Professional Documents
Culture Documents
5. PHÂN LOẠI BÀI TẬP pH VÀ CÁCH TÍNH pH CỦA CÁC DUNG DỊCH CHẤT ĐIỆN LY TRONG NƯỚC
5. PHÂN LOẠI BÀI TẬP pH VÀ CÁCH TÍNH pH CỦA CÁC DUNG DỊCH CHẤT ĐIỆN LY TRONG NƯỚC
Lan Anh, Trn Nh Th, L Th Hng Vn HSP Ha K.52 I. M U Khi nim v axit, baz v pH v cch tnh pH c hc sinh THPT, sinh vin i hc cao ng rt quan tm. Gi tr ca pH c nhiu ng dng trong thc t: trong vic nui trng thy sn, nng nghip, x l nc thi, nc sinh hot... Hin nay, ti liu v vn trn c nhiu nhng u vit kh rng nn sinh vin khi hc tp mn Ha i cng cng nh khi vn dng vo ging dy ha hc ph thng sau ny c nhiu kh kh khn. Cc ti liu, gio trnh ch nu ln cch tnh pH ca tng dung dch ring bit nhng cha a ra h thng bi tp v cch gii. V vy chng em chn ti: Phn loi bi tp v pH v cch tnh pH ca cc dung dch cht in li trong nc. II. NI DUNG 1. CC C S L THUYT 1.1. Cc khi nim axit- baz, pH 1.1.1. Cc thuyt v axit - baz + Thuyt Arniut Axit l nhng cht khi tan trong nc phn li cho ion H+. Baz l nhng cht khi tan trong nc phn li ra OH-. Nh vy, theo thuyt Arniut khi nim axit- baz gn lin vi dung mi nc. + Thuyt Bronstet - Lowry - Axit l cht c kh nng cho proton. Axit cho proton to thnh baz lin hp ca n. - Baz l cht nhn proton. Baz nhn proton to thnh axit lin hp ca n HCl + H2O H3O+ + ClAxit(1) baz(1) axit(2) baz(2) NH3 + H2O NH4+ + OHBaz(1) axit(1) axit(2) baz(2) - Nc va l axit va l baz, nn nc l cht lng tnh. u im ca thuyt Bronstet - Lowry so vi thuyt Arniut + Gii thch cho phn t khng c OH- nh NH3, cc amin hoc dung dch mui ca baz mnh - axit yu vn c tnh baz. + Gii thch cho phn t khng c H+ vn c tnh axit nh FeCl3, Al(NO3)3,... + Gii thch axit baz trong k khng dung mi hoc dung mi khc nc. NH3 + HCl NH4Cl
+ Thuyt Lewis - Axit l cht c kh nng nhn cp electron. V d: BF3, AlF3, BCl3, AlCl3. - Baz l cht c kh nng cho cp electron. V d: Amin, nc, ancol,... Thuyt Lewis: M rng hn 2 thuyt Arniut v thuyt Bronsted - Lowry. Nhc im ca thuyt Lewis so vi thuyt Bronstet v thuyt Arniut. Phn t axit c nguyn t Hir li khng c kh nng nhn cp e. 1.1.2. Tch s ion ca nc - Trong nc nguyn cht c cn bng: H2O + H2O H3O+ + OH- K 25C, nc phn li rt yu nn coi CH2O= [H2O] = 5,5. 10-2 v quy c:
K H 2O = H 3 O + OH = 1,0.10-14. K H 2 O c gi l tch s ion ca nc.
][
- i vi nc nguyn cht th [H+] = [OH-] = 1,0.10-7 1.1.3. Khi nim pH thang pH + nh gi axit, kim ca dung dch, ngi ta dng pH vi quy c nh sau: [H+] = 10-pH => pH= -lg[H+] . C th m rng pOH = - lg[OH-] + Thang pH: Thng dng t 1 n 14, tng ng vi nng ion H+ : 10-1 - 10-14 + Nc nguyn cht: 25C [H+] = [OH-] = 1,0.10-7 => pH = 7 pH > 7 => [OH-] > [ H+] - mi trng baz. + pH < 7 => [OH ] < [ H ] - mi trng axit. + Trong dung mi nc lun c: pH + pOH = 14 1.2. Cch tnh pH ca cc dung dch 1.2.1. Tnh pH ca dung dch axit mnh (HCl, H2SO4, HBr, HI...) Qu trnh in ly: HA H+ + A(1) + H2O H + OH (2) -6 + + Nu Ca 1,0.10 [ H ] >> [OH ] th b qua s phn li ca nc, pH = - lg Ca + Nu Ca < 1,0.10-6 th da theo cn bng (2) ta c:
H+ =
[ ]
Ca + Ca + 4.K H 2 O 2
1.2.2. pH ca dung dch baz mnh ( NaOH, KOH...) Qu trnh: BOH B+ + OHTa thy Cb = CB+ = COH H2 O H+ + OHTnh tng t nh axit mnh, nhng thay H+ thnh OH. T suy ra pOH v pH. 1.2.3. pH ca dung dch axit, baz yu n chc pH ca dung dch axit yu n chc (CH3COOH, HNO2...) HA H2O
H + + AH+ + OH-
(1) Ka (2)
Da vo cn bng [ H + ] + K a .[ H + ] [ H + ].( K H O + Ca .K a ) K a .K H O = 0
3 2
2 2
Tnh gn ng cp 1 v tnh gn ng cp 2 c nng H . pH ca dung dch baz yu n chc Qu trnh cn bng t hp: B + H2 O BH+ + OHTnh ton tng t axit yu ch thay Ka bng Kb, Ca bng Cb. Tm pOH ri suy ra pH. 1.2.4. pH ca hn hp axit mnh v axit yu; baz mnh v baz yu Hn hp axit mnh v axit yu - Khi nng axit mnh ln hn nng axit yu xem pH ca hn hp axit ch l pH ca axit mnh. - Nng axit mnh nh hn nng axit yu Khng th b qua ion H+ ca axit yu. Tnh pH ca dung dch da vo cn bng sau vi s tham gia ca nng H+ ca axit mnh phn ly ra. HA
H + + A-
Hn hp baz mnh v baz yu: tnh tng t dung dch hn hp axit mnh v yu. 1.2.5. Cn bng trong dung dch Axit, baz yu a chc Xt axit yu a chc. H+ + Hn-1A - (1) Ka1 HnA Hn-1A- H+ + Hn-2A2- (2) Ka2 ...... H+ + An- (n) Kan HAn-1 - Ta c Ka1 > Ka2 > . . . > Kan Tnh cn bng trong dung dch axit ny thng da vo cn bng (1) tnh nng H+, b qua cc cn bng sau khi Ka1 > 1000 Ka2 Xt baz yu a chc. B(OH)n OH- + B(OH)n-1 + (1) Kb1 B(OH)n-1 - OH- + B(OH)n-2 2+ (2) Kb2 ...... OH- + Bn+ (n) Kbn B(OH) n-1 - Ta c Kb1 > Kb2 > . . . > Kbn - Tnh cn bng trong dung dch baz ny thng da vo cn bng (1) tnh nng OH- b qua cc cn bng sau khi Kb1 >> Kb2 1.2.6. Dung dch m Dung dch m l dung dch cha mt hn hp ca axit yu v baz lin hp vi n hoc hn hp ca baz yu v axit lin hp. Mt hn hp nh vy c kh nng
chng li mi bin i pH do mt lng nh ca axit, hoc baz c thm vo hn hp. V d: dung dch hn hp ca CH3COOH v CH3COO- ; NH4+ v NH3; HCOOH v HCOONa; HCO3- v CO32- , mui axit ca a axit NaHCO3-, Na2HPO4... Cng thc tnh gn ng pH ca dung dch m: pH = pKa - lg
Ca Cb
1.2.7. Thuc tnh axit, baz ca mui Mui l sn phm ca phn ng gia mt axit v mt baz. V cu trc th mui l hp cht ion. Mui l nhng cht in li mnh, do in li hon ton trong nc v trong mt s trng hp mui cn phn ng vi c dung mi. S thy phn thng lm pH ca dung dch mui khc nhau. C th hin tng thy phn ca mui. Mui khi ha tan khng lm thay i pH khi ha tan vo nc L mui to bi baz mnh v axit mnh nh NaCl, K2SO4, Ba(NO3)2,... pH = 7 Mui to mi trng baz khi ha tan: tnh nh cn bng ca baz yu. L mui to bi baz mnh v axit yu nh CH3COONa, KF, Na2CO3, KHS,... Khi c s thy phn gc axit yu sinh ra nng OH- ln hn trong nc, nn pH > 7: V d: CH3COO- + H2O CH3COOH + OH- Kb = 5,6. 10-10 Mui to mi trng axit khi ha tan: Gm mui to bi axit mnh v baz yu (NH4Cl, AlCl3, Fe2(SO4)3,...). Ch c cation baz yu tr thnh axit lin hp, cho nn tnh nh cn bng ca axit yu. V d: NH4Cl(r) NH4+
2 + NH4aq + Claq + H2O NH3 + H3O+ H O
Ka = 5,6. 10-1
S thy phn ca mui to bi mt axit yu v mt baz yu Trong trng hp ny c hai ion cation v anion u c phn ng vi nc to thanh dung dch mui c tinh axit, baz, trung tnh ty thuc vo lc tng i ca axit yu v baz yu. n gin ta xt vn mt cch nh tnh: + Trng hp Kb> Ka: dung dch c tnh baz v anion b thy phn mnh hn cation. Lc cn bng, c nhiu ion OH- hn ion H3O+. + Trng hp Kb< Ka dung dch c tnh axit v cation b thy phn mnh hn anion + Trng hp K b K a : dung dch gn nh l trung tnh 2. PHN LOI V CCH TNH pH CA CC DUNG DCH Chng ti tm chia bi tp tnh pH thnh 2 loi ln: Bi tp tnh pH ca cc dung dch khng c phn ng xy ra v Bi tp tnh pH ca cc dung dch c phn ng xy ra. 2.1. Bi tp tnh pH ca cc dung dch khng c phn ng xy ra
Da vo cc l thuyt nu, chng ti xt cc loi bi tp sau: - Tnh pH ca dung dch axit mnh - Tnh pH ca dung dch baz mnh - Tnh pH ca dung dch axit, baz yu n - Tnh pH ca hn hp axit mnh v axit yu; baz mnh v baz yu - Tnh pH trong dung dch Axit, baz yu a chc - Tnh pH ca dung dch m - Tnh pH ca dung dch mui Mt s v d: Cu 2: Tnh nng mol /l ca ion H+ trong 100 ml dung dch HNO3 1% ( khi lng ring D = 1,054 g/ml). Tnh pH ca dung dch? Ta c:
CM = 1.10 .1,054 = 0,167 63 pH = -lg [H+] = - lg (0,167) = 0,223
Cu 3: Trn 160 ml dd Ba(OH)2 0,08 M vi 140ml dd KOH 0,04 M. Thu c dd A. Tnh pH ca dd ? Gii: Ta c tng s mol OH- nOH = 0,08.0,16 .2 + 0,04.0,14 = 0,0312 (mol)
[OH- ] =
Cu 4: Dung dch HNO2 0,1M c hng s phn li ca axit Ka = 4,0.10-4. Tnh pH ca dung dch? Gii: HNO2 H+ + NO2Ban u 0,1 Phn ng x x x Cn bng 0,1 x x x Do : K a =
x2 = 4,0.10 4 0,1 x
Gi s x << 0,1 ta c 0,1 x = 0,1 Ta c: x2 = 4,0.10-4.0,1 x = 6,3.10-3 pH = - lg[H+] = - lg(6,3.10-3) = 2,2 Cu 5: Tnh pH ca dung dch CH3COOH (Ka = 1,8.10-5) khi: a. Nng bng 0,1M b. Nng bng 0,001M Gii: a. CH3COOH H+ + CH3COOKa . H2 O
H+ + OH-
K H 2O
K a .C a
= -lg(1,34.10-3) = 2,87 b. V Ka.Ca = 1,8.10-5. 0,001 = 1,8.10-8 > 10-12, nn b qua cn bng ca nc v 0,1 <
Ca = 55,556 < 100, Ka
2 2
[H+] = 1,25.10-4 pH = -lg (1,25.10-4) = 3,9 2.2. Bi tp tnh pH thu c do phn ng gia 2 dung dch 2.2.1. pH ca dung dch to bi phn ng ca axit mnh v baz mnh
Cch gii: - Tnh s mol H+, OH- ban u, so snh: + Nu bi ton c s mol H+ ln hn s mol OH- th tnh [H+] d v pH = lg[H+]d + Nu bi ton d OH- - dung dch baz mnh. pOH = - lg[OH-]d , pH = 14 pOH + Nu n H = nOH th pH = 7 , dung dch c mi trng trung tnh.
+
Mt s v d: Bi 12: Cho 40 ml dd HCl 0,75 M vo 160 ml dd Ba(OH)2 0,08 M, KOH 0,04 M. Tnh pH ca dung dch thu c . Gii S mol H+ = 0,75.40.10-3 = 0,03 mol; nOH = 0,16. ( 0,08.2 + 0,04) = 0,032 (mol)
nOH du
pH = 12 Nn: pOH = 2 Bi 14: Trn 100 ml dd KOH c pH = 12 vi 100 ml dd HCl 0,012 M. Tnh pH ca dung dch sau khi trn.
[OH-]
= 10-2
=3
+ Nu lng axit mnh ln hn lng baz yu th tnh pH theo cng thc ca dung dch hn hp axit mnh- axit yu. + Nu lng axit nh hn lng baz th tnh pH theo cng thc ca dung dch hn hp dung dch baz yu v axit yu dung dch m. + Nu lng axit bng lng baz Th to ra dung dch l axit yu ( lin hp). V d minh ha 2.2.3. pH ca dung dch to axit yu v baz mnh Cch gii: + Nu lng axit yu ln hn lng baz mnh th tnh pH theo cng thc ca dung dch hn hp hai axit yu. + Nu lng axit yu t hn lng baz mnh th tnh pH theo cng thc ca dung dch hn hp baz mnh v baz yu. + Nu lng axit yu bng lng baz mnh th tnh pH theo cng thc ca dung dch baz yu (lin hp). V d minh ha 2.2.4. pH ca dung dch to axit yu v baz yu Cch gii + Nu lng axit yu ln hn lng baz yu th to ra dung dch 2 axit yu. + Nu lng axit yu t hn lng baz th to ra dung dch hn hp 2 baz yu + Nu lng axit yu bng lng baz th to ra dung dch gn nh l trung tnh. V d minh ha III. KT LUN Qua nghin cu v pH ca dd cht tan in li trong nc,chng ti lm c mt s vic nh sau: 1. Tm hiu su sc hn cc khi nim axit baz, pH. 2. H thng li cch tnh pH ca cc loi dd in li trong nc m nhiu gio trnh, ti liu cha cp n. 3. Phn loi bi tp tnh pH ca cc dd thu c khi cho cc dd axit baz phn ng vi nhau v cch gii cc loi bi tp . Chn c 50 bi tp pH in hnh, c trnh by li gii. Trong thi gian c hn, ti chng ti cn nhiu hn ch trong vic tnh pH ca axit a chc v baz a chc. Trong qu trnh lm ti chng ti nhn c s gip tn tnh ca c gio, Ths Nguyn Th Hon. IV. TI LIU THAM KHO 1. Trn Hip Hi (ch bin) V Ngc Ban Trn Thnh Hu. Ha hc i cng 2- C s l thuyt cc qu trnh ha hc. NXB HSP 2003
2. Nguyn Tinh Dung. Ha hc phn tch, cn bng ion trong dung dch. NXBGD, H Ni 2000, ti bn 2001,2002 3. Nguyn Tinh Dung. Ha hc phn tch, phn I, l thuyt c s.NXBGD, H Ni 1981. 4. Nguyn Tinh Dung, Bi tp ha hc phn tch,NXBGD, H Ni 1982 5. Cc thi tuyn sinh i hc, cao ng.