Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi Dergisi 43, 1 (2003) 119-125

Passage De Milan'da Betimleme Yntemi

Do. Dr. Zmral lmez*
SUMMARY DESCRIPTION METHODS

In our study we tried to emphasize that detailed descriptions of the objects and the events have been made in Passage de Milan wich is the first novel written by Contemporary French Author, Michel BUTOR. The novel having 12 parts with a theme of events happening in a building located on MilanStreet in Paris last 12 hours, Author tries to teli us the noments of each event and action occurred in it s scenes and parts through arranged repeats. Montage, superposition and puzzle of findings occurred due to the descriptions ofsame object according to different viewpoints are the descriptive metod of Michel BUTOR. A mosaic liked structure built on a puzzle of variable, discrete and discontinued visions shows us thefact that there is not an absolute reality. ZET Bu aratrmada ada Fransz yazar Michel Butor'un ilk roman Passage de Milan'da nesnelerin, olaylarn, olgularn ayrntl betimlemelerinin yapld vurgulanmaya allmtr. 12 blmden oluan kitapta, Paris'te Milan sokandaki binada 12 saatlik srede geen olaylar anlatlr. Yazar, her blmde, her sahnede anlatlan eylemlerin, olaylarn zamann sralanm tekrarlarla gstermek ister. Ayn nesnenin deiik bak alaryla betimlenmesi sonucunda ortaya kan bulgularn birbirine eklenmesi ya da st ste konmas, paralarn bir araya getirilmesi, sralanm tekrarlar, Michel Butor'un betimleme yntemleridir. Deiken, kopuk, paral grntlerin st ste konulmasyla oluan mozaik yap mutlak gerein olmadn ortaya koymaktadr.

* Do. Dr. Zmral lmez, A.. DTCF, Fransz Dili ve Edebiyat Anabilim Dal.

120

Zmral lmez

1. Ayrntl Betimleme Michel Butor'un ilk roman Passage de Milan' da akamn yedisinden sabahn yedisine kadar devam eden on iki saatlik srede Paris'te bir binada geen olaylar, kiilerin davranlar, konu edilmektedir. Yedi katl bu yap farkl ykseklikteki daireleri, bodrum kat, tavan arasnda bulunan odalar, zemin kattaki butii ve kapc dairesiyle birok insan barndrmaktadr. Her biri bir saate denk den on iki blmden oluan bu kitapta belli bir uzam, Milan sokandaki 15 numaral Paris tarz bina1, ele alnmakta ayrntl betimlemeler yaplmaktadr. Anlatnn temel elerinden biri olan betimlemenin, zellikle Balzac romanndan balayarak romann ileyiinde nemli rol stlendii ve anlambilimsel deer kazand gzlemlenir. G. Flaubert'de betimleme, romann temel ta olur. Gerekilik akmnn rnei Madame Bovary adl yaptta Flaubert'in, anlatmn betimleme zerine kurduunu gryoruz. Yeni romanda da ayrntl betimlemenin deta "yapt istila ettii"2 sylenebilir. Michel Butor'un Passage de Milan'nda, okuyucunun alk olduu yntemlerden biri, betimleme ile anlatm yntemi kullanlr. Betimleme, anlatmn yerine geer "dorudan doruya anlatlmayan eylemlerin ip ularn, nedenlerini, sonularn verir."3 Passage de Milan, ilk bakta geleneksel anlamda, hem gereki romanlara hem de ruhbilimsel romanlara benzer. Yazarn, sz konusu romanda insanlk gereklerini hemen hemen Balzac romanlarnda grlen betimleme yntemleriyle gstermeye alt anlalr. Balzac romanlarndan etkilenen Michel Butor, Balzac'n, kendisini dnceleriyle gelitirdiini ve metninin ayrntsnda, slbunda, szck ve terimlerinde retici, ok yararl eler bulunduunu aka sylemektedir.4 te bir rnek:
"ki ocuu o srada papaz okulunda idi, ne babalarnn son anlarn ne de cenaze trenini (...) grebilmilerdi. (...) akam dualarndan sonra eline ald eliini ekmeceye koydu, trnaklarn gzden geirdi. Oullarndan biri dnd zaman,

M. Butor, Passage de Milan, Ed. Du Seuil, Pour l'edition en serie " Points" Paris, 1982, S.147 2 N. Bothorel, F. Dugert, J. Thoraval, Les Nouveaux Romanciers, Bordas, Paris, 1976, S.99. 3 a.g.y,ss. 109-110. 4 Jean Louis Kuffer, " Au miroir de M .Butor , Balzac est ntre contemporain" (entretien), LE PASSE-MURAILLE- OCT.1998.

Passage De Milan'da Betimleme Yntemi

121

endiesini gizlemek iin glmsemeye 5 kt, koridordaki avizeyi yakt"

alarak

odasndan

Grld zere, Passage de Milan'dan bu alntda olunun dnn bekleyen ve geldii zaman onu karlayan anne Madame Ralon'un ruhsal durumu, kendi odasndan karak olunun yanna varncaya kadar yapt hareketleri en ince ayrntsyla verilmektedir. Oluyla karlamalar, olunun ruhsal durumu da yine ayrntl bir biimde anlatlmaktadr:
"Youn, ama her zamankinden daha endieli olmayan (olu) Papaz Alexis'in yz annesini rahatlatt, (...) (Papaz) apkasn elinde tutuyordu. Olunun pelerini astn hibir ey sylemeden odasna girdiini grd (...)" 6

Daha nce de szn ettiimiz gibi bu romanda kullanlan betimleme ile anlatm yntemi "anlatma katkda bulunur"7. M. Butor bazen fiilsiz cmlelere bavurarak anlatm canl klmak ister:
"Kapclarn iyi niyetli baklar altnda Henri Deletang, Clara'nn beyaz ipek earbn ve ksa, sun astragan krk mantosunu karr, alr. Olaanst gzellikte omuzlar, yldzn sahte sarn tac iindeki kk yz, aceleci ama kararsz elleri (...) 8

Balzac romanlarnda olduu gibi, kiilerin srayla tantm yaplmakta ve davranlar, aralarndaki ilikiler Balzac tarzyla verilmektedir:
"Vaktiyle, Louis, Alexis'ye sen diye hitap ediyordu, karde ocuklar arasnda uyguland gibi; ama ayn lisede biri (Louis) renci, dieri (Ale.ris) din adam olduklarndan beri Louis 2. tekil ahs kullanmaya zen gsterdi (...) Jean'a gelince, her zaman o kadar uzakta idi ki ..." 9

Passage de Milan'da anlatm biimi, yazarn roman kahramanlar hakkndaki gr gerekidir. Ama, Michel Butor amac ve roman teknii ile ilgili farkl bak alaryla Balzac geleneinden ayrlmaktadr. Balzac ve
5

M. Butor, Le Passage de Milan, ss, 99-101. a.g.y.,s.l 1. 7 N. Bothorel, F. Dugert, J. Thoraval,Les Nouveaux Romanciers, s.109. 8 M. Butor, Le Passage de Milan, s.74. 9 a.g.y, s. 37.
6

122

Zmral lmez

dier gereki veya ruhbilimsel roman yazarlar yaptlarn bir intriguedolant yardmyla dzenlerler. Romanlar olaylar a zerine kurulur. Okuyucu, olaylarn nasl cereyan edeceini, nasl sonulanacan, roman kahramanlar arasndaki ilikileri renmek ister. Sz konusu romanlarn yazarlarnn amac, toplumu, treleri, karakterleri, ruhsal durumlar izmektir. Yaptlarnda entrika-dolant, serven vardr, okuyucuyu heyecanlandran, srkleyici olay bulunmaktadr. Passage de Milan'da. dolant yoktur, olaylar dram tekniine gre cereyan etmemektedir. Romanda balca konu, bir gen kzn yirminci ya yl dnm dolaysyla dzenlenmi olan bir kutlamadr. Binann drdnc katnda kutlama iin bir araya gelinir, ancak nemli bir ey olamaz. Son blmde bir kazann olmas ve bir gen kzn lmesi pek o kadar nemli deildi. Bu sadece sonutu, bir dmn-dolantmn zm deildi.10 Roman bir yk zerine kurulmamtr. Passage de Milan'da, daha nce de belirttiimiz gibi on iki saatlik srede yedi katl bir binada yaayan insanlarla ilgili betimleme sz konusudur. "Ne olacak?" sorusu zerine dayanan her trl dramatik dolantmn kaldrlmas, ad geen romann gereki geleneksel romana gre zgnln ortaya koyar. Bir baka deyile, romann gereki geleneksel romana gre yenilii, "Ne olacak?" sorusu zerine dayanan her trl dramatik dolantnn kaldrlmasdr. 1.1. Ekleme, st ste Koyma Unanimisme-Birduyumculuk, birey yerine topluluun duygu, dnce ve izlenimlerindeki ortakln konu edinen bu yaznsal gr, ok sesli yazya doru bir evrim olarak kabul edilir ve M. Butor'da belirgin bir biimde ortaya kar. Birduyumcu yazar J. Romains Unilineaire- izgisel ykden roman yapmak istemez, birbirini hi tanmayan insanlar bir araya getirerek onlar baz ortak noktalarda birletirerek yaamn eitliliini gstermek istemektedir. Ortak yazg grnm vermeye alan M. Butor'a gelince, ayr katlarda yaayan aileleri birbirini izleyen sahnelerde gstermektedir: ilk nce Ralon ailesi tantlr. Madame Ralon ailenin annesidir, iki olu vardr. Sz konusu aile ile ilgili ayrnt veren yazar dier katlar da ayn ekilde tantmaya alr. Aileler hakknda bilgiler birbirine eklenmektedir. Her ailenin zel yaam ve olaylar bulunmaktadr. Bu bilgiler bir araya geldii zaman karmak, hareketli bir yaamn izlenimi verilmektedir. Yaplan ilem bir montajdan ibarettir. Hibir sequence- kesit ok uzun
10

R.M. Alberes, M. Butor, classique du XX e siecle, Ed. Universitaires, 1964, s.17.

Passage De Milan'da Betimleme Yntemi

123

olmayp birbirini izlemektedir. Bu sahneleme sanatdr. Psikolojiyle, toplumsal gzlemle, ahlaki sorunlarla ilgilenilmeyip zellikle romancnn yeteneiyle ilgilenilmektedir. Romann bakahramannn romanc olduu anlalr. Birbirine ekleme (montage) veya st ste koyma (superposition) yntemi Michel Butor'un dier yaptlarnda da uygulanmaktadr. Passage de Milan' da katlarn st ste bulunmas, paral grntlerin bir araya getirilmesi bir baka deyile puzzle" veya contrepoint12 grnt verilmesi romann yapsal zelliini oluturur. Sz konusu yaznsal kontrapunt altnda bir baka kontrapunt sakldr. Farkl dairelerde yaayan insanlarn jestleri arasnda benzerlik uygunluk grlmektedir. Birinci ve beinci katlarda birbirine sormadan birbirinden habersiz ayn anda sofradan kalklr veya tam o esnada ikinci ve nc katlarda ayn anda masaya oturulur. Aadaki rnekte de ayn anda benzer olaylarn cereyan ettii gzlemlenmektedir.
"Leon uyuyordu, Lydie uyuyordu (...) Eleonore ve Godefroy uyuyordu, Frederic ve Julie uyuyordu, Jean Virginie, Alexis uyuyordu, Ahmed, Vincent, Gerard uyuyordu, yal Paul ve Marie uyuyordu (...) Martin de Vere' in ocuu uyuyordu, memur, satc kz uyuyordu, Martine Viola, Felix uyuyordu, harlayarak, inleyerek (...)" 1 3

1.2. Tekrarlama Yeni romann zelliklerinden biri olan tekrarlama yntemi, daha nce geleneksel romanda, Balzac, Flaubert gibi nemli yazarlar tarafndan kullanlmtr. Yeni romanclar yaptlarnda baz temalar, cmleleri veya szckleri tekrar ederler. M. Butor, Passage de Milan' da tekrarlama yntemini sistemli bir biimde uygular. lk blmden balayarak metronun geiini betimleyen ifadelerle sralanm tekrarlarn yer ald gzlemlenir. Birinci blmde:
"Metronun sokan altndan geii raftaki (...) barda sarst 14

11

Puzzle: yap-boz oyunu. Contrepoint: eitli ezgileri birbirine uydurma sanat. 13 M. Butor, Passage de Milan, s.222. 14 M. Butor, Passage de Milan, s.12.
12

124

Zmral lmez

kinci blmde:
"Sokan 15 sarst (...)" altndan geen metro, tabandaki meyveleri

Ayn blmde:
"Sokan altndan geen metro drt tandan biri eksik olan avizeyi sallad." 16

nc blmde:
"Sokan sarst." 17 altndan geen metro boluktaki asansr

Drdnc blmde sz konusu tekrar bulunmamakta, buna karlk beinci blm:

"Yolun sarsnt." 18 altndan geen metronun meydana getirdii

cmlesiyle balamaktadr. Yedinci blmde artk metronun kapan saati olduunu ve "Son metronun hareket kmanz doru olurdu(...)"19 saatinden nce yola

diyerek, hem o sahnedeki zaman bildirmekte hem de

"Zaman gemiti, imdi tasarsnn metronun ileyiinin oynad rol fark etti."' 2 0 hazrlanmasnda

diyerek metronun nemini vurgulamaktadr. On birinci blm:

"Metro tekrar bineceksiniz." 21 a.g.y, s. 65. a.g.y,s.78. 17 a.g.y, s. 89. 18 a.g.y, s. 119. 19 a.g.y, s. 177, 20 M. Butor, Passage de Milan, s. 179. 21 a.g.y. s. 249.
16 15

ald,

Marsilya'ya

giden

ilk

trene

Passae De Milan'da Betimleme Yntemi On ikinci blm: "iki maazann kepenklerirtin almas ...otomobil grlts, metro, tren sesi, halayan sirenler (...) iirlerin.an 22 yediyi alar" cmleleriyle sona ermektedir.

125

Grld zere metro szc tekrarlanmakta ve olayn zaman bildirilmektedir. Passage de Milan'da tekrarlanan bir baka kavram da zaman bildiren "Sollerin Kilisesinin an'dr. Sz konusu kavram genellikle sahnelerin sonuna koymaktadr. Birinci sahnenin sonunda "an sesi (...)" 23 ifadesi yer almaktadr. kinci sahne "Srlerin annn sesi (...)" 2 4 cmlesiyle, sekizinci sahne "Srlerin an vurur" 2 5, on ikinci sahne "Srlerin an yediyi vurur" 26 cmleleriyle sona ermektedir. Beinci sahne ise "an seslerinin yanks" 27 ifadesiyle balamaktadr. Sz. konusu tekrar, on birinci sahnede, sahne ortalarnda verilerek "Charlotte'un odasnda saat alar, saat be on betir" 28 denilmektedir. Sonu olarak Passage de Milan'n anlatmnn bir blmnn tekrarlama yntemine dayandn syleyebiliriz. Sz konusu yntem zamann akn ve sebep-sonu ilikilerini bozar, yknn ilerlemesini engeller, ancak szn ettiimiz yntemle olaylar ve olgular canl ve gncel kalr. KAYNAKA A L B E R E S , R-M, Michel Butor, Universitaires, Paris, 1964. Classicjue d XXe Siecle, Ed.

BARTHES, Roland, "Litterature et discontin" in Essais Critiques, Ed. du Seuil, Paris 1964. BUTOR, Michel, Passage de Milan Ed. du Seuil, pour l'Edition en serie "Points", Paris, 1984. KUFPER. Jean Louis, "Au miroir de Michel Butor, Balzac est notre Contemporain" (entretien), Le Passe- Muraille, Paris, OCT. 1998.
a.g.y., s. 255. a.g.y.. s.41. 24 a.g.y. s. 81. 25 a.g.y.s. 207. 26 a.g.y .s. 255. 27 a.g.y .s. 119. 28 a.g.y .s, 240.
23 22