroskopiko batzuez osotuta dagos.

Zeluleak hiru bizi funtzino euren kontura egiteko gaitasuna daukie. Zelularen bizi funtzinoak zelulek nutrizino, erlazino eta ugalketa funtzinoak egiten dabez. Nutrizinoaren bidez, biziteko behar dabezan ura eta elikagaiak lortzen dabez ingurutik, eta hondakinak kanporatzen dabez. Erlazino funtzinoaren bidez, inguruan gertatzen diran aldaketei antzemoten deutsie eta horren arabera erantzuten dabe. Ugalketearen bidez zatitu egiten dira. Zelulearen atalak Mintza zelulea inguratzen dauan geruzea da. Nukleoa zelulearen gainazala da. Organuluak era askotakoak izan daitekez, batzuk elikagaiak digeritzen dabez eta beste batzuk hondakinak botaten dabez. Zitoplasmea mintzaren eta nukleoaren artean dagoan supstantzia da. Landara zeluletan zelula horma Landara zelulak askok krorofila izeneko substantzia bat daukie zitoplasmean.Klorofileari esker, landareak kolore berdea dauka.

ANIMALIEN ZELULA

LANDAREN ZELULA

Zelula bakarretik milaka milioi zelulara Lurreko izaki bizidun guztio, osogai berbera daukagu zelulea. Zelula bakarrez osotutako organismoei zelulabakar deitsen jake eta modu antolatuan behar egiten zelula bik edo gehiagok zelulaniztun daukie izena . Organismo zelula bakarrak Organismo zelula bakarrak izakirik bakunenak dira, mikroskopio bidez baino ezin daitekez ikukusi. Hainbat formatakoak izan daitekez, luzangak edo biribilak; hainbat ingurutan bizi daitekez; uretan edo lehorrean;eta batzuk mogidu egiten dira, flagelo izeneko egitura luzanga batzuen bidez. Zelulabakarrak dira, bakterioak onddo eta alga motak.

BAKTERIAK

ONDOAK

ALGEK

Organismo zelulaniztunak Izaki zelulaniztunakzelula batez baino gehiagoz osotuta dagoz. Organismoak bizi funtzinoak bete daizan, batu eta modu koordinatuan behar egiten dabe. Organizmo zelulaniztun begi hutsez ikusezinak dira, mikroskopioak edo lupa erabili beharra dago, beste batzuk, inongo tresna barik ikusi daitekez.

ELEFANTEA

TXIMELETA

Izaki zelulaniztunen antolaketea Izaki bizidun zelulaniztunetan ehunak, organoak, sistemak eta aparatuak sortzen dabez. Hainbat motatako zeluleak ehunak, sortzen dabez; muskulu ehuna, nerbio ehuna, ehun epiteliala eta hazur ehuna. >Muskulu ehuna mogimenduaz arduratzen da. >Nerbio ehuna estimuluak jasoteaz eta horrei erantzutea arduratzen da. >Hazur ehunak eskeletoari senditasuna emoten deutso. Mota guztietako ehunak organoak sartzen dabez. Funtzino berbera beteteko behar egiten daben organoek aparatuak eta sistemak osotzen dabez.

HAZURRA

HAZUR EHUNA

IZAKI BIZIDUNEN SAILKAPENA Bost talde edo erreu haunditan sailkatzen dira: Animalien erreua, landaren erreua, onddoen erreu, protistoen erreua eta moneroen erreua. Animalien erreua Animaliak izaki bizidun zelulaniztunak dira, beste izaki bizidun batzuez elikatzen dira, eta lekuz aldatzeko ahalmena daukie. Animaliak ornodunak eta ornobakoak bereisten dira. Animaliek ornodunek barruko eskelotoa eta bizkarrazurra daukie, euren gorputsari formea emoteko eta barruko organoak babesteko. Bost taldetan bereisten dira :Arrainak, anfibioak, narrastiak, hegastiak eta ugastunak.

ARRAINA

ANFIBIOA

NARRASTIA

HEGAZTIA

UGAZTUNA

Animaliak ornobakoak ez daukie barruko eskeletorik ez bizkarrazurrik. Askok oskoles edo maskorres babestuta daukie gorputsa. Ornobako ugari dagoz: Astopodoak, moluskoak, ekidodermatuak, knidarioak eta poriferoak.

PORIFEROAK

ARTROPODOAK

MOLUSKOAK

ANELIDOAK

EKINODERMATUA KNIDARIOAK

Landaren erreua Landarak izaki bizidun zelulaniztunak dira, euren elikagaia sortzeko ahalmena daukie, eta, mogitzeko ahalmena badaukien arren,ezineskoa jake lekus aldatzea, lursoruari lotuta bizi direlako. Lorak daukiezan landara edo landara fanerogamoak (adibidez larrosondoa) hazien bidez ugaltzen dira. Lorarik ez daikien landarek edo landara kriptogamoek (adibidez iratzeak) ez daukie ez lorarik ez hazirik.

FANEROGAMOAK Onddoen erreua

KRIPTOGAMOAK

Onddoak izaki bizidun zelulabakarrak zein zelulaniztunak dira, beste izaki bizidunen hondakines elikatzen dira eta, mogitzeko ahalmena badaukien arren, ezineskoa jake lekus aldatzea lursoruari lotuta bizi direlako. Onddo zelulabakarrak legamia Ondo zelulaniztunak dira perretxikoak.

ZELULABAKARRAK Protistoen erreua

ZELULANIZTUNAK

Protistoen erreua izaki zelula bakarres nahiz zelulanistunez osotuta dagos.Elikatzeko moduaren arabere, algak eta protozooak bereisten dira. Algek elikagaia sortzeko ahalmena daukie, eta gehienak uretan bizi dira. Protozooak beste izaki bizidun batzuezelikatzen dira, eta batzuk parasitoak dira, beste organismo baten barruan edo berari iritsita bizi dira, eta organismo haren elikagaiz eliktzen dira.

PROTOZOOAK

ALGEK

Moneroen erreua Moneroak izaki bizidun zelulabakarrak dira, eta lurreko ia inguru guztietan bizi dira. Bakterioak sartzen dira erreu horren barruan.

BAKTERIAK