Stereokemija: ATROPOIZOMERIJA

Atropoizomerija.(Atropizomerija) Molekulska disimetrija kao posljedica sprijeene rotacije oko jednostrukih veza Iako su konformacijski izomeri kao to su zasjenjena konformacija, gauche konformacija itd. kod butana, realne, diskretne cjeline, oni se obino nemogu izolirati zbog niskih vrijednosti energetskih barijera izmeu pojedinih konformacija. Pri svakom pokuaju odvajanja ti se konformacijski izomeri vraaju u prvobitnu ravnotenu smjesu. Meutim postoje molekuli kod kojih je rotacija oko jednostrukih veza ograniena ili onemoguena, pa se u tom sluaju konformacijski izomeri mogu izolirati, jer je energetska barijera za takve konformere na obinoj temperaturi vea od 93 kJ/mol (22 kcal/mol).

Konformacije etana
Energetska barijera rotacije konformacijskih izomera etana je mala (12 kJ/mol; 2,9 kcal/mol) . Energetska barijera rotacije konformacijskih izomera propana je 3,4 kcal/mol, a kod butana 4,5 kcal/mol .

Conformeri

Brza ravnotena izmjena Anti rotamer i Gauche rotamer butana

Konformacijska analiza
sinperiplanarna zasjenjena potencijalna energija antiklinalna zasjenjena sinklinalna gauche zvjezdasta antiklinalna zasjenjena antiperiplanarna anti-zvjezdasta sinklinalna gauche zvjezdasta sinperiplanarna zasjenjena

najnia energija

Kao primjer atropoizomerije najee se navode tetraorto supstituirani difenili (bifenili). Sam bifenil ima nisku barijeru rotacije oko centralne C- C veze

Meutim ovaj molekul ima ravninu simetrije (simetrian je) i lako prolazi kroz konformaciju koja ima ravninu simetrije i ovakva molekula ne postoji u obliku stereoizomera..

Ako bifenil u orto poloaju ima voluminozne grupe, na primjer metil grupe, rotacija e biti sprijeena. Dva prstena zbog jakih sterikih smetnji nee biti koplanarni ve priblino okomiti jedan u odnosu na drugi. Ako su skupine u orto poloaju razliite i voluminozne kao u slijedeem primjeru, molekul postoji u obliku enantiomera.

O2N
N O2
COOH

N O2

O2N
HOOC COOH

HOOC

6,6-dinitro-2,2-bifenil-dimetil dikiselina

TORZIONA ASIMETRIJA
COOH O2N HOOC NO2

HOOC NO2

COOH O2N

Oba fenil prstena moraju leati u razliitim ravnima Supstituenti na fenil prstenovima moraju biti razliiti AB, ali sa jednim supstituentom u meta poloaju. Energetska barijera izmeu oba enantiomera mora biti dovoljno visoka, da bi se iskljuilo brzo meusobno pretvaranje izomera. Ovakvim derivatima difenila nedostaju svi elementi simetrije (ravan simetrije, rotaciono-refleksiona osa, centar simetrije). da bi se izbjegla primjetna racemizacija na sobnoj temperaturi, donja energetska barijera mora da bude 83,7 kJ/mol. Ova barijera odgovara planarnoj konformaciji, koju je utoliko tee dostii , ukoliko su voluminozniji supstituenti u orto poloajima

Kod orto supstituiranih derivata difenila, zbog sterikih interakcija izmeu grupa u orto poloajima, favorizirane su neplanarne konformacije. Za kiralnost kod derivata difenila moraju biti ispunjeni slijedei uvjeti:

ATROPOIZOMERNI LIJEKOVI Gosipol je primjer atropoizomernog spoja. To je uti pigment koji se nalazi u sjemenkama pamuka. Atropoizomeri se mogu razdvojiti, za razliku od konformera, na enantiomere.

Hipnotik metakvalon ima kiralnu molekulu, pa se moe razdvojiti na enantiomere. Nesteroidni antiinflamatorici diflunisal, meklofenaminska kiselina i diklofenak mogu teoretski biti u obliku enantiomera. Barijere za interkonverziju njihovih enantiomera, su meutim preniske da bi bili stabilni pri sobnoj temperaturi.

diflunisal

meklofenaminska kiselina

diklofenak

HELINOST (uzvojitost) Angularnom kondenzacijom benzenovih prstenova nastaju heliceni. Kod heksahelicena zbog meusobnog ometanja mnogobrojnih vodikovih atoma molekula nije planarna. Molekula heksahelicena nemoe biti planarna, jer bi se u tom sluaju vodikovi atomi krajnjih benzenovih prstenova preklopili. Dakle izraz atropoizomerija je u ovim sluajevima proiren na ciklike molekule koje nemaju asimetrine atome; ovakvi molekuli se mogu odjeljivati na osnovu stabilnosti hiralne konformacije. Izraz konformacijski kiralitet takoe opisuje ovu situaciju, a da se pri tome ne daje specifikacija o nainu pretvaranja jednog konformera u njegov enantiomer; ovo pretvaranje u stvari zahtijeva itav niz kompliciranih rotacionih i drugih deformacija.

Sistem je stoga deformisan i zauzima stabilnu kiralnu konformaciju. Ova kiralna konformacija ima veliku vrijednost optikog zakretanja. Na osnovu svog oblika heliksa (zavrtnja) heksahelicen se javlja u dva enantiomera.

Primjer takvog spoja jeste antibiotik gramicidin. On pripada skupini uzvojitih oligopeptida koji djeluju na funkciju cikloplazmatske membrane. Dvije molekule gramicidina stvaraju uzvojnicu tipa glava-glava. membrane.

Njezina duljina odgovara duljini bakterijske stanine membrane i kroz takav tunel (ionski kanal) mogu proi metalni ioni koji ne bi mogli savladati lipidnu barijeru stanine membrane.

Enantiomerija kod alena i srodnih spojeva Mogunost odjeljivanja nekih derivata difenila na enantiomere pokazuje da prisustvo asimetrinog ugljikovog atoma nije neophodno za pojavu optike izomerije, ve je bitno da molekul kao cjelina bude disimetrian. Takav je sluaj i kod alena, kada je ab, jer se grupe a i b na jednom kraju sistema nalaze u ravnini koja je okomita na ravan koja sadri iste grupe na drugom kraju sistema.

a b

a
H3C

C H3

H3C

C H3

pentadien 3

Sa molekulsko orbitalne take gledita Ugljikovi atomi, oznaeni kao 1 i 3 su trigonalni (sp2hibridizacija) pa su sa po dvije -veze spojeni s grupama a i b, a trea - molekulska orbitala ih vezuje s atomom ugljika (oznaka 2). Ovaj centralni ugljik je digonalan (sp-hibridizacija) sa po dvije sphibridne orbitale pod uglom od 180.

a b

a
H3C

C H3

H3C

C H3

pentadien 3

Kiralnost spojeva koji nemaju stereocentar

ALEN
H C H C C H H

1,3-DIKLORALEN
Cl H Cl H H C C C Cl C C C H Cl