Baronio, Raynaldus, Laderchii. Annales Ecclesiastici. 1864. Volume 29.

*j^y^
^r
'\\J>i:Skty.
Ms^J
^^:^:^^^^
/r
^
\
*./
.V
j
N,
-Âi
V r'
/
V
\
^^'^
l
/
y-
-^^
)J-
V.
/
y.
\
>^
h^_
<
X^
f.
hCrr-^
/-^
f
',
'^C^ ijf-^
CESARIS BARONII
ANNALES ECCLESIASTICI
TOMUS VIGESIMUS NONUS
Cetouvrage.parlescorrections etlesadditions
considorables qui y ont ete operocs, est devenu la propriete de rc*2uvre de Saint-Paul, qui se
reserve tous ses droits. Toule contrefafon ou
imitation, quelle
Hoc
dideril
in opere
tam multa sunt aut correcla aut

Consociatio Sancli Pauli redsit,
addita, ut id
et,
si
suum
quidquid sui juris

quis idem aut
erit imitafus,
sibi vindicet.
Itaque,
furto ediderit aut quoin
que
soit la
forme sous laqueile
quo modo
crimine
erit et
de
elle se presente, sera
poursuivic rigoureusement,
injuria postulabitur.
conformement aux
lois.
C^SARIS
OD.
S.
R.
E.
CARD. BARONII
LADERCHII
PRESBYTEIiORUM
RAYNALDI
CONGltEGATIONIS
ET JAC.
OI!ATOI!II
ANNALES
ECCLESIASTICI
DENUO ET ACCURATE EXCUSI
TOMUS VIGESIMUS NONUS

1454-1480
EX TYPIS CONSOCIATIONIS SANCTI PAULI

BARRI-DUCIS
38,
PARISIIS
30
51,
FRIBURGI HELV.
51
10,
VIA DICTA DE
;LA
BANQUE,
VIA DICTA DE LILLE,
VIA DICTA ORANDRCE.
10
DCCC LXXX
ANNALES
ECCLESl/VSTrCF.
NICOLAI V ANNUS
8.
CHRISTI
14;
I .
Rali^poneiisis et Fmncofiirtensis conventiis

belli necessitas,
ponti et Bosi)liori obsidcndas fauces, inaritimas-
ex eloquenli pr;esertim .'Eneee Sylvii oratione, confirmatur ; sed noljile illud consilium olt discordias principum Annn Christianorum ad ni/iila>n. redif/itur. liujus seculi quarto cl quinquaj^csinio Iiidictionc secundn, plura cle sacra cxpcdiiionc a princi|iiluis Cliiistianis adversus Turcas conlicienda agitata sunt consilia atquc in primis Germanorum ]irincipum convcntus Friderici
in
quibus sacri
que bostium iufcstandas oras, convcntiim dcnique alterum celcbrandum Francofurti, ul in

eo delcctiis mililiim
ficrct, ac necessaria pccunia impcrarctur. C;cterum pauciores, quain rci inolcs exigeret, principes co contliixisse queritur .-Eneas ', scd cffcrt laiidibiis diicem Burgundia; ad defcndendam fulcm coinpaiMtum, iii littcris
ad Leonardum Senensem datis, (]uarum potiorem affercndam partcm rcriim gravitas jôscit
:
inipcratoris jussu,
liatisponaj
cst
coactus, ad
2.
Si
vcruni
inquit,
nostri
dicere libct
ni-
quem
litteris
dux Burgundia> imperialibus Dc cujus |)rofe(1). ciione accc|to nuntio Ludovicus Bavaiia^ dux, Albcrtus marcbio Brandeburgensis aliique complurcs qui caeteroqui domi icmansisscnt,
Pliilippus
mia
tia:
cst intcr orbis
rectores somnolcnaiit i>r;ctcr
vocatus, accessit
'
aut advcrsus officiiim,

intcnti
officium
omnes
visse
sunl.
Arbitror
te
jam
cogno,
Uatis])onam contcndere. At Frideiicus subslilil

in Austria, veritus ne ex proximis
garicis res suic turbarcntur
:
motibus Hun-
lcgavit vcro ora-
tores cgregios proccrcs duos, duos(]ue cjîscopos, nimirum Ulricum Gurcensem et .'Eneam Sencnscm (juibus adjunctus cst NicolausS. l*c:
Batisponam gesta et qiiam ncgligcnfer co convcntum cst; ex Italia iion compariicrc nam lcgali Vcnclorum priussolutum audiverc Concilium, (iiiain Bavariam ingrcdcrciiUir. llniis milii \idclur siipra omncs laudandus priiiccps IMiilippiis l!iirgiiii(li;x;
,
qute siint apud
dux, qui etsi- essct Britannico bcllo implicatiis. vocatus tamcn ad coiivcntiim, (iiii pro salulc populi
Cliristiani
tri
ad Vincula presbvter cardinalis,
qiii
ca tem-
crat indicliis^
;
noliiit
cxcusari,
pestate in Ecclcsia sua Brixinensi agebat. Pontifex
noluit reipublicaj deesse
congregationem,
qus
autem Joannem ci>iscopum
illuc misit. In iis
Paiîcnscm publicis ccctibus babita cst ab

sit,
commune boiuim
nam, iturum(]iic
propria iiollicilus
gari;c, vel aliiis
tractare vidcbatiir,
sc contra
siia pr;c-
scntia noluif csse iirivalam. Vcnit igiliir Balispo-
eodem
quod
.^^nea Sylvioconcio taiitfc cloquciilia' ar-
Turcos in pcrsona
rex
dorc, ut decretum de bello sacro cditum

refert
cst, si vel Ca^sar, vel
Hun-
Gobelinus ^ additque ncmincm fuisse, qui bclliim suscipicndum cum Turcis non censcrct jÎacuissc tamen orandos Eraiicos, ut subsidiarias copias suas aliis conjungcrcnt, atquc Italos, ut classem adornarent, ad Ilclles:
inagnus princeps cxcrcitum du-
ceret
pias,
si
miiius,
missurum
se (|uas poss.et cosc ftabcrc
neque
bis in rebus
excusatum
voluit, nisi lalc sibi superveniret
impcdimeiituni, quod lola Clirisfianitas Icgilimum rcputa'
<
fiobelin.
iii
Cuinin.
lil).
i.
Id.
ili.
Mn.
Sylv.
Kp. cxx\
ii.
(1)
nihiUlue
r.onvenlns Imjns Ralisponciisis Acla e Ms. Codicc viilgala suut intci' vcleia Monumonla a PP. Mailene illis doest coriini qua; annalisln cx .Knea Sylvio prolulil. Signanliir illa inensc Maio anno mculiv,
el
Pucand
lo. viii, col. I0i:5,
e\ qno de
couveiilus eiudiniiir.
tempore .Mwsi.
1
liabili
ANN.
lOMLi
.\.\1.\.
l'i.\VX.
.\.
XICOI-AI
V ANNUS
8.
CIIRI.STI
45
'l
ret.
Quis Ininc satis commoiidaro principf''" posset? Ncmo cst inlcr Christianos, cni niiuns duci limcndi sintTurcicl infulclcs caGtcri. (|Mani i'sl,(iui pro dcpclicndis Hurgnniliic; )icmo lamcn
at(|iie
lioncstffi et
piissima> requisitioni sihT satisfacere
\oIcnlcs, ut lencmur, ci iidei cl tle\otionis ac

intcgrilatis tua; erga
ct
nos et Sedem Apostolicam, qnanlis virtutum donis illarum largitni- per-
connirimcndis lioslihus
lidci
sidlicilior
sonain liiam
Dominus
iiisigni\it, iion ignari, ct
nicns liomini ? nnn cuco reperiatur. liunc trahil, cui sunt o|ics inlirapicndi 1' iilo non spcs nlla \oluiilalum quihus frui nita!
Undc
isla
sperantes quod qua>

coiisucvisti, cxequcris
tihi
onini prudentia3 laude,

;
commiserimus, cum quemadmodum semper

et
te
\iclores
si
putaiil,
qui est
jam
a3\o pro\ectior, ct
optima \oIunlate nostra
oratorem nostrum, dc \eliementissimo de-
delicias amet,
:
numjuam majorcs quam domi

ralio
,
siderio erga iirovisiones faciendas in ista re flde
repcriat
non augcndi dominii
qi se
no\it in C.rcTcia aut Asia nequaquam regnare posse. Scd est hic religiosus princcps, amat
Kcclesiam malrem suam, cupit fidei nostr consultum esse, dolet cum auditChristiauum nomcn hlasphcmari, miseretur inlelicil)us animabus, (|u;c diulius in capti\itate a Barharis rapiuntur, pudet eum ignomini;r ([uam Turci nohis infcrunt; est enim nobilis animus, nou potest mens allo sanguinc nala non alta meditari,nihilturpe
ferre potcst generosus spiritus, videt sc dono Dci amplissimis ct populosissimis regionibus multisque beneflciis cumulatum, lira'fectum
,
plenissima informatum, ad praefatam dia?tam duximus distinandum, danles et concedentes fraternitati tuffi haruin serie plenam et omnimodam facultatem omniain dicta dioetaproponendi,
dicendi, faciendi
,
ordinandi,
qux
iu isfa re sapientia! tua'
et concludendi videbuntur opporS.
tuna, etc.
MCDLiv,
111
Datum Rom apud
Petrum
aiino
anno
viii
non. Seplembris, Pontiflcalus nostri . Ncc Pontiflccm modo, sed etiam

'
omnes
non \ult ingratus \idcri, recoguoscit muncra in se di\ina esse quamplurima, \ult pro sna facultate \ices rcddere. Meminit Joannis patris sui qucm Turci pugnantcm pro fidc Calholica capli\arunt, cupit ulcisci paternum \ulnus, imilarique majorum suorum
\esligia, (juos pro flde orlhodoxa constat fuissc ardcntissimos . Non perduxit ad cxitum susceptum consilium Burgundus, cum deliciarum mollitie se corrumpi sixissct. 1'ergit ..Encas nonnullis intcrjectis " Hujus igitur, inquit, opcra factum est, quod in eon\entu Ratisponensi nonnuUi articuli conciperentur, (luorum ego copiani rcctorihus notne urbis fcci, nec me duhium tcnet, quin tu
:
reges, ac principes rogatos, ut oratores suos mitlercnt rrancofnrlum, narral .Eiieas qui tamcii supcrioribns lillcris indicavit Leonardo Senensi admodum pertimescendum, ne omnia oh mutuam disscnsionem incassum
:
irent.
3. Non posuere torporem Christiani, indictique Francofurtenses cffitus infrcquentes fuere, inclinahantquc ad rescindcndum Ratisponense decretum animi, cum pra^diclus^Êneas Sylvius -
oratorCa?sai'eus, bclli sacri necessitate proposita,
langucntes animos in suscepta sententia conflrmavit; dc Conslantinopolitano enim excidio lo Nonne ex duobus Chricutus hsec subjccit slianilatis oculis altenim erutnm, ex duahus manihus altcram amputatam diccre possumus? Addite quod ex quatuor sedibus illis patriarcha'*
libus primis et principalihus, quibus \eluti solidissimis hasihus
illorum notitiain haheas,nam et illustri dominio Vcnelorum, apud quod nunc moram trahis, articuli
Christiana suhnixa fldes in
per suos lcgatos liujusccmodi missi sunt,

si
omncm terram rainos suos exteudit, majores uosti"i duas simul cum Jerosolymitana per igna\iam atque socordiam perdiderunl, nos tertiam,
ct illain
quorum
o-ioni
fiet
executio, nihil erit nostrffi reli-
\um
timcndum. Csesar hujusce rei cupidus noapud Frankfordium consilium indixil, id
quidcni cui
omncs Rulhcni,
nuilli
ad
futurum
cst III kal. Oclohris . Uoga\it 1'ontiflcem Fridericus ut ad indictum Francofurlensem con\entum oratorem mitcujus postulatis assensit Nicolaus confiteret,
cducendaHiue sacra; expeditionis cupidissimus, ac Joannem episcopum Papiensem,

cicniia"
Boream, multi ad Orientem ad Tanaim jacentes pupuli serviehant, non minori desidia, niajori tamen infamia prorsus ainisimus . Interjcclis pluribus, illustrare aggressus esl, quam justum essct futurum hcllum in Turcas conceptum inlcrcndum, nulluin cnim jnstius esse posse, quain quod pro tuenda religione, pro ser\anda
patria, pro liherandis sociis, ex
tate Pontiflcis,
de quo
litteris
memorat Gobelinus, eo
'
se conferre hisce
jussit.
gereretur
sumnii aucloriad\ersus immancm

Christiance
Nicolaus, etc. Significavit nobis nuper et in Christo filius littcris et nuntiis charissimus Romauorum iinpcrator semnostcr Fredericus
importunissimumque
Iiostem,
Si
reipublicic
tum
suhdit
injuriiE
magnitudo
notior, et hclli
jii-
per Augustus dc diixHa in Frankfordia aul alihi dc proximo teiicnda pro faclis ac defensione iiistanlia, utadillam fldei, petiitquc anobis cuni
stitia
inanifestior erit.
(sic
Nulla pulsalus injuria

(jui
Mahometus
hellum
enim vocatur
Turcis impcrat)
Graecis indixit, Conslantinopolim ohse-
oratorcm nostruiu inilicivmus. Nos hujusmodi

'
,'Kn.
Sylv.
Ep. cxxVil.
Gobeliii.
iii
Coinin.
l'i
II.
3
1
Lib. .wiii. p. 36C.
Ext. ca oralio inler Ep.
Mu.
Sjlv. nurn. 131.
NICOLAI V ANXTTS
dit,
8.
(IIIilSTI
i'ir>'i.
ac male flefensam o|)pugnavit, ubi Constan-
Graecorum imiierator, intrantitius url)eni Turcis, in exlremo [latriic su;c periculo forlissime pugnans oiitruncatur, caput ejus lancea intixum spectaculo fertur, lit miseranda (ira'corum ca'des, occidnntur iion solum qui sc tueri coiiaiitur, verum etiaiii (|ui projectis armis sese diMJuiit. i\ec (!g() lioc inagiii duco in ipso furoi(!
liiuis
fcrent? Succubiieiunt auquomodo vincent soli? Miigiia est Turcoriim potenlia in Asia ct iii Griccia. Tartaroriim feroccin geiitem foedere junctiun
fracti
,
vircs,
qiiomodo
xiliantibus
Polonis
ducenta vel trecenta miHia pugnatodicam jilura, in armis cogerc possunl. Uuamvis siiit Hungari streiiui et polentes viri,
riim, ne
iil(|iic
habent,
omni
liiude digiii,
non tamen
tantis viri-
primi introitus trucidatos esse quain]ilurimos. lllud horreo, illud ahominor, illud omnino dcleslor,
iii
bus parcs habentur. Sivc vinciturHungaria, sive coactajungitiirTurcis, neque Ilalia neque Germaiiia tiita erit, neqiie satis Ulienus Gallos securos reddet. At nonnulli, (|uia suis diebus non videre similia, nec fieri posse confidunt
;
capta civilate, depositis armis, conjectis
vincula civibus,
lilii
tum maxime
sffivitum est,
liiiii
ante ora parentum occisi,

excarniticati,
tum
viri
no-
nos
liiles
velut besti.e mactati, tuni sacerdotes la,
autem
iiiiC
niati
tum inonachi
tum
sacric
ssepe Tartaros, iirotrita Hiingaria, Germaliiies ingressos, ad Rlicniim usque debac-
virgines incestata', tiim matres ac nurus ludibrio
infelicem liabiUe. miseram iirbis faciem! po|iulum sceleratum Mabometum Quis talia fando temperet a lachrymis ? Omnia luctu plena, ca^de, criiore, cadaveribus crat cernere. Malio! !
chatos novimus. Hungari |iriiisquam Christiim colereiit, sa;pe Austriam, Havariain, Sueviam,
metus ipse
terribili
facie, tetris oculis, terribili
Franconiam, Sa.xoniara pcrcurrerunt. Attila rex ab Hungaria, qum tunc Pannonia dicebatur, digressus, quantas Italia}, quantas Germaniffi, quantas remotiori Gallia! atque Hispania;
Hunnorum
voce, crudelibiis verbis, nefandis nutibus homicidia maiidat, niinc isliiin.

jioscit,
nunc illum ad caHlem

lavat,
maiius
foedat,
in
sanguinc Christianoruiii
polluit.
omnia
runtur,
omnia
Templa Dei
nostri
pseudo|iroplietai tradiintur, divina altaria prote-
turbas intulerit, non ignofamus. Quid Gofhos, quid Vandalos, (jiiid Gepidas, qiiid Herulos, qui(i Longobardos, quid Burgundiones referam? Omnes hi populi per Hungariam ab ulteriori Scythia venientes hanc nosfram Christianifafem miris
afflixerunt modis.
ossa martyriiiu et aliorum sanctoiiim
Expeclabimus igitur
et
jam cum
nibus
delentur,
nunc
Christo regnantium aut porcis aut ca-
objiciiintiir
franguntur statua?, pictur.Tc nec matris Doniini regina> ca'loruin

; ;
venire Turcos, atque accersitis Tartaris nobilcm atque potentem Hungariam sui
juris efflcere, ac deinde reliquam Cliristianitatem locustarum
?
gloriosae Maria; Virginis imagini parcitur

et
(juin
more corrodere
principes,
cupitis
>,.
Pugnandum
si
est vobis
omnino
ipsum Salvatoris
Christi
crucifixi
simulairrisione
si
liberi,
chrum cum magno damore, majori
Chrisfiani vitam duccre
prsecedentibus tympanis ac tubis in castra dererlur, liuc atqiie illuc rapitur, conspuitur, luto
stylo, aliud
Hanc sentenfiam amplo prosecutus gravissimuni addidit argumentum,
provolvitur.
nefas inexpiandum
!
iiiam Cbristianic gentis
ignomidedecus nostri no!
minissem|)iternum: Huicsigno, inquo redemi^ti etsalvati sumus, Turcorum foetidum genus illii(lit, et ([uasi iios sigiiiini, non signatum colimus llic est, iiiquil, Cbrislianorum Deus.Sentio quia
:
scilicet euni hostem, qui rcligioiiem abolcret, refercndamque Xuniini proâcceptis tot bcneflciis aliiiuam gratiam. Tum recensitis iis, qute Condifor supremus contulissef proposuit quanta Redcmptor noster,
debcllandiim
ut
nos
a^ternis eripcret suppliciis, esset
passus
commovemini,
principes,
dum
Sputamina insiiltantiumexcepit, qui

flagcllaiidi
sjiuto
Salvatoris inju-
riam refero, fiiiii laiitie moro. Sed (|uis cliHlem
civitatis
illiiis
damna comme-
suo coeci oculos aperuerat, flagellatus est qui

Iiotesfatem
urbis, quis fuiiera
coronatus
ffiteruis,
fando explicet? aut possil laclirymis cTquare labores? Horret aiiimiis talia meminissc,- luctuni-
damioncs habet, spinis sanctos suos floribus coronat |)almis in faciem ca;sus est, qui veras
esl, (lui
que
refugit.
nobilis Grtecia, ecce
nunc
tiiiiiu
:
cst tcrrena et
linem,
i.
nunc
<'
demum mortua es . Et infra Audivistis, inqiiit, quae passi siiiit Con-
palmas muiidiim vinceiitibus tribuit, spoliatus caduca vcste, qui coelesti atque
iinmarcescibili candiditatc animas vestit, ciba-
stantiuopolilaiii,
idcm niiiic nmUvc civitates expectant, nisi,dum tempus est, opitulamini. Ser\>\i in dies lioc virus magis ac magis, nunc una provincia, nunc alia nobis deflcit. Rascia jam
cibum iioniini [ircebuit, potatus est aceto, qui populo suo ncctarea pcicula repromittit, agnus ille innocens, imo ipsa innotus est felle, qiii se
centia, ipsa justitia inter faciiiorosos
est,
computata
pcpendit
iiitcr
novissime occiipala est. Despotus ejus provincia>. cum conjugc ct liberis in Hungariam se recipit.
Ilungari,
stra^
runt faciem
(jiis,
latrones Deus noster, videet non erat species neque dc-
cor, a vertice ca|)ilis
hactemis iiostifc fidei clypeus, noreligioiiis nuirus fiiere, bis victi bello post
(|ui
non crat
in eo saiiitas,
rcddeiet iinpassibilcs,
derct imiiiorfales
usque ad i^lantam pedis scd passiis cst, ut nos mortuus est, utnos red-
iiioitem Albciti regis, bis capti a Turcis siint, ceiitum inilliii lioinimini aut co pliis diiobus
prsliis ainiscre:
Aon tulerunt
integri
Turcorum
. Cohorfatus illos poslcii ul sc Ucdciiipbiri gratos pncbcrcnl, coircnt(|iic ad bclliim, iu (pio vcl vinccrciil in tcrra, vel in
. ,
4
coelo triumplianwit
:
NICOLAI V AXXUS
ciiiiuilalisqiic
:
8.
(111
CHRISTI 1454.
putas
ijluribus ar-
id
futurum? Mallem
tacere,
mallem
gumentis, bacc adjccit

(]iio
'<
Cogitate, priiicipcs,
opinioncm
mcam esse
falsissimam, ac mendacis
redacta cst Cliristiaiia rcligio, quantum in Oricnte, (juaiilnin in Mcridie diininuta cst nostra
fides,
quam meus
nihil
vcri prophcta;
prffisagit
nomen, dicam tamen quod animus. Non spero quod opto,
sumite alta corda, induite fortes animos, dcfendite malrein \estram Ecclesiam, quaj vos Chrislo regcncravit, accingimini gladio super
focmora \cstra, potcntissimi, occurritc inimicis Christi, nolite csse ultimi, quosimperii dignitas juhet exirc priores. Carolus rex Francorum et iiobilissimus ct potcntissimus pugnaturum sc dicit, si \os armemiiii. Uua" sit mens inclyti Ladislai regis
rilius
boni mcnti meai persuadere possuni. Quare, inquis? Quare, inquam, ego bene sperem? Cliristianitas nullum habet caput, cui pa-
ucque summo saccrdoti rcre omncs velint neque impcratori, qua; sua sunt dantur, nulla
,
reverentia, nulia ohedientia est,

noiiiiiia,
tamquam
ficla
picta capita sint,
ita
paiiain imperato-
Hungaria? et BohemitE ex suis oi-atoaudictis. Rcgis Iacia\ Suecia^ acNorwegia?
litteras
hahemus, qiue mentcm
illius
optimam
exponunt. Alfonsus rex Aragonum et Sicilia^, nostri sa>culi clarissimum sidiis, etiam silcntihus Cffiteris, lioc magnilicuin liclhim, hanc gloriosam expeditionem pro Christi nomine ultro suscepturumsc pollicetur. Philippus Burgundiffi dux non minus animo ([iiain sanguiuc clarus,
poteutatu ac dominatu par magnis regibus, non inodo sc itnrum ad lioc hcUuin promittit, sed alios quo(inc, ut se accingaiit, magnopcre adhortatur, etc.
rcnuiue rcspicimus.Suum qiianiuc ciîtas rcgem hahet, tot sunt principes quot domus, quomodo tot capitihus, quot regunt Christianum orhem, arma sumcrc suadcbis? Age, dicito concurrere in licllum cunctos reges. Cui ducatum dabis?
Uuis ordo in exercitu erit? Quie discijilina niilitaris? Qua> ohedieutia? Quis pascet taiilum populum? Quis intelliget varias linguas? Quis reget diversos mores ? Quis Anglicos amicabit Gallicis ? Qiiis .lanuenses conjunget Aragonensibus? Quis Theutones Hungaris Bohemisque conciliabit? Si paucos contra Turcos ducis, facile succumhis, si miiltos, confunderis, undiiiue sunt
angustia?,
Perge ultra atque inspice Christianifatis vultum. Pacata, inquit, Ifalia est, facile adversus exteros arma sumet domi quieta. Nescio (luam quicta. Iiiter rcgcm Aragonum et Januenses adhuc bclli rcliquiffi manent, nec Januenscs hi
Renovatum
fuisse hujus orationis vi Rati-
sponense decretum, rcfcii Goliclinus '. Horiim convcntuum Acta in Ms. Codice Tahularii Vaticanffi
Bibliothccaj
descril)unlur his verhis

in
Anno
sahitis mcdliv,
mense Octobris Francforqua

, et infra,
diaj est
habita
diffita
episco-
siint,
qui
contra Tiircos pugnatiiri credantnr,

ciini
pus Senensis orator Caisaris orationem habuit duabus horis suasoriam coiitra Turcos. Tum episcopus Papiensis lcgatus papa^ aliam liahuit concionem ad cunulcin cffectum. Hungari dc causa auxilium postulavere contraTurcas, quod
nisi ohtinerent, protcstati sunt se
quibus trihuta pendere dicuntnr. Veneti

Turcis fcedus percussere
,
et
quamvis aiunt
se
sumpfuros arma pro nostiâ fide, si caeteri Christiani hcllum Turcis iudicant, quis hanc conditionem implebit? Vocare iiunc, rogare, atque
excitare Vcnetos oporfeliit, (lui cfftcros iiivitaeis cum Tiirco uon cssct. Quid quando duae navales potentiae, Rex Aragouum, ct qiiidem majores desunt? quamvis est potenfissimus et ad commuue boiiiiin ardens,haudquaquam solushellum navale
pacem
Turcis
quihuscunuiuc possent conditionihus. Postrcmo Burgundi eadem de duce suo poUiciti

])ctituros
turi csscnt,
si
pax
cum
Italis facies,
sunt, qua' prius I\atispon;c fucrant priiniissa . Multisqucinterjectis, (luibus disceptatum est inter electores ditferre
Hungarica auxilia molien:
tes, Cffisaris(iuc (natorcs
Acta,
'<
Tandcm , inquiunt convcniunt llungarorum cxposlulata au-
confra Turcos agitabit. Summi Pontillcis (|uanta sit classis non ignoras. Dcficit igifurnohis alfera
dire, si
decem
inillia
eîuitum
et
peditum
tri-
oinfa inillia cx Cermaiiis ad aiinuin [ictunt, parcm iiumerum ex siiis et Bolicniicis otlcrunt,
asseriintquc
si
triremium
classis
ex Halicis quinquc et viginti in Hcllcspontum mittatur
nam cum terramariqueTurcos vexare propositum essct, deflcientihus Italis, nihil est (luod de maritimo hello speremus; patehit Asiaet si terra bellum geratur, nis Hellespontus
bclli pars,
;
inflnitas ex Asia copias in
Graciam Turci
tradu-
qute liostes vcxet, facile Turcos Europa pellciidos. HfEC ubi admissa fuerunt post primordiuin congregata ]iublicaconcionc communi scntcntia
jirohata
o.
siiiit .
multi sunt reges regiminc, volunlate ct opinionc dispapotentia, rcs, nequc illi in extremo jacentes Occideute ad Septentrionem trahendi sunt, estque quod agunt
ccnt. In Hispania nosti,
quam
Verum
pra^clara ea consilia postea eva-
micre, (iiiod ipsemet .Eneas prssagiehat oh varias priiici|iiiin disscnsiones, orhisqueChristiani miscruiii slaluin, (|uc;n inlitteris ad Leonardum
cuni Granafcnsibus domi. Rcx Franciie, ctsi toto rcgno pcpulit liostem, marinas tamen oras inquietashabet, nec militem extra regnum audebit luitferc, dum classes ex Anglia repcntinas tiinct.
Anglici nil aliud
Scnciiscm datis
!
ila
exposuit
'
Quid sentis
'
auimo gerunt,
(luaiii ut
rcpul-
Oobel. in Coiii.
1.
1.
'
.Ms.
Cod. aic. bib. Vat.
.lin. Sylv.
Ep. 127
ex Francia vindicent. Scoti, Dani, Sueci, Norwegii in ulfimis orbisoris siti nihil cst quod
sam
XICOLAI V Axxrs
extra (lonuim quaTant. Tlioutoncs intcr <c divisi
8.
CHRISTI
14o'l.
patefactione edocti sumiis luculeiiter. (]iinin(Klo
nulla in i>artc cnliaTcnl. tlivilalcs cuni iiiinripibus dissident, et i|>si inter sc |)iincipcs luillo
perfidissimus imperatorTurcarum, potentissima paganoruiii coadjuvationesolito miiltiplicata, in

flnale
lioc
concordia' vinculo tenentur. Suitenses cuni du-
exterminium
liriiia
intentione macliinatur
cibus Austri vctus odiuiu lenent, comes i'alatinus arcliiei)isco[)0 Moiruiitino inlestus est, diicatus Lutzenihurgensis inter regeni Doliemiic et
reguum nostriim Hungariaj subintrare,

vigili ;ulvertciiti;i
in
proinde nos
garise ex
nnimo
re\ol-
ventes, nc velut olim lioc

vertentia reguicolaruni
regnum nostruin Hunnchilciu ruiiiam fiicrat
ducem Burgundia'
;
litigiosus pendet.
tjuamvis
Tartarorum invasione improvisa inadiii
sunt ad kalendas usqiie Novemhris in eani rem induciic duces Sa.xonia' de scvaginta casteliis
litcm habent; Wratisiavienses reper Boliemiaj regem homa<rium facere recusaruut, nisi ad se re.\ proticiscatur. lrutheiii
qiiisiti
cum Bohemis
positum. et in pricscntiarum iiicvitahili cursu dicti imperatoris Turcorum et campestri cum excrcitii dispositi fquod Dcus avcrtat) nos contingat periclitari, et totius liujus regni
machina
qui reiigioni S. Maria; Theutonicorum subjecti fueriiiit. excusso priori juiro. ad regeni Poioniadefeceruut, isque nuiic regionein ingressus cum conjuge sacrameuta tideiitatis accipiunt Ligni:
sacra religione Christiana imbuta penitus diruatur.
(juemadmodum ctiam
iii
proximis diehus
evolutis exemplari intuitii civitati (ônstanliuopolitanae per

illatuin
censes, quos Ladislaus rex guhernatori Boliemiii'
fore
eunidem imperatorem Turcorum jam experti siimus manifeste,

Hun-
dederat, suhirt! jugiim recusant. iiec 1'uduviceiises parere
eaiiropter pnrdicfi fideles nostri praelati, haro-
domino de
regis ad
liosis
voiuntarii
sunt,
nes, nobiles et proceres dicti regni nostri
quamvis dono
strianihil(]uietis est.
Aubaronem Eichzinger domipertineant, in
eum
gariffiunacum certiselectis nobilibus hominibiis
amant, seditiones frequenter aguntur, Wanclio Bohemus cum duobus millihus latromini regioiiem longe Iate(|ue ve.xat. in Vienna crehra tiuut inceudia, nec auctores in famam veniunt in Hungaria prselati et harones infensi sunt Joanni VaivodiTe, qui qiiondam guhernator fuit, nunc capitani nomentenet, regnique maximam partem occupat Giskra Bohemus investitus a Joanne deterritorio Sepusion in Hungaria ad possessionem venire per Joannem impeditur: despotus Rasciae quamvis Turcis unitus putetur, auxiliatamenregis Hungarine [letit. etTurcos asserithello paratos. iiihiitanicii ad liEec Hungari movcntur. sed hahituri potius
,
nantem spernunt
civitates
singulorum dominatuum ejusdem regni nostri, quibus per alias nostras nuper superinde dederamus in mandatis, in hac civitate nostra undecim his diehus congregati super eo, qualiter hujusmodi ipsius imperatorisTurcorum invasio
repelli valeret tutiusque evitari,
uniformem
lia-
bentes tractatum
et
deliberationem, nos
cum
eisdem validam expcditionem exercitualem ad natalem patriam nostram, Altissimo jiropitio, defendendam adversus paganorum insultus decernimus instaurandam. pra'sentihusque litteris nostris suh certorum articulorum inclusionibiis
subnotandis vestris fidelitatibus notificandum duximus, videlicet quod iuimurn spectahilem et magniflcum Joannein de Huniad perpetuum comitem Bistricensem, infra praesentis integri revoliitionem anni, capitaneum generalem instituimus liujus exercitus nosfri instaurandi, etc. Adjectae sunt variae sanctiones de conficiendi exercitus ratione. uti|ue Hungari ad Joannis Huniadis nutum suh illius signa concursuri sint,
galia.
turi
inducias sive concordiam cum hoste, quam mobeilum crediintur. Dic nunc in ianta revarietate
rum
quid sperandum aut timendum
sit, etc.
6.
Copiis in HiDif/ariu comparandis pr<vficitiir
Hiiiiniades.
In
liac
Huiigaria'
trepidatione
coacti sunt celeberrimi
ordinum
coetus, in qui-
bus de conflando adversus Tiircas exercitu, cui pr;efectus est Joannes Huniades iuita suiit consilia, promuigata-quc ah Wladislao halittera^' Wladislaus Dei gratia llungaria', Bohemise, Dalmati, Croatia;, Ram;e. Servi;e, (Jalliciae, Lodomeris, Comania;, Buigaria^que rex, Austriaeque, Slesi/iae et Stiriic dux, necnon inarchio Moraviffi, Lusacia?, etc.
fidelihus
pendendaque pro militaribus sumptibus vectiNeque Hungari modo, verum Dnitimae

:
etiam gentes contra Turcas consurgere jiiss Item omnes liberae civitates tam nostrae regales et reginales,
coiiiitis
CilicB,
quam dominiorum dcspoti et aut alioriim niagnatum, necnon
nostris
totum regnum nostrum Sclavonia, de quihus lucnim camera? nostrap solvi non consiievissent. modo praemisso connumerari dcbeant. cl similiter Philistaî, Comauii, Volaii. ef Tartarii communiter debent exercituarc, etc. Dat. Bud;c in festo Conversiouis B. Pauli Apostoli, anno Do-
universis prlatis, barouihus, nohilibus. et alterius cujusvis status et couditiouis boiuiiiihus

in comitatu Pestiensi constitutis et existenlihiis.
salutem
"
et
gratiam.
ac diuhiiu invalescculiuiu iio-
miui MCDLiv
7.
Crehrarum
vitafum nobilium
regni
hominum
fide
dignorum
liu
jus
nes.
(|iii
nostri Huugaria; periciila
formidaiitiuiu
Quo fempore cum inter alios viros pios, pro Ecclesia fervidas preccs fundehant dicum Dionysius Cartbusianus vino Nuniini
,
Paa: Italica et prxcipux faderis conditio-
'
Ext.
apud
Duli;ast.
t.
iu. p. 479.
Orientalis EccIesiaB in
Turcicam servitutem de-
<;
NICOLAI V ANXUS
Conpl;iiitiiio[)olis
8.
CHRISTI 1454.
jccta- ot
excidium
defleret,
ti-
Nativitate
Domlni
,lesu Cbrlsll mcdliv, die Maiiis

ii
meretque
iie ol) ('.liristiauoruni
priiicipum dissi-
IX niensis Aprllis, indlctlone
dia insolesceus Malionietanus l\omana> etiam l rlii exitium molirelur, alieuatus ab sensibus, edoctus est de arcanorum divinae provldenti;u
Prfficipiuo pactlouos
b;x^
fuere. Accept;^ ultro

;
citroque injuriaj voluntaria oblivione conlrit;c condoiiata ;ic remissa damna a Vonetis rogi
:
judiclorum
a'(iuitate, (|ua'
Cra-cos lauiarl ab In-
.Mfonso reser\atus locus,

let
;
si
foederi adscribi vel-
Jidellbus permittebat; cumque ab sontlbus infidelium sontes quoque oiq^rimi quereretur

,
culpa triumpliare intldelcs acceplt, uti relert Petrus Dorlandus in ejus Vlta, subjlcltque bsc de pio Dion>sil studio iii principlbus ad sacrum bellum Incltaudis < At pater Dionysius, cum
'
:
comprebensi eodem foedere Florentini, Ceiiiirn'-'ef-, Senenses, Sabaudus, Montlsferratensls ac Mantuanus Crema qux a Vonotis pr;usidlo flrmata erat, eorum permissa imperio, promis:
banc revelationem babuisset, dolens ex Intlmls

mediillls amoris Ecclcsi;i; sanctffi, nlmlrum In Oriente, ruiu;im scrlpslt Eplstolas plurlm;is ad
;
principes, ad magnales, ad summos Ecclesiaj rectores, ut sese corrlgerent, collectaque militari manu EcclesuB injurlam vindlcarent; sed parum, ebeu! monita profuerunt, singulls suls rebus suisque deliciis occupatls . Conjunxere etlaiu sludia sua religlosl alii vlrl ad prlncl|)es mutuo In Turcas fa'dere sociandos, Inter quos Simoneta Camers Augustinianus, doctrlna et
Sfortia Brixlensls ct rSergomensis occupata loca Ipsls restitutum Irl deagrorum flnltiquo utrorumque iidem limltes, qul ante bellum designati erant. Abdua fluvlus, tum Caravagium, Vaila. Bugnanum, Hipaalta, et Cremonensls agri castra Medlolanensls juris futura
a
;
sumque
pronuiitiatum. Captivl Iiinc indo vinculis liberari jussl

;
ut Florentinos
denlquc conventum dandam operam liifer atque Alfonsum et Senenses
pax redintegraretur. Sancito bis legibus fffidere, de quo plurlbus In locls mentionem faclt .^neas ',
pietate Insignls, Italicam
totlus orbls Cbristiani admiratione
composuit magna cum pacem, pro
navatum a Pontlflce studium est, utAlfonsum eam ob ipsum ad lllud pelllceret, misitiiue causam Domlnlcum Capranicam cardlnalem ad ampllsslmis fretum maudatis Neapollm
,
qua conclllanda 1'onlifex et cardlnales maxlmos labores frustra Insumpserant (1). Coortum - erat atrox etexitialo bellum inter Franciscum Sfortiam ducem Mediolanensem ac Venetos, Ipsique
plures allos In arma traxerant, nam Veneti AIfonsum utriusque Slcili;c el Aragonum regem belll sociiiin slbi adsciveranf, Isque Ferdlnanfllium notlium iu Etrurlam fortisslmorum Sfortia mllitum siiccinctum exercitu mlserat
quein dat;e subject;e
Iitter;E
"
Dilecto
fllio
nostro Dominico
tit.
S.
Crucis
in
Jerusalem presbytero cardlnali, A.

etc.
S. L. salu-
tem,
pacls
Considerantes quaiu salutare

ad ea,
(iu;e
sit
boiium
et
paceni Ipsam
et
uiiifatem
dum
concordlam Cbrlsti et principum nobis
lldoliuiu, pr;esertim
rogum,
in-
Romanse
Ecclesice devoto-
rum
res[)iciunt attente
intendlmus; illaque
vero Floreutlnos, S;ibaudum, Montlsferrati
jirin-
(leiossis
|)ortuiiis.
studiis ac
favorlbus prosoquimur op-
cipem fcEdere
slbl
adjuuxerat,
tum Ludovicum
Cum
igitur tc
tanquam
pacis
angelum
Ingentlbus copiis ad Astam Delidilnum, i)enetravit, sed lapso triniestrl abllt. Keusque natus rex In spem recuperandi regni Neapolitani Cenu;ini e l'rovlncla navlbus advectus
([ui
cum
cuni Venelis Iniit certamiiia quo reverso In Callias, cum diuturno bello e.xbaustis fesslsque oninibus, tum cladis Coustantiiiop(ditan;e casu perculsls, Simoneta ^ de quo
pliira In Insiibria
:
pace ad clvltatem Neapolitauam uostrum et Apostolica? Sedis logatiim de latore diixerimus transmitlondum, nos de persoua tua, (luam singularl prudentla, et scientia^ allarum(luo virtutum magnitudine earum dator Altissiinus Insignlvlt, specialem lil Domlno flduclam obtlnontes, sperantesque tuls operationibus saplentla plenls illa ad optatum perduci etfectum,
pro daiida
Italia;
paulo ante niemlnlmus,

ac
glt.
demum eosdem
In
Venetos
ducem Mediolanensem
coucordiam redo-
qu;e aliis fortasse iinposslbilla vldoreiitur, clrcumspectioui tu;B de et super dlscordils et dltlerontlis
Extant de ojusmodi fa'dere Tabulae in Ms. confectae Laud;e, Codice nostro Yallicellano nota consignat;B Auno a atque liac temporls
*
quibuscumque
Inter
charlssimum
in
Cbristo fllium nostrum Alfonsuiu Aragonuni ot
utriusquo
vlros
Sicili;r' rogom, ot dilecloslilios iiobiles Venetiarum ac Mediolanl duces, iiecnon
lit.
(-t
- S. .\nl. p. :i. Pelr. Dorlandiis in Vit. Dionys. Cliaitus. t. i. XXII. c. \i. Collcniit. 1. VI. Kaciiis 1. x. Marian. 1. xxil. c. 16
alii.
'-
'
1(1.
il).
Ms-
liilil.
Vallic.
sign.
lit.
B.
mim.
19.
1.
'
.En. Sylv.
ile
Kuiop.
11.
c.
10 ct
'iS.
et Ep. cxxvii.
|).
2G. etc.
X.
-'
riniiis
'
Lil).
XVIII.
lin.
(1)
Islo qiiiiicm aniio
pax
lediit in llaliam,
anclore F. Simonetta Camcrte Anijnsliniano

ille vir
sed
iii
jllius viri, alia paitiiiiii (jua; in ill
unum
coivernnt. Pius eniin
lolns erat
iit,
composita
llalia;
pace,
Al)
duos aniius, anno scilicct mcdi., eo vcro consilio lam lonse ablncrunt Vcneti, nt pacciii ante
iiost
componenda alia Inil mcns rcl IglOSl omnium arma in rnicas verlerc..., cnlnr. Indiclione xv, cnm 'riircis saucilaiii, liuc
ea
Saniilnm
pacatain llaliain die xviii Aprilis liiijus anni, conlirmaiiiil. Iliijus, iiiiiuain, aniii ; licel enini ojus fieileris Tabiilii! apinl ducum Vcneloruiii conlirmationi buic adscriptum cxbilicnt annuiii ririccorum G0(i2, indiclionein iv, mcnduin lameii in Inaiiniis {iia'(uiuin 61162 cniii Iiidiclioiic iv Aprili uiensc coiiijrnuiit; tnm pariter dictioneni inepsisse, cnm per se peispicuiim cst ; non eiiiiii liidiclioncm ii, ipue temporis nol;c auuum i^tuni desisuant. ccdem Tabula; iu liislona miscella [iononiciisiielata; proferuut aiinum eumdcm et
auno stalim
iu
Vilis
.Ma.-nsi.
XICOr.AI
V ANNUS
S.
CHRISTI
l/i")'!.
commnnn
ritate
Floroiiti^ ot
Scn^, aut oornm oratoiioniiiK^ ct aiicto,
ipsum ad eam concordiam

iicslis
allicciciit, afqiic lio-
ros, Mostro ct A|iostolicu' Scdjs
imiioncndi Iractandi concludcndi paccm ct lijâni

,
conconlaiidi
ali|iic
ct
biis
prccibus iiivifarciit, c.l biuiigiiis siiasioiiitraducercnt dclccti ita(|uc scxoratores Ko:
suli
illis ca|)iliilis,
inaiu ad Nicolaiim nostriim
jampridcm magis
pacfis ct
modis
coiiditioiiilnis
CoiMiiis,
cl
non modo
f(Uii,
])odagraruiii, cliiragrariiiii, ct cicte-
pa>iiariim adjcclioniluis, jiiramcntis, jiiiiiim

lioiioruiii ohligatioiiiluis, reiuintiationiluis,
idruin arfliriticorum dolonim iiiorbo icgrotiin-
pro-
sed lcntis qiio([uc fcbribiis apprimc onciii-
\isioniliiis,
at(|iie
tiir
;
caiitclis,
clausiilis,
solcmiiitatiliiis
tiiic
tum,
cum
expressis ad sanctitatem
vciicriint,
ciii
suam compacciii
modis, dc
((iiiluis
prudcnliai
vidclntihi
missioiiibus
cuin
pro
necnon
alia
facicndi (|ua'cumquc
ad
fotius Italia^ salutc jain pridcni inter eos
facl;iiii
firmitatem ct oliscrvantiam pacis ct concordia?

liiijusmodi
op|)ortiina,
fuisse significarent, beatitudincm

cifcr exliorfabanliir,
lliiliic,
iif
suam
sujipli-
iicccssaria \idciuintiir
scii
ctiMiii
pra^dicfic piici pro saliitc
auctoritatc
Apostolica tciiore pncetc.
ceu diccbaiit,
coiifccta' asscntiri ct adliir-
sentium concedimus facultatcm,

cniin
iii
pr;pdicla rc pacis ct lig;c

iiostro ct
Quidquid per circum-
rere dignarctiir,
eos ad Alfonsum liac diimfaxat causa contcndeiites, siiis saiiicnfibus

at(|iie
spcctioiicm tuain
actuiii aut
licliiiiiiis,
conclusum
ruerit,
nominc ratum scmper liaEcclesia;

,
coiisiliis,
suis dcvofis suasionibus,
siiis
vaiiis
favoribus adjuvarct.
"
comprohamus
per pr.Tscntcs
ct
iii
fiitiiriim comprolialiiniiis
ac faciemus auxilianle
ciini ipsos inter sese
At Nicolaus, oratoribus benigiK! aiidifis, paceiu et coiificdcrationcm
Domino usque ad
satisfactionem
condignam
in-
inivisse cognovisset, ct ad
prosequendum
iii
ulte-
\iolaliilitcr oliscrvari. l)at.
I{oma' apud S. Pe-
rius totis animis
inclinatos csse
conspiccrct,
truin aniio, ctc. mcdi.v (mcdliv) Vlil id.

bris, Pontilicatus nostri
Novcmsilii
atque sese malignifate morbi

tius
dies veliemciiin
anno
iii .
oneratum
oppressumquc
rcspondissc
se
conjectura
paccin
Perfunctum pro dignitatc injuncto

iicrc
mu-
augiiraretur, prudcntissimc simul atque grafissiinc in huiic
Dominicum
'
(;apraiiicam tradit .laiiiio/ius
modum
fcrtiir,
Manettus
in Vita Nicolai V,
Italic;c liistoriain
enarrat
Iiis
confecta;que pacis verbis Ad extre:
namque sibi semper componenda multos
placuisse, inquit, pro
qua
laborcs susce[)isse ac
mum
cum
belli
octavo et iiltimo Pontificatus
siii
anno,
folcrasse tcstatus est. Concordiani deinde siinul
Veneti ingentibus ac plurimis tam diuturni
cum
sumptibus vcliementer premerentur, atque Franciscus ipsc (nempe Sfortia) dux llediolaiicnsis facultatibus suis
confoedcratione iiitcr eos junctam pluribus clcgantibus verbis laudavit, af([uc sibi ipsis ad
AUonsum cadcm causa

larii[uc significavit,
et
contciidcntibiis [lersuao|)itii-
majorcm
in
modum
sionibus, uti ab eis postuliibatur, favere

ut omiiis
utrique bellicis sumptibus usque adeo onerarcntur, atque usque adco cxinanircntur ut iicutri magnos cxcrcitus suos
,
extenuaretur
ac
disputatio c
mcdio
cuiii
propriis,
ut consueverant,
stipcndiis
est,
alerc
et
tolleretur, atque certa ct indiibitafa [>a\ Alfonso rege conficcretur cardiiiiilcm (jucmdam pra^clarissimum ac [irudcntissiniiim
,
sustentare possent, factum
ut pcr interces-
(lominum,
latere, stricta
et
multa quoque saeculariuin reruin
sionem cujusdam Simoncti
rcligiosi viri nimi-
cx|icricntia cxercitafum lcgatiim, ut dicitur, de
rum
Augustiniani, ac probitate moriim et sanc,
timonia vitaj admodum celcbrandi pax et concordia frustra I{oma> tamdiu aiitca (racfata, iiiirabile dictu! optatos et concupitos sortirctur
effectus. Veneti
una sccuiii mittcre siibjunxif, atquc falia mandata ei se daturum confirmavit, ut

[)ciiitus
tota cffectibus ct o[)criliiis
ct
omniiio
:
adimplenda essc
iioii
(lubitarcf. ,Vd
exfrcmum
enim cumFrancisco
pi-edicto et
ciiiii
cum Florentinis, inscio ct ignorantc Alfoiiso,

(|uo
Ul mentem, iiii[iiif, nostram ad pacein Ifaliic scm[icr incliiiiilissimani fuissc ct cxtifissc infclligiitis,
adversus coinmcmoratos scilicct hlorcntinos ac Sfortiam tanqiiani infensissimes hostes

prius confcederati
belligeraverant,
craiit,
iion
iiiodo
omnibus
[losfulationibus
vestris, et
acerrimis simiiliatibiis
pcniliis omissis, quilius in sc
inviccm diutius
iiiicriiiif.
de adhBesione nostra et de exhortationibus erga Alfoiisum [icr nos faciciidis, libcntcr asscutimur, scd lcgatiim cfiiiiii dc liitcrc, iif cfconstituimus, quaiido
iicqiiii([iiaiii
pacem
et
concordiam ac confce!)
ficaciuset copiosius opitulciiiuciul ciiin mittcre

[losfulabifis,
derationem (incrcdibilc dictu
Pace
itaqiie miitiia coiilVcdcrationc condila, pcr liuiic
ut Cliristiani
qiiod itidcm
priiici[ics,
rcs[iublicic, ct po|)uli
modum,
ut diximus, inter scsc concliisa, scx legatos suos clarissimos viros, duos pcr singiila
plura in hoc vcstro generalis pacis desiderio, nostnim abuiidantius esse ac vidcri
menibra, ad Alfonsum mitlere constitucriiiit quem moleste ct a?gcrrinie banc eorum concor,
volumiis, ([uain scparata et coiijuncta lotius confocderationis vcstra) memlirii liactenus postulavcrint, facta fuisse
intcUigaiif,
i)Ianc([ue
diam laturuin non dubitabant, qiiod idcirco faciebant, ut per liaiic tam lionorificani ac tam
gloriosam legatoruin suoruin Iraiismissioiicm
'
co-
gnoscant hoc Nicoliii Pontilicis nosfri sii[iiciitissimuni ct efficacissimum resjionsum qiiain grafiim, (|uam accc[)luiii [iricdictis oratoribiis
fuerit,
Manell.
.Ms. bibl. Val.
sigii.iium. 20HJ. in Vil. Nic. V.
I.
ii.
nou
satis dici cx|ilicarivc [lotcst,
|ir;escr-
XICOLAI V AX.vrs
tiiii
8.
CHRISTI 1454.
liebatur ad Indias
classe,
strari
;
quando Domiiiicum
cardiiialem,
ot
fit.
S.
Crucis presbytejirudenet
singulis eniin annis parata
rum
dominum Firmanuin
Africa; oras,
quas periuit Oceanus, lu-
tissimum
teni
oiitimum virum
magnse apud
jubebat, easque suo adjungebat imperio,
|)riiici[(es auctoritatis, ac ardeninsuper pacis amaforem, vivffi vocis oraculo pronuntiatum afijiie ad id sanctum opus peragendum desiiruatum destinatumque acceperunt. Oratores itaque una cnm lcyato Nea])olim con
omnes muiidi
accepfa, ut vidimus, a Pontilice potestate. De qua

felici Christiamc religionis iii oris incognitis propagatione extant ha; Nicolai litterai pioximo ineunte anno exaratae
:
Ad perpetuam
rei
memoriam.
tendentes, post
longam (luamdam
ct
diuturnam
dem
prseteritarum contentionum agitationem, taniper efficacem et admiraiiileni pi;edicti le-
Nuper, non sine ingenti gaudio et nostrse mentis la?titia, ad nostriim pervenit auditum, quod dileetus filius noliilis vir Henrieus iiifans
pacem et concordiam pra?ter spem oinnium mirabiliter concluserunt qua quidem composita ac conclusa. oratores una eum legato ad Nicolaum nostrum jam moiiiorum gravitate vehementius oppressum hcti et alagati intercessionem
;
Portugallia^ charissimi in Christo

fonsi Portugallia; et Algarbii
filii
nostri Al-
regnorum
regis
il-
lustris, paternis inha^rens vestigiis clartE

ria?
memoejus
.loannis
dieforum regnorum
regis
genitoris,
ac zelo salutis aniinarum et fidei ar-
cres rediere, quos in conspectu suo assistentes
magnis ac dignis laudibus sua
illa et
singulari
et praecipua elegantia plurimum exornavit. Oratores igitur pace facta et Pontificiis quoqne lau-
dore plurimum succensus, tanquam Catholicus et verus omnium Creatoris Ciirisfi iniles. ijisiusque fidei acerrimus ac foi'tissimus defensor, et
intrepidus pugil, ejusdem Creatoris gloriosissi-
dibus ornati,
insuper nonnullis personarum privilegiis honestati, maximo cum gandio quisque iu patriam suamremearuiit . Ha'C proximo
et
miim iiomen per universum terrarum orbem etiam in remotissimis et incognitis locis divulgare, extolli, et venerari,
ficK
,
anno perfecta videbimus. 8. Propier eximium stitdium

fice
necnon illius, ac viviqua redempti sumus crucis inimicos

, ,
,
rosa aurea
missa, et possessio/ies in Africis littoribus a Ponti-
Lusitano re(]iconcessse.
Nunc causam, qua

plurimum
oberat,
ac quoscumque Saracenos videlicet alios infideles ad ipsius fidei gremium reduci ab

perfidos
ejus ineunte
ffitate totis
aspirans viribus, post
belhi sacro in Turcas gerendo

:
percurramus illam altiijit .îneas Svlvius de Hispanis locutus, ipsos nimirum Granatensi im-
tum
beHo, quod jam stepius a nobis indicaquanijuam Alfonsus Lusitaniw rex classem ingentem instruxit contra Turcas eamque procnlduliio. ni nova discordia res Ualicas confudisset, deduci jussisset. Cujus rcgis eximium in Sedem Apostolicam studium cum
plicitos
est
:
Ceptensem civitatem in Africa consistentem et per dictum .loannem regem ejus suhacfam dominio, et post multa per ipsum infantem, nomine tamen dicti regis, confra liosfes ef infideles
prffidictos,
quam
etiam in propria persona, non

et expensis, ac
'
absque maximis laborihus

et
rerum
personaruni periciilis et jactura. plurimorum(|iie naturalium suoriim reete gesta bella, nec
tot
taatisque
laboribus, periculis,
aftritus. sed
et
damnis
expliiratum liaiieret Pontifex.

na^
liisce litteris
ei
ut rei Christia-
defensori sacrum rosa^ aare inunus

-
cum
il-
ad iiujiismodi landafractus neque et pii propositi sui prosecutioiiem iii dies bilis
transmisit
magis atque magis exardescens,

et
in
Oceano mari
populavit,
.\lfonso PorfugallicE
Algarbii regi
quasdam
solitarias insiilas fidelibus

inilii
luslri.
ac fundari et construi
fecit
Ecclesias et
offi-
Considerantes prseclara opera tua, et sin-
alia loca pia,

cia.
in
quibns divina celebrantur
gularem in nos et Romanam Ecclesiam fldem et devotionem tuam, ac feiientes pro certo, quod in singulis tibi possibilibus te pugilem pro nostro et ipsius Ecclesia? statu defensorem pra^stabis, queiiiadmodum hactenus semper indefesso studio praestitisti, serenitatem tuam elegimus ex multis. cui rosam prajsentis Quadragesima>
mitteremus, destinantes illam tibi per venerabilem fratrem episcopum Portugalensem referendarium nostrum pnesentium exhibitorem, ut penes te conserves cum debito honore tanquam pignus nostrae in te charitatis, ct tiiffi erga nos
devotionis, etc. Dat.
quoque infantis laudabilis opera et industria quamplures diversarum in dicto mari

Ex
dicti
veri Dei
existentium insularum incola? seu liabitatores ad cognitionem venientes,sacrum baptisma susceperunt ad ipsius Dei laudem et gloriam, ac Christianorum animarum salutem, orfhodoxa? quoque fidei propagationem. et divini ciiltus
augmentum.
Praeterea
cum
olim ad ipsius infantis per-
quod nunquam, vel saltem a memoria hominum, non consuevisset per hujusmodi Oceanum mare versus Meridioiiales et
venisset notitiam,
Uoma? apudS. Petrum anno

viii .
.Vl-
Orienfales plagas navigari, illudque nobis Occiduis
MCDLiv,
id. .Vprilis,
Pontificatus nostri anno
adeo foret incognitum, ul nullam de
Et sane optime erat meritiis de Ecclesia
partiiim illarum gentibus certam notitiam habe-
fonsus in propaganda fide in Africa, iferque moxxii. c. 17.
'
.Marian.
1.
'
Lib. XLiv. p. 2G3.
remus, credens se maximum in hoc Deo praestarc obsequium, si ejus opera et industria mare ipsum usque ad Indos, qui Christi nomen colere
NICOI.AI
dicuiilur, navifiabilc ficrct, sici|iic
V Axxrs
cis par-
8.
CHRISTI
I45/|.
i)
ciiiii
ticiparc,
ct
illos
in
Chrislianorum
ot
auxiliiim
fiiiei
prffimissis, ac pro suoruni juris ct posscssiouis conservatione sub cerlis, lunc exprcssis, gravis-
ailvcrsus
Saracenos
alios
iuijusmoili
siiuis
pauiis
prohibuerunt
nisi
et
generaliter stasuis nautis ac
hostcs
commovcrc
posset, ac nonnullos yeutiies
tucrunt,
quod nullus
cum
seu paganos nefandissimi Machometi secta mininic inlectos
iôpulos
ilii
in
nicdio exislentes
continuo dobellare, cisquc incoguituui sauetis-
navibus, et certi de j)rius desuper expressa ab coilem rege \el iiilaute liceutia, ad dictas provincias navigarc,
tributi
solutione, Dhteiitaque
simum
dicari.
vi;;in(i
Christi
nomcn
prajdicare ac facere prai-
aut in
piscari
earum portubus
contractare, seu in mari

siiccessu tem|)0ris
re,i;ia tamen semperauctoritatemunitos.a ijuinque annis citra exereitum ex dic-
pra>sunuM'et, taiueu
lorum ren-noruni êutilius maximis cuni lahorihus, perieiilis, el expensis in vi-loeissiniis

iia-
cvenire [)osset quod aliorum regiiorum seii iiatiouuni persona; invidia, malitia, aul cu[)iditate
ducli
contra [^roliihitionem |)ra'ilietam

accedere,
et
et
sie
al)si|iic
vibus, caravallis iiuncupatis, ad coiuiuiieiiduiii
licentia et tributi solulioue liiijiismodi ad dictas
mareetprovinciasmarilimasversusMeridionales
partcs cl poliim Autarcliciim aniiis
sinf;iilis lere
[irovincias
viueiis,
iii
aequisitis
iiiari
[iro-
portubus
iiisiilis
ac
navigare,
mittere non ccssavit, siequc laeluiu cst, iit cum naves hujusmodi quamplures porlus, iusulas, ct maria perlustrasscnt et occupassent, ad Gliincam proviiieiam tandem pcrvcnerunt, occupatisquc nonnullis insulis, partibus, ac niari cidem
provineia^ ct adjaceutibus, ultcrius navigantes ad ostium cujusdani magni tluminis iNili commuuiler rcputati pervenerunt (ingcns illud flunicu nou fuissc Nilum, sed Nigrum postca
,
contractarc el piscari [)ra;suiucrcnt, et cxinde intcr Alfonsum rcgem ac infautem, qui nulla-
tenus se in
iis
sic
sumentes
prffidictos
dcludi |)atcrcntur, et pra;qiiam[)lura odia, raucores,

et
dissensiones, guerra;
scandala iu
maximam
compcrtum est) et contra illarum partium populos nomiuc ipsorum Alfoiisi regis ct inlantis
per aliquos annos gucrra liabita extitit, ct illi quam|)lurcs inibi vicinae insulcE debellata^, ac pacilice iiossessa; fuerunt^ juout adhtic eiim adjaccnti mari possidentur. Exiudc (|uoqueuuilti
Dei oflensam et animarum periculum vcrisimiliter subsequi |)Ossent, et subsequcrcutur, nos praimissa omnia ct siugula debita meditatione peusantcs, et attcndentcs quod cum olim praefato Alfonso regi quoscumque Saracenos ac paganos aliosquc Cliristi inimicos iibieumque
constitutos, ac rcgna, dueatus, [)iinei|ialiis, dominia, possessiones, ct mobilia el immobilia bona qufficumque [)cr cos deteuta ac [)ossessa invadeudi, conquircndi, ex[)Ugnaudi, dcbellaudi
et
Ghinei ct alii ISigri sex capti, quidam etiam, non prohibitaruiu rerum periuutatione, scu alio legitimo coutractu em|)tioiiis, ad dictiim suut
subjugandi
illorumque
personas iu per-
[)etuam servitutem redigendi, ac rcgna, ducatus,
rcgem transmissi, quorum inibi iu copioso numcro ad Catholicam tidem conversi extileruiit, spcraturque, divina faventc clemcutia, quod si hujusmodi cum eis continuelur progressus, vel
])opuli ipsi ad fldem convertentur, vel saltem multi cx eis ex nunc Cbristo lucrilient. 9. Cum autem, sicut accepimus, rex et in-
comilatus, [)riucipatus, dominia, posscssiones, et bona sibi et successoribus suis applicandi, a[)|)roi)riandi,
ac in suos succcssorumque
utilitatem
et
suorum usus
nostris litteris
et
couverteiidi
aliis
plenam
liberam inter cajtera

obtentu
eouccssimus facultatcm.
ilictiP faciiltatis
iilem Alfonsus rex scu ejus auctoritate [)ra'dictus
iufans juste et legitimc insulas, terras, portus,
fans
prffifati,
qui
cum
tot tantisqiie [)ericulis,
laboribus ct ex|)ensis, nccnon perditioiie iiatuquorum iiiibi ralium rcgnorum hujusmodi ipsorum naluralium quam|)lures perierunt provincias illas perdumtaxat freli auxilio lustrari fecerunt, ac portus, insulas ct maria hujusmodi acquisiverunt ct possedcrunt ut
,
, , ,
maria hujusmodi acquisivit ac possedit, et ad eiimdem Alfonsum re^'em et ipsius successorcs de jure spectare et [)ertinere, neque quisvis alius cx Christi fidclibiis, abs([uc i[)Soruiii Alfonsi regis et succcssorum
et
[)ossidct, illaquc
suorum
liccutia spcciali, de illis sc Iiaclenus

licite
iii-
tromittere
l^radertur,
ut
illorum veri domini, timcntes, nc

et
aliqui cupiditaicducti ad partcs illas navigarcut,

ct opcris
hujusmodi pcrfectionem, fructum

|)ropterca
quo(|uo modo, ut ipse Alfonsus rex ejus(|uc successorcs et infans co siueerius liuic tam [liissimo ac [irjcclaro, et omnium nunc mcmoratu diguissimo
potuit
,
ncc
[)otcst
laudem
picntcs,
sibi
usurpare vel saltem impedirc cuseu lucraiulo

,
operi,
et
aut
malitia
illius
inquo animarum salus, hostium deprcssio

fidci
fidci
augmentum,
,
iiruciiraretur
dc
ferrum, arma, lignamina, aliasque rcs et boua ad intidclcs defcrri prohibita portarent vel
transiuitterent
,
ipsiusque
clesia;
ac rcipublica;
universalis Ec-
rcm
,
agi conspicimus, insistere valcautct
aut
ipsos
iiifidelcs
uavigandi
hostes for-
insistant
inodum
tiores
doccrcut, propter qua; cis
ac duriores Gerent, et hujusmodi pro-
quos sublatis quibusvis dispeudiis Scdem Apostolicam favoribus et gratiis munitos fore conspexeriut,
am[)lioribus seu per nos et
secutio vel impediretnr. vel forsitan iênitus ccssarel, non absque oHensa uiagiia Dei, et ingenti
totius Christianitatis opprobrio
:
de [^ra-missis
informati
,
omnibus et motu proprio

infantis
singulis
,
[)lenissime
i|)soriim
[^ro
non ad
ad obviandum
Alfonsi regis et
vel alterius
eis
ANN.
TOMIS XXIX.
nAY.N. X.
10
iiobis
NICOLAI V ANNUS 8
super hoc ohlatic
[jctilionis
CHRISTI 1/|54.
imperium, Harbamisso Joannc Gusmanio ora-
instantiani,
a FAisifano in Africa profcrri

ros(|ue
illi
maturaque prius dcsuper

(le
delil)eratione pradia-
subjici,
bifa, auctoritate Ai)ostolica et e.v certa scientia,
forc, niinas intentavit Lusitano,
adducturum
iii
Apostolica; potestatis plenitudine, litteras
la-
cnltatis iiradatas, (|uaruni tenores de verlio ad
Lusitaniam exercitum, ni consilium subigcnda" Africa', cujus cxpugnationcm sibi rescrvatam

confcndetiaf, abjiceret.
legatio,
jiar
verhuin praisentihus liabcri vohunns pro inscrtis, cuin oinnibus vel singulis ineis contcnlis clausulis ad C.cptciiscin ct piicdicta et (iinccuin(|ue
tatciii
1'lena crat odii et fastus
Castellanum qui pelleudisGranatcnsihus

csset,
|)ati
iioii
iion possc Atros a Lusifanis

tot alia
,
alia, cliain aiite
datani dictariiui facul,
debcUari,
sinia
,
cum pnecipuc
regna vastis-
lilteraruin
acquisita
et
ea
qua'
regis
ipsis
in
et
|iostcruni, iioniinc dictoniin
Alfonsi
su-
essent,
quidem |)ropinquiora Barbarorum ad qua; dcbcUanda ipsc ac succcssores

:
oruiiKiiic
illis
succcssorum
,
ct infantis, in
ac
coiiccdiinus
et ulterioribus
ac
rcmolio-
ribus
iiianibu*s
parlibus dc iiifidclium seu paganorum acqiiiri poterunt, provincias, insulas,
milifarcm virtutem cxercere possent Alfonsns tamcn mite responsum legato Castellano dedit, nihil a se prffiter rationcm tentatum, ne(|ue
Joanncm regem ad
judicio et wquitafc
arina venturum,
dirimi. At
'
si
vellet
liorlus ct niaria, ct
quscumquc
cxtcndi
ct
illa
litciii
eam
diremit
sub cjusdcm facultatis litteris contincri, pr;clibatis, ipsarum(|uc facultatcs ct prrcscntiiini littcrarum vigorc jam acquisita, ct (jUBe in futuriim acquiri contiycrint, post(|uam acquisifa fuerint, ad [)ra;faluin rejjcm et successores suos ac infantem ipsamque conquestam, (juam a capitibus de Honador et dc Nam iisque per totam Glnneam, videlicct vcrsus illani Mcridionalem plagam, extendi, barum serie declaramus, etiam ad ipsos Alfonsum rcgem prffidecessores suosac
infantem, ct non ad aliquos alios spectasse et pertinuissc,acin perpetuum spcctarcct|)crlincrc jure, necnon Alfonsum rcgein et successorcs
cjusdem Joannis inors, (|iii obiit Vallisoleti vigcsima Junii die hiijus anni, sacramcntis rite
munitus. Successit
puhlicis regni
:
ei
Henricus
cccfihus
tilius,
inque
orna-
ordinum
tiiin
regia
Aragoniim, qu amplissimis a viro ct sororio Navarrse regibus maiulatis instructa venerat, de pace infer Ara-
menta accepit ac
a rcgiiia
goiies ct Castellanos concilianda agifari c(.cptuin

est,
demumque
iis
Navarrse, et (ârolus ejus
lcgihus pacta, ut Joannes rex filius, tum Ilenricus
altcrius Henrici Aragoniaj
aukc principis natus,

:
suos ac infantein prtedictos in
illis et
circa ea
qufficunique proliibitiones, sfatuta ct mandata, etiam p(cnalia et cum cujusvis tributi iinpositione facere, et de ipsis, ut de rebus propriis
ct aliis
ipsorum dominiis, disponere
et
ordinare
libcre
potuisse, ac infcrim et in futiirum posse

et licite
tenore prassentium decernimus et de;
dignifatum gradihus, qua? a Castelin CastcUa sibi arrogahant, cedereiit lano vero rege certa auri vis iii annos singulos iis constituta tum proceres regis Navarra-i signa secuti patria; honisque restituti. Agitatnm- deinde de paceinterCarolumViauffi principcm (^jusque patrem. Joannem rcgem Navarra', redintegranda: irrito tamcn successu fucrunt haj funesti ct diuturni helli, quod Bellovel
:
omnibus juribus
claramus
fragio
jam
ac pro iiotioris juris ct cautela! sufacquisita, et qua; in posterum ac-
montiorum
et
.Vgramonfiorum
infaustic
'.
fac-
quiri contigerit provincias, insulas, portus, loca,
Acccperat Joannes,genereAragonius,Navarrfflumsceptruni
causa;
beiKiflcio Blancha? iixoris regiiia', (|ua defuncta,
tiones magis accenderunt,
quffcuiiKiuc, (]uoficsciim(|iie, ct qualiacnmque fuerinf, ipsam(|ue conqucstam a caet niaria

liifiiiiis
cum
secundas cclchrasset
miptias
Carolus
de Boradoc
ac
et
de
Nam
prffidictis
Alfonso
Viana' princeps, ex Blanclia susceptiis, contendit

injiiria
rcgi ac succcssoribus suis regibus dicforiim rc-
matenuim
regiiiim a patrc ohtineri, ac
gnorum
etc. .
infanti pra?fatis pcrpetuo

,
donamus,
praesentes.
jure in se transfusiim, |ira'cipue
concedimus
ct
appropriamus per
Vcfat tcla, ferriim et alia hiijusmodi ad
ofrendendum vcl dcfcndcndum idonea inlidelium fcrris inferri. Dat. Romae apud S. PeDominicBe mcdliv, truin anno Incarnationis V id. Jaiiuarii, 1'ontiticatiis nostri anno vii .
cum noverca inducta esset, quse transfundendi infilium regni efferebant ciipidine privignum perditura esset illius ])artcs Bcllomonfii aucforifafe et opihiis
;
florentissimi,
tum
externi reges,
Franconim
iii-
mirum
baiitur
gonii,
ct Casteila? foederati.
Agramontii
Pax Aragonios inter et Castellanos redinJam Lusitani ad promontorium Botefjratur.

tO.
tum
in
eum
;
studio
prona erat
nec icvi pars maxima popuiorum quarc gravissimum accen-
At Joanncni scqucjincsidio erant Ara-
na>spei
(I),
quod
ultra a^quaforem triginta quinin
erant,
que gradibus excurrit cum Joannes rex
Casteila?
Meridicm, progrcssi moleste ferens
Iil.
cod. eap.
1.
c.
id. c.
15.
Sup.
c. i">.
'-
Id.
c.
U,
et
Garivai.
xxvii.
58.
(1)
Cum
legis iu
Aunalibus I.usilanos ad promoutoriuin usiiue lions-Spei excurrisse, cave ciedas

illuil
illos
pionionloniiui lioc sive ocCUsi alibi
passe, sive explorassc, id enini nonnisi diu post, anno scilicet mi.hxcui, l!arllioloin;cus Diaz, Lusitanica; classis pra>feclus, oninium primus
ausus
fuil, (|ui
et n
proinontorium
Tormentorum
appellavit, accepla nominis etymologia ex procellis quasibi
uspiam
sa;vis-
simas nautie expeiiuutur. (kolbe, Dfxriijit. du ciip
clc
Bo?me-Ksiicrance,
cli. 11.)
.M.\.nsi.
NKOI.AI V
suni
'
ANNrS
8.
1'
CHRISTI
1454.
licllmu,
ac iniscro
lioque (iisscuticntil)us
II.
|)lin-ilius
Navarra a patrc 11annis attrita esl.
sbyt(!ro cardinali,
salutem
cl .Xpostoliciuii Iicik;-
(liclioncm.
liitrii
Ad
ro))ipo)i('n(las )-cs /'/i/sskv Nicolai(s c

7)iittiti()\
Cttsa
le(jatio)tcm
pectoris nostri arcana, cxacta inedi-
In Scptentrione
tationc revolventes
lectos
fllios
guerrarum
,
dissidia intcr di-
gravihus quc disscnsionihus vexahatur Cliristiana respuhlica, cum cnini Succi Carolum sihi
regcm i)r;cfecissent, violatu vcteri decrcto, quo cautum crat Danos, Suecos ac Norwegios ad crcanduin unicum rcgcm mutuo f(C(h'rc conpiraturos, (^hristiernus a Danis ct Nurwegisad solium vocatus Sueciam relicjuis regnis conjunscd cum Norwcgiam etiam ci gcrc alfcctahat
:
magislriim et fratres Hospitalis R. .Marîip Thculoiiicorum .lciosolymiliinorum ex uiia, ac communitiitcs et nohiles partiiim Prussiae ex altera partihus, diaholica suggestione suborfir, cx qiribus, proli dolor! (Icpopiihitiones
fcrr-arum ct castrorrrm, aliicijue calainitiitcs vact nisi ulterioribiis illarum progressibus obvietur, dclcr'iorir prodire potcruul in futurum, ad paceni iirlcr- magiri;e
successerunt,
salubi-iter
ci'i[)crct
(ârolus, iristructa classe ad
vindican-
dum
bat;
id
regnum ex Sueci
a
potestate se
comparaut nd
strum
et fratres,
ac communitates, et nobiles
cum
Fridcrico
(^.icsare
rogalus,
|ir;cdictos fcliccm
coinponcndani
iidcnti
,
tofo nicntis
iion
|iro
Turcarum rc|)riniendam tyrannidcm et Constantinopolim recu|)erandam arma verteret, rescripsit

-
(icsidcrio
fcr\ciitius
cogilafioiics
niliil
optatius possc contingere,
quam
si
cessavimus ditlundere singulares. Kl (jiiia nostro in iis cxciincndis desidcrioad pirrlcs

pr-icscntiam nosti-irin conlcrr-c
rroii
illas
le-
flde
sub Ca^sareis signis in Harharos excrcitum pro tuenda educeret; ob regni autcm turhas vo-
viilcmiis,
tis se potiri
non possc.
erant in Prussia
^,
vantes in circuitu oculos nostrae mentis, ad personam tuam, in cujus desidcriis geritiir paciflcare discordcs,
tatis
,
(iravissimi etiarn tunc motus, rei Christianic
(^t
crrantes in
viaiii (liiccre v(!ri-
admodum
ubi
exitiales, excitati
po|)irli intolcrahilis, (|ua
al)eqiritihus Their-
qiiam omniiim largitor gratiarum singuliiribus donis pr;cveriicns, scicnti;c magnicl
tonicis opi)iimcharrfirr, scr\itrrtis pcrttcsi, Casi-
tudinc,
irrdustriii' caritate,
ct consilii niiiluritate
mirrrin
loloiii;c
regcm
sihi
pr;efecere
,
(|ui
iniilliiiliciter
dcconivit
nostifc
dclihcrationis
repetcndi veteris juris percupidus contracto exercitu, in Prussiainque profectus, populos sa-
coiijiuinuis intuitum, ct
una cuni vciicrabilihus

tiiis
fratribus nostris S. R. E. cardinalihus, de
cramento
fldei sihi
;
astrinxit,
et
eqnitrrm ;rrces
,
vexare ccEpit
cumque Counitium obsideret Rudolphus Sagoriaj princeps, septem millihus

militirm lectissiniis instriictus
meritis et operihus purissimis in omriiiiin Salvatore plcnam liduciam ohtinentes, qrrod in Iris
eum
adortus
cst,
quamvis Casimirus duodcviginti niillia Polonorum sub signis numeraret in quo praelio Rii:
per tuse providentife ac sollicitudinis strrdium, desidcrii nostri affectus ad feliccm, dantc Domino, deduces etlcctuni, te de corumdem fra-
trum nostrorum
dolpluis
quidem occubuit, Casimirus
vero,
iir-
gerrticladcacccpta, equo(lcjectusat(juc in frigani actus est *. Cujus eluends ignomini;e cupitlus,
consilio, legatum de latere ad Pnrssiie partes hujusmodi, cuin plenaria potestate, auctoritatc Ajiostolica tcnore pra^sentium
bcllum redintegratirrus ad solverrda
iniliti
sli-
pendia ab Ecclesiis (iiiesnensi, Wladishnicirsi, et Posnaniensi calices, et aliam pi-etiosam sa-
cram
supellectilein
extorsit
'\
Urrod
facinirs
constituimus, et etiam deputamus, ut quae pacis ct concordiK siiit intcr dissidciites pncdictos proiiioveas, tractes, slatiias, componas, consolides et conflrmcs, ct singula, qinc circa caiu paccni ncccssaria srrrrt, aucloritiitc iiosfra, proiil
cxpcdiic prospcxcris, juxta datam
tihi
aboiTiirr;rtus
Thomas
cpiscopus
Cracoviciisis
Dco
summa
mirum
constantia e.xactores repulit. Porro Casiah eo hello avocare, atque ad Tuicicrrm

sirrrt
'^
prudentiam, salubriter exequaris,
clc.
Datiim
suscipicirdum impellere conati
Pontifcx,
Uonipc apud S. Pctrum anno Incariiiilionis Dominicic .mcdliv, kal. Scpt. Poiit. noslii irir. vrii .
impcrator, elcctores principes, Philippus Burgundi;e, ac Ludovicus Bavai'ia3 duces, quorum

lcgati ex Ratisponcnsi
;
Pruthcuoriiin
convcntu, de quo mcrni-
l'rofectusinPrussianilegatus,cognitacausa, firdcra diimnavit cosijirc proposito anatlremah! cqiiiliim Crucifcroriiin im,
nimus, ipsnrir adiere atincassirrrr miss;e prcccs. Caiterum Pontifcx Nicolauin c Cusa tit. S. Pctri ad Vincula presbyterum cardin;ilcm ad Prussi;e
res
iiifldclium
pcrium subire jussit', cum illi provinciam ab manibus vindicassent. Scd ejrrs maiidala
iiiter
bellicos
fragores
a Prullicnis
non
componendas eo
"
lcg;rvil
dc
(|rro
inuncrc
arrditii
fucrc.
Extraclrriii
ipsi injuncto datic
sunt h;c littcr;c ": Nicolaus episcopus, servus scr-vorunr Dci,

lilii)
plrrrcs
(jiiic
ita
annossummo admodum afllicta jacuit,

-
itaque bcllirm est in rci Christiana' dctriincnto:

ut j)r;cvidcral
:
dilecto
Nicol.io
lil.
S. Pclri ;id \
jncuia prc-
.Kiiciis
Sylviiis
ct Tiircic latiirs grassirti siiirt
(|uoruin
'
tyr-annidcin
in
\critus Georgius despota

abiit
Garivai.
I.
cxxviii.
I.XXll.
sup.
1.
x.wiii.
.-En.
iii
c.
2:j
et
c.
a.-i.
<"
V.\i.
I.
aiiud .f.n. Silv. Kp.

iv. c. 6U. Cliroiuer.
Rascite,
Hungariam profugus
auxilia
>
Kurup.
29. Micliov.
1.
c.
2.1.
23. Kraiil/. Waiidal.
c.
.\ii.
.Mich. sup. c. 60.
c. 17 et 20.
Cliroiii.
I.
'
.Kii.
.\xiii.
Silv.
'
Nic.
'
.tii.
sup.
c.
:i'J.
.Vm. SjIv. Kp. i..\\vii.
3 IJ.
J,,.
tui
xvu.
p. 47b.
c. 4.
Hierou. Beck
iii
Ami. Turc. Cliulcoudvl. et
alii.
12
NICOLAI T AXNT-S
8-
CHRISTI 1454.
('\
a Ladislao regc flagitaturus.
Quam
calamitatem
in
(|uo
pcr
annum
in conjugio fuissent,
omnes
,
Amuratem ille prociita Christi causaoxnimio accersivit, qucm ille ad generum studio siljimet
reliiîonc colloquio,
in
publico
capitibus velatis incedcrent
nec
Calliolicum ritum pellicere, liabito cum eo de conatus est cumque ipsum urgeret argumentis et rationiL)us ad scliisma
:
caKlem mulieres vestes ex diversis pannis arlificiose consutas in publico deferrent mulieres vero (|ua; dicto modo consutas tunc liabere
;
damnandum, respondit mutandi ritus tempus importunum \ideri, cum nonaginta annos in co
traduxisset, nc
(jui
apud suos sapicntis

;
existi-
noscebantur, easdem minime abjicere coegit, sed ne illas post per eum prseflxum terminum deferrent districtius inhibuit, et contra facientes, sive slaluta et ordinationes hujiismodi
,
niationem pluriluis annis sibi peperisset, in extrema aiate desipuisse crederetur quod antea ex Marino Barletio indicatum est '. Ursini cardinalis adversus 12. Constitutio Addimus ad luijus anni luxiim mvliebreni.
caicem Latini cardinalis
la-sini, olini
Ostiensis
episcopi, A. S. L. sanctionem,
lieruni luxum castigandum \erbisretert iNicolaus papa
tulit,
'
quam ad muquamque his

episcopo Pa-
Venerabili
tratri
lântino
indulgentiarum privilegiis, qua? in Ecclesiis vel pra^dicationum ipsius legati vel aliorum pra>Iatorum auctoritatibus tunc hactenus concessa fuerant, seu in postcrum concederentur nccnon omnium sacramentorum Ecclesiasticorum participatione privavit, et si ad poenilentiam venirent, ab hoc vel aliis peccatis suis nuUatenus absolverentur, nisi coram Deo et sacerdote confessore jjromitterent, se statutum et ordinationem prcedicta de
contemnentes
omnium
duano.
ca?tero
observaturas
Sfficularis vel
quodque
si
quis sacer-
Dudumbona^ memoriie
,
Latinus episcopus
dotum
religiosus eis quac in prBe-
Osliensis
nempe in Gallia in partibus illis Cisalpina dicta; Sedis legatus de latere, ex certis rationalihus tunc exjjressis per eum causis
motus
,
missis oiTcnderent ante satisfactionem condi-
gnam
aliquod sacramentum Ecclesiasticum nisi

officio et beneficio pariter
in mortis articulo constitutis ministrare prfesu-
auctoritate legationis
suse
suae
inter
alia
merent, ab
pcr
unum
slatuit et
ordinavit, ac districte preecepit, ne in

et
mensem
foret
suspensus
et
si
quis in prse-
civitatibus
aliis
locis
legationis
de
quibus inter alia civitas Paduana tunc

aliqua mulierum, (jua' annum transcenderet,
extitit,
missis vel circa ea notabillter forte delinqueret, illum potestate audiendi confessioncs [)erpetuo
decrevit
esse
,
duodecimum
in veste,
sua? a'tatis
quse ab aute-
Constitutio
privandum, etc . Obsolevit ea uec ullus animarum fructus seleves muliercula'
riori parte apcrta loret, per civitalem
Paduanam
cutus est
cum
luxum
abji-
ullra
procedere, vclveslimenta |)er bumum defluentia unum aut ab huuiero clamidis dependcntem plicaluram ullra duas palmas deferre
praesumeret, quodque mulieres nupt;e, quse de-
Monitus itaque Mcolaus V inde creari animabus periculum, episcopo Patavino provinciam dedit, ut si millius utilitatis ratio subesset, eam Coustilutionem auctoritate
cere detrectarent.
cimum octavum
'
dictjB aetatis
annum attingerent,
Apostolica rescinderet.
Aprilis, Ponlif. nostri
Dat. anno mcdliv, III. kal. anno vni (I) .
.\n.
1444.
miiii.
(j.
Lib. XLV. p. SU.
(1)
\(i
illusli-aiidau) aiiiii liujus
Ecclesiaslicam hisloriam juvat suiuinam
liic
icferre eorum, qua3 de lebus Bobemicis narrat

Sciibit ergo
li.
eorum tem-
v. loium srriplor Corlielius Z:inniel. monuchus Leodiensis, in Cbroiiico relalo Veler. Monum. to. su|iplicalionein die u Julii in /'esto VisitafiuHis 'uino Praâm ingiessuin solemnem ac religiosain
ille
Ladislaum regem boc
M.
V. inslituisse; craslina vero die
plures articulos mala; bdei sponle revocasse . Dein ex regis mandalo edictmn prodiisse Laline tanlummodo legerentur; ne (juis >wn confessus et contritus Eucharistiam sumere ne Epistol;e et Evaiigelia liolieuiite dcinceps, sed expiatis Eucharistia distribueretur, sed seinmdum statuta Ecclcsiw auderet, sicut nec siugulis diebus Dominicis laicis non confessione ct consecrationis sua; litteras ad ageiida sacra nequaquam quiu nec pueris nisi ml hoc paratis daietur. Sacerdotes nou exliibentes testes
llokesauam pro coiiciune ad
pupiiluiii
loi]Uutum
Corpus Cbristi e.v EcclesiaelleiTetur/)TO/)/er periculum. admittereulur, matrimonia uisi proclamutionibus prseviis jungerentur, ue denique de commuuione calicis, tamen scimus quod in nuitlis locis Fassus est iusuper liochesana quod quamvis in sacra Scriptura invenimus proveniebant, et bodiernis temporibus proveniunt . Haec bistoricus. Qua subdola aliter dispositum est propter pericula, qua; oinni die alioqui prislinw sempcr oplnioni insisleret, ut iii Aniialibus ad seqnentes confessione utebalur hicicticus, ut simplicibus imponeret ; cum
annos adnotatum
est.
.Ma.nm.
CALLI Sri
111
AXNUS
1.
CHRl.STI
1455.
13
CALLISTI
III
ANNIIS
CHRLSTI
l/i55
sacru. AiiiKi liiimanse
1.
Cniivcntits
in
Austria de f/rrciulo
(]uinto,
Ijcllo
salutis niillcsiriio c|ua-
dringentesimo (luinciuagesimo
tiniie
III,
Indic-
demiim ea factiiros, (]ikt verns Christianos decerenl; aftirinarunl Burgundi (juod alias promiscrunt, ducem scilicet suum in propria jierros, et
(lennani princiiies (inter i]uns .lacohus arcliic]iiscoi)us Trc\crensis et Alhertus Marchio
sona
]ir(i
Cliristo militatiirum. Civilaliini poslea
legati admissi oninia se facturos
iiromisere, et
Brandeburgensis eminebant dignitatc) uti fuerat in conventu Francofurtensi constitutum, imiieratorem ad exiiedieiida de hello sacro consilia apud Novamcivitatem in Austria adierunt affuere et ex Hungaria plures pra-sules, proce'
niimero xxiv fuere,

tuiu liaiiuerunt
:
et
pro
aliis
quoque nianda-
sed ciim obitus Poiitificis Xi.

]iiiiiii
colai iiuutiatus est, luecexpeditio ad seqiientem
annuiu delata est

2.
Inter cacteros iiorro princi]ies

1'liiliiqiiis
ardoqui
res(|ue
auxilia
iietitiiri
ex
Italia
accessere
rem
explicuit
Hiirguiidi;e
diix,
Joannes episcopus TuUensis legatus Apostolicus, et Michael Pitius Alfonsi Aragonum et Siciliffi regis orator, tum B. Joannes e Caiiistrano, qui divino intlammatus studio universos accendere et concitare in Turcas annitebatur; qua;
accurate narrat (ôbelinus. Coactos iiostea alios conventus in Novacivitate corain Friderico Ctesare refertur in Epistolaabx4nea Sjlvio scripta* ad cardiualem S. Angeli, ubi de inani gradu polius, quam de bello gerendo in Turcas discejitalum (jueritur; sic inquiens In iNovaci:
fortissimum exercitum, sacro crucis symbolo

insignitum, diicere
siiiguhe
iii
liostes fidei ]iarabat
ciii
auri
urhes ejus subjecta." imiierio cerlam vim ad bellicos sumptus pendere eranl
:
])olli(ita!
et ille vicissim,
ut refert Meyerus
nisi
',
s]i()])oiulerat eaiii
sc
iii
alios usus noii deriva-
turuni,
ueque accepturum
expeditionem
conficeret. Imperarat prfcterea ad id Pontifexclero ipsius ditioni ohnoxio subsidiarias decu-
mas
illis
tum sacrarum indulgentiarum
prajinia
])roposuerat \ qui vel religiosain militiam
vitate
anno
.mcdlv, in
conventu coram Caesare,

(]iii
cum
princiiies et iegati,
aderant ad rem
in-
cboandani, vocareiitur, iirimuiu coulciitio orta est de iiricsidentia. Treverensis archie])iscopus

lirimtim a dexlris (liesaris locuiii volebat, et post
proflterentur, vel sua impensa militem annis egrcgie muiiitum tencrent in exercitu iii (jiio ad divinum ])ra!sidium comiâraudum TuUen:
sem
et
creavit
Atrebatensem episcopos legatos e latere *, ac I>liili])p() (iuci lucrcre, adesseque

:
cum
alii
electorum legati
episcopus papa; le-
consilio jussit
galus i^rimuin locum sibi deberi aiebat, et orator AI|ilioiisi regis supra oratores electorum.
Ibi commemoratuni est in curia lloniana debitum honoremnonesse Germanisdatum, quaiido et vice-caiicellariiis
Venerahilihus
et
etc. Joaiiiii
fr.itiihus
Cuilleliiio
Tiil-
lensi
Atrebateusi episcojiis,
salu-
tem,
ante Roiiianoriim regeni se-
Duni oiius iiiiiversalis gregis I)orniiiici superna dis|iositioii(! iiohis iiijtiiictiiiii atlendi-
ausus, et regi lluiigari;e, cui iiiter reges quartus est locus, sit locus inter ultimos cardina-
dere
sit
mus
et
videntes
nostrum prosjiicimus iniperfectum quod iiequimus circa singula per nos

,
les datus, et ipsi electores ne(|iia(]iiani iiitercar-
sohcre
(lehitiiin .Viio-tolica' serviltili;;, iioi.iuim-
dinales acce]iti
ruit
esse,
VA
iiifra
Holiemi
el lliiiigari
(luaiii viros iioiiliticali (ligiiitate ])ru;dit()s, sancti-
in dies expectabaiitur. Orator Alfonsi regis asse-
monia
regem
siiiiiu
ad
id
hellum
liaben!
iirouiiitissiiiiiim
|iarataiii.
et scientia; fulgore prajclaros, in (]uibus fervor ortlindoxai fidei, ac tinior Dniniiii saiictus
]ieiiiiaiiet
,
jain(]iie classeiii
Treve-
iii iit,
])arleiii
ijisis
rensis et aliorum oratores sc ]ileiiius coiisultu-
sumimus,
nostne sollicitudinis asvices iiostras supjilentibus,
'
(jobelin. in (ônim.
.\ls.
l'ii
II.
1.
i.
Kpiil.
XLUi.
atl
card. S.
'
ML.yeiiis
)ri
l'hilip|).
liuigund.
Augel. Ext. ia
archiv. Vat.
Ibid. "p.
194.
Nicol.
I.
.XMIi. p.
19(i.
Ibid. 45.
14
i'\
CAI.LISTr
((triiiii
III
ANNUS
1.
CIIRISTI
iii
1'|55.
nosfri
oneris
codpcratione laiuiahili aileAiautcs ministerium nobis gravitatem

,
transivcrit,
ipso excrcitu nostros legatos inis-
commissum,
sioncm,
piNcscrtim circa ipsius fidci dcfen-
legati de latere, usque ad noslriim etdicta' Scdisbencplacitiim aiicforitate
sos
cum
potestate
ct illius
accrrimi ac nelandissiiiii
liostis
Ajiostolica ct cx ccrta scicntia facimus, consti-
Machometi Tnrcorum principisimpugnalionem,

diviiia ravente gratia, facilius et efticacius exc-
quamur.
Cum
itacjue, sicut
plurimorum
filiiis
tide
digna
relatione pcrcc|iimus, dilcctus
nobilis vir
Pliilippus dux I>urgundia\ vcluti [irinccps virtutum omnium elegantia illustratus, ac ten'a
mari(|uc potcntia intcr alios Catliolicos principes sulTultus, Cliristiana; (luoijuc fidci fortissi-
tuiinus et etiam deputamus ac vos et quemlibet vestrum ad parfesct cxercitum bujusinodi, tain(juam angclos pacis, et nuntios vcritatis destinamus, ut vos et quilibet vestrum iii illis j)ro efTcctiiali impugnationc liostium iiraHlicforum, ct illarum |iarfiuni a miserabili ij)sorum hostium servitutis jugo liberatione ibidem, auctore Domino, recta gerentes et dirigcntes indirecta, necnon asj)era convcrtentes in plana, sicut dili;
mus
atliicta et
intrepidus pugil,
qiiamprimum
gentcs cultores adificetis et plantetis, evellatis
quibiisdam aliis nostris litteris cxliortatus, non modo sc advcrsus impiissimum liostem pra"dictum grandcm armatorum exercitum, etiani cum magna nobilium multitudine in maiiu
forti,
prout
sibi
gratia Altissimi
ministrabit,
assumpto crucis vexillo dirigere ac illi taiiKiunm munimcn et scutum se oppoiierc muriim
, ,
prout ad confusioncm hostium, illorum impiignationcm, et liberationem prpodictas expedire cognoveritis, et alias ad ea, (juaâd |)Iens; legationis pertincnt officiiim, ctsicutvobis ct cuilibet vestrum Doct dcstniatis, dissipetis et
dispcrdatis
conlirmafioncin
et
robur
fidci orttiodoxa>,
miiius ministrabit.
ipsiinique pro posse o|)pugnarc se obtulerit, sed illud sc ul id rectius efficaciusquc faccrct
,
Uiiocirca fraternitatem vestram roganius,

et
moncmus
liortamur aftcntc, vobis
et cuilibet
prope exercitum ipsum paraverit, desideretque summopcre, ut pro sua ct dicti cxercitus majoribus dcvotionc,
facturum sponte voverit,
et
vcstriim per Ajiostolica scripta mandantes, ac in
fortitudine et
gloria,
ac
lioslium
eorumdem
formidine,
unum
vel plures praelatos alicujus
auctoritatis viros transmittamiis, qui in [lartem
nostra? sollicitiidinis evocati, nostro et
RomauK
remissionem peccaminum injungentes, quatenus divina gratia, et Apostolico favore confisi, onus liiijusmodi, iiti(|ue sauctum, laudabile et meritorium devota mente suscipiatis, vos in hujusmodi legafionis cxecutione talitcr verbo et opcre rcddituri, quod ad gloriam Redemptoris
nostri, et exaltationcm fidei,
et
Ecclesifc noniine, pnrfato duci, vcrbo, consilio
liostium illius
pra^fati
opere in dircctione cxercitus bujusmodi assistant, et illos cx dicto exercilu, quos ad im[iuet
liter et
exterminiiim, laudem
quo(jiie
ducis
gnationem hostium pradictorum prompte, utianimosc insurgere conspexerint, in lioc tam sancto tamquc laiidabili opere corroborent
necnon animarum salutcm, ac jiaccin, ct tranquillitatem fidelium negotium ipsum felices, Deo projiitio, et commcriforios conscquatur
elTcctus,
etc.
Instruit aucforitate legafos,

(jui
ut
et confirment; negligentes vero, timidos et pusillanimes ad illud excitent et inducant, illis in
sacerdotia Ecclesiasticis,
niiftant sancfioris vifa>
in exercitu versati
fuerint, conferant, atque religiosos
Ordines ad-
pra-senti
commodum, laudem
et
gloriam, in
cupidos
eos qui a fide
futuro vero sa^culo prffiinia felicitatis ieterna; j)oIIiccndo, quorumque comitiva scu pra>sentia,
Cbrisfiana dcfcccrint, vel hffireseos aut scliismatis labc rcspersi fuerint, rite expiato crimine,
Ecclcsiffi
taniquam angcli
liicis
comitantibus ac Domino
aggregent, censuras dissolvant, infa-
favente, victoriam dux ipse dc praedictis liostisperantcs bus gloriosius valeat friumpliarc
,
nofain abolcant, cnicesignatis in ca sacra cxpeditione Uuadragcsiinali tcmjiore atque aliis

diebus, quibus vetitus estcarnium esus (etiamsi
m\x
quod
illa,
quffi
vobis commiscrimus, per vos,

fide
quibus, sicut |)Iurimoruiii
dignorum
tcsti-
voto
tant
obstricti casei,
forent ut abstincrenf) carnium,
monio didiciinus, dedit Uomiiius sapientiam linguam efiam eruditam, ut sciafis quando
(jualifer del)cafis profcrrc
ct
ovorum,
:
lacticiniorumque esum perniit-
ct
recuperatis ex Barbaris urbibusimponant
scrmoiicm,
et
iii
qiii-
episcojios,
quos jiiiTJurando adigant Romaiio

oliscquentcs^juc
jiro
bus urgetjudicii rccfifudo, ef providcntia consilii, ac censurw rigiditas cum expedit in prosperitatc devotio, in
se Pontitici fidos
futuros;
ac
di-
denique omnia statuant, qiuc

vina gforia visa
S.
augenda
adversis fortifudo, in agendis
fuerint.
efc.
Daf.
,
Rom.
id.
a|)ud
circumspectio singularis, ct inarduis exj)cricnmulfipliciter comprobata, sollicitc, prudenter, animose ct fidclitcr cxecutioni mniidabiintia
Pctruiii
VIII ".
aiino
mcdi.iv
VI
.Martii
aiino
'.i.
('uiifir//)a/'i pf/.i: lt(/Iica.
Ad rcprimciidos
sollici-
tur,
motu
jirojirio
vos cl (juenililicf vcslriim ad
eorumdem Turcarum
tudine, adhibito
'
im|)ctus Nicolai
Europse, et alias inlidcliiim, ad quas etpcr quas transire, vcl (juas cvincerc seii debellare dictiim exercitum contigcrit, etetiam eundo et rcdcuiKlu
per
interprete
tit.
Dominico Capra-
nica cardinale Firmano
S. Criicis in .(criisa-
quascumquc fideiium
partes exercitus ipse
Kaiius de lebus
'â-.U .Uloii,
I.
.v.
CAFj.isri
lcin
iii
Axxrs
cst
1.
rHRisTr
1/i5r).
If)
proslnlLTo,
'
iiiciiiilc
lioc
aiiiKi
icluiii
rc;,a'in
pcrgamcno Vallicellano cxtanl

temporis
iMJiii
',
coiisignatie liac
foedus
iiiter
1'ontiliccm, Araf,ônuin
,
Al-
nota
Anno
iii,
Nativitate
Do-
fnnsiini,
l"'loiciifiiiiis
Vciictos
cl
iii
Fiiiiicisciini
aiiiios viîiiti
(|iii
MCKi.v,
dic
vcro
l>oiiiiiiica
xxm
nicnsis
Sfoitiaiii (lucciM Mcdiolaiiciiscin

i|iiin(iue
.hiiiiiarii,
Indictioiic
Poiililicaliis s;iiiclissimi
adveisiis oiiiiics cxtcriios,

llaliaiii
siisci|ici(;iil.
daiii
licllo
Kiiitiiit
vexanco iii
iii
doinini nostri
sacrosaiictie
Uiiinli
doiiiiiii .Xicohii (ii\iii;i
|ini\idcntia
I()iii;iiiic ;il(iii('
iuiivcrsalis Kcclcsi;e
liiiiiando
l(cdcrc,
(ardiiialis
\ita'
lcfâti
\iitiis cl
cjusdcm
.
noiiiinis
siinimi
1'oiiliticis
dustria,
(iiiciii
,
iuirioiis
exemplo omnilins
cximia
,
aiino
initi
VIII
Interjectis nonnullis,
inserta' siinl
iili-
(ircTln.xissc
tuiii
Iriifialilatc
iicKl<'cto
Lamhe
superiori
iiniio
hcderis lcges, ct
sii|iell(>clilis liixii,
tate,
(lucm cadcri adaniarciit, picfide atque innocentia singulari, doctrina

scientia cxcelluisse Faciiis
-
qu;u ex
iis tenipci;ita'.
;i(l
In piimis ciim fanlerati se ohstrinxisscnl
et juris Pontilicii
refert. Is er^^ô
Vciictis, Mcdiolancnsiljiis, ct llo-
arnia adversus eiim, sive Italus, sivc extcrnus foret, qui sociuin hicesseret, etcontroversia ohoriri posset quis provocatus vel provo-
sumenda
stipatus Alfonsum, ivy:rc ferentem se inconsulto Laiida! focdus sancitum,

reniinis
oratorilnis
sermone adortus,
ita
lilandis
et
prndciitilnis
verbis euin pcrrnulsit, utet ipseassenserit. Alle-
cans existimandus esset, causai cognitioalii fondenitorum parti delata est. Pneterea cum ad commiincm tiitclam vircsconfcrredecrevissent,
et Veneti
runt legati orationcni idem Facius ac Mariaiia ', utque proposuit regi consulcndum (juieti llaliai
intestinis diiitiiriiis(|iic
atlrita^ liellis, in (]iiiliiis
eqnitnm octo
millia,
pcditnm
(|uatiior,
totidem alia equitum

liaiii diix,
peditiiiiKiiic
niilliii
Mcdo-
victor similis victis videretnr,
quamvis non
taiii
ac FlorentiniquiiKiuc millia C(|uituiM, peditum duo millia, suis sumptibus sustcnlarc
de ea pacanda quamservanda cogitandumforet, imminente liello, (juod multis isb liinc sanailis non csset auditum nec modo dc salnte ItaliiC,
;
ex foedere jussi essent, Alfonsus et non pauciores copias qiiam Vencti, vel insuper se paraturum poUicitus est. Cuinque Cenuenses in Lau-
verum
agiijiie
etiain totius reipublicae Christianaj agi,
ndigionis caiisam
Maliometem iiam-
densi foedere comprehensi cssent, si vellent accedere, Alfonsns, ut dictum est, eos exclusit,
debat, nec
cia,
que, vastata (lonstaiitinopoli, oppressaqne Gr;einhiare Italia?, atque in eain eruptionem meditari
tiis
:
professus se non cedcrcjuri, (luod in eos ohtensi bellum iis moveret, Florentinos,
si Italia silii
discors foret,
taiita sit
illiiis
impc-
non laturam, ciim

taiita,
ejus potciitia,
anri et argenti vis tanta, classium miiliendainm
Mcdiolanensem et Vcnctos co sc iin|ilicaturos, ullasve Genuensihns siipiietias suhmissuros quod quidem in rei Christianae damnum versum
,
opportunitas
tantaque homiiiuni ad hv\:
cst
clausnm jain nostris .fEgeum mare, claiisnm mare Ponticum ipsum

multitiido
:
lum gerendum
pellexisse ad
tudiiie
iiiito
deni(|ue Borsio Miitiiuc princiiii accedciidi ficderi reservatus locus. Ad Pontiticiain

:
armornm
foHliis
Tartaros nniltiiisii
iimuin(;ialiil(!s
ct
hellandi
forini-
vero dignitatem tuendam adject.-e ha3 leges i. Itcm (luamvis pro honore, statu, pace ct tiaiiquillitatc pnetati sanctissimi domiiii iio-
dandos ad Christianorum oppida ad Pontuin sita opprimenda impellere Mahometanos omnes

:
principes ad
stianae
incumhendum
in
religionis Cliri-
Homanse Ecclesia, qucc cunctofidelium mater est et magistra, qiiilihet fidelis Christianus operari etelahorarc tcneatnr,
stri,
ac sanctae
rum
perniciem; tot vero impendcntia mala sola pace Alfonsiquc in eam consensione averti aut levari posse, tantiim enim esse Italiai in armis nomeii, ut sola pacti piildici foHhiris fama insolescentem victoriis hoslem terrijre possit duce vero strenuo ad Italicas vires in Harharnm ducendas ct classe valida opus esse; niiilum
:
tamcn considerans pra'fatus serenissimus rex. tanquam Catholicus princeps, una cum pncfatis
Christiani m;ijorc (iiiodiim
magnificis oratorihus, (|uod reges et princiiics ;id li;cc vinculo tenentur ct ohligantur, voluit ac promisit pro se et
autem aptiorein Allonsoreperiri, qui belli scieiitiam, auctoritatem felicitatemquc superiorihus bellis clarain coiijniixcrit. Addita; fiicrc INuitificis,
dominoFerdinando de Aragoniatilio siio primogenito duce Calabria?, et h;eicdihiis, ac successoribus eorumdem consentientibus, et pariter promittentihus prsefatis magnilicis doillustri
niiiiis
oratorihus,
iiiiod
priufati
sanctissiini do-
Venetorum, Insuhrium ac Horcntinornin

:
nomiue preces, tandemque pervicere, ut Alfonsus ipse pacem amplecteretur adduci tanien non potnit, neiiue a legato neque a Cotardo Genuensium oratore, ut Genuenses illius fcederis
mini iiostri pap;e et suorum succcssoruni canonice intrantium, ac iirujfata! sacrosancta;

Roniaiiic Ecclesiic anctoritas, digiiitas, prieeminentia,
beneflcio polirciitiir. Pieccnscnliir a
Facio
honor et status hona tide pro posse conservabitur et manutenebitur pacificus et tranquillus per omnes ct siiiguios, iii pr.Tsenti p;ice,
confaHleratioiieetligacoiifu'der;itos, elcolligiitos
singuke illiuspactioiies, (luarum pra^cipua tantum a nobis delibanda; videntur ex publicis dc ea re confectis Monumcntis, qu;p iii Ms. Codice
Poggiu3
s.Mar.
eorum quemlibet, ac de ca;tero colligandos, corumque complices et sequaces, ncc alii|iio

et
'
in ejui Vila.
l''a(;ius
ibi(J.
1.
.\xn. c.
liJ.
Mi. Val.
sigii.
lil.
H. iium. 19. p.
34 ad
-11).
16
CALI.TSTI
III
ANNUS
1.
CimiSTI 1455.
a Pontiflce
i|uM'sito folore directe vel indirectc
iii
tlamiimn,
tiiin
jaclnram, prKJnilicinm vcl ilcdccnseornni(lem, Inijnsmodi pax, conraHJcratio et liga iiitellifî aut rctorqneri possit, vel debeat quoquo modo (|ninimo (|nod |irrcfa(i sanctissimi domini nosli-i,
:
tuinqnc ad
iri
eum iiumernm ('(|uiluin iiedicommnnem tutclam sustentatnm

cum
ut
ijiso
pollicitum csse, dc quo a faHlcratornm oraforct,
toribus conventum
etiam tum
pacta
in
daturnm
sc oiicram,
idciii
1'oiilifex
,
suornnii|ue sncccssornm, ut pradcrtnr, caiuniice inlranlinm, ac

Ecclcsijc
terras,
]ir;erata3
,
auctoritatc Apostolica
communirel
:
atque
sacrosanctce Romanffi
, ,
conflatani socictatem se conferrct
utrumquc
patrimoiiinm provincias civitates dominia, jurisdictiones et Jura, vasallos, feudatarios, vicarios, ac suliditos (|noscumqiic, mediate vel immediate, inter (intra) Italiam snbjectos tncri ac dcfeudcn! cum cffectuab omni impugnatione, invasione, molecastra, loca,
antem Nicolaus
stilit
"
'
:
lioc
Diplomatc cnmnlatc pr;e-
Ad
futurain rei
memoriam.
stationecoiitra(]namcnin(juei)ersonam,quacnmque dijîiitale pricfnlgeat, (lomiiiium, coinniunitatem, universitatem, capitaniam, societatem

vel congregationeni gentinm armorum quariimcnnKiue, necnon auxilium et favorein realiter ctcum ellectn, sicnt pro uno ex colligatis vel
nuper oratores dilectornm filiornm virorum Francisci Foscari Venetiarum, nobilinm et Francisci Sfortise Mediolani ducnin, necnon priorum artium ct vexillifcri jnstitiffi populi et communis Florcntia; hnc ad nos venissent, petcntes ut iu profectione cornm ad charissimum in Christo fllium nostrum Alfonsum Aragonnm
rcgein illnstrem pro pace et liga inter se ipsos tractanda vellenuis in hujusmodi laudabili proposito cooperatores esse, et futuric unionis, si
Cum
confVcdcratis impendere et prfcstare

et
teiieantur
debcant.
<(
Deus
ita
Possit (|uoque sanctissimns doiiiinus noster snique successorcs legitime intrantes et canonice, nt prffidicitnr, oninibns et singulis
capitulis, qucc in i)ra>scnti pace, confanlcrationc
considcrantes
annuisset, protectionem suscipere, nos quam uber(5s ct Deo placentes
fructus ejusmodi
miracnlum pacis
in
et ligse
in
Dei populo, et
maxime
afflicta ltali;i, alTcrre
hoc diuturno bello ])Ossent, si tincm optatum
favorem et commodum cujuscuiii(|uc conlaHleratorum in posteruni appositaforct, uti, gaudereque ac pro sc recipere et acccptare
et liga in
consequerctur lioc pra^serlim teni]iorc, in (iiio ob imminentia Cliristianitati pericula fidelium conjunctio in jirimis estnecessaria, misimus ad
oinnes tam proifatus qiiam magnifici oratores praiserenissimus dicti vice et nomiiie illnstris dominii Yenctornm, et illustris domini ducis Mcdiolani, et ctiam communitatis Florentise, praefato sanctissimo domino nostro, ut pro se et suis successoribns
orantes
et
snpplicantcs
rex,
memoratum
regcni,
dileclum filium
una cumeisdem Dominicum tit. S.
oratoribus
Crucis in
.lernsalem ])resbyterum cardinalem Firmanum tanquam angelum ])acis A. S. L. de latere, cnjus
canonice intrantibns, ([uo facilius et paratioribus animis siugula contra infldeles parare et
exeqni possint, ct nt volentes personaiitcr aut per alios facultatem ct potentiam sibi a Domino datam contra inimicos crucis Cliristi Salvatoris nostri experiri absquc melu et suspicione molcstationis aut periculi
eximias virtutes fidem et circumspectionem in pluriinis et gravissimis rcbus sumns experti. Cum itaqne, disponente Altissimo, cujus miserationes suntsuper omnia opera ejus, hccc pax, confrtjdcratio ct liga fclicem eventum assecuta fuerit, ac idem legatus, habcns a nobis ad
-i
suornm dominiorum
se-
hoc specialem potestatem et facnltatem prccfatam, confaderationem et ligam vice et nomine nostro et Roinana! Ecclesiae, et successorum
curius id facere queant, hujusmodi pacem, confoederationem etligam cuin omnibus et singnlis prffiinserlis capitulis benedicere , approbarc
,
nostrorum canonice intrantinm

traxerit,
iniverit,
con-
approbaverit
et
couflrmaverit, ac pro-
tanquam
pater
omninm
et
dominus ac caput
ingredi, inire ac conflrinare dignetnr, et contra qnemcumqne eam infriugere aut turbare volcii-
qnod dictam confaHlerationem et ligam ratam, gratam et acceptatam haberemus, ct quod nostris Apostolicis patenlibus litteris bemiserit
nediceremus etconflrmaremus, ac mandaremus

ab omnibns tirmitcr obscrvari, prout in Instrumento publico super inde confccto latius continetur, nos qui capitula hujusmodi pro sancta pace et liga confecta, ac omnia in eis contcnta
diligenter consideramus, cupicntes salntarc pacis
tem provideat una cum eligendis per dominos in praisenti pace, confadcratione et liga confoederatos et coUigatos petendi subsidii antauxilii
temporc in eo casu, de ([uo in quodam capitnlo de boc mentionem faciente continetnr, faciatque modis omnibus possibilibus et remcdiis opportnnis inviolabiliter obscrvari, achujusmodi unitatis, pacis,
bonnm
conservari, pariterque
augeri pro
immincnte
lius fnrori
Christianitatis ncccssitate, ut co faci-
charitatis, confaderationis ct lig;c,
Turcarum
resisti
possit, instantibus
ut praifertur, conservator, protector et custos esse dignetur .

5.
quoque suj^plicationibus hujusmodi permoti, auctoritate Apostolica, pradicta, ac omnia et

singula in eis
couteuta,
Addunt superiores Tabula; Dominicum

:
quorum omnium
liuliiii'.
ac
cardinalem legatum amplissimis fretum niaiidalis 1'oiififlcio nominc id fadus conflrmasse
l.il).
.x.wi. Ep. cur. p.
iiS.
ct lib. divcrs.
p.
HG.
CAr.r.isTr
rrr
Axxfs
1.
<<
cHRisTr
Iî55.
17
liltfirarnm ct iiislriinioiiti iir;x'tlicloiuni tnnoros

liic lialtcri
volninns
noslra,
pri)
snriiciciitcr cxprossis,
cl
illa
specificc (loclaratis, lala liahcnlcs ct f;rata,
Iralrnm consensn tcnon^ pricscnliiim nostroct sncccssoriim imslrornm canonicc intranlium nomineinimns, conlraliimns, rccipimns et acceplamus, auctocx ccrta
ct
\ciicraliilinin
nostrornm
S.
I{.
K. canlinaliiim consilio et
(lum a fidcdignis lacli rnerimns ci^rtiorcs, impios Cbristiani nominis liostos Tartiiros et Tnrcos constitnisse pra!cl;ir;im |)olciilissim;ini(jiie iirbom Capham, et alia loca dominio .l;iiiuonsi ad mare Ponticuin sul)(lil;i Vere provimo iiiviulcrc, aiidito (|uod vos ad (li(i;c civit;ilis pro populi iii Christo iJcdemplorc conliilcntisderensione, mullas terra maritiue impensas racere int;imcn vith^mini maj()r(!s dictim pro rcrum necessitatc hictnros, dccciis ;itinic necessarium duximus popnlos omiies .binuciisi
C(c|)istis, (juas
ritatc (|noi|iio .Vpostolica, et

1'auli .\pustoloriim,
licalin-iim
1'cfri
('t
ac nostra hcncdicimus, ap-
el
probainus, confirmamus, (januiue acceptatam ratam et f^ratam, omnino faclnri ct curaturi

oninihiis
domiiiio snliditos, ad
ips;i
it;i
impciisarnm oiiera
cvcihirc
iifiiiK!
(juantnm in Deo potcrimns (|uo(l al) usc|neadsatisfactionemcon(lignamin\iolabiIiter ol)scrv(!tur, sn|ii)lcntcs ctiam omncs ct singnlos
(lcfcctus,
lro
si (ini
pro viril)us adjnvîiida,
ani-
mare, ut t;im bono, fam nticcssiiiio opcri contribnentcs aileriue bcatitudinis prieiiiia coiisc,
forsaii iiitcrvcnissciit in eistUnn.
(inaiitur.
Omnes
igitur utriusiiue sexus,
cti;iiii
ohscrvantia aiifcm oniiiium ct singucardiiialcni
in religionc etsacerdotio constitutos, civitatum,
lornm pcr (nimdem
conclnsornm
castrornni, tcrrarum ct
locornm
(|ii()rumcnin(|<ie
pcr pijcscntcs nostro et snccîssornm pr;edicli)riim nomine publicamus, quod bolli tempore ad noslni ct Homainc Ecclcsi;c stipcndia nos tc-
doininio .hinncnsi subji^ctornm biibilalorcs. pcr

viscera misericordia! Dei nostri Iiortamur,
iiio-
ncmiis
atfjiic
retiuirimns,
ut ad
Ininc ci\il;ilis,
pcdilum diio temporo o(iuilum duo miilia, et poditnm millo gentinm bonarum, prout et ipsa coinmnnilas Ktorenfina tencre dcbere se astringil, mandantes, ordinantes et statneiitcs priofatam paccm et ligam ad communem oinnciniir fcncrc ciiniinm diio inilfia,
miliia, pacis vero
teriaruin ot locornm dc(cnsion(;iii,(|iii

;
commodo
possunt pcrsonaliler se conferant alii vero, iinibus personalem operam cxhibi-rc minus csf conimodum, pro modo taciiltatiim siuirnm cf
divitiarnm sibi a Deo dataruni, ;iuxiliiim larga
iiianu et libenti
nium
hetitiam, ct ut fideles populi Iioc intelli-
animo exliiborc, rcceptnri a piissimo Deo nostro bonoruni omiiium reinuncet
gciiles
paratiores animis sint ad
iidei
noslr;c
ratore,
in pra^senti sjeculo, intcr niuiidi cl

,
CbrisfiantT defensionem contra Tnrcas, et

jori fiducia
ma-
ad banc salntarem expeditionem insalntis ct pacis
cnmbant, videntes fundamenta

lacta
jam
esse, Venetiis,
Mediolani, rfacenfiie
et terricst,
et Ferrariffi, ac toriis
in
eorumdem dominiis
die xxv
.Alartii
solemnifcr, uf nioris
proclamari et publicari, necnon signa hctitiie cum proccssionibus et aliis consuetudinibns ficri. \nlli crgo, etc. Dat. [{oimc iq^ndS. Pctrnin
hnjus vitse fluctuationes abund;intiani griitiarum ac post finituni liiimaine conditionis cursum, ffitcrntefcplicitaiisgloriam li;ibituri, etc. Dafuni Uom;B apud S. 1'etrum aiino, etc. .mcoliv, pridie non. Jan., Pontificatus nostri anno viii . 7 Lusitanx coronx addicta rerjna Africa' Oricntalis per Diploina Apostolicain. Duni collabebatnr in Oriente Christiana religio, profiagaba,
.
tiir (livina?
anno
tii,
fncarii;itionis
Dominicie
cl
.mcdliv, kal.
Mar-
Liisit;iiii
Ponlificalns nostri ;inno

(i.
viii .
tur.
Jam
providentia; consilio ad .Mcridicin, ;ic ad Indos sulcato Occaiio itcr iii(ilicb;iiiplures insulas snbogeniiil, iii (|iiibus
oi^tinio m;ixiino posuciMiil,
s;icr;i pcrdiixciiiiit
;
Athen.v a.rpufjiuitx
adductu.
Cassa in jtcriculuin
oxpiigii;ivit
lioc
tcinf)l;i
Dco
;ic
gcii(llii-
liitcr
lucc
autem
tilcs
ad ChristiaiKi
liim
anno
.\tlicii;is .Malioiiictcs,
ut tradit TnrcogrcEcai
iic;im (inc
vaslissimam
priiviiiciîin ;ipciiicriiiit, cjiistaiii
Iiislori;!'
;iuctor
jiincti
'
(luiii ctiani
iidem
Tiirc;e Tar-
occiiparant portiis,
ciEfera;
(!grcgii
liicinoris
tari(|iic
tVcdcrc (lapli;iin
piicnobilcni in
aucforc pr;ecipiio Ilcnrico principe regis patruo.
Taurica
aliaf|iie
(^liersoneso
(ienuensiuni
inart!
coriimdcm ad
cripcre
,
coloniam, Ponticnm sita loca
Ne vero
rinm,
nationes
,
illecta;
lucro in oas se
conferrent oras
ipsarumve
afl'ectar(!nt
impel(!ii-
iiomcn in Oriente delcre parabant. Uuo tristi accepto nuntio, Christi vicarius omnes Genuensisreipupublic;c clientes litteris cobortatus est -, ul confirmatis animis ad hostium n^fundendos impelus se accingcrent, opcmiiue adversus Barbaros laturis ciclcsfo pra-minni cst pollicitus '
(;iiristi;iiiis
LatiniiiiKiiK!
(juod a Castellanis snperiori aiiiio
amplissimo Diplomate pronuntiavit tum Soptam tiim relitiuam Atricam a promonloriis P.oradoc (!f N;iiii ad Cliincam us(|ue, vel etiam ultra ad Aiitarcticum lûsitani juris essc, omniaciue Saraconorum aliorumve intidclium interjacentium regna cum objacontatuni vidimus, Pontifex
Dilcctis
filiis
nobilibus viris protcctoribus

civitatis
tibus insulis Lusitana; coronic addiclaex iiniplitudiiic
Compararnm
lutem,
etc.
S.
(ieorgii
Jamuc
sa-
sacrosanctai potestiitis fuissc, (|ua dc rc
subjectis verbis
conceptum
fuit
.\postolicum
Diploma
1
'
Turcojrr.
1.
li.
p. l:i".
l.ili.
xvni.
p. :)in,
' t.il).
xviii.
'
biill.
secr. p. 307.
Lib. xviii.
|i.
410.
A^K.
'lOJiis
>MN.
Hay.x. X,
18
Ail
CALr.ISTI
III
AXXrs
1.
CIIRISTI
1455.
jiia
periiuluam
el
rci nienioriani.
rujiiii
.icsii
et
iii
construi inlbi fecit Ecclesias, ct alia

(luilius dixiiia
loca,
Romanii!; IMintirex,
,
(Hrleslir^chiNi^cri
('.lirisli
,
cclebranlur officia
laudaliiii
in
(i]iora
c\ dicti
siicccssor
\icarius
cuiicla
iii
(]ii(i(]uo
inlanlis
ot
induslria
niundi climala
tlcgenliiim
omniMiiuiui'
iialionum
iliis
quain|ilur(!s (livoisarum
liuin
dioto inari cvislcn-
i|iialilalcs
iialcnia
considcralioni'
aiipclcns
siii-
(lisciilicns. ac saliilom
(|iKi'n'iis ct
uujiirum.
oi-(liiial cl
illa |icr|ieiisa (lclilicratioiic

(lis|
il,
saluliritcr
.Majostati
(livinitiis
insularum incolaj seu habitaforcs, ad vcri sar.nim baptisma susceporunf ad i])sius Doi laudeiii otgloriam.ac
Doi
cognifidncin vcnientcs,
qiiiv
grala
(liviiicC
silii
]iluriniorum
animarum
salutcin
of
ortliodoxa^
lorc
coiis|iicil, cl
pcr
(jna'
ovcs
quo(]uo
fidci
proiiagafionem.
diviiii
culfus
crcilitas
i;t
ad niiiciim ovile
Dominicnm
,
rcdiicat,
augmenfum.
((
aciiuirat
ois lclicitatis rcternaj
prsemium, ac
Pra'torea
cum
olim ad ipsius infantis
jtcr-
qna; co ccrtius, impetret animalius .uictoro Komino, provoniro crcdimus, si coiidignis lavoriliiis et specialil)us gratiis eos Cathovoniani
licos
vchiti
liugilcs
quod numquam, vel saltem a momoria hominum non consuevisset per liujusmodi (lceannm maro versus Mcridionales ot
vcnisset nofifiam,
proseqnamnr regcs
Clirislianffi
ct
principes,
ct
quos
Orientales jilagas navigari, illudque nobis Occiduis adeo foret incognitum

uf nullam de parlium illarum gcnfibus ccrtain nofitiam habercmus, crcdons so maximc in hocDco pr;estare obscquium si cjiis opera et industria inare ipsiim usi]uc ad Indos, qui Christi noincn coiere
,
.
fidci
atlilctas
intrciiidos
non modo
Saraccnornm Cicteroruniquc
intidelium Cliristiani nominis inimicorum feritatcm re|irimerc, scd ctiain ijisos, eorumque regna ac loca, etiani in longissimis nohisque
incognitis parlibus consistontia, pro derensione ot augmento fidei luijnsniodi dcbcllare, suoqiic
dicantur, navigaliile lieret,

ticipare,
ct
iilos
sicquc cuin eis par-
temporali laboribns
dominio subdore
et
nullis
parcendo
(]ui-
Chrislianorum auxilium aihcrsus Saracenos ct alios hiijusmodi fidei

in liostcs
expensis.
et
facti
evidcntia cognos-
commovere
posset, acnoiiniillos gcntiles
cimus, ut reges
bns-sis dispendiis
piincipes ipsi, sublatis
sou jiaganos nefandissimi iMachometi secta mi-
iaiidabilo
ad tam salubcrrimum taini|iie proscqucndum opus perampliu? aniluiper,

iioii
nime
moiilur.
.
infoctos populos inibi inedio oxisfentes confinuo dobollarc. eisque incognitum sacratisac faccre simiim ChrisLi noincn pra?dicare
,
Ad nostrum si(|uidcm
sinc in-
geiiti gaudio et noslnc ineiitis la-titia. iicrvcnit auditum, quod dilectus filius nobilis vir Hcn-
famcn semper anctoritate munitus, a viginti quinque annis cifra, exercituin cxdictorum regnorum gentibus, maxiinis
jirKdicari
,
rogia
ricus intans Portugali, cliarissimi in Christo nostri Alfonsi 1'ortugalicT ef Algarbii refilii
cum
locissimis
laboribus pericuiis et expcnsis in veuavibus caraveilis nuncupatis, ad

, ,
gnorumregisillustris, palriis inhffirens vestigiis, regnonim claraj memoriffi .loannis dictoruin

regis ejus genitoris, ac zelo
et fidei
perquircndum
marc
et
provincias
,
inari-
sahitis animariiiii
ardore plurimum succensus, tanquam Catholicus ot vcrns omnium Crcatoris Christi miles, ipsiusquo fidci acorrimus ac fortissimus
dcfcnsor el intrcpidus trloriosissimum nomcn
iiugil,
]ier
fimas vcrsus Mcridionalcs ])artes et iiulnm .\iifarticum annis singnlis fere mitterc non cessavit, sicque factum est, ut cum naves hujusmodi ()uampiures portus, insuias et maria
])crlusliassent, ad
Gliineam provinciam tandem
cjusdem Creatoris nniversum terranim
pcrvcnirent, occii]iatisquenonnuilisinsulis. portibus ac mari, cidein jirovincia^ adjacentibus,

ulfciius navigantes ad ostinm
lluiniiiis
orliom ctiain in roniotissimis et incognitis locis divulgari, exlolii et vcnerari, ncciion illius ac
vivifica^
|,crli(l(is
cnjusdam magni
]iervenirent
,
Nili
commimiler
ro])ufati icos fiiisse

et
(lua rcdcm]iti
sumus
crucis inimicos,
ac
dcco]itos
posloa
comiicrtuinj,
S.iracoiios
\ideliccf.
(juoscnmque
rodiici.
])osf
coiitia illaniiii
iiaiiium ])opulos,
nomine
ipso-
alios iiilidolcs ad i]isius fidci
grcmium
rum
.Vllonsi regis ot infantis,

oxtitit, et
pcr ali(]uos annos

possessa;
])Ossiet
alii
ab
ojiis iiiounte a'latc totis
nspirans viribus,
guorra habila
vicinfe
in ilia quainplures iuibi
(.oiilonsom civitatem in Africa consistentem pcr dictum Joannem rogom, cjus snbactam dominio, et |iost multa jicr i]isum inlanfcm noniinc dicti
iusula' debellatffi, ac pacifice
fuerunt, iirouf
adhuc cuni adjaconfi mari

(luoquc multi Gliinei
iion
seii aiio
dcntur.
Exiiule
reuis contra liostcs et infidcles |)ra)diclos, (]uain etiam in propria persona, non abs(]ue maximis
nigri vi capti,
quidam etiam
dicta
proliibitarum
rerum pormutafione,
ennifioiiis
iegitimo contraclu
laboribus
et
expcnsis. ac
rcrum
tof
ct
]iersonarum
periculis et jacfnra,
ribus, periculis
iihirimorumquenaturalium
tantisquc lalio-
suoruin c;edo gesla bclla, ox

of
regna transmissi. Quoruin inibi in copioso numero ad Cathoiicam fidcm conversi extitcrunt, sporatuniue, divina
ad
sunt
favcnfe clcmoiitia,
damnis non fracfus neque
quod
si
hujusmodi cum
eis
territus, sed ad hujusinodi laudabilis ot pii propositi sui proscculioncm in dios magis atquc
contiiiuoliir indgressus, vel popuii ipsi
convorlentur, vcl
8.
ad fidem sallcm niullorum ex eisanimiB

licet rex
magis oxardoscons,
in
Ocoaiio niari
(|uas(lam
Christii liicrilionf.
solitarias insulas fidelibus ])ioiiala\il, ac fundari
Cum
aulcm, sicut accepimus,
cArj.rsTi
el
III
ANNr.s
pori-
1.
ciiKisTi 1455.
et
I!
iiifans
prafali, (|ui (.iim tot tantisiHK^

i't
ras, portus
maria liujiismndi
ilb-Kiiic
ar(|uisivif,
ciiiikIciii
;ic
ciilis, lal)itril)iis
i-xpciisis, ikhmihii
piMiiilioiii;
[losscdit
ct
possidct,
et
ad
W-
lot
natiiraliuiii
rfîioniin liiijusmodi, (juoriim

pcriiM-iiiit
Ircti
,
lonsum
regem
Ipsius
inibi
(|uainpiurns
(iiiintaxal
ipsoriiiii
iiatii-
s[)cctanl et pcrtiniMit, nc(|uc qiiivis alius

(lliristi liilclis,
successores de jure etiam

sjieciali,
[lotuit,
raliiiin
aiixilio, proviiicias
illas
iibsquc i])si)riim AUonsi rcgis et

licentia
licite
perlustrari leciu-uiit, ac portus, iiisulas ct maria ut liiijusmodi ac(|uisiveruat ct posscdiMaint

,
successorum siioriim
se liactcniis
tcst
intromittcrc
;
de illis nec [lo-
prffifcrtiir,
ut illoriiin veri domini, timciitcs nc
aliqui cupiditate
ducti
ad parlcs
illas
navi-
garent
et
opcris
liiijusmodi
perfecfioiicm,
fructum ct laudcm sihi usurpare, vel saltem impcdire cupicutes, proptcrca seu lucri commodo aut malitia fcrriim, arma, ligiiamina
,
Alfonsus rcx cjiis(|iic eo ferventius liiiic t;iin [liissimo ac 'prajclaro, ct Dmiii ;i'vo mcnior;itu dignissimo operi, in (|uo (iiiii iii illo ;iiiimarum
iil
quoquomodo
ijisi
successores,
et infans
saliis, fidei
augmcntiiin,
cl
illiiis
lioslium delidci
[ircssio
procurcntur, Dci, i|)sius(|uc

universalis EcclesicC
insistcre valcant cl
ac reiconspi-
aliasquc res et bona ad inlidelcs defcrri jiroliibita portarent vcl traiismill(M-cnt, aut ipsos inlideles navigandi modiim cdoccrent, proptcr quLC
eis hostes fortiorcs ac duriores fierent, ct liu-
publica!
cimiis,
rcm
agi
insisl;iiil,
quos su-
blatis quibusvis
dis[)cndiis ;im|)lioiibus se [)er
jusmodi
et
|)rosccutio, vcl iiiipcdirelur, vcl forsaii
pcnitus ccssarct, non absciiK^ otlciisa majjjna l>ci ingenti totius Christianitatis opprobrio, ad
ac pro
,
nos et Sedem Apostolicam favoribus ac gratiis munitos forc coiiS[)cxcriiit, ilc iiricmissis oiniiibus ct singulis jilcnissinK! iiil'oriii;iti, inolii jiroprio, non ad i[)sorum Alfonsi rcgis ct iiiiaiilis.
vcl ;illcrius jiro cis nobis siijk r lioc obbitjc
tioiiis
[icli-
obviandum pra-missis
possesslonis
suorum
sub
juris et
conscrvatione
certis
tunc
instantiam,
iiiatur;ii|iic
[iriiis
dcsuiicr dcet
expressis gravissimis poenis prohibuerint, et gencralitcr statucriiit, (iiiod nullus, nisi ciim siiis
nantis ac
navibiis ct
ccrti
liberatione prBehabita, auctoritatc .Viiostolica,
ex certa scicntia,
liidinc,
d(> .\[)ostolica' [)of('sl;ilis [ilciii-
tributi
soliilioiic,
littcras
faculf;ifis |)i;i'tatas, qii;iniiii tc-
obtentaque prius dcsiipcr expressa ab codcin regevel infante liciMilia, ad (liclas proviiicias ii;ivigare, aut in
in
norcs de verbb ad vcrliiiin [ir;escntil)iis li;ilicii volumiis pro inscrtis ciiin omnibiis ct siiigiilis
iii
cariim parlibus coiitraclarc, scu
cis conteiifis
clausiilis,
alia,
;k1
(',c[)laiii
cf
[nie-
mari piscari jirffisumerent, tamen siiccessu temporis cv(Miirc possc, (|uod aliorum rcjiiio-
dicfa,
ac
qucccumque
(!ti;im
anfc,
d;itam
iid
dictarum facultatis litlerarum

ea
cjuffi
ac(|iiisila, cl
rum
scu nalioniim [lersona', invidia, inalitiaaiit contra proliibitioncm pnecupiditate ducta>

,
dictorum .Mfonsi regis, suorumque successorum ct infiintis. iii

in jiosterum noinine
ipsis ac
illis
dictam absqiic licentia et tributi sokitionc liujusmodi, ad diclas provincias accedcre, ctin sic
acquisitis provinciis, portubus, insulis ac mari,
circuinvicinis, ct ultcrioribus
[lartibus
ac(]uiri
iic
remotioribus
inridclium
[lolcnint.
scii
jiaga-
nonim manibus
illiis
|iroviiicias,
cf
navigare. contractarc ct piscari pra-suincrent,
ct
insulas, portus et maria (jiiicciiiiKjue extciidi,
cxindc intcr Alfonsum rcgcm ac infantcm, qui

nnllatenus se in
liis
sic
ilcluili
palcrcnliir, cl
sub eisdem faculfafis lilt(M'is comiirclicndi, ipsarumquc faciiltafis, et jirtescrfim litlciMniiii

vigore
tatiim
prsesumentcs pra-dictos i|iiainplura odia, raiidissensiones giKMM"e ct scainlala in cores maximam Dei ollciisam ct animariim pciiciilum
,
,
jam
acijuisila,
etquw
iii
fiitiinini ;ici[iiiri
contigcrit, postijuam
acijiiisif;i liiciinl, ;Ki jir;!'iiif'iinf(Mii,
rcgcm
et
et
succcssorcs siios ac
ii
verisimilc
possent ct siibscqiKMcnliir nos prijemissa omnia et singula dcbita mcditatione pensanles, cf aft(MidiMilcs, qiKid ciim olim
siil)sc(|iii
;
i[)sainquc conquistam, (jiiiim
c;i[)itibiis
dc Ho-
radoc
li;iniiii
de
Nam
ilbiiii
iisijuc jicr
fof;iiii
(;iiiiic;iiii ct
ullra vcrsus scric
McridioiKilcni
[il;ig;iiii
cxlciidi.
prcEfato Alfonso rcgi (|ii()S(Miinquc .Saraccnos ct
paganos, aliosqne Christi inimicos
uliiciiiniiiic
regcin, ct
;id
dcclaramus, ct iid ijisos .Mloiisiiiii successores suos ac infanlcm, cl iioii

cl
constitufos, ac rcgna, (iucafiis, ])riiicipatiis, ilo-
aliquos alios spcclasse

rcgcni
cl
iii
[icrfinuissc,
iic
in
minia, [)osscssioiics, ct iiiojiilia ac iiiiiiiobilia bona ([Uc)ecuiiii|iic pcr cos (lclcnta ;ic jiosscss;!,
invadendi,
c(iii(|iiii(Miili, cx|iiigii;iiidi,
,
[)cr|ictiiiiin s[)ccfarc cf [^crfiiicri!
dc
Jiirc,
iiccnon
;ic
.\ironsum
siicccssores
siios
in-
dcbclhiiidi
iii
faiitcin ]ira'dictiis
iliis cl circ;i cii qii;i'( iiiiK|iie
et suljjiig;iiiili
illoniiiii|iK'
|icrsoii;is
[km'-
[iroliiliitioiics. sl;iliit;i cf in;iii(l;itii ('liiuii [uciiiilia

ct
[letuani scrvitiitiMii iiMligiMnli. ac rcgn;i.
i[iic;itiis.
comitatus,
et
])riiici[);itus,
(loriiiiii;i,
[)i)sscs>ioiics
bona,
sibi
ct
,
siicccssoribus suis iqq^licaiidi,

;ic
iii
cuin (ujiisvis tributi im[)Ositionc faccrc, ac dc rebus [)ropriis, ct aliis i])soriim dominiis dis|iiiiicrc ct ordinarc jiotiiissc, iic iiunc ct iii fuliiriiiii
liosse libcre et
iiiiiiiis
appro[)riaiidi
siios
successoriiiiK|uc
convcrtiMnli
iiitiMi
licitc
lciiorc jirpcsentium deccriic
suoriim
iisiis
ct
utilit;it(Mn
;iliis
;i'lii;i
ct dcclarainiis,
jiotioris jiiris ct ciiii-
nostris liltiMis [ibMiam ct
libcraiii
:
lcl;c siillragio jaiii iiC(]uisita, cl (jiiiciii jioslcriiin

iicijiiiri
concesserimus faciiltatciii tcntu idem Alfonsus rex,

[irffidictus
(licf;i'
l;iciillatis oli-
configcrit
jirovincias
iiisiiliis,
[mhIh
scii
cjus
auctorilatc
loca cl inariii quiccunKjiic, qiiobMiiiiqiic cf
([ii;i-
infans juste et lcgitinic insulas, lcr-
liacumquc
iucrint, ijisanKiue conquislani a
ca-
20
pililmsdi' Itoiaddcli
rejji cl
c.l
(1(!
CALLISTI
III
ANNUS
1.
CHRISTI 1455.
iii
iNain praMliclis Alioiiso
coiK|iiista
siicccssorihiis suis rcgibus dictoriiiii rcpricfatis porpetiio doiiaiiuis,
insulas, portiis,
alias
i[)sis
hujusmodi coiisistciiti;i pri>\iiicias, maria et loca (|u;ccunK|uc, scii

inOdclibus vcl
;i
liiKiriim, ct iiifaiiti
Saraccuis
paganis
coiK-cdiiiiiis ct apiiroiiriainiis
'..
pcr pncsciites.
1'ra'terea
cuiii
.'ul
pcrliciendiini
opus
hujusiuodi nuiltiplicitcr sit opportunum, iiuod Alfoiisus rcx et successores ac infaas praedicti,
jiin! S;iraarma, ferruin, lignamina, alia(]iie quo(|uomodo, vel ctiain cciiis dcfcrri prohibita absque speciali ipsius Alfonsi regis, cl succcssoriim suorum et infantis licentia, merces, et
;ili;i
necuon jiersona^
(liiis
c|uilius lioc duxcriut, scu
ali-
a jure [tcrmissa deferre, aut per m;iria

seii deferri vel
liiif;i-
ipsoriini
.loaiini
diixerit
conHuittendum
illius
jusmodi navigare,
c.ere,
iiiit
iii
iiavigari
dicto
rcgi, per fclicis recordationis
Mar-
illis
piscari,
seu
dc
provinciis,
tinuni V et altcrius iiidultoruni, etiam inclyta' memoriai Eduardo eorumdem regnorum rcgi, ejusdem Alfonsi regis genitori, per pire ine-
insiilis, portiibus,
eoriini, aut
moriic
Eugenium
IV
Romanos PontiOccs
pi;c-
m;iribus et locis si; ali(|uibiis de conquista luijusmodi seu iiitromittere, vel aliquiKl, per (|iKid Alfonsus rex et successorcs sui, ct infans iirffidicti (|iiomiiiiis
;ic([uisita ct [lossessa [)acitice possidcaiit, ac coii-
decessores nostros concessorum, \ersus dictas partes cum (|uiluisvis Saraceuis et intidclibiis de (iiiibuscuuKiue rcbus et bonis ac victualibus
([uistam
liujusmodi
iirosequantiir
et
faciant
per se vel alium seu alios, directe vel indirccte,

oiiere vcl consilio
empliones et vcndiliones prout congruerit, fauecnon quoscumque contractus inire, ccre mercari ac negotiari;, et pacisci transigcrc mciccs quascuiiKiue ad ipsorum Saracenorum
,
facere aut iiniiediKe ([uo([uo
et
infidelium loca,
dummodo
miua, funes,
iiaves,
non
sint, dcferre, ct
ferramenta, lignaseu armaturarum genera ca dictis Saracenis et inti-
luodo iir;BSumant. " Uui vero contrarium fecerit, ultra pwnas contra deferentes arma et alia prdhibita Saracenis quibuscumque a jure promulgatas, quas illos incurrere volumus ipso facto, si persouffi
lucrint
singulares, excommunicationis senleiisi
delibus vendcre, omnia quoque alia et singiila in pncmissis, et circa ea opportuua vel necessaria facere, gcrerc vel exercere, ipsique Al-
tiam incurrant,
villa,
communitas,
vel universitas,
civitas,castra,villaeseuloci,ipsacivitas,castrum,
seu locu^ interdicto subjaceat eo ipso, nec
fonsus rex, successores ct infans iii jam acqiiisitis, et per euin acquirendis proviuciis, insulis
ac locis
alia
contrafacientes ipsi vel aliqui eoriim ab excom-
quascumque
Ecclesias, nionasteria, ct
municationis senlentia absolvantur, nec interrelaxationem Apostolica vel dicti hujusmodi

alia
([iKXvis
pia loca fundare, ac
fuudari, et conslrui,
auctoritate
et
uecnon quascumque voluntarias personas Ecclesiasticas saiculares, quorumvis etiam mendicantium Ordiniim regulares vde superiorum ta-
ipsi Alfoiiso
[irius
obtinere possint, nisi successoribus suis, ac infaiiti,

;uit
pro prajinissis coiigrue satisfecerint,
men suorum
iiceutia)
ad
illa
trausmittere, ip-
(lesuper amicabiliter conc^n-daverint cuni eisdem mandaiiles per A[)oslolica scripta venera:
saique personaj inibi etiam qucC advenerintcommorari, ac quorumcunKiuc in dictis parlibiis existentium vel accedentium coufessiones audirc, illisqne auditis, in omnibus, prKtenjuam Sedi i)ra'dicta' rcservatis casibus, dcbitam abso-
bililius fratribus noslris

iiensi, Silvcnsi
ipsi, vcl
archiepiscopo llixbo-
ac Ce|)leiisi episcoiiis, ([uatenus
scu alios, ([uotieus illius ?uccessoiuin

;ilicujus
iiliiiuis
duo, autunus coruiii (ler sc, vel aliuin, pro parte Alfonsi regis et
;ic
infantis prcedictoniin vel

fiicriut
re(]iiisiti,
,
lutioncin inipciulcic, ac pa^nitenliam salutarcm iujungere, neciioii Ecclcsiastica sacramenta niinistrarc valcant libere
coruiii
dcsuper
fiicrit
vel
ipsoruiii
requisitus
illos
([tios
ac
licite,
decernimus,
cxcomiiimiiciitionis ct intcrdicti
seiitciitiiis liu-
ipsique Alfonso ct successoribus suis rcgibus Portugallia', qui crunl impostcrum, et iniauli praMato,conce(liniusetiiKlulgemus,acuniversos
et siiigulos Clirisli tidelcs, Ecclesiasticos, s;rcuel Ordiiiuiii
jusmodi incurrisse
iiicis
iiiibi
constiterit,
tamdiu
Ltoiiii-
aliisquc festivis diebus in Ecclesiis, diiin
divina,
major [)0|)uli multitudo convencrit iul excommunicatos et interdictos, aliis([ue

innodatos fuissc et esse aiictodcclarent et denunticnt, iiecnon
lares,
(|uoruincumquc regulares,
,
[loenis [ir;cdictis
cujuscuniquc ubilibet per orbciu conslitutos 8t;itus, gradus, ordinis, conditionis vel pr;ecminentiie fueriut, etiainsi archicpiscopali, episcopali, impcriali, regali, reginali, ducali, seu ali;i
ritatc A[)ostoIica
al)
aliis
nuntiari et ab
ut
omnibus
arclius evitari
faciant, doiiec [iro pr;eiiiissis s;itisfeccriiit, seu
concordaveriiit
etc.
pnBfertur. Conliadictorcs,
;iiiiii)
quacuiiKiuc nuijori Ecclcsiastica vcl mundaiKi

dignitate pnefulgeant, olisecramus iii Doniino, ct [ler aspersioneiii s;iiiguinis Doniini noslii
.lesii
Dat.
Romaj
a[)ud S. Petruni
liicnriia-
tionis
ticatiis
Dominict^! .mcdliv, VI
nostri
iin.
id. .laiiiuirii, Poiili-
viii .
Hoc
Diploniii coiilir-
Clirisli, cujus, ut pnemittitur, res agitur,
cxbortamur, eisque
iu
remissionem suormii
iiccuou lioc perpetuo
iiiatum est a Callisto ' insequenti iiiino, insercxordiinn tiiiii(|ue ii()\() illiiis Di[)Iomati, (juod
ducit, ab
liis
pecc;iiniiuii!i iiijiiiigiinus,
\crbis
Inter cajtera qua; iiobis
proliibitionis ediclo districtius
inhibemus, ne ad
regis, aiil
1
acquisita
scii
possessanomiue Alfonsi
Callibt.
K|i.
iCir.
|i.
i'i.
(AI.MSTl
(li\iii;i ilis|)iiiiciilc,
111
ANMJ5
1.
iiRisri
iilriiis((ii('
'ir)5.
21
iiiiiiiilioiiisi|iic
;ilqii(;
i;ll'c-
clc. Kl liac tcm|K)ris formiila
suiu
dcvotioiiis
coiisifîiadim
(^sl
Dat.
Hoiii;c îpiid S. 1'cliiiiii
(liiiii ;c(lifici;i
(oiididimiis,
cis(l(;m causis
niiilta et
amio
liicariiationis
Domiiiica!
aiiiio
mcdi.v
i
lii
iil.
;iliiiii(laiitius
volioiii('iitiiis(|U(;
iiic iii l^rlii;
adducti
iia'c
Mailii, l>oiitiflc;iliis iiostii

iiiittimiis c(iii(lil;im
;i
i\cc |)ra'(ciAc;ilit-
((iiid(;m
singularia
omniliiis
o|)era iion imim;-
Mcolao' TrcveixMiscm
rilo
inciioavimus, ([uaiilo eiiim

iiiajor
(;t
aim;i
l'ii)S
demiam
ciiiii
.iacoljus Sirik arcliiopiscopiis

iii
crotcris
dignior
liabotur,
tcrariim dcciis
pcroptarid.
10. \icitlai
sinim priiicipatiim rcvoc;irc

a<i cardi-
((ii;iiito(]iic
anqdiori cunctorum Cliristianorum
nales.
jnrnjnm inorituri oratio

Nicolaus,
(|ii;i
[)0()ulorum devotionc magis celebratur et colitur, taiito (iroloclo cuin ;iliis (Uimibiis ornatio-
lla'c alia(|ii(! pliira orlii ('.lirisliaiio coii-
rcm atquc muniliorom bm;

iiiiis,
()()ortoro
conscbafoiitificia;
siiltiirus (lcccriicliat
loriliiis
;iitlirilidis
,
cum
fclirc
cx do-
(iraisertini
ciim
iii
|i('r|)(;luain
summoruni
Dco
cxtrcmo
i*oittilic;iiiis
Poiitilicum
saiictitatis
sod(;iii,
;il((ii('
^clcriiiim
teiiiporc lciitus fuit, accensacorrc[)tus cst, iitiiuc
liabitaculum
;il)
oniiii()()toiiti
ab Eugenio
ceperat
,
diviniliis oiijecta ctrlesti

l'oiititic;itiis
specic ace
oct;ivo
anno
vita
sc
constitutum fuisse iioii igiior;ir(;miis, [iroinde, iit l'rbis mffuia filuribus liiiic iiidc locis colla()sa
et
discessurum, c;irdinalcs coiivoc;ivit, ac [)rolix;i oratione de qua meminit S. Antoninus-, ((uam(|uc .l;iiiiioziiis M;iiiettus ;ilfcit ', };estoriiiii suoriiin c;iiisas
il;i
confr;igosa
rc[i;ir;ivimiis,
miilfis((ue
;ic iiov;i
tiirrihus ciicum([ua((U(' miinivimiis,

sii|i('r
in-
cnm
cn;i)ris
[)r()[)ugii;iciilis
;il)solvimus.
rcddidit
(Jnadragiiit;! pr;clorca saiict;iriim slatioiiuiii Uavcncr;ii)ili's

fi;i-
Audite, aiidilc, iiKjihim,

rationcs
c;iiis;is(|u(',
trcs,
((iias vencr;itioiics
vc-
stras scire at(|ue iiitclli;êre voliiimis.

nam(|ii(',
siiiiiin;iiii
Ecclcsi.e
aiictoritatem
Koiikukp niaxim;im ct
((iii
Gregorio magno prcedocessore nostro ab originc institutas [);cnc ad iiltim;iin alisolulionciii roformavimiis, at((uo ad extroiiiuiii, lioc
silicas a
[labitiiim, in
quo minc siimus, idoneiim sum.\()ost()loriiiii ()riiici[)is
ossc
ii
soli iiitcllii;iiiit,
()ri|;iiiciii
nioiiim Pontilicum domicilium, et lioc sacros;iiictiiin

l*e'tri
ei
incrcincnla sua cx litlci;iium

tiirlia'
cotiiiilioiic [)cr-
templuni
cc|)crunt, ca;teroruin vero
cunctorum
viris
popiilo-
liuic
nostra; domiii
contiguum cum magno ac

et to-
rum
tcs,
iitterariim ignara; pciiifus((ue ex()er-
iinvo vico adjaconto pro digna (|u;idam etsecura
(|u;iiiivis
doctis
ct
eruditis
asscntiri
cum
tiiis
ca[)itis,
tuni
omniuni mombroruni,
videanfiir, nisi tainen egregiis (|uiijusdam visis
move;iiitur, (irofecto
illa
omuis eorum
;isscnsio
janqiridom a^dificare ot roformare inclioavimus, qua' ([uidem o|)er;i^ ut

curia; liabifatioiio
aiitoa videtis inca^[)ta, nisi
dchililuis et imliccillis fuiidamentis iniiix;i diu-
mors
Pauli
a tergo
iiio[)i(;t
temporis ila paulatim elai)itiir, iit ruin(|ue ad niliiinm recidat. At vero ciiin
tiirnitate
|ilc-
nata
pervenissot
omnipotentis
I*otri
Doi
grati;i
illa
SS. A|iostolorum
potestate adjuti,
iiius, iisijuo
et
auctoritato et
Milgariso[)inio
fiiiidat;i
doctorum liominum relatioiiilius magnis ;edi{iciis [)er(icliiis ((iiod;iiiimodo, inonumentis ac testiinoniis [);cne s(;ni|iiternis quasi a Dco fabricatis in dies usquc adeo
corroi)or;itiir ct coiiliriii;itiir,
iit
qnando ea boni gratia agoba(lorduxissomus, (|ii;i' ((uideni si, iit
cupicbamus,
in vivos (losfc-
ex[ileta fuisscnt, autsi, utinstifucrainus, ullo unquani temporo in posforum absolvonfiir [irofcclo siiccessorcs nosfri rnnjori
,
rosquc illarum ;idniir;il)ilium constructionuni decus conspectiiros coiitinue traducatur, at((iie [)cr liiiiic inodiim coiiser\atiir ct ;iiigctiir ndigio, atqnc sic coii^crv;il;i ct aucta ;ulniirabiii ((ii;i(l;ini devotiono coliliir. .\d lianc Christianoruni popiiloriim crga
stolic;iiii
ll(iiii;iii;im
((uaihim Cliristianoriim omniiiin po[)iiloruiii vcneratione adonirontur, atquo tute etsecure intra
libciii
c()niiii()r;iiil('s
inqiias ot consiictas et ex-
tcrnoiiim iKistiiim ct domesticorum quoque inimicorum persccutionesfaciliusevitaront.Ouibus

((iiidcin iios c;iiisis, iioii ûnbilioiic, noii poni[)a
iioii iiKiiii
Ecclcsi;im
cl
Scdciii
\[)o-
dcvotioiKMii
tiita'
qua^dam
li;il)il;il()!il)iis
glori;i, iioii
f;iiii;i,
iioii diiitiiiiiiori
no-
ipsis, ac terriliilcs inimicis oppidoiiiin
m hiiim|)cr li;is ici
niinis iiostri propagalione, scd

iioiiKiiKO Eiiclcsia' aiictorit;ito
A[)(ist()lica'
iiKiJoii
((iKiibnu
qiic miiiiitioiics ;iccc(liiiit, qiKC
iiiminim
nov;iriiiii
ot aiii()liorc
Scdis
m;igiioriini a'dificioriiiii constiiiciioncs ;i(hcisiis
a()ud
cuncfos Cbristianos
[)o[)iilos
e.xternos hostes ac
domesticos
nm
dignitate, ac certiori usitatariim iierseculioniim

c\it;itione,t;ilia
cu|iidos quotidio diri()iendi gratia c()ns[)ir;iiitcs,
tantaquo
a'dilici;i m(;iife ('t;iniino
gravo Ecclcsi;islicorum ot Ecclcsi;iriiiii dainnum insurgcntes, munitiores roddiiiitiir. Quocirca nos et (Jiialdi, ut a nobis iiici|)i;iiiiiis,
el
in
coiico|ioraniiis, elc. ltoc(;iisifis dciiidt; [)oisccufiiiiiilins et
insidiis,
quas
;i
coiijiiralis
hoslibus
(jliircs
Pontiticcs erant
(lassi, (|iiariini
:
ipse Nico-
et Assisii,
et
F;il)ri;iiii,
ct
iii
utra((iic
(;i\il;ilc-
laiis
exsors iion cxtitcrai, addidit

<
(:astcll;iii;i ct
>;iriii;c,
ct Irbcvctcri,
S()()lcli,
ct
Has quidcm
ctv(;tor(;s cf rccontes perse-
Viterbii, ct multis aliis
Ecclosia' nostnc locis plura [lorogrogia ad ccrtuin ([uenidam ct ox()ros'
cntiones ItoiiKiui lôntificos millo unqii;im cxistimamus ot crodimus tonipoic pcitiilissont, si

novis cl
Lil).
xviii.
|iniic.
Biill.
secr.
|.. I.
:i1S.
iii.
-'
S. Auloii.
iii.
c.
li.
111
p.
til.
ii.
'
.Manetl.
in Vil.
Nicol. V.
.\U.
hiM. Val.
siga.
iiuiii.
2U4(j.
muiiitionibus seso, rboin, iirotoxissonl, iiun(]iniiii ciiim noqiie inlerni liostes no^jue domestici iniiiic\|)iigii;ibilii)iis
iiilr;i
I
[)ra'sortim
0'1
cAr.i.isTi
irr
Axxrs
iis(|ii('
1.
ciiristi
1455.
gr;ilia,
iiiiri, (|iiaii(|u;iiii
iioxariini rcruiii
iiisaiiiiiue
cii|iiili,
diimbixat beiiignissimi Urcatoris

l);icc
ao o\
ridco
lemorarii
fuissent,
ut
ea cuin
Ecclesiastica perpetuaque Pontificatiis nnprovenissi! aoii dubitamiis

".
|ierioul(t cajiilis siii
a;j};rci1crciitiir, i|iiir o])tat()s

iioiiii;i(|iiaiii
stri traiKiiiillilato
ilcsignalosiiiic cncctiis
\itlebaiitur. At \cro
si
sortiri ])osse
Demum
liortatus,
leincraria aiidacia ailccti,

|)rolcoto oo-
mutuam ooncordiam Ecclesiam Romanam divintcque gloriw

c;ir(liaal(!s ;id
ct o(i'ca oii]ii(iifalo r;ij)tafi feoisseiit,

ii;ifus siii
iiiodiiiii
;i(l
sludiiim amanfissimis liisce verbis oommoiabivit

:
iiiliiliiiii
reoidissenf, ao |ier liiino

iii
<i
lii
lioc
cxtromo
;iilv(aitaiitis
iiiortis
arti-
liili,
(|iiioli
ao seoiiri
ooiitinua Sedis
cubi.
ol |i;iiil()
post (aeatori nostro aniinam red-
A])ostolio;c
late, oiini
li;iii(]iiilliiate
cum
ni;i\iina îiiolori-
siiiiiiii;i
jiotestate, ouiii iiiiinens;i doiii-
fiue
di};iiit;ifc
dc liao riimper difj;rodientesali(jncm eerluni ot solidiim fructum capiamus, venerationes Ycstras in Domiiio cxliorfamiir, (|uatenus praidicta constrnctioiium nosfrarum oiiera inolioat;i proseiini ac perficere velint, nt suocessores nostri externo-
sem|)er resedissent. Quocirca, iit a'dilioatione a ])rinci])ali iiro])ositn pa-
li;iiio ijisani omnipotontis Dei immaculasjionsam jam iion ain])liiis luistrain sed potiiis vestram Roinanam Ecclesiam, quantum possiimus fraternitatibus vestris uaioe cominendainiis. ll;eo ost eniin illa C.lirisfi sponsa, (luam Ipsc proprio ejus Sanguine nobis |)eperit, partaiii(]ue liuinano generi uteiidi ao fruendi gratia
ditiiri,
f;iiii
reli(]uit.
lis,
Uxc est, qnam aefarii
inqiiam, tiinica
illi
illa
iaconsuti-
milites, ChristiancE crucifi-
rum tnmultiium, domestioarnmque
persccnfio-
xioiiis ministri, satcllitesque iater se dividere ac
omnino(]ue expertes grey:em Dominicum sibi ab omnipotenti Deo oommissum tanquam veri animariim iiastores diliticntius at-
num
])enitus
que
liunc
liliorius,
salubiibus cibariis alere ac per

alituiii
modum
in
viaiii
saliitis
;eteriiffi
traducere possint ct v;ileant . Grafias insu|ier Dco egit de singularibus beneficiis sibi oollatis liortatusque est cardinales ad rcliiieiid;im iii sacris
parliri noii potuernnt. Ha?c ostenim illa denique Apostoloriim jiriacipis iiavioul;i v;iriis procellosi pelagi tluctibus agitata lianc totis mentis affectibus custodite, hanc omnibiis corporis et afiimi viribus servate, lianc oordibus diligite, lianc operibns ainate, b;ino totiiis spiritus medullis et
;
visceribus ami)lifio;ite, haiic denique mente et
corpore
eani
rctiiicte, (iii;e
profeeto coaseqiicmini,
si
peragendis
II.
m;i,jcst;ileiii.
iii(|iiit,
Sacrosaiiof;im,
ct intr;i,
"
li()iii;iii;iin
l<]o-
cuactis huniaais tam saecularibus quam Ecclesiasticis rebus pra?ponere ac praeficere vo-
olcsiam
i]uaiii iiiufilaf;iiii,
(scilioet
ob scbisma Amedoi.i
rreiiiiciitibus licUis alii]iiot

;if(iiie
oppidis apprime diiniiiubim,
;ero iiisuper
fraternam oliaritatem qiioqne inviQuiv (iiiidem si cfleoeritis (|ucnia(lin(i(liim sjieramus et oii|)iaius, [irimo
lucritis, et
si
oem
servaveritis.
alicno ;idm(Hiniii opprcssam snsoepimns, diviiia omnipotoiilis Dei gratia ifa resarcivinuis, ita re-
Cliristi;iii()ruin
oinaium
utilitati,
lionori deinde
vesfro
oiitime ooiisnletiir, ot omaijioteati deaiita
formavimus,
ita
doniiiue corroboravimus, ut et
que Deo
reiiortotis.
gratificabimiai,
ct
ut ab
eo digna
|ir;oniia
oninino abolercmns, et opiirbcsiine snas antea liellicis fremilibus pi(l;i amissas ac deperditas per pacem et tramiuillitafcni rccui)er;iremus, et scdatis liinc inde bellis, abiuc ita delefis, ut nullum prorsns vostigiiim
scliisinata penitus et
utrius(]iic ot ])r;Tsoatis
fiitiir;e
vit;e
Dilecti fratres ia (^hristo, nos fralernitates
vestras qiiaatum possiunus in

ter exliorfamnr,
Domino
efficaci-
ac suiipliciter obsecramus, ad
agro Ecclesiaslioo, iic(ni(> iii tota Italia siio ;eie alieno liiis(]U(' ;ipp;ireret, non niodo sed jduribus etiam pretiosariiiu rel)cr;ii('iiius, riim formis oiiin iii;irg;iritis, genimis et ;iliis
ii('(|iie
in
;i
liujusmodi nobilibiis lapillis,tum (|ii()qiio ;e(lilioiis et libris et aulaiis insuper, ac taiietibus, et

plerisque prffiterea vasis iiartim argcnteis, ]);irtim aureis, etdemum omnibnsEcclesiastiooriim indumentorum generibus ad cullum divinum vel maxime iiertinoiitilms ditissimam ac opiilciitissiniam reddcrcmus, abiue
(]ue alia divitiaruin
et
lia;c omnia ]iliiragazarum genera noii o.v
conversi his brevibus multisquevcrbis coafugimus. sic elevatis sursum maDomiiie Deus omnipotens nibus dicentes concede propitius his Ecclesia' tiis patribus patronisquc, nt eam conservare et amplifioare valeant, atijue eis gratiam largire, quwsumus, ut ips;i intercedontc de bono et idoaeo pastore Domiai gregi iirajficiendo faoilius maturius et melius providere possint. Valete, dilecti fratres in Domiiio, [iro saliifi! aiiiiiuT nosfne jiigibiis
: ,
,
quem iarumper
orationibus vostris semiier memores.
Cum
ita-
qne ha^c
el
;ili;i
linjusmodi memoriter
et clara
avaritia, noii ex sinionia,
noii ex birgifionibiis,
noa ex parcimonia
oiim
iiuUa
libcralibilis
voce, ac couciniai ot ooatiiiiia sonoiilîto pcrorasset, dextero brachio ad eos parumpcr oon-
nuUa
magnifioentiie genera ])artim crebris plu;edilio;itioniliiis,
verso
Honedic;it, inqiiit, vos
omnipotens Dciis
.
<>t
liiim miiiiitioiiiim
paitiin IVe,
P;iter et filiiis ct Spiritus

['i.
sanofus
(jueatibus
aiultoriim
('.oilioiiiii
libioiiiiii
om])lioiiibiis
ol
IIiijiis
Puuti/iiis
fiiiis
oliillis
iirivrlfira
coatimiisiiiio
Liiliiionim
(iraôoriim
i/fstii.
.\ooiii\il
sc, ;iiiclis diibiiiliiis, ;id oxlrcs;ior;iiiiciitis rilc
transoriptioaibiis,
tos et dnctos viros
l;ila
]);irtiiii
|ili'ris(|iic
crga criidic.\
iiiaiii
luotaai, sc(|uc
communi(jui
iji-
;issidiiis
(ioiKilioiiibiis iaten-
vit,
atque ejiisoojios
ot jiios saocrdotcs,
inexiicrtaijue reliquorimus.
Sed
(li\iii;i
siiin
verbis sacris solareiiliir adstaates habuit,
CAIJ.ISTr
ni ANNU.S
'1.
ciiRisTi 1455.
cl
2:3
inlcr quosi cral.VtMlialciisi^ pricsiil aiiiifissiiiius,

tlc fjiio li;ec
niiiium coiîlaliones ostenilit,
iuancs ciiras,
rclert .laniio/.iiis iMancthis
'
:
< (aiiii
iii
Joaiiiics
(|(is((i|iiis
.Mrchalciisis lccticu',
,
iiia
iiam qua; futnri cof^nitio, (|ua' ccrta ratio ? dcciduiil omiics

qiiod
vina'
coiisilii
iiiiiiiaiii
:
capiundi
coiialiis,
Pontitcx
astaret,
niorilniiulus jacciiat
et
^cnihiis
tlexis
dcxlina
piclali
:
llci
iioii .i(IJu\al
i<l
iioii
ptaciiit di-
paucis vcrhis ipsum jain i)ajne moiioii iiiiliticrcl,
pcr
tcmpiis
exlinfîii
riircarum
iiii(|iiiiii
ricntcni, ctsi altcra consolatioiic
inipcriiiin
ad corrcctioninn nostraniin
pro
\irili
taincn coiisotari cii|)crct,

jaiii
iiilcr toi|iicri\iiifiiiii
l.itiim diiitiiis coiiS(!rvatur.

IJ.
Scdcial
iioii
.Nicdi.nis
laiii
(liiiii
lacrvnias
ocutis
pcr
loliiiii
I*ctri
solio aiinoscirciterocto
nciicrc
cniaiiaiitcs conlincrc noii |ioliiit,

liiiniiiilius siccis
(|iio(t cuiii
ipsc
clarus,
quam
Exegit
doctrina et
iii
;
aniiiii (lolitîis
cvcct-
inlucrclur
iilaiic il
apcrtc con-
lens
Pontilicatu aunos octo

obiil
iioctis
,
dics
spexit, ac statim consolatione oralimiis sufe
jam
decein et
feria
iii
novem
uam(|iic
i|iiiula,
x\i\
iit
.\|iriiis,
lacrymis rcfcrta- cursiim iiis siia\itMis \crl)is pcncrose adinoiliini ac nia^naiiiniilcr inipcdivil, atque Atrebalensis, inquit, nc tlcas, quajso, quinimo has tuas lacrymulas in dcvolas dcprecalioncs convcrlc, cl pro me ])aulo iôst morituro ad omnipotentem Deum Dominum nostrum humiliter dcprccare . Denique niaximo honorum omnium dolore, eorum [^racipue, qui sa:
die, liora
Intissiira
iiiirral
'
Slc-
pliaiuis
ciii
-
l!aiiiiol()iiuciis
alii
riircia,
1'aulus
Bencdictus
et
consentiunt. Ciim
autem tradant illi Nicolaum obiisse consecula nocle vigesimam (|uarlam .Maiiii liujiis aniii, al) iis S. Antoninus non dissentire vidctur, duni insequentem diem consignat his vcrhis Anno Doinini mcdlv, xxv Martii, Mcolaus papa V do'
:
cram in Turcas expeditionem conlici ciii)iel)ant, ex hac vita excessit mox eiiini relardala omnia
;
loribus diutin;e inlirmilalis gravatus, suinptis
onmibus devote sacramentis,

facta
ct
cxhortationc
sucG
(1) .
fuere pia consilia, in superiorihus conventihus inita, ut Joannes Gohelinus - k lcrt liisce vcrhis
:
ad
cardinales
diein
ciausit vitê
extremum,
13.
in Ecclesia S. 1'etri sepuitus
Inter ha;c
dum omnia propemodum
con-
clusa sunt,
et spes
proxima
ecce
inj^êntcs
pulcherrima esset ^l-^state copias in lioslcm cducliim iri,
ficatu
Muita egregieqiie ab eo gesta in Pontiperstriiuit /Eneas Syivius ', (|iioruin aliqua nos suis locis in .Vnnalcs inluhreviter
:
mors iNicolai V rennnliatur Ponlilicis maximi, qua telam iongo jam tempore ordiri coeptam nuo nionicnlo interrupit, vanasque ho'
limus
Hic, inquit,
ffidificiis
Urbem iloinam mullis

in
ac
maximis
'
mirum
lit.
modum
exornavit,
Paiil. Beii. sig.
Barthol.
niiiii.
liO.
c.
Turc.
3 S.
.\ls.
Vat. sigii. luim. III.

.\.\ii.
Ant.
-Mancll.
I.
iri.
iii. p.
c.
14.
iu piinc.
yEn.
Gobcl. ia Cumni.
l'ii
II.
1.
i.
Sylv. de Europ. c. 58.
(1)
Vilafunclus est
lioc
aiino lueuse, die et liora de (juiljus iu Annalibus, Nicolaus V, vir optimus, princeps inagnilicus,
Coutife.v reli-
giosus. Egregii auimi ejus dotes cuui ipso iu privala fortuna adolesceutes ad
suDimam dignilatem
illuin
patum
et ipsE pariter obtinuisse visic sunt.
Xenio Poutifex surami
loci dignitatein
melius sustinuit.
extuleruut, et in priiicipalu princiut in principatu cducalus, uoii vero e-\

ciiin
humili ad suninium illum locum favore elatus videietur. Tt euim cieteras ejus virtutes principe dignas sileam,
doclissimis apud annalislam
liic celebreuli:i-,
satis superqiie a viris

in sacris iediliciis
inagniricentiain ejus sive in publicis sive iu

;
privatis sive in profanis sive
genere maguificentissimos Pontifices ad illani usi|ue ajtateni non iquavit tantuniuiodo, sed et superavit oiniics. Id vero a se non aniplificandi nominis sui cupiditate, sed augend,!! gloria; Homana' Ecclesije el vcueialionis erga loca religiosa extollenda; gratia pia;stitum Niiolaus ipse moriturus piasentibus lectulo cardinalibus professus
excilandis. augeudis, oriiandis a;i]uales oiiinc-; scriptores couiinendaut
in
quo
est, teste
Jannolio
.\Iiinettu in
Vila
ejusdem
iii
Poiilificis. Litteras et litteratos
viros ainavit impense,
quarum
reruin
alteram
ipse e.vcoluit,
e.itatque
spccimcn
Kpistolain creuo ab ea quic in Auualibus ad anuuni mculi, 1, recitiUur. Orationem ejus ad cardinales post fuuus Eugcnii IV laudal Oldoinus iu Addil. ad Ciaconiiiiii, sicul et de Conceptione B. M. V. Oiplouia extarc ex Petro de Oiedo in In/oim. Ecclesiast. ile ConceiA. D. .1/. V. aflirmat. Litteratos viros adeo fovit, ut suminos quosque in singulis litleiatur;e gencribus Hoinain accivisse, assignalo singulis stipeudio bouesto. tradat Jaunolius .Manettus, qui se pariter ab eo invitalnm slipendio
Wadlngus Poni. 1, quam tameu uuu aliam
Hegistro Vaticauo servatis, ex quibus nouuullas annalista in Anuales derivavit, sed inullo pliires in Aiinal. et peculiareiii uiiam ad Conslnnliuum Palaôlogum in f.odicc .Ms. Vicnnensi extare aflirniat a S. Jacobo in liiblioth.
in
Epistolis pliirimis
600 aureoruin prolitetur. Litleralos hos viros singulos compiilit, nt pru se quisque litteris amplilicaudis sive scriptioiie sive ab cxteris linguis versioiie conferiel, qiiorum
usui libros niidiquc ingenti sumpliiiiiii profusione coiilraxit, ditata Pontifieia Bibliotlieca Codiciiiu ad miniis 5000 pretiosa supellectili, eodcin Maneto lcste ; c\ liis plurimos ut Griccia snp|ieilitaret fccit ea rerum subversio, qu<T; tunc iu Oiiccoiuin iuipcrio accidit. Ea otcasioue veteres
Gra;ci Patres, qui ad id
usque vel ignoti peiiitus, vel niale noli fuerant Latinis, consuetudinem uobiscuui instituere cosperunl, ut ideui Jlancttus cst aiictor; qui ct narrat a se pariter duo ingcntis nioliuiiuis opera concepta fuisse, opus scilicct conlra Juda;os x.\ libris conslans, quod imperfCLtum ab auctoie relictuin Naldus Naldi Vilic Jiiuiiotii scriptor (fler. Ital. to. xxl affirinat, et ntriusve Testameuli e Grieco et
Syriaco veisionem diligentem, qiiain absoliilain reliquisse NaUlus indicat, sed
nuiic vero inlegruin uiuuere cl.
Plaliiiam pcculiari operc descripsit ideni Januotiiis .Miinettus, iiuod annalisla inter Vaticanns Codices nactus, uliliter in
.\luratorii
Kcr. Ital. to.

iii
iii,
par.
ii,
col.
non adliuc lypis vulgalam ceuseo. Hes ab eo gestas prajter rem suam excerpsit, 908 eruditis efflagitanlibus concessum esl. Idem ojius in Catalogo
opcruin Jannotii exbiliet

ullam
iNaldiis,
quanquam
illius
eo errat, quod in libros quatiior ab auclore distributum narrel,
cum
reipsa Iribus lantumniodo
atjsolvalur. Porio Nicolaus,

ansiiin
ab Ktatis
cai peiidi suppeditarit. Uiius
omnibus celebratur, cujus ea fuit vita; probitas, iit nec beterodoxis scriploribus Du Plessy ex Bodino oggeril, quod ab episcopo quodam magicis iiuibusdam iucantalionibus, iit ille
scriptoribus
altero inalelicio tolleudum coiu Caliiolicain lidcin iniquiori
quidem rebatur, vexato cousullus, cuncessent, ut Strigam, undc inalum processisse censebat, ad maleliciuiu geret, quod malum luajus niinori adiiiisso averruncari posse diccret. Sed Bodino scriptori in Poutifices imo el
a;tatisque seqiiioris scriptori absquc idoneo lesle quis ciedat? cuiu prsesertim
abiret,
is
ncglcctu malo crederem,

l'J
quam
dolo
quanqiiam iuterduin vix est ut doli suspicionem

satis,
iu
ciijiis
fuerit Bodiuus, ut in bislorlis et teslimoniis sa;pe a vero elViigiat , quic de illo scribit Grotius in Epist.
ad Cordesium
Sepl. 1034. Sed
de Nicolao
liiudcs
si
liberius aliquanto excurreriui,
dahunt
id leclores incie
in
palriam
charitati, cuiu Liicenses inei inter suos
virum bunc magnum allegent, tum quod

cujii; clectionis
civilate illum donaverint, cuiu etiani
quod uiaterno genere
Sarzanensis fuerit, quod tunc oppiduin quidera, ut illud appellat .Manettus, erat Liguriic, sed Lucensibus jjarebat.
Mcolao
sullectus est Callistus
111,
annalisla, errore
apud scriptores frequenti/ Plaliua,
leuiintiatuiii scribens
diem, qui annalislam fugit, servavit Bartholomieus (nnn Baplista, ut illum apnellal Palruin sullragiis die VI id. Aprilis, cui veleres oinues suflraoantur
Reliqua in Annalibus petas.
.Mansi,
24
ciijiis
cArjjsTi
o|)(M"a
si
rri
Axxrs
vi^-
1.
christi 1/155.
Joanncs Raoliniis
S. Sie])Iuini
iii
roiii|)lrri
|)otiiissoiit,
iiiilli
insigiiiliis,
ei)iseo])us
Cabilo-
toiiini
inipcraloriiiii
iiiat;iiinccnlia'
ccssura visicut riiiiuc
ncnsis
tii.
Cielio-Monte cxorn;iius,
(lci)aiitiir, sc(i jacciit adliiic a'dilicata
Nicolaiis e
diensis,
in
lit.
Ciis;i, (lernuaiiiis, ;Helii(li;icoiuis
Leo-
iiiiirorimi
tatis(|ii('
inKciilcs
siiiiiiiia
Scd lucc dc
siilijcctis
relcctis cxciaMliliciis
S. Pclii
;i(l
\ iii(iil:i
dccorîins, r|uem
(11111
inai^niliccniia
m;i\iiiiis
legationibiis
c;irdiii;iles
;i(lliil)itiim
vidimiis
('xactiiis
l'laliiia
'
|)rosc(|iiitiir cjiis
vcrhis
:
Itaptisla
creatos vero
mii
:
.hiiiiuirio iiieiise
;iiiiii
tciiiporis
scri|)lor
in
.Kdilicavit
iii
inaiiiiilicc cl siilciididc
tiiiii
ri'l)c, tiini
Va-
McnxLix iiair;il Ci;iccoiiiis pneterea eodeiii ;iiuio vergente ,\l\' Kaleiid. J;iiui;irii .Vmedeiim et reli(]uias
licaiio
in l'rl)C a'dcs i'onlilicias apiid S. .Mariani

resiitiiit, ct
:
Basileensiiim
in
graii;iiii
d;uiiii;ito
;idiiiisii,
scliisnuite
iKiin
resi-
ad Praisepe
('.(elio-Monte
ienipliim S. Slepliani
iii
piscentes
Amedeiim
a fiindaineiitis
iiiter
vcro crexit
et
S. Tlieo-
e|iiscopiim S;il)iiienseiii cre;ivii, Liidovicum Are-
dori
ienipliini
iii
1'alatiiumi
('.apitolinin
(|ii()(|iie
bilensem pristino
qiiibus
])ur;c
jiiri
'
resliiiiit,
ac Ires alios, de
inonleni
plano sitimi.
|)()siUiiii
l'aiitlieon
in
meminimiis
ipsiim
c;iiii
siio loco,
vero
glori;)
s;icra' ]iur-
incdio rrl)is
31.
tenipluin vctiistissinuini
lecto reslituit.
Iii
jure piiblie;e paeis ergo doiuivit.

rei
Aj;ripp;e
opus plunibeo
et
Va-
L").
litteraria'
Uoruisse,
ticano
autein
liaiic
l'ontilicias
icdcs suin|iiuosis
aiiiue
;i(l
inomovcmbim
posi Constantino-
opcris in
redcjîl, cl
toriiiam, (|iiam nuiie cerniniiis

iii-
])oliiaiuim
exeidium
inuros Vatieani ])r;ealtos ei latos

inolein
liostcs
coiKiiiisivisse m;ixiiiio
toruiii
cisciis
.Moniiiiieiibi
libros Criccos undique sumplu, ne veleriim doc-
cUoavit, jactis iiisanis tundamentis ad iurres ei

inajorein
de])erireiit,
-
consentit Fran-
supcr
possent
a'dirieaiidam
,
(|uil)us
Pliilelplius
d;itis,
in littcris
jiroximo anno ad
ne icdes Pontilieis ct B. Peiri templuin, ut aniea sajpe factiim cst, diripereniiir. Inclioavii pnrterea ad ca|)ut iempli 1'elri aiiiplaiii iesiudinem, quaiii viilô irili.
coerceri
C;illistiim
iii
(juibus
lioc
illum exornat
INinlifici
elogio
Sumiiio Ecclesiie Bom;iiuT'
Cal-
lislo III.
"
Ininam vocani, quod iemplum
ipsuiii auîistius
Ut dignitaiis gradu c;eieris omnibiis
mor-
ei lioiuiiiiim niayis eajiax esset. l'oiilem (|iio(|iie
lalibus prtTslas, iia o]ieram ie darc o])orfei, ut

anipliiiidiiie ])ra'sianfi;i(]ue viriulis et s;ipienlicT
Milviiiin restituii et ledcs egregias ad lialnca Vi-
Jnvitei mulios pecuiii;i, i|iii Urlie ;e(lilical);iiit, ejus eliam maiuhito \iei iii Urbis fere omnes siraii sunt. Ha^c 1'laiina de
lerliiaiia adilicavil.
Bedificiis.
eimetis lioininibus superior judiceris. Etinfra:
Proseiiuiinr
:
autem
reliqu;i ;ib eo gesia
gloriam com])aravit Nicolaus V, niodo antccessit in Pontificaiii, ciim ad sanctimoiiiam cieieras virlutes suas viia'que
"
Uiiaiitain sibi
te
qui
Êneas
Scliisina, inquii,
quod
ajiud S;ibau-
fania
dienses ;idliuc in Ecclesia vigebat e.xjilosit, Amedeuin p;ipatiii rciuintianiem iii grali;im lecepii,
tanta cloeruditione tania sa])ieiilia queniia polhiii, iit omnibus beneiacerei, omnes
,
ad
se
accerserei
(]uos
ulla
vel
ingenii
vel
Vi-
dominio Bernardino Selegaiionem reliquit . Addii ul nensi sanciorum confessorum cullum decreverit, rriderieum et Leonoram imperii august;ilibus ornamentis decorarii. ii. De creatis c;irdin;ilibus b;cc liabet idem auctor < Bis c;ii(liii;iles creavii, ei primo quieardinalaius
lioiiorem
et in
paterno
doctrinrc prtcstantia insignes esse audirei.
demus unius ejus opiimi sapientissimique Pontificis vel diligenti;i vel miinifleentia esse factum
]itenc Gr;cc;i voliimina, (iu;c nosiris liomiiiibus eraiil ignoia, de rebus maximis alque
inlinita
clarissimis
or;iioribiis
lr;i(iiiet;i
a Grtccis
iiliilosoiÎiis
bisioricis,
eleganter
:
seri])la,
iii
L;iiiiium esse
dem
uiuiiii
t;iiituiii
iit.
Aiiloiiiuni
naiionc M;ijoiiilieologi;e
.
sermoiiem
idein(]ue
factum
est
de
censem ad
sopliiic
S.
Clirjsogoni, quein sibi pliilo-
libris
tlieologicis at(iiie
mallienuiticis, adeo ut
sit
siudiis
et ;ircaiiorum sacrai
noii
mulluni j;im invidcndum
Gnccis aueiourbis
(îOn-
cognitiono ex omnibus parem elegerat
Crea-
ribus,
liceat
.
cum
Et
ita
:
niullos
(.^)iii(l
apiid
Laiinos legere
])ost
tum
;iul
fuisse ;inno mcdi.viii, XIII kal. Aprilis
me-
iiifra
(juod
morat Alfonsus Ciaeeonus. Seeundo

insignes,
sexcre;ivit
stantinopolibiiuc eaptivitaleni,
at(]ue
miseram
doctrina percclebres, aut generis clarit;ilc iiiier quos ct germanum suuni Pliisanciie Susannaj cardiiialem assumpsit
lippum
placidis
illam et inforiunaiam deiiopulaiionein nuiitios suos ei ncgoliatores clam niisit pcr universam illam ci Europain ct Asiam, qua^Turcis paret ad
moribus
et incorrupttc fidei . Erat is
coiiquirendos
nulli
cmendosque
Gr;ecos
(lodices,
?
PbilippusCalandrinus frater ex maire episcopus Bonoiiiensis. Ueliqui fuere ' Asiorgius Agnensis, Neapolitanus patria, arcbiepiseopus Bcneventanus, crealus presbyier
iit.
ncquc labori
parcens ueqiie impeusai

;
susceptum est nam Ncque prope volumina ingenti eiiam innumerabilia

id negotii frusira
S.
Euscbii,
Latiiiiis
prelio
advecta
sunt
in
lialiam
itaque jure
rrsinus ;ircliici)iscopus Tranensis cardinalis lit. SS. Joaunis etPauIi reiumtialus, Alanus, naiione
Briio, episcopus Avenioncnsis titulo S. Praxedis
non periisse Gra;ciara, sed in Italiain (iiuc oliiii niagnaCnecia dicta est, iinius cjus Nicolai Pontificis clemeniia commigrasse
optinio dici potest
; 1
'
l'lal.
iii
Nic. V. -
.Eu. iibisup.
'
AI|)lioa. Ciac.
iii
Nic. V.
.\ii.
Clii'.
141'.).
mim.
1.
Pliilclp.
1.
Xlll. Ep.
l.
ail
Callist.
cAr.r.isTr
sc (iricciiiii
rii
awts
Laliiiiim
1.
cHRrsTr 1455.
liis
Jri
ct (iic (tiiiiiiiU)
ilici
(|ii;iiii
i(i.
consontiiiioa triidilS. .Viitoniiins

'
Uo-
liaberi inallct) ct iuintios ct iiegotiatores misit

i|ii.'iiii
ccnset vero Sylvius

(|ui
tori!
virorum doclorum iiomina,

iii
|iliii'iiiii)s
|ici' (|iii
iiiiivcisaiii Kiii'()|)aiii
ililif^ciitci'
iiliiijiK;
ciini
(Jiiocos iuiolorcs
:
i.iitiiiiim
liiiguam vcr-
^raiidi
pcciiiiia,
i|iii(i
oilora-
'<
Libros,
iii(|uit,
exlolii (Jricciii pci'(|uisitos
rcnliii', si
iis(|iiaiii
Latiiia'
i(l(|iic.
f,'ravitatis
ot
olegaiitia'
ad se jussit
giiiim
afferri, et iu
,
Latinam coinoiii
priomiii
liii-
tatcrcl,
nnllius
iirclii
lialicnlcs
cnravit
:
luiigna
triiiisliilorilnis
ralioiiciii oiniiino
ad scsc
riiisse
d(^vcliciidiiiii (iirarciit.
piiobons
acooptissiini oi fuonint in Iriiiislcrcn-
Scio
(|ui
iiiiiiin
cx
iis
Enocliuni Asciilaiiiiin,
(|ni
dis operibus
Georgius Trapczonliiiiis,
ilein
l.iiiircii-
(inoiidain Incrat
Klorcntia^ audilor iioslcr
tius Valla,PetrusCaiididusDcocinl)(!r cttioorgiiis
niia
fêrit
cuni .Eiica
isto
is
Sylvio
nunc Senie
ali(|iii
iii
Casteilanus,
Diuuotrius
iiiitione
(ira^ciis,
episcopnm,
eniin Euoclius in Daciain

(iit
qui soluta oratione utentcs

miririco oblectarenf,
iioii iil)stiil(!i'unl .
cnm
ox eo
Pontificis aures
nsijiio
profcctns est, et
.
reroriiiil
:
niliil
quod pctoronl
(laiidaviain ns(|iie
Et
iiifra
Conlirmat
id Eriinciscus l*lii-
Non suos ille cnrabat aut locnplctare, aut maj;nos reddere, qni scirotjam sibi nnllain essc intcllioeretque turpissiiniiin sni polestatem
,
lolplius
-,
qni so liiiniiinissimc liabitiim a Mcolao
rofcrt in littcris
tis
:
ad Nicolanm Arcimboldum da-
i<
In niea, inqnit, abitionc doiiiivit nu! iiltro
duci
iti
viro gravi et sapionti niciitcin

:
011111
(iic
non conveuire
(|uani
cum
:
absnrdius agorc qnid(|uam imporiosins

iiain (juid
(|ui
dici (|ucal,
ot
Pontifox mnniliccntissimns iuimiiiisaureis,(|iios vulgo ducatos nominant, quingoiitis, cuiii ogrcgia (|uadam
pro
Iionoraliono vorboriim
.Mii
iii-
animi impolontia,
se in
omnibus
suis lillc-
sigiios viri ipsi grati fiicrc, ut Iloriitius Uoniiuius,
si:itvi;s servoiu.m dei ? Uccle iîlnr ris scribat Nicolans V in omnibus suis actioiiibus assidue
.Nicolans Perrottns, Tortellius Arctimis, .\lbertus Eiorontinus, ac l^londus Elavius Eorolivi(!iisis.

Ilis oonsonant ea, qu;e tnidit Haplisfa Pliifiiiii, subditqne de Nicolai iii panpcres saci'ii(|n(! ioca
Douin
lus
|ii'a'
sc forobat,
snorunKine omninin obli-
commodorum
ei
rofercbat
omnia ad
diguita-
tem
amplitudincmRomani
Pontificatus, et ne
iiberaiitate
nllaiii sapiciitia'
parlcin ncnlexisso videretiii' in
vita, iiitolliôi'0(|ue iioii
solum dno esso vivondi
genera, altorum contcmplalivuin, altcrniii aclivum, sod riirsns actioiinm alias esso bollicas,
alias urbaiias, qiiiibiiiid lcm|)oris
tia
Eleemosynas, iii(|uil, (|uo(|uc multas in panpores erogavit, maxiino voro nobiles ad iiiopiam ob varios rerum bumanarnm casns rodactos. Virgines inopes sivo pocunia et miiiiincoiitia maritis collocavit, legatos aliundo V(Miiontes
ab
iiitollif;oii-
rerum admirabilium atque divinarum supead virtutes bellicas transfcroet
munifice semper susccpit, nuiio non geiierc
rorat, id oiniic ila
Iionoris et liberalifatis adliibito. Fiicilis ad iram

fuit, iie mentiar, quippoqui biliosus erat, facilis etiam reditu ad benovolenliiim. lioc est quod aiisain malevolis dedit ad carpcndiim bomincm
bat, nl nrbaiias iuiii(|nain a se rejicorct, ct lia!c
tamcn
ot
oiiinia ad Dei
ct
Cbristianai
religionis
dignitatcm
magno conatu adversns Turcos, (|uos aniviribns bclluin

j^loriam. Parabat
madverteret quolidie magis magisqne invalescoro, nec alindanimo voliitan^ (|uani perniciem etexitium nominis Cliristiani. Ua(|uc bclli iiorvos, boc est, pecuuias, ct ab aliis comparabal, cl
suis ipse
non parcobat, iiilolligebat oiiiiii oiunia commiinia pro Cliristo .losn. Classem ornabat ingenlem ct validam, copias iiiidique accersebat, nibiique |)rietorinittobat, quod
oiiorteri! esse
omnibus optiuK! incritiiin. Avaritiic iiiitem adeo e.\pers fiiil, iit iic(|ui! hciiclioiiiiii simoniaca pravitate ductiis nlii collociivoril. Criitus erga dc sc et Ecclosia Dei nicritos, amalor justitite, pacis auctoret conservator, ciemeus iii dolinquentes ceremoniarnm diligcnfissimiis
do Deo
,
obscrvator, nibil
(|iiod
iid
diviiiuin cuKiiiii pcriiiircii
tineret omittens. i<:xtant adliiic vasa
ot iir-
ad
belli gerendi,
ad conse(|ucndic victoriae ratiotiimcii
gentea, extant cruces gcmniis ornalio, exliint ot sacerdotaies vestes auro et iiiargarilis insigiiilio,
nem
attinerot. j\c(|n(!
luoc
(liiiii
iigcrot
extant |)oripetasmata et aulica aiiro et argento

intcrtexta, cxtat ct mitra Ponlilicia,
(|iiic
littcrarum et linmanitatis studia a (|uolidiana sua consuetudine aliena faciebat scd cum sci:
liominis
rct
eumessevirnm,
([ui
(livinum
iii
tcrris soliiiiii
munificcntiam nobisoslcnduiit. Omittolot libros sacros suo jussu descriptos auro et argcnto redimitos, iicet inspicere bibliotliecain Pontificiam sua industria et munificcntiii mirificc iiucliim,
roligiosos (ut vcrnaculo vcrbo utar) ila amavit ut eos et mira beueficcntia et Ecelesiasticis
neficiis juverit .
iiliis
rcgeret atque gubornarct, oiiiiicm iii so liominis excellentiaiu repraisentabaL, ut non niiiuis in
omni
vitic
actioiic,
(|uaiii
iii
nniversic
inlclli-
gentiic
studio
rcliîuis
ot
morliilibus
iiricstiircl.
bc-
Ilaque viros doctos

sc liabebal, iicqiio
eloquentes assidue a|)ud ullniii omiiino iiogligobiil, iii
liactenus Platiiia
similiii iib
quo prioclarain iiigciiii vimiiliquam inlu(U'ctiir. Quanta vero in omnes bnjusmodi viros muniticentia utorotur,
nemo omnium melins
scriptis niiindala fuoro, cx (|uibus Poggius Elorontinus talom fuisse alfirmal, {jiiiilcin .Nicoiaus ipsc ea oratione quam in cardinalium ca'tu
iiovit,
'
qnam
ipse tu, pat(;r boiitissime, otc.
ExModiolano
.En. Sylv. in Eticop.
c.
XI kal. Martias,anno a Christinatali dic mcdlvi ANN.
58.
-'
Pliil.
1.
XH.
in
>.
Ep.
,iil
Mc.
.\i'ciinbol.
T0.VIUS
XXIX.
n.vvx. X.
26
CALI.ISTI
III
AXXTTS
1.
CIIRISTI
1455.
molitos
leves
:
|M>st Jiisla tiincliria iMigoiiio i>orsoliita

l'i>iitili((MH (losc'rips(M'at.
oi>tan(liim
sarionis
advorsarios
'.
l(>statiir
liaplisla
(lodili
Plalina
c-st
(iiiod
iitpote
of
doliciis
in Basilica Valicana, IMiilippnni cardinalcni, ipsins cx M- fcrniit niajoiiialic tialrcni, cpiscopnin Porfnensem ct
Scpiiltin-r Iraditns
'
cjiis
intogritalem vereronlur
:
subjiingit Golio-
liniis
'<
Convcntum
rcni
p(cnilcntiariiim,
monnmcntnm
'
itli
exlrii-
via (|ua' por

diia'
est demio ad scriifininin, ct acccssum vocafnr, fcnfata. Iii cuiii
\issc, iiiciso lioc Ki)itapliio
partos consensoro, de (|no ininor oral o\pn|)uli.

Is
poctatio
llic sihi
AiiiL';i
fnif
Altbnsus
cardin.ilis
SS. Unaliior-Cnronatornm. nalionc llispaniis, c\

siml (Jninti Mcolai
qui dcilerat seculn,
.niitistilis
ossa,
Homa,
tibi.
ci\ilat(^
Valontia nobili loco iiatus, soientia
jiiris
C.onsilio illuslris, virtulc illustrior

l'Acoliiil
omni,
cminciitissimus, ot
dccrcpilns,
mnltarmn rornm
oxpcrionfia
doclos doclior
i|ie viros.
Alistulil orroieiii, (luo schism.i infecer.Tt oi-licm. llcstiluit

Tiiiii
praHlilus, veriim senio giavis ac
morcs, mceiiia, tenipki, ilomos. licrniirdino statuit sua sacra Seneiisi.

.juliilci lciiiiiora
propcmodnm nam septuagesimum annum Iransaliquot aniios, ctvacaiilc
cendorat,
tiim
(jui ot si aiite
Sancli
dum
celebrat.
Cinxit honnre capiit Frederici, et conjugis aiiren. lies ItaUis icto firderc composuit.
Attica liomaniB complura voluniina lintiua^ tuuiulo fnnditc tliura sacro. 1'rodidil, heu
!
Sodo Apostolica, snam assuinptionem omiiibiis iorc prfcdixissct, seque proculdubio fiilii-
riim 1'ontiliccm
maximnm
affirmassolj nnllius
17,
ilia
ne.tsanme amoto,
elirjHur A/phonsi/s Bor-
qui sibi vomen
Callisti
Tertii adsciscit.
nt
tamen opinioncm ad sc iraxorat, ot delirarc poUus more senum cxistimahatnr, Sed fnit ojus vaticinium vcrax, quod a heato Vincontio so liahuissc narrahaf,
iniiclo,
Celebratis oxctjniis,
in
cardinales quindecim,
<iiii
qnem
siiffi nationis liomino jain dopnstea inter sanctos Clirisfi con-
Irhc crant, conclave ingressi de snccessorc
h'ssores retnlit. Alfonso in Pofri cafliodra coiisliliilo,
dcligcndo (lin agilarnnt, Aprilis Alfonsus P.orgia llispanns iioIradnnt l'ontifex. At rem hili gcncre ortns creatus cst
',
tandemque
VI
id.,
Callisto Terfio
(^Callisfi
Torfii)
nomcii
'
csf
iiidifiim . lis, qua^
de Alfonsi doclrina toslatnr

:
gcslam ex Goljelini
prtestat
:
'
Commentariis repetere
Cardinales, peracto funere, de sucinccssore solliciti, ac conclave, ut moris est, consnltationibus agitati sunt, eratgressi, variis coUegii partes in qiie admodum diflicile duas
consonant lia^c /Encic Sylvii vorl>a Unus omniuin, qui suo temporc scicntiain jnris proliforoiitur ominonfissimus, et qui consiliniii rcgis Alfonsi, in quo mulfis annis pncseaiicfor,
deraf, illiusque artes ot caufiones prre se ferret .
KiS, Anioniniis
noii
modo
illnin sciciili;r,
vorum
'
unuin convenire, scrutinioque semel atque iternm incassum peracto, coUocuti sunt inter se
ct \irlnlniii (luoqiic
opinione flornissc tcsfafur
Vir, inquit, ffislimatus inagna; justitia; clffiqui-
Bessarionemqne cardinalem iNicauium eligcrt decreverunt, quod rempublicam gubernanis omnium aptior ad dam Mderetur, convcnicbalquc numcnis incnni
aliqui
extra
locum
scrutinii,
tatis, et
i'isfa ,
boinr
ef
huufabilis fama,
magnns
jii-
sufliciens,
nec dubium vulebatur, qnin sequcnti
Ues ab eo anfe adeptuin Pontificatum gcslas PlaUna '\ dum ipsum [lafre ,loanii(' liorgia Catalano, mafre Fiaiicisca iiohilipcrsfrinxit accurato
scrulinio lontifex a duabus partibus eligeretur, delereljantur januine ad eiini siipplicationes
aUenus partis delatum est, nunc islum Avimonensis Alanus cardiiiaiis Ergo, inquit, Ecclesia' circunnens luinc iiium Laluue (Uiccum rontUiccm dabinms, et in canondum pile libn ncophituni coUocabimus? lasit liessanon, el nostrum caput eril? narUani hu i>aui>crlas Ecclcsue Latiiue, qim \irum non
(luod ubi ad alios
,
:
parcntihus natnin ait (|iiartiini(lo( iiniiin agontoin ad Ilerdoiisoin Acadomiain inissum adoo leliciter stndiis iiavasso opcram, ut jtiris peritissimus cvaserit, canKiuo sciinitiain
hiis
:
aiiinim
sit professus, oamiino oii causani coopfatiim in canonicorum llerdonsinm coUogiiiin a Petro e Luna, quem Benedicluni XIII Uispani appellabant tum ab Alfonso Aragoiuini
inagiia gloria
rege arcanis
liitiitnm
:
rcpenl siimmo Aposlolalu dignuni, nisi ad Gra'quod libet. Ego cos recnrral, .sed agUe, l'atres, mUu credenl in Griecum praisulem non qui
cl
sanctiorihus ipsius consiliis adcumqiio a Marfino V Pontifice Ecclesia)

et
Majoriccusis administrationem acccpissct, suaderciUque ainici, ut Ecclesia; ejnsdem fituhim

silii compararef renuisse quod Valcnfinum cpiscopatum se adcpturum confideret, ad qucni baud ila mnlto post Martinus V illum prnvexil: J^gidinni.Munionomanfipapam in Boiicdicfi Xlll
, ,
consenliemus. Moverunt ca verba nonnullos, adeo ul duie partes coUcgii nullo pacto ad Bes-
sanoneni accedereul, qui
cum una
nocto Ponti-
opinione Uabitus esset, lex coubtaiUi oinnium cinciili lucc cardinalem sese reperit aliquanto ad\ niinons lanue quam antea iuerat, ut accidere
ceciderunt bis solet, iiui magiia c spe
I
locuni sullccinm, praicipuaipsiusAlfonsi l>orgia> opcra in fidem Marlini V ac poleslalem concessisse

%
Id Bes-
tum Alfonsum Aragonis

Pauegvr. liessarion.
ac Joannoin
I.
Ext. apud Plat. iu Nic \. Cocl. hi-t. Ilus., 1. XI.. Co.n. 1 .. (.obcl. nun,. 11!.3 Sleph. Inl.s^. iM... Val. s.sn.
'-
II.
Plat. iu
Sylv. de Iiu.'up. c. o8.

piiiic
Gobel. sup.
tit.
i.
c.
.Kn,
iii
''
S. Anton. iii. p.
.\xii.
14.
Plaliu.
i.i
Cal.
111.
lib.
CAI,I,ISTI
HI
.VNNUS
ad
tli-
CIIKISTI 1/|55.
27
Castelhi!
ro^ôs,
(|iii
ml
:
arinii
|irociirn;l)aiit,
dcxtcia
iiica, ct
adlucrcat liiigua
tiii,ctsi
lietitiic
mca
mcic.
laucihus
Sic
.
iik;
coiicDrtliaiii n-tliiclds
iiiissiiiii ali
cotlcm
AIIViiiso
meis,
si
non mcminero
iii
non proposiicro
vcê ad
fj;iiitatciii
Kiiijeiiiiiiu iV (lciataiii caidiiialitiaiii
Jt;rusalcm
19.
ficiis
principio
cuiistaiitcr ros|)iiissc, tincd sihi id

r((,
iu-
Ucus adjuvet,
infulis,
et luec sancta
Evangeiia
lcgriim iic(|uatiiiain dicerct,

af^ciidam
vencrat, inrecla
;
ad (|iiam pcr-
Susceptis Xil
(;v('(|ticii(li
lialcnd.
Aprilis
Pontiiii-
poslca laiiicn sacra;

foiitilict; accciiisse
:
liiijus voti
studio
liiirpnrcB nuiiuis al)
codcni
iii
tlammatum Callistum omiies cunis
intcndisse
iion
in
minorc inodcstia
cardiiiaiatii
tiuam
aiitea
(;t iii
cpiscopali j^radii usiiin, ah
(>miii(|in;
;
fastii
tradunt auctores ', et concionatorcs iinivcrsain Europam ad fidclcs iii arma religiosa coiicitiindos
et inani j^loria seiniicr al)iiorruissc
dciii(|iic
sacro senatu adeo gravein in dicendis

lialiitum, ut
iiiliil
sciitcntiis
HoiUcC
liltcris
instruxisse
Ii.tc
percurrcre jiississc, sexdccim trircmcs de (|tio iicllico iii Turcas

:
iiii(|uain cuivis :issciitatiirus,
appiiratu
Iradit Eraiiciscus Phllclphiis

:
'
iii
cJusNc
KS.
j,^rati 1111
collcctiiriis, sit loculiis.
d prr
ScTurcis arina iUaluruin rocd Pnntifvx^ IMii primiim raria rcjna nunêt. fontificatum iniil, aiiimuin ad comprimciidum Turcariim furorcm, iiii|)(;tus(|iic rrangendos conlcijatos
ad Callistiim ipsum dalis (Jiiid llhi deesse ad prudentiaiu |)ossil, (|iii ct cxtrcmum scniuiu vivis, ct iii iicgotiis scmpcr iiiiiviiiiis,
viiriis
,
difticillimis seinpcr tiia

?
ciiiii
laiidc
cs
vcrsatus
videiuus
ti;
illiim
aclloiils parlciii,
vertisse
so
al(|ii(;
ad
S.
'
id |)crlicicii(lum |iul)licc
.\iitoiiiniis,
:
voto
(|uam
ille
(nimirum
Nicolaiis V),
lcmpoium
cii-
dcvinxisse
.-Eiicas
Sylviiis,
aiiique testantur
iiiio
ea de re
cupasso
votum
-,
anlc
(jiii
l>ontilicatuin
rclcrt IMatina
ctiain
:
ipsum iiiiiiadcptum, lormulam, (|iia coii-
ncllum, iii(|iiil, statiin Turcis iudi,\it, id sc ante l'onlilicalum vovissc ostcadens siio cliirtigraplio iiis vcrliis scripto,
ceptum
crat, descrihit
tiuam tiillgcnlissimc jicrscqui, nani tui quccstores uhi(|iie ex populis Cliristianis pecunias exigunt ad conllainlum per continentem in Turcos c.xcrcitum, cliissls (|iioquc extcdificata est rehus onuiibus ornalissima ct maxinia virtuti hellicce (|Uiiiitiim iii
;
lainitalc
coactiis inierat,
tc
est
per|)iilclirc
consulitiir,
,
elc.
ii
Ex .Medlonatali
|)a-
quod
iii
lihro
quodam suo
extabal:
Ego
Callistus
lano XI kal. iMartias

.ucDLVi . Prccfecissc
aiiiio
(Miristi
illi
Pontilcx Deo omiiipofcnti voveo

execratioiiilms, et
|totero,
et sancttc iiidi-
Pontificcm
'
classi
vidutcTrinitati, nu; licllo, maledictis, interdlctis,
dcinum quiijuscumque
nominis
rehiis
triarcham Aquileiensem (iicctur inferius. Addit .Encas Sylvius \ (|ui tuiu scrihcbat
"
Turcos
(îirisliani
liostes s;cvis-
sinios [icrsecuturum. Admirati snnt
omnes,
(|ui
aderant (luod Poniilicatiis iioiuen sihi dcsumpsisset antc adcptam diynitatcm qiiodijuc iiomo senex ac lcre decrofiitns tantuiu animi lialicrct . Ampliorcm illius voli lormiilam c\ pcrvetusto cliroiio.i;iaplio alVcrt Joaniics Coclajus ', qui (lallisti pro rcliyione defendenda piinn ardorcm inaximc commcndat ca vcro suhjccla vcihorum scric cxarata cst
, ,
:
:
(nimirum post nuncupatum votuin perlicicndum), solcmnes misit in (lalliam, iii Hungariam, iii (^trientcm iegatos primarios S. U. E. cardinales, e quibus nullus adliuc
reiu
,
Ad eam
rcdiit
>K
Verum
auclorcs
Poiililiciis
siint.
taiita ha.'c, qute laudati aliiquc pauclssimis verhis perslrinxcro cx

,
littoris
confirmauda illustrandaquc
Iii primis ergo Callistus Nicoiai decretiim dc gerendo iii Ttircas licllo, qiio iinivcrsi rcgcs
iic
priiicipcs
admonili
fiicraut, fcllccm
,
immortaliinlo
rci
Ego
Cailistus papa
111
promillo
et
i-ilio ct
ct
vovco
litatem
eos uon iidc|ituros
iiisi
iii
sanctissima; Trinitati
sancto,
slolis
(|uo(l
itci
l*cti()
Palii
Spiritui
Clirisliiiiuc discrimiiu; cvci(llo(|ii(; \lrcs
ad
rcli-
(iciiilrici
cl
atl
scinpcr Virgini, SS. .Vpo,
gioiicm tiiciidani, posifis niufiiis odiis

coiifcrrciit, altjiic
liii|icriilii
in iimnij
ciil-
1'aiilo
toliqiic
curiae
ccplesti,
ivli(|uis Clirisli
ctiam
fucril,
opus
cllusioncm sangiiinis j^roprii, si daho opcrain ct adliihcho oiniii,
toriluis idoncis hcllo rcligiosii mililiii, rcnoviivil.
Tiim lUHUuillas
tiiitas
coiitrovcrsiiis
(|iiic
clrca
gra-
modam
diligcnliaiii
quantum
potcro, Juvfa
iioxariim co.sjjouiitiones ct
coiislituit,
criiccsigiia-
consiliiim vcncr.ihiliiiiii fratrum
mcorum
pro
rc-
toruin iiricrogalivas motic

ditiouis
(;(liic(;ii(hc
^
:
craiit, (iircmil ct
cvpe-
cu|icrati()iic ciNilalis Constaiiliiiopoiilana',
(|iia',
(li(;iii
promulgato
heu
peccatis
liominum exigentihus,
nostiis
lioc Diploiuati;

temporihiis occu|)ata ct evcrsa cst pcr .lcsu Cliristi Criicitixi Salvatoris iiostri inimiciim liiiiim diaholi Mat^liomcliim cf Tiirc.-inim do-
Ad Ad
futuiiim
ri;i
mcmoriam.
duiii siiignlospropiiosiiiic
suninii Pontlliciitusiipiccm, (llsponciif^;
itco,
nuper asstimpti,
jiiEiic
miiuim
pro
lihcralioiic
,
(lciiidc
c.iplivoriini
lidci
niultiiium ac
omiiium orhis
Clirislliini
(Jiristianoriim
iiecnon
.id
cvalfafioiicm
(H-thodoxic, ad cxtcrmiiiatioiicm diaholica' scchc
provinciaruiu casus condilioiiosqucdlligcnlloii, iit toiicmur, mcdilationc pcrsplcliiiiis, imillls

cits
rcpidhi pcilldiqiic
talihiis, iihi
si
,Macli()iiicli
iii
parlihiis (trlcii-
tcmpestatihus
invuhi
miiltlsijiic
afiiiie
iiiavimc lunicii lidci occiihiiil. (Jiiod

liii,
ohlilus fiicro
.lcriisalcm,
ohlivioiii (lcliir
1
l'bii.
I.
iii
Call. II!.
Coil.
Mi|i.
I.
XI el
iilii.
lidem ubi
siiii.
Kp.
-'
ail
Call.
I'l,il.
in Call. 111.
iCucl.
liist. Iliii:,. I. .\i.
Euiop.
c.
58.
Pap.
'
\'\u\c\\t.
'>
1.
'
l.
l'lal.
el Coel. iibi
sii]).
\\n.
<lc
.Eii.
Sylv.
Lib.
Ep. cur. p. 163.
28
rALLlSTI
111
AXXrs
ayilaii,
1.
CllHlSTl
'
1455.
\elu'iiu'iitibiis jirocullaiuiii
liiiliiiiihus
iio|iuli
(oiicutiiiuc
iiicri
videmus, adeo
iiliilalii
iit
paMio iniui-
(Juod, inijuit, hclilicavil dnulgahiiu ninus pcr orhcm princi])cs cl coniniuiiilalcs Ciirislia:
luiscraiulo
aiixiai|iicqucn;la [lalrol>ci
:
iiorum,
(|ui iion soluiii Italici,
scd iillraiiuuilaiii
\isilaiiiiit
ciiiiuiu
suiniui palris
uostri
pcr
iuauus
iios,
omiics
tione,
iiicnc
pcr oratores solcnincs
nostras |)Ostiilent (liccntcs
Domiiic, salva
sanclitatem ejus, congratulaiitcs
d(! cjiis
iiromo-
perimus
videas
siicciirrc, ])riiiccps, lidelilius, ct
|)ro-
dchitam revercntiam
et olicdieiitiam otlc-
sui)i)licantil)us, (luoiiiaiu tcnchriu

,
Sparge rorem tu;c s'"'^''''f' cooperuerunt poiiulos. Succurc, lcrrain ei calijô invasit jirccaiuur, ne velutovcs crranles pasloris deslillliis, |)ic [lalcr.
renles, ac
supplicanles ad conservalionem ct confirmationem pacis Italicorum iiiila', et cxcitaiidos

tideles
ad
insiirgeiuliiiii
coiitra
liostes
(jliristicolarum, et eliniinaiiduin dc linihus suis,

et
lula'
cuslodia
crudcliiun
liiporuin
ruf;ien-
tiumqiic lcoiium
faucihiis laniemur. l'nde
im-
susceiiti
ad ciiltum bci ampliandum. Omneslionoriflce sunt ;i hcatitudinc sua et Uoinana

.
;ul
positam essc coynoscimiis nohis sarcinam inaquam nostris videalur posse liumcris sustineri, nisi Ille adjuvet et suhveiiiat, cujus imperii slatum imiuieti maris elationcs agnoscunt, cujusque prwscntia majestalis navicula Cliristianitatis quantumlihet fluctuans mergi ncquil. Hi vero tanti turhincs,
joris negolii ct ponderis,
curia
Ipsummct
Callistum
refert
S.
Anloninum missum oraa Florentinis,

(jiii
lorcm
tioiii
III
lega-
aiictoritatem
,
oiitabant
splendoremque conciliare Leander -, illi(|iie adjunclos

1'aniloUiniiin
,
collegas
Gi;inociiim
Octonico-
cum
flcis
fclicis
recordationis Nicolai papa'
Pouti-
Uomani
praHiecessoris nostri temporihus
linum jiirisconsultum, Antoniiim Ridolfiim, et Joannem Medices Cosmi fllium, hahitaiiujiie a sanclo archiepiscopo in consistorio coram Ponliflce orationem tanta verhorum sentcnti;i,
capta, direpta et miserahilitcr afflicta pcr immanem Christiani nominis lioslcm Maliometuiu
rumque
non
siio
venustate, gestus et vultus gravitate, ut
orator, sed
missus
(]iiam
ccelo angclus prolo-
Bey Turchum
Constantinoiiolitana
iirhc
in-
ciitus viderelur. Inserta est
ab
iiiso
choassent, ac dietim inChristianorum provinciis invalescere c;cpissent ideni pra'decessor provi;
Clironico
',
prffiterito
ea oratio in nomiiie siio
dere desidcrans, infrascripli tcnoris litlcras solcmiii modo puhlicalas ad diversas orhis provincias milti vohiit: Nicolaus, elc. ad perpctuam
rei
modcstire causa, ahjuc ab uno e Florenlini^ oratorihus lialiitaiii ait, ea vero hisce verhis
concciila est
Beatissiiue ]iatcr ct domiiic.

Qiiia
mcnioriaiu. Et si Ecclcsiam Christi per ipsiim (vol. Ueg. lih. :2.'). de cur.) iNos, ut prai-
tatc
eum, (iiii cor;iin commoveri contingit
ca loquitiir sanctiet
tremerc
tiim
dictos
,
populorum
uliilatiis,
(|ucrclas,
,
et
cla-
liroptercelsitiidinem throni tiii,(]uo in liimianis

nulliis
cst altior, tum jiropter inlcUigenliam tuam divino munere auream, utriusque juris et
aufe(]uaiitiim pra'staret Dominus mores ramus, easdem litteras tenore praesenlium conexplicat, ac
Nonnulla duhia in iis contenta iirimum omnes indulgentias aiuplissimasa Coucilii Constanticnsis tempore, nisi
flrmamus,
etc.
lidei amplificationem conlra Christiani
fffciindam soiihia^ nolitiam neciion propter reverendissimos dominos cardinalcs vcsacra>

,
nerandosque
nonest
si
antistites
et
doctores
egregios
ad
no-
adstantes variis scientiis refertos,
mirandum
miiiis
liostes
conccssas abrogat, ac inulta de

in castris, cl sex
nuncego,
ciii
necsententitB siippchint,
caruiu lucrandarum ratione
incnsihus in Turcas gestandis armis, de ]iatrocinio Sedis Apostolicte, de saccrdotiorum vecligalihus sohita in ahsentes ah Ecclesiis lege ])otiundis, de remitlendis usuris, dc conferenda
nec verha quibus adiri dehet tanta majestas, palleo, et iiene voce deflcio. Verum quamvis me
de colligendis decumis, de im]ioiiciido crucis sigiio, de proiui.î<.'do Pontilicio lii|il(imate singulis dichus fcstis" ciini poiîili ad sacra
stipe,
magnitudo, invilattamcn liumanitas, tua^ sanctitalis immciisa lienignitas qu;c non soliim magnos disertosque viros, scd hiimiles ct indoctos inotfensa aure solct audire, hujusque consistorii moris est iion lam hujucnlis, quam niittentis a^stimare
tiia
terreat
animum
,
allicit
conveneriiit
sancit
tum suhdit
Expediin
persoiiam.
tioncm vero ah omnihus Chrislianis

ct p()i)ulis, ut |)ra'fcrtiir, in liostes
priiicipi!)us
duccndam
kal.niensis Martii i)roximefuturi anni millcsimi i]uadragintesinii (luinijuagcsiiui se\ti, scad ilcr volumus ali]uc dcccrniiuiis. Datum poiicri!
ItoiiKc
Sane magniflca et excelsa civitas FlorendevoUssima et Romaua; Ecclesitc obse(liientissima, iitpole a Romano sanguine carne,
((
tina tibi
ah
.\posl'iIica
sifii
S('(l(!
spirilii
le
[iroiiagata
cnm
priiuiim
innotuit
ad sumini
Pontilii-.ilns
apud
S. Petruin aiino, etc. mcdi.v, id. Maii,
;i|iicem cv(ic;ilum, gaiidio
magno
valde coronala
Eccic<ia'
assiiin]itiiiiic
l'()iitilicalus
nostri
anno
cst
proiiler
|ir()\
isioncin
univcrsalis
tiia'
-HK
S/ii>/ ///fI/oi'/s
/iiterprcs
S.
Ai/t/>///i///s
in
s/(ii iulA'//llisl///)/ l//ri/l/'i/l/ssi////i<)ratio//r.
l>orro
rci
divina
providcnlia faclam ex
|i('rs(iii;c
ad caiu cxccllentissiiuaiii dignilalcm,

iii.
cum
fama
iuii\crsa Chrisliana
regiia,
hujiismodi
]iervasissel, |iriiiciiicsac|)0])iiIos
admodiiin
'
S.
Ant.
p.
lil.
I.
xxii.
iii
c.
14.
in
pnnc.
^'
Leaiid.
ile
Viris
tit.
illii!^!.
Ord. Vr.fi.
c.
III.
Vit.
S. .\iiton.
.\pud S. Aulon.
ereclos meliores spes conccpisse rcferl S. Aiilo-
XXII.
IG.
iii
priiic.
(ALMSTi
i-l
III
ANMS
rHRISTI
|.'i
.")").
21)
oli |i('culi;inMi)
ac ('ximi:u)i
lii;)in (lil(H'li(iic))i
i|)si
civitati oj-lciisaii), cti;)m ciii)) csscs in miini-
lip. IX.!
Tibiis consliliitus, exullans

in
|iluiimiim
f;int()
jiiiiila\it
ail
Domiiio. liidc dc innncii!

(lcl)it;is
cxsolin
famain rirtiililnis tiiis.lW |';ir;iSed ecce plusi]iiani Salomon liic, i]ui|ipe cuiii videamus colla regum et princi|)um tibi siiliniifti, et non nisi gcnibns tlexis [icdcs tnos
terra mca. Vicisti
'
vtMidiim
yrati;irnm ;iclioncs
scxiis
ci, (|iii
osculari bcatos,
livis
snblimibus celeriter concordiam

|io|iiiliisi|n(;
fecit,
clerus
omiiis
iiliius(|iic
cum ma-
llis virlufuni fuaruni [iraMogaornatus post [ilurinm Ecclesiarum catliedralinm sedcs cxcellentis Valentiii;e fandcm
gistiMtilins
cniictis, i))iss;)iiiin solcn)i)iis fcstive
celebratis praecedcnlibus devotis processionibus
ciim
liyn)i)is
et c;ii)ticis
ille
i)itcrfuoro jnciindc, ct
scnaliis |io|iuins(iuc
coii^ruc dicerc possctid

liis,
Poiifificalcni iiifiilaiii siiS(C[iisti, nec de ejns provecfione dubitandiini cr;il, (iii enim pro laboribus pliirimis, [iro moribiis c;istis, [iro actibus strciiiiis cdsioris loci [ir;einium dcbeba-
Ecclesi;e
psalmofrraplii
sioit
'
Lxtatiis stim in
qine dicta
tiir idist,
mihi, scWWiii de tna creationc, domum DoDtiiii iljimiis, videlicet per oratoies nostros ad
lianc niaîi;im,
LXi miramur -, Ex ea antem Sede infcr cardiucs
lcrr;e coll)oiiiiii(is,
locatns, super ([uibusorbem coiislitiiil
intucndum visioiicm
domus
l)o-
demumad Romani culminis Poiililicalcin apicem

a
niini uti(|ue lirmiter aedilicat;i ct bciic
fiindata
noniino vocatus es taiKiuam Aaron \ ad cujus
snpra lirmam petram Romana proculdubio ccnsetur Ecdcsia, nec enim aliud ipsa est, (|uain domus ' Dci ei porta cneli, Inec columlia, unica. sponsa, pulclira sine macula et ru^â ', liortus conclusns ', fons signatus, puteus a(|uariim vi-
coiisfitutionem iu [)rinci[iem saccrdotnm
omnem
:
convocari
certi sint,
synagogani
jusser;it
Itoniiniis
It
sciant cuncti, inquit gloriosus liieronymus, et
quod
qiii
doctior, qui sanctior, qui in

illc
omiii virtute eminentior,
cligafiir
iii
sacer-
veutium, paradisns cnm pomorum fructibus. De ea inqnit cantor ille divinus': Domine, (lilexi decorem domiis tUcV. et locuin liabitationis rjlori.v tuee. Et iternm " Lxtatus sum in liis, r/u;e dicta sunt milii, in domum Domini ihimtts. Habentur
:
dotem,
in
quo omnes
aniiiiffi
virtutes invigilent
et intenla; sint, ut nil
liil(]ue scientirp, niliil iii(liisfri;e,
desitin eo sapientia;, nised adsit omnis
miiltitudo
hffic
incjiiione xxiv.
c(,
i.
on)iiibus considcratis.
rum cogitationum (vni, (|. sancfum dubitet quem apcx

foUit, in (]uo,
liiiii,
sensuum, (imnis congregatio sancfalicet). Quis enim

i
l;inta' dignit;ifis
;)t-
.\d liujusiiiodi igitur gloriosa?
domus
gii-
si
desint
boii;i aciiuisita ]ier nicri-
bernationem
et
legimen non immerito

Ecclesia^,
(|iio
te elegit
(|iiia
sufficiunf qua; a loci

:
praedecessore praeha-c fasfigia erigit,

10 iion nos',
divina clemcnli;i, (juod exeo coiijici pofcsf,
sl;intiir
aiit
auf
enim cbiros ad
temporc dcvotiori
aliis(|ue divinis
plcbs lidclium
insislil,
qui eliguiifur illustrat
disf,
jejuniis, vigiliis, orationibus ct confessionibus
Tu
igitnr saccrdos cs niagnus et Poiitifex
magis ac magis
(|uibus
divina imiietratur misericordia, celebrata dcctione canonica

a
siimmus, tu priucciis c]iiscoii(irum, haercs .Vjiostolorum, tu primafu .Vbcl, giibcru;itu Noe,

patriarchatu
dignitate
per reverendissimos dominos
Abraham,
ordine
.Melchisedech,
,
cardinales, super te cecidit sors divina, ut istud
Aaron, audorifafc .Moyscs

zelo Elias, iiiansiidiidiiic
.jiidicafii
]i(itc-
Domiiio fadnm fuisse fidelium an)liigcrct nuUus. Nobilitati sii|uidcm generis tui majorem
Samud,
lt;ivid,
state Petrus,
unctione Christus.
vrilde mirahilis es,
'lotnine,
moriim nobililatcm
adjiciens, et a tcneris annis
Vere igilur
et
slndiis (icditissiimis ad
summam
juris [icritiam
facies tua plena est riratiarutn, imiuil S, regina
spatio breviore provectiis es, et ut lex splciidens

in lcrlionibiis. dispntationibiis,
principum
coii-
sulbitionibiis, de virlute in virtntcm mir;i celc-
veliifi
progrcdicus us(]ue ad pcrfccfum diem " sapientia indutus es ab Altissimo et |irudentia plurima, ad judicjiiidum nrbem tcrrarum in ;e(]uitate et iiopulos in jtistiritatc
altcr Sîlomon
ad .\ssuernm nioinlerpretalum ideo enim mirabilis es valde, quia coplcstium, terrcsfrium et infcrnorum (jomiuus, codcsfiiim scilicet, proptcr perfecforum sanctorum Cafalogo adscriptionem, terrestrium, ob utriusqiie gbulii
Estlier
sigiians,
Ecdesiam
,
uarcliam
beatitudinem
tia, ciijiis j;iiii
l;uicm omnis lcrni vidcrc dcsi-
amplam jurisdidioncm infcrnoriim aufcm propter animarum ab inferis per indulgentias

,
deiat.
dam
mns
cst,
fciii
i|uidcm sapicntiam coiitcmplanregina .Saba ' sapieutissima a fiuibu^ terrai

illius
ipsiiis
Ad
eductionem. Tibi denique tradifie sunt daves ^ regni ccdorum, nec nisi iicr fc ;id hiijus gloriosaj
domus
:
'^
iiendralia laculfatis
my^fcriîlis
lia-
accessit, cjusciue percepta sapientia et viso do-
aditus iiatet
bet dicere
milii,
iti
:
quamobrem
Ladatits
fldeiinm (inilibet
ordiuc miro.
taiilo
sfiiporc pciciils;i
sum
in his, i/ua' dicta sunl
iit
viv in ca
mancrct
b;ilitiis,
rcsiimptis ;iu-
dotnum Domini ibimus, per potestafem
\irilius adsistentes beatiticavit,

:
ejusque mi-
videlicet tibi fraditani a Salvaforc iiosfro .lesu
nistids, dicens
Major
est sapicntia tiia et rirtits
Christo.
r>-2.
tuu nuain iiiveni,
quam rumor
xxviii.
rjuem audici in
"
A(l
biijiis igilur iiiagnilicie
doiiiiis
li
'
Pi;il.
cxxi.
Ps. XXV.
Geii.
6 Ps.
cxxi.
Ephes. v.
' III
ReL". 111.
'
Caiil. iv.
'
Malth. xii.
Esth. XV.
8 ibid.
x.
111
E.x
Leone
I.
.Vhtth. XVI.
Ep. Lxxxvii.
6
Hclir.
I.
Ps. cxxi.
30
inina, ct mnjostalcni
rAI.LISTI
III
ANNrs
CHRISTI
1'i,t5.
tuain inirsidontiun in ca
Post hujusmodi igilur llagclhi pluriniii, oxtonsa

virga virtiitis lua',
ailiiranilani ct visitandain oratores

vit
suos dcstina-
imo
Cliristi,
demorgaliir in
commirnitas iUa niaiiiiifica Florciitiiia til)i aficctuosissima nos licatitudinis tna' sennlos. Per nos (luoqnc illaintotis prfficordiis veaoralur,
tnoiuin vcstigia pedum luimilitor osculatur, \icarium Cliristi, otsuccessorom Petri {irmitcr asseverat, obedicntiam asserens promptain pariter ct dcvotam, ac dc tiia exaltationc cum unict
te
proliiiidum ahyssi
cum
exorcitihus suis, et no-
inen cjus non
tua a
memoretur amplius. Uuia vero ad hoc efflciendum heatitudo principio subp creafionis voto solemni se
ul celebri serinono per
Dco
vii!;j
dicavit,
ifiim
orhem
dinil
ost,
quo Deo
nil gratius,
mundo
celehriiis. fldolihus nil affcctahilius et jucuiidius
versis lidoliljus gratulatnr. ut ovis mitissima verbis
tc
primo pastore
audiri
pofuit,
idcirco ctetus oinnis coleiitium

:
vitie
saginari cxposcit,
to
Cliristum dicere cogetur

qiia; dicta
Lxtatm
'
stun
iii
his
ad auKPua dein te tncri, pcr te vircntia pasciia suporuic lclicimuin et semper tatis, magoiflcis opcribus tuis ctsacris institutis
dcdnci, suh
exoptat adduci.
sunt
iiiihi ; in (Jominii
Doiinin. ibiinus.
jiro
Dccct ciiim talcin ac tantiim Pontiticom in iis (|u;o ad assumptum licniu sunt normam fore justitiic, sanclimonia;
c.
iKimiiiihus
'
spcculum, pictatis cxomplum, voritatis assertorom, defensorem fldei, doctorem gentium, du-
Ihimus (inquaiu! iion vacui, non otiosi iii domum Domini, sed ad exorandum piissimum Dcum ohnixo, et assidiiis [irecihus obsocrandum, ut nicmor sit onniis sacrilicii fui, scilicot ohlalae suhstantiffi, et holocaustum tuuin vit;c ex|)0nend, etiam usque ad sangiiinis efrusioncm, pingue flat, ct por exuherantcm dovotionom tribuat - tibi secundum cor tuum igne caritatis siiccensum, et omne consilium tuum coiiflrmol,ad cxtcrminandum fldei liostcs universos. Hi etenim in currihus ^ et in eiiiiis glorianfur et navigiis, nos autem in noinine Domini invocahinius, ut qui opus boni desiderii cuîiit iii tc, ipsc perficiat. Ipsi obligati sunt, ct ccciderunt conspectu Dei, nos autem surreximus spe iii divini adjutorii, ot erecli sumiis, ct idoo in do'
com Clirisfianorum amicum ordinatorom paranvmphum

, ,
sponsi,
clcri,
sponsEe
pastorom
magistrum insipionfinm, oppressorum rofuiiium, advocatuin pauperuni, et spem iniseroruin, tuforcui pupillorum, judiceiu viduarum, oculum ccecoruin, linyuam mutorum, haciilum senum, ultorom scclorum motuni malorum, gloriam bonorum, virgam potontium, malloum tyrannorum, patrem regum, moderatorcm logum, canonum dispensatorem, orbis torrBe lumen, vicarium Christi, christum Domini, deum 1'liaraonis -. Uuce quidcm data optima ', ct dona
jilebiuni,
,
nium Domini
hEtantes ihimiis.
iit
C;eterum, pater heatissime,
in
paucis
iiisolitse
me
oxpediam, oculos Argi ad hanc iiohilissimam
Ifali;e
oram
attolle,
ct intuitiim
fu;o
perfecta in te esse, in popiilis pr;edicalur. Uiiod
pietiUis inflge, sine cujus et totius ltali;e unilate

ot
etiam novi nominis nuncupatio assumpta satis protcstatiir. E\ iiomino cnim rcgio, Iranslatus es Callixtum sciliiii nomon l'oiitiflc;ile egrcgiuiii, cet Tertium, KaAMdTo,- enini grmcc, lafino optiiinis
intorprotatur,
pace parvum vel nihil proderit contra Turcos

i|)sa
cxpcditio omnis. In
autom
Ititliio
regione,
ut non miiiima pars ojus, sita csl magnilica et inclyta communilas Florentina tibi devotissima
;
optimo autoin mclius addi non

plonitudo.
Vel
Callistus (|uasi calidus
florcns ut rosii, fragrans siciit liliuin, arniis

pofeiiti?e
tuii'
potost,
noc adjcctiono indigct
insignita
sanctissimie crucis,
qiiiim
ut
Ko-
secundum etymologiam
rius
manse Ecclesise fldelissima,

runKiiie pro
oliiu in opin
in fcrvorc fldei, sistens ot flxus in oa, cui torna-
prossionifius suis fre(|uciitcr adjuvif
poste-
numcrus additus sacro mysterio,
cl
per-
fectione mulliplici copiosiis existit.
Deum autcm
Pharaonis tc ossc dehcre non frustra dixerim, ad llagclhindum videlicet et castigandum inultipliciter multisque modis veri Israelis adversalios et opprcssores, et potissimum nunc illuin scelestissimum nofandissimum(|uc rcgem Tiirbestiam * cruentissimam nominihiis corum
,
posse juvahit. II;oc uti(|iie Italia; regio teste Isidoro (lib. Ktymolo.) porlione sua non modica, olim niiigna (Jriccia nuncupata est. In (îmnihiis boiiis pulchorrima, soli fcrtilit;itc
et pabuli
uhcrtate pinguissima, fontihus et flu-
minibus irrigua, niatcr pliilosophorum, core-
moniarum invontrix, cultus diviiii luiigisfra, saoloquontiie sinpienti;e lumon pi\Tfulgidum

,
hlJispiiemiio
(|iii
plonain,
inimicum crucis
Christi,
rugiens circuit quffirens (lucm devorot por lidelium torminos, cl quod fontibus lachrymarum inagis dettendum o;f, (|uam vorbis exprimendum) in eorum cedes jilurimasjam (leliaccluitus ost, iiiiuimcra opprofuriis invoctiis tan(|u;im leo
in armis expertissima in gulare fastigium redigondis popiilisetcondendis jurifuis prudontissiniii, solortissima in negotiationibus, et iii
,
,
iutiticiis tjuain
iNec
tiffi
'
plurimuiu ingonios;i.
enim mysterio vacat, quod soljiisfiChiistus Dcus noster ox saccrdotalis of

% ideni
Ri^x rogiim
siiiuiiiiis
',
hiia et contumelias
adjiciens
roligioni
Chri-
regali prosiipia ortus
ot fu-
stian, ct sanctorum îone sitiens, ul fcrii
sanguinem sine intermis|iessiiii;i
turorum hoiiorum Pontifex"

cxxi.
1.
post
mo-
nc(|ue;il salurari.
1
l's.
llelir.
V.
li.xuil.
vii.
Jaculj.
V.
'
>i\wc. .xiii.
.Maltli.
"
\'i.
\\\.
'
lliiil. *
'
[>IilI.
I.
.Malac. IV.
.\|)0c. xi.\.
Ilcb. x.
CAI.I.ISTI
III
.\N\US
,
1,
CIIRI.STI
31
narcliias
DricMilalos
.\s.s\ri(iriiiii
iii
iModorimi
l'i'rsariim aliiiio
(Jrau-oriim,
liac
alma
riiic
sedein constituit Urbs, el

si
summi
INmlilicii ahiiic im|ierii,

riilcirclnr.
;.;"iilcs
tes ejus adliuc dissiliiint, ad ea qiun pacis sunt obsecra, horlarc, impera, et conipcllc intrare, stiniiilis videlicet ratiomim, (|iia' boiia pacis
ut ex altero altcriim
Uiia' (jiiidcm
probant innumcra
fon!,
mala auhiiu
discrimina,
(lissensioiit
per cxlcras
priscis
tcmpoevasil
nis, et pra-lioriim infinita
(jiipm'
ril)us, et bella civilia valdc liicril atlrila,
admodum
(!xislit,
iii
ciinclis lidclihiis
unus Domimis
tamen
sitate
gioriosa,
cum palma
Scdcs
siili
triuinplii,cl uiilvcr1'ctri
,
una
fides,
ununi haptisma, uniis
l'atcr
impcrii.
(|ii()(|uc
fidcs(|iic
etDominus
sic
oniniurn,
una spes vocationis
sucK,
ortliodoxa, licct
dcccm
pcrsecutioiiilnis im-
omiies potcntia'
Italica' siinul iinila', et iiKh;
peratoriim inlidclium,
laii(|iiam
decem
idajîs
virtutc fortiores
cllecla!,
unanimcs, uno orc,

filiuin
.Kgypti percussa fuerit atijuc impulsa, a veritate tanieu fidei iiiim(|iiam avulsa esl, Domiiio Sal-
uno opere, imo
spiritus fervore concepto, proilliim
ficiscaiitur contra
pcrditionis .Malegis ct nioniin

qiii
valorc .lesus Oliristo oraiitc

ejii.s
pro ea
'
ne lidcs
gloriosis-
humetum regcm
supcrbifp,
aiigcliim salliaiia'.
deficeret uiiquam.
|iriiicipe
Uuinimo sub
canem impudicissimum, omnis

vcrsatur
ail
-
simo
et
Chrisliaiiissimo
impci'alorc
pcrversnrem, mysticiim anliciiristiim,

ct cxtollitiir siipra
ad-
tônstaiilino cxallata, ina^nilicata ctdilatala pcr
omnc
qiiod coliliir,
orbem,
eunctis otiam
-
(!st
venerala, (|iiod
iii
sacris oraciilis
ante
:
|)cr
lcmpora Idiigiora
pra'-
rcpi
iiis
conlcrendum vir(!s cjiis, lit ipsius audaciam imendam, ad illiim climiiiaiidiim dc lcriiiifidelium, ad rcciiperandas lcrras
al)
monstratuin est iii statua videlici-t v.k i|uadriiplici inctallo composila, (|u;e |)cr lapidciii siiie maiiibiis cxcisum de monte percussa iii pcdibiis (orriiil tota, iliciiiie lapis maxiinus facliis orbcm iiii|iiit implevit Petra fiutciit enil Christus
:
cix nplas
ct
lucne eversas, et prfficipue illam olim gloriosissimam civitalem Constantinopolitanam, iiiiiic,
auteni infelicissime captivatam ab co.
Decet enim vices rcpendere tanto honori,
A|)ostolus
i'.i.
'.
tanto labori, tanto

liaiic
amori
qiii
illins
iit
gloriosissimi
iiia-
Sed post
gloriam hiijns
inclylffi
principis ('.onstaiitini,
gnifice exaltaret,
tibi
regionis et domus, exigcntibiis popiiloriim dcmeritis, pcr barbaras nalioncs,

cet ctlliinnos, (Jolhos,
tuam Sedcm post immensa donaria
liaiic
Wamlalos
scili-
Longobardos, Saracenos, aliosque malignos Italia ipsa dcpopulata est, et p.THi! consumpta, diviiia tandem miseratione,
illis
Urb(!m rcliquit, Hyzantiiim p(!rrexit, et illiid magnilicc amiilians suo nomini d(!dicavit sedem imperii ibi constituens. Hic etiain per successores suos impcratores sub variis
riculis Italiam
eliminatis, liberata tuit et restaiirala
ma-
opprcssam
et
annorum curplurimum aflliîam
gnifice. iS'ovissiine vero
diebus
istis,
dissidcnii-
bus inter
se invicein patribus ejus, satis pra^liis
et expensis fatigata est.
Salvatore uostro ,lcsu (^hristo,

el lecit
Operante autem Deo et (|ui est pax nostra,

felicis
utraque uiium,
tionis Nicolao
i^rtedecessore tuo
quoque n^cordaplurimum
laborante, etiam pcr lcgatos revercndissimos ad divcrsas paiics cjus destinatos, convcnicntibus
in iiniiin in
.lustinianum legiim compilatorem de faucibus (iothorum, et per (laroliim magnum regem Francornm, et Augustum crcatum, de manibus Longobardorum, et pcr Otlioncm primum ducein Tcutonicorum in Homanorum regem assumptuiu de oppressionibiis tyrannorum. Iiationi igitiir congriiil, cl a-qiiitati, ac dilcctioni, ut nuiic veluslioma ciiin lidcliberavit, ut per
,
Aragonum,
idipsum serenissimo principe rege illiistrissimo domiiiio Venetorum,
libus cunctis novjE

tcstate
illius
Romtc
sullragetur, et de
caiiis
|)0-
impudicissimi
Tiirci
oiiini
iiidjlo duce Mediolanensi, iieciion et magnilica
atrocitatc triiculciitioris criicrc (|iiani citissimc
ac excelsa nostra
aliis,
communitate riorentina cuin

o[)lala
elaboret.
Quainvisenim gloriosissimus
Callistus
:
1'ontilex
pax a cunctis
moiialihus rcddila
sunimus
1'rimus,
('t
niartyr inclytus
est,
ac f(X'dere divino colligalionis cciiis iiiodis
et
formis et conditioiiibiis conglutinata ct iii ipso vinculo pacis, qua nil inelius, nil jiicuiidius,nil suavius
aiit salul)iiiis
excogitari polest.
optime (iicat iNos cnim tempon! cgeiniis, ut maturius ([uid agamiis, iion priccipitcmus consilia et opcra noslra, iicc corum ordincm corrumpamiis (dist. sponderet), spcctattamcn ad
:
Ubi enim pax,

nes.
ibi et
omnc bonum,
,
scciindiim
hoini-
prudentiae
perfectionemsecundumphilosophum
divum Augustinum
iiiiod
appeliml
Hujus igitur foGdera pacis, tanto labore

benedicta^,
sanctificataj,
confeclff,
atiiue
pro-
mulgatie ab Apostolica Sede, pater sanctissime, tu qui princeps pacis existis, et amator diccris,
supplicainus adstringas fortius, diutius conscrves, et
maturata conSilia velociusexequi consultata. .\am mora sua cuilibet est nociva, et preecipue, ubi ingens et vicinum periculum imminet, omnino vitanda est, sero enim mcdicina paratur, cuni mala per longas coiivaluere moras. Ecce enim (|uoli(lie illc nc(|uissiiniis
in Ethicis post
(^hristiantc
fldei
hostis
Turcorum
non
rcx
strages
augeas vehementius.
Si
qua;
autem par-
multiplicare, civitates invadere, incendia et de-
vastationcs continuare
1
cessat, et
ad
iilte-
Luc.
x.\i!.
Dgn.
l(i.
II.
'
Coi. x.
lCplies.
11.
Aug. XIX. de
Civil. c.
EpllCi'. IV.
U Thess.
11.
m
riiii';i
i'l
(AI.LrSTI
III
Axxrs
CHRISTI
instruciis tcrra
.");").
'i
|i('jora
si'
luirari' rosliiijit,
iit
coiiimiiaitcr
mariquc cxercitibus insectatuiiibium scrviiutc Itarbaaddihjuc ]iromissa, nimiriim
.iniiiiiitiatur.
riim, s])em(]iie concepisserccu])cranda3Conslan-
It
1
ifîliir
mtIiIs
mcis
iiiculiis
lc
iil
,
liiiciii
fa-
tiiiiqiolis
aliariiiii(]ii('
:
iam, palcr licalissiinc, iost(juam

'
hoiiiiniis
rica liiicrandariiin
constituil
ilcsinias
,
supcr
rciios el
ct
-
regna
cvclias ci
a^diliccs
cl
(lissi[ics,
dispcrfias
planlcs;
liiiim,
acciiiiêrc
gladio iuo
supcr lcinur
\crilatis,
]ioiontissimc, gladio,
inquam,
bcllo, ere])las Turca^ Hosna' urbcs ac provincias ei rcsiituluin iri, iiccnoii alia loca ab illis occii]iaia, (|ui a Itosiui' rcgibus dcsciverant, ac limiles [iristinos rcgni Bosiue
confeclo feliciicr
j^ladio cliaritatis, ijladio

lcs
aucloriiaiis supcr lidc-
am|)lificalum
rcgioiiihus,
iri,
conjuiiclis linitimis
hostium
'
;
iuos
iilii
adlia?renles; exciia
poiestatcs
cl
qua
ipsius o])e jiarla fucrini

iii
principcs,
cuiiciasiiuc iidcliiiin
naiioncs, (\ux
Charissimo
Decet
Christo
iilio Sle[)haiiotlioina'
in liac rc dormire vidcntur, ei ad zelum lidei delendendie corda corum ei menies accende, et per eos dispergc in virtuic ('.lirisli illos, (|ui in sua gloriaiitur viriuie, ci multiiudinc, ct fcriiatc
regi Bosna; illustri, salutem, eic.
Romanum
Poniificem, a ((uo
per
nnivcrsalis Ecclcsia? meinhra muiliiiliccs favores dilhiiidunlur, illos [loiissimc rcges ])roicgcrc
et
sua conliduiil, ci dissipa gentes, qute bella voluni coiitra Clirisiicolas iuos usi|iie ad intcriiccioiiem. i'cr luec
Graecis, sed
et
conhivere, a quibus religioiiis Christiaiue ct

Caiholicic [ôiiora
])ra>si(lia
fidci
com])araiilur.
enim
providcliiiur iion
solum
Latinis tuis,
semper
Ecclesia;
Uomaiue
ei
illis
adlucrciitiinis, cl iihi sulijeclis, quilius

si
Ciim ilaquc zcluin iua' dc\oiionis rcccnsciilcs etiam ante assumjiiioncm noslrain ad Ajiostolaius ajiiccin cognosccrcmus, ci nuiic cliam cx
rclatione dilccli
lilii
iiericulum immiiiclj
])rostratis a'diiices
in iolo
aliicr noii obviciur, ut
nobilis viri Nicolai .lacobi
et plantes; Bedifices (jui-
Teste oratoris tui, serenitatem tuani ardeiiiio-
dcm
orlic
IraiKiuillilatem ct iiaccin, ci
]ilaiiicsquc dipriîbitaiis
iiii-
rcm
lidci
ficri
Clirisliaiii
nominis dilalaiionem;
ci
si
ad ea, qua> iii augmcntum Christiaiuc rcdundant, aiicrle intellcxcrimus, ei (|iiod

subirc non forinidas, nos,(]uiin nostrffi iniiiis, audaciam imiiuiiiiiim Tcu-
vini culliis ain|diiudinem,

])erfcciioiicin. (Jiiod
oiiinis
liericiiia
facluin fucrit, ccdcl

el
assumjilionis
(]uc lioc
ad
I>ci
lilii
gloriam niaximam
iii
lionorein,
croruin
((]uaiiiuiii
nobis miscralio diviiia
jici-
ac
coroiuc
augniciitatioiiciii,
snblimioreni iiccnon in terris fanue tiuc

ciclis
iiarata>
mitiet) tolis conatibus ulcisci Salvatori nostro
nolabilcm celebriialein. Su])crbac oinnia, ]iaicr beatissimc, rempublicam nosiram Floreniinam cxcelsain ei inclytam, iibi devoiissimam, ct \\o-
Jesu Chrislo iiroinisinuis al([ue voviinus, ei tcrrcstribiis ac niarilimis ciqiiis adversus cosdcin Tcucros magnos apparatus facere constituimus, Constantiiiopolitanam ct alias civiiates [ler eos
occu])atas
])ermiticntc
nuuue
J^cclcsiai,
ex parte i]isius coininnnitatis
Chrisiiaiue rcligioni vindicare, ipso
in visceribus ciiariiaiis supiiiicamus,
comincn-
Altissimo
coiifidcntes
sereiiilati
daiam
tua^
liabeio, ad
omnia
benejilaciia sanciilaiis
lux, iiecnon coniiti Ste[)hano tuo,

liosteris et lia;rcdibus tuis
ac cunctis
[)arere paratam. Sicque tuo sancto duciu alque rcgimine in domo Doinini Ecclesia' militantis in iiacceicbaritaie ambulantcs iii donuiin
tenore [)ra?seiitiiim
ex iiunc [loliiccmur, aiqiic ])romiitimus, nostra(]ue inteiitionis existere declarainus, nos si et
Doinini
ibimus
et
gloriai
triumpbaniis.
Demuin
scrmonis \ciiiaiii pr;esia . Hactenus S. Anloninus. Habita est eliam alia eodcin argumenio perelegans oralio ab .iMica Syivio c]iiscopo Scneiisi ab iiniieraiorc ad Callisium legaio, qua ejusdein Pontificis pia coiisilia de crucc signata
prolixitati
iiKqititndini
])oslquam regnum tuum Bosns et iili fiuiiiinae rcgioncs Chrisiiaiue ditioiii i^lcnarie rciiitegrata
et rcsiitutK, ac a
cliiberaia; fuerint,
civitatcs,
tam nefaria servitute ere[)la' omnia et singula domiuia,

cl
'
castra, tcrras, jiirisdiclioiics,

et jiira
alia
regni tui loca, pertineiitias
qiuecumque,
quoquo nomine censeantur,

iiibus ac aliis fiiiilimis, qui
a nonnullis baroa
cxpcdiiionc (]uam]iriiiium coiiticicnda iiiTurcas, addita egregia udliorlaliouc, comnicndavit.

24. Spondet Bosiur
et nii/til lef/atirni
rcfji
lua tuoriiinijue
])ra'decessoruin lidelilaic defcccniiit,
hactcniis
clientelam Pontifex
occupata,
libi
si
de
ciniriliiiiidis Ilunr/arii:.
Se-
ad
te
legitimc s])cctare constitcril,

iuo, ac cunctis jiostcris cl
ac Stcpliaiio
filio
exem])ium ac vcierem morein caîeri reges ac principes, inter quos Stepbauus Tlioinas Bosnte rex .lacobum Teslam oralorcm
culi suiit 1'ridcrici
lueredibus luis iu;e et

rcslitui, et noii
lincs,
eorum
diiioni
])lciuiric
illa
reintegrari, teque et eos in
iiilcgruiu ad
misii, ([ui
regia
iii
Scdcm
Aiiostolicam
siiidia,
inodo usijue ad rcgiii ])ra'dicti sed cliain, (juoad Altissimo libucril, in
resque gestas in Turcas explicuisset. Unibus audiiis Poniifex, collaudatis ])iis iilius urgendi
inboslcs
lidei beili
alias terras et loca
eorumdem
tibi
lliics
liosiium, qu;e tuo
favore parta fuerint,

(iata
fiiiitima ct
accoinmo-
desideriis, A])Osiolicis liitcse acce])ii Pontiiicaius
cjusdcin regni tui
amiilificari ct cx-
ris iiisiiuct significavit,
tcndi, laleque tueri,
nos esse (quoad poterimus)
cxordio xovissc divino Numini Tiircas sc bello
rcalilcr ct cuin ctTcciu procuraturos, ac succes-
j^.,..
1.
Pj. xLiv.
'
Exl. inler fjus Kp. nuni, :j9S.
Callist.
I.
I.
p. :J2.
CAr.LISTI
soribiis iKisliis \iaiii a|M'iionuis,
iit
AXNris
I.
CHRISTI
l-inri.
33
tc ct |)Osfc-
ros tiins, \H'v tua vcslij;ia
iiicoilLMitcs, tam|iiaiii
cesse
Ecdcsia; thesauros et vitaiii pKipnam, si ila neerit, ad cviM^sionciii liujiis impiissimi .Maliomcli
(.liristiaii;prelif,Monis i)ro|)u;iiiaciila in siiiii Setlis
ini|)end(MC, ac coiisideranles
vires
iiobis
A|)osloIic;r (|iiil)iisciinii]uc favorilius ct auxiliis

lial)caiit iioii
dilatioiiem, (|ua' inlerponitiir,

ct
liosti
omiiem damnabilcm csse,

adjiingere
;
iiiiiiiciitoconimcmlatos. .Nulii ciiio
calaiiiitatcm
ctc. Kal.
|iriilic
Honia' a|)ud S. Pclniin aniio, ctc. MCiu.v,

i
ideo(|iie inlendciites i(]uaiiluni
divinaclemenlia
iir.-pfatos
kal. .Maii. l'oiitilicatiis nostri aniio

'
largiri dignabifur
luoxime vcntiiro Vcre, erecto

salutis contra
25. Suscepit
|iliaiii
cjiistlcin regis,
ejiis filii
Ste-
vexilio
Crucis
arma
eorum ditioiiis decrevitque Bosme relialrociniuin C.allistus ffnum Sedi tantum Apostolicee obnoxium forc,
comitis, iiccnon iiiiivcrsie
,
Turcos tcrra niari(]iie movcre, ut in tanto Chrisfiauorum apparatu robur regui Hiingariie per
intestinas discordias
non
desil,
in
qiio
certe
advcrsus quoscum(|iie illud opprimcre iiiolientes ab ea defcnsum iri. .Vdjecit adbortationem, ut arnia contra Cliristi hostes exercere |)crt;cret. Ciini vcro .loaiincs lliiiiiades comcs
at(|iic
prn^cipiia fiindameiita victorin ponimiis. ad lias
tollcndas
(si ita
Deus annuerit) induccndamque

\\. E. cardinalium consilio de illorum iiumero existis, el
pacem
friiiii
vel saltem treugas, de venerabilium franostroriiiii S.

te qiii
IJistriccnsis, et
Ladislaus llungaria- rcx noiinul-
et
asscnsu,
las
cum
ipso Bosnse rege controversias babcrent,
Callislus ad eas sedaiidas in
Pannoniam
niisit
Tliomam
episcopuiii Fancnsem, (|iicm leyati e

iii
latere digiiitate auxit, ut
communem bostem
tit.
integritate maximaque rerum explenam in Doirino lidticiam gerimus, tanîiiam pacis angelum iii pra-fafo legiio Hungariic nostrum et .^postoiica; Sedis legatiim de
de
ciijiis fide,
pcriciitia
omniuin arnia
S. C\riaci
iii
vcrtercntiir. -Mox(|uc I)ionysio
latere serie
(Uiximiis
t'aciiiiiis,
(lc|iufandum
prtelatos,
et
pra>seiitiiim
fbermis presliytcro cardiiiali legationis muiius in Pannonia gerentbc injunxit, ut iiitcr disseiitientes ^ lliingaricff auhe proceres
coiistitiiimus, et depiilamus, tibi
eumdem
regni
inter
se
regcni,
et
iira-fati,
alios
barones ac populos (]uoscumque regnicolas

iiosfro
et
pacem
indiiciasve conciliaret, tuni daret
ope-
(juomodolihcl dissideiites,
ram, ut rex ejusque duces proximo Vere ad educendum in expeditionem exercitum accincti essent, obstaretque ne fcedus cuni .Maliomcle inirent, quibus de rebus extant lue littcrfe Dilecto filio Dionysio tituli S. Cyriaci in Thennis presbytero cardinali, inregno HuugaricC iiostro et Apostolicse Sedis legato de latere, sa: i<
dictorum fratrum iiomiae, ad pacem et mutuani concordiam hortandi, monendi et exhorlandi,

ac
eorum
discordias et dissensioues penitiis tol-
lendi et extirpandi, ac super ipsis amicabilifer
judicandi. terminandi, decidendi etcomponendi,
kitem,
etc.
oinnium Cliristi fidclium unio sif sunime optanda, hoc pra'scrfim calamitoso teinLicet pore, in
(|uo
perditionis filius .Maliomet Bey,
fiircoruni caput et dux,

liiMiiens
cu[)it,
tanquam
procella ve-
lâcemque ipsam et concordiam vel saltem si pax seqiii non potest, perpetuo vel ad tempus, de quo tibi videbitur, tractandi, firmandi et concludendi, ac pro ejiis firina coiiclusione ef observafione,qua' tibi visa fuerintnostro ct Ecclesiw Roniana> nomine promitfendi, ac insuper nos et Ecclesiam ipsam, prout tna' pru,
treugas,
noinen Clirisfiaiium perdcrc de fcrra illorum tainen iii priniis est non soliiin
vidcbituruecessaiiiim, obligaudi, necnon pro obscr\aiida hiijusmodi pace vel treiigis sedeiifia'
necessaria, sed
siiperl)OS
ejiis
summo
spirifus
studio quferenda, qui quasi ciplesfi qiiodam
quascumquenecessarias et opporlunas utrimque pijeslandas, vel per viain comprocuritates

uiissi, vel alias tractandi,
dono repriraere consiieveruiif. Iiitelligeutes itaque, non sine amaritudine cordisnostri inclylum
Hungaria? regnuin, cui nos pro
meritis
suis
lirmandi, ])ra>slandi et
summe
afficimur,
et
quod
;
hacleinis scufuni
Christianitafis esse consuevit, in capite e^

bris sibi inviciMii dissciitirc
iiiiim
nicm-
concludendi, jiacta insuper, et capitula pacis, vel trciigarum Imjusmodi firmifatem et securitatem coiitinciitia ordinaudi, faciendi, concludendi cf decidendi, ac pacem, Deo propitio, vel
treugas prajdictas, |)Ostquani firmata fucrif, per supradictos observari mandandi, confradictores
et
ac inter charissi-
in
Cliiisfo
filiuiii
regem
illuslrem, et
[ira-rafi,
Ladislaum prselatos ac barones et ponostriim

nirsiim(|ue inter hos i|)sos
iin|)e(Ii-
consentire nolentes per censuras EcclesiastiNicolai

papate
pulos regni
cas, de (]iiibus in aliis lifleris felicis recordatio-
c(M'tas disseiisioiies
subortas essc, qua'
nis
V pra'dcccssoris
uoslri
et
quominus opporfunum ali(]uid per eos parari auf effici possit, videmus inaxinio jirasidio carendam esse fidcni nostrain, nisi reconciliatis animis, ad veram charifatem et pacem rcdiicantur. Eapropter cuiiicnti^s votuiii oninipofcnti Dco redderc, (juod a i^rincipio uoinento manifesto suut,
stri
nostris,
quas ad
mitlimus, pleuiuscontinelur,
ct siiigiila faciendi,
compelleiidi, omiiiaiiiie alia
gerendi cf excrcciidi,
(pia' i^ro
liujusmodi indiiet
eliaiii
cenda pace
tuna
et treugis, ac
earum slabilimento
et
sccuritale necessaria vidcris, seu

:
insupcr etiani piiefalos oinnes

el
opporsingulos
Ponfilicatus solemniter vovimus, videlicet
regem, pnelafos, barones

dicfi, ac alios
populos regni pra<et obtcstandi, ut
quoscumquc rcgnicolas nominibus
'
Ibid. p. 23.
IIj.
p. SO.
Cocl. hisl. Husi.
I.
XI.
quibus supra inoneiuli, rogandi
A.N.\.
TO.MIS
.\.\L\.
h.VY.N.
.\.
CALLISTI
|iro
III
AXXrS
cu-
1.
si
cnRISTI
]iro
i]is;i
1-'i;
linnor(>
l>(ii,
et po|uili Clirisliaiii saiiih^

nfjitiir,
ac
et
regni Polonia; legatione

forent.
siieci;ilitor
Jiis caiisa
miiK;
proxime ventiiro Vore,

parati sint ct ac-
|iarficulariter concess;p
Dat.
Roma;
ileposilis
(liscordiis
|ii;riatis,
apiid S. Petriim anno,etc. mcdi.v,
k;il.
Octobris,
cincli ad salutarcni lianc Cliristianoriini oxpodi-
Pontiticatus nostro
lic;B litferBe
',
tioncm, et interim luillain (juovis luodo intolligentiam, riiilliini fiediis ciim eodom Macliomoto incaiit scii roci|iiant, sed ad ipsius oxtromam
coiitiisionoiii,
siiit
(juibus
anno . Extant ;ili;e .V]iostoeidem cardinali partes se

i
ini|iosiiisse testatur Pontifex, ut criicis sign;i at-
tollorol in Tiircas,
dooumas(]ue cloro ad
:
siisten-
scmpor
f;l(H'ioso
consue\eiimt,
iis
landiim
lia
1!.
oxercitum im])eraret
auxit
-.
liiin
jiliiriiiiis
animouf, coucodontes super
auctoritate
illiiiu iir;erogativis
Do
illius in
llunga-
Ajioslolica lianim serie plenariam facultatem et
etiam polestatem. Nos enim ohligationes, pacta et firdera (lua^ciiuKiue, (|ua^ pro liujusmodi pace
vel treiiiiis induceiulis, eariiuKjiie seciiritatc et
moininit Joannes Taliacotianus, Joiinnis Capistranensis socius, in lilleris ^ ad

leg;ilione
1>.
Joannem Piccntem Minoritim

iit
datis,
narrat-
firmitalo
prrcstauda,
cacteiis
supradictis
exe-
(|uendis duxeris ordinanda. flrmanda seu ctiam

lacieiida, rata et grata liaheliiinus,
ea(]ue facie-
Joannos Apostolicus infernuntius in Pannoniam se contulerit verno tempore, cum devexo anno superiori e Francoliirleiisi conventu Hungariam adire, divinam(]ue
(]iio
lioc
anno idem
15.
mus, auclore I>omino, inviolabililor observari. Tu igitur injunctum tibi luijusmodi laboris onus et curae, ob Dei et Apostolic;e Sedis et nostram
reverentiam, devole suscipiens,
ita
studiose, sa-
gloriam in converfendis jiopulis am]ilificare jussus esset, tum eximia ab eo hoc aiino gesta Cum anno Domini mciu.iv, de ila recenset mense Novembris ipse beatus ])ator ciim sociis
:
pienler ct integre juxta concessam tibi a
Domino
post Frankfordiensem dictain Norimbcrga? ve-
gratiam exequaris, ut cfflesti tibi favente clonicnlia tuis laboribus el vigiliis, sperati pacis et concordi;e fructus proveniant, tii(|ue in liac
causa,
S.
(ju;e Cbrisli est et nostra, atterna; glori.x
coiiso(|iii
bementer in magno fuisset dubit;itionis agone (juonam se iinedicaturus conferret, aut ubi magis Cbristiano
])opulo
iiroficcre
posset,
nocte
palmam
mercaris. Dat. noina? a|uid

clc.
iticDLV,
i
Petrum anno,
26.
kal.
^
Scptcmbris,
"
Pontificatus nostri
anno
sequenfi cum ])Ost matutinum, oralione pra3missa, se sopori dedisset, vidit morteiu suaui non sub sanguinis elfusione, scd sub s;iiigiiineo labore futuram, nam miro modo ad marlyrium
fervebat.
Card. S. Amjeli in Gprmaniom ct Poloniam, necnonNicolai de Cusa in Angliam legatio.
Cum
vero celeiirando
scirc
ibi dio
se(]uenti
jirofi-
altente oraref, cuperet(]ue

cisci
(]uonam
Obeundae
Joanni
pariler alterius legationis in Geradjacontibiis, tiim in locis Tur'
deberet,
:
audivit varias in Ecclesia voces

;
mania rognis(]uo
rcsonare
Ix Hiin(^.\uiam
et
dum
])i;e(licaret in
cico obnoxiis imiiorio mimiis injunxit Callistus

(^;uvaj;ili S. Aiigoli
:
di;icono cardiinili, de
(|uo luee S. Antoniiius
Dostiuavit insu|ior
(nimirum novus l'ontifex) leg;itiiin in Hiiiig;iriam cardinalem diaconum domiiium Joannem Hisiianum, et in Alemanniam ;ul congregandum
exercitum terrestrem contra Turcos jierfidos et (juo instrucliores comjiararentur copia? ejusdem cardinalis legationi in 1'olonia gcreiuhe
inajorem Ecclesiam idem in aere ssc]iius aiidiebaf. Sic ex dubio surgens decrevit seciiiidum volunfatom Domini in Ilungariam proficisci. Sominafo ita(]ue verbo Dei ]ior Aleinanniam, et ibidein ]ilantata familia observantia? rognlaris, et reductis ad unitafem Ecclesiaj Hoinaiue (]uasi soxdocim millibus baueficorum Hussitarnm in Boliemia, etmirabilibus fructibus in Polonia Doinino concedente ])eractis de mense
plato;! ;infe
nuinus adjocluin
cst
'
Maii anni so(]uoiiti mcdlv, advolavit in
Hunga-
Callistus, ctc.
mos
et
Clirisliani
C(im te adversus imjiiissinominis liostes Turcos ad jiartes
riam, cujus natio sfatim in ipsius ingrcssu inirum in inodum commota est. Recipiebatur ab
(Jermani;e, llungari;r, ct loca iiisiTurco subdita
vicina
Sedis Apostolicir; legalum de latere
]>r;esenlialitcr miltamus, iios sjierantes te legationem i]isam eo feliciiis, danle Doinino, ad
omiiibus lan(]uain alter Apostolus, et licet ipse lioiionim despecfor sfepissime declinarct a via, iiiiil;iret(]ue sui accessus vel recessus ]iropositum, licet etiam ex quadam bonestissima delusioiie ]ira'lixuin
o])tatuin lineui s](eratami]iie victoriam perductu-
dioiu
non sorvaret
vel liorain,
necessariam cxiicditioncm reges ol pnpiilos jioleris convocare, legationoin tinuu liiijusmodi ad regnuin Polonia? el dominiaoiunia ac loca cbarissimo in Cbristo filio nostro regi l'olonia3 (]uomodolibet subdita itacxlondimus, ulomnibus litteris A]iostolicis, ac bicullaUbus tibi in prima lcgationc
riun, (]uo ]iluros
iii
t;inlain fanujiie
(]uibus expecfantes ])0|)uli suo desidcrio frauda-
rentur, et ipse ab
alienus,
hujusmodi lionoribus
fierct
niliilominus quod tioino lacobat seu abscondcbat, Deus iiromebaf, nain in ipsis in;iicliiepisco])i, opisco])i,
gressibus clerus solemniter ornatus, cardin;iles, abbatos et Ecclosianiin ])iudati cuin reliquiis Sffipe numero et cuin sa-
concessis, in lioc (]uo(juc iiuper addita, ut possis
craraento Eucharistia; non sine nuiltis luniina-
Ibiil.
p.
'
23j
Siil''
cl
2:U.
;-.
.\iiluii.
III.
|i.
lit.
xxii. c. 14. in
Sup.
p.
251,
Lib. VII. p. lUO

iiuiii.
aiJ
111.
E\l.
.ipui]
Wad.
priiic.
V- 23b.
.\iiiial.
lom. VI.
Iiuc uiiii.
43.
CALLISTI
rir
ANNI'S
1,
CIIRISTI
1'ir)r).
35
ril)iis ac |)0|)iili.s iiliius(|iu' scxus, ciiin rainis arhoriim, caiidflis accoiisis, sonantihus canipa-
l>uli(|uc
'<
aucfus poleslatc, ut controversias sedari!!, poarma in Tiircas vertenda ciirarct

:
nis, liuniilitalis
amaloii ohviam \cnieiitos,
ciini
Dilccto
filio
Nicolao
tit.
S. fctri iid Vinciila
maximis
plchcii
l)aiit,
lioiioribus, caiitil)us at(|ue tletibus ciini

at(|iie
prcsbytcro S. U. E. cardinali, ad
nostro ct Sedis
.\postoIicac
regnum
Aiigli;c
inlroducchant. Principcs, liarones, noliiles

cuni
Icgato
dc latere,
summopcrc
tanta
(liliy^chant ct
hoiiora-
salulem,
etc.
(jiiorum
mulliliulo
coiilliichat
ad
eum, ut nonnisi
"
lalissimi
caiiipi
aul
maxima
platca (M)s cap(!rc valcrcnt.

Ciiin
Ciim tuain circiimspcctionem i)ro (|ua!rendis iiii|)Iorandis(|ii(! auxiliis adversus impiissiinos Cliristiaiii noniiiiis hostcs Turcos, fiiii
occiipalii
proponerct
h(U';u,
iiiis
partihiis popiili
iiiiius
vcrhum, a rcmofissivenientes non ut ad scrmoeis
insigni
(ônstantinopolitana
urbe, ct
(|uc-
miillo ciiiore
Iiumano
in ea, interque alios, im-
iicm
scd
faiH|iiani
ad
maximam
:
pciiiloiio miscriihilifcr cffiiso, iinivcrsiim

(juc
indulîcntiam catcrv.ifim currcr(!

iicc
\id(d>aiiliir
stii
miruni,
cuiii
îislala
ciill(M|uii
diilcc-
diiic, ct piiritalc
sciMiKiiiis, ct
ddctriiia saliilari
iiomcn Christianiim se dclcturos clatis iniriim iii modum verbiscomminantur, ad rcgnum .Viiglia' transmitlimus, pcr divcrsas tamcn provincias
transiliirum,
|>ricdictis
iioiiiiiillis(|uc
p(!rccpta, ncciion miraciildrumclaritudiiic apcr-
in locis
et
tissime visa,
omncs
iii
cjus admirationem vcrvitia,

iii
regno
tcrcntur
fulminahat coiitra
:
virtutcs(jiic
intcllcxcrimus,
urg(!iitil>iis, iicc
(|uibiis
dissensiones et perscvcranlihiis
bella
vigerc
at(|iic
iiiserehat
clariis af(|U(! yratus
omiiihus crat
(|ui
rcgcs, nec pnclati, iicc princiliccl
cunctis priiicipihus; et beatum sc |)utabal

v(d
pes,
nec populi,
cupientissimi essent, tuis
niodicum
ciiin
illo starct, vel
cum
eo
lo(|iii,
consiliis, cxliorfiifioiiihiis ac
monitionihus
satis-
aut ciim aiidirc potiiisset; sempcr tanicn in
liu-
Jusmodi
lis
lioiiorihus, sibi
:
invito exliihitis, liuini-
faccrc posscnt, iicc pctita aiixiliii suhiiiiiiislrare, ad ipsain in primis tam necessariam iinluÎantes
cordc dicehat
Ann nolm,
ijloritim.
Domiiic,nonn()ljis,
paccm,
ct
de
tiiis
sapientiir priidcntiicîiic
ma-
si:d
nomini tno da
"
giiifudiiK!, indiistriiv
clarihilc.rcrum agciuliirum
Et curn
tunc esset in
regno,
esset(|ue
ipsius rcf^ni guhernator ct defensor illustris do-
expcrientia, vihcque integritate, ac aliis multiplicihus virtutiim donis, quihiis pcrsonam tuani
.\ltissimiis iiisignivit, gcrcnlcs in
mimis .loanncs dc
Hiiiiyad, tantani istc dcvotio-
Doinino fidutui con-
ncm
l)ci
paritcr ct
amorcm
concepit
iii
ipsum virum
ciain spccialcm, ac sperantes,

silii
quod pcr
fratrcm
|)r()
cum(|ue
de Capistrano, ut (iiicCrcgno esscnt traetanda tam in se.loaiincm

iii
magnitudincm dissensiones et discordiic Iiujusmodi ad pacis dulcedincm dediicentur,tibi

rcgcs et subdilos coriim partiiim quariiiiiciim-
crclis (|iiam
piihlicis
diidis
i|)se
cum
aliis
haronihus huuc vocahant, admittebant, profercbantciue, nihil sine suo consilio agere volentes.
Post miiltos
su;c fcrvciitissinuc
i>ra'dicationis
que, per (|uas
ihis,
aut in quibus legalioiu!
fiin-
geris, ac circumvicinis et undiqiie adjaccntibus,
nostro iiominc, ad
hortandi,
sudorcs, post uhcrrimos fructus pcr Uungariam mirilice perpctratos, favore ipsius domini Joaniiis
pacem ct muliiam concordiam moncndi et requircndi, ac Iiujiismodi
conlulit sc ad |>artcs Transilvaii;is, ad Valact
discordias et disscnsiones pcnitus tollciuli ct rcmovciidi, cl su|icr ipsis iimiciihililcr judicandi,
chos, lliissiaiios schisni;iticos

i|iiihiis
iiiilli;i
l';itarcnos,
cx
pcr spiiliiim
sii;i
Iriiini
mciisiuin,
undccim
|>r;c(licali(iiic
susc(;plo
haptismo ad
cliiim
iii;ii;ili;i-
uiiihitcm ct ohcdicnliam s;icrosaiicl;i' liO!ii;ina!

Ecclesiae
dccidcndi, pacisccndi ac compoquoque ipsam ct concordiam, seu Ircugiis, si pax ficri non potcrit, pcrpcluo vel iid tcmpiis, dc (|uo tihi vidchiliir, tractandi,
tcrmiiiiuidi,
iiciuli, piiccin
liiiiiiiiidi cl
reducta
suiit,
(|U()riim
coiicludciidi,
iu'
pro iiisarum pacis
siruiii ct f;iut()rcui
l)it;itionis
iii
post coiiihuslioiicm su;c

ct
cl
trcugarum
coiK^lusioiic
qiiic
tihi
forma
inviolahilitei-
lluiiy;i(l,
siiorum hoiioriim di-
obscrviiuda,
cii
visii
rucriiil iioslro el
iii-
rijptionem, sua disputatione
conviclumpuhlicc
iii
Ecclesiffi Romaiiii'
iiominc promitlciidi, ac
i|>s;iiii,
corani
h;iroiiil>iis ct pr;cI;itos
h;ipli/.;i\it
".
hirnia Ecclcsi;c
supcr
infra,
iios el
Kcclcsiiim
proul
liia!
pru,
liomana' Itiuhc
dc asscnsii rcvi^rcn-
ilciiliic
"
vidcl)ilur ncccssariiiiii,
ohligiindi
el
dissimi doinini legati
.lussiim
proximo anno
conccdimus auctoritate Apostolica

iiiiiio,
ha-
hcaliim vinini a Callisto p;ipa sacr;im mililiam iii Tiircas |>roiniilgar(!, siiisinu! prccihus spccla-
riini scric filciiariiim
facultatcm, clc. niit.noniic

ctc.
iiostri
apiid S. Pctriim
mciu.v,
iiiino
i
.\II
kiilcnd.
hilcm
piilcli(!rriniam(|iic
victoriam
di! .M;ili(>iiict(!
:
Octohris,
1'oiililicatiis
.Missum
impcratoic pcpcrissc, poslca vidchimus nunc r('li(|uas a C;illisto dccrctas Ieg;ifioncs pcrciirramus.
i". \{\ coiicili;iiul(>s Aiiglos ciiiu Callis iiiis-
ea dc causa Alaniim cardiniilcm in (Jallias proximo anno diccmiis. Icsignati quoijuc pliircs saccrdolcs (|iiicstorcs fiicrc ad colligcndas pro
'
sacrie cxpedilioiiis
sumptibus dccumas,
et pias
susestin HriliinnianiNicoIauscCusa tit. S. 1'ctri ad Vinciila pr('shytcr c;irdinalis, amplissiniii(|ue

'
fidclium clecmosynas. Ne vero pecuni;c in alic-
'
Lili.
11.
p. 2.47 ct J40.
-
I.
111,
[).
.id
,.1
J51. el
!.
v. p. 31,
H,
l.ib.
111.
|i.
lixi.
67, 71, 89, 119.
36
^.VT.I.TSTI
ANXr^
1.
CHRISTI
'i5o.
nos sordidosvfi iisus aMMterciitur, dcdil niaudata, ut in principis Ecclesiffi sacrario scrvarcn-
britate.
Deindc nonnullis fralribus nostris vencilliistribus
rabilibus aliisiiuc prslatis ut clarissimis regibiis
tnr
pluriinis
scris
ol)sifrnatfP;
qua de
rc
ad
',
piincipibtisque
et
strcnuis
de-
loanncni
c (airlc
Diuninicannm
data' littcra'
l)ro])ugnatoribus, necnon
omnibus
jiro fldci
(|uibus jirotitetur Pontirex statuisse
quindccim
lensionc imgnaluris, scrvata
trircmcs in liostcm inslruere, vcl si classis ab aliis ornarctur, sumptus a se in illam faciendos
in terrestrcm 28. Clasai Ponlificix
coitensis
excrcilum impcnsurum. pnefeclus Pctrits Tarracum muncre cardinalis lefjati a laterc.
verborum solcmnitate ac tenore, devote atque venerabilitcr afflgere e.xemplo nostro valerent, plcnam Scdis ApostoliciC auctorilatcni dcdimus facultatem(iiie.
"
eorumdem
Quo quidem opere

signacula
solemniter, et
magna
IJrgcbat
sis,
pmro summa
in
ncccssiias ]iaranda' clasiiunc
ejusdcm
cum
iMaliomctes insulas.Kgci maris dcvasta-
suscipienlium devotione ]icracto, ad reges, duces, princi])es, dominos,
ret,
lias,
ex|)Ositis(iuc
coiitinentcm copiis
rcpcnlinis
a
nunc
alias oras
excursionibus
Caliisto
vexaret. Pra'teclus itaque cst
fonti-
ficiEeclassiPclrus archiepiscopusTarraconcnsis, at(|uc lcfjati Apostolici c lalere munerc auctns,
communitatcs, fldeles, vereque Chriad hoifandum iiicilandunuiue et legatos ipsos et alios iiuntios nostros hinc inde dimisimus, iiiliil corum. (pia' taiita in re fleri
po|)ulos,
slicolas,
neccssitas ac rei exigil mannitudo, prcEtermit-
jussusque
conlentionc
ris
Oiicntis
tiicri,
Cliristianos
omni virium
tendo. Qii*
cum omnia
fclicilcr
votiveque no-
datis ad ciim suljjcctis lillc-
l)iscum Dei adjulnriii procedere ])rospiceremus,
ipse, dccrctis solcm-, in (|nilius narrat, ut nibus siipplicalionilius, irakim (.bristianis ob eorum tlai;itia Lcum placarc nisus sit, dein lcgatos cai-diiiales, coiiccpta ad id prccum for-
cinsdcm omnipotciitis Dei

pulsi, quia
et
noinini nostri Jesu
Christi gratia S])iritu sancto intlanimante
comperfldumTurcum atque caninarabie
ctfcratiim. maritimis (]uo(iue auxiliis, a?dificata

al(iue construcla nini
las .îgei
mula, suis inanibus crucissvmbolo insijjnivcrit, Inm rct:cs principesquc ad sacri fa-dcris ineundam socictateni in Turcas sollicitarit
:
evigua classc, nunc insuatquc lonii mariuiu, iiunc contiiienparli;
tem, qua cx
marc hedi
])osset, a fldelibus
Veiicrabili Iratri
Pctro arcbiciiiscopo Tar-
habitalain invaderc, diri])ere, impugnare, vexare,
raconcnsi, salutem, etc.

<i
Dominici
jiicgis ovili,
(]uanquam imnie-
riti,
diviiia
])iovidentia iira^sidentcs,
dum
capta
Conslanlinopoli
atqnc
omni
vastata
feritatis
immanitatc,
])ollutis
ac jnofanatis spurcissime
omni maleflcio denique ac Barbarica crudelitate vastare intcUigcreinus, ut ea quoque ex ]iarte, Dominico gregi auxilia pararemus, ciassera etiani niinime aspernandam tediflcari exoncrarique mandavimus, qufe insani ac ])erfidi
liostis furori ojiiôneretur,
sacrosanctis Ecclesiis, ct sanctorum vcncrabilibus rcli(iuiis canibus porcisque objectis lace-
egregios atque opibus
validos Christi Udcles, qui

classes
maritimarum rerum
ut
ifisi
randisatque proculcandis,Turcosvesano fnrore, Iruculenta barbarie, in Christum Uoinini corcui nibus erectis ad nominis Christi Jesu cadestia ac tcrriistria cuncta genutlcctuntur, et troj^hei crucis viviflcai pollulionem, contami,
scieutia potentiaiiue pollercnt,
pariter
adoruarcnt invictissimas admonendo. Ctcterum de pncfato, ac nostri! et Roman;e Ectota
clesia' classis ca])itaneo
mente cogitantes,
nationcm, ])rofanationcm, nccnon ])oi)ulorum Christianorum eversioncm, lerra marique ingenli multitudine beHalorum congregata, miserabilibus at(|uc horrcndis noslrorum calamilatc,
direptionibus, vastitatc, ])lanctu, ululatu, Ircpiincendio ^chi trucidatione fuga dationc
,
, ,
atque ciarissime perspicientes ejusmodi virum eligi oportere, (iiii maris scicntia atquc expericntia, gubernandi arte, regendi consilio, belli gerendi industria, animi magnitudine, humani(atc. |irudeiitia.
iii
auctorifatc ])ra'staret, tua nobis
iiicntem sfatim fialernilas vcnit,

",
qua'
cum
<c
ridius modii ciiiiiiiciatis chiccat

tiibiis nostris frciiiieiiti
cl iiifra,
fra-
ferriquc prope
oculis ccrncrcmus,
intriiiseco
consistorio congregatis,
cordis dolore contacli, primum, ut fas csf, orationibus, lacrymis, coiilritione, pro nostra ct
Cliristi
ciim dc tua intcr eos iicrsona exorsi essemiis oratioiiem, ab omnibus constanti et consono
fldcliuin
salnte
impetranda ad
])eccata
Deum
sermone graviiinc testimonio,

consiiio
luis praefatis \ir-
simplicilcr convcrsi,
defleviiiiiis. iitciuc
amare
iios
communia
converti di-
tutibus honoriflce commciulatis, de
eorum
te
ad
Dominus
atque assensu
nostrcC
et
prffilibatge
gnarctur olisccravimus. Ucinde Spiritu sancfo ]iropitiante ac suadente, uiunimine vcxilli Criicis
salutiferse
Ecclcsia; classis
ct
jam
instrticta-aliiuc praîiaraliE,
humeris dilectorura flliorum legato-
riim nostrornm ct A])Ostolica> Sedis dc laterc prius nos ipsi, ac fortiuiu virorum magna cum
dcinceps instruciida' afiiue i)ra'i)aran(la' fecinius, constituimus, ac etiam deputaviinus iira"fcctum atquc ca|)itanctim. lcgati Apostolici de lalcrc tibi omui sullnigiu ct votis proptcr tuo-
Dei reverenlia timoreque, afflximus
vcrborum ad
1
lioc
cum solemni munus com])ositorum cele-
rum mcritorum exigentiam

atque facultatc,
])ra'cmiiientiain
j
atfributa potestatc
cffiteros
ut
prajfer
honores
Lib. 111. p. j9.
Lib. XIX. p. 2.5S.
dignitatcm ac praerogativam rcliqiiis pra'fcctis ac maritimis capitaneis dari
r.\r,r,isTi
rrr
.\\\fs
1.
- cirRisTr
\'i:^:>.
37
(()iisii(!t;irii,
s|)(!ciali
t(!
[irixilojîd iKiiKiiarciims,
(|iio(|iic
iialcaiiiiiii
(|iisc(i|iiiiii
iiiiiiicn;
|icrl'iiiigi
iitcum siinmiii omiiioas nrohitale, paii

auclorilatc |Uicstarcs.
2'..
jiissil
' :
V^Micraliilihiis tralrilms |);itriarcliic .Mcxaii-
Krjid Dci omiiiiiolciitis cl
Itdiiiiiii iio;il)
stri Jcsii Clirisli,
ac sancti Spiritiis
iii\oc;ita,
;ctcrii;c criicis
iilro(jue
Cliri-
drino ct oiiiscopo .Miijoricoiisi saliitcm, clc. (liimciiarissimiisin Christo tlliiis.Mfonsus,

Arîgoimiii ac
plissim;i
i;;iu(li(),
proccilciitis
pr(ipiti;itii)ii(!
(]iioil
iitiiiis(|ii(!
SiciliaM'c\
illiistris,
;iiii-
sliiiiio iiomiiii
ac
dccori, ct iiohis
fi(leliiiiii
iiomiiiis sui
tiliiii;i,
ii(istro(|iic
siiiiimo
sanctffiquc
Kom;iiwc EcclcsicE ac
tii;c(|iic
sit,
po-
ac
,
Idtiiis
piipiili
Cliiisli;iiii
;il;icrilate
piilo, tihi(|iic
lcli\
(Idiiiui
pcrpcliiii
lidimiii,
i|ii;is
;iiliiiii';iiiili
(irlliO(ld\;i'
iil
lidci
/clo
iiilhimmatiis
Cliristi
ac
l;uistuiu
tii;iriim
\irtiiluiii,
\cliciiiciilcr,
dccct,
iiidiûiiins
cl
iio-
piiiild aiitc
cnmmemoravimus,
lihi
m;i\iiiiii|iic iiiiii|iiii(l
luiiiis Cliristi;mi, ;it(|uc ctiaiu s;icii
trophci
salii-
iicris
iii
(|U()(i
trihiiiiims, jiir;iiiiciiti((uc
pra'stitisli,
tirccc crucis,
;ih illo
imdc
tidcliiiin vit;i cm;in;ivit, dcciis
iidstris
tihi
m;iiiil)iis
iii
Cliristi;iiidriimdifll-
harharo
ct pcrlido c;iiic Tiirco
orc exe-
que
dcri!
ea parle
cxlremis lahorantium
s;ilutis
iii;i\iiiio
crahili iôUiii, li(irriliililiusi|U(' tlagitiis, ac

dciiiinu! scclcri! ct pîrricidio
sil aiixiliuui ll;ij,Ml;iiiti
omni
cultiitihiis
commciidatic iihiuc compleclcrc

nostric
at(|U(>
miuiior, ii^f^rciiiiimo
(hiliiiu
contaminari, scse
iU!
miiiulo,
iiuiic
iiiaxime
tihi l(!licis
ac pricfatiK Ecclesiae classis
[iricfccturam
capitancatum, Christiqiie ac
corporis sui venerabili atqne invicto i)ropu|,qiaciilo, virilmsque totiiis inclylic

lictanti ohiatiis
crucis el (;iiristiaii(iriim jicrlidos linstcs, spiircos,
siuc ditiniiis, ctfcralic
illi
hclliiic
nccursiiriim, ct
immanes
illis
ac Iruculciilos iiarharos, niimi-
sanctiB (jaicis (iefcnsuruni majeslatem, ideoqiie
nihus
adjuv;uitihus, (|uorum auctoritatcm,
nohis
al(|U(!
piis votissiippliciivcrit,
iit
cjussacrosancl.T
dif^nitatem,
decus,
vcucralioiicm,
miijcstiitcm
profi-
Crucis, ciijus iiumen
sempcr mcntc vcncralur
ac fulgorcm
cisceris
:
(lcfcnsurus
igiii,
cxtensuriis(|uc
adorat,
in
mcmcnto
fcrro omiiique iiiale-
munimeiitum
sima!, et noiiis
liumcris siun;iciilum eidein ac pr;T'l)crcmus; nos i|)sius lioneslisiic
licio, injuriii ati[uc
vexatione fore (lcvastiuuios;
(^liristi
(idclium popii!n opta-
ct iiostram ac pra^fatic EcclcsiiC

iit(|uc
hcncdictioncm
tissiniic |)ctitioni proiii|)tissiinc iimiiicntes, tihi,
opcm, ac Christianorum [irincipum popuiorumqiie aiixiiium rogîtantes miseras ovcs ;it(|uc dcsdhitiis, luporum piciic faiicihus dcvor;it;is, iiiin snluiu iu pricsens tempus, scd in pcrpetiiiiin ah omiii paganoruin periculo iitiiue tcrrorc liliciiindiis iiam uos tihi, cl priiicipcs,
:
fratcr patriarciia, aut

priTpeditiis,
tilii,
si tu
casu (|iioi)iam fueris
frater episcope, de .Aposfolica'

polcslalis,
S(!(iis plciiitudini!
dmiiimod;im daniiis
quiiiii[)rimuni
aucturitiitcm
atque facultatem,
regio (iignissimo desiderio salisfacieiKii. Igitur omnipotciitis Iei fclicissime ;it(|ue fiiustissiaie
nequc auxilio dcerimus nequc consiiio; etDeus ipse omnipotens,

ac populi oiuiies Christiiini,
cujiis agitur causa,
Udiuine invociito,
(;iiristi;iiio (orbi)
(jiiod
et
vohis, ac nomcii toti AragonitC coronic candidiÂlfoiiso
cujus ctiam sanctissiiuuiu

si
siiiuc,
atijue
liiiic
rcgi
tlorcntissimo,
susccptum
te
est opus, te tautadiriget fclicilatc,
[i(!rpctuo
tro|)lici
hoiium,
t'clix;ic
cognoscere, at(|ue iii saiicto limore gulicruarc, iii virtiitunKiiie hiimaiuirum

voiueris ipse
crucis
[iriiis
sit, vcneraiuli pelenti rcgi confer insiu-nia,
faustuin
oniiii
dcindc utcniiu;
dillcr(!iili;i,
\i!striiiii,
ac (ii\iii;uuiu siuiipcr dirigcrc modcriitiiiuc, ut
(iuil)iisciimi|ii(!
prorsus amot;i devotc poscenlihus

et dignitatc,
inde miseris Christi fidelihiis nunciaboraiitibus

in
pro Christiani [lopnli salule
ac sna-
cxtremis
saliis, tihi
lioiior
immcnsus,
glori;i
iiohis
liclitia iiicrcdihilis,
Altissimo
etc.
luirvcnict,
ictcrna gloriii militaliiris liominihus, (ludcumiiiic [Uiccminctitiic iic (li"îiil;itis
rum animarum
qui
iii
cum
i''ilin,
et
Spirilu
s;iiicto
vivit et
reguat
aiiiid
picTfuigeant gradu,
tis,
cadcm
j;iiii,
auctoritate coiifera-
sicciiia
sem|)iterna,
iuino
Dat.
iJoiUiC
(|uihus
omnihus
iiuixiiud
ct siiigulis iios i|isi
cx minc
coii-
S.
fclriiiu
miiicsimo qu;ulringciitcsiiuo
.
animn
desideri(i(|ii(!
iit
Dco
propiliiuitc
(|iiin(|uagcsimn (Hiiiilo, \ii kal. Octdhris, INnitilicatus nostri

30.
/ilionstis
fcrimus,
;ic
amio
lerra ct nuiri siih

excitati
taiita
lohuslissimo excrcitu dcfcnsione ac iiuminc

cx[)ii-
PoiilificUs
exhortutioin/jKs
Al-
congrcgato, pcrtida iutidclium iiarharics

gnata, eversii
at(|iie
rex Ar(i//oniiin
sif/nunfur.
et P/ii/i/ipifs diu- liuv(jun-
din'
rruce
contrita discat
omnium
re-
Excitatus
Pontiticiis
rum
iiiiiiortatioiiihus,
religinnisque
contra
Ttircas
Al-
dch-ndciidic acccnsiis studio, ut vidchiitiir,

fdiisus
cis
Ariigonum
:
el utrius(|uc Siciliic n!x,
cru-
Deo, et Domino nostro Jesii Cliristo, et sacrosanctu! crucis vcxillo dare gioriain cl hoiiorcm, (lui tritimpli;iiis rcgiiiit ia liccula sa;ciilorum. Cictcrum vcrhnrum ordincm atqiic
opillci
signiim induerc atque cxercitum ductare prse

tiilit
soleninitatem, (|uihiis
viviticic crticis
iii
liciicdictiniiil)iis
;illj-
sc
(ujiis
|ii;i
cdusilia Cdiuiiiciuhivil
C;illi-
gcndoriiiii hiijusmodi s;icros;iiictorum sigiiorum
stus,
ac
aliis
|i;itiiarcli;iiii
Alcxaudriimiii tuiu
uiilitilmsquc
rcgi,
tum
nuiu
iiroccrihiis
profcssiiris militiam Siicrum i[isuiii

ritii
religiosam crucis sigsi
pliim
illis
cum
nos i|isi iisi siiiiius, vohis exempricscntihus mittimiis, ut et vos ipsi

tot;i
eisdcm
dcôtidiic \('ncr;iliiiiidi miijc-
sdlciiuii
cnulcric jussit
vern pai
triarchaquopiam priEpeditusimpediinentoesset,
Lib. .\ix. p.
isi.
38
slalis Dci
CALLISTI
III
AXXUS
CHRISTI 1455.
anlc iiirnlis vcstra' (iculos iirnposita

ailliiliila
fori!
ctdebitum qnod,
sicut
illi
majoris nominis
ainplitiulinc nlainiiii,
niaximn.
S.
iii
<lc-
fitnlo
decorantur, sic eliam
et potioris
cet,
revereiilia.
Ital.
Koiiia'
a])iul
Pclriiin
lioiioris prairogativa la^tari, auctoritafe
debeant Aposloet ordi-
anno, ctc. niiilcsinio (|iiailringentesinio (|iiiiiquagesinio (|iiinlo, iuidieidus Septembris, Pontificatns noslii aiiiio
.i\.
i
.
lica et ex certa scientia
volunuis pariter
namus quod, dnm,

ali(|uis
(iiiando, (|uoties et
quandiu
de latere legatus bujusmodi prtedicto

legalionis et usu facnltatum
desistatis,
etiam arma religiosa' in Turcas miiilia\ acceitto e manibus Joannis tit.

Consccrarat
'
exercitui prresentialiter intcrfiierit, ab cxercifio

oflicii
bujiismodi
plena-
Sancti-Slepliaiii in Ccelio-Monte presbyteri car(linalis

ilux,
peiiitus
eo se
al)
inde absentante,
criuis symliolo,
IMiilippus BurgiuKliie
coiicessam vobis potestatcm

S.
111
postmodum
cui
jam ante
iNicolaus plura ad conficien-
rie resumeiit(!s. Nulli ergo, etc. Dal. r>oni:e apiid
dam eam expeditionem

listo
concesserat, quaj a CalIn primis indnlgentiaaliis
Pelriim
kaleiid.
aiil(!in
aiiiio Incariiationis l)oiiiinic;c .hcdliv,
rum
conrirmala fnere prfcmia tnm ei,
-.
Jiinii, 1'ontificatus
iiostri
anno
tnm
cruce
sigiiata
rt
IMiilippus sacro
bello alferius bclli
vexilla secutui'is iiroposiUx!, ipsius difio patro-
metii
et
cura
solutus vacarc posset, INinlifex
sacerdotiorum cinio A|iostolico in universo rescrvarentur orbe vectigalia qucC promissa biennalis ac decuma ex censibus Ecclesiasticis in ejusdem principatu redigenda tributa. Concesserat ctiam iNicolaus sacerdotibus et clericis l'liili|)iii ducis signa secuturis,
:
commendata
ciunpositEe inler
eum
'
et
regem Francorum
jiacis
pactiones firmavit
',M.
OrioitaliltKS coJoniis (jravia
mala immi-
)K')it,
(liis.
faventibus prrncipum Christianorum discorInter hicc fama, quic anlea pcrcrelmerat,
Tartaros Turcas(|ue,
Ciitlam
juncto iirinoriiiu bcdcre,

miiic
ut
arma induere,
ac
siiie
ullius irregnlaritatis
:
Genuensium coloniam ad
Ponticum
:
labe Turcas confodere jiossent
quod
a Callisto
eripere Cliristiaiiis constitiiissc, magis invaluit
ratum liabilum
etiam ei ara? subductilis usiis, necnon sacerdotis ad expiaiidam conscicnliam deligendi jus datum. Deniîiic
est.
1'ermissus
ad (|uaiu averlcndiim cladeiu

Ceiiiiensis reipublicse clientes
copiiis ct
omnes ad comparandas
Callistus
:
sacram
niilitiain
snscipiendam, sacris
Joannes
scopi, ut
Tiilleiisis et
Joanncs
.Vtrebateiisis
epi-
propositis iiidiilgeiitiis. excitavit
dux ipse poslulaverat,

:
in castris legati
Dilectis
filiis
protectoribus
compararum
fuerant designati
(|iiod
'
munus
iisdem demaii:
S. Grcgorii civitatis
stoliciiiu
Januensis, salutem et Apo-
davit subjectis litteris
Callistus
benedictionem.
ia desideriis cordis nostri illa pr;eciut,
et
Venerabilibus fratribus Guillelmo Tullensi Joanni .\frebatcnsi episcopis, salutem, etc.
Cum
pue versetur cogitatio,

consilio
fieri potest,
quantnm liumano
Dudum
papam V
per felicis recordationis Nicolaiini prcEdecessorcm nostrum ex tiii facta
nefiindissimis conalibns in-
fidelium
resistatur,
episcopi Atrebatensis relatione percepto, qiiod

dilectus filius nobilis vir Pliilippus diix lUirgiiii-
(|ii;erimus, (|u;e
ct
ea libenter ordinamiis et ad defensionem Cbristi tideliuni,
repressioncm dictornm infidelinm spectare
Macbomctiini Christianae religionis liostem cum magiia geiiliiim multitudiiit opponere, ac illum possetenus
diae
se
adversus
inipiissimum
videntur. Cuiu fide

luiis
dignorum
rclatu iiitellcxcri-
inliumanissimos Cbrisliani noniinis liostes Turcos, et Tartaros unanimi consensu deliberasse

et
impugnarc
otVcrebat, ideni prtcdecessor
illiiiii
iii
statnisse
|)i\Tclarain
urbem
Capliiim
sigiiiim executionis
assnmpli propositi criicesignari mandavit, vosque iit sibi vcro consilio et opere in stii excrciliis directione assisteretis ad Enropa; ct alias inlidcliiim partes, |)eri]uas exercilus ipse transirct,
inissos, et
gati
iii
aliaque loca Orientalia dominio Jiinucnsi subdita, de proximo invadere et orcnpare, ut fideles ex illis partibus eriidicent, vos(|ue ad civiliitum
et
ciulein exercitu legatos

le-
vestrum (lucmliliet cuin potestate

iisiine el ipsins et
fecil, conslitiiit
de laterc
Apostolicie Sedis
ac etiam dcpiita-
beneplacitiim
vit,
ac vestras voieiis lionorare personas, certas
vobis facnltates conccssil, prout in diversis siiis iiide conlcctis littcris plenius continetnr. Cuin
aiitcin
iios
,
defensiiuicm, terra iu;ipossibilem faccre inca'pisse, rique provisionem in qua maxiniis expensis opus est, iios (|iiaiitum possiiiniis i\v tliesauro Christi Jesu Domini ct Siilvatoris nostri vobis providere volentes, universos et siiigulos nationis Janncnsis, et snb eodein domiiiio (d protectione degentes ntriusque
locoruin
eorumdem
sexus, etiam clericos seculares, et regulares,

iii
qiii
diclo pi';edecessori
feliei et
Doinino
votixa c\-
pcriiiillciitc,
successimus, pro
|jcdilionc liujusmodi iiegotii ali(juosdict;e Sedis

i\v
(|iii
lalcrc lcgatos interesse aflectemus,

(diistilulioiiciu,
laciillal
nos
igitur,
depulationem
et
concessioiio-
tam alibinbicumque tcrrarum babiliiiitcs, vel iicgotiantes, ac omniiim ct siiignlaruiu ripariarum, civilaliim, insularum cl l()C(uiiiii pncfalo dominio subditoriiiu incolas ct Ihibitiitorcs, ciijuscumque dignitatis, status,
dicta civitate,(|uam
giiidiis,
iiciii
Iiiijiismodi
bodie per alias
ordiiiis,
coiiditiiuiis
ct
pr;c('miiiciili;c
stras littcras conlirinaviiiius.altendentesdigniini
existaut, etiaiusi particularia obtiueant domiiiia,
j.ili.
XM.
|i.
1,
J.,
:i,
't,
b et H.
Sii[).
p.
1.
'
lli.
|i.
7.
Lili.
.\i.x.
p.
ni.
Uili.
I.
|i^
vi
n\.
c.vr.i.isTi
iir
.wNis
ac.
flllUSTI
o|i|iiigiialioncm
([11(1(1
K'!")").
'M)
i'oriimf|iH'
siili(litns,
vasallos
nt
o( IViidalai-ios,
iicrtiiient, in
nos
([iios
est
reditura,
iiohiles viros iiiarcliimies, coinit(;s, doiiiiiios. ac
ila lore, ihiii
vaiio rninore, scd certis aucto,
oinncs
sexus,
ct
siiifûlos
[)i\Tlerlur
ct
ulriiis(|iic
.laiiiicn-
liliiis
c(ini[ieiiiiiiis
contra
sed
im[)etiis,
(!t
iil
coinnieiKiationi
[)rotcclioni
[lerstarc [lossimiis, (idelis ([iiidem
constaiis
sium rcconimissos, iiccnon quoscuiiHiiic

sis,
liiin,
l.iincn-
aiiimus non
nosti-fe ?
dt!S[ierat
quotffi
sunt vires
Cliristia-
Terdonensis, A([ucnsis, ct Altensis civilacaiiiiiH[iic

(li(i'ccsimi iilriiis([ue
iii
quonam
parva,
ciijiis
paclo sinc
([naiiti
communi
sit
se.vns,
ut
iinriim aiixilio
(jiia'
tam niodica colonia

lanieii
defeiHleliir?
|iia'rcrlur, ohsccraniiis
loniiiio, ct [ler viscera

al(|ii(!
licet
iiiomenti,
misericordico
([iiirimns,
riini
iit
Itei
nostri exlioiiaiiinr
re-
oniiiiiiiisCiiiisiiaiiis liaiisniariiiis liaud
igiiotum
[iro ci\ilaliiiii, iiisiilariim,
et
locoet
la-
putamiis
riiiiia
|ilurinios
in
eamdeni
sii|ira(licloiiiiii
(lelensioiie, aiixilio
seciiin fralieret
In lantis
calamitatem.
igiturnostris et
alioriiiii Ciiiistia-
\ore o|)|)ortuiiis velint personaliter, sivc de honis

el
tacultatihns sihi a
Doo
coll.itis
larpa manii,
a
('t
noruin
(iivina
[icricnlis
ad vcstram
,
saiiclitateiii safiieniioii
lihenti
aiiiino [iiovidere,
rece|itiiri
iiiissiino
iii
(issiiiiam
eoiifiigimiis
([iiam
diihiianiiis
teiii[i(iic
,id
leo iioslro
|)ra'senti
honorum omniiim remiineratore

ahundantiain ^ratiarnm
,
providentia lioc potissimum
s.tcuIo
et
A[i(ist(ilicam
et
Sedcm assumpfam,
iiniversaiis
ut suo
,
ini|iiiisii
[lost liiiittim
liiiman.T conditioiiis ciirsuni, glo-
ancloritatc
(idcs
et
Christia-
liam
siiiia
iVelicitalis teterna>, etc. Pro[)osuit am|)lis-
norum decus
obsecrantes
,
instauretur.
Apud eamdem, quas
indiilgentiarum prTmia
sacri
iis,
([iii
stipem
in
snmptus coiiferrent. " Dat. Uoma' a|)ud S. I*etriim anno Incarnationis DominicT .MCOLv, X kal. Maii, l'ontilicatus nostri anno . 33. Adulta .45statc Maonenses et Chienscs,
helli
i
prTsens necessitas exprimit, preces fundimiis ut causam nostram et Cliiistianorum foveat, copptnm o[)us ne deserat, Christiani concitenlur, snmantnr arma, qiue si non
ita
ciim helli sacri consilia in Occidente senescere, Turcicam vcro [lotentiam ingravescere atque
,
statim inferri terra mari([ue [lossunt, at saltem maritimi auxilii non denegetur
,
illiid
tantisper hanc paratam

tineat, et
cxtrcmum Capha* periculum

iias litteras
'
injici
formidarent,
ciirarct,
nos
salvi
quo vim ferus liostis conesse possimus luec ita fieri

:
ad roiiliticem, ut auxiliarem exer-
citum contralicndiiiii ([uaiildcyns

sere.
mi-
Maonenses
civitatis et insnla; Cliii
Komano
1'ontifici, etc.
non niaximi lahoris esse putainus, et A[iostolica> auctoritati noii diflicile. Conservantur autem non Grfeci, non schismatici, sed Italici generis antiquissimi Christiani, qui sempcr sacrosanctie Komana' Ecclesia? pio allectu et dediti et obsequentissimi fuerunt, in pericula [iropulsantur.
csset, nt
Elsi
videmns, beatissime pater, maximis
nostris pericnlis nos objectos fiirori .Macliometi
quorum tutela aliorum Unod si ea infelicitas
Turcorum regis, qni in onines Cliiislianos [iromiscnearma sumpsit, liucusque tamen quadam
animi alacritate sscvas
illins miiias, et illata [dii,
tam
perirent,
just;e [ireces apud Christianos deJesum Christum Dominum nostrum
jiidicem invocamus, vestram sanctifatem festan-
rinia inala iiieo pcrferehaniii
([uia certaiu coii-
ceperamus spem Christianos, clade tam nefaria accejita, |)ia arma sum[)tiiros, et sumino coiisensu ac faciliore evenlii liostem intidelem atiîie iiiminm insolentem o[)[)ressuros, cumque in
dies graviora ab ipso
noii aliter
iit
nos iinpie a sociis Cliristianis destitutos, us([iie ad extrema pericula pugiiaturos, paratissimi sem|ier omniliiis ohse(|niis heatudinis vestr;e, ciijus [ledes liumiliter exoscutes,
pro fide tamen
lainur.
:U.
ca[iiti
nostro imminerent,
(jiiaiii
Ex Chio die xiv Augusti .hcdlv . De tantis iiericuIisOrieiitalihus coloniis

certiores
',
,
([iioddam
eadem soliti cranius [lendeie, coinmnne Christianoriim

,
iiicila-
menluni ad vindictam accelerandam ([uihiis rebus spein nostram foventes omnihiis artihus
el prtesidiis
contra ejus vim nos muniehamns.
Sed,
heu
nimis longam spem

dilata
!
(I
Christia-
norum arma nimis

et
Si((ui(lem
omnibns
iiigens vis
,
lacti Cenueiises ad adducto in discrimen Orieiiti opitiilaretur, dederunt ([nibiis adscri[)ta est dies xxvi ejusdem Augnsfi niensis ev()Iiit(ii|iie himestri et paulo ;im[)Iius ei signincarniit Kosphoruiu Thraciiim a Turcis obsessiim fuisse, adeo iit niilla navis iii l'oiitum-
imniineiitihus
Callistiim litteras
ut
'
([niesceiitihiis jani o[)[)ngiiainiir,
jam
validus
furor in
in
nos
conversus cst
non
eriinus
nunc
eo occupati, sanctissime
expliceniiis
dainiia
jiater,
ut vestric sanctitati
in
emissam
illata,
niiiier
duaj essent miss;B ad ferendam Catlcnsibns 0[)ein, Turcariiin dolo fnisse interce|)tas, at(|ue inde Ponticas regioues,
:
Kii\iiiiim [lenetrare posset

iiistrii(:t;e oniiii
cumque naves
hellico ap|)aratu
nos classem,
est
et
plnrima
illud
et
IKitiiis
prffisentis terroris, illud instantis
qua} Christum colehant tiniore [)erterritas caeterum insignes plures urhcs in iis oris Cliiistiana
:
inaximi discrimiiiis, qnod ins[iecta loci o|i[iortunitate prinio
lide
inihutas [)erstare,
nam
jirTfor iin|ieiiuiii
proximo Verc eadem
classis auctis
viribus et comparatis bellicis operibus, qusc ad
Trapozuntinum, Caflam, Soldaiam, Sjnibolum, et Amstriam claras urbes Chrislianis sacris ad>
Exl. iu w\i. ep. proiiiptu p, 5o.
E\l. ib. p. 332,
lixt.
eor.
lil.
ib. p.
317.
.'lU
CAI.LISTI
cx fiiinnim oladc
i'elifiio
III
AXNTS
caln-
1,
(liolas,
maxima
nc(]ii(>unt
niitati' ariiccrclui'
vcslram,
cst,
vclil
orandam duximus benignitatem ad eonim calamitatem aiiiniiim

eaiii(]iie illi-
"
Jaiiuciiscs pa|ia' (laliisto.
ociil()si]iic
convertere,
o]iem h'rrc,
]ira'-
Ncmo
iioljis cl
propc
iicatissime itatcr ct do(iiii
(]ua'
]ir()
rcrum ac tem])orum conditionc
miiie
lciTor
coleiKlissimc,
nesciat (|uaiitiis
|)0|iiilos iiivascrit
bcri
]iotest, sujier
quiluis omiiibus venerahilis
aiiiini
coiistcnialio
sacraruin litlerarum ]irolcssorl)codatiis a iiobis

inidcin missiisad lieatitudinem vestram,
ojius fuerit, particularius
si (jiiid
1'outici iiiaris
tuuc,
eum
eapta (;onstaiitiiio|)oli
.Macliometus
rum
ita
Turearum ie\ Tliracium Kosplioelausisse visus est, iil Poulum inaeeeslecisse

ali
verba
faciet,
quem
ut
sibilem
videretur,
uam
cuiii
illie
Eu-
ropam
rcMiue
in
anguslum dirimat fretum, utroijuc lillore immauia tormeiita

-Vsia
audire et cxaudirc dignctnr, eam iterum at(]ue ilcruin ]irecamur, eui nos et nostra omnia su]ijilices commendamus. Dat. Janna* mcdlv, die v Novembris . Stetit adliue alicjuot annis Ca]ilia
contra Turearuin Tartarorumque molitiones Genuenses autem hoc tempore gravibus dissen:
(lisposuisset, claustra injeeisse
(|ui
ratioue dietus est, niari uetiotiantur, ctlusus est, ut
mari uoii sine tantusque pavor iii omiies,
peramium
sionibus
iin]iliciti
fuere,
(]uas Alfonsiis
Ara'
uemo introrsum penetrare ausus sit. 1'araviiiius auteni nos iugenti quidem mereede iiaves diias, in quihiis arma, \iri, tela, et reliqua neeessaria Cai)liaiu niitteljantur, scd iiavium magistri eum
pervenircnt Peram, lalsis iôllieitationilms deeejiti deseendentcs in iirlicm ca])li et iii viiiciila
eonjecti sunt, atque
tidia regis irritum
ila coiiatiiin
gonum
et Siciliie
rex aluit auxilîuc, ut Folieta
narrat, immissis maritimis terrestribusqueexercitihus .idvcrsus iêtrum ditcem

stantia
;
qui sua con-
hdslium iinpelus
-
fregit.
X^. l)e indicto sibi injusto

])er liltcras
bello qucsliis est
1'ctrus
Fregosius a])ud .\ltonsiim
nostrum
|icr-
tecit.
Interim terrestri via

(|uil)iis
i])sum adinodiim iiitciii[iestivo icmpore arina iii se vertissc, qu;e una cum ea'teris iirincipibus
Irequciites ad nos
atlerebaiitur littera',
niiserabiles
illi
jjOpuli
opem
orabant.
Horum
pro Clirisliani imperii saliite et gloria ad repriniendos Tiireas stringenda fuissent,quo in bello
cum
uos pericula lachrynuEque llexissent, alias iterum navcsmajore stipendio conductas omnia [)ortantes (jua' desiderabantar, Caiiliam penetrare jussimus, qua3 Aprili superiore salvm eo
pervenerunt, tantumque spei trepidis populis
injecerunt, ut qui de deserenda patria consilia stcpius agitaverant, non niodo in fiduciain erecti
Genuenses
eum ducem
essent seculi
violatas ah eo inducias, et contra
non indiehi bello, classem guriam immissam, qua' an jusle vel injiiria fierent, ad Deuin testem et judicem et ad Ko-
nuncvero datam fldein, ad vastandam Li:
manum
<c
Pontificem Petrus ipse provocavit 1'etrus I<"regosius dux Janua; regi Ara:
sunt
sed
alii
quoque invalida
Of)pida relin-
gonum
et
utriusque Sieilia\
quentes, Capham migraverint, arbitrantes ejusinodi auxilia sibi iiunquam defutura esse.
(ôgitantes,
,
quod
hella adversus nos saepe-
miinero
iiijustc
lui,
serenissime ac excellcntissime rex,

suscepisti,
Verum cum redeuntibus navibus ipsis earum altera tormentis secta mox obruta inari sit,
certum videtur civitates illas in priorem desperationem coUapsuras esse, nec faeiie inveniri posse naveni, quffi audeat geminata mercede
tamcn
,
magnitudinem
aniini
etiam si plura forsitan cupit quam capere admirari et extoUere aliquando popossit tuimus, sed ubi aperte deprehendiinus nuUain
inler nos belli
causam
id
tam certo diserimini sese objicere.
])i\Tdie aviditas,
esse, iiisi si tuos movet iiidigmim tanto rege nemo
Ihec
dum
eogilamus, sauctissime patcr,
est
(|iii
nesciat. Adniiiari tanicii satis
non
jios-
facile
preevidemus, populos illos desiierata salute animum ahjecluros csse, nisi vel novis auxiliis, vel spe eerta loveantur. Et nequis for-
sumus sapicntiam tuam, cum

reruni
])cr ;etatcni,
tuiu
gravissimarum usu, tiiin periculis edoclam, totics adversus nos male experlam lor-
plebecula verba facere, liahct Ponticus illc angulus imperium Trapezuntimim claris urhibus lrequens,liabetCapliain
sitan
putet
pro
vili
tunam tuaiu rursus quo nos tot vcteribus

quot
tiia
velle
tentare
eo niagis,
tot(|ue recentibus injuriis,

intulit, iirorsusabjcclis,
majestas nohis
non amhitu quidein inamium, sed populorum

multitudine Constantinopoli facile prffiferendain, liahet Soldajam, liabet Svmbolum liaud conhabet denique Amastram temnenda oppida sed sanctoriim quondain celebrcm urhcm
,
,
summique
nimus,
in
Pontiflcis consilio et preeibus moti,
superiore anno ad indiicias semestres
pervect [iro
quo
et si iiro flde taiiti
numinis
epise()i)onim
Praiter quos inpopulos extenditur late ora maritima, super (|uam Hostiam viilgo nominamus, quam soli ineolunt Cliristiaiii. Cuni igitur, nt perspicuum est, nobilissimarum urbiuni ac maximorum populorum salus aperto iii discrimine versetur, qui sine opc sauclitalis vestrffi salvi esse
fama celebriorem.
nostra animi sequitale, ac in tuain am[)litudiiiein devotione tuin aninuim tuiim ad tranquillitatcm paceinque eontirmatum credidimus, existimavimus pericula Turcorum, quihus sine tua et
nostra pace tuto satis occurri non [loterat, non modo servands paci, sed augenda' intcr iios
VoVicl.
I.
X. S.
.\in.
111.
p.
lil.
xxii. c. IG.
ji.
fl
ulii.
Exl. iuler Ep. procenun muudi collecl. Donzel.
57.
CAT.r.isTi
iii
.wxrs
1.
CHRISTI 1455.
u\
benevolcntiae
protlesse
posse.
remus
lianc
animi
tui essc
iNam cum scimafrnitudinom, ut iu

foiisliliila
babuimus,
|)aucis comilaiitibus stalim consccii-
(limus, inde lran(|uillo mari vccli Scgcstiim np-
gcrcmiis
l)cliis
vera
sloi'iii
csscl,
pidum
iii
Orieiilali ora posiliini teiiuimiis. Iiilc-
ohlatum
tua; majestati liostcm essc videbanius,
rim omnis advcrsariorum

co|)ias,
factio liaud (ixigiiiim
ciim i|uo noii liumanam modo, sed ciclcslcin gloriam posscs adipisci, in (|ii(i gereiido ct si per tc potcntissinius vidcbarc, iios propilios ac
eijuiliim numeriiin, inagiias
omnino obse(|ncntcs
libi
Quae
iffitur,
sapientissime
babcrc potuisses. re.\, causa cvcict
mcrccnarii niililis nec minora agrcsliiim homiiuim agmiiia sccum trahcntiimi inlra urbcm acccpla cst. i\(;c multo iiost, cum de instaiirandis |)iihlicis rchus
agi
coeptum
esset, cxorlis (ut assolct) inter fac-
tare le
aut com|)cllcrc
poliiil, ul riirsiis
lam
rcpente bellum advcrsus

iiiodo
luis in tot
calamitatibus
orbis (^liristiani suscijêrcs, ubi

Mfii,
niliil a
nobis non
?
qiia rationc componi posse uon videbantur, ad vim el ad arma concursum csl, ita non discedentihus modo principibus
tioncs discordiis,
scd ncc cdLiilari vidercs, (|nod tuic

tua'(|uc
(litjiiitati
factionc, sed intcr scsc nuiliio piignanlihus,
taii-
amplitudini
sallcni
si
obcssct
\i
dcin prima UKiisis
biijiis diciii
ipso solis cxortii
lant,
nobisciim
|)iifjnaiidi ciipiditas lc
Januenscm
niiilli
movcl,
(|iKC (crtc
movcrc
nini dcbcrel, (|ii(iiiiodo

iit
foedcris |)crcussi
intcr iios (ililitus cs,
priiis
iii |)ortuindelati suiiuis, (jiio cognito, adversarioriiin discordias e\(!crali iii paitcs nostras traiisirc cicpcriint. Exposilis igikir
triremes ad nostra dainna pnemiscris,
quam
id
?
modo
Ksliic
ali(|uo dcniiiiliatiiin iiobis fore voliiciis
in terram copiis, quas ea classe nohiscum adduxeramus, fratribus nostris. (iiii mox iiohis
Ikcc
lidcs
laiili
rci;is,
iit
Irircmcs Uuc,
paulo antc amicas bospitesque et omiii commeatu ac bumanitatc plenas a nobis diiniseramus vix portu iioslro cj;ress;e ad nostra
(|uas
,
occurrerant coiijuncli ad\crsaii()s adorti suiniis, quibus brevi fusis ac fugatis intra pauculas horas, palatio quoque publico potili siinuis, ciir adversarii tota in urbe nobis cessissent, igno-
damua
iiitcr
discurrere
Cbristianos principcs,
non erubiicrint ? quis est qiii tam injustc, tam

iiuilla
tum omnibus
cst,
et
abjectis
mox armis
pax
civitati restituta.
Hic
fuit,
illustrissime princcps,
tertiuni iiitra diciii,
repentinc belliiin susccpissct? Itcx cs qui

per aetatem
civilis bellis cxitus,
quod
tuam experlus
es, ita ut felicitatcm
tuam, qui
te dilijjunt ct
(lui te iion noriiiit
plc-
nullo prope sanguine, nulla civitatis clade, scdatuni est, etc. Jaiuue mcdliv, dic iv Aug. .
Ursit Alfonsus Pctrum iit pactas inducias coufirmarcl adbibiiit ctiam Callislus Aposbjli'
:
rumquepossent
indigerc vidcaic
cxtollere, quivc nullius consilio

;
scd
memento
taincn
niliil
lam
tirmum ac stabile esse, cui periculum non sit ab invalido. Haecjam laborumvitae tuorum pars supcrest, et qiiam pugnando gloriam adcpliis es, pace demum et otio magis, quam diuturnis laboribus scrvare nossis. Plura regcs pacis
artibus justilia(|iic,
(juaiii
camauctoritatem, utconfcctam iXcapoli Italicam
pacem a Dominico cardinalc Firmano

lcgato tuerelur.
bello
iSicolai
ini(|U()
C;etcrum,
ob petitam
Liguriam ah Alfonso rege, uon mirum cst aequietrecti amantissimum, Italicaeque potcnti;e
ariuis adcpti sunl ct
pro recujicranda Constantino|(oli in 'lurcas
plures fucre, (|uiinjuriam iiifereates plerunujuc
couverteudffi cuiiidissinuim Callisluni papaiii ab
sunt ab impari boste superati. Si tamen ullani majesfas fua (iiicndam deferre velit, iiabcs Poiitilicem, sunt rcgcs, suiit alii priuci|)cs ([uoruiii
eodem Alfouso abalienatum animo

ci
fuisse, qtiod vcrferc vitio noniiulli aiictorcs, scd pcr|)ciam, cuni nihil indignius csscl, quani Allonsum post
tot jactata
consilio
omnis uostra controversia dirimi

fiigis,
tii
possit,
injiislc
verba de conficienda
iii
Turcas expenoii
iii
quod
sere
si
ipsemet
jiistc,
cum
ditionc, coactasijuc
dccumas impclus
lacias, facilc jiidicabis. Si nos, ut coepisti, laccs-
Barharos, sed in Ccnucnses bello ab iiifidclihus

petitos, vertisse.
non
desines,
Dcum
fidei et causae nostrae
testem judiccm(|uc obtcstanles saliiti nostrai ita consulcmiis, ut liujus suscei)ti coiisilii iiiajestatem liiaiii aliquando poeniteat. Jaiuuc die
Aliam discordiarum causam i'oiitilicciii iiict Alfonsum allcrt (iobcliniis ', duiii ;iit Alfonsum praisidentem sibi niliil ;c(|uum initcr
XVU
Julii
[W.
MCULV
quumvca
Callisto,
qui olim
i[)si
ohiioxius, et
Consccutaj sunt paucis post diebus (lcnuac ingentes rerum conversiones ac perturbationes, quas dcscribit Petrus ipse Frcgosius diix
in aliis ad
AUonsum rcgem
se
:
scriptis littcris
',
de omnibus adversariis Cum, inquit, xxvin Julii arci triuniphasse Castelloti prajfecisscnius Iratres uostros Pandulphuni et Tlioinasinuiii, liadita illis trcccnlorum
quibns
signilicat,
propc militum niaiiu, primis tencbris urbcm rcliquimus, ternas(iuc trircmes, quas instructas
'
quique etiam eo instante cardinalatum ohtinuisset, negatum iri, postulasse ut i\ca|)olitanuiu regiium lum ipsi tum Ferdinando cx adultcra susccpto jure fiduciario traderel, ac Piceiium el [ilura alia Romana^ Ecclcsi;e loca douarct baec autem iniqua postulafa Callistum, ne Ecclesi;e dignitatcm [)roderet, jiir;i(|uc dissiparet, constautcr rcpulissc, ac regnuin, quod ad cjusdcm rcgis
:
regiis obsequiis addictissimus cxtilissel,
filium
spurium spectarc non
[loterat,
ad
Sedem
Ext.
ibici.
[1.
(ii.
lbi'l.
(u.l>e:.
1.1.
AiNX.
TO.MLS .VXIX.
KaV.n. X.
i')
CALLISTI
jiiro
III
ANNUS
CHRLSTI
1/155.
Apostolicam
TiKMicii
devolvoiuliiin
tlocro\isso
'.
Ecclosiasfic.T
ceret, actor a
suo .jurecederef,
of
judicafum non
ilitidiii c()iijuiii;('ro
loncrof, ac,iu(lox birot ox tuiio judicaiuli auclorifafe
ojiisdom juris Ecclesiastici studio

IMcciniiii
privatus,
et
(;allistiis .lacolii
liis,
nova moliontis conanrliiumqiie magistra-
bans
Apostolica aucloritate a[)|)roconfirmans, i[)sam Constitutionom niaii|)ia'-
aiito(|iiam
oiiimporoiil, ropressit; ac proce-
davorit inviolaijififor obsorvari, ot coiitra
los
Poiititicii ]iiiiici|iatiis
snmpforos bujusmodi, tam Aposfoiica,

otiain
fiierit,
([iiam
V liltoris, momiit, ut ad molitioncs cvertendas consiirgeroiit. lU void .lacohus ipse a reg;e Aragomini adjutus
hi-, i('iiii\atis Xicolai
\iri iniijui
imperiali
auctorifatc
debito
provisiim
no laiiion iniodicta scinlilla |)ericulosos im[)Osfcrum aftlaro [lossit ignes, pamarum oxag,!i('rafiono,
proximo
aiiiio
Sononsos vcxarit,
Soncnsilius
(^jiisi|ii(>
im|io-
[)rout cxpcdit, sollicite
provideri, et
tiis, l'(iiilili(i' iisdciii
forciiti^ sii|i|io-
toinerariis aiisiitus iiujiismodi oiiviare volenfes,

lioc [)(n-|)(Uiio
valiliira'
ol
tias, (loliililati liiorint, dicetiir iiiforius.

'.)'.
irrorragabiiis coiisti-
Iijuiainitas Ecdesiastica defensa
a.
Cal-
tutionis cdicto,
listo, ct
repressa in Gallceciis scelera.
C.Tcterum
omniims
ct singulis in jUTdictis,
ac aliis op[)idis, terris, villis et locis in pricfala

[)rovinoia iibiiitiof oominoranfiliiiscu,juscuinque
Clallistiis iion
Uoman.T modo, sodaliarum otiam
Ecclesiarum jura asserenda suscepit; cum(|uo

in Salisburgensi archiepiscopatu clerici ad laicoriiin
(lil,
trilninalia traliorontur,
()iia
siastica
sancfionom ediodictum dc liliortato Eccloab Honorio IV confirmatum, et Caroli IV

Friderici
11
gradus, ordinis, vcl conditionis seu nofuerint, etiam si ducaii, marcbionali, comitali, aut aiia ([iiaoum([uc Ecciesiastica vel
sliitus,
iiilitatis
mundana
goant,
iii
dignitate scu
virtute sanctae obedienlia!, ac
prTeminentia pr.TfuIsub exaliis([uo

in-
sanctionoin firina esse jussit \ ccnsuraruin(|iic pcoiias ooiitra Ikcc moliontihiis proiiosuit
:
coininuiiioafionis ot anatbcmatis,
friiscripfis sonfontiis,censurisot|)renisdisfricfius
<>
Ad
futurarn roi niomoriam.

sicut ad
monfis luihali(Hio pervenit andilum, iionmilli, ot prTsorlini laici dicecesis et provinciic Salzeburgennomen Domini in vamiin leciperc non sis lormidantes, contra canonicas saiictionos ct constitutiones imperiales, venerabiles fratres nostros arcliiopiscopum Salzeburgcnsem, Guroensem, Seccoviensem, Cliimenscm et Lavcntiensem episcopos, ac pradatos et Ecclesiasticas
"
C.iim,
nostium
noii sine
iniiibemus, ne in antoa [lorpotuis fiituris toinporibus arciiiopisco[)um, cpisoo[)os, pr.Tlafos, et

[)orsonas Ecclosiaslicas provinciie, et jira-dicta-
rum
ac aiiarum
ejusdcm provincia3 civitatum
et
(li(Ocosiim, [iiTsonfos ef fufuros,
prsetextu cu-
jusvis consuotudinis (juautocuin(|ue longissimo,
personas
Stiri.T, ot
iiroviiiciEe
et dioecesis
pr.-edictarum,
eliam cujus contrarii memoria hominum non habcrctur tempore invioiabiliter observare (|uam, cuin sacris sit inimica canonibus, verius aut (|uoruincumque corru[)feiam re[nifamus induitorum seu privilegionim etiam Apostoli,
coram quibusdam
in
Viennensis Austritc, Craoz
coruin,
quT omnia
et
et
singiiia
sub quibusvis
Sanctovito Cariiifi;c oppidis dicta^provinci;e, aliisque ssecularibus judicibus in quacnmque qua^stione seu cansa ad STCuIare judi-
formis
cxpressionibus
verborum, ac cuin
quiiiuscumque ciausuiis etiam inotu [)roprio, ct ex cerfa scientia concessa fuerint, quoad preeinissa dumfaxat revocamus, cassamus et annullamus, ac [iro infectis haijcmus, iiiis aiias in suo robore permansuris, quacumquc occasione vel
cium
trabcre,
et
alias cos
diversis injuriis
ot
molosliis
afficcre
multiplicifer prx"sumant in
dictffi
animarum snarum periculum,
libertalis
subversionom, iiocnon A}iostolic.a^ Sodis, ot oanonicarum sanctionum ac coustitulionum imperialium vilipendium,
perniciosum
;
quoque
causa, cfiain ratione iiomicidii, doiicti, oonfracfus, vei roi, do ([iiii agitur uiiicumque coinmitteretur deliclum, incatur contractus, aut res
ipsa consislaf, [)or sovolaliiim souaiios, directe
voi
exein|)lum, el scandalum plurimorum nos, (|iii Ecclesias et Ecclesiasticas persouas, prascrtim
indirecte, corain [iricdictis, seu
quibusvis
arcbiepiscopali seu episcopali dignitate pra^ditas, in
aliis jiidicihus ot difflnitoribus
siBcularibuspriE-
suT
liberfafis infcgrifale,
ef
nosfris pofis-
simo feni[)oribus, conservari

desideriis
folicis
vigcrc infonsis
licot
lentur, iu
traiicre,
sontibus et fufuris, ([uociimquo noinine a|)pel|>rii'falis vei aliis locis ad judicium

([uaiitorcuinque
alVccfamus, attondentes qiiod
rccordationis llonorius pajia IV pr.Tde-
alias
aut alias ijisos in pcrsonis ctrebus, scu vexarc, molesfare seu

,
cossor nostor Constifutioiioin

rici
II
quondam
Frodo-
olim
Romanorum
fiinc
iii
idom Erodericus
imper.atoris, por (iiiani obcdientia el (lo\otion(>
ctiam [lorfiiriiaro ([uoquomodo [ir.Tsumant. Qui vero contrarium fecerint, ultra poenas eis a jure
inflictas, (juas iiaruin
scrieinnovamus
et
et a[)|)ro-
S. K. E. persistons, iiilcr ca'tora ordinavil, (juod
bainus, et in dictos priBsuin[)toros tonorc
prsper-
nullus Ecclesiasticam
qua'stioue vol
liere
civili,
|)orsoiiaiii
in
criminali
tra-
sentium proferimus
sonie
promuigamus,
,
si
ad jtulicium STCularo
si
fucrint singulares
excommunicationis
si
pra'Sumorof, coiitra canonicas sancfiones

iiiiporialos, ([uod
scntentiam eo ipso incurrant;
vcro coiiegium,
terrse,
el (loiistitulionos
soous
fa-
communitas,
civitas,
et
vel
universitas
civifatis,
castri, vilicG seu loci

I
aiteriuscujuscumque, ipsa
viila
Lih.
1.
p.
1.
l.ih.
XIX.
.11.
10.
castrum, oppidum,
seu locus,
CArj.ISTI
inlprdirfn siibjaccant ipso facfo,
III
AXNUS
di-
1.
fHRISTr 1455.
43
Ponlificatiis noviis initur,
mandanfcs
,
cxjiccles
tiinc
opcm
.
cum
strictiiis uiiivcrsis cf singiilis l^cclcsiariini pric-
Iiomiini [^ricsulis griitiain bencliciis cnie-
latis
eorum(|ue
lociiin
tcnciifiinis
ac aiiis
rcndiim
'M.
jurisdictionem hahcnfibiis, (niafenus [iracsumptorcs pricdicfos ct (loriim (iuciniih(!t, (|iiampri-
Opprcssam
praeterea in Gallieciaj r-egno
jiistitiam restitiiere aggressus est noviis Pontifcx, adco qiii[)|)(! im|)robitas liberis hahcnis ibi grassabatur, ut [)lurcs condiictis sicariis vcl ad explcndam avaritiam,vcl ad fastus ostentationem
mum
ali(|iiam dc
ipsoium |)ra'siimptionc
liiijus-
inodi notitiain iial)ucrint, exconimunicatos, aut
iilorum civitates, terras, castra, villas ct loca,

inf(!rdicfn suppositii
tiiissc
ct csse, tamdiii l)n-
insnntium
insidiic
sangiiincm fiinderent
ct
struerentur
in
ininicis
cuiii
;iliis(|iic
fcslivis
p(i|iiili
ii
dicliiis
in
Ecclcsiis,
laicis
Ecclcsiaslicis, cru[>liniics
iiiiiii
major
iiiiilliludn
convencrit
agrns liercnl, agitar-entur latrocinia, irrccndia,

rii|)tiis.
siiis sulidilis luintiari. ad diviiM iiiiiificiif. cl iiecnon ab omiiiluis arctius c\ ifari taciant, doncc praEsumptores ipside prajsumptione bujusmodi
niciiibrnriiin
nuitiliitinncs
[)iilriirciitiir,
cx[iiliircnliir Ecclcsia! et moniisferia, taiifurnquc
aberiit.
iit
satisfeccriiif compclciifcr,
cf
sii|icr [iricmissis
iifficcrciiliir.
lanlnrum scelerum auctores pa'na iit cliam jiliiriiim [)atrncinia sibi

licec
absoliilioiiis ac rclaxalinnis
vel
bcnclicium a nnliis, Sede praedicfa mcrucriiif nbtinere. Nos (Miim, prout cliam suut, omncs ct siufiulos [iroccssus,
(|iios
cniiciliiircnt. (Jrios oiniics ut cnm[irinicrcl suin-
mus
Dei vicarius,
i<
sanxil
' :
Ad
[icrpctiiam rei incmnriiiin.

[iroiirin
,
sentcntias, ccnsuriis ct po-nas,
scu ([uas
lica,
Motu
atqu(! iiucforifafc
ct
A[insto-
per
i[isos
judices sicculares contra arcliiepisco-
ct ex certa
nostra scientia.
dcliber-afa
jium, c[iisco[)os, [iridalos ct clericos [irfcdictos,

vel iili([iiciu i[)S()ruiii liiibcri, seu [iromulgari, ac
voliinfatc,
pri^cfafis sacrilcgis
ct dclin([iicnfibus
[)(ciia
in virtirte saiictie obedicnticc, et siib
niale-
totum
id, et
ficri
quic(|uid côntra inbibitionem hujiisac i|)Sos

et
dictionis aeter-nae
mandamus,
(iiiatcinis nnii aiisliitiicnlcs.
modi
nia
vcl atlciilari conti^crit, irrita ct inafinuiliitis,
deant de Ccctero similia
atlciilarc,
nulliiis(|ue
sicculares
dcccrrrcntcs et or-dinantcs, i[und nnincs ct singiili
judices olficio judicandi

cularia
officia
causas
audiendi
privatos, et ad siinilia, vel alia ([iifficiinKîic sicet actus leîtimos im[)(>slcriim
qiiicumque, quolcumquc et (jualescumque, ac ciijiiscumquc status, gr-adus, or-dinis vcl cnriditionis sinf, aiif quavisEcclesiastica vcl iniindana
exercenda et exerccndos [)eriitus inhaliilcs, ac prorsus infames esse, et non soliim dicti Frcderici, ac etiam clara memoriae Caroli III Roma-
pricfulgeant dignilatc, qui

lia fecerinf,
tiilia autalia eis simiillorunKiue r-ccc[)tatorcs acfaufores. eisque dantes ((uovis modn iiuxilium, consilium
norum
im[)cratnruin
si illas
in
tales
intlictas
pcenas
|)er tres
incidisse, et
aniino Ujuod absit)
menses sustinucrint indurato, contra ipsos
tan-
sint ab ipso summo Deo Patre et Filio et Spir-itu sancto, atque a nobis inaledicti, ac pcrdat eos Dominus velociter, i[)-
etfavorem, ipso facto
(|uain confra hicreticns de lidc sus[)ecfos [)roccdi
posse et deberc, ()uibuscuin([uc consuetudini-
bus vel
et
privilegiis, etiain A[)OstoIicis, cffiteristjue
eorurn cxcommunicalionis ct anatbcmatis, ac pcrditionis cujuscumquc juris patronatus et feudi, quod ab Ecclesia lenuerit,
sii(uc ct quilibct
conliiiriis necjuaiîiam obslantibus,
dcceniinuis
Dat. Iloinai
scntcnfias ct [xcnas, a qiiibiis nisi safisfactionc
dccliiranuis
S.
[icr
[^ricseiitcs,
ctc.
apud
Pefruin annn Incarnationis Dominicse

([uadiiiiLicnlcsiiiin
.Miiii,
condigna [ira-viir vel iii tuti, a quoquarn quavis

((uciint,
tis
iiinrfis
articulo consti-
aucfor-iiate ahsolvi ne-
millcsimo
quiiilo,
(|iiiii([iiaijesimo
non.
INuililiciitiis
nnstii iiiuio
Geriiianici clcri dignitatem etjura tuenfePontifice, a
incurrant cn i|isn, ac [)ro cxcnnimiinicaex fuiic biibcri voliinrus, scpiiranfes ipsos a consortio Christi lidcliiini, ac dcccnientes ipsos
iiisupcr, cnninK|iic rcccjilnics, aiixilialnrcs, defcnsnrcs, cniisilialnics, liiiiforcs iioir snliim a
jiirc, \criiiii
suo nuiiicic adcn
iili([iii
Ecclcsiasfici, inter
quos erat
.lacnlius iircliic[)iscu[ius Trcvcrcnsis,

1'oiitifi-
abfuere, ut ad elidcndam auctoritatem
cliiim
dii!
.Invis
sancla in Coena Do-
ciani impcratnrcni siiboriiarc molifi sinl, nbjccto

pr;ctcxtii [)ii\ilcj;ia (icrmanicii liibclacliiri
luini,
liim |)cr [îicdcccssnrcs nnstrns

iii
Hnmanos
hac-
Roinana. Sed [lerniciosis iis Xon csse restitit .Kncas Sylvius

ria
:
cusuasionibus
ii
Pnrrtilices
fcrriis
liicrcticos cliilios facinornsns
e re Cicsaris,
aiehat
',
Uomani
Ponfificis iiiicforitalcin rc[)rinatiira

rclin-
promulgatas, quam per nos, diviiiiidis|)nncntc clcmentia, et siicccssorcs nnsfrns Komaiios Puntificcs in fiiliinim [irnniiilgandas
sententias incurTcr-c, ct [lariforniilcr iiinodatos
fore, etc. Diit.
mere,
ul pn[)uli gratia inirctur. i(ihT sui

:
inconstanfissima est
nec
inullitudini
nnma?
anno
i
a[irid
S.
Pclriiiu
quendas habeniis, quam nosset princi[)alil)iis inimicam iiitcr [)rinci[)cs iiliiîiandn iimiciliiiin
:
carnationis Dnmiiiicic mcdi.v, IV nnn.

liliciilus nosli'i
:iy.
Miiii,
anno InPnn-
invcniri, intcr [)lcl)cm et rcj^cm ndiiini imninitalc

:
Indictum
|)a|)am imperatoris cf iin[)eratoi'eiu
|)a[iic
Ijcllnm.
stis
1. |>.
(ironolfnxHnis De[iellend;e alterius c\ llisjiania pe-
Moliunirloni^
aiixilin
indigere
sliilliiin
csse
illi
rinccri! ciijus
pio sfudio ductus Pontifex
sacrum
in .Mahn-
'
liobel. in
(ômmen.
l'ii
II.
>
Lili.
la.
('Arj..isTr
irr
ANxr's
rHRrsTi
11011 ccssent, et sicut iiuper. uoii sine iiigenti cordis nostri exultatione, percepimus, cburissi-
nictanos (InuiatfMises bellum commovit, cujiis

adniinistraiuli iniperium suscepit Henriciis (âstclla^ rex.
siiiiiis
.\(1
('iuisli itaijue
cultorcs sul)
liftcris
(jiis
mns
in ("bristn
filiiis
noster Henrictis dictorum
cogeiulos C.allislus Apostolicis

',
pro-
regiiornm
siisciqiit
rcx
illuslris
(|uaniprimuin
regaie
posiiit
ut Maliomctani, ex Africa in llispanias
imperium, taiuitiam
suse
forlissinuis Christi
criipfione facla, eas oppressissent,sacraque

iiia
om-
iniles, et
intrepidus pugil primitias principatus
prolanasscnt
iloinili,
scnsini vero longo temporis
et fortitudinis
Deo daturus, intendat mari

fidcliiim excrcitu contra
,
cursu
num
lutis
fuisseiii
compulsique in Granatense rege.v eo autem ipsos proximis evoCliristian

religioni
intulisse
terraiiiie, cojiioso
cnm
annis plures cxcursioncs molitos in Castei!;ravcs(nie

al(|ue
lam,
insurgere contisus iu verbo Doinini per proj)betam dicentis Noti relinquet DomtiiKS ///f/ani peccotoruin super sortein justopiipfatos
liostes
:
calamitatcs;
auspicia
ideo
cum
Heuricus regni
in
rum ;
slitia
tauto
aiiolendo dedecori consecrarit,
et quod conversis ad Deuni miserebitnr, etjudiciiim faciet injuriam patientibus pro ju-
crucis(|iic symliuliim inducrit,
tam strenno
ctreligione, impa\idus intillitudiuis gentis
operc non dcsercHdum, propositae sunt a Poulifice am|)lissim delictornm indulgentice, religiosam mililiain professnris utque in lieilicos sumptiis nccessariam aiiri vim regi compararcl, iisdem indulgcntiis potiri voluit, iiiii tres nummos aureos contulisscnt
; :
islius, ac
speraus se
ilitiui
iu auxiliatorcm ha-
bere, qui est Abrahee fideli auxiiiatus in bello,

(|uaiido pariter
cum
trecentis vernaculis potenet
lissiuius regcs fudit, spolia\it

(|tii
recidit; nos,
Ad
Et
fiitiirani rci
si
mcmoriam.
uouuiiiKjiiam, omnipotens, justus ac
populum suiim justc pro ah extciis gentibus rodi et allligi plurimum ac pleruin(|uca propriis sedibus ejici
misericors itomiuiis,
]icccatis ctiain
cunctas orbis provincias, quas coelestis agricolff' iii viueam Sabaotii, super cujiis custodiam cuni limore positos iios esse cognoscimiis, piantavitmira benignitas, ipsam Hispaniaruin proviuciam, quam gloriosissimus Christi
iiiter
A])ostolus Jacobus
cepit,
in
sorte
pra^dicationis
re-
ianquam
filiam praediiectam in visceribus
pcrmittat;
lameii expiatis postmodum populum ipsum misericorditer iiberat,

et
culpis,
et geii-
charitatis
gerentes, ad hoc vigilanter intendi-
nuis, ac nostros conlinue dilfnudimtis cogitatus,
tium hujiismodi in
confringit
,
se glorianlium potcntiam deducit ad niliilum. Hinc cst
ad lioc
sius Granatffi
habitaciilo,
opem impendimus et operam, ut de i])reguo, quondam Christianorum

totisque Hisitaniarnm
provincia^
partes
finibus ipsi
quod, cum iicet longissiinis retro temporibus impiissimi Jiacliometi sectse cultores Saraceni, sateilitcsdialioli, Hispaniarnmprovincinm,longe
laleqne dilftisain
iii
Saraceiii penitus propeilantur,
necnon per uniinvictissimum
versas dictse
(^liristi
maxima gentium
multitu-
nomen
coiatnr et veneretur, lam saiu-
dine, peccatis cxigentibus, occupaverint, depo-
puiaverint et aftlixcrint, ac famelico et insatiabili quodammodo stomaclio totain provinciam

ipsani deglntirc satagciitcs,
aris sacris dcinoiitis,
cffisis
lierrimum tanKiuc laudabile dicti regis iirojiosiltim in Doinino plurimum commendantes, et ut praefatus rex piis fideliiiin regnorum ac dominiortim suorum adjutus suffragiis eo facilins ccleriusque saiubrem et speratum dicti propositi consequatur effectum, ac tideies ipsi ad prae-
saccrdotibus,
Ecclcsiis factis mescbitis,
Evangeliorum aliarumque sacrarum iitterarum Codicibus riiptis, dclctis, in lutum firtorr-mque dejectis et conculcatis, ut iiomen Jesu, in ([tio saius est credcntibus, exul fieret, et Macbometi,
in (|uo maledictio est et perditio, coleretur, stii-
modi,
et manutcntionem exercitus liiijuseorum personis rebus et bonis eo proinptius subsidia impendant opportuna, quo
jjarationem
in
duerint atque curaverinl, ac postmodum Cliristianorum populo ad Hcnm converso et in lunnilitatc et mausueliidinc misericorditer cla,
cx hoc dono cjeiestis gratia^ uberius conspexerint se refectos, uuiversis et singulis Christi
fidclibus, qtii projiriis, aut dicti regis, seii alte-
rius cujusqtie exiiensis de ipsitis regis, seu alterius per euiii deputandi liccntia,
iii
maute,
suscipieiis
mansuetos lôminus, ac
|)ec-
linjusmodi
catores usiiiic ad terram biimiiians, Catbolicocl |)riucipum iisus ministcrio rtiin regiim
cxercitn crucis vexilium personaliter secuti fueriiit,
si^cajiaces diviufe gratia^în aliijuo adversus
inaximam liujusmodi llis|iauiaitiin provinci;e plagam potenter libera\erit, lamen nequissimi

vivifica^, criicis,
iiilidcles i[isos
habendo
contlictu, seu
iii
exercifu
aiif
liujtismodi, seu ad illum jiroticiscendo

])r()|)ria
ad
jiismodi
iii
rcdempti siimushostes liiiquibusdani ultimis dicts provincia'

(|ua
rcdeundo
iu ifincrc dccesserint, dc oni-
ni])ofentis Dei, iiostra, et
beatorum
Pefri et Pauii
partibus, videlicct in regno Granatae se reduxertint, ac sua inibi, ut credunt, firma fixcnint
tabcrnacuia, nt qiiasi possint contra Dci polentiam pnEvalere, Christianos rcgnorum Castelhe
et lêgioiiis incolasca^dere,
Ajiosfoiorum aiictoritate confisi, plenariam suorum conccdimiis remissionem peccatorum. Eisdein vcro, (jui in dicfo exercitu Ivexillum hujiismodi secuti supervixerint, necnon omnibus et singulis utriusque sexus jiersonis, qua^ dc bonis sibi a Dco coiiatis, ad preparatioiicm el
invadere et captivarc
i.ih.
I.
|i.
2"!.
...
manutcutiouein [irwdicfas, etiamsi
[iraqiaratio-
CAr,LiSTi
m Awrs
ad ali^niod
Ires
I.
CHIUSTI
ncm
ipsain
per Ireiigas
S(!ii
vel
alias
priore consilio Granatcnsium exscindeiidorum,

destitisse videretur, gentililio scuto
graiiati
10.
leiniuis
|ii-or(ij^Mri,
dilleri-i
eoiitigerit,
duos mali
floreiios aiiri de
Aragonia, vel diieeiios Moraliodictis
ramos addidisse.
Viiicentins l-cirerius s<aicli.s ascri/jtiis.
tinos
inoiielaj
in
Caslella;
et
Leyioiiis
IIoc
regnis eurrentis erogaveriiit ot eoiilril)iierint, ae
personis ad lioc |)er dictuni regein elifêiuiis, seu deputandis solverint realiter el cuni elleclu,
auctoritale Apostolica, tenore prffisentium con-
anno niagiuim llisjianiarum lumcn et ornamciitum Vincentius rerrerius Ordiiiis l*ra'dicatoruin, de (juo jani ante sujpius a iiohis actuiii
cst, in
sitiis
sanctorum uumerum solemiii

est a (iallisto, referente
illi
ritii
rejiojiro
cediimis
sor,
pariter el indiilLiemiis
(|uilil)et
(|iio(l
confes-
graliam
(|uem i|)soruni
duxeriiiteligeiidum,
di;
suinmo
jani
viri
Pontilicatu sihi olim
jinenuiitialo,
cum
heati
omnium peccatorum
inoitis articulo,
in
suoruin,
conlrili, et ore confessi fueriiit,

illo
quibus corde semel tantiim iii

(|iio
aiilc, iit
vidimus, religiosa actio de
sanctitale el adinirainlis rchiis g(!stis pra!;
\idelic(!l !v
niors
ipsa siihsequetur, etiamsi pluiies linior mortis
re liajc tradit S.
cijiio
decessorum iinperio inslituta fuisset Hic Antoninus (!)

'
(jua
dc
in
in prin-
plures alias similes ahsoliilioiies viiiore pra'seii-
sui
Poiilificalus, scilicet
l'etri
(!t
nieiise
.liiiiii,
tium concedi, contingat, pleiiam reniissionem

eis in sinceritate fidei.
lesto
Ajiostolorum
l'auli,
[inemissa di-
unitate sanctae
Romana;
ligenti
examinatione,
lacia
ex
commissione
Ecclesia!
EcclesiaB,
ac oljedieiilia et di^volione lujstra, et

1'oiitilicum
Aiiostolica; Sedis
iu
aijuihusdam
partihus,
|)riclalis
iii
successorum nostrorum Uomaiioriim
diversis miiiidi
qiiihus fuerat
ef
canonice intrantium persistentihiis, dicta auctoritate coneedere [ôssiiit, sic tamcii (juod confessor ipse de liis, de (iiiihus fiierit alt(!ii satistactio
niagisl('r Vinceiitiiis
de Aragonia conversatus,
uhi
veihum Dei
jier
dissciniiiarat,
eum eum
in
sanctos
refiilit, (jui
aiinos Irigiiita siiigulis diehus
impendenda,
si
si
illain fidelihiis eisderu sic
post decanlationem
clcro
missie
jier
pra^sente
confessis per se,

ineredes,
suixMvixeriiit, aiit pcr suos
cum
lacrymis
copiosis
jiojûlis
cuin
tiinc traiisieriiit,
laciciidam
iiijtiiiâl,
quam
illi facere teneantur. Et ne (quod alisil) propterea lidcles ipsi procliviores reddantiir ad
niaximo concursu et fruclu [iraidicaverat j)er Franciam, Hispaniam Aragoniam nsque ad

,
,
Genuam
illata(illicita)ini)osteruincommitl(!iida,
volumus
convertens ad fidein niultos .kuheorum etgentilium tandem plenus

,
declinans
et
quod
si
ex conlidentia reniissioiiis hujusmodi
aliquid hute commiserint,
quc.ad illa dicta remissio nullatenus suflra^'etur, ete. Dat. Roma!

S.
I
dierum in jiace quievit in Britaniiia anno Domini .'cdxvi vel clrca, mlraculis etiain claruit. JNuUum a Callisto divulgatum Dijiloina de
saiiclorum lionorihus Vincentio decretis,
ejus
apud aimo
l*etrum anno, etc. .mcdlv.

lustruetos
.\
kal.
.Maii,
cum
ah Ilenrico ingeiiles hcllicos apparatus, narrat Joannes Mariana ', ac numerasse suh signis qiiatuordeciin e(|uitum |)editumque quiiujuaginta millia. lis itaque suc".
miracula tain angustis tinihus contineri

,
cinctuin copiis irnijiisse in

in
regnum Granatense,
ctiam agros cuni vero Gra:
non possent testatus - est postea Pius II, idcmque insignem ea de re sanclionein edidif iii qua plura prcEfalus de argumentis, quihus Deus fldem ortliodo.xam constahilivit, suhjicil
quiC sefjiiuntur

:
ai;ros(jue, sata etvineta vastasse, [iromotis
Granatie
conspectnm
castris
:
illius
.\d jierjietuam rei
mcmoriam.
jiarlibus
quoque
igni ferroque excidisse
Gum
et
in
Occiduis
.kuheoriiin
cr(!vissct, ac
natenses iiistructis
coijiam facerent, uiiius cerlamiiiis disciimini \i(loriam

ajjiniiiihiis pu.iiiiaiidi
maxime
littcris
infideliuiii
iiiiiltitiido
et divitiis aflliiciciit,
iirojjeiiiodiiiii
issiiiia
trc-
comniitlere detrectasse Henricum,

decrevisset trium coiifinentiMm
evastatis ij^sos
(|n()
(jiiijijic
(jui
iiieuda
(|uo([ue
dics
illa
ii(i\
ohlivioiii
annorum
llcxii
[Kene tradita csset diviine j^rdvideiilia' aliiludo,

(jua' [ira^claris viris
in Graiialeuses cuiii excrcitii excurrere, ct ajiris

iii
eamdeni Ecclesiam,
Valentiniaiium
,
iiistaii-
sunimam
iej;iiuiii
iii(i|iiaiii
rciliêre,
;
rare et decorarc disposuerat, juo ij)soruiii sulute
facilius eoriiin
cvcrtere posset
al
fidclium
fralruiii
exiiiiiiiiii
Viiiceiitiiiin
Ordinis
Tht^logia!
icgre liilissc militem ad S()olia cx lioste rapieiida
Pi ;e(licatoruin
et
sacrie
non
dimilti, atquc ignaviee adscriptum regis id consilium, auco ut in ipsum coiiiiirafio jacta sit:
ita(|iie
jirofessorem,
ajtcrni
,
Evaiigelii
atliletani
I,ci:iili-r
t.
in se
strcv.
dociiiiieiila
1
hahentem
lil.
veluti
in prini-.
c.
ilissolutiim
ah rege cxcrciluin, ac ne a
S. .\nton. III. p.
X.KII. c. 14.
I.
1.
dc
vi-
ris illiist.
'
Ord. PrEil. Mari.nia

K.\l.
xxii.
II.
.M:iri,iii,i
I.
.\xn.
c.
17.
alii.
17.Sur.
i.
ii.
5 April. et
'-'
in llullar.
iii
Pio
Const.
(1)
lloc iinno
in
sanctornni
.\lbniii
rclatu.-i
est
S.
Vinconlins rerrerius mcnse ct dic
in
.\nnalibus
expressis. riuplessy
Iii
n<i/itpriii
cx eo, ([no vellicatnr. prurilii Honianoruin Ponliticuin gesta orania niordcudi, a cardlnali Bessarioue ca occasioiie dicleriuui illud obtiusuiu refcrt Sancii isli receutioies veternin shiicIoiuui opinioneni milii adimuut . Sed pKcterquam (luod uuliuui unde id Piessvus
Iniriiiilnl.
:
dedu.\erit auctorcui laudal,
vi.\
credo
id
nsurpari a Bessarionc potuissc dc viro cujns tanla erat
dum
viveret sanctiaioniu; opinio, ul Con-
stantiausis Conciiii Patres litteris ad illuin dalis prohilati ejiis tc^liiuonium dederint sinûlare. Quiu et dicterinm illud alterius esse hoininis testatur Franciscus Sacchetti Novcl. par. ii scrihcus id oliiii usiirparc consuevisse Ohiniiui Cittadelli principeiii (.Marchesc) de vins noiinullis,
quos vulgi opinio sauctoruni clogio douavcrat. Porro Krauciscus SKCulo decimo quarto llorebat,
.Maksi.
AO
miiini
CATJ.ISTI
III
ANXUS
1.
CHRISTI 1455.
nd
i't
.liKlnpnriiiii
cnrumdom
S.iracfiio-
ipsius imposifionem, (|iiain reli(|uiarum

vcstiiinuiiic
iniilla
suanim
niiiKiiR'.
Jilionim
iiifulcliiim conliitaiidos (!r-
rorcs
ac cxlrcnii lrcineii(li(|ue jiidicii dicm quasi allcnim anjicliim volantcm j^cr c(Tli mcdiuiii proiiuiiliandiiiii OYanf^cli/andiimquc sc,
lactum ac votorum cmissioucm miracula nstendil s[)iritus namque im:
mundos
cjccil,
surdis iiiiditum, nuitis lo(]uclam
dcntihiis
supcr
iit
iii
transmisil,
guas, populns
dcrcl. rciinuui
cl
lcrram lcmporc o|tpnrliino nmiies gentes, trilnis et linnaiioncs vcrlia salutis dilTun(licm(]nc judicii
Dci
ajipropin-
restituit, coecos illumiiiavit, le])rosos mundavit, mortuos suscitiivil, alios(]ue variis detentos languorihus inir;unilosissime liheravit (]iiorum omnium cfricax assertio fuit, quod idem Nicnliius jiraidecessor plene de fama lidei ct excel:
quarc oslciidcrcl, cl a'tcriia' vihu semitam demonstrarct . Addil illum virginitatis candore adeo cxccllnisse, iit incnliiim incnrporearum purilatcm imilaretur ortuin Valentia' in Hispaiiia e Clirislianis parentiliiis alque in diviuo dccimo octavo Bctalis aimo cullii cducaliim
: ,
atque miraculoruui ipsius matus, volens ad ulteriora [irocedere

lentia vitte
infor,
juxta
sancta^
Rnmana'
Ecclcsi;!'
morem, venerahilibus
Georgio cpiscopo
diafidei
fralrihus uostris, tunc
suis,
Ostiensi ct
cidcm
Callisto prsedecessori tunc in
Ordini Pra^dicalnriim se aggregasse, dnctrina'

laiidi'
miuorihus coustiluto, ac Joanni S. Angcli coiio cardinali commisit, (]uod dc veritiile
lloniissc,
at(|uc
Hispanias, C.allias,
lla-
et cxcellciilia vitic ac iniriiciilnrum gratiii se
aut
liam(|ue, salo
quocumque
pcrgcrcl divino vcrhn
cnrum
(]ui
ali(]ucm
iii
curiii
exlrii
vcro
pcr ju-
pcragrasse
aiiiiiim
ac
demiim cum scpluayesimiim

,
diccs ah cis dc[)ut;iiuios diligentcr informarent:
cgressus csset, in Yenelcnsi urhe pie ac nliiisse fulsisse eliam pnstca miraculis |irimum .loannem et I*etrum Brilaimice duces, Martinum V, Eugenium IV, ac Nicolaum V dc
:
mandatis ohtcmperantes,
])ntestatem eis
prsefati
et in
Nicolai
pra^decessoris
lcslibus
curia nounuUis
in civitate
cxiuninatis, cxlra \ero
Uomanam curiam
juxta
datam
Neapolitana veet
jiatralis
cjus
:
ope coclestibus prodigiis cerliores
ncrabiles fratres nostros patriarcham .Vlexan-
Joanncm etiam r.astcllae et Legioiiis, Alphonsumque Aragonum reges, ac plures pr;cfecissc
drinum
archicpiscopum
Nea])olitanum
c[)isco])nm Majoricensein ihidem commorantes':

In partibus I>el])hinatus Vasioncnsem et Vicensem episcopos, ac dilectos filios officialem Avinionensem ct decanum Ecclesia' S.l^ctri Avi-
sulcs de illius \i\x sanctitate teslimonium prshuissc, tuni siiigulares heati viri dotes his verhis
pcrstringit
51.
"
:
Tantus in
co
grali;c
fulgnr apiâruit,
nionensis, in regnn Francire archie])iscopuniTo-
tanla Spiritus
sancti abundantia in co fuit, tot
losanum, episcopum Mirapicensem, ac eorum

ofliciales, in tiiitannia vero
dc orc priedicantis speciosissima^ vcritatis pouut ingcntis multiludinis dcra procedebant

,
Dolensem
ct
Mado-
vicnsem
ejiiscoiios,
necnon
S. Jacuti et
Debusa-
Juda?os in legc etiam perilissimos, qui Christum pertinaciter venissc negahant, ad fitlein (latho-
nensem Dolcnsis et Nannetensis dioeceseon abi)ates, ac Nanneteusem et Venetensem officiales

subdelegarunt qui juxta tenorcin ])otestatis cis ]icr conimissarios traditse testes examinarunt, et
;
licam convcrtercl, et eflicacissimos miillos cx eis prffidicatores adventus Christi, passiuiiis ac resurrectionis, et pro Christi noininc mori paratos fecit. Tauta in ipso viro divino fuit Jiiicintantaque gravilas iit terreuis ritas diccndi
,
dicla
ipsorum
in
scri[)tis
redactii clausii
sigillis
cuin
siil)scii[itionc
notarioruiu et
curiam transmiserunt. Et
eorum ;id tandem per eosdem

inventum
est,
rcliiis
luxui(Hie dcditos
hnmincs adeo
iii
judicii
cardin;ilescommissarios, inspectis, rccognitis ac

visis diligentcr [iroccssibus, in
futuri tiniiue conciilcrcl,
tcrrena despicereut
quod
et amarcntcclcslia, ac levilalcs et
in
Hci provocaret
;il1'cctuni.
luxusomnium Omni die missam

oinni
dic uisi
cantavil,
oiuni die
pra-dicavit,
urgens adesset necessitas, jejunavit. Consilia

sancta et rectanulli dcnegavil, imo ultra ohtulit carnes non comedil, veslem lincain uon induil,
:
Neapoli viginti octo, in .Vvinionensi circumvicinis partihus dcccm et octo, in et rcgiio !''riiiici;r, vidclicct Tolosana, (]uadraginla ncto, iii Urilannia vero trecenti ct decem lestes
civitate
manus super agros Ircquentissime miraculnsc

sanitate
servavit,
mores castissimns secuta imposuit multosiiue strenuos actus fecit, uhi

:
quos nonnuUi S. R. E. caret Ecclcsiarum prslati, rcxAragonum prtcfatus, plurimiquc alii cx slatu pluresque alii lcgum, sicculari viri nobiles
cxamiiiati,
intcr
diuiilcs, niulti cpiscojii
,
iirlium
liiili,
ac sacric
theologice baccalaurii, licen:
maxime super magnis rchus populos

(h'ntcs ct
conlenv^^stis
rcgna pace composuit
et
uhi
iiicniisutilis Ecclesia!
iit
Dei scissa conspiciebatiir, uniretur ct unita servarclur, uou fnislra jilu-
ac ])osldoctores ac magislri cxtileruut quain dictus Nicolaus ])r;cdcccssor rebus fucrat jiiic memori;e Callistus hunninis exemptus |i;i])ii III. ]iricdecessor iiostcr duduni aulc in mi,
rinuiin lahnravit, ;ic iu simplicitatc et liuniililatc detractnrcs perseculoresque suos amhuhius

,
iinrihus constitutiis ct uuiis ex cniuinissiiriis
iui-
lc(lictisadii])iceiii siiin ui .\[iustolatus assiiin|)lus,
cuui niansiuludinc recipiehat et imfnniiahat. Per ipsum quoque diviua \irlus ad contirnialinnein sua; prccdicalionis et \it;e tam per niiinus
(lilectuin liliiim
S. K.
nnslrum .Vlauiim
dc[iulii\il
lil.
S.
Praxedis
in
el facta
E.
prcshytcniiu ciirdiuiilciu loco sui
hujusmodi ucgnlio
dclegatum,
(Ar.rj.STr
iri
axvus
I.
crrRrsTr
1455.
ot
47
qiiadr;i};oiiiiruiii
oidem
Callisto
|)i;i'il('C('ssiiii
per prirlatos coniiii
doiidam septem aniiorum

indiilgentias,
missnrios
pcrlt
rcl.ilidiic
(1(!
liilcli
(liioliiis
sccrctis
riiciirrciitc dic
illius
fcsto,
cjus
igitiir
(onsisloriis
dictis tcstiiini cxaniiiialoriiin, rc-
scpiilclirum lustraliiris impcrtivissi!. (!um

C.illistus iiullas,
iiiiilg;isset,
riiiii
iit
oinnia,
(|(i.i'
dc
dc laliorilnis,
,ic
\
inoriliiis
dc cxcollcntia vita', castis, do a(;til)iis strcnuis,

lidc,
(lixiniiis,
de
iis lilfi^ras
illi
pro-
saiixil
(|iii
l'iiis pi;osf.iii(los
;ili
saiicto(l(!creti
lininilitatc ct siiii|)li('itato, ac
miracnlis
ipsiiis
lionorcs,
kal.
ciidoiii
l'oiitilic(!
iiiccnlii di('ta rncrc, lcj;ifiinc proliata, idco(|iio

\(Micraliiliiirii
fiicr;iiil III
.lulii,
d(!
r(!
ao
si
publice a Callisto
fuissenl, siiiiiii(|uo
:
dc coiisilio
S.
Iratrnni
nostroriiiii
iii
ipso liflcr;e ca
o(lif;t;
K.
Iv
c.irdiiialinin
ad ulliMiora
canoni-
diploniii ac formiil;!
;ipu(l
iiica'
illlllO
1
obsignavit
Dal.
I1oim;i'
/atione ejiisdom Vincoiitii

docrcvit
;
ct
dciiidc
iii
proccdcndum ossc cx morc dicta ipsornin

gencralibus
S.
Potrum
aniio
liiciirii;ilioiiis
Doniiiiostri
.MCDi.viii,
.
K;il.
Octob.
Ponliliciitiis
loslinni lccil
diiiihiis consistoriis
:
piildic(! rccilari
nc postea vocatis cisdcm car,
i'!.
Bcuti Jjiiircntii .lustiniani

IIoc aiiiio
iiio(iiit(!
o/iitus
cl
/au',
diiialibus
el
pra'latis
(jui
in
curia adcrant,
dcs.
mort;ilos
r(!li(|uit
ac
omiies
nciiiino
discre|)antc
c.inoni/ationoiii dicli
consuluerunt ad Vincentii ossc morilo pinCallistus prBedecessor

.Iiiiiii,
familiare priEclaris suis

l>.
virliilil)iis pctiit c(rluiii
Laiircnlius Justiiii;inus, cuin;iiiiniiii quiirliiin
codciiduin.
a.
.'iiiiio
Idcni
(|uo(|uc
supra scptuagesimiim agon^t^ viii (li(! .I;uiii;irii, (|uamvis anniversariaejus memoria ob octavam
Epiplianiic
dicta dio, vidclicot tertia
rontific.itns
siii
decima quinta
ojiisdciii
iiinigiiii
meiisis
iii
;ib
prinio, in i|isorum cardinalium ot pr;ela-
Ecclcsia cobitur, ipsius ciiiin

S. Petri Castelli ariB
(ulpt;i siint
iii;iniis
loinplo
ins-
toriim pra^sentia dc
ipsorum omnium consensu

ak|iio
marmoreae impositae
:
unanimi pronuntiavit
tiiiiii
dccrcvit,
Vincon-
pra^latuin csso c.inoiii/andum, (luod pu-
vcrba B. Laurcntius .lustipriinus \ciictiarum patriarclia die viii

liioc
lilice et
solomnitcr tacicndnm in festo Aposlo1'auli
.lamiiirii
mcdi.v
Claruit doctrina, sanctitate,
lorum
cot
III
Polri cl
kal.
iiroximc se(|uoiiti, vidcli{^jusdcin
proplictia'
;ili(|uaiido
doiio,
ac
miraculis,
exitii
vindicafos(|iie
.Iiilii,
1'oiilificafiis
anno
ab
(!xtreiTii
discrimine Vcnetos
scriptor
'^
pr.edicto, slatuit et
otiam ordinavit.
voi'o dictus (lallisliis pra-de-
prccibus
"
illius
rofert
illiiis
ejus VitBe
Postmodum
(Juiintum, iiKjuit,
in
oratio proficeret,
unum
cessor die solomnitatis Apostolorum liiijnsmodi,

ut prictertur, advonicnte,
lia,
iiliquid
tam ex
vita;
excellen-
Corcyram locus
abstinentia et
forte (>orcyraj
testimoniiim relercmus. Esl prope asjior ct incultus ubi vir luibivifie
()iiam
iiiiraculorum coruscatione necnon

ipso Vinccntio tnnc visanctis
taverat eremita triginta et amplius aniios,
vcra notitia, (|uain de

viMite lialiucrat,
orationibus,
et
quod (irimuin
(iorebat
euin virumcomperit assecutum
fcrcbatur, propliotifc s|iiritu insigiiis.
fuisse graliam,
qnam Dcus omnipotcns

fuisse
,
et electis suis conccssit, et
eo
conseciit.i
qua;
consimilia signa ex ad cognoscenduin
fideles ac Dei ministros vcrif;!.^ in suo Evangelio demonstravit pro sme informatione Ecclesia?,
iie
negotium vir quidam de nostris tam genere quam moribus pracstiins, qiii cum arderet boUum, quod cniii Pliilippo Mcdioliini duce gerebamus, (!t afflictiores viderentnr esse res nostr.1!, adiitvirumDei, rogateum numquid
iit forcb;ifur, dcidorabi essct, crcmita Coininotus ost, iii(|uit, furor Domini contra vos, quia verbum Domini proje-
posset crrare, sic inîuiens

ejicicnt, /ingnis
Siijna (uitcm
Voneta
rospul)lic;i,
:
eos,
qui crvdidvriat, Itxc scqKeiitnr; in nomine
;i(l
qiiciii
meo dsemonia
siiper
/uqnmtur novis,
xqros maiiiis imjionent et /loie /la/iebiint. Eaproptcr cum auctoritatc .\postolica canoiii/avit, et litforarum suarum, si desupor confccfro fuissenf, toiiore, iii saiictornm Catalogo ascril)(!nduin csse docroît, univcrsos ct siiigulos
patriarclias, arcliiepiscopos, episcopos, ca:te-" rosque Ecclosiaruni prtclatos inoiiuit vX attonto
cistis; ot iiisi
Pontificis \csfii
Licliiynnc iiifcr(|ii;isi
|)ellarent jiro vobis,

periissetis. Tîlc
liilit
j;imiluduiii
Lîiirciitio
.Sodoma
(!t
di!
loslinionitim resiic-
(!rcmita
iii
incdiis Corcyr;o riipibus

soliini
luiicis, ciii
iion
Lanrcnfiiis, sod oinnes

>.
tere mortales incogniti orant ot iii;uiditi
Cum
igitiirpostplur;i opcra piof;itciii spir;iiitia
librum
liortatus est, cis niliilominus iniungcndo,
qnod
de graditius
|i(!rf'('cfioiiis
absolviss(!t,
tcbre le-
octavo idus Aprilis fcstnm ejusdem

sicuti de
S.
Vincentii
singulis dcvote et
noii Pontifice annis solemnitcr cclclnarent, ac facerent a suis snliditis devotione congrua celelirari et ctiam Yenerari, ut pia cjns iiit(!rccssione
et
nno confessorc
a noxiis protcgi,
scmpilerna gaudia valcant

(lcmiraculis B. Vinccntii
in
magnopictatis sensu delibutus, sacraiiicntis oinnibus se communiit, suosque Ut iid divinuin iimorcm pi(! cobortalus est erat supinus , iii(|uit Heriiardiis .lustinianus ' ejus nepos, qui adcrat ot Vitam cjusdem scripsit, aliquandiu tciiuit in Cielum oculos, tum
thali correptus,
:
adipisci
Subdit
IMiis
Monumenta publica
Dominicanorum iedibus
I.
Tab. Ixcl. ViMiel.

Moluii.
liollan.
liccl.
iii
t.
Hciiiaril.
Jiislin.
in
iii
ejiis
Vit. Si\l.
m;m.
I)iI)1.
adMinervamasservari,exhibcri(iue conimcxcmliluin pctifiiris jussissc, ac prietcrca ad Cliristi

lidclium [lictatcm
IV.
i.
additiun.
!.
[''er.ii'.
uov. calai.
jll.
viii Janiiar.
Sur.
lo.
VIII Jan. Trilliem. de vir.
scri|)t.
3
et
alii.
Card. liellarm. de
ejus Vil.
c. 9.
Bern. Jnslinian.
in
inejusdcmDei servum
acceii-
Uer. Just. c. II.
48
(iciiiio somicliiiisis
|)it,
iii
CAi.r.iSTi
III
Axxrs
CIIRI.STI
145.")
innc
sciitentiMin iari cit|)otniniiis
Domimis
ii.
\crl);i
ctiani,
:
(|iiaiitiini
lllii,
tcncrc,
cl aiigcrc
siihjiciciitiir
Viil(Mis, o
lioram
(|iii
mcam
\ia,
ad(|iia'
dies magis atijiie magis conservare dignctur . Siibdif auctorillum Marcello amicissimo
iii
vciiissp
hciicilicliis
I>(Mis,
cam
alia
landcni
liraMlixissc
pioximo Pasciiate
;
vivis discessu-
aihciiirc voliiil.
liiicat in
(iim
:
iiuila
sil
riim,
iili
contifjif
llieronymo vero dilectissimo,

saliitem
'
cddiini
illc ciiiiii
vcnit noliis via, vc-
cujus salus conclamafii crat,

xissc, rcddidisse(|iie
:
praedi-
rilns cl vila, ut ejcclis
dc |>ara(liso miscris (Wiiiialriam
iilms
\iani
sifjnaret
in
rcdcuiidi.
Si
ciiim in liac vita tanium

serajjiliorcs
sumus
spcrantos sumiis, miomnilms liominiluis; scd

!
efiam a diiobus Carfhusianis cirlestes concentus in ejus funere, (|ui nusquam conticuere, donec monasterium ingressi siint. Ut vero ejus corpus sexaginta
iiiidilos
absit a iiobis
Iktc, nisi
liili
tam stulta copitatio Quid ciiim vita lamigo (lua^dam, ut ille imjuit. et vciiospitisunius prwtercuntis? Cliri-
mcmoria
:
stiis
pro iiobis mortuus est, primitia? dormien-
pudeat iios morlcm timi'rc, cum hominus noster propter nos mori volucrit. Hunc diem tu scis, Domine sem|)er aiite oculos liaLui (|iiaiiquam, diim \ifam meam considero, confu-
tium
sio sit
in
milii
potius n|)pellaiula,
quam
vita.
Sed
spiiilii
liumilitalis suscipc
me, hone
,lesu,
\ita ct saliis aniiiKe
meie, ne(|iie enim in juslifi-
cationiluis
meis iirostcrno ))rcces meas aiite facicm luam, sed in miserationilius tiiis multis. Illa ciio ovisamissa, ad te ])astorem redeo, voccin tiiam iiovi,
iit
septem dicbiis inhumatum manserit omnis corrupfionis expcrs, cum de eodem sacro pignore canonici pafriarchales et S. Georgii apud se conSacrum illud cordeudo certareut, ita narrat pus in Kcclesiie sacrario reponitiir quasi litis eventum expectaturum. Accidit iiutem (res omnibus retro seculis inaudita, pace dixerim sanctorum aliornm omniiim, (|uod (|iiidcm extet ex eorum monimenfis) iiaiu ibi corpus illud, dum rcponitur alfcro ac terfio die, nec corruptionis aliquid nec ficforis apparef, itemque et (]uinto niliilominus integrum perseverat. et S(ixto
:
<
'raiifie
rci
miiiiculo excitata acciirrit iiiiiversa

et
civitiis,
sit
vident
nihil
cxiiuirunl diligentius, iuim(]uid
non
alieiioriim, jieto,
Domine,
adovilc
mc
'
:
rediicas. Polcsiicspernere voccni
trccfiint,
ad te? Nonne fu ille, ad me, et ego c.xaudiam ciim, cum ipso sum in trilmlatione? ecce clamo plus corde quam orc, Domine ecce tribulatio
clamantis
el confii.uicntis
in
meinbra conpigmenti aut arlis, nihil rigoris membris, fceloris longe minus, quin jiotius
(lelibiilum unguentis, omiiia
;
qiii divisti
('.lamahit
non eslqiii cripiaf, nisi tu, bone neque fclicium spirituum sedes affectare ausi, qui speciem intuenlur sanctissinne portio tamen aliqiia creaturfe tua; Irinitatis posliilat micas suavissimte meiisa^ tua^. Nimium quain niinium si subtus inilii fuerit et, lieu electi tui loculum aliquem liuic calceos infirmi
proxima
est, et
odorcm suavissimum memlira illa spiirarc videnam Additur miraculum miraculo jiost biduum rubescere gena> et vivus per niembra sanguis conspici caqiit eljam cajiere iion
l)antur.
;
Jesu. Sed
poterat sacriirium iliud concurrentem turbam,

et sese
invicem comprimentem, ut octavo tandem
die nccesse fuerit in Ecclesiain publice deferri
ad oculos populi exsatiandos, tum vero etadmiratio et sfupor et clamores. Igitur qui litigant et
bi instanfins ]iostulant, et
tius,
Iii custodiunt diligenreponitur iterum in sacrarium, ubiperdies
pusillo tuo servulo noii negavcris. Conversus deinde paululnm ad astantes
Vos interea, fratres, servate Domini |)rtecepta oninis - enim caro fa^niim, ct omnis gloria ejus ccce aruit (|uasi ilos fffiui. Coutem|)lamini mc foenum et flos ejus cedidit. Horain lianc qiiis potcrit evadere? Sed milii crcdite, filii, iiibil est pnestantius, quain scrvirc Domino. Ihec cuni dixisset, sublato paulisper brachio qiiod deiiu:
:
quadraginta perseveravit incorruptus et iufeger: omnilius illis diebus numiuam non visitatus est, nunquam sacrariiim illud non aiêrtum omnibus fuit videre etvenerari \olcnfibus, donec sejitimo supra sexagesimum die, cumalioquin satiscommode servari posse non videretur, sepulturae traditus est officiis et honorilms non (iiiibus cfeteri solent,
dc
quorum
saiicfi
\irtufc cf merilis iimbi-
datum
tenebat,
cali.iiantibus
te
'\
oculis,
ut
Isaac
gatur, sed
ijuiisi
cujusdiim
sexto
id.
rcliijuiie sic
illum antiquum videre crucis signo Benedicat

:
diceres, astantibus
inquit, vobls Doiniet
cum omni
grasset ad
lninore collociita^
dccimo sexto videJanuarias mi-
licet kal. Aprilis,
cum
nus Jesus,
iiliis
fratres
et
viscera mea.
benedical
Dominum.
meis, qui absuiit, quos iii Domino parturii. Del vobis cor, ut colatis eum ajieriat animum in lege sua, iieque vos deseraf in tempore malo.
:
sed lllyrico
uon solum ex Italia, ctiam atque Epiro iul id ostentum

Multi
medici omnes et praisertim GeYeroncnsis medicus a>tate nostra omrardus
domo
profecfi,
Benedicat principi nostro
et
universo senalui, ad
ulsortemcommissi
Dei et
sibi principatus
honorem
sibi
[)0-
visitavit, natiirie
niuin nobilissimus, (|ui cum iii liac icgritudine nulla vi fieri posse testati sunt
commune omnium ordinum bonum

recordcntur; benedicat (lenique
tiaditam pulo meo, cujus amorem, paccm, concordiam.
cum ])utrida febri laborasset . Post cujus etiiun obitum novis editis coelestibus virprajsertim
tiitihus refulsit
magis
sanctitatis Laurentii glo-
fs. xc.
' Isai
IV el xl.
'
Gen.
.\.vvii.
Cap. XII.
CAl.l.ISTI
III
Awrs
Adii.i-
(Illiis-|'i
/i!
ii;i
(iiiilms pciMiioti
.Si\.liis
l\,
\
iii
td
Iiilaiilil)!!.-, .!(
\aiiis opprcssioiiibiis o\ gi;i\amijiii;i,
iHis VI rciijîos.im
jRlioiicm
(lc illo
sanctoriim
ca
l'oi\ II
iiibiis
iillra
modiiiii adversiis
lib('rl;ilcs et
iii
iiuni(;i'iim rcrcrciHlo iiistiliii jusserc, siui

liiilis
;iiKloiil;itcm
(li\iiiiis ciilliis
Ecclcsire cxislcnlibiis,
omilliliir,
;il(|iic
iii
(|iiibiis
p;ii'-
cst rcianlala casilms. Clcmciis aiitcm

aiiiKi
iii
di\crsis
illiim
at((iic
Mi)xxi>
licatoiiim onliiii
ascii|isil,
(1111-
libiis pror;iii;ilui', cl ipsiiis Cliiisli
sponsjc spleiidciiigi';iliir
iii
luitriarcliatu \'ciicto illiiis ut hcali

ritii
dor
;ili|iic
digiiibis
|iliii'iiiiiiiii
;i('
lcssoris cpis('0]>i uicninriam sa( ro

slaluit
io.
'.
(dlciKJam
ollciisiiiii onini|)(ilciilis llci,
|)cnlitioiiciii anil';i\('iitc
m;iiiiiii
iios
iii
liac
Svnodo,
.Mlissinii
Acta Concilii Snessionensis de cultu divino instnurnndo et de morifms pr.rscrtim (lcricoruni castigandis. Celel)rata est liocaniK) Syno-
gi;ilia,congrcgati ad rcsbiuralionem
t;t
domus
Dei,
apufl Sucssioncs a .loaiiiic lUicmensi arcliicpiscopo, in (|ua primiim dccitittiin cst divinas laudes eo cultu corporis et animi rcligionc, qiia par crat, in Ecclesiis coUcgiatis cl monastcriis dccantandas, et eos, qui sacram prccationcm risu, jocis aut sermone confunderenl, nffiia afticiendos aboleri etiam jussa corru|)tela, qua tlieatrales ct ludi et mcriliis
'
provincialis
salutcm grcgis Dominici, (luantiim in nobis est, pro viribus inl(!ii(l(!re ciipicnlcs, primn staliiimiis, iit iii siiigulis Ecclcsiis coUcgiatis, atque
nion;isteriis
liiijus
iii
[)ro\iiiciic
viiiuin servitium
cantiis prohilioiie,
Rhemensis dihabituum
di-
honcstatc, ct aliis
viiii
;i(l
dcbilam vcneratioiKjm
cullus iicrlinciilibiis decenlcr ct rcvcreiiter
cimonia
at()ue
striuiii
in
Ecclesiis
interdum
liahcbantur
omiics de Ecclesia dcbite inDomiiin scrvicnlcs conformiter ad intenlioncm dccrcti, qiind incipil Si r/uis jjriuci/jcyu s,rcu/i ; ei dclibcratinncm in congrcgatione IJicclcbretiir, cui
tersinl.
:
imposita saccrdoti id pcrmiltcnti trimc\cctigalium Ecclesiasticorum inulcla proliibilae religiosis viris cliore;c constitutum
;
tiiriccnsi
(lccrcli
ct
diidiim
siiper acccplationc
(\jiisdem
aliorum cclcbrata, ac coiisiietudines Liudabiles singiilarum Ecclcsiariiiii, monentes

rigcre defecfus cliori,
iii
alc.itores ct
;
ganeoncs clericos animadvcrsiim

,
(iccanos, cantorcs cf alios, ad (luos pcilinct cor-
iii
moiiili
pra^sulcs
sacris
iit
virtiitc
ct
:
scicntia
instaii:
sub oblcstatioiic divini
praDstaiitcs
ordinihus
iiiiliciit
Jiidicii,
ac paniis per
iit
eorum superiores
arbi-
r.iliim Hituric(Misc
decretum
in coiicubinarios
impciatum
teria
pra'sulil)us, ut fornicationcs ct adLil-
perturbantcs divinum officiiim conl;iliiil;ilioiiibiis, risibiis aiit alilcr iii co deliiilr;indis,

(jiiciilcs ct
publica
ali.i
omni studio nilerentur toUere,

constituta sunt, qua; cx
Conciliis
JIs.
dcficicntcs diligenter
piiiii;iiit
et cor-
pluraque
sunt
"
Valli-
rigiint. I'i;i'cipimus
ccllano ex .autograplio exccpto rcpcteuda visa

,
cum
(I)
:
in
typis
ciisis
desidc-
rentur
Statuta Concilii
Remensis
piovinciffi
apud
Suessionenses die Veneris xi mensis Julii, anno Domini millcsimo quadringentesimo quinquagesimo quinto cclebrafi. Universis pi'a.'seiitcs
litteras inspectiiris .loannes
insuper ct m;iiidanius hoc iiiviobibilitcr obscrvari ut vaganlcs pcr Ecclesiam dcambulando, seu etiam sedentes extra clioriim otiosi ad invicem confabulando, tcmporc (livinoriim officiorum, pr;cscrliiii diim malufinnrum, misscE majoris, et vesperorum officia
,
cclebrari contigerit, totius dici
emoliimcnlum
:
permissioni! divina
,
archicpiscopiis
Uliemensis
.loanncs Suessio-
ncnsis, Aulonius Laudiinensis, Joannes
Ambiaalioriim
pane quam distributioniliiis ;imitlant ct lia;c per illos, ad (juos perlinct, (iimiino executioni demandentiir. .Vdvcrhiiit iii singulis Ecclesiis pra'fati canonici, ut l;ili liora suacapifula
lam
in
nensis, et Joannes Silvanectensiscpiscopus, suf-
lcnere incipiant, (|iiod noii
iiiijic(ii;iiiliir
;il)
iii(':i
fraganei Rhcmciisis provincia; una
cum
lcrcssendo
qine
in
missa;
m.ajori
cnnlormilci'
ordiii;il;i.
;id
suffraganeorum cjiisdem provincitc abscntium, et cathcdralium Ecclcsiarum |)rocur.iloril)us in Concilio provinciali apud Suessionenses congrcgaii, aliis omnibus, qui potuerunt, et debuerunt interesse dcbite convocatis, iu Domiiio salutcm.
<<
jira^dicto
dccreto sunt
iciior
vero decreti, dc quo siipra scîiiitur, siib liis Si quis principem seciili rogaturus liaverbis bilu honesto, gestu decenti, prolatione nnn coii:
fus;i,
Cum
pcr
longam
ct cclcbralionis Coiiciliac
liorum provincialium intermissionem in
sed distiiict;!, ;ilteiita qiio(|uc mciitc se ipsuin ac verba sfudeat pra'|)arai'c iiuanto diligentius in lioc sacro loco nmnipnlciilcm oi;i;
Rhemensi provincia
detrimenta
|)aliatur,
statusEcclcsiasficiis gr.ivcm
tiirus
Dcuni
"
li;rc
omiiia f;iccrc
li;cc
ciir;ibit
'.'
ruiiiam, ct multiplicia
incommoda,
ac
innumcra
4(i.
Statuit igiliir
saiicl;i
Swiodiis, ut
vepribus etspinis vitiorum vcl defectu cultura agri Dominici iin(li(|iic |iiil'
in cunrtis c;illiedralibus ac coUegiatisEccIesiis,

lioris
dcbitis,
sigiiis
congrmi pulsatione
pra--
missis, hiudcs divin;c

F,\t.
Clciii. VII l)i|il(iin,i
;i|iii(|
Snr.
ulil
sii|i,
.\U.
liilil.
Vîllir.
per siiigubis lioras uon cursim ac festinanter, sed attentc et traciim, et
Concilium Suessioneiise, quod in Ms. V,illhell;ino Codicc iiaclus fuit ,innalisl;i, oiitime ab illo lioc ;iniio collocaliii' ailcenscoa Lablieo, Codice niiiius enieuilalo uso, in seiiuentem annuni male tiansferri. Ad liunc cniiii annum mcui.v pertineie vel e\- ipso Labhei Codice discinius. cmii lialiilum fciat Suessionis die xi Jnlii, die Veneris, Pontilicatns Callisti auno i. Indictione 111, anno Doinini mcdlvi, qua; postrenia adnotalio cum piioribus uon conveiiit ill.i' enim iioUc nmncs annum feniut Mi.dlv, qncin,\)
(Juani|uiiin
uiitauiluni tanien liic
admodiiin
Codex
Vallicell.miis
cum
altero Spoiidani optime sisnant. .\nno isitur biiic consignaiidmn crat a collecloribns,
M..\N3l.
ANX.
TOMIS X\l\.
'
U.vv.v.
\.
,")()
Ar.LISTI
II
Axxrs
cii-
iiiin
paiisa
ilecoiiti,
iir;vsorlim
iii
iiicdio
" Uciii
ordiuarii et
alii
judiccs
el
diligenter
jiislihet vcrsifiili Psalmi)riiiii, (iohitani faciiînln iiilcr solemiie el feriale oflicium (litlercritiam.
pmiiant clericos aleac et ehrietati inservienles,

ac taliernas
frequentantos,
acrius eos.
(|ui
revorenter
al)
omnibiis |)cr?olvantiir. Moras caultra
iioiiicas (lictiiri
liciis
miinilis
cwni tiinica talari, ac siiperpelinedias lihias lonais vel
tempore jeiunii hoc faciunt. Et (|iioniain domini episcopi, qui cfpteris exem|)lum honestatis esse
dolionl oa
(]iia'
in divinis .Soriptiiris ct sacris ca-
cappis juxla ipsoriim et reîonum diversitatom. Kcclesias ingrediantur, non capucia, sod almiiqui ciim iii cias vel birela lenenies in capite
;
nonihus ac juribus stafuuntur, in se ipsis maxime observando, ipsi habitus lionestos, su|)erlinarihiisamictos proiit jura volunf. tam in siiis
dio'cesihus
.
choro fucrint, fjravilatem servent. (|iiamot lociis cum aliis et officium exigunt. non insimul aut
coufahulantes seu collo(|uentes, aut litloras sou cum psallendi et scripturas alias legentes
:
quam
,
extra
deforant non
niiuis
aiit
iii
lireves 'aut viles
aut nimis curiosos,

(|uid
incessu
et
verhis
in
indecorum
et
haheant,
,
sintque tales
sanctionos.
>
omni convorsatione
(juales
clausa
ihidom conveniant sed omnes, lahia tenere non dohont in majori funguntur lionore pnesortim (lui
ratia
, ; ,
vagari
mente, aut
eos Apostolica regula esse jiihet
canonioa'
Hortamur
etiain
dominos opiscopos
iua^-
hvmnis,
jisalmis et
canticis
;
Deo
alacriter
mo-
Gloria Patri ot Filio c.t dulentur. Ciim dicitur sancto ; omnes consurgant, et cum noSpirititi minatur illud gloriosissimum nomen, JESis,Un
quatenus in ordinihus, et etiam prima tonsura conferendis ad servitiunT,Dei et honorem

dictos,
Ecclesiae vigilanter.
et
discrete
intendant.
ta-
lesqiic ad ipsos sacros

ot vita'
jiromoveant ordines,quos
in
ffilate
qno omno
gonufloctitiir civleslium, terrestrium
honeslas. et idoneitas persona^ tam

scicntia
('oniet infernoriim. .Neino ihidoni duni lioraiin muni puhlice cantantur legat, et dicat privatuni
littcrarum
jiixta juris
commendant, dispositionom. .Vhiisus omnes circa
qnam
officinm
uam non solum obsequium quo

est in
ohnoxius
lentes
choro suhtrahit. sed alios psal;
sed his debite ohservandis. aliis(|uo addivini officii prosecutionom, ac cliori disciplinam spectantihus decanus vel cui onus incumbit diligenter invigilet liincindc, no qiiid
perturhat
inordinate
fiat
prremissa vitentur. 4S. Insuper mandamus et districte jiraecipiiniis docrotiim per Ecclesiam Callicanam Bi-
turisaccceptatum. intitulatum, de coxcubix.vriis, per totam Rhemensem provinciam ah oinnihus

(]tiiliusciiniquc,
aiil et
etiam
si
episcopalis dignitalis.
circumspiciendo.
Horum
autoni
altorius prffieminentise existant, inconcusse

inviolahiliter ohservari
;
transgressoros illius hora, in qua circa pi"rdicta excesserint, vel alia niajori. prout transaressionis
gravitas
exigit,
cujus quidem declericiis cu,
oreti
tenor sequitiir
Quicumquo
plectantur
pcena
juscumque
gnitatis,
condilionis, slatus, roligionis

si
di-
salvis tamen laudabilibus consuetudinihus et statutis ac ohservantiis siiecialihus Ecclesiarum singularnm regni et Delphiuatus. Insupermandat et prfficipithoc sacniiu 47. Concilium. ul tiirpis ille ahusiis. in alio decroto
'<
etiam
pontificalis vel alterius praee-
per dictam congregalioncm acceptato prohihilus, omnino a singulis Ecclesiis et monasteriis (|uorumcumque religiosoriim liujus provincia> oxtir-
hujus Constitutionis quain hahere pra-siimantiir iiosf diios inenses post publicationem ejusdem inEcclesiis cathedralibus, quam facere oinnino lenoantiir ipsi (lioecesani, postquam eadem Conslitiilio ad ooruni notitiam pervenerit, fuerit publicus conminontia^ existat, qui post
iiotitiam,
cuhinariiis. a perceptione
fructuum omnium be-
quo larvalos ot llieatralos joci et clioroa'. mercimonia, negotialiones. et alia Ecclesiam, divinum officium vel (\jus lionestatem pertiirpetur,
iiotioiorum
faclo
suoriim
friiiin
monsium
spatio
sit
hantia
fieri
prohihentiir, (|UO(U]ue poena coiiira
ordinarios,
fleri
decanos etiam roctores. qui

a iierce|itiono
talia
pcrniillant, iu
eodoin docrcto contenta de
suus superior in ipso vel aliain cvidentem Ecclesiarum utilahricam litatom, ex quihus Iii fructus percipiiintur connecnon et hujusmodi puhlicum concuvertat binarium, iit ])riinum esse inuotuerit, inox suus
sus|)ensus, (]uos
;
uspensiono
in
omniiim proventuum
spatio etiam
su])erior
vel
monere
aiit
teneatur, et
si
non dimiseril,
Ecclesiasticoriim
{|uod eliani
trium mensium
el
realem cxecutionoiiidemandontur, adjicicntes
mercimonia
negotiationes
iiitra
Ecclesiam fieri nullatenus de cfetero perniitlantiir, (luodque intra vel juxta septa, seu clausiirani monasleriorum tain virorum quain mu-
aliam publicain resumpseril, iiihet ha^c sancla Synodus. ut ipsum suis heneficiis omnihus oinniuo privet. et nihilominus hi puhlici conciihinarii usquequo cuin eis per suos
dimissam
siiperiores post ipsariim
sionein
fuerit
manifestamque
concubinarum dimisvitfe emendationem

,
licrum chorerc et tripudite nullo tempore exerceantur pcr quoscumque, nec etiam extra ipsa monasteria liceat religiosis personis in qui-
cumque bonorum, dignilatum

:
buscumquc
^"ere,
el
locis pi"cfatas clioreas et tripudia
dispeusatum, ad susco])tionem (|uoriimheneficiorum qui, si post disvel officiorum sunt inbabiles lênsationem recidivo vomitu ad puhlicum con-
contrariiim lacientes per sujierioros
cuhinatum
tionis
eorum
debite puniautur.
redierint, siue spe alicujusdispensaad priedicta prorsus inhabiles existant.
r.u.i.isTi
III
.\XNfs
CIIRISTI
pr;ctciiderc
l'|55.
51
lioc
OikhI
si
lii,
;ul (|ii()s
talimu concctio
ipsos dc
coriiiu
itcrliiicifl,
possit
ignoranti;im, jiiiicmiis
cos, iil[)r;c(lictiiruesl, iniiiirc iicylcxuiii)t, coriiiii
siipciioics
tam
iii
nc^lcctii,
dccrctum [)cr domiuos e|)iscopos cl lain ciilliedralium quam collegiatarum Ecclesiarum, nec11011
pro concul)iii;ilu In Coiiciliis di|,nKi punilione aniinadvcrtant. syuodalihus adversus ctiani luovincialibus ct lalcs pnnirc nc-lit;cntcs, vel de lioc criniiiic diilannilos, ctiaiu i)cr suspcnsioiicm a colhitionc i)cnellciornm, vel alia condigiiii p(cii;i, pro cri-
quaiu
iii
illos
modis omiiihus
abbiitcs ct c;cteros jiirisdictioiieiu Kcciesi;ili;ibciitcs,

iiifra
slic;im
priEscntis
Goncilii
duos mcnscs a fiiic numcrandos, suis subdilis

,
iiitiin;iri, ct
iiis,
dcindc
iii
sinjûlis
Synodis
(iia'ccs;i-
iiccnon gcncralibiis
ca[)itiilis
(|u;iriiiiiciiiiK|iic
Eccic-
siarum
biii
etiain
cvocatis ac liujusmodi
;ilt;i
iniiic
iiroccdatur.
I<;t
si lii,
(|uorum
[icr
dcstitiitio ;id
('.oncilia
singulis su[)i)Ositis c;uuiii(lciu
cl
inhdligidicii
siimmum
Pontiliceni spcctat,
rcpcriaiiliir
pro-
vocc
[)iihlicarc
iiKiiic;iiit
iiisupcr
vincialia, aut
suos superiorcs propicr publicum

|iriv;ilioiic
doniini episcopi,
ca[)itiil;i, ;il)b;it(!s,
ncciionjii-
conciiliiiialiim
(li^ni.
statim cuiu proccssn
iiKiuisitionis ipsi siinimo
risdictioncm lialicntcs oniiics ct singulos siios suhditos concubiiiarios notorios gencraiilcr
Pontinci dcferantur.
sitio,
iii
Eadcm
siios et
diligentia et inqui-
(iiiil)usciiinquc capitulis
(iiioad
^ciicralihus ct
ptcnis
pulilicos
quatcnus infra triuin mensium spatium conciibiiias seu miilicrcs siis()ectas ct famatas abjiciaiit cl diiuitt;iiit,
|ii()\iiicialit)iis
scrveiilur,
nec dimissas vcl alias seciim

fructiiiim
oiii-
aliis
C(iiitr;i
prcedictos
alios iion
rcsumant sub
iiiuiu
poeiia [)crditioiiis
conciiliinarios slatutis in siio

siiris.
"
lii.
rohorc pcrm:ui-
bcueflciorum
suoriim
triiiin
mcnsiiiin
s[)atio i[)SO facto. Etiiiioiiiam iioiiniilhi ca|)itiil;i
Piiblici aiitem inteiligendi
sunlnon soluni
per rci evi-
(|ii()rnm
concuhinatus
iii
per sentcntiam aut

S('u
(oiitcssioncm
jiirc factani,
Ecclesiarum ad subditoriim snoriim dc lioc crimiiie ditlamatornm correctioiiem minus diligentcr liactcnus com|)crimus [irocessisse, umlc
;idaugcnliir
dcntiam, quac nulla posset tergivcrsatione cclari, notorius cst, si qui mulicrcm dc inconliinnitia suspcctam cl iiif;unat;im tcnet, per suuiii
pncdicta in dies luagis foventur, et dcteriorihus incrcmcntis, iii gr;ive scan(l;iluiii

Ecclesiastici status ct pcrditioncm aiiim;iriim,
prtEci|)iiiuis ct
superiorcm admonitus, ipsain cuin

dimitlit.
cflectu
non
maiKhimiis
omiiilîis ct siiigniis
Qui \cro in coiicubinarios |)roccdcre crubcscunt, patiendo cos in tali fa-ditate sordescere, siib pa;na maledictionis ictcriuc prtccipit, ut deince|)S sui) jiacto, compositione ;iut spe
alicnjus (|uiEstus talia quovis
dissimulciil,
Ecclcsiarum
catlicdraliuiii cl collcgi;it;iruiii c;i-
pitulis, et pri.csidentihus iu
eisdem, sub pcenis
ilisoriim siis[)ciisioiiis a tliviiiis ct aliis [ler suos
modo
tolercnt ac
iicgli-
quatcnus [lost su[)radictorum trium mensium a temporc priEmissip

supcriorcs arhitrandis,
monitioiiis
geiicralis
s|);iliiiiu
cl;i[)siiiii
alioquin ultra
pncmissam
infr;i
dn|)lum cjus, quod proptcrca iicceperint, rcstiluere ad pios usus omnino tcycntiit pieiiam
iic;iiitnr ct
iiiis,
quindecim dics exiiidc [)roxiiiic sc(|uciitcs coiitra singulorum subditos suos dc Iioc criminc
,liil';iinatos, (lui
loiiipcllaiitur.
Ipsas auteii) coiicubi-
prfcdictas coiiciil)in;is siias rc;iiioii
scu mulicics suspcctiis priclati luodis oiiiiiibus curent a suis subditis, etiani \h'v luacliii s;cciil;iris auxilium, si opus fiicrit, pcniliis arcti;uii
iii
litcr ct
cuiu cttcctu
dimiscrint, [)roccdiiiil
ccrc; (luod
tilios
t;ili
coiiciil)in;itii |)rocrc;itos
coli;il)it;irc
;i(l dcclarandiim cos [iricdichim siis|)ciisioiicm friicluum S|)atio triuin niciisium iiiciirrissc, ncciioii (ou-
via juris specialitcr ct
nomiiKitim
apud suos
p;itrcs
noii
pcr-
sequenter ad ultcriorcs ikcikis

dccreti suprascri|)ti (;isdcm
lioc facerc iicglcxcriiit,
jii\I;i
lciiorrm
:
mittant.
'('.).
iiilligcndas
et
si
injunjît
priEterea
omiiibus
s;c(iil;iri-
sii[)criorcs
(M)ruin
[^ro-
bus viris.etiamsi regaii priefulgcantdiîiihilc, iic inf(!r;iiit impcdimciitimi ulliiiii (iii;ilcciiiii(|iic

(luocuiiKiiic (iiKcsilo coiorc pr;cl;ilis,
officii sui
(|iii
ccd;uil,
(luc
([iii
;ic
cseteros cpiscojios, ct ;ilios ([iiosciinijiirisdiclioiicin

li;il)ciite;,
l".cclcsiasticaiu
iii
i;ilioiic
cjusdcm
criniinis puiiilioiicm iic^lincnti

coriiiu
|iiiiii;nilur
adversus suos subditos proiiiijiisniodi concubinatu proccdant et ciiin oninc l'oiiiic;itionis crimeii lcge divina proliibitiim sit, ct sub
:
iiixciiiciitur,
su[)eriores
iii
cic
iicgligcntia, ct
dcfcctu
i|isoriiiii [kciiîs ((iiitivi

(11111
conciihinarios in su[)radicto dccriito posil;is
l)(rna
peccati
mortalis necessario evitandiim.

sohitos,
iiimis
oinni diligcutia realitcr exe([uantur. Injiuigimus

[iriEtcrca iiniversis c[)iscopis, ctaiiis Jurisdictio-
moiict
iit
omncs laicostam uxoratos (juam

;i
simililcr
coiicubiiiatu
abstinc;uit,
ciiiiu rcpiclicnsibilis cst,
qui
uxorem
iiabct, et
nciu Ecclcsiasticam cxerccntibus, (|u;itcnus ;id corrcctioneni fornicaloriim, ct UKixime aduitc-
ad muliiiicm ;ilicn;im accedit. Qui vcro soliitus

est,
si coiitiiicr(^ iiolit,
rorum publicorum
;
intciidaiil ct invigilcnt, [u-oiil
juxtii A|iostoli doctriiiani
ducat iixorcm.
saluliribiis
l'ro
bujusmodi
Iii,
aiilcm
divini
observalioiic pr^vccpti,
ad (juos pcrtinct, t;im monitis. quam aliis c;uionicis rcmc-
;iiiimarum saluti viderint cxiiedirc. oO. Moiiciiiiis omiics (!t singiilos dominos ci)isco[)OS, abbatcs, c;ipitnla et alios jiirisdiclio-
nemÊcclesiasticam exercenles, quatenus
siios
diis omiii sliidio laliorcnt.

"
Et ut uullus quaincuiii()uc prtclati dccrcti
suhditos Ecclcsiasticos ;id lioncsti; ctcum li;ihihi condcccnti inc-.Hiendum coin|)cllanlur, tuiiicas
CAI.I.ISTI
III
Axxrs V
vel
niniiiini
brcvcs, ant
in
s|iatulis
(ilevalas,
cuin tanta discrctione

et criniina
1
raii[)cllos
sen pileos
ia
capite,
scn
sotulai'cs
lioc hiciant, ut [)cr hoc non detur subditis occasio libcrius ad peccata
lostratos,
vcl rulici, coclcstis,
pnrinireivc
ant
graviora [irornmîcndi.
licct in
crocei colornni calijias dcfcrre, ac [lila maxime uscinc ad camisam cxutos iu stratis, vcl locis
Item
anliquis jiiribns salubriler
instiluta fucriut tem[ioia, in
publicis ludere
uon permittant, scd
[lotius ea
celebrari
(imnia sic iiulcccutia [iroliilicant, sacer(lotcs(|ue

ct alios ([ii(iscnm(]uc
riis
quibus matrimonia non debcnt; tamen nonnulli pcr abusiim inbujusmodi tcmporihiis prohibitis contr;i
i[)Soriiin
Ecclesiasticos et mercatosa'cularjiius
jiiiium iiiteiiliiinem festa et coiivivia,

el
jiulilicis
ct
iicjôtiationilins
clioic;is
tri|iu(lia
tanqnam pro solcmni
ra-
excrccndis
[ira'ci[iiaiit
ahstincrc, juxla canonicas
sanctiones faciciitcs, [iront

exiget, deblte puniendo.
c<
eornm
traiisgrcssio
nuitrimoniorum cxcrccnt; jubenuis ne de c;ctcro in pr;cdictis tcmporibus, ncquc ctiam iii dic Trinitatis pra;dicta flant, et
tioiic i[isoniiii
llem
(11111
in nuiltis
[lartilms reclorcs [la-
intcrcssentcs talihus conviviis ct festis pcr ordi-
rocliialium Kcclcsiarum adco moiiicam iir(ni-
narios
stici si
(leliite
iii
corriganlur, ct gravius Ecclesia-
quod non reperitiir i[ni ipsis Eccl(!siis descrvirc velit, qnod ccdit iii grave [ir;ejudiciuni aiiimanim, [irovidcaiit omncs [ir;clati cl patroni quatenus sccundum dispositiosionem
tiabeant,
lalihus interfucrint. Insuper prtBcipi-
mus
tiaiit
(juod
in
aliis lemporibus matrimonia non domibus, sed t;nitum iii Ecclcsiis, et
iiem jiirinm in
jiirepatroii.
ca[).
Moiiachis de [ira'bcnd. in
aiiti(|. cl ca[). .s7<5fe/j//cod. tit.

(le
inSexto etCkiu.
[)r,T(Hctis
i,
hora com|)etenti, ac die dara celebrentur, advertant(|iie domini e[)isco[)i nc snper hannis ;iiile matrimonium fleudis sinc causa ration;ibili
dis[)ensetur.
5iJ.
con^rua
nt
[iro
[lortio
recto-
rilnis assignetur,
iiis
defcctu administratio-
Prtelerea conslitutiones Concilioruui
iiisarum Ecclesiarum [)r;cHticli [irtelali ct [latroni ;i[iu(l Itciim ct liomincs M'iii;iiil re[irc-
[)rovincialium tempore bonic memori;c
domi-
hendendi.
.)!. Item oliviaturi cx(|iiisitis ct abusivis modis, ([uibns noniiulli ([lucstorcs [lecnnias a [iaii[icrihus cxtrahcre cogantur contra dis[iositioncni jurium, utentes [iraidicatione verbi Dei ad tincm ([mcstiis eoriim i[isam [uinciîaliter applicando; [irohihcmus quil)uscuiii(|iie qu^cstoribus, ne in liac l\hemensi [irovincia pi^c-
noriim llobcrti dc Courteaux a[)iid Silvanectum anno Domini jicccxvii, et Joannis de Vicnna arcliie[)iscoporum
;iiiiio
Rhemensium apud Noviomnm

ct Eccle-
Doinini Mcccxi.n, tam snper libertate, ju-
risdictioiie ct
immunitatc Ecclesiarum
siasticarum personarum, ac panis contra perturbatores eariiin quam super reformationc

,
morum
textii
indnljiciitiarum vcl alioruiii (luoruincumfaciciido suas (|u;rst;is prtcdiccnt vcrhuin
landamus, approbamus ct ratiflcamus, el ([uod cum opus cst hujns preesenlis Concilii decreto renovamus; mandanles deincdilas
cc[is, ut
iii
(|uc
nostra provincia serventur,

et si
et cxecii-
Uei,
scd soliim nejiotium
suum
(si
verhis planis
([uas habcaiit
tioni
demandentur. Coeterum
contra diclos
ex[)Oiiant, vel etiani

lcj,';iiit
litteras
:
s;ccularcs Ecclesiasticani jurisdictionem im[)e-
seu
et
lcgi
faci;iiit
ct si
lorsan qui docto-
dientes cxcommunicationcs ct ali;c p(Tn;c

dicta statuta sint adjeclap, tanto
siasticos, qui
per
res vcl alias ad

vciii>riiit
[incdicandnm idonei
volueriiit,
ct
cum
ipsis
magis
in Eccle-
|ira'dicare
nihil in suo
camdcm
jurisdictioncm Ecclesiaet
sermonc
re.
([u;estuosiiiii cxiioiiant,
servctiir cîp.
cwnco
contra cos Clcni. abusoribus de. pe. et
slicam non solum non im[iedire, sed
promo-
vere et exaltare tenentur, locum haberc debeant;

idirco sub excommiinicationis et aliis in prav
hictis Conciliis
nostrauKiuc pncscntcm [irohibitioncm ordi-
narii
locorum
(jui
faciaiil dilificiitcr obscrvari.
[uovincialibns dcclaratis poenis,

[irffiiatis
" Iteiii ([uia
cx inordiiiala muitiludiiie
rcli-
nniversis et singulis
et aliis
Ecclesia-
giosorum,
ad confcssiones audiendas depu-
sticis [icrsonis totius [^rovincia;
Hhcmensis, cu-
tantur, [iluriini utriusquc scxus nimia libcrlate
suo cui volunt contitcndi et obtinendi, pra'sertini in casibus absolutiouem reservatis audaciorcs fluut ad graviora [)eccata [)er[ietranda; admoncinus omiies c[iiscopos luijiis [irovinci;c quatcniis, juxta formain (llcui.
iitentes [iro lihito
juscumquc dignitatis sive prieemincntia; exisl;int, prohihemus ne in terris, iii ([uibus et ad Ecclesias eorum monasteria et dignitas et
, ,
jurisdiclio cpiscopalis pcrtinet, directe vel indirccte, (jnovis qu;csito colorc, tacite vel expresse,
vel alias [irohibitiones flant, aut per alios quos-
dmlum
iii
ct
Decretal. super
tali
differentia
iii
cumqne
vcl aliis
judices vel offlciarios temporales
fieri
cadciii insertam, personis talitcr ([ualiflciitis, ct

t;ili
[irocurent subditis snis jndicihus Ecclesiaslicis
nuinero ex
iii
conAcnlibus rcligiosoriim
|ir;c(li(ta
mcndicantium licenliam audiendi confessioiies

conccdant, sicut
tar, et illis
Dccrctali conlinc-
non
ita
inditVcrcnter casus episco-
quibuscumquc, ;iut pa'nas, minas vel quomlnusin terris hujusmodi siio dominio temporali suhjcctis cilationes miniitioncs ct mandata cnrianim Ecclesiasticaterrores adjiciant,
,
pales concedaut, sicut hactenus in nuiltis diiesed ulii nccess;iriiiin cesihus tieri consnevit vidcrinl aliquosc;isus particulariter conccdeiuli.
:
rum etiam
liliere
in
personalibus actionibus, et alias
[lossintexecntioni
demandari
etsi hacte-
niis talcs
|)rohibitiones fccerint, aul zuinas \ei
rALijs-rr
iii
annus
1.
niuisTi \\'u).
53
tciTores irnMitiaiit iiitia niuim inenscm a die publicalionis |)ra!Sonlis statiiti in sinfiiilis dia!cesihus, (iiiam orilinaiii iocoruiu (lili^ciilcr la-
observatioiiem, ac
tcm
iii gestibiis etverbis lioneslagravitalem gerant, zonasargenleas, solularcs la(|ueatos, brcves liinicas, et alia, quie va-
ct
cere tem;anlur, sub cailcm poena publicc rcx

aiit
(icciit
iiitatis et
[lompa' iiidicia sunt, evitcnt

iii
rcligiosos
reci-
faciant rcvocari.
.i;i.
sine (|u;pstu
iionniilli
Itciii (inia
lani clcrici
(|iiaiii
pro ingressu piaiit sccuiidum canonicas sanctiones

ct
religioiiis
:
novitios
lcctione
iaici
lis,
sentientes se super suis excessibus, delicseu debitis coram judice Ecclcsiastico esse
et
alios
in
ciiltii
diviiio et
sacrariiiii
:
Scriptnrarum
iiistriii
faciant
regulas
suorum
citatos, (ic sua' caiisa; justilia diftidcntes,
ad do-
minonim
lcmp(ualiiim, scu olticiariornm, ant servitorum eoruindcm potcntiam rccurruiit, litteras comminatorias, aut minas verbales im|)etrant etarmatos addnciint, ctalias facinnt, (|tio(l timor tam jiidicibus, (jiiam snis olticiariis ac
((rdiiium juxta limilationem Constitutionis felicis rccordationis iJciicdicli papa' XII circa rcformationem religiosorum eorumdcm (lidinum
cditas et appositas teneant
:
quas
('.onsliluliones
singiili ahlialcs, abhatissa', priorcs cl i)ra'[)ositi,
[irout suiit, aut dicla! rcligiosie iu viilgari cx[)0-
partibus incutitiir,
siastica jiirisdictio
unde non modicum Ecclepcrturbatnr

ct laMlitur;
,
pro-
sitasjiixta sui Ordinis ([iialitatem saltem ter in babitiis siiaruiii rcligioaiiiio lcgcre tciicantiir
:
hihemus
sub
pa-iia
excommunicationis
nc
iiiim iiou
descrant
a|)()stasiam cui
cxcommiipror-
clcrici vel laici
coram judice
Ecclesiastico ar-
nicationls sententia i|iso lacto annectitur,

siis
niatos addncant, littcras contrarias scii miiias
cvitcnt
maximc
aiit
Ncro rcligiosi mnliiuum,
vcihalcs liiijusmodi, autalia (lUiccuiiKiuc impctrcnt vcl iirocurcnl; iinde directe vcl indirecte
Kcclosiastica jiiiisdictio aliquatcnns valeat iml>cdiri.
ct rcligiosffi
tia effugiant,
vironiin frc(|ucntatioiicm ct coiisoralias jnxta
suortim Ordinum
1'atniin
laiidabilia constitiita, ac
crcta, ncciion
sanctorum
de-
Itcm statuimiis, (jnod in
caiisis
summam
transiciis
deant,
("C
ita
iit
canonicas sanctioiies vi\crc stiiscrvitiiim cxliibcantDeo gratiim. ef

ca'teri valcant ad
(liiornm Francoriim moiicta' loci

libclliis
non
coruin convcrsatioiic liona
c,i in talibns iii scriplis non admittutur, tanquam minimis ad discretionem judicuiii summaric ct dc plano proccdatiir (|no tani iii
:
iioncstatis ct niuudiiia' zcliiui lervcntiiis incitari.
(|uam aliis caiisis omnes frivolas dilalioncs studeant resecarc.

liis,
Maiidamus universis eorumdeni abbatum, abbatissarum, priorum ct [irirpositoriim su|)erioribiis, quatcnus i[)Sos ad [^ricinissorum observationem,
si
aliquatcnus dcfcccrint a via juris,
34. Et siciit relifîossE
persona Uco dicatte,
sicut
prw cseteris districlius Domino se votis solcmnihus mancipariint, sic eorum vita et convcrsatio lioncstc refulgeat, et aliis bene vivendi
propitinm inducat excmplum
;
vigilanter cocrccant, et niliilominiis dicti religiosi ca[)itiila suorum Ordiiium scciindum ((uod
continctur, ([uamprimiim
indictisipsiusdomini BcncdictiC.onstitutionibns op[)ortuiiitas adcnt,

cclcbraretencatitur
;
statiiimus et or-
aliis statutis [irovincialibus
dinamus quod oinnes

tissa\
et singuli abbatcs,
abba-
priorcs
inonasterio{-um
et [irffipositi quorumciimquc Ordinum saiictorum Uciicdicti ct
circa [irccmissa omiiia ct singula in suo rohorc permansuris. In ([iiorum omnium ct singulo-
riim tcstimonium ac
mnnimcn nos
arcbie|)isco-
Aiifjustini provincia;
Rlicmcnsis tam
in sc
quam
ptis ('tc[)iscopi pra'lati littcris pncsciitibiis sigilla
suis rcligiosis et subditis
omnein
evaf,Mndi, Iccvitari,
vitatisque
materiam
ab
evitent et faciant
nostra duximtis appoiicnda. Dat. Sucssionc aiino Doniini millcsimo (iiiadi ingentesimo ([uinquagcsinio
.liilii
jejunia ab Adventii iis(|ue ad tcstuiii Xati\italls
([iiiiilo,
liidictiiiiic
tcrtia,
incnsis vero
in
Domini,
et
Sepliia!.;csinia
us(|uc ad fcslnm
dic
iiiid(Hima, ronliticaliis s:uictissinii

iiostri
i
sancti Pascha'^ ahstincntiaiiKiue ab esu carniiim
Cliristo patris ct domiiii doinini
Callixti
singulis qnartis fcriis totiiis
aiiiii
tam
iii
puhlicn
diviiia [)rovivciitia [lapa' Tcrlii aniio

"
quam
et
in privato diligciitcr ohscrvciil,
c(Miipiila
Sic
'
sigiiatiiiii.
Iia(liil[)luis
vicarii
iiola-
rationes prccsentibus religiosis reddant in vcstiliiis ct liahilihiis, juxfa siKinim Ordiniiiii
riiis, ctc.
54
CALLISTI
III
ANNUS
2.
CHRISTI
I45().
CALLISTI
III
AXNIS
'2.
CHRISTI
I45C,
1.
Litteree Apostolkse de cruciata

in Gallia, cjnas
ad Alanum
leqatum
rolus,
promulgari vetat rex Ca-
politicorum consiliis irretitus.
Anno
deprecandum ul auxilium ferret et operam, ut Christianissimus princeps^ contra tam perfidos hostes . Extant co argumento
Francia^
,
Yirginco
partu
millesimo
quadringenteîmo
quarta,
ir-
subjecta' littera?
2.
'
:
quinquagesimo sexto, Indictione ruente in Hungariam ad deleudum Cliristianum nomen Maliomete II. ac religionis causam uiiiversis
alfuit
Dilecto
filio
.V.
.\Iano
S. L.
tit.
S. l*raxedis pru-
sbytero cardinali
"
Cum
te et
ferme
EecIesiiB
regibus
turpiter
deserentibus,
Galliaruin
illis
ad regnum Francia? Ccteras(|ue adjacentes partes ad couqui-
su* Deus
ca^lestique
prodigio
%ictoriam gloriosissimam de hoste tormidando. concepta subjieieudi Uccidentis spe ac superioribus triumphis insolescente suis, contulit de
;
renda pro tuitione Christiance fldei opportuna prasiilia et classem adversus immanissimiim rurciim ejusque complices praqjarandum pu;
blicaiulum
et alia
(|U(i(iue litteras.Vpostolicascruciatae,
et
anteiiuam disserauuis, de Callisti iiapa^ iiro defendenda adversus hostem lide studio ac diligentia nonuulla pra;niittenda sunt. Miruui tiut
(jua
in Yiro atfectic a;-tatis, et
magna
ardaa negotia [leragenda lega-
tum
de latere nostro crucesignalum de fratrum
necta inxalido,
tautani
munera corjioris sevim animi tantuuuiue

ad
nostrorum consilio prcesentialiter destinemus; iios attendeutes, quod licet uos nuper v\ [lerantea felicis recordatioiiis Nicolaiis [>a[ia V prtedecessor noster pro defensione Christiauic
fldei et
ardorem vigere potuisse
in provehendis de conlicieudte sacra^ expeditionis cousiliis ', soUicitaudisque iirincipibus et populis, ut arma ad-
ejusdcm Turchi profligatione universis

lidelibus,
Christi
qui huic sancto et pio operi cerlis
versus
communem
hostera caperent, in conci-
modo
rias et
et
forma tunc expressis per
se vel alios
lianda inter eos pace, mittendis ad varia regna legatis, coucionatoribus sacris ad universas oras designaudis, imperandis etcolligendis decumis, instruenda classe, deceniendis solenaiibus supplicatiouibus ad diviuum iilacandum Numen ejusque opem implorandam adeo ut in pristi:
bellatores assisterent, ultra indulgentias jilena-
qnamplures immunitates, exemptiones

[ler
et
gratias
diversas nostras litteras concessisse-
nam amplitudinem Christianum imperium omnino restitnendum fuisset, exscindendaque .Maliometica superstitio ex Oriente, si Ponliticiis sed studiis reges ac priucipes obsecundassent Legatum ii. mutati sanimis, promissis defuerunt.
;
mus, et ejusdem prcedecessoris litteris nonnulla addenda duxerimus illorum dubia enodaudo quia tameu nihil ita clarum statui potest quiu ex causis emergentibus aliquando in dubium
;
revocetur, pro sedandis ambiguitatibus quibuslibet,
quie possent iu mentibus lidelium gene-
rari
circumspectioui tua?
quacumque dubia
\ero ineuute anno in C.allias decrevit Callistus .Uanum tit. S. Praxedis presbyterum cardinaleni,
ut
rege conficiendam adduceret.
Carolum ad pacem cum Heurico Anglorum tum auxiliares co. quod testatur S. .\npias ex illo regno eliceret,
toninus
'
his verbis
Cardinalem Avenionen-
seni scilicet .\Iauum. qui Ecclesia? .\vcnioneiisi pra'craty, misit in Frauciam ad decimam colligendam et prsdicandam cruciatam, et regem
'
(|uam su[)er quiliuscunKiuc facultatum tuaruui, et aliis nostris litteris. qua forsitau in posteruni [idterunt exoriri, auctoritate nostra per te i[)suin. i|ni iulentionis nostra' conscius es, declarandi, dilucidandi, earumdemque litterarum clausulas, sensus, et si quid in eis ambiguitatis emerserit, jiixta datam tibi a Domino providentiam, vice
iioslra inter|)retandi et e.xplanandi, ac
tam super
cruciatee bujusmodi,
ii[)[)ortunaslitteras, si opusfueril,
in
desuper concedendi, ac
[ir.Tmissis et circa
ea
ordinnndi, sfatuendi,
Lib. V. p. 122,
ni, ne.
1.
l.
vi.
p. 21, 22.1. vii. p. 4i etc.

p.
p. 97,
I.
154
el 15b.
i.\.
p.
1.
brev. p. 9, 13 et 40.
84
elc.
- S.
I. .x.
131 et24o.
1.
xi. p. 276.
'
.\nlon. sup. c. 14. in piinc.
Lib. XX. p.
i.
(Ar.i.isTi
III
AN\r>
2.
fnarsTr
Vcrnni ad
firiCi.
iloccrnpiidi,
mndificnndi.
.nimMidi.
iiiiiiiiL-ndi.
tc
convcrsi, cliarissiiiic
lili,
cui
iiccnon
indiilircntias ipsiiis crucial.T
pprsonanini
]iro
prima' partcs
sfcs,
commnnis
caiisT dcbentur,
cum
prae-
i|iiaiitntc
inspccta
saliilc
(|nil)ns
tibi
vidcliitiir
,
pofcntia inter reges Catholicos ac
plurimum
ipsoiiini
i|iiiliiis
lidciiiini
opportMiiiim
supcr
majonim tuorum
el
hrprcditas gloriap, et
viccs noslras plcnaric Iriiiiiimiis. coiicccl
factoriim iinifalio ad tc pprtincat. aftendc pa-
dcndi
tolica
tiiii
plcnarie indulafcndi, auctoritate Apoj)r;pscntinm
nimpcr
vidc
llli
olim relicto regno duces

pradiiicriint
.
tciiorc
idcnam
,
ct
libcram
('.bristiaiue
pxpcditionis sc
siiis
ct ex
conccdimiis laciilfatcm
jtat.
ac
S.
omnimodam
Pctnim anno
kal. hcliruarii,
piTclaris opcribiis
ciinvenit.
nomeii Clirisfiaiiissimo-
potcsiatem.
l'iintilicatiis
3.
Komte apud
anno
i
riim sunt meriti ad te usque perveniens.
Non
:
Incnrnationis nominica> mcdlv.

nostri
>.
cum summam habeas rcrum omiiium

fc illis vidcri
opportiinitatcm. dissimilcm
clsi
Fefellit ea spes Callistum.
nam
f.ailorum
cnim prseclamm
siiorum,
sif
fiilgercgloria antecessorum
cst
rc\ littcras .\postolicas de indicto Turcis bcllo,
prTcIariiis tameii
sua exccllere.
profitcnda(|nc susccpto crucis symi)olo rcligiosa

militia promulgrari
iii
Ad
celsiludiiiciii
fiiam legafum
nosfrum
trans-
(ialliis vcluit
de quo apud
' :
misimiis, (|uo lacto erecta est in expectalionem

fofa (^bristianifas,
i|iiid
piim Caliisfus liiscc lifferis conqucsfus est Cliarissimo in Cliristo filio Carolo Francorum reori illustri salufcm, et Apostolicam benc(1
sperans vctustis operibus alihuic autem non respondere commimis dolor esf afîiic admiratio.
simile
:
dictioncm.
Scriliit
tit.
l'atcre, cliarissime
iiiiliis
fili,
idque perviscera
ac
domiiiiis
fiiis
(lilcctiis lilius
nosfcr Alaniis
miscricordiae Dei nostri paterne rogamiis, praedicari
S. Fraxedis iiresbyfer cardinalis lc.trafus. celsitudincm tiiam. cum cistera liucusque clcmentcr ct dcvote concesserit, in concedenda tamen
subditis
et
in regnis
sancfam Domini crucem, litterasque super inde

editas solemniter publicari,
quod summe
opta:
piiblicafionc litfcrarum cniciat.T ct induljrcnfiariiin
mus. Siibveni
diflicilcm
sit
sc
pr;ebcre.
Uuod
certc <|uam
nil tale
ffravp andifu
veriti
non nobis solnm. qui
CbrisfianT pofcnfiam. quam a Dco accepisfi. ad saliifcm poquamvis enim victus primo puli sui converte
:
in eo nccessifati
iiniiuam siimus. scd ciincfis fidcIiiKis. qui
istinc
tacile
iion
omnia summa avidifafe expecfabant. non possemus exprimere. Xemo est enim qui
cnngrcssu sit hostis, non tamen est perditus. Rcparat qiiotidie novos exercitus, et violentius ad nocendum resurgit. Si cito occurrafur, si
merito contrisfctur. audiens litfcras hujusmodi cruciata?, in quibus adjumcnfa jiofissima
rcgum adjumcnfa
est,
conveiiianf, spes ccrfissima
suscepti operis sunt fere per

viiljrafa. in
universum orbem
duce exercituum Domino, victoriam integram apud Christianos futnram. Hoc faciens,
fili.
co famcn regno publicari non posse.
cliarissimc
sacrificiiim benc|)lncifiim .Vltis-
iinde
|ier
prima pr.Tsidia ad defensioncm tldci semsunf habita. Nemo est quoque, cui haec adfilios
simo reddes.
tare,
miralioni non sint. cliarissimos in Cbristo

nosfrns
(âsfellic ef
(^liristiaiiifafi in primis salucujus in terris erit tibi perennis laus, et in citUs mcrces perpetua, qiialis veris Dci cnltori-
tofi
Legionis rcircm illusfrcm

flde bellare
:
assidue
cum
:
Mauris pro
regem Ara-
gonum signum
sua cppisse
crucis ciim tofa fcrc nobilitafc
regem Hungari;e ad prosc(|ucndum victoriam nuper habifam pofenter descendere regem PorfugaIlia> ex ulfimo Occidcnte non inodo cruccm ccpisse. sed oraforem ad nos siuim nupcr misisse denunfiantem adventum ejus
;
nobis aufein haec tua conccssio sublimitale tua nil cliarins, nec majoris nostnT consolafionis expectare possumus. Daf. Roms apud S. Pcfrum anno Incarnafioiiis Dominicae mcdi.vi. \II kal.
:
bus reservafur
ifa
jucunda
erif et grata, ut a
Novcmbris. Pontificatiis nostri anno

l.
Xon
assenfiente regc, ut praesidia advcrejiis
sus Turcas ex
regno elicerentur. nc ad
pnesules
re-
^cnfura
.F^statc
cum
regia classe
denique nafer-
tundcndos,
bilifarefur,
si
irruerent, .Vnglorum impetus, de-
tiones fere
omncs. ubi colitur nomcn Jesu.
nonnulli
prnmulgandis
verc stndio fidei ct ubique locorum pra^dicari
criicesignatre expedifionis litteris obsfifere, de-
sancfam Domini crucem. ejus(|ue signo humeros piincipum radiarc soliim regnum tuum, quod pofenfia primiim csf et fide prTcipuum. immunc
:
qup arcbiepiscopo Riirdcgalensi apiid .\Ianum. cardinalcmlegatum questus est Popfifcx regii
' :
etiam adminisfri privafT sfudcntcs
fanti operis esse. Si
voluntas tua luec cst
quod
non credimns^ dura

lis
:
cerfe res est et lacrymabi-
ab iinperata decuma immunitatem turpifer poposcere a Callisto, qui senatum Parisicnsem eam ob rem
rci
sin necessitas aliqua. quid magis esse necessarium potest, quam fidei, (iiiam profitemur, defensio? Si Tero aliorum consilia hoc agiint,
hisce vcrbis perstrinxif

<(
'
Callistus, efc.
Admiramur, quod vos talem
parcat
illis
Deus, cujus est hTc
injiiria
rci
certe erunt sanguinis et vit fidelium.
quibus
per hunc
modum
machinantur intcritum.
exemptionem petere audeatis. ciim vos reliquis omnibus regiii Franciae ct clericis ct laicis in hujusmodi solufioue decima; e.\emplo esse debeatis, et quod velitis talem exemptionem, pe
Lib. X. brev. p. 38.
Lib.
.\.
p.
431.
Ihi.l.
|i.
M.
ofi
AI.IISTI
III
Axxrs
(IIHISTI
i|uaiita
])Uiii
fciiles a
t;ref;ari,
(omimiiiiuiic cl consdrtio
tidciiiiiii sc,
sit
oiiHmini icrc (îirislianorum
priiici-
ac
(>iiani
(miiiii)iis
iioii
persiiadcrc
\os
coiicordia ad
succurrcndum
:
tidci
sacro-
f.lirisliaiin'
icligionis
ilcni
(1
csse veros eullores.

islo rejjno
sanctir plcnissimc intclliget
])ra'fatus
enim rex
coii-
\<lniirainiir
iniiic
|i(ili()i'a
(iiiod
in
KraiU'ia\
(îiri-
Fraiicorum dccimam
seniit,
iii
siio
regno levari
aiupiiora
pra^sidia tidci
polIicetur(|iic sc nnn(]iiam
jtalrociniuui
sliana' sjieraliaiiliir, cl |iriscis tcin|ioriliiis eina-
Clirislianiiatis omissiiriim, alii(]iic iiotcnlissimi
iiarnnt
jirofecfo
crnciala
siiscepti
ei
ejus indiiijicnlia^
inaxiina
(Miristianorum
.Vlaiii
iit.
negoiii adjiiincnla piililicari

ii
S.
])rinci|)cs ei duces, iit cx liiieris Praxedis preshyteri cardinalis in
iioi! sinaniiii'.
Dal. .mcdi.m. Ponlilicaliis aiino
".
iil
])arlil)iis
(jallicanis Icgati iiostri liodic inicllcxi-
IMiircs
liilit
laJjorcs
Alanns cardiiialis
dc hello sacro
lc;;atus,
iii
imis,
(]ui
sesc oinnihus operihus et facultatihus
(Inllos ad Poniilicinin
Turcas
edictiiin
adinittendiim
vicarius
permoverct
liisce
cnjiis aiii-
inuni
vil
' :
(llirisli
littcris
contirma-
sublevamen ct inimicoDeus omiiipotens vidctur ccric causam religionis suae susccpisse, quff' iantam concordiam cordibus suoruin
])aratos offeriint
riiiii
ad
fidei
Christi cxtcrminiiim. Ila(]uc
("allistiis. ctc.
Intelleximiis coiitinue iiiam
ad o])prcssioii('in sanissimi
stiaiiismi
indidii,
eic.
liostis
ioiiiis
Chribelli
singularein diligcntiam cl solliciludiiicin, (jnas

liabuisli
At quamvis Carolus
in
,
super faclo cruciaia;

(d
ei
decima} exi-
Francoriim rcx deciimas

sacri
colligi
regno exigi in
genda', ei lahores, quos susiimiisii, et sustines
suinitus
asscnscrii
non tamen milites

:
coniinue,
scis
ei
fecisti, et in
singularein conclusionem, (]uam prscseniiarum rernm executionem

eiiain pro tide inarlyriiim
ad
enim qnod virius si lioc missus es

;
in infirmitaie perficitiir,
sustinere deberes, ea qufc Dei ei tidei ClatlioIictT sunt, exequaris. Age igitur et conforiare in Do-
advcrsus Turcas permisit ex eo vero Ludovicus major naiu filius Delphinus Viennensis, qui ])io incensus ardore exercitum in tidci hosies educere cupiehat, a parente ahalietum ob amores adulterse, quibus est natus
' ;
Carolus,
spreta uxore, ipsius
Delphini matre,
mino,
pectare
nensis,
quo verani
dehcmus tum regii
debiiam mercedem exFavere legato dux Aurcliaet
irreiitus icnehaiur,
sigilli
,
prajfcctns,
l'ctriis
quem
dc
can-
cellarium vocani
nccnon
Oriola
ut eos
comes
S.Mariiiii, ac
pium
lulaiuUp tldei
ardorcm
necnon ob quorumdam regiorum administrorum, qui florehant opibus et quare cum jam auctoritatc, invisam poteniiam anno qtiarto ahessei, aique in eum pater excrcitum conscripsissei, ut ad iin]iIoran(lani vcniam
:
priE se tulere,
qiiihiis singulis Poniifex,
officiumque adigeret, cx Dclphinaiu ad
Phili])-
ad promovendam
religionis
susceptam causam
:
magis acccnderei, conccpias a se egrcgias de augendo Cliristiano iiomine spes significavit Confidimus, inquit, quod si ex Francia aiixilium nohis non dcfucrii, ciim adjutorio Altissimi
Maliomeii elalios infideles funditus delere et omnino pcrdere poterimus ;>. o. Pliirium, imprimis Delphini, piits ardor,
crucesignatum se contulit. Cujus recessum ei dissensioncm accrbe tulii rex, rogavitque Poniificem, ui concordiam redintegrarei cui nunquam se dcfuturum reIJurgiindiffi
:
pum ducem
spondit
'
(âllistus, at(]ue ()])eram se
ad filium in
sectam
illain
revocandum, ac dirimendas coniroversias.qufcipsi cum Anglis erant, navalurum ])olIiciiiis jirecesque addidit % iii omnia in
ejus graiiam
;
implorata a Genuensifjiis rnrjis Anrjlorimi aiil>ra;ierea ad tanias spes Pontificiosque xilia. clamorcs c torjiore assurgere visi sunt |)Iures
p.t
cdiclo dc hcllo sacro contenta compleri,
niiiii-
runi comparari
cis
in
(lalliis
copias suhsidiarias
])aiereiur. .Movehaiur jiorro
alii
Galliarum principes ad fidei suscipiendam causam ium Carolus rex Francorum assensit,
:
causis,
iie
Gallorum rcx ])oliiiAngloriim rex nudaias militari

:
flore Gallias invadcret

fuissct,
si
(]ui
meius
tacile
sedatus
ut clerus
decumas conferret qua dc re Callistus mox Alfonsum Aragomim ct ulriusque Siciliae regem, ut ipsum in nuncupato
illc
subsidiarias
pariter Henricus \T Anglicas vires in
' belli sacri voto confirmaret, certiorem fecii Aragonum el utriusque SiciliaG Alfonso
: ,(
Turcas convcrlissct, ad quod gloriosissimiim tuin suscipiendum bellum cuin a Pontilicc eiiam a Genuensihus ' urgchatiir Petrus dux ei consilium, (>ic. sacr.T regia
.
<<
regi, salulem,
"
ctc.
majesiati Angii;c.
Decrcvimus iierum tme sereniiaii patefacere animi iiostri ardorem ineffabilemqne cupiditatem, qua die nociuque flagramus pro fidei
sanctffi
Et
si
serenissime
uohilissiinum illud regiium Angliy, ct prscellentissime princeps, remo-
defensione.
Miltimiis
igiiur
ad
iiiam
est adinodum ah imperio Turcarum, arhiiramur iameii nonessc ignotum majcstati vesira;
tum
celsitudinem copiam nonnullarum litterarum quas charissimi iii et aliarum scripiurarum Chrisio tilii Francorum et Hungaria^ reges illu,
quaiiio ciiin periculo versentur urbes

Ifcqiie
illa;
insu-
Chrisiianorum
et
qua^
Turcis
propiores
sunt. Cliius certe, Leshus, alia^que bis vicina!

insulse,
1
slres, el
nonnulli
alii
ad nos miserunt; ex quistatu res

sit. ei
Amasiria prfeierea, ac Symbolum.

:;.
hus ipsa cplsitudn

1
liia, (jiio iin
.Mijnslirl. vnl
|i.
i.
i;'l.
cl
l:i.
l';iiil.
.F.ni. in
llnil.
Carol. VII. Cingnin. in

11. -'
eod. Carol. Ul).

.\.
-'
l.il).
i'.
'
p.
Kxl. eor.
Iil.
p.
:i.
l'i''l'
!'
ii-
l''i'l'
P'
:'
iipiiil
Hieroii. Donzell. p. 322.
rAr.r.tsTi
iii
an.nts
'2.
CMrii.srr
l'ir)().
57
(laiiliaqtin
.iltoiiita)
(;t
ct alia-
1'oiitici
niaris civitalcs adeo
.lacolium copias coiiiiiiixcic pro liiciidis Scneiisibus,
treiueracta; suiit,
ut uisi
|iricsidiis
maximamquc
illi
cladcni
iiitul(M'e
ijui
uostris servarentur, vix in dieni

leiii
usque piccsen-
|ii'i(liirarc itotiiissent.
.\os
aiiiiiis
Jam
tcr-
tamen coUegit suorum reliquias, et paulo post, majus b(>lliim, occiipalo prodilionc (Irbclcllo, et
apcrtc ab .Vllonso rcgc niariliinis subsidiis
stentatus concitavit
lisliiiii
:
lius cialiitur, cx
quo
liis |U)|iiilis
rurcaruin naves, viros,

lcssi
ariiia,
advcrsus rcj^crn triticum assidue

siiiiijdii,
sii-
immanique
scelere, ut (lal-
siihminislraiiiiis taiilo (inidcin

ct
cxliaiisti
ut deNoii
vix
s|)iiiliiiii
Iraliaiiius.
ij;noranuis, itnrclarissiiiic jiiiiiceps, cx

rcriiin
ficsiariiin
iis, (jiia^
,
scriptoiîs
jirodidcriinl
liidla
persiis-
Italia^ paccm tucri aiinitcntcm accrbissiniodolore afliccret, suboriiavit lu^farios liomincs, qiii classem Pontificiam qua; iii Turcas insliuebatur, succcndcrcnt sed idfacinus aver:
laro iiiH|iiani adxcrsiis iiiMdclcs

cepta,
iii
csse
tit
Ueus
iiijccti(|uc
;
mcdicali
ignes
feliciter
(|uil)iis
iiiclyli (|iioii(laiii n\u('s .Viij^lia'
extincti fuere
viri (lliristianissiini, ct diviiii ciilliis zclaiitissinii
ob quod flagitium Pontifex, recurrente Coena; Dominica" dic sacro, ciim in hajrcticos
ct
iiiagnam lalioruin
iion
ac
|n'iiciiloruiii
pdiljoiicin
Wiclclistas,
coruin(|ue studiosos et
subieriiii
(jute
nos movent majestatem
auxiliatores
paritcr
anatlicmatis
sententiam
tulisset,
vcstram orarc, ut ad reprimendam insolitam lianc Turcanim lerociain vclit jam oculos ct cogitationes suas convertere ita quidem, ut (;iiristiaiii populi in Oriente ac Septentrioiie po,
Piccininum ipsum, ejusque partium so'.
cios perturbantcs Italiam Ecclesiastica cxccra-
tione perculit
7.
Sprevit
ille
censuras
quocirca Pontilcx
sili taiiti
rcgis anxilia sentiant, et rex ipsc Tur-
conjiiiictis
lani, et
cnm
foederatis Venetis, diice Medio-
cariim,
sunt,
apnd (|ucm omncs reges
nostri irrisui
Senensibus copiis, Orbelellum obsidioiic
sciat csse
sublimitati' vestrac vires,

etc.
qucC
cinxit,
sibi terrori
ac formidini esse possint,

.
Dala
ac facile hostis oppressus fuisset, nisi milites cum eo colludentcs Pontificiam et so-
Janiia! mcdlvi, dic vii Aprilis

(j.
ciorum causam prodidisscnt
metucbant enim
:
FoL'(/iis
Haliciim ab Alphonso rege confrac-
titm,
mox
Angliis
(iallia^
a Callisto restauratum. [Inliiabat (|iia pulsus Anglicum qiio(|ue

:
ne, pacata Italia, sibi ad colendos agros verten-
sccptruiu retinere non potuit
ita
Anglicis
V.al-
licisque auxiliis destitutus Pontilex,

con(|uircii(la subsidia conversus,
cum
ad alia
omnia studia pro Italico liedere confirmando collocaret, excitali fuere novi inotus, Alfonso Aragonum et
utrinsi|ii(!
dasque glebas redeundum foret (t) unde Senenses sustinend;p bclli inoli impares .'Eneam Sylvium cardinalem et cpiscopum suum cum duobus collegis ad exposcendam ab Alfonso rege pacem misere- qiiibus Callistus Joannem Solerium, tum Florentini et dux Mediolanensis
;
rege non arnia in Turcas, sed ad cxpleiidam vindicttc libidincm vcrtente in llalos. Subiratus erat Senensibus ', qui ipso inconsulto in faHhis Italicuin coivcrant, siirctaquc
Siciliae
oratores adjunxere. Flexit ^neas Aragonem ad instaurandam paccm Ilalicam qui ad Pontiflcem Joannem Solerium, Leonardum
;
suos
religionis in Oricnle
pessumdahc
et (ônsfanti-
iiopolis expugnata; causa, ultionisque occasione

(|ua>sita,
et Benedictum Aledicem dimisit, ut paclsleges constitueret Callistiis tamen eos ad Alfonsumrevertijussit, ut ipse inter Piccininum et Senenses concordise leges sanciret. Atferuntur
:
Bentivolum,
cuin Jacobiis 1'iccininiis,
(|ui
supcriori
cfe
a Malavolta, inter qiias ideni
Jacobus Picci-
sub Venctis stipciuliafcccrat, iii flaniiniani irrupisset, pulsusque Callisti sollicitudinc in agrum Seneiisem multo succinctus e(|iiilatii irbello
niisset, ut ra[iinis sustcntaret suos, ac Sciianiin
ninus, accepto auro, Orlictcllo discedcre jiissus est. Percepit maximam ex redintegrata pacc
priiicipatum invaderet; Alfonsus partes illius in
Sencnses cncrcndas suscepit, violato f(pdere, quod ad |)acaiulam Italiain percussum fiicral.At
Pontifex, fraiiciscus Sfortia
Solerium oratorcm siium apud rcgcm .\ragoiiuni jussit incuinbcrc, ut ca pax Neapoli promulgaretur sc paritcr illain Homffi ad Dei laudcm popiili(|uc gaudium, proI?etitiam Pontifex, ac
'
mulgaturuni.
refert Malavolla
Piiblicatain
;
qiiarto
Jiinii
dic,
dux Mcdiolanensis,
ex qua
magnas
spes bene ge-
et Veueti illius fiBdcris religionc devincti inox in

' '
Lib. VI. p. 202.

i.
Gobel.
Comm. IM
Ij.
1.
i.
Malavol.
I.
iii.
p.
;i.
Iiist.
Sencii.
- ' Lib. brev.
p. 35.
Gobel. in Comm.I.
'
i.
et Malavol. siip. lib.
Malavol. sup.
lib.
(1)
bellum
Sonciisi; Jacolii 1'icciniiii
anno
iiiiidc-ra
superiori cospit,
quo
et illc
clade allectus fuil, prslio in Senensi agro commissn
anonymus auctor Chronici Miscelli Hononiensis, qui tuiic scriliebat. Ko pariter testante, pa.^ hoc anno composita est inler Piccininum et Senciises, quam coaluisse scrihit non quidcm Junio niense, ut ex Malavolta scriptore recenti narrat aniialista, sed inensc Julio aniii MciiLvi, eodemquc sancilo fcederc Picciiiinum ad stipcmlia 1'onlilicis per annuni traiisisse, et apud Perusium traxisse moram ideni chronista aflirinal. Qnx cum ita sint, non salis assequor qua; lidcs pra'slanda sit .Mariana; in Annalibus hic num. 10 relato, scribenli inissam fuisse ab .\ll'onso Lusitania; rege classcin, ut Fonliliciie alteri sesc coiijungeus in Turcas prolicisceretur sed cum Italiain ob Seiiense bellum impacalam ille olTendissel, conversis velis ad propria remeasse. (Jiioniudii Iia;c cum chronologia coIia;reant? nam Iioc anno die iii Septembris l.iisitana classis iionduiii veneral,
sed aufupiens, Oibetellum non sine civium proditione, occupavit. Ha;c omnia superiori anno gesta fuisse iiarrat
;
ut ex lilteris
mestre jam cessaverat. Conlirniant
llclliiin vero Sencnse anle li;ex quibus discimus, ne Seplembri quidctii ejus anni Lusitanum regeni classem suam adluic misisse. Lege Epistolam ccxcv ad Joannem :ardinalem S. Angeli. .Mansi.
illa
Gcnucnsiuin ad eumdeni regcin, die
dalis,
et in
Annalibus nuin. 9 recitatis satis conslat.

scqucnti datx,
id pariter liltera;
pUires
/Eiiea; Sylvii aiinu
AiXK.
TO.MI-S
XXIX.
Rayn.
X.
58
CALI.TSTr
III
AXXUS
Solorin
'
'2.
IIRISTI
I'l5(').
rcndfp roi in Turrn? a so rnncoptiis

oratori signilica\it
liis
(liclo
Christi
noininis
ct
(idei
eversores
parandam.
ct
vcrliis (âllistiis
<
De
instriiendam, navesque insuper et galeas

ravellas et alia navigia conducenda,
caet
tam
saliihri ct desiderahili
pace cst jnagniim

>>.
emenda,
luiiicipiinn conlusionis 'rurclii
Iinjicdimento
de novo,
si
opus
fiierit,
fabricari,
oinniaqtic
coit-
(juippe Itierat id Scncnse bellum, ne sacra expeditio conficeretur, ac deterruerat- Lusitanos,

in
alia et singula \n'o expeditione litijusmodi
ne
tractandum, parandum
Orientem tiajicerent,
8.
uti
conventum
uifhinniiiitl
erat.
Ijisllaiil.
Ad
lieUiii
s/irrii)
faciendum qua; in Iiraemissis et circa ea necessaria fuerint, ct quomodolihet opportuna, conformando te (quantuni
et
Gcmtemes
.Mfoiisus
et
Alphonsiis Arar/nnliis.
Explicucrat
cuni leo poteris) voluntati prsefati regis,

propria ]iersona vel
slaitti
si in
r(>x
Lusitania; pr.T cTteris retrilius dc-
])er stios
hoc negotium, ut
;
tcndcndi CJiiistiani noininis piiim ardoiem, ciimque, Callisto ad 1'oiititicatum evecto, intellexissct niincupatum ah co cxercitus in Turcos mittendi volum, oratorcs ad enm misit % qui ipsi Cliristiano morc olisequia deferrent, atque ab eofierent cerliores, num id votum ad exitum diicere decrevissct, regiaqiie desideria juvandi
in tanto
spcramus, seqti(>ndum acceplaverit

tenentes,
pro con-
quod ipso inspirante Salvatore
in fiis oinnibus ad tantumpium ct salutare opus condticendtim omni sindio, diligentia, totaqtic
parando bello
1'oiitincis aperirenf.
Quo
optatissimo nuntio ereclus Caliistns Alvarnm,

c|iiscoiuim Silvensem, lcgaium e latere in Lusitania ct Algarbio creavit
',
Romce aiiud Pctrum anno Inrarnationis Dominicse mcdlv, XV kal. .Martii Ponliticatus nostri anno . Ipsum quoquc inslrtixit atictoritate, ut in eos, qui in saccrdotia se intrtiserant, animadverterct tiiin iit Liisitanum solveret clerum
aniini atteniione intendes, etc. Dat.
S.
,
'
ut subsidia in
Turcas
censuris
(]iias
contraxissca mtiltis affirmabaitir,
coinpararcl,
auxilia
"
decumas e clero cogcret, lideles ad profitendam religiosam militiam vel conferenda

])cllicci('t.
quod
.Vlfonso regi Ltisitano subsidiarium auruin
sine Pontiticis facultate contulisset ad susten-
tandos
fratri
siiin])ttis
(itios
rex in Joanna sorore
Venerabili
nostro Aivaro episcopo

et
llenrico
Castelhe
ac
Silvensi, ad
garliii
regem et regna Porlugalliie eorumque dominia cum potestate

(nimirum
W-
nuptui
Legionis regi jungenda necessariis ad regiam pompam

ei
legati
instrucndis proftiderat.
de latere, Sedis Apostolica^ legato.

"
Praefato regi
Lusitaniac), cx parte
licis
Porro Lusitani ])romtilgatis litteris Apostodc susci]iiendo in Tiircas bello, pium adeo
tuenda? ardorem concepere, ui regis pa'
nostra significes. (|uod pra>ter a^ternam vitam

niliil
fidei
magis appetimus,
ct
,
quam
cnin
votiim
|ier
nos
iruus \ et Fernandus
regiae Lusitanae princejis

:
ipsorum(|ue teiner;iriis ausibiis resistendiim, de fiatrum nostroriim S. R. E. cardinalium consilio pariter etassensu, uiiam iiitegram decimaiu omnium finctunm, rcdditiuim et jiroventuum secundum verinu valorem annuum beneGcioruinEcclesiasficorum per totum orbem Christianum ah Ecclesiasticis jjersolvcndum pcrsonis et pro expugnatione ])rtedicta cxiionendum indiximusctimposuiiuiis, iiecnon universis Christi fidelibus ad exjtugiialionem et defensionem ])rffidictas suh certis
,
emissum adimplere, Tiircoruni insaniam
ad convcrtendam
sacras miliiia' se devoverint
quin etiam ipsemet
.\lfonsus Lusiianus rex belltim se administra-
iurum, iltirunujue ad Constantino]iolim Chrisiiano restituendam cultui ])rofessus * fticrit qua de re Callistus Carolum Francornm regem
:
et
Pliili|i])um
ducem Burgundia',
fecit certiores.
ut eos pari
stiidio inflamniaret,
vero .Mfonsus ])erEtruriam
Romam
Decreverat accederead
et
Pontiliccm, qttare Callisltis a Florcntinis
Se-
nensibus ohiinuii ", ui per eoruni terras liher coinmeaius regi daretur. Ciim vcro mutato
consilio .\lfonsus
ipse
'
ctinclaretur
Callisius
modo
et
formase transferontihus
sive alios init-
ipstim hisce litteris
adliortatus est, ut
moras
ad id inanus ])orrigentibus adjutrices diversas, ultra alias per prffidecessores nostros concessas indulgentias ac remissioiies, concessimus, prout in nostris inde confectis littcris plenius coniinetur . Multisque inlerteiitibus, aut
omnes abrumperet,
licitus,
ei
qucmadmodtiin
in
:
erai pol-
expeditionem
Turcos pro liheranda

filio
Constantinopoli conficerei Charissimo in Christo

gallise
'<
.Vlfonso Portu-
regi illustri.
(^harissinie
in
jectis
Chrisio
fili,
salutem
et
regna pra;dicia, et dicti regis dominia Ai)ostolicte Sedis legatum misstim cum potestate lcgati de latere de ipsorum fratrum consilio coinitaiite jiacis angelo te duximus dirigcndum, cnm plena potestate et lihera facultafe classem munitissimam adversus immanissimos Turcos iu^pedictos et reliquos
et
Ad regem quoque
Aposiolicam beuedictionem. Ex
renitatis
litteris luse se-
jam
alias
sa^pissime
affectu
cerliores
facti iu;c,
fuimus de exccllenti voluntate serenitatis

qu?e prsecipuo
quodam
su]ira cuncios
Chrisiianos potentatus poUere visa est ad recuet perationeni Constantino])olilan;c civitatis

,
exierminium immanissinue nationis Turcorum.

1
'
Siiper. p. 3:i.
*
Miiriana
I.
I.
xxii.
r.
17.
Lil).
IX. p. 19:i.
|i-
l.ili.
VI. p. Ofl.
"'
^
!'
l.ili
lirov.
p.
12.
P-
^ l.ili.
wi.
p.
nj.
'
Ead.
p,is.
'
II)-
li ' 3>>*-
"
!-
'
"'
-^
l.il).
VI, p.
ii:i.
et
XXI.
p. \12.
el p. 37.
(All.lsri
III
ANNUS
'i.
CHHISTr
;
14r)f).
59
Nmic vcro cMdcm

silo
serenitas
iii
smi rcgali propn,
biMiiKliiiii est
liii,
corist.iiilissiim^
|)crscvcr.iiis
ct
fcliccm
ct
(|iiiid
iii
discedentibus enim c rcgno vcscxtrcmo propc Kiiropa' positiim est,
iiilvcnliim siiiini ail

iiicrcdibili
jiainlio
nos anniiniians,
maximo
Tln'aciaiii(|iic cl Coiislaiilinopdlim pctitiiris
inm
soliiin
nos, scd
totum
maxima
(!st
:
pars longitudinis terrse liabitabilis metienda
collcfiinm
alVccit
MMicraiiilinm
fialrnm
nosti'Oiiim
canliiialinm,
;
loliiis((iic |io|)iili ct ciiria'
Uoman;i;
vcslra'
iierc
qno lit, iit loiigc pra'clariiis sit lioc fidei propositum vA omiii commcndatioiiis gepr;cdicandum. Accednnt, ut
litter;e vestr;i!
nam
scrcnitatis
{''crnandi
dilcctus
orator et consilio dignissinuis tuaj lllius nobilis vir .loanncs
piilchre Io{|uuiitur, ciira; ac labores tiienda) Ctes;irc;e,(|ii;c in litt()ribiisMaiiritani;esita(!t iiilide-
|ml)licc ac cnnctis s|)cclantil)us sua
dc Silvcra in sacro nostro consislorio vcmistissima
libus poiiulis undi(|uc cincta
armis ac
:
iiisidiis
orafione
iiiam(|ii(!
aninnim
tnum
regiuni
|)rom[)tissi-
Itiirbarornm peropportnna cst

t;ites ;ic
t;is
scd
li;is
dilticul-
volnnlalcin circa prosccntioncin liujus

iil
labores coiitem|)sisse vidctur gencrosivestri,
sanctissimi opcris dcclaravit,
omnilms gau-
animi
probc
sciciis,
hanc
iili
mililiam
diiim etltEtitiam miraliilcm attulcrit: pivxsertim
dc praifato Vcrc fntnro
felici
advcntu, quein tua serenitas

classeet excrcitu maritimo
prKslari, cui debemiis oinnia, per qiicm siiiniis ac speramus, apud (luein meritorum piVTUiia ut
ciini fiia
;
immensa,
ita
perpctiKi suiit. Oiiod aiilcin exceliios
facerc inslituit
derabilis est,
omnibus desinobis vero ante omnes optatisqui adventus ab

:
lenlia vestra nosse cnpit, (|nidiiaiu ct
in id
li-
bellnm moliamur, qu;c
(|iialiaquc
parcmiis,
simus spcctatissimiis(|nc c?eternin tua^ screnitatis nomini, rcgnique Portngallia} ad teternain

fainain et gloriam cedent.
piilcliriiis aiit
benter cupiditati vcstric inorcni gcriiniis.
Nos qnamprimum .Macliomctns

:
iste
quid dignius, cxccllciitins cogitari potest,(|uam
Nam
tlio
patri successit, suspectiim liabere
Moracispimus
ingcnium cjus
dus
Cliristianos
iiavcs,
cuin(]ue s;i'\us
iii
ct s;iiigiiinis avi-
rcgiam scienitatein tiiain /clo lidei CliristiaiKC accensam ex ultimis Occidentis parliluis pro
sacrosancta; rcligionis defensione, pessiiiueque
nationis infidelium extcrminio classem ct poet, quod omnium fere tentiam tuam movisse torpentiluis pa>nc cunctis nobis gratiim est
: ,
fercbatiir, luiii(|uc
oinncs onitiis generis

i^rojiter
ttiiic
odiuiii
prolilchiiliir,
qua;
arnia,
piopugiKitorcs cx
|)opnlis in ()iiciit(!iu
tiddihus niisimiis. Postcii vcro (|iiam
Cliristi fideliluis, te
solum personaliter, ut
decet,
Constantinopoli potitus rcliquas iirhis tcrrorc ac formidine complevit, tiini deniuni vclnt suscepto hcllo necessc fuit Cliinm, hcsbuin, Ca-
Catliolicum principem, arinis sumptis ad nos
pham, Symbolum, Amastram,

illos
alia(]ue
oppida
caput hujus sanctissinnr expcditionis venissc
Pontici inaris aut prsesidia mitterc, aut infclices
Nos
ita(|ue,
cliarissime
fili,
tibi
hciicdicimiis kI
populos
in
cxilium corporum ct aiiimarum
tiium
sanctissimum vciiiendi propositum colasterna'.

:
stevissimis hostibus prodere. Itaque quarlusan-
laiidamus, quod tu;e celsitudini
famEE
celsi-
iiobiscum
siiniil
illa
csse confidimns dies (|ua
scd videtur
nobis tarda
videamus tuam
nus circum agitur ex quo naves, viros, arina, lcla, triticuin iis aliisque urhibus suppcditamus, (]ui taiii assidui sumptus, quanquam nos pluri-
opportunis colloquiis, compositisque rebusad crucialamspcclantibiis, a nobis fclicitcrad tuam inclytamclasscmproficiscentem videamus, etc. Uatuin Komte jicdlvi, aiino ii . Hortali etiain illum sunt Genueiises ', ut
tudincm,
liabitis
mum
exliauscriiit, cuin taincn rcgcs ac populi Chiistianiingentemali(|u;iincxpedilionemparare coeperint, annitcmiir et nos nec dignitati nostrse
',).
deesse, nec ad divini cnltiis ampliludinem iiiter ])ostremos haberi. Nuncautem ncqiie numcrum
neqiic
satis cxplicare iiossnmus cotjue scrcnissimus rex Aragomim, fractis indignc induciis, nupercoepit nos mari tcrraquc vcxarc. Conatiis vcro vcstros, exccllcnlissime
rcli(|iia
eximia de edticenda classe coiitra .Maliomclanos in sacram cxpeditionem cunsilia ad exituin perduceret
(c
:
mimis
(|uo(l
Petriis
(iiix et
consiliiim sacra; regia^
mapra'ct
jestati Portugallia'.
rex,
,
iit
maxiini hahendi
sunt, ita
no
plnrimi
jn
Oblectaverunt nos
clarissime
serenissimc princ^qis, magna(|ue spc
ct
facimiis,
eoque
|)Iiiris,
qiiod pleri(]U(! rcgcs ac
siiniil
prinoipcs, ciim
iiltcro
vidcriiif iiinjcst;itcm
iiiiilt;i
vcsliam
\()luptate atlccernnllittcra' majcstatisvcslra; pri-
propc orhc positam tain

silii
nioliri, dc.
iti
diekal.Maias data', liodie tamen nobis reddita", (|uil)iis cognovinius (!am statnissi; siisccptuiii advcrsus alrocissimum Cliristiani nominis lios-
dccori
htrc dticcnf
si
ipsi |)ropiiu]uiorcs
commtiititini Cbrisfiaiiortim bcUo ccssarciit. Si

(]iii(l
;iittciii
cst ;iut cril rciiiin
lcm Macliometum regem Turcarum bclliim

ac strcmie jiivarc
:
pic
hiiic
cxpeditioni
vcstra;
nostrarum, (]uod condiKi^rc possil, id
(]ui
ccrtc ardor vcstra' sui)li-
(|iiiii(|iti(l
csl cf iios ipsos
pariifos
scmpcr defc,l;inu;e
mitatis
est admirabilior, cl
majoribus laiidum
iii
rimiis
dic
III
iii
omnciii gloriam xcstiNtm. Dafa
lufficoniis
extollendus, quo
gatione multo plus laboiis ac
tam longa navisnmptus ci sii-
S(!|)teml)ris MCDi.vi
10.
Verum Alfonsiis
in instituta sentenli;i iion
'
Ext. eor.
p. :i26.
Iil.
Kilec Ep.
proceium
iiiiiiidi
tollcct.
ab
llicr.
IIom-
pcrmansit, ii(!(|Ut! rcgiio cxcessit, ciim |iiior;i intcr Cbrisfianos vigerent dissidia qiio cog:
zell.
nito, Callisfus Poiitificio
oratori,
qucm
in Lusi-
60
CALLISTI
III
ANNUS
2.
ta"
CHRISTI
l'i5().
tanica regia tenebat, pra-ccpii ', ut daret operani a|)ud regem illum, ut Iriremes quinilecim I'ontiiicifB classi
tentissime,
tuas.
tutelam excites accinge gladium tuiiin, poin militiam cffilestem confer cojiias
:
inTurcasvela facturse conjungeret.
Quidqnid
])ro
:
mundana
\era gloria
])otentia
a
flt,
fragile
est,
Missam abcodcm rege cbissem egregie omnibus

rebus ad Orientalem exj)editionem iiistructam sed cum Italiam ob Senense refert Mariana ' belhun impacatam reperissent duces impalientes morP, abjecta rei bene in Turcas geren(be spe, in Lusitaniam vela retrorsum dedisse ita spes, quas Lusitani dederant, inopino casu
: ,
:
caduciinKjue est
qui,
Ueo ]ielenda
bonorum omniuin largitor, illos attollit et glorificat, qui causam suam fortissime defensant. Im])ius Turcorum dux, flliiis iniquitatis, fllius morlis Mahomet H llungaria! flnes impetuosissime nititur invadere
et
licet
charissimus in
Christo fllius ipsius Hungarie rex, ut verus et
eversae fuere.
SicilifT
Quod ad Alfonsum Aragonum regem attinet, Callistus illura
et
utriusque
rogavit \
Catholicus princeps tolis viribus regni sui occurrere hosti paret, tamen quia Turcorum vis
ut quindecim triremes, quas Ecclesiastico auro conductas instructurum erat pollicitus, submitprofessus non sine lacbrymis se lubentisteret
;
estut
maxima et exercitus innumerabilis est, opus omnes consilio et facultatibus consentiant ad eorum vires minuendas. Id facile erit, si
classis noslra cito versus
sime ClM-islianorum cladeni Pontificio capite, si opus esset, redempturum Charissimo in Ciiristo lilio Alfonso Ara:
futurum enim exercitus Hungariam

latur
;
est,
Constantinopolim mitut si duni Turcorum

classis
infestat,
nostra
maritinias
])erit,
eorum
terras vastare et vexare coe-
gonum
S.
et utriusque Sicilia' regi illustri. Per litteras dilecti iilii .loannis cardinalis Angeli legati Apostolici certiores facti sunuis
illorumque vires distrabantur ac minuanetuno eodemque tempore non possint in Hungaria bellum gerere, et laborantibus suis
lur,
de acceleratione iniquissimi Turchi, qui cunctis viribus in Hungariam irrumpere parat, ut ea occupata, quae sibi maxinie resistere potest, reliquam Christianitatem conturbet vexetque
:
subvenire.
Quod consilium quia
valde rationa-
tuam niajestatem iterato scribere decernimus, et copiam littcrarum dicli legati, et certas alias litterasmittere, ut intellecto rerum
idcirco ad
necessarium videtur, nos decrevimus quanta possunnis cum lestiiiantia cum distractione totius argenti, auri et jocalium noslrorum, quod in pricsentiarum exponimus, legalum cum classe nostra versus Orientem emittere et utinam ut tanta strages, ojî^robribile, et utile, ac
;
cognitoin (|uantopericulo Ciiristianitas omnis verselur, nialuro et opportuno subsidio nobiscum sanctse religioni subvenias jamque ulterius differenda non est medela, invalescit enim augeturque vis morbi, Turchus sacrosanctse fldei impius hostis Chrislianitati imminet, properatque fidem Dei Catholicam proculcare, quai clara voce jam se premi clamat auxiliumque implorat, etjamvox ab Oriente emissa ubi lethale vulnus acceptum est propter Constantinopolis lugendam direptionem ad extremas Occidentis partes pervenil, et Britannos usque pervasit, excitando mundi principes, qui jani unanimi concordia adexcidiiun inimicorum llci
stalu, el
:
umque
tidei orlliodox;e cessaret, caplivitas
])er-
soiue nostrje sufficerel, quani S])onte etlerinuis,
novit Deus.
ci])ue et
Hoc cum
fletu
aliis Christicolis
etlachrymis tibi prajconlinue intimamus.
Quapropter serenitalem tuam iterato instantissime hortamur, ut omiuo det o])eram, quod quindecim ilhe galeie quas alias policita est armare, in apparatu sint, iit cum ])ra'Iibato legafo
et reliqua classe
nostra navigare
])Ossint. Dat.
aliis
lit-
Komie, etc
teris
'
Repetitae
eEedem
:
])reces
illataque ha>c ratio
instat,
Quia jam tem]]us ut omnes de somno surgant, quia cuni
consentiunt, et pro tulela

se otlerunl.
lidei,
0|)eribus et ani-
Ue uobis aulem quid mis i)aratos dicamus, qui ob hoc ipsum vel maopus est, ut ximc caram habeanuis vilam, felicesque putemus annos nostros, si Omnipotens hauc gloriam tem])ori noslro reservaverit, ut sacrosanctam religionem e.jus exallalam, et impium Harbalorum furorem extinctum videamus ? quod si (ut proculdubio speramus et numine quodam confisi) viderimus, salis nos vixisse gioriosequc
putabinnis.
hoste immanissimo,etnon homine sed dsemone nobiscum res est, ob idque ad minuendas ejus vires, classem noslram quamcilissime versus Constantinopolim emittere omnino volumus . Ad irritum cecidere spcs, quas Alfonsus Aragoluim rcx dederat, qui enim Seneiise belluin accenderat, postea vires, quas in Turcas educere
voverat, in Genuenses avertit.
II. Conciliata videbatur jam anle, uli siio bico dixinuis, a Dominico Capranica cardinale Firsed cum inano inter eiim et Cenuenses ])ax cai)lain onerariam iiavim reposcerenl, isque rss;
Niuic
te,
charissinie
lili
hortamur,
reîuirimiis,
et
iit
tituendiim negaret^ ])a\ ipsaturbata est - iiulucia; tamen pactae, quse mox ob novos Corsicae
;
(liianta
possiimus
ciiin inslaiitia
nmtus
belli
solutiP
fueriint, derivante in
',
Genuenses
poteiiliaiu luain, quai
maxima
.Mariana
1.
est,
ad
tidei
sanc-
cul[)am Alloiiso
turpissiineque jactante.
I.ib.
1.
icv. p.
17.
xxii. c. 17. -
'
Lili. lirev.
'
l.ih.
brev. p. 3 el 17.
lit.
llizar
I.
XII.
Koliet.
1.
X et
alii.
p. 2.
K.xL ejus
apud Bizar.
lioc
ana.
CALLISTI
iiiMi
irr
ANNUS
(|uain
2.
CHRISTr
l/ifif;.
61
prius
velut
si!
Tiircas
;
liollo
lii
petitiiniin,
ex sacris decumis comparata fucnit,

Ligiisticam
non
in
(iciiiiiMises fioiniiissel
iiostii
iii
vos, aiciial, conatus
Turc;is, scd in Cciiuciises converlit iiiipcliis,
et
'Iiircas
cxortos in Italiain converal)
oram
',
v;islavit
siimino
l'oiilificis
taiitur oportebit,
nec
incoepto
iiec
dcstituri
su-
dolorc, qui eos solari, et

cili;irc nisiis est
cum
iims,
quam
in
vos, ("hrislo ipso
bcne
adjiivaiitf^
gr;iviter(jue
rege ipso conde archicpiscopo

vocat^ et illius
*
:
siippiiccs no!)is
(liice,
reddamiis,
miiius, Cbristo
T;uiacoiiensi, (jiicm rciirobiim

vigaiit inore
Turcas Asiaticos cxpeilitioncm, quam scmel suscepimus, vobis iiivilis executuri suniiis . Alfonsus igiliir, violata voli rcligione,
(Jcimcnses (|ui(lem
iic(|ue in
scct;itoribus questus est liisce verbis
Na-
piratico in Dei olfcnsam, opproatiiiic
briiim Sedis Apostolic;!!
nostriim, et in
per nelas
vcxavit
bcilo,
scaiidaliim pliirimoriim fidciiiiic Catliolic;e vili-
Turcas, quantumvis a Callisto urfêre-
pciuliuin(!lcontcmpliiin,ac lolius Cbrislianitatis

turb;itionein
depIor;ivit
.
expeditionem paravit, (jiiod ipsi 1'etrus Fregosiiis dux ct ma,i;istraliis (l^Miueiiscs exprobraruiit multa scilicet illum dc cxiêditioiicTurcica
tur,
'
Aliis etiain litteris
'
.\ragoiieiisciii
()rieiit(!in
classem
petiisse,
acerbissime sacro con-
ductain auro
non
dum
M;ilio-
venditasse, et acerbissimis vcctigalibus

|Hipiilum(|iie
adliiic in
clerum
metes
saltem
et
in
Hungariam
(!tc.
irruebat.
Soliiiii
attrivissc
iiil
:
tamcii
<
(iiii(l(|uam
" C;illistus,
iii
oslcnsio g;ile;iriim,
haibaros molitum
Mavult, iiiquiuiit,
excellentia tua de ea expeditione,
quam
in Turliaberi:
Hagusio ctiam, (|uod esseiit pirata!, in paucissimo numero, cum nomine nostro
qui un;iin sc;iflam iion
in
cas inoliri tamdiii pricdicasti,

(Hiocirca
sermoncm
restaiir;isset Hung;iros,
non nos
luyil jain [irope
tricimio cirtiiain,
sentiiint de
nosfiis
galeis
partibus
:
Orien-
ciimacto
class(!s
pollicitiim
esse
,
sublimitatcm
exercitus(iue
(luibus
eorum
ferocia'
occurreres pertacile. Id ila forenobis persuasum est nam quis est Christianorum regum, (luem proplcr vicinilatem ea magis pcricula inovere dcbiierint Classem ab Ilydruntc inaiie solvenlcm excipiunt vespere Turcarum littora clamoribiis resonantia. Astrucbat promiss;e expediliouis lidem, quod vidcbamiis Siciliam ct Sardi: .'
Ubi est Deus noster, ubi est poiuiliis, iibi est iôjiuliis Christianiis occidamus lcgatum, ide cardinalc S. Angcli loiiiiiliir), pacificemus nos cuiii pcrlidis Turcbis, ct pcrmitl;imus perditionem cieteri populi Christiani, (jiii sic nos deserunt. proditores arcbiepiscopus Tarraconensis et commendator Olzina de Monte albano condiictores tantarum galcarum, qu;e siifficiciilcs eraiit ad
hilibus et sic clamaiit ad cicliim
:
niam exaclionibus assiduis exhauriri,
rcli(|uos
bene turbandum Turcum,

rexissent,
et
si
littora
maris Turchi
insurIIiiiig;i-
populosinsolitistributisoppressos, in sacerdotes
sulcassent, et inde (ira^ci et

liberatiis
CIiristi;iiii
adeo acerbe speviri, ut in comparatioiiem reli(|iiarum exlorsionum lcvis videretur decimarum prsstatio, famaque fuerit tantuin pecuniariim
undi(|ue corrasum esse,
iNlidim
ex|)lcre
esset
populiis
E>eo,
roriim.
itcruin
proditores,
nobis
et
quanlum ipsam
Nos
interiin,
clia-
bominibus, et cum tanta affluentia pccuniariini iiobis exactarum non deficiet diviiia iiltio,
;i
:
[lotuisset.
certa
neiiue Scdis Aposfolica; gravis acrimonia,

sit
iit
eis
spe tiuE classis confirmati, singulis aniiis naves,

viros,
pama,
Cicteris in
exemplum.
rex Aragonuin,
arma, triticum
Cliristianis
Orientalibus
suppcditare, utque forli aniino calamitates suas

ferrcnt, litteris ac legationibus exhorlari, brevi
alfuluras vires opulcntissimi regis, qua; Turcas

Iraiis
Caucasum
lia?c toties
trepidos
fiigeiit
sed lcnta
fiiit
adjuva papam Callistum et eum soliim non dimittas, et Deus regnare tc facict ciim longitudinc dierum alias senties Dcum initum. Si quae de prpesentibus scribimiis vicibus geminatis imperatori et c;etcris rcgibus ac domiiiis,
;
adeo
jactata ex[)editio, ut nisi iios iion
et toti |ioi)ulo
una, sed pluribus classibus discrimini
eorum
nisi
Christiano, sciinus de certo, quod nobis assistant, plaga eis non deerit, et nos
:
Tiirparum fauces noii clfugisscnl. Ciicumspiciat oiniiia iiiinc prudentia tua, ac judicet iiter iiostriim Turcas foveat, nosne per qiios iiiiiltir insiihe,
subvenissemiis, deserti
ac
iJcrdili
victorcs criinus
ct va? illis,
(|iii iii
his iiobis iion

deli-
assistunt, semotis (iiiibiisvis

ciis ct aliis
.
impcdimcntis
interjectis,
Nomiiillisijiie
suos
apiid .\r;igoiics
coiiliciciid;!
(11111
il;i
oralorcs pro s;icra cxpcdilioiic

((miiicllal
:
inulli
tot
adhuc
popiili Chrisliim coliiiil, aiit
is (|ui
( lilii
Dci, occiirrih!
florentibus regnis siibiiixus,

miiltas
expcdilioiics
(ollecto
esset,
aiiro
islo p;ipa C;illislo
(juod in
siilis
eos
latr;ite jiro (Mirisfo,
m;ul\rc cxtra h'irum, ct (iuoiii;iiii c;iiies pro dominis

iios
ordiii:il;i
Sirvissimis hostibiis prodil,
pro (iiioriim salute

Ar/igiiiiin
suis
I;itr;iiit.
Htec
jicr
Minl
cum
collalum cst . 1:2. Cnicp sif/ii/ifa

iii
cldss/s /Nipie <ih
lachrymis multis et repentinis. Datum ctc. Obsiirduit ad 1'ontificios clamores Alfonsus

meretriciihc Liicrcti;c ;iinoiibiis irrclitus ', famaeque et nunciipali voti oblitus. At Callistus
et si
Gcniienses conversa.
ol>jccta
Vera Iubc
;
cr;iiit
a (ic-
Alfonso ea (iiim classis, (ju;c ab archiepiscopo Tarraconensi ApostoIic;p Sedis iii Ar;igoiiia, V;ilcnli;i ct (;;italoni;i leg;ilo
miciisibus
'
armis auxili;irihus
illius destitiitiis (iiiani
'
Lili.
'
hiev. p. 24, 25, 26 et 51.

in
Ibid.
p.
34.
'
Ibid.
p. 6.
'
Exl. eor.
lit.
apud Aug.
Just.
1.
v. et
apud
Liiiiar.
I.
xn.
(jiil)clin.
Comra.
1.
I.
62
CAI.I.ISTI
III
AXNUS
2.
fHHISTI
I4n().
m.ixiniam jioliiit iiistnutnm classominOricntcm misil, ciim aiirnin omno gcmmasqnc pro ca sustentanda dislraxisset: qua de re Genuenses
cerfiores facti ad
<>
cnm hmc
ct
scripsere
'
Petrns diix
consilinm Callisto papa;. Legimns, licatissime pateret domine no-
Orientem ]ietere, qiia! utinam kal.Maiis, fama erat, in Asiam pervenisset fovisset enim bona spe Christianorum |io|iulornin aiiimos, quoruni quidain pcrterriti, abjecta spe Occidcntalium pra^sidiorum, pacem cum regc 'rurcanim agitare feruntur. Nos, beatissime
solvi, ct
iit
;
his colciidissiinc, litteras sanctitatis vestrae xxiii
patcr,
quanquam
diuturni belli nioic

terris et
defessi,
Legimnsitem cxempla litterarum rcvcrendissimi domini cardiiialis S.

die Maii snpcrioris datas.
non dcsinemus tamen

tur
;
insuiis,
quas
iKnninaviimis, opein ferre, (|uandiii vires patienet

si
Angeli,
Aprilis misisse
quas ex Hnngaria videlnr. Ex

scrcnissimo
illi
xxiii
die
inensis
reges ac [lopulos Christianos beatitudo
his
cognovimus
iii
vestra in
unum consensum
adducet, praeclaram
quanta
sit
rcgi spes reposita
ali(|uam magnificamque expcditioncm adversus
classe sanctitatisvcstric, qiiamqnc cnpiat cain terrasque Turcariim mox incnrsarc. littora
Noliis
multa
cogitaiitibiis vcrlia [irofccto dcsnnt,
quibus studiuiii ardoicm(|iie vestriE saiictitatis ad tidei defensioncm dignc cxtollere, salisque landare valeamus. (Juid euini addi posse diceinus tanto aniini fervori, qui erogatis auro, argento, gemmis, se ipsum cupiat pro suo
ii-reoe
in
jiia
captivitatcni
darc? Yerum quoniam

conscieiitia
in
htec
animi
vcslri
l>co rc-
quiescens humanas laudes aspernatur, missa hffic facimus. Qiiod iios rcsiiicit, sanctissime pater, non est ignotum sapienticB vestrielianc
Tnrcas pararc annitemnr. Profccto s[iei, quam de nobis sanctitas vestra concepit, respondere, iicc prom|)litudine vel ardore cuipiam cedere conabimur, qiii nos nostraque omnia benignitati vestrffi propensius commendamus. Dafa .lanuae dic XI Jiilii MCDLVi . Li. Puntificia; ckissi praifidtur Ludovicuscardinnlis. Non defuisse Genuenses suo muneri, (]uamvis vexarentur bello ab Aragonio rege, classcnn]uc comîaratam, nt Lesbiim Lemnumque insulas, et Capliam necessariis rebus
rempublicam, etiam priusquam Macliomctus Constantinoiioli potirctur, non exiguum Turcici

poiuius siiliiisse: ex eo omni tcnipore navibus, viris, armis, tritico iirbibus Poiitici maris succurrere ca^pimus, vixque untiuam
bclli
', misisse Porro Ecclesiastica' ]irfefecit Callistus classi Ludovicuin tit. S. Laurentii in Damaso presbyterumcardinalem, Nos die S. Petronilhe dc quo luec scripsit ^ Ludovicnm tit. S. Laurcnlii in Damaso presby-
muiiircnt, ut inoniti erant a Pontitice

iii
(,)ricntcm,
rcfert Hizarnis
".
tciiiin
c.ardinalem nostrum et
et Cliristiani
postea ejusmodi suin|itus
cessavit.
Postquam
coiitra Christi
i])so
.\. S. legatum nominis inimicos,
conspcctu vcstra^ licatitiidinis redicriint iegati nostri, cuin Kliodns, (^liius, Lcsbus, aliieqnc urbes et insulsc manifestis periculis objecftc viderenfur, pradcr INuiticarum urhiuin curam, ad has quoquc tcrras consilia couvcrterc neccs-
autem
viniiis,
ctiam dcvotissime susci]iicntc, crucesignact dilectum filium Pctruin Ludovicum de Borgia nepotem nostrum gentium armorum cajiitancum generalem cum egregia comini-
litonum comitiva castrametatuiii

terras nostras sanctfeqne
catas
misimus
ut
sarium
(.'.iiiuiii
fuit.
Itaque navesduas cuin viriscirciter

ct
Romanse
Ecclesiae pa-
(|uingentis, arinisîuc
inslrnmeiitis
bcllicis
niisimns, uiiain .M\tilcaas cuin ducentis et omni telornm ariiioniinquc gencrc, tritici autein tantiim convcximns Cliiuni, ul si vcl Rhodus vcl alii vicini populi esuriant, iiulc
tencamus . Extant in Pontificio Regesto quibus Ludovicum lcgatum e latere ad liclliim sacrum Mahometi II infcrendum renunlittcra'
',
fami eorum succurri possit. Capham autem et ad alias Ponticas urbcs duas item misimusalias naves niagiiam frumcnlornm viin fcrcutcs, quarum altcra onHiiuin inaxima, quae mediterranco mari navigavit,
fiilmine icta
cst,
insfruxitquc aucforitatc ad sancicnda foedcra ciim regibus, ])rincipilius ac pricsulibus ])ro crucesignata expeditione conficienda. " Dilecto filio Ludovico tituli S. Laurentii
tiavit,
in
Damaso
prcsbytero cardinali
patriarchffi
L.
Aquileiensi, ac camerario nostro A. S.

tein etc.
"
tiir
salu-
malo
quae
et
antennis ambiistis lacta

necessitas Pontum penctrct
aliaiu
ct
iiiiililis
ingrnil(|uc
iii
Excelsus Deus,
(iiii
îroutsua' divina' vide-
cjus loco
oiuis
quaerere,
incensffi,
]trovidcnticE alta
novo ctgravi sumpln
illuc pcrfcrat.
non sine Hscqiiisque
Icrc consuevit,
et hnmilia extolad comitrimendam contcrcndam-
humiliare
(|uesu|tcrliiam eorum,quidivinisinstifiilionilius
recte cogitare voUu^rit, licet ingens aliqua ct hosti formidabilis classis a nobis comiiarata non sit invcniet tamen nos lioc longo et assiduo
;
contraire prffisumpserunt, noiiiiuii(]iiam homiluim, nonnunquam angeloruin iiiinisb'rio utendiiin csse disposuit;
sic
enim ad cjiciendum
i]iii
cl
bello tot naves, tot viros armasse, tantnni pcctiniarum profudisse, iit longc ininorc sumplii prsevalida classis parari potuerit. Lffitamnr classcm sanctitatis vestric imiic
.(
extcrmiiiaiuliim
gavit, sic
illuiii
Lucifcniiii,
sii[icr alta
volare conabafur, Michaclcm arcliaiigelum dele-
ad fugandas pcrdendasque Amorrheeo-
'
Lib. biev. p. 25.
Bizar.
1.
XM.
'
l.ib.
luev. p. 35.
.Vpud Hier. Uonzelui. p. 319.
Lib. V. p. 245.
lAI.I.ISTI
ll[
Axxr.s
tidcliliiis
'2.
rilKI.STl
I.X).
63
iii
nim
;:(Mitf's
.Mo\soii ct
sic aiij^cliiin
.losiit'
iiopiilis
fiiltM
ac devofitiiiis ardore siimciitcs
jtomino
iiicin
|ii':i'|i<isiiil,
illuiii .ul iiiaxiiiiiiiii
sn~
tlc-
titluciam speci;il(Mii, ctchissi m;ii'ilim;c

(d
('iiiii
|i('il)ia!
exercituni Sennaclierih iiciiineiuhini
mixto im|)erio pr;eliciinus

mnii(l;>iilcs,
et infra, cir-
stinavit.
Cuin
caput,
,
itaqne
.Macliomctiis
iiostri
Tiirctiriim
cumspectioiii tu;e pr;psciitium tenore

tcntes ac
qu;iteiius
commitcontra
ini-
exitialc
Uedeinptoris
ciudclissi-
erecto
nius
liostis
et nefaiiilissinms
Cliristianie reli-
eosdem Turcos,
et ;ilios (^hristiani
nominis
fiionis perturbator,
iu tantani elatioiiem sujieri|)sc
hianitjue devenerit, ijuod
divinis ac iiaturat;ui(|ii;iiii
micos sanctissimo crucis vexillo ad ea loca te conferas, quse ad lianc saiicfam expeditionem
pi';cliciciidam m;igis iipportun;! cogno\eris, et cuin (iiiibuscuiii([ue dominis, principilius, regibus, magnatibus, comitatibus ac Ecclesiasticis
ef
lihus institiitisrcpugnareiioii diiliitaiis,

liclluii
Itci
non cognoscciis summi

lialienis
,
et
omnipoteiilis
lcra
potentiam, sed impietatis et pervicaciae suic

taiKiuaiii
l;ixatis
illis,
crudclissiiiia
s;eciil;uil)us
|iersiiiiis,
cujiiscum([ue grailus
|i;itriaichaii,
ali;i
(|uos lasciva voluptuosa^juc jirimi .Macho-
et dignitatis
existenliluis, ctiamsi
meti secta deceptos tenet, preeesse minime contentus, ultra eas,

(]iias dctiiict
archie|)iscopali,
episcopali
vel
quamvis
digni-
occiipatas, ciiltri(',liristicivit;ites
Ecclesiaslica vel miindan;! iinelulgcaiit

fafe, ;ic
[irivafis
ces etdevotas terriisnomiiiis.lesu

cl
rit,
populos innumerabiles ferro igneiiue vastavesuffque tyraiinidi, illani etiaiii piivclarissicivitatem

Constantiiiopolit;in;iiii
efiam persoiiis ex[jediens esse pufaveris, agas ef o[iereris, quod huic negotio
[irofiiturum essc duxeris, cf quic(|uid [irudenfiie
tu;e
inam
servire
visum
coegerit, et (|uo(i detestabilius est,
omne suum
et
fione
fuerit, qiiain sinc alia nosfra instrucinstructissimam esse judicamus, etc. .
perversum ingenium,
cogitatioiies iniquas ad
iiostri
et
omnes suas curas
.Vm[ilissinia potestafc
fafa pia consili;i ad
inaj
sanclissimum Salvatoris
legatum insfi uif, ut medicxitum [lerducal. Dat. Uo;uino, etc. mcdlv, 1'oiitilica-
ct
Jesu Cbristi nomen iinmortale delenduiii, ad infelicissimam scelcstissimamquc Macho-
apud.
tus nosfri
S. Petrum . anno
i
memoriam recoleiidam iiosuerit, i[isuniiiuc M;ichoinetum iinpie veneretur et colat, ac tanta sit illius netandi oinnium scelerum artificis vesania, ut jier uiiiversum orbem tcrraium venerandum esse contendat nos, qui licet immeriti, vices ipsius Kedemptoris nostri gerentes in
ineti
;
fiiit polestas, legafio ipsi in Sicilia, Dalmatia, .Macedonia, Grsecia universa /tlgei maris insulis, Creta,
Am[)lificat;ialio Itipliiniatc cjus
quo
'
Rbodo, Cypro, regnisque

dafa est, jiraifectusque
sfibus eripuisset
fultus est,
et
:
et provinciis
Asiaticis
omnibus
locis, qua3
aliisque
prteterea
homandatis
terris Cliristiano
;ib
geiieri prffisidemus,
quantum
ipso nobis conceditur, per suas semitas ince-
dentes,
omnia pricmissa niatura consideratione
ut archicpiscopum Tarraconensem .\ntonium Olziiiain niilitiic S. Jacobi de Spaflia equitem adminisfratioiie etimîerio classis in
cogitantes, quotque innuinerabilia detestanda facinora per ipsum truculeutissimum hostem
.\ragonia
;
moveret
contra
Cliristi
trata sint,
et
(ideles, Christique tidem perpequid in ipsius Uedemptoris nostri
in Cbrisfi
decumano auro comparafa:' subenim illi, ut dixiinus, arma fideles sfriiigeniLi iii Turcas ob quod
verteranf
;
flagitium Apostolico
etiam
cdicfo
exauctonifi
nominis eversione studcrc, qiiid\c iiiacliin;iri pr.Tsumat^diligenteranimadvertentes^qui illum

etiam cum nostri pericuio sanguinis perdere vovimus, votuiii(|ue ipsum Deo reddere ardciifi
desiderio
;ill'cctantes,
fuere \ Profecfus Neapolim lcgatus
cum
classe
.\ftbnsum
reperit,
perticicndis
'
promissis
auditffi
fusseque
a
preces
aversum non sunt. Ne
ifaque legatus inaiii

in
mora
tcni[ius tcreret, vela
ac
tam
ipsius
Altissimi
exempla pro viribusimitantes, quani etiam prsedecessorum nostrorum UoiiKiuorum Poiitiflcum

vestigiis inhaerentes,
pandere jussus est ' etiamsi ab Alfonso promissas triremes non obtineriif, allafa hac rafionc Si classis nostra
Callisfo
:
(trientem
qui postiiuam geiites Ca-
tbolicas ad
pugnandum
contra infideles- excita-
quam[)rimum Turcarum littora et terras maritimas invaserit, necessario copiae ef (lotentia

bostiuni, quie maxinie in Huiig;iri;e opjiressionem coiigregafa^ suiit, evacualiiinfur et distra-
runt, pro consilio et auxilio legatos de lalere,
tanquam
pacis angelos mittere consueverunt, te
cujus personam,
integritate
nitudiiie,
reruiii
summa
fide et singulari vitae
hentur. In
stianifafis,
acceleratione
;
igitur
iino
acprudentia
ct pra?stanti aninii
mag-
regni Iluiigaria' sita est
classis salus universae Chri-
gcstariim usu, ac experieniia
quia
.
si,
quod Deus avertatlHungaria

et
decoratam esse cognovimus, de consilio venerabiliuin fratrum nostrorum sancta' Uoinan Ecclesia'
opprimifiir, in
maximo
Ac
iie
certissimo discrimine
in
[lartcin
versabifur
rem
iniquam
cardinalium, auctoritate Apostolica legatum de latere facimus, constituimus, deputamus atque creamus.
<i
traheret Alfonsus, Pontifex metuenduni periculum Pannonia; imminens illi proposuit, de quo
Et licel tua prBesentia sine nostra iiicom-
ad Solerium oratorem hac scripsit ' Alfonso regi Aragonum et utriusque Sicilia; illustri
:
moditate
carere
ac
non possimus, tanien
huic
1
communi
Christianorum utilitati consulentes, de tuaeximia probitateet pnccipuo

iiublica?
l.ili.
V. p. 44.
Lib. bfev. p. 17.
-'
l.il).
brev. p,
i>|.
' Ibid. p.
G et 30.
Lii,.
vii. p.
091.
Ibid. p. 22.
04
SLiipsimiis, in qiKinfo
posita, et
CALI.ISTI in
ANNUS
'2.
ciiRisTi I4r>(;
liosti
:
|)erii'iilo Hnngaria sit requantopere classis nostra unicuin in provinciarum ipsarnm rcmedium al) cis llajj;itetur et spcretur, ob quod non mirctur regia majestas, si maturare legatum fecimus etiam cum mediocri dasse . Cum legatus solutis Xeapoli anclioris Siciliam, ac deinde Orientem cum classe petiisset, illum Pontifex ad rem benc
iilriquc
dempla, acerrimum
hiiic
com.iiiittilur
bellum
feruntur
inde altas Danubii per
gerendani
dilecte
stra,
fili,
liis
vcrbis accendit
tibi
'
:
Uiiaii<Iii'iin,
partis naves, et multi ex illis mortalibus sauciati vulneribus cadentes ibant in profundum, tantique sanguinis ex effusione clara Danubialis aqua immensa' ciedis criieiila ostendehat vcstigia, et vescentibus pugili de utroque piscibus escEB parabantur. Tandem loiigum belli post laborem vicerunt Hungari,
a(|uas utriiis(|ue
non
te
necessaria
sit
exliortalio no-
acrius(|uc
irrueiites
in
Turcos naves eorum
Deus
et
a^tcriia
gloria
tibi
sacrosancta fides exhortetur, ct et fama, qnse tibi parata est.

gloria ista rcservata est, et vic-
ferreis juiictas catenis dissecantes
vehementes
:
Uursumque
toria contra [jcrtidum
Turchum cum recupera.
tione Constantinopolis
Praeterea Kliodiorum
Quod postquam Turcorum Ca>sari innotuit, dixisse fertur Jam gravius nostra potiemur voluntate. Dominus vero comes navali in certamine gloriam victoria?
succenderuiil in flammas.
adeptus,
jain
magister Turciae
cst
'.
littora classe infestare
jussus
mox castrum adiit, et capitaneos illius mente consternatos, et praeter mortem nul-
ii.DiDH laiiversum orbem edomare meditatur Mahometes, navali purjna superatur abHunniade. Interea Maliometes centum (]uinquaginta
millia
militnm
in
Hnngariam
cirudit
',
ut ea
subacta ad reliquum Occidentem edomandum viam sibi muniret. Tanto illuin iutunniisse fastu scribit Tliurosius , ut ferret fama ha'c ab ipso
verba usurpata
lis,
in cav unus tantuni princeps doniinetur terrjE . Primnin vero belli Barbarici moles versa est in Albam-GrEBcam sive Belgraduin, quam Hungari Nandor-Albam vocant, ad
:
UuusDeus dominatur
ut
competens
est
lam aliam sortem expectantes, consolatus est. Uuid, inquit, territi estis ? an solum nunc vidistis Turcos ? Hic sunt illi quos sa^fiius fugavimus, nosque interdum fugimus ante illos cur illorum aspectus, quos multoties vidistis, vos turbat ? iVonne arma et vires illorum experti estis ? Confidamus igitur, filioli, in Christo, jiro cujus nominecrebriusnostrum fudimus sanguinem, et cum illius nostroque hoste eo forlius decertemus. Nonne Christus morluus est jiro nobis?EI iios quoque moriamur pro illo. Estotc ergoanimo constaules etfortcs inbello liiiiidiis,
:
:
Danubii et Savi sitam, quamque antea Amurates septem mensium obsidione presserat. Audila ea irruplione, irrito conatu Ladislaus rex el Ulricus comes, quasi abjecta
contluentes
ut nostis, est hostis, sique Deiis iiobiscum fuerit,
de
16.
facili
conteri potest, etc.
)).
listus
Germanos pr/ticipes litteris et Meminere de frustra tentat.
legatis Cal-
insigni
illa
regni Hungarici tutela, Viennam in Austria profugerunt. Cardinalis S. Angeli legatus Budse re-
navali victoria Calchondyla
'
in historia Turcica,
qui
ginti
triremes Mahumeticas
;
captas incensasve
(jui
mansit ad auxilia
undique contiabciula
Jo-
fuisse ait
tiini B.
Joaniies e (âpistraiio,
vi-
annes e Capistrano Minorita cum iis copiis, quas sacris concionibus ad indiiendum crucis sym-
Albam profectus, ad eam conimpetus defendendam. Interea tra .loannes Huniades arcem propugnabal quatiebat vero tormentis aeneis urbein Mahometes, et
bolum
coegerat,
Turcicos
ad Pontificem; tum etiam Poiitifex ipse in lilteris ad episcopum .\trebatensem datis ^ qiii ubi nuntiiim de Turcarum in Pannoniam irruptione audivit, eo curas omnes inteiulil (quod paulo ante diximus) ut classem mitleret in Orientem, ut vastaillis
septem ex
captas scripsit
undique eam urgebat.

etiam tluininea classe ad auxilia omnia intercludenda vastitatem agro inl.j.
tis
Asia; et
Grsecia' littoribus hostiles distrahc-
Instructa
ferebat,
cum
Huiiiadis iiii|)crio legaliijue curis
rentur vires, vel Mahometes ex Hungaria ad novos eos motus discedere cogeretur tuni ut im|)cratorem Fridericum aliosque Germania; ])rin;
instructa est classis, initaque estnavalis pugna,

in
cipes ad conjungcndas
et
qua victoriam Huniadi Deus concessit, quam

:
Bohemiffirege
cum Ladislao Huiigaria' inMahometem vires, illumquc
Conquisidescribit liisce verbis Tliurosius ' illas militibus armatis et tis landem navibus,
ex Paniionia et .Vlbie obsidione pellendiim ])ermoverct. Extant ea de re ad Fridericum Callisti

lilterfE
*
,
crucesignata gente simul oneravit tandem per tlumcn Danubii Iiostiles contra naves misit proider quod uterque lioslis navali jungilur cer: ;
quibus illum in tanto

susiiiriis et
rei
intercisis
flcbilibus
discrimine vocibus ad-
hortatur, ut ad fidcm defendeiulam assurgat.
tamine. Ingens exuberat in Turcis clanior; et Hiingari quoqiie vocibus allis Dominum Jesum pro auxilio invocabant. Via igitur ad fugam
t
Charissimo inChristo
lilio
Frederico, Dei
gratia
Romaiuirum
UuaiH|uain
imîeratori.
])l;iribus
modis tua serenitas
intelligere potueritfiagrantissimum etinenarraLib. hrcv. p. 31 et 32.

c.
p.
Ibiil.
p. 23.
c.
^ A'.n.
Sylv.
'
lii^t.
Holiem.
G3. S. Anl.
iii.
I.
lii.
.xxii.
alii.
Chroii. c. 3o. Diihrav.
xxi.x ot
14.
1.
Tliinos.
sii|i.
'
'
Tluiios. in Chroii.
Calclionil.
hi>t.
Tniv.
'
1.
\j||.
K\l.
ejiis
lil.
lioc
ann. u.
oi).
Lih.
hiev. p. 29.
apiol W.nliii;;,
1.
'
ibul.
p.
rAr.r.isTr
irr
axncs
iiijii-
2.
riiiiisrr
\'t'}Ci.
R5
jocalium
liilc
desidorium noslriirn
sacrosancta'
:u\
viiidicaiKlas
pcrfidis
etiain
cum
:
dislractioiie auri, argenli, et
rias
rcligioiii
iiircliis
iiostroriini,
qox omnia
iii
pra'sentiaruin expo-
illalas, credamusquecclsitiidinem tuam ad siucnrrcndiim fidei |iaratissiniain esse tamen (jiiia iii lioras pro tam sancto opere ignescit et acceiiditur eor nostrum. et li.xc unica cura ineiiti
;
nimus atque utinam, ut tanta strages etopprobrium fidci ortbodoxa' cessarcf, captivitas persomc nostra^ sufficeret, quani libciiteroflerimiis
novit
Deiis. Hffic
cum
fletu
et
lachrymis
tibi
iiostr;e
sedct inllxa, facere iion
possnmus
(|iiiii
piiescrfim ct aiiis Cbrisfi fidelibiis intimamus. ut
continue universos Catliolicos

lain salutare,
iirinci[)es(iuc
ad
tam sancliim,
tain dcniqiie divi-
borfamurque et precainur fiiaiii cclsifndiiiem. non deficias cum tuo exercilu in Hungariam
iium opus excilemus, el excitatos rursiis at(|iie iterum admoneamiis. Vellemus equideni nt liceret universis Christi fidelibus introspicere intiina
proflcisci, tequc charissimo in Cbrisfo filio nostroLadisIao regi illustri adjungcrc, ut utriusque viribus unitis terrestri pugna Barbari confician-
cordis nostri,
l)us
et
viderc vivacem curam,
(]ua'
tur et
torqueat viscera nostra,
cum
in liis cogitationi-
sine aliqua intermissione

et
versamur
cupi-
profligentur, eodemque tempore terrap ipsorum maritimai a classe iiostra vasteritur. Dat. Roma;, etc. mcdlvi, Pontificatus nostri
11
plusqiiam credibile cuiquam esse possit, optamus tiuic pertido cani Turco ire obviam, ejusque furorem comprimere, ac rabidam
sitim Cbristiani sanguinis extinguere. Ingemi-
mus enim,
aiiiio
X.
Monuit oratorem suum in Germania .loanncm episcopum Papiensem Callistus dehis, qurc ad Fridericum scripsit, omnique conten17.
scimuscontinue,nec possumuscontinere lacbrymas, quoties Iiic satbana> fitius nobis venit in
tione
mentem
nostros,
prffisagio
sed dulcis (iiiiedam passio urit sensiis
speramus quippe, imo divino quodam

conflrmare posse videmur, lianc imet
ipsum eniti jussit ', ut idem imperator exercitum in expcditionem educeret contra Turcas, seque Ladislao socictate jungeret, cum sinc a^ternaj salutis detrimento fideicausadeseri non
posset.
mensam gloriam
triumpbum
fidei
tem|)ori
Vencrabili fratri JoauniepiscopoPapiensi

cardinalis
nostro ab immortali l>eo reservari, ut acerrimuin

liostem Christiani nominis dcsolatum eradica-
referendario nostro, salutem, etc. Quia legatus ipse (nimirum

S.
lumque videamus.
Ad
te
autem, cbarissime
flli,
quem
sancta;
religioni Cbristiana' et debere et posse subvenire
eum, in quo potissima spes nostra nititnr, hortamur et quanta possumus cum afVectione reqnirimus, iit jam, quia tempus instat, potentiam tuam exciintelligimus, iterato reciirrimus, et ut
tare velis, et causae diviiuE
Angeli in Panuoniam missus,) summum hujus belli prsesidium in cbarissimo in Christo filio nostro Fredcrico Romanorum imperatore reliquisque Germania' principibus collocatum
esse
prgedicat,
indeque spem
omnem
esse,
ut
terrestri
pugna Turco obsistatur,
supplicavit
nobis, ut rursus pcr lifterasprffilibatum impera-
pere, quffi in
tiiis
patrocinium susciprogenitoribus flrmissimum

babiiit.
torem ad se tandcm movendum et cum charissimo in Cliristo fllio rege Hungaria' conjungenduiii
subsidium
bosti,
S('m|)cr
Occurrendum
est
exhorteinur
nonnullisque interjectis,
ne per mala nostra invalcscens execrandi propositi siii proculcanda! fidei Christiana^ compos fiat. Si prinius furor ejus comprimitur, faciles erunt Christianis ad reliqua successus
sin prsevalere ejus rabies ex nostra negligentia
coeperit, timcndum est, ne quod in temiiore neglectum fuerit, totius populi Cbristiani luctu miseriaque plectatur jam cnim in faucibus Hungariae perditissimum ipsuin Turciim cum
:
hortare, excifa, impellc

ut tantcP gloriu)
omnibus modis
prsBli-
batum charissimuin
reiii,
filiiim
nostrum imperafotemi)us non omittat, non
ditferat
tam
et
subvenire sancta) religioni. Ecquis erit tam niliil de sua gloria divino merito cogitans, ut ad tantum incenferreo corde, quis
diumextinguendum nonaccurrat?Vcnittempus, instat liora, qua de necessitate salutis omnes

Christi fideles buic divino operi toto pectorc dc-
suo excrcitu esse intelleximus co aiiimo,
iit
regni illius viribiis edomitis facilius possit reli-
quam pessumdare
ex
litteris dilecti
Ciiristianitatcm. Uiiod
cum
fllii
Joannis
S.
Angeli diaconi
bent incumbere, etin perditionem immanissimi bostis se accingere. Tuigitur, quinon immerito in partem laboris vocatus existis, vigila et elabora pro viribus, uf quamprimiim infelligamus
cardinalis legati
nuntiatum esset, statim classem nostram emisimus, et legatus noster in mari est, et properat qiiam cclerrime versus Conslantinopolim navigare, et bostium littora invadere, ut corum copia; necessario distrabantur et minuantur, dum suis ad maritima loca laborantibus auxilio sulivenire volent. Quod consilium quiautilissimum probatissimumque visum est, iii acceleranda dicta classe nostra iiicredibileni curam adhibuimus
Apostolici
nobis
Germanorum principum exercifum cum Hungaris esse conjunctum,

rcsfri
Turcosque pugna
tcr-
premi, etc. Non dcfiiif officio cpiscopus Keinensis, cujus commendata diligentia est;urgere tamen
rem
iterurn jiissus hisce verbis

iii
Insia ajiiid
carissimiim
Cbristo filiuni Fre-
dericuin
Komanorum impcratorcm semper Auet
gustum,
I
apud
.T.
alios reges, principes,
duces
l.ili.
hicv. p.
Ihid.
II.
II.
ANN.
TOMCS XXIX.
RaYN. X.
(i(l
CAr.LISTI
III
ANXUS
iit
2.
CIIlMSTr
'l-'i5G.
et
pralatos
tiiis
salutiferis
iiuniilidiiilnis,
in
vita",
doctrin.T pra;stantia et
rerum agendarum
laiita fidei
noslra neccssilate, in tanta

ilesistere Jiolinl
relijiio><.
iiis iinsfra' (^xallatioiie
('-oiifi-
eieiiatiir siimiiKi (lcilore l*ontifex,
(ierinanos tor-
pore conseneseerc, nec signa in Maliometeni atcjne ifleo ad eos excitandos eiimdcm .Idaniiem episcopnm Papiensem operam dare
attollcre
;
longo jam iisu plenam in Domiuo liduciam obtincmiis, ad prajfatum iiii])eratoreni ca>teros(]iie supra nominalos nostriim et .Vjiostolica' Sedis niintiiim et oratorem cum iiotcstate legati dc latere facinuis, constitiiimiis ac dcputamus, ad illos(]ue te dcstinandiim iiutavimns, ut antedicliim
jiissit
', ut Fridericum imperatorem ctalios Germani;c principes ad ca, qure in siipcrioribus
imperatorem nostro nomine adeas, illum-
(|ue prccerisct rogcs, ut

lulis ct i)r;cmissoruin
mcmor
(;liristiaiia! sa-
conventiliiis decreta erant, perficienda impelleret.

" C.allistus
indicta factorum,quoruni,
liducia
veiieraliili
episcopus, scrvus servornm Dei, fratri Joanni episcopo Papiensi, rcfe-
nos jampridem venerabilem fratrem nostrum arcliiepiscopum Terraconensem cum
rendario nostro, salutem, etc. Pridem ad summi Apostolatus aiiieem, Deo ila disponente, evocati, cum vidcremus (juam
crndclitcr in Chrislianos sicviret liorrenda luec
Turcorum tempestas,
pr.Tliabito
ac quani celeri remedio sulivcnieudum fidelibus esset opus, maturo ad

cmisilio,
parte, mondum illius jiroditio patuerat,) et nuperrime dilcctiim tiliiim Liidovicnm tiliili S. Laurcntii in Daniaso prcsbyternm cardinalem camerariiim iiostrum ciun reliqua classe legatiim de latere jirollcisci maiidavimus, \elit(ut imperiali celsitudinc sua ctiam dignnm est) cuin effectu curare, ne nos nt cjeteri fideles, ad
(jiios ipsiiis
misimus
ad
Qermaniam,
occupa-
diclT faina
et strepitii
jiromissionis
HuuHariam, rcgna
S.
ct tcrras
a Turcliis
in ea fact;e
fcstimoninm pervcnit, expectatione
dilectum filium Joannem Angeli diaconum cardinalem nostrum et Apostolicfe Sedis legatum de latcre, ]irimo iitad
las illisque finitimas,
prEefatum Romanorum impcratorem proficisceus ciim ad sahitarein contra eosdem Tiircos expeditionem nostro ct Apostolicic Sedis nominc cxacta diligcntia hortarctur, ab eodemqiie
triginta
peditum millia
ct
cquitum deccm juxta
frustremur, atquc ita fides Catholica tantam confiisionem acci])i;it; dcniqiie et cum scrcnitate sua et ca;teris Alamaiiiffi jirincipibus, prslatisque, ac baronibus et populis circa oiiinia alia et singula etiam decimam ijisam inijiositam, sive aliam debitain, cffiteraque in hiiiic tam piiiiu usum el jirûfati promissi exercitus apparatum converlendam tangentia
nostra
lianc
facias, dicas ct exequaris,
coiiventa in dieta in Novacivitatc se pi\Tsente proximc celebrata, ac tibi ibidem interessenti,

ct
qua? ad persolveiula
aiitedicla
promissa,
ct
maturandam
seii etiani
expeditio-
nomine Scdis
]ira'dict;c reci]iienti
asscverata
nem
necessaria vidcris
opjiortuna.
sit
jiranuissa ad lioc i]isum o])iis reposceret; inde in Hungariam transiret, ipsumque rcgem ba-
Et (juia nisi fideliiim

,
robiir unitiim
ronesîue et regni pra^latos ad resistendum tam lieilidis hostibus animarct; necnon, sicubi dis-
opporinvicem et concors tiinum Deoqiic placcns non potest, audientcs

fieri
quidquam
(non sine pr;ecipua aniini displicientia) intra

limites hiijusinodi tu;e lcgationis inter nonnul-
cordias inter tonere conaretiir
fidcles
:
vigere inveniret, casdcm demiim congregatis exerci-
tibus opiiortunis,
eos,,
duce Altissimo, ad defen-
sionem nominis Christiani educerct. Qua; omnia cum qnantum in eo fuit debita usque in
haiic
vit
diem cura sitexccufus, accidit nupcrrime,
comitcs et barones, nobiles ac populos divcrsas dissensiones et controversias, (jiiibus iiiiim hoc opus manifesle iinpeditnr, fibi prffidicto intcr prffiinissas et quascuinque alias personas ciijuscumque dignitatis, status,
los principes,
rege pra>fato iina
cum
dicti
regni baronibiis
Aii;
gradus, vel coiulitionis fucrint, jiaccm, concor-
ct prmlatis parante in gustum iinivcrsalcm
proximum venturnm
diam
et
jiuntiato siibito
rit
exercitum congrcgare Turcorum adventu necessc fiic-
ciscendi,
unitatem tractandi ct compouendi, pafirmandi, et promittendi et treugas
iiidiccndi, ac
omnia
alia et
siiigula in
pra>-
ad tutandos ijisius regni tincs ]tarticularitcr copias pro temporc inittere,iii (]uibus ciim mcmorali lcgati jira^sciitia ct labor conliiiuiis ])liiri-
missis et circa ca neccssaria et ojijiortuua facicndi, statuendi, pracipiendi, ordinandi, roboraiidi
ct
exse(jiiciidi;
neciion
coiitradictores
mum
tare
necessaria csse noscantiir, ])ro|)tcreaque
quoslibet et rebelles auctoritate Aiiostolica pcr
jiliiribus in locis siinul \ersaii, et
omnia
jier se
obirc non valcat, ne

sit, ]ier
i]uid
inleiim, (]iiod salii-
ejus absentiam deseratur, inaximc
cum (quod dolentcr refcrimus) cxercitiiiu in dicta Alamania jiromissnm nondum ex frequentibus litteris jiaratum esse aiuliamus, de consilio
venerabiliuin fralriim nostroruni S. R.

te,
E.
de quibus opporluna juris libi remcdia, appcllatione jioslposita, compescendi necnon, si forle interim congregationes aliquas seu dietas in dicta Alamania fieri contingeret, in quibus necesse vel utile futuriim esset, te interesse in eisdem, interessendi cum pleno
ccnsuram Ecclesiasticam,
videbitur
;
et
alias,
jioeuas aliaque
cardinaliiim
dc ciijus zclo
fidei,
inlegritate
legationis dc latere officio,
ut
pra;mittitur,
te-
nore pra.'sentium facultatem conccdimus

I
et c-
l.ib.
XXII.
|i.
')'\.
tiain
polestatem,
etc.
Dat.
Romre apud
S.
Pe-
fAM.iSTr
triim iinno
III
.wxrs
'2.
CHRisTr
I-45(!.
r.T
Incarnationis
Doininir.o
millcsinio
cl
septcm qiiadragenas
indtilgciiliariim.
Ilcin
(|iia(lrin^(Mitcsimo
.Iiilii,
(|ninquagesimo scxto, Poiililicatus nostri aiiiio secundo .

\oii
Wkal.
spiri-
(|uod in missa quilibet qui celebrarel diceret
orationem pro victoria contra paganos,

lioc facerct trcs
et qiii
\H.
{ligiinm
(".lirisliano
('.a'sarc
conscf[uerctur
aiiiios
indiilgcii-
tum
indiiit
Fridcricus,
non
iortes
ct
magna-
tiarum
sis .
nimos (Icrmaniw populos ad crucesignata vexilla concivit

:
a Turcis et victoriam
scd incrtia; sc dcdil (niainiiiam
ad impclrandiim liberationem pccnitcntibus et coafesEadcm([ue ipscmcl Pontifcx Solcrio a[)iid

:
ct oniiiia
antea imperialia suscepliirus oriiamciita [xiposcerat a Nicolao, ut sacrae expeditionis in Turcas conficicnda' |a\Triccrctiir Fridcricus, plii-
Alfonsum rcgcm .\ragonum

cavit
'
sic
inquiens
oratori suo sigiiiliIndiximus processiones
illico, ([uo [lositus
resquc jam convcntus ca de rc cclcbraret ingresso cnim Pannoniam Maliomcfc, illiusquc

:
csl Icgatiis iii iiiari a nobis ciim niultis cruccsigiiatis, jcjunia(|UCj orationes,
ct alia, et
perBuIlas
totummundum
pjene ccrvicilnis
cepit
'
immincntc
ct ininiicitias sus-
laclirymis,
flctu, .jc.juiiiis,
excitamus, clccmosynis ct aliis

cst illud
aluit([uc
regnum
citati
iii
pucrili
in Ladislaum, qiii llungaria! metu, ut diximus, deseruit^SolIi'
piis 0[)cril)us Dcuni [)lacaiido >. Iiisignc Diploma subjeclis conce[)tum verbis ^:
ctiam a Callisto
alii
princiiii^s fucre,
ut
Vcncrabilibus fratribiis
palriarchis,
ar-
Maliometem consurgereiit, niiiiirnm AlberUis dux Austriae, Ilenricus Nicensis, Petrus Britannipp, Ludovicus SabaudiEC, Fernandus Besiensis duces, iisque proposuit quantam gloriam ca iii re consecuturi essent Hortamur , inquit iu litteris ad Besiensem datis, nobilitatcm tuani,
:
chiepiscopis, cpisco|)is, clcctis, necnon dilcclis
eorum in spiritualibus vicariis, ac abbatibus, coeterisquc Ecclcsiasticis personis ubilibet

filiis
per
orbem Christianum
<
consliliitis,
salutem,
etc.
ut causffi divina; patrocinium aiiimo virili

plectaris,
am-
cogitcsque potcntiam ab immortali Deo tibi tributam in nullo ampliori opere magis illustrari posse, quam si tam necessario et opportiino tempore in perditionem iiiiinicoriim Christi eam exerceas nam quid tanta laudc dignum inChristiano principeesse potest,
:
impius nominis Christiani pcrsecutor Turcorum tyrannus post opprcssam Coustantino[)olitanam civitatem, in quaomnc genus crudelitatis exercuit, saeviens non solum in homincs, sed ex quo in Dcum nostrum non poterat, in suos sanctorumque relihis superioribus annis
Cum
quias impii desiderii conatum totis viribus sit prosecutus, fidelcs populos, adquos voluitaspirare, assiduis cladibus affligendo, ita ut novae
plagffi,
quam
pro Deo, pro fide, pro sanctissima rcligione contra immanissimum furorcm ct pcrditam rabiem infidelium vires suasostendere? Rogatique inter alios Carolus Francorum ct Alfonsus * Aragonum reges, ut vires suas fiorentissimas converterentincommunem hostem,
'
novcB in dies calamitates nuntientur
cumque
etiam, ([uod indignius est, his
non con-
tentus, sed
magis superbiEe currum ascendens
vastitatem totius populi Christiani et Occidentis
im[)erium mente conccperit, ad idque invaden-
dum
violentius se in dies parct, gestiens
sanctum
qiii
Pannoniam
I'.).
sibi siibjicere
annitebatur.
Cliristi
nomcn
;
dc tcrra [icrdcre,
et
impii canis
fufjit
Pontifex,
Iliimana dcstilutm ope ad divinam conindictis precibus. Cajterum
hiimana opc orbatus Callistus, ad diviiiam perfugit; coiicilialuriis eniiii Cliristiaiio [lopulo cicleste pra?sidium,
Mahomcti damnataniethorrendam blasphcmiam inducerc hinc csl, quod nos pridem tani dura temporum et rerum conditiouc ad siiiiimi .V]i(istolatus apicem, meritis licet insuflicicntibus,
evocati,
solcmncs sup[)Iicationes, aliaojiera pcragcnda a fidclibiis sacrociiie pia sancta; [lolestatis imperio indixit; lic (|uo luvc tradit S. Antoninus " Idem , iiiminiiii Callistus, anno secundo Pontilicatiissiii, inaiidavit |icr solcmnes littcras A[)Ostolicas iibiquc tcriariim lidclium siiigulis diebus inter nonas ct
:
compatientesque Dominico gregi
sic
\cs|)eras [uilsari
iii
omnibus
Ave Maria
Ecclesiis ad
Arc
Dominus Salvatornostcr custodicndum et pasccndum uobis commisit, conati sumus usque in hanc dicm quantum divina gratia largiri dignata cst) his tam pcrniciosis conatibus nostras et liomana; Ecclesise vires pro posse opponere, ad boc ipsum mcntc et animo sedulo iiiciimbcntcs. ,Iam
liassim sub infidcli gladio cadcnti, ([iicin
I
Mnria
tcr,
iii
qua
[lulsationc (iiiiciim([uc diccrct

et
siqiiidein
dccinias
[)cr
orbcni
(!liristiaiiiini
toti
genibus
triiim
ficxis
tcr
Pater noster,
clero indiximus, fidclcs populos ad

fidei
communem
consc([iicrctiir
indulgentiam triiiiii aiiiioriim ct ([uadragcnaium. Ilciii (]uod oiiiiii |iiinia Dominica mensis fieret [irocessio generaiis, ad ([uam convcnircnt clcrici, religiosi etlaici, ct caiitarclur iiiissa cuni pr;cdicationc ad matcriam accommodata [iro victoria habenda contia
Turcos, ct
'
tios
causam [ler litteras iiostras cxcivimiis, nunmisimus, qiii ad sanctam Domiiii crucem tuendam quisque pro posse se accingeret, pra>dicarent, Chrisfianorumque adjumcnta collineLcgatos insuiicr nostros [)ailiiii ad |)acanda regna, partim ad excitaudos reges et principes, partim quoque ad congregandos ducendosquc
rcnt.
qiii
iiitercsset
hisl.
habcrct septcm annos

1.
Lib. biev.
|).
li. Cocl.
liist.
Boheni.
c.
p. i.
Gb.
Huss.
'
I.ib.
|i.
brev. p. 4.
xi et alii.
'
coiitra
-
liiijiismodi altcriim
Mahomelum
lib.
vetcris
.Ko.Sylv.
Ibid. p. 1.
iii
''
Ibid.
'
"
S.
.\iitoii.
I!i.
lil.
xxu.
0.
11.
|iiiiic.
Lib. biev. p.
M.
- l.ib.
XXII. p. 226. et
dk.
Bul. p. 213.
68
CALLISTI
;
III
AyNUS
2.
CIIRISTI 1456.
vestigia imilaniom cxercitus
nuperrime autem
cst ciiiin vestra piKjiui,

qu.i dimicabitis,
dilectum filium Ludovicum tituliS. Laurentiiin
namasn presbytcrum
('ardiiialcm,
camerarium
rmstrum, cum classe marilima ire, auctore Domino, jussimus; denique niliil omisimus, quantum Domimis juvaredif;natus est, quod ad iianc salutarcm exiieditioncm terra et mari prolicere
potuerit.
scd Dci :non e.nim eritis vos, sed taniummodo astate confidentcs et ridebitis aiiTiliiim Doniini siipcr vos. At ille vchcmculius orationibus Iaudil)iis([uc divinis
insistens cantores instituit, qui laudantcs
Domifirmis-
num
et
iu singulis
turmis exercitiim
veliifi
sima et inex[)ugnabilia pra^sidia antecedcrent, voce consona dicerent Confitemini Domino,

:
Yerumquia, ut ait Apostolus, nostrum est tantum la])orare, soliusautem Dei incremcutum actionibus dare, Aidemus nil actum esse tantorum operum sfudio, nisi in jejunio, flelu, etplanctu ct orationibus levertamur ad Uominum, ut i|)sc revertatur ad nos, (jui peccatis exigentihus, flagellis iiujusmodi conterit populum Cliristianum vclut scrvum scientem voluntatem domini sui et non facientem ac propterea necessarium duximus et maxime opportunum, ul misericordiam ejus cum gcmitu et lacrymis implorantes animas nostras in oratione liumilicmus, non in luimanis tantum virilnis nostris
20.
;
qiioniam in ^ternum misericordia ejus. Cumque illi laudes cantare ca>pissent, convcrfit Dominus
insidias hostium in seipsos,
ita
ut invicem sa?-
vientcs mutuis concidere vulneribus. His quoqiie artibus prfficlara fa^minarum Jiuiitlillolofer-
nem
necavit, et
timorem maximiregis Nabucho:
donosor, superbiamque fragilis foemina oratione et lacrymis siiflulta conlrivit Non, in([uit, in multitudine est virtus tua, Domine, nec in equo-
rum
viribus
vohmtas
tua,
nec superbi ab initio

et
placuerunt
scmper
mansuetorum dicemus de forlissimo viro cuncfisque sa>.ciilis glorioso Matibi ;
sed humilium
tibi
placuit deprecatio. Quid
confldentes, quae fragilessunt et caducee, sed in
chabaeo, qui quoties orationc sulViiIfusbellocon-
Domino cxerciluum,
([ui
vere turris est fortitu-
gressus
est,
victor evasit. At vero
cum
:
oratione
dinis, et qui olim Aljralia; cuni paiicis vernaculis in Doniino confidenti de pofentibus regibus victoriam dedit. Al) ipsocnim victoria belli. Non
ncglecfa,
([iioque
Deoque non invocafo cum Antiocho

eflûgit
rege congreditiir, profligatus
quibus
omissis prssidiis bello contra Bacchi-
enim salvatiir rex pcr nuiltam v/rtittem, cf rjiijas non salvabitiir in 7nidtitudine virtutis siiee : Ecce, inquit psalmista, oculi Domini supcr mctuentes eum, ct in eis, qui spcrant super misericordia cjus, ut eruat a morte animas eorum, et alat eos in famc. Nonnc orafioniljus magis quam armis Amalecilas Israelilicus populus superavit ? divina Scriptura testanfe cunique levaret Moyses nianus, vincebat Israel sin autem paululum re: ;
dem
victus et
tandem
:
occisus, et Dei populus
contritus est.
Dicamus igitur Justus cs, Domine, ct rectum judiciiim tuiim. Mcrito omnia patimiir, quia peccavimus tibi, et mandatis tuis non obedivimus.
Non enim
solet divina clementia fain severo ju-
dicio corrigere po[)uluin
peccatorum,
nisi
cum
misisset, superabat
Amalech
et
pugnaturi cou:
fra Philisteos pariter
clamare pro
iiobis
Samueli dixerunt Ne cesses ad Dominum Deum. nostrinn, ut

Philistinorum
illis,
:
illum videt a suis prfflceptis pertinaciter oberrantem: AchiorAmmonifes, licet genfilis, Holoferni consiliiim dedif, dicens Perquirc, Domine : si est alirjua iniquitas istoriim in conspectu Dei ipso:
riim,
asccndamus ad
illos,
quoniam tradens tradet
salvct nos dc
manu
cumque
ille
clamaret, sacriflcaretque pro
minus fragore magno

et
in die illa
intonuit Dosuper Philistiin,

flliis
cxterruit eos,
caesique
sunt a
Israel.
illos Dominiis eorumtibi, ctsiibjcrti criint subjuijo potentice tuse. Si autem non estoffensio populi hujiis coram Deo, non poterimus resistere illis, cjuonianiDominus Deiis eorum dcfcndet eos, cterimus
Nonne su|)erbiam Sennacherih regisAssyriorum in multifudine curruum et equitum gloriantis,

humili E/echia! rcgis atque devota oratione cen-
in
cst, et
opprobrium universse tcrrx. Hinc timendiim vehementer formidaiidum quod nunquam contra tidelem populuni infulelium furor taiifum
|)ra^valcrc potuisset, nisi in i|)sis fldclibus Salva-
tum
gelo
octoginta (|uin(|uc millibus interemptis
aii-
percutiente uiia nocte
contrivit
'?
Quem
etiam non moveat in hujusmodi fribulationibus et pressuris quasi ad invictissimam arcein sic ad orationem confugere, regis Josaphat plusad-
quod oculos suse majestavehementer oflenderet, qui nonnunquam solet corru[)tos hominum mores bellis conferere alque cmendare, et se de inimicis ciim inimicis
for ali([uid reperisset,
tis
miranda quam magna victoria ? qui circumdafus ab omnibus flnifimis nafionibus, gentium ti-
vindicare.
" Ad paMiitenfiam igitur et orafioncni niafiirandum nobis est, ne dum de die iii dicm (lilfe-
more
perterrifus ad
Dominum
totumsecontulit,
))ra;dicavitque
to |)oi)ulo
jejunium
:
in universo Juda, et to-
coiigrcgato devotissima obsecratione
Dominum
[)er
invocavil
(|ui
einisso Spiritu suo suifa

illi
Ihaziel
Zachari;i; tilium
{jiii
respondit
vohis
rendo emendationem, et ad Dominum Deum nosIriim reverti, nobis graviora coiitiiiganf, certi quidem quia, si reverlemur ad Dominiim, ipse revertetur ad nos. Videns enim afflictioncni tilioriini Israel
iii
Attendite, nmnis Jiida, et
haliilatis in Jeriisa: ;
.'Egv|)to,
audieiis([iie
illis
clamorem
[em, ct tiiJosapliat,
lite
liivi-
dirit
Dominus
timere
ne paveatis hanc multitudinem
Nonou
eoiiim gloriosissimum
phum
dedit, et
de .Egy[)tiis friiimliberos eos cum gaudio tum per
CAIJJSTF HI
AXNCS
2.
CHRIST! 1456.
69
marc
tiim
pcrvaslam illam
(lcserti sulitiidiiicm
:
f/a/ioruni,
qux
dc suu jcrilalc confidunt, dexteree
ml lcnaiii iirdiiiissionis liaiisvexit
ciimqiie
illi
lu.v pntcntia
conterantur.
Uuibus quidem
cele-
vefciibus malis nova coii.iunt^crciit, ct pro suis pcccatis al) omniluis nnitimis natiouibus variis lemporibus csscnt opprcssi, (|uotiens convcrsi
branlibusct hiijusmodi oratioiicm (liccntibus de s|)irituati Ihesauro Ecclcsia' cciiUim dics dc iiijiiiictis eis piiniieniiis misericorditer iii Domiiio
Doinini pr;cstoial)aiiturauxiliiim, iliviiiamiscraiionc libcravit. Ipsi David pffiiiitenti,(!t

dicenti
:
cum
llctu
relaxamus. Et ut omnis po|)ulus cujiisciiiii(|iic scxus ct gcneris oratioiiuui ct iii(lulg(!iiliarMiii
Peccavi, Domiiie
dimisit. Et Ezeclii;e oraiiti
peccatum cxtcmplo vita.- perioduin mor:
hujusmodi particeps esse
possit, pra;ci[)iiiiiis cl
mandamus
ut in singulis Ecclcsiis qunniiiiciim-
tisque
terminum
proro^âvit
et perituros
justa
qiie civitalum,
tcrrarum
ct locoriiin iiilcr
uonas
sentcnlia Ninivitas,
cum
flcntes
orantesque ad
cum
fucre conversi, in miscricordia exaudivit.
et vesperas, videlicet anle [lulsafionem vesperoriim, scii ei pro|)in(|ua! salfcm |)cr infervalhim
Et niiiic (luidcm non est abbreviata inamis i)omini bcnignus et inisericors esi, ci parcens, et nnilta! inisericordiae et preestaliilis super mali:
nicdiie
lior;T!,
singulis dicbiis, Irihus vicibiis, iina

ut hene audian[iro
campana
tiir,
vel plures sonorosc,
iiain
populi sui.
Ilis
itaque sacrarum Scripturarum tesiimoniis ct excmplis, aliis(|uc coniplurimis pcrmoii, Lortamiir \os, fratrcs cl lilii, pcr visccra
miscricordiac Uomini
ta
Angelica siiet tunc quilihet Dominicam oratioii(!m, videiicei Pater nos/cr, et Angclicam salutationcm, videlicet Ave
pulsentur,
lulalioiic
quemadmodiim
pulsari
de sero
consiicvit,
Maria,
nosfri Jcsu
(lliiisli,
ut jux-
creditivobis
officii
pastoralis ratioiicm lefor-
f/ra/ia plena, etc. trihus vicihus dicere dcheai, quibus semel quadragiiita, tribiis autem vicibus dicentibus gciiibus llcxis, centum dies
inatioiii
moriiin subditorum popiiloriim vcstroet
indulgcntiarum iniscricorditer
giiiiur.
in
Domiiio elarpriccipinius
terris,
rum secundum sanctorum Patrum canoncs

:
dccreta dili|j;entibus insistatis^ quia ut bcatiis
Mandamus
insu|)cr
aU[uc
Dominicuin Gregorius prtedecessor nostcr ait gregem lupus non jam in nocie latenter, sed iii aperia lucc dilaniat. Vigilemus ergo, ne quid pereat et si captum forte quid fuerit, vocibiis
:
((uatenus in singulis civitatihus,
castris
divinorum eloqiiiorum ad gregem Domiiiicum reducamiis nec nos labor ierreat, quia nomen pastoris non adquietem, sed adlaborcm stisce[iimus, cum increpare delinqucntes noluerit, eos proculdubio pastor occidit. Nobis auteiii nii tani cordi est, fami|ue desidcramus, quam omniiim Christianorum prout secuiidum Deum dcbcinus ci obligamur, vifam morcsquc reforinare, quod:
et villis sive locis vestranim diircesum, aut adminisirationum sive jurisdictionum, omnibus priniis diebus Dominicis singulorum mensium processiones generales flcri faciatis, ad quas
oinnis populus convcniai, et clerici sive saeculares sive regulares, sive mendicantes ei non inendicantes, exem|)ti ct non cxcin|)ti. (|ui extra
aut intra mcenia civitatum, terrarum, castrorur.i afqiie villarum sive locorum existani, aut in suhurbiis; rcligiosi vero (|ui iii solitudine degunt, quique ad luijusmodi [uoccssiones, quando in
civitatibus, ferris, castris et villis
solcnt, convenire
siv(!
i|iieDeo adjutorcdebitis incrementis[iroscqiii in-
locis ficri
iion
icndiinus. Vcrum ((uia nos in pra!scntiarum isla Turchorum niinium urget tcin[)estas, ad occur-
non consueverunf,
i|)si
comintra
pelluntur,
scd eisdcin dichus
aut
rendum
cis
illi
toto studio
omnibusquc viribus
lam
in-
claustrum monaslcrioruni siionini, aut

cuitii
caiii
in cir-
sudamus,
et sicui a Christi iidelibiis
clcri-
quain laicis per bullani iiostram sii|icr iiide confectam corporalia auxiliareijuisivimiis, ne
iiobis
i|)sis
sc
coruin, aut ad ali((uaiii |)ioxiniani Dasilicoiifcrcntcs, [)rout cis iiKijor dcvotio
fuerit,
delicere vidcrcmiir,
ila ct iiiiiic
s|)i-
processiones faciant. Moniales autcin intra nuTnia urbiiiin sivc cxtra habitantcs pra:dictas
proccssiones
Si
iiitra
litualia qua;
inajora suiit instantius i)i;csfolact vcstruiii
clausuiMiii
laciaiil,
s(![)lciii
mur.
"2^2.
psalmos poeniienfiales
cum
letaniisdccantantes.
ali-
Vos igitur
iii
siiigulos inonc-
[)ra>terca in pncdictis
Dominicis dichus
iniis,
liortamiir
Domiiio, ahjuc dc Dci oinnil'aiili
poientiset bcaforuin Petri et

ejus aucforifatc conflsi,
.\[)Ostolorum
ct prau-ipi-
inandamus
mus, ut
dignifatc
riuiii
oiiuics
ct
singuli
saccrdofes ctiamsi
cf
quod lcgifimum quominus hujusmodi generalcs [irocessiones devote atquc paciiicc fieri non posscni, volumus quod uaaquicque parochia sivc monasicriuin,
im|)C(liiiiciituni
su[)erveneril,
cardinalatus aut afia quacumqiie Kcclesiasiica

piicfiilgcanf,
sicciilariiim
rcgula-
Oriliiium ([iioriiniciiiii([uc cxein|)l()rum et
aui quiEvis alia Ecclesia intra ambitum Ecclesiaruin aut claustrorum eas laciant, aut quoinodo vos et quilibct vestrum devolioni et tranquillitati
aon exem|)torum, quatcnus cum eos celebrare contiiigat, coinmcmorationcin facianl ct oraiionciii
populi inclius condiicerc jiidicahifis, super quo vcstras conscientias oncramus. Ora-
dicant coiitra |)agaiios iiislilutam, vidclicet
tiones
iii
auiem
siyc caiitus caiteraeque c<Erinioiii;c

ila
fiaiif,
Omnipotens sempiterne Dcus, in cujiis manu sunt omnium potes/.ales ac oninium jura rer/noruni respice in auxilium Christianorum, ut tjentes pa-
pncdictis [^roccssioiiibiis
sicut
iii
([uihuslihcl civihitihus, tcrris, castris et vitlis.

sive locis
cousueium
est,
aut sicut vos ipsi pro
70
CALLISTI
III
ANNUS
2.
CHRISTI 1456.
re f:im pia taimnio iipcossaria devofivis ortlinan(iuni putavcrifis; itatameii, ([uod niissa soleinnis
cordia conflsi, largain indulgenfiam op(>m cor-
fiicenda in pivTdiclis proeessioniluis

in
sit ea, quiT'
Ecclesia ennfr.i pauanos
|ier
Ecclesiam ordi-
nata est.
21!.
Vcrum
anditu snnt, ut
poêst
siiie
opera fidei ex Apostojus, nec quis audire pi\Tdicante, voliimus atque manda(|uia et fides et
ait
mus,
(|n0(l
in civitatibus, castris, et villis sive
poralem fereutibiis concessiiniis, indulgentiam etiam concedimus eis, qui opem tulerint spiriiualem. Omnihiis ilaiiue vere ]iaMiitenfibus et confessis; qui ad priedictas ])rocessiones convenerint, septem annos et totidem quadragenas de vera indnlgcntia impartimur illis vero, qui pia emisermt vota, eaque compleverint, aiii oraiionum, aut peregrinaiionum, antelargitionis elee:
locis, in quilnis pr?pdicator
quispiam verbi Dei
mosynarum,
inr,
ut omnipotens
Deus ad auxilium
liaheri iiossii
in ipsa
solemnitate processionis
Cliristianoriim respicere pro sua pieiate dignep(pniteniia
per illum sermo fiaf ad populiim, in quo primum studebit fidem confirmare, eosque patientes in hujusmodi trihulationiluis reddere, doceatque quomodo prohaiio fidei patieniiam operatur, et
patientia opus perfectum bahei, et ut beaius Augustinus ait, quotiescumque pressurse seu trihnlationis aliquid patimur, admonitiones suni
et
duos aiinos et toiidem quadragenas de vera indulgemus conienti in nostris prEelitteris
sentibus
ei
Apostolicis seu Bullis duratu-
rum, quamdiu sancta cruciafa nostra durabit,

de co'Io,
uti
confidimus, victoria dabitur conei alios
tra
dictum perfidum Turcum,

Mahometana.'
in
damnaife
secisp
partihus
Orientalibus
correctiones nostrfe,
nam
et ipsa; sanctte
lit-
scctatores.
S.
tera
et
non nohis promiitunt pacem, securitatem

;
Nulli ergo, eic. Dat. Roma? apud Petrum anno millesimo quadringentesimo
quieiein sed friluilationes, pressuras et scandala denuntiant. Qmd fale modo genus bumanum patitur insolitum, quod non patres nostri passi sunt? Est quidem Ecclesia, ut ait beatus
Ambrosius, navis in salo mundi tuta, crebrisventorum flatibus et aquarum fluctibus, id est, tentationum verberibns fatigafa,
hujus consti-
qiiinquagesimo sexio, teriio kal. Jiilii, Pontificatus nosiri anno secundo . 24. Celeberrima de Machomete ad Belgradiim reportala victoria. Placainin piorum precihus divinum Numen eeleherrimam mox ndversus Mahometem victoriam concessit, de qua hsec
Callisins in liiteris ad Floreiitinos
tum
datis
'
quam
turhidi fluctus, id
est,
liujus s;cciili po-
mirahilis Deus
indigni
die hcatoriim
Aposfolorum
quse
testates
conantur ad saxa perducere, qute et si undarum flnctibus aut procellis sape vexatur,
Petri et Paiili inier missariim solemnia,
nunquam tamen
potest sustinere naiifragium,
quia in arbore ejus, id est, in cruce Cbristus erinîfnr, in puppe Pater residet gubernator proî-am Paraclitus servat Spiritus. Hanc per an-
celehravimus per dilecium filiumnostrum Pefriiin fit. S. Marci presbyterum cardinalem Venetum in Basilica principis Apostolorum puhlicari fecimus Biillam orationum,
(jiiamvis
,
et
inde iihi(]uc continiiaiido

:
cf
Dominica jirima
duodecim remiges duid est, Apostoli duodecim, et similis nucnnt, merus prophetarum. Hsc, inquam, est navis, qufe, et si quotidie sseculum istud tanquam nnn(]uam aliquod pelagus sortitur infesium alliditurad saxum, nec mergiiur ad profundum,
gusti hujus mundi
freta
,
Jiilii
sed
ita
rebus prosperis consolatur,
iit
adversis
non frangatur, et rebus adversis exercifatur, ul non corrumpatiir prosperis per divinam providentiam procurafur, atque ita iinum tein]teratur
ex altero. Hortetur insuper populum ad pcenitentiam, ex ea enim magister veritatis suusque prsecursor Joannes officium prjsdicationis exorsi sunt dicentes Poeniteniiam mjite, apprupinqua:
solemnis processio et eodem mense ante festum B. Jacobi glorioslssima victoria secuta est, qua; non minor censenda est illis, quas Deus populo suo eoncessit fempore Moysi, MachabKorum, Caroli Magni, ei cujusvis iemporis veteris et novi Testamenti, populares crucesignati cum uno solo milite et Dei aihleta comite Joanne Vayvoda vicioriam dc innumerahilihus liosiibus, reporiaruni, eic. Descrihiieam Iiisce
verhis Thurosiiis
Cum
jani nobilium culmina iurriiiin dein
jecta,
moeniaque
magna
parte
humotenus
prosirata jacerent. ac valles ei fossre castri re|)letie ei terrip adiequalffi essent, iia ut hostis
irruptioni nil penitus
obsiaret, et prsescriptus
vos rerjnum ccelorum; utque seterni Judicis diem sollicita mente conspicianf, ei terrorem illius paMiitendo ])r;eveniaut, delictornm omniuin maculas fletibus lavent, ut pius Conditor
hit in
qiiintusdecimus dies
sei,
iira^fafie
(ita
obsidionis eluxis-
mox
Cicsar ipse
ad judicium venerii, tanto eos manoster, gratia consoletnr, quaiiio niiiic conspicif, jore quod ah eis sua delicia puniuntur, ac deiiiciue
cum
vocat auctor), genfis suic multifiidinem iiulsantium tympanorum tiiharuin(]iie liinc inde resonanliiim in micc
Turcarum principem adhuc ruiilanie aurora cunctam
commovit, fiiriosoque
nefravit
iii
in imjiciu
jier
idem casfriim
illiiis ])c-
feritate
Tiirchorum
illis
exposita,
ef
(luanfa
aggressiis esi, ac criientiim
ciedein
Chrisliaiiis infulerini
inferrequoconeniur mala,
jiia
mediiiin
lluiigaii vcro, licel lanto

fuerit,
omnium orationes ac Deum vota contra illos.

i\os
erigani conflsi
ad
cuiii Iioste ipsos
congredi impiir
Thur.
\iiilius
vero, qui de Dei omnipotentis niiseri-
'
Lil). liiev.
p. 20.
CALLISTI
III
AXXrS
2.
CHRISTI
1'ir)6.
71
famcn
se
defcndebant
tofis,
auxiliumqiicDomini
confusionem
teris
sufficit,
Jesu ScCpius acclamantcs iiosfis in ruinani acrifer insisfcbant. Insfauratur ergo morfalc belluin
ct castri decertatur in plafcis
:
liatus apparatilnis
qnod cunctis beHicis spoomnibusque macbinis et cajel
formenforum geueribus, quas

reliclis,
qu;c illuc
cadunt hinc inde
advexerat
immensam
su;e genlis post
niultorum cadavcra interfcctoruin, inultoque ex clamorc ac innunieraljiiiuin ensium ex tinnitu

infrens in acre confusio rel)oabat, ets;epius utri-
csedem propriam in patriam rediit, sed et in posferum bujus castri memoria per quenipiani
sui
in pricsentia facta grata
fuit ei
nunquam.
fuga
ita
quc bosles tum iste, tum iile tcrjra dare coffunliic fur. Adcrat ct fratcr Joanncs de Capistrano
:
Uuidam tamea de ejusdem

dixcre,
Ca>saris
quod vidcHcet
ipse Caesar fervente afro-
vclut in ecstasi
illo
positus. et
Cffiteri
fratres
cum
ciore beilo,
dum
suos ad certamen cogeref, sa-
bumotcuus
provoluti, levafa ad
sumimiin
gifta in pectore fuisset vulneratus, cecidissetque
auxilium mente, maniiuisque et oculis iii cyliini delixis gcinebundi orabaut, et cum propbcta quidem dicere potuissent Levavi oculos meos iii luontes, uiide veiiiet auxiUrun oiihi. Dominus vero comes Bisfricensis bic niinis, bic uf pugnarent instabat monifis. Micbael quoquc Zilagy capifafaneus et Ladislaus de Kanisa juvenis militarl virtute preestanfes et acies armatorum, quas dominus comes adduxerat cum illis, nccnou et aginina crucesignatorum dirutis stantes castri jam Turci in parietibus atrociter pugaabant seepius de casfro expulsi ef rursus dirum per certamen in illud ingressi Hungaris potentiores
:
:
semivivus. ac sui cum raiiicntes inter manus suas ad fentoria detulissenf. Ubi autem ad noctem ventum fuissef.ef Turci Xatulia? vaxvodam, et polius cuncfos ipsoruni optimates bello cousumptos seque maximam stragem accepisse, et ipsum Caesarem
mox
velut
riti
exanimem
vix [lalpitare prospexissenf, fer-
ne
mane
facto
per Hungaros adorirentur,
fugam inisseat, Caesaremque secum defereales ne idem et itineris laboribus magis gravaretur, ct aUa parte castri eorum Sarno vocati condescendissent
ac ubi
:
cumque
ibi Caesar
ad se rediissef,
erant
jam
pluriinffi
domus
in castro succensai
:
vehementes eructabant flammas jam Caesaris vexilla in signum victoriffi pluriina castri iu moenibus elevata tenebantur jam Hungari omui spe resisfenfiEe desfituti retrocedere, si quo erat, cogebantur, crudescebat enim unicuique imminentis morfis aspectus fandem cuni fugam sa: :
quoque eideni locum denotassent, dixisset Caisar Et cur, aut Devicti qualiter ad hunc locum devenimus sumus, inquiunt, per Hungaros et NatuU vayvodam, ac quasi omnes tui exercitus ductores interfecti sunt, nos quoque magnam accepimus stragcm, ac Pquod majus cst tuam serenitatem
esset interrogasset, ilU
:
jam
.'
potius mori.
quam
vivere sus[)icabamur
;
fugi-
lutis sibi
opem
ferre posse
nullam, sed fanti

esse
mus
si
discriminis solam
mortem
redemptricem
ergo bunc usque ad locum et cum rursus etiam macbinae et cstera ingenia ibidemdere-
conspexerunt, rursus nomine Domini Jesu altis armis coaptatis et clypeis vocibus invocato
,
juncfis forfiori, uf poterant,
cum inipetu irruerunt in hosfem. Funebre ergo renovatur certamen multi liiuc inde saiiguinem simul et
:
Ucta essent Caesar quaesivisset, ilU quidcm omnia ibidem remansisse dum respondissenf, Caesarque ipse mox intima cordis amarifudine exacerbatus dixisset
:
Atferte
milii
venenum, ut
dedecore
gustem
et
moriar potius,
quam cum
:
animam fundunt, nec abest auxilium Dei nam mox cuncta Turcarum agmina tani forfem tam;
meum
revertar in
administris,
regnum ne sibi mortem
inipeditus est ab
conscisceref ;a quo
que aniniusnni Hnngaroruin pcr iin|it'tiini turbata versa sunt iu fugam. Hungari ergo animositate resumpta, et quasi novo potentiffi spiritu cceHtus adjuti in ore gladii persecuti suut iUus tamdiu, donec cuncta' macbina; CEeteraque tormenta per illos casfri ad ruinam adliibita suorum sunt nudata custodiis propter quod Hungari omnes quas Turci consfifuerant munitiones igni succenderunf, fortiusque clavis ferreis ad immitlendum ignem apta macbinarum clauseruuf foramiiia. Xec ergo diei duranfe luce cessatum est a bello,
:
gravissimis cladibus affectos [losfea Clirisfianos
lugebimus. Tali igitur exitu Ca'sar Turcorum sub castro Xandor Albensi cum Hungaris praeUatus est, et qui tumida iiiente superboque oculo solus cuncto terrarum orbi domiuari volebat, judicio divino rusticanam per manum, quae (lotius sarculum, quam arina tractavit. dcvictus est et qui multarum tubaruni multorumque tympanorura in sono admodum laetus venerat, tristis noctis sub silentio turpiter fugit . Con:
sed illud,
quod prius
iii
castri arctis in jilatcis age-
bafur, lato postea
cainpo iuterim donec nox superveniens ufruraque hosfem sua disjunxit caUgine muHa cum severitatc extitit contiuualum. Uualiter autem Caesar ipse profundis cisdem nocfis sub tenebris castro de sub eodem fuga lapsus sit, pro comperto habet dicere nemo ad laudem tamcn Dei et Ctesaris ejusdem
:
sentiuntThurosio.i;neasSyIvius',Monslreletus*, Sanctus Antoninus ', Gobelinus', Calcbondyla", Michovias % Cromerus ', .Nauclerus ', Coclaeus % Donllnius '", aliique scriplores de parta diviuitus ad Albam Graecam victoria.
'
.F.n.
Svlv. hisl. Bohetn.
MoDStr. vol. 3. p. U7.

'
^
c.
tio.
ct hist. de Eiirop.
c.
8.
' S. -^nl.
I.
Gobel. in
Comm.
IV. c.
Pii II.
i-
ui. p. til. x.\ii. c. U. 1. ' Calchond. hisl. Torc. I. viii.

I.
Michov.
I.
66.
'
Cromer.
1.
xxiii.
gener.
49.
' Cocl. hist.
Hos.
si.
>*
Naucl. vol. 2.
3.
1.
'
BonQ.dec.
Setalu.
.('ATJJSTI III
25. IMiiiiiiuiiii
AWrs
luil-
2.
rilRISTT
U.iO.
et
()|it'ris
ad comijai-nndain
maxinie in bello
(juas virtutes
20.
gerendo
et
profligando
.
reli-
cliram spectabilemîue victoriam illam contiilisse B. Joannem Capistranensem non soliim in
omnes complectatur
At celeberrima? luijus victorifc hisforiam

oculatis B. Joannis
acceudendis ad pugnam militibus, ac nomine ,lesu implorando, adeoutTurcffi Cliristianorum, nomen .lesu viri Dei imperio inclamantium. ora et iniiietum lerre non possent, (juasi fulmine ali(juo afflati essent verum etiam in avertendis Barbarorum insidiis, .^neas Sylvius -et Joannes Tagliacotianus ^Minorita (jui interfuit, testantur narratque Monstreletus *, illum imaginem Christi e cruce pendentis in altissima Deus meus, turri extulisse, exclamassetjue Deus meus.OaltissimePater, veniin adjutorium,
'
; ;
:
ex testibus
Capislraliensis
:
sociis accuratius describere preestat
ex quibus
Nicolaus e Fara
ccelo Turcicse
primum
observat ostensa in
:
Fbi, inqult, irruptionis signa beatissimus Joannes intellexit Joannem cardinalem S. Angeli Apostolicum legatum Budam venisse, illuc se statim contulif, et per ejus ma-
nus Christi crucem a Callixto papa sibi transmissam, et pra^dicandse cruciata' auctoritafem
per A])OstoIicas litteras sibi creditam accepit.
Hac itaque
die, qusefuit
primaDominica
(Juadra-
veni et libera
tioso
populum, quem redemisti presanguine tuo veni, noli tardare. Deus

:
:
suscepta potestate, quasi altisona tuba exaltare incipiens vocem suam, ad

gesiniEe, Apostolica
meus,ubisuntmisericordiae tuse antiquaj? Yeni, Ubi est Dcus ne Turci et increduli dicant
eorum
fletus
:
quae
cum
diceret largos
efTudisse
quo audito
Christiani contirmato
animo
Turcas contrucidarint, universisque castris liostilibus, tormentis bellicis atque impedimentis

sinl potiti.
Eamdem cladem Turcicam

ita describit
ad Belgraduin
Franciscus Philelphus
:
in litferis
crucem accipiendam, seque imitandum maximain Chrisf iauorum infra paucos menses turbam allexit et incitavit et eo fortius incitavit, quo ad tuendam orfhodoxam fidem caÎum ipsuin quasi binis cffilestibus tubis de mense Junii per multos dies suo modo anteTurcarum adventum clamavif binis enim apparentibus cometis, una ante auroram, quse pra sui magnifudineomnes orbis nafionesterruit :altera post solis occasum,
; :
ad Ludovicum Fuscarinum
Apud hoc
Bello-
gradum
iiuiuit,
impurus
iste
flagitiosusque
quai etiam similem mortis umbram prseferre videbatur, coepit Dei famulus bonae esse spei,
Mahometus, qui tanta nosformidine nuuc turbat,

superioribiis aniiis ab
quando quidem,
:
Cliristo revelante, illam felicis-
iisdcm Hiingarise parva

vaivoda, tanta est
exercitu aflectus,
et
admodum manu, duce Joanue calamitate cum suo universo

ut trucidafis Janissariis
simam victoriam de Turcis prsmonstrare cognovit quamobrem omnes exhortabatur, et

singulis
palam prBedicabat
:Nolite timere, pusil;
interempto innumerabili equifatu, amissisque simul cum cunctis impedimentis etsarcinis, ettanta vi tormenforum fanfociiie thesauro.\ix ipse cum reliquiis
omnibus,
contremiscere dabit quidem nobis Deus optatam victoriam de inimicis nostris, quam praecurrentia astra designant oinnino
lus grex, nolite
futuram
teris
(1).
copiarum
furpifer
etlugere potuerit
el
Nifidius explicat Joannes e Taliacotio in

'
lit-
nec effugisset is quidem, si paulo insequi longius Joannes voluisset. Sed quo pacto fieri soleat nescio, fit tamen fere semper, uf facilius sit vincere, quam uti victoria. Una mihi virtus diligentia vicleri solct, qute cuin cfeteris iu rebus tiim
1
ad B. Jacobum Picentem datis quodnam fiierit hoc coeleste visum, quo vicforiam dc Turcisreferendam cognovit Flebaf, iiujuit, ruinas Christianae religionis lainentabatur Chrisfianorum, et praecipue Hungarorum destructionem,
:
WaJ.
s'
lioc auiio iu
Amial.
iri
dicens
-
Jam
tribulatio
proxima
est, et
non
est
a. SyW.
I.
liisl.
Joau. e Taglicoli
lil.
apud Wading.
Iior
Bohem. c. an. num. 28.
58.
'
* Monstr. vol. 3."p. 8.
'
Philelpli.
xix. ad Lud. Fusc.
Ext. apud
Wad. hoc
an.
num.
13.
(1)
Herum
Ecclesiaslicaium auui hujus sciiptores
oaines ad se convertit celebris
illa
victoria de
Tnrcis a Christianis militilnis apud
Tauruuuni, hodic Belgrado, relatani,

meniorabili eo Svlvius
lib.
pr.-elio
quam ex
relatione socioruin S. Joannis e Capistrano fuse amialista describit.

illis
Quanquaiu adornatse de
potuisse significet .Eneas
dcsciiptioues, vel ab oculatis teslibus pelila;, adeo inter se varianl, ut nihil certi erui ex
S. Joanuis de Capistrano ue memiuerit
de Europa cap. 8 notans Huniadem in litleris suis, sive ad Romauum Pontiticera, sive ad amicos ita sibi omnia arrogasse, ut quidem ; pariterque Capislranus orauia sibi vindicasse, nulla Huniadis mentione ingesta. Ex quo
:
non potuit
patrimonium coiitemnere, voluptates calcare, libidinem subigere, gloriara vero spernere virum sanctum vellicat historicus. Potiiit enim reipsa Huniades nihil ad vicloriam contulisse, quarum veritate admissa, Capistranus et piofecto parum contulit. si descriptionibus pra;lii illius in .\nnalibus relatis deferre voluerimus merito Hunniadcni prietenisset, cum nihil de illo satis glorinsum cilra veritatis dispendiuui celebrare potuisset. .\t enim de veritate descriptionuni illarum non conslat ; sed nec ue falsilate satis arliitror conslare. Quare in ea qua vcrsamur rerum ambiguitate pra;slat Viro sanclo eam servare sanclitatis opinionem quam illi communis fama vindicat. In tanto vero scriptorum dissidio in eo omncs conveniunt. Tauruni obsidioneni cffplara a Turcis die iv Julii, die ejus mensis xiv prlialnm fiiisse cum Tuicarum classe in Danubio, in quo victoria potili Christiani, victoria, inquam, magis utili, quam ingenti, nam ex Turcis
demum
concludit .Eueas
Potuit Capistranus
arbitror,
'..\t immerilo.
quanlnm
petus
ex triremibus illorum submersa; tres, capta; quatimr. Vicissiin auteni aperta ex Danubio in arcem via, obsessis profuit. Imarcem a Turcis factus est nocte qna; diem festam S. .Mnria; Magdalena; pra;cedit; magua tameu sirage repulsi spem ejus oblinendae amiserunt. Sequenti die Christiani ultro in Turcas invecti late illos fugarunt. U<ec rerura summa fuit, haec Chrislianorum de Turcis victoria. Tanta; victoria; gaudium ingens non inqualis temperavit luclus conceptus ex obitu importuno Huniadis priraum, deiu et S. Joannis e Capistrano, de quibus singulis aunalista. ,\ddendum hic tanien censeo noslra deuium a;tate factum esse. ut viri sanctissirai virlutLbus rilo
ad 500
Ctesi,
in
discussis ac probatis,
anno mdcxc ab Alexandro VIII
inler sanclos collocaretur.
.M.\i\si,
CAI.MSTI
(jiii
III
ANNUS
voloiis
sihi
2.
CIIRISTI
iicliliiis
|/|56.
adjiivcl
(jiiciii
IKmis ipsc consolari
coriiiii
lidciis Cliiistiiiiios, (jiiasi

iii
dice-
complevit eum gaiulio alcjiii^ la'litia, iniro moilo jiraMliriMis. (liiiu ciiim
liitiira
rcnl
Jaiii
cslis
iidstris
manibus, jam Deus

:
iiatcr
ipsc
vcster noii jKdcsl

polestis
:
\(is jiiviiri!
jiim cviidcrc
;
iioii
rum
taiita (lcr(>M(iciitium jiaiicitatc

(jui|)i)e
|i(;r
Daiiiiliium
jam
e
lliiiigiiriii
cst iiosliii
!
ciim
siniili-
(lescentiendo, (sedisse
jiroccres ait,) ad
domi regcm ac
Varadini
tueri
sic
bus.
Deus
lajiis
(iiiiiiipolcns
(juidiim
tcrribilissiexi(Mis,
i!c
ojipidum
I*olrii'
miis
iniijoiibus hoiiibiirdis
moislus deveniret, celcl)raret(|ue

tissime orans,
iit
iliidiim atten-
castrum
ac
acciviliitciii tiiiiiscciidciis prietcr voliiiiilliim iliiidcntiiiiii
Dcus causam suam

est
silii
di-
tatem emittenlis decidit siipcr

jacfaiitiiiiii
gnaretur, et cjuod C.liristianorum
iii<;ratitiidin(!s
giiicam,
(jiiic
niox, iicmiiic c\iijiiutiiu

:
non attenderet, visuin

gitta caditiis
ceUduaiili
mani-
(icnh!,
jiartim
siiluiKusa
est,
siiiuiieriit
liusjuiictis, oculisijue elausis (juod
quaHJain sa-
genda contracta super aquas natabat
jiraish)
emissa velociler ante eum, siiper

iii
altari mitterctur,
(jua
litteris
:
aureis sic lcgiv
fucrunt civcs, (jui ad cam niivigiuitcs oinniii vexilla, vcstimenlact eaijute taiii cilo siii)iiicrsa
iis qui vivebant, rapuelapidcm, honorandc pater, pcr manus Domiiii (jui se spcrncntcs non suslinet emissuin fuisse piito . Danubiiiin occuparant
batur
pisti,
Ne timeas, .loamics
sed seciirus, ut coe-
non
fuerant, interfectis
;
descende ac jiropera,
(juia invirtule iiomi-
runt
quem
nis mei el sanctissimoc crucis victoriam de Turcis obtincljis. Uuil)us cxliilaratiis patcr abjecit moestitiam, terrorem aniovit, necjue ex tunc
tristis
Turcir
siint
aut moestus visus est

piiblice
iii
quam mirabilem
adeo, ut inferri Belgrado commcatus atquc auxilia non poterant quare comjiaratic
;
visionem
scrmonibus priedicando
publica\it, suo confessori apertius revelavit, fra-
tribus ssepenumero eos confortans in

citabat, (jua de
re mcesti bTtitiam
mensa
re-
sumentcs, ad
ducentEE naviculffi legati opera, ac beliico apparahi, et criicesignatis instructae; consertoque certamine parfa est navalis victoria xiv Julii die Beatissimo , iiiquit Joanncs e Tiiiia:
tam animosum coiidiictorcm sese accingunt, secuiii parati iii carcenmi et iii mortem ire. Cujus visionis hrtitia pcrccjita, ct ex ea futurorum certitudine declaratii, reliquis, qui crucem non habebant, frafribus in humerisipse pater suis manibus affixit, ct omiiia tam altaris
se(juen(lum
cotio, patre orante
manibus
juiictis ac ociilis
ad cffilum elevatis, ut ipse Deus causain suani tueri dignarctur, invocando nomen Jesu in aiixiliuni
fiebat
Cliristianoruin
(oratio
autein in
castro
galea^,
assidua)
solvuntur
Tiircarum
(juam sacerdotis paramentii riibea criicc insignivit. Vexillum quoque figura S. Kernardini I)rius munitum sive depictum ciim cruce optime
disposuit dicens
:
Ex quo
iii
crucis virtute crucis
sparguntur pcr Daiuibiiiin, imjietuntur balistis, arcubus, ahjiie sj)ingardis, sicquc jier spatium quinque horarum duravit bellum tam atrox in fliimine. Ouid miiltisimmoror?Finit() belio,visa' sunt tres magn;c Turcaruragalea; sutfocatse cum
personis, quatuor captae
inimici confundi atquecontcri dcbent, omniaad iisum nobis concessa crucis characterc sint insigiiita
;
sa'piiis
illud
replicans
Milii fmteiii
cum omnibus munitionibus ct ornamentis eoriim, reliquaj autem galea' rcmigantes vclociter dcscenderunt ad losteterant, personis fere
:
nbsil
fjhrinri
:
iiisi
in crnce
Domini
nostri Jesii
cum, ubi prius

iiitra
omnibus
Christi
siccjuc
soUicitatus a castellanis ad ca-
vulncralis ad mortein
lca\ ita
plius
suffocati
sunt Turcie
strum pra'fatuni, (nemjie Nanderalbii'), j^ropeiat crucesignatis, cum quinquc naviculis, noii paucis etiaiii per terram proficiscentibus . Subdit ingressum cum illis Belgradum die secunda Julii, Turcas vero dic sc(juenti tertia ,lulii castra
cum
qiiingentos. Qu?e auteni sujêrfueriint gadci)ilitat;i> fueriint quod nunquam am-
Christianis oliesse, ncc Turcis jirodesse

...
jiotucruiit
Captas naves minoris alvei non nu-
merat auctor.
fixisse
circiier
ceiituin
sexaginta
inillia,
alios
vero censuisse ad ducenta millia numeriiin asceiidisse Nicolaus vero Karensis niiiii(!rum ini:
Non [iroptcrea coeptis Turca destitit scd lihratis tormcnlis bcllicis diu noctuqiie ad ever:
bellatorum fuisse ait beatus vero Joannes e Capistrano in secundisad Callistum littcris centuin quinqiiaginminuit, et
:
centum
viginti millia
tcnda mcenia incubuit ac licet ingentia saxa in urbe referta jiopuio conjicerentiir, neminem hv:
suin fuissc
ail
pr;cter
muiierem
(jiiain
;
rem
Beve-
miracuio
qiic
tril)uil
Joannes Taliacotianus
:
subdit
ta millia fuisse oj)iiiatur.
dc lcgata fercndis auxiliis intciito

legatiis
iiis
27.Cumextrahcrcturobsidio, etTurcica classistriremiiim sexaginta victrixpcrl>iinul)ium vo-
rendissimusdominus
dcdit ad iitruiiKjiic
diclius liftcras
insignem rem liaiic coiitigisse mcmorat Joannes Taliacotianus ', nempe jiivTetoriam Turcarum triremem dum Cliristi ciilloribus illiideret, jacto ab hostc ipso ingcnti saxo opi^ressam Venit, inquit, semel ornatissima galea fuisse
litaret,
:
Joamicm (nemjic Huniadein etbeiitiim Capistranensein), ex Buda, miiitiiins

ne aliqiio modo consererenl
ijise eiiiin
iii
bcliiini ciim Tiircis
i)rcvi
dcscenderetcum vaiida manui
motus ex iioc (juod tantus popuiiis incrmis ct inusitaliisad belliimillic congregatiis diceretur
timcbat cnim iic omnes in inanus Tiircaruni devenirent rationabile et opportuniim visum, ut talis descensus cito fieret, et manum validam
:
plena vexillis, sonis, et nobilibusTurcis, et

Ex. eJHS
apiid ciiiinl. AVadiii';. nimi. Ci.
cum
'
lil.
AKN.
Toiius XXIX.
Ratn. X.
10
74
alVcrrel.
CALLISTI
Exlioc logati inNPcepto
".
III
ANNUS
detfacto-
2.
CimiSTI 1450.
aliqiii
oliservantia snscipere \idcrentur.
res
lieatissinii iiatris arniaiiit
i|i<iiiti
luisse iiio-
beclieiitem
^28.
Omnihus quidem unica \ox extahat sacrum iiichtnnnine martyrinm cmn co libentissime susce|itnris, nec
a
Exeiisat aiietor \iriim
sanctiiiii
iiarere
sno latcre usîue ad sanguinis effusionem quo:
legato \olnisse, sed fnissc divinitns impnlsnm et ]>rovoeatnm a Tnrcis, qui cnm metnerent
auxiliarem
irrnmpere
in
novnm Christianorum cxercitum, \i nrhem repefitis impressionibus,

;
quo |)acto discessnris (luandoqnidem ad o|)Vis, saneomni laude omnique gloria digiuim, alqne coelcsti ingentique prsemio destinatum, eorum animos a Deo suasos etconcitatos intclligchant,
proinde inanente ohsidionefacinm cst, ui multi, pra>missa confessione sumptoque sacro \iatico, benedictionem flexis genihusa \iroDei susciperent, et ad pugnam Christi amore accensi proliciscerentur, ac gloriosa inclytaque
luquatis jain solo maMiihus, concussis(ine tnrri-
bus pertentarint adeo nt Joannes Huniades defendendffiamjiliusurhis siteni amilteret: Quod

potni,
iminiehat,
feci
nnne omnino
deficio,
:
nec est \ia castrum amplius defendendi jam castrum non potest amplius rcjiarari, jam mnri
morteoccum-
berent
quorum
capita Turca;
prffiscindentes,
omnes
nem,
et turres destrncta; sunt,

:
jam Turcis
adi-
lanceisque
tus patet
nos pauci sumus ad tantam

:
multitudi-
pauperes, et dcbiles, ac timidos
homines hahemus, inermes, harones non quid nos amplius ]iossumus? Cui conveniunt, Ne timeas, magnificc patcr consolationis ait domine jiotcns est Deus cum paucis et inermibus Turcarum potentiam superare, castrum
et inexpertos
:
;
fixa in altum tollentes in terrorem et spectaculum Ghristianorum apnd Belgradi \alluni ferebant, Uuid niulta .Eiiuatis solo primi castellimceniis, fractiseversisquemagnaexparte turrihus per ingcntes machinas, i'egius guher.'
iiator ad euin
nocte venit ineredihili timore

:
jier-
culsus
defendere, et inimicos suos confundere. Yohiit
Deus
magnificum dominum, ut fntiirum cxcelleiis miraculum clarius, certiuset mirabilius mortalium mentihus appareret, et ea sed (jure dextera Dei faclura erat non human;c, castrnm di\inffi polentia>ascribereiur. lilc antem
luec
dixisse
sumus, inquit, pater in Turcarum potestatem castellnm cito \entnrum est:jam ingrediendi aditus patet hostihus iios adtantam multitudinem inexpertes et inermes bellatores hahemus. Cui Ciiristi servus inagis in Domino, qnaiii iii honiine confidens dixit Nc iormidt^t aiiimus tuus, domine, quia Doininus erit nobis:
Victi
cuiii,
qni ]>otcns est subigerc, et encrvare nos-
sua amiilius non intravit, scd in co nonnulli de nanifamilia pro defensione manebant; aiehat
(jue ipse
erit
dominus
Cras
omnino castrum non

His paler
:
nostrum,sed Turca;
illo i>otientiir.
Ne anditis, la^tus e conlra aiehat domino Joanni erit nostrum, sa>pius timeas; imo erit nostrum,
replicando
defenditur
:
guhernalor Crastina, crit nostrum. Nequa(]uani, res]>ondii Dei famulns, erit quidem iiostrum, ei illud noii auleretura nohis. itaque Ad\eniente \igilia iMagdalense,
iros liostes.
ini]nit, die
Tunc
illustris
casielluin
non
facia
prius
oratione
more
legis
spurcissimi
causa Dei ayitur
nomen
Ciiristi
sum cerlusquod Dcus causam suam
tuehitur . saneti 29. His consenlanea tradit alter \iri

socius, de
sis
'.
quo snpra niemora\i NicolansFaren-
Narratio Nicolai Farensis. Ipse Dei ser\us, (nimirnm Joannes e Casacris

]>ro
liistrano), instanlia (luotidiana
orationiChristo,
hus
et hostiis
incumhens
omnes
pro propria pr(i(|ue communi omnium salute, ad propcllendos hostes magna aniini \irtnte,
incredihilique spirilus fer\ore animahat el impellehat, docens eos nec rapinis nec spoliis de\otioni, inhiiire, sed ante pugnam orationi,
confcssioni sacrique \ialici suseeptioni vacare, rcclissimo incorruploqne animo ]>ugnare. Institiierat
Mahomeli, circa horain \esperlinam Turca". ]>ugnam ineunt cum Chrisiianis, aique impetu inaximo facto castellum primum ingredi contendiini. Fit airox cruentissimaque cffides, repleniur a Turcis lossata, pugnaiur utrimque pro \irihus ad priniam usque noctis horam. Potiiur ]irimis moeniis grandisTuicarum \irtus, etsicut ccelnm ni\ein, et nubes plu\iam, iia liosiium Chrisii arcus dahani sagittarum multitudinem. genus Dei manuin om(t sa?\issimiim belli nipotenicmlOcIemeniiamSalvatorisimmensam, neminem unquam derelinquentem ad se toto Circa noctis medium cordc confugientem toium castelluin oinni Turcarum mnlfi\allante tudine commitliiur pugna crudelissima. Ohiine! !
tur iota planities priini castelli a Turcis, pervenitnrque us(]ue ad iioniem secundi, quod magnis
vallaiur fossaiis, ei difficillimis turribns et jiro-
enim gloriosissimum nonien

ah oinnihus Chrislicolis
illud
Jesu
ci\'hro
ad chamandnm
si\e in castris, sive in crucis hostes, nec aliud per Christianorum ora in helhi, nisi Jesu, Jesi viililandum. Eraiil autem Joannis \erha ajiud
pugnaculis. Turcfe autem non adverientes multos adhuc Cliristianos remansisse in circuitu ]irimi,
in pontem non clevainni stantcm, castellum secunduin foriiusprimo intrare satafunt. Qui auiem rcmanserani in priinis moeniis ignitos lignorum fasces in fossata immittuut, quffiTurcis plena erant, castellum ingredi con-
irruentes
etopinionis, ul illos lanla! ffistimalionis
singnli
et
quasi dc Christi ore

\[mi\ Wadiiig. lioc
aii.
illa
suinma devotione
num, 44,
tendentibus, Turca
iiaque
flaminis
undique
(Ar.r.isTi
irr
Axxfs
:
2.
riiHisTr
l/|.5n.
75
vallatos se conspicicntes in fiigam se veriunl
scd e(,acdi
lur,
non valenles, aul
auta
teijô a Cliristianis
consumctianpcr pontem exennit,nic
eum confortans, ac silenlio ab eo recedens, iterum multa miliia cruciferorum elegii, ac illos
secum diicens in castruin per portani posteriorcm intromisit, animanscos ad constaiiliam,etc. Uuo facio, illico ad exercitum rcdiens omnesad
expediiionem posuit, ac
eos vigilare et orare
pra:ccpii. Ipse aiitem oraiione vocali ei meniali
tibus^Madio interlicicliantur;
fortissime
enim autem tam usque ad manc. Turcarum

puf,niatiiiii est
magna
lûis
riiin
c;csio
facta csl, nt uiidiiiue eflusus sanet in fossis iiermiilta
conspiceretur,
cadavc-
Turcarum appurerent, quorum

essct.
tanta crat
iniiltitiido, utCliristianis lilicr

iioii
transeundi adilus
jiro
(|iiilius
causam Dci ipsi Deo sollicilc commendabai. CumauiemTurca; jain inipsaprimi casiri
planitie multiplicati cssciii, videreiii(|ue
i|)suin
Cliristianorum
mirabiliter
aiiteiii,
casirum
Dominus
Joaiiiie et
ea nocte,
oraiile
divino
solum ab
iiicrmi populo possideri, cre-
vebementer
Jesu, Jksu
acclamante,
scxaginta occubiieriiiit . Eamdoni Tiircarum imprcssionem nocte recurrentis festi B. Map-dalennG factam Joannes Taliacolianus ita
piiîiavit, vix
describit
datis
((
:
iii
litteris
'
ad B.
Jacobum Piccntcm
jam primum ab eis occupaiiiin, irruunt pontcm, qui noii crai elevaiiis, ut s(!cuiidum casirum posseni occupare, nani alia via, quam per pontem, adillud ire non poterant. Adsiint et crucesignati intcriores, maxiinc illi, (|uos ipse pater paulo aiite introduxerai, foilissime eis redcnies
in
;e(iiiabaiitiir,
Muri primi majoris castri pcnitus solo partifubT. licet aliqut-e turrium
sisienies,
illi
autein crucesignati,
casiri erant,
firiiii
([ui
per
cir-
cuitum primi
adliuc resiarcnt minandcT, (id est, actis cuniculis

suffodiendae). Turres
aliorum castrorum,
licei
ex ictibus bombardarum valde lgcsa:> fiiissent, non iaincn cecideranl. Hanc priniam plaiiiticm
jaiii
maucbant, percussioni ei neci Turcarum insislcntes iii hoc siquidem pontis ingressu acerrima pugna commissa est, maximusque conflicius. Ciim autem
:
circa
castri
auroram crucesignaii
exterioris
fleri
qui
iii
circuitu
Turca' turmatim inirabani,
ciiin
:
maxima
erant
viderent
acerrimam
Turfos-
pcrcussione ipsorum Clirisiiani vero non propier boc loca eis designata rclin(|uebani, sed(Iicet remissius solito se babereni)
iaiiien cicdc ei
pugnam
in ponte, ci jani
maximam
jam
carum muliiiudinem
festinanier
esse in plaiiiiie,
videreni,
sata Turcis plenissima
non cessabani
facere
in
boc iniroiiu
magnum
macellum
maximamque
de Turcis siragem. Jam
sunl in castri exterioris planitie fere sepiingenii Turcffi, qui juvabantur a supervenieniibus, jamjani
obsisiere, aSpiritu Sancio edocti arripiuniinnumeros lignaminum,
numerus mereninon posse eisamplius

, ,
cresceretque iniraniiiim, ac per Iioc ti-
creduni jam super diversas murorum ruinas figuni banderia jam cvocant exieriorem jam validissime clamani, Clirisiicolis de locis non recedeniibus, qui viri-
castrum
se
liabere
virgarum viminum ac alioriiin combustibilium fasciculos sulphureo igne accensos et ignitos super Turcas tam in fossatis siantes,
:
quam
(juasi
per ruinas ascendentes projiciunt pariier

unita
!
manu
ienuisseni.
Dcus omni;
liter resisiuni,
pugnam
resiauraiii, inipediunt-
poiens
nullus
poiuit
fugere a facie ignis
que pro viribus Turcis introitum. Quod videntes (lominus Micbael dictique nobiles simnl ei homines doniini Joannis, omiiibus boiiis, qua3 eraiii in castro interiori in navibus posiiis, seipsos per poriam posieriorem castri minoris
salvare saiaguni, ei
omnes qui erani in fossatis, qiii cnumerari minime poiuisseni, igne consumpti stint, ncc unus
eoriiin vivus
rcmansii
fossata
omnes
qui descensuri erani ad pavidi reiroccsseruni. Qui auiem

:
in casiro
Danubium
iiitrant, ei
quia
fcne-
rima
ignis
janua
siras
c.veiindi
non patebai,
illuc
jicr aliissinuis
erani, ei qui pontem occiiparc acerpugna nitebantuV, vidcntes se maximis tlammis undique vallatos, dimissa pugiia,
illa
seipsos sponie iiraccipiiabaui, mulicfes ex

exieriori
casirum egredi
bani
ei
:
cum maximo damore
salage-
planitic
laboriose
:
confugeraiii
!
(|ui
rcsoluiis crinibus, dicenies

imis, et
fratres
licu
Turcas fugi-
ciissi et
iimorc ac (|uadam coecitaie perconfusione pleiii crcdercni se evasuros,
cum
Turcarum ad
vero
manum jam
flexis
advenimus
genibus
facie(|ue
operta
orando martyrii coronam expectabaiit, sic(|uc casirum tam interius, quam exterius soli crucesigiiati possidebant ci tuebantiir iiiulliplicaliaiilur tamen Turca- in primo casiro, licet multi
:
de muris saliare, prosilicbani in igncm, coiiiliidcni remanebaiil rcliqui vero qui ialem saltiini lacere pertiinescebant, a crucesignatis in planitie prinii casiri trucidaii sunt:
siinipiique
:
(|iii
aiitcm
(|iii
adliiic
iii
fossafa
iioii
dcscciidcrant,
cl
diabolica instruniciila
intraiiiibiis
mi-
criicesignaiis in ipso ingressu occiderenliir.
nistrabani,
Doiiiiiuis
auiem Joannes
inirasse,
et
audieiis jani
Tiircas
mugiius ad cirluin dantes ad loca iMiinbardariim faiiijiiaiii ad aiccm tiitissiniain
caslrum
ex Iioc jani ipsiini esse
(iirrcndo se coiiinlcriiiif.
dereliciiim conciius ac moesius dicil bcald patri Heu jani castrum derelicium csi jaiii Turcic,
!
:
Quibiis visis,
jaiii oiiiiiia
TiircaruMi caslra
irisiiiia coiiiplcntiir, coruiii contcritiir
audacia,
,
iil
egd seiiipcr
di.vi,
possidciil
illiid.
I'alcraiitcm
'
t;.\l.
apud Wad. hoc
aii.
iiuiii.
la.
Jam iioii dcsiiiii i|ui dicant inter eos: Recedamus quia DeusChristianornm pugnat pro cis, jam non cantant, jam
superbia(|uc dejicitur.
76
vociftM-anlur,
CALLISTI
III
ANNUS
2.
CIIUISTI 1456.
jam tubw
et alia
sonoriim instrupu-
illos
grandi studio provocaverat. Cui divinus

:
nuMila iion audiuiitiir.
[)al('r senior, iiiule

,
de sinu iiiî lamus illum ignem advenisse ad iiitereessionem beati jialris, qui niagni Dei sine intermissione orabal una ciim jiopubi, ut Deus tueretur causam suam et salvaret pogloriosa MariaMagdalena, quis pulum suuni.
Joanncs lalia verba res|)ondit Kogabimus omnipolentem Dcum, ut suam de hoc, quod a nobis pctis, patefaciat voluiitatem.
Cumque
siepius
orasset, et nec
ex
motu mentis, nec

:
exteriori
aliquo signo intelligere valeret, quid Deo gratius
adjutorium Cliristiaiiorum sujier ruinas murorum ad igiiein iirojiciciuiiim

te
non
credat
in
tandem acceptiusque csset, stare, vel abire cum divina in sacra missa offerret, sagitta coelo delapsa iii inedio ara; ante oculos suos apparet
Iiis
adfuisse
disse, a
quis dubitet
te
illius
causam
defeii-
verbis aureis insignita et circumscri|>ta

coiifortatus, intelligeiis de
esto
quo tanta meruisti recipere beneflcia ? Iianc tam gloriosam castri liberatioiiem et victoriam navalem. qua; pra^ter omnein liumani sensus prudentiam et rationem Deus fecit, reverende senior, non nisi meritis ipsius beatissiini patris,
coNSTANs, JOANNEs. (Jua divina visione et praeceptione
boste
jam de
proximo paratum esse triumpluim, firnius postea et intrepidus cseteros exhortando permansit.
"
Illucescente ita(|ue dic siipiadicta' iuictis,
cujus
felici prudentia, solertia, cura,
persuasione, confidentia, et ferventissima oratione actuni est, uttani llungaria quam aliie iiationes Cbristianoruin a manibus Turcariim liberarentur nam si ipsum caslrum ad ipsorum
:
quaperactumscevissinuimbellum fueral, divinus Joannes castra omnia [losuit ajiud flumen SaviE, eo in loco, ubi Danubio jungitur nam lielgra:
duiii, et
quod .Nauderalbani
nostri
lluiigari vocaiit,
quod
liis
Latini
Albam dixeiunt
(ira^cam,
manus
alias
devenisset,
jiriiiio
lluugariain
deiiide
(hiobus fluiuinibusciiigitiir,
tria castella
habcns,
procublubio occupassent . Et Lucescente autem clarius die apparcnt apparet Turea' combusti simul el Irucidati cruor undiquc sparsus, fossataque cadaverum cumulis plena videntur et in minimo spatio multos igneconsuinptos vidisses, nec prse mulnationes
infra
: :
uiium
inter
alteri conjunctuni. Sola jaiii aqua SavK Turcarum Christianorumque copias mediat. Videns autem senior sanctus quosdam admoduin |)aucos crucesignatos iuTurcas irruisse,
et
lisse,
multitudinem hostium magnam viriliterrepuad martyrium flagrans, irruente in se

:
titudine
cadaverum
liber transilus sive aditus.
Spiritu sancto
HcCC est, inquit,

:
illa
dies,
quam
Hic potentiores, bic audaciores Turcie profecto occubuerunt. Christianorum autem vix sexaginta coroham martyrii pro (^bristo adepti sunt, multo plures viilnerati ac percussi extiterunt, nec miacerrime, tam constanter, tamque indefesse cum Turcis non pugnaverunt inermes ct inscii, nisi quantum de su|ier minis-
expectabamus transeamus. Et non annuente Joanne Vayvoda etiam sspe rogato, quandoqui-
dem
pffiUce capitali
subjiceretur (luisquiscontra
ejus pra!cei)tum Siavam transisset, jussitoinneni
rum
nam tam
trabatur
sauffi
quod
si
omnes
interfecti fuissent, nulli
mentis
mirum
esse
deberet
ipsi
enim
muri, ipsi turres, ipsi etc . Jure ascripta est
propugnacula caslri erant, miraculo eorum fortitudo,
cum malc, ut vidimus, ariiiis instructi essent, eoruiiuiue tractainbuiim ignari, adeo ut fortissimi
illi
exercitum Christianum Savam (Jiristi servus transire, nec servatum esthumanuin prceceptum, ubi pra^valuit divinum limebat enini regius gubernator, ne victoria nocte obtenta verteretur in calamitatem iu die, et in planitie sub Turcarum eiiuoruiii pedibus inermeni pedesfremexercitum conculcandum ob eainquc rationem mandaverat, ut nulli de CcTtero liceret cum
: ,
hostibus belluiii iuiie, permittente Domino, ut

vel sic in divino
(^hristi.
arcis pr;esidiarii
cum
Micliaele
eorum
Joanne
ita(|ue
virttis iiiagis
claresceret
duce ex bumanffi et militaris prudentiffi legibns censcrent Turcaruni impetus sustineri ndii posse, atque ideo ipse Joannes Huniades extra ure parte adversa in castris se contineret (|uam sentenliam confirmant qufc a Nicolao Fa-
Transivit
ad
vocein
fainuli
Dei
bem
omnis Cliristianoruni excrcitus, rcmanente illustri Joanne Vayvoda iiiDanubio, quos nulla propotuit. Ubi aiitem Cliristiaui (lugnare cu'peruiit, macliinarum stationes statim Turcffi tergavertentesreliqueruijt, ac simul sese incastris constrinxerunt iugenti pavore, etdolore corrc()ti. Diviniisvero Joanncs Capistranensis, ut vidit omnes machinas in Christianorum potestatem devcnissc, magiio repletus gaudio in
hibilio tenere
rcusi subjiciuntur
30.
Silendumnequaquam
do
(^liristi
videtur, qiiomofamulus Joannes de victoria inimico:
et securatus fiieiat obsessus ipse Dei famulus in nam dum ita esset castello, commonefactus est ab illo fortissimo
rtini
criicis certior factus
pugili Joaniie Hunyad iii rijia Danubium adversus Turcarum classeni |)ugnante,ut relicto HeIgrado,de quo jam actum
Clirislianonim
ultra
Crticis liostes atidentior aiiiinosiorque reddittir.
Acclamaltir sa>pe per

siniuinqiie illud Jesii
eum mellifluum potentisnomen ;et respondenlibus

omnibus,
ita
esse omiiin" credebat, apud se lutum redderet, eo (|uod arbitrabatur lioslium sEcvitiam reiiiissiorem fleri debcre eo absente, quam |)rjesent(',
circunujii;i(|iie Cliristicolis
liiijus-
modi vo\
ctelo potenter volitabat, ut regio illa
ob eas cruciatorum maximas copias, quos
in
tota conlremiscere videretur. Erigit tandem suorum commilitonum animos Domini famuius
CALLISTI
(iuicissinia (iriitioiio siia
lldei
:
III
ANNUS
2.
CIIRISTI
1456.
77
pcditcs ab c(|ui:
adiiotl.itiir
illis
:
di^leusioneni, (licel)at(|iu!
acceptalîle
:
oniiuis ad Ecce nunc

salutis.
iii
campum
descendere, ciim
Ubiis
omnino oblerendi essent sed diviuo miraapiâruissi; hosti(|iii

:
tem|>us
ecce
niinc
dies
ciilo iiiniimcrabihis cxercitiis
Occurrile inimicis (Irucis
Ciiristi.
Nolite timere
bus,
riiut
ipsos terrorc replctos in fugarn verte-
eos qui
occiduut
c()r|ius,
animam
et
auteni non
siniiiilius
[lossunt occidere.
.Sic(|ut; iiis
aliis
verbis el scripturis, (juihus

affluebat,
et animal)at,
majorem in modum muitorum corda ad pugnam excilabat

iit
sciiiori Iratri
Ucvcrcndissiiuo in Chrislo patri et opliino Jacobo dc .Marchia Oidiuis Miiio-
non ad bellum, siul ad nu|)lias pcrgere videreniur. Congressus itaijue sa^vissimus fit per sex horascontinuas vim poteniissiniam inferunt feroces liostes certatiir iitriiii(|ue
: ;
.Vpdstolico
ouiiii
ruiu de observautia probatissimo, praMlicatori (civeutissiiuo ac pr-i'clarissimo,
vencrationc prosequendo,
lu ieriia exira
etc.
castrum
iu
rnaximo campo
in
vicloria
rnullo
iiiirabiliori,
(|iiaiii
priniis
pro viribus. Dei auteiii famuius,
iil
alter .losue,
diiabiis, Dei omnipolciilia ap|)arcbit,
osteudctur
acci;ptus
cum
suis bellatoribiis
in
[irocedebat baculo sustliaii, (|iio (M)s
virius sanctissimi
crucis,
ct
teutatiis,
cujus sumrnitate erat
quaiiturn ipsi
nominis Jesu Deo
et sanctissima;
fiierit
animosiores audacioresque redderet. (Jiii dum semelconsocii sui instantia repetitis vocibus ex ipsis mortis faucibus revocaretur. Ne vadas, pater. Nc vadas, patcr ne te ultro ueci dedcris. Ad martyrium asiîrans: Ad hoc veni, respondebat:Qui viilt fugere, fugiat. Et ut in manibus omnium pugnaret, oratione, voct^que foiiissima Jesu nomen invocando et clamando iit alter Moyses, pro Dei populo divinum iiiter|)ellabat auxilium. Et cum undique sagittpe volitarent,
: ;
hdelissimus serviis (;jus H. Joanncs, cujiis minisierio, jiibente Deo, haec omnia facta sunt. Sed hic notaudiim primo, quod ])osi castri libcrationem o|)timiis gubciiiator ctdefeusor rcgui Joannes, ne glor-ia \crteretur iu confusioncm, juhct domino Michaeli ue aliquem castrum exire et coutra Turcas ire pcirnittat jubct ct nautis sub pcena ca|)itis, ne per Danubium aut per Savam aliijuem iransvehant; iimens nc tam magna po])ulorum miiltitudo iuermis et indocta
:
multosque necarent, et lethaliter vulnerareiit, eumtameuChristi protectioneinunilum, ilhesum intacluinqiie sempcr reli(|uerunt. Fit iandein Turcarum cruentissima caHles, hominibus (^liristicolis JEsu, JESU, acclamantibus. Terga veriuni liostes Chrisiianis, Deo pro eis piignante, mirifice pra;valentibus. Cedunt inglorii, qui cum
ceutuni viginti millibus venerant gloriosi. Foriissima enim ca;de percussi, terrorequc ingeniissimo incessubili acclamalione nomiujs .lesu consternati, dissolutis castris, reliciisquc viginli
rabiem et desperationem conversis perderetur cr'edeus eiiam Turcas iierum ad casirum ex[)ugnaudum vena fiiriosissimis Turcis jarn iu
;
turos. .Vdmoiiifus (lomiiiiis Micliael circa custo-
diaui castri iudutiis lorica curri
duobus
viris
quadam
navicula nunc per Danubium, nunc per Savani vectabatur, cxjieciabat euim ([uouam
hue lucc claudercntur. Veuit intei-ea bealissimus capilarieus, (de B. Joanne Capislr-anensi loi]uitiir,) suo i)r-a>euutc vcxillo ciirn omni exercilu
crucesigiiatorum,
quator millibus interfeciis, reliciis multis maximis machinis, et bcllicis iiislruinciitis mirabili
artihcio extructis, in
tes,
elevatis,
siinis
uon sine
cuni omnibus vcxillis variis sorris, str-epitihus, altis-
acclauiationibus
nominis Jcsu
coristi-
lugam
se tuipissime
dau-
tiiuiilurque ouiues iu
campo
juxta
per viam, qiia heti veneraut, rnirsti cum ceulurn et amplius vulueratoriirn ciiriibus ad
Darrubium pra;cise ubi Sava

Illic
iulral
Savam et Danuhium.
Tiiicas,
figiintur
vexilla,
acclaniatur
iu
oinuc lloniauiiui ini|)erium SUEB ditioui subigere arbitrabautur, iiovem diebus pr;p nimio timore pederii iioii livcruiii ianius nauKjue ter-ror eos invaserat, iii liiiiciitcs
propria rediere,
et (|ui
:
h;rror maxinius iuvadit Tiircas. Vidcnlur iuterea extra castrum forie quinque crucesignati, arculis
sagittisquc
rurcaiiiui
luiiuiti,
conti-a
ijuos
irruit
maxiiua
iiiullitiido
illi
C(]ucstris
(uru
ne facies terra! in
praîer
eorum
oculis
a tcrgo
peiirct,
niliii
illis
lanceis proteusis,
sagitlis rcplcbaui.
aiitcm
lcrisis
iei-ga
fugam cogitarunt. maximas niililum copias
Vidcbatiir (jiiippe
icrr-arum acervo slaiites

.VI illi
(jiiodam ar-cubus Tur-cas
su[)er
senlirc, ciiin
revera nulliis Christianorum |)lauitiem, iibi ali-ocissimum bellurn commissum est, postrcmiim
sagittarum confossi
tebaiit: alii
cum
ver-teutes ictibus confiisione suos repe-
ideni
teiitarrtes
egrcssus
exerciius
fiicrii.
Ncque
ii'ia
in
bcUo
totiis Clirisliaiiiis
uomiuis Jesu,
(|u;e
licbai a
ad acclamationciii beatissimo patre
luit,
sed vi\
.
(|iiiiiquc millia,
(|ui
dam
aflirmanl)
millia extitere,
et(utquivicioiiam
lit-
omnibus rcs|)ondcuiibus, aut cadebaut de

e(]ui sese
equis, aul cx eoruru marribus Iaucea> laxabautur, aut
feceruut. Dai. etc

31.
ieris
Confirmat .loauiics Taliacotiauus
iii
ad 15..)acobum l'iccntcni dalis ', liuiiiadcm ex miliiaris ariis ac ])rudentiie humanas legibus vetuisse, proposiia capitali pa'na, illos e castr-o
'
ad terranr sub eis prosternebarrl, nec mirurn, cuiu ad hoc uomeir oimie f/oni /Jcctatur secuudum Aiiosiolum '. l'ater optimc, hujiis
er-at
sanclissimi nominis tanla
acchiinatio, ut ad
siiiinl
vocem
'
ipsius bcati jâtris
omucs
icspon-
Exl.ejus
lit.
apud Wading.
niim. i3. lioc an.
l'hiliii.
1.
: :
78
ilciilcs
tdiiitrii
CALLISTI
fncere
viderentiir.
III
ANNUS
et
2.
(IRISTI
1/|5().
FAiMiiit
sunf
vidit cadavera
Tiircarnm inniimera,
(|iiir
((iin|iliires alii iiiscio castelliiiio, (jui licet Tiircis
combusta per
extincto
:
lossata jacebant, adliuc igne
appropinquarent, nnn tamen Isedebantiir, scd seciiri ante Tiircariim ocnlos deamtiulare videliantnr.
consideravit
|)r;ecedenti
maximum
et oculis
non periculum,
evaele-
quod nocte
vatis
tota Christianitas
Qnos
intre[)i(lc
egredientes, ac sic ante
serat, et junctis
manibus
snrsum
arnia Tiircarnm illsesos manentes, licet liomines apparnerint, alii jndicarunt illos fnisse anfjêlos
magnificabat
dicebat:
Deum
Uiii
sibi gratias referendo,

et
et S38pe
dedit incipere, dabit
indicantes C.liristianis vicloriani deTnrcis repor-
perficore.
Constituitnr
et
demum
inter
castrum
tandam,aceosdemallicientesiliodiead ptignam.
Reatus antcm pater, reclor popnli Dei, priedicta prospectans, licet niirum in iiiodnm ferverct ad
seu fossata castri
bombardas, quem
cum
Turca; viderent, magis ac magis timere videbantur stringentes se ad loca mansionnm, et ad
martyrium, revocabat
Turcis insidias
Hecc est dies
;
illos
videns praiparari a
proficeret, dixit
sed
cnm
niliil
illa victoriai,
quam expectamus.
Transeamus et asccndamiis, nec timeatis popiilum Dei inimicum. Quid aliud putandum censeamus, optime pater, nisi vocem illam divinitns
sibi
factam,
quam
Gedeoii audivit '? videlicet

fortissime
;
ipsorum imperatorem, et ad bombardas, parareque se ad defendendnni, si forte Christiani vellent ant eos invadere, aut bonibardas ab eis anferre. Accipiunt arma, scopettas disponunt, pixidesque coaptant. Continue tamen crescebat numerus crucesignatorum ad patrem venientinm, [nec poterant retineri, quin (|uasi forte
Dominus tecum, virorwn

liac.
vade, et in
Israel,
fortitudine et fiducia tua liberabis
id est, id
est,
populum Cliristianorum, de manu Madian, mayni Tnrcfc. Uui cum ex paucitate et
duo millia ex ipsis patri juncla sint, et cum tunc ipse nullum haberet interpretem, quidam venerabilis sacerdos crucesignatus, nomine Paulus,canonicus majoris Ecclesia3x\lba;regalis,
ipsi patri interpres fuit. Iste
diît:
imperilia pugnantium, bumiliter dubitaret, aiiNc timeas, erio ero tecum, et pcrnilics
cum
in
diu habiiisset
tcmiiestate
devotionem crga palrem,
ista
Madian quasi virum imum. Sicque assumjilis secum duobus fratribus, et nobili viro Petro
vexillifcro, navicula per diios
nunquam
a latere ejus recessit.
Cum autemipse
videret,
pater ductor exercitus Dei
prsedictam cruce-
nautas ad altnm
signatorum multitudinem
sciens
toria
sibi
jnnctam
est,
partem iluminis Sava;,

pater fecit se deiiortari.
in
qua Turcse mancbant,
qnod non
belli,
in mnltitudine exercitus vic-
sed de caelo fortitudo
vexillo
Hinc stnpendissimum miraculum notandiim

;
lirircedente ad
primam bombardarum stafionem
est
cum enim
ipse solus
cum duobns
fratribiis,
videlicet F.
Joanne
de Taliacotio, et F.
Ambrosio
per parvam transirent navicnlani, Turcis innumeram armatorum niuUivisum est tudinem contra eos transisse, cum in rei veritatc essent solum sex persona?, vidclicet pater cniu
A(|uiIano
duobus
et licet
fratribus et vexilliferoetduobns nautis
multi fratres in eodem loco essent, nnllus tamen lunc cnm patre transivit: ibi erat pra-fatns F. Alexander de llagusio. Cum autem
[ut prBefertur] transisset,
incipitcum supradictis
duoluis fratribus et vexillifero, de tlumine ad fossata castri ascendere pedes jejunus, imo
nam
exiguo cibo nutritus, fessus labore, nocte binc iiule discurrerat, compressus vigilia multis enim diebus et noctibiis
pliires dies
tota
neque cibum
nisi sicut piierulus,
neque
(|ui(l-
quam
quietis sumpserat.
<<
Hora erat quasi sexta, quem cum vidissent qui extra castrum manebant, et (|ui primo exiverant, mox hcti tanquam ad patrem
32.
gradn pedester, sustenfatns baculo quoquo designatum est nomen .lesu [quo (|uidem baculo tam in cquitando qnam in peditando bealus senex utebatur] fatigatus et lam dinturno labore, et vigilia continua, discoopertus capite cano, fortissime acclamando nomen Jesu primus ire ca^pit, quem se(juebantur forte mille homines crucesignati quos cum Tnrcne qui ad primas sfabant, viderent et audirent, territi inde recedentes ad secundiis confugerunt: sicque prima; bombardpe obtentEe sunt el captse. Qua> visa? in admirationem, et laititiam omninm convers sunt. Si quis tuiic vidisset bciitnm patrem Iwtitia plennm, .jncundnm et ([uis potuisset hariim valorem exultantem digno pretio a^^sfimare! Certe siniliil aliiid pr;eter iias primas t\i' bonis Turcarnm fuissct ac((uisitum, ad magnum honorem et lucrum cessisset inclyto regno Hungaria". 33. Uuibus occupafis, ad has ijisc Tiircalento
dam
in
rnm
spoliator indefcssns proficiscitur. Similiter
currnnt.
Uuod cum vidissent,
qui erant in castro,
Turcse non valentes
nomen
Jesu,
sine
neque patrem,
resisfentia
se-
licetexitus propter prieceptum eis non paterct, nonnulli tamen per ruinas, aliqui per foramina mnrorum, aliqui subtus portam ad beatiim
jiatrem se confcrebant. Sic(|iie innlti ipsi patii jnngnntur; (pii priino ad fossata acccdens vidit
mirabilia, <\\uv iani
iii
ncque vexillnni
cundie
terfias
snffcrre,
cum
sese
(iiiinibus attincnfiis relin(|uciilcs
ad contulerunt. Pater autem similis

ociilis
leoni factus in operibiis suis, post ingentis hefifiio
signa
pr.T
Tnrcarnm
innnitic
ostensii,
ad
ihmIc
i|iiaiii
iii
inaiic lacta
tertias,
quiV (li\cisis
in
ciiiiil
cnslodiis,
proficiscitur,
I
(jiiiirum
stationc
pio
cariim
Jiidii;.
VI.
cuitodia pixides, et varia machiiiainenta servata
: , :
CALLISTI
III
ANNrS
vallo
3.
CIIKISTI '145<i.
;n
Iribii-
erant, oralîiic 1i;pc statio iiiKliqiie fossis,

ot
et casiii
vicloriam, miraciilo conspiciio

iit
ttMrariim coiigeric rorlissiiiu' circiiiiiscripta.
cndam,
ipsc
15.
:
Joanncs
iiain in
ct
(lallisliis
pap;i
csl
At ipsc capitaiieus iiitre|)idusadvocatis pkiribus ad (iircptioiKMii ct ad liicra cos animans, vexillo praMMiiitc iiiii clamorc valido nominis Jcsu, ad
(
tcstantiir, ascri|)sit
piiniis
viiliiiis
falsiiin
Mahometcm ob
solvisse; nain
vi
accc[)tiim
obsidioinMii
iioii liuiiiaiia
castiis piilsiis est,
tertias tcndit
(|ucm
cum
ac
Turca; niiseri vidcrcnt
quidcm, sed divina ob

voces.
acie, id
ravit,
l)las[)liemas in (Ihristiim
sine rcsistiMitia olistrusis foraminiluis ciim clavis

ferreis
vociferantcs,
si
silii
malcdiccrcnl,
i\ux
scrilii
relictis l)oml)ardis et multis
aliis,
Quod [iluros ait iii fiiga [leriissi! (|iiain iii quidcm vcruiii, scd modum i[)S(! igiionempe Turcas nuituis sc viilneribiis ad
quatuor
et eo
non possent, ad eoriim im|)eratorem lamcntabiles redierunt.

() sti
1
viginti
cisse,
amplius millia
vi
sc confe-
plures(|ue ctiam divina

ignis
sine vulneribus
saiictiim ct terribilc
nomcii
.lcsii
(Uiri-
exfinctos. (Jiiod ait oain tantiim
])r;cdam relicjio-
scnem et incrmem, omni saiictitatis gratia amantisslmum crucis virtutem admirabilem, cujiis cbaract(M'e tam i|)se patcr
patrcni
!
tam victoribus, quam

tuit,
absumcre non
a veritate abhorret,
cum
ignis injiciendi
vel machinariiiii li;tli(Midaiiim dcfu(M-it o|)|)ortiinilas,
beatus, quain CLcteri

insignita erant
!
cum
eo stantes,
el
vcxillum
siquidcm
;ul
(âllisluiu lcnloria
ilahomctis
cujus imaf.fo in
sanctissimum Bernardinum, eodem vexillo depicta noincn
Jesu sua manu Turcis ostendebat, terrebatque. Penset liic vestra paternitas quanta fueritlaititia
ipsi
iindecim opulentissima transmissa, et crucesignali gaza Turcica dilali fuere, Fîlsum pariter (|uod JoanncsUuniadcs liiiic ccrlamini iiitcrfuerit
illi
:
nam quamvis
beato patri, qiianta fuerit Turcis ma'stitia,
[lollicorctur
B. Joannes Capistranensis cadostem victoriam, tainon Hulicol
(|uanta confiisio, (|uantumqiic

ctiaiii
damnum, de quo magis inferius disscrclur. Sed hic etiam

notandum
ct
est,
niados ex artis bellicaj logibus censuil,

re[)ulsi a
nucnibus fuissent
coiiiis
TurCiX",
iioii
[losso
pi"C( ipiic
(|uod
cum
TurciB sint
tamen cuni oxiguis
castris
dc])olli, soii
animosissimi
lentes
bellicosi,
nulliquc ccderc vo-
exeorum contumaci superbia, cogebantiir tanion a facic bcati patris fugere, eo (|LW)d, sclassi sunt,
cuiidum quod ipsimet postea s.epius
videbatur eis, quod a facie ipsius viri lam iucidi ac radiantes radii solis exirent, ct in facie coriini
ex])ectandum Sedis A])Ostolica! logatum ciim flo rentissimo novo exercitu, ac pcenain ca])italciii proposuerat iis qui c inaMiibus exirent, ([iiaii quam victos divina vi insecutus vidcatur. Subdit postea /Eneas Uterque rcm gestam scripsit, no([iic allc'
:
repercuterenl, quos
:
nullateniis
sulfcrre
valerent
sed neque vexillum, quod eis
plenum
radiis solis apparcbat; ideo a facic bcati patris aufugiebant. Aliqui lamen, ]iiissinic [)atcr, va-
mentionem fecit altorutor solil;im sibi rci laudem usnrpavit. Ingensdulcedo gloricX' facilius contemnenda dicitiir, quain contemnirius
:
gesta;
riant circa
:
hanc captioncm bombardarum
sta-
S[)roverat Ca[)istr;iiius s;cciili tur. pomîas fugerat delicias, calcaveratavaritiam, libidinem
tionem nam aliqui dicunt, ut bic posui, videlicet Turcas dc uaa ad aliam bombardarum stationem fugicntes, ex singulis divisim fiiisse expulsos, ut dictum est. Alii dicunt quod, ciim Turca; vidissent patrem cum inlinilaarmatorum mulliliidinc fliimencontraeostransirc,ac ipsum jiixla fossata stantem eos invasurum cum tanta
nuiltitudinc,
vcxillo
subegerat
qui
summo
1'ontifici
contemnere gloriam non potuit bellum ati[iie oxitiim bclli

,
describens, nulla Huniadis, niilla cardinalisfatotum suum osse dixit quod cta mentione
geslum
erat,
quamvis Dcuin
iii
[iriinis victori;c
erecto,
cum
in
veritate
adhuc non essent duo millia, omncs simul territos . Ex his patet Turcas ca;sos divina vi, quod a B. Joanne Capistranensi inferius audiemus.
34.
confessusfucritauctorem. Neiiio csl t;im sanctus, qui dulcedine gloritc non ca[)iatiir f;icilius regna viri excellentes, quam gloriam coiihMnnunt )). Hffc illo, ciim B. Joannis c (;a[)istrano
:
excellentem sanctitatem nondum nosset is enim, ut veritatis tcnax, neclegati nec Huniadis
:
mentionem
prffisentes
in
ea victoria faccrc
[lotuit,
cum
:
His
conscntit Bonliiiius
'
dum
tradit
perterritos Turcas a legionibus coelestium ange-
non adesscnt, quandoquidcm Deus per infirma mundi, confunderc fortia voluit
lorum;
(|iia
enim
alia lalioiie ciMitiim (luiiKpia-
nam
legatus
longe
dissitus
in
contraliendo
giiita bellaloruiu niillia, quic llorcnlissimo |)oIiebant equitatu, pelli e castris potuissent a |)aucissimo |)e(liluin lcrmc ioermiiim iiunKMo, iiisi
exercitu subsidiario occup;itus erat, ac vetucral
ante adventum
suum certamen
iniri
Huniades
cadites cxiguis
iis
copiis nonicn Jcsii iiiclamaiiliis
tibus se conjunxissent? Atque ideo ex
emen",
oliam in castris in Daiiiibii rijia defixis secontincbat cx militari Icgc, cuiii im[)ar nimium viribus Turcica castra adoriri non deberet, quippe
qiii
dandus
lia ha;c
est .Eiieas Sylvius, qui
humaiia
|)riKliMi-
metiens B. Joaunem pcr|)cram carpsit

rci
nis viribus censeret,
ne quidcm arcem [)ro[)Ugnari |)osso liuiiiased qiianquam lcgati et

cu|)iebat beatus vir
ac plura talsa
voritaliMii
iiiiioians iiisiMiiil,
Iluniadis iinixM-jis [)arere
'
Bonlin. dec. 3.
I.
vui.
/En. Sylv. hist.
Bohem.
c. tS.
>
Ma.
Sylv. ubi sup.
80
senio
confoctus,
vix
(JALLISTI
III
ANNUS
ct
2.
CHRISTI
I4r)6.
hacnlo se snstcntans,
copiis crucesignatis
in ore
fer
vicforiam,etfugerefecif
immanissimumTur-
lento gressn incedens, divino actns spiiitn cuni

selccfis
cai-um cxercitum, ct nostri omni;i ilbuuin obli-
pancissiniis
ilivi-
nitns comnnttis,
(iiiiinis ,lcsu
pro Inlnii-
nantilins licllicis niacliinis crat, Tnrcarnni castra divinilns perrnpit contra
in-ndenti;e leges^triljnente
Deoparem
linmanaE spei et victoriam,

Tnrca'
(|iiam olim
fia
Gedeoni contulit,
cum
amen-
nnernnt iormenia ei machinas diabolicas, quibus lotam Christianitatem pufabanf sibi subjiccic. Exultct ergo vcsfra sanctiias in Domino, et offerre illi jubeat laudem, gloriam et honorem, quia fecif mirabilia magna solus. Non ego incrmis ct inufilis servus, aut panperes et rudes crucesignati vesfra; sanctitatis devoti servi potuimus nostris viribus haic facere. Deus Do-
percussi in searmavertissent. Nec dici potest linmanam gloriam aflectafam fnisse a viro sancto, qui
cnm miracula
patraret divina ope, id

:
minus exercifuum
in
fecit
ha;c
omnia
illi
gloria
oracnlnm repetere consucverat Non nobis, Domine, non nobis, sed noniini luo da gloriam .
Ca^terum .Eneas Sylvius, de re nniversa accnratins edoctns, agnovit postea non legati A|iosJoannis e tolici, non Joannis Huniadis, non Capistrano liumanis viribns, sed admirando Nuniinis divini jirddigio lelatam victoriam, dum mense Aprili anni iiisei|nentis ad Alfonsnm A-
sa!cula s^T-cnlorum. Ha^c scribo breviter ei
raptim defessus rcdicns expugna, cifo scriiifiirus magis disfincie, ^vm facta suni in pariiculari.
Ex Nanderallia
36.
in
fesfo
S.
Maria; Magdalen,
.
ipso die gloriosissinue victoriae
Quod ad csesorum numerum

iucrebuif;
attinei,
fama
vari;i
nam
Monsfreletus ad cenalii
inm
millia Turcas
occisos aif;
nnmerum
ragonum regem
cussit de
scripsit
'
sic in^îuiens
Per-
calo Deus lioc anno, (nimirnm a rei tempore nondum evoluto,)Tiu'cos ne(iue gest;e enim humana victoria Init, qua? apud Albani parta esl . Quod porro B. Joannes Capistranen:
imminuunf, inier quos xÊneas Sylvius hc tradif De csesis hostibus varia seutentia est quidam super (luadraginfa millia periisse iradiderunt,
dicunt,
nonanlli
viginti
millia
csesa
fuisse
sis
revera Dei
iis
victoriam sibi non ascripserit, sed Deo, nt fuit, ex cjns litferis ad Callisium daenitescet.
35.
quod nobis iafra vernm esse vidcinr, neque enim in tanto exercitu vidcri clades ea
octiduo potuisset. Major profecto jactura iantum imperatorem fngere compnlif, qui sequenti
nocte
inceiisis
Beatissimo
patri
et
domino
Calii-
casfris
ac macliinis
cum
toto
sto
III. etc.
exercitu trepidus abiif, nec fam andax super-
Beatissime pater, post
pedum
oscnla bea-
busque veneraf,
quam
timidus
dimissusque
torum, gaudinm ct exultationem. Gloria in AIiissimis Deo, a cujus misericordia provenii, in tanta enim (|nod non snmus consumpti
:
fngam arripuii . Verum csesorum numerus muliorum litteris datis ad Callisfuni scripfus esi
a Ceorgio despota acceperant, quatuor millia trncidaia, fotidem alia in fuga periisse, quatuor inillia capfa. Ifaque is verns numerus putandus esi, quem etiam Ponfifex iii litteris ' ad imperaiorem
quemadmodum
nempe
viginti
eramns
tribulatione,
atîne iu tantis augustiis
constiiuti, nt
omncs putaverint non posse am:
plius resisti Turearuni potenti;e
atqneipsedux
Huniades revera Turcarum
terror, ct fortissimus
Cbrisiianornm propngnator judicaverit deserendum esse castrum Nanderalba;; ita enim forfiier ei incessanter expngnabant arcem ferissimi Mahomelani, et tot machinis muros diruebant, adeoque terribiliter contra uostros pugnabani,
ui j;un vires nosirffi defecerini, ei prajcipui milites fuerint consternati. Sed in medio tribulaiionis viviticavit
/J^fhiopnm,
litteris
fum
in
e
aliis
Encyclicis defuiivii,
(]ueinque Joannes
Capistrano in posterioribus
^ circumscripsit, nimirum viginii quatuor millia trucidata noii a crucesignafis, sed divina vi, plura vero in fuga mutuis vulneribns
se confecisse
divinifus,
reliqunm vero exerciaegerrime

potuisse
tum fugientem
apud Sophiam
a JFalKunefe atque proceribus

contiiieri
;
nos Dominus
nam
ab urbe
expulsi,
cum
mici,
eisi
vit
dolose recederent ferissimi ininostris exeuntibus parareni insidias;

jusserif,
dominns Huniades
ne ullus ex
nostris militibus casirum exirei, non curaverunt tamen de praicepto ejus crucesignaii, sed
magno se posuernni peminimus vesirae sanciiiatis riculo. Ego vero servus cum illos ex niuris revocare non possem,
irruenies in hostes in
campum prodivi, et hinc inde discurrens modo revocabam, modo animabam, modo disin
classem hosfilem sexaginfa quaiuor triremibus fuisse conllalam, c quibus viginti seiitem iuferceptffi fucrint ab Hungaris, trecenta formenta bellica capta fum Poniiflci sacros siimulos addidit, ut Cr;uci;c et Pala^sfina' recuperandis operam daret, duodecim equitum Itnlorum miliia submifteret, hoc enim robore sufTultos Hungaros inaximas res gesturos in opportunissinia hac occasione, denique reges Cliristianos ad
;
hostem trepidantem obterenduin
iinpelleret.
ponebam
paucis
>
ne ab inimicis circumdarentur
ei
tandem Dominus qui tam bene
salvare poiesi in
Beatissimo patri domino Callisto III. eic. Beatissime pater, ad pedum oscula bea-
quam
in muliis, dediinobis misericordi'
.Eu. Sylv. Ep. CCLXVI.
.En. Sylv. hist. Bolieni.

lioc an.
c. 6'A.
Lib. X. p. 272.
Ext.
Ext. apiul
Wad.
liuc an. iiiim. oS.
'pud Wad.
auoi. 59.
cAi.f.TSTr
iir
Awrs
!.
CIIRISTI
cl>i
l'ir)ti.
81
toium oljcdicMtiaui
iisque ad
liuinilliinaui,
rl
cleMuain
jiriiiatoiuiii
mortem
cruci?, ct supplicii la3\issiini
c(!iitiim viginti
Uuia uhi aliîuid dclicif, locuui liahet jus supplemcnti, idco ([uod non i)otui |rimo aspectu comiireheiulere in die gloriosa;
cujuscuin(|U('.
\iclori;e I)oiniiii nostri .Icsu Cliristi, auctoritatc
(louiiiius
uii;i
asscr;iiit, (juod fucrmil reverendissimus tamen lcgatus, post(iu;iiii discnrsmii liiihiiit
iiiuUi
niillia,
luccum pro
in;ij()ri
partc spatii, in (luo

milli;i
liguiintium exercitus locabatur, judicavit

v('risiniilit(!r
maquod
esse
ccntuin
sigiiis
(|uiii(|u;igint;i
t;iiitoiuiii
veslr;e sanctilatis, et
lae
ministciio |)aucoiuui,
cei'-
potuissciit
l)S('r;ini
iii
iii
castroruni. Scri-
vivilicro
viiiitus iioliis pi-iTslita";
crucis charactere iusignitorum, dipostca tameii, hahila cla-
sccundis
litteris
de triginta duabus
bombardis,
stea
taineii,
(luia tuiic plurcs
non videram; poparvis

:
rioii notitia, etsi indescriptihiliasint, macliina-,
omnibus
coinput;itis
cum
instrumenta et terribilia ingenia, quse paraveranl, currus ad defercndiim bombardas, rot;e lcrrcce, rotie ligiie;e ad transtereiidum naves et cymbas per montes et coUes ad transvadanduin gentes ad spolia rcgni Hungariic (quod tamen
magnis, ultra trecentas reperimus et dc pixidibus, qiia> manu cxploduntur, et in partibus

nostris vocantur scopctt;c, diircpcrtis,
nunicrum
non habemus, quia multse

;{7. "
occultata; sunt.
Deus
eis
gillatim
non permisit) ecce tameu ea, qua; sidescribi possunt, nunc suppleo, non
veritati.
dictat,
nihil
Pater beatissime, quia Justiniana lex videtur actum, cuin aliquid su-
vacans ornatui, sed simplici

dixi
tris
:
Nam
ubi
iiiulta millia
ex eis intercm|)ta sunt, illus-
dominus despotus, qui licet cum nostra secundum intentionem tide iion concordet tamen sanctitati vestroe conveniens contra perlidos Turcas nobiscum est, nunti;ivit pridie reverendissimo doniino legato et milii, quod ultra
,
vigiiiti
(|ualuor millia in die belli nece perie-
agendum, idcirco ecce nunc tempus acnunc dies salutis populi Christiani ecce nunc tempus implendi desiderium vestra; sanctitatis, ut progrediamur, necdum ad recupcrandam (w-cciam et Europam, sed ad recuperandam Tcrram-Sanctain .Icrusaleni,quod Deus omnipotens pra^stabit faciliter, si a concepto sancto desiderio vestra sanctitas non cessabit. Hoc unum piissimum a piissima vestra
perest
ceptabile, ecce
:
runt, et a certo se tenere asserit,
quod
;
totidein
sanctitatc et
iii
fide zelanlissima reverendissinio
et ultra in itinere defecerunt, semetipsos inter
doinino legato vestro benigne
concedatur, ut
tempore Gedeonis el non nisi divino judicio ipse princeps Turcaruin cuin suis intimioribus qui remanserant bellatoribus,
se trucidantes sicut
tantuminodo de
lia
saltein
duodecim vel decem milequitum armatorum inore Italico

Italia
si
vestris stipendiis transmittatis, qui
per sex
ad Sophiam stupida fuga devenit, intendens suos ministros qui supercrant compescere, ne ultra pertransirent, inanu propria, et suoruni
continuos menses
signatis,
pra;latis
et et
cum
istis
vestris devotis
filiis
cruce
cum
illustribus
principibus
baronibus hujus regni llungaria'
carnificum plurimos interemit. Superaddit etiam ipse despotus, quod principalis vayvoda vices gerens ipsius damnatissimi Maliometis
inagni Turcse qui prajsidebatin Scythia(Rascia), ubi est auri fodina, qua; erat, etdejure ])ertiiiet
ad ipsuni despotum, capite ininutus sit gladio ipse, et uxor ejus ab his qui jure subesse ditcnent tamen adhuc sui cascuntur despoto
;
telhuii iiuinque castra, qua;
auxiliante Domiiio
recuperare sperat,
sauctitatis
favore
et
tamen
et
praesidio
nobiscum in exercitu perseveraverint, speramus tantum de bonis paganoruin acquirere, quod abunde in postcrum per tres continuos aniios aliis expressis non indigeamus, sed eorum spoliis omnes nostros exercitus implebimus abiindaiiter. Ecce idcin dominus despotus vchcmenquod inagis in prasentiarum ter affirmat augmentare possimus fidciii Christianam, paganosque deprimcre ciiin dcceiii millihus l)cll;itorum quam aliis temporibus cum triginta
, ,
vestra;
reverendissimi
domini
lateralis vestri legati.
Ultra lucc etiam nuiiti;it
ipse despotus,
quod cum quadraginta explora-
tores miserit, ad exquirenduni quid de
immadili-
millibus nequivisseiniis. Ecce accedunt ad hoc desiderium reverendissimi doinini legati ;irdenteromnes isti, qui pro Christi nomine, etpro obedientia vestra? sanctitatis ac devota revereutia
nissimo Turca acciderit,

redierit, et
cum jam
cerli
quarta pars
omnes
testentur,
,
quod oinnem
Ex
crucis vivific;e characterem suscipiunt, etc. Salan Kemen modlvi, xvii Augusti .
38.
gentiam adhibucrint
de sua vita pcrci[icre potucrunt, ex ([uo ipse despotus vclicmenter opiuatur ipsuni csse mortuum uti:
nihil
De
ronatur.
successH Ixtiis Pontifex, ne iiianis fiat

Cffitcrum, acccpto
Apostolicislitleris,
iis,
tantae
victoria}
pr;csules de ea cernuntio, Pontifex princifies ac

tiores factos
'
nam
ita sit!
Scripseram, beatissime pater, (|uo(l iii primo nostro congressu qiuidraginta qu;ituor galeas numeraveram, et ita fuit; scd postea cl;iriori verilate comperta, sexagiiita quatuor reperiinus numeratas, ex (|uibus |)cnes nos adhuc viginti septem rcseivaiitiir, computatis parvis cum magnis. De multitudinc autcm exercitus
ANK.
ferrejussit;atquc in
Deo gratias requasadarchiepiscopum
Atrebatensem
misit. festas hascc voces profiidit^:

etc.
!
Callistus,
Salvatoris nostri
admirabile imperium Veneratinsanus Turcus furiis
exercitu, qui plana accensus,et cuuivalidissimo

1
L,b. brcv.
1).
19, 20, 23, 26, 2/.
Ibid. p. 29.
T(1.MIS .\.\1X.
liAY.N.
11 X.
62
ct
cAJ.i.isn
iir
Axxrs
'J
(iiHisTi
145(i.
montes
occiipaluil,
casliiua Muutcralliciisc,
cruconique misit ut
e
in praÎio
adversus
Cliristi
claveni rcjini llun.nariic, iliiraexpngnatione preniens, (lisjeclis jani ninris et defensacnlis castro
poliri se credel)at, in cujus
hostes praiferretur, cohortatus
Capislraao
'
ut
Joaimem ipsum eosdcm Hungaros ad eam se-
amissione
summa
iiniversie rcipublicae Cliristianae versabatur; eo naniijuc amisso, Tnrco ailitus patebat sine obsla-
qiicndam iatlainmaret, etcardiaali legato opera noa deesset Ne cesses, ia(|uil, dios ac aoctes
:
assistere dilecto filio noslro Joaaai
S.
,\ngeli
culo in llungariam, unde mox vexanda totius Christianitatis natus videbatur sed non est passus Ueus suinmns tantis tenebris implicari
:
suamreligionem, nec tantam ignomiaiam lidei orthodoxaj irrogari fecit potentiam in brachio
:
diacono cardinali A. S. L. et sancta opera ejus zelo tuo jnvare hortare gralia verbi tibi caditiis data prfelatos, barones, nobiles ac tolius regni Hungarite populos, ut sequaatur crucem instent Jesu Christi, quam ad eos misimus
: :
suo, et vircs
scnsumque
eripuit Barbaris, tjni
ab uuo Christifortissimo athleta Joanae vayvoda eta parva manu plebeiorum et inermium militum crucesignatorum protligati navali terrestriqne pugna, et ia fugam cum maxima eorum amissis etiam admirabilibus eorum strage machinis et instrumentis bellicis conversi sunt
,
:
jam victo ac perturbato, ollerantque .\1tissimo [denum perfectumque hoc sacriticium, quod tale factum est, ut paritnruin sit regno
hosti
dem
prsfato et cunctis fidelibus securitatcm . Eiimlegatum, virum omnium virlutum orna-
Turcus autem ipse furoris princeps vix nostroriim iiianus effugiens sauciiis, ut plerique ainnt,
equo salutem
((ua^sivit .
mentis iasignem, ad provehendam religiosam militiam, quamvis pio sestuantem studio, magis accendere nisus est Pontifex cum euim illi proposuisset quanta ad concitandos in arma reges in Turcas et instrueadam classem gessis:
Conceperat tantam de reportanda victoria expectalionem Pontifex, ut ex coUocata in beo spe palam antea in ingenti rerum discrimine constanter diceret, hostem subactum iri Notum est, inquit ', cuactis a nobis audientibus, quod perlidus ille Turcus perderetur et Hungari vincerent, et populus Christianus et nos cum ipsis; nec unqnam dubitavimus, quin fieret sicut
:
atque in sumptus non modo Ihesaurum gcmmasque absumpsisset, verum et saaguinem fundere esset paratus, addidit - Esl glorioset,
:
memorabile nomen versari in ea militia, ciijus Christus est dux et modcrator tu eaiai cujus mirabilis virtus et prudeatia non
suin et
:
ininus universis
specta^ sunt,
quam
cogitare
nobis cognila? debes ([iiaatum

studio
illas
et
per-
[)riecosi,
majora, sicut ait Christus Salvator fidem habet utgranum sinapis, noster monti transferre ad alium moatem, etc. et dixerit Va?, VK aliler seatieutibus etcaveantab ipsa Uei ira . De regibus et principibus loquitur, qui
accidit, et
:
aium futurum
sit gloria? et
laudum tuarum
et
Si qnis
ut nos speramus,
l)riaci|ies Christiaai,
iorli
opera, qui
industria
[)artes,
obtiaeat
maau
ct
.
inducanfur
vajal,
ri;e
animo ad resistendum Barbaris Non defuit muneri Joannes Car^
Turcarum poteatiam metuentes non audebant
cnm
.îneas Sylvius
testetur, tres victo-
sigaa attollere in Barbaros, nisi uaiversi Christiani communi foedere jungerentur, quod ob
ad Albain partte auctores Joannem cardinaJoannem Capistranensem et lem legatum

,
,
ipsorum dissensionem fieri non poterat. Ipse autem Ueo fretus cujus causam tuebatur, pro certo habebal, qnod si reges se ducem sequerentur, non niodo Constantiaopolim, sed Europam, Asiain et Pala3stinain Christiano cultui restituendus diceret; qua de re hsec ad S. Antonianm archiepiscopum Florentinum scripsil Adco iilorum , id cst, Turcarum, vires coatudit (aimirum Deus), ut facilis admoduni via facta sit ad eradieandnm de terra infandum genus etnomen Mahometi (jui triumplius, quo' :
:
Joaancm Huniadem
habitos.
Incrcdibili desiderio propaganda> victorite, evertendique Turcia; imperii flagrabat Hnniades, ut Dionysius, tit. S. Cyriaci iii Thermis
[)rcsbyter cardinalis, Poatitici signiticavit
';
re-
gia; tainea Hungarice nonaulli proceres ad facieadum cum Turca Iwdus proni erant ad
,
quorum
im[iroba infriagenda coasilia Pontifex

^
:
legalum incumbere jussit
Nolit,
iaquit,
niam nostro tempori divinitus reservatus est, nos omni conatu aostro vehementius iastare et victoriam sequi quam Deus deceraimus prfemonstrat; speramusqne quod intra breve tempus si, ut arbitramur, Christi hdeles potentatus se excitare, et nos sequi xoluerint, non solum Constantinopolis rccuperabitnr, sed Eu,
Deus, qiiod tain nequam animus in Christiano inducatur, ut [ûtet coaditiones aliquas cum ialidclibns esse iacundas quid enim turpius,
:
quid majoris erga Denm ingratitudiais esse posset, quam victoriam [)er ipsum Deum cx sua erga nos inetfabili misericordia
([uid infainius,
iiobis
datam
et
concessam dcserere,
.
ct certos
de
victoria, ipso Altissimo id nobis promittente
eam,
noa
[)rosequi
iU.
omni conatu
ropa, Asia, et Terra-Sancta liberabilur >.. 39. Suppeditavit Hungaris queecumque potuit
Impeiatoris et regwn torporem insudat

litteris Callixtus.
excutere suis
Gerebant La-
contrahere niimmaria subsidia Callistus \

'
l.ib.
'
Lib. brcv. p.
i;;.
Ibid. p. 43.
Iirov. p. 11) et :J9.

'
"
Ib. p.2:j.
>
Ib. p.
:,:\.
c. 8.
l.ib.
brev. p. 22.
^ ^
Ibid.
p. 7.
' .Eii.
Sjlv.
Kurop.
Ibid. p. S5.
CALLISTI
]II
ANNTS
-'.
CIIRISTI
\'i')(').
83
dislans ejiisinic procores inimicitias ciim Fridcrico iiii|i(M"itorc,

iii
iitriiis(|uc
Sicilia;
ciijus pcctorc vigchat adliiic
(oiilicicnda
retur, cuin
sacra
rcgcrn ut nunciipatiim de expeditione votiim cxe([ucse
dolor, Ladislaiiiii cx ipsius tiitela vi etdolo sul)-
quo
summa
ductum
fuisse
quod cum
in
rei
Christian.T
licatione egisse
scripsit
:
ad Solcrium
illi,
mansuetudinis signioratorcm siuim

ut
damnum
in
verticrct, net|uc cardinalislegatus illos
neque eniin
impcratori,
et
intcr sese conciliare potuissct ut sociarcnt
arma
Turcas, Pontifcx utrique regi anatlicma in',
tcntavit
ni fffidus jun^êrent. VA
:
ii
quidem mox
pariiisse visi
scd postca hrevi itcriim conimota>
Hungaria! regi ad eos in officiiim redigendos, anathema se proposuisse non pertimescendas ab Alfonso ipso Turcarum vires, quac a rusticanis sine rcge fractac csscnf, ac si antca Tiircae
:
moUicndis proxiino anno CalDum vero imperatorem sollicitahat, ut cxcusso tor[)orc iii nominis Cliristiani causa defendcnda munus suum obiret, illata est iniqua lis ab hominibus improbis, effusaeque plures querehc in Pontificem, quasi Ecclesiae Germanica! jura opprimeret, uec fcrre poterat archiepiscopus Moguntinus subsidiarias
sunl
ir;p,
(|uibus
profligasscntGr<'Pcos,Servios aliosijuc ha-reticos

et
listus stiidium navavit.
schismaticos,
ipsis, ut
mirum
id
non
videri,
cum
di-
vinum
ab Ecclesia
ejectis, [^ncsidiuin
defuisset, qiiod regi pio
divinam causam defcu-
denti affiiturum esset.

Dilccto fllio.loanni Solcrio oratori nostro.

Inter alias
tibi
eas,
pro bello sacro ab eo cogi, aususqiic esf a Callisto ad Concilium provocare ad novas turo[)es
scri[)sit
(nimirum litteras), mittimus quas nobis misit, et propria manu dilectus filius frater Joannes de Ca(si
[listrano
fas est dicere) Christi niartyr in vita,
bas moliendas, de quo haec Pontifex ad Joannem episcopum Papiensem, suum, ut diximus, in Germania oratorem, (quem etiam sacra? expeditionis causam urgere, imperatoremque ad pia arma capienda perpellere jussitl graviter scri[)sit
*
:
ut tu
quem
singulari charitate complectimur, et
de quo |ilurimuin confidimus, eas eidem regi (iiem[ie Alfonso Aragonum et Sicilia?), ostendas,
ut
notum
sit
omnibus divina
manis viribus, tam memorabilem

victoriam
|)0[iuli lidelis
!
non hugloriosam esse partam. admirapotentia,

et
Quid laudabilius, quam quffi facimus die nocteque ? In quo reprehendere [)0ssunt Apostolicam Sedem et nos in ea pra^sidentem, etsi immerite, ardentem Catholi
Callistus,
etc.
bile
mysterium celebrandum
!
miraculum aeterno prjeconio homines non armis, sed sola fidc suffulti et devotione, cum uno solo Dei athlefa invictissimo Joanne Vaivoda, et uno rerustici
cum
in
defensione Evangelii
contra infldeles,
ligioso fratre
Joanne
luereticos et schismaticos, in divino cultu, in
tentiain perfidi Tiirchi,
tot
Capistrano tantam poapparatus, tot mi-
morum honestate non simoniace, non corrupte, eliam sanguinem pro[irium expouendo ad defensionem fldei orthodoxae in mari et in terra. Excita et latra pro Christo, ut loquamur cum
B.
randa instrumcnta dissiparunt, et profligatis innumerabilibus copiis audacissimum et furiosis-
simum Turcum
inccrtum
exercitus
Hieronymo, quoniam canes pro dominis suis

.
suorum perterritum et fugam converterunt et plusquam dimidiam partem tam formidabilis

strage
in
consilii
,
latrant
Interjectis nonnullis addit, ut de

<
iis,
qiwT gererentur ipsiim faceret certiorem.
Et
quid de
Maguntinum
damnabili navata appellatione per et suos, et quid de pace inter im|)eratorein et regem Hungariic, et de executione contra perfidos Turchos, maxime stante tam gloilla
conciderunt alia parfe hinc inde majori parfc capfis, nam ultra quatuor mille ca[)tivos dati sunt glebae per gloriosum capitaneum illum ad reficiendum castrum illud dc Bellogrado alias, iif quod i[)si destruxcrunt instriimcnfis etmachinis, manibiis
;
dispersa, pro
riosa victoria nobis coelitus data cuni
|)opulari-
propriis reficiant ct nobilius
quam
aute. Quis
hus crucesignatis, uiio fratre, etuno milite, sine rege, sine diice, sine imperatore. Domiiic Dominus noster quam admirabile est nomen tuum corda la[)idea, quae ad hoc iioii niovcntur Estque classis nostra maritinia ciim legato camerario, diu est versus Constantino[)olim, et imperator dormitat. Exurge, Domine,
, I !
diviniim hoc iniraculiiin pro sua magnitudiiic admirari pofcst ? Uuis diguas illi inajestati
poterit gratias referre ? Duri,
bilesquc sunt,(|ui
et
suffi
.
lu-cc
qmc
immanes detestaDomiiiiis nosfcrsua

admirautur,
gratias
misericordia [loûilo
ineflabili
siio
fecif, noii
clementiae
non
rc-
ferunt
"
Et infra
(!t
jiiva
sanctum [iro[iositum nostrum,

.Xoveinbris
.Mcni.vi
,
[)roiit
cx
gifE
Nos quodammodo deferendo
sercnilati rc-
grandi fidc uostra firmiter tenemus, etc.

die
II
Datum
iiostri
Pontificiifiis
anno
ii
>.
similibus litteris cum eo non utimur, qiiibus ciim ini|)cratorc, <|ii(-in pcr legatum nostriim S. Angcli cxconimuiiicari man-
Aragonum
Angebatur gravioribiis curis Pontifex, otio Fridericum viderct nec minus alii torpebant reges, quos excitare niteil.
cum marcere
batur,
davimus, et rcgcm Hungaria, nisi pacem inirent ad inviccm et insistercnt omnibiis viribiis siiis
contra nostid
[lerfldiim
siii)
Tiiiciim
facfo(|tic
niandato
atquc
iii
]iriiiiis .Vlfiin-;iiiii
AragDiiiiiii ct
cxcdninuinicatjonis
sciitciitia, ((nid
'
Lib. biev. p. .13.
-'
llii'i.
|i.
li.
'
Lib. bicv. p.
44.
84
rALLlsTi
III
Axxrs
ut
:
2.
tu
it;i
riiRTSTi
facias,
K'i56.
et
seciifiim osl ? pax el omiu! (iuod
optabamus,
Deo dante volumiis

est, ut
of
luan-
cx actis
ipsi rogi
iiiihis
(ransmissis plcnius est \idere
damiis. .Naiuifa secutum

et tirmifer
som|ior dixiiniis
Aragonum
aiitem visi fuimus eontinue
luimililer, liulciter ct l)enevole scribere et exhoret utinam tu vel similes uti assuevisti, et benc operatus es infer serenitatem suam et nos in agendis continue interveniens, et non fllii hujus saeculi quserentes quae sua sunt. Et
de Servia,
tari
fenuimus, resisfontia Grfucnriim ot aliorum ha?reticorum et schismaiicorum ei nocere non poterat, tanquam extra Ecclesiam existentium, sed Catholioorum, uti facfum est, potentiam cjus e.xinanivif, ct majora iis videbuntur, Christo dante. etc. Dat. etc.
et
i3.
infra
Flecfi
nei|ue
funo
iiofuif .Vlfoiisus,
ut
42.
<'
Unum
est,
quod peccatum mortale non
commitfemus, Christo dante, etiam si gladii super caput nostrum starent. et non sine causa dicimus non poterit tantum dsemon operari in regia celsitudinc, quantum cum Deo poterimus regicC celsitudini affixi simus, sine tamen Dei
:
votum de iuferendo Turcis bello ad exitum duceret verum a Pontifice defectionem meditatus
;
est
',
cum
Renevenfi
ot
Tcrracinfc Ecclesiasti-
carum iirbium prfecfuram

taiii
ac regni Ncapolijus tiduciarium sibi, et spurio Fcrdinando
conflrmari misso
oratore poposcissef
pariter inter
,
ropul-
offensa.
pr.Tlio
si
audircs
istos,
qui
ioterfuerunt in
samque
esset passus.
-
illo
grandi contra
Turcum
:
venientes ad
SoUicitatus
rolus rex
victoria
alios
in
regcs Ca-
nos
XVI tentoria aurea et argentea pro persona

liabita et tot alia
canis illius
divifes
enim
re-
manent omnes ex spoliis, tuerunt, omnibus dimissis
vix
;
enim fugere po-
Pannonia Turcas delendos uterefur floccique facienti monita Callistus divinas iras inut
Francorum
parta
ad
et forsan canis ille vulneratus vel mortuus, quia nescitur ubi est. Oninia enim concessit gloriosus ille comes cru-
tentavit
Callistus, etc. Quis tam durus, qui nos in tam firmo proposito et sccuritate victoris nostro tempore ccelitus concessae non sequatur ? Va\
i<
cesignatis,
solum
et
retcntis sibi
macliinis
cum
bombardis
terrae et
aliis
inducibilihus instruinentis
v;r
aliter
sentienfibus, et caveant ab ira Dei
maris, et prosequi facimus victoriam per mare et terram, mittendo glorioso coniiti subsidia opportuna ultra vires nostras. Voluit
soli,
nam
(|ui in
hoc turbabit nos, portabit judicium,

sit
ille.
iiuioiimque
ilonini
Tuam
igitur
seronitatem
enim Deus hanc gloriosam victoriam sibi papa?, et sanctac Romanac Ecclesiae cum
suis
hortamur,et intimo cordis affectu requirimus, ut tempus hoc quo Dcus summus serenitati tuae opporfunitatem otlert, utnomen tuum
immortalitati consecrare possis, non deseras
et
:
crucesignatis popularibus et fere inermibus, absque impcratore, rege et ijuovis alio inagno
duni perfidus Turcus incertus quid agat, fuest,
duce conccdere. Die enim
Xativitatis Virginis
gatus et profligatus
cum aggrediamur
(ut
et
gloriosae, quae erit die Mercurii, erit
annus, quo
sequamur Christum ducem, qui
idem
saepius
incoepimus crucesignare inter missarum soet ubique sic fieri ad lemnia in sancto Petro exaltationem gloriam sanctissimae Trinitatis
;
sanctae Crucis
canis
ille
mandavimus. quam iu derisum ad modum stoK-c de humerisad pedes

et
faciebat suis blasphepnrva crux Christianis impressa juvabat, fortius ainpta ot magiia oum juvarot, et in hoc, ut loiiuainurcum bono Paulo de iiomine A quocumr/nc nominetur, in hoc Jesu dicentc
deferebat
dcfcrri
dicamus) praeclarissimam vicforiam et triumphum tempori nostro divinitus rescrvavit. Non desunt modo Christiani potcntatus et nobiscum qiii saiiguinem ef vitam nostrum in iiac divina causa devovimus) vires oorum adjungant, et crucis vivificae vexillum non deserant, quousque
vicforiam, qua"
et
mando quod
si
quidem
in
manibus
est, felioitcr
cum ex;iltatione orthodox consummemus . Ursit aliis

regem, ut
in
sacrosanof;E fidei
litteris
'
Mahometem
signa attolloret,
eumdem cum
gaudeo, et gaudebo ; sed quisque consequitur effectum honorisvcl dcrisionis, uti accidit isti cani et suis. Fere per mcnses non potuerunt colligi per Christianos qu;c remanserunt ex spoliis Turcarum. Et de his satis. recitare ct ordinare, Si omnia vellemus ut de pr;esenti facimus, scribente secretario
nostro,
fidc
ad id prae c;eteris regibus obstriotus esset, ut qui Christianissimi nomen gercret, et S. Ludovici exempla domi proposifa haberet, de quo
in litteris ad
Alanum
tit.
S. l*ra.xedis
presby-
tcrum cardinalem legatum hoc anno octava Octobris die datis *, ifa quoritur Pontifex Ex ipso regiio Franciac, quod pr;pci|)uum est inter
:
non
sufflceret iiox. Et
vivaciter
nonne ex flrma dicebamus, canis ille (de ciijus

et
fri-
Christianos
parum
vel uihil
fructus sentifiir,
potentia etiam potentes Chrisfiani fepidi

gidi
quamplurimum dubitabant assumere pnx;lium, nisi fore toto mundo coadunato) quod quia nemo Catholicus oi roidco vincebat sod cum rcsistcntiain Catholioonini sistebat
, ,
ncquc cruccsignari aliquem, imo nec pnvdio;itam, cruciatam sed solum, utaiunt, de decima colligeuda dolemus et vehomontor dolomus ". Ad tjellum sacrum Lusitani Ituli et i-i.
,
Ethiopes ipsi concitati.
InLusitania pium
-
pra'-
haberet, iierderotur lueo mui solum aioliam in ijniul ut sccreto, scd praîlicabam supor tecta
.' :
Siir.
1.
|i.
.xvi.
i'.i.
Aniial. c. 39.
Lib. brev. p. 10.
Ii.
p. 47.
!li.
CAIJ.ISTI
fcrebat .(nloriMii
m
;
ANNT.S 2.
sa-
CHRISTI 1456.
85
.Vlfonsn? rex,
iii
bellumque
festinatione constitui facimns, ut eani ad defen-
cTuui ailiuiiiistrarc
Tiircas optaliaf
lui ideo
decuinanuiii
aurnm
lioc
anno
collecluni colli-
gendunii]ue proxinio in Lnsitania in suniptus bellicos coiiferri impenilique jusjit '. tuni addidit
:
Confirmabis Silvensem episcopum

in
allo-
quitur'!
sancto
proposito
(nempc regem
quod si, ut speramus, magnoet ardenfi animo proseqnitnr. Deum hahelHt directorem, et immortalem jjloriam el triuni[ilium apud Deum et homines de liostibus certissime reporipsuni),
tabit .
et
Rogati etiam Florentini -, Genuenscs ^. Veneti ', ne Christiano nomini deessent

littera>
',
sionem Chrisfi fideliiim ef exfermiiiium infidelium Vere proximo transmiftamus, ef per terram ad partes Hungaria' non parva transmiserimus [)ecnniarum praesidia, et majora etiam [(oUicifi simus transmiftere, nescimns quo recnrrere, ad quem preces nostras porrigere, nnde auxilia [)efere, a quibns snbsidium habere, quod vobis in prssentiarum transmittere possimns, nisi vehementissime nobilitates vestras exhortemur. nt lioc parvo tempore constanter et animose in fam sancto opere perseveretis, procedatiset continuefis in victoria, (|uam cum anxilio Domini
conseqni coepistis. Facultatesnostrae et Ecclesiae per se tenues et parva? snnt. Res hwc opulentas opes exposcit, et cum sufficere non possemus, scripsimus ad omnes principes Chrisfianorum. uf sese exsuscitent, sese parenf ef offerant ad succurrendum tanto oneri, et tam amplae necessitati
extantque eo argumento ad Franciscum Fosca-
rum Venetiarnm ducem

dinali
ut legafo car-
cnniam
pro snstentando milite snbsidiariam pemitteret, necnon ad aliquos Macedonise

*,
principes
quos ad constantiam hortatur.
ut
Turcarum impetus
rentque.
Dilectis
filiis
fortiter excipereut propulsa-
fidei
Christianfc
omnem autem opem,
nobilibus viris Simoni
et
Alfonso dominis de Asfrovileri. Intelleximus per litteras dilecti fllii fratris Ludovici Constan Ordinis S. Joannis Jerosolymitani ea, qnse in parlihus illis Albania per nobilitates vestras gesta fuerunt contra Turcos, et qusp in futurnm de facili fieri possint, si vobis
tur.
auxilium, favorem. subsidiuin pollicifi sunf:ita quod Vere futuro confidimus tanfum congregasse
subsidium tum gentibus, tum classibus, tum
pecnnia.
et
tum
aliis
necessariis rebus,
ut
facile
non fantum
.\lbania, sed et Grscia, et Turchia,
sancta Jerusalem a Christianis recuperari possit,vosquenohis,data pinguiorifacultate, recom
prfesidium aliquod gentium per nos transmittaQuae omniaquanto gandioetlstitianos affe-
missos visceraliter habebimus.

nt hoc
gatis,
quantumque ex eis noster gestiaf animus. longum esset perscribere :devotionem autem vestram, diligentiam et magnanima ac laucerint,
Exhortamur igifur vos. dilectissimi filii, parvum tempus patienteret forfiter perahostibus animose obsistafis. conatns illodonec subsidium nostrum,
et
rum
retardetis,
dabilia opera vestra "pro fide Chrisfiana pluri-
quidem robusfissimuir, Vere proximo

transinittefur, aut saltem a tanto
Tobi=;
mum in Domino commendamus. exhortamurque qnantis possnmus precibus et adhortationibns, ut ad prosecutionem et perseverantiam bonornm operum vestrorum quse, Deo inspirante
ct favente,
hostium onere
alleviahimini. Nos vero interea

[irincipibus praesidinm
ut in partibus
illis, et
dabimus ope-
ram, ut classis nostra perficiatur,

et
et ab aliis nobis fransmiffatur,
niam non qui

coronabifur
stris
:
iuccepisfis.pergerenondesinatis, quoincoeperif, sed qui perseveraverit,

et
omnibus
aliis Christianis
(jnandocnmque laboribus ve-
ex facultatibus nostris satisfacere non valebimus, paratnsest ille iinmortalis et omnipotens
pro exalfatione religionis nostra? succurrere possimus, prout vehementer optamus et desideramns. Dat. etc. die xv Decembris McnLvi. Pontificafus nostri anno secundo . l.j. Eodem pio studio [lermotus Pontifexconcifare .4^fhiopas in .Malioinetauos conatus est, de-
Deus, qui cuncta [>ugilIo suo cLaudens, nnllum bonum irremunerafum abire sinif, et morfalia
justis
omnia quae nos su[)plere neqniverimus ad defensionem, aiigmentum et

oculis as[)icit
:
regem certiorem
que parta in Hungaria victoria Zarajacob eorum fecit ', et qnasdam sanctorum
reliqnias pro sacro
exaltationemreligionis sue pro sua erga Christi

tidelinm genus clementia, suppleturus et administraturus est.
facultafps,
munereei
misit.
CharissimoinChristo tilioZarajacob, regni

Ethiopiae regi illustri, salutem, etc.
" Qni ccelornm continet tlironnm Deus Rcx dominator omnipofeiis sit tecum iii ornnibus
Etntinam
ifa
nobis suppeterenf
quemadmndum paratum habemus

:
animiim
voluufatem ad defensionem ef [)ro[)agationemfidei orthodoxfe sed cum janidndum innnmerahiles snbierimus impensas in emiftenda ef manntenenda classejamdudum |)er nos ad fronteriasTurcorum cmissa, et majoresetiam nunc incumbanf in [)erfectione. pneparatioiieac
et
operibus tuis
tibique
tnaque uxori
iilustri ac
familia'. po[)ulisque fuis in ea viiiutebenedicat,
qua prophefis. qua sancfisetelectis suis benediplnatque super vos etfllios vestros gratiam oinne bonum. qni domnm Israi^l auxitet exalsuscifef(|ue ex renibus fnis sctavif in gloria
xif
:
et
inuiiitioiK'
alterius classis,
quam magna cum

'
men
'
Jacob in perpetnam reternitatem, quasi

X. p. 272.
l.it).
brev.
11.
* Ib. p. 50.
4.
p. Ib. p. 5:j.
s Ib.
2(1.
Ib. p.
.51.
11..
p. 10.
1
Lib.
86
slellas, ft sitis
filii
CALLISTI
(liloctionis siisp
;
III
ANXIIS 2.
CHRISTI 1456.
es,
tihi
pacem
susceptus
cutores
respicere dignaris adversus persein sangiiine
qualein A|)ostolis, til)i victoriam qualem Josue prgestitit in campo Libani trans Jordanem, etduci iMacliabnno contra Nicanorem pugnanti, cum viri illi apparucrunt, manitestum de ca'lo pra^si-
illiiis, qiii te
rcdimere iion
(luhilavit, justa et
reris. Prtfsta te
i)ia
bella suscipere
non mo-
dium
atlerentes.
Is,
meritis, Pontificafus
postquam nobis, licet imonus injunxit, et affecti meurbis Constantinopolitana;,
nobis ferventissimumin eo opere, cujusmerito laus omnis inferior est. Audivimus sa?|ie a tuis, qui ad Romanam ciiriam proficiscuntur, Hebra'um quemdam regnnsse olim
in insuln
moria calamitatis
qiiadam
.-EthiopiiE vicina, qui
omnes
antequamde conclavi recederemus, votum emisimus belli suscipicndi contra Turcum, et omnes lerrarum fidelium occupatores. Cumque ad id facultates Ecclesia; non suppeterent, vires
Christianos in ca insulacommorantes trucidari jussit: id cum ad aures imperatoris Constantinopolitani pervenisset, regi tunc.4ithiopiffi scripsit,
se mirari,
xum
principum orbis terrarum, qui Jesum crucifiprofitentur, convocare decrevimus. Extunc etiam tua; serenifati significamus et amicitiam cum felicis recordationis Eugenio pa()a IV \)vxdecessore nostro initam,
fidein professus,
quod rex potentissimus, Christi non sine suae faninj jactura, tam
fieri
atroces injurias Christianis
pateretur,
cum
il-
los facilc tueriposset;quirexilleprdDdecessortu-
nedum
continuare, sed
inunitale sancfse fidei augere velle i)olliciti fuinius, existimantes illam esse veram amicitiam, non quse prEesentia, sedCliristi charitateconjun-
usclassem paravit in perniciem tyranniillius, et quas decuit ptEnas exegit. Quod si litteris imperatoris pra>dicti, rex ille vehementer commotus
extitif, si
pro insula propulsanda,
si
pro vicinis
tuendis
tua,
arma
suscepit, quanto
nam qui unum cor|)US et unus spiritus sumus, unius etiam voluntatis in Deo esse in Deo debemus. Verum quia in hoc sanctissimo opere nostra satis voluntas cxpleri non potest, legationes ad diversos mundi principes non sine magnis sumptibus misimus quemque pro viribus hortantes ad expedifionem tam sancta3 rei auxigitur
: ;
ad intercessionem vicarii
magis serenitas Domini nostri
Jesu Christi, Petri
successoris, pro illius reiigione obsecrantis, justa et pia bella suscipere dehet. Quod cum facere decreverit, ut spera-
mus, per nuntios, quos acircumvicinis partibus

ad Italiam profecturos esse credit, celerius ac tutius iios certiores reddere non gravetur, vel si melius expedire putaverit, eos ipsos nuntios dirigere poferit ad dilectum filium nostrum Ludo-
lia
taturi
conferant, pro meritis feterna pramia expecqui omnes pro religione Jesu Christi re:
demptoris nostri quantum hahent viriuni obtulerunt. contra hujus rahiem multa prsesidia nobis ohlata sunt; adlucrent
vicum
tituli S.
Laurentii
in
Damaso
presbyte-
ruin cardinalem,
tiim in
nunc
classis maritimge lega-
enim ex Orienfalihus,
partihus Orientalibus
jam commoran-
tum etiam ex Occidentalibus partibusterra marique duces, etiam exercitus non contemnendfe quos ille reformidans, tanquam canis virtutis
;
tem. iNam
nis in
cum fama
detulerit, nostris .Christia-
cos
Europa bellum gerentibus, adversusTurtuam serenitatem cum suis viribus accessii-
rabiosior factus, vires soldani, Scytharumque inimicorum Christiansereligionissibi adjungere

facile consequi poterit, oh comperfidiam et voluntatem in nos hostimunem lem, unde tantis viribus cumulatis, victoria nonititur,
quod
bis difficilior videri potest.

46. <
ram, spes erit nonmediocrisvictoriffi obtinendae in Turchos, fientque nostri exercitus ardentiorcs ad rccupcrationem Terrai-Sanctae. Veruin quia non dubitamus serenitati tuae gratum fore, ea quae in Europa gesta suntcognoscere, ad tuain consolationem nonnulla prfcsentibus duximus inserenda.
Nos tamen
in
Domino
confldentes, cu-
Turcorum
iin[)e-
jus nutu Tartara contremiscunt, et omnis forlitudo gentium dissipatur, serenitatem tuam huic
rator, cultorexecrahilis Mahomcti. jam proxima /Kstate, cumsuovalido et innumerabiliexercitu,
sancto operi convocare curavimus, quae si cum sua sublimi potentia nostris exercitibus accesseDei juverit, satis rit, vel suis operibusEcclesiam ad profligaiidum imvirium babituri videmur
piuni
cumliostiliteriiiHungariam penetrasset, etin obsidione castri, cui nomenest Belgrado,ad ripam

fliiminis
Tnrcum
et
non minus
spei,
terrram Jeru-
salem, aspersione sanguinis Jesu Christi redemptoris nostri coiisecratam ah impictate iiifidelium vindicari posse suh tuo etenim suhlimi
;
iniperio, iion
solum Deusmagnosexercitus, scd
Danubii siti moraretur, idque macliitormentisque ad soluin diruerat, gentes HungariiE, quaspro defensione aderanl, adjunctis crucesignatis, quorum illuc ingens confluxerat iiumerus, duce Joanne vayvoda, inclyto milite el acerrimo propugnatore nostra? rcligionis, cui noster aniinus nec fides in Doinino defuit
nis
flumcii Niliesse voluit, cujus inundatione tellus
victoriae obtinendae,
sacratissimo die B. Mariae
hostibus alimentaministrat, quibus pro tuo arin eo, bitrio denegarc potes. Sperantes igitur erga crucem geris affectum, per viscera quem Jesu Christi, cujus vexillum in sacro baptismate
recepisti, per
Magdalen;p, divino facto inipctu contra

ter
quodam
liostes,
instinctu
excitati,
cos in
fugam
turpi-
compulerunt,
"
Adfiiit nostris de
clo manifestum auxiiiigiMiti
omiiia
(luac tu
hoc regium decus capitis tui, per sancta putas, si Christi fidem cui
lium
Dei, qui voluit lantos exercitus concludi in

:
manus paucorum
nam
sfrage peracta.
cAi.i.isTr
III
ANxr.s 2.
ciiristi
\'i')V>.
H7
\ictoria politi
lile ciiin
miconfusa? jMitoiis iMiiiii Iteus est super oinnesexercitus, (jiii Madianitas et (trieiitales jiopiilos, (juoriiin numferus ut locustaruin iniillitudoerat, tradidit iii mami (iedeoiiis, (jui de cddo pnesidium (iedit Oiiia' sacerdoti contra Eliodorum, saiictamJcrusalem profaiiare volentem. O bone Jcsu, quaiita
siiiit.
Uiii^l luiraniiir sul iiiio
desideramus
parxa mann,
lot inillia fuisso
conlidenles pro sua inellaliili cicmentia, nobis victoriam perfldis hostibus confusioiiem concedet, ut sancta civitate de nia; ,
nibus
impiorum
liberata, dicere
possimus
Surr/e, illuminare. Jerusalem, (juia venit lurnen

f/Ioria Doriiini suprr te orta est. Ca?terum, quoniam devotioiii tua; duximus convetuviJi, ct
nire
tua est fortitudo,
ijui
misisti j.dadiiiiii tiium su-
per caput illorum,

sese
(jui
fiigiendo noii
pauciores
lii
jier dilectos in Christo filios nostros, fratrem l>auliim sacerdotem, et Theodorum diacoiiuin Ordinis S. Antonii .'Ethiopes mittimus
,
mutua
cajde necarunt,
quam
a nostris in!
venerandas
SS.
terfecti
fiieriiiit (juiliiis
victoiiam
dcd.isti
ea
pugna Turcoruni
caesa,
:
circiter viyinti
quatuor
inillia
totidem in fuga defecerunt sese mntuo concidenles castra incensa, liomliard.T capta; circiter trecentffi, balistarum innumerabilis copia,maciiinae ad navigiapermontes traducenda, iiistrumenta fabricata ad populos transvadandum, signa militaria, et ex sexaginta quatuor navigiis, quse
reliquias videlicet de reliijiiiis Ajiostolorum l'etri et l'auli, de reliquiis S. Joanuis IJajitisfa; de brachio S. Andreae Apostoli, de reliquiis S. Jacobi Zebedei Apostoli, de ligno crucis, in (jua susjiensus fuit beatus Petrus Apostolus quas quidem reli, , ;
quias,
quoniam venerari sunt

apud
S.
nitati tuap,pro tua
Rom
dignissimae, seredevotionedestinamiis. Datuin Petrum anno Incarnationis Dokal.
super Danubio retinebat, viginticapta pencs nostros sunt. Ipse vero Turcns, modo
minicaj mcdlvi
nostri aiino
i'.).
Decembris
Pontificatus
ii
dux
taiiti
exercitus, re
male
iresta
necdum
su-
Pontificius thesaurus a Callisto in Turcas
perbit,
inodum
statuens, cuui ad Sojiliiam ur-
exhaustus.
Non voce tantum
sed exemplo
bem
mit.
pervenisset, in rabiem versus,
quamplures
totius orbis Christianos jirincipes in arina jiro

fide augenda,deIendaquesuiierstiti(iiic.Maliiimetica concitavit Callistus,quippe qui vires omnes suas inTurcas etfudit, Pontiflciaque ornamenta, ut instrueret maritimos terrestresqiie exercitus
ex projiinquis suis sine causa sua
manu
jiere-
Uuidam
vero despotus in jirovincia Servite,
nostris gentibus adliifirens, multos cxjdoratores

misit, qui diligenter peinjuirerent ubi Turclius
ipse sese recepisset, multisijue exillis redeunti-
distraxit
quod
saepius
ipse
in
professus est
bus idemque referentibus, nihil certi de illius vitacompertum esse potuit. Opinamur velipsum
ca;sum,vel forte perterritum, in aliquaslatebras id tametsi multi reterant, nos tase recepisse men litteris dilecti filii nostri Joannis de Capistrano Ordinis Minorum professoris, qui omni;
Scit Deus, inquit,
quam
emissione classis
contra pessimum Turcum, quam jam diu feciinus, non modo facultatibus fuimus exhausti, sed post jocalia et aliam supellectilem
nostrffi
bus rebus interfuit, facti sumus certiores. chaiissime fili miles 48. Cum igitur comes, pra^sentis belli eventum exjiertus, ingentem stragem liostibus intuleritj si tua sublimitas cum suis operibus nobis accesserit, speramus victoriosissimum liiiem contra jierfidos
,
,
pretiosam nonnuUas terras Ecclesiae fuimus coacti alienare, ut dicta^ classi et aliis subventionibus, quas per terram contra prffifatum Tur-
cum
similiter facimus,
Et in
litteris
non deessemus, ad Tudertinos datis '
etc. .
:
Ne-
cesse esset ut
rent, pro
omnes Christi fideles nos in tam sancto opere omnibus suis facultatibus adjuvaquo nos aurum, argentum etjocalia et exposuimus hactenus et exponere decernimus . De eadem
nostra etiam usque ad mithras
hostesCiiristi, perterritos jaiii ac tanto dispendio
Unde per aspersionem sanguinis Redemptorls nostri serenitntem tuam reijuirimus, et in Domiuo obsecramus, ad opus tain necessarium, pro sancta religione se accingere maturet, et auxilium nobis a Deonon defuturum maguanimitati tu;c danius coiitia sperantes hostes aureum illum gladium quem Jeremias dare visus est duci Maciiabaeorum dicens Accipe sanctum {jladium munus a Deo, quo dejicies adversarios populi sui. Is enim Deus est omnium fortissimus, qui sub Ezechia rege per angelum suum de castrisSennacheribcentumet octuaginta qninque millia interfecit is non selaborantes.
,
Pontificia supellectili aurea et argentea conflata
percussaque
quai Turcia-
iii
iiummosjiro dasse sustentaiida,

vexabat jilura alia sunt testimonia inlitteris ^ enini ad
, ; :
littora
ejusdem
Callisti
eiiiscopum Attrebatenscm datis Interim, inquit, ad fortificandam augendamque classem nostram, qua; jam diu in Orientcm navigavit, et
I)ro aliis
grediendum
opportiinis rebus ad taiitiim opus aginsniijiortabilibus gravamur expenniliil nobis reliijuum sit etiam jocalium et domesticarum supel-
pensis, ut jain
auri, argenti,
lectilium, quac
potentiam, sed ut sua; majestati placet, dat dignis victoriam. Nos autem, ut in(jiiit Apostolus, fiectamus genua ad Patrem Doiniiii nostri Jesu Christi, uon cessantes ab
cundum liumanam
bricari jussimus,
mus
.
*
regem
>
omnia in monetas excudi et facasqucjam omnes consumpsiEadem repetit ad Carolum Fraiicorum scribens, ad Philippum Burgundiae du-
oratiouilius, ut
implere dignetur quod maxinic
Lih. lncv. p. 12.
2 lli.
p. 23.
3 Ib.
p. 2S.
'
Ib. p.
j2.
88
CAIJ.ISTI
'
III
Axxrs
2.
laiu
(HRISTI 1456.
|ii(im|itaiu
ccm
((|iicni
px aiiro sacro in ejus

su]i|)C(iilai'c
-
|)riiici|iiilu
iu\
îctoriaiu
prose(|ueu(lam
ad
coaclo classi
ditionis
subsidia jussit)
qiujs
Lu-
(loîcuui i>cscascs
iu (ialliis
oratorem suum ad
,
consequendam, ad taiilam laudem reportandam trabe, coiidiicas, et ut una

tantain gloriam
lu-clcsiaslic;r,
clientes
propter
teciim criicein suscipientes

tiir,
Cliristiiin
:
scquan-
perariuni iu causa
uomiuis
Ctiristiani exliausttim
in
reliquias hostium proriiant
solus ter-
monuit
et castra
'
ut alâlicnata
Ecclesiastica
;
vectigalia
ror bostibus incussus nos victores

<i
efficicl.
ad Kcclcsiani revocarcut
' :
deni(|uc ad
Gemmas, iiuiiiil, legatum Aveuionensem jocalia, et argenlum nostrum ad hoc opus tam consumpsinuis usque ad mitlu-ap nostrae pignorationem, et nonnullas ex terris nostris alienavimus, ita omuia tamen iârum existimantes, quoniam nobis est animus usque ad sanguinis effusioucm bauc reni prosequi, conlitentes viclo<<
llungarorum potentia, (luid exi)ectas ? liabes cnim classem nostram cum legato iiostro qus in dics fortiflcatur in inari potentem
,
rexquePortugalIia>quotidie cumexcrcitumagno
cxpectatiir,
nosquc omnia oblata
terra
marique
adim|)levimus et ultra, et augmentare uon cessamus, et qui nobiscum non est, aHenus est, (iermaiioriim magnanimitas, |)rofanus est.
riani de intidelibus crucis Cbristi uobis
jam
in-
coeptam reservatam esse
Ne.%0. Tn .Ef/eo ))iari rcs feliciter fjestx. que ad irritum cecidere Pontificii conatus distractGeque opes plures animas Cbristo comparainstructa enim illa magnis sumptibus vere classis, qua; duce Ludovico cardinale legato Orientem petierat, Tiucici imperii oras maritimas evastavit ac tres insulas iusigues in .Egeo mari Barbaris eripuit. Ex quo telici nuntio ingenti Isetitia affectus (âllistus, JoannemCarvajal, cardinalem legatum in Hungaria, de re bene gesta factum certiorem Germanos Hungarosque in Turcos concitare jussit *
;
Christianorum flrmissimum quid dormitas? prsesidium, quousque triumphum et immortalem gloriam, ac paratam tibi laiidem dilferes?
ut vitani aflliginuis Nos omnia exponimiis victoriam a Deo datain prosequamur. Si sequelain babuerimus, excidiiim tam nefandai gentis
, ,
l^ropediein videbimus, i^rout tirmissime credi-
mus
et
tenemus. Dat.
etc.
die xxxi
Decembris
''.
.MC.iiLvi,
Pontiflcatus nostri
anno
ii
Prster
eam classem,
qu;e in Oriente versa-
batur, Pontifex aliain ab Alano cardinale Ave-
nionensi conflari jussit ', ac Renatum regem ut legato Siciliic et ProvinciiC comitein rogavit
'-,
Cardinali S. Angeli.
Ut
intelligas
quK
acta
sunt noviter iu
mari per classem nostram, mittimus tibi copiain Hlterarum quas xxix mensis Decembris mcdlvi accepimus. Videbis tres insulas Mitilenum, StaHminuin, et Taxo (Naxo) Turcis munitissimas et copiosissimas, sine discrimine nostrorum subactas et ad obedientiam nostram etSedis ApostoHcse redactas, absque soliiis unius militis morte, ultra centiim millia animarum nacti sumus. In liac igitur tanta victoria Cbristianoruin in hoc
,
triremem fabricalaiii, arinamcntis omnibus et necessariocommeatu miinitam, Rhoduin submisit \ ad eam insulam contra Barbaros tutandam qua de re ad regem Francorum, qui Rhodios ipsi commendarat, scripsit
adesset. Ingentis prcEterea alvei
; :
Callistus, etc.
Continue cidein magistro et
conventui Rhodi de necessariis subvenimus in gentibus et victualibus et aliis oiiportunis, et in prcescntiaruin solemnem galeatiam liic per nos
cui forsan similis in inari non rcpecuin pecuniis, armis, grano^ et aliis munitionibus emissam, ad parliss illas mittendo. Utinain sic arderent alii principes Catholici,
factam,
ritur,
tani
expresso
diviiii
auxilii
priBsidio
in
liac
tanta Turcoruin exterminatione quis erit ita pusillanimis, ut cum Turchis treugam facere in-
(liiibus
commissum
supersedimentuin, etiam sufferentias, aut inducias inodicum? quod ne llat, gravissimis censuris et aliis poenis prohibeas. Quis erit tain
tenlet, aut
stiaiii, ut iios exteriniiiaiidum damiiatam Macboineti sectam.
est regimen populi Chriardemus ad pcrdendos infldeles et
Dat. VI
Novemb. mcdlvi,
an.
ii
trepidus, tain ignavus, tam timidus, qui fugientes hostes persequi noii festinet, qui ad victo-
51. Extincto Hiinniadi snfpcitur Nicolaus e
Wtjlacli.
Inter
bfec
'
e vita decessit
inaximo
qui
riam nobis undique terra marique jiollicitam, dextera Omnipotentis pra3cedente, vel inermis etiam non concurrat? Quam gloriam expectamus, et hostes crucis dissipare, exterminare et fundilus delere. Eia igitur, flli dilecte, robustissimos
istos [)opuIos excita,
rei Christianae
damno Joannes Huniades,

;
partam victoriam persequi et crucesignatas acies " corrupto educere iu Turciam decreverat ^ enim cffili tractu ex Barbarorum cadaveribus,
quK
principcs illos ma-
cuntraxit
intolcrabilem foetorem halabant, lethalem morbum, ex quo paulo post obiit,
gnanimos hortare, regibus persuade^ Hungaros robustissimum et constantissiinum gcnus hominum convoca Germanos potenlissiinos et animosos coinpelle tuis adhortatiouibus ad hanc
,
illi beato Joanne e Capistrano, et sacramentis omnibus vita> ipsum muniente. Dedit
adstante
is
moriens multa
aeternitatis
p.
pietatis signa, ct adipiscenda;
felicis
'
argumenta,
Mb.
1.
qua'.
'
his
verbis
*
Lil).
lircv.
brev. p. ol.
p. /.2.
'
lli.
Ib. p.
'fS.
p. 43.
"
Lib. brev,
lioc an.
'
Lib. IX. p. 1G3.
'
Lili.
Wad.
13.
p. 41.
Cull.
i.
brev. p. 22.
Ib. p. 52.
Apud
in
lit.
Jo.
Taliac.
Ib. p.
.'J.'i.
apud \Vad. huc
au.
CALI.IsTl
III
ANNUS
2.
cnRISTI
l-'i5l).
80
/Eneas Sylvius describit

iniiiii \it;i' li'ni|uis
'
Ubi aclesse extre-
agiiovil el iirgere vini iiioiiii,
iion esl |iassus Uoniiiiioiiiii corpiis ad se deferri,
ueqiie eniiii digiuiin f\isliiiia\il servum a Domino visitari. Surre.vite lectulo (|uamvis lalieiiiihus
membris, pediliiis ire non
et
cum,
deficienle virlute,
suis
posset, in ledem se vehi sacram
i|ii;iiii ili;;iictiir .Mtissiiiuis peret quidagenduiii conservare Ecdesia' sua' sancta' pcr tcinpora longiora. Ex Salankemeii sicdlvi, xvii .\ugusti >. I)e liis a beato viro et aliis certior faclus Callistiis in piipdictis litteris ad .Maiitim (aiiliiialcni .Nec ex obitu militis dimiiiutus datis addidit est exercitus, illico namque deputatus extilit
:
jussit, ibique
de
more
Cliristiaiio, si
bant rerum luimanarum

cliaristiain
vestigia,
qua extasordium con-
inagna^ auctoritatis ac
|ioleiitia'
conics maiiiiiti-
fessione detersit, et sacrosanctam acci|)ieiisEuiiiter sacordotum maiius terrena
cus Nicolaus . .Noii defecit etiam aniniol'oiilife\, et urgere in infldeles belliim non destitit quod Ludovico Lescases in (".alliis oratori liisce litteris
:
fastidientem aiiimam e.vlialavit. Acerbissimum
significavit
"
'
ex egregii principis obitu sensit dolorem Pontifex, (|ui rej,iis ipsum apicibus insi^nire dccre-
Callistus, etc.
Nos per mare
se(]ui saiictam aiii|irisiaiii
et terram procontraTurcuin, eliam
majori apud crucesigaatos aucloritate sacrum in Turcas bellum conflceret in lifterisenim ad Alanum cardiiialeni Avenionensem
veral, ul
;
simortuussit gloriosusillc miles.comesJoannes

vayvoda, in continenti provisum est opportune de capilaneis indefcsse inseîiiendo [lerfidosTurcos, videbunt (Cliristo daiite) magnalia, et iii brevi; el reges etprincipes dormiunt: caveant. Ideo et iste senex papa fcrc solus iiortat pondus diei et a^stus, et quis (âtliolicus est. qui iioii
datis, in
(|iiitur,
(juibiis
dc parta sujieriori victoria bi:
Ikcc
liabet
Cuni parvo nuinero [de-
beioruin crucesignatorum
siiie priiicipe, illo
inermium
sine rege,
servo Dei fratre Joanne de Ca-
pislrano ductore, et glorioso milite Dei atbleta

coniite .loainie vaivoda, (juein congruis titulis ac
clametadcoelumexcitando,operando,juvando
Ejusdem
silii
fiduciiE
[denLP sunt et firmissimi coii''
insignire decre\erainus Dominus tamen exercituum in cadestibus iminortali diademate decoravit, qui ut felix inter martyres computari potest, ejusdemque bosfem debel-
diadeinate
indices hte littera' ad Petriim episcopuin .Vlbanensem cardinalem Fuxensem A. S. L. datoe.

i(
Dat. etc.
Callistus, etc.
Sperandum
est
quod
victo-
lavit .
.')2.
Suffectus est a cruccsignatis Huniadi,
coelo triumphaturus abierat, Nicolaus e Wylak, de cujus strenuis virtiitibus B. Joannes e Capistrano scripsit ad Caliistum sic inquiens Etsivero ita placuerit Altissimo,quod de niedio sustulerit a nobis illiiin illustrissimit; memorite pugilem invictum, saucta; lidei Catbolica' bostibus formidabilem defensorem, dominum Joaiinem de Huniad ex bac jam vita delapsum XI meiisis bujus ex peste, substituit tamen iiobis non imparem sibi virura Nicolaum de Huylac, sub cujus doininatu vaHdo et potenti ipse idem Joannes cum quinque, vel sex equis suam mililiam incboavit. Est nainque idem ipse Nicolaus
([ui
iii
riam incisptam omnipoteiis Deus feliciter consummabitadexaltatioiiemgloriGesiue.etnominis Christiani propagationem, quam fortiteret virilitcr per mare et per terram [irosequimur us^juc ad totalem exterminalionem damnatae secta' .Maluimeticae non solum in Europa, sed in Asia, et recu|)cratione Terra' Sancla^ Dic xiii dclobris .MCDLVi
.
Hsec Caliistus pio incensiis studio

significavif
illiim
quod etiam B. Joanni Capistranensi nccnou singularcm ainorem, quo

[ilectebatur
:
'.
coiii-
.Menfcin.
inquit,
et
cliarilatem
noslramergate, devotionemque, et incredibilem ardorem quem ad destrucfionem tofalpm [lerfidi Turchi et oninium intideliuin habemus, eidem, Certa pro (scilicetnuntio), diximus .Et infra
:
princeps illustris in magniliceiitia excellens, in consilio providus, iii gerendis cautus, virilis animi, in flde fervens, in vestrae sanctjtatis obedienlia bumilis, sui bonoris cemulator, et
zeli,
Cliristi flde
ut co^pisfi, dilcctc
.
fili,
ut
coronam
dcbitam valeas reiiorfare

53. B.
Joannis Capistranensis pia mors, lau-
magni
des etmiracula.
.Vuxif (juoqiie
i[ise
:
illiim [iliiribus
et jura
poteus in opere el sermoiie, qui inter alios priucipes, prBelatos et barones hujus regiii de principaHoribus reputatur, et de eo gerunt magnam expectationem et famaiii laudabilem sibi
altribuunt universi,
sacris beneficiis Pontifcx

alias prffirogativas,
af(|ue
quibus ab Sede .\postolica donatiis fuerat confirmavit ([uo argumento ha;

exarata'
Iilfcri.e
'
:
secundum quod
officium
iii
Dilecto
filio
Joaniii de Capistrano, Ordinis

[irofes-
hoc regno ha^reditarie possidet
in banatu.
Nunc
iMinorum de observaiitia nuncupaforum

sori,
ergo, pater beatissime, soUicitandi siint de novo
reges et principes Christiani, duin foriiax ebuldum debilis est Ht, coagulandum est auruin
;
salutem, etc. " l't uberius consolari valcas
|)0[iiilos istos
fldeles, in
Ijostis, et
fervor viget in poiiulo Cliristiano, exci-
tanda suiit arma bellica contra pertidos inlideles. Yestra igitur sanctitas jam ad bencplacitiim iinSylv. hist.
A.N.\.
quibus gratia vcrbi tibi cielitus data mirifice ad salutem Chrisfianorum quotidie proficis, tuis in hac parte sup[)Iicationibus incli-
'
Lib.
'
.-En.
Bohem.
c. (5".
I.ih.
i.
brov. p.
.\.
lil.
pag.
1.
lircv. p.
Vi.
-'
Ib.
p.
l".
'
[b. p.
16.
'
Ead.
'
Lib. xxiii. p. 87.
TOMUS
.\.\l.\.
H.W.N.
12
'.1(1
CALIJîTI
III
ANNU.s
) '2
___
CHUISTI
1'|5G.
iiati,
dcvotioni tiu onincs et singvilas spiritua-
torum
lcs gratias, scii
supcr
iis
facuitatcs, qiias a
Sede
A|iostolica
ctlinbes,
usque in prasentem dicni liabuisti quotcnmquc ct qualescumquc existant, (|nas liic baberi \olumus jiro cxprcssis, iira;scnlium serie conflrmamus et de novo concedimus. Insupcr ut in omnibus casibus ctiam Sedi pra'dicla' reservatis quoad forum conscientise
tantum nbsohere quoscumciue
injuncta prius pro
tari tibi
recfor. dux ntque impcrator, ad eumque defcMdcndi cnstium ipsum cnusn pra'cipue deferretur, nec alteri,quam sibi soli ipsi cru cesi-
gnatiobtcmpcrarcnt.nunquam
res subibnf iii.csfimabilcs,
(|uiesccbat, labo-
C(|ucs, niodo pcdes sudoribus plcnus, jejunus, infatigabilis, die nocteque per castra Cbristianorum velociter
modo
discurrebat. Si quando, ut
ciis nlliceretur,
cibum sumeret,
a so-
videbitur,
aiebat: Aliiim cihum liabeo maii-
modo
culpte poenitcntia salu-
ducare, cjacm vos

verat, ut Cliristi
possis et valeas, eidcin tua' dcvotioni pleet
/lescitis ; nam ibi sun mens, suum desiderium, suumque omne studium loca-
nam
libcram auctoritafc nosfra facultatem

et
concedimus
potestatem,
le
in
Domino
c.vlior-
fidem possetscrvnrc|immunem, castrum defcndere, Turcns confunderc, ac re-
tantes, ut eo arctius in sanctis pro fide operibus

tuis perseveres,
gnum
"
Hungnrife illaesum custodire.
quo vides ca
gratia;
tibi
concedi qui-
Cum nutem
ex nccessitntc
sumcre cibum
animas fidelium possis. Dat. Roniffi apud S. Mariam Majorem anno, etc. millesimo quadringentesimo sextodccimo quinquagesimo sexto kal. Octobris, Pontificatus nostri anno secundo ".
bus
spiritualis
dono
pascere
urgeretur, pnnis durissimus ipsi cibus ernt, et
mensa nuda humus non

:
ibi calida fercula,
non
recens
aut frigidum viiium, non carnes, quas
semper abliorruerat, appoucbantur, nec varia

cibaria parabantur et licet septuagenarius esset,
:
iVon diu post haec vitse superstes fuit H. ,loan-
indigeretque, ut moris est senum, liquidi aut cnlidi cibi, sun luirn abstinentiie virtute su|)ei'a-
nes,decreveratenim illi coronam immortalitatis Deus pro susceptis impensisque pro Christiana re tot tantisque laboribus, cujus eximia gestaac virtutum exem|)la ab ipso morti proximo prjBad B. .labita Joannes Taliacotianus in litteris cobum I'icenum datis subjectis verbis descri'
bat.Nametsi semel
tenui
stutliiim,
in diealiis teniporilms cibo
reflceretur, et in nocte post
orationcm
lioc
et
brevem cnperet somnum,
tamen
dies
temi)ore aliquando duos, aliquando tres

gebat, noctes
sine alicujus cibi et poculi adminiculo transi-
bit:
Reverendo
iu Cbristo
patri et
optimo
sc-
niori fratri .lacobo de Marchia, Ordinis
Minorum
duccbat insomnes. Me adstaute coram pluribus audientibus, cum sollicitaret illustrem domiuum Jonnnem de Huniad ad cnusa^ dcfcnsionem, dixit quod in sc|itemdccim
diebus, et totidem noctitius quibus rurca; illuc
steterant, vix
probatissimo, ac divini verbi pradicatori prsclarissimo, etc.

<(
septem
:
lioras dormierat.
Suos
so-
lieatus iste sauclus
nc
fortissimus
Dei
quidem imnumeris operum meritis locupletatus, ut passionum et patientiffi

athleta, mirificis et
meritis
locui^letior
fieret,
divina
disponente
clementia, diutintc ac gravissiniffi infirmitnnam tis est molestin circunifusus. Nec mirum
;
omnes defatigavit et laboribus superavit jam nemo Ifortium steeularium poterat resisterc jam fortissimum ac velocissimuiii equum sibi ab eodem domino donatum \nx Inssitudine mortuum omnes ndmirnbnntur.
cios licet juvenes
:
Cnlores iutcnsissimi, frigorn, sol per diem, lunn
licet senio defectus esset, et a suae conversionis primordiis cunctis passiouum molestiis fervcn-
per noctem, inquietudo continua, assidua occupatio, labor indefessus suo! infirmitatis causa
fuere.
tissimc
dibiji
suum corpus
,
exposuisset, ac illud incrcvigilia
labore
abstinentia,
jejunioque
In trino etinm
contlicfii,
quo Turcnrum
:
continuo spirituisubdidisset et tenuisset; piiusqunm tamen cruceni assumpsit, et crucinlam prfedicandani n summo Pontifice Callisto 111 per revercudissiuunn dominum cnrdinnlem S. ,\ugeli acccpil, Inntis pnssionibus et lnboril)us binc inde discurrcndo, prtedicando, crucesignnndo,
potcntia tnm
in n(|nn (|iinm in tcrrn succubuit,
mulfo Inboriosius
solilo se fnfigavit
nd ipsum
spectabnt in cnstrum crucesignatos introdiicerc, ipsos gubcrnare, ipsis imperare,

ipsos(|ue
nnmque
tam
intiis
qunm
foris ordinnre. Hic no:
commonendo
se
ipsum
condidit;, dedicnvif,
uf
pric ndmirntione oculi mentesque omnium iu ipsum converterentur. Hinc nonnulli saucfum, alii Aposfolum Dei, nlii augehmi c;clitus cmissum appellabant. Illo autcni tcmpore, quo itu-
proclamando mngnificabat hic iion nisi lioc sanctissimum nomen a Christicolis invocari jussernt. Iii liis omnibus dicbus,
Jcsii nltissime
men
quibus
se
incredibilibus
tristis
Inboribus exposuit,
numqunm
cum
visus
cst,
ccrtnm nnmqueju-
dicnbnt victorinin
ferebat,
nisi post
manissimi atque potentissiuii Turca; castriuu Nanderalbense obsessum tcnucriiiif, militnrem indusfrinm iuducens, in Inboribus forfissimus
juvcuis niiparrbnf
;
de Tiircis reportnndnm qui persunderetur, ut bnrbnm, quam prolixntn

rndi
perinitferct
:
Nequaqunm,
aiebat,
unm cum
niiiii.
S.").
cssct crucesignn-
vicloriam me radi permittam. Os suum adeo pulveribus plenuin ernt, ut replicatis vicibus vix variis reiuediis ndliibitis purgnri vnlebat.
LingUcT!
'
Exl. apud
\Vii'l. Iioc
aii.
quoquc ejusadeo
ipsi |)ulveres tenacifer
CALLISTI
inh.TSPrant,
iit
III
AXNUS
2.
cnHlsTI
|irocercs,
(lui
!l
oam
ctiltello
Siniilitcr et |palatiim pra; miiltis

^friirn,
radcrc oportcrct. pulvcrilms iii-
;ilii
tantiiiii
illic
fa'torcm
fcrre
atqiie oljscurum, ct (|ui(lcm fcetens

;
jam
si-
ingentcm illani stragcm cx cadavcribus mortuoriim liorrcnda, abomina|)0st
non poterant.
Nam
(lcvcnerat
ciit
cx
(|U()
nullius
ita
cilii,
aut poculi,
bilisque molcstia
iiiv;iluit,
ut
nemo
vix esset,
nec naturalem saporcm dcgustaliat. l'anni (iiio(|iic pr;c sua continua
non dcsidcrium,
qui cx hac non
infirmaretur. Ut de
me
ipso
loquar
cum
cx
maiidato
domiiii legati
pro
iiccupatione, pr;c(iuc loci inc|ilitudinenec levari,
poterant, detluentes sudores iiec mutari sibi ininimc sudario alistcrgi valcliaiit.
56.
mensura castrainetationiim capicnda ad evitandum foetorem per illam niagnam planitiem, ubi
Tiirc;c
cccidcraiit
transciiiido
cxtra castriim
Jam
culis ossilius
lucrcbat, jani pric
iiimiis solis
raf
ardoribus erat nigrefactus. Invalue-
tamen tantum martyrii dcsideriiim, iit (iiian(luam csset ccrtus se non per sanguinis cllusionem hunc mundum relicturum, flagrabat tamen
anxio dcsiderio vitam
Alexandro de itagusio eques proficisccrer, tantus me foetoris horror invasit, tantaque abominatio ex coiispcctii cadaveriim illuc jacentium me absorbuit, ut non sinc multiplici et poenoso vomitu vix vivus currendo ad caKr.
cum
sum
in
ipsis
lalioribns
struin
remearem.
linirc, nt si persecutorum gladiojiixta suuni iutensum desiderium anima non auferretur, marlyrii tamen priBinio non careret. Fueiat (luippe sibi in Nurimbcrgensi civitatc rcvelatum, quod in brevi non per martyrium sanguinis, sed per niartyrii desidcrium in Hungaria vitam finiret. Ipsum divina clementia illa;sum servabat, nam neque pericula, neque tempestas Danubii intrebombard.T, non sagitta;, |ii(lo nocuerant, non iieciue scopclta, nc(|ue tela Turcarum, qutc un(liiiue iii eum congerebantur, ipsum vicinum Tiircis in frontc cxercitus positum, et in altum siiper quodaiii terrarum acervo inter iiltimam bombardarum locationem et Turcas manenlem intcrficere potiicrunt. Et quanquam ob nimium cjiis fervorcm tanquam signum ad sagittas ante Tiircarum oculos maneret, modo clamando nomodo oculos nianusque elcvando, incn Jcsu iiiiilius tamen leli ictum passus est, sed ncquc ejus elevatum vexillum. In eo verificatuni est Quoniarn hi me npcravit, liberabo eum : illud protefjam eum, (inoniam cognovit nomen meum. Clamavit ad mc, eter/o rxaudium eum : cum ipso sum in tribulatione, eripiam eum, el (jlorificnbo eum. Et licet per illud iemporis spatium, quo
, :
Jarn campus illc magniis noctc feris, rapacissimis atque innumei-abilibus voliicribus plcnus crat. Ha5C omnia, reverende
.)".
dieque
scnior, scripsi,
tamiuam prgeambula
fegrotatio-
nis beatissimi Patris.

rtci sic
Cumque
ipse beatus vir
infirmarctur, ut vix aliqiiid sumerc pospro sustentationc natura^, non cessabat fervore fidei pleiiiis ab operibus piefatis, modo
sct
cum
domiiio legato, modo cum aliis dc fidc dcfcndcnda, deque Turcis penitus extirpandis
sermonem habebat. Visitabat enim dominum Joannem die nocliKiue baculo sustenfatus, suaqiic visitatione ipsiim
fortabat,
efficacia
minim quem omnium (|ua

ad
in
modum
con-
potuit
verborum
bene
enim
beatiis patcr dilexerat
moricndiim indiixit. Oucm sanum, mulfo ma-
gis diligebat infii-mum, adeo,
quod
licet
etipse
infirmiis esset et debilis, charitatis et amicifJT (ifficiaerga prTdictum dominum non dimitte-
Cum autem molestis sui corporisangeretur doloribus, dicebat cum Apostoln Cjfpio (fisbat.
:
sohi, et esse
cum
Christo. Et qiianqiiam,
variis
pcr singula ejus rnembra pocnalibiis angusfiis diffiisis, in dies corporeis viribiis dcstitiicrpfiir.
spiritii
fortis et
fervidus propoiicb.Tt. ut
altcr
Tiircariim obsidio cflcibiicrat, patcr

dictis
ijisc
bcatiis
etmulto
piuriijiis
laboribus, aiixiclatibus,
patriarcha Francisciis, pro fide Catholica, proqiic pcccator-um convcr-sionc ingentia sc fnctiiiiim
,
occupationibus, variisquc passionum molestiis

ct
sitiens
miriiin
in
nngiistiis afflcerctnr, iioctc illa
cum
modiim ad martvrii
dic sc-
i|uenli in
est,
qua victor
cxtitit,
tanta ac talia passiis

beatissiiiiiiiii
lialiiiaiii^cnnseqiicndam, mir-o dcsidcrio ad iiumilitalis rcdir-c primordia, cl corpus fantis iacl
utnemo
dubitare possit hunc
virum martyrii coronalaurcatum.

Post felicem illam victoriam babitam in
praedicto castro in die sanctissimse Magdalence,
sexta die
linribus consumptiiiii'ad pristinas vires picfatis, ;i(l biimilitntis (if(ici;i rcvocarc studcns, verus
foetore, et ex
licali Fi-aiicisci factiis
rendo
illic
imitator. Cumqiic ex horcorrupto aere p^ne omnes
coepit beatus pater vi
mensis Augusti immediate sequcntis, febrium et variis lassati
infirmarciifur, siiadcntc
(lui
lociini
Iste
Synily
dnmino lcgato, ad dicifur ciim ipso sc contuiit.
corpusculi doloribus in
ac destitui. Qiio
eodem
illic
castro laborarc
tcmpore
rcsidebat reveren-
dissinius domiiius legatus cardinalis S. Angeli,
locus est, ubi cniccsignati antc victoriam convcnientes mor-aiianfiir, cf prnp(> (iiicm in Daniibio dc gaIeisTiirc;iriim vicfnria liabita fuer-at
in
JEgrotabatque peste ibidem illustrissimus domi-
quo
licet
homines
[larva. ct
iii
nus Joannes de Hunyad
qui
postea
dic
xi
civitas
non
pr-ius habitai-ent, et esset incciidio taiiicn Tiircariim

p;irvaiii
ejusdem mensis
sit
suse clarissinnc vitT dicin clau-
dcstnicta, a
iniii
\ill;im
rcdacta
;i
cst
cxtremiini. Aderat et domiiuis Joannes epi-
qua etiam
eadcii) tcmpcsfatc lininincs

;ilii|iii
facic
scopus Varadicnsis, dominus Micliael Sylagy cjusdem castri dignissimuscastellanus, et mulli
Tiircanim aufuger-ant. iiic bus, qiiam cx familiaribiis
fam cx
frafri-
(lomiiii lcgati ;Ecqo-
92
tarn
fATJJSTI U\
cre-peruni
:
ANXrs
"2.
rn?>rsTr
.M).
1.'i5n'.
liic
fanta loci
si
incommndilas
Eodem temporc
[icr
serenissimiis
infirmifate, bis
rex
des-
quis vidisset beatum \'irum, senem, inlirnuim, deliilem, acutissimis

erat, et ine[)fitiido,
ut
Ladislaus, audita beati patris
cendendo
[)afer sic
:
Danubium, eiim
dominis
cum
multis
:
febribus laliorantem. ac
niliil
degustanlem, ma-
[)iiiicipil)iis,
et [^riclatis visitavit
valiiit,
cui
xima
perfusus; nam pro lectonuda iiunms, procervicali lapisvel lignum, pro stramine ta|)etum super lapideserat, ac i)ro tegumento mantellus. Et cum liic locus ob
fuisset admiratione
ruinee vetustatem descrtus, et undi(|ue apertus

esset, facfiis est pater socius
murium,
ser|)i'n-
obviam se fecit sed secunda vice dc strato non valens exurgere, eum in cellulam venientem ad fidei causam defendendam, ct ad bene beateque vivendum attente commonuit. aperiens ei se ex illa iiifirmitate omnimodo morifurum. Quod
debilis,
utcumque
tium, lacertorum at(iue muscarum, noctes(|ue ducebat insomnes, dies in molestia totius corporis Iransigebat . Et infra
:
r,S.
"
Licet adhiic variis febribus, et

afficerefur dolore,
continuis affligeretur, et fatiscenlibus
quidem membris
insj)!-
maximo
cum
remissius
firmi ac senes soleant vivere,
ipse in dies
:
ritu fortior ac ferventior existebat
missasnam-
audiens rexmaximo ma^rore perfusus est, similiter et barones; et post verba consolatoria ab illo exeuntes, osculata manu. lachrymis omnes [lerfundebantur, ac reccdeiifes alii dicebanf regnum desolatum Alii nos miseros (|iiid faciemus sine pafre sancfo?Alii Magis ab lioc viro solo juvabamur, qiiam abinfinitis millibiis armatorum; et similia ad invicem saepius repli: ! :
!
que
a [)rimordiis sua' infirmitatisaut dicere. aut
cabant. Hex
autem non solum
siiiun
mediciim
si
audire nitebatur.
lebrare,
maxime
qiiando ob deliilifatem cein Vylak,non posset; ad Eccle.Si
assistere jussit, veriim etiam eidem, et
totiim
siam veniens inami alteriiis laclirymosis ociilis devotissime communicabat. .Numquam in siia infirmitate divinuni dimisit ofticium. Si quando circa vitse siue terminiim illud non potiiisset
exsolvere, ipsojubente ac.ittente audiente, co-
regnum exponi deberet, affatim ministrari [)raecepit. Sic et dominus legafus suum mediciim ciim omnibus necessariis sibi mederi fecit, qui
diligenti cura solertique studio variis remediis
dulcibusqiie blanditiis
eum
ab infirmitate reledicite
([iiidqiiid
vare conahantur.
bat
:
Quihus ipse continuo dice[losse; sed ha^c
ram
se
iUud
dici faciebat.
Nonniim([uam
simiil
Facite qiiidqiiid vulfis,
cum
fratribus in iiac infirmitate, el pro eoriim
[ilacet;
ohediam vohis pro
est
solamine ad
solebat
.
Et
mensam communem comedere " Transitum suum loiige infra

:
mea ultima
infirmitas, et ex hac
me morilurum
ante [irfescivit ac praedixit;
namnocte
se([uente
post Nativitatem virginis Maria? oranti revelatiim

iiifirmitate inorituextitit, se omnino ex liac rum, quod saepenumero tam frati'ibus ([uam SiBcularibus viris revelavit. Laetabatur nimium, quod deposito coriioris onere mundiim jiibcretur relinquere. Maximo demuni [)erfiindebatur dolore, quod sanguinem suum ac vitam pro Cbristi amore non fudisset, dicebatque frequen-
|irocul(liil)io scitote. Erat famen iii eo eadem mcntis tranquillitas, idem fervor, eadem devotio, idem zelus fervens continue ad Dei nominis hoiiorem, et saliitem animarum, et C.liristiana^
religionis
augmentum.
'lanta ctiain
sibi
aucforitas
fulgebat in eo, ut licet
mortem
cerneret
immineiitem, infirmos tamen ad eum venientes aut etiam deductos, sua sacra manu signabat, et quotquot fangebat, aiit sanos, aut melius habentes dimittebat.
tlO.
ter
Heii milii
hcu milri
qiiia iiico/atNs ?)iciis
Qiiaiit;e
nutein sanctitatis fuerif hic

facile
prolongahisfuit; et ((uia loiigo
meo
frustratus
dicerct
;
vir beatus,
non
[)erpendi
potest,
quod
suum
.\dliiic
desiderio. Ciini
forte
autem
([uis
sil)i
ciim
eodcm fem[)ore
esset sibi niintiatum di-
tuum complebitur
(lesiderium
alias bis vel ter fuisti oleo
sancto inunctus.
est.
?
llei
mibi,
milii
hffic mea ullima infirmitas negatiim mori [)ro Chiisto
cur hoc
iiiter
toties
infldeles in bello morti expositus, et evasi, ut
nunc tamquam iners in lecto sine gladio moriar persecutoris ? Gaudebat tamen terminum sua; et licet, utdictum est alias, sibi vitffi advenisse fiierat a Domino revelatum, se in proximo sine
:
sanguinis effusione morituriim, assidne tainen Deum precabatur, ut i[)se martyrii mcrito dignus efflceretur, dabatque pro posse operain, iit
gladiis
in
lectum ac gratuin socium suum V. .^mhrosinm Aqiiiladum in loco de Adrya, in extremis laborantem, ac loqiiela amissa ad ultimiim devenisse, mox illa nocte in strato suo geniinexus cum lachrymis pro eo oravit; et ita factuin est, ut illo temporis momento, quo oratio ab eo fusa est, mox iiifirmus quinque milliaribus distans resfitula loquela, a mortis dominio liher evaserit. Sicut ego ipse codem mane assiimpto iiam quem socio ad eumdem currens re[)eri mortiium Jacenfem in feretro invenire credidi,
:
impiorum occumberet. Sed quod iniqiii eum facere non [)oterant, longa molestia,
:
vere beamanducantem et incoluiiiein vidi. tum virum ad mortem ipse properahat, et ta!
iiieii
fniu
[ir;eseiitcs
((iiaiii
ahs)>ntes
lîiigciido
at(jue multi[)lex inflrmitas fecit
nani
jter
totum
eiim
;iut oranilii a
biiigiiorihus et a
inoitis viiiciilis
inensemSe[(t.,licetbaculo sustentatusincederet,
tanta
liberabat.
lis ille
eum
iiivasit
[)iae
legrifiido,
iif
qiiis(|uis in
Quo tcmpore rediit ad eum venerahiIlieronymus Utinensis, omni religiosilate

prpeclariis, saiiiis qui-
respiceret,
com[)assinne comnioverelur.
ct littcr;irum sufficieiitia
CALLISTI
III
ANXUS
2.
CIIRISTI 145(1.
93
dom
tcjjre
el infegcr, et
ciim
codcm
(cm|tfrc tcrliiim
iiicciic-
pra'fcrita,
sed prfpsentia. imo pra* oculis sua

(iiiis
ego ipsc lafiorarcm,
(lcl)ili<(|iic
mimitissima dclicfa babiiissc vidercfur.

vidisscf
rem, charifatc |jteriiis ine ad cumdcm locnm fraiismisit. Scd riim iioii liltciitcr eiim diiiiillcrcm, non (|uod cf,'o ciim iion crcdcrcin moritii-
hunc beatum virum omni sanctitate |)r;rclariim, senem scptuagcnariiim, solam cufcin aridis
,
rum
ali
ex
illa
infirmitalc,
scd (|uod tiinercin

|iius
me
illo
:
aliscnfcm morifiirmii,
iiater
milii
ossibus colucrenfcin, diiitina infirmiciijiis corpus tam laborc tate tabescentem (juam molestia jam collapsum crat, genuflcxiim atqiic prosfrafum iii;iiiibus junclis, capifc discooperto tundere pectus, continuas(]uc l;i-
ait
Yade
I
securiis, (luia ciiiu vit;e
incffi
viciniis
piissimum terminus advenerit, te revocabo. te non desivirum quis te non fleat, et quis
deret
?
clirymas etlundere
'
(Juis aiidisset
cum
cfiain
quis tu;c
iiicfafis
ac
cliaritafis viscera
poferit ol)Iivisci ?
Heu
milii
miserrimo,
alii
lieu
ipsius bcati palris convcrsionis inifio,
ab mulfa et qiiodammodo infinita miranda opera suis meritis suisque prccibus a divina clementia facta conspcxerint. mca tamen parvitasin parvo
milii ingrato, lieu mitii peccatori, licet cniin
minuta qu;e(|ue memorantem, singulaque commissa parifer et omissa tain ardcnfi infellectu, t;im(|ue efficaci voce et vcrbo corain Deo cum
omnibus
litcr
et singulis circumstantiis
1
sacramenfa-
recitanfem Uncm ciim cx compassione ad sedendum invitarem cf (|uodamin(io astringerc

vellem, niillo
pacto
Iioc
se
facturum aiebat
tcmporis curriculo nuilfaad Dei gloriam, divina disponenfe voluntafe vidit qute omnia sua opera gloriosa approbant et confirmant, et cum his paucis vitae diebus proticere deberem, adco
, ,
cratque tam bumilis accusafor siii, iit alterDavid in sua confessione vidcretur. Scd tcstor Deuin et ciinctos angelos ejus, quod licet se
quod propriffi salutis videor oblivisci. Spes tamen mea est Deus, qui neminem ad se euntem abjicit aut confundif. " Cum autem bcatus paterscitfam mc quam
deficio,
maximum men noxa;
peccatorem existimaref, nullius
fa-
mortalis aculco post religionis in-
prccdictum
Ambrosium recuperasse
sua?
sanitatcm. ef jain
corporis mortis diem cerneret
gressum pungebatur, neque eum aliqua morhoc tamcn maxime doletalis culpa foedaverat bat, eum pro Chrisfo non fuisse marfyriiim consecutum, nec plura egisse, quBe per eum ad liouorem Dei et salutem aniinarum fieri pofuis;
adfuturum, ex dicto loco de Achya in festo Seraphici patris Francisci ad se nos vocavit, quo tempore litteras receperat ex Italia miilfa sibi grata continentes. Infer quas quidem litferas erant illae suavissim?B et admiratione referta>
venerabilis pafris
I'.
scnf
cum
inverifate pcr qiiadraginta annos, ex
quibus Deo servire coepit, tanta per eum in diversis mundi climafibiis, Dco favente, facta sunt, et iit |)Ost Apostolos similcm illi non legamus
:
quanquamnullius
pnMiitentia
poenitenti;p, nulliusque abso-
Bcrnardini Aqiiilani, tunc
liitionisbeneflcioindigcret, voliiif famcn, acccpfa

saliifari,
provincife F. Bernardini dignissimi vicarii, coii-
sibi
etiam fam
papalis
id
tinentes felicem obitum, et
quamplura mirabilia
Pliilip])!
quam domini
pendi.
legafi
absolufionis inunus im-
opera postipsiim obifiim pafris, fratris

Aquilani, qui dc nicnse
tis
Ego autem
pra
lachrymis vix
perfi-
.Maii
pioximo pr;cccdcn-
iu civitate Siilmonae feliciter migravit ad Christum. Has (|uidcm litteras pra? amoris ac
cerc poteram, nec pcccatis plcnus sancfum verficem tangere audebam. H.-cc in crasfino dicti
festi
flebant: qua confessione peracfa, in
eodem
devotionis dulccdiiu! inodo legebat,

labatur,
modo
oscii-
loco, vidclicet in terra orafioni sc dedit, ef (|ui-
modo
lcgi et ex|)oni
tam populo, quam

pro-
dcin supplex et prostratus parans se ad com-
clero facicbaf. Nonnuliis cfiam nobiliiim
munionem
()2.
Et infra
vinciarum illarum copiam initfi jussit, iicc unquam illas legebat, qiiin lacbrymis perfunderetur, dicens Heti mihi ! quia incolatus meus prohm/atus est. Hunc beatuin fratrem licet mul:
Fratres omnes,
qiii
crant circifer
fri-
ginta, vcniunt ciim sacratissiino cor|)ore

ni et
biis
Domi-
cum sacramento
:
Extrem;B-Fnctionis, qui-
pater aliis sustentatiis obviam revercnfcr
tis
Iioc
laudum pi-cconiis ipse pius patcr effcrrct, tamen singularede eomihi secrete dicebat
F.
.
Multu sibi merita cipue ob fidcm
Pbilippus ciimulavit, pra>cf
Domine, non sum dir/nus ut et swpius replicando intres sub tectum sine lachrymis abundantissimis. similia non
processit, dicendo
meum,
castitatis, ctvicloriain,
continuam cusfodiam (|uam obtinucrat de bcllo
(Jiiibus
sacramcnfis locatis
dixit
iii
mciisa, ;infcqu;im
aniplius procedcrcfiir, itcruiu pater sanctiis gc-
carnis; fuerat enim,
(juoad vixit, miro modo stimulo carnis pulsaliis, dc (|uo, divina grafi;i ;idju\aufc. victor cvaserat Deus cnim noii liomincni, (pii c;irnis illecebras pafitui-. ;ililiorict,
;
nuncxus,
rogavit
pcfiit
iif
culpam suam,
sacramcntis
pctiif
vcniam,
fantis
diiiniis cfficeretur:
minum imminere,
sibi
sed
cum,
(|ui
dcsidcria carnis sc(|iiitur
cf
su;c
pro sc orari, dixitquc iii proximo vit;c fcret ex hoc posfiilavif. uf difis sacramcntis diccrcnf officium cominend;i-
voluntatis.
fionis
niilii
t;ui(
61.Facta dignissima pra?paratione

taque teuaci
liristi;ui;t
anim;c de
us(|iic
lioc
ad
Proficisccrc
:
anini;i
liicro
niiindo; addcns
Cum
;id
gcneraliter ac specialiter tauta contritionc
iii
agonc morfis,
vit;c
vcl ciini
inc scnscro
cxtrc-
mcmoria confessus
cst
ut
iion
luum
dcvcnire, vos faciain advocari.
De-
94
minn
slige
CALLISTI
profiinde adorans
iii
III
AXNUS
2.
CIIRISTI
illic
]'h)(].
sacramentum Encharitlctu
transitum
cnepit
coniscare miraciilis adeo,
laciynias resolvitiir
nunc
latiir,
se
cum
amarissimo, cruce signat, nunc crucem obscu-
ut ad ejiis sepiilclirum tan(|iiam ad
scpulchrum
.Vpostoli undi((ue populi confiiiant: nec minini,
nunc os, nunc pectus debili manu connunc ctiam sacramento, nunc cruci lo([uebatur, [leccatorem se maxinnim accusans . Et infra Post hcTBC veniatiir ad sacramentum Extremae-Unctionis, tjuod mira et quidem increliindit,
:
narn per merita isfius sancti post

mitates
fugata?
suum obifum
iiifir,
varia> febres, varii(|ue dolores, et diversae

,
pafientes
et
sanguinis fiuxiim
apostemata, plagas
morbo
tracli,
ulcera curati, rupti et caduco laborantes, iiaralytici, aridi, con-
profundissima abundanti lacryinanim clliisione ac composita corporis aptitudine recepit nam praemissa soet cruce pluries amplexata lita confcssione atque deosculata, ac sibi a compiuribus fratrum absolutionum beneficiis impensis tantae sanctitaiis visus est, ut niliil snpra . Pluribns interjectis,addit auctor viruni sanctum in extremo illo mortis discrime faustos progressus rei
dibili
revcrentia
liumilitafe
hydropici, obsessi, amcntes, claiidi, sur:
muti liberati sunt mulieres a periculo partus liberata; facilitatem pariendi habuerunt mulfi etiam liberati sunt a variis pericudi, cffici et
:
lis et
mortis agonizantes et in extremo laborantes mox sani evaserunt, ct (quod his omnibiis ma.jus est) duo
:
damiiis, nonnulli a periculo
et
mortui ad merita ipsius sancti vivificati sunt, vivunt utrique; quinque etiam pc-ene mortui,
Christian?p
<<
comprecatum.
Non paucis laclirymis irrigatus erigens se utcumque poterat Christianitati benedixit, cui maximc com|)atiebafur, videbatenim sibi multa
mala iniminere, (iiiod sa>pius dixerat: videbat regnum Hungari multa pericula incursurum, illis tamen miro cordis desiderio benedixit, juiictisque manibus orabat ad Uominum,
et
aut visitato sepulcliro, aut emisso voto per suos apertissime, per hunc beatuni virum suscitati sunt quffidam miracula tam in Hungaria quam in Italia divina clementia pcr merita hujus
:
sancti viri
nitas, et
operafa
est, etc.
valeat vesfra paterpracfati
faciat videre
canonizationem
die x
beafi
rii .
patris.
Ex Florentia mcdlvi,
Februa-
ut sancta fides Catholica servaretur immunis . Interjectis pluribus tradit illum prophetiffi spiritu divinitus aftlatum plura pr;edixisse in vita
;
morti tamen proximum bsec inter

tiasse
:
alia piffinun-
Hactcnus .loannesTaliacofianus ad B. JacoPicentem, quem in locum Joannis e Capistrano ad provehendam sacram expeditionem a Callisto fuisse siibrogatum proximo anno dicetur. Bogarunt sspius plures reges Bomanos Pontifices, ut eumdem B. Joannem Capisfranen-
bum
63. Preedixit,
cum
et
de Bohemia loqueretur,
loca
inter illos
sem
ac
'
in
sanctorum numero reponerent, habi;
post
mortem suam nonnuUa
taiquc de ejus miraculis fiiere plures actiones
hsereticos capienda
hseresi
mulfos Hussitarum ab
convertendos. Pnedixit omnes socios tunc infirmos, se moriente, convalitiiros. Pra3dixit familiam nostram, tunc BuUam Callisli
Leo \- anno mdxv, illum in Capistranensi o|)pido et agro ut beatum ritu solemni coli
demum
permisit, flexuque
temporum, miraculis
pluri-
servantem, ad Bullas Eugenii, ((luibus nimirum formula disciplinte Franciscana- descripta erati, redituram. Prsedixit fratres Hungaros solum propter Bullam Callisti a familia discessuros Iau(1abat tameii Biillam Callisti. Plangebat ama:
omniOrdinis S. Francisci Ecclesiis beatorum bus honorcs illi exhiberi jussit ' anno mdcxxii. At nunc alias hujus anni res prosede iis satis
bus cjus precibus editis, Gregorius
in
:
XV
quamur.
(i^.
Anathcinote plectiintur Christiani Chri-
rissime excidium Christianie religionis, plangebat et inertiam Christianorum. Prsedixit partem ct com|inChristianitatis a Turcis occiiiKindain
:
stianos opprimentes, Turcis opitulantes et Ju(/<ris
tiens
regno Huiigaria; sa^pius dicebat: Va' regiio
Hungariffi!
Prfpdixitquemdam suumsociuma
et
isfe fuit .\lcxaiulerde
fa-
miliaseparandiim,
ad cpiscopatus dignitafem
assumendum:
licet
Bagusio.qui
tunc ab hoc proposilo esset alienus, factus est, et nnnc etiam est episcopiis Scardonensis. (jiiod Prai^dixif ilhistri domiiio comiti Cilia*
,
Hoc tempore funesta erat communicantes. Christianorum, qui vel in Tiircico imperio, vel cum eniin ali in .Egyptiaco degebanf, conditio infidelibus acerbe vexarentur. etiam a Christianis, qiii in Barl)arorum ferras repentina exciirsione irrumpehant, gravibiis magnisqiie incommodis afficiebantur, vel si ad Christiani impeut hostes in servitutem rii loca diverferent (]uoium misertus Ponfifex, lata adducebanfur
;
caveret sibi, quod non faciens, fuit interfectus a domino Ladislao filio illustris domini Joannis
anathematis sententia, in Orientales Christiavel de iis pra-das agere Latinos nos sajvire
,
de Ilunyad in casiro Nanderalbensi . Deiniim post alia vaticinia addita de obilu deque miraculis ad ejus
vetuit
'
Ad
futiirain rei
memoriam.
non tam
Cliristiaii reli,
sepnlchrum
hic
editis subdit
lllud reputantes
,
beatissimus paler anno Domini mcdlvi, die auteni xxiii Octobris, hora vigesinia prima, die sabbato sepulfus et humatus feria sexta proxime sequenti. Post cujus
6i. Transiit
;
gioni detestabile
(}uam Deo odiosum
quod
Wad. num. 120.

1
Iioc au. niini.
Ki.
E.i[t.
de eo decret. apiid eiiind.

'
'
E.xt. ib.
mim. 122.
Lih. x.xiil. p. 92.
CAI.I.ISTI
III
Axxrs
'2.
('IlIilNTI
.-)().
95
atiger(,'
Clirisliani
nominis viicabulo
iii
irisiffiiili
iu lialics
iii
proceres discordias serere vel

iion sine regi;e digiiil;itis
liibc
aiuiile-
siios ciiiii cis

iiiK)
i|tii
uiia
lidi^
ct iiiio lia|i(isiiial(;,
banttir, et conventiis ftcderave inibant iiiter se,
Kcclesiii!
in
corporc
adjiiiictos, praisertiiu cos,
ihiiiiiio,
iii
prif-
iniiuicoiuin
crncis
(iliristi
ditionilius
sertini cuiu
ex ea
ri;
bellum sacruiu
M;iuros
coiuinmaiiliir, perseculiouis yladio alisqtie jiista
retardaii dissolvique [lossct,
maximo
Christiaui
causa
dcsa'viiiiit, et
eos
iii
continiia allliclionc
nominis detrimento. Pricterca cum

ac
praidia
noiiiiiilli jiira
positos aniplioris afllictionis iniiiianitatc coiisii-
ct vcctigalia regia, et ctiaiii urbes, oppida, ;irccs
munt,
reiit,
(luil)iis
potius
omni
huinaiiilatis gratia
occuparent
atque
ita
cxtenuato
et cliaritatis
et
pietatis alt'ectil)iis adcsse dehe-
icrario, ccrisii(|uc regio iinniiiiiito, religiosiim in
talia
ex oflicii nostri urêuuir dehito advcrsus perpetrantes vigorcm exerceamus ultricis

et
illi
solvi
Barbaros mililiam profiteutibus slipendia pernon poterant, nec sacra expeditio confici,
Pontifex
justitia',
adjiciamiis debita' executioiiis
eosdem
'.
regii jiiris
invasores, ut
rciii
|)ricsidiiini, (luo
commissa corrigantur,
et inter-
Christianain
gravi afficientes daniiio
fideliiini
'dicaturaudacia t|uibuslibet similia imposteruni
consortio abegit
()7.
(|iii
commiltendi
les
illos vero, i|ui
diclos Cliristi fidc-
Repr"essit pr'[etere;i .Iiid;coriim perfidi;im,

;il)usi,
ab eorumdem inlidelium dilioue divertentcs humanitatisetcharitatisbeneficiisprosetiuuntur, dignos repiitamus impendiis et reiiiiiiierationibus spiritualium gratiarum. Sane lamentabilis
benignitate priuci|)uni
ac
Poiitifici;i
,
Cliridecreta in sensus ])ravos detorquentes atque idco prohibuit stianos inficiebant :
Christianos
,
cum
,]ud;eis
et S;iraceiiis
,
coiivivio
multorum querela nostrum nuperturbavit auditum, amaricavit et mentem, quod nonnulli iniquitatis
cessit,
lilii,
accumbere vel ingrcdi balnea versarive iii eadem domo, seii curandis regritiidinibus eos
adhibere,
tatibus,
|)riefici
aquoruin oculis timor Doniini absin Orientales partes suis navigiis
tiiin etiain ,Iud;e()S et

,
Saracenos dignicavit,
:
dum
et
magistratibus
vetuit
,
muneribusve publicis
alia
quffi
declinant, in (^liristianos in
inagiii
eisdem
|iartibiis
pluraqiie
iu
Turchi
et soldani
Habvloiiia' ditioiii
siibjecta sanctione coiitiiiciitur
subjectos commorantes, et aliquando ad (Miristianorum loca pro suis salvandis animabus divertentes, niore piratarum irruunt, et eos capiunt, et in servitulem redigunt, ac iii servos vendunt, necnon bona, si ([ua> tenuerint vel habuerint, deprtedantur et iu |)ra'daui asportant. Nos igitur hujusmodi excessus sub silentio per-
Ad perpetuam
rei
memoriam.
ad reprimendos transgressorum excessus nostra nimium inansuetudo lentescat, eoruni temeritas fit proclivior ad peccandum, et impu Si
nitatis
exemplum
in
alios
derivatur
jiropter
Iransire nequeuntes, ne impunitatis
exempluin
periculosius iu alios derivetur, et delinquentiuiii
volunlas laxior
ad peccandum, omiies et singulos, sive sint piratae, sive cursarii, aut latrunculi marini, sive alii pro mercantiis exercendis aut ex quibusvis aliis caiisis ubilibet navigantes, qui Christianos in quibusvis iiilidefiat
quod ad Apostolicum nostrum S|)cctat officium, etiam jurium innovatione priorum sic debitam executionem adhibere justitise, quod ea qua; in perniciosumque divina? majestatis offensam exemplum fidelium et scandalum cedere dignoscuntur, ne deteriora producant, submovere, et committeudorum imposter-um audaciam interdicere procuremiis. Diidum siquidem felicis recor-dationis Eugenius IV prirno, et deinde Ni,
liuin ditionibus
commorantes, seu ad
Christia-
norum
loca
divertentes capiunt et in servilii-
colausVRomaniPontifices,pr8Bdecessoresnostri, ex certis rationalibus causis tunc expr-essis,
tem redigunt, ac in servos vendunt eosque depraedantur, ut praefertur, ex parte Dei omnipotentis, auctoritate
omnia
et
et
singiila per cos vel alios praedeces-
Petri et
Pauli
A|)ost()Ioruiu
atque
iiostra,
prtesentium serie excoiuinuuicaetc. etc.
mus
Dat.
et
anathematizamus, non obstantibus,

S.
quibuscumque dominiis commorantibus concessa privilegia, concessiones et indulta, ad terminos juris communis dumtaxat reduxerunt, nec ulterius opesores nostros Judaeis in
terris
rari,
Honue apud
Mariani Majorem anno,
aut extendi, vel intcrpretationem aliam pati
millesimo
quadringentesimo
tiuinquagesimo
ii
posse, per diversas litteras suas declaraverunt.
sexto,kal.Octobris, Pontificatusnostri anno

66. Perciilit
Postmodum vero ad nostram audientiam, uon

sine cordis amaritudinc, iter;ito dcdiicto,
dseque rei themate

'
etiam Callislus, tueiid;c augcnChristianie pio stiidio incitalus, anaillos, qui arma et commcatus Afris,
:
quod
quanquam
Judaji
per
ipsos
praHlecessores
:
nostros
fuisset, ut prEemittitur,
Babyloiiiis, vel (iranatensibus invehebaiit
tiim
a tramite
,
justitiiTr
eos
(lui
coitiones
induciasve cuiii inliihdibus

vel
concessiouibus
declaralum ipsi tamen conlinuo aberrantes iudultis huet privilcgiis

ea, qua> honestis
Granatic paciscebantur, inscio
repugiiantc
Sacris
jusmodi adeo abutuntur, quod
Henrico Castella) rege, qui turpe illud Hispania-
rum
opprobrium
delere
molicbatur.
etiam inlerdicti, qui inter Henricum regem ac

1
bonos etfectus concessa fuerant, dcpravantes, etad eis gratiose eorum perversas passiones accommodantes,
suadentibus causis, ad salubres et
1
Llb.
X.^wlll,
p,
120,
Lib, XXIII. p. 120.
-'
Lib. viil. p. 21a.
9r>
CALiJSTr
ct
iir
ANNrs
man-
2.
christi 1456.
ali(|iiid
iiiiilln
diversa
tiir(iia
ol
inlionesta illoiuni
liiles, ot
menio, aui uliima voluiitate

erigere
rclinqucre
|iiirlr\tii
loniniillnnt, cx qiiihiis
possit vcl legare. Judaji qiio^juc syiiagogas novas

aiit construi facere non audeant, sed antiquas dumtaxat, non iamen ampliores, seii
siietudn C.lirisliana la'(iitur, ct in incntilins tldeliiiin
scaiulaliiin fieneratur. Et licel sacroruin

inslitutis
canomim
.liHheis
caveatur
expresse
quid
iii
|irciiosiores solito reficerc valeant, et in
lamen-
i]isis
liccat. (|uidve
.Jiidiei
fuerit interdictum,
tationum ac Doininica
1'assionis diebus pcr loca
iiiliilominus
Ualise
praHlicti etSaraceni,
tam
(|uam
aliis diversis
mundi
partibus intcr
publica seu publicc non transeant vel inccdani, ncc osiia vcl fenestras teneant aperlas, ci ipsi
Juda'i ac Saraceni ad
commorantes, propriis aflectilius et pertidia' incumbenles dum constilutionum decretorum et decretalium E|)istolariiin hujnsmodi sensum lcfîtimiim ad siia vola nou liabent, ut illis illudcre valeant,
C.liristicolas
aiitiqu;c
corum
de qiiibusvis rebus
coinpelli, ac
et
boiiis
solvendum quascumque decimas astringi et

:
Christiani icsles esse possint
conira eos, in quibusvis casibus sed Juda'orum et

coiitra Clirislianos
in nullo
Saraccnorum
casu
adulterinis depravant sensibus
et
expositio-
nihus |ierversis obfuscant, veterem(|ue ipsorum malitiam et temcritatcm inCliristi lideles |)ropagare et coniinuare, ac in dies eorum nequitia prirsumptuosius uli non vercntur, in maximum CliristiaiKc fidei vilipendium, animaruin (|iioqiie lidelium periculum pariter et jacturam nos, ut .lud;ei, Saraccni prscdicti, ac illorum fautores iinpii Cliristiani, pcEuarum impositionibus territi, vcrcantnr in antea in eorum perniciosos aiisus relabi, et(;hristi fideles in sua persistentes fidelifate constanter non habeant jiropter illoriim claudicare perfidiam remcdiis qiiibiis possunius, prout ex debito pastoralis oflicii tenemur, prsecavere cu|)ientes, ad orthodoxai fidei corroborationcni et exaltationem, pra?sentis perpetuo valitura', et irrefragabiliter observanda;
; ,
,
testimonium valeat, eta|)ud Christianos judicesf, et comniunes dumtaxai, non autem apud Christianos judices pro cis specialifer depuiaios,nec
eorum seniores Judaei et Saraceni in quibuscumque causis agani et convenianlur. Ncc

posseni Judai
et
liarem, aut servitorem
stiannm in
ipsis
sabbatis seu
domo Judaorum
Saraceni nuiricem, vel famiuiriusqne scxus Chriiencre, iiec etiam Chrisiiani in

festiviiatibus,
Judajis
ignem accendere, vel cibum, aut panem, seu quodcumque opus servile ad decorem, culius fesfivitatem eorumdcm quomodolibet exhibcani, vel scrvitium aui obsequium aliquod
prKstcntvel impendani. Saculares quoque judices Christiani Judajos vel Saracenos Deiim aui gloriosam beaiam Mariam virginem ejus genitricem, vel aliquos sanctos blasphemantes, aut in Iioc quomodolibei deliiKiuenics, pecunaria vcl alia graviori, de qua cis videbiiur, piena puniani, et corripiant. Necnoii omnes et singuli Juda;i et Saraceni cujuscunniue sexus, et a'taiis vel conditionis, distinctum habitum ac noioria signa, per quic a Chisiianis cognosci possent, ubique deferant, et si secus fccerint, punianfur. Cum Sa<(
Constitutionis
edicto
auctoritate Apostolica,
omnia
et singula decreta, constitutiones et de-
crctales Epistolas
praedicta,
quoruin
omnium
tenores de verbo ad
verbum
prsesentibus haberi
volumus pro
cimus, statuimus
.ludseis et
innovamus, necnon sanordinamus, quod deinceps, perpetuis futuris temporibus Cliristiani cum
insertis,
et
;
Saracenis comedere aut liibere, seu vel eis cohabitare, aut cum ipsis balneari, vel ab eis in eorum infirinitatibus, aut dcbililate, scu alio quocumquc temporc medicinain, vel poliones, seu vulncrum et cicatricum curationem, sivc aliîuod medicaipsos ad convivia admittere
bile
racenis non habiient, scd degant.
se|)iiriiiini ct
seorsum
,
Christianis insuper usuras nullatenus
non
genus recipere non debeant ac Chrisliani ])crmittant Judaos et Saracenos contra

:
Christianos
Judffii
dignitatibus
saecularibus
pnEfici,
vel officia publica exercere.
quoque
et
Saraceni
vel
non
possint
Chri-
esse arrendatores, coUectorcs, condnctorcs, seu
exiorquere praesumani, exiortas vero illis a quibus eas extorserini, si siipersini et appareant, sine dilficultafc aui dilatione aliqua resiituant, alioquin illis non apparcntibus, et in remotis agciiiibus, omnes ei singula; pecuniarum summae ex hujusmodi usuris cxiortai, in expeditionem sanciissimam conira Turcos, aui alios Chrisiiani nominis inimicos penitus convertantur. Ei insuper, ui tani Chrisii fideles, quam
Judffii
locatores fructuum,
bonorum,
rerum
et
Sarraceni in
iiiier
Italia,
et aliis
mundi
stianorum, seu eorum computatores, procuratores, o-conomi, negotiorum gestores, negotiamediatores proxencta; lores concordatores
, , ,
partibus
et
Christianos,
ui
prainiiitiiur
sponsalium
vel
obstctrices, seu
in
matrimoniorum tractatores, domibus aut bonis Christia-
noruni aliquod opus cxercere, vel cum Christianis, societatem, officium aut administrationem in aliqua communionc vcl arte seii
,
artificio liabere
ac
nuUus
Cliristianus Judais
in testa-
vel
eorum congregationi, seu Saracenis
pricsentes ei futuri ad decreioruin decreialium episiolarum, ac praidiciarum et prassenlis nostrai constitutionis hujusmodi observaiioncm omnimodiim noverint cfficaciicr se teneri, nec vigore, seu pra'texiu quorumvis.privilegiorum, exemptionum, libertatum, immunitaium, concessionum ct indultorum, eis quomodoliliei ct a quibuslibci coiicessorum, ab observafione pradicia valeant aliquatenus se
commoranles
lAI.I.IsTI
III
AN.NUS 2.
(JIIUISTJ
'l")!!.
97
iiino,
iiuslri
tiuTi,
iiiiiiii.i
cl siiifiiil.i |irivil('f;ia, ('\('in|)lioiii's,
Niilli
ergo
etc. Dal. Uoiiia' .iiiiid S. I>clr

,
libertalcs,
iiiiiiiiiiiit.ilcs,
coiiccssioiics ct
iiidiill.i
ctc.
Mciixi.vi
V
)..
kal.
.Iiiiiii,
1'oiililicalus
per felicis reconlatioiiis Martiiuim paiiain V

Kii},n!iiiiiiii
ai:
scii
amio seciindo
(ilt.
Nicol.iiiiii
prailatos,
ca'l(!ros([U(!
CalUsll
siiiiiiioiifs (lc <<jntr()r<-rsiis

,
|ira'dcccssorcs
iioslios
laiii
lioniaiios Pontiliccs
cl
hcrniu dirimcndis
cL
alios qiiosciiin(|iic,
rcîbiis et [)rinci[)il)iis,
([iiam commiiiiil.ilibiis civilatiim, et univcrsitalibiis, ct ([iiil)iiscuiii([U(!
domiiiiis locoriim,
scii
ct
aliis
quiluisvis fidclibus, ac eisdcm .liuhcis

iii
A/josloUro habcn<Us. iNon niodi) ad lideies e Turcica immaiiilatc iiii|)iclalei(iic .liidaica vindicandos^ veriim ad crror(!s e Cbrisliaiiis r(!gnis cxsciiKJcndos .\|)()st()licas ciiras inlciidebat Caiiistiis.
iii Bodc conrinni/nis in siiceUo
Saraccnis
specie vei in yeneresub quibuslibet
Ibcrebat eliam tuni
iii
liolicmia Hussilica
verborum forinis etiam motu proprio, ct sub quacunKjuc iorma vcl cx[ircssioue verborum,
contra [iriemissa vei etiam dcrojâloriorum !orum aiiqiiod ([iiomodoiibet facta vei concessa,
,
perlidia, cujus priccipui dcfensores eranl (ieorgiiis l'o(li(!bratius r(!giii
administriitoret.loannes
liokjziina arcbicpiscopalis sedis l'iiigciisis invasor.
i|ua'
omnia
[)ro
similitcr
insertis
;
pra!sciilibus
liaberi
vo-
Hos Pontilex [lost tot gesta cum impiis belia moiiiori via llcctcrc ad oriicium iiisiis est, ac
lunuis
secuta,
ct
necnon qmecumque inde
eadem
auctoritate cassamus, revocanuis
Ceorgium liortatus ut crrori abolciido navaret operam, atque Rokyzanam uiia cuin iiliis Holie',
aniiuilaimis, ac nuilius
decernimus existere
inici
rcgni
oraloribiis
niitlcrct
ad Boliemiam
roboris vei momenti.
liiies
cum Romana
Eccicsia conciiiandam.
Praelerea
fratrcs
universos et singulos veneranostros

,
Georgio Podzebrad regni Boliemiffi guber-
patriarclias
,
[irimates,
fiiios
natori.
arcliie[)isco|)OS
episco[ios
et
diiectos
Non
miiiori desidcrio cu|iiiiiiis crriinliiim
priiicipes, doininos
temporaies, capitaneos, ba-
roiics, miiites, noliiics,
communitates civitatum,
et saeculareS;,
iinivcrsitatum, locoriim et ca'teros quosciim([uc

Cliristi
fideies
Ecciesiasticos
aiiis
in
pra'fatis Itaiia; et
mittitur,
mundi [lartibiis, commoraiilcs cujuscumquc

,
ut
[ira'-
discrepanlium in rcgno Itolicmiic reductioiicm ad nostram ct Sedis .Vpostolicic graliaiii et obcdicntiam, ((uain [lessimorum Tiircorum desolationcm doiemus eiiiiii ct vcliementer angimur, quod in tanto rcgiio, quantum illiid est,
et
:
stalus,
error aliquis
[lulliilef, iid
quarum
reriini extir-
gradus vel conditionis fuerint, obsecramus in Domino et per aspersionem sanguinis Domini
iioslri
pationem, cujus nossemper cupidissimi fuimus et sumus, borlamiir noliililatem fuaiii, uf laudabilc
[iro[iosituiu
Jesu Cbristi exiiortamur^ eisque in remiset ut
tuum
executioni inandes
et
sionem suorum peccaminum injungimus,

i[isi
nos Sedemque
[ir;edictani intuere, a
quibus ne-
decreta, decretaies Epistoias, et Constitupriedicta
minem
tiones
observent, et per
et
eorum tam
tate salutis o|iortct
dccet discix'[)are, sed potius de necessieam ab omnibus revereri ct

:
(Miristianos,
([uam .ludsos
Saracenos subditos
honorari
et ([uoniaiii
faciant invioiabiiiter observari. Et niliiiominus
scientiic et re[iiitiitionis magistri .loannis
eisdeni
ulriusque sexus, quatenus infra ([uin-
cina cu[iimus
cum
ciaram famam Rockvehementer a[)iid nos videre,

[inqiter
decim dierum spatium a dic [lublicationis [ira?sentium in toco, in quo i[)si degunt, iacienda', computandorum, omnia et singula decreta, decrctales E[iislolas et constitutiones [uaidicla, ac
in iliis, et in
teris
cum nem et
ut
ipso ct
iiliis oraforibus dicli regni unioreduclioiicm liujiismodi tractare [lossi-
mus, hortamur
tuaiii
noiiilitatem,
ut
omnino
una
o[)criim dct, ([uod dicfus magister .loanncs
prasentis nostra; constitutionis
iit-
faciant
contenta observare incipiant, et observari cum etfectu, nec de ca;tero uilo umquam
ad nos veniat, proiit ipse venturum se poiiicitus est, ut ad iaudcm Dci, et exaitationcm fidci Cbristiaiiii' o[)liina concordia
dictis oratorii)us,
et
cum
tempore contra iinemissa, vei aiiquod ;ira?missorum, in loto vel in parte, per sevel alium seu
alios
recte, venire facere, seu aiiter altentare
unio stabiiiatur. Dat.
etc.
proximo anno
a Ladisiao rege
Decretam fuisse Bohemiai et Hun-
quovis quajsito colore, directe vel indiaudeant

;
gariae legationem ad Ciillistum ad controvcrsias de religione dirimciidas, icgnum((uc nolicmi-
vel pra^sumant
.liidiPi
alioquin lapsis diebus eisdem,
cum Romana;
Ecclesite
-
conjungendum,
Coclicus
".
fiiidunt
voi
Saraceiii qui
mandalo,
prffice|)to
et
.Encas Syivius
ef .Joaniics
It vcro
litteris
cum
etfectu
sionis
bujusmodi resistere pra;sumpscrint, et non [laruerint, privationis seu aniisomnium bonoriim suorum mobiiiiim et
post Ladisiai immatuiiim morfeni (ieorgius Uokyzana; operasceptrum Bohemicum corripiierit,

inferius dicetur.
70. Edidit lioc
iinmobiiium [laMiaiu incurrant, qua^ ([uidcni bona, vel eorum pretium per executorem seu executores nostros ad hoc speciaiiter dcputatos, sive protemporedeputandos, in o|ius liujusmodi sanctissimfE expeditionis. ac reipublicK Ciiristianorum utiiitatem converli voiumus, et bariim serie aucloritate prffidicta exponi iiiaudanuis.
ANN.
eodcm annopneter
(ir.Tdiclas
plures alias sanctiones Cailistus \ ac ne aliquis in sacris concionibiis in saccllo IVmlificio lialiciidis
indignuiu
bicv. p.
Ilii>>.
((uid
lcmcre
Sylv.
cfliindcrct, ciivit
bisl. Ilubeiii.
I.
'
'
'
Lib.
17.
1.
.r.ii.
'
'
Cocl. hisl.
I.
xr.
c.
(i9.
_
ei
Lib. v. p. ^73.
vii.
p.
iy:,
a2'i.
vm.
p.
28Scl
p. lli. qua; e.\t. eliii
Bul.
l.ib, x. p.
167.
TOMUS XXIX.
RAY.N. X.
i;i
98
ne
(juis
CAI.LISTI
iiicoiisulto niagistro
iii
111
AVXUS
.',
(TIHISTI
!:>(;.
palatii Apostolici
iii
tunc liceal eidein

iilleri,
suggcstum
set
(.|ua>
00
('onsc(!iui(M-(!t,
jirius oratio-
nisi
illud
:
magistro sermonem ij)sum iemporis angusiia probiberet,
iioin lial)cn(lain illi ostendissiM, i'ai|iic ciinnulas-
committere
ea die,
si
aliiKjuiii
fuisscnt censura noiata.

rei
sibi vidciitur, proliibcrc.

ita
sermonem eumdem |)ri) Uuod si fortc

fuerii, ut illud, in qiio
extiterit,
in
" "
Ad futuram
memoriam.
seminandiim verbum
l)o-
(luispiam
capella,
temerarius
Licet ul)ilil)et ad
correctus ab eodein inagistro
dicla
minicum, .\poslolica Sedes decreverit operarios fore ex omni religione viros idoneos assumendos, illud tamen in alina palatii Apostolici capella, in qua ad ilomanum Pontiliccin iin(li(|ue
ex diversis miindi nationilius contlucntcs îri
sermocinando malitiose enuntiare jiricsumpserit, ex tunc ad amplius in dicta ca|)ella perorandiim indignus censeatiir, ac cxcommiiscntentiie
se
nicationis
i|)So
;
subjaccrc noverit
eo
cl
niliilominus
abeodem magistro
])ublice
famosissimi sedulo conveniunt, ct in (|ua vcluti

cx Cln-istiana? sapientiic
\is docirina imbibiiur,
et
eloquentiic loiite quivei
eo siudiosius
accura-
etiam nostro in cons])cctu aciiter arguatiir. Sacrisia autem, vel siibsacrista, neciion magistri ei clerici ceremoniarum de hujusmodi sermoni-
tius agi voluii,
nnivcrsus orbis ea, qua^ apud Sedem i|)sam aguntiir, taniiuam prfficla()uo
bus agendis vel non agcndis, sive pronuntiandis
non
alitcr se,
nisi (|iianluiii cis jier

fuerit,
magistrum
in-
rissimum quoddam salubris eruditionis intuetur pxeniplar, ci quo periculosius forct, si in Dominica iraditione quantumlibet exiguus assevci'elur error, quam Sedes ipsa sinceram ei iûram, sinc ruga vel inacula, liib^lilius toto orl)e miiiistrare procurai. Hac igitur consideratione moti, nonnullorum Romanorum Poniitlcum prsedecessorum nostrorum, qui inier alia siatueruni ct injunxerunt. ui nulliis iii eadem capella scr-
prffifatum
Iroinittaiit.
injunctiiin
quoniodolibei
Voliimus aiitem ijiiod ipsc magister, (juotics i])suin ab cadein caiiella inlirmitale aui alio imj)edimento legitimo abesse contigerit, siibstituendi ibidcin alium loco sui liberam liabeatvigore pr.Tsentinm facultatcm. non obstantibus in contrarium facientibus quibuscumque.
Nulli
ergo,
eic.
eic.
Dai.
id.
Romfe ajmd
S.
Pctrum
anno,
nosiri
mcdlvi,
iXovembris, Poniificatus
monem
verbi Dominici liabere priesiimerei, nisi
prius a magistro dicii palatii ino tein])ore existente examinaius et correctus, ac pro idoneo
tis
anno ii . Cardinalium creationns ct eximia castitaAuciiim est hoc anno a Callisfo ejempla.
71.
Judicalus forct, vesligiis inbicrenlcs, ac |)ericiilis, (luae propier ignorantiam vel iemeritaiem (|uorumdam, qui non subacto examine^ hujus-
cardinalidin collegiiim atque in jirimis mense Februario Hodericus ipsius ncpos, qui postea
sermones ipsos in eadem capella nonluinquam proferre temerc praisumpserunt, facile l)osseni emergere, praeseniis Consiiiuiionis ediniodi
clo occurrere cupientcs, auctoritafc .Vpostolica,
ci
Poniificatum Alexandri VI sibi nomine indito gessit, cardinaliiim nuinero adji^ctiis est, cl diaconus S. Mcolai in Carcere TuUiano creatus, de
'
qua dignitate
Martii
:
ipsi collata
Dijiloma editum
kal.
ex litteris vero Pontificiis
emendes
AI-
ex certa
scientia
staluimus
ct
ordinamus,
|iiod
nuUus de
gradus,
coetero,
cujuscumque prseemicardina-
nciitiie,
ordiiiis vcl dignitatis existant,
fonsuin Ciaconium, (jui baiic creaiionem ad XIV kal. Octobris retulil, ni forlederiiu in pileo conferendo obscrvato locutus sit cmendandus
:
\i'ncral)ilil)us fratribus nostris S. R. E.

libiis
1
quoque duin
S. MariiB in
.lacobo j)rincipi Lusitano diaconiam

ait.
dumiaxai exceptis) sermonem

pricsumiit liabere, nisi
illiid
in
eadem
Porilcu collalam
Cicierum Jaco-
ai rllii
sibi a diclo
biis diacoiius S. Eusiacliii pileiini ciirdinalitium
lilio
fratre .Jacobo .Kgidii Ordiiiis 1'riedicatorum,
brevi
cum
vitic
immortiili corona commutiivit, cuni

ac volujitati casiitaiis siudium prEctu-
saciie tlieologia"
professore
moderno
et
pro
cnim
lisset,
Irmiiore existente*magistro sacri j)alatii, fuerit anlc commissum, ipseque scrnio ab eodem niii-
in ipso juvcntutis tlore, ex
seminis copia
phlegmone
'
correjilus obiit, ui refcrt
Duardus
examinaius, ei si gistro prffivisus, (i|)iis extiterit, ante correcius ei emendatus. ac siitliciens, ui iii conspectu llomani 1'ontiticis
accuratus,
Nonius genii acumine,

qui
<<
eum animi modesha,

ct
gravilate, in-
eruditione pra;stantissimum
:
et coniiiientissimuin fuisse celebrai addihjue
Inberi valeat, rcjintatus; illcvero, cui lioc coni-
missum
fuerii, ui prjcferiur,
neminem
possit
Cum omnis libidinis expers esset, ei in gravissimum morbum incidissei, a quo liberari jiosse
medici diccbant,
si
loco sui, sine ipsius magisiri peiita et habita licentia subrogarc. Magister autein j^riefaliis in
femincE accederet
magno
animo
et
niiijori
puritaie
rcspondit malle se
cujus humeris super hoc cura dicii 1'oniilicis reijuiescii, in hujusmodi sernionibus, ea quag ad intcgritaiem lidci ortbodoxic, salubritalem doctriiuv, ei
mori qiiam
pollui. ObiiiFloreniia}, ei ibi sepeli-
tur honorificentissime in Eede Sancti Miniaii . 72. Necdisparem gloriam relulere lioc temj)ore
omnium revocationem scandalorum

necnon ad
fasiidiosffi prolixilatis
j)erlineni,
mo-
inori
nonnulla! virguncula?, quiE prius etiam quain mortali sponso jungi maluerunt;
deramen
de se
diligcnter intcndiit. Si quis vero tantuin
ij^so
modi
bumiliter forle
piiesumcrct, ul corrcciionem liujusrecipere recusaret, ex
Lil).
X.\ix. liull.
p.
121.
i.
'
Duai
Jiis
Nonius
lie
veia
reg.
Porlugal. geneul. in Joan.
CALI,fSTr
()ii.iniiii
iri
ANXU.S
.(oaiiiios
'2.
riiKisTr 1456.
99
f|ii;r
iliH)
:
insijrnia
cxciiipla
aiiiii
allVrt
([iiam habiii
matri dicas,
me
geniiit, ut
oh
Mfier
'
Inucarii
Sunt iinam extra

(li(i'ct!sis
vix diio
clapsi,
(iiiod
ad
revcrciitiam Virginis bcnedictu,' [)auperibus eroget.
oppidiini
Coliimbariense
Et
ita visio
:
disparuit, ct sanctimonialis eviiiiiiii[iiam
liasilccnsis
Jii loco (iiiiWylc dicitiir in
gilavit
cumt[uc
de
virgiiie
[)riiis
castro, nohilis (|uidam ciim lcfîtima iixorc siia

iiij;enua residebat,
secundum
scd in
saeculuni (iiiidcin
filia iiiiica,
lioncslc convcrsantcs,
lialiuerunt, potius
(|iiam
vinum
(c
quacsisse
liumanam ^^loriam, vidcntur honorcm ,
iiiiam diet iiilra,
ncc cjustlem noliliani aiit [larentum haberet, eriibuit visionem alicui tliccre i[iue duni altcra nticte iterato vitlit, iit antea, et tunc com|iiiiicla cttiifessori siio fratri .lii.inni Woltfhardi, ([iiic [iia'cc|iil dixit, el il.i
aiitlisset mciitioiitMn ficri,
:
virfînem pra^falam ciiidam iioliili iii conjiincm promiserunt, ct conlracliim (|iianliim polcrant
firinarunt^ lioc
aiiiuKC siibvenliim
(iclivit ".
tie
esl,
|)roiit
;
virgo
iii
visionc
dempto,
maliira
(|iiod sirînis
iicmo
aii-
deliat qiKcrcre propositiim, (|iiod pliis (|ua(lani

enioliiri
\iidciilia
piilaliaiit
ad [iriorem instiliit.im creatis cardinalilms narr.ilioncm redcanius. 7;!. Devexo aiinti ciini adcsscl Advcntiis
tle liis
At
satis
([iiam
jiosse.
[icrsuasione
(ihristi
Salvatoris, seciinda cardin.iliiini crealio
PrsB|)arabantur igitur in vcstiiiiciilis cl in a|iparatu oinnia futuris necessaria niiptiis, et ordinaverant, (|iiod virgo die, (|iia
pr;esenlari debuit marito,
iii
XVI kal. .hmuarias excunte lioc anno; de t[iia lia-cS. Antoninus paiilo Alios t|uoi[iie iii scciintlo anno antc laiitlatus
a Callisto celebrata est
' :
'i
domum
nobilis vidinc ponerctiir, (|iKe
cujusdam consensum proSed

is
institiiit
t:ardinales
t|uint[iu!,
vitlelicet episco;
cnrarct
crelis
iiiimincntilius
irrisit
lia?c
niipliis.
(jui
in
[)um Pa|)iensem, JvOiigobardum (is erat.loannes Castcllio titulo S. Clementis decoratus), e|)isco-
cst
fraudis
commenta, cum
imellam, (|uam clcgerat, sibi miindam liabcre \oiuit: nam praecedentibus octo diebus antediem nu|itiarum condictarum virgo i;j;nara (raudis febri
corripitur, et lecto cwpit
Senensem de Senis oriiiiitliini; ( is fiiit [111111 /Eneas Sylvius, (|ui [irimo reminliatus [iresbyter S. Sabina', demiini Ponlifcx factus Piiis Ilappelest), arcliie[iisco[ium \ea[iolitanum (is diccbatur Raynaldus Pissicellus, ac presbyier
latus
decumbere,
est
dictiintiue
intendente
nostrte
se
morbo, vocatus
Columbaria
confessor
tit.
S. Ca!ciliffiest creatus),
episcopum ZamorenMella
;
portse in
frater Petrus, ut
sem tlominum Joannem de
(fjui
presb)-
confessiouem virginis audiret, sumptistjue Ec(desiasticis sacramentis aliis per suum pastorem, vitac interitiis virgini propinf|iiare vitlebatur. Volens autem mater puclla' amorem virgiQua>so nitatis in filia verius comprobare ait
:
terales titulos Sanclai Prisctc accepit); et

;
quem-
dani alium beneficiatiim clericum (is fuit Jacobus Tliebaldiis, qui titulo [iresbvtcrali S. Anastasia;
ornatus
est)
t[iiibus sextuni addit
Ciaco-
tc,
lilia charissima, in vtâtate tlicas jam pro\ima divino examini, cligisne |iotiiis mori, t|uam vivere et maritum alifiuem habere legitimum? l'otius moriar; (iui virgo responditcum gaiidio
:
nimirum Richardum Oliverium de Augio, Normannum, episcopum Constantiensem, cui tinius,

tuliis
Sancti-Euscbii datus
est.
Addit Felix ConCallisti
telorius
Joannem Ludovicuni Milanum

piir[iiira
tr.idit
:
ne[)otem cardinalitia
Ilis
ornatiim fuisse.
fjuo facto virgo
devotissimc vita functa

f|ua
est, ct
iii
conscnlaneji
(iobcliniis, ac dc
homini desponsata crastino, ea scilicet die, terreno prsesentari ad carnis copulam debiiit,
C.hristus
Sylviohfficaddit
qiie rex
<<i4*]neaiii
.Enca [mntiticcmSenensem
si;d
tjucm non im|)eiator

Ladislaiis
[irincipes
soluiii
eam
in
s[)onsam
sibi
cunctis flentibus vicinis et
dilectam clcgil, ct cognatis sepulta fnil

:
et
ciincti
Hungaria? quoferme (jermani
efflagitabant,
ciimf|ue intliimcntis [irtqniis t;xuta feralibus

diii dfdiuit,
iii-
natione
dotein,
Romanum,
Jacobum Feretranuni, Simoiiis Medici fralrem, et

sacer-
inventa cst teiiera virgo in genilnis
Uiccardum
Coiistanliiim, .Ndinianniciini
callos velut
camelus contraxisse duros. ex gct|iiia
niitlexionibus habitis in orationibiis crebris.
Veriini
niliil
cst
t)niiiit[iiat|iic,
vid
quem Carolus Francorum rex expetcbat; laiidata est horum creatio .Eneam vero iibi donatiim pilco rubco aiitlivit pojiuliis, mox fama
:
vix in
tum
dicta; viiginis
hac vita perfectum, paulo [lost apparnit i|)sa virgo
vita- exi-
exorta est successorem sibi creasse {âllislum

et
in
nocte
cuitlam valde flevota' sanctimoiiiali,

dis vocabatur, in
t[iia' (icrlrii-
monasterio de Subtilia, silo Columbariensc t)[)[)idiim. Vidit ista jiost se currentem t|iiaiiitlani virginem mortuam, t[iiain prius nunf|uam noverat, a ([iia cum t(ua'reret, ijuii' esset, res|ionilit: Defiincta ego suni |)ritlie defunctaAnna virgo de Wyler (ita castriini [)afris
intra
ingens tota Urbe hTtitia . Exlat atl .Eiicam Sylvium e[)iscopum Senensem Callisti Iti[)loma' .\V kal. Januarias exaratum, ([iio illiim tilulo
Ecclesia' Sancf;c
Sabina' exornavit,
ac Seneii-
sem
jussit.
<i
episcopatum
Callistiis,
etc.
conjunctiim
reciiiii
administrarc
(lis[)cnsa-
[ilenarie
inus, ut
cum
etiam postquam assumptioni, no-
vocabatiin
ct uiiiiis Kiicb.irislia' oblatione egeo, (|uam pcto milii cclcbiari oblineas a [iriorc fratrum Prfedicatoriim luiiicam autem mcliorcm.
:
minalioni,
|ira>liucris,
ct [niblic.itioiii liiijiisniodi
.isscnsiim ac Ecclesiam S. Sabiine iira^fatam iii
titulum pra?diclum habuerisac susceperis.etiam

Anl.
Joan. Nider formic.
I.
iv. c.
1.
Tii.
[1.
tit.
wii.
.-.
i.
III
piiiic
l.lli.
.V.
11.
100
canlinnlis pxistciis,
neas, et esse
i"t
('ALLIsri
III
ANM'S
3.
nalis
{HHISTI
Papicnsis
14")?.
Kcclcsiain S.
Saltiiia' lin-
'
(|iian(|iiain
non dcsnnt
Hrixia'
-,
(|iii
jiisniodi obtinciis, ct Scncnsis episco|uis |icrma-
minorcm miincrnm
Irislis
colloccnf.
vcro
is
debeas, ac cpiscopi Scncnsis et pastoris inibi nonn'nc, ilii^nitate cl officio fnnDatnm Ilomre apud S. Pclriim anno garis.
Mr.[ii.vi
,
casns accidit \ iil .Vnloniiis Visignanus bareticus immoitalitafcm anim.T, resurrectioncm mortnonim, iâradisiim, iiiferos negans,
at(]uc
XV
)'.
jxal.
.laniiarii,
1'ontilicahis
nostri
exomologeses
et jcjniiia al) Ecclesia in-
aniio
II
7i.
Terra'
lioc
/liti/i/s
i/i
rcr/no
yeiijio/i/ano.
dicfa spcrncns in carccrc, inutato in

cini;ulo, yiilam sibi Ircgerif,
cxilii.
laquenm
iinproba
digno
vita
Ingenfes
tus
anno
Dccembris
fncre in
dic
mo-
hialns(juc
lcrrarnm
Nca|iolilano
millia al)>
,
rcgno, (|nil)us
sorpta
scxa-inta boininnm
,,,|,,^
^,^^
^^,
^.,
,;,,^,|
^,,
coinnRni.
IM.
ii.
i.
i.
-^
o|i|ircssa\(' pcriisse rcfert .lacobns cardi-
i.ih.
i\.
p.
is.i.
CALLISTI
III
ANNtJS
3.
CIIRISTI M57.
1.
Iiistnictam n Cci//isto r/assem non
iii
Tiir-
cas,
sed in insii/ani Cijprinn diricjenckun iiiraiit Pon/ificis nejw/es, cjtd in vincu/a conjiciiin/iir.
non dubifamus cx eoruin iiavihns opportiinum iinmepcllerc dilectos fllios .lanuenses (luos
rum
in
augmentum
classis
noslrae
missuros.
Anno cxcnrrcntis
scptimo ct iiuinînagcsimo, Iiulictionc (luiiita, urgcre priora dc sacro bello gerendo pro amplificanda fide dclcii(lac|ue
sa^Mili
Postremo unum lioc etiam adjiciendum his litteris putamus, uf nepotes nostros, qui cum galeis eis coinmissis sub te milifant, circumspeaccurate commendamus . Et infra invadas hosfes, eorumque damnis el Strenue vexationibus tofo posse invigiles et anheles.
cfioni
fuffi
:
Maliumetica supcrstitione consilia Callislus non novanujuc classem, quam superiori destitit anno moliri cocpcrat, instruxit, de qiia ad Marchioricm Moiifisferrati ct I'Yanciscum Sfortiain
,
Dat. XXIX Martii yiCDi.vii,

tificii
duccin Iutc scripsit iio\am classcm, (jiiain noviter cmissuri suinus, ad quam nccessariis rcbns communiendam, cnin non snfliciant, quas uiidiqnu colligimus, pccunicc et clecmosyna-, statnimus dcnno tnum et aliorum Cbristianorum auxilium imi)ctrare . Quam classem, niox atquc appaMcdiolani
'
"
l'r;cparavi-
anno ii . Erant ii Ponnepofes Yitalis c Yillanova, Geraldus CaTiireas
mus aliam
slclverdius, cf Araiios, caiulain in
quos Callistiis ad explimilitarcm virfufem litteris
cohortalus cst '. Yerum ipsi liabenas sibi ad aMinculi aiictoritatcni immissas sccleia ob arbitrafi, non in Turcas \crterc impetus, sed ad
agitanda lafrocinia in
edicta Pontificis,
xari vcfucrat, ofi
(lui
lata
cst
in
(hicnfcin
vela solvcrc jussit,
ut
Cyprum ineurrere eontra Oricntales Christianos vellagilium

in
ostenduiil
A(iuileicnscm
liim
ad Ludo\ieum [(atriarcham cunulcmque cardinalem lcgahocannodatic -, (iiiibus adscripla cst dccilittcne
(luod
-.
vincula a
miniliniti
legato conjecfi fuere

2.
Ma/iornc/i </eiiuo
reijes.
iiiciirsiu/icni
nia Marlii dies,
(lucm
aliis
'
cidcin
littcris
ob
advcrsari roijaniur
Uuod autem ad Lu-
inênfia
jussit:
c<
sociorum auxilia
rureas iinadere
sitanum regem
attinet,
de ejus adventu virlute-
Callistus, etc.
charissimum
in Christo filium
sum
Portugalli;e,
Kxpcctamus a die iii diciu nostrum Alfonregem illusfiem, (jui cum etc.
(|ue maximas spes conceperaf Ponfifex', ut conjuncto Cenuensium subsidiaria classe non modo
sua validissima elasse confra Turcas vcniri' dccrevif. Insupcr non desinimus sollieiliiic ct iin'
Cunstantinopolim expugiiaret, sed etiam Christiano imperio Syriaiu rcstilueret, cumque increhesccrct rumor, Mahometem II dcpelleiid;e
'
l.ili.
brev. p.
T(i.
.Kii.
Sjlv.
lip.
Lib.
ev.
Lib. brev. p. 4.
Ib.
p.
IV.
'
Ib.
|).
7(i.
p.
73.
Ai.i.isTi
III
.\yxrs
3.
CHRISTI
I'r57.
101
vellent (^lirisli.ini
jio-
prioris
^^''iiDiiiliiiii'
(-111111111111
inmiincraliilc* c"irriim-
iias, s])aliuin
]iuli,
dcdit,
(]iio si
pias coegiss(, ut in
peret,
Pannoniam itcrum
\icarius,
sese accingcrcnt, redituroriue Tiirco armati

:
magis oxperfatione Lusitani regis angi

cii']iil
occurerrent
sed quanlo magis indulget Deus,
;pstuarequc
|iii
ac
Silvcnscin
tanfo ncgligcnfiorcs siimiis ;ibufcnfes olio. Kcce

rcdit hoslis, ct
episcopum ursif ', ut .Vllonsiim ad expeditionem sacram conficicndani impelierel. Callistus, ctc. Tc scirc vrdumus. ut ciim semper iioliis expecfatis.îmus fuerit advcnfus
'<
ncmo
est qiii laboranti
Hungaria;
cat,
opcm
feral: et vercor ne llungaria
pcssum
ct iiobile illud
rcgniim Imstilis gladiiis cvcrfaf
(liiod si
[)cus fulcrit, cadit
murus
nostr;e reli-
charissimi in Ctiristo
ii.T
,
filii
nostri regis Portuâiii'pciifino

[I;
gionis, ct itinere plano pcr Carnos et

lii
forum
.lu-
niinc
iii
taiifd
taiiniiic
fiirorc
in
Italiam Turcoriim liirm;e deciirrcnt.
Vd
liiijus
moiistri, (scilicct
.Malionictis
oniiicm
lia>c
accedif filioriiin dliin giitiernaloris llunga-
spem Dostram in diclo adventu positam esse etenim certiim est hostilcs copias Turcoriini, (juiP innumerabiles esse dicuntur. cf inreiiiuiiu
Hungariae
et
al)
rire
captura, qui per
regem
:
in arcc
lirchcnsi
cusfodiiintiir
(iiiikiuc
liis
Budensi denon ]iarvi

Vara;i(lliiic
iKiminis pra?lafiis
iiifcrcc|itii> est .Idaiiiics
impetum
aut
jam
faciunf,
aiit lirevi
diensis episcopus, feriuitînc
;iiii>
|ilrris(|ue
facturse creduntur. nullo pacto mcliiis distrabi
nobilibus injecta vincula. liicom]icita est
incffpto cvcrti posse,

X
quam
si
celerifer
maritima expeditione Turcorum

lur.
terra; infesten-
Dat.
11
.\.prilis
MCDLVir, Pontiticafus nosfri

.Maio fucrc
anno
pcria
.
-,
Repetita
eadem mense
im-
can5a:sed verosimile est neccni comilis Cili;p hoc peperisse. Infeliccs Christiani, quos tanta ciTcitas cxagitat, ut ncc prcmenfibus hoslibus domesticadcponant odia. Surgaf igifur fua sercnitas, ct qiiod potuerit liuic ])criculo
atque Alfonsus Lusitanus Pontificiis

',
remedium
sublimifa-
adliortafionilius sollicitatus est

rei Cliristiaiia' sulivciiirct.
.3.
iit
periclitanfi
adhibcat.
(â^fcri
]irinciiics
in fiiain
tcm cuucfi
in
fere
contonjucnf
ociilos,
cam
ipsani
est
Trepidatum
admodum
Pannonia
'
fuiss;
(liii(l(]iiid
egerit seculuri:
neque enim rex

jilus
nova? irruptionis a .Mahomefe faciendie metu,

lestatur .^^ûeas Sylvius in litteris
in
tis
orbe Christiauo, apud (|uem
auctorila-
ad Alfonsiim
datis,
ariiia
quam apud
te sit, qiii
regnorum
potenfia, rei
.Vragonum ct utriusque Sicilia' regem quibus eum rogat, ut in fanfo discrimine in Barbaros expediat.
" .Vlfonso
"
militaris peritia, cxpcrientia rcruin mulfariim,

et incredibili
]ies
antecellis dicta
sapientia ca;teros Europa? princiha?c per me ad tuam mansuetuDat.
.\ragonuin regi Sicili;e(|uc.

die, rex inclyte ac potcnlissimc,
(linein
sint.
Rom;e
'
die
vii
Aprilis
Hac ipsa
anno
(|iiam
.mcdlvii .
Irretitus
vesanis libidiiiibus
allalffi littera?
ex Hungaria
summuin
Pontificem
.\Ifonsus ad
pia
.Enea; consilia obsurduit, et
omnem(|ue curiam coiifiirbnriint. Kcfcrunt eniiii Maliometeni Turcorum doiiiinuin cum soldano .^gypti, cum Caramanno Ciliciae, cum Tartaro
ingentibus copiis, rursuni ad Huiigariam properare, Albam quod
Scyfliia> iiiito fo-dcrc. coactis
alii castrum Belgradum vocant) summis viribus obsessurum jamqiic iter accepisse nec dubium est, quin dicbus quindecim cum toto exercitii antc oppidum sese collocet. Ferunt quoqucju:
habehat [laratissimam classem immiftcre
medif ibatur non in Turcas, sed in Christianos. uimirum Genuenses, qui ideo a sacro bello nou
sine gravi rci Christiaii.i'
at
damno
retardati fiicre
de his
iiifcrius.
\. Uiingaria dissidiis intestinis afjitatnr ; exinde rnulto dolorc afpcitur Pontife.r. C;eleriim iioninauiex caiisa oCfusiis erat Huiigaris nov;eirrupfionisTurcicie terror, Mahomcles enim legah)
rasse euni, efiam

saiu
si .Asi;!"
lUMjorcm
rclro
[lartcin
amisHa'c
:
minitanti Turciam a Chrislianis ipsi cri]iiciidain.

si Hungariam atlcclarc [icrgerct, rcsiirinderaf -, Turciam sibi cura; non esse, modo Hungaria potirctur. Augebat eam suspicionem eiim(|ur' mctum ]iatere Barbaro occasionem (lebcll.inda;
,
audicrit,
noii
sesc
abitiiruin.
.Vlbenses legato Aposlolico scriluint pleni

:
quippe (|uibus sola spe.^ de c;elo est securi liomines Dei, (juin liumaiuim expeclent auxilium increduluin est mortale genus, neque illud (londeraf, qiiod scriptum cst iu sacris clo(|uiis Makdictus lionio qui confidit in homine. Sed miserandum illis est, si seinel divinilus liberati rursus pietafcm divinam tenlare verentur. Percussit de ctelo Deus lioc aiino
eniiii tain
:
:
melu neque
Panuoni;e,
cum
infestiiiis
motibus
fiuctiiaret,
rc^^-is
tum ob
ririci Cili;e comilis cjiisdcm(|iic
avunculi c;edem,tumob Ladishiiim ct Miitlhiam Huiiiadis filios iii vincula conjeclos quorum nnijor natu Ladislaus extreiiiosuii|)licio atJecfus
,
fuerat.
.Narrant
.
ex
Turcos: iic(]ue eiiim
humana
victoria
fiiif.
fjiMe
Thiirosius
su[)eriori
cf Roiiliiiius
pluribus .^^neas Svhius . '. iit nimiriim defuncto

(îlia;
apud Albam parfa

rectorcf
:
est. \ oluit
experiri beusqtiid-
anno Joaniie Hiiniade, llricus
nara reges agerent, ca'terique populi Christiani

|irolligavit liosfes, occidif (]ui ferocio-
comes
illius capitalis liostis
Ladislauin rc!:cm
res videbantur, abstiilit
innumeiabiles macbi-
im|iulerit, ut P.iiinoiii;iin re[ieferel, Albam(|ue regalcm Turcica internecione celebraiissimam

'
Gobel.
Iiisl.
iu Coiiini. Hii
II.
Lib.
'
Lib. biev.
F,|i.
p. 82.
Ib. p. 'J6.
Ead.
p,i?.
'
y&l.
Sylv.
Boheiii.
'
c.
6(i.
67 et 68.
1.
i.
brev. p.
m.
1,
xi.
tu
59
'
sylv.
r.r.i.xvi.
et 60.
Tliiiros. CliroD. c.
58
bonfiri. Oec. 3.
viii. Cocl. hisl. Hn^s,
102
viserct. iirapfuisse
rAr.I.ISTI
III
ANNUS
3.
('HRISTI
I';i7.
tum
arci lluniatiis liiids, vcriaclniisisse rejiom

nisi
desidciio lenet, ut incredihili quadani ciiia urat
tosque ririci
excludi
oilia.
non
animum nostrum
cessaria iiobis
et si tameii facultates nostra'
quatuor militum
niillia,
:
|ialeretur
qua; adduxerat, oppido conjurationem pro(lcin

fuisse,
ad tantiim negotium non sufficiant, ciim vix nevita"
remaneaiit,
iiilclliget
fameii
ikui
cunK|ue in cerum contlatam colkuiuio a Ladislao ferro confossum arcano pressisse vero reuem alto pectore dolorem ex csde avunculi conceptum, eumque jure c;csum profcssum tum comitesLadislaum et Matthiam in fratres cooptasse, neque interfectum avunculum se ulturum jurasse imo ad pellendam omnem suspicionem donasse eos ]iur|)ureis vestibus. jussissecjue pullas exuere. quas oh paliis rentis Ihiniadis defuncti luctum jierebant autem lendciiiiis delinitos comites regem
in
; :
; ;
Hricum
muiidiis
verbis,
iiietfabile
desiderium
litteris
iiostriim
sed opere,
ac
nuntiis in uni-
versum declaratum.
tenfia nostra iion
Et
ciiiii
taufam moleiu ne-
qiieant nostri sutVerre humeri, etfiisa
omni
po-
cessamus seduHs hortationibus Ciiristianorum potentaluum auxilia implorare.

(i.
"
Classis iiosfra. ciijus augeiui;e et corro-
borandac coiitinue rationem habemus, jam maritimas Turcoruni terras infestat, multique
non
ga-
mediocribus
leatia nostra vigiis
terris
insulis
iiotita
est
et et
cum nonnuHis
aliis
navibus
na-
Budam usque
secutos
tum vero
Ulrici affines
jam ad ipsam classem cum
victiialibus,
suasisse vindicandam avunculi necem. nec illi ferendam filiorum Huniadis temeritatem, iiui facile re^Mo capiti moliri insidias ad sceptrum invadendum i)Ossent conditos itaque in car:
pecuniis, grano et aliis necessariis enavigavit.

C;eteras vero galeas.quas hic fabricari facimus,
(|iiam celerrime absolutas miltere
curamus.
et
de
liinc, et Sicilia, et
terris
nostris ac sanctae
cerem Ladislaum et .Mattliiam. ac de iis judibrevique latam ciariam actionem institutam

.
Homanse
Ecclesise, et etiam de
Marchia .\nconi-
tana mittere non cessamus, ut valide vexetur

perfidus Turcus, et recuperetur Constantinopolis
,
Ladislaumcapitis sententiam Mattliiam vero e carcere in vinculis remansisse, quem postea traductum ad solium Hungaricum dicetur inin
;
quam plurimum
ad cujus re iiperationem viscera vuluerantur.
nostra
ferius.
Adveniet insuper
cum vaHda
et
numerosa
luterea ubi hos captos ab Hungaro rege audivit Fontifex, Joanni cardinali S. Angeli le5.
classe sua charissimus in Christo filius noster
rex Portugalli;e illustris, qui ut certiores facti
gato
conceptum sacrum bellum

:
a se
dolorem
:
signiflcavit', inde
fuimus prima hujus mensis Aprilis cimnino
ilns-
retardari
imparem
se
illius
sem suam
classe
Aersus nos solvere decreverat

(|ui
cujiis
ferendfe moli uuiversos principes monere, ut repetiit conceptas spes de auxivires jungant
liaribus classibus Lusitana
et
cum
nostra uuita firmior erit [lotenfia ad
diverfeiuium vires hostis.
ciim pluribus locis

Et de Francia
Gallica
ac de-
iino teinpore lacessitus erit, necessario cogetiir
legatum ipsum ad concordiam inter Huno-aros conciliandam, vocandos ad crucis signa educendiim(|ue in Turcas exercitum fideles
mum
exercitum
suum
distrahere.
ad
minus xxx galeas, ut ex concordato super decima levanda omni anno nobiscum cum rege
Franci;r pleniiis est videre. Et de .\nglia iu brevi
scies,
et
jussit
M
incumbere. Joanni Card.

Dilecte
fili,
S.
Angeli.
etc.
Dritannia,
Si
salutem,
filii
Cum
litteris clia-
.\ragonum.
ret
ac Burgundia, et de rege singula scriberemus, non suffice-
rissimi in Christo
regis illustris, et
nostri Ladisiai
Hungaria;
respondere pararemus, (juas de susjîcione, t\ux de adventu sfevissimi ecce ad Turchi hostis habebatur. scripsistis
tuis
;
papyrus, Etiam ex Castella, etsi contra Cranatam charissimus in Chrisfo filius noster (âstellge et Legionis rex illustris nobiscum certo modo assistit. rtinam Veneti qui tam frigidi
,
nos venit nuntius

cjuas
cum
aliis litteris tuis et copiis,
sunt, comminationibiis nostris obauditis. nobis-
una cum
illis
misisti, ex
quibus tum de
cum
essent
Dux
.Mediolani bene optat, et

sibi
si
vi-
novitatibus. i\ux in regno illo factse sunt. tum de certiori adventu Turchi valde turbatum est
cariatum Lombardiae
cor nostrum. Dolemus ad animam de turbulentiis iHius regni, in quo cum maxima s|)es noslra expugnaudi inimicos fidei collocata sit,
concederet imperium. anno iirseterito et pra^senfe armigeut instamiis. ros misisset in numero competenti sed mittere,
;
et
non honorari per imperatorem velut ducem

sit ei
.Mediolani. forsitan qiiam

(iuis(iue. Si tu proficere
grave, consideret
sgerrime
ferimus, (juod domesticis dissensio-
posses ad hoc obtinen-
nibus a lam necessario succursu fides retrahatur. Tu vero (|uaiitum in te est, omnem adhibeas diligentiam, ut pax et unio stabiliatur in regno illo, vides enim quam sit necessarium.
dum, ad minus
tria vel
quatuor millia armato-
riim ab eo nobis instantibiis missi fuissent in sed subsidiiim Hungaronim contra Turchum
;
non deficiunt ministri permare etterram

debis gloriam Dei,
ufi in
illa
et vi-
Nos Deum continue precaniur. ut Cliristi fidelium cordibusgratiam intiiiuiaf. eosquc su^citct ad exterminium infideliiim. (|iut res taiitn iios
1
gloriosa victoria
miraculosiim visum
7.
"
extitit tofo
mundo.
iitafur solita
Tiia igitiir circumspecfio
diligentia, prudentia et industria, ut Hiingari ad

Lib.
1.
biev. p. SU.
terrestrc certanien se accingant, et in
occursum
(Ar.i.iSTi
ii.im Ai(li>ria
III
Axxrs
iiia-
3.
chri.sti
Dilecte
Wû
salutem,
clc.
i(i;3
hostiiim |)erganl
iiibiis (^st.
iii
illoriim
flli,
Cr.avi
(bdore alturba-
DeiJS
enim non
(lescrct
plubem suam.
quemolestiaanimus noster aflicilur exdiscordiis

ac luibiilentiis, quEB
sed mirabili virtute et potenlia insolentiam et crudelitatem hostium sii.i' sanctie rcligionis
bonorum omnium
illis
tnic coopcrantc in partibus

tiir, cl
vigere nunlian-
conrringct;
et alios
et cxcita
im|icratorcmet .Vlamaiinos,
ipsarum partiiim .nl tanluin inccndium cxtingnendiim. Subxentioncm, (iiiaiii tibi dcpiitaîmus, statutis tcrminis eani facere noii (Uiiittemus, prout hactenus non omisimus, et proxi-
simus
de periculo iii (juod iui|)er cecidit chaiisin Christo Ulius noster Fredericus Roma-
noriim imperator semjier Augustus. Nec possuinus satis cxjilicarc conce|(tum dolorcm et moestitiam cx hac calamitate. Videmus enim eas
partes inlcstinis inccndiis arderc. iirincijics in
mis dicbus per l)anciim de Medicis tibi misimus tria millia ducatorum pro tempore, (|uo sumus usque ad mensem Septembris proximo futurum, <|uam quantitatem antc receptionem harum litteiarum fiimiter tenemus te liabere, ct ita se (d)ligavit fiobertus, cl ita deinceps semper facienius, et ulinam sangiiincm [iroprium nostrum simul cum Hungaris et aliis crucesignalis, expendere possemus scimiis enim non mereri martyrcm esse et volumus, (juod corjius illius servi iJei fratris Joannis de Capistrano sepelialiir
; :
:
domeslicam perniciem arma

auctores flrmamenta
Cliristiani
li.ec
cepisse,
et
quorum
fldei
proimgnacuia
nominis liabiti sunt. Omnis autcni contentio pro hoste est, qui longe acrior ad oiijûgnalionem Christi lidelium insurget, ubi
vidcril illos inter se

sibi obslabant,
manum
conserere, qui soli
ne
suum maligiium
proiiosilum
F^x
conciilcandfe fidei cxcqui possel.
quo hoc
nostri et
niliiliim
eliam
malum
redundat. (juod
qiiid
omnes
reliquorum Christianorum conatus ad

rccidunt.
cultatibus
celeritate
forsilan in brevi crit apiid te ille
tîdelis
servus
Nam
et
juodest
iios in
tantis dilli-
Dei fraler Jacobus dc .Marchia, (]ui ibi esse sitit abunde. Et quis Catholicus ad tam laudabilem pugnam currcre ct interesse iion debet? " Sis forti animo, Dei athleta, quoniani lu
te, si fas est
omiiium rerum classem incredibili innumcrabili sumptu uno quasi
dicere, in
te,
nomine nostro
et
Sedis
> .
ct construxisse et iiiOriciitem misisse? contulerunt obnixa imi^lorationes, quid adhortationes, quid deniijue lachryma' nostrae
temjjore
<Juid
Apostolica-, (luicscit tota religio Christiana

infra
:
Et
])rofuerunt,
quibus universum jam Cliristianum
"
Et
si
quadam
desperatione perlidus
visis lilteris tuis, quod non curat de Turchia. sed liabcre Hungariam, (|uod alic-
Turcus utatur
si tliiiigaria, quu:' aditus et porta est Barbaris ad occujiandam Chrislianitatem, et Germania in cujiis opibus firmissimum
orbem commovimus,
num
est a re militari,
doleamus
multo magis
de captura seu delentione illoruin. quos rex HungarifP fccit de suis. Tempus non patitur tali-
bus uti. quia omne refjmim divtsiim, etc. labora ad unionem, pra-dica crucem, crucesigna, (]uia Dcus est nobiscum. Si viriliter jicr regem et suos, te mediantc. crucis inimico viriliter obvietur quod ut ita fiat pripcipimus et mandamus,
:
subsidium fidei cst, domesticis vexationibus quatiuntur? Profecto haec mala excruciant animum nostrum, et eis aliqua ratione occurrere ac mederi vellemiis. Scribimus super hec eidem
imperatori, archiduci et duci .\ustriaB necnon
regi Hungaria^ illustri, eosque, quanliim obnixc possumus, ad ])acem liortamiir, miltimus(jue ad
et
qui aliter sentit,
membrum
cst diaboli, ct ira
eos dilectum filium Georgium de Eajiide notarium nostrum qui pro concordia et unione
,
Dci supereum. Hegi scribimiiset canlinali Strigoniensi, ul videre potcris in copiis inclusis. .\d
eorumdem omnia
exi)eriatur.
.\ec
minus
cir-
cumspectionem tuam hortamur, ut
dilii'entis-
enim Htteras et per te dicenda eos remiltimus, paucis verbis utendo, et non veriticetur dictum Salomonis Vx rcrjiio, cui rex piier est, mulier, aut furiosus. Et de hoc satis, et avisa
tuas
:
simc studeas tanta scandala prohibere. teque his

dissensionibus sedandis virilitcr interponas. ex quo maximum honorcm et gloriam consequeris. Intelleximus te in regnum Bosnce parare
continue, uti nosfaciemus. Dat.etc. die x

MCDLVii, an.
8.
II
.\])rilis
Pacem
inter
rem
nas
conciliare nititur Callistus.

illas
regem Humjaris et imperatoPntter intesti-
Hungarorum
dissensiones,
vigcbat
adhuc bellum intcr Ladislaum et Fridericiim imperatorem, cui sedando Callistus legatum
dare o]ieram
jiissit
',
credimusque circumspectionem tuam optimo consilio id faccrc, sed cuin tantce turbationes in Hungaria et .\lamannia sint, vide et circumspice quid optimum factu sit nos cnim in tua singulari j^riidentia jilurimum confidimus. In faclo es el vidcs quid, qua ratione providendum sit. Superest, ut quod melius est
proficisci.
:
ciim
iiide
Turcaruin augetepc-
cxequaris,
ct
nos continue
:
dc occurrentibus
rcntur animi ad
fannoniam invadendam,
certiorcs reddas
rent caeteri Christiani principes, ac Pontificii in Oriente conatus debiiitarentur, (]uo argumento
est in suspenso nostra, et in horas satagit audire. qua; fiant. Dat. etc. die xxiv .Maii McnLvii ...
semper enim
mens
hs
scriptae littera;
Cardinaii S. Angeli legato, etc.
9. Incruduere adeo inter Fridericum ct Ladislaum odia, ut Fridcrici vitae comparafje insidia; fuerint, Quare maximi motus iu Pannonia
'
Lib.
1.
brev. p. 94.
Germauiaquc suut
excitati,
de quibus Callislus
t)'l
CAI.I.ISTr
III
ANNUS
le-
3.
CH KISTI
:
1'lf)7.
in
lilt(M'is
ad Alaniim cardiiialeni in
queriliir
'
:
(iailiis
insidi;e niilii
est,
iKcreditas
mca
galiini iia
<'
Inlellexiniu^,
non sine
coactus
:
sum
ariiia
iii periculo posita pro (letensione capes-
sunimo nioerore, insentes discordias et dissensiones in Hiinâiia et Alemannia siilxirlas esse,

ex (|uilius tanti
iiiter iniiiciiies illaiiiiii
sere
invitus
pugno cum sangnine meo. Possiais, niliil iiiliciamiir

sit
:
bile est
quod
age sint vera

caus;i
;
pai-tium
qu;e refers omnia,

sitas
juslissima
Cbristi
tiia
;il
motus
excitali sniit, nt (|uod tjuasi alMnninabile

(llirislo
justius est pro Cbristo piigiiare, et

est liBereditatem
:
est, cliarissimiis in
lilius
nusier Frede-
major neces(|uam tuam desi
ricns liiunanoiiim im|)eiator seinper Aumistus

iii
f(mdere
si
tua perit, est adiiuc ubi salveris;
discrimen
caititis
addnctus
iiitulil,
sit. 01) structas
ila(|ue sibi insidias
\alde iratus Fridericus bel-
liim
atrox Ladislao
ambobus cruore
(jua'
llaiiiiiiaque
atque Auslria ab ad fffdata est

:
quod tamen nullo pacto futurum putamus, et tuam liyeredilatem perire 0|iortet, et Cbristian;L' reipublica; fundamenta
])erit Cliristi luereditas,
corruere. Cogila igitur de

jirius, et ni;ijora
communi
:
peiiciiln
exquirit(î
qiiaiitiini
loUenda niala
iii
1'ontilex
eumdem
Frideri-
cuni flectere ad
daque
pacem redintegrandam, xertenTurcasarma liis precibus conalus est

:
oimies vias,
minoribus aiitepone quibus cum patrnele luo

t;iiitum (lilcclioiie
illi
sanguine juiigeris,
qu;E per alios
aetati
el ;itleclu
Cbarissimo in Cliristo lilio Komanorum semper Augusto. Uuia discordia vestra tanto magis nos anfît, quanto niayisCbristiance reipublic;cdamnum resultat, serenitatem tuani rogamus, ut anle tuos (oculos) ponas primum cum (|uo contendis, et ubi conlendis; (|uia cuin carne tua, cum sanguine tuo, cum Iratre tuo, el in domo
iniperatori
tna, in agris
sincero copuleris, nec
impules quoquomodo
.
tenera; suggeruntur
His
addit;e nov;c preces, ut
cum Ludovicus
Bavariae
dux
in
ferat,
Austriam pro puce iiistauranda se coneoque etiam Apostolicce Sedis legatus
profeclurus putelur, concorui;e animumaccomraodet, deque jure suo iionniliil decedat, nuijora enim illi tributum iri a Deo educat e Gcrmania
:
paternis,
iii
luereditate avita bel-
una cum
aliis
principibus crucesignatas acies,

Ladislai
copiis,
lum
est,
geris, in quo nec perdere nec vincere tutum considera quod tu, imperator, es advocatus
jungatque
cum
ac Grscos c
servitute Turcica vindicet, et Constantinopolim
Ecclesi;e, protcctor tidei Catliolic;i},
primus qui
turpiter ainissam ingenti gloria recuperet. Dat.

etc. pridie kal.
arma pro defensione

debeas.
religionis nostr;e iuduere
Septembris, aiino mcdlvii
Considera quod tu ille es, in quem omnium Clirislianorum oculi conjecli sunt. Qui si, quemadmodum libi ex ollicio incumbit, adversus inipiam Turcorum gentem arma promoveris, universos ferme reges ac principes, ut te sequantur, provocabis, labantemque rem Cliristianam magnifice sublevabis sin vero domi manseris, aliis occupatus curis, nemo erit qui bellum Cbristi gerere velit^ erisque tu ipse c;uisa cur nostro tempore lides Catliolica neglig;itur.
:
10.
Ladislaus fcedus jungit
Admonitus ' jiarwnpit. riter Ladislaus, ut omisso Austriacobello fojdus sanciret cum Friderico, et Hungaria? regno, cuet inducias Turcicas
cum
Friderico
jus abjecisse
curam
videbatur, consuleret
Callislus, etc. Tibi
non minor cura
esse
debet ad liostes fidei propulsaiuios, et maximc Turcas, qui regno tuo Hungari;^! latissimo et
quondam
ttorentissimo
uon solum
vicini sunt,
noii
:
illique molestias in dies inferunt,
sedetiam
Intellexisti qu;c'
,
leccrunt Tuiclii superio,
parvas ejus provincias sibi usurp;iverunt
doin
ribus annis
ut Constanlinopolim
(Jrientalis
lemus
certe
et
angimur vebementer, cum
imperii caput ac totius Cr;cciff columen, invaserunt, ut urbes quamplurimas incendernnt, ut
dies ex illo regno Clirislianos capi et in Barba-
Cbrislianum sanguinem etluderunt, ut altaria everterunt, ut sanclorum reliquias canibus objecerunt, ut imagines Dei nostri gloriosseque
matris ejus aut lanceis effoderunt, aut sputis lutoque delurparunt. Scis quae nunc cogitant,
qu;e parant, qu;e moliunlur
:
ricam deduci captivit;iteni accipimus, miramurque te non m;ijori studio teneri pro defensioiie ipsius regni, quam vidcmus; qui, dum in Austria
cum
patruele tuo coiitendis, prttfati regni
curam postposuissevideris, tanquam plusdoleas

tibi per Christianos villam auferri, quam per Turcas una provincia surripiatur. Certe illud palam est quod, cum tu et dictus impera-
unam
nullum
illis
stu-
si
ilium ardentius, nullacura propensiorest, quani ut ea agant, per qua; possint Cbristianam gen-
tor invicem discordes estis, et 'domeslico

impliciti,
bello
tem funditus perderc viucula, Aerbera, neces lidelibus omnibus comminantur. Prope est eorum gladius, ct adesse festinant tempora; et tu
:
interim ac palruelis tuus arma, qu;e merito in liostes fidei verlerentur, contra subditos et vasallos vestros excrcetis.
Dices fortasse quievissem, nisi me magna necessitas inipulisset sed parattc fuerunt
: :
Hungaria, sed tota vere Cbristianitas in periculoponitur; iiam quomodo Gallici ct Hispani vel Anglici contra Turcas exercitum ducere curabunt in remotis agentes,
soluiii
non
quando
tare
vos, qui prope estis, et
quorum
potis-
sinie res agitur, intervos dissidentes niliil cogi-
videmiui super his, qu;c Turcarum pertida gens adversus Christianos in dies molitur? Dat.
'
LiIj.
1.
brev. p. 94.
Afferunliir cjiis
lit.
a Cocl.
liisl.
lliiss. J.
XI.
'
rAi.r.rsTi
m AWfs
',
;?.
'rrrusTF
I'i,')7.
10.T
olc. ' Pariiit
Pnntifioi
Ladislaiis ac logatioii(>m
iiori
iii
(riicis
sNinholo fidolihiis conforoiuhi,
ot
ad Fridoriciiiii \>to jamqiie de formula fiRderis piBne conventiini erat, cum Ladisiaum mors ino|iina alistiilit. Hoitatus erat jani ante incuiite aiiiio
jjaci' coiiliciiMida decri;\il
sacris concionihiis hahendis siucodcrot. (juem
Ladislao regi subjectis
commendavit
riirciis
litteris
'.
addil.i iidhorliitioiie ut viri^s in
offunde-
eiimdem
ret^êm
Pontifex,
iit
exercittim in expeditionem adversus
Turcas educeret, ac partas a lef;ato Poiilitici; classis praGfccto victorias ad ilium magis con-
ret, iidjuiictiique s|)oiisioiie divinum oi atque Apostolicum pncsidiumin proferendoChristiano cultii mim([Uiim dofutiiriim.
<i
Uogi llungiiriio.
lirmandum
<<
significaret
*.
Callistus, etc.
riim
aiiiii
\d xxix Decemliris, fnimisii[)erioris),accepimiis litteias a dasse
in Cliristo flli, salutem, etc. Ciim omnis nostra cogitalio et omne consiliiuii ad o|)Us sanctissimii! ex|)editionis in Turchos ot
Charissime
quemadmodum tres insulas Turcorum expugnasset, et ad ohedientiam sancliP ifiatris KcclesicB reduxisset, scilicet Mitileniim, Taxiim,
nostra,
et
impeditionem infidelium concitata

lioras crescat siilutaris ciira in
siiit,
et
iii
cordo
iiostro, noii
|)er
dosistimus omiiia tentaro

incredibile desiderium
et
aggredi,
qua-
Staliminum, quae conficiunt cirâ lx millia
animarum.Videsigifiir, potefitissime rex, (pianta iiobis auxiiia prtestet omnipoteus Deus, vides intideles ipsos ante et retro profligatos, exterritre[)idationem compulsos, vides dexteram gloriosissimi .Jesii Cliristi nos ad delendam perditissimam gentem convocare.
tos,
nostrum fcliciter exequi viiloamus. Qua' hactenus egerimus ad reprimendiim furorem immanissimi liostis superfiuuni
[lutamus serenitati tuse replicare
cui
et in
magnam
I*ersevera igilur,
fili
cliarissime, ut in victoria
notissimum csse scimus quanta in difficultato reriim classem instruxerimus, legatum ciim oa in Orientcm miserimus, omni denique rationi! Christianum orbem ad succurrendum labenti
fidoi,
nol)is cceiitus uiidecuni(|ue data,
ut
quod
reli-
(juum est damnatissimEe gentis cum adjiitorio vivificae crucis conteramus, etc. (Vetat inducias iniri). Dat. die secunda .lanuarii siCDLVii, Poiitilicatus iioslri anno secimdo . 11. Conlirmatus a I*oiitifice Ladislaus Maho-
tum inaxime coiiticommoverimus, quorum regiuim fuum non fuit ex[)ers, cum
legatis et nuntiis,
tum
nuis
litteris et
obsecrafionilius
contiiuio
(jUcO
metem
pulit,
inducias cum Ilungaris llagilantem requocirca Ladislaum ipsum commendavit

'
ibi nostrum legatum teneamus ob non remollitus est animus iioster, iino magis ac magis inllammatus est, nec quiescere poterit qiioad voti compos oppressum senserit im|iiiim Turcorum tyrannum, et fidei sacro:
Callistus in lilteris ad cardinalem Strigonien-
sanctai, extinctis infidelium conatibus,
pacem
in
et
sem
ApostolicEe Sedis legatum dalis

Callistus,
etc.
quietem restitutam. Haec cura stabilem

nostra sedem sihi
mente
Certe optimiim fnit consi-
lium,
nam cum omnes Cliristiani potentatus illius regni et nationis HungarictK firnuim quoddam
[ircesidium fidei Catliolicie habeant,
si
dam
fecit, hapret([ue stimulus quiigneus nostris sensibus, qui inde avelli
numquam
rimiis. A
paululiim
Christi
a solita constantia
titubassent
lidelium,
regnum profecto omnes
i[)suiii
declinasset,
poterit, quousque vitales auras duxequoniam saepe vidimus inefficaces esse omnes humanos conatus, iiisi divino brachio
et
animi
(|ui
assiduis hortationihus nostris ca-
dirigantur; ex[)ertique suinus, quid superiore aniio valuerint saiicta' orafioiies, ([uas ad Doiim
luerunt, et in suhsidium (ihristiaiue reiigionis
accensi suut, omniiio relrixissent.

dit
Ad hoc
|)acis
accepotit
quod
im[)ius lioslis
non
stiidio
nos liic fecimus, et [)er uiiivorsum tieri ordinavimus, ojitinuim cxistimamus mortalibus armis divina adjungere subsidia.
i:!.
iiiducias,
sed
suain
()[i|)ortiinitatem
insidiosa
En
igitiir
misimus
istuc dilectum filium
fcederis oblatione ca[)tata, ut iin|)rovisQs et
im-
fratrem
Jacobum de Marchia Ordinis Minorum
paratos Christianos aggrediatiir. Ahsit
igitiir, iit
lam damiiosa treuga

12.
yy.
tiat.
Dat.
x Ajirilis aniio
ii
dentissimuin, cujiis
vitie,
professorem, S(!rviim Doi, ct militem Christi artuiii doctrina ot sanctimoniii

tiim
MCDLVii, Pontificatus nostri
anno
fervoro
et
charitate recreabuntur
Jacobiis Picens B. Joanin Cnpistrmicnsi
aiiimi
Christi
fididiiim.
Nam cum
sii[)oriore
sihi
suffectus. Ha;c Caliislus, qui iiuredihili riircici
delendi
est
imperii
et
MahumeticiC superstitionis
|)rofessiis(|ii(!
'
acerha (jiiidom, sed gloriosa vobis eri[)uerit fratrem Joaimom do

aniio
mors,
(;a[)istraiio,
exscindeiuhe desidcrio tlagrahat,
hic erit
sanctorum opcruin
succcssor, qui
illius
et
gloriosi
nuin([uam se, donec vita su[)eresset, a (h^fciidenda Chrisli causa, religione neiiuo am|)liticanda delecturum ac B. Jacohum Picentom Minorilam sanctitate et miraculis illustrom
,
lahoris
divino exustus fervore

(jiiam
charitiitis
aiiimam siiam
Doo
dicavit, coii-
stantor exiionoro
[)araliis
adcrit.
Eidom
fralri
atque ad martyrii |)alniam as|)irantem
in
lliiii-
Jacobo confirmavimus omnes Bullas, quas dudiim folicis rec.ordiitioiiis Eugonius pricdocessor
nostcr
oi
gariam
'
iiiisit,
ut
15.
.loaiinis
c.
2
Ca[)istranensis imi-
concesserat,
est,
dum iilias
contra luereticos
profectus
Mn.
Sylv.
Iiisl.
aliisque faciiltatibus
eum
miinivi-
Bohein.
1.
cl
*
Cod.
Ih. p.
hist. IIiiss.
82.
XI.
|>.
(i9.
Card. P.ipien.
1.
Lih.
Iiicv.
p.
iiii.
X.
1.
vr.
^
r.ommfinl.
[).
11).
81.
'
Ib.
91
Lib.
I.
hrev. p.
!)1.
Ann.
TOMUS
X.XIX.
lUYN.
li
lOG
imis. (|iialcmis lionoirm
Iionoreiii
CAI.LIST[
Itci.
ITI
ANXrs
liiiei.
3.
CHRISTI
l/ir)7.
aiiiiineiitum
lalis vitte luiiien reli(|uit.O
imbecillem bumansc
nostinni
et
Apostolicii' Scdis
,
anima-
iiatunE couditionein
quibus (^liristi runique salutem concernunl tideles inducere j)ossit ad sanctam miiitiam crucis capessendani. Superest ut tua serenitas \iruni istum, cujus ndveiitnm tilii cliarum fore non dubitanuis,
riam:
iiuir.
mortalem glohoniinum mentes Ouid jactaquid extollimur, quid est qnod digiiitates,
!
(J
inaiieiu
(1
coecas
o|ies, potentiani.
llis
tantopere tlagitamiis iierpetuo?
frui
cui
datum? Ladislaus uobilissimus
commcndalum
iii
iii
tnnnibns
snsciiiiat, eiqiic
faveat opporlune.
deniidi
Cum autem tempus

el
instet pro-
adolescens duodeviginti natns annos, iii ipso ietatis tlore, in ipso gloriic culmine, tot regnis, tot gentil)us imperans, deliciis atque opibus aftluens, inter tot auxiliantium luaiius, iiitra sex
et triginta
bostem, liortamnr screnitatem tuani,
inchtum certamen totis viutsc ad di\innm spemque concipiat certissimani ribus accingat, tnturum ut Dominus omnipotens non minorein
victoriam dc liarliaris i)opulo suo praistet boc
tinctus cst. Ipsius porro
horas postquani aigrotare ccepit, exmors eo Cliristiana' rei funestior extitit, quo Carolum Francoruni regeni, contracta ea affluitate, Turcicam expedirefert
anno,
quam
superiore concessit.
><.
Datum,
etc.
tionem meditatum
auctor
additque
.loaii-
die xvii .Maii mcdi.vh
Commendavit quoqne
'
neni e Lusitanica stirpe, qui regnandi spe Caro-
euindem .lacobum .loaniii Carvajal leâto Apostolico, lum HunâriiT ac Hobeniia? episcopis
-
lam futuram Cypri reginam duxerat,

1(>.
obiisse.
illnnique ainplissimis mandatis et pra'rO!.;ativis iiistnixit '\ ut Hnntiaros et Bobemos in sacra
arina
concitaret, ac rcligionis
splendoreni ab
iu pristinam glo-
Cyeterum de Ladislai religione et pio obitu consentanea tradit Jacobus cardinalis Papiensis ', quam contigisse xxiii IVovembris die confirmantiuieilluiuboc anno. refert Coclanis :
lisereticis Hussitis
obscuratum
*.
iioii
insequenti, ut vult Tluirosius

'
'\
defunctum
riam restitueret
Missus etiani
eaindem ob
liltera?
boc eodem anno exeunte Viennae exa-
causain fuit Henriciis Hovarella tlieologns quiestorPontiliciorumcensuum,acBoliemi;e, Silesite MoraviBeque principibus commendatus ^
14.
Ad coinponendas easdem religionis nesta. controversias decrevisse Ladislaum ad i*ontifi-
LadisJai morx pin,
si:d rei Cliristia/hv
fu-
Plures autem in eani seiitentiiun abiere, Georgium Podiebratium et Rockyzanam Hussitarum haereseos antesignanos violentam illi inorverebantur eiiim, nt teni veneno conscivisse Sxlvius iiidicat, ne Ladislaus, qui semper auimn
rata'.
:
reque ipsa ab hgeresi

tibus
abborruerat, concurrenCatliolicis principibus,
cem insignem legalionein .Eneas Sylvius " et ' Coclffius referunt quu teinpore etiani oratores ad Carolum VII Francornni regem ad Margaritam sed illius riliam sibi jungendani tlioro legavit
:
nupfiarum specie
bierelicos Boliemia loUeret.
Agunt
plurilnis de
",
Ladislai morte preeter .^sneam Sylviuni Tburosius

*,
de quo paulo ante memoravi. Bonfinius

et alii.
ut
bumanarum
reruni suinina inconstantia et

Ladislaus, idein Hungari
vitrea fcelicitas est,
ac Bohemiic rex, qui ad sunimas spes pnbescebat, repente obiit decubuit cuim seger " lioris
;
tantum triginla se.v niedicorum reinedia

sentiret,
aniniffl
vel
septein.
Cum
ad
vero
is
a mali ferocia eludi per-
abjecta
corporis
cura,
salutem
enLxe incubuit, ac plurima in eo pietatis signa e.\tremo illo vit;e lempore in eo emicuisse, refert /Eneas Sylvius ' 15. Intromissis, inquit, sacerdotibus de
:
Xec pi\Ttereundum silentio tempora refossum Ladislai corpus corru|)tionis immune repertum non sine insigni adeptse felicitatis ffterna' argumento et quamvis Thurosius " innuaf illuni divino judicio percussum, ob Ladislaum Huniadis filium connon deetiii jiisjurandum affectum supplicio, qua? niortem Ciliae rant tamen justse causse comitis vindicandam suaderent. l't porro HunDubravius ^
post evoluta plura
: ,
Cbrisliano more sacuratione aninuB actum exbibita rex ornamenta sua Pragensi cramenta
:
gariae Boheinicieque regna atque Austria conjuncta iii Ladislao, divulsa fuerint, proxiino dicetur anno nuuc inlermissum de bello Turcico
:
sermonem
Ecclesia- legavit, jussitque crines in auri
modiim
:
fulgeutes, ne
id
qua superesset
vanitas, amputari
repelituri, ex Hungaricis rebus ad Bosuenses digredimur. 17. Bosnia! rex ad aacnnn delhini se accingit,
qiteni Callixtus tuni legatis etlitteris stimulat, titm
ministri causas
mors
nectentes neglexere.
Ubi anima a^gra amplius demorari non potuit. sacram candelam petiit, eainque manu prebenintuens Salvatoris imagiuem cruciflxi Orationem Dominicam dicere orsns, ad fiiiein usque perduxit; pronunliatisque nltimis êrliis.
dit,
decuniis anipUssimis adjiivat.

sn;t!
Imperabat Bo-
Steplianus
Thomas
rex jaiu ante
Romanae
et
Ecclesia} ritu et fide conjunctus. qui ex parta ah
Sedlibera nos a malo. iiibil amplius locutus, non extrema pati, sed quietem arriiiere \isus, umr1
Hungaris victoria confirmatus, acce|)tas jam ante Tnrcis clades ulcisci. atqiie amissa repetere decrevit, misitque Nicolaum e Sibinico Minori;i
tam ad Pontificem,
ut pia de conficienda a se
Lib.
1.
brev. p. 92.
Lib. XIII. p. 2B8.

I.
hist. Hii?5.
XI.
.\i.
Ib.
^ Ib.
p. 91.
c.
Ead. p,ig.
Papien. Com.
c.
8 .'Eii.
Sylv. bisl.
lit.
Bohem.
apud
69.
c.
"
Cocl.
:i24.
Chron.
hist.
8
C2.
1.
vi.
^ ^
Cocl. hist. Hiiss.
1.
xi.
'
E.xt.
I.
ea dc re
.ii.
Sylv.
nii.ii.
Bohem.
Duhrav.
c.
I.
et ex eod.
apud Cocl.
'
.*:n.
Sylv. bisl. Buiieni.
70.
Thuros. Thuros. xxix.

"1.
Ext. apud .En. Sylv. iium. 324.

c.

I.
'
Tliuios.
.V.n.
iii.
Sylv.
62.
rer.
"
Bonlin.
I.
dec. 8.
Bohem.
ii.
CALLISXr
[II
ANNUS
3.
(iiRrsTl
tc
,
IA57.
107
sacra expeditioiic cdiisilia oxpnncrct, posceret-
oinnia pcr
gnosciniiis
gesta priKlentcr et accurate reco-
que crucem, ac triuinpiiaic
ejiis vexilliiin
Apo-
stolica sacratiiin prcce iu fidei liostes attollen-
(ninmcndamus (|uoquc circumspcclionem tiiain, et animi constantiam ac bo-
dum
milti.Excepitheiiii;iie le^sationem Callistus,

iielli
ciipidum liisce cotiortaticnitnis veliementiiis accendit Callislus, elc. .\(1 perditionem et persecutionem perditissimorum lioslium vivificiE crucis
iegem(|iie ipsiim sacri
'
:
dum Christi Dei nostri negofiiim nec labore frangitur nec timore dejicitur. iicqiic |)criculo iillo a sancto proposito detinetur multa tibi dcbet Apostolica Sedes; et quidem pro singiilari virtute tua proque gravibus
nitatem, qu;e
agit,
:
regium
ligamus
et
istiim aiiimiim
tiiiiin tnlis
rciii el
ttia
iii
viribus cniisi
vertere adnitaris, ad fiiiain

te
satis intel-
labnribtis (|iios pcriiessiis es, sciinus nos pluriiiiiiin libi obligatos, conabiinui(|ue, vitacomite,
inclinatuni prn
ic
Deum
pietatc
bonitate rcgia, reducimus tainen ad mcino-
riain
quod
iii
iiiilla
dariorem
faiiiiim,
tilii
aiil
inagis
celebre
nomcii vendicare
pnteris,
pru tuis mcritis |)crsonain tuani hnnorarc nunc nccesse est utperseveres in sanctn opere, pcisnnainque tuam alaborecffipto non retrahas, sc.l pro tua excellenti prudentia in his continues,
:
laincii
(|uam pro fidc Ctiristi adversiis pcrfidos liostes virililcr pugnare, ct pro cxaltationc fjdei orthodoxee facultates tuas exponere. De cruce autem,
auxilio,
qiia;
salus Ecclesia; ex
20.
te
dcposcit. Dat. etc.
ac vcxilln criiciai;e a iinbis
tibi daiidn,
S.
\ohinius (jiiod ciim dilecfo lilio nosfrn .JnaiiiK! Angcli diacono cardinale A. S. L. colloqua:
vana verborum lenocinia, sed vercTB laudes optime quippe Joannes Carvajal crat meritus dc re Clirisfiana, prn qiia augenda iitilli parcebat labori, flnrcbatquc opinione
fiiere hsec
:
Xon
ris
eideni ciiim scribimiis, ut celsiludini tiuc
ca aiiclnrilatc nostra conccdat, quiC et lionorem
nostrum concernunt,
istius rcgni tui
et dignilati et toti natricB
gesseratvero adeo strenue rem cum Bosnai regc, ut religiosam in Tiircas inilitiani fuerit professus, de qiin Callistiis est cidem regi gratulatus hisce litteris
sanctilatis
;
' :
conducant. Dat. die xxiii Aprilis jiCDLVii ". Extant ea de rc ad .Inannein Carvajal cardinalem S. Angeli littera! -, ut Stephanuin Thomam ad suscepta perficienda consilia indiicerct, afque ab eo petitis asscntiretiir. 18. Repelila eadein mandata fuere, cum in ea menfe confirmatus vcctigal Tiircfc pendere denegasset, misissetque Britium Pannonem et Demetriiim Maccdonem Minoritas ad Apostolicam Sedem, qui iteruni jirEeferendam in Turcas
Callistus, etc. Intelleximus
tuam
celsitu-
dinem advcrsus
lirincipiiim
iii
pcrfidos Christi linstcs Turcos continiio belliim gerere, ac dispositam esse ad
mcnsis Scptembris
ct
|)roxiiiio fiiliiri
campiiiii
castra
cnnfra prffidictos cxirc.

fili,
Laudanius, cliarissime
fute excellentiaj fer-
vorem fidei, ac animi magnitudinem, hortamurque ut in proposito persistere ac persevcrarc velis nam aderittibi adjutor Deus exercituum,
:
cui
crucem
flagitarent, ac
regium erga
Komanam
Ecclesiam studiiim exponerent; di; iis enim lucc habet Callistus in litteris ad euindem .loannem legatum cardinalem scriptis ^ " Callistus, etc. Multa nobis rctulerunt de fide et devotione ipsiiis regis erga nos et religionem Christianam, et de oplimo et laudabili proposito sna? scrcnifatis prodeundi viiiiitcr iii Turcos et expugnationem coruin pessima' iiatio:
et nos prn necessariam afferemus . Nnnnullisque interjectis, quibus addidit e Dal,
nulla esse
poterit resistenfia
posse
opem
in cunctis
niatia crucesignatas copias et
anrum
subsidia-
rium
decumis sacerdotiorum redactum sub missum iri, subjicif Exurge igilur, miles
e
:
Christi, et in
Barbaros viriliter pugna, de(|uibus stragem videbis, victoriam (danfc Domino) gloriosissimam rcportabis, iiec vclis kal. Septeinbris expcctare, quin potiiis debebis quampri-
nis, et
quod jam
:
ipse rex desiit pendere tribuipsi
mum
in
Dci et iiostro auxilio et nostra benedictionc

|iroperarc.
Dat.
tum, qund hactcniis

consuevit
tyranno Tiircnnim darc

iideiii
(>dii(ti(uie excrcifiis
III
..
IV kal.
iiitcr alia
autcin
Iraircs
cum
Aiigiisli aiiiio
Uuod ad Dalmatia' decumas

-',
maxima
instantia a nobis postularunt iiominc

siia>
attinct
promissas Bosnensi
dicti regis, ut
celsitudini signuni vivifica'

et
ilhc ipsi
regi, fuere quidein conccssa^ ainplissimo Diploinatc rn-
cnncedere vexilliiin Sedis Apostolica", sub quo militiam lianc divicrucis mittcre vellenius,
nam obire affectat. Bosnam .loannes, ac bello cum Stephano
Dat. etc. Contulit sc in plura de gerendo in Turcas rege constituit magna sapientia; laiide, de quibus Pontifex illuin liac commendatione ornavit in litferis xvi Octobris ad ipsnm missis
dux Venetiarum, iit eas illi Iribuerct, tum e Dalmatia crucis symbolo insignitas copias siibmittcret, cumque dux ipsc vereretur Turcas
galusqiic
in sc asperarc,
taret,
si
aiixilia cniitra ipsos
supp(;di-
hunc
illi
metum
'
:
est sic
inquiens
Callistus excutere nisus Considcra, dilccte fili, quarc

ct ferribilc,
iinmeii Turchi
est
tam famatuin
niinc
19.
Callistiis,
etc.
,
seris in
regno Bosna;
Intelleximus qiuT geslaudanius opera fua et
annus, gloriosa victoria per nos procurata fere exinanituni, et credas nobis, Spiritu sancfo
flanfc, tibi ct aliis Ii.tc
loquimur
Veneti,
. Is
erat Fraii-
cisciis
'
Koscarus,
quem
cum
UO.
sciiio adiiio-
Lib.
lil.
I.
brev. p. 91.
.11.
KhJ. pag.
;j:>9.
'
III.
[1.
lUi.
Ext.
'
es
apud
^ylv. nuiii.
Lib.
1.
biev. p. 112.
-'
Lib.
.\iii.
p.
'
Ibid.
108
CALLISTI
III
ANNUS
impa-
3.
CHRISTI rio7.
diuii atlectus esset, ut gereudaM-eipublicic
iuipius
Turcarum
tyraiuius in rauciliMsliiiiigaria'
rem gubernaculis submovere, cui ignominiir diu ille superstes esse nou potuit. Cteterum Dalmatiae decumse postea inter Bosnac et Hungariie
reges, ac Macedoniae principem sequis portioni-
bus dividi jussa? ', addita hac decreli Pontificis causa ' l't earum subsidio alter ad expugnationem Turcorum virilius animetur, alter scilicet Scanderbegus, intra cujus fines exercitus ssvis:
i-aiu occupaudam obanimo imminerel ? af Deus omnipotens, Domiuus exercituum divinam iufudit virtufem cordibus Cbristi fidelium, ef in eorum brachiis pofentiam fecif. Qui non modo non cessere feralibus ausis Turchi, sed eum, qui terrore suo mundum paene complerat, exufum
cum
inaudita pofentia ad
stiuafissimo
castris.
amissisque
infinifis bcllici
apparafus
in-
simi hostis grassatur,

sustentare possit
21. In
.
facilius
impetum
ejus
sfrumeutis, iu
strage
fuerint,
fugam furpissimam cum maxima compulerunt. Sed quamvis hsec magna

majora adhuc
resfant,
Macedonia Scanderbeghus Mahometis impetum sustinet solus, inter omnes principes de

Ecclesia optime meritus.
in
quae Deus pro
Non incurrerat .Maho;
victoria populi sui peraget.

22. " Nec tamen interea uos tibi deesse iufendimus, nam efsi maximi sinf, etinfolerabiles sumptus, q_uibus propter alias provisiones, quas die nocfuque facimus pro defensione fidei famencitissime unam galeam optime instructam
:
illius metes excidium interminatus esset legato .\postolico sed in Macedoniam ad opprimenduni Scanderbegum strenuissimumreligionispropugnatorem nec despondit animum exercitum convertit Scanderbegus ob hostium innumerabilem multitudinem sed in eos copias, quas habebat, educere decrevit, simulque Pontificem de Barbarica irruptione certiorem fecit qui illum ad constantiam in confringendisTurcarum molitio,
Pannoniam, quamvis extremum
armatam in succursum fuEB nobilitatis et tuorum miffemus, ef subinde nonnullas alias, quam celerius poferif, miftere procurabimus
et
:
fu vero,
tamquam
fidei
fortis athleta et
verus propufortique
gnafor
Chrisfiana^
magno animo
;
sis, et totis
viribus divina flducia plenus adve-
nibus, locandamque in Deo
spem excitavit % promisitque aliquot triremes subsidioei semissurum.
nientibus Barbaris resistas Deus enim te diriget et gubernabit, ut victoriam ef triumphum
consequaris.
Dat.
etc.
die
ix
Junii
mcdlvii
Georgio Castrioto Scanderbeg, Albaniae doBinis litteris tuis
mino.
uno tempore
receptis
certiores etfecti
sumus de adventu perfidorum

:
Turcorum ad expugnationem terrarum tuarum ex quo significas, te non parvo timore percul-
sum
dubitasque
quonam
;
pacto
irruentibus
hostibus obsistere possis
non tamen propterea

fili,
anno iii . Tanta erat Barbarorum multitudo, uf Scanderbegus fueri agros non pofuerit, afque in munifam arcem se ac suos subducere hostili furori sit coactus. Effecfa itaque in Macedouia fuit ingens vasfitas, et Scanderbegus Turcicis castris circumseptus est, misitque Georgium Petri abbatem ad Ponfificem, ut auxiliares copias in Barbaros eliceref; at non poterat Callistus adeo celeriter exercifum cogere, exhausfo
animum
demisisti, quin totis viribus in occur-
suni hostium ire intendas. Nos, dilecte tua nobilitale semper
de
prtpcipue srario.
prffistitit,
Quam
pofuit itaque
opem
illi
optimam opinionem ha-
tradifa subs.idiaria auri
decumaui
vi.
buimus, cognovimusque quanta perseverantia et quam strenue in jiartibus illis prope solus
satagentibus per aditum terrarum tuarum recuperare ad damna nec parva ef oppressionem Christi fictelium
:
ac legato Apostolico,
nali, imperavif,
ut
nimirum Ludovico cardiclassem suam victricem, si
obstiteris savissimis Turchis
opus
foret, in
copiasTurcicasScanderbegum ob-
sidentes verteret, reges principesque ad feren-
dam
.Macedonia>
opem urgere magis
ac magis
apud Catholicos
gestis rebus, et
est gloria tua illustrata tot
bene
quadam
vincendi
fensione
geas,
(]uare te
quasi continua felicitate hortamur, ut animuin tuuni
de quibus Scanderbeghum ipsum certiorem fecit ', ut fortiter Barbaricos exciperet

stafuif,
impetus repelleretijue,
Apostolica industria ad
23.
dum
universi Christiani
coirent.
piissimum non solum constanter serves pro defidei
arma sacra
orthodoxse, sed
eum
viriliter au-
Georgio Castriotti Scanderbeg, Albanice

cerfe et iueuarrabilem
et spem certissimam concipias, fore ut omnipotens Deus s;pvos conatus Barbaroruin
domino.
"
.Maximum
dolorem
infringat,
et
militibus ac defensoribus sancta;

terreant ullae miuffi, nec
;
religionis vires et potentiam subministret.

"
Nec
te
numerosas
copias formides nam Deus non deseret plebem suam, qui vel solo nutu suis propugnatoribus
nobis attulit dilectus filius GeorgiusPetriabbas, qui a fua nobilitate ad nos missus, de irruptione Turcoruin in terras tuas, de vastitate illius pro\ iuciae et clade tuorum, et denique de obsidione
(jua
(liceris
victuriam contra innumerabiles exercitus dare
ab exercitu Barbarorum circumseptus esse nobis nuntiavit; fuit id profecto uobis
enim superiore anno magnitudine impendentis periculi prostratus non erat. cum
potest. Quis
Lib. XIII. p. 121 et 123.
molestissimum audisse.
Xam cumte semper
pro
tua excellenfi strenuifate. pro (|ua memnrabili-
^ Ibid.
' Ib.
p. 90.
Lib. XIII. p.
120.
CALI.ISTl
liiis
111
ANNUS
3.
CHRISTI 1457.
109
^fstis
tiiis iillra
omrifs Catluilicds princiin-s
de
fide ot
njliîoiio (^liristiaiia o|)tini(' iiiiTilmii
sentiamus,nonpossumusnon gravissime dolere, nobilitatein liiain in tantiim discrimen adductam

esse intelliffcrc", vclleniiis([iie nt ca" nobis essciit
facultates, ut tibi, quemadinodum oplamus, de subito subsidio possemns siibveiiirc, qnod non
nunc pcr summiim sceliis subdiforum insiilfaiit. capiti luo Nec te moveat jactura aut strages, qua 25. tui forsan atfecti sunt, majora enim succcdent,
fiigatos cernes. qni
tuoriiiii(|iic
(lini'
duplici fa-norc amissa instaurabunfur, ef
tuisque perpetuain requiem et felicilatcm ha!C cnim non vane loquimnr, sed afTerent
tibi
:
quaiii libciiler niaf::no(|nc minus necessario animo faceremus non tamen tibi deesse intcii, :
facta
siP|ie
fidem facient verbis nostris,
iit
iii
aliis
dimns, quin etiam ultra vires nostras saluti

dcfcnsioni tiue consulamns
:
et
nam quo
facilius
v.i
visum est aiino siiperiore, cum perfidus Turchus Hungariap immineret. Quis non timebat cuiii tantnm furorem tantam(|ue audaciam potentissimi liostis cerneret Cbrisfianifati iinpen-
vim
et teiiipestalcm islain et sustincrc
rcpel-
lere possis, cn
maiulavimus, ut devolioni tuffi ex nonnnllis pecuniis projifer sanctam cruciatam

liagusii et per
Dalmatiam
collcctis ccrta
iii
pars
lilii
tibi
consignclur, licet cbarissiini
(Ihristo
dere? Sed immortalis Deus nosfris et aliorum Christi fldelium prccibus inclinafus succurrit et innnmerabilis illa miiltitiKlo popiik) suo tamquam nebula ad solcm dila[)sa et dissipata
,
Hungaria> et Bosnse reges illustres ad eas pecnnias animiim adbibuissent, et mnltifariam summisque precibus apud nos egerint, ut subiioslri
est,
monstrumque
illnd
nefandissimum
siiis,
consilii
cgens, et diflidens rebus

riores
ad latebras intearri|)uit.
regnorum suornm fugam
Magna
ventionem illiusmodi pecuniarum ipsis faceremus, cum ipsi pro fide Catbolica quasi continue
haec fuerunt, sed majora restant, quae

ciet
pro tutela popiili sui.
Pofentiae
Deus fanndique
cum
Turcliis
manum
conserere, et
propter vici-
iiitatem eos, ne laxato

feraiitiir,
reprimere
et quasi
impetuinChiistianitatem ab aditu propulsare
marique confluant ad eam pestem exterminandam superest ut fua devotio salva constantia ct fortifiidine tanquam
concitatae sunt, ut terra
:
cogantur.
Tu vero forti animo et constanti sis, tnorumque felicium gestorum et laudiim rationein liabeas, qus cum jamplena et consummata gioria ubique insigni praeconio apud Catholicos pra?diccntur, accedet eis cumulus maximus, si
24.
miles etathletaChristi invictus virilifer snstineat impetum istum, qui divino subvenienfe brachio cito ad nihilum redigetur. Pro colligendis aufein
consignandis tibi pccuniis pra^fatis mittimus Daimatiam dilectum filium Joannem Navar scutiferum nostrum, ut etiam ad tuam nobilifaet
in
senserint tideles nobilitatem tuani in tanto furore
tem
se conferat,
et
quantum
[ilacuerit,
ibideni
etimpetu immanissimorum hostium non labefaclatam, sed
suam strenuitatem
:
et virililatem
prSEsenti aiiimo conservasse
nemo
eniin est
tam
ignarus rerum, qui non suinmis laudibns ad coeium te extollal, et de tua nobilitate tanquam
de vero allileta et propugnatore nomiiiis
stiani
tate
(;hri-
anno iii . 2(). .\d confirmandum aiilem Scanderbeghi animum Joannes Navar nunfius mitti jiissus est, de quo ad cardinalem S. .\ngeli hffic scripsil
stet. Dat. XI
Septembris
mcdi.vii,
Pontifex
'
Ad praefatum Scaiiderbech
perso-
naliter accedat, eique
non loquatur. De nostra vero in tc nou multa hic dicere decrevimus quanta ea sit re et effectu cupimus tibi
(lere
(jui in
:
chari;
oum
rea
et
voluntatom nostram crga animum, quo circa destructionem Turnotificet

.
nam
osteii-
corum flagramus,
Iiijuncfum praefe-
scripsimus eiiim legato classis

Oriente
si
si
iiostra?
est, ut
cum
classe nostra vel illius

sit
parte tibi,
sidio;
necesse fuerit, opportuno
sub-
eidem Joanni munus quaestoris ' in Macedonia, ut decumas cogendas, coactasve ab archiepiscopo Crajensi Scandorlieglio tradenit, qua de re Scanderbeghus etiam factus cerlior, ut solita
vincendi felicitate uteretur, a CaHisto accensus
est
'
:
impetns ipse imminentis procclbT paulisper sustinebitur nec statim tem;.'estali huic succubueris insequens serenitas mala omiiia levabit etenim liac Hyeme tot fiuiit apparatus a Christi fidelibus, quos uuiv(!rso orb(;
, , ;
quod
Callistus, etc. Dilecti tili, iit facis, persevcra in devotione tuendae et defendcndae fidei
Catholicae;
seret
nam
Deus, cujus res agitur, non detibi
assiduae monitiones, preces et lachrymae nostrae

excilarunf, tanfns(|iie concursns Christiaiioriim
causam suam, sed
et aliis Christianis
de pcrditissimis Tiirchis
ct aliis iiifidclibiis
ct (iiiiin[ilio [iro
vic-
potentatuum erit ad exscindendam pessimam nationem Turcorum, ut divino oraculo et niimine qnodam praesagiente, rati siimus caiicin illuiii rabidum, ct serpentem tiiinc Tnrciini, (|ui aunc delitescit, nunc per damna Christianorum emergit et grassatur in populum Diii, domifum
et
toriam
dabit,
cum suinma
gloria
certo
nosque etiani ultra vires nostras in his promptos habebif. Daf. xvii Sept. an. mcdlvii .
27.
Sraiiderbeghi fortitudo,
defectio.
et
Epirulariim
Turcici in
nonnullorum principimi
Scanderbeghum
riniis liarletius
belli
'.
fractum, dimissis qua; niale occupavit, iii perditionem et ruinam missum iri. Vere primo
videbit tua devotio mirabilia,
ct
historiam ita doscribitMaCum ad Traiiozuntini im|icrii
spnrcissimos
Lib. xiii. p 131,
12".
'
istos
Turcos
cum
gaudio
et laefitia repressos, et
biev. p.
Ib. p.
iii
123. el
I.
xiv. p. 169.
1.
* l.ib.
l.
Barlei.
Vit.
Scanderb.
viii.
: :
III)
CALLISTI
III
AXNUS
3.
CHRISTI 1457.
pxciiliiim prnvdlarpt Maliomotes, Scandoriiojxluis
riim |U'nccriim defcctio, (luiiipe Mahninetes intcsfina

telo
Iklgradiim
iii
Epiro, acceptis ex Apiilia auxilia:
Macednnuin
disseiisione, uf [lofciitissimo
ribus copiis, obsidione cinxit quam aden moleste tulit tyraiiiiiis, iit infermisso bello Asiatico.
Sebaliam ciiin i|iia(lraiiiiita millibus equitiim ad solvendam obsidionem miserit. Jam diruta erant
Belffradi mirnia, atque irniptinni bosfili patcbat
debellandum usus, magnitiidine praMnioriim, scilicet Epirotici sceptri sponsione, Mosem dyiiasfnm Dibrensem ad
ad
:
Scanderbeghum
obsessos Scanderbejibus de f'acienda oppidi deditione postiilavit. .Vt .lannizzari de aiixilio proximo facti certiores, deditionis ita verba nuncuiiariiiit, ut eam in ali(juot dies cxdisjecta tortraxerint, interea(|uc fraudc usi cum Sebalias mentis munimenta refecerint tanta vclocifate in Chrisfiana castra absente
aditiis
, , :
cum
sc pellectiim ciim quindecini milibus equitum lcctissimorum proximo Vere iiieiinfe iinmisit sed Moses, conserfn iira^lio, tanfa fiiit opprcssus
cladc,
fiiga
uf vi\ ciim (juafuor inillibus
hominum
nisi
cvaserit,
revcrsusque
Consfantinopolim
illum
itaijue
extrcmo
purpurati
se
suiiplicio afflciendus erat,

siiis
prccibus liberasscnt.
a
Cum
contemptiim videret
illi
Rarbaro, utne qiiidem

fiigicns(|iic Consfanti-
penderet
stipendia, flagitii admissi magnitucingiiln de

in
Scanderbepbo, oppressis
deleverit.
vel corruptis exciibito-
dincm
tis
coqiit agnoscere,
riim stationibus, irrupit uf

Csesa sunt
maxima
cladc nostros
nnpnli ad
circa
Scanderbeghum
morc gcn-
collum convoluto,
genua [irovolutus
hiimanifer(|iic ex-
inquit auctor,
<
co pra-lio
vcniam prndifionis poposcif,

donatus
ribiis
:
nostrnrum quin(|ue mitlia, triapeditum, reliqui revulneratorum magnus numerus equites jiium auxiliiim .\iiiilorum tofiim ferme deletum; nam major pars eoriim cum Musacbio fuit pra?ter agmina quaedam, quse Castriottus in monte secum babiiit, etin re tam subita inutiles sclopi quin ex nosfris et id genus armorum fuerant plurimi inermes et sternentes e(|uos quoque vivi ocfuaginta capti. Illud tamen foeojipressi dissimum et teterrimum fuit, quod bostes cupientes testimonium aliquod privaf virfutis secum babere, discurrcnfes per stragem nostroruin palpitanfia adbuc cadavera, ubi cseferis rebus nudassent, capitibus quoque, ut eorum
: :
ce[itus [)ristinis o|)ibus honoril)iis(|uc
ab
illo est
sed
dum
is
praeclaris in Turcas facino-
labem dcfectionis abolcre iiifitiir, dremoii Scaiiderbeglii ne[)ofem .Vmesam in patriii exifiiim, injecta ei Epirotici regni s|)e a
Mahoinete
obtinendi, armavit
'29. Iiis/;/fiis
*,
de quo inferius.
perfidin Paiili Crajnisis schismo-
tis
(jermina serentis.
ct
Insignis
pariter extitit
qiii
perfidia
Pauli arcbiepisco|ii
(^.rajcnsis.
iii
in
Macedonia
raf
Servia de promulgaiida
religiosa inilitia provinciam a

:
Turcas Pontifice accepe-
nam impietatem conceptam animo palam

,
effudif
ciini
anfea
orfhodoxam fidcm tenere
mos
est,
privabant, et quia
tum propter
longitu-
simulasset; in eas enim blasphemas voces e sacro suggestu prorupit, Crwcorum Ecclesia> doc-
dinem
ea et
vi;p,
tum
calores cPstivos ea subito pu-
trefierent,
incommodumidonuserat,excoriabant cutem tanlum acceptam, qufe formam oris

palea
illis
servaret,
ctum,
prajsertim,
de mulfis bnc faimplebant quos vultus et babitus

:
magis condoctrinam et ritum Bomana^ favit palam ha^reficis ct schismaticis Ecclesia' conficta ea(jue atrocia crimina Pontifici objecit,
triiiam ef rituin verifati et sanctitati
sonare,
([iiam
:
censiiras Ecclesiasticas Calholicis contra fas incussit, parein sibi Pontificife aiicfnritafein arrn-
ipse, vel notiora nomina digniores eo odio fecerant. Musachii non caput tantum omni f(pditati
gavit
aliaque patravit scelera,
de quibus
in
'
sed discerpta singiila destinatum et membra, et velut nefariorum grassatorum realii quoque trunci tracti per gionatim s|)arsa loca et valles adjacentes, ne fcetore vexarcntur oppidani, et fcris avibusquc relicti . Subdit
injuria'
, :
ipsum
in(|uiri liisce lifferis jussit Oeivicariiis
Veiicraliili fratri
episcn|)0 Za[iatensi, et di-
lecfn filin Cuillelmo de

iii
Lauro iamiliari nostro,
tlienlngia bacchallnrin, saliit(Mn, etc.

"
nonnuUis
interjectis
Scanderbeghum erumpendi
ut os san:
nostruin
Plurimorum insinuafionc lamentabili, ad quod venerabilis pervenit auditiim

,
in hostein tanto ardore efferbuisse,
frater iioster Paiilus

(|iieni diidiiiu
archicpiscopus Crajensis,
guine criicnfaretiir nam illiid memoratu dignum de eo lerunt, ut inter alia mufati viiltiis
signa labrum inferius finderetiir, cum in |)rocinctu puguiP inardesceret ipsum autem inciir:
fiiim
nnstriim ef .Vpostolicw Sedis niinad AlbaniEe etServise ac illis vicinas partes
destinavimiis, concessimus sibi

pniiuln praHlicandi.
vcrbum
crucis
ac criicis
hiijiismodi sig-
risse a tergo in victores Turcas,
qui fugientes
nostros perseqiiebantur, ac
fusum Christianiim
'
iium, cunctis fidelibus adversus perfidum Maclionicfum Tiircorum [irincipem profecluris,

(iaiidi,
cruorem Baibarico
victoria
in
fit
criiore vindicasse
Callisti
litteris
de (pia xxiv Septeinbris

:
aliisqiie diversis
faculfatiliiis in nostris
inde cnnfectis
saliifein,
litteris tuiic
expressis, eisdem
fa-
exaratis
28.
menfio.
culfafibus, quibus cnnfidebamiis

Tiircis
ali(|iin-
ipsum fidelium
Caeteriim
illatam, de
cladem Christianis a qua paulo ante egimus, auxit

1J4.
et fidei Catholicae
protectionem exqui-
rerc debuisse, abusus, illas in perniciein vertit
Lib.
1.
lirev. p.
'
Barlel.
1.
IX.
Lib. xill. p. 54.
cAi.i.isTr
III
.\\\(T.s
:\.
CIIRI.STI
|/| K)
111
ac in voncraliilis l'rati'is nostri Nicnl.ii Pdluci-risis cpiscdpi, ac iilniiniuiiiin noliilinni ct ^raviiiiii

|)r;L'sentia
pnlilico
pranlicari!
vcriliis
non
Init,
nos conjcccriint, spcm(|iic in iiobis solis cum hactcmis pr;i'scntia classis nostrae cos h)vcrit, et (|uotidie implorcnt siihsidium
los in
lialxMit,
lidem (iruiconiin vcriorein lore iidc quam docet Uomana Ecclesia, et eorumdem i't lenet sancla
(iraHiiriim ritniii dicta' lioniaiKC Kcclesia' ritni
pijevaleri!
(|ui
;
jiroplcr
capiti
lioc
minas et furorem hostium, (|ui eoruni crudelissime insultant. Fregit (luidein aiiiio Ludovicns patriarcha A(|uilciciisis
'
cinodi|n(! iios in
omiies
et sinjûlos,
ideiii(|ue
cardinalis legatus variis tumultiiariis
Graicis et Kossianis scliisniaticis et intideli-
certaininihus Turcas,
tradil
S.
eorumque
iW
:
classitm plurivictoria hicc

.mcdlvii,
Inis contradicereiit,
liaiii
excommiinicationis seiitenInsuper dilectuiii

liliiim
biis captis na\il)iis disjecit,
{\\\:\
proiniilj,ârcmus.
Anloninus
Anno Domiiii
nobilem virum Pauluin Ducagiiiniii (latliolicum

principem,
et ejus
cuni dominus cardinalis camerarius Ludovicus

lcâtns |)ap;e cssct cuni classc, licct parva circa
snhditos alisiine rationaliili
causa excommnnicavit, et ipsis oniiiia Kcclesiastica sacramenta interdi.\it; unde maxima in
KlKidnm
terfcclis
siiiit
Tiirci vcnicnlcs coiitra (^hrislicolas di;ligiiis eoruiii

iii
(
bellati sunt,
vid
a|itis,
ct
miiltis in-
Albania subseciita sunt scandala. Impedivil etiam, prout im[)edit, ne scliismaticis et Hossianis verbum Dei praedicari, et intideles converli ct baptizari possint; sed infideles et ha-reticos iii
eoruni
piiitidia lovet et attollit. Prccterea
facit, et se
scrvos assiimptis, prolligatiiiue

".
ciim confusione Turci

Iffititia
Ex
fflici illo iiun-
tio
ingenti
atlectus Callistiis liacc ad

in
Fon:
fium FenoIIet, Pontificium

rein, scripsit
i(
'
Aragonia
(.Vw
(|u;est()-
erectam ante se deferri

potestate
f'ung'i
crucem omni papali

prohibet
xxiv Septeiiihris
Orieiitalis
hujiis aiini
Classis nostra
cum
lesj;ato
nostro
asserens,
Komam venire
sulcat maria Orientalia triumphando, et his diehiis
eos qui pro Apostolic;e Sedis ^raliis coiiseijucndis
Sedem ipsam
opportune
accessuri forent;
aliaque gra-
ultra viginti
viivit
:
proximis non solum tcrras, sed etiam fustas quinque Turcorum armatas capti-
c.v (|uil)us, nisi super Sedein provideatur eamdem, pejora succedent, quaein divini nominis etdictBS Catholica' lidei magnam protendentur otrensam.
via et ciiormia committit,

iis
|)er
et in Albania et ubique victoria adeo continue nohis datur coiitra perfidos iM;ihiimeticos; etne verbis insistamus, tempdrihiis nostris secta Mahometica redigetur ad nihilum : Con-
iiis
30. Nos itaque prwmissa suh dissimiUatioconnivcntia piitransire iic(|iieunlcs, discre-
ceperateamspemPontifexsi
ut par erat,
(juare
principes(;iiristiani,
piis ejus consiliis
ohsecundarent
:
tioni vestra> per .Vpostolica

et
scriptacommittimus
mandamus, quatenus
aliis
vocatis dicto archiepi-
scopo, ct
alter
el Serviae
qui fuerint evocaiidi, vos, vel
sed ea de re inferius dicetur. Eavebat enim aperte Deus causac suae, ut idemmet Pontifex signiflcavit cardinali Strigoniensi
*
:
eorum
oratores convocandos statuit
vestrum
siiper praemissis, in dictis Alhaniae
partibus inquiratis auctoritate nostra et si per in(|uisitioncm diligentins Acritatem

;
liujusmodi ea repereritis suhiiiti veritate, eadcin auctoritate, prsdicto archiepiscopo tam praedicationis
quam
ixiiititicalc intcrdicatis olficiiim,
Ante omnia nohis cordi est, ut Christianoriim aiixiliis et opihus collatis pertidam nationcm Turcorum et cffiterorum jnfidelium perdereet exterminare possimus. Pro virili iîtur tua operare super lioc (|iiod poteris
Callistus, etc.
iii
ipsumque
siae
a reyiminc et adiiiiiiistrationc Eccle-
partibiis ipsis,
nam
victoria
iii
iniinilius est,
oiniiitiirpi
suae suspendatis, sibique
terminum
statuatis
cujus in dies c(;rtiora videmus sigiia ab

poteiiti
conipetentein, infra (|uem pcrsoiialitcr se coraiii
Deo oslcndi,
(iiiod
vidcrc licct cx
Christianis
nobis rciirjcsentct, supcr praMiiissis per iios adversus cum ad ulteriora procedendi, visurus prout faciendum fucritjuvta canoiiicas sanctiones, facientcsomnia elsiiigula, ([ua' in pra^missis
fiiga ingentissiniie classis iipiid iiisiiliim
nostiiim
facta,
Mityleni
Turcorum
legato
a paucis
ul cx dicto
plenius intelligcs. Dat. die

iii
penultimii iNovembris mcdi.vii, aiino

rat illam
Cepe-
decreveritis per
ipsum archiepiscopum eadem

lioc,
si
insuliim iinno siiperiori legatus Apoiiti
auctoritate, appellatione postposita, tirmitcr oh-
stolicus,
vidimus
(|iiam
tamen Pontifex
'
:
opus fuerit, auxilio s;ecularis, remittendo nohis in authenbrachii licaforma processum per vos iii liis habendiim iion obstaiitihus, etc. Dat. Kom;e apud S. 1'etrum Pontilicatus nostri amio MCDLvii, kal. .lunii ;mno iii ". Sed his inissis, ad Callisti studia in comprinicndis Turcarum conatibus collocata rcvertamur. 31. Jii(/e/is Lvtitia ob multa navaUa pneUa Universus fere Oriens in eum feUciter gesta. veluti in liberatorem oculos sjie et mente detixe rnivcrsi fcrc Oricnrat, ut ipscmel teslatiir tales (episcopum Granatensem alloquiturj, ocuservari, invocato ad
; ,
pristiiio priucipi C;italusio (icuueiisi rcstitiiit

"
Passi sumus, inijuit, ut remaiieat suhjuris(jiii
dictione illius domiiii,

stet
cam
habet,
dummodo
sub ohedieiitia
'M.
noslra et
Scdis Apostoin ea Sylvius":
licfe .
Partam vero victoriam de Turcis

verbis /Eneas
Tiirciiriim
insula describit his

"
Oppugnaverat
cxercitus
insulae
oppidum iion coiitemncndum, murique partem machina dejecerat, et facta clypeatorum testu
Lib.
'
I.
r.
Iiiev.
p. 72.
Lib.
brev. p. 124.
(le
S. Arilon. p.
^
'"
iii. p.
lil.
''
Ib.
i:)l.
xxii. c. 14. g
Ib. p. 59.
1.
'
.Kn.
Sylv. bisl.
Asia miri.
c.
74.
112
CALLLSTI
III
ANNUS
3.
(IIRISTI
1457.
credimus, ut
et
dine irrumjiere propcrabat, nec oppidanis animus erat atl ferendiim impetum, aliis deditlonem, aliis fugam meditantibus. Sed atJuit virgo virililiusarmis induta,quEe mirabile dictu salutem patriie peperit adhortata enim cives, ne hostem nietuerent, primam se Turcis objecit, ac pro loci fractura de[>ugnans nonnulios (ditruncavit. T.ujus audaciam admirati oppidani, et ipsi animum resumpsere, tantamque hostium stragem ediderunt, quantam vix credere quispiam possit. Turcae e terra pulsi segre in naviîa se receperunt, (|uos Callistica classis
! :
sperantur.
futiiro
Itaque futurum corto
[iroximo Vere exercitii
forti
potenti
maritimo ac etiam lerreslri in perditissimos Turchos audaciter irruere poterimus; nunquam enim major fuit fiducia nostra qusp in dies,
,
inspiraiite Deo, augetur. In [ira^sentiarum niitti-
mus
ad
'M.
te tres
galeas. Dat. die ultima Augusti
MCDLvii, Pontificatus nostri

Callisti studia
anno
iii
pro
reriibiis,
prxsertim
insecuta
ma^no
detriinento atlecit
laus
tamen
servatse insuhe jienes virgiiiem fuit, cujus tiEdet
non liubere nomen digiiaeuim erat iion minori memoria, quam Sappho sed illi mnjora prcEmia in coelesti patria reservantur. Episcopiis Capheiisis Callisto Pontilici maximo, nobis pia;; :
inflammandis. Praefecit tribus iis triremibus Callistus, quas ad legatum siibsidio misit, Gabrielem Borgiam consaiiguiiieum siiuni, ut militarem in Turcas virtutem explicaret. Quod vero ad promissa legato ingentia auxilia [iroxinio anno mittenda atlinet, ea spondebat Callistus, cum sibi
Septeiitrionalibus,
belluni
ad sacrum
suaderet, reges ac principes adipiscendae aeternae

salutis
memores,
et Christi cultiis Orienti resti-
seutibus,
h;ec
enarravit,
qui tunc
transitum
per .Mytiienem fecerat ab Ecclesia petens

.
classem
vajal
sua Komam Cum ea prfeclare geri in Turcas, et ob prosperos successus triumphare
ciim i[iso [lari ardore ac consensuros. Et quidem ineunte anno ad religionis tuendam causam excitare populos-
tuendi
cii|iidos, facile
pietate
audiret Pontifex, felicis nuntii
cardinalem in legatum participem hisce

"
Joannem CarPannouia et Germania

lilteris fecit
'
:
ac princi|ies stiiduit, qiio argumento extant datae ad Casimirum regem Polonite litterae ^ quibus
illi
iniistam universo nomini Christiano in Con-
stantiii(i|i(ilis
excidio
ignominiam
Christinni
proposuit
cruoris
Callistus, etc.
Videbit tua circumspectio
Mahometem
ardere
; :
insatialiili
siti
immortalis Deus apud Mitylenem hoc anno fecit, cum pauci et lii inermes et terrore hostium consternali, iniiumerabilis multitudinis non modo impetus sustinuerunt, sed vlctores cum summa gloria hostem prope potitum oppido reiiulerunt, maximumquenumerum
mira, quae
adductam
[ireces
in [lericulum
rem
Christia-
nam tum
addidit, ut nuntio Apostolico
ad crucesignatam militiam Polonos vocaturo

regio studio non deesset.
Turchorum conciderunt; mulieris quoque admiranda virtus apparuit quse virili animo armis induta viris ipsis exemplum strenuitatis
,
praebuit, liostem
in
primis lacessendo, acriter-
que inter primos pugnando, ut ex copia litterarum, quam liic jussimus intercludi, tua videbit circumspectio. Htec cum ex Deo sint, tieri enim aliter non possent, certam nobis victoriam jioilicentur,
tus, et
si
Regi Poloniae. Charissime inChristo flli, salutem. Notam arbritramur serenitati tuae gravem ignominiam fldei orthodoxae superiori tempore ab immaiiibus Turcis illatam, (lunntaîne calamitas in uuiversum po[iulum Christi tidelium exlugenda captivitate Constanlino|ioIitaiia' iiiliis redundet.
"
(juo
quidem
infortunio,
iit
[lar est,
commoti,
[irimordio iiostrte assiim[)tionis ad .\poslolatus

aiiicem iiilaliiid cogitavimus,
.\d
quam
ulcisci tan-
modo
voliieriiit Christiani [lotenta
tuni dedeciis, et Barbaroniin rabiem retundere.
nobiscum
vires suas conferant. Dat. etc.
\i\i.
His animatus CaUisius omnia studia ad
quod divinum opiis, 'cum nostrae facultates non su[)|)eterent, quas quidem, Deum testem
invocamus, libentissime etiam ultra posse in hoc convertimus. Non defuit nec deest nobis animus etad vindicandas publicas Christianai
:
classem augendam vertebat, de quo ad Lud&vicum cardiualem legatum lic scripsit -, ut illum ex concepta ingenti spe et expectatione ad
strenue administrandum
incitaret
:
beHum vehementius
gentis injurias
defessa voce excitavimus

orbis sedulitate
omues Catholicos principes injamque (Jiristianus

:
Mhil magis cogitamus nisi juibus rationibus eamdem classem nostram augeamus et fortificemus. IiiFranciajam sunt in
Cailistus, etc.
a[i[iaratuviginti ([uatuortriremes, etex|)ediuntur
hortationum nostrarum com-
motus
est.
Nec minus nos, quantum humano
consilio provideri potuit, conati
sumus impetum
usque ad
triginta juxta concordata inter nos et
regem Francise per medium cardinalem Avinionensem regem PortugalliiE in proximo Vere Gum potenti classe venturum omninocredimiis. Ex Anglia et Burgundia et ab aliis plurimis principibus auxilia, quai jam sunt poUiciti
: ,
' 1
hostium retundere, classemque nostram emisimus, Deum supplices orantes, ut plebis suae sortem miserari dignaretur, cujus clementiam continuis lachrymis nostriset orationibus, quas pertotum mundum fieri ordinavimus, inclinata, nou solum Barbaris vires eripuit, ne pojiulo tldeli nocere possent, sed Christianis aiiimum.
'
Lib.
1.
brev. p. 130.
Ih. p.
US.
Lib. brev. p.
120.
lb.
p. 57, 73, 79.
Ib.
p. 78.
CALrJSTI
III
ANNIS
'.^.
CHRISTI 1457.
Et
iiifra
:
113
css(;
rol)ur ct i)olt!nliani addidil, ctTiirctim (lial)olifa
iiius ".
<i
Claruin
dcbet
nisi
;
apud
audacia exultantem,
sitientem
lligavit.
et Cliristianuni
sauguineni
iiro-
omnes
ad
res
Christi
(ideles,
nos non sufficerc posse

alioriiiii
cum
si
innumeral)ili ejus
in
i'.\(M'citu
tantuni
oiiiis
siistincnduiii,
et
Uuod
quis consideret, lateljitur rem-
habcamus auxilium
nostra
agitur,
lioc
patrocinium
nec solum
|)ublicani
(lliristianam
luillo
magnum
discrimen
sed
universum
respicit
iion
;
populum
cur
igi-
adductam,
\
alio (|uaiii
divino consilio et
Christianiini
negotiiini
,
irtute liberari potuissc.
tur S(;se siibtraliant Dat. etc

It(i.
cogilare
possiimus.
Cum
igitur tanta opportunitas amittenda
".
sit, sed nunc ma.xime instandum censeamus, ne hostis reassumptis viribus acrior,
iion
ludicli
(I
l'())ttifiie
rurn principnm coRtm.

Poiitifex, ut Christiani
soleinnes CliristianoD(;crevit
jiorro ideni
ut
solet,
irruat in
(^liristianos,
onmi studio
publicetur et
nominis causam pronu^-
damus operam, utcruciata

Cliristiani
ubiijiK!
vcrct,
solemiies ca'tus cclcbrare, ad (juos
om-
potentatus
nobiscum conveniaiit ad
niuni
ut in
fidei
regum principumque
iis
oratores tônvocaret,
exterminationem MaliomelictE nationis. Mittimus ita(|ue ad tuam serenitatem, et regnum tuiim dilectum filium .Marinum de Tregeno pra;sentium exliibitorem, (jui in Lituania et archiepiscopatu Leopoliensi noster et Sedis Apostolicae executor cruciatam liujusmodi publicet, et
hortetur et inducat, ut tam pite causffi nolint decsse. Ab eo enim intelliget|tua celsitudo
(ideles
certa
consilia ad
bellum
:
cum
liosle
de quo cardiiialeni Strigoniensem certiorcm factum instare jussit ', ut ab imperatore aliisque regibus oratores
gerendum expediri posscnt
Komam
niitterentur.
" Callisliis, etc.
(jue
Imperatoris, universorumregum, princi|)um, dominorum, et poten-
apparatum
classis nostrtC,
quam omnibus
viri-
bus nostris accelerari fecimus. Ipsum itaque ex corde tuae serenilati commendamus, ul eidem proexecutione commissionis nostra; op|)ortunis favoribus assistere velis, ut nos vere esse inveniamus, qua' nomine serenitatis tuae oratores nobis polliciti sunt quod proculdubio te factu:
tum, po|)ulorum, conimuiiitatum Christianitatis oratores ad nos convocamus, ut cum eis tractemus. et conclusionem cajiiamus super prosecutione anij^risiae coiitra perfidos Turcos
;
qure res,
quoniam secundum cordisnostri ardo|)rosequitur, incredibiliter nos angit.
rem non
Itaque
si
imperator, reges et alii ipsarum partium, quibus super hoc scri|isimus, nondum
rum
rati
sumus pro
Catholica.
innata serenitati tuae tlde et
religione
Commisimus etiam super

fid(!m
praemissis prafato Marino aliqua serenitati tuae
referenda, cui
35.
tanquam nobis
habebis.
miserunt oratores, (juos jietimus, laborabis ut eos ad nos omnino statuto termino niittant, speramus enim in Deo talem cum eis conclusionem facere, et ita negotium hoc divinum dirigere, ut
Dat. etc. IV Aprilis MCDLVii,
anno secundo". Conceptae eadem formula litterae
'
ad
tianorum
Christiernum Daniae, Sueciae et Norwegiae regem tum ad seniorem et juniorem duces Saxoniae fuere missae, atque ideo legati in ea regna nuntii ad Saxones, Danos, Gothos, Norwegios ad religiosam militiam alliciendos,
,
,
quod ante omnia nobis cordi est, Chrisauxiliis et opibus nobiscum collatis perfidam nationem Turcorum et caeterorum infidelium perdere, et exterminare possimus. Dat.
die penultima
37.
Novembris mcdlvii, anno

iit
iii
Deditetiam Callistus* mandata B..Iacobo

.Miiiorita', nuiitio .\|)Ostolico,
tum
sollicitati
,
"
eorumdem regnorum
et
Poloniae,
Piceno torem,
iinpera-
Daniae
Cothia;
Suetia;
',
Norwegiae
Lituaniie,
atque
etiam
Prussiae,
aliorumque prin-
regesque Bosntv, Polonia; ac Daniae ad mittendos ora(*annoni;e, tores ad Pontificios ca'tus jiro re Christiana ainet electores
imjêrii
cipaluum arcliiepiscopi et episcopi excitati, ut apud reges, priiicipes et populos religionis causam inTurcas ()roveherent. Praiterhoi? :uiteni Septentrionales reges, antea Fridericum imperatorem, Hungari;e, Bohemia;, Lusitaniae, Arago-
plificaiida urgeret.
Callistus, etc.
Etsi
putabamus
fieri
noii
posse,
cum
in prosecutioiic
maximum semper
circa haec efficimur, aiigitque
num
et
utriusque
Sicilia; reges,
lum plures
:
alios
sacram expeditioiiem in Turcas conficiendam sollicitatos vidimus sed otio deprincipes ad

liciisve dediti in se
id
mutuo vertebant
oculos, qui
ita
onus susciperent, qua

'
de re Pontifex
queritur
"
habuerimus aniinum, indies tamen ardentiores animuin nostrum cura quotidiana, quod ca;teros, ad quos etiain pertinet, non nostri animi sectatores, sed negligentes et pigros, et invicem ad guerram proclives videmus. Hortati fuimus omnes saepe, monuimus fere accusaviiiuis, ut in hoc ncgolio Christi, a quo potentias liabent, auxilia darent
,
Callistus,
etc.
Defessi quasi
sumus ad
opportuna
principes, et pra^latos et
et
communitates scribere,
|)arum adhuc utilitatis aut pra;sidii in hac amprisia nostra debellandi ac penitus exterminandi Tiirchi ab aliquibus sciitinil vel
Ib.
tamen
sed nihil adliuc (quod cuin dolore dicimus) eftici jxitiiit. ILhjuc revolventes s;i'penumero in aiiinio iiostro liujusmodi rein, cuin
;
venerabilibus fratribus nostris

libiis
S. R. E.
cardina-
dclibcraviniiis
uiiivcrsis
irniiciatori, rc-
posl eamii. Kp.
Ibid.
Ib. p.
71).
\.
lli.
|i.
till.
Ib.
p. i:il.
.\pii<i
WaJini;.
lioc aiino nnin.
il.
ANS.
TO.MUS
.\.\IX.
Rava.
13
cArj.TsTi ni
gilitis,
liiiii
Awrs
iioloii-
'.).
('in;isTr
14r>7,
|iriiiri|iiliiis
cl
(oniiiniiiitatiims
sia
hujusmodi
plusquam
nec
dici
nisi
potest
cordi
[loijulormii. aliis(iiie domiiiiis Cliristiaiiita-
tis
scribere, ut ad diein per nos eoriim singiilis
assignatum, huc ad nos suos mittant oratorcs simul iit idoneos, sutfultos plena potestalc cum eis pro exigentia el celeritatc negotioiiim
,
simul cum vita deseremus, donec optatam de hostibus Chrisfiani nominis victoriam tiabuerimus quaiu indubii^ Domiiio nobis et Iioc tempore dari speraiiostro lixa hseret,
eam
nius
etc. Dat. die iv
lidei
consilium
et
auxilium, t|uod cito cxe(|ui

Itaque,
tili
39. Injiistx
possit,
tis
ca|iiamus.
dilecte, sollicita-
Veriere
Decemb. mcdlvii, anno iii . (jermanonim qnerela' nmfutata-.
pumdem
iin|ieratorem, reges Hiingaria>, Boset Daniai

si
,
iva\
Polonia'
electoresque imperii,
hac indiistria omnium regum ac priiicipum Occideiitalium ;irina in Turcas ad abolendum siiperstitionem Mahometicam annitebafur Callistus, afque etiam, ut dicetur inferius,
(juibus scribimus,
eos potes
commode
adire,
diem assignatum mitfant oratores, hocque opportune et importune instaie non desinas. Dat. etc. . Repetita etiam eadem, missaque ad .(oannem cardinalem legatum mandata, uteosdem principes ad id promoverel. Excitati quoque Carolus Francorum, Kenatiis tum Scoti;r, IjisitaSicilia', Henricus Anglia' reges, ducesque Britainii;i', niae et Aragonuni tum Veneti, Burgundic-e, Sabaudiae, Mediolani ac Fbirentini, utoratores suos mitteGenuenses rent, sperabafi|ue C.aUistus ex conimuni omiiiuin decreto ingcntes exercitus terra marique
ut suos ad nos ad
'
; :
Isiimcassanuni Persidis, Constanfinum Zarajacob /Ethio|nini reges^ ac (ieorgiauos et Francos i|ui in Oriente versabanfur in Mahometeni
concitabat, sed
fus,
parum
jirofuere Pontillcii coiia-
(iermani enim
noii
sfrinxere
lerrum
iii
Tiircas,
sed in Dei vicarium exacuere linguas, ah|iie euni primum per calumniam insimuhiruiit, qiiasi
sacr;im
sacrum aurum in usus suos, non in expeditionem insumeret. A qua lalie
quam
ad
S.
puriis esset Callistus, ex his verbis, qute
.Vnfoninum archiepiscopum Florentinum scrijisif ', intelligi potest Non ignorare debes
:
Tuiras contlatum iri quas coiiceptas spes Ludovico cardinali, classis fontificiie pra^tecfo,
iii
:
(juantis affligimur expensis in siistinendo arm;i-
fam, et
eam
f'oifific;indo
cum
legato nostro
iii
lii<
litteris
exposuit :is. PatriarcluTcamerariolcgafo cl;issis,ptc. Nos, de veneraliiliiim fratrum iiosfroriim

:
parfihus (irientalibus, et in Albania, Hungaria

et alibi, ita
vitffi
;
quod vix supersunt nobis necessaria

se
piirg;ivit<|ue
de falso ejusmodi
*,
sibi
S. K. E.
cardinalium consilio,diebus superiori-
ohjecto crimine apud nonnullos (iermaniae populos, et Salatrenses, Friburgenses

ses
cri
bus scrijisimus iniperatori, regi Hungarise, regi Bosna^ regi Daci;c, regi Suecia?, electoribus imperii; item regi Angliaj, regi Scoti;?, regi Polonia', regi l*ortugalli;pj ut per totum mensem Pebruarium proxime futurum suos ad nos liuc Komam debeant misisse oratores idoneos, et
potestate plena sufTultos
:
ac Bernen-
^ professusque
belli
est
nonmodoaurum
coactum
et
ex saclassis
proniiilgatione
in
sumptus absumpsisse, verum

tificios
thesauros Pon-
regi
aiitem Francis',
profundendum in ea nominis Chrisfiani causa sanguinem se parafissimiim fum addidit " Nobis persuasum est,
exbausisse, atque ad
; :
Keiiato regi Sicilia' et Burgundi;?, Britanniae et
(|uod
ob
negligentiam Christi fidelium
nisi
Sabaudi;e ducibus, uf perfotum mensein .lanuaHalia vero regi Aragonuni. duci Medioiii rii et Florentino.lanuensium lani, Venetoruni rum (rebus publicis), ut per totum meiiseni
:
Deiis siia mirabili virtutejuvissef
causam suam,
concedendo
isfa
victorias legato nostro in parlibus
Orientis, certe oportuissetdesistere ab amprisia
divina
EUiit ]ir;i'terea
aspersam illam
Decemliris
nis
liic
speramus oratores principum

statufis per
:
el
(Jennanis avarifia? sordium

teris
maculam
amplissilit-
dominorum pivffatorum
KoiiKP
;iiriituros
nos termiex eisdem
jamque
mis flrmissimisque argumentis Callistus in ad Fredericum imperatorem scripfis'

:
principibiis iiounulli uobis resiioiiderunt se, uti
io.
Ciiarissimo in Christo
filio
Friderico
inandavimus,
eos;ivide;
missuros oratores. Expeclamiis

eis
et
nam cum
eorum
singulis fa-
lem (speranuis) facere conclusionem, quod jiroximo futuro Vere et Êslate talis fiet expeditio
comparabiliir et per niare et per terram, quod non niodo recuperabitur Constantinopolis, sed immorfalis et gloriosa victoria de perfidis Turcbis consequetalisque potentia ('hristianorum
Jam enim rex Aragonum nobis pollicefur omnes voluntates nostras classem suani non ad
tur.
mediocrem, quain magniflce fenet
in
ordine; ha-
imperatori semper Augusto. .Vudivimus rumorem esse tanquam nos aurum ex n;itione tua supra quam deceat extor([ueamus injuriantur profecto nobis et a vero nihil unquam longe recedunt qui talia dicunt nostro nomine ab his exfortum est, quibus beneficia contulimus, ut illi garriunt, nihil exactum, nihil pefitum praefer annatam vetusto jure debitani. Et si qua confra Turcos pecuniaria nohis subsidia obfulenint, non recusavimus nec recusare quidem debemus pro tanla Chris: :
Komanorum
bemus
Haque
1
et
sis
nuifforiim
forti
;ilioriim
pollicitationes.
tianaj
religionis necessifafe
pecunias autem
magiiiM|ut'
aiiiiiio,
nain anipri
Lib.
I.
biev. p. 98.
Ib. p.
47.
Ib. p.
143.
Ext.
Lih.
1.
biev.
|).
i:iU.
p.
i:i2
apud
.+:!!.
Sylv. Ep. cccLX.xi.
AI,I,IS-n
III
ANNUS
nou
3.
(HKISTI H57.
etc,
li
hujiismodi
el alias
iiiKlcouiiKiut'
veiiicntcs
iii
nobis possibili subveniamus,

apiid S.
MCDI.VII
i:2.
Dal.
Komsc
iisurpainus nobis, tHMi rcconiliiniis
arca, ikui
in dcet
I'ctriiin
.
pridit^
kal.
Septcntliris aitiio
exponimus
liciis,
in jocalibus,
non consumimus
fidei
sed in
defcnsioncm
pcrtida'
convertimus,
gcntis
inlenltE.
I*ra>tcr
falsas
Itascc
crittiiiialioites
lc-
in oppressioiK^
Turcorum
sciiiper
ad
Hterc in 1'ontificem jactatas, nonnulli electores
iiostrum exterminiuni
inerabiles
(lies
Innulcjfato
impcrii arcanas coitiones
ati
Apostolicam aucto-
siint
et
intolcrabiles iiobis quas in

iii
rilatem laitcfactandam turpiter fecere, ad quas
subimus
cxpeusa',; niiiic
,
Orientem
classis nostrap
nunc
in .Mbaiiiaiu
Scandcrbcclii
dissolvendas Joannes (larvajal cardinaiis lega .Ne .jtislitiam ", siiiil tiis jiissus ' incumltere
:
fortissinio Christi athleta' indcfcsso(|uc bcllatori,
iiunc legalis et oratoribus indiversas inundi par-
nostram ct Scdis .VpostoHccE iicgiigamus, qui aliorum sumusvaiidi defensoCallisti
vcrba,
nunc istis, niinc illis pcr Cra^ciam ct Asiam laborantibus, ue destitiiti periclitarcntur, pecunias mittimus. Nec fuerunt inanes hujuscemodi siim|itus licet ciiim iiobis in Dtunino
tes emissis,
:
rcs, vidcbis
([iia'
iit
ccdiila
pra^scnlibiis iiitcrclusa,
iiobis
in natione (icrmania' ct partibiis le-
gationis
coiitra
tuae
et
tractantur, el
ferc
coucluduntur
falsis
nos
Sedciu .Vpostolicaiu
suggcs".
gloriari, ((ui pcr ministros suos, torpentibiis ac
lionibiis et a-mulis
nia;
|irocuraiitil)iis, satore ziza-
dormientibus cunctis ferme Christianis pnncipibus, nobis taiitummodo iiistantibiis atque urgentibus Turcoriiin superbissima coriiua
psene
et insoleutissimas acies
git,
invideute de bonis operihiis nostris

iii
NeFri-
farias illas
(Jcriuaiii
i'ontilicem
molitioiies
ct
agitarant
priiicipcs,
inscio
nt;
iiicoiisullo
apud Hungariam confreet potentissinutiu exer-
dcrico iiiipcralore,
lorcs
iimilio
qucm
improbi calumniaK. .lacolô Picenti

-,
magnumquc
Cermaniam
illuiu
subornarciit,
Callistiis
jiissil
citum prostravit,
sed
proterere,
(|ui siiti
non Hungariam modo

atquc Haliatii funditus cverlerc
uavarc opcratii
iit
cliisis
impro-
tolani, (lalliam
C.liristi
iioruin
ti(l(!i
hominum
conatibus,
ir;e
iii
communem
legemquc
liostcm vertereittur.
promittebal. Itaque libciavit Ihuuiiuis |)opuliim
Dilccto
lilio
Jacobo de Marchia Ordinis

et
suum praesulatu nostro, plebemque suam ex ipsis quodammodo faiicibiis crudeHssimi sivc
immanissimi draconis
41.
crii)uit.
Minorum
<<
professori, nuntio nostro.

relatu
Ex multi|)lici fama litlerisque

[ler
tidc
dignoriiin inlcllcxiimis,
et
electores
im-
Nuncquoque
classis itostra
Khodum
perii
tuetur, Cypruin, Mytileiiem, Chiuin, et oinnes

in Oriente Cbristiani noiuiuis insulas, quEe siiic
tali
tantes
et
quosdam eoruin sequaces non cogiquantum Sedi Apostolica;, a qua gratias

fuisse
bcneiicia
prjEsidio liaudquaijuam
in dies,
Turcorum navibus incursantibus resistere potuisset. Uuod-
traclata
susceperuut debeant nonnuila in pra'judicium et la>sionem

, ,
;
auctoritatis nostras et Sedis Apostolicai
in eis
que laudabilius est, ac divino nobis inunere concessum, non taiituiii quas diximus iiisiilas legatus nostersua |)rudenlia etarmorum robore tulatus est, sed aUas plerasque Turcorum domino servientes ad .VpostoHca; Sedisdevotioncm obedienliamqueredegit, novissimequenonpauca eorumdem Turcorum navigia ad oppugnandas
Christianoruin insulas cxeunlia iiotenter iiivasil, debeUavit, in potcstatem reccpit. Nec AH)ania
tamen ne(|ue assensum

gato
nostro, et
auctoritatem imperatoris intervenisse. Scribimus super hoc leiietjue
piurimis
si
aliis, (|uos
nostri
et
Sedis A|)0stoIic8B devotos putamus, ut efflciant

(luod impcrator, et
iion assentiant
duiii
qui
alii
crunt, noit soliim
tractatis
[)ra'dictis
quemadmoiiiis
cum minime
ea(|ue
liis
decerel, sed etiam

:
contra-
vcuiat,
repeliat
crit
iioliis
gratum, ut
super
adcas lcgalum
et
iiostriiiu ct
ingruentes Barbarorum iiupelus proximis die-
et Ubi videbitur, malignitatibus
prout eidem hujusmodi ocfrustrentiir

;
bus inclinare iôtuissct, nisi nostraruiti iiitervt;nissent pccuiiiarum auxilia, quie Scanderlicchio misimus. In his nos rebus pecunias consumiinus
t|ue
:
currattir
temerarii
coitatus
inaxiine nobis indefesse intendciilibus
incorum
in
his profuiKliniiis
(juidquid uiulecuiuargeuti
;
securitatem contra Turcas ct alios infldeles, et sinc culpa coiitra iios iiisiirgcrc. Caveant ab ira
Dci, nos ciiiiu oflicium uostrum exerccre non cessabimus opportune, estque offlcium nostrum, iit loiiiiamur cum K. .Vmbrosio \ iiiilli nocere,
corradere possiitius
aiiri vel
lioiio-
reni Dei puli
non nostrum quaerimus, pro salute ponobis commissi laboramus, noti |)ro privafa
nostra
curaitius
,
utiHtate
iic
uostro
tciu[)()rc
Christianum nomen spurcissimi Turcarum pcdes conculcare [jossiiil. Scd iion sunt li;ec oitera, quae nos soli portarc (|ueamus, vel Scdcs .\postoiica valei per se ipsam tolerare facimus tamen qiiod possumus, et quiesccntibus aliis,
;
oimiibus vcllc prodesse possc soliiis Dci est. Clama, nc cesses, et scias senciti istum paratum pro defciisione Evangelii et tidc Catiiolica pati utiitaiii iiiart\riuiii, si sit opus. i-lcce comi^leluiu
;
desidcriiim
et
iiitidclcs
tuitiit
iitibis
ali(|iiaii(lo
persitasuiu
de convocando
ad
Italicos, et alios
contra Turcaiii
qui iiobis auxilio essc deberent, instainus, acce-
taiitum
incendium exUnsuen-
leramus, urgemus,
facultates nostrae
iiihil
omittimus ex
:
liis
quie
'
periiiiltuut
necessaria nobis
l.ili.
I.
detrahiinus, ut incumbenti necessitati pro |)arte
iniiii.
11.
brev. p. 130.
^ .Aiiibi-.
1.
Exl.
ejiis lil. a|Miii

i.
Wailin:.'.
liit.'
aii.
III. (lc
nllic. c.
116
diim
:
CALLISTI
III
ANNUS
3.
CHRISTI 1457,
aetate
tiiiiin,
et sic viriliter age et confortetur cor etiam ad Boliemos et alios devios a fide
:
quo primum
populo
nostra
Turcorum dominus
salus Cliristiano
turpissime fugere visus

parta.
esf, et
reducendos scis enim quod omnia exposuimus et cxponimus, in liis vix nobis vitffi necessariis
remaneiitibus
;
Tacemus
qufe
gesta
,
sunt
in
Oricnte per classem Apostolicam
et
qurC in
et
qui nobiscum non
est,
nro-
Albania, et
runtur.
fanus
Dat.
est, non Christi, Roma> apud S. Petrum sub annulo piscatoris die xxv Octobris anno mcdlvii, Pontificatus nostri anno iii . De B. Jacobo Minorita cxtant liltera)' Callisti ad Joannem Carvajal cardinalem
sed antichristi est, etc.
aliis quampluriiius locis ipsiiis domini nostri pecuniis pro fiifcl.i fidei in dies ge-
legatum, in quibus
ita
de eo loquitur
Qucm
servum Dei fidelem

cruciata, sed
misimusnon soluin pro etiamcontra lieereses Bohemorum,

tibi
quarum extirpationem,
tamus
43.
.
ut
pupillam oculi op-
Sed ad institutam de cahimniisPontifici impositis narrationem redeamus. Obtrivit eas nos pluribus litteris .Eneas Sylvius cardinalis in quibus ille ex iis nonnulla delibabimus
:
,
Callisti
"
integritatem
ita iilustrat
/Eneas cardinalis Senensis Martino canceliario archiepiscopi Moguntini S. P. D. Consideravimus in primis, quse dicuntur
contra
summum
:
Pontificem, apud
Germanos
nec miramur, siquidem nuilus fieri murmura unquam locum B. Petri tenuit, qui non latran-
aliud sua sanctitas in animo suo fempore ifa inimicos salutifer.T crucis humiliare, ut tandem vocatus a Domino credifam sibi Ecclesiam in statu securo ac tranquillo relinquat ob quam rem nescimus profecto, quid sibi velint, qui tam sanctum prjBsiilem, et tantum de communi utilitate sollicilum calumniari prtTsumunf. Nam quod aurum a vobis extorqueat, iniqua est prorsus accusatio nihil enim prsefer consueta jura refortasse sponte siia nonmilli in cipit nisi classem contra Turcos offerant, quos paiicissimos esse constat. Utinam tot essent, qui tantae Ecclerei ac necessarise optime subvenirent siarum electiones canonicas, qui diciint a sua sanctitate contemni, aut Ecclesias melropoliticas seu cathedrales in Alemannia reservari, longe a verifate recedunt. NuIIa electio rejecfa esl,quam
44. " Nihil
gerit,
quam
constitit fuisse
in
lium dentibus impeteretur nec magnum putamus si quis detrahit Callisto, cum magistro verax ejus sciamus detractum fuisse Christo
;
canonicam pontificalis Ecclesiae Alemannia nulla reservata est specialifer a dominonostro contra concordata vestra, nec est ejus propositum, neque fuit hactenusquidquam
:
enim Salvator ipse,nec poterit veritas nostra quia non est discipulus super mamentiri gistrum, nec servus major domino. Germani
est
,
agere.
Et quamvis
nemo imputare
principales
possit,
in
si
sua
sanctitas dignitates
Ecclesiis, sive
verit,
collegiatis
tamen,
liqui
si
verum
fateri velint, similiferque
re-
Christiani,
nihil
habent cur de Callisto
murmurare
possint, nisi
quod eum Pontificem

:
primas post Pontificales reservaneque enim concordata in Iioc adversantur non tamen invenienfur facile reserva;
Deus, quo digni non fuimus neque enim hujus sanctissimi prsesulis mores plebi sua? conformes existunt, qui cum divinam in terris agat vitam, angelis potius debuit pra?tradidit nobis
fici
tiones beneflciorum, nisi pro cardinalibus, aut
aliquibus fortasse maximis viris ab eadem sanctitate emanasse. Itaque nescimus, quo vultu,
ore, qua denique audacia prwsumant aliqui sanctissimo praesuli nostro detrahere, tanquam nafioni vestric onerosus existaf, qui profecto
quo
quam hominibus
:
nihil pius
pater,
quod
suum est, (]ua>rif cogitatus suos omnesjactavit honorem Christi Salvatoris nostri, in Domino
:
defensionem
fidei
decus EcclesicB
salutem
per-
est,
cf
non taiitum nationi Hispanise, unde sibi origo quantum Germanicae affectus esse videtur,
(|iii
plebis toto conatu, toto studio, tota

quirit. Nisi fuisset exacfa ipsius
mente
divinifus nobis dafus est, ut lioc pericu-
solertia ef in-
loso fempore ab
infidelium incursione, maxiChristi
credibilis ad
feritas
commune bonum, jam Turcorum non Hungariam modo protrivisset, sed

infestis
meque Turcorum impetu, orthodoxam
ipsam quoque Alemanniam

Christianis
:
armis petens
religionem, non soluin tueretur, sed etiam elevaret et propagaret. Laudamus igitur, et omni
omnibus terrorem simul aclaborem nam si victi apud Hungariam ef incussisset prosfrati magni Turcorum exercitus, non est cui
post
stiani
Deum
alteri
:
gratias
quam
Callisto
Chriorbis
debeant
ipse
enim solus
fuit qui, torpen-
tibus
ac piiMie dormientibus Christiani
principibus, legatum in
Hungariam
erexit,
misit,
Hun-
honore dignum reputamus archiepiscopum Moguntiiuim, ([ui re.jectis malignantium insidiis sanctamque apud ipsum doininum nosfrum Apostolicam omnium fidelium matrem Sedem atquc magistram permanere decrevit. facitquod doctum, (luod prudentem, quod bonum praelatum decet, qui peregrinas respuens opiniones,
,
garos
cum
Turcis induciarum foedera queerentes
in solida
sancta'
Romanse
Ecclesiai doctrina, et
figif.
prohiljuif, labentes
animos
copias coniii
in ipsa Christi petra pedcs

fecit,
Facitmodo quod
gregavit, bcHiiiiKiue illud commiftere siiasif,
duiu alias qusercrenfur, qufe

:
modo
sancfa;
ten-
tantur
I
nunquam enim Kugenio
me-
Lib.
I.
brev. p.
lliii.
-'
,V.n.
Sylv.
E|].
caxxxMii.
nioriffisumino Pontifici dcfuit, quamvis multi ex
CALLISTl
III
ANNPS
3.
CIIRISTI
1457.
in
,
Germanis
nosler
afficitur,
in
l*ontiiex,
illum desiuvirent. Novit omnia cjusque [trobitali miro iikkIo

ejus nominis absque sinin
his
qiicat. Est
nec
unquam
in
pneditus est iit falli non enim astate grandoivus. Versatus est arduis et magnis negotiis doctrina ea prae:
conditionibiis
gulari laude meniinit, ita ut certissimi
num(|uam
prpcsulis
ipsiiis |ictiliones
simus cons|)ectu hujus

audiri
vi-
fulget, cui similis
vanas
fore
iiiia?
digne
audierit in antecessore fuisse. Itaqiie non facile decipiendus, qui ciim multa per x'talcm viderit tamen
cst, qiii
,
nemo
deantur.
45.
tariiis
est,
"
conscientiaD
liimencum rerum magnarum expeaiiribiis
Cseterum quod secundo loco secre-
rientia conjunxerit. Riderel nos sua sanctilas,si

(|iiid ei
antedictus exposuit nol)is,ali(!nuni visiim
pro|)oneremus doclissimis cjus
quod ex viro docto, ex jiiris interprete, et magnis versato causis prodire debet novisli enim Romanum praesulem unicum essc principem, cui omnes obedire tenentur, Petri et qui sedet in Apostolico Pauli locum tenere throno Christi vicarius est, qui Romanae prai;
quoquo modo indignum.atque ob hanccausam non prtesumpsimus ea sibi referre, quae tuo nomine exposita sunt neque enim sua pietas eos probare solet, qui res minus juslas sibi pro:
ponunt.
ut ad gravamina nationis vestrae quid est, quod emendatione egeat; laudamus id sanctissimo domino nostro significari, nec dubitamus, quin sua sanctitas debito modo provideat. lUud aulem nobis exploratissimum est, archiepiscopum scilicet praefatum in optima reputalione apud sanctissimum dominum nostrum esse, favoremque sibi, et opportiinum praesidium ab eo nunquam defutiiriim certo scimus adversns omnes, qui sibi
"
Verum
si
cuipiam gentiffi nomine, vel foederis obliget, neque subditorum est cum dominis suis foedera quierere nec tamen fortasse ila loqueris, ut Romanorum prssulem ex intelligentia quaeras obligare, qui nosti quantum jiira permittant; sedadvertimus, qiia? petis de intelligentia mutua profecto, nos aliquantulum de te compulerunt admirari. Scimus quia cum amico omnia confidenter agis idem et nos facimus utimurrespondendo ea fiducia, qua tu interrogando es usus. Equidem indigna putavimus quse nomine archiepiscopi peterentur, nec arbitramur eos bene agere, qui archiepiscopo ea petenda suadent quamvis nec su menti, quae semper modestissima fuit talia credimus esse persuasa su;e
sidet Urbi.
est igitur qui se
intelli:
:
Non
redeamus,
molesti fuerint.
Quod
si
eorum
nerint, recipientur benigne, et
oratores huc vehumaniter tracta-
buntur, nec duras invenient Apostolicas aures in liis, quae concessu digna peticrint. Quod vero
dicis
namque
dignationi id satis esse debet, ut antesuis
cessoribus
a^qualis
existat
neque
illa
qucErat, quae ante
archiepiscopus.
centum annos nuUus obtinuil Rectum et laudabile fuit propo-
serenissimum imperatorem et ipsum ar chiepiscopum, si se cum sancta Sede Apostolica intellexerint, facile impediluros adversantium id quidem credimus machinamenta et ita factum esse novimus in superioribiis annis. At cum imperator praefatus cum sanctissimo domino nostro unanimis sit nec unquam ab
,
situm ejus, si neque Romanorum pontificem minorem, nec se majorem suis antecessoribus esse velit. Illud quoqiie attente considerabit quisquis Ecclesiae Maguntina3 praifuerit ut neque Romana Sedes conculcetur, aut quovis
,
liujus
sanctae Sedis devotione declinaverit, cuest,
randum
In
ut ipse archiepiscopus
idem
agat.
qua
re
gamus
tua consilia possint, rout in hoc tuos intendas nervos, velisque

tuae
cum multa
doctrinfe
nomen
Sic
in
defendenda Romanae
modo damnetur
guente capite
,
certum
est
enim quia lanconsistere,
Ecclesiae auctorilate potius
quam impugnanda,
,
ne(|ueunt
membra
neque possunt rivuli non arescere fonte siccato. Salus Ecclesiarum omnium profecto exRomantE
Sedis prajcellentia,
et
summa
auctorifide de-
non essemus ausi ea quoquo modo aperire domino nostro, quse nobis
pendet. Quibus ex rebus
Moguntinae Ecamicis utilitates crescent, et accumulabunlur honores. Dat. Romae Xll kal. Octobris anno mcdlvii . Hactenus ^neas ad Martinum Meyerum archiepiscopi Moguntini, ut diximus, cancellarium, a
clarum
facere.
enim
et
clesiae recte consules, et tibi et tuis
pro intelligentia contrahenda significastis. Sunt
quo singula objectu

illa
aliis
litteris
'
diluit.
Erant
enim enervativa Apostolici
juris, et
;
non minus
ac
illa
|)rti'-
profecto priEjudicii pr<e se ferentia
sertim, quse de confirmationibus pontilicalium
Ecclesiarum
i6.
attigisti.
ipse quanta est in eo circumspectio quanta omnium rerum notitia, quanta gravitas atque constantia. Etsi enim omnes laiidandi sunt, quos novimus, Romani
,
,
Non ignoras, dominus noster
ut credimus, (jualis
sit
quatuor distincta capitibus, nimirum deereta Consilii Basileeiisis infringi non confirmari electionescanonicas; extorqueri plurimam vim auri ab iis, qui sacerdotia assequerentur tum Germaniam indulgentiarum decumarumque occasione exinaniri, .-Eneas ita respondit 47. " .4Cneas cardinalis Senensis Martino
; ; :
Meyer,
'.
ctc.
liii'(
C.ogimiir ad
lihil
respondeie,
el iu
piKsules
hunc tamen omnibus prcefercndiim
primis (iiiidcm
fntciiiiir
(|uod
scribis, inclytani
pulamus, qui
cum
vita;
mundissimffi
sit,
et
1
omnia gerat commendatione digna,
tuni
vero
.tll.
Sjlv. E|l.
(CCLMX.
118
scilicet nationeiti
C.VLLISTI
Iir
ANNUS
3-
CHRISTI 1457.
et
vpsfram nlim
fiiisse
florentem,
queramini, sed potius de cupidifate

vestroruni
ambitione
et
suis
:
ruisse
virtiitibiis Romanum imperium meadjicimus tamen et illud, excelientissi-
hominum,
i|ui
currentes pro episcoilli
patibus et invenientes competifores, his quibus
mam B. Petri Sedem, [losfquam ille martyrio coronafus est, semper RomtP fuisse, in qua qui sederunt vicariatum Cliristi tenuere, davesque lig:andi afque solvendi penes se liabuere sive Graeci, sive Itali, sive Germani. autex alia genle
fuere, nec
palafium patet certatim pecunias ofrerunt

vero, qui alloqui Ponfilicem
possunt, non sunl
unquam
,
regni coelestis introire ja-
nuam poluisse qui Homanorum Pontiflcum nec auctoritatem contumaciter contempsere hodie illis gloriandum esse, qui auctoritate pro;
Alemannia Galliaque multos reperias; recipiunt enim quod otlerRomanus autein praisul tur, non exforquent solus in thaianio suo niinc hos, nunc illos aiidit, et illos promovere solet, qui magis conimendantur nec scit, nec etiam arbitratur pecuniae
similes angelis, sed quales in
: :
quibusprosuo libito Romanae Sedis jussiones spernere possint fios enim Catholica veritas nisi resipuerint ante
pria leges sibi constituunt,
:
,
causa hos aut illos commendafione praeferri, quam concordata nec sibi plus auri datur permitfant, nisi fortasse aliquando occasione expeditionis confra Turcos (quod sibi profecto
,
mancipio sine intermissione deputat. Fatemur insuper aliquando in Romana curia, quam regunt homines, aiiqua nec dubifieri, quffi digna essent emendatione
obituni,
ignis
ii'terni
;
non fuit in tanta necessifafe negandumi aliquando super annafas recepit. Habes ergo in
hac parte responsionem nosfram . Et infra Verum quia dicis Germaniam vesframquondam ditissimam fuisse nunc vero prorsus exhaustam et omni aere vacuam esse, uos contra
: ,
tamus ipsos Romanae Urbis pr<Esules etiam, in quantum homines, falli, errare, labi ac decipi
posse.
Sed ut ad querelas tuas veniamus, dicimus fibi dignum esse ut compactata cum vesfra natione serventur, idque semper praedicavimus, et infuturum praedicare non omittemus. Siquidem nationi tuae, a qua plurimum sumus hono
senfimus, illudque audacter dicimus nunquam Germaniam ditiorem fuisse quam hodie, nun-
quam ornafiorem
rem,
si
uni
domino
nunquam armis potenfio[laruerif. Namque si lega,
mus
inveniemus Germanos vefusta tempora olim ritu vixisse barbaro vestibus usos laceris,
venationi tantum
tentes
et
rati,
non minus quam
nostrae afficimur
cum
diri,
dicis decreta Basileensis Concilii
verum non custo:

;
agrorum
culturaj dedisse
operam, feroces quidem homines

,
idque putas injuriosum esse nationi, indidicinius esse querelam
gnam
tuam
propter
decreta enim Basileensis Concilii inter

et
Sedem
et belli appequibus prorsus inopes Verum vini usus erat . Et infra quippe nec hanc mutationem quis fecit in vobis nisi religio
sed
argenti
vestram dissidium Apostolicam vos illa prorsus tenenda diceretis, cfppit, cum Apostolica vero Sedes omnia rejiceret itaque fuit denique composifio facta in qua nos imperatorio nomine interfuimus, eam certam legem dedif, deinde invioiabiliter observandam, per
nationem
Christi? cultus quippe
Christianae religionis a
expulit, afque ita expo-
vobis barbariem
livit,
omnem
uf
jam
Graeci ipsi Barbari, vos
Latini appellari mereamiui.

tiferae religionis, si
autem recte Cultum aufemsalufateri vultis,
veruin
Roma
quam aliqua ex decretis Concilii pradicti recepta videntur, aliqua rejecta; itaque non juste agis, si per omnia servanda esse decreta contendis.
vobis et Apostolica Sedes dedit, (|uae [H-edicafores ad vos miffens idolorum relinquere cullum,
et
verum Deum
accipitis
colere
docuit. Plus
et
est
hoc,
est
Marfiue,
quani aurum
beneficii
est, ut
argentum, plus
esse,
Sed venio ad electiones, quas passim contemni refers, hoc nos non invenimus ita esse, ut asseveras nam postquam ex Alamaaia
;
quod
quam quod
dafis. Itaque decet
vos accepti
memores
dem tanlum
pensari
A9.
nullo possit thesauro
quod quicom-
huc venimus, pUires
Ecclesiae cathedrales ejus-
dem
nationis vacaverunt, in quibus vel postulationes factae, vel electiones fuere. De postulatio-
nibus nihil est quod ol)jici possit, nam illa^ ex t^ratia pendent etiam vetusto jure, liberumque est Pontifici maximo eas vel admittere vel rejicere.
fuerint, si canonicae Electiones autem vigore confirmationem merencompactatorum
,
. Hactenus .4ineas. Habitus est harum turbarum in Pontiticem aucfor infer alios Theodoricus archiepisci pus Moguntinus, queni idem Pontifex a nefaria illa monitione abducere, sibique conciliare ni-. siis est ', praesertim cum obfidei causam propu-
gnatam
fiiisset.
is
cahimniarum turbo
in
se concifafus
Romanus
S. R. E.
fur; nec repelli possunt, nisi de utiliori persona Pontifex de consilio fratrum suorum
Callistus, etc. In
mentem nostram
aliqiiod
cadere
non
potesf, fe contra aucforitatem S. R. E., Sedis
neque hic
pojsit.
48.
"
cardinalium duxerit [irovidendum, sed esl ali(|uid quod reprehendi merifo
.\postolica!,
atque
iiosfra'
[lerîetrare.
sciamus pastorem scientificum et prudentem, ac Dei timoratum, quae sunt contraria

te
cum
Quod deinde subjungis
extorqiieii
offendentibus auctoritatem et potestafem sanctee
multum
ficia
auri ab his, qui dignitates vel alia benc'
assequuntur, non est cur de hac Sede con-
Llb.
1.
biev. p.
146.
CAI.I.ISTr
iri
ANNUS
3.
miiiici
(HRISTI
gregis
119
ciim o|)cs ct facitlfatcs citticlas
Rottinri;!' F.cclcsin' cf siitiimi INiiitificis,
ciim(|iic
a
hoc
Mffciitarc
cf
volciis,
iiciliitii iii
ciim (|iiipnMias
coiilinue exhauriamus, devoto aitimo etiam san-
jmc
(livitio
luimano
lia't'csis
institiitas incidcret,
guinem
proprii corporis eflundere iitinam
non recusa-
scd ctiam cfimcii

'I'ii
afrocitcf commiftcfct.
ittiis, (|uo(l
tanto incendio cvfingiicndo

(itiam libctifci' (imtii iiiar
sjii-
(iitidcm
aiiclorifatc ct mafiirifatc, c.\|K'ricti-
sufliccref. Novit
neus
liainic iifivsul singiilaris in nuineriini clectnriiin
tyrio acijuicsccremiis. Qiiod si qui maligni

rifiis
sacri impcrii vocatiis cs,(|iiis crfio
[iliis
aiictorifctietiir,
aiit
dffiinoncs
hiimanam
alitcr
cffigieni iniiitfi
jitttatit, cl aliis
fafem
(|uani
sitmmi
tii
1'oiifilicis
(lidcnilcrc
sitis [iraticis et
11(111
so[)hisiiiis
quis prolegere, quis am(iliate inagis?

qiio est conlldetifia
vera persuadere conaiitur,

:
certc
lii,
iii
nostra, et per-
sunt
sed decet fraternitatem
audiendi non ii tuam, cuni lalia

dicta' Sedis ani-
maxime
iihi
vidcs et scis
jiro vcfifatc itos aftligi
ititclligit,
defensioni iiostra'
pati, ut
(it
pro rehiis
boiia, sed
r>().
fidei,
pro quilnis exponiiiius et

et
alia?
nedum
.
miim intendere, nec

pr;rjudicium
ii
qui indigne et in
sanguinem
'
|icrsonain. Dat. efc.
artimarum
siiarum
hotiorem
et
scm
fus
ef
ad eiim, tiiin ad TreverenOtloniensem archiepiscopos eadem vcrKxfant

litterae,
aiictoritalem n()straiii,cl ncgotia tidci (lltfisfiana

furbai-c tenlant, de sua
neqiiitia et malignitate
boriim 1'orniula conceptte

pfO[)onit
,
quihiis Callis-
glorienfur. Dat. elc.

gilio in
tiiin,
C.rassati fitere insigni fla-
quantuni ab ipsoriim dignitate
sacrum aurum [iroTurcico

in
bello collec-
abliorreat ad
Romani
Pontificis
aiictoritalem
sitii
deterendam conspirare, profifefurque
nott
aliam curam cogilationem((ue haerere animo, ([tiani ut Cltfistianam rem tueatur et amplificet, seque libenter pro ea causa maffyrium subituiiim.
> \
ejusmodi (jiierelas de coriasa [)ecunia ex Germanis prolulerunt inter quos Joannes episco[)US Herbipolensis,
qui
{ontificem
'
:
cum
suhsidiarias illas |)ecunias latrocinio invaeas repetentes proarcltic[)isc()pus
sisset, quffistores Ponlificios
vincia ahegit. Ctim

eitcrahili fratri arcliiepisco[io Mogiiiitino,
autem illum merita pnena

Callisltis, et
[lercellere pararct
electori imperii, salutem, etc.

Etsi
Moguntinus pro Herhi|)olensi

seiii|)er
e[)isco|)o de[)reca-
de tua fraternitate coiistatts

et sententia nostra,
tc
for accessisset, respondil
l'ontifex
usurum
se
ruerit judiciiim
scilicef
clementia,
lueret.
51
.
si
ille
expiaret scelus, raptaque resti-
prtelatum essecumintegerrimiim el iiriidentem, tum efiani bonoris ac status Sedis A[)Ostolic8e amantissitnum tamen permoleste infelleximus
;
Galli prmcipes et clerici, inter quos eminet

Parisiensis,
Academia
ritsanf,
non sohim opes solvere

,
re-
nonnulla, quae de ipsa fraternitate tua nohis perlata sunt, qua' si vera essent (quod nobis difticillime persuaderi possit) certe detestanda et
sed ad futururn ConciUum provocant
haud
obnitente legato cardinale jEduensi.
mani modo
Cbristi
Pontifici
sacram
[tro
i\ec Geramplificando
omni abominafione digna merifo
jitdicarenfiir
cullu expeditionem conficere annitenti
nam quid immanius dici, aut excogitari posset, quam prwlatum tantum, quantus tu es, abjecta reverentia Sedis A[)Ostolicfe, cum illis sentire,
qui ipsius Sedis
vertere
bis venit in
verum etiain Galli nec vires, nec opes ad religionis hostes dehellandos conferre voluerunt quocirca gravissime questus est *
adversati sunt,
:
honorem machinantur? Hoc
et
auctorifatem
[ter-
itaqiie
nunqiiam
iio:
mentem
de
:
tiia
frafernitafe credere
apud Alanum cardinalem in Galliis legatum, Carohim regem crucesignala? expeditionis in Turcas abjecisse curas, neque clerum
Callistus
nec credimus quidcm quinimo [iristitta nostra opinio immufata permanet, leque digmtm pra'suleni
et
ad persolvendas itn|)eratas decumas perpellere (Uim, inquit, omni|)olens Deiis viam salutis
i(
niatiiritale
ex|)ericntia(|ue |)r;editiim
palefecerit, et victoria sit in

el
manibus, dolemus
principes
existimamus, et eum Honiani imperii electoribus exislal qiicd nonieti fraternitatem tuam omnibiis stimulis excitare debet, ut omnibus juribus et sensitius fiiis seniper studeas de sancta Romana Ecclesia ac Sede prsefata bene mereri prfesertim ciim in ipsa Sede is nunc divina volunfafe, qiiaiKiuam
qui merito unus ex sacri
:
gravissime angimur,
lente et segniter
:
(|iiod Calliolici
tam
causam publicam ample-
quse enim pestis major, quis acrior dolor extimari potest, quam in tam gravi re
ctantur
voti
immeritus sedeat qui non immemor einissi sanctam fidem orthodoxam religionemque et destitiitus omni Chfistiatiam prope solus
,
subsidio
ratione,
Cltristi
tidelium
potentatuiiin,
omiii
lamque necessaria tantam videre socordiam ? Et infra Vides enim (|uod ex tua legatione, neque ex decima, qua' ut dicititr pcr te colligitur, denarium unuin aiit siibsidium minime habemus . Prseferehat ' quidem Caroli regis fllius Ludovicus major natu, dclphinusViennensis, ingentem belli in Turcos gerendi ardorem
:
sensu, orationibus denique ac lachrymis protegere pergit de nohis loquinuir iton jacfantes orbi enim universo jain
consilio,
: :
sed Carolus graves in illum iras conceperat, seque in libidinis coeno voliifans ad divinam causain suscipiendam assuigcreneqiiibal: illuni
nota sunt o[)era nostra, qui pro defensione Uo'
Ext.
ejc lil.
apud .En. Sjlv.

3. p.
c. :t27.
Lib.
i.
biev. p. 7i.
'
Lil).
1.
Iirev. p.
142.
^ Ib. p.
143. Monstr. vol.
68. et Guaguin. io Caiol. VII.
120
CALLISTI
III
ANNUS
3.
CHRISTI 1457.
tamen Pontifcx cxcitare transmisso aureae rosae munerc conatus est ', ut militarem virtuteni, (jua Gallici nominis liostes propulsaverat, adliiberet
in Turcas,
;
praevaluisse fallacias, ut
multorum
Christi lide-
laborantique
rei
Christianae
opitularctur
niis, quffi a
addidit etiani
preces, ui ex decu-
clcro cxacta> tueranl, subsidiariam

belli
vim auri ad faciendos

niitteudani curaret.
52.
<i
sacri
sumptus subillustri.
CmWoIo Francorum regi
(îiarissime in Christo lili, salutem, etc. Vetus consuetudo, charissime fili, mosque sanctissimus esl, ut Romanus Pontifex, peracta sacrarum cclebrationc, die qui quartus est Do'(
lium iirincipum, et eorum quidem, qui defensandae fidei primas et debent et soliti sunt gerere partes, nientem a tam necessario opere abstraxerit, et novis scandaiis implicaverit. Pulamus enim intellexissc tuam serenitatem mala, qua in Hungaria et Cermania propter dissensiones suborta sunt ad quae sedanda omni studio incumbimus, scripsimusque proplerea imperatori et regi Hungari.e, et nunc novissime
:
legato noslro, ut videbit tua serenitas in copia,
juam hic includi fecimus

stimus,
nec propterea desi-
minicus
in
Quadragesima, auream rosam

principi pro
illu-
stri cui()iani
munere
donet.
Magnum
quamvis summa penuria pecuniarum gravemur, quin omni ratione classem nostram augere et corroborare curemus. Sed cum ad-
profecto et dignum divjna laude mysterium, in quo non muneris sestimanda est quantilas, sed
altioris
niodum
signiflcationis
qualitas
inter[irctanda.
autem qui divina voluntate, quanquam immeriti, pastorale culmen Romanse Ecclesiee
iNobis
exiles sint facultates noslrs ad tantam rem, accedentibus etiam liis malis, qua? supra memoravinuis, |>ericulum est ne sub hoc fasce opprimamur, et in medio cursu succumbamus,
nisi tua serenitas
fidei
<'
more suorum avorum
afflictis
tenemus, cum vellemus lioc proeclarum munus in temporc proximre Uuadragesimie implerc, occurristi quem potissimum hoc dono dignum existimaremus. Nam ad nobilitatem sanguinis, qua luimanum ferme fastigium exsuperas, lot adjecisti proprias in omni genere virtutes, ut tantum divis progenitoribus tuis gloria sis
aemulatus,
orthodoxae rebus subveniat.
Uuare per regiam tuam sublimitatem, per gloriam tuorum progenilorum, qui ob singula-
rem
ainorem Christianissimi vocari meruper respersionem sanguinis et passionem Salvatoris te hortamur et obsecramus, ut tandem optato succursu fldei Christiance
fldei
erunt, deni(|ue
quantum
illi
serie
quadam
et
splen-
dore maximarum, caeteris orbis regibus ac principibus excelluerunt. " En igitur accipe pignus et monumentum nostri in tuam serenitatem amoris.Rosam hanc lastissimo corde suscipe nec te auri fulgor, sed contemplatio divinse significationis teneat. Sancta enim Ecclesia hoc donum per manus summi Pontiflcis ad demonstrandam laetitiam or:
dinavit, et
gaudium
Israelitici populi,
dum om-
nipotens Deus miseratus diuturnam ipsius servitutem ex Babylonica captivitate eum liberavit. Nullus fios enim omnium, quos alma mater terra producit, ros;e comparandus est, nec qui aspectu jucundior appareat, autodoris suavitate sit fragrantior. Utinam, charissime fili, divinus odor penetret in tuos sensus, ut eo repletus explices generositalem cordis tui, atque hoc divinum opus defendenda! fldei totis viribus amplectare, et Christianuspopulus, exciso et exterminato immanissimo genere Turcorum et infi-
subvenias, et de pecuniis et decimis et oblationibus Christi fldelium in regno tuo collectis el colligendis nobis succuras nos enim ea spe adducti hoc tantum onus maxime subivimus, quibus deficientibus, proculdubio et nos a sanctissimis incoeptis, quod absit, deficere cogeremur. Sed nobis nullo modo persuadere possumus, ut tua celsitudo diutius in hoc cunctatura sit et nos haec potissima spes nutril. Quod si eadem celsitudo tua auxilium nobis subministrabit, et vires suas in hostem converterit, victoria et triumpho potiemur. Datuin etc. die xxiv Maii,
:
MCDLVII
34.
Carolum regem et decumano auro in Galliis colligcndo instruerentur, quanquam postea illae in Turcas submissae non
Conventum
est
'
inter
Pontiticem,
ut triginta
triremes ex
fuerunt
plures vero ex Callicano tclero
cum
delium, pacem
et
tranquiilitatem in
Domino
assequatur. Haec enim cura dies ac noctes nos sollicitat, et stimulis pungit acutis sensus nostros,
et
decumas pendere juberentur, pernicioso diffugio nefarium Germanorum exemplum imitati, a Pontifice ad futurum Concilium provocarunt, non prodentes modo religionis causam ob avaverum et Pontificia auctoritate ritiae sordes
,
cum molem
lianc
prope
soli
susti-
oppugnata, Basileense schisma ab inferis revoquorum perduellionem cum care satagentes

:
neamus, nulla ratione eam diutius ferre posse cernimus, nisi Christianorum ope principum, tuaque praesertim tuas ad tantam rem vires nobiscum depromas. Illud enim maxime ad nostras molestias accedit, quod videmus antiqui Iiostis in tantum
. .
Ludovicus Narniensis, qui

erat,
Pontiflci a
secretis
signiflcasset
non sine dolore
Callisto, is
(1
miseratus infelicem rei Christianae sortem ac deplorans religionis causam a sacerdotibus adeo contemni, hoec rescripsit ' Callistus, elc. Inter alia cor nostruni pe:
'
l-ib.
1.
Irev.
jj.
93.
'
l.ili.
I.
Iiipv. p.
HS,
Ih. p.
104.
rAi.i.isri
ANXts
3.
ct
CHRisri
l'ir)7.
121
mmiiih
iii'lra\
il
mtIiiiiii
iii
lii;i
lilliTa |ii)siliiiii, adinirati
comnKMidafioncm
cum
nohis
sigiiif)-
Dcuin non
lica
iilcisci in
lani tLMiicraria, inio Inere-
caveris ab Universifate Parisiensi et provincialibiis H()t!iom;ig(Misil)iis

(livcrs;is
af([U(!
;iliis
inohcdicnlia
cl rci)cllionc (lolciims, ct \al(ic
([iiihusihim
(lolcinus, (juod
|cculiaic
iionicii (Miristianissi-
a|i|iciI;itioncs
mum
lleus
regis et rcgni Fninciic merito ah aiilii|uo

Iioc
liirh;iiid;im i()sius
t;iiil;i
ad decimee exactionem, quac pro

fuisse
irifcr[)ositas
ac(|nisituin,
[)i;c
rc^niantc
;etatis
rege,
cui
favit,
tanliim
ut
di!
lidei necessitafe, et
tam
saliit;iri
iit
Cliristiasit
Ccctcris
,
prava sanctione
t;ilia iii
nimirum
nosfne Pragmatica, ciim

cxistcnle
iioruni iiMiiedio inqiosita est,

(!l
Ii;creficum
detestabile
illi
in
aliquo contravenire, ferre
tamen amariliKJiiic cordis laccamus;i(l prKseiis,

rcj;no
non dcbueras
[)olcst;ite
aiisus
tam temerarios,
ut[)Ote de
ipso
tolcicntur,
regc
Sedis Apostoiica; malc sentientes, cuni
hoiio et Catliolico. Dcliciiint

e;i,
iinhis ministri
s;iiictuiii
ad
(|u;r I)ei siiiit,
scciiiidum
;
proposiiiiu/ta,
ad futurum generale Concilium quasi ad aliquod m;ijiis trihiinal a[)[icllare vidercnfur, nam quid
agciif vaii;e [iricscrfim in
i[)s;i
tum nostrum
exe(|uciid;i
:
Mess/s
eitiin
Cniversifale nanisi
opei'arii vero p/iuci

/iiessis. /it ii/ittat
Koc/amus
iqitiir
dominum
tiones,
si
te
discedentem audiverint,
ut
operarios in messeni sxinm, utait
omnes
iii
Christianitatis [^rovincia;
eorum excm[ilo
neiiio
sit,
Dominus omnipotiMis,
vffi,
va; illis,
et induhic laciet, et va;, qui nos iion juvant eliam cum sansi sit
liunc
labanfur errorem,
cum
qui
eorum temeritatem melius compescere

Iiabes
possit;
guinc proprio,
Dat. iiltima
opus
et iios
vincemus,
t)eo
enim brachii
litteris
s;ecularis assistentiam regio

:
juvante. E.r/iri/at Deas. et disslpent/ir inimiciejus.

.luiiii
[iromisso ac
MCDi.vii,
amio
iii .
Nonfruslra
ad
id, ultra
firmatam munituses etiam tuK legafionis potestatis [ilenas liftibi
vx fuit adversus Carolum rej;em, (]uemse fame infidiciterperemisse ferunt; ut suo loco dicctur. 5.5. Moliti intcralios eraiit piM-niciosu exemplo ad Concilium provocationem Parisienscs
tertio re|)ctitum
feras, su|)er his et aliis et expresse nostra facultate,
quam pridem
:
transmisimus contra
l'arisienses et alios,
ut petiisti, et de prffisenti
replicamus
minum
quam
et
novisti praterea mores corum hocondifiones lerum omnium a te
doctores, et provincite
liotliomiigcnsis
iit
cicrici,
quam mox
impiam,
iil
Cailistus
(|uae
temerariam
at(|ue
summ;iin tiomani Pontificis (Iil1iii;i;i sceleratis omniInis ad eludeiulam Ecclcsiasticam severitatcm pararet, Ecclesiasticam liierarcliiam pessumdaret, indictum denique in Ttircas helliim disturbaret, rescidit ', ceiisiiil(|uc animadverteiidum in flagitii auctores. Alano itaque cardinali legato
auctoritatcm cviMtcrcf,
e Galliis discedenti diMlif iiiandata
^,
gestarum, qua; nun(|uam alteri miffendo unpossent accidere. Uuare volumus et ciicumspectioni tuffi harum serie in virtute sanctae
obcdicntiic
statiin
commitlimus
et
mandamus
ut
al)
redeas ad ipsum regem, ct op[)ortunis
eo receptis suffragiis et, si opus sit, Parisios fe confcras, ac Universitatem [irjcdictam et qiioslihct alios modis omnihus cogas et compellas ad
revocandum appellationes hujusmodi,
et repri-
iit
Parisios
mendum
ficias
;
reverterelur, et
AcadiMuicos clcricos ad [irovo;i(i
eoruin audaciam, nec aliijiia utaris excusatione, quin anfe tutim reditum Iioc per-
cationem,
perant,
(|u;iiii
riiliiniiii
Concilium concerciii
quoniam nullatenus
talcs
pati
decrevimus,
essc,
revoc;in(l;tni
cogeret, nec
im[)une
iii
qiiod
a[)[)cIl;itiones sus[ienste
ahire pateretiir,
cum
|)eriiicies illius ex(Mii|)Ii

:
im[)unit;e,
ccrfificantes
fe
nihil
maneant quod
et
in
tiniversam Ecclesiam dimanatura esset addiditque querelas, clerum adeo dcditiim sordihus
iit
visccribus cordis nostris magis fixiim Iiabearnus, adco ut dies noctes([uc niliil fcre aliiid
(jliristi
causam
descr(M'(>t,
iic(|U(!
cx
o|)iini
cogifcmus, voIuisscnius(|iic ([uod [losfcaquam
suarum
vellet
allluentiain sacri helli
siiiii|)liis ;ili(|ui(l
morbum
faiii,
significaveris,
conferre,
vif;T>
dum
Pontifex
KoiiKinus
vix
a[)tain [ler te
exliihitarn
sustentandffi
iiecessaria
sihi
rcscrvahat,
uhi dc taiito ct
noctesque insomnes in religionis defejidend;e cura et cogitatione ducebat; legatum deni(|ue ad animi constantiam iii jiissis perficiendis est
coliortatiis.
ut prffifertur, ad tui
medicinam huic morbo et executioni mandacnormi [ir-ejudicio agifur, honorem et nostri ac Sedis
:
Apostolica; corrsolationem notificasses

, ,
decet
Dilecto
filio
Alaiio
fit. .S.
Praxedis presby-
enim ct maxime legatum de latcre potius remcdium, provisioiiem et vindictam, quam factum absque medela exhibita congruenfi
|)riiici[)i
tero cardinaii .Vvinionensi, nostro ct A. S. L.
A|)ostolico
infimar-e
ad
lioc
[)ulclicr
admiraheris si |i;uMiin[)er commoveri videamur, quod rehus inexpletis regnnm Franrise deserueris parum enim prodessct agendis ncgotiis hoiia dcdisse [)rinci[iia, nisi
oG.
'<
iNon
textus heati Grcgorii paiâ*, et valde ad proposi-
tum
xxvii. q. i. Si homo esses ; quem legas et memoria! commendes cui 0[)fime concordat
:
qua'(larn lex iniper;itoris,
iii(|iiicritis
Priiis vinsiijnificare
reclo fine
claiiderentur
nam quod
anfea
[iro
dictam crin/inis fûam crimen nobis

debuisses.
.)".
circums[)eclione et |)rovidentia exactionem decimpe ohtinucris, id tihi niagii;im frihuif laiKhMii
'
IJb. .\xv. p.
i:i4.
l.il).
I.
liiev. p. in,3.
Su[)|)Icndo igitur qua tu facere dchueras, ne pcnuria dcbita; provisionis et canonicee responsionis videamurdeclinarecerlamen,
Ki
AN.\.
TOMUS
.\.\l.\.
riAY.N.
.\.
122
o\ jiis
CALI.ISTI
AWKS
3.
CHIUSTI
])ra'cipuum
1^15"
uostnim
cassis
ct Snfli-: AiinFtolic.T.
qTii siilidi
articuliim
ortliodoxae
tidei
In
torimijiira (lcloniiiiiuis, ii(\uli<;iMe vidciiiniir, revocatis,

ct
niiilis
dcclaratis, argiitis et
Eccfesiam. Absit, absit legationem ipsam deserere
unam, sanctam, Catliolicam

liis
ct Apostolicani
maiivolis illis asscrtis, aijpcllationiluis, ct pro-
infectis
ct
improvisis.
iii
Datum
dic
xxviii
vocationilms
cxpcdiri
ct
(Hiilms\is
inde seciitis
<\v
.lunii, MCDLVii,
.%8.
anno
.
,
fratrnm iiostronim consilio op|iortiinas HuUas
mandavimns,
tihiijne cas niittimus, ut
.Vlanus
attinet
;
Quod ad cardiiialem .Eduensem Diploma lôntitlcinm mittere jussus
cui
est,
dcbita^ cxccutioni, iirout tihi vid(d)itur cxpedire,

ct in eis
iil)i(|ue
contcnta dcmandcs,et demaiulari facias juxta ipsarum seriem et tenorcm iho:
is erat Joaunes tit. S. Stephani in Coelio Monte preshyter, cni .Eduensis Ecclesii-e admi-
videtur
enim gcncraliter contra

satis
talcs
et
si
acrius incruisscnt.
civiliter
cxliorlamur
fucrat commeudata, cujus procurat(,)iHenricus e Maya,cuin ab Antonio qusstore Pontificioad pcndcndas decumasnrgerctur.ejiisdcm
nistratio
ctiam rcgcm, ut in Brcvi, ciijus copiain inittimus. ut tiiii assislat suffragiis opportunis, ne
iii r('L;no tam C.atliolico ct rcgc niaciilaponalur in yloria sua: nain (juod ratioiic carct, et pcstilcns moriius, prsesertim conta-
.loannis et Ecclesiae .-Educnsis
nomine, ])rimiim
Pon-
ad Pontificem, ac
si
qusestor auctorilate
C.Iirislianissiino
tificia insisteret exigciulis decumis, ad futuriini Concilium appellavit qua' provocatio dicto Di;
giosiis, radicitus
ct
si
cxlcrminari necesse cst
nam
cxifri
cupiamus dcciinam solvi, et cruciatain in rcfrno ipso, magis ac magis ciipimus

|icstilcrain appcllandi. ct verius ])rolanandi
el penitiis
iilili
plomate ad cardinalem yEduensem transmisso .loanncm vero perstrinxit oh iiecnnviilsa est fariam eain molitionem Callistus S et ingrati iii Sedcm .V])OstoIicain animi vifiuin ei objecit de
:
tam
ipsius eiiiin iirocuraforc locutus addidit

<(
malitiam cvcllerc,
Iiiliiis
climinari
tolcrael
Callistus, elc.
:
Ad nos
et
Sedem Apostopromoet illius
cnim
vidctiir
indulgeri,
quam
eiiiin
iicam appellavit
tioni
et si dictus
Antonius appellr-
ol)tcntn
lica'
commodi
Iionori nostro ct Sedi Apostodctralii

:
hujusmodi non
procedere
vellet,
deferret, vel per
tam turpilcr
tibi
laborainus
ad
tiones ut alias sentcntias occasione dictic dcciinse
et infidelium, et Iia'C in Icdecreta tain nefanda ante tuuin rcccssum remanere impunifa, aut sallein |)cr tc improvisa ct iioii ])ublicata, ut ])ra^fertur, ncfas
Iierditionem Turclii
ab ipso Antonio
gatione
pofestate, ac ab eo
quod sequi posset ad
fu-
tiirum generale Concilium Ecclesige inilitantis ad illuin vel illos ad quem, vel ad quos eadem
]irovocafio
illius
licffi
tam cniin altligit cor nostrum et siii^jiositornm S. 1. E. (]uod pUis cxtiinainus siijicr liis
est
:
et appellatio interponi deberet, et cognitio ])crtineret, in nostrum et Aposto-
per
te
op])ortune
iirovidcri
ut
piivmitlitiir,
Sedis
contemplum ausu temerario etiam

et appellare îrsesumpsit. Est hajc re-
dc dccima scu galcis et aliis obtincndis. Et, si bene consideratur, satis tangil
jicstis ista
tilia
quam
per
te gcstis
provoeare
ol)tinuisti
compensa bcneficiorum quai ab eadem Sede

'?
regiuni culmen.
qua? a i^rincipio
suiit
Ariiis
mndica
sciii-
Est ha?c obscrvatio juramcnti tidcli-
fuit,
non coin])ressa
est
tatis debitffi,
qund Uomano
per
te
Pontitici pricstitisti
facta,
.'
vulnera ne serpant ferro abscindenda sanctius fnisset iion te misisse ad ii^siim sicque
Est
hffic
])romissio
dum
ad ho-
regnum pro
deciina
et
cruciata,
quam
ista di-
norcin cardinalatus assumptus esses ? Est haec dcnique spes, quam nos et fratres nostri sancta-
mittere incoriccla. Etiam, jirout tibi vidchitiir, inittas Hnllam caidiiiali .Educnsi. Ecce (iiio-
Romanae
Ecclesias cardiiiales in te
ingratitudinis damiiabile
plicio dignuin . Expertus
vitiuin
habebamus? omni sup-
modo
slal
defensionefidciCatholica',
sancta Uoinana Ecclesia iiobis pro et sacri Evangelii vix

:
est Pontifex graves
has in
Ml.
eliciendis
ex
Gailis
adversus Turcas
no/i
rcmancnt
vita>
;
ncccssaria, exponendo qiiidiiuid
auxiliis difficiiilates.
habemus
et ])ro grege Dominico nobis commisso invigilando ct (luaiidoîuc nnctes Iraiiscundo insomnes, ex (juo iirimum dcbclur, et
C/asscm cmro dccumano comjjaratam,
in
Turcas, sed in Amjlos convertit Cai'olus.
non
dis])eiuliiim, iiiohcdiciitia, indcvotio,
imo
:
Neque Aiigli ad bclliim sacrnin consurrexere cum vel ad domesticas sedifiones ])roni essent,
vel ad
infidelitas contra iios et
Sedem Aposlolicam ad
nuUlfas,
et ca]).
amissa
in Galliis
recuperanda anhelarent.
omnis quid et de quo dixiiia ])ariter et humana, si sub et ca-tera jura dissimulatione et oculis conniventibus absîue debita acrimonia talia multa transmisimus ct
scrvit ca]).
Nec defuere Calli, qui se ab eis suhornari produx inter quos Alcnconii niissis sinerent
:
postulatus
de
-
contlata
cum
,
Anglis
coitione
damnatus
est,
legumque
severitas adhibita in
susimcnm?'! Exurr/c, Dcus.et judica causatn tHriDi, et juva nos et legatum nostrum cardinalcni Avinionensem, fortemque et robustum leddas supcr
prsmissis, ut de eo iirffidicari valeat de iatere nostro ininistrum et gloriosum atlilctam misimusad ])lantandum ctinscrendum buna, ct ad evellendum et dissi])andum mala contra iiliim
:
qui Burdegalam nonnnllos Burdegalenses cumque illitis Angiis prodere constituerant conjurationis societate impliciti esseiit (}uidain Ecclesiastici viri, Callistiis Rlasio archiepiscopo et I'ictaviciisi Constantiensique Rurdcgalensi
:
,
'
l.ili.
1.
brev. p.
lO-i.
Piiiil.
.Kiiiil.
iu Car. VII.
CAIJ.ISTr IH
episcopis
lerent.
(lcdil niaiKlati
iil
lii
ANNT.s
'A.
CIIKI.sTI
1457.
i>d
'
ciis
aiiiiii.nhcr-
KJccto
ila
tyramio, Suecia' (!t(;otliiaôr(lines uni-
Kas vero Aiii;lormii ino rc|i(!lcmla .\(|iiicx tania nioliliorics iilli siint (ialli apcilo licUo
:
vcrsi, Pontifici
conversiones
(|u;e
in
iis
rcgnis
iiitestinis
enim
An;;liie
scclilioniliiis, (luas
Ui-
cliardns Khoracensis in
regcm
concitaraf, occa-
ac damiiatos Caroli mores ad tuendam iiopiiloriim saliilem cepisse arma, illum(|ue jKqmlissc (1).
stcvos
(Juibiis atidilis, CiiUistiis iiidoliiitCarolum taiilis
accidcrant
sigiiilicarunt,
scque ob
sioncm
niannia'
aiiciipali
-',
classc (|iiani ad liiciidam Nor-
oram
inslrnctaiii lialicliaiit, in Aiigliani
invecti, (lantianos af^ros

llanimis(|ii(!
niiiiis
'
ficdaniiit
'.
maritimos rapinis, Tcrro Tradit vcro S. AnloTiircas d(!ciimaiio

iioii
c.
sc inquinassc llagiliis, iil i|)sos ncccssitas ad illum solio detralicndiiiii adegerit, coliorlationciii(|iic addidit,
iit
iu iis
iiifcisliiijs
miitibiis [nidigiii-
eain classciii coiilra
|iiilortim
salufcm Lcclcsiaslici([uc ordinis

Vciicrabili fralri
ct dilcclis
.loaiiiii
auro, (luod rcx (laroliis

passiis,
rcîio cdiici
(iallis
iii
crat
tatcm liitarentur.
(il.
(I
scd crucesijîialis
slipcndiiim
arcliic|iisco[)0
tiiiiiiii-
comparalani, ac dciiidc noii in Turcas, sed Anglos impetus verlisse. lUut rcs ruerit ex Aiifjlorum disscnsionc, dc qua paulo aiite inemoravi, .l.icolxis etiam Sc(di;c r(;x iiicurrendi in Angliam occasioiicm siim[isit, s|U'clocari pacliis erat,
l'|)salciisi,
liliis
uohilibus \iris
vcrsis baronibiis, [u-iiccribiis, coiisiliiiriis ct

litihiis rcfi-iii Sticliic ct
><
(ôlboium,
siiiiitciii, clc.
l'",x
tciiorc lillcriiriim
\i'sliaiiiiii
iiilcllcxiin
mus
licct
novitates, quie
sii|icrj()rii)iis
mcnsilnis
riicriiiil,
vilque 1'ontilicis ju^cccs,

ffione tiicnda coiitia
ut vircs
siias
pro rcli;
rcgiio vcslro S\vcti;c ct (Jotlioriim
vidc-
Turcas coiivcrlcrct
pofui-
latus vero late Anglia; agros

',
Roxluirgum obsi;
(;iiristo
qucmiidmodtim vos cliiirissimiim in filiuiu nostrum Caroliim ulim Swetia'

jirojilcr
dione cinxit quam dum uriêliat, dissilicntis unius tormciiti bcllici Iruslis pcliltis intcriit nec tamen Scoti solvere obsidionem doncc
,
et
Cotliorum rcgciu
i[)sius
[)cssumdatiim
iihrii
cl
immunilalcm
reliquorum
Kcclcsiasliciim, ct [iricliiloniiii
rcgiii
Roxburfio
.lacolii
politi
sunt
ad rcgium vcro
clades
soliuiii
Ecclcsiasticonim cl siocularium o|)prcssioncs, et de cortini rchus
tlliiim
(^jusdcm nominis cxtulcruiit. Ac-
ceptae
porro
ab externis
pulere,
ut dcjiositis
Anglos pcrodiis prislinum iiiter se
cmiiobiorum ;ilionim([uc piorum locorum spoliationes, prffiliilorum cxilia, et alia varia mala [ler eiim |)l(Misi[iic vcslrum
reliquisquc iiicolis dicti rcgni ilhita, iiccnoii ob qiioruiiidam obscrvationem rituum haireticain pravitatcm sa|)ientium, ct dcni([uc [)ro|)fcr cjus
insolcntiain acinsu|)[)[)ortiibilc.sctiiiC()rrigil)ilcs
niorcs, quibiis sc
factas extorsioiics, ac
amicitiffi fa'(lus rcdintcgrarciit.
Suecia conciissa bellis, (Jarolo ref/e ejcc/o, ciim Dania et ôrwet/ia conjnnfjilur sub uno
(iO.
Christierno
rfui
causarn
Christi despicit.
In
iii-
Suecia
testinis
maxima^
rcrum conversiones ex seditionibus factse Carolus enim

:
iiimitim
|)0[)ulis
insolcntcm ac grapra'stitcrat
;
rcx,
vcm
qui
a Suecis et Golliis, soluto decreto dc iinn
creando rcgi; nisi iNorwcgiorum ItaiioruiiKiuc consensu, quibus conjiincti cidem sce[)tro [laruerant, ad rcgiam dignitatem evectus fuerat, post gesta plura ciim ('.hrislicrno Dania' rcgc
bella,
taiulcm cupientes tot ct tanta vestris (juasijam imminciitia cervicihus vitare llagclla, susccpto [icr
te,
tolius
rcgiii
frater arcbiepisco[)c,
tanKjuam
i|)sius rcgiii
primatcm etcapiit, ac
cum
soliuiu
tirmatum
",
[lutaret
sortis
tyrannidis princi[)cm gciitium armigcriirum dticiilii, dcnique vos omncs concordilcr iiiiimi [lotciiti [lost
cxlir[)iin(lie
abjectte
immemor,
ex (jua fuerat excilatus, po(|iio(l
varios conflictus
eumdem
ct
rcgciii
ab
i[)so
regno
pulorum odia
iiicurrit
cos graviori jiigo
Liiiquam indigiium
[)ri)|)tcr
premeret, nohilcs tcmncrct, maiius iii sacras opes injicerct, ordinis Ecclesiastici jiira lihcrtatcm{|iie
()[)[uimcrct
sc(((ic
im[iia
ctiam
siiiii
Uuanos iiitcllcctis bujusmodi luintiis condoluimus sane ac condolemus, quod ipse rex adco liujusniodi cxccssihiis insorducril, iitasserilis, (jiKid
iiuililcm cjccistis.
[tcrstitionc
coiitamiiiarct.
est,
liidc
conjucatio
diix
'
tiilcm
vohis [irovisioiicm
iioii
licri ()[)or-
eum
conflata
ac .loaiincs arcliiepisco|)iis
[iriiiias, hclli
lucrit, et
liis
iii
co |)olissimiiiii
ut[)otc
mcdiocritcr voillis [)ro|ic
Ipsalcnsis, Siiccia'
ad cxcti:
cl dicto
iii
rcgiu) com[)iiticiilcs, ([iiod cogiiosiii
tiendum
tyraiini jugiini rciiiiiitialiis
(jtii
com-
cimtis
ipso
coiiliiiihiis
inissis ali([uot prajliis
Cardltim rcgiio dcpulil.
inlidelium
forc decerc,
terras sito, exemplaris vitte
rcgem
Deum
timcntcni,
[licliilis ct Jiislitiii'
'
et
Lib. NXIV. p.
'
113.
:3.
-iiii.
Culjilor.
p. 70. et
t^
i-.
\ii;;.
I.
\M11.
siip.
iii
lli'iir.
>
\l.
Aii-
Moiistr. voi.
111.
|i.
lioc
c.
Polyd.
^
ulii
I.
S.
toii.
lit.
x.xii.
I.
l(i.
1.
li
1'olyil.
sup.
I.
.\.\ni.
Il.ui. c.
II.
I.
i
/clatorem, Kcclcsiiirum ct [liorum locdnim iicciion pra;latorum oninium defeusorem, libcra-
" i\lai'ii.
I.
Iiisl.
Sueoii.
3!)
|i.
xxiii.
et 7. Craiilz.
iii
vin.
Pii
2S
el
V. Supc. c.
alii.
et seiiq.
:iS.
(iolielin.
f.omment.
"
l.ili.
XX.
lem, omnihus bcnclicum facilem atquc biimanuiii jiricdilmii. Scd c-v i[iii) il;i
nemiiii
cl
iiocciifeiii,
magiiii
modcstia
(lisjioiiriitu iiiil jicr-
(1)
lo.
Hes
illas
IX discimus. Sed ex
Danicas, ([uas bic uanainlas suscipit anualista, suo aiino lecte consi^Miari e\ cliiouoluîcis Daiiisapinl l.ndewii; llelKpiiai'. illis uoscimus eliain cerluiii illiid teiupus. quo tanta reruui subversiu accidil. Ciirolus euim rex a Suecis expiilsus
circa mediuin ijuadraijesiiiiin
ad civitalem Dauske navigio veclus

leslc
aufui,'it.
lii
feslo vero
S. .lonniiis
llaplisliu
>.
cominiiui sullra^-io
.M.iNSl.
C.liri-
stiernus in rPL>ein asQuTTinius
fiiil.
aiiunymo iu Cbionico ibidem num. S
relato.
124
mitttMitc
CALLISTI
III
ANNUS
te,
3.
CHHISTl
l'!.')?.
arcliie[)isco|ip,
Dfo secutum i'st. Iiortamiir vosque tilii tlilecti, ut
trater
Callistus, etc. Doleinus veliementer anti-
iu
iuijus|)0|iuli
qui hostis praevaluisse fallacias, et ex eis ple-
modi
tnnuiltilnis
communem
totius
salutem rel)us omnil)us anteponentes, Ecclesiarum, cu-nobiorum et reliquorum piorum locorum jura Ecclesiasticamque libertatem ita viriut pra'ter liter tiieri et defendere studeatis aeternte retriljutionis prffimium eliam cum luimanae laudis prfficonio a nobis etScde Aposto,
rosque avertere a defensione sanctse religionis, ut deserta publica causa in perniciem domesti-
cam armet
sedandis
cum
itaque
pro
liis
turbulentiis
onineni
curam
superioribus
annis
adliibueriinus, et novissime intellecta discordia

et dissensione [irfedicta
tiidinem ad
[)acis et
:
continue regiam celsiconcordia' studium tradu-
lica.
condi^nia vobis proveniat retribulio meritorum. Dat. Romse apud S. Petrum anno incarnationis Dominic;? millesimo qiiadringentesimo
cere conati simus
videmur sedulitate intercessionum nostrarum hoc assecuti ut eadem celsi-
quinquajêsinu)
seplimo,
(luarlodecimo
kal.
Novembris, Pontificatus nostri anno lu . 62. Poposcere iidem regiuuum illorum ordines
a
Callisto, ut
Joannem arcliiepiscopum
tudo jani incijiiat lcniri etaures [^ra^bereoptimis adhortationibus nostris, speramusque in dies, divina cooperante gratia, animum rcgium ad ea consilia descensurum, qufc famse et honori suo conveniant, etvobis quietem atferant; pro cujus
conclusione, cum nos indefesse, quantum poterimus, o[)erari et laborare intendamus, cu[)inius vehementer aliquem ex vestris
rei
Upsalensem, qui exercitus imperium, ut di\i, gesserat adversiis Carolum [)ro destruenda ejus
tyrannide
,
cum Deo
pristinaque
libertate
si
restitueiuia,
censurarum Ecclesiasticarum,
:
quas obcsedes
inpluribus certaminibus a milite patratas contraxisset, nexu solveret ([uorum precibus assensit Pontifex. Porro ejecto Carolo a Suecis et Gothis Cliristiernus ' Danorum etNorwegise rex in solio Gothico positus est, ac Iria iternm regna sub uno principe coaluere, de quo hsec Joannes Gobelinus' in Commentariis Per hoc tem|)us
'
:
de mente et voluntate vestra plene informatum apud nos babere, cum quo multa, quae pro rei prosecutione occurrere poterunt, conferre va-
leamus. Dat. v Aprilis, anno secundo

64.
.
'.
Morem
gessere Pontifici
Genuenses
ac duos oratores viros priidentite laude praestantes senatus decreto misere, ut de sanciendo
Carolus
re\ Sueciffi
cum
sicviret in Cbrisli sacer-
dotes, et avaritite libidinique serviret, adnitente
Alfonso interprete Callisto agitaad concordiam confirmandam, verrcnt; seque tendaque in Turcas arma paratissimos ostenfffdere
dere.
cum
Upsalensi
arcliie|)iscopo, qui duxit exercitum,
Quibus gratulatus Pontifex,
significavit
regno dejectus est, et Christigernus ei sutlectus, qui ugque hodie regnat . Cfcterum Chrisliernus, qui antea, dum cum Carolo de Suecite regno decertabat, sollicitatusque fueratad expeditionem inTurcas pro tuenda
religione conficiendam, res|)onderat ' Gothico se distineri bello, eoque confecto arma in fidei
se omni studio, o|)era, cura, et cogitatione ad Turcicum bellum augendaraque classem sacram
incumbere.
Callistus etc.
filii,
Gratissimum nobis
ex vestris
fuit, di-
lecti
inlellexisse
litteris
eum
hostes Inbentissime versuruni, compos votorum factus, sceptroque (iothico potitus, quainvis a
Callisto urgeretur
fidei
causam defendendam
voluntatem vobisesse, ut suasunostro ad pacem cum charissimo in Christo filio nostro rege .\ragonum illustri ineundam optime vos animatos esse ostendatis, nec minus (quantum in vobis sit) promptissimo animo ad suc-
animum
et
non suscepit.aliorum reguni

qui
cum nomen
et priiicipummore, Christianum contra Turcicam
impietatem vindicaturos polliciti essent, |)romissa tantum ad ostentationem facta non servarunt.
63. Fnistra conatur Callistus ut inter ses et
currendum fidei Christianffi paratos pollicernini. Laudamus itaque et meritis laudibus promptitudinem et devotionem vestram extollimus, Hoc vobis etc. Nonnullis interjectis addit voluimus persuasum esse, nos tanto certissime
:
Genuen-
Ex
Alphonsum Arafjoninm pacem componat.

liis
Alfonsus
Aragonum et
SicilicB rex, voto
suscipiendum adversus Turcas bellum, concepta in Genuenses odia exercuit, ac ne eam ob causam vires in Turcas etlundereiit
obstrictus ad
distraxit,
plurimam jam antea
Callistus
operam
hujus concordiffi studio flagrare, ut nihil intentatum relicturi simns earum rerum, quas, pro votiva rei expeditione opportunas esse cognoverimus tantus enim ardor succurendi fidei urit cor nostrum, nt nullum nobis spatium quietis, nullum solatium hnjus vivacis curaj nobis praestetur classem emisimus ad reprimenduni
; :
navaratad sedandum id bellum Genuensiumque oratores ad se vocare consliluit, ut cuiii ipsis de comjionendo fcsdere ageret, de (juo has ad Genuenses litleras dedit"
:
augemus eam iii im[)et(im fiiribiindi canis dies et fortilicamus. Dens novit quanta difficul:
quanlis impensis ista faciamus. Profnndiinus jam non solum thesauriim, et quidquid pecuuiarum nobis erat, sed domesticas su|)tate et
'
Lib. XX. p. 29.

c.
'ifl.
I.
Ma;;nus
wiil.
II. I.
i.
c.
Sueca.
'
'
(iobeL
Comm.
Hii
7.
et Craniz.
I.
\.
pcllectiles,
aurum
(.ieii. I.
arucntnm, jocalia omnia
.n. Sylv.
p.
i~>.
Lili.
Iirev.
post Kp. i.xxviii.
Kxl. ejus
'
lil. ;i|iinl
i
l.ib.
liir\.
1
Biiâr,
liisl.
\ii.
l.ib
' brcv.
p.
8H
CAM.rSTI
(xposiiimiis, vix(|iio
III
ANNTS
3.
(IIHISTI
l()iniiio
l'ini
125
qiii
iioccss.wia ad vitam iinliis
iii
comnKMidamns,
sicut obodientiie
rcli(|niiims. Dat. dic ix Maii Mr.ni.vii, l*()iitificaliis

ii(isti'i
tilii
et veri
cnltoros religionis ChristianfE adju-
aiiiio
III
<>.
Itcdiiilcgiaii
iioii
pofiiit
pax
vero
iiitcr
Alfonsuin ac (Iciuiciiscs,
f|iioriini
'
oratores
infccta rc digrcdi
a (icniicnsil)iis
Homa
coacli
iiistriicla
vare commiiiicm causam velitis. Coiifirmet omnipotcns Dcus pro[)Osit.um vestrum, quod sanctiim est, et corda vestra in dies magis acc('iidat
:
classis ad
fiiciidaiii
contra Ara-
habiibitis autoiii adjutores el consortcs

|)lurcs
gonios oram Ligusticam triromcin oiicrariani Alfonsi cc|)it '. Etlicet is devexo anno Pontificis voliiiitati assonsiirnm sc polliccr(;tiir, afînc etiain tcrtio votuin dc liollo Turcis inforoiido
repeteret
diiic
',
vostri ardr.ris
princi|)es
et |)0tentatus,
litle-
quorum partim apparcnt
opera, partim ex
abreptiis
iii
'
:
tainen ulciscendi
cupircgeiii
risotoratoribuseornm [)romissanrmaliabemus, nec dcerit adjntor Doiis prtostitiirus |iO[)ulo suo plenam victoriam. Dat. xx Decembris mcdlvii .
Uu.sumcassantwi et Georfjiano.s veriim Occidentales modo Orientales etiam et Asiee reges ad petendosbelio Turcas accendit Dei vicarius, atqiie in [irimis, ut [ilures referunt scri[)tores ', Usnmcassanum
mis.sus. Hd. Miiiorita ad
majori im[)cln
eis
Pctrum
(.ampofriigoso
iii
'
lieilnin iiistanravil
(inare
is (iallos
Neqiie
ipsum, dedila
65.
Genua, concitavit
et
qiia dc
re dicetur infcrius.
Laudftntui'
Sahaudus
vt
Lcodienscs
Pontificiis votis obsequentes.

est, nt alii
qiii
Videndum
nunc
Persidis et Armenije
regem adduxit,
ut in Maho-
principcs se gosserint. Lnsitanns rex,

siii
metem arma
bello [)etitus
vertcret, qua; /Egy[)to et Syri.ne in-
ingentcin
;
expectationcni concitaverat,
ferre dccreverat, atque ideo
Maliomotes a Persis
quocirca Cailistus exeunte anno de injecta ab illo ejusmodi mora conqiiostus, episcopoSilvensi lcgato sno pra>copit \ nt nisi illc, excurrente Aprili proximi anni, vela in Orientem versus vcntis daret, abscederet e Lusitania,
eain elusit ac
conceptam hoc anno adhiberc non
in Christiaiios sa^vitiam
potuit. Fiiisse vero re-
gem
et
illiim concitatiim in
Turcas
',
a (killisto,
con-
firmat Joannes Fischerus
cardinalis Roffensis
decumas
a cloro exactas, et qni(l(|nid auri ex
sacrarum indulgoiitiarum promiilgalione coegisset, secum afVorret. (lontra vero Ludovicus Sabaudiffi dux, quamvis liiijus anni oxordio erga sacruiii bcllum parnm afloctus ' vidoretur, ac
praesulos Sabandia; decunias oxigi vetuissent
(de
*,
Lntliernm prohibentem bellum enim Cassanus ((juem Callistus anctoritate sua movit, ut belluin in Turcas verterct) prailia mnlta prospero gessit cum Otliomanni ducibus nam uno praegeri ciim Turcliis confntat, ait
:
martyr,
dum
lio trigiiita millia
Turcarum,
n.
ct altero
(juadra-
ginta niillia ctesa snnt
Mnltis intorjectis hcEC
qua re a Callisto graviter porstricti sunt, cuni non modo opes, sed etiam sangninem pro abolenda Moliometaiia snperstitione profundere deberenl) at postea mutato consilio piuin concepit
et altiwum c filiis [)ra.'(icere cnm imperio subsidiariis co[)iis Cyprii, ut vidotur, regni causa meditatus est; de (juo Pontifex ipsi est gratulaliis ^
ardorem
addit:Cassanus,qui Callisti suasu bellum contra Turcas iiiiit, post egregias [lartas victorias ad Pontilicem scripsit, se tantum de Turcis reporlasse successum ob preces a Christianis ad Deum habitas , quibus consentanea a Platina "
in Callisti
Vita
traduntur. Illam autem apud
Callistus,
etc.
Iiitolleximus
(|uemadmo-
dum dum
blicari
per totuin dominiuin tuum mandasti pucruciatam, et [irtedicari in subsidium
obivit Ludovicus Bononiensis Minorita qui |)Iures alios reges principesque ad sacram exiêditionem commovit, i[)sunique inter alios Tartarorum regem
,
Usumcassanum legationem
universae religionis Cliristiaiije, et
(luomadmoTur-
junxisse foedere Chrislianis, refert idcin Platina * cuin vero in /Elhio[iiani [ler /Egyptum
:
proposuisti
si
unum
o[)iis
ex
filiis
luis contra
cos infideles,
fuisril, ct
qnandocumqnc
penetrare non potuisset, ut Constaiitinuin Zarajacob /Ethio|)um regem ad quem |)raicipue

,
voluorimus destinare ad lioiiorem Doi, anxilinm fidei Catholicfe, et singularem commendationem, ad quod sanctissimum ()[)us te et omnes
Catliolicos [)riiici[)cs iiivitarc
iioii
dcsiiiimus
".
addimus Honoratum comitein Fuiidoriim (inerariam navim Pontilici coiilra Tnrcas obtulisse '" tum Loodiciisos" Pontificiis votis obse(juentes se pra;buisse, professosque una cuin
His
:
Saracenos ad elidendas eorumdem vires incitaret, reversus ad Ponlilicem, iterum in yEthio[)iam cum am|)Iissimis mandatis legalus est " (17. " Dilecto lilio Ludovico dc Bononia, framittobatur, ul i[)suin
iii
tri
Ordinis beati Francisci

"
dt;
observantia regu-
lari,
nuntio nostro, saliitem,
elc.
ca'teris Cliristianis contra
Turcas religioiiem
se
norem
nt
Exigit forvor dovotioiiis tua3 in rebus hoDci et lidei Christianaj am[)liludinem

aliijua
tutatiiros
cgit.
c<
quibiis Callislns liisco verbis gratias
concernentibus certo ex|)eriniento coniprobatus,

iiKijora ([ua'cuinqnc al)S(|ue
Voliinlatem
bonain vestram
[)lnriiiinm
hssita-
tiono aut diffidentia

'
Uiziii'.
lit.
I.
XII.
c.
'
Id.
il).
i plal.
I.
iii
Callisl.
I.
'
S. Aiit. iii.
grali.is
I
committere audeamus, et quascumque ad ea pro viribiis excquenda
p.
XXII.
IG.
c.
1.-5
'il.
Bizai'.
xiii. Fuliel.
lib.
Annal. XVI.
Paiil. .11111.
in
brev. p. 136.
p. 8S. etl.
i.
Ib.
p. 60.
Ib.
Car. VII et
Ib.
1.
alii.
el xi. Sur.
^
l,ih.
1.
IM.it.
iii
p.
145.
:,!.
'" l.ih.
xi.
et X et alii.
Ciilli^l. Naiicl. vol. 2.

-
gener. 49. Hiz.hisl. Persid.
Card. Kischer.
art. 34.
brev. p. 63, 68.
"
Lib.
brev. p.
'
Plat. in Callisl.
I.
ix
III.
"^
Plat. in Vji.
Cal.
>
Lib. xv.
p.
lii.
126
(.'ALLISTI
III
AXNUS
o.
CH HISTI 1457.
quotamen
:
necessarias liboralitor conredamiis. ('um itaijue
scopum, Romanus Pontifcx confirmaret
anno nunc sccundo ad iiarles (Iricnlalcs a nobis missus, ut si quo lieri posset modo, ad charissimum in (lliristo filium nostrum Constantu
rum
votis libcnter anniiit CaUistus
',
ea
lege, ut ille,
cum primum
se conferrct.
filiis
posset, ad Apostoli-
cam Sedcm
tinuni Zarajacob
regum
.KIhio|)ia?
rciicm illu-
Dilcctis
populis
ct
iiniversitatibus
strem Cliristianiim accederes, auxilia ab eo, et favores contra Barbaros intideles s|tiircissimos Mahomctanos impctrares, ct si absque tiia culpa ad dictiim rcjicm pervenire non potiiisti, ad propinqua tamcn Pcrsaruivi ct alia regna accesseris. multosque allocutus reges, principes et populos C.hristianos. uratissimas nobis, ct sicnt in Deo confidimus, utillimas nomini Christiano perJectis etiam ad nos nonfeceris relationes
:
Christianoriim,
regiiis
(|ui
Franchi
appellantur,
iii
Persia; et (Jiorgiania? constitutis,
salu-
tcm.
ctc.
Heversiis ad nos dileclus liliiis Ludovicus de Bononia frater Ordiiiis B. Francisci nuntius noster qui apud vos anno pra?terilo fuit, nobis retulif vos populos niimero miiltos sedem
,
Christianam Catliolice tenentes, Sedi Apostolica;, cujus lociim, licet immerili, tenemus, devotissimos csse,
ct fidci Catholica? ritus tcnere et observarc, quosfralres supradicti Ordinisdiidum
nuUornni c\
facicndis,
.'Fgypti
dictis principibus
litleris
plurimi
ctdcmum
octo rcIigiosos.Kthiopes in
regione repertos cupientes ad Sedem Apostolicam. inviscndaque Apostolorum limina <|ui a noltis honorc \enirc, tccum duxcris
,
edocuerunt
adeo ut a Iradilionibus
el inslitutis
Romanae Ecdesise nullatenus
dcvietis. Una) (lui-
dcm
afTccti tccum icdiic. ct tc ad su|iradictum reircm Constanlinum duC(M'c rontcntanfnr alqiic promitluiit. nos allcnta iitililate ma\ima. (|uam tuus hnjusmodi accessus, non solum apiul pra>dictum rcgcm .Klhiopum sed apiid diversos principcs el iioimlos aliarum provinciarum ct regionum quas eundo et redenndo peragrabis, conccdcnte Domino, facere poterit, devotioni tiue omncs et singulas gralias, commissiones et facultates libi alias per nosconcessas, et quibus in prima peregrinatione pra-dicta es usus, tenore
,
aiidila nobis sumiiie placucrunl, et Deuin beuediximus, qui vobis dedit, iit intanta Barba-
rorum
infideliiim. a (|uibus undiqiie circumval-
lati estis,
miillitudinc, viain veritatis et salutis
aeternae et acceperitis,
Inum
iioster,
ct constanler relineatis. vero a vobis desiderari dixit idcm niinlius
in qiio vobis
duximiis complacendum,
ut qiiempiam ex noslris vel veslris
bum,
nis
et
a
et instiliitis, rilibus
virum promoribnsque Christia-
benc instructum, in vestruin omnium caput directorem eligere possilis, cujus eleclionem
pra^scntium aMctoritate.\iioslolicaconlirmamus.
<
Insuper volentes, ut
litteras nostras cru-
ciata'
tecum deferens,
eis in
omnibus
ct
per om-
vobis factam, cum nobis praesenlabitur, confirmabimiis, ea conditione, ul (|iiainprimum commode fieri poteril, ipse ad visitandum Sedem Aposlolicam el limina beatorum Apostolorum
Pelri ct Paiili
nia uliique in partibus tidclium ac inlideliiiin,
cum
ali(|uol cx veslris veniel, qui
omnibiis ct singnlis per nos concessis fratribus tui Ordinis a[)iid .lerusalem et montem Sion habitantibus cum luis sociis fratriiuis tui Ordinis uti possis et valeas ef ut tanta tamque varia et periculosa itiuera peragrare, ac factas tibi commissiones eo commodius
et pariter gratiis
:
omnes profecto melius instruclc a^dificati, et de nomine ac fide Chrisliana contenti in patriam
ad vos redibunt. Ca-terum
commendamus
praedictum fratrcin
Liidoviciim
struni, qui pro causis lidei
vobis nunliiim noChristianae ad diver-
sas parles accessurus est, ut, veslro consilio,
iniplere ac exc(|ui valcas.
majorcm et incliorem luoruiu socictatcm liabebis, eidcm devo(|iio
favore et auxilio, commissiones sibi factas per
tioni tuae, utfratribus tui Ordinis

et extra rcpertis pra^cipere
ubique
in Italia
exequi possil. Dat. Homa' apud S. Pelrum anno, elc. mcdlvii, quatuordecimo kal. Januarii,
iios
etiam nostro nomine
Pontificatiis nostri aiino

(ivt.
iii
".
possis, ul pro auxilio in pranlictis ea faciant, ct
duxeris ordinanda quodquc iiinncs ciipicntes ct petentes Ordinis tni habilum iii iiartiluis Oricntalibus, ad (]uas te confers, possis induere, et loca etiam dicti Ordinis fui in dictis partibus, et pra^sertim in Indiae ct
opercnlur,
([ua^ tu eis
:
citati.
Pr/ncipes iidhi/lntiici ml dcfectionvm
solli-
Conjunxerat
cum Ludovico
|)ro tidc
nuutio
.\posloIico
operam suam
amplificaiula
.Kthiopia' tcrris capere, a>diticare, et fratribus
BartholomaHis Fulgiiias pariler Minorila, qui cum operam suam divino nomini latius circumferendo egregie navaret, plurimis praerogalivis a Callisto - exornalus est. Caeterum Dei vicarius
necessariis fulcire valeas, pariler tenore et auc-
non modo Turcicam impietatein fnndilus delere

annitcbatur,
restitucrc,
ct
conccdimus polestatcm. Dat. Roma" apud S. Pctriim anno elc. mcdlvii. 111 kal. Januarii, Pontiticatus nostri anno iii . (58. Adieral idem internuntius Georgianos et Francos Persidis, qui fidcm orthodoxam colebant, iique ul Komantc Eccicsia? coiijunctissimi ul quem semper adhceiescerenl tlagilarunt Asiaticum vel EuropcEum sibi pra?fecissent epitoritate
prffdictis
Constantinopolim
ctiaiii
:
Christianis
vcrum
tjTannide vindicare
victim, de
legarat, ut
citii
Svriam e\ intidcliiini abjue ob id eliam Ludo-
quo memoratum est, ad ^lLlhiopas in .Egyptum e\ .Flthiopia cum exeriri
criiccsignato
iinipcrcnt
Persas sibi
fa'-
'
Lili.
.xi\
p. 2()7.
Lib. XV. p.
160.
CAI.IJSTr
(lcrt'
III
AXNTS
|iiiii-
3.
CIIRISTI
siio
l'ir)7,
127
bello vcxiirc
iioii
jimxerat. ItciMisos, MaiadciiKis
i'l
alios
(|ii('
imperio
adliiereiites
cipos, qiii inaiilimas oras

lonii
corio,
iiii|K'iii sullaiii
ISahv-
tlcsinit, coiisitlcriintcs iiohis
ah eo
si
pitritcr iiijii-
incoientes, inisso Antioclieno arcliidiaitcrmovcre ad excuticiidiim I$ali\loiiiiiiii

codatiis esf, ac proiitciea classciii Poiiiiiit
riain fieri,
diiiii
comnniiicm liostem virihus repellencciisciiuis

oliin
:
forc
niiiii
idcni vobis csl

bclla
juûm
iinimtis,
(jiii
fiiit,
coiitra soldaniiiii
ficiain in Uliodio portii tcniiil,
iis |ii'iiici|iiliiis
coiitra siiltariiim sii|i|)t'tias IVirct, iiitcrmissiim(|U(! tof aiiiiis

i(l
Syriacui!!
hclliim rcdiiitct;rarcl
vero tenfatum aCallisto, cuin jain ante iidem
prinripcs Eiigenio
Pahestinam ad
(lliristi
ciil-
tum
'
rcdiiccrc
mcditanti
armonim
sociclalcm
iit
adversus siiltaiiiini rae docent

:
jMdliciti csscnl,
lia' lilti!-
jlerusorum, Macademis, aliis(|ue ducilnis, per loca maritima soldani commoi-antibus, coiisilium et ver'te relisionis agnitionem.
Nobililnis viris nationis
classem lenemus apiid lihodnm iiostiis siimptibiis comparalitm, i|uaiii in dies viilidiorem reddcrc ciiiiiiiiiis, (jUit; illiini ollciidere, et vobis priesidio esse poterit, si vos vestris opibus accedt!re curabitis. Stiper (lua (|iiidcm re, dilecfus lilius rioslcr Moyscs aichidiacontis Antiocherius, vobis sermonein faciet, cui fidern induhiam prii^star-e, ac de vestr-a voluntate sive per euni vcl niintit)s veslros nos certiores reddere velitis. Datiim Hoiiiie apud S. Petrum anno, etc. mcdlvii, kalend. Scptembris, l'oiititistisciperc, iios
catus nostri amio

cis
iii
>.
Omnibus
geritibus, quae a \er-i Dei
r-eli-
70. Castellani in
Granatenses bellantes cru-
gione sunt aliena", charitatem Christi notam treri cupierites, qui pro redcniptione totius i,'eneris liumani passus, omnibus se communem priestilit,
symbolo inslgniantttr.
tenebat
Dum
luec
ardtiii
consilia agitabat Callislus, atqtie in portu
Hho-
dio classem
magislrtim
Khodiorum
ac
suam gratiam minime denegare consuequi pro ea pia bella susccperint, vobis
vit his,
equitum omnesque Orierrtis [iriiicipes et antistites monuit ', iit qua; possent subsidia classi
mitterent. lutcrca ad coerceiidos etiain Saracenos Afros, edomandosque Cranatenses interrtus, archiepiscopo Hispalensi provinciam dedit ^ ut
ct
rigendas.
vestrum cuilibet nostras litlcr-as diiximus diCum tempore felicis r-ecordationis
Eugenii papie IV pra^decessoris nostri, qui ttinc Dci fervorc incensiis ad libcrationcm tcr'ra>,lcrusalerrr de impioriim manibus animuin appliciierat,ratus vires suas non satis esse ad r-epellendiiin hostem oinnium religionum, ciinctorum sibi prtesidia duxerat corivocanda iriter i|u;e (ut accepimus) per vos auxilia, Deo ministrante, sibi oblata fuerunt. Cum vero id, per ipsiiis obitum perfici miiiime potuisset, nos in pnescnfia;
Ilenricirm Castelhe
ros crucis
regem ejtisijue symbolo insigniret:
signit sectitu-
Callistus episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri archicpiscopo Ispalensi,salutem
et
Apostolicam bcnedictionem. Cum charissimus in Christo

et
filiiis
llenii-
cus Castellfe
rum
sanctae
Romanae
EcclesiJE
(Deo auctore)
Legionis rex illustris amplissima rroinirris sui gloria iiostro(|tte suiiimo gaudio ac totiuspopuli Christiani alacritate admirahili
,
,
liriEsidentes,
quia nostri gregis in omnibns ul-
orthodoxce
fidei zelo
infiiimmatns, vclicmciiter,
cupimus, ac vestrum priccipui adjiitores, summo studio nitimur contra oiiiues tcrrarum et locorum fidclium occnpatorcs, paraviiiius chissem priesidiunKjiic, lirmissinit! sperantores esse
ut decet, indignarrs.Cliristi ct noiiiinis Christiani
etiam sacri trophei salutiferiB crucis, uirde Udelium vita emanavit, decus, ab illis baibaris ct pcitidis canibus Saraccnis (iriinatce et Alricie
ore execrabili pollui
ac
,
tesaliorumChristianorum,cuinquibusf'acilecrediinus liiibcre ab liostibus occupata, ncc tamen labores iiUos aut suniptiis refugimus ail lioc
exequciiduin.
horribilihtisijue flagitiis
omni deiii(|tte scelcre et parricidio contaminari more progenitortiiii stiorum sit auxilium
;
Cum autem
siepe
soldanus
in
tlagitanti
tis
niundo, ac
siii
riuiic
niiiximc hetairfi, obla-
dominiis vestris vexare consueverit, ac vos iii dies magis otrendcre nitatur, iroir dubitar-e debetis
iil(|tic iiivicto propugnaculo virihtis(|ue totius inchtie siue difionis
corporis
aiitcmurali,
adverstis
communem inimicum
;
vestras vires
elTeratis illisbclluisoccursurus, utfeliciter iriciE-
nostris adjungere
qui
si
miituo
opitulitbiiiiiir,
pit,etsancta' Crucisdefensui'usmiijcstiilem,ideo(|ue iiohis votis

tiu criicis,
validiores erimtis ad
hostem.
Summam
obterendum validissimiim militice laudem inter alias
piis stipplicitvcrit
iit
cjiis
sauc-
cujiis iiumeii sciiipcr
vcncralur attjue
esse perhibcnt, (luir ab
inferentibus propiilsat injuriam, suinma niiliti merita ab occiipatorihtis vendicare (|ua' illicile suiit occiipata iiaiii
;
adorat,
iir humeris sigiiacultiiii eideiii itc niunimentiim prijeberemtis nos sanctiiiii et Deo acccptam nientcm |ilurinium iiiDomino commeii;
fortiludo
Cum autem
viatriam tuetur jtislitia cst. soldanus, sive Dei permissu, i|iii suos vexari sinit intprduru, iit pax iili(|ti;in(lo ic, ,
quie
stituta gratior tiat,
sive ut delictorum pieiiiteat,
daiites ipsius honeslissiiiiit! c,t nohis ac Chrisli fidelium popiilo optatissiniie petitioni promptissiiite annuentcs, fratcrnitiiti tuie, de ciijus sapientia et providentia in liis ct cirferis quibiis-
civitatem Jerusalem occupatam tenet, vos quo-
vis
etiam arduis negotiis specialem fitiuciam

Lib.
'
l.il).
XIV. p. 205.
XXV.
p. IIU.
-'
lli.
1).
IGfi.
128
CALLISTI
III
AXXUS
3.
CIIRISTI 1457,
gerimiis, de Apostolicfe Sedis plenitndine potes-
damiis auclorilateiu', atque tenore prEBsentium concedimus facultatem quam primum regio diguissimodesiderio satistatis
omiiiinodani
faciendi.
Igitur
omni|)otenlis
Dei
felicissime
ac faustissime
nomine invocato, quod nobis
ac
nomini
toti
Christiano, atque huic regi Henrico
tlorentissimo ac
regnorum suorum corona" can-
didissimae perpetuo
sit,
faustum venerandi trophei crucis prius eidem petenti

,
bonum
felix ac
regi confer insignia
atque feliciter infige,
et
accepit cladem, atque ab hoste multo tamen postea auro redcmptus, et pax cum Granatensibus flrmata. l^. InNwarrndiss>'u:>iones. De Navarrreis Henautem rebus tradit idem Mariana ricum regem tueri armis meditatum Carolum Vianae principem fcederatum ad quem materno jure sceptrum baeredifarium spectabat cum Navarra discessissef coeptis(|ue destitisse idein Carolus Vianae princeps paternis et comitis Fuxensis viribus impar, ad Stellam enim
tus ingeiitem
ca[pfus est,
'
vice nostra assigna

differentia
deindeomni prorsusamota quibuscumque devote petentibus re:
victus attritisque viribus
'
fuerat
inierat
vero
cum Fuxensi armorum
societafem Joannes Na-
gnicolis et forensibus pro Christiani populi saliite
ef dignifate, ac
suarum animarum
seterna
prse-
gloria militaturis hominibus,

militari
quocumque
,
varrae rex, et Carolo ejusque sorore Blancba ex judiciorum rifu ut |)erduellibus exha^redafis ' sceptrum in Fuxensem transmittendum sanxe,
eminentiffi ac dignitatis praefulgeant gradu, Ecclesiastico

,
rat
quod
fcedus, ut
iniquum
*
postea, annitente
ef
mundano
eadem
au-
Casfellano,
rescissum
est, et
controversia Al-
ctoritate conferas,
imprimas
et assignes,
quibus
fonso regi
Aragonum,
ut dirimeretur, permissa.
omnibuset
siderioque
singulis nos ipsi ex
nunc animo de-
Interea Carolus princepsad
CarolumFrancorum
jam Deo
propitiante conferimus, in-
figimusetefficaciterassignamus.etc. Dat. Romae apud S. Petrum, anno incarnationis Dominicse
millesimo quadringentesimo quiquagesimo sexto, quinto kalend. Martii, Pontiflcatus nostri anno secundo .
71.
regem, deinde ad Pontificem, tum Neapolim ad patriium Alfonsum regem se confulit, atque ab eo veluti regnorum justum haeredem exceptum ferunt quo tempore, dum pacis rationes conquiruntur, novae rerum coiiversiones iii Navarra
:
accidere ^
cum
ii.
qui Caroli ]iarles tuebantur,
Ornavit'
fidei
eumdem Henricum regem
sus-
cipientem
signata
vexilla
ensis et pilei,
causam, attollentemque crucein Barbaros mystico munere quos de more pervigilio Natalis
:
Pampelonic ipsumregem proiuinfiassent, professi uni taiifum regi, non diiobus, se parituros. Atde his turbis satis, nuncad pie gesta a Pontifice narrationem convertamus.
73.
nis.
Domini Apostolica prece lustrarat
tum
Alfon-
Bulla de institutione Festi Transfiqnratio-
sum Spinam
sacris concionibus ad
fideles
de
Hocanno Callistusadmemoriam divinitus
Granatensi gerendo bello, tribuendisque indul-
concessae Chrisfi fidelibus anno supcriori vic-
gentiarum praemiis habendis praefecit, coactaque trecenta ducatorum millia ex sere subsidiario a Christi cultoribus collafo Mariana refert sed exiguam illiiis auri partem in sacro impen;
sam
bello
queritur.
Narrat autem
Henricum
maximo succinctum ad Granatam usque excurrisse, hostiumque agros sed aliquot nostrorum agmina in tuvastasse
Yere ineunfe exercitu
;
multuario praelioaBarbarisGranatensibusca^sa, eamque ob causam Henricum non modo sata ut antea, concremari, verum et vites arboresque
,
ferro
flammave
deleri jussisse
qua
vastitate
perculsi Granatenses de induciis egere, easque

in aliquot
recolendam. Ecclesiasficum de TransfiguDomini in monte Thabor diem festum agi jussit sexta Augusti die, recurrentibus in posterum singulis annis celebrandiim quod ab eodem Pontifice conceptum testatiir Platina' ac i>romulgatum, propositis iisdem indulgentiarum praemiis, quae in sacra Corporis celebritate suntconcessa. Porro festivitas non faminstituta, quam insfaurata a Callisto fuit, ciim eam longe ante haec tempora celebratam in suis ad Martyrologium Romanum Notis adjectis ostendat cardinalis Baronius " ex vetuslissimis cum Graecorum, tum Latinorum Monumentis, ex quibus
toriae
ratione
'^
annos impetrarunt
pacti
annuum
Henrico
eorum
error refellitur,
qiii
fesfumhoc aCallisto
vectigal
duodecim miliium
:
nummorum
se pensitaturos, sexcentis Christianis libertatem
HI primo institutum affirmarunt (I). Editum * porro hoc anno ea de re Pontiflcium Diploma
infra scripfum est
daturos si vero is Christianorum deesset numerus, in eorum locum Granatenses suffecturos. Exclusi fuerefcederisbeneficio Giennenses, quos domare bello Henricus constituerat ad eos autem interim fatigandos Garcias Manriques, Castanedae comes, duobus millibus equitum praefectus est sed is Maurorum insidiis circumven: :
Ad perjietuam rei memoriam. Inter divinae dispensationis arcana quae inscrutabilis providcntia Conditoris in homini
,
'
Mar.
1.
XXII.
c.
18.
c.
40.
'
Garivai hist. Nav.
I.
xxviii.
c.
16.
^Siir.
XVI. Aiinal.
* .Mar.
siip. c.
Surit. c. 41.
'
'
18.
c.
14
^ Id.
ibid. el
^ S.
Aiilon. iii. p.
lit.
xxii.
in
princ.
Plat. in Callist. et alii.
.Mar.
1.
XXII. c. IS.
.\ug.
Baron. in Not. ad .Martyrol. dic vj
Lib. XIII. p. 240.
(I)
Festum Transfiguralionis
D. N. J. C. hoc
anno Pontificio
Callisti
Diplomale ab annalista relato edicitur. Idera annalisla ex cardi-
CALLISTI
bus (ipcrata
III
ANNUS
iini-
3.
CHRISTI 1457.
:
129
est, liodieriia festivilas, in (Hia
trus pro se et aliis in(|uicns affirmarel
Tu
es
geriitus Uei Filius pro
liiiniani
fêneris
r(!|)ara-
tione, trabea nostraG mortalitatis

ritatis su;t> divinitatisque
\it,
indutus, clari-
Dci vivi : luvc ipsa verissima salutiferaque Petri confessio in hac admiraliili SalChr/stus
fi/ius-
demonstraindi^na causa existit nam et si ejusdeni Kcdemptoris nostri pra^clara niiracula, erudimenta pariter et cxempla pajne iiuuimera, ad iioslrani doctrinam nostramcjue proteclo saliitem edila, omnium admiratione at(|ue vcnerationedif^nissima
|iotentian)
stupendi
et
adinirandi noliis non
vatoris nostri Transllgiiratione per voeem I';itris dicenlis /lic csl filiusuieusdilcclus, i (jun tnihi he:
ne complacui, confirmata, stabilita et multimodis approbata est, et Judaôrum perfidia, qua ipsuni
esse Eliam aut Jcrcmiam, vel ex
proiilietis ali-
quem
falsa asseveratione
;
contendebant, penitus
sint;
stri
admirandam
tainen ejiisdem Salvatoris no-
Transfigurationem, sinfûlarilnis insignitam
mysteriis, et sacramentis ineilaliililuisconiscan-
aliorum vcro ipsum laiKiiiam legis transgressorcm et blasphcnuim sibi Dei gloriain usur[)antcin mcndaciter accusantiiim fuit cxclusa calumnia, cuin illic Moyses legislator, et
confutata
Elias pro gloria Dci ;einuIator
tem, eo devotius pro universorum saliite fidelium nos convenit celcbrare, atf|ue devotis
atque propheta eximius astantes Christo tcstimoiiiiim perhibcrent.

74. Qiianta
annuis pia devotione recolere, quo intcr ipsius Redemjitoris saiutiferas actiones, hncc eadeni prsesentis diei Deivisio redemptis mortalibus in
igitur vcnerationc colcnda, ac

est
solemnitate
festivitas, in
pracipua celcbranda
hodierna
una eademque persona deitatis potenliain et veram hominis naturam ostendit, ac in nobis fidei, spei el cliaritatis dona confirmans, ;eterna! beatitudinis prajstitit cautioncm. Itaic est cnim ilia cunctis Christicolis veneranda festivitas,quai immensam Dei nostri clementiam et miscricordiam erga nos, quiChristum induimus, et ipsius
testimonio pro])rio, Pctri confessionem manifeste confirinat, roboratur .Vpostolorum lidcs atqiie confessio,
et
quffi Ecclcsiac CathoIic;i! exlitit
qua Patcr voce
fundamentiim, in Ucdeinptore nostro firmiter stabilitum, Christus iiam(|iie veriim fuiulamenipso
Salvatore
et
tum
Ecclesi;c est, pr;cter
sumus
insigniti caractere,
demonstravit
sed et
potest, cui
ipse
quod aliud poni non Apostolorum princeps, Spiritu

Christo
sacrosancta; universalis Ecclesi;c fundamenta non solum supra petram Christum fiindavit, verum etiam stabilivit nam cum, interrogante Domino, et quem dicerent homines csse filium hominis requirenti discipuli alios Joanncm Baptistam, alios quidem Eliam, alios vero Jeremiam, autunum ex prophetis, homincs dicere
:
sancto afflatus, ad confutandas pcrfidoriim fallacias, vcluti

testis fidelis,
:
tcstimonium
perhibet, dicens
Accipiens enim
norem,
in (luo
et c/loria?n iwce
:
delapsa
aDeo Patre hoad eum hu/usmodi
a marjnifica (jloria
Ilic
est Filius tneus dilcctus,
respondissent, atque iterum eos Dominus interrogaret Vos autem, quemmeesse dicitis ? et l'e:
mihi hene complacui, ipsum auditc. Et hanc vocem nos audicimus de coelo allatam, cum essemus cum eo in monte sancto. liitellexerunt nam(|ue Petriis et comites,
(|ii(id
lide tenelianl,
ma-
nali Baronio in Notis ad Martyrologium animadverlit veleri apml LatinosGracOiqne i'eligioae fcstum illud jamiliuobtinuisse ; iiuareaCallisto instauratum, non vero primitus inslituluin liaberi oportere. Wadiugus in Anu.il. Minor. ad A. mcdt.vi, on, a Callislo rc-ipsa instilutuiii defendit (iuan(|uain euim iu nouimllis Kcclesiis reccptiiui jain aiile Cjllisluin asnoscit id taraen, nec ah omnibiis servalum, nec adoo velerj
; ;
veleiuiii Marlyrologiorum Mahaiii, Usuardi Marlyiologia, hicc forte ex Criccis et Syris id repeliisse censct. Patriim homili;is non quideui occasione fcsli, sed Kvangelii i|uod iii l)oiniiiii-a Quadragesinuc II lcgitur, in Ecclesia habitas recle judical. Sed nurandus et Delethus ainbo (laliislo antiquiores, festi illlus inemiiicruut i|uem dic festa S. Siiti cclehrari, scilicet vi Augusli arririnaut. Lllruuiijiie opus iiilcrpolatiou's
e.x
origiue, ac liaronius conteiidil, deductuiu opiiiatur.

etc. expendit.
Quam
in
rem
sileiiliuin
omiiiuin ferc
Adonis
Qme
vero
illius
uieiuiiirre
insimulat virdoctus; ex quihiis
demum
illc
coni-liidit festi illius
nem
in
haheri potuisse. Krustra tanien
nitilur,
officiis,
prxter ea omiiia dociimenla,
qiia;
per universam Ecclesiam inslilulon m aucloremque anliquiurem Callislo nemiMartene in egregio opere de antiqua Ecclesia; disciplina in divinis celebrandls Wadingiis disculil, testimonium atfert veluslissimi missalis Turonensis anle occc annos scripti
cum
P.
Ex quo intelligimus non apud rniecos lanlummodo, scd etapud l.alinos feslum illiid aute Calllstum uhtinuisse. Antiqua vero origine cucptum rituin ad tempora usque Callislo viciniora perseverassc ex eo deduco, quod apud Heletlium et Duranduu) occurrat. Nec esl cur inlerpolatum ulruuiqiie opus suspicemur, cum Durandi vetuslissimi Ccdices, quorum unum servo typis editum lloma; anno .mcdlxxvi, idcm exbiheaut, quanquain de feslis post auctorem illum inslilutis nihil ferunl, ul de festo Visitationls B. M. V. pcrspicuum est. Cum vero iilem Durandus festum lioc iiiler cactera ah nuiversa Ecclesia scrvata recenseat, non inanl coiijectura deduco Callisti etiam a'tate universam Ecclesiam cultuin illuin diei religiosum non ignorasse. Quid ergo egit Callistus? Id uuuni arbdror, utdies illa officio sub ritu duplici soleuiiiis haberetur, servanduuique omnihus ut festa reliqua, qua: nos de pr.vcepto appellamus
in vigilia legitur.
quo idem fcstum cum Missa
ediceret. Id ego colligo ex Constilutionihus ('.oncilii proviucialis Avenionensis,
quentem annuui prorogatum fore vcneraudos, ita quod
fuit,
desiitque die xxiii
ejusdem anui.
In
quod hoc annu die vii Septemhris cieptum, usque ad secanone ejus ConclMi xiii, dles recensentur qiios palres statuunt
atquc
iuter
in eis
mercalus,
vel
niindiua^ miuiine fiant n\
eos die.i Tiân.i/igiirnlipnia Ddinini recensetur
Ha;c forte Patres sauxerunt ut Coiistitutioui Poniificis lunc promulgata; obsoquerentur.
Coucilium vero Aveuionense, ciijiis inciuini, legitur iii lo. xix collecliouis Veneto-Labbeancc cx Marlene Anecdol. to. iv pelilum. Celeanno die vii Septemhris, pricsideiilibus 1'elro Albanensi episcopn S. R. E. cnrdinali Euxensi, et Alano tit. S. Praxedis S. H. E. cardinali, Apostolicic Sedis lcgatis, assideuiihusque Aqucnsi archiepiscopo cum cpiscopis xii. Post editos vero canones xj quibus varia discipliiiic capita sancila suut, Patrihus ad alia distractis, visum fuit reliquas scssioues in sequcntem aniium diflerre. Ouare vertente auno die xxiii Marlii coeuutes lleruiu rcliquos caiioucs usquc ad xxviii absolveriinl. In liis Actis scrmo fi( de Concillo provinciali Arelatrnsi ultiino cclc/jralo, de quo niliil iii collectioiilhus. Animadversioue digna sunt quii; supra Indicavi de duplicl cnrdinali legalo
brari cosptum fuit luic
Gallia tuuc agente.
In
Ex Anualibiis euim Gallicanaui legationem tunc egisse discimus Alanum
S. Praxcdis, et
Joannem
S.
Slephani
in Ccelio
Monte cardiualem .Eduensem,
nihil vero de cardinali Albanensi scimus. Eorte igltur Pontifex legationem utriusque cardlnalis parum urobans cardinalem alteruiu misit, qui in Gallia res Poulificias ageret, revocatis forte prioribus illis legalis, cum reipsa in secunda Concilli sessione, anuo sequcnti celebiata, nounisl cardinalis Albaiicnsls adfucrit, ut cx Actis ejusdcm Concllli planum est. .Ma.nsi.
km.
TOJIDS X.\IX.
R.VUN. \.
17
isd
CAIJ.TSTr
Tir
ANXUS
3.
CIII^TSTT
Uf)?.
essc
jostalom Filii Koi jior liimiiiis clunLilom, ac iii 00 (livinamot liumanam convenisse naluram, ut
cf
ter
mortuorum
merito constitutum,
(]ui
;x!ternam ])ropterea in terris beatitudinem quo-
i)atorna
\i^\
ol
imnionsa volnt
ot
solis claritas,
dammodo
in
designavit, et qualis appariturus
sit
i|ua'
omnoni
soiisnni ot
(|uo(|uo
mortalium facultatom
Eliie
i'\oo(lit, iMoysi
pra^sontia
cum
vo-
\oncrationisfloi>iliC majestati divinfe exhibilione

(lo
socimdo adventu, eis ostendit. H;ec quidem omnia et prophetarum ct Apostolorum dicta, vox paterna miraculose formata confirmat, nubos lucida obiunbrat, totius(|ue Tiinifatis testinKuiiiim in hunc diem concurrit, Patcr intonans, Filins splendens, Spiritussanclus in nube
fntura i|)sius passiono

Doi
in(]uit
loiinoniium,
onm
rum
Filium nunliaront, (]uod ovangolista

:
Joannes affirmans
veritatis. Vohiil
Vid/nnts (jlnriani ejus,

et
riloriaiii (jiiasi iinir/eiii/i
a Patre,plcnu)ti r/ratix
eiiani
Salvator nosler, qui ox
passione sua trepidantia
discipulorum corda
protegens ot illusfrans confirmatur denique Testamentiim noviim, lex Evangelioa, Christique doctrina, cum ])aterna vox subdidit Ipsitm
:
intelloxorat porturhari, Transfigurationis hnjus-
aiidite.
".}.
modi mysterio, ne
in fide delicorent, rohoraro,
Felix
igitur, ac infer
mortales beatus
ut cujus transfigurati gloriam vidissent, passionem jieîuaquam potcntia .ludseorum illatam,

sod voluntate propria crederent fnisse assumi)-
judicari
siib
tantarum rerum mysteria humano corpore caiiere, intueri et conlcmpotuit, cui
plari licuit, (juê
angclicis boafisque siîrifibus
tam
tis
ncquc
a fide Dominicae Resurrectionis deeis
magno
privilegio conceduntur. Quis igitur tan-
cidercnt,
quam
postvisioncm
:
tanta' majesta-
tarnm reriim magnifudine pro goneris humani

salnfe ab Aucfore nosfro
tis
et glori;v
intimavit, diccns
Visionein lianc
filiits
mirum
iii
modum
ges-
7iemini clixeritis, doncc a mortitis

resitrgat.
hominis
non
stiipoat in hodierna^ festivitatis institu?
Per hujus ctiam admiranda-Transfigu])r;esontis
rationis inystorium, ad pcrfcrendas
caliginosi sacculi procellas
animantnr
fideles in
persona Apostolorum, ut qui claritatis a^lerna? fieri participes tota animi intentione concupiscunt, ab ipso capitc, duce et Salvatore nostro humilifcr discant, ct pro cjus nominc, ijisius imifando vcstigia, ])assiones et mortes minime
reforinidaro. I'er
ijisins
Quis in hac sacratissima die in sunt signata mysteria, in qua Christus divinifatissaa;potentiain, proi^hetarnm testimonium, afqiie prsesenfiam, seqne vita; ct mortis potestatem habere, ac vivorum et morfiiorum judicem constitulum esse ostondit in
tionc saliibri
qiia tot
et tanta
:
qua
cirlostis
quodammodo
beatitudo, et
huma-
nitas in
itaqne mysterii intollii|)sius
liibctur, in
forma gloriosa, terrenis hominibus exqua Proplietariim, ct Aposfolorum

novi et veteris Testamenti tes-
gentiam, ad conformationemChristi Jcsu,

imilatione ad
fidei, spei, charitatis,
dicfa paterna voce firmantur, et totius Trinitatis,
pietalis ct
afque
hominum
misoricordi;e crga
Deum
ot proxinios, ac
ojiera
qn;ecumqucnieritoria exerccnda instruimur, ad pcenitentiam invitamur, et ad martyrium et tolerantiam |)assionum, lioc pro])osito i)r;omio,(iuod
rcforinabit coi])us humilitatis nostnc,
ct conli-
timonium iicrhibctiir, lex Evangelica roboratur, in ejusdom Salvaforis honorc Istari, et bynmis et canlicis Redemiitorem ipsum laudare, benedicoroetmagnificaro non(lel)cat,cumperea,quse rccensita sunf, ot alia hodierna? festivifati inclusa mysteria, jilane intelligamus glorificatio-
gurabit illud corpori claritatis suse. singularis et excellens Salvatoris no75.

stri
doctrina
inotlabile
sacramentum,
in
quo
tanta et pfene innumerabilia, prsecipuaque sunt
corporis mystici in rcsurrectione novissima, quando morfale immortalifatom, et corruptibile incorruptionem induerit, etquod semi-
ncm
conclusa miracuIa,pro salutc iiosfra altoconsilio

institufa,qu;e
si
quis^juc fidclis,
quomadmodum
natum ost Tunc enim
in ignobilitafc, rcsurgot in gloria ?
facies liicida vcreapparobit, Christus
dcberet, atlcnderet, pro wterna; glori;B assecutione, gaudiis ]irofusis exultarct, simul ct lacry-
cnini est caimt

salis Ecclesia
nostrum
vestimenta alba,
qus
signant corpus ejus mysticum, quod est univer;
mas
enim
in
erat ac
nicdium fuiiderc cogeretur. Magnum stupendum profecto miraculum,
fulgebunf enim justi sicut sol in

:
facicm humanam ad instar solis splendore, vestilumquc ejus candidum ot fulgentem subito fieri tantaalbedine, quantam fullo super tcrrana (fesle evangclista) facere nequivisset, fulgorem-
conspectuDei tunc denique patebit Transfigurationis mysterium, cum ipsius Redomptoris

nostri imitantes vestigia, in iTeterna beafitudine
ipsius gloria perfniemur.
Ad confirmandam
igitur fidei nostra?, ac
que ipsum
])ro supe
voluntafis libito disparuisse,
cam claritalem ab anima secundum supcriorem portionem gloriosaerat, et Verbum facic ad faciem vidobat,
ut recte significaretur
ipsius, quffi
Legis et Proi^bcfarum confessionem, necnon plurima ot inaxim;i divina mysteria, stupcndaque miracula luijus sacratissima; Transfigurafionis, celeberrimam diem hanc non immerito
divina insiiiratione indiioiinur, cain(|nccelolircm
i])sum per sua; voluntatis imiêrium profiuere et rodundare. In Moysi vero etEli;r [nmin corjius
sentia,
quorum
alter
vita
exciderat,
pulchre
manifestequc oslenditur, illuni mortis ct vit;e potoslntom habere, et vivorum jndicem ac pari-
denuntiare lidelibus invit;iinur, iit (]ui VisitaNivis, ac Purificationis Virginis glorios;B Mari;i', et PrKsontationis in tempIo,in qua
tionis, et
Salvator noster se filium hominis ostondit, Cir-
CALLISTI
III
ANNUS
3.
CHRLSTl 1457.
131
cumcisionis <nioquo, in qua lcffalia obscrvavif, ac uonnullas alias uovissiniis tcinporilius institutas festivitates sauctorum devote recolimus, dif;nc ct iiunc sacratissimum diem in (juo sc Legis ct i*ro|)iu'laruni iloniinum essc, in quo non infirmitatcni carnis, scd virtulcm glorilicationis patefccit, ct in quo tot ct tanta clarucrc niysleria, annua dcvotionc itiissimc vencrcmur,
solet
suam
prctioso cjus sanguincriibricatam protegit

illi
cf siisfcntaf, ef (|uai
|)rotiitiira
cssc |)rajvidcf,
iii
per (Himdcm
di!V()turuiii
S[)irifiim
sanctiim,
ct
tcinporc
o|)[iortuno maiiilcslal,
noslram
|)lurinioruin
vienfe
mentcs, liujusmodi stcad faiifi mysterii cclebritatciii, (jiia; ad corroborafioncm

lioniiniim
[irocella,
diviiiilus ins[)iravcrit
ct coiifirmatioiicm
ct
fidei
Catliolica! ccdit paritcr
cnim sacrosancta Ilomana

Altissimi,
Pclri
Ecclcsia, per-
lionorem,
iit
[)ra'ter
(oniiiiiincm, ()uam
dc
niissione
intcrdum lluctuantc
i[)So cxcellcnfi
miraciilo sabbafo primai licbdo-
tro,
navicula, praesidia, et ab eodem Salvalore nosufpote ipsius Ecclosia' sponso, fundatore,
atquc magistro optimo, solita rcmedia, et oiiportuna subsidia cum laclirymis ac liumilitatc exposcere, ipsiusquc clcmcntiam, peccatorum nostrorum molc offensam, pcenitentitC et oratio-
mad;c Quadragcsimalis jcjunii, ct sequenti Douiiivcrsalis facif miiiica, commciuurafioiicm Ecclcsia, propria iii lionorem cjusdcm Salvatoris solciiinior per universuin orbem, videlicet octavo idus Augustl, ([ii;e cst scxfa dics ejusdcm,
aniUKitim ab univcrsis fidclibus luec sacrosancta festivitas celebrctur, ([iioniain patcr illc iniscricordiariiiii
tor, ct
vita:
num
stri,
77.
remediis mitigarc. Eapropfer nos cjusdcm Salvatoris no(luainvis in-
ac
[)iissiiiiiis (Miristiaiioriiiii
[)rotcc-
cujus vices geriinus, et locum lenemus in terris, qui cum muita dc pcriculis, de ))assioiie et mortc, ac futuris pcrsecutionibus, et discipulorum cajde loculus fuisset,
digni
nosfr;c dcfcnsor uiiiiii[)ofciis Dcus,
postquam
in dic cclchri
bcatorum
A|i()sfoloruni
ad extremum ea omnia ;Bquanimiter toleranda futurffi viliP gloria promissa adborfatur, docfrinam imifantcs, ipsiusquc salutaribus monifis ct
vestigiis inhaerentes
et
;
missaruni sulcninia in coriini Basilica agcrciiuis, litfcras nostras supcr generali oralione [icr universos Christicolas faciciida Icctas, et favciife Domino, iibiquc obPctri ct Pauli, duiii sacra
[liis orafionibus aliquanfuluin mitigatus, feritatcin i[)siiis impii cf iminanissimi Turclii cultoris cxecrabilis Macliomcti, [iroxiiua
scrvatas fccimus
[lublicari, ut
ac
Chrisfi
fidelibiis
solemniter colere, colcnda insfituere cuilla
et
operibus sui
afflicfi [lopuli
per qua; ejusdem Salvaforis altitudo sapicntia?, rcctitudo justitia, potentiGe immensitas, et bonilatis largitas demonslratur et pcr
pientes,
;
/Esfate dccursa,
([uo
et
cum
suo p;ene innumcrabili, in

iufidclium
[)Iurimuiii cunfidebat, cxcrcilu
quai in cordibus nosfris roboretur fidcs, spcs erigatur, et charitas excitetur et ad tribulatio;
nes et persecutiones lioc potissimum feinpurc perfercndas, quo rabidus hosfis, vidclicct Turcus Machometus, qui os suum iii blas[)licmiaiii
Altissimi relaxavit, ct slragem Christi lidclibus infcrre, tabernaculun'i Dci profanarc, Ecclcsias
violare,
Turcoruni cuntrivif, et casfri Helgradi iii rcgno Hungaria' ad ripam Danubii situati, i[uod diripcre uiidi([ue obscssuin ct coangustafiim satagebal, obsidiuiic soluta per crucesignafos ct
Hiingaros admudum [lopularcs, quamvis pauciures iiumero cf fcrc incnnes, ex nostra ordiiKitionc ct instructionc, dilccto lilio legafo nusfro
noincn et subditos ejusdelcre molitur; iiecnon ad suam suorumqiic satcllitum confringendas insanias arctius
et
Cbristi
tidcin,
de latcre
liftcris
illuc dcstiiiato in.juiicta, ac nuiifiis ct

rcjietifa,
s;epius
cx sinccra lidc
quam
gcstauius in ipso Salvatore nostro, cujus est rcs

adiinarc (lis[)crsas, ct des[)crafas [irofcgcrc, cf supcrborum pr;ccipuc inlidclium, ct CbiisliaiKc
fidei
invitemus, Chrisfianoruiii accusandam ccnseiites non immcrito farditatem, ex ([ua, quod noii
optamus,
flagellis ct plagis contriti probabiliter
iuiinicorum potentiam contcrerc

iiostr;c CafliuILca'
ct etiaiii
ha-sifatur a mulfis, ct pr;ecipue fimoratis, ejus,
dcbcllarc, sub sfrcnuo .loaniic vayvuda cclcbris

iuciiioii;c, lidci
sub cujus vcxillo et noinine militanuis, Jcvofissimc implorantcs auxilium, licet fanfserei excelIcntiam, dum in miiioribus consfitufi csscmus,
sjcpius
accrrinio decui
fcnsore, et pro ea atque fidelibus [iropugaaforc,

CliristiaiKcquc
coliortis
diicc
digiiissimo,
mentc volvenfcs, eam viribus

esse
nostris
ncc
lldes
nequc
S[)cs [joticnda' victori^c
dctucrc,
imparem
S[)iritiii
plane intclligainus,
ne tameii
voliiii-
milifaiites, prsesenlc pariter(|U()ii(laiii .Joanne de

Ca[)islraiiu Ordiuis fiatriim Miiioruiii [irufcssurc,
viii) ([uidciii u|)tiiii(), cl iiiciitoiiiiu a[iu(l
sancto confradiccrc, auf
diviiiM'
lafis
coiitcmpsisse videamur
lioc
iiii[)criiini^
mafura
Dcuin
super
cum
vencrabilibus fratribus nosfris

|)rius, ct dciiide
iii
et
boniiiics
cxiinio, ct noiucii
Clirisli .lcsu, in
S. K. E.
cardinalibus in secrcto
consistoriis
(|uu
(luc
iiiiui
salus iioslra consistit, lidiicialilcr et assiciiin

oniiii
in iiublico
cum
eisdeni ef aliis
populo
vexillo
circiiiiisc[)to
vocc una-
Uomana
tis
curia residentibus prEelatis dclibcra-
invocante,
cu'luui,
quoque
sacratissim;B
tionc |)r;cliabita, liujiis sacrafissima' solemnitadiein, de
crucis ciim ningnis claiiioribiis ct laclirymis elevafo ad
fratrum curLiiiidcin
coiisilio iiisti-
uudc
iiilallibile,
iiti
a cuncfis
!
tuimus
a cunctis Clirisfi fidclibus pcr()etuo cclc-
dari s|)crabatiir, advciiit auxilium. Mira rcs
dic
brandum, profccto crcdenfes, quod

deni|)tor, cujus
idcin
l>c-
mcmorabili bcahc
[)r;csidio
.Maria-
.Magdalciue
ca-lcsti
rcs gcritur,
ct
qui
Ecclcsiani
coinnuinifus [)0[)ulus, lidelium imîctu
132
iii
CAIJ.ISTI
III
AXXUS
3.
CHRISTI
-!.)(
liostfs virililer laclo,
ounuleni leruni Tiircum
cum
rator
suis
sacrilegis
com|tlicil)us in turpcin et
diem
ct
ri
(lamnosani fiigam convertit, deditque ipse mise-
teslimonia etiam pro liabita victoria hunc la^lititc perpeluis laudibus, obsequiis ct gratiariim actionibus, in confusioncm bostium
talis
:
Dominus
et
lidelis, in
manu paucorum,
qiiammens
populi Christiani victoriam studeant veneraac etiam celebrare.
tam
ferocis, muniti, et innuineral)ilis exercitus,
cum maxima
strage victoriam, ultra
cxtimare possit luimana:Dominus enim potcns, et super omnes exercilus et tyrannos, qui Madian et (3ricntalcs popiilos ad mimerum locustarum, in manu tradulit (Jcdeonis UniK etiam saccrdoti contra Heliodorum,civitatem sanclam Jerusalem prolanare niolienlem, ])ra'sidium pricliiiil et ju^ramen, pro noliis coiitra insolentissimos liostes miraculose pugnavit. 78. lione Jesii, dux et sahator noster,
;
80. Et ut Cliristi fideles ad tantoB festivitatisvenerationem devote etaflectuoseconveniant, etquisque pro suo imbecillitatis modulo eidem
fortitudo vera, et tutissimum
certumque
prscsi-
Kedcmptori laudes, ac pro susceptis beneficiis, graliarum debitas actiones exsolvat, utque ipse verus pastor atque redemptor gregem suum protcgat ct conservet, ac ipsorum mentes ad totalem aemulorum fidei bumiliationem et exterminium corroboret et inducat, de omnipoteiitis Dei inisericordia, beatorum Pctri et Pauli Apostolorum ejus auctoritate confisi, omnibus
vere pcenitentibus et confessis, qui vigilia; et
festivitatis
et missffi officiis, in
dium ad
confugientium Christianorum, ea pielatc (jua ipsos proiirio sanguine redemisti, gladium tuum super inimicorum capita fugientium intromittens, non pauciores sesc mutua
te
bujusmodi vcsperis, matutinali(|ue, Ecclesia in qua institutum
csede necarunt,
quam
:
a nostris in prfclio inte-
rempti fuissent nam, ut a tide dignis accepimus, in ea pugna quadraginta millia occisi, to-
tidemque
sese
sa,
suiierstites
in
turjiem
fugam
versi,
mutuo
trucidantes defecerunt, castraincenet
macliinffi
instrumenta
bellica
omnia,
aqua
sibiis
ct terra direpta
sunt, ut confusus abicns
novissime officium celebrabitur, interfuerint, pro qualibet horarum et missffi centum, qui vcro Prima>, Tertico, Sexta3, Xona;, et Completorii officiis aderunt, singulishorarum eariinulem quadraginfa dies de injunctis eis poenitentiis relaxamus (jui vcro devotionis causa, bujusmodi festivitatis octavas duxerint celebrandas, et maxime in Ecclesiis sub ipsius Salvatoris
:
ipse tyrannus, et prsc timore
jam multis mcnseu munifa
non apparcns,
inter latcbras,
invocatione fundatis, et qui boris canonicis ac missis octavarum hujusmodi interfuerint, illas
oppida se recepisse dicatur, et divinam prsesentiens ultioncm in suam perditionem fuluram, iiitra C.onstantinopolitanam Peramquecivitates se recluserit, illasque muris ct antemura-
omnino indulgentias
octavas
festi
conscquantur, quas
in
sacratissimi Corporis Christi horis
bujusmodi interessentibus praedecessores nostri, jiia
largitione concesserunt. Quocirca vene-
munire frustra decertet, miiius attendens quod, nisi Domimis custodierit civitatein, frustra vif/ilat fjui custodit eam; superbi;e ejus fra^num imponens ipse Salvator solum nomen vicarii Jesu r.bristi inbumanitem ejiis deterret, ita ut
libus
rabilibus fratribusnostris universis patriarchis,

archiejiiscopis, episcopis, ac dilectis
tis,
filiis
elec-
ac
patriarchalium,
cathedralium
constitutis, in
metropolitanarum, et Ecclesiarum capitulis ubilibet virtute sanctie obcdientige et ad
ossa in suo corporc contremiscant concutianturquc, ut Hadriano accidit imperatori, quipost

Tiburtiiiamcivitatein ingressus, per
ffiternorum
seric
praimiorum augmentum, harum injungimus et mandamus, quatenus preesafes-
immanissimam perseciitionem Cbristianorum, amium ejus
scntes litteras nostras, cleris et populis suis,

auctorifate nostra solemniter publicantes,
ossa in suo corpore concussa sunt et tandcm putrefactus emarcuit. cuncli jicr orbem tcrrarum 79. Igitui'
constitiiti fideles
Clirislianffi
cratissimum Transfigurationis bujusmodi
tum, quod
animas
et
corpora
pro tulei
munimine
jira^pararc^ ctdebilas grataiitis
lias Salvatori
nostro pro
beneficiis ab eo
cffilo
susceptis exsolverc, dicmqiie victoricC e
nobis concessffi, dicm

filio
lactitia'
et
liberationis a
vulgaj'ifer Salvatoris dicitur, sub solomnis duplicis officio, quod una cum prcCscntibus destinamus anno quolibet, ut pr?efertur, celebrcnt, ct faciant ctiam ab eorum subditis cclebrari; ipsum Salvatorem nosfrum totis cordis affectibus huiniliter deprccantes, ut solifa clcmcntia Ecclesiic sufe, universisque fide-
superbi<e, vencnoso serpente Turco fa?dissimo, annis singulis celebrare studeant pie, solemniter ct dcvotc, qiiemadmodum filii Isracl de servitute yKgyptiaca libcrati, scmpiteriium
libus antedictis assistere et auxiliari dignctur,
ac sublata bostium formidine, illani quam niundus darc luin ])otcst pacem, ac tem])ora nobis IraiKiuilla concedat, ut una cuni commisso
diem cclebrem recolentcsDeolaudes reddebant, et gratiarum dcbitas actiones; ita et cuncti populi in liac solemnitalc et festivitate pr^cipua Traiistiiiiirationis Domini nostii Jesu Cliristi
rccolcntes mysteria, miraciila, ac legis nalura' ct gratia?, totinsque sanctic et individiuc Trini-
nobis grege pervenire ad sempiterna gaudia inereamur. Anien. Nulli ergo omniiio hominum licoat hanc iiaginam nostne institutionis, relaxationis
ct
numdati
infringcrc,
etc.
si
(jiiis
aufcm hoc attentarc praesuinpserit, etc. Daf. Komte apud S. Petrum anno, elc. millesimo
f:ALLISTI
III
ANNU.S
3.
CHRISTI
1457.
variis
133
saiuforum
qiiadringcntesimo (|iiin(|uagesimo septimo, octavo id. Aiijûsti,

lio .
dc(|uc Ecclesia veluti regina
I*ontilicatus
liis
nostri
anno
tcr-
disfincta ordiiiibus, atque iiislar vinca; diligcn-
Meminit de
litterisMonstreletus 'ait(|ue
tissime exculta prajfatus,
addit
Ab exlremis
orbe
decretas
instrncto
agmine
reli;îoso
solemnes
iiitcr
fcrrarum
divisis
iinsulis
et
rcmotissimis
toto(|ii(!
su|)|)iicationes, |icractascjue ul)i(iue divino Nii-
partibus
cadcslis
agricola
more suo
ac
mini laudes gratesque; tum institutum, ut
piissimo
eamdcm vineam novo

dignissimo
germine, novo
visitavif,
secundam
ef
tertiam promcridianam lioram, ((ua

jiarta victoria tuerat,
I^rtcsulc et cultorc
ad
cu'lesli virtute
camiânic ad angelicam precationem repetendam pulsarenliir,
novcllas virgulas insercndas, vcfusfasîue purtissima' ac
cumque morcm
in
noiiimllis flcclcsiis
in liac
gandas, fovcndas regendasve transmisit probaexcmplaris vit;c Tiriiiii iiiirabilcm
Galliarum
celebritate
[icrstitisse. <)|)tassel (lallistus
graviori
tit.
rem divinam peragere, sed cum incommodo implicitusesset, Guillclmo

iMontibus presbyfero cardinali
',
taiii
(tsnuindum Sarcsbcricnsem aiilisfiliiii, iii liac mira regina; hujus varietate sanctorumque ciiliorte merifo collocainliim, ac bcaforum spirifiium cfcfui suis exccllcntibiis mcritis socian-
S. .Martini in
jus tribuit
ut in principe ara Basilicse S. Petri

:
dum, cujus (juidem originem,

ac mcrita, ct quaj
tus est, splendida
in ipsius sanctifafis
vitae actus,
mores
quod ad indicandum EcclcsiseRomanse veterem ritum non pr;efermisimus. Dictum porro Diploma Callistus misit ad Joannem Carvajal cardinalem legatum inter alios, ipsumquc dare operam jussit ut ea celebritas in Hungaria Germaniaque fieret " Bullam,
sacris operaretur
:
summus idcm
Ponfifcx Deus
inquit
',
festivitatis gloriosissimsD Transfigiira-
tioiiis Salvatoris nostris Jesu Christi, (|uam cdidimus simul cum officio, jam nupcr tibi misimus, ut eam per civilafes et loca dccentia Inx lcgationis solemnitcr faceres publicari et
pricmium moiislrare dignaquoque ipsius miracula, omni pa^ne genti Anglorum, praisertim regni notissinia, ne pra;scns sKculum et noslri femporis prcefermissa ignoret aetas silentio omnino brevi sub compcndio complcctcnda, ac a mullis et maximis pauca non rcticcnda esse ccnsuimus, ut pro ipsius gloriosi prwsulis et confessionis opcrum gloria cunctis fidelibus innotescanf.
82.
observari
81.
Vir
namquc sanctissimus Osmundus

ortus prosapia,
Osmundus
reposilus.
Eodem
episcopus in sanctnnmi Albo
gencrositate prccclarus cx stirpe rcgia, ac etiam

ducali nobilissima
ajtas
anno decrevit
Christi vica-
posfquam
illa
solemni ritu sanctorum honores Osmundo episcopo Sarisbericnsi, qui vitae sanctifate et mjraculis insignibus in Anglia florucrat; de quo ha;c tradit S. Antoninus ' de Callisto locurius
tus
:
pueriles annos laudabilitcr, ct

pateretnr, exegcrat,
supcniuam
est
bonai indolis adoles-
cens,
non lasciviam complexus

:
mundi, non
In
lertio
anno
sui
Pontificatus,
scilicet
MCDLVii, alterum
nimirum
a B. Viiicentio Fer-
rerio sanctum virum, de communi consilio ct asscnsu prcolatorum in curia existentiuiii ,saii-
torum ordini ascripsit . His consenlanea scribit Baptisfa Plalina ', et sanctum illum cpiscopiini Emundum vocat, de quo in Notis ad Marfyrologium Romanum, atque in Annalibus ' memi'"
oblecfamcntis ctvolupfafibus, dumlibcrc scd cor gcrens uti posscf, applicuit animum senile, ac omnes sui cogitationes ad ipsumCreatorem suum ct opcra piefatis cliaritatisi|iic convcrtens, in Dei timorc ct proximi cliaritafc co magis fervebat iii dics, (|uo majori iitens pro
Sfficuli
(lualitatc
tati
tis
tcmporis rationc, cuiicfa subsolc vani-
subjccfa, traiisiforia et cadiicajuxfa Sapicii-
nit
magna cum laudc cardinalis Maroiiius, ipsumquc sanctitati et doctrina; coiijun.xisse miraculorum gloriam refert, observatque * cumdem sanctum alfcrius saiicti episcopi, iiimiiiim
:
sententiam forc cognovit. Iii virum dcinde pcrductus, ctEvangelica! doctriiKc vcrus imilalor cxistens, ac illud Salvaloris iiosfri scmpcr antc oculos sui cordis tixiim tcnens AVs/ y?m
:
.Vnselmi, gesta conscripsisse addiiccndum vero arbitramur Callisti Diploma ' dc rclafo in
sanctorum numerum B. Emundo, cx (|iio pcispicuum et illustre fit id quod alibi eliam observavimus, quanta cum inaturitate ac gravitate consilii Romaiii Pontificcs in dcccrnendis cuipiam sanctoriim lionoribus uti consucvcrint.
<<
remmtiaverit omnibus qua' pussidet, mm polcst meus esse discipu/us ; ul fhcsauros incomparabiles sibi in coelo reconderel, ubi fures ncquaquam effodiunt ncc furaiitur, ubi linca corrodcre aiit dcmoliii iioii potcst, dc bonis a Dco sibi collatis in regno Anglia; Sarcsberiensem Ecclesiam tiinc in suis primordiis fciiucmef exilem
Ad pcrpctiiam
rei
memoriam
nova (|iia(lam fiiiKlationc, ac aiiipla sui patrimonii dote et largitione ditavif, pra^dia scilicet, terras et posscssiones siii comitalus Dorsetis, ct
quic ad ipsum alias lcgilimc pcrtincbanf, libros quoiiue, caliccs, cruccs, paramciita, ct (|ua'(iiic
alia
In
Diplomatis cxordio dc Cbristi majestate.
Monstr. vol.
:i.
p. 130.
Cill.
"dl.
'
111.
p. 68.
III.
Lll).
xxvi.
c.
p. iS!).
'
S. KwK.
6
p.
lit.
XXII.
14. in princ.
l.ih.
*
i.
liicv.
liaron. in .Not.
ail
.Martyr.
tom.
M.
inOT.
niim.
16.
Hom.
die iv iJec.
iii.
Pial. in
'
optimaornamciita, ccu cathcdralem decebat Ecclesiam, sibi pia liberalitatc donavit, ac ultra
primitiis insfifiitas iiuafiior alias (ligiiitates, tri-
An-
Buron.
Not. ead. die.
Lit).
XI. p. 39.
ginta duos canonicatus totidcnKiuc pncbcndas
134
CALLISTI
ct
III
ANNUS
iii
3.
rillUSTI
hbl
alins (jiioqiie arcliifliacnnniiis
officia
ea
crexit, ita iitqiii, siiiscxigciilihus incrilis, ipsius
quam
dotavit ornavitquc
iiicrcdiliili
Sarisberiensis Ecclefiiit
siif, jiost
(lcccssiim |irimi c|iisco|ii,
ordinagratia,
tus antislcs,
|)crfcclioiic
et
cum processibus super prajmissis confcciis, qiios in arcliivio ipsius Ecclesiac ad perpetuamrei memoriam i;onservari mandavimus, poieruni lcctitari. Vcrum quia paraclitus Spiritus, qui menterannotari curavimus,uiia
necnon
sancti S|iiritiis liimine illustralus,
non
tcm hujus
vit, ct (|ui
prffisulis sui
luminis claritate replesinii,
soliim doctrina vcrhi ac opcrilius o|iliinis |>aritcr ct cxcm[)lis commissum sibi grcgcin Doini-
sacrosanctai Ecclesia? Catbolica> fuiu-
ra pr\idei,diu laterc
non
honaMiicmoria!
niciiminfonnarct,ipsainqueEcclesiamcuidigne
praHMat, illiusque ca|iiluluin ct personas sacris
dogmatibus
insignirct, ct
nusquam magisquam
Ricliardum episco[)iim, neciion decanum, ei capitulum dicite Ecclesia; Sarisbericnsis, ac alios plurimos graves Deoque devotos viros iuspiravit
suo in teinpore disci[)lina3 censura, morum honestas, ctgravitas personarum in ea \igeret;sed iie [iromiscuis aclibus rcrum turharcntur officia,
ctin divinis aliqua [lossct in antca suhoririconfusio, lihrum quemdam [icrutiiein et [iroliciium
divinilus, ut
sancta? Sedi Apostolicae pra;-
missa omnia noia facereni, ac eidem Scdi, cui tunc felicis rccordationis GregoriuspapalX, pra;deccssor nosler pnesidebai, liumilitcr sup[)licarent, ut prius per illos viros graves et expertos,
Ordma/em, alias Coyisuctiidinalem a[)|iellatuiii, quo fere univcrsa; ipsius Angliw, \Yalli;e cl Hihernia>, acaliorum qiiain[)luriumlocoruin utunturEcclcsiiTe, necnon sanclornm Yitas pro eorum
gloria ct clcri instruclionccomiiosuit,al([ue alia quain[)lurima imitanda postcris excmiila conti-
quibus
nia
id
duceret committendum, de sanctimovirtutihus ac miraculis ejusdem epi-
vita',
scopi, receptis informaiionibus et tesiibus fide
dignis, prout tantte rei gravitas exigebat,
eum
;
nuo
nuin
[)rffibuit,
itautdivinum
[lotius
quam huma-
snnctoriim Dci catalogo ascribere dignaretur ideiii [iraHlecessor intcndens in liujusmodi causa juxta rei magmtudinem cuin debita deliberaiione et maturifatc [irocederc,
cum
ciincti [lutarcnt, (|ucni diviiia inisera-
bona- memoria?
propriis nominidedii in mandatis,
tio iot
graliarum muncrihus illustrabat.

Erat enim vir
toiiiis
Batlionicnsi ct Con\entrensi episcopisj ac abbaii
83.
prudentia>, liumili-
monasterii de Scanley,
eorum
littcris
taiis ci pa1ientice,piciatc magnificus, iiudicitiaet casiitaie ornatus, sohrictale et absiincntia [irs-
bus non exprcssis, suis
ut su[)ervila ei miraculis liujusmodi diligenter
ditus, bonitate conspicuus,laudabilis sanctiiate, morum lionestate, virtutibusquc [irieclarus, seniper in fide constantior, pnestantiorspe, cbaritate ordentior,
justitiffict ffiquitatisamator, (jui
inquirerent et se informarent, ac quidquid per inquisitionem et informationem hujusmodi de

sanctimoiiia atque miraculis ejusdem aniistitis invcnircnt veritaie fulciri, et totum exinde for-
carnis illccehras, jactantiam,
ponipam
aniini
et arro-
ganiiam, ac clcra vitia mira
magniiu-
niatum processum eorum sigillis munitum ad eunulcm iirffideccssorem remitterent, per eum
exaininandum, secundum exigentiam et continentiam mcritorum. 84. ['(istmodum vero commissarii ad executioneinlittcrarum dicti [inBdecessoris juxta commissionis iormam eis traditain super liis, quae
dine contempsii atciuc calcavit, et sancte usque ad consummaiioncin cor[ioris continuatis operibus, ac sacramentis Ecclesiasticis dcinum ritc perceptis, in confessione verse fidei ci a^tenue
Trinitatis firmiter pcrseverans, puram ct culataiii aniinam rcddidit Creatori.
<i
imma-
Cujus quideni meritis siimmus et oinnipoomnium Deus, remunerator animaruiii lidclium, c;ccisvisum, surdisauditum, inutis loquela? officium, claudisgressuin,naufragis
tcus crcator
diilsit
pro liujusmodi veritate investiganda necessaria erant, lcgitime proccdcntcs, ac de sanctimonia

vitie ei
tius inquirentes,
miraculis dicti Osmundi episcopi diligennonnuUos tesles bonaj opinio-
nis et fania,
cum
ca
(|u;e
decebat atieniione et
|)criclitantibusque portiim saluiis resliiuii ci inab immundis quoque spiritihus obses:
diligenlia examinarunt, ([uorum depositiones ei
sos, furiosos,
rabidoselamentcsaique diaholica
atiesiaiiones in auihenticis scripturis redactain arcbivio dicf;e Ecclesi;=e conservata per certa
fraude oppressos [leniius libcravit. Uiversarum ([iioque ffigriiudinum incurabilium mole subactis, paralyiicis, contractis, trcmiilis, languidis,
tem|)ora remanserunt ct licet ex post varietate temporum ac [jlerisque aliis causantibus impe:
diinentis in
bujusmodi causaultcriusprocessum
invalidis, et infirmis saiiitatem restiiuit,
admiratione
maxima dignum
est,
ctquod plures mor-
tuos suscitavit. Alia etiam mulia miracula, (jua? ipsius sancti meriiis ct [irccibus siihlimis Deus operatus est et o|)eraiur in dies, si [ler singula
poslmodum canonizacausa jirsedicta coram bouBe memoriae Angelo Corario in iiniversali Ecclesia eplscopo iunc Crcgorio XII, in suaohedientia, de quapartes ill;p iunc crant nuncupato primo, et succesnon
fuissci, iiibilominus
tionis
recenscre vcllcmus, longius

ea
nimiumin
ipsoriim
sivc jiro partc bona'
memoria!
.loannis cjiiscopi,
recitaiionc prolixitas resuliarct. Sed ne qiiidcm quffi prfficlaraet admiranda sunt, devoiis fldecuiiieniibus,
acdilectoruiii filioriim dccani ei caiiitiili Saris-
beriensis,
libus, illius singiila gesta legcre
coram \Ax. mcmoriae Martino pajia V pnedecessore nosiro proposiia, ac pra;etiam
abscondita fiant
libelium, in quo omiiia tidcli-
missis
omnibus
et
singulis ex ordine rccensitis,
CAI.LISTI
et
III
ANNIS
'^.
ClIKliiTl
1457.
e
135
inedio sul)lafus esl
:
ptiam pro ooriim pnrtc
sulijiiiictn. iiiiod i|i>i,
ciiti
Altissimo placuil,
recolendie
et
qui
di,
digmim
existiiiiaiitt>s tliesaiiiiiiii loiigo

(llirisli lidclilnis
tcm-
licet
mcmorite Eugeiiius
i)r;ct'atus
pore absconditum
deliereosten-
similiter pra;decessor noster
rem
lianc, ut acce-
ut tan(]iiam liicenia liicciis ad aliortimexcm-
pimus, optato
iiiortc
pla et instruclioiiem palcicl, ciipicliaiit pro i'\al-
concludere velle assercref, antea interceptiis ([uod proposuerat non

fine
tatione
nominis
Cliristi
ac splendore, gloria
et
implevit.
8,">. Denique felicis recordalionis Nicolaus papa V preedecessor etiam iioster immediatiis, pliirimorum supplicationibus inclinaliis, quod in similibus Sedes .\postolica observare consuevit, et rei qualitas exigebal, nobis tunc in minoribus constitutis, ac dilecto lilio nostroDomiiiico tit. S. Crucis in Jerusalem presbytero cardinali negotium ipsum examiiiandiim, investiganduiu discuticiidum(|iie commisit, in quo debita ciiin diligentia procedentes, cuncta qua; in pnemissis et circa ea quomodolibet opportuua erant, cuin omni attentioiie et maturitate rimari et investigare curavimus ac postremo eodein Xicolao praedecessore, vocante Domino, similiter rebus ab liiimaiiis exempto nos qui eidem, licet iusufficientibus meritis, in universalis Ecclesise gubernatione successimus, iteralis vicibus pro parte cliarissimi in Cliristo filii
:
;
lionore ipsius Sarisheriensis KcclesisD, ut super
pra?missis ad examiiialioiiem ejusdem processus

et alia
dictam causamconcernenliausque ad canonizationem ejusdem sancti viri procederetur, idem Martiiius prtedecessor, prout rei gravitas
et
magnitudo
posceliat, lioiue
memoria! Jacolio
Apostolica' Sedis
Tergestiao in regno Anglia'

luiiitio, et
Wintoniensi ac Herfordensi episcopis suis littcris dedit iii mandatis, ut processus super prffiinissis vita et miracuiis per eosdem commissarios lial)itos et formatos auctoritate sua cum debita maturitate et gravitate, prout tanta* rei conveuiret, recensentes ac examinantes, ac in formani autlienticam redigentes, de prsemissis omnibus et eoruni circumstantiis universis se informarent, el inquirerent diligentius veritatem, et niliilominus ad receptionem testium,
probationum
et iiiformatioiium fide dignorum, prout expediens esse cogiioscereut, in ipsa cau-
sa ad ulteriora procederent, prout
eorum
dis-
cbarissiince in Cbristo
cretioni videretur, voluit
tamcn tjuod totum iii ipsa causa tam per eosdeni primos judices formatum, quamsecundos auctoritate suaformandum processus in publica et autlientica forma eorum sigillis muiiitos per proprium nuntiuni
ad eumdeniMartinum pra?decessorem destinare
curarent, ut veris existentilnis supradictis,
ijise
iii
illustris, ac Margaretae reginae .\ngli;e illius contlioralis, iiecnon jir;elatorum,

filiffi
iiostri
Henrici
VI
Angliie
regis
priiicipuni, el Cluisti
lideliuiii
dicli
regni, ac
etiam venerabilis fratris nostri Ricbardi moderiii episcopi dilectorunKiue filiorum Gilberli Kimarum decani et capitiili Sarisberiensis Ecclesia;
requisiti, ut
niiiiiiiie
memorata, fuimus debila cum instantia quod iidcm iiostri pr;edecessores
praidecessor super canonizatione liujusmodi
forma
<>
consueta, servatis de more soleniiiitatibus, deliberare valerent. Uui quideiu commissaiiiinaiidata AposloEcclesiffi
lica in singulis diligentius
adimplevcraiit. et iiobis faciendum Altissimus reservavit, perficere, annuente Domino,
dignaremur.
assertio, ct
Uuoruin
omnium
lilii
tain
efficax
crebr;i dilccti
niagislri
Joannis
mos
aliis
exequentes, ultra priquaniplurimis teslibus idoneis dili-
genter examiiiatis, eorum dicta et attcstationes, ac per eos habitos aliosque priores processus
praidictos ad liomanam curiam transmiserunt idemque Martinus prtedecessor ad tiumiles pre-
ces episcopi,
decani et capituli prffidictorum,

Clementis, jiostea Eiigenio patil.
Gabrieli
pa; IV,
tit.
S.
legum doctoris et secretarii iiostri, ac dictorum episcopi et capituli procuratoris, intercessio fuit, ut noii immerilo nos, qui licet tant;e rei excellentiam sêpenumero mente volverimus, eamque bumeris nostris imparem esse plaiie conspexerinius,ne lamen voluntati divina; coutradicere videremur, pr;emissa omnia et siiigula ponderanles necnon ejusdem antistitis
Lax,
;
ac Petro
S. Steidiani in Ca?lio S. Marite in
Moiite
lidem, vitcT integritatem, mores, actus castissinios,
jiresbyteris,
etLucido
Cosmedindia-
liumilifatcm,
simplicitateni,
doctrinam,
cono cardinalibus, etiain insuo consistorio luiblico vivaj vocis oraculo commisit, ut in dicta causa procederent, et apertis processibus eos diiigenter examinarent, sibique postea ex niore referrent ad effectum canonizationis pra-dictie.
Uui,servatisservandis,recogiiitisquesigillis,[iro-
maxime crga Saresberienscm Ecclesiam memoratam illiusque personas, etqua;

lilieralitatciu
;i
Irecentis et
iiluriinis aniiis citra coriisc;irunt
cessus bujusmodi aiieruerunt, monentesomiies

el singulos,
qui in
liis
interesse ali(iuod lialiere

aliacjuc dciiulc fccciiiiit,
lira'tendcreiit,
utad diem ccrtam tunccxiirc^sam

;
legitiine coruparcreiil
quffi circa
ea fiieraiit opportuna.
ciiiii|ieita,
Cumque
rei lui-
miracula plurima, aliaque adminicula non niiuora tam per autlienticas scripturas, quani per etiam septuaginta (luiiuiue telid(! dignonim stiuiii depositiones manifeste probat;i, famam (liio(]ue publicam, ac pra;terea triginta faniosissiinonim sacr;e pagiiue et uliitisiiue juris doctoruiu, (]uorum noiiiiulli episcoiii (iiiidam refercndarii, cffiteri vero palatii .\postolici au,
jus veritati!
idcm
Martiiiiis
[iraMic-
(litores,
ritatis
cessor volis poscciitiiim cogitarel
aiiuuere, si-
viri
advocati coiisistoriales, ac magiue auctoextiterunt consilia, (iu;e omiiia in
130
CAIXISTI
III
ANNUS
3.
CHRTSTI 1457.
exaltationem, ortbodoxae quoque
iinam eamdenique senlentiani pro ipsius canomerito attendentes, ut tanto \iro filoriani, (juam divinatestificationejam in triumpliante ol)tincl)at Ecclesia, inmilitanfe nequaquam negaremus in terris prfpmissa omnia in consistorio nosfro pcr dilectum filium nostrum Guillelmum tit. S. Martini in Montibus presliyferum cardinalem, (|uem loco nostro quoad lioc substifuimus, feccramus particularifer recitari scrutantesque deinde in eodem consistorio vota omnium venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium, ac omnibus dcbitc recensifis, iidem fratres nosti'i in eamdem sententiam convenerunt. Quorum secuti consilium, ut illud plurimorum senfennizatione antistilis convcnirent,
;
tis
Ecclesiae
Cbristianae fldei felicem statum et augmentimi,
ac beatorum Petri Apostolorum ejus afque nostra, de ipsorum fratrum coepiscoporum etpraelatorum unanimi consilio et assensu pronuntiamus, declaramus, dccernimus et etiam definimus piaj memoriae B.Osmundum episcoporum antedictum sauctum esse, ef tanîuam sanctum ab univerauctoritate omnipotenfis Dei
et Pauli
sali
Ecclesia et cunctis
fidelibus
venerari, ac
sanctorum Catalogo ascribendum fore etascribi: qi:em ipsi in praesentiarum ascribimus et sanctorum coelui aggregamus, statuentes ac etiam
venerabilibus fratribus nostris patriarcbis, arcliiejtiscopis et episcopis, ac dilectisfiliis electis
ct
tiis
firmaretur,
omnes
alios in
Romaua
curia
|)atriarchalium, metro|)oIitanarum, et cafbe-
residentes pra;latos in palatio nostro jussimus
congregari qui post proposifionem |iublicam omnium prfemissorum, votisetiam singulorum

:
dralium Ecclesiarum capitulis ubilibet constitutis, fenore presentium injungentes, ut anno quolibet in die, qua ipsum [lost consummatio-
ex
more
scrufatis,
nemine discrepante, una noconsuluerunt

dicti viri
nem laborum triumpbatumque mundum

aeternitates
in
biscum
fore
et fratribus antedictis
et
censuerunt, ad canonizationcm
optimi
de assensu decrevimus et declaravimus eumdcm Osmundum episcopuni esse canonizandum, ad quod publice et solemnifer faciendum diem sfatuimus bodiernam.
;
procedcndum
in
quorum
praesentia
eorumdem
consiiio et
perpetuas praesens vita transmisit, videlicet pridie uonas Decembris, festum ipsius et officium veluti pro uno Confessore Pontifice devote et solemniter celebrent, et ab aliis celebrari, ac universis Ecclesiis et Cbristi fidelibus
faciant venerari.
86.
Etquoniam
patris
perexcellentia meritaviriste
insignis, almi S[iiritus gratia operanfe, inijisius
summi
gloria collocatus
banc eamdem
notissi-
Saiisbericnsem Ecclesiam praedictam ipsiusque venerabilem tumulum, ([ucm in dignori loco volumus prffiparari, eo libenfius Chrisli fidelium confluat multiludo,
87. Et ut
ad
railitantem illustrat Ecclesiam, prout omnibus,
qui ejus
gesta didicerunt, debet esse
mum.nos
fidelibus
qui ex debito pastoralis officiicunctis

debitores existimus,
per ea, quEe de
ejusque memoria recolatur, et festivitas celebretur decentius in futurum, eisdem fldelibus universis utriusque sexus vere pcenitentibus et confessis, qui Ecclesiam Sarisberiensem praefa-
Gregorii, Martini ct Nicolai praedecessorum eorumdem, ac nostro posfremo mandatis super

liis
fam
et ipsius
gloriosi Confessoris
tumulum
in
ct
inquisifa, investigata et examinafa fuerunt, quic in minoribus constituti prac caeteris sinet
octavam immediate sequentem devote visitaverint annuatim, et ad tumuli reparationeni i|isius Ecclesiae atque
fesfivitate
ejus et per totam
gulari devotione
attentione
,
iterafis
vicibus
ornamentum
clesiae
examinavimus ct diligenlius fuimus perscrutati tam pcr ipsorum tcstium fide diguorum deiôsifiones, quani [irobationes alias iegitimas, praemissis omnibus
rclegimus, invesligavimus
veris existentibus compertis ac
l)atis,
ct conservafiuncm. seu dict;e Ecfabricam manus [lorrcxerint adjutrices

;
in festivitate
vigilia?
pranticta a
[)rimis
vesperis illius
etiam jcomprode ipsius Osmundi episcopi sauctimonia plenissime informali, cerlioresque effecti, ([uod
usque ad secundas vesperas ejusdcm decem, in singulis vero octava diebustresannos et lofidcmquadragenas, de injunfestivitatis,
ctis eis
[)a'nitcntiis
miscricorditer in
Domino
optima
dita
fuit
ncgofiatio ejus, et talenta sibi crenuilti[)licato

sibi
relaxamus, prcesentibus perpetuis futuris temporibus duraturis, etc . Prcipit praesulibus
cum
Creatori,
de quibus
nium
aliis
tit
|)crbibemus,
ut
fructu suo restifuit etiam fidele testimopropterea ac ex multis
omnibus. utDi|iloma hocin Ecclesiis divulgcnt,

hortenturque populos, utS. Osmundi suffragia
excellenlibus donis et gratiis, quibuscxfi-
iusignitus su[)cr
in
et
candclabrum domus IJomini

Ecclesia inextinguibili
positus
universali
luminc
splcndore rutilet, eam quoque sua in nomine sanctae ct indiviclarifate exornct

:
apud Deum implorcnt, quo Ecclesiamab infldelium irru[)fionibus vindicet. Dat. Rom apud S.Petrum, anno IncarnationisDominicffi.MCDLVU, kal. Januarii, Ponfilicatus nostri anno secundo . Dantur alio Di[)Iomate' mandata Richardo, qui
Ecclesiie Sarisbericnsi
dute Trinitatis 1'alris ct Filii ct Spiritus sancfi, praefatum Osmundum c|)iscopumcelebenimum
corum
|)ar
collcgio, ut S.
tum |)nrerat, ct canoniOsmundi memoriam quo

;
erat cultu celebarent
corpusque humili jani
bcnediccntcs bcncdicamusin saecula, llorcatque super eum sanctificatio nostra, et ad bonorem sempiteriKc Dcitalis, ac Iriiunpbantis etmilitan-
antc
tumulo
.n.
tectuni Pontifex in honoriflcentiore
'
Lib. XI.
Cl.
CAI.LI.STI
iri
.\X\US
po|ni-
3.
CHRISTI
137
n\i[uc orii;iliorc loco repoiii jiissit
iil(|ii(>
fiiil, nl(|iic
li;i
a Rhodiis eijiiilihiis innLina dili.Licn-
los
nd
i)i(^l;ilisriiltiim jicUicorcl, iis qiii trnnsl;i-
serv;ila sin,t;ulis
(]n;i
tioriis celclirit.iti inl(M'lnissciit,
stipcmv^âd
f(>rc-
IiehdomadiC,
rcciililiir,
tnini cxornaiuliim,
iii
(|iio pi-jniis
rcponcndiim
nnnis reciirrcntc fcria soxta Dominicio Passionis memori.a cffiorcscere ijisa mcridic, ;ic dcindo
crnt, contiilisscnt, noxnriiin, (]iins sncr;i

loîisi
cxomo'
:
aresc(!ro
coiisiievcraf,
mnximo
iiis])ectniitiiim
cxpinsscnt, vcni;im impcrtitiis cst

'<
stuiioro nilidiorcs florcs trihiis nnlo

Iioris
mcridiem
88.
-
\(\ liiliir;im rci
mcmoiinm.
pr.Tlcr consiicliidinem
ct
r(!(l(lidil,
mngno
ct
Qiioninm, iitncccpimiis, ipsins pontificis, nimiriim Osmiindi), sacrro rcli(|iiia', (jiicmndinodiim ipsc, diim morlnlis corporissiii cnrc(>rc
lcncrcfnr
tiindntiis
cquiliim
civinin
Rliodiorum
miracnli
concnrsii
fides
ndmiralione. Ul aiilcin
extaret,
mnnnrchjuc
iiis
n(^l
posleros, .Incohus Milliiis, Ordi-
inclnsiis,
siih
mnxiiiin
liiimilitnlc
mafjister, ])uhliciim do cn ro
Monnmcntnm.
qnod
iu
optnhnt,
liii;nili
coiidila' siiiit
scpiil-
ndhihitis testium nominihiis, confccit;

llnliciim
chro, nos ciipicnlcs,

l;uili
siciili
dimiiim
cst, rcli(]iiins
tii-
sermoncm
.hicncohus Rosius convcr'.
[ir;csuiis
convcnicnli ioco
(lcccnli(]iii"
siim hisloriic mnud;ivit

00.
iniilo coilocari, \cncr;ihiii rr;ilri
noslro lliclmrdo
fiiiis (lct;iiio
iii
S;irisbcricnsi cjiiscoiio, ac dilcclis

ct
c.iiiilnlo
Ecclcsiai
Sarishcricnsis
xiitiilc
Exorti in Lonr/obnrdia h,vrctiri. VindicnndiC clinm lidei orlliodoxa! n novaloriim exorionlium imiiiehilc reliuionis sludio
incitnlus
viri
sanchT ohcdienliic in-cscnlium huiorc coiuniilti-
Pontilcx,
ciiiii
noiiniilli
iu
mns
ct
nnndamns,
(iiialciiiis
locum ccichrcm
(lucni iina
nefnrii
infnndns hicrcscoii
])csles
Insubrin revocn-
ct insiii:iicm in
])r:cr;il;i
Kcclcsin, ad
cnm
vicinis prslatis et aliis Ecclosiasticis porfiori
rcntnh infcris, sncrns Palriim Irndilioncs respuorent, Conciliornm niicloritntcm temncrent,

]irnvns(]uo
o|)iiii()iics
riis,
sonis, siciit talibiis
convcnit, c.Tdcm n.diac
nd cvcrlciiihiin rclij;ioncm
Christi
quia) dcvotissimc
Iransrcranliir, ]ira'painrc.
simplicihiis inscrcrciit, eos cocrcitu-
(lcindc illas de loco ol tiimnlo, in
qno
rc^jiiics-
cnnt ad
cis
iii
|ira?scns,
cum
iisalmis, liymnis ctcanlicl [irocurcnt, iihi
tis
iit
juhilo transrcrrc sliidcnut
Bernnrdniu c Roscho ;im[ilissimis mnndainstrnclum in camdciu [irovinciiim inisit', novos cmerjxentes lucrclicos sacra censiira
"
fidelcs Cliristi ciiin
dchil.n revcrcntia ct lionoro
perccllcrct.
nd
illiiis
sncrum
coiivcnicnlcs
hnhilaculiim
or;ilioni-
commodc
remcdin
so rcci|icrc, nc
iu'ccilius cl
hiis instaro apiid
.\llissimuin c(Hisiicln snnilntis

jjloriosi
i])sius
Confessoris
inU^rccs-
magistro Rernardo de Rosclio. Ecclesia> llerdensis, cappcllnno noslro, ct in Vcroncnsi, Brixiensi ct Pergainensi civitalihiis et dicecesilMis, ac lcrra
Dilccto
filio
canonico
et sacristic
sionc, ct iiosticmo
xilaiu
conscqui mercanlnr
liujiis-
ictcrnnm, sl;ilucntcs
cjiiod l;iin ])rinci]);ilis i])sius
Cremtc Placcnliii;r, l.aiidensis cf Crcmoncnsis diceccsuui nuiilio cl commissario

sivc 0])j)ido
Confcssoris feslivilas, (]inm lr;inslnlionis
nostro, snliilern, clc.
modi dics
in
civilnlc ct
din'ccsi
Snreshericnsi
(h;
Ad
noslriim, non
sinc
ndiuirnlionc ct
fido
celchrcs nh
()miii[)otcntis
.\])()<|iilornin
oiunihus liîhcnnlnr. .\os cnini

Dci
1'chi
mcntis amnrifiidine, plnrimorum

rcLitihiis pervcnit nudilnni,
ef
dip:nis
niiscricordia
cl l';uili
ac
hcalorum
confisi
quod
ct
in
Rrixiensi
so
;iuctoritntc
Pcrfiamcnsi civitatibiis
dicnccsihns nonsiccnlnrcs,
iinivcrsis utrius(]uc scxiis Chrisli fidclihus vero

|in'nilcnlihiis cl confcssis, (]ui in dic trnnslalio-
nulli
tam
Ecclcpi;islici,
(jiiam
iiuiniter
Chrislinua
prnfcssione
ccnscntes, ac
nis
hujiismodi
;id
c;nudci!i
;i(l
lCcclesinm
dexote
ncccsscrint,
annii;iliiii, el
i]isiiis loci, in
ornatnm
cjrdcm
seii coiir('li(]iiia!
structionem
siiv
(]uo
nescicntes pcr semilas vcrilnlis gressus siios dnmnnhilihns, el lcmernriis nusibiis, Inm de Snlvafore noslro Doiuino .lcsu Chrislo
diri.trcrc,
\cncrahiliter collocari dchcnt,
aiil ijisins
Ecclc-
fahricam ninniis [lorrexcrinl Jidjntrices, seplcm, in sinîilis vcrn oclnvm dichiis trcs nnnns ct tolidem qiiadrnsenns de injiinclis eis [lamitenliis misericorditcr in noniino rclnxninns, [ira^scnlihus pcr])etiiis fnlnris lemiiorihns
(iiirnturis. NiiHi
virgino
do c.jiis Gcnitrico nc militanlc Ecclcsi.t sncrosniictn, ct nlin f;ilsissiini (jiucdam cnnfict-\ uicndncin jiolliilo orc asscrcrc, nc iiirimpliira
llci
P;ilris
iiiii,i:cnilo, (|u;iui
gloriosa
.Mnri;i,
Ciilliolicre lidci ct
iiistilulis
snncloriim Palriim cnnoiiicis

re|iiif:ii;iiilin,
manifcsle
coufrnria
ct
crjro, ctc.
Daliim Roma^ apiid
iu:di.vi.
Sanclnm rclrum nnno nominiciT' Incnrnnlionis Vlnon. ,Innii;irii, 1'onlificntus nostri aii.
sccnndo
.
ndvcrsa, proptcr qiia^ scipsos, ct nonniillos nlios simjiliccs scciim traliimt dimnnbililer iii peliennam, asfriicrc et douMiKilizarc, ac in ejns-
dcm
Iloc
fidci
cvcrsioncm
jiaritcr ct
conlemjiluni,
80. Spiiin Doniin/ca Ktitpfiido mirnciilo florcfi

prndiicit.
arinn
npiid
Rliodios
-
iiifij,^nc
:
niir;iculum i)0[)uI(UMim
tissima
])icl;i!em niivil
sncrn-
cnim
s])inn,
(iiia'
olim
Cliristi
Domiiii
siiorum (|iin(]uc crrorum, scliisniiitisijiic fomentum, sancforum P;itriiin dclcrmiinilioncs saliibrcs sancfi Spiriliis infusionc firmatas. callidis sujriêslionibns, vcrho cl opcrc iiniiiiu:nnrc. no-
caput transfixcrat,
cniii
sinncn coroiin rcdimilns
vnsque scctns, ritusqiic

<
[iroliihilos,
cl
(IhriS'
'
Lih. XI. p. Gi.
Cosius p.
2.
1.
vii.
liist. eqiiil.
5. Jo. Ji^ros,
Ext. ibiJ.
'-
Lih. xiv. p.
23.1.
AxN.
Toms
XXl.V.
I^.AYx.
.\.
loo
tiana vprilalc (livcrsos,
iiigonint ct
iiiv(^nir(^
,
CAi.i.is'T[
ii[
.vxxrs
privaln
,
3.
(|iios
sail(Mii
in
conlra
ralitcr
liiicni
(
Calliolicam doiînaiizanl, cl ônclidei nnstra'

]iul>licc, vol
jira'-
p(>rsoiiis
iiiddctis
|ira'(iicaiil
ail-
animasîiic
lidcliiim
lanciiiam
iii
ini-
ontra (iiioscuiiiqiie, (ini ortliodoxa- maciilam non liahciili,

occiillc conlradiciint, ct ali
nistri satliana^ a
vcritafi^
avcrlcrc.
iicnlilio-
ca dcvianf, ut
ncm(|nc flcdiiccrc inolinntnr.

alii cliani illic
.Noimnlli
vcro
dcjiontcs, a (|iiorum ocnlis simialisccssil,
lilcr
J)ci
liinor
invocationilms, carct
fcrliir.omnium personariiinacceptioneccssanto, proiif canonica? sanctionos, ot sanctoriim ]iatriim inslilnta pcrsiiadcnt, oliam siimmarie,
sini|ilicilcr.
ct
ininil)iis, cl
conjiiralinniims. adjnralinnihiis su,
dc
]ilano,
ac
sino
stropitu
ol
|icrsliliosis
ac
masicis
nofariis
illos
arliluis
lijiura jiidicii. fola facti vcritato
inspccla, iisquo
inscrvicntcs,
snis illusionilius
cx Cliris-
ad dclinilivam sontentiam
ct illiiis
tiano populo, (luos simplices ct incautos csse

co^rnovcrint,
lore
incliisivc aiictoritatc iiostra
cxcculionem proccdas necnon

;
socum
,
parliciparo, ct a siio
Crca-
]iersonas ipsas, ad lociiin liitnm, in
(]iio
liujus-
deviaro coniiiKine suadent ct jiro jiossc insordescero dnccnl indncnnt, in animarum suarnm pcricuinm,
,
tallacissimis
arliluis
inndi Iia>rcscs, crimina,

iiarc valoas,
cilos,
ef
orrnrcs
lilicro (^xami-
ac illas cx
jicrsonis
ipsis,
qiias
]ior
inquisitionom
dicfam culiiabilcs ac
im])licalas
forc,
pernicinsnm cxciiiplnm lidclinm. plurimorum.

'.t|.
ct
scandalnm
crroribiis of criminiluis
sivo
alias ]iravitatos liiijiisinodi cxercuisse, cf cxcr-
"
,
iNos iuiliir. (ini
jiro
tuilionc fidoi Ca-
ccrc ro|)croris, piinias jiixta
corumdem
deliii-
liiolicic
ad cxtcrminandas lia^rescs lnijusmodi potissime pcstifcras alque damnaliiles, majcssi
(]ucnliiim domcrita ct cxccssus, ac coriimdciii
canonnm
nas
institiifa
;necnonEcclesiasticas pcrso-
tatoin Allissimi ofrendentcs.
divinam cffngcrc
ct
(]uil)iisvis diii^nifatihiis, lionorihiis, officiis,
Milnmns nllionom,
lotis
nisiliiis assurfrcrc,
cl lionoliciis I^cclcsiaslicis, nisi li.Trcsiin liiijus-
animanim
tenemur, pra-missis (|UcT adeo manifcsla diciintnr, iit non possimus ncc delicamus sul) dissimulationc inulta pra'tcrire, ne enrnm contapionc f|iiotidie scrpendo
poriciilis oliviare
modi aliaspereosnonahjuravennt.proutjuslum fucril privcs, omnique lionorect dignilateexiias

(lcricaIi,cfc.nat.Uoina>aputS.['efriimanno,ofc.
Mcni.vii,,
qnarto
kal,
^'ovcmhris, anno tcrtio
alios fidclos inliciant, ac sinislros casus ]iarlnriant, vel cvcntiis, de oiiportuno romedio jiro\idcre cupientcs, ac omnos ct sinpiilas cansas,
'M.
Rer/inaldus
Pccokius
lircresi
episcopits
Cices-
/rcnsis
Aiiiilia
Wiclefiana
qiinqiio
'
implicilur
in
In
lia^-
Ilojiinaldiis
Pecokius
ctiam por
ai)|)ellatioiios
ad
nos intcriiositas
coram
dentes
(lo
(|uil)usvis priclalis, aiiditorilnis aut jndi-
rcsim lajisiis cradcro ausiis

rat
qnatuor arficulos ex
cst,
symbolo
:
quem tamen
-,
resipuisse narait
riomana ciiria. (inain cxtra pcnlilii qni cliani nos advocantes causaruin palatii Apostolici audilor cxistis, ct
cibiis, lain in
Mcnlaus
Ilarpsfcldins
onim
I-lx
ad
rcpcrio qui sc Wicleffianis li.orcsilius linc stcuIo implicuit prscter Regio]iiscn|iis
ncmincm
ciijus
inlci,nilato,
]irnvidonlia
cl
proi)ilato
iialduiii
1'ccokiiim
dofjfinafa,
CiiTstrcnsem,
f]iii
pra'lcr
(]iia:
liduciam gerimns in Itomino spccialcm, ])cr Apostolica scripta commiltimus ct mandainns, (juatcniis ad cxlirpalioiiom j^ra^^missorum ct
Wiclctli
quihiis crat irrctitns,
(luonimcnnKjuo
silins,
aliorum
crrorum,
civilatilnis
lurrosiim
ct
ac pravitatum in cisdem
dinocccivilalo
cxsacrosancfo symholo sustulit sod siilidnclis tandcm mclius rafionilius corani arcliii^liiscojio Cantuarcnsi et aliis ox clero errorcs illos snos afrnovit et defcsfafns est, et
fiior arficnlos
ac cliamsi
fncrit cxpediens
,
in
]ialain ajiiid
divnm
Paiiliim Lnndiiii
illos rcvo-
sivc o])]iido Vcroncnsi ct tcrra Laudensis ct Cremoncnsis r.remae Placentina^, dicecesum vij;ilantcr insistcns; post(]iiam cum
ct
diceccsi
cavil
(]iii
c]iiscoiiatii
spoliafns privatiis posfca
vixit. Lihri
antem
cjus,
aspcrsit
tum Londini. tum
quibus dogmatailla sua in Oxonicnsi Acadcsiinf .
locornm
ordinariis
illis
ct
iniiuisitoro
IhTrolicic
si
mia. viilcano commissi

l);i.
pravitatis in
iiarliluis
depiitato,
tihi
cxpedien? vidcatnr, super pr;cinissis consiliiim ct ])lenam infnrmationom lialmeris, contra omiies ct sinpiilas iitritis(|ne
Marmora ex
liiinc
Ecclesiis
extrahi vctita.
Callisti
Ahsolvimiis
vetiiit
anniiin
edicfo,
qiio
lapidcs
ct
marmora
sexus, tain EcclesiasciijnsciiiiKjiic
licas
quam
speculares pcrsnnas
liiijnsmodi
vel
dignilatis, statns, pradus, ordinis vcl
conditio-
nis fucrint,
(]iii
damnaliiles crrores
defenderc,
fautores,
fovcre, scu astriiere,
sequi prfpsumunt,
aiit
carum
tores, ct dofcnsnros, ac sc(]iiaces, ct
scu alias recepcontra iioalind
Lrbis dofralii, instauravitque ^ V sancita, quibus anallicma incussum erat ca vetcra decora cx Ecclcsiis ra])ionfibus, ct sacroriim infcrdictum locis, ad (|iit fransferrenfiir, indicfum, ac prTterea mulctam viginti
Micolai
cx Basilicis Engenii IV ct
quinquc aureorum imposuit.
varuin scctarum
res,
ct
riluuin
inventores, soctato'
r.hinn. Fcal.T Pl
(>x
ac cos,
(]iii
inlam,
cl
in
privatn,
Ilai|ifeld. ib.
ro. Harpfeld. in
liisl.
Wiclef.
c.
IC-
'-
U.
'
Lib. xii. p. ae.
CALLISTI
III
AXXtS
'i.
niRISTI
'|58.
\?,9
CALLISTl
111
A-NMS
CilRLSTl
l.'i5y
PrucHnuitc
Cal/istu,IJaiiuic/is/i/ii/s(; rfirrcrc
s;iî;i ('(lider;il
I!.
axl t/iromini
Uunfjaricum evectus.
.lo;iiiiics c (iîpistraiio duiii (luoliliis
.Viiiio Clirisli
tics
cuiii
IIuiii;iiiis
l,;i(iislao
et
.Mattliia
iiiillcsiiiio i|ii;ulriiiiTciitcsimiMiiii(uiuat;('siiiu
oc-
ob;iiiii)iil;ili;il,
iii;ijoreiii
ii;itii
l.adislaiim a sini-
ta\o, Iiuiiclioiie sexla,
CallisUis uuivcrsa Cliri-
slris, a dextris
er;it
sliani orbis
cldiu
regna Apostolico complexus slutiio, rclijiioiicm aTurcica su|)crslitioiic \iii(lica-
alterum, cui Hunj;;irica coroiia reservala, praetcr iiioreni collocaret '. .\t
(lui v()c;il)atur
iii
ad soiiiim
\
M;ittliias,
asservabatiir
rc, (",liristiaiiuiii(|uc
liir,
uomeu
iii
lalius itrutcrre molilliiiii;ari;e coii-
carcere, atiiue ex
iciuieusi cuslodiu Prajâiu
]ir;eci|iuas ciiras
re.iîumi
;ibreptus fucrat Georj;ii Podiebratii aslu et iniprot)it;ite

|)r;el'ccto
;
vcrlil. .Vrser;if (juidciii illutl iiitesliiio licllo [losti|ii;iiii
iiuippc ciiiu
sciret Vieiiiiciisis arcis
LatlisLius re\
.lo;iiiiiis lluiii;i(lis lilios
L;iiii
iiupenitum
nisi
tiiisse a
Ladislao ieye,
ne
(lislaum
\iiiculis
comitem supplicio
esse jusscrat
:
aflici,
ac.Mattliiam
eiiim
.M;ittliiani la.xarct
vinculis, etiamsi rej^qo noniine

litleras arc;ino sif:illo
sii;illiiiii
Micliael
Zilai:iiis
postularelur,
};ii;il;is
obsi-
lioriim ;ivuiiciilus.
|.riuceps,
geiierosi
spirilus aiiimi(iue
;icciperct, Ladislai
littcris
subripuerat,
intlignam nepotum sortem
ulturus,
',
eo(|iie
obsignatis
rransilvaniam conlracto excrcitu

ct
occiiicinit
dclusit, adduxittiue .Mattliiam
Viennenscs cuslodes - in Boliemiam, ut

iii
turbas yr;ivcs invcxerat
tlemum vero
extiiicto
pro eo liberando iiiuciitem auri viiu abraderet.

\\ Callisttis euiu .Maftliiaiu ipsum
versari carccre didicisset, et
;id
;iiiiio
superiori Latlislao llung;iri;e ac l)Oliemi;e

rej;iium, ut Georiiius
Boliemieo
rcj;e, .Micluiel lliiiigaricuni
l'o(liebr;itius r.oliemicuni, a(lmiiiisti;intlum sus-
cepit,
cclebr;itis(iue
ortliiuim
reyiii
coniitiis,
Ilun^âricum soliuni uiiaiiimi ordinum consensu vocatuni, inox .\postolica intendit studia ut illc viiiculis absolverclur, ac Joanni Carv;ijal cardinali lejâto priccepit ' ut Pontilicio iioiuinc ad id pcrficieiulum
pcrsuasit Iluiiiiaris, ut cuiu Joamies lluniatles
ab irrucntium Turcarum tsrrannitle erijiuisset, ad repcndendam illi i;rati;uii, i|)sius liliuin .Mattliiam evehcrent ad re.uium solium, i|ui palerna imitatus exempla p;itriam conlni
l';iiiiioiiiam
iiicumberet.

Cardiuali S. .Viigcli leyato.

Dilectc
fili,
elc. .\d
gravissimas
ciiras, (lui-
liostcs
lutaturus esset
nec dissensere Iliuiuari,

vijjreret
biis
pro defensioiie
lidci ort!iod()x;e jani a priii-
cuin in oiiuiium pcctore
lluniadis
me-
cipio assumptionis
noslric sine intermissionc
moria, eorumtjue studia in filium ob acccptam iiidii,'nc cal;iniil;item [iro.iiora essent. r.ouimuiiibus
"taîue sutlrayiis
-
dies uociestiue gravati
sumus,
accessit, (luod iios
ineiiarr;ibili dolore, îfTecit, ut

ri;e tot fiirliiileiifi;i'
siiif,
iif
"aniioniie rcx
.Mattlii;is
renuntiau"S
'
cst
c.
(1),
cu/as
S.
I
rei iioii obscur;i
pr;e-
iii reirno llungatempestates suhilo orl;e iufestiiKi i])siiis regni nuila non niedio-
et
Tliuros. CiirOi
Cl.
-tn. Sylv. bisl. Boi. in. c

(lice
.\iil. iil. p lil. x.\ll. c. If!. S ' Tliuios. Cliruii. c. (i:i. Kanzan. Iii1.
'
Wadiii^'. an.
li.jij.
lianzan. iud. 30
et
.ilii.
'
Lib.
i.
iS. Cocl.
Iiist. IIu s.
Jub.
xxx.
Bonliii. dec. o.
1.
S et
iilii.
brev. p. 151.
lioc anno ,ib annalista narranlur, partim eodein sciiplore iiairantur. Ladislaus Huiisariffi el Ikihemia', re.v ac ut ,Eaeas y f.nere e\tiiictiis csl anno siiperiori dic .\xiil Nuvcuibris, eadeuii|ue ipsa die etc. qua die rcx obiit, Sylviiis in liisl. IV j'ii. .:ap. 71 scribit, .Maltliias Vicnuenseiii carcereni cuni Pra^'eu=i coiiiniulavit, nec diu post. ut scriplor ideni Iradil, adcoquc, vel iii/ i?de'j anui e.vitu, vel in exordio pricscutis ie\ IIuu^Mria' desiijMiatnr. 1'rofeclo Kebrnario auui liujus inenute, lei |aiii
(1) HiinyiiricT
ill-
l'b;c. ac vices Matlliia'.

|
(|iii
ileiii
re;,Mii
illiiis
soliuiii ascendit,
qdanqnani
ali
taincn
anno
pri-ccede
artiin
vero
pra,'sciiti
accidernnl, iiec eo ipio geala suut ordiue
rcniintiatus el /
ciiiistat,
lcgato,
/'iic.iis expeditus fuerat, ut e\ litteris ejns apnd Halbiuuui iii Lpisl. reruiii Bolieui. intelligiiniis. e/ f-ee PiaL-eusi diuiissuui .Mallliijiu scribit prciibus legati .\poslolici, cuui littera; fouUlicis nuilius id signy /ih viii Kebiuarii, ipsa regis diuiissione posteriores sinl.
(|ui
Iliiic
falli
annalistaiu
uiuiiciis iujuugebjliir
(Juoad
sciiptor
/
1
/lioiieni vero
,il.
regis liolieuii,c, dieni

i|ui
cy ero diev
(,)uaie
corrigeiidus aiiiialista,
illo
cjusdcm, aiino
iiicidcril
iti
de i|uo supra, signaus dieiii vi .Maii, ut ex publico docniuento ideni Dubravio deccptus uiia die serius lein cousignat; cuni prasertini dies vi .Maii Don f'oiiii!ii<-;"n. qna plcruiiiiiuo riliis illi solemnes agcântur. .\L\Nsi.
iiidiiat lialbiiius.
'lU
lALI.lSTI
III
A.XXU:^ 4.
aiKLîTI
I-'ij8.
(rciii turlinlioncni |irosccnli(ini luijiis lclicisanijirisiic
tliailcniale coustitucrat, ut
exfrennun piTuc pciino

ct
rci|)ul)lica'
allulcriul.
Noluni cst
circunispcclidiii
liliornin
ricuiuin,
(|uo(|
l'aiinoui;c,
Uuc,
(ju;iiu
L;ra\ itcr
lulciiuius casnni
(llirisliaii.c iiuiuiiichal, iiropulsai^ct,
(lum(|uc ad-
illius imicli cl j;liHiosi uulitis (^lirisli .loaiinis
dc
vcisos casiis,
iiivicli
(|iiiljus
cjus laniilia |iroslrata tuc-
Huuiad
iit
vayvodtc, ct tiu.ani iui|icusc ciiravinuis,

(|iitD
rat, aiulivcral, s;cpiusa|icrfc proiiiinliaral
Ucuin
suniin-
scaudala
e\uri;cre \i(lcl);mfur ccssarcul
sui
luililis
Hiiuiadis
po.lcios
;id
\i(lcl)anius euiin (juanluiu audaciie ca lurlialio

;ill;ilura
niuiii t;loii;c
tcsliiiis
apiccm evecturuui,
l;iiii;il;c(|uc
cssct
ct
pcssimo Turco,
si
icynum
illud
di\isum
(lissensiouibus iniplicalnm ccruerct,
cujus occup;uidi cliulurua libido cl lahies euni lcuuit, cl tiuoinito etad resistendum parato iie;;-
sinuimsuum
Niilil
proposiluiii Iruslrari scicbal:
pm(|ui
Hungariac c;ilaiiiitales planxcral) uhi in eodcm re^nio rcdinfc^ratam p;iceni, el Mallliiain e vinculis ad sccptrum vocatum accepit palani iiiagis ex iniênli iDctitia pnedicavil Huui;idis virlulcs, ac Dcum ob illius mcrila lidissidiis
;
(_)mnipotciis,
non
nicrilis
liomiiium,
luim ad

rci;ios
;ipices cxlulisse ;illirma\it,
tb^
'
(quantuni in
illisliiit) liaiid miilluiii

ail
rcli(|ucrunt,
tiuiluis lucc ;id cardiiuilcm S.
Angeli scripsit
1..
i|uiu liosli s;c\issiino adilmii
cxlrcuiaui cla-
Cardiiiali S. Anij;cli
.\.
S.
diun Cliisluinilalis palclaccrcnf,

inenlia ct picfate
scd
sua
clc-
luunorl;ilisl)cus,miscr;iluspopulumsuiini,
csl
non
est jiassus t;iiitum
m;ili iu
lili,
imu
passus le^num
illiui,
in iiuo tot ccrt;i-
r-uum populum
icduiidarc. Nos \cro, dilcctc
tini turbulciitiis
oborlis sol
proiicmodum luccre
j;iccrc ct calii;are
uc|ira'lcritaqu;clil)isalisiiotasuulrcccuscaiiius)
desiissc vidcbatiir, in
t;intis
pcrcuiiimus, ui libcrclur dilcclus lilius iiobilis \ir Matllii;is dicli Jo;iiiiiis dc Huuiad lilius, (|ui
liost
tcncbris, scd sua clcmciilia ct iuciiarrabili pict;ilc ;itllictis
rcbus cuin
rcstifiiii rcgciii, (|uo iic-
necciiialfcriuslrafrisarci;cHunyari;cin\iiircj4is ol)ituni;iJu-
((uc
lis
commodior
tiuistnuim iirupulsandis pcricuiictiue in

iiiai;is
culaconjcctus, nuiicpostdicti
ct
lidci ortliodoxic,
c/iclis i;ubcrii;itorc rciini l]olicmi;c

iii
asscrvalur,
Huugaroriim studia
sciit
:
(luem omniuni acccnsa esse iioluis()niilt;imiis)

t|u;c
carccribus niauct. Crcdimus ciiim iiisius libcralionem ad p;icein et traiiijuillifatcin illius regni ct iisum litlci Cliristi;uiu3 cessuiain,cuin ût saqic audivimus)juvcnissitcl;iriis,
Maflliiic
t;t
illi
quidcm
(uf cictcra
qui iiatcriiis vesti.niis liaud tlubie iiiliicrcbit (|uapropfcr circumspeclioui liue comniillinuis cl
:
cajicsscndum litlci tlefcnsioiicm eum noii soluiu animare, scd ;ic:ilcrcxcitare debcut, projiosifus est stimulus iiafcriuc j;lori;c, et \t;ner;itio ênti IIuns;irorum inf;csta
;impla sunt, qinc
;iil
cx tot rebus,
(|u;is
tluctu illius cbirissimi tlucis

futcla jêsscruiil. lta(|uccrc-
ni;iutl;iiiius,
ut liauc toto pectore
;implcctaris,
lelicissime pro
dibile est
tiilei
partcsque
iioslro
nouiine
tiuis dilij;ciitcr
apud
lit-
aiiimam
ipsiiis invicti ;illilcUe,
(uimi-
tjuos 0|)us esse videbis inlerpoiias, ct nuutiis,

teris ac iiilercessionibus
rifalc iiosfr;i, ut
iiiliil
rum
opportuuis ayas
ncccss;iriiiiii
aiiclo-
pr;clcriiiill;itur,
quod pro
,
Joanuis Iluuiadis), quam iii ;rtcrnamsedem jiro suis mcrilis haud dubie rcceptam esse conlidimus, ex()r;isse imniorbilcm Dcuin, ut |);ilriam
ct
conlicicnda re \idcbilur
si
cfiaiii
rcynuni
illud, jjro
quibus
;i
i[)se
tot aniios intot
opus
luerit, te
ad eos conlcrciido,
tjui
ojic,
tlcrcsse jmjîiasset, et
ijuilius
insij;nibus
;iu\ilio, cousilio vcl |)otcstati; iisui i;sse \idcl)un-
tur. (.Juod
fibi
iit
si
proplcr uri^culiores occupaliones

iiou
coiiinioduiii
essct acccdcre, \olumiis
pcr
vciicr;iliilcs tr;ilrcs
uoslros \Var;idiciisciii
s|)oiilc
;itl
cbulibus Tnrcorum avcrlissct turorcm, iion patcrclur doiiicslicis dissciisionilius laccr;iri, scd suiscxiiniis l;ictis cum darct successorem, qui tutebimtjuc Cliristiani ;il) ipsti iion dcyciier;irct,
iiominis ca
coiislantia
i;loria
ct
NVaciciiscm cpiscojios, qui sua

ul intelleximus, aninniti
clc.
'.
lioc
suscipcrcl,
i|u;iin
i|)se
salis,
suul, ouiiiia pro
cum summa
jiissct, ct
aiilca
incunle ccbifc susceiiisi
liujusmodi
licias,
;iiiiio 111
libci;ili(iiie ojiporlniia tr;ictcs ct
con-
susc(!pl;im iiiinquam
cum
vila si-
D;ifuiii
die
ix
rcbruarii
jiculmii^
miil amisissef. (ju;ipr(iptcr cx

nicrifo divinic clcmcutiui gratias
tanto bcncficio
agimus
Et in-
J.
Aposfolici
lcf;ati
ac I*annoni;c
ordinum
lirccibus ;idtluctus Ceoryius
Foiliebratius fcli-
cenique Mattlii;c sortciii iniratus, eiim cx ciislotlia cduccre dccrc\it:qncin tameii ad rerum siKirum ami^liludiucm lirmaiulam adcjiit' ut ariinitatemcum ipso, ducta in n\orcin Catbarina filia, atquc it;i sibi dcviuctum cuni or]);icisceretur natissimocomitafu in llungariam dcmisit, iitdc;
Solebaoius diccrc dolciiter, audiendo tle Ira iiilortuiiiis [irocuralis ab iiividis et icniulis, ne dic;iiiuis ad ilolcnduni, maculaiuium et otTu:
scaiidiim inclylani
Cliristi,
.
domuin
illius
dicti
militis
ejus lilium ullinio
siii)|)licio
damnando,
alium capiciido, matrcm ct |)roj;reniem yravibus iicrsecufionibus prostratis, ut cvulsis vcpribus exaltarct, et in quicte poneret, cum Dcus
miscricors pro suis
cl lioc
sit
l.ilo
sccjitro polirclur. Crcdiliim vul,i;o cst Jtiaii;il'-
laciens
iiiiral)ili;i
soliis,
nis lluniadis virlutcm in lilio incrib) pricinio
lcctam luisse
lic
ac Ponlilcx
(ijui
Huniadem,
iil
si \i-
bic
i;t
publicc ct privîtim a diu |irLcdi\inuis, ut (|uid cniin mirabilius, alibi cst notuui
:
suiicrslcs
mansisscf, iusiynire,
xxx
\iilii)iiis,
([uaiu cjus tiliuiu ab lluiiuaris in
rcgcm
iiiiani-
R.inzaii.
iriil.
:10.
Iiiilir.
1.
el
alii.
'
Li!i.
i.
brcv. p. 1(>3.
C.VLLLSTI
niilor essc
pclila
atl
'
III
AXNTS
><.
/(.
CIIRISTI 1/l5S.
141
nostros propter pcricula,
tyriinni
eloclum,
qiioil
adniirabile est
liiere
I\eilatis
atl
dies urerent scnsiis
eadeni a
(âllisto
in lilteris
qiuu populo Cbristiano instarc cx ncfariis conatibus

[)cssimi
Elizabelliani lliiniaclis \iihiani, qnic filio
Turcorum
discriinen
videbamus,
iiostrii,
soliiini
evecto Sctli AiiostoliciC slutliaclobscquia

Callistus, fle.
coijue vehcmentior csset anxii-tiis

re
iii
(]uod
sua addixerat.
.').
><
extremum
;iddueta,
summam
Cerlissiniain speni seini)alani,

(|U(id
Cbrisli (idelium potenhiluuni nciiligcniiam cer-
pcr liabuiniiis, piiedieaîinnsqne

et
Dcus oninijiotens iii suis judcx patcrctur donuini prcclali Joannis in

hiis jaeere
illius,
:
miscrator non
tantisicr.e-
sed eain eriiierel et propler merila
ncbiimus, illuxit laiidcm hdieissimiis dies, quo divina piciate regein lIuiiL;ari;c electum esse liercepimus, tdomuiii(|iie tuam exaltatam, quod fiilurum et prêdixcraiiiiis et crcdebiimus, Dele
qua'
ttrbi
:
nola sunt, ad lueem clarilalemrata luit pra;dicatio nostra, et vi-
(luc rcdueertit
(linnis r('|ieiitiiiain
miilalionem diviiu> niNslerio
um(|ue pro quo tolai|ue (^liristianitatc boua; memoriai geniior luus tiim gloriose strenuequc dcccrhivil, miiiime piissiiriim, ut domus tiia
ciiliiiiiilatiljiis
laelam.eum uno eodemquetempore lilium tuuiii illuslrcni Malthiam in rcgem et Micliaclem traIrein in
olluscarclur. Niiiilio igitur liujiis

tiinto
tuu! elcctioiiis
ûbernatoreni
ex i|uo
rei,îii
istiuseleetos fuisse esse

potest,
strum,
vitliiiiiis,
ncmiiii
(lni)iiiin
iii
imiiiorlalem Deiim
suam
Ihk'
admirabilem
:
poleiiliam osleiiiiisse in oeuiis
eunelis
nemo
gaudio ehilum cst cor norcplcli sumus, uivixdiiiii conslihien! mcnle pohieiimus unde serciiiliili hiie polissimiim scribcremiis, aiii quibus vcrbis digne eonccptam helitiiim significiiretiiiitii(|iie
hetitia
lanicii (li\iiue \ohiiitati resisterc valet.

li| ali(|uis (|iiin
i,iliis
Needubibo-
iiiiis,
(|u;e
(juitlem
tanta est, ut
:
nullius
linûiii
aiiinia pradati genitoris sui euiii
exprimi merito
aLiiiiius,
teiiiie
possit
eoiieomilanliis a piissimo Deo
omnium
t|ui
liiijiis
immoriali Deo graiias gaudii compotes nos fecit,

ad illius inclyti el meiua exccllens inpollicita
evexil, ut esscs qui laset,
iil
Horum remuneraltire
et
tis
lioe ile lilio siiooblinuciil,
inetlabili
potciiliii
sitexaudita, el
Inee vera et
ila
addendo
ct
jirius
per nos dic-
morandi regni culmcn

sis
multa alia mandiim cnnetos dicimus

iii
liie et
ad anipra-dicamus, ete.
ubi(|iie
rebus succurreres,
a
doles jiim
pueriiia
omnibus
est
ita
Dat. XIV Martii, aiino.Meiu.Mii, Ponlificatus nostri
singulare specinu'n probitatis ct virtutum,
anno
-.
U.
litterx.
Explicuit eonceplam illam ex
CuiKjratulatorix Callisti
ad Matlhima
.Mallliite
ad regios apiees voeatione heliliam

litleris-
C.allistus
suceedens fcliciias cxpeeiationem bominum voiaque compleret in tjuo animi nostri gaudia helitiiim antecelluiil, quanlo tanto aliorum acriorcs erani stimuli sollicitudinuni, quibus
:
ad novum regem missis, in ([uibiis primuin cxposuit maj;nas se suppliees(|ue Deo ludissc preces pro illius salulc et aniplitudinc, (iuni supcriores calamitates, qnibus lltiniadum domiis oi)|iressa erat, acceperat, postea vero ('iîsse Deo, (|ui illum ad tantum evcxissel fasiigium, f^ratias neîiie ambigere se ullatenus, quin C(i'l('sli iiiunere orlji ("liristiano daliis esset ad Mabometicam superslitioiicine.xseindendam
:
projjcmodum
et (luanto
soli pr;c omiiibiis piingebamur hoc ipsnni, divina fiducia repleti, expectabamus pra'nuniiaiioncm quamdam pecio;
parentis
fjjendas
ila^jue
virlules pic ;cmularctur, fran-
essc
Tiircarum xircs,
rccupcraiidam
:
impletum iri,etforc ut Omnipotcns exlcndcret super plebem suam eteniin de tua serenilatc, ui debemus, cogitanpromoiionem jucunda tes, tuamque fclicem coiisidcrationc animo revolventes, eredimus haiiddubic cx hoc jam fruetum orationum ei lachrymarum nostrarum percepisse, tcque ca'lesti iiiiinere (|Uiisi tlivinum iili(|iiem homiiicm
ris nostri
bracliiiim
Constaiiliiiopolim, 1'aiiesliiiam liberandam
ar-
iioii
soliiin isli
rcgno, scd iinivcrso oibi Clirisli(]ui
ridererei gcrendicoccasioncm
plurieSkicander-
ano missum esse,

iiibiis,
regni ipsiiis florida a^faic
beylium in Maccdonia, Icnahim .Vp()stolie;iin iii inari Tureas delcvissc respiicrel i.uitur oblalaiii a Maliomcte pacem, iii (lueiii, donee \ila siiperesset, bellum sacriiiu iirncre, regesqiie ineitarc
:
gubcriiiiculii exorsiis, sul)latis inteslinis seditio-
iuiimum adliibeas ad gloriosum

;
certii-
men
ciiiii
.Mahomciicai secta; cxterminand;c in quo iiictlabilis fuerit et sitardor meiitis nostr;e,

alia
propterea oriitores ad Scdeni Apostolicam vocari, atijue idco, iit suos mittcrct, consulnit,ac fu'derc imperalori sejuugeret Serviam vcro (|me A ostolieo patrociiiio a despola moriciilc coiicrcdila hicral, ci coin: :
deerevcrat
priiicipum
iiiilliique
aerior
])eetori
curii
iiisidciit, sit
omnes cxisiimare
hetitia,
lioiK!
possini
cum
te
tiili
nostra ianiaque indolc ei exjiecfa(]uiinta

essi;
oiiiôriunissimo lempore rebiis Chrislianis
((elitus
iiecommodiihim
patris
tiii
videamus. Equimilitis
ct
mcnihuit.
7. .Mallbia'
ri',L;i
dcm
lluii;;aria' illuslri.
iii
eiim
invictissimi
iillilcta;
Chrisli nobis in
iii
meiitem cogilatio vcnit,
"
('uni
Cbarissime
Cbristo
allccti
tili,
salutcm,
ctc.
eiijus ceterna suiit
fjravissinuc
curu', t|uibus
jam
a principio
in
assumplionis uosinc
'
hiiinus, .icrius
iiiiiversiim Chrislianitatem moniimciita, ;ctcrna laus ct lelieiiim gesiorum pr;eeoniuin existimamus post illius lugendam
;
morlem
LiU.
1.
lc
alterum
illiiis rcgiii
lirmum eohimcii
lirmius
(jiio
brcv.
|i.
171.1.
'
II).
[).
1G6.
ci ](riesidiiim
essc fuluriini. ef eo
142
aiite
CALLISTI
III
AXXU.S
4.
CHRISTI 1458.
:
oculos patris ii)siiis tui irloria ])roposita est, quani non dubitamus serenitatem tuam esse non adaniuaturam solum, sed omui conalu supei-aturam :quod eo
est tua,
ille
luandabamus
pro tuis
sibi
fidei
studcahiuc tua screnilas

et
maxime
Christianitatis negotiis taliter
facilius
tii)i
erit,
quo major
lu
rex,
conciliare,
imperatorem et alios principes Alamanriia; ut eisdcm fidci negotiis omni c\
quam
illius lueiit
lelicitas, et
partc consulatur.
10. Postremo, quamvis neccssarium non putemus, tamen ex corde et animo conuucuda-
niinisler regni fuit.

8.
'(
Uiiare serenitati tua>, noljis. universai-
que Cbristianitati congralulantes liortanuireamdem, ut tantum animi concipiat pro fidei orthodoxiv
nius serenitali
tiur
relictam despoti, cjusque fratrem,
dilectam in Cluislo liliam et totum dogratia ct humanitate eos

et
defensione
et
infidelium
extirpatione
decet, in
minium
illud, ut tua
quantum eum regem concipere

(|uasi divino
quo
foveas, ct in cuuctis tuearis
dcfcndas,
quos
nutu creato
omnium
Clu-istiano-
nos simul
cum
:
dicto dominio sub nostra et B.
rum
et pr;eci|)ue
nostra fides collocata est.
Non
Pctri prolectione suscipi per
enim dubitamus immortalem Dcum pari pietate serenitatem tuam directurum, ut eadem felicitate, qua juvcni tibi tantum regnum administranduni dedit, liostes fidei conteras, et leter-
mandamus
if^si
scimus status tui erga nos et Sedem Apostolicam dcvotione

verentia, ac pro fidei ncgoliis,
legatum nostrum autem legafo nostro, qucm fore amantissimum, pro tua
et re-
qua
ardeutissime
nam
gloriam
et
Turchi,
consequare. Debellandi autem sed Constantinopolis non solum

,
prosequitur, propitium etbcnignum te in omninus prffbeas, et in rcferendis nostro nomine
Terrie-Sancta'
licffi
recuperanda\ et sectae Mahomeexterminanda nunquam tauta occasio aut
fidcm
tus
'
ei
MCDLViii,
habeas tanquam nobis. Dat. xiv Martii, anno iii . De eadem clcctione gralula1'annoniic
opportunitas oblata est, cum post inclytam illam victoriam ductu patris tui Christianis concessani, aiiasque lam perclassem quam in Orienle cuni legato continue tenuimus et teuemus, quam per dilectum filium nobilem virum Scan-
cst Pontifex
procerum
ordini,.
Michael Zilagy = regia; procuratori, cardinali Strigoniensi % ulque ad sacram expcditioncm conlicicndam incumberent hortatus est. Fwdus Cltristianomm principum soUicilat 1 1
.
derbechum in Allânia contra eumdem Turcum habitas, maxime allenuatce sint eorumdem liostium vires, in quos si serenitas tua vires regni istius concitabit, proculdubio victoria in manibus est. Oblationes vero et iêtitiones fa-derum sive pacis, ()uam Turchi ixistuiarc dicuntur, omnino sunt non modo spcrncnda' et rcjicicnda,
sed uec audicnda, absitque ut tam pcrnicioso
Pn/it/fex
ct
iiulxcias
cuni
ad
Dedit cliam legalo mandata \
Turco panrji rctal. ut Maltiiiam

inducias
pangendum cum
Friderico imperatore ami-
cilia
fuHius adduccrct,
ncque
cum
ex
iis
Mahomctc ab Hungaris
principum vero.
crant. anlor
(|ui
iniri sineret, cuiii
infideles collecturi vires
cssent in Christianos,
qu;e
inipcria
:
ad sacrum bellum excitati

;
refrigesceret
'"
aliis
exemplo serenitas tua animum inducat, utapud

sede pace aut faulcre cum hostibus Dci verbum fieri paliatur, quod absque maxima olfensaDei, luaque ac regni tui perpetua infamia, et ignominia fieri non posset, sed stabilitis rcgni ipsius rebus in illos AJriliter insurgal, eosque omni
couatu exterminet. 0. Nos vero ])ro hoc sancto opere, ad quod
rcpclita
inquit,
litteris
xxiii
Maii exaratis
"
Curam,
adliibcas, ut rcx ct gubcrnator prafali charissimos in Christo filios noslros impcratorem et reges Poloni, Bosna; ca-terosque Christianos potcntatus illarum partium sibi conciliare, et optimam cum eis concordiam habere studeant, ut unitis viribus firmis et cum majori iiosscnt in excidium dete])ofcntia progredi
admodum acccusi sumus, mus non modo facultates nostras, et

continue
parati su-
standi generis Maiiometi
quidquid
Cum
stiani
itaqiie id
niaximi rcferretad rcs
Cliri-
habemus, sicut hactenus fecimus, consumere; sed etiam proi^rium sauguinem etlundere, nec unquam nisi cumvila banc divinam amprisiam
cujus prosecutione continue dimittemus, facimus apparatus, classem eamdem majores nostram Orientalcm, qua non mcdiocriter luiic
j^ro
imperii
firmaiidas dcbilitandumque ho-
stem, Callislus curas, ut id pcrficeret, omni studio coulendit ct t|uod Joanni Carvajal card. legato commendarat, etiam ElisabcthK regina)
:
''
et Michaeli Zilagy
'
regni Hungarici prsefecto,
tiim cardinali
vit
:
Strigonicnsi enixe
rebiis
commendaanxii et
amprisia? utilis
inii)craloris et
cst,
continuis subsidiis sustenct
Duabus, inquit,
admodum
tando, roboraudo et augendo, convocavimusquc
universorum rcgum,principum
l)Olcntatuum Ciiristianorum oratorcs ad nos, ut consilia et auxilia opportuua dc pr-^secutionc
c^piamus, pra^fala contra Turcum (luorum aliqui ad nos jam veuerunt, tuaîuc serenitas non ditferat, suos ad nos etiamniitamprisiatere,
libi
optaimis enim pro felici obtinenda victoria de iicniitissimis Turchis, utinfcr impcratorcm et regcm Hungaria', ef alios isfaruin partiuiii principes Christianos sif miitas, bonaiiue coiicordia cf pax secundo (luod ab
solliciti
; :
sumus
cisdeiu priiicipibus iiulla' coiiditioiics pacis scu

1
quemadmodum
tuo
pra;decessori,
I.ib.
!()!).
(|uas
p. p. i/4.
bicv. p. HiT.
'
Ib.
|).
IIIS.
^ Ib.
'
p.
p.
Ifi:i.
II'.
1
Ib.
p.
IG8.
'
lli.
nu.
Ib.
'"
prasentari pracipimus. pcr n(jstras lillcras
lAr.i.isTr
III
Axxrs
4.
cimisTi
cx
l/tr)H.
IA3
siiijrula-
lreii;L;iiarii!ii
(Mini Tiiith ,iccc|it('iitiir.
Dc codcin
rcfîa Hiiii-
niisisti,
qiiiliiis
iiitelleximiis fiiam
ad
(>pisco[iiiiii
Warailiciiscin,
auclnritatc.
cos,
(|iii
in
rem
laudaii(laiii(]ue
:
devotioneiii
otrcrs
erjâ
te
nos
ct
jrarica
|](illclial
:
lia'C
scripsit Calliiiulla'
Apostolicam Sedom
tissiiniim
(irdiiialjil.
enim
obscqiienet
slus
'
"
J'cr
iicmpc Christiaiios.
ciim perlido
cisdciii
ct
ad ea,
(]u;r
si
nos et Scdes A|)os|olica

nejrntia
fidf
i
((inililinncs pacis seii lrcuj,qiaiiiiii, (|ua'iioii nisi
niaxime
facliim
insidios.T esse
|)0sseiil,
iiclai io
perditissinii
(jiiod tiiaiii
j)('rliilii|iii'
Tiirchi
coiiccriiaiit,
iii
oh
'rurcn
acc(>|)lcii(iir
proiit
priiici|iii)us
sereiiitali'111
jiliiriiiiiini
l)(.iiiino
scrihimiis, ct siih
iiitcriiiiii.itioiic aiiathciiialis ct
.
ciiiiimciKlaiiius, ei(]U(' heiicdiciiuus,

qiie
liortaiiiiir-
inaledictionis perpetiia> iiroliihemus
1:2. Expetehat .Maliometes II inducias ciim Hungaris, iit ejiis helii cura vacuus uiiiversas vires in Asiam adversus Lsiimcassanum rejjem
hujusmodi devofionc et sancta Aolunfafe firmo constanfiqiie sit animo, et Deiis omiiipotens, (]ui quos viilt liumiliat ct exaltat, statuin tuum de hnno iii inelius secundabil.
iit
oam,
in
qun acri erat petitiis hello, translVrquod ciim non latcret Poiititicciu, (]ui Usiimcassanum sfie sacra* e.xpeditionisa Cliristianis in Turciam conliciendie in Maliometcm
1'ersidis, a
:
Uuod
ut te
ref
in pra-sentiarum a tiia serenitafe petenda csse existimamiis diio pra-ciiiiiasiint, unum est.
omni henevolentia
imperatore
tibi
et charifate
cum
te
princi-
])ihus Cliristianis tibi
finitimis,
et
îra-serfini
concitarat, principihiis indiicias eas admissuris
cum
et
rege
Hiiiij,s'iria'
jungas.
aiiathema
dum
"
ipsosque ad hellum gerenicto arniorum fa-dere ursif, (]ua de re lispc

iiitentavit.
'
:
ad Maftliiam scripsit
Callistus, etc. Faciliimiim erit

Cliristi lidcics
si
unifas el
sit,
coucordia inter
|)roseqiiantiir.
potentatus
et
collocafis virihus lianc
sanctam expeditionem
tiiain
Ilorlamur
iil
celsitudincm,
quam non
duhitaiinis in linc divino
opere foro
ferventissimaiii,
unire
et
conciiiare sibi velit
Secundo, ut pacis seii treugarum faciendarum cum perfidoTurco condiliones nullas acceptes sed ne verbum quidem de eis faciendis patiaris fieri, idque siih anathematis et maledictionis perpetuT pa'na tu<c serenitati prapcipimus nain inire fodera aiitfirmare inducias ciim liosfe Christiani nominisnil plane aliud esset, quam formidinem quamdam et desperationem ostendere, ex quo
concilies.
; :
eosqiie
imperatorem,
ci|)es
rejjêm
1'oloiiia',
rejrem riosna',
duo
Christianitafi perniciosissima
sequerenfiir,
lonjje altius
caeterosque isfarum
ac
partium
Cliristiaiins priii-
unum qudd
ideni
pcrfidiis
Turcus
cum
cis
jiacem. concordiam et unitainsurjicre

in
fein
hahere, et multuni
hostes
crucis, in
quoruni
tot.ale
exferminium omnihus
facultatibus perjias, nec
eorum
:
fallaces et insi-
erigcrctcornua siii dclcstandi fiiroris; arbitrareturcnim se nactuni (iiiporliiiiilatem opprimendi Christianitatem, ad i]ii()(l tolo posso anhelat nec credendum est, (]uod alia de causa indiicias
:
diosas postulaliones jjacis et fa-derum adiniftas^ sed asiieriicris et ahjicias et ita celsitudiiii tiia!
auctoritate Dei,
et
siil)
hujusmodi
qund,
si
petat, nisi
iit
eariim ohtenfii incaii-
tos ct inoi)inatos
aiiatiicmate et nialediet
ctione
a^ferna
|iraH'i))iinus
al)
illis,
niandamus
iioii
invadat. Allerum Christiani iiofenfafus, qui assiduis im]iloratinnibusnosfris ad hnc divinum certamen
inajiis excitantur,
Cliristianos
enim
pa.\ petilur
(iiiam insila
aniiuis
cnntinne
vestigio
intcllijrcrcnt
tidei
pacem
e
lierfidia
numqiiam
sihi
servarent, sed obtentu pacis
aut inducias
cum
hostihus
disposita
initas esse,
et
occasionem
parare tentant.ut improvisos et inojjinatos Christianos adoriantur. et sitim expleant sanjruine

xiii
eorum animi relanguerent,

:
torpesce-
Cliristi
.
lidfliiim.
ctc. Dat. die
Mai MCDi.viii
1.'3.
quocirca ne tam conafu procures obviare, rejectis quibiisvis ohlationibus ef pollierniciosa fiant
rent corda bene
omni
sfiidin ot
Pr<Tcepit
pariler Callislus\ objecta sa-
licitalionibus
perfidi
lioslis,
qui,
ut est
omni
crorum intcrdictione, Casimiro regi Polonia', ut inducias a Turca oblatas respueret caiisasqiie addidif jam a nobis indicatas, cum nimirum
:
feritafe et rahio
accensus ad etlusionem sanguinititur decipere eos,
nis Christiani, ita insidiosis illcccbris et fallaci-
bus ohlationibus
quos
siio
inde liostis arrojxantia iiiajîs aujjeretiir. ac deinde occasionem ad opprimendum (^liristianiim
nefario proposito inaximo obstaro possc cognoscit. Mclius itaque et laudahilus erit, si vires
nomen aucuiâturus esset. Adjecit vero adliortafioncm, ut armorum societatcm cum IIiiiij:aria' rege atque im])erafore contlaret ad fidciii cultiimque Christilatiuscircumferendum, ad quod
Casimirus regiis
professus erat.
tuas excitaris, et ut Catholicum
regem
decet,
cum
charissimo
,
in Christo
filio
rege Hungari;e
illusfri
cietcrisque
et
Christianis
iiiiitis
unanimi consilio
lidci
lifteris,
cgregie se coni]iaratiiiii
virililer
])crgas,
de
potentatihus viribus in hostes quihiis certissimam

Signilicahit
in
victoriam
tuE
fili.
Omnipolens
concedot.
Regi Poloni.T.
Cliarissime in Cliristo
etc.
serenitati nostro
nomine
hajc et alia dilepartihiis

xiii .Maii
Delecfarunt
ctus filius Jo. cardinalis S. .\ngeli

illis
nos iniranduin in moduiu
littera',
quas ad nos
ApostoIicT Sedis lcgatus. Dat. die

l-i.
aiino .MCOLViii .
'
Lib.
I.
))iev. p.
I*i.
-'
ib.
p.
171
ei
n:;.
' 1-0,1.
!ib.
Scanderbegus, Ucctn iwpole tradilus,

rcportat victoriam.
brev. p. 171.
Titrcis
i)isirjnein
rJe
Vetitos
l4/i
CAr.i.rsTi
III
Axxr.s
ciiiMsr!
ri58.
[icraJiîs
rtiaiu |)liiics alios priiRiiics, aiiallicnKUis iiilcnlata senlentia,

littcris
j;iin fu;c nohilihili
lilleras
signilicavi-
cuin Turcis inducias pnngcrc, cx
ad cpisco|)nin
cst
;
Waiadicnscm
jani
aiilc
oslcnsum
rcnl
id
unnm
iis
iii
cniiu molicliaiiliir TurIliiny;aria,
mus. Venerunt jam ali((iii c\ cisdem. S|ici'amus, I)(uniiio ;iiljii\nnli', iciu t;ililcr successuram, ([iiod [i;ir;iliifiir (i|i|ioifununi anxilium ad
proscciilioiiciii liiijus fclicissiina!
(\T, ut (lliiistianos
:
iiiviccm segrcgalos oppiimcl'oloiiia (icr-
imiirisiai per
at(|uc idco
oiiincs (lailcs. Sis
igifur, ut es,
animo
:
forfi cf
parlem copiarum misit in Macedoniam ad ohrncndum ScandcrlicgUum t|ni taincn animo non dcfccif, scd magnis cladihus invicla virtnlc aflrivit Christi
otio,
:
maniaciuc torpciitihus
magiio,
iicc le iilli
mctiis lcrrcant
nam Domi-
nus
erit [irolcclor luus, qiii
vires tibi submini-
slr;ibil,
utciiin sumin;i
tii;i
laiide cf gloria viclo[t;it.
riam dc hoslihus
Fchruaiii mciu.viii
stus
i'.
C(Uisc([uaris.
dic
scxta
munitissimi propugnaculi coercuit '. In mcdio hnjus hclli ardorc idcm .Scandcrbeghns INuitiliccm dc omnihiis ccrtiorcmfecit:cui Callistus animos, ut hostes confundcret, addidit et consueta auxilia spopondit. " Georgio Caslriotli Scandcrhcch, .Mhania-,
hoslcs, atquc instar
Horlaliis
'
jiradcrcacstCalli-
.Vlfonsum regcm Ar;igoiiiim, a qiio commcndafitias littcras accciicrat, ut anxilia illi

suluniflcrcl.
Callislus, elc. Iiitcllcximus ([uanta affcctione dilccfum lilium nohilciu viriim Scandcr<<
domino.
"
Dilcctc
fili,
salntem,
ctc.
oratores tui sti, quihus accurale ct |irndcntcr qnai a nohilitate lua in mandatis hahcnl refercntihus, intelfili,
uos, dilccte
Fucrunt aimd qnos ad nos misi-
berch Alhanim dominum nohis commcndaris, qnod nohis fuit jucundissimun! tamctsi nostra
;
propria volunt;ile illum pro suis virlulihus ct ingentihus factis, quibus non soliim dc nobis,
sed de universa Christianitatc oplime mcrctnr,
arcliori,
lcximus clades, qua? a srcvissimis Turcis
ct tuis
quam
dici
possit, charihilc com[ilccta-
tcrris ct partihus istis illata' fucrunl ct admiraii-
niur
videmus enim cum
[irope
solum
fiirori
damanimi
magnitudincm, quam conlra eos, ut decct principem Catholicum, ad compcscenlui
dum
niios,
coruin furorcin adliihcs, et labores conliquos proplerca suslines. Agimus Dco
sa^vissimorum Turcorum qnasi murum qiicmdam firmissimum esse opposifum, qiii ipsoriim aditum [ira^cludit, nc in Chrislianifafcm irnim[lant nec nos latet (luot cladihus ipsc cum suis
:
gratias,
quod partibus
istis,
per quas
in
([uasi pcr
suhdilis
;ill'(H'fus
illi
fiKuat
l';uicisqiic
inlcrjectis
:
portam ad
te
irrumpcnduiii
Clirisliaiiifatfm
de inissa
aiiri vi subsidiaii;i,
addidit
"
Ilor-
hosti pcrfitlo ct sa'vissimo aditus patcrc possef.
tamur
bech,
si^rcnitatcm
iili
tiiam,
ut
cidcm Scandcr-
quasi obicem ct murum firmissimum ad n^sistendum opposucrif, cllioslem cumdcm, ciim quo fihi conserla manii s;epc d.qiugnarc opor-
eliam consiicvisfi. oiiporfunis suhsidiis

,
subvciiirc
cuiikiuc lot aiigiisliis

l);it.
(ircumscplum
iinigno nudi-
adjuvarc
IC).
V(dis.
viii
Fehriiarii.annoiiciu.viii.
tet,
[ler te crebris cladibus cum tua maxima laude et gloria afficiat. Utinam liii animi cx cietcris principibus Ciirislianis uuiltos hahcrcmiis,
.\(loiti iiitcrca siint Tiii'c;i'
minc Scnndarhcgum,
tiilit"
cui
opportuiias siipiielias
Pontificio jnssu
J5icli;icl
Horgia
iii
ncpos
non quidcm pro
fidei lutcla
tam
an.vii ct
soUi-
Ponlificis, ad ((ikmu scri(ita luec
liftcris teilia
citi cssemus. Pcrscvcra, fili charissimc, in dcvotionc et in sancto et saluhri pro[iosito tiio
:
die
.liinii
exaratis
([iii
Advcnfiis fniis ad Scandarin

neccssif;it('
heclium,
constitutus crat
nam cum
eum,
cui
[iro fide
niliil cst
Christi certes, sperare dcbcs
impossihile, ctlorlia qiuTque
parvis confuiidit,
lc non deserct, scd victoriam gloriosam de suis liostibus tibi dahit. " 15. Nos vero, ct si pro sustinenda classc
quod
nobis multuin, ([iiod op[i(irtiino tcmpore a nohis pcr te succursum hahiicrit, cum fcceris id qnod maxiinc ei opiis fiiil >.. Partam autem de Turcis fiorcntissimain victo[ilacuit
maxima,
in partibus
Orientalibus et alibi, illa([ue robovix facultales
randa
sis
ct
augenda
nostr;e sulfi-
aliis incredihilihus gravcmur impcntamcfi ut pro laborihus et periculis suslinendis, ((u;e te cnm tuis [Kcnc continuc suliirc
ciant, et
;
riam a Scanderhego dcscrihit pluribns Marinns P.arletius Duin cnim Asiaticis rchiis distincrctur llaliometcs, ducnm ([iii limitcm Jlacedonim insidcliant opcra, Amesam Scandcrbcgi [iromisso diadcmate Epirolico, in nepotcm
'.
,
illiim
concilavit,
(icrlcrritos
:
raftis
Epirolas Tnrcicpc vis

in cjiis
oportct, [ilus facultatis

tibi
liahcrc possis,
f;iciiuus
limorc
citus
facile
fidcm ac poilli
subventioncm op[iortunam ct quam [lossumus, qniii([ue millium fiorenorum de cainera,

lacturi m;ij(uem in dies, ut s[icramus, ut cx luis
testatcm venturos
nia" bass;c
iK!
verum pi\Tci[iuam
exer-
curam non commisit,

:
scd Isaaco lioma-
t;imcn sinc im[ierio iirorsiis esset,

c([uiluin eidciii Aincstc apost;ila3
co;ictis
oratoribus |ir;elatis, ((uihus supcr |ira;missis fidem hahebis, [ileiiius iiifclliges.
quin(|ue
tr;i(lidil.
inilli;i
.\t
Scîiidcilieghus,
niidccim
victori;iiu
trucid;iii,
(|uam lacimus or;il(irum imperatoris, regum et principum Christianoium super proscqucnda imprisia contra TurcLim,
"
Conv(jcationciu
;irni;itorum
milliluis, (iiilclicrrim;im
ct
dc iisdciii sed vivuin
li;iss;i
c;i|ii
Amcsa, i[ucm non

:
.juspit, rcporl;ivit
Sigiia,
(Bar-
'
l.ib.
I.
liipv. p.
110.
I.ih.
I,
lircv. p.
in,
II).
]i,
17i.
.\|,ir.
Hail.
1.
IX,
,^CALr.isTr
lctii vcrl).i
siiiil),
rrr
axnt-s
.i.
niiusTr
l/i58.
1/..')
iiiilitaria
iir;i'cipii;T' in;i),Miilii-
iiiii
simulala fuga pctiissct, ut uxorcin ac libc;i
(linis ct foriiiic vi;.;iiili c;i|)fa, (liiin^ciili

:
liomincs
\ivi iiiillc
los (iuos dcdcrat obsides rcdinicrct,
.M;i!io-
c(iu()iuiii
i)r;c(l;i
ac rcliîuanim
(\i'
rcrum
iii-
mctc vcncno
18.
(liii
cxtinctiis fcrtiir.
crcdibilis
riiit,
iiumcro occisonim
milli;i
viiiiiiti
Lcf/a/NS
ad
ct
consta)itiam mcitatiis
;
d/ssi-
varia affcnintur,
crcsa rcfcrunt,
(|ui
ciiiiu pliis trigint;!
Cicrmanicn
(lui
vcio miniis
cnmmc-
stracta.
morant. l(c nostris scxajînta soluininodo ;iul paulo minus desidcratos fuissc narrant. Tam amplam victoriam sic cxiguo prctio stclissc, scd ncc ipsc miral)ilcni ncgo, dummodo audicntium aures rara lucc rcs omnino non offcndat
.
C;ctcriiin Pontifcx Michaeli Horgia' dcdit mandata, ut c .Maccdonia ad classcm I'on-
nuia/arica scdata
classis in-
tiliciam revertcretiir, ad qiiain scx naves

nicatii
ali;is
com-
onustas sc mittcrc significavit, ac bn^vi

cxtant de
(niatuor trircincs oplimc inunitas siibmis:
siirum
;i(l
codcm misso subsidio
littenn
'
Ejusmodi cladis Turcic;c

ct
;ili(|ua pr;csaj^Ma
l.iidovicuin p;>triaich;tiii A(|uil(>icnscin cardi-
pr.TCCucurrissc rcfcrt auclor, vidclicct
cx(3untc
Verc sanguine pluisse,

ct aliariim id
ruiii ;ip|)ctuiit,
innumeram vulturuni
sordcs cadave-
lcgatum iii <>riciit(!, ct 1'ontificia; cbissis pncfcctum (iiii cum ob priiicipum Christianoii;ilcin
:
genus
aviiiiii, (|u;c
riiin
(|U(!
conccptain cxpccfationcm fallcntiiim, ne-
supervolitassc
Turcicum cxcrcitiim pisr cos dies quin etiam((iuod luimano casui

signiferuin
tributum
fuisse.
cst)
Turcici
cxcrcitus
crucis sigiia in Tiircas scqiicnfiuin incrtiam, fatisccrct suh lcgatioiiis onerc, ncqiic ardiiiim (luid iii hosfcin qui impigie vircs omiics
siias
otfcnso ciiuo maccria? cadcntis ruiiiis ohriituin
cogcbat, gcrcrc possct, a Callisfo cxcitatus
Hac porro cladc dcpressus Maliomctcs, tum proptcr acccptam in 1'annonia ignominiam novosque ex Mysia tumultus, pacem a Scanderbegho pctiit, Mcssit Sanzachi opcra, qui in acie captus pliirimo auro libertatem rediincbat, cui Scanderbegus hoc responsum dedit Ffedissimum omne amicitiffi gcnus vobiscum rcputamus, stantibus tam undiquc Christianorum injuriis, tot cladibus, ac sanguine adhuc rcccnti pio Gra-cia jam omnis ac Hungaricum solum madet, sicne Pcloponesiaci impcrii jacturam hodicrna pace compciis;ibimus? Sicne novam Belgradenscm victoriam ac Hungaricam gloriam novis nobiscum induciis dchoncstabimiis ? Habeat qua? potcst ipsc M;iliomctcs fa^dcra nos armis ferroque ca^ptam scincl paccin ct otium quajremus . 17. Ex cfiplivis Tiircis nonnullos dimissos cum eorum ducc rcfert auctor, aliquos (^bristianam religioncm amplexos in Epiro rcmansisse, alios ad varios rcgcs ul tcslcs victori;c missos Tum Hispania;, inquit, tum Gallorum regi praeter captivorum sat magnum numcrum, cqui
:
:
ad constantiaiii ', ac mcliorum rcriim spo connrmatus, Matthiam quipiic Iliiniadis liliiim crcatuin Pannmiia! rcgcin invictumqiic (^hristi pugilcm futurum Rassiam Scdi Apostolicic tcstamcnto rclictain scdata Germania' dissidia;
est
:
:
Liisitaaiiin
ipsi
icgcin
cum
;
classe florcntissima sc
conjunctiirum
Ratavos scptem navcs op;
limc instructas addiicturos

ct
ncque Franconim
.Vragonum regcs
"
in mittciidis auxiliis (lefiitu-
ros.
Callistus ctc. In Hiingaria filius

ct
Cliristi athlct;c .loannis
illiiis
in-
victi militis
va\ vodte
factus est, ct cjus aviinculus gubcrnator, qiii incredibilitcr ad pcrsecutioncm hujiismodi ncgotii dicuntur essc animati, disct disscnsiones privata' primalum codcin rcgno ct AlanianniiE sedata sunt, dcspotusqiie Rassiffi qui nullo rclicto lucrcde mortiius est, tcrras suas cardiiiali S. Aiigcli lcgato iiostro pro nobis ct Apostolica Scdc triidi cl consignari mandavit, et, iit crcdimiis, J;iiii illas nomiiiibus pricdictis acccpit. It;i(|uc Itcus
iiutu divino rex
cordiicîue
iu
<<
lianc rcm ad habcndiim ccrt;iiii victoriam ct rccupcrandam non niodo Conslaiitinopolim, scd
fot;im Terrani-Saiuf;im,
(|iio
ct spolia
omiiis gcneris missa, atqiic ad alios

f;i:na, ila
noslro tcmporc
fii-
idcnlidein alia. Urbs Ronia fcrc sicut
turum oinnino crcdimus,

disponit
.
parat, ct adaptaf, ct
ornamentis ejus victoria; rcpleta. Ita statuerat pro virili Sc;iiidcrbcglius lotum p;ciie orbcm
clcganti ca
libcr;ilit;it(! sibi
Interjectisque pluribus (|uilius iikcsiibjicit

:
rcnfcin solafiir,
<<
Qiuiiifo gaiidio iios
(ievincirc. .Vdjunxit
alfccit ct conliiiuc ;illicit dilccliis lilius cîrdiualis S.

iii
praeterea his donis legatos, ct frequentcs adliortationes ad concordiain,

jain ex diufiiio
crescentciii
sil)i ;ic
Angeli,
qiii
licct
a>lale
gravis, sic
tamcn
prcccs scdulas, ut
atîuc
somno cxpcrgisccrcntur,
in
iii
maximis laboribus pro ;c(|iio animo siisfincf, cf

solcrtia
iii
fidc
vcrsafiir? (|iios
diligcnti;! ct
ttir-
summa
visccribus pcstcm, pauiatim

.\|)uliain,
partibus lcgationis
sum subortas
ad cor siibirc uou [);itercntur. Doiia

ut
biilciifias scd;irc cur;ivit, cf Christi fidclcs cxcil;trc 11011
nequc hoc
omittaiiius, ad
suuiii Alloiisum
ccssat
iii
iicrdifioiicm iiiimicoruin (rii-
decrcta speciositriumplii
sc tulcrc.
cujusdam formam praj Amcsa ctiam Ncapolim diictiis in car-
cis,
nobis eliam, qiii iucilafissiini ct ardentis Et simi siimus, calcaria addcndo . Et infra
:
ceribus jussu patrui in niagna custodia liabciidus . Extincto paulo post Alfonso, reduclus in
iic
crcdas, (|uod
rcx
Franciic,
Porliigalliic
ct
Aragonuin,
et ca^fcri
potcnfiifiis rcin
istam nc-
Maccdoniain .\niesa, et vita ct libcrtatc a Scandcrbcgho cst donatus qiii cuin Constanlinopo:
'
I.ib.
I.
liMV. p.
172.
-'
IbiJ.
152.
Ann.
TOMCS
X.XIX.
R\YN. X.
in
1A6
pli^nnt,
iit
CAr.T.isTr
irr
.wxrs
/|.
CHRISTI
1/158.
se jure niti
in linc .Kstalc spnlics, etc. . Addit cx
rori
dcbitum disccplabat. Potiori
llollantlia
scplcm navcs pracfcclo Antonio Fcrrario vcla fecisse, quas missurus sit, pergitque VA rcx Poriniâlliu' nnnc dc novo nobis scri:
affirmabat Guillelmus dux Saxonifc,

ri
<
jisit,
se
cxccutnrnm
virilitcr
et
:
potcntcr nunc
cum majonatu Ladislai sorori nupsisset: Sigismundus et Albcrtus Austriaci principcs monehanl BoIk!mos anliqui fcederis, quo crat sancitum, cxlincta
qua; oI)tulit contra
Turclmm
scimus
enim
regum Bohcmorum
sohole, ex Auslria prin-
classcm forlem pra>|)ararc,
etc.
Dat. xv Martii
anno
Mi:Di.vni, Pontilicatus nostri
anno
iii .
'
Eadem spc ipsc Callistus aliis littcris Icgati animum rediiitcgrarc nisus est, ne classcm ol) incommoda (ju;c patichatur dissolverct: Callistus, ctc. Ut tibi notum esse jam dehct, convocavimus oratores regum . Et infra
19.
:
cipem petcndum. His omnibus opponebat se Jersico sive Georgius de Cunstad et de Podiebrat, vulgo Podiehralius, regni Bohemici administrator, artemque et vim jungebat ut solium conscenderel
:
cui favebat Rokyzana, de cujus inipietate ac pervicacia plura diximus supra. aut regcm profana?
Considera qnaiilo fervore
et
persevcrantia di-
succ secta;
fastigio
lcctus filius cardinalis S. Angeli legatusin Hiin-
tanlo
dcligendum, aut si nullus ex ca dignus censcrctur, Hebraiorum
garia ct ad fines pcrfidi Turchi acquirendo tcrras dcspoti Rassia; defuncti pro nohis et sancta
jaclabat.
Romana
horibus
Ecclcsia, onini tiinore postposito, lact pcriculis
Icgationem suam cxercct,
im[)avide, virilitcr ct potenler nos conforlando
more, populo Bohemico judices pra?ficicndos Dcnique coactis rcgni ordinum comitiis Quadragesimali tcmpore, Georgius partim alios ad ipsum renunliandum regem pellcxit, parlim coegit, cum ct foruni ct plerastjue domilitibus compleri, ct suhtensos laqucos inlellcctum csset, dc qua clcctione Iutc tradit .'Eneas Sylvius '
21. " Uhi dies constituta ilhixit, audilis legalionihus in convenlu procerum, utilitate rcgni
continue supcr amprisia ista, ct ad sustincndam classcm, et si non magnam, in partihus i{)sis
Orientalihus. Dat. etc.
iii
mos
Aprilis
anno
mcdi-viii .
vero increbrcsccrct faina Mahometem in Pannoniam irruptionem facturum, Pontifex Iûdovicum cardinalem veliementius est adhorta-
Cum
discussa, Georgius Poggiebratius rex pronun-
ne classis imi)crium abjiccret, atque ctiam addidit, ut Cypro, quam Caramanus invadere
lus
-,
minitahatur, succurrcret.
Callistus, ctc. Hortamur tuam circumspectioncm, ut hoc tam neccssario tcmpore, quo per-
fidumTurcumcumingentiexercituinHungariam venturum aiunt, uhi etiam toto posse, ut eidem occurratur, laboramns. Velis legationcm
csse
hanc nostra} classis sustinere, ne ex illius dcscrtione animosior Turchus fiat . NonnuIIisque intcrjcctis dc Cypria rc, adjungit De pcifido Caramano, quod rcgi Cypri minetur, dolenius quid ])ro ejusdcm regni tulela classis nostra possitcfficcre vidcaltuacircumspcctio, et eidcm
:
iis
succurrat. Dat. XIX Maii, anno mcdlviii . Scd de hactcnus; uunc ad rcsBohemicas traducenda
domique apprime clarus, cui ad gerendas nec consilium ncc a;tas decsset ea res necati regis maxime suspicionem auxit. Ipse ex oratorio priinum in "dein B. Maria*, ubi Bochczana pra?sidet, solcmni pompa dcductusDeo gratiasegit: ihique novelloregi puhlica salutalio exhihita. Mira rerum mutatio, elnovus siderum influxus duo potentissima rcgna eodem tempore rege orbata cx nobilissimo atque altissimo sanguine ad mediocris sortis homines pcrvenere, sic Dco placuit. Ludcre fortunam dixissetantiquitas; nos divina; providenticB cuncta tribuimus, ulriusque regis electioncin. Noniiulli vim adhibitam dicunt, neque jure valere quod metus extorserit. Nobis persuasum est
tiatur, militia?
res
arniis acquiri rcgna,

l)is
est narratio.
20. Jiiter miiltos Bolicmici reqni semulos rcx creatur Podichrtttius, cujus fraudcs mox dctcctiv. In Bohemico inlcrrcgno, post Ladislai lugu-
historia?
non Icgihus . Quibus verBohcmica? fincm imposuit. Porro qucstus est Pontifex, in ea Georgii ad
rcgnum Bohemicum, tum in alia Matthia; ad Hungaricum clectione cousullum non fuissc, ut
Apostolica auctoritatc cclehraretur,
brcm ohitum, plurimi reges ac principes ad solium Bohcmicum asiîrarunt ' Francorum rex
;
cum
eoruin
regnorum su])remum impcrium

niaiuc Ecclesia?
:
juris esset
Carolus, qui filiam Ladislao dcspondcrat, [)etiit a Bohemis, ut vcl uni ex filiis, vel ei principi,
cui filiam
ferrent
:
curas vcro
inleiidil, ut in
RoBo-
matrimonio jungcret, scei^trum deFridericus imperator illuJ ad sc ut

Bohcniia^
hcmia vetus rcligionis cultus refloresceret, de quo haic Joanni Carvajal cardinali legato mandata dedit
tis,
'
:
suprcmum
tuni contendehat,
dominum legibus devolucum Ladislaus solemni ritu

non
esset professus, ne:
Callistus, elc. Satis
miramur quod
et
cum
regna Hungaria;
a mulBohemiic pcculia-
se imperii fiduciarium
rius sint B. Petri, ut nosti et antiqua gesta au-
que
clicntis
oflicia cxiiibuisset
Casimirus rex
Polonitc uxori suic demortui regis Ladislai so1
modica mcntio facta fucrit, mortuo rege Ladislao, super ]irovisionc ij)sorum
thentice doceiit, tani
I.ili.
I.
brev. p.
.iO.
1.
Ib.
p.
172,
I.
,&,. Sylv.
liist.
Ro'
liem. c.
G:!.
Papieiis. in
Comm.
x.\-.\-.
Cocl.
Xii. Naiiclcr. vol. 1. gcii.

1.
.En. Sylv.
liist.
-
nobeiii. c. 'i. ct
i.
c.\
ipso Cocl.
bisl.
Iliiss.
49. Dubr. blsl. Bobcui.
XII et alii.
Lib.
p. 1U'J.
CALLISTI IU
regiioriuii
ritatc
;
ANXL'.'!)
4.
aliis
CIIRISTI
articulis
1458.
(ic
iiostra ct Scdis Apostolictc auctociiiiii
Romana; atquc
ac rcstituere
.
fidei
CatholiccC
iioiiis
ct
si
grata
sit
coriiiii fclix
contrariis revocare, ct ad ritum
concordia
sive
bona expcditio nova; provisionis eleclionis, non miniis (maxime tc ibi exiet
rem reducere
vii
cultumquc veteConfirmat Dubra-
dictaMatthias Hungaria; rex, qui aliquot post
slenie legato dc lalcre iiostro) conservare cupi-
mus,
et ex
corde desidcramus nostrum in pra;tiia;
missis et Sedis A|)ostolica; decorem ct superioritatcni, i)rudeiitiic

tibi
vidcl)itiir, et
:
et
providcntia;,
prout
temporis qualitas exposcit, reinittcndo et labora quantum potcris super reduclione Bohemorum ad fidem et unitatcm sancla;
Komance
Ecclcsia^,
:
nostrani<]uc
ac
Sedis
Apostolica;
obcdientiam
nam
si
umquam
ad
eam rem efficicndam tempus aptum seu

situm
fuit, lioc
dispo-
pr;eseiis est proj^tcr cuiii tjui in
regem electus
fuit,
quemque ad hoc inclinatum

anno mcdlviii
(icorgii
,
esse aiunt. Dat. die xiii Maii,
Non norat
Callislus
liypocrisim
qui
Georgius detracta fucata; pictatis purgandum de missis episcopis errorem, damnandani Georgii perfidiam ac perjuria patefacienda publicis Tabulis professus est, se cpiscopis et proceribus ad illum regia inunctionelinicndum profecturis dedisse mandata, ut antea ipsum ad religionem Catholicam pie colcndain sacramcnto obligarcnt;ejusque jurisjurandi a Georgio exacti et redditi formulam penes sc,nealiquo casu interiret, in regio Tabiilario conditam servare, cujus cxempla publicorum tabellariorum fide ct sigillo firmata vulgavit, de quo in Libro Privilegiorum Romana; EcclesiEC Tabiilarii Vaticani
annis,
cum
larva in ha;resi obsordcsceret, ad
'
ut firmaret solium,
pra;ferebat larvam religio-
et
in
Ms.
:
Valliccllano
cxtat
hoc rcgium DiHungaria\
nis ad Catholicos ea specie sibi devincicndos
ploma
ducendosque sub jugum cum enim veteris moris et instituti essct, ut Bobemia; rex a Pragensi archiepiscopo, aut, si is deesset, ab episcopo Olomucensi sacro olco liniretur, ac dia:
23. " Littera; Malthia; regis
Nos Mattbias Dei

etc.
gratia rex Hungaria;,
Dalmatise, Croatia;,
Memoria; commenda-
dcma
acciperet
pastore vacaret,
jam diu vero Pragensis Ecclesia Olomucensis autem prsesultan-
mus omnibus pra^sentes litteras inspecturis, (juodj cum in anno Doinini mcdlviii dominus
Georgius rex, alias vero gubernator regni Bobemia>, post electionem et regimcn ejusdcm regni de se a regnicolis habitam, postularet a nobis certos episcopos et barones regni nostri pro sua coronatione mitti, nos id bona ratione utilc factu rati, ccrtos idoneos episcopos et barones regni nostri pro ea re misimus ne tamcn tanquain immemores Christianie religionis cuiiiiam ha>resi faveremus, injunximus et inandavimus ipsis episcopis et baronibus, ut priusquam dictus dominus Georgius rex coronarctur, debitum juramentum ct lilfcras de observanda Catbolica religione et obedientia Romanae Ecclesia; ab ipso domino Gcorgio rege
:
tum designatus esset,

se
necdum
sacris [ôntificailli
libus initiatus, ca!terive
Germani episcopi muneri ingerere detrectarent Georgius

,
in
Pannoniam oratores
misit, qui a Matthia genero
cpiscopos peterent ad regiam iiuinctionem, ca'teraque perflcienda. Missi itaque fuere Jauriensis et Vaciensis episcopi, qui rilu veteri ipsum ante celebritatem ad obfcmperandum Pontifici, colendam fidem ortliodoxam, ha;resesque exscindendas sacramento adegcrunt, quibus de rebus
haec
Dubravius
22.
scriptis
mandavit
'
Georgium prae se ferre nolle nisi i)cr ostium, more videlicet aliorum regum Christianorum, in aulam regiam
Postquam
patuit
ingredi, prsstito prius jurejurando a

Pontifice Callisto sibi oblato, missi cx
Romano
Hungaria
ct
quod et exactum est. Qiiaruin quilitterarum tenorem una cum subscriptionibus testium idoneorum et notarii piiblici de
exigerent
;
dcm
sunt a Matthia genero duo episcopi Jaurinus
verbo ad vcrhuin sine diminutione

aliquali,
Vaczodiensis in Bohemiam, qui miinere illo coronandi fungercntur. Afluit et Prothasius
et augmcnto quoad oiniies continentias et clausulas suas ad maiidatum sanctissimi nosfri siimiiii
Olomucii electus, ut testimonium de juramento perhiberet, juramentum Latine primiim recitatum palam fuit, dein vcrnacula lingua Georgio per legni cancellarium, ut vocant, perlectum quo audito, schedam ille in manus sumit, nec dubitat in oninia illa verba, qu;e ibi conccpta et scripta fuerant, ore suo jurare, obedientiam
:
Pontificis
superius inseri fecimus ac fidelifcr conscribi, ut ct forma juramcnti liujusmodi, et
testificationes
desuper
facta;, ctiani ipsis litferis
absentibus,
cunctis
quorum
interest liquido
pateat; originale aufein propfer

ut alias rationabilcs
videlicet sacrosaiictiP
tale fidei,
RomaniP
Ecclesiiu in uni-
quani eadcm llomanaCatholica(]ut! ct Apostolica Ecclesia profitetur, prffidicat ac retinet custodire, el illam Itiori ct propugiiarc pro virili cnixe vellc, ac iiopulum sibi sulijcctumab oniiiibus erroribus, sectis, ba;resibus, atque ab
*
viarum pericula causas apud nos rctiuentes. In quorum omnium pra;missorum fidem prsentcs littcras nostras sccreto sigillo nostro impeudcntc, ac subscriptionibus ct signis duoriim idoneorum notariorum publicorum in evidcns tcslimonium veritatis consignari fecimus.
Dat. in
descciisu
nostro
exercituaii in
oppido
'
l.il).
Priv. Iloin. Eccl.
l.
ii.
p. 237. ct
Ms. Vall. sigu.
Iil.
U.
liubi-.
Uist,
Bolieiii.
I.
XXX.
imm.
12. p.
lOi.
148
rALLl:>T: IH AN.xrs 4.
CIIIUSTI
l'i08.
noslro Saiiimia x ilio iiioiisis Ncvoinlnis, anno Doinini mcdlviii, rogni nostri anno ix, coronalioiiis voro lortio . Adjecta snnt tabollariorum
roiiioriim
tis
sn|iorioruin
nomina
ac sigilla, i|uoruiii postreot
nuis h;ec vorba a so lecta

23. Et
audita tostatur
nomina
ct signa,
qn;o studio brevitaillius jurisjurandi a

;
pnotormittiinus.
24.
Quod ad iormulam
nuiicui)ati attinot
ego Petrus, naius Pauli Forgach de Cara, clerious Quinquocclcsiensis diircesis, publicus iinporiali auctoritate notarius, anno, mense, die et hora quibus supra, Indictionc vi,
Pontificatus
(oory:io
oa pra'fixa est cjus'
autcm sanctissimi
anuo ejusdem
iv.
in Chrisio patris
dom
roi;is littoris liisce
concopta
vorbis
ct doinini nostri domiiii Callisti divina

Filii
providon-
In noinino Domiiii, Patris scilicct ct
tia
papa;
III,
et Spiritus sancti.
X
Amen.
secreta regali solit;c

tus
Pragse in camera habiiaiionis sua; consiiiusibi et
Kgo Georgius eloctus rex Bolicmiic in proximo coronandus ])romitto, spondeo, polliceor atque juro corani Deo et Angelis ejus in manibus patrum iii Cliristo reverendoruin domiiiorum Augustini Jauriensis et Vincontii Wacionsis episcoporum, ac in pra^sentia venerabiliuin
personaliter
princeps dominus Georgius
oloctus rex prsescriptus,
ad latus ejus
et
corporali
iniiia
pra^sentia
assisiente serenissiina do-
Joanna
conthorali
sua, jurisjurandi
professionis
formam
pr;escriptain
cum primum
Bohomicum
in Latino legi audiret, ei tandein in
Protbasii elccti Olomucensis
Pizibislai
translatam legeret,
et
ore proprio pronuntiaret,
abbatis I.ucensis, itom spectabilium et magnili-
ac in manibus supradiotorum reverondorum in

Christo pairum doininorum Jaiiriensis et Waciensis episcoporum,
sanctis
corum
ac egregiorum virorum Nicolai de ^^ yllak vayvodffi Transylvani, Osualdi de Rozgon comitis Syculorum Hungaria>, Zbinkonis Leporis
iaudem manibus
et
suis sacro-
Evangeliis
charta professionis
per
de Hazemburg judicis regni, Procopii de Rabersterni cancellarii Bohemiffl,regiorum baroniiin, ac Micbaolis de sancto Nicolao arcbidiaconi >'euvogradioiisis Waciensis, et Tbonue de
Truthiiscantoris Jauriensis Ecclesiarum, canonicorum. decretoriim doctorum, quod ab biiic
et in
eum
lecta tactis, obedientiam, reveientiam, fide-
litatem et conformiiaiem sacrosanciae Romanaj Ecclcsiae, ac sanctissimo in Christo [latri et do-
antoa et doiiicoiis lldolis
et
obodieiis oro
sacrosanctffi
Romana
et Catholicffi EcclesiiE, ac
domino Callisio pap;c 111 ejusque successoribus canouice iniraniibus observarc jurarot, ot iirofossionem exprossam facorei, serenissima etiain doinina Joaniia prKdicta conthoralis sua formam pra^scriptae professionis
niino nostro
sanctissimo doinino iiostro domino Callisto tlivina [jrovidentia pap;e 111 ojusquesuccessoribus
canonice intrantibus, et eis obedientiam et conformitatem, more aliorum Catholicorum et Christianorum regum, in unitato orthodoxa'
fldei,
priinum in manibus diciorum dominorum episcoporum, et post tactis manibus suis sacrosanctisEvangeliisetcharta professionis, omnia, qn;e sibi per prwnotatum Jauriensem opiscoIium iiroponobantur, ore proprio et voce intollipronuntiaret et exprimeret, quia omnibus et singulis prmissis, dum sic, ui pr;x>iniitiiur,
gibili
quam
ipsa sancta
Romana
Catholica et
Apostolica Ecclesia confltetur, prsedicat et tonct, fidolifer observabo, ipsamque Catholicam et orihodoxam fidein protogere, tueri et defendere
fierent
et
agerentur,
una cum
suprascripiis
populumque mihi subjectum secundum prudentiam a Deo mihi datain ab omnibus erroribus, sectis et ha;rosibus, et ab aliis articulis sanct;c Romanio Ecclesiae et fidei
volo toio possc,
CatholicEoconirariis revocare, et ad vera Catholic;c et orthodoxa' fidoi observationcin ac obedientiam, conforinitatem et unioneni, ac ritum
testibus prajsens interfui, eaque omnia et singiihi sic fieri vidi ei audivi, ideo me manu propria hic subscripsi, signoijue et nomino mois solitis et consuetis consignavi in fidem et testi-
monium omnium singulonim

rogatus
et
et
pra-missorum
roquisitus
cultumque
sancia;
Romana?
et restituere volo, et
Ecclesia) reducere laborabo, daboque et adhi-
licbo oninen
diligoiitiam,
ut
omnia
prajscriiita
20. Obstriuxisse se ideo clanculum hoc sacramento Georgium, ne Hussitica lue inqiiinatos populos a se abalienaret, observ;it Jacobus cardinalis Papiensis', ad Catholicos vero deliidondos palam ab eiiiscopis corona redimiri
compleantur toto meo posse et conamine ad laudom gloriam et honorem Dei, ot ad exaltationem sanct;e et Catholica; fldei. Sic me Deus
adjuvet
ot bffic
voluisse
quam
celebriiatem
vii Maii,
nimirum
sancta Dei Evangelia manibus
lii fidem autem et testiinonium (nniiium prioscriptonim, ego Georgius
niois coriioralitor iacta.
proximo a jurejurando de obscrvanda fide orthodo.xa delendaque h;cresi die, peractamrefert Dubr;\vius -, apud quem in consignando anno insequonti orror ost in marginali pagina, ut ex
dictisconstat.
clectus rex praedictus hic infra
sigillum
vi
meum
cum
l'aii,
Cinctus itaquc Bohemica corona Georgius,

plures Cathulicos aseaversos videret, nam et pra;ter nouuuUa Boheini;o oppida, proviiici;o finitinnc Moravia, Lusacia, Silesia, Bohemise
Cuuim.
bona
et
propria voluntate,
et ex
certa scientiji
aiipondi mandavi. Dat. Prag;c die
monsis
anno
'
Doiiiini
MduMii. Adjunct;i smil

lloui. tccl.
l.
tc.-liiuii
JiuJ. lib.
Vd\.
u.
]).
XM.
ct
.M=. V.ill.
(,.
yji.
C.ii(J.
Papiciisis
iii
llulir.
1.
.\.\.v.
CALLISTI
conlribiilii', illiu^, utpoleliaerctici,
|iiu
111
ANNUS
subire
'i.
CHIUSTI
458.
;
149
jugum
novas artes aiiliibuit, subornatis Hobemis proceribus a quibus fueprovinciarum earum rat rex salutatus, qui poi)uIos litteris tiortati sunt, ut [ârcrent Georirio, illiim enim lidcm ortboiloxam amplexuin,
ariiore
nMHielianl
',
'
sit, et regem pro more cst vencralus Germani etiam principes exemplo eodem amiciti;e illiiis se certatim iusinuant, ineunt fa-dera, nu[)tiisque confirmant. Cum Ca?sare demum et Polonorum rege et Mattliia Hungarorum regnuni
tum
[iriiuum ade[)to, data in

coitur.
uxorem
filia,
so-
semper consensurum eiim(|ue commenta ad irritum caderent, vim

et
Romanic
EcclesitE
adiiio\it, et iiiios in armis expeditissimos liabebat llussitas adduxit ad Iglaviam Moraviaarcem obsidendam eamque ad deditionem
,
Quibus supra votum fluenlibus igiiarus venturi dixisse in conventu [irocerum fertur Ex tam mullis tainque prosperis rebus
cietas
:
sane quid primum eligam nescio . 28. Subdit Papiensis Georgium,

ret
cum
cerne-
compulit, necatis mulctatisve exilio

et
iis,
qui ipsi
se Callisti sutTragiis
rcs
suas
pluriimim
adversati fuerant. Redactccdeiiisubju^'um
Druna Olomuca Moraviae metropolis, in ([ua subjicienda plurimum opene contulit Protbasius designatus episcopus Olomucensis, (juiinterfuerat
evexisse,
omnibus artibus
et lenociniis ejus vo-
luntatem benevolentiamque ad sc allicere conatum, misisseque impostorem Roraum ad pro-
curanda Romae negotia,
dum Georgius baeresim damnav it, ac pr;edicabat eum vcre Catbolicum, nec sine crimine ejus
im[)erium detrectari posse. :27. Addit cardiuaiis Papiensis usum arte alia Georgium ad constabiliendum solium, et Catbolieos sibi devincieudos. scilicet Romanum Pontificem litteris plenis offlciorum et [lietatis notis delusisse, atque ab eo Apostoliea Diplomata elicuisse, quibus Robemi jussi sunt Geori;io ut vere Cathoiico regi obtemperare, atque illico omnes ei se submisisse. Sed ipsa auctoris verba aiidire pr.-cstat Cum, inquit, ad Callistum III Romanum Pontificem, probandfE nientis eliciendique responsi causa, plenas religionis dedissct litteras, in quibus se filium Roman Sedis docebat, et professionem obedienti poUicebatur, et grandia in Turcos nioturum spondebat, si modo delatum ad se regnum pacaret, senex artis illius ignarus, cui tunc de bello Turcorum ingens studium csset, amplissimis verbis respondit, mentem illius probans, pro iis (jua' olferret gratias agens ad expedieuda quoqiie
: ;
(|ui multis dolis polliccbatur Pontifici, Rochyzanam ad ipsum venturum, cujus ope omnes religionis controversia; sedandffi essent, fidesque orthodoxa Robemi;e restituenda foret exoptabat enim Callistus Rochyzauam cum aliis oratoribus propterea legari,
:
aîue de re ad
dislao, regia;
Georgium, dum, vivo rege LaRohemica; prajcrat, missas litteras
vidimus
sed Georgium promissis defuisse. de conce[)ta ea spe sibi al)I)landireturPontifex, eamque exposuisset Gabrieli Mino:
Cum autem
ritEe
Veronensi, qui e Bohemia redierat, Gabriel

(letcxit,
Georgii et ejus procuratoris fraudes ipsi
docuitque numquam Romain accessurum ha;resiarcham Rocbyzanam, nisi vinctus traheretur;
tum
Pontificia
Diplomata ha^retico regi ad
reli-
gionis
causam proterendam usui fuisse demonstravit, quod Callisto acerbissimum dolorem

Ut vero Georgius post([uam diu impietavariis fucis et artibus texit,
attulit.
tem
sit
deiuum firmato
solio
fcede evomuerit, ac publice haeresim professus, dicetur inferius. Fuisset sane Cirre-
eam
mox
illi
quietumque regnum esse desiderans. Diploma autem, ut de regibus

oblata integrum
dotibus ad gerendum Rohemicum sceptruni instructus, nisi illarum decus haeresi inquinas Quis enim, inqial, sct, ut refert CocIa?us
giis
' :
noster
gio
iii
mos est, Roliemorum
liiinc
[iloiuata
adscriptum Georregi charissimo filio. Compos modum doli Georgius Pogiebratius Diba?c, ut [ilumbo crant signata, quoquo
a tergo erat
:
fuit vel inconsiliis
circumspectior, vel in armis
expeditior, vel in judicis aequior, vel iu regia potestate moderatior sed cum [lotius [)erfi;
dum
ac flagitiosissimum Rochyzanam,
quaiii
vcrsus inspieienda
[)0[iulis
circummittit, pro-
bari tandem posse docens Roinani pra,'sulis testimonio fidem ejus, sanam([ue de religione sententiam, nec relinqui incrediilis locum sine proterviai crimine defugieudic ditionis ejus. Mirum dictu quanta hinc animorum sit facta
conversio. lllico
([ue toto
ria.
toparcliai
omnes
et
urbes
et
o[)pida potestati ejus se permisere,
concursum-
regno est ad cognoscenda nova impePr;esiil (juoque \VIadisIavensis Jodocus manobilitatis vir, qui ante ad
gn
ministerium co-
non nisi voluntate Pontificis iUmim se dixcrat, liac Diplomatum fiducia accesrouationis vocatus,
vicarium audiendum censuisset, se ac suos Bohemos innumeris malis immersit. At de Rohemicis rebus satis nunc Italicas aggredimur. 29. Genuenscs oppressi ul/ Alfonso Arayonio, qui in mcdio belli ardore /noritur. Urgentc exitiosum bellum.in Genuenses spreta religione, Alfonso Aragonum et utriusquc Sicilia' rege, Petrus e Campofregoso, qui nullis precibus, vel adhibito etiam de[)recatore Pontifice, illum ad pacis consilia ami^lectenda potuerat flectere, cum diffideret principatum se diu tenerc posse, Genuonsis reipiil)lic;e imperium,
Christi
:
captis
'
jam
;ili
liosfe
noiinullis
arcibus
Ga-
(ôd.
I.
xii, cl card. Papiensis
iii
Couiincul.
Id. l'apien.
I
iL>id.
Cotl. lusl. Husi.
I.
XII.
150
rolo VII
'
CALLI^TI
III
ANNUS
se-
4.
CIIKISTI
1458.
Francorum
,
:
regi detiilit
communi
tirmandum solium
toninus
' :
ut illius clicntela ab Alfonsi natus decreto vexatione luta esset Joannes itaque dux Lottiaringia^ lilius Renati regis, qui Neapolitanum sceptrum sibi injuste ereptum contendebat, a Carolo ad Liguriam administrandam missus, Saonam mense Aprili applicuit, deinde Genuam
se contulit, ex cujus
instruxit, de quo ha^c S. AnAnte mortem Ferdinandum filium
suum, ct si illegilimum, jam uxoratum etfilios habentem dimisit hffiredem, et regni Apuliae
successorem
cum maximo thesauro

,
congregato:
,
quem etiam
ut regnare
posset quietius
et
adventu in Italiam pertur-
obstacula non haberet admonuit, utviam, quam in regno tenuerat, non sequeretur in tribus
;
batus Aragonius graviori elTeratus ira vires omet nes ad Genuenses o[)primendos intendit Turcas, ut vota jam instructa classe (quam si in anfe a se nuncupata persolveret, immisisset,
,
sed o[)positam. Primo quidem ut omnes Aragonenses et Catalanos, quos i[)se exaltaverat, et
totum
se eis crediderat, exosos
hominibus a
se
ahjiceret, et in curia
sua Italicos et praecipue
Cbristiana religio latius amplificata fuisset
regnicolas diligere ostenderet, et ad officia pro-
eique
prffifecto
;
Bernardo Villamarino Genuam
moveret, quos tamen ipse

facie respiciebat.
et exactiones,
rat,
terra vero ipsiusmet Alfonsi mari obsedit brderati, Joannes PbilippusFIiscus, Petrus Spinula, et Andreas ac Barnabas Adurnii, compa-
iit suspectos non laeta Secundo ut nova gravamina
quas
instituerat, et antiqua
auxe-
rato
exercitu, castra
posuere. Excepit
borum
impetus repulitque, communito egregie portu, Joanues Andegavensis cui saluti fuit Alfonsi mors, quffi in medio illius belli ardore contigit; sfatim enim, ea audita, Aragonia classis dissipata est, et exules Genuenses dissolvere exercitum sunt coacti. Ex Alfonsi aulem interitu, ac secuta rerum conversione ingentia postea consurrexere bella, de quibus suo loco dicendum erit. Ca^terum illius obitus in xxvu Junii diem incidit ', quod tempus consignat etiam .'Eneas
:
non omnia removeret, et ad morem antiquum deduceret. Nimiae enim hx fuerunt extorsiones ejus ab hominibus regni et ut de caetebeneficia vacantia etiam minora ris taceam nullus obtinere valebat in curia, nisi prius manus regis implesset, et quantitate non modica. Tertio ut pacem confectam per se cum Ecclesia et aliis communitatibus et principatibus ipse
quae tanta erant, ut
homines
res[)irare
possent,
servaret
Prffiterea
nec a pacis foederibus declinaret
Alfonsum onerasse Ferdinandum ut
Sylvius
in calce bistoriae.
sexaginta millia nummum Romano Pontifici in expeditione contra Turcas collocanda traderet,
30.
Dum,
inquit, hffic scribo, Alfonsi regis
aliaque multa ad pias causas legasse, Gobelinus

*. Alia regna insulae Sicilia;, Sardiniae, AragoniiT, Valentia;, fratri Joanni regi Navarrae
Aragonum, cui praisentem bistoriam dedicaveram, nuiltis forniidatus, pluribus exprecatus, mihi quidem milii acerbissimus nuntiatus est obitus V kal. Julii clausisse oculos traditur, Hispania; afque Itali;c rebus aliam formam pra':
refert
ha'reditaria
ex
testamento Ferdinandi
patris
ipsum
reliquisse docent' historici Hispani.
hiturus
".
Ipsum
gloria;
avidum
extitisse ferunt,
ac viros doctos, qui ejus dicta gestaque panegyrico stylo conscripsere,
31. CalUstm NeapoUtanum refjnum nd Ilom. Accepto Ecclesiam jure devolutum pronuutiat. de Alfonsi regis obitu nuntio Callistus, tueri
ornaruntque sermonis
elegantia cbaros babuisse, interque alios .-Ene-
Romana! Ecclesiai jura decrevit regnumque Neapolitanum ad Sedem Apostolicam devolutum

,
am Sylvium, Laurentium Vallam, et Antonium Panormitanum. Nec desunt ^ qui ipsum perstringant proferendi imperii libidine non bumanum modo, sed divinum quoque jus proterere
consuevisse
intulisse
: :
Sedi A[)Ostolic8e atroces injurias

in attecta
Alfonsus illud transmittere potuissel, quod vi et armis [)roliibuisse autem Ferdinando, inra[)uerat tentato anathemate, ne sibi regios titulos arrogaret, edixisseque, ut si quam controversiam
pronuntiavit,
in
cum
spurium jure non

:
tum
et
etiam atate inserviisse
haberet
disceptaret jure
*
et
8C(|uitate,
narrat
amoribus,
galihus oppressisse
clerum populumque iniquis vectiantequam tamen diem

:
ohiret, anteacta; vitBP culpas planxit, ac rite sa-
confirmatque S. Antoninus % qui quos, Alfonso Callistum plures episcopatus juris sacri oppressore superstite, conferre non
Monstreletus
,
cramentis communitus ' est jamque humanum despiciens fastum bumili sepulchro anfe fores Ecclesia; Po[)uIeti condi " voluit: inique vero Neapolitanum regnum devolvendum legibus ad jus Romame Ecclesiai Ferdinando ex adultera
;
potuerat, contulisse addit hisce verbis

fex ipse Callistus,
Ponti-
morte regis percepta, subito
quacdam magna heneficia episcopatuum, quie prius conferre non valuerat, ipso rege contradicente et impediente et quod plus
contulit
;
susce[)to testaniento reliquit,
prsece[)fisque ad
I.
est,
per BuIIas patentes
regnum
Apuliae vacans
Foliol.
1.
I.
X. nizar.
c.
I.
:;iii.
Siinl. Aniial.
iii
xvi.
i-.
Mar.
1.
XXII.
I.
18.
I'aiil.
.Kiini.
XI. Bizai'.
c.
XIII.
Cu.
I. 1.
VII et alii.
'*
Monstr. vol. 3. p. 75.

vi.
,xxii.
in
'
'il -
el
47.
Foliet.
Iiist.
* ,.n.
Sylv.
feudum Ecclesiae ad eum soluin pertinere, et de ipso disponere asserebat, mandans Ferdinando, ut illud dimitteret, nec ipse vel alius
ut
1
Boliem.
1.
"1. Sabellic. F.nnead. 10.

1.
Gobelin. in (ôinm.
18.
I.
Sur.
XVI. .\nn.
c.
47. Mar.
I.
c.
Id. ih.
p.
S. Anl. III. p.
3
Iit.
xxu.
' Joviaii.
1.
Pont. de bell. Neap.

18. Shi-.
1.
i.
Gohel.
Comm.
1.
vi. .Marian.
Snr. sup. c. 47.

.X.XU. c.
'
- Gobcl. c. 16. S 1Monslr. vol. 3. p. Vj.
in r.oinni.
'
1.
1.
S.
.\iil.
UI.
XXII.
c.
XVI.
c. 17.
tit.
IG.
ull.
CAr.T.rsTi
Hi ANxr^s
/i.
ciiRiSTr
I4ri8.
IT)!
fliiicumquc sub pcena anatlicm.itis sc illius regni regcm \ocarct, scd si quis jus ali<]uod ibi
practcnderct, prius pcr
tanîiiam nobiset nuUialtcri immcdiatesubditos,
per nostra; provisionis niinisterium sub iiostro

felici
eum
discuttirclur nego-
regimine
in
pacis et quietis anKrnitate
tium, omnia(iuc juramenta dissolvit in illis, qui fidclitatcm scu homaf,num ipsi pncslitissent .
gratulari, universis et singulis ipsius rcgni patriarchis, archiepiscopis,

clcsiasticis pnclatis
iiibiis,
;
episcopis et aliis Ec-
Eadcni ferme narrat Surita listi cdictum', quo Neapolitanuin re^num, (luod rcgnum, quod jurc fiduciario Alfonso traditum
'.
P^xtat (luidcm Cal-
necnon ducibus, marchio-
principibus, conimiinitatibus, univcrsi-
tatibus, baronibus, militibus, civibus, regnicolis

et
fucrat, co sine liberis justo connubio procreatis (lefiMicto, ad Romana' Ecclesi;c ditioncm devolu-
habitatoribus
quibuscumque tam
laicis
Ecclcsiasti-
cis sffcularibus ct
ordiniim (|U()ruiiicum(|iie re-
iiominc, in
lum promultfavit, vetuitque, tacilo Ferdinandi quem, cum nothus esset, sceptrum transferri non potcrat, nec Joaniiis Alfonsi deinortui fratris, vcl Renati, qui etiam
Sicilia;
gularibus
ct
quam
cujuscunHiue dignitatis,
siib
status, gradus, ordinis, nobilitatis, conditionis,
prseemincntiic
cxisfant
iiifcriiiinalione
tum
regios
divinijiidicii,
ffiternaj,
titulos gesserat, facta
c(|uitcs,
mentione, duces, magistratus ac populos rcgni Ncapoli-
necnonanatiiemalis, inaledictionis excommunicationis in singulos, etin-
terdicti
tula,
in
communitatcs, univcrsitatcs, capi-
tani cuivis [)rincii)i fidei

ct
sacramentum addicere,
conlra obnitentes Ecclesiastica execratione

:
pcrculit
si
qui vero illud

;
jam
dixissent, irri-
conventus, etcollegia pa^nis, quas ex nunc prout ex tunc, et ex tunc prout ex nunc, in singulos contrafacientes proferimus ipso facto, de
tiim cssc pronuntiavit

ris
de jurc vero controversu-
laturum sententiam professus est. 32. Callistus episcopus, servus servorum Dei, ad futuram rei memoriam.
se
,
BGquam
vcnerabilium fratrum nostrorum sancta; Romanse Ecclesiae cardinalium consilio pariter et

assensu, ac potestatis plcnitudine districtius inhibemus, ne ipsi aut eorum aliquis per se vel
Regis ffiterni per cujus inscrutabilem providentiam reges rcgnant, vices quamvis imineriti gcrciites in terris, si de singulorum Cliristianorum regnorum regiminibus, ut in spiritualibus salubritcr regantur cogitare debcamus, (le illorum eliam regnorum, (jua? ad Romanam Ecclesiam immediate pertinent, et quEE per prse-
alium seu
alios
directe
vel
indirecte, quovis
qua;sito ingcnio vel colore, alicui
prsterquam
juramentiim ratione castrorum, oppidorum, civitatum, terrarum villarum, locorum, aut feudorum, qua; in dicto regno obtinent, pra;stare prffisumant seu prêsumat.
nobis aliquod
fidelitatis
,
decessorcs nostros in sacra Petri Sede sedentcs
33.
Quod
si
forte ipsi aut
eorum
aliqui
fcudum interdum concessa fucrunt, cum concessio hujusmodi cessat, salubri nedum in eisdcm spiritualibus, verum etiam in temporain
hujusmodi juramentum hactenus

seu
pra^stiterit,
prffstilerint
nos omnes
et
et singulos,
qui ju-
ramentum ipsum
pra;stiterint, ul prjefertur,
ab
libus gubcrnaculo cogitare nos convenit, ut

tri
l'e-
hujusmodi juramentis
ha>rcditas nullo
modo
distraliatur, sed
ad
temeritate jurandi auctoritate Apostolica tenore prtesentium absolviiiius, ipsaque juramenta eis ct corum cuilibet rclaxamus, ipsosque ctquemlibet corumdem ad hujusmodi juramcntorum obscrvationcm niidictumque regnum per obitum iiimc teneri bujusmodi ad nos et Romanam Ecclcsiam pra;dictam dcvolufum fuisse et esse, ac ad nos et dictam Ecclesiam immcdiate et nullum alium pertinerc, et de illo pcr alium quam per nos ordiiiari seu disponi nuUo modo potuisse sive posse auctoritate cttcnore pra;dictis decerniinus
,
manus ejusdcm
Ecclesia?,
omniuni rcgnorum
matris ct domina;, reducatur, et personis, de quibus pra'sidcntis in specula circunispectioni
visum
fuerit,
prudenti ac matura dclibcratione
regenda committatur, et subditi sub licgis pacifici quicta gubernatione la;tentur. Sanc cum regnum Sicilia; citra pharum, (|nod de Patrimonio B. Petri existit, ctquod olim per nonmillos Romanos Pontifices pia^deprffivia,
(I
ccssorcs nostros divcrsis rcgibus et aliis dominis
tcmpnralibus successive in feuduni sub ccrtis modis et formis, quos pra^sentibus haberi volunius pro exprcssis,
nuper
a
claraj
concessum cxtitit, quodque memoria; Alfonsus rex Aragonum
Romana
Ecclesia in feudiim obtineliaf, pcr
dcclaramus. Si vero aliquis in ipso rcgno vel ad illud jus habcrc pra;tenderit, aut super co sua interesse quoquomodo putaverit, nos ad justitiam cuilibct desupcr ministrandam, cum in ca sinct
obitum ejusdem Alfoiisi regis qui, sicut Domino placuit, debitum naturae persolvit, infeudatione bujusmodi per ipsius obitum cessante, sit ad eamdein Ecelesiam legitime dcvolutiim, atquc in ipsum rcgnum quod ad nos pertinet, nemo se infromittere quoquomodo debeat sive possit
uus cupientcs siiigulos ipsius regni rcgnicolas,
'
gulis debitores sinius, olierimus iios paratos.
Est denique officium pastorale nostrum sic utiliter providere, ne regnum ipsum tyrannide devastetur, autvcpribus lacerctur, sive in
pra;dam
il-
detur, ut oves gregis Dominici regni nostri

l.Tsa; et integra;
;
Siiiil.
Aniial.
1.
XVI. c.
'18.
- I.il).
.Xvni.
|i.
138.
conserventur in pace et qiiicte vivendo justitia cnini ct pax osciilal;c sunt. Pra;terea, ne quis de praunissis ignorantiam pra>tcndere possit, seu quomodolibet allc((
52
iii
('ALr.ISTI III
AXNUS
15.
4.
ciirvisTr
]'i')S.
ii^vd, prii'seiilcs litleias

tri
valvis liasilicic
Pc-
Kcnati, aul lloinana' Eeclcsia',ad
quam regnum
j)0sset
:
A|)ostoloruin iirincipis de Urbe, ad (juain de

atlifii ])nblice mandamus, ila nt miambigendum, quin ad patriarcliarum,
devolvendum
j)Ostiilaiiti,
erat, injuria tieri
non
dum
divcrsis niiindi pariil)us iiuamplurimi continuc

coiifluunl,
ut soluto justo coniiubio adiillerani
ducere permittcret, ncgavit' cjusculpa; futurum

participem. Neque in Alfonsum odia exercuit, sed iiatcrno illuni studio scmi^cr est comjilexus,
ejusqiic flagitia,
nimc
sit
;iicbici)iscoporuin,
duciini
cpiscoporum pr;rlatorum, inarcliioiuim principum, comitum,

,
dum
in
Ecclesiasticum ordinein
baronum, communilalum, universitatuin,

liini,
mili-
)noccriim, civium, regnicolarum et babi-
alionimijnc su|)radictorum iiotitiam quantocius devenial, etc. Addit alia imperia, iil lioc edictum divulgetur in Neapolilano regno,
tatoriim,
grassabantur, ac vota dc sacra conficienda cxjiedilione pcrjiiriis infringebat ' justa censura non j)crculit. Si vero, utrefert Surita ^ Alfonsus
defectioncm a Callisto,
fiare mciitc
jiolitani
et scliisma
novum
con-
ac i)ublicis in locis affigatur.

S. I>clriiin
Dat. P.oniic n|)ud
conceperat, (juod Ferdinandum Neasceptri jure donare recusaret, fuenint
tus nostri,
lii.
anno anno
mcdi.viii,
IV id. Julii, 1'ontifica-
iv .
eajveteresipsius artes, nec ininus iniqufc.quam cum Eugcnium, intcntala ad Amedeuin antipaadegit.
1'rovocavit' ab ea sententiaFerdinandus,
:
rcgiosque titulos invasit tum babitis Capuae comitiis regni procerum, eos ad fidem sibi prse-
pam ddectione, ad rcgnum sibi concedcndum Non denique in repetendo Neapolitano

ct pleiia j)crfidire,
rcgno perversa
ut Pontaiuis
standam jiirejurando obstrinxit '. f'ranciscuin etiam Sfortiam Mediolani ducem, affinitate conjnnctiim Fcrdinando, illius causam tucndamsusccpissc, conquestumijuc dc Callisto narrat S. Antoninus
',
intein|ierontcr dixit, agital)at Callistus consilia,

si co rcgno ditioni Ecclesiastica? legibus conjuncto augerc vires ad Turcicam tyrannidem comjiriincndam, ami)lificaii(liimque Cbristi cultum incditabatur, qucm pium ardorem cuin superiora gcsta denionstraiint, tuin ba^ ad ducem
quasi praidecessoruni suoruin, qui
Ferdinando concessissent, ut Alfonso succederet, sancita sine causa convidleret. At constabat regnum Neapolitaiuim siimino jurc ad Sedem Ajiostolicain devolutum esse, cum ipse Alfonsus in litteris ', quibus regnum Eugenio acceptum In regno et terra pra^rcliilit, lia!C jurasset dictis luiUus succedat, qui non fueritde legitimo matrimonio procreaLus . Addc quod Ferdi:
Venetoriim lilterffi non leviter indicant " Duci Venetiarum.

<'
'
Credimus non
incitatus et
latcrc
sit
nobilitatem
tuam
quam
mis
ardens
animus noster ad
jiro-
viiidicandum injurias
Turcliis illatas,
ficb^ Cliristiana; a sa^vissi-
quanKjuc ferventius ad
:
iiniido
jiotiora jura
.loannes
rex Alfonsi rcgis
secutionem bujus felicissiniffi expeditionis conad (juain nondesinitra iiifideles incumbamiis

inus continuis imjilorationibus cxcitare Cbristianos potenlatus et principes, ut nobiscum
vires
Renalus Andegavcnsis obtinebant, at(jiie adeo alii indignati spurio subjici, duce p!'iiicii)C Tarcntino .loanncm regem ^ alii Andegavensium partium lienatum ad accipiendum sceptrum sollicitarunt.
fratcr ct
-
confcrant
ct
communem ignem
jam
miis
iii
oratores miltant ad bunc extinguendum, ex quibus
aliqui ab aliis principibus adveniunt ct sciitinere esse pliires ex ipsis et pra^cipue a
35.
Venetos
nd arma
in Tureas,
Kavanw
re,-
riem et fiJiiim ejus acl eoncurdiam,

l-j-elesiastieas
tifex.
Alphonsum ad
',
immunilates eolendas hortalur Pon.lovianus
rcge Francia^, qui gratissime ad iios suos mittit oratores. Super his ct vos differlis mittere,
In
qua narrationc Surita
quamvis
et iios et
jiliiries pulsati,
ex
(jiio
Deum
offenditis,
Pontaniis^jnonnuUiijuealii, factionis j''crdiiiandi

studio perciti, adversus Callistum mulia perpe-
Sedem
Ajiostolicam, cuin qiiilibetCIiri-
stianus in causa fidei sic vocatus, obligatus ad
ram
vitio
effiiliiint,
eumque
ingrati in
perstringnnt, gessisse
Alfonsum animi nimirum cum eo
inimicitias ac perversa plenaque pcrfidiaj consilia, qiiorum finis mors cxtiterit, adversus Fer-
dinandum
agitassc.
;
Yerum bsc
a veritate pror-
scimus enimDeum iratum non assistunl cavendum bis, (jiii ab ira Dei, nosque officium nostrum canonicc est non ccssabimus cxcrcerc, ct qui nos conturbat judicium portabit quiciimquc sit ille. Ha'
lioc existat jure
noto
iiobis in
liis
non eiiiin ingrati animi labcs sus abliorrent Callislo potcst infcrri;, dum Alfonso Ecclcsiastica?
ditionis
sunt iiriBcipnc cura) ctsollicitiidines noslra;, quai nullam (iiiielem autvila? diilccdinem capere nos
sinunt
:
partem contra
est,
fas
postulanli juste ad-
ita alfixa! suiit exiilccrato
cordi et acutis
iinde
vcrsalus
invadi,
dum
graviter
tiilit
sacra Jura ab eo
filio
stimulis jningunt
animam noslram,
in dies
non
sjie-
dum
flagitanti, ut
nolbo
Ferdinando
parvum
cuta
Iiactenus Cliristianitas fructum conse-
scej)tnim Neapolilanum conferret, non assensit, quod id sinc .loannis ipsius Alfonsi frairis, aut
est, et
majorem
conseculuram
S. K\\\. lii. p.
til.
ile
xxii.
f.
dfi.
et alii.
'
S
I.
""
i.
Siiiit.
'
1.
XVI. Anii.
c.
50
sua miscricoidia votis nostris jam annuit et annuet, et graliam infundet Cliristi fidelium aniniis, utlassis rebus
ramus, Dco adjulore, qui
jiro
fonlun.
c.
liello No.i|i.
"
S. Anl. snp.
I'i45.
liO.
Sui-.
1.
XVI.
49.
nlt.
Exlanl
.iii.
Clirist.
nuin.
*
Paul. /Kinil. iu Carol. VII.
'
Sur.
t.
iS et
2.
cle
1
Poiilau.
Sur.
I.
!.
','.
p.
Plat.
iii
Call.
III.
Jur. siip.
I.
.\LViii.
bello Neaijol.
Iîb.
lircv.
172.
CAI.I.ISTI
III
AWUS
al(|iic
/|.
CHRLSTI
[iriidcntia!
'i.")S.
5:}
tandoni
jtivciit,
noI)iriim assistant, siicciirraiit

cl
lidci
tiKc
videhiliir, ad
(^llcclum c.hk
ir
ortliodoxa^
liatrocinimii
jiixta
dia' prorojjandi,
ac
dcmum
ciim cis paccm ct
nosiras adliorlationcs fclicilcr am|ilcctanliir, ncc

solis nol)is,
iit
liactcniis IVcissc vidcntiir, oniis
conccrdiam juxta prudcntiam tibi dcsii|)cr datam oinnii)iis i|iiiliiis potcris mcdiis fractandi
ct c(iiii|Miiiciidi, aliinc
hoc
faciiltatihiis
noslris iiii|iorlaliilc dimillant.

lili,
Nos, diloclc
pcr iiniversnm orlicm
r.hristianiim jamdiiduiii
lilicari ct
sanctam criiciat.im piipricdicari fccimiis, dccimas iiulixiimis

,
pax sciiiii noii possct, nostraniintcrponcndi, (jiiod absit aucloritatcm ipsisfiuc rcgi ct aliis su|)ra(liclis inhibcndi, ac
iilii
siib
aliaqiie
ordiiiaviniiis
(iiiip
stalns reipiililicie
fieri postiila-
dictionis a;tcrn;c pcrnis cis

([iic
Cliristianffi in
discrimcn addiiclus
cxcommimicaliiinis, an;itlicmatis ct malcniandandi, corumac alioriiiii loca, ad qiia; cos vei eoruni
nec cx nostr;e ordiiiatioiics et saiictic provisiones omittuntur, sed efficacius eas ct ferventius facimus continuari (iiioad vita sit nohis
bat,
aliqiicm dcclinarc conligerit, Ecclesiastico intcrdiclo subjiciendi, coiitradictorcs (iiioslihct ct
rebellcs pcr pccnas similcs

iion
si
compesccndi
nec-
comes, etc. Commendat Marranum Minoritam sanctimonia vitai et gratia evan},'eli/.andi verhi divini, ut ait, prapstantem, ut e sacro suggestu Venctiis bellum sacrum {)romul<jret, et decumas
ac fideliiim sli[)cm colliyat.
an. MCDLViii
30.
".
'<
opiis fiicrit
chaiissimoriim in Cbristo
flliorum rcgiim illiislriiim ct alii)rum [irinciîum
qiiorumcum(|ucfinilinioruiii br;ichiuiiis;i'cul;uc
impiorandi, ac coram
illis
[irKstandi,
proces-
bat. xxviii Maii
susiiue formandi, ac illos cilamli,
cxrommunietcirca
candi, aggravandi, aliaque

hvcc necessaria faciendi
iii
|ir;einissis
Vertendis itaquc Cliristianorum regum ac principiim armis in Tiircas intcntiis Cliristi vicarius intestina bellascdare omni studio nite-
batur
cumque jam
Navarra,
diuturnis dissensionibus
aliis
cxcqucndi, plcnam ct liheram coiicedimiis tcnorc pra-sentiiim facullatem, ac plenarie conimittimus vices nostras. Dat. Romaiapud S. I>etrum anno mcdlviii,
et
attrita cssct
ab .Foannis rcgis,
aliis
IV non. Augiisti,
I'ontiflcatus
nostri
anno
iv .
ab
(kiroli Viaiuc principis
niatcrno jure sceptri
Ex ea vero
dignitale
lcgali A[iostolici
coUata
Navarraci ha;redis causa stantibus,
nccdum pax intcr illos conciliari potuissct, novum lcjâtiim ad eam conficiendam creavit, idiiiic munus i'ctro
archiepiscopo Tarraconensi cum mandatis injunxit ', ut imperatas
servarc eos cogcrct, ac
si
archiepiscopo Tarraconcnsi ii([uet ilium, postqiiam exauctoratus fiiit ob classcm Iônlificiam nialc administratam, iii gratiam cum Callisto
rediisse.
amfiiissimis
jam
indiicias
Tucnli
etiain
juris
Ecciesiastici
studio,
ad pacein redintegrannon posset, proposita anathcmatis poena, illos ab armis juberet lônlilicio nomine absistere, ac flnilimorum re-
dam
dissentientes inducere
Pontifex Bracharcnscm archic|)isco[)um contra ducis Bragantini vim dcfcndcndum suscepit

datis hisce ad Ijisitaiii;e rcgcin littcris
Charissimo
in Christo
lilio
.Vlfonso rcgi
gum arma
pareret
conjungcret in
eum
iiui
jussis noii
PortugalifE iliustri, saiutcm, etc. Nupcr siquidcm vcncrabilis fratcr nostcr
Venerabili fratri Pctro arcliicpiscopo Tar-
Fcrnandus
arcliicpiscopiis
Bracharcnsis
per
raconensi, in Aragonia et Navarra; regnis cffiterisque Catalonia? partihus A. S. I.. salutcm, ctc.
suas litteras nobis significavit, quod postiiuam monitorialcs litteras a felicis i[)So quasdam
rccorilationis
Ciim te ad charissimum in Christo lllium nostrum Joannem Navarra; regcm iilustrem ipsiusque dominia et principatus pro sedanda coinponendaiiiic discordia, qu;c iiiter rcgcm ipsum et dilectum filium nobilcm viriim Carolum principcm Vian;p ejus primogcnitum inaxima ct pcriculosa hactenus viguit, tamiuam pacis angelum dcstinemus, ea polissimiim spe iiduciaque freti, quod ea, qua; tu;c fidci com'(
Xicolao
papa V,
singuios,
i)r;cdeccssore
qiii
nostro conlra
clesim
omnes
ct
hona Ec-
Bracharensis et iilius jura occupabant, necnon personas Ecclesiasticas vexahant, et pcrturbabant cinanatas, in sua dicccesi Bracharensi
publicari
fccit,
dilcctus
fiiius nobilis
vir
Alfonsus dux Bragantia; id sgre ferens prsfa-
tum arcliiepiscopum
modum
et
odio ct rancore mirum in prosecutus, ct prosequitur de prtTscnti,
niiscrimus, fldcliter et prudenter exeqiiaris, ac

illis
taiito diligcntius
incumbcndiim
ciirabis,
quanto fueris
fatos aliosque
nobis majori potestatc fulcitus.
non soium ausus esl dicere eumdem archiepiscopum esse fornicatorcm ct liomicidam, ac [iluribus enormibus dclictis, criminihus et excessibus irretitum, et super his iiiiiia causa cognita cortos in publiciim cxhiherc articiilos dillamatorios, vcriim etiani prietendens id sihi
ac suis
subditis licere,
et
Idcirco fraternitati tuae
regem
et principes pra;-
prout expcdire videbis, nostro nomine adeundi, ipsosque monendi, iiortandi ac requirendi, ut inprimis
el singulos,
omnes
eidem archiepiscopo
rcvcrcntiam, ac cuni
treugas inter ipsos regem et iiriiicipcm filium

indictas
obcdicntiam subtraxit
obscrvent, et
iilas,
ubi
rciiucriiit, siib
poenis et censuris
observari faciendi, et prout
[iluribus suis jurisdictionibus ct boiiis ad suam Ecciesiam Bracharensem spcctantibuss[ioliavit,

ct ilid
nccnon
saiicli Pctri
'
Ub.
xvili. p. 16:!.
Fayos, et S.
XXl.V.
U.VY.N. X.
Stc[iliaiii
dc (losten castrum dc Interroscco sivc tcrtias ac

20
ASiN.
TOMIS
ir)4
CALLISTI
III
AXXrs
'i.
(IIRISTI
lAaS.
(le
cliavosjct
et
Uustelo cameras ad
ai]uarum rohiilium et llervededo eamdcm Ecclcsiam pleno
Uotlioinagensem archiepisciq)uin ab imperio l.iigdunensis liberum esse. Cum vero nullum

tribunal ,\po?toIico
siis, in (|uib(is
iii
jure pertinente-;, [ira-texlu eujnsdnin iinalidie concessionis sibi per dietum arcliiepiseopum dudum absque Sedis Aposiolic:r liccntia ad vi-
Eccb'siaslicis coiitro\er-
iira'ci|)ue
de priinatu scdium et
agitur,
tam
allerius
siib
arcliiepiscnpi el ducis
pra?dieto-
augustius sit. Lugduneiisis tanicn Ecclesia^ causarum ])rocuPontillciiin

j^rivilcgiis
rum
anniio ccnsu quiii(|ungiiila marcliarum
ratores dccisam litcm
inslaurare
argenti puri,
quas idem dux
in
alia
moncla
rum
regis tribunalia ausi
sunt
in
apud Galliaquo cuin

Calli-
longe deteriore solvere nitilur faeta' occupavit, et occupat de pra^senti in damnationem animffi ct siice ac grave pra?judicium prGofata; Ecclesia; quanquam serenitas tuaipsi archiepiscoposuper
;
Romani
stus lioc
"
Pontificis peteretur
'
:
auctoritas,
decretum edidit Ad futuram rei memoriam.
Dudum
exortas controvcrsias supcr pri-
aliqualem favorem piwsliterit, vcrumtamen, ut accepimus, proptcr ea qua' dux ipse contra pra-fatum arcliiepiscopum objecit dubietate inotus, an forsan ipsi duci pra'missa facere liliis
matiali jure
iii
quod Lugdunensis arcliicpiseoiûs Rotliomagensem coarchiepiscopum suuiii
cuerit,
non adeo diligenter
et
efficaciter sicuti
potuisses arcliiepiscopo pnefato auxilium prastilisti vel favorem, qua ex re, ut omnis dubic-
scrupulus a mente tua penilus removeatur, tcnore prffsentium celsiludini tuae notificamus eunidem ducem ac omncs et singulos fautores
tatis
sequaces suos pa>nas et senlentias in lillcris monitorialibus liujusmodi ac processibus desuper habilis contentas incurrisse, sibique nec etiam fautoribus et sequacibus suis licuisse vel
et
licere
eidem arcliiepiscopo valetudiiiario viro
liaberc pratendebat, gravcs et ambiguas, cum de aucloritate sediuni, de vi Apostolieoriim privilegiorum, et de interesse Apostolica Scdis agi viderelur, mcrito cxistimantes, ct divinae legis pra?cepta scqucntes, alicui ex Lcvitico ordine dcmandandas, et apud Sedeni Apostolicam examinandas lcrininandasque censuimus, et dilecto filio nostro Dominico lit. S. Crucis in .lcrusalem presbylero cardinali commisimus finc debito terminandas qui in eisdcm rile et rccte proccdens pcr definilivam sententiam Rotliomagcnsem Ecclcsiam ejusque suffraganeos atque suppositos Romana? Ecclesia! immcdiate,
:
justo, Sedi Apostolica devoto,

sua? defensori,
bonorum Ecclesia'
causa
et dis-
ct nulli
alteri, primaliali
jure subesse,
ijjso
ar-
auctori
et
conservatori,
chie])iscopo Liigdiinensi snper pra^lcnso priiiiatiali
non cognita, contra onineni lionestatem
positionem juris canonici obedientiam sublrabere, nec ejiis bona, jiirisdictiones et cameras pra^dictas occupare, nec etiam eosdem articulos exliibere omnes et singulas appellationes, excepliones et iirotcstationes per eumdem ducem, seu ejus nomine, pra^missorum occasione, vel
alias
in
nunliavit
jure jêrpetuiim silenlium iniponendo proqua- quidem sententia nulla sallcm

:
legitima provocatione susi)ensa, in vit judicatain.
rem
transi-
Verum,
siaslici
sicut accepimus, quidam Eccleatquc saciilares magistralusrcgni Franet
fix vclerum tradilionuin
sacrorum canonum
dctrimentum ipsius archiepiscopi,

Ecclesia\
et
ejusdcm
nuiii
aut bonoruin, jiirisdictiofactas interpoct csse irrilas et inanes,
ac
camerarum bujusmodi
contemptopralextu improbata" consuctudinis vel cujuslibet privilegii denuo pradictas controvcrsias

vel
res,
immemores,
ul verius dLximus]
sitas et exhibitas fuisse
ac de facto contra debitum jusliti et honestalis
prffisumiitas
pcnilus
reprobamus,
et
iiullius
roboris vel
.
momenti
fuisse
esse decerni-
mus, etc. Dat. Roina> apud S. Petrum anno, etc. (nimirum incarnationis), mcdlvii, kal. Januarii, 1'ontificatus nostri anno iii . ;tT. Iiilc?- I{ot/tomaf/e)isem et Lugdanensem
archiepiscopos de primatu, necnon inter Floren-
earum sibi cognilionem [quod gravius estj in prajudicium rei apud Sedem Apostolicam judieata atque finila-, procurantibus etiani, utasseritur, arcbiepiscopo seu commendatario et adminislratore, officialibus, syndicis, ac procuratoribus dicta> Lugdunensis Eeclcsi;r, qui legilimo victi judicio
extinctas suscitare, et
et
vcndicare,
in
opprobrium matris
sua-,
A])Ostolica Scdis,
ac sacrorum
inliibiliones et
canonum contcmptum, ad
pere-
tinum
tur.
et
Dominicanos de ordine servando
in pro-
grina et sfficularia judicia audent convolare,
cessionilnis Corporis
Cliristi controversia diri/ni-
InGalliisnonnullorum rcgiorum judicum
mandata poenalia decernere ac
fulminare,
et
decerni facere ac procurare prae-
iit de Ecclesiarum Galliprimatu controvcrsia jaiii aiite a Sede Apostolica dirempta cognoscere fucrint aggressi. Contenderat diu multiimque Lugduncnsis arciiiepiseopus arcliie|)iscopuiii Uotlioinagenscm sibi metropolitico jure obnoxium, eaque lis Dominico c Capranica cardinali, ut dirimeretur,
eo prorupit ijrotervia,
cariini
sumunt, ct executioncm dicla? sententia; ac libertatem Rothoimgensis Ecclesia; imojus et auctoritatcm Roman;e et A])Ostolicse Sedis per,
sequentes,
cjus
Rothomagenscm archiepiscopum
officiales
et
ac
procuratores earumdeni cxquisitis artibus molestant atque peilurbanf, non intelligcntcs se sine crimine
sutfraganeos,
fuerat a Callisto
senlciitia
commissa, ac dein decretoria

caidiiiale
ab
codem
proininiialum.
'
Lili.
xviii, p. 46.
CArj,isTr
Fncrilepii
rrr
annus
4.
riiRisTi
1'i5S.
155
Imic
Sedi
concessa usurpare, aut
graviores
;ipiid S.
(la-nas,
[)rout
secundum
Deum
id.
et
illius privile^Ma al)
ipso
siaruni capile fradita

rriii^êre)
:
sumnio omnium Ecclenon posse pra.'(ingere (perde
justitiam viderimus expedire, cfc. I);i(um

l'()ii(i(ica(us
;n).
Homa;
Jiilii,
(luinl
proculduhii) laciuiii cuiu
Pe(rum anno nos(ri anuo
mcdlviii, Vlli
iv .
priiualu
lirovincialium
paiit,
iii
mcfropolitauaruni, caflicdralium, seu sedium silii cognitioneni usurilliiis Scdis pra'judiciuiii, (jua' omuiiiin
nicfropolifauariim, sive (iroviuciasiiigulis Ecclcsiis siciit
sie
siastica controvcrsia,
Sedata ctiam est a Callisto alia Eccle((u;c FIorenti;o graviora

invexeral.
(ti;im (io[iuIo ollriidiciibi
Cum enim
sediuiii sive
liiim, ;iut
tiiit
;
e|)iscopaIium juraac dignilates instifcrmidi(i'ceses,
rcciirrente fcsto Cor[)oris Cbristi clerus Florentinus solemnis supplicationis pom|)am e prin-
(|ua' efiaiii
iios
af^jue
[irieemiuentiie
ac
jurisdictionis
,'!S.
leyem imposuit.
(jiioiiiie
Atfendeiites
de
vi
privilegio-
Ecdesia duccrel, etiam aliani iiistriicbant Dominicani S. Mari;e Xovella', atqiK! in earum adverso concursu variie exoriebantiir lites, pugn;Eque commitfcbaiitur ad ((uas componenci|)c
:
riiiii
AposfoliciuMiiii,
pr;eserfim uhi
Uomana;
sed
das iata esta
l^jiifilice li;ec
sen(entia
' :
Ecclesia) vcrfiturinteresse, juxfa canonieas san-
Ad perpe(uani
Siib virtufe
rei
memoriam.
excom-
ctiones a ncmiiie
ejiis
inferiori
[losse judicari,
et
sancf;e obedieuti;c ac
esse iuferîrefari,
([uoqiie
cujus
conderc
admi-
iiiuiiicafiouis \nvua
disfrictc |ir;eci()icudo
man-
raiifes
(iaiii,
liujuscemodi judicmn insolenciim et lex corum, fjuani sul) nomiiK!

sanctiouis
diiiu
licet
damiis ([uateniis
iii
[)er|icliiis
futuris
temporiLus
die lestivifafis
I'ragiuatic;e
minus
legifime
Cliristi),
|)r;efat;e, (nem[)e Corpcris universus clcrus, videlicet fam sa-cubi-
|Ma'icri[)seriii(,
[lartihus termiiiari vult,
iiatim exci[)i(,
causas Ecciesiaslicas iu majores causas nominec valentcs faufam A[iosfolicie

dissimulafioiie
Iransirc
res
((uani
reiigiosi
ctiani
iMendicantes dicf;e
Florcntiu;r), c\eiu|)(i ct non cxem[)fi, pra!ci()uedicfi iratrcs S. M;iri;e \ovell;e,
civitafis,
(nimirum
Sedis
iujuriam sub
parafi ct ordinati proccssionalitercum crucibus
sub inlermiuatione divini jiidicii et sul) excommunicatiouis [itena, ([uam conlravenientes inciirrere volumus i()so facto, oninibusetsingulis tam Ecclesiasficis,quam sa'cularibusjudicibus, quocumque nomiuecenseMiicloritafe A[iostolica
aiidir, regiis ([uo(|ue cousiliariis, curiis judiciali-
co modo,
quein in festo S. Joannis !5;i()fist;e obscrvarc consueverunt, in pr;efata nuijori Ecclesia conveniant, in qiia statuta iiora ()er eosdeni praqiosifum ct capifulum processio solemniter ordincfur, ct [)r;eferente sacratissimum
Corjius Doniini venerabili fratre nostro arcliie[iisco[)0 Florentino, vcl altero cui id ex ordina-
bus, collegiis, consiliis, universifatibus, sed et

ipsis
arcbiepiscopo scu conimendatario atquc

ct syndicis
tionedictoruinprapositietcapitulidemandatum
fuerif, clerus (icr vias [)ul)Iicas civitafis (iroces-
a(liiiinistrafori,ca|)ifuloquo([ue,onicialil)us,pro-
curaforibus
ejusdem Lugduueusis
sionalifcr incedant benediceutes
Domino cum
Ecclesia;tampraesentibusquamfuturis,subpoena cxcommiiuicatiouis in singulos, et iuferdicti iu

i|)sas
bymiiis et canticis, ut in talibus ticri consuevit rcdeunfc vero processionc, ilcr faciant universi
(ler
uuiversifatcs, consilia sive collegia, (|uani
similiter i[)so facto

ctius
jar(!
iucurrere volumus
distri-
sito
Ecclesiam S. Mari;c Novella, in ((iia deposuper altari majori Dominico corpore, et

(icr
inbibemus, ue de
aut de
i|)so pra'lciis() [)rimaliali

iii
oblationc cera; consuef;i

tis et
magisfnifus civita-
causis j)ra?dictis,
[ira^judicium
alios, ut
moris
est, inibi lacfa,
idem
arclii-
[iracsertim rei judicatae, se directe vel indirecte

((iiovis ([ua'sito
scii iiifromiffi
colore intromitfant, aut impcdiri

[irocureut, vel [)rose((uenfes exe-
episcopus, vel alter loco sui, prout ipsi prwpositusctca()ituIumduxeriiitordinaii(luni,missam iiuijorem seu conveutiialem solemniter cclebrabit
:
cufionem dictai sententice, viclelicet Rotjiomagensem arcbiepiscopum sutrragaucos ipsius,

,
((ua (iuita, iuiiversus

([ui
domiis,
riiit, iit
aut (irocuratores \el subditos

iiKjuietent
siinili
eorumdem
et
reali-
clcruset fratres dicla; ad eauulcm (iroccssionem convenepr;efcrtur, siiuili modo sub cxcommu-
ferautpersonalitermoieslent, seu quomodolibet

:
nicationis
eadcm
auctorifate
sub pirna
()oena processionem ipsam continuando ad mnjorem Ecdesiam comi(an(es cor[)us
pra-ciîienfes, ul iiiliibitiones, cifafioues,
ct
quaicumquc mandata
ad
sive
arrcsta ab ipsis
Dominicum revcriaiitur, iii qiio, si i(ui sa-cuiares clerici vei religiosi defecerint, noverint se
de
transgrcssione
cjtisdcm
ol)edicnti;p
a[iiid
vei
eorum
tollaiit,
emanata
aboleaut,
(|u;e
instantiam forsitau decreta et cassent et revocent ac prorsus etiain nos tenore praesentium
dislricfum judicem
reddituros, etc
ul
iii
i>.
rîtioiiem fore (uociildubio
Ad
îllicicndos Cliristi (ideies,
cassainus, irrilamus, nulla, cassa, irrita,temere et de facto praisumpta decernimus et declaramiis, niliil((uc sibi
(orio
aiit
iii
ea religiosa celebritate sanclissiniam Eu-
diaristiam vcnercntur, sacrum

sfaturis,
agmcu
colionc-
causis liiijiisniodi
iii
[leti-
pra'ter
et
iiidiilgciitiarum
aliis Uom;iiiis
()r(i.'niia
ab
scu possessorio auc(orit;ife
coercitiouis
[irojiUiiie
Irbano iV
ab
fonfificibus con((u;idrugciias
jurisdictionis vendicent vcl usurpent,
cessa, dcceni aiiiios
fotidcui(|iic
cessiiri niliiliimiiiiis
confra iiiobediciitcs
rebellcs iiKuuhiforum nos(roruiii laijusmoi^li ad
!.:!..
.\M.
I'.
!'.:;.
15G
iin|i(Mliliir. n.it.
Mi;i)i.vii,
CALLISTr
III
ANNUS
4.
CllKLSTI 1458.
facilis adilii
ciiiiii
ndiiiir npinl S. Pclriim aiino

.Vprilis,
miis
(]uantum
ei
per fctatem liceattiyerat

illi
X
)'.
ivaL
Poiitilicatiis
iiostri
hat, jaiii
octogesiiiiuiii
(|ui
amio
III
(dissensit S.
oltitiis
Antoninus,
nec
amium, octogcsimum
studiis
40.
C(i!//s/i
rt
eximlx
dotes.
',
liilcr
(jiiartum
(jiiid(jiiaiii
tribuit),
tamen dc
Lcgchat
ijise
suis
tot Cliristiana' rci administraiKkL' sciiio ct

lcctiis e
curas
Callistiis
reiniscrat.
si
aut legentcs
a'gritLuiiiie
quadrajîiila
dicrum con(|uo
audichat,
poris
quid
in lanto
.
rcrum
:
vita c.vccssit oclavo idus Aui;usti
supererat
Et infra
fastidio ci tcmOratorcs ad sc
fcslum Traiisligurationis Cliristi rccolitur, ([iiod ipsc ob Turcas divino |irodigio victos celchiari ritu solcmni iii Ecclcsia jusserat, (iiiiquc ca'lesti
vcnicntes mira benevolenlia
yloria
coruscanlcm Clirisfum sinyulari

Transfigurationis vocatiis
]iie-
complectehatur, (juorum ])recil)us aut iôstulatis ab lionesto discedcre numjuaiii voluit. Hanc ob rem cum Allonso siiiuillates excrcuit, quod is pcferet
e]iisco])atus iiilcrdiim
j)ler
liis
tale coliicrat, die

iit
cst,
dari, (juibiis vel pro-
in
cado (ijuod
par
csl
crcdcre)
[etcrnam
transfiguratioiiem Cliristi gloriie intueretur, ut

c\ Pontiricio ricgeslo, et succcssoris Encyclicis lltteris - el cjus a?vi scri[)torilnis ' constat, cum
sedisset annos tres, inenscs
iiiinus
(luatiior,
tum litterarum lum rerum liumanarum committi nequaquam

tctatcm, acI igiiorationem
duohus
sacra,
diehus
in
cujus eorpus coiuliliim est scYaticana'

a'dicula
pulcliro
Basilica'
dehchant. Morieiis autcm Callistus ceiilum ct (juindecim iiiillia iiuminum aureorum reliquit, (juos in usus bcUicos contra Turcas comparaverat ". Ihec Platina. Yeriim S. Antoninus tradit ccntuni (d qiiiniiiiagiiita aureorum iiiillia in
scrinio sub
ejiis
cui B. Mariac Febris

olini,
nomcn
iiuiiliim crat, (jiiam
cuhili
reperta.
Memorat
JSjg\-
duni
ycntilitia vigchat superstitio, Apiiol-
diiis eardiiialis Vilerhiensis in cjus Yita,
ijisiim
lini positaiii
luisse tradit (iohcliiuis
*.
>'cc pr;eilliim
insigncs
lias
:
fenlentias
frequenter
usiirpare
lcrniitlendas
laudcs
putamus,
tiiiii
(]iiilius
solitum
illa
Baiiiistal'latiiia\(|iiiri(UiKe
<i
agehat.c.vornat
ignavorum csse pericula formidare; csse agrum ex quo niessis et fructus gloritc
:
Callistiis in (iiiini vila \ir

:
inteyeaMiuis est
laus
est, i]UO(l,
colligantur
se
natura liberum esse, adulandi
liahitus
scd lucc
cjiis iira'ci])Ua
sludio scrvuni iion
futurum
falsa aflingentes
diiiii ('jiiscopiis
csset aut cardinalis, hcncliciun;
homnibus
Iirinci[)cs
servire
vera referentes imperare, ac
ali^juod
in
commendatione
iiun(]uam
voluit,
suas quidein laudes amare, at falsos

(i).
dicens se una sponsa,' et quidem viryine contcntum csse, lioc cst, Ecclesia Valentina, ul jiis
laudatorcs irridere
Cirteruin
plures id in
Callisto
arguunf,
PontiOcium mandat
elcemosynas
:
]ira'terea
pau-
pcrihus Cliristi et servis Dei frequentes dabat virgincs paupcres luui publice tum privalim collala dolc niaritis collocabat nobilcs ad iiiopiam redactos sua impcnsa in vita relinebat. richalur ct miinificentia erga ])riiicipes quando ojius crat, inaxiine vcro crga cos, qui noiiicn Cliristianum aiictiiritatc et opihus suis juvare
:
propiinjuorum augeiuhe anij^litudini nimis stiiduissc, atque una die duos sororum
il)sum
filios
sacro iiurjûratorum collegio aggregasse,

ct
nimirum .loannem Ludovicum Milam,
Roderi-
cum
Lciizuoliiim,
insignia,
'
ciii
ac Petro
illiiis fratri
gen-
tilifia
et
Borgiac
cognomen
illi
tribuit.
Traduiil
vero, contradiecnte
aperte et con-
staiilissimc lominico Cajiranica cardiiiale Firinaiio, Pctruiii Sjiolcti
liotcrant
II.
".
diicem
in
linbriaereasse,
Iiilcrji'clis(|U!'
niiiiiiiillis
de rsumcas-
ac Crhi ct copiis Pontinciis jiracfccissc,

ca^teroqui
viliis
virum
saiio
f(e(l('r(^
Clirisliaiiis
advcrsus Tiircas con(iu;e diriipla ct lcrc
iiiiiiiiiiatum
ita
(]ui
avunculo
post extiii-
jiiiiclo,(l('(jiioaiil('a(lictumcst,rcstitut()S.l>risciC
triiiphi,
ct
Pontillce defiineto, liaiid

ctiis est, cuiii
iiuilto
Crhis ino^nihus,
crant
refcclis,
:
arcc S.
Angeli coUegio cardinaniillihiis
solo aH]iiala
suhdit
lii
victu
liiim
iii
rcccptis viginti
aureis restitula,
suo parcus est liahitus

lit.
in
sermone
iill.
iiiodestissi-
S. Aiitoii. III.
111.
Ciill.
p. 28.
1.
p.
s.vu. c. lU.
10.
Lili.
H.
bicv.
Yetcrem arceni iiuinitissimam, ut Ursinae familiffi, cujus odia contraxerat, vim declinaret, confugisset -. Nec longe dispar nioCivilatcin
' X.\\.
Sylv. E|). r.ccLXXXiv. Plcpli.
liilissur.
Ms.
arcli.
Vat.
sigii.
miiii.
Ml.
Nic. dc Tuicia Ms. cud.
Paul. Ben.
Co,.iMi.
!'ii
Cola. Ms. cjusd. aich. sign.

II.
1.
num.
iiuiii.
'
111.
iii
'
GoIjcI.
Poggius
in
Vila
.Ms.
II.
I.
card.
i:
Liniiani.
Plalin. iu
Call.
III.
''
Plal. iu Call. 111.
Oobel. in ("omm. Pii
cl alii.
(\) Calilslus III lioc
anno dicm clausit cxticmam, ut
iii
AiiualHiiis acciirate desciibiliir.
Sludium ejus
iii
le Cliiisliana
adveisus Tuiv.as
defeiideuda dignuiii nomaiio Ponlilice lialiitiim fuit, (|UDd cliam meritis laudibus eirert .Eneas Sjlvius, lum alibi sipe, cum pariler in lipislola cccLii ad Martiiium caucellariuiii Mogunlinum. l.itteras quamvis excoluit, elalis tradidit disceudas, millo lamen ingenii sui .Moniiuieiilo relicto illuslravit. liabita
: t<
De
viri littcraliira
pricclarum est lcstinioninm

ct
Pii
II
in respoiisione
Kuit doctrina siiigulari pi.edilus,
sno lciiipore
civilis sapieiilix
facile
priuceps . Ueprebenditur iiieo niuiiuui
ad Gallicanos oraloics in convcntii Manlnano in sangnine
caiisa, ct lunc qiiidcin cuin vivcrcl, nonniillos sibi adversanles nactus est viros graves ct doctos, ut de cardmali Capraiiica icfcrt Poggiusincjus Vita ; ct post obituui longe plnrcs tulit. Pcssnndalaiii ab eo, vel eo salleiii perniillcnle, Vaticanam biblidlbccam i]ucritur, litleris ad illuin dalis, Franciscns Pliilclpbiis apud Spondanum ad liiiiic .inniim nuni. 7, qua dc ic pluries Hcssarioncm
conjunctos studiuni, cui ca de
cardiualciu ciim P.inlilice cx(iostulasse ideui Pbilcljibiis aflirmal, CjIIisIo sncccs-ur dalur .Kneas Sjlvius, qiiciii die xix Aiigiiili clcclnui, die
\ero
iii
Seplenibris coron.ituui iutcr scriplores coiistat.
Ma.^si.
CALLISTI
ribiis Hodcriciis,
III
ANXrs
A.
CHKISTI
ino])iani
ct
iialura;
157
imbecillitaleiii ad
in ado-
qui arcano
l)ei jiidicio 1'oiifiti-
jiropfcr
cios
]iost
Iiiiioceiitiiiiii
Nill
apices,
;
acceptii
lioc
lioiiestam vitam traducere,
quod ctiam
aiit
Alexaiuiri VI noniiiie, conseculus esl

aiino a (âllisto episcopus
tiatus
'.
vero
lescentibus observavit, in (jiiibus
ingenii
ai(;iitiiius est
renuii-
aut virfutis indoles aiipareret, ut res

gustiE officcrcnt, (|uo niinus
eorum annatura
bona
sibi a
i'2.
tes.
Uuni
Doininici card. Caprnnica;

jiisfa
mors
ct virtu-
data cxcrccre iôsscnt

cit,
scd id aut
ijise jicr se fe-
fuiiel)ria
|)ersolvel)arilur,
Itoniinicus
deniortuo Pontitici (âpranica, de t|uo

tit.
aut
quam
aiira;
occullissimc curari
iie
j)er
suos voi\(;mo
iictiif
;
luil,
quos
fidos sibi dclcgcraf,
cajjtandtC po-
|)aulo aiite nienioravi, IJoniaiuis,
S.t^rucis in
l''iriiianus
]iiil;iiis
causa faccrc
jii(licai(;tur.
Jerusalein |)resljvter
ac virtulihus
cardinalis,
ac
autein un()uam ab eo frusfra quid(juam

(juare aliquando sibi calceos detraxit, ut
ei)iscopus suniniusijue paniiteiifiarius, docfrina

iiisi,i,niis, qui Callislo siiccessurus putahatur, ah lioiniailjus deniiyravif, ejus obitum bonos omnes luxisse testatur Baptista Pla-
cuipiam
largiretur
(]uaiido(]iic
cliain
cum
offciisiiiii
fortuna qucmcjiiaiii vidit miiius bcne vcsfiluiii,
suum amiculum
dcdit ct cuin
jiccunia ad cro-
tina-, at(|ue
iii
teinploS. Maria- supra Miiicrvani
ipsuiii scpultuni ;quenieliain (ioheliiius-^moruni
exemplo pnBluxisse afflrmat, additque Fuit eiiiin vitffi mundissima} et rerum experientia inagnus proniorem |)Orro ad iras arûit sed
:
: ;
ctiam sine peccafo csse subjicit recentior aucfor '. At de fanfo viro pra^clarum cloffium,
iras t|uo illuinS.
Antoninus decoravit
:
',
iion |)r;efer-
mitlcndum visum est Ileverendissimus, indomiiius Dominicus (liiit, cardiiialis Firmanns d(; (lapranica cjusdeni incnsis, (scilic(;t Augusli)
gaiidum non sufficcrcf, sa'jiiiis vasa argcnfea, c]uee habebat contlari ct pctciifibus distribui juscumque ob cam rcm ab ainicis argucretur, sit respondcrc consucvit homiiiis ])ro])rium sibi videri quamplurimis bciiefaccre, quod adeo in communi vita fuit, ut i^lerumque necessariis ad victum dcficientibus pccuniam siimere mutuo ab aniicis cogercfur I)c cjusdcm aufciii constantia in tutandis ini(jiic ojij^rcssis, deque integritate animi etcorporis liiPc additidcm auctor il. Quos ojiibus aut jôteiifia jier vim 0|):
>.
XIV die ex
inlirmitate
lluxus,
a|)positus est
primi
vidit, iis
maxime nullo
aut benevolenticc
fiiit,
ad patrcs suos,
ciim inulta dcvotione ex Iioc
aut amicitiai liabito rcsjiccfu, auxilio
nihil
transitum faciens, in aspero rcperfus ciiicio, quod ad carnein ferebat assidue. Multum frisfilicC et doloris mors ejus iiitulit cun-
miindo
omnino i^ra^termiftens, quod ad illius salufcm et suam fidem spectarc arbitrarctur, ita ut nec
polentum
saliiti
iniaiicilias e.xtimesccret, qiiaremultis
noverantcuin proiifer eminentes virfufes ejus. Vere hic homo justus erat propter rectituctis(|ui
fuit,
gloriari sa?j)e solitus,
neminem
fru-
dinem
consilio
ejus,
cunctis dilectus, ])rudenfia ct

:
magnus
in jure
pcritus ct religioso-
rcfugium, manus copiose cxtendesobrictate et sanctimonia bal ad paupercs jira^clarus, cx devotione non modica frcquenfcr
rum
])ater et
cclebrans, sfudiosus a lectione non ccssans,
iii
patrocinium suum imjilorasse, avertisse ctiam a cervicibus multorum maximas calamitates. Beneficium vero nec vendidit umtjuam, nec vendi passus cst, idco ne in susj)icioncm aliquam incidcrct, nuiiHjuam a jirivato cfiam amico munus accepit, quin par aut mtajus redalit]iian(l() aiiiiuliiiii digilo dcrct cxtractum
sfra
:
diversis ])artibus lcgationcm elegantcr exercens,
doiio mittciiti
(jiiijipiaiii
dcdil
civitalilnis cl
(iiiini aiilciii
honorifice vita functus traditus est sepultur;c in

coiivcnlu
S.
jirovinciisnonnisi edulia acccjiit. In

vila ca const;iiitia ct gravilatc fuil,
luiii gratiae
Mariai
.
supra
Mincrvani
(irdinis
(jiuc ikui so-
l'ra'dicatorum
43.
resisterct,
vcruiii cliaiii siisj)icioni.

suaiii ingredi est pas-
(>onscri|)sit ejus
Vifam Poggius ^ ac dc
iii
Feminam nullam domuiii

sus,
sivc
cffi
siiigulari cjus liberalitah;

raf
:
])auj)cr('s Ikcc iiar-
alien;c,
sivc coiijuiictic aliqua co-
lllud in eo hoiniiie i^ra^dicatioiiedigmiin
fuit et
optimi
viri
indicium,
()uos
(jiiod
iinillitiidini
iiiojiia sci-
honcstorum boinimim,
vit,
premi
gnatione esscnt: quodsi forlc aliijuam suaopera indigere aut conjuncfaiiim iillaiii ad sc venire configisset, in vestibuliim doiiius dcsccndcns
aut j)ropinquam
a,'deni
pro facultalibus subvenit,

:
essent pertenues
quamvis cic illi percontabatur amicos divcr-
illam audicbat, dimitfe-
batque,
-45.
'
etc.
sorum Ordinum qui

dc Urbis ac civium
domum suam
fre(]ueiifarciit
condifione, dciiidc siiigiilo-
ruin necessitale perspccta, autiis salaria ad vita;
Mors Joannis Cyprii regis. (Jbiil hoc mense Julio Joannes rcx Cypri, (jiii noii anno Cyprios modo, sed Jerosolymitanos et Armenios
etiam regios titulos prHeferebat, ob ignaviam nain, cuin secundis mij)liis Hele consjîcuus nani Palaiologam dcsjioti Morea; filiain duxissct uxorem, ab ea regnum administrari j)ermiscrat,
;
sustentafionem suppedifavit, aut alia oj^c jiivit inulfis victumac veslilum jira^biiit (juainjilurimoruin ctiani filias sua pecunia collocavit, et quam frequenlius nil aequc j)ium sibi videri iii: :
quicns,
'
quam
injuria; ct turiîludiiii exjôsilos
qua utpote
schisiiKitica
C;itholici
opprcssi
Call.
I.
'
1.
i.
2 Pbt. iiiC;j|l. 111. xviii. c. 25. Spond. hoc an. nuni. 7. S. .\nt.
fuere; quippc qua? Cyprios a Latiiio ritu ad Grae'
Goliel. r.omin.
p.
lil.
c.
16.
ull.
>
iii.
xxii.
'
pogg.
Vii. ils. canl. Firmani.
Sleph. Lusinian. in
hisl.
Cypri.
158
(iiiii
ttir,
PII II
ANNUS
I.
CHRI8TI \^l5S.
tliioni(|iie
vcteremqiii* IH-rfidi.ini rediicero amiileltascliismaticosciuc

iii
scelere coiilirmaiial
.loaiiiies
qiiod facinus tanto furore patravit ut
cum
Joan-
ejusdemque gencriim, spe Carolam ijisius Helciia' liliain (jui regnandi Cypri regni lifpredem secum matrimonio junxerat, ad instaurandum Latiiium rilum et scliismati Grscanico exscindcndo gencrose inciinibentem videret, ipsum veneno sustiilerit ut vulgo creditum fuit. Prfpter Carolam vero regnoruni lucredem, qua; Ludovicum Sabaudum in
Lusitani regis tiliiim
,
nem
sncietatem assumpsit, rcliquii iKithum lilium iiniiudiciti;c |iatcina' testem, et Cyprii regni faceni ac pestem, nimirum Jacobum, qui ne regnum affectaret, Nicosiensis arcliie[)iscopus designalus fuerat; (luiijue contractis cum Carola inimicitiis ad sullaiium -Egyiiti confugit, contendens Mahometica lege,
tlinri
in (jua spurii
seminis, (juamvislegitimis nufiliis
procreatis prirfcriintur, sihi Cyiirium sccptrum
dehitum esse, xMahumetanisquc armis regriuni Carohc ademit, ut in proximo tomo dicetur.
HIC IXCIPIT SEPTIMUS RAYNALDI TOMUS IX PRIORlIiUS KDlTlOXrBUS.

1.
CaUisto sujfrrtus
Pii II
nomen
i)t(Iitur.
.Eneas Sylvius
aii
structum
sacella
cst,
:
in i]iio
dup
clausa^ suiit
;uil;p, et
Annalium
Ecclesiasii-
duo
in inajori cellulas fecere, in queis

:
coruiii tomuiii
dccimiim noiiiim supernafisi ope
cardinales edcrent dorinirentque

S.
miniis,
quod
aggredimur, adoranda cmicant, qu;p Turcica iinpietatc laliiis in Gr;rcia dilfusa ;i(l plectendam schismaticoriim
in (|uo diviine providenti;e consilia
Micolai appellaliir, consultationi clcctioniiiuc
Pontificis asservaverunt, deambulafioiii
omnium
edita
aulas. I])sa die ingressus
niliil
actuin est circa
perlidiam,
si;c
(|ui iiiillis
nionilis in
potiicrant,
Moman;p Eccle-
clectionem
se(]ueiiti
;i
capitula
quaodam
sinum revocari
igiiotas
pcislilioiiis
rcliiiiiias
Mahometica! siiex Hispania cvulsit, ac

geiites,
luiii
sunt, quffi observari
iiovo ])ra^sule statiicrunl,
iioiinullas
Afric;e
plurcs
populos cvangelica luce collustriivit, novunique orhem quem nec Assyriorum iiec Gr;pcorum, ncc Romanorum tenuissima lama
Indise
,
,
juraruntque singiili c;i scse scrvaturos, si clectio super sc caderet . Uiupiiam autem ha?c fucrint, non prodit Gohelinus, sed nos ex Ms. tabiilarii Vaticani, Nicolaicardinalis Aragonii, paulo post
'
aOcrcinus.
2.
])crvaserat, aperuit, ut in
eo Christi gloria deefllo-
Subditauctor
esset
"
Tcrtia die facta re divina,
pulsis
dsemonihus prostrataque idololatria
resceret, de qiiihus suo loco agctur.
Nunc de
Pio
II
Pontifice ejiisquc gestis serinouem insti-
tiiamus.
Justis funerihus Callisto ex majestate
tificali
scrutinium inventum cardinalem Bononiensem et .Eneam Senensem parihus vocihus ad summum Pontificatum pra'stolari, utroque vocibus (]uinad
est
cum ventum
Philippum
Pon(iiii
])ersolutis, duodeviginti
cardinales,
lunc in Urbe sii]ierstites erant, conclaveingressi XIV kal. Septemhris .'Eneani Sylvium tit. S. Sabina? preshytcrum cardinalcm et Scnensem ei)iscopum, de qiio saspissime memoraviiniis, summum Pontilicem renuntiarunt, natuni iioi)ilibiis ])arentil)us, iiiminim ])atre Sylvio Piccolomin;po, matie \ icforia Korfiguerra, de (]ua refcrt
Platina
miflira
',
qne vocafo, ex reli(]uis nemo tres suiieravit. Sequcnfi die itum est dc inore ad rem divinam, calix aureus (]ua peracta, scrutinium incoepere
:
in ara positus
est, et tres
cardinales
,
cum
ohser-
vavere,
Rotliomagensis Rufhcnus ciiiscojûs ])reshyter, et Columnensis diaconus, inspicientes ne qua fraus intercederet: reliqui cardinalcs
in suis locis
consedcriint, et surgentes ex ordine
dignitatis ac
las in
visani sihi ]ier
quietem infantem
cum
])arere,
ac vetitam ne
somnium puero
iieque aiitea
rum
fiant
ct faniilia? ignomi'iiaiii ])r;esagiret,
seiiii, accedenfes ad ;iltare, sclieducalicem mittebant, in quihus nomina eoscripta erant, quos ad Pontificatum eligecumque hoc omncs fecisscnt, niensii in
etiam suspicionem rcliquisse, quam intellexisset filium designatuin essc Tergestinum cpiscopum sed aiigiistior apcx illi reservatus erat. Ut vero res gesta sit, refert accuratissime iii ejus Commentariis Gohclinus ', cujus iiarr;ifio:
medio
a^dis jiosita est, et tres cardinales
memo-
rati su])ra e;iin
schedularum calicem evertcrunt,

qui erant in
illis
scliedulasque legentcs singulasalfa voce nomiiiii
cortim annotaverunf,
cripti, niH"
l)iiri
cons-
quisquam
ciat cardinalium,
(]iii
non
nem non injucundam
futuram arhifror. Cardinales, inquit, duodeviginli decima die post Callisti obitum conclave ingressi sunt tola civitate suspensa in eventum rerum, quamlectori
vis sernio
modo
nomiiiatos iinnotarcf, ne qua pnssct
inlervenire fraus ct deceptio.
Schedularum mo:
dus hic crat :scripserat quilihet inanu propria
Ego Pctrus,
rit,
sive Joannes, sive alio nomiiie fue-
communis
.EnccR cardinali
Senensi
in
Pontilicatum
maximum
atfribueref, neîuc
o])inio.
enim
Con-
dinalem Scnensem,
()uis(iu;im fuit
de quo m;ijor esset

|i;ilatii) iipiul S.
scm
Romiinum Pontificem eligo ^Jineam caret Jacobum Ulyssiponennam et ununi, et duos, et pliires eligere
csf,
fiuilii
clavc in A]i()stolico
Pclriini pcr-
]irrmissum
conditione, ut ])rior no-
'
1'lal.
in Call.
(ioliel.
III
Coriiiii.
ru
II.
I.
i.
'
(iobcl. in Couiiii. Tii
II.
I.
r.
PII
II
ANNUS
1,
ClIIUSTl
l/ir)S.
i:.!
niiiialus
])in'f('r.iliir
(|u<mI
si
ikmi
iiabeat vota
iit
existimaieiniis.
place!, iios le
.\t
cum Deo
placiierit, et noliis
(\U[(' .siitlit:iaiil,
siicccdal pfoxiinus,
cn
faciliiis
Poiililicem veneranuir, et
denuo
in uiiiiMi ((iiivoniatur iiuliiicato sciiitiiiid. (ôinperliiiii
cst
novem cardinales
1'rsinum,
/Kiicaiii
elej.,Msse
qiiantum iii iiobis servicmus .

ticnlis.
cst ('ligimiis, tibique lidelilcr
llenlcnscm, IJoiirtiiiensem, S. Marci, SS. Uuatiior coronatoriim, Zaniollotliorcnsem, Papiensem ct Portufâlcnseni mageiisem vero tantum se.v, reliquos loiifê iiiferius resedisse. Cardinales omnes admirati siint, neqiie cnim mcmoria liominum in tam parvo
Cienuenseni,
;
Interjceto iiovi Pontificis,
dcmisse de se sen-
atque clcctioncm divino Numini et universo collcgio purpufato ascribentis, modesto resiionso, addit auctor Priora exuit iiidu:
menta
et
albam
qiio
:
Cbristi
tunicam
accepit,
ct
intcrrogatus,
noininc vellet vocari,

II
Pio,
cardiiialiiim
tiiiiiim
numero ad novem voces per

asccnderat.
scru-
respondit
tis
et nu)x Piiis
appellatiis est, etjura-
Ciim iiemo salis votoriim lialjcict placiiit conscdere, ct viam, quam vocant pcr accessum, cxperiri, si fortc ea
(|uis(|ii;im
(|uibusdam capitulis niulius tertiiis in collcgio editis, in altai'i positus rursus acardinalibiis adoratus est, pedes ejiis et manus et ora osculaiililiiis
:
die posset lialicri i'onlifex.

i.
abiiie eo
facto
publieata
est poiiulo
Sedebant omnes
siiis in locis taciti
pal-
Poiililiciselectio exaltafenestra,acclamatiiinque
lidiqiic et
tanquam
a Spiritu sancto rapti essent,

lo(|iii,
Pium
-l.
II
Pontificem haberi, qui fueratcardinalis

.
ncnio
ali(|uaii(liu
nemo
iirLcler
:
liiscere,
ncnio
iiiios
Scneiisis
partcm coiporis movere

varias in parlcs jactabant
oeulos,
mirum
erat silen-
Prffinuntiatum olim illi Pontificatiim a Nicolao V,dum privatamvitam agebat, memoral

Pliile]]ilius
'
tium,
et
mira liominuin
effigies, ne(]ue
vox au-
liis
vcrliis
Ciim intra Aliies eo-
diebalur, neiiiie niotus cerncbatiir

sere in
iillus.
Man-
dem
cum moduin
aliquantisper expectantibus
obviam liabuisset .Eneam Sylvium integerrimum et eloquentissimum episcopum

itinere
inferioribus, ut siiperiores
accessum inclioarcnt.
Exinde Kodcriciis vicecancellarius assurgcns ad Senensem cardinalem accedo, inquit. Subsecutum cst silentium, et alter altcrum intuens suos nulibus indieabat alfcctus. ,Iam iiro)ie erat, ul /Eneam l'ontificem videre vidcrcntur quod
:
Trigestinum,iiuiaFridcrico.\iistrioRomaiiorum rege orator veniebat ad Pbili]ipuiii Mariani, inclytum Mediolanensium ducem, simulque utcrque vespcri divertisscnt, in (]uamdam cau-
ponulam,
ct ^"Eneas parciiis sum])tus faccFet (utpote qui ab eorege legaretur, qui Stoica eru-
verentes aliqui e loco abierunt, uf cjus diei creationem cluderent lii fucrunt liutlienus et
:
ditus instructusque disciplina
non minus
parci-
monia;
S.
Sixti
cardinales
scd
renlur,
S.
mox
rcdiere.
:
cum nulli cos sequeTum Jacobus cardinalis

deerat,
nuiumorum, (luain vila; frugalitali continenfer studet) tum ad yEneam conversus

:
AnaslasiiC
Et cgo, inquit, Scnensi accedo.
Tliomas Reverendissime patcr, inquit, quid opus csttanta utamur ])arsinionia, cuin uterque
Una jam /Enca' tintum vox

vertens
sibi
si(|uidem Pontificem efficicbant,

Prosjier
duodeeim quod animadcardinalis Columnensis eam

iit
Romana Pontifices maximi futuri simus? quam quidem rem non serio minus
iu Ecclesia
(luam joco
;
eum
prffidixisse, certius
ostendit
gloriam aciiuirciuiam putavif,

Ciim(|uc essct
Pontificem
velcri
ipse pronuntiaret.
.J^.iica;
cventus vidcmus enim alterum summa cuiii laude summum Pontiticatum coneessisse naturte
:
benevolentia conjunctus vcrsus adreliquos cardinalcs Et cgo, iniiiiit, Seiiensiacccdo, cunique

:
at ^lineam [cui
fortiter
.
nunc Pio
II
nomen
est]
non secus
quam
constanter Pontifica-
niliil
facio. Uuo audito, cardinales univcrsi morati ad pcdes i^^^neaj sese projecerunt, eumiiue Ponlificcm saliilaverunt, ct rursus iii
papam
tum gerere
5.
suis locis residentes eleclionem factam' ap]iro-
baverunt
nullo prorsus adversante Bcssarion cardinalis Nicjcnus siio et

:
ibiiiiie
initse. Qiiod ad ea renim capila atlinel, ad (iikc cardinales jurejuiando obsfrictos, si Pontificatum asscquerentur, indicat Gobeliiuis, et qu;e Pius jiire-
Pactiones inter cardinales
eonim
nomine qui Uolliomagcnsi favcrant Laudamus, inquit, Pontifcx maxime, tuam assumptioncm, quam ex Deo essc non dubitamiis ct sane dignum tc lioc nuinerc, ct ccnsuimus anlca, ct nunc censemus, quod autcm tc non clegimus
id fccit
jurando in conelavi finnavil, ea fuerc prircipiia de urgcnda sacra cxpeditione iii Turcas, revocanda sanctitate nioruin in curiam Romaiiam, non transferenda Sede sine purpiiratorum consilio, servaiulo in creandis cardinalibus Constantiensis Concilii decreto, tribuendis quolibet mense cardiiialibus cenliim aureis ad vilam
tegritudo tua, nani
cum
pedibiis a-gro-
tarcs, boc tantum sufficientia; tu;B dccsse piitavimus; cst enim Ecclesia egens viro aclivo, (lui possit itincribus corpus cxcrcere, et immineiilibus periculis occurrere, quai a Turcis foriiiiilamus tu contra quictis eges, lioc nos ad Rotbo;
sustentandam, eonferendis
rile sacerdoliis,
non
abalicnandis.EccIesiae juribus, non inferendo cuiiiuam princiiii bello, nisi causa in eonsistorio pio ie(|iiital(' librala, non occiipandis in curia
obeuiitiiim
bonis,
non augendis vcctigalibus,

Kn\.. Maiccil. pali-il.
magcnscm
traxit
quod
si
fuisscs
tibi
corjiore
'
validus nullus crat,
quem
praifercndum
riiilel. iu
OMl.
.iJ
J.ic.
Vcii.
{]{)
Pll
II
ANNrS
iirbiiim
fHRISTI
in
1.'i5S.
adigendis pradectis
arciiim
tiii
provinciariim
et
iiitcr|)Oiitilicii
:
])arituros
at
tcmpore cardinaliuiii coeconceptam de hisformulam ex

'
et major ])ars consenserit. iiuUam taciiltatem iiriTseiitandi aut nomiiiandi ad Ecclesias 'cathedrales, coUe-
ea
siiii
(\(]uisila,
llcni (]Ui)(l
pra-dicto Ms.
prtcstat
:
Codice
Tabularii Vaticani atlcrre
giatas,
sive
monastcria,
digiiitafes,
seii
alia
qua^ciiiiKiue benelicia conccdct ininciiiibus sas-
universalis slatui Capitula intrascripta Ecdesia^ jdurinumi iieccssaria, juret et promittat Deo omiiipotenti et lieatis Apostolis I>etro et
cularibus, aut praelatis Ecclesiasliciscujuscum-
que conditionis, stafus aut qualitatis
existant,
Paulo quilibet dominus cardinalis singulariter, si contingat eum assumi ad dignitatem Summi
1'oiitilicis,
sivc imperialis, rcgalis, ducalis, arcbiepiscopalis, episcopalis, vel cujusvis alterius prrceminentia^, nisi dc ex]iresso consilio ct assensu
(]uod servabit et adimidel)it realiter

et
elcum effectu absque aliqua tergiversatione

excusatione.
<i
Primo jurabit et ])romittet expedilioncm incoeptam contra infideles inimicos crucis Chrisfi pro ampliatione et dilatatione fidei lotis viribus usque ad felicem exitum prosequi secundum facultatem Roman;r Ecclesiae, juxta consilium fratrum suorum S. R. E. cardinalium vel
majoris partis eorum. Item quod quantumin se fuerit consilium pr;cdictum infendct reformationi curiai Romanse. Item quod non Iransfcret sive educet curiam Romanam de provincia ad
majoris ])artis dominortim cardinalium. Item quod jiullam Rullam unquain expediri permittet seu aliciii concedet, per quani sc astringat principibus, vel alicui ipsorum, aut eos cerlificet quod nuUas Ecdesias catliedralcs coUegiatas,
monasteria seu alia bencficia conferet nisi de ipsorum beneplacito aut voluntate, et omnes
concessas revocabif. 7. Item quodnullam infeudationem de rcgnis, castris, civitatibus et terris, etiam de rebus sive alienafionem, quffi consueveruntinfeudari
:
provinciam sine consilio et consensii dominoaut majoris partis ipsorum. Item quod non creabil seu assumet aliquos cardinales etiam j^recibus quorumcumque imjêratorum, regum, ducuin aut principum, nisi de consilio et consensu majoris partis dominorum cardinalium, quod(]ue exquisitio hujusmodi vo-
rum cardinalium
sub quocumquetituloetiam vicariatus, pignoris, emphiteosisvelalferiuscontractusfacietinquamcuinque personam Ecclesiasticam vel ssccularem, aut communitatem de rebus et bonis
spcctantibus ad patrimonium Ecclesia;, nisi deliberatione prius habita consistoriali et consen-
torum
fiet
consistorialiter
fietque dicta creatio
et non auriculariter, novorumcardinalium juxta
majori parte cardinalium cuin eorum subscri]itionibus. Item quodnulli regi, domino, priiicipi aut communilati non subditis sibi movebit guerram, aut cum eis ligam aliquam
tiente
facietad
ordinationem factam
in Concilio Constantiensi
tam quoad quantitatem, quam quoad qualitatem. Item quod providebit de cenlum florenis camerae omni mense cuilibet cardinali non
habenti integre de beneficiis millia florenorum, quousque
Uicta
et cai^cUo (]uatuor
ei
inferendam alicui guerram sine exconsensu majoris partis dominorum cardinalium. Item quod bonacardinalium etiam religiosorum, aliorumque praelatorum, necnon omnium cortesanorum in curia decedentium
presso
nullo
summa
in
redditibus, et
provisum sit de quod cardinales
modo occupabit vel occupari ])atietur, sed permittet juxta juris dispositionem et volunfatis decedentium, ut iidem decedentes de bonis
quoquomodo ad
ipsos pertinentibus, proul eis
aliis
omnes babentes quiecumque
beneficia ctiam in-
compatibilia in titulum, vel in commendam manutenebit, ct defendet in possessione eorum.

G. " Item quod nullam provisionem faciet de Ecclesiis catbedralibus, abbatiis et magistratibus et aliis quibuscumque in camera Aposto-
placuerit disponant,
religiosis
qui pro-
licataxatis etiam sub titulo

strationis, vel alio
nisi
quocumque
et
commenda?, adminititulo sive modo,
priam voluntatem abdicarunt tantummodo exceptis, quorum bona devolvantur ad illum vel illos, ad quem vel ad quos perlinent de jure, consuetudine vel privilegio, nec dejuribus capelli cardinalium decedentium aliquod occiipabit, vel occupari faciet aut permiftet
;
imo
sit
consistoraliter,
intervenienfe consensu
liberum cardinalibus etiam
religiosis de ejus-
saltem majoris partis cardinalium, prffiterquam
demjuribus
bitur.
8.
testari aut facere
prout eis vide-
quos conferet dominis cardinalibus, et praeterquam de abbatiis qua; non excedent valorem ducentorum ducatorum et quod nibil ultra taxam reci])ietur. Item quod nuUam Rullam unquam expediri consentiet, in qua ponaDe consilio, tur aut inseratur clausula illa
de
iis,
;
:
alias exactiones
Item quod nullas novas gabellas, aut imponet, nec antiquas augmentabit in Urbe Romana, nec in aliis terris Eccle-
fratrum
etc. nisi
firius
realiter et
cum
etfectu
consistorialiter
vota fratrum
super
contentis
'
Ms. Vat. Nic. card. Aiag. sign.

E. p. 280. et
itt
lit.
C. p. IGi, et alio Ms,
sigii.
lit.
Ms. Alex. VII, p. 158.
Roman;e, nec gabellasjam positas auferet autdiminuet, nec concedet alicui regi, domino temporali, seu communitati propter vel contra super libertatein Ecclesiasticam, exactionem clerum vel Ecclesias sive bona ad Ecclesias et loca pia pertincntia sine causa rationabili, ex tunc (Je simili eorumdem dominornm cardinasioe
IMI
II
ANNTS
rciiilala
liii.
iiKrsTr
l/ir)8.
101
liiim i'OiiS(Misii
rios
(:ili(!ii;il(il).
Itciii
ijiioil
Krant in Concilio quatuor coiivcntus,
(lui
rcgnoriiiii
alios
îcarios,
cnpitaiKôs.
(loputaiionos nppcllabaiiliir do fido ol pacc, do
^{iibnriiatorciii,
i|iip
sonatoroin, caslcllanos
omnesc\.
alios ct
siiii,Milos
olticiarios Irliis I>oma>
roformatorio, do coinmimibus prirsidcnios lui' suos singuho singulos elogoriint iii dcpnl.i: :
aliariiiii lcrrariiiii |iatriiiioiiii
lacict Jiiraic
iii
Kcdcsi.T lloiiiaiia' coriini institutioiio obctlicntiam
tioiic fidoi, in
qua oram inscriplus,

lcgatus
al)
s;opo
pi;i'-
sodi
intor coUatorcs quoqiic boiicfici(U'nm bis

;
ct rulciitatoni l'ioniana> Kcclcsia',vi(lolicct sibi ct
siim olectiis
pliiros
ipso C.oiicilio ad ooiii-
succcssoriliiis. Kacict insiiiior jurarc sii|>ra(lictos
principcs
rciidatarios ct oflicialcs caMcrosîuc

tiilo
in lioc capi-
.Vmcdoiis diix
ciip;itiis,
iii
noininatos
tuni ipsoriim
tcrras, loca.
(|uo(l Sodo vacantc ad mandadominoriim cardinaliuni ci\itatcs,
Ciim l'onli(icaliim Sahaudia! suscopissot Kclix iiuiisccrotariiim suiim ab co aocitiis.

missiis.
iiiiii(M'alosiiiii
nec diu posl vocaliis ad iMoilcriciini
arccs, fortalilia ct castra Kcclcsia'
rcm
protoiiotarialiis
officiiim
;il)
co
adohiiiii
Uomana>immc(liato tradoront cirtuidominoruin cardinalium ct o\podicnt lihorc, ct sine coiitradiclioiic (iiiaciinii|iic.
ptus, isic licrmani sccrclarium ;ippollant;.
lcgationes Ca;saris obco, iinivorsam fcrmc Gor-
Itcm
(|iiod
in
doniini
cardi-
maniaiu
10.
circiiivi.
Dissi(lch;iiii
nalcs
omni aimo
:
s(^mcl
uniiui
congrcgali
Tliculoncs (iim
illi
Kiigciiio
cogiloiit ol c.xaminont iilriim isla jicr Ponlificcm

sorvciiliir
maximoPontificc;
at
noquo
(^sl,
noiiiic
l'"olici
oho-
(]uod
si
noii
sorvontiir,
admoncant
(lionlosnciitr;ilosvoc;ihaiitiir.(",i)iii'ordiapliiribiis
iu coiivontibus ngilal;i
(luibiis, jubciilc C,;p-
cum
iicm
oum ad illoriim (disoivatioadhortcntur usquo ad tcrtiam admonitioncm. Itcm riiiod do liis omiiihiis liat iiiia
cliaritativc, ot
IJulla aiilhonlica, (iiia>
saro,
scmpcr
intcrfui. Ris
:
oiiiii lr;ul;ilii p;icis ;id
iMigcniiim
coii;itus
vciii
torlio nationis iUiiis .Vposlolion'

;iltiili.
sorvotiir in aliiiuo
loco
Scdi oliedicnliam
fuiicto a
Sccrcl;iri;iliis ct
suhdin-
communi ad
petitioncm collcgii. Iteni (|iiod liioc omnia ratificahit ct ap|U'ohahil anlc puhlicalioncm cloclionis siirp, uiodianh; promissimio ct
honorcm nh l'".iigi'iiio, cl iiidv illo i\cMcolno siisocpi, ciijiis coiicbivis, ciim
oligorotur,
dicD prcefai.
cum
cfctcris principumlog;itis ciisto-
juramcnto. Itcm in fino orit subscriptio sanctissimi dnmini nostri iii luinc moduni vidclicct Kgo Pius II pra'missaomnia otsiiigiila promilto otjuro servare, quantum cum Deo ct honestato cljiistitia Sodis Apostolic.iD pntoro; ct hoc ciim signi sui improssione . 9. Res a Pio II prxclare cjestx ante suam ad
:
Lapsuni cstpostca brcvo tcmpiis, iii (liio mo Nicolaus Tcrgcstinaj KcolosiT niliil bilc mcrciitcm pra^fccit C[)iscopum, (lundriciiiiioquc ab indc decurso, Senensis urhis, undo mihi origo cst, pontificatum ad mo dotiilit. Ca^sar
vcro, a
quo cuin
in
consili;irioriim ordiiio siis-
Pnntificatum
evcctionem.
ceplus essem, Nea[)olim

loco
me
petcrejussit
qiio
Inscripsit'
:
poslca
Protc-
IMus sigillo suo Pontificio hocsymboluni

ctor noster, aspice,
mntrimonium nornm Portugnli;o
intcriiisiim Ctcsarcm ot Loo-
rogis
sororcm
nd
Alfousiiiiic
Deus,
-
et
respice
in faciem
iioptcincontraxi,camdoni([iio imporatricomaniio
post navigio vootnm
Soiiis
Christi tui.
stringit S.
nobili ct
De ciijus primordiis pauca Iijbc pcr Hic nationo Scucnsis, Antoninus antiqua familia ortus, studiis ab ado:
l*isis
imperatorcm
uni
agonloin coiiduxi,
II.
ciini id milii
com-
mitterclur.
lescontia
litteris
deditus,
juris
sciontia
pcritiis,
ac
gontilium valde oriiditus, eloînonlissi-
mus,
vir
bonus
ot justiis
.
ropiitatiis cst
amator
In coronntiono Cicsaris, ((ua; iiouKo nosli qu;e mca; partes fuoriiit, quippo (lui me s;rpiiis imporalorio iioniino npiid
celcbratn ost,
Priinitiascasdom acciiratius Pius ipse describit ^ graphice in litlcris ad Petrmn Noxotanum oquitcm paiicis anto annis
pacis el zelator fidoi
Komnnum
loiiiicntcm
Pontilicom, et publico, ot
audivisti.
[)riv;itim
Roverso
logatio milii ,\pos(olic;t' Sodis
Cormnniam por nohcminm cl

in
quihus divinam providcntiani adorat, qucD ipsum per varios honorum gradus cve.xe Annos, inquit, sex et viginti naliis, oiim rit darcm juri civili operam, cxorto bcllo, palriam
datis, in
:
omncs provincias Austrito ducuni couimissa cst. Inconvenlu Germanorum, qui Ratispona; iiabilus cst, quo ot IMiilippus i>urg(iii(li;p, ct I-iidovicus Bavaria; duces, ctalii quamplurcs principcs et reguli convenerunt de salute Ciiristianaj rcipiiblica; agentos, impoialorias viccs (ciiui. Simili niodo, ot
iii
et
coactus siim rclinquero, acccssi iamon graiido illud Rasilccnso ("-onciliiim, invostiidium
iiiquc
graliaiii
in
oculis
l*alriiin
scriba
iii
i^raiikfordiciisi Coiicilio, ubi cl
synodo fui, ct lillorarimi ahbrcvialor, ct iiiiiis de diiodocim viris, (iiii magistratiis illic (|iiasi censorius vidobatur, noquc oiiim siiio diiodociiii
viris
Ccrmanos
gciitia ot
advcrsiis
Turc;is dcocrncro holluni
dicta ornlione sunsiinus,

iiiscitia
(luamvis [loslca nogli(iiii
eoruiii,
cuiict;i
se dcccrc
ad consultandum
(h;
r(!hus conciiiaribus
putant,
Germani tepuerunt.
Mortuo Nicolao,
niinc
C;illivliim
ini[)cr;itorio
(luisquam
ailiiiittobatur,
ct
admissi
(|ui
iioii
invonircntiir idoiici, his julicutihus, amovcbaii-
cjus
quom
succcssorom, uoniinc (;iiiqii;iiii
'
IHiil.
'<
in
Pio
II.
- S. Anloii.
ni. p.
lit.
xxil.
c.
17. in piiiic
.Kn. Sylv
Ep. CLX.xxviii.
snccessorcm vcrumChristi vicarium recogiiovimus. In hiscc nos honoribus, Pclrc, vcrsali sunius, nec tnmcn intolligiimis cur adco diviii;i
.'I
ANN.
TO.MUS \.\l\,
nvYV.
\,
162
jiiolas
IMT
TT
AXXfS
;
I.
(TTRTSTI
1/|.58.
nosirniri
iiarvitalcm
l)oiiilas lurc
extiilcril
iion
do-
molieliaiitur. scriptis eximiis
Commenlariis pro
:
ctrina,
iiiiis
non \\Uv imperfccinm nosinim, cl nos ipsos sa>pc logilanlcs non cxlollimiir qiiidom, scil mafris
criiliescimiis
ct
incniil. (lo^nosci-
.Vpnslolica
dcmiim
confiiiulimiir.
qui
viri
i)rn
laiilis
hcncficiis
non
siimiis
grati
rcspicimus
ali-
cst ad (iiiam anno, ut diximiis. (neclns. sacrosnnctis infulis redimilus (>sl apud S. Pciruin aliique teIII nonas Septemhris, iil (^.ohelinus sianiiir cadcm(|uc dic C(jucslri pompa ducla
auctorilaic
tiitalus
lioc
'
t|iianflo rclro, cl
qiiomoclo nnilli
nohililuis
vcleri inslituto Basilicam ].,atcranensein adiit.

t.3.
Drnali nalalihiis, virliiic cidoclrina prmslahilcs,

abjeclictincofinili jaccanl considcramiis; fatcor. quamplurimi sunt, qui opihus ct hoiiorihiis
fidclcs
EncycUcw Pii II littcr.r. Tum nmnes Encyclicis lilteris de
(^liristi
Callisti
antccedunt, scd mullo plurcs sequunfur. plurict hus commiscrcri i|uam invidcrc jiossum cliani dip;nitalc pra^ccdunt illi quidcm qiii nic \irtutc supcrant ctro Jiis, qni scquunliir milla
;
suaque clectione ccrliores fccii, excilavitpias pro ipso preces Deo funderent, quo Ecclcsia; guhcrnacula prohe moderareiur exohitu,
qiie.
iit
:
lanlqiie
typis
ciisiT'
eo argiimcnlo ad
'
.\cade-
miam
lalionc siiin
mclior.
(|iiot viri suiit,
iiiii
non
" Piiis
Parisiensem Ii.t liltera? papa II dileclis filiis
stiidii
Parisicn-
ccnium aiircos anniiis cx hcneficiis Ecclesiaslicis liaurirc pnssiint, jiiris
sis clc.
" Felicis recordaiionisCalixto papa III pra;deccssore nosiro de liujiis mnrtalis vitaj vallc
divini alqiic liumani
inlerpretes, (]uorinu nnn csscin dignus corrigiam calccanicnti solvcrc atiiuc ego ignariis,
I
liehcs, atque vitiorum molc pressus. atqiic inicirciimdaliis, ijui aliquo heneficiolo .|iiitatc
VHI idus Augusti ad codcstem palriam evocato, et ipsius funcris nc cxequiarum celebratione
solemni ac debila
tribus noslris S. H.
siil)seciita.
V..
nns iina
minimo, jam annuos mille aurcos possidco, quodquc magis mircrc. diiin r.crmaniam pciii, cpiscopafum in jialria consequor. .Magna lupc. mirelrc. in quihus non soliim mea parvitas. scd magnavirtus qiiiescere
conicnliis
cxtitisscm. vel
|)ossit.
cardinalil)us,
in
cum fradcquorum
niimero tum eramus, Uomre

tio
Apostolico pala-
apud S. Petri Aposlolorum jirincipis Rasilicam, in (juo dictiis pra^deccssor hahitavcrai, ac debilum natiir.T persolvcrat, modo ac temporc
congruis pro futiiri crcatione Pontiticis ciiravimus convenire, nohisijue cum eisdem fratribus
42.
"
Apnd
trcs ciiiscoiios ct
iotidem cardi-
dictandarum Epistolarum officium cxerquoqne Pontifices maximi secretariorum collegio me adscripserunt, Eugenins, Nicolaus ct Felix, quamvis Iiunc adulterinum dixcrim. Apud Ca^sarem non secrciariatus
nales
cui. Hi tres
suh deliherationis magna^ negotio, quam tanfT rei qualitas exigcbat, aliquandiu tractantilnis,
tandem
qiio
ipsi fratres, licet
poluisscni in alios inasancti Spiritns. a
joris meriii consentirc.
tamcn
el
sancta
Romana
universalis
Ecclesia
modo, sed consiliariatiis et principatns Iionore ncqiie ego ista fortuna; impnto, auctus siim quamvis nescio cansam sed ipsius rectori ct
:
dominatoriomnium Deo, cujuscstin quemcum(|ue voluerii usum vasa formare, ncque humanre
correctioni suhjiciuntur, qua^ lihera sunt, ejusque liheralitati gratias agere dccct, qui dat
sponsa regitur, infusione, ipsorum animos sic affiante, ad personam nostram dirigentesunanimiter vota sua, nos tunc tituli S. Sabina^ presbyterum cardinalem, nescimus quo occultn et nohis iremendo judicio ad celsitudinis AjjoCbristi
siolica?
fastigium concorditer clegeruiit.
Nos autein imhecillitatis nostrfe conscii,
omnibus ahiindanter
ct
non improperat. An
nos igitur tanta miscratione prreventi cardina-
nostrariim parvilaiem virium ad tanti oneris sarcinam digne pcrfercndam agnoscentes, post-
latum anxii expectavimus, atque hunc quoqiie nohis Iionorem dchcri puiavimus ? Uiinam disnilati, quain consccuti sumus, pares inveniamur, et ita quod superest sevi traducamus, ne qua possit in nohis ingralitudo notari. Porro cardinalatus fastigium majiis exislimamus quam nostris humeris committideheat: utinam ea digniilli polius qnam ah gloriam possinl, quales nos csse nuUo pacto cognoscimus, etc. Vale ex Neapoli Ponlifinonas Maii, anno mcdi.vi, Indictione domini in Chrisio patris et catus sanctissimi Calisti papse III an. ii ). Exeunte nostri domini
quam
diu quid
agendum
foret cogitaYimus,
iandcm considerantes IxomaniPontiflcis electioncm non ah hominihus, scd a divina inspiraiione jirocedere, cujus non licet resisiere volunfati, sperantesque eum, qui ab initio fundationis
Ecclesia; infirma
fortia,
tas his crcdatur, (jui alferre
ca
recipere
eodem anno, quo

a Callisto
ha-c
scripserat,
cardinalitia
elegit, ut confunderet ad tanla gubernacula suhministralurum, cupidi bene agere, et prodcssc poiius quain prteesse, in spiritu humilitatis colla suhmisimus jiigo ApostolicT servitutis. Qiiajiropter devotionem veslram j)recamur, ut oninipotcntem Deum instaniius exoretis a vcstrisque omnibus exorari curetis ul nos per suam graiiam rohoret, et dirigatin agendis, etc.
mundi
vires suas nohis
donatus est, ac Pontificiani purpura dignitalem adversus nonnullos novatores, qiii Pragmaticain iniquam inducere, ac schisma, ohjecto Callisti Ponlincis ohsequio, conllarc
Dat.
'
Homa} apud
iii
S.
Petrum anno Incarnationis
finbcl.
('.oiiim.
1.
II.
l'lal.
iii
eod.
alii.
Sloiili.
Tiircia
supcr
.Ms.
Val. sign.
iiiiin.
111
liif.
et Nic. e
V,[\,
'
/lîi.
Sylv.
cr.ri.xxxiv,
I'll
11
ANNU.S
I.
CilUlSTI
\'\^)i^.
1(33
Uomiiiica'
>ii:i)i,viii,
|iiidio ikhi.
i
Septcmbris,
l*oii-
sloriiim cst habitiim, ct littciic Apostoiicfc rcci(alic

siiiit
iii
lilicatus iHislri
li. Indicll
amio
(t(>
([iiibus
iul
sbitiila dics
coiivciitioiiis
eo Mantua: Christianonimconiiiiivcrsas
cst,
ct
:
princi[ies
ailcrmu cx diiobus iocis

coiilincliir
".
11
ventiis.
catii
.Ncc
nioi-a,
ciiras
Poiitill-
vocati
iii
l<]pistola cjiis rci iib ijiso Poiitilicc dictalii
iriito
ad Kcclcsia! icslitiiciidiim
',
splciido-
aliaruin
voliimiiK!
iii
Kxliint co
rem, religionciiiqiie adversiis Turcas defeiidcn-
argumento
dalic
littera!
libro
dam
csse
convcrtit
ciimqiic
ianta' rci
nioli
|);ir
alias typis cusas subjcctic ad

',
tuin inlcr Rrcvium IMi Francorum rcgcm

illiim
non
possct, nisi
advcrsiis rormidaiiilcm
(|iiil)iis
ad
Christiiiiii iiiu-
liostem Ciiiistianoruni priiicipum copia; fu^dcri;
|)Iiliciilioiicni
t(j. "
noniinis adhortiitur.
[)ii|)a II
jungercntur, cclcbrcs iiidicendosconvcntiisMantu;c censuit (|ua dc rc Ikcc iii sua Commciitaria Vinccrc Turcasnon iiiijiis retulit Gobelinus ;
:
IMiis
charissimo
iii
(]liristo lilio
Ciirolo Fraiicoriim rcgi illtistri, salutcm.
|)()[)ulo
Ut
|)crsolviiiiiiis oiiiiii|)()tciiti
ai)
Dco
ctlidcli
ciijiis
aut illius
|tublictc
re;j:ni
opus, sed
totiiis Cliristiana' rci-
vim
inlidclibus
[laticnti
id,
vidcbatiir.
iNcccssaria
igitur coriim
ciuisa ad
hancSedcm suinus
et
assum[)ti, dc vcncR. U. cardinacertiis
consilia existimavit, qiiorum aiixilia rcqiiircici, consiiiumque principuni ct libcrorum populorum convocare decrevit, in quo de comniuiii
salutc conimiiiiitcr agcret
:
riibiiium frafrum
liuiii
iiostroriiiu S.
cunsilio
assensu,
[ler
nostras
scd ubi Conciliuiii
liabendum cssct, iu consullationcm vcnit. Cardinalium alii Romaj, alii trans Alpes aut in Ccrmania, aiit in Callia coiivcMiliim liabciidum
esse diccbant.
l'io
quas celsitudini tua; cum priesciitibus anncxas miltimus omncsrcges ct|)riiici|)cs Catholicos ad solcmiicm dictain Mantuic vel Utini in proximis kal. .Iiiiiii cclebrondani A[)ostolica voce duxiiiius coiivocaiidos, sliitiicii[latcntcs litteras,
tcs,
uiliil
lioruni
placuil, iieijuc
traiis
coiicedcnte Altissimo,
[losthabitis,
si
eo loci
codciii([iii'
enim ex honestate arbitrabatur reges, qui
tempore ibidem personaliter adcsse, im[)cdimciitis

([Uic
Alpes morabaiitur, Romam vocari, iicijiic in Gallia, aut iii (lcrmania ulile Concilium futurum, ad quod proptcr valctudinem Pontifexipsc
transirc
iioii
circuiiistant iios uiitiiii
diqiic. Et
crgo ca mcus
fiicrit
iit
scnqicr
iid
tucndum
iiouKiii siincliim l)ci,
iicijuc A|iosto-
posset. Anti(|iiius
visum
cst iion
licic Siulis, iicc
ciijiisquaiuiilfcrius cxhorfatioiic
qiiiii liicc
procul ab Alpibus coiivciitiim cogerc iii loco, qui mediusinter Romanum praisuiem, et Trausalpiuos
multiiiii cguciis, liiincu
rcs noii soluiu

iii
nobis cordi
iiccessaria,
cst,
scd
grcgi
Itoiiiiiiico
fiiiiiii
|)riiiiis
iii
rcgcs
cxistimarctiir.
iii
Duo
iiomiiiata
sublimilafcin
liortamur
iii
siint loca,
tis,
IMinuni
iii
i'"orojulii
subjcctiiiii \ciic-
Doniino,
ct [icr siiiicfuiii ilUnl ISa|itisina,
([iio
ct
Mantua
I>ontifcx
Gailia
prffislo
Cisalpina,
ut
si
alter
in Christo reiiatus es, ct nomcii Cliristianissiini,
negaretur, altcr
adessct
vcritus est
iw.
quod
geris, rc([uiriiniis,
iit
vclis pcr
os nostriim ad cadciii
intcrter-
enim
Veneti
id,
quod postea
succcssit,
vocatus, abjcctis rcs[)cclibus

hoiiorc Dei
vota, ad
oiiiiiibiis, qiii [ini
Turcarumarma timentcs Utinuinclaudc-
non
sunt,
attendcndo
rent, et
hac dc causa Maiitua clccta fuit a pr;csuie etiani ob loci conimoditatcm . 15. Addit idem aiictor piures cardiiiales adversatos, nc Manliiam ad ccetus solemnes celebrandos dcccrncrct, qiiippc qui cx Lrbc discessum icgrc fcrrent, vicissc taiiicn iîi constantiam, ac
praescriiUam
(juciii
diciii
|icrsoiialilcr
essc
etcniin cuiii vicarius .h^su Clirisli in

recle
volcntcm se([ui Cliri stianus |opulus dcbct, non sibi dcbcnt |)riiici|)cs tcrra; grave diiccrc, laborcm ab illo suscc|)tuiii
ris Iioc agat,
auqilccti. lialiitiis
es sein|)cr,
charissimc
(ili,
dcmum
iii
universos
ei
asscnsisse
devotissimiis [irinccps, fidci ct religionis cultoi

[)r;cci[uius,
iiicii
deindc vocatos
sacrarium
1'oiitilicium oiiines
ucc iiimiciilo ob Chrisliaiium

ii
iio-
cpiscopos, pr;csuics, abbalcs
rcgumquc
oiato-
cgrcgic
luogciiitoribtis
illis
liiis
dcfcnsiim
rcs qiii in llrbe crant, illis([iic l'iiim exposuissc
noiiicu (^hrisfiaiiissimi ab
riiiiii.
liabcs htcrcdilii-
(|uantas Turcic clades rcligioni Christiana^ intulisscnt, atijuc
Acccdil
|)ol(Witia
siugiiliiris,
tc
qua idco
csscf
ad cam cvcrlciidam aspirariiut liorum vero obsistenduni inipio furori, sociaii:
()mni|)ofciis Dctis
(|ui tciujiorc
insignirc
voliiit, ut
dasque proptcrea
|M';cstari
principum
frc(|uciifcs
vircs,
ucciik^
id
illain
iit
qualc iitiiic immiiicl, ad [irotectioiiem gregissui conferret. Erit,

iicccssario,
siiliiliirc
i)|)iis
possc
iiisi
coincuUis
liabc-
iu Doiiiiuo coiilidimus, advciitus tiius niiixiiiH'

iililis,
iioii
rciitur,
atque idco Mantuani sc dcsigiiassc, paratumque esse [iro tuendo Christi Evangelio, ct (litioiicm Kcclcsiasticam vitaii)(|ii(; iii((niiiiiii(lis ct [icriciilis (uiiuibus objiccrc. CoiiimciKlaium
cst iiovi
l'oiitilicis
[liiiin
ad liuc
sa[)iciiti
soliiiu
([iioil
coiisilio
Uk)
dirigcrc
tiiiitiim
luolcni
glofiosissiuK! [lolcris,
scd
([iiiii
gciifcs ct rcguii
iuidiciitcs Ciiiisliaiiissimum rcgciii

reliclis sedibiis
cjiis
iid
Kraiicorum.
ct
religionis stiidiuiii, ct
agcndani
tuciidain
decrctum ea dc re moxcilittim adjuiigil Cobcliiiiis '

:
(ommiincm causiim
Poiiliticc
jiliiiii
Allissiiui,
ciiiii
Roniaiin
Kxiii, iiuiuit,
[uibiiciiiii
dc iiiorc coiisi-
couvcuissc,
crubcsccnt
et ipsi
cxcm-
Uiiiiii iKiii sccliiri.
'
S. Aiil.
I.
m.
-
|i.
Iil.
ili.
.\xii.
c.
11
iii
|iiiiu.
-'
IiiiIh-I.
iii
Ij.iii.'
iiiinil.
II.
M.
l.lll.
Iiu\.
|l.
1.
ul .i|unl
.l'!ll.
S\lv.
liii.
CTOL.XX.W.
164
VII
iiîlur,
II
AX.NUS
fili
.
1,
CHUisTi 1458.
niant,
I'ro
I)i'ii
<li;iri*sini('
pro
coni-
liortamur
et
;itL'rii;i
coininetuhifione
]i(i|iuli
noiniiiis
(jtiofidie
fiii,
]U'o
Domino,
(]u;c
]iriis
circumspeclionem tiiain in rogamus, ut Polonia; regi priedicto

scributitiir,
luissione lidelis
ferilati
Turca-
suaslifteras mittens, et responsa exposcens, illas,

llungariai regi
luni sanguinein suuin

dire cleinenfer
imi)ositas. Ihee
liic
crudeliter daiitis, exaujiias
manibus pro-
velis
nosfras
liujusniodi
pr;esentes
)i.
jtreccs, a llefii et laclirymis
op])rcssorum nobis
18. Sollicitati
cnini vera sunt o])ora repnm,

lioncste decert;iic, el triuin-
electores imperii, ut
'etiam tuerc a Pio principcs Maiifii;iiii ]U(i decernendo

Frederico iinpera-
cam])us in
cffitera
(jiio
bello sacro accederent, fuin

tori
tilio
])liuin vera; salutis
reportarc
cum
i;l(uia
iiil
pos-
suaderent
-,
ut Galeatio Maritp, majori n;itu
sint
tluxa et
caduca sunt,
,
solida'
Francisci Sfortia' Mediolanensis, princi]ia:
laudis
in
se liabentia
Altissimo
etiam per-
tus jus beneticiariuin traderet
(]u;e litferte
xxiv
ssepe ingrata.
non
i)laceat,
Uuod si casu carendum nobis

lioc
aliquo, (juod
Deo
crit priesentia tiia
Octobris liujus anni consignatffi. Ca'teros pariter reges ad eosdem ciftus ad expedienda pro
nuinus constitues, requirinuis s;iltem celsitudinem tuam, ut cum pleno mandato illos transmittere velis non ad decernenda solum ea, quorum causa vocatus es,
et i)cr
oratores imidere
scd ad
treuyas
componendam ]iacem, vel ad indicendas cum illis, cnm quibus esset tibi forsaii
:
contentio, ut
demum pacatis ubique tidelibus concordius cu'ptum opus ]irosequi valcamus speramus tamen concessurum omni|)otentem Deum, ut serenitas tua potius ])er se ipsum, (]uam jier orafores suos sit affutura, atfento (|Uod loca prtedicta tui ]iotissimum c;iusa deleyimus, uf serenitas tua, (luod |)rimum expetiinus, vel saltein ]irinci])es ali()uosde latere tuo,
illuc
S. Petruin
accedere laciliiis valeaiit. Dat. Ronue ajiud sub aiiuulo 1'iscaloris die xxiv (tctoi
tuendo nomine Cliristiano vocatos indicat Gobelinus '\ neque intereos postremum fuisse Georgium Podiebrafium, qui sceptrum Bohemicum corrijiuerat, dubiuin vero hajsitasse, an iii lilteris regio nomine (jcorgium ornaret, cum ingens lis fieret, an ad imiieraforem de creando rege Bohemia; jus spectasset, cum id regnum imperii beneliciariiiiuesset; placuisse demum vocare regem Gcorgium, sed eas ipsum litteras imperatori misisse, ut si e re sua id cxistimaret, lilteras Georgio traderet retinerctve at Fredericum cas misisse ad Gcorgium, qiii exinde mox struendi dolos occasionem captavit, eas quippe iti celeliertimis regni sui urbibus divulgari jussit, iion ut suos Boltcnms itiTurcas acccnderet
;
sed ut Catholicos
iii
deluderet subigeretque,
litfera! a
cum
',
bris MCULViii, 1'onfilicatus noslri aniio

17. Acce])tis iis litleris,
iis
regio nomine, f;inuiuam orthodoxus esset,
C;ii(ilus
lijincorum
decorarefur.
Atreruntur
etx!
Cocheo
rex
pium
et
gione
ardorein lud ;iiniililic;uida reliMalioinetica superstitione evcrtenda

illius
:
commendavit
coactum
iri
cuin vero ea rcs maxiini csset

'
carum formulaab iis, quas ad rcgein Francorum dafas attulimus. Rcspondisse autcm Georgiuin Mantuam se accedere
liartttn(]uc discre]iaf
ponderis, respondit
a se
ordimim regni
ccetus
iion ]iosse,
cum
Siiesii
sibi
repugnarent, mis-
ante convenfus Jlanfu;iiios, et de-
surum
inde oratores suos ain]ilissiniis Iretos mandatis ad ea, qua; in (Jalliis decernerentur ]U'ovelienda
illum Catholicos subegisse.

11).
tainen oratorcs subdit auctor, ac mox oriKisse exiieditionem in .Moraviam el
lcgaturum. CaBterum Carolum, sprela

Ecclesifficausa, suis
Cliristi et
(Jratidatoria oratio S. Antonini
ad
Pontili-
tantuincommodis studuisse
-
rinn
indicat Monstreletus
cias, allinitateinquc
(|ui
Aiiglos ab eo indii-
postnlantes in conspectum
admitlcre
defrect;irit.
^
Hoif;itus
efiain cst (Jirisfi vicarius Fride-
In hoc Ponfificatus nomine Florentinornm. 1'iill e.xordio pluresregum princiiuimque oratores ad novum Pontificcm de sumina dignitate ab i])so accc])tata gratulaturi, riteque obedicntiam inter quos etiam Floreiiei d(!laturi accesscre
'
ricuin im|ieratorcm, ac Mattliiam Hungaritc, et
Casiinirum 1'olonitB regcs ut in Turcas conflarcut exercitus, atque ad indictos conventusMantuai agendos oratores mitterent, de quo ad .loannem Carvajalem S. Aiigeli cardiiialem legatuin
psit
:
tinisuootficionondefuerunt. Legationis])rinceps erat S. Antoninus archiepiscopus Florentinus,

qui eleg;iiiteinad Piiim in c(.tisisf(irio orationem habuit, in qua expressa laefifia ab universis EcPontificis electione clesiae ordinibus in novi
in
Paniionia
(iermaiii;iqu(;
lupc
scri-
Cuin cbarissimis
iii
Cluisto
liliis
,
iiostris
monarchia' illustrata digiiiejus laudationem ex patria, scientia lilterarum, gestisqueante Ponticoncepta,

tate, ct sacra>
ad
Pium conversus,
Fredcrico
llungaria',
Uomanoruni
iin])crafori
Matlliia'
ficatum iniineribus
quit %
;iinplificavit
Iti
e;i
in-
Casimiro Puloiii;e regibiis illiistribus in prwscntiarum scribamus re(|uirenles eos, ut ciim vicario .lesii Clirisli ])er s(!, si ])ossinl, siii minus per luinciiies de latere coine,
Senensi magnitica enutritus, studiis die noctuque avidissime incivitate , scilicet

tciitus, ;td jiiris
perifiîm
nou inediocrilcr
]iro-
lecisti, litleris (]ii0(iuc stecularibus ef ekHiueiifia

bii\.
'
l.ili.
|i.
1.
I.
xiT.
-'
(jiibcl.
III
C.jiuiii.
III.
I.
II.
'
lil.
ib.
iii
Exliiiil fjub lit. aimil .V.n.

''
Sylv.
iiuiii.
:J80.
.Moiisl.
Mil. 2.
'
Ocl.
bisl. Hii^s.
'
S.
.\ul.
II.
lil.
NXli.
c.
17.
Lib. brev.
ii.
'i.
liiiuc.
''
Ibid.
1.
'FI
11
ANN'I'S
1,
fHKfSTI
145H.
IHf.
insiâis eirecliis
(|ii()(i
iti
iaiiicain
iii
(loncilio mcruisli,
vita raro cuiiCLHlitiii'. Kxiiid^; \irtiitil>iis

iii
liam sibi conciliaret, cum ex ea constabilicndaillius res cssent. Excepti vero ii bencvfilc a Poiililicc
tiiis
clanis cflectus
:
tu;e ci\italis aiilistilcin cs
fuere,
cum
rcgi .Mfotiso fuisset addictissi-
assumpttis
pcrictitia
prudentia tua quoijue, et reruin cx|)luriiiia
inus, illiusque partes
semper
extuliset
etmo\
copiusiis
intcr
consiliarios
coii-
prupositac
.\poslolica
ab ipso Icgcs Kerdinando. (juibus

libcralitate
^crcnissitiii priticipis Iridcrici 'rcrtii luisti
beiiertciariuni
Kottiana'
mimeralus, a quo ad felicis recordationis iNicolaum V cum esses dcstinatus oralor pro corona
itnpcriali postuiatida, cxaudila cst oralio tua, ca
ipsi
iiis
Kcclesia>
reguum
',
adipisccrelur. Describit eas
Gobelinus
vetituin rcstituerelur, pendcrelitr
quaruin pnccipu;c crant, ut Bene;i Kerdinando
collala.
Post
(|UcP
rcverctidissimis (lomi-
octo niilliiim
aurcorum
,
vcctig;tl, ac Picciiiitius.
cardittalibus, ut
ititcr
Palres orbis, es con-
qui ad
ttii|uit,
dilionem
Iciiati
Ecclesiasticam
invadeudam
< Inler
scriptus.
tiotic
vacanle Sedc, deliheraniatura, provisione non scra, \ocationc

l'etri
Ucmutn
fuerat concitatus
revocaretur
hiEC,
Kcrdiiiandi Piutii ;ideuntes,

se tulerutil,
(jui Piutii
mcap-
(livina, ct elcctione canoiiica

tificii
ad
sitmmum
".
l'oti-
moriam
.\Ifonsi pra;
apicem assumptus
Ei;rcj;iam dciiidc
existis
ad
^crcndum
iti
strctiuc
funtilicatum, conlicicndain
nem, pietatcm
tiunctn
latiiis
;
Turcas expeditiocircumferendain adliortaFiurciitiiia'
cuin Senensis EccIesiiE ponlifex lcâtiunc a|)ud se Cssari* Uitiircrctur, oravû-unt iic liiiiiin ;uiiici speriicrct. tic\c iiatcinum repritiie dilexisset,
gtiutn ei negaret,
.Vd (|iius
taiiti
quem
popiili uiiiiics pctcrciit.
addidit
luiii
rcipul)lic;e
:
Pius:
.\lfuiisitiii, iiiquit,
pro sua pra;ssitmtis.
nomine sacrato
igilur
iiijttiictam
ol)sc(|iiio ita
pcrora\it
Ad
rciii
virtulc, ct dilcxinius,
ct fidmirati
ab inclyto I-Torentinorum populo milii

redco,
(|ui
idque Kerdinandi rebus

crg;i
rit.
admodum
(|U0(1
optiiiii
filii
tibi patri
ac
Runian;ini
Ecdcsiam
conducel, si situm cst fece-
ilumino
ingenti
dcvoiiuiK! slii(liu(|uc
se
assi-
Inlcirug;itus ijuid ci bicicnditm esset, cenei
gnant
coininendantes, et
iiumitie
bealitudinem luam
sanctilatis tua'
suni
.Vpostolicaj
cinni obscfjuio on.niîuc afrectii complcctenlcs,
.loaniia in Iiunc
taiiiiis
usqitc
camera; debilum a regiua dicm non solutum (|uo;
eorum omnium
pcdcs
exsohet
:
Puiitilici lionniiiu
:
(|iioties
auxijiini
bealos osculafi sumus.

tiiam desidcriasunt
Eorum erga
sanctilatcm
lium
[letierif,
libenter aHcret
Ecclesiariim
tam aidcntia, tani prompla, tam grandia, ut non solum a te recipi, sed diligi, amari foveri()ue summa ope, tolisque
viribus mcrcantiir.
Eodcm rursum
pacto ca-
dctiKjue rationc nie iniiiiniiim faiiuilum luum.
Piccinimim cx agro Ecdcsia; jiiarmis cogel nisi parucrit bcbit cxccderc Sigismundo Malatestie ciiiii |)acem largietur Bcneventum Ecdcsia' ([uam Ponlifcx dixcrit rcstiUict Terracinain iii aiinos dcceni sub ceniion attinget
;
,
clcrumijue meum Uio obsequio deditissimum pUiriiuum recommcndo, eademquc opera bealiluiiiiii tiKc eoruni planc nominc offcro. Dominiutu inclytuni Florcnlinum, el omncs cjiis magistratus, dcnique te patrcm, tc pastorcm rccognoscens, ut tiliorum luorum opcram pollicclur,
si
su tenebit
exin
Uomano
[)r;esuli
liadet. Dura'
lcgesKerdinando
vis;e, s;c|)equc
uratores
missi
[laii-
ac remissi sunt, qui menteni Pontiticis ad

ciora dctlectercnt.
Uuibus res|)onsuiii est. Piiiiii liaud([uaquam mercatorem essc, quiii miilla dixissc ilUiiii iti pctat, ut vcl pauca re|)ortct
:
o|)us
Uterit, et exe(|uctur,
Milii
si
si
uiKiuaiii
|irimo collo(|iiiu ([iiud
iii
iilliniu
(licciidum cral.
forsitaii uportebit.
quoiiue, pater bealisjirolixus fui,velsi
siine,
supplico |)arcas,
non
recte,notiapte,noiiidoiiceprununtiavcrini
cta: scd quidi|uid a nie
itijuii-
nec regi coiiditioncmsiicraudam forc mcliorem. quamvis Poutifex Koma sit abilurus: aut liis lcgibus reguuui obliiiciidiiiii, ;iut eo caretiduni
esse
').
omissum
csl. sociorutii
Paruni
meoruni spectabilium civium sapientia |yrudentius et
priEbuit Ponlilici,
adcu gr;ituiu Kcrdiihiiulus sc [ironioribiis sludiis nun (|iii

rcgis ct lUMiali
.\iiilcg;iilli
copiosius
tuiu
siip[)lcr(! valcbit,
dc
i|iiil)US(iaiii
siite .loatinis .\rag()itutii
aliis iiobis
iujuuctis abipsa niaguilica rcpublica
vcnsis olleiisionc serere nilebalur,

versia
rcgiiiiiii Nc;i|)ulit;iiiiiiii astaiitii
sanctitali
explicandis,
cum
op[)ortutiitas
<>.
iit iii
auiiiiluriiiu cuitlru
dabitiir, ct tibi placucril,

S. .Vntonitius, (jui liiscc
scrmu
crit
llactctiiis
scii
vcrbis liistoriic sua',
sua Homaiue Ecdcsia' .jiii;i rcslitiicrc dcnegaret atque iii [irimis aiinuum cciisiini,
:
(llirouicis iu trcs dislinclis partes lineni

'20.
imposuil.
ti
(juein Galli,
baiit.
dum
scc|)lrum Nea|)Olilanuiii
coitsiic\craiit
illiiis
,
lciic
Ferdinandns
,
in /ef/iiu Xea/xili/anu
Piu
pcnderc
ac
itiiiiiinuciidiitii
cuii/innatas
iin/jusitis
prias
t/iiiinisda/n lundi-
cotitciidit,
ticis
denium
orafores
cum
'
Puitlilirtii;i-
tiuuibus et rescissu. derretu

duiii.
qiii
adrersiis
Ferdinaii-
[iro(iii;ituiil)iis
:
Imscc
|>actii)nes
Ititcr
c;ctcros
ad Piiim
camdcm ob
iiiiliis. iiiii
regcs ac priticipcs, caiisam oralorcs mi'.iil l'ii
riint
"
(âpiliila
coinciiliiiiies
el
|>acta
inita
serc. Fcriliii
.Wapiililaiiiiiii sccptriiiii
|.ciii'\
cl
liriiiala iiilcr rcvcrciKliitii
iii
(.liristo
|);ilrciii
itna^crat. iiiu\ sihk (lccicvil

1
nlcii
(loiiiiiiiiiii
l>cr;irdum cpisco|)itiii S()oIcl;iiiuiii.
d
11.
(iiilifl.
I.
in c.
(jOiiiiii.
.",U.
1.
11.
S.
.\iil.
111.
|i.
lil. .\.\ii.
I.
ij.
\'i.
III
|iiiiii-.
Siir.
c.
l!)
XVI.
Joviaii.
1'onlaii. (Icl)ellu >'cî|>.
i.
Mar.
I.
.\xii.
:
'
tiob:!.
I"-.
eod.
''">
I.
n.
'
E\l. in .Ms. Coii.
I)it)l.
Vall.
si;.'D.
lit.
el alii.
""
!'
kui
'II
II
ANNI'S
1.
rilRISTI
|/|.J8.
\enernbilcm (loinimim Agapitum Ciacii de

ticis, jiiris iitrins(jne (ioctoieni,
lUis-
domiuos cardinalcs commissarios eligatur

tius
:
ter-
noniine ac pro
(juibus
iioii
concordautibus
iu
electione
parle
l'ii
sanctissimi ac bcalissimi domini nostri

11
papae
[lartc
ex uiia, et magnificos \iros
ilominos Mattlijenin Joannem Apostolicum et regium secretarium, etAntonium de Alexandio juris utriusque doclores, oratores et procuratores seienissimi at(|ue illustrissimi regis
domini
parte
Ferdiuaiidi regis Sicilia", et noinine at(]ue

dicti doniini regis
debeat esse tertius, quem dominus ex hoc tamen determinetur, vel non ex (luavis causa solutio pra-fati census in quantitatc pradicla suis locis ct tcmpore licnda uon debeat retardari in totum, vcl iii parlcm, seu aliquateuus impcdiri. 1'romiscruut ctiam dicti procuratores pro
tertii, ille
uoster judicabit
ex altcra.
|)arte
luafati dicti doniini regis,

litteris
quod
civitas
i\.
copus
dicti
et
primis prajfatus re\erendus episdominus Aga|iitus nomine et pro [larte

In
Bencventana, qua' in
infeudationis con-
ccdi solitis icxci|)itur, ab iufeudatioue regni ac
serenissimi domiiii
nostri
|)roiniserunt,
Komana
prffifatum
Ecclesia s|)ecialiter reservatur
per
iiuod sanctilas sua

collegii
ris et
cum
consilio et assensu sacri
dominum regem
libere dimittetur, ac
dominoriim cardinalium, sublatis litle[ler antecessoiem siiumCallistum adversus dictum regem et regnicolas, etc. no\iler |)romiilgatis, iuleudabit et de novo coucedet
censuris
sanctissimo doniino iiosfro actiialitcr per rea-
lem posscssiouis tradilionem rcstituetur cum omnibus juribus, jurisdictionibus et pertinenfiis
suis, ac ctiaiii ciim libcrtatibus, privilegiis,

aliis in litteris
iufeudatiouem et uovam investituram dieto serenissimo domiiio regi Fcidiuando de regno

.Siciliffi
immuuitatibus, ac
ct imi)cdiniciito iu
infeudationis
contenfis et dcclaratis sine aliqua reservationc
et terra cifra 1'liarum

cl
in
forma
solita et
possessione et usu prajfato-
de iufeudatione ipsalilteras debilas expediri mandabit, at(|ue ipsi doiniuo regi seu
consueta,
rum jurium
2o.
[irastaudo.
suo procuratori tradi faciet realiter et cum efomni exceptioue remota, lioc tautiim lectu
,
copus
in
et
Item prLufatus reverendus dominus e|iisdominus Agapitus nomiue et pro partc

promiserunt,
et
dicti sauctissimi doiuini nosfri
intendunt
(juod
laciet
dominus noster
sine
prcejudicio juris alieni. Item et promiserunt pro
parte sanctissimi domini nostri, (juod sanctitas
sua per se vel legalum de latere ad oniuem re(juisitionem dicti domini regis coronabit ipsuni doiniuum Feidiuaiulum regein Sicilia- juxta formam et consuetudineni in corouandis regibusSiciliie priedecessoribns suis bacteiiusscr\atas.
pactum deduxerunt, (|uod ci\itas Terracinaremaueat apud dominum rcgem, iis inodis et Ibrmis \idclicct, quod sanctissimus dominus uoster iucontinenti concedat prfatam civitatem pnefato dominoregi in\icariatum ad (|uinquenuiiim, iiomine et pro partc dicti domini iiostri teuenda, iucipicndo a tcmpore datarum littera-
rum
dicti \icariatus
cuni anniio ccnsu unius
Et viceversa dicti regii oratores et procura-
tores proiniscriint pro parte dicti doniini regis, (|uod prffifatus

ct
cqui albi in festo l'entecostes in loco ubi Itomaiius l'ontifex residebit siiigulis aiinis transmittendi
et
dominus rex
singulis annis loco
sohendi
qiio
quideiu qiiinqueunio
rex teneatur a prcefato
tem[)ore conteutis in litteris infeudationis et

solitis,
tinito, praifatus
dominus
novaj investiturffi concedi

pliciter, oniiii excei)tioue
et
pure et simcompensatione re-
domino uosfro reno\atioucin dicti \icariatiis petere, ct dictus domiuus noster ad aliud quiu(|uennium concedere
iniiius rcx
:
mota, solvet mauualiler in pecuniis Homano Ponlitici pro leuipore existenti ceiisum octo milliuin
quibus
tinitis,
dictus do-
uiiciaruui
iii
lilteris
iuvestitune contciiet
tum, in signum recognitionis, proprielatis

(lominii ipsius regiii apiul
cxislentis.
22.
"
teueatur dimittcre Ecclesia^ Roniaua' civitatcm ipsam, \el alias de ea facerc ad\oluiitatem dicti domini nostri et in casu iiou soluti
:
Homanam
Ecclesi.im
vel
trausmissi equi singulis annis in temporc
(lebito incurrat ipsa rcgia
majcstas pa'iiam
dicfi
uii-
Et (juia pid
(|iio(l
parte dicti doiniui rcgis
ccnsus
ex causis pi;cdictus modcrari, couveuerunt partes pra^lata; nomiuibus quibus supia, quod lioc rcmitfatur judicio, cognitioni ct arbitrio ac
ccrtis
iniiuii (icbcat ct
pradcnditur,
ciarum quinquaginta. 24. " Itcin promiscruut

iiuod prafatus
procuratcrcs,
domiuus rcx maudabit et operabitur eflectualiter, quod comes .Jacobii^ 1'icciiiinus iufra tcrminum uuius mciisis, a tcmiiorc
detcriiiiiiatidiii
duoiuiii cx rcvcreudissimis do-
ininis cardinalibus sacri collegii,
unius
scilicet
acceptatiouis piicsciitium capitulorum pcr ipsum dominum regem faciendcE inchoando, rcstituet
cligendi pcr pradatiim

alterius
lianc
domiuuni nostrum, et per prafatiim domiiuim regein (|ui

,
sanctissimo
domino
nostro
civitatcm
causain
sivc
(lc
audilis |iartibus de jure ct
dc
iiie-
Assisii. iNuceriam, Gualduni ct terras, castraqiic et quaicumque alia loca, qu;c de bonis Ecclesia-
facto,
lius
re,
jurc
,
fantuni
pi'out
eis
videbitiir
et
possiut et
debcant
ct
iii
lermiiia-
I5oman;c \iolcnlcr aut alio aliuin rcccpit \el occupa\it

:
modo
et
per se
iu
si
\cl
quod ab
:
iiicurterris
in
casii
quo
pra-dicti doinini
cardiua-
sionibus
\iolciitis,
quas buc usqiic
les
concordari non possent, scnt discordes , tunc ct cn
aliquo esiicr
Ecclesi;c fecit,
oiiinino desistat
quod
iufra
casii
eosdein
pr;elatum tcrmiiium non fecerit, et a pncdictis
IMI
II
\\"\'I'S
ciiKrsTi
'i.-^S.
ir,7
((Hiips
ip?(^
(lcstitcrit
|jr;i'latus
(^t
tldiiHiiiis
icx
diclo rcgno scr\ata iiou
fucrinl, cl sic juriibil,

|ira'sentia capilubi
ipsuiii ul liostcin
tlillidct,
ilii
suis stipcndiis
Firmata fucruut, ctcxîedita

Pioma) apiul S.
tri,
amovcat,
ctcapilula
ctiani
in
ct desinat
coiitra ciiiu
darc sulivcntiones, ct hclliiiu iinlicaf, ct scciiuduiu pacta

c(iiil(C(lcrali(uic
cf
iu
Petrum olin palatio domini nosc;imcr;i ipsiiis domiui (q)isc()[)i dic

mciii.viii,
iii
ct li^si
llalia', ct
wii
Orlobris
-27.
Poiilitic;itus
cjiisdcm
Jittcris
infcudatiouis contcnta
coiitia
domiiii nosfri
aiiiio
i.
ciiiu iusiirt,Mt,
iiial
ct ad dcfcHsioiicni Ecclcsiic \ccuin ariuig(;ris ct ctiuitihus, do (|uiluis iii capitulis et litteris supradictis sil mentio spccialis.
Ilas [lacfioncs l''crdiii;iii(lii5

',
ad so
tlclal;is
admisit
quas
iiiox
coiiliriii;ivit
:
Piiis cdilo I)i-
[ilomafe IV id.
Novcmbris
tum ofiam
n^giio
Callisfi
Dc
ad
voluiitate
lamcii dicti d(uuiiii iiostri

pcdilcs ad luillc (|uiuy('ii
dccrcfiim dc Noa|)olitano
ad
jiis
Scdis
etiuitcs
tos
dicti
liis
i\ luillc, ct
Aposfolicx' rcvocato rcscidit, ac |)roccrcs rcgni,
liniitaiitiir,
ciim quilius ad requisitionem domiiii iioslri ad i[)sius domiui rcpis suinp-
coiitra dictiim
aliuin, prout
comitcm c()iitiuiic |icr se vcl dominus noster roquisiverit, proli!?ic,

,
ccdat usqiic ad fiuem gnerra", salvis ct rcscrvalis iis
iirbium magisfratiis, (irajfcctos arciuni ac \)0|iiilos, qui ob sacramcufiim (idci contra Apostolica s;incita Fcrdiiuiiido |iricstitiim ccnsuris Ecclcsiasticis se irrclicranf, ab iis solntos ac liboros rcuiintiavif. Indicfum ctiam sacroriini
iiistilium
ciijus
(uuiiil)us, qute in capitulis
ct in lit-
in
locis, qiia;
'
illi
parorcnf, dissolvit
[ir;cci[iiiaiii
leris
iiilcudationis
contiiicntur
iiisi
major
neccssitas su[)crvcnerit, vcl sanclissimo
domino
.
Diplomatis aflcrcndam censui

"
liaiic
:
[larlciu
nostro alitcr visum

2.J.
fiicrit
seu requisicril
Ad
[)cr(iofiiam rci iiiciiiiiii;iiu.

jiixta
Uiiod ad .lacobum Piccininiim attinct, Simoneta liujus belli causas, nimiruni (',;illistiiin nimio amore iii iios ellcrri si; si\issc, naiii Ludovicum P.orgiam cvsororc neporcfert
'
:
Ciim
occurrcnfiain negofioruiii,
((ualifafcs 0[)()orteat
cf
iii
iiigrucnfiiini
fcmporum
singiilis matiira dcliborafiono (iroccdcrc, ct mii-
laro consilia
ac inliibifa revocarc, et qua^

ot
aliiis
iciii
o[)il)us et
principatibus auyere coutondissc,
visa
[iio
non sunt conccdcrc

pacc ot quicto
ac Sîolctanffi
provinci* duccin,
ut
cxtrcmo
omnium
nos qiii regnicolariim dicfi

:
ordinare
tomo
siqicriori
dictum
,
est
-,
constitiiissc. At dc-
rcgni, ac cjiisdcm Piomana! Ecclcsia?
commndo
funclo
Callisto
cum
provincia
spcctante ad
Ecclcsiam jure pelleretur, Borgia Assisinfc arcis |)ra'fcctus Piccinino eam parvo auro coritaque Picciniuiis ciim copiis, pro Ferdinando in Malatestam duccbat, [irofcctus, non modo Assisium rcce[)crat, scd ctiam (iualdum, Xuccriam, ali;i(|U(! o[)[)ida ct inunicipiaEcclesijB eripuerat. Additiir intcr tVcdcris superiora capita
ru|)tus tradidit
;
(juas
conccssioncm, confirmationom of novam infeudafionem fecimus antedicfas, cogifantos pra-fatas littoras non modo ad statiim dicfi rcgis Fcrdiuandi, vcrum ctiam in totius i(isius rcgni pcrturbationem, adempfa subditorum fidelifatc
proculdiibio proccdcnlo nc (quod absif) (uifmissa evcnire conlingat, habito super Iioc cum venecf
obcdientia, (lossc
:
tomporc rcdundarc
rabililius fratriliiis iiostris siiiicta; noniiuiic

clcsiic
Ec[la-
Itcm cst conveutuiii, quod causas et differcntias, qua' sunt inter dominuin regem ex
!2().
cardiiKilibus diutiiio
triictiifu, cf
dolihc-
rafione matura, taiidom dc ooriim coiisilio

rilcr et
tcstafis
iiiia, ct
dominum Sigismundum
dciMalatcstis cx
asscnsu
ot Aîosfolicic
,
[ilciiiliidiiic (lo,
altcr;i, i[)sa
in
manibus domini
;
rcgia majcstas [)onat jiro [larte sua uostri libere et alisolutc, ((ui
inliibifioiicm
iibsolutioiicm
rclaxa-
tionem, docrcfum,
ot alia
(it
docliiratioiicni,
mandatum,
((iioque
lif-
causas ipsas de jure vel dc facto aiidilis jiartihus tcrminct ct (juod stabit atquc [i;ircliit scntcnti;i'
qua^libot
iii
[iricmissis litforis confenta,
inde sccuta
((uii'ciiiii([uo, i|)Siis
dicti
domini nostri sub
ptEuis, dc
(jiiiliiis
:
b'ras, in
quantum
in pi\TJiidiciiini jiiris pr.-Bfafi
cidem sanclissimo domino uostro vidcbiliir

qiiod dictus doininus noster possit iiidiccro
ct
et
ccrfii
Fordinandi rcgis omanavorint, ct noii alifcr, ex nostra scicntiii tciiorc (iricsoutiiim rovoinfectis
cl sin-
ponerc trcuguas,
ct tollerc offensas
qiic sibi jilacucrit,
dummodo
sit
doniiuum Sigismundum
(luandociimprius (icr dictiim plene ac sulficien-
camus, cassamus ct annullamus, ac pro habere decernimiis. Et insupcr omnos
tissimc caiitiim dc jiidicio
sisti,
ctjudicato soldicti
gulos pra>Iatos, princi()cs, diicos, marcliioiics, comites, baronos, nobiles ct iiicolas ulriusque scxus Ecclcsiasticos \cl Scccularcs, nccnon communitafes, univcrsitatcs, cf collcgia dicli rogni, (|uod confra iuliibilioiiem cis per casdem littcras a
pra;fato Callixfo
vendo ad arbitrium dicti domini nostri. Item prajdicti oratores et procuratorcs

doinini rcgis [iromiscriinf,
quod omuia
vi siii-
gula in litloris iulcutlalionis conlcuta, quic singiiiaritcr
pra^dcccssoro
factam
prolixum foret exprimerc, rcgia niaoxcusafione ctiamsi per prEcdeccssores suos in

ct
cidcm Fcrdinando rcgi liomagiiiniaut

juriimciilum
(iricslitorint
;
fidelifatis
jcstas rcalilcr ct ciirn effecfu adimîlcbif, cxc-
([iiavis rationo, occiisioiic vcl
causa
(luotur el faciot,
omni exceptionc
ct
,
()r;etcrca anaflicmatis,
cxcom-
remotis
municalionis
t
suspcnsionis vcl interdicti aut

E.vl. in
'
Simonct,
1.
xxvii,
'
.\n.
r.lii\
icig,
iiimi.
n,
R.Nt,
il)iJ.
.\|j,
\M.
sign.
lil.
1),
niiin
10.
(i.
Oi,
IfiS
iMi
II
AWi
I.
iiinisTi
lAnS.
dc nnMi
iii
;ili;is
i'l
sontLMitias. feiisiir;is
cl
|in'ii;is
s|iii itiiali-s
scriiiiiis, ('iinlirin;i\('i'iinus, cl
lciiiiiim
lpinpnrales(|uonicdolil)elinciin('riiil, cliaiiisi
scii (lcniintiaali
illis
(\r
dcdcrimiis
;i('
clargili fuerimiis. |iroutin nostris

|)leniiis
(lesupor oiiportuiic pulilicationos

lioiics
iiidc cnnfcclis littcris
('iintincliir
nns
rucrinl
siilisociitiP, viilcli(êl
inlcii(lcntc<,
rcgiii
giiiiiiii
iit
diclus
Fcrdinnndus rcx
,iui'is
plciiitiKlinc pot(\slalis
liujusmodi pcniliis
nii;r)i.viii
;ilisol-
ct
lci'r;i'
|ii'aHlicloriim, ne rcgaliiim insi-
\iinus
ct
iiliîoliilos
rcililimiis, etc.
Dat. l!om;c
l'ontilir;itiis
jdcnitiidinc
gratiilari, ac
,
staliim siiiim
;ipud S. Pctriim
iioslri
nnno
ctc.
anno
".
2.S.
I
Brlitdaiitihus
lirrt
Ciallis
priiiripihiia,
iirdiiialisi l'r.î/iiis
nrl rnronaiidiim Frrdiiiaiidtnn

il;i
iiii^siif;.
Evclicnlc
ail
solium Xcapolilanum
j^n-avis-
l'io ]''crilinaii(luiii
.Mfonsi iiollium filium
circumspeclioni Iu.t tenore pr.Tsenliiim commillimiis cl manil;imus, quatcniis ad dicliim regniim lc pcrsoiialiler contcrcns prfnfalum Fcrdinnndum regiim, jira'sliln ;ili cn ct per te ncccplo iiostro et Romnn;c Fcclesi;i' nomine suh formn, qiinm in eisdcm
lirmuni slnhilirc vnkît
inseri fccimus, corpornli jui;imcnli) |)cr
>imc
coiniucsli
'
sunt
(',aroli
l"rancoriim
;illcr
cl
impcniii
licnali rc.siim
(',;irnotciisis
a
oralorcs, (]uoriim
C.arolo
ilccnniis
iit
sioncm
siiis
vcxilli
ejnisdcm
rcgiio
el
Romnna^
ct lerrn
Ecclcsi;e
jir;cdictis
missiis ad
Callislum,
illo
inniiihus, de
iic
coiisilia
taret,
dc cxpcditionc Turcica ciim

edixil a Pio
ngi-
omnihus
auclorilnte
jurihiis
]icrlincntiis
corumdcm
in
palam
Francoriim regom ejusmodi

iillurum.
Massilicnsis
Aposlolica investins,
i])siimqiie
mjuriam
illatam
illorum renlem, corporalcm et actualcm posscs-
cliam cpiscopus pro Rcnalo rcgc,(|ui jain imilto lcmporis cursu rcffios gcsscral apiccs pulsiisr|iic fiicrat, accrlic pcroravit, sed rMiiin ;ili Alfonso
;il)
sionem
.'
indiicas.
El nihilominus fucriint pro lempore,
cum
rcgcs
Sicili;v,
qiii
ipso sciscitatiim csse refert Golxiliniis, num licnalusPicciuinuin ItomnnaÊcclesia^ccrvicihus
ad mandatum Romani Pontificis iniingi ct coronari consiicvcrint, prcCfntiiin Ferdinandiim regcin, jioslquam illiim invcsticris
ct
,
immincntcm, (|iiiijuc jam Assisium, Nnccriam propulsare possct CualduuKjuc occnparat

, ;
in
possessionem liujnsmodi
,
in-
duxcris
rcgni
rinni
ut
in
prrefcrtur
solcmnitcr
coijuc neganti;,
iiuod
rcs|)ondi5sc
;il)
Quid crpo
est,
ipsnmquc
signiiin jileni ji;ris
inungas, atqiie dominii

et glo-
cxpcclcmus
(iiii
eo,
si ?
noliis
pcreunlilius
et tcrrre
pr^rdicloriim nd
laudem
opem nuUam
cessarius,
valel afferre
cl siia
nol)is in rcgiio ncIncri.
omnipotentis
Dei
ct
gloriosjc
virginis
possil et noslra
Vos
regno Jampridcm cariiislis, ac tamdiii carcliilis. dnncc vircs adsiiit, i|iiiliu:. lioslem noliis indiilgcntilms possitis cjiccrc >'. .Sul)dit, aiictor
:
MariT, nc heîtoruin .\i)ostolnruin Pctri cl Pnuli, cl lolius curi.T c.Tlcstis, slnlumqiie nostrum et
snn('l;c
Romnn.T
Ecclesiac
nc
rcgni et terrDC
]ir;i'(Iiclorum
snlubrcm
ct
feliccm
dicti
de
dictis
"
Al(|ue ila vcrl)0s;c lcuationi vcrbis nccurril.
regno
rcgis
fatiis
ct teria
cadcm
scii
auctoritalc coroncs. Privilillcras
Ferdinando rcgnum concessum csl dccrcto seiiatus (cnrdinaliuin nimirnm), ct Lalimis cardinalis Ursinus, (jui rcgem in vcrha l'ii nc succcssoriim cjus juranlemcoronn donarct,inApiiIiam missus, et cum eo Nicolniis Tlicancnsis elcctus,
Icgiiim
(jiioquc
Fcrdinandi
(\jiis
niirca Riilla
bullalas, in quibus pra^-
conscculus esl, iter ciim rcge Irnnsilecit, ut occuHiora Ponlificio Regestoea mandala geret . Extant in Apostolica ilata Lalino de Fcrdinnndo regni
i|iii
postea
cariliii;il;iluin
(jiia^dnm
Ferdinaiidus rcx f;ilcatur et exprcsse rccognoscat regnum et tcrram praedicta ex sola gratia et mcra liberalitate Scdis Apostolic.T sibi siiisijuc libcris, ut pr.Tfcrtiir, confirmata fore, donata ntque conccssn, nc formam ipsius juramf-nti conlincntes, prout in dicLis littcris contiiielur
,
induendo, rcgiisijue Neapolilani conferendis Iiiscc concepla verhis gnibus

jiirilms
29.
<<
insi:
EcclcsiaG
ab co postiilcs ac nobis et pr.Tfata; in tuo rcditu rcportarc et praisentare

,
procurcs. Dal. Roma? apud S. Pctrum anno Incnrnntionis
Dilecto
filio
Lntino
lit.
SS. .lonnnis ct
Pauli presbytcro cardinali, A. S. L. snlutcm.

Cum nos super rcgnum Siciliffi et totam terram, quEC est citra pharum, qua3 de
jurc et proprictale snnclnj Romnna^ Kcclcsia; fore noscuntur, usqiie ad confinia tcrrarum ipsius Ecclesiffi, excepta civitate Benevcnlana cum territorio et districtii ac jiirihus ct perlisuis, cbarissimo in Cliristo filio nostro Fcrdinando de Aragonia regi Sicilisc citra phariim, illustri clar.-c mcmoria; Alfonsi Aragonum cl dicli regni regis primogenito, et in ijiso regno
Dominic.T mcdi.viii IV non. Decembris, Pontificntus noslri anno i . 30. Diploma, Pii de rcgio jurc in FcrdiQuod ad traditi Ferdinandum transmisso. nando jure fiduciario rcgni Icgcs attinct ca'
,
nentiis
fermc sunt quas jam longe antc Carolo I pra?inscrscriptas sa?piusquc repetitas vidimus ta!quc sunt Diplomnti .\postolico ', quo Pius Ferdinando regnum ipsum Ncapolitanum con,
tulit.
Pius episcopus, scrvus servorum Dei,ch;irissimo in Cbristo filio Ferdinando de Aragonia

(1
terra successori, pro se suisque liberis de fratrum nostrorum consilio et assensu conceset
regi Sicilia; illustri, snlutem et Apostolicam be-
nedictionem.
iiiim.
(iiilicl.
iil
Coiiini.
I.
II.
--
l.ili.
1'iiH.
XWI.p.
18.
'
V.\\.
iii
\ls. Coil. V;illii'.
sign.
lil.
I).
lii.
p. 07.
"[|
II
AWCS
jkm'
iii
rirnrsTr
l'rr)S.
]t\9
"
Diviii.i
(lis|i(iii('iil(>
et,
clciMciili;!,
(|iiaiii
vciidicasti, iillia [iIciikiik! alia adminiciila, [ilaiic
iTfies rcj,^nant
|iriaci|K's impcraiit,
ciiiiiiciili
conlidas rcgiiiim ipsiim a

(iiiictciiK|iic
(|iiibiisciiiu(|ii('
[lossc
s|Mn'ula cl siipcr g'cnl(^s et refina, licct imiiiciiti,

('onsfiliiti.
dcfciidcrc, soliiiiKjiii' rcstct ad rcs tiias com[ioii('iid;is

[i('i'|ii'tiiaiii
iicccssc liaiicmus intcriliim dc rcfziiis

ct
fiiiidaiidam,
(jiiaiii
tii
iii
iii
ct terris illis,
rlesijD juris ct
pra'scilim
(|iia'
liomaiia' Kc-
iios
[iro
cadcm
lioiiiaiia
cl
Mcclcsia.
proprietatis spccialiter e\islunt,
veram
tc
iiti
i[)sius
rcgiii
Inra' cilra
|iliaiiiiii
do-
cum
fratriiiiis iidstris
ad paccm
ct jiistitiaiii p(iiii
iiiiiiam ct [iro|ii'iclaiiaiii
rccogiiosccrc
lia^rcdcni
a
iiilciidis,
puloruni
pcrpctiia staliilitatc
dispoiicrc, ac
ct
rcgis
i|isiiis Alloiisi
,
siicccsso-
corum
soliis
ad
^fuliciiiatioiiciii
roj;imcn
sii-
rcmquc lcgifimiim
iiostris aditiis,
tibi
siciiti
|iia'deccssoribus
iiatcractiis
iiciitiiim siiliditariim, i|iios (lij;iios
novimiis ad
ad
siicccssioiicm
cst
lilimarc,
iit
.nladii
polc>rat('
cis
viiidiclam
dc
codcm
rcniio ct tcrra cilia 1'liariim

[irii
iit
iiialoriim laiidenunic lioiioiiim cicliliisallriliiita,
iiifciidemus et invcsfi;iiiiiis,
fiiif
piiiic liia iioiiis
ipso assiimpto domiiiaiidi ollicio,

a'(|uitatc popiilos, ct dirigaiit
illis
iii
jiidicciit
iii
liiimilitcr sti|i|ilic;itiiiii.
ciim ln cjiisdcm
qiKKidsc
sis fii-
iii
tcrris siiliditas
sit
Ii(iiiian;i'Kcclcsi;i'(li'V(itissiiiiiisliiiiis,(d
tiiic
gentes ct nationcs, voiuntasque eoruni

ct
vircs cxfcnderc potcrunf, pro
ea pugil ct
cxcciitionc justiti;c, ctmcditatio in lcgo rcctioliscrvantia

saiicta'
(lacis.
proinignator cximius passim ct pcr|ictiio

turiis,
tiidiiiis
Sanc cx
jiartc (|uo(l
tiia
nuper fuit expositum coram noliis, dudiim dara; nicmoria! Alfonsus Aract
iitrius(|iie
Konum
tiirani
Sicilia' rcx
;,'cnitor tiiiis,
Infcudationem et invcstidc prrcfatis regiio Siciliaj ct tcrra citra pliarum per felicis rccordationis Eiif;'csilii
post concessionem,
cidcm (|iii('ti tiKc siipcr liis bcnigiic consulere dignarcmur. Xos igiliir altcndcntos immcnsam dcvotioncm, quam lii et progcnitorcs fiii ad c;iind('in scmper gcssislis Ecclcsiam, ac volentcs cisdem rcgno et tcrr;c utiiitcr disponcrc ac saiuliritcr ordiiiarc, ad laudem ct gloriam omni|ioloiitis
'<
iiium
rilate
papam IV (ira^decessorcm nostrum auctoAposlolica dc suorum Iratriim coiisilio
ad
primogcnitum filium suum, jam antca succcssionem rcgni ct fcrr;c citra pliarum liujusmodi pcr cumdem Euficnium, ac pia; incmoriac Nicoiaum papam Vctiain pra?deccssorem nostrum, lialiiicm ct capaccm factiim in ipsis regno ct terra citra pliariim post mortcm siiam successorem suum dictorumf|ue rcgni ct terr.T lcgitimum lia^redcm fore statiiit ct etiam (l(;clafactas, tc ravit
:
Itci Patris, ct Filii, ct S[iiritus sancti, etglorios;c scm[ier virginis Mariic, ac bcaforum A[)osfolnruin Pctri ct Pauii, ad honorcm qiKKiiic, paccni ct traiiqiiilliim sfatum nostriim, ct Sedis Apostolic;c ac sacrosanct;c Uomaiuc Eccicsi;c sponsa;
nostra; et regni pra^dictorum salutcm quoquc coriimdcm principum, diiciim, coinitiini, [iroceriim cf populorum, pr;i'l;itum rcgmiin Siciliaj cuin tofa dicta tcrra citra pharum usque ad confitiia tcrrariim dicf;c Homana! Eccicsi;c, cxcc[it;i
;
tionis rol)ore
pro (|uoruiii (|uidcm statuti ct dcciaraac dc sua futura sucessionc firfilii
civitatc noslra Ucncvciitana
ctim cjus tcrritorio,

:
districtibus
ct pertincnfiis
sivc
rcgnnm cum
miori ccrtitudinc diiecti

cipes,
noliilcs viri
ct
prin-
tcrra liiijusmodi pcrobitiim dicti .Vlfoiisi rcgis, sivc alitor (|u;ilitcrciimqii(!
comitcs,
iiaroncs,
majîiatcs
tiiis
iii
populi
ad cîmdcm Ecclctii
regni el terra; |ira!dictoruin in
manibus,
liiimaiiis,
siam legifimc rovcrstim

iii
cf dcvoliifiim sit, sivc

tibi
dum
adliiic ipsc
Alfonsus rcxagcrct
00 lcgifimo succcssoris,
dicfi
rcgi
filio
Fcrdinando
liomayiiim
sliterunt.
(I
cl lidclitatis solita' jiiramciitiim pra'-
tauKiuam
ct
Aifonsi rcgis
ct toiT;i
|irimogciiilo,
in
dictis
regno
siicccssori, [iro tc,
Ilcindc vcro,
in
dum
iii
ultimis
dictiis AIti;
tuis(|uc iibcris ox rccta linoa, cl tiio c(ir(iorc lc-
fonsus
cadcm voluntatc
pcrsistcns,
siio
gitimc dosccndcntibus,
iiatis ct n;iscifiiris, ciiin
ultimo testamento in dictis regno et terra suiim luvrcdcm ct iinivcrsalcm succcssorcm iiislitiiit
in ijiia (|iii(Iciii iiistitiitionc ct
ccnsu annuo,
aiiis(|uo
conditionibiis, niodis et
c;iiitclis,
iiilo-
formis, adjoctioniliiis, promissionibiis,
dispositioiic [icr-
clausuiis, voltiiitalibiis ot ordiiKitioiiibiis
sevcrans Alfonsus ipse, sicut

cxlilit vita
Domino
iilaciiit,
rius annolatis, mafiira stiper lioc deliberalionc

pra!iiabita,
functiis.
Post obitiim quo(|iic

[irincipcs,
ipsiiis
lia-
do fratriim nosfroriim
saiicla!
Ko-
Alfonsi
regis, universi
comitcs,
in
nuan;c Eccicsia! cardinaliiiin coiisilio parifcr ct
roncs, popiili et
magnates antcdicti
persistentes, teque
voluntatc
firmiter
cadcm soium in
volcntcs,
assensn, ac ex corta iiostra

lic;o
scioiitia, ct .Vposto-
potcstatis [ilcnifudinc
fcnori!
[ira'sciitium
ipsorum
Icgifimum
rcgcm
liahere
coinmiini omiiiiim voliinfate unanimiiiiic consensu tc iii ipsoriim rcgcm [lacificccognovcrimf,

et iterato simili
stito, tc
fcudiim perpetuinn concedimiis, confirmamiis, ct dc novo largimiir, volcntcs ct intcndciiin

tos to dc ipsis rcgno ct tcrrra vcxillum RomancTC Ecclesia:
liliiim
1'aiili
citr;i [iliariim
[icr
liomagio
ct
juramcnto
tilii
pra'|ii(iiil
tibi
per
dictum
Scdis
taicm
cciisiicriint et rc[iulariiiit,
iiostriim
I.afiniim
fitiili
SS. .loannis ct
censent
dc pra'scnti. Kt ciim tii Dei fretus auxilio ac [irocerum ct popuiorum benevolciitia circiimriiltiis ob siimmam autnrilatcm. qiiani lii iii i[iso rcguo non sine magna iiidiisfria
ct rc|iutant
.V.N.N.
prcsbjtcriim ciirdiiiaicm
ct
A[iost()li(';c
legatum, nostro
invcstiri
ila
cjusdem Romana! Ecclesi;r

fujiixfii biriii;iiii inlcriiis
iiominc.coiifcrciidiimof cxliibciidiim dc |iid\iiiK)

:
famcn, ut
T0.VIUS
.\.\1.\'.
RaY.N. X.
170
Pll
II
AXXUS
1.
et
(1IUISTI 1/ir)X.
annolalam lidelilatis (lcbita' juramontum e\ Immagium, ncciHm scrsitinm, vassalaiiinm ct liiiiuin in manihus ipsius cardinalis, nostro ct
(licl;p Kccl(^si;p
bcmiaaMn eodcm regno succcdant,

sl;iiitil)ns
in;iril)iis
ita
tamen,
(|nod
sive ex directa, si\c c\
transversali liiiea usqne ad

lieiiiiiaT
m)min(^ rccipicntis, pra^slcs pro linjusmodi lcndo pra-stari deliita ac cliam con-
quarlum gradum, non succedanl, scd mares dunta.xat, inprwrogativa servafa secuiiet diiolius aul plnribns
ler
eos
gr;i(liis liiie;e
sncta. Ci\itatcm
anlom Uencvcntanam
pra-dic|ierti-
dnm jurisdispositioneni,
libcris
tam.
cum
cjus tcrritorio, districtilms et
ncntiis, jicr
tinctis, vcl
nos seu
silii
Komannm
cuin
|)ractata
1'oatificem dls-
maribus in eodem gradu [ler eanidem lineam concurrenlibus, primogenitus aliis [ineferatur
:
distiniiiicndis
eorum
incolis,
cxtanlilius vero faeminis taiitum, in eis

in
prout illam
dudnm
Homana
Eccle-
cadem formaqucP
maribus servctur.
Iii
regno
sia specialiter retiiiuit et reservavit,
nos (|uo(|ue liarnm serie specialiter reservamns. r.ondilioiies vero pr;edicta3 snnt Iia3, videlicet
:
vero et terra praidiclis nullus succedat, qui non fiicrit de legitimo matrimonio procreatns. Ad
31.
1'romittelis,
et juraliitis
tam
in
tu
in
manihns
juxta
ipsins c;irdin;ilis,
()u;un
sinûlis
liseredes
imestilnris
iiuUas
eornm Ini in diclo rcgno formam inrrascriptam, (luod tii

nn(|uam
coiis|iir;itioiies
,
vel
illi
colli.uationes
vel conjnraliones
[)rinci])ibus seii
cum
quibusciinKiue reyibus,
magnatibns, communitatibus,
miiversitatibus, aut pcrsoais aliis fidelibiis vel inlidelibus contra nos, vel snccessores nostros
Romanos
Pontifices canonice intrantes. aut dicin
tam Piomanain Ecclesiam, seu
eorum
dani-
qnam fui in dicto rcgno luereilcs lerram prsediclani nullatenus dividc tis, sc(i scm(icr iiaus lantum vcstrum sub linjnsmodi cuuditionibus immediate, et ia c;ipitc. noniine Romanai Ecclesiffi illa tenebit, el tani tn (iiiani pr;edicti tui in dicto rcgno lueredes snb pnqniis nomiiiibus nobis et successoribus nostris Romanis Poatificibus canonice inlrantibns, ac Romaiui; Ecclesi;p, expressis vestro cl li;prcdum i|is()rnm nominibus, ligium et homaginm facictis, el dictum juramentum lidclifatis, nicnlionem expressam de jira^sentibus litleris r;ili;pc
tam
tu,
rcgiinm
et
num
tis,
facietis. atit licri ctniscntietis

in te vel illis crit,
seu |)crmitte-
cicndo, pra?stabitis
ut
pnrfertnr.
Hnjusmodi
([nantnm
nec factas ratas
anleni ligiuni et
homaginm
;
tu ef dicti tni Iiajiclidelilatis |)r;pstaic
babebitis, el (juod
Ecclesite
nuaquam
a nostra et dicta^
,
aec aliquod schisma contra nos, aut successores nostros, aut Romanam Ecclesiam facietis, aut cujuscum(|ue scbismatis vel lia?resis imitatores eritis aut fautores neciinjusmodiconspirationes.colligationes, conjurationes seu scliismacontia nos vel successores nostros, ant Ecclesiam pra^diclam
obedieiitia
recedetis
dcs lacere, el juraiacntnm juxta subscript;im formam
tu videlicel de |)ro;
ximo
iiifra
iiifr;i
in
manibus
si
pr;cf;ili cardin;ilis
iidein vcro
lueredes,
Romaaus
si
Pontilex ia llalia fueril,
sex menses,
;iiiiium, |iost(|uani
vero extra Italiam esscl, regni dominium ade|i1i

tain
tucrinl, lciieamini. Et singulis successoribus, ac
eidem Roinanaj Ecclesia; reuovabilis

ligiiim el bomngiiiin,
scbismaticos vel luerelicos receptabitis, seu quocumquc modo eis liivebilis, aut eis vel eorum alteri aliquod consilium, auxilium nec aliquos aobis aut vel favorem pr;pstal)itis
facietis, aiit
;
qnam
etiain
ipsum hnjusmodi
jurainenfum. in o[itioiie autein et bene[il;icil^> erit Roinani Poalificis, seu prsedicta? Ecclesia', te et luvredes tnos [utedictos vocare ad pra'stai:
dictse Ecclesia?
rebelles, aut nostros sen dicta?

vel
dum
gium
fici,
|iersoaalilcr
el
juramentum
fldelitatis,
;ic
li-
Ecclesise hostes
inimicos, seu
rernm aut
bomagiuni hujusmodi Romano Ponli-
bonorum
ipsius Ecclesia? invasores aul occupavel

(]uovis loco,
(|uo tem-
nc eideni Ecdcsia?,
dumaiodo ad
Iioc illis
tores in reyno vel lcrra pripdictis, aul ia ali^jua
ipsorum parte
;ilio
iii
tulum locnm statuat et assigaet, vel aliqucm cardiaalem i|)sius Ecclesiae, aut alium, qui vice
poraleni poteslalem Iiabebitis, receptabitis, aut per alios receptari quoquoinodo paticmini, sen
permittetis scienter
i|iiemini.
;
Romaai
lormani,
liiuiie.
Ponfificis
cf
juramentum
juxta
camdem
bomapinm
liiijusmodi recipiaf, dcs-
sed illos efficaciter persedicitur de inimicis
Quod antcm snpra
cl rebellibus cxtra regmini et tcrram pncdictain
;t3. Tn quoque in ipsius Latini cardinalis manibus jniabis (k' [iroximo, te ad lioc s[icciali-
non receptandis,
claratis
|)er
intelligatur de notoriis vel deseu declarandis, aut alias nominandis

IVialiticem. In
ter obligatiim, et tain tu
quam
tui in dicto
regno
lutredes nobis et singiilis successoribus [incdictis
Komamim
regno autem,
et
alque eidem Ecclesia?, quando pripstabilis,
terrra pra;dictis infelligitnr [iront su[)erius est
expressum.
ii. ' Si vcro in tui vel luornm iii diclo rcgno ha^rcdnm obitu legitimnin, [irout snbse^jnifnr, Invredein lc, aut ipsos, iquod absif) aon
pr;cstabniitIiujusmodi ndelifatisjuramcntnm, jnrabitis vos ad Iioc s|iecialiler obligatos, quod

ct
\idelicet
vel
nunquam
tu anl ipsi ba?redes per vo-,
alinm seu alios [^rocurabis quocninijiic modo vel procurabunt, ut tu eligaris vcl iiomii
liabere contigerit,
regnum
ipsiini
ad pr;cdiclam
liomaiaim Ecclcsiam et cjiis (lisjiosifionem libcrc rcvcrf;itur. Desceadeatcs aulem ex te, vel ihsis tnis luprcdibus dicti regni regibus naircs
neris, ant aliqnis eornni eligatur vcl nominctiir cin regeiii vd im|)cr;itoi'cm Roaiaaum vid iii ;iut dijminiim Lonibardi;!' vd gem TeutoaiiP
Tnscia',
vcl iiiajoris [lartis
caruiadcm Lomb;ir-
I'll
ANNU.S
iioiiiiiiu-
(IIIUSTI
]'io8.
(lia?
vel Tiisciii"
cl
si
cloctioiicm, vcl
vcl
;ih oiiiiii jiirc
ipsoriim rcgiii
;iil
ct tcrric, ai;
rcgmim
lihcrc
tionem ad impcrium,
seu ad
rcgnum
Tculoniic,
rcgmim Roiniimim, ;uit (loniiniiim Lomliiijiis-
et
terra ips;i
l!oiii;iii;iiii
Kcclcsiam
;ili(|iiciii
dcvolvanlur.
'31.
('
hardia" vclTiisciiv scu majoris parlis liujiismodi,
(>0'tcrum siconfigcril
iu
dc pr;c-
dc
fc
vcl illis celcbrari coiitigcril, niillum
dictis lia^rcdihus, qui debcret in pra'dicfis regiio

cf lcrra siiccederc,
modi
his,
illi
iiominalioiii vcl elcctioni asscnsiim pra^staipsi
regem, vel impcratorcm

vel
(lomiiiiiin
p;irlis
seii
nec
pricslabnnt, aut
te
intromittcs, vel
iiomanuin,
I.omhardiiT'
seii
regcm Teutoniap,
Tiisciic,
cligi, vcl
sc intromittcnt iillo moilo iu

seii
rcgiminc
i|isius
aiif
iinijoris
imperii, vcl rcgni r>omiini,

aiit
legni Tculoiiiie,
earum nominari, seu
dominii Lombardia', scu Tuscia>, vcl inajoris ciirumdcm, iul (|uodciinn|uc coriini tii, vcl illi nominati fueritis vcl clccti. Qiwi\ gi tu, vel ali(|uis tuorum indicto regno liirredum, stiidentiliiis et prociiraiitiluis tc aiit cis, in impcriiim
i|>funi, sivc (lictuiii rcgiiiim liomaniiiiij sivc ic-
assumi, iiullatenuscoriim rcgiii cf terra; posscssionem nancisc;itiir. vcl li;ihc;it, n(!c sc dc illoriim ciira, seii
dominio aiil rcgiiuiiic jicr sc \cl alios ali(|ii;itenus introiiiitlat, iiisi |)riiis iiii|)crio seii rcgno
Roniiiiio
,
scii
rcgiio Teiitoni;c
Tiisci;c,
scii
auf dominio
I.oiiih;irili;c,
c;iiiiiii,
;iil
scii
majoris parlis
seii
gnnm
Teutoiiiic,
iiiit
dominium
si
Ijombardiic
seii
siui
(iiio(lcuni(|iic
coriim clccfus,
no-
TuscisD aut majoiis parlis eariim elccti
noiii
iiiiii;iliis fiicril
iii
vcl iissiimpliis, cl oiiiiii

:
jurc sihi
cl si illo-
minati fueritis,
iiiit
post talein electionem
illis
compctcnlc omiiiiio rciiunlicf

rcgmini
imperii vel regni Romani, seu regni Teutonia",

aut dominii I.omliardia',
ris iiarlis
scii TiisciiC, aiit
tc,
riiiii
alii|iiod sivc
dcjiirc, si\c dc facto tciicrc

Siciliic omiiiiiodimilhil, i|isiiiii
majoipsi
si?
voliicril,
ipsiiriim
rcgiminc, lu
vcl
niillo
iiiiii|ii;ini
lcmporc
rcsiiiiipliirus, c;iil;ili|iic
manifeste inlromiserilis sine expresso nostro vel succcssoriim nostroriim mandato, co ipso a
jiirc priedict(M'uni rcgiii Siciliic
(^l
ah onini siicccssioiic
lia'
cl jiirc, i|ii;c in
rcgno Sicii|iso
cl
tcrra'
pr;cdictis
sihi
compcterciif
ct lcrifc ad
tcriic cadiis,
faclo, ita ((iKul
cadcm rcgnum
llo|ilc-
ipsi(|uc liicredes
amittant,
ct
cadant ex toto, iliaque prorsns cadcm rcgnuni Siciliic et lerne ad
niaiiam Kcclcsi;im ejusqne disposilioiicm

ii;iric ct
lihcn; dcvolvantiir. Qiiod
si
iioii
cxhiiicf Sici
Ilomiinam Ecclesiiim lilicre rcvcrtantur. Si autem tu,vel alifiuis cx dictis liicrcdihus clectioni, vel nominationi pro tcmpoic factic, non prociirantiltus te vcl ipsis, aiit eliam pnlaiii vcl occiiltc
lihiis masciilis, ricmiuii

lia'
incisdcm rcgno,
ill;i
fcrra
siicccsserif,
seii
iii
rcgi vcl
imperafori
Romano,
regcm,
vcl impcr;itorcm Iiomaiii
num
clecto, aiif regi, vel clccto
rcgcm
Tcii-
prociiriintihiis
forsan
conseiiseris
vel
tonia, seii
domino Loinhardi;c
aiif Tiiscia', vel
consenscrint, et
nominalioiii,
niinticnt. ct
(jiiod
liiijiismodi clectioni, vel
seii jiiri
(|iio(l
(miniiio rcniinties scii rescii ali(|iio pr;e-
majoris partis caruin, scu elccto ad cariim vcl majoris partis cariim dominium, iiiim(|iiainmaIrimoniiilitcr copulctiir
rit,
:
dc impcrio,
ct si
confrarium fcce-
missorum,
lc
iid (|ii()d
clcctiis, scii clccti, nomiiiiitiicriiil,
tus sen noniiiiati fiicris, scii

intromittiis, vcl
ipsi
millatcniis
nnuiiti
lis,
co ipso cadata Sicilia; regno cf ferra pricdicalqiic prorsus ipsorum jurc iirivata sif, ipsis
sc
iiitroiiiilliiiit
rcgiio cf tcrra ad
Si
camdcm Ecclcsiam
devoliitis.
nisi infrii (|iiiitiior
mcnsiiim
lali
spiitiiim post moiii-
lionem Iiujiismodi
(h;
electioni vcl nominiitioni
aiit juri rcniiiiliaveris scii rcniiiiliiivcriiit, vcl si
aiilcm lu, vcl ali(|uis tuoriiin in regno 'pra'dicto hiBredum confraveneris, vclcontravcncrit. co ipso c\c(unmunicati, cf insiipcr lahc rciifu
i'.\
ipso iinpcrio
vcl
iiIi(|iio
pricmissiuiim,
iid
pcrjiirii
rcspcisi ct iiotafi cvislatis.

jiiramciifo ctiaiii pcr
lc
Iii
liujiis-
(juod electus vcl iKuninaliis, clccti vcl iiomiiiiiti

fucris vcl
fiiciiiit, tc
modi
(|ii()(|iic
lii
iii
iiilromiscris, vel ipsi

lioc
sis
si-
iii-
fiiciciido,
|)cr fiios
ivvprcssc iiddcs, !(
iliclo
dc |)ro\inio tiim pcr lc, i|ii;iiii

illiid
iiiii-
tromiscrint (nio(|iiom(ulo, cx
vcl
sint
rcgiio hicrcdcs, (|uotics
eisdem regno
Siciliic, ct
tcrra, ct
(uii.iii
iil
pnusus
dicliiiii
prcTistiterilis, ;iililctiir
i|ii;iiii
c\pressc,
scii
(|iio(I
niillo
corum
jiirc piiviitiis
iit(|iic pii\iili, cl
;i(l
lciiiporc
;iiif
rcgiiiini
impcriiiiii
\cl
l>imi;i-
cst, caiTcni rcgiiiini ct tcrra
liiuii;iii:iiii
llcclc-
iiiiiii,
rcgiiiim
Tciiloiiiic.
iiiiiim
piiriiiit
siam, liberc devolvantiir. Si vcro ad tc, vcl tiuis in eodein rcgno Incrcdcs noii possit (oiiiminlc
lalis iiKUiitio
Lomhiirdiic seu Tusciic, iiiil ciiriiin miijoiis fis, scii ciisdcm Lomhiirdiiim \cl Tiisci;iiii,
iiiajorcm piiifcm
iilios
;ili;is
pcrvciiirc, siipcr
(|iio
iiti(|iic
iiu-
c;iriiiii
pcr
\cl
tc,
\cl
iiliiim, scii
aiil
pedimcnto
scrtioni
vidclicct (juod
moiicri
(diiiiiiodi'
;is-
occupabis,
ca|ti('s
;ici|iiircs,
liln
iiequcas, vel iicqiicant, crcditiir ct sl;ihitiir

diimtax;it
ct
r.oiiuiiii
1'oiitificis,
if;i
siiltjci;it
si
iiifi;i
(]Uoinodolibct vcndic;ihis, vid dicii liicrcdcs, pcr sc, vcl alium, seii alios occiipaltiiiit,
monilio puhlic;i
sc\ mciiscs
iioii
solcmiiis,
(|uod,
capicnt
vi^l
iiciiuircnt,
aut sihi alias quomodoli-
iioii
rciiunti;ivcris, \o\
li;crcilcs ipsi
scii ;ilii|iio
hcf vcndiciihiiiit siiic iiostra aiit

iiosfroriim voluiitafc cl assciisii
ccris,
niiiiii,
;iiilciii
:
successorum
ct si
rciiiiiifiavcrint, iuit
dc impcrio,
secus
lc-
alio pricdictoriini,
liis,
;id (|iio(l lii
clccfiis scii iioiiiiiiiuiiiiiafi
si\c
lcccrinl scciindiini
pricdictiiin
iiiciirraiit.
lor-
\cl
li;crc(lcs lui ciccli S(M1

lc
fiiciis
picii;is
similcs inciirrasct
Uuod
\ito
vcl fucriiil, (iiiomodolihcf

illi
iiitroiiiisciis scii
diciliir
dc
niiijori piirti;
iiilclligiliir
domiiiii Lomhiirsciciitcr:
si
sc iiilromisciiiil, cv lioc cadcs cf iosi (miLiiiI
ili;c
si"i
Tiisci;c,
172
iynof.uitor, cndtMii
;iil
IMI
ir
ANXUS
iii'
ciiKisTl
pulcrit, (jui
1458.
capaccs cmaucipalioiiis
etinin qiiod
exisl;iiil r;i-
iiiaiulaliim Ecclc;
tli-
niittoie tenciui;;, ct ipsi li;rre(les tencantur. El
si
iionc
jiairiai potesiaiis.
ea ad maiKlatiiiii Kcclcsia' ilimittas seu diniittaiit, 11011 iiicitlas
3(1.
neclaramus
lilio
,
si
regi Sicifilia
ncc
i[)si
incidant
iii
lucnam
:
in
li;e
siue
dccedenti sii|uM'stes
(jiue
sii
\el
isto arliciild et
si \ero simililms constilutani inonitiis aut imuiiti non dimittas aut dimittaut, inciirras aut iuciirranl |uciiam, jiroul cst in lioc
mulier
beat
(jii;c
alia
jiixta
prajfatam
formam
;idiiiitti
,
deet
ad
liiijiismodi
successionem
im|)er;itori,
dum
si,
rex ipse viverei, fuer;it
articulo, et in aliis conslituta.

3").
i<
desjionsaia vel nupta, illanonsuccedaiin regno,

iit
Quod
si
forte in iiosterum regcin Sieligi,
pnemittiliir. Et
regno
sibi delato,
imperauisi vir
ciliae
contingat in impeiatorem
regui Sicili;e
posl(iuam fuerit jiossessionem adeplus, non
toii iiiipscril, c;i(lal iiiotiuus ;tb

ejiis
lcrr;i
eodcm,
ijisis
lii
impcrio prorsus renunlians,
regno
et
iranseat ad imperium, alio{|uin in pcTiias inci-
soliimmodo
sit
contentus.
|)rimo aiitem
;id
dat in lioc articnlo, ct aliis similibas comprelicusas. (Juoil

si,
c;isu, rcjuilsis
fili;i
ctaliis priediclis,
persoii;is
dicti
regni Sicili;o possessione

obtent;i,
in
alias,
servatis gradibus,
nondum
liabita
vel
imperatorem
iiial, (ju;e j)r;enot;ii;e
regnum Sicili;e pervcsunt, qiiod ineodem regno

autem
c;isu, regiium et Ecclesiam libere devol-
eleclus transirc Aoluerit ad im|)crium, in
manus
possint siiccedere,
su|)crsiut.
lerr;i
Iii
si
regi j)r;emortiio liberi noii
prius liomaui
(]uem ad lioc idem l'ontilex du.\erit destinandum, filium successuruni in reyno et terra pnedictis, cujuscum{|ue fuerit ;etatis, emaiicipet, ac regno et
l'oiitilicis, vcl illius
seciindo
ipsa
;ul
Romanam
vantur,
regnumque
Siciliae
et
terra j)r;edict;i
imjicrio niillo niodo siibdantur,
seu
sibi iiiillo
terra' praeiatis reiiuntiet,
nibil juris in eis reti-
iimquam
temjiore in eadein persona

et
quomodoarticulo
nens clam vel palam, nec etiam cujuslibet pavel alterius potestalis occasione, nec ipsiim iilium ad subsidium \el alifjuod servitium faciendum juramcnto \el \oto, stipulatione vel
tria"
libei uniantur,
praicise
super
lioc
tiim pcr p(i'n;is sjiirituales
quam
ali;is c;iutioiies
c;ivebilur juxta
Ecclesia?
voluntatem, quaiulointentionis
cumque Romanus
lendiim,
Ecclesi;e,
Poniilex' lioc duxerii requisit
facto sibi vel succcssoribus siiis astringat, sic-
cum
ut
prorsus
Romana'
iiiillo
ab codem Romano Pontitice, vel alio deslinato ab ipso protinus in\estiatur de regno Sicili;e et terra prajfatis, ad cujus regis successioiicm si forte decederet
que faclus
lilius
sui juris
regnum
et
terra jirsdicta
sine liberis, nullo
umquamtempore
paterveuiat
imperator e.xisteiis, sed si imperio et omnibus, (lUcK ad ipsum imperium |)ertinent, idcni pater
rcuuntiare voluerii,
ierra tantuin
ei
ipsis
regno
Siciliaj
et
umijiiam tempore uniantur, ut scilicet unus Iionuimis impcrator ct Siciliic rex exislat. Uuod auteiii circ;i uuioiiem regni et ierra? liujusmodi cum imperio dicimus, hoc ipsum circa unioueni regni et ten\T pracdictorum cum regno RoiiKiuo, et reguo 'reutoiiia', siui ciim Lombardi;), vcl Tuscia, si\e eum majori parte ipsarum Lomliardi;r et Tusci;e intelligimus, et
essc contenius, posi renuntiatioillius
voliimiis esse
neni ibujusmodi ad
vel alio dostinato
successionem libere
(liclimi.
(limittatur. El lunc ab ipso
Komano
Pontifice,
37.
l'ro
toto vero generali
censu ipsius
regniet
;id
terra;
ab eo investituram recipiat pncdictoriim. Idem \ero filius sic
regni ei terr;c ocio millia unciarum
auri ad jiondus ijisius regni, in festobeati Pctri Ajiostoli

Jiiiiii,
regnum
;issiiiiiptus, si in;ijor
decem
\el octo
de ineiise
si;c jier te
annis luerit, libcre admiuistrel, sed (juamdiu ininor extitcrii, iani ipsc, quani regnum ei terni
jir;cdicla in
fuerii, ipsi
ubicunKjue Romaniis Pontifex Roniauo Pontilici el liomamc Eccleel tuos in dictis rcgno et terr;i luerc-
custodia
Uomaiue
EcclcsiiC
rema-
donec rex ipse letatem coinpleverit antedictam, fruciibus nihilominus, et obventionibus

neat,
;iiiiiis siiigiilis pcrsolvenlur. Si vero tii vel iidem iiii iii dicto regno haeredes quocuinque termino non solveriiis iniegre censum, ei ex-
des
ijisorum
regiii ct leri;i', c\
(|uibiis
sumptus
ne-
pecbili
pcr duos iiumiscs
tcriiiiiiuiii
ipsiim
iiii-
cessarii faciendi pro eoriiiiideiii
legni ei terrie
ccs-
cusiodia deducuniur regi conservandis eidem,

et liicro altcri nilione
siiris.
mcdiate se^juentcm de illo ad plenumnon salisleceritis, eo ipso eriiis cxcommunicaiionis vinculis

iilios
ipsius ciistodia'
iioii
iimodiili.
Oiiod
si
secuiido lermiiH)
iiifiii
Uu;c vcro de
regnum
tre
videlicet possit sub observatione priemissa a patiaiiseiiulc
filio diciiiilur, iit ei
sul)sc(|iiciilcs
duos meiises siuc dimiiuijicrsoheritis, totiim

pr;edict;i
Si
iione (jualibct
Siciliic
cl
non
regnum
in ttulio
ad
imperiiim
dimitti,
s;il\is
;iliis
de
fili;i
lola
t('ii;i
Ecclesiastico
iiec
etiam duximus slîtnciiduni,

iionibus sujiradiciis. Et
in imjieraiorem
si
coiidifilios
crunt inlcrdiclu supposita.
vero
rcx iion liabens

sii|ii;i
tciuiiiio, iicc iiilr;iduos alios
menses proxiinos
ejiisdcm censiis
elcctus ad imperiiim tiaiisiic

dixinius, libc;iliis
|)cr plcii;iiii sîlislactioiicm illiiis
volueril, de pcrsouis, (juas

ris
non
cxt;iiilibiis, in
regno idem de
lilio ei lilia
iii
(|ui
\obis dtixcrilis cuiisiiIcikIuiii, il;i (juod, lr;iiis;ictis cotlem tcrtio lcrmiiiu eiduobus proximis sei|iiciilibus mciisibiis, iioii
iiii(i;iiuiii
iiiiri
sii|)crstites luciiiil,
(jme de
ijui
praôrdieiii;iiici^
n;ivinius,
obscrveniur
illis,
exceplo
illis
pationis arliculo,
in
solis
piuccdcic
Romaiiie
sil de ucto millilius liujusmodi priiui termiiii i|)si ab Ecclcsiie iutegre salisfactum
,
Pir
II
AXNTS
CHRI.STI
|/|58.
17:5
eisdeni
rejriio
Sicilia;
et
lerni cilia
i>liaiiiii),
sum|)fibus
iii
cf sli|)Ciidiis
scrnel fantuni
iii
anno.
ipsorum(|iie jure cadatis cx toto, ref;nuiu(juc

terra pr;i'dicta ex
ef
servitiis
ij^sis
ejusdern Ecclesiin moraturos,

a dic
(]iia
mentiii
tuuc ad Hoinauani Kcclesiain iiitefire et libere revertantiir. .Sj autein de ccusu octo milliiini unciariim tiujiismodi primi lcrrnini
irifra
sibus
iidem militcs ferrain

:
dominii vel tines tui districtus egrcssi fuerint. etsi ])cr vulgares dietas et solitas compufandis
maliicritEcclcsia,
liictum
lcrmiuum
et diios
sul)se-
eadcm
ingniciifc nccccssifafc,
(|uentes
meiises pleiiarie satisfeceritis, niiiilo-
minus semper pro octo inillibns iinciarum singiiiorum terminorum siniili niodo, si iii earum
sohitione cessaveritis, vel illas rion solveritis,
similes po^nas incurratis, salvis aliis poenis et
processil)US, <[ua' vel
beri potcrniit ])er
(]iii
sii])er qua stcfur vcrbo Roniani 1'onfiiicis, iif dicfum est, navali exercitu juvari, pra-dicti rni-
lifcs,
debita faxatioiic
cf
rccomiiciisMfioiic
|ira'-
liabita, in navalc subsidium conimufciilur.
de
jiire
inferri
vel liaiii
liomaiuim Poiitilicem
linc
Veriim quia pra;dicta civitas Bencvenlaiia, (luani iKictcniis Ecclcsia Romaiia sibi retiiiiiif, et suiiiii dcmaiiiuni scu dnmiuiuin iir
iO. "
casu.
cuin omiiibus suis juribiis et iierlinentiis reser<
etiam triemiio daliis tuiindicto regno lia^redes iiobis et successoribus nostris Romanis Pontificibus canonice intranti.tS.
In (jiioli!)cl
tii
et
va\if, cl lotimi
lcnimcnliim
civitafis
cjnsdcm.
Ponfifcx
confinibus
cjiis aiifi(]iiis ([iios
Romanus
biis
iinum
palafredum alixim.
|)ulcliriim
el
quandocumiiue, semel tamen, sibi placuerit bona fidc sibi disfiiigiict, cidem Ecclesiw, et iii
ejus [)ro[)rictafe
in eis tibi vel
horiiim in recognitionem veri domiuii eoriim-
dem
regni etterrte.
Ad
ha;c,
cum regnum
Sici-
licP et teri-ani
jiossideas antedicta, et in eis pleliabeas, ac ipsius regni verus

pia'fertirr,
siili
nam obedientiam
rex censearis, ut jusmodi ex nunc
ginta miilia
infra sex
lia, et
remancbif, nullo juic alii de regno preedicfn reservato. Distiiiretento, seu quomodolibiit ctioni quoque ])er Ronianum Ponfilicem semcl
liberc
cuicumque
pro investitura liu-
infrascriptis ferminis sol-
ves nobis et prtefatal RomanicEcclesite(juin(]ua-
dictum est, stabitis tu et prsdicfi regno et terra hsBredes absque coiitradictione seu refragatioiic quacumque, prouf
facienda;', ut
fui
iii
dictis
mcnses proxime
sex
marcharum sterlingorum, videlicet ventiiros decem milmenses

])Ost
ipsa disfinctio per
littei-ns
A])osfolicasapparebit.
Pro
dicta
quo(]uc
civitafc
ct
Benevenlana
re-
infra singiilos alios sex
eos-
])aranda,
r-etlcienda
forfificanda per
[)er
Roma-
dem primos
menses successive com[)utandos, singulaalia decem milliamarciiariim us(]ue ad tolairr summam quinîuagiiita millium inarchai'um stcrlingorum hujusmodi donec tofa ijisa summa per te aut nomine tuo riobis et eidem EcclesicC fuerit peisoluta. Quod si iu eisdem terminis illas non solveris, libcrum erit nobis vel eidein Uonrano 1'ontilici coiitra t(! ])ro
,
nam Ecclesiam
septennium pro lignaminibus omnia nemora ipsornm rcgni ef terra\ et omnem materiam ad aedificia opportunam, ut [)uta la[)ides et arenam qua' pufeoex[)onetis
lana vocafur, ca^mcntum ct similia sine prcPJudiciojuris singularuin personarum, ad unam
dicm
pro[)c
Rcnevenfum.
Pra'slabifis cfiam
i[)si>
Rencvcntaiiis seciiritafcm per totum
reguum
cl
singulis terminis ad ])U'nas spirituales et tem])0r'alcs
i^rocedere, jiiout nohis vcl
i[)si
\id(d)ifiir
terram pradicta. Privilcgia insuper dictte civitaconccssa illibafa tis a regibus et a i)riiui|)il)iis
scrvabitis.
expedire.
U9.
lifex,
"
Omnia
statufa |)cr
quondam
Fredcri-
Quandocum(]uc aulcm
])ro
liiimaiius INin-
cum
olim
Romanorum
im])eratorcm, seu qrros-
(jui
tcnqiore
fiicrif,
asscruerif vcl
ita
dixerit
Romanam
Ecclesiam iiidigcrc,
qiiod
ciiuKiuc alios rcgcs, ct pcr (|uondam .Joannam olini rcginani pra-diclani facfa contra libcrfa-
super indigentia hujusmodi Romani Poiifiticis sim|)lici verbo sfefur, tu vel fiii in dicfo icgno Ineredes requisiti ab eo in rrbeiii, iii ('.am[)aniam, in Palrimonium R. Pctri, iii Tusciam, in
tem civitafisejusdem
et
rc\(i( aliilis. cl in nmiiiliiis,
per omnia,
(]ua'
lihcrfatis
fucriiif,
ca'lcris
regiiicolis parilicabifis illa, iicc alia sfatuta, scii
Ducafum
nain,
iii
S|)olefaiium,
in
Marchiam
([iia',
Aiicdiiifacf
aliquas leges condetis in posterum, per qua dicta' civitafi directcvel indirecte ])ossit priejiidiciunr
[ira^missam
civitaterri
RcncNcnfaiiam,
nl
iii
gcucrari
ct
[iro
A[)Ostolica' Scdis, ac
ejus territoriuinac pertinentias,

tur, eidein
imefercivitafcs
,
beati Bartholomaii
[âtroni civitatis
ejusdem
re-
remaiiebunf Ecclesia', ac
verentia, frdentias ab
omnibus
rcmifti facietis et
nostras Perusiiiani, (livifatcm
(âsfcili
Roiio-
remittetis eisdem.
Fidciifiariim
aufcm remissio
niensem,
i|)siiis
Ferrariensem
ct
et
iii
Avinionensem,
ac
Comitatum Vcnaysini,
Ecclesia'
omiies alias terras
centos milites, cquis

el paralos,
ubicuniquc coiisisfcnfcs, ti"ect armis decenter muuitos

ad niiniis, in Ecsubsidiiim fians-
est concessio libertatis, ut civcs Beneveiitani [lossint vincas liberc et terras excolei-e, ac ipsarum fructiis et friiges rccolligere, ac easdcin
ita (|iiod unus(|iiis(|uc eoriirn liabcat
quatunr
e(|iiitafuras. vcl frcs
clcsia' |)ra'libata' ()l)se(]iiiiim et
miltctis ])er Ircs
rum luorum
in
mcnscs intcgros, tiiis ef dicfodictis regno et teri-a hwiedum
vineas et terras vcndcrc, et dc i[)sis [iro siia voluntate dis[)oiiere sine aliiiiia cvaclione vcl iiiiiiieiis donalione. Tii autein cl dicli liii iii cisdcm rcgiio II. el terra bairedes iri dicfa ci\itate, et ejus lerrilo<(
rio, ac pertincntiis suis,
qua' Roman.i! Ecclesia'
i'ii
11
AXNUS
I.
IIKISTI
l.'l5S.
reiiianebiml, vel iii rrbe, seii iii Camiianiii, vel Maritima, seu Ducatu Spoletano, aut Marchia
iiionensi,
aiit
Comitatii
Vcna\sini,
scii
alias
qiiascuinqiic terras Roman;x' Ecclesitp ubilibet
Anconitana, vel in Patrimonio B. Petri, in Tuscia, iii civilalibiis Perusina, Civilale-Castelli, Hononiensi, Aviiiionensi et Comitatu Venajsini, seu in aliis quibuscumque, aut dcmaniis scu leudis ipsius Ecclesiic ubiliiiet constitulis ex successionc, vel legato, aut donatione, seu venliitione, aut aliorum jure, sive titulo seu conumijiiam vobis acquiretis vel IracUi, niliil
vendicabitis, seu poleritis aciiiiirere vel
ilolibet vendicare, et niliil
\el habebitis
ipsarum aliquam parteni occufeccrilis, aut super his offendcritis vel molestiiveritis Ecclesiam seu fecerilis molestiire, et postquam super liis a Roniano Ponlilice moniti et requisiti fueritis, vcl si conrnodc moneri autrequiri iKMjuiveritis,
conslitulas, vel
(laveritis
scu occiipari
juxtii ijisius
Romani
Pontificis assertionem
vel vel
dicluni,
posfquam
ad hoc solemniter
te
quomo-
lucrcdes ipsos monuerit, infra trcs mcnses non

resliliicritis integrc
umquani
recipietis,
oninia occupata, eo ipso ab

et terra? jure cadatis tot;ict
seu poteritis haliere, recipere vel cliani retinere, aut niilliim poteslariam, capitaiiiam vel rectoriani, nuUumi|ue alium bonoreni, nullam dignitatem seu aut retinebitis,
piileslalem seiiiiloriam, \el
ipsorum regni Sicili litcr, ipsaqiic regiium

talis, et
tcrrain
jirorsus aniit-
ad
Romanam
si
vantur.
Quod
illatis
Ecclesiam libcre devoletiam retinueritis occupata,
iidministralionem, seu
quamcumque aliam commendam, ncc quod-
cumque
illis
poteritis in eisdem.
aliud officium recipietis, scu recipcre Hoc autem inlelligimus de
plenum de universis injuriis et mandatum ejusdem Romani alii quoque Pontificis satisfacere teneamini liiTredcs tui, videlicet qui tibi non succedent in
niliilomiiius ad
diimnis
ad
liaM-edibus tuis, ettuoriim in diclo regno ct
rcgno, occupare vel occujiari facere suj)er
illis
lerra lerra
haTedum, qui in eisdem regno Siciliic ct succedanl. Nolumus enim quod delictum
tibi vel
illis,
eamdem Ecclesiam non

videlicet
ipsi,
atlentent
illi
vero, qui
sccus feccrint, pra^^missas pcenas incurrant, ut

eo
ijiso
aliorum hau-edum, qui succedent

in civitatibus
iii
sint
cl aliis
terris tuis, vel

tibi
ipsorum
succes-
pcena hsredis, qui est
vel ipsis
(juam eorum successionem rcgni

aliquo forte casu
posteritas in
et
excommunicati, ct tani perpctuum ad

si
terr prajdictorn m.
et
in
surus in regno et terra pricfatis, aliquatenus e.\tendatur. Ne vero bujusmodi alii haredes tui, vel ipsorum, contra ca qua' in isto continentur articulo, aliquo forsilaii tempore venire pra^su-
eadem
successio devolvcrctiir
rex Sicilia',
ad
fici
illos,
nullatcnus admiltanlur,
erit,
qui tunc
teneatur assistere Romano Ponlicontra ipsos, ut superiusest cxj)ressum.

i2.
manl, acquirendovel veiidicando,aulrecipiendo, vel habendo, scu retinendo sibi aliquid in terris iii articulo ipso cxjiressis seu comprehensis, vel
recipiendo,
Sane
omnibus
aliis
Ecclesiis
tani catlic-
dralibus
ribiis,
quam
etiam regularibus, sa^culapraÎatis ct clericis, ac
necnon omnibus
jêrsonis
et
habciido, vel
relinciido
in
torris
universis
vel
Ecclcsiasticis
sa;cularibus
religiosis
cisdem iioteslariam, scu capilaniam,

liam, vel aliquid aliiid dc (ontineiilur codcni, siciil
|irovidciidum,
iil
vel reclo-
regularilius,
quibuscumque
iiiiTdictorum
liis,
qiuc in arliculo
liis
locis regni
et lcri;e
plenarie rc-
super
duximus
hujiis-
millciilur et rcsliluenliir
coriiin
vidclicct nulli ctiani

vel
modi aliorum hiercdum tuoruin,
ipsorum
iiilegre oinnia bona immobilia a (luibuscumquc ablala vel occiijiata sint, et pcr (juoscumque detineantur
:
ulloumquam tempore
liccat sibi (juid(|uani in
moliilia vcro,
siinili
(jiia'
exlanl, et
polcrunt inveniri,
vel
difli-
cisdeni terris iicquirere scu veiidicare, jicrcijiere, baberc vel etiam retinerc jiotestariam, seu
capilaniani, vcl
liis,
inodo resliluenlur eisdein. Ha^c autem

contradictione,
(jiialibct,
siciit
reslitiitio fict absqiie
rccloriam vel
iii
aliquod aliud in
cullalc
eodcm arliculo Quicumque autem ijisorum jdenius continentur.

qua?
[jiroiit dicluiii cslj
rum
regni
Sicili;p
ct
nanciscemini pricdictoternr possessionem, lioc

tibi
modo,
scilicet
quod statim inillaparte ipsorum

qu;p
vel
fict,
secus j)ra'sum|)seril, eo ijiso excommiinicatus existat, ncc ijise, iiec {!jus posteri iii perjieluum jiossint in eodeni legiio succedere, si eis in aliqiio casu
rcgni ct terriP,
obedict,
ipsis
ba^redibus
rcstitulio
ij)sa
ipsa
postmodum
cadeiii
icsiijicr his
successive consummabitur,
sicut
liiijusmodi
siicccssio
:
deferretiir. sed
gnuin
ct tcrra
babebuniur.
.\c
autem
ab illa rcjiellantur omniiio cl nihilominus ille, qui tunc ejusdem regni gubernaculo praesidebit,
rebusicslilueiidis oriri
dej)utal)untur a
viri discreli.
jiossil aliqiia diflicullas.
Romanis
Pontilicibus
ct
ct
aliijui
Romano
l>onlifici jialenter assistere tcneatur. Si

ijisis
ad
quorum mandalum
mobilium
liat,
arbitrium
(judd ca-
\cro tui in
liiicMtias
regiio ct tcriii
luercdes
|)iiedi-
boiioriim et rcrum
immoliiliiim
ita
clam civitatem lieneventanam, tcrritorium, perejus

(jiuc
remanebunt
;
Ecclesiic,
vel
quic extaiit, restitulio j)Iena (lcm, de (juoruni dominio \el

posscssioiK!
triuin et
iirojirietalc scii
;ili(|uam
jiarlem eoruiii, aul Canipaniam, \el .Marilimam, seu Irbem vel Duciitum Spoleta.\nconitaiiani, seii PatriiiioB. Petri in Tuscia, aut civitate
notorium fiicrit, ad eoruni arbimandiiliim inox reildcnliir iii (liibiis

:
nuni, aut Marchiam

iiiuiii
Perusina,
.V\i-
vcro pcr ipsos dc jileno, et alisijiie judicii slrc inquiretur. Siifficial diligenliiis vcritas pilii
aiilriii
Civitatc-Castelli,
IJoiionicnsi. IVrrariensi,
Miciiii
ciiiiicrarium, \cl
iirocuiiiloreiii.
l'II
!I
ANNIS
1.
IIl![.sT[
l'(r)S.
175
pra'
\t'l
liailliiim,
iii
ciijiis
juridiclioiie \el liailli\ia
|)cr
vos seu ofliciales cl siibdifos vestros
scii lciiitiuio lioiia ilc ([iiilnis agctiir consisteiit,
slaiido, permiftcfis libcrc cl absoiiito execiitioni

(lcbit;i' dciii;iii(l;M'i
:
ad vidciidiim
"
jiirarc
tcslcs,
(|iii
iii
liujiismodi
iiiiinimo pr;cstaiitcs inipcdi-
dis|iosilioiic ilc|ionaiil.
nicntiim,
Kcclcsia'
laiii
;iiif
rctincntcs ct inoiicdicntes compii-
Oiiincs insii|)cr
catlicdralcs
nictis et piinictis, ef
tiaiii litlcris
ad olicdicnfiam
rciiuisiti
ef rcvcreii-
(|iiaiii aliic
rcjiiilarcs ct
sa'ciilaros, iiccnon oiii-
.\posfolicis cxbibciKbim c(im|i('llcli>

ct
iics priclati ct clerici,
ac
iini^crsa' pcrsona- Kc-
ct
coiislringcfis,
m;iiiii
iiiilit;iii,
clcsiastica'
sa'cnlarcs cl rclij;iosa', ct (iiia'ctiinrcfiiio ,et
proiit ips;irum littci;iriim .\postolic;irum cxcciitori, jiidici scii nuiitio \i(l('biliir, assisfctis rciiic-
(luc icliKionis loca in
lcrra
piicdictis
consisfcnlia,
ciim omnilnis bonis siiis iii clcnominationilnis postulatioiiil)iis ctioiiiliiis, lrovisionil)iis, (inas sahis rcscr\ationilius Apo,
diis
opportunis.
ii.
Ilevocabitis
(11,1111
lii
(I
dicti
liii
li;i-
rcdcs in
lcjjes
ipso
rc;;iio
iiniiics
<!iiiisliliitiiiiics
rcj,M'iii
ct
slolicisl lieri
contigerit, el omnilius aliis, plciia
pcr dictum Kcdericum
Sicilia', si\('
lihcrtale
iii
fiaudeliunt, iiec aiitc electioiiem, sivc

rcjiis
clectioncm, vcl post,

ali(iuateiius
asscnsiis
vel coiiuti(^|ue
per Conradum ipsius Frcdcrici tiliiim, aiil .Man frcduin (|U()ii(lam priiicipcm 'rar^Mitiiiiim. scii pcr dict;i (|uoii(l;iiii .lo;inn;iiii rcyinîm \cl ;ilio> reges aut rcginas rcgni et tcrra; prsefaforuni. seu alios (iiiosciiiiKnic cditas conlra Ecclesi;iiicc sl;iliita cdcfis, aut coiisticam libcrfatcm suetudines introducetis, siui cfiam promulg;i:
siliiim
nMiiiirctur.
Qmim
iibertatem tu et tui in dicto regiio lutredes sem|)cr manutcncbilis et conscr\aliitis, ac inanulencri et conser\ari lacictis
vestris
;
ab omnibus
ct
subditis
dicta^quc Ecclesiae
siiis
persona; utantur
libcrc bonis et juribiis

cl tuis in
oniiiibus, salvo libi
bitis,
pcr (luicjurict
libcrl;ili
Ecclcsiaslica'
iii
liujusmodi rcyiio
lucrcdibus jiirc paiii
aliiiiio
dcroyctur.
cliaiii,
lidiialus in
jiarlc
Ecclesiis tantiim (luantiim
liac
l'roiiiittctis
(|uiid
niilliis
clcricus
patronis
Ecclcsiarum canonica instituta

iu ipsis Ecclesiis lialnicrunt.
aut pcrsona Ecclcsiastica

tcrr;c
iii
corumdcm
regni
cl
conccduiit, ubi anliîni rcges Sicilia; liujusniodi

jiis
palronalus
W. " Omnes ctiam causa' ad fonim Ecclcsiaslieum iii regno cl tcrra pr;pdictis pcrtinentes libere et abst|ue uUo impedimento ayitabuiitiir,
tractabuntur ac veiitilabuiilur corain ordinariis ct tcrmiiialmni!t aliis Kcclcsiasticisjudicibus,
liir
ad faciendaiu tidem de titulo vei possessione clcricatus convcnietiir coram jiidicc saculari, nisi super feudis
civili \cl criiiiiiKili c;iiisa
judicio
petitorio
coiivcniatur
ci\iliter
scd
ali;i
omnes
Ecclesia?, monasteria, hospitaiia, et
pia ct religiosa loca, et bcneficia ac persona? Eccicsiasticse
regni et fcrra'
pr;cdictoriim omni-
per eos.
Et
si
ad Sedem
.\postolicaiii
pro
linjtis-
modi causis appellari

tes
firo
conligcrit,
tam
appcilaii-
(luam appellati ad
appellalioiuim
camdem
vciiirc
Scdcm
prosccutionilius libcre et
al)S(|ue inliibilione ali(|ua
permittentur. Sacra-
menta vcro
tidelitatis pra'stabuiitur
sccundum
inodc erunt iil)er;c ct libcra, ct in nuiloregi aiil principi subjaccbunt. NiiUas insuper tallias seii collcctas iiiip >iictis Ecclcsiis, monasfcriis, locis vel bencficiis pr;edicfis, aut clericis ct personis Ecciesiasticis. seu rebus eorum, et in Ecclcsiis in dictis regno et terra vacantibus tii, vcl pncdicti tui in rcgiiii
lueredes
nuila
liabcbitis
antitiuam clralionabilcmcoiisiictudincm, piout canonica instituta permittuiit, ab illis Ecdesiarum pra'latis, (luoruni pr;cdcccssorcs ;inli(iui
illa Siciiiae
regalia
iiullosquc
fructus, rcdditus et proventiis, nullasque efiam
regibus pra.'stitcrunl ab illis aiitcin praclatis et Ecciesiis, qui resalia sive tempora;
obvcntiones, ac nnila prorsus aiia rccipietis ;ib eisdem, custodia Ecclcsiarum carumdem iiiterim iibera rcmanente penes personas Ecclcsiasficas, jiixfa caiionicas sanctiones.
iia
l)ona tciicnt.
Si (lui
tamen
suiit,
qui
liiijiismodi boiia
i.').
Comitcs vcro, baroncs, milites

illas
ct uiii-
teneant a doinino regni, ei aiiis dominis tcmporaiibiis, ct qui rationc luijusmodi bonorum ali
versi
homines
totius regni et terra; prsedicfa! vi-
vcnt in ca libertatc, ct habcbunt
inimiuii-
antiquo coiisucverunt rcgibiis ct ipsis domiiiis temporalibus servitia cxliibere, liiijusinodi iioiiesta ct aiiti(|ua servitia siicundum ralioihibilcm
antiqiKim consuctudincm, et sicut iiistilul;i patiuntur canonica, impeudcntur, saiva taiiien r\omaiii Pontiticis et .\postoiic;e Scdis auctoril;itc ct jurisdiclione plciiaria, ct libcr;i polcstafe
et
tates illaqiic privilcgia et eis gaiKlcbunt,
qnasef
qua; tcmpore ciara" mcmoria! Guiilclmi 11 Sicilia> regis cf aliis ;iiitii|uis lcmporibus liabiierunf.
Omnes exules regni Sicilia; et terra' pr;pdictonim, ciijiiscumqiic condifionis exisfanl.;id maii(l;iliiiii Honuiiui' l'A"clcsi;i' rcducentur ;id rcgnurn ct terrani pncdicta, ipsisque de bonis ct juribus cis debitis restitutio plcii;i fiel. In liii-
circa
Ecclesias, et olias regul;ircs ct sa;ciilarcs

ct
pcrsonas,
ioca Ecciesiaslica prncdicta,
f;iiii
in
bicicndis |)ro\isionibus et clcclionil.ns
c(iiilii-
jusmodi
;iiifcin
rcstitutionc
scciiiidiim
pr;c-
inandis, quaiii (|uii)uscum(|uc aliis conccssioniliiis
scriptam foriuain in capitiilo de bonis Ecclc-
et gravitiis, ac siipcr eis conticicndisiillcris
siarum rcstifuendis
(luain
iii
coiitenf;iin
fam
in noforiis
.V.l)Ostolicis,
quas, ccssaiite omiii impcdiiiicnto.
(liibiis
proccdcliir, omncsqiK.' capfivos
17<?
ct
I'll
II
AXXIS
tt'ri'.'i
(liUisri
siiis
14.')S.
ohsidcs,
t|iii
lciiiMiliir
iii
ii'j:iiii
ct
|)rii'-
seciiiiduiii
antiquos
liiics
lerritorii,
jierli-
iliclis. lioin.Tiios ct
rc;;nicoias,,Tlios quoscimniiic
iiculiiirum
et districtiis civilatis
(jiisdem
jêr
rcsliliictis
'
coriim
ctiiim
libcrl.Tli |)rn
(|iio(I
possc.
i!(Uiiaiiiim i'ontificem distiiiclos, etiii |)ostcriim
.liis
(Hiiciim(|nc dc lcrris Ec.int Hnm.-inii'

,
(lisliiigiicndos, ai)
liac
liora ct
iii
antca
lidclis ct
l'in
clcsia',
scn iiisciic vcl i.omh.Tidi.T,

lideles
in
o!)cdicns
|i;il)ie 11
cro R.
Pelro,
ôhis
doinino
Kcclesio,'
coinilatihLis
civilalihiis,
\es'ris(]iie siiccessoribiis
Romanis
l*oii-
terris, caslris, villis scii
scn
locis a Sede Apostolica rcgibus sen priiicipilins sild concessum
necnon jus, (|iiod privati ajurevel per proccssus xVpostolicos olim iiabebant, si eos ad iilud Aposlolica anctorilate leîtime restiliii contingat, etiam penitus salvnin erit, nec pcr prsesenfem regni et terra? coiiccssionem comitatiinm scii aliornm concessornm liujnsinodi cniquain (|noa(l proprietalem et possessionem
oblincnt,
canonicc intrantibus, sancta^que ApoKoinan;p Ecclesia^ Non ero in consilio, vel coiisensn, seu facto ul vitain perdatis, seii
lilicihus
stolicic
])erdant, aut
mcmbrum,
scu capiamini, vel ca(]iiod
liianlur
mala
cajitioiie. ('.niisilium
inihi
prfEjndicium aliqnod generelur, regio jurc in liis omnibus scinpcr salvo. Nulliun ctiam coufoederationem seii pactiouem, vel socielalem cum aliquo impera,
perôs aut nuiitios vestros, vel |ier litteras, ad vestrum vci eorum damiium scieiitcr nemini pandam et si scicio fieii, vel ])ro('urari seu traclari ali(|iiid quod sit iii vcstrum vel ipsorum damnuin, illud pro posse
credituri estis
:
iin])e(liaiii, ct si lioc
impedire iion ])0ssem,
illud
vobis vel eis significare cnriiijo.
Papalum Koregno
Siciliai
nianum
et
el regalia S. Petri, tain in
tore, vel
rege, seu
principe, vel barone, Chri-
tcrra
praidictis
(juain
alihi
consistcntia,
stiano,
provincia,
Gneco, vel Saraceno, aut cum aliqua scu civitate aut communitate, seu
:
adjutor voiiis ct eis ero ad retinendum, dcfcii-
aliquo loco scienter conlra Romanam Ecclesiam, vel in cjus damniim facietis et si secus
fieret (juod
ctsi
dendum et recuperandum, et recupcrala tenendum contraomnem hominem.

'<
inanii-
liiiivcrsas et
et
lactum
fucrit, sit i|)so
jure nulluin,
scri]itas,
eam feceritis ignoranter, nihilominus qualenus de facto feceritis, indiiate leneainini ad
;\])OstoIicis,
singulas conditiones supracontentas in ])ra;scntibus litteris seu ipsorum regni et terra; conces-
sione confectis, ac
omnia
et singula (jua; in
eis
mandatnm
iC. "
(jiKT
Ecclesiie revocare.
contincntur
litteris,
plenarie
adiin])Iebo et in-
Denique omnes pr;emissas conditiones, persona tua opponunlur circa tuos eliam iii diclis rcgno et terra iurredes et sucin
,
violahiliter observabo, et iiullo
unquam tem-
pore veniam contra ea. Non procnrabo per ine, vel alium, seu alios (luoquo inodo, ut eligar veL
cessores intelligimus
salvis
et
volumus
esse dictas,
omnibus, quiB circa

sunt,
alios tuos haeredes
ordinata
prout superius est expressnm. iii (juihuscninque articulis scu capitulis pra>dictarum conditionum couti(;a'ferum
quoniam
nominer in regem, vel imperatorem Komanum, seii regem Teutoniffi, aut dominum Lombardi.T} vcl Tuscia' ct si electionem vel nominalionem ad imperium, vel regnum Komanum, seu re:
gnum
Teutoniff!, aut
dominiiim Iômbardia?
vel
cxpresse,quod iii ccrtis casihus lu et pr;edicti tui haredes excommuiiicationis sententiam incnrralis, el dictum regnum, et terra, et tuse et ipsorum h;ercduin ternr sint Ecclesiastico supiictiir
Tiisciie,
scu nnijoris partis
carumdem
de ine
cclcbrari coiitigerit, nulluin liiijusmodi electioni
seu noininationi assensum praestaho, nec intromitt;iin mc iiiodo aIi(|uo dc coriim, vel alicujus
i])Soruiii rcgiiiiiue.
siiis
posita
inlerdicto,
et
regnum
terra
et ad Komanam Ecclesiam pradicta libere devolvanlur,
Ne(|ue etiain de civitate Beneventana

lcrrilnrio, districtibus ct pertiueiitiis,
et
nos hujusmodi sententias, videlicet excommiinicationum in te et eosdem lueredes, ac iiiler-
scu
(;ain])ania, neiino
de Maritima,
Ducatu Spole-
terram pr.-cdicta, si tua vel ipsorum cnlpa hujnsmodi casus emerserint, de pr;edictornni fralrnm consilio ex niiuc aucloridicti
in
legnum
et
lano, Marchia Anconitana, Patrimonio B. Petri

in Tuscia, ("rbe, in
Massa, Trabaria, Romandiola, alma
tate
Apostolica
tenore
pr.-csentium
])roinuI-
gamus.
47. " Forinaaulemjiiramentiprffidicti per te de ])roxiino in manihus dicti Latini cardinalis,
per tuos in dicto regiio liTredes pnestandi, Ego Ferdinandus Dei rp-atin rex Sirilix plennin homagium ligium et vass;ilaginm faciens, \ohisdoniino ineo, domino Pio
et
lalis est
, : , ,
Perusina, Civilatc-tâstelli, Rononiensi, Ferrariensi, Avinionensi, aut Comitatu Venaysini, scn aliis terris quibuscumque vcstris, et demaniis seu feudis ipsius Ecclesi;c uiiiliiiet constitutis ex successione vel legato, seii donatione, aut venditione, vel alio quovis
ci\ilatibus
litiilo
,
vel
coiitractu
iiiliil
uniiuam
et nihil
milii
acqiiiram, vel vendicabo

reci])iain, vel liabebo,
scii
potcro acquirere,
vel ()uoino(l()lihet vendicare,
unquam
papa;
cili;e
,
11,
elc. Ecclesiffi
Romanaj pro regno
Si-
et
tota
terra
iisque
ad
coiiflnia
excepta ciîlatc
torio, ac
qua? est citra pharuin terrarum ipsius Ecclesia', Heneventana cuin toto terri,
oinnihiis dislriclihiis
et
pertineiitiis
seu retinebo, vel potero rccijicre, liahcre, aut etiam retincre in illis. .\cque iill;im iôlestariain, capitaniam vel rectoriam, nullumiiue aliud olficium recipiam, seu rc('i|)crc |i()tero in eisdcni. aut insorum aliquo.
AWCS
Noc
snu
fliaiii
ii((U|i;iliii, ;iul
1.
rniusTr
'<
l'ir)S.
177
lit.
(i{cii|i.iir
|ii'iiiiillaiii
Ego
lMiilip[uis
S.
I,;uirciilii
iii
Liiciii;i
faciaiii
|u;riiiissa
vcl
ii;irl(,'m
ali(|ii:ini
|ucsbytcr cardiiialis
maiiii
l!oiioni(!iisis
conscnsi, ct
(>oium(l(!iii.
Ncc
ill;i
o(l'c,ii(l;iiii
vcl
niolcsLihd,
|)ro[u'i;i iiic
subscripsi.
til.
ncc cliam llomanam Ecclcsiam (|iioi|uoni0(lo, suh ccnsuris iio-iiisîiic spiiilihililiiis cl tciii|Miralibus
suis
iii
Ego Xicobius
S. Petri
ad
Viiiciil;i [ires-
bylcr cardinalis conscusi, cl

scripsi.
m;iiiii |Ud|ui;i siih-
sii|)r;i(liclis C(ni(lili(uiiluis cl
iiifciuhi-
lionc contciitis,
parliluis
(|iias liic lialicri

;ili;is
volo
iii
singiilis
ct
Ego
l'clrus
tit.
S. .M;irci
[u-csiivlcr
i;ir(ii-
pro
s|iccilicc
rc|iclilis
nalis
Vciicli;iriiiii
cpiscoiuis
Nicciilimis
(lui-
exprcssis. Scliisiiiatico aut li;i'rctico ciiicum(|iic,

vel a
fidi!
sensi, et sul)scri[)si.
Ego Ludoviciis Jo;imics tit. SS. Umibior Coroiiatorum, [)rcsl)ylcrc;ir(liii;ilisScgohicciisis,
C(iiisi!iisi. ct
(lcvio, ct al)
ijisa
Kcdcsia
[u.-cciso,
cjiisîiic sciiuaciluis,
aut
(I;iiililuis
iioii (hilio
cis aiixiliiim,
(|iiovis iiiodo
consilium vcl favorcm pcr mc, vcl alium, scu

r('cl(\
m;iiiu [iropri;! siihscripsi.
;ilios,
dircclc vcl indi-
|uildicc vel occiiltc, ;iiixiliiim,

al) aliis
consilium
iiu!
vcl
si
taviirom, ncc
(luaiitiim
iii
fucril,
imiicdirc
potcro,
dari
pcrmiltam, scd cos

c(uiv(M'l;iiiliir,
Ego Jo;imics tit. S. l'risc;i' jircsbylcr cardinalis /amorcnsis consciisi, cl m;iiiii [)r(i[)ii,i siibscripsi me. n Ego J;ic(d)iis, lit. S. .\ii;islasi;c presbytcr
jiixta
possc incum, doncc

ct
pcrct
cardinalis,
scripsi.
conscnsi
ct
iii;imi
|ir(i|uia
suh-
seiiiiar
liicc
invadam. Sic
iik;
Dciis ;idjiivct,
sancta Dei Evangclia.

i8.
Tueliam
ctdicti tui in
cisdcm
rctîioct
Ego Prospcr S. Georgii ad Vcliim Aiirciiin diaconus cardiiialis dc Coliimiia, conscnsi, ct
Sicilia! terrah;ercdcsdal)itis privilet,niim
vcstrum
manu
propri;i inc suhscripsi.
nobis et dicla; Romana; Ecclcsi;e aurca Riilla hullatum, in quo proprio juramcnto fatehimiiii
ct
Ego Jacobiis Ego
S. Eustachii diaconiis cardi-
nalis, conscnsi, ct siibscripsi.
rccogiioscctis
exiiresse,
,
regiiiim
Sicili;i'
ct
Ii()di!riciis c;ir(lin;ilis (ii;ici)niis S, .\i111:11111
totam terrani ipsius qux cst citra pharum us([iic ad confinia cjiisdeiTi Uomame Ecclesire, cxc(!|ita civitatc Bcnevenlaiia cuiii tcrrilorio cl
[lertineiitiis
colai S. B. E. Yiccc;iiiccll;iiiiis, ciuisciisi.cl
propria subscri[)si
".
19. 1'aruil Eerdiiiaiidiis
rcx, ac
rcgias litlclioc cst
suis
qiia;
Ecclcsi;e
rcmaiichit
ras dc admissis legibus dcdit,
(iii;iriiiii
cidcm, ex sola gratia

fuissc
et
mera
liheralitatc
Scdis
Apostolica; et nostra, tihi tiiisquc
hffircdihus
cxordium Fcrdinandus Dei

:
gratia rex Siciliic, Jeru-
vosque recepissse et tcnerc rcgmim et terrain hujusmodi a nohis ct dicta Uomana Ecclesia sub pactis, modis ct conditioconcessa
,
salem
et Ilungariie.
inspecturis
I'ius
Omnibus ct singulis notum facimus,
pr3csciit(!s
litteras
([uod ciim S. D. N.
nibus
scntes
supradiclis.
tiiis
Nolumus
aiilcm
[icr
iu;e-
divina iirovidcnlia
[)a[);i II
amio
a .Nativitatc
aliorum quoriimciimque jiiribus, si (jiia tibi et illis in regno ct terra praidictis (|uomodolihct compclunt, niilhitcniis dcrogari. NuUi crgo, etc. nostra! conccssioiiis, coutiriiiavel
tionis et nova; largitionis, investitiira;, infendiv
tionis, dccrcti, rcservatioiiis, ordiiialionis ct vo-
Doinini nostri Jesu Christi millcsimo qiiadrin-
gentcsimo quinqiiagesimo octavo, qiiarto idiis Xovcmbris, Poiilillcatiis aniio [iriino, Biillam
investiluric rcgiii Siciliic ct tcrra; citra 1'liaruni
nobis
ct flliis uostris iitriusque sexus,
lam
natis
et
([iiam nascitiiris,
[)cr vcxilli
licct
ahsciili
coiiccsscrit,
hintalis infringerc, etc. Si ([uis, ctc. (îinctis vero
Komaiue
Ecclesi;e
traditioiiem
dc
prtemissaservantihus
(^liristi,
sit
pax Domiui nostri
Jcsii
([uatcmis et
pacis
Iiic
friictiim hoiia' ;ictioiiis
|)crci[)iant,
et ;ipud dislrictum judiccin [Uieiiiia
rcgno et terra prwdictis nos investiri mandavil, ct rcvcrcndissimo iii Christo |)alri ct (Ii)iiiiiio, domino Latino titiili sanclorum Joaiinis el 1'aiili
presbytero cardinali, Apostolicic Sedis legato,
ipsius S. D. N. et sanctic
ajternac
a[)iid S.
inveniant.
Aincn. Dat.
Uonue
i.
Pctrum anno
incariiiitioiiis
Ilominicie
Bomanaj
EccIcsiiC no-
.MCDLViii, IV id. .Novcnib. 1'oiitif. iiostri aniio
mine, ad infrascripta pcr cjus sanctitatcni specialiter dcputato, lidelilalis
Ego
I'ius catlioliccC
Ecclesite
episcopus
juramcnlum
praisliipsiiis-
siihscri[)si.
tciimus, ad |)cr[)ctuam rci mcmoriiini,

qiie
nalis
Ego Isidorus cpisco[ius Sahineiisis, cardiKuthcnus, coiiscnsi ct manu propria siih-
sumnii
Poutilicis, et liom;iii;c
ticclcsiic ex-
[iressani, lcgitiniam, ct (!onsiietaiii
ciiutioncm
jiir;iiiiciit;i
ct
scripsi.
lis
fidcin, et omiiia et siiiguhi c;i|)itul:i,
luomissioin
Ego
B. episcopiis Tusculanensis, cardiiiaet in;iiiii [)ro[)ri;i
iies,
coiiditiones, coiivciitioiics
(!t
Nicenus consensi,
mc
suh-
prisfata Bulla iiivestituraj regni Siciliic et terra)

citra
scri[)si.
pliarum cxpressa,
et s|)cciflcata [icr pra'si-
Ego Joannes cardinalis
S. Sixti conseiisi,
seiites littcras
nostras rcgias suh Bulla ;iurea
cl
manii [iropria nie siibscripsi. Ego AiitoniusS. Chrysogoni prcsbytcrcarciinalis conscusi et maiiii [iropria mc sub,
gillatas
servare, implere, maniitcnere, et nihil

ct siib regia flde
omuino omittere spondcinus,

nostra expressc [iromiltimus
;
(nioriim coiiditio-
^cripsi.
nes capitulorum
Ann.
cl jiirameiili priesliti
lcnor se13
TOMIS
X.VI.\.
RaViN.
.\.
i78
quitur dc verlio ad
ctjurat)itis
Pii
n Axxus
:
2.
CHRiSTi
U59.
:
verbum
hix'
etesttalis
(luinlitio-
Oidinis Aiinales lucc referunt
B.
Eugenius
, et
nes vero prtedietiT. sunt,
videlicet: Promittetis
.Maxseixan Hibernus doctor thcologus
infra,
manil)us ipsius cardinalis, in singulis investituris, etc. lisdem om(|uam nino v(Ml)is cx leges rejêtitfp sunt, quibus eas
tu in
tam
cum duobus
su;e rcligionis sociis professori-
Pontifex conce|icrat, atque ideo

missEU
nopoli.
(I).
sunt pneter-
50. Trinitarii ires
martyrio
'
a/fecti Constanti-
Hoc
anno
affectus
est
marlyrio Eu-
genius Ordinis sanctissimse Trinitatis una cum duobus sociis, cum se antea pro liberando sacerdote servituti addixisset
,
de quo
ejusdem
Gonzal. Davila in Coiiipendio

185.
liift.
inst. Trin.
Joan.
ile
Kigneras
in C.liron. p.
busadChristianosredimendosConstantinopolim adiit, ubi cum a pcrfidis tota pecunia expoliati in iguem vivi conjicerentur, corporibus in cinerem versis, immortales animse in ccelum celeriterdemigrarunt. Sequente nocte candidis vestibus induti, cajiita coronis redimiti, manibus palmasgerentesetpectoracrucibusornatiadostium jiidicis, a quo judicati fueiMiit, consistenles, illum jusseruntimpium vita? institutum mutare, Chrislianorumque religionem amplecti, confirmantes, aliter in a'ternum damnatum iri. .\nno Domiiii jiCDLVui, die nona Septembris ".
(i)
iiiini.
49 recitatas ad
Oiianqiiam littcrs Pii parac^raplio siiperiori in Aiinalihiis relalx ad anniim Ininc pertiuent ipias tainen Ferdinandus rescripsit, liir, fe(jiienleni S|icctare milii penilns cxplnraliim est. Dalic siint enim il!iu a Ferdin;indo, cinii rcx non aiiiplius electii,
;
fcd alisolulus jam et conlirmatus esset. Quiii ct iialam teslanlur juratum fiiisse a Fenliiiaiido in verlia Pontilicis juxta pra;scriplain silii ali eodeni Ponlifice, ct a Latino cardinali traditam (orninlam ; id vero ipsa coronationis die prwstitum aliormn reguin consuetudo dcmonslrat.
r.oronatum vero Ferdinandum a Latiiio cardinali aiino seipienli dle xi Febriiarii scribit de Raiino in Annallbus Neapolilanis. Sed (juoad dieiii auctorem liunc falli ex eo constat, quod anno sc(|uenli Pius ex litteris a Latino acceptis certior factus de iuvestitura regni .Neapidilani Ferdiiiaudo tradita, ipse Pontifex die i Feliruarii responderit. Lesjcndum est igiturforte die xi Januarii. De anno vero apud de Haiino niliil crratum ex eo discimus, quod cliam in Epliemeridibus Neapolilanis ab anonymo ejus ailalis digestis, corona douatns rex anno mcdlu
scribitur.
.M.\.NSi.
PII
II
ANNUS
2,
CHRISTI
l/.r)9.
conventus profccturus Pius considitne, ipso extincto, aliquod schisma oriatur. Anno hujus ScTCCuH ineunle quinquagesimo
1.
Ad Mantuanos
nos Manluffi diKluni indictam, et curiam Romanam, quoad aliud ordinandum duxcrimus, in hac alma Urbe dimissuri, prout in aliis nosiris
nono, Hidictione septima, Pius papa Mantuam profecturus, ut solemnes ex omnibus Christiani imperii ordinibus conventus ad exiieditionem ex universis Occidentalibus regnis adversus
super inde confectis

et
litteris
latius continetur,
cogitantes mortali conditioni nos subditos esse,
intcrim forte placiturum esse Altissimo,
vitsc
Turcas conficiendam celebraret, eo i)rimuin curas vertit, ut si ab Urbe absentem se obire diem
successuri Pontificis electio fieret legibus, ne inexpectato aliquo casu iiovum aHquod in Ecclesia scbisma, si cardinaleslocorum intervallis sententiisque discreparent, conflaretur edita itaque sanctioue statuit ', quid in eo
contingeret,
:
interitusque nostri auctori, nosex hacluce subtraliere, ad omiiia providenda, per quae ad electionein novi Pontificis successoris nostri una-
nimiter et
ad onmia
cum
facilitate possit[)rocedi,
necnon
submoveiula, c|Uiecunique in clectione liiijusmodi possent forte oriri, de venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium consilio et assensu, ac de Apostolicee pojiiris diibia
rerum
<<
discriniine agendiim foret.
testatis
iilenitudine tenore
et
[iraisentium statui-
Ad futuram
rei
memoriam.
tis
Ciim, concedente Deo, postfestum inslanEpipbanite |)rofecluri simus ad dietam per
Lib.
II.
p.
261.
ordinamus, quod si nos iiltra civitatem Florentia' conlingat decedere condito [)rius, donec aliud fuerit ordinatum, in cathedrali Ecclesia ejus civitatis, in qua obilum ejusmodi cvenire coiitigerit, corpore nostro,
mus, decernimus
1'1I
II
ANNIJS
'2.
CHRISTI 1459.
171)
aul ad iiropiiKiuiorcm catliedralcni ilclato, si locus ipse decessus non fuerit civitas, cardinales (lui iucuria iuicdictarcinanscrint alios cardinalcs,(jui uoiiiscuui ad iiicuKualaiiidictam cxie-
Iruiii dics noctesque angit, vciicmenti cura principes et populos Christianos iii unum con-
grcgandi lociim,
iibi
resistcndi iiiipiis Clirisliaiii
civitatemaut in eadem mors ipsa accidcrit, (|uindccim tanlum dics a die obitus antcdicti iii luijusmodi fienda electione expecfare teneantiirct dcl)eaiit; necnon post(|uam omncs simul ad lianc ipsam iirbcm coiiv(!ii(!iiiit, (initis prius dc more exerint, tri{i:inta,si
vero cilra
eamdem
potius cos, daiite [>omino, exterminandi, fiant apparatiis, necessarii, id ctiam cogitamus noii parvo futiiriiiii
Clirisliaiioruiii provinciis adjiiincnto,
si
iioiuiiiis liostibus Tiircis, vcl
ad
llcl-
lcsponti
sivc,
ut dicunt,
stricti
Callipolilani
fauces, per quas infidclibiis in Clirisliauoriim /Eg;ci pelagi iiisiilas, ct maritiiiias rcgioncs iiavigio est discursus, prcesidium imponetur, de
(Iiio
quiis,
eis
eumdem
dicruni
numcrum
rcstringcrc,
si
videbilur, libcre et licite valeant, ac mox conclave ad cclcbrandam electioncm ingredi

similiter teneaulur ct dcbeant
;
transitiis illls
:
datur
(juc
impeditior difficiliorquo redciim taiiien nostri co cx loco iiivadcndi
decernentes
irri-
inane quidîuid in contrarium factum fuerit et attentalum constitutioniluis Apostolicis de brcviori tcmporc ad inviccmconvcniendum, et ad electionem hujusmodi procedenduni loquentibus, per quas, liac vice dumet
tum
forsilaii
habitacuin vencrabilibus fratribiis nostris S.R. E. cardinalibus consultationc, novam religioncm unain in Lciniio et aliis insiilis instituere decre-
illos ficiiltatciii iiiaxiiiiain sint habituri,
vimus, quaj sicut Rhodiciisium quingentis inde semota milliaribus a Mauris et pariter a Turcis
in
taxat, pr.Tsciili ludiiiatioui nulliiinpra^jiidiciuiii
ampluiii
inarc
discurrentibus Christianos
volumus generari, coitcrisquc
contrariis ncqua-
quam
ann.
i.
obstantibus. Nulli ergo, etc. Dat.

.
Romte
nostri
anno mcdlix, non. Januarii, Pontificatus
2. Nova militia inTurcas instituta. Nc autcm interea Turca Orientales Cliristianos, et Gr.Ticorum reliquias opprimerent, duin Mantuani conventus pro decernendis parandisque auxiliis agcrcntur, sacrum equestrcm Ordinem
', qui in iiisula Lemno ac finilimis insuMsxi maris preecipuas sedes iocarent, atque eorumdem Turcaruin comprimcrent impetus,
ipsam navigaturos maris amplitudinem impediat et dctiniiat, partiin iii littoreis regionibiis et ipso in Callipolitano caiiali dics noctesque infestet.
3.
prolcgit, ita partim Turcas ad
Ciiin
videatur
tamen interea non parum esse cauidem Lcmnuni aliasquc insulas
Clirisliaiiis
frciiucntalam habitaloribus ita oinni studio et animi ardore a Turcis defensare, sicut illiiis habitatores sese dilecto filio Ludovico car-
creavit
lis
diiiali Aiiiiilcicnsi
stolicffi
camerario nostro, SedisApolegato postquara reccpti per arma fuc;
ne ex Hellesponto in /Egteuin mare excurrcrent, atque eliam inde facilius bellum inferri
Turciae possct
pro liujusque coiisiimmationc ad laudcm ct gloriam omnipotcnlis Dei, et gloriosissimi Filii

nostri proposili
sui unigcniti gcnitricis Maria;
ris rcligio ipsius R.
ruot, fidelissiiiios cxhibucrunt
paribus vero hosce religiosos equites prffirogativis et insignibus decoravit,

:
nova haec militaMaria; Rethlemitanu; voca-
quibus Rhodia militia ornata fucrat tum plures domos, prasdia, vectigalia aliorum Ordiuiim (jui obsolcverant attribuit. Ad luturam rci mcmoriam. Licetolim nonnuIUe ex Christianis religionibus, quibus tanquam variis gemmis ornata Cliristi sponsa gloriabatur Ecclesia, in prctio ac magna fidelium dcvotione essc coiisuevcrint, tamen partim aliorum supervenientium Ordi:
bulo appcllabitur, liospifale sicut et Rhodiense

Leinni insuhc habitura. Pro fundamento autcin ac subsistentia dicttc rcligionis uova', alias rcli-
gioncs sive militias, ac hospitalia infrascripta,

vidclicet S. Lazarl
ricc
ubilibct eonsistcntia, S. Madc Castcllo Rritoniim de Rononia, ac sancfi Scpulchri, necnon sancti Spiritus in Scaxia de Crbc et oninia ab co depeiidentia, aut illius liabitum seu cruccin dupliccm defercntia ubilibct
existentia,
et R.
num
tate
origine, partiin ipsa
tcmporum
diiiluriii-
Maria; crucifcrorum
necnon
ac fidclium populorum diminutionc, rcligiones ipsae a veteri statu ita dcfluxerunt, ut
hospitalc S. Jacobi de Altopassii Lucaiue dia;ccsis,
cum eorum domibus,
prioratibiis, hospita-
(quod maximc
dolciidiiiii csl)
vix
iii
ijiiibiisdani
libus et mcmliris, quocuiiu|uc

tur, pra3l'atic uova; rcligioni,
ritate
ex eislot personie quot loca valeant repcriri, ipsacque jain religiones sine ullo prope fructu no-
nominc censeande consilio, auctoetprotesfate pr;edictis, tenore pra;sentium

a]iiir(ipriaiiiiis ct
;
men dumfaxat
que obtincant
siia'
:
fundatioiiis niiiiciipatioiiis-
dc(licamus,a|i]ilicamus,
anncc-
ex (pio animiim nostrum nou indigne suliiit meditatio, indecens esse eos iii Ecclesia tolcrari, ijui talculiiiii sibi (rcdiliiiu iu
lcrra abscondcnlcs,
si
incorporamus nccnon priores Ordinesetnomina religionum ipsarum, ac prioratimus,

ct
lcs ct alias dignifatcs in cisdciu
iion
pluia,
uiiuiu
aliiid
ininius
ct
cxtingiiinius
illaquc
omiiino su]ipride ca;tcro
tamen doinino
lare. Itaquc
in
in
lucrum
iioii
novcrint cuiiiuaiiiinuiii
ejusdem religionis
ria>
liac
nostra,
ijiia'
iios-
Rcthlcniitana;
luiiiciipati
IIiijus
militaris ac hospitalisR. Maessc, ccnseri ac
appcllari
'
volumiis.
autcm
rcligionis
I-ili.
III.
1).
i.
criiiil fi.itrcs,
ac milifcs cfiam sacerdotes, sicut
180
cl
iii
iMi
H ANxrs
:,
(iiHisTi
l-'i
,):!.
lili(i(lit'iisi iii;i'(li(na, (iiioriiin
ac dicli lios(Mit inaj;is-
insidi;c pr;cparciitiir, ;iiiiiiiail\crtc.
El (|uis Pa-
pitalis B. Marirp Bcllilomilaiup

lcr, nl)
l'i()
caimt
cisdcin IVafiilins iiariforinitcr cligciKlus.

(|ii()(iiio
trimonium B. Pclri te abscntc primuin P;iiliiin transmiscris,

tunin lupi r;ipaccs,
tiicbitiir?
iiivadciif
(luamrcjnnim
lialiitn
iii
rcyulari
ilclcrciit
iii
cruccin
onnii-
iiain (iu;c tcrr;i

,
cst fyrainiis,
riilicaiii
l)iis
cainpo alho, ac
c;ctcris
ne
dic;iin
latronibus
alii,
magis fa'cunda, (luam

alii,
oiniiiiio |)arcin fratrihus Uliodicnsilnis,
ctc
tiia?
Piccnuiu
Umbriam
,
alias alii pro-
ad uovuiii ciiiicstrcin Ordincni coastitiicnduin plurilnis(|nc privilcgiis cuin

IMiira alia dcccrail
\incias
dilacciîbuiil
iiud;ibuiit(|uc
prorsns
exornat.
Dat. Roina'
apud
S.
Pctrum anno
In-
carnationis l)oiniiiic;c mcdi.ix, Pontilicatus nostri aniio i .

pri/icipes ut illuc conveniaiit.
liltcris
XV
k;il.
Fclirnarii,
sponsam luain. Cum redieris, iiou iiivt^nics locum, ubi rcclincs caput, qucin jiossis tuum diccrc. \A Incc Ponfifcx Meliora, inquit, pr;csfa:
bit
'i.Pontificis iter Mniiliuiin vcrsiis, cl sullicitnli
Ex adscriplaliiscc
cnuMulandi
ii
Ueus, cujus acturi causain percgre proficisciinur: quod si permiserit di\ina miscratio id
fieri
quod
Uoinai
exaratis dic,
kal.
(lui
boiiis
fiinetis privari liis tcmporalibus Ecclcsiam (inamfide inalumus nisi ser,

:
Pontificcm
tiniin
XV
Fcbr. Urbe e.xcessisse Man;
\amus quod promissum

et
est, perit fides
nostra
aditurum
referuiit
',
tnm
cx
Ms. Codice
liis
'rahnlarii Vaticani
in tiuo dics profcctionis

:
qnis amplius crcderct nobis? Rcligioîuoque in discrimine ponitur, iiuam Turc;c oppugnant,
Ecclesiffi et Iioc
:
xcrbis dcsiguata cst
Uiexxii .lanuarii mcdlix,

:
;idversus quos convcntus intliclus est, sin pcrgi-
domiiuis Pius recessit de Urbe quibus etiain consciitit (lobcliiuis, qui Pii itcr accnratc dcscribit liisce
mus, nutat. Tcmporalc regnum

s;c|)e
amissum
si
csl ct sa^pc
rccupcrîtum
dillicile
spiri-
\crbis
Poiitifcx
maxiinus ad
tnali
scincl e.xciderimus,
poterit.
vendicari
tertiodecimo kalendas Februarii, qufe dies profcctionis dicta est, cx palatio Apostolico, (jiiod
aliquando
tliora
illa
Pereant haec fluxa, dum solirctineamus. Nec plura locutus itcr

.
ad ;cdem
in Vaticanoîiitcmpcsla noctc MariccMajoris in Exquilio inoiite se contiilil, ibiijuc scquciiti dic coiinnoralus frc(|uciiti populo ac Aclicmcntcr bulirynninti la-
cst
apud
S.
Pclrum
ingrcssus csl
5.
S.
clirvinaus ipse benedixit

diiin orto,
el postridic, sole noii-
pcr tlierinas Dioclcli;iiii, ct collcin Suburi;c ad portam l"lainincain (nnnc Populi \ocant) et deinde ad pontem Milvium dcscendit. Cardinalcs co usque secuti sunt, ct optimatum Urbis plcbisque niaxima pars. Ibi equituin iii armis expectabant turm.T, qu;c Pontiflccm futum dcduccrent. Tum dimisso po|)ulo scx cardinalcs
agcnti
,
Subdif auctorpcrnoctasse primnmPontificem apud Campanianum, Ursiiiorum oppidum sextodecimo ab Urhc inilliari disbins, ibiiiuc archiepiscopuin Tranenscm l.atini cardiihilis frafrcm suinino cnin apparafu Poufificcm oiiinciiiqne curiain cxccpissc
itcr babcrct, allatsc
:
indc cuin Tifcrnum qua; Assisium

Ecclcsi;e rcstilii-
sunt
litterae,
a .lacobo Picciuino
Roman;c
:
tum, ut pactus antca crat Fcrdinandus Aeapolitanus rex, nunfiabaiit cum \ero eas \ix legisset, concitato cursu \cnissc nuiitium ab E\crso .\nguillari;c coinite, (]ui laborcs vi;c prauiunfiîbat, ac plura ex illius discessu iminincnlia discrimina, el anteijuam kal. .Vugusfi adessent, ingcnlcs turbas in Ecclcsiasfica ditionc excifandas, ac tiim
delccti
sunt, cini
pap^c
servirent
itcr
Vilbclmus Rotliomagcnsis e rcgia stirpc natus, Alanus Avinioncnsis nobilis Brilo,

Pliilippus P.ononicnsis IVicolai
Pontificis quoii-
Prospcr Colniniicnsis, Rodcricus \icecancellarius, (lui Roinanorum Pontificum nepotes fuerunt, Eugenii, Marliiii, Callisfi. Cardinalcs rcliqui, cx (}uibus nonnnlli \alcludinarii lucrunt, jussi sunl Ronui; manere, aulmitius Veris tempus expectare, ac tiiin pnqicrc scqui, ct, cuin aliin-uin ^cgrittidinibiis Poiifilcx ii:noscercl, su;c nc(|uaquain pepcrpcdaiiio dolore et pluribus affectus cif. (|ui moihis siihirc inorlis pcriciiliim maluit, (jiniin
fratcr,
dam
Pctrus
S. .Marci,
demnin ipsuin cognifurum tjuinam
nec Iiis movcri sc Pius cst nuntioquc dcdit m;iiidata, ut rcceptiiin .\ssisium Evcrso rcfcrret. Craviori \c'ro cnra sofidi sibi extifisscnt.
jiassus,
lutus est Pius cx illius arcis dcdifione, cum propterea quingentos equitcs a F>ancisco Sfortia
.Mcdiobincnsi dnce iiostnlasscf,
(ini ipsiiin in
:
Assisinatc agro stiparcnt, ac tuto dcducercnt
cum
vero
jam
'
:
iis
non cgeret, lucc Mcdiolanensi

.\ssisio,
;ul
rescri])sif
Picciijicrafo
cf
comifc
constiliibuii profccfioiiis dicin iicgligcrc. Obsbi-
l)r;cfato, (nein])c Picciniiio)
dcMitioiicin nos-
haut
;niiici iiuiltis(]nc
aitibns rcmorari pncsu-
tram coincrso
, cl infr;i,
"
liorlainiir,
ut labo-
lcin adnitcbiinfiir, liorridam livcincm, ct rigidas

Apciiiiiiii ;ilpcs, ct itiiu'ris inillc
rcm
ulfra
t]uingenl()s
illos
periciilamcmo-
non
.
susci])ias, scd
si ct
ranlcs: (|u;c
fiierc (lui
cum
Irustra olijcclarcntur,
:
non detiii
tum
cxistimcs ac
mittcndi proindc nobis safi^facinissi, ct accc]itafi ;i nobis

ctiiiilcs
iiobis
diccrcnt
En, Ponlifcx,
si
niilbi
(|u;c
fnisscnt
.\t
corpoiis rctinct cuia, rcspicc saltcm,
tibi
non
Assisiiiiii iiiodfi, \ciiiiii ct .Niiccriaiu
coimnissa
est,
Romanam
111.
Ecclesiam,
ct (iiiof ci
(Iinildiimquc,
lum
'
Ci\itatciii-Vctt'rein rcdditani
Pio ipsc testatnr

1
liis
\crhis
;ul
najitistani
Rrcn-
AjMul rcsc.-l. 11. Idcv. Call.

11.
I.
p. i8.
ijobcl.
iii
Cuimii.
'
Pii
II.
Lib. brev. p.
'.).
Lib. brev. p.
l'If
II
.\NNUS
:
'2.
rilHl.sTl
.59.
181
(laiu
iii
(iciiiiaiiia
oratorciii
siuiin
(livilas-
rct marchioiiciii cuntdciit, cl
fitdciicum
intj^c:
Vetiis, ct
coltuin
Assisium quod toncri per comitem JaIMcciiiiiimii iioti imiorahas, Ix-ncficio

ulla contcntioiic lihcrc cst rciliiituin,
;
Uci
siiie
idcinquc dc Niiccria facfuin ct (lualdo quod tihi ad coiisolalioncin liiain nuiitiandiini imlaviiiius
".
ralorem, ut Mantuaniscoetibus interessent quo scrijisit ad Ilcitiicuin Viencli;iitt ;trgutn('iili) ncitscm cjjiscojium, cl llcnricum iiildcar pryepositum Frisingensem, (jiii ;i Friderico arcanis
'
(oitsiliis
adliihcii
:
;cr;iiit
solili,
ut ijtsiim ad id
(la'tciiiin l'ius
rilcrinun profcclus in-
;i(ldit(('r('iit
Imii
l''ri(lcticiiitt
iitsiim
coltortatus
ah cpisco|io acceptus est in palatio, (|uod Nicdlaus ul tuluiu PoiititicilHis, si (|ua

yenli
{,âu(lio
est
nc iinjtcratorio itiuttcri in ea (îiristiani iiominis causa deîsset; titin ArgciiliiKiiises, R;i-,
persccutioiiis lempcstas iiigrucrcl, asxluin
e.\-
silecnses,
Constantieiises
carmnque urhiuin
.Manlii;im
truxerat,
cum
l't
nius essct.
Ponlifex,
locus natura ct opcre munitissivcro Tyl)cri \)cr pontcm trajecto
episcopos, necnon Eistetensem, Herhipolensem

et
Argentincnscm
'.
(u-atorcs
legarc
Narniain ct Interramiiam S|)olctum contendehal, vicis uhiquc fcsta frondc exornatis, maxiina pom|)a ct t;ratulatione effusis ohviain popnlis sit acccplus, dcscrihil hiscc (Juacumque iler fecit, poverbis Gohclinus
'
:
dum
jussit
7.
De liortativisad Fridericum
*,
datis litteris,
ut ad Matiianosconventusaccedcrct,
mcminitCo-
puli
tcs
sacerdosacra fcrcntes fcliccm vitain cuiiti |)rccari, pucri innn|d;p((iic puclh-c rcdimiti tempora
ohviam
cllusi 1'ontiliccm saliitare,
suhdihiue jain aiil(! l'iiiiu misisse ad illum Baptistam Brendam jurisconsultum civeinque Itomanum, ut iitsiim ad hujusmodi ilcr
hclinus
incundmn
lauro, ct olivarum
ramos maiiu gcstantcs
\i-
lam
et felicitatcm
niaf^no pncsuli o])tare, qui
sollicitaret, at Fridcricum plures ad declinandiim conventum causas, (iiiasi inuita sihi in Aiistria rcrum moles incumberet, pra;textiisse tum alias inanes argutias quod Man;
fimbrias \cstimcntoruin contingerc possenthcatos sesc arhitrari. 1'Iena uhi(]uc po])ulis itinera
et strata
vircntihiis Iierhis,
op])idorum
oi)crt;c
Itci
et
ur-
rtinum altcrnatim designata fuissent, dc (luihus a Bai)lista Brcnd;i, misso Mattli;co collcga, certiorem fecit Pium, cui permolcstitm
tua vel
fuit rcfrixisse
bium
])lalc;c ])rctiosiorihus
jânnis, dojir;cci])uis
mus civium
temi)!a(]uc
mayiii
ornata modis. Sic per iNarni;un cl Intcramnani S])olctuin us(]uc vciitum est, iicqiic hic iniiior
1'ontilici
defcndend.c addictum, rescripsitque oratori suo, Fridericum Pontificis sua pro commmii salute spernentis excmiilum sciiiii
ardoreni, suisque
adeo
in j)rincij)c fldci
ita
commodis
lionor
Pium
iiot;v
in ea
cxhihilus . Biduo moratum urbe addit auctor, cui consentiunt

aiitc
dchuissc.
Regesto,
adjecta;:
de (luo iâulo Die, inquiunt,xxvi
incmoravi,
'\
dicti inensis
ni-
miriim Januarii, intravitSpolelum,etcxivitxxi\ ejusdem .

(i.
Nos, iiKiuit ^ jam itcr sumus ingressi, propter miiltiis dilficulfatcs domesticas nohis sit grave, oinnia tamen pro Deo et salute fldelium patienter perferimus . Haec Bren
quod
etsi
da;
"
Friderico
vcro
intinit
Gohclinus
Iisconsonanl(|uo(]uc.V])oslolic;c litlcra'
'
Poulifcx remisso Mattliaô in hanc sententiani

:
intcr;iinnai ad Albertum marchionem Brandemburgcnsem xxv J;iiiuarii dat;p, (]uil)us euin ro gat, ut ad indictos Mantnanos convcntiis accedat, imperatoremque ctiam ad eos sua cohonestaiidos ])ra}scntia alliciat. Non soluin, in(]uit,
lii
rescripsit
Ouamvis
iii
.Vustria inulta;
essent.
(iu;e pr;cscitti;iitt
incii idcirco fldci
imperatoris exigerent, non ta orthodoxa' negligenda negotia,
nam
etsi
Koma
Pontiflcis praesentia egeret, reli-
(luisse se
clcsi;c,
])(!rsonaIitcr
ad
mcmoratam
dietam,
(jiia'
tamen et rrbem ct omne regnum Ecnt conventum jtctcrct pro Christiana sa:
.Mantutc teucbitur, acccdere velis, sed i^ro honore et gloria C.ermanici nominis cuin inii^cra-
lute
indictum llomain distare,

Austriiu
quam
nec ininus a nominatis locis vel (Incciam vei civitaimitcraloris scdciii, Ponlili-
lore ita efficcre, ut ipse quo(jue, cteteris postluibitis,
tcitt
novam
;
idem boc
faciat,
iion tluhitantes
suum
et
cem
itcr
annis phuium
c;ctcrorum Alamaniir princij)uin cxemjÎuni n;liqiios ad convenicnduin moturum cssct aulcm

:
acturum
ct morbis gravem longius indccorum videri Ca^sarcm vali-
duitt cl tlorenti a-tatc
iinjicriali
iioii
cxcellciiti;c
et
toti
Germanicc nola
Coiisulat hotiori suo,

gioiii,
levis,
ratani
sieanalio, de qua omnihus dcdimus, in
sjicin ()roi)c cxjilo-
itciiuc
catisa tidci Cltris-
Cltristi;inam
dici
rccusare hrcviorcm viam. consulat Clirisliantc relicommitt;it ,ut su;i itcgligcnli;i rcmitnblicam pcriissc ;iIiiiit;iitdo
incptias au(iu;idain juris ncgaiit
cum nos in liac nuUi dcfaligalioiti aut labori parcentcs eisdem obviam procedamus. Dat. Inh!r;iiiiti;c dic xxv Janiiarii, foittilicatus noslri amio >'. Dcindc Spolcli ijic jjroximo Joaniti
liainr sihi
dccssct, jtr^cscrtim
possit
ticîuc (;utsidicorum
iiostra fftatc
diat, (|ui siihlilitate
eum
ohedirc oportcrc, qui ad ca loca vocetur aiterii;iliiit
noittiii;tt;i
scnil
sumimim
cl
jiis
smnmain
cssc injiiri;iin, itc(|ue itlciidum c;ivillalionihus,

iihi
Carvajal cardiiwli S. Angeli
(irieccjiit
',
imjicllc-
hoii;i lides
rcquirilitr,
Christinna res in
'
liohcl.
llb.
Comni.
I.
ii,
l'iiis
brev. p. 7.
'
Hf^. 1.
liiijj.
Calliî.
III.
|.,
'
1'jus
lib.
brev.
Ib. p. 7.
182
tlii^criuiiiie sita csl,
iic(|iie
PII
II
ANNUS
-.
CHRISTI 1459.
ad iiicorliim locum
se fuisse
vocatum,
:
(jui
prius ([unni
domum
locis
re-
al) eo transmitti, ut imperatoriis Pontificiisque hortationibus soUicitati solemnibus Christiano-
linqueret cdoceudus crat ex debcrot accederc parceret
duobus
liis
quem
rum
cipfibus
9.
non deessent.
Perusiian
ahi
liete
ciijiis
excusationibus,
Pcrfjit
excipitur
quee apud viros graves ridiculaB viderentur, ne(|ue Ulricum audiret juris interpretem magis
dein Senas, pati-iam
suam ,
i|uam suam coiiscicntiam . K. Abstulit vero IMus mox occasionem levibus iis arpiitiis de loco altcrnatim desifrnato,
ciim cuini Vencli,
(|ui
supremus rosa aurea donatur. Qiiod vero ad Pontificis Perusium profectioneni altinet Perdescribit eam hisce verbis Gobclinus
, :
mar/isti-atus
usium
gilari
:
])rofectus
(lui
est,
post excidiiim
Constanti-
exbiliiti,
humano
lii ei sunt ingenio ])otuerunt exco-
ubi iionores
as]iera
nopolitanum
suis
diffisi
viribus foedus
cum
iiam (juamvis
sa?viret
hyems,
Mabomete
pepifjerant, Ftini
conventus baberi
noUent, ne illum in se incitarent, Mantua designata est, deque ea re certiores facti omnes principes, tum Fridericus ipse litteras ad principes electores rogatu 1'ontificis dederat ', qua-
non tamen aliter adornala civitas fuit, quain si vernum tempus adesset virere totam urbem,
:
gestire viros ac mulieres, qui
Romanum
:
Ponti-
licem
intuerenlur,
illic
nam
ante annos octoginta
nemo
aureje
Christi vicarium viderat

vias
pendere per
et
rum exempUim
infra
scriptum
est
ouines
exelec-
iirbis
insignia Pontiticis,
hinse
:
Copia' littenc imperialis ad
unum
,
nondum
plena), ludi militares exhiberi
loribus sacri imperii.

'<
Vencrabiiis
dilecfe
nepos
et
princeps
omnes profusam ostendere la^titiam cardinales, et universos ciiriales bumane ac benigne tractari .
elector. Sicut alias sanctissimus ter jiapa proposuit,

et
dominus noscivitatem Mantuanam vel

Bulla sua" sanctitatis no-
interjectis, addit
Nonnullis de viris illustribus illiiis urbis Gobelinus: Venit in hanc ur-
1'tiniini in F(U-ojulii in
bem
minavit pro una dieta principalitcr proj^fer factum et causam Turcarum per semetipsum in inedio Maii ])roxime veuturum tenenda, ita siia sanctitas per alias suas litteras, quae nobis in
B. Marite Virginis
Pius Pontifex in vigilia Piirificationis malris Domini, et in die festo

:
de more candelas largitusest . Et infra <cMansit Perusii Pontifex tribus hebdomadis . lis res])ondent, qua; in prffidicto Pontiticio Begesto'
Die prima Februarii mcdlix Perusium, et exivitxix . Porro adventus die primo Pius Latiuo Cardinali Ursino, a quo certior factus erat Neapolitano regno Fer(iinandum solemni ritu bcneficentia Apostolica Ex litteris iiidutum fuisse, bajc rescripsit '
hac hebdomada praisentatae fuerunt, declaravit ct nobis intimavit, (]uod curiam papalcm ad
praedictam civitatein Mantuanam transtulit, et in proposito el vohintate talem antedictam dietam ac causam in Mantua ijiscmet celebrare vellet
sunt adnotata
intravit
et expedire,
ac nos
super
iioc
rogavit et
etiam a nobis
postulavit,
;
ut ibidem ad
suam
tibi
sanctitatem veniremus
et
alii
necnon etiam quod

ad
circumspectionis cognovimus investituram regui Neapolitani solcmni inore factam jam

tua?
et aliis nostris principibiis intimaremus, ut tu
esse,
quod nobis summopere

in
placuit,
et
;
tuam
quae
grata
antedicti
personaliter
prBedictam
diligentiam
Domino commendamus
re
electam dietam Mantuanam venire deberetis. Propterea cogitavimus, (]uod nobis bene decet in iis suam sanctifatem jira) oculis babere, et volumus, si Deo iihicuerit, nos in his ita decen-
aiitem de voluntate regis signiticas,
omnia
babuimus credentes
l)i;csertim
ipsa esse,
ut scribis,
nos tales erga serenitatem suam fuerimus, ut mcrito nobis affici debeat, etc.
cum
i
non sit aliquis defectus in nobis. Quare cupimus et te etiam rogamus cum speciali diligentia, quod ad laudem omnipotentis
ter tenere, ut
Dat.
Perusii
i
Februarii
Pontificatus
nostri
anno
>.
10.
Discessurus Perusio Florcnfiam
petere
Dei,
sua3
sanctitatis et Apostolicae
Sedis glo,
cogitahat, deflexo Senaruni itinere,
riam, et noliis ad lionorem et obedientiam juxta poslulationcm el requisitionem suce sanctitatis, ac secundum tenorem litterarum Aposto-
quod illius urbis civibiisob nobilium ordincm gubcrnacureipublicai dejectiii subirafus csset
:
lis
cuni
vero Senenses vererentur, ne qua inde ignominia'
licarum
et htterariim
missariim, ad
Mantuam
te
labcs
i]isis
adli8eresceret,decrevere oratores,
transferas, et
mittas, in
in lioc voluntariiim invcnire jier:
hocnobis singulariter complacendo vohimus id circa te et tuam dioeccsim una ac
ad cobonesfandas siio aditu Senas (lui comiter vocarent (]ua de re hrEC tradit GobeliPiiim
;
cum mus
iicm,
su])er his celeriler nobis

in
.
sua saiictitate gloriose recognoscere. Cu])ituam responsioscri])tis
nus': Scneiisos, Pontificisiiidignationc cognita, atijue admodum veriti, ne,sc ])Ostlial)itis,FIorentia
peteret
Mantuam, molliores
(]ui
facfi
legalos de-
sine dilatione
destinare.
Ex
ad
creverunt,
Vienna
Has
litteras ubi
acce]>it Pontifex,
Joannem
Carvajal cardinalem legatum Perusio
bonigne Pontillcem salutantes itor oi ])('r ])afiiaiii siiadoronl . Acccjiit oos humaiiiicr Piiis, sextaijuc Fohriiarii diead Sencn-
misit, jussitque ad singulos principes clectores

1
lieg.
J.
Hull.
CallUl.
I.
li:
p.
liS.
-'
Lil).
Itcv.
p.
II.
h\l. luler
l'ii II
lil.
lircv.
|i.
i:i.
'
Gobel. in Komni.
ir.
'ir
II
ANxrs
2.
CHRISTI
S.(h-iicis
l'ir)D.
13 parochialciu
scs scripsit
',
sui iion esse cuubilii quippiiuu iu

;
liis, (lui
Ecclesiam
visi-
eorum urbe novare

a;jf,M'C(li
cuin(iiie
iter
Senas versus
S.
I'clri
a[)|)ro|)in(|uantc vij^csinia Fcliruarii dic
larent quffi postea cathedralis effccta est. NonnuUis intcrposilis dc Pctro cardinalc S. Marci e
decrcvissct,
ca dc
rc
cardinalcni
ad
Viiu'ula lcgati Aiostolici inuncrc in I'rl)(^ fuii- Ad xx Kcluuarii, iii(icntcni ccrtiorcni fccit = Scnas pctitiiri, dc trans(|uit, liinc disccdcinus
:
Viccntina ad Palaviiiam scdciii traducto, dcquc Pontihcis Boncovcntiim advciilii, iibi consistoriiiin
cdcbravit, sulidit
SiMjiuMiti dic,
maximn
civiiim comitatii, et
iiuM'C(liliili |ilcliis
alacritate,
lerenda
autein
",
curia
iiiliil
iii
liaiic
dicni
tua'
dccrcvimus
et infra,
circiiiiisiicctioni
iiijini^Mmus, ut
cardinali NiciEno,
Alniannum illiim, cui, iiistaiilc concessum cst decem millia
pulchcrrime ornatam ct fcstivantcm ingrcssus cst patriam, ncc iisqiiam major ostentatio lactitiic visa cst . Per\(Miissc Pontiiiccm Senas xxiv
Februarii dic aflirmatiir iii Nulis apud praidictum Vaticanum Callisti littcrarum volumcn his verbis Dic XXIV Febriiarii introivit Scnas, ct
:
hellatorum in subsidium tidci confrrcfiare, ad nos antcquam alio divcrtat l'crusiuiii mittas; intcndimus enim hoc initio fcrvoris conatusiiue sui ci de aliquo subvcntionis auxilio providcrc. Datiim Fcriisii ix Februarii, Poiititicatiis nostri
cxivit XXIII Aprilis Mcni.ix

l'^.
Ingresso
',
igitiir
quit Gobelinus
iiitas in
Senas Pontiticc , insecuta cst paiilo post solem-
anno
sine
.
<<
11. Constituta disccssus dic 1'ontifex,
non
moerore , inquit Cobeliiuis \ civium, qui longiorem sui domini morain optabant, viam Senas versus corripuit, et ad lacum Tra-
medio majcris jcjunii Dominica dics, cui )-osx vocabulum imposucrc. Pontifex, ut civitatcm honcstarct, rosam auream, qua; (|uotaniiis
tirbis,
dari
consiicvcrat,
priori
dominorum
symcnum
jectis,
pervenit,
Koinanorum clade
.
et
Haninter-
nibalis victoria nobilitalum
Paucisque
cujus magislratiis Iriduanus cst, Iradidil, adhibita oratione, iii iiiia dc Senensium laiidibus disscruit, jussil(|U(^ cardiiialcs dcfcrcntcm
Exagitaverat pluribiis diebus, cum eo pcrvenit Pontifex, aquas lacus valida tempestas, ita ut navigandi nulla pateret faculaddit
:
rosam ad palatium usiiuc comitari niedium inter ultimoseuntcm, quae sorsin familiam reformatoriam incidit, cui Boninsigni cognomcntiim
dcdcrc. Postlia!C de
accersito ad se
iirbis
tas
tum vero quasi

praesuli velut
divino nutu repente vis
rcstitutionc
ordinis nobicoepit, et
omnium ventorum
gium
con(|uievit, et intranti navi-
lium gentiles homines appellati agere
animal domitum sese pr;ebuit marc, et undique scdatis lluctibus mira tranquillitas oborta, adeo ut ingens captura piscium facta sit. Dum navigaturin insulam, in
(lua Pontifex
scnatu in luinc modum locutus cst . Habitain ea de rc, nimirum de equitum ordine, ciijus pars civitate exacta fuerat, in patriam ct publica munia rcstituendo
apud religiosos
S.
Francisci
mona-
orationem
Pontificiis
rcfert
idem auctor, additquc
in Scaliis
chos pernoctavit, siluerunt fluctus vesperi et nocte tota et niane, quod secutum est, doncc navigium Pii ad littus pervenit, cxin iterum ssevire et inter se coUuctari vehemenles venti cceperunt, ita utqui Pontiticem seiiiicbantur vix periculum submersionis cvascrint, admiraiilibusaccolis, quod per universam Hyemem proccllosus et intractabilis Trasymcniis Pontillci
iiavigabilem se pra^bucrit
in
.
nensi senatu senlentiis diu certatum,

postiilatis
cum
parendum, aliis auteni nobiles honorum participcs ficri non debere viassensisse *, ut in patriam socictatcm rcvocarcntur, ac propacdignitatum tcrea festos igncs aliaiiiic piiblicic hctitia^ sigiia tuuKiue Pontitiper totam urbem emicuissc
deretur, sed
:
demum
ccm, ut Senenses bcncficio devincircl, Kadico-
fanum
Romamc
EcdesiiB ditionc abalicnassc,
Subjiingit idem Gobelinus uti Pontificcm agriim Scncnscm ingredientem exccpcrint

hctitia
iiide
ac metropolitica dignitate Senas insignivissc, creato archiepiscopo Sciicnsi .Vntonio Piccolo-
inginti
umque,
natale
Scncnsium oratorcs, (llausiSarteanum et Corsinianiim Pii

:
ininco.Pra'tereascpuIclirumc candido niarmore parcntibus Scnis slaluissc iiiciso lioc Epitaphio

:
solum dcduxcrint
fcstivo
Fuit oppidiim
iiKluit, ille,
mirificc oriiatum, gcstientc itopulo
et
nimium
ob prtcsentiam maximi
se
prtc-
Sjlvius hic jaceo conjiix

Filiiis
Victoiia niecum C3t.

p;ipa
Piiis.
sulis, (]iiem
apud
nalum
gloriabaiitur,
ncc
13.
hoc
claiisit
maimore
satis aiit intucri
aut consaliitare cuin poterant.

(iiiod
Mansit
liic
Pius in fcsto,
B.
Pctri Catlie-
dram
qiic
appellant, ac remdiviiiam percgit, statuithoc in loco novam F^cch^siam ct palatiiim

arcliitcctos ct opcraiios
a^dilicarc, conduxitciiic
Mov addit aiictor ' dcrcgum principiimoratoribus, (|ui Scnas, ut illoriim noinine que tidem ei obligarcnt, contliixere. moratur prresul, im Dum, iiKpiit, Scnis
Matthia!
non parva merccde, ut mcmoriale diulurnum rclinqueret. Concessit

tias
suaj origiiiis
et
indulgcn-
pcratoris Fedcrici lcgati, ct Ilciirici Castellte, et Hungarise, et Alfonsi PortugaIia>, et
iilcnarias
(iiiotannis
in
fcslo
Inventionis
1
Oobel.
1.
II.
.Malavol.
iii
1.
iv. p.ii.
l'ii
:i.
lil.
ib.
I.
'
Gohcl. iu
'
l.il'.
bifv. p. 10,
'
lbi<l.
p. 11.
'
r.|,i'l.
1.
II.
Coiiim.l.
II.
Campau.
Vila
II.
el
Malavol.
iv.
p. 3.
184
PII
II
AXXUS
'2.
niRISTI
l-'!.")!.
(ieorgii IJoheinlir rcfîs, cl IMiiliiipi lUirgundia,

cl
n^giiim fastigiuui
aiilciii
silii iiiUKiiiiii
pcpcrissct. Ciini
iiiiaiiimi
taiiliiiii-
Alborii Aiistria'
(liicis
ct
Fodcrici atqiic AI-
cognovissct Pius Iliiiigaros noii

iiuliii.irc,
iit
hcrti
marcliionum Brandcburgcnsium advcntarunl, Christi vicarium pro veteri more adoraturi.
conscnsu ad Fridcricum
scd
modo
aliijiios
seditiosos,
privatas rcs suas

;
Intcr
(]uos
ma,u;ni
ct
pra-stantcs
\iri
cirerrent, ad ini([uum bcUiiiii ipsiini alliccrc

pra>tcr('a
ac
iucrunt, cx (jueisduo paulo post ad cardinalatus
Turoas toriiiidaiulaiu cxpoditioiioiii ad
honorem assumpti
Atrcbas,
ct
sunt
Joanncs
cpiscopus
iiiii-
cxpugnandam Paiinoniam
pcriciiliiiii
conOcorc,
iiuloqiie
Rrocchardiis
pra^positus Saltzburet ejus
imminorc,
iie
Mallliiasrox,
composito
iiomiiii ftr-
gensis, altcr ab impcralnrc missus, altcr a
ciiin
Barliaris cxitiabili Cliiistiauo
gundo.
Verum Brocchardus,
coUegEE
dere,
arina ad infringcndos Friderici conatus
.Toannes Indcrbachiiis,
ctArthonguscognomcnto
vcrterc cogorctur, cidem Fridoricoconsuluit',ne
Capcl jureconsulti cum 1'Iorciiliam applicuissent, aliquandiu illic remorati sunt indigne
fcrentcs Maltiiiani llungaria;
Ict,
soditiosorum Huiigarorum susurros aiidirevelac potius divina; gloriaj tuenda;quc siue in1."..
rcgem
Romano
tcr fulelcs cxistimationi studcrct.
Ponlificc ai)pcllatiim essc, cjusquc oratorcs cos

in curia consecutos honores, qui regum Icgatis cxhibcri consuevere, ciim barones Hungaria} impcratorcm supra sc rcgcm clegisscnt, atque
'(
(liauis
Pius papa II imperatori. Charissimo in Christo fili, etc. Quolinuntiis nobis affcrtur sifvissimum fidoi
'<
nostrai
ipse dclatiim titulum acccpisset. Pontifex, ca rc
(|uibus pcr hosce

Ilungaria;
hostem Turcam magiiis apparatibus. annos indcsinentcr stiuliiif,
cognita, injustam
esse
qucrclam
dixit,
quando
staluissc ventura .Estate, traiismisso
mos
esset Apostolica; Scdis
eum
regeni appel-
regnum,
pofcrit,
ct
Danuhio, qufficumque ChristianoIjismn

cst,
lare, qui
rcgnum
tencret, et prior ante sc Calli,
rum
loca
violcntcr invadcre.
stus Matthiam
rcgcm appcllasset
atque hoc
est,
autom HungariiC regem, quantum
in co
modo
impcratorislcgationi satisfactum
in temiilo
qufc
deinde
proBstitil
divK Maria^ virginis publice obcdicntiam . De admissis Matthitc

'
continuo sc ad defensionem parare, scd vehcmcnter sollicitum esse ne Chrisfianorum inoproposito suo miiius possil lestiis impcditus
libcre
uli.
Pannoniffi regis oratoribus extant Pii ad Frideri-
Propterea,
cum audiamus
qiii
esse
in
ciim litter
Scnis data'.
ipso rcgno baroncs noniiullos,
celsitudinem
res oxlior-
U. fredericum frusira dchortatur ab Uungarico regno affectando, ne Matthiam regem ad iniAffectarejam guum cum Turcis fpdu^ adigat.
tuam ad novas ibidcm contra illum
cocperat l''ridcricus impcrator Ilungaricum sceptrum, atque a Pio, duin Spoleti versabatur,
tcntur, idquc verisimile sit magis juivata ex causa quain charitatc tui tcnfari, nc cx hoc capitc scandalum gravius oriatur, pro honore
screnitatis tua; et charitate fldelium
est debita, pic
\clis,
qu
nohis
consilium
regni
pojiosccrat,
an admissurus
csset, si
proccres, ut non levis airulgebat spes,

cui Pontifexin
rcquirimus, ut cogitarc interius undo hoc temiiorc ad honorem tuum, et
ipsum regem renuntiarcnt,
sententiam respondissc refcrt te regem llungaria? sunt electuri, si fidcs iis habenda cst cl regniim dare possunt, non dis-
hanc Gobelinus"-: " Qui
conservationom Christiante plebis conducat inetenim si invaquietorum consilia audirc ut tc adjuvanfe facilc Icsccntc disscnsionc jiossct, idem rex intestino malo cxtcrnoquc
: ,
suadcmus accingere quod

otleruiit et
bclli
otfertur
sin
litcin
îmul opprcssus
saliiti
in
concordia aliqua ciim Turcis
matcriam, contra sentimus, iiiaximcque cavendum censcmus nc quid agas, advcrsus Turcas institucnda; (| 110(1 cxpeditioni impedimciito sit . Itcriim ctiam a Fridcrico consultus an ad Hungaricum sceptrum corripi-
consulcrct, non tain ipsc a ciinctis lidelibus vidotiir ciilpandus, cujus bonuin propositum patct, quam. qui eum ad damnosam
sua^
convciifionom necessario compulissct. Huc accedit,
quod cum
id
regnum
tolius Chrislianitafis
cndum
prosilircf,
rcspondit Pius
'
exaratis Se-
nis XXVI Fcbruarii dic littcris,
non
id suscipien-
dum
temere, sed consilium loco ct tcinpori et rebus ab ijiso exploratis aptaiidum. Nihilominus tamen dominandi cupidine tlagrans Fridcricus, maxinio rei Christiaiia' detrimcnto suiqiic dcdecore, discordias noiiinillorum procerum, qui in
clypcus essc antehac consucverit, nosqiic illo pugnantc otiosam semper securitafem cgerimus, si adilusillc immanitati Barbarorum niiiltitudiniiiiic patorct, nou dubic ingcns calamitas in omncs dcscenderet, auctorique hujus damnati
consilii
imputarct Dcus qiiidquid

iNos
iiulc essct sc-
cutum.
siimus
fiidine
iiiiiius
siii
qui
et
aistimationi
fui
nominis
ampliniliilo-
Pannonia adversus Matthiam regem conjuraverant, aluit \ inani scilicet spe illectus, eorum opera Hungarici regni, cujus sacram coronam, quam oliin Stephanus gesserat, penes se retinebat, qiiasi Mallhias ca ipsa non rcdimilus
afTecti, et prffiter cseteros gloria ct

tc
augcri expctimus
vidoiitos
quaiila olfcnsioiio Dci,

luoc iiicerta spcs
ct (luaiito popiili
daniiio
possit
constare,
siiadcroiiiiis scinpor fiuo sulilimifati, ut

tofiiis (irhis jiidiciiiiii iiiluori, (iiiaiii
mallos
paucorum
Pius
p. lo.
lih.
'
liiev.
p. 2!l.
I.
(idbel.
suii.
1.
II.
I.ib.
biev.
'
liuullu. dccail. y.
IX.
ruis
lib.
brev. p. 2j.
l'U
II
ANN'L',S 2.
(URISTI
17.
1450.
'
185
lcgalus cardinalis omnia
îcdiliosa |romiss;i autliro

(iia,
ct proiiterca hoiiitas
Interposuil
ciiaiissiinc
fili,
qu.nc
scinper ad saiutcin in
ail
oniniljiis vainit, valeat

fiicfiis
nunc
consenationein
eversionis
Domiiiiii,
iie iiiKic
patroeiniiiin ex tnadii,
sua studia, ut ejusmodi controversiam sedaret ct Hiingaros scililiosos ad Matlliia' obsequiuni Iradiicerct (jiiocirca Eridericus do illo, ut[)oli'
:
f|ueni tenos, expectat, indc
causam
rcruinsiiaruinam[)lilicationiadversaulc,questus
cst a|)U(l in
sine aeei|>iat. l*ru'cidenda^ sunt inaliirnandi oinnes oeeasiones, ct opera danda, ut saliiti commiiiii eoiisulatiir in (|iio serenilas tiia reni digiiam imperio faciet, lidelil)iis iililem,et nobis
;
Pium
t|ui
lcgatum i|)sum monuit, ul

inclinarct, ciiin
illiiis
neulram partem
:
con-
trove:-siffi
cognitio ad
Sedcm
in(|uit,
.\|)Ostolicam |)crli-
nerct
iu
Quan(|uam,
ea sem[)er sapicntia
fueris
,
iiniee
gratani
(|iii
cum
tc
iiitimo
allectii
luis
omnibus
;
actionibiis
i|iii(l
ut quid
amemiis, crcdere delies omiiia lia'e a lidcli procederc dc conservationc laiidis lua' semper
solliciti. Dat.
I(i.
eorde
Scdcm
.\postolicam,
lc
ctiaiu dcccat acutis-
Senis
ii
.\prilis aii.
>.
simo vidcris nihilominiis ijiiia, ut iiovit circumspectio tua, judicium supcr contcnlionihus
rcgiii
Detcrrehat
liis
IMus Fridcricum, nc insc
Hungaria' iiostnim
cst, et
ad nos illariim
justo funcstot|uc
bcllo
implicaret
ut vero
cognitio pertinct, tlaiida

rafione, in lianc
inclinati
:
libi ct ut)his est 0[)era^
llungaros ad propulsandos Turcarum iinpetiis

acccndcrct, vcxilliim Apostolica lustratiim prcce
iii
ne in facto dictove ullo vidcamur affectu, noa
mauis
tc
iii
tjuain illam
partem cssc
tractatibus
1'annoiiiain
misit
de
',
fiuo
iii
Carvajal cardinalem, (lucm lionis inunere confirninrat

regi conferret, licec scripsit
"
ad Joaiiiiem Hungaricae legain evcrcitii

.Maltliia'
tjuod a
iri
oinnibus
istis
>.
observatum
liciu
non duhifamus
iii
.\dhibuit Poii-
ut vcl
tifcx.qiii su()rciiuim
lliiiigariam Scdis.\posto-
crucesignato attoUcnduin curaret, \cl

*
:
boncliciariiim iiii[)crium obliucbaf, ut cx

stiidiuin
vctustis iMonumentis constat, ad controversiam
Pius
[laiia
fili,
II
cardiuali S. Angeli.
etc.
dirimendam
sed
illiid
clusit ambitio
Dilccte
salutem,
.Vudicntes clia-
l'iidcrici,((uia|icr(Iii('llil)uslliiiigarissollicitatus
rissimum
regtun
in Cliristo lilium
nostriim .Matlliiam
Clirisli
Huiiiiaria'
illustrcm exercitum
es Austria hostiles acies in Pannoniam etTudit-, qiia; se conjuratis jungcrcnt undc ma.xima
,
lidclium magiio stiidio iu dicspararc, utTurcis,
clades illata
quos fama
est ingentihus copiis ventura ^'Estate
inregnum Hungariaa
erit resistal
;
irrupturis, (luantum in eo
auctoritatis atljiccre,
eidem regno parto alia .Maliometes imminebat sicque uno eodemque teinpore duorum imperatorum impetus a .Matthia
'
est
[iiitavimus huic sancto proposito
sustinendi fuerunt
Pontifex
qua^ pcricula leformidaiis
suo,
quantum possumus,
Matthiam
ipsuin
hortalus
ei
'
est
ut
etsignum aliquod
geri, conslantius
in acie esse,
inquod intnentcs
sibi
fortem
>i
auimum
II
gereret,
suam
opcram non
auspicio sanctie Uoraana? Ecclesia' belluni hoc
defuturam
liisce littcris
spopondit.
discrimina snbeunda
exi-
Pius papa
rcgi Hungari;e.
stiinant. .Miltimus ilaque et pra^sciitcm
nuntium,
qui tu;p circumspcctioni vcxilliiin antedict;c Ecclcsis! sacris consuctis a nobis bencdictum tratlat, volentcs at(|uc mandaiites ut si totis
,
Testis est
regni viribus exercitum i[isuin contra intidelcs,
ad laudem omnipotcntis Dei et confusiouem pcrsequcutiuin noinen sanctuin suiiin, vcl tua circumS|)cctio erigat, vcl rcgi ad hoc tam sanclum opus eri;;cndum consigues, sicutuoslro ct A|)Ostolic;c Sedis honori luie sapientis videbilur expedire, etc. Datum Scnis ii .\prilis . .\e vcro llungaric;e yires cx intcstiuis dissensionihus distractie dcbilitarentur eidem legato amplissima dctlit maudata \ ut omnes, (|iii Hungaiiam tuibarciit, cuin Turcicus immiiicret tcrror, Kcclcsiaslicis censuris sine ullo dignitatis discrimine percelleret. Quod vero ad iin[)oratoris ciim Matlliia rege controversiam atlinerct niliil atlvcrsus Fridericum moliri vetuit*, cum is jus sibi in Pannoniam ascisceret scd ad ambos conciliandos muluoque adstringendos fa'derc iucumberet.
ut [ira'fcrtur, [larari contingat, illutl
,
,
Charissime in Chrislo fili, salufem, etc. Deus quanto dolore nos conturbarunt, ([u;c inter screnitatcm fuam ct celsitudiucm imperialem proxime cvcnerunt tcstcs etiani, qui uos de hac re audierunt loquentcs certe ex illo temporo luilla fuit nohis liora jucunda. Vidimus coiitiniio t(uaiituiii impcdimeutum ad executionem [)ii desiderii nostri esset appo; :
situm,
quantat|uo facililas
|)cr
liiiuc
modum
:
daretur adversus religioiiem Christiaiiam simul
doluimus non esse sublatam liujuscemodi controwrsiam, et utinam in lioc arliculo temporis,
iu ([uo
conatus omnes nostros ad causain
lidei
Christiana; attulimus, posset sedari. Innotuerat
nobis egregia voluntas tua ad sanctam lianc expedilionem, et quotidianis lilteris legati apiid te noslri significali erant continui apparalus, ad quos tc fortiter accingcbas. .Vou igifur liis su[lervenienlihus malis fu magis dolcs, quam nos
doleamus, neque omnis vestra dissensio minus

flenda est nobis
quam
tibi
in
eadein
ambo
licet
sumus
nieutis et auimi anxietate, teque
absentemcogitationecontinuacomilamur, Deum
>
Piiis lib.
biev.
p. 24.
^ Ibid.
p. 2G.
'
Ibid. p. 25.
'
Lib. brer. p. 41.
Bonfin.
tlcc. 3. 1.
v.
s Ibiii.
Lib.
lliid. p. 41.
brev. p. 52.
.Vnk.
Tdmts
-XXIX.
R.vv.\. X.
186
ornntes.
ut rorlciu
libi
vu
11
AXivrs
iuirbe.it,
2.
(iiiiisTi
1/159.
auimuni
el
convcnlu
.-Egra!
cclebrato significavcrant,soliuiii
si
rnulra liostes nominis sui

diler ponit^nl.
manum
misericor-
cum
egregie flrmaturum,
a
religionem
ref(M't
illius
fffi:
Uuamvis, ciiarissime fili. lircc ita evenerint, nn()i|iie tempore tot te (lifficultates circumstent, nolit lamen mcns tua deficere,
aut
basim posuissct, neque
Romana*
EccIesiiT
dcre et obseqiiio discederel,
Dubravius'
Alia, in(]uit, via contra adversarios se muniit,
murum
istiim totius Clirislianitalisdeserere,
conjiinctione videlicet Germanite principum pcr
quo cadenle, ad miserabilem ruinam Dominici

gregis
pateat aditus. Si, ut in
liac
miiluam benevolentiam amiciliamqiie
et affini-
Domino
confi-
lalem, aderatqnc mirifica occasio frei|U(Milibus
dimus, perferrc
sola
.4=;slate lias
ingruentes
molestias poteris,
speramns venluro anno non

;
nos defutura serenitali tufc debifa adjunuMila sumus, et non deenim liac una ex causa liic sumus dies ac noctcs cogitalus omnes nostros
atque consilia ad
sonEE et
Ijcntes.
"
tunc principibus ^'Egram ad fines Bobemia' convenientibus, alque illis pra^sertim, qui arccs et oppida regno Roliemia', jure. quod vocant, feudalorio, [)ossidel)anl, inter
im[)erii
quos
tres eleclores
,
erant Ludovicus Bavaria?

i)rinci[)es, et
Fridericus
iiunc
ciusum
dirigcre, perlia-
Saxonia?
([ui
marehio Rrandeburgensis,
religionem paeatam,
rerum noslrarum nullam rationem
Pragam, non
satis [)er
Multis
jam ex
locis oralorcs ad
nos conve-
venire gravabanlur, rogabantque Georgiuin, ut /Egram civitatem suam ingredi ne dedignaretiir

:
iiire
cocperunt, et
liabemus, cum tolis conatibus noslris agetur. Quod si tales nostrffi et sancti.e llomana' Eeelesi;c viresessent, qnoe tanlo oneri sufficere per se possinl, sentires tu prius, cliarissime fili, animum nostruin, ncc
plures alfuturos certum quibus pro subventione fidelium

lirevi
quorum
ille
precibus libcnler acquievit,

lautissime.
in
habuitque hospites /Egra

qiias ibi gcrebant,
,
Rerum,
tantam
moram interponi oporleret verum cum omnium rerum egeni, practer voluntatem egre:
hoc consistebat, ut iiicolumem rctinerc si dignitalem suam rex cu[)cret, a Romana Ecclcsia ne discedcret, a qua sed, ipsi omnes cum toto imperio [^cnderent (juemadmodum semel jiiravit, ita deinccps obedientiam Romano l*ontifici reverentianKjuecum
:
summa
giam, parum ad
ligare,
iioc
opus possimus
libentissime
atrerre, co-
univcrsis suis subdilis [)erpetuo exhiberet

tcra
silia
illi
ca"-
gimur principes Catbolicos

quibus
alias
nostris precibus fa-
cxpedita fore, ad eaque expedienda con-
parceremus.
Honor tuus rcgius, et salus regni, quod regis cum memoria palerna, quse etiam exemplo suo fidelibus prodest, serenitalem tuam ad fortiler el glorioseagendum invitent. Redemptorquoque
noster ,Iesus Cbrislus, in cujus manu corda sunt regum, oculo misericordia! te boctempore aspiciat, et graliam largiatur, ut ad gloriam nominis sui sancti vieloriam de impia Turearum
gente capias. Nos etiam, ciiarissime fili, tibi nt charitatis et devotionis nostr filio toto corde nostro benedicimus. Dat. vi Julii . In prwcedenti vero Epistola Pontificatus annus primus consignatus legitur. It vero Fridericus domi-
studiaque sua et opes se polliceri. Grato a Gcorgio accepta, pollicenle vicissim se ita facturum, ut suaderent . Paucis interjectis de Georgii filia, Alberto Misnia' princi|)is ducis Saxonise Friderici fllio desponsa, subdit Geor-
animo
gius
memor eorum,
Pium
quEe sibi
principibus
elecloribus dicla crant, oratores ad
Romanum
ei
Pontificem valuros .
delegit,
obedientiam
reno-
10. Adiiibilus est a Georgio illi miineri Procopius Roiiemia} protonotarius, qui fldem publice novoPontifici Georgii nomine, caeterorum oratorum more obligare detrccfavit, sed in
,
arcano consistorio addixit

aiebat,
',
ne
in
Georgium, ut
natus ambitum ingenlibus postea damnis luerit, dicetur inferius nunc ad Boliemicas res tradu:
Rohemos
Hussitasconcitarel. Exceptusis
cenda
est narratio.
18.
Podicbratii
dolos
ml/odoratus Piiis
iisii
in
est perhumaniler, et petenti pro Rohemis ad Mantuanos conventus venturis fidei publica! syngrapham tradidit Pius non tamen Georgium
;
BohemirDn mmtios
ponant,
et
miltit qiii
concordiam comcalicis sedent.
[)ublice
(jiiiiim
controvcrsiam dc
regem appellavit, cum piiblicc obsenon detiilissef ac Proco[)io postulanti

:
Asserendi sibi BohemiEe sceptri avidus Georgius, cum plures proceres sibi adversari ob hocresim
videret, qua crat inquinatus Hussiticam plures decepit ', partim vi ementita pietatis larva attrivit, parlim f(rderibus sibi adjunxit, utque anteaerat experlus res suas pluriminn auxisse, delata ex arcano Callisto III obedientia, ita si
,
quid Georgio, ut publice regios tilulos assequeretur, agendum esset, respondit illum potiturum votis, si ba^reses exRobemiaexscinderet,
idque scriptis tradidit ' Pius pa[)a II prolonofario Roliemia?. Dilecte fili, salutem, etc. Cum ad nos veneris nomine charissimi in Cbristo fllii domini tui regis reverentiam et obedientiam pra?stans, nosti quam benigne ejus intuitu te vidimiis, audivimus et recepimus cumque pro ejusdcm
: :
illius successori Pio elam eam prfcstaret, partes suas se amplificalurum s[)erans, oratores ea de causa ad ipsum misit'. Egisse id illum ex trium imperii elcctorum principum consilio, qiii iii
'
liiil.r.
'
Iiist.
Boliem.
I.
L.
Gobel.
I.
ii.
CampaD.
Cocl.
1.
\ii
Gobel. io
Comm.
Pii
II.
I.
li.
Cocl.
1.
xii.
liisl.
Hiiss.
l.iti.
brev. p. 30.
"
"II
II
ANXUS
'i.
(IIKISTI
\h')'J.
187
domiiii lui oralorihus salvum cuiKlncluiii luo Mantuano convcntu a nobis indicto ilincris scis
iios [iroinpto
ac
lil)crali aiiinio co, (|ui( iioiicsto
de bac Concilium Basilcense verbis discrillaiii iion esse de necessitate saliitis, iicc ;iliis coiiccssiiiii, iiisi iis, (|iii iii usu
iicrct,
tis
definiisse
ac licitc
licri
polcrat, niodo, ut cx lillcris iioslris
cjus ct usurpatioiie
;ctal(! jaiii
maluia
luisscut,
desupcr confcctis constat, libentcr concessimus. Qua!sisti dciiidc (|iioiKun inodo rcj^cin pra-fatiim agcre o[)orlcat, iit rcîuin nonicn lavorc Scdis
ApostoliccC jniblicc conscijiii possct.
tibi
(juique a ca;teris ritibus et cerimoniis ab Ecclesia Catholica instilutis iioii discrc[iass(!iit, contra
[)r;cs(ri[)tuiii
Coiicilii
iion
vidcri
;c(jiium
rcsDondcnuis,
id cssc
Ad (|uod nobis sunimo dcsidc-
quidquam
niis esse,
aliud concedi, sed conanduiu Bobe[ilus [)ars
rio,
nam ob
miilla ejus mcrita seni[)cr cuiii di-
leximus: vcruiiitamcn, ut scis, iion dccct Homanum Pontilicem ciim rcyem publicc a|)[)cliarc,
(]ui
iôrum sapere vdil, qiiam ac nc qiiid ad declarandum [)actorum illorum sententiam desitotus fere orbis Chrisliiiiius
deretiir,
;
nc
missurum
sc
in
Bobcmiain oratores
non ea
|)ublice eliicit
(]ua; Calliolico priii-
suos,
liiibct
qiii maiid;it;i
sua
|)crfcraiil, et ita iit se res
cipi convcniiiiil.
Uortarc iyilur euin, ut rcyiuiiu
ad sacrosancta; Uoniame Ecclcsia; et Sedis AjiostoIiccC dcvotionem ([uibus potest studiis coiivcrtat. Tollaiitiir de ineBoliemia;, cui
pra.'cst,
lotum ncgotium cx|)Oiiant, dciiti[ii(! 0[)eram, ut cum bona |)otius gratia, causa WratislavicMsiiim ([iiaiii cuiii mala coinpoiialur . Dctrcctabaiil
Wralislavieiiscs
c;ctcrique
Silesii
dio
errores, pr;cccptis tcclesiie
[)arcatur, ila
Ceorgii
sitica
jugum
subirc, cuni nossent illum llus;
enim elflciens primum ab omnipolenti Dco prtcmiuin, dcinde a nobis oiiines, ([uos pro rc^MO
nominc lavorcs
tur. Dat.
iiii|)crtiri [)Ossiiiuis,
conseijiic-
20.
XV A|)rilis, Senis mcdlix, anno i . Cuni vcro IJolicnio oratori lionorcs
quocirca Georgius e.vercicffi^jjt, a nioenibus tamen fuit propulsalus, quos narrat Dubravius professos tunc Georgio se obseijuentes futuros,
tus
iii
lue pollutum eos

du.vil, et
siiburb;ina
'
facti
cum
ille
:
sacraiiicnto [ironiissa Ponlilici iiiiple
non
esscnt, quibiis
rcyum
oratores
aflici
con-
visset
Si,
iii((uil,
(icorgius se rcgnunique
suevere, Pius aliislitteris professus cst
ea oin-
suum
in statu regio asservare,
subditosque sibi
nino inler se pu^nassc, ut qui publice rciîo nomine inissum se noii diccrct, utorator regius
exciperctur.
[lublice,
dicto audiciitcs liabcrc cuj)iat, co inlendatani-
mandatis habuit non scd privatiiii ac secreto noininc reyis prfefati nos adirc, et rcverentiam et obedicntiam prffstare, noii dcccbat nos eum [îiblice ut
Pius, etc. Quia in
nium, ut i[)se obedicntiain, qu;im j)aulo ante Pio Bomano Pontifici qui Callixto successit per legatos oblulil, adiin|)lcat. Omnia ci absqueulla
dubitatione pro voto successuia apud oinnes, qu;c ad regnuin iiertinent unde namquc lol
:
regis
oralorem
susci[)cre, el prout iiileiitioiiis
luala qiuc fiunt et ([iiotidie instanl, nisi cx inobedicntia ct conlcm[)tu rcligionis Homauce coiiflaiitur?a
erat iiostra', lioiiorare ()ui iiomine reyio publice
ad nos vcnirc |)robibitus cst. Proinde si aliler forte quain cu[)icbat aut sibi visum fiierat, ini-
qua illis, salva ipsorum conscientia salvoque honorc, iiuUo [)acto disccdere liceat, ne de Albo princi[)iiiii ci\itatuiiique Chrisliana-
nus subiimioic loco

(!x
|)olitus sit, iiitclligas,
non
rum
velul im[)ii dclcaiitiir
inera volunlate nostra, scd cx ipsius rei nali;cc
tura processisse, adversari euiin

vidcbaiitiir, ut sccreto
et
invicem
vellcl.
obedifiiliam
|)i;cstarct,
publicc regii oratoris
locum obtincre
i
ad Sedcni Apostolicam oralorcs, (|ui de Georgio coii. qucrercntur; illiim lucretica labe contamiiiatuni, cl iiijuria legios illi apices asscrtos csse, cuiii
jani anle a B. Joaiine dc Ca|)istrano internuntio
21. Misissc eosdeni Wratislavienscs
Dat. Senis
xv Aprilis mcdlix, anno

refcrt
>.
Dcdissc [ir;cterca Gcorgium alia suis oratoribus
mandata
Dubravius
-,
ut
nimirum
Apostolico anathcmate ob iiii[)iclatem suani jicrculsus fuissct narrant auclorcs ' cuin vero ii
:
ab ipso confirmari pactiones exposcerent, qua; de calicis usu Dobcmis laicis [)crmisso a Concilio Basilcciisi confccta; fueranl, sed rcjiulsam
qiiod ea indulgentia plcrique passum Bohemi abutereiitur, nec sancitaConcilii ol)seresse
,
blande ac uenigne, ut
[)ar cral,
gionis studiuiu essciit exce|)li,
ob ardcns relicoiicc[)it Georj^c-
gius iniquam sus[)icioneiii

tiil(|ue, ut ij)sos
iii
Pontiliccm, (juasi
eosad dctrcctandum ejus jugum animassct,

:
A[)ostolicis impcriis ad ci ob-
varent
Oratorcs, inquit, ad
delegit,
Homanum
ei
1'oiiti-
ficem
ct
Pium
obedientiam
renovaturos
simul iiclitiiros, ut [lacta Concilii Basilcensis ab co conlirmarcnlur. Lcyatioue fiinctos collaudat ore suo Pontirex quod rex eoruin portaiii Domini vidcatur iiiquircre, per qu;iin jiisti iiitrarent, et siiic qua itcr ad ca'lum iioii i);itcret. Ca;terum quod ad pacta, et ad communionein utriusque s[)ccici idiolis comnuiiiicandam alli>
tciniicrandum adigeret cui rcsiiondit IMus imperialium esse parlium cuin Bohemiaiu imperii hduciariam esse ;igiiosccrct Gcoigius, id pr;cstare Poiilificiarum vcro [laccm conci, ;
liarc,ca;terum nunquamSilesiosad (icjicicndum

;i
ccrvicibus illius jugiim

"
;i
sc c.vcilatos.
Pius
pii|);i 11
rcgi lioheiiiiic.
(iuibiis
Slesilas,
(11111
conlcnlioiicm
libi
Duhi-.
I.
'
\ii
cl aii.
'
l.ib.
I.iIl
hrev.
-'
illll'!-.
1,
XXX.
bfv.
p. ti7.
188
iMi
II
AXNis
2.
riiuisTi 1'^59.
nobiles viros iionnullos duces, et
esse alfiriiKis, inm()ii;iiii \eiliu autlitteiis
ail iioii
lcctos iilios
obedicndiim lu; sercnilali induxiraus, ncquc hujiis rei dietum aiit factum iiUum extare in
contrariuiii
clerum ac univcrsiiaicm pi'o\incia; Slesiae parte ex allera, discordias dudiim cxorlas in diem magis confinuare, et illis
biis
iiiliil
eredimiis; (luin, si qiiid ad cos scripsimiis, iiaicrna |iolius consolatio iii eorum (|uaui ad rel)ellionem suasio angusliis luit
,
moduiii vigenticausam contra iinpios Tiircas o)iportuiuim ))ossc sperari nos

iii
liiinc
inde ad publicam
ciiiii
lidei
etenini
tolicffi
cum
iii
(ide
(',;ifli(iliea
ct
devofione Apos-
volcnles,
lis,
quantum
Deo
jiossiinius, iis ina-
Sedis ciuisf;inler semper iicrseveraverint, ad nos venientes atiiuc mittentes iion illos ;e(iuuiii erat inconsolalos dimilfere, conlinue
;igcre ne ad
ne f^nnius invalescant, obviam irc, et id nuituam sanguinis effiisioncm utrin()uc dcvcniaiur, cuni ),ersonalitcr ad illos coiiferre nos
tamen opfavimus, ut saha iidei vcritale, tui animo csscnf, ct tibi in cunctis [larerent ncîue
:
()uorum
vero,
cum
le
pcr alias nostras siimus
liortati, ut
non valeamus, ad vos convcrsi, de ei rerum gerendarum usu, afi)ue ad lioc sanclissimum o)iiis fervcnli
fidc, diligcntia
a via facti desistens
dissensionem lianc patereris com|)oni, judices inter te et illos nos declaraviinus,
/clo pra}ci))uam in
ncque
alio
modo,
qiiain iêr
concordiam
Domino fiduciam gerimus, ad regem, duces, clerum et universitatem ))rtedictos, sequacesque et adba^rcntcs eorum, neciion
conciliare nos postiilavimus, iiiuinque etiam in Slesitas, quodcumqiie jus liabes, toUere nullo
quoscumf)ue
alios, si qui
sint,
in
eodeni
rcgnointcrsi; dissidentes, nosfros ct Apostolic;r'
inodo intendimus
in
iis,
mandarc autem iisdem, ut

oflicii
Sedis nuntios et oratores iiersonaliler desiinanius, etc,

Instriiit
qu;e doininiuiii temiiorale conccriuint,

nostri csse
aiictoritate, ut
tua3 celsitudini pareant,
non
dissenticnles conciliarc, laHlera
pacem iiiler armorumdis-
duximus, ad imperatorem, cujusnomcn scdenique rcco!j;noscis, totum lioc perlinef, et al) illo implorare super iis remcdium poies nos auiciii, quos cliariiasfidelium ex oflicio pastorali asirin:
solvere, lumuItuanfcscom))escere possint, "Dat.
Maniiue anno mcdlix^XII

fus nostri
2;!.
Kal. Ociobris, l'onfific;i-
anno
ii
Daiam
])raterea
illis
iirovinciam
ut
paccni infcreos, (iii;infum possumiis, eiir;ire debcmus. Scripsimus taiiien eisdcm, ut pro liis
"it,
ipsis
componeiidis oratores suos ad nos desfi:
confrovcrsiam de calicis usu sccLirenf, narrat Dubravius ', sed non ))ermissos a Ceorgio c;i de re verba facere, sed tantummodo ;idiie Wratislaviciiscs, ut eos
vi
ijisi
clnunc ctiair. litleris iuis copiam pra-scniibus iiiferelus;uii

narcni
'
;ulducfi juxia
conciliarent, ()uos aperta

:
scripia iioslra
proierere noii iiotiierat

iic
Kos,
in()iiit,
Ceor-
iteramus, celsitiidinem liuini in Domiiio exliorlanies, ut tuis biicvcnturis oratorilnis manda-
giiis
loqui quideni passus est dc pactis Conr.oliemi comiâciata vocaiit, ))Oslqu;ini
cilii, (]ii;e
tum ad
li;ec iiis;i siitliciens
tradas, cl inieriiu
;ib
a siiis oratoribus
com)ierit
ill;i
a l'oiitifice noii
;irinis ef violeiitia teiniicres, Clirislianoqiic

'niiiii, (|ui s;ilis
sanlio-
esse
ab iiilidelibus iunditur, pro

.
comprobata,unde omnis exisiim;iiionis dignitatisqiie sua incoluniitalein s))erabat, iiani

si
norc
lci iuo()iie ctiaiii

i
i>arcas. lat. cic. .Mantua!
1'oiitifcx
illa
rata
liabuisset
regis
qu()()ue
XXIV .\U!/usti aiino

ii.
Caderum
|iostulaiis ))rccibusque C.eor-
seclam ratiflcasse Yidebatiir. Aliler igitur s))em cecidisse cum inagno videlicei animi dolorc accepit; facile
vi;iiii
nii,
qui se Calliolicum esse aflirmabal,
morcm
iamen
perniisit, ut se
illi
Wratisla-
u-erens ad WratislavienscsS quod Ceoryio luereseos notam inurerciif, niiniios niisit ad i))sos inconcordiam cum Ccorgio rcdigendos, quorum
eonferrcnt, atque in
(Juani
iiidustria sua
eam
et
)iacificationem
))0S-
darciit, ()u;e salva regis

sef.
majestate tolcrari
auctoiitate ita ex
meminit
))leno
Diibraviiis
sic iiu)uicns
Missi
cum
maiulato llieroiiyiiius arcbiepiscofius Cretensis, cl Franciscus Toletanus sacrarum lifterarum professor. Extatad lios IMi Diploma ', quo
iussi sunt ))otissimum ))aciscendo Ceor|.:ium inier ac \Vratislavienses fcederi operam navare, ut
iit induWratislaviensibus concessa; essent, [iriusquam in verba Georgii jiirarent.lI,TC de Itobemis îariim Senis, ))ariini
senfeniia ulriiisqiic pariis coiifeceriint,

))r;eterca
cia-
iriennii
Mantu;e, vcl in Doliemia gesta lioc

niiiic
aiiiio
conjun;
genda duximus, ne eadem sicpius repeteremus

de
aliis
omnium arma
((
in
Turcas vcrlerentur.
fratri
regum
])riiici))iim()iic
oraloribus,
Vcnenibili
Hicron\iuoarcliie|)isco)io
Cretensi, ac dilecto lilio Francisco
deTolelo sa-
qui Scnis Piuin convcnere, diccrc iicrgimus, 2i. Ilcnrki regis Castella; egregia fidei amplificattchi'
Ecclesia Hisp;ilensi, cra; Tlieologi;e professori in dc Asiigia, nuntiis ct oraioribus iircbidiacono

nostris.
Cuiii iioii
sfndia, et rjucrelx de ahusujuris asi/li.
Lcgati ab llenrico CasieIIa> rege fuere Rodc-
ricus episcopus Ovetensis, et Alfonsus rcgiorum

sinc (lis|)licenlia senscrimus iniii
consiliorum particeps, qui conccpfam ab Hciilico keliiiam ob 1'oniificias
lercharissiiiium
Cbrislo liliumnostriim (;eor-
infulas Pio dclalas

;
"ium
1 3
Bolienii;r rc.ucin illustrem ex una, ct di-
solemnibus Ycrbis expressere
lum
spes
in-
gcntes de Maliomctica superstitione

Lib. brev. p. 07.
1.
dclciida.
I'i4
I-
lixl-
cjn^
'-J-
'
;c
Ut.
apud Cocl.
1.
xu.
1
pubr.
.vxx.
\i. !'
Diibr.
I.
\xx.
II
ANxrs
2.
CIIKLSTI 1/|59.
189
Oiiii.s tiiiii
III
Cahlrlliiiii iliiiiillrrcl l'i(is,
vicissim
llciiiico s.uTuiii,
(111(1 .irilcli.il, ridci iiiiiiilificanda'

',
clesic-E
rissimiim [)cculi;ircni nosliiiui ct liiiinaiuc Ecfilium liabemus, et in cliaritatis nostrac
sludiiiin ci ii|)cruil
(oinp;ir;iri iir()|ilcica
maiiMaiiiii
visceribus conservare intcndimus,

;;iam
tuamque
re-
liinuin
tjrrcslrcnuiuc
iil
cxcrcitiiin,
scijuc
liiain ilcr ;iili)in;irc,
ccichcn
iin;i
cxpcditio
liostcs (^lirisli;uii nimiiiiir- ciiiiliccr(;lur.

<i
cmiiicntcm, ac omncs, quos nobis commcndatis, et |)ro (juibus supplicatis, gratiis ct favoi ibus Apo[icrsonam
clarissimis
virtutibus
llcnrico
IMus i);iii;i Caslclhc
II
clKirissimo in
rcfî
(lliristo
filio
stolicis
foverc
cur;ibiiiius.
i
etc.
l);it.
Scnis
cl l.cj:ioiiis
illuslri,
sa-
.M:nLix, xxvii Fcbruarii,

2.^.
lutcin, clc.
<'
anno . Quercntc aulcm codcm Henrico rege

cunique
furtis,
Vciicraliilis lr;ilcr nostcr
Uodcricus cpi-
[ilurcs in (kistclbi collocalis in locis sacris asylis
scopus Ovelcnsis, ct dilcclus filius Iratcr Alronsiis dc 1'alcncucla consiliarii ct oratorcs tui lillcras tuaj scrcnit;itis inj^cnti fidc ct dcvotionc plcnas nobis linniilitcr pra;scntaruiit, ct procuratorium tunin rcgio si;,nllo inuiiilum facundc
ac yr;ivilcr nobis in gencrali consislorio perina-
lietos iiigentia tlagitia admiltcrc,
casdibus
cl adulteriis sc
contamimireiit,
confii-
gcre ad Ecclesias, a ([iiibus cuni jndicum im[lerio ad tribunalia raiîantur, |)ricsules de \ioiata
Ecclcsiastica libcrtiile agcre, ccnsurasquc
Kcclesiasticas
luibcri
;i
incuterc
lias
vero
ut
irrilas
nenlilms perorarunl, tuam inlcgcrrimam (idcm cl dcvolioncm crga nos ct Apostolicam Scdcm
ac urdcnlissimum
fidci Catliolictc
jiidicibus,
cum
cx co scclcratis bomi:
aniinum
circa cxiiltalioiicm
addatur audacia ct rcs[)ublica evcrtatur oboriri cxinde [)lerumque graves contentiones,

iiibus
cum
pr;cci|)ua
virlutum
cl
mc-
Vcrum
ritorum luorum commcndationc cxiircsscrunt. licct pcr nos viva vocc satis copiose respoiisum tiicrit t;uncn (|uia maxime de,
an ccnsura; jurc vcl injuria infiicta! sint cunuiue ob locorum intcr\;ill;i difficile et arduum esset Sedcni Apostolicain consulere, tta:
gitantc rcge, Pius

ct
arcliic[)isco[)0 llis[)alensi jus

',
lcctiinuir pcr iioslr;is littcras
cum
tua sorcnil;itc
auctoritatcm contiilit
ut de ceiisuris
ma-
proloiiui, tanîuam noslro et EcclcsicX pcculiari

lilio,
lili
gistratibus publicis irrogatis cognosceret, easque

vcl firnias vcl irritas renuntiaret. Territos lioc
iili(|ue
rcspoiidcn! instituiiiuis.
l'iit;iniiis,
cli;irissim(>,
lionum esse diviiuc voluntatis
;uino
auspicium, (luod tua sublimitas ingens gaudium cx iioslr;i iul siimmi .Vpostoliitiis apiccm assumptioiie
pucruin
noniiuUis [irodigiis lIis[)anos fuissc, ac triciiiicni [iricdixisse, gravissima Hisjianijc mala iin[)endcre, ni liomincs divinas iras
se avertereiit, refert .loaimcs [)iis operibus a Mariana f liabitasque [iropterea plures solcinncs su[)|)licationcs. Scd dc calamitatibus,
-
susccpcrit,
;
et
(|uod
licne coiicipi;U
ct
spcrel dc nobis
n()slr;iin
;i(l
quamvis cnim imbccillitatcm

sarcin;iin
(lui
t;iiitaiii
iii
senlimiis, coiifi-
diiiius tiiincn
noniino,
dchilcs lortcs lacit,
(luod supcralis liorum tcmiioriiiii diriicultiitilnis,

iii
postca llisiianias aftlixerc, agettir infcrius: luinc dc Pliiliiipi ducis Burgundiic oratoribiis,
([u;c
(luil)iis
lidcs Cliristi
inaximis pcriciilis coiiSLillraj;aiite
([uorum
siipra
mcniinimus, diccndum
cst.
llicl;itur, t;iiidciii
dixiiia
clcinciili;i
ciil-
perditissimi liostcs fidei sectiE Maliometicic

lorcs, a (luil)iisciim(iiic plaiiis,
tam
(Iriciitalil)us
Clii-isli;iiios
ducc/n hdrlatu/- Po/itifcx tit m. Detu/utta mter Ger/iuinos dissidia compcscat. lerc ii P.urgundi nominePontifici ducalia studia,
Uii/i/i//ul/,v
(inam
siiiius
()cciilciit;ililiiis pîrtilius,
pcr
vires(|ue universas ad
comprimcndos Maliomebitius
[irofc-
exlcrminaluintiir, lii(|ue Catliolicus et gloriosis-
tanos
tidemquc
:
Clirislianam
princcps spurcissimos Sarraceiios,
cum
tu;c
iiniluis licll;i
assidua iion
siiic celsitiulinis
rendam lcgaratciiim ille [iroptcrca in Orienicm ad Davidcm Trapczi impcratorem, et alios priiicipcs oralores suos, ut
maxinui laiule geris,

ct
vi et potentia tua
repclles,
communi
jiincto tVcdcre
inlcrim cxercitiis Catliolicus lam terrcstris
(luam maritimus, ad cujus prcC[iaratioiiciii festinamus, procedct advcrsiis iniinanissiinos Turcas vicloriam reporl;iturus, (ûod ul liat lciii[)oril)us
noslris
ab (Jrientalihus Occidenlalibusquc Mahometani opiirimercnlnr scd de liis [lostea sernio erit. Intcrca piuni l'liili[)pi consilium commcndavit
:
'
1'ontifex, cuiii([uc
ad constantiani
iii
susccpla
bomiiinm orarc
non ccssabimus
sereniliiti [ler
ct
iiostras o[icras ct
coiiatus nostros ex[)oiicre dc-
senlentia hortatus, [ucccs addidit, ut studia sua ad scdanda nata iiitcr (icrmanos dissidia converterct:
cernimus, prout alias lu;c

littcras
nostras
sif^nificiivimus
complcmciito ilcr dielam .Manluic iiulictam |)ro|)cramus. Cicterum, cliarissime fili, devolas commendatioiics,
et oliliitioiics
ct
pro (|uarum rcruin nostrum, Deo concedente, iul

;
tuas [latcrna cliarilale recc[)iiiiiis
lial)cmusiicceptas,nec dcficicmus in
omuihus
Pius [lapa II iluci l!iiigiiii(li;c. llortamur, (|uaii([u;ini o[)us noii sit, ut iii glorioso proposito perscveres, potcntiamquc Deo acceptain, sicut seniper es solitus, ad ornamciitum Ecclcsiiu sua; sanclic et salutcm fidclium scdulo confcnis, hoc pricscrtim lcni[iorc,
<(
;i
([Uce
concernant honorcm lu;v coroncE, et rcgiiorum et siibdiloium tuorii m, lc((ii(' uli clia'
in
([uo sa[)iciitia
lu;i
iiitclli;;!!, ([iiod
sii
opus
'
Lib. ni. p.
iifi.
Miiriana
1.
xxii. c. 20.
Lib. hiev.
Lih. brcv. p. 17.
p. 23.
m
iiil
Pir
II
ANNUS
'2-
criRisTi 1459.
stolica! Sedis
au\ilio. CiTteriim
iioiiiiiillos
s(M\aiidam Chrislianam rempublicani tali ciim iiitellif;amus iiriiicipes

Alamaiiiii;e \ariis iliscordiis iiiler se
legatus, statiiit
ul
sacrameutuin
deferri iion
Eiicliarisli;eabs(]uevelameiito, ipso die Corporis

Cliristi
dumlaxat excepto,
,
piiblice
dissidcre
quai
iiec
luuica;
suiit
iiec
coii-
deberet
iiiide
fideliiim
devotio ad
praifatum
temnendw,et ab
coiifuîum, uos
te
liisad
tuam
iiobilitatem liaberi
Sacr;iiiieiitum
tepescit
iu dies, divinus eultus

])ropter lioc
elsi seiiliamusiiuod tali tempore illorum pacietuuioui quantum potes studere, nec nostris exliortatioiiibus ulla iu partc eyere
;
dimiiiuitur, et sc;iiid;ila iuterdum
tameu quia opus noslrum
jiro tide
nos \elicmeiilcr sollicitat, ct impedimento ad ]ierturbaiidas ratioues consilii

nostri taliuiu
|iriiici[mm dissensio esse possit,
susceptum \idemus quanto
statutum sunt subsecuta, quare ])ro parle dicti oratoris nobis fiiit liumiliter supplicatum, ul super lioc opporlune jirovidere de beiiiiîiitate A])Ostolica dignaremur. Nos igitur, qui devotiouem lidelium, ac
liortamur eaiudem ^'ciierositatem tuam in l)oniino, et quanto studio possumus, requiriiuus ut tua fideli opera lioc adjumenti genus conatui
nostro
27.
])ra'stelur
,
divinum iiostris potissime temiioribus ubique viyere et augeri supremis aflectibus desideramus, ac scandalis, ne illa eveniant, quautiim cum Deo possumus, obviare sludemus, bueultiiiii
clc.
Dat.
Seuis xx
.
Martii
jiismodi siipplieatioiiibus
La])ide
iirwfati
llertindi
de
.MCDI.1X, l'oiititicatus iiostri
aiinoi
leguiu doctoris,
marcbionum BrandeApo-
Annuit Marchiomun Brandcburfjensium
burgensium
decernimus
cliaristiaj
oratoris, inclinati, auctoritate
postuhitis de Eucharistia absque velamine cxpo-
stolica, tenore
et
iirwsentium ])erpetuo statuimus,
ncnda singulis
tore
De orafcstis in urbe Osteinsi. quoque a marcliidiiihiis Brandeburêiisibus ad Sedem Ai)ostolicam misso de t]uo
,
ordiuamus, (juod pra!f;itum Euin praefata villa Osteim singulis feslixitatibus solemnibus, el Dedica-
Sacramentum
Gobelino inemoravinuis, id sileutio prastcreundum iioii est. llertiiidnm Friderici et Alberti priiici])um iiomiue tlaj;itasse, ut Domiiiici Corporis saeranieiilum iii tlieca pretiosa uullo leclum velamine, coniposito religioso afimine, per urbem Ostein celeberrimis feslivis diebus, et Ecclesiarum enctcniis, uti aiite Nicolai cardinalis legati sanctioncm mos pristinus tulerat, circumferrelur (iiioruni precibus ascuiii
:
supra
tionis, ac iier oelavas lestivitatisCorporis Cliristi
bujusmodi publice absque velamento

;iiile
prout
Seuis
slalutuin dicti cardinalis consueliim erat,
libere
cL licite deferri
possit, etc.
Dat.
anno Incarnationis Dominicae mcdlix pridie kal. . Pudeat jam Aprilis, Poutificatus nostri anno Brandeburgeuses a progenitorum religioiie defecisse, quoruin potius ])ia exeinpla, quam imi
]iostorum impiet;item amplecli debuerunt.

:28.
sensit Poiilifex
risticC

',
ul lidelium pielas
iii
Eiiclia-
Itc(jinuldus Ciccstrcnsis in iuvrcsiani re-
sacramentiim maîs iucalescerct. Ad fuluram rei memoriam.

Quaiito
sacratissimi
,
lapsus insicjnibus episcopalibus privatur.

liic
Porro
adjungendum videlur
1'onlificein,
dumSenis
Cor])oris
Domiiii
et
saii-
noslri Jesu Cliristi
qui de
mundo
iii
transilurus
,
iii asserenda orlbodoxa fide ac receutiorum lia?resiarcbarum frangendis conatibus
agebat,
ad patrem cariiem
jiiiinem
in
suam
cibuin
Aposlolicas curas intendisse. In primis iu Aiiglia
i)Otuiu Clirisliano
populo
exliibuit,
Saerainentum, qiiod ad passionis
et uiortis su;c
coinmemoraliouem
reliquit, cunclisaliis c.\cel-
lentius lore dignoscitur sacrameutis, tanto decct
ipsum
ue ea,
(Mirisli
a cunctis lidelihiis
(juie
pro
taiiti
devotins \enerari. Et Sacrameuti laude ])er

et
eoiiveiiil at-
pseudoepiscopus Cicestrensis coinmentus est, atque ad eas disseminandas iilurima Latino et Anconglico idiomate volumina conscripsit viclusque impietalis iu celebri antislitum couliegiiKildus l'ecoli
])lures iufaudas lucreses
:
veiitu, cui arcliiepiscopus
Cantuariensis praicrat,
tideles oi)servata suiit, in dlscordiic
se resipuisse liuxit, ac
l);uteiii
coiiteiilionis
materiam dediicaulur,
ila(|iie,
librormn, quos ediderat, ])artem reconprolulil (bimnavitque

,
tentius
iutecavere. Cuiii
sicut
uuperdi-
lectus filius Herlindiis de Lapide, leguin doclor,
dilectorum filiorum iiobiliiim viroruni Friderici

senioris sacii
berli
rioiiiaiii
cujusmiserti Patres, spondentem sacram jurejurando ortliodoxam fidem semper se cultiirum in episcopalem restituerunt lionorem.
didil
:
imperii electoris et
.\1-
Uui
taiiieii
])ostea jier suniinaiu iêrlidiam
quos
inarcliionuin
Brandeburgensium
orator,
poluit infecit lueresi, ac libros iiupia doctrina

respersit
:
ad nos luissus nobis cxposuit quod, licet in villa Ostlieim Saeramentum Dominicie jiassionis iii
clesiaruni,
(jiue
cuiu Heiiricus Angli;e rex pra;-
sules(]ue Poiitifici signilieasscnt, Piiis arcliiepi-
solemiiibus festivitatibus ac dedicationibus Ecnecnon etiam ])er oclavas Corporis

publice defilius
Cbristi iuclusive absiiiie velaniento

ferri
scopo Canluariciisi luvecepit, ut illum, coacto aiilislilum cadii, pontilicali sacerdotalique diac ])a'uis giiitate ritu Ecclesiaslico exueret
,
consueverit,
niliilominus dileetiis
sacris
canouibus coustitutis
afficeret.
nosterNicolaus tit. S. l'etii ad Viiicula iiresbyter cardinalis, tunc in jiarlibus Alamanuia' \\)i)Ub. xxxii.
|i.
29. " Venerabilibus fratribus arcbiepiscopo Cantuariensi, et Londinensi ac NViutoniensi epi-
scopis, salutem, ctc.
10'i.
'<
Significatio charissimi in Christo
tilii
no-
i'ii
II
AX\i's
'2.
(iiiirsTi
1'!.")'.
1!)l
stri llciirici rcffis, ct cli.iiissimiT! in Clirislo filiu'
Li)ii(liii(!iisis
c|)isc()[)c,
ctini
;illcro
collcg;iriiiii
nostraL'
Margaritnc
rcKin;e
Aiif^^liic
illiistriiini,
tuorum,
et
si
ven(!r;ibilis fratcr
nostcr Franciscus
nccnon
\cncral)iliiiiii IVatriiin
iiostrornm pric-
e[)isco(ius Intcriimncnsis tiinc iu
rcgno
Aiigliic
latorum ac (iilcctorum liliorum nobilium viro-
sc comiicrirct, et [)r;cmissis dc facili poterit in-
rum proccrum
niiijorcm in
ricavit ct
rc^nii
An^lirn, nostrum niipcr

scilicct iniijuilatis ct
leresse, eliam
cum
ipsis fratribus c|)isco[)is vo-
modiim
;
pcrtiirhavit aiuliliim, ;ima(luoil
ciilo, ct (liiigcnlcr [)cr([uisilo, alijiic
mcntcin
(lctcnfo diclo llcginaldo, sujicr |)ricmissis iii((uiratis auctori:
pcrditionis
alumnus Rcginaldus Pccoli olim

(|iii
iii
tale nostradiligentius
rcpiitatiis cpiscopiis Ciccstrcnsis,
plcris-
quc
articulis de lidc r.alliolica damiiahililcr scn-
veritatem sitioncm liiiiiismodi ii'|icrcrifis diim |)ost abjuratioiiciu hicrcsis

[icr
etsi perinquiI>cginal-
i[)siim
;iiilc(lict;c
ilhim
Codices seu opuscula in idiomalc Aiit;lico et Liitino conscripserat, el per illos ;ic cuni illis pliires simplices in profundiim sccum pcnhixcrat, illa(|nc etiam publicc et palam ;i(lstrucre inlcrdiim pra^tiebat, et conlra
eamdcm fidcm quosdam
occiiltationem dictorum
liiiidriiiii,
vcl ali-
cujus corum, si dc jurc fiicrit ;iiil alias rcl;i[)siiiii, aut ficlc [)(Tnilciilcm fuissc, iit [incfcrtiir,
illiim,
si
commode
mitli [lossit,
ad
iios
et
Iio-
inaiKim cuiiiim sub boiia ctccrla

cjiis
ciistodiii, jiixlii
simipscraf, et
coram
le,
frater arcliiepiscoiic, ct
dcmcrilii [luiiiciidum et corrigiMidiim traiis:

,
pluribusaliisepiscopis, etpersonisEccIesiasticis
se in pra?fatis erroribus perviginti
tisse, et
annos
pcrstifiicrat,
alioquin vos ilhim iit ca^tcris tali labe respcrsis cxcni[)lo sit, adliibitis vobiscum
niittatis
aliis
pr;rmissa pcrpelrasse confessus
coc[)iscopis vcstris usi|iic ad suflicicnlcm

pontilicali ac rcliquis e[iisco-
pocnitens, ut vidcbatur, de excessibus antedictis
niimcrum, infnla
pali
coram
ratis
tc ct
cisdem episcopis,
ct pcrsonis litte;
[lalibus insigniis [^rivelis, illiimqiic
tam
c|iisco-
suas liiijusmodi puhlicc abjuraverit

in
ct
quod
et
easdem de
de
et
illis
caitero minime relaberetur, pcenitcntiam agere vovcrit ct [)roniiselibris,
rit,
quosdam cx eisdem
quos
et
non
plures se in eadeni matcria cdidisse conccssit
quain saccrdotali ;ic r('li([iiis l'k'clcsiasticis ordinibus deponatis et degradetis, ac alias de eo statuatis et deceriiatis, prout sccundum sacroriim canonum statuta fuerit facicndum etniliilominus onines ct singulos incolas regni Anglia;,
;
coram produxerit, ac in eventum reincidcnti se sanctorum canonum ac Icgum scveritati subjecerit tamcn idcm Rcginaldiis prolervo ct
; ,
quoscumquc, (jui aliquos ex prrcdictis Codicibus, vel illorum co|)ias aut transiim|)la Iiabcnt, cujuscuni(|ue fuerint |)r;cemiiicntia',
et alios
nefario spiritu instigatus, et pristinarum teiic-
nobilitatis ac status, cliani
si
pontificali autalia
[irai^fulgcaiit
etiam postquam ipse |i(pnitens, iit videbatur, et indignus regimine ct administratione dicUc Ecclesiai Ciccstrcnsis scu omni juri sibi in illis, vcl ad ea quomodolibet competenti s[ionte ct libcre ccsscrat, noimullos
ccecitate obsessus,
brarum
quavis Ecclesiastica vcl muiidana

dignitate,
pcrvos vcl alium scu alios, ubicumqiie per totum dictum rcgnum et alibi, ubi opus
iii
fuerit, et prresertim in civitate et diceccsi Cices-
trcnsi, et
illis locis,
in (luibiis diclus Heginal-
ex pra^dictis libris niiiiiilcstam liiBresim conti-
ncntes in Latino, ac ctiam in dicto idiomate a se compositos, ct [icr cnm miiiimc tiinc [latcfactos,
ut perpetuo extare possenl, occulfarc, ac sic ficte
dus pcram[)lius conversabatur, sub cxcommunicationis, suspensioniset interdicti, et sub lucretici
crroris dcclarationibus, aliis(|uc gravioribus
[ncnis, scntcntiis ct ccnsuris,
de (juibus vobis
pcpnitens in errorem pristinum, (jucm simulate
abjuravcrat, relabi, et
corrigibilis
tamquam
iicfarius ct in-
videbitur, moneatis et moneri faciatis, ut eosdem libros ct Codices, scii ojiiiscnia, co[)ias vel franiiilra ccrfiim C()m[ictciilcm eis per vos prieflgendum lcrmiiium, vobis vcl personis ad lioc deputandis [iiicscnhirc, tradcrc ct assignare dcbeant. Alioquin, si id iiifra ciimdem terminum non adimpleverint, cx tunc vos in eos sententias,
servus,
qu;edam
alia
qiuc
contra
sum|)ta,
ortliodoxam fidcm sunt, et contra ea qua; sacrosancta tenet Ecclesia machinari mininic formidavit, pro[)terqu;c omnia maximiim immiiict
periculum, ne dictaB haereses taliter in diclo regno disseminatse magnorum [)ariant himcnta scandalorum, ct [^lnrimum ingcnia siibvcrtant,
et
ccnsuras,
pcenis
ct [inenas
hiijiismodi profcratis,
nccnon
excommunic;itos
auctoritate
ct ;iliis scnlcnfiis,
ccnsnris ct
animarum
pcricula gcnercnt.
hujusmodi obvolutos
dcclarclis et
et irrctitos
eadem
et
Nos igitur attcndcntes, quod morbus iste contagiosus etdiscrimine [ilcnus cxistit, et quod
antiquus
rens
et
declarari
facialis,
cos, a[)ud (|U()S Codices seu opuscula, aiit copia,
versutus humani gencris hostisqiioe-
vel
devorct hujusmodi laqueis siC[)eiiumero sim[)licium corda contamiiiat, ac rccensentes sani esse consilii, ut
quem
transumpla Iiujusmodi post lapsum dicti termini rcpcrta fuerint, tanquam dc h.Trcsi sus[)ectos su[)er articiilis fidei cxaminari, ct li;creabjurare, vel lanquam haMclicos puniri co casu fucrit faciendum illa vero ex eisdem Codicibus seu 0|iusculis, copiis vcl transuni|ilis, (|n;c ad nianus veslras pervesiin
moibida
bestia ovile
non
inficiat,
congriiam
celcritiir
luiic
morbo
facialis, [)rout in
adliibere
medelam,
fralcrnitati vcstra; [)cr A|iovirililcr in
stolica scri|)ta
lidci
niandamus, ([uatenus
negolio, ubi prLCserlim lucc ex toto rcgno
qucrela pcrducitur, procedentes vos,veI tii.frater
ncrunt, ut cuiii danuiato auctore depcreant, publico judicio coram populo concrcmctis, aiit
;)-2
II
AXXUS
2.
ciirxi.sii
l-'i,")'J.
ct cnnilimi faciatis, contradictoros per censuram Kcclcsiasticani, appelhitione posl-
concrfinaii
posita,
deriim
\i
p;issuin,
in
li(isli;i
divinitatcm cjus
compescendo,
etc.
Datum
".
Seiiis
id.
anno
In-
tantnm versari, Moysen et Aiahometem cuni Christo conferebat, luxuriam fnrtumque noxa:
lelhales esse negabat, tiiin legein Christianaiii
novir,
carnalionis
Dominica> mcdlix, VII
Aprili-;,
1'ontilicatu!; nostri
:i().
anno
promulgntione
;ib(ilituin iri
in jiidiciuni
:
///
Inereticns
Muiorl aiuiiKidrcrHliir in. motrimonium damnantcs et mai)i(is

lirildnida
artilnis fdventes.
e\orli
'
In Hrilannia (|iio(|ne Miiiori snnt novi JKvrelici, (|ui eiriitirent matriilivinis veliliim legibns,
sed ne iii vero vocatus dainnavit impietatem posterum aliis tain pestiferum virus aspergeret.
moiiium
nec (luempiain
iiisi
felicein iinmorlalitatem
posse atlipisci
Aii-
carccrcm condi a IMo jussus est Ad futuram lei memoriam. Cum, sicut accepimus, dilccti lilii, Bernardus de Bosco capell;iiius nostcr, ac p;ilatii
iu
'
>
iînitalem, viduitatemve, ant cieliliafiim coleret.
Aposlolici
causarum
aiiditor, diuluni jier felicis
Nec deerant
(luibiis a
(|ui
matricas artes exercerent
de
Francisco duce Itritannia^ cerliin' factus 1'ontifex ad eam exsciiidendam pesleiii lidei censores ibi creavit edito lioc Diplomate
-,
papam III pra^decessorem noslriim ad nonnullas Lombardia partcs

recordalionis Callistum
pro
exlirpationc
liaM-esum
illic
pullulantium
iii
(|U()
(lcstiiiatiis, ct .lacobiis
enruin ne(|uitia descriliilur

<<
de Brixia Ordinis fratrum Pricdicatorum, ct s;icra' theologia" professor, in

diclis
Dileclis
tlliis
aliliati
monaslerii
l?.
Mari;e
partibus pravitalis hiTretica! inquisitor,
dc Beari Trecorensis dioecesis, et Brixiano Meriadet, ac Joanni Barlimii canonicis Ecclesi;^ Trecorensis, saiutem, ctc.
Zaninuin de Solcia tunc canonicum Pergainensem etntriusque juris doctorem, qui aususacrilego contra s;incloriiin Palrum
Ad nostrnm, non
sine menlis turbolione,
dum
naturaliter
consumi
et
dogmata muutiniri debere, hnmi-
et gravi
dolore pervenit auditum, quod pleros-
que Ducatus Britannia? liabitatores ("liristi saiiguinc mercalos adeo tenebrarum princeps involvit, ut eos suK damnationis hipsusînc participes efficeret, ejus decepit astutiis, qnod ipsi
detestabiles, illiusque
suorum
satelliliim illu-
sioncs csecitate noxia sectantes, mortis tempora
consnmente, itautelementaaccendantnr,et omnesChristianos salvandos esse Deum quoque aliuin munduni ab isto creasse, et in ejiis tempore inultos alios viros et mulieres extitisse, et per consequens Adam priinum hominem non fuisse itcm Jesuni Cliristum non pro redemptione ob amorem hiiditatem terra)
et aeris calore solis
;
;
aliaque facta hominibus prfedicere nituntur, et per incantationes alias inlirmilates et languores infcrunt, nefariaque perpetrantes, ac viris et
mani
et
generis, sed stellarumnecessitate passuin

;
mortuum esse item Jesum Christum, .Moysen, ct Mahometem mundum pro suarum libilo
voluntatum rexisse necnon eumdein Dominum nostrnm Jesiim illcgitimum, et in liostia consccrata noii quoad liuinaiiilalcm, scd divinitatcm dumtaxat existere, et exlra matrimonium luxiiriain nonesse peccatum, nisi lcguin positivaruin prohibilione, easque propterea minus bene dis:
mulieribus virginitatem viduilatem, caMibatumque de necessitafe salutis ;vterna' siiadcntes,

,
varios errores in Cliristiana fide seminare
pavescunt,
iii
non gravem utiqne divin majestatis
offensam, ac suaruin ef aliarum plurium jiericulum animariim, pernicinsissimiim exempluin

et
scandalum. Xos hujusmodi pcstiferos,
i|iiibus
posuisse, et
fr;rnari,
sola prohibitioiie Ecclesiastica se

o]iinionein,
iit
grex Dominicus inlicilur contagione, morbos propellere cnnctosîiie populos a pr^vcipitiis et vetilis, quantiim in nobis existit, cohibere sum-
quominus Epicnri
[)r;cteia
reiii
veram
;
sectaretur;
auferre alienain non

et
esse pcccatuin mortale, etiain dominoinvilo
mis affectibus gestientes, ac

tionibus inclinati, vobis, etc.
ponit, nt in artium
rant,
etiain
dilecli
filii
legem
dcni(|iic Clirisliauam
pcr successionem
nobilis viri Francisci Brilannia; ducis supplica
alterius lcgis
nncm
haliituram,
(juemadmoduin
Provinciam im-
lex Moysi per legein Christi terminata fuit; aftir-
magicarum studiosos inqui-
mare
et teinere polluto
ore asserere prajsumeeliiiiiiiisitoris
inque eos et alios novorum errorum disseminatores Apostolica aucforitate animadvertant. Dat. .Mantua*, anno Incarnationis Doniinica; mcdlix,
liat.Pr;ctereaadipsorum auditoris prffisentiam evocatum, ac legilime
cl judicialiter
examinatum
ha^resim
postquam
in
pra;dictis
perniciosis-
XVI
kal. .lanuarii,
Pontificatns
simis erroribus sponlc renuntiaverat, et oinnein
noslri an.
ii
damnatam
manibus ejusdem Ber-
Longobardia hxresiarcha perInsignis etiam ha;petuo carceri mancipatiir. resiarcha lioc anno in vincula est conjectus, qui omnes Christianos salutem adepturos conlinxerat, mundi machinam sua sponte dissolutum iri, aliuin etiam ali isto orbein condilum aliiidque huinanum genus ellormatuin, Christum si31. Novtis in
uardi abjuraverat, contra
cum
quam eumdem Zaninum
definitivam, per oinnibus et singulis
beneflciis Ecclesiasticis, qu;e obtinebat,
necnon
doctoralibus insigniis et honore privaveraf, ac perpetuis carceribus mancipandum fore decrevcrat et dcclaraverat
tiis,
;
nonnuUis
aliis
pceniten-
prout delicti atrocitas,
et instituta
canonica
Lib.
XXXV.
p. 2:52.
l)id.
l.ih.vi. p. iS.
'II
ir
ANxrs
2.
chrtsti
]'i')'.).
193
exigebant, sciitentiam promiiliâît

(icrtis,
".
His (oin-
1'ontifexadserpens malum re|)rimen(liiiii hiPC (leccriiit: Maiulaimis (|Halciuis idiMii Zaiii-
nns ex luinc
iii
arcto nioiiaslcrii), (|uo(l (iux(!ri-
musdeclarandum,ad agenduin pa-nitcnliam pro

commissis
us(jiic
ad
nostriiiii
;
cl
Scdis Aposlo-
pncsulcm uiidiiiiic concurrcrant, focminariimquc dives ornatus visehatur, mira vestium varictas, domcsliciis simiil ct percgrinus cultus. Ingressiis Ecclesiam S. IU'parat;c, ct sacellum B. Joannis, utrohiqiie populo hcnedixit. Diversorium ci apiid S. Mariani fiiit, cui Novella
siiri
lica) liciicplaciliini
incliidatur
iiialiis
vero scnMantiia'
1'onlili-
cognomcn
lentiam antedictam ex justis causis reservamus

in
postcrum
anno,ctc.
.mcdi.ix,
modcrandam Datiim Wlll kal. Dcccmliris,

.
est, ubi ct .Marlinus ct Kugcnius sui pra;deccssores collocati fuerunt . Plura addit auctor de Florcnlin;c urhis origine atque am-
catus nostri anno
ii
llactcnus de gcstis a IMo
partim Senis, partim Mantiia! ad cxscindendas luTnjses nunc 1'iuin Klorentiam cunteni seiiue:
GiKdpbarnm iiarlium studio, demuin dc Cosmi Mcdic;ci, qui posteris viam ad Florcntinum impcrium struxit, divitiis, poplilicationc, tuiii
ac
tur narratio.
3:2.
Pius a Florentinis marinifice excephts. Abeunti Senis et Florentinum agrum ingresso obviam prodiere Horcntinorum ora,
,
tcntia, pcritia rcrum, cximiis gcstis, auctoritateque et magniliccntia pliira narrat, adjungit-
maxima
quc ut Antoninus arcliicpiscopus Florcntinus, sanctilatis excitata fama, ad mcliorem
tores dignitate et ojiibus
prffistantes,
c.umque
petcret,
Carthusianorum
Faventiniis,
fecti,
nionacboriim
a;des
vitam evolarit. 33. S. Anlonini pia mors,hm(lpsct7niracula. Per idcin, inquit, tempus migravil in Do-
Koroliviensis et Corneliensis pra;Ecclesiastici, ei
mino
Antoniiiiis Ecclcsia!
Florcntiiuc
archie-
clientcs imperii
ohviam
fuere, ac paulo post Galeatius, Francisci Sforlia;
ducis Mcdiolancnsium natu major filius, cujus eximias dotcs virtutunKjue signa primis illis annis micantia effert insigni commendationc
Pra^dicatorum professor, vir mcmoria digiius. Domuit avaritiam conculcavit superbiam libidinem prorsiis ignoravit potu ciboquc paicissime usus est non iraj, non
,
,
jiiscopus, Ordinis
invidiaj,
Gobclinus ', dc(jiic eo addit lliiiic gcnitor ex Mediolano cuin (jiiingcntis (!(|uitilius splcndido et ornatissimo comitatu Florentiamusque misit
:
succubuit: doctrina tbeologica cmicuit. Scrispit pliira volumina, quffi docti laiidant: pra?dicator acceptus in poalteri passioni
non
Pontifici
citra
obviam
qui ad tertiiim la|)idem paulo
pulo, quamvis sceleruin insectator vehemens. Gorrcxit clcri ct po|)uli morcs litcs diligcnter
:
Cartbusiamei occurrciis, et ab equo dcsiliens, sacros dc more pedes exosculatus est. Pontifici |iraiidiuni in monasterio Cartliusiensi apparatum, atiiuc co peracto in urbem properanti extra portam duobus circitcr stadiis Guclpharum duccs partium occurrerc et [irwtor
,
composuit
pcpulit
nisi
:
poluit ex urhe provcntus Ecclesia; inter Christi pauperes dislribuit in cognatos ct affincs suos,
:
inimicitias
quoad
admodum
iiiopes cssent, nihil contulit
vi-
treis ac nctilihus
tantum vasis
est
usus
fami-
liam, qua; parva

luit, et
urbis, et niuUi niagistratus
in
jiorta
priorcs,
quos \ocant dominos, qui Pontifice verbis liiimilibus salutato ct pedibus osculatis, urbem ct
illi fiiit, contcntari modico voad |)bilosopbi;e lcgcs vivere. Mortuo nobilc funus cx publico ductuin iii domo nibil repertiim est [)r;clcr iiiiiltim, qiio insiilcrc soli:
popuhim
nem pedum non
coinmendaruiit. Pro[)tcr .xgritudipoterat equo Pontifex vcbi sella sedens aurea humcris liominum portabatur. In ipso urbis ingrcssu, postiiuam sacerdotes sacra ferentes benedictioncm Pontificjsacceci
:
vilcm suiiellectilcm, c;ctera m;inus Civitas (nec vana putanda opinio cst) ad vitam illiim migrasse bcatiis
crat, ct
pauperum
asportavere.
tam
putavit.
M;igistraltis
urhis
ubi
se
tanto
peruiit, ct
pompam
duccntcs prtecesserunt, Si-
gismundus Malatcsta et alii Ecclcsiai vicarii, qiiorum su|ira mcminiinus, scllam Pontificis
siibicrc
suumquedoininum
liiimcris aliquaiiditi
Iiortaverc. (ialcatius, qui
miiior essct, et cruri-
buspaululuiii invalidis, quamvis onus ferrenon posset, inanum tamen apposuit qiiasi adjubir unus cupiens videri portantium. Priorcs urbis
iiinc atqiic iiidc pcdibiis
privatum patre ct orplianorum liitore, viduaruinquc vindicc dcfccissc aiiimadviMtif, accedciis Piiim Poiitiliccni, non istiiiu atil iilum, sed ali(|ucm excivibus suis in ejus locum subrogari petiit. Laudavit Pontifcx Florcntinos, ([ui obstinate uniim aliquem iioii petiisscnt, aiiditiiriimque sese ait honcstas preces . Justissimis ex causis concept;im illain a Florcntinis dc Antoiiini
sanctitate exisliinationcm docct Franciscus
inccdcbant. Mutabantiir
Castcllonicnsis
autein portanles
|)cr
tiores cives id sibi
dimcnsa loca, et honoramuncris cxpetebant. Galeaambulassct,

ct
tius cum aliquantispcr pedibus jussu Pontilicis cquum ascendit,
paulo post
', (lui ejusdem inores ac vitam Omiii sanctissimam dcscribit sexta feria Quadragcsimalibus cibis pro se omniiiuc familia uti, jejuniumquc scrv;iri maiKhibat. Jt^junium (Iiioque Advcntus Doinini singiilis aiinis, velut
:
Ecclesia? vicarii.
et alieno. Vicini
suo, ex oppidis ct agris noviini \ifuit, ct

II.
Urbs plena populo
iii
religionc faciehat, servare consuevcrat, qiio
cli;iin
temporc
iiDiiiiiinqnaiii iivis, iiigravescenle
'
Goliol.
iii
C.oiiim.
1.
'
Castell. ap. Leaiul.
I.
in.
An.\.
TOMUS .WTX.
Havx.
X.
19'
l'TT
TT
AXXT'S
:
'2.
('TTPjsTr
i/inn.
|)r;cdictus aiictor liisce verhis descriajtatis
atate
pro corporis iml)Ociilitalo, ulehaliir jcjiiiiia vero Ecclesia' milla penifiis iiisi morbi f;ra\issimi causa reliquisset. Leclioni divina', (luam intentus, atl mensam peni|ier habebat, ita erat
vil, i]iiein
hit
'
Cum jam septuagesimum

,
annum
attigisscf
gessif,
tredecim enim annis pontiflcafuni
nulhim posset lector \erhum minus recte qnod non statim ejus correctione emendaretur dicercs hominem non ad cihum
iit
ad (luem, cum quinquagesimum se])timumageretannum,assumptusest, febriquadam

lenfa corre]itus, (juam flegmaticam
]icllant,
luoferre
sed
idivsici a]i-
non
:
velieinenfi,
sed longa jvgrifudine
ca^na ejus aut ad lectionem accessisse nulla erat, aut hrevissima. Surgehat noctu sem:
lahoravil
cumque
ccepisset
morbus ingravesfehris
cere, veliementiorque
cessi
eum
vexaref, ac-
per,
adcoque
sollicite,ut
signummalulini
:
officii
catliedralis Ecclesi praeveniret
iium officium cum snis clericis lentione ac mcntis devotione perrolvisset, reliquum quod erat temporis usque ad horam diei fertiam lecfioni sacra? aut scrihendis lihris, de
cumque divimagna cum at-
cgo ad lectum, in quo jacehat, conabarque, ut fit EBgrotis, hominem consolari, simul<]uc bonam spem etconvalescentiam pollicchar. Ad quod vir sanctus Fiat imiuif volunfas Dei. Et paulo post suhjunxit prophetaj verha, qua> scribunfurin Psalmo. D/rs, inquit, mmormn
:
,
quihus paulo
tertia
|)ost
verha faciam, trihuehat. llora

nisi
nnstroriim hi ipsis svptuar/inta aniii, quasi prcevidisset

vitffi
missam celehrabat, quam nunquam
suae
terminum, cum ad eam jam

superius diximus, pervenis-
magna urgente
missa, quod
pastoralis
necessitate i-cliquisset. Celebrata reliciuum erat diei fotum in cura;

,
astatem,
set.
ut paulo
Imposuerat etiam non multo anfea exfreingenfi
sollicitudine
in
audiendisquc
bis,
mam manum
libromagnoque volumini,
qui mulli diversis de causis ad eum ihant, usque ad seram nocteni, praMer id temporis, quod
necessitati corporis condonabalur,
quam Swnmain appellavit, quam longo tempore, magno labore multoque artificio conscriptam, ut paulo post docebo, non ad mcalus
consumebat: neminem inauditum, nec vilissimum qucmque

a se dimitlchat
:
siderum naturseque occultas

das, sed ad
vires
demonstransalutis
satisfaciehat
omnihus quantum
dandam edocendamque eam

perceptione
in 88 erat, quippe qui audiendo paticntissimus, ac respondcndo mitissimus esset. Adjicit multa idcm auctor dc illius a^quitafe animi, humanifate in dandis consiliis, pietate in sacris precil)us fundendis, macerandi corpusculi studio, rerum divinarum contemplandarum amore, revocandi a vitiis cleri indusfria, aholendffi artis faMieratorife diligentia, tolerantia laborum, con-
scientiam ediderat, qua^ in timore Oomini edo-
cendo
operis
cum
mandatorum
.
ejus, ac
consummatione
posita est
Enumeratis
illins operihus de quihus efiam Sixtus Senensis, Joannes Trithemius, Iiohertus cardi-
deinde
nalis Bellarminus, et Possevinus in suis scri]ito-
rum
Ecclesiasticorum Catalogis meminere, suh33. In ea igitur positus
jiingit aucfor, qui
cilianda civium henevolenlia, tuendai Ecclesiasadeo ut Nicolaus V, ticffi lihertatis pio ardore perspecfas cjus bahcret virlutes has usurcum
;
morifuro interfuit gritudine curavit

:
primo omiiia
die
Ecclesije,
quod omnihus manda:
tur fidelibus, sacramenta susci[)ere
pavit voces
Non minus ego arcliiepiscopum

,
Florentinum sanctorum Catalogo adhuc vivnm adscribendum imtarem quam llernardinuni morfuum, quem cgo multis verissimisque testimoniis, omni approhanfe Ecclesia, canonica celcbiafionedccoravi >-. Emicuisse tlagrans ejus studium tradit Cobelinus in ludis nefariis aholendis, ut eliani cruce prapeunfe ad eos snbver-
cunKiue in Apostolorum Pliilip])i et Jacohi ante crepusculiim Exlremam-Uncfionem, simulque plenariain
indulgcntiam astantibus frafrihus
suis, qui
sanctum viruni in ea ajgritudine assidui ac frequcntes

ce[)isset,
magna cum
cuni(]ue
charilate observarunt, sus-
num
offlcium
tuiii
Eaudes,
circumfusi lecto M;ifulidecantarent pervenissent(]ue ad vir sanctus in ipsa jam mortis

illi
inlerceptamque intrepidus perrexerit cujusdam sacerdotis mille aureorum vim ludo sortium partam pau])crihus erogarit ita vero
fendos
, :
anxietafe positus
magno conatu
:
in fervore
S])i-
ritus initium aliis faciens dixit
Deus, inadjuto])iefatis si-
riuni
meuin intende
fuit
perspecfam
fiiisse
ipsius
,
Medica-o, c\ cnjiis iiutu ut hanc senfenfiam profulerit pcndehat

,
sanctitafem Cosm;c et imperio Florentia

'
:
gnum magna
ac
; quod immensa; gemituum nohis
asfanfibus
Magme
fuerunt
,
liac temiiestafe nosfra^
civita-
tls
calamifafes
inedia!,
niajora
pericula
hellorum,
pestis,
ferra'
motuum,
,
in primisquc
occultarnm scdifionum, qu;p omnia meo judicio nisi pontificis nostram evertissent civifatem
nostri merita orationesque restitissent
;ii.
lacrymarum reinfegrafio. Cum vero (]uasi ad ipsnm vihc terminum devenisset, nec jam ulla iiisi ])auca admodum afque ea semimorfua verba |ii()h'rref, lioc sa^piiis ex ore ejus verhum ausServire Deo regnare culhintihus audiehatur e.?/; {]uasi jam laboris sui pramium parafam:
oculos mercedem intuerelur. Aliiid verbum sspius proferchat Saiicta ct hoc item
(jue
ante
V[ aufem vitam sancfissime duxeraf, ila idurimis sanclitatis argumenlis cdiilum illustniFianciH'. CastcllioM.
l.caiKl.
immaculata rum, Mescw; cumque

Kiaiieisc. Caslcllion.
virginitas
quibus
fratres,
tr
laudibus
toluni
effeJ;iiii
qui
;i|iiiil
I.
iii.
apud Leaml.
1.
iii
Pir 11
ANNUS
2.
CHRISTI
I'i59.
195
psaltcriuin legerant,
rent, [tervenissentque
eosdcm 1'salmos ad euni vcrsum
rcitera1'salini
XXIV qui dicit

ipse, clevatis
Oculi mei scniper
adDominum;
;
manil)us,
(/ueu
cumdem
tunc oculis, crcctisque ad coeluni Oculi mei repetiit \ersum

ipse cvel/ct dc la-
sempcr ad Dominum, quonium
pedes ieo.s; sinuilquc cx continuo labiorinn nnUii, ct cx nonnuUis perc('ptis cx ore cjus
verbis intelligchatur illum in continua lacita(|ue
tem annos septemque quadragenas indulgentia;, factumque ex nova scmpcr supervcnientis populi, atque advcnarum nuiltitudine, ut sanctum corpus in ipsa Ecdesia aliiiuot dies videndiim omnihus deosculandumquc neccssario poncrelur, ncc nisi octava die post ejus ohitum sepulchro condi potuisse, illu(l(|uc sane multa admiratione digiium cst, lanlo tcmpore rcscrvalum corpus cxanime
ac culparum rcmissiones
:
psalmodia detincri, maximeque

sa'piiis ilcraic vidcliahir, (lui in
cnm
1'salminn
niillum
liiis
ultimis maltiti-
tetriim odorem cdidisse t|uin pomirabili scnipcr fiagraiilia rcdolcbat vi,

,
Lnudate Dondnum dc coelis ; et reliqua, quo etiam in \ita, ut sui fraires asserunt, dclcctari pliirimum roiisii(!\craf. Nonnuininam ctiam porrcclam a fratribus brovemDominiCrucifixi imaginem complexus tanto
uis laudibus dccantatur
:
d('l)atiiii|iic
(|iic
iii
omiiiiim jiidicio venustior laitioimorliKi facies (luaui fnerat in vivo.

,
Iiisiipcr
iiiill(i(|iic
m.iiiiis
pcdcsquc
livore
niillo rigon; cdiilracti
niaculali
ccrucbantur,
quod
dileclionis
dcosciilabatur alTectM
ut astantcs
ccrlc oinnibus id ccrncntibus magiiiim sancti(alis sigiiiim csse duccbaliir .

;i7.
omnos nuilo paclo laclirymas conlincrc
valerc-
Intcrjcclis
muKis
"
miraciilis, (|ua' \ivus

in
cuiii
mus. Sequeuli igitur die post festum Apostolorum,hocest, sccunda Maii,ct in vigilia Asceiisionis Domini, posl longamaiixictatcm, spiritus
ille
defunctusqiic
studio
|ialra\il,
:
dc popiiloriini
sanctissimus, solutis corporcis vinculis, ad

.
sane audituiu al(|ue multa adinirationc digiium est, quod dniu cjus fiinus ad Ecclesiam S. Marci deferretur, ab aniIIliuI
adjungit
cetbercas scdes cvolavit

;i(i.
Addit idem auctor aliqua qutc id proba-
rent argumenta,
lius
nempe visum
a viro sancto
il-
aniinam eadem, qiia discessit e corporc, hora in coelum cvolarc, pliuaque miracula contacto sacro pignore, vel ejusdem apud Deum implorata opc, elTuIsisse
sui
:
madvertentibus ccrnebatur; ntenim, dumviveconcurrcbant univcrsi viri ac mulicres ad locum, quo illum transeuntcm intelligebant,submissique in tcrram ac proni sanctum pnesulcm adorare consuevcrant, sic cxaiiimi tunc corpori
ret,
ac feretro inclinati, positisque in terra genibus,
Fertur, inquit,
quidam
vir
Urdinis fratcr, Constantinus

sanctitatis,
nominc,
magnaj
nifeste
cum
esset in civitate Escu-
lana, et vigilans oraret in Ecclesia, vidisse
ma-
Antoninum, eadem ipsa
Iiora ijuaex Iiac
vita migravit,
gloriosum ad ccelestem patriam

vidit
non curantcs ctiam pluviam, quw tunc forte ingruebat, omncs non tantum cives, verum ct advena:, qui tuin multi in nostram civitatem propter pnesentiam summi Pontificis adveiierant. tamquam consuctam ab co bcncdictioncm acccpturi, consuetam adorationem licet inortuo
humiliter ac devotepncstabant,
evolasse, ut(juc illud ita esse majori contlrmarc-
turargumento,
cadem hora alium
fratrem,
erga
eum
.
fide ac reverentia
tali
magnumde sua testimonium red-
qui etiam in alia civitate tunc obierat, non jaiii ad coelum, sed ad i)urgatorias sedes deacendcrc
dentes,
majorem de
jactura liictum ostcn-
dentes
quod cum
pulsatus
ille
aliiiuandiu reticcns ex latitia ac
insucta \ultus liilaritatedissimiilare
non
posset,
prccibus diu a fratribus, tandcm id quod vidit magno cum gaudio enarravit et de morte utroruuuine jiost aIi(|uo( dies id ita csse certa rci cxpcrientia compcrtiini csl. In ipsa
:
Utvero cursu tcmporum niajora Antonini implorantibus opein collata sint a Deo hencficia vario morborum gencre implicitis, insigniaque ad ejusdcm scpulclirum radiarint iiiiracula, ac demum ipsi sanctorum honorcs a
Komana
rius
:
Ecclcsia decreti fuerinl, dicctur inlcElorcntiic gcsta, diim

iii
uunc reliqua
ea
quoque exequiarum
S.
die,
duin corpus-in Ecclesia

accessit miilicr, qua'
Marci
positum
esset,
Pius versabatur, |irosequamur. :J8. Frustra ronatur Fcrdinandus

latcstum
altcro latcre dcbilitato ac stupido

fuerat,
manca tactoquc sacro corpore, antequam dc

diu
viriuiii in loto
primis Gohclinus, exoratum multis precibusPontificcni

iii
ad paceni adducat.
Narrat
rv.r ni
Ma-
Ecclcsia recederet, integritatem
fuisse, aiite(|uani ahirct Florciitia, a
corpore sc reccpisse pcrceiMt . .lussissc Pium, qui tiini lidiciiliic Maiiliiam

profcctiirus subslitcral, illius fiinus magnilice curari, ac pliircs cpiscopos id cohonestarc, rcfert auctor,
Malatesta, ul
Sigismuiidn SiciliLC conciliaret. Motum anteahellum fucrat' ah Alfonso, cuin immisso Piccinino vindictam ah co cxpeiiisiini
Ferdiiiandoregi
lercl,
quod stipendia
oliin acccpisset,
utaccenso
atque etiam ob existimationem sanctitalis, qua llornerat Antoninus, aliqiia iiidulgeiitiarum pricmia inanus dcfiiiicli dcosculaluris contulissc Addiderat etiam, inquil, summus
:
in
Etruria bello inferret Florcntinis
arma
is
vcro causatus non solutam omnem sihi (iromissam pecuniam ad Florciilinns ipsos defccil,
multo ab iisdeni conductus auro,

Alfonsi parlcs fiicranl
;uliiin(liiin
quam ob rem
;
l'ontifex
maximum
cjus viri saiictitali testimo-
dcprcssa;
sol-
niiim, ul qniciimquc ad sancliim corpiis bcncdictas(|uc maiiiis dcosculaiidas accessissct, scp-
PiLMia
I.
.\
m
lititiis
l'II
II
ANNUS
2.
CHRISTI 1439.
ut in terris et dominiis tuis pusit,
itaque sedandi
illiiis
veteris dissidii IMiis

',
ficri |)otuerit,
jam
ante
Ferdinandum
erat adliortatus
ut
cum
blico
mandato tuo velitum
nc quis deinceps
et virtuti
Malatesta paceni conficeret, ad
qnam coniponeaa
nostris et Apostolicis litteris parere prrcsumat.
dam Mediolanum
oratorem
-
delegerat,
quo
Sigismundo
Quod quantum detrahat fama^

tes et
tua\ po-
amplissimis fretum mandatis mitti jusserat, rrbinique comitem ' concordia; interpretem adliibuerat. l>esciibit porro improbos ejusdem Sigismundi Malatestse mores (iobelinus'',at(]Lie ilhim odio liabiiisse sacerdotcs, etin taiitam impietalem collapsiim, ut animam iiiterire cum corpore sibi fingeret; Deo tamen in lionorem B. Francisci lemplum posuisse, sed illud profanis simulacris polluisse excitato-
debes tu ipse per te judicare, et nosse quod a nobis ne niinima quidem in re offensus petieris nomen nostrum deleri de litteris venerabilis fratris nostri Petri episcopi Albanensis cardinalis de Fuxo, nostri et Apostolica; Sedis legati de latere, quemadmodum ipse nobis paulo
antea per suas litteras significavit. Dolemus profecto hffic non tam nostra quam tuae sercnitaUs causa, cui semper ex corde fuimus allecU,
et et honorificam facere, fecissemus in negotio rcgni nisi condiUo temporum, et i|sa urgeus necessitas, ac rerum nostrarum et Ecclesiffi status et ratio prohibuisseut, sicut oratoribus tua? serenitatis cumulatis-
que concubinffi sepiilcbro, superstifione veDivx inscriptionem insculpsisse teri banc Isotta; sacrum. Subdit (lObeUmis, non potuisse
:
optavimus rem gratam
et
Pontificem FIorentia> ad ct)ncordiain rem adducere postea vero Mantuie feliciori exitu eosdem tractatus instaurasse quanquam baud diu post
;
Malatesta
fcrdus
violavit,
insigniciue perfidia
sime retulimus. Nec certe ob id tua celsitudo nobis succensere debet, quando nihil egimiis,
nonnulla Roman;c Ecclesi oppida occupavit.

39. Mafjnis honoribiis
Bononise et Ferrarias
excipittir Pontifex, tpii ilat /itteras
mulcendum ejusaniinum.
Florentiae
Moratnm Poiitilicem
Renato ad de-
diebns octo addit auctor ^ verum Callisti III Regestiim Iiac de Uie xxv Aprilis intravit FloPio adnotantur rentiam, et exivit quinta Maii tum subditur Die nona Maii intravil Bonoiiiam, et exivitxvi ejusdem . De Poiitificis Bononiam adventu, deque pompa et gratulatione, qua a Bononiensibus exceptus fuit, pliira scribit Gobeliniis ", utque gestanda? Ponliticim scIhB urbis primores colla supposuerint, ac Pius sexdiebns Bononiae manserit. Cujus temporis spatio, scilicet, duodecimo Maii die, data^ fuere litterie Apostolicaj ' ad Joannem regem Aragonum, ut ad indictos Mantuffi conventus accederet, pridieijue ejus diei rogatus " Carolus Francorum rex, iit comitem eDuracio consiliariiim siium mitteret quo etiam dic exaratis litteris de Renato rege, qui adversus Pium ob traditum Ferdinando re-
quod tu ipse pro tua prudenUa singulari et devoUone ad Sedcm Apostolicam non fuisses proliafurus ])oUssimum cum nec tuffi serenitati nec alteri cuipiam jus jier nostram concessionem sustulerimus. Itaque horlamur et rogamus tuam
;
apud prffidictum
'>
celsitudinein, ut
prospiciat, et
circa hanc rem ita suo honori su conscienti consulal, ut si
quando
bus
cile
se casus et opportunitas offerant, qui-
tuis
sicut
honori et commodis inservieiidum sit, maxime cupimus, possit tua serenitas faintelligere quantum a nobis et Sede Apos-
tolica diligatur. Dat.
Rononia; xi Maii anno i . 40. Ronoiiia Ferrariam conlendit Pius per lUienum etPadum tlumina,quem Rorsius Atestinus, in
ea urbe
Romana;
Ecclesia;
nomine
princeps fiduciarius, in agri Ferrariensis limite
obviamfactus,honorificentissimeexcepit:"Summis, inquit ', honoribus Pium excepit, adnixus(|ue eos superare, per quos iter fuerat habitum.
In porta claves urbis Pontifici
trisque ad sellam ejus inter portantes
profectus
tur. Tecta
est,
quoad equum
pedestandiu ascendere jubereobtulit,
gni Neapolitani jus
maxima,
ut ipse interpreta-
batur, sui et uominis Gallici injuria exulceratus Apostolicas litteras in Provincia admitti vetuerat, graviter queshis est, gestaque a se in re Meapolitana excusavit.
pannis omnis via fuit et strata floribus, per quam itum est ad majorem Ecclesiam adornafse domus, et omnia plena cantibus, ae personantibus erant, acclamante populo Pio
: :
Pius papa II regi Renato. Charissime iii Cliristo fili, salulein. i\on possumus saUs mirari princeps serenissime, quod ea in tuis dominiis fieri patiaris, quLC non soliim a bono et Catbolico principe, sed etiam a tua i|)sa natura et consiietudine aliena esse videantur nam cum Romanae Ecclesise et illius summis Pontificibus ita obsequens filius fueris, et inter ca>teros CbrisUanos principes semper ab eis in honore habitus, nescimus quomodo

,
: 1
PonUfici vita. Cardinalibus et universa? curitc miiiistrata cibaria e palatio ludi multiplices
;
exhibiti, orationes
complures ab oratoribus
Celebritas hic
est,
di-
sertissimis habita!.
sanctissimi
Corporis Domini acta
forum ducta,
Poiitifice
solemnis pompa per populo benedicente, et
fiosUam immaculatam portante. Mansum est hic octo diebus . De tempore, quo Pontifex Ferrariffi moratus esl consentiuntNota! - ad Callisti III
Pius
'
lil).
hrcv.
11. 1.
|i.
:>0.
iu Coiniii.
I'ii
II.
I.
ii.
'
lli.
ili.
p. 28.
^ Ib. p.
II.
21.
''
Regestum adjectic mensis, (nimirum exivit XXV ejusdem

1
Die, inquiunt,
xvii
dicti
et
Maii) intravit Ferrariam,

.
Extaiit in eodeni
Ms. Co-
GoliH.
p. js.
:>:;.
1(1.
't
Gobel.
siijicr.
''
l.ili.
Inev.
p.
'.i't.
r.,'ill.
III.
\'\ui lib. biev.
Ib. p.
(iipbcl.
supcr.
I.
11.
Lib. brcv. Call.
111.
p.
!'&
l'!I
II
ANNUS
2.
(IIKISTI
1-'|59.
197
iisiiiu!
(li((!
l>oiitilici;i
hiploinata
'
xxii
(^l
xxiii iiieiisis
Florcntinos.
paiuiis
porta iirhis
ad Kcclcsiaiii
Maii Ferraria! cxarata. Subdit (lobelimis, convciitiim

tiiiss(;
S. Petri, qiia3 catlicdralis est, nihil

fuit, et
:
non tectum
fontificcm iiica
iiisignibiis,
iirl)c a iioniiiiliis
parictcs uiidi(]iic et florihiis et

muliijres, pucri ac piiciia' lcnc-
\iris (ioctrina
iiit(!r
(juos (juariiuuii
atihcis ornati
Veronensem,
a(l(lit(|u(!
liistoria
Aurispam Siculum recenset, cxliiictum codem aiiiio i*ogt;ium, cujus piuriiuis in locis suiicrius usi sumus.
et
slras ac tecta compleverant, nec

stira
tamen
pres-
defuit ctinctis aditiluis populo occupatis.

iii
Altaria mtiltis
locis incciiso
tlitirc
fitmahant,
41.
Mantuam
mr/ressus
Pms
hortalnr lum
sermu)ii/>iis, tinn lilteris
principes ut Clirislidnam
nec aliavox audiebatur, qiiam populi clamanlis; Pio Pontifici maximo vita. Ilii ad Ecclcsiam
veiitum
cst
,
retn
tino
animo tueanlnr.
Ferraria
-,
l*oiilifcx
sti|)|)licatioiiil)iis
Deo
factis
ct
profectus est Mantuam, cujus im|)criiim pcr id tempiis olitinci)at Ludovicus Goii/af,'a marcliio,
armorum
, iiKjuit
(lohciinus
ct
iittcrariim
annunliata cunctis, qiii atjerant plenaria pcccatoriim rcmissione, Pontifcx in amplissiino palatio cxceptus est .
livmno decantato,
ct
peritia ciarus, mitis ingenii,
et justitiie obser-
vantissimiis
VI
tiai.
Juiiii
Iiigressum Pontificcm Mantuam testatur auctor cui Cailisti 111 iie; :
nalibus
ratu
Kalendis ,lunii Pontifcx una cum cardiepiscopis et univcrso clero ad Fxclesiam descendit ', ubi re divina solcmni appa42.
,
gcsto addittc Notae consonant

xxvii
iMaii MCDi.ix
Die, in([uiunt
,
',
intravit
Manluam
idemc|ue
ipscmet Pontifcx plurihus signilicavit^ Ccicberrimos vero undic|ue ad viseudum Pontificem populorum concursus fuissc narrat Gobciiuus ^ at(iue inter aiios afliiisse Biancam ducis .Medioianensis
ingentique astantiuiu pietatc pcracta, Goronensis dc Pontilicis susccpto et tyrannidis et conventus causa consilio necessitate jiro concione disTiircica' atterend;c
episcopus
,
conjugem una cum

filio
iiberis, e
quibus
Pius ipsc brcvem orationem habuit, tuendi nominis Cliristiani curas a rein qua gihus, qui suos oratorcs inaxima ex parte noii
seruit.
Tum
Hippoiitaregis Ferdinandi
fuerat dcsponsa:
misissent, abjici contiiicslus est
sic
inquiens
tum servatum in Maiittia! ingressu Pontificio pompa; ordinem describit, sic imiuicns Pompam hujuscemodi ducens intravit uilicin pra;:
:
Vocavimus principes ac populos, ut communi consilio rem Ciiristianam ttierenuir. Venimus
cesserunt servitia curiie,

nistri,
et
cardinaliiim
:
mieciiii
quam vanam fuisse dolemus. Pudet nos tantam esse Cbristianorum negligentiam
spe plcni,
alii
:
tum
niinoris ordinis curiales
exin
deliciis
indtilgcnt,
alios avaritia
retinet
candidi
absque
sessoribus duodccim
ornati
:
frajnis
,
seliisque aureis
tum
vexilla tria
,
in
Turcse pro suadamnatissima secta non recusant mortem, nos pro sancto Christi Evangelio nec
suhire sumptus, nec labores perferre vel mi-
in altero primo signum crucis resplcndiiit clavium Ecclesiffi, in tertio quinque lunarum, quod est Piccoiominaeorum insigne et ea viri
;
et piialcratis insidcntcs nobiies armis lccti equis porlavere. Mox umbella sccuta est rubro proximi sacerdotes et croceo colore distincta urbis divitc api)aratu sacra fereliant. Post lios reguni ct principum legati tumcrucem aiiream
, ;
:
comitantes
llis
subdiaconi
Apostolici
auditorcs
c(|iio
iii
possumus. Si sic pergimus, actum de nobis fuerit, peribimus brevi nisi alios assumimus spiritus, ob quas res vos liortamur, viri religiosi, ut orationilms assiduis Dcum precemini. Christianis regibus aliam mentem pra3beat, sui [ôpuli aniinos excitet, corda fideiium incendat, ut jam taiidem arma sumentes injurias ulciscantur, quilnis religionem nostram
nimos
palatii, scriniarii et advocati.
in
arciila
jungebatur aurea
est,
alho
tjiia
vecta et muitis luminaribus circumdala,
afficiunt . Dcmum Pius protandiu se morattiruiu Mantiia?, donec fessus est principum animos exploraret, ac si venirent,
dies Turc;i;
condita
fiiit
Eucharistia, id
hostiaSaivatoris
sacrata, et
sericum desuper umbraculuni. Iluic proximi Galeatius Mediolanensis el Ludovicus marcliio, et post eos cardinalium vciicrabilis ordo tiim Pontifcx ipse seila suhlimi scdciis sacerdotali paludamento et onusta divitilius gcmmis mitiira fulgens,nobilium proccrtiin por:
una cum iis Cliristiana) rei consulturum, sin minus, Ilomam, infecta re ad qiiam vcnerat, repetiturum, nuuKjuam tamen susceptum de religione defendenda propagandaque consiiium,
dtim vita superstes esset, se abjccturum. Deindc omnibus, qui sacra exomologesi conscientiam
gratiiitam noxarum veniam friexpiasssent l)uit -, ac principcs Cliristianos de suo Manluam adventu certiorcs lactos horlatus est ', ut vel
,
taliis
humcris
l^cnedicciis
,
popiilo iuccdchat, ct
juxta ciini
ciihicularii
et
corporis custodes,
cpiscopi, et notarii, et ahbates, ct iiigens prada-
ipsi
venirent, vel
oratorcs suos
siiic
mora
le-
toruni turba Pontificem sequchantur. lu porla

urbis lûdovicus cqiio desiliens clavcs civitatis
Poiitifici ohtulit
:
garent.
(.
Piiis
papa
II
regibus, principihtis et
com-
idem fecere omnes ad
(juos
ct
munitatibiis.
Pitis
in
itinere declinavit, prtetcr
Scnenscs
W. Cliarissimc in Clirislo lili, etc. .lam duce Altissimo ad civilatcni M;tiiltianain pcrvcI
Lib. bcev.
Ciill. ill.
siipr.
p. 57 et
;i8.
-'
tiuliel. siip.
'
I.
Pius
lib.
bicv. p. 3a et 37.
n.
I.
ii.
'
Ibi
nobel.
I.
Gobcl.
siip.
111.
l-'l".
l'icv. p.
31.
'
Kiiil.
p;i
198
ninuit;,
'II
II
AXXUS
2.
CIIKISTI
1/|5;.
lialen. Junii dietae
ad (iiiam cnin aiile.i per litteias nostias tenendaj causa vcnturos proaiite
sempitcrna ignominia etcladc

tidic daiit
eoriiiu, (|ui (|uo-
sanguinem suum
Mantu;e
.
pro tidc dcruissc
misissemus, quinlo
hunc
terniiiuini
iioii
die
sine
;ippareaiit. Dat.
jiersonaliter alluimus. Veninuis auteiii
ik
Jiiis/s
sacra prcce laslrahis
magnis persona;
rerum nostrarum incommodis, si(|uidcm retas iiostra jam iiii^raYCScens

et
(!t
torem missus.
Miss;ii eo
quiefeni desiderat,
ficis
1'atriinoniiini
eliam
Poiiti-
prcBsentia deslitiitum manitestis

:
periciilis
jiro
(|iiotidie sulijacet
omiiia hstc tamen
l)eo
ricum imperatorcm ', rcgem -, ad Sabaudi;e ^ et liavaricTi ' duccs, Yenetos ^ Florentinos" etalios ' litteraj fuere. Et quidcm cum Fridericus ob impcriales apices
ad iiiipcruargumeuto ad Fridead Carolum Francorum
mayiii facieiKia iion diiximus, scienles lideliiim et causam sacrosanctai populorum salutem
,
fidei Catholicte
anteferenda esse cunctis labo-
ribus atque periculis. Spcrabainus prffisenliam tuam, vel si id non posses, oratores sallem tua?
celsitiidinis hic invenire
:
inventi a nobis
non
huc
sunt, et
dolemus
fuisse nos primos, qui ad opus suis jurilius dehiluni

in
;Eque omniliiis ]uo

toto affectu
convenerimus. Ilortamur itaque

nostro
Doniino, ct
requi-
serenitatem tuam
a te
rimus, ut cogitans quid
onmipotens Deus
,
quid salus fempore necessario quasrat postulet, quid denique conveniat deliito tuo, velis \wr te ipsum (|uod in jirimis optamusvel jier oratoresantedictos viros
hoc
communis omnium
l)raestantes, et tantte
solcmnitati idoneos cele-
riter convenire,
ncc pati ut in
communi
:
prin-
cipum Christianoriim conventu

si
prsesidenfe visiint
cario Christi vox tua Altissimo desit
cnim,
proposito
nostro
adjutores
noii
deerunf,
;
(|uamphiriiiia ad fclicem prosecutioncm parafa
nuuc pra!scrtim cum Peloponesus ferme tota, quK Morea dicitiir, ah impictate Turcorum rebellans ad Chrislianam devoti(uicm rcdicrit, et (liis votis opem ex his locis expectet. Est autem is
locus tant;e ad omnia bene gercnda terra inarique opportuiiitafis, ut nulla Orientalis regio majorem facultatem tuendi nostros et vires
,
Turcorum contcrendi jiossit prffistare quin cerfe in antiquam servituiem el cladem redire necesse habebif, nisi matura subventio adsif.
:
Ecclesiam ab inlidelium grassatioiiibiis tueri, et IJarbarorum castra ferro demetere in primis teneretur, illum Pius, transmisso pilei et ensis (|uos Aposfolica prece sacrat mystico munere, additis liis litteris excitare ad religiouis causam defeudendam adversus Turcas enisus est. Pius papa II charissimo in Christo hlio 1'iiderico Homanorum imperatori semper augusfo, salutem, etc. Consuevit Romanus Pontifex ex institufione sacrosanctajRomanffi Ecclesi;c aliciii Clirisliaao regi, vel priucipi bene de fide Calholica merito ensem ac pileum quotannis dono transmittcre ciijus consuetudinis memores serenitatem tiiam praisenti anno qui Apostolatui nostro initium dedit in primis delegimus, qiiain tali nuiiiere ornaremus, scientes nuUi jiosse coiivenieiifius dari, qiiam ei,cui ex officio suo Apostolicai Sedis, et tolius Christianitatis protectio est propria. Accipe igitur, charissime iili, luiiic ensem de R. Petri Apostoli corpore sumptum, munus quidem pretio exiguum, sed illoque devotione et dantis animo magnum supra feniur tuum in defensionem sacrosanct;e Catholicaj fidei potenter accingere, ut (|uando Chrisfiana respublica pr;Bsidio tu;c celsitudinis luinc maxime eget, quasi signum aliquod ofiicii tui ad te missum iiitelligas, in illo conlidens, (|ui per angelum suum * centum octoginta quinquc millia de exercitu superbissimi Sena'<
: ,
clicrib
una
eademque
iiocte
trucidavit
et
Nos quando
oratorcs
liic
principes
iion
antedictos
vel
eorum
invenimus, expectare adhuc
inaiuim constaiitissinue Judith in cervicem Holofernis direxit. IIoc quoque munus in pignus
nostra; perpetiue crga te voluntatis devotc suscipies, qu;c profccto est talis ct profecto
eorumdem adventum aliquod tempus decrevimus si venient, tota mente ad complendum opus incoeptum intendemus siminus, cum per nos ferre tantani molem non valeainiis, excu: :
turam confidimus, qualein

digne merentiir. Daf. etc. (I) iS. Monitns Francorum
'
inerita in
.
talem funos tu;i

C/iristia-
Deo et homiiiibus nccessitas nostra, videndumque erit principihus ipsis, quoriim o|h! stare Christianam rcnipiisata erit, ut conlidimus,
rex
p.
IjS .!
ut
Sl.
Lib. Iirev. p.
;!S,
71 et
=
ilJ.
et
11)
SO.
ct G3.
'
1'a!;.
46.
liii!;.
Pag.
.\ix.
tiS.
-'
lli.
Ml). p.
'
311
Kad. pa-.
el li:i.
jdicam
(icccl, iie
Iicdemptori
siio
et sibi ciiin
Pag. 33,
IV
,ij I'lus Poiilife-v
III
ipsu Puiililitaliis
siii
c.\urilio eiisc cl pileu

sit
Kiidericuin iiiiperatoiem duuavit, addUi.> ad
hic, sed e.xtra suiim
lociim recitat. Cuin
euim serino
illa;
de ghidio et pileo,
illis
eum litteris qiias annalisLi quem pro consueto moro ex uistUutione S. R. E. fiomaui
,
Ponliticcs ad principcs Iransmilterc qvotiiiinis solebanl, ut in lilleris
legitur
neque
iil
priestari
iiisi in
pervigilio Natalitii D. N. J. C.
iii
mos
anni
essel, ut
inferius constabit; litteia;
Pontificis,
non
qiiidein
iu
ipso Mautuani conveiilus e.xordio, sed vel prfficedeote anno, vel
liiijus e.\itn,
nempe
post pcrvigilium Nalalis (Ihrisli, vcl forle ineimto sequenti dari potuerunt.
liiiiic
Ouod vero
ad riluui
Siciliic.
attinel, siinl qui
jam
obliiiuisse ccnseut suh Urbaiio V,a qiio eiise aurato a sc rite bencdicto donatain scribnnl
iii
Joannani reginani
ciiin
aiinn
mccclxvih
illain
Poiitirici
fcsto Paschali sacriiin opeianti assisteret
id
vero
iu libro
diversoruiu Chroniciijus
lilc iiieininil
coruui rei^ni Sicilia: in Codice Vaticauo legisse se Hzoviiis ad A. mi;ccl-\viii, nuiii. 4 lestatur. Sed alium csse
iu suis litleris Pius. suspicor.
rituiii
hunc,
(luanquani
luiic
ghidii
largitionem
ab Urbaiio cxpicssani fuisse ad imitaliuiicni
jjladii
illiiis,
qui
iii
pervigilio Natalis Doiniui dabalur, facile concesseriin, gladii tameu liujus in pervigilio diei Natalis J. C. largiendi usum iudicaii censeo ab luctoie Itineiarii Rcncdicti XIII, vel si iiiavis, l'clri de Luiia papai. cum aniio MrDVi Genua egressus, Li?uriffi et Massiliensia liltora luslraret:
PII
tu'ssimi
II
ANXfS
2.
flTRISTI 1'i50.
cxcrcifu
opiis
I!K)
nus
ost
,
Kxcfpil iininomcn fnrtia cxornet. sacrum Fridcricus sed ferrum iion in

,
essc
diccbat,
Ifalorum
parvam
inaiiiim siilticere ad ejiciendos pcninsiilaTurcas.

Ilc
iii
Tiircas, sed
iii
IItiii,i,âros,
;
iit
antea iiuiicatmii
scnafii
disciissa placiiit trccentos illuc

:
iDaximusqiic alioruni principum torpor extitit, de quo apud Carolum Francorum rcgem Pius \eiiementcr ;'X[iostiilavit ', cum Peloponesus, qu;i? conficiendie in Occidente crucesignata; adversusTurcas expedidistrinxit
tionis
[icdites mittcre
suo
a;re
BlancaMcdioIancnsium ceiitnm conduxit, Pius reliquos, quamvis non

tam dcbilc
fuiida-
[irobaret
ca-pfis ingcnfibiis
iiicntiim a|i[ioiii, Bcssarioni noluit dcnegare, cui
spe et expectatione Barharornm

suppetiBe evanescerent
jnjj^nni
ea res cordi erat. Missae ha; tenues copia; duce .binnono Crcmoncnsi in Pclo|ioncsum, dc ([iiibus
iii
exuerat, in priorem servitutem inittcnda cssct,

si
litteris
ad Scncnses mcininit Pius
',
atiiiie
ad
oslcntatne
,
Velis,
inquit
linnc
cxcclicnfcm
majorum tuorum
Christianum imperium depulso Tiircico jiigo rcdicrant, pro[ingnanda conflatas

loca, qusc ad
ait,
(cmporc rcliiicrc. ncc p;iti iit in rcliquonim (idelium conventu pro Cliristianorum
gloriani lioc
salute indicto oratores ejus
tum
injecta'
iihi
s[)es
de nm[ilissimis auxiiiis
submittendis,
cssent.
Mantuani conventus celebrati

^
non
esse, qiii Cliri:
stiauissimi regis gerit
cognomen
hoc
et
honor
47. Excitati prEeterea aliis litteris
tuus regius, et temporis pra?sentis conditio, et nostrae quoque preces toties iteratce suo jiire expostulant. .Vccedunt nuntii pa;ne quotidiaiii ex Hungaria, Bosna, et Alhania, et Peloponeso, multisque aliis fidelium locis ad nos venicntes, qiiorum testimonio satis certum liahemus niliil rebus Christianorum esse calamitosius, quain tarditatem lianc tantam ferendi auxilii interponi siquidem et hostibus vires, et nostris dctrimcnta in diein accumulat, etc. Dat. Mantua;
;
nesiaci,
ut,
posita
in
Christo
spe
Pelopopro flde
tucnda strenue ac
micarcnt.
fortiter
adversus Tiircas di-
Dilectis
liliis
nobilibiis viris
baronibus
Constantinopolitanisac Pcloponensibus, necnon ca[iitancis .\lbancnsibus, c;ctcris([uc omnibiis

tain
Graecis
quam
Aliiaiicnsibus
Peloponesum
inliabifantibus.
anno i . Commendati Petojjonenses qui Chrisli causam defenderint. De missis a Thoma

XIV
.Iniii
i().
despota Peloponensi principe ad Pium oratorihus pro eliciendis auxiliis adversus Turcas, utque Thomas ijjse adversus fratrcm Dcmctrium, qui cum Mahomete Grjeci imperii evcrsore infandum fcedus pepigerat.
cordis gaudio per Theodori alioruni([ue nonnullorum fide dignorum ad nostram devenit notitiam, quatenus vos tanquam optimi fideles ab impio Turco tyranno, in cujus potestatem, proh dolor superiori anno, non valentes ejus
Nuper non
sine
magno
relationem dilecti
filii
ferocitati
resistere,
inviti
deveneratis, rebel-
arma
,
ceperit,
vcsfrnm Catluilicum principem dilecfum fllium nostrum Tliomam Palaeologum despotum Porphyrogenitum excellentem reversi
lantes ad
estis
,
seque adjunxerit Catholicis, ha?c narrat Gobelinus Orto inter eos dissidio Demetrius Turcarum partes secutus est filiam suam Mahometi despondit Thomas auxilio Alhanorum, qui Pelo|ioncsum Irequcntcs incoliiiil, et fratrem magnaregni parte mulctavit, etTurcas
:
Clirisfo
[lofius
et
Christiano
ct
[irinci|ii,
<c
((iiam
scdiictori
[lar
.Mahometi
est,
ejus sequacibus
fidem, uti
servare volentes.
Lstatur
faliiim
[irofccto aiiima nostra, af([uc exiilfaf in tilioruni virtutc, tide, religioiic, pietate,
magna-
nimitate et constantia
aiiiilius
nec quidquam gratius
qui
arma
,
in
se
vcrtcrant, pra^lio fndit,

cejiit,
ca[ili-
voscjue miiltos
cx
,
quihus scxdecim
Pontilici
[icr
legatos
quos dixiinus
donj
misit,
hoc tcnipore intimari [loterat, ([iiam intclligere oves pridcm violenfcr alidiictas ad [iropriam caulam esse reversas proinde
nosfris
:
aiixilium sccnridis rcbus efflagitans, ncc
magno
liicc
sancta Scdes Apostolica,
ciii.
Doniino(lis[io-
'
\W). lirev. p. 55.
fioliel.
in
romm.
!.
n.
'
Piiis
lil).
brev. p.
.HO.
'-
I,ib.
iv. p. 281.
(Je qiio
('
scriplorc vide adaolaliones

liic
meas ad enmdem annum. na;c
igilur ille,
poslquam gcsla
Ponlificis in pervigilio Natalis
Domini narrasset
>
de ense et capello, q;e consncverunt dari nobili ibidem existenli, legenti quintam aut quartam (leclionem el inlerduin Kvangelium Kjiit edidum etc. per cainerarinm, aut suum locumleneutem de mandalo domiui noslri papa> . .\lunus ergo erat a Iôntiliie lionoris gratia liatum viro alicui digiiissimo, qucm ad recilaiidam leitionem officii matulini invitabat. Nihil liic erat sacrum,
llat
:
Aiteude quod
nulla mentio
nihil
quod ritum Ecclesiaslicuui
rcfcrret.
Munus
erat,
quo
vir aliqiiis princeps distingucbalur. Urbaniis VI
mea Luca; agens, supremum

oinittebatnr. ut ex testimonio
reipnblica; magistratum
quem
vexillifcrnin noslrates appellant, nocte
illa
pcrvigilii Nalalis
anno mix.clxxxvi hic in patria Domini invilatum
ut Ponlilici sacruiu operanti ministraret, cnse ct pilen donavit. Si forte vero nullus adessel vir dignitate satis conspicuus, tunc largitio illa anonymi. quod dedi, satis constare arbitror. Il.-cc Pontificis largilio, cum nihil sacri in ortu suo liaberet, nulla
solemnis precalionis formula disliiiguebatur, quod Augustinus Patritius scriplor libri de sacris cajremoniis editi Veiietiis typis liregorii de Gregoriis anuo .Miixvi, animadvertit, scribens lib. i, sect. vii, cap. G : Quamvis ensis benedictus vocalur, non lamen reperi ejus bcnedictionem. Siilus papa IV aliqua verba ordinavit, cum ensis datur, dicenda . Successu teinporis augustior res elTecla est ; nam et ensis, ac pilens ad abscntes principes suminos transmitti cciperunt; et ensis super corpus S. Petri depositns, dein Pontificis manu levatus, nescio
quid
sacri ex religioso
illo
contactu retulisse visus csl. Lcge littcras'hic in Annalibus recitatas. Denique sub Sixto IV, nt
Patritio,
solemncs
liis
instituta! prcces, lustralis
marunt. Ej
discas errasse annalistam, cuni
mox vidimus ei aqua aspersa, ac Pontifexsacris vestibus indutus rein profanam in sacram cseremoniam transforensem a Pio II ad imperatorem transraissum sdcra prece lustratum fnisse affirmat; nondum
Ma\?i.
enim state
illa
preces accesserant.
200
1101110
,
PII
II
AXNUS
2.
riiRiSTl 1450.
polilaiii
prirsidomiis
<|ii;i'
bono geriMuiiUiim
esso
lieiie
reruiii
liortatrix,
inioinadinoclum est ila debet

attjue
fratres,
Demetrio, qui
,
filiain, ut dixi,
dissensionem, ulque pliires a Mahometi uxoreni

:
gestariim collaiulatrix, \estram pro-
bat
fidoiii,
laudat iîetatem
commoiidat
devotionem. Cum orgo prsDfatum princi|)em Tliomam,
tum maxiiiio erga Doum omnipotontem lionorum operum auctorem atque remuneratoreni, ipse
(juod spoiiondorat ad Thonuun defecerint oornens Mahometes ex amborum fratrum dissidio utriusquo opprimendi occasionem arripuit ', qua; ainissa est a Christianis Occidontalibiis, qui cx Peloponeso in Tuicas exercitus
facile in
expeditionem educereadrecuperandam
:
onim
est,
qui probat liominibus beiie
Constantino|iolim poluissent
ut dicetur inforius, peperit.
sed
oam
calaini-
ageiidi scientiam ot \irtuteni, idomqiio ipse pro
tatem solutus sine fructu Mantuanus conventus,

Orietdak^ reges in Malionietem ju/igere de hoc consilio clucem Burgimclia^ certiorem faciunt. Tanta porro de indictis illis Occidentaliuin coetibus conccpta
49.
benefactis priEmia reddit aeterna
unde minime
niliil
ambigendum
sinit
est
quin ipso Dominus, qui
irromuneratum abire, vobis post hujus
arma
pollicenlnr, atque
vitacgloriam rependat etiain gaudia sompitenia. Sed quandoqiiidem Dominus iii Evangelio illum
laudat,
non qui cwperit, sed qui perseveraverit,
expoctatio fucrat, ut Orientis reges, Trapezuntinus scillcot imporator, rsumcassanus majoris Armenice princops, Ceorgiusrex Persarum, tum
Georgiffi
,
dilectionem vestram in Domino bortainur, roquirimus atque monenius, quatonus ipsi principi vestro semper intemeratam tidem servantes,
Mingrelise
Turcorum
statis,
tyrannidi viriliter et stronue obsi[iro
principes, advorsus
pugnantos
patria,
pro coiijugibus,
cietatem coiverint
Githorum et Aranorum Mahomotem armoriim socuinque Philippum ducom

,
liberis,
pro propriis laribus,teinplis,sepulchris, ac ipsa inprimis Domini nostri .lesu Christi religione suo proliosissimo sanguine consliluta necdubitetis pro illo animam etfundere, vitam et sanguinem, qui pro nobis et pro nostra salute suo proprio sanguini illum tradens perfldis
:
Burgundise solemni jamdiu voto ad crucesignata vexilla inTurcas attollenda adstrictuin Occidentaliuni exorcitus
ducturum fama
esset, Trape-
zuntinus imperator illum de sociorum principum Oriontalium adversus Maiiometem con-
ellundenduin, non pepercit. Hecc si feceritis, nos, quibus universi gregis cura verboDomini cominissa est, qui pro communi oinnium
.ludoeis
Cbristianorum statu Urbem Homain, sedem et sponsain nostram reliquimus, nullis parcentos
sumptibus, nulla incommodaatque pericula devitantes, si, auxiliante Domino, uti speramus, inchoata per nos perficere poterimus, dabimus oporam possibilom, ut vos quoque vestrorum laborum fructum pro vestra rata sentiatis, et quod vestra natio ab Occidentalibus principibus diligatur et foveatur, operani dabiinus conlinuam et efflcacem. Dat. Mantuse anno mcdlix,
I
parandisque exercitihus certioreni focit-: dux Burgundiae. Ego David imperatorTrapozundarum post plurimain salulem libenler ad te scribo de liis, quse hic apud nos occurrunt, ut cum certior factus pro tua religione et amore erga fldem nostram possis deliberare quid libi agendum sit nuper enim ego et reliqui Christiani prinsiliis,
Illustrissime
id. Julii,
Pontiflcatus nostri
anno
in istis summis regionibus, foedus ahjue ligain inivimus intor nos bellum gerendi contraTurcos, et egoflliam Galhojoannis Calojoannis fratris et prêdecessoris iiiei uxorem dedi xVsembech, qui fllius fuit Carailuch potentissimi principis, et hoc feci, ut ipse flrmus sit et fldelis in liga, quam uobiscum fecit, et ut perseveret
cipos, qui
Conflrmati Pontiflciis promissis Peloponesiaci, tuni submissis Italicis aiixiliis, quamvis tenuissima ossent, erexorunt sese, etPatraj, qutc
48.
in bello
antea a
-
Thoma
Turcis deditse fuerant, auxilia'

:
plura otiam rium Italorum opora reoiiperafa^ adversus Demelrium dospotain, qui Turgesta cico terrore perculsus, Mahometis II afflnitatem demuin Italic;e ^ copi;E subsierat amplexus
:
gerendo contra Turcum, qui tenet Concuin quo bellum jam gerere multasque illi regiones ot oppida increpit pugnando cepit quaj prope conllnia sua erant, nunc vero reversus est in patriani suam. Itaquc nos, et ipsi parati sumus, et expectamus adstantiiiopolim
,
:
partim subortis ex aemulatione novis dissidiis solutae, partim hostium ingruentium multitudinoporterrita^Peloponesonon siue dedecore abierunt, ac Peloponesus nullo auxiliari Cliristianorum exercitu sustentata Turcica tyrannide altrita est. Describit pluribus Phrantzes superiorem intor Tliomam et Demotrium Poloponosi despotas, ultimiquo imperatoris Constantinodiariae
ventum vestrum contra iufldeles quemadmodum dominus papa ad nos scripsit, et |)er suum oratorem nohis signiflcavit, quod vos Latini priucipos debeatis inire conciliuin in civitate Maii-
tuana, ut faceretis exercitum contra infidelos,

facietis, nos parati sumus ego cum et cum viginti millibus biremibus hominum. Asamhoch promptus est exire ad belluin istud cum quinquaginta millibus lioniinuni, ad bellandam et subigendam Bursiam ot
quod
si
triginta
'
Goliel. in Comiii.
1.
m.
[Miranziiis
1.
ix. c. 22.
'
Goh
<
Plnciilz
1.
III.
c. 2.1 el 21.
K.xt. ejiis lit. inlei1'liil.
Kp.
I'ii
II.
Sllll. I.
ui.
niiiii.
;m. etapud
.Meyer. hist. Flaml. l.x\i. in
Hiirgiiml.
ir
II
Awrs
'i.
fllRISTI
201
simam
gari;t':
lolam Natoliiim. Uiiapropfcr rofô illiiminatis(lomiiialioncm tiiam, iit |)laceat tibi tiarc
priiicipium
liiiic liollo
ali(|iio(l
cx parlilnis
|[iiii-
iiam
si
vosalitiiiod impcdimciitiim ctiam

inferetis
,
iiitcstiiue ciiin ;iliquibus principibus Christianis dissensiones illum detinuisscnt, majora in eos sacroaiitcm Ludovici facinora fuissc cdiliiiiim Gcorgianorum p;ilri;irclia; imiicrio paccm ciim
:
parvum Turco
ut ipse
ad divcrsas
finilimis Clirislianis fecisse, ut adversus Maln;-
partes distraliatur, rios adco ipsiim urî-liimiis ex latcrc nostro, ut facilc dcstrui ct dcixdlari
possit. Etsi
inctcm inipcratorcm
viginti
;irina
v(>rtat
(Iiicturiim
dominatio tuadeliberatad hoc
iiilcn-
dcrc et vcnirc, ct ali(]ucin tiioriim
mitlcrc, nos
cquitum iiiilli;i, ac bclli socios liabiturum Georgium regem 1'ersariim, lt;ividcm Trapezuntiuni impcraforcm, Dcndiam rcgem .Mingrelia?,
liabiain
diicciii Anocasi;i',
omnes
principcs promillimus lilii auxilium, o|)cm, et quid(|uid in noliis crit ad rccupcraiulam .lcrusalem, et tc cl nt scias qui iilius rc^cm constituemus
Orienlales
prtpstare
iiiulcbeth
Armeniic
aiios priii-
omne
Minoris principem,
alios potcntissimos
tnm piurcscliam
cipes Oricnlales; acccdciu; pr;etcrca ficdcri trcs

priiicipcs, (iiiaiuvis
Malni-
simus, qui conf(Ederati sumns, ct lioc tilii promittimus. " Ego in primis, qni paratus sum, ut dixi, cum triginta biremibus, et viginti millibus iiominum Georgius rex Persarum piomptus est cum sexaginta (ai. qnadraginta) niillibiis liominum Gorgora dux Georgiana; paratus est cum
: :
Caramanuin. Asmailberchnm ct Asscmbcclium, aiias Usum(âssanuni, (|iii viani (Jcorgianis ad Xatoiiam invadendam sit priebiturus, sequc jnrejurando astrinxcrit Latinis fu'(lcre juncturum cum ad recupcrandam .Icrosolyinam cxpcditionem connieticai superstitionis
scctatorcs,
fecerint
viginti miliibus
eqnitum
illi
Bendia rex
iMingrcliee
ex
causas vcro tam insignis initi foederis Mantuani conventus maxima cxpcctationc
:
cum
libus
suo
filio
|U'om|)tus est
cum
sexaginta mii:
petitas attulit sic inquicns
hominum, quod
:
faciie erit
Rabia
cum
Id
fccimus pcrsuasi tuni aiictoritatc do,
suo fratre, et suis baronibus cum triginta miiiibus hominnm natio Gitliorum et Aranoruni
promittunt militare
rum
nis
sub vexillo rcgis l>ersaDardcbech dominus Armcnia; Minoris

miliibus
cum decem
hominum
Asambech
affl-
meus, ut
dixi, infidelis,
promisit nobis dare
transitum, et personaliter venirc

ginta millibus
cum
quinqua-
hominum. Sunt cliam nobiscnm
confcederati
nus
ct
duo alii infidclcs domini, Garamadominus Sinoppi, qui continuc qmcrunt

,
quomodo
possint se vindicare de Turco Gonslantinopolitano et terras suas rccuficrarc.
tum litteris domini mini patriarcha; nostri quibus ad nos scripsit, se etomnes principes Latinos in civilafe .Mantiia' dcbere convenire, et ibi congregalo Concilio, excrcitum praenos vero quia id parare contra infuleles vehcmentcr cupimus, ut possilis vos una nobiscum venire ad hanc rcm pcrficicndam, mittimus nostros oratorcs cum domino patriarcha nostro ad vos omiics principcs Latinos, et pra3serlim ad tc, (luoniam îcccpimus te et omnes de domo tua diu multumque desiderasse Terram-Sancfani rcctipcrîrc ct iit possitis ex ipsis
papffi,
: ,
:
Aiiud impraBScntiarum ad doininationcm tuam
nostris
oratoribus
intclligcrc
(iiiem
aiiimum
non
Michaelcm de Aigeorii b;ironem ct oratorcm mciim, (|ucm ad tc mitto, ciii fulem plcnam siiper istis rîbiis
scribo, nisi
tibi
quod commendo
;idhibcas,
qui verbis
omncm
intimtionem, ct
le
dcliberationein nostram expoiiet. Ilcriim

ut ne permitlas Iioc
oro,
et incoeptnm frustra credimus. Ego cx illo tcmporc, qiio amicitiam
nostrum pium iU!golium ficri, qnoniam a Deo factum

tuis, (|ui
contraxi
cum hominibus
ad
li;is
partcs
iiabeamus omncs ad lioc negotium fldei, etqiiid Iier nos actiiin sit hoc temporc. Cupimus etiani ct rogamus, ut nostros oratorcs certiores facialis, utipsi postea referre possint, an parati silis ct prompti sumerc lioc bcllum justissimum, ut sciamus qiio tcnipon! ad arma progrcdi debeamus. Hoc unum vobis poliicemur in una yEstatc dcbellare et auferrc totam Natoliam, etquidquid dominus (3tliomaiiiiorum, id est i[)sc Turca
,
pervenerunt, sempcr mihi agnitus

lionoris el dignitatis fautor
es,
tuique
palatio
scmpcr
fui eroîue.
Vaic in
Apriiis
50.
Christo.
Dat.
Trapcsundic
in
Constantinopolitanus possidct ex nostro iatere alteram vero partcm dominii sui, (iiia* Grnccia cst, quam ni;ire i^ûxinum dividit, vobis expu:
nostrae residentia;
.
anno Domini
mcdi.ix, dic xxii
gnandam
relinqiiimns,
quod vobis
faciie eril,
His consentanea ad IMiilippiiiii

scripsit
(iiicciii
lUirgiindia!
hoc aiino Gorgora Geor-
nam ipscTurca iii medio positus duorum exercituum, cum rcsistere miniinc poterit, cito succnmbet, et nomen suum c lerra delebimus.
gianie
dux ', ac primum profcssus so orfliodoxani fidcm colere, addidit nil un(|uaiii acfuruni liibentius, quam si sanguincm pro Christo funderet gcssisse jam plura post obitum palris
:
Quas
ol)
res te ante
omncs
aiios principes
Iâlinos oro, ut
super
vobis
lioc velis
cogitationcm ct
curam
tatem
,
suscipcre, ct noii siiias h;inc
commodinec
quam
fldci
oirerimus, pra^tcrire,
iiifciulimiis
ct
cum
iis
bclla, plures reportasse victorias, ac ni
dcdigneris nos
positis
iinitari,
qui omiiibus rebus post-
ufilil;ifi
vaoamus.
K.vl. (!Jii3 lit.
apuil .Kii. Sylv.
lili.
Kp.
uiiin. 'i'S. el n[Hul
Mcycr.
Uuod
n
si
hanc rcm
^(luod absitj neglexeris, nihii
lib.
.\vi.
nobis actum esset,
nam
iiac
condilione nos
2li
ANN.
TOMUS X\I\.
li.w.x.
\.
2{y]
i>H
ir
Axxrs
'2.
IlItlSTt
l'<."il).
obligali
siimiis
;ui
lioc
bclluiii, si
\os doniini
solcscens terrorem ingentem Christiaiiis longc lateque incussisset; quoties vero majores crucesignnta
(iallia,
Laliiii iina
noliiscum
liga
ot
eritis,
alioquin soluti su,
imis
.ili
isla
roiilondiM-atione
omnia
a
luiim nostra concilia et rationcs

litteris
depcndcnl
doinini pap.T pcr

allntis
>i.
dominiim paliiaichani
iirince[is ((inod |)0-
ad nos
ril.
.Vddidit
Gcorgianns
a
extulissent in Barbaros vexilla, cx (iermania ct Aiiglia copias eduxisse ca aulem regna iiitestinis ardere bellis, ac prius inutuo essc socianda fcederc, qiiam in cxternos hostes ferruin stringcretur. Prretcrca addidere
:
stea secuta
rerum experientia
edocuit) ni Lalini
tcederis Oricntalium,
(|uil)us
armis juvandi
cssent, ad protereiidum Tiircam occasione ulcrenliir, tantasvires
iidem oratores, Burgundum Pontificia secutiiruin imperia, ut bcllum communibus princi[)um volis dcccrncrctur. (Jua vcro ad lircc Pius
ita narrat Gobelinus Pius ad lia'C non se ignorarc ait ad sii[icrandos Turcas magnis viribus opus cssc atque idcirco evocatos ad ConciliumChristiaiios
illum coUecturum, utpostea

ejus conatiljus iinpares
rcsponderit,
"
'
cliam
luturi
si
maxime vellcnt,
esseiit,
parilerque Ceorgianorum alioin
rumque Orientalium expeditiones

irruant
:
Turcam
ipsum autcm non posse, ut Oricnfales conjunctiorcs umquam animis sint ad hosfem communi bello opprimcndum. Quae litteraj lioc anno in Carclieclie exaralff'. Confirmata lia?c
futuras irritas, ni Latini adversa parfe in
fieri
rcgcs, ut
communibus
auxiliis cxpedilio fial
valerc Turcas et armis ct ingciiio, aliquaiilo
minus quam fama ferret, qui cum una Ilungaroruni gente pcr annos septuaginta varia victoria contenderint claritatein adeptos (inctainen
:
universa fucre a (ieorgio Alexandro, qui Pcrsici

regni titulos sibi tribuebat, fidcmque Cliristia-
corum
ignavia, ([uos incrmes at([ue effopminatos

:
vicerint
nam
profcssusquc est sc pr.Tdicto adversus Mahometem II fccdcri, (juod David imperator Trapezuntinus Bendia Mingrclia' rex Corgora CeorgifE, Rabia Anocasite duces, Berdebecli Armeni;c Minoris [irinccps, tum Gilliiacolebat,
, ,
quod si (icrmanorum, (jallorum, Italorum aut Hispanorum arma tenlaverint, cuin
viris sibi
pugnandum
intellecluros;
pudere sc
ran:
[irincipes
sive
[io[)uli necnon tres infidclcs Caramanus, Ismailbechus Assembech Csumcassanus, quem Mesopofamia^ rcgem
et
Sasoni
gentem Christianis csse timori, qui omnibiis olim timorem incussissent salubre consiliiim Philippi, ([ui componcndas eas ccnscret rcgioncs, ex quibus Icgendi esscnt inilites fateri quod diceretur rarasin Orientem jiro
tain fffidam
: :
tutela religionisexpcditioiicssincFrancisduclas,
vocat, inivcrantpatriarchsc sui imperio ctopcra,
adjunxisse,
ducturumque adversus Turcas qua-
[iropriuinque Francoruin vidcri bcUare [iro tidc, daturuin se operam ut lites intcr Francos et Anglos componantur, ac Gcrmanorum quieti consulturum verum haec longuni cxposccre tcinpus iniltendos legatos, vocandos ad communem
: :
draginta (al. sexaginta) milifum millia polliciliis cst. Addidit etiam se oratorein et patriorcham ad ipsuin mittere, ut de belli gerendi rationc cum ipso conferant. Erat vcro is [)alriarclia Lii-
locuin
(lissidcntes
e\ longiiuîiis regionibiis,
dovicus Antioclicnus in Orieiifc nunfiiis A[)osfolicus, qui jam ante a Callisto III, ut vidinuis, ad commovendos iii Turcam Orienfales missus
Christianos
lippiim
fractaiidiiin,
dum
nam
annorum
artibiis divcrsis utendiebus paucis inultorum follcrenlur odia? interea Ilungaros
suadendum,
(luo pacto
earum
[lartium ad arina pro tiicnda

1'lii-
religione socianda concitarat. Venisse ad
[iropcmodnm exiiausfos bcUo perituros liis Turcas imminere; neque dubium quin proxima
;
ducem Burgundi;e corum
i)rinci])Uin
.Estate
omnes conatus
in eos
ducant
jam Ras-
scxagcsimo priino, refert ex Engerranno Meyerus ', acseptemdecim inenscs in ilinere consumpsisse sed de coriini
(iratorcs aiino liujus saculi
:
Bosnensium defcctione Sinderoviam occu[)atain, qua copiaj [icr Danubiuin facile trajiciantiir. Si cedat Hungaria
cianos scntirc
eis, ct
cum
Burgundum Icgationc dicetur infcrius. deamus nunc quid in Mantuano coelu actum
ad
.")2.
Visit.
Turcis, et in Gerinaniam, ct in Italiam patcrc

illis
In conrmtii Mantuano diicis Burgundue oratorespericula beUi Turcici cnarrant et a Pontifice
cari,
apcrlam januaiii, viresque paene adduplincc ainbigenduin quin llungari a rcliquis
deserti Christianis, aut deleantur, aut societatein
redarfjuuntur.
Decrevit
Pliilippus
dux
cum
'<
hoste jungant
utrumque pernicio-
Burgundia; Mantuam oratores Joannem ducem Clivensem, suum ex sorore ncpotem, et .loannem Atrebatensem cpiscopum, qui iiiagnis Iionoribus exce[iti, cum dc atlerendis contraTiircas auxiliis essent intcrrogati, respondere, diffidere Philipiium dc cxpeditionis sacnc in Tnrcas indicenda! felici
exitu;
suin.
Ponenda antc oculos exempla veterum Hunnorum, (lothorum, Longobardornm, aliorumquc Barbarorum innumcrabiles ferro irriiptiones per Pannoniam, quae nunc appcllatiir
Ilungaria,
cum maxime
'[iii
oniniiim
niain
factas,
s;epcnuinero in Italiam ac dlcrmaqua' deinccps ad Gallias afquc

:
(ihristianorum vires conjunctai esse deberent in
Hispanias penetrarunt
[lestatc
c;ivendum ne hac
teni-
coinmmicin lioslcm,
'
vicloriis
|)liirilius in-
idem
i\\\\.
I.
fiat, (jii;indo
ccrtissimuin sitTurcas
MHVcr.
1.
\\
1.
III
Pliillp.
ljolii.il.
jii
Ciinini.
I'ii
11
I.
III
CiOb.
III.
i'ii
ir
Axxus
'2.
--
ciiitisTi
l'(5'J.
203
(jui,
ad Occidonlis
csse
siiii
ini|i(
riiim aspirare, occurreiuliiin
r.iinisse sui voti
debere,
audita Constanti-
dum
vinci possunt, et
antequam Hungaros
liiciiiiiio
no])olitana clade, ducere in Turcas

serit
:
Deo
]iromiei
siibjiciant, neqiio tanti faciendos, ut insiipe:
nisi
voto satisfecerit
.
ultionem
di-
ral)iles \id(!antiir
occidisse aiiudAlbani
viiiain
immincre
ante ipsorum exercitum, Christianorumque im-
53.
Ad
petiim ferre non potiiisse
cum tamen
:
armati
])ondere
rator, aut
haec Burgundi ducis oralores resPhilippum ducem quidem se bello

cii
adversus inermes
et
multi advcrsiis
paucos
sacro devovisse, sed
tacita lege,
modo
im]te-
crucesignatos pr<eliarenliir
virtutem Cliristianam semper Tiircis fuisse formidini neque unqiiam siiccubiiisse, nisi aul fraude deceptam,
,
Francorum rex, vcl alius prajpotenis ]irinceps,se non inferior, militiam ])iamsusciperet
:
devovisse (juidem
illi
se Lusitaniic et .\ra-
aut viiicendo defalifratam niniia multitiidine cir-
gonite reges, sed

lisse
;
omnium
exiiectatioiiem fefei-
cunivenlam
renliir
aul
Itoinino
l)eo
:
noslro
ijuod
si
iiostris iniqiiitatibus
indignato
super comjia([ua;
nec Burgundas Belgicasque viresTurcicis

Post varios
[larcs esse.
demum
tractalus
l'liilip|ii
vircs,
non solum
fuerit,
('dirislianitatein,
lot latissimis provinciis
continetur, sod llaliain
ducis oratores spopondere IMiili[i|iiim in Hiingaria duo e([uitum (lualuor peditum milli;i
,
solam,
si
:
concors
ad
delendos Turcas
condiicturum ad belluni in Turcas g(;renduni.
sufficere nihil tam illis jirodesse qiiain (Miristianorum inter se odia, qui se invicein laces-
dum
Ut
reliqui Christiapi
intcslinis
ciim Tiircis decerlarcnl.

exasperali
tiirpiler deseruerinl.
vero
dissensionibus
sentes privatas potius injurias,

iilciscereiitiir,
cl
quam
publicas
qiiaiii
prlncipes Christi
prose([uaiiiiir.
oi.
causam
domcsticos
:
fidei
acrius
hostes persequcrentur
colleclis cdpiis
neque jam hoc tempore

in Tiircas
Gennania)it
Pontifcx
bcllis
inisere
,
ilisierptam
reni
feli-
sperandum, vel Francos vel Teutonicos, aut alios

ducere qtialein aut (Jotfredus, aut Corradiis, aut aiii complures in hostes fidei duxere, quando neino
componere
citer fjerit,
connilitur
cl
expeditionem
unde
Htterai </rntulatori,v principidus
Germanis.
Majoraex
Cermania elicienda
,
ad-
regum
inveniatiir,
<|ui
non
viciiiuni,
:
et relinita
quere vacnam domuin timeat se haberent, non tamen de
qua; (luamvis
communi
salute
:
versus Turcas auxilia sperabantur ciim Fridericus imperator Ponlifici esset addictissimus sed isHungaros, quibus subsidio esse debuerat, lacessivit ', ac vicissim Germani bello
;
desperandum, neque sociis auxilia deneganda patere viam (|ua possit Hungaris subveniri,
,
Fridericum petiere. Ludovicus enim diix Bavariajopibus, clientelisditionis([ueainplitudinetlorens,
modo
principes velinf
conandum
esse
summo
Verdam, sacriimperii fiduciariam urbem,

,
stiidio, ut
dissidentes inter se reges missis lega-
occupavif
Cffisar
ad ([uam pro[)ulsandain
injiiriam
lionibus in
pacem coeant, eoque

:
facto generalis
id
expeditio decernatur
esset, Hiingaris
.equali
interea
cum
longum
:
auxilia mittenda ex milife, qui
contribiitionc facta deligeretur
neqiie
ti-
Albertum marchionem Braiideburgensem bellum illi inferre jussit. .lunxere sese Albcrto Saxoiiiic duces, Wilcmbergenses comites, .Maguntinus, Hambergcnsis et Herbiîolensis
antistites
[lars
enim aut Burgundo, aut Franco, aut Anglo
mendnm
hoste suo ieque atque ipso conferente,
ne(|ue, ut ipsi el alii inulti exislimarent,
ducenta
tum urbium imperii clientelarium maxima. At Ludovicum adversum hos tuebantur Fridericus comcs PaUitinus at([ue alii
,
aut tercenta
cessaria,
armatorum
millia ad Id operis ne-
Bavariffi slirpis afflnes
principes,
quamobrem
nam
qui res Turcariim noscerent, non
maxima
tur,
amplius ])ugnaloruiii (luam aut quinquaginta, aiit ad siimmum sexaginta niillia cogcnda dicerent: majores copias neqiie regi neque ali facile posse neque in acie explicari hunC nuineriim
:
Germania futurain cladem timeb.v ad quani avertendam Pontifex, anlequam

in
[lerveniret, Sitfridum S|iirenscm episet
Mantuam
copiim
iiiiiilios
creavit
Henricum decaiiiim Wratislaviensem % ut in pristinam concordiam

[>riii('iiiiliiis
,
Chrisfiano
poiiiilo
si
:
non esse magnum, citoque
reductis dissidentibus
ininiinens
colligendum,
mililes daret
ferre
,
qiia^libet provincia vel paiicos
bellum repellerent.
'<
iiossent auteni reges auriim coiirnililes
Venerabili fratri Sitfrido episcopo Spireusi,

lilio
Hungaria Teiilonia, Bohemia ac Polonia conduccrentur. (|ui duce

ex
,
quos
iic
dilcclo
Henrico
Scnsclcem
KccIesiiJC
Wratislaviensis
<
decaiio cubiculario
iidslro se-
legato Apostolico
et
Hungariam tueantur
el
creto, nuntiis et oratoribus nostris.
proximas provincias, donec viribus iinitis, si tandeni ])lacuerit, majorcs jiarentur exercitus nisi horum alterum fiat, verendum ne amissa
:
Cum non
sine aniiiritiidinc cordis senseri-
H(ingariaCliristianarcspessumdetur:deberel'lii-
nuis inter venerabilem fratrcm nostruinTheodericuin archiepiscopum Maguntinum electorem iin[)crii plurcs([ue alios sibi adhicientes priiicipes ex iina, et dilcctiim tiliiim iiobileiii viruiii Fridericum comitem Palatinum Rheni cum suis
eoriiiii
iKiiiiiiiilis
lippum
:
quanto jiotentioresset, tanto servireDeo magis acmagistcneretur belluiri Tiircarum sibi liiereditariiim csse,
li;cc
animo
volvere,
(|ui
sc([uacilnis
ct
iidhierciitibiis
ciijiis
aiiri
pater ab
illis
in
prieliu
cai>tiis iioii
:
iiisi
magno
|Miiidcre libertatem idttiiiiicril
me-
rioiici.
iii
i.uiiiiii.
1.
111.
1'iii^
1-
xxxM.
11.
;:i.
::
204
Ml
II
ANXL"S
'J.
CHIUSTI
Adiere
'
1.'l59.
piincipibus el nobilibus parte ex altera, iiou leves discordias, agente id pacis inimico, nuper
exortas, el
illis
in liunc
modum
continuantibus,
Norimbergenses convcntus Pontinuntii,cumquibus etiamsenliebant Joannes cpiscopus Eistetensis et Priitenorum equitum

licii
niagnam Aiemanniw pai'tem posse in a|)ertnni bellum adduci, nos, qui in illis ipsis personis
i>rimam spem felicitcr prosequenda^ expeditionis dudum locavimus, animadvertcntes per hujusmodi intestinum dissidiuni facultatein prajfatis principibus eripi se ad defensionem necnon convertendi Cliristiana; reipuldica;
et
magister, pacis interpretes. At i>rinium exasperati adeo animi visi, ut pacis consilia respuerent Albertus enim marchio, de (juo paulo ante me-
locis
moravi viginti quatuor hominum millia iii armis expedita contraxerat, sibique de victori;e
,
fretique spe belliijue praemiis lenocinabatur munitionum lirmitate Bavari ad excipiendos

,
ralionem
omnem
consiiii nostri penitus iinpe-
ejus impetus parati eranl,
cum
legati Apostolici
vos nostros, et ApostoliccC Sedis speciales nuntios, et oratores nostros personaliter destinamus, devotioni vestr;c committentes atquemandantes, ut pnefalos omneset singulos, nostro et dictae Sedis nomine, iis rationibus et ]>ersuasionibus, quas vobis vestra sapientia sugvel sallem ad concordiam et pacem geret
diri , et infra,
, ,
censuris lehac eos oratione, tum nierunt Furore atque ira pleni, non cernitis Christiaiue reipublica! vulncra, qu;!' vestra inferunt odia. Pius Pontifex maximus melius intuetur, qui nobilis Germani;E misertus, ferre
intentatis
:
non potest tot viros illustres, tot tantum Christiani robur exercitus
fortia pectora,
in sese
biennales triennalesve treuguas ineundas instar forma; pacis iiabenles, interveniente consensu eorum, conemini inducere, ita ut medio tem-
stringere. Intelligit sapiens prsesul
ferrum Germanoruni
,
pore ipsis treugis manentibus, et ad dietam Mantutc indiclam per se vel oralores suos accedere,etcontra solerlissimumconfessionisnostra; liostem Turcam arma gloriose valeant expedire
;
tancalamitatem Tiircarum felicitatem esse tumque vires illorum crescere, quantum vestr;^; atque illorum ferocitati vestro diminuantur
,
dissidio
porlas
in
Christianos aperiri
dolet
vicem vestram dolet: coinmunem cladem dolet, hoc pacto Christianam lidem conculcatum iri.
Facit
pnEserlim
cum
et ex Ilungaria et plerisque aliis

,
ex locis cerlissimis nuntiis liabeamus
illum
quod sui oftlcii est Christianos in concordiam revocat, ne sanctum Evangeliuni detri:
magnis apparatibus
cere, et ad
statuisse ventura ^state in
mentum
sustineat
suumque
est
providere.
po|iulum Chrisfianum toto conatu impetum fadeclinandam iiujusmodi teinpestalem celeri remedio in primis sit opus, etc. Instruit et ut imperent inducias eos auctoritate
, ,
Vester est communis pater et judex, et Catholica caput Ecclesi;e, cui (]ui resistit,Dei ordinationi
resistit,
et
mancipium
se
diaboli
facit.
pacliones concordi;e tractent lirmentve. Dat. Senis anno incarnationis Dominica; mcdi.viii, MI
kal. Aprilis, Pontificalus nostri
55.
Cupidus Christiana; quietis jubet vos Pius arma deponere, (]ua3 vestra in viscera stringere paratis,
pace composita, adversus fldei hostes nisi hffic agitis, extra Ecde bello cogitare clesiam vos faciet, et in omni ditione vestra
et fraterna
:
anno
<>.
Adjunxit paulo post his oratoribus

iis
l'ius
Slephanum Nardinum, ut una cum
Nurem-
bergenses conventus pro sopiendis Germanicis motibus adiret. Sedaverat is acre bellum, quod
jduribus annis inter Hclvetios ducesque Austriaj
gehenns fllii, Deo et omnis vestra posteritas infamia notabitur. Diximus quaj Sedes Apostolica
sacris
interdicet
eritis
hominibus
:
infesti, et
jussit
deinceps innoxii sumus a vestro san.\uditis Pontiliciis imiieriis,

-
ductum
res
',
fuerat,
hal)ito
,
apud Constantiam
so-
guine
lemni congressu
ut Alberto et
composit;eque iis legibus Sigismundo ducibus restiluta

de-
Albertus et dux Btivariie marchio dissolvere exercitus
Ludovicus Brandeburgensis
assensere paci,
el
Rapisvilla in
quinquagesimum annum antea

;
creta pax servaretur, cujus intervalli Ires anni
qua; composita est hisce iiriccipue legibus, ut Verdam restitueret imperatori Ludovicus, subiretve
licis
superessent
quibus excurrenfiluis Caroli Franoratores
corum
regis
cum
Pontiliciis
legatis
pcenam ab eo sibi irrogandam, rogatu noxa solveretur.

Accepto ea de re
est,
vel Ponti-
controversiasdirempturi essent; gratulatus vero ost Stephano nuntio suo Pius hisce verbis Salutares fructus, qui ex diela Constantieiisi
:
56.
iiuntio,
Pius ingenti
laititia aftectiis
meliori inde concepta spe,

converti
Germanorum arma
qui in
posse in Turcas,
seculi sunt plene cognovimus, agimus gratias omnipotenti Deo, qui suoriim fidelium menlcs
disposuit
ad pacem et unionem Concedat pietas divina, ut in reliqiiis sit idem succcssus, videamusque uno tempore nationem Germania; totam pacatam, et ad defensionem nominis sui conlra iiindeles ct>ineisam, etc. Dat. m .lulii .
hoc nostro
tempore
:
Et infra
-<
Russiam irruperant, arcemque munitissimam cui Zendrem nomen est subegerant. xMbertum itaque marchionem de pace confecta laudavit ', utque, pulsa omni mora, Mantuam
accederet pro conficienda in expedilione hortatus est
:
fidei
liostes sacra
Piiis
M
papa
II
marchioui Rrandeburgensi.
Dilecte
lili,
etc.
Non
iôterunt aures nostra'
rmliel.
iii
r.omrn.
1.
iii.
l'iiis
lili.
brcv. p.
'61.
'
Piiisl. hro\. p. ")!.
-*Goti.iilMsii|i. 'Fiiii.
I.
brev. p. j7.
vn
liTlius
II
Axxrs
2.
CHRISTI
noii
14;")9.
205
qiiidiinain
aiidiie,
f|uani
paccni
iiilcr
admisit,
principes cominunitatesque Alamannia;
componatioiiis
Austriae et Ludovicus Bavariae duces,
quanquam eo absente .\lberlus tum Joan-
sitam csse
nam,
ut oiiiiltaniiis
quod
charitas antiqua nos tcnet, vidcbanius rationcin
nes episcopus Eislctensis obstrinxerant curaturos Fridericum impcrata facturum. Conquestiis

itaque graviler Fridericusillatani sibi in Norim-
omuein
iindo
ali
piopositi
initio
nostri
pcnitus
uriri.
impediri,
,
ct
piiina
iiol)is
spcs crat
iiidc
bcrgcnsi conventu injuriam

\aria;,
ni
Ludovico duci Baiiidixit

:
[iriinani
despcratioiiciii
Aginuis
itai[iic
pacta resciiidcrct, belluin

litis([uc
oinuipotenti
Deo gratias,qui nos

tilii
est consolatus,
missoque ad Pium oratore causas repudiati

deris exposuit
auditis ad
,
foei-
afîmus
cordiam
dululanius coniioii amplcxuni, ct adjiimcntuin etiain dedisse, ut caeteri amplecterentur; liortannir(|ue el requirimus, ut ([u;ecum([uc ad
ct
qucm
arbitros Poiititicem
lil)cntcr csse
[isuiu al(]ueiiii[icralorciiidclcgit.Pius itaquc his
lica sludia convertit
illiiis
spectare, pari
incrementum animo
ct
[)cr(ieluitatcm
\idcs
redintcgrandam concordiam Aposto', at;[ue .Vlbcrtuni marchioiicm Brandcburgcnscm, ut in tollcnda contro:
[irosequaris, accepturusex
versia facilem se pra;beret, his litterisest adhortatus
hoc domcsticffi consolationis fructus in dicm
Uuoniam \ero nobiiitas tua iiitcllexisse jam debuit, oppidum Zendren in Rassia constitutum insignis custodiai locum nuper in potestatem Turcorum devenit, ejusque aniissione non minor quam ex Constantino|ioli creditur clades accepta quoniam etiain niajoribus, copiis ad nostram ruinain ([uam umquani eosdem accelerare notissimum cst, neque res
gratiores.
;
,
Pius papa
II
.Uberto marchioni Brande.Nisi
burgensi.
Dilecte Gli, ctc.
nenti dissensioni occurrat,

dilectus fllius Fridericus
auctoritas tua immividemus seminarium

.Misit
spargi alicujus scandali gravioris.
ad nos
i[)sa
dilationes et procrastinationes
ultra
re-
comes Palatinus Rheni, elector imperii, gravatum valde se dolens ob ea. qua; in Nurcmbergensi dicta per nonnullos principes nationis sine mandato et consensu suo.
sine rati etiam habitione de se promissa fuerunt,
oflerens ulterius
{(uirit,
tatcin
eamdem cum nunc impedimcntum domcsticum nuUum supersit, ad nos quam [)rimum personaliter venire non dilTeras,
iterum atque iterum
[irecamur, ut
nobili-
tuani
celsitudine,
coram nobis, seu imperinli seu electoribus, seu etiam aliis

:
ncque
te
patiaris
ventu Christo
vocem tuam iu lioc sacro condelicere, nos enim cum desiderio
non suspectis, juri velle se stare quo ab adversariis sibi iiegato. solemniter est protestatus, si ad dietam hanc Mantuanam non
principibus
veniret,
si etiam jus suum bello tentabit, si denique hoc sanctum fidei opus impedimentum accipiet, per se non stetisse quominus consilium pacis justitia mediante sit hinc inde re-
expectamus, et frui tua praesentia cupimus, ad omnia beue gerenda profuturam noii dubitamus. Ad boc autem si requisitio uostra, tuam parum et honor proprius nobilitatem accendit, acceudat saltem tot lidclium [lietas. qui quotidie vel in servitutem diiciintur, vel
quam
ce[)tum.
sub gladio lacbrymabiliter pcreunt. Non estprofecto talis qui te adliortatiir, nequc causa etiam talis, quie agitur, ut boueste ab his excusarc tc possis. Dat. MantuEE xxiv Julii mcdlix . 37. Conscriptffi eadein verborum formula littera? fuere ad Sigisniuiidum Austria', Ludovicum Bavariae, Fridericum etGuillelmum Saxoniec duces, Carolum marchionein Badcnsem, ac Palatinum et Witeinbergensem comitcs. Commendavit etiam Pontifex- nuntium suum Steplianum Nardinum de re feliciter gesta I'ro
'
:
llis novis si remedium velox non adhiLetur, videt nobilitas tua laborem pa?ne orancm pacis nuper confectae perire, et in antiquas mo-
lcstias recidi.
cum nos oratorem nosupcr liis componendis mittainus, hortamur et requirimus etiam nobililaPropterea
struin ad
te et illos
tem tuam
provideas
illa
in
,
Domino, ut
et infra,
fiat, et
ita
solita
sapientia
Ina
opereris, ut ruptura
pacis
58.
non
venire sine impedimentc
huc
possis, etc. Dat. etc. x Octobris
anno
liis,
in([uit,
qua;
in
Constantiensi, et
nunc
iii
Nurembergensi dieta gesta sunt aginuis gratias

Deo, qui pietate sua bella gravissiina sustulit, etc. At .Nurimbergcnsem paccni novi tuinultus brevi
Missus est ad ea sedanda dissidia Bernardus Krayuburg .\postolicus nuntius, instructus([ue amplissiinls mandatis -, ut bicnnales triennalesve inducias inter Fridericum comitem Palatinum Rheni, ac principes Germanos adversa; factionis, pra;sulesve ac
populos eorum
fcederatos pacisceretur,
tcin[iore
quo excurrente medio
confudere.
l'rteposit;e
fucraiit
iis
sacra expeditioni paranda; opera navaet
lYiderico comiti Palatino Rheni Bavaro in
retur. Conciliatam
conventibus aliqua leges de pendenda fratris sui viduu' noiinulla auri vi, Bcrzabrensi op[iido diinittcndo liberando Stephardo coinite, etchirographo novem millium aureorum Ecclesia^ Maguntina^ rcstituendo eas vero leges Palatinus
;
varum
pacem inter Ludovicum BaAlbertum Brandeburgensem, quem
socii deserucrunt, rcfert Gobcliiius ', ac redintegrato dein bello ipsos in concordiam, inter-
prete archicpiscopo Cretensi,
ilerum red-Tctos
'
'
Pius
lib.
brcv. p. 57.
'
\\>.
[i.
oii.
Lib. bfev. p.
I.
8:1,
I.ih.
VI. p.
19. cl
I.
.v.fxiv. p.
132.
'
(îohel.
I.
ni.
(iobel.
m.
i>()(i
Tir
AXNTS
'2.
ciniisTi
|)cr
\^')'.).
fuisse
exeuntt' aulem aniio Albcrtuni Maiitnam ad Pontificem accessisse, ut de sacra expeditione consilia ajjitaret. At dc iis iteruin rociiiret nar:
(|iieiTivis
digniorem
seii
minus digiuim
lo-
cum lam
principalium
quam legatorum
orato-
ratio.
.'i".).
rum, seu niintioriim et prociiratorum quorunicumque regum, princi])Uin, universitatuin et

alioriim quovis
Iioc
aiit
hi
Mniihiano convmtu
dccrcto
lis
dc scssiom<;
Itoiiorc
rUrimitiir
Poiitificio.
Cfpptos
fuisse Manluffi uiiiversi Christiani imperii

iion.
coHus
:
nomine censeantur, quem toto durante conventu iiiter eiindnm, standum, sedeiidum, sive in cajiella nostra, sive iii
sive in aliis locis
i)iil)licis
Septembris die Pius in
litleris
ad Joanncm
'
Ecclesiis, sive in consistoriis,

in actibus
Carvajal in HuniJ;aria lcfiatum datis significavit
ac privatis teneri contigerit,
Tractatum, imjuit, diettC duce Altissimo cras adsunt enim cx omnihus incipere intendimus
;
l)rinci[)alibus
illis,
dominis tam i)r;escntibiis quain quibus iidem oratores suntmissi, niilluin

:
ferme Christi tidclium nationiluis,

oratores,
et
ex tota
conventurosîue ante mcdium Italia mensem Mediolani et Mutin duces praesentem speramus ex r.allia quoque et Angiia et I5ritannia solemnes legationes pro|>ediem aderunl.
;
prorsus aut pra^judicium fleri, aut pra^rogativam ac(|uiri scd iicrinde in honoribus, dignitatibus
et praeeminentiis liaberi
si
et reputari debere, ac
hujusmodi rcceptio
vel assignatio niillatcnus
intervenisset. Nulli ergo, etc. Dat. Mantiia' aniio

.MCDiJx, XVIII kal.
Concedat di\ina
pietas,
ut
quod pro augmeiito

valcamus,
ctc.
Septembris, Pontiflcatus nostri

iii
Catholicaj fidei et Christianorum conservatione
anno
optamus, perlicerc
cum
his
60. Oratio habitn a Pio,
rjua prolixc expo-
His consentiunt, quae fuse Gobelinus scriac principum U^gabit, dum universas regum tiones Mantuam missas historica oratione percurrit, ac singula
nuntur causw
infcrenrli /lel/uni Tiircis.
Non
ita
lioc decreto Pontiflcio sublata'
contentiones de
.\ccessisse
cum iis a Pio gesta quidem omnium primos
enarrat.
legatos
Orienlales ex Cypro, Rhodo, I.esbo, nonnullos ex Asia, tum Macedonia, Kpiro, Hosnia, Illyrico
sedilium honoriflcentia, quin aliqua sint jurgia suborta ', prpecipue inter Sabaudiw ducis Venetoruinque oratores, qua; ita ablata; fuere, ut Vcncti post ducis Hurgnndi;!? oratores, Sabaudi ad scabelliiin solii Poiitiflcii sedere jussi sint. Iii
ad tlagitandam
opem adversus Turcam

-,
cl
sacuin Sultanum /Egyptium, imim discrimen erant addiicti

Callisli
a (luibus in
Abusum-
solemni vero C(rtu
liabito
antequam Francorum
oratores venirent, cuique Franciscus Sfortia dux

Mediolaneiisis, ac imperatoris Friderici, et Casi-
dissoluta post
mortem
Pontiflcia classe, cui
]iatriarcha pra>tuerat;
cum
Ludovicus vero etiam Occiden-
miri
Polonia?,
Ferdinandi
Neapolis,
Joannis
taliuin principiim confluerent oratores, eos in
contentionem venisse de honorificentioris sedis ordine Magna , inquit Gobelinus ', de sedibus orta contentio est, iiec reges regibus, nec
:
Aragonum, Matthife Hungariaj, Stephani Bosna> regum; necnon pliirium aliorum |irincipuin, tuin Genuensium, Florenfinoriim, (;)riciitaliuinque legati intererant,
Piiis, lioris tribus, ut narrat (lobelinus, de bello sacro in Turcas gereiido peroravit. Extat ca oratio iiiter alia Pii
duces ducibus cedere locum sibi quis((ue in consessu primum arrogarc, vcrbis nutibusque contendere quod ne rebus gerendis officeret Pontifex legem edidit, ne vel postpositi detrivel pralati lucrum honoris jurisve mentuin aliquod ferrent . Extatea in Hegesto Pontincio ', ex quo ipsaiii exscripsimus, tnm in Hullario
! ;
'
opera in luceni edita -, in qua vice Christi se Aperite Deo fari liisce vcrbis professus est interiora vestra, qui mox volentibus vobis in animas vestras illabetur, et vos sibi templum at(]ue liabitaciihim faciet. Audite nos sua vice Io(]uentes verba nostra veiba Dei sunt, (]ui fllii
:
:
typis cusa.
"
'(
sui Jesu Christi,

rei
quamvis indigni vices
in terris
Ad futuram Conventum
memoriam.
gerimus; ipse nos fari jubct, ipse in ore nostro

verba iiosuit, ipse nos bellum suadere iii Turcos imperat . Ad causas belli movendi digressus duas
l)r;ecipuas et
in noniinc Doniini Jesii Christi
pro tuitione fidei Catholicic', ct infidelium hosliuni impugnationc celebrantes in hac civitatc
Maiitua\ ne
(]iiid
emergat, (]uod sanctiim

iiossit
lioc et
maximas
attulit
primam, ut susamissa
iit
:
necessarium modum proculdubio fieret, si de pi\Tsidentia ter se contendentes legaliones, qua^ adsniit
o]ius tiirbare
,
quemadin-
ceptas
injurias
ulciscentes Christiani
regna provinciasque recuperarent
alteram,
et
venturae sunt seu princi]>ales ipsa^ publicis actibus libere intervenire noii jiossent, de venequffi
iinminentia pericula averterent; ac primum inflicta a Maliumetanis Christiano noinini damna explicare orsus quani late olim universo orbi
:
rabiliumfratrum nostrorumS. R.E. cardinalium consilio et assensii, cum quibus matiira jirius
delibcratio est habita,
stolica auctoritate
pnesentium tcnore, Ajiodecernimus et declaramus.
Evangelica lex, gentilium deleta superstitionc, dominaretur, iit tiiiic perspicue emicaret Daiiielis vaticiniiiiii de Christo, omnes reges, oinnes
tribus,
omnes
lingua? servient ei
tum vocem
Homani
1
pra-sulis lanqiiam Jesu Cliristi vicarii
Piiia Ijh.
1.
hrev. p. TG.
l.ili.
.En. Sylv.
Iiisl.
de Asia.
i.
c.
88.
Oobel.
111.
V. p. 72.
'
Rull.
lom.
Pii
II
Const. 4.
rioliol.
I.
III.
-'
l';\l.
iiilor
V.\\.
niini.
:i')'i
i-n
II
Awrs
riiti.sTi
v.i.
ior
iiiaria ul lciras
penclrasse
rioii
Uilisse vero eani
sed volitantis angeli Gabrielis ala laclam fulgorcra amisisse), quis illud tolerare gueat,
Christianorum pacera daemonem, ac suum satellitem Mahoinetem, impi;B iatorem legis, lleraredactani ali ejus clio imperante concitasse
:
quod
mundum. cum
ncinocrito sentiens, fortun;B ca-
sectatoribus iu angustias
rein
(llirislianam
:
suiiiuc siibmittit, ct di\iiiam providcntiam aufert?Quid quod sacrosanctam Trinitatem respuit, et impossibilc ait
laliorare Asiam et Africam defecisse a C.iiristo Kuro|)ain occupato Coiislaiitinopolitano inijam perio, et liostem cervicibus impenderc, magni-
ncum
liabcrc
filiiiiu ? et
<iuaiuvis Clirislum cx Virginc natuiu conscntit.
justum
et
tudinein vero periculi his vcriiis exposuit

(31.
verit aegritudines,
sanctum hominem, qui cunctas curaDeum tamen cssc cum Ario

in line
saeculi
Possent fortasse ali<iuo
mudo
toliMari
negat, nec pro nobis obiisse censet, sed sublatuin a
praelerila, si finis
malorum
esset, cl
non majora
Deo
moriturum,
et
tum
quo pacto spcrare (|uictem ab ea gente possnmus, <iu;c sanguinem nostrum sitit? qua;, occupata tiraecia, inHungariam, id est, in visceranoslra, gladium
impenderent
discrimina. Sed
adegit
?
dcni<[ue surrcciurum, Jud;cosautem alium sibi
similcm crucitixisse
dclirat,
ncc sancti Spiritus
dignitati gIori;eque conscntit,
quem
crcafuraiii
cum
lidei
Xestorio Macc<lonio<iuc mcntifiir, ct
omnc
juvenis est
adversarius noster ;etate
tlorida, robusto corpore, animo vasto, tumido cursu victoriarum, quas sibi nostra ncgligentia peperit. Vanus est, decei^tus est, si quis arbitratur adolescentem quieturum esse, auro abundantem, armis assuetum. et dominandi cupiditate
ille
sua <iuemqiie secta salvari hominem perhibet, alioquiu recte viventem, nisi a sua lege abierit. Et quia non
in
meritum aufcrens
intlaminatuni. Ponitc hanc spein
nuin<iuam
constant inter se mendacia, alio loco neminem salvari asserit extra legem a se traditam, in qua B. Paulo contradicens circumcisionem servari praecipit, et vini tantum consuetudinem prohibens,
caeteras
arma deponet
nisi aut victus, aut
omnium
voluptates indulget,
ca[)tivis
stupra
<;!
victor extiterit.
gradus
erit alterius,
Proxima illi qna>que -victoria donec subactis Occidenta-
adulteria
admittit
:
cum
ct
emptis muiieribus
libusregibus, deleto Christi Evangelio, Mahometicam legem ubique gentium inlerat. Aeque
arbitremini
adeat,
nisi
longam moram
vicinae
illae
priusquam
yos
nam
gentes tot bellis
attritae,
opem fertis, amplius arnia capere non audebunt. Soli fldeles Hungari perseverant, non tamen diu stabunt, nisi adjuti. et hi quidem muri
quo dineque Teutones, neque Bohemi, neque Poloni, satis tuti erunt non asperi montes, non
ruto,
:
loco Yobis ad Orientera remanserunt,
alla
fiumina iter impedient nihil erit, victa llungaria, Turcis invium, nihil insuperabile orbis imperium qu^crentibus per Carnos el Forum: :
uxores plurimas, et cum his divorlia passim concedit, nec concuhifiis natur;e a<lversos inhibet. Postremo homo hestialis futurae vitae beatitudinem solacarnisvoluptate metitur. En sapientem hominem, qiii se Dei prophetam audet nominare, temerator antiquce legis, corruptor novae, prostitutor animarum, verus procurator orci, et primus Sathan;e satelles, cujus auditores inferni mancipia sunt, quales Turcos esse non dubitamus, adversus quos armis contendere sacrificium Deo fuerit, etacce[)tissimum spectaculum .
(53. Defluxit niox Pii oratio ;iil confirnian<lam Christi diviiiitatcm, gravissiiiKU|iic argu-
jiilii
terrestribus copiis facilis in

:
ltali;iiii |)ati'bit
menta
turae
petita ex cjus iniraculis, <[uibus se na-
transitus
navali
exercitui
ex Vallaiia,
i|uaiii
Turc;e possident, unius noctisnavigatione
liriin-
dominum demonstrarat, Christique ipsius testimonio, cum ficri non possct, ut divina prodigia ad mcndacis prob;inda dicta [)atrarcntur
alia ex
:
dusium
falsi
patet, et in su[)eriori
Ifalia.
parte et inferiori
ct
aperta est Turcis

prophetse
Ltinam menda/ês,
.
martyrum sanctorumque Patrum
testi-
sinius in hac parfe
Addidit
moniis,
occuiianda esse Turcarum coiisilia/gerendum potius in Turcico quam Christiano solo bellum, ac deinde ad facilitatem belli spemque vicforiffi, quae a divino Nuniine placato fidclibus pro
ipso
certaturis conferretur, conversa orationc -Mahumelicai superstitionis, ad quam abolenilam jungendaj erant vires exjiedieiKlaquc arma,
universarum orbis gentium pTotritis convcrsionem, Cliristian;elegissanctitate, idolis divinis oraculis, rcdemptoque humano genere homo, oChristiane, cumulavit, addiditque qui fidelis vidcri vis, et cur ista Christum tu:
lisse
cxistimas? justus erat,

est in ore ejus.
ct
dolus invenlus
non
Cur
tot sii[)pliciis subjicitur
iinpietatem his verbis descripsit

(i-2.
"
(luac
non solum
Sceleratissima est Mahometica lex, Christi divinitalcm respuit, sed

:
(lue
innumerabilibus aliis scatet crroribus namfiit praiteream deliramenta, et ineptiasillas, quibus angelos corporeosde fiamma ignis creatos affirmat, ct Origeni consenliens daemones aliquando salvandos tradit, et ca>Ium de fumo facfum, ct lunam sque splenduisse cum sole.
innocens? pro te doluit, homo, pcccata tua ipse portavithomo, ettu suolivore sanatuses, liomo: bonus pastor animam suani posuit pro suis, ct mortem tuam morte sua redemit. Et quas tii illi gratias rcddis? quid facis? (iui<l cogitas, ut
gratus inveniaris
?
Turc;i!
nomcn suum
blasphc-
mant, altaria sua diruunt, legem suam, hsercditatem tuam perdereconantur. cttii domijaces
in otio?
gite
jam tandem,
regcs, o duces, o viri potcntes suret Christi Dci vcslri rcligio-
208
iiom
PIT
TI
ANNUS
'2.
fHRTSTI
FlÔ.
,
nec vires
ac lioiuircm ilolendite, qiiando nec opcs, vol)is, qnam Turcis minores sunt, et
cerfissimi estis lui^natnris vobis pro lcge Do-
mini divinum auxiliiim implorantibus niinime defuturum, etc. Prsemia demum pro fide pugnaturis
]iro|iosita aftnlit,
iiiorc
non hnmanas modo
Aragonius orator cpiscopus Clivensis consilium laudavit. Veneti, qui Turcicas vires iioveraiit, de copiarum terrestriiim et maritimarum niimcro boc consiliiim ])rompsere, iit ait Cobelinus Classem triginta triremium ct octo navium cetearum in niari sufficerc, (jua"
lur.
,
Sfortiae
opes geiiliiim
cxpectandas, sed
cceleste levis vita' |)criculo
regnum comparandum nil

:
in Ilellespoiifuin trajicieiis littora liinc Graicia;,
inde Asioe infestaret
denique
felicins ea
piigna, in (]na victos victo-
rnm
tur,
resve ccrtissimns triiimpiuis maiieret.
sic fieri ut multi Turcaad custodienda maritima loca destinarenterrestres copias cx llungaria viciiiis(iue
:
perorasset Pontifex, Bessarion cardinalis Graecus, sacri collegii nomine, de sacro bello decerncndo plura dixif, (]uantaque a Turet quanta adessent inllicta essent mala proposuitque gencrosis atque impenderent animis victoria^ pricmia. Probata fuere ab universis regum oratoribus Pontificia consilia Hungari vero dc imperatorc questi siint, qui Turcis imminentibus rcgnum novis tnmullibus
cis
, :
:
Cum
locis
liiim,
cogendas esse, equitum quadraginta milpeditum. viginti millium, nec minores essc oportcre, argentum bello necessarium ex
reli(]uis
Cliristianoriim
provinciis
haurien-
dum . Eam sententiam universi praitcr Sigismundum Malalesfam, iiui ttalos in Turcam eduain])lexi suiit ac tum Pontifex de copiis, unde cogenda^ essent fari orsus, eum militem legendum ait, qui haberi posset, Gallos, Anglos, Germanos, Bobemos, Polonos pol-
cendos ccnsuit,
implevisset.
()i.
Militaria consilia in
c/iiidas
actum
cle
co-
liceri
copias
ex his
belluin
terrestre
piis,navibusetsubsidiis comparanclis.
Postridie
posse
celebratum aliuni conventum, Italorum dumtaxat, de copiarum contrabendarum numero, Postridie, inquit, cuncti refert Gobelinus qni adcrant Italici nominis oratores ac ])riiicipes ad prLcscntiam Pontificis accersifi sunt. Convenere in palatio Franciscus Mediolanensinm dux, Ludoviciis Mantuanus, et Willielmus Alontisferrati marcbio, ac Sigisinundus Mala' :
Aragonenses, Lusitanos maritima auxilia sufTecturos hoc opus futuruin discrcpantes gentes in castris unis continere plures duces, et pkiracastra constitutum iri ea lege, ut sibi invicem opem ferant; unum
instrui; Catalanos vero,
:
:
autein su])remum
agnituros, et
cnturos.
tte
ducem
legatuin Apostolicum
vivificee
unum signum
exercituiim
crucis se-
numero
liKc censuit,
testa
et
quoniam rex Aragonum

ejus
Siciliam, Cor-
sicam ac Sardiniam,
deret,
Italici juris insulas, jiossi-
oratores
interfuere
tum
regis
furcas ultra ducenta millia educere iion posse, atque in (lenizaris, qui quadraginta millium numerum iion superent, robur exercitus stare adversum lios pro reportanda victoria non am:
Ferdinandi legati, archiepiscopus Beneventanus deinde Yencti, Florentini, Seet Andriai dux
:
plius quam quinquaginta millia coUigenda, sed quorum pars maxima equis iiistructa sit ad
:
nenses, Ferrariciises, Lucensesac Bononienses Sabaudienses, quamvis eis Alpes late doini:
tenendum vero maris imperium et inhibendos ex Asia in Europam Turcarum trajectus quadraginta
ad Francos inclinantcs cum Italicis Genuenses nondum adnumerari nolucrunt publice adcrant, clam tamen auxilia pollicebantur. Cardinalcs sinistrum dextrumque latus
nentur
triremes
:
et
octo
naves
oiierarias
abunde valituras
distractis ita ad loca inari-
Poiitificis
obtinebant, princijies ac legati e re-
gione sedelianf. Uuii)us audirc paratis, decrevimus , inquit Ponfifex, vcstro consilio, filii, nec dubitamus quin Iiellum Turcis infcrie arma, equi, boinines, naves, ]iecnnia' abundc
,
tima tufanda Turcis minores cxcrcitus ab iis conflatum iri. 65. CaHerum ad sustentandos bellicos sumPontifex, ut ptiis suam exposuit sententiam
dero triennales decuma,

da'is
laicis trigesima, .lu-
vigesima
omnium
Itali
rcntur,
eam omnes
obventioiium iinperahabucre ratam, ac deinterjecto
sujipetant,
si
Cbristiani
est
sua;
saluti
terra,
ct
atfuerint.
cretum de ea
Florentinis
re edituni cbirograplio, Venetis ac

,
Nunc cogitandum
que aggrediendus
mari an
hostis,
an utrobiclassis
,
cxceptis
munierunt
sit
qu
quisve tcrrestris exercitus sit neccssarius, et quilius ex populis legendi sint milites, utrum ])ecunia Hungari an milite sint adjnvandi, consulife
temporis intervallo, Florentini ab oinnibus increpiti ob s])retam nominis Christiani tntelam,

reversis pactione se obstrinxere Constantinopoli navibus mercibus onustis, qua-
clandestina
in
mcdium,
.
et quae
|)romittitis auxilia
rum
advcntus brevi expectandus

iie
erat,
decretum
diu
Locutus oinnium primus palam proponite Franciscus Sfortia dux Mediolanensium consulit terra marique invadendnm iiostem, milites vero e regionibus finitimis Turcico imperio deligeiidos, ne tumullus ciim indigcnis olioriren:
servaturos. Veneti vero oratores
cum
rem
verbis extraxissent,
inijnit
bellum
ciiin
:
Turcis sus-
Dixerunt , Venetos ita demum socios futuros, si rem nauticam soli administrare ])crmittereutur, si suafaccrent ex hoste rapicnda, si
ciperent, lias leges ])roposuerc
auctor
>
llolx'1.
I.
III.
classis
impensa
Itivarentur,
si
exercilus ex llun-
Pir
II
AXXUS
'2.
CHRISTI 1459.
209
jfaria
contra rurcas
et \igrinti
(|iiiii(|iiaj,Miita niilliiiin (!(|ai-
tum,
tnr
:
niilliiiin
[loditnin
proficisccie
classom ant scxajrinta trireminm.ct naviiim cctcarum nccc?sariani csse aicliaiit, cl in liis nltra remiEces ct reliquos nautas octo millia iiiiiiliim r('i|iiircliaiilnr corpora naviuin cf armamcnla taiitnm >c ^ratis exliibilnro? promitteutes pro cseterls rcbus pecuniam exquircliant. atqiic in liiiiic nsiim (lccimas, vigcîma? ac trigcsimas s(i;c (iitioiiis. (|na!; ccntiim qiiiiivi^înti
:
:
tiobelinnm, qui snjjdit, Pontiiicem legatione Britannica admodum recrcatum ducem ac gentcm ampiissimis vcrbis cnllandasse.
07. Lxtat
Ponlitlciis
lillcris
diplnma 1'rancisci ducis Rrilannia^ inserlum de obscquiodefcPii
rcndo
'
Ponfifici, fidcquc
slringcnda, (|Uod cx
Roinan;p Kcclcsia' obRcgeslo subjicimus

'
:
Iniversis
et
singulis Christi
fidclihiis
pr.Tsentes litteras inspccturis, salulcm cf .\pos-
folicam bcncdicfionem.
qua.uinta millia aiiri
nummnm
contcnti
conferre arbi-
Quia pium
est et ffiqnifas cxigit rationis
Irabantnr
iieqnc
liis
amplins anri
vcrifafi
tesfimoniiim pcrliibcrc,
notnm facimns
qiiimiccics cciitcna millia c\ publico postnlabanl, ct iinjnsccmodi Vcnetornm oblatio fnit . Respuit oblatn a Vcnefis tôntifcx, (jucslus ipsos
ac
univcrsifafi vcslr;c aftcsfamur, (iiiod Iiodic
quasdam
filii
patcnfes et autlicnticas lifteras dilecli
nobilisviri Francisci ducis ISritannia;
manu
non tam
bclli
in
Tnrcns ijercndi
parliri
velic cuin cfeferis Cbristianis,
quam
onera prffiniia ob
priii-
propria signatas, cjusqnc sigillo munitas, snper obcdientia et fidclitatc nohis et fiomana; Eccieper ipsum ducein, qnemadmodum ciara; memoria! duces et regcsBritannia' progcnitores sui i'etroactis temporihus tamquam veri filii
sife
ineundum
foedns quaererc;
nnllnm autcm
cipem prins furoris Turcici impetns qiiam ipsos excepturum. tjli. Oratores a rec/e Gallo Mantuam missi et delatum a Britamio duce obsequium Pontifici. .\dvenlarunt deinde Caroli Francornm regis oratorcs archicpiscopus Parisiensis duoquc alii una cum Renati SiciliEe regis oratoribus episcopo Massiliensi atque ejus militia? magis-
ohedientiEE
prmstitis
:
feccrant et pra;stitcrant.
factis
et
sic
per venerabilem fralrcm nostrum
Joannem cpiscopum
filios
.Alacloviensem, et dilectos nohiles viros (inferjectisqne eorum nominibus) ipsius ducis oratores, et legatos ad nos
secutique suut ducis Britaiiniie iegali, iiepos ejus et Macloviensis episcopus atque alii complures viri prwstantes. Hi vero cnm anitro,
etiam propterea specialifcr dcsfinatos in conspcctu nosfro, ac in vcnerabilium fratrum nostrorum ejusdem Romana; Ecclesia; cardinaiium
praiscntia, et
quampluribns
aliis
,
vencrahilibus
madverterent Francos moras varias ncctere in deferenda Pontifici obedientia, cum prius clicere ab eo de rebnsNeapolitanis, nec Ferdinandi partibus eflerendis responsum vellent impc:
fratrihus
nostris
patriarchis
archiepiscopis,
episcopis, ac diversis pradatis, et personis tam Ecclesiasticis quam sa'ciilaribus, in consistorio

[Kiblico et generaii, ut moris est, propterea congregatis, ac in muitiludinc copiosa ibidem prcPsenfihus et exliibitis ct pncscntalis vidimus,
inspici, et earuin
trafa
1'ontifice
dicendi
venia, Macioviensis
vit
episcopus sociorum nomine liis vcrbis perora Adsumus Brifaiinia.' ducis lcgafi, tilii tui obsequentissimi, obedientiam tibi ct reverentiam morc majorum cxbibemus, te Clirisfi vicarium prolltemur, verum beî I'efri snccessorcm, miCliristiani lifantis Ecclesife capntct magistrum
' :
paipavimus, ac inatura dclibcraliouc pra;'hahita transcriptum ex vulgari inLafiniim fidelifcr facfiini publicc alta([ue voce solemniter pcrlcgi fccimiis, cf ipsarum lccfuram
sumus,
et te
ducem scqnimur
Christi exercitns.
Cliristi
audivimus, quarumlitteraruin tenor sequitur et est talis >>. Conccpf;c siint verliis Callicis, qnartiin prfficipua Iirec cst scnfcnfia
.Majores nosfri post a:cepta
semel
sacra
nunquam
:
apostatarunt, vixere
Romanis
lcgibns,
nec unquain primse Sedis mandafis adversati sunt Pragmaticam Sancfionem (killica; genfis inventum respuere praidecessoribns tuis constanti animo adhsserunt. Sequifur princeps nostcjubcntc, ter suorum vestigia progcnifornm
:
Franciscus Dei gratia dux Britannia', comes Montisforfis, RicIicmundi.T, Stamparum ct Virtntum. Xofum faciimis omnibiis [ira?senfihus
et futuris,
quod cuin principesclara; memoria?,
et Catholici reges.
nos hunc adire conventum voluit, auditurns facturusque mandata tua. Acceuit te vcllc in Turcas expeditionem ducere;iaudat propositum tuum, el ncccssarium sanctumquc opus esse aflirmat quod meditaris non deerit tibi cn|)it arina, esse particcps prfeclari hnjus operis eqnos, naves, viros apparabit cum jusscris pro suis facultafibus, teque sequetur tantum cnrato ut adversus potenfissimum iiostcm potenter
: ; : :
duccs, ct alii |H-iinogenitorcs nostri,Britaiini;cdoniini, fidissimaohsequiasanctissimis pafribus gloriosa; rccordationisRomanis Pontificibus pra^sfifcrint, nos dicforum pro-
genitornm nostrornm cgregiis factis pietali ac honis moribus insisterc cupientcs, ut icgitiinus
eoruin successor Catholicus liumilis et pius fiiius Ecclesia;, ac certiores facti de vera, unica et canonica assumptionc sancfissimi pafris et verendi domini pap.T> Pii II ad augustissimam Pontificiam dignitatem et supreinum papatus
proticiscaris
Ha;c Macioviensis cpiscopns apud
dominium
a Britannici
|iriiicipafiis
crgo
jir.T-
>
.\iui(l
Gubd.
As.N,
1.
III.
Lib. .\xxv. p.
I,S3.
TojR-a .XXIX.
Ray.n'. X.
210
PII II
ANNUS
2.
CHRISTI 1459.
inteijectisquc aliquot diehus, iidem oratores de iVeapolitanis rchus pra^scntibus c;ctcris princi-
sentibus exhibemiis singularom et Rcclcsiasticam obedientiam cum omni, (|ua par est, deinissione et obscrvantia sanctissimo patri Pio in
Pontificatu j^noscontes
pum
oratoribus exposucre quanta pro religione
regnanti
illum tencntes et reco-
a Francis edita essent facinora, quot in Aposto-
unicum Dei vicarium, dominum, caput, et supremum pastoremuniversa? llcclesia! militantis. Spondemus et poUicemur
verum
et
ea fide ac sinceritate, qua par cst pollere prin-
licam Sedem collata bencficia, quanto sanguine ex imi)iorum et Saracenorum tyrannide SiAlfonsum vi el iucilia a Francis crcpta esset juria regnum Neapolitanum invasisse, ejusque
:
cipem, quamdiu vixerit

licse,
ct pra-erit Sedi
illius
Aposto-
spurio indignc a Pio collatum.

69. Plura ad baec in alio conventu Pius, qui Ferdinandi partes a se susceptas tueri decreverat, rospondit de (luibus fiiso Gobelinus. Quaj vero
:
omuibus sanctissimis
impcriis ad
decus, lil)crtatem, pr;crogativas, immunitatem, amplificationcm, tuilionem ordinis Ecclesiastici

nostra^ ditiouffi obnoxii spcctantibus parituros,
gesta essent, Poniifex, regis
Francorum iram
le-
ac in vera lcge et fidc Calholica, ut obsequen-
nire cupiens, blandis verbis ei exposuit'

est
ipsum-
tcm
ct
pium
Ecclesia- filium
viverc ac
mori
que ne caIumniatoril)us aurcs daret hortatus

:
paratos, etc Subdit se instruxisse auctoritate P.ritannicos oratores, ut obsequia debita ac litteras ducales exliibeant, agantquo
"
cum summo
Pius papa II regi Francia;. Charissime in Christo fili, salutem,
etc.
iis, qua,' ad publica^ rci Rritannica> dignitatcm pcrtineant. Datum in Vcnetensi urhc XXV Augusti, anno gratia- mcdlix . Ilis ad-
Pontifice de
Cum
audivimus oratores tua^ suhlimitatis ad dielam iiancManfuanam venire, vobementerDeo

teste
Quil)us quidcm Pii lilierffi ut prcGmittitur, visis et auditis, ac post propositioncm laudabilem desuper factam, amhaxiaiores ct oralores pr;rfati in conspccfu nosfro cons-
dunt
"
litteris
sic,
tigcrunt, in
sumus LTlafi. Postîuam otiain Mantuam ateorum ingressu et cum publicesunt

jionoribus accumulavimus, quot nihil protinus cxcogitari
:
auditi lot eos
potiierunt a nobis
omillenlcs,
tituli
obedicntiain plenariam hujusmodi juxla
nomen
ac
quod ad Jionorandum tuum rcgium ad declarandam nostram in te chari-
fonnam ct tenorcm liltcrarum pr;pinscrlarnm eorumdem pri-estitcrunt, quam gratam et ralani hahentes gratiose duximus admitlendam, ila quod proindc j^ra^fatus dux tamquam vcrus
filius
latem spectaref. Sequentihus vero diebus, cum iidcm oraloros commendatum venissent cliaris-
simum in Christo gem illustrem, et

tua?
civiiatis
filium
dilcctos filios
nostrum Renatum recommunitatem

et oratores
ol)edicnli;c prffuiia
conse(|ualin- a>terna,
.lanuensis, prajter
nos nohilitatcm suam dignis in domino laudibus commendamus. El ne ah aliquihus sujêr iis valcat quomodolihet haisitari in futurum, volumus ct Apostolica auctoritate dccernimus, quod pra^sentes litfcra! ad probandum plene obedicnfiam iir;tstifam hujusmodi ubiquc sufficiant, ncc ad id probationis altcrius adminicuet
nostram nonnullos principes

loros expositionis siuc
expectalionem ex iis,
auditi
qui diota; causa hic sunt, vcl testes vel specta-
secum duxorunt
oratio
nihilominus
nobis pationter benigneque sunt.
Vcrum
(luia
omnis corum
non tam
pra^-
lum
aniu)
nosfri
quomodolihet
MCiu.ix,
requiraiur.
Dat.
Mantiia^
VI
kal.
Decembris, Pontificaliis
anno
ii >.
CiS.
Quibi/s de caiisis Piiis
Inntim
Fodiiumdo
asscruerit. Quod
,
rcgnum AcapoHad regis

illi
Callorum
oplarent indicavimus, ut Pcntificia de prius, ut supra rcbus Ncapolitanis sententia exprimeretur, an videlicct Fcrdinandi confra Gallos tueri partes
oratorcs atfinct
cum
diclorum commendationem, quam accusationcm nosfram ot Apostojica; Scdis continere est visa, oh id pr;ccipue, quod cliarissimo in Christo filio noslro Fcrdinando de Aragonia Neapolitaiiiim rcgnum ot rogni coronam concessimus, non judicavimus maculam hanc per eos impositam eidem Sedi, cujus defensores sumus, tacendo rolinqucro, pr;cscrtim cum nos tibi, et
clarissima'
rerent.
((
domui
tua! gravitcr injuriatos asse-
Exemplum
itaque ipsorum scculi, die res-
firmum fixumquc aiiiino hahcrct, fidci regis sui uominc ci ohligandi tcmpus extraxerc; ciim vero Pius, uti crat politicis arlihus apprime instrucUis, negarct audieiulos rcgum oralorcs, ni
se
ponsionis nostriX convocari ct nos aliquos fecimus, qui defcnsa; innoccntife nostrse auditores
adcsscnl
piirgavimus in lespondendo, quanlargitus ost nohis, objccla

:
ohsequentes futuros cssent professi,

ipsius
demum
tumBcus mus qu;o

tibi
ostendi-
tuo
nomine nohis imputabantur non

:
vicit
scnlcnlia
ac Parisiensis cpiscoid pr;estitit,

:
nos impulare, sed detractoribus nostris qui
pusCaroliErancorum regis nomine
tua5 pietati
habila oralione ex Davidicis propositis verbis Sccimdum nomcii tuum ita et laus tua iii fines terrx : justitia jilcna cst dextera tua ac tum de Ponfificis laudibus, Sedis Apostolica; dignitate,
:
non vcra inculcassent aperuimus (luoque prajsentem necessitatem, quae petitionihus eorum non assentiri nos paieretur denique
:
nullum verhum
sponsionis, qu;e
fuit,
nulla particula nostraj re-
non
summam
gloriam progeni-
Francorum regni rcgisque

seruit,
gloria eleganter dis1
acPxenatum
et
Genuenscs commendavit:
Lib. brev. p. 90.
PII II
ANNUS
2.
eo
CHRISTI 1459.
2<1
tuam, atque adeo totius gentis factum semper nostrum, in quo notati niaxime eramus, ea modestia excusantes, ut a|jud justos judices solam innocentiani ejnsdem Sedis nisi fuerimus vellc probarc. (Juod si secus tua; celsitudini relatum jamesset, vel forsitan referretur, sciat longe a vero esse iiuidquid aliter dicitur, nec nos, qui nomen tuum privatim et publico dignis continue laudibus celebravimus, potuisse in hoc convenlu Christiano, ubi de tota religione nostra Irac latur, in diversum sentire et loqui. Affuerunt principesnonnulli et principum oratores, affueruiit pr;elati tjuaniplures hujus nostra^ excusationis locupletissimi testes, ex quibus bonitas tua integram veritatem poterit, cum volet, cognoscere. Hffi- duplici ex causa ad te scribenda putavimus, primum quia raalignanlium et detractorum plena omnia etiam noveramus, quibus more Sathana-omnisconjunctio moleslacst, et charltas odiosa deinde quia serenitatem tuam magni facimus plurimumque sicut debemus, et tormenti instar nobis esset, si causam alieniori animo a Sede prsdicta malorum artiticiis esse intelligeremus, etc. Dat. Mantuae xu Dccembris anno ii .
et
torum tuorum
tentiam, ut auxiliarem e.vercitum (loliicerentur
Gallica; resonarel,
numero mililum,
lice I'rankfordi;c
(|ui antea Nicoiao V Ponfidecietus fuerat, nempe pedites

,
triginta duo millia eijuites decem millia, duosque cam ob causam conventus celebrandos edixere alterum Xorimberga; in l*"ranconia alterum apud C;csarem iii .Vustria, legatumque e latere mittendum qui conventa ad exitum perducenda cuiaret quam provinciam Iôntifex
, , :
Bessarioni cardinali Nica^no dedit, ducemque exercilus Fridericum imperatorem dixit, qui si
id
munusobire
nequiret, alium principem co-
piis pr;eficeret. Ha?c ita([ue feliciter sancita
Pius
eidem Friderico, qui oratores suos amplissimis

frelos niandatis leg;averat .Mantuam, his iitteris
significavit
'<
'
Pius papa
"
tores
diefa
H imiieratori. Postquam majestatis tuas dignissimi oracum mandato ad cuncta, propter quae Mantuana per nos congregata fiiit, com:
paruerunt cuin optimis iustructionibus

dietje
res
secundum nostra
desideria
cum
ipsis et
.\Iemanoruin oratoribus ad conest, quain nos celsifudini tua; mittimus interciusam; de qua quidem felici conclusione Deo iu priinis, ct deinde tua?
aliis priiici[)uin
clusioneni pordiicta
70.
Gallis et Anglis desertus Pontifex

se convertit,
ad
majesfati gralias ingentes

uisi tuae serenitati
Germanos
poUicentur.
Quod ad auxilia in sacrum bellum adversus Turcas ferenda spectat, interrogati Franci, ut |)etita eluderent,
qui auxiliarem exercitum
possit
etc.
agimus cum nemini hujusmodi expeditio attribui Datum Mantua; xxii Decembris
-
auno
II )).
respondere
induslria
',
71.
prius
conciliandos
Pontiflcia
cum
confecfffi,
legatum Apostolicum mittendinn videri porro honoriflcam parum legationem decreverat ad Mantuanos ccetus HenGallis Anglos, atque ad id
:
inat
de his tum quaruin exemplum miffere se affirPius, nosque afferinius

Extant pubiicse Tabuise
:
i<
Pius papall. Provisio nationis Gernianica;. Ad habendum felicem prosecufionem ne-
ricus
Anglorum
rex,
cum
|)roceres et episcopi
gotii defensioiiis fidei CafhoIic;e, oratores sere-
rogati ea de re civili bello impliciti parere de-
Funestus rerum Anglicarum erat status Joannes enim Warvici comes, nuntio Apostolico Pontificii nominis proditore fretus, commissa pugna Henricum regem cepit -, duxque Eboracensis regem se dixit, quod lUchardo olim per nefas inteifecto sanguine coujuiictissimus succedere deberet moxque sedata est controversia, ea nimirum lege ut Henricus in reliquam vitam potiretur sceptro, quod vel Eboracensi aut iilius filio transmittendum foret. Cffiterum de secutis gravioribus motibus dicetrectassent.
:
nissimi domiiiiimperaforis ac illustrissimi sacri imperii principum offerunt imperialemmajesta-
dominosque suos in conducendo valido decem inillia equitum et friginta duo miilia pedestrium confra Turcos liosfes fidei una cum aiiis priiicipibus ef conimiinifatiteiii
exercitu, videlicet
bus nalionis Gerinanic;e facturos,
et inipleluros
omnia
singuia capitula, |)rout in diefis pra;cedenfibus, videlicetin I-ranckfordia.efin >"ovaet
Civitate
AustriBe pro expeditione hujiismodi exercitus per eos facfa, avisata et oblata sunf.
Verum quia
prosecutioni liujus sancfi negofii

nostri, qu;iteuus sanctitas
tur inferius.
nonnulla inipedimenfa ojjstare videntur, petunt

a sauctitate doinini
His ergo civilibus bellis ardente Anglia, et Francis ad recuperanJum regnum .Neapolitaluiin aspirantibus. convertit se Dei vicarius ad (ierniaiios \ vocatisque imperatoris, electorum
plurium in Germania principum et liberarum ci\itatum legatis, ijuid contra Ttircas

iinperii. ac
otfeneiit auxilii
sciscitatus est
victi
qui
taiidem
sen-
omnes
Pii studio
in
eam convenere
Vir;;.
1.
sua certani diefam infra hunc, et proximam Quadragesimam ad oppiduni impfiiale Niirimbergense pro convocatioiie |)rincipum et communitatum nationis Germanicieindicat, et legatum Apostolicum cum |)otestafe [)acem compouendi et tieiiguas imperio sfatuendi miftaf, qui etiam una cum his, quos serenissimus dominus noster imperator illuc misit, et priucipibus im'
' Gob. 1. Gob. sup.
]ii.
1.
Id.
eod.
lib.
Polyd.
x.xiii ct alii.
Lib. bre\. p. 92.
III.
^ Ib. p.
95.
212
peiii aut
PII
II
ANNUS
2.
CIIRISTI 1459.
eonmi
(iialiiril)ns
do inodis ct ordinc
inil-
imiicriali,
cuiii
ad
expediUonis,
l'ac'icndi(]nc a'(|nain laxani ini|)0-
ad
iia'c
iinas legatos nostros mittemus optima facultate munitos ad com])riiicii)es
silionis (|nalin)r
pcisonarnm ad cxcrcihini
])onciidum dilTcrcnfias intcr

giiatcs
,
ct
ma-
tendarnin, ncciion iiaccin, nt prEcniiltilnr, coinponendi ct treugas indicendi Iractet ct ordinet.
ct
c;ctcra
facienda
autein
ad expcditionem
exercitiis oijtima.
Cum
omnium
Christia-
Ilcni (|iiod iiru^falus
sanctissimus dominns
noslcr ad loUciidum (lissidium intcr gloriosissimum dominum nostrum imperatorcm,ct Mattliiam de
Huniadc comitcm Rislriccm

,
in
rcgno
statnat
Huiigari;c cxorluin
iitîue
securins fransilus
per idem
regnum habcri
liinc
possit, ex
ct
nunc
aliam dietam infra
fesfum Pasclue in
])riiici|)cs
noruni animos zclo fidei esse accensos, et ad lam sanctum opus aniinose concurrere oporteat, nobilifatem tuam, de qua singularissime confldimus ef spcramus, hortamurinDomino, et jier lidcm qiia iii baptismo Cliristo regi nostro asfrictus es, monemuset requirimus, ut dictas diefas ])ersoiialifer accedere non iôsfponas, vel
,
cnria imiicriali tcncndam, in qna
ct
si
;ili(iua,iiicvilabilis necessitas,
quodDeus
aver-
comites imperii per se aut snos orafoics cdinpareant dc iira^misso fransilu, aliisiinc ad nccessariam ])rovisioncm cxcrcitus rcijuisifis fractaluri, ciuod(iucillic efiain adsit legafus de latcre
tat, alfiicrit,
oratores
tuos
pleno mandato ad
et
:
Sedis Apostolica' cuni plcnaria facultafead
jira'-
concludenda fuldenique ad omiiia fc promptum reddas, qnasadfldcm Christiaiiam ultraenim inerila telerna^ licrlinere noscunlnr
pr;cinissa
cifos illuc celcrifcr mift;is
:
omnia fractanda
missa neccssaria, (|iii intclatum dominum imperaforem et suos princijics de classc nayali
cerlilicare possit et certilicet.
vito', (iii;c libi a
Christo propterea promittitur,
.\post()lic;c
Hanc cedulam, mox ut

ct
lccta et audita csl,
Sedis grafiam digne merebcris. Dat. Mantu;e xx Decembris . ~'.\. Sigismimdus Aiistrix dux Pium Maiitu.r /idit.
sanclissimus dominus nosler una cuin doininis

cardinaliljus accciilavif,
indixit
:
Dum ea
gerebantur, veiiisse Sigis-
diefas
snjiradictas
niundnm ducem
dido
;i]i]iaratn,
Austria; quadringenfis sfipalum
primam \idelicct Nureinbcrgensem in prima Dominica Qnadragcsimtc, sccundam in curia imperiali in Dominica Passionis per pricdictos et
das.
equitibus, inultaque nobilium caterva, et splen-
ciqne cardinales duos,
ct
oinnes
modo
lirec
pra^dicto tenendas ac cclebran-
Acta
fncrunt
iii
palatio
Apostolico
XIX Decembris, mcdlix, cl ponatur inlibro can-
do maiuialo domiiii nostripapte. Vicecancellarius >.

ceHariffi
1-2.
exceptumqne iii publica concione, ac Gregorium Hainburgenscin cjus nomiiie coram Ponfifice orasse, tcstaAlbcrtum quoque Marchioncm tur Gobelinus Brandeburgensem, de quo supra mentio lacta
curi;c ordincs
obviam
ivisse,
'
Indictis ila
iii
proximum annnni Xoiimconventibus, Pontiicx

])ro
illis
bergensibus
tatus
',
ct Austriacis
Encyclicis litferis singnlos principes est adlior-
ad Piuin Manfuam venisse, et a Pontifice pnblico imrpunitorum senatu exceplum ut qui collau(l;ilumque verbis ornatissimis siiaiu contra Turcas operam magno excelsoque
est,
ctiaiii in
,
i)ium ardorem, ciucm tuenda conceperanl, in adeundis

iit
religionc
ca'fibus
Cliristo
explicarent,
ncc dccssenf
fidci
cjna
donatum decem millibus aureisetequisduobusApulis; tum proximo incuntc anno dic Epiphanise sacro cnsem Apo;inimo spopondisset, ac
stiilic;i
snmmoregi se obsfrinxcrant. " Communis forma scriiifornm brcvium

dnabus
jirccc
sacrafum,
et
pileum margaritis
j^ro
ornafum
71.
inter solemnia sacra
dono accepisse.
dicfis in Alinania
ordinafis
missornm
nis
dic xxii Deccmbris.
uctuni.
Ccsfa luec cnm

,
De Polonis
conciliandis civm Crucifcris
Gcrmanis;
cum
Polo-
Cum
grcgis
neccssitas defcnsionis tidei el Doiiii-
nici
exposccrct
conventioiicin
Cbristi
quorum oratores a Casimiro missos Mantuam vcnisse narrat Cromerus

vero
:
rege
-,
nt
lidelium, nos ciuilnis luec cura princiiialilcr a

iii terris vicem agimus, imminet, Mantuanam dicfam indiximus,
Christo, cujus liccl immcriti
Pio dc adc])fa dignitate gratulati, regem in ejus dc confldc ac poteslate futurum profiterentur cilianda inler Polonos et Prussos equites coii-
et
muni
filii
ad ipsani iiersoiialifcr acccdentcs, coiisilio cf asscnsu cbarissimi

noslri Friderici
de coniiii
Chrisfo
Komauorum
imperatoris,
cordia actum est, cum sacra in Turcas expeditio, ardenfc in rcgionibns illis bello, conflci noii ut iin])ctrarunfque ^ regii orafores ])0sset
: ,
dilectorum filiorum princiimm Alemaniaj oratoruin, cxcrcifum validum confra Tnrchos quantocius congrcgandiim conclusimns, ob cujus executionem duas dielas de eorumdem oratorum conscnsu congregandas ordinavimus unam in Dominica Invocavit in opjndo Nuremet
,
Prussi, qui cas ante ob defectionem a cruciferis cquitibus ad rcgem Poloni;e faclani anallicin;itc
devincti fuerant, absofverentur
misit vero Piiis
ad pacandas Prussise res, et religiosam R. Mari;e mililiani Polonis fcedere jungcndam Hicronyinuin Crclcnscm archiepiscopuni cf Francisciim nc(]nc a pacis Hispalensem archidiaconum
:
bergensi, Bambergensis dicecesis, aliain in Doniinica Judica

in
Passione
Domini
in
cnria
1
Gub.
I.
111.
Cnim.
I.
XXIV.
3 Id.
ib.
'
Fius
1.
VI.
Lib. lircv.
[).
91.
p. 6.
pii
II
ANNrs
2.
CHRisxr 1459.
in
213
co[)ias
consiliis erat aliciuis (lasiniinis,
([iii
.\lli(M'tiini
suas
.Malioinelem
educi^ret
cum
Austriae
ducem
sollicitavit
ad collnquium Wra-
exercitus Christianus in
((
tislavia", vel lîankfordia-, aiit (iorlicii [iro diri-
Pius
[ia[)a
II
illum signa attoUeret. nohili virn magno Cara-
menda
controversia facieiuiiim. (juod ciim acCasiniiruin ad redintegrandam

',
cepisset Pius,
concordiam
ret,
inci(a\it
iit
arma
iii
Tiircas verle-
manno, spiritum sani consilii. Memores sumus bona; voluntatis tua;, quam temporc felicis recordafioiiis Callisti
|)a[);e III prcTdecessoris nostri erga Christianos videbaris ostcndere. Scimus etiam quae per ora-
cum
lacile lalioranti rei Cliristiaiue o|)itiilari
posset.
Pius
pajia
II
Kisimiro
regi
I*oloiii<c
torcs tuos, et litleras coiilra Turchiim
pollice-
illustri.
baris
vocali
si
a fidelibus
lielliiin illi inferretiir.

iii
Cum
Charissime iii Cliristo fili, etc. misimiis jamdudiim ad sereiiilatem tiiam veneraliilem
itaquc eo defimcto nos

,
lociim
siiiini
simus
fratrein
nostriim
aicliiepiscopiim
te et dilcctos lilios
15.
Creteiisem
causa pacis inter
matîslrum
Teulonicnrum in Prussia compoiiend;e, sperantcsquod i|)sa screac fratres Ordinis

.Maria'
nec minora qiiam idem i)ra'deccssor contra pra;fatiiiii Turcum facere intendanuis, liortamur nobililatcm tuam, iit in solito pro[losito pcrseverans, parare te interim velis, etad
belluni
op[)ortunum
exercitus
disponere
venerit
,
sic
ut
cum
nitas tua, zelo Ciiristianae fldei acccnsa,
omnem
Christianus
possis
eodem
molestiam ab animo pelleus, vias pacis ampleclatur. Vcriim i[iiia ferocia Turcoriim in Cliristianos in dies jdurimum invalescit, non possiimus nos continere, (juin te, qiii in hujusmodi
tempestate Christi cultorihus ap|)rime succurrere potes, quoties nohis occasio nova |)ra?beatur,
tempore hostcm invaderc, et dominiiim tihi dciiitum recu|)crare iii quo operam nostram nohilitati tu;c non deesse cognosces. Credimiis autem te intellexisse convocationcm principum (^hristiauorum, quam fecimus, ct studium con:
tiiuuim,
quod
in
iis
novis adhortationibus paterne
Et quia nupcr nohis innoluit
moneamus. serenitatem tuam

iiliuin
adhibenuis. Ex
parandis opportunis sedulo de bono successu rerum

Dat. xvi
ob hanc causam ainbassiatam ad dilectum

destinasse,
omnia potes bene spcrare. anno ii .

7(i.
Octobris
ut Turcis
nobilem virum Albertum arcbiducem Austria; hortanles quatenus archidux ipse sese personaliter Wratislaviam, Frankfordiam
seu Corliciam conferre
velit,
Datur impcri/im cardinali lerjato
irritentibus adversetur.
Assensit armorum Uv-
deri Caramaiiiiiis,cujus [loslea oralores in Occi-
ubi et serenitas
tua personaliter constitui paret, ea res uohis
cideutem venere, ut agitata tandem de bello Turcis inferendo consilia ad exitum perducerentur, de quibiis siio loco. Interea Turca,
[ilura
spem
pi"ebuit [lacis assequendcv, ([uam ob res-
dum
prcEseutium ipsorum qualitale qualibet alia pace ardentius peroptamus. Ideo([ue serenitatem tiiam in viscerilius Domiiii nostri.lesu Christi commonentes adliortamur, ([iiatenus aliqua illarum viarum seu
jiectum
[iro
pnemissorum
verha inutilia niiscentur a Christianis iii Occidente, exercehat arma, ac latius victoriam ferra mari((ue [iroferebat adeo ut Rhodiis et
;
ali;e
iusuUe, a Callisto
et
III
part;e, in
maximo
[jc:
interventu
lejjâti
nostri, sive dilecti
fllii
archisi
ducis
[irccdicti, vel
utriusque eorum, etiain
diverso callc procedcant,
cum tamea
[)acem
ad
unum
tofi
discrimine essent quibus de rebus factus cerlior Pius a Ludovico legato cardiuale, ([ui classem dissolvere coactus fuerat, patriarcham Venetum agere cum scnatii
|);ene
riculo
extremo
finem [lervenire nifaiitur,

retrihutionis divinae
Christiani [lublice ac
.Maiitu;e xiii
[irc-estes
jussit
([lue
',
iit
ali([ii;eauxiliaresnaves iiislnierentur,
orhi (yhristiano pero[)tabilem; ex
(juo
[)rieter
preemium, favores populi

[^rivaliiu
i
Kbodiis se coiijungereiit. Pius papa II patriarcha; Venetiarum.
assequeris. Dat.
Veuerabilis frater, saliitem,

litius
etc.
Redicns
tit.
73.
Decembris anno . Qmesita a Gothis et Lithuanis aaxilia,
ex Oriente dilectus
Laurentii in
noster Ludovicus
S.
Damaso
[ircsbyter cardinalis,
c;i-
ct fcedus
cum
pr/nc/pe Cilicix pacturn.
Ad
cli-
cienda etiam e l.itiiania, (Jotliia et Norwe^da contra Turcas anxilia Pius Marlinum e Frejreno in iis regiiis iionniiUisque Cermania' provinciis
merarius noster, retulit nobis ([uanto in discrimine lUiodus et alite insiihe [iroximis temiinrihus per classcm nostram recuperat;e versentur
;
cum
et fatigati
liosli
assiduis calamitatibiis
neque;iiit
,
mintium
creavit
-,
ac
tam
iii
Norwcjiia ((iiam in
potentissiiiio
resisterc
sil
et
in
Suecia A|)ostoIicain de conficieiida crucesif^nata expeditione sanctionem promulgari jussit \
Tum
ad ursendum [larte adversa Mahiimetem Turcaruin iiiiiieratorem, ut vires in Asia Kuro-
boiue eorum voluiitati sutfragiiim afferaf. Videntes igitur ([uantum detrimenli acceptura esset fides
((ui
pr;esentiariim
dcfensor
nullus
Cafliolica ilhinim aiiiissioiie, et cu|)ienles in eo,

([iiod iiossuiiius, pr;esenti necessitati
paque dislraliere cogeretur, Caramanum Lilicia; principem acremque ejus hostem, qui foedus
antea
nccurrere,
cum
Callisto
III
[)e[)ij,êiat,
rogavit
ut
donec in futura dieta firmius aliquid slatuatiir, decernimus i)li((ii()t triremes armare, et ad illas
'
>
Lib. brev.;p. 93.
-'
Lib. iv. p. 3U1.
Ib. p.
3il.
Lib. brev. p. ri.
214
Pll
II
ANNUS
'2.
CHRISTI 1459.
partos celeiitor inittcre, (|uae pracsidio sinl insnlis
antcdictis
(|noriiin
non
dnliitanlcs
Rhodicnses
adju-
ipsos,
res
potissimnni
agitur,
mcntnni,
vipinti
(|no(l jiotcrnnt,
ad
lioc allaluros, ctc.

l)clli
Addit imiHMJa, nt in
(|uin(|nc
apparatnm millia ducatorinn c dccumis

sacri
cnm
l)almali;c tribnat.
Dal. Senis j)cmillimo Martii
ditionem capessant, atque ila usijnc in fincm laborare non desinemus, nihil penitus omissuri, quod Dco beneplacitum, et nohis dcbitum esse noscamus sperantes in divina pictate quod pium desiderium nostrum frustrari non jiatictur. Dat. Mantua^ xi ,)unii anno . 78.Misit cliam eidem logalo Ajiostolicnm Di,
amio
j)loma
',
77.
Nulla valida
auxilia
marilima
snl)-
j)ro|)Osita erant,
quo sacra indnlgcntiarum prasmia iis qui arma in Turcas strinxisscnt
missa snnl,cjuocirca Lcsbos ct alite insnlrea Calui diccbamus, Turcis erepta;, a Alahometc lirevi occn|)ataD, de quo itcrum infcrius. Hoc interim spatio Turca' Zcndrcn -, nnmilissimam arcemUascifc, cxpu^narunt tum in Bosna Syndelislo,
' :
tuni viginti
nummorum
millia suppedilavit-, ut
:
roviam', quam Matthias llungariffi rex Stcpliano rcgis Bosna^ lllio propugnandam tradidcrat, in snam j)otcstatcm rcdegcrc corruplo ingenti auro Bosnensi j)rincipc, qui quamvis antca oralores Mantuam j)ro cliciendis auxiliis in Turcas
,
mox tamen ad liostcm descivit. Trepidatum inde maxime esl in Pannoniu, cum jam Barharis in Walachiam ct Hungariam facilis
legassct,
adilus j)atcrct
cxcitusqnc Turcica3 irruptionis
merccuarios militcs colligeret sed cum Turcae signa in Grajciam rcflexisscni, eam vim auri re" Intelpctiit in hcllum sacrum impendendam leximus, inquit, Turcum cum exercitu suo in Grwciam se recepisse, et mctum illum acrcin ccssare . Tum aliis exposuit litteris Pius' cidcm cardinali legato refrixisse admodum in Chrisiianis principibus sacri helli ardorcm, privatisque iautum commodis illos studere, ac licet antea Ilalia arma adversus Turcas sumere dccrevisset, jam omnia illa cousilia Gallorum nova in regnum Neapolitanum irruptione conaddidit tamen coeptis se non defuturum, luiidi
: :
fama
1'ontilex
legatuni,
Joanncm cardinalcm Carvajalcm qui in Germaniam ad Fridcricum imTurcis(juc jiroj^nlsandis ojieram

illi
pcratorcm Malthife conciiiandum ahicrat, rcdire

in
Pannoniam
'.
duodecim millia equitum Pontificio suinptu aliijuot mensibus sustentaturum, cum maxime rex Mallhias duodecim alia equitum nonnullaque peditum millia in Turcas immittore spoac
jiondisset ritissimis
:
navare jussit, non dcfnlura

citus
auxilia
jiolli-
conferret itaque
consilia,
cum
rei
hcUicae pe-
Pius
jiajia II
flli,
cardinali S. Angeli.
etc.
lua; circumultimo datis intelleximus, (jufc dc tcnenda inter imjioratorem ct regcni Hungariaj dieta, dc(jue novo acrepentino Turcorum advcntu signilicas. Fuerunt nohis hajc nova satis molcsta, et dolcmus cam istic csse rerum conditioncm, ut immineniibus periculis concorditer obviari non jjossit. Omni
Dilecle
Ex
littcris
quanio ad eosdem Christi hostcs opjnignaudos exercitu opus esset, et ex quibus nationihus is conflandus videretur.

spectionis in Novacivitalc
Pius pajia
II
cardinali S. Angeli.
Dons qui animum noslrum cognoscit, ct misericorditer necessitatem videt ])opuli sni auxilium prseslarc dignctur. Placet ut invajiolcns
,
lesccntihusdc pricfatoTurcorum adventununtiis cclcriler in Hungariam rcdcas, ct sicnt hactenus gloriose fecisli, pro honore Dci ct ApostolicK Sedis omnia mcditeris et facias, qux iu lioc rerum articulo tihi sunt jiossihilia. Non igno-
ut verum fateamur, cum zelum in animis Christianorum, quem sperahamus. Vidimus jiaucos admodum esse quibus quod de publicis rcbus m;ijor cura essct ad propria intendentcs quamvis omnes ferme satis hoc iempore oslcnderuni falsam essc aniiquam calumniain, quam Sodi .Vj)Osiolica> imposuerunt, nullosque nunc magis quam i];sos csse accusandos. Videhamur iamcn, nisi novum ncgotium intervenissci, res Italicas satisegregie in ohscquium Dei disposuisse, siqnidcm i^riii-
Nou invenimus,
cipes ejus omncs ac potcntatus jurojurando, voio et chjrographo proprio se ad hoc iiisum solemniter obligarant. Vcruin ciim cx civitalo
ramns quihns
oporleret ad
j)ricsidiis
instructuin
salutc
te
esse
fcliccm
j)rosccutionem lahorum
j)ro
:
luorum. Scimus
roipul)lic;o (jniil
ctiain
Christianto
diloclo
fili,
Januensi insiructissima classis nominc Gallico ad miscendum reguum Ncapolitannm profecta nuiierrimo sit, vcrcmur ne non solum partes
iila!
c\podirel
vorum,
holio implicaite dofutur;e sint o|)cri nostro,
volunias nostra vircs ultr;i niin ll;inc sdhini oh causain hic sumus, transcondit. itor olim iiigrossi iion sine magiiis lahoiahus, ot poriciihi rcniin iiiistr;iruin. Dios iii;iiiiloslii ol noctos o\liorl;iri priiioipcs ot polen(luiique l;iliis <;iiristi;iiios niinujuam ccssamns, nt ad hoc
iiossunuis, cl
scd reliqna' quoque studio j)artium inciiat;c iii camdoin jierturhationein |);iulatiin Irahaiitur
;
quod
dioin
dolondiim csiac lamcntaiidiim, jiripsertim, ijui toi hilnnibus usque in

saiio
;ilisuiii[ilis
luibis
Iniiic
ooriiimus, nisi rosistat Dous,
ipsnin conveni;iiit,
ot
nobiscum sanchim
exjie-
jirimam i);iilom sudoris nostri in mufuas Cliristianorum iiiiscrias irc non iamen, dilecle fili, l)ro|iicrea dosinimus omnino, ncquc fit ojiera
:
'
.En. Sylv. hist. Asia c. 8S.

1-
Puij
lili.
brev. p. o6.
'
Go1
bcl.
111."
'
Piiis lib. brev. p.
U.
Pius
lib.
brev. p. 46.
Ib. p. 46.
^ Ib.
p. 86.
PII
II
ANNUS
2.
CHRISTI 1459.
0[)(!
21:
rctincre
[)OSS(!t,
nostra remissior. Confidinuis

(it
in
co, ([ui
non
illud sinc ejus
(iinclarelur
et
potens ost corda iiodcscrit spcraiitcs in sc, minum immutare. Vidcl)unt planc onincs Dcum Christianorum causam us((uc in fincm non dcrciinqucre. Et (jnoiiiam
si
Hcneventum Uomame
KeebisiiB
rcslitncre,
([iia
pactioncs antca confcctas im[)lere,

i*ius hisce lillcris ([uestiis
'<
'
dc rc
cst
non dat Dens
(iiiod
oflert,
\oliimus, omittcre
non debemus (|uod

til)i
Pius papa II Ferdinando. Charissimc in Chrislo lili,
etc.
Non
satis
eupimus proposita
dicium luum
circumspeetioni,
rationeconsilii noslri jn-
ex(|iiirer(\
Committimiisijjitnr tua"
niaiidalo iiijuiii;imiis
cl stricto
possumus, unde lam longa dilalio in consignanda nobis arcc Bcnevcnti procedat unum in hoe scimiis ca cx rc noii solum nos
intclligcre
;
prinuim, ut communieato
cum
reô,
ct
cuiu
admirari
te
ct dolcre, sed ca;tcris ((iiibiis
nostra in
(]uibus tibi videbitiir consilio, inaturc
intellifj;as
charitas et conventio facta siint nota, oblotiia
quot millibus armatoriim opus cssc staliiatur ad hanc cxpcditioncm fclicitcr prosequendum dein quibus ex locis, et ex quibus generibus liominum haberi hic cxcrcitus utilitcr possit. Insuper cum rex ipse pcr oratorcs suos offerat duodccim equorum, ct pcditum nonnulla millia suo stipendio ad lioe bellum conferre, et nos efiam duodecim millia eîiiorum, si facuUates aderunt armare ct manutenere pcr aliquot menses nostro siimplu cupiamus, qua ratione
:
qiiendi, et secus ((uam sit de

tieiidi
voliintate sen-
maleriam
dari,
cum non
satis vcrisimile
te nolentc ac ropugnanle, dilficiiltates luijusmodi objici. Praderea eiim lia;c tam longa proerastinalioad hoiiorcm liiiini noncedat, et re-
appareat,
bns nostris nocumenttim pliirimum possit

ferrc,
afel
hortamur serenifalem liiam
in
Domino,
atlente rcqnirimiis, ulliuie rei diligcnter inten-
dens debito tuo coneris, quantum in

tisfacere, ctc. Dat. Sciiis xii Marlii
tc est, sai
anno
Vea
hocfacerequam niiiiimacuni iin[)ensa possiinus, etc. Dat. MantufE v Novembris anno ii . 79. Dissidla Siculn nd tempns pacnfa. Exinde igitur belli saeii consilia magis scnescerecceperunt,
ritus
Fcrdinaudus ne Pium retento nenevento
se abalienaret, ciijus gratia in solio
Neapolitano
stabat, resqiie suas affiigerct,
cam urbem, quam
Alfonsus
flagitio
jam
aiile
occuparal, ac dein
cum
Galli a Ncapolitani rcgiii

'
|)actione prajfecturam extorserat, restituit, prae-
[iroccribus Ferdinando infensis excitati
recu-
perandi juris [)ristini occasioncm nollent dcscrere Pius vero cum gesta a se tueri, et regnum Ferdinando vellct asserere, censucrat paeandiim
;
fectumque Pontificium Pctrum Archangelum Urbinatem in arccin iiidiixit de quo actae a Pio
:
Ncapolitanum regnum crealo illius regc Fcrdinando, at indeque magis bcUorum faccs accensa; fucrunt, eiim principcs Aragonium spurium sibi impcrare indignarentur, magisi[ue ad Renatum rcgem spcetarent corumanimi, plures
Missus autem ab eo est cuin amplissimis mandatis Apostolicus nuntius archicpiscopus Ravennas % ut Nea[)olitani regni proceres in officio, acFerdinandi obscquiocontineret, dirimeretque controversiam, quain Joannes Antogratia;
-.
nius princeps Tarcntinus bebat

:
cum Fcrdinando
ha-
etiam poscerent, ut Ecclesiasticae ditioni conjungcrcntur intcr quos Aquilani Pio se obtulere ' scd illos i[)sc Fcrdinando subesse jussil. Adversarum partium signifer erat Joannes Aiitonius Ursinus.Tarentinus princcps, summaqnc contcntione incubuit IMus ad rebellium hosce motus in primo exortu compescendos tertia
: ; :
Bartholomajo
archicpiscopo Ravennati,
nostro et Apostolica^ Scdis oratori, salutem ete. Ciim, siciit aeeepimiis, dissensiones, quae intcr charissiinum in Chrislo filium nostrum
Ferdinandum regem Sicilite illustrem, et dilectuni filium nobilem virum Joannem Antoniuiu principem Tarcnti siipcrioribus mensibus vigciitcs, inimico pacis et satore zizaniaj suadentc, adeo processerint, ut nisi maturc providcatur, ha^c corum contentio ad arma ct belluin sit proculdubio evasura nos, qui tam propter regem ac principcm prKfatos, quos tanquam caimt et membrum invicem niagis convcnirc ac regni Siciliffi tranquillitatis et [)aeis auctorcs et con;
enim Fcbruarii
designatum
nendffi
die,
dum
Perusii versaviatur,
cpiseopiim
inter
Theanensem
Tarentinum
et
eompoFerdi-
discordia;
concitatoe
litteris
nandum
busque
operam dare
jussit, pluri-
hortatus est',
conciliaret
,
.Toannem Antonium ut conjunctioncm cum Ferdiiiaiido

'
,
cumdcm
tum vicissim Ferdinandum
ut
principem ipsum Tarcntinum sibi dcvinciret, ncve illum sectatoresve ulla ratione lacesscrct, ne Turcis in Italiam pateret aditus summa enim a se studia coUocatum iri pro ea lite componenda. 80. Nec vcro Fcrdinandus Pontificiis bcneficiis respondcre visus est, qui cum rcgnum Neapolitanum Pii beneficentia accepissct, neque
;
servatores csse deccrel,

lius incolas,
((uaiii etiani [iro[)ter il-
quorum
(luieleni ()aterne desidera-
mus, de praemissis dissensionibiis summe dolemus etiam non mediocriter mctiientes ne

,
studiosissimus
hostis
cversionis
nostra; Tur-
chus, quem magnis apparalibus statuisse ferunt proxima /Estatc in Christianos, quacumque sibi
via facilius patere potcrit; toto conalu irrum-
Siir.
1.
xvir. c. d.
-'
I.ib.
et 79.
IV. brev. p. 9.
'
Ib.
ii,
11, 19
'
Lib, iv, br^v.
22.
-^
Lib. brev.p, 32.
'
Lib.
.\.\.xi.
Pag. 18 et 22.
p. 299.
21
r>
PII
belli
II
ANXUS
2.
CHRISTI 1459.
:
pere, capla occasioue

illis
liiijusinodi ex iocis
rep(!iit
jam^jue de reditu (dgitare cteperat, ciim

,
accessum
in Italiani quaM-ai,
memoros(|ue
Wiiiturnum ingressus
Warzaniis Suessse diix
ejiis
iit
iiovas res
tentarel,
(|uanta
cum
ae
ilifficuilate superioriluis niiuis res
et
Rossani princeps se
;ic
Ilalia' e(ini|)osit;e tuerinl, (iijus
(|ni(lem (diii|ioiielliiin iiosset
parles
defensurum
pollicitus est,
|>lures
silionis
]iacis
laciie
(iicliiin
priii(i|)iiiii
urliiuiiiqiie a
l'erdinando ad .loanniinc
r'elii]ua iioe
esse in\(>rsio, ad comiioiieiidos lios iiKdiis tra-
neiii
ipsiim Audegavenseni defecfiones seeiihe.

:
lernilalem
at(|iie
liiani,
de
iii
cujiis |Udliilat(!, indiislria
de (|uil)us suis locis agetur
virlute, et
reluis gercndis solertia
e.\-
anno gesta prosequimur.

82. Altacer a
censiiris
sohili.
|ierimentum s;c|)enuniero factum est, duximus ad regem el |)rinci|>em pnefatos speciaiiter destinandum, confidentes in Doniiao, quod ipsis
nostrarnel Sedis Apostoiicae reverentiam, depositis (juibiiscunKiiie indignatioiiiluis at(|ue odiis ad nostram quam tii exporege ac principe
oIj
Ex])oneiile
Laîtanh captiim
ft
clerici
Pontifici Lusitano
rege
])fui-es cicricos,
0])i)idum
dum in Africa Altaceris nobile ex infidelium tyrannide eripcHarbaros, impiiinique fudisse saiisubjecto Dipiomate censuras
',
retiir, reslitiieretur(]iie Cliristi ciiilui, strinxisse
lerrum
giiinem
in
,
nes \oluiitaleiii pro|)en(ientibus, conteiitioncs ipsiB quantocius sopir: poterunt iiosque ad ob;
Pius
omnes
sistendum eorunidem Turchorum

tius poterimiis
ctoritate,iit
ferocia' (|uie
opcram
dare, etc.
Instruit au-
induciasimperet inter adversas parconcordiam vero tes, earumque fcederatos respuentes perceiiat anatiiemate at si pacis
: :
ob factas cirdcs infideiiiini irretire se potiiissent atque in pristinum iioiiorum ac dignitatum gradus restituit. " Ad futuram rei niemoriam.
dissolvit
(juil)us
Nuper pro parte charissimi

Alionsi
Portugafiia!
et
in Christo
fiiii
nostri
Aigarbii
regis
consiiiis assenserint, fcederis pactiones confir-
illiistris
met.
'<
Dat. Senis, etc.

MCDLViir,
r
anno Dominicfc incarnai<ai.
ipse rex pro Clirisliana>
nobis fuit expositum, quod oiim cuin fidei iimifibiis propaiiartcs
tionis
XIII
Apriiis,
i*onlificatus
gaiidis ac inlidelibus ad lidem ortiiodoxam re-
nostri aiiiio
81. Sedari
ea controversia
iiiter
Ferdinan-
dumet principem
tis
Tarcntiinim visa
est, restitu-
Tarentino aliquot oppidis, quas Ferdinaiidus occuparat: liuiic tanicn pressisse allo pcctore odia, iit iiia o|>portuno tempore cflunderct, refert Coilenulius '. Et (]uidcm brevi pristinas recruduisse inimicitias ex litteris Poiitificiis
coiiigitur XVI Septembris die exaratis
-,
Afric, quse per Saracenos aunuios occiipantur, cum magna classe et multitudine beilatoruin sacuiariuiii, ac etiam regularium, necnon sacerdotum et clericorum se pcrsonaliter contuiisset, et oppidum Altaceris, quod tunc jier ipsos infideles detinebatur, obsedisset, ac postea favente Do-
dueendis ad
et criicis vivific;e
mino
vi
cepisset, presbyteri
et
clerici prafati
quibus
:
regem ipsum ad pacem adhortatur ' Pius tempore Joamies, dux Lotliariiigia>,Uenati
liiius,
quo
regis
dinando
expeditionem, Genuae ad eripiendiim Fersibique asserendum Neapolifanum

,
nonduni in iiliini iiiilitem ducere potuerat, quod ejusdem Ferdinandi

sceptriiin conflciebat, ac
et Francisci
tam pro suarum ac regis exercitus ]>ra?dictaruni personarum defensione, et i])Sorum oppidiinfldeiium expugnatione, quam etiam zclo fldei accensi cuin arinis eisdem regi et exercitui assistendo, una cum aiiis beliatoriluis contra ipsos infldeies acritcr pugnavcrunt, eidemque regr praistiterunt consiiiiini, ;uixilium ct favorem
;
SforticC
ducis Medioiancnsis opera
iii
(]uil>us
qiiidem conflictu
exiiaiarunt
et
expugn;itione non-
a Petro e Campofregoso,
rat, ejicere
quem
poenitebat prin-
riulli
vulncrati et mutilati sunt,

:
quorum
partc
aiiqui
prffifati
cipatu sponte abiisse, (iaiiosque, quos vocave-
siiirifum
quare
])ro
annitcbatur, gravissimo beiio impii-
regisnoliisfuifhumiiiter sup])iicatiini,uteorumdein prcsbyteroruni ct clcricorum statui super
cilus distiiierelur, et
agerrime Genuam propuPetrns Fêgosius,

(|ui
guaret
sed
dcmum
in
urbein irruperaf, omniaqiie, ut ca potiretur, tentabat discrimina, succubuit ', atque in lu-
multuaria pugna misere ab adversariis Irucidatus est. Solutiis ifaque eo metu Joaniies, pafcrnumregnuni recuperaturiis,coniparatam }>arlini iWassiliiE, partim Genua! classem ill id. Octobris conscendif, citerioremque Siciiiam adortiis est . Pepigerat " ilie fanlus cum Antonio Cantifiie et Crotoni marchione, qui Caiabi-iam adfaciendam rebeiiionem induxcrat sed antequam iiii |)osset se conjungcre ab Alfonso Davafo pronigaliim
:
opportune providei-e de benignitate ApostoNos igitiir, qui saiiitem appetimus singuiorum, hujusmodi supplicationibus inciinati omnes et singuios presbyteros et ciericos sieculares paritcr et regubiies, qui una cum dicto rege in expugnationc oi)])idi pranlicti
his
iica dignarcnnir.
interfuerunt, sibique, ut prffimittitur, vel aiias
quomodolibct
siiium
iniiii i^rteslitcrnnt
aiiviiium, con-
ct favorem, quoruin oninium noinina, cognomina, qualitates, eorumque dignitates, et qua3 obtinebant seu obtiiicnt adminisfraliones
vel officias et Eccfesiastica, sa^cuiaria et reguiaria beneflcia prajsentibus
haberi voiumus pro
2 M. CoU. 1. V!. hist. Genuen. 1. xi. CoUenut. 1. vi. Pontan.

<
il).
''
_
1.
:i
pius
lil).
brev. p.
Sii.
',8.
Pius
i.
lih.
brev. p.
1.
Fuliet,
1.
I.
cxpressis ct singuiariter dcsignalis, ab lioinici-
Gobel.
iv.
1.
Surit.
vi.
xvii.
c. 1 et scr|. Hiz.ir.
xiii.
1
Foliet.
1.
XXI. Collennl. snp.
l.iii.
VII.
p.
i;j.
PII
ir
ANNUS
;<
2.
CIIKrsTI
ii
l'!,')!!.
217
(iiiiim
(iiorum liujiisinocli rcalibus, ;ic uiuiiibus cl gulis excommunicafionis, suspeiisionis ct iiilcrilicti, aliis(|iic Kcclcsiaslicis sciit('iitiis, ccusuris
i
Ecclcsi;e
Iriiircliii
tiim
l.iilinoruiii
;
(iiiccoruiii pa-
priiicssct
successivc vero altera parlc

ciii
cjiisdcm patriiircliiilus, vidcliccl LaliiKUMim

boiKC
vcrcl,
uiciiioriic Joiiiiiics
Coiitiirciio
(it
pa'iiis,
si
(|uas proplcrca iiicurrciuiil, aiicloinicsciiliuiii

>.
patriarcbii
,
ritate
Apostolica lciioic
cv
c(>rla
Constantinopolitaiiiis
pr;csi(lcl)iit,
iiitcr
Latinos
(iuiii
\i-
scientia alisohiiiiiis, clc.

restituit.
iii
piistiiia ipsos jiira

III
pcr obitiim
Honiiiiiiim
ipsiiis Joaiinis
Dal. -Maiitiia' aiiiio .hcdi.ix,
id.
Oc-
palriarcluc
cxtiii
ciiriam
dctuiicti
lobris, Pontificatus nostri

83.
anno
ct
ii
.
raiilir-
vacantc, pi;e niemoria) Nicolaus papa V etiani

jiricdcccssor
iiostcr,
Pax
inter GalluDi
IhiroHnduiJi
slalutis
et
ordinalioni-
rnata
erectcV.
Ad continciulos ctiam in pace Caroliiiii Francorum regeni, ct iMiili|)puni duccin 15ui-
Valcntincnsis ct Ini/olstac/iensis arailcniix
biis dicti Coiicilii
conrormans, voliiil (|iiO(i boiue memoriie Cregorius palriarclia Constantise

alteri
iiopolilanus, (jui
iiui,
parti, videlicct Gr;cco-
provinciam dcdil' aicliicpiscopo Itisiiiitino, et cpiscopis Lausancnsi, Hasilieusi, Tullcnsi ct Camcracensi, iit quic Eugcnii, Mcolai, (âllisti Dipbuualibus dc IVcdcrc iiitcr Fraiiciim IUirguii(luin(|ue tueiido sancilij crant mandaii
frundia'
o|ieri
pra-fuerat ctfiiiic praniraf, pro vero cf iinico

ncciioii illi Ecclcsiam Nigroponlcnbujiismodi pcr sc fciicndiim, rcgendiim cl
:
piitriarcha (ôiisfiiiifiiiopolitiino haberctur et rcpiitarctiir

sciii
giibcrnandaiii
siib ccrtis
iiitVa
:
iii
sjiiiitualibiis ct lcm|)or;ilibiis
et
curarcnt
iirimatuin Joiinnis arcliicpisiii
iiiodo
lorma commcudavit
-.
El
copi
Bituricensis iidvcrsus cos, qui criiccm
Ciiin itaijue praifata Ecclesia Consfantij)a-
arcliiepisco|ialu Bituriccnsi prailerri vctueranl,

asseruit, intcnlato
:
nopolitana per obitum (!jusdeni (iregorii

Iriarcluc, qui
iis,
(jui
advcrsarciilur, ana-
themate iiistituit M)elpliiiii Vicnnensis precibus adducliis Valcnliiicnsem acadciniam, cam(lue privilegiis illis cxornavit, (juic .\iiiclianensi,
diem
clausit
apud Sedcm Apostolicam extrcmum, apud ipsam vacavcrit

nujier
ct viicct
ad
|)ra,'sciis,
nullusijue dc
illa jirititer
iios liac
vicc sc introinilterc jiotucrit sive jios-
golstadncscm
cxcitavit, ct
Tolosanac et Montispcssulani tributa cssent Iii' aLudovici ducis Ravariic rogatu

:
sit , et infra,
dc persona tua eisdem Constan-
tinojiolifiiiue ct .Nigroponfcnsi, iconjuncfic ciiini
Taurincnsis
vetera privilcgia con-
liieraat
donec Constanlinopolis rccu|)eraretur

illis
firmavit.
Ecclesiis providimus, tequc

aiiiio
praifecimus in
".
Hoc
iiovam
iiiilitiam, Socicliitcm ,lesu
|)atriiircliam
et
iiastorem, ctc. Daf. Scnis aiino
Cliristi nuncupalam, (jiiic sc bcllo iii Turcas gerendo fideique amplilicanda! devoverat, multis
MCDLix, Xll kal. Maii, Donfificafiis nosfriannoi

8.J.
///
Cj/pro ortse f/raves dissensiones.

cst a l'io
'
privilegiis decoravil, atcjue universos prtesu
Commcadata
les,
reges ac princijies
se societali
in
rogiivit, ut cos, (jui hujiis-
modi
que
aggregarent proficisccrcntiir Barbaros, ojiera ct studiis juvarcnl; qua; litterai liac luda teniporis coiisigiiatii' I)at. Mantua' anno mcdlix, 111 kal. Julii, 1'oiilitic.
'' :
cidcm cardinali iNicoadco ut uiiacum ca cpiscopatuin Sabinensem, Nigropontensem archiepiscosiensis Ecclesia,

jiatiim et
|)iilriiircliiifiiiii
Consfiiafinoiiolitauuin
scdciii
aolliiis,
'
gcrcrct.
Exiiiiii)i\i'riit
(i\jirii
.Mcosicascni
rcgis
liliiis
Jnciii
cobiis Joaunis
rcgiiuc
anno
llclcaa
;i(l
ct
Ciiridllii
1'oiitilicciii
iil
iulvcrsiitic
siiiil.
84.
Greijoriu
Gra-corain
patriarclac
apud
sciipscrcijue
iadigiium
illiiin
Sedeni Apostolicam vita fanclo sufficitur cardinalis Isidorus liuthcnus.
Ecclesiaslico
fastigio,
(jui
aiiiaus liiimaiin
Eodem
aiino l*ius
siuiguiac
iii(|uiiiassct, qiiiis
lillcras cuiii iiitcr\iilidii
defuncto in Homaiia curia Cregorio palriarcbic Constantinopolitano Isidorum Huthcnuiii iii

,
ccpisset Jacobus,cfrcratiisodio, coiifracfii
fiicliosorum
manu, Nicosiam ingressus
est, ac
iiii-
ejus
locum subrogavit, de ploma

'
:
(juo
cxlat lioc
li-
sibi infcnsos conlrucida\it, illius(|ue
iirbis
periuni occupavil, doiicc advcalii Liidovici

ejjiscopo Sabicis Sabaudiffi
ruiii
dii
Venerabili fratri
Isidoro
nensi, salutcm, etc.
nica
Coopcrante Dei miseralione, in OEcumeSynodo generali Florentina, temjiorc felicis
filii, (jui ad Carlolt;c vidiue flioCypriuuKjuc solium vocabalur, territus, ad sultaaum .Egyptium prolugit. Porro Ludovicus
recordationis
Eugenii |)aj)te IV pr;pdccessoris nostri congregata, sedalo scliisnialc, slaliilum ctordinatiim fiiil, utîuamprimum aliijuain ipsa-
rum
duaruiii
vel
partiuiii
dicti
ccssum
deccssum,
aiit alia
jiatriarcbatus pcr quavis dimissione

,
illi tunc praisidentis vacarc contiiigcret patriarchatus ijise et Ecclesia Constantiiiopolitana reintegraretur, et dcinceps unus tantum cidein
Ludovici ducis Siil)audi;e secuiido gcnifus, cujiis fratcr natu maximus imbcllis corjiore iîetalc inclaruit, ut suo loco dicclur, Cypria coroiiii redimitus, regios Cyjiri, Jcrosolymic ct Arincnia' titulos conjunxif '. Qui vcro, diim iii ifinere jirope Manfuam traasicas ulii agebat Poiitifex, acccderc ad illuiu, iit ih; bcllo sacro iii Sarace-
uos gcrendo rcgiuKjuc coiitrii iafidclcs tucndo agcrct, per summaiii iiiiiiiiidcaliam contempse-
'
Ub.
p. 87.
.\xxil. p. ,10S.
>
11,.
I.ib.
111.
p.
111.
1,.
100.
II,,
'
II,.
p.
201.
-m.
7
I
,1).
Lil). IV.
'
ni.
hiill.
,inii.
Lib.
III.
Uull. p. 4(ji.
p. 2.
liist.
\.
Slepli.
LusiL
io
liist.
p. 463.
Hosius
Hler.
vii.
Cypii
lioc
Ste|>li.
Lusit.iibi sup.
2S
An.\.
TOMDS XXIX.
Rayn. X.
218
rat,
PII II
ANXUS
CHRISTI 1459.
adeo
iit
Piiis
intcr carclinales prppsagicrit,
mum nonum
rescripsit
<<
' :
tantnm annnm agebat,

Francia',.
lia>c
ipsi
conleni|)torem Sedis Apostolica; a Rarliaris rei^no
detiirhatiim
iiliiis
vcluti
iri, ad sultaniim ^gyiitiiim impcrii vcctigalis oratorcs misit, nt

al)
Piiis
papa Ilregi
regias Ycslcs
illo im|ictrarct
jam(|nc
siilta-
(nem[)e comes dc Marca rcgis consanguineus), pro quo scribebatnr, non exccderc
Is
dandas decreverat, cum Amirce ac Mamaluchi, qni Jacobo stndcbant, ut qni ex Maliuine-
nus
tica
ei
annum decimnm nonum,

esse asseritiir
:
iino et
infra
illum
impietate
licet
sjiurius
sorori
:
lcgitimse
Maliometcs ctiam Turcarum impcralor liortatns est /Egypliuni, ut Jacobuin Carolic prscfcrret, cnjus vir Gallico crctus sangnine Gallos in Syriam inducere posset, qnibus permotus snltanus Jacobum regem Cypri |)ronnnliavil cum prins illnm impio et ncfandissimo sacramcnto sibi obstrinxisset, ac regiis vestibus ac diademate insignitum per urbem circumduci jussit. Turii Eliam pseudocarmclitam, (]iii ncfaria Iutc omnia eonsilia suggcsscral, rciigionisClirislianai bostcm, arehiepiscopnm Nicosiensem rennntiavit arproefercndns
cssct
,
ohslitcrniil
nec videmns quo pacto minislcrium episcopale tali retati siiie reprelionsione possit commilli, quod alioquin in robnstioribns
annis, et nuilla rcriim experienlia noii facile est
adimplere . Et infra LaiKlavimus semper et laudari audivimns id, qiiod tcmporc felicis recordationis Nicolai pn[)a} V prKdcccssoris nostri in re siinili a te dictum affirmatur nam cum
:
ad prcces
catliedrali
tuas
regias
quidam minor annis

eodcin Pontiflce esset
Ecclesia;
ab
pi\Tfectus, impiKibasse sublimitatem
tuam
pro:
Lndovicnm Sabandnm cum misque Carola dc|iclleiulum regno sanxit de qno bello proximo anno dicetur. Nnnc denovis Chrislian;e fidei apostatis illnsis a daMnonc nonnulla crnen/Egypliis
:
visioncm tnm immatnram, el insiiper dixisse Qnanqnam cgo interccsserim, niinquam pntavi tanicn hoc illuin esse facturum, ostendens videlicct, quic tua csset rogandi nccessitas, et quod
essc debcrct Apostolica' Scdis officium. Ilac ergo
nos
cia
in pra>sentiariiin spc ducti
majori ciim fidu-
honcstali adlhTsimus, et non concessimus
lis
dellenda lachrvmis adjuiigamns.

86.
Hoc anno Fascinarionim secta oboria. .Vtrcbati, ct in circnmjacente agro narrat Monstreletns patcfactam periiiciosissimam luBrcsim diclam Waldesianam, nimirum liomines ntriusque sexus in avia loca abripi solitos ad funestos eonvenlns, quibns pncerat diemon, qui virili ita tamen nt specie visendum se prKbebat, nnmquam oia ostendcret, dabafque imperia ac legcs, quibus colendus alqnc adorandns forct Inm a singnlis ano suo libari oscula jnbcbat, dein pecuniolam cui(]ne porrigcbat, vina dapesque opipare instrncbat, (|uibus exsatnrati pccn'
quod pelebatur, crcdenles (|iiantum ad annos serenitatis accesslt, tantum ad bonitatem tnam et sapicntiam accessisse. Obtulimus tameii
tu;p
dilectis
liliis
nostris llolhomagcnsi
el
Aviniois
nensi cardiiialibus,
qnorum
fiiit,
ea
iii
re
veliemen-
tissimum sludium
,
velle nos,
quonsquc
adolescens ad vigcsimnm qnintnm annum acccderet administratorem idoneum antedictjB Ecclcsia\ (ncmpe Castrensis) dare, asserentes
id
iiitercessores
quod revera est, eodem tempore magnos non defuturos, qni sibi illum vel
snccessoribus valeant im:
a nobis, vel a noslris
petrare
nam
esse
declarare ex nunc
eumdem
epis-
dnm
feraiuin(|ne litn in
coiicnliilns ruebant.
Unibuscognilis a jndicibiis et censoribus lidei, plures Atrobatenses cives insignes, etaliosobscnri gcneiishoinincscaptos,scelusqueconfessos igni coacrematos fuissc.
87. Constitutis
cle
iiiniorilmsclericis.
Per idem tem|)ns tlagitante

,
non conferendo
episcopatii
quamprimum ad ipsam indecens niultum visum est, nec cum bona conscientia posse concedi scitenim tua serenitas juventutis cursu nihil esse incertius, et liunc ipsum adolescentem, quanquain niinc omni probitate sit commendabilis, posse
copum
retatem
pcrvenerit,
:
Carolo Francornm rege a Pio ut comitem Marchae consanguineum suum Castrensem epis-
copnm
illum
crearet, Ponlifcx ciim animadvcrlissct
talem invadere, nl episcopali se reddat nec convenire, ut cum nos futurorum simus ignari, certuiii evenluin de moribus hominis nobis ipsis polliceainterim
taincn
munere indignum
aetate
muneri imparem, quippe qui deci?..
mur,
1
elc. Dat. elc.
'
Monsti'. vol.
p. S3.
I.ib.
lirov.
p.
Sl.
vn n ANNUS
3.
ciiristi
1/)60.
211)
PII
II
ANNUS
3.
CHRISTI
1460.
Indicla a Pio II in ccetu M/mtifaiio expeTiircas.
scri[ita [irobentur, ciinctos
ditio in
liulicta
fideles o[)ortct
pra;-
csl
aiiiio
uiillesimo
senteiu persecutionis angustiam, et

tentiffi
[)ari [)a'ni-
(luadringentesimo sexagesimojndictione octava, Mantiiano conveiilu a Pio solcninis exjieditio ab oiunibus Christianis confuiciKla ad reiiin
fiiiulare,
[)liefica
fructu divertere, et aniiuos spe divina scientes se divina [ira^dictionc, et [)roin
gionem contra tnmque ea de

universis
inete
II
Barbaros defendendaiu
re .\postoliciim Di|iloma
ediijuo
',
Cliristi
cultoribus ingentes a Malioacceptaj

a
in
expugnata Contantinopoli aliisque

jjreces
])rovinciis evastatis
suni, ac decreta)
clades jiropositai sacerdotibus inter

:
Psalmis coiitestatione commonitos, Si autem dereliquerint filii cjus et in judiciis meis non amhulaverint, visitabo in virrja iniiiuitatcs eorum, et in verberibus peccata eorum : misericordiam autem meam non disperdam ab eis, ner/ue nocebo in veritate mea, ncque ))rofanabo testamentum mcum.
dicente
Domino lerjem meam,
sacra fundendaj diebus Dominicis venia
tum noxarum
proet
Quanquaiu autem Turchoniiii pressuram,

incidisse
profiteri
arma
sacra iu
rei
impios
cajituris
[lersecutioiijs instantis rabieni nuirifo nostra;
missa.
Ad perpetuam
Ecclesiam Cliristi acpersecutionibus agitatamexdivinisScripturis, et veteruiu Annalibus seiuper agnovimus, qute cuiu a capite ac sjônso suo Cliristo scilicet auclore regatur cui, sicut ipse lestatiir, oiunis
:
memoriam. variis mundi turbinibus
huiuilifer deatque confidimus illis diutius saevire permissuiu ut sii|)erbia eoruni altius ascendente, et diviiiani ulfioneni provocante, jam quasi eorum malifia consuiu-
iniquitatis
,
beaiuus
speramus
tainen
iiiata,
et
acriori vindicta plcctantur, AmorriBoruiu Ainalechitaruiu cxemplo (juos licet Deus

,
potestas iucoelo et in terra divinitus cst attributa,
iiumquain sine nutu divina; dis[)ositioiiis talia sustineret, nisi ipse ad correctioiieiu exercitationeinque fideliuiu hoc inferri permittercit
;
peccatum in fllios Israel saevire permisisset, illos tamen in luanu eorumcum oiuni
[)ro|)ler
terra tradidit, [)ra'ci[)iens
ut neiiiini parcerenf,
scd illos ultiiua internecione

si
delerent.
(juod
luereti-
interduiu
excitat
etiaiu
iiupios
et
injnstos
occulto
ncscios
pridem
multifariis gentilium atquc
aliquo instinclu ad punicnda popiili sui peccata

:
sic
naiuque per ignaros
et
errata populi sui corrigitet punitdivina justitia,

sicut
quondam
per Sennacherib, pcr Nabucho-
ilonosor, per Antiocliuiii aliosiiue
quamplures
afllixit,
:
coruiu persecutioiiibus fideles suos voluit coniprobarC;, istis lamen temporibus, vergentc jaiu ssculi occasu, qiio, Salvatore testante, omnium abundavit iniquitas, et refriguit charitas multoruni, gravior [)rocella, ct terribilior [)ressura,
qualis ante non
fuit,
popuium
sicut
Israeliticum
deliiiqueiitem
cervicibus nostris incumbit,

aiiti-
per prophetam eloquilur Virf/a furoris mei Assur ; ipse auteiu non cognoît. Veruin etsi |)rofaiiis et iiupiis taiiquain iustrumenlis atque flagellis ad coercenda peccata
ipse
iilatur Altissimus, illos
cum
radix
illa
peccati, minister diaboli,
cbrisfipra^cursor, [)erlidissimusMaliumet,s|)irifu superbiai elatus, in Christi cultores rabiem sui
furorisexercet, qui
iila
miseranda
et
nunijuam
taineii
iin[)ia
vanitate
satis (letlendaCoiisfanlii)0|)olitana CM'de ac stra"e
superbienles, et quasi secures et serras contra
grassatus, iiec taiucii
eum, qui
CcCdit vel secat in eis gioriantes, etiaiu
per illos ipsos, quos prius flagellari permisit, emendatos atque correclos de[)riiiiit et coulcrit
divina potentia
facta
:
satiatus, faiHjuain sanguiuaria bestia haustoChrisliano sanguine pollutas faiices explen; non jiofesf, sed novas in Dei
qua;
et
cum
in divinis Scri|)tiiris
cultores [uenas excogitet, cujus insatiabilis carnificis tanta rabies est, tam inexplicabilis libido
legantur
25G.
ad nostram
instructionem
dominandi.uf totuni Occidentem

cf
'
Lib.
VII.
p.
sibi subjicere paret ac moliatur rxitium, ciijus cuiu execranda rabies intoler.lbitofiiis Chrisfiaiii
noiuiiiis
'220
pii
II
ANxrs
3.
iif
niRisTi
iii
ritio.
lisi]vio
supciliia sciiiiicr cxcrcscat, ailcssc jain
omuihus
civitalibus
ac locis insignihus
sacrificiis ac
diciii iiltioiiis ipsius, pt\ini1ictcD
lcinpora fcsti-
dichiis
Dominicis preces in
solomniis
ut
,
misin-
nare crcduntur.
2.
sarum
rccordationiSiNicolaus
nominafim
qui ost
ad
Dominum
"
Snnc
licct fclicis
olTiindanliir,
ijisc,
jiropugnator
praÎio
papa V pr.Tdeccssor noslcr post ipsius Constantinoiiolifana^ urliis calaniitosiini cxcidium ad \indicaiulas Christi injurias, ct illius furorcm
viclus, projiugnalorcs suos
adjuvet, et pro sui

iii
nominis gloria dcccrlanfihus
tanujuam
:
rcprimcndum
tcntcs. ct
pcncralom
cxpcditionom
in])0-
(lixorit. roijos(]uc et ]iriiici]ics. atqiio sipciili
dominiis forlis ac pr.Tpofons iir;oliator assistaf mililcs vcro ct hellatorcs ipso viviflco signo. qiiod Movfcs in flgura cnnlra scr[)ontom oroxit.
contra allonim voro ser])cntom
signi
(lial)oli(juc
cunctos Cliristicolas ad (lofcnsioncm

iosiim
])io sliidio lclicis
mi-
lidci oxcilarit, ol
rccor-
nistrum Maliumelem volumus insignire,
illius
dationis Callistus ]iapa
111 fiicrit
imilalus, nulliis
mcmoriam
:
prncfcrentcs,
quod superdomos,
tanicn liacfcnus o]itatus fiuctiis ]icccalis oxigcnncc intcrca sccutns cssc dignoscilur tilius
,
cum
affigi
dcstifif
divina ccnsura
acrioribns nos vcrlic-
ritatc
fcrram /Egypfi Dous iicrcutcrct, jussit quando(juidem in imaginei)i\Tcedens vecomplebitur, ut in agni sanguine ct in
tropliaHim sint relaturi.
"
ribus cxcifarc. Ciiristianis fmitimis credc, ra]iina. tormentis cl miscraiiili scrvitutc afTeclis, doncc jam inccndium scnsim oxcrosccns omnia
signo
Cliristi vicloria?
Insupcr universos Chrislianorum prinregali cipes, quacumquc ctiam imperatoria

i.
,
circuitum criimpcnto tlamma contlagrare qui ipsis prcPdccessorihus, ca^pit. iNos vcro
])cr
,
aut reginali,
,
ducali
vel
quacumque
digiiitatc
sicutDomino
tavcnfc
lalus
placuit, rc infccla suhlalis, divina
clomcntia, ad apiccm
,
summi Apostovocis
fuimus assumpli
,
divinfe
cohor|)os-
lamur imperio
ul
in
tanto fidei
Cliristian.e
discriminc ])ericulum
desidijG, (jualcnus
fidoi
urgcnle nos sumus, dcclincnuis. nostri Aiiostolalus initiis ad cxcizclo in ijisis tandum Christianoruni soporem Mantuam nos advclii focimus, iihi in prpcsonfiarum consliluti icneL-alem convcntiim ])ro lidci causa tcnomus,
lfa(]uo
voce Doinini commonemus, ut jinTfulgcanl cognoscant sc rcddituros esse rationem propter Ecclesiam sangiiinc redemptam, quam ab illo quorum Dcus virtutem liiendam accepenint nos jussit, ac ore projihefico commocxcitare j\ii)tc, reqes, mteUif/ite : eriidimhu ncre dicens qui judicatis trrram.Apprehendilc discipUnom, ne
.
niulta
S.
15.
cum
venerabilihus
fratribus
nostris
K. cardinalihus ac
jirincipihiis.
tam Kc-
quando irascatur Dominus ; tcrribilis est enim qui aufert spiritum principum, terribilis apud reges lcrriT. Memincrint Saiilis cxompli, qui pro eo quod non obedisset voci Domini, ut Amalechitas ejus iiostcs exfrema interemptione non delevisscf, a Domino reprobafus fuit ac regno
mulctatus.
cordite
ct
clcsiaslicis
(juam s;ocularihiis, sivo

ot
corumdcm
traclanlcs,
1'roindc
illos
jicr
viscera
miscri-
j)rincii)um lcgatis confcronfcs atijuc

jiost
mafurain
cf
diutinam dclihcrationcm. de
consilio cf assonsu. iiocnon
iii
obsccramus, por fronioiuliim ojus iudicium ohtestamur, ut
Domini
nostri Josu Cliristi
corumdcm
oratorum
fiatruiii
iiiwlafoniiii
coinontu .Manluano
pra'soiitiiiiii
unaiiimi Aofo.modo ijuo soijnitur
ad dcfoiisionom Cliristiaiuc tidci. sicut jiroprio ct ncccssario incumbit olficio, fortiter exurgant (>l iiotcntor. sciliiri qiiia major cst Dominus ad
lirotcgoiuliim. (iiiani diaboliis ad imjiugnaiuUim.
.loaiinc
iii
duximus
;3.
'.
]ini\idcnduiii.
In luiniis
dilioiicm
iioslii
coiitra
ucneralo hclluiii alciuc exjicjicrlidissimos Tiirclios, Dci

lioslcs,
Ejiistola contestanie
atque dicente
Majur
cst
;
cst i/ui in voljis est,

iii
accirimos
inoro ]ir;cdcccssoriim
vcl ad
\cl
babifiiri
jiacis.
quam (jai in hocmundo mcdio sui Rcgcm rcgum, prinsuis, qui
iiosticiriiiii. (jui
ircncralcs cx])oditioiics.
cipcin
iliis
cleclum prcT consortibus
rcrram-Sanclam. omnihiis Christi fideiiilidelcs tricnnio duraturum [leroudum ac suscilibus )iion(lum csse doccrnimus. omncs cl singiilos Cliristianos ad jiricsidium ojus bclli ]i;iritcr jiro viiihiis iinilantes, doccrnenlcs jiaritcr iii tant;i' iiecessilatis arliculo ununKjucnujuc jiroviribus, ct secunJuin (juotum infra diccnduin cx suis lacultatibusdebereconferre.Et (juoniam .Moyses.
lihcr;iiidum
confra alios
])Ugnantil)us jjrojiugnator assistet,
immar-
iiidixeninf, ah
cescibiles coronas ab eo gloria'. suscepiuri. Omnibus aulcm qui in hoc sancto T).
ic
,
ojierc Clirisio militare voluerini, ei personaliter
(jui
summi
sacerdotis et Christi vicarii
tyiium
cxpeditionem accesserint, et in eadem aiini. quafcnus ianfuerii, in kal. mensis Aprilis lo 01)010 opus sive clerici sive l)roxinic fufuri inchoandos laici.vel (juacumquo Ecclesiastica vel mundana pra-fugeani dignitate, perseveraverint necnon
iii
Iianc
pcr oclo iucnses cujuslibet
ad superaudum Amalech figuram Chrisli )iortabat, in signo ct sacramento crucis allevabat supinas manus, ncc vincere adversarium
gcssit,
lioluit,
illis,
qui etiam post
mensem
prffidictum Aprilis
nisi
postquam
sfabilis in signo allevalis
ad hujusmodi cxpeditionem se conferrent, et vel per octo mcnses, ui j)ra?feriur, sive usque ad rediium cxercitus ibidein permanserint, nos dc
jugiler inanibus oraiulo jicrscveravit. utrunujuo
omnipolcnlis
Dei
l\Mri
misericordia
ct
et
beaiorum
intelligimus faciendum. Itaque scienfcs tldelihus dc insiantia orationis essefidcndiim. mandamus
Apostolorum
ct
i\iuli auctoriiaie confisi.

licct
ex
illa.
(Uiam nobis
indignis ooniulii
ITr
[I
ANNUS
o.
rHRiSTi 1460.
lege Christi censcnlur, sessionem
221
publicam cefratribus
Deiis.
li;,'an(li
al(|tie
solvoiidi potostaU", plcnis-
simani
omnimn
qiialis
poccatoriini
suonim
reniis-
lebrantes
habita
cum memoralis
sionem,
por prjrdoccssorcs nostros profisul)si(iiiim
noslris S. R. E.
ciscentil)us in
Terr.T?-Sancl;c, et
in
cardinalibus consultatione matura, unanimi quoiiue voto ali(|iioriiin Catlioli-
anno jubihci rrbis Basilicas

impniljinur.
faili
visitantibiis dari
corum principum
tiiim
,
in
conventuMantuano
cxisteniu
consnovit, conco(^linuis ot auctoritato .\|iostolica

conlidoiitos
iiocnon
oratoriim
cliarissimonim
ct
iion potest, (]ui(iiie

:
verbo iilius, qui Patrem precatus eloin
Cliristo fiiionim
riiin
noslrdiiim Kridorici Boniaiid,
imporatoris siMiipor .\ugiisti

,
regum
quitur
qiiani
Pnfer.
r/iw>> r/rr/isti
mi/)i vo/o
7/f
ti/)i
er/o
illustrium
et
alionim
diimiuonim fompora-
fiiero. et
ipsi sint
mccitm,
iiao
iit
vicleant c/aritatem,
fieret
mi/ii dedisti
((ui in
priusc/uam miindns
saiicta (^vpoditioiio
oniniiim,
pro vo-
ritate tidoi, ot
dofensiono Cdiristiana' roiiyionis ad
lium, ef commuiiilaluiii ac po|)ulorum, siniili assensu interveniento, et nomine eorum discreliante, in primis advorsiis im|iiam Turcorum gontom boiliim Irioniiio duraturiim pro Dei lio-
obierint
animas
gloriam
qiiem
inimortalitatis
evcctas
imitati,
cum
Cliristo,
pia niorte fuorint
animas dcvoverunt, in scdibus regnisque ccelcstibus perenniter gavisuras eos aulcm, qui propriis porciii(|uo lideles
aeternis
nore suscipiendum indiximus . Pro sumptibus autom bollicis, laicis Irigesima omniiim obventionum pars, Juda>is vigesima, cloricis decuma imperata, eaque de ic sanctiones in eodem cictu Mantuano edita' fucrunt. .\dmisere vero
'
sonis non acccsserint. si pro se unum pugiiaturum emiserint, et per dictiim tempus propriis facultalibus siistenlaverint. tam mittontos quam
bollatfUTS of niissos, alionis otiam oxpoiisis nii-
illud de trigesima decrctiim iion Itali
modo
',
(i),
verum etiam adjaccnles

et Corsi, ut patet e
insulani Siculi, Sardi
subjeclis litleris
quibus
tiionda
definivit Pius Cbristianos

fide
non modo pro
bujusmodi ploiiari;c reinissionis volumus atque decccrnimus essc participes. 6. " Ct autcm omnis sexus, ;ctas atquo conlitantes,
ad opes cxponendas, verum ad fuiidonduiu

obstrictos.
rei
8. " .Vd
quoque sanguinom
futuram
.\dversus
dilio
luijusmodi
indulgenli;c
ut
particeps
esse
impiam
:
mcmoriani. Turcliorum gentem

adversis naflde
possit,
volumus
qua?cumque ccrnobia, seu
belliim trionnio dur;itiirum pro Dei lionore sus-
loca religiosorum
marium
vel mulieriim,
cii-
cipiondum indiximus
tionibus
et
vorum quia
qu;c
juscumque Ordinis seu professionis exisfant, (jui pro singulis decem suppositis claustri sui
provinciis
sub
Christi
unum bcllatorem suis sumptibus per octo mcnses durafurum destinavcrint, liujusmodi indulgentias ])lenaric conse()uantur.
pr?eflxo
l)ost
locorum opportunilate et situ, juxta dispositiones et qualitates earum, diversa quoque auxilia et suflVagia fidoi comparari posconsisfunt, pro
sunf, qua; usii huic necessaria bello et sancfa?
Quod
si
forte
tempore non exacto ipsoriim aliquos
expeditioni erunf,
cum
inclyfa et
prffipotenti
itor
arreptum
in prosecutione pii ot sancli
operis ox liac lucc migrarc contigerit,
volumus
natione Italica priiiiiim tractalum inchoantcs, quam integram cum omni suu potcntatu habui-
atque concedimus, ut praefatam indulgentiam intogralitor conseciuantur, etc. Abrogat cgcloras iiidiilgentias. exceptis iis, quaj UrbisBasiliciis
iii
lustraturis concessse sunt: crucesignatos

acci|)it, oniiiibiisiiue
iis
mus tandem inspirante Domino, ciui ubi et si quando vult spirat, Italia^ principos, et dominorum qui pr^t-sentes non affuerunf, sed potentatuum ejusdem nationis oratorcs, plena aucto:
oliontolam Apnstolicam
:
oncribus exsolvit
cellit, aliis(|iio
"
piratas et cuin
soiitiontos,
qui bello sacro obstiterint,
anatliemate
per-
pconis legibusconstifutis mulotat.
rilate suflulti inununi coiivouioiites, de pecuniis, rebus et boiiis sibi a Doo collatis per laicales personastrigesimam jârtoni omnium fruoluiim, et provcntuum aniuionim coiitribiii facere in
Dat. .Mantu;e aniio mcdlix, XVllI kal. Februarii,
subsidium
licet nos,
(liii
fidei, ot
pro siistont;iiido bello lanto
l*ontiticatus nostri
7.
anno
ii .
Decreta princi/tuni consensu su/)sidia.
authenticis scripturis se sponte astrinxerunt. Et
necretiim ad bellum
et
oommuni omnium regum

'
:
principum, qui oratores miserant, consensu Convocalis, inaliis litloris Pius (|uit, omnibus prinoipibus et populis, qui sub
confirmat
'
quibus (latiim est vioos illius gerere, ciinctorum esf domiiuis, urgonto tali necessitate cum caput simus EcclesiiB militantis consfituti, Christianis iil fldci supe subvenirenl
,
imperare absque aliquoium consensii potuis'
Lih. vii. p. 2n\\.
Lib. vii. p. 2:i9, 262, 310 et 333.
-'
Ib.
p.
2G2.
(I) Vectigal illiid,
ipiod a Ponlifice hor aniio indictiim

llalis,
scribit annalista,
indiclnm reipsa constat. Ciini
tanieii
asserit ideni aiiiialislj
rcccplum
ilUi(l
adinissuoique fnisse ab
vereor ne
id
ex sua potius peisiiasione,
quam
lestis aliciijus idonei aiictorilale aflirmcl. Aiidi

:
quid scribat auclor liisloria Miscella' .Mediolanensis Rer. Ital. lo. xviii, qni tiinc Bononia; agebat Nel principio di quaresiina si jessc uo breve per parte di Pio papa, dove delibera clie ciasclieduna persona niondana, co>i feinine, come huomini pap.issero una cidta (collcclam; chiamata treutosinio, e i preti pagassero la deciina... e volcvano quesla colla per tre aiini... Ciascheduna persona, che non pagava lali
n''n"i le pra vietata la coDfessione, e la
st uoii
communiooe (idvero non
edixit in sua
BuUa PontifeiV
la
qual colta non
si
fece in alcitna ciUa,

'
.aBologna
.Mansi.
222
senius, gratias
Pn
tamen
in
II
ANNUS
3.
CHRISTI
10.
1/|60.
agimus, qui mentes
omnium
primis Deo omnipotenti voluntarias in hoc

Italicani na-
In cleros conquirentes de deciimis
rt
ad
efficcre dijjnatus est,
eamdemque
tionem plurinium in Domino comnicndamus. Quare cum ad rabiem et potentiam Turcliorum comprimendam necessaria sitmaxima armorum vis, ct maritima classis, ac terrestris non parvus exercitus, neque ea fieri et sustentari possint sine gravissimo sumptu, auctoritate omnipotcntis Dei ct nostra, ab universis et sinsulis
Clirisli fidelibus
futurwn Concilium provocantes Pontificia sanctio Exceptumest acerbo animo a nonnullis decrctum dedecumisbello sacro addicendis, ([uod cum accepissetPontifex hsecad cardinalem Con-
in
natione Italica constitutis,

status,
stantiensem scripsit ' Si Ecclesia per praÎanon sublevatur, si grex Dominicus per sacerdotes Dei non servatur ab hostibus, si deni(iue Sedes Romana a liliis, quos educavit et auxit, non suslinelur, nihil est quod ullra deplurare ]iossiiuus .
:
tos suos
cujuscum(|ue dignitatis,
sexus,
gradus
et prae-
Antequam Mantuanos convcntus

ut vaua ad
dimilteret
cminentitc tuerint, laicalibus porsonis utriusque
Pius, aliam sanctionem edidit adversus eos, qui
eamdem trigesimam partem omnium

et
fructuum, reddituumet provenluum annuorum
undecumque
bus
,
quomodocumque
et
ex possesolliciis
ehulendam Ecclesiasticam severitatem captarent ditlugia, ab Romano Pontifice ad futurum Concilium provocabant, ipsos enim ut
IiaMcsis nota inustos, reosque
laesffi
:
sionibus, agris, pascuis, ncmoribus, animali-
majestatis
mercimoniis
vel
quibuscumque
danuiavit; qua dere haic Gobelinus

rat
Irrepse-
publicis et privatis, exercitiis, industriis et arti-
qualitercumquc ad eorum manus devenientium, per triennium im-
bus mecbanicis,
alias
ponimus per praisentes . Et infra Communitntes quo(|ue,qua^ suislcgibus 9. et moribus vivunt, el omiies Clu'isti fidcles in
:
'<
consuehuioadvcrsusRoinani Pontificiscensuras :vincti enim damiiatitiiie Apostolica sentenlia ad fulurum Conciliiiiii appellabant, judiccm qui non crat, et sii])eriorem Romaiio ]irasiili dabant, qui
in Ecclesia Dei exitialis
noii inveiiitur iu terris
:
jam pridem
et cuiii
ipsi a suis
sen-
dicta natione existentes, includendo etiam insulas Sicilia?, Sardiniai et Corsic.Te per viscera
tentiis appellari noii sinereut, a Christi
vicario
mi-
a[i])ellandum esse consentiebant. Consuluit Pius
sericordiae
Domini
nostri Jesu Cliristi, pcr pas-
sionem ejus et crucem, jier sanctum Baptisma, in quo baptizati ct renati existunt, deprecamur, requirimus, monenuis, et in virtute nommis Christi, quod supra omne nomen est, praecipimus et mandamus, ut prompto animo in subventionc tam snncla pro luendo nomine Cbristiano, quod i^rofitemur, pro evitandis periculis eorum cervicibus imminenfibus promple, fideet sine aliqua fraude |>ortiuucuIam trigesima; bujusmodi contribuere et erogare velint,
liler
qui aderant iii convenlu, quid concordi voto responderunt ap])eIIationes hujusinodi cum suis auctoribus damnandas csse, atque ila decretum editum est . Extat illud in Regestis ' Vaticanis Pii II,
in ea re patres,
llli
censerent.
kal.
Februarii exaratuni,
tum
in BuIIario
',
et
apud Gobcliniim
typis traditum,
quamvis
ascri-
pt;e dici numero error sit illapsus, cujus prnccipua liac pars, (jua edeudi Apostolici edicti causffi exprimuntur.
11.
ru](lela;
Ut
alia
prffitereamus
qua; hiiic cor-
cum
nem
pro fide non solum hanc temporariain et continuo pereuntem substantiam, sed sangui-
vitam exponere adslricli sinl.Ca^ternm ut tam sanctum opus fcrvcntius animentur, quo spiritualibus gratiis conspexerint se refectos, eis qui absque fraude aliqua, et in terminis constitutis intcgre trigesimam priEfatam persolverint, plenariam omnium peccatorum suorum semel in vita, etiam dc quibuscumque casibus reservatis ApostoIicaSedi, in forma Ecclesia; consueta veniam elargimur. Aliis vero, qui ultra Irigesimam juxla eorum conscientiffi judicium supererogaverinl, ut confessor idoneus quem elegerint, sub simili forma Ecclesiffi plenariamremissionem in mortis arlict
(^brisli fldeles in
manifestissime refragantur, quis non illud ridiculum judicaverit, quod ad id appellatur, (juod iiusquam est nec scitur quando
sit ? iiaujiores a potentioribus multiop])rimuutur, remanent iniimnita scelera, nutrilur advcrsus ])iimam Sedem rebellio, liberlas delinqueudi conceditur, et omnis Ecclesiastica disciplina, et hierarchicus ordo conruuditur. Voloiiles igitur hoc pestiforuiii virus
futurum
pliciter
a Cluisti Ecclesia ])rocuI pollere, et
commissarum
saluti consulere,
ovium nobis omneinque ma-
teriam scandali ab ovili iiostri Salvatoris arcere, de venorabilium Iratrum nostrorum S. R. E.
cardinalium
diviui ct
cunctorumque prselatoruin ac humani juris interpretum curiam no,

,
culo concedere valeal, per pra^senles indulgemus. Fraudantes vero trigesimam el semetipsos
ac conscicntiam propriam, excommunicationis sententiis et Ecclesiasticis censuris voliunus
innodari, elc. Sublata pronunliat
stram se(]uoiiliuiu consilio
et
assensu, ac certa
nostra scieutia hujusmodi provocationis introducliones damnaiuus, et tamquam erroneas ac detestabilos reprobamus, etc. Irrogatur iis,
quKcumque
etc.
qui conlra hoc edictum tenderent, anathematis
contraria ])rivilegia.
MCDLix,
Dal. Mantua;
anno
>
XIX
.
kal.
Februarii, Pontificatus nostri

p.
Lib. brev. p. 101.
Gobel. in Couim.
I.
iii.
I.ib.
anno
ii
198, etl.
xxsv.
p. 2S0.
vui.
BuU.
iu Pio II. Const. o.
: ;
T>ii
ir
Axxrs
3.
christi 1460.
ct
223
AlbaiKuiiiii
ifriininiiii;x'
|iii'n;i.
(oilpjjii<
^crn
ct
ciiiciiiiit|ii(j
Scanderbecliius,
et in
fortissima
ma:
scnaltii ac iinpiiln jii<litium
sacroriim iiuiictiim,
majestatis Ix&x
nus, ct mujti pcr (Incciam ab liostc dcficient
liim
iii
privatos
liGercseos ef
poMia constitiita.
\'-2.
Asia Cbaramannus, et .\nnenorum populi Tiircas a tergo fericnt. Non est cur desperemus
fantuin Deus ipse
C(i'[ita
Comcntu/ii
dimissiirus
Pius
fjuot
ct
sccundct.
Itc et
narratc
quanta
in eo constitula sint exponit.
Promul-
gata ea sanctionn Pius climissurus Mantiianos

ccEtus Iiaiic lialmit oratinncm tiuam aflcrt (inlê-
domi, quse hic gesta sunt, et ut promissa iu tcm[)ore facianf dominos vestrosadmonitos redditc, ut
iinus
'
Paucis, inquit, dciiide diebus congreB.
nibus
palis in
tcmplo
Petri patribus et universis
principiim
solio
icj,Mtis,
re divina peracta, Pontifex c

:
nobis sit di\in;i |)ict;is, oratiooperibus piis operam date. His dicfis oblationes suas cuncti qui adcrant confirmavere qui niliil obtulcranl cnnlusi facuere. Ora[)ropitia
et
suo indicto silentio
Octavuin
liic
af,nnius
tores Borsii, ut plus aliquid fccisse
quam
reli-
mensem, iiuiuit, fratres ac tilii, eos expectantes, qui ad conventum vocati fuerunt nostis qui
:
vencre deinccps sperare alicujus adventiim, qui conferre aliquid ad rem iiostram possit, vanuni est;licetjam bincabire; peregimus quae hoc in loco facicnda fucrunt. 1'tinani Dci bene acta sit causa, quamvis melinra concepimus quam invcnimus; non tamen niliil omnino
:
qui viderentur, aureorum treccnta niiljia in expcditionem adversus Turcas polliciti sunf, non sinc auditnriim admirafione. Postquam omnes
jussit Ponfifex cardinalcs e[)iscopos, abbates et sacerdotes cunctos, qui aderanf, sacras inducre vesfes, et i|)sesuo solio descendens ad gradus majoris arae se convertif ibique
finicre,
, ,
peractum esf, neque spes omnis cecidit. Dicencst quo res deductee sinf, ut sciant omnes quid adsit spei, et qui reges, quique populi ad tuendam fidcm, vcl prompti fucrint, vel negli-
dum
genibus suspirans atque illaclirymans supplici voce dclccfos e Psalmis versiculos, qui ad rcm accommodati viderenfur, res[)ondcntibus prwlatis et omni clero, longo spafio decantavit,
flexis
et
iii
orafione priemissa [io|)uIo bencdixif
conatu etuniversis viribus suis Turcas invadent Germani exercitum pollicciitur duoriim et quadraginta milliuin bellatorum Hurgundus sex millium Itali, exceptis Venetis ac Genuensibus. clcri dccimas, populi trigesimas annuorum reddituum, ac vigcsimas .ludaicac substantire, ex quibus navalcs co[iiffi sustenfari queant idem facif Joannes rex .\ragonum: riaguseidiias friremes otlcrunf Rliodii quatuor. Haic tanquam cerla solemni sfipulafione per principes ac legafos promissa sunf. Yenefi quamvis pusi
: :
:
gentes. Iliiugari,
adjuvcnlur,
summo
bunc
atque nioduni Mantuano conventui finem

:
imposuit . 14. Laudat Pliilcl|ilius pios Iiosce Pontificis laboresin littcrisad Alexandruin cardinaleni Quid Pius cogitat aut loquitur aut agit, datis quod non ex media virtufe proficiscafur? afque
'
sivel in corporis vcl in fortuna'
commndis
prae-
clarum quiddam auf
[)r3Pci[iuuin [lositum esse
arbitraretur, fum quieti volu[itatii|uc sluderet, tum cumulandis tliesaiiris, a (juilûs omiiibus'
abhorret, uf nibil a se magis alieuum existimct quam levem tifillantemquc scnsuiim moita
blice
niliil
promiscrinf.
vidcrinf,
cum tamcn
expeditio-
tum,
quam
auri et argcnti inc[itum studiuui.
nem paratam
videri possint
liaud(|ii;u]uam deerunf,
neque palienfur, ut suis majnribus deferiores

idcin de Francis, de Castellanis, Anglia civilibus de Porfugalensibus dicimus
:
:
Novit sane pater sancfissimus isliusraodi omnia esse servilia, et animo ingcnti cxcelsoqiie indi-
gna
sit
intelligit
eum homincm,
qui extrinsecus
agitata
motibus spem
nuUam
pollicctur,
neque
Scotia in intimo abscondita Oceano. Dacia (|uo-
que, Suefia ac Xorvvegia remofiores provincia"

sunt,
quam
milites possint
mitfere, nec solis

:
homini obtemperare [larercque debere. Hujus aufem esse ifa imperare, ut ratio intellectusque praescribit his enim duobus ([uasi luminibus mentcm luimanam oinnia aspicere, omnia videre, omnia dilucide cernere,
inferiori
;
pecuniam mitfere possunt Poloni Turcis jicr Moklaviam contcrmini suam causam desercrenon audebunt Ijobemosmercontenfae piscibus
:
sive
in
ea sint temporis seu aetcrnitafis, sive sint scu supra muiuUim. Ifaque desinant mirari si imperifi rerum aliqui fnrfasse ccepe-
mundo
cede licebit conducere, suo <Ere extra
regnum
rint,
cur Pius Pontifex,
cum primum
non militabunf. Sic res Cliristiana' se liabent. 13. " Classem pecunia Italica imrabit, si non Venetiis , at saltem GenuEe, aut in Aragonia;
nec minor
erif,
folici solii
majcstafc constifiitus
est,
cuni Aposad nihil
quam
res ipsa deposcat
Ihin-
cquitum armabunt, peditum haud minorem numerum, qui Germanis juncti ac Burgundis, duodcnonaginta millia milifum in castris liabcbunt. Et quis non bic copiis sui>cr;ifum iri Turcas arbitretur? His accedet Georgius
gari viginti millia
1
magis animum converterif, quani ad stabiliendam et corroborandam Christianam rempublicam . Ouamvis majora in Turcas deccrni pofuissent in Manfuano conventu, qua? tamen erant sancita, si ad cxitum pcrducta fuissent, ea
aliiid
erant, ut
Turcicum imperium cxcindi potuisset

lilteris
de ([uo Pius in
ad cardinalem
S. .Vngeli
'
Franc.
Phile'.. 1.
xvi. Ep.
i.
ad Alex. card. Aragon.
Lib,
Gobel. in Comu).
brev. p. 10(;.
224
'<
n\
a
U ANNUS
3.
CHRISTI 1460.
Francia?
regis
illustris, et
illi
Quamvis, inquit, majora
principibus Cliris-
tianis speraverimus, niliilominus talia sunt, (]u;e
promissa iiabenuis, ut
13.
si impleanfur, videatur adjutorio Dei victoria esse in maMil)us noslris.
tractatum fidei Christianissimo regi volunfatem ad bene agoiidum facilem esse, sed j>ropfi'r dissensionos iiifcrcum ct serenissimum
roli
ingressis, inveniinus
Pius per
litteras et legatos, in priinis pe^'
Angli regem vigentcs, uon

jjrffistanda
it;i
securo aiiiuioad
rurclios
iie
inaanbit concordi.v principinn arctius relifjanche, apparatibits belli iirfjcndis, duci crucesignulorum eligendo ; sed omnis spes expeditionis evanescit. Consentiunt 'dictis a Cohetotiis
Bessarionem,
Cliristianis
coiilra
auxilia
lino, quae in
Mantuano conventu gesta scripsit Pontifex ad Franciscum episcopum Interamnen-
sem, Apostolic Sedis in Anglia legatum, in quilnis nonnulia a Cobelino pra'termissa exprimif, addifque Bessarionem cardinalem ad Matlliiam Hungariic regem cum imperatorc conci-
liandum in Germaniam legatum missum, et Francorum regem ad bellum sacrum proveliendum paratum, si nata ipsum inler et Anglorum regem dissidia componerentur ob id itaque designatuni communem ad rem agitandam locum, et Hermolauni episcopum Yeronensem ad Carolum mitti daret proinde operam, ut ipse in legatione Anglica niuneri non deesset, et Henricum ad amplectenda pacis consilia llecte:
quid pi;e iiiteiifioni siia? obstaret, dietam unam, ad quaiii amborum regum, etaliorum,quos lioc negotiuiii tangit, oratores coirent, lcgattimque uiuim i\i' latere obtulimus ac ne qua in eligendis locis esset dissensio, quatuor civitafes, quas neque suspectas, neque pro|)ter viciiiitatem iiicommodas judicaremus, eligimus, Coloniensem videlicet, Leodieiisem, Aînionensem atque Melciisem, conveniendi tenipus op[)orluiium censeiites proxinuim Joannis Bapfistie festum. Reportant itaque ad regiam serenitatem oblationem
|)Osse attcndere, [iropterea nos,
;
hanc oratores
illuc
i^rffdicti
et
venerabilis frater
noster Hermolaus episcopiis Vcronensis,
quem
nuiitium mittimus, ha!c etiam pluribus verbis cum eodem rege concludet.
ret.
Pius papa II episcopo Interamnensi. Venerabilis frater, etc. Adjuvante divina
pietate, gloriose
Italica,
conclusum estcum
cum
Cermanica,
Itali
cum
tota natione Hispanica etiam,
Ilortamurifaqueeamdemtuam fraternitatem Domino, ut quoniam tractatus hujusmodi treuguarum vel pacis inter ista duo regna propter rctardalionem oralorum ex Anglia teneri iu prffisenti dieta iion valuit, saltem biec omnia regiai serenitati nostro nomineexponas, eamquc
II
in
tuo solito studio inducas, ul et diefam oblatam,

et
et
cum
dilecto filio nobili viro
duce Burgundiai.
aliquem ex dosignatis
locis, in
;
qucm
partes
Obtulerunt
decimas Ecclesiasticorum, vigesimasJuda!orum et trigesimaslaicorum, liberam denique indulgenliarum ubilibet pranlicationem Germani vero triginta millia peditum, et equitum decem simul cum decimis atque in:
consentiant, libere acceptet
oralores insuper
Castelhe in Saracenorum beHo sedulo versans et regnicolas suos fatigans

;
dulgentiis
rex vero
decimas solas, et pra^dicationem crucis indulgentiarum recepit dux quoque pra?dictus peditum quatuor, et equilum millia duo in banc sanctam expeditionem ultimo promisit. Nos vero,utSaIvatorisnostri imitaremur exemplum, qui docere coepit et facere, decimam integram non spiritualium tantum, sed SECcularium quoque reddituum primi obtulimus. Idem fecerunt
:
suos ail omnia ex tunc tractanda cum pleno mandato transmittat; iieijue ab hoc salutari opere, quod regum est [)ro|irium, ot iii tjuo Deo est dehitor, ullo res|)octu se retraliat quotidie enim magis ac magis invalescent pericula iiostra, et vires Turcorum augentur, aqua impia servilute si liberari tandem non poterunt fidelium aniuKc, testificabiniur coram Deo et bominibus non stetisse per nos, neque per sanctam Sedem A[)Ostolicam, quomiuus lex sua, et sanctum Evangelium alquc adoo Cbristiana religio
;
sint
ab
illis
conservata,
ii
etc.
Datum Mantuie
X Januarii anno
17. Miss;e
eodem argumento ad Joannem
venerabiles fratres nostri S. R. E. cardinales
Sede tepiditas ulla reperietur aut tarditas. Et quia pax per superiores menses inter principes Alemanniae opera noslra composita nonsatisfirmitalis habere apparebat, quia etiam inter imperialem celsitudinem et regem Hungaria; mulua concordia et securitas ad traducendos exercitus in primis est necessaria, ad ha;c omnia traclanda mittendum illuc duximus venerabilem fratrem noslruni Bessain .Vpostolica
neque
Carvajalem cardinalem iu Iluugaria legatum litquibus ipsum ad meliorem rerum spem excitat, deque indicto ad Callos Anglosque in concordiam redigendos conventu facit cerliorem de quo eliam meminit ad Carolum Francorum regem scribens additque proximum S. Joanni Baptista? sacrum recurrentem diem constitutum, seque ad eumdem conventum Aposlolicum legatum, ut paci velinduciis inter simulque ipsos pangendis navaret operam
tera;,
:
rionem episcopum Tusculanum, nalem Nicaenum, cujus virtus et
S. B. E. cardi-
in
hoc sancto
opere affectio fraternitati tuae sunt cognita. 16. Novissime autem venientibus ad nos oratoribus charissimi in Christo fllii nostri Ca-
pluribusverborumofficiissuuminFerdinandum studium excusavit. Pius papa II regi Franci;i'. Charissime in Cbristo fili, etc. Venerunt
<c
ad nos oratores celsitudinis tuse,
viri praestabi-
ITr
II
ANNIS
;>.
HRISTI
l'i('.n.
Ii's
el
tligiii,
qiii
a taiito rege ad
fitlei
Apostolicam
Sedeni,
et
iii
neirotiuni
inittereiitur. (iesse-
nenuiue conficieudam excitarcl, amplissimisque mandatis aucfus, ul co|)iaruin duces crearet.

<
runt se oniiiitjus in rel)us diliirentcr ac stiuliose. niliil judicio noslro prwtermittente!:. quod ad olticium lidelium oratorum perlineat.Si |)etitioiies
Venerabili fratri nostro Bessarioni
epi-
scopo Tusciilano, cardinali Nicapno nuncupato. in parfihus Alamanni.e ct lofius Germanise, ac

iii
tuas oiiiiie>
illis
instaiililius iioii
adimpleîSedis
de-
iiniversis cf siugiilis [irovinciis, ferris ef locis

iii
iiius,
Deo
teste,
non minor
:
est nobis, qiiaiii tuiu
sacro Komaiio impciio siibjectis
eadem Gcr-
majestati
anxietas
lionor
Aposfolicje
i
mauia A.
'
S. L.
quam
tueri toto
posse dcliemiis,
jiistitia'
omnibus sumus, facere lioc nos compulerunt quod est necessitas pro Deo. tua bonitas imputare volniiiati non \ciit.
liilum, in (jua obligati
:
Considcraiilcs iiiclylam el polcutissimam nationem Germania', ct qiiod forfissima et firmissima praesidia reipubliccne ChrisfiancE ex ea-
dcm
.\maiTius et in cordis visceribus
gerimus
tuuiii
r.hristianissimum nomen, cujus veri praedicatores. quantiim in nobis fuit. semper sumiis iii\eiili, et auctore Deo invenieniur iii posteruiii.
nalione exhiberi |)osscnt, ac attcndcnfes |)romissiones oratorum ciiarissimorum iu Christo filiorum noslrorum Frederici Romanorum
impeiatoris sempcr Augusfi. ct regum illu slrium ac [)riiicipuiii a|)ud nos iiupcr tactas dc copioso ct \alido cxercifu suh cerfis conditionibiis
Negatioues nostra' singulares tibi nou sunt facimus lioc idem cum reliquis ('liristianis rc.
:
modo
et
fornhi,
si
Dciis, prout
ail
s|icramus,
quibus Irequenter non damus quod concedere cum Deo non possumus lianc nostram institutionem. til)i, qui veri ac justi es cullor, non dubitamus pro fiia bonitafe probatissimum esse. " Qu;e autem ad negofium rc^^ni Siciliie pro offlcio nosfro respondimus oratores tiii prajdicti, et nosfer (|uem ad fe desfinabimus, eadem plenius referent, si fideliter omnia exponent non dubitamus, quin necessifatem nostram habeas excusatam. 1'numhoc vere affirmamus:intentionem nostram erga charissimum in Christo
iiibus
ac potentatibus,
eanulcm nalionem tamquam fidei propugnaculum converfimiis omncs spirifus ct sensus nosfros. De fua
ca'|)tis
amiucril,lraiismittcndo,
igitur circumsi)ecfionis indusfria,

tein opere pariter el
quem
poten-
sermone, in magnis expertuiii ef arduis, eximia fidelifate ct probitate, ac magnitudiuc consilii, moruni clcgantia, eminenfi docfrina, et aliis
quamplurimis donis
vir-
tutuin eoruni largitor
Dominus
insignivit, su-
mentes fiduciani indubitatam, quod illa, quae tibi duxcrimus comjnitfenda, pervigili industria cuin omni solertia curabis adimplcrc in pra:'fafa
natione, iu quihuscuirKjue dietis et congregatioiiibus indictissive indiceudis nosfro el Pxomaaac
EcclesicT
filium
et
Renatum regem
illustrem
optimam
esse.
:
nec alienam ab
officio
indulgentissimi
[)atris
cum qucTCumquc
facultas se otleret contem|)la-
uomine
infcre ssendi, et pro tuifionc
tione Christi.inissimEe tuce
domus,
et sua, reipsa
Chrisfiana?
probabimus quod nunc verbis testamur. Et quoiiiam non dubifamus serenitatem tuam more progeniforum suorum negotium religionis Chrisfiana^, cujus causa convenlum hunc Clirislianorum tanto labore pcregimus, gloriose essc amplexuram, nos, ne quid ad hoc exequendum
pife vokinfali tujB obstaret,
ef oppugnafione infidelium quaecunKiue consilia ef pra?sidia op|)Ortuna capiendi, conquirendi ac insupcrad publicandum pra;fatas nostras litferas tam cruciatae, quaiu decimarum, ct omnia alia fofius reipu-
rcligionis
inus, et ad
qui inter
dictam unam imJixieam legafum nosfruni obtulimus, inclytum regnum tuum, et charissifiiium
ChristiancU salutem, defensionem, protecfionem, pacem et quiefem concernentia negotia tracfandi, peragendi ac etiam concludendi, ad dictam uafionein Germaniae, et omnes,
blicce et singulas provincias,
civitates et loca sacro

in
muni
nostrum Anglorum regem illustrem et alios, quos ncgotiiim hujusmodi tangil, [)acem seu freuguas componaf tempus coiiveniendi proximum Joannis Baptistae festum duxiuius oi^portunum loca quoque ea delegimus, in quorum aliquo partes
in Cliristo
:
Romano impcrio
subjecfa
eadcm
uatione
consisteufia, de fratruiu consilio, pacis
angelo
comifanfe, duximus dirigenduni

testate et libera facultatc
cum plenapo-
exercituiii tam equestrem quam pedcstreiii adversus inimanissimos Turcos, et reliquos Christiaui nomiuis et fidei
ipsas consensuras facile
putareraus, Mantuae, x Januarii, anno u .

18.
etc. Dat.
inimicos, parandi, cougrcgandi, instruendi et
Cum
et
manos
ctiam solemncs coefus ad GerHungaros mutuo dcvincicndos foedere,

alii
ad cogendiim peditum equitumquo auxiliarem exercifum (luem imperator principesque imperii spoponderanf decrefi esscnt Bessario cardinalis, uf paulo anfe indicatum cst, qui Grcecia? e Turcica fyrannide vindicandiB sttidio
,
conduci faciendi, de commeatibus, et aliis necessariis providendi, et ductores exercilus ac capitaneum eligundi, omniaque et singula, qua pro expeditione luijusmodi [)aranda ct tacienda,
et qucC
in [irsmissis et circa ea fucrint

elc.
quomo.
anno
dolibet op|iortuiia,
nostri
Dafum
Februarii
,
.Mantuac
MCDLix, XVIII kalend.

f9.
Pontificatus
ingenfi ardebaf,
legatus ivnuntiatus
cst
ul
(iermanos ad promissa perficienda, expeditioAnx.
anno ii . De dafa Bessarioni cardinali (iermanica legatione [*onlifc\ .Matthiam rcg'm Hiiuiiarice
29
Toiirs
.\.\IX.
R.wv.
\.
2'2(;
piT
rr
AXNUs
r
('rriirsTi
'ir.d.
locit
certiorein
',
iit(jiic
is
acl
firmandnin inh
Germnnos dissicienlcs concordiiun, tiini mnxime :id dirimcndam oborlam intcr ipsiiin Matlliiam
atcjuc
diiin
bcllum praeficicndo aniodo cst cogitanqua apparatuuin nostrorum pars maxima consislat, et quo non
laiitmii
:
lurc enini unaeslres, in
impcratorcm c(Hitroversiam incnmlicre

(]nam
nisi divina pietas
soliim ad perterrcndos liostes, sed nostros con-
jussiis esset,
sedarel,
omiiia de bello sacro snsccpta consilia confrinfferenlnr.

>'
l*ins
.MatlliicE
'
'
" Si
papa II cliarissimo in Cliristo filio rcgi Hnngari;p illiistri, salutem, ctc. oratnrcs lui ad te redcunles fideles re-
lalores esse vohicrint
omnium
cjua:'
gesta snnt,
sicut eos futuros confidinuis, inveniet scrcnitas
firmandos plurimum spectct: virtute siqiiidem diicis, et bene pra^parata successum fclicem invcniunt, et quaj dura condilio rerum difficilia cxbibct, converfi in mclius solent. H.tc igitiir cogitatione nostra volvenles mcditantcsqne qniiiain potissimum propter dignilalem et oxcellentiam suam cligi ad talcm iiroviiiciam possel, tu nobis, cbarissime fili, prinuis occurristi, non
iua a nobis
niliil
dilif,'cnti8e
et
studii
in
lioc
sancto rcliKionis nostrrc opere dcfuissc. Labora-
vimus supra
vircs,
el |iapne
:
totuni
orbcm
dcsi-
solum cui tantuin munus ex imperiali officio dcbilum ccnscatiir, scd cui omncs gentcsparere ct subesse non dedigneiitur. Acccdit ad boc zeliis,
octaviim propc mcnct scin in lioc convcntu Mantiiano scdcntcs (luotidianis littcris priiicipcs Cbristianos ad nos
derio noslro implcvimus
,
ct cliaritas
lua singularis ad lioc sanctissiauclorilas, ct bcllicis in reiii
miim opus, accedil

lius doctrina.
Illa
quocjue non dcsiinl, qua3

in
ovocanles, non invcnimus, fatcmur, cum zcliim cinem sperabamiis. ncc opinioni nostrrc otficia
piTsenti
ncgotiis,
duce laudari consuevcriint, labor

forlitudo pcriculis
,
in
in
industria
lidclium rcspondcninl.Conclusa tamcn,opcranlc ncînc .Mtissimo, multa snnt atîne pivTclara

,
agiMido, celcritas in conficicndo, consilium in
provid(>ndo
in fractandis
.ulvenlus
..
liiic
nostcr
([UiP
fiiit
inanis
El
infiM
mim
gratissiina lenitas,
omnibusquc
insuper aniniis homiin rebus
Siinttamcn
|u-incipcs potcnlatusc|uc oiisi
siiigiilaris
modcstia.
tulerunt (^jusmodi, iil sicut confidimus, cxplorata pfcncsit spes omiiia
in
cis
permanserint,
tibi
igitur Ca^sarea dignitas ex debito hoc imponit, niliilominus ut noslram ct sancta'
Et
si
ad bonorem Dci fclicilcr successura. Miftimus ad nationcm Gcrmanicam
SimMs aiictoritatem tecum tanta
iii
rc deferas,
cxcculioncm su;e vcncrabilcm fralrem nostrum lioUicitationis Hessarioncm cpiscopum Tusculanuni, S. R. E. cardinalem Nicpcnum, nostrum et Aposlolica?
in
spcrantes in co, a quo nilor est

jnstitia ccrlantibus
iiiittit,
bclli, cl
qui pro
cxploratam victoriam rcpro-
Scdis lcgatum. Curabil circuiiTspcctio sua pacem vel trcuguas iiiter dissidcntes iliic stabilirc
non ad cffnndenconscrvandum sanguincm Cliristianum, non ad bumanas, sed ad Salvaloris nostri ulcisccndas injurias esl profeclura, concupitum
quod
tua celsitudo, qua?
diim, sed ad
curabit promissum exercitum ficri, ct in primis liiam ct imperialis celsitudinis dissensionem, in fiiia tota vis rei consistit, accedente sapiente opcra lcgati apud tc nostri, opportnnis
:
modis componere, clc.D;it. Mantua-, xvii Januarii MCDLix, nnno ii . Cardinalcm i|uo(|ue S. Angeli ad fccdus Hungaros inter Gcrmanoscinc
provebcnduifi ciim Bessarione cardintilc sludia
cvilum dabil; de vencrabiiium fralrum nosiroruni S. R. E. cardinalium consilio cl assensu te contra Turcborum inipiam gentem aliosque intidclcs lcgis nostrK liostcs, illisque adluTrenles et compliccs, duccm ac capitaneum generaUm tenore praisentium facimus ac declaramus, serciiilati lua'
iii
gencralcs et particularcs excrcitus
auxiliiim dcfcnsionemque Cbrislianorum pcr
sua conjiingcrc jussit '.Prajterea Hungaros omnes de auxiliis in Turcos dccrelis edoclos liortatus est , ut arma viresque cum Germanis sociarent.
20.
nos, et (luoscumque reges, |iotentatus el principcs, cqucstrcs pcdcslresquc undc(|uaqiic, quoet quandocumque mittcndos, seu ctiam ab omnibus provinciis cl regionibus pcr sc confiuentcs, duranle hac sancta cxpcditione, rcgcndi, gubcrnandi atque ducendi, ipsius bel-
modocumque
Suprenuim autem
exci-citus in
Gcrmania
conlrahcndi duccm Fridcricum imperalorem, ut jam ante memoravimus, creavit, vel si duclare
copias nollcl, pra?ficicndi alicujus Germani principis potestatem fecit, qua dc re dala; ba; ad ipsiim littcra;
<<
lum
lolo
conatu contra cosdem Turcos illosqne
infideles gcrcndi,
necnon
siforle,
quod
absit, tu
ipsc i>crsonaIitcr promissa implcrc, ct ad sanc-
'
Pius papa
Bello
Fridcrico
Romanorum impcindicto et peracta
ralori.
tam lianc cxpcditionem proficisci non posses, hac ipsa nibilominus iicr alium vicccapilancum, qucm virtute et faclis insignem cx principibus nationis Germanicai duxeris cligendum, nomine tuo, sicut si |ira'sciis adesscs, gercndi
jam contra Turcos

in qiia
Mantuana
dicta,
octaviim
mcnscm
pro-
pemodum
iit,
agimiis, el rebiis ctiain ita com|iositis, juvante divina clementia, expectari coiiimu-
atque cxequcndi, omnia dcniqiie aliact singula in dicti bclli administralioiic jiibcndi atque curaiidi,
nis saliitis
secundus cxitus possit

!ir..
de ducc ad
-
quT
ad
complcmcnlum
injuncli tibi ope-
<
l.ili.
lirov. p.
-'
iii.
|i.
nni.
"
iii.
p. ^r,.
ih. p.
iii:;.
ris nccessaria quomodolibet videbunlur, et optim iiii facultatem plenariam, ac polestafein in
1'1I
11
ANNUS
3.
IIUISTI
biiili
lUO.
f;ima
iioiniiie
Altissiiiii coacoileiilcs,
liorl(mt('S(|iiL' iu
el
viri
|icrmoti
;
jirincijies imilti vel
Domiiio
sti.ini
tii;im sonMiit.ileii:, el
ciijiis
tii
per saliilem
Cliii-
jiriiicijium
oralores
iios
cnim
iii
coiiveiitu,
popiili,
iina noljisciim
Deo
es
loto conle, oblestaiitos, iit pr;eclarum hoc oims celso animo anii>lcctens, lalcm te f;eras iii obsc(|uiiim Cliristi, ut ([ua; (^le le Aposlo-
dcbitor,
audila controversiarum causa, ad jiacem et concordiam niultis ac maximis ratioiiibus revocarc

siejieiuimero coii;itus est. Qiiid
non
cojfilavit,
quid non
jiacem
raiit
cyil, (|iiid
iniri
dixit Bessarion, cjuo
lica Seiles expectal,
rum omnium
Ihijîtant, c|Uce lionori
quaj desicleria Clirislianotuo impcriotibi
inter
dissidenles
coinjioiieret ?
Ade-
jirincipes multi,
aderat cardin;ilis Aiigu-
(|ue conveniiiiil,
ex demandatis
Dat.
laboribus
Januarii,
cum
tione
gloria sempiterna, el pia litlelium exulta-
proveniant.
ii .
ManlucC
xii
adeniiit cjiiscojii (juid;iiii, ;iderat AIbcrtus Brandeburyeiisis niaichio, aderanl legati Bavariu3 ducis bos diios j)riiicij)cs, iutcr se
:
stensis,
anno
in
m;ixiiiie dissid(!ntes
odio jirope
in;.;eiiito, ct
mo-
21. Excepit Fridericus ini|)eralor
venienlem
Germaniam Bessarionem
le-^Mtum Ajiostoli-
rogare, el ohsecrare vir ojitimus non desinebat, copiosa et gruvi orationc de pace luiiiere, et
cuni honorificentissinie, adeo ut eliain olniani illi factus fuerit, ac Norimbery;c et \Vormali;e
celebratl sunt
iiecessai'ia
bita,
qiiam jiaulo
,
aiile
ciim
adminitione
et
le-
jînius
ut dejiosilis simullalibiis iiifercndo
odiis
de
et
ordinum imperii conveatus ad

(I)
:
bello Turcis
iinjieralorc
una cum
dtim
Pontifice
iii
pro bello sacro deceriieiida
ve-
coîtarent. Eccc
ei a
consult;i-
rum
niliil
ob
f,a-avia
priiici|)uni
'
dissidia gesin Bessarionis
tione essent, litter;e

geli
legato PannoniajS. An,
tum, ut ciuerilur CaptistaPiatina laud;itioiie, ex (|u;i ad lianc leyationem Germa-
cardinale
redduntur
quibus
lit
certior
jiugnaluin
j)r;plio
,
eum
Turcis csse ct Pannonios gravi
nicam
S|icctanli;i
decerpemus
huic tanlo appar;ttui
Cum, inc|uit, Germanorum iirincipum

:
inler sese bella obstareiit, eo niittere Piiis
Bes-
sarionem virum j,'ravissinium lej;alum inslituil, qui rebus in Germania compositis imiêratorem
Fridericum, ac rcliquos priiicipes ad belluni Turcis indiclum ;idliortareliir. Vadit optimus,
licet valetudiiiarius, etiain
superatos cessisse, pericuIunKjue immine hostes \ictoria elali longe ac late omnia occupent vastcnt ac dirijiiant. Tum Bcssarion lachrymabundus, acvicem Christianae
nere
,
leipublicac
tris
gcmens, breviter clades omnes nos-
illatas
ostendit,
commemorat, immiiieiis jiericulura jiacem et coiicordiam prci|ionit, quo
Hyeme
instaiile, (juo
liberius et tutius cqnjunctis ;irmis ct copiis ire
Pius imperat. Venelias Pado amiK! primuni clelatus, duccm ac seiKitum ad suscipieiidum t;iiitum bellum adbortatus, in Germaniam bonesto
hostem feroccm, et recenti vicloria exultnnlem liceat. Cum autem Norimberg;e nil fleri
in
\id(;retiir,
cjuod co projiter distantiam proficisci

transferre
iiistiluit,
magis quam lauto

itcr.
et eleganti
comitatu,
tleclit
iii
Uhenaiii jirincijies gravarenlur,
Sccviebat
lum Hyems Pebruario mcnse
Pabitinus comes,
iiiatiain
maxinie vcro convenluin Worlites perli-
Germania potissimum, qua> regio friîdissima Vexalus itaîue cum veiitis, tum imbribus, tum nivibus, ac prope continuis, niillum diem et interinisit, (iiio ulteriiis uon prolicisceretur
est.
;
legatiis
ne qiiidijuam inten-
tatum reliiKiuerel, (juod ad sedaiidas

iierct.
cum
slare jiedibus eijui
jir;!!
ylacie vix jiossent,
veliiculo
Germanorum,
qiiod trafjatn
yocamm,
iion vectus, sed tr;ictus est.
23. Ventiim t!st tandem jiost multa et gravissima pericula \Vorin;itiani, netjui!enim jieragrare Germaniam siiie jiraisitlio n>ilitari licet, (jiiotl apiid eos i;iiitiim v;iletcoiisuelU(lol rajiinii!
et latrocini;! tju(id;iiiiiiiotlo concessa videntur. Susceptus benigne a Wormaticnsibus Bcssarion, legatos liim imjieraloris luin alionim jirincijûm
nitos
a. Tandcui vero jiost labores Norimberyam venit, obviam

<i
jirojte inli-
jirodeunle
honoratissimo cjuoijue cive, prodeuntibus ejiiscopis ac toto clero. Urbem ingressus litleris statim oc nuntiis princijies Germanice ad sc pojûlum cjuocjue Norimberjicnsem, iit vocat
:
ad se voeat, quitl sit agendum j)roj)onit. Disceptatur, nec scmcl tantum, sed itcrum ac tertio
:
mitlit
(jiios
ejiiscojôs
viros gravissimos et ojitimos,

atl
idem
id
faciat, loiiya ac '^vtwi oiMlioiu! a(lliort;itiir,
secuni iKibcbat,
iiiliil
id vellc
ostendens
;ic
Deum
id
ojtlimum
res
m;ixiiiiuiii,
jiojiiili
ijuid omitterctur, quotl

Libi
viciiios i^rincipes, ne ad concordiam factret.
Pium Pontificem,
mullo
iii
Cliristi;ini
autein
lieri
,
laiita
sollicitudine vid(!rct
afllictas projie
protligatas. Sujiervenerc
aulem
moiientlo,
proficisci
rc)g;iiitlo
;itl
obsecrautloijiie,
Vicnnam
iion ila
jiost
auctoritate Seclis Ajioslolicê
imjieratorem instituit, omnes adhorlatus, ut eo se projiere confeiant, arbitratus

C;.esaris jiryeseiitia,
t!l
'
l'lal.
l'au(Jt'ji.
Ilessarioij.
aucltiritale
rcm
ojitatam
(1)
Bessaiinnis
cartliiialis
iii
oiatiiines
iii
Iribiis
hisce coiiveiililins, Maiiliiaiio
aniii
superiori.s.
NuiiMiheruensi. el
('.
Vienneiisi
hiijns
anni
servanlur maniiscri|il,c
to. I,
plnleu
liibliolh.
ibi
I.anrenliana;, ul
ex
raiahi^jo Mso.
Coilicum
eiiisileiu r.ihlioliicra' a|iud
.Monllaiicon Bibliolli.
pas. 341 discimus. Kxlant
liessarionis " oralio liabiU iu conveiitn
Mauluano,
Pii
II
jussu conxres;.ilo,
iii
publica coiicione, liabila
prius oratione ab eodeni Pio, qna conatnr adhorlari Chrislianos priucipes ad ariiia contra Tiircas capesseuda. Ueiii oralio alleia ipsiusinet arguuienli habita in conveiitu Nurinibergcosi, ciini illuc leg.itus esset, solulo Manlu.ino convculn. Insiipcr replicatio .id lesponsinnein lei.M-
lonun riermaniic. cpisdem arsnmenti
>>.
.\c denir)iie
nrnfin hnhit/i pin
liiic
et
solnlione
C^fini'ilii
Viennensi^,
.Van~i.
2'28
pii
II
Axxrs
3.
rHRiSTi 1460.
vcrsum,
discordi
tain
cx senicnlia confici
|io>sc.
Magnis
tjiiidcni alijiic
pcriculo ])lciuim, i]uam cxcrcitus
aFpcris ilincrihus co
tandem vcnlnm
csl
fil
inter se divisione com])Ugiians ?

perfidi
Nunc
olniam
l?(^ssarioni
impcrator ad millc passus,

adliil)ito lionoris
gaudcnt magnifice
Saraccni,
tur])C ct
(Jiiristiano
ciimqiic, nnllo
non
gcncrc, in
:
liostes
omncsTurcre, pagani, duni tam EvangclictB lcgis

,
urbem
ducit. Data est
tantummodo
dics qnicli
grande
:
malum
in po])ulo cxiêriiintur
postea vcro
cum lcfratns ad impcratorcm, contra impcrator ad h\;;alnm proficisci lionoris causa contendcret, pervicit imperator ad Bcssarioncm pergens. quo cum ct de pace componenda intcr Germaniic principcs ct de IjclloTurcis inferendo lonjjissimiis ct gravissimus scrmo est liabilus. Cum itaque principes cf legati multoruin ^cnissenl, de cadcmfjuc rc conatu frustra traclalnm
niinc
sc
horiim malilia audaciam sujactilant

facile
mit
nunc
forc
viclores.
iioslram insipicntiam aspernaiites,atqiicostcntiii
habcntes.
25. Cum liis queslibus aliisquc iioiiiiiillis divinasaurcs commovcret, audit sibi a Domiiio rcspondcri Ccrte nunc vidcs magiiam ])riiici])um populi mei ingratitudinem, (jui pro modica terrentc ha?reditatis substaiitia corda ct
<<
:
quam
sajpissime
omni
cssct, postposito ipsius
provincia'
in Italiam
nc frustra
cmolumento cl lionore, redire tandcm Uiccm felicissimam legatiis inslituil, cl tcmpns et corpus âleludinnrium
arma exacuunt
scnt,
si
in
semctipsos,
vellent, per aliam

:
cum tamen ]iosviam longe facilius ad

])ro
coiicordiam ]icrduci
ligcranl
îro
zclanl ipsi gravitcr ctbel-
itincrum, ac tanlio animi conficerei . Itaque dissipatcT omncs spes concrucesignata:' cxpcdiin Gcrmania ticicndic
tiigoribus ct laljore
tionis.
"
tcrris
suis. scd
,
rccupcranda
hfcreditatc
mea
(jua
electa
pro
lerra
nimirum
24. In ecstasi
revdatur Diomjsh Carthusiano
principes indir/nos esse qui expufjncnt Turcas. Per quae lcmpora cum Dionysius Cartliusianus
huinana> redcmiilionis mysteria ciunplcvi. nullo zclo accenduntur. Ipsi lasci\\u\\[ in stratis suis, longos ca])lant somnos,
sancta,
in
(]iiasi
jain ])acala sint omnia,
non compatiuntur
fialribiis suis, qui

iicc
Deum
precarctur, ut principes Cliristianos sacro in infidelcs jungcrcl fa>dere, excitarctqiic ad tot rcgna, ac prfficipuc Syriam, Clirisliann cullni restiluendn, divinitus acccpit, eos tam glorioso
ab inlidclibus oiîiiimuntur. liorum calamitatibus miscrentur. Numquid (lolent viccm meam, aut regnat iii eis ainor lii mcus ? iNon utique regnal vcro in eis ainor
;
privatus, qui im])rol)us ct reprohus est, ex
quo
quippe qui sc et pio facinore indignos coeno volutarent, ct tarum deliciarum

;
' :
in vclilioslili
odio atque crudclitate sc iiiviccm inseclarcnlnr, Dout Petrus Dorlandiis in ejns Vita referl
,
mala innuincra orinntur, nempe inquietudo, ambilio iiisatiabilis, vorago cupiditatis, fceda et adiillcriiia carnalitas, ct inhumaiia hclluinaque crudclitas. Eccc talcs sunt lii principcs i)0]iuli
mei, horuin etiam tales sunt ministri, idcirco cito cl horrendc appareho cis, cl jiidicium du-
minica,
inînil,
post oclavas Paschai tertia, celc-
lirante primitias suas novcllo
quodam
saccrdole
fratribus
monacho, cum hic Dei famuhis cum

starel in
choro
solita puritalc devotus, facta cst
super eum manus Domini, ct traductus cst a scnsihus in spirilu, a.>stuans ardorc cliaritatis intrinsecus, mentaliter Dcum fontem immcnsiP pietatis dcprecalionibiis pulsans ]>ro Cliristianoriim principum pacificalione concordiaquc audiebat eniin gravem imminere conflictum
:
rissimum cxcrcebo in cos, in quibus cum senio cor])oris juvenescunt scclera carnis et vitia cordis. Numijuid cgo ])er talcs cxpugnabo incrednlos, qui sunt
ii^sis
deteriores incredulis
LU
sunt inorcs, sic snnt ct

iiisi
eorum
vestes
iii
idcirco
ocins rcsiiiiscani, arguain cos

et,
furore, et
quos nltioribus dignilatibus jiisliliir zclo, lios ])rofundioribus siqijÎiciis tribuam cxtuli,
criiciandos.
20.
"
prscipuos Christianne fidci rcges, priiicipes ac magnates, atque idco iis vocibus conpit Usquequo non miscrcMtissiiinim dcprccari Iikc, siiavissime omniiim iniscbcris F.cdcsia'
inter
:
Talibiis
ail
nionxsius
Cliristc
ad
o
.lcsii,
comminationibus ])avcfactns Clcmcntissimc Vcibuiu ietcrniiiii jiropter nos
Dominum
nos
cl
rator?
""" sncciirris, iion au\ili:uis, scd sponsam luam conculcari jiedibus impermitlis
Uniir^"
inciiriiatnni, ]iroptcr
crucili\iiin, ]iarcc,
pioruin
Ecce principcs
]iopuli
tui,
qui
dc-
obsecro, ignosce, ac subvcni plebi tutc, pricveui ct tangc corda nostra, quainvis dura sint et
ut quicriimns iiimium (iblcncbrata ac sa])iamus quie tua sunt. IIoc ])acto unaiiimcs rcsistcmus hostibus honoris lui, liostibus accr-
bercnt lidcin tuain dclendere, advcrsarios gnare, EcclesiaE tuae terminos cl culluni
stiaiKC jdchis augcre, ecce
cximCiiri-
nunc pugnas contra gravibus se prailiis altcrcrc mi Dominc Deus, quac strages inde sequctur nonne [iojjuIus tuus Cbristianus unus ct confoedcratus ])oiiulus essc dcbucrat ad
se componunt, moliuntur. Heu
!
ct
!
imi)ugnandum unanimiter Christianaj fidei micos ? at nunc (]uid tam pravum, tani
-
ini-
pcr-
Ad lucc su])ernus judex Qui semel loiiuitur in Scrijituris sanclis suain aperit volunlatcm. Quid igilur vis tibi rcspondeain ? consule libros divinos, Scripturas scrutarc coelcsles. Audi matrem tuam Ecclesiam s])onsam meam quiE in sc habet inliiibitaiitciii S])irituin meuin, qui omnem docet
riiiiis
salulis nostrne.
:
Dcus
ait
Dorlanil. ia Yita Bionys. Carlhus.
et
suggerit
vcritatem
Ei infra
His
visio-
IMI
II
ANNrS
3.
CHRISTI
'lOO.
229
nibus a Deo
scribens
i)eici;|itis, ;-aiiitiis
pattT Dioinsiiis
,
sucC,
corre.xit
siiltlimiorilius
i)ra-latis.
polcslatibus
liiiu
princi-
invcnit
male
pibus
ot
hdrtaiialur
miiiis,
tum
se
Sedcs
sibi
morcs, rcformavit quajcumquc in lcjâtionibus, quas .Aposlolica mandavit, dili^^cnlissiinus

disposita,
cxlilit,
precibus, ut ociu a pravis sc riivocareut opcribus, ut se castijrarcnt. rcformarenf,

conciliarciit,
rlibiis
iic
et tidelissinuis
ct iiuiic
iJononijc
cum
Deo
immiiiciilitms
tlajrcliis
iic
ac cla-
maxima civium gralia legationis munus cxercet. Berardus cpiscopus Spolctaiiiis apiid Xarniain
contcrcrcnlnr, imo \cro
a>tcrnis cifo
non ignobili loco nalus,

utilitale
ijiii
cuiii
pcr
supjiliciis (leputarenliir
!27.
scliolas Ifalia; cathedras

l><j/ili/c.r
magnacum
rexissct,
audiluiiiin
Sotas
7-eversits
qaitifjue cardi-
dilectione atque
tandcnu|iic
nales crcat.
Inlerca
Isiiloriis
cardinalis
lilieraiiila' c
pa-
llomanam
curiani acccssissct, a Nicolao pr;edc~
triarcha Coustaulinopiiiilaiuis.
coriini
Tur-
scrvilute
Griecia'
pio
sliniio
llaj^rans,
cessore nostro, qui ejus doctrina; culmen adinirabatur, in palatiiim rcccptus, refercndariatus
officium acccpit, in quu
sibi crederel;
tatis fuit, et
it;i
Mantuaijuc Oricntcm pclitiirus, pliira collc-uit arma, utGrfccos iis instrueret, Hyemisqiie asperitate
se gessit, ut
omnia
veri-
nam verbum
ejus verbiim
coactns .\ncona>
iii
sulistitif.
IMiis
vero ciim
dig;ressus,
jnm
fiim dij;niis cardinalalu judi(iîllixtiim (iiiidem cliarissimiis
plurcs lcgatos
varias provincias dccrevissct,
calus
fuit,
fuit.
.\pud
inclinanle .lanuario
mense, Mantua
Ludovico illiiis iirliis principc coiiiitante, l''errariam se contulit, atqiic a Itorsio marchione
.\testino
obviam vcnicntc
inênti et niagnifico
(lobeliniis
',
apparatii, (jiK'm dcscriliit

est.
exccptus
jie-
nec ad promotioncm ejus aliud obstilil quam invidia paucoriim. In nostra vero familia receptus, ob faina' singiilaris odorcmj et nostram graliam, ct ;iiiIicorum omiiium benevolentiam mcruit, primiisijuc scinpcr apud nos
habitus
est,
Dcindc Itononiam pcr lUicnum tliimen lilurus, 'lacie adeo concrctum reperit, ut
cum
et
priulcntiam ejus
ct
tidcm
ct
fer-
restri ifinere in sella gestatiis sit, refectisqiie in
doctrinam admir;ircinur et diligcrcmus. '29. Tcrlius cst .Nicobuis electus Tlicaiicusis
.\postolico palafio viribiis. Florcntiam adiil,
lio-
iioriliccntissiire a magistralibiis, et (ôsimo Me-
Ponlifice Vitcrbium
diceo lial)iluscultiis(jue .Inde

a
.Seiias,
duodccimo
utroque jurc consultus, qui sub Eugenio ac provinciam Patrimonii pro gubernationc aliquaiidiu sumina cum laude
nosfric
Mantua discessu evoluto die, repetiit, ac terlio ab ingrcssu, IMiriticatre îrgini sacro, Ecclcsiastica j^rece sacratas faces solemni ritu claigitus est, deluncfoijiic Antonio archiepiscopo, Francisciim ex sorore nepotem, (jiii postea, indito
est,
I'ii
adminisfravit. Fuit hic,

dinalatu, curi;c
cum ageremus in carmagisler, domumque

:
iiostram
latii
et
provide
cl pîcitice rcxit
in .\postooffl-
vcro nostro
(jiiod
thesaurariatus exercuit
ct
cium,
fidem
,
(lcxfcritafcm ingeiiii maxi-
III
noniine, 1'ontiticios apices adeptus
mam
imis
rcijuirit
ncquc
audivimus
ijiii
iiliqiiando
Senis archipi.tsulem dedil.

'2S.
;iliuni fuissc
tliesaurariuin,
cjus vel boni-
rieciiirenfibiis
deindc vcrna' tempcstatis
fatem. vcl circunispcctionem suiier;ivcrif. Misi-
jejuniis. ciimilcm
sacra
etiam
linus
alii (juiiKjiie
-,
purpura ornavif, qua diinali fiierc, iit rcfcrt Gobcqiia)
eum
'<
ad rcgcs
ct priiicipes, iiiliil ci
commi.Uigusti-
sinuis, qiioil iion
prudenter absolverit.
Iiabilamiiiic de coriim virtiifibiis ora-
Uuarliis cst .\lexaiKler, Ordiiiis
tioiicm
mcmorat,
',
his
coiiccpfa
:
verbis a
iicnsiiim magisfergciicralis.summus tlKiologica'

saj)ientice
Kclicc C.oiitclorio rcpelila cst

dubilaiiiiis
dilecti
lilii,
<
(Jtiamvis noii
doctor
et
ati|iie
iiilcrprcs
qiii
annos
vcncrabilcs
feria
iii
Glirisfo Iratn^s ae
duos
et (luadraginta
iu
religioiic \ers;iliis, exi:
notissimas vobis esse [icrsonas co(iiiaila
mius cultor
paupcrtatis cl liiimilitalis extitit
nim
S.
quos
K.
proximc dccursa
in
H.
cnrdinales
tamcn
coiisueliidiiic,
assiimpsimiis, pro vetcri dc meritis ipsoriini paiica

(juos et nos et sa-
Saxuin-Fcrr;itum. 1'arcntes ejus (jiiinîucnnem aut non nuilto majorcm Dco dihiiic jiatria est
c;ivcruiit,
ciim
iii
fonteni cadciis iiiorliio similis
dicemus. Uninque
viri sunt,
extr;ilicrctur.
Lociis in (juo priiiio rcceptiis est
crum
tatus
c(dlci:iiini fratriim
IioiKiem
aiiiicliis
:
Iioc
nostrorum ad cardinatcmpore diiximus assiimenHeafinus episcopus,

et
B..Mari;e iirofessionem emisit. et rcvoliitis annis, eadein fcsfivifate B. .Maria* et missani priinam
dos.
Piiiniis esl .VngcUis

,
celebravit,
et
m;igislcriuni tlicol(igi;c
15.
:
adcptiis
vere
et
vita
niorum honcstate
est, et in civitate
.Mari;e
ad cardinalatum pcr
huic frater fiiit Dnniinicus tit. S.Crucis in .lcriisalem, (juoiKlam inagni nominis cardinalis iion ininor hic germaiio, et multa (!jus exfant qiia) possunuiscomincmorare vita omnis sua inundissima; pr;cliiit Kcclesiie sibi
: :
conspicuiis
commissa; non sine niagna subditonim

late,
utili-
pruedicuvit Evangeliiim nuiltis annis plebi
nos assumpfus est vir omni e.\ parte perfcctus, vocafus a Dco t;im(Hiam .\;iriin, nesciiis, nil petens, et dignitates prorsus ellugiens, receptus traxit nos odor boni est in concilium noslrum nominis, cl vila cxempbirissima, nani etsi animus (^jus Iionorem (|iienivis Iionercl virlutcs taincn cjiis petcbant ne iiilion(ir;itus rclimiue; ;
retur.
'
(io!'i'
iii
Comni.
Pii
II.
I.
IV.
((
Postremus
lil.
ili.
i:onlpl.'iii elpn.
caidd.
K.cclesipp
esf Franciscus administrator Senensis, nosfer secnniliim carnem ne-
230
PII
Pontificii juris inlerpre?, de
II
AXNUS
3.
est
{HRISTI
4G().
1)0S,
qno non
coram omnibus
luceat, et denique lalcs estote.
riir
\erba
fiiciainiis,
luni (|uod suspecta
esset
tum quod non modo nocardinalium judicio, dignus lioc muuere putatus cst. Rogali ab cis promotioucm cjus fecimus, ipsi an bcne consulucrint vidcbunt. Hic in diaconum, caeteri in prcsbyleros cardinales vocati sunt. Spes nobis est utileni lianc promotioncm futuram, nam excepto ncpote nostro, rcliciui omnes matura jctate sunt uemo infra tiuadragesimum agit, doctrina sincommcndatio
nostra,
sfro, sed ctiani
qualcs esse debere cardinales dijudicastis, anlequam ipsi lioc culincn ascenderitis. Quibus dictis, vocavit eos ad osculum pedis, deiiide manuiii osqiie porrexit ct anliqui cardinales ipsos pariterad osculum exccperunt, locuuKiue scdentibiis prTbucrunt. Mox advocati causas aliquas pcrorarunt, (juibus decisis, cardinalcs
anti(|ui
slantcs
novi genibus flexis

vovcruiit.
Exiii
coram pn|)a fecere coronam votum pro veteri formula

:
Ponlifex uniusciijusque capiti
gulari excelluut, prudeiitia et expericntia ingeiion omuibus. Nulhe in liis sordes nrrogantia, non avarilia, quas hominem excoecat cl idololalram facit, non libido, quir bominum vires cirnjininat, nou crapula, non cbrictas donii
insigiie cardiiialatus imposuit,
rubruni de morc
in
galerum
cliorus hyiiinuiii cantavit, gratias
Deo
reddens. Cardiiiales antiqui pompani ducenles, cxceptis duobus, qui cuiu Ponlificc rcmanseriint, novos ad allare B. Virginis dcduxerunt,
ibique senior
minatur. Viccrunt
lii
viriqusevis vitia,
ctmundse
ct
cardinalium,
orationem
super
omnibus manus,
solertes animi;
sinccric
mcntcs, vidciites
qiii
capila illorum fudit, boiia eis et Ecclesisc sanctaj

inulta precafus, at(|ue ita rebus pcractis ad Pou-
aptissimi profccto,
vicaiio
.lesu Christi et assistant et consulant. Audislis qui sint cjuos promovimus. .Vunc ut eorum
tiflcem
maximum
reversi
sunt,
consistorio in
et
[lalalium abiit.
qui adsunt, videatis opoitet. llc \os diacardinales, aUjiie eos adducite, ut iii collcconi
tres,
gio vesfro consedeant ". 30. Adducti cardinales dcsignati rubeo galero decorati sunt lilu vcteri,
lemnitas paucis post diebus in Senensis cardinalium servata ex Bononia alter cx Pcrusio
,
qui dissoluto Par quo(|uc soadveutu Reatini

est,
cum
alter
Romam
pelc-
ret . 31.
(jraviter
quem
:
ex
eodem
Sabbalo
Cardinalis Borrjia ob solaliores mores
Gobelino describciidum ducimiis
a Pio perstriiujitur.
,
Pergit auclor
deindc, inquit, iiidicto consistorio in Ecclesia cathedrali, Pontifex jussit cardinales novos, qui
aderant, trcs accersiri, ct priusquain venireut, de crcalionc facta, dcque mcritis singuloium
cnarrare
ut
Pontifex
vario
humorum
fluxu
laborans profcctusque Maceretum, deinde Petriolos balneis e
longiores moras in Senensi agro traxerit

ccllarius, Callixti
siaslicffi
III
medicorumconsilio utico.ictus quo

:
pleraque locutus ostendit omnibus, et digiiam et necessariam ordinationcm fuisse. Post Iia?c adventantes illos ad caucellum stare prscepit, Maxima, iiiquil, lilii, ct dirigens ad cos verba et excellcntissima dignitate donati estis ad col:
temporc Rodcricus Borgia cardinalis vicecanncpos,
magno cum
Eccle-
dignifatis dedecore Senis lasciviens,
solutiorcs
tis
ob mores a Pio gravissimis hisce moni'
perstiictus est
legiiim .\postoIicum vocali
consiliarii noslri et
:
Pius papa
Dilcclc
II,
vicecancellario.
ctc.
conjudices orbis lcrrarum

iiitcr
erilis
inlcr
causam
intcr
flli,
salutem,
filii
Nudius(|uartus,
et causam, lepram et le[U"am disccrnere vos oportcbit. Successores Apostoloriim circa tlironum nostrum
:
snnguincm etsanguinem,
cum
in licrtis dilecti
Joaniiis de Bicliis con-
venissent foeminae. compiuresSenenses ad saecularem vanifafem composita^, audivimus cir-
sedebilis vos senatores Urbis, et

eritis, veri
rcgum similcs
ac
cumspectioncm
sustinet
tuam |)arum
,
dignitatis quani
mundi
cardines, super quibus inili-
memorem
inter
illas
ab hora fere
lanlis
est.
osfium EcclesiiT
infcgrilatem
vohcndum
rcgendum
Cogitatc aiiimo (pios viros,

Iiiec
qu;e ingcnia,
quam
dignitasrequirit; liumi-
litafcm non supcibiam, libcralitaleni non avaritiam, abstinculiam non ebrictatem, conlincn-
decima septima usque ad vigesimam secundam fuisse, et ex collegio tuo socium se Iiabuissc cum, quem si non honor ApostolicaeSedis, aetas tamen admonere satis officii sui debcbat. Saltaibi est, ut accepimus, cum omn! licentia nuUis illecebris amatoriis parsum, tuque etiam
tum
non libidinem, scicnliam non ignorantiam virtufcsomnes, nulliim \iliuin, Iiic honos cxposcit. Si fuistis hactciius \igilanlcs, nunc vigilclis
tiani
:
oportct advcrsus malignum liostcm, (lui numquam dormit cogitans (]uem dcvorct si libe:
iiiter luTC omnia non secus versatiis, quam si unus esscs ex siecularium juvciium turba. Referre sigillatim omnia pudet, qua in eo loco
facta asscriintur
ista noii
modo
re,
sed appel-
ralcs fuistis,
fiiiidife,
rcbus honeslis prosi cibi et maximcin alcndos pau|)cres

in
:
nunc opes
latione (iuo(|ue indigna suiit

Marili,
gradu qiicm tenes.

puellavobis esset
patrcs, fratres
(luai
et
consanguinei
liberior
potiisque ahstinentcs, iiunc pra.>cipue luxuriam absit avaritia, facessat crudelilas, cxulet fugitc
:
rum
:
aderant
ut
manibiis vestris, dies noctesqiic aut discite aliquid, aut opera efficite, per quae lux vestra a.\\6s docete
arrogantia
:
sint libri sacri
scmpcr
in
\oluptandi facultas, ab ingressu proliibebanvos soli ciim paiicis domesticis auctores liir
hrev. p. Ifil.
'
l.ib.
ini
H AX\['S
3.
CHRISTI 1460.
cte.
231
lioila((Mos(|iip
cliorcarum
cratis. Dicitur nulla
ut paterne te inoneanius.
.lunii
Dat.
fetrioli, xii
riunc de rc alia esse in civilate Sonensi serino-
ncm,
|ir.Ttcr(|uam vanilatrin luain ab omnibiis

:
MCDLX . 33. Immunilas

cle
Ecclfiniastico in cniilinale Ni-
irrideri
liic
ccrte in
halncis, ubi Kcclcsiasti-
colao
Ciisa Ixsa a Siijismumlo cjui anathemate
corum
cl
saccularium non paivus est numeriis,

fal)ula.
.Si
)ilpciitur.
Inter
.\(ta
hffic,
ut referl (iohclinus
',
'
et
diccrcmus ista displiccrc, cnarcinus vclicmcntcr

vulgi cs
Ecclcsiasticiis
iiobis noii
:
confirmant
iNicolao de
Poiitifici;i
viobivit
;itrocitcr
iii
displicent
jus i'kclesiasticum Sigisnuindus diix Austriae
cerle supcr {juam dici possit, viluperatur

,
enim
ordo viliipcratiir ministcrium nostrum, nc(|uc ad vila' lioncstatcm, scd ad occasionem lasciviic dilaii cl magnifieri videmur. Iliiic ]irincipuin cl pot^Mit.itiiiim in nos surgil contcinptiis liiiic (|ii()tidiaiia' laicorum irrisioncs Iiinc ctiam rciircliensiones viliB no:
ad Vincula presh. cardinale, ex episcopo Rrixinciisi, cum (|uo dc nonnullis jiiribus Eccicsiasticis conteiideral
tit.
Cusa
S. Pctri
illiim cniin ipso
Paschatis dic, illucescente
aii-
rora, obsidione cinxit in castro Rrtinccli, co(|iic

in siiain potestat(!m rcdicto. c;istrum Taiilcr,
;ic
vim auri ingentcm,
tiim pliira syngraplia, ac
lit-
str.T,
cum
rcprclicndcrc alios voliiniiis

Clirisli,
(|iii
\ica-
tcras, (luibiis rescissa cr;int Ecclcsi;cRiixinciisis
i'ius t|iiO(|iie
iir,
iii(lulj.;cr(!
talia crcdi-
piivilcgia, cxlorsit; dc tiiiibiis cuin

in
in
eumdeni
cadit
contcmplum. Valcntinje
fili,
Sigismundus judicium apud Sedcin Apostolicam vocatus

Pontifcx antciiiiam in cuin severitatem
,
Ecclcsia; prwcs, dilcclc
qutc intcr Ilispano:
fuissct,
rum
Kcclcsias prtecipua cst
.\postolica' cliam
;idliil)crct
ipsuin
moiicndiim ccnsuit, ciquc

constituit.
canccllaria;
rcgimcn lcncs,
tuuni rcprelicnsihilius facit, mana! Scdis intcr cardinalcs

scdcs
:
(|uodquc factum ad consiliiim \\o-
dicm ad diccndam causam

.\d
futiiram rci
memoriam.
non solum ad noslram
cum
l'ontilicc
Ciiin sicut facti iiotorictas, qu;c niilla po-
si
puellis Llandiri,
fructus missilarc,
tcst lcrgiversatione cclari,
hinc inde viniim prajgustatum illi quam diligas mitlcrc, cfiuso studio omnc gcnus vokiplatis pcr totam dicm s|icctaic, dcni(|iic, iil fieri omnia liccntius |)ossint, maritos illariim cxcludere, gradibus tuis convenire vidcntiir, tibi ipsi
maxima cordis amaritudineeladmirationc, vcrum ctiam nuiltoriim pcrduxilauditum, Sigiscuin
nuindus
oliin
duxAustria? suggcstione diaholica
insligatus in tantam proruperit insaniam,
quod
judicandum
32.
"
reliiKiuinuis.
Rcprclicndiinur nos proptcr tc, rcpreIienditur Cali.vti avunculi tui felix rccordalio, qui cumulandis in tc Iionoriitusjiidicio pluriuin
crrasse videtur.
astatis,
Unod
si
excusalioncm allcgas
setas,
non
cst ea tibi
jam
utnon
intelligas
quantiim oniis dignitas tiia sustiiicat. Essc irrcprehcnsibilcm caiiiinalcm oportcl, vit;u inoruin salulare cxemplum, cujus pcrsona onmiiim iioii soluin animis, scd oculis dcbcl inscrvirc. Iiidi-
dilcctum filium nostrum Nicolaum tit. S. Petri atl Vincula prcsbytcruin cardinalcm, ctcxdispositione Apostolica Rrixinenscin ct ipsius Sigisnuindi episcopum et pastorcm hostiliter insecutus, ac armatorum copia constipatus euin aiisu sacrilego in sua; damnationis pra;sagium Ai capere ct invitum pro su damnandse tcineritatis lihito dclincrc, sibiquc gravcs iiijuria^ ct
jacturas irrogare prtLSumpscril, in
divinai inajestatis, ac
maximum
gnamur poslmodiim
cipibus
sfficuli
ali|uc
irasciiniir,
si
;i
priii-
pariim boiioiilicis (iliilis ;ipp('llanuir, si in posscssionibus bciiclicioiiim liiibanuir, si subjiccrc colla nostra illoriim maiuhilo
compellimur
rinuis, cl
id agcntes, ut
nos
ipsi ha;c
vulnera nobis infc-
nostram et Aposlolica^ Scdis oircnsam, vilipcndium ct contcin()tum, ani iii;c su;c pcriculiim cl scandalum pluriinoruin ac proptcrca idcm Sigismundus sicut reus criminis lffis;e m;ijcslalis pcrpetuo inhimis, diffidatus, bannitus, intestabilis, omniiiuc privilcgio, honore et dignitateexutus,privatus,acetiam ma:
malorum nostrorum materiam damiis
joriscxconununicatioiiis sentcntiainnod;itus existal, alias (luoque censuras ct picnas inConstitiitionihus fclicis rccordationis Ronifacii papa; VIII
KcclcsiT (iiioquc auc(ori(;is in dics evilescal, cujus rci in hoc srcculo Yiluperiuin
ferinuis, el in alio
supplicium dignum luinuis.

iis v;iiiit;ilibus
pra;dcccssoris
nostri
ac sanctoruin Patruni
Circunispcclio igilur tua
motltiin
decrctis contentas in tales gcncralitcr pronuil-
imponat, dignitatcm suain rccogitet, ncc vclit intcr juvcnes ct mulierculas amaloris nomen tenere si cnim Iia?c rursus accidcrcnt, cogcrc:
galas damnabiliter incurritipso facto

rihilitatcin tanti criminis, ct
tatis
nos hor-
hujusmodi
s;icrilegiuin
damnanda! temerinon immcrito dcte-
mur
ostcnderc, nobis invitis et dolcntibus, ea
slantes, et
qucmadmotlum
nostro incuinbit ofC-
accidisse,
ncquc sine rubore luo essc noslra animadversio posset. Tc seinpcr dilcximus, ct lan-
cio Svvitcnsium et confffidcralorum iiidciniiilati,
quamcum, in (luo gravitatis c( inodcs(iie spccimen vidimus, dignum noslra pro(cctionc piitavimus
velis ul opinioncin hancct mcntcm rctinere diu |)Ossimus, quod nil pr.Tstarc melius
:
nc liltcraruin carumdcm pra'tcxtu ad t)hservanduin pacis ct concortiia; pi^cdictorum fcedera se adstrictos arbitrcntur, providcre \olcntcs; ac ex
certis aliis ralioiialihuscausis
aniinum nostrum
insti-
moventihus, nullo hujusmodi negotium

'
poterit,
tui,
quam
vita;
gravioris assumplio
anni
iiobel.
I.
qui coiTcctioncm adliucpollicentur,
faciiiiil.
IV.
l'iii!!
II.
1.
IX.
|i.
2.i0.
232
Saiite aut
litteras
vir ir
ANNUS
3.
iiiiisTr
1400.
prseinsertas
el
promovunlc, sed nostro niolu ]iioprio inscriptfe siint opiscopo

'
justis imperiis
non
paruit, vcruni
iii
iicquitia
Augustensi,
al)l)ati
ad foedus
armorum
Rem|)tensi, ul Helvelios pro coercendo Sigisnnindu
concitent, testanlil)us ipsiiis Sigismuudi

ritis et dolicli alrocitate, niillas,
demeel
obfirmatus contra cdifain hoc ipso anno Maiiluir saiiclionem ab Apostolica scnlcnlia ad fiilurum Homanum Ponlificem, vel fulurum Conciliiini OEcuinenicum provocavit ', ncfariamque ea dc
inefficaces
invalidas,iiulluin(|ue ex eis
Sigismundo
prjefato
jus aut aclionem (|uresifa esse declaramus. l>afum Senis anno mcdi.x. kal. .lunii, Ponlilicatiis
nostri
formulani ad valvas Ecclcsia^ Florcnlia' afligeiidam ciiravit quocirca commoliis nierilo Clirisli vicarius alia judiciaria Acta, quoriim pivccipuam partcm siibjicimiis, adversus furcnre
:
anno
ii.
tcin
principem cjusque
peilidia^ participcs auc-
Questus cst aiiud iM-idericum imperatorem Pius- de palrato a Sigismuiulo flagitio, maxime cum rogalii.> cssel \ ul a vexando caolinale sibi tem|)eraret. Perculit ' deinde VI id. Augusli anallicmalc Sigismundum ipsum spcrncnlcm judiciorum ordincm, quein oh tantiim sccliis ducali indigiium nomine censuit; tum oinnes illius parlium seclalores ccnsuris devinxit Declaramus, in<iuit,diclum Sigismundum, ac eos omnes et singulos, qui dictum cardina34.
:
toresve, quoruin prsecipuuseralGregorius Heim-
burgensis,
sus est
(lui eloqucnlia; siiffi lenociniis abiitebatur ad flagitia, pioximo anno ederc compul:
Universis Christi fidelibiis, salulem elc. Infructuosos palmiles dc vinea Doininiso-
lerti
cura ampulantes assidue, licet nuper in Mantuano coiivcntu constiluti veiicnosam Satha-
n;e
novilalem contra xVpostoIica; Sedis obedien-
lem et episcopum rosquoscumque,cujuscamqueetiam

iiis
dillidarunf cxpresse, ac CctIcponlificalis
tiam, et Ecclesiic daves siib appellalionis specie cxcogilalam inalura et jirovida deliberatione,
dignitatis, status, gradus, ordinis vel conditio-
forent, Ecclesiastica? vel
mundanDP,
(|ui
eidem
ne Calliolicas menles inflcerel, damnaverimus, et providerimus super lioc o[)porlune, ut.Vpostolicis noslris litteris desuper confcctis continetur
in hac
Sigismundo
ct aliis pr.Tdictis in prpemissis prae-
forma
Pius,
ctc.
Execrabilis^,priscis tem-
auxilium vel favorcm, cl armacontra diclum cardiiialemsuscepcruiit, qui hujusmodique nefandum facinus ratum habucrunt, seu Sigismundum alios(|uc prwdictos posliuerunt coiisilium,
tea receptarunt
porilnisinauditvsjenipestatcnostrainnkvitabusus.
etc.
Non minus famen,
titutionis
arii
post hujus nostriE Conspublicalioncm deciina nona die Januproximc prajterili mcnsis factani, unus in-
nccnon eos, (|ui diffidationi ipsius Sigismundi, et aliorum diflidationibus cjusdcm Sigisinundi, et diffidantium aliorum pr;cdictorum comprehensi sunt, alque
ct defciisarunl,
eos, qui dicto cardinali in fidelitate et auxilin
cum potuerunteo
Sigismundum,
tcniporedefecerunl,ipsum(iuc pr;pdiclos conlra prwfatum cardinalem hostililer venientes in castris etlocis etiam ad ipsam Ecclesiam P>rixincnscm spectantibus, ct spccialitcr dictum castium Briinech et cjus inliabilatores, qui ipsum Sigismunduin et suos sic admiscrunf, et eos qiii praiata faciiiora rata habuciunl, Ecclcsiaslicos ct sa'ciiet alios
ventus est Sigismundus ex Austri;e principibus, hoino omni iinpietate inaculosus, qui ob hostilem persccutionem dilecli tilii iioslri Xicolai til. S. Pelri ad Vincula presbyleri cardinalis, et cpiscopi Brixinensis,in sanctissimo Pascha^ die sacrilcgo furore pcrpelratain, omni divino et hu-
mano
jure fiagilante et cogenle,
cum
siiis
satel-
litibus et
complicibus scelerati sacrilegii sociis

criminis, jierpe-
anatlieinatis, hcsa; majeslalis
fu;c iiifainia?,hanni, diffidationis, privalionis bo-
iiorum Ecclesiasticorum, feudorum, confiscationisqiie
bonorum, c;etcrasque juris poenas ct ccnsuras, post longam expcctationem et legiti-
lares,
eorum omnium
ct
singulorum nomina
et
mum processum,octavodie mensisAugusti etiam

novilerelapsi pernostram scntentiam incivitate vcluti noslris Senariim incidisse declaratus confectis litteris habctur, eliidendosuper hoc
,
cognomina,ac si de vcrbo ad verbuin insererentur eisdcm prcescnlibus pro sufficientcr expreslaesai
habentes, ob majestatis analhcmatizatos, pcrpctuo infames, diffidatos, bannitos, et inlesfabiles, atque

sis
pi"cinissa sicut reos criminis
rum canonum
proposito, et judicii declinandi
ab omni successione expulsos, a;diflcia etiain eorum inruinam danda(pluribusque aliis poenis
intcntione, utque simplicium animas sccum adduceret ad infernum, ulque contra Bomanam Ecclesiam, quam inultos (mulloties) incitatus ab
decernimus per prssenles, etc. Datum anno incarnalionis Dominicae mcdlx, Vid. Senis Augusti, Pontilicatus nostri anno ii . 35. Provocantein ad fnturwn Conciliiati Siyismundiim redarquit fortiter Pius Constitutioiie
infliclis)
hujusmodinostrairrefragabilisententia, etprius pcr nos contra emisso monitorio, atquc jam in

cuin
dicti
latis juris pocnis,
unam deccm
a tertia die
edita.
Htcc
a
1.
mensis Augusti, el deinde aliam, el sic dudum post duos menscs, a die facl;e publicationisConstitutionis nostrac pra?fal;r<, appcllationcs pradensas frivolas, inancs. damnalns, lucre-
principem
decernebat Pius, ut contumacem cicplis dclerrcret: af is non inodo
Ext. in
ISl.
p.
Lib. X.
vui. cp. iiiscnpl. ct 1. XI. [1. 2{|.
Lili. p.
liiev.
p. li.S.
'
lli. '
Ext.
.^;i.
ea
provocHtio
to.
:!:;.
Lili.
Bnll. p.
M8.
u.
ler. Gemiauii".
e>lil.
rinli.-i.
'
Ext. in Bull.
i'ii
II
Axxrs
:?.
IIlilSTI
'l(i(.
233
\iitiili'
;ic
siinic
cl
(oiitiim(!liis
|)lcii;is.
{(Miierario
atisii.
clericis,
clc.
in
sanclie
obedicnliir
.\|)osti>lic;i
(
(iliani coraiii iiolario ct losliljiis. iiilcr|ioii(;i'cii()ii
dislrictc
injtinginms,
iit
iii;md;imiis
criihiiil,
cas(|ii(;
nuiltarimi ci\ilatiini
llaiia'
cl
;mclorilatc,
|)i';cf;il;im
i|iii<li|iiaiii
(jiianiprimmn dc cietcro
(!oiislitiitionciii
iinlr;i
.Maiiiania' Kcclesiariiin
vahis,
iit
ad
oniiiiiiiii
iiosli';iiii
Maiitii:iii;mi
ili
ilcvenirot notiliani notorie et piiiilicc

ct
allifî fccil,
spiiilii
diabolico,
('ujiisctimi|iii'
iliidcni
iiiililica\il,
i|)siini
inlcr c;i'tera
;i
conlinciilrs
giiibitis, giiidtis
\cl
cvcellcnlia!
eliiiiii rcg;ilis,
.Siîsniiindiiin
iioliis
ad Intiirnni Uoiiis-
rcgiiKilis
siaslicic
aut
poiitiliciilis
aut
allcriiis
Kcde-
iniiiium Pontilicem, vcl generale Conciliiini

lilnlnin vel institiicndtim,
siiiii
vel
sieciilaris
fticrit,
sicut
pr;efcrlui,
;ic
taiidcm ad
cl
(til
tiiiivci-
iijipcllasse
.\|)()slolico
|)i';i'l;il;c
constitcril, illtini
mox,
iii
niillo ctiaiii
|ioiuiliini (llirisli;iiiiini,
siiis
\crliis
;iiil
cxpcctiito
iii;ind;ito,
ipsas pieiKis
iilamiir)
illos
iii
ad
illiini
(jiii
sihi
niisereri vclil,
iioslr;c
ConsliliiliDiiis incidisse di'imn;ili|iic
(|iii
Jiisliti;iiii
inlcrioiis coiilra siiperiores

;im(îil,
ticnl cl piibiicciil,
ilcnmifiari cl
iii)i
|)iiblii';ii'i.
i|)Sos
iiicandcsccnlcs
pro se
el
stiis
iiccvilari fa('iaiil, iicinoii

iiilixas
l;ilcs
appclbilioncs
iic
siiliditis
Ecclesiaslicis ei siecularilnis, ejiis(|tic

ct fanlorihiis,
iil
cogno\ci'iiil,
ili;is
iimoveanf,
nt
ii-
adliierciitilnis
in siia pcrvcrsi-
bcllum
corani
famosnm
dc
Incrcsi
coudemiiiilnm
late |)(!rdiirarct, in scriptis iippcllasse, protit lioc iioliis ])icnissimc
dc
|)opulo igiic combiiri procnrcnt, iilijue

dicfas piciiiis ilaiiiiia!)ililcr in-
constatet notorium
e.\islil.
iijipcllantes illos
Scd
pcr
(lclirus istc
oninino noii attendeliat
iiKiuis
cmrisse promulgcnt.
:!7.
liicc illai|iiciiri, dtini eiiin
se ex daniii;ilissi-
Priclcrca ciim S;illi;mic
iii;ililii)s;i
pcrcilo
inis linjiisniodi apjiellationibus pocnas jnris in
vcrsitas, niiindi) in maligiio posito, iion
l;iin
(|nas eo ipso iiicid(!rat, e\ lioslili notoria eardi-
ab
insaiiia
coiKjuicsccl
scd
omnibiis
;ili;i
potitis
nalis iierseciitioiic, evasisse
pntarct, se i[)snm
el
modis
(|ii('liir
sanctiTi l"]cc!csi;c unitiitcm subvertcit; nio-
iterum
(licta
iii
iion
minores poenas
censuras
iii
lii'lm', ct cjiiod iiiia vi;i iiioliibcbifiir.

;
coiise-
nostra Consliltitione coiitentas sic appcl-
idcirco
volunms
iiuod
iii
si fiilis
fortasse
siibfer-
lando pr;eci|)ital. Mcntita nti(|ue siJii est ini(|iiitasadeo, (luodnunc in propositi sui contiaii;iiii
iiosfr;e Conslifiitionis iiictu

fiigii,
ciisu
partem cadendo nemini duhium

excommunicatioiiis,
li.Trcsis
relitjuit,
(|iiiii
Concilinm futurum non iiominaiido, a llomano Ponfiticc ad ei infcriorem vcl fiiftiriini
liesa; m;ijcstatis, ct f;iiiloriic
Ponfiliccm
jjellare
stimmnm
cujiis|)i;im
inii|iiil;is
;i|)-
criniinibus innodatiis existat.

((
pra;sumpserit, et liaruni appellationuin
30.
Ilujiismodi
igittir
actus Sigismtindi
et
prietextu per censuras et pa'iias a Jure vcl Apostolica

dcril,
cum, ut prwfertur, nobis constent

sint,
notorii
Sede
latas
se ligiitnni fore in
iion
crcdicoii-
nos
officii
nostri
dcljitum
exercentes,
liunccjuc
erroreni
reginali
censurarum
ant
eunidem Sigismundum necnon Gregorium de

Heymburcli(intcrjectis(juei>r;jecipuis sectatorum
temptu
et inobedientia? perfidia osteiiderit, talis

,
etiamsi regali
ftilgeat,
pontiticali
alia
nominibus) sic excommuiiicalionis liam criminisope lajsiX! miijestatis, et

liieresis
sentenfauloriic
(juavis Ecclesiastica vel
mundana
dignitate pr;e-
cum
,
noii
et
poenas et ccnsuras incurrisse, ac faliler dcclarantes cum adliirrcnlibus antcdiclis, in eorum Ecclesiis, monasteriis et capcllis infra
auctoritatc
diciitiii,
(juiim
minus de Ecclesia; claviuni Romana; Sedis obcad futnrum (ôncilium (juomodosaiict;e

iit
libct appellaiifes niale senfire sic declaretur,

talis
divinorum solemnia, ac
niiiltitiidine
noiiiinatim
corain populi fidelis ct pnblice dcimiilicnt,
etiam
in
pncinsertBe nostrae Constitutionis

c'o
|)a'nas incidat
ipso,
;if(|iic
ita pulilicefiir evi-
ac deiiuntiari et taliler dcclarafos ab oninibus Clirisli fidelibus arctius evifari faciant. Varnm
si
tcturque, et denuntielur ubique per pra;dictos,

etc. Dat.
Romai apud
S.
Fetrum anno incarna,
forlasse
Sigismiiiidus ipsc
vesaniain
crro-
tionis
Dominic;e Mcni.x
IV non.
.
.Novembris,
neani ejus coutiuuiim aliam, aut alias iii futurum etiam a prtesentibus, vel aliis nostris litteris sceleratas, ut prins, diabolo insfigante, similes interposuerit appellationes, cjuoties id
fecerit, toties
Pontificatus nostri
38.
anno
iii
stus
'
est gravissime Pontifcx
De eodem Gregorio Heymburgensi queapud .\urember,
eumdem cum
pamas
sariis
suis dictas
testibus et necesnostr;p Conslitufionis
genses, quibus etiam prajcepit, ut nefarium hominem pellerent bonisque fisco addicendis
llantuanix'
dcnuo
ct
nuntiari
publicari
nostris litteris
ligaUim forc dedcbere abs(jue aliis (juibuscmiKiuc liariim sciicdicl;i

iiicidissc, ct
,
exuerent is enim conceperat iniijua; jirovocatiouis formiilam -, seque in ea fcstem scripserat, (jtiod sine liaireseos labe fieri non posse docuit
;
Iiisce
verbis IMus
Cum nullum regnum,
ut
aucloritate priecipiinus
iitif
(Hliclis.
Domini nostri verbis didiciiiius, in se divistim
culosis prajsumplionibiis
ut celerius deince|)s hujusmodi periobvictur. Iiac nostra Constitulione perpetuo valitma volmnus ac
Et,
,
quonam modo sacrosancttun stabit rcgnuin, si illi, qni Christi supremi Ecclesi;p Regis vicario parcrc coiifemnunf, de regni nou
st;ire possit,
dictis patriarcliis, archiepiscopis, episcopis, iibbatibus, priorilius, piieposilis, dccaiiis, Kcclc-
viilcaul sorlc ilcpclli
'
.\ilvcrsiis
lioc
iiiqti;issa-
siarum parocliialium
ANX.
rectoribtis, prcsbvlcris cl
.\.\I\.
K,\l. c;c
lit.
lili.
I':iii5l.
lumi.
lOU.
llXl.
lll)i
ill|l.
TOMIS
ItAV.X.
.\.
30
'23/i
'ir
IT
AXNUS
3.
niRisTi
lAGO.
liilc
runilaiiKMiltiin. cl
Kcrlcsia' lirmaiii |ictraiii
onim
lutrcsis
qiKvdum
a |iar\(i lcm|iiuo cilra seiisiim

stil
Scilos nogabil, (nuc concedonila piilavoiil; scd liabila ratione sui vostri(|uc, faciot (|U(i(l iii
visa siiboriri imlliilavil.iiua'

liipos
oviiiiiTV. stilius
a|iiiclla-
((iinmuni utile
vullis
:
sit. .Vt
rapaccs iulrinsocus
cclaiis sul)
lionis
lcre
spccicm Ecclesiac satagit uiiilatcm convclnam si ijiia ('liristi iiiiicus vicarius canosacris
cigo cst Scdis judicium.

iiluris
40.
illiid
vos ro|iulsani forro ikiii vcstriiiii, (|uam prinuo
nijjus
cliam
cl
jiiri
scripto iulucrciulo
cst
Non iiicongruc igitur voiiis (liccndum quod Anastasio imiioratori scribit ,

pajia
:
(locrevit
statuitiiiie,
ct scrvari, ut
dignum
cst,
(iclasius
nam
ciim
illc
:
sacerdotes sibi
pncccpit, calumnialorcs inalovoli ol porvcrsi siihtcrfugcrc juslili'aiii laa^sumontcs per ludiliiia Irivolarum appcllalionum ad iulurumCon-
cilium, scu ad id
(.lirifli
vicariumosso
.
(luud nusiiuam ost, ac siipra aiit reperiri no(]uil, obo-
Xosti igiliir. caiora inquit, c\ illoruin lo pendcrc judicio, noii illos ad luam posse redigi voluutatcm . El Si imperator, .loanncs papa iiuiuit, Callio-
sniijacerc vcllot,
iiitcr
<'
licus
est,
ilicnliani
i|iKr
est
do
necessitate
Ecclcsiaj
(1
filius est,
quod salva non prasul
jiaco
ipsius
.
dicimiis,
Ecclesiaj
Et cx geslis
ac
salulis iinivcrsoriim.
improho declinant ac
iiJein
Bonifacii martyris, qui vobis

ipsc judicatnrus a
tcmero
.'!'.).
lium pi\Tdicavit,lcgitur dopajia:

Antc
(iiiiiiqnimniiau
Cermanis Evangc Uniatmi^tos

.
iii
nrrorcs
nti
"
neminc
ost jiulicandus, nisi
cordinn/i\ jani confulnti in Epistuhi ail Martinunt Maijer , Coloniensis archiepiscopi

iimt,
tam
doprcbendatur a fido dovius Enimvero, jiapa IV in(juit,

:
El Stcplianus
I.apso jain anto iiiiinscribam primariurn. fjnonnio nonnulli novarnm rerum cupidi l'ontiliciam auctoritalom dojicore moliti oranl. cioiIkia nova Pragmatica Sanctiono, cjuam si Callistns Pontifcx damnassct, agitarant inler so dc
oxomplum
Cliiistus
sancta
Romana
sjioculum ot Ecclosia, cui nos

:
praiossc voliiit, posita cst oinnibus
provocatione
Ponlilice
ad (tEcumenicum nnncupanda do i]ua cum Marlimis

a
:
Concilium
scrilia
quidquid statiiil, quidqnid ordinat, perjjetuo irrefragabiliterobsorvandum est. Et .Nicolaus Si dccreta Rojiapa clcro Contantinopolitano manorum, inquit, Pontificum non liabotis, dc
:
nogloctu
alijiio
injuria cslis arguoiuli
si
vero
Mayer Coloniensis marius ad .Eiioam S\l\iiim cardinalem

iniiiuam nuililionom, oîcgic ila confulavil
sol
,
'
arcliicpiscopi
pri-
'
iialiotis, cl iion
obsorvatis, dc tcmoritalo ostis
scripsis-
incrcpandi
Quid igitur
'.
cxcusabiiniisiio
.'
volut
Inorctioam.
1'ragmalicas. an lcmerarias aiijioHaliinius

oiilaus coiio sonlenliam iulil.Sod
csl ncijiio tain
iioii
.Ni-
tam
luijio in-
"
Marlino Mayor. Transcamus ad

voliint
i|iiid
tomorarium lcgos aliquandii

ij)si
cum inodum,
i]ucin
sor-
fringcre sujiorioris, quain sibi

(lore,
loges con-
varo
Vhloanuis,
ilo.inlur:
<
auctoros PragmaticcT Sanctioiiis. ct iiuam iionesle acturi \i-
quas invilo superiore

:
el
vilit
illud
raqie
ex fragilitate
sii.c
recusanlo sorvaro alquo incuria

jiriiicipis
;
Piinlilici
lliimus, iiuiuiunl, Hoinam. summo sanctiinios nostras olloromus, uli|uo

:
ovonirc ]iotcst eliam

lioc
siiic
:
conlcmjitu
conlumeliii sujicrioris accidorc noii

jirinci|iom
si aiiitroliot siimmis rogaliimus precilms niorcm gerat votis noslris Roinana majestas. bono jacla iirinciiiia siiiil, salva ros est
cas
jiolost
naiii (jui lcges
jirociildubio
imito jirinciiic coiidit, is negat ct doininalum

,
alijicil, sibiijuo
sUiltam libcrtatcm
arriiiil,
(juod^
ct
iii
utcmur
sino advcrsario nostrislegibus
si
ne-
sicuf
antca diclum
;
est, a lide jirocul
abiit
gaverit asscnsuin, nos tamoii propositum leni!bimus julicliimusciuo ('.ormanos omncs sannostrrc parerc
cslo.
:
iiasrcsim cccidit
nam
fides rccta lia^c csl,
Rodc
I)aest,
,
inaiur Sodis priinatum credcre, ct qiiod

lloo
scnlil
illa
.clioni
si
quis contraveneril,
tenere, sicut
Hieronymus
ail
ad
papa in nos censuras fulminavorit, ad futurum Concilium aiiiicllabinuis. Forinulas apiiollationum sua quseque provincia, ct difficesis habeto . Hic modus
cxtorris
si
Quod
iiiasnm scribens, quia puteus aijua? vivaj hic salvationis arca cl fons signatus, ct hic
;
el
non tam argutus, Pragmalica.^ inventus nani quid dici magis absurde quaiii inlquus
est
,
liotest,
magis arroganler, niagis temerc

.\postolica Sedes
<<
Si
dabil
quod petimus,
si
in-
(luiunt, la-ti salis
abibimus: sin autem,nostranobis

;
csl auctorilas
ac
dicas
Msi
:
de-
dcris,
tunicam crijiiam
iictitis
tibi. .Vut
vcstrum
est
est id
agero, ct frustra
licct Yobis, cl
quod domi
aut
non
dobolis
si
:
graliam
si
acquiescere su|ierioruni judicio dat Sedcs quod petitis, cognoscite ncque laudatc justiliam negat
,
;
'
.Eil.
Sylv.
iii
r.|). ;iil
M.nl. .M;iyer.
pascua benedictorum nam et in Constantiensi Synodo id declaratum cst errorem esse Romanam Eccksiam non habere primatum ; nam cum Hieronymus et Joannes iuorcsiarcha Boliemorum inter suos articulos dicercnt, non esse de neccssitate salutis credere Romanam Ecclesiam super omiios alias liabere primatum, id erronoum csse lAincilium declaravit. Si ergo |iriinatuiii liabct Romana Sedes, quod vestrum Concilium declaravit, ct nemo qiii sajiiat iiiliciatur, consequens esl, utojus judiciiim dovoto sequamini, neque lemere adversemini, quod majores vestri factilarunt, ot vos facturos esse conrnlimus. (]aiorum ncijiio illinl. ijuinl -oi|nitiii' U.
:
(
1-11
11
ANNUS
3,
ciiKJsri
vole, ut joris
l'i()Ci.
'2Xy
ilc
;i|i|)(;llati()iiibiis
si
pia'
aiircs
foiTc
possuiit
si
aiiiiit, iit
jiidicium snbtorfiiîas, ct m;i:
iiam
"
piiiiccps cst llomaiius praisul,

si
do-
niinus,
majiistcr, (juo pacto

>,
abco appcliatui?
('.(iriicliiis
imperiiim? Iloruni dicis injusle premit ? Itcriim dico

patoris, ct cavilloso ino pa|)a
ot
illo
;iii
Uuid Quid
Tii
si
me
:
pap;i
si
tu justo
M;ili'
Facta
suhiiitoriiin
im|iiit
papa,
appolhis?
tc
dicis
jiKlicaiitiir a iioliis, iiuslia

(aiitui- .
'<
^cioa Doiiiiiio jiuH Supor canoiics, Et Gclasius ipse

:
;i-it in
iii;ilo
;igcre
iiKajori
;iit,
;iii
ciii
credamus
iiori ?
|)ri\;ito
priiicipi,
mip;i|).i
'ii
iii(|uit, saiicti
Patres a|ipclla(ioiics
toliiis
riiiit
Ecre-
quis noii
piitct ;ipii(l
iiuijorcm osse
;
veril;i-
"
"
clesiio
lcrri
;
ad
al)
liiijus
Sedis cxaiiioii voIik
tom
Dicos
Jtidicot siiporior
a( siipcrior
:
ipsa vcro iiiiininaiii prorsus appellari

-.
;
Dotis os(, c( ipso siio
(oiiipi)!!' jiidio;ibi(
iioc
(icbcrt! saiixcriiiit
ac pcr lioc iliam do tola

iiiilliiis rciiioari! jii-
pti(;is o;is aniiiuis iiKitiisiiorisiion
Iiaboro formi
Kcclesia jiidicaro, ipsam ad

diciiim
;
dincm, (|uas Doiis

tiCcx.
'i'].
pr;i'
c;c(cris
suo rosor\a\i(
iioc
do cjus
,
iiii(|iiain
pr;osiimpsoruiit
ojiis
oxamiiii. .Itidicaliidir,
iio
(imoas, Konuiiitis Pm.jiidioiiiiii cx-
judicid jiidicaro
liioriiiit
iioii
sentoiitiauKiiic
ooiisli-
oportore dissolvi,
oiijiis
potius so-
M,
inquios, diifiim os( id

duriiis
lior;i
(|iienda dccreta niandaverunt. Idom Innocciitius papa, idcm Symmaclius declar;it, idem ratio ipsa
doooriiit,
iio(|iio
tiiiil,
;i
pectare.
qiueris,
Rcspondemus
csso
polost
qtiod
lu
nam
Deiis
oiiiiii
jti(li(;iri'
iiam
si
logos civilcs iio(|uc a sciiadi,
Pontilicom, (u Concilii oxaiiioii
(|u;crit;is, (iiiod
priiicipe Sfcciilari
appcllationcm admit-
(|u;iiito
ininus ab Ecclosiastioo priiicipc

?
,
crit
appolhindiim
interest
nam
si
rator coiiforaiitur
(|uaiituiii
pap^ simtil ct impoct iiitor solom

cos dillerrc di-
noscimus qiiod a;vo nostro futiirum slt. (juis non videt calumniain tuam ? vellos nunquam esse Concilium quod apjiellas. Areopagitu',
,
cum
rcum
verti
[)erpIoxam
et
causam aliijuando audissent,

ire
lunam
tantiim
iiilcr
actorem
:
et [lost
centuni aiinos re-
cemus, et pa|)ani soli, imporatorem Iiunc assimilabimus. Pr;rtereacuiii ;ii)i)8llatio ;ib iiiloriori ad superiorem deferatur, pa|)a vero prior sit et major omnibus, Ii(]uet ab eo non esse provocandiim. Sed audio, ([uod tocimi
li)(|iii
jusscrunt
idque
lusio
ost, et irrisio
At lia!c domajostatis superioris, coiitu tibi vclles.
tomptus Sedis
ilhKiuoaio
ct orlliodo.xtc fidei,
Satliaiia^,
ciii
inventio dialioc
bolica et macliinatio
qni
modo
aniinas
iiitidir,
niliil
dulciiis
potos
iiiiiii
quispiam singularis
liiiin,
homo
modo
appollabit ad Conoi|)r;e-
(]uod m;ijiis est ct potontiiis Iiomaiio

lianc
suIc?NoIumus
(juae
(|iuoslionoin ingredi,
(juam judiciorum clatidi (ri!)unalia, ol nulluni pcrmitterein terris superiorem, iit in confusiono cuncla siiit, absit obc(lioiili;i, \incat contiinuicia, sibi quisque dominus sit, ct aliuni pellero
studeat,
longiorem tractatnm ref|uirit, et aliud in(|uani nostrnm cst. At idom (".olasiiis sacros canoncs ait saiivisse, nc iiiK|ii;im ;il) o;i Sede appellaretur, nequc Conciliiim oxcopif, ct amplius do Romaiia Scdo, (|iiod ilia oti;im (juos Synodus ini(|iic damnavorat, absolvit. Oiio dicto S^nodo ad papam ;ip|icil;iliim fnisso, declarat eoquo modo m;ijoroni Sxiiodo p;iii;iiii cxlilis^c. Et Symmaclius maiiilVslc Synodiim oxciudit .\Iiorum causas Deus \oliiil por lioduin ait
geiiiiim
;i
:
vcndi rogula,
:
non ordo, non revercntia, non iilla \iot Dous postpoiiatur, audi;tturqiic diabolus iiam qtiis (Iubil;it, si lico;it a Piomano
Pontiflce
iiabidir
liidir
si
iii
appellare ad Concilium, ctiin

jiidi(';i!i, si
ajjpollant in qiuivis causa

;ili(itiis, si
omnes condemvoc;i-
excoiniiitiiiio;ilii(iir, si
si
judicitim,
solvcro
;ilii|iiid
niquirctur,
dir rcstitucrc dupluni vcl ([iKidriipliim, et rasi
[linain roddere,
adiiltor
si
;ilii'ii;im
iixorom,
si
<
pricdo alienum agrum,
violentns invasor alirsi in;iiid;i-
" "
'<
mines terminari, sod Sedis

suo
siiie
si
istiiis
pr^csulom,
:
nam Ecclesiam
bitur usurario
rcstitiiorc jiibcbitur,
(iiuostione resorvavit ;iri)itrio

(iiiid
i|iio-
no
ullr;i pnivilîloiii
oxorccat,
si
i
circa,
ost
quod ynivius
:
ille ao'''-
"""
t;im
prosbytoro ut concubinam
iit
relin(jii;i(, si
dobitoi
"
est rccaloitiMiidum, sed

'rl.
fercndum.
noiiio ost
a
croditori solvat,
"
Uidioultim profccto
(lui
liuiii
appcllabit?
()
gnivatum sc dicct, bcatam \itam, iii

!
ol Coiici(jiui liccl
[larva;
ot
Iii
urbis dominus,
so
îppolbiri for;it,
omnia impune gcrcre

ordinatam, in
tcst
I
rompublio;im boin'
dolictiiii)
piiiiiri [)()-
nos p;ip;im
civit;itil)us
;i|)pcIIationi subjcoluiii
(licomus
(jiia
nulliim
magistratiis
siiiit,
(luibiis
non
;ippo!l;itur, ct
nos a Pontificc maximo appclbiiidiini diccmus? At si mo, ;iis, Poiitifox iiidiuiio proinit, quid agam ? Redi ;id oiiin siippicx, or;i
oiius
l(;\ot.
.\t
si
dcboat ex decroto Constaiitiensis, noii frcijucntius (jiiam per doccnnalia cogondiim ost. Roctc saiio docem impunitatis annos criniinosis tribiicniiis;
Conciliiiiii, ctsi frciiuciitcr c()iigrcg;iri
ro!;attis,
iiitcrp(dl;itiis
iiolit
subvoniro misero, (|uidayam? (Juid agos iibi tuus tc iirinceps saecularis urget, ubi te civitatis iii;ij;is(r;i(iis proiuit ? fcrain, dicos? ii;im ;iliiid iiiilliim osl roiiiodiiim o( liic cryo for;is. \i lioc
;
oiim tamcii îppolbitioiiis romodimii, iit canoiios aiiint, non ad defensionom iiii(iiii(;i(is, sod ;id
prtesidium innoccntitu
[);il);i
sil
iiistitiilum
cril,
i|iioi| î
siibjoodis
;i|i|)('ll;iti()iiil)iis
iiiijjlchj-
miis oniiiia
lciii, (|iioiii
iiiiqiii(;ililiiis,
o(
iii
Romi;iiiiiiii pr;i'>ii
iiii|)iiiiii
(!sl,
ais,
iiam pap;i
iii
;edificatioiiom,
iii
Di'i
\i(;uiiiiii
lorris,
c(
piiiiiini)
ol judj-
iion
dcstructionom accopit
:ct lioc
;odi(io;itiofri-
iiiior
mor(ab's, iiKigisiruiiKiiic lidoliiim,

ciinoloriiiii dioimiis,
iiem essc |)ul;imiis, nain
(}iiid si tii
appdbis
cem
minorcm.
iioii
diciin
236
rcjiiliii;-,
1"!I
11
AXNTS
3.
CIIRISTI
'iCiO.
scd niiiiiniis ((iniitiitilms ('ilioicnius,

aii
iii
('.astclla'
rcyis
oralorcs diio
',
(juorum alter
.Alan-
iinihiis magistratiis snnl
(inmi prdvocatinnc
licc-
crat c|)iscoiiiis i.cgioncnsis, altcr vir auctoritatc

ajnid (lastellaiuis conspicuus,
iinniiuics.
14.
liil
"
nequc enim
At
si iiiiiiiiir
.'
innnccns.
î
niiiiii|iiiil
tiuim Henricus nisi obscurioris sortis liomines

lcf;atos miscrat,
liac
f;cntis(jiic.
|iriiv()carc
Unii'
"'" l'onlilcx niaximiis
Iionorem jioslrema
:
iniinccntem |innirc pcrgit? Oiiid si Coiicilinm tc inn(icciil(Mii (iainiial. ad (incni |irovocaliis ?

\(l
lciâtionc sarcire juilavcrat

iii
cnm
vcro dc
niliil
auxiliis
'riiicas
fcrcndis acluiii
bclluiu
iii
cssct,
|iaiiam diccs
ct si
nirsum
|iap;im invcnics
ati|iic
:
cciti rcsjKindcr^; oli

:
(Iranateiises '^c-
inii|iiiini,
ad (".oiicilium
nuliliis,
ila
pcr
circulum
(lidiidcs Judiciuni. At diccs

in (|uii
dnm
iiaiii
csl iiidicium,
Dckulcndamnalur imioccns
;
jiuiex,
([ui
aiiil,
similiscst
:
damnat iiinoccnlcm ct injnslc \iolento latroni, sccundum ilUul

qiifisi
Ezccliielis
Pr/ncipcs cjks hi mcdio cjus
hipi
;
rcndiim (juiii ctiaiii Pius jirccibiis Hcnrici regis adduclus jiromulgavit % licet cx dccreto .Mantiiano abrngata fuissct noxarum jam antc conccssa gratiiita veiiia, iion tamen abnlitaiii illam, (jiUB stipem iii iimpulsandis Granatensibus Saracenis collocaluris prnposita cral. Ciiin
vcro alter ex diclis oraloribiis, nimirum cpiscoj)us Legionensis in Pontificali ciiria morlein obiisset, Pontifcx Lcgionensi cj)iscopatui Joan-
rnpioitcs prcVc/a/ii nil cjju/idcniliim sririfiiiincm

ct ideo sicut
fiajia}
rcsistcre licct latroni, ita licet et
resistere, (|und etiam Tlionias videtur scnlo(|uitiir
lire,
quamvis non
dc pajia. At nos
niiiil
iuiijiiius, niliil
pcrniciosius aut detestabilius in
urhilius esse ccnsennis, (|uam judicium frustrari posse, et
non cssc finem
litibus
nam
etsi
ncmTurrecrematamtlieologica scientia prrestanlissimum (cujus cxtant ojicra) cardinalem S. Sixti jirajfecit ' scd Hcnricus illum in jiossessionem vcnire iion pcrmisit. Adversatum ' jiari;
tum
]icrmissum est appcUari ali infcrioribus, ct faccst nc grasscntur judiccs iii paupercs homines. Scd ubi vcntum cst ad principem, silet provocalio nciiuc enim majestas suiierior tam pronacst ad injnriani, (juam infericu'. Et si dixc;
lcr Pnntilicia' aiiclnritali
lonia'
iii
rc siuiili
Casimirum regem Potradunt Polonici scriptores

:
cum enim Pius ad Cracoviensem Ecclesiam Jacobum Scnneniiim Sbignci cardiiialis jam antc
(lcfuncti
tein,
nciii
tis
ciii
jiliirimum dcbcliat Polonia; ncjio-
lis
riiijiie et
superiores et paptc alicjuando inliiiic
quique regio noniinc .Mantuanam legatioobierat, evexisset, atquc etiam analliema(jui
jiirii siinl,
igilur ct
malo obviandum
in
liac
cst,
Itcsjioudciniis, (ium
snmus
e
vita
moitali
tolli jiro-
scnleiitiam tulissct in illos,
Scnncnium
.
non
csse jiossibilc luimanis lcgibus cuncla
jicricnla, ct onuiia
jiulsari
;
mala
mcdio linniinum
admittcrc detrcctarcnt, (âsimirus tamcii ciim Sciincniuin i|isnni lcgibns cicalum iicgarct
cjus a'iiiuluin Joaimcni Crusciiiium a canonico-
ideo lcj;um latores diini diio
inala im-
jnineri!
lari,
concernunl, ct allerum possc lcge vialtcrum onmino fcrcndum essc, id lege aufcrunl, (jnod jierniciusius animadvcrtunt Hicc antea Pius adversus nefariain a Ponetc. tilice ad Concilium jirovocalionem scripserat. Uuare Sigismundnm .Vustriacum talia novanlcm CN jioliticoruin iiialcsano consilio lorlitcr ictudil, iiam ad minuciulas illius vircs infcrii
>
rum
collegio designalum tutatus est,

jiriiis
adeo ut
ctiain jirofessus sit
sccjitrum amissurum,
(juam jiassurum (jiiciiKjiiam cj)iscojiatiiiii, se invito, in Polonia adijiisci ijuo intellecto Scn:
n(;nius,
nonnuUis
ciiiii
advcrsario pactionihiis
coiifcctis, cpiscojialu abiit.

'(().
Gra\isalia inter Piuni et Carolum
regem
l"rancoruiii in
inerccs ipsius jirinciiiatui vctuil

)'as,
'
tum
ccnsii-
controvcrsia
rornaccnsis Ecclcsi;u caiisa fuit cum ciiim Carolus, cui Tornacuin
(juas in
Uclvetios ob firdus, cjuod

rraiicoriim
jiacis ai-
jiarehat, cxjietiissct
iili jira;lici,
cardinalcm Constanticnscm
bitro (".arolo
rcyc
iii
('.(inslaiilicnsi
ijisiusque |ticcihiis jiosthahitis, Tul-
ciiincntu
niinlii
Stcpliani
.Nardini
.\postolica'
Sedis
|i(isl-
lensein episcopuin ,natione
Hurgundum, ad
jiars
(!ain
ojicra
ini\crant cuin Sifiismundn,
scdcm
obnoxia
Iradiixissel Pius
ob sujiplices
Pliilipjii
caque
insijîiibiis
diiobus
oj)|iidis
l\as|iu\il
-
cl
ducis jircccs, cujus ditioni

erat, graviores
dia'cesis
major
littcris
violatum latas l>c llchcticornm cum.Vuslriacis jiriiircsciilil cijiibus licllis, (lc(juc corum imbcllibus initiis,
Slayiii jiiris Austriaci occujiatis
'.
querelas Carolus fudit
ajuid PoiitiUccm, qui

conatiis csl
'
ijisiim
dcmulcerc
ciimquc
in prioii dcsidcrio oblir-
cxijuibusinmaynam jiolcnliamassurrc.xcrc,
tiniis
at;it
lini-
matiis jierstarct rex, gravioresque querelas prolulissct, datis
ad sociclatcm aininriim allcciis adaclisvc,

''.
iiroximn aniio
:
liisce littcris
''
Piiis
Colielinus
4^).
siiignlas refrcgit
in proci
Advcrsati Ponlificix aucto/itati

ctGallix.
Pius, clc. charissimo

illiistri,
sionc qiiarnmclam sediam cpisco}iaIiiim reijcs Cas-
Duni ila jus EcclesiasSigisnuindum Austriacuin tuebatur Poulifcx, convcnere illuin Scnis Hcnrici
tellx, 1'olonix
lolo regi Francia;

"
iii Christo lilin Casalutcm, etc.
Nisi lua signata

,
ticiim adversus
pressa sigillo
'
nunijiiam
1.
manu, et tiia fuisset imfuam piitavissemus

-
riobel.
'
iii
CoiDiii.
I.
''
IV.
'
Pius
).
xxxvi,
*
p. 265.
p. 216.
III
1.
Lib.
i\.
vui.
p. 31,
Lib. vii. p, 307,

\.
Micliov,
Lib.
IX.
nuiii,
374,
IV, c, 60, Croiii,

Hiiil,
:i7.'i.
I,
xxiv,
247,
'
Cuib,
I.
iv.
II.
<>
K.vl. Iib,
eli.iin
Kp,
l'ii
xxxvn.
p.
E.\t.
typis cus. lib.
ijohrl.
C.omin.
Ep,
Pii II.
nuin.
ITI
ir
ANNUS
3.
CIIRISTI
'iCiO.
237
:
E|)ibt(ihiiii, (|uaiii
liKi
iKiiiiiiic
Micliai;!
secrîtu-
ndiiir conliiicrctur
adjicicntcs ndroaclis
pr;pfuisse,
:
tciii-
rius tiius novissime ad nos detulit.
Multa enini
scrihendi
iie-
poribiis iiiavime a septuaginta annis citra riuii(jiiaiii

iii
contiuet, f|u;e a tua prudoiilia et tuo
ca
Kcclcsia
(|iii
iioii
ex
inoic vidcntiir aiiena. Sed ne(iue |iorlilor,

ijue
charis l!iirguiidi;e dticis luisset

aliter
(ixtitit
et (|iiod
iiniis
litteras
signum, ne(|uc subscriptio patitur, ut tiias esse dubitemus, (lua; taiu|uam abs ti;
promotus ab Eugenio tandem translatus

ad l'Jcclesiam iViirbonensem,
noii posset. Inlclleximiis
:
ctim pacn
missii' reddila' stint. F.as
ob
res coj;imiir responi\ei|U(!
illic potiri
rem
iilrin-
dcrc, et nostrain excusare iiinocentiam.

aliiim ()iiemi)iam odin
ciiim nos siimiis, (|ui vel tiinm serenitatiMu, vcl
prosiMiuamiir, aut odii

(iiiidem
,
causa
magiii
yesla,
(iiiic(jiiam
aâmus. Nos
semp(!r
mansuetudinem
,
amavimus
luam scmper
anliiam ;il(iiie perplexam nec vel tiiis vel ducis oratoribus qiiidtiuid certi promisimus; sed negantes iiostri iiioris esse proaliiiuo iiomiiialim Kcciesiam calhedralcm reservare, respon(liniiis coiitingenle vacatione nos Ecclesia; illi
(lue
ila
iecimus sem|ier observavimus, cum propter majoriim tuoriim ;;loriam et magnilica

tiim
jiropter
(|uas in te silas
provisuros,
iit
ntiUi
tiii
caus,a qucrelai merifo
esse debeat. CuiiKiiie

liensi
modestiam et relij,Moneiu didicimiis. Nec sane unquain in
oratores pro Conshincardinale reservari Ecclesiam peterenl,

iiiii
animo iioslio fiiit (|ui(l(iiiam aj^^M-e, (iiiod libi aiil incommodiim esset, aiil molestnm. .Sed alilcr libi persuasum est, ut scripta tiia ostendunt,
lain nobis, (|iiam sacro collegio
IfiiKiscat
iiis
noslro directa.
lalia
siiiifii!-
divina
bonitas,
(iiii
runl
(|uoruni nia^rnuni est peccatiim,
siimnia
diximus commissuros, luout illi clllagilabant. Il;cc sunt promissa nostra luec acla iiobiscum sunt ante vacationcm Ecclesia', enit(|iie nosfriim desideriiim, iit minquam luec vacalio iioslro tempore inlcrcideret, cuiu videremus absque turbatione et molestia
;iperte,nos
diias Ecchisias noii
:
{{iirgundi vero pro episcopoTnijectensi,
iiiiiiuitas.
Mala
iiiens,
maliis animiis ilbuuni

siiiit, i|ui
liuic Ecclesia; provideri noii posse.

i8. " Veruin nobis Seiias cx .Maultia rcvcrsis, reddita sunt autlientiea scriphi ct maiidata, per
cst, (pii tuaiii
e.vcellentiam adversus iios irrilare
aut
commovere
liliiim
nituntur. Similcs
;
illis
liliuni tiiiim a te alieiiaruiit

jialri
illitMiim canialcni
iiobis spiritualcni
si
abstulertiiit,
lii
aiilerre
nituntur.
Sed minime obtinebunt,
Tornacensis et TuIIeiisis episcopi ex justis causis desidcrabant invicein Ecelesias stias resignare, et ad alterutrum transferri. .Vdmisimus
qii;e
constantiam ct moderationem retinebis, el iiostris vocibus atisciillabis, i\\\x non tain nostrae sunt (luani Dei et Filii ejus ,lesu Cliristi, cujus vicariatum non nostris meritis, sed sua dispositione, in terris gerimus. Audi erjjo nos, lili, et in charitate accipe tiua' ad liia scripta respondemus. i". Scribis de Tornacensi Ecclesia ad (juani Iranslatum esse Tullensem episcopum haiid
tiiam
nos resignationes, et translationcs h'cimiis de fratrum nostrorum consilio. Deiiide ciim Vilcrbii essemus, anteiiiiain translationes prjEdicta; effectiim sortit;e fuissent, ntintiatus est nobis obitus episcopi Tornacensis. Conimisimus causam,
utlit, uni cardinali,
sistorio
et hicta est relatio in conlibere et graviter omiies fratres nostri
sententias suas dixere. IMacuif omiiibus Tullen-
sem episcopum
trauslerri.
iNiliil
ad
Eccleslam
animo fers tam, quod preces

iC(|uo
putas(|ue tibi iiijiiriaiii lactuas non exaudiverimus, qtias
sine consilio et
sic vacantem malura consul-
tatione fratrum egimus. Oinnia eis apeniimus,

(liue vcl
lii
:
ad iios porrexisti, et plurima subjungis, qu;e paulo posl capittilatini attingemus. Sed priusquam hoc ageniiis,
pro cardinali Constaiiticiisi
vcl
alii
oralores in
liac
causa expo-
suerunt
qmiiiquam per sese

lianc translationem
ali(|tii
ciiucla nossent.
Fecimus
bus,
rem geslam
causa
nicliiis
accijie
sic
eiiiiii
et lua,
et iiostra
quoruiii
suadenlibus fralri;ifnrmavcrunt TuIIensem

el ac-
cognoscetur. Fuerunl oratores
tui
olim episcoptim
luie sereiiitati et lidelem
\ilbis, \cl lcr, priiis(|uam vacaret Ecclesia Tordi\erunli|ii(! iioslriim aiitccessorem Ecclesiam ipsaiii dis]iusili(iiii sua> rc^crvasse, ut contingente vacatioiie, illi providcrcl t\i' pcrsona libi accepta petieruiikiue til uos idcm eflicereiniis ciim ttue serenilatis plurimiim iiiteresstit
,
; :
ceptum esse
anti(|uus, qui
ac
per ejus
nacensis
miillis aiiiiis
medium pater ille cum laiide Torn;i-
ceusein adminislnuiil Ecclesiam, in extremis vitaj sponsae suae de bac persona providendum
esse censeret, noii videbaftir ejtis vel
votum
vel
ea civitate, qua". tua esset, episcopum pi"esidere tu.T majestati fidum et acceptum. idcm
iii
egere nobisctim dticis Burguiidia' legati non seinel, sed iterum atqiie ileruni, dia'cesim Torixacensem fere totam, et reddituum maximam
cousilium spernendum, h'ciniiis ergo lianc provisionem nec vidinius, atil fratres nostri videruiit, pensata rei et tcmporis qiialilatc, iililius posse provideri. (Juod si liicc tti;e scrcnitati noii placent, non esttamen, quod cii iii tuam contu;
partem
in potestate ipsius ducis consistere, ad
meliam facta esse dijudices mus, et honoriitiim seniper
ciiin
nos
te
ame-
esse velimiis. Sed
(luem magnopcre pertineret episcopum Toriiacensem eum creari, qui sibi aniicus et carus esset propter magnas et opulentas ITandria" civitafcs
jain ad partes tua) Epistohe revertimur, eisquc quoad possumiis satisfacimus.

i9.
Dicis in primis
vicinas
.\nglicis,
in
(|uibus
status
siii
rum, (luousque tua
te nunquam cessaliidc|iiecalio exaudiatur. .\on
238
oportebit
i'i[
AXXrs
3.
(HRlf^TI
IWiO.
te diu conteudcro, si ea iiclieris qiisp ciim honestate concedere valeannis est eniin
:
lucrnin noslrum.
rc
cum
tihi
cirterisquc rcj;il)us
tc loîui
r>l. Dicis nequc Hadriaiiuin Caroli Magiii, neque Leonein Othonis ita intercessiones remisissc, iil nos liias rcpulimus, ct quod nemo con-
jusla pctcntihus conipiaccmus. Dicis

tiii
de
sccrahaliir episcopiis, nisi laudatus, ct invi^stitiis
(iominii. .lurc consiilti duple\

;
(lominium
:
tiiis
prffidccessorihus
lôntificcs in
quid fecissent
facti
illi
;
altcrum utilc. (jividicelas, ut aiunt, utroqiic jure ad te pertinct cesis directo lantum. Xam utile ducis cst, quo(" multi plures laciiint. \cc tua cxccUentia siiper cpiscopatihus liactciuis vim fccit, qui in ducatii Burgnndiff vacavcrunt (luamvis asscras, et illum, siciit et Flanvere asscras principatum driam a tua corona dependerc. Dicis tc instarc pro cardiiiali, pro pcrsona digna et henc mcrcnti niliil contra [icrsonam ejus dictum est. Laudamus hominem, et quovis
tradiint
altciiim dircctum,
duo Homaiii
(]ui(l
lioc casii
nescimus
fccimus, ipsi scimus et
nostri
ratio-
ncm
rcddere possumus. Carolus ct OUio Piomaiiorum imiieratorcs fucrc, el lioc privilcgium a Hoinana Scde obtinuerunt quod refers, propter ingentia merita, ct (|uia ila tcmpora jôscchanl, ct Arianoruin aliorumquc iKcrcticorum factiones, quas imperatorum uiallco conterere oportiiil
:
sed
ciiin
lioc
i)rivilcgiuin
ct
vcrgerct ad
noxani, rcvocatum
cst,
succcssores illorum
imperatorum
matiensi
a .Moysc
llavit,
:
illi
renuntiarunl inconventuWor-
dignum ccnscmus cui cnrdinalatus inquamvis ;cgrc signia misimus nihruin pilciim ferimus, si verum cst, quod nohis aliqui retulionore
;
:
nam
sicut Ezcchias scrpciitcm

in
icncum
lere,
eum
scilicct in
tua curia iion uti cardina-
latus insignibus, quia
non acciperctur cuin
lio-
nore decenti. Quod
si ila cst,
decet tuam excclliac
lentiam, quae dicit se cardinales aniarc, in
re ita providere, nc dignilas cardinalatus in tua
con(|uoniam idololatriam inducehat, ila ct priviicgia aufcrcnda sunt, (|ua' [iroptcr iilililalcin publicam conccssa invcniiiiilur essc damiiosa. Subjungis quod nequc Calixtus, iieque Nicohuis, neque nliiis siniile advcrsus lc atlentassct cjus, qiiod nos fecinuis. De mortuis iion
crectum
crcmo
abstiilit atiiuc
curia miuor aut abjectior quam in aliis videatur. non decere cardinalcm jiati re."iO. Dicis
cst
pulsam. Non patictur

alterius
si
ea pctierit, qua* ahsque
nostrum judicare, quod facturi fuissent in humanis agcnies nos certe adversus te niliil ex [iroposilo egimus, ncc tibi adversati sumus,
:
injuria
cum
Dci heneplacito concedi

pra>-
nequeactanostraattentatadici dehent,
in senatu Apostolico,
elegit, in priiiia
quffi fiunt
possunt. Dicis Ecclcsiam fuisse reservatam, et
in loco
qiiein
Dominus
videant ne
rem hanc
a praulecessorc nostro Calixto
mundi
scde, in hcati Pclri audi:
concessam. Cum Calixtus obiit, omnia ejus promissa intericrunt. Si vixisset in banc usque diem, vidisses cui mos gestus esset. Nunc de eo nihil possumiis judicare. Sciunt docti reservationes suas ad nostra tcmpora non cxtcndi.
"
torio, in Cliristi Salvatoris tribunali

ipsi attentatores sint,
qui nobis resistunt, et de-
creta nostra iinpugnant, et Apostolicis adversan-
tur mandatis.
.-i2.
Dicis prretcr siêm tibi cvenisse, (luod

lioncsta
Dicis oratores tuos impatienter a nohis
iii
re
tam
adversantcm invcnires Roma:
auditos fuisse, et vacuos remissos. Si lcgati nostri in tua curia henigne vidercntur ct audirentur, sicul tui in nostra, multo frequentius quain
faciunt, nuntii iiostri ad tc accedercnl.
(juoties volunt diu
num
Pontificem. Vide quid dicas

lihi
si
tu id vis
quod papa non imtat facicndum, non Homanus

Pontifcx
adversatur, sed tu
ci
adversaris, ac
Sed
tui
patri ct magistro tuo contradicis,
cujus est de
noctuque nos
adcuiil, ct quie
volent dicunt
tui
nostri vix pluribus in
mcnsihus
co|)iam liabeiit, iicc a tiiis curialibus bequaniiuam tua niajestas in nigne visunfur
:
omni audientia modesta cst et perhumana. Nescimus (|uis illc cst, qui sc dicat a nohis impatientcr
judicium longe mnjus quam tuum. lîcis, si tandem ita fiet ut coeptum est, te non abs re putatiirum advcrsiis te conceptum odium. Absit a tua honitatc isthaec cogitalio nos qua^cumque agemus iu justitia! trutina suspendcmus, ncc nos unîunm aiit odiiim nut gratia cx
lionestalc
:
auditum. Duo cardinales cx tiia iiatione ultimum in hac re oratorem tuum audivimus, Rotliomageusis et Aveipsi testari iôssunt quia usque in nionensis linem omni cum mansuetudine hominem audiquanquam respondendo aliqua ejus vimus verba parum moderata rcprehendimus. Hemisimus illum vacuum in petitione tua, sed pleniim nam gratias, quas a nohis pclivit, in suis cunctas intuitu serenitatis tuse concessimus. iJhentius luas (iiiani suas prcces audisscmus sed rci diflicuilas non paticbatur. Hic cum lihi
interfuerunt, (luando
:
tramite reclo deturhnbil. .Millc lias suspiciones, neque his aures adliibeto, qui pcssimum virus tuisaurihusinstillarc conanlur.Vclis cuncta pen-
ncque hominibiis sua> rci ntlcctis, neque cliamtihi ipsi credito. .\udivirosDeum timentes,
sare,
ctanliccnt
lihi jiidicnrc
Sedis Apostolic;pjudicia
planc cognosces ct intelliges, niliil nos in tuam ignominiam aut molitos essc, aut moliri veHe. AhAdjicis tnndcm bona, ct digna hono regc
:
sit, inqiiis, ct
"
iiilcr (|ii()s
decrcla ])ntrum
pacem
charitatem servari volunl, scintillam crescere dissidii . Idcm nos notum facimus, ncc
lc iiosi]uc
satisfaccrcnonposset, satisfccitsibi, et
acceptffi gratiee
immcmor
noslra cul])a inter

liir
nos criminalus
est.
discoritia. Faxit divinapielas
inKjuam siihoricnccastam tiiam
::
pir
ir
Axvrs
fl
in'
3,
ciiuisti
14G0.
239
ol |>iani
mLMitiJin
ilclalorcs cludant.
lilti
lalsa |)ro voris ostcniianl

j:i.
<
llicis lc ol)Scr)iientissimnni cl
obcdionaudies
si
lem sanct.T Honiana- EcclesiiV lilium. Ha?c pctimiis ne molesle pauca feras patris verba
verl)a
cliarilali?
cl
;
bis nisi bonestas et maturo (lensifalas. .Niliil adversamur, sed preces etiam bonestas immutant tempora, et iiogandas reddunt mullis cx caiisis, et mulla faciem bonesli babenf, quadiligentius inspecta injustitiam continent. Addis
te
fidci.
Neque movcaris.
:
ad injuriam rocepliirum, nisi qu;e poslulas

si
amaritiidinis
ali(jiiid
linlicnt
dnlcia ficnt
et
impotres. Injurius cris ipse,
siiie
causa
te
suavissima,
liliiim
bono corde audiantur. Dicis te oliodicnlcin. Parcc, fili. si lioc parumpcr

si
;
passum
injurias dixeris, etpraesertim ab eaSede,

ot a^quitatis.
qua' mafor esf jusfitia'
Posfremo
ncf/amns
si liliiis
oljcdientiie es. ciir 1'ragmati-
camSanctionem tenosatque defendis? Eugenius lc horlaliis est, ut illam dimitteres. qua; non est seciindnm J)eiim idcm iictiit Nicolaus, idcm rogavit Callixtus, tres Homani Pontifices. sancti
:
per amicitiam, per charitafom, iior jiacem, quam erga te servare debemus, multum rogitas, ut precibusfuis annucntesTornacensem Ecclesiam
car(linaliConstantiensicomiiiiltamus,olTullensis
episcopi translationem re\ocemus.

tot
Non egemiis
:
cl
vencrandi palres, modo nuntiis et lcgatis. niodo litleris te rojjaverc. ut 1'rafimaficam relinqncres, magni in Ecclesia dissidii ac mali
aiidivisti
iii
adjurationibus. auf tot |)rocibus
nostra apte
natiira tibi
morem
gereremus,
si
res ipsaferref
sed audivisfi
.\postolici
qnomodo
et
res gesfa est:jamTullen-
causam :nnnquam Homanfe Ecclesi;p.

pr^latis,
liac
partc
vocem
sis franslatus
,
est cx consilio universi senatus
riii ergo tua olicdicnfia ?ubi devotio?nl)i religio?plus regni tui ali(|uil)us
subb
Ecclesia'
petis
alfer praefecfus,
quomodo
venlum
fiet
quod
sine injuria?
sit,
Jam eo
id sine
quimiir
quam Homana; cmn fidiicia, sine
Sedi auscullasti. Lofelle,
est,
ut parti quffsitum jus
sine aiTOgantia,
causse cognitione auferri
non debet. Quod

litferai
nos loqui urget. Deus in terris per filium suum Jesum Cliristum crucifixum Apostolicam Scdem crexit, ac suum tribunal, et primiim csse voluit niilla potestas est, qusc liuic a?quari possif Iutbc de omnibus hominibus, ac dignitafibus judicat; tiamsolus judicaf Deus uon est de grege Doniinico. qui Ronianum Ponlificem suum esse negat pastorem. Audi quid
in te noster
: :
amor
tui oratores dixere, et tua!
si, ut sonanf, prje-
jndicium
tibi
factum putas,
et
banc translafiotibi
nem
jure exisfimas re\ocandam, judicium
rectnm ;uquumque oflerimus. Causa hiocde majoribiis est,

et ad Sedem Romanam [lertinct persuade tibi, et nullafenus dubifes, sicausa cognita invenerimus ila esse, ut arbitraris. facile obtinebis ab bac Sede qu;c \oles nihil enim magis opfamus, quam fua' serenitali per justitiam complacere. Ha>c ad tuas lifteras ad ea, ([ua secretarius fuus exposuit, nou censemus respondendum, ea enim dixit, quae de tua menfe nullo modo esse pufamus. Dat. Roma", etc.
;
:
non coUigit mecum, dispertjit ; certc cum Christo non colligit. qui cum \icario ejus non seininat. Pragmatica Sanctio, quam fui subdifi observanf, nou est ex Aposfolico semine qui[)pe quae neque aucloritate Apostolica, neque Concilii generalis alicujus
dicat
:
Dominus
Qiii
MCDLXi, Vlll kal. Maii, anno

fyS.
iii
i-.
aucforitafe firmata est
nam
et
si
decreta
ali-
Jacobus Lucensis
quonim Conciliorum
tilicum sancfioncs
est,
:
in ca inserfa sunf
nihil
tainen
ila
et Ponreceptum
.Vedioifinensi, sedi
lefjalio
renitente licet duce Ticinensi sufpcitur : insifjnis

,
uf
promulgafum
fuif, scd \el
additione
titur.
facta? sunf,
\el nnitilationc,
quod
pra-lafis tui
\afa
modo reges per fas nefasque pricommoda aucupafi, Pio episcopos ipsis in-
Nec
patriarchfirum OrientaUum
ad Piurn
mit-
haudquaquam licuit, et sinc damno animarum suarum illis ufi non possunt. Taceregni facere
qiiod
iniis
consultis prKficienti oblncfafi sunt,\eruni etiam Franciscus Sforfia dux Mediolanensis, quamvis
ipsi dexincfus,
tolis
multa laicalibusmanibus I*ragmatica
concedit, qua; neqiie huinana neqne di\i.ia jura
permittunf. Patere ba;c dici, fili, neque invifus audias \crifatem. Tui aliquando antecessores
qui ab Episad Ticinensem Ecclcsiam provehenti adversafus est, atque in tantam accensus est iram, ut minifaretur, ni alium creaPonfilici
crat,
Jacobum Luccnsem,
Pragmalicam ferme similem ordinarunt

videnfes
id
sed
Sede Aposfolica faccre non posse, absfinuerunf sequere \jestigia majorum tuorum, ot dimitte lianc Pragmaticam, quam
sine
:
episcopum Papicnsem, sc Piccininum sibi invadendam Ecclesiasticani dilioncm immissurum. Verum eas minas contempsif Pius, ac bellum se bello propulsatiiret
conciliatiirum, afque ad
Christianissimi tui
ct si
anteccssorcs ignoraveruiit qnid cst, quod reformaudum sit in Ecdesiastico rcgni tui stafu, consule Apostolicam
Scdem,
dccrif,
ct
(jikc
tnis hoiiestis dcsideriis
nunquam
atquc hoc
modo
filium
fe
obcdientcm
tcris,
obscquenfissimum appellare verisimile posimulqne tibi consules ac regno.

.'ii.
"
Dicistc niiin|ii:im procos porrexisso
iio-
consfanter respondit. Commotas denique compressit Franciscus, ct Jacobum Ecclesia sua; possessione potiri permisit. Is est Jacobus, qui [)ur[)ura sacra postoa donatus, cardinalis Papiensis appcllatus esf, doclrina' laude pra^clarus, cujus luculeuta; extantelucubrafiones, quanobis in conscribenda bistoria sunt iisui Dccreta ost lioc anno a tribus patriarcbis
iras
I
rum
({]
êrmo
liic
in
Annalibos iaducilni' de Jacobo Lucensi, qui
lioc
anno Ticinensei iafulas a
1'oatiiice dclalas, renilenle licet
Franci^ro
24M
I
pii
ir
ANKrs
3.
ciiRisTr
'
1'i(i().
iiieiitalilms Alo.\aiiili-ii)(i, .ViiliuLliciio el Jeiusole-
lymitano ad Romaniiin Pontiflcem iusignis

âlio,
(iiia
iMoyses aicliidiaconiis Antioclionus

:
pertunclns cst
ex
signilicaliant
ii
admissa ahs
se
(lecrela Concilii Florentini, oral)anlt|nc Latinos,

iit
Puucis deinde Cobelinns seculis dicbus legati ex Monobassia Pontificem adcuiit, se alque urbcin dedentes. Ea cst Pcloponcsi civitas, ad orienlcin Ciiersoncsi iii altissiiiio moiib! jaceiis, rupibus undiiiiic ]ira'riiptis liita, uiiicu
:
eorum
'
:
cervicil)us
Malmmclicuin
jiiûin
Iniituin adilu
lilius
jimcla
conliiiciili, |iorlii et iia\aliic
(lcpellerent, de tjuibus lucclradit .l(KUiues (iolie-
(]uondam ornala, LaciMkemuiKMn

nobis inccitum.
]iublicc
iiisi
olim
linus
ac
Circa lioc tempus adiit Pontilicem
fuissc (]uidam o]iiiianlur, Ciiccia' rubiir ac cu-
.Moyses arcliidiaconus Aiitiochenus, vir Gr<Tcis
lumen
Cyriacis lilleris
eruditus
ct
inagni
a|)ud
Legali
auditi
Rcs])ice nos, Pic

]iorrigis,
pra:'da
Orientales nominis.
riinl
Hunc
tres palriarcliaj inise-
Pontifex, dixere,
manum
Antioclienus, Alexandrinus ac Jcrosolimialii
Turcarum suinus. Demelrius PalcTologus

:
iiosler
lanus, ct plurimi
priiicipcs Cliiisti cullorcs.

:
Lcgalio
(^jiis
liujusmodi fuit
iii(]uil,
Vcnissc olim ad
iin|)eratorcm et
l'oiiliflccm
Eugenium,
domiiius fuit id ad Turcas dcfccit iiosqiie iii eoruni jiutcstalem traducere adiiisns cst sensimus ac ])rtevidimus dolos, aiceiii invasimus,
:
palriarcliam Coiistantiiiopolitaiinm, et in ConcilioKlorcntino,nomincOrientalisEcclcsia},cuin

Occidentali
clausiinus, accersivimus
de
iirocessione
Spiritus sancti, dc
uxorem ejusad viruin remisiiiius,Turcisadiluni Thoinam Dcmctrii fratrem, rogavimusquc urbem quaj sua esset, ger-
igne purgatorio, de
pane azymo, de primatu

:
mano ad
liostes deflciente, ut acciperet ac
de-
Komamc
EcclesitC, et aliis plcris(|uc, dc ()uil)us
antea disceptaverant, convenisse decrctuinque deinde fuisse factum, quod tres patriarchae, qui miscranl, nou susccpisscnt, satorc zizaniarum deindc liono commotos spirilu, impcdienlc conventu subditorum habito, suscepto per omniadecreto, Romano Pontifici scse commisissc, velleque illi tanquam Jesu Christi vicario deinceps obtemperare, atque ad ea enuntianda se missum. AudivitPontifex legationem etprivatini et publice, et coUaudatis (latriarchis, scripta
:
fenderet. Negavit Thoinas eas sibi vircs essc, quibus tueri iios possct, hortatusque est, ut vel
te vel
alium dominum assumeremus. Consilio

])ieta-
bis de rcbus babitu, jdacuit (imiiibus ad
tcmluam
tem
miseris
;
recurrere, tibiquc ])0]iulum et cixita-
tradere. Accipe igitur sui^plices, ac subveni

iic
conteinpscris
urbcin
nostram
ad.
rcs in CriEcia gcrendas accommodatissiniam. Si
classem stalueris iii Orientem mitlere,apud nos slalioncin ct lulissimum refugium invcnict si iios rcliii(]uis, cogiimir juguin suliirc Tiircarum
:
quae Moyses atlulerat, in Lalinum translata in

archiviis Ecclcsioc
noii sine tuo dedccore, cl rcijiublicffi ChristiancT
Romanfe rccondi
propria remisit
jussit,
.
i]i-
maximo
u
dclriinento.
liis
sumque donalum ad
36.
Molus
Poiilifex
illachrvmatus
est,
:
Monobassienses Pontificio imperio se subAdjungit Cobelinus insignem aliam mittunt. Monobassicnsium lcgationem, qua fldei et imperio Sedis Apostolico: se addixerunt. Munitis-
mundanarum rerum varietatem animo volvens

civitas Cra?ci;e
nain qua' olim Oricntem potcntissimis classibus infestavit, orbisque magnam partem sibi subjecit, eo dcinum
ct
domina Asiam
sima situ est ea urbs cincta undique ruiiibus, et angusto tantum tramite adeunda, unde Monobasiae
i-edacta cst ut starc
non
posset, nisi
dominos
in
nomen
traxisse refcrt Phrantzes

facile
cicterum
mari imminet; ut
ejus imperio ob egre-
gium ])ortum jiotiri aptaque sit urbs gerendis rebus ad educendas in Turcas terrcslres copias. Excepti illi a Pio fuere pcrhumaniter, et in RomaucE Ecclesiaj clientes, nuncu]iato fldei sacramento, admissi rem gestam narratliisce verbis
; '
Occidente (luanat, atque illis sese dedat ct commendet, quorum ingenia prius et opes contempserat. Jannotius, quem supra in Peloponesum ex Maiitua inissum relulimus, legatorum
comes
fuit,
multaque dcMonobassialocutus,
si
lo-
cum
natura munitum,
parvo prasidio dcfeii-
datur, inexpugnabilem dixit,

exhortcitus, ne
Pium magnopere
Graecia' oc-
tantam recupei'and!E
Gobel.
1.
IV.
Plir.iiitz.
I.
ui.
c.
i\.
'
C.obcl.
I.
IV.
Srorlia, obtinuit. Porio
viruin liunc
Lncensem
fuisse,
concesserint.
sententia
(jni
noveriiit illum plns vice simplici
uoa (|nideiii Lucensem sese in
in urlic natuiu, sed
in
Lucensis ditionis oppido, erudili omnes facile
snis Epistolis appellasse. Sed de ccrto natalls loco varia fuil doctoruni
quam tamen modo scripta ea de re clegnnti ai- erndita Dissertatione sustulit vir eruditns, congregaliouis mea; Inmen P. Seba; stianns Pauli Lncensis, qui addnctis documentis demonsliavit natale ejus solum non quidcm Piscieuse oppidum, tunc Lucensis, nunc vero Florentina! ditionis, sed locum liumilem, Pontoro appellant, prope Viila; Basilica; iiobile oppidum fuisse. Rei lideni posteris cxliibent veteri
geiililiLia, qn;c a;dicul;c cnjusdam, sninptibus ejusdem Jacobi, in loco natali e.\citata' faciem exornant. Ev Amalnatornm familia, potenti olini inter l.iiceiises; tiinc vero potentia ipsa sua, ihidein scd alibi satis adliuc llorenli oppressa, satus, a Piu 11 inl'iccolomiaeam, specie qnadam adoptionis, ascilns fuit. (Juam Poutificis graliani viio conciliavit ingenium singnlare, eloquii candor, in negoliis Iractandis dexlerilas cum prudentia et lide conjuncta. Eo Ponlilicis favore velificaute ad summas qiiasqne
pictnia nnnc [lariler conspicna caidinalis ejusdem insitrnia
dignilales, itinere satis expedito, perveiiit.
Nam
principio quidem apud Callislum

infulas obtiuuit
;
III
dcin ct apud
cumdcm Pium
II
a secrclis adstitit
tuni
denique viginli post menses, ut ipse in secundo Commentariorum suorum libro testatur; adeoque anno sequenti, el (|uidem niensis riccembris die xviu, Ciaconio teste, S. R. E.cardinalisrenunlialus fnil annoque tandein lacDLXXix, die IV id. Septembrisobiit, siiperstes taiuen apud seram posteritatem scriptorum suorum fama perseverans. Edidit enim prater Epistulas sane multas el cullas, Comiiieiitariornin librnm, quu sui temporis res per qninquennium gestas usque ad annum mcllxix persequilnr. Ca;tera lanti viri adlinc latent, quorum obliviuncm seu jacluram, piicscrlim Commeulaiii de \itis Pontilicum
Piceni piafectura ab
codem donatur. Hoc vero anno Ticinenses
Romanorum,
eruditi
omnes dcploranl.
Mansi.
i'ii
II
ANxrs
3.
CHRISTI riflO.
(les|)oli liuc
2/H
ipsam deditionein
coiis|)cctii
jiiri,
casionein praeteiiniUur.'L Aaiuiil ['oulilcx, jiissisqiie lejralis in
V(!nientes lianc
ef
sua Aorba jiirarc, Monal)assiam

iii
in
collegio fralrum
[)ra'Ialorum
siio ct Kcclesi.T llomaiuL' iiomiiic
(lcdilioiicni
fcccrtiiit, Tlioinas([ue i[)se
omiii
(|uod sibi
acccpit, inisso prslccto,

et
(|iii
popiilo Jus liiceret,
lortc in eo loco com|)eterct, libcrc cessit. Est ca

civitas,
il;i
annonaiii, cujus cral vacua civitas, ministra.

.')".
opportunilate
ut
noii
loci,
ct
pra?sidio naturaj
liitiim
ret
disjinsita,
solum
rece[)tiim
(lausain
ol)
(|iKUn .Monoljassicnses
iii
Sc-
(lliristianoriim aiixiliis illuc lortc iiiittendis, scd

lacilil.ilciii
clis
.Vpostolicc fidem
',
apcrit I'lirani/cs
potestatem vciicic, iiimiruiii .Maliomclem, (luin

ac
(|iiiM|ue
ad rccu[)crandam l*eIopolloc ad
tibi
iicsum datiira
tiiam
XII
;i|i|)arcat.
Tliomas .Vcliaiu' dcspola rratrem |)(Miieirium id) initum cuin Turcis ffpdus hello urgeliat, et Messeniaci sinus urbes ex[)Ugnal)at, utriusîue,
scii liostis
signilic;iii(liim
consolatioiicm jiutamus, etc. Dat.
Se|)tcmbris, Corsignani
.V.t.
amicusve esset,oppriincndi occasio:
jirovolasse itaque maximo succinctiim cxercitii S|)arlam, cjiisquc virilnis imparcm lcmefrium vcnieiili oliviam proccs-
iicm
arripiiisse
De ea .Monobasicnsiiim deditione volunhiiia. ;i(I(licla(|ue Ponfilici fidc edil;e sunt [uiblicT Tabuhc qu.Tin arcliivo UomaniK Ecclesi;c
fiierc
rcconditic,
ut IMiis
in
lilfcris
',
[troximo
(juibiis
amu) ad Moncmbasiotiis
Centilem .Miireollum
exciper(!,
jiissit.
"
datis testaliir
scque etSpartanos illi dedidisse. Redactus ila in .Maliomctis potestatcm Ucmetrius principatu cedere Turcico(jue adjungere imjjcrio, tum qui liliam tlioro .Maliometi jiingere jussus est
sisse,
:
[irajfectum
.Monembasia'
tradere
illii|U('
arciiiiii
[lofcsfalcm
Pius, etc. dilectis civibus habilatorihus
nuitirc conlra iion ausiis nobilcs (Jivtcos Tiircas(|iic
et incolis Ecclesiasticis et
sajcularibus civitatis
.Moiicmliasiam,
iihi illa
vcrsabatur,
niisit,
nostnc .Mombasia;, provincia3 Lac;cdcinoni;c in

Pclo[)oncso, nostris ct S. R. E. devolis ct fidclihus subdilis, salutem, etc.
ut rcginain ad sponsum deducerent, url)is(]uc dominatiim occiiparcnt at.Monembasiotic, lior:
tatore .Manucle 1'al.Tologo arcis prtcfecto,

iiii
Deme-
negarunt urbis dcditioncm se facturos, cum illa pr.Tclarum ob silus munitioncm natura' donuin esset, ac non nisi nutui diviiio ol)fein|)craturos, nec de iis, (|u;c Deus condidisset, decerncndi ullain babere potestatem mox vero Thomrc Despoto sc cominisisse, illunniue ad Pontiliciam ditioncm ipsos
(|iiidcm liliain dimiscre, at
;
Paucis anle mensihus venerunt ;id |)r;tsenliam nostram, dum in civitate Senensi cum nostra Romaiia ciiria residebamus, in frcquenti audientia, assistcntihus ihidem vencrabilibus
<<
fratribus, et dilcctis
filiis
nostris S. R. E. car-
dinalihus,
j)isco[)is, et
ct
divcrsarum
civitatum
oratoribus
honesti
arcbiect
dilecti
episcopis, et pnplatis, ac
regum
,
[)rincipum
lilii...
([uorumd;im
ad elicicnda auxilia fraduxissc.
vcstri
oratores, viri
et graves,
Exclusus a Monembasiis Mahometcs iii Uordonios duxit - excrcifum, qui inox pr.Tci|)ili luga oppiduin deseruere inde sui terrorem (>astritzensibus ostentavit, qui spontanea dcdir>8.
:
lUTScntibus etiam ibidem dilectis filiis Joanne de llaglis, et Ziinono de Crema milite Iionorabilibus oratoribus ad nos missis dilccti lilii
nohilis viri Tlioma; Pala?ologi despoti
iliiisliis.
Acbaia!
lione
jugum Turcicum
sine
mora
subiere. At
audicnfihus, inlelligciilibus
noiiiiuc' (iu()(|uc et vice
:
cf a|)|)ro-
(luamvis Dcmctrii fa-dcrati, acsoceri .Mabometis

clientes essent, ea deditio
huntihus
ipsius
tain
Thomic
non
profuit,
cum
is
consentientibus
vestro
enini
Ecclesia-
(^hristianorum
rabie
carnifex
haurieiidi
sanguinis
sficorum
quam
ac
percitus, sprcla data lidc,
ipsos partim
rumque,
ct
civitatis
s;ecularium civiiim incolanomiiie et vicc, nohis
palis suffigi, partim capite fruncari jusscrit, quare .Monembasiotas sibi piTclare consiiliiisse cognitum cst dc quibus antea dicta ex IMi Poiitificis ad cardinalem Bessarioncin iii (iermania legatum lilleris ' confirmantiir
:
et Apostolica;
Sedi civitatis nostrae Monabasia>,

prsefcrliir,
\estrum, ut
omnium
solemnifcr
et
evidcntcr in [)rimis
[latrio
vesfro
sermone
deditionem lacicntes,
et
homagium tanquani
Pius, ctc. .Monobasienscs AmorreaD (id est, Peloponesi, vulgo .Moreaci civitas, videntes des"
Acro et indubitato vestro domiiio [iro iiobis et successoribus nostris iii [icr|)etuiim lam iii spiritualibus quam temporalibus, tactis am-
potiim
Demetrium ad Turciim conccssissc, cum

iiiis-
dilectus filius .lannonus (Iremensis, quein
sum
a ducissa Mcdiolani in
loccrum
illoruni
babus manibus sacrosanctis Evangeliis, genibus coram nobis llexis, in lorma [)er .\[)Ostolicaiu Scdem servari consueta, fidelitatis juramentum
prrestiferiint,
|)rivilegia
praisidium nosti, illuc fortc appelleref, libere se ipsos et civitatem Roinan;c Ecclesiic dediderunt, fidelitatcm([ue ipsi Jannono, nostro
nornine recipienti, cum solemnitate jurarunt. Oralores quoquc una cum oratoribus Thonuc
supplicando etiam, ([uod nobis qu;e hactcnus sub des[iotis aut quil)uscum([ue aliis dominis vestris in tem[)oralihus babuistis ac etiam in S|)iritualibus, diguaremur in omne tempus robur bahitnra,
vestra,
confirmare nostra
'
et Apostolica; Sedis
auclori-
Pliranlz. lib. iii. c. 24.
Eod.
lib.
c. 2:i.
.\.
'
l.ili.
bwv.
Lib. XII. p. 2S8.
p. 1:39.
AX
TOMLS
\\\\.
R.n.N-.
;il
PII
lali',
II
ANXUS
'A.
CIIUI.STI
1'it')().
,i|iiifl
siiccesporos iioslros
eoii(îii
iiMiort'
nius, lcialiiiii
nosfruiii isfiic
niifferenins,
i|ui
[lormansiira.
Quoriim nos
siipiilicationibus
ct
votis,
incli-
posscssionem defensionemqiic dominii tui susciperel. Ad ba^c, dilecte lili, respondimus Ro-
iilpoio iioiirslis et rafioiiniiililnis grafiose

iiati liliciiler aiiiiiiiiiiMs
mano
darc,
iiiilla
Pontifici noii coiivenire licenliam cniiinani

iit
consensimiis, proiit ox nostris snb data Senis Y id. Septembris, 1'ontiricafiis nostri anno lerlio siiper inde conef
cnm
inlidelilnis
|iaciscatur,
(juoruni
:
lcclis lillcris pleniiis conlinetiir. 11

tlicta eilcclnaliter
anlem
pra>-
suum
dcbitiim consequanlur
conventio Dei olfensione est vacua miltcre autem legatum, qui loco tui partes illas tutetiir, diximus nec ulile ad id quod qiianitiir esse, nec nobis propter impolentiam facile. Ve-
etrecUim, millimiis in prtfsentiarum dilectum lilium Genlilem de Mareolfis de Spolelo, ut a
rnm cum
et
eis,
Veneti paratam classem,jam liabeant,
polentcs
admodum
sint,
inlercessuros cnin
vobis posscssionem realem, actualcm et corpo-
ut dominii antedicti
protectionem capianl,
ralem
Monabasia; ejusqiie arcium, forterrarum et lenimentorum per re(1'ptionein clavium, portarum civifatisetarcium
civilalis
nec diffidere nos

lein
liia;
id esse facluros.
Hoc
idein aii-
laiiliornm,
nobilitati
per litteras respondemiis,

esse in
|)rin()[)us
dolenles adinodiim inventam non

cipibiis
fidei,
('.Iirislianis
prtediclariini
reiiuirat
et
inlroeat,
recipiat et
cam devntionem
lu;e nobilitati
ad
civitatemqiie ipsam atque omnes et singnlos ejiisdcm, et locoriim pra^dictoriim

iianciscatnr,
quam sperabamus,
iit
nec tales esse nostras

anxilia prac-
el Ecclesia' vires,
personas ulriusqne sexus noininibus prEPdictis ad fidelitatem, devotioncm, reverentiam et olKKlientiam noslram, et sancla' P.omana^ Ecclesire, et eoriini regimen, dominium et gnbernationcm, nominibus pra^dictis
et
liomines
stare possiiiins, qiiae constantise et operibus pro

liile
snsceptis deberi cognoscimus. Propositum
antein Irauseiindi ad defensionem anlcdicli re-
recipial, leneat, regal, giiliernet et adminislrel,
aliaqiie
iial et
omnia
ct singiila
iii
faciaf, ordinel, dispo-
e\c(|iialur, qua'
prffdiclis,
ct circa ea
lienemeritum memoras, pliirimum conimeiidamus, non dubitantes adventum tuum magna^ illi ntililali ad omnia bene gerenda fiifiirnm, leqiie cx eo pluriiniim verae laudis esse consecnlurnm. Confidimus quoque
gis.
qiicm de
le
noveril o[iporliina, quocirca, etc.
Dat.
Romre
Itomi-
regiain screnitatem siiam baiic fidei pra^s^tanliam
apnd
S.
l'elrum
III
anno
incarnationis
alleiulentcm prannia retribuliirum, quic in

necessitate sunt debita, nosque ad
lilteras
tali
nica> MCDI.X,
kal.
Marlii,
Pontificatns noslri
eum
efficaces
anno
iii
dedimns,
lianc
ct
vcliementer snmiis hortati,

grale suscipiat, dignamet
ScanderbcrjKm Pontifcx firatuhiinr, quod Ferdinando S/citlo opem clientelarem fcrre medifatiir. Snbmissa sunt teniies in Peloponesiim aiixiliares co[iiir, al(|ue ideo ea peninsula ac Tliomas in Turcarum polestatem cecidit dcspota Acliaiff celeri fuga proripere sein Occidenlem coaclus est, ut dicelur inferins, quinetiam ob Fcrdinandi ct Galloriim in Neapolilano
CO.
ut
menlcm
in
tnam
fidei
que habeat ejus
constantia? rationem,
quam
pancis invenit. Non dnbifamus

te
suam
esse
scrcnilatem nostras exhorlalioiics, et facta tua
intuentem bonorifica gralitndine erga
usurum. Dat. xxix Junii, etc . 61. De Georgio Scanderbego meminit RaVolaterranns ', ac tres familias fuisse dominatrices, nimiruin Comnenoruiii, Arianitarum, et Castriotarnm expulsas aulcm rcgno se vidisse ait: addifque patrem Georgii Joannem Doberiensem interiora Albapliael
regno bella Scandcrbegiis, qui iii Oricnte infeliciiim (llirislianorum iinicus defensor crat, laliiriis 0[)cni Ferdinando, cnjuserat cliens, principatum enini Alfonso regi, nt euni conlra Tureas videtur addixisse, antequam Macetiierctiir, donia abiret, Piuin consuliiil, qui i|)si lioc responsiim dedit '. Pius papa II Scandarberg, salulem, efc. n Dilcclc fili, efe. Veniens ad nos dileclus filius Martinus Misiachiiis miles ct Iniis orator,
retulit
olim
Ejiiri
nice
tenuisse,
minorcm nafu
(ieorgiiini
petitnmqne bello ab Amurathe pucrum annoriim novem obsidem dedisse, tum subjicit Hic
filium
:
:
etindole et virtnle crevit lieroica, ct robore corporis incomiiarabili (|uapropler Ainnralhes eum in snani seclani ascivil, vocavilque Schan-
nobis,
rcgi
quemadmodnin
in
in his molestiis,
filio
quse
cliarissimo
Cliristo
a suis
Ferdinando
derbech, quod lingua Tnrcarum Alexandrum domiiuim, sive inagnum significat. Hic plures
ei |)rovincias
Siciliffi
illiisfri
Iiostibus infcrunliir,
acquisivit, inler
qnas
et
Moesiam
statueras fidelis
in
rili
subdili
olficium adimplere, et
regnum Neapolitannm
lua
o|)ein
afrerre.
cum
iion
sine manifcsto
ailveniens illi pro viAddidit quoque quod, periculo aniissionis locoliiiis

iit
adseeuUis Gcorgio Wcheruch despoto, ac Novomonte ejns regionis melropoli expugnato, ubi auri argcnlii|iie fodin;e dicuntur esse. Exlincto
palre, ac fralre Caragusionatii majore, Georgio,
riim, quEfi in Albnnia tcnes, disecssns

I
cssc
qni erat obses a[)ud Adrianopolim,
Amurathes
IV,
ossit,
permitlcre
libi
vellemiis,
si
ciim
regnum palcriinm
Iradidit. Interea
Engenius
Turclio posses pacisci, vel
Iioc
non probare-
audila fama, hunc per nunlios et litteras ad no-
l.ih.
lircv.
11.
1G3.
'
Viilalcr.
1.
VIII.
rir
ir
annus
3.
cilKlsri
l'i(i(i.
2.'i3
slros ot fideni
prislinani trudiacre conaliir.
lilc
grucret, jussit
'.
.\ucliis
iii
|)orro
Kcclesiaslicis
,
confeslim obtemperat, ac rehellans tot pro reliyione res gessit, qiiot antea contra ac de iniproviso Crojam, Sfeligradum, Stelusium, Modri;
copiis Ferdinandus
signa extulil i[)sos((ucal) agroruiu grassalioiie cobibitos intra

(iallos
sinm
et
Ternacium oppida
in ea regione occuiât.
Sarnuin compulit cumqiie extrabereltir obsidio, timens ne sui jiaulatim dilaberentur, vi

:
.Vmnrates contra euin Asainltecli fratris ejus lilium primo, deinde Lranuin duces cum copiis mittitCrojam. Quatuorjam menses obsidebanl,
ctim
iniiritur,
()|i|)idiiiu
ca[)erc constifuit
essef,
sed
('11111
imîressio
ac filius Maliumellies niissis
toti-
Joannes Lolliariugi;c dux [iiincepsque Tarentinus adeo fortiter Fcrdinandi excepere ini|)cttis, tit cjtis cxcrcittini coiicidcliostilis
lacta
dein ducihus, (juos

instauraf,
bassas
vocaiif, Iriistra vires

niaiiii
iiiiicii-
riiit,
ac Ferdinaiuluni .\cap(jliiu f:iga sc [iiori([iia
cum
ille
semper parva
|icrc coegeriiil, \\v
cladc Piiis
scri[)sit
:
liaec
ad BesItalia
stint
tes liostitim catervas funderct ac futraret.
Scd
ct
:
sarionein
[>ra.'ter
cardiiialiMii
In
iino
tcmporc Vcnctos quo(|Uc bclh lacesschat

fiiit, (|iiotl
illi
rcgiiiim
:
Nca|)olitantiin
(|uieta
causa
paclain pcciiniam niajori-
i)US stiis ol) ablata Aibaiiia'
oppida pcndere nc-
gabant. Itaque Dyrracbiensem, dciiulc Danicii-
ad se|)liiiiiiiii .liilii, Ferdinandus i'ex ctim obsessos boslcs iiiijirLKlcntius aggrederetur, insigncm cladein acc('i)it, (jUce piene explooniiiia
sem, Scodrensem, et Drivastensem agros late popiilatiis esf, Venctoriim o.vercitum ad Driiiuni
tliniiiin
ratain victoriain de
latiiii
manibus
suis eripuit
jiau-
sctamencollegit, ctad novaindefcnsioneni

uiidiqtie contraliit, ctc. Datuni ultima
''.
occurrcntem
fugavil. Taiidciii iiitcr cos
(|tia' |)()tesf
conventum sequestra pace per Anfonium Venerium AlbaniiC provisorem, ut illi Scodra, et
.\rgo (|uem
cefieraf,
Jtilii
ccdenti
mille (]uiiigentos
res [irona,
aureos quotannis
IMi
11
friljuerent.
Post h;ec
cum
(;allis victoria, omnia ad victoFerdinando as[)era visa stinl; Salerui princeps, cui efiam jiarebat Xola, dux S. Marci,
(i:{.
Parta ea a
Ponlificic
nuntiis soUicitatus auxilio Fer-
et
dinandi regis in Italiam trajiceret, eum Haroli a principe Tarentino, Joaiine .loanne Anfonio (|uoque Renati regis lilio Andegavia; diice, ac
claritate
opibiis et sanguinis (Jallorum [lartes transiit '. In Aiirufio autem Piccininus contra Ponliliciastir()s
universa Severina
conspicua
in
rum copiarum
auxiliarium Ferdinandi duces,
Joanne Piccinino obsessum
e vestigio liberavit.
IJomam deinde cum

meavit, ubi parvo
ptus dicitur
.
vcnisset,
mox
domiini
re-
nimirum Alcxandrtim Sfortiam et Fridericum comitem rrhiiiatcm, magiiam [lugiiam conseruit,
tempore veneno absumAdditVolaterranus illius uxorem

jiosf
sno lem[)ore vixisse iXeapoIi, ejus(|ue tiliiim a Maliomete fuisse pulsum. At de liis poslea. ()2. Res SicuLv primiim Ferdinando adversai, dcin opera Pontificis restitutx. Cceterum boc anno Joaiines dux Lotbaringia?, Henati regis procefilius, pellectis ad suas partes plurimis rihus, inter iitios eniinebat Joanncs .\ntoiiitis Lrsinus princepsTarentinus, Antonius Caldora, Petrus Joannes dux Sora;, Nicolaus Cam[)ibassi
in qua multus utrin([tie fusiis sanguis, pendente et ambigua victoria, carnpo tamen hosfcs cedere cocgit. (îclcruin admoniiit Lrhiiii comitem Pius ', ne liostes ad ccrtanien admitterct, cum (ialli mora, non impetu frangendi
essent
Vicinitas,
:
in([iiit,
judicio nostro est

si
plena [lericulo
accc[ita cladc Sariiensi,
alia
'
nunc
infcrretur, acluin esset de regno, {nem[)e

,
.\ea|iolilano
ct status
nostcr
[lati
facilc possct.
tiia
Proiiuic etiain at([uc ctiaiii vidcat [irudentia

i|iiaiitiiiii
fditiiiia;
sit
comiiiillciuliim.
liostcs
[lalicntia
Melins
comes, Hercules Atestinus, et Piccininiis miiltarum copiaruin dux, qui ex Piceno, quannis
Pius Ecclesiasticas illi copias opposuisset, iii Aprutium signatraduxit-. tentato frustra Asculo, et vevillo Ponlificio ad dcliidciidos Uomaiiic Kcclesia; vectigales abusus, late victorias protendit,
[dcrumquc franguiitur
arinis
:
quam
ct tein[iiis
iiuilta
solct aflcrrc, (iiue ra-
tione praeveiiiri
Jtilii .
(>i.
iioii
[lossunt.
Dat.
Senis xxvi
Saliihrc
cial
Ponlilicis consiliuin,
coIla[)s;p
tit
etiam Ferdinandi res

sunt,
(iallis
ita
ct
Aquila,
'
Luceria, Foggia, Sanseverino,
im|)etu post
mora restituta; Sarnensem victoriam a

si
Troja, Manfredonia, plurihusque aliis urbil)us
op[>riini
poterat,
fugicntein insccuti
Adversus tiuem Pius ex inito ctim Mediolanensiducefa'dere auxiliarem exercitum, Simoneto duce, Ferdinando suhmisit: tiim illtim
potitus
est.
vevsus Xeapolim
moniiit
*,
ut tiallos [iropere ex[)Ugnar(,'t, ciim

in
Cenute classis
iiistrueretur.
ipsum, opem Gallis allatura, etiam vereretur Pius, ne Calli bello ah i[)so [lefiti Avenioneiu o[)|)ugiiai('iit, Fuxensein cardinalem, qui Venusinum coinila-
Cum
casu trepidantcm, Fcrdinando addiclam, sigiia convertisseiit nec dtihiiim crat Andegavense nomen plures sectatores vcteriim partium rcpcnte in ea rerum conversionc excitalurum dederab|ue iii inilitari colloquio id consilium Joaiini dti( llenati rcgis tilio Cussa [ineclaius dux, (luod oiniies erant amplexi vcrum Joannis
iii()()inato
neque
admodum
:
tum
'
regebat,
tueri se fortitcr,
si
qua
vis in-
Antonii principis Tarentini seutienlis prius
lini-
t".olleniil.
1.
VI.
Gobel.
1.
IV.
iii.
1.
VI.
>
(.ollciiul.
'
Pius
lib.
bri'v.
|i.
p. UJi,
llmi.
[1.
IjU.
linhel.
1.
IV.
1.
VI.
Lib.
bav.
l;i2.
IMI
11
ANNU.S 3.
CHKIST!
I.'i(i0.
limas iniios in polnslaloin rodigondas, nt coninioaUis Xoa])oli iiiforohKloronlnr, \ioit anctorilas.
Est in ca civitalc rector iira-dictus, oinncs ad nos inclinant cariint

:
iiiicni
:
iinooiinlra
ai\
snm])tum
copias
lanensi
:
Plnriinuni ilai|ne tcmporis oa in ro coniaccras rclccit ao iMMciinandns

,
]ioi)iiIuiii stat
nninifa pra^sidio yiarooiiis oninilis.
tuin inissnm a Pontificc

siiiisidiariiim
:
acducc Mcdio()iio
acco])it
cxcrcitum,
doindc Caiios attrivit at dc iiis postea. Nuuc insfilntam narrationcm rc])etamns. Oi). Diim Sariionsis victoriio a C.allis |)artic fama pervadohat Acapolitani rcgni nrijos, ])lurcs(|nc in iis conversioncs excitarot, Tcrraoiiia, qntc al) Aifonso rogc Aragonnm Eugoiiio, diiin
Caiiicas parles tnoiialur, crcpta fucrat, et a Fordinando ad duo lusfra vicariatus nomino rotcnfa,
iiliiis
Uo in liunc niodum pcndeutc, (luantum |ioricuii immincat plane debes cognoscerc. Si vidcrint Tcrracinonscs nos expugnationom arcis toto liossc non aggredi, ad hostes divertent, qui poterunt qnod quantnm rebus tuis etnostrisconduoaf, ol)scnrnin non est. Xoli commiffcrc, nt
:
scandaluin
Ecciosirt' fiat,
nnaqui! oiicra
iios ot iu
civitateui iilain iôrdamns. Expodifius Judioaviiiius, nt sfatiin inandes arooin Iradi noslio roctori
:
ct ita facias ])ro statu

iii
amfiorum, rogainiis.
fibi
Unid(](ii(l
inifaliitur,
inora sinistri accidot,

p(iMiiloiiti;c
soli iin:
jugiim
cxcussit,
Pontifioinni(]uo
'
noqiio crit
loous
aroc
Landiims extuiil Poiiiilov nomcn commcnda\il(inc facinns Terracinonsium iira^sidom, (jni Tcrracinam EccicsiaCainpania> sfico jirai^sidio muniverat atiine liajc ad Anfonium Piccolominacum nepotem, qui aliquibus
im])loravif.
,
voro
ea
])or iios reco]ita, niliil
tua sorcnilas piirdit;
tibi
;
jirius
ex loco ilio manet commoditas, qua) omnia nostra salutcm tuain opcranfnr
:
noc ininus pro

tur
:
tc
qnam
in liac
nil
mcdiuni
pro noiîs dcdifio patire est; aut nostri luturi
impcrio prfeerat, scri Uiiidiiuid suiivontionis dari possc Terrapsit ' ciuensil)us vicics, ne iirjctermittas perniciosum essct civitatom illam in manilms liostium devcEcclesiaslicis oojiiis
: :
cnm
sunt Terracinenses, ant Gallorum: tui csse iiolunt. Considerarc nnnc debcs, quid inagis cxpediat.
Xos molestissimum habercmus,

si
et ingrata?
inentis jiidicium,
quae nostra sunt malles ad

Castilione
niro,
quod futurnm coguoscimns,
nisi arx ccic-
hosfcs
quam
ad protectores tuos redire procraiii
riter recuperelur, scril)imns rcgi, ut tradi iilam
slinaiido, et deficiendo.Vidisfi (|uid
faciat;
veremur nc lentc id agat , eoque argumento plurcs ad Ecrdiiiandum litteras dcdit, ac primnm demulcere ipsum conalns, profcssus
cst
'',
accidcrit, ctc. Dat. Senis x Septembris . ()7. De Tcrracina recepta ctiam fccit ccrtioMcdioiani roin Eranciscum Sfortiam ducein
nullarationc ad defectioncmTerracincnscs
:
a se pcilectos
"
Testamur, inquit, Dcum,
ciia-
Pius, nec amplius illius cives Eerdinando posse suiijici ne RomanEe EcclesiEC clientes, qui ad
ojiis o])cin
rissime
nos nil ialc antea i^rtesensisse, ncc 0])inatos essc Terracinenscs ad iioc dcventuros mira cornin fnitvoluntas, mira deliberatio nulla instigatione im]iulsa . Cum vcroarx a ]ira'loofo Aragonio adiiuc teuercfur iilnm Pius monuil,
fili,
:
'
confugerant, prodoro îdorotur.
Loiiiri
tainen tot rationibus l''cr(iiiiaiidus non iiotuit, accrboque ferens aniino Terracinam ad veterem
ot
;id
jiistnm
dominum
roversam, .Maroonii coniifcm
nt
arcem
i])sam,
quam
Ferdinandi nominc pnePontificii
cain rocuiioiandam diriiiicndamqno inimisit. Inita ])Ugna, iidii sine damno pnlsa; sunt Eerdiiianili
sidio instructam sorvabat,
exercifus
ditioni
oopia' \irtufc Pazagli;c, (ini fessis Terra:
duci tradcrot
tum Kordiiiando gravissima argn'',
cincnsilius opportuno snbsidio veiiit

visis, pra?fcctus
(inibus
mcnta
attulit
ob
quffi
EcclesiaslicaB
Terracina' arcem rostitui iiitcresset cuin maxiine ad C.allos ]iofius dcsoisccrc, quain ad ojus rodire
iin]ioiinin
Aragoniusincolumitatem pactus oidem Eoclcsi;^ arccm dedifionc restifuit, iitnarrat Cobcliiuis

<(
'.
Torraoinenscs decrevissent. (i(i. Pius ]iai)a ii regi Eerdinando. Cliarissinio lili, clc. Crcdimus nota
soronilali, iiino ajiud
Prius(in;uii Iloinam redirct Pontifex, Tcr-
ossi;
:
raciiicnscs civililins acti discordiis tumuitnarc iiitcr sc ccc])crniit; despcrantcs cnini rcs Ecrdi-
\{\:v
Torracinam suntgcsta
:
vicercoi\ilas sponic sua oiannnil Ecclesiain casfcliani filiuin comprciiendit, "em lunm ct
nandi secundari posse, cujus apud Sarnum vircs cccidissent, alii Gallorum, alii Ecclesijc prasidiiiin
iiii])Iorabant
vicit pars Ecclesiastica,
ct
causani allegans, quod pcr cos prccsenseral io(uin illum vciuli debcrc. Timet ex lioc mofn le ollcndissc, proptcroa(iuc rcdifum ad tnam scrcnitatem tuiuin sibi non putat. Hoc dixerunt
rcm suum
positi.
rectori nostro Cam|)ani'-c, iioc nobis pcr oratoexpoiii fecerunt, asserentes iiassuros
sc i^rius oninia cxlrenia, (|uain
])riusquam Galii suis opem aiferrent, civitatcin Ecclesiic noinine percurrit, cffpitquc arcoin o])pugnarc,in (luacratEcrdinandi |)ra?l'cctus.Missis ad Ponlificem legatis, (|ni opcin rodcuntilnis ad Ecclesiam postularcnt, nain Tcrracimi juris Ecclesi;c fiiif, Alfonsus eam Eugenio IV partim
dcdoiilibus oivibus, parliin jicr arma surripiiit, iicc rcddidit, facta pacc. Pius api^rolâto Ecrdiiiaiidi rcgiio if;i dimisif, uf post (liio insfni aif
mulafioncm
pro-
Adjcccrnnt (luoque, si eos noj.jonuis, invonturos se domiiuim, qui curain sui suscipiat.
Ecclcsiain rodirct
1
atouiii
jaiii
suoiilc iiigcnio a
Lib. brev. p.
^>
m.
Pag.
Uo
ct l')2.
^ Eaii. ijag.
"
-^
Ib.
]).
C.
'
U.
li. l;i.'l.
1
Pag.
i;i6.
Oiobel.
1.
V.
ir
ANNTS
3.
CIIUISTI
'l(10.
rcrdiiiiUHlo (lcliciciis
innpiimn
(|uiliiis
r(qicliss(!l iinpc-
fici
lcgalioiiCj liicc
ii;irrat
Gohelinus, c\
;itiiiie
siio
iii
liiiiii, iioii ceiisiiit Poiililcx rccnsniuhiiii, iiio\(|iic
Fcrdiiuiiidiim
;iiiiiiui iioii
regem
siudio, Ponlificem
Pium
instau-
sui
corporis custocics,
pncfectus
er;it
(lcficicntcm, r(!|i;irare
.lo.inncs
c(\i;r.oincnt() [a/,aj,dia,
(|iii
vir slrcnuiis co
r;ire
.
copi;is
decrevisse,
Fcrdiiiandoiiue
[lossei.
nova
transmisit,
(lcdiMiteni se civitateni pro
Ko-
aiixilia inittere,
(iS.
ne rcgno dejici
niana Ecclesia rccipercnt, atiiue adversus \ini, si (|iia inj;riicrct, tuerentur. .lani comitis Kundoriim
liliiis,
Intcrea .\(iiiilanoriim lcgati ad
ciimdcm
Italtliasar .Viarconii
comcs, derectiocollcclis(nie
nem
Tcrraciiiensium
nccepcrat,
(|iii
paulo posl Joannis Andegavensis oraiores suasuri, ut relicto Fcrdinando, aut Uenati causam adjiivcf, auf heilo prorsiis
l'oiitiIicem veniunt, cl
rcpcnte copiis
montem,
urlii
su|)ereminet,
ahsistai,
multorum
et
populoriim
ct priiici|ium
invasurus mffnia conscen(ii;rat, et occiirrcntes cxtra porlas ad [uigiiam civ(>s iii fiigain convcrlorat, ncc duhiuiu videhalur, (|uin civilas intra
liorani hosli diri|)icnda traderetur;
rcgni litteras aifcrcnics, qui Ferdinandiregimcn atiiuc iinpiMiiim prorsus rcspuehanl. Quihus
aiiditis, Piiis se iiiiiil ;iliiul hclln (|iKcrere respoii(lil,
(um
subito
iiisi
ut
vioIeiiti;i siilil;if;i
iis (ie
:
rcgiiojudi-
accurrciis Pa/.aslia pra'liiimi|ii(! restaurans vic-
toriam
liosti pr;eripuil, i'uj;alo(iiie
procul Marco.M;ircoiiii
id si licnafus ci;irio ordinc servafo dirimerctiir ah arinis ccssari posse. Tiini uiiiis ex amiueret,
nio, Ecclesiic civitatcm, civihiis vitam ac fortu-
nas servavit.
fuga,
ffigre
l'ra>fcctiis arcis,
s|)ecfaf;i
oratorihus Joaiincs, iiiquii, Cossa litcc ad ic si Cliristus nohisciim esl, vcrha transmittit
:
:
suam salutem
Ferdinando
tiilit,
paetus, locuni tradidit. Id
11011
ciirainiis (|iio se vertat vicarius cjus
vici-
fuit,
nec Mediolancnsium
ni! rcgiii
diix
.T(|uo aniino
rcl,
vcrihis
rehiis oflicevoliiit
miis apiid Sarniim, auctorc Christo . Cui Poiili" (Jiuimvis iino pra;iio superiores fuisiis, fcx
:
at potius suani civilatciii

ii(m|ii>i iiii(|iiii[n
ess(!
(|uam
iiuiuit, 11011
tamcn
allirm;irc pofcstis Cliristum
(;;illoriim,
put;i\if i'iiis descis-
aiixilio
vohis cssc,
centes
Kerdiiiaiido
rcii';u-iiicnses
recipere
At
CJirisfi
cujus occulia jiidicia sunl. vicarium vcstris advcrsari conafihus,

hacfcnus, et scntiefis (leiiice|)s rehus ahicrunt
cujus pater ah Ecclcsia dcticicntes rcccpisset . Ex lioc Terraciiieusium ;ul 1'ontificis ohse(|uiuin rcdilii gravissinu!
;iiijî
ct sciisislis
ma>.
gis: atqiic ita legati infcctis

l'tut
ciepit Ferdinaii;iii\ilia
rcspondcritoratorihus .\ndegavcnsium
dus
',
quod
pleriiiue
jam
1'oiililicia illi
:
p;utiuiii Piiis, illud cx|ilor;ituni cst, i[isum in ea
suhducciula iiiler|)retarentur
ca'teri(iiie
.\iide;iavcnsiiim
ac Joannes diix parliiim principes
solemncni lejâlioiiem decrcvcri! ad Piiim post
quam ad Piomaiios [latritios luihuil, nl aversos oh suscc[ifas Ferdinandi partes animos dclinirct, conquestum cssc ', arcliicpiscopum
orationc,
Sarnensem victoriam,
rcnt,
iit
iiisiim
paccm roga-
Uavennatem
se
misisse,
ut
hcUum
a
sedaret
aditu
filio
ah eoiiue dcprecarenfur, iie Andcgavensi parli pro rccupc.r;uulo vetiisto jiir(> oh Ferdi-
cumque
per lAcnati tcrras
iter
liaheret,
[iroliihitum, res[)onsumque
Joanne ejus
nandi amicitiain
hclliiin
inferrct
qui respon-
sum
arciiiepiscopuni ilavennatem, qucin velufi pacis intcrpretem iii regnuni
cxtraxit, de
quoad
rege im[ieria, ut licJlum gcre[laccm amhirei, ciim Ferdiiiando scilirct, non cei, nam (|uod ad Pontificcm ;iltinet, cjus comdata sihi a patrc
iXeapolitanum miscrat, luec scripsit - Cuni Senis adluic ageremus, vencrunt ad nos oratores nonnulli tam noinine dilecti lilii nohilis viri Joannis ducis Cal;ihri;c, qiiain eliam priiicipum et liaronum rcgiii Siciliic sihi adlucrcntium,
:
pararc amicitiam oinni o[ic aiiiiifcli;ifiir, (|ii;im etiam a Pio repudiatam ex i[isiiis Poiifificis litteris ad ducemMcdiolancnscm ficdcruium datis'
constat
est
',
:
s;c[)ius
vero ciimdcm
Fcrdinaiuli
duccm
:
li(irt;ifiis
;ili-
ul
lali(!iitcs
rcs
siiliiiiisso
litteras afrerentes
siihscript;is, et a jiohis instaiifiu- pclcntes, ui desisfere a fercndis
manu corum
iii
qiio
viilido
auxilio
sustentarei
pciliirhalum
adjccfii s|ion-
Fcrdiiiaiidi aiiimiim confirmavit
',
auxiliis cluirissimo
(^liristo lilio
nostro Ferdiet ipsi
sionc ncc Pontificiiim,

ciii S.
iicc
ducis .Mcdiolaiiensis
iif
nando
stere
.
Siciiia;
iii
regi
iliustri
veilenius,
opcindcfuturam:consuluit%
nohilc
oppidum
Joanni duci
Et
recii[)erationc |i;ifcrni regni assi:
iiifra
<
iiespondimus mox, ut
(onsiliiim,
llo-
in;im rediissemus,
sislorio
liahituros nos in pleno coiictc

".
Ccrniani nnnicu est, cardiiiali .\(|iiileiensi coiicrcdcrct, nc a (iallis ()cciip;ircfiir, |iossentPontifiiiiic ad ipsum tuio (liie aiixiliares copia'
(()inm(';ire,
matiirum
Addidit
rcpugniintcnuiuc
Mult;i
his
vcrhis
;il)
pcr-
imperia, ut Joaiini duci c;cterisiiiic Aiuieg;ivcnsium partium proccrihus denuntiaret, nt oralorcin ad responsum Poiifificiiim cxciiiiciidiiiii
iniltcrciit.
strinxit
(iiiofidic facis, qiu-c
amicis
sa-
tuis damiiiintiir, \i(leris(iii(!

lutis
viam coiitiariam
Tuin
aliis littciis
'
iisdcm
|iiiiici|iihiis
lif
li'..
iiucdcre Srdiliones
.
iti
Vrhe
et
Ecdesiasticn ditione
(iallicae lactionis
;id
significavif, ut dicni
lociim
andienduin archieiiiscopiim Ilavciiiiafcm .\[)Osiolicum oratorem coiistifuerent. I)e ca

jioriii
I>cni(|ue Anlonium Piiii Calloriim ijratiam. colomincum Ecclcsiasiico succinctum cxercitii
ad Fcrdinandum misit, ex quo
illius res
admoet 145.
Uenati legis
filii
paccni oUerreniis Ponii'
Gobcl.
1.
V.
l.ih.
bicv. p.
i7.
' Ib.
p.
rU
'
GubcK
I.
V.
Lili.
brev.
\i.
147.
'>
Ib. p.
1,55.
Ib.
p. 135.
Ib. p.
134.
'
2^r,
PII
II
AXXrS
3.
CHRTSTI
'l(iO.
(lum confirmatas refert Gobelimi? ', cum ah omnibus intellectum essetPontificcm Aragonias
parles
non
redire, sed curiales nostros,
quos audimus
cum
periculo esse,
ad nos evocare, quod ne

vestrffi in
omni
coiitentione tueri,
tlecti
neque
a Gallis
accidat erit prudentitE

70.
ullis officiis
possc.
Indc vero ob susce-
dere. Datuni Senis xxxMartii,

'
fice aversi
ptum ejusmodi bellum plurium animi a Ponti', magnique tumultus ditioni Ecclesiastica^ injccti fuere, ac primum Hnma^ emcrsit
factio, signitero
nova latronum
fio,
quodam
Tibur-
qui trecentos e Romana juventute, perditissimos et profligatissimos liomincs, sibi adscivit,

ac stupra adultcriaque passim [lafrare, rapinasi|ue
Compressi initio ii ad eosdem magistratus Pii littera; osten(liinf, scd dein recrudescere Tiburtii sociorum giassatioucs et magis ingravescere coeperunl, adeo ut etiam Agrijipge rotundam molem, olim gentilium superstitione falsis numinibus consecratam, nunc vero Deo iu bealissima' Vjrginis,
ditffi
tempore provianno ii >. motus visi, ut red-
cum
agere aggrcssus est, adeo ut magistratus coercere nnn auderent ijuos motus cum
:
ct
sanctorum marlyrum honorem
Christiana
primum
audivit Pontifex,
eosdem urbanos ma*
religione dicatam, occuparint-, atque ex ea in finitimas fcdes irrumpere, miscereque omnia

sint ausi
:
gistratus bisce litteris increpuit
demum
Pius papa
Dilecti
H conservatoribus
etc.
I'rbis.
sibi conscivere,
incolumitalem pacti exilium atque ad Sabellorum oppidum
filii,
intelligimus graves exces-
Gallica? factionis jtrofecti sunf, pafcfactaiiue esf
Roma} quotidie fiunt. Audimus cliam Romanos solum csse, qui talia faciunt niliil ]iorro in civitatc tutum esse a perdita juventute.
sus, qui
:
tralicrc
proccrum ali(]uoruin urbein iii rebellionem meditantium conjuratio (juo accepfo, Pius inox Senis Romain se contulit cumque
: :
posuimus, post pulsatam familiam suam, post suscepta mulla ludiliria, necesse liabuit, ut rebus suis consulcret. in palatium .\postoIicum e.\ Urbe rcfugere. Quanto honori et consolationi nobis hc sint, quantum etiam bonas cogitari facile potest famae Romano nomini afterant, palam est omnidubic ista per varias bus. Nuntiantur non mundi partes, et qui audiunt in Urbe moram tutain non esse, neque hinc neiiue ex patria venire ad vos audent. Vox omnium una est, populum Romanum dominum suuni non recognnscere. Nemo est, qui non judicet corrigi ha?c
Gubernator noster,
quem
illic
vcnienti
ficiffi
Romani juvenes occurrissent, uf Pontisellge humeros submitterent, suaderentque

sese commitferef,
'
:
aliqui, ne iis
disse refert Gobelinus
basiliscum ambulabis,
etc.
ipsum responSuper asi)idem et Portabunt humeris

.
quem pedibus
a
calcare voluerunt
Exccptus est
Romanis ingenti laiitia, sacerdotaleque in Urbem imperium asseruit: non tamen sedati omnes motus nam Sabelli et Columnenses pluresque proceres ob Gallicum 'nomen in .\eapolitano rcgno oppugnafum infensi erant. Eversus comes Patrimonium vexabat Picenum Sigis; :
mundus
bat
:
Malatcsta a
(ialliis
concifatus
invade-
niala facillime posse.
si
vos
modo
vcUetis
ne-
que enim latrones

biTcfaciunt, scd
filii
externi,
nec milites nostri
Piccininum soUicitabat, ut in Urbem signa converteref. Uuibus periculisjaTihurtius
vestri.in ([uos
domesticum
ctatus Pius
ducem Mediolani
ipsum
11
rogavit',ut cojiias
habetis imperium. lUim Mantua' eramus, iiil tale emergebat, ([uicta omnia Roma' nuntiabantur at pnsteiuam Scnas redivimus, armatai sunt
:
subsidiarias ad
"
mittcri-t.
Pius papa
fili.
liuci
Mediolani.
belli pra?sidia
((Dilectc
cfc.
Ssjie oratores tuos rogavi-
inopprobrium nostruni prffdictorum caterva\ quod sane cur accidat non satis cognoscimus intelligimus tamcn a civibus vestris primores
;
mus, ut
fe
ad
miftcnda inajora
hortarentur, et difficultates ostenderent, qufc
Urbis ideo incentivum dare his malis, et ]>ati excessus augeri, ut nos talibus moti celeriter redeamus. Errant totaratione, qui cx malefactis beneficium a nobis expectanl, obedientia et Iiumilitas inducere
luilla rebellio
;
nos ad reditum potest, non,
justis facile
enim sumus, qui ut precibus ducimur, sic minis et protervia in

ii
nobis undique ingruunt. Credimus id eos fecisse, et nnbilitatem tuam consilia nostra non neglecturam. Libenter nos ad omnia provideremus, si facultates adessent cum non adsint, nccesse est, si periclifari non volumus. aiigustias nostras tibi indicemus. Est nobis bellum circumventi undique sumus armis in porfis
: ;
proditorum nosfrorum
tus esf liostis
:
Jacobus Sabellus aperlicet
diversum auferimur. Scripsimus alias vobis, et per eos, quos ad nos misistis dici curavimus, quffi causa nos Senis teneret, quid etiam animi ad reditum esset eadem nunc nobis cst ratio, idem redeundi firmum propositum. Verum boc
:
comes Eversus nos quiefos esse

CoIumnensil)us nihil
:
non
sinit
de
nisi
hostile
usque in hanc diem sperare comes .lacobus i]uomodo nostros eludat, et cum jiaucis
vobis edicimus, tatem senserimus, et opera vestra illa nnn tolli, sicut facile possunt, cogeinur non soluni iios
si
perseverare in scandalis civi-
notum est tibi. Est prseterea Romanus populus doloris nobis non mediocris: ad eum non miniis (jiiam ad caMera opdrtet respiccre. Vixit diu iii pace, dainna vcl minima
teneat occujjatos,
'
Gobel.
1.
V.
1.
Pius
lib.
brev. p. 148.
'
Gob.
I.
v. Sabell.
eunead. 10.
vi. Slepli. lunsi. arch. Ms. Vat. sigu. lumi. 111.
Lib. brev. p. 15.
Gobel.
1.
IV.
Ib.
\.
V.
Lib.
Lib. brev. p. 133.
brev. p. 141.
PII
n ANNUS
3.
CHRISTI 1400.
uec
)>.
24T
pati iioii jiolojit
si ;iiiiiiial
iimiiii iiiodo aiiiilt.it,
\ctiir,
[icr
inanes exciisationes debita reliniii
tola Urbe est clamor. Hostcs non ignoranies
()uantur
7-2.
moleiii belli oiiiiUMn

ut niala coiitiiiuata
liiic (lctiilciiiiit,
cxpcctaiilcs
Tralii
armoriim socictatcin
a Pio
',
non
scd
nos
viiicaiit. Ihlicriialiit iioii
potiiissc
Ulorcntiiios,
rcfcrt liollciiutius
longe comes prspdictus, liyhernaliunt

niis copia;
te
in iiroxiiiciiio
(ôsma?
nostr;p
iiiconiiiioda militiiiii
mclius novit.
Urbe,
(|ui
l*arati siiiit ct iiiciiria iioslia, ct
de pendendo ("allis, dum bcllum cum Fcrdinando gcrebaiit. octiiagiiita iiiilliiim aurcoiiim stipciidio rescis-
Medicei opera decretum
in
ad
|>rimum (|ucin(|ue luintium

iri-
sum
iiam
fuisse,
damni animns mnlc pacatos ad tumultum
imiiosuit.
iii
quibus additis Iiistoriai suse finem Porro Sigismundus Malatesta .\ncoiiotcstatcm, iiidcque \i-
cendunt, culpa nostra hoc provcnirc aiciilcs, qui pacem oblatam nolimus. .lam \"ero in jirovincia Marchia^ c|ualc inccndiiim sit e.xcitatum
aiidisti
suam redegcrat
auctior
,
ribiis
instructus(|uc
Anconitanorum
SifiisnHindiis in^ratiis Dco et hominibns vicariatum fere totum violcntcr criiniit hoc non contentus Ecclesia^ lerras invasit, iioiinullas cepit, pra-dam non mediocrem abcfît. Gentes nostrse, etsi illi opposita^ sunt, nescimiis tanien quo facto impedilLc vidcntur ad omnia naturnm illorum provincialium etiam tenes,
:
:
comcrlit impctum, qiii co tiirliinc pcrculsi Vcnctiim noincii iiiiploiarunt. Cu\n autcm (\a rcs majorcs iiiotiis paritiira
copiis
iii
.F.sino;
suum
essct,
si
Yeneti in
Romainc
Ecclcsiic vectigalcs
imperiuin sibi asciscercnt, Piceni legatum Iiortari Vcnetos jussit Pius -, ut .Ksinoriim clicntc-
lam
Ecclcsia; permittcieiit,
tum ad comprimeii:
das Sigismundi molitiones
suspcnsi
iii
minimis sunt, fortuiiam

sine
(|iiociimse-
que
inclinat,
expectatione
lias
malorum
forliter prosilirc UutC, in(|uit, ad vcxaudiim Sigismtiiidum pcrtinetanimose curato hortarc duces copiarum,
:
quenles,
redditus nostri ob
sunt imminuti. Expensa" facta^ majores nunc quoque incumbaiit
causas longe supra vircs cum

:
ut sibi
subsistere
infra
:
incommodis
non possumus . Et Proindc nobilitatcm tuam hortamur et

tantis
rciiiii-
agant omnia mequo pacto possit hosti noceri. Est pcstis perdcnda invctcrata dierum malorum, nec fidem habens nec animam erit tilii Dcus adjutor, cujiis Ecclesiam vexat. Dat.
:
non desint
fideliter
difare fu dics ct noctcs
rimus, ut compati nostris angiistiis velis, ct grandius aliquid cogitare, quod vel celerem victoriam prKstct, vel nos Iiis propinqiiis molemissio majorum copiarum pi\Tstiis liberet stare hoc potest, etc. Dat. Rom. xxiv Xovembris
:
Roni. xxiii Xov.

Tulit
aiiiio
iii
mundum
deinde exeuntc aiino Pius in SigisMalatcstam ob cjiis grassationes ana-
anno
tio
',
iii
thematis sentciitiain, alqiic iu Picenum ad Anconitanos in Pontiticiam potestatem revocandos .Vlexandrum cardinalem S. Susanna^, cum jam
illc
Revicta denique est nefaria conjurade Urbe a Pontificis obsequio subducenda, comprehensis affcctisciue supplicio (^jus aucto71.
vit,
factos Periisii tunuiltus compressisset leo-aad quem extant haj datse littera; ' : Non
:
ribus Tilnirtio
carii
Ronannoquc
ciim cnini
lii
si-
cum aliquot proceribus Gallicariim partium consilia ea dc re iniisscnt, ab iis ad rem tentandam animali, tum ciijusdam fatidici, qui eo anno sacerdotale imperiuni in Urbe abolitum iri cecincrat,mendacio dcccpti, Urbcm ingressi sunt, cxcrtisquc gladiis popiilum ad libertateni pristinam recuperandam dcjicicndumsed que jugum cohortati eam percurrere spreta^ fucrunt eorum voces, cumque in fugam
;
erravimusjudicio cum tc Periisiam misimus imiilevisti dcsidcrium iiostrum, et inquieta? civitati paccm dedisti, nuUis artibus parcens, quibus prsecipites animos rcvocarc ad saniora consit tecum, iiostra comitetur nonnullisque interjecfis addit Littcras Anconifanoriim pcrlegimus idem videtur nobis, (|uod tibi, plaga ha^c medicamcnfo levi est insanabilis Sigismundi vinculum et ultionis mefus ad proterviam illos indurat flagello potcnti esset nccesse, cujus cojiia nobis non est feremus modice, quod tolli: non pofest, cum tamcn, operanfe Deo, mira aliquando fiat animorum conversio tentanda est omnis via, qua perfici aliquid boni possit. Placet igitur, utad eos oinnino contendas. Subjicit paulo inferius de Mala:
silia
crederes
bcncdiclio Dci
ieris te
:
quoquc, quocumque
dcinum capti a satcllitio 1'ontiDcio scelerum suorum pojnas dedere. (Juod vero ad Sigismundum Malatestam attincl, is Gallico auro conductus maximiim tcrrorcm PiRe conjecissent,
ceno incussit,
dos
hffic
quamobrem
IMus ad Florentiiios
pellicicii:
Gallis foedere juncfos in suas partes
Cosma^ Mediceo
scripsit
.\iidisti
filii
testa
Cum Sigismundo non

:
placet tractatus
qualia sunt in nos opcra rebeirionis
Sigis-
aliquos ineas
dic Natali
Domini excomnuinica-
mundi de
turbantis
est
:
Malatestis statum
Ecclcsi<T indigne
liga^ jirajsidio
ad Iiunc rc|)rimendiim
tus est publicc, et paucos jiost dies digna actionibus suis fcrcfur in cuin scntcntia, dcploratum
opus,
quam
implorare intcndimus: crunt
tuse partes,
qui in civitate Florentise
plurimum
ingenium est, et prodendum omnibus, ex quo sanari non potest, etc. . Tanta Sigismundo Ma'
vales, ita
suadcndo
V.
proficere, ut fides data scrCollen. bisl. Ncap.

1.
vi.
s Lib.
'
Gobel.
1.
brev. p. loC.
'
Pius
|ib.
l.ib.
brev. p.
[22.
biev. p. 122.
248
PII
II
AXNUS
3.
(IIRISTI
1460.
lidei
latest
constantia obstitisse Pontificem refert

',
amiltenda'
et
immortalitatis adducturos
(jui
Campanus
ut
cum
agerenl ea lege, iit narat, in pristinam gratiam restitueret.
cum i|tso Sigismundum, quem damGalli de

fa>(Jere
Ilecti
cum
vero Ponlilex (ieorgii,
obsequium Ko'
legatis
uon potuerit.
73. Inter superiores vero belloriini motus, (lum cuncta ad Gallos proniora eranf, Genua, ex (jua maritima [irfpsidia ad Neapolitauum regnum recupcrandum parabant, in libertatem vindicata esf-. Fecit cam in Gallos ipsos conjurationem 1'rosper Adurnius, communicato cum Pontifice consilio, a quo ad rem gerendam accensus, atque a duce Mediolanensi adjutus irrupit, instructo armis agmine in Genuam, occu|)alisque prffitoriis aidibus, cives in suas jiartes Perculsus ea defectione Ludovicus allexit. Walla, qui Caroli Francorum regisnomine urbi prfperat, in arcem profugit, eamque adversus oppugnantes egregie tutatus est donec terresfres ac maritima! (iallorum subsidiariaj copise ad(|uorum \ires pertimcscens .Vdurventarent nius l*aulum Fregosium arcliiepiscopum Pelri antea caesi a Gallis fratrem socium sibi adscivit, opposuitque terrestribus bostium copiis, quas Constinensis pnefectus diictabat. Conserlo demum cruento ])raelio, Pauli virtute multa cum
:
manae Ecclesiaj addixerat, iiromissis confiderel, anno ineunle signilicavit paceiu inter illos conciliare posse, si Georgius Wratislavienses clientebT
Romaiue
Ecclesi;c permitteret, in-
jurias condoiuuet, pra^ficeret Wralislaviie (|uem

ciês poscerenl,
tum
alias
Wralishniensiumim-
munitates confirmaret. Pius papa II venerabili fratri arcbiepiscopo Crelensi, ct dileclo lilio Francisco de Toleto
tbeologia>
etc.
|)rofcssori,
oratoribus noslris,
salutem,
Ex
lilleris ct relaliune
nonnullorum
iiitel-
leximus dilectos filios^ clerum et Universilatem Wratislaviensem difficile se admodum redderc ad componendas cum rege Robemiffi liifferentias suas, atque ut a principio in boc pro[)Osito quod fuit, ita in eo nunc quoque continuaro profeclo satis iniramur dolentes, sicut êrisimiliter crediinus, per dissensiones liujusmodi veiiiendum necessario esse ad bellum salutare itaque judicaremus, et nec Deo ingratum paceni
;
bis conditionibus recipi,
si
videlicet rex ipsos
Wralislavienses in fide Ecclesi Romanfc dimitteret

:
si
injurias,
quas
sibi
bactenus quomodo-
strage Galli propulsati fuere

altera
cum autem
parle
libet irrogatas
prfetendit, sine ulla exceptione
classe
periculum immineret ne Renatus rex portum adoriretur, expositisque in ter-
ram
mati
copiis irrumperet, eo
mox
provolarunt arin
Genuenses, ac parlini
disjectis
(iallis,
cffsis, jiarlim
queni ipsi omnia, praêmiindulta quoquc nenlias et privilegia bactenus per eos possessa servaret ac tuerelur, nec occasionem dari cum
remitteret
,
si
capitaneuin daret
expeclarent,
mare
Renatum Saonam repe-
offensa Salvatoris nostri et nostra, ut ad gravius
Quibus animadversis Gallorum prsesidium quod arcem tenebat, incolumitatem pacti deditionem fecere. Subinde Genuenses, excusso Gallorum jugo, inter sesc tumultuari cneperunt. Prosper Adurnius dejectus
tere coegerunt.
,
scandalum veniatur. Hac

exiilorata,
si
si non essent nobis danuiosa eliam putarcmus anima-
principalu queni rapuerat, et Spineta in ejus
bus eorum, certe nos, ([ui salvari gregeniDominicum, non ])erdi oplamus, talia non scriberenuis. Rex ipse fidelem se nobis exbibuit, et tanquam Catbolici principis obedienliam nobis et
locum subrogatus, quo paulo post accepta pecunia abdicare se coactus est (1). At de Italicis (iallicisque rebus liactenus nunc Germanicas aggrediamur. 74. Georfjius Podiebratiusjarvam Catliolicx p.deiprseferem,se dat concordix interpretem inter iviperatorem et Umiarum. Legarat l*ius anno
:
Romana; Sedi
tali
pra-stitain
acceptavimus,
et
pro
babeinus.
Non possumus igilurnon laudare

cerninuis, et Cbristi fideles ad pa-
bonum quod
cem
lere
bortari, scientes iu
quandoque
bujusmodi rebus sobomines non tam ralionem

:
superiori in
sem,
et
Bobemiam arcbiepiscopum CretenFranciscum patria Toletanum, ut Wrajugum
tislavienses, qui regis Georgii Podiebratii
quaiu alfectus suos attendere bffic illis suadere et consilium nostrum ostendere, quod tanquam salutare et pium ut amplectantur optanius, etc. Dat. .Mantuae x Januarii .mcdlx, ann. ii .
vos voluiiuus,
73. Certiores aliis litteris
fecit
^
snbire detrectabant, ipsi conciliarent. Conceperant

ii
Wralislavienses
justas de (jcorgio ba^resis labe inquinato
Pontifcx, se Aiiostolicis nuntiis, (]uid dc
sîspiciones, ac profitebantur prius discrimini
])acis conficiendjc
ratione censeret, aperuisse
exposituros corpora,
quamanimasinpericulum
1.
at
antequam
efe littera;
perlatae essent in Sile-
siam, Wratislavienses
1
xiii
Januarii liujus anni
Camp.
1.
iu Pii
11
Vit.
Gol).
v. Bizar.
1.
xni. Foliet.
1.
xi.
'
Pigoa
VIII et
alii.
Lib. brev. p. Ul.
Ib. p. 93.
(1)
Motus
illi
Genuenses, (luos
liic
enarrancios suscipit annalisla, in sequenlem
annum
leferendi erant. Scriptor
enim iUorum temporum
Bononiensis in Clironico .Miscello rem totam snis chronologicis charjcteribus dislingucns, uarrat die ix Marlii anui mchlxi a juvene quodam Genuensi, sed Mediolani oriundo, pcr urbis compita conclaniatum fuisse : <( Vivat populus, Galli moriaulur , ad quas libertatis voces excitatam plebem et iu turmas coarlani, slatim quidem Gallos in arcem propulsasse, dein vero crescente seditione et civihus qui esules
abicrant, in urliem restiluti.s eo
rem devenisse, quo
narral annalista.
.Ma.nsi.
ITI
II
ANNUS
:L
CIIRISTI
I'i(i().
2'iO
[);icein
cuni (lcorgio
iis iiaclidiiilius, qiirc
in pii-
ciindas Cdd;;m
lcni|ii)r(;
Cdnvcnlnrds,
lioc
\i(lcntcs
blicis Mdiiiimcnlis
CoclaL'0
'
liim cdiircclis inscrtis(|iic a

liisforia)
cvcnire facilc possc, ut agente
boiioriini
Ikissitarnm
poUicitus
conlincnlur,
ail-
miscre
nimirum
ost inprimis Gcorolijividiii
()|)crum hostc, corum tractatus miiuis sccundiim exitum habeanl, nou inutile judicavimus,
iit
gins accc|)tas
se tiaturnm
:
injiirias in
pcrpclnum
;
([iiod i|)si s[i()ntc siia
facere vcninnt, niicnon

necessitate cogantur,
corroboratiu cliani ah ipso
Wra-
ani[)Iecli in
tanta
rcrum
tislaviensium prfcrogativi-c
consultum juri Ec:
pro[)terea
eidcm
tuic
circumspectioni,
commn-
clesiaslico, ct sacri ordinis lil)crtati
promisit
:
iiicalo [irius ciiiii iintcdicto

silio,
rcge Bohcmiic conillis
pra^tcrea censurasEcclcsiaslicas valituras

religionis
:
tum
trcugas intcr iin[)cratorcm et regcin Hun-
causain contra ha;rcticos se suscepturum (lcni(juc conccssuin Wiatislavicnsibus, ut clientclaris sponsio ah iis (lcorgio rogi prtcstanda ad triennium extrahcrctur. 70. Compositis ita Pontilicis opera Bohemiffi
gariiv prtefatos pro co

dilidiiibns, dc
iuicloriliifc
(|iiil)iis
lempore, etcum
con[)cr
ambdbus
ct
vobis vidcbitur
ct
illas
A[)dstoIica
iiidiccndi,
ccnsuras Ecclesiasticas
(jfiic tibi
poenas
fciii|idrales,
ct
illi
visic fucrint cx[icdire,

iii
dbscrvari
rebus, Ceorgius intcrprclcm se concordia;
mandiuidi,
alia(|iie
[r;cniissis, et circa
ca nc-
impcratorem ad sceptrum Hungaricum aspirantcm, ac Matlhiam Pannomx rcgcin ad rcpetendam ultioiicm Anstris iiigrucntem prtebuit, sed irrito conatu de navata " Accepitamcn opcra IMus gratias his ci cgit iiKjuif, littcras tuic scrcnitatis, et plenc mus,
inter
Fridericum
ccssaria quomodolibet o|)porfiiiia

faciilfatem tenore
[lotcstatis nostrae
facicndi ac
exc(|uendi, [ilcnain ct liberain ct dinniniodam
prKsentium dc |ilciiitiidinc concedimus, non obstantibus

hiiic nostiic
:
'-
omnibus
et singulis, qua;
sioni (juomodolibel j)Osscnt obstiire
concesnos enim
intelleximiis,
qua;
[)cr
cum
te
(nempe
Matthisc Hungari)
censi dicfa agi
impcrialibus et rcgis oratoribus in Olomiipotucrnnf commciula:
censuras sive poenas, (juas

rafas
rite tulcris in rebelles,
habcbimus,
et illas
facicmus auctore Do-
miiio iiividlabilitcr observari.
Datnm Senis anno

ii
mus
tua>,
primis salutaro studium cclsitudinis quod Iioc nccccssario tcm[)ore ad tollciidas

in ct Christiana;
rcli-
MCLX, IV kal. April. Pontificatus nostri an.

78.
citat,
dissensiones fidelium Deo

gioni
:
Georghis ex artc turbas in Vxeryiiania cxquibus frustra cunatur sibi viani sternere
non defuit dolemus deindc secuta intcr eos non essc, qufc a te qna?rcbantur, ct nobis erant in praecipua expectationc ac voto. Laudandus in omnibus est Deus, ct niliiloininus majestati tua; annilendum, ut quod in praisentiarum minus successit, alio tcmporc tc operante
felicius i)Ossit
ad imperium.
Itcr
iniisse
Matthiam regem
Hungariaead colloquium
succedcre;
nam
si
qtiisqiiam est,
qui
pacem
vel treugas statuerc inter illos suo
intervcntu possit, est certejudicionostroserenitas tua,
qutc ad
ingcninm
habet
cl
rerum cxperienauctorita-
tiam tem,
adjunctain
ctc. Dat.
summam
Senis xxviii Martii, anno ii . 77. Indictus est a Georgio rege Bohcmiic
Georgio cclebrandum, ex litferis ad Joannem Carvajalem in illo rcgno pro Turcica cxpeditionc conficienda legatum datis constat '. Cum vero is cardinalis Mattliia; jus assereret, atque adeo Fredcricus ipsum ex Hungarica Icgatione rcvocari poscerct, resid ciiin honestatc pugnarc, ne in jiondit Pius alteram partem inclinare videretur ca;terum Bcssarioncm cardinalem i|)si stiidio non dcfuturum. Porro Georgius non modo gliscentcm inlcr Fredericum ac Matthiam discordiam non composuit; scd ut erat mirus fraiidiiim arfilcx,
:
cum
Pragensis convcntus ad
camdem pacem
intcr
clandestinis arlibus Catholicos principcs dissen-
Fredericum et Matthiam generum siium conciliandam de quo certior factus Pontifex Bessarioncm cardinalem legatnin suinma inslruxit
:
sionibus imjilicuit ', tantumque in Germania novis factionibns conflatis cxcitavif inccndium,
ut nulla cx ea auxilia, qiuc in convcnfn
auctontate
',
ut
si
a Georgio concordia perfici
promissa erant,
rion cardinalis
ciipidus censuit
elici
posscnt
Manfuano quo viso Bessa,
non
possct, rogata regis ipsius scntcntia, induintcr
lcgatus civilis bclli extingucndi
cias Apostolica auctoritatc
dissentientcs
imperaret. Venerabili
fratri Bessarioni episcopo Tusculano S. R. E. cardinali Nicicno, Aposlolicic Sedis legato.
unanimi f(i?dcre cos (jiii in neutram partem inclinabant conjungcndos, ut altcram factionciii, qiue ad paccm rcdigi dctrcctarct, arinorum tcrrdre in concordiaiii redicujus consilium Pius commendavif \ geret
:
intcllcxcrimus charissimiim in Cliristo filium nostrnm Gcorgiuin, liohcmiai rcgcni
Cum
i|)Siim [lublicos C(i'tiis indiccrc jiissit,
ad
([iios
ambic dissenticntes
70.

jiartcs,
fum qui
iiciitri
fac-
illustrcm, ad kal. Maias proximc vcnturas incivitate
tioni studcrent vocarcnfur.
Pragcnsi dietam
unam
cssecclebraturum,
Pius papa
II
cardinali Nicajno.
et illuc
tam
imiicrialis celsitiidinis, (juani regis
Hungariic oratores ad paccni vcl ticuguas in-
Venerabilis frafcr, salutem, etc. Sine tristitia et amarifiuline cordis lcgcrc lifteras
'
Cocl.
liist.
lluss.
1.
.\ii.-
Lib. bi-cv. p.
ni.
'!
Lib. bcev.
'
Piuslib. biev. p. 130.

i.
2 Id.
ib.
p. ItiS.
GobeL
1.
V.
p.
172. et
lib.
xxxv.
p. 242.
Lib. biev. p. 20
.\'.\IX.
ANX.
TOMUS
R.WX.
X.
32
2:>i)
PII
iion
II
AXNUS
3.
CHRISTI
'itK.
Iii.is
11011
|i(iliiimiis,
ila
nioilo aoguslias
taliliiis
maiulcl,
omnes
in qnilius cs
coiistilutus, sed
luctuosam
gcnt
crit
;
iinagincMn totiiis ('.cnnaniic noliis aiitc oculos
acccssio
iil se cum neiilralibus coUiinde nostra magna ad liunc cffectum jiutamus, si Iitc jiro voto cvenirent,
pro piciatc in Deum, cliaritate in C.liristianos, zclo ad lollendum crucis vexillum contra impios Turclios, crudclilatcm, mutuas
posueriinl
ca'des, ct lachrymaliilc in natioac
liim
ojitimum faclu csse, ut tunc nominc ct tuo dicta iina indicerctiir, ad (juam
tciidcnles ipsi,
imjicriali
lain
con-
quam
nculrales ac colligati ju-
bcllum cxor\idemus. Non poterat plaga vehementior

,
bcrcntur vcnirc, co loci de pace vcl treuguis tractari coinmodissime posset, ad quas suscijiiciulas, (jui sc difficiles
causa' Dci infligi

plicata bello
ncc summa^ rerum noccri polentius; siqnidem, ultu vcrissime sentis,im-
rcddcrcnt,
jicr
frater-
nitatcm
tuam ccnsuris
aiitem
Ecclesiasticis, pcr im-
Germania, undc expectari tantus excrcitus potcrat, fraii-cntiir animi c;clcrorum, qui illorum cxemplo ad bonum aliiiuod vidcbantur posse adduci, critque ubique gentium ingens desperatio. Testis cst Dcus, nos nihil
jicratoriam
serenitatem
temporalibus
extin-
jKcnis, jicr colligatos vcro

tioiiibus csscnt cogendi.
armorum comminaIhcc una ratio
giicndi liujus incendii, nobisque salutaris

tiiin vidctiir.
mul-
dicm prffitcrmisisse, quod extingucndum nascens incendium conferre ad IHitucrit: occurrimus littcris nostris, occurrimus luintiis, occurrimus fratcrnitatis tuicccleri missi alicna malignitas studium nostrum sione cxsuperavit, (juid aliud jam agcrc possuinus, nisi conditioncm Christi fidclium flere, quos
iisque in pra?sentcm
;
Dat.Maccrcti xv Maii, aiino ii Coinmotum ilhul intestinum Germaiiia' bela
lum
Georgio
et
Bohemis
jilura cx
haereticis, qiii
pacem
Catliolicorum dissidiis sc comiiaratiiros arbitrabantur, cx aliis Pii ad cardinalcm Bessarioncm littcris constat.
sibi ct
'
commoda
Pius papa
11
NicTno.
Dcus proplcr pcccata iiis verberibus avertcnda lamcn ab co spcs nostra non
(]ue
agilat
csf,
tidie
ferri
Vcncrabilis fratcr ctc. Dolcmus iiova qiioimpedimenta operibus nostris ac tuis ofct imjicratori,
nc-
cujus quies poterat adju-
crcdcndum niiscrationum
:
esse
agit,
suarum illum justo judicio agit, quiecumque ol)lituin salutcmquc nostram per hac flagella, noii
(jua;rit.
intcritum
J'ost
vciiire solctlajta serenitas, et

iii
diutinam fcmjiestatcm montibus asjieris
inentum alicjuod communi causic prTstare, per exccrandam illaniBohemoruin societatem grave ncgotium cxhiberi. Yersare nos vult Deus his maloruni continuationibus, et inlongis afflictionibiis
jiaticntiani
tentare
suoruin fidelium
jilanum snccedunt longa; planities, veniet tcmpus cum nostra lia-c oinnis ct tua trislitia vertctur in gaudium, qiUTque nunc nostris dcsidcriis obstant
landcm est nostraj tolerantiic inerccs, ct spes certa habenda non dereliclurum illum l)0|niluni suum, qucm cum maxime castigat,
sjieranda
viam
sancta? expeditioni praibe-
non cedabiint. lloc modo quanto magis difmus prjescntibus malis, scd ficultales undique ingruunt, Itanto ad resistendum cor nostrum lirmius fiat. Nunquam sine magnis laboribus jmeclarum fieri aliquid cst
cst anuilcndum, ut
docctseillum diligere,etc. Dat. Corsinani xii Septembris . 81. Stcrncrc autcm sibi ad Gcrmaiiicum iinlicrium iis disscnsionibus viam Georgius annifcbalur,
iii
quod ipsum Frederico eripere, allectis suas parlcs nonnuUis jirincijiibus jicrlentasse
Gol)cIiiius
:
consuctum, scmjierquc
tur,
liostis
ita
comjiaratum vidcoperi et salutaii

violentiiis
,
his vcrbis rcfcrl

iialis, (jui
Nicffiiius
cardiper-
ut sanctissimo ciiiquc
ex Mantua Icgatus in
Germaniam
antiquus quanto illud Dco gratius et acceptius noscit. Nos qui in Germania versali diutius sumus, non dubitamus liis te difficullatibiis prcmi, quas nobis coinincmoras . Kt infra 80. " Probatur nobis in primis consultatio
:
tanto
se
opponat
rcxcrat, duin Iktc aguntur,

jtcratorcin
cum
venissct ad im-
rcperit
iii Austriam, bcllis fiagrarc omnia inde Hungari impcratori minari, liinc
Gcrinanus Alberius
ccjis
:
et
l.udovicus BavariT
jirin-
rcx
BohcmiT, (juamvis
susccjilo regni
venerabilis fratris nostri cjiiscopi Sjiircnsis, ct marchionis Radcnsis tccuin dc coiligandis ncutralibus habita, eamqiic ul continues, ct
potcst, ad cxituin
si
fcudo in vcrba jurassct imperatoris, occulte tamcn insidias illi strucbat, atque imperium sibi
(juicrcns, Maguntiiium clccluni ct Fcdericum Palatinum comitem promissis ingentibus corriijicrat, (jiioniam electorcs essent, sibi iit impe-
ficri
ducas jilurimum cxbortamur; solum ad tutanduni sc ab injuria, sed ad incuticndum mcluin bcUantibus, eosque ad jiacem vcl trciiguas facilius induluTC
cnim
noii
riuni
iictitiiro
snfrragarcntur,
nam
inutilis Fe-
dericus esset, et cederet proculdubio requisitus potius, quam reipublica! nccessitatibus subvenirct, et jain
ccndos magnojierc jicrtincbit. Itaiiiic iii hoc consilium nostrum facitcum tiio, suadcmusque
iil
hoc ipsuin
cum
Federico ipso tcn-
taverat,
niliil
omittas,
quod ad tcncndam dietam,
et
quamvis ncquc consensum ncque dissensum oblinucrat. Albcrtus marchio Brande-
conficicndam
cam
inlclligcntiam sjiectet. Pro-
ximc his accessum tuum ad imperatorcm laudamus, apiid qucm si, iit confidimus, obtincre
tiia
burgensis requisitus ajuid fratrem electorem ad id operam dare, daturiiin se j)romisit, veriLih. bicv. p. IV.K
circumsjicctio potcsl, ut imjicrialibus comi-
'
Gobcl.
1.
v.
VU
liis si
II
ANNUS
3.
CIIIU.STI
'i(;().
'25
>
ncgarel,
iic
rox erya, Ludoviciiiii

licrct.
liosleiii
deiido
iiii|)crio coiisilia,
ciim enim apiid.Egiam

ca'lus cclchrarcl,
siuim propoiisior
Banil)crKtc
Convenliis ob
eaiii caii-
soiemnes
i(isi
priiici()uiu
iiii()crii
sain frcciuentes liahiti

:
modo
Xorinilierj,^,
modo
elcctorem lirandchiirgcnsein restitisse re'

:
postreino apiid /Kgrain rex ad se

.
principes convoca\it
82. .Vrri|)uerat illc jain .Vuslriic
et
.Moraviic
fcrt(;ohcIinus (juo in loco, inquif, Fcdericus marchio Brandeburgensis princeps eleclor rngalus dc iiii|ierio ((iiid sciiliret, an Boheino
vidcrcliir
(|uaiii
qua; a Friderieo delecerant clieiitclani, adco iit iinperator in discriinen non lcvc dignitalis amiltciidic esset
commillcndum
pctilioni
.Malim, inquit, mori,
liuic
conscntire. Dissoluta con-
addiictus
(|iio
accepto Poiitifex,
stiidebat
(lui
vciilio est.
lilcs inler
Fridcrico, a ([uo, ut siipra vidinuis, increiiieiila

suiB
Bex (lciiicc()s h;crclicis a[)ertc faverc, (icrmanos nulrire, impcralori magis

.
i/i
amplitudinis acceperal,
luuiKiiiam
cdixit
ac magis insidiari
81. (k'r//>(iiios
jtis dilif/e/itcs
(leorfiio
iiiuiu
Ecclesiaiii l''riderici palroci-
Tttrais i/icitat Bessario cu-
deseituiam,
ut
(|iii
l^cclesia'
dcfeiisor
',
extitisset, atîiie ideo ipsuiii cst
adliorlalus
iil
ca'ptis dcsistcret.
Pius [lajia II reyi Boliemia'. Cliarissime in Cliristo tiii. Iiilelieximus sercnitatem tuam (luorumdam Auslraliuin et .Moravorum iiii[icriali majcstali adversaiitium
<<
a Po/Uifice. Subde Bessarionis cardinalis pro sacra xc[iedilioiie iii Tiircas cx Mantuani convcntus dcciclo conlicienda sludio, navataque, scd irrito cniialu, niicra Mca^nus, etsi propemodum s|)ciu omiieiu amiscrat rei bene gcrendtc, prindil
cwx latida/ittir
auctor
statuissc protectionem recipere.
Unorsum
lioc
tamen (êriuanicLe nationis in Austriam convocavil, promissa exacturus, quaj Mantuaj

ci()cs
tendat non satis cognoscimus

iii
videnuis tameii
damuuni iioii modicum ccdere, corroboratur enim dissidentium duritas, ubi dcfensorem novitatum suarum paratum cogiiosim()eratoris
cuiit.
te
fueraiit. Vcnere Icgali, non ()rincipes et verha datuii non facta tergiversari omiies contradicendi causas longe quairere, discordias
facta
illi
()rinci()um adducere, nullis Mc;ciii suasioiiibiis ausciillarc

:
.Non scinius cclsitudincm
suaiii
malc
(h;
illciie ijuid
omittcre viderctur, qiiod
mcritam esse, neque in personam luaiii lalem fuisse, ut recipere incommodiiiu tua
oninis ejus jactura essct nobis opera debeat multum molesta. Diliginius se et sua, non soInm quia iii nos olim bcnelicia contulit, sed inulto etiam magis quia semper Sedi A|iosto:
ad rem conducere posset, profectus Norimbergam iMagunliam usiiuc penetravit, obvios qiiospopulos orans, iic lidci uecesne sinerciit Turcarum vires crescere, irent obviani liosli duin vinci posset. Ohturaverunt cuncti aurcs suas verba ejus
([110
[irincipes ac
sitati
deessent
nec a malignare volentilnis [jernusit illam vexari. Hortamur excellentiam tuam vclis et susceptum cnnsilium dilifêntius [lendere videre, num tihi convcniat imiieratorem offendere. Suademus, ut contenlus sis limitibus
lica; favit,
,
(juasi
fabulas exccperunt
nemo
inventus
.
'
esf,
qui
suam operam
religiooi promitteret
regni, ncc ultra quaeras
quam
tibi a
Deo
sit
da-
lum
credere dcbes noii |iassurani csse Vjioslolicam Sedem imperatori Catiiolico, et beni! de Romana Ecclesia merito iiijuriam fieri. Fiiit cjusdem Sedis sem[)er [irotector iioii i|)se
:
:
83. His consenfiunt 1'ontilicis littera; ad Ccrmania; principes cadcni verboriim formula scrii)t;E, quibus deplorat intcstinis bellis Gernianiam ardere, indcque decreta in Mantuano coiivcntu pro instrucndo hello sacro evanescere Icgatum suum ad coetus iNoriinbergenses pro-
fectuni,
sed eos fuisse infre(|uentes,

,
inde(|ue
coiireli-
cniitendissc
dcbet
()()era
illa
iii
necessilatibiis suis ijisuiu desererc.

te
te
Yieiinam ct pauciores eo lluxissse, pcssuni irc inlcrea Christianam
Paterne hicc ad
lua bona
versali
scriliimus, ciiiiiciilcs [iro(iter
gionem principum
ardnrem,
si (luisiii
incrfia
cxcitandum pium
cum honore
Datum
.
ct i;ralia
iii
uiii.'\o-
Ecclcsia esse.
Bointe xx\ii
vembris, aiino ni
s:!. L't
adco, >ova-Civitate ad kal. Septembris exlraxisset Fridericus, rogavit ne
aniiiiis luescril, atqiic

iii
ciim iudictos convcntus
Procopium
ad id Bohemum lleclcrcl, 1'iiis Babenstein regioriuu coiisilioriim particiiiem oravit '\ utacceptis illum abducerel, nec Sedem .Vpostolicam imperatori defutiiraiu
faciliiis
[icriclilanti rcligioni decssciit,
irenhiue obviani
invalescercf.
Turcico fuiori
aiilc(|iiaiii iiiagis
Piuspaiia II ()riiici[iil)us Alamannia!. (Jiianto dolorc cor iinslriiiii aflligaiil dissciisiones CcrniJinica?, ((luc |)ost
naiii
(liclaiii .Maiilua-
deiiuntiaret, adjccitt(ue
:
.Moneas,
iit
sit
rcfino
suo conlentus aliena injuste non quGcrat. iiigrata> enim sunt Deo vicC hujusmodi, et Iinmiiiibus multuiu non placent gratiam cl boiiuiu nomen iu Ecclesia (luaerat liaec sunt status siii fiuidamenta praicipua lioc ctiam illud, pcr
: : :
suiit
suscitaftC, tcstis
scriihilor, tesles
;
nosfrorum
tcrat
Deus cordimn Omnes, (jiii loiiiicuest
tes iios audicruiil
ccrtc judicio iiosfro noii po-
rat
major plaga inferri lidei causa?, non polcfunestius nialum ad perturhandam [in()uli
salutem, vcl cogitari vel
iinstis iinslcr
;i(I\(M'.-;iiiii
quod crescere,
Dal.
ut
ct
gloriam
sibi
siqira . Eiacta fiicrc
parere possit, etc. Ccorgii de iiiva-
Cliristi
lieri. l'ra'\;ilui(
taiidcm
nns, ()lus(|ue
iii
'
Lil).
brev. p.
14tt.
Ib.
ii.
l.jO)
Gobcl.
1.
N.
liod.
I.
X.
'
i.ili.
biev. p.
W,
Pir
II
ANNUS
3.
CHRISTI
,
14ti0.
aiiiiiiis
lioiiiimmi
|iotiiit
terrciuis atlVctus, qiiam
Cbristiani
ralio |)ioprii
clcliiti.
Proinissa servata noii sunt,

excojîtata
pax non
aviilitas
staliilita: arilorbelli ct iniilua' ullioiiis

(|iia!
sancte crant
uno
tur-
prrcscntibus, de fiitiiris si iiilcati cura iioa erit, cadct aliquando divino jiuiicio super cos liTC tcmpestas, lugcbunt mala (lUflG iiiiii timucrunt, opt;ibuat (puc iioii adinvcnicat,
bine abstulerunt. gensem legatus noster,
Venit ad dictam Noriinbcrrari illuc
convenerunt, est parum exaiulitus. Vicimam inde inler quos

se confcrens, cum freîucntes priacipcs juxta eorum proniissa conventuros speraret, illorum oratorcs (luam |)aucissimos liabuit eosîuc non
;
omnisiiue larditatis et desi(li;c p(i'nitentia scr;i quse ne accidant erit tiue et crit atque inutilis
;
reli(iiKu-iim
priidentiic
iii
tcmpore pro\idcrc.
Dat. etc.
<S(>.
viii .Iiilii .
tate
Provebcbat cos conventus ia Nova-Civicclcbraados cardinalis licssario, ad iiiiem

scripsit'
satis instriiclos
ad
illa,
(|uorum causa conveneCliristiani po-
Pius, commendat;i in priinis cjus diligcalia in
runt.
Possumus nimiuni sortem
mandatis Apostolicis peragendis, haec

<<
puli deplorare, negligenliam potcntatuiiiii
ac-
^"rateraitatcm
tuam
ipsa
dietic
dilatio aullo
cusare iôssumus nos corain Deo, (iiii aniiuntiarc illis verbuin saliitis iion rccusavimus, et
modo
tum
enim est aliquando cxqu;im luuKiuain accelerando ad porpcctando,

sollicitet, satius
opere implcvimus
(iiiod
tacicndum siiasimus.
desidcrii pervenire. In Italia quo(|ue

res,
non
QuaiHiuam aulcm liscc ita se liabcant, tamen divina' pietati cst diffidendum, nec
non
prac-
ca promptitudiac proccduat
(luam sperab;i-
senlium malorum rcparatio penitus desperanda. Agit omnia divina saitienlia certo judicio suo
inscrutabili mcntilnis
tasse
mus, pauci(iuc promissorum ct voti in dieta Maaluaaa suscepti sunt mcmorcs, quos tamen
paulatim enitimur opera nostra ad implcndum munus suum iaducere . Laudavit aliis littcrisDessarioais consilium de [lermittendo eo temporis intervallo, quod ad prorogatos ca'tus expacc inter principcs Germanos ia curreret agitanda Litleras tuas, inquit, ex Vienna et ex Nova-Civitate accepimus, ex quibus de progressu rerum, ct dieta ad kal. Scptembris prorogata planc ccrtiores nosrcddis, signilicaas quid iatcrea temporis operari ad pacem inteadis, et ad ea excîueada, quae particiilarius habueris ia mandatis. Consilia tua, venerabilis frater, quibus te iisum in prseseiiti st;ilu rcrum cognovimus inerilo commcndaatur, sunt cniin, jadicio nostro, tcmpori accomodata, ct talia, pcr (lua? veniri ad id quod quDcrimus possit, nos ilisi si istic fuisscmus, alia ratione dirigerc actiones nostras iioii potuissemus in malis clegit tua fraternitas id quod erat boni consuluisti in
,
bominum. Permisit
:
for-
sumi, ut contentione dimissa obscquium tldci passus paraliora quod ex longo erat concepost etfundi odium,
arma
lurc
ilhi sint in
tum, diuturnior inde paxseqiieretur.
ac nisi
erumpcrct sanari non poterat, ut

noster legatus ad
tol-
Cum autcm idcm
lcnda ba?c iinpedimenta dies et noctcs laborct,

imperialisqiie majestas et ad sedandas discordias, ct adimi)lcnda omnia in convcnlu Mantuano conclusa intcntum se esse i)cr litlcras quce in suas tcstetur, proplcreaque dietam Nova-Civilate proximc liaberi debuerat, ad proximas kal. SeptemJjris prorogari curaverit, ct ad eam perlitteras suas convocavcrit principcs
,
nalionis,
bortamur nobilitatcm tuam
in
Domino,
debcs, ct per eani quain nobis obcdientiam omnibus impedimentis eiiixe requirimus, ut omissis, (iu;e pro Deo aoii siintaltciidcnda, velis
vcl pcrsonalitcr, quod per oratores diid cxtrcma nccessitas prohibet, potcstatem babentes ad pi\Tscripgnos plciiam
iii
omnibus CTsarem, consuluisti

perveneruat, ncc potuit
ullus esse crrato
:
cos, qui ad
te
priinis est opus, vel
si
iii
liac
diligeatia locus
si
labores tui successum
quem
optas non habent,
temporum
est culpa^
lidc-
tum tcmpiis illiccomparcreôfticiunKiueCatboEcclesiam revelici priacipis Dcuin ct inatrcm

rcntis imptcrc. Hffic
tciiditiir
:
iioa tiia .
Noaaullis iaterjectis de stipe a
enim unica
ratio
salutis via os-
ba'C
sola
credilur,
per
quam
belluin
stare rcs C.crmanica possit, et indictum pro lide tc auteiii ac reliquis fcliciter peragi
:
non comparentibus primum bonor nationis

fenditiir,
of-
dcinde spcs cxpectantium pra;sidium

patria tota intcstina clade
frangitur, postrcmo
absmiiitur, ct (luod dolcatcr referimus, liostibus nostris vires animusque accrescunt. S;epe lucc
scripsimus, stcpe per oratores et nuatios nosScTpc aos ipsi ct tros piiedicari curavimus
,
sumplus conflata, non averQuod in eleefenda in alios usus, bac addit mosynis erogandis curaturum tc scribis, ut dubitari non possit ad aliiim usiim esse ituras, in priinis certe est nccessariuin vetus enim (iiierela nec forte injusta facit, ut ita fieri omaiao expcdiat; qai enim videriint liis annis pncteritis illas fructum noa attulissc, qiii fucrat tantopere praedicatus, ad avaritiani, non ad pium opus qiucri niiac eas existimaat, etc. Dat. Seais X ,lulii, aaao ii .
libus ia belli sacri
: <
;
87. PraJ sc tulit'

piuiii
Ronue ctMantiuc in publicis conveiitibiis siimus ct s;iiutaiis cl testati. Vox iiostra, qiiaiKiiuim
pia, a paiicis
ardorem
pibiis
tiuiiio
etiam Fridericus impcrator convocandis C.ermaiiis priaciad solcaiiics coavcatus, ut qiui' iii Maniii
est c.vaiidita
iion
crediiiiliir
;
\h'.-
Coiiciliofucrat dccicla inTurc;!sexpeditio,
posila ^^-d, ricula, quu! sunt ab oculis loiigius negligentes erunt [lotcntalus si proli dolor
!
'
l.lll.
1)1CV. p.
2U1.
Ib.p. IIS.
Ib.
p.
120.
PII
c (iorni.inia ccluccretur, (|ua
II
ANNUs;
3.
CIIKItiTI
'lOO.
253
Credimus circumspectionem lantum intcndcrc, ct ad
.
hisce
verbis egit intendas ad vocandos Germanise principes, tcnenda{|uc pro fide dieta et administranda dcnii|nc cuncta consilia, (lUic desidcrio nostro et
;
dc rc Pius ei gratcs Co^nioviinus (]uanla cura
potcst
pra!stare.
tiiam uuiic
liuic iini rci
proscculioncm
conventoruin instare
Subdit
ineundam cam
ticis
ratioiicm, ul im[)cratore
et imperiali
domes-
imidicito
difliciiltalibus, Kridcricus Palati-
fidclium causcE conduccrc crcdis.

lioc
(jui
Laudamus
in
nus cxpeditioiii Pontificio

pra^ficiatur
;
nominc
agimus, piam mcntcm tuam, pro consuctudine tua A|)ostolicam .Scdcm

ct
til)i
jrralias
([iiod
consiliuiu eidcm im[icratori

'
:
revercnter proseciueris, ct ca mcditaris ct facis, (jua; imperiali officio digne convcniunt. Ilabebis
etiam hiscc liltcris cx[)Osuit 89. " Pius [)a[)all inijicralori. " Charissime in Christo fili,
vciitu, (juiiMantuffi est habitus,
ctc.
lu contc
hujus opcris vcram a Deo merccdcm, ct nos ad cclsitudincm tuam fervcntius complectcndani si merito induccmur. Certe, charissimc fili (|uod un(juam tempus fuit, in (|uo auctoritatcm
,
dcsignavimus
impcrialcm adiiiberi ad
o|iortuit,
;
saliitcni
commiiiicm
ncccssa-
caiiilancum bclli contra Tiircos iiulicti, s[)eiii oninibus dantcs virtutc tua cl auctoritate nominis lui rem illain habituram felices successus habuissctjam, credimus, iiisi ct grave in natione
:
lioc
profecto in
priinis est
belluin,et gravcs iu (loiuiniis

lesti;e
tiiis [irivatis
ino-
rium agitur enim causa fidei Catholicffi, cujus Deo es dL-bitor, agitur conscrvatio nationis Cermanic, qua; propter iniperium ab illa susccp-
im[)cdiincnto
fuissent.
:
Quiescunt nunc
Gcrmanica; res bciicficio Dci tuaj vero, sicut sentimus, incadciii agilatione versantur. Quamdiu
sereiiitas
ium
tota est tua, agitur Ecclesiaj Catholicic sta-
tua
laborabit
uii([uaiu
liis
malis
do-
tus, cujus protcctor ex officio diccris, etc. .

88.
mesticis,
agre ad [lubliciim
polerit.
si
boiuiiii im[iartiri
Impcratore
necjotiis
arduis implicito, et
animam
Si
oiiiiortunitas pa-
Palatino detrcctante, deficit dux qui pneficiatur Compositis deinde utexercitui (iermauico. cunKjuc Germania; rebus cardinalis Angusten-
i-andi exercitus,
|iroiiiissum .Alantuanum sol-
vcndi est dala, d;itur prolcclo lioc tcm[)orc non solum magiia, scd eliaiii facilis id solum dcest,
:
sis opera, meliores spes dc instauranda sacra exi)cditione affulgere visaj de qua concordia
;
ut princeps aliquis auctoritatis et gratia), curis aliis liber, salutaris operis hujus sit fidelis proniotor, totusquc
illi
Pontiliciis litteris ad
:
Bessarioncm
scriptis
'
lucc
soli
incumbat. Ilonor ccltu

i[ise
leguntur Quae de pace conclusa dubius scripseras, biduo ante transmissc venerabilis fratris nostri episcopi Eistetensis nuntio intcllexera-
situdinis tua; ct cura Christiana; rcipublicse suadeiit, ut
quandoquidcm
non
potes, de
aliiiuo cogitcs, qui tuo ct iiostio noinine vices
mus
erit,
qualiscumque ea futura
sit,
minus noxia
quam bellum
tanta crudelitate incoeptum.
Vercmur ct nos, ne propter duras conditiones parum firmitatis sit habitura . Et infra " L;ctamur cardinalem Augustensem auctoritate tua; legationis mediatorem ejus pacis fuissc, clc. . Confectum inter Idalricum comitcm Witcmbcrgensem, et Ludovicum Palatinum Illicni bcUum
:
imperiales adimpleat. Lustravimus cogitatione [irincipes omnes judicio Gcrmaniam nostro expendimus, ncmiiicin aptiorem Friderico comite Palatino invenimus. Est hiiic militotain
,
ad opus ipsuiii atrectio, cst deAlamania auctoritas multa sperarenique in mus hoc 0|)erantc gloriosum alii|ui(l [lerfici
taris peritia, cst
;
narrat Nauclerus S re[)etente Witembcrgensi dotalia uxoris jura, deinde vero id dissidium mox pace diremptum. Cum vero immincntium
Ccrmania' bellorum civilium procclla sedata

vidcrctur, lias litteras Pontifex cardinali Pxissarioni dcdit
',
imiiositumque
ei
lcgationis
munus,
convcrsis in Turcas Germanorum armis, ipsum obirc jiissit Coo[)crante, in([uit, Deo, tcm|ics:
|)0sse, si vcxilla tua accipiens a nobis ambobus vicecapitancatum suscipcret favore tuo, studio suo ad solvendas dccimas cleruin inducerc posset, et comparare promissos excrcitus. Nota nunc est toti Christlanitati jiax intcr priucipes facta, unde oinncs cxpcctaiil (|ucm exitum liabcat spoiisio illa nalionis tcsiimonio publico Mantua; celebrata. Erit sine honore Germania, si ad niliilum recidct tanta expectatio,
tas illa, qua;

rat, in
Alemanniam
totain
comprehendc:
erit in
omniuin orc tua

[jer se
scrcnitas,
si
caiiilaneatu
tranquillitatem conversa est
principcs,
|iaiii
accepto
vel
alium
nil tanlo officio
dignum
qui
taiitis
inter se odiis arinati surrcxcrant,
cem
belli
reci|)ientes quiete
nunc agunt, nec

,
ulla
peregerit. Si cura; doincstica; te a publicis avocant, danda est o[)cra, ut (juod per le ipsum
partc
nationis
a[)|)arct.
sicut refers
nobis, vestigium
tanto
non
fieri.
potes, vidcaris per
alium
vellc, nil certe est
Laus Deo
.alfecit
;
qui
bcncficio
indecentius
fidei,
quam
[icr
nullum
velle boni aliquid
Christianitatem
facullatein luiiic liabet

;
Commcii(l;imus
tu;c screnitati caiisain lianc
Germania
in
fcmiiiis est
defensionem fidei arma convertcre rectum, in quo proinissum Mantuanoslro

niiiiiiis
commendamus honorem
dciii([ue
Aiiostolica; Sedis,
commendauuis
lui,
niini cxsolvere, etSalvatori
suuni
aistimationem nominis hortantcs ac requirentcs, ul in hoc comite

et illuiii
Friderico vclis uiia iiobiscuiii senlirc,

'
l.ib.
brev. p. 130.
Naucl. vol. 2.
gencr. 49.
'
lôd.
brev. p. 191.
Lib. brev. p. 192
254
siibstituendo
tibi
facilit;iti'in
ANNUS
3.
CHRISTI
alii, <iui
ail id
I'l(iO.
et
nobis, totique
:
nationi
oninoni iirivbere, iina satisfacere cuni
irforia i)0ssit
faoiet in lioc bonitas tna
rem Doo
acceptam, Roniana' Ecclesia' gratam, et Clu-isde qna cnm tianitati plurinuun salntarem venerabilis frater Bessarion carilinalis Xietiam cajnus legatns nostor sit tecnm vcrba facliu-ns placeat pro consuetndine tua benigne illniu au: :
ca subsidia eraiit [lolliciti, suain p;iril<!r operain conferrent aliisque litteris liaiic oxcnsationem attulit Novitas Ponliticalus, et perogrinationes curia}, et moradiulurna .M;intuani conventus nos exliauserunt pauxillum
;
'
qua} in posterum ornnt contribnere in opns Dei non recusainns lualuiiius tainen <iuod
est, et
;
dire, et
fldclia
ad publicam necessitatcin respiciens
onim privatim egere qnam pnblice . 01. Thomas Bosnensis rerjiamcoronam cxamJ)it
monita nostra amplecti, etc. Dat. Romaj Detrectavit Fridoricns XI Octobris, anno ni . Gormanici exercilus in Turcas duPalatinns Cbristiana cendi impcriuin suscipere quocirca
'
;
a Pio.
Inter lios llungaricos fluctus, Ste<|ui
plianns Tliomas Bosni;c rex,
mnnitissimam
res
admodum
est aftlicta, nnllo principc illius
patrocininm suscipicntc.
1'annoniaTurdeterriti. Periclitabatnrinterim
00. Huitfiari, nepnnriant inducias
cum
Turcis,
carum
ut
exercitibus obvia, ad
quornm frangendos
impetus PiusFridericum imperatorem rogavit-, bionnales indncias cum llungaro iniret, quo
consilia spoctabant, etiani Bessarionis cardinalis vcrbis ' constat Placont mirnin ut ex bis Pii de trougis cnm Hnngaris inonniii modum, qna^
:
arcem, Zcntlrcn nuncnpatam, Tnrcis prodi<lorat, percusseratque cuin ijisis foedus, nt turpissiini facinoris labem deleret, Patarenos ManicbccE insania; scctatorcs c regno suo exscindcre aggressus est, seu religionis asserenda; studio, sou diripiendariim ipsornm opiiin cupidine incitatus ac pr;oci[)nos iin[iiotatis signiferos ad Pontificein niisit quos ille fide orthodoxa eru;
:
<liendos
curavit
ut
refert
(iobolinus
'.
In-
nuperrime inclioasti, rogainus, <inan<inam ... Iiiopus non sit, ut occasionem banc urgeas Hungaris pericnla tnm a Tnrca, qni fnstabant inforre nestam aliqnain rei Cbristiana' cladem
dis
etiam regis ejusdem oralores a Pio, iit episcopos in Bosnia ad religionem pro|)agaiidam crearet, tnin coronam, <ina ille ca'terique snccessnri principes redicrebnit
poscere
mcndi essent transmitteret; tum legaret aliquem pr;osnlem, qni Bosnensium rorum statum iiisliiceret.
At
mox
Mattbias llungarite rox ejusmodi

,
moliebatnr tum a Friderico imperatore, qni ad qnamobroin de solinni llnngaricnm aspirabat induciiscumTiirca faciendis agitabant consilia, quod cum in aliarum Cliristiani imperii proîn;
:
|)ostulatis
Bosnensi
pietatis
qnestusque est licec a ad subornandam specic Zendrensis arcis proditionem

intercessit
petita de episcopis
coronam vero
a Pontiflce
in
;
ciarnm damnniu vertcndnm

in bellicos
esset, Pius Matthiai
cum suprcmnm
garus obtinorct
tifex
^
:
donandam non Bosniam im[)erium rex

liis
esse,
Ilnn-
Pannonia; regi iiuadraginta millia
nnnunorum
Tur-
cui
verbis rospondit Pon-
impendenda snmptus spopondit',

prajsidii iiijocit, si f<:cdus
spemqne majoris cicum rcspueret.
Pius papa
II
regi Hungari;c.
fili,
Cbarissime in Cliristo
salutem, elc.
brovi in ma Promittimus, inquit, ut sint nostri <inadraginta millia nibus pra-fati legati ducatorum, quorum auxilio, si qme dilTicnltatos
aTurcis vigebunt, possitpro nunc instanti periculo obviari, non dubitamus quiu dietim grantua ex diora pr;esidia sint alVutnra. ct serenitas
Timere cclsitudo tna vidotur per litteras, quas proxime accepimns, ne [iroptcr adventum oratornm Bosnensium ad concedendos illi regno c|iiscopos, daiuhimqne Tlioin;e regi coronam
faciles
a<l
anres prtebeamus, ostendens omnia luec
sno gaudium snsceptnra peragenda vires nostras omnos, et ad qn;c nos animaiu deniiiue, si ita necesse erit, pro salute ovium nostrarum parati sumus conferro. Dat. Senis xx Febrnarii, anno ii . De eadem vi auri
constanti proposito
:
velandam proditionis sna; infamiam pertinere. Nos autem, cbarissimc flli, iion ita sumns liarum rcrum ignari, aut ad gratiam faciles, ut iion etiam extimeamus quee sequi exconcessione liiijusinodi nllorius |)ossont novimns <in;c Tliomas pr;cdictns inluam serenitatom commisisse,
:
suppeilitanda llungaris,
non pangerent
ad
Turcis inducias cardinalem Bossariiuiem

si
cnm
quam
in
gravein Christianorum
iioii
casse asseritur.
tituere
causam pecScinms innHiC considerationis

sunt de iiovo ins-
illa vidobalnr scripsit' Pius. Sed exigua nimis
csse debere episcoposubi

:
ad bellum adeo periculosum administrandnin, asperrimeque ferebantHungari, dnodeciin oquitum millia sibi promissa, ul Turcicum bollum conficerent non submitti qua de re cum apud
:
tencmus quoque memoria hanc ipsam

fnisse a noslris pra,>decessoribns ScC-
coronam
tam,
sine
pius postulatam, neque taineii
umquam
obten-
quam
si
ulla rationefuissemus datnri,
non
Pontitlcem gravos <inorolas fundorot .loaiinos respondit " Pius a se Carvajjil canlinalis legatus,
tot
oqnitum millia
sustentari
non posse,
^
nisi
bonore ct beneplacito tuo, <iui jus ad illam l^rxtcndis, dan<iam censuisseuuis de ea tainen nullum per oratores verbum est factum. Conati siint tanlnm rcgis calumiii;im exciisarc, asse;
1
Lil.bi-ev. p.21111.
p.
no.
'
Pai;.
1(12.
Ib.
p. 183.
Ih.
1).
130.
.I
'
Ib.
Pag. 182.
Pag. 175.
Gobel.
1.
V.
Lib. bicv. p. 203.
;-...
PII
II
ANXUS
'6.
CIIUItjTI
l'iGO.
reiif'!S
(\inv
(h;
Z(Mi(lrcn acci(l(M;iiil iK^ccssilalis
thori soliiquc regii socictatcm vocalo, Jacobiis

rcgiiis s[)iirius,
fiiissc, iioii voliinialis.
Kcidiiiandi .\ragoiiii s[)urii,
([ui
Boiiani insupcr rc}iis

vcl c\
mciitcm ad
vcra;
Neaiiolitaiium rcgnuin sibi
pcpererat, exemplo
fidci ciiliiim
co inoliaic siint
nisi, (iiiod
incilalus, tyraniiidcm a[)crlc airectavit, cum(|U('
pcriiiciosam 1'alai'ciioriini f.!cnlcm cx oiiini ditione sua expulcrat. Eiiisco|)os, fatemur, ciim
instantcr posliilarcnt,
pcticiLiiit,
iit
Liido\ici inijictiis siistiiicic noii [lossct, ad sul-
iliiid
illiic
taincii
per
siMiriila
tanuin .Egy[)tium cuindcmque Habyloniuni, (|iii [Kislrcmis in Christianos grassationibus su[)rciiiuni
miltcrc
(jui
cx iiostris ali(|ucm
in
insulam iiiqicrium
sibi
comiiararat,
dignarcmur,
^cstoruin
suorum
ct petitio-
[)crfiigit,
atque ejus im[)Ioravit o[)em, ut pater-
niim (|uas fecil diligens ac verus essel scrutator. IIoc nos faccrc ideo gravati non sumus,
num regnum
virilis
ct
quod missionem
posse obessc
:
niintii nostri
ad rcfcrcndum,
:
dum
liidii
jussus esl proticisci
vidimus iiulli rei nonad concedencurabimus ne cclsi-
sihi assereret, cum ipse unica soholes a patre rege susce[ita supcrcssct, CaiTotta! sorori qua; scc[ilruni Ludovico
,
liiaignorcl, (|iiaiitiim iiostibi rcgno(|iie tuo
cxtcro detulerat, pra;ferendum sc diceret, qiiod Icgihus Barbaricis conscntichat; [iluraquc addidit coiitra (ialliciim noiiicn iiivisum .-Egyîtiis,
afficimur.
cam
aliquid concessuram,
liabes
tiim, vcl
Nec crcderc dcbes Sedem Apostoliquod vel Deo ingrapra'judicialc cssc quomodolibct possit.
,
1'ontiliccm
(jui
ct justi
est
cullor, ct
cuni supcrioribus sicculis gravissima damna a Francis facta fuissent, tum se fidissimiim ipsius sullani clicntem fiitiirunicst |i(illiciliis. Excepta sunt avidc Jacobi vcrba, ac nclaiidissima juris-
qucmque in suo jure servare desiderat. Conimendamus Uisi serenitati, licct opus non sit,
causaiii Catli()lic3e fidei, pro
jurandi formula (quam Pius et Gobelinus

ri;c
liisto-
qua
biicus(|iic
pu-
man(laniiit)insiillaniauctorilatc sc fuliirum spo|)ondit, luiii illius im|)erio [icr Alcxandria>

rcgiis
gnasti,
illiiis
commendamus legatum
nostriim, qui
rcgiio,
compita
ductus.
redimilus
insignibus circuin-
servaiidiE gratia pliircs
jam annos
(|iianta [lolcst cura,
Vulteranae dioecesis
92.
tccum laborat. Dat. fetrioli vii Junii anno ii . Excusarat ainid Pontificcm Joannes car-
9i. Cum id i)r;csensisset Liidovicus Sabaudus, oratorcm ad sultanuni misit, (|iii vctera sponderct vecLigalia augerctquc tuni cxposce:
dinalis legatus dcdilionis Zendrensis arcis infa-
ret
iniam; tum ctiam monucral nonnuUos Bobcmica' lia'rcscos suspicione laborarc , deîuc indiiciarum bcdcrc ciim Turcis incundo agitari, ad qua hffic res|)ondit Pius Intelligimus de
'
:
ne Christianis inter Christianos jiis diccre detrcctaret Jacohum de concubina iialiini, neque Christianis Icgibus ad scc[)triiin adniitlcnduni. Incliiiabat jam ad ;cquitatciii siillanus,
:
quantumvis ejus
filius
ac tres
mameluchi
II
prai-
descensu rcgis Hungaria? ad convcntiim cuni Bohemia! regc tcncndum; utinam lalis sit, (jua-
potentes obsistcrent,
cum Mabumetis
:
Turca-
rum
liiscc
lom communis necessitas postulat! Intelligimus

cl
impcratoris orator ab ca scntcntia illuin verbis dimovit Accepit amicus tuus

'
quid de trcugis
nisi
cum
:
circums[)ectio indicet
Turclio ineundis tua qua in re dicere aliud

praestare
non possumus,
[losse, quffi
quod vcllemus ea
Turcarum impcrator Mahumetes te Jacobiim Cypri rcgem appcllassc, eumque in patrium regnum statiiisse restitucre digna res quai de
:
nostra nicns agilat, sed Dei hoc essc

in
:
0[)us
videmus,
.
gum
niiEc
Et infra
te
cujus inanu corda sunt reExhortatio ad regem Bohe:
tuo solio manaret, ct nostra; religioni accommoda sed renunliatum postea est te mutato coiisilio [laccm cum rcge Gallico pacisci, et
:
per
missauobis plurimum placet
quan-
tiim nos suis litteris judicare et intclligere cx
omnihus nosfris possunuis quasillic habuimus, cognoscimus mentem ejus, et devolione A[)ostolictc Sedis et unione regni a vero- dogmate non csse alicnam, ([uibus de relnis oralorcs suos non multo post ad nos venturos confidinius, etc. Dat. Senis xii Martii anno ii . Delusum Pium iiiijiii hominis hypocrisl infcrius
plangct narratio.
ritu .Ef/j/ptiaco
qucni juvare ccepisti vclle descrcre, tanquam ignores quaiito [icrsequatur odio gentcm nostram Galliciis sanguis, ncque Golfridi, Balduinivc,
aut aliorum ejusce gentis facta mente
tcneas, qui sa^pe majores nostros
magnis
cladi-
hus
afllixcrunt. Vidc
quid agas:
est,
si
[lax tibi
cum
Gallico gcncre cordi
cum
nostro
hellum
quibus nec tuus
expecta. Nec tihi
cum
solis Turcis inimicilias
futuras putcs
.Egyptii, Syri et .Vrabcs,

te
pnccs,
summo
odio [)roscqucntur
Jacobm, spurius Arogonius, cum cxerCypro potitur. In Cyîro accrhum llcbileque vulnus passa - est rcligio, ct magniT rcruni convcrsiones ac [lerturbationcs secuta' Ludovico cnim ducis Sabaudia' filio a
93.
tibi filius liaTebit,
licano sanguini [irodidcris
qui religionemnostram Gal(|uod si [)roinissam fidcm Jacobo servavcris classciiKiue [lararis in

:
Cyprios,
Mahumctcs quoque alteram parabil

ct
in
Rhodios,
sibi
utriusquc insiihc spolia

insiilani
(iia cruiil;
Carbitta Joamiis rcgis Cy[iri
iiiiica
bicrcde in
solum tantuin
scrvatam
.Kii.
Ubodiaiii
.Mahiiiiictiis
cujiit.
1'lacuerunt sultano Turcaj
Lib. brev. p. 1-iO.
* .-En.
Sylv.
liist.
AsifD c. 97. fiob.

1.
1.
vil.
'
Naucl vol. 2. gen. 49. Bos. :1.
hist.
eiiuit. Jcros.
vii ct
alii.
Ext. a[iuJ
Sylv. sup. c. 87.
25 fi
oblata, atiiuc
iii
Pir
ejiis postiilata
II
ANNUS
3.
CHRLSTI lAGO.
conlribucrint , nonnullisque quihus votorum leviorum commutatio permittitur plcnam omniiim peccalorum suoriim indulgentiam fiU(;torilate A[iostolica indulgcmus, etc. Datuni Senis anno .mcdlx XIV kal. Augusti, Pontificalus nostri anno ii . UU. Tardiorafuere ea subsidia Cyprii enim,
pliiis , et infra,
consensit. A|i|ia-
lata est e vcstigio classis, et
Jacobus
cum magna
intcrjcctis,
Cvprum appulit . turbo adversus Cyprum in .'Egypto conflabalur, Liulovicus rex, Carlolt;c vir, openi imploravit lAulovici jâtris (lucis Sain ca vectus
l)elli
militum manu 95. Diim is
bautlia"
l'io 11
(]ui
mox classem
:
instruxit;
tuin
subsidia ad retundcndosinfideliuni impe-
invecto .Egyptiaca classe

illi
Jacobo,
mox
fidem
lus poposcit
qua* in erant pro gerendo in Tiircas bello, attribuit',
decumas annuas, Sabaudia ex decreto Mantuano imperatie

cui
Tontifex
suam
'
:
addixere, ut Pius in Asiatica historia
narrat
Galli,
Non
tulerunt, inquit, ejus
impetum
qiiamvis Pliodios adjutores baberent, nc-
atquc indulgentiariiin pra>mia

<(
iis,
qui subsi-
diarium aurum conferrent, impertivit.
que ausi apud Nicosiam exiicctarc; in Castellum, quod Ceriues appellatiir, sese receperunt.
Jacobus,
reliqiiis
Ad fiituram
Attcndentes,
rei
mcmoriam. quod ejusdem
omnibus
in
potcstatcm recirca castellum
religionis et
ceplis,
obsidionem
:
ali()iian(liu
populi hostis
perfidissimus et scelestissimus
tenuit
sifa,
potcntissimusque princnps soldanus non solum, sacrosanctum Ltominicum tunuiproli dolor lum dudiiin occupavit poUuto ac scelesto impe!
rio suo, aliasque Orientales civitates olini Cliri-
deinde spe potiunda? munitionis depoqiii Gallos ab incursione prohiberent, Nicosiam rcversus ad reformationem regni se convertit, legatosque ad nos honcstatis misit (lui miilta |)eterent facicm
dimissis custodibus,
,
stianorum atquc terras subjugavit, vcrum etiam Christianorum sanguinem sitiens ad occupandum insulam et regnum Cypri appropimiuat, classcm validam comparat, omnique conatu in illius rcgiii depopulationem ct i)crniciem Clirislianorum coutinuc nititur, ut nisi ci celerius occurratur, veremur nc repente illam regionem atque regnum ex|iugnel atque contundat, et
prorsus deleat veluti sonitus tempestatis quod proptcr peccata Christiani populi noscitur accidisse. Unde ne in tremendo judicio Salvatoris nostri competat exccptio, quod nobis silenlibus
:
habcntia, scd rcvera

Christiani rcgis ai)ud
iiil
aliud quffirehat, (]iiam
Sedem Apostolicam nomen
Exlracta
usurpare, scd contra illi evcnit (juam putabat . est Cerinensis arcis obsidio in Hie-
mcm, (jua ob procellas maris .Egyptia classis obsidionem solvere, ac repetere Alexandriam coacta est ac tum Jacobus, cum Cypriorum, quibus infensus erat, defectionem vereretur, summis prccibus obtinuit, ut unus e mamalu:
chorum principibus cum

insula subsisteret.
97.
tiari,
partc
co])iarum in
sultani
Minaces ad Piiim
litterie
JEgyp-
et non providentibus illud regnum, ct Christianffi religionis habitaculum ab eodem spurcissimo soldano suppeditetur; sed potius nostra; provisionis ope Cliristi fideles ad comportanda
ciijus
retunditur.
ct
Hac victoria insolescens /Egypti Babyloniorum tyrannus, idcmque fidei Chriapostata, crudclitate(]uc in fideles cffera-
insipientia confnnditur et insolentia
stianffi
auxilia
eisdem regi etregno

ferventius
ct Christianis
tuen-
dis et defendendis, atque a tanto iusultu et rabie
liberandis
incitcntur,
et
ii
exinde
litteras et coutumcliis rcfertas ad Pontificem misit, in quibus de fide Christi de-cui Pius serta gloriari turpissime ausus cst
tior,
minaces
animarum suarum salutem

torum
Petri et Pauli
facilius
consequan-
ita
rescripsit^ ut
eum
in salutis
rectum trami-
tur; dc omnipotcntis Dei misericordia, et bea-
teni revocare niteretur.
Apostolorum ejus auctorict singulis Christi fidclibus
Pius, servus
,
tate confisi,
omnibus
potcntis
et
servorum alumnus Jesu

,
Dei, cultor
Christi
,
omni-
soldano
vere pocnitcntibus ct confessis, in universis ct singulis civitatibus, terris ac locis, sub charissimi in Christo filii nostri Ludovici rcgis Cîpri
illustris, ct ejiis
Babyloniorum.
et si speret ante Si desiderat veniam tribunal districti Judicis misericorditer in Domino venire, qui candor est lucis ffiternffi, spe-
regno
feudatariorum et adluBrcntium dominiis consistentibus, necnon etiam aliis alicnigenis seu forensibus in eodem regno domicilium habentibus seu commorantibus qui de facultatibus suis juxta eorum statum ct dignitatem viro et uxore pro una persoua computatis, videlicetqui nobilcs et majoris facultaet
tis
culum
sine macula, in
quo omnium creatura-
rum
vivunt imagincs,
generis
earumdem
opifcx Dei
Filius, a.'qualis aitcrno Patri existens, pro repa-
ratione
lens,
humani formam humanitatis intcmcrata virgine deitateni occuassumens, in
cum
venit ])lenitudo temiioris, prodiit in
conditionis extiterint, singuli tres qui mercatores etmediocres, singuli duo (jui vero plebeii et infcriores, singuli ununi scu si adeo
et
: :
pauperesfuerint,
mera, vel
1
mediumflorenum auri de caeorum vcrum valorem aut co am-
splendor gloportans omnia verbo virtutis sua;^ peracto passionis sutc tempore, ascendens ad coelum scdet ad dexteram
caro factus; qui
sit
mundum
cum
ria\ et figura substantia^ ejus,
'
Mw.
Sylv.
siip.
iibi
c.
87. Gobel.
Bos. et Naucl.
Lib.
.X.
sup.
I.
sil. Jacob. Lusinian. hoc
Jacob. Lusin. iu hist. Cypr.
anno Ms.
p. 81, 9T, 98.
ValL sign. num. 91. p. 127.
iTi
ir
ANNi's
3.
nriiisTi
I/ino.
.)i
majoslatis
iii
r\ofilsis, (jiicni
niiillilinld
angulo-
eiirni ciilcre sie,
i|iiih1
eiiiii
loto
corporc fracto dirus

ita,
nini
ris
iii
iirlis, ct oiniiiiiin Cliiistianiniiin in tor-
dolor viscorum
cor|)Orc
ejiis
a|i|irelicndit
(|uod e
iauciat, ot
iiariter aiiorat.
lerrcnai
(lignitalis
Tn vcni |inl\ero tumoro \nx.oxccecatus

,
iiiqiii
MMiiies
scatiirirenl,
nec
essent qui
sic ait
/'(
i[)sius
l>ci
ladorcm sustinorc possent.

virtutc in sc constornatiis
sumptuosissim.T snperliia' innatiis, oiistinatus permancns oumdeni aimoyas Dei l'iiiuni, a (|iio
tilii
.Manifcsta igitur
:
Jiitii/m cst /innt/iicm
subd/lum
fisse/ili/'c.
csse
JJi-o,
et filiis tuis,
si
saperos, ino.vtimaliilis vila'

:
//ioi'/akm ()mii/'j)o(cii/i pia
Scd
(|iiia
possessio foref solorfius oxpctcncla

simiiilius
sed et
tiiis
|)ia^faliis Aiitiocliiis
digiius
non
;
orat vonia, alio-
scri[itum ost
i|iiia
noii
lialiiicriinl
iiiinabili
morle
defiiiictus cst
inde
tibi ot aliis
sapicnfiam, pcriorunt propter snaiu

tiam, cxferminafi
sunt, et
ail
insipicn-
llagiliosis, et iillra
modiiin de
siia
virlnli! glori-
iiiteros desceii-
aiitibus, correctioiiis rcli(|uile\cm[)ium. Iiidaga
derunt.
sagacius, intucrc piiidciitius, qualitcr
[lolciitis-
improperia, mandas opproliria, contumelias multiplieas, cjuas prorsus silentio oiiruimus, nc tuornm vitioruni partici8. Scribis noiiis
siiuiis IMiarao oliiii .Kgyjilioriim |irinec|is

hiiii l)oi
popuct
inormom
ct fugieiitem, sed
iii
.Vllissimi
fiicrit,
protcctionc
ot C((uilil)us
spcrantom, porsecutus
fiiit
pes, cjniljus
te
pollutum videmus, inveniamur

in nitilii
llnctihus Uubri-Maris ohvolnlns eiim eiirrihus
vel fficiuales.
No autem vanitalc seductus
siihmersus,
tiliis
Isracl
Dco
liii-
miam
origaris suporijiam cl in oculis tnis
cicli sacrificiiini laiidis
ofrercntibiis, ((ui
salvat
sapicns vidcaris, convenit verlKHami aeuto jaculo tuos garritus varios et otfncnos veritafe
irrofricnaljili rcfrtBnare.
siicraiites in se, ct
niilial.
tiii
de sua virtute gloriaiih's

rafionis
iii
Scd acics
te
lichiiil,
seiisns
;
Revoca, quaiso, ad mcviri foitisetspii-
iiiiiii;c
ambitionis fnrbinc
suiit confiisi
uf
moriam
rii
(adiaiiJotiiaMcaiumnias
Jiimeiitis
non
soliiiii
similis,
sed ct inh'riiir
Dei
filiiini,
in
suavirtute et
suorum arniornm apparatn
eoni|iroberis.
qiicin eoliinus,
.Kstinias
fore
enmdem
confidentis, qui
agmini Dei cxprobravit, (incm
iikiiIiiiiiii, el stiilto
morc
David adolescens,
nondnm
[lugiiarc
sciens,
iii
dcce[itns,
(lotciilissiimiiii
potenlia diniiiintum.
nomino Domini Doi
sui Israel in fiinda et Ia|ii-
do congrediens crudeliter interomit, caput(|uc ipsius anfcrons, carnes cjiis volalililins eccli cil licstiis tcrra' triulidit devorandas. Tu Iieilalorum niiiiierositate miillitudine copia divitiaruin regiiorum gloriaris nos autem in nomino Domini tui [ilasmatoris sporantos, cliamsi possibile foret, quod solem niultitudino telorum
,
, :
Ergo Deum Iriiiiiin ct iiniiin iiivocare iie tardos, ut damnata; gontilitatis rilu doposito, sacrosancto fidei meroaris signaculo insigniri.
etiam [uigillo et guttLC fortinm bcllatorum fortiludinem possidcre, (|ui ad bolla doctissimi potcntiam tuam, in qua pra'lendis, si sine iinmenso labore nostrorumad te [lateret accessus, tui exercitus virtutem in cinercm rcdigercnt ct
100. et
iios
Comparas
roris,
ignoras nos
tot
tegeres, in
umbra tecum
niliilominns [lugnabi((iii
mus,
sine
in
baculo crucis
et lapidc,
dc inonto
exercitus
faviliam.
Numquid
dubilas Crucifixo
potcntis-
manibus
est pra;cisus,
totam
tui
siina latissimaque rcgna deservirc ?
An ignoras
virtutcm, ut testam figuli, niinutatim contcrcmus. An ignoras, quod tantuni numerandi suiit,
qui tutiim mori putant
?
imjierium Iiomanorum fore invictissimum Francorum rognum Cliristianissimum, .Viiglia'

ditissimum,
IIis[ianiic,
Nos moriendo
viiici-
l*orlugali;c,
Navarra;,
mus,
et 0|)tatam
:
mercodem
ictcrnic retribnlio-
nis acci[iimus
tibi autem et tuis ne(|iic iii vita neque in mortc spes uihi beatitudinis rcmancminaris nobis martyriuin quod optamns, liit
:
utriusquc CaSicilia;, Cy[)ri, Ncapolis, Norwcgiae, SuestilicP, cia;, Daciae, Cracoviic, l'"risiiC([ne rogna latissima signaculo crucis adornata ? Aii des[)icis lluiigaIlihcrnia;, Catalonia',
.Vragoniic,
et (juadani
diabolica persuasionc terrorem incuticns, nos adliuc niteris avcrlcro al) eo, quod lotis desideriis affectamus. Xumquid ignoras,
ros liomines fcroces arcubus el sagittis invictissimos, liominos in 0((uis coruiii aora traiisvo-
lantcs?An rcgnum 1'oionorum sevcrissiinuni,
quod sanguis martyrum semen est,ct

latius
tanto
ot
Bobemorum
fortium
plurimum mctuendum
s|)argitur
quanto crudelius fnndifur,

?
quanto latius dilatatur

in Cbristianos,
crudolitas,
te
qua
sievis
interi-
indubitanter
ducet ad
tum, nos vero ad meritum, quoniam iii caduiu manus lcvabimus, gratias agentes, in sanguinc pcccatorum.
'.)9.
Dcniqnc forsan |)arvi|)Ciidis Tentonicos per inulta tcrrarum s|iatia ditfusos, ((iiornm audaciam nnnquam ali((uis domare [lotiiit. Caeterum nnllum purum maluiii iiatura sustincf, nisi
aliquibus bonis [lollcat, et lioc in te, qui tc custodem asseris speluncai Crucifixi, et utinam hoc faceres oh sj.cm salutis scd timemus tam
:
In
malitia
gloriaris, qni jioteiis cs
in
iiiiquitatc,
et destructorem dcmoiitorcmquc sacrorum et famosissimorum locorum te asseris, non attendens niliiloniinus .Vntioclium regem /Egyptiorum (Porsarum) niinio fastu re[ilc-
(irctiosum tbesiiuruin avaritiiEvoraginem, Christianorumquc denarios

tc
proptcr iiisatiabilis
custodire.
tum dum
fuerit, et
ad perficiendum se
fccit
iii
eurru portari, accidit impiissimum tyraiiiuim

ANx.
quod sanguinem nobis Scribis ctiam Christianornm efrundendo coram omnium rerum plasmatorc die novissimo rationem crimus
,
Tojius
X.\l.\.
Hay.n. X.
33
>-yS
VU
:
II
AXXUS
,
3.
(IIRISTI
|/|(10.
reddituri
exiiule
Ikniiii
l.iudaimis
quod
longe lippientibusoculis vcluti palpitando

stuiu
Cliri-
rccognoscis,
ct
nostram,
qua unum
optamus iiuod fidcni Dcuin iredimus sine prin-
venissenf noii minoinvenerunt recepfi tamquam fcgafi rcgum, occurrcntc pra>Iatorum ordiue diversoria ct cibos ex publico acceperunt . Et
libus babcnt.
rein
Cum Uomam
gratiam
cipio et fine suscipias, ul tua idololatria spurcitiis plena ad vcrum examcn pcrvcniat, ut ad utriusiiuc gloriam mcritis, ijuibus tc ornari cu-
infra
l(>2."Auditi in consistoriocoram Pontificein
pimus
ffiterna
retributione coroneris
,
et
si
bunc modum vcrbafeccre .Misisfi ad nos Ludovicum Bononiensem professione Minorem, qui
:
a^terna tuo in crrore pcrmanseris damnatione crucicris. Dat. Senis in aula cpiscopali V kal. Junii, anno Domini mcdlx, Pontiticafiis nostri anno ii . 10 1. Orioitalium regwn lecjatio imirjnis ad 1'ervenit hoc anno Romam ad Pontificem.
Itcrlinax
ait
te
Mantuam
petivisse,
ut,
conventu
cum
Christianis
cclebrato,
Mahumcti Turcarum imCupere principes noin
pcratori bcllum
sfros^
inferres.
cum
tu
in
Europa illum oppugnaris,

cxcitare
:
Asia
tumultum
placuit sermo.
Ode-
Pontificem insignis Trapezuntini
imperatoris,
]*crsarum McsopoiamiaHjuc rcgum, Caramanni Ciliciffi, aliorumquc plurium pro armorum socontra Turcas cocunda legatio, quam In Apostolatus sui exordio miscrat Pius in Oricntem Ludovicum quemdam Ordinis Minornm professorcm,
cietate
runf Turcas nostri principes, te amant, ef Cliristi vicarium vcnerantur, parcndum tibi esse fatentur eam ob causam, cum gravibus infer se odiis discordarent bellumque gercrcnt, jubentc
describit bis verbis Cobelinus
'
nuntio tuo,armadeposuere, parati cum jusseris adversus Turcas ea resumere. Cenfum viginti iiiillia pugnatorum cum volucris pra-sto aderuiit in .\sia usque ad Hellcsi)ontum et Thra;
ut rcges Cliristianos Iberiae,
Armeniaj et MesoTurcas armarct in Asia, si Itotamia? adversus Cbristianos expeditionein in Europa advcrsus eosdcm bostes parare contingeret. Fuerat LudoCallisto, in
cium Bosphorum Mahumetis impcrium invaSLiri,
dum
tu
pari
populis aggrediaris Turcas.
modo cum Occidentalibus Ad hoc missi su-
vicus, sedcnte
Persidc,
uf
aicbat,
mus, simulque fuos osculemur pedes tamquani vicem Dei tcncntis iii tcrra.Nobis fo^dcrafi sunt
Bendias .Mcngrelia et Arabia^ rex, et Panchratius Iberorum, qui nunc Georgiani vocantur, et Manio marchio Goria^, ef Hismacl Sinopi dominus et Casatimena>, cui patcr fuit Spediar, et Fabia dux Anagosia>, et Charamannus Ciliciae dominus, quorum inaxima crunt pra^sidia. Illud taiitumcx tc nunc [ictimus. ut Ludovicum. qui nos luu' adduxit supcr cos qui Romanum in Oricnte ritum cusfodiunt, cl tu;e Sedis fidei consocianfur, palriarcham constituas.
"
inultosque ibi Clirisfianos invenerat, ef amicos is Cliristianorum, qui Turcis infensi essent paulo post rcditumPontificis cx Manfua Piomam applicuit, qucm [dures Orientalium principum oratores secufi sunf, quoruin lieec sunf nomina: David impcrator TrapezuntiusMicbaclcm Afigcrium misit Ceorgius rcx Pcrsaruin, et Majoris
:
ArmenifE ac Minoris Iberiae, cui palcr fuif .Vlexandcr, Nicolaum Tiicpliclum Asam gener iinporatoris ac Christianorum amicus, cui pater
:
fuit
Carailucas,
Mahometem Trucomannum
ducatum obtincns,
His
ilictis,
laudavit
Pontif'.x
iiriucipum
se
Corgora
in Ibcria Majori
cui
dcsideria. ct
qiuT obtulerant inagiii
faccre
:
Cassadan Carcecciian Urtebecus Armcnia-.Minoris dominus, Moratum

pater fuit Cazabecchi.
ostendit
qua^ .Mantua> gesta fuissent exposuif
Armenium. Legatorum
mores, ita et babitus fuere adeo, uf in omnibus admirationi cssent, ef plebis quocumque irenf in se oculos convertercnt,puerorumquc turbamsecumtrahosicut
diversi
non concurrisse Chrisperare tamcu concursuros si slianos reges utile vidcri norint Orientalium propositum
se fecisse qua; potuissent,
:
legatos ipsos per Italiam trans Alpes in Gallias

proficisci,
eademque
regi Franciee ac duci Bur-
gaiidia'
diccre,
qua; se
coram cxposuissenf
renf. Persici oratores in
modum nosfrorum mosummo
nachorum, scrvata capillorum parva corona, totum capuf tonsum ejus, qui ex .Mesopotamia
:
sine Francis expeditiones, qua? dignte sint, difeam esse nafionem, qua; ficri posse ficile sape adversus infuleles terra marique gloriose
:
venit, pari
modo
sed in vertice
capil-
certaverit, et
nunc cam Turcis praecipue timeu-
lorum parvulus quidam manipulus visebatur, quemadmoduni gentilcs gestasse flamincs in pileo ferunf. His per Colchidcm et Scytbiam, fransmisso Tanai ac Danubio, in Hungariam iter dcinde in Cermaniam, ubi Fredcricum fuif imperatorcm salufavere. Hinc profccti Yenetias magnis honoribus ab ejus urbis senatu excepfi
:
dam
fore
103.
e
sunf,
quK
res fecit, ut veri orafores credeienfur
De Georgianorum legafione ad Pium II, conventu Mantuano sese in Urbem reciperet, mcminit Raphael Volaterranus ', qui de gcntis illius, quam a Joanne XXII ad coiijunctionem cum Romana Ecclesia, oblata ea de causa Synodo OEcumenica, sollicitam vidimus, ritibus haic tradit Sunt Georgiani, quse gens
cum
propfercommercium, quod Veneti cum
Oricnta-
et ipsa
Christiana bcllo fortissima, ef vicinis
Gobel.
1.
V.
Rapli. Volaler.
1.
xii.
l'II
II
AXNUS
3.
CHRISTI I4G0.
259
formidata, copnominala,
gio,
iil
ferunt, a divo (leor-
cujus êxiliuin iu bello coutra iufideles gestant cgo tamen non minus putaverim eos
:
gimur, pcrversorum ausibus et malitiis disciplina publica obviare, ne modesticE deposito

frajuo et
malo
in Christicolas sajvienle, discipli-
esse posse, quos Plinius (]eorgiosaii()ellat. In ea

igitur rcgioue
ii,
nantis justitiai nervus peuitusdisrumpatur,
quod procul
sint, a ritu ortlio-
Lecham
tos,
et fratres priedictos,
tam eorumque subdi-
doxoaberrant, (iripcorum fere sectantes errorem eadem et in sacris libris lingua utentes sacer:
vassallos, adha-renles ct sequaces,
quam
alios
quoscumque
fidcles eis pra?bentes auxi-
dotes
eorum
diro
squallore
|)etasati
incedunt,
crinibus oblongis, barbaque ad pectus emissa,
lium, consilium vcl favorem, cujuscumque dignilatis, slalus, gradus, ordinis vel conditionis
fuerinl, et quacunuiue Ecclcsiastica vel mundana prajfulgeant dignitate, sub excommuuicalioiiis ct
etiam morc Gntcanico; in calice moUiunt oflam, quam prius sacerdos ijise cosacrificant
cbleari argeuteo delibat.deiude volentibus deli-
anathematis sentcntiis,
et aliis infra-
bandam modo
lores.
simili praebent
101. Decretiim Puntificium in
Quae
gesserint in
Galliis
Albanos prodiBelgioque ii
scriptispanis tenore prKsentium requirimus et monemus, eisque districte priecipiendo manda-
mus, quatenus
praeraissls,
oratores Asiatici, dicetur proximo
anno
nunc
a die publicationis
decretum Fontificium, urgente atîue. instante Georgio Scanderbego, adversus Lecliam Uucaginum, et nonnullos ejus socios Christiani nominis prodilores, qui percusso
quindecimdierum spatium prasentium computandum a quae in pernicieni et detrimenlum

infra
cum
Turcis fa'dere
Ddei ac fidelium pr;rd'ctorum tendere dignoscuntur, rcsipiscentes ab eisdemque Turchis et infidelibus penitus recedentes, et confaederatio-
Macedoniam vexarunt,
bello petiere,
<'
et
Scanderbegbum ipsum
nes seu ligas
cum
eis factas
tamquam inefficaces,
editum
'
adjungemus.
nuUas
tes,
et
invalidas parvipendeutes et posterganeis
Venerabilibus fratribus Duracensi et Anti-
cum
de caetero nullum
commercium
barensi archiepiscopis eoruraque suffraganeis

universis.
habere. neque ipsis auxiiiuiu, consilium vel favorem prccstare, aut traiisitum per eorumcivitates, terras
Nuper uon sine gravi admiratione accepimus, quod ini(juitatis filius Lecas Ducaginus, et
alii
etloca concedere praesumant

et
alii praedicti
quod-
iniquitatis
fratres
Polacenses majores in
Albania
monitis
domini teinporales, propriae salutis immemores, quondam Pauli ipsorum genitoris

et
voluntati in ea
parte
penitus repu-
gnantes, eisdem
el
Turchis
Christiani
nominis
Kuuilis se confanierare, et adversus Catbolicos,

prcTsertim
dilectum filium nobilem virum
Georgium
Castriot, alias
dominum
Christiquc
Scanderbegh AlbaniEe propugnatorem acerri-
monitis et mandatis nostris bujusmodi parere contenipserint, ex nunc prout ex tunc eos et eorum quemlibet ultra alias sententias, censuras et jianas in tales generaliter promulgatas, dictis elapsis diebus easdem sententias volumus eo ipso incurrant. etc. . Decernit censurarum religione nisi in ancipiti mortis discriminc non liberaudos, eorum ditionem sacrorum usu mulctat, iu
si
que,
Lechas. fratres
nuau. ipsius quoque subditos et sequaces conspirare, eisque damna plurima a paucis citra diebus inferre necnon eisdem hostibus fidei tiansitum per ipsorum terras el loca, ac etiam conuueatum et auxilium prsebere, ac multos ex fidelibus in diram pra^dani et miserabilem servitutem redigere, multa quoque alia detestanda facinora perpetrare minime formidarunt, ea, ut accepimus, occasione captata, quod idem Geor;
Ecclesiis pra^terlh tanti facinoris signiferos et sectatores solemni ritu anathemate percelli jubet.
Dat. Senis
anno mcdiix, IV
.
id.
Februarii,
Pontificatusnostri anno n
lOo.
Comparata a
Venetis chssis
impetus comprimendos.
hoc anno a Mahomete II maximam classem, ac Venetos propterea aliam ornasse ad reprimendos ejus impetus, narrat Pius in litteris ad cardinalera Bessarionem datis Veneti, inquit, sine suspi'
:
Instructara
ad
Turcicos
gius Lechic,
et
fratribus antedictis contra dile-
ctos filios uobiles viros
quibus ipsc
dominium Nenetorum, Lechas castrum Daginem furto
cione praesentis anni non sunl triremes quaraplures paratas liabeut in aqua, et parare |)lures parum Turcho confidunt, et iu dies dicunlur
:
:
subtraxerat, pra^sidia et favores impendere re-
cusaverat, ut Christianis l)elhim inferret, et expedilioni contra Turcos pra;dictos im[)edimcnto

fieret;
classem sui apparatus vehementer formidant credentes ad eoruiii inagis (luam aliortim damna ilium esse venturum nos in colligendis fidelium
;
propter quse tam eidem Georgio
et suis
piis
subditis,
quam
aliis
Christi
fidelibus
alia
dainna innumera evenire posse verisimiliter formidatur. .Nos imiuanissinuim Leclue ac fratrum prffidictorumliorreudumquefacinusdetestantes, ac volentes, prout offlcii pastoralis jure astrini>
et diligentiam quam liossumus, sedulo adliibenuis. Dat. Senisx Julii anno u . Fecit Turcica classis impetus in Pelo-
sulfragiis
operam
ponesum,
tus
lll
et insulas .-Ega;i maris, quas CalisCluistiano imperio restitiicrat (|uos et

;
alios
Mahometis progressus describit

auctor
:
liis
verbis
Turcograjciiu
Postea
cum
exercitu
'
Lib.
vm
BuU.
u.
276.
'
Pins lib.brev. p. 118.
Turcogr.
1.
i.
'2(iO
ril
II
ANNIS
3.
CHRISTI
1'iG(l.
Iinircctiis .V.miin {a'|iil;oxin(le
Mlienas/riirlias,
TlKisiim,Sani(itlii-aconi,Arf;os lV'lo|i()nesi,iiisum
LMiim Kxainilinm TnrcjD
jam ab aliqnanto leinpore tenebant; tnm Leinnnm eeperunt et Iin:
linim
cuiieta
(leni(|ne
(iniliina,
]ii;eler(iuam
EuliaMin; transtnlit idcin ex Adriani iirlie Hy/anliuiii iiHiltos iilrinsiiue sexus iiomines, deni(ine iie
uiinm (luideiu
annum
sivit;
a bello
immunem
e.\ceratus iste
manere
scd et lullaliat et
sieut oiiorteliat,
vietor evadebat, neinine se

o|ijioiieiite.
lis jier
illi,
Oricntem deiiide classe iieteiis, inulmare navibus missis insulam Lesbum

:
siKc ditionis fecit
liuie
ulranKiuc IMioc.Tain
familiam transfiiiidcictur (|ua' lioc aniio consignant Monstreletus et 1'olydorus, (luibus in hoc potius, quam Gobelino ' rem ad superiorem aiinuni referenti, jnvTstaiidam tldem censemus, cuin illoriim dicla litteris l*ontificiis ad Eranciscuin episcopum Interainnensem in Aiiglia legiitum Aposfolicum datis consentianl. Missiis is fneral, iit Henricum ad bpdus cum (iallis iiiciiiidum llccleret, quo exutroque regno ad ageiidum Turcicuiii belluin auxilia elici ])0ssciit re|)ulsus vero ab llenrico, nec legalionein oliire jiermissus, Eboracensis ducis secutuspartcs, \alidissimus cladis Henrico regi datT ausein
:
]ieracla
'
addidil veterem et iiovam, triuin liorarum aut

\ix (|uatuor spatio inter sc remolas prope
ctor extitit
Smyr-
iiam, (luir ad Eplicsum est^ sub flumine dro sitas, e fiuibus eivitatibns mayiium
Mwannume-
apud Anglos ex regia susceptis, calamitate noinen pe])crit'; gestarum vero resibi
ac tnm magnuin
:
legiiti
Aiiostolici insignibus
ruin virornm, fdMninaruni
et pneroriiin in ur-
bein traduxit. Profectus postea Castamonain, et
Sinopen
Cisil
AcluimaUe ademit,
illo
(iiias
in
longo
inlervallo a majoribus traditas liabucrat a sul-
rum sericin ex])Osuit IMo tiiin Hicliardi ducis Eboracensis genealogiam, ex qna sce]itruin illi jure debitum demonstrabat. arderc 107. Indoluit Pius Angliam civili gesta tamen alegato, cujusproditio fraiibello
: :
tano quidem Aladino
inag-no et
formidando
intcr
(lesiiue
IJIteris
noiidum erant
'
cognilfe, liiudavit
liisce
duce
>'.
\W<. Lites ct
]mgn,v dc sccptro
et
A/tc/lico
Pius pa])a
II
e])isco])0 Interiunnensi.
JJcnricitm
rcgcm
ducem Eboraccnscn), cx quibns
Venerabitisrratcr. Exlitteris tuis,et genea-
Interea, flagrante Angliacivili bello, inaxiinic

ibi
Scotix rcx occasioncm accipit invadendi Angliam.
logia ad nos missa plane intelleximiis, qui

stafus et
(iiiffi
nunc
reruin
sit
lacies in Aiiglia
cogno-
rcrum conversioncs lacke, Aariisijuc pnx^liis certatum inter regem Henricum et ducein Ebo, ,
vimus quoque diligenfiam et fidem tus fraternilatis in omnibus, quaj dignitatem nostram et
Sedis conceriiunt
siiie
racensem (lui rege, sceptrum
citso
oliin
injuria Ricliardo
trcpidatione adliibitam.
dcbitum, noii oceisoris ac primuin ad iVynam posteris, contendebat lluvium sipva inigiiii eominissa est, iii (lua regius exercitns a Uicliardo coiiiite Warvicensi coiieisus est, captus(iiie Henricus rex, regiiia et Ediiiirdo priiieipe fuga dilapsis. Uiio audifo diix Eborasibi jure
:
Premunt supra modum cor nostruin icrumnse linjusmodi, dolemusque non unam esse omniiim intentionem ad reipublica; sahitem intentiiin. Spciiibamus luicferilos inotus siiie futuroesse coinpositos, jamque istinc expegrande aliîuid ])osse. Est laclirymabile profeclo, potciitissimumregnum, ad omiiia suinnia idoneum, |fam crebris discordiis latigari, at(]uc itii pcstcm conceptam tenere, iit ad obse(liiiuni Clirisli expedire se nequcat. In liis malis
ruin
mefu
cfiiri
censisexlliberiiia,
volavit, et
iii
(]iio
]iublico
|ierlugerat, Londinum adordinum regni eonsessu
regein se dixit, docnitîne seeptrum ad se jure

s]iectare. AtVert ejus
argumenta Cobelinus
liis
verbis
Diix Eboracensis regnnin ad se spec(lui
videmus
fcras,
(luein
animiim geras, quif consilia pro-
lare dixit,
Kicliardo regi (luondain occiso
]iro|iiiu|iiior esset,'nec
(|ui
ferendum, ul
:
ii
regnarcnt,
quantum extimationis restituas Sedi Ro inaiue. Laiulare te safis non ])ossiiiniis, et labopotestate
legati
. Et infra Es tu ibi de latere, ciim insigniis
:
id genus liominum, qui regnandi causa iiarricidium commisissent, Henricuin IV patruum suum ocregiuiin per tyraiinidem occupasse cidisse
occisori successissent
impium
res tuos utiles judicare
cum
men cum
omnibus, excepto
])ileo
rubeo; virlus tua
et
no-
instar inaxiin<T est dignitatis, veniet tein|)us
illi
liliuin
successisse HeiirieiimV, el (luinto sex-
tuin, qui tuin iinpii ct violenti regis liicres esset
Romffi
liarlamentac, qute vi adliibita per
metum
sibi
aliquid
decrevisscnt,
non valcre
(]iii
regnum
jure de-
beri, qui parricidiali cxcluso genere, regii san-
legitime coroiiam peteret. lleiirico ut priviiUi vivendLiin,justa petitio videbatur; obstabat tamen jusjurandum regi
guinis iirimus extaret
liricstituin, et
liis
tua cognosces etc. Uat. Deccmbris, anno iii . i08. Emergcnfibiis subindc novis rerum conversionibus, legatusnon praiiniis, sed poenis dignissimus visus est regina enim Margareta Renati regis fllia auxilia undique adversus regios hostes comparavit, cosque venicntes crucnto iu (juo Ricbardus dux Eboraprtelio delevit
,
cognita opera
iii.
',
longa ])ossessio
>.
Kemniii
liabi-
ccnsis factionis
princeiis
cum Edmiindo
el
tilio
est regicc inajestiiii lionos, ae decrctiiin, ut
secundo genilo coinite Rollandiic,
comite Sa-
lienricus regiuni iiomeii

iuitciii
gereret, Eboracensis
jiost
iii
regiinin
iidministiiiret, ac
Ib-nrici
I
.Mon^li-. cl
I.
inorlem regia dignilas luereditaria
Eboracen-
= u|i.
x.MiL
PolyJ.
'
Virs;.
ulii
sup.
Gobel.
1.
lil.
1'ius lib. brev. p.
121.
1.
^PoUd.
iii.
'^
Cobel.
PII
II
ANNUS
3.
civ-
CIIRISTl
I4()().
261
lisl)L'rii'iisi
ciplns
'
esl, ([iios rcf;inn>
impcrin
dignioribiis, slaliita dic jiissit adessc

al(|U(!
ita
comitcm.
sos MonstrcloUis
prfcfixa fuissc;
rcferl, corum(|tic capita liaslis
i)ia'latus
est
fili,
Siipcrioribus diebus
Eboracensi vero duci ob atlectafiiissc. I'arla
mulla lcciim, dilccte

lc
de gravilate sceleris a
liim rcf^nuin hidibrii caiisa pa|>\raccam ((nn-
pcrpelrali,
lociiti
siimiis.
minc
gratias
jêr
nam impositam
reta
ca xicloiia Maij;asiias
aginius,
(]uoniani
tibi
Iiimcii
dcdit,
virum rcj^cm liberatma ad Londimim

;
crrore relicto in viani salutis redires,
Dco quod laudamus

jjoeni-
acics
promovil ac tum lc;;afiis jiisla vcriliis siip|)li(ia, si ab rcj;ina iiilcrcipcrctiir, iii l!cii;iiim fugil. (Jua' vcro deindc sccuta siiil, iiroxinio
aiino
(licciitiir.
Immililalcm tiiam,
lioni iioslr;!' W.
i]iii
vcniam pctens correc-
siil)ji;cisti,
cam
factiiriis
lciiliam,
(juam
tihi
vcllcniiis injiingcre.
Nunc
j)riiis-
crgo
(jiiam
d(!
iKcnitcnlia esl
agaiiiiis,
agcndiim
sed
109.
KxbisAiigloriimdissensioiiibus .lacobiis
boc
(juaiii
jKPiiitcntiam iiostri
Scotiae rex incurrcndi in
Angliam occasioncm
antcccssores in lioc delicto statuerunt iniponen-
sumpsit, llo\biiri.Mimi|iic dilionis Scoliu' obsidionc ciiixit, ac diini tormcnta in arccm lii)iari
jubet,utque arbiteret exactor laboris inslat, una e macliinis violcntia ignis, excusso ciincolignco, cadcris iihesis, rcgcm iii tcrram dcjccliim cxanimavit. Aulici, (lui proximi astaiiant, nc j^romulgato advci'so casu dissolverctiir excrcitus, corpus velarunl. Regiiia, (|ii8e eo die in castra vencrat, confirmato animo instarc obsidioni duccs jussit, ac brcvi in locum dcfuncti aliiini rcgcin se adducturam. Pudnit fortcs viros viiici
a
dam, ut audias volumiis. Zacliarias nosfer antccessor cuiii, (jiii sororcm violasset (jiiatuordecim annis peregrinari voluit, ct septem annos
fcrreo
circulo
aiit
jioiido
scj^tcm
librariim
aiit
bracbium
colhiiu
inchidcrc, tcr in liebdo-
mada jejuiiiiim agcrc, carncm comedere, ac vinum bibcrc die lantum Dominico exacto
;
sejitcnnio,
tis
ferrum dcjionerc ac jcjuiiium, exccp:
sextis feriis
atijiic ita
demum
j)ost
(juatuor-
decim annos ad communioncm admitti. H;ec et nlia (ilura advcrsus inccstuosos majores noslri
sanxcrunt. At nos teciim tribus dccaiisis mitius agemus. l'rimo quia iiobihs es, et facilius jiropter tuos majores aliqua tibi indulgcmus, qua; non indiilgercmus aliis. Sccundo (juia dcceptus malc fuisti consilio eorum, ijui (lispensationem
famiina;
fortiludine,
arccm majori im|)clu

in cassalii-
adorti Anglos laboribus vigiliis(jue confectos ad
deditionem compulcrunt. Addiictiis vero

tra .lacobus III
scptennis piicr Scotiie rex
tatus cst; arx vcro, nc
denuo
nato
bclli
causa esset,
a^tatis
solo a;c]uata est.

biis
110
II
Hunt
finein vits habuit .lacomc.di.x

,
jiromiserunt. Tertio (juia, privatiis jiaterna Iikreditate ct extorris doiiio diviiio judicio, jiarlcm
anno
(lliristo
an-
XXIX, post(iuam regnarc ca?perat xxiv.

110.
pcena;
dedisti,
j)a'iiitentiamqiic
subiisti,
btec
Armaniacum comitem,
Gallorum
recjcni
iticestus
reinn in
sini/tn
Ecc/esix recipit Pontifex, injuncta (/ravi

ro(jal,
jKPnitentia et
ut princi-
In Galliis spoliatus Comipatui illum restituat. tatu a Carolo rcgc .loannes Armaniaci conics ob
liabitam
incesti
cum
Isabella sorore, conjiigii spccic,

rcriiiiKjue
consuetudinem.
omnium
cge-
nus ad Ponlificem vcniain

riis
lanli scclcris
|iclilii-
nos mitiorcs in tc rcddunt. 11-2. " In nomiiic igitiir Hci omnipotentis cujiis majestatem olleiulisti jieccando, ct cujus misericordiam redeundo jietis, injungimus tibi ne sororem tuam, (juam inccstu j)oIIiiisti, post iinquam aIIo(juaris, iicqiie litleras aiit nuiilium mittas, neque in eo loco sis ubi ea fuerit, atque boc jurcjurando promittas. Dcinde iit (jiiampriiiiiini,
accessit; cui rcsipisccnti Pius primuiii lia-
ciim laciiltas
lihi adsil,
advcrstis Turcbos
gitii
gravitatem,
tum
pcenas, (]ua! ab antiijuis
adversus inccstuosos conslitiita' bas vero tuni ob majoriim mcrita, tuiii ob eorum, qui ipsum deccperant ne(juitiam, tum ob susccptum cx amisso princivctuit vcro -uiKiiiam liatii dolorcm mitigavit cum sorore coIIo(]ui, aut lumtium litterasve ad ipsam mittcrc, tum excurrcnte uiiius anni iiitervallo, bello in Turcos cum eqiiestri agminc
l'ontilicibiis
craiit proposiiit;
:
arma capessas, et anno integro pro tide bellum geras, non minorem qiiam viginti qiiinqiie lancearum cquitatum addiiccs, et lioc sivc in jiarlibus llungariai vicinis, sive aliis locis. Tertio jubcmus, ut auri (juinque millia nummuni in
rcparandis Ecclcsiis monastcriisve eroges interca, dum boc faccre non potes, VI feriarum in pane et aqua jejuniiim indicimus, qiiod desinerc volumiis (jiiain |)rimum in Turcliosbelhim cceperis. Heliquam jKcnitcnliam sive maritan:
gererc, quinqiic millia

Ecclesiis collocare
:
niimmum
in reficicndis
toto
vero anleqiiaiu lucc
darum
impleat cxcurrcnte tem|)ore, feria sexta pane

taiitum cl a(|ua vcsci jiissil;
ris jejunii
iiucllarum, sivc oratiomim aut ampliodilectus filius noster Berardus carditiiii
tum
alias
|)i'cccs
nalis Spoletanus
injunget,
qiii
nostro no-
tundcrc, ct jcjunia a IJcrnardo cardinalc impo-
nenda servare; qufe

111.
<<
in Ms. Codice Tabularii Va-
ticani post gesta Sixti IV
cnarrantur
Gallicis, et
cxceplis nonnullis accersitls episcopis ex curia

cardinalibiis,
Polyd. Vug.
(ônvocatis
'
Moiisli-. vol. 3. p. 1S3.
I.
x.xiii et alii.
mine a reatu et censiiris te absolvct. Tu ergo hanc piEnitentiam libenter amplectere et devote exequere. Ouibiis dictis, comes ipse gratias agit, jiiravitijuc cuiicla servarc. Quod opus et |)ium et sanctum visum est, insignianima, quae perierat, Domino restituta . Ho. Hevocato in sinum Ecclesia; comite
262
Armaniaco
Pir
II
ANNUS
3.
CHRISTI
1/ltiO.
coinmendatitias ad Piiis liUeras Francoriim regemdedit', ut clementia in miseriim principem uterelur, ipsum(|ue iu piislinum statum et iionorem restitueret, nam (|uamvis atrox facinus pali-asset, eum tameii deceptuni a duobus nefariis hominiluis, qui persuaserant PontificiiT' auctoritatis bcneficentia soro-
misericorditer agi
Aposlolica,
secum
po|)oscit, judicio se
nostio per cuncta suhjiciens. Im|)etravit a Sede"
remjusto connubio jungi posse, compertasque

fuisse adulterinas de ea re litteras, auctoresque
scelus confessos.
"
Pius papa
regi Francije.
Veniens ad curiam nostrani dilectus filius nobilis vir Joanncs Armagnaci comes litteras (juasdam, qua; ApostoiicsB dicebantur, et ad maiuis nostras |)ostmodum pervenerunt, omni cum diligentia |)erquireijat, (|uiluis per felicis recordationis Cailistum papam III i^rccdecessorem noslrum cum codem comite et Ysabella sorore sua germana, ut contraliere malrimoniadispensatum asserebatur. Hanc liter possent
,
maler, veniam suo accipiens reconciliari Ecclesia', et ab excessu tali absolvi promeruit. Cum itaque, charissime fili, imitatores nos Dei esse oporteaf, cujus proprium est misereri semper et parcere, attendentes quod si gravissime comes antedictus peccarit, suasores tamen et deceptores liabuit in peccato, qui a?gram mentem ad manifeslum scandalum adjuverunt, hortamur serenitatem tuam in Do(|ute pietatis est
errato, et pfenitentiam salutarem
mino, ut velit nostri exempli esse imitatrix, nobilem principcm, gloria progenitorum
ct
et
vero ejus diligentiam
cum
certo
modo
intelle-
xissemus et dubium non haberemus, neque per nos tam infamem dispensationem potuisse concedi, et quid(|uid forsitan expeditum oslenderetur, vel extortum csse, vel falsum, veriti ne
illud, quodcumque esset, in polestatem comitis veniens Christianitati et Ecclesiffi scandalum pareret, perquirere et nos co^pimus deceptionis caput et fraudis auctores juvante Deo, inventa
:
est
tandem malignitas.
Ambrosius (|uondam
Volterris
Electensis episcopus, et .Joannes de
quondam etiam
Apostolicus scriptor, raachinanuUa tores sceleris a nobis comprehensi quiustione adhibita, sponte sua confessi sunt.
,
Ambrosius quidem semper
se credidisse litteras
ipsas sine ullo Pontificis scitu obtentas, Joannes vero easdem i^huibus in locis a se falsihcatas
fuisse, sicut
etiam diligentius illas intuenlibus manifeste apparet. Hxc omnia cum ad notitiam comitis pervenissent doleretque falsa horum duorum insinuatione ad contrahendum fuisse magnitudinem criminis recognosinductum
, ,
donuis excellentia clarum, misericordibus oculis intueri. Pojnam peccati sui non levem usque in pra!sentem diem pertulit, gratiam tuic celsitudinis perdidit, dominio, quod grande erat, est spoliatus, regno ejectus, egens et miser viaticum suarum peregrinationum mendicare coactus cst quce etsi excessui suo debita videantur, animum tamen regium ad clementiam debent inducere placeat cor poenitens et humiliatum benigna mente accipere, eumquete erga illum prfestare, quem tibi futurum Deum desideras. Clericum minorum ordinum esse se dicit, hoc si ita esl, judicium causffi hujus non sieculi est, sed Ecclesii.e, et illius omnis ad nos spectat cognitio, (|uam rogamus ad Apostolicam Sedeni non graveris remittere, et sublato se(luestro, quod mandato tuo est factum, eumdem ad gratiam et possessionem paterni dominii regia consuetudine reintegrare. Hoc i)ro pietati tuic, Iioc generi conveniens est, hoc etiam principibus Christianis, et Romanee Sedi in primis eritacceptum venia postulata, poenitentia suscepta prtfmissa erunt Deo grata, et sicut nos ad misericordiam inclinarunt, ita celsitudinem tuam, si in hoc proposito perseverat, ad ignoscendum et bene de eo promerendum inducant. Dat. etc. xn Septembris . Clausit vitam tristi exitu Armaniaci comes Lectorte
:
cens, ad nos venit supplex,
veniam
i)ostuIavit,
enim gladio confossum refcrunt scriptores

1
'.
'
I.ib. brcv.
p. 13S.
.Krnil. el (Sagiiin.
ii]
Lnd. \I.
l'II
II
AXXUS
4.
CHRISTI 1461
2G3
PII
II
ANNUS
rilRISTI
14fil
1.
Omnimodc
tuetur Pontifcx Fcrdinandiim

?-es
adversus Gatios, r/uurum

Lir/urio
in Sicufo rc(/no ct
coUabuntur. Anmis |)Osl Cliristiim natiim scxn<xesimus primus siipra millc (]iiaclringLMitos, iiona Iiiiliclionc, Trapoziintini
'
concedere, el brevi cfficerc, ut pacato regno rcbns com|)ositis, possimus ad salubriora consilia mcntein convcrlere. Virtus tua in Iiis
ifa
ct
fiii])afi()iiil)us
cum
laiidc
ini-
boimm scmper
facililatcm
gcssisli,
:
expugnatione Pcloponesi, nonmaris iiisifinium insularum, qiias Callistus III magiia cum rcligionis gloria Turcis adcmeraf, jaclura, CyiJriqueconversionil)us, funesliis Cliristiano nomini extitit. Peperere illas Maliumctanis \ictorias parlimChristianorum principum clissensiones, parlim aliorum deliciis inliiantium inertia, partim aliorum {irivata commoda sectanlium avarilia ne(|ue
perii cxcisione,
cnltatibus dercliqiiisfi
aniniiim ipsuni in diflibona causa, quanquam

:
emiciiit
te
nec
nullarum
/Ega;i
mullam
:
pr;cbeat
ad defensionem,
si
periclitafur
et
tamcn nomiiinquain,
luBC tibi
constantia
animo careat
dcfuerunt.
S.
jlorc
lis
nuUo loco nec temCognovimus reductionem nobiSeverino, ct aliorum qui exemfecerunt quod illos
;
(lomus dc
|)lum
suum
:
secuti sunt
l)articipem
culp;c esse
IMum
tacuere Lesbio-
deccbat, et quod aliquando eos facturos speravimus discessionem a lua serenitale non voluntati, sed necessitati ascripsimus tempora et
:
rum, Mitjlenensium, Stalimenensium, Pelopoiiensium, sublati ad ;ethera clamores, conqiie-
imperium clientehe vcrum Pontificio exercitu, ut Kerdinando opem ferret contra Gallos conrentium
se in Ponlificium
;
promissio tua ita suaserunt, ut facerent. Benedictum sitnomen Dnmini, (|ui bene agentcs non deserit, eorumque unicnique scribimus, etrcdi-
spc conccssisse
tum suum plurimum commendamus,

nt
ita
Iiortanfes
confinuo perseverent. Sercnifas ctiam lua

:
verso, Turcico se fiirori fuissi; objecfos. Pcpigerat Pius arcfissiniiim cuiii
Fcrdinando amicititc
familia'
foedus affinitatis, et Picolomineiu

plificandffi spe,
am-
pergat iit cocpit, mafure omnia faciat, fortunje semper non credat in securitafe nirnia solent calamitates plerumque contingcre vigilantia
:
adeo utsu|)eriori anno j)osfiilatam pacem a Joanne Andegavensi, cujus patcr ab Alfonso Neapolitano regno pulsusfuerat res|)uerit atquc lioc excurrente vires omncs
,
casiis
forliiitos
sine
damno
declinat.
De
Iiis
omniaque studia ad collapsas
res Ferdinaiidi
quidquam inoneri opus non habes, charifas tamen nostra iit ita scribamus hortatur. iNcds qui tc in afflicla forfuna semper pro viribus juvimus, miilto iniiius in secunda non deserc-
restiluendas, ac proceres et populos in F( rdinandi fidcm re\ocandos confulerit. Et (iiiidcm
mus
(liiid
quidquid
erit
consilii afijue
filio
virium nostrarum, quidamoris veluti cliarissimo et

nostro
sine
jam
post
Sarncnsem cladem Ferdinandus
solio
iiccciifissimo
intercessione
Pontifica-
deturbatus fuisset, nisi illum Pius opportunis auxiliis sustcntasset, confirmarique jam cwpfis
ejus rebus liisce litteris
tus Pontificiam
-
pnestabitur. Dat.
tus nostri aiino
iii
Uomae xiv Januarii,

.
est gratulatus, polliciipsi
opem numquam
11
defulu-
ram
;{. Unod ad proceres Sanscverina) stirpis, qui ad Ferdinandumtransfugere, spectat;narrat (lobclinns Hobcrtiim illiiis famili;r [^riiicipem
'
2.
Pius papa
regi Siciliae.
Cum
prsecipiia consolatione nostra legi-
muslittcras luas, inlelligentcs prospcrum siiccessum, qiiein tibi Deus sua benignilafc pra'stare dignalur. Pkiceat cleinentia3 sutc scdulo
Sarncnsi clade capfuni a Callis liiissc, viclorcnique Joannem Andegavensem iion in illum modo clcmcnlia usiim, sed ulctiani sacramento
in
lidei
adactum
sibi
magis devinciret, cqucslris

:
qiiam aliorum principum moreihstituerat, insigiiibus cxornasse illum vero a Pio

societatis,
'
'
.11.
Sylv. hist. Asial. c. 53. et Ep.
lib.
num. 387.
Lib.
rev. p. 158.
Gobel.
I.
V.
264
sacramento Joanni
|)rfestito
pir
ri
ANNUS
,
4.
('iinisTi
14-61
liberatum
atque
dientes et rebelles liiijiisiuodi, (luiiiiriim Ferdi-
eliani 0(|nes(re fa'(his vehiii coiijuraldrum
com-
meutiun (ianuKitum
ploma
'
sane 1'ontilicium Uiin Regestis Vaticanis nonis Januarii,

:
el
nando regi) tam Fcclesiasticos quam sa^culares cujuscumque dignitatis, status, gradus, ordinis,
conditionis vel praêminentiai existant, in
(|iii-
exaratum extat, ([uo socictas adversus Ferdinanduin iiistituta, cui Crescentium nomen erat inditum anathemate
lôntificalus
ui
,
anno
buscumque
regni
pra'fati
partibiis
eos
esse
defixa est,
etomnes
tiui se illi
addixerant juris-
cognoveris, sub censuris et pienisEcclcsiasticis, quibus infra certum terminum seu tcrminos convenientcm seu convenicntes ad id per te
jurandi religione soluti fuere. Prseterea in auxilinm Ferdinandi Antonium Picolomineum
prKflgendum seu prajfigendos
pra^fato regi obe-
nepotem
inille
quadringentis equitibus,
et pc-
dientiam, fidelitatem ac reverentiam debitas, et etiain congriientes juxta formam et tenorcm
ditibus miile succinctum sulnnisit,
aquo
muiii-
tissima arx Sinuessani ducis ad ostium Vulturni expugnata, pluresquc ali;e res gestfe in
:
Apulia eliam ab e(|uitatn Scaiiderbegi instauratte Ferdinandi res quin eliam ipse Scanderbeghus secutus Pontificis consilium, exposita Turcicis grassationibus Albania, improvide Irajecit in principatuin Tarentinum illum(|ue ferro vastare aggressus, Tranensem urbem Ferdinando assernit, confectisque aliquot pradiis tumultuariis |U'0])ere in Macedoniam regrcdi coactus est, cum illain Mahometes populare;
,
eidem regi per nos de dicto regno oppositione et dilatione quibuslibet pra-stent et exLibeant alias si Ecclesiastici coram te, si vero sculares vel inundani fueiiivestitune
factte, sine
:
seu eorum aliquis fuerit, coram pra;fato rege ad allegandum causas, quare pra-dicta facere recusant seu denegant, personaliter
rint,
auctoritate comiârere debeant et teneantur nostra moneas et requiras, vel per alium seu alios moneri et requiri facias et procures, quodqiie, si ipsi in pra^fatis terminis obedientiam,
,
tidelilatem
et
re^crentiam
prsdicla
|)ra'stare,
tur
stetere
tamen
res Ferdinandi,
'
magis redintegrata^, contracta neam et Aragoniam familiam affinitate Ferdinandus enim Mariam filiam Antonio Picolomineo Pii II nepoti matrimonio junxit, Iriluito dotis nomine Amalpbitano ducatu c;x quo
; ;
inque dies inter Picolomi-
aut
coram
;
pra^fatis
personaliter
comparere
ncglcxerint
ipsos in censiiras et [laMias in dicto
Pius admodum laetus Maria; ducissae et nepoti nuptis gratulatus est ' tum regina? Neapoli;
tange his verbis gratias
egit
'"
De
affinitate
monitorio contentas incidisse eadem auctoritate declares et nihilominus tibi contra omnes et singulos, qui monitioni hujusmodi [larere contamquain contra tcmpserinl vel distulcrint nobis et Apostolicce Sedi inobedientes hosteset rebelles dicta auctoritate procedendi et inquirendi , et infra, plenain et liberam tenore
: ,
cum
regia serenitate contracta, de gratiis et bein
nepotem nostrum collatis Iffitati admodum suoius, Deo primum, deinde illi, ct tibi gratias habentes, quas possumus placeat pietati sufe omnia ad salutem et consolationem dirigere . Nepotem vero prteccptis pluribus
neficiis
:
erudivit % ut conjunctissime cum Ferdinando viveret tum addidit Delectatus moribus

; :
concedimus facultatem, etc. Dat. S. Petrum anno mcdlxi, Vlll id. Junii, Pontiflcatus nostri anno iii . in o. Repetiit postea Pius minaces littcras partium Andegavensiiim studiosos atque Urso Ursino, et aliis Romanis palritiis, qui adversus Ferdinandum a Gallis conducli fuerant, anaprffisentium
RoincB apud.
'
tliema lioiioruniquc
omnium publicationem
dierum
s|)atio
in-
tuis, et
ex obedientia consolationem accipiens,

colet ut
tcntavit, ni iiuindccim
non solum
filium
:
generum, sed amabit ut
factionem desererent,
cum
Gallicam maximi referret pa-
nunc
4.
ubi in contrarium egeris, si maxime propter nos stabis, deficientibus nobis,

erit
cem
ob
in
ditione Ecclesiastica tueri, qua; facile
illa
necesse
ut ruas
ruisse vero
est
partium dissidia confundi posset. PaUrsum Ursinum, qui NohTC Joannis
Exinde Pius majori ardore tutatus

',
Ferdinandum, ac non modo clam soUicitarc

coepit populos, interque alios Aquilanos
ut a
Antonii principis Tarentini nomine prffifectus erat, refcrt Gobelinus -, atque ad partes Ferdiiiandi transvolasse, a quo Nolanus comcs renun-
ad Ferdinandum deficerent, sed etiam anathemate percellere eos, qui Andegavensium principum jus tuerentur quo argumento ad
Gallis
:
archiepiscopum vero Ravennatem legatum ob bene gestam eam provinciam carditiatus

sit
:
nalitia pur|>uraornatuin,
dicctur inferius. Cer-
archiepiscopum Raveunatem, quem ad Ferdi-
nandum
legaverat, hjE datse litteroe
"
:
anno cst inter Ferdinandi Joannisque Andegavensis sectatores, et Cosentia, que ad

tatuin toto
Venerabili fratri Bartholomajo archiepiscopo Ravennati, in regno Siciliae A. S. L.
Gallos desciverat, a Ferdinandi exercitu expilata
Fraternitati
mandamus,
Apostolica scripta quatenus omnes et singulos inobetuse

1.
per
Collabentes in regno Neapolitano Gallorum res liis verbis tunc Franciscus Philelphus * de-
Lib. brev. p. 12Z. et

1.
Scanderb.
pag.
x.
xxxvn.
1.
'
Gobel.
vi.
p. 36.
*
-'
Barlet.
Lib. brev. p. 18.t.
6 Ib.
p. 243.
Ib. p.
187.
in
^
Vit.
Ead.
'
Pius
1.
I.
BuL
secr. p. 73.
1.
Gobel.
1.
VI.
Ib.
I.
v.
Lib. xiv. p. 9i.
Philelph. duci Burg.
xvii.
nr
scril)C'l)at:
rr
annus
h.
-
CTIRISTr
lioiiU.'
'l'i(l
205
taiilani
1'iiustaiitissiiuLis ilii\ .loainics,

liliiis,
scn
cimi
socii
Miii
fcrrc
\
iiou
|)Ossciit.
nissirni rcfjisUenali
l''cr(iiiiaii(l(i
Aiicciiic
iii
A|iiiii.i
cssciitquc
<c,
iit
iiiiillis
confecti
iiiiicrihiis
suhlialiunt
miiiiis
rcfic
lcneliic uliscssiis,
iniliccillo
(lisliiliiiln
lociiiii
siibeaiil,
(jiiod
(11111
1'jus cxcicilii ct |iar\o ct
per iionuul-
pnidciilcr
iiiiiiiiS()uc
aptc
faciiiiil,
turhaiitiir
las urlics o|i|)i(lai|uc \icina, (|ua' inajiiiacx parl^?
ordiiics: ,ircliicpisco)ius reli(jui(]iie

l.iiila :iiiiiiioiiiiii
incumhiinl
iit
Kcrdiiiaiidi icilicriiiit
iii
lidciu
c(uucs .lacoluis
debili
iiiiivcr-
alacrilalc ct roborc,
tiirma-
1'icciniiius iiitra Suliiioiiciii al(jiic A(|uilaiii coiitiiu!tur ciiiu exercitu
liiu ahjiic coiifiisc tialli
imivcrsi liostibus terga
admoduni
d.irciil. iicc
iii
iis(jii;im
consislcreiit.
("vciiijilo.
jiliircs,
iii
Sajvitum est
circitcr
jicr
sus inoiis
illc, ()ui
dicitur S. Anticli, Kcrdiiiando
cos
iiiillo
,
Italoriim
liaiid
Paiici,
Alexauder Slortia Ijcllicosissiiuus ductor, Matthaûsque Campanus, ct Marcus Anse dcdidit.
(|iiiiigeiiti
miiilo
cvascrunt
ijiia:'
mcdios gladios ac
mcrsi
CBCsi.
siiiit
:
viiliicra
Irirciiics,
:
ad
aut
tonius Torellus ciini

tidie
forli
firniissimo cx(U'cilu
(jiio-
sagitl;c jactiim distaiiaiit a

rcliijiii
Iiltor(!
jiliircs
siiiit
siib-
proxinia loca op|)ugnaiit, iu (ieditioiicuKiiic
oiiiiics
aut
cajiti
recipiunt. Sigisniundus Malatesta exerci-
Interfechiriim
mimcriis
etsi
occultatur
tum EcclesiK in JMccntilius clandcstino impctii adortus oppressit: Jacohus Sahclliis, vciiia iiiipetrata, ad l*ontificeui rediit, (jua exre factum
est ut comes Urbini, ()ui eum ohsidchat, versiis Sigismundiim cum uiiiverso eat exercitu, eh'.
atliiiiicnt
propter immanilalcm facinoris, siint tamcn ijui ad (jualiior luillia ))crrissc ijiiod iil
:
lierct dua;
fuerunt causa;, jirima quod Galli ipsi idcm fcccrunt iii cajitivos, altcra ijuod Fregosi
KregosoruiiKjiic
lacfioncs
iu
iillioucm
Pcfri
ex Mediol. VII kal. Augusti .mcdlxi

(J.
illius Frcgosi, (jiiem oliiii
occisum circunKjuainul-
quoque belluin a Kenato rcge gcstum est, quod his verhis descrihit idciu IMiilelphus De Genuensibus quid actuni sit hrcvi complcctar oratione. Venerat rexUenatus, cuni munitissima classe triremium duodccim hiremium duarum navis longa3 ()uaiu
Infeliciter
in l.iguria
:
quc pcr urbem traxerant, ejiisque cadavcr

tis
contumeliis affccerant, (Iiiosciiukjuc assc()ui potuerunt intei-emere .

7. ExcikUx in ditione Ecclesiastica turbx, et du.r Pontificii exercitus a Malatesta fusus.
Cum
vulgo galeariam vocant, ct unius halinerii, et navis oneraria; atque peringentis item unius adduxerat ctiam ex Gallia Transalpiiia per coiitinentem et equitatum et peditatum maximum.
:
non esscnt Ecclcsiastici principatus res, majoresque tur-bas excitandas Pius vcreretur,
pacatffi
atque ideo Piceni lcgatum,
Ad sextumdecimum
verso
exercitu
kal.
Augustas coacto unihoiiiiiiuiu
ad decem millia in tequo loco Geiuuc urhi proximo, cui nomen est Petro Areme, intra secundum lapidem rex Renatus per suos duces, nam ipse classc continebat se cum Genucnsihus
,
bellacissimoiiue
(jui Josia Aquanimahcllum indixcrat, incrcpuit ac pace litcni comjjonerc jussit ', jirojjosita oh oculos liisce verhis rci causa Vides quot in locis lahoret Ecclesia est nobis bellum in reguo, estin Campani?D
: :
finihus :cxulcs Lrbevctani quietos nos csse non siiiunt, nobilcs de Canali illis etiam in locis sta-
tum nostrum conturbant quantum operis sif, fuis
.Marchia,
cui praees,
Satis
oculis
cernis.
pugnam
iniit.
Pugnabat autem universus popualii
lus prffitcr factionem nohilium, (jui scnticiites
cum
i|)SO
;
rege
craut iu classe,
alii
ah urbe
cx
multi ignes sunt variis in locis accensi, novum nunc excitare rei nostr-;i; non cxpedit vix copiip, quas hahcmus ad resistcndiiiu Sigismundo
: ,
aberant
alio alii concedentes.
Habehant etiam
peditcs
secum Genuenses peregrinos
hac
sufliciunt, ct tu illas jier iio\iiiii liostcm iiiucris dividci-e . Perstrinxit jiaucis vcrhis Ponfifex
uostra regione, stipendio alieuo

septingentos. Galli, ut est
potius quaiii
Ecclesiastic;e ditionis
statiim, (jucm
iii
Gobelimis
;ul
suo conductos, ad quatuor millia, cquites ad
fusius dcscrihit ^ narratque
priiuis Piuiii
mos
patrius, ferocis:
comprimendos nonnullos
biiiis
proccr-es, (lui
,
in Sa-
sime Genucnses copias invadunt, ascenduiit quos ex hostibus cepissent, nuUa ser.vata fide, crudclissimc humi prostratos, ac pcdibus gcnihusque calcatos jugulabant qua; quidcni res non mediocrcm terrorem Genuensibus universisque militibus incussit, et eo magis, quod moles saxea?, quas spingardas nominant, ingcutem latc ruiuam faciebant: formidabili crueutaque pugna urbcm ceperant. Restahat locus, in
:
r-chellioncm
fccerant
ar-ccsque
bellicis
municrant
Alexandrum Sfortiam, et Freder-icum Urbinatcm excivissc, ipsorumque opera perdomuisse no\aruiu rerum auctores,
pr-tesidiis,
quos ita in gratiam r-eceperit Pius, ut iterum rchellandi jiotcstatem, i-etentis tequatisque solo
eorum munitionihus, non
reliquerit.
In Piceuo auteru graviores iiiotus fueruut excitati, atque in primis Malatesta et Astor-gius
loto
cujus vertice arx est posita cui nomcn Castclhoc loco Paulus arcliiepisco|)US Paiidul:
Manfredus, qui
tojiarcliias
vectigales
Roman;e
phusque ejus
hahebaiit,
(jui
frater et Spineta Fregosiijuc oiii-
Ecclcsite beueficentia acccpcrant, clientuin officia pra!stare Poiitifici ccnsumque pendere ab-
ues, ct niagna pars peregrini exercitus stationein
ut viderunt jaiu propc csse disimiicitu in Gallos
cum
nuebant. Exhis Sigismundus Malatesta apertum Pontificc gerebat bellum superiorique

,
crimen iiltimuni, intrcpido
animo feruntur
A.N.N.
ii
atquc forfi vero, qui craiil iii

Rayn.
X.
I.ili.
biev. p. 247.
Gobcl.
I.
v.
To.\ius X.\I.X.
26(5
PII
II
ANNUS A
CHRISTI
U6
aiiiio, pclleclis in
suas partes Anconitanis, Jilsinos oppriniLMuios snsceperat (]iii eo percnlsi metu Veneloruni clientelam [loposcerant. Cnni vcro Venetos llexisset l'onlifex, ne in clientes Ecclesiae iniperium sil)i aseiscerenl, ad componendam /Esinos inter et Anconitanos exortam Inm controversiam cardinalcm S. Susannte Franciscum cardinalem nepotem, qui provincia;
;
,
bium quin summo
supplicio dignus sit. Interroganlur sentenlia' cardinalium cuncti damnandum censent. Fit publice judicium, dainiiatur reus, qui Romani prwsulis majestatem Utserit, atque impia de Christiana religione pra?sumpse:
rit
affirmare, vilamque
omni
flagitio et turpituet
dine
ftedatam
duxerit.
Privatur vieariatu
omni
dignitate atqiie honore, iisque po^nis sub-
l)ra3erat, adliilHiit
8.
'.
jieitur, (|uas in iiaireticos et
suprema' majestatis
Auctic inde
:
admodum
:
in
ea provincia
reos iuimana! leges statuerunt. Interea pro gra-
Pontificia; rcs
divulsis a
foedere Anconitanis
piis
Sigismundi Malatestai neque ille non parvis co;
Picenum
Ijelio
oiiprimere tentavit
ad cu-
jus refringendos im|)etus profectus est

siastico exercitui BariliolomaMis
:
Ecele-
episcopus Cordnin netanus accersitis iii tentorium ducil)us consilia de lioste l)ropulsando agitat, a Sigisnuindo Malatesta in castra improvisoirruente iniseranda clade fusus est, non modo impedimentis, sed eliam aliquot locisin ipsiusSigismundipotestatemredactis (1). 9. Ciiminis lucrcseos puslidatus Mahitesta, et moniti Veneti ne ciim ipso consortium ineant. Insolescenti ita victorilyranno opposuitPontifex Neapolioncm familiif l'rsina> prineipem, strenuum, et rei militaris peritissimum, qul sub Alfonsi regis ct Venetorum ducis auspiciis ordines duxerat cujus adventu confirmati provincialium sunt animi, repressajque Sigismundi grassationes adeo, ut cum Neapolione congredi
sed
is,
ut
narrat Cobelinus
dibus BasiliccE S. Pelri cx arida materia ingens pyra extruitur, in cujus sommitate imago Sigismundi collocatur liominis lineamenta et vestimenti modum adeo propria reddens, ut vera magis persona (juam imago videretur ne (luem tamen iniago falleret scriplura ex ore prodiit, qua; diceret Sigismundus hic ego sum, filius Pandulplii, rex proditoruin, Ueo atque liominibus infestus. sacri censura senatus igni dainna, :
:
tiis.
Scripturam multi lcgerunt, deinde astante populo, igne immisso, et pyra et simulachrum repente llagravit . 10. Junctuserat amicitia? fcedereVenetisidem Sigismundus, iisque Ecclesiasticum castrum, cui Monlis-Martiani nomen est, oppigneravit
' :
dc quo apud
ducemVenetum expostulavit Pius, (|uod f(pdus cum eodem Sigismundo anathema Ncmo tis infamia notato coleret inîuit, nisi parum fidelis laetari creditur damno Eccle^
: ,
siffi.
Sigismundus, (neinpe de
:
Malatestis),
ut
non
vero
ausus, in tutiora loca se receperit. In
eum
notum
tus
tiffi
judiciariam
actionem
antea
institutam
honio pra'ter se contamiaceersito nasset Pius , in(|uit Coi)elinus \ consistorio, cardinalemS. Petriad Vincula, quse
ursit Pius, cuni prolligatissimus
alia scelera htcreseos
:
est tibi, anatheina anatliema etiam, qui ministii sunt nequisuEC. Tu, cum Catiiolicus sis, honorem tuum
est, et sathana! tradi-
quoque labe
et
mandata
Ecclesia? colens, noli te ullo

perdite.
<i
mercio
gere
los
:
cum
:
infieere te
comanima et infelici conjuneadem macula sua communitibi
de Sigismundo Malatesta invenerit, referre jubet. Is, causa? docunientis inspectis, consfare
calio potest
cdicimus hoc
etc. .
ut pateretcus-
Sigismundum plane luerelicum esse.qui resurrectioneui mortuorum inficietur, et animas liominuin mortales fore testetur, nee de
asserit
futuroregnoquidquamsperet.IIomicidiadeinde,
stupra, adulteria, incestus, sacrilegia, perjuria, proditiones, etinfinita propeniodum turpissin;a
et atrocissiina
^ autem episcopum Tarvisinum, qui increi)ifus ob promulgatas ab ipso litteras Pontificias, quibus Sigisinundus Veneti nominis socius anatliemate damnabatur, professus est se Pontifici ut doinino semper pariturum, quamvis episcopatus
aninia;
tua^
Commendavit
aniitfendi discrinien sibi

"
adeundum
esset.
scelera
ejus probata
nec du-
Pius papa
II
eiiiscopo Tervisino.
Significavit nobis dilectusfiliusDominicus
Lib. brev. p.
IGO.
1.
Pius
1.
xn. p. 31u.
'
Gob.
in
Comm.
I
V.
Gobel.
vu.
Pius
lib.
brev.p. 238.
Ib. p.
237.
=*
Ib.
p.
236.
(1) In iis qua;
ex
Gobolino nariMl rnnalista sublractum ab

Die
11 Julii
ergo rem totam Sigismundus .Malatcila castra Ponticilia in Piceno juxta arceni Leonis posila invasit, conscrtoque inter liostes prailio, ad horas quinque prolracto, vicloiiam quidem Sigismundus retulit, sed non siue ingenti suoruin dispeiulio, quin iiec siue suo pcriculo ; si enim, ait liistoricus, militia; Ecclesiasticffi ductorilius Ludovico iMalvecio et Petro Paulo Naidino ca;teri copiarum ductoresobseculi fuissent, victoria penes illos stetisset. Sed ut copi.x illa; Pontificis prostrarentnr fecit pervicacia Ludovici Picciniiii supremi equitiim ducis, qui parcre CKteris recusavit, et fuga episcopi Cornetani, qui vix inito prailio sese una cum quatuor
alios aetatis illius scriplores in
Ita
rerum poticbautur, non invitus snspicarer. Quare

edisserit hisloria; Miscelke Bononieusis sci-iptor.
eodem Gobelino aliquid verilali, ul invitliam in eos medinm prnferre opportunum censeo.
niinneret, qui tunc
militum
coliurtibiis siibduxit. ILcc scriplor eoruin
temporum
;
a-qualis et
sincerus,
e.v
ipio
liistoria
Gobelini suppletur,
et
reruin gestaruin
chroiiologicus ordo, in
Anualibus aliquantisper lurbatus,

Annalibus servalum cst
reslitiiitur.
Non enim
Poiitilicia;
censura; in Sigisuiunduin
iudiclffi
post piffiliura
illud narrandie fuerant, ut iu
sed
prius intortE in Sigismiiiidum suiit censuric (quas illatas ante diem xi .Martii
hujus anni ex litleris in Aunallbus nnm. 10 recitatis conslat/ quam bcllum exarserit. Porro anathema non in Sigisinimdum tautnmmodo, sed et in Estorem e iManfredis Eaventi:c dorainum piouuiitiasse Pontiticeni aflirmat idem qui supra scriptor Bononiensis, addens in tola ojus ditione ex mandato Pontilicis cessatum fuisse a sacris, tuin et ejns efligiem cum addito pioditoris elogio per totam Ecclesiac ditionem JlANsr. palam propositam ad ludibrium, ted Bonouieuses picturam illam rccusasse.
: ;
PII
II
AXXUS
quam
4.
CIIRISTI
urii.
2^.7
Liicensis, scriptoret nuntius noster,

senti
prBC-
animo dominio Venetorum respomieris, cum te ob eam causam reprehenderinf, <|uod in puiilicanda Sigismundi excommunicatione
tnandata nostra implesses. Scripsit etiam (|uod
ea in re di^nitatem episcopalis servaris,
brum fueraf, in saiictissima Paschatis fesli cclebritate in satanicam sea Catholicorum Cffitii
abscissus pra-cipitavit ingluviem, ef ab AposlolicaEcclesia transfuga etlecfus sub diaboli ccrpit vexillo
militare,
anathema,
proli
dolor
cum
sis
incurrit, et
et
domino
protestatuspariturnm semperte noiiis tam(|uam tuo, et si episcopatu te pelli conlin;rat. I.audamus luinc animiim, laudamus et vocem,
(jui
cumulando, sese apostafare superbiendo, facto quoque sc

insaniis
demuin insanias
non similis illis, ambitionem suam depascant,cleri dignitatem prostitunnt. Memores erimus tui, nec te deserenuis bono animo sis, et ita tc rege, ut cum modestiam in dictis factisque servaris, cor etiam in bonis operibus deesse tlbi non videatur, nec Deus nec Apostolica Sedes pra-sidentiItus nobis fralernitatem tuam relinquent. Dat. Rom;e xi Martii anno ni . 11. Censurx in Si(/ismundum Austriacum exercitse. Ursit eodem tempore Pius in alium Sigismundum scelere non disparem, nimirum Austriacum. judiciariam severitatem, quamvis
(\u vere sacerdotalis fuit, et ut
:
unitatis Ecclesia; (idem auctoritatisque ejus rationem perccnsurarum confemptum non habere palam demonstravit, cf demum ut eum in
malorumomnium profundum pervenisseomniforef, eadem jactat temeritate, nec sacrosanctos canones, nec Apostolica prjecepta justissima, nec judicia et canonicis sanctioni-
bus certum
bus facta solemnissime

tingere,
eum
ipse
quandoquidem
in ullo posse conDei nefarius deri-
sor et Ecclesiae contemptor de Christiano adhuc nonerubescat noinine gloriari. ob quas res fa-
metsi prseter facti notoriefatem unusquisque ipsum rectissime hfereficum judicarif ut tamen
;
ex suo ore judicium prodeat, hahentes priores nosfros processus, in quibus anathematis cri-
tatis
imperatori Frederico, cui incrementa dlgnidebebat Pontifex, conjunctissinuis esset professus enim fuerat Fredericus. se juris ordiille
minis leesaB raajestatis, et fauforiae hseresis declarafus est pcenas incurrisse, in iis litteris pro inviolatis et expressis, quo constare valeat non
nem
in Sigismundum exercendum nolle confundere, ac vicissim Pius erat pollicitus supe-
riori
anno, se
ita
acturum
in
Sigismundum, ut
.\ustriacffi
domus gloriam
: ,
nulla labe obscura-
lutelleximus, inquit ad magi(1) strum Franciscum quid in negotio ducis Sigismundi promittaf, nempe imperator;) nec possumus non comraendare mansuetudinem suam, quse et rationi cedit contra alTeclum, et
turus esset
solum ex operum improbifate scelesforum, sed sua etiam propria confessione, an sit ha?reticus vel non, novum denuo processum inchoavimus advcrsus dictum Sigismundum, de damnatissimahseresi, quffi est omnium ha?resuiTi haeresis,
non solum suspectum
notorie, sed sensibi-
justitia?
munus
contra illius violatores non probonitati

gratias
maculatura, tamquam sacrae Qdei non recipientem articulum, quem per hoc symboli Apostolici Ycrba fidelium cxprimit unusquisque Credo in unam sanctam et Apostolicam
liter
:
hibet.
Agas
suae
volumus
Ecclesiam,
nam cum
sit,
ipsius Ecclesiae
Romanae
ostendasque sententiam nostram, nos ita temperaturos in suis, ut domus Austriaca" splendor nulla in parte obfuscetur . Hoc |)orro anno Pius Sigismundum Austriacufn, cum nuUis monitis ad officium flecti posset, imo in deferiora prolapsus Ecclesite auctoritateni labefactare niteretur,
illi
Ponfifex caput
canonesque et censurae sic sint Ecclesiae, quod quisque in Ecclesia posifus et credens capiti, canonibus et ejus censuris
tenealur obedire
dictus quidem Sigismundus non soluni illis non obedit, sed pra?dicaf insuper, quod minirae obedire teneafur, atque in suam protervam sententiam fam subditos quam
;
haereseos postulavit,
diemque
ad objecta crimina purganda hoc publicodecreto '

:
dixit, |)roposito
Universis, et singulis Christl fidelihus.
(luoscumque potest accedere compellit, et haec ubique sunt notoria, nec hodie quoque cessat per se et suos hanc suara perfidiam undique
divulgare.
" Quae cum ad vehementissimam suspicionem plusquam satis sint aperta, idcirco ipsum
Ex quo SataucE ipsius membrum principale impius Sigismundus ex Austria? principibus, qui aliquandonobiscum et Ecclesiae mem'
Sigismundum
Biill. I.
notorie de lueresi suspectum per

auctorifafe
xii. p. 189. et
1.
siii. p.
194.
pra;seutes
Apostolica
peremptorie
>isi mea me faUal conjectura, susplcor litteras illas Ponlificias, qnibus Sigismnndus .\ustriacus reus postulalur, alque intra (1 dies sexaginta ad Ponlificis tribunal sistitur; lilteras, inquam. hasce ad sequentem annnm referri oportere. Data; sunt enim Roma; anno ucdlxi, die X kal. Februarii, qua; sane anni nola: ex nioi Pontificum ejus setatis ferunt annum mcdlxii. Quam pariler veterem anni suppulandi
ralioneui adhibuisse
hic in .\nnalibui lecilati, ut ct in litteris num. 27, qua; signantur auuo ucdlx, die anno ucDLXi, tum el illis, qua; uum. 30 occurrunt, qua; aunum prsferunt sicdlx, diem Vlllkal. Februarii, Ponlificalus anno lii, idest, anno ucdlxi. Hac vero admissa chronologia, belle omnia con-ruunl. Pius enim anno siCDLXii, die \ kal. Februarii terminum prxfixit Sigismundo dierum LX, ut se coram Pontifice de objeclis criininibus purgaret. Ea elapsa periodo, Fridericum nihil pro se affereuteui die solemni Ctrna; Domini. ncmpe dic IV kal. .Maii analhemale damnavit. Vide Annales ad annuni sequcnlem num. 6. Corrigcndum est igitur harum lilterarum mendum, quod in annis Ponlificatus Pii cubal. Ncque enim illa; signandjD sunt anno mcdlxi (stylo vetcrij die X kal. Februarii, Pontificatus aniio tertio. scd potius Pontificalus anno quarto. Mansi.
lilteris
Pium coustat ex ejus
kal. Febr. Pontificatusanno iii, idesl,
2r,8
1'1I
II
ANNllS
'i.
(IIKISTI
s])iiriain
iii
14f'>l
cil.imns et ic(]uiriiinis, nt scxaffcsiinain ilicm a ail âlvas (lic (lata, (jna' cl aftixionis linjns
Ecclcsiee Principis
bencficiario imperii piincijtatn
non
'
jiossc snccedcrc, at(juc
adco
illins
jns ad sc de-
Apostolorum dc llrbe ct ut sc(|uitnr sncccssivc compntandam, personaliter coram iioliis comparcat cl dc fidc Calholica,
prcescrtim in
sia', ct (]iUB
voliitum. Flagitanti
itaque Pontilici ut iniret
armoriim soeietatem cuin Friderico respondit

Fraiiciscus, nioveri se
admodum
adversis ejus
prEctacto articulo
(iiiitatis
Ecclc-
ad
ipsain cx
sanctornm doctornm
ct
rehus, ariiia tainen ad imiicrialcs tuendas partes iiccingi iion jiosse, ciiiii imjierator ipsc clientelare
doctrina se(|nnntnr resiiondcal,
vciho
iios
ct iiicto
sacramcnlnm
U>io
nllni
oblatum
etiaiii
tiim
(ini
sc ])urfj:cl de suspicionc snli coiilcssi ct coiivicti
rcsiiiiissct.
acccjito
illi
rcsponso,
Piiis
criminis iupresis
prena
alio^jiii
conlra
Itci
Fraiiciscd
studchat, ut
ac postcris jiartum
ipsum tani(]uam confcssnm
ct
convictuni in
arinis jirincipatnm asscrcrct,

{'^jiistolani
-
suasoriam
scrijisit
omiiipotcntis noinine us(]ne ad deliiiilivam scn-
tcntiam jnstitia mcdiante ])roced(;nius etc
In
jns ])ariter vocali Sigismundi scctatorcs ])ra'cipni, in (|uil)ns Tridentinus e]iiscopus exanctoratus et Grcgorius de
lleyiiiliur!;,
ad arcliiciiiscojiuin Coloniensem de tradendo imiicriali lihcralitate Francisco Sfortia' ducatus Mcdiolanensis beneflciario jurc, ne in
ll-ilia
('.ermanici imjicrii majcstas jicnitns obsopauc.'

:
ut litercsis sns
lesceret;
ciiiin Italos
illam
posse,
colcre,
ac
picionem ac labcm apud S. Pctriim, Incaniationis Dominicre MCDtxi,

dilncrcnt.
Dat.
Homtc
iii .
tein|iornm
ciirsu
coiitiiigcrc
ut duces
Mcdiolancnses
ojiihiis ct jiotciitia florcntes

jirofiteri
duca;
l<al.
Fel)ruari, 1'ontilicatus
noslri aiino
'
tuni iini^crio ol'noxiuiu
recusent
di-
Plures codcm argumento litteiv-c exaratae fucrc (juam autem invite lianc sevcritatcm in Sigisnuindnm adhiljcrcl, cum AnstriaciC doinus cssct stndiosissimus, sc(]nc ad id adiî, ne.jnra jirodcrct, profcssus cst Pins liisce litteris * ad lii Sigisarciiiejiiscojium Coloniensein datis munduin Uco leste contra voluntatcm nostram
: :
gnissimum vero ob cgrcgias dolcs Franciscum

Sforliam,
t:j.
'<
(jiii
in
clicntcm imperii admittatur.

11
Pius papa
archieiiiscoiio Coloniensi.
Vcncrabilis frater, etc. Uua^ tn;e fraterniinc
iiitali
scribimus
iiovit
Deus, qnod pro

imperii, ct
rctincnda dignitatc
Homani
manu-
jiroccssimns, etnnnc scvcri csse compellimnr
amavimns enim semper jiersonam

habninnis totam
(^lnrata
et
cliaram
(juid alind jiossuinus ?
Austria' domum, sed cxccssns hominis, et inolistinatio cognnt nos jnstititc arma non
illain
jionerc.
Nninijuam
vel
:
minimum
jio^nitentiiT:
signiim ali(juod dedil

snras,
contcinijsit scmjicr cenct

a
tcnenda cxtimatione nationis Germanicic diciinus, iieijue in hoc jilns aimd nos valct ciijusquc res])cctns, quain res ijisa et vcritas. Dilectns filius nobilis vir Franciscus Sfortia dux Mcdiolaiii magni est, sicut nosli, in Italia nominis, suaquc iii omnibiis rebus niagn;e potcntia?, cxtimalnr ;iuctoritas iira^decessoris pUirimum nostri Callisti III et nosfris temporibns pra^ci:
contcmpsit moiiila noslra,
corrc-
jiuo
adjumento
fuit
Ecclesiae
jirotexit
illami
clione erroris
majorum crrornm occasioiiem

IloniK xviii Ajirilis aiino
iii
cnin fuil ex])edieiis, iion

miiic, scd
favore
fantuni ct iio-
(lUtCsivit ctc. Dat.

li.
armis (jihxjuc
])aruit
atijue impcnsis. Nulla
Sigismundujn impcratori infensnm Sforpromittil

.
uiiquam
])er,
in eo rebcllio,
:
nullus contemptus est

Pontiticibus scniiiriiici]icin
tia flfbeUarc
lii
imectantur
Non
at Ecclesia? liostcm HeJre-
adinventiis
sicnl
:
Homanis
et
(^Jus
modo
Pontilicia' auctori-
Catholicum
vere fldeleiii
tati
obniti iion iierhoriiiit Sigisinundus,
verum
dccnit
jiliiKC
virtus ctialn
quanta
sit,
ac disci-
ciim conjuratis, (jni imjicrialem ctiam dcjiccre ad (]ncm dignitatein moliehanliir, iiiiit IVeilus
:
mililaris
jiricstantia rcs
ah co gesta; depotiiit
(^Jus
claraiit: fr;itcrnitas (juoijuc

illii
tua cx fama
comiirimcndum Pius diiccm Mcdiolaiii sdllicilavil, iit Sigismundo bcUum iiilcrrcl, dc iiii]icralorc
ciiiiii
novisse. Sciinus
amicitiam
iii
inulti esse
;cstiinandaiii, cuiii ct ainicos
pretio liabct, ct
Tridcrico,
iii
(jiiem civilc conllahalnr

"
:
gialiliidinc in ;iccc])tis hcncliciis scrvet.

'.
liidliim
bicutiis
Inec scribit
Un;ciitiir
iili
Pr;cter |)ra2missa
cnm
nos multum dilexi-
nonmiliis
juincijiihus
giaM', intcr (juos
scandalnm Sigismuiidus esse non iii ])o(icrmania'
inus, digiMim censentcs ijuem

iii
Homana
Ecclesia
cliaritatc
hliuiii
jicculiarem tcncrct, idcm vcllemus ah

fleri,
strcmisasseritur
liio, ojitat
hunccum
vicinus sitdominio
iniperio
suamquc causam majori

investituram
imperator
a tcdiffidari cthcllo invadi,
accendi.
tcnct
:
Ojitat
ducatus
siii
qnem
:
sjicrans nialo jirojiiiujuo illuin imjilicitum cura-
liirnm jiotins sua quaui aliena negotia

\it
Cajita-
occasionem Franciscus Sfortia, qui lirieter Jura Mediolanensem ducatum, Homani imperiivectigalcm, armis invaserat, (dilandicndi
iiidc
Fridcrico bciieficiarii juris, ijuo ipsuiii
illc
iii-
dncrc dclrcctaret,
(luijipe^jui
contcndchal liliam
oinnium recognoscerc et successionem flliorum suorum sine imperiali majestate h;ec fieri non possunt. Novimus nos auctoritatcm tuam jiraecipnum in liis moiiKMitnm liabcre, et de voluiit;itc noii dubitamus hortiimur igitur fraternitatem luam iii Doinino, et excordc rcquirimus, ut suscipere
ojitata (êrmanis dominiuiii
:
in tc jiiiiinotioiicm lianc velis, cl ila

1
cuin imiie-
Eod.
I.
xii.
11.
207. el
I.itijirev. p. 207.
1.
xiii.
p.
ii.
lOS. vX Ub. brev. p. 217.

'
3 11).
214.
Lib. brev. p. 19(1.
"-
Ih. p.
2iO.
l'n
II
ANNUS
'i.
flllUSTI
IVdl
Scdis el noslro
tua,
:
'Jfi9
rntoro pfrir(M'o,
til
non snliim
quiv
in (iancia
investi-
lioiiorc .Vposlolicic
illi
bencficium
tibi
liira, s('(l in (\Tleiis,
lifri siinl
opus, gratioest
confcrrc,
qtii
auctoritati nostric ita prolerve

iit
siim
i|uo(l
S(M'i;(l(lat
accipieiuliim
;
cnim semper
instilfiil. ritiinit est jictitio
antedifibi,
potcst
impendi
supraviros nec pctendiim

:
ctam facultatcm dcdiimus

dilecte
fili,
:
dicimus iterurn
aliciuid
ncc
fidclis
ciipi(Midum
restimari aliter
iion
minus
dcvotio
quam
grandis iiecunia.
Facies in lioc
rem gratam Aposlolic;e Scdi, cf impcrio, cujus elector cs, plurimum iitilcm nain, si*li('iic atfcndiimis, pauci jam iii Italia
:
hoccardinalis esse interesse Ecclesiic tola cst contumclia, composita re cardinalis, non proptcrca ptiblica injuria liumilialo prius corde est cssct composita
in
:
minimum
optis vcniani petitt Sigismtiiidiis

licri
o|Mirt(!t salis:
rcstant, (luiail im|icratorcm rcspicianl
hic aii-
ApostoliciC Scdi,
nobisiiuc convciiit
re-
iem, qui devotc admodumrcspicif, ncgligcndiis iion cst. Potest impcrialibus rcbiis opcra sua
iiuiltum Nosti
dcunti ad nos nunquam claudemus Ecclesiam, nec piclatcm ncgabimus, qu;c sifii cst iiltro
sippe oblata. Doniiii Austriu! aflecti
:
conferrc
prffiterea
possimt ct loca, (iiiie tcnct. statnm Italia', intclligis etiam

:
plurimuin
:
vicinoriim potciifiam. Ncscimus (luid fortiina,

(|iiid
tcni[)ora sint allatura
nononiiicsca mciite
est
;
cssciit,
qua Franciscus Sfortia
dummodo
attcn-
sumus vulnera illius sunt nobis conimunia post longam expcclalionem, ct diutiiiiim [latientiam inviti et dolentcs ail justiti;e arma confugimus .
I
potircntur ducatu, a qiio tenerent

dcrcnt.
parnm
i.
InvifjUat Pontifex
ni;
in se vel injperatorem
Negligendum non cssc
liiinc in llalia ti-
aliquid pravi moliantur principes
liilum
diiin.
dicimus, nec imperiojiis lioc adimenl)atum,etc."Fuit lia^c ingcnliiim licllorum

reservanda.
inatcrics, scd siiis locis
Aiinc cceptam de Sigismundo Austriaco, in

(Iiicm ut suscipcrcl
llagitaliat
Germani. Defendenda erat eo majori constantia Ponlificia auctoritas, quo plurcs in Gcrmania ad cam labefactandam conspirarant. Etfiiticbanl ii Pium Germanico nomini parum amicum, ct Francofurti cclebres coctus
belluni Franciscus Sfortia
indixcrant, ut nefaria inter
priEmii Crgo Mcdiolancnscin priiici-
se consilia confcrrent. (Jiia de re ccrtior factus

Poiitifex, datis
patiim imperiali auctoritate sibi confirmari, narrationcin
ad Germanos proceres F>ancoApostolicis

litteris
',
proscquimur
:
faverat antca advcrsus
fitrtum conventuros
ini-
('iiindcm Sigismuiiduin Pius llclvctiis, qui plura

ipsi
loca eripuere
cum
vcro Albertus dux Au-
stria;
tiis
dolcrct Austriacffi famili?e jura ab Helvc-
Pontiflcios intcrnuntios audirent, iieque adversus Ecclesi;e dignitatem ali(|uid molirentur

delcvit, monuitîuc, ut
:
quam suspicioncm
apud Pontificem questus cst, obtiilitque sc inter Sigismundum, ct .Nicolaum (aisaiium cardinalcm Brixincnscm concordiffi
diripi, graviter
.Nobilibus viris prslatis
et principibus,
necnon oratoribus xime convcnturis.
in dictaFraudcrfordicnsi pro-
Ititiirum iiitcrpretem. Cui respondit Pitis
',
Hel-
Estote
memores
reverentia?,
:
quam
debetis
vctios in ulciscendaillata Ecclcsi;e injuria laude
niatri vestra" Ecclesiffi
adliibcte
:
dignos, nctjuc
jam de
cardinalis Brixincnsis ju-
libus, sed de Pontificia auctoritatc agi, quippe
cicntiam in consilia veslra et animarum ponderet salus,
Dettm et consplus apud vos ratio
quam
privati ali-
Sigismundus, sprcto Maiituano dccrcto, a Pontificia sententia ad futurum Concilium temcre proYocaverat, censurisquc Ecclesiasticisperculstis, ilias
(luorum
affectus.
:
Dilcxinuis
ct
scmpcr nationem
Ge:'mania'
tiim ciiin
cuiii
privatim
:
publicc laudis su;e pra?-
dicatores fuimus
sacrilego obtriverat contcmptii, obfir-
matus(|ucin pertinacia sacrosanctam potcstatcm iiifringere annitebatur. .\ddidit vero Pontifcx, noii aliud ultionis gcnus dc Sigismundo a se
expcti, (luain ut rite rcsipiscercl,
nostra, quanDeo liciiit, avara illi non fiiit iitiblilioiiuin ubiquc qiiicsivimiis, non dcbcmus
:
manus quoque
(luam
illiid
pro nostra in vos chnritalc mcrcedem aliain ferre cam, qiiam bcne dc vobis mcrciilibus
ac
ttiin
iri,
cuni
consiicii cstis pcrsolverc, Salvatoris
tremendum
Vee
illi,
amantissimc paterno sinu exceptum

piiain
:
Pricci-
\erbum
sic
cordi vestro insideat

;
per
earuin litterarum - partcin inscrcndam iiistoria', ccnsiiimus Si, inquit, dilecti lilii Stiet
(juem scandalmn venil

tris,
luec vox, ut boni est pafilioriim
bonorum
sit
eam
'
aiidire .
vitenses confoederati castra
serunt
domus Austripp invaobsidcnt, faciunt quod sacrilcgum Sivl

iiiip(ciiitciis
illis
gisinundi
mandasse nos
(luidquam
:
cor digne meretur tale non sane mc:
miniinus . Et infra Quod rcquiris coiifcederatis mandari, ut ab otlcnsione dcsistant vel treuguas compoiiaiit, in eo libenter tuain petitionein cxaudircmus, si cum Deo possct conccdi vcniin cum in dies superbia el rcbcUio
:
Eodem argumentoctiam archiepiscopum Treverensem -, tum singiilos principcs (Jermanici imperii a novandis in Scdis Apostolica'. m;ijestatem rebus dehortatus est. Cumque in ejusmodi conventu pcragcndo impcraioris etiam dignitas
periclitatiira forct,
Fridcricus ipsiim
vcluit
tum ulhostitim iiiimcrum immiiiticret, dcincundiscum Maftliia Iltingariic regc induciis ca-pta (ollo(itiia ursit; qua de re euin commendavit
1'iiiilifex,
Sigisiiuindi
magis excrescat, non possumuscuni

228 ct 249.
at(|U(;
ad iiiiiluiim fa'dus pro tuenda
Lib. brcv. p.
Sup. p. 228.
I.ib.
brev. p. l'J6.
Ib.
p.
197.
Pag. 198.
Pag. 292.
270
PII
II
ANNUS
4.
CHRISTI 1461.
cardinali, utcensuris
n(l\LTSus factiosorum molilioncs Pontiflria iniIjcrialiquc auctoritate allcxit

quit,
'
:
mandata Augustensi
vicum
imperatoris
ipsum
>
Audinuis,
in-
ac socios itcrcelleret. Suscepit adversus Ludopartes
diversis ex locis,
status utriusque
diccrc aliud lioc
quBe in diminutioncm nostrum in natione tcntentur: loco non possumus, nisi nos
Albertus
marchio
incen-
Brandebiirgensis,
diiim, ctijus
auctunniuc est extingueiidi cupidus
bclli
Poiifiiex,
ne
tcmporum conditionem \eiicmenter mirari, in quilnis liomincs dcbiti sui tam parum sint meperscandala quserantnon (juse [uililici sunt, scd (|Uffi privati sunt boni. Speranda est in liis omnibus protectio Dei, ab amboliusque niliiiominus singula agenda, per qua^ malignantium consilia locum non habeant si tua serenitas, ut scribit, nobiscum est concursura, nos
nu)i-es, ct
:
universam Germaniam magno religionis

niento inflamniaret,
detri-
Hieronymum
archiepisco-
puin Crefensem reintegraiida; paci operain na Cum^ inquit, non sine displicenvarejussit infer charissimum in tia nostra senserimus
'
:
Christo filiuin nolHlem \iriiin Albcrtum

iilium nobiiem
mar-
chioiiein BraiKleburgenscin cx iina, et dilectum
virum Ludovicum Havariai duet secu-
quoque
pari
animo tecum semper sumus

.
futuri,
cem,
et
nonnullos alios Ecclesiasticos
cum
cliaiu sinc requisitione tua
egerimusus(|ue
ut
lares principes colligafos parte ex altera, dis-
in lianc
diem
Interjcctis uonnullis, consiliuiu addidil,
Fridericus,
ijui
ad nullos antca principum con-
dudum exortas in diein magis continuare, et illis in hunc moduin vigentibus nihil inde ad pulilicain fidci causam contra impios
sensiones
'lurclios
veiitus pro Christiana rcpublica
augenda, aut
opportunuin posse
,
sperari, etc. Dat.
Germanico nomine defendendo indictos se contulerat, iiideque apud |ilures invidiam et coiicrcaveral,quasi inertia'ct sordihus totum se dederet, celebrandis iii postcrum pusibi
Roin. apud S. Petrum auno mcdlxi, XVI kal.
Januarii
Poiifificatiis
nostri
anno
iv
Erat
lcmptum
blicis
liorro marcliio Hraiuleburgeiisis iion iinperatori
cadibus inleresset, plurium cnim bencvolcntiam co diligenti;e spccimine sibimet conciliaturuin, et invidorum ora molitionesquc sua
lira?sentia coercituruin
(juit,
:
se(|aiis addicfissimus,
luodo, sed etiam Romaiio Pontiflci studio et obquo noinine a Pio laudiellcrri
10.
bus
cjus
meruit
-.
Dietherus Morjimtinus exauctoratw et in

sufficitur.
Qiii
dc
liis
rcbiis,
in-
locum Aclolplais Nassoviensis
optimc judicant, personalcm tLiam comparitionem supra moduni collaudant mirantes, quod hoc tacere tandiu distuleris nos quoque
:
At coiitra utrumque conjurabat Dictiierus Isemliurgensis, archiepiscopus
Moguntinus, qui per simoniacam labem soliuin conscenderat, et Poniin[)erialemque aiicforitafcm

Is
(jui te
iii
iminciisuiu diligiinus, non solum
id in
fiflciam
obterere
jirimis expediens arbitramur, sed ut facias ro-
moliebatur.
cisfibus
feresset,
gamus
ct
pctimus, qui cnim absenti
tibi
:
nunc
qui in
:
designatus arcbiepiscopus esset, jussus Mantuam accedere, ut

illis
primuin
cum
confradicit, idein te prffisente assentiet
pro tuenda in Turcas rcligioue incoiiflr-
absentem invehilur, prffisentem laudabit quos absentia tua ad conspirationem facit audaces,
inanes excusationes attulerat,
inatus(|ue in archiepiscopali dignitate ca lege, ul excurrenle unius anni cursu,
non videberis haborcs fugere iieqiie expensas iiemo fuam inajeslatem res Germania? ncgligere dicet: mulforum benivolentiam pra;sens conciliabis, quain aljscns ainittcre cogeris . Subdit maxinia se atlectiim fuisse hetitia ubi audivit de induciis ipsum inter atque Hungarise regem pangendis Consolationcm incrcdibilcmattulit id, agitari quod de pace vel treugis cuni Hungaris indesinenter tractari signiflcas, hanc enini rem salusalufarem Catholica! fldei, et tuis tarein tibi
adhaerentes praisentia reddet
:
Sedem Aposto-
licamadiret,vivendi(iue norinam ab eaexciperet,
jusjurandum [lostea aufcm suaruin causae Ux fucre \ Pollicitus fiicrat, admissa anatheinatis mulcta si proiuissa non servasset, dissolvere noineu susceptum a mercaloribus qui Pontificio flsco neccssariam auri vim ]iro annadelatuin a se
ea
de
re
[lerfidia violavit
^;
iraruin
necessariam credimus iitinaiu ali(|uaiido illuceaf, cum sublatam de niedio tantam dissensionem vidcamus . IS. Intulerat Friderico sine causa belhim F>udovicus BavariBB dux, quare Pium rogavit idem imperator, ut Ecclesiasticarum censurariiiii illum pauiis compescerct; cui ille rcspondil -, prius concordia; rationem tentandam videri. Friderico vero otferente Havaro legibiis et a'(]uitate controversiam diremptum iri,iieque illum ad paccm flectente, dedit ^ postea Ponlifex
rcbiis
:
dies
illii
quas vocant, peiidciidi et Diplomatibus coninfulcrant dignitatis consequendis cuinque acce]itain inutiio [)ccuiiiani consfifufa die non [lersolvisset, a minoribus tandem judicibus curife Romana^ ex judiciorum ordine anatliemate damnatus esl. Poterat facile huic nialo occurreie, atque ab eahujusmodi senteiifia provocareadPontiflcem,quo inscio resactaerat:sed insania ductus inox in Apostolicain Sedcm iras ac Sigismundi conatus(iuc omnes convertit Pontifice ad Concilium, Austriaci exemplo a (]uod nuUum erat, et cujus cogendi non ad Diethcruin, sed ad Pontiticem spectahat auctoritas,
lis,
firinat
1
'
Lib. brcv. p. 211.
Ib.
p..247.
Lib.
1.
I.
p. 36.
Lib. bicv. p. ISS.

1.
'
Gobel.
I.
m.
'
Ib.
p. 220.
Pius
xxxvili. p. 93. Gobel.
vi. Naucl. vol. 2. geii. 49.
PII
II
ANNUS
iii
/|.
CIIKISTI
1'i(')l
271
|)roviiicialiuin
appcllavil
(|ii(i(l
couco|ierat('tiaiii aiiioa odia
Piiiiii,
a'gre ferres,
si {|nis
tuoriim a
te
?
cum
ilocuiiiio ctaliiKJ aiixiliaio aiiruin
iu
i|)So ;ip[)ellassct.
(|ii(un
Scd (juom
;i|)[)oIlasti
jiidicom
Motiiiiitiiia
iii
provincia o\
iii(lii|iioiitiisro(li};(!ii(liiiii
provocasti tn;c causic cognitorom
? Fiitii-
Turcici bclli siiriiplus
cofj;oii(la
foront,
aHoc-
riim Concilium, dicis, a[)pellavi. Et ubi est fu-
farotquc partem ad se dorivare, Pontilcx sacrilo^Mim lalrociniiim cxiiorriiissot, atiiiio (!xindo

furoiis Diotlicrus
(ôncilium? ubi sedet? ubi tribunal ejus ro(|uiiomus ? |)ulcbr;i imcnlio, iit iiii|iiiiiita sint
tiiriiin
calunmias
liciim ct Pontificem
pi;o(las
laiilum ot
logatum Aposloevomuerat, quasi Gormaiiica spolia, noii aiiiiii
scclora, ut Iice;it siiic
iiiolii
judicii aliciia inva-
ipsum
dore. Isjudex a[)poIIatur,

liir.
Iii
qiii
nnsquam
reperi-
convcnlii
M;iiilii;in()
iidvorsns hanc no-
iiiariim
saliitom roligionisinio amplilicationoni
([iiitiam lox cdila ost,
([ii;i' ;i|ip('ll;iiiti
(|ua'rcroiit.
;iiictori(;ifis
frinterea violare otiain
imperialis
piihlicis
(|iiilnis coii-
Concilium
tis
('.[
caiii irr()g;il piciKiiu, ([u;irci
ad futurum majesta-
apicos ausiis
ost,
iiidiclis
iii
laiitoros
((ua! tc
lucndicoium
[iloctiiutur. Iiilel-
(irdiniiin (iormauite
convontihus,
ligis
[)(oii;i
(ivpoctol, Diothoro ?
quamvis
copUini \irus elfunderet.

t(>in
Ad placanduin
fiiroii-
Apostolicse Sedis decrcta parvi existimas,
cum
|iricsiilom,
'
niisit Piiis
iiiqnoYiam saliilis IradiicoiKlimi nuntios Iioikil[diiiiii (looaniim Woret
uou
tioni
satis errassc fuit, nisi
ct
alios tuo orroro
iuvolvas, (juando ct lios [irocores, ut a[)[)ollatuae
matiensem
Franciscum canonicum Toleta-
adstipulentur, hortaris
Convertit
luim; sod ille nnllis consiliis optimis llccli ad saniorom inonlcm potuit; do cujus |)orvicacia ot duritic clegans est apnd Nicolanm Seriiiiuni epigramma ex veleri Codice Ms. 17. Eo eliam prorupit illius impietas, nt cum suaderent legati Pontiflcii, ne Gregorium Haymlmrgensem ob Ineresis labem anatliemalo
"^
deindo orationom suam ad [irrescntos Hodul|)lius, hortatnsque eos ost, nc Dielhori causa aniinas feternis crnciatibns addiccrent; tum addidit omncs judiccs Ecclesiasticos et episco[)0S
si
mox jnris dicendi amissiiros auctoritatem, ad futurum Concilium [irovocare liceret si

:
enim snpremuin
vero ad
tabat,
illud
id
tribunal iucrit,
mox
:
ad id
pcrciilsum, ctSigisiiiundi Austriaci oratoroin in
appollandi, spreto medio, viam ajieriri
quod
ccrtnm,
iiK|iiit
ciii
ipsc pra?sideret, admitlorct,

:
illiini ,
aurum
nisi
ex decumis et indulgentiis rediin bello
in primis, quic vellet, dicere jusserit
Cujus
genduin collocandumquc
assentiautnr
plena blaspliemiarmn at(|ue crrornm fuit, uiide postea nonjam Grogorium, sed Errorium appeliavere Calliolici . Addit auctor Dietberum excepissc illius
Gobolinus,
oratio
(Jormani,
Turcico specPontificem
non coacturnm.
Victi his
rationum ponde-
ribus Gormani Dicthcri pctita respuere; quocirca pudore confusus vocatis tabolliouibus
Germanicis verbis, cnm alioqni impehabuisse orationem, in qna plura mcndacia de exacto sacramento fidei, et impeIrala) coiilirmationis rationc efrutiout, ac domiiin
dicta, ac
clam editain provocationem daninavit;
id
quod
,
ritus esset,
antea etiain Fridericus Palatinus Rlieni qui ejusmodi appellationi adha;serat, a Rodnlpho edoctus egerat, quamvis ulcrque [lostea ad iii-
ut
Germanos eorum commodi
ostentatione, par:
tibus suis irretiret, has caluinnias evomuerit
Vcl dccimas (|uas petunt, vol indiilgoiifi;is quas ailcrunt arbitramini bclluin coiitr;i Tnrcas gerendnm. Aiunt pecunia opus esse insidiic
;
Trahere ctiam in societatein Maguntinorum canonicoruin colloginm; sodipsi nofariam (^jus a|)[)oIlalioncm admitlcro dotroctarunt '.
redierit.
gcnium
sceleris conatus fuerat
snnt.
Qnod
;
si
me
audiveritis, iiou
pr;ov;ilol)iiiit
cgo ad futurum Concilium ;ip[)cll;ivi, quod injuste sum excommunicatiis, quain nc provinciales inei (Iccim;iruin oncre afficiantur. Unicum boc nobis remcdium advcrfraudcs
11011 t;iiu
19. Incendisse in so pliiiiiiin odia Diotliernin ciim [lartum siinoni;ica labo [iriucipatum nuijoribus llagiliis iii([uiii;irot rcfcrt Gobeli,
mis
suut
-,
quare de eo gradu dejiciendo sumpta

Poutifice coiisili;i
ct
:
;i
Dictlicrus,
inquit,
sus Apostolicfe Sedis vos

si
imperium
et
relict.um
cst;
vobis ipsis, ct subditis vestris peropportnne consuletis . et impia 18. Confutavit mendacia ejus
sapietis
exemplo meo,
hninana jura conlcmnons, nulla excommunicationis absolutione obtenta, divina [irofanavil officia, infra fom|)usa jnre statiitum o|)isco[)aIcin ordinom nogloxil acci()cre, creditoribus nnnijuam satisfecit juramentum, quo
(iiviua
:
verba Rodulphns Germanns Pontificiusmiiitius, cujus orationcm rcfert Gobelinus ^ inlor alia Oro a quo judice proha>c ipsi exprobravit vocasti ? Ab eo certc, qui non liabet in terra su[)criorem nam quis m;ijor papa in terris?
: :
se
violavit,
impudenter novas advcrsnsPontificom oxcitarc turbas procuravit, canonicos Ecclesia) sute per
cjccit, bollis
ot
cnriain pctituriim astrinxoral,
contumcliam
miscuit,
cruenlissimis
s(;
im-
quae
celsior anctoritas? qute sublimior digni-
Ecclcsias iiicendil, subditis gravissiina im[)osuit onera aliis uxores abstuvillas

:
tas? quai potestas altior
quam
riatus ? ab eo a|)|)ellasti,
Jesu Christi vicaDiethere, qui tamen
substautiam arripuit saccrdotia protio vondidit, roddondi juris nulluin adhii)ui( stulit,
aliis
diuin. Fccda
'
omuiumrerumfacics apud Ma"ûn217.
Gubel.
I. 1.
vi.
VI.
Sei'ac. Moguiil. i'er.
I.
v. inDielliero |iriiiniMi.
'
- ' Gobcl.
Lib.Lrev.
p.
Gobel.
1.
Vl.
272
liiios;
PII
II
ANXtlS
ihi-
CHRISTI
lAlil
capituli
iiiilla
icvorcntia; lanioiitari
]iorson;i, littcrasque
])rovisiiiiiis
iii
fiirin;i
coii-
|)ulus,
conqueri clerus;
nemo
siiuin
|ii;i'suiL'iii
su(Ua docrevimus, iioque ciiiin ca iiohis iiinoiiicr;iiit
laudare. OuiljiisPoiitifici roiuintiatis^ciiiiioinncs

i'\
do
i])so vitio,
lUiciianis |iaitihiis
,
\cniciitcs
Dictlicri
icgi(!sse
iic,
iiiium
(!x s(!]itoiii
,
;irhitris,
fniininim corru])iss(! ;iuro iii (jiios cral comjirocligcntiuiii

|i;il;iiii
iiicii
(liccrciil, iioii
\itani(|uc lui|iissiiiiani accusarcnt ccnsuit l'ius tciiicritatoin ac

liorninis
missiiin
(]ui
majoicm
])ostc;i
iiunicruni
ct
coiistituit,; (]u;c
ciiiorscrniit,
ca])ituluiii
:
(juitiain
nltcrius
ferendain
foii;
si
boniiiii (issc
arhiti;niHir,
(]ucin
M;i-
inodo potentem aliquem inveniret, quein jiosset advorsus Dietherum erigere in Ecclesia Mogunliiia fontificein, nc scntentiam frustra fcrrct . Addit auctor ipsum misisse Joannem ;2U. Kiaslandium decanum Basileensem, utcxid^n-arct, an quis ex canonicis clientelis fultus i)iocomiiertunKiuc tliero auderet se opponcre
,
guntinum
nohis
iii
jiastorem efflagitassot
procurato-
rcs Diothori ojus

jiir;iv(!ruiit,
uomine
ot iu
aiiimam ejus ca
qiia' c;i'tcri o]iisco|ii
Komanis
ad
Pontificibus jurare consucverunt, et ultra Iioc
venturum ipsiim
j)r;esontiain
])ersonalitcr infra
annum
nostram,
quocumqno
in loco cuin
Adol[)liuin
Nassoviensem comitom imperiali claruin stemmate, qui antea in arcliiepiscopum a iiarle canonicorum fucrat cx])etitus, dignum
arcliiepiscopali apice, et amicis florontem, qui
Koinana curia degeremus, ad (|u;i'facicnda ])rocuratores [n-cdicti speciale inandatum oxliihucruut. Crodidimus bonis verhis cjusdomDietheri,
qui sed
[ler littor;is et
nuntios suos
optimum
se
fu:
turuin et obedicntissimuin fllium poUicchatur
habito
se
coUoquio ad Pontificiam sencum tentiam in Dicthcrum ad exiliim ])erducoiidaiii

suis
ohtuleril.
Et (]uidem oxtant Pii
litlera'
ad
'
expectaremus hunc honiiiicm, t;in(]iKiin Scdis .V]iostolica- propugnatoreni, ot Cafholicic fidei defonsorem, ea curarc,
sitienti
cum animo
Magunlinorum canonicorum coUegium

Ylll kal. Maii, quiluis liortahatur, ut
data>
qna! pro tutela Christianaj religionis in
Mantuano
dissimilom
convontu concluseramus, invitarc homines sua'

nationis ad cx])editionein contra Turclios oheiin-
morihus Dietlioro ]ir;csulcm dosignaront. Uoversus itaque Flaslandius, ac Tihur socutus Ponlificcm, i])suin de iis, (]u;e cxplorassot, certiorom focit; qute vero gesta sint suhjicit hiscc Quinque cardinales adeverbis Gobelinus *
:
dam, ad obediendum
Christo
fllio
in
ea re
charissimo
in
nostro Friderico
Komanorum im-
poratori scm])or .\ugusto, ad (]iicm idcircolega-
tuin de latere
miseramus, ad
])ar;iiidos exercitus,
rant,
S.
Rothomagensis, Zainorensis,
S])olctaiiiis,
ad solvondas dccimas, ac vigosimas
et trigesi-
vicocancoUarius. llis Poiitifcx accersitis, Dietheri scelera etcontuinaciain proponil, et quid in tanta rebellione sit agenduin
Susanai, et
mas
contrihuoiidas, alia iira^sidia

in
pra!standa;
ercxit
homo
iii
rcprohum sensum
Sedem,
ot
datus, Dei hostis, et
totius graliludinis inimicus,
mox cornua
percunctatur, secreto siib ])a'na excominunicalionis indicto. Censent
omnes deponendum, cu-
jus tot tantaque crimina rcfeiTontur, noc opus esse tela judicii adversus Diotheruin, (jui ])ublice ad
matri suaj maledicoro ca'pit, latravit contra uos plurihus modis, legatuinque nostrum caluinniatus est, qui decinuis
A]iostolicain
futurum Concilium appellasset

crimina
jiejeras-
setque, noc statuto temiiore sacris ])onlificalibus

fuisset initiatus; manifosta
iioii
cgoro
conaretur cxigere, quibus co])i;c contraTurchos armari possent, palainque dicere non est veritus, nos argentum nationis, non fldei defensionem qiiarcre, licct nos decimas ipsas non uisi consenticnte natione exigi
ordinario processu;
et
Adulphum, et sua progenitorum claritate Maguntinam

De])onitur e vestigio
sufficitur
virtute,
mandavissemus,
et illa-
inoreri
:
ruin custodiain
Ecclesiam.
Dietherus
:
Adulphus
electo
littera',
in ejus locuin
liberantur
dispensationcm in manibus eoruni Iradi jussissemus quos natio ipsa delegisset. Intor hac accidil ut, ad instantiam luer;ic
vassalli a jurainento prtestito,
jubenturque novo
exhibcro. Fiuiit
silontio
Insortie
.
catorum, qui jiecunias Apostolicie Sedi dehitas

inutuo concosserunt, cuin jam satisfactionis pratorissot, Dietherus ipse e.xcommunicaretur absque nostra conscientia, nam id per
sibi
jusjurandum
ac Joanni
litteraj
^
fldelitatis
cubiculario suinino
Pontificio Kegesto, in
tempus
in
Germauiam
effi
perfereiula! traduntur
sunt
illi
quihus
latai sententia;
causa; exiiriinuntur, ac i^rimum
judiccs infcriores in forma camerae fieri solet. Quod uhi ad ejus nolitiam porvenit, censuris
objectum, quod
cum septem
arbitri ad desi-
gnandum archiepiscopum
statuti essent, actres
Adol])huin delegissent, tres
alii Dielherum, sc])timus vero alium, ot liunc a Diotliero fuisse auro corruptum. Praicipua vero sententiaj in
nonquomodo se solveret, et ad communionein fidelium redii-et, sed quomodo magis acmagis se panis immorgcrct, oxcogitavit noii recurritad nos, nohis nuUam querelam lleri cuinnodatus
:
ravit,
eum
Iala3
"21. "
pars ba^c est
Ad pepeluam
rci
memoriam.
Providimus Ecclesiic MaguntiiKc do sua
petiit, sed passim claconira nos, indigna sc jiati manset vociforans dicens, et Apostolicam Sodcm blaspheinans conficto quodam iufamatorio libello adfulurnm
nulluin
remodium
'
Lib. brev. p.
220
(iobel. sup.
1.
VI.
'
l.ili,
l.iiill.
:i8.
p. 93.
Concilium contra Mantuanain Kullam appellavit, cxcoinmunicationoin i])So f;icto a qua iiisi a nobis absolvi uon potest, et alias poenas contra
,
PII
II
AXNUS
4.
CIIRISTI
l'li;i.
27:^
([uîtenus a snpeiiniiiius ni;iniiiliil
reos ninjo>t;ilis, ct liicrctica' |ira\itatis faiitores

ajiiri' tuliiiiiiatas
reiili el
non
silii
iiciliiiet,
:
ni.->i
iiiciirrLMis. Sc.c
aiiimo irrcveliis
d >'ur
rc
tamen vera
aliiid studebat,
qiiam
in re-
iiifriiiiilo salis fuil
priniam Sedeiii
iiiuniscens
r;i\()r(,'s ;i(l\('rsiis
.Vposlolicam
Sedem
iiindis ((iiitcmpsissc, nisi ct (liviiia qiio(]iic cdii

lciiiiicrct, illis
priili;il;i ;i|)p('ll;ili(iii('
2-2.
sua (|uierere.
sc
()iil)lic(!
palam
:
ct
notorie excommnnicatus, cl in irre};;ularitatem

incidens.
ll;i'c ciiiii iios accepissemiis, niiiilios nostros viros praestantes ad iiiiii iiiisimus, i|iii
En
:
(|u;e
rcverentia
canonnm
!
(|uis
timor Dei
qu;e religionis consideratio
Bis ex-
renl,
male vadentem rclralierenl. ('tinviîm rcduccmonstrarcnt sibi quantum a recto Inimife
communicatus, bis exira Ecclesiam factus, non coactus, non jussus, non alisolulus Ecclesiam
ingreditur, et divinis officiis sc ingerit, el sacro-
discessisset,
tur,
quanlum
diviuis legibus adversare-
quanto
in [lericulo essef.
([uanfum
sibi, et
ii;itioni
sute et univcrs;e Cliristianit;ili cjiis con:
sancta pollucre ;iudet.
silia
nocere possent
sed
niliil
[irofuerunt horac
[)r;el;iti
Nimia cst argumenfa sunt

"
liaec li;pc
coiitnmaci;i, ac rebcUio, et
t;iinina nostra,
miilti principcs
euni
hominis de Cbristiana
reli-
tlectere frusfra conati
gione [lariim licnc scntientis, ct omiiia jur;i divina et luimana confundentis iquod in Dietliero manifestissimumest, quem violasse juranientum nobis iira^stitiim a|iertissime conslat siiiim
;
uamque cum terminus ad nos vcniendi jam
se-
iiiel prorogatus instaret, non tidci menior, non promissi tenax, non debiti oliservator, nonjuranienti cnltor; scd exconininnicatus, perjurns,
rem, qui recta anscultavit, suiTraganeum suum insignem fheologum, qui quantum ApostoIiccB Sedi quilibet c()iscopus obnoxius existat, per sacras littcras fidelifer ostendebat, contumeliis [irosecufus est; ncmo animum suum potuit immutare, nullum
audire nisi se ipsum voluif, et qui |irurienfes auribns suae cu[)idifati consona dicerent. Cumque
non audivit genifomonebaf, non consiliariis suis

sunt
:
irreguiaris et totius religionis expers atque ini-
micns, Kilii tempus perniisit, nec ad nos venit, nec quod veuire non [losset se excusavit :quippe (pii clevata facie et arroganti mente niliil se deberc Romano pnesuli existiniat, et fortasse
Francofordiam prohibente im[)eratore, congregafioncm haiiore non possef, nam boni cives domiiio [)ariieriiiit, ad Magunfiain convena|)ud
,
tmn
transtulil,
[lauci
ibiiiiie
[iresidere
pracsumpsit.
quamvis
daciam
insani;c
:
adveneie, quoruni
magna
pars,
majorem eo
et inflatiis
se credit,
verbo
et
opere superbus
istos,
iion ut ei auscultaret, sed ut ejus re[irinieret au-
opinione sui nunc
niinc illos
hortatus
est, ut
appellationi sua; damnatissimae
nec tamen defuere nonnuUi, (|ui ejus consentirent inter quos (iregorius
:
adhaererent, sperans
suam
neîuitiam tanto
ma-
gis inultam esse, quanto plures mali consilii sui consortes inveniret; sed paucissimi ei adhseserunt, et illi (juideni decepti et circumventi. quorum ali(|ui cognita fraude mox ab eo in ea parte
Hamburgensis inventus est, quem veriori vocabulo Errorium appellant, iniquitatis alumnus, (|iiem qnamvis Increticum publice damn;itiim,
ef
excommunicatum
ac rebellem Dietherus
i|)se
sequestrati sunt, et ajipellationi renuntiaverunt,
seque lideles Ecclesi Romana; filios declaraverunt, scientes nihil tam perniciosum esse, quam in errore cognito pcrsistere. Dietherus autem
feroci
non ignoraret, ad convenfum admisit, et illi palam communicavif, nostris nunfiis ne id ageret commonentibus. Sed cur vitet exconimunicafus cxcommunicafum, infidelis infidelem, perjurus
pcrjurum, aut rebellis rebellem
ribus facile conveniunf,
et
?
[)ares
cum
pa-
meute pervers;i quotidie magis magis insaniens, quamvis capituli sui adliaeac sionem extorquerenon potuisset, tamen aliarum
animo
et
coUigatas infer se gerunf perfidi caudas. Gregorius Sigismundi ex principibus .Vnsfria; jam damnafi et excoinmunicati proptcr
Ecclesiarum capitula, ac prailatos
in
suam
de-
injecfas in cardinalem S. Pefri
mentiam trahere
oiiini
sludio nisus
est.
manus
Indixcrat auctoritate sua nationis conven:
tum apud Francofordiam

(lermanicam Romani
existat.
quod
sibi
affirmat, quia Magiintinus
[ir;t'sui [ler
exeo licere nationem
imjierii archicancellarius
Fatemur
eum
qui
Maguntinse preesit
Ecclesiai archicancellarium esse im|)erii
apud
Germanos, sed vocare nationem in unum aliquem locum invito imperatore posse, aut ei licere, nequaquam fatemur sed ipse non minus multa sibi arrogans nondum sacris pontificalibus initiatus, nondum episcopus, nonduin investitus ab imperatore, nondnni regalia conse:
affuit, dignus domiui sui orator, et dignus quem Dietherus sufe perfldiae consortem admifteret. Habitus igiftir csf convenfiis .Magunlia? 23. multo minor quam Diefherus spcravit, in quo ipse plenus minarum multa contra nos et imperatorem locutus est, audens os in ca-liim [lonere, ef de duobus ca[)itibus vilis ovicula maledicere
<<
in
eo convenfu nuntius
quamvis nuntii nostri magnopere eum hortarentur ne se hosfcm .Vposfolicae Sedi rcddercl,
et
ne damnalam ap[icllationem prosequeretur, ne imperatori molestus esset, ne papam impugnaret

talia tenfaref,
cutus, adversante et contradicenle iniperatore
nationem vocare audet et conventum tenere quamvis dicat ea se idcirco agere, ut nationi
rcipublica' Christianae consulat,
ANX.
et
et
habere causam cur omnia, qu;e honesta essent, faeile posse a nobis impetrari recognoscerct statum suum, neque altiora se
:
intclligerct sc niillam
|)ersiiadcrct sibi
quod ad eum
([luereret
sciret
se,
(|uaiitum
ad
Romanum
35
TOMLS
.XXIX.
Ray.V. X.
274
pii
11
Axsrs
cnKiSTi
cilc
1/ir>l
Pontificrm atliiurel, o\cm p?se, non pastorcm,

cl(]iianluiii
aii
alionim aninuis ad audcnda similia

-l'i.
lia-
iiniirralririMu vassalliini se gcrcre,

sil)i
hcref.
non
(ioniinnin. cl iilinin(|iic
jnrliccni cssc
Kaprojifer ciim nuinifcstissimum
sil
iiji-
iniiuMKtcrcl
rcvcrcnliani
siiis
snpcriiirilms,
ct
Diclliciiiiu |iia'laluin
ad fntiirun) Conciliuin
(IdiiiiiHirnm potins clcnicnliam
(jnam ccnsnram
ct (ini
])cllassc, oas(|U(! in jicenas incidissc, qua' in lil-
cxpciiri \cllcl. liomo
tamcn ccrvicosus,
odio incxtingnihili contra Uomanam Scdcm arpotcst, nnllis (ict, iuh; impcraloris nomcn andirc
tlccli
nos Jlanlna! editis cnnlincntur, jiir,inon solum dc veniendo ad nos infra ûa^scriptnm tcm])us, scd ctiam dc
lcris
|)cr
mcntiim(]iii' violassc
precibns, nuUis dctcrrcri comminationil)us potuit, quin conccptum contra nos \irus cvomcrct, plura lcntarc ausus, qua^ Apostolicic
Scdi
ct
ct rcvcrcntia ])i\cstanda (jui numdata nostra contempsit, ct mulla coiiira ims cl
ohcdientia
statiim
nostrum molitus
est,
cuiii
littcras .\]io-
Komani impcrii
;
juriluis
mirum
iii
mo-
slolicas accijicrc ncglcxcrit,
cum
iiitra
tciniiusa
inm advcrsahantur
\iri
sed noverunt
pruilcntcs
jurc stalutiim
iico se fcccrit iiroinovcri,
ncc
]iro-
qni adcrant macliinanuMila i\jus, ucc manus tanla' maliiiiiilati dcdcrunt. 1-incm lialuiit coiivriilus
logari tcmpus iiostulavcril, cuin

tiis,
ac iinhlicc
cxcommunicadcuuntiatus divinis sc immisirrcgularilalciu incurrcril.

iii
qtiam speravit Kictlicrus rinml enim vana consilia. ncc tcmeritatis dinturni cst
.-ililcr
;
ciiciil ofHciis.
ct
ccnsuris
scciitus
ita siîrducrif,
nt dc lufrcsi vclicmcnlcr
cum
(
prosperilatc sociclas.
susiiccius vidcatur.
cum
cos mnllis modis
]icr-
Fractus omniiui
(-1
dcscrtus
ali
liis
iii
(juihus plurimnni spci coHocaverat, Dictli rus
qui sc cxcomnuinicatum vitarcvolucrunl. ciim mnlta sibi crogaverit i]ua' ci noii

sif,
paululum immulalus
iioslris
vocatisque nuntii.^ taiu|uain rcsipere vellct, mcndaci ci concst

,
convcniunt
])ra'sumcns,
dc
papa
et
ini])cratorc
judicarc
gravis
cl
cum
clero et jiopulo suo
tumcliosissinuc
appcllationi
sufc
rcnuntiavit
iniuriosus exisfat, atque Ecclesiam ipsam Ma-
verum coram
id
liaud qiiidcm ]iul)licc, scd in
domo
guntinam
gubcrnct,
(]uc
in spiritualibus ef
cf
paucis, qucm non tam appcllasse quam appcUafionem rcvocassc pudcbai spcravcrunt tamen nuntii nostri enm in viam redirc vcUe scd cnm interius liominem tctigcrunf, niliil soperseverabat in ausieriiate lidi iuventum est
: ;
:
temiioralibns malc multis incommodis afiiciat, sintita
bax"
omnia
])uhlica atque notoria, ut

cclari,
nuUa
jiossinl
tergiversafione
in Ecclesia
quamvis
proiitcr ])rcTmissa jani cecidissc a jure suo vidcri

))Ossit,si
quod
Maguntina, aut exelc
sua,
ci
sibi
Komanam Scdem
cedere dignum
co,
arliiirabatur, cl,
ianquam nos ab
non
ipsc a
ctionc autcx provisione nostra prwmissis sibi competiii; niliilominus dc vencrabiliiim fralrum
arroganlissime loquebalur, non se saiisfacturum mercatoribus obtulil, iKui vitam cmcndatiiriim, non juramcnla scr\ascd luruin, aut alia facturum quK tcnctur kuuiiiam nobiscum iâcisci vcllct luec alquc illa
iiobis instrni debcret,
:
iuoinitlcbat,
si
nos
sibi,
t]uod
ijisc
cu|)icbat,
|)romittercmus. Uuibus cx rcbus animad\cilcnlcnles incorrigibile cor ejus esse, nec spcran-
duin (jnod ad frugcin rccle vivcndi ])crduci ])ossil, cl maximc cuin cjus clcclio, sicul ante dixiimis. |)Cr Simoniacam labcin cclcbrala fucrit, gravia tcslimonia suiit (]iia nobis ])Ostca ilc
cxhibila, et lioc in iârlihus illis vulgatissimiiiu
nostrorumsanciaUomanaÊccIcsia^cardiiialium admiijoremcaiiielam propierlmjusmodi tam iemerarios ansus, ci tam cnormia facinora ipsum quod dicta Ecclcsia Maguniina, et onuii jiirc sihi in ca compeierc possel, privamus et privaatqnc anuivcmus ab fuin essc declaramus cadcin. ct ab omni vinculo absolvinuis, qno fciicrcntur cidcm. ca]iilula, ]irpositos, scliolasticos, custodcs, camcrarios, cantores, tliesaurarios. omnesquc ac singulos jiraÎatos, quociim(juc luodo ccnseantur, canonicos, pastores, ]ile,
banos. vicarios ]icrpcluos ac tcmporales, allarislas ijisius Ecclesia\ aciotius diteccsis

tiiue,
Magunli-
malis arlihus cst ac(]uisita bonis morihus admiiiislrctur. C.um(]uc luulla' qucrche ad nos iicrvcncrini dc nialo
:
dilTR-ile cst cuiiu.
iit
|)olcslas
omnes denique
,
ac singulos vassallos,
gios
castrenses
ac
simplices,
officiafosquc
omnes cujuscumque
tant,
status autconditionis exis-
rcgimine, dc violentia, qua uiitur in suhditos, dc tyraimidc, de rapina, de sa?dc i^luribus aliis cxccssibns, non csi vitia visum nobis liiec ultcrius dissimulare; essel
i])sius Kicllicri
,
scahinos civitatum ac oiqudorum, villarum,forteIifiarumque omniuin, burgimagisiros,

consules,
eorumqnc
ct
scantur nomiiic,
tliero in nulla re
rectorcs quocumque censubdiios univcrsos ac sin-
enim nimis jêriculosum.si IMctlicrum ipsum in Ecclesia non sua ])ra'sidere, ci sponsam illain immaculatam ultcrius in adulleri ])0testate pcrquod niliil aliud videri jiossct, niilteremus
,
gulos cjusdem Ecclcsiai Magunlina; eidem Dieobedienti vinculo teneri, cl

si
jnramcnio,
quod
ci
pnestiterent.
libcros cl
absoluios esse decernentes, ac mandantcs eis-
(juam ovcs lupo devorandas tradere, etdevotuni Ecclcsia> Maguntina' clcrum, qui bactenus ah
eo corrumpi non i)oluit, in manu hostis diinittcre. qiii pro sua libidinc \indictam sumcrct, ei
riiiii
dem,
ot
eorum
cuilibet sub
excommunicationis
pa'na,
quam
ipso facto contravcnienfcs incur-
impunit;i biiic
laiila
rchcllio ccssisset,
fa-
ranf, ne dc catcro ipsi Dicthero aut suis iiiociiratoribus in aliiiuo respondeant, pareanf \cl infciidant. scd ij)<um famquam morhidam jiecu-
Pll
ilcm, cl
.Niilli
II
ANNTS
/k
CHRISTI
|/|(ll
27i
.
peslilenlem bc>ti;im ubiqiie devilenl. erjfo, elc. Uat. Tibiire anno Uouiinicaj
no^tii .iniio
".
incarnationis .mcdlxi, XII kal. Seplembris, Poulilicatiis

iii
Bessarioni cardinaii ictrato cui educendi iu Turcas crucesiguati cxercitus provincia deuKiiidata erat, hoc consilium dedit ':
((
CardiiKili .Nicicno.
25. Perstriugit
pnecipua
luijiis
Dijilumatis
'<
Venerabilis frater
litteris tuis
;
capila .Nauclerus
tores
'
^tleque Diethero arciiiepisco-
leximus ex
salutem, etc. lulcl(|uem exitum Vienuensis

,
pali jure depiilso coiisentaiiea traduntalii scrip-.
Uiiomodo autem
:
id
peraclum
luerit
dissentiuut
vi
et
sane Gobelinus illuin repentina
microicm (|uo(|ue cofrnovimii: rcrum a fraternitate tii;i susceptum. Est certe dolendum uatiouem tam
dieta acceperit
ex adversa conditione
ab
.\dolplii sociis Ma^'untiiPoppressuui, uulio
cum
vicus
civibus
'
:
cerlaiuiiie
commisso,
ct
retert
eis
liis
verbis
Adsunt conjurati,
I"iildensis cx
:
cum
Ludo:
comes
Hajoariie diicibus
iu dieta Maiiluana de se tant;i cujus sulfiajiio cuncta bene successura spes erat, ifa dissimilem sui esse inveutam. Nos certe lia-c audier.tes tristati admo-
celebrcm,
qu
et
promiserat,
convocatur capitulum coiiveniiiut frequentes canonici, et cum bis Uietberus adest. Ibi Adulplius iitteras Apostolicas in mauu tenens arcliiepiscopum .Mafûiitiuum se coustitutum a
Komauo
Pontifice declarat,
Uielherumquedepo-
situm, jubet(|ue litleras legi, ac sibi possessioneiu Ecclesiiu tradi. Dietherus rei novitate attoiiitus
aliquandiu quid
iiKiuit,
afjjat
incertus,
appellare se
Pontifice
tandem nou beue in-
dum sumus: et quanquam sciremus pr;eclaris operibus impedimenta hujusmodi semper op poiii, mirati tameii sumus conditionem Ciiristianani, qua; privatis intenta, seipsam relin(|uens serpere tanluir. inceudiuni videt ac patitur. Erigendi sunt niliiiominus oculi nostri ad Ueum, et ad salutcm nostram lleri [lutanda. .\on propterea delicimus animo. neque spes
,
nostra infirmior rcdditur

iioii
si
vi;r
prsmeditata-
slructo ad eumdeiii bene instruendum. Canouici
valent, valere [loterunt nov;e. Fortasse quac
parere se cupieiitissimis auimis Pio Poutiflci

dicuut,
pali
staiit
Adulphuiuque comple.xantes
coilocant,
in episcopr;B-
solio
:
cique obedientiam
esse fateutur,
recepla Mantu;e sunt Ueo non [ilacent, alia ipse magii fructuosa coguoscit. Xos in tenebris [lositi judicia sua prajvidere a longe non pos-
exultat uniNcrsa civitas, derici alter alte-
sumus
id
semper
Et infra
:
est a
nobis agendum,
ii(
rum
invitant,
eamque diem
qua
ineliora
s[)erantes
"
:
deserlores nostri
non
vi-
tandem
SiEvae tyrannidis excusserint jujjrum. Uietherus post(|uaiu sibi capituium et univer-
deamus
sum
sibi
adversari clerum animadvcrlit.cum paucis clam urbe egredilur. et ad munitissima qua>
Solet boni perseverantia inducere. neiiue si hoc tempore iiidurata sunt corda, S[)erandum est talia semper
etiam iu
futura
bonum
parebant oppida confiijiit. Quod si .\dulphus, quemaduiodum facultas fuit, eum interet Maguutinam Eccicsiam omnes circumjaceiites rejrioues inijenti-
est sape inira in humanis conversio, et unde non creditur a[icritur iler salutis. Te autem ex proviucia discedente, ingens
; .)
ce|(isset, et
seipsum
liostibus favor sine

rata
re
at(]ue
dubio accederet, ac des|ieChristianorum, omnia sibi jam patere

,
bus, quie postea secutcu

liberasset.
sa-pe fclicitas
sunt, calamitatibus
et ipsa
arbitrarentur
\ou provident omnes omnia,

hebetal iutcllcctum
su;e
: ;
majoresque s(iiritus ad invasionem nostram assumerent quin etiam flde:
Adulplimn
libiis i|isis cons{crn;ili(i
uiiuia cuntidentia dcccpit,
qui tanquam cuiii

recepisset Ecciesia-,
ilillidcntcs
calamitosa insurgeret. venirc aui|iliiis ad lionuiii aliquod

(|U0(|ue. ([iios
capite
membra omnia
|)0sse
Hungari
coutempsit adversariiim secutum est deindc belium ". Hac (Jobelinus', a quo discrcpant scriptores Germanici ', qui aiunt raense Octobri anni proximi Moguiitiam noctual> Adolplio proditione cajitam, ac (|uiuj.'entos cives ferro obtruncatos, mulieribus vim illatam, Uietherum vero paene iuterceptum, nisi noctis sfleiilin [icr
(|uani voliintas rctraxit, iiacti
magis dedecus occasionem liaiic

treuguas ciim
cxciisabilem
csset,
vei
[lacem
;
vei
Turcis componerenl
omnis inde infamiauostra nou Germanorum. Scis in Iienefactis iiou

;
solere dcesse caluniiiias
inulto
magis in
liac
resecatione
liabet est
tractatuiim
qu;c
reprehensionis
luucm
se e niuiuiluis
una eum
Pliilippo coinite'
colorem, noiiis nou decssent. Servandum (luantum possiimiis nomen boiuim in Kc-
Uatzenelbogiodemisissct.ingressusquescapliam
piscatoriam fui,M in tutiura loca se recepisset, e i|uibus postea iu .Vdol|)lium l)p|lum rediiitci,'ravit.
clesia, i(i(|ue
agendum, iit iion vifuperctur niinisterium Scdis. Porro cum inultis iii locis suffragia Mantucy decreta cuni studio colliganlur, rcnilendi vdluiitariis ([uidcm recusantibuS'
,
m.
iialis
Ucs liciman/w rmait in pejm, et caidiCarvajal in Hunfjaria sitbsistere jiissus.
auleiu
a|)erte
[)roter\iendi
ita
majores causa?
d;i-
rentur, atl]ue
(imnis luec subventionis pars
liupiicita
iiis
(iissensionilius Germania.iPontifcx
caderet. Uenii|ue
cum
ct tii;r fraternitati. ct (oti
orbi siepe scripsissemiis, nos nisi

'
cum
vi(;i
optis,
Naucl. vol. 2. gen.

11.
49.
I.
Cainp..in Vil. Pii Naucl. vol. 2.
II.
Plal. in eod.
dieta;
dimissuros, videremur ad jactanti;im,
Pii
Serar. .Mogunl. rcr.
Dicther.
in
.^(lol.
' Goljtl.
1.
vi.
v. el .Annal. archiepiscop.-.V9guot. in
gcii. iO.
Scrar. L v.
'
.Vnn. .Moguiit. avclj. in Diclhcr.
Lib. brcv. p. 2o'J.
PII
II
ANXUS
/|,
rii:;i.sri
1'i(;
iKiii
qiiti!
ad Ncrilatciii
. I'U
iiiaj;iiifioas siioiisioiics
fccissc
apiid iios vidcrciULis,
u|iinio (|iiaiiliim rclnis confcrrct, tu
ijisc
rclciaf ad coininuiiem
cognoscis
liorlati tc
infra
])cr
i\os
sumiis
litteras nostras,
uiulccima Octoliris ut im|ic1'alaliiiuiii

:
tamcn cognoscciilcs ([uaiiii salntcm lcgalnm Apoa'(|uo sfolic;c Sedis regi et rcgno assistere aiiimo desiderium nostrum deponimus, et ma,
rialcni cclsifuilincm ad sulistiliiciidum in capi-
lumiis
fruciu
iiostra
gaiiiiis
taiicalu
l)clli
rridcricLim comitcii)
iii
ducercs
Si Addifur iionnullis infcrjccfis aiiimus C.a-saris iiicliiialnr, cumdcin coniitcm ad impcrialcm cnriain cvoccs, il)i(|uc si propo.
<
circiimspecfionem fiiain istliic cum quain liic cum consolatione (luiescere , paucisque iiiferjectis Kovcisari
, :
iiifcriiu forfi aiiiiuo c\pcctati()iiciu lianc
fcras, (M cogitcs (jiiaiitiim incriti
siliim
ciit
lioc
oiiiis
suscipcrc, cuin oiniii
so-
gloria' apiid iiomincs per lios aniios
lciimitalc
lo(|uc
vcl
crnccm
:
ve.\illuin(|uc
fradas
pau-
garica
iiofiis
fibi aitiilerit
aiitea uf
apud Diuim, ct mora Huncardinalis tanfnm

in tofa
posf
Si
vcl inipcralnr
non
asscnfircf,
eras
(|uil)usdam
in
locis, iiuiic
non accepfaret, feiiIransi^crc lioc idcm ciim ali(|uo tal)is uiini iiationis principc valcas. Nil aufcm lioriun lcliciter succedentc, memincris quod tua olim scn-
comcs
ipsc i)rovinciam
Clirisfianifate
ut pugil Cliristi diceris ac \:vw-
dicaris
uationcs (|U0(|ue Harbara' nominis fui

siiut.
cxpcrfcs uon
Quiv regia screnifas de se nif glooffert plurimnm nos sunt consolafa

:
fciiiia
iMantna' lucrit,
(|nantum probavcris col-
riosius prffistarc
lidei.
Dco
pofest, qiiani
patrociniiiin
lcclitiuiu c\crcifuni fieri, cf ostiafim, nt aicbas,
lUiiiam nos viribus, quas vclleinnsjnvare
mililem mcndicare. Hanc rafionem, cietcris dissipatis, iuire te volnmns, ct tanqnam ulfimum
iiosfrai
lal.
l)0ssemus
libenter
iiil
:
animum sunm, faceremus
id
qiiidem
sint
sed ulfra non possninus. Ex Germania

est
spei
pcrfnjîniu
iii
snmmo
iii
sfudio
(jnrcri.
jam
expecfandum, ciim principes

confra
iioma'.
.Umii.
anuo
iiiter
seipsos discordes, et majora impcdimcnta

etiain
Perdiicere lioc consilinm ad exifum licssariu
(|uotidi(!
Sedein
Maii,
.\|)Ostolicam
non pofuit, cum Germani ad Turcicum licUnm suhsidiarias dccumas conferre

cardinalis
dcirccfarcnf, adeo ut 1'onfiticio noniini
p.irent, efc. Dal.
Roma^
ii
anno
m .
Convertif
27. Instda
Rhodus
et
colonicV Orientalcs Gc-
ca dc
rci
iii
niiensiian in
cliscrimen
adduct.v.
causa
Tiircas
infensi
cssent
gerendtc itnciue
,
rcrnm
suspicio,
ohorfaîuc spes clangiicre iie (Jcrmani iras in
novarnm Iiumanam
Ecclesiam, ipsis opfime consulentem, vcrfcrciif.

Qiiod cuiii l>i!ssarion cardinalis agiiovissct, iie icyros animos cxulccraref, ad couvcufus iNnreinliergtc indictos nuiitium misit,
(lc
.MahomelesimpetusinTrapezAmfiminiimpcrium, Sinopem, ai(|uc infelicis Gra-cia' r(di(|uias, uti dicetur inferius. Nec minus (iiiam Hungaria liorrebat Rbodus ssBvissimi illius fyraimi mefu, cnm aniiorum foedus cuin sulfano Êgyptio iis
Iâcfiouibus coivissel, uf .Egypiiiis (Apruiii
sibi
cjui
concepfnm
solvcndis saccrdoliornm decumis inetiiiii c\ congrcgatorum aiiimis abslcrgcret qiiod lcgati

;
l'ius ut iiovandarum lactum commendavit fanlcri aiifcm rcruiii occasioncm removeref iiupcraforcm iiitcr rcgcnK|ue Hungariiu san' ,
;
noinen cxsciiuleret, insulamquc Turcico impcrio adjungcrcl, ut anno supcriori a iiobisdicfiiiu est.Eo vero Turcicus ferror gravius Rhodios perculerat, qiio viribus admodum ob liiis ac dein conscsubigeret
,
ipse
Rhodiorum equitum
cutie
laiiiis
grassationciu
dcbilifafi
essent.
ciciido
eum
dare operam jnssif-:

frater, c;cferis
Intelligis,
Missis itaque oratoribus Occidentalium Ciirisfiaiioruin
in(|uif, vciicrabilis
ferme despe,
raiis,
(|U(uiim cansa
es
missus
.
resfare
fihi
opem implorarunt, ne ipsis, (lui fof antca pcricula nomiuis Clirisfiaui tucndi gratia adiis,
solain (omposifiiuicm iinperaforis ct regis, cui

iiitcndcrc iililitcr possis
seiit
jam
in
Comparafis
ila iiiaic
iii
dcessent. Accesscre
summuin cliscrimen adductis illi primum ad 1'onfificem,
ad rcligionis tiiifioiicm Cliristianis, at(|iic (iiialicliat ('\iliuin prouis coium rebus

,
siii
(lui (Ibrisfi cultores Encyclicis liisce litteris ad capicnda arina, aliaciue fcrciula pra^sidia est co-
utfama iiiipsum iferum ad Albam Regalem crcbrcsceret

terrore ['annoniam Mabometes, adeo castra
liorlafus
'
moturum
cjua
e\citafns Joamics Car-
Universis Clirisli fidelibus ad quos nostra; |)rcPseiites littcr;e pervcncrinf, salntem, etc.
vajal cardiualis S. Augeli, t|ui ad Homaiiam curiam itcr ornare decreverat, subsfiterit iii eo
rcgno, ne periclifanti decssct, ([ua de re a

tifice
l'oii-
cuUaudafus est ' Scribis, in pofcslaic iiuiuil, discessum e regno cjucm tua posncramus, ideo te disfulisse, (|iiod sit opiiiio coustans Tnrciim inagnis apparafiluis ad obsidendam Naiuloralbcii venfurnm. Grala est
liisce lifteris
:
duduin per nos tempore dietam illam ralioue defensionis lidci tam necessariam cclebrarc insfitueramus, Maiituam convenissent, aiit cerfe pro eis alios destinassent, neque Pelo
Si
priiicipes
Chrisfiaui
,
flducialiter
convocati
quo
poiicnses,
iici|iie
regni Cypri miscrabilcs populi
Cliristiaiii, alii a
Mabomcte Turcoruiu, alii vero soldano Saracenorum sajvis iratisque princi-
iKibis
lucc dclibcraiio Ina

tofo liuc l'oiifilicalu
ac c|uaii(|uaiu
fc,
qucm
non vidimus,
5
libciitcr
criulclissiiuas coiulidisscuf. Niiiic vero
pibus turpi ac foedo ccrtamine supciali, pu^nas ad cu'
Lib. brev. p. 217.
Ib.
p.
200.
Ib.
p.
20S.
Lib. xx.xvii. p. 71.
PII
II
ANNUS
4.
CHRISTI
1'l(il.
277
ac dcfciisione,
qtii-
iiiuliiiii
cladis cl (al.iiuitdsa' inlclicitatis parliiiiii

lui!C
titisfidci (^hristianjc tuitioiie

tttis
Oiicutaliuin, in quibus ad
Dci iiomcii
usquc tcmpora
[loteritis
siilVragiis
pie animosciiiie,
omni
impiiiic coli vcnerarifiuc licuit, su-
pcrvcnciiiiit oratnrcsdilccloriim liliorum nostro-
riim
mMfristri
liospitalis
Jcrusalcin
et
illius
sacii coiivciitus
lUiodii,
nominc
rcli^nonis uiii-
vcrsic .Icroso!ymitan<r, anxic dolcnterque referciilcs,Tiirclitim coj,rnonicnfo map:iiiim, ct soldaiiiim,
duo
(^liristianis
noxia
infcsta(|iic
capita,
conatu ac soUiciludine insurgcre veiitis DiMim, ciijus de gloria agitur, qui ctiam pro nobis non mundana ii;ec confcmptibilia dedit, sed proprium sanguincni ad salufem iiostram etfudit vestram devotionem ctiam af(|iie ctiam re(|uirimus cl rogamus. I>af. lioma; apud S. 1'clruin aiiiio incarnationis Uominica;
sttulio,
p(;r
illtim
advcrsus divinam reliy:ioncm haclonus crcbris

al(|iic
Moi)i.x,XlVlval. rcl)r. 1'ontificatusnostri annoiin).
magnis
cx
vi
victoriis
illiistratam,
aima commari(|uc
coiiiiisi
Kdixit
etiaiii fiinfifex
'
omnilius
;i(l
iiliodii
Ordinis
muiiia
confirdcrationis
,
lcrra
e(|uitibus, ut liliodtim
ca coiilra i)arbaricos
:
liosliliter
comparasse
qiiaj
res tanto tumultu

concivit,
iit
ac trcpidafioMc popiilos
siiiiim
fufja
corum
aliiid
impetus propugnandum se conferrent tum cdila sancfionccnetusAvenione indicfos Rbodiini

translulit.
28.
qnidcm
ca|icre
ignorarciit,
loca reiinquerc, nc alioruin infortunium
Ad
(|ttffi
Orientaies etiam Janucnsium coliostilibus

eraiif,
virilius dcsfituti cxperinnltir.
ionias
in
laiita
His
if,fifur
diffictill.ililnis
rerum
nibiis exposif;e
infidclitim impressiodelcndciubis (^liristianos

efiaiii
exspcctationc, ac subditortim trcpidationc ipsi
excitavit
-.
Potiebantur
tum Genuenses
noxarumque
sti-
ma^Msler
et coiivtinttis irrcfifi, ftttttris ]irovidcrc
Caffa insigni
cmporio
in
Taurica (llicrsoneso,
casibtis intciidentes,
oraforcs siios btijiismodi
cui
Tarlari
iis
Turc;cijue inbiiibant,
ad vestram, dilccfi filii. alioriim(|iic pra'sfanlinm ('brisfianoriim |irincipiiiii, ac iinivcrsitaliim pi;escnfiam,
veniam
proposuit Pius, qui subsidiariam

erat
pem
in bellicos usus Catfensibtis conlerrcnt.
Eo
opcm
afijiie [itifsiiliiim iinplo-
jiufcm
gravior
discriminis
lcrror
iiuo
raluros, citato cursu mittere decreverunt. Multa

si(|iiidem
liiis
commoda,
ac pa>nc
omnia
:
ipsis hosfi(juoc
iicfandissimis suffragaiifur
omnia
Mabometes \alida adeo polleret classe, ut mare obsessum tencret, ncque jam ainplius per Bospborum Tbracium in l'oiiltim Kiixintim peiietrare possent (jcnucnscs, sed
ferre subsidia
illi
tcmporum
liliis
vigente malitia destint relictis psene

et bcllo jain fcssis diicctis nosfris
tcrrcstri
itinere
ab omiiibtis,
tantummodo
possciit, (ju;e
cum
undiquencctifur morfale belliini, (|uod ciim supra vires pcr eos diutius liicrit susfcnfafum, nunc ail extrcma penifiis
I>lio(lianis,et illis
contrabercnt, Ponfifex fidelcs monuit", ut tutum itcr profecturis ad mtinieiidam Caffam

prcEstarent,
neque commeatus causa
vcctigalia
dcveneruiif.
Invasit
prtefcrea
dudtim
illos
c
pcstis in-
discrimcn, in quo erant Christiana loca Ponlo ;idjacciitia propoexigerent,

his verbis
suit
*
:
tum
audita,
quic partes mortaliiim
tribus
duas
iina .Kstate perimeret.

diliilis faiiies, ct lta'c
Pestem subsccuta increiit
adco valida,
iilebcm vix
adbiic gradientcm ad
impcllerct.
riiiif
berbarum agrcslium esum Post haec ntinquam quieti ita fueterra
inquif, filii protectorcs comiicGcorgii comintiiiis Jantta' posf capf;im a Ttircbis Constanfindpoliin, ctini (iaplicnsem civitatem, populo refertissimam Cbiistiano, et
Dilecti,
S.
rarum
(|ttin
vcvarcnltir,
riiiic
(Itto
mariînc bellis gravissimis donec opportunifafc captafa niiiierac
alia
ioca Pontici maris Clirisfiaiioi
nm
pariter
tam Turchus, quam soldanus immanissimi

fiibdium persecuforcs dc (xpiignatioiic
faiita!
cversioiie
(Miristi
rcligionis
(jtuc
cunctorum
ne in manus incidaiit infidcliiim, missis pcr singulos aimos navibus, viris, ;irmis, munitionibiis et pectiniis pro possc tutali siiit, ct pr;eclusio ad pr;csens m;irifiiiio ifincrc cogantur
plciia,
licam
fidelium toto Oricnte adversus Mahomepravifatem viccs gerit incommtifabilifcr
ad dictorum civitatis, locorum ac populorttm defensionem terrestri itiiH^rc longissimo et diflicillimo viros etalia pr;psidia mittere
:29.
,
coitstifticrini, ac bellica
ad id omnia
(i|qHirfiiiia
...
construxeriiit. .Xdversus
igitur tanti ccrtaminis
apparatttiti ipsi inagisfer et
conventus milifitm
illis [lossibilia
suorum
jttre
robiir ct sttbsidia ca'lcra
optimo poscunt, proutipsi vcstra; devolioni litteris per nos recognilis ct coiirirmatis osten-
Venit tandem C;itfa Tlieodosia olim nuncupata Gazaria; metropolis, aiiquot post annis in Turcarum potcstatcm sed non est liujtis loci lucfum anfe lemptis accerscre. Ad,
:
dent.
c Ilortamur itaque eamdem vestram dcvofionem, ttt ipsis oraforibus aut eortim altcri, i|iiia ingens est in mora pcriculum, supcr oiiiiiibus illis, pro quibtis destinanfur, ncgotiis,
(iciiuê exortas discordias qui principatum affcctalianf, ct inter patritios,

'
dimus nunc maximas
Adurnios, quoruin sttidio pnlsi (i;illi ftieranf, iii exilium ejcctos. Prieferca iiiter Kregosios noii parvi motus sunt excitati,ut brevi principatu se abdicare Paulus coacfus sit. Kxtaiit vero Poiitifi-
favori
ac
et
auxilio
prsesto
esse
velitis
nciiue
'
otiose aut negligenter ipsa negotia differantur

curetis
;
Lib. XX.XVH. p.
":!.
1.
Ib.
II. l.
14:!.
vos pro
virili
parte in
communi
to-
p. 143.
^Bizar.
.vill.
Foliet.
xi.
>
Ib.
p. -211
(..
'
lh.
Lib. biev.
Jl.j.
27S
\iv
PII
II
ANNUS
-'l.
CHRISTI
l'l(il.
littercB
hoc
anno
xxiii
Martii
ad Paiilimi
lamihilibiis noslra provisione celeriter occurralur,
lii-fiepiscoiiiim
Genuensem
xxvii
datie 'Squihiis l'ias
ilisiim horfatiir, ut ad scdandas seditiones in-
sperare,
tam de rccuperatioiie dicti regni Cy[)ri quam de ipsorum llungarorum ad
dere;
cumlial,
rata'
',
ium
aliic
cjusdem mensis e\aIn
quibus gratulatur iirivatis euiii comino:
dis publica jirailulisse
immensum.
iii(|iiit,
lictaiiiur, ijuod sine ca>de et sangiiine com|i(isifa
ci\itas
est
luMic
fecisti,
puJiIicam
ulilitaliMii
priBferre
pasturis
commodis; officium animarum sihi commissarum

privatis
.
esl
Ikuu
salulein
spectanlis
sislcndum potenlia inerito formidare ]iossimus nos cupieiiles pro ohviaiulo liujusmodi calainitatibus, et reciiperando dictum regnum unam classem insigneiii, ope et juixilio tam cliarissimi iii Clirislo lilii iiostri Joannis .Vragoniiin regis illustris. (|iiaiii aliorum [iriiicipiiiii, ([ui liuic sanclo oiieri coiitribuere voluerint, et specialiler de decimis el ohlalionihus iii regnis et dominiis
Cypri de
pr;cf;iti
ad
sunt ejusdem diei nota alia recenter ad guhcrnncula reipublicaj vocatum, litter - : Intcllevimiis, imiuit, ex litteris tuis proxime ad nos inissis nobilitatem tuam unanimi consensu civiuin ad
Consignalae
regis
Aragonum
colligendis,
ducem Genua\
pra-parare, et ad \indicanduin dictum regniim
manu corunulem
Turcliorum
iiilidelium, et
,
demum
arcendum
feroeiam
(|uantocius
ficri poterit, destiiiare, et
uhi nos, qui lihenter
ducatiini esse
assumplum,
cl
civilatem Januen-
sem, <|u;c cx dissensione ci\ili in maximum (imnibus bene discrimen videbatur adducta pacc quicsccre sunt utraqiie jucompositis in nueiiiida et grata. |ilurimiiin(jiie Iioc tempore
,
:
pernosipsos pr;emissa Iraclaremus, Iiujusmodi Iractalibus personaliterinteresse non possinius

sperantes
et
(jiiod
vos propter
fidei
inlegritatem,
in
trac-
rerum experientiam
ea,
(|u;e
\iccs nostras
tando
vohis pra!senlialiter comniitli-
his oiilanda, ete. l>at.
Ronnc
xxii Martii aniio
iii
-.
Dc (ienuensihus discordiis itcrum recuiret scrmo nuiic intermissas res Orientales repe:
mus, scietis et poteritis perfecte gerere, et (|u;e optamus (lerficere, nos ad tractandum prffiiuissa apud pr;cfatum rcgem Aragonum nuntios, el
oratores, ac commissarios nostros tenore [ira'sentium deputamus, ut ad jiraefatum Aragonuin regem acci,'dalis, eiinujue ad o|ieiu luiic sanchr expeditioni ferendum, el dictani Classem iir;e-
tamus. Cyprio obsidionc cincto Cailolta Funesla erat Cypriaconjiix subvmiire satagit. rum facies .lacoho Lusiniano, Joannis regis defuncti filio spurio, sultani .-Egyptii oiie regno potito, atque cum Iiostibiis Cliristiani nominis
30. Liidovico
parari
tis
;
jmandum
noslro noinine adliortari cure-
necnoii ut cleruin
regnorum
iii
et doniiiiiuruin
conjunctissimo, cujus regni in piislinain lihertatein revocandi cupidus Pontifex, ad comparandam classem, Joannis regis Aragonum o|ic, derivatis in illius sumptiis imperatis decumis alioque auro subsidiario in ejusdem regis procui procuras intendit \inciis colligendis
,
pra^fati
Ai;igoiium
rcgis
uiium locum ad
tractanduni de |)ra;nussisconvocantes, eisCliristian;c religionis necessit;ilem exiioiuitis, et laiii
de fahricandis seu alias luibendis triremibus ac navibus, quam de illarum ducatu [lersonis idoneis coiumitlendo, et rcliijuis omnilius, (|u;c ad
vehenda; rei Tarraconensem arcliiepiscopum, episcopum Elnensem et designatum pr;esulem Svracusanum pr;i'fecit lioc Diplomate
'
:
liujusmodi a^qiaratuin omiii;ique et singula

ilisuin
o[)iis
perlineiit,
iiertracletis,
qutB
ad
jierficiendum
[leragatis
exiiedire \iderilis a|iiid regein et
Venerabilibiis
fratrihus 1'elro
arcliiepi-
cleruin
[ir;ef;ilos
nostro
nomine
el
Elnensi, scopo Tarraconensi, etJoanni episcopo de Vcneriis electo Syracusano, nunac Antonio
exequamini,
ctc. Instruit ipsos
ad ea gercnda
commissariis nostris, elc. liis, et oratoribus ac refcrre Cum non sine dolore et laclirymis possimus \)vx\cr \eterem el toti orbi \ulgatam
'
amiilissima auctoritate, cogendarumque decuin;irum provinciaiu imponit. Dat. Hoiu;c a[)ud

S.
Petrum
:3i.
au. mcdlx, VIII kal.

iii
>.
rehruaiii,
!'oiiti-
ficalus nostri aniino
ealamitatem,
et
ipsa Cliristiana religio ab inimanibusTurchis retroactistemporihus passa, quotidie in\alescentibus in ea illoruni \iribus
quam
sitas,
Urgehat eo niagis auxilii fereiidi necescum Ludo\icus Sabaudus rex, Carola; vir,.
exercitu ohsidione cingeretur,,
U;t;
ab
.îgy()tio
patitur, et
jam supcrioribus mensibus reguum
Cypri a soldano BabyIoni;c inlidclium principe pro majori parte luerit occupatum, quEeres universai profecto Christianitati tremenda est, tuni, i;ltlictiones undiîue cul.ropter peccata fidelium altera parte iideiu Turcliinatiomulentur; ele.x
nein Hungaroruni, qu;pnobis prp cl5p^0i.haGte-j
nusfuit, liistemporibus inagiio genliumnumero premerc, ct quotidic magis incursionibus ac ita ut, nisi iis caprseliis fatigarc non desinant,
Elnensi episcopo,AH^(>IV,: hisverbis (ilum, inquit, superioribus mcnsibus. regnuin Cypn <i soldano l>ahyloni;e iufide;-;
significavitjfoiitifcx
;
lium
lilius
princi|)e
occupatum
Cliristo
fuerit,
et illius
a,'exi.
noster
iii
obsessus in
.iji,9S
quodam
cliarissimus a soId;in(i (;astro delinetur .et.infi;!,
cupientf^Siprp pbyiîndo hujusmo{}i,calafla,iiT.
fatilius, et
reciiperando dicluin regiuim, ac ejus,

claS;.!
regcnijdc iininu inlideliiim erueiuio iinam
sem jnarjtimam ope

puJTi,
auxilioTpmniuni pripejfo qui buic saucto oiieri conlribuere vojj.ifi-'-,

et
filii
Lil).
bi-cv.
|i.
216.
Pag. 215.
' Lib.
xn.
p. Vo2.
rint, et [ircesertim dilecfi
nohilis viri
Ludo-
i'ir
II
.\x\rs
/i.
(iiiusTr
i'ii
1
1.'i(51.
279
vici (liiiM^ Saljaiulia'

liii,
ilt'
ciijus rc
s|)i'i'ialiiis a|.M-
latis
iicililm>
iiiii
|i.iuca
locuta
est
veniin
lialniit.
te
arlii
-
|ira'|iarare
'>.
.Iiiiixit
cmn
a|iril;i
(li)iii>-
|i(i>lridic.
intcr paiicos Pontificem conveiiitcr|>reteni
.lacnliiis
l.iisiiiiaiiiis
ad
firiiiaiKliiiii
suliiiin.
nisscl. lianc
|iei-
orationem
Miisilinic
ad
Piiiililiccin
oratorcs,
iit
('.iirisliaiii
:
Infcliccs doiniis ineip easiis iion

,
iTgis noineii sihi
inlcr (.liristianos coiiciliarel

siiiil, (|iii
iit
Iror
ma.\iine ioiititex
nostri
ignorare
nam
c|iKf
sed
ii
indigni jiidicati
rcgii iiunlii
rcgio in terris
(Jnis nescit
iiou
plena laborisest?
exciiierenliir. .Vnemineitaiiiie illis ol.viain ituiii

esl. iie(|ue
et
xcnia dc iiioro missa

fuere, (]iiod
audili privatiii
.lacolii
regni
tura
Cypriornin a-rumnas ct miseram virum, sortem ? His ego infelix iiuj^si

:
increpiti
obenndam
noiioii
(|uem duxi ex Portugalia, repentina

;
et
imma-
niine legationein snsceiiisseiit, ciim

laleret
illos
ipsum per
:
summum
occiipasse, pepigissequc
niliil de rendigionis iioste pulilicis potuisscnl ad \otuni asscfjui. ad liiis iri\ata se convcrtere, ut aiiquas saitem litteras
infandum cumtjue oratores
scclus tyiannideni firdiis cuin
mors abstulit (jiiem accersivi exSabaudia Ludovicum olisessum ab hoste reliqui liber an unicam cx matrimonio ignoro captus sit
;
,
fiiiam
in
siiem
[latri,
regiii
iiarentes
educaverunt
siiccessi
et regin;c
nomen
|iaterno jure
li)orecuri;e
qiias
Uomanai obsignatasairerrepossent,
pojxilo,
adepla cimi viro ccepi regnare. Frater extra ma frimoiiiiini nalus, si frater est qui sanguinem
siiuin perse(|uitur, aiixiliis ab .^-^gypto qua>sitis
ostentarcnt
proque
siia
libidine
inlerprctarentur. Sed Ponlifex lirajcarnm artiiim iion ignarus vacuos prorsus remisit '. Interea
Carola regina, nt viro

(lioiie
in Cerinensi arce olisi-
iKcredilalcm meam invadit, regnumiiue occupat, me atque virum ad necem quffril. Inicum nobis refugium apiid Cerines servatiim est, illic
presso suppctias ferrct,
cum
riliodiorum
colli-
\ires lenuiores cssent, in
Occidenlem ad
cruentas evasimus iiifesti Cerinani manus. Insulam reliquam, pr;etcr .\ugusti fanumetColos-
gendum auxiliarem exercitum

que
adiit
venit, |uiiiium-
sum,
liostes tenenl.
.VI
(iui
liostes ?Cliristianos
accepta
liabita
Pontiticem, a quo lionoriliceiitissime iirodcuntibus obviam cultaque est

,
fortasse aut aliquos rcligionis ;iinicos adversari
nobis existimas
Pone
lianc
opinionem
cum
cunctis cardinalibus,
,
t;im
laule
in palatio est
-
ul iKirrat .lo;inncs
(lolielinus
hisce
inimicis criicis Clirisli belium gerimus. .Egyptii Cyprumtencnt, nostr;e rcligiunis infensissimi
verbis
3-2.
<<
Carlota, qu;eKiioduin
auxiliis
ciiiii
iu'tier;it,
comp;i-
ratis
aliquibus
iiova
militum
maiiu, (luam socer ex Sabaudia miserat ad virum, (luem Cypri reliquerat a|iud Cerines, rediit
co proposilo,' ut .Nicosiain peteret, non parva spe frcla rccuperandi regni. Jacobus, coiisiliis
ejus
exploratis
inultos
,
iter
intercepit,
consertoque
Mahumetica? insaniae sectatores his data libertas est quos veliiit cx regno pueros asportare, templa Dei noslri destruere, .MahumetKOS ritus insererc frater meus pseudochrislianus foedissimo juramento soldano se astrinxit, ut regno potiretur. Verum longe deceptus penes cum nomen rcgis, penes admiracst lium soldani potestas erit. Conata sum quoad
hostes
,
:
Callorum interficit, reliîuos in castellum repellit quo in loco usquc in hanc dicm Ludovicus obsidionis inconimoda fert reliqua' |iartcs insubT Jacobo tanquam regi pa rent, excepfo Colossi oppido, quod Khodii tenent et Famagusta quam Genuensium esse
pivclio
;
potui mihi
et
Chrislo
.Mahumclcs, expulsi
regnum servare vicit ambo sumus spes inodica

:
:
cuin viro apud (^crines restat, si manet adhuc. Ego dum ad te navigo auxilium petitura, Yenelorum naves incurro, qiiarum gubernatores cunctis
navig;ire
me
bonis excusserunt
vix
te
unica
diximus. Carlota viro dimisso

tein
iteruiii
contendit
retcnta vesfe, et
commeatu modico ad
:
sum
Rhoduin,a'rumnaruin deindeplena,inOcciden-
Komain
navigans, Tyberina cuni appulisset ostia, et Christi vicarium visere statuit, mis,
sisque nuntiis
qui aditum
peterent adverso
flumine vecta apud a^dem S. Pauli descendit in terrani. Ponlifex, cardiuales et universam curiam occurrere jussit, advcnieiitemque in ;nila consistorii imblice cxcepit, ac deinde in parle palatii seorsum coUocovit, cibariaquc illi et famili;c magnifice administravit. .Miilicr
ct viginti
cri, la^tis
regno dejecta, inopset permissa nuda prorsus ad te coufugi. Subveni, oro, bis propcmodum viduae miserere regii sanguinis, niiserere infelicis regni, ne prorsus ab ortliodoxa fidc reccdat, iie pro Christianis subeant .îgyptii. Tu pater religionis es, ac magister te decet in primis curare, ne Christianus lidci cultus imininuatur. Si [icrit Cyprus, peribit ct ad Siciliam ncc Creta salvabitur Rhodus
: ; , :
quatuor annos nata videbatur, statura inediuoculis, facie inter fuscam et pallidam,
et
usque, etipsa Italia; littora Barbarorum classesenavigabunt, ab .Lgy[)lo, ab .Vfrica, a Syria, .Vsia et Gi-aecia timendum erilltalia?, nisi occurris in
tis
sermone blando,
guini convenirent.
GrKcornm more
[iiinio
torrenti
temiiore, nisi [)rius
subvenisquam Oricn-
simili, vcstitu Callicu, moribus qui regio sanlii
congressu exoscu-
'
-I.Jl.
lilil. .V=:.i'
I.
r.
<!'.
Jiir.
l.ilsiu.
ill
Ill^l.
'.M"-
'""'
'""^"
* Gohel.
\ii.
insuUc liostium fiant. Mihi si opcm tulcris, nou dcestanimus paternuin recuperareregnum. brcvi parva manus Occidentalium militum victoriam dabil. .Noii sunt .Egyptii, qui vircs Occidciil;iliiiiii rcr;iiil. nec ego ex tc omnc auxilium
280
vn u
:
Awus
:
4.
nmisTr
i4(i1
tla2;ilo
ad soconmi
ct
porfû^rc institiii, ci amilaiii,
minisfrarct, cliam extra lcrras Ecclcsia^

ccssitas ingrucret
:
si
nc-
socriim
luilii
|iro|)iiu|uos
Gallia; rcges
iiule,
ut
comitatus
:
(^jus
C(|uitum cirPonliflliucs
spero, (|iianlum sat fuerit exercitus

triliciim
cogam. Tu
ohscssis
Sal)au(liaiii
ciler quin(|iiaginta fuit

cis
quod Scnenses
suos
dalo,
ct
iiisi
viiiiim,
(|iiO(l
iii
sccuti
:
allcraiii,
scd nc(jiic,
:
adjmcs,
pavcniiit
ses, et
tempestatibus agitata neque ferre ampliiis mare nc(|iic in navibus cst quod cdam tcrra (juoque iter milii clausum nec equos habenti, nec argentum. Iii tua summanu, Poiififcx, pereo nisi porrigis manum. .\t(|ue his
irc
,
;
possiim
dcindc
iii
usque
Florentini, et Bonouiciipcr quorum provincias Sabaudiam vcntiim est, ciincti, ut rercliijiii

,
cxcmplum, idcm fcccrc
jicr
ahimdc
ginain dccchat
suiiimis
iu
lionorihus cxccpere,
nusquam minus i|uam

Exhausta iiimirum
dia,
îris
Sahaudia bene visa . ct opiluis erat Sahauilli
dictis illacryinata siibticuit.

33.
(|iic
ncque
ulla auxilii sjics
cx Callia alVulrcgrcssa pcr
Pius
ita
:
respondit
iion te
confide.filia
Pone lacrymas, atdescremus:nota lua no: :
sit
quanquam
'.
eain
Pontifex Ludovico regi
commeudavit
Itaiiuc
,
postca
indigna pafciis, iion insolifa instahilc regni solium est, miUa potcntia loiiga hos erigi, illos dcprimi Deus pcnnitfit. Et nunc in tuo generc tliroiuim tuum frafri dedit, te in exilium misit; tui sosoceri, ut arhitramur, et tui viri peccata luis cer rogatus in Mantuano convenlu ea pro defensioiie fidci advcrsus Turcas promittcre, qua;
liililas, ct
: :
tua calaiuitas nohis cst
rcli(]ui
Italite
priiicipes
pollicerentur
nuUo
pacto persuadcri potuit, ut vel minimi au.xilii spcm faccret. Vir tuus, cum ad te navigavit,
haudquaîuam dignatus est ad nos usque Mautuam proficisci, quod sibi erat facillimum per Padum ad Ostia Miucii cvecto. Contempscrc nos
Maiituam ac Venctias Uliodum sc contulit, deinde ad Cerinenscm arccm rediit, atque ctiam Paphum in deditionem recepitsed paulo post utraiiue arx a Jacobo tyranno ohsidione cincta, ac Paplius hrcvi illius jugum iterum acccpit tum rcliquiie Criccorum imiieriiin Asia a Mahomcte eversae sunt ^ 35. Ludovicus Miiiorita ad Francoruiu rcgem cl Burrjundum ducern rnissus, belUsacri rjratia. Diixit nimirum in Crsecos Asiaticos exercitum iMahometes, quo tempore Davidis iiuperatoris Trapczuntiiii, aliorumque Asia; regum faHleratorum oratores in Occidente versabantur ut
: :
Occidentalcs rcges ad hclluin .Mahometi inferen-
amho patcr ct lilius mus inter cardinalcs

;
proptcr
:
quam
reiu dixi-
dum
concitarent. Legatioiiis priiiccps crat Ludo(lui
Contemnit Ecclesiam Sa-
vicus Bononiensis Minorita,

aniio
a
Orientis
pa-
haudi<Te domus, ncc religioni dignatur polliceri opem hic adolcscens, qui modo' in Cyprum navigat, pcenas dabit dotale regnum se posses:
triarcha^ titulos sibi asserebal, dc
quo
is
su|icriori
nobis plura dicta sunt
vero,
hoc
ineunte, a Pio ad
Carolum Francorum regem,
surum manus
cxistimat
hostiles
fallitur
!
(>jicietur
utinam
.
nobis auxilia adversus Turcas negavit, ad nos supplex faxit Deus, ut nos venict, filio rogaturus opem
evadat
Patcr cjus qui
:
utinam falsum fuisset, quod tunc expressimus Placuit Deo coiitumaciam jilecterc, et Sabaudiensis, et tua; domus. Uuotics mater tua A|)OstoIicK Sedis mandata contempsit? portant fllii peccata parentum nemo sinc causa miser est. Deus his
opitulari possimus '.Evcnere praidicta
: !
ctPhilippum duccm Burgundia; cum amplissimis mandatis, qua) subjectis litteris coiitinentur, legatus est *, ut ipsos ad conflciendam contra Turcas expeditionem, pacisccndumque cum Trapezuutino, Persa, Armenio, Ceorgiano, Mesopotameno armorum foedus accenderet. Dilecto filio Ludovico de Bononia, fratri
Ordinis B. Francisci de Observaiitia regulari,
oratori nostro, salutem, ctc.
Devotio tua
quam
felicis
recordationis
casibus
tc
probat,
filia
in eo
spera, et ipse te
[ilacida
prffidecessorihus nostris Nicolao

et
et CallistoIII
liberabit.
Horridam tcmpcsfatcm
:
sere-
nitas sciiuitur
in quiete finitur labor.

:
Umccum-
que postulasti cx nobis fcrcs equos dabimus, quibus ad soccrum pcrgas, ct sumptus itineris, etfrumentum, ct vinum iu Ancona redicns pa(juod navibus ad obsessos ratum invenies exercitum ipsa in Sabaudia et in Callia vchas:
,
nobis hactcnus ostcndisti te gerere ad ortliodoxam catholicam Christianam fidem, et ejus defensionem contra perfldissimuin crucis Cliriti |)crsecutorem Turcorum regcin, tiia qiuxiue prudentia ct diligentia, quam im|dcndis et pcrflciendis iis, quae per Sedem Apostolicam tihi
in prtedictis
commissa
fucrunt,
coges, quo regnum vendices. pro rcsponso 34. Regina
religiosus adhibuisti, nos iiulucit, ut

gratias
egit
:
taiuquamhonus quoniam
propter
illa
soUicitanda ac fcliciter perficienda
mansitciuc deinde dicbus circiter
decem Roma)
el
donec Basilicas martyrum

tratis,
prfficipuas visit,
ad Orientis partes a Scde Apostolica jam tertio missus fuisli, etiam nunc tc ad charissimos in
Christo
filios
allocuta 1'ontificem quater aut quinquies, impe(juas voluit,

itineri
jiro
reges, ct dilectos filios principes,
se suisquc
comitihus
universitatcs et populos Occidentis Christianos
"ratiis,
se
commisit. Pontifex singulos
transmittamus. Volumus itaque

'
et tibi
mandaCypr.
(ii.
canlinales singulos ei elargiri equos jussit, et ad uumcrum usijue necessarium ipse siipplcvit, dispensatoremquc addidit, qui sumplus itiueris
Lib. brcv. Ep. i.ccLXx.w

;iiin.
iii.
i
lioc
lixt.
Jac. I.iisiiiian. in hisl.
I.ib.
brev.
F.p.
ccLXXXVui.
un.
iiiini.
l.ib.
xii.
pag.
etium apud Wuddin.
Iioc
l^.
PII
II
ANNT.s
4.
CIIRISTI 1/|(i1.
iiKiniiiticc
li;il)itos
iii
281
:
rniis,
iil
lii
nini diloctis
filiis
iii
Micli.iclf
dc Aldiiioslii
i|uid
initti
vern
|)osliiIantiI)US
j^criis,
oraldrc
cliiirissiini
c.hrislo
tilii
cvcrciliiiii
Tiircas
.'iildil.
rcs|)niidcril, sihi iion
Uanielis (l)avidis) imperatoris Tra|pc/iindoriiiii,

ct
c\{>li)r.'iliiiii
IikIc
',
'
ahicrc
(jiicin
.'id
l'hilip|.'iiin
Nicolao
lilii
(ialiriclis,
oralnrc cliarissiini
iiosiri
iii
(lliri-
l!m'u:iii<li:c
il;iliii;c
l'ii
diiccm
iill(!r;e
;i(I
ext;iiit
comincnscri[il;e,
ipsiiiii
slo
iioslri rcîs 1'crsai'iiin, .ic
Coscliodaii dc
dc bis nratoribiis
siisci[)ien(liini
(ârcclic, (n-atore
dilecli
lilii
Corgorcjc
nra-
ciiltii|iii' JKiiiiirifice
eleganlem or;ilioiicm,
cst
iii
diicis dcnrf.Mania',
cnni M.iliunicto
dilccti
(|tioi|iic,
ad bclliim
liabiicrc,
s;icriim
adliorhintcs,
ijiia cliiiin
toro niaf^nl iirincipis Assainliccli s(dd.iiii Mcsopotarnia', ct
(\\\;i'
t\[)is ciisa
',
et
Morato,oraLore
lilii
iiohilis
|iolIiccli.'iiiliir,
.\sialicns reges,
si
belliim adiiiisolin
infr;i
Armcnia domini, te ad itcr ad pr;efatos reses, principes et universitates ac poiuilos Occiilentis acccdens in priinis narres et exponas sinf,nilis quidquid
viri Vertlinrecli in
,
iiistr;ircl
in
Tiircas,
in
.lernsolymibino
[lars
accinijas
ct
illiim collncaturos.
scri[)l;i
Pr;eci[iu;i illiiis
Eccc Mapii vencriinl ab Orienlc ad stcllam, quain videriinl iii Occidente, non
cst
:
cîsti
iii
partibiis Orientis, dein
pra^ratos Occi-
anriini,
siiiili
non
thus,
noii
ni\i rli;iin
'(|iiie
cadiica
dciitalinin oralorcs paritcr sinmilis iiostrn no-
allcrcnles, sed alia (iii;e(';im iniilto m.ajora
mine
nnliis
iri
in-a-sciites ct
diligenlissime c()minendes
dislKdiis,
dcrcrcnlcs,
[lacem
scilicet
et
iinionem
Cliristianos
cum
ad
(|uos oratores
admoncre
ut ea, qua'
Occidciit;iIibiis
dcnnntiantes,
snoriim
dominormn
nominihiis, verlu) ct
('(immiinem
et
lidci nostr;e
didcnsinnem
et am|)Ii-
scri|)tis
oliliilcruiit,
onmihiis nota taciant,
tndiiicm exliortantcs, ettc ad dccus,
ct f,'iori;iiu,
:
postfactamqueipsorumoralorutn exposilioncm, tii siiiinl ciiin cis dilifêiiter apnd illos Occidenlalcs
immortalitem
ad
tua;
domus
cxsuscitaiites
ad
stellam,
est,
iii((ii;im,
vcniiint
Occidenhilcni,
boc
instahis,
iit
ct
ipsi
sesi;
oslcudanl vcros
nobiles, et Cliristi milites, ac

iiiliil
smc
lidci,
i|iia
iiicii
tiiaiii dnmiiKitiniiem, ([u.t ciini lidci IiiCbristianissimiim seiii[)er extiterit, tiiiii
liabcrc
iii
dcbciil prcliosiiis, ardcntissimos
vero
/cl,itnri!s,
iiicmoriam
eisdiMii
rcdiicciidn
ea
qua' iios
cum maximis
expensis,
laboribns et
istis dicbns tantn s[)Icn(l()rc ciliilsit, ad Oriciitcm us(|iie coruscans tiim faiiia [icrvulLMtissima oiniiiiim ^'êntiiim ct iialioiiiiiii, cum
|ii';c(licalioii('
iil
incnmmodis
soleiniiitcr
in dieta Mantiiana,
(|iii
commiinicato
cum omnibus
;
aderaiil consilio,
reverendissinii domiiii [lalriarclue, Oricnlalcs |irinci|ies et iiationcs illiimiiians

coiisilia
iiiirc,
julorio
decrevimus, ut Turchum de Europa divino adunde nostris Iinjusmodi fnjiarcmus Occidcntalibus instaniius persuadcre conaberis, ([uando tanliim ah aliquo modo deficiant Oriente auxilium est oblatum, firm.im sini;ulis
,
iiii\;i
iiov;isr[uc
rcs
moliii
ampliliidine sanctissimie
ciit,
lidci Clii istiaiue
ct
nratores siios cbirissimns

s|)(!ramiis,
ain|ilissiin(i
:
iuo docuIiimiiic ad
perdii-
lii;im iisdiic |ir;eseiiliam
augustissimam
xcrit, cl
iit
lumiiic uni-
et certain
spcm
pra?beii(lo
iii
cx
omnibiis,
(|n;e
versum nrbem
aiit
Manliis promisinuis, nos
nnllo pcr Dei gra-
rcpcnlinii
illustrabit non enim sine caiisa ([uodam consilio \cl lcmerilalc
tiam defuturos, imo ultra illaomnianosfactnros. " Oirabis \ern dilij,êiitissime, iit Occidentales ipsi de iis qn;c facere proposncrint, nos |)cr
sua scripta certificent
tcninc memorabis
:
ali(|iia
[liiiiis
ducli
lii
nralnrcs ab
(>t
illiislrissiiiiis [iriiici
;iil
enriim
scd
|iO[iiiln
^cniiiiil
domiiialin-
iiciu lii;im,
matiira dclihcratione ct divin;i

:
qiiibiis ;itteiite
sit
veliemcn[iriiis-
(lis|iosili(iiic
.Maiii
illi
(luciintiir
tiani
(|nantiini
neccssarium
ah Oticnlc
;iil
((iKimadmodiim Salvalorcm nostrum
subsidia Oriciitalibiis su[)ra(iictis allcrre,
Deiim
veriiin, et
quain s^rvissimus ille rurclius conini auimum et conatus habens exploratos, ostensis et illatis incommodis, vi ct armis i[)sos a bono |iro[)nsitn
divcrtat, sicque proni etcupicntissimi
prffisidia
el
ii
[lerveiienmt,
anctoreni religionis Cbristiame initium ipsiu.; siirgentis fidei si-
gnificantes, sic ex
ad
te
cisdem reginnibiis principcs Dei nnstri vcruin imitafnrem, |iiiiin, paciet
iii
nnstra
licum
giiiiit,
relininsiim
illiiis
[)riiici|)cin,
|)atrnnum
et
ob ostensam- nnbis fidem amiciliam [latiantur. Et dcmniii iins amissn

princi[)es
conservatorem
consnctiidiiie
sanctissima' fidei
itivitaiit,
iit
conlii-
procbimaiit
fu;i
cl
uii;i
prn \etusta
tali
tantoque
[)r;esidio, ciii vix p;ir inveiiiri
pos-
sccuni
iion
solum
illani
set,
majoribus
solito
damnis
pcriculis(|iic
imobc-
plicemiir.
Tu
ita(|ue [)ro solita
dcvolinne
ct
sanctnm onus lihciili subeas aniino, nt ad Dei laudem fldeliter exc(|iii ailiiitadientia tua Iinc
ris, [iro qiin
Barbaris ignominiose vexatur et laceratiir, sed exoneran! cl am[)Iificarc vclis, et doniiim sanctam .lcrusalem a lêdissima infidetu(!aris, ((iia! a
lium servitute liberare,

iiiliabil;iri(|ue
quemadmodnm cam
:
a|)ud nciini inimorlalc iinciiiium,

jiraliaiii cl
siipcrinribiis temporibiis a religiosis viris coli

ciiravisti
et a
Sedc
A[iost()Iica
hciicvolciiliam
nam
licet
nonnutli
consequaris. Dat. Romai a|iud

MCDLX,
30. 1'rofectos oratores
S.
INIniiu
;iii.
aiiiio
iii
..
ptiticipcs
id. .lanuarii, Pontificaliis iinslii
ad Caroliim VII Fian',
regio nomiiic .lcrosnlymilano sint insigtiili, lu tamen illum litulum j;im piidem iiuii verbis, sed le
(;iirisli;iiii
ipace
corum dixerimj
corum regem
'
refert Monstreletus
;it(|uc
ab eo
'
Moi.sr. vol,
3.
p. So.
.\.\|.\,
llcyer.
3
I.
xvt.
Exiant apud
\\,iililin.
aii,
l',('ii\
mim. II,
Ext.
apud
A-.a.
Sylv. Kp. c(,cu.\xx.
ANX,
l'0.\R-s
liAY.X.
X,
3a
282
tibi altribuisti
PII
II
ANNUS
4.
CHRISTI 14()1.
eccc
ac vcndicasti, tum aspeia coutra infKlelcs gerendo liella, tuni Clirisiianos liomines il)i dcirentes, ac commoranlcs o]iiliMs annuis(]ue sumi>til)iis sustentando. Sed cum luec lu<'e meriiliana clariora sitit, et in ore onuiium
^(iiliuin
el
expecfarc o|iorfcf,
nosfro
rcmotissima' gentes a
ilimalc se ofTerunl, orant ohtestanturqiie (|uod numjuam auditum nec lectum superiori lempore aiisim aflirmare, tciiisum clignnt
Oricnfalcs
iiiler tot |iriiicipes
te
Occidcnlis,
te
oiii-
iiationiuu
liis
M'rsenliir.
inni
ero
in
ncs principcs,
(jbristinni
omncs
popiili cf nationes Occilc
l)ra'senliaruin in
(
exponendis occnpalus.
iiiii
diiaium parlinm sequcntur;

expecfanl
deniqne oinnes
ViMiiam ad saiiclam pianuiiie ileliberalio-
silihundo pcctorc, et accincti arniis

: :
iicm
aiiiiis
principum Orientaliuni,
superiorilius
propter anlii|ua odia. ijua' inler se lamen cMMcelianl, acerrima gererent hella auclore et persuasore revercndissimo domiiio palriarclia, pacem et unionom e^peli\erunl, liediis ac ligam omnes inieriuit, el tnm contra
,
cnm
adco fantiim i^riiicipio opus est cnim Cbristianoiiim omniuin animi, (juos adivimiis, ad boc JuslissinHim hcllum suscipien-
dnm
sunt jârati alque intlammati, ut si principiumaliquodfiet, ingensetincredihilisboininiim
mnltifiiiio ((uifliief ad
militandum sub
illis
fortissi-
cscteros
Cliristian;!?
religionis inimicos,
tnm
mis signis acvexillisillustrissimai dominationis

tn.T, etc .
maxime conlra tiaiculentissimum et imi.ianissimum Turcum ('.onstantinopolitanum, Clirinominis inimicissimum, admiraliili (luodam conscnsu conjuraverunt, quem lacile se dchellaturos lioc tcmpore pro comperto iialjent, partihns hidlnm vel si modo ex istis Occidentis
stioni
Spojiondit
Hnrguudus
'
opem
operamqiie siiam,
rnin rcge
Caroli
modo
foret,
])rincipatni
ab Franco-
caulnm
eos ornavit. Reversi

37.
mnncribusque egregiis autem in Gallias exequiis

cui succedit
Francorum regis interfnere. Funcstn mors Caroli regis,
movealnr. Cogitantes igiliir ipsi principesdiu ninltnmiiue ad qnem Occidentis principem |)ro tanta re peragenda miltere dehe-
parvum
illi
rent,
tio tua,
occnrrehatin primis illustrissima doininaquffi nuilta pro fide ct Cliristianoriim
ntililafc
communi
jieregit.
clarissima et IlaqUc
rcin
sanctissima
onuiiniu
iiiler se
tacinora
communi
utilitatc atfenta,
postquam
maturc
examinavernnt, communihnsque copiis maximum e.xcrcitum comparaverunt, nonnullisquc principihus infidelibus, Turco tamen Constantinopolitano inimicissimis, secum adscifis et contandcm mittcre snos taHlcratis, dccreverunt
oratores cum cipes Occidentis, sed in primis ad illustrissimaiu potcutissimamque dominationem tnam, tanlitfcris cl
Funestns vero extitit (ndecimus. tanti regis obitus, qui cum multa sapientia, regno amplissimo armorumqnc potentia floreret, in siunmam calamitatem cccidit. Conceperat ille inaxima in Delpbinum sihi immorigernm odia adeo, ut dc illo primogcnifnra' jiire exnendo, eveliendoque in solium Carolo dnce Andegavensi secundo natu consilia agitavcrit, eaque de rc Piuin consulucrit -, a quo, ne hellornin civilium materia in Galliis prseberctnr, deterrifus est perculsus vero aliquorum susurIjiclovicus
:
ris,
qui
vencnum
ipsi
paratum significaverant,
:
seplein dies sine
ciho transcgisse fertur
qiio
unnliis ad oiunes prin-
aiiimadverso, ciim
gere, scd frnstra,
jam de
salutc
actuin foret,
cx
coiijunctissimi illum
ad cihos capiendos adevitalia
cum jam
inedia
qnam ad auctorem et principem liujns belli telici anspicio gerendi, mandavcruntque ipsis oraforihus, ut primo denunfient tiiii, quid isfi principcs in Orienfe perfeccrint, (ieindc lc orcnt
ct
clausaque essent, de quo lurc Gobelinus ' Patris deincntiam imitatns, vcncno sc periturum exislimans, ah oiuni cibo
exarnissent,
:
abstinuit,
nec pra^gustanti
filio
credidit,
qui
protestenfnr,
ut cuin
sis sacri
baptismatis
alfer supererat,
nomine Carolus. annos
circiter
rontc renatus, ctCbristi Salvaforis
nominc
insi-
gnitns, et inter Cbrlstianos

et ])otenlissimns, tanta;
tiis
princiiics
inaximus
commoditati
:
tibi divini-
qiiindecim natus. Adstant amici et consanguifame regein cernentes, mnltis prccibus ut cderet frustra suadebant. Sic rex
nei, percuntein(]ue
ohlafa; deesse nolis
imo ad defendcndnm
et
am])lilicandnm
Cbristianum
nomen
cnrn
inedia maceratns, et inorho qnodam, quem illi aiunt in gutture provenisse, vita excessit. Rex
suinma laudc et gloria noiuinis tui, te promplissiiuuin ac henignissimum prffiheas. princcps, oblatio non Ibcc, magnanime profecfo contenuienda nec uUo pacto negliest genda in tanta i^ra-serlim animorum genlium oinnium orbis terrarnm cupidifafc, afqne ardorc belli snscipiendi coatra impiissimos liostes Salvatoiis nostri Jesu Cliristi, et violatores genfiuin. Vernin quia Cbrisfianum nomen e tcrra
delerc
biisi|iie
magnus et memorabilis, cnjus in partem admirari fortunam licet . uframquc Cietcrnm clausis jam vitalihus luortem ccrtam intuens , inquit Paulus /Emilius, gratias Deo egit, quod die peccatricis festo e vita hac evocaretur, die enim divic Magdalcnie festo decessit
suo fBvo et
iMagduni iiiturigum, ejus sceculi i.xi (1) . Accepto ejus morlis nniifiu Ludovicus
liliiis
ct
penitus extingucre
nitnntur, nec aliiid coinraodius
omni conatn viritempus

'.i
'
MonoU'. vol.
1.
3. Mevei'.
ubi sup.
Bclcair. decad.
1.
!.
:.
Gobel.
VI.
i^l,
ViU
tessil
hocanno
'
ohis VII Galliar
rox, post
clos in rcgno onnos :;ovem a".pia irijiiila, adjeclis meiHib
'3
novcm.
Hiijns
PII
II
AXNUS
4.
(iiia.sTi
l'i(il
283
iirbcm, univcrsos impetus
1'iiis
' :
ex Bclfiis
iii
(i.'!!!!.!?
iiroloctiis
patonuim rciinum
rialom
ijuo
Gomncnorum
acccpit
',
al(Hi(3
a Jovcuclli) archicpiscopo lilic-
tomiiore luec tiadit
Trajieziinfii
mis inuuctione regia sacratus est. Adiuere in ea colcbritale icgati Orientalium regum, flagitarunl<|ue ut cxpcditionem conliceret in Turcas
:
siib imjieratore suiit Christi
cultores, qui anno jiroximo legatum ad uos misif, auxilia contra
s(!d
pluribus diebus proniissis delusi, re inlccta revcrsi sunt ad 1'ontiticcni, a (juo non ita, ut
antea,
lionoritice
sunl
accejiti,
cum
susjiicio
arma alijue imjietum venovissime Venetoriim litteras accejiimus, qua; Turcarum im|)eraforem in Pontum cum exercitii tiajecisse ferebant nec dubium
Tiircas oraiis, qumiiiu
rebaliir
;
oliorla essct (iniijua, nciniie
ab
iis
qui jinoclara
faoiobant,
(jiiin
Traiiezuntii sese dederint, cuni
rodiint injecla, nam veram, lcgationem extitisse inferius constabit) Ludovicuni illiim Miiioi-itam iiisignem esse imjiostorem, qui ailunibratam eani legationem confinxisset, ut auri vim ingentem ac regia niunera iis artibiis compararct cui falste
alioi'nm racinora
llismael
terat,
non
fictiliam
Sinoponsium dominus, qui diu restitandem imperata lecisset nondum vero

:
fama
aMjiiata est . At brevi illa fuit

ciiiiii
confirmata
oj)iiiioiii vitio
dedil,
nam
et
suo occasionem jAidovicus ipse Apostolica imperia in obeunda

uiidicjue
incolumitatis ductus dedifionem fecit (juem tamen [lostea Mahometos confictis mendaciis crudelifer sua manu trucidavit de <juo liacc Phrantzes - Cerasuntem et Trapezuntem maignavia imjiorafor
sjio
, ; :
insigni
legatione in Galliis erat transgressus, et jduriimini

auriini
iiibiis
Davidis
Comnoni
rogis, et
circumjectam
oniiies propeibi
eleemosynariim
sjiecie
rogionem universam
eripiiit, et
abrascraf, atijue etiani antea in

sliis
Germania quae-
modum
iniseros
dynastas ac principes
iiihilque
jiroficienfes,
habitantes,
causa solvendarum leguin canonicarum jiis sibi arrogarat quajiro|)ter liltera; Apostolica\ quibus Orientis patriarclia designabatur denegatK illi luere qiii laiiien Veiietiis aliijiiose|)iscojios ila circnmvcuit, ut ab iis sacris jiatriarclialibus seiniliandum curaverit ob ijua' aiisa in vincula conjici jussus fuerat <jua <ie re certior laclus, iii fugaiii iiua ciim suis se contulit. 38. Trapezuntinum refjnum ifjnaviter occiimbit. Interea dum levia de belln in iMahometem gerendo verba funduntur, is victrices coi)ias suas ad regna imperiaque exscindenda ducebat. Et quidem in primis Sinopem in suam redegit jiotesfatem, ac solo terrore bellum confecit, ut narrat Pius, recenter gestam rem lioc anno describens - Ferunt, inquit, Sinopis ty:
suis lojiarchiis
exuit
quilius discedens, looiim ad liabilandum

,
Adrianopoli descripsit
desjiota
vita
ubi
etiam Demetrius
,
Polo|)onesi
dominus vivebat
ciii
de
sustonlamht
in
jirovidit, eiijiie et (juos
sccum
autom
habobat niagnam .Enum, I.omniim,
Iiuliri
Samothracom
attributis,
oam
roiii
addixil.
Ii<'gi
Trajioziiiitis Da\idiCoiuiii'no,oi)i)idis<iiiil)iisdaiii
ad
Taurnm
monfem
domicilium
assignavit, (jiiem
post modici tomporis interspoliavit, ac jiugno inter-
vallum, rejierta adversus illiim causa non vera,

facultatibus
fecit . His
omnibus
consentanea tradunt Calcondyles' in Turcica, Bizarrus * in Persica et Bosius in equitum Jerosolymitanorum Iiistoria.
''
rannum
(juie
praidivitem esse projiter
ajris
:
metalla,
in Sinojiica terra efrodiiintur
.\lahumetes
Turcarum imperator thesauris ejus inhians, anno superiore exercitum ad capiendam Sino|)eiii
39. De ingontibus consequentibus annis interUsumcassanuni et lAIahometem gestis |)ra;liis TurcograCcE historiffi auclor lia;c refert Tompore quo Joasaphus patriarchatum agebat.
:
sultanus
.Meliemeta
maximo
exercifii
et
vali-
misit
qui
turpiter rejectus
est
hoc
dissimo terra
marique
Trapoziinicm invasif,
anno, majoribus copiis terra marique comjiaratis, ipse
ciijus rox erat Davidos,
per sese urbem invadendam sed Ismael loci domiiuis, ikui exjiecfato sese dedit, (juamvis legatiiiu ad iios
inulla |)<illi<ilus,
si sibi
stafiiit
dus
hio
Comnenia stirjie oriuntam subito tantarum cojiiariim adiiivitiis
iiiip<'tii,
voiitii
pertorritus, ciiiu viribus rosislondi desti-
misi^rit
:
tuorotur, so qiiautumvis
iiilVa
:
submisitw.Et
auxilia submillciciitiir
sed iDiigum est Ghrisliaiios iion iikxIo
armanN
jdus
laiitam ])roviiiciani absqiio laboreac pia'liis adoptiis ost, (jua' ab .\iiiisuiito initium
" Ila
sed c<jnsultiiros
<ie
siimeiulis armis cnngregare.
oa|iioiis iisijiio
ad Iboria', liodie Goorgiaiiam

porrigitur, ojipidis, iirbibiis,
ol
aji-
Non miramiir
potuit
)>.
si
apiid
(jiiaui
obsessum
sjies
iirini-ijiem
pellant, fines
lin-
instans metus,
Innginijiia, et diibia
minibiis freijuons
tios
niimorosa; civ('sTra|)oziinost
:
Irifariam
ac
jiartitiis
unam
iiarfom ipse
Capta Sinope uiiiv<'rsam Paphlagoniam subegit convertilijiK' iii Trajiozuiih^m. impi'' ,

1
sibi
i)iir|)uratis
suis
iii
miuistros sumjisit,
sup. c.
;;7.
'
.Monslr. vol. 3. p. 87 et alii ubi sup.
Pius
bisl.
I.
.Vsiat.
c.
53. Pbraiilz.
I.
Pius
hisl. ,\siat. c. io.

i.\
Phniiili. lib. 111. c.

'
27.
Rizai-. hist. rei'.
Persic. lib.
et
iilii.
Bizar. sup.
ix.
Bosius
I.
coiid. de rcli. Turc.
1(1.
ihiil.
hist. cquit. Hicr. p. 2.
Pbraolz. sup. ix. Bizar. Peis. Mi. Turcogr.

vii.
'-<
Calcondyl
c.
il.
Iiisl.
I.
ix.
>
1.
>
i.\.
Cal-
Bosius
I.
''
1.
i.
p. 20.
rilu soleinni regni ooronaiii
cosvis scriptorilius cuiuulat Spondaiius, qui et adnotat Ludovicum XI ejus liliuiii ct successorem. hoc ipso anno die xv Aujust ab arcbiepiscopo Reiaensi tradilam assumpsisse. Slatimqiie ii> ipso fere regni e.xordio Pragmatica; Sanctionis revocatione Pontibcem sibi egrcgie demeruit. Hujus revocalionis totam invidiain in episcopnm .Vtrebalensem rejicit auctor qnerimoni;e de profligata Piagmatica Sanctionc, qnam in .Ms. Codice nactum se Baluzius alicubi tcstatur. .M.i.nsi.
c.v
audes
284
aUcriim
tcrtiaiu
dciii
iti
PII
II
ANNUS
4.
OHRITI 14GI,
(ociuciuut, ut Tiirconnpca Mdnuuicnta
:
uihem
iii
(ôn-^laiiliiii
coloiius (UMluxit,
(]ui-
rauiKi
illic
iiatria lialiitarc jussit, uoii

,
jirudidcrc
<
lloiuni (juatuor,
inquiuiit, haclc(iiii
iiitra
iiiiicni
sed
exlra
iiKcnia.
Ipsuni
mis cdinmcmoralorum patriarcliaruni,

(luisîuc
ila
sunt
rc^'em Trapc/uiitium, ct oiniies ejus |iriinorcs in iiavcs coiijcclos Constaiitinopolim dc|iortavit .
Scliolarius, Isidorus Joasaplius, ct Xylocarabes,
crcatus fuil,
suli
iil
oiiinino
lilicrc
nullum
siiut,
:
Kt
iiitra
"
l'ostca
licllo
coutra
Uzucasanem
jiro-
sullano donuiii allcrret, sed

sicul
oliiii
lacli
(duxcrat
nerat'
is
tiliam Davidis cx (lua Ircs filios susce-
impcratorilius
Uomanis
(juo
orto,
cum
adversus cuni ?ultanus
1eiii|iorc
leclioncm susciiieret, alllictum illuiu quondam Trapczuiilis imperatorcm de medio Mistulit . 0|iprcssaiii veroTra|iczum traudc pioloNcstiarii, Christiaiia' rci prodiloris, traditidcm auclor, ac
.loasapliuin,cofj;noin(;ntoCusam, |!alriarcliatudeiectum a sultano, detonsam illi haihaiu, ac
alteri lissas nares,
imperator inunera patriarcliis dabat, lioc supra diserle scripsimus . Addit siciil aucloi- Xxiocaraliem dcjcctuiii iiatriarclialu improliilale Traiiczunliiiorum,
(iiii
cum
in
aiila
sultani
amicorum
\ocaiuiit
iiiultiludine f;ralia llorerent,
suhoriiariiiil clcruiu
iminerihus, atquc in
iii-
vidiani
XyTocarahcm, imposila
t'a'da
cum
nollent pcrmiltcre pro-
caluiiiiiia, (|uasi vectiyalis

stillaiui csscl pollicitus
nomine mille
aiireos
aliaiii
tovestiario ipsi hassic royalu, ut supcrstitc ti.vore dttccrel, Dcmetrii Asanis filiam qua' priii-
cipi
Atlienarum
iui|ita
fuerat. Iliiim
vcro duiii
ad chlandieiidum patriarrlialum, luiii sulidit: lla convenerunlTrapcziiiitii proccrcs el iionnulli alii ampli civiliomiiies
,
lesseris
luderel infelici morte occupattim pccxcmpluiii iii riisse, quod trislc diviuBC viadictLc hassa, " LT patriarcharum liisloria rcpetit
:
talis
aureosque
iiiille
corrof;alos
:
sullano miscrunt
triarclia
cum
tuEC
his
vcrliis
Utiia
pa-
majestati
triliutum
id
et
ducatoruin
uos, ut pa-
inquit, vidit (lalriarcliam, el magiitim Ecclesiarcliaiii
millc
prumisit, ccce
damus
plaiic
êrendo
iiiaiîii
illi
morciii ahhorrcre,
|ialriarcluc
apud
sultaiitiiii
uhtimiil, ul
iirceciderelnr, el
EcLTcsiaiclue
:
iiasiis
harha ah
triarcham faciamus nostrum moiiaclium, (iiiia cuiictus populus, cl uiia clericorum cliurus iion fciuiil palriarcham Marcuin. licx, iit cam oralionciii atidixil, risil
gitahiiiidtis,
utrotiuc
latcre finderetur
ac
staliiii
siue iiiora
equidcm,
cl
diu lucsit co-
uatriarcliam cdicto rcgio e

:
]ialri:ircliico Ihrotio
deduxit, atque inde dcpulit Milii vcroîncodcm uhi harha' descclionem iiasstis fuerat) loco ina"na illc voce imiuit Xon tantoiii harbaiii de:
repulans ctim aiiiiiio siio, (luaiita \is cssct iinidiii', quauta sttillilia Uomauorum, cl quaiii paruiii iii via Dei amhularciit tum
;
rcsiioiidcns dixit
lios niille
lla
ccrte
cst
poUicitus fuit
alquc cliamniaiius, ct [icdes ahiuc adco capulipsum. cxpulsus cxiil . EL iiifra Ita palriarcha scde tetei-umturpemamoris suicupidincincxplevil piolovcsliarius, accciilaque polestate a hassa
,
seram mcas
verilalis
causa
iic
traiisi;rcdiar
,
lc^cs
in
ptenas
incurrain
sed ifisas
cousilio
respoiidit, ut
ducatos palriarclia. IIoc sultanus eo legeiii iiovain sanciens
iiiitium induccrcl,
priiici|iiiim felicius a
quicumque munere
tierct patriaixTia
majestati ipsius
adultcrio induxil illani mulierem contra leges abdi(luinaiis, lci;itiina iixore sua, el libcris
liandoducerel: at miseraudus patriarclui Marciis lale iiihil iicque dixerat, neque promiserat, sola scilicct caluinnia, uti diximus, lioc educcndi iiisius e solio causa commenta fucral. Tiinc sullaiius,
iil
cxpulsis prorsus. imillimi tanttim scclus diviiue

catis
cl
Yerum non
viiidiclffi
diu
aurtiiu illtid acccpit, dixit
Uuoniam
:
gladius
dcdit
igilur islc cunclo iioptilo invisus est, sane dejicile euiii, et crcalc illtim
tini ilaqiie
abire
siiiit, iitio
miiitis
ci
dignum
et
ciiiii
lacto pr;c:
(luem vullis
confesiniiide
mium
darct
scd
hrevi
cclcritcr
Marco [lalriarchatum abrogartint
(luodam eniiii dic scdcns ttiiic alca el lesscris ludebal hrimuribus ullcsscraspreheudcrcl, el jaexlciulilmanum, continuo morilur horiiccrel, (inimiue extendil, stridens dentilius. O |ialicubilem in moduin,
illc
, ,
quilutsdam
vilo per dclcslaiidam iiijusliliam,

cx|itilcruiit .
11.
eumquc
,
Evcilata'
iiidc
suui lurba'
probaiile
(|iio
Marco se caluiuuiis circumveiitum
aiii-
iuadNcrso, Dioinsitis l'liili|ipopolis mctropolita
tiain Dei sc
ah irascendo iii longius cliaiii suslisiihila et nculis! Peiiala ad sultanum el bassaiii

illa
terribiii
prolovestiitrii
corum animos
invasit, et
admiriitio morte cugnovcruut esse jiistu

,
irrcpMt iu [latriarchatum o|icra Maria' rcgiiiie sultiiiii iioNcrca', auclo honorario vcctigali, quod Interim , iiiquit Turco[lescccitiiii vocitaut
:
gr;cca bisluria,
cc[icriil
ultioiicm Dei iudicio factam

itristaliquc suiit
4U. \h-xcoruiii
f//^,;.
(lisci[iliii;c
catisa,
regina Maria quod aiiiino condc Dionysio faciendo, id eliam in opus
Iicrdiivit
hI
iii-
duo namque ducatorum
millia
in
palriarclne Siiiioniaci
dicti
liiiiccm iirgciitcam conjecit.

miiii
L porru
,
in
[latriarclue
luciim suf-
Cuin his ad sullaacccssit, ctim aduriivit, auruin manihus

:
Uicromoiiiichus coh>cliis est a C.riccis Marcus qui ([uarlns nuiiicro .riiumento Xylocarabes
,
jiuiiiius
(|uaiii
ul ille vidil, iiilerrogavit
cam
Uuid
sihi
lUiilcr
?
iuea istud
lucc
iiuri
:
cum
argeiitca
("xtitit
postrcmusquc
caTcri
prclio
[latriarcba
liheris
suf-
laucc miII
lics[ioiidit
llahco queindain
iiiilii
lra"-iispostcaptamCoiislautino|iolimdcsigii;ilus;
moinicliiiiii milii
|iru[irium, (|uem quieso
uam
dignitatcm
Turcarum
!y-
per majcslalcni
lii.ini
liceat facere palriarcham.
l'JI
II
ANNT.S
I.
ClIKISTl
viruiii,
liiissic
'i(;i.
JS'
AccL-pil
siiliaiuis
ofîl,
\erca'
siiii!
foceral. Tiinc
(Itiod \is:
ei
niagnas gratias no(nuc tantain ipsi accessioncni lac, inea maler, istud dicil
aiiriini,
:
cmiKiiu' niaiulatiini siiltanns niisisset,

est
(
alHliiciiis
llironii .S\iiieoii, palriarcliico lio-
|i()|)iil() ullum. Videntes crgo ab i|)S() delusos essc, conjeceriiiit miseriim iii carcerem. Eia[)sis aliquot diebus [letiit sibi laculfatem a bassis dari e cuslodiu exeundi ol) cogcndiim a Christianis stipem, si lorte ex
non de
se
iiore
el
(liirnilate
iioii
spoliatus
". l'otiri
;
traiKiiiiilo
i'li'(;mosyiue collectione
|)osset, (|uod
illi,
lisco de-
lioiiorc
licuit
Dionysio
(|uo(l circiiiiicisns fiiiss('t
accusatns eniiii, a Turcis, et ostenso in

;
licbat, |)crsol\ere. 1'arueruiit

luciiti
sed loco indu-
coUo
et
humeris catenain terream gravem

([ui
s\no(lo |ira'putio, semef alxlicavit

iteruin
electiis(|iie
,
injccerunl, iuljiincto Turcii,

ciisfodiebaf.
euin
friilieiiiif
et
superior
.Siiikhhi
Trapezuiitius
iâtriarcluci
i|ni
pescesii, id est, vectiiâiis
noiniiie,
;
duo
niillia
aureoniin coactus
[)enderc
post
Uuocuiikjuc iyifur catenaliis vcniebat, mcndicabiit, cl ([ua; coUigebat in cilniin ac |)()tiim vertebaf itii iiiisen; liaiic ierumnosain
;
trienniuin Uapliael llieroinonaclius Servius iu(lignissiinus indiyiiuin triidit.

" llic
vilaiii relii[uit .
lii
liuja^locumsubrogatusestManucl
ilictiis
aditum
in
paiatiiiin
liabeliat niulto-
.Miiximus oliin Ecclcsiarcha, cui uiires
rum cum
amicitia tlorens, bassis charus,
apud
(juos
legeni Christi dc conjuf,Mo
libere agere possel, adit eos supplex, col-
loi|uiliir, paciscifur,
pollicctur se i|iiotarinis
illa-
ob causa protovestiarii Trapezuntii, in ([uo creando servatos rifiis describit Turcogrteca historia liisce
lissie
iii
non
solveiido
Uiruinin a'rarium
[lalatii regii
ciiaratziiim, lioc
vcrbis
lluiic
esl, tributuin duo millia aureorum. De pescescio jain conveiierat, quod daretur tjuando uovus
chuiii, el i)ro Miimiele
Ecclesiarcliam leccriinf moiiaMaxinuiin nominavermit.

siyniticiitioiiem,
et
Tunc
[)Ost
ei
dederunf minorem
lieret
patriarclia.
Bassa;, post(iuam
ha'c
au-
ves[)ertinum caiitum
majorein.
1'ostridic
dieriint,
ainicum suum Raphaelem libenter adde re ad sultanuin retulerunt

:
cum
liturgia celebraretur tofo [)0[iulo coiigre-
niiseruiit, caiiue
(|ui re aiidita
f;ato, tiiin siicri onliiiis,
tum
siecularisdeciiiravit
iii
niultum (lelectatus
esf
".
est statiin(|ue
i[)sum Heracleeiisis [âtriiirchain

rista;
Pammachact
[)ii-
Simeonem
ravif, ([iiod
e patriarcliico
ef facfuin
flirono abduci iinpe-
templo inaj;na frequcntia, solemnitale

ordiiie
:
Ouain pravis vero
bono
fuin ii|)|irehensuni in sublimi
moriluis iiilectus essct uovus [jafriarcha, octavus
nuinero, nomine Haphael Hieromonachus Servius describit Tureo;,^ra!ca3 auctor sic in,
(luiens
<
Erat
porro
dies
ebrietati
et
crapula;
aniii
inultum deditus, iino (]uotidie per totum
orbem
helluandi^
et
noctes
:
hujusmodi
cano-
morum
iiicas
dissolufionc Iraducebaf
niillas
horas, nec ves[iertinas, nec matutiiias ipse
uiKiiiam audiens, ([uotiescum(]ue ali(]uis, aut

jirojder necessitatem, et
pr(i|iler
usum
spiritualcm, aut
etiam [liistoriili baculo iii miiiiii, musicis interea psalmiiium canfu domimim, et sacrorum princi[)cm de iiiore cclebranlibus tuin i[)se benedicfionem j)0[)iilo Domini dedit. His ad luinc modum (leractis, duxerunf ipsuin |)ontiliccs, derici et [^rimores cum deccm aureis [êscesii causa ad sultamim, cujus ipse miiniim osciilatus illiim [lecuniam iii porfam infulit. Deinceiis in cujusi[ue anni exilu binorum millium ducaforum charalziiini dedetriiirclialus flirono sliituit, diilo
:
jus dicendum i[)sum i[ua;rebat, nunquod ut ([uain sobrius erat, sed semper ebrius iiiagis credatur, aio, ipso venerando magna; 1'arasceves die, quando sanctissim;e [lassionis
:
ruiit.
li. jEf/ci
facit.
maris
HiEC dc misera GrBccorum schismalicosorte ex iiisormn
iitsulas sui juris
Malmmcles
rum
visa
Monumcntis delibanda
tyriiiinis iiotiu;
ili-
Doinini nosfri Jesu Chrisfi

,
meditationi invigi:
sunt, uf
conim
(lui
ii
ini[iroliitas cf ciiliunitas in
landuni eraf ipsuin vino o[)pletum fuisse sfetisse ([uidem in tlirono, verum pnv ebrietafe sed de manii ejus consisfere non [lotuisse sceptrum sacrum cecidisse id luimo (juidein sustiilerunt, ei([iu', cum e sonino excitasseiit, reddidei unt (|ua de caiisa oiniiilius odio fuif
, :
:
luce collocctur,
Turcaruin
([uam
a r.oniiiiiis {'oiililicibiis
|ialriarcliiiiis
:
j^nifafis
aucforiimcnluni
(lelcre miiliicninf
Imic
veroMosclios,>[uiCoiistantino|ioliliiiii
inifierio aiifcii iibiioxii fueiaiit,
;ib
|iiitiiiircli;r
lis
sedivulII,
ii
sisse cx .loannis
iiiferius
i[iio
lii
l!;isilii
:
mauiii
iid
(liicis
oriitoribu;.
tiiiii
coiisecralis
hominiiiiis
fuiii
laicis, i(li|iu'
refereinus
[)iilriiircli;e
iimic
|in)
.Mahomefem
|)aitiiii
liiii
projitcr ([iiiitidi.inaiii tcnuilcntiani, [lar-
libidiin;
(ira^ficicbîntur
[iro|)fer liiigua^ riKlitalcm, (iiieca

".
cniiu iion
Oriiuifi, dejiciidiiuifuniuc,
[lagiitis
redcamus,
late
((ucin [)rovictoriis,
callebat, sed tantuin S(;rvice sciebat
Et
iiifra
deiiiqiie
in
Ca[)[)adocia
Cuin
lioc
niodo tlinmum consccndissct,
[lollici-
trimniiliali poni[)ii
reversum Constantino()olim.
iiiaris insulas, ((iiie
',
tationc bis inille diicalonim ([uotannis (iro tri-
cliissem
iii
.-Egci
()arcb;iiit
bulo persolvendorum, [irinius anmis elapsus accersiverimt est, cl charatzium ei;it daiKliim ergo i[isum bassic in senaliim, jiostuliiiifes ab (!0 [)romissum chiiratziiim iif istc sim|)lex iicc charat/ium habebiif, nec ([ueimiiiam ([ui i[)si succurreret noii clericum non [irimarium
:
Cliristiiiiiis,
iminisisse tradunt
ac Eciniium
Lcsl)mii([uc c.vpugnassc, Milylene

delcla, et insiilanorum
urbc ()r()[)e mullitudinem veltit iiUe;iliilti\isse

:
riim
ciiliiiii;im
Coiisfantinoîolim
'
Uizar.
Iiiil.
I'eiiic.
I.
i.^t.
Uoscus p. -.
I.
vii et alii.
286
Micolaum \ero
ril
II
AXNUS
.'l.
CIIRISTI
i(;i
CatalLisiiiin Loslii [iiincipcm jâ-
l'aheoIoi;orum cladc
iirodit
'
lurc Tiircoiirreca
:
tricium (leiuieiisciu iminanitor intcrciaisse, Samotliracem eliam insulam a Maliomcte aiitca
de duobus Paheoloyis
taiuiui
liistoria
Cum
ad sul-
caplam
e.v
litteris
1'oiitilicis
'
constal,
(niilms
.loannem Lascarim lloilaiujuiiuu insuhc iluccm commeiulat, ut ail eam e servitutc Tuicica lilieraiulum sti|icincoiircrrct.DcLeiiinoi)orio,Lesl)o,
Ta.\o, .Ncinbro, aliisijuc miiioi
is
allatum es:.et infer Pahcologos Iraires duos despotas 11011 convenire, scd (luotidianas intcr eos concerlationcscssc, iicc iicm Iribtilum,
quod coiivcnerat, ab eis pendi, et quod pejus, a Demetrio siunilicari, fratrem Tliomam cunvontis
luuniiiis insiilis,
uon
starc, sed veteres l'atras, ei Calabrita, (iu;c
quas autea
Cailistus
III
Lui!o\ici patriarcluc
lioslo
ipsius majestati dedila esscnt,

iuclinarc,
aniuuim ad huuc
fratris
occujiatis lurc ad sui e.vcusationcui icfcrtPius -, cuin ob accciitam ["enlinaiuli contra (jallos caiisam .\c4uisitte, caruiii patrocinium intcrmisisset ad liustcs redicrc, cuui uos iiilesiii(|uil, insuUu tinis Italiaiinolibus, et subditoruin sedilionibus
ojicra eripueral Tiircis,
itcrum ab
cumiitic
liis
ox
diiioiic
pra?das
agere, cuniquc
lillcris
ad ipsos,
cl
de causis ab eodem Deiiielrio oppida capieuda evocaretur,
ira ille porcitus infcslis ariuis in
Pelopouesum
conteudit)). .Vddit
.Mattluctiiii
.Vsaucm Demctrii
sororem
illi
Coroiiesarccm dedisse, simililcniue

Spartain, et sc ipsi
occupati, lonirinqiia pros|)iccic 11011
possemus,
Dcmelrium despotam
misisse ea
leiie,
com-
priescrliiu cuin Koiiia ipsa in pcriculo essel,
nou
ut liliaiu
uxorem
duceret, qutc
(|ui
soluin baronibus per circuitum, scd ali(|uibus llomanis civibtisrcs iiovasmolicntibus, et licclc,siasticie poteutiiu insidianlibus .
ritu Saraceiiico
desponsa Adrianupolim irausiieri
uiissa est. CDcteruiii miseruiii Dcmetritiiu,
soccr Mabometis
alfcctarat, ad tantain ro-
-W. Potuisse
Venetos Lesbon servare conlra
Turcarum impetus,cumfloreutissimam classem

in mari tenereut, scd dum sua commodaab aliis Cliristianorum segrcgant, sibi conllasse c.vitiuni
lii Asia, imjuil/rurcarum Gobeliuus leiert ' imperalor classe Lesbon iusiilam lama nolissiiiiaiu ccpil, ireto iion mai;iiu a Trujano discietyraunum insuhe ab origiui' Ccnueutaiu aiiro
:
<>
:
dacluiu iuopiam, ul iie (luidciu cqiium lial)crc Adrianopoli permitierelur, ei vix ob .MabometiB bassK preces supplicium cvasisse de Tlioma vcro fratrc foliciuio, (iiii ad Uoiuaui Pontilicis
:
sinuin pcrfuyit, iradil luec Turcogricca liisloria

ot ciiiu iixorc, libcris hiuiiliaque
Tliomas auteui advontii royis cognito profugil,

rcliqua
Uoiuam
sem,
ct (jui
primi
viros
craiil afûd
cnm,
ct
omncs
Italici {iciieris
[âlo suili.vit,
lelitiuaui lur-
bcniyuc exccperunt ipsos llali, assiyuaiis ad vilam deiieudam alimentis. Scd 11011 luulto pust idciu icluis huuianis exoniptus esl,
porrcxil
;
servitutcm rcdef;it. 1'otuisseiil Veneti pcriclitanlibus opcin aiicire, (luunim classis ([uatuor, et forsaii \it;iuli Irireniium inslrtictis-
bam
iu
rcliclis
iiitor
liboros
duabus
ciiaiii
liliabus
siina pro()C
aderat, tjua visa fuiiisscul
lio.^^tcs
sed i^raefcctus injussu senalus Turcis boUum uunc ct ipsuiu paMiiiiidicere nou pnesumiisil
:
scnatum, tiui maris imperium atlcctari' Turcas 11011 dubitaut, cl Cliio tinient, et liliodu, iicc Eubocaiu sorvarc posse confiduiit . Prtrtor tol iusulaset rcyiia adjuucla cslTurcico impcrio
lct, ct
liarum una Serviie regi iiupsit, aliera principi l>ussii.c sou Muscovia-. HabuiL ct ucptein, quaiii sullaiius Maliometa IJosiue rei^no, et oniui circumjaceute regioue poiiius accepit, occiso ipso etiaiu rcgc . Susccpcrat Tboinas duos filios, quoruui ininoreiu iiatu Manuclem, ait defecisse ad .Maliomclem a quo diiabus concubinis et majorem aulein iotidcin famulis douatus est natu .Vudroam iu Poulificio asylo maguilice cul,
iiobilissima i)eninsuIa,l'eloiiuiiesus oliin dicta, iiuiic Morca, dc tiua luec IMus in illiiis Iiistoi ia
tum
visuri
sumus.
Ca.'teruui
Thoniam
ex Palra-
ccusiurbesecuiiicai)ulS..Vndrca;.VpostoIi,ulpre-
jure cujus majorcs impcralorein se dicere Ionj;a serie Griecoiuui uomiui iuiperavcrant, iiielu iameu Mabuuiciis eo litulo abstinuit, ei cuui Callixius Poutilcx iiia\imus iu sui 1'onlilicalus iuiiio adversus Turcas iuvilaict, cvislimavil Tboiiias Turcarum imperium proculdutiio
iiarrai
:
<>
Tbomas, iiuamvis
lia.'redi(ario
possct,
tiosissimum tlicsaurum, iii Italiam asportassc, Thouias iâheologus iiilercforl (jobolinus rca Coiistaniini Griccorum imperaioris frater a Turcis iuipcrio dcjectus Uomam veiiit, dimisso ajuid .Vnconam pretioso 15. .Vudrc;e capilc, de (juoposica suo locodicenuis. Pontitcx proiiigum licuigne exccpit, miserlusquc iiobilissimi saii:
ruiturum, .Malionioliiiuo tiiliuluui uc-âvit. Cuni vero uou iam uiaîiilica lacla quaiu verLa esse animadverlit, persoluto tributo, ei adjcclis douuuc vcro, si nis .Mabomeli lecoiicilialus osl \cia csi iaiua, por bos dies allala viulahu lidoi majorcm subiro iKenaui (diupulsus. Mabonioli
:
guinis
mansiunom
oi
iu icdibtis Sancti-Spirilus
nun prucui
addidcro
iiido
liiliori
:
a palatio. ot in
sumpius meustruos
trccentos aureos coustituit. cardiualcsducentos

ciii cl
rosa aurca in die Dominica, (iiue
uumou
Iiabol,
dono data
ost,
qui Iiouor
110-
cedit.
prorsus subjoctus est. 1'olopouesus tota Turcaruiii imporio adjccla . \)c Dcmctrii et Tlionue
ii. Hortatiir Muhuinctein Puntifex
ctendam fidem C/iristianam ct
ad anipkad rcspnendiim .1/-
coranifcedam inscmamquecloctrinam.
I
Profc-
lîui
I.
XII. p.
316.
Piiii .\sial. c. SS.
* Gubel.
1.
x.'
lli=lor. (ie Euioii. 0.
12.
Turcog.
I.
1.
Gubel.
1.
V.
'
PII
II
AXNUS
4.
CHRISTI
l^lOI
J87
rente
ita laliiis
Turrici imperii ferminos Malio-
iiatus cs, ct viriim
sanctum.
et
prophelam ma-
mele, exciso(|iic r.omnenis cx rninis (ônslanlinopolitani,

Krancis anno Mccivcaptnm
stetcratque
Trapeznntinn imperio, qnod
gniim. et Virginis filiiim, et miraculis clarnm

dicil. .Miilla tibi
nieiil. si ei
cum
per
cum
et
maxima bona advesacris initiari vo.
est,e\cilaliim fncr.it,
(|ninqiiai,'iiita
credideris. et
i^jiis
annis dnccntis ct seplem.lNmtifex tantis BarbarorumproirrcssilHis percnlsiis edncere excrcitiiin iii expeditioncm advcrsus Maliomctcm II dccrovil, moreque pra-decessorum ipsum monuit, ut Christianornm
lucris.
.\e
horrescas
li.TC
ciim
accipies, scd
audicnda
est tnta icx,
principium deinde judi:
ciiim |)romeiiiliim.
fibi ct tiiis
.\iidi
(iuo
tendimiis
miilta
progcnitoribns ciim
a^des
inccns.T,
C.lirislianis bclla
fucrunt. multns sanguis clTusus, mullrc urbes

delela'.
viid.ilip
imperinm vastare
tis
desineret, atqiie
liort;ilii> e-:t
saci\T
rapla;
virgincs.
utC.liristiana sacraampleclereliir, tiim(|ne (tiirii-
malron.T, vastati agri, scelera patrata

in
ini|icratorem jure appellatnm
iri,
atqiie
im-
siinf
(iiia-cumqiic
mcntem
vcnirc possunf,
pcriiiin
suum
laliiis
propapr.itiinim
rcliirione
(Iiim Tinciis et (^hristianus. uter imperet. gladio

tibi, '>t ul famaetopcra ipsa loquuningcns desidcrium est Cliristianos sub ct imperium I.atini nominis jiigum mittcre sunt forfassc, (|iii hoc facile suaoblinere, et et denf, ef omnia tuis armis pcrvia dicunt
qnam
eornm
ilinm
Afros ab
a
armis; imo mox .-Eiijptios, Syros, .\ral)es, contemnendosesse illo sul)actum iri
:
conleiidit
tnr
susiirros, qni aiiint,

Tiircis
facile
Raptismo susccpto,
iri,
dejectnm
in officio
ac
moduin
qiio
:
populos
conlineret cdocuit
Constantini et aliorum regum, qni Christo nonien deilerantexcmpla [iroposuit, necnon ingen-
alii, tiias
vires amplificantes, Christianas atle-
niiant
alii in
divisionibus et odiis, qua; gen-
tem gloriam, (|uam Turcis ad vcram fidcm adductis sibi pariturus esset inanem esse hnjus
:
tem nostram exccdunt, siicm collocanf, hand

difficile
existimantes eos vinci ab cxteris posse,
imiiidi f(rlicilalem, ac veraiii

leirc
in ccelo. servata
:
Evangelica, consecfandam
Chrisfiana' exposnit.
lum mysteria
domi dissident. Nos non ita ignarum tc credimus nostrarum reriim, (|iiin scias qiianla est
qui
Cbristianfe genfis potenfia, qiiam v;ilida Hispaiiia
,
mnlta de Trinitate, quain iii Deo Turca^ neganf, disscruit, Maluimctic.Tlegis deliramenla delexit mafrc cnim Alnt snpra bana Chrisfiana nafus .Mahomctes diximus supcrstitionis Mahumcticrc impicfatem suspectam lialiebat, nullamque legcm ipsum
fidei
: , .
quam
bellicosa Gallia,
qii.iiii
popnlosa
Germania, qiiam
Polonia,
fortis Britannia,
(|iiam aiidax
coluisse creditus est.

((
quam strcnua Hungaria, quam dives, ctanimosa, et bellicarum perita rcrumltalia: sola Hungaria diu progenitores fuos ct feipsuni ocfuagesimum jam annuin advcrsus fatigavit
:
Pius episcopiis, scrvus servorum
l)ei,
il-
Mahometi principi Turcorum. fimorcm divini nominis cl amorem. Scripturi ad te aliqua pro fua saliite et gloria proque communi miiltarum gcnfinm consolatione ef pace, hortanrir ut benigne audias verba nostra, nec prius damnes qiiamjuInstri
'<
,
llungaros Turcorum signa fcruntur, et adhuc una tc gens eirca Savum cf Danubium IiTrent tuasqucvires agitat quid facias, si tibi cum Italis, aut Gallis, aut Germanis res fucrit, amplissimis et robustissimis populis?
: :
l.').
'<
Fortasse
est,
qiii
dicat,
.Itistinianiini
imperatorem Constantinopoli sedentcm, misso

in Italiam Belisario.
dices, nec priiis jiidices, qnain singiila (liligenter

intelligas.
.\ccii)e
cum
et
parva
quod scribimus
iu
iii
bonam
peiditain
llomam
reliqiia
partem,
ct
us(|iie
finem paticnfer audi. Si

:
suademus. amplectere si mala, respuc et in ignem inifte, nequi^ idciroo Epistolam rejicias, quia Christiani hominis est, d ejus Christiani (jiii ca-teris praêsf non cnim fe odio proseqiiimur, neque fiio insidiamur capifi, qnamvis nostra; religionis hostis existas, et armis (^brisfianam urgeas plcbem operibus tuis, diliginuis, jubente non tibi, sunuis infensi Domino, inimicos nostros, et pro persecutoribus
bona
siinf qna'
:
.Upcs recupcrassc, nec te csse. Cavc ne te fallant adulatorcs, domeslica facilcm principes regum et assidua pestis magna de se loquenfibusaurem prwstant, alque
:
manu mililiim loca usqiie ad Jusliniano minorem
idcirco sTpe (leci[>iuntur
vero
inajorem
credaf.
.lusfinianiis
rarus est qui non se univers;e

et Lyci.T
(;ra?cia>, ef lllyrici, et .\sia;,
dominus
scd rcccns perdilam recuperavit, et a Gotliis, gente Iiarbara, non ab Ifalis abslulit nondum ainor impcrii
crat, ct Italiam
non
acquisivit,
nostris
Sapientibus et insipienfibus dcbitores sumiis. et omnes cupimusfieri salvos,

orainus.
Grsecos, Latinos, .ludffios, Saracenos,
etomnibus optamus bona. Sed scimus vera bona nemincm assequi posse, qui extra Evangelium dcgit, ef a Christo Uomino nostro cst alienus. .Noli aufeiu
aures claudcre aut oculos avcrtere,
mcnlibus Ilalis refrixcrat ncque ullus erat, qui barbaricum jugum wquo animo cuncti arniapro im[icrioet [latria magnis fcrrct animis suscepcrunt, nec fam Belisarius Italis quam Itali suum decus libertatem restituit
in
, :
Homani
vendicarunf.
Tiii
progcnitores
nunquam
aut
cum
lex,
Cliri-
tum nominamus, quem Mahometca

'
in
qua
39G
posscderuut Ifaliam, aul viderunf, ncc fibijus quod si pergas Italiam invaulluin in ea est
:
derc, senlies fibi

Ms. Vallic.
sigii.
cum
viris
bclluin esse. Fale-
nuin. 91.
p.92.
el 1. i.
Ep.
Pii
II.
niim.
mur,
res claras fui majoics egcrc, ncc fua nii-
288
nora sunl oponi,
.!,niasti,
i>rr
ir
annus
4.
('itristi
l'ir.
<|ni
Constantinoiiolim
niafiiia
('\|)ii-
111)11
liic
,
iiivcnies,
quod
liii
et cl
Pcrani c
r'i\i:ioiiP
GciuHMisiinii cdIo-
CDS
qiii iini
contendcnlibus
nuiic alteri
i\v
majores apud Gra:imjierio duobus^

jiotcnti auxilia ini-
iii.uii
l'clo|)0iicsiim
c\
iârlc
iii
miiic
ininiis
licdilioiicin acccpisti, ct in Ilascia, ctiii Valacliia
nistraverc, doiiec aiiibos cncrvalos et cxliaustos
noii |iaiiim afiii ailcptus os, ct siupc liios liostes

ludisli,
rcijis
cl
ejccerc
et
sibi
jiriiicipatiim
arripuere. Alia^
ociili, alia civi-
lioc aiiiio
Ku|iatoiis
Sinopem vetuslam urlicm, |)alriain, ot ojiis tyramium cc-
siiiit Italiffi jiotcntia', alii
rcguin
tatum consilia. Vcnclonim rcspiiblica sapientia

divcs ct auro, Cbristo devota, ut nostra fcrt opiiiio,
pisti, ct 'rrapcziintc (lircpta,
peratorcm
rasti
in
incolas cjiis et imcaptivilatcm ahdnxisti, (! .loaiipr;clio

tilii
jirius
evcrtetur fundilus,
Italiam patiatur
quam
:
liostem reliaf(juc
lia?c
nem Cassamim,
I
congrcdi
C.icsar,
ausum
siipe-
gioiiis
in
iiitr;irc
niagiia lurc
vidcntnr, iiec nos parva
ijuidcm
viribus
jiotest
jicr scse,
(juando
slaliicrit, niillis
adjuta
essc (liccmns. At
.liilius
cuni dc vicloria
(|iio
Pontica
li;cc
tiiiim]iliarct in ciirni,
jiissit
vclicliatiir,
vici
:
verba
iiiscrihi
Vkm,
vidi,
im-
liclles
eas gentes et parvi
momenti existimans,
opes evertet: binlum lcrra m;irique Florcntinai nrbis magnificcntiam ignoras, et vircs, ct ojics, et quaiil;i erga .lesum reverentia, qiiantus amor? credisne fieri postiias
I
An
Pompeiiis paulo ante domiicrat, ct tii liac llalonim naliira, aliiB vires, alia ingenia, alii animi.Nesciunt subcsse, cjui soliti sunt pr.Tesse et nunc lota Italia armat;i cst, cciuis ct liominilius |ilena, nec |iecunia caret, quae nervus belli dicitur. Non pugnabis contra focminas, Italiam, autlliingariam aiil aliam in Occidente proviiiciam ingressiis
(luas
;estatc supcr;isti. Alia est
:
;
sit,
iit
Ii;t'c
civilas
Italiam diversa
religionis
liominibus
dc rcgno
|icsl;ile
(lc
ajuiriri siiiat.
Suntali;c mult;e urbes

Niliil
insignes, inulti
Sicilia?
principes clari et magni.
dicimus, quod armis bac temconciititur, non jiossumus multa nobis

jiromitlcre
;
illo
licet
tamen hoc assererc,

tamen ulerquc rcgno
;
(juod
(juan(]iiam diio regcs dc ijiso litigenl et
bcllo dcccrtciit, malucrit

jirivari,
si
ferro
liic
res geritur,
non
,
Asiasticis siidilius,
tcgit,
quam
luis auxiliis victori;i potiri

ItaliiT!
quod
clialybajus tliorax
pectora
ecjui
simul
et
ad
tc
alter confugerit, tofiiis
in se odia
liomines
tecti
pugnant
:
ordiiies
serv;int,
n(>c
concitabit. In Callia Cisalpina, qiia et ipsa pars

csl Ilaliaj,
ct
vano mctu jiavent

promjitior, et
dcpellat.
fortior sit necesse, et
manu
dux Mcdiolaiiensis
jiar
in
arinis excellit,
:
animo
prtrstantior, qni
eos loco
Ncc Cliristiana dissidia desiderio tuo conducere putes, autin bis coiifidas unicntur Cbristiani onines si quando te audierint ad iiinec tu mclius teriora Cbristianitatis accedere
: :
nec parvic sunt (lucis iMutinoc vires, aut .lannensis qui Ligurilnis pra?est. Non conlemncndus diicis Sabaudia^ opulontus ct validus in Italia jirincipapotciitia
rcgibus
babctur
tus.
(juam validisetmagnis copiis Cliristiaiiilatem invadens. Cessabunt privata odia iibi publica senserint, et
Cliristianonim
jiaci
consulcrc
jiotes,
jilures urbiiiin
Adest marchio Mantuanus, sunt alii comdomini, (jiiibus iiiliil poti^st esse
Italiam vana? superct EccIesiEe
molcsfiiis, qu;iin noliilcni

stionis ritu fcedari.
De nostris
Ro-
conjiinctis viribus advcrsiis
conimunem
lioslem
arma sumentur. Nec
tii
iiec(!ssc
;irliitrcris
ad
propulsandas tuas incursiones, ad comprimendiim tiium inijielum, tiiasijiie vires clidendas lolam Cbi istianitalciu unicndam essc, (jiiod fa'tcmiir ditticile
satis
;
taccmus, quando nosfiMiii tibi jirofcssioncm liaud ignotam csse confidimiis, (jiiibus sola cura est servandic et
man;c
civifalibiis, ct jirovinciis
amplilicanda!
accejiisti
acccjiisti
(3t
:
lidei
;iliis,
liomini nostri
.lcsii.
Hacc
si
ali
siii
gaudcmiis, vcritalcin enim

liaec
sed
iiiia
cx (juatuor nalionibus
cojiias
jirotli-
minus, hortamur
discutias,
fucrit supenjiie satis tiias

:
vcriim vcsfigcs, invenics nibil
iios
essc
mende
atque ut dc ;iliis taccamus, (jiiain|iliires esse in tuo palatio arbitramur, (jui lolam Italiam lustraverunt, et vires ct ingenia noscunt ipsos audi at(jue interroga, an ic^jnari tuis viribus Italia jiossit, an vinci tuis armis, an tuo imjierio subjici. Plus negotii Roinanis fnit Ilaliam acquirere, quain orbi rcli(jiio fnciia impogare
;
titos.
Non
foliiim sybill.T,
ut- (jiiidam
ait,
Evangclii jiagina recitamus. Difficile est, atque adeo difficilc ut impossibile diciqucat, te tua
in legc iicrmanentem voli comiiotem lieri si, ut aiunt, imjierium Cbristianorum dcsidcras. Dices qnamplurimos tibi Christianos i".
'
siibesse, et de rcliijiiis idein sjicras.

ratio,
Non
est
par
nere.
iO,
('
jiaucissimi
sub tuo
imjicrio Cbristiani
Dicet aliquis,
tibi
(jiiod
siipra teligimus,
sunt,
qui
intestina odia, qu;c
nostram gciitcm cxagitant,

jirffiberc,
omncs
taj, el
aliqiio
ad veritatem ainbulent Evangclii, sunt errore imbuti (juamvis

, ;
introitum
in
Italiam possc
ct
si
Cliristnm colant
alia
Armcnii,
.lacobita',
;
Maronc-
unus princijium te excludat, alterum inclusurum, daturumque aditum. Suntdivisiones sane,

et inimiciti;e, et simultatcs intijr Italos jilures et
qnaidam nomina Giseca
Roman;u
Ecclesiaj unitate
graves,
ct periculosa;,
est,
et
utinam non essent

pati
aberrabant, cuin tu Constantinopolim invasisti, iicqiic adhuc decrctiim Florentinum acccpcrant, ct in errore stabant, nc-
sed
nuUus
vclit,
qui
dominum
in fide
cst
a
non
Christia-
num
Uiiil,
omnes
animus
ortbodoxa mori voreligione
nulli
recedere
que de sancto Spiritu, neque de purgatorio igne consona rectic fidei senlientes. Pauci fortasse inopes veri Clirisliani uecessitate, non volun-
II
Awr.N
'i.
cniiisri
Cai
|ialii
l'i(;i.
2S9
lalo,
libi
oi)('(liuiil.
Ai
urlics
llalia^
pntiMitissisiiiit,
et loiiii maris, ijui tiiiun im|icriiiin iioii

refiigiiiut,
tnas nori cst luiim (loycrc, validiores

tuis
(luaiu
tibi
alia d(!
causa
:
nisi (|iiia aliciiiis
cs a
queant exercitibus superari. Nosli quac

nini Taiiriiiuni iuvasisti,
voiat.
l'aiici
Cbristi ritu
et hi
modo
te
ad nos, inndo nd alios

(!t
a(U"i(I(!riiiit
(|uo(i
nos-
rccurriint
opemque
iictunt, cxtriMiia omiiia sii-
tra
;L'las
[{('lyradiiui
ciiicosii;iiati
:
bituri, priiisiiuam
iiarn
circumcisum
et
alienig(!-
non innuinerabiles tuas copias prostraverunt est (le Italis si^crauila vicloria, quibus adversa
luil
cum
lluiifâris put,nia. Uiiot'irca, ut
taiidcni
vcniamus quo nostra festinat oratio, et id dicamus, quod ad scribendum comi)u!il, tuamqiic. gloriam el tuam salutem tibi deniîue osteudanius, adliibe
Cliristianos
Si vis inter liis paucis animum. tuum imperium propagare, et noefiicere,
nos eos aliquando argento, aliquando frumcnto, aliijuando rebus aliis sublcvainus qiiod si baptizatus esses, et nobiscum ambiilarcs iii domn Dnminicum coiiseiisu, nec illi tuum imperium tantopere formidarent, nec nos eis adversus te ferremus opcni,
ferant,
:
dominum
scd
tuum
et
potiiis bracliiiim in eos iin|iloraremus,
qui jura Ecclcsia! RonuuKC

liaiit,
nonnum(|uam
iisiir:
men luum quam gloriosum

cst.
non auro, non armis, non exercitibus, non classibus opus
contra matrem suam cornua(!rigiiiil ct sicut nostri antecessores Stciiliamis, lladriaiiiis.
Parva res omnium, qui bodie vivunt, maxiet potentissimum, et ciarissiinum te reddere potest. UuaM'is qutc sit ? Non est inventu difflciiis, neque procul queerenda, ubique gentium reperitur id est, aquaj pauxillum, quo
mum,
Leo adversus Aistulplium et Dcsiderium, gciitis Longobardiaj reges, Pipinum et Carolum Magnum accersiverunt, ct liberati de manii tvraiinica,
imperium
(Ira-cis
ad ipsos libc.ratores
transtulerunt, ita et nos in Ecclesia; necessitatibus tuo patrocinio uleremur, et viccni rcdde-
baptizeris, et ad Cliristianorum
ras, et
sacra
te
confe-
credas Evangelio.
si feceris,
remus
erit in
acccpti bencficii.
Hbbc
non
orbe princeps
quantaessetabundantiapacis
!
quanta
iii
qui
te
te
gloria superet, aut jcquare potentia valeat.
Cliristianse plcbis exiiltatio
qiianta jubilatio
Nos
Grsecorum
et Orientis
pellabimus, et quod modo vi injuria tenes, possidebis jure.

facient. Oppressi
iniperatorem apoccupas, et cum

Cliristiani
te
omni
Redirent .\ugusti tempora, et, qua' poetse vocant aurea soecula renovarentur liaterra
I
bitaret pardus
cum
agno, vitiilus
cum
leone,
ligo-
onines venerabuntur, et suarum litium judicem undique ad te veluti communc patrocinium confugient, ex toto fere orbe ad multi sponte sua sese tibi subte provocabitur
:
gladii verterentur in falces, in

:
vomeres ac
nes rediret omne ferrum excolerentur agri, evellerentur aspera dumeta, tcrra nitesceret,
vici
jicient,
tribunalia tua sequentur
et
tributa
praestabunt. Licebit tibi
surgentes extinguere
tyrannides, juvare bonos, oppugnare malos, nec
repararentur ct urbes, resurgerent templa Deo sacrata, quae ceciderunt emergerent qui coUapsa monasteria replerent viris religiosis, divinis omnia laudibus personarent. quanta
:
liomana Ecclesia
te
eadem
erit
erga
te
arguet recla via vadentem cliaritas prima? Sedis quae

:
tibi
rediret felicitas, qui ad aeterni pastoris ovilc

!
cunctasredigeresoves
rent,
quantum
te
in CBeteros reges, et tanto
major quanto
eris
observarent,
extollerent,
qui
omnesamacommunis
!
ipse sublimior. b\icile
boc pacto sine sanguinc,
omnium
pacis et salutis fuisses auctor
Dicet
sine armis, multa poteris nancisci regna. Vla-
aliquis hanc pacem, hanc
dislaus Lituaniai princcps, Vitoldi frater,

aspiraret ad
cum
regnum 1'olonia;, essetque inlidelis, ut voti suicompos fleret Cliristianus effectus est, et regnum oblinuit, cujiis iiuuc filius Casialter filius, qiii etiam
iii
mirus regnat,
apud Ilun-
garos regnavit, gesto superatus occubuit. Ouid reris de te fiet Clirislianis

sacris?
bello contra genitorem
tuum
unionem, hanc comiminem Ifetitiain haberi posse sub tiia legc. Errat qui hoccensct multos reges, multos po|)ulos victosesse oportet, priusquam tuamlegem ubique dissemines, nec si unias corpora, unies animos sciunt Cliristiani suam legem sanctam esse, et veram, et salutarem, nec dimoveri ab ea possunt, quamvis aliqui aut libidine ducti,
: :
iiiitiato
aiit
ad te concursus et felicitaexistimabitur inter subjectos tuos tis genus annuinerari; (juippe, ut arbitramur, si Cliristinerit
magnus
avaritia tracti, autvoluptate illecti, aut metii morlis atloniti, aut cruciatu superati, nonnumquam circuincidantur, et in tuos ritus concedant, quoriim si corda posses iiispicere, intelli-
nus
fuisses,
mortuoLadislao IIungariLe ac Cobc-
geres
neminem
"
esse, qui libenter
consultoque
miae rege, nemo prster te sua regna fuisset adeptus. Sperassent Ilungari [lost diulurna bcl-
recesserit ab Evangelio.
48.
Oslcndimiis supra (luantum pra-ccl-
lorum mala sub tuo regimine iiacem,
cl illos
lant Chrisliana' geiitis vires, et

sit tot
quam
difficilc
:
Bohemi
secuti fuissent, sed cuin esses nostrae
nationesChristumcoIentesevincere
est
nnn
in
religionis bostis, elegerunt Iliingari. viri fortes
est qui pacein
spercl siib lcge Malionielca,
religionem potiusciiin bello retiquot ncre, quam ea perdita paccm consequi sunt in Epiro, iii Peloponcso, iii Maccdnnia, iii
ct fidelissimi,
:
(lua
non
salus
difficiiltatcs
cxpcrimcntis
taincii eis
ipse vides, qui etsi multis Christianis, hisque
reliqua Cra;cia, in Dalmatia, in insulis .Kgaji,

.\NN-,
omuino non veris, imperas, minimi' tuam legem persuadcrc potes, miniis
(icrsuade37
ToMVS
XXI.X.
H.u.N. X.
290
pii
II
Awrs
-'i.
CIIIUSTI
rr(il
bitiii'
veris, (|ua'
iii
iioii
iii
argumpiitatimiilHis raspcAit, vi vincere lentat.

vel bello superari pos-
multis etiam patrimonia diniilluuliir. jjiincipes
tioiium, sod
solo IVrro lundata est. et (jua'

iioii
(jiii
imperio privanlur, inferioresdominum mulant,

rcliqua tcnent.
"
vincere dis|)utando
Non
suntCJiristiaiii,
vel
In pra-Iiis
(jua'
geiiintur
aiil
cum
si
Ttircis
siint,
(lisputaliimilius
ariiiis excelluiit, et
(juando ct lalioniljus munitissiiui sunt,

decipi
,
aiit
ciim Saracenis,
qiii
succuml>iiiit,
vitam
non amilluiit,in servitutemredigiintiir, etmulti

etiam religioni renuntiare cogunlur. Hsc acerbissima siint et immanissima bella. (jiki^ si tollaiitur,
l)ax
non soliim
so|ilii;e.
divinac Scripturaj, sed etiam pliiloest
Inipossibile
lieri
:
sub lege Mabometea

:
unionem
et id
magna
si
sub Cbristiana facile fieri potest ex parte in tua volunlate consistit
(luod in
te
situm esse monstravimus,
maxima
exorietur, ct iiniversalis quies.

liiiic
Non
annuas, Turci omnes aiiuueiit. Nec Syrii, aut .Egyptii, aut Arabes, aut Lybici adversabuntur tecum (juidîuid est intra Hellespoiitum (!t Eiipbratem. et (|ui(b|uid possides
tu
:
umis
comparauda. faciem quodammodo pacis babcnt et olii; nec illa tam mulla erunt quando iinus adsil, (jiii solo niilu compcscere possit injurias. qiialitcr te futurum
suiil
reliqiia bella
iii Eiiropa converterelur. Unid faciet baciihis .Egvpliorum arundineus, (juando Cbristianum
iion ambigimiis,
si
cuiii
lua ]iolentia Cliristia-
nus
ret
te
viderit elTectum ? (juid imbellis .\rabs? (|uid

liis
Vidcsne (juantum libi laudisaffeDaptismi lavacrum? quantiim ciim Cliristo

efficiaris.
nudus Afer? Omnibus
.Elliio]ies
iinminent.
siiblimis et cons))iciius
Iiet
redderis
qiiis
prolii-
presbytero .loanni parentes, cjui Clirislianus est. Non poterunt et illis et relicjuis Cbrislianis
,
aquam?quid luctuis ? voces fortasr-e aulicorum times tuorum, (juorum non dubitamus
tibi
obsistere. Nili
pes, et
cursum
rctinere possunt .Etiiio-
dicluros
congregatam a(|uam dimillere, qure rumat^jue
quorsum
adis?
ficri
te
aliquos, (juid cogitas? quid agis tua voluntas traliit? vis bapfizari
ficri ?
? ?
pat aggeres, ut totam inundet .-JLgyptum
vis Cbristiaiuis
nescis
quod periculum
submergat,
lani
cum
sidus apparet Arcturi. Ilispani

scis
etSiculi facile Mauritaniam invadent, et Cata-
Turci deserent, etiibi existimas magnus, fics nullus, et Tiircus natiis Turte
:
Omnes
cum Januensibus
et
quantum valeanl
est terror, vel
cos deseres
tc
inler
Turcos
crevisti
ct
Turcorum
qui
si
Occidu.T classes,
riis, vel
quantus
Ty-
manus
extulit, Turci
Asiam
Grajciam guvel
.Vb^xandrinis, vel ca^teris Orientalibiis.
bcrnant, Turci exercitibus
jira^siint,
quando Cliristiana' triremes ad eos Jiaviganl. Tua certe auctoritas, et animi magnilndo, et iii Iiellis felicitas apiid omnes admiraliiuii est, qiii Jlaliometem scquuntur legem (jiiod si ti; nobis
:
mutatiouis acceperint, e vesligio sum|)tis armis, le d(\jecto, im])eratorem aliiim subsliluent; tu nudus etexpulsus, si evatuso
seris,
minimam famam
ajiud
(^liristianos
mcndicabis panem
adjuDxeris
Cbiistum
Oriens revertetur ad una tantuni voluntas pacare orbem

brevi totus
iiam quisTiircuscst,
teat
?
quem
suffireligionis pa?ni-
potest, et ea tiia est,
convertat. In te
ad Baidismi graliam se est crudelibus bellis imponere

si
finem,
49.
et
lanluin jira^stare morlalibus boniim,

eifari
moriemur omnes, priiisqiiam nostri projugum cxculianius. 50. Non sunl jiarva, qua? isti objiciunt; ndbibcnda est et Iiiiic jiarli medela, (juam nemo
jijieta?
((
quanlum
"
non
|)ossiimus.
tc ijiso
(jiiibiis
melius invcnerit. \osti tuos liomines

provincias
et
(juomodo quicscet orbis, Turcis ad Cbrislum convcr.-is ? quando nec ipsi Cbristiani inter sc concordes existunt, et mulla per Italiam, Germaniam, (âlliam, et
Qua^ret aliquis,
reliquas provincias desa^viunt bella. Dissidere
inler se nostra' gentis
el
bomines non negamus,
pluribus in locis ferro contendilur. Divino olim consilio sub Octaviano ])ro])ter reverentiaiii
Salvatoris,
qiii
iii
iiatus cst, ea
pax
tunc sccuiuUiiu carncm orbe fuit, (jure nec antca
nec postea visa est. Difficile cst et propemodum imiiossibile quiescere in terris omiiia, iibi lioiniiies
non ignoras; quanta sit ciiiquc fides, et (jiiis animus non fe latet; non fit sine jicriculo magniim facinus et memorabile vilia siint qua? parvo emuntur; diligentia liic ct labore opus est, pervestiganda sunt amicorum consilia, noscenda siibditorum ingcnia, et bis iitendum est, quos fidos et prudentes videris. Serviunt tibi non pauci ex Christiaiiis iiati, (jui qiiamvis circiimcisi sunt, non tamen Cbrisli nomen oderunt; bis exercitus,bis ])ra,'fecturas credere jiotes, qiii tiii siint amancommiseris
:
tissimi, et ita
]ira?sto sint
regnum
ordinare. ut qiiando velis
siint atfcctibus siibjecli i'C|)robis
illum
omnes. Tui subditi magna ex parte
anibitio cxagilat, liunc cupiditas trabit, libido
Crfcci sunt et Arn:enii, ut diximus, et Jacobita",
alium
imjiellit
iniiUa est inter morlales bclli
materia, sed non sunt tam atiocia inter Ciiristianos pra^lia, nos. Cbristianus
quam cum
iiiter
Turcas
ct Cliristia-
tamen uomine ccnscntur, nec aliud inagis cnjiiunt, quam te similem ciscsse, ctillumDeum colerc,
quietsi aliquos errores habenl,Cliristiano
Ctiristiano dcagri jiosscs:
quem
coUiiit ipsi
,
spcrarcnt mcliori loco csse

afficiiin-
sionc, de regno, de iinperio, dc gloria coiilcndit
futiiros
qui
minc mancipia quam vilissima

cxsolvunt gravia, injuriis
ciim Turco de religione, de libertate, de

Inter Cliristianos, qui
arinis,
vitn.
siint. tributa
bello vincuntur, posilis
fur (luotidianis, ad belliim diicuntur invili, el

iiicniies c;cdii)US cx])oniintur.
ncc vitam,
iiec
lii^crtahm
amillunl,
el
]irivantur iiberis
IMI
II
AXNUS
4.
C1IRI8TI
iiiiiim
1461,
291
((
ii\(irilnis:
miscrriina ros
ct
ost,
post(|uam
filios
fanliim Dciim csse
cum
Patrc ct Spiritu
(Mliuavcniiil, (ios iicidmit,

|)iicri,
raiiiiiiiliii' iii
|ialaliiiiii
circumcidiintiir
Mahomctis
irc
ritibus
Christum .lcsiim, ct iii Evangclicii taiilummodo l(!ge salulcm inveniri, non est cunctiisaiiclo
imbiaiiiliir; vident
iiifcliccs parciilcs iion
modo
pcrdi-
corpora libcrorum, vcriim aiiimas

tiiiii, cl
angustiali
iiitcr tol
calaniitatcs plorarc
fidcm amplecti. Non dixit scnaliis advcrsus crit, rcsislet populus, copiarum diices alienabiinlur, imperio d(^jiciar. Scd alto
tiis Cliristi
:
iiiilii
noii [ira^siimunl,
majoia mala limcntes. iScmo

nc(|uc
ciiim iialura
iiiinim
fcrt,
liorum
cos
le
lc
diliyil,
amemus,
(|uibiis patiniur
Cliristianum ccnicrcnl,
mala; quod si in iiiodum
iii Deo s[)eni suam legcm cdidil. Christum coli jussit, et cam fidciii lciieri ab omnibiis imperio sul)jcclis i[ii;ini beati A|)ostoli Pctrus ct Paulus Uomanis tradi-
aiiimo jactans
([iia
|)ublice
diligerent, felicilalem
tuam
cupcrciit, ct
cl
omni(ilios
disscnt, nec propterea sinistri aliqiiid sibi accidil,
bus studiis tuani gloriani (iua>rcrcnt,

suos, et seipsos (luani lilienlissime
reut;
scd
tum [lofissimum cxcellcns
et
gloriosus
libi
doiia-
magna
est
liorum multitudo,
:
ct
pro sua
rcligionc conslantia
tractavcris,
iiihil
(]uod
(le
si
prudciitcr cos
crux Domini .tcsu ap[)osita resplenduit. Viderat per quietem iii iicrc signiim crucis, ct vocem aiidicrat dicencvasit,
iii
cum
vcxillis suis
tibi
religioiic
Turcorum
teiii
In hue, ConstaiUine, sUjnu vhicc. Vidisse
verendum
crit.
Hi medios inter Cliristianos sese
[)Ost
mediuin diem cumtoto exercitu crucem

liicc
:
in
videntes, tua> potiiis v(duiitali coiiscnlicnt, fortuiias et dignitatcs scrvaturi, (iiiam niortis peri-
culo se subjiciant. Non suadenius rem novam (jiiod oslcndimus aiit insuctam, triliim cst hoc ct magni reges aggrcssi sunf. iiiulli
; ,
verba splendidissimis cliariictcribus exprcssa /// hoc vincc, Constantinus iiise ct B. Arthemius inartyr testaiitiir. (Pcr (|iiietcni vero dc labaro [ira^ferendo cdoctuni refcii cx [''.uscbio liiiroiiius '.) Paruil,
ciclo radiaiilcm, cl lcgisse vcxilla crucis crcxil, ciîlibus bcllis
l)Osiiif,
.\pud Francos gentilis ct idololalra Christianus cfrectus csl Clodov;cus. ct simul cuin co
M
supcravit Iiostcs, liarbaros
aftlixit,
finem imim-
rcgiii
proccrcs baptizari iion rccusarunl.
Hungaros Stepbanus nostris
initiatus sacris
Apud om-
[)(!rium am|)Iiiivit, [)accm subditis dcdit,
Ecde-
sias
aperuit
concilia sacerdotum celebravit,
nem
illam gcnlciii Christo ac(|uisivit. .Vpiid Vi-
hicrcses elimiiiavit,
lucem
(]uaiii
acceperat ab
sigotos, i|ui longo teniporcin llispania rcgnaverunt, et usque in b;rc tempora cjusce gentis
Evangelio, cunctis gentibus communicavit, magnificus et excelsus supcr omnes Ca-sares inventus, a GriEcis et Latinis
nostris cclebratus: imperavit aniios su|)ra trigiiita sedeni impcrii apud Byzantiiim, publicis tum privatis cEdificiis magnifice constructis, de suo nominc Constantinopolini a[)pcllavit, et plemis dicrum apud M;
sanguis imperat, Uccaredus Levigildi filius, suadcntc Lcandro llispalcnsi episcopo, .\riana! rcnunliavit htcresi, etcum omni gente sua Catholicam lidcm complexus
.\gilulpliiis
est.
Apud Longobardos
reli-
suasii
conjiigis ThcodeiindiE
(|uit idola, et
cum
omiii po|)uIo ChristiancE sesc

(|ui
comediam,
rii
legi subjccit.
.Vpud Ibcros
sunt
iii
.\sia, iiii-
cdito testamento, in (|uo filios im[)csuccessorcs rcliquit, ut Christianum dccct,

Ecclcsiic
receptis, e
vita decessit. (Juid
perantc
coiijuge
(ônstanfino
ct
majorc, rex gcntis cuni

mulieris, relicta idoest.
sacris
omni
nobililalc at(|uc plcbc ad pra;ca|)li\ic
erat, ([uod illc am|)lius in
terra [lossct optarc?

vita ci et
dicationcm unius
im[)crio
[)otitiis cst,
omniuin maxiina
loruni insania, baptizalus
Sed quid mora-
ionga
fuit, ct
parum obnoxia morbis, inimicos
mur,
et
uon exemplum
?
illud adduciiiius,
quod
liumiliatos vidit, ct (quod honiiiiibus dulcissi-
omnium maximum
tor ac
Coiistantinus ipse iinperaapcruit, quani tu et lui

iilla
mum
filios
esse solet) hffiredes am[)lissiiiiic fortuiiic

dimisil, nec
([iii
iii
monarcha viam
qui
alienum
fuerit lantiim ini|)e-
similcs ingrcdi absquc

tis.
cuiictalionc posse-
ratorcm,
pliavcrit,
(^hristianiuu
alio
fidcm
taiito[)crc ;im-
Omncs
cuiii piiccesseriuit imiicratorcs,
sicculo cuiii Cliiislo rcgnarc,
c.vcepto Philippo, geuliles lucre.

riuni, .\polliiicni,
Jovem, Mercusiiiit
:
Hcrculcm,
et aliii (iiiic
ut est (Jredcrc, cui servivit diiiii liic vivcrcl. ()uod si oiniiibtis, ([iii |)iifiiiiiii ;iiixcriiit, juvcriiit,
moiistniosa
senatui
liis
iioiuiiia,
laiiuiuam llcos colcbiiiit

passini
defcudcriiil, ccrliim cst css('

locuiii
,
iii
codo
dcli-
cl
omiii
Komano populo
sliillitia Cliiis-
nitiini
iii
(|u<)
l)c;ili
icvo
sciiipitcniii
crat,
proponcbanliir
edicta
nisi
(|iiic
fnianliir
iiliiloso|ilii
doclissimi
lr;ididcniiil,
cst, ([ui
(^liristiauos (omprcliciidi jiibcbaiil,
sacri:
miillo id ccrtius
di! illis
spcraiulum
pro
licarcnt idolis,
crudelibus modis
iiitcrtici
iiil
legc Domiiii vcl scrvanda, vel

studiis
augcnda summis
Constantino os-
vilius crat noniinc Cliiisliaiio, iiiliimc gciius, ct
coiitciidcrunt, siciit dc
iii
nialcficium
dere
habcbatur siimmum Cliristo crcsub Ncrone, sub Domitiano, sub Diocle-
tcnsuni cst, ([iieni sicut
tcrra fcliccm fuisse
didicimus,
.M.
ifa et in
coelo
beatum credimus.
libi
tiaiio cnidclissinia in (^hristianos dcsicviit pcr-
Eadcm
si
[iroculdubio cvciiliira
Constantiiiuiii
csse
sccutio.
"
conlidimus,
iiccc|)tis
nobiscum
siipiens (^hristiim co-
At Constantinus,
nostro
in
impcrii
fiiscibiis,
las, et
magnum
to.
imitcris,
(lucm-
puslquam persiiasus
sore
est a Silvestro prscdeccset

'
simulacliris dicmonia coli,
Baron. Annal.
in. an. 312.
iiiiiii.
19 cl scq.
2ff2
IMI
ir
AWrS
h.
CIIUISTI
riC)l
admodiim
liaiii
siiiit
Koniaiii ciim siio imperatore Clirisoirecti,

ila
cl
Turci
tecum bapti-
/aliimtiir, eritqiic
(|ufc
sunt in orbe, et
;
tuum regnum super omnia, nomen tuum nulla silebit

et Grneca?, ct
homini essc fatebitur sed spei fineni longe diversum a nostro reci|)iet, pax critin nominibus. bellum in rebus. Facessat Iia!c nunc contentio. ct quomodo vera et a?terna bona ex fide Chrisli
:
a!fas
I,atin;r tc littcrse,
Barliara;
conse([iii possis, et
(e!el)ial)iiiit.
Ncmn
;
intcr mortales erit, qui te

prfficeiiet.
liotentia aut gloria
Magna sunt
ha;c,
;
quic
promittinnis
majora quai sequntur

liujiis Sffculi,
;
regno, de potentia
liiimana sumiis
dc de gloria hac
anima! tua? consiilere, qiuv immortalis est, osteiuiamus. Etsi enim hujus saiculi, qucC dicuntur, bona concupiscis, et inter morlales magnus videri vis, non tamen anima> tuffi oblitum te credinuis, nec ex illorum nu-
lociiti
cadiica lure et inccrla
suiit et fliixa; omnes morimur, omnia nata occidunf, et omnia orla senescunt brevis est hu;
mero censemiis, ([iii cum E|iiciiro et aliis busdam delirantibus philosophis extingui
(|ui-
ani-
mam
siim
simul
te
cum
corpore putaverunt
nec rur-
mana' prosperitafis cursus, cito regiiiim (ielicit, nulla potentia longa est, gloria quoque clari nomiiiis, quamvis de maximis rebus diu pcrseveret. finitur
deticit
;
sine
Deo esse ceiisemus,
sicut olim de
famen aliquando,
est
et
ciim tem|)ore
morfales nonmortale; conterit omnia tempus esto duref [ler multa stcciila nomcn,qute dulcedo ])ost obitiim laudis?
niliil
inter
Galla^cis in Hispania traditum est, qui nulhim colebant Deum. Et de Pythagora, quem ferunt dicere solitum esse, non liquere sibi an Deus aliijuis esset qu dis[)ulatio adeo iin[)iaju(Iicata est, ut ab Atheniensibus auctor ejus ejec:
tus
sit, et libri
in
quibusea contiiiebanturexusti.
aut damnatus est liomo in altera vita, et nihil aut salvatus est, ei prodest fama, quaj remansit
;
et ea
non eget beatitudine donatus
a^terna, quee
Possidonius scripsit, Epicurum nihil de Deo sensisse, sed ea, quae de Diis locutus est, invi(liBB depellendse causa dixisse. Stulforum ha?c
asserlio, sicut in i)ro|)Iieta legiimis
:
omni ex
praiclara
parfe plenissima est. Hlios ac nepotes
Dixit
insi-
nobis i|iioque duin vivimiis dulce est talem hsredita,
majorum nomina juvant
et
piens in corde suo
tem posse
tiiim
;
relinqiiere, quse sit posteritati sola-
non est Detis. Haud equidem te adeo rudem existimamus, ut coelum credas rectore carere, et hanc pulcherrimam mundi
;
cst id
quidem aliquo modo bonum, sed

et stabilia
machinam
fortuito.
fiteri, et
meliora qiuerenda sunt,

nostra sint, neque
soplii,
bona, qufe
unquam nos deserant. Philoquos Iêripateticos vocavit antiquitas, tria bonorum genera |)osuerunt, et alia esse animi
dixenint, alia corporis, alia externa. Stoici
sine causa emersisse, et omnia fieri Sed arbitramur te Deum nosfrum conin eum credere, qui coelum creavit et
qiise in eis sunt, et
:
terram, et omnia
creavil
non negligit
nec
te
quod qua; ignorare censemus

et,
ea
incoriii[)tibiIes esse
e cor[)oribus nostris
animas Iiominum,
cum
dumtaxat bona existimarunt, qua^ aiiimum excolerent; hffic facit justitia,.prudentia, moderatio, fortitudo, et
niigrant, in alias regiones
quas sunt alii' in
animo dotes
egregiam corporis formam, roboris mulfitudinem, nobilitatem, clientelas,o[)es inlerbonanon acceperunt, quse neque sunt in i)ofestate nostra, jie(|ue possessori felicitatem pra?stant. Sed neqiie
illi
etbonas la^ta sortiri loca, et malas ad supplicium rapi quod non solum in Evangelio uostro scripfum est et in Pro[)hetis, scd tua quoque lex idem docet, quamvis in lioc mundo temporalia, qua; putantur bona, casu quodam fortransferri,
:
tuito
evenire non recfe arbitraliir. Socrates et
([uatuor virtutes, qua? princijiales exis-
Plato et Arisfoteles iihilosophorum prinei[)es de
liinantur tranquillam Iiomini
mentem
reddunt,
nisiadunianfur
lanf, ef in
alio! tres,([uas
sit;e
theologicas appelet torpet, et
mundi regimine, de immortalitate animarum, de Deo eadcm crediderunt (|u;t Chrisfiani,

([uainvis aliqiia nov;p legis arcana, qu;c
animo
iiiliil
sunt
:s[)es, iides, charitas.
nonduin
Tristis est et in anxielate

angitiir, et
la-
moratur,
edita erant, ignoraverunt. Platonis in Epistolis

Iiaec
"
lionio[ieratur, qui s[)e futurrc vi-
verba legunlur
<<
Credcndum
esf
autem
iiivatus cst. Sine tide impossibile est placere

i[iiem teiidimiis. Charitas divino
sem[)er veteribus sacrisque sermonibus nobis

asserentibus,
I)eo, ([ui est

iii
ultimum hominis bonum, et finis amore fervet,
"
animam immortalem
;
esse, ju-
"
curiosa
est, anima? nostric et proximo consulit, (juem jubet lex ut tanquam nos ipsos diligamiis si crgo animi bona cupimus, et moralibus
;
dicesque liabere, ac poenas *dare maximas, cum a corpore fuerit se[)arata (juod iiilellivixerit. 53.
"
gendum cum male

Non
dus,
([ui
est hic locus a[)ud te
examinan-
virfutibus ojius est, ettheologicis.

>2.
pro tua lege
Deum
esse intelligis, qui
Neque
;
in his ulla est nobis

alia sunt in quibiis
cum
tua
lege contentio
discrepain al-
omnia videt et omnia judicat, et animas corporea mole solutas [iro suis operibus iii alio
sa^culo vel prKinia recepturas, vel supplicia,
mus
fatebitur lua lex et vitam
^ternam
non
tero sfficulo reperiri, et his itineribus ad
perveniri
dicet tidem necessariam esse, non eain fidem, quam nos recipimus amiilecte:
eam vcrum
dubitas. Qnic
terrenis rebus
cum
ita
cognoscis stiiltum ali(]uem inlucrere^ utcudesfia

ita
sint,
negligat, et
dum
cor|)Ori studet,
([iioil
aniinam perdat.
si
tur, laudabit charitatem, sed alia ejus oflicia dicet,
Breve est onine
vivimiis, etiaiii
anum
quam
Christianus. Sinc
S[ie
non
[losse
bcne
Mathusalcm, auf etiam Nestoris aiinos possinnis
1'1I
11
ANNUS
V.
CHRlSri
cianttir
:
l'l(il.
i',13
.itliiifjiMc
(|iiiili|iij(l
:
jrlcrnilafi coinpaiMtiir,
mo(jui
laudanliir
iii
liic, cl .irdeiit illic. (Jiia' s.iiie
iiiealaiicjiiiii csl
(iiiolus
iiodic
?
rtipcritur,
volu|)tas
cruciatu esse polest

?
qua'
(iiilccdo
(iiii
:
cenlesinuim impleat anuuin

iii(|uit
Vita hominis, ut
gloria; in doloriluis
vcl
iii
dura vox est

diilor
;ic
eoriiin,
propiicta, in
i/)sis sr/iti/at/i/ita an/ii, i/i /in-
lauro IMialaridis bcatitiuliiiciii csse

bciic
cst
iii
diciiiil
te/itatihus <//ii/i/ando
iilterius
ad
octi/ar/i/ita
/)>-iitt'/iilitii/\
iioii
cidiabitaiit
iclicitatc
Miluptas, nec
feii-
labor et dolor. Quotus iterum ex eis, (|iii nascunlur, ad pcrfcclain pcrvadit nptatcm ? (luaiu (|uot pueros cxliiinuilti moriuiitur iiilautcs paiicissiiiii jiivciitiitcm superant. gunt morlii
1
iilliis
mu-ror. In c(e1o plena

plciia
citas cst, aiiud inbuiis

veiitiiiii est, iiiliil jti\at
miscria
cum
eo
gloria qua; prtccessit et
fama
stcculi.
Aiigiistissima
(!sl
vita lioiniiiis ct iiRcrta,
inille
.M. (iStudendiimigitiir est tit|ioslol)ituiii,(iiii

l)cr oiniies lioras sc iiitcrt
instant in
omnes
iioras pcriciila, niille
inortis
certus et inccrtus,
aiii-
fauces
vitfe nostrne insidiautiir,
minima
liic
res curarliitrio
sum nostnim
:
intcrriimpit. .\liciio
sumus vocatiiosI)ciis (|tiaiulo vult.etubi \ull,el cum minime crcdimus, tum citamur perempto:
niabus nostris bene consulamus: prBeveniendiis est piis operibus dies mortis, et omnes actus iiostri ita dirigcndi, iit Dco placeamus; ipse esl
eiiim
finis
omnium,
et
summuni
boniiin,
ad
(!st
riamonitioesl,neclicetprovocaro,autcontra
iiiti;
(luod aspiramus, et ipsa bcitiUido, cujus cupiditas oinnibus mortalibiis inest, qua'reiuliiiii
iter
parciuluin cst aHissimo Domino, et villicatioiiis

ratio reddeiula. Sapiiint (|ui ita vitain institiiunt,
ut vocati alacri aiiimo aheant, et
(lui illa
niliil
coram judice,
in
ad eam, id recta fides ostendit, et operatio justitia>, quia nec justitia sine fide, nec fides
siiie
ignorat, iniiiavidi
et
consistant,
die
jiistitia
suflicit
,
Justi/s
ex fide
vivit
tremenda
ainara valde, in t|ua nil amplius
ut scriptum cst
ct
sine fide
aitiiif)
nemo
in
si
est
acce-
mcieri licet, et omnis spes ac metus ex Iiis (|ua! acla sunt pendct, ne(|ue siipplicare juvat nec negare. Kst igiltir de aiiima curandum, qua>,
post lianc vitam, aiiam liabet vilam, in (jua vel
dolet, vel
ptus
Deo. Tua lex (ut
sua quemqiic
alioqtiin
religione salvari liominem censet,

caste justeque vivat,
relicta ad
iiisi
Mabomctea
traditionc
gaudet
a/iii/ix
Qttid prodest honiitii si
i/ni-
vcrsiuit /ni/ndi/tti i//creti(r,
inquit
iii
Evangelio
Domiiuis,
vero suse detritnentimi /mtiatur?
aut sua
coinmutatiotiem dabit homo pro anima Hac vivimiis, liac sapimus, liac Deo similes sumus, lia^c melior pars nostri est, relius omnibus pretiosior, lia>c, dimisso corpore, in alias
?
quam
aliam transierif. Dicunt et in fua lcge scriptum esse (est enim sibi ipsi saipecontraria) niilli salufcm paterc nisi in ea. iNos confra sen timus, et cerfi suinus viani vitae soli Cbristiano, si bene agat, aperlam esse ait enim Veritas nosfra in Evangclio Qiii crcdiderit,et haptizatus
;
:
fucrit, sa/vabiti/r
biti/r.
r/ui no/i crediderit,
condemt/a-
Tu ergo,
si
regiones ingreditur, corjius in terrajacet, et
iii
vis fieri salvus, si
futurum credis saeculum, sl aninue tiue bene consultiim
pulverem convertitur, usque ad ultimum maximumque judicium sensu carebit, tunc vero pro meritis, (|ua' illi cum anima fuere comniunia, vei ad gloiiam, vel ad poenam resurgct. Uniti Nino prodest late per Asiam imperasse ? quid Semiramidi ? qiiid Dionysio ? quid Herculi ad Indos us(|ue pciielrassc ? quid Adanlliirso Scytbiae atque Asiae jugum imposuisse ? (|uid Osyridi, dimissa ,Kg\pto, [ler Syriam et Asiam in Tliraciain diixisse cojjias ? quid Agameinnoni Uium exussisse? (luid Cyro imperiuin Persanini coiistituisse ' quid Alexandro Magno illtid evertisse, et
iis(|ii(!
cupis, ut fidem Romauffi Kcclesia;, exfra quain
non
est salus, et
Baptismum
recipias oportel.
Hisduabusclavibus, fideetRaptismo, aperiunfiir paradisi porfa", illis tamen qui appositc ad fulem viviint, iiam siiie operibus fides mortua esf Kvangelio pra>benda' suiil aures et Cbrisli doctrina sequenda, qu;e nulluni fallit. Dicis nolle tuie legi nostram praeponere, autMabomctcm relinquercpropbetam magnuin. Rogaviintis ;ib inifio, iif benigne audires, idcni nuiic petimus, et nunc maxime attenfis auribus
;
et pia
mente
optis est, ct judicio recto, quaiido
nd Hysptisiin
iii
Orieiilem, et
ad
ad
laxartem
tulisse
?
(|iii(l
tluvium Septentrionem versus arma Hannibali Italiam vexasse ? (|uid

? (|iii(I
radicem arboris infructuoscC adniovcmiis sccurim;audi seriem rerum, nosce historiam

iidei,
pra?be aures vero,
ciii
pcrraro est
iii
;iilis
Scipionibiis (îirtbaginem dclevisse
l'oni.hilio
peio
Orienfales reges
debellasse
quid
;edibus locus. (âllistlienem philoso[ilittni, citidelibus iiiodis Liccrum, in ciislodiaiu r;iptiit
CiEsari siibacta C.allia
Ilomanuni
Itaiia
ini|)criuni in-
Alcxander,
liomini
qtii
vcra
;
lo(]uens divintiin
et
ciilliim
vasisse
potito,
? (iiiid
Ilnnnoriiin regi AttibT, Pannonia
den('g;ivit
Clifum
Pliili|)[ii
hiudcs
Aiiuileiam in
lot
Tamerlano
atque
tori tiio
subverlissc? (|iii(l AsiteSyritcque urbes inccndisse ? prwlio superasse

? ?
commcmorantcm
boinines exempla, et videntcs melius adulatorilius
biiicca fraiisfodif. Tinient
avum tuum
Amurati
quid geni-
sa^pc dc (irffcis, sa-pe de Hiiii-
garis triuinpbassc
quid ca^teris regibus atiiue
succedcre, quam rccta monentibus, ad nugas se convcrttint, ct ([tue [)laccanf loqiiunftir. Anfiiôluis aliquaiulo tinus cx sticccssnribiis Alcxîndri,
imperatoribus
prodest,
si
res
magnas
et
claras Dei
gessisse
inortui
qui regnavit
sfes
abstiue cognilione vcri
iiitcr \cn;iiultiin inufafa iii Asia, veste, relictis (oniitibiis. cri;ilitiiuliis a[)U(l tign;-
sunt
? et
nunc eorum aninue aiuul infcros cru-
bomines
in vili fugtiiio [iciiioctavilincogni-
2[)',
VU
II
ANXUS
4.
CIIRl^STI
4(1
tiis; fl <'oiiihil)i'iis, (ic seipsi) f;itii|ii;iiii ilc
iiKcro
;iiiiiuaiifia,
posfremo .Vdam erca\it
et insutllavit
licrciinctiiliis ;isl;iiilcs
al)
omni;i
(]iul>
tcccral iiiaia
iiivcutus,
in euni sjiiiaculum vifa', ef posiiit eiim in para-
cis ;uiili\il. ^l;iiic
(Hiicsiliis
;ili]iic
diso dclieiarum, et fecit adjutoriiim simile sihi

Evaiii ex costa ejus educt;iin, ct
()u;i
(iiiii
Acslcni
;iil;il;iiii
ol rcjjîuiu oriuiliiiu
vidissct
data
liceiifi;i,
Ijatc,
\i\(.\u\\, ])iirpiirfi)n,
qwim
ut jiriinum indui,
et
))osseut
e;cteros
)ilauf;itionuiii
degustare
reruni
(lc
mc
m'si har nr)cte
nuiujumn audivi ;
frncfus, uf abstinerenta plaiita ]irudenfia!(scienti;e
Aiiiiiisliis
iiukIiiiii
uinrlmi V;iro idcirco sciiisuiu siipra

(lolcrc
;iichat,
(|iii;i
boiii
et maii)
uou
cssct a
(iuo
pr;evaric;ifi
essent, ex
imperavil et ainbos cum paradiso dejecit, atque

;
\criiiu ;uulirct.
ii;il;i
Ad
|);iu|icrcs
iiliilosojilios
rclc-
cst in(]uisit'io vcri, (lui
iiropterea saiiieutia'
vcritati
serviuut;,
et
humanum geuus morte damnavit jussitque lahoriosam \itam et tcrumnis plenam agere. Ab
,
;iiu;ilorcs
vocautur,
(jui, si
iiui;i
uoliiiit deciiii. 'luriic cst euiijuc
liomiui errare,
iutel-
ma.xime regi,
liît,
per sei|)sum iiou satis
projiagata ercatura rationalis. (Juae cum rursus animo rehelli diviuam majesfatem contemneret, et in \itia quoquc ))rolaberetur, aqualiis
jirope
liaheat magistros (juos iuterroget.
rum
aliis
dilu\io deletaest. >'oe
cum
conjuge
et
sex
Tautum
i;,Mioras.
iilaceat audire, ut i)udoat, disccre (juod
animahus
in arca
salvatus est, et ab his
Tria suut
liominum
^ênera, ut inîuit
llesiodus, ]irimi et u|)tiiui,
(jui
sese jicr
ouiiii;i
uoscunt
ciiltaut
il)si
iii
:
liis iiro.viiui (]iii rccl;i
luouentibiis aus()ui
:
prorsus d;uuuandi suut, \idenl, ueîue videulibus crcduut

tcrtii
irmiuc
scd nulla
I>c-
rc iiericulosiuserratur, ()uaiu in liis()ua', ))erti-
homines, qiii modo sunt et postdiluvium originem ducunt. Tres tilii Noe, Sem, C.luini el .Ja))lict, rcdeuntihus aquis in locum suuiu, humanam gcntcni reparaveruntadeo, ut tradatur iiriusquam Noe moreretur quatuor millia liominum ex suis etfiliorum lumbis exioiniics
fiieriint,
ueiitad fidein, ucijuc utiliusinveiiilurvcruiu.

clc
visse, cx ()uil)us cti;iiu iiiiqiii cnierserunt. Nini-
adAutiiiatrumdeAlcxandroscribitArislotclcs
iiro
monens, ne
iiilct
tot c.vcrcitibiis, \ietoriis(]uc, et
broles filiiis (lliaui, ef (]ui cuiu eo, in eontumeliam Domini. turrim nabcl icdificare ca-perunt
:
subjiifiatione orhis
tcrrarum yloriclur, scd code Dco icelc coynoseat, uon

etliicis
;
iii
ca divisiiiu
esl
hihiuiii
iiniversic terrLC, et
(luod
si
(]uis
iiiiuori jiloria
diizuus est, ()uaiu i)ise )iro tautis

sa-
ichus
iicslis faiita()ue )ioteutia, cl iu
|iicntcm, in()uif, essc aiuicissimum

;uileiu iie;;io
csf
Uco
sa))ieus
existimaudus
iu
liis
est, (lui
a rcefa tide
alicnus
\ero, quic sunt tidei,

iic(]ue
ue(]ue
li;ine
fuiis lcyiler satis iufellexit,
tu
iu
iist)ue
dicm
<i
satis didicisfi.
55.
Au
sequi \elis,
()uaj
ad te disceuduin parati
eris
lciuuit,
vero recta moiienteui audire et si \ero lucc tuturus dies osfcudet scribimus audicris, signum erit ad
:
confusionc iiujiedilum oims. Secuta est pcccatiiiu pessimum Peutapolitana subversio, et Abraliam et Lotli inventi religiosi, in semiiic Abraliaiii hcnedicta; sunt geutes, et circumcisionis )iactuni cum eo percussum est: fuitenimjustus ct iilacuit Deo in o)ierihus suis cuni lilium Isaac (li\iiio imperio iinmolare non dctrecfasscf, ne(lue Isaac patris \iain deseruit, cui natus est .lacoh, qui alio nomine dictus est Isracl ct huic duodcciiu lilii lucrunt, a quihus duodecitn tribus
:
('iiianarunt.
Iscognitoquod Joscpb.quemputabaf
ad cuin migravit
:
si
feceris
:
()Uic
monemus,
extinetuiu,
rcliquis
cst illic
magnuset potensessetiu.Egyptocum
inulti])Iicatum
nciiio sapieus councmo cst, (]ui nolit esse ueino odit \eruin iirimus sa))ientiic gradus est saiiicns
))roculdubio sapieiis
:
tiliis
Judccorum semeii, elin gentcm

,
magnam
rex
cum
crevisscnt Israelitic
surr(?xissctque
iiolle errare, et
verum
()uaiu libenfissime audirc,
maxiiue in his rebus, undc hoaiini csl salus, sieiil esl reliyio, ()ua' ordinatur ad a'leruain si \itain. Audi ergu vcruiu ciica religionem
:
noii scribiiiuis \eiuiu, ;irgue scribeutes,
(;f
dcs-
picc
iiisi
tauquam
stultos
scd
iioli
lalsum diccrc,
opcra ejus ignoraret, gra\issiinis laboribns ojipressi sunt, et eonlumeliis innumerabilibus alfecti ef miscrante Deo per itianus Moysi et Aaron scrvitutem cflugerunt, et per annos sicco \estigio lUibro-Mari tnijccto vifam iii descrto ege()iiadraginta cibo ea^lesti
alius, qui Josepli et
;
cogiio\cris lalsuin
;ih iuifio
cssi;, ct
\issiiuc
iiuindi
uarrabimus !)rcus()ue ad ohitiiiu Saha:
riiiit, ef
circa
monfcm
Sinai di\iiiain
Icgem
iu
lahulis l;i])ideis ;iccc))erunt. Ac(]iiisita cst terra
loris Clirisli iioslrie legis arcaiia
deinde
ali(ju;i
promissiouis, sed uoii tota in
manu
Moysi. l*ost
et
dc
fu;i
lcgc dicciuus, eaijuc coureremus

(]u;iiiliiiii
;id
iini-
obitum cjus
iiiir;ibilia
fiicriiiit
opera Josue,
cciu. ct
iiuir(]iic,
intersit
ostcudemus, cou;ihi(i;tl)itur,
(iiuuitum
cx
;ilto
liicem
fibi
.ludicum, inter^juos ctiam proplielffi clarucruiit, \iri cxcclleutissiiiii. Successerunt dcinde reges
ct alii iirophefie iu
lcsti
osteudere, per
in
(iiiaiu
possis ad eain
\('uir(!, (iu;e illiimiiuit

lciii
liiiiic
lucem jieromnciu liomiuem vcnieniii
populo Dci,
el iiou
sine coe-
iiuiuine couservata cst gens Hebraâ, et))ro-
")().
Cum
ct
uuiiidum. creassetDeus
ct
piiiKipio cielumcf
et
lerr;uu
lueem
solem
liiiiam,
et
ali;i
l)lictie quideiu inler))retali legem saluhria tiadidere prsecepfa, \irtufem extollcutcs et \itia elliilniinaiifes, et nuilta jicr illos scripla suut di-
si(ier;i, cl iihuitas, et
herhas, el volucreset pisecs,

reptili;i
\iiiitiis
cl
(|iiadru|)edum genus inexterminabile, utseriin ("rencsis ))rincipio,

;ic ;ic
;ili;i
buere
rcvclata, (]uic de futuris notiiiam ))r;enontameu ]);iuca pcrpcssi advcrsa Judaii,
liiliir
cuni legem Domini eontemncronl, et in tradi-
PTT
II
ANNUS
(li"|pri
'i.
CIIIilsTI
'\i<\
J!!,')
tionibus Palriiin
ikui
iif.iiiiaiicriMil.
iiiil
;illcriiin illii(l(!sl, ijiiia

Jitdii, ucqiic ilnx
(lc
nnn nufcrelnr
c/iifi,
acci^lnnnili:
eos
Cliakhvi,
el ia
scrvituloin
nHlcgcruiiI,
cl
:
fcniorc
iit
;iil
iloncc vcniat qni

diciiiil,
ruinc Syri,
nunc /Kgypti
in oos arnia vortcrunt
niiUcnrliia cst, sivc
Cli;ilil;ci
:
Messias.
Sanrliis.
multa' fucrunt eoriini lannitatcs ac niiscri;c, scd
Iriliiilalioncs, iniilla'
clc
ca-
.Vllcrtim
cst
qiiod
Ciini.
vcncrit
oniniliiis
lilicravit
Sanclorian,
vcssii/jH nnctio
vestra. Ilis valiciniis

Clirisli
cos Doininus, cuni ad

rcdicriinf,
Dcum
claniavcrunt,
ct
pncdictum
siciit
fiiciiit
est
in
;i(lveiitu
,
.luda'os
,
cl
cl
cor conlriliiin cl liiitola mcntc non dcspicit divina majcstas. miiiatum 57. Haic, ut arlMtramur, conHniini.i lilii noliis(|uc snnt, cl in Alcorano Malioniclco iiia;.;iia
(|iiia
rcgniim ;imissiiros cssc

cl lactiim
cst.
ct
saccrilnliiim
([iiod
Kcgnnin
;
.liiil;cnriim
Iduniici
;icceperunt
rcgiiaiilc
iKimijiic
primn
Ilcroilc Aiilip;ilii lilio, gciicri! Idiim;c(), cl

Cliristiis (!x
.\l;iri;i
ex partc contineutur.
David, ct Salomon,
K/ccliicl,
ct
Verax
Isaias,
igilur
ct
tuo
ct
;iliciiig(!ii;i,
virgiiic
naliis esl,
nostro judicio lcx Judaeorum, verax Moyscs, ct

et ct .Fcrcmias, ct
Dci filius, veriis Dimis,
(>t
vcrus
liniiin, (jiii
saccr-
dntiuin .ludicnriim
l'(!lrn sibi
;iil
Clirisli;mns
iii
liMiisdilit,
Daiiicl,
vcraces
omncs
ijiii
iudplicla'
siicccssorc rclicln,
ijiicm 1'nnlilicis
Domini, vcra
in
.Iiida'iirnni lidcs,
antc Clirislum
f;iiilcs,
maxiiiii
potcslalcm
lr;iiisfiidit,
ncqiic
iiltcriiis
lcgc manscruiit,
mcndaccs onincs
iipiid .liidicos
|iastor;ilis
ail
oviiim ciira pcrmansit,

:
(jihT
coluerunt idola. .\olus antc Clirislum snliim Deus. Mliil iiucusque contcndimiis conccdis inec, nisi fallimur, omnia in liis, c|u;e sciiiiunlur discordia crit. Scd nns in liicc anibulamus, neque offendimus ad lapidem pedes nostros, et, ne dc civtero fii (juoquc olVcndas,
in
.ludffia
: :
dicciilc
Domiiio
1'i'lriim
Pascc orcs nicas
pastor ipsc bonws ct 1'ontifcx niagnus Clirisfiis
pastorcs dciiiccps, ct poiililiccs Clirislianos, non

.lucheos, css(! consliliiil, (|ii;inivis
1'clriis
ct
alii
pliircsex.kukcis, iion aniplitis
.liulici,
iii
summum
pontificium acccpcrtinl
(iotium
(liccntc
titqiic
liunc modiiin
magnopcrc cupimus lumen affcrimus. Tu

,
cl
niUa
iic
dccipiaris
cs,
.ludaica ccssavit unctio, cl transl;itum cst s;iccr,
crcatiira Dci
ct
ovis
quo
facto
ct
lcx
:
ipsa
translata
est,
ejus sed errabunda cxtra caulas in alicnis pascuis, procnl ab ovili Dominico letliilcrum
Apostolo, quia
niiiltilari;uii
Translato
sarcrrlotio,
ncccsse est nt lcgis ctiarn

igitiir
qiii
Iranslatio fat.
Dciis
carpis
boiii
ciimm
pastoris
et
pcstifcra alcris
(|iii
licrba
nos
iiiiillis(|iic
inodis olim
exemplo,
rclictis
uonayiiita
p;itribus iu
proplic^tis lociitiis fucrat,
novissimc
novem ovibus
lutis
in deserto,
nnam, qua; abcrrate
pcr filium suuin, (|uem constituit lucrcdem imivcrsoriim, per c|ucm

fc!cit
verat, secutus est, tc qua^rimns, et in
optamus
,
rcducerc. Dolcmus
nobilitatc
viam savirum
et saicula, aliocntns
bomincs novam
."iO.
<'
lcgc^ni cdidit, et
nova
iii
clcclitpr;c-
majoriim illiistrcm, gcstariim rcriim f^loria clarum, impcrio magno pra^dilum ct pluribus natiii;c (lotibns eminc-nfcm, non Incedcre inviis Domini, non nosse compamaiicbita ejiis, non esse in lcgc sii;i
cxceilenfcm
,
:
ccpta,quil)us servatis vitam mcrcntur icternam.

Iii
tcmporc
igiliir, (jtiod
allissiiiio
Trinitatis concilio ietcriio fiicrat dcfinitum, rc-
gnante apud Hebrreos Herode, imperante apud Uomanns Aiigiisto, (|uicsccnt(! miindo, ct ad-
timiir
tiiii,
ct
tuorum subdiloruui
crrare, cnjiis
:
infelicitatcm
ncc;
te
ventum Domini
sfficulis
miriibili
ct
,
inaiiditii
prioribus
dcpioramus, qui tecum pcrcunt,
cre-
dimus libenter
csse confidimus
te
naturam bonam
tc rcliiict
:
ignorantia veri
tiii
parentes et seipsos perignorantiam dcccpcre, ciini |irogenitoribiis laiieris, scd timciida cst Scriptura qu;e
ait:
missiis cst (Jabriel pace lionni;iiilc angclus dc cn^lo, qiii .M;iriic fcliccm coiicc]ilinncm ct sacratissimum parlmii ;iiiiititiliarct scd antc prfECursor natus cst .Inamics, qiii jRcnitentiani pra>dicar(!t, ct viiiiii Dnmiiin pr;cj)ararct.
;
hjnornns
ignor/ihiliir.
Uuod
si
Conccpit virgo dc
gclus,
ct
Spiiilii,
ut
pr;c(li\cr;it
aii-
cfpteris in rebus prrecipuani ciiram, cxact;im diligciitiam, siimmum studiiim ;i(lliibcs, nc quis
bilbit
lc,
scrvala
digiiitatc
virginitalis, liliinn
(!t
simul ctDomiiiiim pcpcril.

S;ilvator ocl;i\o
k;il.
i\;itus cst Cliristiis
circa rcligioncm polentissilnc
ciir;iii-
.I;iiiii;irias, ct
in
ipsis
ka-
diim
cst,
nc fallaris
(|ii;iiitn
iii
qua tanlo cauliorcm

rcruni
te
Icndis circumcisiis
Iic;iiu
.lcsiis
cst,
ct Jiixta
vocciii
;iiigc-
cssc (qiortct,
in ca
ciim majori pcriciilo

igiior;iiilia, li;cc
;ippcll;iliis, (|ui s;iliitciu

I'liiriiii;i
;ill(ilil
liu-
(l(!lin(iuilur. C;clcrariini
iiiimo
generi.
;
{\c
iiil;inti;i
S;iI\;iloris
qua' sunt tcinporalia, in lioc s?eculo îdiiiicrc

potcst
;
scripta sunt
iicc diiiiititii cst, ijiiin

plcti;i fiicrit
;
oninis ietas
rcligionis crror altcriiis vitic bon;i, id

lclicitatcm cripit
:
signis ct niir;iciilis
sed Kcclcsia'
ea fantiim rc-
cst, aiiiimc
quod
iic
lilii
;ic-
iiostrie gravif;is, ct ;icrc Jiidiciiim
nobis aures et fidein prtestiteris, facilc adjnnicnto criinus. ."8. Audivisti ca, qiuc dc vclcri Tcstamcntn nunc dc novo agcndiim cst, in (|iic) diximiis plurimum discordamus. Audi (|u;c subjiingimus, sic ct tua^ legis tcncbras odin liabebis,
cidat,
si
:
cipit,
apocryplia |)r;etcrmittit. Diiodccimiis Salvatoris anniis nicmori;iin liabct, (|iii;i tciii[ihiiii iiigrcssiis ciim lcgis docloribus
qua; certa sunt,
dignilatis
ostcnciil
illc
dis|nit;ivit, ct
aliqua ex parte splendorcm sna; sed circa trigesimum an:
num
z;ivit,
fiilgor
jileniis
ul spcramus, et nostrie lucciii ;im;ibis. Diio

vctcri
iii
liiiptizatus cst a .loanne, ct
emicuit timc cnim .loanncm ipsc bapli:
Tcstamento vaticinia rcpcriunlur, quoriim
ct
patcriia
vox audita
csl
Ilic est filiiis
2or.
prr
ir
anvcs
'\
fHRISTr
1'i(il
meus
cUlectus, In
quo mihi complacui.
(lonvcrtit
aqii.im in viniim, clinnumerabilil)us coruscavit

iiiiraculis. Klcf;il sibi (liscipulos, (jiios
mutuamur. Vos Mahometi et Alcorano ejus fidem tanlummodo adhibetis, et homincm mortuum
sine conteste, sine ratione,
([uiniini
:
vocamus
mentes
et
sinc miraculis se-
Apostolos, ct circumiens rcgiones,
et
liomiiium
lacicns
ct
corpora sanavit a>f,n-otantium,
nos vivo credimus, \ivit cnim vestro tcstimonio Cliristus; nos Deo pra?stamus alires,
;
i|(sc
quse docebat, toto triennio pnBdi-
et signis, et rationibus
niis.
sacris
ducimur tcslimo-
cavil Evanjiclium, per Judffiam ct vicinas ])ro-
vincias beatissima vox ejus intonuit, quae vita
tum
liominum esse deberet ostendit, et prsecepta \ctera innovavit, tum nova prioribus uti-
liora instituit, abdita et obscura,

vetcri legc,
quK
erant in
multa revelavit,
et
absconsos Prode se prtedicta

sanctif Tri-
nos audics, monstrabinius breviter nostra; legis splendidam lucem, el tua^ obscurani caliginem detegemus. 60. Sed opus est piis ct altentis auribus quando fidei sublimitas attingitur et magni Dei panduntur arcana ssepe jocis et inanibus
si
, :
Uuod
plictarum aperuit sensus, et

tuerant,
nitatis ostciidit, et
(ju;e
labulis
le
[^rajsentcm adliibuisti, ct lcviores au-
palam exposuit, mystcrium
divisli narrationes,
unitatem iii Trinitate monstravit, docens tiini Patrcm, tuin Filiiiin, tuin Spiritum sanctum divinis lioiiuribus [)rosc(|iicndum, cl
iioii
non cst ciir li;cc gravia contemnas, aut eanosse recuses, ex quibus tua pen-
det salus. ,\on est aiiima nobilis, cui noii insit

verilatis
fieri.
nmor
non
est lionio, qui nolit salvus

cs,
lios Ires
unum csseDeum.
suain,
l^rsedixit
Audi ergo qui generosus
audi quae
lc
modo mortcin
vcrum
etiain
jjenus
salvare [lossuiit. (juid est intcr Turcos, ct

dissidii
(^>liris-
mortis, el (|uod tcrtia die resurgeret, ct
quod
fiue
tianos controversi;e, in qiio simul coiiteiidimus

quffi
ascensurus in coelum rediturus essct

sa^ciili
in
causa?Sane
noii alius discordia>
jiidicarcvivos etmortiios.
Comprehensus
citati
cst, siciit
ipse voluit, et traditus Pilato iira'sidi,
qui
eum
neci daret; testes in
eum
sunt,
quia circa divinilatcm non eadem Patrc, dc Filio, de S[)iritu saticto contendimus, hoc est prffici[)uum dissidium,
loiis est,nisi
sa[)imus. Dc
nec inventa est mortis causa, qiiia [)cccatum non fecit, nec reiiertus est dolus in ore ejus. Maximum crimen objecerunt, quia lilium Dei se
fecit et
est,
([uo sublato, facilc
omnia contemnentur.
sit
Altin-
genius
61.
liffic, et,
quie
inler nos
de divinitate
dissensio, latius
regem
dixit.et propter veritatem occisus
Nos
in
exponemus. Deo Ires dicimus personas Pa-
crucifixus atque se[)uUus, et juxta
verbum
suum
resurrexit
mortuis
et
quadraginta
diebus cum discipulis commoratus, cuin eos confirmasset et corroborasset, atque in orbein irejussissetEvangelium disseminaturos,taiidem
illis elevatus est, ct nubes siiscepit ab oculis eorum, ascendit ad coelum, et sedct ad dexteram Dei Patris, et inde ventiiriis estjudicare vivos etmorluos, et redditurus unicuique secundum opera sua. Interea Spiritus sanctus ab eo missus omnia sug!.',erit Ecclesia;, qua? necessaria sunt ad vitam a;tciiiam. Ha!C nos htec est fides Chrisliani firmiter credimus cunctis gentibus prffidicamus et nostra, quam Ikbc ab A|)Ostolis impartiri oniuibus cu[)imus successoribus per fideles maiiiis iinet eorum mutilala cl iiicorrupta ad nos usque delata sunt. Ha'c vos Turci, ei Saraceni inagna ex parte negatis; et si enim Christum ex virgine natuni, et sanctum virum, ct Dci tlatLim, et prophetaiii maet gnuni, el mirabilium o[)Ciuin elfcctorciii adhuc viventem conlitemini Deum tamen etDei Filium esse inficiamini, nec sibi nec sancto Spiritui divinitatcm conceditis, et Trinitatem personarum in divinis respuitis, et Christi mortein deridetis, qucm translatum et alium sibi siminec cjus lcni loco suo intcrfectum arbilramini adventum in extremo judicio expectatis, et alia non i)auca Christiamc legis rejicitis, et plurima crcditis ([UFe a[)ud nostros risu digna vidcntur ct quai non dimittemus intacta. Et quie nos credinnis non sokim ex nova legc, sed ex veteri
trem, Filium, et Spiritum sanctum, \os unam tanlum, quaui ncc Patrem nec Filium dicitis, sed Deuni tanlummodo appcllatis, et hunc uni-
cum
nium
esse dicilis creatorem ca'li et terra;, ct

([ua; in eis
om-
sunt. Nulla est de unitate con-
\identibus
tentio,
non
:
lateiit
:
nos \erba Moysi dicentis in
eum
Audi, Israel, dominus Deus tuus unus rst et rursus in lege scriptum est Ego sum do?ninus Deus tuus, qui eduxi te de terra JEqypti : non erunt tibi dii alii prxter me. Et Eqo sum qui sum et si quxsierint rursus nomen meum, vade et dic cis: Quiest 7nisitme ad
exordio legis
:
vos.
Etin cantico Exodi dicitur
Dominus omni-
potcns
nomen
et
ejus.
Deum,
et
unum
Qu;e tcstimonia unum esse Dominum manifcste dcclarant,
unain jiotestatem, et iinam naturam. Nomen fatcmur idcm, quod \os ha!c amicitia cst alque concordia, nobis unus Dcus est nam Deus nadominus potestatis nomen esl nobis turffi
: :
unum. Dicitis princi[)ium omnium reruni esse Dcum, uos idcm alTumamus iii quo igiturdis;
Multa sunt, qu;e de Deo aliter Chri\os stiani dicunt, aliter Saraceni seu Turci Deuiii corporeum dicitis, nos incorporeum vos fortuita esse, qua; hic in terra geruntur, arbitramini, nec curare de liis Deum, nos gubernare cum qui crcavit omnia non dubitamus. Vos Dcum Patreni in diviiiitate negatis nos Patrem et Filium cognoscimus. Vos Spiritum sanctum nos ponimus et ex divina majestate rejicitis
sciitimus
?
; :
;
vcneramur. Millamiis
ali;i,
lioc
aggrcdianiur.
iii
(]uo plus ]iondcris cst. iNos (^hristiim Dci
liliuiii
I-n
II
ANNUS
4.
CHKISTI
cst
:
14(11
297
dicilis
vos
ncgf.ttis
uxorem
posset
;
liabet
(juocl
c[ui
mundus,
tate
ciir nogatis? Sanc (|iiia ncc Dcus, cx (jua filium procitiare si uxor fiierit filiosc|uc gcnucril, unius imperio rcgitiir, in plurcs
;
Enictavit,
inquit David
cx persona Dci,
cst
cor
mcum
vcrliHin.
buninn
hoc
quod Dci
divisus doiuinos, diu starc
non posset
in iini:
concordia
(juis
cst,
qua; scrvat imperia
in
[ilii-
ralitate discordia, ([u;u
maxima rcgna
vajcors,
subvcrtit.
Sed
tam
rudis,
tam
tam dcmcns
:
(^liristianus cst, ([ui
gencrare
Dcum cxconnuhio
Non sumus
ct [lermixtione fccmiiue arbitretiir
adeo liebetes Cliristiani, uttanlum ncfas admittamus. Saraccnis suaderi hoc posset, c(ui D(!n et
corpus, et caput, ct manus, et caitera meinbra conccdunt. Nos Deum spiritum esse asscrinuis, incor[)orcum, imiuortalem, a-ternum et iiiccunprehensil)ilem, c[ui duni sei[)suiii intelligit, in mente sua Verbum concipit, ([uod nos Filium Dci csse dicimus, ncc aliud est in Deo scipsum
Filium dicimiis, ct unigciiitiim Patris scterni, non ex carnali conjugio aut humano complcxu, sed ex cordc Dci, lioc cst, cx iiilellcctu jiroductum asserimus ct rursus Filius meiis es tii, cf/o hodic (jcnui tc. IIodiic dicit, quia Dco nec hcri prteterit, ncc cras inimiiiet, sed kodie semper adest, cui [iricsentia sunt omnia. Iterum; Antc lucifcrum, in([uit, rjemd tc. Ut inlclligas ([iiianon lo([uitur de Saloiuone David, scd Dciis Patcr dc Filio Dco, qiiia aiite Lucifcruin ncmo fuit, etenim in libro Saîicntia; lcgimus Sapien;
tiam, quffi Dei
filius
est,
dicentem
conccpta
Nomlum
:
crant
abi/ssi,
et
ego
jam
eram
ante
montes
est,
et collcs ec/o
parturichar ;
nunquam enim
:
Patcr sine Filio
quod
in
fuit, nec sine Patre Filius. Et lioc Evangclio in([iiit Joanncs In prin-
nosse at([ue intelligere, ctenim in Deo nisi Deus
quam Deum esse, nihil Deum autem cujus est

: ,
Verbum nominamus Patrem

62.
et
processum
ipsius Verbi generationem Filii dicinuis.
Nec
veritas
hsec
:
de Verbo Dci apud

gentiles |)Iiilosoplii
Christianos tantum illuxit
ante Christi adventum eadcm, ([utc iios asserimus, nonnuUi affirmaverunt, si quidem Platonici in suis libris apcrte dixerunt, quod in princi[)io crat Verbum, et Verbum crat apud Deuiii, hoc erat in principio ct Deus erat Verbum Deum, omnia pcr ipsum facta sunt, et sine apud ipso facliiiu est nihil, et reliqua ferme omnia comprobant de Verbo Dei, qua> Joanncs in Evangclio suo Iradit usque ad incarnationcm Verbi, quam ignorant; quia nondiim iiatus erat Christus, et alta legis mysteria absconderat Deus
:
Verbum, ct Vcrbum cratapud Deum,ct Dctis erat Verbum. Qua; mysteria profunda et alta cum non intclligcret Arius, ncc itahometes comprchendcrct, negarc maluit Dei veritatem, quam suam ignorantiam confitcri et suas ineptias imprudeiitor ingcrcre, quam aliorum sapientiam humiliter discere. Stulta ha;c et damnosa pcrtinacia est; Deo enim et prophetis oportet crcderc, ct si quid est ciijiis rationem uon capimus, debemus cum Paulo diccre (dtitudo divitiarum scientix et sapientiee Dei
cipio erat
:
!
quam
incomprchensibilia sunt judicia

!
cjtis, et in-
vestigabiles via; ejus
Fatentur jurisconsulti non omnium, qu majoribus suis instituta suiit, rationem rcddi
a sapicntibus hujus sa3culi,qua! revclavit parvulis. Quod igitur Platonici Vcrbum Dci nomi-
nant, et
Deum
esse dicunt, nos Filium

et
vocamus
cx
Deuin esse fatemur, nec ruinam mundi cx Filii generatione timemus, quandoquidem unus dumtaxat Filius est Patcr et
Deo genitum,
Filius
una voliintas, una majcstas, nec Verbum conccptum ab iiitclsunt,

potestas,
63.
"
unum
una
lectu concipiente discordat.
Obscura
licec
videbuntur:
at si voles,
prajsto crunt, qui
lumen affcrant, etapcrtissiiua omnia reddant. Tu soleni huiic corporeum cerqui noctem abiens efficit, redicns hic a seipso lucis producit radios hac productio gcne:
possc, et tameii legi parendiim esse, qui sinc causa condita non fiiit ([uaiito minus arcana Dei licet agnoscere plurim;p sunt occultsc causa;, ad quas nulla potuit curiositas hoininum pervenire sicut oculi noctua; ad solem, ita cl noster intuitus ad ca qua; sunt divinitatis. Non cst crgo mirandum si iieque generationem Filii, ncquc Spiritus sancti processionem neque Tri nitatcm in divinitale intcllcxit carnalis homo, vel Arius, \el Maliomcles sed illud in eis damnabile ac detestabilc fiiit, quod sacr Scriptune divinisquc testimoniis non acquicverunt ? Nam quid opus est arguincntis, ubi Deiis ipsc loqui: :
tur
nis,
G4.
Dc Pythagorccis tradilum
soliti
est,
([uod in
;
disputando
erant dicere
ipse dixit
ipsc
ralio qua}dain est in sole, et radii
filii
solis
non
autein erat Pytliagoras, tan([uaiucjiis aiictorilati
inconvenientcr vocantur :qua; similitudo quani\is multifarie est inepta [nam solis plurcs saqê videmus radios, et Deo unicus Filius] in eo tamen convenit, quia una est solis ct radiorum
substaiitia,
et
non
una
cst
Patris et Filii
divinitas
atque essenlia, ([uamvis coiu[)aralio coriioralium rerum nulla salis cuni diviuis a;qui|)arari potest. Sed accipe tcstimonia, et qua; ratione 11011 capis, cedc auctoritali. Vetus Testaniciiluiu
ctJudtcis ct Christiaiiis et Saracenis
A:ix.
quanto miiius Deo, qui mcndax ?Sed negahis verax hffic esse Dei, qua; asscrimus, testimonia. De liis uunc de Spiritu sancto posterius disseremus agcndum est, cui tua lexdivinos honores abrogat non cst hujiismodi erroris Mahoinctes inventor Arii et .Maccdonii haicolim dcmentia, sed eorum virus apud jÊgyptios et Arabes aliliccret adversari,
est, et
omnis
lioino
([uando
latiiit,
ct
[lostreino
aiiclorc
coinmunc
ct luagistro
cjus Scrgio, latc
dilVusum
Mahomefe est. Ne
3S
Toiiis
.\.\IX.
riAVx.
.\.
298
VU
:
II
AXXUS
/(.
CHRTSTI
l/|(;i.
movcaris diim vora loquimur cavc no sequaris discc Spiritum sanctum csso Deum, ct c;rc(is tcrtiam in Trinitatc personam. " Dlximus paulo ante, Deum Patrcm, dum
:
Patri ct Filio cosequalis et coBeternus. Et quia
omne quod
conciperc, et Filiuni gisequitur adjicimus, cognignere; nunc quod tioni adnexam esse appetitivam quamdam opese cognoscit,
Vcrbum
suhsistit in natura intelligihili apud nos persona dicitur, a|)ud Graecos liypostasis, consequens est, ut tres pcrsonas in divinitate ponamus, quia tres sunt suhsistentes Pater^ el
Vcrhum,
et Spiritus sanctus, ncque personas dicimus esse per essentiam diversas, sed per
rationem, cujus principium voluntas est inter operationes vcro, quas voluntas producit, prfficipua est amare. Adhibe hic aures et mentem
:
solas rclationes distinctas, qufc ex processione
Verhi et amoris proveniunt.

C").
Atque
in
hunc
modum
Christiana relj-
erigc, in
Deo perfcctam
ct
ahsohitam
fateri
co-
gio divinitus illustrata distinctas tres personas

confitctur in divinis,
gnitioncm oportct, ct amorem pari modo, cujus processus per appelitivam operationem expri-
vam
mitur, sicut et Yerhi generatio per intellectict alia est operatio qus inlclligit, alia qu appetit intellectiva exliis completur, qua? sunt
; :
non trcs Deos, sicutMahometesfalso opinatus est; sed Patrem, et Filium et Spiritum sanctum esse ah a^tcrno Deumasserimus, nec tamen ipsum Patrcm qui Filius est, ncc Filium qui Pater est, nec Spiritum sanctum
(jui
quodammodo
dicimus esse
accipit
:
in
ipso
intelligcnte,
nam
sicut
Pater
est,
aut Filius
una
est
sensihilia in sensu,ita intcUigihilia in intellectu
ct Filii et
Spiritus sancti essentia, in
enim Patris, qua non
appetitiva autem complementum secundum quemdam ordinem vel motum

sui
est aliud Pater, aliud Filius, aliud Spiritus san-
ctus,
ad
eas res, qua? ohjiciuntur appctitui, et occul-
tum quoddam principium
motushahct; ea
quamvis in personis alium Patrem, alium alium Spiritum sanctum, divina docente auctoritate, dicamus. Nec similitudo in
Filium,
his, qutc creata
vero, quai a principio feruntur arcano, spiritus nomen acceperunt, namque ct ventos spiritus
sunt,
summse
deest Trinitati
ait,
;
Invisibilia
Dei, sicut Apostolus

virtus ac divinitas
dicimns, et in Scripluris proccllarum spiritus appcllantur, quia non apparet afflationis spiritus initium respirationem etiam et arteriarum motum, ah intrinseco ct occulto principio manantcni, vocamus spiritum, atque hoc modo,
;
facta sitnt intellerta qitoque

in
ejits
conspiciimtar
;
per ea quee sempiterna
relucet quippe
anima nostra quaedam divinai Trinitatis imago est cnim anima nostra suhstantia qucC:
dam
incorporea
sive
et
ratione prsedita,
et
actus
congruenti quadam
similitudine,
quantum
di-
vina humanis vcrhis declarari possunt, divinus ipse amor a Patre Filioque procedens Spiritus dictus est. In nobis duplici ex causa procedit
amor, aliquando ex corporca et matcriali natura, et is plcrumque immundus est, et menti noxius aliquando ex ipsa proprietate spirituaet ralioni lis natura>, cum hona intelligibilia convenientiaadamamus ethic purus estamor,
: :
et laudabilis, et
"
animcB salutaris.
Deo corporalis amor seu materialis locum non hahet, sed ille tantum repcritur, qui
In
forma organici corporis, quse, dum corpus movet et regit, sui meminit. se intelligit quihus in rehus qu;cdam apparet et se diligit trinitas memorise, intelligentise, et amoris, et tria hrcc ad seipsa referuntur, quia non est amor sine memoria, nec memoria sine notitia nam quis meminit aut amat quod nescit ? inseparahilia sunt hffic a semetipsis, et tamen quodlibet eorum ct simul omnia una essentia sunt, et una vita in anima una. DifFerunt quia memoria non est intelligentia, velvoluntas: nec intelligentia voluntas, sive amor. Quod si diligen-
quidam
simplexest etnitidissimus.etpurissimus, quem Spiritum sanctum appellamus, nec nos intellcctuali sanctoamorequidquam prosequimur, nisi quod intellectu concipimus conceptio autem, ut diximus, qute fit intellectu, verhum est, atque verho oriri. Amat ita necesse est amorem ex
:
ter inspicias, invenies summffi illius Trinitatis

et imaginem quamdam, quamvis imparem; quicumque enim sempiternam et inconnnutahilem naturam per me-
atque unitatis vestigium,
moriam
rcminiscitur, intuetur per intelligen-
tiam, amplectitur per dilcctionem, profecto re-
enimDeus, quod de seipso intelligit, id est, Verbum, quod concipit intelligendo Verhum autcm Dei dicimus Filium Dei, qui et ipse Patrem
;
summsTrinitatis imaginem, non tamen omnino similem, sed qualcmcumque, ita

perit in seipso
ut in simililudinc
magna
inveniatur dissimili-
novit et amat, atque ita fit, ut amor ipse, cui sanctus Spiritus est nomen, ex Patre Filioque procedit, litque cum Patre et Filio pariterDeus:
namsicut divinam intelligere esscntiam diviniet sicut Deus se semper tatis cst, ita et amare intelligit, ita et se semper amat, et omnia amat, suam honcstatem dum amat rursusquc sicut
: :
enim iiomo meminit, intelligit et diligit, non tamen memoria est, nec intelligentia, nec dilectio, sed sunt hacc in eo, et in una suhnon sicut accidcntia in suhjectis, qua^ stantia
tudo
:
etsi
possunt ahesse, sed suhstantialitcr existunt in
Dcus
Filius,
([ui
est
Vcrhum
Dei in natura
divina suhsistens Patri coajternus, perfectus et unus Dcus cst ita ct Spiritus sanctus Dcus est,
:
anima; et unus homo est, (|ui iiahet hsec tria, non ipse est Iktc tria in simplici vero natura, quffi Deus est, (|uamvis unus sit Deus, tres famen persona; sunt, ut dictum cs(, et ipse Deus
:
est et
tres
person;c
sed illud satis ad
rcm
Vn
nostram
sunt.
6(j.
II
ANNUS
/|.
CHRISTI
l'i(]|,
2'J'J
est, (juia tria
Iia?c
aliquo
modo uniim
traditimi cst. Et rursus

Estne Dei sedes nisi Et coslum, ct virtus
Kcperitur et sub aliis nominibus, et alio modo in nostra natura illius summa; et
terra,
?
el ponlus, et aer,
inellabilis Triiiitatis
imago.
Nam mens
:
et notitia
quajdam mens enim noamor sunt vit se, ct amat se, nec amare so potest nisi etiam noverit se, duo quaidam sunt mens et notitia cum se ejus, duo cnim sunt mens ct amor ejus novit mens et se amat, manct Trinitas, scilicet mens, amor et notitia et ba-c tria, quamvis distincta invicem sint, unum tamen esse dicunet tur, quia in anima substantialiter existunt
ejus, et
tria
:
:
:
Propter quod recte inquilDavid Quo ibo a Spiostendcns non esse locum, in iiiio possit fugere Spiritum Domini, qui est ubiqiic esse autem ubique, implerc et continere mundum soli Deo tributiim est. Deusigitur sanclus Spiritus est, qui b;cc pcragit, et futura pra^noscit, et
:
ritu tuo,
mens quasi parens et notitia ejus quasi prolesejus mens cnim cum se cognoscit notitiam sui gignit, et est sola parens sua) notitia)
est ipsa
: : :
scriplum est Responsum accepit sancto, quia non moreretur nisi videret Christum Domini ; non cst cur Deum ne:
pra-dicit sicut
Simeon a Spiritu
tertius est
procedit,
dum mcns
amor, qui de ipsa mente cognoscens se,
et notitia
diligit se,
gcmus, qui Dci efficit ojjcra, non igitur solus Pater Deus est, ncque solus Filius, sed Spiritus sanctus cum Patrc simul ct Filio Dcus cst, quia non adversatur rationi Trinitas personarum in
unitate
divinitatis
cst.
,
non enim posset se diligere, nisi cognosceret, amat enim placitam prolcm notitiam suam, et ita amor quidam complexus est parentis et prolis nec minor cst amor parente et prolc, id est, mente et notitia, cum tantum se diligat mens^
:
(luemadmodum
supcrius
ostensum
Scd jam Trinitatcm ipsam e sacris Codicibus demonstrcmus, ct iloscn ante omnes audia-
quantum
rationalis
se novit et
quanta
videns
cst.
Considerat ba!C
una essentia contemplationemCreaconcurrere.extenditse ad toris, et intelligit unitatem in Trinitate, et Trini-
bomo,
et
tria in
mus, cujus bKC sunt vcrbain capitc libri, qucm Gcnesim nostri vocant In principio creavit Deus ccelum et tcrrum; terra autem erat inanis etvacua, et Spiritus Domini ferebatur super aquas.
:
Tria
commcmorat, Dcum, principium,

;
et spiri-
tatem in unitate, ct unum Deum colit, unam essentiam, et unum principium, sicut et patriarcbae et propbetae atque Apostoli tradidcrunt.
67.
idco iu Deo Patrem intclliginius, in principio Filium, in spiritu Domini Spiritum sanctum, ct accipitur boc in loco principium pro
Filio,
tum
Sed audiamus tandem ipsos,
et divina;
af-
Tecum principium
sicut in Psalmis de suo Filio dicit Dcus in die virtutis tuse, in splendo:
legis auctoritatem, et testimonia in
medium
feramus, sinc (|uibus omnis est vana argumcntatio. Dcum Patrem omncs sacra litterae confitentur, et Dei nomen paternitatcm ad omnia refert, et si Filium dicimus, non possumus Patrem negare. De Filio adducta sunt tcstimonia legis. Ergo ct Pater ostcnsus cst, sicut et Salvator ait Philippe, qui videt me, videt et Patrem meum. Nunc dc Spiriiu sancto quod ccepimus, proscquendum est. In Genesi legimus quia Spiritus Duntini ferebatur super aquas; quis tunc Dominus nisi Dcus fuit? et cujus Spiritus nisi Dei?et quomodo Dei Spiritus nisi Deus? Dcus est quidquid Dci est, nec aliud illi immixtum est, incompositus est, simplex est, et purus Deus. In Job scriptum cst Spiritus Domini fecit
: :
ribus sanctorum ex ulero ante luciferum genui te : atque ita in cxordio nascentis mundi Trinitas
ipsa in divinis personis adducitur.Hic, si placeret, interseri posset dc Hcloim sccuiidum Hierony-
ad Marcellam. Tentans diabolus primos parentes interposito serpente, et suadens ut edant de ligno probibito Eritis, inquit, sicut
:
mum
dii, scientes
bonum etmalum; quod perinde
acci-
piendum, ac si diceret, eritis sicut diviuce personai, quibus ignotum cst nibil. Et cum ejecit
Adam
dc paradiso, inquil
Dominus
:
factus est sicut unus ex nobis.

scilicet, Filio et Spiritui
Ecce Adarn Quibus nobis ? Patri

:
sancto
scd manifcstius
:
cadem Triuitas oslcnditur cum dicitur Faciamus hominem ad imaginem, et similitudinem

nostram; cum ait f.\ciamus ad nostram, plurcs pcrsouas inducit; cum dicit i.magi.nem, unilatcim divinitalis oslendit; ncc solitarius est, cum dicit Faciamls, neque alicno a se loquitur qui,
:
me, et spiracuhim omnipotentis Dei vivificat me. Dei sunt ba^c opera, non bominis, quis lecit hominem nisi Dcus? aut vivificavit bomincm nisi Deus? Est igitur Spiritus Domini, proptcr
quod dictum est in l'salmo Spiritus Doniini replevit orbem terrarwn : et hoc cjuod continct omnia scientiam habet vocis. Quis Spiritus nisi
:
KosTiuM, ait. Duo sunt pluralia vcrba Faciamus ctNosTUAM, ut vidcatur Pater cum Filio, etSpiritu sancto misccrc scrmonem, quem non sono
:
vocis, sed intcllectu
qu;e singularia suiil, quia
Dcus, cui C(elum sedcs

[ledibiis ejus ? et
est,
et terra
:
scabellum
unus
cst
Dcus,
ct iina
:
exprcssa est divinitatis
apud
[toetas
esscntia. Dixerat
DeuMi nniiKiue
ire |icr oiimes,

;
Creacit Deus cailumet terram mox subjungitur Facia?nus ci nostram, ut pluralilasin pcrsonis intclligalur. Idem Psalmista
:
YA lenas tiaclusque maris ca'lumque piufuiidum
canit regius
dum
ait
\'crbo
Domini
ccc/i
firmati
, :
300
siDit,
Pir
et
II
ANNUS
4,
CHRISTI 1461.
in tenebris et veritas
sajîas,
Spiritu oris ejus omnts virtus corum.

dici polest? in
non
est in eo.
Tu
vcro,
si
Quid manifestiiis
riini
conditione coelotres ])ersona! concurrunt Doniinus, Yer:
de tcnebris emerges, et candida luce perfusus, sacratissimainTrinitatem, et cognoscendo
bum,
et Spiritus,
Dominus Patrem
exprimit, in
Verbo Filiuni accipimus, in Spiritu oris ejus Spiritum ilium quem sanctum vocamus et rursus proplieta, ut Trinitatem personarum in
,
:
colendo cognosces, nec adversaberis sacrosancto Evangelio, in (|uo legitur Verhtmi caro factum est.
coles, et
:
68. "
"
cognoscas, ter Deum invocat in benedictione Benedicat )ios, inquit, Dcus, Deus noster, benedicat nos Deus, et metuant eurn oinnes fincs terrx.lnna. Dei confessio Trinitatem exprimit pcrsonarum, et cum subditur, metuant cum
clivinitate
:
Nam
cur, inquit, factus est
Negat tuus legifer incarnationem Verbi Deus homo, et in
ligno crucis passus, qui alio
modo humanum
umnes
innuit
fines tcrrcV,
unitas aperitur divinitatis. In
PsalmoquoquexLivmultum expresseTrinitatem
cum
dicit Fiiio
Scdcs tua, Deus,

:
in sse-
genus redimere poterat? NegattualexChristi necem, et alium suo loco interfectum existimat, nec Deum incarnatum cognoscit, neque crucifixum, aut mortuum. Nos utrumque prcedicamus, quia factus est homo Deus, et passus est, et propter salulem hominis lisec facta esse testa-
culum sxcuU; et postea subdit Propterca imxit te Deus, Deus tuus, id est, Pater et Spiritus sanctus,
et
mur;
cum
sequitur,
prse participibus tuis
mysterium incarnationis aperit, de quo suo loco prosequcmur. Isaias in visione sua clamantia
introducit Serapliin
:
Sanctiis, Sanctiis, Sanctus
Venit Filius ait enini de se ipso Dominus hominis salvare, cjuod perierat. Constabat primi parentis errato omnes homines culpa teneri, clausa erat paradisi porta, nec mortalibus patebat in ccelum aditus decebat summam Dei bonitatem hominem, qui ceciderat, reparare, nec
: :
; ter Sanctus ad tres persemel Dominus, et semel Deus dicitur, quia unus est Dominus, unus est Deus. Et rursus idem vates ex persona Christi loqui-
Dominus Dcus Sabaoth

sonas refertur,
et
miserum esse perpetuo sinere, qui ad beatitudinem perfruendam creatus fuerat: sed obstabat
justitia Dei, quaj pro peccato satisfactionem exi-
gebat
dignus eratinfinita poenaqui majestatem
tur, et dicit
ejus
Dominus meus
misit
et spiritus
ollenderat infinitam, nec

finitam posset redimere
nitas
fuit
homo
tanti erat, ut in:
Dominus mcus,
inquit, id est, Pater misit
me,
culpam
stabat hinc
qui est Spiritus sanctus. Quis hic non intelligit Trinitatem ?
scilicet Filium, ct Spiritus cjus,
divina justitia ultionem petens, illinc divina bo-
Prophetas hoc mysterium. Possunt et alia plura hujusmodi testimoniaex veteri Testamento atferri, qua? Trinitatem plane ostendunt; clarius tamen locutus est in Evangelio
Non
latuit
miserandum esse contendens, audienda utraque vox, quia imiversx vise Domini miQuare
etsi
sericordia ct veritas.
aliter
poterat Deus
humamE
;
imbecillitati consulere, est
enim
Dominus, qui cum

los
:
in orbem mitteret discipuEuntcs, inquit, docete omnes rjentes, et bap-
tizate eos in
sancti, tres
nomine Patris, et Filii, et Spiritvs nominavitpersonas in nomine dixit, non in komimbls, ut essentite unitatem in personarum trinitate monstraret. Et Joannes Evangelista, qui de pectore Domini veritatem hausit,
:
omnipotens hic tamen convenientissimus fuit modus, quem elegit, utassumpta humana natura, ipse poenas solveret. FactusestDeus homo, ut homo fieret Deus Veritas de terra orta est, et
:
justitia de ccelo prospcxit;
conjuncta est huma-
nitas divinitati, ut acciperet de plenitudine bonitatis,

tis.
quod
suEe
defectum suppleret infirmitasalvandi

:
Fuit hic
modus
humani generis
satisfactum
:
iu Epislola sua inquit
Tres sunt, qui testimonium
divinae
justitiae
bonitati
conveniens
est
Pater, Verbum, et Spiritus sanctus, et hi tres imimi sunt. Et Apostolus Paulus Misit,
coelo,
:
dant in
inquit, SpiritwnFiliisui incordavestra. Etalibi Spiritusejus, qui snscitavit Jcsum habitat in vobis.
simul et misericordiffi satisfactum est amori etodio; placuithoc divinse potentia;, qua? omnem defectum nostrum sua virtute superat
:
placuit et sapientiae, quse nihil frustra, nihil
non
Et iterum Ex ipso, inquit, et per ipsatn, et in ipso sunt omnia : ipsi honor et rjloria; ex ifso
:
decenter ac convenientissime
cessitate
facit, et licet ne-
dicit propter
Patrem,
et
per ipsum propter Fi-
lium,
ipsi
iN
ipso propter Spiritum
sanctum
non
sed
dicit ex ipsis, aut
per ipsos, sive in
ipsis,
honor
et
et gloria, inquit, ut 'Irinitatem

;
simul
et
unitatem cognoscereinus
auctoritatibus
;
atque his testimo-
qua necessarium dicimus, sine quo aliud esse non potest, incarnatio Verbi necessaria non fuit; eo tamen modo, quo necessarium accipitur, in quo convenientius et congruentius perveniturad finem, dicere non pudet ad reparationem hominis incarnationem Filii
absoluta,
niis
illuminata est
desuper
summa enim fiducia confitetur et prwdicat unum esse Deum, qui est causa causarum, principium et finis omnium rerum, et omnis auctor creaturae, summum bonum et
Ciu-istiana religio
et
Dei necessariam fuisse Ecjo sum Deus, ego sutn Dominus, ct non cst abscjuc me Salvator; ex persona Christi, inquit Isaias, quia non poterat liomo salvare seipsum, et necessarium fuit, ut liomo fieret Deus, et Deus homo salvaret iiomi:
nihilominus tres personas in Deo recognoscit, Trinitatem in unitate veneratur, cui qui ad-
nem propter quod pulcherrime, et ad proposilum aptissime iunuitexnostris prfedecessoribus

:
versatur salutis expertem se reddet, et ambulat
unus
in
hunc
modum
de mYsterio divinaj incar-
1>H
ANNUS
4.
CHRISTI 1401,
301
uationis
Suscipilur a niajostato luimilitas,
ii
riiidc accipicnduiii est
virtute infirmitas, ab a'tornitato mnrtalitas, ot

'<
ad pendcndum conditionis natur;c doiiitum, natura inviolaliilis estunita [lassihili, l)oiis<iuo verus, et liomo vcrus in unitate tem|H!ratur, ul quod noslris remodiis conf^ruchat, unus at(iuc idcm liominuni Dei(iuc UKuliator et mori ex uiio et rcsurgoro posset ex altero nisi onim esset verus Deus, non atferret remedium, nisi
;
ac 'si dicat carnom accinobis subibit. Et rursus piet, ct mortcm pro Vere tu es Dcus a/jsconditus, Deus Israei. Salvator absconditus inîiiit, (|iiia in carne latuit Salva:
tor Isr;iel, quia sua niorte
nostram mortcm
re-
dcmit, et
in
ne putcs temporalem esse salutem, salvationis gcnus addidit -.Israc/ salvatns est, iii(luit,
Domino,in
(.\\.\:s.m.
virlulc
Domini
et
subdit
qui
sa/ute mterna,
con%&cyxW sunt
omnes
;
essct voriis liomo,
non
pradiorot
oxcmplum
ox Israid Cliristo cr(!did(;runt. Aportissimum esl
conveniontcr Kilius Dci carnom assumpserit ut Deus, et mortem obiretut liomo. G9. Scd (lua^ris lostimonia anti(|iKC lcgis ? non negabimus, pra^sto sunt Ecce, inquit Isaias, Virgo concipiet et pariet filinm et vocabiIntclligis (luani
:
sua tcstimonium Isai;c. Scd aiidi Jereniiam Ecce dies venient, dicit Domisunt ha3c verba nus, et susrita/io germcn justum exsemine David,
:
et regnabit
Rcx,
cl
sapicns
cril, et faciet
judicium
etjustitiam, ct in die/ms
i//is
:
saivabitur Juda, et
et
Iioc
ticr
iwmen
ejas
;
Emmanuel,
qiiod iiitcr|iretatiir,
iiisi
habitabit Israel confu/cnter
est
nomen,
nobiscum Dens
(|uia
bis ?
quomodo nobiscum Dcus
quod
voca/junt eum, Deus, justus noster. Consi-
Verbum caro factum est, et habitavit in noet ilerum ejusdom prophet;c verba sunt
imperium super humerum
ejus
:
Piier natns est nobis, et Fi/ius datus est nobis,
rufus
tur
et vocabi,
dera verba, ct attende mysteria. Suscitabo, in(liiit, gvrmen fustum; id est, Christumsanctum ct Ex semine David, sccuiidum carnem, \\\%\.\\m (luia ex prosapia regia et de sanguine David
:
nomen
ejus admirabHis, comiliarius
Dcus
fortis ,pater futuri sxculi, princeps pacis. k\\

sic
ct
non mysterium incarnationis plane ostenditur, (iu;e tunc futura erant lanKiuam pra-torila
,
Et recjnabit Rex mater Domini nata cst ? Sane quemadmodum ipse quomodo rognabit apud Matthaeum in Evangelio dicit Data est
.Maria
: :
inaiiifostantur ?/êr, imiuit, natus est nobis quia
quod est mi/ii omnis potestas in coe/o et in terra sapiens erit ; ait, sapientia sciliregcm csic. Et
;
humana parvitate, etdatusest Filius, quomadmodiim Joannes ait Sic Dcus dile.rit niundum, ut Filiani suum uni(jenitum daret, danatus est in
:
cet creata, quse

cst, et
hominis
,
est,
et increata,
:
qua;
tus est Christus cx divinitate, natus ex

tate
,
humani-
Et faciet judiquaj est ante sfficula Dei et justitiam discussionis discrctionis cium nunc discretionis, dum elcgit cx mortalibus
,
natus ex Virgine, cujus imperium super /lu/nerum ejus. Qiiod est impcrium Christi^ nisi
(luos vult, ct alios suo arbitrio diniittit, et in line s;eculi justitiam discussionis, quando red-
lignum
cit
,
crucis, in
quo pependit? munduin

debcllavit,
,
vi-
det unicuique
i//is
secundum opcra sua
Di diebus
fcreas
potestates
et
siibacto
triumphatoîue diabolo in rogniim suum potcnter inlravit Oportuit enim C/iristum pati, ct sic intrare in gioriam suam ; ut liabetur in Evangelio Luca). Imperium igitur super hume:
sa/vabitur Juda, id est, (luicumque crediderint et baptizati fucrint, salvi erunt. Et liabitabit Israei confidenter ; in statu Ecclesia; triiimphanjustus noster, ut scias quia Christus ex
ejus fuit, quia crucem suam suis gestahumcris, quaravis eo fatigato Simon Cyrcncus angariatus sit eam tollere. Dicitiir admiravit
bilis
rum
nomen, cjuod vocabant eum Deus, semine David natus est non s(dum liomo, sed etiam Deus cst, nec alteri quaiii Christo hasc verba
tis
:
i?^ /loc est
propter signa et
cfficis
,
prodigia qua;
fecit,
lu-
convenire possunt. 70." Accedat ct alius prophcta Baruch nomine, quid ilie
men
auditum surdis, claudis ambiila-
a\i'W iccst,
inquit,
Dcus noster et non
tionem, debilibus fortitudincm, etmortuis vitam restitucns. Consiliarius appellatur proptcr Kvanlica
;vstimabitur alius adversus eum. Hicadinvcnitomnem viam discip/iuoe, ct tradidit i//am Jacob pucro
consilia
(luaj
adjecit anti(|u;e legi.
Doiis
asseritur, nc putares
purum hominem
natuin,
suo ellsraet di/ecto suo ; post hxc in tcrrisvisus cst, et cum homi7ubus conversatus est. Docent ha:c
omiiia incarnationom Vcrbi, et hoininom factum Dei lilium manirestant. iNuiic dc mortc audi, et cos contemnito, qui Cliristum esse translatum,
ct
nam Deus hunuuue

tis,
natursD conjunctus csl. Kor-
quia spoliavit infernum, ct portas ;Dreas

s;oculi
(|uia
confregit, et vectes ferreos dissipavit. Pater futuri

,
C(T;Ium
aperuit clectis
et
nondum mortuum,
dicm suiuomiim
sod incrcdibili deinentia

judicii
ciiiii
rcgnum
vitani
liomini pr;cpar;ivit ;ctcriiuni jiost lianc

coelesti
citra
omiiibus an-
in
Jerusalem.
Princeps pacis
gelis interficiondum putant.
nofandam auda!
clausum ost apiid Uomanos tcini)liim Jani, et mira pax est orta, ct Gioria in cxcelsis Deo, cantaverunt angeli, ct in terrapax /lomiuibus bonee vo/untatis, undo dicit ct ;ilio loco idom Isaias incarnationem Vcrbi Dominus judex noster, Dominus ler/ifer noster : Dominus
(luia iialo Cliristo,
:
ciam,
etstultitiaiii alias iiuuiditam

siil)stanli;i
Dimiltimus
cst, el
.Vm-êlos, (luoniiu
incorporca
Christum interfoctum ncgant et aiunt inlorticicndum. At David ex persona ChriQux non rapui, tunc iiiquit, cxso/wcbam, sli
immortalis
,
rex nostcr ipse veniet, et sa/vabit nos,
(jiiod \n'-
quia non peccavit, ct pa-nas dcdit, ct pro alieno delicto mortcm subiit, (luod manifestius Isaias
302
ostendit dicens
lit,
:
PII
II
ANNUS
4.
CHRISTI 1461.
et dolores nostros ipse
Vere languores nostros ipse tuportacit : ipse vulnera,
illic
titudinera assequatur.
gelio Joannis
:
homo, qua voluptate lactetur, et quam beaUespondcmus cum Evan/7<kc est vita eeterna,
et
attritus cst tus est propter iniquitates nostras propter scelera nostra, discipUna pacis iiostree stiper eum, et livore ejus sanati sumus. Omnes
ut cognos-
canl
te
verum Deum,
ibi
quem
misisti
Jesum Chri-
stum.
Summa
felicitas erit videre
Deum
in
enim nos quasi oves erravimus, imusquisque in viam suam declinavit, et Deus posuit super eum
iniquitaton, id est, pffinam pro ini(]uitatibus expiandis, oninimn nostrtitn.
I"]t
sujjditur
Oljlatus
sua natura, et ejus perfrui bonitate gaudium nostrae mentis erit. Hac satiabimur, hac implebimur. Hinc summa felicitas erit habere Deum, el Deum cognoscere Videmus enim nunc per
:
estquia ipse voluit, et non apcruit os suum. Et paulo post Tradidit in mortem animam suam, et cum sccleratis deputatus cst, ipse mullorum
:
speculum,
peccata
tulit, et
pro tra>7sgressoridus rogavit.
Si
Apostolus tune facie ad faciem ; et in jubilo, teste Job In facie Domini videbitnus lumen, et saliabimur, cum apparuerit gloria ejus. Et erimus sibi similes, sicut ait Joannes.
ait
, :
vidissct propheta passionem Cliristi, vix potuisset apertius lo(|ui.
Nec oculus
minus
vidil,
inquit Isaias, nec auris audivit,
Nec Jeremias tacuit tornienta

in
nec in cor liojninis ascendit, quse prasparavit Dodiligentibus se. Et ApostoUis non esse dignas passiones hujus sfficuli dicit ad futuram gioriam, quie revelabitur in nobis. 71. Tua lex in alia vita flumina lactis, et
Domini,
(lui
:
eum
ligno crucis ita loîuen,
tem inducit
vos omnes
ciui transitis
per
viam, attendite, et videte si est dolor sicut dolor Ecce ascendimeus. Et ipse Salvator de se ait mus Jerosolymam et F/lius hominis tradetur
: ,
mellis et vini promittit, et cibaria delicata, et
principibus sacerdotum et scribis, et condemnabimt eum morle, et tradenl eum genlibus adillu-
uxores multas,
tus, et
teria, et
et
concubinas,
et
virginum coi-
angelorum
in turpibus obsequiis minis-
dendum,
tertia
et
die
resurget.
flagellandum, et crucifigcndum, et Sicul Moyses Et iterum

:
exaltavit serpenlem in deserto,
ita exaltari
opor-
tetFilium /lominis, ut omnis, cjui credit in eum, non pereat, sed vitam xternam habeat. Et ne de
pissel Jesus
quidquid caro deposcit. Bovis hffic paquam hominis est. Nam quis mortalis est, Iiominis habens faciem, qui per omnem vitam suam corpori serviat? quis non aliquando in mentis secessum abit?quis
radisus, et asini potius^
Cum accemorte dubites, scribit evangelista Consummatum est ; et acetum dixit

: :
non
riae
pascit intellectum aliquando, et a sensibus
recedit speculando.
An non
est
honoris
et glo-
inclinato capite, emisit spiritum. Proplietse Chri-
voluptas multo jucundior et diuturnior,
stum moriturum,
pra3dixeruut
:
et
morluis surrecturum
quam
vita'.
Veneris?
An nou
dulcior est bene acta;

?
evangelistie et obiisse in cruce,et

tertia die afflrmant. Certa
laus,
quam
cibus ipse vel potus
Bibit sa-
sepultum resurrexisse
piens atque edit ut vivat, tua lex ideo vilam ap-
res est, niliil ambiguitatis habct, veritati

,
omnia
petendam homini existimat, ut edat

ita et in
et
bibat.
consonant. Hesurrexit Uominus coclum, et venturus est iterum, et faciet judiascendit ad

recipit,
;
Sicut in hoc sieculo carneus fuit legifer tuus,
futuro carni
cium
in flne sfoculi.
Tua
lex ha^c
non
curavit satiare
studendum putavit neque mentem, cui omne studium fuit

:
quia non sapit de Christo, (]ua3 sapere oportet cujus altcrum adventum non solum Evangelium, sed anti(|ui etiam vatcs ostenderunt, sicut paulo ante de Jeremia diximus. Contestis Ecce in nubibus cceli ejus est Daniel, dicens
:
implere ventrem, at(|ue in ea re
summum
quos
bofuit
num
essc putavit,
quod neque
gentiles philoso-
phi, praeter paucos, admisissent, inter
summa
de supremo bono dissensio

alii
:
alii in
loris privatione felicitatem posuerunt, ut
doDido-
quasi
filius
quum dierum pervenil.

poleslatem
el
hominis veniebat, et usque ad anliEt sequitur: Et dedit ei
nicus (Democritus)
(Erophilus)
alii
in
honestate voluptati
scientia,ut Erilus
conjuncta, ut Calypho
:
alii in
regnum, et omnes populi, tribus et linguBe servienl ei. Quibus verbis veri doctores judicium Christi facile inveniunt in flne niundi.
Bico vobis, Et ipse Christus de seipso loquitur quod vos, qui secuti estis me, in regeneralione
:
in sola virtute atque honestate,

:
ut Zeno etStoici
et
alii in
bonis animi
et
corporis
:
fortunai, ut Aristoteles et Peripatetici
soli
Aristippus et Epicurus, et
eorum schola sum-
mum bonum
phorum
sfeculo
et
in voluptate locaverunt, atque his
cum
sederit Filius
et
hominis
in
sede majestatis
tua lex conformis
su3e, sedebitis
vos pulicanlcs duodecim tribus
est, qui ftex omnium philosofcetidum caMuim fuere, ncc tamenin
Israel.
Et in Actibus Apostolorum legimus constitutum essc Christuni a Deo Patre vivorum et niorluorum judiceui. lla'c nos de Deo sentimus, htpc ct hrmiler crcdimus, iurc salubriter praedicamus, aiternam vitam promittcutes omChristo credunt et in Trinita(|ui nibus tis nomine baptizati opera faciunt Evangelio
, ,
eo errore fuerunt, ut hanc felicitatem in altero

expectarent, quibus
Nostri
futuraj vita3
spes
nulla fuit mortalem

72.
i<
animam existimantium. philosophi summum bouum
digna.
<i
nec in terra, nec in sensu, sed in coelo et in Deo quierendum censent, et eo satiandam mentem existimant, et natura instituit nos, ut cadum aspicientes eo votis omnibus aspiremus, sicut
est
Quairis qua;
sit ista vita aiterna,
quid agat
iUud poeticum
PTT
Os liomini
Bublitnc dcdil cjcliimqiie
rr
ANNUS
l\.
cnnrsTi
tin([tiam
l/ifil,
303
inslituta recepit. Nos,
liieii
civitas
bene
ut
Jusjil, ct ciectos ad sideru tollcre vulliis.
diximus, meiitis gaudia et spiritualcs delicias

qtiairiiniis. Beatittido
nostra
quam
Uiiis
nescit fincm
Iiis pitpsfai-o,
qua^ sunt
iit
altcra vita, cst i[isa
Dci visio,
i[iia nlliil
cxs|)ectamus opta-
atilincin?
omnia
lia>c
cor|jorca ohlectamenta eo
bilius inveniri potcst. Videbit eiiim beatus ani-
reperta sunt, ut spes hominis conservari et in suum fincm per han- adtluci posset tjuis aut
:
mus
erit ([uod cjus
quaj suiit in coelo, et qua; sub ccelo, quid aspcctiim ftigiat, ([tii videbit vi-
edcret, aut biberet, aut procreandis iiberis ope-
dcntcm omnia? qua; nunc videntur obscura de

Deo, de Trinitate, de Incarnatione Verbi, de processione Spirittis sancti, de sacramentis Ecclcsiai, dc ciEteris arcanis ,tunc aperta criint ct manifesta,
ram
daret, nisi essel in his aliqua delectatio

finis
athfficnon est
cit,
liomitiis,
i|tii
ad
Deum
fac-
Deuin veniat, niiiKitiam quiesnec per carnales delectationes ad Deum ipsum pervcnitur sed tiuanto his ma;îs immersus est homo, tanto est ab ipso Deo rcmotior, (|ui aliquando eo bealior existit, quanto nalunc inagis ac magis anfêlica! divina^que adhairet, nec curat carnalia desideria, qui bonis fruitur spiritualibus sicut ignis et aqua simul
tus est, et nisi ad
; :
nullum
deerit
quiret ultra
[ilentis
oblectamentum, nihilreanimus nam ([tiid [deno

; :
opus est? niliil illi deest, qui niliil cu[)it desideria nostraimplebitoptimus ac maximus Dcus, sunt, ncc ulltim cu[)iditatiiii quo omnia bona bus nostris relinquet locuni. Erit Deus nniiiia in omnibus, qui sine flne amabitur, sine defatigatione laudabitur. Qua; lingua dicere, vel quis
intiiUecliis c;i[)cre sufficit illiiis
esse iion possunt, sic delici;B spiritualcs carnalibus
ad se humanam naturam, et totam in se rapiunt, nec sentire siniint nisi quse caro appctit. Custato spiut intitiit unus ex ritu dcsipit omnis caro nostris. Tua lex in paradiso voluptates admittit, quas nec Solon ncc Lycurgtis permisit in teri"i quot ftjeditates de cibo, et |U)tii et aliis
non cohaerent. Traluint
ilhc
superna! civita-
tis quanta sint gaudia? Angclorum choris intercsse, cum beatissimis spiritibus gloria; Conditoris assistere, pra'sentem Dei vultum cernere, incircumscriptum lumen videre, nullo mortis metu afflci, incorrtiptionis pcrpetum munere
hetari.
Nequc
iIlicl)catitudo humaiii cor[)Oris in

coitii.
quas in paradiso nefas fuerit nominare? aut enimgignercntur sine finc liomines, et implerent omnia niintiuain morivoltijitatibus
oriiintur,
epulis erit aut in vino, autin
Kx redun:
dantia beatitudinis anima^ glorificabitur corpus fiilgebit i[isiini et similitudinem cjus induet
turi, aut
frustra esset permixtio niaris et foe-
tanquam
s[)atia
sol
in conspectu Dei, tenuitati ejus
minai sine fruclu, quac ctiam iii Iioc miindo damnatur. 73. Dicis Uuid ergo fueminis opus est, si non cst coitus ? dicimus et nos (Juid opus cst coitu, si non est gcneratio? Propter voluptatcm dices ? At ha^c ftEda voluptas est et indigna, (|ua'
:
nulla resistet materia, levitas et agilitas infinita

in
ictu
oculi
:
permeal)it,
niliil
erit
quo
amplius
sibile
laedi possit
;
inviolabile erit, et imp;is-
more animae
et ita totus
:
homo
et
exultabit,
et dicet ctun [^ropheta
Coi'
meum
caro
mea
exiiltnvcnint in
Deum vivum. Nec

,
frustra erit
paradisum non ingreditur, nam quomodo illic permissa erit hffic turpido, quac hic tamquam obscffina prohibetur, el tantum propter sobolem,aut evitandimajoris maii causapermittitur.
Hippocrates, divina;vir scicntia;,
tuin
difrcrentia scxuuin
aut artus reliqui superfemina; integris
fluent
resurgent
viri et
mem:
venereum
coi-
tiuanidam morbi tetcrrimi comitialcm dixerunt. Quis igitur habensaliquid humani pudorii., ac, ut verbis cujusdain gentilis utamur, voliiptatibus iliisduabus coeundi atque coinediVndi, qute bomini cum sue atque asino communes sunt,
[)arlem
esse
cxistimabat,
quem
nostri
non soltiin in specie, sed in i[)So individuo humanai naturai [)erl'ectio redintegrabitur nec tamen animales operationes aderunt, nec commixtio maris ct feminrp, qtiiacessabitcausa, propter quain fucrat introducta, crit enim com|)leta multitudo hominum a Deo [)ra;flnita, nec
bris, ct
ullus crit carnalis a[)|)etitus, nec [lulsabit tenlatio

:
inimici
non
fuerit
patebit insidiis
locus
ctiiii
gratuletur
in
Non
si
suiith.TC (|u;c pia mciis in ccelo

:
requirat. Dicis itcrum
Noii [)Iena erit felicitas
ad triumphum, pax ibi flet, inconcussa quies, et summa concordia vigebit. 73. Vidcs inter tuam, et nostrani bcatitu-
perventum
parodiso,
:
genus
ergo oblectentur homines saltatione, venatione, piscatione, ludo, lucro, cantu, cibo, potu, venere et aliis qiiampluribus, eadem omnia in paradiso
tuo rc(iuires, ct
aliquod defuerit oblectamenti ul existimas, ctim variis rcbiis
dinem quantum
liori
interest? nostra fclicitas nobiest,

;
liomiiiis
parti, id
cst,
anima; respondet:
corpori nostr;i mentalis est, tua tua carnalis nostra fulgens et nitida obscura ct foctida nostra cum angclis ipsi Deo
tua viliori, id
:
cum
Virgilio dices
Qua; gratia cursus
communis
bus
:
est,
tua cuin suibus et aliis [êcorivitu-
nostram docti omnes laudant, tuam

:
Armorumque
fuit vivis, qna; cura nilcnles Pascere equos, cadcm sequitur tellure rcposlos.
pcrant
nostra cnclo digna
est,
tua etiam in terra
rcprehcndittir. Seddices, sacris etiam Codicibus
74.
Vana
ha!c philosophia cst, ([uam nulla
Jeriisalcin
convivia reperiri, qua; futura videntur in coelesti potu ciboquc plena , inquit enim
;uu
Isaias
:
PII 11
AXXUS
CHRISTI
l-Uil,
pidis in
Domimis exerciluuin oinnibus pomonte hoc convivium pinfjuiuni. Et iii Sapientia legimus Miscuit vinum, etposuit menFaciel
:
:
minus idonei auditores. tuus Mahometes, omnium peccatorum causam esse Deum, et exseut divincB saiiientire
77.
i(
Dixit
pra?terea
sam. Et itcnim Venite ct comedite panemmeum, etbibite vinum, quod miscui vobis. Et in Ecclesiastico
lectus, et
;
clanians his verbis utitur
Cibavit illnm Deus pane vitx, et intelaqua sapientix potavit illum. Et Domi:
nus apud Lucam
gnum,
E(/o, inquit, d/spuno vobis redisposuit inihi Pater ineus, ut edatis, sicut
et bibatis
super
mensam meam
mensa
in rccjno
meo.
Omnia
hffic et
liis
similia spiritualcm habentiu-
telligentiam quia de
ipsa Sapientiie
non
corporalis vel cibus, vel potus assumitur, sed mentalis, qui suavissimus est ac mundissimus, et hic est, quem nos expectamus in futuro ss
culo. Tanto est igitur nostra dignior, quam tua felicitas, quauto nobilior et diviuffi beatitudini
bonam, quibus vis malam mortale peccatum aversionera quamdam dicimus ab ultimo fine, nec possibile censcmus Dcum, qui ultimus finis est voluntatem cuipiam a se avertere, esset enim sibi ipsi contrarius et si Deus omnia diligit qucecumque fecit, ut est illud SapientiK Diligis omnia cpix suid, et nihil odisti eorum qiise fecisti; quomodo consentaneum est, ut peccati causa sit ipse Deus, Odisti omnes ([ui cui dixit in Psalmo David
;
Deus, quibus vis viam praebes nos
operaidur inicpntateml ei in Ecclesiastico legimus Omne detrimentum erroris odit Deus con:
traria sunt
propinquior. Sed
tuiB legis
aitingamus nonnullas
alias
ineptias, quic
,
tum
sacris lilteris ad-
odium. Audi ulterius intolerabilem tua; legis errorem Si nobis, inquit, incubuerunl et caiteris, adversa incumbunt
amor,
et
:
versantur
dunt.
tum philosophicas
tuus
,
rationes exclu-
quod tetigit eum Deus manu sua inter humeros, et usque ad medullam dorsi ejus penetravit frigus, quod pe76. Dicit legifer
sunt enim istae dies, casus, etfortuna. Negatdiviuam providentiam curare mortalia nos de diviua sapientia dicimus, quod attingit a fine
:
iisque
ter.
ad finem fortiter, et disponit omnia suaviNec summa,' Dei bonitati convenit ea negli-
rinde
est,
ac
si
corpoi-euni esse
Ait
Deum
affirmet,
gere,
qu
creavit
:
propterquod inquit per Mat-
quia taclus non est nisi
per corpus, nos incorpo-
thfeuni
Dominus
Omnes
capilli capitis
vestri
reum dicimus Deum. Dei Ego ccelum et terrum impleo ; quod non posIsaias ex ore
:
enim
numerali sunt. 78. Addit Mahometes angelos creatos ex
corporeus esset; et propterea dicit in Psalmis David Spiritus Domini rcplevit orbem terrarum ; Spiritus, inquit, Domini, non corpus Domini. Et Joannes in Evangelio Spiriset fieri,
si
:
flamma
ignis, et peccare, et
mortuos
esse.
Nos
cum
prophcta dicimus, quod Deus
fecit
angelos
tus est
Deus. Philosophi
Deum purum aclum

:
di-
cunt esse, principium omniuni rerum, natur;e omnino simplicis ct aiternBe quod si corporeus esset, esset compositus ex elementis autalia materia, et posterior suis partibus, ueque simplex,
suos S])iritus, et creavit eos ex nihilo, et philoqui sophos nobiscum sentientes habemus omnes angelos, quos vocant intelligentias, incorporeos esse dixerunt nec peccatum in angelis reperiri posse censemus, qui Deum in
,
:
essentia videntem
omnia
vident, et
omnia
intel:
ligunt ad suaui perfectionem necessaria

est in eis ignorantia
nec
neque purus, neque origo rerum
et creaturas
peccati
mater, nec sub-
haberet ex seipso excellentiores, angelos scilicet. nobiliora sunt enimspiritualia,quam corporea;
quod est opinari absurdum, ne dicam asserere nec simul stare potest, ut causa causarum sit Deus, sicul philosophi volunt, etcomiôsitus invenialur; esset enim ab alio compositus et il;
lum nos
diceremusDeum, qui eum comnon est igitur corporeus Deus, quia compositus non cst. Nec movemur quia in sacris litteris, et caput, et manus, et pedes, et oculi, et di^îti, et cor, et uterus, et hujusmodi attribuantur Deo, utitur enim Spiritus sanctus, qui
potius
:
posuisset
loquitur in Scripturis, vocabulis, qua> sunt in usu per similitudinem quamdam, sicut dicit Ezechiel ex persona Dei Ego visionem midtipli:
cavi, et in
manibus prophetarum assimilatus sum
jectam corruptioni angelicam naturam arbitrainur, quia non est materia, quoe separari possit a forma, sed ipsa forina per se subsistit, incorprEecIari et ruptibilis et immortalis. Origenis excellentis ingenii viri, sicut multa extant pra?clarissima opera, ita nonnulli perversissimi errores reperiuntur, inter quos unus ille est, quod doemones per Dei misericordiam liberandos esse aliquando asserit. Hunc secutus est Mahometes qui salvandos per Alcoranum malos angelos affirmat nos cum Isaia de omnibus damnatis sive iiomiuibus sive angelis unam sentenliam habemus, quod vermis eorum non morietur, et ignis eorum non extinguetur et Salvator in Evangelio damnatis in ulliino judicio ignem ajternumrepromittit diabolo et ange,
:
est enim naturale homini per sensibilia ad eis intelligibilia pervenire, et omnis noslra cognitio a sensu capit exordium. At idcirco spiritualia nobis in sacris Codicibus sub metaphora quodquc ita fit ut corporalium exhibentur eliam rudes aliquid capiaut, qui alioquin es, ,
lis
ejus praeparatum.
79. <
nam porlionem
Quid quod tuus legifer animam humaasserit aniuKe Dei ? Sicut nonnulli philosophi palam tradiderunt, et Maiiichffi secuti sunt: nos humanam animam ad imaginem ct similitudiuem Dei factam dicimus,
PII
II
ANNUS
4.
CimiSTI
l/ifVI.
305
sicut scriptum pstin Gcnesi
Faciamiis
humiufm
lic
apiid vos tamciiconcessa videntur.
Non estquod
ad anima dictum anima hominis
imafjinem ct simi/iliK/inem noslram; (iiiod

est,
non dc corporc
Dei,
quod
si
omuia tu;c legis errala percurramus, quando neque nobis scribendi, neque tibi Iegen(ii satis
csl otii, ct tu ipse
ligis
portio cssct
csset uti(iue
Deus, nec esset liomo non Dcus, quod dicerc stultissimum est, cum manifestum sit, labi liominis animam a honitalc \\\ inalitiam, a veiatate iu crrorem, a gaudio in tristitiam, a spc in despcrationem (juod est a Dei sulistantia peni:
pro tuo ingenio miilta inteladco stulta esse, ut nuUa possint rationc
defcndi.
H^J.
Tola de Deo qua^slio
est,
liuc omiiia
rcferunlur, totum in lioc consistit, ut Christum
Jesum Deum esse credamus; quo concesso,

dere, qui verax est ct menliri
tus
alienum.
80.
necesse est cjus Icgi obcdire, ct ejus verbis cre-
Nec
illud
vcrum
est,
quod
in
vestra
non
ct
potest. In
lege traditur, animas
hominum
ex materia pro-
ejus lcge Trinitatem, de (lua supra diximus, in

unitale divinitatis
ductas esse omnes. Asscrunt enim philosoplii abextrinseco essc homini intellectum, sed quod innatus sit spiritus vitae jussu Dei, et theologi
rationales cunt, et
compcrimus,
incarnatio-
nem
Verbi, et processioncm Spirilus sancti, et
animas omnes ex
niliilo
creatas di-
Adam, cum factam
vidisset
feminam
Hoc os, inquit, de ossibus meis et caro de carne mea : non dixit animam de anima, et propterca Qui finxit sincjii/atim corda in Psalmo canitur eorum : ponitur enim corpro anima, quia sedes ejus in eo est, et Deus sibi animarum productioncm rcservavit, propter earum dij,Miitatem, qui per Isaiam ait Omnem fiatum ego feci; quod
: :
omnia qua3 retulimus usquc ad extrejndicium quod aiitem Christus Deus sit, jam supra ostensum cst ex veteri lcge atque prophetis. Licet etiam ex tua lege monstrarc, qua; prophctam et sanctum virum fuisse (Ihrireliqua
mum
si prophcta ctsanctus, crgo vcrax Deus; nam Deum se ipse testatus si verax, et Ego et Pater tmum sumus. Et Qui est dicens videt me, videtet Patrem. Et Si creditis in Deum, et in me creditc. Et alia nuilta bujusmodi, per
stum
asserit;
intelligilur de flatu spirituali, qui est rationalis
quffi divinitas
Christi colligitiir, et a?qua
cum
anima. Pra;terimus quod ccelumex fumo factum

dicitis,
quod
si
ceret. Prffiterimus
vcrum esset, corruptioni subjaquod solem et lunam aequales
Patre et Spiritu sancto majestas. Bene est igitur, ut legem nostram amplectaris, quc-e verax
est et salubris a
ab
initio virtute et
tur.
lumine tuus propheta testaNos dicimus coelum ex nihilo creatum, et

fecisse
qua non
veritas
Deo data, et tuam relinquas, in neque salus homo illam tulit

:
duo luminaria magna
Deum
diei, et
luminare majus, ut pra;esset

ininus, ut pra-esset nocti.
81.
ab iiiitio, luminare
peccatiset ignorantia pleiius. InlcIIcxisli quanta adducimus ex vcteri legc teslimonia, quibus
Deus ostenditur
et
homo
Cliristus Jesus, et pro
Ad illud transimus, quod in vestra dulcissimum et saluberrimum esse putaquod si Deo placuistis, uxoresmultas ducen; set creato homini ab initio, non unam tantum sed plurimas nec dixit sociam praebuisset Deus Reiinquet homo patremet matrem, etadliaerebit uxoribus suis, sed uxori sux dixit, nec amicitia intervirum et uxorem veraessepotest, ubi non esta^qualitas cur vir pluribus misceatur, mulier vero uni tantum adha^reat, cujus est in alias plures distractus amor? Nec propter-
lege
nostra salute supplicio crucis affectus. 83. Audivisti sacrosancti Evangelii attestationes, et ipsius Cliristi voces, quem tua
lex
sanctum habet. Quid igilur obslat Baptismo ? quid prohibetaquam ? quidmoraris? ingredere
salutis iter, ct
jam tandem
viris, et
cum
praGcellentibus
magnis imperatoribus ad .Ttcrnam salutem sub Christo pervcnies. Diximus de Constantino seniore, et Pliilippo, qui rcmpublicam
tencntcs in Cliristum credidcrc. Post Constanlinum creati Ca;sares idem iter scculi suiit, et iii
fide
noslra dormierunt,
excepto Juliano apopromiltcbant. Scd
ea
numerus hominum augetur, quia plures uni

viri privati
stata, (lui ex
monacho
C.Tsar factiis transivit ad
nubant foemimc, nam totidem
con-
idola, qua;
ille
vitam laxiorcm
jugio sine prole decederent, et praesertim cum mulieres pauciorcs numcro existant. Ini(iua in-
bello Persico pcenas dedit, et sagitta con-
super res videtur, et naturali advcrsa liberlati, unius urbis civium alios multiplici matrimoiiio
uti,
fossus in incertum missa, coactus est cadcns dicere vicisti, galil.E, sic enim pcr conlume:
alios in solitudine dcgerc, ncc luopterca laudanda consuctudo, quod in vetcri lege plerosque sanctos viros pluribus uxoribus fuisse conjunctos legimus, quia non id ex lege, aut cx
liam vocabat Christum. Fuerunt et aliqui schismatici ct Iia?retici, qui etsi Cbristiano nomine, non taiiien rccta incesscnint via. lm[icralores Christiani nullo errore poUuli iiivciili suiit Jovinianus, Gratianus, Valcntinianus, Justimis,
voluptate fecerunt, sed divina

satione, ad
quadam
dispen-
sobolem procrcandam, qua; cresceret in cultu Dei. Tacemus de divortio, quod est contra legem Evangelicam, et de adulterio ct
fornicatione, ct aliis sceleribus, quic licet antiqua lcx detcstctur, etnova prorsus abominetur,
ANN.
duo Thcodosii, Arcadius, Honorius, Carolus Magnus, Ludovicus et plurcs Franci, ct Tlicutonici, trcs Olhones, Henrici aliquot et non pauci sub aliis nominibus; pra^lerimus alios rcgcs fama claros, qui vcl in Gallia, vcl iii Hispania,
vel in Anglia, vel in aliis provinciis Christianis
39
TO-MUS
XXI.V.
RaYiV. X.
300
siicris iiiiliati
PII
II
ANNUS
4.
cimiSTi 1461.
nus fuisset tuus legifer (luam callidus; tam \erax (juam versutus; tam justus quam iniquus lota est artificiosa et fraudulentalexejus, nam (|ui divinum sibi abesse auxilium non
:
fucnint, et iii Uomiiio inortiii ad \itam crcduntur migra\issc bcalam. Cum liis non est cur te pudeat Christi jugum subire, et sub eo rcgnare, pcr quem regcs regnant, et lcgum coudilorcs justa decernunt. Multos invenics rcges, qui te colentem Christum honoraclsi enim ali(|nando horrebant reges bunt Ciiristi nomen, etpropler idola Christianos persequebantur, postea lamen pro|)lcr Ciiristum
:
ignoraiiat,
ad
humanas confugit
edere,
astutias
cu-
piebat legem
costratus
ceiidit,
ille,
qufe
sibi
nomen
daret,
famami|ue etiam per

et
flagitia exo()tabat, ut Ni-
qui Dianaj Ephesiaa
templum
in-
idola deleverunt.
8i.
Honesta ha?c societas

in
est,
cum
(jua te
vocamus
rapil;
\iam
praeter
veritatis
et pacis, illa
tc
nihil
dignitatis liabet,
cum qna
tua lex in devia
animadvertens antiquam et novam legem, quamvis honesta esset, duram tamen vulgo vidcri et scrvatu diiliciiem, fleri posse existimavit, ut innumerabiles populi in suas traditiones concederent nam gentiles, quamvis
:
nam
Olhomanorum familiam,
laudari
inter
de
laxiori Icge
tenerentur
et
,
quam
Christiani, contiet frugalitatem
(jua natus es, etillustres progenitores tuos, quis
nentiam tamen,
modestiam,
,
cst
qui
magnopere
Saraccnos
commendabant
virtutis
et
philosophis
auscultabant
queat? Celebratur .Saladinus quidam, et aliqui pauci nomen habent, quia res menioria dignas gessere. At Christianorum excellentissima nomina omnes historias impleveruut. Noti sunt in Syria, et in /Egypto, et in Asia Godefridns, Balduinus, Boamundus, Tancredus, Conradus, Philippus, et alii admodum multi, qui ab extrcmis Galliarum ct Germania! linibus cum ingentibus copiis Jerosolymam petiere, iterque sibi per medios hostes ferro paravere. Hos tibi comites damus, cum liis te Christo jungere cupimus honcstiores hi socii sunt quam /Egyptii effoeminati, autimbelles Arabes.Tuaorigo, sicut accepimus, Scythicaest; inter Scythas multos fuisse viros in armis claros meinoria; traditur, qui vectigalem Asiam pluribus sajculis tenuerunt, et /Egyptios ultra paludes ejecerunt.Non sunt comparandi, aut /Egyptii, aut Arabcs Scythico generi; non est forti et ignavo a;qua so:
amatoribus nequc sinebant suos cives corrumpi vitiis aut voluptate marcescere.
80.
Crevit igitur secta

:
Saracenorum
li-
centia vitiorum
placuit uxores ducere, quot

displicere
mallent,
easdemque dimittere cum
caepisscnt,
habere concubinas quamplures, et in omne libidinis genus posse provolvi, indulgere ventri cuncta qua; vellet et ori, prater \i-
num
id
etsi universis immergi voluptatibus enim aliqua jejunia in lege tua praecipiuntur,
, :
etiam ad irritandam voluptatem factum est, nocte quam Saraceni diem jejunantes bibunt, nec aliam ob longa est epulantur et causamvini usus interdictus est nisi quia no-
nam
ceret in ardenti terra, qualis est Arabia, et

est in frigidis voluptas poculis.
Mahomclis inventum fuit, suam, ea prajcipiens, qute grata essent auditoplebibus, qme jumentis siminec fefellit eum oiiinio in hac placuit nova lex et brevi tempore ita parte crevit, ut in multis populis, gentibus ac linguis
ribus, et
major Hoc unum ergo ut legem pro|)agaret
maxime
;
tantum potuisse suis fascinationibus Arabes, utaudaces et pra;stantes Scytiias in suam societatem adduxerint. Quid dicimus societatem? non cst ha?c societas, scrvitus est, quando eorum legi subjcctus es, qua; utinam lex esset, etnon dcceptio ac prsestigium. Conformior tihi cum Christianis societas erit; forlibus viris facile amicantur fortes, \irtus \ircielas
:
mirandum
est
les
existunt
:
reciperetur, cui fundamenta in voIu|)tate jacta
fuerunl.
87.
Verum
sicut agricola
plantavit,
non imprudens
postquam vineam
cit ct
fossam circumdu-
tuti placet,
suntinter aiquales consortia, si eadem religio est, idemque cultus Dei. Age igitur, accipe Christianos socios, accipe
pulchra
et stabilia
scpem, ne destruatur a feris, ita et Mahometes suam legem conservare ac munire staanimadvertit homo sagax duobus modis tuit
:
suum dogma
auctoritate
convelli posse atque confundi

et ratione,
fidem
Baptismum, (|ui te hic facict in terris magnum quoad \ixeris, et post obitum in coelo beatum reddet.
et 85. Audisti
scilicet
aique adversus
promissa Evangelica,
et
quo-
haec duo, qus poterant inveniri remedia non neglexit auctoritati opposuit, quod paulo ante retulimus antiquam scilicet et novam legem
:
diximus, veteris legis auctomodo probantur, sed times ne te decipiamus. ritate Uccordaris tui legistatoris, qui asserit logem et
cuncta qua^
prophetas a Judaeis, Evangelium a Christianis tantumque deveritate, vel novi Testamenti, vel veteris remansisse, quantum
esse corruptum,
Alcorano continetur.
arbitraris, et
uiis
Exploratum
id
fursitan
depravatam esse nec quidquam veri restare, rationi arma nisi quod Alcoranus haberet objecit, jubens ne quisquam de sua lege disputaret, neve rationem (lutereret; in eum, qui contra niteretur, ferro vindicandum esse, afque hujusmodi \aIlo callidus \eterator commuiii\it. Scdnonhic adamantinus murus, neque fer, :
verum
esse, atque idcirco testimo-
nostris
in
audes nec
non adliibes fidem, nec baptizari Chrislum credere. Ttinam tam bo-
fragilis materia neque ex \ivo lapide et luto munita domus facile oppuneque resistet telis nostris. Facile gnabitur
reus,
est
:
creta
PII II
ANNUS
4.
CIIRISTI
1/tGl,
307
nmnt
aedilicia
iii
arcna fiindala, aggrediamur
aliis debitor, ciii
crcdes? quid rcspondebis? an
munimcnta. 88. Corruptionem in primis sacrariim liltcrarum olijicitis. Hoc ci proljandum fuerat,
iijuc tclis tiKC
legis
noii trcs libros iini pr<cferes? certe
non dubita-
bis prffiferre
si ita
judicas, soluta qusstio est.
Qiiatiior libri vetus liabcnt

est
Tcslamcntum, unus
factum asscrit tum. Libet tecum

(|ui
nol)is
satis crat
aliter agere,
et
ncgarc facapertam tui
legislatoris caliinuiiam ostendere.
Lcx .ludaica,
liebneorum, alter (leiitilium, tcrtius Chiistianorum, ultimus Saracenorum, qui a cffiteris discrepat, mcndax enim est, nam reliqui conformes
invciiiuiitur,
i|uam Moyscsetpr()[)liet;etradiderunt,antc(juam .Mahometes nasceretur, pluribus sfficulis scripta liiit, ct nuiltis in locis promulgata, et in alienas
lianslata liiiguas, nec
,
nam
et Gra^ci,
,
qui gcntiles
Latini ante erant antc (Miristi adventum Tcslamcntum non alio modo Mahometcm vctus
et
fiiit
unus
interpres, scd
pliirimi rogante tuaginta presbyteri legem interpretati sunt, et consona dixeruut facta est antiqua lex et Graeca etLatina mnlfis a^tatibus, ante(]uam tua
:
IHolomaeo Philadelpho, sep-
liabueniut, <juam nos liodie habcmus. Hoc forquia non rcperiuntur tasse inficiari posses
,
hodie gentiles, qui bibliothecas habeant veteres. Sed interroga .ludicos: invenies vera esse extat Josephus HehraDus, (lua; dicimus, et adliuc
qui translationem antiqua legis in
:
impleta> sunt omnes bibliol)romulgaretur aliorum prophctarum traducIhecffi Moysis ct lione. Alexandriie, Romte, Athenis, Carthaginc,'
,
manu
Ptolo-
Syracusis, Toleti, Lugduni, et in

(|ua)
omnibus
,
locis
ma;i, qucm nominavimus, gentilis hominis attestabatur factam ex qua postea traductiones emanarunt, qu;e us(iue in hanc diem perseverant, ct Hebraicic vcritati concordant. Stulta est
sive insignia essent sive apud Graecos apud Latinos velus Testamentum ex Ilcbraica veritate traductum et habebatur et publice legebatur. Quis illc .huUrus lam potens fuit, qui corrumpere lcgcm ubique gentium potuit ?
ifitur
Mahamelis
fictio,
et;turpis inventio, nec
quidquam habct
tione
verisimile, nec
tam confuta-
quam
.
irrisionc digna est.
91.
Quod
(licimus de veteri Testamento,
nondum
tum
natus erat Christus,

:
cum LXX
intt^fprc-
editio facta est
causa corrumpeiKhT!
Christianis
lcgis,
quo tempore nuUa erat cum nuUa esset cum

de lege contentio
:
nondum
natis
de novo intueri, quod nec ab uno scriptum est, nec in una lingua, nec in uno loco, nec in uno temporc, et tamen una sentenquod Grtcci habcnt, lia est, et unica concordia
idem
licet
nec propter alios oportebat aliquid legi detrahere, qui legem non acceperant, nec propter se, qui talera acceperant etlaudabant. 89. Si qua corruptio intervenit, in ea potuit intervenire, quaj apud Hebrseos remansit, non in ea, quae inter Latinos et Gra?cos divulgata est et per infinitas dilTusa provincias
,
hoc Syri, Armeni, hoc omnes Barbari Christum colentes quamvis hffiretici aliqui ad tucndos errores suos corrumpcre nonnuUos Codices ausi fuerunt. Quid ages? quid dices? cui fidem adhibebis? an soli Saraceno? an Latino ? an Graeco ? an Hebraeo ? multo antiquior est Christiana lex quam
hoc Latini, hoc
Hebrffii,
;
quanquam ncc Judaica corrupta

:
est,
quaj usquc
in hanc diem cum Gra-ca ct Latina traditione concordat difficilis ac pa^ne impossibilis fuisset corruptio in
fuit
tot
Saracena. -Vudita est in onini terra Evangelii tuba, sicut scri[)tum est lii omncm terram exi:
vit sonus
nianibus
Mahometi
et
levc
unum Codicem
:
corrumpere,
illum tan-
quam verum
his tradere, qui sibi ab initio crediderunt quod si multi sunt hodie apud vos Codices unius contincntia^ non tamen idcirco veritas in eis est, ab uno enim, qui falsus erat, emanantes omnes falsitatem contincnt, quia non
eorum, et in fines orbis terrx verba corum. Vulgata est et rccepta lex Christi per totum Romanum im[icrium, priusquain tuus legifer prodiret in lucem, et idem Evangelium,
quod nunc habcmus, omncs gentes suscepcre, nec fuit majoribus nostris aut facultas corrumpendi rem adeo vulgatam, aut necessitas, cum non essct Mahomctes, cum quo de fide contenderent. Corru[)tio ei necessaria fuit, qui novam legem edere voluit veteri et novae contrariam?
detluunt ex amaro fonte dulces rivuli. Qua-ri-
mus
ex
te,
magne
princeps,
si,
te
judice,
duo
facla
rationum Codices affcrantur, quorum

altero transcriptus existat, et in eo, de
est transcriptio
,
alter cx
ncc diibium
liano
legi,
facict justus jiidex,

fides
quin Chrisvel
Chrisli
quo
major
adliihenda
sit,
Sempronius mille debere talenta scriptus est, in exemplari duo millia, cui jiotius fidem dabis? An non exemplo magis
(liiam
existunt, et
exemplato ?IIebraii parentesantiqua> lcgis apud eos exempla legis habentur,
Saraceno. Ipse enim conscrvator est sua? legis et manct in traditionc patrum Saracenus ab ea recessit, et invenliones sequitur novas, quas sui inajores ignoraverunt. Evange;
quam
lia a[iud
apud
alios exemplaria.
diligentia,
nos (luatuor recepta sunt, quai summa vigenti studio, et verissima multis
fucraiil.
Rursus cx te qiu-erimus, quatuor imcrationum libri apud quatuor negotiatoiiiuntur res, Seium, Gaiiim, Titum, et Sempronium, in
90.
modis recognita
92.
Non
((irriiptione
quud luiis lcgifcr dc sacrarum litterarum possit objiest igitur,

:
eo
quem
Seiupronius jiroducit
crcditor
ifisi'
ccrc. I)c civitale nomiiii, qiue est Ecclesia, in-
Lucii in centuiu talenlis scriptus invenitur, in
quit in [)saImo David
Fundav it eam in xternum.
308
PII
II
ANNUS
si
4.
CHRISTI 1461,
Noii esset fuiulala in actcrnum Ecclesia,
fun-
dics ilios, dicit
damenlum
Evangelium, \iolari nec verum fuisset, aut corrumin jiotuissct quod ait propiieta Barucli loquens de lege Dei JjCX, quee in xtermim; nec illud staret, quod dicit In a^tcrman pvrmanet verbum tinan, ct in sseculum sxculi vcritas tua. Nec Isaias vera fuisSuper soliian set de Christo locutus, dicens
ejus,
est
, :
quod
visceribus
Dominus, dabo lcgem meam in eorum et in corde eorum scribam eam, et cro eis in Deum. Novum foedus, inquit, quia Baptismus circumcisioni successit Et legem mecmi, inquit, scribam in corde eorum ;
, :
quia vetus lex in tabulis lapidcis scri[)ta fuit, nova [ler charitatem in corde hominum radi-
David,
et si/pcr
rcgnum
ejus sedcbit,
tit
cnnfirmct
usque in Nos Gabrieli angelo credimus, qui sempiternum. de Cliristo Maria; Virgini sic ait: Dabit illi Domicor, et roboret illud in judicio et justitia
71US
Etero eis in Deuni ; quia novui legis aucpromulgator Chrislus Deus et liomo est antiqua [)er Moysen innotuit tantum hominem, et adveniente perfecto, evacuatum est imperfectuni, nec amplius in pra?putio nobiscum Deus,
cala
:
lor et
domo Jacob
stus in
Deus sedcm David patris cjus, ct regnabit in m sternum, Quomodo regnat Cliri'!
domo David, nisi per fidem ? quomodo quomodo [>er per fidem nisi per Evangelium
:
sed in corde paciscitur, dicente Apostolo Si circumcidamini, Christus nil vobis proderit ; nec ulterius cerimoniai legis habent locum, venit
:
cnim
Evangelium ffiternum, si corruptum estEvangeEgo lium ? mendax lingua, falsa calumnia vobiscian sum, inquit Dominus, uscpic ad consiunmationem saeculi. Et Osea; prophetae verba ad Ecclesiam conferuntur Sponsabo temUii in fide
:
usque in sempiternrnn ; et ad Petruni vicarium suum inquit Salvator Tu es Petrus, ct super hanc petram xdificabo Ecclesiam meam, et portx infcri non pr^cvalebunt adversus eam. Et iterum Rogavi pro te, I^ctre, ut non deficiat fides tua.
: :
de quo loquitur in Deuteronomio Prophetam de gente tua el de frairibus titis sicut me suscitabit tibi Dominus Deus tuus, ipsum audics. Et subdit Ponain vcrba mca in oi-e cjus,loqueturcjue adeos omnia verbaquse prsecepero et illi. De Christo hffic propheta locutus est ex ore Dei, quod verum erat os, in cujus adille,
:
Moyses
Prffivaluissent portaj
Pelri,
si
inferi, et defecisset fides
falsum esset Evangelium, quod sequimur. Sed manet fides magni pasloris in Ecclesia
ventu legalia et cerimoniae defutura erant, sicut apud Matthasum scriptum est Lex ct Prophetce usque ad Joannem ; sacra enim, quffi veteres observabaht, annuntiativa erant venturi Christi, quffi in ejus adventu completa cessaverunt, et alia instituta sunt virtute majora, veritate me:
liora, actu faciliora,
numero pauciora.
est,
Et sicut
Romana,
qua;
nunquam
;
inventa est errasse,
neque errabit in tPlernum magistra est enim et mater omnium fidelium, et disciplina veritatis.
93.
i<
Cave, Mahometes, cave,

dixit. Is
magne
prin-
ceps, ne loquaris
tua; legi
errorem Porphyrii
Siculi, qui
consona
ex Christiano sinu ad
sub cujus admiuistratione lex erat, ita et legem mutari oportuit. Non est igitur adversa veteri nova lex qu;e in ejus ventre conclusa erat, et adveniente Christo et Evangelii luce clarescente, patefacta, circumcisioni et aliis ceremoniis antiquitus observatis, sicut praiflnitum erat, finem imposuit. Est
,
sacerdotium mutatum
idola transiens ait se deos consuluisse, quid de Christo sentircnt, et illos respondisse bonum
fuisse
autem Christiana
hominis.
lex tanto
dignior
quam
Ju-
daica, quanto nobilius est
oraculum Dei quam
virum Chrislum, sed peccasse discipulos

quani
sibi
ejus, qui divinitatem ei attribuerant,
ipse
nunquam
cst
nium
dubitcs.
Hoc deorum testimoidolorum, qua? tu dcemonia esse non An non intelligis fraudem ? An non
arrogasset.
Cognoscis jam, nisi fallimur, veritamajestatem nostrcB legis, nec utilitatem ignoras, incipisquede tua diffidere, etardes desiderio disputandi, velisque latius cunctadiscu95.
et
tem
vides tui legiferi et
dtEmonum
?
esse
mentum
unam collusionem
unum arguunam fallaciam?

gloria; et
lere
sed obstat legifer tuus, etinquirere verum Non est proliibet, et interminatur et clamat
:
;
et Christo
diabolum invidere, ejusque
mea
majestati dclrahere, cujus consilio alque suasu tua lex edita est Evangelicte atque Mosaica> contraria
?
<'
qua; disputationi subjicienda sit arma sunt in manu ne quid loquaris cave duni mihi credis, multum imperii adeptus tua,
lex,
:
es
qui non audiunt

:
vocem meam
legis
gladio con-
9i.
Dices pari
:
Mosaicaj adversari
modo Christianam legem nam qua? jussit Moyses, plu-
terendi sunt
tuetur.
ensis meffi
In Arabia ortus
ejus
et
fuit,
dignilatem ex parvo
et permiltit, qua; ille vetuit. Nescis antiquce legis arcana, quaj diu gravida fuit no-
rima vetat
principio
adjeci
quantum
legi, et
creverit vides.
iEgyptum
vam
in utero gerens,
et,
cum
statutum divino
consilio
tempus
venit,
eam
peperit. Yidit Jere-
mias per spiritum legem hanc novam, cum ait Ecce dies venient, dicit Dominus, etferiam domui Isracl ct domui Juda fimlus norum, non sccnndum pactum quod pcpiqi cum patribus eorum : sedhoc erit pactum cjuod feriam cum domo Jsrae/. Post
Meso[)otamiam, et Lvbiam, et Numidiam, et Mauritaniam, et |)arlem Ilis[)aniie, et divitem Asiam, et doctam Crteciam, et lortem Thraciam, et nobilem Macedoniam. Sunt et alise quamplurimaj regiones sub imperio meai legis quaj armis, nuii verbis quassitai sunt. Muliebre est verba verbis
Syriam,
revellere viri
;
mex
ferro decertant
si
non
fuissel
PII
"
II
ANNUS
k.
CURISTI 1461,
Qiialia denicas
309
crocodilon adorat.
vera
non dedissent Superi impcrio nostro necnondominationi noslra; tantos successus atque prosperitates amat nos Deus, et legis odorem sentiens gratulaturet sternit iter
lcx,
:
mea
.Egyptus porlenU
colit,
Et quod stultius
inter
fuit, et
allium, ct porros,
,
victoriis
nostris
scis
hostes
pugnasti, et
quam modo in
feliciter sa.'pe in
et
Ponto, sa;pe in
numina iiosuerunt pracIarEe tamen ^gyptiorum victoriaj memorantur, sicut

CEBpc
Graecia.

En, fili, quid cogitas, quid moliris, tot triumphis sub mea legc illustratus, Cliristum sequeris, cujus cultores stravisti toties, et ad internecionem usquc cecidisti ? cave ne meam linquens legem rclinquaris a Deo .
de Osiride proditum est, qui victum peragravit orbem. Ergo et dcos yEgyptiorum recipiemus, et veram eorum religionem fatebimur, quia vicerunt. Non,
Juda>i
non
sic
ratio
suadet,
neque
sic
sensere, qui victi ab Assyriis, et ab An-
96. Credimus his te verbis non parum commoveri, et aliquem inesse in tua mente timorem sed audi quam iuanis est timor Omnis
: :
f/in
malum
facit,
inquit in Evangelio
Vcritas,
tiocho, et a Romanis, et in servitutem ducti, non tamen victorum lcges de his accepcrunt, sed victi et angariati, et mille modis oppressi, in sua lege manserunt. Nec nos Christiani, cum
praelio
odit lucem. Fures noctu domos perfodiunt, et in obscuro adulteri latitant non adhibent testes jui peccant, qui mentiuntur nolunt deprehendi mendacss. Cum his sentit tuus legifer. Veretur ne disputando sucE legis vanitates innotescant veretur ne pudenda sua detegantur. Prohibet disceptari verbis, armis defendi suam legem jubet, nec alium judicem quam ferrum de:
:
superamur, aut
,
aliis
calamitatibus
affli-
gimur legem nostram aut relinquimus aut accusamus, sed arbitramur pium Deum nos tamquam fllios propter peccata, quae committimus verberare, quia non paremus Evangelio, non servamus legem nostram, neque manemus in traditione sanctorum patrum sed victi fragilitate aberramus et labimur ut homines ipse
;
;
poscit,
muitumque
:
gloriatur de suae legis incre-
vero lapsos corrigit,

iniquitates emendat.
98.
et plagis
multis nostras
allexit
mento. Di,\imus cur creverit, plebes voluptas neque inficiamur multas tuaj gentis
clarus evasisti. Vicisti hostes non
:
Cognoscimus errata
,
nostra, etconside-
\ictorias partas, et ingentia confecta bella, et tu

ipse pra;liis
paucos, et triumphasti saepe fuisti tamen etiam aliquando victus. Parva Christianorum manus tuas ingentes copias, ut ante diximus, apud confluentes Savum inter ac Danubium paucis ante annis delevit, non milites veterani, non duces in bellis ante probati, non viri nobiles armis potentes et equis, sed pauci crucesignati, ex agris collecti, inermes et nudi, fide tantum armati, non ferro fulgentes et auro tuos fuquod si victoria veritatem (lerunt cxercitus
:
esse poenam, delictum non ignoramus. Si cadimus in bello, si amittimus regnum, si jugo servitutis opprimimur, dicimus cum Daniele propheta, Deum esse in ccelo, qui revelat mysteria, mutat et transfert regna, ut universi cotempora gnoscant, quod dominatur excelsus in regno
rantes
qua; fecimus
minorem
quam
hominum,
Deum
et
et cui voluerit dabit illud. Xoviinus Judaeos etChristianos posse,cum velit, voluisse aliquando, alterius secta? hominibus et
legis ostendit,
hoc uno praelio satis admonebare, in quo pauci fugarunt multos. Tuffi victoriae nihil mirabile habent ad quas nun,
subjicere propter offensas populi, qui eum ad iracundiam provocavit sed conversi ad eum non desperamus misericordiam consequi quamvis enim irascitur Deus, ut inquit pro: :
pheta,
non tamen
obliviscitur misereri, pius est
quam
est.
sine grandi
tuorum
prserogativa
ventum
97.
Sed quid ag"imus
non
his
argumeu-
et benignus, non deserit clamantes ad se. Absit autem, ut propter victoriam meliorem esse credamus religionem victorum ; sic enim fa-
lationibus stat recta fides. Vici, fudi hostes, im-
tendum
esset
omnes
qui vicerunt Hebraeos,

;
perium teneo, et si sic licet arguere, -vera fuit sub Alexandro magno tot victoriis illustrato, et sub ejus successoribus religio, qui et in Graecia,
et in
Assyria, et in Syria, et in .^gypto, et in

Perside, et in Scythia, et in Indiis, re-
melius de Deo sensisse quam ipsi victi quod neque tu diceres, neque tuus legifer, qui defensionem suae traditionis in armis collocat, et omne genus ratiocinationis effugit, maximum
iniquitatis indicium. Xoii sic beatus Petrus,
et
i>yl)ia, et in
gnavere imperio per arma quEesito. Vera eliam Komanorum fldes usque ad priorem Constanti-
num, qui orbem sibi ferro subjecerant, etomnes domuere quas adiere gentes. Scimus tamen et .Vlexandrum et ejus heeredes Romanos, et qui
suli
alii
pastor conslitutus gregis Chrisliani, paratum se ait omnibus rationem reddere de ea, quae erat nec aliter suos auditores in eo, spe et flde
;
edocuit B. Laurentius
inquit,
Iiice
martyr
.Mea
obscurum non
.
habet, sed
nox , omnia in
eis erant, Judaeis exceptis, idola coluisse
Jovem, alii Martem, alii Mercurium, nonnuUi solem ct alia sidera, niulti etiam, ut
/Egyptii, animalia bruta colebant
;
Et in Evangelio non probaf Doininus eum, qui lucernam accendit et sub modio ponit, sed super candelabrum eam esse
clarescunt
qiiis nescit,
vult, ut luceat
omnibus qui sunt
in
domo.
et
inquit unus ex poetis,
pnedicari verba sua super tecta jubet, et de
310
seipso
90.
dixit
.PIl II
ANNUS
4.
-' CHRISTI 1461-
Eqo palam
et
,
locutus sudi
mundo.
legem Domini,
nit.
dum
sit
ea qufe propria sunt expotracta divino, an aliunde
Deceptores
et
gulis prsedicant
dicinit
,
pseudoproplieke iii aavolunt occulta esse quae

taciturnitatis
liis,
Attende
et
videbis an Jlahometea lex de

:
ccelo et a
Numine
ac
juramenta
accidit in
in occulto
exiafunt.
Sicut
Roma"
:
qui Bacclianalia cesacrificantes
lebrabant
enim deo suo
nuUuni flairitium libidinis omittebant. Quod si alia umi esscnt adversus tuam legem indicia.iioc
unum
sufficere potuit, quia proliibuit ejus lator sciebat non fequa disputatiouem venire iu
: :
Lex Domini, inquit propheta, immaculata, convertens animas, testimonium Domiui fidele, sajnentiamprsestans pai^vulis. Immaculata est lex Domini. quia mala qua?que excludit, neque libidinem aut turpitudinem ullam admittit; sic apud eumdem prophetam : eloquia Domini casta dicuntur, et apud Job legitur Non inve:
esse neque vera, qua?. tradiderat
videbat ve-
nietis in
ore
meo
iniquitatem, nec in faucibits

et
terem et novam legem contra se stare, intuebatur pbilosopborum acutissimas rationes sibi adversas esse, nec speravit in coetu bominum aut in scholis virorum excelleniium animadvertit sua deliramenta posse defendi bomo sagax et ingeniosus in malo gentiles, qui
:
meis stuUitia
persoimbit;
Apostolus
Lex
sancta, inquit, et
mandatum sanctum, justum et bomim. At quomodo Mahometea lex immaculata. qua? stupra et adulteria, et omnes libidi-
num maculas
et
ac foeditates admittit.
deos colebant, damnatos esse, et jam prope modum exterminatos, nec Judaeis locum esse, quorum lex translata esset cum sacerdotio ad cumque statuisset novam legem, Cbristianos magnunique sibi nomen dare speravit, quod modo evenit, iratum Deura Cbristianis, qui suae legis mandata transgrediebantur, adversus transatque idgressores victoriam concessurum circo sua legis defensiouem in armis collo: ;
quiajejuniaquaedam preecepit, eleemosynas; non damnamus hajc, absit ut ea mala dicamus; inventorem eorum Mahometem esse negamus, absque Mabomete sciebamus haec esse bona. Jejunavit Elias,
101. Dices,
et
orationes,
jejunavit Christus; orare et frangere esurienti panem suum, et egenos et vagos in domum du-
cere multo antiquius cst, quam fuae legis inventum. Multi nos legislatores ad opera pietatis
invitarunt.
Verum
adulterari, fornicari, servire
cavit,
quam
alioquin liorainibus gratani |)ropter

Diaboli
vidisset
licentiam voluptatum non ambigebat.
ventri, etin coenovolu[)tatum jacere, solus tuus legifer inter bona collocat, solus Mabometes est,
hoc
fuit
inventum
antiquus hanc viam suaj
uequitife serpens excogitavit, qui,
cum
sese procul ejici, et Cbristiana religione augescente, idola deleri, nec amplius deorum multitudini locum esse, sed unum tanlum adorari
qui turpia docet, et flagitia praecipit. Quamvis h;erelicorum more, ut facilius decipiat, bona simul ei mala commiscet. At lex, qua? Domini dicitur, ut inquit propbeta, animas convertit ad
cum
Patre et Spiritu sancto Jesum Christum, Heraclio imperante, Mahometis spiritum excitavit,
eumque
sibi
miuistrum
,
elcgit,
liominem
,
ultimum finem atlexMahometeanon convertit ad Deum, sed avertit ab eo dicit enim Dominus Deus Estote sancti, quia eqo sanctus sum. Mabometes Uxores, inquit, ducite et concu: : : :
vanum, prius idoiolatram, fortuna pauperem, consilio mente superbum natione Arabem
usuni quorumdam Judajorumet Christianorum perversorum, inter quos fuit Sergius spiritu legem terliam edidit ex ambitiouis inllatus contlatam, multis ineptiis extrinveteri et nova secus adjectis. Legem diximus, quia ipse legem vocat, nos blaspbemiam rectius appelhibimus. Rugasti frontem, avertisti oculos, borruisti, turbatus es, subiratus es dum haec dicimus. At si veritatis amicus es, audienda est veritas, neque
:
nam ego quadraginta vimeis lumbis vires habeo, et uxoribus alque ancillis permisceor plurimis . 10-2. Quid de testimonio fideli?Cum data est Moysi lex Domini in monte Sinai, fulgura

binas, quot placet;
rorum
in
coruscationes apparuerunt, et signa de coelo, quse testimonium legi praebuerunt; lex Cbristi
et
tibi legifer, si
tibi
dicet, quaj tanto
amicus est, veritatem intermagis amica est, quanto salu-
homini ab ipsa natura convenientior. 100. " Audi verum, et disce quomodo sit appellanda lex. Legem dicunt philosopbi, quod ratione prwcipitur, et sunt qui nil aliud legem
brior, et
mullis confirmata est, diSi opera non fecissem in eis, quas nemo alius fecit, peccatum, scilicet infldelitatis, 7wn haberent ; et propterea de vetcri, (]ua' convertit ad suum creatorem et ad summum bonum, et nova lege inquit David Testimonia tua credibilia facta sunt ni)7iis. Et in Evangelio Luc;e circa finem legimus Illi autem profecti prxdimiraculis
centc ipso
:
: :
admodum
cavenmt ubique, Deo cooperante,
et
sermonem
esse affirmant,
quam rectam ralionem

:
a divino
numine ductam quidquid igitur rationi adversum est, Icgis nomine caret. At tuus legifer ratiocinari de sua lege proliibet, et solum arma non est igitur dicenda lex, illi sutfragari vult nisi ex illis quarum conditores apud Isaiam Dominus nialedicit. Docetnos David cognoscere
;
confirmante sequentibus signis. At Mabometis legem, quae signa, qua? miracula probant ? Audiamus eum iNon sum missus, inquit, nisi in virtute gladii, et qui non susceperint meani prophetiam occidautur, autreddant Iributum,
:
.'
pretium pro infidelitate sua . Quid hoc ? numquid manifeste negat se miraculorum virtute
carere, et flcta falsaque esse
omnia signa de-
Pn
II
AXXUS
'l.
fHRISTI 1461.
311
monstrat, quse tiii legis doctoresiii populis praeflicant. Non habet igilur tua iex testimonium nisi in armis; sed id non est Ddeie, ut ante do-
cuimus.
103.
Adultimum transeamus,
et
quomodo
"
<<
sapientiam praestet parvulis, id est, popuiis, tua lex, animadvertanius. Sapientia, ut antiqui tradiderunt divinarum et liumanarum reriim
,
tum, et jussuni est stare, quia Mahometes asccnsurus esset. Numquid acccrsitus est? inquit, et respondente Galirieie accersitum esse, non sinam, addidil, nisi pro me Deum roget. Obtuii preces Deo meo pro jumento, quod me sedenle suavi gressu incessit, ponens ungu-
scientiam continet, estque

dulcis,
admodum
inciuit
sapida et
no-
dum amorem
proiiter
divinilatis mentil)us
stris instillat,
quod
psalmogra:
phus
Quam
didcia faucibus meis eloquia tua
Tua lex neque dc Deo sapit, neque de coelestihus, neque terrena satis inteliigit, qua; putat superis curae non esse. Magna oiim et florida in Alexandria phiiosophorum schoia fuit, et multi per Syriam et Asiam viri doctissimi claruerunt, quorum nomina ad nos usque pervenerunt; at postquam iex Mahometea cursum hahuil, paucissimi nominantur;, qui na!
super mel ori
meo
lam pedis anferioris iii horizonfe sui visus, et minori spalio (|uain iclus inipletur oculi ad sanctam domum perveni. Comes aderat Ga hriel, qui duxit mc ad doniiim sanctam in .lerusaiem et vicinam rupeiu, dixitque Des cende, quoniam ex rupe in cceium ascendes " et colligato iilic jumeiito portavitmc humeris " suis in coeium, et cuni applicuissemus ad coeium mundi, et ad portamejus, puisavit Gabriel, et quaesitum est quis esset, et respondit (lahriel Ego sum; et ilerum quaerenti quis
:
'
"
tecum
hriel
:
adest, respondit;
Mahometes,
et
subGavidi
didit
<
janitor;
Numquid vocatus?
et ait
et
Vocatus; et aperfa est porta,
turae arcana perscrutati exceiientes evaserint, quia non praestat parvulis sapientiam tuus propheta aut tua iex, cujus fundamentum voluptas
est, et tutela
et "
angeios, et bis genua flectens rogavi pro eis, accepit me rursus Gahriel, et vexit ad se-
cundum
gladii; inter nos vero iii)eralium
" et " "
coeium, et fuit disfantia iufer coeium coelum, quantum est ifer quingentorum an-
artium studia admodum florent, iegitur puhiice liliiiosophia, auditur in schoiis theologia, nuihim doctrina; genus praetermittitur, gymnasia Htterarum in pluribus Italiae civitatihus clarissima reperiuntur; nec trans Aipes in Hispania, in Gaiiia, in Germania, in Britannia coilegia desunt virorum excellentium, qui sapientiam |)r8estant parvuiis, est enim ingens Christianorum cura, ut indocti erudiantur et veritatem
intelligant in nostra lege, quae
tita est
"
<
"
<
norum, et sicut in [^rimo coelo ita in hoc ccelo puisatum extitit, et responsum pari solemnitafe ad septimum uscjue cadum procedif aequam coeiorum distantiam ponens; et ait in septimo cceio vidisse se angeiorum populum, et longifudinom angeli cujusquam instar mundi fuisse, et aliquorum miile vicihus extensiorem, et inter eos unum aiiquem invenisse. cui septies cenfena millia essent capita,
et in quoiihet capite totidem ora, et in quolibet ore iinguie totidem, quae septingentis milie millihus idiomalibus laudabant Deum, ef
,
nunquam men-
divinitus comprehensa.
" "
'<
tuus nou modo mentitur, leviter et indocte, sed imprudenter, sed iiisipide mentitur, et sibi ipsi saepe contrarius est, quemadmodum suae iegis inspector plane inteiliget. inuumerabiles sunt ejus ineptiae, et aniles fabuiae, pueriles nug;t, de quibus libet lioc loco paucareferre, quaj de csteris judicium
101. At iegifcr
sed
rursus alterum angelum osfendissc,

quaesivisse
(jui fleret,
iile dixis-
et
causam
fletus, et
:
cum
set

" "
culpas esse, oravi pro eo et fiinc commendahat me Gahrieialii angelo,et ille alii, donec fui in conspectu Dei, et Iribunaiiejus adhfesi, tetigitque me manu sua Deus inter humeros,
Exponens Mahometes capitulum Alcorani, quod dicilur filiorlm israel in hanc sententiam loquitnr Sit iaus ei, qui servum
jiraibeant.
:
"
n
"
suurn ah oratorio, quod.est helcarata,"ipsa est domus Mesche, usque ia oratorium sanctae domus Jerusalcm nocte una transtuiit, circa quam benediximus Deum. vos homines, audite et intelligite, cum abii a vobis, venit ad me Gabriel scro post psalmodiam vesperfinam, qua; ultima est, et ait Mahomeles jubet Deus ut se adeas. Cui respondi Et uhi eum visam ? Et ait Gabriel Ubi ipse est et
:
! : :
:
et frigidilas manus ejus pervenit usque ad meduiias dorsi mei . 10.1. " His nugis atque deliramentis impiet .Mnhometes aures populi. Sed audiamus alteram fabuiam in iihro, cui tituius est de doctrisa BiAHOMETis. Duo angcli nominaufur :Arathes, et Narathes, quos iile asserif jussu Dei in terram descendisse, ut genus humanum regerent, afque instruerent tribus mandatis accepfis. Primum ne quemquam occiderenf. Alterum, ne quid in"
:
juste decernerent. Terfium, ne
vinum
biberent.
Cum
jumentum
iliico
adducit, magnitudine inter

elherahil vocatum,
et
aliquandiu rexissent, et omnia ex totoorbe ad eos judicia devolverenfur, mulier qua^dam

decenfi forma ef omniuni pulcherrima, adversus maritum suum causam liabens judicium ab
eis petiit,
asinum
iter egi
et
mulum,
huEt
manae vocis capax,

Gahriei
:
una non amplius bora
annorum quinquaginta millium.
atquc ut favenfes haberet judices ut
ail
Ascendeanimal, et ito ad sanctam domum. Ascendere volentem fugiebat jumcn-
apud
vitat.
sc
praudium haheant. multis precibus inNon abnuunt angeli, paratur spiendidum
312
convivium, epiilas
strat,
PII
II
ANNUS
4.
CIIRISTI
1461.
et pociila mnlier ipsa miiiiapponuntur fercula multiplicia, et cum his viuum, quod cum angôli rccusarent, instanle sffipius muliere, et multas objiciente blanditias, tandem bihcrunt, ct inchriali vino in hospitam incaiuerunt, ejusque concuhitum postularunt spondet mulier ea conditione, ut alter eorum ascensum in coelo ostcnderet, allerdescensum
:
rerum solertissimus indagator, universum terra? ambitum duccntorum quinquaginla duorum

Ilipparchus stamillium sladiorum prodidit diorum paulo minus viginti quinque millia adjecit. Reperiuntur et aliorum sententiae admodum dissona?, neque in hanc usque diem mortali cuipiam satis exploratam credimus
:
terra;
mensuram, cujus
ne^jue Septentrionem,
placetconditio illa.Ut iter didicil,

reliclis
atque
irrisis angelis,
mox in coelum, abiit, quam Deus
neque Meridiem versus cogniti flnes sunt. At tuus legifer majora concepit animo, qui tan-
recognitam inter sidera collocavit, cui lucifer angeli ad judicium evocati catenis est nomen puteo profundissimo religati sunt, ferreis in usque ad diem judicii permansuri, cum elegis:
quam cffilum ascenderit (luingentorum annorum itinere distare coelum accelo prodidit, quoniam tanta essct crassitudo sphserarum. Hoc idem asserit rabbi Moyses, Hebraeus genere, philosophus, qui apud JEgyptios claruit. At philosophi, quos nostri prohant, non ita sentiunt, nec Ptolemajus Alexandrinus, astronomorum facile
princeps, de crassitudine lunaris sphffirse cuni tua lege concordat, in qua iter annorum sexaginta
sent in hac potius vita, quam in altera plecti. Haic est sapientia Mahometis, quam iOG. docetparvulos ha^c ejustbeologia,hffic doctrina
<i
:
Mira hominis audacia, ne dicam stultitiam seu dementiam. Quot sunt in non ohjurgamus liis fahulis derideuda somnia jumenti verba, quando et asinam sacrs litterse locutam produnt, et gentiles hovem. Sed quid
divinitus
revelata.
!
novem, etaliquorum mcnsium, ac dierum
posuit, millibus
passuum
viginti quinque, seu
est
quod una hora
iler
?
annorum peragitur
cogita an corpori
quinquaginta millium metire hcec, et diligenter

glorificato id possit
stadiis ducentis pro qualibet die computatis. Alii vero astronomi, qui hac diligenter indagaverunt, sphBeram solis plusquam sexcentis vici-
nondum
accidere. Quo ivit? Ubi fuit? quidcircuivit? non adhuc ccelum ascenderat; quibus in locis tantum spatii peragravit ? nec jumentum eum tulit. Quis tulit eum ? Unde venit? Quomodo venit?nihil horum divit. Quid peccaverat ju-
rursusque bus superare lunam tradiderunt Martissphaeram, quamvis sole altiorest, etlonge majorem habet ambitum, spissitudinem tamen
:
mentum,
ccelo
ut precibus egeret
illi
cui
non
est lex
alia, uisi naturte, et
Quid ostiarius in coUocatus rogamine Mahometis egehat?

paret.
satis felix erat? fortasse allius
,
multis vicibus superari improbum humanaj mentis ausum; verum ita subtili argumentatioue comprehensum, ut pudeat aliquos non credere. Plurimi haic incerta respuunt. Tuae legis latori fortasse credendum fuerit, non quia illuc angelo bono deferente conscenderit, sed
An non
cupiebat
perfecta
ascendere
tamquam non
sit
illic
heatitudo, et regnat adhuc ainhitio, et spha!rarum dislantiam coelorum ostendit
omnium
cum perverso ceciderit quod si hac de causa fidem expetit, credimus alioquin cum Coehtm snrsum, et sacra Scriptura dicimus
quia
: : :
terra deorsum, et cor regis inscrulabile est

alia
sed
quanta sitcrassitudodemonstrat. Quingentorum annorum iter ex ca>lo in crelum ponitur, et patere spissitudinem. Quidiioc? Quiscredat? gentilium fabulis simile somnium est. Aiunt illi Dionvsiodorum quemdam Geometriai scientia
percurramus. t07. Angelos se vidisse affirmat, eosdemque corporeos si mundo majores angeli sunt, necessarium est aliquam eorum partem extra
:
mundum esse
omnia
rius esse.
at
philosophi
legifer
nohilem in palria pinquos funus ei duxisse, ad quos pertinebat hos consecutis diehus cum justa ha^reditas
:
exlremum diem
ohiisse, pro-
contineri dicunt, ne(jue
Tuus
mundi circumflexu quidquam extequando aliquid solito

:
peragerent invenisse in sepulchro ejus Epistolam Dionysiodori nomine ad superos scriptam, qua; diceret, eum a sepiilchro ad infimam pervenisse terram, esseque illuc usque quadraginta
millia stadiorum. Nec defuerunt geometrai, ut Plinius ait, qui interpretarentur significare Epi-
plus ebibit, sopori deditus, quidquid somniavit pro vero retulit, et omnia sihi licere putavit quo errore et angelos corporeos, et peccare, et egerevenia, et se rogasse pro eis dixit. Simili
somnolentia tactum se superhumeris affirmavil manu Dei, cujus gelu usque dorsi medullas penetraverit, qu;E omnia superius confutata sunt.
Quis illud patienteraudiat, quod angeli Dei vino inebriati specie mulieris decepti concubitum ejus appetierint, qua?, iter in coelum edocta, ad conspectum magni Dei pervenit, et honorifice
accepta inter astra locum obtinuerit, angeli poenas dederint, atque idcirco vinuni homini interdictum, quod tanti mali causafuerif ? Com-
stolam a medio terrarum orbe missam, quo deorsum a summo longissimum esse spatium,
et
ihidem
pilffi
medium,
ex
quo consecuta comterraj
putatio est,
qux circuiUuu
seu totius
pila;
ambitum ducenta quinquaginta quinque
millia
stadiorum pronuntiavit. Sed harmonica ratio, quai cogit rerum naturam sihi ipsam congruere, eodem Plinio teste, addit huic mensura; sladiorumseptem millia Eratosllienes, hujuscemodi
:
niemorat ha>c tuus

Dei rece|)ta
legifer, et
tanquam ex penu
hominihus
inculcat. Vide
quam
gra-
l'Il
II
AXNT.S h.
:
CHKISTI
rilil
313
viler, i|iiani mm-c, (|iiam perile loi|uitiir
poela-
rum
ti^miMilit. (iu;e [lueris lcjiuntur, iuterarcaiia
legis inserit. Pueri nostri
non sine risu audiunt,
ctelum fcmin.T referunfur, el in aslra commulat;c. (|ua' majur ct niiuor ursa vorajita'
iri
cum
ricordifc plena pro ea martyres innumerabiles sunt occisi, scncs, juvenes, pucri, matrona}, virgines, scientes beatos esse mortuos, qui moriuntur in Domino. Pr.etcrimus signa el prodi:
gia, quicccrtiliKiiucmClhristianicicgis ostentanl.
canlur, pigri circa plaustra boot<E lucentes. Creflimus pro tua sapientia te 108.
<<
jam
dies
jiarvifacere
atcjue
contemnere
tua;
legis iigin
incnta, sed miraris velicmenter,

ali(iui, relicto dojjinate
quod
Christiano. ad
tuum mi-
granl,
et asscrenles
ini(|uaiTi
lcgem noslram,
ct tuis initientur
amplexi tuam,circuni(idantur.
sacris
;
el (jui
;
testentur
liant
lioc
et qui Clirislum
Trinitatem prajdicabant, nunc decruci affixum colederideant. .Sunt qui

.'
Uuis viros commcmorarc (|ueat cx Ciiristiano genere divini et humani juris excelientissimos professores, vera muiuli iumina, scientiae fontes, qui usque ad mortcni in fidc Christi perseverantcs, pra^clara voiumina cdidcrunt, quae taniiuam sidera (lu.iKlam doclrin.nn humanas mentes iliustrant? Et (luicnam ulln in loco lex est, qua; alterum liabeat Augiistinum, allerum Hieronymum, .iltcrum Ambrosium, alterum
et
laudatianl, niinc
sed qui liomines Sanc aut libidinis servi aut ambitionis, el quiliiis nullus erat locus in nostra lege, sprcti a
:
agunt, nou dubitamus
Gregorium ? et, ne Gr.necos [ir;elereamus, qu;!* reiigio virum unquam iiabuit, qufc Origeni comparari posset? quamvis hic in plerisque loQuis .Joanni Clirysostomo exfcquabitur? quis magno Basilio? quis Cyrillo? quis Gregorio Nazianzeno ? Non sufficiet dies, si iiucis err.avit.
iiobis et ejccti,
tanquam
vilia et inutilia
manci:
pia ad te trausiverunt,
nec tamen
illos inextin-
guibilis conscicnlia2 vermis rodere cessat

si
quod
posses eorum
introspicere corda, inlelligeres

vilse futurae
proculdubio eos aut

iMlicrc. aut
a(iuic viv'
ciiint
spem nuliam
admodum
esse anxios. qiiia fontcm
reliquerunt Cliristum Jcsum, et nesquo pacto redeant, majus suuni pcccatum
merare pergimus iiiustrcs nostrie legis doclorcs sive vivos sive mortuos, quamvis non sint mortui, sed nunc maxioie vivunt, et tanquam stella! in firmameufo iuccnt, qiii fidcm sacrafissima; Trinifatis eiucidarunt. Quid dicenuis de religiosis domibus, in quibus angeiica ihicitnr vita, et
existimaiitcs,
quam
Dei misericordiam. Sed quid
miraris si ad ojics consequeudas, ad vnluptates exliauriendas nonnulli tuee legi se subjiciunt? non est hoc novum nec dignum admiratione idcni quoque et Saraceni faciunt, qui sscpe ad nos migrant. IUud est mirabile, iilud stupen:
Domiuo, nec unquam cessaut

psaimodiffi
110.
?
pro peccitoribus assidu.T cffunduntur preccs diviu;e iaudes et
Benedicfus Xursieusis apud nos multorum monachorum doctor ct pafcr exfifit

:
dum,
illud
miilia pojiulorum Christiano insignita
magnopere celebrandum, quod tot nomine
sub tuo imperio degunt, gravia tributa pendunt, nune libcris privnntur, nunc conjugibus, opprimuntur durissima servitute laccrantur, vexannec tamcn Christiana; iegi lur mille modis
,
apud Grcecos magnus Basiiius secuti sunt Bernardus abbas Ciaraevaliis, et Bruno, qui Charfusiam instifuit quofidie sauctorum virorum apud nos augetur numerus, icdificantur nova monasteria, et sancta rcnovantur instituta. Quos
:
:
fructus edidit seraphicus Franciscus, eximius paupertatis amator, in Umbria, qua3 pars est
quod si tuam accipcrent, mitius ferimperium, fierent liberi, honores et opes rent
rcnuntiant
:
spcrarc possent
sed maliint tolcrare servitutis
jugum,etin squallore ac miseria vivcrc, quam Cliristum negare. Hoc stupendum cst et divinuni opus, ct quod te prECcipuc moverc debct, non quod pauci a nostra lege aberrent, sed quod tam mulli in ea persevereat, et quod tanta sit vd in advcrsis constantia, miracuium cst. Facit
hoc bouitas legis et securitas teterna} vita", (luam nemo sapiens praesenti postposuit. Quid tu bicdicas? quid contra his109. cerc aut mutirc poteris ? Vera cst Chrisliana lex ex utero recepta Mosaicae, ex prophetis, ex diviDeus auctor ejus est Fiiius Dei, nis oracuiis ex ore Dei manifeslata est (jui eam tradidit pura est, et nitida, et immaculata, et sancta, pcrfecta ex omni parte, nuilam liabet rugain nus(iuam deficif, nusquam claudicat in ca (ûi
, '<
: :
natus? quot eum discipuli sccuti sunt? quot sub ejus regula sancti fioruerunt? Antonius Patavii jacct miracuiis clanis, Bcrnardinus Scncusis in Aquiia, qucm nostra a>fas quasi alterum Pauium pr.Tdicantcm audivif. iNicoIai
Itali.x,
Lyrani extant opera, qu;c omiics admiranfur Dominicus in exfrcmis Hispani^rnatus oris quasi alius vesper emicuit, qui novum quemdam sanctum et nitiduin vivcndi morcin suis audifo:
ribus tradidil, cf l'r;cdicaforuin iusfifuta reguia,
universum
illustravit
orbem.
;
Multi
discipuii
cjus ciarissimi cvascrunf
scd
[iriPcipua est
magni
Alberti fama, (iiiia nuiium doctrinai genus ignorasse credilus est nec minor eo Thomas Aquinas fuil in iitferis, ct si m.ijor exfifit sancfitalc. Claruit cf meo s;cculo sub eadcm rc:
guia Vincentius Ilispanus, quem noster antecessor inler sanctos Christi confessores retulif. Et in Ordine D. Augustini Nicolaus Tolentinas,
qua?rit
iuvenit
qui
petit accipit,
cl
pulsanti
paulo ante inter c(rlestia relafus sanctorum ag-
aperitur. Ipsa est fons ciementia', justifia; cuin\cn, pietatis

AN>".
mina
gio.
nova
in dies prole florescit nostra relisi
spccuium, mansueludinis
TdMCS XXIX.
el
misc-
Quod
non desunf peccafores diviaani

iO
lUvx. X.
314
rri
II
ANNUS
4.
CHRISTI
sua
:
\W\
provocantos majestalcm, non dcsiinl fUani conciliatores viri sancli
Ueo
accepti, ct virgines ini-
inaculalic, prccil)ns assidnis
divinam iram avcr-
tentes, noc tinicntcs ruiiiam tanfis adjuti jialrociniis.
juvabimus, et omnium cnrum, assilegitimum principem constitucmus. Hicc sunt, quic tibi cum Baptismo jiricmia prnmiftuntur liis te bonis divina pietas proculdubio cumulabit obsequenlcm Evannos
tc
stentc divina gratia,
Tn cr|;o, princcps nobilis, qni non es incapax, ncqnc ingenii ol)tnsi, collifje rationis qu diximus, ct conserva in mcnte lua, ct con111. "
gelio.
Quod
in
si
respueris consilia nostra, peribit
tanqiiiim fiimiis gloria fua,etfii

rcvcrsiis
morcjliominum cinercm tofus morieris. (Jn-istus
sule tibi el tuo! genti, cl noli esse incredulus, scd fidclis rclinque tencbras, ctluccm scquere
:
regnabit in iBternum, cui est honor, et gloria in sircula sicculorum. Amcii .

II.'J.
intellige
quo pede claudicat tua
scatet crroribus, et
dit, et
quam
icx, cf quantis procul a veritate rece-
Aiifps obtiirdnlc Tnrca,
ml Gallorum
:
rc-
r/fm Pnseiii prprc sarrntam rnittit

riimrlrrn
Pliilelphi arl
quod non
est in ca salus, nova? ct antiqufc
prinripem c.rimia
roliortatio.
Obtusas
aliis
'
legis inimica.
Infelligis
gclica doctrina,
quam solida cst Evanquani vera, quam sancla, quam
Pio aurcs pricbuit Maliometcs. Exaratas vero

superiores litteras lioc anno colligitur ex
euiii liorfatiis cst, ut ruciiti religioni
mnnda cadum
nostra
et
ostendit, et
immaculata, ctqundca lantum iter in non alia. Intelligis, si verba

tenes,
ad Ludoviciim Francornm rcgem datis (|uibus

opifubirctur,
memoria
quod
Trinitas in unitate,
:
miserumque
Orientis statum exposuit, ex
ct unitas in Trinitafe
colenda est
neqne
alfcra
(]uil)US constat
a
confradicitalfcri. Infelligis, qnonam mndoPatcr sibi Filium squalcm gcnuit, elquomodo a Patre
ct Filio sanctns procedil Spiritus, qui cst cliari-
hoc anno Trapczuatinum bellum Mahomcfc gestum, et auctorcs -, qui ad supe-
riora
fas et
amor,
et
simul colendus
cst,
et
Deus
cst
fempora retulcre, rcfcUas. Ludovico Francorum regi illustri. " Quia regina Cypri ad nos ex regno suo
"
ct quod Filius pro nostra salute incarnatus est, mortem tulit, ct spoliato inferno terlia die re-
dejecta, etex tcrris profccta est, et ad tuam,cre-
surgens conversatus ascendit in caÎnm, scdet ad dexferam Patris, venturus in finc sa3culi judicarc vivos et mortuos quo facto, mali perpetuo poenam ignis subibunt, boni a^ternam beatitudincm consequentur, non in carnalibus desidcriis, aut impudicitiis, non in cubilibus, sed in dulcedine
,
(juadraginta diebus
cum
discipulis
dimus, sercnifatcm proficiscetur, consilium et auxilium pctens, nam regnum ejus a soldani
/Egyptii
gcntc occupatum est
ct
quia
sicnf
accepimus, Mahomctes Turcorum dominusSinopin ct Trapezuntcm, et multas alias in Asia civitalcs ac provincias dc novo sibi subjecit, cf in Euroiiam victor ac lumens eo proposito rcvertitur, ut Cbristianitatem proterat et conculcct,
mentis, ct in cliaritatc Cbristi, qnm supcrat omnem sensum. Ante omnia vero monstratum est,
te assequi inter Cbristianos gloriam qnam videris opfarc maxime potenfatum apud Europ.Tos etOccidcntales populos, dum in
mus,
screnifafcm tuam rogamus et flentes pefiut rcspicias in quo statu cst Calholica
non posse
et
fidcs, ct quomodo ex uno latere Turci, ex alio Saraccni iirgent. Ponc aiife ociilos lamenfabilcs Christianorum voces, qui pcr Asiam ef Gric-
tua secta perseveraveris

nis initiari sacris,
ct potentiffi, et gloria^.
quod
si
velles Cbristia-
ciam
loco
in
medio nationis
perversae constitnfi mi-
magnam
igitur
tibi
spcm facimus,
serabilibus inodis
inspicerc
afnigiintur,
cogita
,
in
qiio
csf sncriim Iomiiii
scpulchrum
quii^
(|uod
vcrborum nostrorum, sume Rapfismnm consilium et accipefidele Spirifus sancti. Amplectcrc Cbristi ct lavacrum sacrosanctum Evangelium, ct illi le totum commifte. Sic tuam animam Incrifacics, sic Turco1
12.
Memento
absque
:
Mahometanorum
in tenebris est
voluntate
non possniniis
fidci prffibuit,
Sancta Terra,
nobis lucem
nunc
:totusOricns
rum popnlo bcne

celcbrabitur, sic
GrseccB,
consules, sic tuaj cogitafiones

sic
adimpleri pofcrunt,
te
tuum nomen
:
in sajcula
Italia,
litte-
omnis Grxcia, omnis

sic
omnis Europa demirabitur

ra;,
Eatinic te
sic
sic
HebraiciB, sic Arabicie, et

Sic nulla ietas de
plenus est spurcitia Mahometica, quge etiam in virus etfudit, iiide (Jrajciai, hinc His|)ania! parte occupala, ncc dies est in ([ua non mille Christianorum animai pereant. Rhodus in pcriculo, ctnobilisinsula(peninsula) maris, qnondam dicta Peloponcsus, in potestatc Tnrcorum cst paucis cxcepfis locis: Epirus
Enropam suum
omnes barbara? celebrabunt.

luis
laudibns conticescct,
sic
pacis aniator, et
marum suarum
vitai
fundator quielis appellaberis, sic te Turci anircperforcm, et Christiani sua;
ad eos confluxit Bulgaria, Walachia ex parfe Turcis parent Hungaria vulnus expectat, quia multis afflicta cladibus non potest tantos belli motus siistincre, nec cst qui consoletur
tota
;
:
conservatorem vocabunt
Syri, /Egyptii, et
eam
illi
timet victorcm
Lybici, Arabes, et
quajcumqne sunt aliK gentes
Oricntis ct Asiic
genti,
Mahomctem jam spoliis viribus auctum. Timemns sanc

et aliis,
cxtra Christi caulas, aut his auditis tuam viam sequentur, aut tuis et Christianis armis parvo
timemus
qui sunt in hosliuni
negotio domabuntur, et si noluerint in nosfra legc te socium liabcrc, expericntur doniiinnn iii
Piiij II.
I.
lib.
1:11.
niiin.
:i,S".
tlizai'.
liisl.
Pcrs.
1.
IX.
lin-
siii?
vit.
PIl
II
ANNU.S
CIIKISTI
1'l()1.
315
oblinobis a nobis, qux,
15.
(irciiitii,
ncc
iios siimiis, (nii
iniis
volvimus ociilosaostrosmotlo
succiinerc possniiiic, moilo

|)n)iioliis
iiisi
lii
cit(!r (lirig(!ii(lam oniiiia
a jiisto ot
[)io
Cbiisti vicario, ot
l*otri
succes-
iliuc, el lustratis
omnium
Clirisiianorum
[)iinci|)iim
sore obtineri debeant. Dat.

bris, aniio mc.di.xi,
vinciis,
iicmo rcgiim, iicmo
Homce dicxxvi OcloPiuitilicatus nostri anno iv .
occurrit, (jui tanl;c roi subvcniro possil,

solus,
iit
pius Deus sui populi salvatorom, contidimiis, liiic iis(|uo salvavit iiicoliimom,
iii
quem
iioc poiinisit (lore.
maiius
to
poisoiiuoiiiiiim
iiici-
Tu Dei ope liaereditarium regniim iii paco consecutiis os, mortuo patro. lMiili|)iiiis JUirfîiii(lia;, (liix
11"). l't (!iiiii(l(!m logoiu ad conficiondam in Tiircam ex|)0(litionem incilaret Pius, Apostolica [iroco sacralum (!nsom intor Nalalitii Dominici solomnia misit ', vagina distincta gonimis incliisiim, iii (iiio lii versus incisi erant
:
clarus et potons,
tibi ol)so(|uoiitissimus
Kxoiat in
Tiirciis
hi.i
\tic.
l.iidovice, ruieiilei
est, et cjeteri
duces
et
comites
ref^ni gloriantur,
\]\
DcxteiM, Ijiiijorum
siiii^jiiiiiis
ultor ero.
ot
til)i
sino
iiil
coiitrovorsia paroiil.
tiliiadvorsaliiliir
;
Aiiglia,
si
Corniet
iuipcriuiii Muliuinetis, ct iuclyta rursus
rialloiiiiii
virtus te pelct astra duce.
llispaniam liahes amicam omnes per circuitum to vcnerantiir ot cohiiit, ot lofâtiones ox lon};in(|uis partihiis ac ex ipsa llalia to lionoiatiim ot salut.itiim vovoliioris,
:
Kxtaiit
oodom argnmento
oxiniio littoia;
datiT?
-,
tiim a IMii-
lol|)lio rotlioro
(iiiibiis
Ludovi-
niunt magna est gloria tua, magiuim ost L)oi (lonum. Ili. Intellexit divina pietas cogitationes tiias, ot multa cognovit in aiiimo luo proiiosita osso ad commiino bomim, noc dubitamus c|uin,
:
cum Francorum regem

bcllo peteret,
([ui,
sollicitabat,
ut Turcas
excisis ponitus Orionlalibus

in
Cbristianis
doinde
:
Occiibinlalos
te
furorem
,
conversuri essent
Non
praiterit
inquit
qiianta clades invaserit Christianam roligioncm,
cum
esses oxul
([uodammodo
:
a regiio tuo, te-
siiporioriim princi[)um vol n(!gligoiitia vol ignavia,
patorno in solio ali(juanta faciain tibi Dous, sodoam (|iiaiido grata corte non [latiar tiiam ba-redilalem Turconini insania laniari. Audivit to Deus, ot omnia
ciim srepe dixeris
si
, ,
!
qui
dum
otio,
dum
volu[)tatiluis
studont,
tum Constantinopolis
iirbs illa clarissima,
tum
uuivcrsa Tbracia, tiim Triballi at(|uo
lllyrici,
tibi
adversa
ro|)ulit,
planavit iter tuum, et

prte
:
to in
populi magni ot praîiotcntos, novissime aulem i'olo|)onesus tot urbibus, tot |)ollens hominum
millibus
cit
:
aiicto
torra;
:
rogno collocavit excelsum

omiiia
lilii
regibus
(|uid ali-
tran(|iiilla
dodit
si
Turcorum tetcrrimo Jiigo colla subjequod si Tiirci volu[)tatibiis dediti, si liomibarbari ot agrostcs lur[iissimum sibi du[)rinci-
(|uando intra
to Deo promisisti, id servato, si non promisisti, (|uod non est verisimile, recogiiosce bonoficia (|ua3 accepisti a Domino Doo
ncs
cunt, et [lerniciosum in [irimis qiiietom agoro,
alquo iQvero otium, qiiid facore dobont

|)os
tno, (jui te
filium
regom
croavit,
ot
rogiuim,
Cbristiani,
quoruin religio
[ilona est lione:
cum
stitiiit
diu extorris fuisti, summa cuni gloria rooslendo to gratiim diviiuc piotati, ot pro
:
statis,
iii
plane(|ue divina? Et infra Solus os univorsa Cbristiana ro|uil)lica, (|iii dignitato

siiio
taiitis
boneticiis
vicem ropondo
(^t
tolle,
iit
factu-
ot
viribus ot o[iibus
ulla oontrovorsia relianlccellis, es
riim oralori iiostro spopondisti, Constitiitionem,

cile,
Pragmaticam
roli-
(|uis Christianis
omnibus
in
eam na-
lioc facto, (]iiod noii (!st diffi-
ctus a'tat(!m,qu;c simiil ciim [)rudoiitia ot aniiui

ot coriioris
origo
to
totum
in
auxilium (lliristiamo
(iat,
|)orfocerit
to
|iii,
roliur,
tiiiii
oblata ost
gionis contra Turcbos^ studo

Norsiis liostos Cbristi
nt oxpeditio adliiijiis
occasio belli
liilaris
:
oxIuIk! to
roi
libi
cum jiisti vidos quam iii

ost
tibi
ao
maxime
at([U(;
sa-
dios
magis
illa
niagis
diicom
et caput,
noc dubita, cuucta

est
oriiiit
augoscit Tiircorum [lostifora

rannis
;
fiiiiosta(|iio tyiio
piospora.
Hoc
negotium
:
te
dignum,
tibi
nou
diulius
dillorondum,
JKPc gloria scrvata est, nibil ost in qiio to laiidaliiliiis
cimctando
lalius scr[)at viriis.
Dum
,
Turca' igno-
exorcerc
;
possis
ha'roditaria Inoc
tibi
provincia est
vincore
,
nam pugnare
contra Turcos
ot
Terram-Sanctam rocu|)oraro, ot elKomaiiam Ecclosiam lioiiostaro Krancorum regiim proprium est et hcec tu commodissime prcostaro [lotes, vora Francorum soboles, sa[)ionlia ot rerum oxperientia [n-odiet
bilos sorvilosquo iiogliguiitiir habontnriiuo contemptui, non Asisc solum maxima opulentissiinaqiie rogna siibjiigariint, sod otiam Eu-
fidiMU salvare,
ropa! botissimos iiobilissinios([ii(!

(|uo am|)lissimas
[)o|)iilos
at-
tutem
regiones,ot egerunt in serviaguiit(|ue quotidie, et cum maximo
tiis,
iii
o|)uloiit(i
ot
|)acitico
ot
pot(!ntissiiiiii
te
rogiio
(iuiit,
sublimatiis.
Oninium
luoc
oculi in
ros|)i-
vidontur abosso ab Italia ot (iormaiiia, id moliimlur, agiint, asso([uuntur ut iiitra Ilali.-c (;(!rmani;c(|iio limina versari, et circiim(|iia(|iio
,
omnos
afllicti te
invocant, et nos [inotor

[lossit
infosta
|)ossint
tiis
arma concutere,
:
at([uc vibraro gladios
lo iioii
vidomiis,
([ui
[ira^staro,
idoo
(|iiid oiiiiii
advorsns Colchos .Maliomeest ?

()uid
ad
to
uiiuin rocurrimus Cbristiaiuo lidoi diifonet a toto Cbrisliano-
Amyras
|)rofocliis
Traîezuntas
sorcm. Tu ergo eta nobis,

riiiii
o|)[)ugnat ?
nompo, ut
nihil
sibi post terga re-
[)()|)ul()
rogatus, ot in [irimis a Di!o conuiio1
nilus, priC[)ara lo buic [jroviaciio, ad (|uaiu loli-
iloliel.
1.
wi.
l'liilel|ili.
I.
.\Mi. ud l.udov. reg. Fraiic.
316
linqiiat infcstiim,
PII II
ANNUS
;ui
4.
rHRISTI
si
1'i(11,
quo
liberlor
sit
Italonini
nia
volucris (quid enim vellc non debes) tua
Gormanonimque
<'
iierniciem.
futura sunf, et id
toria
,
quidem brevique
et facili vic-
Cum Hunijaris
fccdus traditur |icrcussisse
nunquam cnim
Turci superiores esse
Hunijari cnim, ferocissimum genus liominum,
audissent a caiteris principilius destitutos, vel ab ipsis potius principibus Cluislianis oppuiiuari, a Turcis autem quotidie affliifi atulti se
consucverunt ullo virtutis gcnere, scd aut negligcnlia hostili aut ignavia, aut etiam discordia vicerc qui pugnare nescirent, vel nolctc. lent Ex Mediolano XIV kal. Novcm, ,
que opprimi, ancipiti bello distracti ac \exati, tandcm coacti sunt accipere quam Turci volucrunt conditionem quid enim facercnt inopcs, et eorum, iiisi assidua mole rapinarum ac cdium, cum se circumvallari undique hostilibus infestis(iue armis intuercntur?Quid non suadeat indignatio ? quid non pcrliciat dcspcratio ? At
:
bris BicDLXi
ll(i.
Pio, Ltidovicm Pragmaticam Anlca vero, nimiSanclioncm abolcre curat. rum mense Augusto, Joannem episcopum Atrebatensem, Icgati Apostolici auctoritate instructum, IMus miserat, ut eos, qui Pontificem
Suadmte
carpebant, quod
nimirum Pius
nil
nisi splen-
necessitati quis resistere ])0ssit,

|)otcntatus alii
dum
,
Cliristiani
dida ycrba
:
dorinitant,
alii
quic pro fide
Cbristi debuerant, intcr sc invicem eflcrata at(|U(^
!;iiat,
truculenta tela convcrtunt ? Mahometus vict quffi oilertur, opporlunitatcin non desescd ut juvenis et Cbristianorum ])r;eda non quam animosus, exercitus
,
dabat tatis causa niinio in Fcrdinandum studio i>\s\>\\ gnabat accenderat civile in Anglia belliim, misso c]iisco])0 Intcramnensi, icgcuique Henri:
tucnda in Oriente religione Gallicum jusampliflcandic nepotisdigiii])ro
rit
cum
dejecer;it; partiinque clandcstinis susurris,
miiuis opulentus
iiuotidic
novos comjiaratex subjugatishostibus,

viribus nuuiit ct imiicrio dccorat,
scquc
fitquc
et
bet tribufarios,
jam omnibus formidabilis. Valachos Iiamajrnam Illyritc ct Dalmatia;

;
annis su])crioribus partem occupavit ac tenct nuper Sinopem urbem munitissimam et rebus omnibus abundantem solo nominis terrore in
fortitcr
partim apertis sermonibus detrahebant, compesceret, tum maxiine, ut Ludovicum, ad Sanctionem Pragmaticam, in mediis Ecclesia; tumultibus scductis ])r<Tsulil)us, nulla idonca fultis potcstate bitam, abolendam permovcrct de qua legatione dicto Atrebatcnsi episcopo
data litterarum pars haic priBcipua est Cum noste adFranci8e,etciEterasGalIiarum
'
:
deditiouem accepit Sebastopolim intre])ide ac rei)ugnantem ut vi expugnasset caspissetquc, folum illum populum Clnistianum sudibus per omne confumclitc sajvitiffique genus infixit. Oppugnatur Tra])ezus regia urbs empo riumque Colchorum, atquc ea oppugnatur quidem ct terra et mari a viribus et furore saevissimi dirique Mahometi, et ita ])ervicacifer oppuscd ha'C gnatur, ut non longe absit ab intcritu etalia pleraque multo diligentius ac melius vir
:
:
partes,
necnon Anglire
et Scotiferegna,
dominia
quo(]uc dilecti fllii nobilis viri Philippi ducis Burgundias, etiam extra dictum regnum Francise consistentia, pro nonnullis arduis negotiis nostnim et Apostolica; Sedis uuntium cum
potcslate
legati de
latere prfesentialitcr desti-
nemus;
et,
sicut ad
nostrum non sine maxima

et
mcntis perturbatione pervenit auditum, nonnulli viri perjurio,
pra^scrtim Ecclesiastici,
exccllentissimus Petrus l*ostcrula tuffi rcgiBe qui tc vcluti numcn (]uoddam et majcstali colit et veneratur, coram exponet. Age igitur,
,
diversorum oniinum regulares dictorum regnorum, non siiH^ vehcmenli haM-esis sus])icione, non attendcntcs scrii^tum csse Principem populi non maledices, Cum malesseculares,
et
:
rex invictissime, induere armis justitia% tegcrc

cajie fortitudinis gladium et ])ictatis clypeo atque adjutorc Cbristo Jesu iu barl)aram ducc
,
dixerlnt,
;i('
orfici;ilil)US
dc nobis ipsaquc Ecclesia, ct illius falsa oblocuti fuerint, ])lurimum
glorianlcs, et
non verentes os
in
ccelum iôucrc,
illam. ctignobilem, abjcctamque natioiicni ,ige victrices atquc fcliccscopias, minimo aduiodum laborc gloriam tui sempiterni nominis tibi comparaturus quid cnim mcmorem quautam sis facturus accessionem ex hac tain prfficlara cxoptataque dc Turcis victoria maximo tuo florcntissiinoquc rcgno? possident enim Turci non solum Mysiam, Phrygiam, Cariam, ac Lyciam, quatuor Asi;c opulcntissima rcgna, scd (]uidquid jacet Phoenicibus ad Hellcspontum teterrimo premunt et atrocissimo dominatu, in Europa vero a mari Euxino intra Ualni;iti;c visccra universum contincntem egeruntin scrvitutcin. Omitto insulas aliasque permultas regiones, quas tencut jiigo ])rcssas, illic ad Colchos,
:
linguis
corum supcr terram
transeiinfibus, ut
aliquid ])osse vidcantur, irrevercnter fastuoso-
que spiritu animosius exardescentes, etiam in diversarum personarum pnBsentia ore tabesccnte, et inverecunda facie cum ipsi silcre, ac
;
majorum suorum opiniones

illaciue
et judicia
audire,
pro jiosse sectari deberent, etiain in particularibus seu gencralibus consiliis verb;i quamplurinia, ctiain nostrorum ministcrii ct officii deprcssioncin attingenles, proferre, nos-
que
tis
et officiales pra?dictos,
F^cclcsiam
ipsamque Romanam cunctorum m;itrem, veliiti malignil;iin
aliimni,
;
suis
inaledictis
lacerare
eis
iiun
cessant
quamplures quoque ex
I.
etiam pon-
liinc
ad Cctas usque uilra Danubium. Ha!c oui-
1'U1S
I.
\\\l.
Illl.
p. III.
PII II
ANXUS
4.
CHRISTI
l.'i(;i.
317
nduis
Iiuinaiiis,
tilicili (li,i,Miif;i1r priPdili
anctorilatem sanctionis
et [)rocessiliiis
dentia beiie
(|ii('
coiisiililiir
melius-
(aiioiiica;
coiitcnineiites, litteris
regiKi
et
iirbes
et
icligione cingi at(|ne de-
Aposlolicis, (juominus
()l)viar(!
exccutioni maiuleiitiir,
iii
feiidi
(|nain
armis
non
vcreiilur
(iii()(|iic
.
iiiiiltoriini
injiiriani,
viveiitis
ea veiuu-afioiie
in
p('riiii'i()siiin
excnipluni et scaiulaluni
I>eclit
iii
piiesertim
viiluti
ma-nibus, etvicarium Dei proseqiiimur, iit sacra Ecclesiasticis rebus tiia moiiila
pastoris audirc, illisque
:
pliirimorum, etc
auctoritati
aiiiplissinia inaiKlata, ut
deinde Pius leat(> illos, qui Pontificiie

I)at.
voccm
p;ifi!r,
parcre
beatis-
prompf;i meiifi! velimus

sinie
et si
(|iiapr()i)ter,
(|ii;c(l;im
iletraxerinf,
niillo dignitatis (iiscri-
(loiislilufio
in
regno
prai-
inine severitatem
adliibeat.
Tihure
kal.
.
iii
aiiiio
iiosfro, (|iiaiu Pr;iîii;ific;iiii V(>c;iiil,
magno
hoininica^
iiicarnafionis Mcni.xi, XIII
Scp-
Litoriim
lioiic
convenlii,
iii;igii;i
tcinporis
delibera-
lcmliris, Poiitilicaliis nostri aiino

117.
(Iiiin
De Anglia' tumultiluis, ob quos

:
adiiioIiitc-
(|iiictiiin
conclusa piope
fiierit, cl
j;im c;illuni
tii
obducens
lixerit st;itiim,
;i
tameii luis ad
auctos abrogata est Krancisci episco|)i
iios litteris ilbiin
regiio iioslro ;uiferri, explodi,

;
rainnensis legalio, dicctur inferius nunc in primis quae ad extinctam Pragmaticam Sanctioiiem et ad I.iidoviciim
rciida suiit. Piicbiiit
inis
abrog;iriiiue
tl;igil;is
ideiii
(|U()((ue iiobis dile-
ctus et lldelis consiliarius noster .loannesepisco-
regem spectant percur-
pus Atrcbatensis,
latcrc ad Iioc
(|ii(!m
cuin poleslale legati de

misisti, cdiiinie-
plurinia Ludoviciis in pri-
nosfrum regnum
et
regni
exordiis
optinii, ut Piiis ad
virtutum exempla regis caidinalem Constanfiensem

visiim,
moriivit
et
ad ea per ipsuni
pollicenda, vovenda
noinine promittenda nos, antetibi iiosfro
scripsit
' :
"
Illiid
jiiciindiim est
(|uod
diversis ex locis sentimus serenitatem

religionis et justitia)
suam ad
rc-
cultum institiilionem
gni sui dirigere, et \elle omniiio, ut ciini inte-
inaximain fundamenfa lucc pra;bere spem possunt futurum illum degrilafe ubiijue
vivatur,
(]uam regnum siiscepisscmus, rcligionis instinclus quidani dediixeriit; iios noslra promissa ex(!(|ui, accedente moderalrice rcriim Ecclesiasticarum tua auctoritate, audemus ac volumus et i(l (luidem fanlo volumus aniino [iropensiori,
:
(liiiinlo iiobis
regnum
Franciie llorens et bello

intelligentes
volissimum Apostolicie Sedi, et honoraturum Ecclesiam Uei . iXoii difficile iiiil ita comparatuni Liidovicum ab Atrebatensi ijpiscopo ad Pragmaticam Sanctionem abolendiim addiicerc (|iii|)pc, iit Prima ejus prolessio extirefert Gobelinus tit Pragmaticam Sanctionem, quam pater in;
vacuum
victimis
tuetur Deus et protegit. Omnibusila(|ue
potiorem
liis,
obedicntiam
assensi sunius
siint,
libi
qiue tuo noniine nobis aperla
ipsam
scilicct
Pragmaticam Sanctionem
iii
tuicque Sedi
esse inreiisam, iitpote (|u;e
sedilioiie et scliisniatis leinpore atquc [^cr scdi-
diixerat, prorsiis eliminare, et Apostolica; Sedi
tionem scditionisque a tua Scde figuram nala sit, et (|iia! diim tibi, a (|U() sacra' lcges oriiiiifiir
et
rebus Ecclesiasticis suminum imperium permittere, necopus monitoreAtrebatensi episcopo fuit id jampridcin facturum se B. Ietro \\)ostolorum |>rincipi voverat, si paternum soliiim aliquando conscenderet . Tradit idem auctor Ludovicum .loaiini Atrebatensi prtcsuli legato Aiiostolico sacramento se devinxisse, Pragmatiiii
:
inanant,
(|iiaiifaiulil)et
eripit
aiicfoiitaleiii,
:
omne
jus et omiiem legem dissolvit
illud eiiini
exoritur,
quod
idein ciuisiliiirius nosler iiomine
',
cam Sanctionem abrogatum

Iteo
iri,
cum
id
vofiim
nuncnpasset. ('.onfirmant lucc Ludovici rcgis ad Pontiticeni data; littene % quibiis eain(lem Sanctioiicm delevit, iis potissimuin permolus argumenlis, qiiod eaellervescente scliisnialc per seditionem coiulita esset, auctorifafciii Sedis
labelactaret
,
diim per Pragiiiatute Sedis auctoritiis luiiiuiliir, (liim prielalis iii icgiio noslro (|iio(ld;iiu licenli;!' tcmplum per illaiii perslruitiir, diiiii c(uigiu(!iis unitas ad aliarcgna conlortoUi vidctur, iibroganda sit iiiit;is(|ue ipsa
tuic sanctitatis assiimpsil, ut,
liciim
ipsam suiumic in Ecclesia
(|uic
Priigmatica, pellciuliKiue a regiio iiostro, (iuip()e adversus tiiam Sedcin, omnium Ecclesiainfcrioribus (iradatis lata
I()((uitiir, si
riim miitrem, vel ab

sil,
laiK(Uiim, ut Scri(ilurii
elevetur
((ui
ApostoliccB
liceiitiic
pra;suliim
virga coiitra
iitiquc
leviiutcm
csl.
sc,
aut
baculus,
fra-na laxaref, alioruni
regnorum cuin Ecclesia
lignuin
Qnx
docti
((uidem,
lioiiiiiies
beatissime
consensioni adversaretur, tiini a niinoris auctoritatis pr;csiilibus conlra Ajiostolicic dignilalis apices concepta esset.
118. Ludoviciis l)ei gratia
libi
(later, licet
iiitereiitiir
()lcri(|ue
af(|U(!
confHtare
te
diluere, multa((ue iios delior-
tareiitur
abrogare Siiiiclionem i[)sam,

te
lamcii
Krancoruni rex,
piiiiciiiem totiiis Ecclesia',

iiiiu
antistilem sacro-
sancfissimo
11,
papa^
iiis
et beatissimo patri nostro Pio obedientiani lilialem et plenos devotio-
Domiiiici
te((iie
gregis ();ist(.rem (uolifeiniir ct

jiibcnte sc(|uiiuiir, tibi et licalis-
scimus,
simi
iiiiir.
atfectus.
Pctri
catliedne
consentimus
iii;iiid;isti,
et
jungi.
Deuni solum
brev. p. 241.
sciciitcs
cssc,
ciijiis
|ir()\!-
IIU.
'
'<
Itaquc, sicut
PraguKiticam
pcr
()ra'sciites
ef
Ub.
Gobel.
1.
vi.
Ib.
1.
vii.
'
li.xl.
ipsam a regno nostro

pliiiuitii, cf oiiini
iiostroiiue Vienneusi Del-
1.
II.
collect. opera
iiiim.
Plal. jiiisii Sixt. IV. p. 537. et typi cusa inli r

ct in ,\clis
lip. Pii 11,
;iSS,
Conc.
I.aler.
sess. 4.
loni.
n.
(lilioiii! iioslrii,
Coiic. par. 11. cdit. liinii p. 17.
pcllinuis, dejicinuis, stirpitiisiiue
abrugamus,
318
(|ii;im
Pir
II
ANNUS
('IIRISTI
l'l()!.
(|ualeniYe anfe PrajJinaticie ipsius editioiiem circa Ecclesiariim, Leneticiorum, aliarum(jue reruni spiritualem disposilionem, censu-
qua ju'omintiari cardinales coiisuevere, sl;iliin anuuente ac requirente collegio pronunliationem fecit, jussitque in diem, quffi prope
,
ram, moderationcm
(iilione iiostra
liii
in
regno nostro omnique
aderat, ejusniodi solcmiiitate stalutam silenlio

tegi.
prredecessores Martinus
et
Cardinales ex
in
Eugenius IV Honiani Pontifices liabebant et exercel)ant, talem eamdem(iue nostro adjutori

beatissimo Pelro, tihi(jiie siiccessori ipsius red(limus, pra-stamus et restituimus cuin summo
imperio, coarctata
stri et
inanis
Italicis creati sunt BarlholoRovarella archiejiiscopus Ravennas. qui
jampridem
cuus
(jui
:
regno
Sicili;r
lcgatum gesserat.
integritate conspi-
docfrina, cousilio et
morum
Jacobus episcopus Papiensis natione Lu-
cum
:
jiulicio lil)ero,
cum
potestate
non
censis, privilegio Senensis. et ab ipso Pontifice,
tii
ciiim,
cum
scias quid auctorilate
dexteritatem ingenii dilexisset, Picoloininea

:
divinitus tibi tradita possis, (|uas
pro regni no-
Ecclesiarum in co traiKiuillitate postulabimus, noii negliges res nccessarias, poterisque

(|iiod
semper
o|)timuni
tuerit judicare.
Utere
igitur deinceps in voles, atqnc

illani
regnonostro
exercc,
|)otestate tua. ut
Eranciscus .Mantuani principis natus annos, verum qui corpore longe majorein prse se ferret ietatem, et gravitate ac prudentia prope senili illi ;id lifulum presbytcrii assunipti hic ad diacolilius,
donatusfamilia
nonduni
viginti
nani ut bomiiuim
capite
iiafuni,
(uempe
S.
Maria^ Xovee)
Ex
Gallicis
niembra nulla contentione
uno atque
una mente ducuntur, sic tuis sacris decretis Ecclesia> pradati iii regno nostro et Delpbinatu consonantiam et obedientiaiii iilenam refundent.
Joannes episcopus Atrebas, egregius vir doingenio ac divina quodammodo mectrina moria pnestans Ludovicus Lebretus ex regio Francoruni sanguine ortus, placidse conversa,
:
Quod
si
forle
obnileutur
aliiiui
aut recla-
verbo regio poUicemur tuse beatiludini, atquc promittiinus exeqiii facere lua mandata, oniiii appellationis aut appositioiiis obstaculo prorsus excluso, eosque, qui tibi contumaces fuerunt, pro tuo jussu comprimemus et refrainabinius. Datuni Turonis sub niagno sigillo nostro die xxvii niensis Novembris anno Doniini .mcdlxi, et regni nostri primo . Per regeiii inconsilio. 120. Divmse jiistitise exemplttm in filio im.Vdjungimiis C.allicis rebus lioc aniio in pio.
mabunt, nos
in
conveniret. Ex et cujus vita generi Hispanis Jacobus episcopus Urgellensis, donio cujus Cardonea, litteris et moribus ornatus
lionis
, ,
inajores ad regni
quondam fastigium
j)ervenere
bis tituli iiresbylerorum assignali. Caqieratjam
Pontiliceni vexare chiragra atquc ardore urgerc

intolerabili
,
projiter
quod
publicatio
cardi-
naliuni in consistorio patenti sine ipso factaest.

Cardinalis
fecit.
iNicaMuis
de laudibus
eorum verba
viris excel-
Digna creatio judicata, qua de
lentibus facta esset. et qui possent Ecclesia'
prodesse.vel suo ingenio,veI
amicorum
auxilio:
(jameraccnsis agri
erat,
opjiido,
cui Jucbii
nomen
nec niiiuis
coUaudata
est
Ponlilicis prudenlia.
statutum fuisse, ut refert Monstreletus ', diviiuv justitia^ excmi^lum in tllio improbo, (jui matreni e donio trina vice inhuniane pcpulerat,
Ex
creatis
noviter cardinalibus
unus tautuiu
dicens malle se iit domusinccndio contlagvaret, (|Uirque in ea cssent absumerentur, quam ut
Jacobus Luceusis, cui Pontifex lectulo decumbens sua iiianu vel segrota rubruni galerum imposuit. Kavennati et Irgellensi aulici
a'derat
Pontificis jiileos tulere

j)efenfes
ju-o
.
reliijui
poslea ciiriani
ineamalrem coinmorari perniitlerct unico niox enini codem die incognito casu accenso
dic
niore iisdcni insignibus lioneslali

attinet,
fuerunt
12-2.
ignc eadcin
domus
in
favillas redacta est.
121. Aitctits caidiitaliitm ccetus.
Quod ad Jacobum Papiensem

'
Extrenio
extat
aiuio xviii Itcccinbris a Pio
11
rclati
sunt in car-
diiialium
late,
viri,
luimerum plures doclrina et auctorigereudarumque reruiii jieritia coiis|iiciii
cjus gratia editiini Ponfiticium Diiiloma ijisa die, qua cardinaliuni coUegio est aggregatus, nimirum XIV kal. Januarii, quo etiam Ti-
cinensis
Ecclesia' adiuinistrafionem
una cuin
de quibus bsec narrat Joannes Gobelinus-: - Cuni Pontifex majorem cardinalium [lartem iu suani sentenliam venisse cognoscercl, con-
cardinalatu conjunctamilli asseruit.Porro e.xtat apud cardinalem ipsuin Papienseni elegans parauiesis sibi
ijisi
,
inscripta, cuni sacra piirpura'
uregato collegio secunda feria antc quatuor Adventus tenipora de cardinalium creatioue
jus
accepisset
qua nientem ad divinum
li-
moremcontemneudaque
obtirmat
"
:
gratulantiuin lenocinia
sermonem
personas
liicili
iiabuit
et
numerum
Rcsj)icicbaiit
exposuit,
et
iKuninavit.
cardiiiales
alter allcrum, et
cum
cx
ijisis
vultibus in-
telligerent suninio Pontifici annuendum osse, cuiicti laudavei'e iicmo ausus est adversari
,
nominatos, atijue in eorum creatione consensere.
Tuuc Pontifex non expectata

'
sexta feria, in
Credo , inquit seipsum adliorlans. quemveuisli gradiim non tani honoris hunc in nomcn liabere, quam oneris, nec tam otii quam negotii locuni. Reprimet liac cogitatio ctferentem se aniuuim, etlcvioia faciel (jmrcmiiqiK sunt gravatura ad sana etiam consilia iiniiuiiiii praeparabil si aliud esse cardinaiatum putas.
; ;
.Monslr. vol. 3. p. 83.
(jobel.
I.
VII.
l'iUi
I.
-xvu. p. 2:20.
PII
II
AXNTS
'I.
CIIKISTI
l'i('.
:ny
:
crras volnMnontcr. Ouiilfiiiid

(lispeusatit)
Clirisli, noii
I)ei,
:
liic est, labor t!st ol qnies aut im|ieriuin.
Auxisli miiiisterium
litas est a-' patientia
augenda pariter liiimisanclum minisleriuni lioc

:
clesiam singulis sa>culis ilhislravit intcr quos rbaniis VI, otlulsil B. Catbarina. cui (|uidom liinoccnlius VII, Cregorius XII virginum sanctaruin ciiltiim docornoro fuoriiit mcditali, sod
I
a le e.vigit
ini-
dicens
;
nnminus
tii
(Jiii
milii tiiini^lnil.
scliismatis
tiirbinibus agitati
diviiii
destitorenl,
iion
sei/uatiir
lioc vidclicet dicit, sicut liumilior
sine arcano
eiio et patior, sic
liiimiliare et patere. C.ollali
no ((iiod pars uiia sacrum proniiiitiassol, altoia profaniim

.Niimiiiis consilio,
lionores
si
delectant, noii contristent
lionoruin
tan(jui
consuisset, reser\ataiiunio
Petri solio considcnti, ut
rem
Senciisi viro in
niagnum cardinalatus occasionem laudis atrernt, non laudein

npera
:
nil
cx sc liabet,
:
civem Senensem consint ita exponit

:
secraret.
Tum
'<
qiuc dc Catbarina post gravisp;ip,i
tusiiue ipse
est,
:
quanta
si
illius est
\irlus,
sinnim cxainen comporta

I-2V.
euin suslinet
tionorc,
liicdia
si
clarus,
tu dignus gloria: sine

:
Piiis
11
ad perpetuam rei nie-
vita est contemptibilis
non
facit ca-
moriam.
Virgo Cathariiia cx civitate Senensi oriun-
saccrdotem, in(|uit (Ibrysostomus, sed sacerdos catbedram, non locus sanctiticat bominem, sod boino locum, etc.
123.
S.
Catliarina Semnsis in
in
Catalof/o inscripta.
leiiini rilu
Re|iosita lioc aniio cst

sanctarum virginum
Sanctorum
socaia-
a Pio
II
logo r.atliarina Senensis, sanctitate et miraculis

clarissima. provebcntibus
sacram banc actio:
ncm
iit
Senensilius suis precibus apud Pontificem,
refcrt
Gobelinus
'
his\erl)is
Pontifex ro-
mediocribus orta parentibus prius Deo sese dedicavit, quam Deuin posset per ffitatem cognoscere. Sex aiinos nata, ut Domino servircl, eremum conciipivit, et urbe egressa in caverna quadam loco solitario delituit, quamvis jubente spiritu paululum demorata domum redierit. .\ngelicani salutationem edocta quotios patorn<T domus scalam ascendit toties per singulos gradus flexo geniculo beatissimam virginem
da,
,
gatus a suis civibus B. Catbcrinam Senensem inter sanctas Cbristi virgincs referre accito
,
matrem Domini salutavit, nitalem suam coiisecravit

niajestate
ot
anno major
virgi-
Cbristo,
quem
sua in
cpiscoporum
dc vita
nales
et
consilio. qui tuuc erant in Irbe miraculis inquisitionc por tros cardi:
plata est, et arcana ciclostis
sedentem mirabili visione contemauho vidit, qiironon

abdicavit, orationi totam se dedit,
facta, qui
:
omnia quae invcnerant coram
potest effari lingua mortalis. .Mundanas delicias a se
retulere
interrogato conventu quid videretur,
omnes
cum
respondisscnt universi canonizandam virfore, in Basilica B. Petri
cor|)uscukim
ribus
afllixit,
suum
jojuniis, vigiliis ac verhe-
ginem
suggestum ap-
coffiqualos
puoUas, ut idein
fa-
parari jussit, in
quo
re divina peracta oratio-
nem liabuif de laudibus virginis, quain bic non inseruimus, in voluinine reliquarum orationum conscriptam. Ea tinita summo cardinalium, episcoporum, abbatum et aliorum qui assiste,
cereut et docuit et persuasit. Pubes effecta scissiscrinibus mortalecon-
jugium recusavit, convicia

luiin sprevit, B.
et
inaledicta
lioinifoe-
Dominici babitum, qiiem

:
mina? gestant de pcpnitentia nuncupatic, extorsit

potius
baut pntlatoruni consensu, .idbibitissolemnitatibus consuetis, Catharinam ipsam in Catalogo
paterna
quam impetravit domo exercuit,

iiani
id
ancillare
nibil
otticium
iii
magis cupiens,
Pausibi
sanctanim virginum ascribi mandavit commemorationem ejus fieri quotannis inslitiiit visi:
quam
larga
vilis apiid
bomincs
ot ahjecta videri.
jiater
pcribus Christi,
indulsorat,
tantibus sepulchruin, in
clesia
S.
Mariic
quo jacent ossa in Ecsuper Minervam, indulgentias

:
manu
subvenit, cegrotanlibus suiiima dili:
septem annorum concessit

litteras
ac canonizationis
ipse dictavit, qute inter alias ejus Epi-
diabolicas tontationes, et assiduas malignantiiini spiritiiuni pugnas paincarceticntia* clypeo et lidei galca superaxil
gcntia
ministravit
;
stolas continontiir
iiiserta;(iuc
Impressa? sunt lite liltera:-, pluribus scatent Bullario ' sed

.
ratos et oppressos, quibus valuit modis, consolata esl.
NuUumab
ea verbuin
:
mcndis, quae nos ex Regesto Vaticano emendavinius ea vero delibanda censuimus, in quibus l'inUifcx affert virtutum exempla, et arguinenfa sanctitatis, (luae in eadem B. Catberina radiarunt pra-fatus enim plura de orbis creaturis, qua" divinam gloriam sure naturae prsstantia explicant. doque humano genere collaiiso ac redempto, legeque E\angelica iuslruclo, quam tamon pars maxiina aut respuat, admissainve iion imidoat, sermonem coiivertit ad sanctos uliiiisiiuc scxus, quibus diîna providcntia Ec*
; :
non sanctiim excidit

ribus
fuit.
omiiis
de religione,
non rcligiosum, sermo ejus de inode pietate, de contcmplu

et
mundi, de amorc Dei

patria.
proximi, de ccelesti
Nemo ad eam accessit, qui uou doctior doctrina ejus infusa, non mcliorque abierit
:
acciiiisita liiit
prius magislra visa ost,
(|uain
discipula, quippequa'
fessoribus
episcopis
ipsisquc
sacrarum litlerarum promagnarum Ecclesiarum

do divinitate qiKTsfiones
iliflicillinias
propononlibiis prmlontissimo respondit, et adeo

satisfecit, ut
serit,
'
r.obel.
1.
V.
Bull. in Pio
II.
Coiisl. G.
Lib. x\
quos tanqiiam
:
tanquain agnos mansuefactos remiliipos ot loones forocionfes
i.
Iliill.
p. 80.
acceperat
qiioruni
nonnuUi divinani
in
vir-
3'20
ITI
II
ANNUS
iikix iiiter
CHRISTI
14(il
iînn sapienfiain admiritti, (iislrihiifis

(iliiisfi |iaii|M'res,
curahantiir liinguoribiis ot febribus in

;
Clirisli
(|uas iiossiilelianl. siiiisi.inliis,

crtice
accc|ifa
Diimiiii
viiam
ileiinlc
e\aiii;e-
licam
riiif,
ej;(!riiiit.
"
unniiue iiiijieraliat et deemones cngebat ah ohsessis abire coipnrihus, jiroptor quasres duolius liomiinis 1'ontilicibiis Cregorio, cujus jiaulo
iuife
fuif,
l-2.~).
.Siiiiima
Inijiis
\iryinis
:
ahsliiientia
îiii
|iiil-
meminimus,
iidoo
el
rbiino
VI
accejifissima
ol miraliilis vifa' aiisf(!rilas
nam, ciim
iiec
ut
ot
legationibus
oorum fungeretur,
et
carniiim iisuni |irnrsiis alijoeissef,

iillis
iit
mullisquo
donarolur.
127.
inagnis siiirifualihus gratiis ab eis

vitai
meiitariis
(liieta
est,
ad extremum eo (Jenec legumina edeief, iiee pane

iiteretur,
allaris.
Eadom cum
a,'tatis
agonem jam
clausit
:
pere-
veseerefiir nisi ccelesfi, (|iieni veriis Cdiristianus

in
gisset
anno
siifp
tertio
circiter ac trige-
.Sacramento sumit
Invenla est
ali-
simo,
in Urlie
Roma diom suum
de cu-
(|iiaiido a die
Cinorum
nsijue in l'entecoslom Jo-
jus anima} in ca?Ium assnmjitione et glorinsa

recoptinnc, sfupendtr et admirabiles revelatio-
iiiniiim
iiioiie
porduxisse, sola Eueliaristia^
commuminimo
cilnim
conlonta, per amios circiter octo
nes facfa' rcjicriunlur ajiud eas personas, qua?
lierliaruin succo, coriiiiKiuc
parum
:
retento, et
communionc
ijiiasi
sacra sustentala cst

pcrgcliat.
ad
virginem dilexere, maxime vero apud ejus cnnfessorem Raymundum Capuanum, sacrai tbcologiae
ad
suiplicium
Ad commu-
magislrum
:
(jui
jiosfea
jiatcr,
generalis
totius
iiionem altaris, (iiiie illi fcre (jiiotidiana fiiif, (liiasi ad cddestes niiptias iiivitata essct, suinma cilicio siili vcste ciiiii alacritate proncisceliatnr
:
uteliatiir,
(|uo
cariiem
maceraliat
nulUe
illi
pluniie, luiUa pulinin.iria orant, lectiim sibi ex
asserihus confecerat, alijuo in eo
jaceiis Lre-
vifsimum somniim
diias lioras inlcrdiu
accipiehat, raro eniiii ultra
noctu(|ue dormiehat, revigilando, orando, pra^:
li(|uiim
nmne tcmpus
magister et rector effectus cst is namque, cum Genua; ageret, ea nocte qua virgo migravit, hora matutina inlra dormitoriiim ajHid imaginem Matris Domini eam confemjilalus est miro splendorc fulgoiitem, et verba ad se consolatoria dicentem. Corjuis aliiniandiu servatum, doniqiK! in Ecclesia fratrum l'ra'dicatoruni, quio de Minerva dicitur, Romtc conditum est, non sine maxima populi
Ordinis Prirdicatorum
dicando, opora misoricordiie ageiido, contrivit suam maceravit spinosis cordulis cariiom dolore capitis piiMie assiduo tnrquelialiir, iostuahat fehrihus, nec illorum crucialu carebat
: :
devotinno ac reverenfia, cujus tactu jileriijue a^grnti salutem consecuti sunt,adeo utnonnullis
saliiti
fuit
ea
tetigissc,
quffi
sacrata virginis
membra
cffilo
tetigere. Postea quoqiie virgo ipsa
jam
luctabatur
nilius,
quam
frequontissime
cum
dicmo-
sed aiebat
multisque illorum molestiis vexabatur, cum Ajioslolo Ciim infirmor, tunc

:
supplicantium benigne audivit, et, ut a sponso et domino suo Cbristo Salvatore exaudirentur, curavit multi enim ex direcejjfa vota
:
fortiur siim. N(!c
onim
in tantis
laborilms deli:
versis
a^griludinibus
curafi
sunt,
qui audita
patroci-
opera negligebat assiarguebat slehat miseris indigna ferentibus ct lilandissimis verbis ad picnipeccatores priecepta saliitis omnibiis tentiam revocabat quid sectandum, quid fugiondiim hela dabat viillii nsfendobat dissidentes esset alacri
ciehal, ncc charitatis
; , ; ; ;
D. CatharinsB gloriosissima fama, ejus
nium siijipliccs petivere . Addidit Pontifex ha!C omnia rite prnbata pcrpensaque, etcarduialiiim
sonatum, ac prsesules cielitiim hennres illi decornondos censuisse, quorum secutus scntentiam, illam in sanctarum ordine rcposuit, et sacraiu illiusmemnriic recolendie diem jirimam
Maii recurrcntis singulis annis
titiiit
summosludio componebat, multa

ol
extiiixit odia,
mortales sedavit inimicitias. HCi. " Pro paco Klorenlinoriim, (|ui cum et interdicto supposili Ecclesia dissidebant erant Ecclesiastico, Appenninum et Alpes trans,
Dominicam
ins-
Ecclosia
tum eadem die genliarum pramia

:
ejus
sepulclirum in PriTdicatorum
Iiistraturis noniuilla iiidiil-
elargilus est, adjecta Diplo:
atquc usque in Avenionem ad Gregorium XI l'onfificemmaximumanfccessoremnosfrum proflciscinondubitavit, cuivotum suum de petenda Urbe Roma in occulto factum, et soli sibi ac Deo notum, sese divinitus cognovisse monstravit; fuit enim in ea spiritus propbetiBR, ot inulta praedixit antequam fierent, ct occultissima reveire,
S.
mati liac temporis nota Dat. Romaj apud Pefriim amio iiKarnationis Dominica! jicdlxi,
III kal. .lulii,
Pontiflcatus nostri
anno
128.
Tilmr Pius aliquantulum

et
incolit,
dciii
Urbem poiiipa iiiPcrfecto eo sacro ritu, quo R. Cathaf/enti. rina inter cailites est relata, Pontificem mense
Sublacum,
exinde redit
iii
Rapiebatur s<cpe a spirifu, et in aerc susdivinis contemplationihus pascebatur, ul cxpuncta percussaque adeo extra se acta
lavit.
.lulio,
cum
icstivi
|iensa
se contulissetradit
tera' a
ardores accenderentur, Tibur Joannes Gobelinus',quodlit-
niliil
omnino
sentiret
idiiiie
froquenler sihi
conlingebat
ristia.
cum divinissima reflcerctur KuchaMagnum et sanctum ei-atin plebibus Canomen

:
nobis supcrius adducta; Tibure exarata; conflnnaiit, addit voro Fridericum Urbinatem conatumPontiflcem deliortari ab oa prnfcetiniie, quod Tiburtini antea Ecclosiasticum jirjEsidium
Goliei.
V.
thariiKT
undiijne ad
oam
irgroti, ot
ma1
ligiiis vexati
spiritibus deducebantur, et multi
i.
PII
II
AXNTS V
iis
riinrsTr
l/iGI,
321
pra-pinguihus iuse-
admittcre detroctasseiit, atque noniiulli ex

proditores cuin l'icciiiino
sensissent
flucluaiites
:
pauci
dcnlcs
pijcccdcliaiil, allis ac
cijiiis. iiianii
at
iii
Eversoque lioslihus Pium co magis ursisse iter, ut

lide
((iiitineret
balistas
et
more
gcntis
uno ex
:
latcre. ct alio
bistidis
gladium
sagillis
pharetram ex
pelle ly-
confirinaretqui'.
iii
ursa!
plciiam gestantes
super
Cumque
eo iierveiiisset in editiore loco,

:
(juo
ciiiics aiit bivein pileuni viridi colore |ieiinarum,
vetus Tihur steterat, arcem excitasse

v.
cum etiain
antealThem-Velciem, ruiiiis Centuni-Ccllariiiii conditam, nuciiilius cingendam cuiasset. Iliim Tibure agebat, exactajam /Estatc, a JoaniicTurrecremataS.Sixti cardiiiale
iiivitahiin, ul iiionas-
aul cx tloribus serta lulere. Supra humanam spcci(Mii visa juvciium forma, qui a[ipropin([uaiile Poiililicc ah c(juis desilientcs [iroiii iii
tcrrain
cuiii
lcgalioiiis
principihus Salvatoris
aiilea
vicariiim adoravcriiiil, (|iicm
nunquam
civiuin
tcrium Sublacensc, cujus administratioiii iniccratJoannes, inviseret eo laxandi curis animi causacum quatuorcardinalibussecontulisso,rclert idcm auclor', ac locuni iii quo S. Benediclus solitariam vitam egerat ita describit; Monasterium sub altissimosaxo ffidificatum est, ita ut inagua i)ars ejus viceni tccti gerat, partein cxte;
vidcrant. Ipse rrbciii ingressus
sumino
favore exceptus, salutatis in Basilica S. Petri

bcatis .\[)oslolis, in palatiiini .\[)oslolicum
rccei)it,
sese
cum
iion
trcs
menscs integros
abfuis-
sct ).
130.
lucc (iobelinus
Nuvarrseian bellum recrudescit. Post ad civilcs motus, inter .loan'
rius construxere a'des ipsa sacra, et officin;e inonacliorum multai intra saxum patcnt. Beiiedictus magiius ille monacbarum patcr, et Dco plenus, in quo Nursia totum quod liabuit bonitatis efTudit, priusquam domus aliqua boc iii loco constructa esset, aut liomo qiiispiam liabitaret, solus in hac eremo [la^nilentiic Incum sihi delegit, procul ali liumano cultu, nuUi cognilus nisi Deo in durissimo sibi lapide lectuin stravit:hic se vigiliis ac jejuniis maceravit liic Deo gratissimum [irsebuit famulatum. Secuti
: :
:
ncm regem Aragonum ejusque
filium
Carolum
Vian.T [)rincipcm excilatos narrationem convcrtit. Ccrtassc illos diu aiile de Navarra-o scejitro
jam
riori
iiidicavimus, exlantque Pii
littera;,
supe-
data;
anno ahcunlc, ad episco[)um Tirasonensem -, ut motas de sacerdotiis, quic tuni a
.loaiinc,
tum aCarolo,
flagrante dissidio, collala
fuerant, lites, A[)ostolicis fultus mandalis, sine

strepilu dirimcret. Invcteratum autcin cjusmodi bcllinii lioc anno magis recruduit, Joanne oiiprimente Carolum, ut moreni gcreret
forensi
sunt
eum
discipuli, et ccepta est hahitari speallis
lunca,
sicut in
scopulis nidos vidcmus
uxori, illius noverca?, cx qua susceptos liberos ad solium evehere ambiebat; nam, quod ad
in crepidine lapidum, ita est boc nionasterium cernere affixum sublinii saxo, ex quo saepe frusta concidunt, (]ua! aut monachos perimunt, aut a?di(icii ruinani faciunt. Mulla hic sancti viri miracula referuntur, et tintinnahulum ostcnditur, (juo diabolus illusisse lionis operihus coiiatus est. Monachi circiter viginli hic dcgunt ><. Nonnullisque interjectis de Monastica disciplina ab iis egregie culla, addit 12y. I'ius cum supcrius atque inleiiiis in utroque monasterio rem divinam coram se ce:
arundinum
Navarrtcum regnum
Gohelinus
',
spectat, ohscrvat in primis

iNavarra;
Joannem cum Blancam
reginani duxit, dotalc rcgiium eaaccepisse legc, iit suscipicndo lilio, cum ad atatem gerendo
sceptro idoneam pervenissct,
rct.
regnum
transfer-
Indigna cliam rcs visa, Joanncm regem, cum in Aragonia\ Valentia", Cataloni;c, Balearium, Trinacria;, Sardinia?, Corsica^ regnis Alphonso fratri siiccessisset, nunqtiam Caroliim a regiii ordinihus iii solemnibus comitiis majorcm natu
filium hieredemque sceptrorum de agnosccre voluisse * qua; rcs una
:
lcbrari
jussisset
et
oinnia loca exosciilatus
more gentis maximc op-
fama vulgarct Bencdicti corpus tetigralias elargitus, quas raonachi petivere, et omnium conscientiis abundc
esset, qua;
gisse, spirituales
tabatur, ut inter patrein et filium arctissima coalesceret concordia. Scd quod omnino atrox
fuit,
po[)iiloriiinqiic
odia
cl
arma
in
Joanncm
saturalis ad
oppidum
|)cnioctaturus desccndit
concilavit, iiisigiiis cxlilit [iroditio,

e
qua Joanncs
Recenset auctor alia minora Pontificis itinera, ac Tybur indeque Romam post pridie nonas
Octobris rediisse, aliquot Til)urtiiiis ohsidibus secum ductis ut(jue magnifice exceptus sit,
,
sjiccie
majori Baleari insula redintegrandae amicitiff vocatiim ad solemiics Ilcrdcnscs co/tus

alque in
tradi jussit
';
liliiim iioclu c(iin[ircliciidi violala fidc,
custodiam
mox(jiic in eumficto or-
describit
obviam
et
Rcdeunti Ponlifici cardinalium ordo Thomas Amoreie despotus, legatorum diversorum, gentium ac regum
:
dinc judiciario agcre ccepit.
factus esl, et
ingens catcrva, externis moribus ac vcstihus admirabiles. Prfficipue vero in se omniuni convertit oculos rcgis Poloni<E legatio, qiiam proceri juvenes eleganli facie, ac flavis crinihus post terguin veuto dimissis, in veste viridi non
Gobd.
VI.
illum a novcrca calumtamcn palcrna ipsum odia exas|)erasse idco aiunt *, (juod cum antea
lai. Circiimvcntuiii
:
niis |)lcri(|ue tradunt
alii
Catharinam Alfonsi regis Liisifnniai sororem ducere uxorcin ex patris volunlale pepigisset,
decrevisset deindc Isabellam llenrici rcgis Cas'
Gobel.
1.
1.
vii.
Piusl. x.xxvii. p. 48.
'
Siir.
xvii. c. 2, 12 et 19.
I.
Gobel.
Ibid.
3 el
alii.
1.
vii.
Gobel.
1.
I.
VII. .Maiian.
xxiii.
c.
2.
ASN.
TOMUS XXIX.
Ray.n. X.
322
\c\\m
PTT
TT
AXNTS
'l
rillilsTI
l/iCil
sororoiu
sibi
jna roiie, cuiii
cx
<'o
icLiloit; ci
Xavnrmm
asserrm,
ot
pntprmim fiirorom
Doi
cohihoro possot. Doliioro poiuili iiiii|iiam C.aroli vicem, nc |iriniiiiii moilirc prcciluis roîs animnm pcrlcntnnml, iit insontem niiiim vinciilis nhsolvcret scd ipse mox illnm rnpi iii nliiim
:
carccrem mnnitiorem jiissit, (tnconlo privit;niim vinctnm noverca, nc fiifiam cnpcrct. l Itiiri iniligmini fncinus Cntalani arma sumpscrc ', excitaf.arolo potique ingcntcs nhiqnc pro lihorando motus. Accessit hello llcnriciis rox puloriim immisit Castclhc, atquc in Navarram cxcrciiiim
adco, nt .lonmios rox cinclum so iuKliiiuo iicrilaxavit culis perhorrnoril. Coactns itnquo liliiim adcarcere, alque omnia a Catalanis postnlata
inisit.
majoros iii luturnm fruclns produccnl ad lionorcm ct Christiana' roligionis utililnli'in, morito inducimur, iit te Apostolici favoris IMonariam grnlia proscqiiamnr . Et infra hnhiMifes notitiam, quod progcnitorcs lui prdicliim, et plures alios mililiarum magistratus iii P(u-lugnlire et .Mgnrhii rcgnis nd cxpugnnnIidos
:
dos infidolcs instifucrunl, et qiiod noii solnm ]U'o conservatione et defensionc civitntis Ca*]dcnsis ot oppidi Alcnssnris, qiia^
in in Africn
et et
iinrlihns
Snrncenorum consistnnt,
insultiis,
cui
iidcm Saraccni crehros fnciunt

qiic
omni-
sollicilndine intendiint illa
sno dominio
siihjiccre,
scd et in classilins et excrcitihus
qnos
Iica\
Vornm
liand ila nuillo
posl, nimiriim
oppcliil'a'tnlis l\ kal. Oclohris CnroUis morloin utaiunt, cx grannno qundrngosimo, contracto, viorihus ciiris morho, cum .loannos Caslellic re-
augmcnto et defensionc fidei Cathoaccustodia popiilornm tihi commissornm, (jiii oisdein Saraccnis vicini cvistunl, ]durimas cxpcnsas necessario te snhirc oportet, quas
]iro
inullis
cjem in suas partos trahorct:ncc lamcn defnere \ qui voncno lonto propinnto in carcere enm conlahuissc credidorint. Morilurus a palrc, cuin quo tot gesseral hella. veniam potiit, Navarrreque regnum Blanca? sorori,qunm Jonnncs
pntcr cnslodia^
Aposlclicffi Scdis, cui

sti,
annis sustinere non ])osses, nisi tihi fidelissimus scmpcr fuipatrocininm snffragetur, etc. Dat. Roma^
Vlll
iii
anno mcdlx, nostri anno
kal.
Fehruarii
Pontificatus
testnmento rcliqnit
nddixernt, ex avi Cnroli regis \ Ut vero secuti sint deindc
Ahdicavit se Alphonsus rex deinde eo magistratu, quem Pontifex in Ferdinanduin ducem Bejensem,ejusdcm regisetLeo.
nora? imperntricis fratrem

singiilarcs nnimi dotes
lidci
transfudit, ob ejus
ingentes in Catalonia oh Caroli dcsidorinm motus adversus .loannem rcgein jactavcrintquo nonnuUiadillius sopnlchrum patrari miracnln,
piumque propngnnndffi
nrdorem
"
,
certiores
effecti
Fide dignis, inquit, relatihus quod veluti intrepidns dux
ctde sanctoriim honorihus illi decernendis ogcdoindo rint, qnos 1'ontil'ox irriscrit, liclioqiic . Nunc clanguerit, narrant Cohelinus % etSurila
alterinsprincipis,nempe Henrici Lusilani. cnjiis opera ct studiis patcfactns Indias. ol hnrhnris
gentihus illatum Evangelium vidimus. ohitum
zolo fidoi orfhodoxa' ndvcrsus criicis a^mnlos, et
Christinni nominis inimicos confinuo helln
mo
vorc, ct classem pro viribus prseparare moliris.
.\ddimus Lusitanis rehns, Joannem episcopum Coimhriconscm creatnm lioc anno a PioApostolicJcSedis
nunlium inregis Alfonsi regnis,atqiio

statiis.
conjungcmus.
legati anctorilate instriictnm.
Ordini pra>132. Liisilanus rc.r luilitixJ. militi;r Jesu Christi, ira?fcctus illeerat fcchis.
qui sacer eqnestris Ordo florchal in Lnsilanin,
cuinque magislrntnm
1'oiilifox
iii
sucocssorcm
contulit
(]iins
',
In Anglia episcopo Internmneiisi Icgnlo Apostolico, qnocircn ex legationo rovocatus fiiil, ejiisquc miimis in Jonn\'.V.].
Lnrtudsus Aufjli;r
malc gosta
res est a Francisco
Alfonsum regem que ctAlcassaris

iis
lAisitanisc. ct Algnrhii, Ca^phein Africa
noin JotTredum episco])um Atrehnteiiscm trnnsfusiiin cst, nt superius indicavimus. Ante lia?c vcro maxiime in eo rcgno convcrsiones facta?, totquo in variis pra-liis cxiinii duces mililcs(]ne cecidere, ut si fcrrnin slrinxissent in Turcas, ingcntcs referri victoria? potuissent extant vero
:
dominium
iiotissinuim addiictns rntionihiis,

:
ipsi
hisco litteris significnvit

..
1'iiis
papn
II
regi Lusilnniff'.
ct
Duiii
tunm singiilarcm crga nos
ipsnm
Ecclcsiam dovotionom, operosse sollicitudinis studin, continualosquc Inhores, qnos pro divini nnminis glorin, dcfonsionc ct exnltatione Catlioconscrvanda Ecclesife unilate nc lica- fidei
,
Pontificis
die
anno undccimo ad Henricnm regcm missw, quihus

litlera^
'
lioc
Martii
illi
de
civilihus Anglia; hellis

iit
condolet, liortatnrquc
:
in
..
profocln fidclinm animnrum prai-tnlisti, dninqnc prirclnras tnas virtutes, (|uihns inter caderos Cntholicos regcs tnnquam sidns irradians dcliila
Dco spcin suain collocct Pius papa II regi Anglia;.
iis
Compalimnr
toto corde tua; serenitati pro

passiis cs liactonus, dolentes
molcstiis (]uas
modilnfione pcnsamus attendentcs quoque

;
lojusliliir
ct pietalis
cultorem esse, qua; ina-
rcgnnin tnuin tain nohile variis disscnsionibus continuo affligi afficimur genti Anglicana' vim
:
xime virtules Deo placent, ct principcs claros rcddunt ac spcrantcs qnod prsedicltc tniu vir;
1
magnani ad sumina omnin
liabcnti. Afficiinnr
r,.ili.>I.
I.
siip.
1.
Siir.
.-.;!
siip.
lih.
c.
''
0.
Sur.
I.
.wii. c. 21.
llnbel.
I.
celsitndini tuie, cujus cst honitas nofa, et dcvotio crga Apostolicam Sedem semper laiidata
:
M.iH;in.
I.
xxiu.
r-.
ct
'
'i.
Siir c. 21.
i.
vii.
" Siir.
.NVii.
42.
1'iiis
I.
p.
î.
l'ii
11
lircv.
p.
23d.
Pll
II
ANXUS
4,
CIIKI.STI
I4(jl.
323
.Vpostolicum Heurici auctores
sciinus concertalioncs
Imjusmodi
te
aliliorreie,
vici
(|uam Franciscuiu legalum

i^riecipuos
pacisque et concorditcesse ainatoreiii. Vellemus opera nostra omnem tibi incumbentem molestiam posse averlere. Prajsfarenius lioc cliaritafi fua; libenter, nec desideraresa not)isullum Ikjiu
|)atris
fuisse
evertendi
tradiderc historiae Anglicie scriptores. Et qui(lem 1'olidorus Virgiliiis narrat, Cipso a regina .Margarefa liicliardo Eboracensi, in quo prajlio
'
officium
positi efficere ultra iiiin
ferenda est
lentias
libi
in remotis valeamus, a'(|uo animo oinnis coiulitio. Daf Deus tiirbu-
nunc autem, cuiu
efiam ejus filius Rotlandia; comes, tum Warvici comitis jiater comes Sarisburia; occubuere
,
ricbar(luin
Warvicensem
:
quam
((iiit,
constanfiain
hujusmodi servis suis lentans per eas, ^êraiif, non tamen eos reliii[latitur
phanum Albani in ab ea profiigafiim

((uein
llicc
ad reginam signa extulisse, sed

ac
,
cum
exercitu
tiiin
regem
Ilenricuni.
nec
in (ip|)ruljrium dari. Speranfi

tilii
secuiii
duxeral
libertafi
restitufum.
in
in
Domino secunda omnia
evenient, et ut
Si
[irailia
secutum
est aliud
cruentissimum
-,
ita facias,
hortamur ac suademus.
nos utiles vides ad salutem regni et prBBstabimus tas nostra nullatenus deerit cuncta, qua; iii Deo poterimus, atque ex te ipso bonum animuni intelliges. Scripsimus venera;
qua in re tuam, pie-
die xxviii Marfii, ut consignat Monstreletus
quo Eduardus ducis Eboracensis
ca;si Clius ef
Ricbardus Warvicensis Ilenricuni prostravere. Pofuisse porro reginam Margaretam, post partani de Richardo Eboracensi victoriam, Londinenses ad sua accipienda imîeria cogere et solio virum rcstituere narrat (iobelinus': sed dum jirajcipuos conjurafos ad supplicium poscebat, in odium venit cuncfis Londinensibus, ut in extreinam desperafionem elferati decorani in acie mortem turpi supplicio pra;fulerinf, afque Eduardi Eboracensis Richardique Warvicensis signa sint secuti. Commissa est decretoria de Anglicano regno pugna quarto A[irilis die, (|u;e iu Palmariiin celebritateiu incidit, tanto animorum ardore odiorumque pertinacia, ut decem horis cerlatum sit, ac vigiuti
ca;sa fuerint decuiu suos terga dedisse conspexisset, una ciim uxore et lilio fuga se subduxii. Ca|)la ad decem lioniiiium inillia,
iiiillia
:
l)ili
fratri
in
omnibus
anno
134.
iii
episcopo Interamnensi A. S. L. ut tibi adsit, te juvet, nec quantuiu in eo

etc. Dat.
est
fii
conculcare permittat,
.
Roma;xi Mar-
Extant
eae litterae
'
ad Franciscum epi-
scopum Interamnensem legalum, qui maxima in .\nglia valebat auctoritate, et crucem Konia missam praferebat -, jussusque est ad sedandos Anglicos tumultus incumbere. Data; etiam alia> ad Ricliardum comiteni Warvici, qui in eo intestino bello sanguine conjunctos amiserat, consolatoriae ' De casu consanguineoruni tuorum, quos jieriisse in acie memoras, inultum dolenius. Vellemus iiiter Clirisfi fideles pacem esse atque concordiam, nec tamcelebre regnum tali calamitate discindi . Nonnullisque inter Regem non est necesse iiobis jectis subdit commendes, propter bonitatem suam, et pr;ecipuam ad Sedem Apostolicam fidem ipsum paterue diligimus quffcunKjue possumus iii sui beneplacitumfacereparatisumus, quantumcum
:
:
hominuin
utrin((ue
inum vero
llenricus,
((uoruiii alii ûlnerum dolore (leriere, tudinem pristinam recepere (1).
alii
vale-
i;j.j. Parla ea victoria, Eboracensis, qui jain ante pra;liuni regeni se dixerat, ([uod Henricus
Deo licet [ira'stare, etc. Dat. Romte x Martii, anno iii . Ex liislilteris constat Ricliardum Warvici comitem finxisseaiiud Pontiflcemse Heiirico profirmando illius regno studere.Et ([uidem tradit .Nauclerus ', eumdem Ricliardum Warvicensem Henricoregium iKimeii tifulosque asseruisse, quo tempore Ricliardus Eboracensis redaclumin suam jiotestatem Heuricum exuere regiis
insignibus annitebatur, ([uod pra;
S(! ferre ad speciem [loluit, cum Aiigli adliuc iii Henrico regiam majestatem sacrameiiti memores suspicerent. Cffiterum tam Ricljardum comitein War-
pactum foedus cum Richardo violasset, coacfis ad Westmonasterium IV kal. Julii regni comitiis, regia insignia corripuif afque Henricuni
'.
Margaretamque regni hostes pronuntiavit,

trisque caput s-traminea illusum ab
iis
[la-
corona
(iallica'
honorifice
seîelivif. ita
Heiiricus
quem
corona
cu[)idine
toties
(lacem, et Pontificum,
[)ro|)Oneu-
insfabilitatem
humanarum rerum
tium, monita respuisse vidimus, [lost amissas Gallicas ()rovineias, Angliie etiam regno s()oliatu> est. Uui ad Jacobiim regeiu Scotiieconfugif.
collectoque exercitu ad recu[)eraiidum regnuni

in
agriiin
Ihiiielmenseiii
excurrif.
ducem([ue
Pii
II
brev. p. 23.1.
Pag.
2U.
Pai;.
231.
'
.Naiicl.
'
Polyd.
I.
.\xiii.
.Monslr. vol. 3. p. 85.

I.
'
vol. 2. gen. 49.
- * .Muusli. vol.
III.
p. 81. Polyd. sup.
xxiil.
Gobel.
5 id.
|.
1.
iii.
.\.\(v.
rt omnia in (Zhronolofria menda ex .\nnalibus subdiicantur, anlinadvertiss opoilel, inlestioa illa .\nglorum pritlia, nondiim plane (1 eiacto anno pra>cedenli cdpisse. Cornelius Zanlfliet Leodiensis iiiouachus, (jui Chroiiicon siium a .Marlene Vet. .Moo. lo. v vulgatuui ad hunc iisque annum perdu.\it, opporlnne admonet, anno superiori die fesla S. Stephani protomarlyris iuler rcgem Henricuin et ducem Ebo1
racensem
contudil,
prielialuui fuisse,
pnivalenlibus legiis, ipso Eboracensiura duce interfeclo. Secundum hac

inlerfecit, ut scribil anualisla,
.\nglia'
regina alleio
prajlio rebelles
nou vero Richardum Eboraccnsem
cuin du.v
ille
prlori iu praelio cecideril. Tertio tandein
arma est, ac vincenlibus conjuratis Henricus aufugit in Scotiam, et viciores Gdiiardiim Eboracensem salnlarunt ex quo recenliorum .\ngliae historicorum lapsus in .\nnaIibH5 corrigas.
in
ilum ad regcm, H;cr Cornelius.

.M.\.\si.
324
Summerseti ad
sfiidiuiii
PIl
II
ANXUS
:
-'i
CIIRISTI
M(')l
sui perduxit
sed ad
ite-
pcstiferos et
vcritafis
Kxliauunn coiumissa pugna exufus excrcifu
damnatissimos tenentes, ad viam agnoscendam ad sanctam Romanam

,
rum
iii
Scofiaiu
iierfiigit
ac
tum Eduardus
matiis rcs suas consfabilivit, ac custodes limiti
Scotorum pr.Tfecit, (]ui observarentne Henricus in Angliam ad novas res tentandas irreperet, niarifimosque portus muniit, ne regina Margareta ex Galliis ad pelliciendos
iii
(lefectionfm
Anglos appellerel.
l)e iiac
Ecclcsiam profiigicntes cum charissimus in (Miristo filius Stephanus Thomae, rex Bosna; illusfris, ctvereCafholicus,Yos ad eamdemviam veritafis rcduccre non valeret ut ab eisdem erroribus facilius desisterctis. et viam agnoseere salutis valcrctis,ad eamdem saucfam Romanam Ecdesiam et nos ac Sedem Apostolicam, prout
:
streletus
'
vero alios tristes casus eiiarrat Monipsam diim una cum VareniC dy-
cx dciiifo
et
tcncl)atur,
transmisit
apud quam
personaliter constituti omnipotentis Dei gratia

Spiritus
sancti
illustratione
ef
nasta ac
lialicliaf.
lilio in
Anglia per
nemus densum
ifer
repleti,
omnes
a lafronilnis captain
fuisse
:
omnihus opibus
Manichiroium errores
spoliatam
tienda
cumque
contrucidaretur,
dum
pertimesceret ne prasdones inter se de parceleri

:
illorum luercsim abnegantes, ac veritafes ex doctrina sanctfc Romanae Ecclesise coUectas, et dictis erroribus contrarias
per
intellectas,
pra^da certalianf ferro,
usamfilium complexa
hac occasione cursu in abditissilabore

fatisilli(|ue
vobis dafas et declarafas, intcrpretatas, ac
vosbene
mos recessus
ceret,
in
aufugisse
cumque
latronem incidisse,
filiuin re-
benigne etvoluntariesuscipientes, ac sanctam fidem Christianam et Catholicam Ecclesiam confitcntes, unitafi ac veritati
ChrisfianaG fidei sponte et libere aos submisistis.
gem cestandum commendasse, deinum ab captam una cum filio, a Ludovico vero XI
lioste
Fran-
coruin rege quinquaginta millibiis aiireorum redemptam, donatanKiue annuisvectigalibus ea

lege, ut Renafi Sicilia; regis parentis
in provin-
necnon quod nullo unquam tempore in hujusmodi erroribiis reincidere contrarium senficntes aut praedicantcs, sub poenis a jure relapsis et reincidentibus prgefixis, sed in verafide
ciam jura ad Gallicuni imperium fraduceref, refert Additionum ad Monstrcletuin aucfor -.

136.
Christiana,
nostra obedientia
illis
et
siib
sancta'
Romanae
in
Ecclesise mandatis persistere, firmiter
In Bosnia Manichese hsereseos signiferi

lioc
credere ac
obedirelibere promisistis, prout
meliifs cdocti, vers; Ecclesise prceconcsefficiimtiir.
Addimus nunc Pontificem dimisisse anuo in Bosniam tres illos olim Manichea;
quibusdam litteris vestris manibus conscriptis, et apud nos et Sedem Apostolicam depositis,
hse-
plenius continetur.
i<
reseos prajcipuos signiferos, qiios antea Sfephanus Tliomas rex ad Sedem A|)ostolicam vincfos Nonensi episcopo perducendos curaverat or;
137.
Cuin autem, sicut

petitio
exliibita
nuperpro
partc vesfra nobis
thodoxa' enim
fidei
dogmatibus
Joanne Tur-
contincbat, vos in orthodoxa fide permanere, et Catholicam Ecdesiam sequi summopere intendafis, necnon
recrcmafa cardinale S. Sixti erudifi ha?resim damnaverunt, seque Ecclcsia; Romanae aggrequi propterea non modo omni nexu "arunt
;
ad partes vestras redeuntes, Ecclesias aliquas consfruendi et acdificandi, illas(|ue dotandi pro dcvotione vestra licenfiam elargiri, vosque sub
nostra ct B. Petri superioritafe et profectione
soluti
vera;
ris
ut veriim in clientelam Ponfificiam religionis essent praecones, qiii erroantea satores extiterant, accepti fuerunt hoc
,
,
jam
Diplomate
Dilectis
filiis
Gcorgio Cuchigiiicli, Stoy-
ab omni siiperiorilafc cximi desidcpro parte vesfra uobis fuit humiliter sup plicatum, ut vobis super his opportune providcre dc bcnignitate Apostolica dignaremur. Nos
rccipi, et
refis,
sano Turtchonich, et Radonilo Vecicliincii de regno Bosnas, salutem, etc. Pia mafcr Ecclcsia, quiP nusquam claiulit uremium redcuntibus, eorum transgressorum errores summa pietate et clementia ad viam veac fidci reducere quofidie, ritatis et jiislitia^
igitur, qiii de transgiessoriim
conversione in-
genti mentis nostrae hilaritate reficimur, et qui
vos in cbarifiite uon ficla, siib grcmio sancfa' matris Ecclcsiie Christi fideliiim consoitio solemniter recepimus, iit conversio et veritatis
cognitio alios alliciat,vos aucforitafe Apostolica.
deque faucibiis
,
antiqui liostis
piis
cripere qiurrit
prosequi perlibenter tanfo crga ipsam Ecclesiam tideo-ratiosc, ut liores exislanf quanto illius bcnignitatem gusfaillisque
affectibiis
,
fcnore praesentium, ab omni supcrioritate, jurisdictione et imperio, in vera fide Catholica ac

in
intclligentia rccta
mandatoriim cjus observantia, ef in cjusdem mancntes, cximimiis ac sub

:
verint pleniorem. Dudum siquidem per nos accepto, qiiod olim vos ab lioste bumani gencrisdecepti essetis, et contra Christianam reliac ffionem el fulem Catholicam scntienfes maxima duritia conlium vestroriim errores
,
nostra et B. Petri protectione suscipimiis, vobis quoquc ad patriam vestram redcuntibus, cum
cx longitudine loci ad pra3sens judiccm s[tiritualem constituerenon valeamus, quousqueper nos aliter su[)er hoc vobis [trovidcri contingat, charissimum in Christo filium nostriim Sfephaiium Thomam regem Bosnae illustrem pro ju(lice
,
MonsK.
i
\'0l.
3. p. 96.
Appenil.
:iil
vol. 3.
Mon^lr.
p,
:i7.
Pius
1.
XV. p. 51.
superiore
protcctore
ct
conscrvatore
PII
II
ANNUS
5.
CHRISTI
et
l/|(i-2.
325
dare,
vnslro vol)is rorisliluirmis, assif;iiainus et (iepulanius. Et ut iLTVciitius

iii
viiiis
pro tempore serviverinl,
con-
lido iiiijusinodi per-
struere et assigiiare libere possitis et valealis,
severare, ac advestrurn e.veinplum alios allicere

valeatis, ct diviiia
slraii, iiccnoii
et
jure
miseiicordia coiilinue
iilu-
dioecesanorum ct parocliialium Ecclesiarum seinper salvo, et siiie ipsorum pra'juauctoritale

pr;el'ata
pro iiicreincnto lidei ortliodo.\;p fidelium salute, vobis et vestrum cuilibet ut
dicio,
teiiore
|)r;eseiitiiini
concedimus
in fide
facultatem.
Dat.
iii
in villis et locis vcstris Kcdesias sub vocabulis aliquoruni f{loriosoiiini sanctoriim erigcue et icdificare, ac erigi et a'ditlcari facere, aliorum
MCDLXi, IV non. Augusli aiino
Tybure aiiiio . Duos ex liis

scribit
;itti|jit,
ortbodoxa coiist;int(is [)crstitisse Gobelinus ', lertium vero, iibi Bosniam

ad Steplianuin
s;uiiain
super hoc liccntia niiiiime requisita, ut in illis divina officia celebrcnliir, ac omncs et siiij^nlos redditus pradictariim villarum, necnon bona
comitcni,
(|ui
.Maiiicb;c;iiii
in-
sectabatur
ariiiis(|iie
lirmabat, traiisfu-
gisse.
quaecumque ad vos pertiiicntia jiro dotibus erectione ipsarum Ecclesiariiin erigendariim

sustentatione vestra, et illorum
qiii
illis
et et
'
Gobel.
1.
V.
in di-
PII
II
ANNUS
5,
CHRISTI 1462
Snlemni pompa S. Andrese caput lUjinarn lllatum est Urbi solemni pompa S. Andreae Apostoli sacrum caput anno Christianae salutis millesimo quadrinfientesimo sexagesimo secundo, decima Indictione et qiiidem illud a
I.
allatnm.
tandurn caput ejus missus allerres simul et pacem.Dat. Konia! vii Martii, anno iii ..\Iexander itaque superiori eodem anno sacrum cajût in Narniensem arcem transtulit, in qua lionoriardcntibus corain pluribus lainpadibus refuit hoc vero anno cum jam turbarum auctores compressisset Pius ac provinciam Ecclesiasticam pacasset, venerandas tanti Aposlnli reliquias in Urbein devehendas decrevit
lice
Thoma
Peloponesi despota Pio II Pontifici, ut supra indicavimus, dono traditum, non modo Latini ', sedetiam Grffici scriptores consentiunt,
positum
quos Phrantzes de Thoma? in Ilaliam adventu loquens, hec scriptis mand;ivit': Papae PioII, anno altero Pontificatus ipsius,S. Andrea; Apostoli qui primus a Christo vocatus est, caput dedit . Reliquerat despota illud pretiosissimum piynus Anconte anno superiori, ad quod excipiendum, Narniamque, qua jiar erat, religionis magnificentia adsportandum, Pius Alexandrnm cardinalem tit. S. Susanna; miinter
,
ut(iuc
majores populorum concursus ad oruan'
dani pom|)am pelliceret, sacra iiidulgentiariim qui celebritati interprcemia iis proposuit
,
esseiit, editasijue
Italiffi
ea de re lilteras
:
iii
prtccipuis
serat
illique,
dissidiis
compositis,
Anconitanorum .Esinornmque lia;c mandata dederat "

:
urbibus promulgari jiissit tum cardinales tres, Bcssarionein episcopiimTusculaniiin. natione Grsecum, dictum .\lexandrum cardinalem de Saxoferrato, vitae sanclimonia et litte rarum doctrina darum, et Franciscum cardiut sacrum nalem Senensem .Narniam misit
,
Reliquias B. Andrea; quanto solemnius potes
caput aflerrent.
'2.
legem observans per alias litteras tibi monstratam veneranda est memoria tanti sancti, non solum quia tantus est in Ecclesia
afTerto,
:
Interea
Kom;e ad
illud
excipiendum me-
riti
instruobaiitur app;iratus. Conceperat aninio
Pontifex Apostolorum Petri etPauIi capita coniposito agmiiic rcligioso obviam ci deferre sed gravior argeiiti, (juo inclusa sunt, inoles nam supra (juatuor niillia poiido feobstitit
:
.\postolus,
sed
quia
aiiiiilcnti
tibi
ad
paciim
adjutor fuit continuus, \oluit(iuc, ut ad depor-
'
Gnbcl.
1. I.
VIII
111.
Steph.
c.
Infiss.
1'lii-aiitz.
26.
Ms. Val. si^n. mim. 11!

234.
e.
alii.
'
Lib. brev. p.
iiobel.
I.
VIII.
3'2fi
l'II
I!
AXNUS
O.
CHRISTI 1462.
iiintur. Cardinales
sijîllis,
.Narniam profecti, recognitis
saerasrcliquias
summa
relijiionis siy:ni-
mano aliquandiu commoraberis, et pari honore cum co poticris. Hwc cst alma Roma, quain
prope cernis, pretioso germani tui sanguine dehanc plehem, quse circumstat, B. Petrus Apostolus frater tuus pientissimus, et cum eo vas electionis S. Paulus Christo Domino recorala
:
ticatione suscepere, alque ad
pontem .Milvium
pietatis
Palmarum
pulorum
die, \idelicet pridie idiis Aprilis de-
tulcre, occurrentil)us
ubique
ergo porelictis
catervis
et
in ])ontis
tiirri,
arcliicpiscopis
Sipontino et Beneveiitano, qui
generavit
te veluti
exciibias aifcrent, collocarunt.
Quo
,
:
auteni ritu
bis verbis
neiôtes tui ex fratre, Romani omnes, patruum patremque suum venerantur,

:
Pontifex
easdem
Romam
tuleril
'
colunt, ohservant, et tuo se
uti patrocinio
in
descrihit Joannes Gobelinus
Pontifex ipse
clero,
cum
reliquo senatu,
cumque omni
cum
principum, et proceribus Lrbis, atque injjcnti populi multitudine Klamineam portam exiit paluKc ramum in manu i;estans, et pariter cardinales ac reliqui pra;Iali palmas portavcrLint, ciuihus iiritccdenti die ab ipso Iôntifice donati fiierant ob Salvatoris memoriaui. Plciia erat omnis via populo, nec vel agri vel vinca' poterant videri |)raB multitudine hominum adeo Yulj;iis obtexerat omnia, ut prinuuu ia prata ventum est, qua2 diximus, jussit Pontifex cardinales ac pra^latos ab equis descendere, et sacerdotalihus acceptis ornamentis sacrisque vestibus, quantum arcus jacere potest, iter pesecumque sutrgestum conscendibus agere Erant omnium sacerdotum paludamenta dere. alba, alba; mithnT, et omnis ornatus albus, et in viridi prato candidior videbatur. Tenebal ora
legatis
, ,
beatisconspectu magni Dei noii dubitant. sime Apostole Andrea, veritatis pra?dicator, et quanto nos hodie assertor Trinitatis eximia' dum verticem huiic tuum sagaudio reples crum et venerandum coram aspicimus ijui dignus fuit, in quo visibiliter sub ignis specie in die Pentecostes sanctus resideret Paraclitus? vos omnes, (|ui Jerosolymam petitis ob reverentiam Salvatoris, visuri locum iibi pe, , ,
des ejus steterunt, ecce sedem sancti Spiritus, ecce divinilatis solium hic, hic consedit Spiritus Domini hic tertia in Trinilate persona visa
: :
fuerunt, qui ssepe Dominum in viderunt hoc os saepe Christuni est allocarne cutum has genas non est dubium quin sspe Jesus fuerit osculatus en magnum sacrarium, eii charitas, en |)ietas, en anima. dulcedo, en
est
:
hic oculi
consolatio
spiritus
Et quis est, cujus viscera
cuuctorum
et
attonita mirabilis ordo, et dignitas,
pompa
tot
sacerdotum, qui bini palmas ge-
rentes in manibus, et Deo preces porrigentes cum Pontilice maximO;, astante populi corona, vultibus. Erant
per prata lento passu et gravibus incedebant duo aditus in suggestum per
gradus clemenles, alter ponti Mihio erat oppositus, alter Urhi, et diuu Pontifex liunc ascendit prae gaudio etdevotione illachrymans, sequente Bessarion cum aliis collegio cleroque omni alterum scandit arculam duohus cardinalihus
,
non commoveantur ? cujus non ardeant intima cordis ? cui non excidant prai laetitia lachryma\ in conspectu tam pretiosarum A[)ostoIi reliquiarum ? Gaudemus, exultamus, juhilamus adventu tuo, diviuissime Apostole Andrea, neque enim dubitainus quin tui ca|)itis comes adsis. et cum eo Irhem ingrediaris. Udimus Turcas Christianae religionis hostes, in hoc non oilimus, quod tui adventus causa fucrunt; naiu
quid nohis optatius contingere [)otuit, quam tuum hoc houoratissimum intueri caput? ejus fragrantissimo perfundi odore ? Id moleslum est, quod adventaiiti tihi iion eos honores impendimus, quos mereris, nec te possumus pro
tua excellenti sanctimonia digne suscipere
:
ferens, in
qua sacrum
ca[iut
clausum continemedio, canto-
bdtur,
eamque deposuit
,
in altaris
rihus sacra carmina intonantihus. Exin facto pra;seutatis claviiius el ohsignaculis silentio
recognitis, aperta est arcula, et Bessarion acci-
sed
accipe voluntatem nostram, atque aquo animo patere, quod pollutismanibus tua contrectamus
ossa, et te
pieus
titici
sacrum Aposloli verticem

tradidit.
tlens tlenti
Pon-
peccatores intra moenia comitamur
Trhis.
lugredere
sauctam
civitatem,
et
esto
3.
Ipse
aulem Pontifex, prius quam sacra
|)ropitius
ossa contingeret, genibus tlexis, ante arani prostratus, vultu demisso et pallenli, madidis ocuest
ac tremula voce in hunc modum iocutus Adveuisti taudem, o sacratissimum et odoratissimum S. Apostoli caput Turcarum te tua
lis,
:
:
ad fratrem tuum Apostolorum Priucipem coufugisti exulans, uou deerit germanus tuus tibi restitueris in solio tuo cum gloria volente Domino, licehitque alii|uando dicere felix exilium, ijuod tnle reinterea temporis cuiu tiid gerperit auxilium
sede furor expulit
:
populo. Sit onmibus Christianis salutaris tuus adventus, sit pacificus ingressus tuus, sit felix fauslaque tua nohiscum mora. Esto noster advocatus in ccelo, et una cum beatis .\postoIisPetro etPaulo hanc Urbem conserva, et universo populo Christiano pie consule, ut vestris patrociniis fiat luisericordia Dei super nos, et si qua est ejus indignatio propter peccata nostra, quiE multa sunt, transeat ad
Romano
liobcl.
I.
viu.
ad nationes barbaras, qucE contenuuint . Postquam vero Pontifex 4. .\ddit auctor dicendi finem fecit, exosculatus est sacrum caput, et omnes pariter qui erant in suggesto
im|)ios Turcas,
et
Christum
Dominum
Pir
tlentes osculaii suiit
II
ANNL'S
.).
CllRISTl
voliieiint,
la>tal)itur
IAf>2.
3*27
Inteijecta deindo
sacia
:
et suuiii
pastorein sequi, videbit el
precc a Pontifice
" Acce|iit
fiisa
ad
Denm,
IhTC snbdit
omnis
Kcclesia, nec nos
qua" snnt
iinili-
venerandas Aposloli reliqnias in manus suas, et elevans in altum cireiimiens iindique sugpestum ostendit populo desideratum donum, nec quisquam fuit, qui ejus visione privaretnr; moxqiie voces altissima' andita^ sunt muititudinis, Dei misericordiam implorantis. Celel)rati dcin sacri cantus, ac Pius venerandnm pifjnns in manibns tenens, coUuccntibns circum facibus, e snggesto descendit,
ofllcii nostri
neglexisse, nec tc frustra huc
petratiim fratris auxilia venisse. .Vtque his

ctis et
coUecta decantata, surgens dimisit in altari nobile pignus, ut omnibus ea die videndiim patcret. auditoribus sacri palatii custodin demandala inde(|ue abiens cantantibus cardinalibus et episcopis, et alta voce Deum laudan:
tibus, ivit ad lociim ex
quo
videri poterat, et
agmine religioso, cardinalibus septemdecim nt ait Stcplianus Infissiira '. ct episcopis palmas i)r;eferentibus, ad Kcciesiain 15. Marire Flaminesp portfe adjacentem, in qua imago Deiparrp a B. Lnca evanijelista depicla recondita est. profectns, sacrum caput altari imposuit, nonnullosque episcopos vigilias ibi agcre jussit ipse in monaclioriim aMlibiis peiinstructoque
, :
multitudini bcnedixit, ac nepos ejus secundum carnem, cardinalis Senensis, plenarias indulgentias
annuntiavit
ti.
Sigismtindus Aust7'iacus et Malatesta anathemateperculsi. Subdit Gobelinus, ut Pontifex fcria V sacra* hebdomada', qua redempti a Cliristo humani generis memoria recolitur, anathe-
noctavit.
5.
Ibi dies
illuxit, et
sacra a Pontifice pe-
matis sententiam adversus Sigismundum Austriacum, cujus ncfaria facinora supra reccnsita sunt. tiiin advcrsus (Ircgoriuni llamburgensem plurium fcedorum errorum satorem obfir,
racta sunt, religioso instrucliim ornatn
agmen
progrcdi ca?pit, ac tantus laces pr.Tferenlium
mnmerus
ret,
extitit,
ut ad triginta millia pervenifuit
manfemque in pertinacia Sigismumdum tulerit tum ejusdem princifiis iii scclere obsolescentis misertus eumque in Ecclesia; sinum
:
sacerdotumque ea
e
mnltiludo. ut prio-
revocare cupiens.
titus.
Dcum
res S. Petrl Basilicam subircnt,

tifex
antcquam Fondiscederet.
nonnulla indulgentianim
'
pro ipso precaturis prremia est imper-
populeo
fusa
Virginis templo
Gobelinus sacrs pompae ordinem. locorum per quse solemnis illa supplicatio ducta est gestatumque Andrese
Describit
narratione
.\postoli caput,
apparatnm
eximium.
vestitos
peristromatibus domorum muros. excitata altaria, incensa lliura, temperatissimos vocum concentus. subornatosinangelorum spe-
nimiriim
ciem pueros, piclurarum illecebras, tum pias populi voces intercisas suspiriis, opemque Apostoli
implorantis.
Addit idein auctor, ut Ponti-
fex
in
sacrum Apostoli verticem in ara principe, qua Apostolorum Princi|)is cnrpus jacet.
reposuerit, atque Isidorus cardinalis episcopus
Sabinensis, quiolim
fuerat, ex apoplexia,
Ruthenorum
EcclesiEe prae-
etiam antea Pius eadein pocna 7. Affecerat ipsamct Coeme Dominica" dic. tum IV ' kal. Maii Sigismundum Malatestam Arimini tyrannum ejusque fratrem ' Ca^senae toparcham cumque Sigismundus improbitate Ecclesiasticam severitatem eluderet. demum fractus armis concidit*. Coegerat ille exercitum. in quo triginta dua' equitum turmse, totidemque peditiim erant, ar vulgarat famam, i|)suin in Neapolitanum regnum, ut Joanni Andegavensi o[iem ferret, ad iter se comparare. sed Senogalliam partim vi, partim proditione in suam potcstatem redegit. At mox Fridericus Urbinas, et Neapoleo Ursinus -Ecclesiasticas copias in eum duxere quos cum
:
quasuperiori anno percussus fuerat lingufe paralysilaboransvocisque usn orhatus, ad sacrum deosculandum pignus properarit,
viribus praestare accepisset, relicto in arce praesidiario
agmine, noclu
:
cum
exercitu dilabi
me-
tum Bcssarion
cardinalis
oralionem
habuerit, ad
quam
inter
alia Iikc Pontifcx res-
opera detecto ejus consilio, pridie idiis .Vugusti a Pontificiis ducibus primo impctu fusus fiigatusque est. indeque
ditatus est
at exploratoris
pondil
stole,
Tibi,
quem
Andrea, dignissime Christi Apoab ineunte a?tate iisque in hoc <evo

et inlra
cceli
in
accisis tuni
.\puliam frustra petiturus auxilia perfugit, Andegavensiumrebus :quocirca in-
pra?cipuum cultu venerati sumus

cultorcs
gressus
navem
ut toi)arcliiam
suam
repcteret, in
plerisque aliis nobis advocatum et protectorem clegimus, omnes suppetias, qii.t
cum
sunt in nostra oves tuamque
potcstate ad
recuperandas tnas
terra
Dalmatije littus procella ejectus est, profectusqiie Venetias opem a diice poposcit. l't vero actio (le induciis Ferdinandum inter et Gallos ineundis,
domum,
sit,
hic in
;
volenti et
cnpido animo pollicemur

nobis magis cordi
nis et ortliodoxa> fidei
niliilest eniin
(juod
qiie
excludente Sigismundum Pontifice, Gallisannitentibus ut fcedere comprehenderetur,

;
quani
('.liristjan;e roligio-
sublata fuerit, dicctur inferius

Insignis Gallorum
alia cnini quae
defensio,
quam
tui
:
no-
prtecessere, prius sunt percurrenda.

8,
strique liostesTurcpe conculcare nifuntur

si
quod
'
ad Pium
102.'
legatio, et in-
Christiani
principes nostram voccin audire

Gobel.
1.
vin.
'
Pius
1.
i.
p.
Gobel. sup.
1.
viii.
'
liiii?s.
Ms. Val.
figii.
nuni. 111.
Id.
1.
X,
3->S
PTi
rr
ANNUS
5.
cHRrsTi
1/ir)'2.
(iudai pactsc dc rer/no Nenpolitano.

lioc
Decreta est
ad Poiilificcm, qiiani ohicre duo cardinales iidema Liidovico rege insignis legatio
nnno
quc cpiscopi, Hicliardiis Conslantiensis, ef;,Ioannes Joirrcdus Atrcbatcnsis quos sccuti sunl
,
ficc lifterii", ut si vcllet dc tcmporc dcque modis indiiciarum paciscerctur ad revocandum vero subsidiarium exercitum Fcrdinando missuin oralorcs regii Pium flcctcrc non potuerunt '.
:
liiterca
dum
cunctatur Ludovicus rex
neque
Andegavensis elSanctonensis episcopi,

tes
ct
abba-
indiicias facit, nec valida ad
ali()uo(,
ac proceres nobilifatc
conspicui,
vensem
niissa
miltit auxilia,
in
Joanncm Andegapugna apud Trojam com-
(juonim princcps crat Pcfrus conies Calvi-Montis, fuin nonnulli doctores, et sanclioris scnatus regii purpurafi infer oratores allecti. Habuit Atrel)afensis cardinalis orationem ', deque Pragmatica Sanclione abrogata Pium certiorem fecif, ac Ludovici noniinc fidiim ci i|)sum obsequciitemquc fiiturum spopondit tum missurum ingentem exercitum in Turcas, si Neapolifanum rcgnum Renato assercret Publica , inquit (iobelinus, Documenta exliibuif, quibus constabat Ludovicum regem ex omni regno ac ditionc sua Pragmaticam Sanctionem ejecisse, illamqiie profinus cxfirpasse, et ad niliilum redegisse, obedicnfiamque Romana> prima>que
: :
est,
cum Piccinino fusus est XV kal. Scptcmbris. Non ea

parari
qua .loannes Andcgavensis una a Ferdinando rege

fuit clades,
qua? re-
non potuisset
i[)sis
a Gallis, sed
geminum ma-
lum eorum
latesta
res fregit,
nam
et
Sigismundus Ma,
qui excrcilum traduccre in Aprutium fuerat meditafus, scxlo jam ante die ad Senogalliam, ut dictum est,
fa-dcrc junctus
fuerat profligatus, et .loannes .\ntonius rrsinus
<>
princcps Tarentinus, qui antca, postSarnensem

victoriam,
consilio
Joannem Andegavensem imprudenti

,
averterat
ne Irepidantem Fêrdinanillo
dum, antcquam
ipsum
descivif,
auxilia Pontificia posset sibi ad-
jungere, opprimeret, ab
pacis
ad Ferdinandum
na-
Sedi, ac Pio Pontifici

rio
fanquam
.lesu Cliristi vica-
interprete Bartholomaeo
veram
;
et
integrain restituisse
lituere
esset
denuoque resenim Ludovici animus tanquam
Rovarella cardinale, qui

tione sibi
eam dignilatem ob
in
vatam Ferdinando operam

deris leges tuin a
Ponlificis tilium se gerere, atque ab cjus volun-
Neapolitana legapepererat. Referuntur hujusmodi foe-
nufuque numquam discedere. Fecit et de Turcis mcnfionem, qiiorum gladius non sine
tate
Pontano
-,
tum
a Gobelino, et
plerisque
aliis,
quae a Pontifice conrirmatae fueiis litteris
magno
Cafbolicaj fidei pcriculo Cbristianis cer:
runt
id.
'.
Adscripta est
ha^c formula
vicibuG immincret
gionis tutcla,
familiaj
si
cogitarc
Ludovicum de
reli-
Datum
10.
Petrioli, Senensisdioecesis, an. mcdlxii,

.
gum, ut
regnum Siciliaj Andegavensi Genua Gallicum subeat jupar esset, missurum in Graeciam contra
])areat,
et
Octobris, Pontilicatus nostri an. v
Turcas eqiiifum quadraginfa millia, pedifiim qui arcubus utantur millia friginta, qua manu facile posset Maliumethes ab Europa deturbari, et iteriim Syriam cum sacrosancto Christi sepulchro recupcrari . 9. Dimisso consistorio,ingentia laetitise signa ob abolifam Sancfioncm Pragmaticam in Romano populo emicuisse, rera cainpana vi summa pulsata, accensos noctu ignes facesque colluxisse refert auctor, additque his peractis regios oratores conquestos de Pontilice, (|ui Fcrdinando auxiliarem exercitum contra Renatum submisisset, prffisertim cum pateret Aragonios vi et injuria id
fuerat
Ruentibus ita inregnoNeapolitano Joannis Andegavensis rebus, pluribusque proceribus ab ejus foedere dilabentibus, Ludovici et Renati
regum
oratores de iiiduciis promissis pacturi, qui antea, duni felicior Joanni sors arriserat, alias ex aliis morasduxeranf, fiim ursere Ponti-
', ut inducias decerncret; ciim veroquanposcerent sciscitatus esset Pius et illi quadrimestrcs dicercnt, respondit potius triennales pangendas, ut intcrea bellum in Turcas geri posset inslabant vero Ferdinandi regis Neapolitani ct Francisci Sfortiae Mediolani ducis oratores, ne inducias Gallis conccderet hostes
ficem
tas
regnum
sibi vcndicasse,
quod
Gallis
benemerita in Scdem Apostolicam ad ha^c vero respondisse Pium, aiixilia se revocaturum, si positis armis controvcrsia in judicium adduceretur, vel si rex armatorum
;
ob traditum
enim, antequam vires colligerent, prosternendos quibus respondit Ponlifex, Ferdinandum ut ipsi visum erit rem acturum, revocatuin iri tamen Ecclesiasticum exercitum, si Galli inirent inducias. Demum eae hac ratione fuere
:
abruptae
amplexus
est quadriinestres inducias
Pontilex
cum
Gallis ea
lege,
ut
Sigismundus
ii
sepluaginta millia, ut cardinalis Atrebatciisis perque Italiam in GrJEciam dixerat, instrueret

;
Malatesta excluderetiir; negarunt
earum
bencficio
orbandum
fauleratum contra instarc Pon[iriiis
et Asiani iter pararef,
simulac enim Alpes supe-
tifex, illuni
Romanae
Ecclesiae
bcUum
in-
raret,
omnia
illi
cx voto successura,
Genuam
subifuram regis imperium, Neapolitanum reg-
tulissc,quam Rcnatoregi conjungeretur, factamque eidem Ecclesia; iiijuriam a Renato, qui

finedus
ita
num
sine
moraRenato comparatum
iri.
Demum
armorum cum
Malatcsta ipso sanxisset
de induciis actuni, ut veljudicio, vel paclione lis dirimeretur. Missae itaque ad regem a Pontivu.
diu res agitata
demum
infecta evanuit, laetis
'
Gobel.
I.
viii.
I.
Poiitan. de bello Neap.

'
1.
iv. Gobcl.
I.
(iobel.
1.
Summoiit.
in
Feid.
Piiis
I.
XLV.
p. 150.
x.
Gub.
1.
x.
PII
II
ANNUS
,').
t;iti
CIIlil.STI
14f)2.
329
adinodiiin Forilinniidi oriilorilins, qni

inikiciis
|ioslea
sihi
|ir:t'ri|ii
vicloriiiiti
piililicie disciiilina!
iliclilalianl
(|naii<|naiii
[ii-elalo
suadent. Sive igitur quod ;i Carolo rcgc miuus paritum iuit voluiicomitis, data prffisertim
iii
adverso casu
haii<l
iiiiiilicnm
perculsus
'
|ir;elil);iti
illis
re-
cst l'Vniinan(lus, f.elani coinitatu a
Nicolao
I*ic-
cinino occupato Uogerotti ope, qui matreiii coinitissam
principatu
dejecit
tum Sulrnona
ctiam
att|iic
al)
codem Piccinino ad deditionemcoacta,

,
ipsum derunclum coniitem t;iiii inliumaiic sa!vierant sive quod comitatus [iraidicti, qui ab EcclesiiB Romanaj directo dominio magna cx [larte manant, devoluti alioquin
coni|ii'iisa,
(jui
:
obsidioiie 1'ontislatroni
quam
ur^êliat
;ib
alii|uibiis extim;ib;iiitur
sive (|uod Eccle-
Ferdinandus
cie
rex, soluta, adeo ut fugicntis spese receperit.
siain
Romanam omnium
Christianorum matrem
Capuam
II.
Vnlentincnsis et Diensis comilatus lioclientes.
mnnse Ecclesix
Hoc anno
edidit Lu-
rex munificentia regali honestare omnibiis viribus ccrtat atque augcrc, tanto dignioribus laudibus cxccUentiam suam
Cliristianissimus ipse
dovicus Francorum rex, de quo paulo ante memoravi, piVTclarum justitia> et munilicentijc
dignam
stolica;
censeiniis, (|uanto sua sponte comitatus
[iiiedictos
exemiilum,
traditis
lioinaiuc Ecclcsiai Valenli-
cum omnibus juribus nobis et ApoSedi resignat, donatiiuc, atque largitur.

nem[)e
filius
nensi et Uiensi comitatibus;

.loannes Gobelinus
-,
rem
gestani narrat
13. Dilcctus
tini in
noster
tit.
S.
Mar
utque
:
ii
comitatus ad Pon-
titicem devoluti cssent
Atrebatensis, iiniuit,
presbyter cardinalis, et Apostolica dispensatioue episco[)us AtrebatenS. R. E.
Montibus
cum
esset inVituruioPontifex.LudoviciFraucia!
regis litteras in
vijiore
consistorio
dederat,
quarum
procurator constitiitus comilatiis iii Delpbinatu duos circa Rbodanum Valenlincnsem ac Dienscm RomantE donaret Ecclesia;, Pius
acceptaverat, ob
plenissimo ipsius Ludovici regis mandato coram venerabilibus fratribus nostris S. R. E. cardinalibus, comitatus
sis,
litterisque munitus,
[incdictos
lis,
cum omnibus
civitatibus, castris, vilet
fcudis,
hominibus, juribus, mero
mixto
quam rem
placuit
Noxetaiiinn ad
ret.
regem
mittore,
Antonium qui donalarum
im[)crio, jurisdictioiie, territorio, et pertinentiis
universis citra
Rhodanum
fluviuin consistenti-
reriim |)romissioneni, et proinissi fidem exigeFltimiis terrarum domiiiiis a suis olim nel)otibus in
bus
vici
in nos et
Romanam
Ecclesiam ipsius Ludo,
carcerem fuerat conjectus
ille
mosibi
Christianissimi regis nomine transtulit donavit et resignavit, eorumdemque comita-
ricns ultima voluntate Franciae
regem ea
,
tuum
possessioni
civili ijisius
regis
nomine ad
ut si quid conditione nuncu[)avit h;credcm unquain ad ingralos nepotes ex suis bonis sineret pervenire, hsereditasad
nostrum
nobisque adipiscenda; possessionis pra^dictorum omiiium libecessit,
commodum
Romanam Ecclesiam
pleraque exhaere-
ram facultatem largitus est,

et
proviso quod castra
dcvolveretur
jiida
Carolus, qui tunc regnabat, op-
qua;
testatoris fuerant
dependentia ex coniitafibus pra^dictis in Franciaj regno consistentia iu doininio ipsius
datis nepotibus dederat,
laverat:
testamentumque vioLudovicusad regnum sublimafus, quod
regis
haeredumque suorum cum
juris plenitu-
esset Ecclesia; restituendum censuit, data potestate Atrebatensi, qui retenta ha;reditatis parte
iiltra
dine remaneant, quodque ab ipsisconsanguineis acceptarecom[iensa, tanquam ab indignis, cassa

et irrita fuissc et esse
dcclaretur
".
Rliodanum
sita,
idque factum liabuit
reliquum Pio traderet ratum, quamvis praifecti

:
locorum
l^.
priinas ejus jussiones neglexerint

litterEC
.
'
Confirmant hBec Pontificia;

:
his
concepla; verbis

Ad perpetuam
rei
memoriam.
filius
Charissimus in
Ciirislo
Ludovicus
rex
Francorum Christianissimus
priiiceps, postquain, patre
et religiosissi-
mus
suo Carolo rege
vita fiincto, felicissime
regni Franciae coronain
acDelphinatus comilatuumque praidictorum dignitatem et dominium plenuin auctore Deo rece[)it, pro suo zelo et conscienliie puritate miniine passus est eludi, refringi, vel in aliquo
hedi ultimam voluntatein
\ersissiinuin
putavit,
si
consilium adductis, Pius oblatos Sedi Apostolica; comitatus admisit, pronuntiavit ultimi comitis consanguineos omni jure excidisse, denique ut gratiam Ludovico regi referret, ha;c sanxit Volentes studia tam religiosi principis erga .\postoIicam Sedem benignis prosequi favoribus eidein regi, non obstante donatione et trauslatione pi\Tcmis5is, omne jus qualitercjmque nobis compctens in castris antedictis, qua: in rcgno Francia; clauduntur et consistunt, permittimus sinimusque iiUegrum ac illibatum, illi quoque ad ipsiusregis suorumque commodum reniintiamus ct cedimus, ac regem prajfatum ab omni feudo, vas: ,
His in
cardinalium
|)r;edicti
comitis
di-
nainque ab auimo testantis foie
vel tanti flagitii poena
quoquomodo
homagio, ac fidelitatis juramento, quod alias su[)er pra;missis nobis et Ecclesise Romana; pra;stitit, absolvimus ct libesallagio, ligio et
remitteretur,
illi,
vel
recompensain asscquerentur
raviinus per
S.
III
iir;eseiites
etc.
Dat.
in
abbatia
.hcdlxii,
quos nou ad commoda, sed ad [la-iiarum
Salvatoris Clusina; dioccesis
anno
acerbitatem notari defuncti voluntas et ralio

Gobel.
xi.
'
I.
Ib.
I.
IX.
:i
Lib. bi'cv. dc cur. p.
\i\.
kalendas .\ugusti, Pontiflcatus nostri an. iv. li. Podiebrotio renovnnte controversinm de usu calicis, Sedes Apostolica praicavet ne Wra*2
Amn.
ToiTCS XXIX.
Rayn. X.
330
tislavieîses sediicanttir.
\\c\ rcligioiu! ac
pn
11
Axxrs
5.
ii,
cHRrsTi 1462.
Loiige alioral
decreta cst
sigilli
a l.inln-
ratioiie, (jiia
Bobemia
se ad alioriim Cliristia-
pielale Gcorgiiis Podichialiii?

(]iio
noriiin (tccidcntalium rilus
accommodarct
scd
Bolicinia>
rcx,
Ponlificem lcgatio,
Raltcstciiius
ciijiis
ad princcps Procopius
iiisigiiis
qui lue Hussitica inquinati crant, ad boncflecti
statem
non potuere.
itaqiie
nolicmici
pricfecfus, vctcrc
,
Hi. In
piiblico
cardinalium scnatu
uti
amicitia
lôiilifici
coiijunctiis
ct
in
gercndis
Bolicinis in hanc scnlenliani, dicfis anfca con-
Fridcrici iin]K'ratoris rcluis subministrandisque

consiliis sociiis, ortliodoxa^ vcro fldei observan-
sentienlem, respondit Pontifex,

biis
'
narraf Jaco-
Pajiiensis, qui adcrat
'
(Ibedienliam re-
tissimus; trcs
infecti.
alii
oratores Hnssitica erant lue
cipcre sc quan(]uain coinmuiiem iiimis ac dimi-
Quodnam
vero Georgii consiliuin esset,

'
:
exponit hiscc vcrbis Coclanis Per cam, inquil, lcgationcm volcbat rcx, iit circa fidcm Ecclcsia?
nutam credituram Apostolicain Sedem tiim dcinum illosveram absoliitamqiie pr;rstarc,ciim

,
pulsis crroribus ad ovilc Doniini
rex
rcgiium
caliillis
minus
csset suspoctus, Catholicis

(jui
maxime
reduceret, (]uod ut maturc faciat, per professam

ea liora oliedicnfiam se arctius imiicrare
:
Wratislavicnsibus,
proptcr
cam
ei
susjiicio-
nem obcdicntiam
starc
et
bomagium
prsstare reet acceptare
cem
vero, (juein tantojicrc
commendassenf,
:
cusaverant, Scdi Apostolicffi obedientiam praj-
tanquam princcpsCatiiolicus,
scd oa lcgc,
iit
Ecclcsifc unitatcm,
com|)aclata
Boliemoriim approbaret papa . Ex iis oratoribus Procopius Georgii nominc obcdicnliam

Pontifici ut Christi vicario dctulit saccrdos vcro Hussita de calicis commtinionc tanquam
:
nec necessarium esse, nec sane esse etiani utilein definissc synodiim Constanticnscm non licerc ab instifufis EccIesijE, qua; spirilu Dei regeretur, abire instituisse autem, ut qui extra sacerdotium csscnt, calice abstinerenf, qiiando ct cominunicante turba, effusionis utrobiquc ]icriculum est, ad viaticum a?grorum sacerdotc
,
:
divinitus revelala,
et
obliquis illationibus ad
longius
eum
ferente,
servari
difficile
jiolcst
salutis neccssitalem pertincnte iilura prffcipili
tum aufcm ne indocta

citur, nisi
plebs, qua; sensibus du-
orationc
15.
fiidit.
Ad
lia?c
Pontifcx regii obsequii signifi-
cationem gratam accepfanKjue liabere se respondit dcindc (jiianta floruissct dignitale Bobcmia antcquam percgrina dogmata in ca disseminarentur exposuit, tunc primum sacerdotibus Ec:
sub utraque specie non sumi a se tofum Cbristum et intcgrum crcderet conventoruin porro, quae memorarent modo, nullam
:
vim
cssc, ncc liccre
illis,
quod credcrent eorum

,
omnem
rationcm bipartitani videri
permifti
altcra, ut qui
unionem RomansSedis servarent

:
clcsiasfica
proidia
et
vcctigalia crepta, cxcucivili
sumque articulum dc
dominio
:
quod
saccrdotibus vetitiim cssc voluere tum alios crrores dc prtcdicationis Evangelica}, quam vocitabant, libertatc, de
rilumque inca?fcris tcncrcnt Ecclcsia>, siimendi quoquc calicis usuin habcrcnt allcra vero jicrmitti ut si re inde ad Concilium delata, illi nihilominus desidcrio calicis tcncbantiir, euin,
non fcrendo imperio ac
(juc niissis legatis
pcticrint indulfiim
iis
iri
saccr-
niagistratu cujusquam,
tein
quem
letbali iioxa de-
dotibus suis facultatem illius
tantiim minis-
vincfum conslarct, tum de

ncccssario,
calicis usu ad salucmcrsissc; ct bujus quidem postremi non aliquem cxcellentem divina? legis intcrprcfcm, non Joanncm Hus, non Hieronynium Pragenscm, sed .lacobellum gramniafici ludi magistrum, qui simiilices subornarit, tanquam sacerdotcs si])i ipsis tantum felicem immorfalitalcm ccclcstcmquc beatitudiiiem rescrvarent at cum Jacobelli errorem in Concilio
:
trandi, qiiibus et per a'tatcm liccret, et sponte
sua pic dcposcercnt, lcge perpefua adjecta, ut prffifari populis ante calicem debeant, non in jianc carncm lanliim, nequc in vino sanguincm
tantum, scd sub singulis totum Christum afijuc integrum contineri illosnon servasseconventa, synodiim (jua? obtulisset non indulsissc ciim ca non scrvarinf, convcntorum niillum bencfi: :
Basilecnsi
damnatum
qiiibus usus calicis
autcm, ex Bobcmis ac Moravis tanfuni,

:
pactiones
qui
jam illum
frc(]ucntarant
permiffcbafiir,
ad illum adactos, et infantibus traditum esse; nec sacerdotes jussos moncre ad synaxim accedentes Cliristum sub utraque specie contincri, paruisse; atquc
fuissc violatas;
et invitos
ita
nam
non indulserit synonon indulsisse autcm, vcl (jiiod non iietierint Bohcmi, vel qiiod indigni ob ncglectum habiti sunt ita causam non supcrcsse cur aut nos ex conventu api)el-
cium
dus
:
esse,
quod
jiost illa
convcnti
nihil exfare
lent, aiit
sed ncc
videri
Romanam Sedem iismoveri oportcat commodum pastori Ecclesia', nec illis

:
cxjiediens nova
:
nunc ratione
id ipsiim
ejus Concilii pacfiones amplius
non
valere,
permitti
ccs
:
negasse hoc semj)er priorcs Ponfifiin fanta
iis additaj a Bohcmis scrvatse non quod veroGcorgius rexeumdem calicis usum posceret, rem in cardinaliiim senatu agi-
cuni legcs
esscnt
:
ab
iis
:
re disscntire
non
sani csse
liis
consilii
laturas indigne cslcras gcntcs,
da-
tatiim
iri.
Facta sunt deiude a cardinalibiis
cum
rcgiis oratoribus plura colloquia de concordiae
tam, prohibitam aliis participationem hanc canationes quicfas opera; prefium non esse licis nunc commovere jiroclive quoque hoc ad erro:
:
Jac. I'a|iieii.
iii
comiu.
I.
vi.
Gob.
1.
vii. Cocl.
1.
xil.
Jac. Papien.
iibi
siip.
Pir
II
ANNUS
5.
CHRISTI 1402.
331
icm
vick-ri, i|iio(l
si
ad neccssitateiu salutis
[lerti-
iiia
ordine exposucre. Altcra [jroductiis Fantiita
uere, cuui
couceiiatur, rudis populus uiiui-
rem potissimum damporro autem divideudorinu aiiinet Ecclesia morum, et perpetuaudi odii eam concessioueiii perpetuam causam atterre esse iu Bohemis par-
rum
sit
credilurus, (|uam
:
teiu adliuc
saiiam iiohis conformom, hanc dis-
siuiili ritu ideiii
iiuiKjuam seusurain, coiillicfu:
ram armis
tlivisum
lentiaj
animis timendam proinde Uodesolatum iri (luodcumcjue iu se miui vocem,

et
sit
rej,'uum
Ecclesix'
;equius esse
veteri
sen-
novam concedere, quam veterem

lautuui
nova',
iliani totius
(|U(iruiudain
probatam conseusu, liaiic lUdieiuorum susceptam
conImpcravit Gcorgio, ul calice abslincrct, idem([uea caderis fieri. Reluemoravit qu()([ue jusjurandum solemne, quo iiiter sacra coronationis de iis ca;lerisque ad religionem pertincntibus se olim adegeiât; picestandam [nolinus tanti promissi fidcru edixit, quam necessario Sedes Apostolica re[)etat eam si non [)rx'stiterit timendum videri, nc perjurii ha;resisque subeundum sitinfamc judicium, cujus rei magno regi ad tuendam ajstimatioiKun curam nou levcm esse 0[)orteat . 18. His auditis, Georgius e.xcanduit, ac sustaiiti aiiiiiio
luis oralor Poiitiliciiis .\[)ostolica iiiandata

ai)S(ilvit
:
judicio,
relit|uoruui lidelium re|)udiatam decircumstare iiisiiper regnum potentissiuias iilebes Teutones, Huugaros, Poloiios, infes-
peraiite
creto
quam
nalum
lege
mctum perfidia, larvam Catholici regis, etiam tum ad consfabiliendas res suas
projecit
:
praetulerat,
palam enim
iii
in
convenlu
tas
itideni
illas
ustjue futuras, ac
mille
licet
se et educalmii
calicis
comnuinione
iii
proferautur Sedis decreta, putaturas versari eos errorc, sicut et nunc (juoque existimant ni:
professus, addidit impie, teuere sc illam divina
mi;e
quoque
arroyantiai
Boheiuicam gentem
damnaturas, qUcC plus conteuderet, plus sibi de|)Osceret, quam Christianorum reliqua nuiltitudo, jurgia, obtrectationes et [)ugiias hinc itro-
venturas inconsultum videri intus atque extra perpeluos sibi hostes concire, nominisque hxexpeiidisse diligenter retici subire infamiam hffic Ronianum Poutiticem, iuulile quod ab illis poscitur credere, ncscire quid pelant dispen: :
imperatam laicis, meritos virtutesua Bohemos, ut antc alias geutes illam acci[)ercijt, (|u;c per inanes minas cum iguominia non sit dimiltenda non temeratum a se de abolenda ha;resi sacramentum, cum non Bohemia, sed reliquai nationes calicis usu abstinentes in haeresi versarentur blasphemas etiam voces in Sedem A[iostolicain ctfudisse i'efert Cocla'us non il:
;
'
lain Sedeiu sauctain essc, sed [)estil(;iiti;p cathedram at unionem fidelium omiiium Sedem
:
satorem opus pertinere gregem Uoiuinicum pascere, illumque in viam rectam slatuere non intelligere liomines aliquando quie vera sint bona pocuituisse sa>pe mortales iêracti voti atque impequod oratores nunc petant ad vitam a;teitrati nam non pertinere fumum quemdam atque
s
;
;
,ministeriorum Dei esse, ad pasloris
esse
sanctam,
([uie
Ronuc uon
essct.
3Ioxque
qui ora-
violato
gentium jure,
etliuicis regibus,
tores Pontificios ad se missos colunt, nequior,
Fantiniim,
inanis
gloriLC ventuiu
(|ua'ri
liortari
proiude
eos contenti sint sub specie tantum panis corpus Domini sanguinemque assumere; ad salu-
tem
id i[)sum sufficere, adinoiiente
swn panis
vivus, qiii de cxlo descendi. Qiii
Domino Ego man:
ducat hunc pancni vivet in rrê?'//?^;; disci[)uli Emaus euntes in fractione |)anis Doniiiium agnovere nollent pluris his essc, aut potres
:
eorum
specie
sapientia anteire, qui sub una tantum
Sacramento accepto in Christo mortui uotam illorum filiorum esse viam contrariam. Adjungant se igitur uon erranti Ecclesia;, in unicaque religione uniant reguuni posunt, ad
pugione morcohibitus ne illiussanguine manus commacularet, invincula conjecit,acProcopiumRabenstenium regii sigilli priefectum ob fidcin ortliodoxam sus[)cctum in custodiam tradidit quanquain poslea utrumque Friderici impcratoris alioruinque principum precibus fiexus liberarit de quibus lia;c in Jls. Tabularii Vaticani- referuntur, qua;ad superiora contirmanda silentio prictcrcundanon sunt visa Georgii regis Bohemia' oratores, quorum princeps Proco[)ius Rabenstenius fuit, Roma; Pio obedientiam publice pra^stiterunt, facienle verba Procopio. Posteum sacerdos ([uidam ejus coHega ex Hussitarum secta torrenti oratione [leroravit, compactata regis ac regni nomine confirmari petens, aut dc novo dari, sine quihus
priu
illi
cum
stricto
tem
iiitcntasset, ct a suis fuisset
<c
teutissimum
oliiii, |)ost labcfactalum, leditiiruiii nu)x iu auti^juas o[)es ctgloriam, si doctoril)US
errorum
\~.
priuteritis in viam redierinl primaiii, matremque audieriut Boinanam Ecclesiam .
liciti
Haclenus fontilex ad oralores, ([ui |)olsunt oninia relaturos Georgio regi, utque major perfereudis ad i[)suin uiaiidatis tides
adhiberetur, oratorem
1'oiitificium
iiiia
regno quiesccre noii possct. Pius obcdiciitiani regis benigne suscepit, deiiide rcgni Rohemiie altlictioues et iugentes calamitales, quas ob sccessionem a Catholica tide [lassi eraiit, cnarravit, a|)eruitque assertorem lucresis dc communione subutraquespecie.uondoctorem aliquem
|)eregregiuiii, scd .iacobelluiu ([iiciiiilam
gramasse-
secum
matici ludi iiiagistruiii

ruit
fiiisse, qiii [)riiiuis
ilurum poposcere. Reversis in Bohemiam iisdem (iratoribus, iudicti suiil ad eos audiendos solemnes Pragic conveiitus, atquc |irima die om-
commuuioncm sub
1.
utraque specie ad salu.Ms. aicli.
'
Cocl.
.xii.
liiit-
lluss.
Vat. iuscr. Miscellanea.
:,
332
lcm esse necessariam
:
PII
n AXNUS
5.
CHRISTI 1465.
quam rem
postea Ba?i-
leenser.onciliiimdamnasset,etqiiamvisconditio-
aliqua proponemus. Ad hsec Fantinus jure gentium legatos salvos ubique esse oporfereait;
petcre ut id sibiAposfolicffi Scdis nuntio servare-
nibus (|uilHisdam eam communioncm iiabentibusiationis usum indulsisset, conventa tamen ne(]ua(|uam csse servata vellesuperea re cum tratribus deliberare. Post ba5c concione publice rursusadvocata,osteudit compactata nontenere, neque ulile esse aut honestum vidcri ea rursus oportere regem, qui obcdientiam concedcre prsDstitissctpauloanfc.ct ineoronalioaesuajurcjurandofontifici se pariturum promisisset, cjus mandata suscipere, sequc tandem Romanffi et universali Ecclcsia? coarctare. Lcgati Boiiemo: :
tur.Annucnte rege.FantinusApostolica mandafa

exposuif, mulfis rationibus osfendif,
Bohemo-
rum scccssioncm
eis mitteret, qui
Pontificem orarunt, ut unum e suis cum regem ad ea hortaretur, missusque est Fantinus Dalmata (lui alias procu-
rum
ab uiiivcrsaliEccicsia calamircgem memotafes infinifas regno confulisse rem esse debere juramenfi in coronatione palam Ponfifici proet obedienfiai praesliti Pontificem jubere, uf ha?resim omnem missffi Hussifarum rejiciaf, compacfata,quae nullasunf, relinquat a communione sub duplici specie abstiiicat; rcbelles decaiio Pragcnsi cocrceiidos tandem ad sanctam Romanam afque tradat universalem Ecclesiam ipse cum omni regno
: , ;
:
rator fueratregis.
li
in
:
Bolicmiam
ille
reversi Gcor-
cum iniquoanimo audisscf rex, Fanfinum proditoreiu suuin appcllavit, euinquc

revcrtafur. Ha?c
duxif. Ad quem Fanfinus se, cum procurator esset, fidclcm seniper fuisse ostendens, non dcbere irasci regem ait, si nunc nuntius Aposfolicus sui domini mandafa exponat
gio cuncta exponunt
vero, publico indicto
puniendum
conventu ad vigiliam B. Laurentii Praga^, ubi

prccscripta advcnit dics, jussitlegatossuos, qua>
Romae gesta
erant, enarrare.
Quod cum
illi dili-
genter fecissent, rex mirari se dixit papie consilium, qui rcgni quictem magno laborc [ler
et
magno
aiiimo regi intcrininatus csf
futiirum,
nisiPioPontifici obedirct.utregno privarctur,ha>-
compactata acquisitam perturbare vcllct se han-csim in coronatione al)jurasse communionem autein sub utraque specie, qus in Evan:
reficusque afque excomnuinicafus declararefur. 20. " Posfera die rex Fantinum capi et in jussit, Procopium cauccllaria privinculis poni
vavit, fuissetque sfevitum in plures, nisi
gelica doctrina esset fundata, eisque a niagna
Cafho-
Synodo
Basilecnsi
essct
,
concessa
numquam
putasse
statuisseque
se
ha?resim qui in
licos proccres rex fimuisset. Jussit post iisec rex
presbyteros
omnes
adesse. AfTuif ad prKstitufam
ea natuseducatusque esset, et ad regiam dignitatem evectus, cum uxore et liberis amicisque omnibus in ea vivere et mori, neque aliain salutis viain credere, quain uti communione sub utraque specie.
diem decanus
Ecclesiffi Pragensis,
,
archiepiscoCafholicis
pafus administrator
cum
clericis
numero
((Rogavitdeindeastantes proceres, quidnam baberent animi,si quis propter compactata bel-
lum
cum hffirelicis, ([ui mainferret. Tum gno numero aderant, consultatione habita, ii regi immortales gratias egerunt, quod se pro
eorum llde declarasset tum et corpora et fortunas omnes pro sua defensione obtulerunt. Ca:
quatuordecim, quos omnes prius instruxit ad fidei constantiain martyriumque animavit iu Pragcnsi Ecclesia. Profecti inde ad regcm oinnes simul ibi Rochezanam cum suis complicibus invcncre. Rex ad concioncm egressus, cum multa per saccrdotes crimina
septingeiifis
quofidie perpetrari, et regni
pacem turbari con-
tholici
tatione
autem, qui etiam multi aderanf, consulnihil sibi similitcr facta respondent cum suis compactatis fuisse, ncc in unquam posterum futurum, velle(|ue sicut ct ipse in tide a prioribus accepta vivere et mori dc auxilio autem prsestando consuevisse superiores reges nihil sine jtrogeniforum suorum consilio aggrcdi, ipsavero compactata sine eorum consilio proinde si petivisse, decrevisseque ea servare
,
questus esset, faudcm jussif onuiibus ut compactataservarent. Catholici, consultatione prsehabita, gratias primo egerunt regi, quod pacem in regno conservarc curaret; deinde non dubitare aliquos esse sacerdotes
malos
veriim
si
ex
suis essent, esset congruere, ut nominarentur,
(juid
ob eam rem
petat,
pati contingat,
eoruin auxi:
non impunita fore eorum scelera compactatis nunquain cguisse, nec tuin indigere, neque cognoscere aliquam in cis salufem nolle nunc aliam fidcm, quam Romana Ecclesia suis majoribus tradidissct. Uuic a dccano dicfa ciim omrex iniquo animo tulif. nes approbassent Dcinde, cum Fantinum, nec etiam morfis ter:
:
lium
iibi
quorum
consilio
sit
usus
si
tamen
rore in
suam scntcntiam
|)OSSct frahere,
persua-
honor Dei
et justitia
uon
la?datur, ci et re-
gno
numquam
1<.
defuturos.
sus a Ludovico Bavarite duce, ef plerisque aliis eum tandeni post tres menses dimisit. Conatuni
Jussit deinde rex
omnes
,
postera die
Apostolicae ad audicndum Fautinum redire Sedis nuntium. Sequenti die assisteulc multitudine rex Eantinum vocari jussit. Et audiamus, Fantinum ut Apostolicum nuntium, inquit adversus eum ul procuratorem nostrum postea
,
vero ipsum proceres Bohemos CatholicEe fidei cultores in suas partes trahere, scd illos constanfer restifisse, testatur Joannes Cobelinus '
dato hoc Zedcnkonis Sternberg ore responso
X. card. Papieii. et ubi sup.
:
'
Caibel.
1.
alii.
Pir
IT
ANNIIS
5.
--
CIIRISTI
U\r>2.
333
conventa de calicis usu curiu usos unf|uairi, nec usuros in posleruni Patruni se viani tenere;, nec a 1'ontilicuin institulis discessuros nun(|uam eoruin
sibi
fiiisse,
mm(|uam
ribus Basileense Concilium indulsif, inviolahiliter
neque
:
iliis
observelis
in sc
si ((uis coiitra fecerit, nostram iram [irovocahit, neque enim passuri su:
rogatani seiitentiain do pactionitjus Basileensi-
bus observandis, (luamvisalii reyes

;
nil gravioris
momenti ipsis inconsuitis decernere consuevissent eorum itaîue ope potiretur, quorum consilio usus esset; crcterum quod ad regis regni(jue rein s[)eetaret, in otlicio
!2i.
mus, qiKC Sigismiiiidus, Alhertus, ct Ladislans reges auctoritale A[)ostolica concessa laudaverunt, vestris contentionibus infringanlur . Secesscrc liis auditis Catliolici, ct cuni ad probra
inodeste res()on(lissciit, de coiivcntis Basileensi-
bus
hffic
adjecerc
"
l)e
Teutavit variis
permansuros. modis (ieorgius eosdem

eliiii-
idciii, ((iiod [)ri(lcm rcgiii
com()actatis dicimus prdccrcs [ler te rogali
r('S[)()ndcrunt
iiiiis
iiiiii(|uuiii illis
cguiinus, nec cgeilla
proceres subornare, sed aliud responsum cere non [loluit, iMslriiiii(lis(|ue traudibns
liodie,
nec Uonuina Sedes
unquam
con-
ccssit;
utriiin
Basilcensc laiiliim
CDiiciliiiiii
iiidiilsil,
tenlus,ut cleruiii(;aUiolicum perverteret, solcin-
autcm
([uihiis indiilla tuciuiil jiixta coii-
nes saccrdotum coetus indixit; sed horum religio illius perfidiam vicit. Rem gestam narrat (]oli(!liiius
'
:
cessioncm
illa
lcncant,
Deus
[)r;c
si;
vidcrit.
Paccin,
([iiam dicis ciun[)aclata
fcrre, libcntcr
l'ost
dies,
iiuiuit,
aliîuot jiissit rex
ain[)lcctiinur, al ([iiod iiohis ad
iclernam vitani
liresbyteros Catliolicos ex toto regno luiiiiores
pra-sidium ali(|uod allerant, non intelliginuis.l)(!

majcslatc tua illiid iiobis persuadcmus, qnod vciu!ral)ilem Ecclcsiaiu Pragiiiiscin suis ccriiiioniis
ad se
(iroficisci
coiivencre viri quatuordecim

vocati essent.
et se|)tiiigenti in castello Pragensi, terrore |)leni,
tanquam ad cajdem
tor
Decanus Ecadminislra-
non
inipedies, nc(|ue
clesia? majoris, et arcliic[)isco[iatus
ciilcabis,
alium ritum nobis inquani nostris majorihiis ah Apostolica

:
multa locutus adversiis [lerlidiam llussitarum, coliortatus omnes, iit in vera religionc constanler permanerent, sexta feria rcm divinam
Scde tradituin illa cst (lorta cudi, mori [)rtestat ((uam illi contraire. Ha!c adminislrator nomine
summa
dcvotioiie [leregit, etS|)iritiis sancti gra(jiue
tiam invocavit,
adversus iram regis paupe:
omnium locutus cuiu fiiiciu dicendi fecisset versus ad suos, percunclatus est, an placeret quod pro omnibus res[)oiidisset, qui uiia voce
dixerunt
i'3.
:
res sacerdotes protcgeret
quod cum nnimadiii
Placet, et
iii
a!ter/ium placebit
vertissent Hussita;, id i|)suin die sahhati
om-
Infreniuit ad lia;c rcx luereticus, et gra-
nibus synagogis suis fecerunt. (]um dies constitutavocationisadesset, summodiluculoCatliolici
viter questus est scripsisse
Ecclesiam 1'ragensem petivere decanus eos in sacellum S. Winceslai accersivit, et ([uomodo se coram rege deberent gercre commonuit, et quibus loqui liceret quibusque tacere necesse foret ostendit^ jiissil((ue ne vel minimam (|incstiunculam cum adversariis inclioarent qiiod
:
:
aliquem, illum lia;sajvire in nuntiuni A()Ostolicum, vetuitque quemvis pro eo liberando vcrba facere. Dimissa concione, iterum atque iteruni edicto clerum Catholicum convocavit, deque usus calicis conventis sermonem
rcticum se declarasse,
et
inciilcavit
at nuiii([iiaiii
cxlortûerc [loluil, ut
illa V(!ro
ca Catholici laudarcnt. In
si
furere aut insanire
regem contingeret,
,
et in
Uoclii/ana
([iicii)(lani
ali((nos
manus
injicere, scirent in inultis
mem-
concionc cuiii Hussitarum signifer [ircsbytcriim sihi non ohtcni()craiitem vocarct in
bris
unuin esse corîus

quiii
tangi,
neque unum [losse LTederetnr alterum, opponerent se

iioii
jiKliciuni
a[iu(l
rcgem
(ieorgiiis stomacliatus
lihera illuni voce perstrinxit, velle quidcin Uo-
omnes pro
omnes,
sanctis
salulc iiniiis vel niiiioris. Proiiiiseie

siiie
veriini
laclirymis ac singulti-
clic/nnam ad sua im[)cria onnics adigerc, nulliiisvcro !m[)erio ol)sc(|ui neque enim vir im:
hus, ()rostratique
coram patronis regni Boheiniae

:
pius Conciliis Constantiensi et Basileensi, qua;

i[)sius
martyrihus et confessoribus adversus violcntiam [^crfidi regis sulfragium pelivere inoxquc Iriiii et trini laii((iiam in |)om()a procedentes e castello l'ragciisi us([ue in rcgiam pervenere et alii (|iii(lcm llchant, (|iiod ad vic:
errorcs damnarant, ncc
Uomanis
Pontili-
cihus (larere digiiahatiir, scd suain sententiam uiiiverso orbi Catholico arroganter (iraefcrcbat,
in eain(lcin([uc
insaniam Ceorgium aurcs
ipsi
pr;cbciitciii ;id(liixerat.
tiinam pergerenl,
alii
lidchaiit. Prppvenerat
jam
Rochezana cum niiillitiidine suorum com[)licum, et latus sli()al)at rcgis . a. Ubi affuere omnes, (leorgius clerum atrocibiis accepit vcrbis, quod intcr se o[)inionibus dissentircnt,
tiuni
al((iie
tiini
<c
lica
iiii[)ii(li(itia
saccrdofraudis
ut
Uhi Ponlifex neglecla a Ceorgio Apostolidci sacramentuni, li;crcsim [)ui)lice viilg;ilain, tyrannice in lcgatum ScVvisse audivit, ju(lici;irio ordine in euni agere ac |)riniuni ad Wralislavienses conconstituit vim conlirmandos, pro[)Osito edicto tr;i (ieorgii
24.
impcria, violatiim
'
foedassent
:
lioc
iiiqjcrinm
i[)Sos a clicnlchiri s[)()iisi()iie
(icorgio rcgi
|ir;c-
[ilenuni addidit
[laclata,
l'ra;ci|)imns vohis,
com-
standa libcravit
'-,
iie
iii
qua! pro (lace regni nostris pra^dcccsso-
cum
1
Cieoigius
(l;iiiiii;itos
crrorem adducerentur, de calicis usu tani(uam

i.
Oobcl.
1.
.x.
1'aiilcn.
siip.
coin.
0.
-'
Lib.
p. 132.
334
Pir
II
ANNUS
CHRISTI 1462.
ad saliifem neeessarios ritus observarct, propagaretijiie

iii
Holieiiiia,
iiim jiista Poiitiiicia rc-
Editum est de Wratislaviensibus adversus Georgiumiii Apostolicam clientelam acceptis proxiino

;inno
siiiieret, lUMiiie
uUa resipiscentiiE signa daret. Ad futuram rei niemoriam. lis superiorilnis aniiis non ignorantibus,
decretum, regesque ac priiicipes,
tuin Boliemi, Moravi, Lusatiique proceres

niti
,
mo-
ut Wralislaviensium
causam tuerentur.
quiE cliarissinius in Ciiristo lilius iioster Georgius Boliemiae rex illustris, ciim regni coronam
susciperet,
Fiiere luec ingentium bellorum, quiE ex Georgii

pertidia, et Pontificuin
pio ardore dimaiiarunt,
Deo Salvatori nostro
in
favorem
Cliri-
principia. Porro aiitea Georgius cuin Friderico

Dalatiiio Blieni comite, et Dietliero sede
tiiKi
stiaiiw religioniset regni Boliemi.Te
reformatione
Mogun-
jurasset; viiientes
quoque ex
illo
lempore
fn;-
deturb;it()
adversus Adolpbum Nassoviuin,
(|uentes litteras suas, in quibus de se et subditis

siiis
(|ui illi
EcclesiiE Pii auctoritale fuerat prasfec-
spoudere nol)is siiigula videbatur, quae ad

principis otlicium pertinerent; misi-
lus
',
iiiiqu;i
consilia inire coeperat
Cliristiaiii
Pontilex factus certior,
mus
ad euin oratores nostros venerabilcm fratrcm Hieronymuni arcliiepiscopum Cretensem, etdileclum lilium Fraiu:iseum de Toleto arcliidiaconuin de Astigia, qui dilectos filios nostros
ptamCatbolici regis principes nobilesque Bobemiaj viros ab eo Te, in(|uit, dere divellere conatus est '
:
qua de re Geoigium qui suscepersonamadbuc gerebat, ac

;
foefili
rex,
cii,
clerum, capitaneos, jtroconsules

comiiiiiuitales
civifatis
'\Vratislavi;E
consules et et oppidi
vosque alios sub obtestatione divini judiin quo majestas Altissimi unicuique pro
et delicto-
suorum scelerum, inobedieiifiarum
Namptlamensis usciue ad id tempusob siispicidncm lueresis priEstare liomagium recusantes ad

obedieiitiam ejus reducereut,
pacemque
et uiii-
perpetuam ptenam repensura est, rcîuirimus et monemus, ne dictuin Dietberum et comitem Palatiiium complicesqueet alios adqiuilifate
rum
tatem
iiitcr
eosdem
statuerent. Clerus igitur, ca-
hicrentes
pitanei, [iroconsules, consulcs et

pra?dicli
communitates per adluErentes, qme per eosdem ora-
priediclos, aut nuntios vel oratores pro dicto Dietbero loquentes audire vel auscultare quoquomodo debeatis, vobis nibilominus,
tle sinceritate regis dabatur, obedieiiter acquieverunt nostris consiliis etcuin eodein per capitula conveneruul, (|uod post tricnnium et nicusem ex tuiic comiiulandiim liomagium pnc-
tores
et
vestrum cuilibet sub cxcommunicationis
et
anatliematis, aliisiiue infrascriptis poenis, quas
quilibet vestrum, qiii contra fecerit, eo ipso se
noverit incurrisse, districfius inliibentes etc.
"
dictum antea recusatum

tulis latius confinentur.
sercnitati suaj persol-
verent, et cajfera facerent,
qux
in cisdein capi-
anatliema, interdictum Ecclesiasticum, bonoruiu Ecclesiic fiduciariorum mulctam Diethero opem porrecturis intenfat. Datuin Boina} apud
S.
Cuin vero rex ipse, sicut operaostendunt, etiam sui ad nos postmodum inissi in consistorio publico declararunt, ad grcmium
Petrumanno
i>(>.
Incarnalionis DoininicceMCDLXU,
et oratores
nondiim rediisse Ecclesiac damnatos diu ab Ecclesia ritus observare,

universalis
in
sed
et
ut
regno obscrvent facere, manifeste aiqiareat; cuinque ctiam inandafa uosfra iu eodcm consistorio de toUendis iis ritibus suaj serenitati in vim ejus, quain prajstabat, obedientisc facta imiilere iicglexeril, nec sigiium iu eo ulliiin noleiifes, sicut iiec melioris mentis ccrnamus
;
anno iv . De contlata inter Fridericum Palatinum (>t Dietberum societate adversus Adolphum Nassovium aguiil Gobelinus \ et Xauclerus % qiiorum prior narrat ut Dietberus felicibus Adolphi successibus territus primdin de concordia ipkal. Maii, Pontificatus nostri
suin
postularil
cess<;ritque
nonnuUa oppida ad
vifain honeste
archiepiscopalu sustentan,
dam
pactus
velle
animas in fraudem inet per cominercia immuiidoruiu quod duci niundum est inquinari, ejusdem triennii etmensis terminum, ipsoruuique capitulorum vini ct
debemus,
fuleles
paceni societatem ad recuperandum priiicipafiim obtuMoverat ad id Palaliiuim livor, quod lisset. Adolphus Marcliioni Badeiisi et coiuiti Witein-
mox vero firmatam sacramento inlregeril, cum Pabilinus illi arinorum

:
efVecfum
dis
jiire pra^seiifibus
liaberi
voluiuus
jiro
exprcssis usqiie
ad iiostium
et Apostolicte S(!-
beneplacitum, auifiuitafe
Apostolica per
quos hostes putabat suos, foedere beigensi junctus essel tum noiinullorum causa oppidoruni MoguntiuiE difionis, qiue Dietherus ei tradidit. Fultus ita(|ue illius potentia Dietherus
,
;
pia'sentes siispendiinus et
prorogamus, decer-
crudcle belliuu Adolpho intulit, ac
Moguntiuum
stupris ftE-
nentes clcruiu, c;ipifaiieos, proconsules, coiisiiles et communitafcs pricdiclos ad prcEsfationem

liomagii bujiismodi, et
agrum
rapiiiis, c;edibus,
iiucndiis,
eorumdem
capitiilorum
codciii
,
Ludovicum ducem Bavariae cognomento divitem, redavit. Accessisse ncfario ejusinodi foederi
fcrt Naiicleriis
:
ol)servationem
diiraiite
beneplacito
contra quos, Pontificis impera-
iiullateiuis teneri
astrictosque esse.
>'ulli
ergo,
etc. Datiiin lMenti;e
bris, Poufificatus noslri

2.").
anno mcdlxu, VIII kal. Octoanno v . Adversus Adolpluan Mftfiwitinum JJicComitis Palatini conflata conjuratio.
torisque mandatis obsequentcs, Ludovicus altcr BavariiE du\, cogiiomento iNiger, Albertus Bran-
thei'i et
nnlicl.
I.
\\.
-'
l.ili.
.\xxix. p. 169.
:i
Gobcl.
1.
Naucl. Ken. 49- vol.
i.
PII
II
ANNrS
.).
rmMSTr
fiiv^.
.335
Carolus Hadonsis iTiar(;iiioiios loaiinos ejusdciii frater cpiscopus Mctonsis ct Udalrious conics WitembcrpensisAdolplii partes tucbniitur. Gestic plurcs volitationcs ac tumnlflcbnrfônsis
, ,
runt iiobis dioti pi;olati, b;ironos, proceres el nobilcs regni nostri, ut cosdcm arliculos rcgio
consensu approbantes facoro olisorv;iii. Nos
dignaremur
itaiiuc
dcinccps supplicalionibus
tuariic
in
pu^nK; numquam tamcn iiitcgra; copiic campuin eductK, neque jam adco de Adol-
corumdcm
nobilium
praÎatorum, baronum, |)rocoruin et
pra^dicti regni nostri inclinati praidic-
ac Dioflicro agcbatur, quam dc Pontifioia imperiali auctoritatc, quam lactio altera opct pugnabat, altera assercbat. Hos motus pacatuplio
los artioulos, et (|ii;plibet eoriim accc|)taiida ct
approbanda
MCDI.XII .
d(!ceriiinius,etc. l);itum Biid;c vige-
sim;i die congregationis gencralis,
annoDomini
rus Phiiiiiptis dux Burt;un(lia> addictus Ponliflci dc pacc ambas partes postulavit, jauKiuc oral qua principum priiomabircs (lics constiluta
,
5S.
Mahometes Walachiam
irnminet.
Concuss;i
invadit, ct Bosnix
'
|i(ii
csl
hnc
coiivcnturi
esscnt
qua;
antci|!iain
ap|)ctcrct,
iNigiu,
iioiiia Tiircici bolli iii(;tii, ;ic P.osiiii
;iniio PanotWalachia
:
Adolplii
partiiim proccrcs lûdovicus
voctigiilia illius regiii cv;isf;itii

iiietc
:
fuoiiint a Malio-
Joannes Metensis, Carolus marchio Badcnsis et Udalricus comos, gloriiB spc ct cvastanda' Palalini Ulieiii ditionis cupidine cxcitati, paucis taincn stipati copiis ineuntc Julio in Palalinatum hostili excursione irrupcre, obviisquc vicis iiijoccrc ignes
;
riani,
Matthiam rcgem
lcge,
qui antequam signa attollcret in Hungapostiilavit do paoe, adut
jocta
Bosnam
;
et
Walachiam
Tiircico
impcrio permitterct
tcstino
[laoein
cum
Matthias quamvis inFriderico ajmiilo implicitus bcllo,

at
quod Palatinus prajsontiens ciim
earum provinciarum damno

ac viruin
oiiiere con-
Dicthero, contractis majoribus longe copiis acciirrcns, rcditum iis intercliisit in agro Haidcl-
stanler respuit,
nobilem
su[icriori
anno
bergcnsi, ac pugna conscrta o;csi pliiros iioliilcs viri, atque episcojius Metensis, Badonsis marcliio et comes VVittemborgensis ca|)ti. U't vero
criitum scrvitiito ad Pontifleom oratoroni decrevit, qui Miihometis petita miiiasque ex|ioiieret, Turcaiii maximum cxercie
Turcica
[irctio
tum com|)ararc, quo Pannoniam

ot
inviulat,
Bosna
pro
iis
liberandis
suam
sit
:
adhibuorit, bellotjiie
Pontifcx auctoritatom flnis impositus, pro-
Walachia
si
datis taiitiim
liosti
[ilacari
|)osse, a qui-
biis
prodendis
animiis abhorrcat. Caete-
ximo anno dicetur
nunc ex
Gcrmanicis ad
riim
Italia
Hungaricas res digredimur. Hoc "27. Pho-es lef/es a Matthia reije edil.r. anno Matthias Pannoniae rex, ceicbratis Budaj mense Aprili solemnibus regni coetibus, plures leges ad justitiam probc administrandam, componendumque regni statum promulgavit tum etiam de causis in Ecclesiastico Iribunali dirimendis hoc decretum tulit Articuli causas reruni spirilualium con-
Hungariam barbarus sibi subcgerit, in cjus arma expectanda, cum ad Occidenlis

Orioiitali as|iiret
:
imperiiim (lcbollato
itaque
rebus.
poscerc
Hungarum a Pontiticc o[)eiii iii extremis Ad lia3c respondit Pius, exliausto licet
wrario Pontificio, suo liimen aiiromillo oqiiites, qui regi profecturo ad bolluin se conjungant,
'
cernentes.
Omnes causaecircum mysleria et defectus sacramentorum. Item causic in facto fidei et
conducturum non defuturos auxilio Venetos, ac proximo anno majoros sii|)[)efias submissiim iri. Abiit ita(|ue in Hungariam orator, cardinalis Strigoniensis promissam auri vim pro Pon:
tifice dissolvit,
acVeiioti iiiirooriim viginti niil-
causae hseresum, seu suspectoriim de hairesi.
misere; sed leviora eriiiit tioic oonlra exercitum validissimuin siihsidia. Iriiqierc malia regi
Item causa? tcstamentarioruni, ot oarnmdem accessorium. Item causa; matriiiionialcs,ct acces-
ximo
im[ietu
Tiircioio
c(i[)i;c
in
l)rovi(|ue illaiii loiii[i(iro .M;ili(inictis
Walaoliiam impcrio su,
sorium carumdem, spcialiter autem dotis, ct rcrum paraplicrnalium donationum proptor nuiilias, ct juris qiiarlalitii, si non iiiteiitotiir
pro liareditate possessionaria adipisconda. ilcm causae dccimarum rcalium, ct pcrsonalium. et accessorium oanimdom. Itcm caiisaj usurarum. Itcm causa? viduarum et miserabiliuni |)ersonarum, si non agitur pro possessionibus et pr;psidiis adipiscendis. Itcm caiisaj
fidei violata', et
premo adjunxere.
29.
Gerebat tiim \VaIaolii;r
|iriiici|iatiini
Bla-
Wladus, ali;is Draciiles, vir (iiniii fera immanior, qui ulacccptam Mahometis bencflcio tyrannidem sibi assererct omnes provinciaj proccrcs sibi sus[)eclos blandc vocatos cum uxoribus, filiis, famulisque [lalis confixit, eodiis sivc
,
rumque opes
satelliles ascivcrat, partitus est
ac dignitatcs inter eos quos sibi tanta vero vi:
quarum
flnis
pcrjuriorum, et causjc tondat ad correctioncm pro peccausic, in

(|iiil)us
(|iiis
omnium
rorum, mulierum ac [iiicrorum,

excrcuit carnificinam multitiido
viginti
in
(|uos
eam
ut ad
cxtifit,
cato. Itom
omnes
incidit
millia pcrvcnirciif. Dcinde

,
cum
.Malio-
in sciitcntiam
excommunicatioiiis homiiiis vel
canonum. Quibus quidem articulis ]ir;pmissis modo vobis pramisso prffisentantcs supplicavcExt. iu Apiicii. Doiilin. p. 78.
metem mctueret armorum fa'dus in Turcos cum Malthia Ilungaroriiin rcge pepigit, Maliomctisque oralores viros priucipes, qui ipsum
Gobel.
iW
iippotiorant insidiis, siiperatos
:
Pir
II
ANNUS
5.
CHRISTI 1A02.
coiiciiisus,
stii)itil)iis
ah iino
liebaiit piqiiihutini
ciila (liviiiitus
pluraquc miraillud lustraturis
et quanquani viribus ad suinimun traustoilit impar Maliometi, iinplorata Hunfiarorum ope, collectoque decem circiter millium equitum tardiora Turcarum agmina swpius exercitu
,
patrabantur, 1'ius nonnulia inErat

.laiza,
dulgentiarum pra^mia templum

impertitiis est
'.
ut describit Bonfi-
nius
'-,
in mediterranea' Yllirici
sita,
concidit, atque ex insidiis procurrens lumultuario cerlatiiiiie cajdes plures edidit

:
monte
quam duo
,
regionis edito ainnes circumfluunt, ac
quiii etiam
,
et ad noctu iiKurrerc in Turcarum castia ipsum tentorium Maliometis, ut eiini neci traderet, irrumiiere medilatus, tantiim iiitulil terdiligenlia rorcm ut vix summa Maliomctis
,
deinde ad radices inonfis urbisque ambitum in beneficio loci et operis Saviim dcvolvuntur muiiilissima, Bosnensiumque regia, quain Ma-
hometes
in
cepit.
,31.
aniio
'
proximo
cciiit,
ut refert Pontifex
litlcris
ad
ducem
lUirgundiae missis, aclecjatos (lui
Turca^, ne in
fugam
se converterent,
al)
conlineri
potuerint. Scd
cum
imperiali tentorio alêr-
Bosnix rex ad Pinm mitlit
ratum esset, milesqiie ad (liripicndam gazani Turcicam se distraxisset, adluccscente aurora

fiigere coactus, plures c suis amisit. Deinde Mahometcs composito agmine, per Walacliiam
late
aitxiUiim cxpostulent.
dis
Elatiis igitur tot scciin-
rebus Maliometes, Bosnam subigere atque

res latuit
in Occidentale penetrarc
neque ea
imperium constituil Stephanum regein Bosna?,
grassatus,
eam adeo
victi illuin
attrivit,
ut Walaclii
Mahometis exercitus
ris
terrore, et Draculis
mino-
principem renuntiain Hiingariam auxilia collecturus confugit. Sed a Mattliia rcge in Alha regali in vincula est conjectus, cum Hungari illum ob exercitam in principatiis auspiciis liominum carnincinam judicio postula(juanquam postea e carcere dimissus renl auctusquc cxercitu pliira in Tuicas iir;plia gesserit, in quibus demuin occubuit, ejusque caput dono Mahumeti transmissum est.
natu verhis
(1).
rint
Quo
cognito,
Wladus
qui sceptro parentis vita fuiicti correpto, indinanle anno, oratores pro imploranda ope, regiaque corona a Romana Ecclesia obtinenda, tuin episcopatibus in Bosnia instituendis ad Pontificem legavit. Habitam ab iis orationem refert.Ioannes Gobelinus ' quain ob rerum pon-
dus repctcndam ducimus

filius
Rex Bosna?,
inquit,
tuus,
hcatissiine paler, nos ad te misit,
30.
Inhorruit ad
eam Mahometis
cxpeditio-
nem Bosna, cujus limiti imminenle lioste Pontifex a Stephano rege Bosnae, tum a Stephano duce certior factus de proxima barbarica irruptione, Laurentio archiepiscopo Spalatensi mandata, ut Mjsios nuntio Apostolico dedit
'
nomine hacdicere. Certior factus sum Mahumetem, qui Tiircis imperat, Kstale proxiina infesta contra nie signa moturum, et jam copias et belli machinas apparasse. Non sum cgo, qui tantum impclum fcrre possim oravi Ilungaros, et Venetos, et Georgium Albanum iit opcin inihi afferant idem ex te peto,
jussitque suo
: :
neque auri montes postulo

provincialcs
scire hostes
ac
meos cupio tiiuin mihi favorem haudquaquam deesse, si norint Bosnenses me

non futurum
bunt,
in
sive
((
Bosnenses
,
crucis
,
Fraternitati
inquit
symbolo insigniret lux si casus acciderit

:
bello
soluin,
fortius dimica-
bunt, neque Turcte tcrras
mcas ingredi aude-
dictorum Turcorum irruptionis et invasionis regni et ducatus Bosn prredictorum, publicaiuii cruciatam superius scriptam, et tain in
coruni regno, ducatu, dominiis, terris, etiocis, quam alibi pcr missos nuntios et pra^dicatores auxilia el subsidia Christi lidelium imiilorandi, quse omnia in praidictorum regis et ducis praj-
quarum sunt aditus difficillimi, et arces pluribus in locis propemodum inexpugnabiles. Tuus anlccessor Eugenius patri meo coronam
erigere. Renuit pater, ne
Bosnia voluit in se odiuin provocaret, erat enim novus Christianus, nec iManichaôs adhuc regiio expulerat ego a puero
oblulit, et pontificalesEcclcsias in
Turcarum
sidium convertantur eldistnbuantur, prout tibi melius videbilur faciendum, aucloritate Apostolica concedimus facultatem. Dat. Bom;E apud S. Petrum anno mcdlxi, X kal. Aprilis, Pontificalus nostri anno iv . Stephani etiain regis rogatu sacram aHlein Jaizensem, in qua S. Lucs evangelisttc reliquia? religiose reconditae erant atque ad eas ingentes
'
baptizatus fui
et
litteras
Latinas didici
et
Christianam fidein solide compiexus sum, non timco quic paler timuit, coronain ut ad inc mithoc signuin erit tas opto et sanctos episcopos si qua ingruerit belii te mihi non defuturuin moies, spein subditis a te coronatus, terrorcm
:
:
hostibus afleram. Jussisti vivente genitore ineo
Pius
11
1.
XVII.
p. 309.
Bonfin.
(iec.
3.
1.
1.
x. xi.
Exl.
Hius
1.
XVII. p. 310.
apud .Egid. Hoyain. iuAnnal. Belgic.
Gobel.
(1)
Qnanquam
\ix lamen credo
secundo
annalista oplimos habel dicli sui tcslcs, ex (]uibus evincitur Miihometes hoc anno Walachiam tolam viclor excurrisse ; semper Marlv a Turcis pugnatum. Horum enira temporum scriptor diligens hisloria; Miscella; Bouoniensis, nou
lioc
semd, sed
Turcis
bis testalur rcceptas
anno BononiiO
litteric
lilteras
relata;
nuntiabantur.
Priorcs
icddil;c iionoiiiic die
mcrcatoribus Veiielis datas, x.viii rcfercbant cerlalum

ali;c
quibus ingenti-s victoriae duse

felicilcr
Walachis de
c;vsis ex
Walaohis ad Dannbium,
Ma.\si.
hoslibns 20000, oppidis locisque permullis in praMniiim victoria cedenlibiis. Littera! lerrestri et navali certamiue in VValachia, ia quo adiOOOO ex hostibus ca;sa.
docebant die
xxiii prospere itidem pra;lialuin
Pll
II
ANXI':s
.).
CHRI.STI
()iii)
|.'lG2.
337
arma, qiuu
erant,
iii
Daliiialia
suli
V('iictoiimi
inaiiii
siiit
,
oxpootaiida subsidia. sed conciliaiiduni

ac Stoplianiim
.Matthia;
criiciata'
:
iiomiiio collccta,
placiiit
ut ad
oum
ofliciis
conjiincttim
miltcrentur
ad
non
?enatui Venelo: juliolo

fortassc
est
Tiircicos impotus pr()|iulsaturum. .\djectus est
mc modo
ct
mittaiitiir,
rium invcnics, quando mutata

lorum,
<<
majus impomens Vcnc-
bosncnsibus oratoribus collcga Dominicus

censis nuntius Pontificius
,
Lii-
Ilaec
,
Turcis fcruntur iiidioturi licllum. pcto ct ut lcgatum ad Hungaros

,
qui corum petita apiid Vciiolos Hiingaros(|ue urgerct scd lucc ad irritum cocidcre, nam proximo anno Stcplia:
miltas
saivari
qui nicam
causam
rcgi
liortctiiniiio arina
mocum
juii-j^crc.
commendcl, Hoc paclo
Bosna poterit, alioijuin pcriiura csl. Turcse in meo regno niunitiones aliquas construxcre, cl in agrcstcs mitoin aninium ostendunt
:
nus rex a .Maliomete caplus necatusque est, ac univorsa Bosna Tiircicum jugum accc[)il. .\t, quid iiitcr tot Jlaliomctis victorias ad eum
mox
roprimendum avertendumque a Christianis cervicibus niolirctur Pontifcx, diccre aggrediamur.

MuUis Ucet cUulibm obi-utus, Pontifex, cardinaUum coUegio, beUum inferre Mahometi decernit, vocatis in consorlium Venelis, necnon refie GaUix et duce Burr/undix. Dis3:i.
deficiunt,
dicunt futuros liberos qiiicumquc ad se blandeque complectuntur. Rusticoli-
assentiente
riim riidc ingcnium non intelligit artes, et

licrtatcm pcrpetuo duraturani
liis
existiinat
facile
doiis illecta; plebes a
me
doficicnt, nisi tuo
pra^sidio
munitum
viderint, noc diu nobiles in-
lldeles in suis
arcilius perseverabunt deserti a
veliementissime agitatam Maiitua; oxpedifioncm cvanuisso, no(|ue in Germaiiia exercitum auxiliarem conflari poltiisse,
plicebat
Pontifici
, '
rusticis. Si quaereret
tes,
regnum meum Mabume-
neque
sors,
ultra progredi vellet, feronda esset
qui conjunctus Hungaris crucesignata vexilla Turcitc inferret, et licet Bessarion cardinalis Ic-
mea
noque
{u-o
me
tuendo roliquam Chri-
gatus plures ob id celcbrandos convenlus curasset, eos
stianitatem. ve.\are deceret,
\erum
insatiabilis
:
regnandi cupido nullas habet nietas post me Ilungaros agitabit, et Dalmatas Venetis subjectos, et per Carnos et Histros qua^ret Italiam, cujus iinpcrium ambit, et sa^pc dc Roma loquitur, abiue liuc dircxit animum (juod si, permittcntibus Cliristianis, meo rcgno potitus fuerit, aptissimam jirovinciam et loca peropportuna iuveniet ad suum desidcrium explendum. Ego tempestatem primus expecto, post meHun:
re gravissimas
tamen re infecta dissolutos qua de apud eumdem cardinalem quo;
rolas elTuderat
-.
Ha?c ante gesta
cum
arcliiopi-
scopus Moguntinus objiceret spoliandam opibus ex imperalis decumis redigendoquc ex indulgentiis auro subsidiario Germaniani, neque amplificationem fidei, sed opum amplitudincm a Pontifice quari. At quam temerc ea essont eifutila, docuit exitus Pius enim vocatis ad se cardinalibus scx pr;ecipuis exposuit^ nun,
gari et Veneti, etreliquaj nationes suam sorteni experientur sic stat nec Italia conquiescet consilium liostis. Ha?c explorata ad te defero, ne olim dixeris non fuisse prtedicta, et me argueris negligcntioe. Pater meus antecessori tuo Nicolao et Vcnetis futuram Constantinopolis
,
:
quam
se post solulos
Mantuanos ca?tus
susce[)la
de fide contra Turcas tulanda consilia doinisisse, viresque,
non animos
in in
sibi defuissc:
:
dii-
xisse
insomnes
nibil
ea cogitatioue noctes
in
imin
duissc
moliri
Mahometem modo
Pannoniam, modo
rcgna, ubi vellct,
rendi
calamilatem praidixit nou fuit adbibita fides, amisit cum suo magno malo Christianitas regiam urbem, et patriarclialem sedem, et Gra;ci;e columen. Nunc ego de me vaticinor, si fidem datis et opem, salvabor, alioquin peribo, et meam ruinam multi scquontur. IIa;c Stephanus ad tc dolorri jussit tu, iiiii |)ater es Cbristiana; religionis, et consilium et auxilium adhibe . .32. Vera nimium ha;c cranl, quai de suo exitio Bosna; rex pra;sagivit, atque illud forte divina ope propulsasset nisi ipsemet scse Turco prodidisset. Ad baec vero respondisse Pium, adbibito prius cardinalium consilio, refort Gobolinus, nolam in primis Maiiomotis ad Occidenlis imporiuni aspirantis ambitionom
:
:
Dalmatiam, atque in alia grassantem, cupidinem ge-
cum
hoste belli
animumsuum
vircs
:
incessisse,
Cliristinni
sed impares
omnino
esse,
ni
regcs
arma
coiijunxerint
indictos
proplcrea
,
Christiani imperii
non defutura Hungarorum, Venetorum, Dalmaexcitatum iri cathedrales tarumque auxilia

:
conventus Mantuaj sed id consilium cvaiiuissc missos legalos petilum opem, sed ludibrio fuisse impositas clero documas in bellicos sumptus, sed mox ad futurum Concilium provocatum sacras pro[)ositas indulgentias, sed mox avaritia? insimulalam Scdem Apostolicam, quasi abradendi auri causa id fiorot; qucToiimquc agantur in [lartem iiii([iiam detorquori scque doloro p;cnc int;ibuissc, cum Cbristianam rem pessum ire cerncret^ ncquc illius crigciuUE spes affulgeret. Uua; demum altissima cogitationc vorsasset exut narrat Gobelinus * posuit hisce verbis
: : : :
"
Cum
dies noctos(|uc taciti
magisacmagis huc
do
Ecclesias, ot iiistituendos episcopos
mitli co-
at([uo illuc aiiimo ferimur, ut
communi
sa-
ronam
sine
damno
;
regis Hungarioe
sit
;
non posse,
cujus Bosna vectigalis
si is
assenscrit,
mox
a
-
'
Ouhcl.
I.
VII.
1'iUi
lil).
bicv. p. 256.
^ Goliel.
1.
vii.
liaditum
iri
non lacessendum Hungarum,

TOilUS
.X.XI.X.
Ibiil.
A.\N.
lUY.N.
-X.
;-3
338
:
pii
II
Axxrs
.).
CHRISTI
I4r'2
uiuiin tandem relutc consilium inquiraimis mcntein venit nostro judicio valenmcdiuin in
mus; quibus,
positum
ct
ut par
est,
consentientibus, pro;
tissimum, deinde nostram sentenpaucis explicabimus tiain judicabitis. Pbilippus Burguiulia? dux, quo anno Constantinopolis amissa est, votum vovit pul)lice Deo ituruin se contra Turcas, et bellum cum cis gcsturum, ct bostcm Maluimctcm ad
et
:
forsitan
nou
est
aliiid.
Audite
nosirum pul)licabimus inter Clirislianos dissidentes quinquc annorum inducias servari mandabimus, parentes caÎesti benedictione donabimus, rebelles anatliemate feiter
rienius, episcopos, abbates, atque oinnis

nis Ecclesiastici viros ea
iu
ordi-
boc opus auxilia
siiiguiare certamcii
provocaturum,
si
vel Fede-
ricus imperator, vel Carolus Francia^, vel Ladislaus Ilungaria; rex. vel magnus quivis alius princeps, quem se sequi non dedeceret, ad iioc
jubebimus impcndcre, quK commode prsestare possint, inobcdicntes excommunicabinius et tanquam igiiis a^tcrni mancipia diabolo donabi,
mus
bus
erit,
reliquos
Cliristi fidcles, ut
opcm
pro suis
facultatil)us alferant,
indulgentiarum largitionialliciemus. Lt quis
ipsuin bellum proticisccretur, nullus adbuc invcntus est ex nominatis, qui se tanto pralio accinxcrit. Excusatum sese Pbilippus existimat,
et gratiis spiritualibus
qui audito Ponlificis inotu
nou moveatur?
dormienac poet ad
Nisi fallimur, boic unica via est, quse

tes Cliristianos valeat excitare, et
quia non est, non absolutus
est impleta voti conditio

:
stat
excusatus obligatio, loquitur vo: :
regum
pulorum corda
quasi tonitru
movere.
Vulgata deliberatio
tum, nec tacet juramentum
potestadbuc
satis-
magnum
excutiet
somnum,
fieri conditioni, potest princeps magniis aliquis buic expeditioni se accingere, ac 1'liiliiipuin ut
scquatur accire nisi parucrit, rcus critjuquod laluram ejus ramcnti ct voli violati baudquaquam arbitramur. Sedet iu mentcm
se
:
,
tuendam religionem fulclium mentes eriget non arma, non equi, non bomines aut naves dcerunt, tcrra marique facile slruemus bellum, postquam ccrta rcs fucrit Romanuin Pontificem
cuin sacro senatu recto itinere coinmuncni salutcm i]ua^rere nec alienum dcsiderare argeiituin, qui noii modo suuin aurum, veruin ctiam
:
aniino nostro,
pore,
quanquam
senili et
a^groto corCatliolica
prolicisci,
bellum contra Turcas pro lide suscipcre, et in cxpcditioncm ipsain
et i[)suin
corpus pro Cbristi noinine
sit
ex|iosi-
Burgundoque ut nos sequatur edicere, qui regis ac 1'ontificis locum tcncmus. juramcnti votique
lidem requircre nulla patcbit excusatio rege mojor et imperatore bellum petet Cliristi vicarius, obnoxium voto diicem non decebit domi maucre si annuat desidcrio nostro Pliilippus, non veniet sine comitatu magno ct valido nobilcm princi|)cin nuilti scqucntur: rcgem Francia; dcccm inillia bcllalorum non mittcre pudebit, iiui septuaginta millia publicc pollicitus Hispania sua est. De Germania, de Anglia, de pauci aderunt. Hungari, qiii suain sponte non rem agunt deesse non possunt, nec Vcneti, ubi tantos vidcrint apparatus, classem ncgahunt. In
:
:
turus. HcPC nobis in
mentem
vcnere, an ingenio
nostro inventa
sint,
an Dcus ipse inspiraverit,

qui ubi
vos judicate
34.
Hffic
Pontifex ad cardinales,
Pontificis verba ingcnti admiratione affecti au-
non dubitarunt ex Deo esse quse Dei causam agercnt verum in re maxima et antea inaudita, tempus ad consilium suis librandum pondcribus poposcere. Quo lapso diu intcr se demum dignam vicario collatis sermonibus Jesu Cliristi cogitationem censuere, qui more
divere,
: ,
0[)timi |)astoris pro suis ovibus
animam ponere
decerneret; proposuere tamen nonnullas difficultatcs, quas Pontifex antea meditatas facile
AsiaCaramannus
ct alii,
quibus Mabumctis po-
tentia suspecta est, liaud dubie arina corripicnt. Epirotic, Albani, Bosnenses, Rasciani, Walaclii, Bulgari cornua erigent, quaudo tantis viribus a
Cbristianis repeti Gra^ciam viderint. Unis nescit
cuin Yeuetis et Hungaris, sequente Burgiindlse duce, adjuvante Franciae rege, Turcarnm gentem posse delere. Sed babenda est ante oinnia ccrtitudo dc
Romanum PontiOcem
dcinde Venetos in sacri belli societalitteris conatus, bortatus cst ut rcm lianc iis tantum patefacerent, sine quibus ad cxitiim [tcrduci non posset. Veneti igitur, coacto rogatorum senatu, divinuni judicarunt susceptum a Pontifice consiliiim, neque opera neque armis rempublicam defuturam spoponboc autem tem|)orc dcfuncfo Pascliali dere Mali[)etro, Cliristo[)borum Mauruin ducales aj)!dissolvit
:
tein
allicerc
Venetis, et
res
eorum exploranda consilia, (lui moTurcarum iôtcntianniue novcrc, ct quibus

;
ces accepisse refert Gobelinus

quit, insigni |)ietate et
'
Virum,
in-
[^robitate , cui S. Ber,
viribus quibusîue arliljus supcrandi sint non frustra Burgundis Gallisque banc i'Tiioranl
nardinus olim familiaritate conjunctissinuis
ipsum
reipublice Venet;e futuruin
ducem
sa>pe
expcditioncm suascrimus, nisi concurrant Vebis nostra in primis neti, quibus inaria pateiit si non approbant, vana sententia aperienda
: :
pra^dixerat, quem ob senii gravitatem honori cederc cogitantem Pontifex deterruit, ne Dei
fuit cogitatio
nostra
si
laudant,
Francum
ct
voluntati resisteret, vatuin pufaret, quo
cum tempus hoc ipsi serarma Cbristiana in Turcas

eniin duce, pari ardore in
Burgundum
postulabimus
inissa legatione
:
desint Christianae religioni

:
bortabimur, ne ex Franco auxilia

cx
vertcnda essent,
Ciubel.
i[)SO
Burgundum
voto rc(|uire-
1.
x.
pir
n Axxus
ci
5.
fllRISTI
\'lG2.
339
sacra expedilione conficienda Venetos
con-
sensuros; de successore \ero rem exploratam non esse. Laudato itaque a Venetis consilio de exercilu a Ponlifice ipso ejus imperatore contra
Demetrii fratris ad .Maliometem II defectionem, Peloponesiaci principatus parte amissa, auxilia
imploraturus Sedem Apostolicam adierit

jani ante a nobis
ut
narratum
est.
Hunc Pontifex
'
Turcas educendo, Pius, suasoribus cardinaliljus,
Laurentium episcopum Ferrariensem ad Ludovicum Francorum reyem ac Piiilip[)um ducem Burijundia' legavit ', utambos ad suscipiendum religionis patrocinium restituendumque suo splendori Oricntem incitaret qui profectus Ludovicum ad Pontilicia vota flectere non potuit '; acgerrime enim ferebat quod cum Pontifici, de:
auxiliariexercituinstruere ad recuperanda amissa meditaretur, hortativas litteras ad antistites, reges, principes ac populos dedit, ut
ipsi im[)erii Orientalis hieredi,
cum
imperatoris
filio,
postremorumque duoruin imperatorum

copias suppeditarent.
36.
"
fratri
arcliiepiscopis, cpiscopis, ac dilectis

tibus, prioribus aliisque
Venerabilibus fratribus patriarchis, filiis abba-
creta
legatione am()lissima,
maximum
,
coiitra
Ecclesiarum
(>hristo
filiis
prselatis,
exercitum spopondisset si Gallicum nomen in Neapolitano regno insectari bello desineret, ab inferenda vi abducere eum non poluisse, suspicabaturquevana euni confinxisse de bello Turcico, ut Gallica auxilia, ne in Neapolitanum regnum contra Ferdinanduni subniitterenlur, distineret. Promisit demum oralorem ad Pontificem, qui de Turcicis et Siculis rebus ageret se missurum interea tamcn Henricum Anglorum regem, cujus uxor Margareta regina ad ipsum se confugerat, regno restituendum decrevisse. Digressus inde ad Pbiiippum ducein Burgundice legatus e morbo convalescentem reperit, a quo amplissima promissa
Turcas
:
necnon charissimis
in
regibus
illustribus, et nobilibus viris ducibus,
marchio-
nibus. comitibus, baronibus, ac universifatibus

civitatum, castrorum, villarum, locorum, omni-
busque
et
singulis Christi fidelibus ad quos
litterae ista;
pervenerint.
retulit,
jussitque legatum ipsum ut cum proceribus qui a consiliis sibi erant, de militum numero, de tormentis bellicis comparandis, co-
Quis possit sine lachrymis referre eam, qua? paucis ante anni^. fuit Constantinopolitanae urbis calamitatem, cum impius et sceleratissimus Turcus, ut lewna consurgens, et quasi leo erectus non accubuit, donec devoraret pra?dam, et occisorum sanguinem bibere ccepit, et devastavit urbem regiam, quam olim Christianissimus princeps Constantinus veluti alterum orbis caput erexerat potitus est loco, qui longo tem:
pore murus ac propugnaculum fuerat totius Europse imperatoremnobilissimuin ex illustri

:
gendo auro,
tur.
ineundo coUoquereUt vero postea Philippus egregia verba et

atcjue itinere
:
amplissima Palaôlogorum familia et nomine Constantinum extinxit, cives primarios ferino

et
vota perjurio violarit in ipso expeditionis procinctu, dicetur inferius nuncreliquainTurcas

cogitala a Pio gestave prosequimur.
3').
ac bclluino ritu trucidavit,
et
ut
\\Me, fu.ore
pleuus
et
ministrans morti, in
omne
facinus
Fnistra tentat Pontifex opitidari Paleeolodejectee, missis Encyclicis
execrabile ferretur, laclantes adhuc pueros in deplorantium matrum sinibus interfecit, matres
ipsas absque ulla sexus aut cctatis revcrentia
gonnn faniiUx a regno

litteris.
PontiQcis fidem ac potestatem, ut diximus antea, venerat Mouobassia urbs munitissima situ, et portu instructa, idoneaque ad ejiciendos e Peloponeso Turcas, si Cbristianus
exercitus in
retur; de
In
ex virorum
loca,
suorum
flagitia
complexibus
in
nefaria
atque impura
foedavit, evertit
traxit, teinpla
ac
sacra
quod referentes horrescimus,

:
spoliavit,
super sacratissimam B. Virgi-
eam Gra-corum
auxilio sul)mitte-
nis
imaginem, ad quam totus olim Oriens de-
quo conflando cuni Pius cogitaret, et cardinalis Bessariondecem millia militum mirr.
facinora in Peninsula facturos coustauter
affir-
votionis causa coufluebat, talia pro impuritate
atque obsccenitate sua commisit, qua; castis et pudicis auribus execrabilia sunt et penitus horrescenda. Ita extincta est regalis sedes maxima ac nobilissima ita deleta est imperatoria ci\i:
maret,
eum
est adbortatus, ut in Germania', ubi
legati Apostolici
munus
obibat, ad eas copias

:
comparandas principum ope incumberet at dissipata sunt ea consilia in Turcicam iterum

;
tas
urbs, de qua egrediebantur mille, relicti
missa Monobassia servitutem quam deinde recuperatam a Venetis, iterumque a Turcis quibus Iiactenus paret, expugnatain , dicemus inferius. Iniit aliam hoc anno defendend Peloponesi rationcm Pontifex. Transfugeraf in Uccidentem Tlioinas despota, Constanlini ultimi
, ,
centum,
gentes
37.
sunt in ea centum, et de qua egredicbantur relicti sunt in ea decem; qua; libera

erat facla est ancilla, et coinquinaverunt
.
eam
Et infra
Quanquam statum
sanctie
Romanae
,
Ecclesia;
ac reperisscnuis satis fluctuantem turbulentum, nec sine manifesto periculo disce-
Constantinopolitani iniperatoris frater ha;resque imperii, si jura armis fulcire potuisset; sed
taiitum aberat a recuperando imperio, ut post
dere ex Urbe possenius, omnibus tamen omissis, media Hyeme, quamvis senes et corpore
debiles et invalidi,
ad Mantuanam synodum,
'
Gobel. sup.
1.
vii.
Ib.
1.
ix-
'
Ub.
I.
ce cur- p. 10.
3/i0
qiio
PII
II
AXXUS
O.
CHRISTI 14G2.
necessaria esse intcUigit,
([uain nos tolerare valcamus, ct vidit usque inpra^sentem diem nil pcr nos sibi negatum, quod ferre vires nostrse valerent sperans suflVagia nostra huic piae causa' uon defiitura, ad illa conquirenda consilium cepit personaliter [)roficisccndi, propterea cum in pra!sentiarum ad vos veniat, o venera,
omnes
Clnisliaiios i)riiicipes et
:
potcntias
couvocarcinus, profecti sumus illic quid cgerimus, quot sustinuerimus laliores, qiianta patientia usi
sumus, quantam curam, ncm, indiistriam adliibuerimus ad
sollicitudi-
Cliristianos
principcs cxcitandos, nullus est qui ignorct, et tanien, ita exigentibus peccatis, nullus optatus
finis
sccutus est
ncc ideo cessa\imus, quantum
bilcs fratres, o Christianissimi principes, o

dilecti,
filii
in nobis fuit, et
quantum
\ires nostra; palie:
bantur, Christiana; reipublicEE succurrerc legatos Apostolica) Sedis ad diversa loca non sine
Pannogravissimis sumptibns transmisimus nios Turcis viciniores non modica pcciinia ex fisco nostro juvimus. In Peloponesum, qiur i^rovincia maxime tnnc ab hostibus infestabatur,
,
militum prssidium ex Italia misimus sed, o miserabilem temporum nostrorum conditionem, his non obstantibus, crcvit crescitquecontinue infidelium furor, ct in dies magis potentia eorum grassatur, non sufficit Romana Ecclesia
:
singulosper fidem vestram atque pietatem, per Christianum nomen, quo insigniti cstis, pcr viscera Domini uostri Jesu Christi, cujus res agitur, ol)secramus, per ejus tiemendum judicium requirimus, ut ad necessitatem Christian fidei oculos convertentcs exurgatis aliîuaiulo atiiiie excitemini, labantem rempublicam sustineatis oppressos populos sublevetis, in servitutem crudclissimam ac turct
,
vosomnes
pissimam redactos liberetis; nuucautem [^rccfatum despotum in recuperanda patria sua, quod
principium esse poterit salutis Christianorum,
viribus, armis, militibus, pracsidio, hortatioui-
per se Turcorum viribus occurrcrc, cicteri hffic, quasi nihil ad se pertiuentia, negligunt. Quis referat castra, oppida, civitates, imo insulas integras atque provincias ex co tempore a Turco crudelissime captas atque direptas? Interctera potitus est Peloponcso, provincia nobili atque am[ilissima, cttam virorum quani gleba? ubertate
bus, precibus apud alios juvetis.
Quod
si
vos
non movet publica

piili
necessitas,
si
Christiani po-
salus,
ut ita faciatis
non suadet, moveat
vos saltein commiscratio istins principis, qui ex illustri et antiquissima Paljcologorum familia ortus, imperaforis fllius, imperatoris frater, ipse
vir Catholicus
potentissima
eam
post multas ac nefarias
crudelitates fidclium populis, quos in turpissiservitutem redegit, exhaustam implevit
mam
aliquando per successionem imperator futurus, prudens maguus, ac fortis animi, omni imperio, regnis omnibus suis, tali
,
,
sceleratissimis Turchts, dilectum filium
virum
patria, tot o[)pidis ac civitatibus spoliafus, pro-
excellentem Thomam stri Palfeologorum familia superstitem, et Constantini imperatoris gcrmanum, regno pe[)ulit. Sic Peloponesus aniissa est a Christianis, ct a
despotum
.Moreai ex illu-
fugus, natali solo

confugit,
nudus atque egens ad vos
opem vestram im[)lorat, ctc. Addit hortationcs alias, ut opem at([ue auxilium illi
fcrant, ac sigiia ejus secuturis sustentaturisve
Turchis tcnetur, in
quo loco maxiniam s[)em

:
[)Osueramus, unde Ciiristiani, facta cxpeditione, quam commodissimeTurcum possentinvadere
sumptibus in castris milites praemia indulgentiarum pollicetur. Dat. Roma; apud S. Petrum anno mcdi.xi, VI id. Februarii, Pontificatus
suis
nostri aiino iv .
3S.
vero Peloponesi Thomas, excellens princeps et vere Catholicus, ad ulnas nostras confugcre coactus est, quem utinam tam facile juvare possemus, quam libenter grateque sus-
dominus
\d
irritum cecidere Pontificise [)reces,
cepimus
despotus ipse tanquam prudentissimus princeps, donecconcedente DoCffiterum
Et infra quia
:
regibus ac [uiiicipibus Chrislianis nulla ant calamitatihus miseratione levi ex Griccorum commotis, suisque tantuiu augendis rebiis in-
mino generalis
tentare ipse
expeditio
,
fiat
pro
virili
siia
cxoptat
quantum adjuvanfibus
Christi fidelibus [)roficere in Grfecia possit ad rcciiperanda qmc [lerdidit, ea [^raesertim loca,
<|ua'
ad invadendos Iiostes, cuin tcin[)us advc-
opportuniora sint et magis accommoda, non imi^robavimus huncanimum ejus, scdlaude

nerit,
nuUa tentis, deliciarumve leiiociniis irretitis quippe Thomam colligere auxilia potuisse refert Phrantzcs '. Implorantem etiam Pontificiam misericordiam Isacio Pala>ologo imperiali steinmate claro, pro redimendis duabus filiabus e Turcica scrvitute, Pius Christi cultores Apostolicis litleris liortatus est -, ut stipem illi conferrent Cum, iiu[uit, sicut acccpimus. dua? fllis nobilis viri Ysachii Palsologi ex dilccti fllii
: :
Christianoriim duximus diautem loca hujusmodi gnum. Inter commodissimus cst Peloponesus, nec omnium |)arva s|)es habetuieumdem Tiiomam des[)otum
potius
et suilragio
stiriê
impcratoris Constantinopolitani
felicis
geniti,
ctctera
etquein
memoria' Conslantiniis ultimus
consobrinum appellabal, sicut lide digno testimonio iutelleximus, per immanissimos Turcos,
et
ejus provinciic naturalem domiiuim, si se illuc cum mediocri pi\Tsidio contulerit, facile recul)eiaturuni
.
Christiani
nomiiiis iuimicos captiva
deti-
neantur,
et ipse
Ysachius bouis teniporalibu

-
Et infra
Caiterum quia ad lani
tam icm subeuadam majora ip<rmi't
ra'sidia
Phiautz.
1.
Iil.
riiis
1.
XL\.
.p 21.
PII
II
ANNUS
f).
niRISTI
1'ir)2.
;34i
pcnitns dcstitufiis oas a captivitatc et iiiiseral)ili
captivis a maiiibiis .Saracenorum manualifcr in
servitule
liujusniodi
paupertate causante
liactciius.
;J0.
redimerc nequcat, ac de Grfecorum rebus

Titrcis
p('cunia
sint
ct
numerata
qiiilibet
iiersolverint,
eorum
possit
coiifessorcm,
qiii singiilis
quod ipsi posidoncum eligere eorum confessionibus
Cypri
spernitur.
In Cypro Carola regina in arce Cerif|ui fyi'aii,
reriina
opem
poscit
ac
nensi obsessa a .lacobn IVatrc spurio,
diligenter auditis pro commissis, efiamsi talia forent propler qua? Sedes Apostolica esset iiicrito consiilenda, semel duiiitaxaf in corum
,
nidcm
invaserat
ciini
auxilia
priiuijiibus
iiilroitu
et
in
casibiis
Christianis elicere
pellcrct, confiiiiif
non potuissct, ut /Egyptios ad Mnliomctcm Turcanim im-
ties
fuerit
opportunum
,
liitionem
impcndat
ct
quodcbitam eis absoiiijiiiigaf pamifentiam

,
episcopalibus
pcratorcm, ac Floriiiiim comilciii 1'aplii oratorem misit sed is nulla impetrare potuit, cum iMaliometes de Cvpro pcrmittenda .Egyptio, et Rliodo sibi subjiciciula faHius san.visset imo cum a bassa juberetur uxorcm cum filiis Constantinopolim evocare, quod ipsius bassa^ conjugis soror esset, nec ille fidem Clirisfianam prodere vellet, medius ab eodcrn bassa sectus
:
:
salularem, eisque in siiiccritatc

tate
iidci,
iii
iini-
sanctaj
Romanfe
nosfra, ef
Ecclesia:,
ct dcvofioiie
ac obcdientia siiccessonim nosfroniiii

caiioiiice
liomanorum
Pontilicum
intranlium
persistentibus, plcnariam omniiim |)eccatorum suoriim, de (itiibus corde contrifi, cf ore coiifessi
fiicriiif,
remissionem
,
in niortis arficulo coiice-
dere
possit
est,
etCerinensis arx
feles el
commeatuum inopia
pressa,
Nulli ergo,
eadem auctoritafe indulgemus. etc. Dat. Roma- aiûd S. Petrum aiino

Februarii
,
cum jam
tyrannus
canes
in cibos expetcrenfur,
MCDLXi,
kalend.
Poiifificatiis
nosfri
tum etiam
prrefecto cornipto,
cum quo
.lacobus
anno
iv .
notliam
filiam
matrimonio jungere
pollicebatur, in Jacobi ipsius potestatem pactionc militari venit.

40. Lnsitaniis in
41. Tenebat in .\frica idem rex Alfonsiis Septam famosam urbem, cx qua olim Saraceni
Africa captivos redimit, et
equestres Ordines creat.
Non
ad Hispanias occupandascopias eduxerant; liiin aliamarcem,cui Alcazarnomen erat, ad Raiba-
in Oriente
modo
Mahomcfani Chrisfianos opprimebanf, vcnim ex Africa etiam irrumpentes complures Hispanos abducebant in servitutem, neque libertatem largicbantur, nisi Cliristi culfum ahjicerenf, aut plurimo auro se redimerenf quorum miserfus
;
rosabexcursionibusprohibendosidoneam:cuinque Africani variis molifionibus et insidiis eas oppugnare non desinerenf, Pontifex dcfendendi
limifis imperii Clirisfiani sollicitus,
Calixfi
III
maiulatum
rex Lusitanus ducentos et quinquaginta e suis subditis ex Africana servifute cruit, ac societa-
num dum
de condendis triuin e(|uestrium Ordireligiosorum Lusitani;c tcdibus, (luod non-
in altenifra arce perfcctum fueraf, instauravif, ut adjuncto equifum pr;esidio Christiana
tcm, qugc liberandis captivis daret operam, iiislituendam curavit, quam Pius Apostolico confirmavit Diplomatc, ac pr;f rogativis auxit.

res in Africa firmior persisteret.

42.
Amplissima potestate
et
abundanti subsiititri.
dio instrucfi Apostolici viri in
Guineam
.\d fufurani rci
memoriam.
manibus
Pro parte Alfonsi regis, asserentis, quod
ipse ducentos quin(|iiaginta captivos e
dictorum Saracenonim famex propriis pecuiiiis, quam exeleemosynis Chrisfi fideliuin novissime
nobis fnif luimiliter supplicatum, iit socicfatem,captivoruin niinciipatam, erigendi et instifucndi liccntiam concederc, ac saluti animarum coriimdcm Christi fidelium
liberavit
sibi
;
Proferebatur *Lusitanorum opera in alia Africa; parte, quae Oceano Atlantico perfunditur, Cliristianiim im|)eriiim, ac noh modo iii insiilis Canariis, dc qiiibus jam longe ante acfum est, rcligio propagabatur, sed in Guinea etiam regione ami)lissima, (iiiam Ethiopes gentilitio errore
unam
adhuc
inctiti incolebant
iis
verum
oris, si
latius divinus
cultus effloruisset in
animarurn potius
liicra,
socictafem ipsam pro fcmpore intrantiiim coiisiilere de benignitate Apostolica dignaremur. Nos igltur pra>fati regis pium et laudabile pro-
moda
turo
fuissent
iiifenfi,
sacerdofes ad (|uam ad hiinianacomac pauci eas regiones
inhabifar-c
ob r-enim inopiam aiidebant. Profec-
positum
in
liac
,
parte
plurimum
in
Domino
autcm iii easdciii oras episcopo Riibicensi Pius amplissimam poteslafem deliilit ', ut (juos-
commendantes ac i[)sorum Christi fideliuiu animanim salufi consiilcre cupientes, Iiujusmodi supidicationibus iiiclinato prffifato rcgi
cumque
sacrar-e
religiosos
viros,
(lui
vifam Chi-isto
addiicer-el, rcfi-
non ahnuerent, secum

:
unam sociefafem pro redemptione capfivorum eorumdem in ali(|iio loco ad id p(!r ipsum
qui
ncretque Cuni, inqiiit, sicut acccpimiis, tu ad conversionem rroniiullorum infideliiim in

tiuni, pluriiiuim,
regem ordinando
tibus, qui
lius
in
instifiiere, neciion Cliiisfi (ide[iro
insulis CanariDP, et provinci;cGuiiiea' consisteniit tcneris, infeiifus cxisfas, cf
libus socictateni ipsam
fcmpo:"e ingrcdieii(lcceiii
corum ingressu
rcgalia
il-
tuiiiif,
monetae, quffi (|uafuor volendinos constidcindc siiigulis annis decciii alia rcgalia ejusdem monefa) ct pro redimendis eisdem
,
pasforali congruit officio pro illorum rcductioiie ct saltifc tui ministerii p;irtes interponcre aflectuose pr-oponas, sed i^ropfcr
Lih. XIX.
qiicmadmodum
[1.
:U.
Piiis
1.
.\.\-i.
|).
113.
3||)id.
342
iiimiam
CLiscnt,
terrie et
Vn
personanim
II
ANNUS
5.
CIIRISTI
1-'|()2.
illiiis
paupertatem
re-
presbytcri et clerici stuculares
illic liabitarc
etob inopiam multi
eonimdem
conversoofficiis
rum
ad lidcm, sine missis ctaliis divinis
degentes, plerumquc absque sacramentisEcclcsiasticis
dccedant, non sine periculo
nos saluti doncc Iraternitati tuse consulere cupientes conversio et presbyterorum ac clericorum |)enuria bujusmodi duravcrit, religiosos cujuscumque drdinis usque ad sufficicntem numcrum, petita tamen per eos a superioribus suis, quamvis non obtenta liccntia, assumendi, cosque (dummodo exemplaris vitiB, ac bon:e fiie,
,
animarum eorumdem cunctorumquc tidclium
pecuniarum dcbita executio dcesse non possit, cum memoratus rex prout fideli testimonio percepimus, propter hujusmodi et alia bcHa plurimum pccuniis exbaustus sit, si aliter fieri non posse videris, contentamur et volumus, ut dictus rex omnium et singularum pecuniarum occasionc decimarum pro expcditione in Turcos
,
facienda in regnis cl dominiis praulictis exigendarum tcrtiam partem, ct mcdietatem pecunia-
rum provcnientium
ex cruciata pro dicta guerra habeat, etc. Dat. Roma; anno incarnationis Dominica; mcdlxi, XVI kal. Martii , Pontiflcatus
nostri
anno
iv .
'
4i. Parta
igitur est de Saracenis Granaten-
rint
conversationis
>,
el
famae) in
illis
partibus
retinendi
etc.
et infra,
facultatcm conccdimus,
sibus Henrici regis auspiciis insignis victoria et arxGaditana, vulgo Gibraltaris, Cbristiano cultui
restituta a
OrnaYit prffiterca eodem Diplomatc l'ius sacris beneficiis eos , qui inferendae GuineiE Evangelii luci operam erant navaturi tum ad
;
Gusmanio Medin
:
Sidoniaj duce, eo-
que clarior triumphus sanguine foedatus non fuit

Gibraltaris copia; ad
injecti
extitit,
quod humano cum enim exortis

aliud, cui novi
Cbristianos ncfarios, qui ncopbytos in scrvitutcm abstrabebant, coercendos, tantum scclus ausuros ccnsuris Ecclesiasticis perculit. Consignata;
inter Barbaros intestinis discordiis praesidiariffi
oppidum
fucrant tumultus, tutanduin accurris-
sunt ea; littcra; bac formula Datum Petrioii, Senensis dioecesis, anno mcdlxii, non.
:
Gusmanio duce in Gaditanam arcem fecere impetum, eaquc biduo sunt potiti,
sent, Castellani
Octobris, Pontificatus nostri

43. Contusi
anno v
maxima
arx GaIioc
religionis amplificatione,
cum
plures
Granatenses Saraceni
et
ditana
Christiano cultui restituta.
Gesta
olim
tur,
Cliristiani pro ea
obtincnda
csesi
putaren-
quam
Ia|)ides in ejus mffinibus
structi es-
anno
feliciterres est adversus Saracenos Grana-
quos Henricus Castellse rex bello persequebatur, cui Dontifcv poscenti subsidiarium cleri aurum altribuit lertiam partem decuinarum, qu;e pro sacra contra Turcas expeditionc imperatffi fuerant tum mediam illius auri vim,
tenscs,
:
Gadibus, Algezira, qus hostilibus incursionibus patebat, a Christianis fuitfirmata. Quo nuntio Pius accepto admodum recreatus
sent. Ca[)tis
est,
cum
in ea parte res Christiana relloresceret.
quod ex indulgentiarum promulgatione
redi-
oendum
erat, uti
cum
ipso Antonius
e Veneriis
designatus episcopus Syracusanus nuntiusque Apostolicus, etdecumanffi pecuniaj qua?stor con Considevenerat, ad quem datae ba; littera;
'
:
Porro Castclke regem, ne in Granatenses Saracenos admoduin inde debilitatos vires effundeillum enim ret, Catalonia; turba; distraxere Joannem regem Aragonum in Catalani adversus seditionem versi eodem tcmpore sibi in principem ascivere - Joannes vero, ut partes suas
: :
constabiliret,
Ludovicum Francorum regem
in
cbarissimus in Cliristo Henricus CastelUr et Legionis rcx tilius nostcr illustris contra Saraccnos Granatae gerere consucvit, et sua clarissima merita, quibus semper
rantes assidua bclla, qua^
armorum
adversus Cataianos ailexit ', oppignerans pactusve I\uscinonensem comitatum pro navata opera illi se traditurum, de
fanlus
quibus agunt fusius hislorici

striuxisse sutTccerit.
Castella;
nobis ea per-
crga Komanam Ecclesiam tam ipse quam sui progenitores claruerunt, fidem Catbolicam et lionorem Apostolicai Sedis defendendo, cum memoratus rex pro suo ardentissimo zelo, et augmento Christianse fidei in oppressionem Sa-
Addimus ad Henrici regis commendationem, illum significasse
aliorum infidelium ferventior cfet contra illos niagis ac magis insistere lici cum suis viribus polliceatur nos ejusdem regis sinceritatem, fidcm inconcussam, et quamiilu-
racenorum
,
et
Pontifici, praBcipuo se pietatis sensu affici in recolenda sacratissimi Dominici sanguinis cffusione ad cujus augendam religionem, et fideles indulgcntiarum pra^miis ad idem pium studium alliciendos Pontifex Diploma VIII id. Julii con:
signatum proposuit
43.
'.
ct rimas suas beroicas virtutes reccnsentes quod tamquam verus pugil ac propugnacu,
Controversia de sanc/uine Dominico. Adductum ^ fuerat tum temporis in controver-
lum
simo
fidei,
contra hostcs ipsius, non sinc gravis-
sua' vitte discrimine,
vit, et
fortioribus pricsidiis
sa>penumero pugnapugnare instituit

;
siam, an sanguis Domini pro redimendo humano generefusus triduo illo, quo anima sanctissima a corpore segregata erat, hypostatice
Verbo divino conjunctus

titisset latri;e cultu.
'
providercquc volentes, ut pro executione promissionum factarum pcr ipsum regem defectu
Pius
1.
fuisset, dignusque exMovcrat cam controversiam

1.
Gob.
'
1.
X. Marian. de reb. Hisp.
xxiu.
Gobel.
c. 3.
Marian.
1.
ib.
Snr.
alii.
1.
xvii.
*
c.
1
38. Bclcair. in r.ommen. rer. Gall. dec.
nnm.
1.
p-
208.
5 et
Pius
XL.
p.
44i.
1.
xi.
T'TI
rr
ANNUS
5.
CHRTSTI 1402.
3/1:3
Brixiaj inter
concionandum Jacobus
1'iconus
Minorita, oolcljcrrinius oouciouator in Italia ot

Huu^raiia, de (juo a uoljis actuni sa-pius ost, ac
latriae
pro tempore appcllare voluerint, liceat eis id ipsiquo arcliiepiscoiô sou ejus officialibus, vol dologatis ab co bujusniodi a[)liborc facere,
cullu
ol)
non adorandum censuerat

,
postu-
latus
luBrescos a censore fidei Ordinis I'ra'dicatoram tuuiultuui auxorat i^roductis

id
:
pluribus auctoribus dicti asscrtoribus delata ad Pontificem eadem controversia proximo anno coram ipso cclebris tlicoloîca coucertatio fuit
inler utriusque sacri Ordinis lectissimos \'iros.
4<). Oppidum CorsinianuTn episco/jali apice ornatiwi nuncapari Pientiam Piiis decer7iil.
pollationum causas cognoscere et definire, ita et quemadmodum alias causas appellationum a suis sutfraganois iuterposifarum cognoscunt liceatque etiam i|)si arcbio[)iscopo [)ro temporo existcnti cum [ler Pientinam vel Ucinensem ci,
vitates aut diu'cescs iter faciet, pra; se
crucem
portari facere, sicut in locis sua; j^rovincia; jiortari facere
consuovit, in roli(|uis autom nullaui
ordinariam jurisdicfionom
Hoc anno
pestis
rrbem
piuraiiue alia loca inva-
num
et
in episco|)um Piontillcinousem, aut ejus subditos valeat

:
sit, cum Pontifex Vilorbium, indo balnoa petiturus se contulisset, (juo etiam cardinales sunt profecti, atque ita brevi curia ibi aucta est. Celebravit in eadem civitatc Pius ingonti pompa instituta; a Cbristo Eucharistia? celebritatem, in qua edita magnifico pia spectacula describit Gobelinus ', additquc subortam dcin luem, ac plures cives et aulicos extinxisse, Pium vero paucis
quomodolibot oxerccre nos enim ex nunc irritum decernimus et inane, si secus super his a
([uoqiiam quavis auctorifatc scientor vel ignoranter contigerit atlentari, non obstantibus coiistitutionibus,
necnon quibusvis
indultis,
el
et lit-
teris Apostolicis pra^fatis
Grossetano,
Clusino,
in
ac Aretino
episcopis, vol
oorum
Ecclcsiis
genere vel in specie concessis,
quorumcumque
Piontia'
apud
se retentis cardinalil)u?, ac data aliis,
quo
tenorum
fuorint, ca;teris(|uc contrariis (jiiibus-
voUont ad declinandum niorbum pergendi potestate, Volsinum se recepisse, aliisque circum oppidis perlustratis Corsinianum natalo solum
venisse,
cum(|iie. NuIIi orgo, etc.

MCDi,xii, id.
Dafum
anno
Augusti, Pontificatus nosfri an. iv . 4S. Convicfus scelerihas episcnpus Intcramexauctoratur.
quod assontientibus cardinalibus
epis-
7ieyisis
Diim
Piontiie voisaretur
copali insignitum dignitate Pientiam appellari

jussit, ac
Pontifex, adversus Franciscum
episcopum
'.
Inte-
templum
;
inibi maguificentissime con-
ramnenscm ob
trafa judiciaria
flagitia in .\nglica legatione pa-
structum dicavit, (jua; fuse prosequitur idem Gobelinus * extat vero Apostolicum Diploma '
severitas adliibita est
Is,
ut
quo idem oppidum episcopalis

47.
sodis dignitate
exornavit, bisquo prajrogativis aflecit
Ad perpetuam rei memoriam. Uuus episcopus Pientina; et Ilcinensi Ecclesiis pra?sit cujus quidem opiscopi cum dictas Ecclesias pro tempore vacare conligerit, electio fiat per utrumquc oapitulum semol in
,
,
Pientina, et semel iu Ucineusi Ecclesiis, et sic
deinceps alternatis vicibus, sed pro prima vice, cum in posterum oam fieri continget, in Pientina Ecclesia cclobretur. Ca'forum cujiiontes
ipsas Ecclesias singulari bonoficio docorare, eas
diximus, adversus Henricum regem conjurarat, revocatusque ex legatione, subrogato in ipsius locum Joanne opiscopo Atrebatensi, iforum Iioc annitente in Angliam trajecerat, ut inlcr Ludovicum regom et Eduardum, qui pulso Hcnrico scoptrum arripuerat, pacom componeret, quod a Pio laudatum ost litforis ' ad eum suporiori anno vigesimo Octobris datis. Non jiotuit ille controvcrsias conciliare, cum Eduardtis veteri in .\([iiitaniam .\ormanuiam([uo de jiire non docodcrot. Ludoviciis itaquoFrancorumrexlIcnrici
causam defendendam suscepit. Pliili|i[)us dux Biirgundi;o so ciiiu Eduardo affinifafo ot foeregis
etearum preesulom pro tempore cxistentem cum

capitulis, clero,
dere deviuxorat; atque indo intcr
Francum Bur(Jallias
populis, civitalibus, oppidis,
gundumque odiorum semina

49.
[)ullularunt \
castris sou villis prrodictis, et tolis illarum diffi-
Porro .Margaretai rogiiiK in

transfugienti
auxiliaris
ad
cesibus ab omni jurisdictiouc, superioritatc, visitatione dominio et polestate arcbiepiscopi

,
Ludovicum
excrcitus
Senensis |)ro tomporo oxistonfis, ojus(|uo officialium, ac aliorum (luorumcumquo ordinariorum
decretus * est hoc anno, quo instructa navigavit in Scotiam, conjiinctis([uo Scotnriiin siibsidiariis co()iis, in
Aiigliam incurrit
sod
, ali(|uas
cx[)u-
judicum motu auctoritatc et scicntia supra dictis in pcrpefuum oximiinus, ot tofalifor libe,
gnavit arces
fuoriiut,
demum
conserfo
[ira^lio
Hon-
ricus rcx ac regina ab
Eduardo
fusi
fiigafique
iu
niilitcs
ramus, ac sub nostra,
ot H. Potri
ot Sodis .\po-
rocu[)oraf;e arcos,
l'cir()(|iio
stolictE protectione suscipimus, dictasque Ecclosias, ot carum pra?sulem Uoniana) Ecclosia' uullo
praisidiarios Anglos sajvitum. H;ic victoria fracti
medio decernimiis subjacero,

si
ita
fauHMi (juod,
qui in causis ab episcopo Pienfino ot Ilciuonsi ejusque officialibiis ad arcbiopiscopum Soneusem pra>dictum, sou ejus metropoliticam curiam
omniiini ;ininii, qui Hcnrici [i;irtos tiif;ili;intur, ad Ediuirdiiiii dcfocoro, Ilonriciis in Scotiam se recepit, regina cuiu filio ino|is consilii in Gallias
revcrsa
cst. lI;o
.\nglicaruni
rorum convorsiones
<
'
Oohel.
I.
VIII.
Ibid.
Gobel.
I.
XI.
r.ib.
lirev.
p. 223.
1.
num.
Gohel.
I.
i.v.
I.
Phis
1.
I.
p.
187.
Bclcair. iu Coinin. ler. GalUc. decad.
4.
XI.
Gub.
344
adsciMjila'
siiiit
PII
II
AXNUS
5.
CHRISTl
I4tj2.
Franciseo episcopo Intoramnensi,

Angliani, ut anxilia in Turcas
eli-
tus, nisi
qni leâtus
ceret,
in
(icndaiu ea arte ipsos compiilit.
nuncuparent deditionem, ad quam faIta Ludovicus

;
molusque Anglicos sedaret, dissensionem anathcma in regiarnm partium studiosos lulissct, ac regnum cceleste perducllibus spopondissel qua de re graves querelae in Pium
concitasset,
;
a (lallis ca^terisque Hcnrici foederatis fundebantnr,
cum
ipse,
iit
invidiam
'
a se
amoveret, datis
est,
Franciscum legatum Iikc omnia, se inscio invitoque, improbe peregisse, rupisseque imperia Apostolica, ac propterea in custodiam fuisse traditum, tum perperam latas in Henrici sectatores ccnsuras
ad Anglos
littcris
profcssus
quater patriae ducatum gessit, totiesque velut cum dedecore cjectus est Paulus vero iteruin sacrce rei administrationi profanam adjunxit, utque Genuae iinperium sibi assereret, quod paucis tantum diebus anno superiori tenere potuerat, litteras ad Pontificem dedit ', ut legibus, si quaj vctarent ducale munus cum arambitiocliiepiscopali conjungi solveretur
inutilis
, :
ncm autem suam

tatis
multis
,
ficta;
in patriam cliari-
fucis
coloravit
quasi ad coin[)onendas
in
civiles
discordias,
utque
pristinum statum
dissolvit.
50.
rempublicam
ad id fuisset
ei
restitueret,
aGenuensibusadactus
refert
Gobelinus
Inclusum illumin molc Hadriana fuisse, ut Eduardi regis -, quanquam

venisset,
iit
(I).
His acceptis, Pius proximo anno respondit
jirocurator, et ducis Mediolanensis consiliarius
mirari se ab ipso iterum susceptos ducales
justam eluderet severitatem a judicibus vero iuterrogatum

ad
;
Sedem Apostolicam
mox
sine tormentis de vexillo,
quod Romanae
Ecclesia^ noniine extulerat, de anatliematis sentcnlia in regias partes tucutes lata,
jecta
tum alia obconfessum, necnon simoniacam laliem in

:
sacerdotiis, sacris ordiniljus et indulgentiis coii-
popularem magistratum iniisset, quam eo abire coactus esset; tum ad probe gerenduin principafuin est adhortalus Magna est, inquif, tibi bene ageiuli necessitas impo* sita, nisi rectam justitia; virgain tenueris, nisi vim prohihueris nisi paci otio consulueris,
apices,
jain antc inconstaiitiam
expertiis noii
cum
tam
cilo
ob quai llagitia miliore puMia affectus est, episcoiiatn depulsus damnatusque, ut iu monasterium ad detlenda crimina detruderetur. Quo audito ille, ut cum monacbis Casineasibus Benedictinam disciplinam profileretur expetiit,
ferendis
nisi
nisi
modum
teipsum,
pravis cu|iiditatihus
et
imposueris,
tiios
stijjalores in honestatis
formam
redegeris,
cito
non
stabit potestas tua, brevi
dominaberis,
core
si
regnum
amittes, ejicieris
non
siue tuo et sacerdotalis eminentire

:
magno dedetibi acci-
quod
ipsi
mox permissum
est, et,
ut in [iresby-
tamen
cjiciaris, et
non pcjora
concessum. Addit Gobelinus PontificemPetriolum ad balnea

teratus
ordine ministrare posset,
dant, ut sunt ante oculos exem[)la
domestica,
vide quid agas
profectum, ibique a Sencnsium oratoribus rogatum, ut patriam adiret, eos officiose repulisse, cum omnino contagionis expers ea urbs non
esset,
imperii
norina
e.^se
non eadem est sacerdotalis et paternam et omni clementia

administrationem
in
plenam
oportet,
pontificalem
non tyrannicam. Multa

:
s?eculari
in Ec-
acTudertum se contulisse. Denique ubi a Romanis oratoribus pestilentiain abiisse accepit,
princi[je ferunt
homines, qua; ahhorrent

in laico
[lusilla
clesiaslico
(juaj
et levia
xsU-
idibus
Decembris
exceptus
Tuderto discessit, ac
mantur
delicta, in clerico
:
XV
kal. Januarii
maxima
est,
populi gralu-
judicantur
sacerdotes
maximaet quorum vila
gravissinia
veluti spc-
cujus itinera ac latione reditum accuratissime describitideinGobeliiuis, cui Pontificitc litteiic |jluribus ex locis cxaratse
consentiunt.
sidi potestatem
Roniam ingressus
culum
quaj
inferioribus est,
ribus abstinere,
non soluin a malis opesed omnia declinare convenit,
Dure increpat PontifexPauhim Geniienscm ducalem confirmari postu/antem. Hoc anno abeunte XVIII kal. Januarias Paulus facta conjuratione arcliiepiscopus Genucnsis cum Paulo Bcnedicto et Martineto stirpis Ful51
,
quoquomodo speciem inali pra; se ferunt. Vide quein gradum ascenderis,si potis es pie ac jiiste iinperare, ac non subditos solum, sed fe
ipsum coercere,
quitatem,
pisti,
si si si
vales virlute irrum[)ere iniutilitate
pro
communi
quserenda,
non pro tua

adversus
libidine ex|ilenda,
ducatum accc-
ad tueiuiam religionem Christianam

iin[jios
gosise principibus,
Ludovicum gentilem suuin ducalibus apicibus exuit ', adductuuKjue coram

arcis priesidiario [jrfefecto a Ludovico imposito,
eain rein corpus
Turcas auimuin geris, et in tuum devovere pioponis, et

(juffiris,
injuriam [iroximi non

et
confidentes, rite
lurcaD,
quara erigi
XLX.
p. 148.
jussit,
figendum interminaxi.
1.
secundum
'
leges tuic civitatis
principalum
>
Lib.
1.
Gotiel.
1.
xi.
Gob.
XI.
Aug. Just.
E.xt.
ejiis lit.
apud Gob. sup.
Iib.
etapud Aug.
Juslin. el Bizar
1.
V. Biziir. bist. Gcn.
Xlii.
Foliet.
ubi sup.
(1) LitlcrE illii; Po liticis ad Paulum Genuenscra archiepiscopuui, qucc in Aunalibus hic rccitaulr.r, non ad seqiientis anni exordium cuiii euim annum mcdlvhi dieni pridie kal. Februarii cum anno Poiiticuni annalista, sed potius ad alterius ucdlxiv initium spectaut licalus V jungant, plane constat annum hic veteri stilo signarl. Ex quo illud consequitur, tumultus illos Genueuses, liic ab auiialisla relatos, partim quidem ad piu'sentcni, partim vero ad sequentem iinmim pertiuere. Congruil scriptor Miscella.' Bononiensis, qui amotum .i regiuiine
;
Ludovicuffl e Cauipofregoso assumptumiiue
Paulum arcbiepiscupum anno tantum sequenli
narrat.
iMa.nsi.
ITI
II
ANNUS
r.
fllRrSTr
5:2.
\'lC)'^.
3
iii
I.')
Iiimc
;i(l
lo
(lclatuin csse, ol
(|ii(i(l,
iit
poUiceris,
(^t
Insiîie
iilililcr
|Mi|mlo hio
|(r;i'('i'is,
illuiu
tiiii,
luis
iii
r/ui scrva.
;.;iie
Hoe
miruculum Genux cdilum

(ieiiu;e
',
/i-
aiino vii^csima .Marlii die
iiisi-
(i\il(us,
cl UMi\('is;i'
reipulilicie CliristiaiKi'
iniraculum
obliiîsse inirrat .Viigus-
iiomine
piidie
sancttc Trinitatis hcnedicimus.

suli
rtatiiiii
liniis
.Iiistinianus
liouKC apud S. I*etrum
anniilo piscatoiis
iiisaiiabili
iiberatam iiimirum niorbo Marâretam natione /icliam codcm

ciliciuin
1>.
k;il. l''el)ruai'ii aiciu.xiii, l'()iililic;ilus iioslri

,
monienlo
liMiiporis, fjiio
Catliarinic
:
i|ui anno v. Pranuiiliavit vera Pius lâulo enim initio mult;i o|)tinii |)rineipis sign;i prre se
lcriet, (i;illos,
(|iii
lacla
cum
ali(|uot (Jeiiueiisieraiil, vicit

',
hiis coitione (Jeiiu;iiii adorti
dein
dii-
Senensis maîio pietatis sensu dcosculata est cuin vero illa Petri Vigevani opilicis servituti luancipata esscl, aSenatu (ienuensi ob miraculi magnificentiam in libertatem vindicata est.
Auj;. Juslin.
\.
postea in tyrannntn versus, brevi non

catu, scd
modo
urbe
etiani ejeclus est.
'
I.
'
Gobel.
1.
xi. sup.
PIT
IT
ANXUS
r,.
('ITPvTSTT
!'.():}
1.
Pacis conditiones inter Friderinan impera-
niim lcgavit
tibus,
',
(luibus ultro citroijue

in eas
commean-
tiirem, et
Matthiam llungariai rcgem
Pontifice confirmatx.
Ssevoe funestteque impetertio,
initx et u
rio Cliristiano clades illattE sunt Servatorisaniio
concordia; leges adversie partcs consensere, ut Matlbias pro redimenda sacra corona, quam olim S.Stepluinus gesserat,
lu-idcrico octoginta
demum
millesimo quadringentesimo sexagesimo
aureoruin
undecima Indictione, proferente

cain tyrannidem cupidissimo
tiani
libufe
latius TurciCliris-
cidem etiam
miliano
ojipida,
qua
:
in
niiilia penderet PannoniLe liinite

:
iin])erii et
II,
occu[)arat [)erinitteret
I''riderici
si
|)role cariiissef, .Maxi-
sanguinis fundeiuli .Maliomete
iiec lide-
fiiio
sce[)truin
reiinqueref.
principibus in eum sociantibus arma, sed in mutiiam potius perniciem maxinio religionis damno stringentibus quibusmalis obviain itu:
Imperator
jussiis cst.
tilulos
vero Mattbiain in
fiiium cooptare
pr;rferre
Cajfernm iiungari;e quidem regios perinissus est vetitus tamen,

:
:
rus Ponlifexdedit in primis operani, utdissidentes reges sine quoruin ojie sacrum l)elliim geri
non jam
poterat, in
ante,
concordiam redigeret. Exarserat ul vidimus, acerrima deregno Hunga-
ne ulterius pra;ter ea qua; obtineret latius in Paiiiionia ditioiiem |)roferret tiiiii ol)sfrictus ad Ilungariam contia Tiircas oiiiiii o[)e alque opera defendendam de quibus li;i'c iii veteri Ms. Ta;
rico Jlattbiam inter et im[)eratorcni contentio,
bularii Vaticani liistori;e

2.
mandata
reîeiio
maximasque attulerat calamitates, Friderico laniante regnum illud, quod tueri debuerat, ac Mattbia rege, ut
tracto.
Turcicosimpetus compriineret,
aiitea [)luries
dis-
Jam quidem
operam
de saiiciendo
inter ipsos foedere agitatuin fuerat, atque tanto
navarant Joannes Carv;ijalis borlaS. Angeli el Bessarion cardiiialis, legati toriis eti;im litteris utrumqiie princi|)em Pontifex soUicitarat dein liieronyinum quo(|ue archiepiscopum Cretensem, ac deinum Rodulpluun prffipositum l''risingeiisem, et Poutilicium referendarium Dominicum episcopum Torcellaoperi
:
Cuni i.adisiaus rex Prag;e extinctus rcpente esset, Hungari ad novi regis electionem congregati apud Pesfam, Micliacle Siiergi aniiitente, Mattiii;iiii lluniadis liliuinregem acclamarunt educitur e carcere ad regnuin .Mattbias, quinquagintamillibusaureis Georgio [lersolutis, et fiiia ejus uxore des[)onsata sed cuiii iios bffic coronam ab iiniieratore obtinere non pos: ;
set,
diuin
despectui [)luribus esse coepit binc dissiiiiter regiii proceres e quibus nonnuUi
:
;
Ijoli.
iii
('.(1111.
Pii
II.
I.
XII.
Naiirl. vol. 2. gen.
19 et alii.
ANN.
TOMUS
.\.\I.\.
Rayi\. X.
34G
Fridcriciim
liinc
PII
II
AXXrs
().
CHRISTI 1-163.
impcrnloroni rcjjem
Fritlcricum
ct
suiiiii
clcfic-
niiit, cl cuni rcjîiuui tiuns cajicrc
uou uossct,
ca|iitalcs
tate lcgati
ApostolicaScdis similitcrlcgalimissicum [lotesdc latcrc, cl Rodid|ibi tlc Rudcslraim

Frisingensis, ct Vormaticiisis Ecclesi-
intcr
iMattliiam
pra^positi
iuimiciti;c orla\
Tautlcm
rcgi
cum
maj;;na pars pro-
arum
decani, cjusdem sanctissimi domini nostri
ccrum
Mattliiic
Fridcricus rcgni
jam rcconciliata cssct, et corouam ac titulum rctincns
papa^ rcfcrendarii, Apostolica^ Sedis oratoriset
uuntii.in prasenti causa sanctitalis siiacomiuissarii,
Hungfariaiu assicUio iurestarct, annitcntiljus Pii lcyalis Uotiulplio Favcntino ct DominicoTorcellano C[)iscopis, paxconfccta cst, tiuamvis cardinalis S. Angeli, et postca cardiualis Nicaûus,
cuin vcncrabilibus ctmagnificis Stepbano

tit
Coloccnsis
Bacbicnsis Ecclesiarum arcbie|)iejusdem Colocensiscomite perj^ctuo,Joaniie cjiisco^ô Waradiensi,principibus>iisco[)o, lncii|uc
ac deinde
id
Cretensis arcbiepiscopus
,
legati, ad
missi
multa diu
jâx
laborassent,
bis
tjuamvis frustra prius Matlegibus dicta est

:
\ien, et regni Sclavoiiia'
colaodcWylakczvua\vodaTransylvano,etMacliobano com|iatre nostro

comite, Ladislao de Palntz judice curia' regia% etEmerico deZapolia summo Ibesaurarioregio,
et ca[)itaneo
ria'
tbias regnumet regni titulum conservato, impcratoristjue ado|)livus filius cslo, citjuc auri
1.XXX
niillia
[lartium supcriorum regni
dissolvilo
dccedcnti
sine
libcris
devolis iitlclibus nostris dilcctis

]irinci[iis
Hunganominc se-
Maximilianus,allcrimpcratoristilius, succedito: impcrattirrcgni inanc nomcu et oppida f|urcdam
renissimi
doinini Mattbiae praefali regni

nostri cbarissiini, i^ralato-
Hungaria
regis,
filii
comite rctinclo rcgnum ultcrius nc iiigrctlitor sacram cnronam Mattliiai rcddito amici deinceps ambo sunlo. Ha-c omnia adim[)lcta
vita
: : ;
suut, et |jax regiio rctldila
runiquc, baroniim, proccrum ct nobilium t^jusdcm regni ad finalem ct ultimatam conciusioHberc, iiem eorumdem articulorum sponte bona ct siuccra voluntatc iii bunc, qui sequitur,
,
3. Descripta cst carum pactionum formula' Rcgcsto Pontificio, iu quibus ad cxitum pcrduccndis in plurcs dinicultates dcla|)si sunt, atque in primis, ut iiiquit Joannes Gobclinus -, graves Hungari qucrclas fuderc, tautam auri vim pro restitucnda corona a Friderico exigi dcinde an prius pecunia coronave tradcnda esadqua^lcgati Pontificii respondcrc,ut ipsis set utraque concrcdeientur i|)Sosquc simul auruni imperatori, ac coronam sacram Hungaris rcsliiii
;
modum
.").
dcvenimus.
Ui primis ad fincm optata' pacis et concordia delibcratuin et concUisum cst,quod nos Fridericus Romanorum impcralor semper Au"
gustus, Hungaria idem rex, dux Austria?, etc.

lirafatus, el barcdcs nostri a nobis pcr reclam lincam desccndentes infrascripta castra et op-
pida. qinr;
constituta possidcmus
tuturos. Alia-ctiam dilficultates, qu atlcrcbantur, soluta;, cum Mabomctcs, irruptione in Bos-
nam
facta, terrorc
Pannoniam
ac
Gcrmaniam
pcr nos et Vorctbcnstaim, cl Kobelfdortf cum suis [icrtinentiis oinni imperio ct jurisdictione possideaiiius, tcneamus, ac illis libere ulamur, ct gau-
mclis ctlimitibus regni Hungarim et in nostris maniluis alios nostri iiominc tcnemus,\idelicct
iii
,
quaterel; atquc appctcnte sacro Magdalcna die a Fridcrico im[)cralorc de firmato fcedere iiee
dcainus pacificc
filii
ct quiete,
absque sercnissimi
et
principis Mattbia;
dicti
regni Hungariae regis,
confccta
((
liltcrte
nostri cbaiissimi, ac
lucrcdum
succcsso-
Fridericus, divina favente clcmcntia, Ro-
manorum
impcralor scin|)cr Augustus, Hungaet
ria, Dalinatia, Croatia, clc. rcx, Austria, Sliria,
ruin siiorum, ct ])i'a'latoruinquc, baronum, j^roceruni ct iiobilium cjusdem regni quorumcum[ler sc aut alios coruni inquietationc quc
,
,
CarnioUc dux.dominus Marcliia' Sclavoiiicffi ctportus Naonis, comes in Haspurg Tirolis, Ferreta, el iii Kxburg, Margravius BurCbarintbia
govia,
etc.
A.
Uirbatione,
cxactione,
gravamine
ct
i]ui
et
molcstia
quibuscumquc de jurc
de facto, ac cessione
juris eoruiii praserlim,
Recognoscimus, cum
ct
alias
occasione
diffcrcntiarum
coiitro\crsiarmu infcr nos cx
una,
(]ue
,
ct
inclytum rcgiium Hungaria, pradatosbaroncs nobiles, proceres, incolas, et

,
iiilcrcssc ad loca jiranominata sc babere pratcndunt, iii favorcm quorumcumquc, quovis qnajsito colore facta aut ficnda, salvis tamcn decimis ct causis Ecclcsiasticis, qua in foro suo ventilari et agilari
inbabitatores cjusdem rcgni Hungaria [lartc ex altcra suborlarum ct vertcntium ad nonnullos

articulos et caiîtula pacis et concordia; in prsescnlia vcnerabilis Hicronymi arcbic|)isco])i Cretciisis,
in foro poterunl, ]irout juris est et ralionis \cro saculari in personalibus actionibus ct
:
realibus coiitra et adversus nostros subditos, et castrorum prEtactorum quomodolibet motis aut moYcndis coram judicibusper nos im|)eratoreiii
Uiiu fuerit,
siini
luuc A[)Ostolica'Sedislcgati inissi, devenquod nos ad cxborlationciii sanctisdoinini uostri iâjâPii, in prasentia ct me-
])rafatuin in locis bujusniodi pro teni-
]iore deputatis actor justiliam ])Ostulet et requi-
dio vcucrabilium Domiuici cpiscopi Torccllani,
qua ad requiicntis instuntiam expcditc adminislrari dcbet. Proviso quod eo ordine ad requisitioncm pradictorum subditorum noslrorat
,
'
Exl. apud Piiiin

3
II. II.
1. 1.
i.
Exl. a|)ud 1'uiin
.wvi.
dc cur. p. 230. p. 177.
'
Gob. sup.
I.
xii.
riim
el
dictorum
leiniiore, et
caslroruni per regem pro ipsum regniim Hungariae eorum-
Pir
II
Axxrs
n.
CHRisTr
l'ifi;?.
347
(|iii'
iilliciales
(i.
<
lut si
procedatur et proccdi curcliir. passagiuin jiciierale contra Turcos

,
Einericus de Za])oli nominc pradatoriim, baronum, proccriim, nobilium, ct incolariim et inhabil.iloriim

dicli
pro defeiisione
gerit,
iii
fitlei
et ipsius
regiii
licri
couti-
rcgni
Hungariie ali]uc suo
ea re rcquisitione praevia a nobis iidcin

inaiicant inclusi,
sic
aiinuerunl,
quod
idein rex Mallhias nos Fridc-
suliiliti
tamcn, (juod iu
ricuiii iin])eralorem
prtcdiclum ])alrcm
suum
ct
cuin casum ii'ijusinodi e.\actionis pcr nos suliradictum iiomauorumimperatorem debila fiat
dispositio, ctadvcrsus contraveiiiciiles, (|ui (]iioinod(dil)ct ctiain
tarciit
regeni iiominel, honorct, reputet cl nobis palri
suo
sis
et regi
Iiisu])er
Hungariic scribal. ciim prtcfati Stephanus Coloccne])iscopus
prosuo interesseali(juid
(]iuc pra^terita suiil,
,
atten-
archie])isco])us, .loanncs
Wara-
contra ea,
nostros
aut nos et
ilicnsis, iNicoIaus
de Wylackl/, Wayvoda, Ladis-
iueredes
tanciuain
contra violatores
laus de PaIotz,etEinericus deZapolia prjedictum
|)acis, et rex ipse pro tcm[)ore, et rcgnuin nobis
regem Mattliiam
liuiigaria;
necnon
prailatos,
barones,
])otenter assislentiain faciant.

"
proccres, nobilcs, incolaset inliabilatorcs regni
Adjectum
ctiain cst et
conclusum, quod
iira^dicti,
ac ipsuin rcgnuin vigore *

siiis
posl obitum noslruin rex pro tempore, et regiuini liiingari;c facullalem liabeant dicta caslra
mandali
ct
ipsis traditi
litteris
obligaverint
astrinxerint ad servanduin inconcusse iicrjjc-
Vorctlieustaim et KobcldorU', et eoriiin rcdditus,
luo, nobiscuni et lia:redibus terris(]ue et

niis nostris
domi-
casu quo idem castrum Kobeldorll' per uos demnliliim non fueril, allenlo (]uod inodica:' cxtirelinendi ab malionis et ruinosum exislit luercdibus uostris pro suinina quadragiiita iiiilliuin norenorum rngaricalium, el ducatorum
,
pacem inviolabilem,
,
ligis et inscri-
conlrarium facienlibusnon obslaniino sublatis eisdem nobisque et fllio nostro charissimo .Maximiliano consilia, auxilia et consubsidia cunctis in ad])lio!iibus in
libus
quibuscumque
boni auri, et jusli ponderis. 7. item quia nos supranominatus Fridericus Homanorum imperator, etc. boiiis ct lioncstis respeclibus hucusque litulo et iiomine regis
regni Hungariie usi sumus, delibcratum cst et conclusum, quod nos bujusniodi titulo regis a
versis contra quoscuiiii]ue, tolies (]uolies 0])i)or-
tunum
fuerit,
sanctissimo domiuonostro papa,
baronibus, proceribus, nobilibus et aliis regnicolis regni Hungariae in antea libere et quiete in eorum litteris, et ubilibet bonorati
prffilatis,
Sede Apostolica et sancta Uoinana Ecclesia dumtaxat exceptis, efficaciter pro ])Osse danda, facienda ct |irosequenda, ad nostram ct ]iricfati nostri requisitionem filii piicfatorum regni Hungaria' et regis pro tempore expensis, dum tamen in expeditione generali conlra Turcos in hoc non fuerint pr.Tpcdili, ac inora irraliona,
quoad vixeriinus remaneamus et rex dicti regni HungaricB, et aliorum regnorum eidem regno cohKrcntium nominari et vocari, et co titulo uti et irui possiinus el valeamus iinet decorati,
:
bili et
contradiclioue quibusvis
iii
liis
oinnino
cessantibus, libcrlatibus dictiregni in aliis sem-
]iedimenlo, contradictione
l>ro
ct turbatione
et
regis
tempore
8.
dominorum
inhabilatorum
i])sius
regni prorsus amolis. Item ut respublica et felix sancta; Ho-
ob quod nos pra'fatus Fridericiis iin])erator, nos ac lucrcdes noslros, terras et dominia nostra, ac incolas et inhabilatores eorumdem vice reciproca obligamus et astringimus per pra^sentes ad servandum siiniliter inconcusse pcrpetuo cuin pra;fato filio noper salvis
:
Hoinanorum
mana; Ecclesiae ChristiamEque religionis slatus

augeri et promoveri eo salubrius et ulilius possit, nos Fridericus Homanorum iinperator pnefatus prffidictumserenissimum .Matthiam regcm
stro rege Matlhia, ha;redibus ac successoribus

suis, ac ipso
regno HungaricC, pra;Iatisque, bain-
ronibus, proceribiis, nobilibus incolis, et inliabitatoribus
cjusdem regni Hungaria; pacein
nostro adoptivo habebimus, et paterne amplectemur, et in pi\Tsentiarum in filiuin recipimus et adoptamus, cique et "regno
Hungariffi pro
tilio
violal)iIem,Iigiset inscriplionibusincontrarium
facicntibus
non obstantibus quibuscuniqiic, imo
sublatis eisdem.
9. el
amicitiain, favores et promotiones paternas in
Pra;terea grata vicissitiidiiie faMnilius
antea facieinus, cuindem(]uc regein Malthiam et in recognilioliliuin nostruin nominabimus nem tants clementia;, qua; multis respcctibus
:
promotionibus dictum riliuin nostrum .M;ilthiain regcm llungaria' ejusque bonum statuin,
signanter contra
Turcum
et
infideles Cliristi
luibis
et
eidein
regi Matlhia'
ad hoiKircm
ct
bo^tcs, iipud saiHiissiiiiuin domiiiiim
noslrum
iippor-
commoda
cedct, ut dignavicissiludine graliludi-
suininumPonliticem, Sedcin
cipes sacri
.Vpostoliciuii, ]iriniibi
nis debitffi se
erganos exhibeat, conclusum
est,
Romani
imperii, et alios,
(juod idcin rex Matthias adoplivus lilius iioslcr
tunuin
fiieril,
sincere
])romovebiiniis.
Et
si
nos iiniieratorem Homaiiorum prtelaclum ex adverso, quoad vixerimus, pro patre honorare,
rei)utare,
])ra'inissistameii signanlerad causain
castrorum
iioslcr
ut supra ordinatis
semper
salvis,
nos supradicli
filius
se,
nominarc, scriberc
ct fcncrc
dcbeat,
Fridericus im|iciafor, et Matthias
prietactique Steiihanus Colocensis arcliic])isco-
aut subdili noslri, ulcumque inler
pus, Joannes Waradiensis episcopus, Nicolaus
de Wylaklz Wayvoda, Ladislaus dc
!'alotz, et
aut nos aller ad allcrum querelas aut pelitiones quascuinquc habcre pra^fcnderimus, ilhis iif dc jme
3'i8
alilcr
ni
11
ANXU.s
G.
et
rnRISTI U(i3.
i't
11(111
iir(t>;o(|iii (l(^lKH)iiniis,
(|uoriiin oc-
casione
jiisliliii
aiicoiKiiKMeiitiiim iO(iiiisitioiicin
displiccntia, quas nos pra^fatus Fridcriciis Komanoriiin imjierator, ct dicliis Mattliias lilius
cxpedilc crit administranda. " Ifcin ad linom, (jnod sinccraaffcctio nostri

Friderici
nostcr reges tontra
quoscumque
pralatos, ba-
Uoinanornin iinpcratoris pniifati (jiiam ad dictmn Mattliiam rcgcm, filinm noslriim.ct privtacUimrcijnnm Hnngariffi gerimus, al) (imiiilnis amplius coitnosci valcat, nos vcne,
roncs, proceres, nohiles, incolas ct inhahitatores dicli regni, ct alios Ecclesiasticos et sa?culares
factffi
occasionc adluesionis nohis utrinque hinc inde conccjiimus, infuturum miniinc ulciscantur,
neque
et
via facti
neque
juris,
sed similiter
rabiiiljus ct mngnificis Stcpliano Colocensi ar-
rciniss
extinct esse dehent; polliccnlcs et
cliicpiscopo,
ct
.loanni
Waradiensi cpiscopo,
,
jiromittentes in verho imperiali, iios omiiia et
l.adislao de Nicolao dc \Vylachtz Wayvodw 1'alotz, ct Kmerico dc Zapolia pr;efatis sacram (oroiiam ipsius rcgni llungaria', nobis iinperalori
singula in pra>tactis articulis ct capitulis contenta et conscripta, et pcrnos

fieri
dehere, factu-
ros, prosecuturos et comjilcturos, ac a prffifato
Kriderico prfetacto per
quamdam
serenissi-
iiiain Elizalielh
rcginam nna cuin scrcnissimo
homc mcinorise rcgc Ladislao ad fideles maiius assignalam, et hucuscjue fideiitcr tentain ct custoditain, nc ad alienas mantis illain dcveiiire contingcrct, oppiduiiKiue Soproiiicnse nooliin
iiiinc dicfi
Matlhia} rcgis
tilii
nostri,
ct ipsius
,
assignavimus et rcgni Hungaria' ohligationcm super eodem remisimns. oinncm " Item ad majorem solidationem paterni ac in retrihutioncin clemcntissimaj amoris
gratiose
,
alTcclionis iioslra' ad pr;cfatuin Matlliiam

liliuin
nostrum,
et
rcgcm ipsum rcgnuin Hungaria?,
commissario sanctissimi domini nostri papae, ad id potestalcm hahente, et nihilominus ex post etiam a sua sanctitate et Scde Apostolica, confirmationes opportunas ex certa scientia petituros, et ohtcnturos, quihus stahimus ct parehimus rcalilcr ct cum cilcctu, dolo et fraude in liis omnihus cessantihus quihuscumque. In cujus rei testiiiionium inipcrialis nostrji; majestalis sigillum piiPsentihus fecimus appendi. Itatum in Nova-Civitate feria tertia ante festum 15. Mariffi MagdaleufT} anno Doinini mcdlxiii, imnostri xii jicrii rcgnorum nostrorum Ro,
mani
xxiv, HungariEe vero v
ConfirmatcE sunt
(juod^jue iios co prcmptius, et ad ipsiusregni
ha
commoda.
ct hoiii status incrcmenta accuratius proino\cnda nllicianiur, dclihcratum ct conclusum cst, (juod vacanlc rcgno Huiigari;c, filiis
pactiones a proceribus Ilungaris Stephano Colocensi, et Bachiensi arcliicjiiscopo, Joanne
Waradiensi episcopo, JNicoIao Wylak Transylvano, et Machoviensi eodemqueregni Sclavonia;

hano, Ladislao e Palotz
fccto,
justitiffi
lumhis
scu nepolilius lcgitimis cx iiricfati regis Mattlii;x> jirocreatis non cxtantihus, nos suprafilius noster,
Emerico
lilterie
Zajiolia j)ra;fecto
summo summo
prse-
regii
dictus rridcricus
riimis, el post
Romanorum impcrator, aut (jucm ad hoc dcpulandum duxcnostrum dcccssum hlius

noslcr,
an-arii, et in
quorum
sujierioriPannonia copiarnm duce, iisdem pa?ne vcrhis, jiaucis iin-
(jucm rcliqucrimus, autsi jiluresa nohis fuerint rclicti alter cx istis, quem rcgnum ijisum prelegcrit in rcgein, ijisi rcgno llungaria? jir;cliaut jiricficiatur cum plena cjusdcm cianuir
,
quas Matthias ratas ac firmas esse statuit. Pnpcipiia regii Diplomatis

nuitatis conccpta; sunt,
jiars h;ec est
' :
11." Matthias Dei gratia rex Hungaria, Dalmatiic, Croatia', etc.
rcgni administralione.
Notificamus universis pra;sentes nostras
Itein si, ut jH\Tfcrtiir, pr;pfatum
rcgnuin
litteras inspccturis vel audituris,
quod cum
se-
nungariie \acaverit, jirovidcri dchct jier jir;rlatos, haroncs, jirocercs, nohiles, incolas et inhahitatorcs cjusdcm rcgni, quod nos Fridericus riomanoruiii impcralor iiraMiominatiis, aul lilius
iioslcr, ut jiricmittitur, consilio ct jiotcnti auxilio
cst, coroadministralione jdeua rcgni iii jiacc rccognoscamur, scu rccognoscalur, et elllcacilcr pro rege tcncamur, seu
cjusdem rcgni
llungari;c, ut
,
moris
iicinur scu
coronetur
et
iu
rcnissimus ac invictissimus princcps doininus Frcdericus Romanorum imjierator sempcrAuAustri;i\ Stiri;p, ('.arinthi;e, Carniola" guslus dux, ctc. pater noster charissimus tanquam pacis amator et zelator, et infra, nos in sn majestatis filiuin adoptavcrit et recepcrit, nosque pro filio nominarc, tcnerc, patcrnaliter proscqui, ac nos et regnum nostrum inaxime in
,
facto
Turcorum
i^dc
ajiud
sanetissimum doininum
tcncalur.
10. Itcin
nostrum,
Pontificc loquitur,) iirincijics im-
concordatum
et
conclusum
est,
(luod oinncs
iiijuria',
dillcrentifE, dissensioncs,
impctilioncs qua^cumquc, et actiones intcr nos parlcs pr;cfatas, ctiam occasione felicis rccorda-
promovere spoponderit sacram rcgni nostri Ilungarici coronam diiduin apud siiain niajestalem, pcr genitriccin quonperii, et alihi fideliter
dam
felicis
recordationis regis Ladislai pra>de-
quomodolihet suhort;c, clinin nohis hinc inde cx quacurnquc causa competcntes quoad nos, et hwrcdcs ct
tionis rcgis Ladislai, ac alias
ccssoris nostri dcpositam, henigne restituerit,
pacein inviolahilem pro se et hseredihus, ac successorihus, nccnon dominiis suis cuin regno
siiccessorcs nostros, utrinquc penilus rcinissa!

ct cxtincla; esse dehcnt,
omnisque indignatio,
Eit.
ib. p.
1S7.
'
PII
iiostro
iniorit
cl
II
ANXUS
6.
CHKISTI
\'l(j'6.
349
coiistiliiorit
aliaqiie
pliira
xere obsidione, ac post varias liostiles

sioiics, adliibito oiiiiii
grata
iiol)is ct
rcgno nostro
leccrit, iios
dc
coii-
silio et
consciisu pra?latoriim, baioiiuiii, comi-
tum, nobilium rcgni,
nedum
in pricfata
iii
congrc-
imprestclorum geuere, ad arcis doditionem tur|)itor compulere. Hoc facinus 1'oiilifcx damnavit, ac Sicroviensi et Laventino
episcopis
gatioiK' Iludic observata, scd ct
alia coiigrcga-
i^rovinciam
dcdit
'
ut
perduellos
tionenovissime iiiTolna tentaetbabita.

Nicolaiim
Palotz,
omnia
ct
Vieniienses censuris percellercnt. Politus est

Viciina Albertus, ac
ipsi faverant,
singula per dictos arcbicpiscopum, episcopum, Wayvodam, comitcm Ladislaiim ilc

et
prajcipuos conjuratos, qui
ac postea ad rridericuni dofeceiitipetus sul/si-
accepta, [^rout in littcris

contiiictiir,
Kmcricum dc Zapolya conclusa et corum dcsupcr datis

pro nobis ct lurredibus ac succcsct
raiit, siii^plicio affecit.

1-2.
Ad i^cpel/c/idos Turcarum
rerji
dia Ilunf/aro
soribus iiostris ratincamus

([110
a|)probaiinis, ca-
su//p/icationes.
rata et grata
babebimus
et [)roseiiucmur, et
litteris
Al si bis periculis domitus imporator Huugaris tandcin paceni dedit, non

ca
promissa,
et indicta; .ôlemnes
ultra ca,
lur,
qux
ct
in dictis
eorum
conlineni)aroniim,
minus
Matthia?
rcgi
perneccssaria
iiistarot,
cxtitit,
[ler-
de
siniili
consilio pr;clatonim,
ciim ingens
tcrritus
malorum
',
iiiolos
([iia
comitum
nobilium rcgni nostri simililcr pro
Albcrtum
ciiisc()[)um Vcs[)rimicnsem,
nobis, bajredibus et successoribusnostris volu-
ut tradit Gobelinus
mus, ct ita cum siia majcstate cx |)artc rcgni coiuordatum esse diciinus, ct |)rofitcniur, quod idem serenissimus dominus imperator pater
Mostcr cbarissimus, et luieredes sui pcr
rcctap.^-
Signia; coeiim de imininciite Turcica irruptione cortiorcm faccrcnt
ac
Stephanum
(jui
mitom ad
1'ontificem lcgavit,
Hungarorum vires ad tantum hostem propulsandum impares esse, ciini omne oxorcitus robur su[ierioribus
exhaustse essent
,
lincam dcscendentes iutiascripta castra
ct
op-
bollis absiim[itum,
opes(|ue
,
pida, videlicet, VorcUienstain, KobelsdorfT, Fer-
rogaruiif([uo Pontificcm
ut
Recbinez ciiiii suis perliiicntiis, ac oniui imperio ct jurisdictioiic jiossidere et tenere, et illis libere uti et gaudere
r.uns,
et
icam civitatem,
Hungaris su[)|)etias in lanto discrimino forrot, rogesque hortaretiir ne Pannoiiiam Christiaui
propugnaculum imperii
sigiia
everti paterentur,
quo
dcbfiant ct
pacifico
et quietc,
ctc. .
Adjccta'
litteris
everso, facile iter ad inferenda ciinctis [irovinoiis
suiit uoiinuILTe
conditiones imperialibus
:
Turcica paterot. Audilo oratoro
Piiis,
me-
insertse,
tum
addit
Denique
preefato sanc-
lissimi domini nostri cominissario primum, ct dcimiiu etiam a sanctissimo dominonoslro confirmationem omnium prtemissorum ex certa scientia, cum derogatione pro bac vicc juramciiti per uos desuper prrestari soliti, (ncmpe in coronatione de non repetendis bello dictis
castris,)
ritaque laudeHungarica virtute cumulala, inille cquites sumptu Poiitificio iii oiini aiiniiin sus-
tentaturum se est [lollioitiis, rogos([iic ad arma conjungenda concitaturum iii [^roximum vero annum majoris subsidii s[)oiii dodit. Uuo res:
pDiiso acccpto, oratoros heli
iii
Paiinoiiiam re-
dierunt. Ampliora vero

auxilia
quam
refert
Gobelinus
cum omni
siuistra lacicnius, dolo et adinvcntione vel machinationo cossaiitibus qui-
petemus fraude ac quacumi]ue

diligcntia
et peti
Pium Hungaris spopondisse, ex hac litterarum parte * ad Antoiiium decanum Pistoriensem qua?storem Apostolioum de cogendo pro Hungaris auro subsidiario coUigitur Nupcr, inquit, ad resistendum impiis Turcoruin
:
biiscumque. In quorum omnium fidom, robur et testimonium prnesentes nostras litteras appensione sigilli nostri fccimus commiiniri. Dat. in oppido nostro Itudensi feria III post festum l>. Mariie Magdalente, anno Domini mcdi.xiii,
conatibus
iiitor
ctclcra nonniilla
millia eqiio-
rum, et peditum bcno ox[ioditorum, sumptibus tam nostris quam aliorum (^bristi tidclium, cliafilio Matlbi;c rcgi, ct pro ilbucusîuo satisfocimus, iii dicsque clc. Dat. Tybure anno satisfacere nitimur MCDLXiii, VII id. Atit;iisti aiiiio v . Porro ut Christiaui militos rogiii c(cIostis spe allccti alacrius Christi cultum contra Mahometanos tueroiitur ad Savum vcl Danubium occursuris Iiosli noxarum veniaiu tribuil^ 13. Indixit etiam Pius adconciliandam Cbri-
legnorum
peratoris,
nostroriim
I.Iungaria'
Dalniatia'
rissimo in Christo
lius
droatia', etc. . SoUicitalus itaquc rriderici iin-
partc
ac Mattliia} regis,
necnon or.dinum
llungariic iirecibus Pontifox, ut coiifoctas pac-
liones Aiiostolico robore munirct,

edito Diplomate XI kalend.
eorum
votis,
gnato, asscnsit.
Novembris consiAd liujiismodi autcm pactionos
uterciue princeps necossitato coactus vonit, ciim

in
summum
adducti essent Alberto fratre,
pajne discrimen a suis Iiostibus nam in priinis iniperator ab

:
stianis diviuani
tioiics,
siis,
clomontiam
locisque
solciiinos su[)[)lica-
quom
Ilungari sociali cxoicitu
quas
iu siiigulis
Cbrisliani orbis l^cclcreligiosis,
'
conflrmarant ', bello est apiietitus, ac Viennenses in conjuratioiiem allecti, excusso cjusdem jugo, ipsum iii Viennensi arce cuni Leouora Augusta filioque Maximiliano arctissima cin.\|jud
l'iuiM
coenobiis
recurrente
ciijusque bebdoinadtc feria quarta, composito agminc roligioso poragi [irocesque pro adi,
'
'
I.
1.
p. 236.
Lib.
*
XXV.
1.
1.
p. 12i.
Pius
p. 246.
Nauil. vol. 2. geu. 49.

*
' Gol).
I.
xi.
Lib. Xi,ii. p. 334.
350
PII
II
ANNUS
6.
'.
CIIRISTI
K'l63.
piscenda vicloria conira Turcns

<(
fiindi jussit
,
rifice et
retis,
devote
fieri et
peragi
faciatis et
procu
Ven('i'al)iiiliiis
IVatrilius
|iatriarcliis
ar-
ctc .
Proposita; sacra? indnlgentia!
iis,
chiepiscopis ot cpiscopis ubilibet constilutis,
qui liujusmodi solemnes supplicationesobirent.
salutem,
clc.
Datiim Tybure anno

aniio v
I
Mcni.xiii, Pontificatus iios-
Sane cuin perfidissimus
Cliristiani nonii-
tri
nis ininiicus,
et terras ferro
Turcorum princeps Mahometus,

])iTne Christi fideliuni civitates
i.
Prnditioiu iiniiisex diicihus et Malionietis
post innumeras
per/idi.r siicciimhit rex Bosnixquicriideliler trnei-
tlammaque
vastatas, et tyrannidi
datur.
Hkc molliter gesta, nec sese
j^ro
,
defen-
suse subactas, orbis Christiani sibi polliceatur imperium, ac ingenti conflato exercitu maxi-
denda Dei gloria Christiani excitarunt dum siTvissiinus Mahomctes iiinuineras Turcaruin
acies
iii
misque
bellicis
,
apparatibus inclytum regnum
Stepliaiium regeni Bosna.^ induxit. I'ncSteplianus

regis
Christianitatis antemurale fortissiHungari;c mum, invadcre et expugnare, ac per illud ad reliquas Cbristianorum subjugandas provincias
iter sibi patefacere, ac
viderat
ei
sanctissimum Salvaloris
nostri .lesu Christi indelebile
nomen
de terra
tempestatem, nec profuit ct Scanderbegi su])eriore inijÎorasse. Conceaiixilia aiino plarum a Turca irariim causa li;ec erat. Deannuuni vectigal a inajoIreclarat Rosnensis
Pontificis,
Hungarla;
'
delere, ac scelestissimam Mahumeti sui sectani propagarc execranda temeritate contendat, nos plane cognosccntes ad obviandum tam impiissimis illius conalibns, ctimminenti Christi lideli-
ribus persolvi
facto
solitum
]ienilere,
addideiabiue
verborum contumeliam. Arcem etiam muostia, ex
iiilissimam excitatam a Tiircis ad Savi ct P>osna;
tluininum
qua
in
Hungariam
, ,
et Scla-
bus
et Christiana; religionis
periculo
et
niliil
humanam
sine spi-
voniam
Irruente
patebat
itaque
Turcis
aditus
ut
expugnarat.
potentiam absque divino suflragio,

ritualibus arnia temiôralia
Mahumete
,
acceptam
in-
proficere, di-
juriam
ulcisceretur
cum Stephanus
,
ex])a-
vinam in primis misericordiam implorandam, ct ad arma spiritnalia recurrendum sensimus, ut misericors Deus noster, a quo omnis in coclo et terra potestas est, et sine quo humana> vires
non
subsislunt, piis et devotis populi sui placatus precibus, hdelessuosab immincnti hoslium periculo tueatur, et propugnatoribus suis, qui
vesceret, et a
Romana
Ecclesia in ea se con-
jectum
pericula
quercretur
Nicolaus
iii
MoHiin-
drusiensis e])iscopus Pontificis legatus

procurrit.
Excitati
gariam ad colligendum subsidiarium exercitum

Apostolicse
Sedis noinine
Hungari
sumpsere arma, ac Savo transmisso
liostem a tergo adoriri constituunt, reique bene
ad obviandnm nefandissimis hostium conatibus concurrerint, brachio suae virtutis assistat, et illorum contrita superbia, optatam Chrisli fidelibus desuper victoriam concedat. Qua])ropter cupientes huic imminenti periculo modis omnibus, quibus i)ossumus, obviare, processiones solemnes in toto orhe Cliristiano per clerum et populum Christianum per singulas Ecclesias, monasteria etloca religiosa singulis quartis feriis singulariim septimana-
gerenda^ ailulgebat spes, cuni unius viri iicrfidi Bosna in Turcicam servitutem est scelere
addiicta.
lo.
Describit funestum
:
belinus
casum hisverbisGoUnus ex Turcarum ducibus bas,
sam
tibus
vocantj deciina quarla kal. Jiinias

pr;efectus
ingenlocavit
copiis
sub op])ido Boba/io,

fuit,
quod regni Bosnaj caput

iin])erator
castra
rum cum
nos
fieri
Istaniis et orationibus contra ])aga])ia
conseculus est. Badaces, l)Oslridie oliin, deinde Cbrislianum mentitus, Manichauis pretio corruptus is op])ido prsefectus erat
:
consuetis,
fidelium devolione cele-
braildas auctorilate A])Oslolica tenore prwsentium indicinuis, atque slaluimus, fralernitati

vestrffi ])er
liostem intra inaMiia recepit, suasibjiK! ciistone Turcis rerum doininis redibus arcis
,
sislcrent.
Tradita est
arx
munitissima
qiu-c
A])Ostolica scripta mandantes, (]ua,
facile ]i()lerat
et quilibet vestrum per vos, vel tenus vos seu alios in vestris civitatibus et dioecesialium, bns ])er singulas Ecclesias, monasteria et loca
biennio defeiidi nuUa re indigens. Iin])crator prader oiîniunem jiotitus ojiiiido ad persequendum regem cum parte copiarum bas-
sam
inittit
iii
triginta
reli"iosa civitatum et dia'cesum earumdem ])rocessiones hujusmodi, ut prffimittitur, fiendas
aberat
oiipido,
millihus passuum rex quod Lazi vocant, eo nam(]ue
Turcarum
confugerat,
adventu
percepto
cum
thesauris
per nos indictas clero et iio])ulo Christiano publicetis,
easque nihilominus
in
Ecclesiis, ino-
nasteriis etlocis vestris hujusmodi inodo ])ra>misso peragendas indicatis, ac a clero et pojjulo
Bassa cum venissct Lazi, abiisse regein invenit, euinque magnis itineribus consecutus in castello Elutio clausit, et arcta cinxit obsidione. IIlc quarla
Dalmatiam
])etiturus.
vestro per
easdem Ecclesias, monasteria
et loca
(leinum die, fame

thesauro,
et siti
coactus, scse
tot
cum omni
iin]ierator
religiosa, et
eorum
coemiteria, ct loca
illis
vici-
quem
quimiue reges
:
annis congre-
niora, de quit)us et ])rout vobis visum fuerit expedire, singulis quartis feriis prajdictis hono-
gaverant, fidei bassa? credidit
quem
1.
(iuliel.
bllll.
1.
XI. CalcumJ.
I.
.\.
Buiirin.
dec. 3.
X.
Gobel.
Lib. XLii. p. 334.
ubi
PII
II
ANNIJS
r>.
CHKISTI
i/i(i:?.
351
(11111
,1(1
sc
(liutimi
iil
imilta spe deiiuikoiis lacilc

(|iia>
iii
iii-
comiiiuiies liabcl
cl
bclluis
sed co iiifcrior
ijiiod
(lii\il,
oppida,
siia
cl
ixilestalo
resla-
abomiiiahilior (juavis Ixdliia,

spiircitiam
omiicm
:
xcraiil, icdili jiilicrel, pliira
iiudiora a se dc-
bclliiariim
.su|)crat
atijuc dirilat^Mii ct vitic
iii(Hie cxjtectaliirus. Scrihiliir pricreclis arciuiii,
ct nioriim xcl Iruculenlia vel ncijuitia

sinitis,
\iii
iildaves iiuinilionestjue tradaiit, jiarent

at(jiie
omnes
et liuiic
taiitis
palritii, et
tantis opibus,
?
sejiliiagiiila iialura et artc
et
fcrme dierum sjialio ainjilius munitissima o|)|iida, auri amjilius quam decies ccntena miilia
ita
octo
viribiis
piiiici|i('s,
rcgiiare diutius
Ite
obviam per immortalcm Dcuni ncfario

:
isti te-
iiummum
iKmiine
tcinjiia
ex
Ciiristiaiiis
ojiiliiis
iii
maiiiis
(juani
troque latroni, staluitc dignas pcenas de.prodigiosissimo monstro (jiiid eiiiiii longius cxpeclatis
'.'
iKislium jiervcnere^ (juamvis iion tam re
pulalisnc (juiidcm acluriim,
(jui
?
oinni
iii-
Bosnenses
:
Cliristianum
sibi
nomen
virj^niies,
est
instabilior
ac mobilior Kurij)o
niciifi; ?
(jiiid
?
(juid
iisur|iavere
raiitai
malroiuc atijuc
coiistantius ejus
(jiiid
magis |Varium
jjossit
iii
sanclorum dirula, viri reliyiosi omiii contuincliarum gcnere airecti, nobililas oiniils ad servitiuni in Asiam missa, regi jiaucis jiost
diclius
cajiul
incertius? (juid diveisius
(juid fallacius ?
(jiiid
vubis
lidiiiii
cssc
ab eo
tauto
rcrum
el
jjrogrcssu,
(jui iiitra |iaiicissiinos
mciiscs
abscissum,
et
cum
co
alti
saii-
.Neojiacti
vicos
oniiics
ijisaqiie
suburbia
?
guinis jilerique nccali . I(i. llis non absimilia referuiiliir ab .loannc
\astavit ac diripuit, et Argos funditus dclevit

Aii
miiuis
fortassis
audistis
quod proverbii
Lcunclavio
',
ait ciiim
Quod
dicilur iMuclic-
loco usiirjiatur apud Turcos,
eamdem
csse ravel ges-
inetem Bozina; regem caj)luin occidissc paulo
tioncm
et pupilli et
regis,
quod male
explicandum
rendie
lalius,
ut jilciium
,
tain
barbarai
serit vel jiromiserit? Tiilor id a j)uj)illo praestari
perlidiie Miicliemelis
quam
iiiimauilatis lior-
non
cognoscatur. Stej)baniis crgo rcx Bozincnsis, et uxorio jure Scrvia' Hasciicve despola, bcllo pctitus a suKaiio Mccbcnujle 11,
facinus
etobsessusJaitzte,blanditiistyranni jierquosdam
nec item ab rcge, si (juid mimis administratum a suis fuerit, autconstitutum, quippe quaiu dicant possc j)er illos falli,
oj)ortere,
utile aut
cum
ncgligcntius
rei
consulitis.
et
Ille
nunc
/Enum urbem amicain

quod rcliquum
tributariam, deinde
de industria siibornatos e castello Jaitzano evocatur, et ad colioijuium arcessitur

;
crat /Etoliai et Ej)iri suaj tyran-
cuni bar-
nidi adjccit: posteaTriballossiibjugavit
omnes
baro tcinere fidcin habuisset, maniique capita j)acis iiitcr se ac Mucliemetem inittc gestans in
castra venissct, capitur, cute jussu
cnim logradum ?
(juid
ita
in Trihallis aliud restat pra;ter Bel-
qtiod
ipsum
oj)|iidum, ut ab Ilun-
Mucbemetis
garis adliuc tcnctur, fortissiiiieqiie

infausta!
illi
defenditur,
vivus cxuitur, justo denique Dei judicio

vila
cum
scclc-
atijuc atroci
bellua!
futurum
regnum,
(juo
fraude patrcm
filius
ratusexcusseral, amittit. Hoc
modo
tuinBozina,
Bascia et Scrvitc magna j)ars Tiircorum in poleslatem venil Mattbias tamen rex llungarus Jailzam cum xxviiHozinLC o[ij)idis reccj)it, quam
:
exitiosum . liis 17. Nec ab discrcjiantia de Bosnae excidio rcgeque contra deditionis jjactiones
j)uto
,
trucidato fuse tradit Calcondyles
'
tulissevcro
militiim corona
circumdedit
deinde rursum Mucbemctes oppugnavit, scd irrito conalu, fama dumtaxat advcntantis Mattliiai territus, ab obsidione BoziiKC(jue linibus discessit . Kx lioc trisli exitu discant jirincipes iiumquam Turcis
et
fidere, qui perfidiam
genus
virtutis ac triumjilii
csse arbilraiitur.
Eanulcm Maliometis perfuliam et s;evos mores dcscribit Franciscus Philelpluis ^ iii (juibus lilteris ad Ludovicum Fuscariuum admonet iiuUum fa'dus cum jicrlidissimo ty,
fainam eum ab ipsomet Mahomete Christiani sanguinis avido ctesum scripsit Pontifcx - hoc anno ad universos lideles, ut cos ad religlonis causam contra Turcas defendendam concitaret noii desuiit tamen, (jui specie colloquii interccj^tum, jussuque harbari cule exutuin referant ". Tenuerat secundum post regem in Bosna graduni Ste[)hanus dux, Manicluca iiifcctus insania is ctiani a lilio ad Itircas dcliciente hcUo
:
:
j)ctitus in
Dalmatite insulas fugere compulsus
cst
(|iiaiiquam
postca.cum
filio
Turcicam
jier-
ranno
ratlius
jiaiigi
jjossc
ct
Quo
se
niitiorem Ainoiii
in
suos
muiiificentiorcm
(imiics
gcssil, co
sua est liomo truculentus
Mahometus iste avaritia saMiliaijue apud omnes detestahilior. Dchaccliatur

et
gciiiis
;
rapax in iinivcrsum liusit jusjurandi vis, (jiiod lidei sacramenlum non niinus contcmnit (juain ignorat omne vcl aitjuitatis vel pietatis inunus humaiiam libidiue sua furore(|ue mctitur omnein felicitatem Yoluptatihus iis defmit, quas
conventa necarat, cxhorrescente in gratiam rediit. Atregina Bosna;, amisso rcgiio viro(|ue triicidato, Turcicain rahicm fugiciis iu Sclavoiiiam conccssit, scd a l*auIo bano contra hospitii fcedera data cst in custodiam, c qiia |)ostca emissa Bomain
j)r()fugit,
lidiani,
(jmc
Bosmc rcgem
coiilra
manum
quic
Pontiticuuujtie sustcntata liheralitate,

in
moriens Romanse Ecclesia! imperii
Bosnam
jura testamcnto reliquit, ut dicctur infcrius. Ctctcrum Sclavoiiiic hauus, jjaulu postviolatum
'
Calcoml.
siip.
1.
'
Leuucl. in Pandectis,
x.
.n. Sylv. in
lib.
Epist.
mmi. 412.
Phil.
I.
xix.
'
Donfin. dec. 3.
1.
x.
352
hospitii
jiis
PII
a Tiiicis,
ciiin
II
ANNUS
0.
CHRTSTl
Ecclesiic
1'iri^.
<|iii
in
illiiis
(lilioneni
non
|)oteriil
defnlnruiii
si
pro
.
rcligionc
exciirrelinnl,
(luiiiiôntis
n(il)ilil)iis
inlci-
pugiians
iib liosle fidei
ejicialur
ceptus confrucidaliis
(iias
Tiirca'
Mallliia'
tuiaiulnin liiniteni
cic
esl. Sfnixere eliain insiPannonia' rejî ad (lui cuin copiis pi-ovolarat, sed
,
Non
qiiideni
Scandcrhegns Iniinano
jndicio tot exercitus adversus se totiesimmissos

sustincrc, nisi divina illum providentia texisset,
af(|iie nt iilferiim
licllica arle eliisic

(jni
fncrunt,
alijiie
Tnrcarnm
Judam
Macli;il)a'nm ccclesti vi
dux,
in
(|iiatuor iiiillilnis mililuin
grassajjalur, a Matlliia ipso
cum
succinctus oinnibus snis
coiilirmasset.
Nondum
eniin nnxerant inducian,
fugam
est actus
ut vero anno proximo
idem
cuin Mahometes ', (jui absente Scanderbego in Asia et Europa lale imperium auxcriit, impetus
Hungaria' rex Jaizam liosnensinm regiam, ac reliciuum regnum bello Turcis eripuerit, suo loco dicemus.
18.
latee.
.S.
omnes in Macedoiiiain convertit sed divin(> nuinere Syna, qui viginti millibus Turcarum succinctus erat, amissis signis et impedimentis,
:
Lttcse reUquia; e
Bosna Vfnrtias
trans-
casus
est a
Scanderbego
millibus
cum
oclo equitum pe:
Hic vero non pra3termittiinus iii iHa Jaizse deditione Turcis facta Minoritas quosdam pios avexisse sacras S. lAic;e Evangelista'. reH(juias, (juffi a Bosnensibus colebaiitur, ne a Barbaris conculcarentur, ac Venetias delatas
Cliristoplioro
Mauro duci
tradidisse, a
quo
in
occurrente Assumbegus citra Ocridam cum triginta millibusprofligalus Jussumbeg, qui interiorem Alhaniain penetrare erat ausus, cum octodecim millibiis fugatus, Cuconcisis in turiî fuga dnobus millibus razbeg Asiaticus multis victoriis clarus a Mahoditninque
;
:
Ecclesia B. Job
honorificentissime recondita;
iis
mete
ah
triginta
miHia armatorum ad Scander:
feruntur. At contendunt sibi Patavini
ipso-
begumdebeHandum
illo,
rum
urbeni exornatani et gravissima argunienla ad suam sententiam confirmandani adducunt nam in primis perlatum Itomani constat a S. Gregorio Pontifice, dum Pelagii papa; apocrisiarius erat, S. Lucai evangelistie caput, quod ab imperatore Tiberio dono acceperat, sacrum autem corpus, qnod Patavini in EcclesiaS. Justina; venerantur, ca|)ite trnncum esse, alterum vero, quod Venetias ex Bosna advectum est, integrum esse patet. Pkira alia addidit argiimenla Jacobus Cavacius quie auctoritate confirmantur Martyrologii Bomani, in quo emendatius restituto ad XV kal. No,
expeUit; concessa ei omnia alque etiam decem millia superaddita sed cum Autunino pi secursorum quatuor milHa ea mature detecta ferro deleta immisisset progrcssus tamen in Livad planitie fuere
, :
castra fixerat, in
incurrere diremit prwlium

triduo demissa
ruerit. At
eumque mane Scanderbegus coeperat, cum maxima imbriumcopia

,
tamque
sa!va
teinpestas
est,
ut barbarus prodigium esse
'
Epirum deseMahomclcs cum vinci armis Scanderbegnm non posse doleret, astu aggressus, de pace verba fecit, quibus obsidem ejus lilium sibi tradi, et Hberum aditum ut irrumperet in
ratus mersis pluribus jumentis
petiit
:
vembris de translalione reHquiarum hfcc verba " Natalis B. Luca^ Evaiigelista\ qni leguntur multa passus j^ro Christi nomine Spiritu sauclo
:
Venetos dari
dintegrata
qua
postulata a Scander-
bego repulsa fuere

i>ax
:
sinc his legibus postea re-
quam
paulo post vioLirunt
foe-
plenus obiitin Bithynia, cujus ossa Constantino-
difragi barbari, abacta e
Macedonia prseda, tum

;
poHm
cum
translata suul, et inde
11).
Patavinm delata >. Scandcrbechus necessilale coactus paccm
Non niodo in Turcis init, guam ipsiviolant. BosnaChristianaresprotrita>,verunietiam iuMacedonia admodum depressa^ fuere; Mahometes enim ad eain opirimendam tantos eduxit in ut cum immincret expeditionem exercitus Scopi;c, Scanderbegus barbarica polentia perterritus pacem ab hoste supplex flagitarit: deinde, misso ad Pontificem oratore, excusavit factum, cum pro servanda provincia ad id necessitale fuisset adactus, bellum tamen, cum ApostoHca Sedes juberet, redintegratuin iri in Turcas, ac,
,
in Peloponeso Vcnetorum agrum sunt pradati quare VeneU Gabrielem Trivisanum ad Scanderbegum oratorem, ut arina resumeret, decrevere, qui inter alia lucc exposuit .Vd puHulans
:
jam
malum, inoxque, nisi cilo occurratur, universain Europam invasurum dirigere et intendcre velis certum enim tibi sit atque exploratum, princcps serenissime, quod pcrfidus et subdolus tyrannus iste non alia ratioiie (|nam sumnia perfidia iitque simulalione pacem tecum inierit, cum nullum Turcis Epiroticoque generi naturale amoris comn>ercium
ex Orieiile
;
intendere
yiossit,
ut
quo primum
scilicet
tibi
re-
si
principatu
in terris
ab
hosle
pelleretur
perfngii
liquos rcgcs ct principes Christianos

sibi subjecisset (vidcbat
vicinos
tuis
locum
Uomana;
Ecclesia; poposcit. Pii

:
enim
a te
armisque
Pontifex, inresi)onsum refert Gobelinus quit, necessariam paccm non im|)robavit, si (quod aiebat Georgins) imperium Apostolicae Sedis salvum esset refugiuni pulso in agris
;
valde infestari, nec ea suflerre posse) propagatis dehinc viribus, et imperio suo in nos arma
converteret.
iste
Jam vidimus postquam barbarus tecum pacem composuit, et ab armis viribusque tuis tutum se esse et quietum prospcxit,
1
Jac. Cavac.
liisl.
coenob.
S.
Jusliii.
1'alav.
1.
v.
Gobel,
.Marin. Bai'let.
1.
L xn.
xi.
pir
ir
AXMs
<;
f:HKISTI
l'i(i;3.
3:.:]
roiilVslitii
nrma
siia
in
'rriliallos
lonvcrlil. oos(|uc
Uascianos lyopiilos et pessumdcdit, (loin-
ter res csf, Turcis(]ue
maxima formido
infcr
injccfa,
P(!lo|)onesiacus isfhmus, (jui

loiiiiim
ct
diio maria,
ccps Illyricos (!chcllavit,Tliraces evcrtit, Griccis

V.
rcj;no (lcjcclis,Trapcztinliniim
impcrinm
iii
cxpii-
^navit, vircs suas aiixil,

vcxit
;
r(!iTi(|uc
iiiajiis
pro-
nunc vcro rupto |)acis fcpdcrc omni(|ii(' violalo jurc, in nos arma convcrfif, aprum tuiim pariliM' ct nostrum longc lateque depoi)ulalus
csl.
.Kgauim, milliariuiii scx inlervallo de causa Examilium nuiiciipatur, loiigo niuro ac turrihiis supra ccnfum et (]iiadrngiiifa, ciim vcfusta extarcnt fundainciila,
lirotenditiir, caiiuc
iiicrcdibili cchjrilafc
ductis
utriii(]iic
fossis inest.
ternoque excitato aggerc communitus

vcro Vcncfi
Sfc|iliaiiuiii
Ubi
Kccc, Scandcrlicrfrc princcps,
f\(\v->
filii
rcginn Bosn;n infclicifcr

cst,
liarliaro
(juam
liellc
scrvata
Ijclluni
cxcitavit,
caiitum audicrc, maxinie treiiidatum

cos Mahometes
tiain irrum|i(!rct
ne in
jam ad pugnam provocat te, ct liaud pcrplexo suam indicat volunfafcm afîue nircndanc lia3C a'(|uo animo ? faluroicm
arnia inlulit,
;
arma
:
vertcret
perquc Dalma-
(jiiocirca Poiifiricis ac
rcgum
Ragu-
Ciirislianoriim auxilium imploravcruiit.

siiii
ccndiiin ailliuc? confidciidum l)arbaro?stanilum

])romissis
cvcrlat
').
parifcr,
Gcorgius Maccdoniaj princeps, desalii
cjus
dum
in
(Mirislianum
nomcn
pota Arffc, ct
(luampliircs consilia ct
iioposcere.
opcm
20. Rhodtis
imula
laliiis
discrimen adducla.
Ttircici
Ita-
ab codciii
scnatui
fiaiios
Poiililic(!
Pius Vcnetias
Bessarionem cardinahiin
.Niciciium legavit, qui
Profcrcnte
pcrii limites
ita
in Eiiropa
im-
spem
auxilii daref, assercrch]uc Cliris-
.Mahomefe, .Egy()tius idiMiHiiic
hylonius sullanus Turcae fcedere junctus maxi-
mum
incussit tcrrorcm, nc cx Asia Cliristinni

rcliijiiias
,
reges in sacrain cx]icditionem cxcitafiim Interim Ragusinis peditum suppleiiiciita, ac subsidiaria annona siibmissa, ad Philipiium vcro
iri.
nominis
(iu;c
Saraccnica; tyrannidi
Biirgundia' duceiii Lucas Daliiiata iiobilis

lius ire jussiis, ut ipsuni
voti
iiiinctiiiati
iii
iiiiii-
efiam tum obstiterant, exscinderet. Fremebant Harbari, (juod unica Rliodus liberas cervices
cllerret, ac pliira
Tiircas
mcmorem
faccret.
consilia,
uteamsibi subjicese
22. Pliilippus du:i:
iiurfjuHdiw, hcllo re.ralua
Pius imperaforem, rcgcs })rincipcsquc litlcris cxcitare conalus cst ', ut llliodo [icriclitanti auxilia submitfcrent
rent, agitabant
;
quamobrem
rcum
voti violati aQnoscit.
At* Philippus
in
mora; causas pivxtexere, atquc

los,
rt, inquif, a fidc dignis accepimus classcm munitissimam parant (nimirum soldanus et Turca,) in lUiodum (]uantum universis Cliristianis conferat cclsitudines vesfras crcdimtis non latcrc nihil cnim pra;ter hanc, (nempe Ilhodum,) (quod dolenter referimus) in illis oris sub ditionc Cliristiana rcmansif, quod in ipsorum Turcorum atque soldani non ccsseiit potcstalem, ctc. Dat. Romse apud S. Petrum anno MCiii.xii, kal. Marfii, Pontificafus nostii anno v. 21. Vencti Mahometi bellum infcrunt. Vcxavit Turca Rliodum iiluribus excursionibus,
'(
,
:
Aiiglos ct Galoratores coiiiponcnda; pacis gratia cxpectaret, derivare re aiilem vcra, ut narrat
quorum
'
Gobelinus
Lascivicnti
seni,
ct
inlcr dclicias
Bur-
gundo quamquam
modo
in
chorcis,
modo
centi
,
in pahcsfris voluptates haurienti, cffinas-
qiie lautissimas
ad noctis usque nicdium perducura rcligionis excidil . Addil aucfor avcrsos fuisse efiam proccrum aninios a bello
sacro.
M
Purpurati, inquit, pr;cterca expcdilio-
nem
laccssifus est
vicissimquc a Rhodiis marifiinis grassationibus porro summuni Rhodiorum c(iuifiim inagistrum a Pio II concitatum, ut secum
:
Turcas pcstiferam ducere, principcm setate gravem pravo consilio doinuin rclinqucrc, ignotasque provincias bello qiucrcrc, Biirgundis nimis remotam esse in Grscia milifiam, nunqiiam revcrsurum si ierif. Siia (]uisque nictiri
in
pcricula,
alii
alii
laborcs mctucrc,
alii
sumptus,
ac Vcnetis, et
Burgundo,
ct Ilungarite
rege ar-
moruiii socie,atem in Turcas inircl, refert Bosius ' susceptum vcro jam erat bellum. a Vene;
tis
anfcquain Bosna amittcrcfur Aloysio Lauredano ingenfiiim animorum duce, qui Turcis ad
Bosnensem expeditionem profeclis adjungcnda; Veneto imperio Peloponcsi occasionem arripuit \ Favebant illi .Maccdoncs, totquc auxilia in illius castra confluxere, ut ad triginta millia Iiominum in aciem possct cducere. Illati Turcis bcUi luE causa; proposita?, iiijuriariim propulsatio, Christiana; religionis tuitio Argolica cxpugnatio et .\aupacli dircplio contra fcedera
;
mutationem imperii animo volvcre, promitissimo patre filium rcgiialurtim, cujus non satis ]icrsiiectam nafuram iiabcaiit, vereri ne clcmentissimo domino crudelis succcdat illud cvitari non posse, quin novuin (lominum novi sequantur ministri, sibi relinquendain aulam essc, sive in militiam proficiscantur, sive domi maneant defestari omnes proposiftim principis, ct cum non auderent advcrsari iialain Domino, causas mone clam nectere tardoque
;
suapte natura nenio stimuliim adhibere

23.
Dum
ita
in
volu|italiluis
a divino
hacchabatur
offlcii vi-
Burgundus, moncri
sus
cst, qui])pc
Xumine
Barbaris objectae. Gesta initio a Venetis

'
fcliciviii.
l.ili.
XLi. p. 40G.
1.
- Bosiiis liist.
I.
eqiiil.
I.
Hicros.
iii.
I.
qui post tertiam noctis vigiliam iiiopino corrcptiis morbo, nbalicnatis sensibtis concidit, ac dc illius salute auiissa spes est
:
'
1.
Gobcl.
111.
.\i
et xil.
alii.
Caleond.
x. Plnanlz.
c.
27. Sabcl.
'
dec. 6 et
Gobci.
I.
XII.
ANN.
TOiltlS
\\\\.
RaYX.
X.
15
354
doin
PII
II
ANNUS
().
CIIIUSTI
I/ir)3.
proximo
in
dic
voliifi
miraculo
rosliliilns,
tiim Piiis coUaudatis Vcuctis, ad reliijnos oratoros convorsiis,

iit omnem corradondi auri oocasionc bclli sacri suspicionom ab sc rcmovorct,
suam
gratia
s|iorncnilo voto
,
])crfidiam ]irooorilms
accersitis accnsaxit
jirofcssus
divina
lanlnm
vilaiu sc acco])issc, comiuornisso(]ne uiortcm ob abjoclasdc sacra cx])cditionc cnras proinde ut omnes sacro operi se accingcrent, impcravit. Vocalo ctiam Lucanuutio Pontificio,
:
Ikcc dixit,
iit
rofcrt Gobeliniis
'
Ite, ct
vcslris
dominis rcnuntiate qiia3 diximus, at^jue hoo unum adjicite, nos eorum pecunias minime cnpcre nec tangere
siibditis
illas vellc
;
exigant ipsi a suis
rolcrrc Pio jussit, ai)])olontc festo dic assnmpt;t!
coelum Virgini sacro, oratorcsde bello Tnrcis inferendo acturos sc traiismissurum, rogareque, ut die conslitula ])rincipum Italorum oratores congrcgaret. Missus est quoque a Burgnndo Guillelmus episcopus Tornacensis, qui
in
lirimum Pontifici ex arcano apernit susccptam a Pliilippo de administrando beilo Turcico sentcntiani deindc ca dc re elegantcm KoiucT in
:
argcnium, atquc ui mililcs et navos erogent, quibus in bello possimus uti ipsi duccs sibi dcligant, et sua navibus affigant signa, libentius ha!c auxilia, quam pocuniaria ab eis accipiemus . 23. Obstitit Iiis ex arcano Otho oralor FIorentinus, et inconsultum consilium suggessit Pio, ne Vcnolos, (jui jam bello se cuniTurcis implicuerant, juvaret, ne, si Graiciam ab i])sis
:
publico consistorio babuit orationem, promisitque Philippum proximo Vere ductnrnm in Turcas copias suas, non senio, non sangnini
subjici conlingcret,
blica'.
illi
qui se
Romamcreipu-
Italia?
successissc jactarcnt dcindo aucti viribus Icges dare aggrederentur. Excussit ejusconsilia plena livoris Ponjungcrentur vires, pericula
in
parsurum, nec ducis modo, verum et militis munus acturum. Kxccpta ost amplissimis cum elogiis hujusmodi Phili])pi logatio, plnraquc in
ejus
tere
modi Florentinorum
tifox, et ni in Tiircos
ostendit.
Tum
proximo die vocalis
arcanum
commendationcm
prolata
sed
quam
rej)e-
pudeat, cuni ha?c postca nova segnitie et
lêriidia i|)se labcfactarit.

2-i.
consistorium cardinalibus exposuit uli soxtus jam annus excurrcret, ex quo ipse, Pontificia Sede consccnsa, bellum sacrum pro voro Dei
torcs,
Convocati a Pio Ilalonim principwn oraut clecretum ]\Ianluamim de hellu Turcico
Inlcrea Pins suimi tandem sortiatur c/fcctu?n. ejus diei, acccrsitis in concilium Itapostridie lorum oratoribus, cxpositaquc Phiiij^jii sjônsionc, sciscitatus est, (jua;
tuendo cultu promovere constituissct ac mnlla dc bcllo Ncapolitano inter Fcrdinandum ct lie;
nati rcgis filium gcsto, cujus lovos suporcrant

reliquiffi,
tum pacato Piccno
prffifalns
suscep-
tumjam consilium
tandcm
])ro
tncnda
dc imilando Christo, qui pro suis sanguincm fudissct, inslrucnda classe, pe-
religione subsidia conferre vellent; iisque respondcntibus admissuros lubcntor onora, quaj
Sodcs x\postoIica in tam justa causa im])oncrot, Quid opus est subjecit, ut inquit Gobelinus
'
:
tenda Gra?cia, expugnandisTurcis explicuit, non aliam defcndcnda; religionis viam extarc, frustra pro suslentando cruccsignato cxercitu imperatas decumas, frustra Mantuanos conventus
celcbratos
,
multis
immoremur ?
si iÎacot,
Exlat
Mantuanum
:
decre-
ueqiic
jam
verbis
sed
opcrnm
tum
illud,
servabimus
in eo secun-
excmplis ad ollicium adduci ])OpuIos, alquc ad
dum
vires
distributa sunt onera, clericis de-
pium ardorom
dit
'
:
concitari posse,
tum
haic subdi-
cima;, laicis trigesima;
proventuum trium an-
norum imjiosila? sunt, .Judaîs omnium bonorum vigesimaj. Laudaverunt hoc omnes po|)uIi,
quanivis postea exocutio impedita est Italia novis bcllorum motibns perturbata nunc pax |)ro])cmodum rediit licebit jam Turcis infcrrc bellum pecunia, (]iue necessaria est, secundum
,
;
Princiiâtus facilc
his
:
modis rctinctur
quibus ab
tas,
initio partus est
abstinentia, castireligionis fervor,
innocentia, zelus fidei
decretum
oratorcs
colligi polcrit
nobis nec facilior ulla

. Ad h;cc quidem illa
conlemptus mortis, martyriiquc cupido Romanain Ecclesiam toti orbi pra;fecerunt. Primi Petrus et Paulus inclyto martyrio dicavcrunt sccuti dcinde Pontifices alter post alterum longa
:
\ia occurrit, ncc distributio ixqualior

Italia;
serie ad gcntilium tribunalia rajiti,
duin falsos
addidere, laudarc se
,
tamijuam privatos
princi])ibus pro
iis
nuUis tamen mandatis a
deos accusant, Cliristiiinquc vcrnm et singularem Deum manifesta voce fatentur, exqnisitis
sui)i)Iiciis
admittcndis fullos esse; consulturos vero i^rincipcs suos an a;(juis ])ostulalis assentirentur. At intcr hos oratores Vcnetus subjecit, non his adliorlationibus cgero ducoin, qui jam Ursalum Justiniaiium validainstructum classe immisisset, partcmque Peloponesi Turcis eripuisset documas, vigcsimas, trigesimas se;
morlomobiorc
coqiic ])acto novellaj
consuluerunt. Crcdidcre discipuli magistros vera locutos, qui sua doctrina mortom firmassent, nec ullis ])olucrunt ab ea tormentis avelli, veri et probati paslores, qui jiro
plantationi
gregibus suis
animam
])Osuernnt,
magistrum
et
et
dominuin
cisus,
imitati
Jcsum, stcrnum
optimnm
natus consilio imjiorasset
Vcuolam
'
l'ontili(i
in
oa
c;iusa
nec rempuLIicam defuturam ac

:
pastorcm, qui pro suis ovibus in ara Crucis oc-
humanum
1.
gonus pio
Patri reconciliavit.
Gobd.
1.
xil.
'
Gobel.
xii.
Ibid.
I'H
H ANNUS
C).
CHRISTI
1/|()3.
35:
urgebil iiungariis cl Sarat-
Convcrsis dcindc ad Cliristiun Humanis, a[)crlis Ecclcsiis, et Evangelio passim disscminato, ccssavcrc niarlyria, ct sancti confcssorcs inlroicrc, (|ni doctrinic liiminc sanctiorisqnc vit;c fnlgorc
cuiii, a Sc|)tcntiionc
niata, rebcllabiiiit [)cr (;r;cciam Cbrisliaiii,

([uc
iii
caslra iioslra
ct parles
iii
(irocurrcnt
Aibani, Scr-
vii, E[)irot;c
biiiit,
liberlatis lcm()us advenissc
non niinus
lcs,
Cliristianis
vitiis
plcbibus
latiiis
profucrunt
nostras adjuvabunt
gaudencc dc-
(|nani martyrcs,
lioniinuin frania |)oiicn-
criiiit
Asi;i iiiuliis Cjiijimaiii, ct ,l;iiis;e ct alio-
(ina! solcnt in pacc
cvagari.
Ab
iiis
ct
ruiii
qiii
OlluiiKmos odcruiil.
Adsit taiitum
ct
ab
illis
Ecclcsia nostra niagna cilccta

nisi prii^dcccssorcs
cst.
Scrinii-
diviiius favor ad vicluriam, coctera succurrunt,

iicc iius |)iign;itiiii |)('rgiiiius
vari
non potcst
(|iii
nostros
,
corpurc dcbilcs,
lciniir,
rcyiiuin Ecclcsiffi condidcrc
ncc
ad
safis
cst confessores csse,
prajdicaic [lopuiis,
:
saccnlutio fuiigcntes, cujiis nun csl proprium vers;uc lcrruin Moyscm illuiii sanctum patrcm
:
fiilminare vilia, virfutcs in caduni tolicrc

[iriorcs
illos
,
iiiiil;ibiniiir, ((iii [)iigii;nilc
ûhcrsus Anuilccitas
:
acccdciidum cst (jui [)ro tcstanieiito Domini sua corjiora tradiderunt. Nibii cst, (|uod |)ro salutc gregis nobis commissi [lerpcli noii
lsr;iidc,
[)U()()C,
orali;it
iii
muntc
.stablmus
iu alta
niontis sii|icrcilio, liabentes(|U(! ante oculos(liviii;im IJicluiristiaiii, idest,

iii
aut
;ili((iii)
dcbcanuis,
istam,
ctiaiiisi aniiiia [)onciida sit.
Domiiium
nostriiiii .lcsiiiii
Clnisliim
ab eo
s;i-
Turcfc
ct rcx
modo
modo
iliam Cbrislianoruin
lioc
:
iutera et victoriam (lugnantibns nostris militi-
provinciam vastant. Bosna geiilis obtruncatus
anno capta
est,
bus implorabimus
tuin
cor contritum
et
bumiliaet
tre|)idant ilungari,
non
dcs()iciet
Dominus
critis
vos
omnes, ct (luid agcmus? armatas iliis copias mittcmus obviam ? non est auriim, undc [)arentur: ([uid crgo ? licycs liortre[)idant vicini
nobiscum, exccptis scnibus, quibus ut rcin;ineantignoscimus, orabitisi|iic |)ariter ct o()eribus boiiis Cliristiano [)u()(ilodiviiiitatcm reddetis
tinuirillis occurrant, at^jue bostes c nostris fini-
()ro[)itiain.
bus [iropnlscnt
?
:
at
hoc frustra tentatum
cst.
Cogitatis duni isla dicimus,
quod
:
crit in-
Non
bellc dicitur
;
ite,
fortasse mcliiis audicnt.
Yenite
lioc tentarc
libct. Stat scnlentia in bcl-
ium
contra Turcas
fortasse
pcrgere
Cbristianostjue
principes, ut nos scquantur, facto siinul ct verbis invitarc

ct
:
ilomaiuc rcgimen Kcclesiic rccusabunt ultramontani ultra niare te sequi, ncc in absentia tua satis tutum crit Ecclesia; patrimoniuni istbuc pcrgimus, omiiia (irovisa sunt. Auditc
tcrc;i
:
cuni viderint magistrum

Poiililicem
,lesu
Romanam
()ariter
curiam etoiiinia cjus
officia, et
duos
re-
|)atrcm
suum Romanum
legatoscx ordine vestro a()ud
Urbem
vicarium, senem ct agrotum in bella vadcntcm, pudcbit cos manere doini, armacaCliristi
defcnsioncmquc sacraj rcligionis forlibus animis amplectcntur. ilajc nisi via Cbristianos lianc ingrciii bclhiin cxcitat, ncscimus aliam
|)icnt,
:
linquemus: alter s()iritualibus ncgotiis (ircccrit, temporaiibus altcr invenicnt omiies((uod quierent noii iniqua petcntcs, majorcstantum causaj et perdifficilcs et rara; ad nos dcfercntur. Vica:
rius nosterjustitiam tcni()cral)it, bcncflcia coiiferet
di [ilacct.
Sciinus rein scnio nostro [)r;cgravein
nosque ad ccrtam quodammodo mortcni neque lianc recusanius cuiicta [)rofcctiiros Dco comittimus. iMat voluntas ejus. iMoricndum nobis aliqiiando est, ncque interestquo in loco,
esse,
;
viduatis providebit Ecclcsiis succurret cgentibus, dispensabit et elargietur gratias [iro

,
,
dignitate ct pcrsoiiarum mcrilis. Altcr subditis

i<]cclesi;c
jus dicet, ct liuslem

nosl(!r.
[)ru[)iilsal)it ()r;csi-
diu militiim hillus, ([iiuriim (liiclur crit Antoiiiiis
bcati ((iii inoriuiitur iii diim l)(!ii(! nioriaiiuir obscquio iJomini mors boiia inalain .vilaiii rcdimit: uobiscum bcnc actum iiutabimus, si Deo [ilacueril in t^jus seryitio nostros liuiii (li(!S.
:
iic[)OS
ihiic
c(|iiituin
tria inillia,
pcditum duu inillia ndiiKûcnius, quorum pars apud IMccnses manebit. iloc [lacto, quantum
liuniana (lussumus ratioiK! ()ros()iccre, in tuto dimillciiius oiiinia. Scd niliil (ssl iii (|uo magis
2tJ.
(I
Vos, qui tanto[)Cre nos adbortati c.Uis

duiiii
inTurcas.bellum nioverc,
ncre iion dccct
ca|iiti, et
:
in
olit.)
rciiia-
speremus quam
ciiiiii
0|)urtct nicml^ra
seqiii,
suo coa[)tari
:
Dominus
illud
qiiocuiiKiuc icril
:
qiiod
gilat ([ui
in Altissimi adjutorio nisi custodierit civilatcni, Irustra vicustodit cam. i'ro Dco nostro (iropriam
;
agiinus necessitatis est promissa cst [)rofcctio nostra IMiilippo Burgnndiie duci ct iiifra, [)roniissa duci ct Vcnctis profeclio, sinc dcdc,
sedcm
lioiic
jiictati
si
et Romanam Eccicsiam relinquimus, et caniticm atqiie boc debile corpus sua;

:
i(
core
summaque
iiigrcdimur,
turpitudine negari non polest

:
non
iter
cst iiitegia res
irc oportct
pcriculosiim
ct
dcvovemus. Non erit iminemor noslri non dabit rcditum, dabit iii ca;lum aditum, primarn scdcm sponsam([ue suam indciniicm
:
non negamus, nobis scilicct, qui senes et valctudinarii sumus, ca;tciis non item, quandospcs magnavictoria} conscquciuhc
oblala cst
iiHis.
;
coiiscrvabit. Aiidislis [iroîositi nostri sericm
vos nunc vicissim mite )>.
;iiiiiiii
vcstri
sententias pro-
nc([iie cnini
soli
in liostcm [icrgi-
27. Ha;c dicta sus[)iiiislacliryinis((iie

iiilcrcisa allius iiifix;isuiit aiiimis
(|ui
Vcneturiim valida classis, et inaris duiiiiiia nos comilabitur, aderuntctalii ()otciilatiis llaliic, dux IJurgiindia; Occidcntcm attrabet sc-
crcbro cardinalium,
ctiain
;i
lacbrymis tein|)crarc non |)otue-
runt. i*rior in sacrocolicgio cardinaiis Osticnsis
356
iilciiiiiiit' ,nrclii('pi;^r()|)us
IM!
n Axxus
Ci.
ciiRi.sTi
14n3.
Uolliomagensis
Poiiii-
licciu lauiiilius cxtulit,
sc(iuo
oum
]icr
tumiiia
sccuturum profossus csl. (lardiualiscliam (larvajal cpiscopus, iutcrpuiicla siu" llDmiucni tc lurc addiilit gultiljus Yocc
liroccUis maria
, :
V el CaiTurcorum ctlcr;it;i rabies Constantinopolim expugnavil, venturum

inori;r'
])r;edecessorcs nostri Nicolaus
listiis 111 ;ib
eo tempore, quo
;i(l
cl.iaiarc
liactciius
existimavi,
vicisti
1'ontirex,
nunc angclum
:
liostilem gladium non ccssavcrunt, et commoaere Cluistianos [jrincipes acpopulos quanlo in periculo
interiora Cliristianitatis
judico
Deus adsit oiiinioncm mcam latcri tuo scmpcr comes adero, tuis cocptis, ego sivc a^jua sive terra sit iter lialjcndum, nec tc pcr Uammas euntcm deseram, ([uando recta in cixdum vadis . llis non disparia cietcri ordine siio subjecere, e.xccptis Siioletano, qui antca ab
:
csset
nostra religio, nisi occurrctur liostibus, [uiiisquam magis invalcsccrcnt suasere ut ;irina sumcrcnt, dcfensionem Catliolic;e lidei subircnt, furentibus bcstiis obviarcnt, nec sinc:
reiit
immancm draconcm Mabumetum
tidelcs
eo consilio
Pium
rum
tiflcc
iilurcs
aljducere uisus fuerat, ct iteproposuit difticultatcs, quir^ a l'on(|ui

l'io restitit.
'
discussic fucre, et Joannc Alreljatcnsi,
ca in rc scmper
28. Interea
oratorcs Italorum principum rcsponsum de pctitis subsidiis elicuerc Mantuanum decrctum dc indiclis decumis, vi-
ab
iis
devorarc aniinas. Vidcbaat feroccm illius aniniuin, occu[)ata Constantinopoli, miaiaic quictiirum, cujus inexplebilis csset dominandi ciqiidilas nec diibiiim ([uin, (^ricntali suljjccto im[icrio, ad (Jccideiitalc aspiraret. .Vnnuatiata est intcmporc futura calamitas, sed non est credita non fuerunt audilie saactorum [);istorum voces utiles admoiiitioaes surda [icrlransivit
: ;
Fcrdinandus Neapolitanus rcx, Franciscus Mediolancnsium dux, Borsius Atestinus, Ludovicus marcbio Mantuanus, tum Luccuses adiniscrc, Florenlini inania dcdcrc
{^^simis et trigcsimis
aurc [)0[)ulus Cliristiaaus

Callisto
lluagari
t;iatiini siib
,
vigilantes
arma sum[)scrunt
qui de
vcrba, C.cnucnscs, Sabaudus, .Montisfcrratcnsis ()uainvis rogati, neminem ad convcntum lcga-
gcrcbantur, Vcneti cum Turcis infeloponcso, ali|ucoctoequitumbarcertabaiit baroruiu miilia ex Atlica ad dejicicnda istlimi Corintbiaci ma^nia provolarunt scd jam auclo
runt.
Umedum
tuendo rcgno soUiciti, dum suos liaes observant, custodiunt nostros: ex ipsis Hungaris el Teutonibus UKigna ex parte ct aliis vicinis noii pauci, qiiauivis [laupcrcs et secundum stcculum ignobilcs, inclyti vero in conspectu Dei, crucem
Domini assuin[)scrunt,
lilu
ct
magno
in bostcs spi-
admodum
liicrunt.
opere non sine

prieterca,
damno
cl
propulsali
.Kgici
([uorum [lotissinie ausibus apud Albam Graicam, quam nostri Bclgraduin Turcoruai ingentcs copi;e profligalic vocant
[)crrcxcruat
, ,
Lemnos
complures
fueruat, ct
Mahumethcs
ille
terribilis ac ferox
maris insuhc dicla' Cycladcs, cxcusso Turcico jugo, ad Veiietum imperiuni dcscivcrc.
29. Edivtuiii
tur()cm arripuit fugam, nationes aliai, tanquaui ailiil ad eas Turcoruia facta pcrtinercnt, in suis
Puutifiris dc sacra
cxpcditioiic
-
sedibus
inciinda.
(Juibus auditis
Poatifcx
decrclum
vis
dc incunda in Turcas expedilionc cardiaalium asscusu cditum in cclcbri ca'tu ad undccimum kal. Novcmbris liujus anni promulgavit. Extat
illud intcr cictera Pii opcra tyiiis cxcusum ', in qiio primum prrefatus, ut cxpugnata Constantino[ioli,
qiiiet;i3 manserunt. Nos dcindc, sicut Domino [ilacuit, ((uaaiindigni lanto munere, Callixto succcssimus,
qui
mox
iii
Apostolatus inilio
Mantuanum con-
Nicolaus V
et
Callislus
111
Cbristianos
vcnlum indiximus, ia quo de comaiuai utilitate commiinibus Cliristianorum consiliis agcrcnuis. Vcnit iii mcntcm quod pcr Isaiam scribitur Sii/jcr montcm cxcelsum asccnde tu, qui evunrjc:
rcges ad comprimcndam Turcicam tyrannidem concilarc lucrint nisi obsurduerinl vcroad eorum \oces populi cx Pannonia tantum ct (k>rmania ]uuici iiiiiic ignobilcs, scd in divinilatis
:
:
lizas
Siun; exalta
in fortitudinc
:
voccm tuam,
rjui
cvanoelizas Jcrusalem
exalta, noli timere,
vo-
ccm tuam, dictum
id
nobis putavinuis, satisfe:
conspeclu clarissimi accc]ito crucis symbolo ad Albain Cra'cain Maboiiietcm religioni insultan-
alliiimus in cimus, nt arbitramur, pr;x'ccpto lcm()orc [)ra'flnito, noa siae sum])tu ct labore ostendimus fldelibus Christianis vulnera gravi
:
tcm
prolligariat
sulidit l'ius,
ct
ut
ijise
Callisto
sua, ct (|u;c [lassi fuerant, ct qu;e passuri vide-
in Apostolatus
muacrc
lidei
tLicnd;e
cnra
succcsscrit,
Mantuanos ccetus
consccula,
celebrarit, quidvc
liis
banlur, nisi seipsos adversus Turcas defenderent clamavimus, quasi tuba exaltavimus vo:
eo^crit, ct (lutc siut
\crbis dcscri-
cem nostram
aostris,
audivit
bU:
cxaudivit verha aostra,
omais Ecclcsia, scd noa aoa fuil plus [loiulcris

frustra
Univcrsis ct singulis Cbristi fldclibus. E/ccbiclis [iroiibctie magna scnteulia
quam
prwdcccssoris vocibus,
cst,
conati suinus, incassum abicre labores.

30. Intcrca
vcnientem gladium nisi nuntiavcrit spcculator, animariim ([ua^ [lericrint sanguincm de manu ejus requirendiim lorc ([uod veriti sanct;e mc:
quantum crcvcrunt Turcoruin

ainncm Savum,
su;i3
vircs, difficilc dictu cst,
1'ontico us(|ue ad
audituiniserum. A inari et ab .'Egaso [iclago usque ad Danubium nobilissimas intcrprovincias

ct
Goliel.
1.
xii.
lliiil.
''
.'II-
Sylv.
Iil).
L!|ilal.
iiiiiii,
WM,
jacentes
(lossessionis
fcccre.
el
iiutti.
S.
bilil.
Vall. sisii.
num.
19. p. i:il.
Transiverunt
ipsum Danubium, Walacbiaquc
PII
II
AXNUS
6.
CIIRISTI
I.'i(i3.
357
inairnam
partem
occiipavcriiiit.
1'enetravcrunt
nem
fidei
suscipcrc, atiiue inbellum ire, missuri
et Savum, alque ajjros llungariie longe lale(iue vastaverunt. Hoc anno Bosnam invaserunt, uni-
legatos, et alia facturi, (jUce noslrai facultates

sul!'erre
versunujue refrnum sibisultjecerunt, et iiisulam I.esbon. Ouanta vuro crudelitate in subactis urbibus ac i)rovinciis usi sunt, liorret animus ilicere; in Constantinopoli Ciiccorum imperator obtriincatus est, et caput cjus basta suliixum per castra delatum est Rascianis principibus eruti suiit oculi in Lesbo nuiltiiudo ijuberum palo transfi.va in Bosna rej,'em, (jui salutem pactus sese dederatcum patruosuo, Mahometes ijise iHimano santruine insatiabilissua manu, ut fcrlur, jugulavit. Ouisnobiles viros, ijuis sacei"dotes commemoraverit ad caedem raptos, senes ctjuvcnes in platcis immanisiime trucidatos? iil)i(]ue cruor cncsorum visus, iil)i(|ue morientium f,'emitus auditus, nuUa reverentia matronarum, nulla virginum, foedum relatu cst (]uantum hoc geuus hominum iu iibidine sit immersum, cui onines abominationes genlium |)Scudo|)ropheta (jucm veuerantur indulsit. Uuid de sacrosanctis Ecclesiis dicemus? teml)luiii illud S. Sophia>,.histiniani opus toto orbe memorabile, .Mahometis spurcitiis reservatum
:
:
Ecclesi;e
mansuri pro necessitalibus apud septa ovium, (iu;c restant noiidiini expugiiala;, nunc majora promitteiiius, et (]uando alitcr excitare Christianorum torpentia corda non valemus, nos ipsos periculis objeclabiiiius, nostrum(|ue caput adversus Turcos offeremus iii bcllum, et i]iiaiitiiiii nobis Ecclesia Iiomana, et Patrimonium li. Petri ministrare poterit, lanlum pro lide Catholica protcgenda exponemus, ct profundemus in lioc itinere, nec soli proficiscemur in bostes, clarissimo enim genere natus, et ainabilis Deo princeps Pliilii)piis Burgundiae dux in hanc expeditionem venturum seoffert, non sinedelecta militum manu, potenlis et clari Venetorum et exeicitu valido Mauri ingens et formidanda ducis Christophori classis supcrioribus mensibus in Gra^ciam navigavit, tolauKiuc fcre Peloiionesum vi atiiue
possent,
:
armis eripuit liosti,Isthinum(]ue Peninsuhe,

sex niillibus
(lui
est
reli(iua sacraria aut diruta suut, aut pol:
luta
altaria disjecta,
aut protrita
imagines
duo maria palet, uiidecim, ut aiunt, diebus excitatis muris ac turribus clausit, memorabile factum, et inler pnedara veterum opera numerandum; haec eadeni classis, ut proinissum est, nobis non deerit. Spondent iiuoiiue et caiteri Ilalias potenta-
passuum
iuter
sanctorum
delette aut luto foedata;, nulla Salva-
tus pro sua religione, et in

affectione
auxilia.
commune bonum
toris Christi aut gloriosissimaj Matris ejus sta-
prajcipua
tam sancto digna opere
tua sine singulari probro diinissa simulachrum Crucifixi per derisionemincastra delatum, saxis
:
bellum
feliciter
Favente nobis Altissimo, maritimum absolvemus, (]uouiam non sunt
et luto
petitum, et tandem in ccEno relictum.

:
hxredltalem tuam, poUuerunt teniphun sanctum tuum, posuerunt morlicina servorum tuorum escas volatilibus coeU, carnes sanctorum tuorum bestiis terrse : ejfuderunt sanfjuinem eorum et non erat qui
rjentes in
,
Domine Deus
Venemnt
Turci pares in pelago Venetis. 32. Ex altera parte in terra pugnabunt

Ilungari, geuus
hominum
iii
bello ferox,
etjam
Turcos vincere didicerunt. Inclytus rex gentis

hujus Matthias jam coronain et pacem in regno consecutus ingcntes poterit derivare alque in prslium ducere copias. lUec nobis certissima
sunt belli pra^sidia, cuin liis ibinius, cum his Dei priclium deccrtabimus. Eruiit et Albani nobiscum et multi per Graeciam, ut speramus, et aliic hosti subjccta; provinciK, a Turcis dcficieiitcs, castra
sepeUret.
Quamvis non
potest Itedi tua majestas,
nec tua gloria miiiui, decet tamen servos tuos, decet nos miseros Cliristianos, iiuaj tuam velut
in
contumeliam
.
;il.
fiunl,
totis
:
conatibus avertere
atque ulcisci
Et infra
Majores nostri Jerosolymamperdidere, el Lybiam nostro tempore Cra^cia est amissa, et Eiiropfc inaxima pars iii angulum orbis redacta Christianitas cst Dei ct
ct
omnem Asiam
suiit oderuiii(|iie
nostra sequentur: Cliristiani enim Mahometem hosli parent co:
acti nietu, (lui iion est
Domini
nostri Jesu Christi
sepulchrum,
:
nisi
Saraceni velint, videre non possunius (lua^stus causa nobii illud ostendunt. 1'atriarciiales sedes
diuturnus magister officii, tit primum spes libertatis atluerit, adversus insolentes dominos cornuaerigent. Nec deerunt in Asia motus, ut sunt in omni gente atque in
vcneratu dignissimae Constantinopolitana, Anliochena, Alexandrina ct Jerosolymitana jugo scrvitutis oppressa; a Saracenis occupaiitur, aut
a Turcis,
stiaoi
omni proviiicia malc pacati hoiiiines, et novitanon erit tum cupidi, qui tcmpus expcctant
:
facile
Turcis tot locis occurrere

a inullis
ditficile
dc-
non
sine dedecore et ignominia Chri-
oppugnatur. fenditur, quod undique liostium copiascsse Quod si (luis innumerabiles

dixerit,
Ecclesiam, matrcm omnium fidelium ac inagistram, (juam beati Apostoli Pctrus et Paulus suo martyrio dedicarunt, nunc nobis eripcre .Mahometes interminatur, etfaciet, nisi tandem cxcilemur a somnb, ct conatus ejus studcmus elidere >i. Et iiifra .aUos hactenus exhortati sumus defensio:
nominis.
Romanam
nec putavcritin castris tidclibus parem

cogi
numerum
posse, respondemus, multum homines, et alios natiira iiiibelinter se distare les esse, alios fcroccs; virtus spcctaiida magis
est
quam numerus
:
non
est
in
inulliludine
excrcitus vicloria belli, de ccelo forlitudo conceditur tam facile Deo nostro est in paucis
358
vinccro, qiiaMi
iii
PII
II
AXXUS
6.
CHRISTI
fulclium
l-'ir)3.
iniiltis
iiostra caiisa Dei cst,

:
pro lcgc
I)ci
piiîialiiiniis
ipse Dciis contcrct
liostcs aiite racieni nostrani.
Auciinuis siisnri'aro aliquos, non dcsunt (|ui(l agcs in bcllo qui inurnuiraiitcs uiunt scncx, icgrotus, saccrdos? noiicst bcllarc tuum, nec potes nec debes fcrire gladio, qui loco (;jus siiffcctus cs, cui pra'cc|)it Doniiniis, gladiuin in vnginani initlere. Ucyes tuo jnssu tcncntiir cnscs
'<
,
sacroscnatu cardinaliiiiu cicri(|ue bcUum pergere pro tuenda rcligiouc, libcns domi remaneat; ct (}iia! potcrit cxcusalio quemquam juvare senex, dcbilis, a>grotus in cxpcditioncm pergit, ct tii juvcnis, sano ac robuslo corporc domi dclitesccs? Suiunuis saccrdos, cardiualcs, episcopi pradium pctunt, ettu miles, tu baro, tu conics, tu marchio, tu dux, tu rex, tu impcrator in ledibus
multitiidinc in
:
cum
cxerere,
diccre.
tuum
estjusta bella gerentibus bciic:
propriis otiabcris
officia paticris,
Siccine perverti
hominum
Fatcmur non convcnit nobis effundcre sanguinem, quando pcr alios possumus justitiac fideique necessitati subvenire quod si religio in pcriculo cst, et absque nostro non potest ferro dcfcndi, non est nobis vetituin, quod Sased mueli et Eliic lcgitur fuisse pcrmissum non est lioc propositum nostrum, ut gladio puguemus in IjcIIo; nam quo paclo strinxerinnis enscm, qui vix manuni ad bencdicendum [lopalum possumus elevare? Oratione pugnabimus, non fcrro, precibus adjuvabimus pracliantes, non bracbiis crimus in alta puppi autin aliquo montc propinquo dum pradiabitur, et nostris liostibus vero malediccmus bencdicemus qucniadmodum de Moyse legitur in bcllo AmaIccbitarum, quo orantevincebat Isracl, cessante orare succumbebat. Orabimus et nos sine in:
rcgum, sacerdotcs agant, (iu;cnobilitati convcniunt, subire clcrum oporteat ? necessitas ire nos urget, quia non possumus alio pacto pro divina^lcgis dcfcnsione Christianorum animos connnovere. Utinam lioc
ut qua; sunt
modo commovcamus
Non
pergirtius in
bellum tanquam noslri
sit
officii,
sed
;
quoniam
Mand;\vit
non valemus
aliter consulere fidei nescinuis an boc sufficiens re-
mcdium
:
erit.
Dominus
B. Petro, ut
ti-
tcrmissione pro bcllatoribus nostris, boc pra3stare potcrimus, boc scdulo facicmus, cor con-
convcrsione confirmaret, (licens Ego rogavi pro tc, Petre, utnon deftciat fitlcs tua ; et tu aliquando conversus confuina fratres tuos. Uuod Petro dictum est, ct nobis dictiun intelligimus confirmare fratres qui litubant dcbcmus confirmabimus vos fratrcs ct fllios, ut speramus, hac profectione nostra et ita non prffivalcbunt ports inferi adversus Ecclesiam Dei nobis commissam. An dcncgabilis
tiibantes fratres sua
:
: :
tritum et humiliatum non dcspiciet
Dominus
possemus
et
hoc ipsum domi mancntcs facere,

:
sed non cst sola ncc niinus v;ilerent preces orationis causa, qutcnos propriam sedem reliu-
nobis auxilia vestra, et caijut vcstruin patrcin magistrum in hosles prolicisccntcni fldclcs Christiani relinquetis ? cn quanta vobis crit
ac
gloria
bcllum trabit; ut alios cxcitemus i)crgimus, excmplonostro (luamplurimos sequentur ct nos venerainvitare studemus
querc cogit
ct in
:
pore Jesu, ipsumquc

vcstris
crucem Domini cum sacratissimo corRomanum prwsulcm sine prLCsidiis in hostcm pcrgere.
biles fratres nostri S.
l\.
E. cardinales,
quemad-
modum
ad hoc iiisum, qui validi sunt, sponte Sequentur etepiscopi complures, et alii minoris ordinis sacerdotes et clerici non oraturi tantuui, vcrum etiam pugnaturi, cum
se obtulerunt.
Noscite, reges ac principes, officium vestrum, idcirco gladium geritis, ut Ecclesiam fidcmque tueamini, at(jue ut malos et iniquos homines debita poena coerceatis et quinam homincs pcjores quam Turci reperiuntur, qui
:
res ipsa postulaverit
expertas
quoque bello-
rum
et robustissimas militum cobortcs, et fortia pectorajuveuum ex agris Ecclcsiai ducemusad
praelium, qui uobis oratione pugnantibus, ferro
pugnabunt. Ibimus extcnso Dominicaj crucis vexillo, sacratissimum Chrisli corpus prccccdet, Salvatorcm et sanctarum rcliquiaruin articula bella vadentem sequcmur, i[)si cohaircbimus, in ipsi {ireces assiduas porrigcmus, ab ipso salutem implorabimus, miscrcbitur nostri, ut arbitramur, piissimus .Icsiis, ncc poi)ulum suum in bostium manus venire permittet, cujus prctiosissimus sanguis in ara crucis a maligno nos
:
fldcm S. Trinitatis abjicientes, et Salvatorem Cbristum vcrum Deum esse negantes, abominabilcm Mahometis complexi legem in omnia sccIcra prolabuntur, et jain maximam orbis partcm suis ncfandissimis abusibus fffidaverunt ct Icgcm conantur Evangelicam dissipare ? Advcrsus hos gladium dedit vobis divinamajcstas, in hos illum exercerc dcbetis, ac divinam ulcisci contumeliam. An non pudct taudiu tam foedam
,
gcntem tam turpiter in Christianos esse grassatam ? 3i. An bellum non satis justum, non satis
necessarium esse putatis adversus nationes, convcnerunt dispcrdcre vos et sancta vestra ? Accingamini jam tandem, et quoniam
qu;c
sinc
itc nobisciim nobis ire noii voluistis sumitc arma et scutum, ct vcnite in auxilium nostruin, imo vero vcslrum, et univcrsic reiiû Memcntntc' problicaj Christianu3 . Et infra fcssionis vcstrx', (luam in Baptismate subiislis
, :
:
hostc liberavit.
3:^.
Et qiiis erit Christianorum tam
feri,
tam
qui audiens Uomanum Pontilicciu 1>. IN^tri successorcm, Ddmini nostri Jesu Cbristi vicarium, aeternas vitce clavigerum, patrem ac niagistrum univcrsorum
lapidci,
fcrrci pcctoris,
tam
i'n
ri
ANNUS
6.
CHRISTl 14G3.
:
359
cogitate
(jiiaiiUiiii
proximo,
estotc
rcddili"
Dro tciieiniui ot quaiitum xiccm iJio susceplis beneficiis:
i^rali Allissimo, (|iii vos crcavit cx iiiliilo, ncc aiiimalia iii-ula aiit la|ii(Ics, scd liomincs ralionales essevoluil, ctcum piimi parcntisculiia (lamnati essctis, ac maiici|iia facli (la'momiiii,
iii
misit Filium suuni

cati,
similitudincm
cariiis pcc:
qui morle sua mortcm yestram deleret sfupenda et incxtimabilis charitas, ut serviim
senes fanquam iiiutiles occidunlur, virorum juvcnes tanquam boves aratro jungiintur, et tcrrani vomcre vertuiif miscrcrc fratium fuorum, aflcr opcm fam dura fercnfibus. Quod si niliil lioriim te fraliit, de tiia saliif(! (H)gita, ncc iic tulum idcirco cxislimes, quia mansioncm fortasse procul a Turcis sortitus es nemo tam remotus est, quin reperiri
:
qucaf,
si
rcdimcrel filio suo iioii |icper(;it. Dominus Jcsiis in cruce pro nobis intcr latrones pependit, innocens agnus cum sceleralis deputatus cst spcciosus forina pra; filiis liominum everberatus, laceratus ah impiis, dcformis apparuit, a planta pedis iis(|ue ad verticem noncratinco sanilas, neque species neciue decor sic placuit Patri, (|ui propter pcccata nostra tradidit illum, propiliatorem enim pi'oposuit eum jtcr Qdcm in sanguine suo ini(|uitates nostras ipse porlavit,
: ; :
(jiiiaiife fe
vicinum dimiserit in pcriculo, si cum proximus esl, igni dimiscris, et ipse

dimitoportet nos essc in alios, (juales in
similiter a vicino, qui retro tc habifat,

teris
:
talcs
nos
lorum sperarc,
fcrtis
:
cuj)imus invenire. Nolife auxilia CalTeutoiies, nisi et vos llungaris, ncc vos Galli, Ilispanorum, nisi Teutonicis opem
illos
qua eiiim mensura mensi

ci
,
fueritis,
eadem
,
rcmetiefur blandiatur
vobis.Nec propierea
sibi (juisijuam
rcgno
cl
livorc ejus sanali
sumus,
(lui,
cum
inimici
essemus, reconciliali sunnis Deo per mortcm

filii
ejus.
33.
crudclis
Christiane,
ingratc
quoniam princijâiu j)oIleat aut Constantinopolitanus imperaior, et Trapczuutinus, et rex Bosna;, et Rascii domini, et alii quampkires principes capti ef crudclitcr occisi, quid sit expeciandum cdocent niliil tam conirarium Mahomcii quani iiomcn rcgium
;
: :
mentis inops, potesnc
ista audire, et
non animo
commoveri, et non cuiierc pro illo mori, qui pro tc mortuus est ? Dc honore illiiis agitiir, (jui te de diaholica scrvilufc pretiosissimo sanguinc suo redemil, de Christi nominc disccptatur, dc fide Catholica, de Raptismo, de ca-feris Ecclcsiaj
de sacrosancto Evangelio Sacramentis adversus hfec omiiia Turci militant, haec evertere ac delere prorsus conantur, ct lu niliil contra moliris ? Quid agis iners? redde te gralum Deo, et cogita quonam pacto Creatori Redempiorique tuo aliqiia ex parle satisfacias ct (|iioniam pec,
: ;
imperium ad Occidcnfalc festinat, novam erigere monarchiam conalur uni Turcorum im|)crio et uni Mahomcte;c lcgi
Oricniis adcjiius
,
ciincta siibmitlere sludet. Si potcsfis ialia ferre,

jtrincipcs ac populi Chrisiiani, manete domi, ncc jam de sul)vcrtenda formidabili Turcorum
poteiitia cogitalc
si
:
ai
si
scrvile juguni liorrefis,

jiroxiini
contumeliam Dei
si
et
iolcrare
ne-
quitis,
pudef semiviros Asiaticos Criecorum geniem, quod numquam aiitea leccrunt, subesibi
gisse,
coque superbiai jironiiiissc, iit Europam totam lirevi temj)ore parituram sjicrcnf, si
cator
nitatis
es
redimc
ct
?
tuas
iniquilates
liac
tam
sancta et salutifera ])rofecfione.
Domini,
iiatientia?,
boct longanimitatis
divitias
An
cjus contemnis
An ignoras quoniam
bonitas
Dci ad pcenitentiam te adduxit? Cave ne secundum duritiam tuam et imptrnitcns cor,.iranifihi thesaurizes iii die iric, et rcvelafionis justi judicii Dei, qui reddet unicuiîue secundum opera ejus convertere et agito poenitenliam ab omnibus iniquitatibus tuis, et non erit tibi ruina proptcrea expecfal Dominus, ut misereatiir fiii projice praivaricaliones antiquas, et fac tibi cor
: :
esi, cor nobile, cor alfum, cor Christianum, sequimini vcstigia patris vestri, sequimini caslra nostra veniie in aiixilium fldei, veniic inauxilium fratrum vestrorum, oj)ponite Yos murum pro domo Dei cogitate (le vestra salute, de vestra gloria noliic pcrmit, :
:
cor virilc vobis
tere, ut sine vestrls auxiliis proficiscamur in Tiircos, mitfiie subsidiarlas acies, juvafe Chri-
siianum exercitum
tanio
ciiius,
quanfo fortiores ihimus,
auxilianic
Domino, cum
victoria
rcvertemur.
Nec
jiuiciis
insuperabiles Turcos essc,
novum, et spiritum novum, Domino, ne niorte moriaris

sunt
in
pro a^terna. Cogifa de proximis tuis et fratrihus Chriitianis, qui vcl

el veni, milifa
vinci etpossunt, et ssepevicti fuerunt:
valercnt ariiia
captivitatc
Turcorum dura
es,
servitute
quantum Turcorum Relgradum ostendit minor cst Turcorum poteutia, quam fama feratur imbellem atque inermem mulfittidinem
:
pressi, vcl
ca[)tivari in dics atîiic in
servitufem
ad pricliuni ducunt,
quam tamquam jiccudum

:
humanitas te traherc debct, ut opera feras homini indigna ferenti si

rapi verentur. Si
:
homo
Christianus
pietas
Evangclica, qiia jubiMuiir
proxinios tanquam nosmctipsos diligcrc. Coiisidcra proximoruin tuorum Christi fidelium aTumnas, iu qiios Turci desEcviunt filii e com:
nec ipsa Turcoruin armafuraj usum didicere, raras loricas, rariores thoraces induunf, ncc galcas more nosfro lucentes ostendunt, raro teguntur corpora ferro, acinace utuntur et arcu,
dissi[)are licebii
gregem agmina
gravioris
parma
se
j)rofcgunt et galcis, j)iIosa quad;im

:
plcxu parentum,
et
infantes ab uhcribus
nia-
materia duraqiie contextis

inciderint acies
quod
si
in Eafinas
truni eripiunfur; violantur uxores in conspectu
rigentes
chalybe ferrafasque
360
hastas,
ct
pn
catapliraclos equos
,
ir
ANNUS
6.
christi
\î(V^.
ct
manubali-
vit;e a'terii;o, (|iiain
starum
sagitlas, intollifjent se
liactcnus
pufjnasso,
of
cum mulicribus nunc cum viris csso cer-
tibus se, oluiixo
moncmus, roquirimus
repromisit Doniinns diligeucl obsopofoslis

in
1i;hic
cr;unus
ut (|u;o
commodo
tandum. Diximus quic nobis hactenus promissa

sunt auxilia
(lannis.
3(i.
I'
.
quanta spe victorifc proco-
sanctam expcditioncm nobis auxilia prajbcre 11011 dilloralis, sed id temporo ]ir;odiclo nd ims
millatis.
38. Veniat
et
Qiiod
si
vos quoquc conjiinxoritisarma,

,
per seipsum qui validus

:
est,
auxihares adclidcrilis turmas mullo alacriorcs ibinuis, ncc dubium qnin Orientale? ingrossi provincias tanto majorem ad nos concl
commode
potest
qui vero
non
vcnit, mittat
:
cursum invcnicmus dcdcntium

liimini
se
quanto validior fuerit noster exercitus.

vos
Clu'i?tiani
populorum, Si move,
Occidonlalcs
et
ani-
vcstrarum pastorom socuti fuoritis, movel>unlur otmulli ex Grrccia atque Asia Chriqui voi-um cssc Christi vicarium Rostiani
,
marum
manum
Pontificom non dubitant. .lamdiu non uf prinuim infuif in Oriente Romanus privsul nofuerit adventasse Lafinam classcm, Romanuni
:
innumorabiles turma\ vehentom pr;osuicm non dulritamus, ad visendum B. Petri successorem cum tlotu et lachrymis, sacros osculaturi
,
Hac spe
tissimi,
pedes, accurrent, seque cl sua promiftenf ei. freti, veiierabiles fratres ac filii dilcchis rationibus
persuasi, his consiliis
moti, venerabiiiiuis fratribus nostris cardina-
ipsum suadentibus, corpus nostrum canitiemque nostram, et seniles ac debiles artus huic sancta; expeditioni consecramus, Dominoque commendannis, statuentes circa nonas Junias, qux proxime instant, Anconam petere, atque in cjus portu naveni conscendere, et cum qiiam intcrim noslro et aliorum ea classe sumptu poterimus instruere Adriaticum ingredi pelagus, et ulterius recto itinere adversus
libus hoc
,
alium aut alios juxta vires suaruni facultatum si nequc alium potcst mittere, de bonis a Doo silii coUatis quantnm secundum conscienfiam suam potest, per fideles manus in hanc cx])editioncm confribuat, aut in cistis rc])onaf. (]ua} ad hoc o]ius in siiigulis dirccesibus cousfiluonfur nec dubitet quisjiiam magna pra?mia consccufuros a Domino eos qui hoc sanctum opus cf fam noccssarium pro suis viribns adjuvorint maiiifostum oiiim o\]doralumque ost omnisacrosancfam religionom fidembus qui auxcrint doque orlhodoxam ailjuvorint fenderint, certum sese in coelo ct definituni locum in quo beati ajvo sempitorno fruantur >'. Additis nonnullis quibus pollicofur foliccm immortalitatem ac noxarum veniam sacram lianc cxpeditionom obituris, aut per Ilungariam in Turcas ])rogressuris, vel milites submissuris, (lcnuntiat i)rinciiiibus, ipsos la?thali crimine se obstriugcrc, nec ad ictcrnam gloriam aspirare
: , : .
posse,
nisi in
co religionis ancipili pcriculo
contra impios in arma cousurgcrent. In tanto, inquit, Christian;creligionisdiscriminequantum

a Turcis in lUffisentiarum cernitur
imminere,
omnes tam regcs et priucijies, quam alii potontatus et privati homines ad defensionem Catholicffi fidei
nulli
dubium
csse debet, quiu Christiani
proficisci non dubifantes cjuin fidci Philippus Rurgundia? dux, luaritimis armatus copiis ad idem tempus praesto adsit, Venetique validam ciassom, do qua dictinu est, expcditam
hostes
sancf lcgis Evaugolica' juxta possibilitatom ct corporibus suis de neccssitate salutis viriliter assurgere et indesinenter
ct
suam cum bonis
in mari habeanf, ct tani
ille
quam
isti
seseuobis
conjungant sub vexillis Ecclesitc, ac vivificaj crucis signo advcrsus impios Turcos auctore Domino feliciter pugnaturi crucesignati auiem, qui suis auf mittentium sumptibus in hac pia
:
assistere tencantur. Eajiropter fidoles ipsos Jesu Christi cultorcs universosot singuloscujuscumque status et conditionis fuerint, sive pontificali, sivc
imitcratoria, vel rcgali priofulgcant
dignitatc,
et in
harum scriemonemus
ac reqnirimus,
cx]ieditionc
milifafuri
sunt,
ut navigia a.'quo
pretio ad trajiciondum a Vcnetis habeant, cura-
vim promissionis facta> in sacri susceptione Baiitismi ct in vim juramenti ])ra^stiti, cum dignitatuin suarum infulas susceperunt. ot por
et eorum sinmandamus,uthanc sanctam cxpeditioncm, ad quam profecturi sumus nou sine maximo
bimiis.
obedientiain nobis debitam, eis
singulos cardinales, patriarchas, archiepiscopos, episcopos, abbates, et cujuscumque conditionis viros Ec37.
et
Eapropfer vos omnes
gulis
clesiasticos, religiosos et siccularos, cjui de sorte
Domini
tates,
etlecti estis
vos quoque imperatorem,
corporis nostri dispeudio, modis quibus possunt, quam colcrrime adjuvare et promovere fostinent, ab illo cujus causa agilur exubcrantia
tura suscepturi pra>mia, et in pi'a;senti vila, et in funegligcntes autem negligentur, et in e.x:
reges, duces, marchiones, comites,
communiet alios
barones, nobiles, milites, cives,

fideles, sive in
quoscumque
urbibus commore-
mini, sive in agris, per viscera misericordiai Domini nostri Jesu Christi, per passionem ejus,
tremo judicii die minime inter quibus dicturus cst Dominus

Patris mei, percipite retjnum
illos
:
invenientur,
Venite, beuedkti
nam quo
pacto
qua nos redcmit, per judicium extremum, iu quo stahitis ante tribunal ejus accepluri unusquisque secuudum opera sua, per spem
cum
non
Christo regnaturus est, qui temporale regnum, aut dclicias, aut voluptates pro Christo
vult relinquere ?
cum
dicat ipse Christus in
Pii
ir
Axxrs
(i.
ciiRiSTr
140^.
ct uiliil
M]\
ii;noras
Evaniiclio
snam
ai/t
Qui dillgit patrcm sui/in et tnatrcm uxorcm et filios phis quam me, non cst
:
rum
fiunt,
scruiaris
si
coruiu
qii.T
bcnc agunt Christiani principcs priva-
me
dif/nus.
:J0.
tiquc liomines,
ista, fidcles Chrisliani. et
si
Consideratc
mcnfo rcvdlvifc
|)ericnlo
:
dilipontcr, nc ignorantcs igno-
si dc tuo lionorc sollicifi suut, cxpcditioni, qiiam pro tucndo Evangelio pr.Tpnianuis, quT pncstarc possunt, auxilianon dc,
,
rcniini. ct fandcin
pocnitcat
non adjuvissc
in
rcligioncm cf lidcm caxcanf siiii (jni falcs cxfitcrint. Tn vcro (|uicumqnc fucris, Cliristianc lidclis, cjui pro luis facultafibus cxiicdifioncm conlra Turcos sulicundam adjuvcris, hcncdictus csto in civifafc
consfitiifam
Christi
et hcncijictus
fris lui,
ncgant adjuva eos dirige grcssus corum, dicsque multiplica rctribue mercedcm pro hcncfactis conscrva eis regna et priiicipafiis pafrimonia ct posscssiones auge ct tandem ad pinguia pascuatua et divifes mensas
, : , ,
in
agro
l)cncdictus frucfus ven-
fruclus ferrfe tuac, frucfusque jumentocf
ct grcguni henchcncdichc rcliqui.T tua? dct hcnedictus esto ingrediens et egrediens Dominns inimicos tuos, qui consin-gunt advcrsuni tc corrucntcs in conspectu tuo, ct mitfat Dominus hcnedictionem super cellaria liia, cl supcr opcra manuum luarum, et ahundarc tc
rnin luorum.
iiorrca
armcntorum.
dicfa
tua, ct
cordc indurato sua pofius privatas causas inagis publicas curant, avaritiae studenl, voluptafihus ac dcliciis iudulgcnf, ct nos ad fua hclla vadcufcs nolunl associarc, aut auxilio juvarc, cum possunt, (|uiii potius opem ferrc volenfes impcdiuul, aul convcrfc illos, Dominc, et sana
si
acccrsito.
Quod
quam quam
tiia
quicrenfes
quod inlirmiim
csl, aiit
quod noxium
est,
ne
noceat, cohibeto. Angustias nostras aspicis, pie Dcus. dc excelso sancto tiio, ct nosti qiiod pra;-
honis, ct consfituat tc in capuf, el non in caiidam. Tihi autem qui nolens audire vcrha nostra. non modo juvare opus sanctissifaciat
omnihus
gioriam noministui,ct pra'fersalufcm grcgis Dominici uil aliud quferit voxnostra. Memento,
ter
Dominc
.lcsu
Christc,
quod heafo Petro
ct siic-
ad quod anhclamus, negligis vcrum efiam volentes adjuvarc impedis, aut deterres,
.
mum,
ccssorihiis ejus clavcs rcgni ca^lorum tradidisfi,
non solum novissima illa tremendi cxaminis dies coram Redcmptore tuo, cui omnia dedit pafer in manus, ad sempitcrnum supplicium
est expcclanda, sed miscra inlcrim pcr omncm vitam timcnda calamilas justum cnim cst veri Dci judicium, jusla ultiones sua? considerat nec falli in faciem semitas pcdum tuorum paratam vero bonorum ct maloruin potest operum gercns merccdem. ncc irrcmuncralum quod bene, nec impuuitum quod malc gcsseris fidclis aulcm populi sui et esse permittet sancta" Ecclcsia? suec et legis sufc Cafholicam fidem perfurhans, ubicumque cris, invcnieris ah eo, et quje divinae voces iniquis denuntiant,
:
:
volens qufEcumque ligarentiir ah cis in terris, ligata essc in cajlis, qiuT solvcrcntur, solula ccce adsum B. Petri successor impar mcritis, aucloritatc non minor, indignus vicarius luiis, respice ad prcccs noslras, ct cxaudi nos dc alto solio tuo bencdicilo quibiis ipsi bcncdicimus,
;
:
quihus malcdixerimus malcdicilo nc memincris iniquitalum noslrarum antiquarum. cito aiilicipent nos misericordia? tua'. Adjma nos Dcus salutaris noster, et propter gloriam nominis tui, Domine, libera nos, et iiropilius cslo
et
:
peccatis nostris propter
nomen
:
tiium.
iillio
Da
fcli-
ccm cursum
cccptis
noslris
sanguinis
servorum luoium, qui cffusus

troeal in conspectu tuo
:
cst a Turcis, in-
audi gemitus compc-
erunt tuo capiti horis omnihus frcpidaiida, nc videlicct malcdiclus sis in civilatc, malcdiclus in agro, et ne mitfal Dominus super tc csuricm et sitim et iucrcpationcin in omnia tempora tua,
ditorum, ct rcdde iniinicis nosfris scptiipliim in sinucoriim, improperium quod cxprobravcruiit tibi respice super popiilum tiium hcuignis oculis fac nos irc cum prospcrilate ad helliim
:
:
ne egestalc,
fcjjrc ct frigore
tc percutiaf,
nc
sis
tuum, ac
fofam
revcrti feliccs
da nobis victoriam dc
Gra^cia, pcr
semper calumniam
qutc vidchunl oculi
sustinens
et
oppressus
tuis hostihus, ut
tandem recuperata
cunctis dichus ct sfui^cns ad terrorcru corum,

tui,
nc dct
lil)i
Domiiuis cor
pavidum,
rore
ct
deficientes oculos, et
et
animam
m?e-
Eiiropam dignas fihi canfcnuis laiidcs, til)i(jiie perpctuo scrviamus, cf omnis terra lc adoret, et nomini tuo psallat in saecula sa^culoriini. Dal.
ne sit vita fua quasi pendens antc tc, ct nc timcas nocte ac dic, non crcdas vitee tujc adversus vero lianc iram Domini Dei tui polcstas niilla tua, nomen nulluni tuum,
:
consumptam,
P.oma' apud
S.
tionis Doiuinica' mciu.xiii,
Pctrum anno iiicaiiia.\I kal. Xovembris,
Ponfificatus nosfri
il.
aii. vi .
nec terreiuim i)ri\ilcgium poterit ()r;r\alcre; sagittcecjusacufajpcnetranfad intimacordis, etcar-
hones desolatorii animam nocenfem exiirunt

-iO.
Fcedus intor Venetos, Bt/ri/undam dnrcm el Pontificcm initum. Perlccta Iutc in puhlico consessu ex audientium oculis lacrymas cliciiere, Burgundiqiic oratores, acfis grafiis, i>lii-
NonnuUis
intcrjecfis, quihiis
pirafa' dc-
lippo
figunlur anathcmatc, ac urhes Ecclesiastico justitio suhjiciuutur, qu commercium ciim iis

At tu, Doiuine iuiveriut, has preces fundit Deus, qui nosti corda hominum, et renes illo:
ca sc rclaluros spopondcre, ct evolulis proxime diebus uua cum Venelis ac summo Pontificc fcrdus contra Tiircas ad uniim, duos tresve annos pepigerunt ea legc, ut nuUi sine
sociis a
hcllo discedere liceret
addiderahjue
46
.\N.\.
TOMCS X.MX.
It.ux. X.
30-2
Pir II
ANNUS
G.
CHRISTI l^lO^.
Pius, veniente Philippo in Itnliam

(|iic
profecturo-
qui nuncupato voto miHliam sacrani crat professus, sequcrctur

:
Orientem, sinnil sc|)rofecturnm, fulticiue oratores ad camdem ani|ilissimis maiuiatis paclionem suos principes devinxere. Extant lioc
in
nec de ulla domestica scdi-
tione metuendiim,
cum
Florentinos, Venetos,
;
arLTumcnto insigncs ad Christopiiorum Maurum Venetiariim duccm liltci;c a Pontilice datffi Christophoro Mauro duci Vencto.
'
:
Onod jampridem
occulto
conccpimus
animo, nuiic in luccm venit, ac omnibus patcl. /Estate proxima bellum contra Turcas movc-
Gallorumque rcgem amicos haberet tuin (Jaleatium gcrcndo principatui parcm cuin Blanca ducissa reliiKiucrel. Uuibus ille acccplis litlciis arma senilesque annos consecrare se Christo respondit monuit tamen Pontificem maxiino ai)paratu opus cssc, ciim Maliomctcs trccenta
'
:
militum millia, ac plures socios reges Mahoinequi Turcicum imperium delcri tcquo aniino non paterentur, in aciem ediicere posset.
mus,
ct
Aposfolicus saccr senatus comcs
crit,
tanos
ncc deerunt robustai militum cohortes, (ju;t>, nobis oratione pugnantibus, fcrro dimiccnt decretum nostrum luiblicc lectum cst XI kal. Novembris quod proinisimus,facienteDeooptimo maximo, perficicmus; neque irrita ficnt verba nostra quantum pro viribus poterimus, tanto fortiorcs ad bellum proficisccmur. Comitabitur ct nos dilcctus filius IMiilippus Burgundia? dux
:
: :
43. " Sanctissimo domino in Christo patri Pio papa3 H, Franciscus Sfortia Mediolani dux.
"Vereor, beaHssime pater, ne circa duo nos brevifas temporis urgeat, et (juod ad tantuin
e claro
das et bitamus. Dc hujus cxcrcilu maximc spcramus, nec minus dc classc vcstra, qiiam paulo ante Pcloponcsum navigarc jussistis, cujus egrcgia facinora priscis aquaiida faclis inulta cum glo-
Francorum sanguine natus, qucm valiveteranas legiones adducturum non du-
apparatum tcrra mariquc disponcndum, quaiitus huic maximse expeditionis moH necessarius cst, parum ad Ver us(]uc priinum spatii ductuni esse existimcm, ct quod quia plcrisquc malis
prisHnai a;gritudinis reliquiis teneor, qua?, nisi
quotidie
in
magno
studio et diligentia curarentur,

:
periculum trahercnt instituerunt medici, adiiihito iriagni examinis consiHo, balneis illas curarc alque consumere, pollicentiirque
fuerit,
illis
maximum me
Hanc pcrscveraturam in bello contra Turcas nobiscum ct cum Philippo ducc

ria
refcruntur.
me
,
letudinem restituere
aliaque
ad saluhrem et intcgram vaquod si factum, ut s[)ero,

:
cuin oratore vestro staconfidimus, nam dubium nos habet, quin tolis lutum est nec viribus vestris huic bello favealis, quod pro
ct ita
:
qiiod
Deus
averlat,
legitima
amplitudine
fidei nostrrn suscipitur.
Hacc
quam-
tamcn cursus mihi vis magna vidcntur, ac certiora et majora victoriK polHceri
sint,
fclicissimos
signa,
si
tu bello iutcrfucris, tcque nobis adjun-
ductor cl princcps. Multum in rebus auctoritas valet et splcndor ct gloria principum terrentur sncpc magnis nominibus hostcs, et fama magis quam re ipsa dissipantur; multum, crcde nobis, terroris affcrt
ges, reipuhlicffi
bellicis
:
causa non advcnerit, inslitui quanfum superest milii vitae pro defendenda ChrisHanorum rcligioiie, pro fide Catholica amplificanda, pro Dei Evangclio conservando, pro Mahonictis idololatria ex sanctissimis Dei templis jam non solum profanaHs, sed adulteratis, pessumdatis, dirutis expellenda dcduccre. 44. " Nam si Decius pariter et Decii filius pro senatus populique sui victoria, si plcrique alii Romani pro patria, si innumerabilcs pame
ajtatum, gciitium, nationum pro mordumtaxat gloria sesc devoverunt, quidnobis faciendum, quibus ccElestis gloria ac beatitudo ieterna proponitur ? ibimus profecto in expcditionem hanc, et partem nostrani pro incorruptitali
omnium
SusceptocodifficillimobelloPiusFranciscum
:
magni ducis Burgundi auctoRomtc apud S. Petrum anno hicarnaUonis Dom. mcdlxui, VHI kal. Novcm. bris, Pontificatus nostri annno vi sacriim bellum incitatur. nd i=i.. Dux Mediolani
inimicis nostris ritas, etc. Dat.
Sforliam duccm Mediolani bcllica pcritia ct viribus tlorcntem ad societatem secum ineundam aHicere amplissimis litteris cst conatus cum(jue ingentia mala a Turcis Christiano imperio
illata,
biH corruptibilem, pro cffilesti terrestrem, pro reterna mortalcm, pro perpetua cadiicam cxponemus ct quanquam pro tua singulari pruden;
gravioraque alia impendeoHa exposuisset,

ipsi
o[)portune te considerasse exisfimem qua; ad liaiic niaximam expeditionem neccssaria suiit, tamen tua siiigulari bonitate et clemenHa fretus, velut qui
tia,
magnaque rerum experienHa,
significavit
ampHssimam
expiandorum
rei
bellicffi
studiosissimus
fui
dicam (juod
criminum coelesHsque beatitudinis comparandK, atque asserendi etiam posterisetaugendi princii)atus occasionem patere, si expedilioncm
adversus
(lue
scntio.
43.
considerandum
diim, (luanta
et
Primum quod in belHs suscipiendis est et magno consilio exploransit
Mahometem
conliccrc vellet, eunlcin-
inimicorum potenlia,
(luanliis
PonHticem una cuin pluribus aHis princi-
pibus,
maximeque
Ep. procei-iim
I.
Philipi)0 Burgundia? ducc,
eoruni mililandi disci|)lina atque industria, qui locorum situs,

qualis exercitus,
sit
qu
quibusvel
1
se valcat cxteris praesidiis
auxiliis-
Inlei2
miiiiili
collcelas
ali
llierou. Doiizelin. p.2;50.

'
Golicl.
XII.
V.\\..
ejus
lit.
apud Pium
II.
Ep. num. 392.
PII
ir
ANNUS
r.
rHRISTI
I'iri'.
MVS
al((uc [iroiia-
(juc liieri, vel lere,
iinijugiuuu lioslem aUiUL' r(|jcl-
((uil)us [ler .V[)ost(jl()S tradila (iliiu
dehinc ita se ad bcUum parare, ut optima spes de victoria babcalur. Turcorum (|iiiilein potcntiam adeo spernendam, ut qua; ad victoriaui necessaria sunt netflii-^-imus, non ccnseo ne(|uc, iit ab iufcrcndo bcllo dcsistannis, liincndam. Vidi iiuidcm capitula istliiuc ad nic traiismissa, dehinc illa eadem dili^êntius ac majore
:
gata fuerant, dcsideratum triumplium
Romam
ad scdcm
tuaiii rc|i(irlatiiri, (laîitoliiim (|uo((ue
barbaricis Oriculaliiiiii |)0|)uIorum spoliis cin-
gemus
quibus tandem Lateranam Petrique Hasilicam cxoriiabimus etc. Dat. Mediolani VIII kalend. iNovembris anno mcdlxiii .
, ,
il.
[lio
Extimuit Pontifex ne dux Mediolani a

HlanciC
ducissac
studio viris, ut
riuin
|iar e>t
crcdcrc,
[icrilis
iiiiiiu(
aium
vi-
consilio dcficcrct, scqiie
ac facultaluin
cxaiuiiiata
attiuc
digesta ostendi. Trccenta niillia militum Turco-
lacrymis cmolliri sineret, (|uamol)rem gravissimis eam sententiis nKJiiiiif, ne illum ab ea

expeditione deterreret
'
riim
impcratorcm ducturuin
(j1)
fore
affirmant
Viriiiu, iiuiiiil,
tiium
plcros(]uc deinde altos .Maliometa' secta; reges,

(|iii
tmii
eorum
perfidiam, luin (luod sibi, ac
rcbus
tur.
siiis, i,êiifibus, popiilis, rc;.;iiis
limcbunt,
iiou [latieii-
adversus impios Turcas arma sumcie jubet Deus hoc enim ei scribimus vide iie obstes periculosum cst divina' voliintati rcsistere.
;
; :
Turcorum riiinam desolationcuKiuc

46.
Periclifatur Christiana rcligio, in loribus hostes
Ad
qua;
littcra^ Iua2
,
eos populos iner:
imbclles esse resjioiident mes, effoeminatos fateor quoque, beatissime pater, maximam eorum partem ita esse, verum inarmisbellicisque
expeditionibus, nti facile
iniiltis
adsunt prope ad radicem posita est securis nisi nisi vigilamus forti animo resistimus hosti, actum cst de noinine Christiano spes
:
,
:
lucminisse [jossuinus
aitatis
nostrie
aniiis,
cum
in
maxima
magna salutis in tuo viro sita est si sumpserit arma et scutum ductoremque se Christianis prajbuerit, liberabit Dominus in manu ejus populum suum, et immanissimum draconem con: ,
Christianorum strage vcrsati sint, arma babent ad eniinus cominusque pugnanduin; proeorum lege atque imperatore non modo parere iinsed mori quoque docti atque parati perio habent pra^terea et ad invadenduin sunt et ad fugiendum equos agiles corporaque eoruni agilia. Adde etiam castris scxdecim, ut plures affirmant pugnatorum niillia quos Zanectarios (.lanissaros) vocant, robur firmamentumque militiae, phalangis instar arniis assuctos rei belliccB expertos diversarum nationuni diversarumque gentium inercede conductos. Huic sicut non timeudo ila non spernendo exercitui quales pro adipiscenda victoria vires opponenda; sint, qualcsijue exercitus conducendi (et sicuin Philippo ca;tcrisque in tuis litteris nominatis satiserit gcntium Italicarum, caruin scilicet, qutC in lianc ex[)editioncin ducentur, ad monstrum hoc virulcntutu et fetidum conculcandum) te non pra;vidisse
, ; , ,
teret
quod
divinae
vocationi paruerit
subtralient,
fidei
tigit
provinciamhanc recusaverit, nec cffiteri quoque se impedieturque suacul[)a Christianaj

si
,
expcctata defcnsio, etc. . Ita prorsiis concum Franciscus Sfortia tum PhiliiJiJus
-
Burgundus eximiis coeptis turpitcr defuissent, ut enim Gobeliniis scribit Deliciis pra;sentibus devinctus animus futuras contempsit, e.\cii:
sationesque procul quasitds obtendit . 48. Xuntii Apostolici in sua quisque lerjatione jubentur comparare subsidia. Comparandis
interea subsidiis intentus Pius nuntios, quos in variis regnis habebat ea, qua; fisco Pontificio
inferenda essent, curare

;
jussit, ut in sacrum bellum insumerentur qiio argumento extant littera; ' ad Franciscum Martinum Valentinenscm, et Jacobum Prats Barchinonensem cano-
nicos eosdem(|ue in regiio Valentino intcrnuntios suos, quibus Orieutalis profectionis cunsi-
modo, sed providisse

sicut
ccrtior suin
iiovi
cnim
acumen ingenii, ita ct maximam rcruin experientiam, atque singularera ac prope divinam sapientiam tuam. Itaque aliarum te natio-
lium aperuit .Nuper, inquit, religionem saeva Turcoruni rabie, (lui oiiinia fere loca (^rientalium [larfium, iii (|uibus Christianuni nomen
:
num
(Miristianarum [irincipes potentatusquc ad
colebatur, sua; ditioni submiserunt, in discriminc positam esse videntes, pro illius defensione et recuperandis locis pnedictis, ad partes
Grajciae
suiiplendas exercitus tui vires aut vocasse aut vocaturum non dubito. El quanquam commonitiones has [)ra!Sum[)tione certe noii carcre,
una cum venerabilibusfratribus nostris

Ecclcsiasticis
S. B. E. cardinalibus, episcopis, aliisque pradatis
et personis
quod minervam instruere velim, plane cognosco, fideliter taincn benignitati

tua;
armorum
dicns
crit,
copiis,
ac gentium ct maritima classe sub vivificae

,
dictas,
[îe
crucis vexillo [irolicisci, et inibi,
atque Iiumanc suscipias oro.

cffitera
Si igitur, ut soles
moram
prout expetrahere deliberavimus, ctc.
omnia, ita bsc quoque recte instituisli, non modoEiiropa Maliometeam idololatriam di!|icllcinus, veruin Clirisliana signa in Asiam Iraducemus, Jerusalem Dei sacrarium recuperabimus, Jesu nomen fidemque Catholicam sanctiimque Evangelium in ea loca rcstifucmus in
,
Datum
Romffi apud S.
Pctrum anno Dominica;

pridie non.
vi
>.
Iiicarnationis .mcdlxiii,
Novembris,
sanctissima
Ponfificatus iiostri
anno
Dcdif iisdem inaniii
data, ut fidcles ad seîucniliiiii
'
Lib. lip. nuiii. 393.
GoL.
I.
xii.
pius
1.
ii.
p.
i.
3(;i
pii
II
Axxrs G
(luod
CHUI.STI
ruvo.
illa i'\|i('(lili(iii(;
iii
Pdiilillccm
|ir(iin(_iver(Mil,
aliis cliaiii ie;.;iiis i;estiiiii.

59.
potius (]uad;un ejus s;evitia, (luani rei inilil;iiis ])eritia donuiit, et ditioni suic Cra>ciain, Buiga-
Marcus
Ttvvisi/iits soriiimsc ojfert
Ponli-
riam, Serviam, Conslantinopolim urbeni, oliin
fici
i/i
bcJlu/ii jiroficiscenti.
Navavit
etiam Pius
per Apd^lolicas lilteras operain, iit plures episcopos laixuiim socios sil)i asciseeret, iiiter iiuos extitit Marcus episcopus Tarvisiiuis Marci cardiualis Veneti nepos, qui paratum se Pontillci ad
opulentissimam, Peloponesum, Trapesiindam, Moldaviam, et alia inaritiniii loca, postremoiiue Bosinam, ])roviiicias omnes Cliristiaiuun noincn
protltenles
,
iiullo
propemodum repugnante
luolitus
est,
subegit, ac etiam CliristianiC religionis cultores,
eum
"
iii
l>ontific(;
Orientem comitaiulum oblulit; (|uare a commciKlaii meruit liltcris iiis

'
de
quorum
non
excidio jain dudiiin

desinit, est
sternere
sperandum
in diviiia
Nuper
iii(|uit
attendentes
iiinumerabilia
clementia
summi
Creatoris nostri,
(lui
animartim pericula cunctis dellenda lidelibus, incoinmoda |)ersonaruin, dispendia rerum, depressiones et depopulationes immensas, (]uii)us crudelissima Turcoruni gens Cliristianam rcli-
demptione noslra
digiiiitiis csl,
tormentum crucis
pro resubire
(luod ab liujnsmodi i)ersecutionibus Turcorum liostium nunc lidelein populuin suum Christianum liberabit, jamque ipse Pater
gionem
cit,
ellerala rabie superiorii)us dielius alle-
onuii])otens assiduis
dcpreciifionibiis
fidcliuin
et(iuod magis passiin appropiiuiuaiis illaiii penitus cxtingucre inolitur, de Iratrum nostrorum consilio deliberaviinus adversus eosdem Turclios personaliter accedere, et nonis .lunii
suoruin, divinum auxiliuni implorantium, placalus, et

fortuuic,
quorum
liberi
everscE sunt donuis, dissipatcc

in
servitutem
tracti,
jiarentes
crud(diter intcrempti, inisericordi;i molus, victoriis

illis
proxime futuri
lilleris
in portu
civitatis
nostr Ancu-
lot
Cliristianorum criiore pollntis,
nitanie iiavem coiiscendere,
proiit aliis nostris
omni
nationi Ciiristianiemanilestavimus,
,
ut nonnulli et dciude pluriinum atleetantes in eadein classe uobisciim veiiillaliic e])iscopi

rent, te inler alios ])er certas
finem imiiosiiit. El ut victoiiarum cursus iidversiim Turcos citius dirigatur, illustrissimuiii dominium ducale Venetiarum, in Turcorum iiomen semiêr infestum, ad hoc bellum adversiis
nostras in foi-ma
Brevis litteras re(]uisiviinus, ut le

])arares
accingeres
et
gia
teni]iore statuto
comitem nobis, seîuendo nostra vesticui quidem requisitioni

:
Turcos susciiiienduni iina cum serenissimo domiiio rege HungariiE in haiic hodiernam diem excitavit, simulque societatc et fcedere junxit,
ut etfri.enata
decet Catliolicum antistilem, jier luas litteras, quas inde recejiimus, alacri animo ac(]iiievit . Ut idonea profectioni subsidia eiiiscopus ii)sc compararet, jus ei Pontriiternitas tua, ])rout
tilex
ferenda noii
ipsi
Turcorum audacia, qiia; ultcrius cst, cuin falsa Mahometana fide

penitus deleatur, et
facinoris
tain ex inari quain ex terra

sffivissimi
Turci
scelenitissimi
contulit,utad trieimium cjiiscopatus vecti-
meritas pocnas luant. .îl. " lta(]ue divino numine addncti serenissiinus
et
galia locaret, ac
eraiit
monasteriorum, quK
sua3 curiu
excellcntissiinus
dominus, domiiius
iui;i,
demandata, mediam censuum iiartein oj)qua etiam ratione ])ermotus Fran])igiicraret cisco S. Mariffi Novai diacono cardinali concessit*, ut jiro cogendo ob sacrain ex])editioiiein auro nonnullaEcclesiccMantuana^jura liduciaria
:
Matthias, Dei gratia rcx Hungaria;, ctc. ex
ex altera parte illustrissimus

tuin
dominus dominus
et inclyeliain,
iii
Christopliorus Mauro Dei gratia dux,
dominium Yenetiarum,
Dei
iio-
mine ad hanc compositionem, uiiionem,
intelli-
abalienaret.
riO.
Uimcja/ix rcgis fadus arclissi)/iwn
ciu/i
Vcnetis.
l>rieluxit
])orro
exemplo
,
ca;teris
gentiam et ligam contra infidum Turcuin optimo animo et sincerissiina mentc unauimiter ct siinul conveniunt cuin his inodis iiifrascriptis,
omnibus
jjrincijiibus iiiiicus Mattliias
Hungariic
pactis,
capitulis,
rex, corona et sceplro diguissiinus ac fidei dcfensor acerrimus, (]ueni arctissimum contra Turcas arinorum liedus cum Venetis junxisse, ostenduiit confccla ea de re publica Muiiumenta,
(juic
promissionibus
tione
et obligationibus
conventionibus, pro conservareligionis,

et
sanctissinnc Cliristiaiiic amplificatione nominis Christi

ris nostri .
fuit,
summi
Creatoh>Tc
Prima
liujus
fii'deris
p;ictio
extant in Ms. Vallicellano

:
priclixo lioc
ti-
tulo
Ligii seii coiifo-deiiitio
juncta inler sere-
nissiiniim domiiiuin reg.'in Hiiiigariic ct illusLiissiinnin diuninuin Veiietiaruin inino .mcdlxiii.
aderni. Ainen. 1'ostquam perpetuus Cliristiani iiominis li.Miidus Turclius, hostis, Ai( toriarum cursu veiiementius elatus in
In
nomine Dei
dies factus est iiisolentior,
modo
[1.
lios,
modo
2
illos
Ycnetos taiidiu aperto bello Turcam inseclaturos, quandiu Matthias rex cum eo belluin gereret illos praBterea instriicturos classem quadriiginta triremium, atiinc in loca maritima Incursuros; per Dalmatiam etiain perque Peloponesum iicdestrcs equcslrcsque acies ad dislralicndum iii iiluiibus locis hostcin educturos. Obstiinxit se vicissim Hungarus per loca Turcico impcrio contermina irrupturum cuin exercitu v.alidissimo adversus infideles consti:
l.ib.
11.
xxvij. p. i2T.
l'J,
|i.
'-
Lib.
XX M.
;;01).
Ms. Val. siy
tutumque
ric(i,
est, iit nihil
Veneti in limite Ilung;iiii
lil.
num.
87.
nihil
Hiiiigariis
Yencto novarent, nec
l'II
ANNUS: 6.
Tiii-ca
CHKISTI 1'iH3.
3fi5
|);u's alfcT;i,
iillcra
iniii
assciilioiitc, ciiiii
|)r;i?tcrca
(luiliiriiic ac('il);ciiiii' s('i\ iliitis, iiiiiilo;ib
injun:i
pacem
versis
conliciMot.
Ucscrvatmn
((iiod
jus
uiii-
vestri
milites
in;iloficio(iue
;ibstineant. (>onse-
regilms,
liiiic
|)riiici|iiliiis
ac
liiicilnis
;icce-
(|uontur(|uo
<leiiiceps
r(.'li(|iii
omnes
linitimi
(lui
dcndi
imilis
fcEderi,
idoiiois
deuiiiue
lor-
popiili, et (jui
li;il)ili
in
eversis iirbibus sedont, ct

cuiii
coiniiiiiiiitiiiii
ac
i>roinul^;itiiin
iiota
liis
est
:
pro maiicipiis
Turois contra
Cliristi. .Mul-
adjecla
loci
iii
ct
teinporis
iii
verl)is
anos coguntur Cbristiani bellum gerere

tisijue iiiterjectis
.')H.
:
Actiiiu
Siriinio
Waradinopeta
in
aula
regis
serenissimi ct
pra'dicti
excclliMilissimi
doniini
"
.Vibilror ('(iiiidem vestra' classis pr;esi-
Domiiii mcdi.xiii, Indictione xi, dic xu Septemljris, pr;cscntibus reverendissianiio
(lio
{)u;im prudciilissimo oonsulliim osso et
om-
miset dif^nissimis doniinis

ac maf^nificis et
>iicol;io
Stc|)liano arcliicpis-
nibus vestiis iirbibus, orre maritinue, ctinsulis ilcm iis ciinclis, (|uil)iis motus impciidebat a
Tiiicis. Ihec
001)0 (lolocensi, et .loannt' cpiscopo Waradiinisi,
enim
oiiinia
olassis veslr;i
iil
vd
:
solo
Tiir-
potentibus dominis
.Micliaele
nominc
ciis,
;idoo ost liihita,

pr;e(Io
iuilliis
iii
mari
di^Miissimo comite
Pahilino regni IIungari;c, Inaynothi Ijano Solavoni;o, oomile Stepliaiio de Frangijianilius hano Cro;itia', l'a-
iiullus
iis(|iiani
;i|)|);uc;it
ita(|ue
licct
viris,
mcrcatoribus
(iiii
(iiiibiis(|uc ct
c;i'lcris
bonis
negotii
siii
griitia
marc
Irajiciiinl, ini-
mano oomito
gnifu'0
Zagori;e baiio Sclavoni;e, ac
iiia-
piiiK,' ;ic
sccuro iKivigare
ilhi su;i
(jlio
veliiit. ll;eo igilur
doinino Kmerico Z;i[)d regio tlies;iurario dignissimo, et aliis dominis prtesentibus et

astantibus parlibiis
rogatis
.
;id
vcstr;i cst laiis inaxiina,
formidabili
(|ui inodo aUiue ingenti classe Lesbo
(luod Tiirci,
luoc vocatis et speoi;iliter
uiio inipctu capta oiiinia inari;i terroro

r;inl, iiiiiic ipsi p(.'rtorrili
comple-
M.
dus
et spes rci
Philephi ad Venetos Epislola, r/iia ?nohene (lercndx fuse cxponuntur.
vobis ultro
reliiiuoriiit.
omne maris imporiiim Uuod autem pertinet ad
Scripsit tunc
Francisciis 1'liilelpluis orationom
liortalivam ad Vonelos
visa siinl, in
goroiid;e, ct
bit
:
(juibus
', ex (jua liiec repetenda nioduin et spes roi beiie
pr;esenliuiii
rcruin st;ilum descri-
.Multo cinte
plures nostri niilites, (]uam
Turci
lia.
omnes
futiiri siiit: (|uot
enim urbes vestro

.Eto-
parent imporio in Kpiro
ii^sa, et lllvrico et
.Vlox;inder prEctorea, iiui

est, ot in
Turcorum linyua
(|u;e tros
Scander dictus
provincias et
Albania,
eas
recuperandani feloponusiim, qiiainiidcm Tiirci (;i;ecoruni principum vitio tcneiit occiipatam. audio vos peditatum eo transmittere et firmum et inultum, equitos autem ad niille (luingenlos, id numeri vol, ut alii nunliant, ad duo milia satis futurum pulo etad Istlimum ocoupandum, ad opprimciuluni omno Turcorum pr;osi(!t diiim, (iiiod ad tulandaiii Peloponesum constitutuin sit, modo .Mabomotiis tyrannus, ila nf nuiic, a Peloponeso absit cuin cxcrcitu .
:
nomine suo
et viribus
est
com-
[iloxa, |)liirimiim potest, (|iiid aliiid
magis cupit
ulciscendi
injuri;is ?
atque oxoptat, (juam oj)portunitatem otlerri sibi suas in Turcos et majorum suorum
Est
;i
M. Tum nonnuUis intcrjectis subdit Quod si contompta pancitate vestrorum e(|uitum iMaliometus, qui per oxploratores dcbct jam omnia didicisse, institerit cogilatibus suis
:
auteni
is
.Vlexander
tum animo
aiit
iii
Italiain aiit
iii
Iluiigaros impctiis facere,

ite,
ingenti,
tum
a
puoio
iis
us(iue vorsatus in Turcis,
ite, viri
fortissimi ot opfimi,
adjuloro auxifelici
utpote qui
et
ob eam
olim dcditus obses fuorat, lem iiiiivcrso Turcoruin genori ob

patre
liatoreque Cliristo
vcstra
char;o;is,
optimo maximo, adacia

Lccbaîim
et
ot pr;opotenti classe in
Cen-
susccptas contunieli;is iiifestus unus omniuni
maxime. Hunc aiilem so(|uetur firmissimus ac pluriiiiiis .Mban^msium eijuitatiis podilaliistiue appcliiiiilur cnim viilgo Albanoiisos, (jui (juon:
dam
intra
ricis
Albaiii
nomiiiali a jugis Caucasi

lladriaticuiii descendcires,
monlis
ab
lily-
sinum
duos nobilissimos porfus Pcloponcsi, eosdcmquo inaxiine opportiinos, ot ab iis quidcni hoslibus, (jiii pi^csidio iii Pcloponeso consfiliili sunt, aut luiilum copiis vestris, aiit muiimetum censeo; cum ipsis miiiii impendere iion iiiiiius metiiendi sint Peloponenses, quos
tot calaniifatibus
ad rcloponcnses usijuc o.miiia
siibjiigasoli
et
contumcliis, et oiierarint,
(|uaiii
runt,
homines
feri
et
bcllicosi,
adeo ut
;id
ex
et
et
continenter onerant,
jiost,
milites vestri
, et
oinnibiis intia
cl
Istriiiii ct
lladriam
ltali;i' fiiios
paiilo
[)ra!teroa
(!(niit;ifu
p{!(litatiiqiie
fortissime
Turcos soinper
susliiuicriinl,
iiiililuiii
.\lbaiicnsium [ilcraiiue Pcl()[)onensiiiin
ultro adorti
maximis
detrimeiilis
aflccerint,
quotidieque afficiant. Uuid de reli(|nis

'<
loiiu;ir
poimlis Clirisliaservitio prenuin-
nis,
(|iii
letro intolerabilique
illa
tur ab
Epirtim
immani b;irbaria ? Yix ingressiis vester oxeroitus vidobit Tliessaliam

molientom, quain ultionom
I.
roferta siinl, qui in Turcorum pofestatem nec vcncriint, noc ([iiid([uam sibi ab illis aut fiduin aiif tutuin arbitraiitiir. Ilos enim Turci cum sciant esso in sese iralo ;inimo et mahivolo propter oam ca;dem, qua initio <,'a[)ta;
monfiumjuga
onincin ad so gratulatum conourrentem, aliud-
Peloponesiin magnuni Albanensium numerum usi siiiif, ([ui se afîue sua oiiinia iiifidclium
fidoi crcdidissenl,
que
'
nihil
iii
Turcos
non vchementor
tiincrc
non
debent. Cessistis vos sffipe alia conlra Barbaros,

Pl)ilc';l)ll.
xi.\.
ad Lud. Iniic. c(iuit. aur.
et
multa
ct
pnoclara facinora pro Christo Jesu,
366
<0(l
PII
II
AXXUS
6.
CHRISTI 1^63.
?
ciim
aliis ct aliis sociis
at iioc
temporctot
et prostra-
tus acic vicit
quibuscum
,
manum
conseriii! ?
et
istiiis
funesti et liorribilis belli ploria vobis da-
cepit Conslantinopolim,
fateor,
urbem annis
i)itur solis,
tis,
qui aul perculsis
animo
aut desicline et voluptatil)US studentibus, aut

r.liristianis, soli estis inventi,
intestinas discordias atqueodianutrientibusreli-
quos moverit Domini, quos fidei causa invitarit, quos tiinor publica incolumitas a privata incoUimitate avoquis
carit
)).
longa cOgrotatione languenpannis obsitani tem, et omni vi roboreiiue exhaustam, cui tamen ipsi adcsse vos, ut par fuerat, si voluissetis, qui nunc tantus terror imminct, nuUus esset nova
:
enim Roma
exsanguis ac
illa
Constantinopolis,
ita
ut erat
csset,
fere
exanima,
si
servata
quod
facili
vestra poterat ininimaque im|)ensa

se dedissent Trapezunta, Cerasun-
o5.
Demum
ritate lisec subjicit
de Turcica tyrannide et impuEo usi|uc pcr nostram vel

:
lieri,
neque TribaUi, quos nunc Servos nomi-
<<
nant, neque Pelo[)oncnses sponte

Turcis,
contemptuni processit res Turcornm, ut aut viiicendum sit, aut servicncompos non niori diim (|uis autem mentis nialit quam iis parere, quibus etiam domiuari ab sit turpissimum ? usque adeo sunt Turci omni liumaiio inijenio, ab omni urbane vivendi inorumque elegantia abborrentes, quid enim de inaudita istorum avaritia verba faciam ? quid de immiti crudelitatis ssevitia ? quid de immanitate scelerum ? quid de totius vit;e ncquitia, quibus prseter immensee gulae voraginegligentiam
vel
:
nam Synopem
et
tiaque atque Mitylenem non modo Mahometus non expugnavit, sed nc o[)pugnavit quidein. At
quo
[)acto iis
? ii
nrbibus
cum
univcrso regno
.Vt
[)oti-
tus est
scilicet illas solo perculsi
metu percite-
didere, qui sibi ipsis
non pepercerunt.
riorem Pannoniam una cum Stephano rege atque regis patruo Rhadivoi in prajsentia quavicepit?
et stnltitia, qui dum Turcica tntum putat, duin omnibus in rebus morem gerit, dum luillum detrectal iinpcrium, et ob eain rcin pra^terea maxiine flde|)cndcret, non ret. ((uoniam Turcis tribufum
sola i[)sius regis vecordia

se fule
nem,
et
sordidas
siiis
illas
atque obscoenas corporis
nominibus decore appellari non possunt, aliud nihil sanctum est, nihil venerabile, nihil magnopere expetendum ? virgipartes, qupc
intelligebat
nuUam
in infidelibus esse fidem,
is
eniin est
Turcorum mos,
id ingeniiim, ut fraude
nibus utriusque sexiis per omnem libidinis intemperantiam spurcissiine abutuntur, castissimas prudentissimasque matronas ac matrcs familias, viris etiam pra?sentibus misereque spectantibus, per oinnem sibi turpitudinem iuservire et verberibus cogunt et vulnere, nec uUum prorsus discrimen habent aut religionis aut dignitatis.
(jui
ex
omnibus mortali-
bus ea sunt indignitate, ut divinam omnem observantiam contemnant (|uidquid coliibuit apnd Turcos, id non licet solum, sed et justum habetur et pium. Sacris et augustis fanis ac templis pro stabulis utuntur et lupanaribus
:
et perfidia sanctius nihil ducant. Ua^jue et Pannonia ipsa (ita Bosnain vocat)sine [)rceUo capta, atque in prffidam vcrsa, et rex per omnein contumeliam una cum patruo truculentissime jugulatus, et nobis et cirteris debet exemplo ofierri, nihil esse cuiquam a Turcis tutuin, qui tunc magis insidiantur et nocent cum videntur amiciores . 37. Letmius et Imbrm insulse captae a Ve?ietis.
Hoc
anno Veneti
immissa florentissima
insulas eripuere
classe,
Lemiuim
et
Unbrum
',
Turcis, qui antea Alexandruin

[)rincipatu exuerant
Asanem earum quod Lndovlcum cardiin
liumana omnia divinaque iêrvertunt, qui tan(|uam generis bumani comnuines hostes, et ab universse naturae conditione legeque alieni, omnia semper facinorose at()ue nefarie et mediurbes omnes, quas in dcditiolantur et agunt nem fidemve recejêrunt, aeque atque illas, quas vel yi vel fraude occuparunt, continuo fp^juant solo, agrum arboribns cunctis siioliant, quo pro sua ipsorum foeditate et pristinse illius pastoraUsque vitre usu foeda omnia aspectu reddant. etc. Ex Mediolano kal. Augusti, anno a NataU Christiano mcdlxih . idem 56. Exposuit vero eximie Venetis Philelphus ', quantum errorem admisissent non
:
nalem gatum
tit.
S.
Lanrentii
Damaso
:
Callisti le-
excepisset, illique
cenlum Turcas, quos
tenebat in vinculis, tradidisset at deinde cum Lesbon sibi subjicerc Vencti niterentur, ad Mitylenem tum ad Mantineam iu Pelo()oneso insignem cladem accepere qua de re proximo
;
anno agetur. Uiterea
cum Mahometes ornatam
classem teneret, extimuit Pontifex ne Cliius insula Genuensibus obnoxia a Turcis expugnaretur: itaque Genuenses magistratiis admonuit,
ut
eam
necessariis prasidiis
,
communirent, ac
contra Tnrcas
Provinciales rogavit
ut
illis
opem
ferrent
in
clarum
nuUum praTurcas facinus edere Gcnuensibiis

;
at civiles
turbse
defensa Constantinopoli, magnisque aniinis jam opus esse, cuin Mahometesobsummam eorum,
qui ipsi non restiterant, inertiam, imporium protulisset Ut vctera, inquit, brevitatis gratia omittam, quos iste perditissimus .Mahome:
permiserunt.
o8. Bessarionis Encijclica} litterx ad Grsecos, Hoc quibus eorum errores egrcfjie confutat. anno Bessario cardinaUs idemque palriarcha
Constantinopolitanus, et archiepiscopus Euboea?
Philelph.
I.
xi.\.
ad Liid. Fuscariii.
'
Pius
lib. Bull.
Ep. LVii.
-'
Lib.
Bull.
xxiv. p. 231.
pri
ri
ANNUS
6.
ciiRiSTi
c;itis
1463.
367
iiiitavimus
dictuin
est
,
crealus
posl inortem Isidori
cardiiialis
'
Sabi-
nostris
ost,
iis
Doum
et veri!
si(|uid('iii
,
et
nensis, ad (Ira^cos Encyclicas littoras
dcdit, nt
dicliim
ut arbitror,
eos a sciiismate in Ecclesi;o sinuin revocarct,
noslros in
qute ad moros el
\Hx
honoslalcin
eorumqne
crrores egregie confutavit.

inisorationc saiicho(|ne
lioiiiaiKo
pertinent, nullis essc iiiferiores.
Bossarioii divina
6l.Verondiim
Grtoci, veris
igilur nc poliiis tot taiitoet
Scdis Apostolicio
taiiiis,
gratia sacrosanctto
rumque malorum lomes

ab inlomorala
lica Ecclesia
loiiioribis
fldoi
matoria
ftierit,
(|uod
Ecclesiae cardinalis, palriarciia Constantinopolidiicclis

iii
dogmatibus per socordiam omissis,

verilato socosserunt, ot
in-
Cliristo fratrilnis ot flliis ar-
ciiicpiscopis, cpiscopis,
preshytoris, monacliis,
coiisiililoiii Doiiiiui liiiiicain

;
soindentes aClatho-
CBcterisque Ecclesiasticis, et sa;cnlaril)us viris
provincias
siiliditas
sancho
sedi
Constantiiiopolilaiiio
cl
lial)ilaiilil)iis,
gratiam, paconi
bcno-
dictionem a Dco omnipotcnte, voloiitilnis dnmcamqiic obtincrt! dcsidcrantihiis, ot qiuo ad illain ohtinoiidain ducuiit omiii coiialu
taxat
siml divisi cujiis rei causa fuit quoriuiidam nostroriim nc allori l)riiicipalus siii ralioncm roddoro cogorontur. Hos deinde posteriores (|uoi|iic, non tam siia
,
pravilato nioti, (|uaiii illoriim

siiut S(!cuti.
iillocli porvorsit;ile,
agentibus.
.W.
et
filii,
'<
qualis oliin
Anto oiniiia iîtur mcmentote, fratres i|uainquo oxcoUons fucrit
Sod (lopoiicro ali(|u;iii(l() ac prorsiis abigere hanc peruiciem decens ac salutiferum ost quamobrcm vos hortor ot rogo, fratres et
;
natio nostra, tuin doctrina, turn
omni
:
sapiontiio
genorc cuin
cietoris virtutibus
quai praitcroa
vires, qua; potciitia, qui |)rincipatus nostroriiin
dubitet Gra^corum gontom onuiium libcraliuin artinm ac totius sapientice non inodo invciitriccm voriim otiam perfectricein oxtitisso ? lUic sompor ot virtiis, et rofucrint. Qiiis cniin
,
iii Spirilii sancto desidcralissimi omni stiidioacconatu anliquam nobilitatcm resumite, viiidicate vobis pristinam gloriam, vcteros illos ac sanctissimos patros et doclores nostros sequimini, qnorum eadom confessio fidei, eadem
lilii
ligio
et
sanctiinonia
tlorucrc
illic
enituit
totius orbis
sera
jâtria;
imperium, nunc vero infelici et minostra^ coiiditionc, non inodo princiorbis amisinuis,
scmper fuit doctrina piclatis cum ca, quam nunc Romana Ecclesia tenot ac profifoliir. Rcccntiores istos tam pestifera} divisionis auclores condemnate, persequimini, oxferminate OEcumciiicam Synodum Florcntiti' habilam dcvola
;
palum atque iinporium
etiam servitutem patimur, ol lianc dclom at(|uo turpissimam doininantur oiiim nobis liomines truces, barbari atquo infidolos neque soluin hoc passi sumus, sed ne simulacbrum qiiidom disciplina', aiif ulluin sapiontia; vostigium apud nostros relictuin cst. Solent enim disciplina; et bon;e artes, paratis primo (|u;o ad victum necossaria sunt, qu;ori atqiio invostigari qua; cuin nobis in |iriosentia ob servitutem et inopiam desint, nulla amplius sa; :
:
verum quidem cru-
sancto cooperante corde credite et profitomini. Multa! efficacesque eo in loco rationes addncfto sunt de procossione sancti Spiibi,
inonfc suscipite, et qua;
Spiritu, decreta siint, sincero
ritus,
sententiffi
multa utrinquo a partibus confirmationem dicta

litec
in utriiisque
vicit
ot
tandom
Filium
a[)ud
omncs
sontontia
l*aliom
unum
osse Spiritus sancti principium,
eumque
ex utroque tanquam ex uno spirante procedere. Mulla sanclorum doclorum iion inodo Occidontalium, veruin ctiam Orientalium atque nostro-
ruiu ad id
nuiltis
id
probandum testimonia adductasunt;

ralionibiis
;
piontia?
ratio
ost
iiulla
disci]ilinariim
cura,
iiullum optimarum artium studium. Yirtus sola, qua? ad mores pertinet, quaique studiosos sui
bonos
effloit,
ca inanct maiieatquoscmiôr apud

potuit, ut
demonslratum noque id non onim sognitor iicqiie negligenter eain rom investigare conati sunuis , o fralres multas noctes insomnos
noslroriiin incuria
evcnit
nostros.
60.
egiinus,
magnam
vigilantiam, solors studium,
Sed quae causa esse

r-t
mora-
summam curam
enim
a
adhibuimus, crcdere oportuit

doctortim sonlcntiis
;
libus virtutibus pra-diti,

cipatuin, olipsam,
sapicntijm.
ot jirin-
verilati, victi fiiimus
absit
oinnium rcruiii dulcissiinain, libertatem amiserimus ? non enim fortuna, vel casus, aut tomorarius rorum ovoutiis, ac fliixus
instabilis tantain nostris
bona aiiima
,
ct fidoli, ut oslonste vcritati
calamilatcm
iutiiloro,
nisi quis putet res huinaiias divina providontia
eamque victoriai ambitione Rofcrrom niinc vobis particiilam aliijuam rafionum illarum, nisi lcx Epistoltc prohiborct, simul quod vobis licet longe plura
claudat oculos
despiciat.
alibi videre ct legere,
minimc gubcruari, quod ctiam

cst atquc iiofarium.
cogitarc impiiim Sod noc dclictoriim nostro-
scntia
quain nos referre possemus. IMcriiiuo oiiim cx iis,
in prteqiii
nos
rum multitudincm ejus rei cendum ost, ut quidain Doo

cere
consuovoruiil
ca-tora;
causain fuisso diso humiliantos dinoquo enim nos magis

,
antccessere doctissimi et sanctissimi viri miilta atque prtoclara de lioc dogmate lilteris manda-
quam
Christianorum nationes
(|uas
vcrunt nos qiioque parlim, ut ainiconim,

:
non
id
paiica scripsimus obnixo offlagit.lutium,

iârlim, nt vcl
nunc mundana
1
ista felicitate friii videinus,
pcc-
inorom gerercmus voluntati,

cogitata, vel
aliis
nos
res:
frustra conteiidontibus
Exl. inlcr OpuiC. aur. p. 339.
sponsa in communoin utilitaloin tradorcmus
ar.M
oiiiiiia ciiin ;i|iuil
PII
II
ANNUS
V).
CHRISTI
spii-aiitc
1/|f)3.
(lUM'
vos
siiil, si (|uis
vcslrani
Icsptis
pioccdal. Miilla
(j.iii(|iic
alia
:
sacraruin
sine
cont(Milioiu^
\v\
\c'^cA
\c\
juidief,
isi
.uilem
Iiarvam,
vcl
aiuiictis
omncs
L;loriani
licciiif),
sit,
non
iili-
Pararlitas, tcslimonia sunt lifterarum, uf piita I)e (jucrn ego mittam vnljis a Patrc, cl rursus
:
(|U()(i
ad
Itci
(iicliim
rncn accipict, ct annaiitia/jit voljis. Et
itcriim
iitalcm cons(>i|iictur. \'criunlamcii iinam

laxat, ot cani iici-lircvem,
si
dum-
liiiel,
rafioncm ad-
Qa.rcamciac aaclict, locjactar ; et alia iis similia cx (|iiiiius omniiius iticc clarius ca fidci verifas
:
diieanuis.
&2. " Spiritiis feste
ostenditur, quain
sanetii? spirifiis Fiiii dicitiir,
el
sancla
Romana
Ecciesia,
ut seinper antea, ila niinc fcnct et prfcdicat, et

oliin oinnis Ecclcsia fateliafiir.
ipso Fiiio, qni

verilafis,
:
s|iiriUim
ilium vncat spiille
rifum
Pauliis
vcritas vero
ipse
esf.
Et
c/ui
03.
<<
Sed dicet fortassc aliquis, cur ipse Do:
3f/s>t, inqnit, IJeiis

:
spiritum Filii
siii in
minus cum de
corclanostra. Et nirsiim
Si quis spiritum
Cliristi
nnn habct, ipse non est ejus ; (|uod aliis qiio(|uc in locis idcm Apostolus crebcrrime rcpiical. Hoc verimm, fratrcs, salis supcrque cst ad id probandiim, de qiio aginius neque cnim cxce;
Spirilu loqueretur Spiritus, ait, a Patre proccclit , ncqiie addidit etiam a scipso proccdere ? qu.T tandein aiit qualis est
iiicc
ratio, fratres ?
elsi
enim dixerat a Patrc

:
dcre decet modum Epistol?p. Est itaquc Spinaturaiiter ct ritus sanctus Clirisfi spirilus essentialiter non accidentaiifer id vero ciijus
;
;
proccdcre Spirifum, iion tainen negavit eum qiioque a sc procedere nain si id dixissef, aliquid fortasse viderefiir ingcrere difficiiltatis, (liianquam ncque lioc ad tufandam vestramopinioncm siifncerct, si qiiidcm ipse Saivafor />e
:
aliquid
iioc
modo
;
est
auctorifatc
aii(|iia
ct
clic illa et liora,
inquit,
nemo
novit, necjuc ancjeli,

:
excellentia id excellat necessc est, quod suiim iuiec vero auclorilas profecto non csse dicitur
necjue Filius hominis, nisi sohis Pater. i-^trursus
Mca
doctriiia ?ion cst

:
mca, sed
cjus, cjui misit
me
dicenda est, qualis cstdomiiii ad scrviim quis enim auderct Creaforem in creafuram vertcre, quod cliam coîitare sacriiegum est ? Siitalis
;
Patris
Et iteruin
cf
Nemo
novit Filium nisi Pater.
Uuorum omiiium
cf
luis |irocul diiiiio
confrarium
ut
scnfimus
iiluin
pronfcmiir, ac Filiuin Dci pcrinde

fiorain
perest igifur aucforifatcm

originis esse
spiratur.
ejiis
(|ui
af(|iie
excclientiam
spiriliim
(jui
diem
ciim
et
co.mioscere
ita se
Patrcm
spirat, ad
('xislimamus, cuiiidein(|uc
(Idctrinam csse.Si
gavit Ciiristus,
nosse, ut Pater
nam quod nostrorum

,
Et cerfe aliiui asscrcrc ncfarium est, aiiqui a vcritate decli-
iiovif, (loctrinaiiujiic illiiis

ijîliir
siiam pra^cipue
(iu;e
coruin,
apcrte nc-
ideo dici Fiiii Spiritum contcndunt, nantes quod ejiisdem sit ciim co cssenti;c, vel quod ex
eo
iiiitlatur,
,
aranearum potius feUc
sunt, (jiiam
:
rationes
ut ssepe
demonstravinuis
si
enim
non quidcm recte e divcrso credimus, cur non ctiam iioc, quod non ncffavit, pie credimus ? 6i. " Enimvero iilud in priinis attenfissime
consideraiidum
siderafissinii
,
proiilcr consubstanfialifatem dicatur Spirifiis S.
cst, fratres cf fiiii in Clirisfo
de-
eamdcin causani el Fiiius dicetur Spiritus sancti fiiius quod numqiiam in sacris littcris auditum est. Si vero quia ex Fiiio mitfitur ita dicitur, ea cerle ratio maîs quod cnim mitroborat sententiam nostram
spirifiis Fiiii, |iropfcr
, :
promisit oliin Ciiristus super confessione Petri a^dificare Ecclesiam suain, et
quod
port;c infcri, lioc
cst,
h;ereticoruni blas-
luiiiquam jiraivalerent adversus eam, (ju;erenduni est, fratrcs, quffinam isla sitEcclc]ilieiniffi,
tere isfud el
scaturire ct profluere, cffiteraque
sia,
nam vcram ccrtamque

aut Cr;eca Ecclcsia
potest,
si
fuisse
:
promissionem
aut igitur Laeiiiin dari
similia spiralionem ac subslantialem quamdam processioncm pra^supponaiit, quodque impossibile sitFilium miltere Spirifum sanctum nisi etiam iliiim siiiret, plerisquc in locis ostendimus mullis idoneisqucrationiims. Aiia qii0(|ue multa a nostris ad veiandam veritafem dici
luiilus ausit
lina,
ncgare (^hrisfianus
csf,
tertia
ali;c
non
(luidcm omnes
lucresibus
solent
nuUiussane momenti
iiis, (lui
pliiravero ineiio-
ra(|uc dicuntur ab
vcrilat(;m seqiiiinlur,
quse etsi nos (iiitime tcnemus, cum saqienumero bievifatis contradicentibus adversati simus
,
sunt plenffi, quas sancti Patres et generales Synodi condemnarunt. Si ergo iiaiic Ecciesiam Craecorum l'^cclesi;uii dicis, in angustum iiiinis arctas Ecclesiam, iino illam ad nihiluin redigis, qualis eniin, miseri luis, aut quanta est Ecclesia nostra? labitur, licu, hibitiir, jicrilque quolidie
tamen
(|ua>
gratia mittimus admoiiitos,
si
(|iii
criint
adinvestifianda! vcrilafis cupidi,
ut ea
lcjâiif,
dicam cam penitus jam interiisse. Subditi sunt infidelibus Gra-ci omncs, ita onuiia pcssiimdedcre Barbara; genles, ut uoii |iost iiiuitum
ac
iiitcrjectum temiiusipsum quoiiuelinguffiGraecae
olim de iiac re conscripsimus. Hoc tamen vobis dicimus et intrepidi asserimus, ut si praiscntes dare atque accipere rationem liiijus indicaturos nos fuissc hoc rei potuissemus
,
splendorcm, libros
oiniies,
universa opera san-
unuin, quod <lixinuis, satis supcrquc cssc ad veritafcm osfendciidam, niiiii(jue dubitationis relinqui, quin Spiritus ita ex Filio quemadmodum ex Patre tanquam ex uno principio et uuo
ctorum docloruni, sacros ctiain litfcrarum Codices et Evangelium ipsum nostram infelicem patriam descrturam non dubitcm, nisi pictas et
miscricordia Salvatoris nostri tantam a vcrtice
nostro calamitatcm propulset.
tres, ut Orientales
An
ignoratis, fra-
omnes,
si
qui inter infideles
Pir
II
ANXUS
6.
CHRISTI H^^3.
id,
369
superfuerant, qui
rciitui-,
iii
Oriente Ecclesiam sequrct
Gni'ioniiii GonslniiliiKiiKilitanis
cii-
lUiiijacentiiiiii
iiisulanini ciiitorihus ilumtavat
cxceplis, alios ante

iluaj.Miila cl
ccnlum,
iie
alios ctiaiu
(|iiiii-
ampjiiis aiiiios
iiomiiiarc (|iii(lcm
ad (juod vos liortor, agatis;ve!vos omncs csse, ut ego nec jiar\iiiii voliis aiit coiilcmncndiim videor optare boiiuin, o fratrcs, si quod mihi ipsi, hoc etiam vobis, bonum desidero majorcm cnim chariinducntcs,
lcm
ciiiin ita
liovcrant Scrijituram sacram, iicc cjiis
volumina
numerare ? >'ullum lidele dogina sciehant, millam quacslionem, nullam de spe futurai vil;c
rationem in summa iiiliileorum (lua; in Evaiiyelio leguntur intelligebant. Presbyteri quani|uam illud assidue lcgcntcs, non minus (|uaiii ca^teri, rudes erant, nec inteyrum (juidcm iia:
ncmo exhiberc tenetur proximo suo quam cadcm illi, quaj sibi, bona velle Di/ir/es enim, ait, proximum tuitm siatt te ijisum; plus
talem
, :
lioc
non
sit
re(|uirit a
inum
tis
signum
charitatis;
nobis Dcus, quasi lioc sumncque me ex igno-
rantia vel imperitia a veritate, ut arbitror, dice-
abcrrassc, cuin
vit;e
mc
sciatis a teneris
annis
licbant
Evangelium
,
sed quaidam
ejus frag-
menta, quae legi in Ecclesiis

circuiufcrcbant
aliaque
et
soleiit,
semicsa
jisittaci
,
qucmadmodum
mea; tempus in littcrarum studiis consumpsisse, summaque opera ac diligentia huic, dc quo loquimiir, dogmati incubuissc, et
(luantum fieri. potuit invcstigasse veritatem; quid enim aliud eligcre sibi poluissct homo, qui ab ineunte tetate propria abdicatus voluntate in
(]ui (sine
omnc
cjusmodi animalia
,
conari aliquando
atque efliugere sineintellectu nostra verba consueverunt ita hi vocem quidem emitlebant
(Irajcam, lectitabantque ea soluin qua>
crant, nec sine barbarie,
scripta
eorum vero
qua) legc-
humilitatc at(]ue obcdicnlia vixerit, et jactantia diclum sit) mulla de vanifate
bant nihil prorsus percipiebant , desunt in Bessarionis versione ha^c verba, qutc ex Gra'C0 transtulitArcudius. Nunc vero, heu milii, ipsa capta et destructa Constantinopoli, (jualis est
vcl erit Ecclesia, cui porta; inferi
inundi, de emeudatione
[iffinis
morum, de
prcemiisvel
icternis legcrit, audicrit. scripserit,
quam
non pra-valebunt? cui promissio hicc Salvatoris servabitur.

63. Recognoscite,
fralres,
recognoscitealiquando,
aiiimum, ct inventani fidei veritatem amplccti ? (]uam certc eo piuris quain antca iii |ira^scnlia facimus, (]uo magis ingravcsccntc jam .ctatc, multiplicali corporis morbi morlcm niilii ([uutiiiic minantur ct
rcctis verisquc seutciitiis alcre
caput Ecclesiarum catliedram Pelri; recognoscite matrem vestram atque magistram; amplectimini lideni Apostolico ore laudatam; iiide anima; vestrre postulatecibum.inde qu;erite
\eritis,
'
vitam ttedio essc

6(3.
faciuiit.
consilium. Si doctorum noslrorum libros evolsi scripta eorum diligenter consideraeritis,
Scio ccrte, fratres et patres, scio, tilii in Christo dilccti, non multuin csse, (]uod nobis superest vitiP, et jam tcmiius nostr;e resolulionis instat quo, ut saiiicutcs aiunt, advenit liomi-
iuvenietis
Romanam
Ecclesiam supra
ita uiii-
cifiteras
omnem
pntestatem Iiabere, et
versoe praeesse Ecclesiae, ut

I
absque ejus auctopossit aut debeat.
itatc
nuUa prorsus
Ecclesiastica qua>stio solvi,
nullum dogma concludi aut

liaec est illa
a>dificavit
lciict et
petra, supra quam Christus suam Ecclesiam haec est, quae lidem Pctri prcedicat htec sola est, advcrsus quam
:
non praevaluerunt. liic semper scrvata est incorrupta Patrum auctoritas; hic sol justitiffi orilur, hic lux mundi, hic sal terra', hic sunt vasa aurea et argentea. Quicumquc huic sancta; communioni consociantur, unain
jiortce inferi
nibus timor earum rerum, quasantca formidare uon solebant, vident enim appro[)inquare dicm, (juo omnis anteact;c vitai reddenda sit ratio, me quidem quo magis vicina est mors, eo magis consolatur intcgritas fidei spero enim id, quod ex operibus ad salutem aninncmea; deerit, fidei ob hanc causam, spreveritate possc supplcri tis et contcmptis honoribus, si quos apudvos liabui, liabui autem nec parvos nec paucos, tolus hanc fidei veritatem sum secutus. Equidem dico scientibus ct iis qui a scicntibus au;
posterum adhuc lanuginc iirima adolescentulum me carentem, plurimi faciebatis, ctiam qui nundierunt, audientque,
si
volent, in
ct
cum
ab ea sunt sequi liic parati, salutem habere non possunt non colligunt, spargunt quicumque cvtra Iiaiic
ea Ecclesiam faciunt
:
qiii
quam me
vidistis,
notum
erat
nomcn meum
:
omnibus Gr;ecain iulelligentibus linguam noudum quatuor et vigiuti annos natus a principibus nationis nostra;, a vobis omnibus, ab ipsis denique imperaloribus ct Iionorc et dignifate supra a^tatem cxtollcbar, i)r;eponebant enim me non modo aequalibus meis, sed etiam senioribus, ct auctoritate gratia([iie pollentibus, non mea virtutc, sed siia bonitate; quamvis enim magna hoc temiôrc iu Christi Ecclesia dignitate
()ra3fulgcani,
agnum comedunt,
fuerint,
profani sunt. Si qui in arca

:
peribunt regnantc diluvio Noe non ovile Christi salvi esse non possunt, in extra lupos rapaces, in fures latronesque incidcnl, (luandoi]uidem pereant necesse cst qui voces pastorum non audiunt quod nc cui Cliristia:
noruin accidat,
lides,
illa
praedicanda,
illa
tenenda est
iiumilitate
quam
Petri cathedra ]irofitetur. Haiic vos
magnosiiue
ct
longe supra merita
(juieso,
fratres,
cum
reverentia ct
mea adcptus sim
liouores, tanicn liKC
omnia
suscipite, huic iuhaerete, huic insistite. .\on cesso pro vobis orare Dominum, ut sapicntiam
.\N.N-.
postea sunt secuta, et
ut Deus omnium rerum

ncîiic
conscius optimc novil.
expcctata a
me
Toias
.X.XIX.
a.VY.N.
.\.
370
PII
II
AXXUS
0.
CHRISTI 1463.
neqiio sporata. Etonim fortassc dicerc iion iinniorili) |uis>oiii iiiajora illa, (]uic apiul vos iiahiii,
ciiianilo(juiiii'iii
illic
ncs,
ncque
iniitari
illos,
qui
cum
alilor
nou
possint, saltein
impugnando
:
veritatoiii
gioriam
lacilo iiitor
iirimos annii-
meraliar,
liic
voio
(|ui
iniiumcrabilcs.
cum inulti sint, imo pivne mc sapicntia, doctrina, ca'-
aiicupari conaiitur liumiliatc vos neo, ct tot talesque viros singulari prseditos devotione ac
sapientia,
Romana>
Ecclesife
alumnos,
secuti,
tcrisciuc virlutilius antecclkint, vi\ intcr postremos liahco locum notum est autcm illud Ko;
mani
jirincipis
dictum, qui
,
cum
cssct lionoris
mallc se dicebat iii oppido studiosissinuis quamvis bumili atque obscuro primum babcre locum, quam in gloriosissiina atquc cxcellontissima Irlic Koma socundum esso; babot enim principatus quaindam, etsi in minimis, maximam tamcn ac dulcissimam voluptatem at
:
lidom cjus suscipite, Pontificem Romanuin, vcruin ipsius pastorem, totius caput Ecclesia', doctorcin fidci alque magistrum crcdentes veneramini et viam qua' ad a^ternam diicit vitam, ostentantem sequiniini, nam ei lioc unum eorum est, qua; ad salutem necessaria sunt, proprium nosse pastorom,et rccognoscere principom, et scire at(|ue honorare ductorem ubi
, , ;
cnini
non estprinccps,
ibi
inordinatio, uJii inor-
apud vos habebainus uon magni fequsenunc habemus, tcstcminvocamus Deum (jne parvi fecisscmus quin potius spretis contemptisque omnibus, ctsi multo plura habercmus, ad vos quam celcrrime defecissemus, nisi nobis esscnnis conscii clegisse meliora, nisiexploratnm haberemus hanc sanctam et Catholicam Ecclosiam illa crcdorc. illa tranos
et quffi
dinatio, ibi
ait.
solutio, ut Grcgorius
Xazianzenus
res con-
ciinus, et
,
Et certe, sive divinassive

fratres
,
humanas
siderare volueritis,
invenietis
unum
omnium
debere esse principium, nec recte alitcr ros posse guhernari, nam, ut a divinis incipiamus, Christianorum theologia unum, qui supra omnes est, docet Deum esse, qui cum in
tribus porsonis
sit,
uti
illccsa
scrvctur unitas
derc
et
docere,
qux ad vitam wternam
itcr
cjusdoin substantiic divinaj

personae.
68.
illa?
ponuntur esse
sciisibilibiis ac-
faciunt. Si igitur ad ea vos hortor, quse saluti

vestra; profutura
et reverentia
non dubito, cum humilitatc

(icbetis, ac
Gentilium vero ex
iis
audiie
cum
gaudio
ct
ccpta scientia, ipsum
alacritatc
taria.
animi nionita nostra suscipere salu-
(37. At magnum apud vos scandalum gonuisse dicilis additionem Latinorum in Syinbolo cur ita fratres? certc si rccte considoraie
i<
:
quoque hoc idcm falcntur. Quidam enim inler ca>teros corum pliiloso|ihos nobilior, unam esse primam causain, nnum oninium reriim asserit crcatorcin, et quamvis
niultos etiam post illum gradus entiuin credat
unum
niultis
principiiim,
et
illo
multa principia, omnia
volueritis,
non additio
il!
fuit,
sed cxpositio.
tamcn suh priino
sed explanatio, sed declaratio. Additio namque etiain juxta doctorum nostrorum sentontiam illa ost, qu;c contraria dogmata introducit, qute vero eadem similiaque profitetur, declaratio,
constituit. Alius voro hoc idein asserens verbis, mutuataque

:
non additio
si
est.
Quippe
si
dicitur, fugiendatitique bicc additio foret
vcrum non essotquod qnod

:
verum est, et tidei sanctorum consonans, ibi timcmus timorem, ubi non est timor, ct sujicrstitioni
magis quam
(lietati
indulgemus. Multa
Nica^no Syinbolo secunda Synodus addidit de divinitate Spiritus sancti, de unitate Ecclesiffi, de baptismate, de remissione peccatorum, de
resurrectionc mortuorum, dc vita a-tcrna. de quibus primum Concilium nullam omnino expedite mentionem fecerat Multa iirffiteroa alii quoque doctores, qui illis successerunt, latius quam illi iecerant tradidere, qure tamen non
additiones, sed declarationcs fuerunt. Curigitur
et Catliolica'
tandem a quodam antiquiore sentcntia Non est inquit bonus multoriim principatus unus princcps, unus rex esfo neque enim volunt entia male gubernari, quasi male gu Iiornari vidoantur, nisi unus sit, qui jira^sit univorsis . In rebus autem humanis atque civilibus iidcm ipsi, quorum mentionem focimus, cfftcrique omnes, etantc eos Salvalor noster Jcsus Christus logifimam monarchiam caeteRcddite, inris gubernandi modis anteponunt
, ,
quit
ille, qitse
sunt Csesaris Csesari, et

sit
liic
qiiee
Dci
Deo, quasi unus quidem
Deus
in
coclis, ct
unus
blica'
princc|is in tcrris
voro,
(|ui
inter piiiroi[iu-
losophos
primum
obtinct
Ecclesiie
non
licuerit
lioc
idem
?
faccre, siinili litcreticorum nocessitatc urgente
respondere soletis, tunc quidem linunc vero postquam tertia Synodus cuisse omncin additionem prohibuit,ne ipsam quidein veritalem addere licere, stulta saneetvaiia ratio est. Ecgite, si libct, qiiain olim de hac rc oralionein edidimus, manifostissimo illic veritatom
nam quod
,
c;ctcris, scd genus non modo etiam optimatum principatuianteponif, etdivino qnam simillimum esse dicit, ubi unus, qui virlutibus ca^tcros antccellat, omnibiis dominetnr. Alius autem iiujus auditor oniniliiis |iidilia' enumeratis generibus, eumdem hiinc guber-
locum. gencribus
iiliui
nandi
modum
anto
omncs
constiluif, pcrfcctis-
simum regiuim a|)pellaiis. Huiic igitur a Dco bonum et perfectum et necessarium ordinem in
rcbus
fratres,
flucntibus
in
atque
terrenis
servabimus,
et
tetorna vero
animarum
sanctae
invcnietis
et,
nisi
falliinur,
idem nobiscum
falobimini. Xolite Ecmulari contentiosos Iiomi-
Dei Ecclesise gubernatione contomnenius? Indcccns certe est, et ab omni ratione alienum hic
:
PII
II
AXNUS
(),
CHRISTI
Iladiianiim
susceperat,
I'l(i3.
371
Eccl(>siir
oiiim innxiiiic (imniiim csl ordo sorvaiuliis,

(|iiiiliMii
si-
iinivcrsalis
iii
gubcinacula
iicr|ii>tiia
digniora sunt fluxis,
momon-
patriarchalcm reslituit Sedciii,

misit,
iii
taiicis
atiiuc caducis. Hinc lojiislator nostor ct Dominiis Jesus Clirislus omiicni liumaiiaiii sapientiam, cujus ipse dator est, excedcn.=5, opti-
palliiimque
dignitas?
illi
(luo refulget Ponlilicis
miim
cuin
iiilicrnandi
l'clro
,
modiim
per
sua; reli(|uil Ecclcsia!
ct
eum
:
successorilms ejus
Tu es, in(|uit, I'etrus, et super hanc pctram xdifmibo Ecdesiain meam. Et rursus Tibi dabo claves recjni coslorum. Et itorum Pasce oves meas, pasce ar/nos
principalum
illius
tradidit
omnia pra; se feRomani Pontificis super omncm Ecclesiam auctoritafem, suminam polestatem ? 70. ILec igilur omnia cogitantes, ha;c cum
(|ui(l
(andcni
ha;c
ruiit, fratres, nisi
siimmam
esse
<(
aiiimi alteulionc
o|)iiiionein
considerantes,
,
e.\uite
omnem vanam omne immeritum odium

una cum Catholica et ipsi (|uoque maximi
facite
deponite,
omnc
meos. Et alibi
Et
tu aliquando conversus con-
dicium
saiicta
in
illiKi di! Latinis noii reclumjumclius mutate, ampleclimini verita-
firmafralres tuos. tscc me putctis, fnilres, novam legem introducerc, novum dogma docere.
tem, intcgritatem
cxistimaiifos,
fidei
liomana Ecclesia,
Rcpotile memoria,qui priscas liistorias, qui Conciliorum Acta logistis, quantum semper Komaiuis Pontifcx supcr omnom Ecclesiam
69.
nobiscum coinonitc,missos
eos, qui conlentionis potius gralia,

talis,
quam
veri-
vana lotiuentes vos a recla

:
fide
seducunf,
auctoritatom
lialuiit.
Cffileslinus
papa primain
liaslorcm Ecclosiic
Romaiuc uiiiversalcm patrem
Ephesinam Synodum (|ue, (]uamvis omnis Orientalis Ecdcsia, et ipsi patriarclue unauimes in ea convcnisscnt. Leonis magni Epislolam Patres Ghalcedonenses
solus reproliavit irritavit-
numero
sexcenli et triginta opiscopi iiistar sacri

lidci
atque magislrum existimate Iiunc onim lioiiore, laudc ac vencratione prosequimini. Nos vero, quanquam ininicritos, tamen gratia Dei per Apostolicam Sedem, et summum Pontificem dominum nostriim vobis in patriarcham legitimc daliim, utpar esl, suscipife, moiiita nostra tanquam paternas adhortationes audite, eamdcm mccum ct scntenfiam ct fidcm colite, ut in
Evaiigolii
receperiint, eamque ortliodoxic columnam nominarunt, necnou juxta ejus
scn-
tciitiain,
(lUiosfionem.
eam, dc qiia agcbatur, fcrmiiiaruiit lidcm Pafrcs Alcxaiidriiio Consper

,
codom
luijus
spiritu
,
et
nionto
credentes
:
idemque
post
tantinopolitauum
Coiicilii
iiitiiiiationcm
socuiuli
diligamus
in Chrisfo
invicem
consolemur
vero
nec tainon fccissc se alii|iiid ccnsucrunt, nisi hoc idoni Leo confirma(jiKul ut impetrarent multis et legationibus rcf el prccibus contenderunt, quibus tamen vir sanctus annuere rocusavit; et nisi postea ab
praîiosucriint
;
mortalis sarciufc depositionem
eamdcm
gloriam obtineamus, et desideratum finem adepti vita friiamur a?terna. Amen . In vcrsione Petri Arcudii ex Graeca Epistola Bessa Data est Yiterbii rionis ha?c adjecfa sunt
:
Pontifice concessum extitisset, nulmomcnti. Ante hunc Innoccntius Uomanus Pontifcx .Vrcadium et Eudoxiam reges, quod Joannem os aureum inique de Ecclesia jicpulisscnt, anathemaie feriit, etChristianorum communiono privavit (|iiod certe non
alio
lius
Romano
fuisset
VI kal. Junias aniio Domini mcdlxiii, obsignata

cardinalitio nostro sigillo
,
culum plumbeum
et
patriarchale
quod abesset signa ob majorem

:
vero securitatem, no quis suspiccfur csse fictam,
non esse nostram
Iiaiic
E|iistoIam,
cum
iion
scri-
rcperiretur ob loci penuriam

pla est in
membrana,
ipsasque
fecisset, nisi
supra
omnem
si
Ecclesiam liabuisset
fuisset universalis
bambaccnis
consiifis,
siitas
imiierium
quip[io
non
tribus in locis obsignaviinus, scilicet in extre-
pastor ct 1'ontifex, et
palcr et magister,
et
si
communis Christianorum
Constantinopolilana urbs
mis, et medio ot ha;c, qua; incipiunt ah isto Manu propria Data est Vitcrbii Iiuc usquc
: ;
imperatores
illi
non separasset eos

sentcntia roboris
de ejus grege non fuisscnt, talis Pontifox ab unitate et
commiiiiione fidelium, nihil cnim pontificalis

habuissel,
scripsimiis pra;tcrea et subscripsimus Rossarion miseratione divina cardinalis, et cecumenicus patriarcha Constaniinopolitanus novBe Roma;
;
non
illis
atlulissot
propriamanu subscripsi
detrimoiitum, nisi
tissent
:
Romano
prasuli subdili exti-
Pbotium deinde (ônstanfinopolitanam sedem occupantem, qui, sanctissimo \iro IgnaEcclesiam sibi viribus subegerat, Nicolaus Romanus Ponfifcx fidcliiim communionc privavit, et restituto Ignafio, ab
tio
71. Inquirit Petrus Arcudius, qua ratione Bessario cardinalis iiatriarcham nEcumoiiicum
se appcllavorit
iii
oa E|)istoIa, in
qua liomanum
ejecto
noiinc
Pontilicem supremLim in totius orbis Ecclesias tcncrc impcriuni dcmonstrat opinafiirqiic idcm
;
Ecclesia reimlit
nisi (jiiia
? Qua ratione id egitNicolaus, super omncs Ecclosias potcstafcm liabcbat ? PosfiiiKim \cro vir sanctus Ignafiiis ad Domiiium niigravif, nonne imperatores Con-
Arcudius, vcl cxisfin-isse Bessarioiicni a Lafinis Iiaiic voccni foleratain fuisse, veluti in Josepho
pafriarcha,
iu
(iiii
so
Romana;
ot
Ecclesia)
subjecit
Florciilino
Coiicilio,
crciimcnici
nomcn
staiiliiiupolitaiii
imiltis
ac crcbris prcciluis in
retinuisse fertur, quod iicmpe sumafur habilo respectu ad partoin orbis, non alitcr quam re-
favorcm Pliotii Romano Pontiiici infcrpcllaruiit ? nonne Joanncs, qui post Nicolaum et
ges figuram orbis manu gcstant, cum tamen non universo orbi, sed iiaili tantum imperare
372
sc ayiHiscant nici
luit
:
pii
ir
ANXUs
(')
niRisTi 1463.
])cr
^cl
licssarioiuMn a vocc fficiimesciitit

:
Patrc
Filiuin, instiuil
nos,
cun audimus
jier
abstiimissc
ut
QiKt causa, imiuit,

Bcssai-ionis
doctorcs Gra'cos S|)irituin sanctum cx Patre

Filitim
dono sit data serenissiniiE reipublica; Venet, ])cr amicos iiKinircrennis, utrum ca vox a'cumciiicus esset
cum
biLliotlicca
thcologantcs, idcni intclligerc nos dcsi
bere, ac
ccntes.
audiremus ex Patre
auctoritates
Alias
et Filio eos diadducit a'quivalen-
exarata
litione
:
iii
ca E|)istola, vcl in titulo, vcl in scri(lui
fidem noii adhibct, adcat ipsain Ijibliothccain . Aniinad|{cssarioncni pr;i'licerc poluisse vertit ctiam titulum liunc E|)istola> omnibus subjectis paIriarcliali solio atque ad eos ita cccumenici nomen contraxissc, nam si ad omncs totius orbis lideles cecumenici nomen cxtendcre voluisset, titulum riiivcrsis Christi /ideli/ixs apposuisnciiant cain rcpcriri, ct
:
tiam istarum pro]iositionum in tlieoloj;ia significantes. Et huic titulo ca.'terisque oinnibu:; ariûmcntuin suuin prêjiosuit, suam intcntionein dcclarans, et anctoritatum intelligenliam
oplime hoc modo, quod concludens.

73.
sibi
crat ])ropositum,
Post Veccum prtedictum noniiullis anquidam apud GrEecos, Gregorius nominc, nis coi;noniine Palamas, de quo magna extimatio
settl).
7"2.
apud Gra?cos
Auctoritatcs
tuit, veritati
Catholicai circa huiic
Patrum de
processione Spiri-
tus sancti a Vccco collectas, cahanniose

rcctc vcro
Palamas,
Bessario expunit.
Scripsit etiam
1'atruin auctori-
Bessario
tatcs
'
ad Griecos contra Palainam lucreti-
cuin, qui collcctas
sanctorum
Spiritus
dc
jiroccssione
sancli
Yccco
sensuin distorscrat, et GrLCCos suis fucis ac sopbismatibus fascinarat, in cujus doj^matis Catbolici defensione hsec
palriarcba, in nefarium
pricfalur
jiore
:
articulum contrarius et hostis apertus, paucis volens omncin Vecci pr;i>dicti laborem enervarc, argumcnlis prologisque ejus contradixil, volcns ])robare auctoritates ]iroposilas noneain, qnam ille dicebat, sed longe aliam intentionem babere quai si vera fuissent, totiis labor pain bac tamen opitriarchffi prajdicti cvannisset nione multis annis homines pcrmanserunt. Cum autem hoc utriusqnc opns ad manus mei
;
:
l*ost
Conciliuin
l.uiidunense temin
Bcssarionis S. R. E. c;irdinalis cpiscopi Tiisculani tunc archiepiscopi Nica?ni ]icrvenissent, noii
Crcgorii
X cclebratum,
quo
jjcr
suos
oratores Gra?ci uniti fuerunt Ecclesiai Romanae, Spirituni sanctuni cx 1'atrc ct Filio jiroccden!
prout Ecclcsia Catholica crcdit ct profitetur, quidam patriarcha Constantinopolitanus noniine Vcccus, liuic vcritati adh;erens, ad
jirolessi sunt,
passus suni nec sequo aniino tuli, ut et comdoctorcs calumniain patcrcntur, et pr.> convicto atque protligato falso ali ali.juilnis hic
munem
impuynationcm advcrsariorum, (luoruin adliuc magnus (^xtabat numcrus, omniuin GriEcoruni

(ioctorum
voluniiiia
inai;no studio
rcvolvcns
(uiutas coruiii auctoritatcs ad lianc rcm facicntcs in uiiuin colleiiit, etaliquibus pereum titulis
pi;cpositis, ])iout cx continua contcntione, qux tunc licbat, vidcbalur ncccssarium cssc, ut i)uta (juod Spiritus sanctus sit cx Patre ct Filio, quod cx Patre ]icr Filiuin, (juod immediate ex Patre,
cl sic
vir Veccus patriarcba ])utarequare contra Palainani ct ejus fucosas et a]i|)arcntcs contriidictidiics mc opposui probans pro ]iossc aucloritates productas illain intcntioncm b;iljcrc quam Vcccus sapicnlissimc dicit, non quam Palamas calumniosc exponit
sajiientissimus
:
tur
quo prKSujiposito omnes auctoritatcs optiino

faciunt ad ]iropositam rcm, ct veritas peromni;i
lucc clarius ;\]iparct intucntibns. Proponuntur

igitur
jirimum argumenta
sive prologi Vecci,
de similibus, iinicuique
borum
tituloruin
doctorum aucloritates adaptavit, ]irobans per eas, quod sibi ]iroiiositum verbi j^ratia in primo capitulo adducit erat auctoritatcs, quibus ])robatur Spiritum sanctum
\;uias diversorum
;
dcinde Palama> ad ea contradictiones, demum nostr;T3 dcfensioncs, (]uibus Veccum defendentcs Palama^ c;ivillationes apcrinnis et eas pro
rum
possc enervamus. Si rccte et sufficienter, aliosit judiciuin . Hactenus de rebus Orientalilms

:
nunc ad Occidentales sermonem traduBellum Picenum

:
dcinde ])robautcs ex Patre esse jier Filiuin: demuin ad demonstrandiim idcm cssc diccrc cx Patrc ct Filio, atque ex
essc
ctiam cx Filio
alias
camus.
7i.
Malatesta fractus, cor-
rectiis et
ad
conciliationcm rcccptus.
Occurrunt
Mala-
priino res Ecclesiasticai ditionis, quai feliciter

1
Exl.
cjiis lil. iiitei' 0|niscul.
luii.
superiori anno
adversus Sigismundum
(1) (Jiia lalioiie

iciiuiiliatiini sc a
Bessarici caidiiialis, (lui iu
ipso rioreutiiio Coucilio
ad Couslaiitinopolitanas infulas eveclus

illis
fuil
lioc
tameri
annu
Pontilice Coiislantinopolilaiiiini
patiiarcliam indicare videtnr

:
verbis Epistol;e hic in Auiialibus lecilata^, eiuditoi'uni
Nos vero (luamiuani iinmeiitos, tamei gratia Dei per .Vpostolicam Sedem, ct iuqiiisilionc dijinissinium judico. Kn veilui Eiiislohe ûmninin Pontilicem dominum iioslrnm vobis in patriarcham legitime datum, ul par est, suscipile . .\ccedit his connrmandis Gobelinus Ecclesia credita fueral, vacunm illud lib. M, uaiiaus lioc anno vila fnuclo Isidoro Hutlieueusi, cui post obitum (jregoiii patriarch;c Cl'. .solium maudaiitc Ponlihce Bcssarionem asccuilisse. Huuc iioduin ita e.xtricant Bollandista; in hisloria chrouologica patriarcharum CP. volumiiii 1 nieu!-is .Vugnsli pra'lixa, ut negent Bessarioncin iiumiiuani autea ad eam Ecclcsiam regcudam accitum fuisse, rali Phranzam, qui
CP. oruatum Bessarionem censent. Hauc ego sentenliam libens amplector, sit Phraiiza assereus a Gra-cis, assentiente syuodo, patriarcham lenuutialum fuisse Hcssarionem, cum post (iia>corutn discessuni adhuc Nic;enus archiepiscopus haheretur, nt colligo e.\ Bloudo roavo scriptore, .M.ixsi. qui auiio mcljxxxix excunte Bessorionem Sica-num archiepiscopum cardiuahtia jiurpura ornatum narrat.
iiicousulte ha;c sciipsil, errasse.
Hoc
igitiir
auuo
|irimuiii
intulis
cum
piobabilior allera uon facile occurrat, et
perspicne ineudosus
pir
r:
annus
G.
chuisti
nus
',
14(;;^.
373
ille
tL'slaiii ca'|it;i'
lioc niino poiicctii! fiicnint. Fiisiis
addifîiio
iit
accisis ;i(lmo(liiiii viribus,
ille
fuerat
cmn
suis,
ut supra diximus, ad Se(iu;r
iiojialliain,
INiiitificis
ac plura nppida,
invasorat, in
ac pcrtimescens ne priucipatus etiam Ariminensis sibi cripcrctur, oratores ad Pontificem

miserit, paceuKiue igiiominia iion vacuam cum et tiim liEcreses difticultate sit consecufiis
,
(litionem,
qua
vi,(|ua dcdilionc, con-
cesscrc
vcriini
neiiuc illum
modo urgebatarmis
pcrculsit
ita
' :
IMus,
eliam reciirrentc Cocna! IJominicic dic
quarum
lioc aii;itlieniatisiiio
cum
tim, granditate scelerum

Sigisiiuiiidiiiu
Nominaposccnte, cxcom"
Sinofatus erat infamia, damnarit in Arimino auctor, gismiindus M;ilatcsta , ait claiisiis, castella jani p;iiica possidens, animo
:
<
municamusct anafliomatizamus
t;ilis
filiuin
iniqui-
fracfus, lcgalos ad
Ponlilicem mittens, jiacem,
Malatestam, liosteiii Dci, conrebcllem in patrcm ct doininum suum Komanum Iôntiticcm, matri inlerdiclum siia) Kcclesia! arma infercnlem,
tcm|)torcm religionis,
iiKluit, viclus peto, quas leges dederis subiturus victoris lionor cst victo parccre. Confitcor,
;
solemni judicio de liajrcsi condcmnafiim, imagine, (luando corpore non potuit, antc facicm liujus sanctissiini tcm[)li ignc alisumptum,
iii
peccavi in te graviter, vcrum neciue levcs dcdi servatus deinceps cavebo Ecclesiam IKcnas i;cdere. Pontifex exhiheri inaiidata jussit, (iiia^
;
in liunc post(|uam jurcconsulti probaveruiit modum Sigismundo pacem dedit procuratores

,
ei ohediunt, ejus sequuntur, qui pecuniam, qui arma, slipendia qui commeatus suppeditant, qui deni(|uc consilio iillo, auxilio aut sua alienave opera palam
et
(]iii
ei favont, ci adlia^rent,
ejiis in
Kasilica S. Potri die festo,
dum
rcs di-
assistunt
75.
vina geritur, errores, supcr quibus accusatus est,manifestam haresim sapieutes, ab eo pra;dicatos afque assertos fuisse tcslenfur, illosque suo nomine revoccnt el abjiirent, eos prmsertim, qui mortiinriim resurrectioneminficiantur, et animas hoiiiinum inimorfales. Idem Sigis-
Conjunxii
cum
hoc anathematismo
l*on-
tifex validissimi
exercitus ferrorem ac rohur,
adeo ut Sigismundi rehus pronis omnino in exitium, qu;e plura sint parta oppida, ipsemet
Poiitifex recenset in oratione ad
niundiis per sesc agaf in Ariiuino. Pro crimiiie

nuijcstatis atque lia>resis
omni
se
privatum im-
cardinales ha-
hita
liis
verbis
Transivere copitu in agruin
bonis intelligat. Aribenigiiitate Apostolica correctus de miiuim ex

perio ciEterisque fortiinaj
Ariminensem, brevique Mundainum, MontemVerruchium, S. Archangclum et cirflorum cumjecta castella partiin \i, partim dedilione, nostri duces obtinuere mirabili providentia Dei
,
novo, nomine vicariafus, accipiat, ccnsumque oppidis, et arpcndat quotannis mille aureos
:
cibus rcli(iuis nuiiiilionihusque,

loco
sifaj fuerint, niliil
licsif,
quocumque
:
in
;t(iue
misericordia, incxpugnabilia quaj putaet
quam
moratusccdat Ecclesia, pro damnis cuncta recipiat Frede; ;
bantur loca,
qus nec
1'iccininus,
nec Fran-
ricus Urbinas, quaj sua fuerunl, recuperet. His

peractis, pax csto
ciscus Sfortia praeclari duces,

senf, evincere ullo
quamvis tentaspacto valuerunt, brevi tem-
fum quoque apud Ariminum
pore capta sunt. Ituin est ad Fani mienia, urbis
pars agri propimiua, (!t urbi necessaria, et immunita reconciliato Sigismundo dono dabitur.
magnse et potentis, et in littore maris jacenfis, unde sajpe auxilia suscepit obsessa fandem mamis dedif. Kecepla est ct Senogallia et (Iradaria, qua; Franciscum Sforfiam in obsidionc jaccntem delusif. JNlhil Sigismundo remansit praiter Ariminum et qua;dam in Apennini mon,
Procurafores dicfam pacem acceperunf, quibus perdendic civitatis Ariminensis magnus incesserat metus, et die Dominica quse proxima fuit, ad rcm diiii Apostolorum Kasilica, frequente multis astantibus episcopis vinam populo
,
apud aram
divae Mariae alta et intelligibili
voce
tibus nivosa loca, et in P^fruria Cisterna
magna
peste, fame atque bello conterilur, paulo ante superbus per contemptum afque irrisionem, interceptis episcopi Conielani ornamentis, equitem ex suis quemdam jusscrat illa
Oei ultio
(lui
Sigismundi hiciosim piililico confessi cultafem traditcT potestatis ahjurarunt.

77.
jiixfa fa-
Sigismundus
autem oppidorum
et
arcium, ut oraf jussus, cardiiiali Theancnsi possessionein ad pra^stitufam dieni tradidit, inter
quae nobile
Gistcrna) in Tuscia Tiferad Ecclesiam pervenit, non sine Florenfinorum molestia, qui co loco potiri multis artibus adnixi fuerant. Perfecta est consignatio locorum per Sigismiindum pridie kal.
induere, aliiue obequitantem per castra quasi

Icgafiim sunimi Pontificis populo
;ifqiie
oppidum
militi
natibus imiiiiiiens
bencdicere
retrihuit.
fratri
sic
sacroruin contemptoribus Ltcus
Dominicus Malafesta, cum Sigismundo
0|iom tulisset nosfrisiiuc coiiatihus adversaretur, niagua parte agri miilctatus cst, fuissetCsesena rejectus, nisi resipiscens ad miseri.
Novembris. Soiiuenfi
reddidit,
et
die cardiiialis
,
pacem
ei
que cordiam nostram convolasset

7().
;igrum priescripsit
et
quem
posset
est. siint,
Ariminensciu diceic,
bcre
:
sibi
possidendum hapotestas
ei
Prajfuisse huic bello adversus Sigismun,
in
arctuui coarctata
ejus
dum
Malatestam cardinalem Theanensem et Fridericum ducem Urbinalem, refert Gobelil.ili.
TumbiE, ut appellant, quivdam

id cst, palatia
dimiss;e
paucis hahitatii colouis, nmnita
1.
i-i.
213.
Ext. apud Gobcl.
1.
.xii.
Gobel. cod.
1.
XII.
374
ot
t"rei|iieiitia
PII
II
ANNUS
Post
6.
CHRISTI l'i63.
et immuuitalesdiclae lerrae ei iioiuipra>dictorum generalia vel particularia rata ct liinia mauereut, ac iuviolabiliter obseivareutur . Picciuiuus etiam, quo uno maxinie res GallicK fiilciebantur, iugeutibus proinissis
loca cuiicta
iierdiclit.
li?oc
exemptiones
Simiossaiuis episco|iiis e\
imperio
cardinalis
uum
Ariinimini coucessit, anatlienia sul)latunis, cui universiis populus, el ipse Sigismuiidus occurrit erratonim veniam |etens. Episcopiis ad Ecciesiam prolectus, (luaiitiim errassetet tyrannus et populus palam ostendit, (|iii mandata Ecclecoiitem|isissent jussit(|ue triduo cessia?
,
deviiictus Alexaiidri Sforlia opera
cum
Ferdi-
sare divina oflicia, atijne in jejuniis esse popuIiim, ut
uando fa-dus juuxit ', queni paulo post |)ro Suhnoneusi priiuipatii ipsi promisso extromis malis merstim videbiiiius .\(]uilaui Petri Laliai
:
mereretur absohitionem accipere. Post
triduum congresâto in Ecclesia populo, Sigismuiulus tlexis genibus coram episcopo et ara
majori errores suos confessus est, et veniain petiit, atque in yerba Pii juravit, idemque popuhis fecit, promittentes deinceps mandata et censuras Ecclesiaj omni tempore servaluros. Episcoi>us vero lioc faclo paMiitentes absohit, civitatique beiiedixit, sacerdotibus qui, stante
interdicto, divina |iiofanaveraiit ollicia, pro faci-
Moutorii comitis defecUone ad Fêrdiuandiim descivere paruere eideui Celanenses, ct adoiu:
])tus iujiiria
Celani comitissie ])riucipatus .\nto-
nio Picolomiueo Pontificis nepoti tradilus est.
Quas rerum Neapolitanarum conversiones Pius

in oratione
ad cardiuales liabita his verbis deductor exercitus, ad

]iro-
scripsit
"y.
.(
iSeapoleo, noslri
compescendam Soraui ducis temeritatem

fectus insulam, et
lileraque
Soram,
et
Arpiuum,
illi
et
alia
noris qualitale siis|)ensis . Impositus ita Jinis nuiic ut Neapolitauum pariter bello Piceno
:
magni
Germaui,
monitMiti
castella
eri])uit,
ac frjDuum im]i()Siiil; recuiieravit et

batiffi S.
agnim ab-
hoc anno gestum sit dicere aggrediamur. 78. Gallorum res cvena.' in ref/no XeapoliDcprimi co^ptai superiori anno ob tano. Trojanam cladem .loannis .Viidegaveusis res,
l*ontemcorvum olim Eugenio ab Alplionso erejitum Autouio Siînello ])raecipuo Gallici nominis assertori tantuiu teret
:
roris iucussit,
rit
;
iit
subito
morbo
correi)(us obie-
quamvis poslea Nicolai Picciuiui
peritia assur-
nepotes cjus iu arce Villielmi,
quam
iuexpu-
gere viScB esseut, Celauensi comitatu occupato, et Ferdinaiulo in fugam acto, Iioc demuni anno penitus coucideniut ', et Aragouio Aeapolitauumregnum assertum est uullis quippe auxi:
guabilem putant, Ecclesiae vexiila erexerint. Duxit ot
advorsus
i\(igoroltuiii Celaui
coinitom, qui
Piccinini armis adjutiis
iirivatain
imperio ma-
trom
iu carcere e^îujocorat, buic brevi tyranui-
liis
stipendiisve ex Gallia Andegavensi submis-
sis, illius partiiiin
sectatores ad.Vragonium pro-
deni adomit, atciue, ut Ferdiuaudus decroverat, comitatum uoiioti uostro Aulonio tradidit. Ex altera parte.\Ie.xanderSfortia
Sfortia
Pontifex autem ac Franciscus spectarunt dux .Mediolauensis ei fiBdere juncU, victoriam iu celeritate sitam rati, vires omues ad
ni
;
montes
tluro
in
abApuIis per as])eros Aprutios duxit, conjunctusque .MatCaudoias

.\rclias
Cajiuaiio, et lioberto L'rsino iu
prosternendas cum eodem Ferdinando coutuleruut atiiue in primis Neapoleo Irsiiius, Ecclesiastici ductor exercitus, Petrum Pauiuni Cautelmnm ducem Sorauum ad Ferdiuaudi coegit imperium rediie, quibus Gallici quem Pius ceusuris solvit juris assertores perculerat. .Muuitum etiam oppidum, cui Pontiscurvi nomen est, a Ponlilicio exercitu Gallis ereptiim est, facta ab oppidanis dedilioue his pracipuis legibus, quse a Pio in hi priniis, quod ejusdem decreto reteruntur successores nostri Romaui Poutiflces, qui nos et
partes
Gallicas
jam
inclinatas
Piccininumque
castra tonobat.
coutendit
qui
apud
Nou
fuit
animus bostibus cum
-Vloxaudro uiauus couserere, mutatis castris ad
muuitiora moutis loca migraverunt, ac niisso
'
pacem jieteutes, post iiaucos dios compositis rebus suis selêrdiuaiulo subniisere; duxit et .Vlexander adversus Aquilanos qui oinui spo auxilii destituti niox deditionom fecore, quamvis liberos et uxores comesturos se olim dixoraut, |)riusquani Francos reliuquerent, ut sjepe major oris quaui animi ferocifas
caducoatore,
,
pro tempore fuerint, teucamus et conservemus dictam lerraiu, et ejusdein bomiues iramediate sub dominio praefatee Romanae Ecclesia}, et ipsam non concedamus alicui alteri doiuiuo,
et si seu persouai Ecclesiasticffi vel Sccculari qua concessio de illa fuerit vel facta reperitur, ex nunc prout extuiic uulla et invalida, et nullius roboris vei momonti lore ceuseatur, ita (luod omnia et singula privilegia, concessiones, jurisdictiones, staluta et consuetudines, necnon
;
Ferdinaudus vastata Ilossani principis iu ]iIanitiomSinuossanam ingredi couatus est, qua; inari, flumiue ac nioureiioritur.
agrorum magna parte
tibus clausa difficiiiimos habet aditus
vicit
om;
nia
constaus aiiimus divino favore adjutus uiuniiuenta disjocta sunt, et onine pra;sidium ad turrim, quam vocant bainearum, iocatum,
;
magna vi ropulsum obtonta est ageromnium ditissimus diie]i(ioui

usqiio ad portas Sinuessaj
planitios
et
datus, at(|ue
;
procursum consternatus tandem auimo Rossaiii prinoeps, (|uamvis .\udegavensis cum diiabus o(iiiituiii tuniiis aii1
Uubel.
1.
I.
XI ct XII.
l'oiitan.
alii.
1.
Sabellic.
xviii, c. o et
et vi. Suiit.
Lib. xxvi. p. 15.
1.
xviii, c.
^
,";.
Lib. xxvii.
p. 150.
Gobel.
I.
XII.
PII
II
ANXUS
().
CHRISTI
tii;r
l'ir)3.
375
diiiioribiis
xilio advcnisscl, ii.himh iiiliilnmimis putiil, miilctatiiS(iiio
Sigisnuiiiiliiiii
ediclis urgerc,
iionniillis miiiiitissimis locis in piis-
rcgcm Holiemi;c hajreticum compellare, nullum

siiicrc
friii
tinam bencvoientiam rccc|itiis cst. .loanni liiicrtas data cst iiitia (niindccim dics (|iiociinicnin vellct extra regnum aliire is apiid .Enariam sc rccc|iit. il)i(|iie Caliiclani lidem seciitus (jui
; ,
(|uiclc
factnriim nu-Iius,
si
jiaci
Chrisliaiiorum stiidcns, conti;i Tiircas consilia

verteret
.
Addil idem auctor cumulasse Ludo-
viciim hiiuc crrorem alio gravissimo,
quo jus
suum dominum
lalitat.
prodidit
cgeiis
nia'rens(iue
fulei
saccrdohile suis cdictis altrivit

decreta edidil.
|iclciilcm
litiiim,
,
Tria, inquit,
Hajc
illi
pr.Tmia sunt \iolal;K
ct
Primum
in
quo
se
judicem com-
Ecclcsiastica^ classis in Christianos armat.T, ctc.

fla^c
et
non alium
dcclaravit
omnium
Pius, addilciuc paucissimas urlics arccsve,

in Aprutio, in Apiilia
ncmpe Ortonam
iiinni,
Manlredo,
sancfam Severam, arccm Lucerim

;
ct
quas suner regaliis oriri contingcret aut conligissct regalia vocant Galli jus qiioildam a Francoriim rcgibus usurpatum, vacaiitibiis
;
Campiliassi comitis toparciiiam
in
Calaliria
Ecclesiiscatliedralil)us,red(lituscarum arripcre,
ac bcneficia conlerre, donec novus episcopus
Mantlieam, tum Castrum Ovi e regionc >'ca|)olis, ac prope Baias arccm /Enaria' in Gallorum impcrio remansisse, iiuarum eliam noiiniiUa' iiiclinanlc hoc anno, aliaj proximo in rerdinandi
[lotestatem, partini vi, partim dcditionc, redie-
vit
investituram accciicrit. lu altero decreto sancipra'sides parlamenti, cunctosque ministros
suos
giis
runt.
8U.
Et
(luidcm
Ferdinaiidus
virtute hoc
dolo ac
Fii
iii causis ctiam bcncficialibiis his privilcgaudere, quibus Apostolica Sedes Parisiensem scholam donasse perhibetur. In tertio judicium siipcr posscssorio cujiisciiiiKiue bencficii
auxilio magis
cit,
quam
bcliiim conlc-
Ecclesiastici
suum
esse constitiiil, iiec licere in

sc
nam
in priniis Piccininum,
quem
ingentibus
regno suo prseter

cxlcnderc,
grcdcretiir,
ciiiquam ad id
manus
])romissis sibi devinxerat, coiitra jusjiirandum

in
noii alia de causa, ul prone sibi nocerel, mularetque ali(iuaiulo consiliiim qui postea formidatus adco Italiffi diix, seu casu seu jussu Feidiiiaiuli cx alto ad tciram collisus infelicissime periit. Joanncs etiam AntoniiisprinccpsTarciitinus, (iiii
coiistifiita pcriia, si (luis
dccreta transdecrcto-
carcerem conjecit,
non
tani rcligiosus abolita Pragm.a-
fessus esl, (juam
tica sanctione visus,
quam hujusmodi
.
riim cditionc sacrilcgus

8:2.
Legati suiit ad miilcendas regis iras ob-
jectaiiue
sua
ad Fcrdiiiandiim
dcfectione
Gallicas res
diliiciida a Pontifice et cardinalium scnatu Tlieodoriis cpiscopiisFcllriensis ct Ludovicus archidiaconus IJononiciisis Apostolic;K
prostraverat, ciim illins insidias vereretur, ite-
Scdis notarius,
vcrtcre
(iiii
tiicnnales vcl quinquennales

si
:
riinuiuc
spcclaiet ad Gallos, extiiictus est sive

Aiiello et
inducias pacisccrcnlur,
Ludovicus in Tiircas
scd
is
ab Antonio
alii
Antoiiio
Yidano
noctu
iit
arma decerncret
aiiimus
al)
eo
strangulatus, ut rcfcruiit aliqui, sive etiam,
aberat, dequerestituendo Anglico solioHenrico
tradunt
fuisse
quartana iiiopino dcccsserit
id
rege cogitabat.
uiiiim constat ipsuiii Ecdesiasticis sacramcutis
non
obiisse
munitum atque adullo .\utumno maximo Ferdinandi comniodo cum

,
,
Quod ad reliquas rcs Gallicas attinet, repullulavit in
83.
Waldcnsinm hxresisinGalliisiêpidhdat.
nonnullis Galliarum locis Waldensium Atrcbatensisîue episcopus qiiosdam
alios, qui
.loanncs Aiuicgavensis parata classe Vcre pro-
bicrcsis
illa
ximo ex Tarentino principatu belluin redintcPorro Ferdinandus qui cxercitum proxime admoverat, mox univcrsa ditioiie et principis thesauro amplissimo supra dccies centena aureorum millia potitus enu;rsit ex inopia, soliumque contirmavit, dc quibus Gobelinum .lovianus Pontanus fuse pra-ter
graturus
putarctur.
,
lue infectos supplicio afficiendos judicibus

:
tradidit
deraiit, mitiori pcciia
expiandi criminis spcm demulctavit atex iis aliqui,

:
in priora postea fl;igitia prolapsi,
advcrsus Ec-
clcsiasticos concitare laicosjudiccs molili sunt:
ad quos comprimciidos Pontifcx illos anathematis nota inustos, consorfiociuefidclium segre-
agit.
gandos pronuntiari
81.
prtesiilihus jussit
'
In
Litdovki regis GalUx querelse et vexatio Diim ita Uciiati rcs nes in Sedem Apostolicam. corruebant, graves iras in Pontiticcm concepit
virtutc, inquit, sancta; obedientiaj, et
nostram Apostolic^ciiuc Sedis

pta mandamiis, quatenus per
quorsum gratiam caram
habclis, tciiorc j)r;csciitium pcr Apostolica scri-
Ludovicus Francorum rex, et cum affinis sui causam misso exercitii siibsidiario constabilire facile potuisset, minaccs litteras misil, iit rclert Joanncs Gobelinus ' Vexare inquit, illiim bcllo regniim Sicilia', suis consangiiiiicis liostcm essc, ncc pacem velle ncîiic iiuliuias Ec: , :
vcstraruni
omnes Ecclesias didMcsum ct jiiiisdiclioiiiim omnibus dicbus festis intcr missarum solcmiiia in dictos et alios ejusdem malignantis secta; criminc vcl
publicc p;ilani
et
judicatos, vel dilfamatos taindiii astaiite populo

alta
voce excomiminicatos conle
clesiam Maguntinam diris calamitatibus subjecisse,
anathcmati/atosquc
denuntictis et dcnnntiari
comitem
1.
lUiciii
Palatiiium,
ikucm Aus-
faciatis, doiicc liiimiliaveriut ccrviccs, ct
Gobel.
XII.
'
Lib. XX!V.
(1.
13.
3?(;
Pll
II
AXXUS
(i.
CMRESTI
I4().3.
contrito
paMiftiiiiiiicm
Imljciitos
ad
grcmium
frivolas
sancla' matris Ecclcsiic reclierint, suas
appellationes
jutiices
tcrint,
a])U(l
Ecciesiasticos
forum tam
laicaic ])rosc(]ui, ct
ac nostra, cx boc sancfo fribuApostolica voce liorfamuratque re(]uiriiuus omnes, ct singuios iirofilentcs nomen Ciirisfiacl S|iiritus sancti,
iiali
injustc \exare desli-
niiiu
nc posfliac alunien a Turcbis aliis(|ue

lioiuic
nostrum ct sacrosancttc Sedis ApostoliCiT judicium amplexi fuerinf. Hc autcm vos constantissime agcre o|iorteijit, ut \eros Cliristi milites
iiilidclibus cinant, clc. Dat.
apud
S.
Pc-
fruin
anno
mcdlxiii, Vii id. Ajtrilis, Pontilicatus
iiostri aniio v .
el beiiatores,
cavendunKiue
in primis,
nc
et
H". Ecclesiastico vinciilo alligati fautores Dietheri,
vel mollitie
animorum,
ct
vel corruptela, vel
iui-
mano
et in
(juovis rcspectii
temcrctur mcns vestra,

iii
rum
qui tandcm se subjicit. anafiicmate jicrcussum
Ui'od ad
i^crfiiiet,
Dieliie-
fuebanfur
lentescat,
quod vobis
ruiiiam vestri status,
aeternam perditionem redundaret, etc. Dat. RouKC apud S. Pctriim anno mculxui, v Maii,
1'ontilicatus nostri
8i. histaiirata
illum armis Fridcriciis Comes Palafiiuis, Hcnricus Lanfgravius Hassise, aliique plures proceres, afque ingcns in Gcrmania bclium confiaranf ad quos anafliematis ignominia a Dietiieri partil)us divellendos praecepit Pius, ut diebus siugulis inter sacra solemni ritu Dietherus ipse
:
anno
adversus pliircs principes
seri-
tentia a/iathe/natis.
TuWi
sacro CtTUfc Domi\)\n-
nica' die IMus
'
anatiiematis scntcutiam in
ejusque socii auatheinafe i)ercclierentur

"
res
princi|ies
Pontiliciis iin|)eriis repugnantes,

,
Llniversis et singulis archiepiscopis, epis-
uimirum Sigisnuindum Auslriacum
ejiisque
coiiis,
abbafibus, i)riorii)us, i^ra^posifis, decanis,
defensorem Grcgorium llamburgcnscm;, Dietlierum oliin archiepiscopum Moguntinum, Palati-
fam catbcdralium (jiiam colicgiatariim capifulis, necnon quorumcumque Ordinum et moct
num
Uiieni, ac
eorum
foederatos ])roceres,
tum
in Wicleltistarum socios buiic
anatlicmatismum
nasferiorum convenfii)US, ac religiosis excmptis ef non exciuiitis ]iarochiaIiumque Ecclesia

,
intorsit
85.
rum
Ad peri)eluam
rci
rectoribus, et locafenentibus
eorumdem
salu-
'<
memoriam.
ct anatiiemati,
pcr universam
fciu, cfc.
Germaniam
consfitutis,
Excommunicamus insupcr
omnes
,
zamus eos
et aiiis qui Wiclcfistis pccuniam, pivcsidium bffrcticis arma, equos,
(luodcumque, commcatus quoscuuKiuc, omnia denique ad bumanum usum s])ectanlia clam palamve, sua alienave opera subministraut, quique ad Saracenos ad Turcos ad c.Tterosve Cbristi hostes ferrum ct alia velita deferuiit. Porro excommiiiiicamus et anatbematizamus Dominicum Malatestam cfeterosque nostros et Komanai Ecclesia? temporales vicarios, qui annuos census cameraj Apostolicte dcbitos in iiauc usque diem etiam admoniti non solverunt. Et
, ,
" Hal)entes liduciam in co, cujus vices immerifi gerinuis in terris, quique nobis licet talem contulit pofesfafcin, adversus quam neque ])ort[e infcri pncvalcrc i)Ossint, ad lidciium ora-
88.
sanctorum Patrum exemiilum imitati, duximus recurrendum, qui dum adversa necescessifafe ]ircmcbantur, orafionis clypeum oppotiones,
nebanf, ef velut aruia spiritualia capesscbant

orante
Domini Amalecimuri tas superassc Scri])tura sacra fesfatur .lericbo non armis ef fcrro, sed tubarum sacerM.oyse populus
:
namque
infra
86. Item quoniam diebus nostris faciens nobiscum Dominus misericordiam suam de
Assyrios sub dotalium clangore corruerunt regc Scnnacberib Deiis precibus populi sui |ier angelum contrivit usque ad internecio:
nem.
89.
aluminis venas antea nunquam invciitas miraculo quodam in montibus nostris, qui in Palrimonio B. Petri in Tuscia prope arcem Tolpliam sunt, patefecit, volens vidclicet, ne ultra cx fidclium
absconditis terra;, uberrimas
j^retiosi
Vobis igilur omnibus
et
singulis in
virtufe saiicfa' obedicntia}, et sub
excommuniiii-
cationis poena,
quam
ipso facto inobedientes
currant,
licic
autem, qui nobis et Sedi Apostofidclitalis juramcnlo suntasfricfi, sub pana

illis
pecunia Turchorum in eos persecutio cresceret, sed illa ad defensionem nostram uti possemus, justum et pietati suae placitum rei)utantes, fruclum omnem, qui antehac ex comporfato in Chrisfianifafem trsnsmarino alumine pcnes impios Turchos in Christianorum cxitium erat, modo ad nos in suffragium Ecclesia; Cafholicce transeat, prseserfim cum alumcn nostrum, magistra expcrientia, virfute perfcctius, prcfio vilius, numero autem sit adeo abnndans, ut usui
pra^cipimus et mandamus, in omnil)US et singnlis Ecclesiis vestris, in (]uibus convcntualem misperjurii

districte
quatenus singulis diebus
sam
dici
contigerit,
inter
missarum solemnia
mox
post Orationcm Dominicam, pulsatis campanis, candelis accensis, omnis clcrus genibus
submissa voce legciido Psalinum centesioctavum,qui incijiit Dcus, laudem tuam ne tacueris; usque ad finem dicat. Quo finito safiexis
mum
Christianorum
in
omnem
partein
safisfacere
possif, ex jiarfe omui])otenfis Dei Patris, et Filii,
cerdos celebrans simililer dicat collectas seu orationes, scilicet Hostium nostrorum, quaesunius, Domine, elide superbiam ; et aliam cujus inifium Ecclesiss tua\ efc. Ouibus finifis cande: :
Lib. Ep. cur. p. 213. et
1.
XLi. p. 341.
las extinctas in
signum maledictionis
in terraiu
i'rr
rr
awus
rclHiliiis
(;.
ciiRTSTr
1/i(;;3.
377
|ii
projiciant, ([iieni mocliini taiiKliii sorvari

inus, ot niaiulaniiis
\oliiliii-
li'iila\il, iiiim (aiii
ii\iiiciaiii
liihcns capessilu-
donec
pra^fati
nis essct
tiim
illi
di;
rcgii
fastigii,
quod idem
miliati ad piiMiittMititc laniciila pcrvciicrint, ctc.
Itiirgiindus
maximc ob
et
ditionis amplitiidincm
Dat. Ilonijc
apud
S. I*ctriim
anno Incarnationis
aircctahat, s[)c abhianditiis est, de(]ue alfinitatc

iiilcr
Itoininica' Mcni.xir,
XV
kal. KcNriiarii, 1'ontilica-
ipsiim
:
Maximilianiim jiingcinla haec
lu6 nostri aiuio v

90.
addidit
1'alatiiius
At comcs
(|iii
pdMiani capilis in
iii
9-2.
Ex
ipsis imperatorislitterislseto
animo
illos c(Histitiiit,
littcras l'(Mililicias
casliis
accc])iinus
cuin decrcvisse, noslra pnescrtim
promiiljiarciit
tiim
apud
1'oiililiccm prolixio-
coiitcmi)latione, conccdcre tibi
rcgalem invesli-
ribus
littcris
initiim ciim Dictliero fojdus colo-
rarc nisus, qiicstiis cst sihi a Scdc .\pnst. con-
tiiram, super qiio in tui favorem sa>pius ad celsihKliiicm siiam scripsisse mcminimus, ct non
lioc
sucta amoris signa non cxliihcri,
ciii
Incc re-
modo
iiati,
facere dcliherassc, scd ctiam affinitafilii
dc rnore filiiim nori vocamus, iic(|uc hcncdicimiis tihi, laciunt opcra tiia, (lui ct Ecdcsiic .Mofîiiitiiia', hoiia ad te detratiens advcrsus Apostolicne Sedis mandata Dicllicro privato ct nnathcmafizato
spondit
1'iiis
' :
Quod
tc
dilcctiim
tem tecum contrahere ratione

liii
sui et
filitc
ac
tihi
vicariatiim impcrii in tcrris (lalstatuisse,
licaiiis iillra
lUienum coiiccdcre
quod
profecto nobis est gratissimum, etc. Dat. Uoma? apiid S. Petriim anno incarnationis Dominica'
JicDLXii,
Junj,'cre arnia n(ui cs vcritiis,
(;a iiltcriiis |)iihlica
XIV
kal.
Kchriiarii, Pontificatus nostri
edicta ponere, nc quis litteras nostras in tuis

tcntoriis vel jiiihlicare, vcl exe(|ui aiidcat,
aiiiio v .
morret,
93. Ohstitcre Bclga'. Riirgiindo libciiatis dc-
tem
ci
comminatiis,
nihil est aliiid,
contra fcccril; qiiod (|uain primfe Sedi, et Jesu Christi

qiii
:
sidcrio,
ne diicale iiomen ciini rcgio commutajuncta vcro affinitate, de qua paulo aiite
.Uistriaca
iit
quibusexrchus quamvis non tamcn Jure cxcommunicatiis cs, et extra Christi Ecclesiam factus. Neque dilectns filiiis appcllari polcs, ncqne hcncdictionis capax
vicario rct)cllarc
a nobis, ipso
mcmoravi,
domus magnis
est
o[)il)us
:
ac
IKitcnlia est aucta,
suis locis dicefur
bellum
vcroadversusPalatinum non
Dictlicrus
pc[)igcrit,
pacem cum .\dolpho
susceptum,cum lioc ipso anno

ra-
hahcris, ncc tua
te
tueutur cdicta, nec inhihi-
proceres(]uc a Palatino tenti in vin-
tiones quihus Apostolica decrcta prohibes ad te
culis, se
plurimoauro redemerint. Qua vero
Nonflumina, non montes, non muri, aut aliaj qua?vis muiiitiones excommunicationis ad Dci tulmen est te aditum imiicdire possunt Apostolicum anathema, cui nulla possuntarma resislere . Pollicitus amanter exceptum iri, si
deferri.
:
tioncDietherusdimisso bclloPnntificiis imiêriis

se submiscrit, atqiic Adoli^bo linnore archicpis-
copali cesserit, nonnulla oppida ctvecligalia ad
vitam honorifice siislcntandam pactus, rcfert

misericordia Ecclecausa direptioni exposita esset, et acrioribusconscientiaistimulis incitatum cum etiam ejus pater, vir probitale insiguis, audito Apostolico anafhcmale in filium Jacto, i)r;c dolore animam cfllasset -; experiincn. tis pariter deprehendisse non aliud moliri Palatiniim qiiam Ecclesi;c MogunfiiKC deciis at(|ue
',
(kibelinus
sia;
motumquc
,
ait
ad officiiim redirct
:
contra ohnitenti, ha>c intcr Si perges Apostolicam Sedcm minatus cst impugnare, et ejus decreta contemnere, senties Romanam csse majorcm Ecclesiam, (|uam vel lu
;
Moguntina;
qii.c
ipsius
sis, vel
quicuni(|uc alius,
ctc. Dat.
Ilonuc VII kal.
Martii
91.
Tenebat
in vinciilis Palatiiiiis
Georgiiim
cpiscopum Metenscm, Carolum IJadcnscm marchionem, et Udalricum comitem Witembergenarcliic[)iscopi Mogiiiitini Pontipartes sccuti, aniio supûiori in acic ficiasquc capti fucrant (|uod cum segre ferret Pius ', Fri:
aiii])liliidiiiem
extingiiere,
et Palatinatus
pro-
ferre terminos.
lavit,
De pace itaque Adolphum postuFcrrico

esf,
ciijiis
scm, qui Adolphi
ac Frankfordi;c, accersito Pctro
.Vpostolica",
Scdis niinlio,
auctoritafc rcs
gererctiir,
iiti
in lias leges firmata

'
:
concordia
dericum impcralorem ad cos

viribus,
in
liherlitem vin-
narrat .loannes (^^hcliniis

9i. (ônvcnit
dicandos cxcitavit; (]ui cum non adco valerct cam ad frangendam Palatiui pcrvicaciam
landcm
infcr eos, ut Dicthc-
rationem commcntus est, si Philipiio liiirguiKlia' duci, aut (^jus lilio Carolo gercndi in PaJaliiiiim
belli administratio
rus jure, qiiod in Ecclesia Moguntina sibi coinpetere asseruerat, prorsus dimisso AdoI])liiim
,
t;ui(|uam
Pontificio ct imperiali no-
Romano
mora,
archicpiscopum a Pontifice institutum veneraretiir nec

ct
:
dominiim suiim
mine dcfcrrctur, cum Palatinus post Nurembcrgenscs inducias ad Pontificiam impcrialcmqiie auctoritatcm deprimendas conspirasset, pluresquc, ac proccres et populos in cam alliccre socictatem nisus esset. Pro])ositiim id ai) im|icratorc consilium amplexus Pius i;uignmliiin ])crF.p.
in ca'tu viroriim illiistriiim, qiii frc(]ucn-
les adcrant,
ghidiuin
iiisigiic
princiinim, (]uo(I
elcctores ante se fcrri Juhcnt, d(q)osuit, ct hu-
miliatus ficxo genu ab A])ostolico nuntio veniam ])ct(!iis absoliitus est, et tan(]iiain privatus prie-
torium
cxiil,
moxque
Asciallenburgiurn, et alia
r.il).
nmn. 383.
' E.Nt.
ea
(^0
rc
;ipiul
.Kn. Sylv.
|it.
num.
;iSl.
_
A.N.X.
cohel.
3
1.
xii.
1.
^ Id. ib.
Serar. Mogunt. rer.
r.
v. in A(ioIpli.
1.
Gobel.
.mi.
TO.MUi
-X.XI.X.
Rav.v.
.\.
48
378
quBD
Pii
II
anm:8
(i.
CHRISTI 1463.
tenebat
nppida
niiiiiitissininsqiie
arces
dam
badislai novissimi rcge careret, (leorgium

sibi
Adolpho
reslilnil,
retentis aliqniluis
ex con-
de Podiebrat
regem
elegit,
qui
venlo, qiioad viveret, ne ad inopiam nrgeretnr,

dissipalo diulnrnis bellis patrimonio
. His consentanea tradit Serarius. Vi vero Diellierus Adolplio delunclo iterum arcliiepiscopaliim
,
Ibolicnm affirmasset, postmodum

tionis reci])eret insignia, licet in
dum se Cadum corona-
venerabilium fratrum nostrornm .lauriensis et \Yaciensis epis-
fuerit asseculus,
illumque probe administrarit, suo loco dicetur minc ad Sitrismundum Austriacum convertenda est narratio.
:
coporum, ac nonnullorum Ecclesiasticorum et sa^cularium virorum notabiliiim, manibus tactis

j)er
euni corporalilcr sacramentis P^vangelicis,
publicc et sponte promiserit, spoponderit, polli-
Oo. Sigisfjitindus Aiistriaciis

(lefiir, et Gcnrr/iiiî
ad cor
redire vi-
durescit.
Bohemix rex
ille
in impietatc ob-
citusque fuerit atque juraverit, quod deinceps fidelis et ohediens esset sancbx' Hoinana? Ecclesiffi,
Perculsus
a Pontifice pluribus
et illius
pro tempore Pontificibus, in ejusque

in unitate or-
anatiiematismis de concordia afjere coepit, interprete C.brislophnro Mauro Venetorum duce,
obedientia et conformitatemore aliorum Catho-
licorum
et
Christianorum regiim
seque juri obtemperare velle prae se tulit sed, cum misso a Pio episcopo Feltrino de constiluendis judicibus acliim esset, a promissis resiliit; quocirca iliuiii Pius novo edicto perculil. Sedanda> illius controversise percupidus Vene:
thodox
lica Ecclesia confitetur,
'
Cathopradicat et tenet, fideliler observaret, ac deince|)s fidem ct Ecclcsiam ilisam protegeret atque tueretur et defenderet, el populum sihi subjectum ab omnibus errorifidei,
quam
ipsa sancta
Komana
tornm dux exposuit
Pontifici
-,
nolle in se susci-
biis,
sectis ct bieresihus ac articulis ipsius
Ec-
pere onusjuris accrbe dicendi inter Sipismun-
clesiffi et fidei
CathnlicfB contrariis revocaret et
dum
et
cardinalem Brixinensem, sed liberam

sibi
averteret,
poteslatem
conferri poposcit, ul a-quilate
ac
necnon Catholicffi fidei conservationem obedienfiam, conformitatem, unionem, ri-
mansuetudine teniperata lilem dirimeret; cui assensitPius ob spectatam illius virlutem quod aulem ad censuras attineret, quihus tenehalur irretitus Sigismundus, a nemine quam a Sede Apostolica solvi posse veniamque poscenti ex:
liim
cullumque
ipsius sanctae RomanoeEccIesia?
regno, licetque etiam Georgiusdeinde perdilectum filiiim loannem de Rabenstein nolarium nostrum,cjus ad nos oraforem, pro se ejusque conthorali et
et restitueret in dicto
(lictiis
reduceret
piationem noxa? ritu Ecclesiastico benig-nc collatum iri. Rediit postea ad officium Sigismundus, ut inferius dicetur.
96.
liberis pollicitaretur, ut pi\Tcepta nostra reve-
renter susciperet, et eis obsequeretur, ac deinde
cum
extilit
se
hujusmodi juramento
astrinxisset, ac
Vernm longe
eo prtcfractior
Geor-
obligasset per charissimum filium nostrum Fri-
gius rex Bohemia", ulpole a Rochizana hwresi
dericum Romanoruin im])eratorem

ipse
illustrenii
iiubutus adeo, ut unius liiicrcsiarcha^ prrcstigias

Pontificia;
ctoritati
,
ut talis extitit confirmatus, nihilominus,
cum
Conciliorumque OEcuincnicorum auoraculis anleferret. Projecerat, ut
et
vidimus Catholicffi ])ietatis larvam superiori anno in solemni principum conventu, cum Bohemos ad ritum Latinum adducere jussus cssel, contenderatque impie communioncm snl) ulraque specie laicis ad ccelestem lêatitudinem adipiscendam omnino necessariam, ac Fantinum nuntium Apostolicum in vincula conjcccrat, ob
Georgius his omnibus facta contraria ageret, publicaque continuata fama adversus ipsum laboraret, quod contra tam solemniter factas suas promissiones et jusjurandum, dictam ha^relicorum sectam fovcret et amplecteretur, dilecti filii clerus, capitanei, consules et communitates civitatis Wratislaviensis, et oppidi Namslaviensis tamquam Catholici ct veriChristi
fideles
cunidem Georgium pro rege
sibi
reci-
quod scelus Pontifex mox Wralislavienses sacramento fidei Georgio prfEstita; absolvit, idemque edictum hoc anno instauravit ' Pius papa II. Dudum inclytum Bohcmia> regnum, quod
:
eique homagium pra?stare debite recusarunt, propter quod Georgius ipse bello illos impugnare tenlavit, nos tunc de his ccrtam nopere,
<f
Chrislianum
in
et
fidelem
]iopulum habere conet
incommodis repagulo cssemus, dictumque Georgium, ac ipsum inclytum Rohemia} regnum ad veram obedicntiam
titiam Iiabentes, ut tantis
suevit, ad periiiciosam .lacobelli
suorum
se-
quacium nuncupatam liwrelicam

rislise
aliquibus
parlibus
])ravilaleni
Ilussitarum pro magna
unionem Apostolica; Sedis, et sancta? ipsius Romanse Ecclesice reducere possemus, veneraet
ejus parle iirolapsum, ut coniniunionem Eucha-
sacramenti sub utraque specie, vini vide-
licet et panis, (juoad laicos et
non conficientes
de necessitale fore a-terna' salutis profitetur, cum proiiler obiliim felicis recordatioiiis quon-
l.il).
|i.
1.
I'.i'.
ciir.
^
CLXXxi.
2jli. p.
I.
isj, et in alio
lili.
Jivcrs.
Uull.
:)!'..
iiisl.aiiiiil r.oil.
XII.
bilem fratrem nostrum llieronymum archiepiscopum Cretensem et dilectum filinni sacrte theologiae professorem Franciscum de Toleto, tunc archidiaconum de Astigia in Ecclesia Ilispalensi, oratores nostros ad partes illas misimus, et tandem hujus homagii suspensio ad trienninm ct unum mensem per eos facfa duobus deinde fere annis decxtitit. Verum cursis, cum idem Georgius nihil de hujusmodi
,
PII
II
ANNIS
tl.
(IIKISTI
14G3.
sic
ia
379
iira-iiiissis
juramentis
per
eum
|)romissis
sc
factariiui
oirensam vindicare tenoimir,

vissimus
jnoram essc perieulosam censentes, pra;fatum Geor^qum, ut proosteadorct, nos tantae rei
aaiiiiadvertere dobitc volentes, ne error ille
ScC-
arma
haboiis sub
rcligionis
specie
missionitjus et juramentis prtefatis satisfaceret, regnunuiue ])nDfatum ad unioneni sanctie niatris

Ecclesia; reducerel,
amiilius ser])eie valeret, et ne fidoles Ghrislijior subjectioneni dicti Georgii ejus crroribus Viileant maculari, nuper proprio motu, ex certa nostra scientia fidelium prospiciontes saliiti,
dictos
per certuni nuntium
no-
struni iterum fecimus sollicitari.

97.
'<
Sic deniuin (ieor^îus ipse, transaclo
clerum, capitaiioos, coiisules, comniu-
post unius anni spatio, solenmes ad nos oratores
nitates civitatis Wratislavioasis,
necnon
o|)pidi
|)r;e-
transmittens nobis obedientiam prrestitit ver-
Namslaviensis, ab observatione concordia;

oniniiim do])eiidentiiim
ejus
et
balem ut prius, sed non rcialoin, sui et refj;ni iii unitate tidei et ritus communionis, ijuam ju\(a
dict;e auctorit;il(! oratoruiii nostroriirncoiiclus;e
conaoxoruin, etiamsi
tenefVjro
juramentum ac promissiones antedictas expectabamus eum(|ue tunc per proprios oratores

,
vigore ad
,
homagium prajstandum
(!t
roiitur
absolviauis
ut
iii
absolutos
nostris
decla-
suos hortari non desivimus, ut pro iiujus rei consummatione dimissa vesania sua, atque ha'retica [)r;esuinptione super articulo communionis iiujusmodi, i|)se cum regno liofmali
,
raaius,
aliis
litteris
continetur,
quarum
lilius
tenores
volumus
in praisenti
habere
jiro ex[)rossis.
Et (jiiamvis prid(!in cliarissimus

iiii])erator
nuster Fridoriciis
ac aobilis
hemia; sc nobis et Ecclesise sancta; atque aliis regnis conformaret, dilectum filiuin Fantinum de Valle utriusque juris doctorem ad euiiideni
Ludovicus
Bavari;i! diix illustres prtcmissa scn-
tiontos nobis su])])licaiont, ut ab
ultoriori [)ro-
Georgium, regnum, et marchionatum Moravia", ac vicina ejus dominia transmisimus qui sibi per nos injuncta tideliter in conventu, ob id per dictum Georgium in festo S. Laurentii proxime elapso indicto, coram prajlatis, magnatibus et aliis multis explevit. Idem tamen Georgius sa'.
cessu coiitra dictum Georgium ob corlas causas abstinerc, sive jain factos processus suspendere volloinus, cuni dictum Goorgiuin ad Ecclesiie
groinium rediturum sporaront

et prEEserlim ipsius
,
iios
eorumdem
thana; laqueis ligatus in sua pertinacia obstinatus permansit, nam publice inibi cum ejus conthorali sibi considente in prcclatorum, pro-
cerum
et
magnatum
et
prajsentia,
prout intel-
imperatoris precibus incliiiati ab ulterioribus [irocessibus adversus ipsum Georgium decernendis usquead prtesens distulimus. Sed cum iterum post ha;c dictus Georgius per alium nuntium exhortatus ad cor redire, crroresque suos rccogaosccre, et ail Ecclesiam Catliolicam reverti, et se illius ritui
sanctam Sedem Apostolicam, ipsamque sanctam Koinanam et Aiôstolicam Ecclesiam fidelium matrein multis dotractionibus et blasphemiis, ore pollulo et impudicis labiis invectus, cliam proferrc veritus non est
leximus, in nos
ha!c vel in etlectu similia verba, videlicet
"
:
conformarc non curavit nec curat, nihibjuo nobis spoi de hoc per imperatorem ac ducem priedictos hactoaus allatum sit, consideravimus dobitum oflicii nostri foro htxroses extirpare, et
Christi
tideles
in
observantia
Calholica!
ritu
et ortlio-
Ut
nemo
deinceps de fide et roligione mea, con-
doxa fidc mare.

99.
sancta!
Ecclesiee
confir-
jugis et liberorum
mcorum
dubius
existat,
nunc palani et publice profiteor charissiinos parentes meos in hac veritate cominunionis calicis utriusque speciei mortuos esse, meque
in ea
num
Ne igitur Gcorgius ipse suum vciieliberius eirundat, ac dictos clerum, capi,
lanoos
vienscm
inodo
stolica!
coasulos et communitatem Wratislaac oppidum Namslaviense quovis
natum, educatuin al^jue usque ia lia'c tcmpora vixisse, vivereque et mori velle cuni uxore et liberis meis asserens communionem illam de necessitate salutis et adjecit, Doo magisquam hominibus esse parendum. Noc Iiis contentus, sed etiam j^rcEfatum Fantinum oratorem nostrum, post factain ])(!r eiim coafiitatioiiem assertorum com])actoruin siiper com
; :
nostraiii ac liujus ApoSedis proliibitioncm, vigore dict;c concordia!, ad homagium et quaevis alia pra!standa inducerc et compollere possit, motii j^roj^rio, et ex certa nostra scientia, nostroquo inoro oflicio
o|)priiiiat coiilra
iioa ad eoruiii seu alterius pro eis oblatte aobis

])etilioais
iast;iiitiaiii
cleniin, capitaaeos, con-
sulos, coinmunitatoin Wralislavionsein, ac oppi-
munione
rationem
praedicfa, postque erroris illius declaet
dumNamsIaviense
stoIic;e
i^ropositionem
eoriim,
(|u;e
ipse
orator iioster a nobis habuit in niaii(l;itis, s;iciilege in euni inaiius iajocit, ot tur]iilor durisliujus simis carceribiis maaciiâvit in Doi
, ,
pra!fatos sub nostra et ApoSodis ])rotoction(! us(]uo ad aoslriim et ejusdein Sodis l)(!iie])Luilum susceiîiiius, suscil)iiiius(]uo
])eriis
[jor pr;eseiitcs etc. . Additis imac jirecibus hortatiis est rcges, ]iriaci[)es,
,
sanctie Sedis et
Uomana!
Ecclesiie o])])robriuiii,
\iros(iue
nobilos
Calholicos
fidei
tuni
Moravos
,
atque nostri, qui licet immeriti, Christi vices in terris gerimus, vilipendium et contemptum. 98. Nos autoni, qui nobis factam iajuriain
nihil
Uohemos, Lusatios
pendimus
Dei tamen et Ecclesiee sua;
o[)em Georgius ad clicntelarc oflicium [)r;estaadum adigerc aiterelur. Dat. Homa! apiid S. I'('lriirn
((
orthodox;c cultores, ut Wratislavieasibus coaforrent si cos
380
1'1I
II
ANXUS
(i.
CHRISTI 14G3.
:
Aprilis, Poiitificatus nostri

iOO.
anno Incainationis Dominicae iMCDLxm, IVkal. anno v.

Timens
coroiise
fingit resipiscentiam.
Justain lianc severitatoin

ci,
,
amissionem Georgius
judicio hffires-
veritus Georgius, ne Pontifex
eos
postuliito
coronam adimeret
'
niulcere
est, professus liis dignitatem semper verbis se Apostolictc Scdis lutaturum Sanctissime pater, inquil, nun(|uain aliud nobis et menti nostrieincidit, quam ut honor summorum i'ontilicum ac Sedis Apo-
ipsum Llandis
:
litteris
nisus
stolica.%
prKScrtim sanctitatis
vestrai,
quantum
in nobis fuit,
siina opera
et
omni cum
diligentia et accuratis:
in hac quoque opiintactus sit nunc persistimus, stabirausque, Deo juvante^ in tBvum . Excusavit deinde pluribus
nione
fucis patratum in Fantiuo nuiitio Apostolico in carcerem misso facinus, rogavitut Wratislavieuses ad ipsi parendum induceret, tum Fredericum imperatorem deprecatorem adiiibuit, quem af-
sumino benelicio a suis enim obsessum accurrens cum exercitu liberavit ^ ita tamen ut Fridericus ipse nec viuceret nec perifecerat recenter
;
ret,
quapropter Fridericus Georgio admodum obstrictus omni studio dedit opcram, ut Georgium in gratiain cuin I'ontifice revocaret misitque eam ob causam ad Apostolicam Sedem Wolfangum oratorem atque oiiem sibi in extremum discrimen adducto, a Georgio exhibitam IMo e.xposuit, precesque addidit ut Wratislavienses ad lidein Georgio addiceudam iin:
, ,
tuin Cssaris se assensurum votis iuterea ab Wratislaviensibus vexaudis sibi temperare Georgiuin jussit, monuitque Fridericum ut privatis in Georgium studiis Dei et Ecclesis causam antcferret quibus litteris ascripta est dies XVI Maii hujus anni. 10'2. Nisus est imperalor ab luTcrcsi Georgium abducere, sed is oblirmatus in pertinacia saniora consilia respuit cumque oinnes prajter Wralislavienses obsequentes haberet, duces Saxouiae aflinilate sibi conjunxisset, de imperatore, a se periculo maximo ercpto, esset optime meritus, Matthiam veteri sponsione el afflnitate sibi devinxisset, Wratislavienses armis se posse frangere ciedebat sed fefellit euin spes, cum ii fortissime se tutati sint, et principes, de (juibus paulo ante memoravi, |)ublicain Ecclesiai causam privals anteposueriiit al de his inferius. Muuc ad iusignem theologicam concertationem de sanguine Christi, an triduo, quo a corpore segregatus fuit, hypostatica unione caruisset, natalitiis Domini die sacro factam nos couvertimus. 103. Vruiiibentur disceptationes de sanguine Christi, cm in triduo Passionis a divinitate fuerit Mota jam ante Brixia; a B. Jacobo separatus. Piceno, quein postea Urbanus Vlllbeati nomine lis fuerat tuebanturque et cultu insignivit ejus seutentiam MinoritBe triduo passionis hyterif,
, : :
; :
postatice Verbo
l*ra'(iicatores
pelleret.
101.
Respondit
'
ad
hfflc I>ontifex
Georgium
se ab
esl,
Ecclesia Ilomana, cujus caput Chrislus
conjunclum non fuisse at adversam tuebautur senteiitiam addebant tameii totum Christi sanguinem iu passione fusum non receptum fuisse hac de Ne litleris I*ii adcausa, ut ait Gobeliuus
:
'
segregasse, eoque crimine rcgia3 dignitatis
versari viderentur^ iu
gradu excidisse, nec Wratislaviensibusimperari

posse, ut regi CathoIica3 fidei etEccIesicU deserCertum, inquit, profecto est tori obsequautur
:
<>
euin, qui seipsum ab Ecclesia Catholica schisinatice separat, in republica Ciiristiana
iiuUam
aut regiam aut aliam posse tenere diguitatem. Nos quoque, ut lidelem Christi vicarium decet, eumdein pro ethnico et publicano, atque
abscisso de corpore Christi
membro
:
sine
uUa
dissimulatione habere tenemur ex quo intelliligit inajestas tua uos oportere inandare dictis
remausisse proderet, esse contrariam Lecti sunt ex utroque Ordine terui cum jiari nuiuero concertaturi coram l'oiitifice, et cardinalium, episcoporum, priesulum doctorumque tantusque disceptanlium ardor fuit, ut coetu quamvis gelu oinnia rigerent, ipsi sudore ma(.ierent. Refert Gobelinus utriusque partis pra;aitque plures episcopos et cipua argumenta
terris
bure manens Christi sanguiue in

:
queis declaraverat Tyassertionem, quae aliquid de
religioni Christianai
non
abbates scientia theologica insignes qua3stio-
Wratislaviensibus
ut
nobiscum sentiant
et
nem
|iroblematicaiii, quae iu
utramque parteni
Georgiuin ipsum regem esse non posse, ncc regi ol)ediendum fore ei, qui de corpore Christi se sua spoute pra;scidit, necin hoc quiecunujue sicut enim mors pacta ipsis obstare possunt
:
posset agitari, censuisse; majoremque partem cardinalium sensisse cum Prtcdicatoribus at-
que cliam Pium eam tenuisse

rea, ue ex sacroruin
veruiii qusstio-
nis solutionem in aliud teinpus extraxissc. lute-
naturalis pacta prffistandi homagii dissolvisset,
Ordinum
coiitentione
ali-
nou miuus Iiicc abscissio a cor[iore Chrisli (extra quod Christianus, ut Christianus non viita
vit)
qui iiiotus iiietati contrarii exorirentur, |iroxiino anno in TurcicBe expeditionis prociuctu iôntifex
liffic
pacta
illa dissolvit,
hortatus ut
traduceret,
Cajsarem est adGeorgium ad fidein orthodoxain

etc. .
sanxit
104.
Ad futuram
rei
memoriam.
cumque
se regife diguitati gerendai
idoneum Georgius
'
i|ise
damuata
Gob.
1.
liicresi pr:esti-
Ut in Ecclesia Dei orthodoxae fidei uiiitas perseveret, et de Cictero toUatur occasio iii
'
E.\t.
apiid Cocl.
I.
.\ii.
.\i.
''
.\pii(i Coi:l.
I.
XII.
Gob'.
1.
XI.
Lib. n. B|i.
decur. et
Riil.
iii
Pio
II.
Coiist.
11.
!'II
ir
ANNrs
(i.
CIIUISTI
I/lHI^
381
lit
liujiisinodi
coiitrovcrsiis
iiiciiloiuli
auctorilali!
Tcnor interrogatorioruni, undc supra

:
Apostolica tcriorc prasentiuni statuimus et ortiinaiiius, (|uoii
incntio, scquitur et est talis

KHJ. Intcrrogatoria
nulli
iratruni
Onlinuin
pra-ili-
ctoruin ilcinccfis liccat de iiranlicla iluliiclale disputare, prajdicarc, vcl [luiilice aut privalc
vcrliuin laccrc, scu aliis suadcrc, (|uod vidclicel lia;reticuin vcl pcccaluin sit tenerc vcl crc-
super quibus pcrsonalidc iligna; et oiiini cxccplionc majores pcr vos auctoritate nostra rccipi ct cxaminari debent
sunt iiifrascripta
1.
:
An qnondam bona; memoria; Petrus

oliiii
dere sanguinein ipsum sacratissimum, ut pra;iniltilnr,
iScrlandi
archicpiscoiius
Burdegalensis
irrepretali
tridiio
passionis
(jiisdcm
Doniiiii
fucrit Christianus, lidelis
Catholicus,
tentus,
nostri .lcsu
Cliristi alj
divinitalc iiuoinodolilict
hcnsibilis vila;, verbo, re ct facto, et an pro

et ut talis fuerit habitus,
fuissc vcl
non
luisse divisum
vel
separatuin,
decisionc,
nominatus
ct
ct
doncc supcr
dnliictalis
hiijusniodi
rcputatus.
et
II.
Ani|)se (|iionilain Petrus Berlandi
quiJ tencndum sit fucrit pcr nos ct Seilcin Apostolicam definitum; mandantes proptcrca univcrsis et singulis eorumdcm ac aliorum
fucrit de Icgitimo
tali
malrimonio procrcatus,
secuiidiim
pro
et
ut talis
III.
habilus, tcntus, nominalus,
reputatus.
institiita
An
quorumcumque Ordinum
constitutis
(lus
pcr totuin
orbcin
sanct;e
ordinationcs et matris Ecclesiai baptizatus et
fralribus,
cujuscumque
status, gra-
vel
conditionis cxistant,
pra'sentibus ct
lata; senteiiticC
conlirmatus, ac ctiain tcmiôre toto, quo in humanis egit, maxiina; honestatis cxtitcrit. IV.
futuris,
sub cxcommunicationis
An
tali
laudabilis
et ut
vitse,
ac sanctitate, et doctrina
extiterit, ct
pcena,
quam
ipso facto incurrant, et a
qua
nisi
optimisque inoril)us pollens

talis
pro
et
in mortis articulo constituti nisi
pcr nos aut successores nostros prtcdictos alisolvi non possint, ne contra statulum et ordinationein no-
habitus,
tentus,
nominatus
reputatus.
V.
An
assidue in orationibus erga
Deum
et
sanctos cjus vacavcrit, et sanct;p mcdi-
slram venire, aut faccre, vel lentarc quoquo-
modo
|)ra'sumant: necnon
omnibus
et singulis
pra'dictorum ct aliorum Ordinuin pra'latis, ut in virtute sanctic obedieiitite transgressores
An idcm quondam Pelrus pro virgine, seu saltem continente, habitus, tentus et rcputatus. VII. An ipse quondain Pclrus, diim vixit, alia bona fecit, ct
tatlonis extilerit. VI.
fuerit virgo, vel
si sic,
omnes, qnos
rint,
in
pcenam liujusmodi incidisse aut

[iraisumpsc-
interrogcntur, qua; bona
fecit, et
coiilra |iriedicta dixisse vel fecisse
facultatcs in
rit.
cibos paupcriim Christi

assiduis
si cjus erogave-
dignis
poenis dirisque carceribus punirc
VIII.
An
et
mancipare procurent, ac fratribus ipsis utriusque scu alterius Ordinis, ne de cjctcro sub cisdcm pa'nis aliquem fratrem scu alium ha;rcticum propterea declamare, authanc sic ex lioc labcm incurrisse, dicere vel assercrc prx'suniant; scd si cos aliquam vel aliquos Inercsiin aliquam incurrisse constiterit, illuin vel illos apud Scdcm Apostolicam denunliare teneantur et dcbcant, etc. Dat. Ancona' mcdlxiv, kal. Augusti, Pontillcatus nostri anno vn-. lOo. Petnis lierlandus Catahgo sanctnnim in-
sacerdoti, et cui sacerdoti
Eucharistiae
baret,
illud
cum
lcmporibus confiteretur ct an sacramentum maxiina dcvotione assumerelj

;
ac inissas et alia divina ofhcia devotissime cele-
divinumque officium continuo

dicerc nullatcnns
diceret, et
et
pra;termitteret,
an
continue divinis olficiis intcresset. IX. An infirmis et miserabilibuspersonis in eorum necessitatibus subveniret, ct alia opera misericordia; exercerct. X. Quas vestes seu quos [lamios induebat, et qualitcr, ac qiiibus paiinis et vestibiis
indutus ibat. XI. An esset iiimium loquax, vel parcus et rarus in loquendo, etan verba otiosa ex proposito unquam locutus fucrit. XII. An in quas ejus infirmitatibus et tribulationibus tempore ejus vil;e passus fuit, ])aliens fuerit, et
,
scnptus, etformula intcrrorjatoriijwxhabiti.
Col-
lustrabat per hsec tempora Gallias, ac prtecipue
Aquitaniam pluribus iisque insignibus miraculis

1'ctrus
lensis,
Berlandus olim archicpiscopus IJurdegaad cujus sepulchriim liurdegala; ingeii-
illas libcnti
animo
sustincret. XIII.
Animportupetentibus
tcs fiebant
populorum,
illius sulfragiis diviiiam
nos
sustinucrit, et
et
injuriantibus sibi iiijurias
opcm
sus
:
ct niisericordiam implorantium, conciirquibus permotus Ludovicus Francoruni
remiserit
pepercerit.
XIV.
Ari
rex enixe l*oiitificein rogavit,
iit illum in sanctoCatalogo collocaret qua in re dcbitam consilii maturitateni adliibiturus Piiis 1'etrago-
rum
ricenscm et Vasatensem episco[)os Afiostolicis mandatis praecepit', ut lestium dicta de illius

vita;
prodigiis ab Tabulas relerenila curarent, tum interrogandorum testiuin foriiiusanclitate

editis,
ccelestibusque
consilium et auxilium pnpberet. XV. An unquam populo sibi coininisso verliuin Dei prajdicaret, vcl saltcm ad bcne agendum, et Uei pr8Eccpta servandum hortarclur, cisque pra'ciperet, et mandarct, ct alia laccret, (|U8e ad ipsuin tamquani archiepiscopum et pnelatum spectabant ct pcrlincbaiit. XVI. An un(|uani dc aliqiia
re inhoncsla, lurpi, vel
eodcm
in publicas
non
[icnnissa fuerit dif-
lani lianc pra'cripsit
famatus. XVII. Aii adversantes et invicem odiosos ad [lacem et vcram concordiam reduxeril,
vel saltciii rcducere (|ua'sivcrit. XVIII. Au Petrus tototcinporc, quo humanis egit, et
'
i.ib.
.\Lii.
[1.
n.
idem usque
382
ad ejus
PII
II
ANNUS
6.
CHRISTI
I4()3,
obitum virfuosc et laudabiliter, ct absque fama alicujus notrc sive maculae vixerit, et vifam laudabilcm duxerit. XIX. An tempore ejus obitus tucrit pro optimo aut bono viro habitus, tentus, nominatus ct reputatus. XX. An ante cjus obitum aut post, idem Petrusfuerit dc
crimine vclvitio aut aliquibus operilnis et si sic, interrogentur, de quo sivc quibus, et a quibus, ubi, quoties et quando. XXI. .\n idem Petrus arcliiepiscopus, tcmpore quo
diffamatus
:
vchementius urgeretur
])0stea vero duriores beato viro dolores accrevere, qui cum in dies augerentur, tanfa illos animi lenitate et paticntia
;
aIi(]uo
et nihil ore laudes expresserit. Nocte vero quadam, cum ei mcdicus curationibus subvenircf, illc divino spiritu in ccsfasim raptus paulo
perferebat, ut
luuiquam ingemuerit,
praeter divinas
post,
cum jam mortuus
crederetur,
coUecto
spiritu ad
et
scipsum rcvcrsus, quid cxcoelesti illa immortali patria degustasset, ter (luaterque
vcrbis
illi
vivebat, signa niiraculosa feceril: ct
si
sic,inlcr-
ai)crtis
cxclamavit repetens
paradisi
sui
!
quales
rogentur quac et in quibus persouis illa signa suis promcrenlibus meritis Deus ostenderit. XXII. An post cjus obitum idem Pctrus arcbicpiscopus aliqua miracula aut signa miraculosa fecerit, aut potius omnipotens Deus in personas dicto Petro arcbicpiscopo dcvote se commcudantes miracula et res miraculosas operalus est, et a quanto tempore citra sit; si sic, interrogentur de miraculis ctmiraculosisrebus. XXIII. An idem Petrus arciiicpiscopus postejus obitum continuo, et ab omnii)us prsesertim civibus Burdegalensibus, et aliis districtualibus et convicinis
florcs sunt
Caeterum, ingravescente
corporis
vi
ille
ccrtam jam
morbi, cum dissolutionem
imminere sentiret, guardianum caeterosque conventus fratres accersiri, et omnes ad se venire

luunilifer postulavit. Quos ut vcnisse vidct, per Dci visceraet misericordiam dcprecatur, ut sibi chordam et habitum viliorem concederent, quo involutus moreretur quic i)lane de humilitatis
:
ct iâuperfatis
amorc manabant, quarum

:
virtu-
ejusdcm
])ro
optimo
et
bono
viro," ac
ct
laudabilis vitai habilus, tentus, nominatus
reputatus fuerit. XXIV.
An idcm Petrus
arcliic-
piscopus a quatuor annis proxime elapsis pro

sancto vel pro beato babitus, tentus, nominatus
et
reputatus fuerit. XXV.

et
An ab aliquo tempore
citra,
quatuor annis proxime elapsis quam])lurim3D etinnumerabiles persouce ad locum, ubi et in quo idem arcbic])iscopus sepultus est, tanquam ad sanctum et
prffisertim
a dictis
accedebat prEcterca S. Francisci imifatio, ut quem cum vivens ex animo dilexisset, efiam bumilitafe moriturus exprimeret. Annunt illi, petitumque habitum extracto priori quo afferri jubent, illumque, indutus jaccbat, a?gro imponunt. Intcrim cum ad eum magnus fratrum numerus accedei'et, ut euni morientem de more vidcrent, juvarent et consolarentur, ab illo suavissimis amplexibus deprecabantur, ut pro se divinitatem exorarct e contrario ille ab omnibus humiliter
studio
:
tum
maxime tenebatur
rcposcebat, et se
bonorum omnium
et
merito-
in Altissimi
existentem pro obtinendis gratiis iverint, et continuo vadant, et ad eum tanquam ad sanctum, vcl beatum preccs porgratia
rum, quae post religionis ingressum

rant, participem facerent.
rectse,
gantur
etorationes dicta; fuerint, el hodie porriet dicantur, et alia signa cxtrinscca facta
Ex his alii parfcm obtulerunt, cum vcbementissime in virum pium affecti fuissent. Ergo cum profusis lacbrymis ab omnibus ve-
promerudimidiam
suorum
laborum
fucrint et fiant, quaj veris et indubitarie sanctis
niam deprecaretur,
dixissef,
laetus de
et
charissimis fratribus valc
facere licet, et est

.
in
permissum . Migravit 107 B. Didaci murs ct miracula. coelum boc anno B. Didacus Minorita, cujus
morfc jam proxima,
quam
lucrum maximum dcputabat, et de vicina accersione securus, utrumque brachium pariter in

alfum erigens, (]uod visu fuit mirabile, cum sinistrum vi morbi depressum paulo ante movere non posset, ad fratres adstantes et spectantes conversus crucem ligneam qua ad caput
reposita erat, arcte complectitur, et ore oculis-
fclicem obitum describit ex anliquis ct ])rol)aillius auctor tissimis Monumentis Yitai

:
Cum, inquit, vir beatus esset aetate gravi laboribusque confcctus, in djfficilem a^gritudinem incidit, quam ex vi ])cstilcnlis bumoris, qui in brachium sinistrum juxta manum decubueraf, nactus cst, quod ])Iane malignis suppurationibus, quas Gra>ci apostemata vocant, vebemcnter intumuit. Sed peritus chirurgus lenientibus usus medicamcntis, cum aficctum locum a|)c
que saepe suavissime osculatus cum ingenti pietate sequentem hymnum pronunfiavit Dulce
:
licpium, dulccs clavos, dulciu ferens pomlera, rjua;
sola fuisti dir/na
ruisset, putris '.onge cttluxit luunor, ({uinulluin
tetrum foetorem, sed quod mirabilius omnibus videbatur, suaîssinuun odorcm contra naturê quod tunc quidem medico ordinem elflabat caeterisque adstanlibus magnae admirationi fuif, af(|iie id priusei accidit, dum hoc morbi generc
:
suslinere regem coelorum et do/uinum ; qv\a:. ubi dixissef, beafissimam aniinam Dco rcddidit auuo .nciu.xui, dic xu mciisis Novembris . Confirmantur bajc aSixtoV'iii sanctione, qua sanctorum cultum illi decrevit, atque inter Cccteras res admirandas recensct l)ucrum, qui in ardentem fornacem prajceps
cccideraf, iiicolunicin patri implorata sancfis-
Franc. Pegria in Vil. S.
Ilidai;.
I.
ii.
c.
1.
'
liiill.
in
Si.\t.
V. Conslit. 42.
ti
ir
Axxus
(!.
ciiRiSTi
I'i(;;5.
383
simsc Virginis opc rcslituissc

post pjiis
tum do miraculis
Monumentis
morlcm
cditis plura rcfcrt, (jua' accu-
sacro sanitatem in hrachio recepisse, Alfonsum(]iic Carrilluiii rdbjfaiium archicpiscopum con-
ratissimc iiarrat cx lidc dignissimis
trcclanlcm
llexilia
15.
Didaci
membra,
et
hac
Franciscus Pegna
tOK.
'
his verbis
I!.
illacque duccntem vchementi admiralione affcctiim fiiisse concurrisse vern ad spectaciiliim CastcUanos, Aragones et Lusitanos, adhibitosque tcsles nonnuiios Mauros ac Judaeos, qui id supra natiiram ficri fassi sint. Ut vcro a Sixlo V sanctis annumcratus sit, suo loco dice:
Pcrmansit
dcm
non
nia
,
vuitu, ct tacic nii)il prorsus

e vita deccssisse,
IMdacus mortuus co immutata, ut
sed vivus
prius
(d)
omnino
credcjc.ju-
'
retur. Kjus caro,

vigilias
cum
continua
contracta ct suhlivida foret,

mollis et
illan)
aspcrasquc paMiitcntias attrita, jam tunc candida, splendida renitchat, ut ncc tcnuis
inlicerct,
liir.
100. B. Cathfiritw
macula
sed dote
jam
claritatis
clara.
Eodem
Ihmonimaisprophetix dono
Vll
id.
aiiiHi
Marlii
c vivis de-
ct
stola
IS'on
circumamicta esse videretur. rigucrunt moiiuo frijjida mcml)ra, sicut

gioria>
mos
cst
corporum
vita tiinctorum,
sed
iiislar
viventium ct bcne valentium pcdes, manus ct hrachia movcbantiir omnesquc arteriarum

,
nervi
ct arliculi
llcxibilcs
facilc
vertebantur,
quod per integrum sex mensium spatium duravit, donec sacrum cadavcr in arca henc munila
Igitur salireconditum . Et paulo infra qua viri sancti anima a carne soluta est, in Ecclesiam dcfertur, ut sequcnti die Dominico corpus sepultura mandarctur ad muitam vero noctcm splcndor quidam super iilius exanimc et defunctum corpus iiluxit, qui soiis radios sua lucc superare, actotum chorum, ul)i
fuit
Bononiensis Clarissa, sanctimonia cons[iicua, ciii muita divinitus ostcnsa fiieni atque intcr alia Constanliiiopolitani imperii excidium imminens prscdixerat, idque ob ingentia Gra'coruni scclcra ct impietatcm, a rciiquorum (Itirislianorum conjuiictione se rescindentium. Edita sunt post ejus ohitum plura sacra prodigia ad ipsius sepuichrum ccrtissima ccciestis bcatitudinis, qua a Deo donata fuerat,
:
cessit Catharina
hati nocte,
argumcnta
inter quae insigne iilud extitit, refos-
sum
ipsius
corpus dccimo nono a morte die
corruptionis
immunc invcntum
ac
suavem
spirans odorem.
Inscuiptum
[iliium
:
cst ejus scpuicliro
hoc Epita-
"
Hoc corpus, quod
ccrnitis incorru[)-
ille
rcpositus fuerat, iilustrare videbatur. Multi

cives Concbenscs et de Medina-Cocii
prteterea
eadem
nocte,
qua
S.
Didacus hcatam cgit ani-
mam,
stciiam rciiquis
majorcm
ac iiluslriorem
apparuisse afflrmarunt, qu;p piane ita omnium oculos ad se inspiciendam ac contuendam convcrtehat,
ut rci
noviiate
domo
egredi cogcrcntur, lia;rebant

stelias
commoti frcquentes enim an ali-
quid boni maiivc portendcret,
cum
muiti
afflr-
signum mortis alicujus viri sancti pricfcrrc, de quo crcditum erat ejus animam in sanctorum numerum in ca>Io rcceptam fiiisse soict cnim sspe cicmcntissimusUeus sanctorum suorum pietatcm et sancli:
marent hujusmodi
tum, D. Cati)arina; Bononiensis cst, quK monasterium prima cum paucis a;diflcari curavit,quod miiltos annos admirahili sanctimonia rexit ct gubernavit cum vero ex humanis decessisset, liumi scpuita fuit. Cujus corpus decimo nono die post ipsius exequias maximo popuii concursu, et totius civitatis admiratione, integrum, II t nunc cernitis, et odore suavissimo fragrans repertum est muita quoque signa sanctitatem attestantia subsecuta sunt. Obiit anno Domini
: :
.MCDLXiii,
die
IX
Martii
De ejusdem virginis
eorpore corruptionis experte mcminit Carolus Sigonius -, ac miraciili tcstcm ocuiatum se

tiiissc tradit.
Retuiit iiiius
nomcn
in
beatarum
Mar:
tatem, quibus
tamquam
fuigentes faces et lu-
virginum
tyrologio
ccntia sidera Ecclcsirc pripiuxerunt, cadcstihus
numerum Clemens Romano ad nontim

B.
VIII, adjectis
Marlii
liis
verbis
quoquc fuigoribus
indicarc,
utomnium
pcrsua-
r.ononia;
Calliarin;c
virginis
Ordinis
sione crcdatur in coeiesti patria claros atque conspicuos esse . Muitis intcrjcctis dc rciius admirandis, qua; ad iilius sepulchrum editaj sunt, depulsisque variis morhorum generibus, qua> omiiium medicorum viin cludcbant, siii)dit, llcnricum Castella! regcm ejus nomiiiis IV,
B. Didaci artus
S. Clara;, vita; sanctitate illustris,
cujus corpus
.
magnocum honore ii)idcm

110. Alexaiidri
coiitur
Olivx cardinalis obitus etvirtittcs. Rom;u ingcns sui desiderium reliquit hoc anno Alcxandcr Oliva de Saxoferrato, Aii-
gustinianus, cardinalis, qui sanctitatem
morum
obi-
contrcctassc quintodecimo dic
spectata; scientiae conjunxerat, cujus piuni
ab illiiis obilu, ac flcxiies, ct suavcm odorcm halantcs non dis|)arcm illi qui ex corporc
,
tum descrihititaJoannesnoheIinus'(l) :"AIcxander cardinalis

S.
Susanna; non sine summo Ponti-
S.
Isidori Matriti spirat, sensisse,
contactuque
'
Kianc. Pegna
'
Fiaiic.
Pegna
c. 2.
Calandrin.
c.
71.
Sigon.
I.
iv.
de episc. Bonon.
iu Plii'.
'
Cobel.
I.
.\ii.
(I)
Denalus est
lioc
renuntiatus. Piuiii
viri
es qiiibus eruo aniio
anno die xxii Jiilii .VlexandiM' Oliva Sa.voferiatensis ex Augusliniani Ordinis nionaclio S. \\. E. cardinalis a Pio II obitum e.v Gobelini Comuientariis persequitur annalisla. Ues gestas historici italis illius fere omnes narrarunl, Mcu.viii septennem adbuc religiosas vestcs induisse, anno vero mcdxxxvii Marchi.-D Anchonilana; provincialem prxlnijus
384
ficis iTiffrorc
PII
11
AX^ÛS
6.
CHRI.STI
I4ri3.
vitee
febro correptus cxtinguitiir, cujus sanctimonia cuni per oninem vitam emicuisset, tiim maxinic in obitu claruif, (|ui ctsi
dies
(]uain|ilures nsjonizavit, iuin([uani
tanien
intermisitde fideCatholicadis[utare, Symijoliim exponcrc, abstrusos Scripturarum sensus apehortari astantcs ad diii)ia([ue resolvere rire Evangclicam vitam, ad coeh;stis patria? deside, ;
rium
in ea
crigere,
contemnenda esse hujus [tromissa
swciili, qua^, velis nolisve, reliiifjuere oportet
forfo (lalmaticam vidit vcstein, in ciijiis limbo simiilacrum incrat Virginis auro intortextum. Conversiis ad niatrom [luor dalmaticamque coniMatcr, [ilcxiis, simiiiachium digito oslondcns iii([uit, mater, htec mihi cyathum porrexit in fonto, h.TC opitulata est nec aliquanto spatio addiici [lofiiit, iit inde discederet. Id iniraculum non clam fuit o[ipidani omncs, et cxaniniom rcvixisse [lueruin, et qiiiE de dalmatica dicta sunt, qui pcr a^tatem sii|iorsunt, attestantur. Sa:
: :
patria tlicsaurizandiim, ciijus gaiidia finc
colluin
in
foiito
Virgiiii
crectum
cst miraciili
carent.
Cum
rogaretur testamcnlum
lacere
Animam,
fifici
inquit,
meam
et
corpiis et ha^c qua; vocaiitiir sreculi

familia"
Deo relinquo, Plo Ponbona

:
mca^ commitfo. Deinde quasi dormiens expiravit, ingens

ipsi
curam
sepulturit'
monumcntiim. Parentes expectato biennio, quo ?etas paululum confirinaretur, puerum sacris initiarunt |iriilossum divi Augustini Ordinem . H"2. Siibdit pluribiis, ut monastica apud Augustinianos disciplina excultus, tum litteris
tuin in pietatemagnos [irogressus foccrit
:
sacri
collcgii
dcciis, in
qiio
vif;p
fulgor cuin
cuin-
doctrinffi luce
contcndit. Potiictant sinc dainno
que gessisset
nonnulli homines periisse, in hoc gravc vulnus

acce[iitEcclesia
. Habuit in (^jus laudcm fiinebrem orationcm panegyricani Campanus insignis
Ordine graviora inuiiera,tandcin obvirtutum claritatemaPio dignitate donatiim fuisse cardinalitia, iii (|ua probiin sacro illo
tatis
exem[iluin pra>luxisse
ita
describit
Pri-
orator, quic inter ejus opera cxtat, recensetque
vatas cerimonias intermisit
nunquam, preces
insigne miraculum, qiio ille in prima [uicritia fonte subinersus in vifam, implorata Virginis
ope, revocatus est, utque aris
in
horarias
oiiines
:
non absorbebat,
tcstor
ut facimus plerique hoc sacratissimum, in quo su-
tum devotus
sit
quo divinam providentiam

per
[lietatis
licet sus|)icere,
quaj i[isum
studia
instruebat, ut
Ecclesiam suam aliquando collustraret. 111. Tertium, inquit, agens iiitatis
mus, templum, singulis diebus sex illum horas solitum consumere in officio exsolvendo adeo vcrbuin se jungebat verbo, clausulam clausula dirimebat pondcre vocis raro et apcrto. Audiebat missas
tardiuscule,
annum
cum
esset liber,
iiec
cum
mum
flores, ut solcnt pueri, sectaretur, proxiin fontem concidit. Aderat soror Margarita
:
major hffic fratris lapsiim conspicata, ausa ipsa descendere in fonfem ad proximas non refii"ît casas, ululaiu omnia complef, fiatrem in fontem delapsum, opein atque auxilium clatriennio
antea quam, qui convenissent aliquid acturi, au(lisset oinnes. Iiiterrogatus cur ita faceret, quoiiiam, in([uit, ad opus Dei expeditum accedere [icndcbat in o|)orlet, noii involutum ncgotiis
;
mat, accurrit quic proxima erat matrona Diambra noniine, ubi puer et qiia parte cecidisset percontata, conjecit se in fontem, qua^situm ali-
missa attonitus, iioniuiiii|uain extra se vi rapi videbatur collachrymabat, quum quid csset non recte curatum a suis. In missa celebranda illud
:
semper
afferebat, eo erat objurgatio
Maledictus
lioino, qui
opus Dei
focit negligontcr.
Festum
quandiu correptum(|ue suspenditin ora cruscurcfmidcret. lis sublatis,ut quas hausisset aqiias
Intereamater audito ululatu, ct cum percurrit, ubi cxanimem vidit natum, vellit comam, laniat cxsccalquc gcnas, ct filiiim nequid([iiam a|)pellans nominc cjulatus iii cirlum tollit. Jam horis circiter novcm mortuus jacucIlic mater , et infra, ad tcni|)luin rat pucr gloriosissima? matris quod noii [)roconversa
lo:
occurrebat nulluin, iii qiio siios noii hortaretur Iiicc diio peiid quiete honeste([uo vivendum
:
ipsa ad
cum
honestalcm, caeteraomniaex aibitrio permittere, familiarem, quod in anlo sacra fceminam saliitasset, domo
tore se a suis aiebat
et
cjecit.
gifii
concordiam
Cum
([uid audirot
commissum
,
a suis fla-
seque e conspcctu tristissimus oripicbat. Mensa parca, et

in
[irivata; .
crumpobat
lachrymas
:
[iroxima
[lerpctuo
Et infra
In cunia et praii-
cul inde cernebatur, Virginis oiicin implorat, filium, si reviviscat, vovet. Extemplo visus cst
diis aut sacra; historia-, aut homiliai
sanctorum
puer priinum inovere

los
labella,
:
mox
tollcrc ocu-
adcrant,
matremque nppcllare qiia re attoniti qui puerum subito ad templum deducunt,
ofleruiitque altaribus. Hic sacrarium ingressus
quid esset scriptum dubiuscule, i|ise inter|iretabatur, ca;tcris in rebus silentium erat prandium disputationes quotidianic excipiebant de rebus sacris porro quicstioncs duas in lioras trahebansi
:
:
mensa Icgebantur: ubi
mcdlii usque ad mcdlviii congregalionis Perusini suinmnm prssidem, seu, ut appellant, sulem in c.omiUis sui Ocdinis diclum, ab anno unlversuin guliornavit. Kx enilnenti illa dlgnilale vicarium sunremum egit. Sequenti vero anno mcdlix supremi nioderatoris munere Ordinem episcopatus admiiiistrationem, non vern eplscopatiiin anno seiiumiti MCDLX ad iiurpiiram accltur, crcdltamqne a 1'oiilihce (âinertiiiensls monim saiictiiiinnia iiisigiiis cuiu sclentia singtihirl cnnjnncla. lle sanctiinouia lege annallstam ipsun) olitinuil. Tantum viro decus promeruit ortii Ctirlsti centum, adjectis allls de ccena cum apostolis, sicut et de pcccato lu Spiscienll.T vero exliilicnt tcstimnniuin sermones de
liic
Doniinico .\ntonio (jandolfo Genucnsi iu dlssert. ritum S. ct orationum llbrum singularem teste K. Concilium Tridentinuin.
lilstoric.
de Angustiiiiaiiis scrlplorilius ante

Ma.nsi.
iTF
ir
ANxrs
(i.
niiusTi
l'i()3.
385
tiir,
luiiKniam iniiius
iit
(]u.iiii
iii
iiiturjoctis addit,
cum
oxteriia
iinam . l';uicis pornpa occulpaniiis
tis Basilcensiiim, ctlMigeiiii pa|)ajcontradictionc ea probavimiis vel (lamnavinius, (]ua' probaiida
tain austeritutcin conjuiixerit.
113.
Intcrnitebaiit contincntiljus
parietes, ipse assiduo cilicio premeljalnr. Staliat

tiis,
pro foril)us
ipse
lecliis pliiina piir|)ura(ine iiistraiiisi
damnanda censuimus, quantum capiebamus, tantum def(!iulimus aut oiiiûgnavinuis, niliil mciititi sumus, nihil ad gratiam, iiihil ad odiiiin rctulimiis cxistimavimus bene agcre
vel
:
niui(|uaiii
lial)itii illo
:
(|uotitiiana
iii
vcsto
(lormivit,
cuciiUari ne in morte quiliiieis
dein inlciinisso
pannis
usus cst nun.
incederc via, nec mcntis nostra; aliud crat objectum, quam publica utililas ct amor veri. Sed quis iion crrat mortalis ? sapicntem,
et rccta
quam
loris fastiim ct dciicias ostentabat, intus
se quotidianis afllictamentis
emacerabat
lin-
minentem
divinitus
siiii
inortcm, antc(|iiain dt'cumh(>ret,
ipsum [)r;enuiitiasse refert auctor, subditque Sepulchrum erigi clam jusserat

:
in scrinii s|)cciein, ita ut aiêriri
facile posset
inquiunt pbilosoplii, nunîuam errare, veruiii cst at quis sapicns nisi bonus, quis bonus nisi soliis l)(!us Omnes declinaverwit, simid inutiles facti sunt : non est qui faciat bonum, non est usque ad unum, inquit prophcta regius declinavimiis et nos ab iitcro niatris erravimiis iii
:
intus
imago
inerat dcpicta
cardinalis
mortui
invio ct
et
non
a
in via
ambulavimus
in tenebris,
jacentis eo habitu oris etvestium, liis lineamentis, quibus ipse crat, inseri|)tumque in interiori
latere sepuiciiri
:
veralucerecessimus; necnobis tantuin crravimus, alios qiioiiuc in i)r;t!ci()itium

procul
traximus,
ct
In omniljus operibm tuis nwtua, et
ctEcis
ducatum
i^rfcbentes
c(i,'ci
morare novissima
stipatorium
est se
rati
:
7ium:'\A sepulciirum ipsi

iîctor
non delinques in xternescicbamus, scrinium

eo inortuo confessus
cuin
illis
in
foveam recidimus.
(iiio-
115. " Forsitan et aliquos cx vobis scripta
nostra decepere, et in devia dcduxcrunt,
jurejurando adactum, ne cui patefaceret. Apericbat aiifem, iit postea cognitum est, quolics oraret, ijjique speculabatur . Addendus aliis insignibus viris Blondus Flavius, natione Forliviensis, egregius liistoriarum scriptor, qui hoc anno obiit ', quique ab Honorio et Arcadio Csesaribus (cuin inclinasse Romanuni imperium memorant) ad aetatem suam universalein historiam (quae nobis in
rum sanguinem
de manibus nostris reîiiisierit Dominus, non habemus qiiid respondcre possimus, nisi nos ut homincs peccavissc, qui
si
arbitrantes rectum
iter
ostcndere,
obliquum
monstravimus. In misericordia tantum Dei spes nostra sita est, qua! super oninia opera ejus elucet sed haudquaquam satis fuerit divinam misericordiam im|)Iorare, et dicere Parce, Do: :
Annalibus
fuit
usui)
conscribendis propagavit; Eugenio IV

erat, acceptissimus.
Pontifici, cui
ab Epistolis
mine, parce peccatis nostris, nisi pro viribus viilnera, qua diximus veritate curare annitamur, ct sicut est in fabulis, sagitta, qaa; vulneravit
afferat
114. Pitis retractat quee
Mneas
Sylvias
pserit in gratiam Concilii Basileensis.
Ad tuen-
scri-
opem;
sive ut canit Ecclesia,
inde ferat hostis unde laiserat.
medelam Mortcm quidam
dum
Apostolicffi dignitatis
splendorem revocavit
-
prius sibi conscivcrint,

:
quam
videri velint ali-
universa scriolim pro Basileensi conciliabulo adpta, qua' versus Eugenium IV Sedis(jue 1'ontificia; auctoritatem temere ediderat.
hoc anno Pius publicis litteris
quando male sensisse et nonnulli, ne vel ad horamvideantur errasse, semper errant, ct duin
minimam
Dilectis
filiis
rectori etuniversitati scholse
tolerare honoris jacturam nequeunt, tolum abjiciunt, et perpetua notantur infamia, et in pessimas prolabuntur luEreses, qui nc
Coloniensis.
Inminoribusagentes,nonsacris ordinibus
appareant inconstantcs, pertinaces efficiuntur, superbissimi hoc agunt, qui videri dii, non lioinines voliint, iiualcs Coiistanli;c combusti sunt nostra a^tate in inagno conventu Hicronymus et .loannes haeresiarchse.
116. .\os
initiati,
se
cuin Basilea; inter eos versareinur, qui gcnerale Concilium facere et universalem
,
Ecclesiam repra;sentare aiebant Dialogorum quemdam libelliini (I) ad vos scripsimus, in quo de auctoritate Concilii gencralis, ac de gcsGabd.
XI.
bomines sumiis,
et ut
homines
:
'
1.
sjExt. in Bull.
iii
Pio Const. 10.
crravimus, neque iinus inficias, multa qua; diximus, scripsimus, egimus damnari posse veruin non ut Ariiis, Eutiches, Macedonius, aut
censeo Dialogorum libruni islum, quem Pius scripsisse se pcrhibet de auctorilatc Concilii geneialis, de ideni Pius sua liuc Dulla damnat et reprohal, ita planc inleicidisse, ut inlei' opera .Enc;u Sylvii senicl, iterum, et s;cpius recusa nullibi appareat. Quanquam enini iiiler ejus opera le;;itur Commenlarius de Basileensi Concilio, quo rcs ah eo gcstas, noii quidem ah exordio, sed eo jain inctfplo persequitur, CommenUriiis esl lamen conslanti ei quo intclligimus censurani lianc Pii lucubralioiicm plaue diversam ferire. oratione, iiou vero intcrcisa, ut nios est dialogorum, dcscriptus Inler lipistolas eliam ejus Pontilicis qua;dain occuirunt in quihus liugenio inslat adversarius, cujusinodi est Epistula ad Joannem Carv.ijal tunc oratorem Apostoiicnm, dein S. H. E. cardinalem, scd illa, nec Epislola; modum superat, nec in Dialogi more contexitur. Superesl
(1) Aiiimai]vci'sionc
dignuin
liic
gcslis liasileensium, et de contradiclioue Eugenii papa;, queini|ue
ut interiisse
opus ceuseatur, cuni nec

a se
in
Codicibus
Mss.
quorum
nonuiillos
servat
liibliolUeca caiiouicuruin
S. .Martiui,
quu; calliedralis
est I.ucensis Ecclesia, occurrat.
Libcllum vcro, quem
dc amore consciiptum
idcin Pius in Epistola hic in Annalibus recitala dolct,

lc^'ilur.
nullum esso alium censeo, p:a;ler
hiitoriam dc Euriali et I.ucrelia; ainoribus, qui iutcr cjus Epistolas alicubi impressas
A.N.x.
Mansi.
TU.MLS
.\.\I\.
Uav.n. \.
49
381!
Nestoriiis ol alia
pir
it
ANxrs
(i.
ciiRiSTi
l'i()3.
Masphcmorum
:
liirba,
cx animo
daiiHiatam viam cloj,Mmus seducti pcccavimus ut Paulus, et ignoranter persccuti fuiinus Ec-
perveniatur tanquam princi[)em et modcratorem cunctorum qua; infra se sunt. Sicut grues
uiiam sequuntur,
tis sc
ct
in
clesiam Dei, ct llomauam primamquc Sedcm propter quod prostrati ante oculos divinac pieta:
et in Ecclesia militante, (|ua! instar
apibus unus est rex, ita triumphan-
habet,
unus
Christi
est
omnium moderator
membra
ipsum
et
tis su[)[)liccs
icjnorantias
ris, pcenitel
oramus Dol/cta jiivcntiit/s mex ct mcas ne mc/nine/is, elc. Pudct erro:
arbitcr .Icsu
capite
vicarius, a
quo tanquam
polestas et
oiiinis in
subjecta
,
male dictorum scriptorumque ve:
auctoritas
derivatur
qujE a Christo
Domino
:
hementcr
|)nîiitet
plus scri[)to qiiam
facto
Deo nostro
sine niedio in
influit
nec
nocuimiis. Scdquid
agamus
scri[)tum et semcl
:
profecto in alium
tanquam
sui exercitus
ducem
emissum
deruiit
volat irrevocabile
verbum
l
non sunt
latiiis-
in potestatc nostra scri[)ta, qiuT in nuiitas inci-
manus etvulgo
leguntiir.
si
tinam
supremam auctoritatem Christus principaliter dcrivasset, quam in suum vicariuin, qui primus fuit Pcfrus cui commissam novimus Dominici
sent, qua? sunt edita, nain
fiiliiro
in sa?culo
grcgis
manscrint, aut in malignas mciifcs inciderint, aut incautis fortasse scandahim parient;qui
haec scripsit, inquient, in beati
evangelist.T
instituit
curam, nec duo pluresve Petros commemorant, nec diios aut plures Dominus, (|ui suiim lociim tanquam
tandem
Petri ca-
capita tenerent squalia, sed
unum
:
constituit,
thcdra sedit,
:
et
Christi Salvatoris vicariatum
ut verticem,
gregis,
et siiper
ac diicem, et
pastorem universi
Tii es Pctrus,
gcssit ita scri[)sit ^-Encas, qui [lostea summum Pontificatum ade[)tus Pius II appellatus est, nec invcnitur miitasse propositum (|ui eum elegeruiit et in suinnio Apostolatus vertice collocarunt, ab iis scripta ejusapprobata videntur. Verendum cst, ne talia nostris aIi(]uando succes:
Simonem
Petriim, diceiis
et tihi
hanc petram eedificabo Ecclesiam meam : daho claves reqni coRlornm : et quodcnmqiie
:
ligaveris super terram, erit ligatum et in ccelo

et
quodcumque
;
solveris super
terram
:
erit
solutum
et in ccelo
et
Pasceoves tneas
qua; nulli seor-
sorilius
objiciaiitur
Pii,
et
qua;
fiicrunt iEneae
sum
et
dicta legunturnisi Petro, utin Petro unitas
dicantur
117.
dicent, advcrsus
'
atque ab ea Sede aiictoritatcm vcnquam ignorantcr latraverunt.

igitur, dilecti
lilii,
summa
contiiieretur auctoritas
nec alius a
[letrae,
petra dictus est Pctrus nisi Simon, ut intellige-
Cogimur
qui
B.
Augu-
remus unicum esse

esf, Cbristi,
verse et solida;
id
stiiiiim imitari,
cum
aliqua in suis volumi-
ut Paulus exponit, locumtenentem
nibus crroiiea inseruissct, retractationcs edidit, bumilis et [irobatissimi vir ingenii, qui suas
iiu'|itias
Simonem Pctrum,
qui solus pro
Domino
in
igi-
periculo constituto exemit gladium. Petrus

tur et successores cjus
vereciinde confiteri ac corrigere,

inaluit.
quam
Romani
Pontitices priet
nos faciemus, confitebimur ingenue ignorantias nostras, ne per ea, ([ua3 scri[isinius juvenes, error irre()at, qui possit in futuriim A[)Ostolicam sanctam Sedem oppugnare, nam si quem decuit
et
impudenter defendere
Idem
matum
in Ecclesia
tenuerunt,
nos hodie,
quamvis indigni, sola Domini voluntate digni tencmus et quicumquc Romanae secundum
:
canonicas sanctiones pra;hcitur EccIesiT, quam-
umquam Romani
et
primique tbroni eminentiam

iios
illi
gloriam defendere ac extollere,
su-
mus, quos sine
ullis meritis pius et
misericors
Deus, sola dispensatione sua, ad B. Petri soliiim et dileclissimi filii sui Domiiii nostri Jcsu Cliristi vicariatum evocavit. Quibus e.v rebus dilectiones
vestras hortamur, et in
primumelectus estin sdcro collegio, supremam Dco potestatem sine medio consequitur, et [ler ordinem in onineni diffundit Ecclesiam cujus peccatadivino jiidici punienda relinquuntur. Si quid adversus hanc doctrinam inveneria
:
tis
aut
iii
Dialogis, aut in Epistolis nostris, qiue

aliis
plures a nobis sunt editae, aut in

nostris (multa
opusculis
Domino commonemtis,
aut fidem
ne [irioribus illis ullam [irsstetis
scri[)tis inhffiicalis,
,
qua?
supremam
Apostolicae
enim scripsimus adhuc juvenes) respuite atque coiitemnite, sequimini qua; nunc dicimus, et seni magis quam juveni credite,
nec privatum hominem pluris facitc quam Pontificcm .-Eneam rejicite, Piiim recipite illud gentile nomen parentes indiciere nascenti, hoc Christianum in Apostolatu sjiscepimus. Diccnt fortasse aliqui cum Pontificatu hanc nobis
, : :
Sedis auctoritatcm quovis pacto elidunt, aut ali(|uid astruunt ([uod sacrosancta Romaiia non am[)Iectitur Ecclesia suadete omnibus, ut id
:
solum prffi cacteris vencrentur, in quo Salvator Dominus suos vicarios collocavit, et ([uod bcati
Apostoli Pctrus et Paulus suo sanguine dicave-
opinionem advenissc,
esse sententiam.
et
cum
ita
dignitate
est
:
mutatam
runt nec putetis divinam providentiam, qiirG cuncta gubernat, et nihil negligit eoruin ([lue crcavit, inordinatani rcli(|iiissc mililaiitem Ecclesiam, quaj cum sitsponsa Christi, [irofecto a
:
Ilaiid
longe aliter
actum.
119. "Audifc,
tilii,
conversationem nosfram
et
brevis narratio
attinet,
satis.
erit,
quacvobis, quantiim ad
rem
Deo est et ordincm habet, diccnte Apostolo quai sunt a Deo onlinata esse. 118. Requirit auteui ordo, ut inferiora a
su|)erioriLus gubernenlur, et ad unuin
veritatem
a[)eriet,
objectioni faciet
primo ct Irigesimo supra millesimum quadringentesimum cum Dominico

Aiino salutis
tandcm
Capranica,
qucm
Martinus
V in
secreto consisto-
pii
II
Axxrs
(')
CIIRISTI
t!2i.
I'l(l3.
387
lio
(ardinalem creaverat, Eup^cniusIVspreverat,

il)i(|ii(;
Hasilcaiii |)(!liviimis,
(loiiciliiim
inciioa-
Italia
Basilccnse
tiun iiiveiiinuis, veruin ab
Eugenio levocaluin,
sine
milanus
Adiverunt per id temporis duo viri ex Concilium Nicolaus Panorarchiepiscopus et Ludovicus Pon,
(]uainvis congregati nolucrant obedire asserentcs
jani iiiC(t'|)lnm
(]ui
Coiiciliuin
,
conscnsu
jio-
tanus Apostolicte Sedis notarius, Alfonsi magni regis oratorcs, (]ui vcliit duo orbis sidera, ccu
Poiitificii
jiiris
Fatruni
nalis,
convcnisscnt
liaud()ua(]uain
ct totius
civilis
sapicnlia' diio
:
tuisse dissolvi. Julianus aderat S. Angeli cardi-
piiecipua lumiiia et clarissima censebaiilur

g(!iiii
lii
natione Hoinanus,
:
inorii)iis
et
doclriiia
dictis scriptis^jiK' Coiicilii gesla probabaiit, Eii-
consiiicuiis
Eugenii
ciini
is, ciim csteris pricstarct, aiidita revocalione, pra;sidciiliam diinisit, sed tan(|uaiii suinino Pontifici vcllet obedire
:
facta daiiiiiabant, nec erat (lui aiil vcllet
aiigescerct
in
dies,
Eugeiiio vcl
iiivito,
Concilium, sed
l)us e[)isco|)i
cum
inulti ex diversis regioiiilcgali advciilarciit, car-
eorum refellere. Unid agepotuimus iion discere ? rude niiiiis ingcniuin est, quod per singulos dies audita et inculcata non capit quales magistri
aiit
aiidirct
?
dicla
rciniis
audila
et
legiim
siiiit,
talcs discipuli
dinalcs (]uo(jiic cx Uoinana curia ijrotugi in dics

noiiiinlliconcurrerent, prajsidentiain resumiisit,
ct
veiiias
Aristotcles
evadere sohMit: paiicos inPlatmiica norint de(iiii

est discipuliis
strucre dogmata.
(jistrum, inquit
Non
:
suprama-
aiictoritatein (loncilii
mirum
in
modum
at-
Dominus, nec nos magistrum

Jiilianusnobis, etNicolaus,
tollcns, cminciitiam
priiiuc
Sedis
siii)|ii'imere
potuimus supcrare
et
coepit;
venientes Eugenii legatos, potestalcm
Roinanorum
iinesnlum magnificantes
appa-
renler coiifulavit, et
facile persuasit
cum
esset facundissiinus,
auditoribus qua) cupiebat. Car])rofecti

,
dinales
ex
Urbe
Eugenio
infensi,
complures fuere magistri, in qno raro aliiiuis Eugeiiii causam dchindit: adversus Concilii dignitatcm niutirc aliquid crimen htcresis fiiit una omiiium vox Concilium Eiigenio pr;cLudovicus,
et alii
scliola
Basilccnsis
conventus
;,
vitam ejus moresque carpcbant. Accedebant in horas catcrvatim novi curiales, qui, utestomnis multitudo maledica et inimica principi, Eugenii
de Sedis Apostolicu) pra^cellcntia aut silcntium aut contemptus. Concilium, concilium cuncta sonabant.
ferehat
:
nomen modis omnibus

patria jnvenes
,
lacerabant. Nos qui ex

illuc
migraveranuis, et nova tuin primum avis ex Senensi gymnasio evolaveramus, rudes et inexperti, vera esse arbitrabamur qua>cumque dicebantur, ncc putabamus mentiri alios, qui nesciremus ipsi mentiri, atque, ut est innatum homini, tetra et horrenda crimina odio habebamus ncc Eugenium diligere poleramus, quera tot tantiqiie testes indignum Pontificatu dicerent. Aderant legati Parisiensis schohc, ciijus est fania ])ercelebris affuerunt et aliquando vestri, etalioruin
, ;
non cx Urbe,
Didicimus ergo quaj audivimus, et existimantes nos aliquid esse, diximus, ut est apud Satyricum
\1i.
post
aliquot annos
Scmpej' ego aiiditoc lantuni, iHinquaiiine iepoaam ?
studiorum Gernianica} nationis oratores,

cuncti ore Concilii
et
uno
generalis auctoritatem ad
ca-lum elTercbant
ficis
pauci
,
erant
de potestate Romaiii Pontiqui loqui praesumerent

: ,
Puduit scmper discipulum agere, snbtraximus ferulffi manum, coepimus loqui et magistri perscripsimus epistolas et sonam induimus opuscula hoc omnibus passim datur, docti et indocti scribuiit et qucC scripsit ipse neino nisi editionis fervorem tempus contcinnit extinxerit nobis placebant scripta nostra more poetarum qiii pocmata sua tanquam filios ainant nec Basileic quein(]iiain iiivcniinus, (]ui
; : , , :
ca damnaret
probantenim similia similes

,
ap-
oinnes
qui
itublicc lo(|iicbantur
i)riirientes
auribus inultitudini applaudebaiU. 120. Accessit et ipsius Eugenii consensus, (jni dissohitioncm Concilii a se factam rcvocavit, et progressum ejus approbavit. Ciim rcconciliata Synodus Eugenio videretur, et pax EcclesiiE data, pra?terita eiiim omnia per duas litteras Concilii Patrcs Eugcnio sese remissuros, et pedes ejus tanquam B. Petri exosculaturos promiserant, si revocata dissolutionc, Concilio cursuni permitteret, atque illi coluereret nova; intercessere discordite, cuin aliis de rebus, tiim potissime super translatione Con;
et in editionibus phuidcbamiis iiobis ipsis nostris gloriabamur, ct qiiaiujuam ])ostca Engenius Concilium in Italiam transtulerit, et cnm Gra'cis Ferraria3 ac deiiinm Florenti;e coii-
venerit
quan(|uam
S.
Julianiis
S.
Angcli
et
Joannes
Petri
cardinales, (luibus
plurimum
credebanuis, ad Eugcnium dcfccissent, quanquain paucissimi in lide Basileensi remansisnoluimus tamen credere exislimantes sent
, ,
cnnctos,
(lui
abibant,
metu recedere, ne bona
cilii,
CraH-orum causa, in aliuin lociiin. Euiii Italia non sine ratione Concilium pepopularilas synodalis transire montcs lebat
gcnius
,
temporalia pcrderent, et cum nihil haberemus, quod nobis aiiferri posset, perseverandum putavimus, nc partein, qu;e verior nobis apparcbat, relinqiientcs, dctrimentum animaj facerenuis. Mansiinus igitur Basihne quod, Eiigenio,
ut credidiinus, justo judicio deposito, Ainadcus Sabaudiensis suU'ectus est, et Felix V appellatiis,
(|iiciii
horrebat, et
in
Avinione aut
in Sabaiidia locuin
desiderabat.
iioii
ut
idoluni',
(piod
crat,
sed
388
ril
II
ANNUS
0.
CIIIUSTI
1A63.
tanqiiam veriim Christi vicariiiin vonurali sninns, niliii ad li;pc sinistri putantes intcrcessisse. 123. At cnm Fridericus Komanornm rex Aqnisgrani coronatns, domuin repetens Basilea transilnm fccisset, rogatusque ad Felicem illic praesentem acccdere nuUo pacto persuadcri
,
recdMciliali
Ecclesifc Romanai doctrinam ejus imbnimns, et illud Hieronymi diximus Ego nuUuin prlmum nisi Christum sequens beati:
tudini tujE,id
est,
cathedraj Petri
communione
potuisset,
tifici
utbonorem
ant
ei
tanqnam Homauo Pon-
exliiberet,
;
])ul)iice
cum
co verba
snper illain fundatam Ecclesiam scio. QuicnnKiue extra banc doinnm agnnin Dominicnm comederit, profanus est si quis in arca Noe non fnerit , peribit regnante
consocior
: :
misceret
sibile esse,
tnm primum consideravimus posqnod jârtem erroneam sequeremnr,
diluvio
eramnsqne
adlinc
pa^ne
laici,
:
imperator Romanornm fnturns, in tanto negotio dubius esset, et ad Engeuium iiiclinaret magis, mnltum et saepe inter nos ipsos cogitavimus quis esset modus inveniendi nunqnam enim volentes erravimus, verum rogati in familiam Friderici transire non renuimus. Erat tunc ille cum tota (lermania neutralis, Concilium Basiletc irritnm diccbant esse Germani, et idolnm ejns respuebant, nec Eugenio nec Basileensibns plene obediebant placnit ad neutrales transire, ut verum apud eos liberius audiremus, et si recedcndum esset ab uno extremorum, per aliquod mcdium transircmus ad alterum, et eorum judicium specta-
quando
rex,
Eugenii obedientiam redivimus ex Basilea clcricali tantuin charactcre insigniti recessimns, nec un((uam sacros iinbuimus ordines nisi postveritatem cognitam.Basileensium coecitate relicta. In Anstria minores ordines, ac subdiaconatum ct diaconatum recepimns, in Urbe ad presbyteratum pervenimus. Haec est conversatio nostra, per hosgradus e tenebris ad lucem migravimus ad qnain rein non paruin luminis nobis atlulit Tboinas Sarazanus theologicEB sapienticB celebratus, ac acntissimus interpres, qni postea in suinino collocatus Apostolatu Nicolai V noinen accepit. His auctoribus unam Ecclesiam Catholicam et xVpostolicam esse di(|uaiido ad
:
remus, qui non cssent
affecti causa;.
Mansimus
in aula Friderici pluribus annis, illic varias an-
divimus opiniones. Neutralitatcm idcirco Teutones indnerant, ut concordia facilius inveniretur, non ex consilio Solonis, qni lumultuante qui sine parte civitate extorrem fecit cum
,
cimus matrem omnium fideliuni, extra quam non invenitur salus, sponsam Christi immaculatam, in qua omnes qui militant, finein sibi proponnnt vitam aiternam . AlTert deinde plura argumenta ad confirmandum Pontificinm primatnin a Cbristo institutnm tnm banc S. Ber;
nardi ad
"

<i
remansit. Multa inter neutrales didicimus, qua; nos ante batebant, Eugenium falso de mnltis ac-
cusatum invenimus, cardinalesque qui Basileam venerant, ob privatas inimicitias bono et qui tamen sancto viro notam inurere voluisse ad eumredierunt etveniam errati cuncti postea
:
Eugenium III sententiam t25. Tu es, cui claves tradita;, cui oves crcditse sunt. Sunt et alii quidem cffili janitosed tu tanto gloriores et gregum pastores sius, quanto et differentius utrumque prs illis
:
noinen ha^reditasti. Habent

greges, singuli singulos
:
illi
assignatos sibi
tibi
universi crediti
petierunt
1-24.
Addit Pius, quod antea suo loco inscrnimus, per id tempus Julianum cardinalem S. Angeli, Hungariae legatum, Yiennam accessisse, seque ab illo monitnm, ut qui errantem secutus cumqne Nuesset, recta monentem sequeretur rembergai pro veteri conjnnctione restituenda conventus Germanici liabiti essent, et decretum, ut Caesar Pontilicem ad novum Concilium Con:
sumus nec modo ovium, sed et pastorum . Hsc Bernardus ad Eugeninm III scribit, cni supremam et omniinodain in Ecclesia potestatem concedit. Unod
<(
nni
tu
"
unns omnium pastor
de Teitio testatur Eugenio, boc nos de Qnarto, ct omnibus aliis Romanis Pontificibus profitemnr, quia dignitatis est auctoritas. Liquet
ille
stantiffi
indicendum hortaretur, ac Basilccnses

adduceret
,
unuin in Ecclesia caput esse et unum principem, qnia pax populi ex uno rectore dependet, et pluralitas principum discordiam paigitur
rit.
pariter
ut eo
se
transferrent ad
,
pacem Ecclesiasticam redintegrandam

sassent vero id
recn-
pacein reliquil,
Christus Ecclesia? suic in nltiino Testamento et pacem multis verbis com:
Basileenses, tuin cxclamasse
mendavit
id est
(iedit
Thomam Asselbachinm
theologum, constarc Basilcenses Spiritu sancto non duci, qni adeo SBqua postulata respuerent, idemque
insignem
doctrina
;
monarcbicnm sub
ergo etregimen pacis amicum, B. Petro et successori-
plures
dixisse
et
sanctitate
illustres viros
oculos snbad veritatis lucem infucndam extulisse ditque Caligo tandem ab oculis nostris ceac
, :
tum
se his dictis pcrcitnm,
bus ejus administrari cuncta i)ra'cipiens, clavibus illi commissis, et cura gregis demandata. 120. Haec nos de Roinani Pontificis anctoritate et potestate sentimus, cui et congregare
generalia Concilia et dissolvere
etsi
filius
datum
:
est,
qui,
aranearum tela vernm cernere recognovimus errorem nostrnm, venimus Roinam, Basileense dogina rejecimns, Eugenio Pontifici Maximo caput submisimns, et
cidit, ([uae
velut
,
impediebat
regenerationem, propter dignitatem tamen pater babetnr et sicut filiationis causa venerari debet Ecclesiam tanquam matrem, ita et prielationis causa prseferlur ei ut pastor gregi, princeps populo, rector familiae
est propter
:
I'll
II
ANNUS
().
ciiKisTi
14(34.
38!)
cuiii
liis
ct
geiR'1'alis
(loncilii
aiictoiil.ilcni
cl
ad Caroluni Cypriaciiiii
' :
Tractatum de amore
potcstatem
a!VO iiostro
coinplectimiir,
Coiislaiitia',
(|ucmadmotluiii
ilii
ct
(liiiii
fiiil
Synoiliis
(!st.
uiiivcrsalis, tlcclaratum tlcliiiitiiiin|iic
Vciic-
rainiir
ciiiiii
Constantiense Concilium,
a
ct ciiiicta
iio-
([ua' ])ra!ccsscruiit
Homanis
I*ontiliciliiis
olinij sensu paritertiue aetate juvcncs, cuiii iios scripsissc rccolimus, Carolt! lili dilcctissimc, [imnitcntia noii moilica |iiitlor(|iic ac niaror animum iiostrum velicmenter excruciant, quippe tjui sciamiis, t|uii|ii(! prntcstati cxiircsse fuimus,
stris iirictlcccssoribus approliata,
iiit(!r i|iia' iiiil-
tluo
conlincri
iii
v.o
libcllo,
lum invenimus un(|uam

stante
luissc
ratiiin
(|ii(Mi
i|i-
sed, Iieu! lascivam nimis prurientem(|ue
apcrtam vidclicet amoris
Uomaiio
indiiliitato
|ira'sulc, alisîiic
tiiiia
liistoriam
ct
moralc, tjuod
:
cam
conset|uitiir,
at:
sius aucloritatc convcncrit,
iion
tist
cor|iiis
aMlilicans ilo;,'ma
tiue errantes
i|uoruni
primuni fatuos
Ecclesiai sine capitc, et

in
omnis ex capite
dcllnit
(!st,
mcmbra
lioc
potcslas.
lla^c
nostra sentcntia
lilii,
crcdimus
:
ct [irolil(!mur, Incc
jam
sciics
etin Apostolatus apice constituti pro vcritate asserimus si (jna; vcl vohis vel aliis conscri|)si-
video sectari quam |)lurimos alita dcpravatum tcriiin, licii dolor luciic nuUos atiiue ol)fust;atuni infclix inortalium ^'ciius. Uc amore i^Mtur, quic scripsimus olim juvenes, contemnilc, o mortalcs, at(|uc respuite scqui! :
mus
illa
alitjuando, (|Uie huic doctrina; rcpiif^ncnl,
niiiii
(|uic
niinc dicimus, et
tan(juam erronea, etjuvenilis animi parum pcnsata jiulicia revocamus, at(|ue omiiino respiiimus. Datiim Uoma; ainid S. l'ctruni VI kal.
Maii,
juvcni creditc, faciti!, (|uam Pontificcm

suscipitt!
:
magis quam ncc privatum liomincm pliiris

sciii
:
/Eneam
iii
rcjicitc, 1'iuiii
illiid ^ciitilc
iiomcii parcntcs indidcrc
anno
mc.dlxiii .
i'ius lilicllum a
nasccnti, lioc Cliristiaiiiim

sc in
Apostolatu susce-
\il.
Uevocavit ctiam
[limus
)).
juvcntute conscriptum, cum puritati morum adversari videretur, dc (ino luec liabct in littcris
'
l'iiis
II.
I';p.
cccxcv.
PII
II
ANNUS
(1.
CHRISTI
I4(i4
Nimiis mris se coiifirit 1'ius in Turcici belli apiHiratu, Ihirgwnluin durcm ad votum citius
1.
ditionem fostinans,
instrucns, siipra
nuit,
scijiic
qiiotidic
nccessariis
iniiiii-
autcm
ictatciii
laboraiis
siiani,
reddendum revocat, et Genuensium animos cricjit. Annus post Christum naliim millesimus quadringentesimus scxagcsimiis quartus, Indictionc duodecima, universo Christiano orbi iugubris cxtitit Pii summi Pontificis morto, qu& indiclain adversus Turcas pro restituendo Oricnti Christi culto crucesiguatam expcditioncm arcano Dei
judicio
disturbavit
confiiditque.
ajgram alioquin valetudincm

et totius cor[)oris
pcdum
:
enim
,
acres siirrcxerunt dolo-
doloribusqiie adjuncta est febris ita(|iic rcs magna iiistauratione 0[)us esse medici contcndebaiit ad futiir;c navigationis laborem,
essct ante resumpta,
:
ea nisi
Intensissima
sane cura, Iabore(|uc indcfcsso ad illam maturandam incumbebat, adeo ut nimiis curis vale-
citum [)raMiuntiabal iiitcritum experti vero non aliundc magis ([uam ex balncisillam resumptam, suadcrc iterum Pctriolaiias aquas ca'pcrunt, docentes sine iis conatus
suos inancs fiituros. Auscultavit consiliis Pius, ac nc per hoc inca'[)tuin quanquam invitus
:
tudinem advcrsam
sibi creaverit,
ut narrat car-
dinalis Papiensis qui de dccrcta a Burgundia'
0[)us vel |iauliilum tardaretur,
anticipanstcmpus
ati|uc
Piifrioliiiii
duce, in Turcas profectioncm [)oIliccntc, lcgatione, gestaque anno su[)criori facta mciitione, subjicit ' : Sumpsit ex eo tcmporc graviores solito curas pastor devotus ad condictam cxpe-
cxtrcma jam Hycme Sciiam

[irofectus est
.
Non
ibi
se quicti otioquc dcdit,
sed
ita
indulgebat valetudini, ut ingentes rerum
'
Papicii. K|). L.
moles volvercl, totaiiii|iic ciiram iii sacri belli apparatum intcndcrct, ul ostcndiinl ()lures cjus inter qiias insignes litterae ibidem exaratse
:
390
siiiit
',
l'II
II
ANNUS
6.
rHRlsTl 1464.
dain Iai>sam
hisce lifteris
qiias dedit ad Fraiiciscum Sforliaiii (liiccm
rem Christianam
'
ratu'-.,
gravissimis
Mediolanensem,
siKi'
(|uein
de profectione sua, sus-
Burgundum
excitare nisus est,
cepto(]ue a seconsilio
exponend
est,
periculis vifa^
ut sigiia moveret.
pro imperii Cliristiani salute iteruin certiout criicesignatos per
Philijipo duci Burgundia'.
rem factum hortatus
Litfcras fuae nobilitatis accepimus,
quibus
scili-
ipsius ditioncm iter hal)ituros
omni Immanitate
te
ostendis
ex
iis
magnam animo
qiia;
cepisse amaritudia
a suis subdifis excipi julieret, nc(]ue ullam in
nem
cet
fidei
nuntiata fuerant, Venetis

fuisse illatam
conimercio fraudem inferri paferetur. i. Hortamur, in(|uit, nohilitafem fuam, cui non duhitamus hoc sanclum opus cordi esse, ut in terris et dominiis tuis has facias ordinationes mandes(]ue diligentissime observari
,
stragem
magnam
,
Turcis
hostibus
propterea
vereri
excellentiam
primo uf peregrini omnes, sive crucesignati fuerint sive non, qui ad hanc expedifionem venfuri sunf, in omnibus ferris et locis tuis omni
sub gravibus cf formidabilibus poenis nemo prtcsumat eos dicfo vel facto laedere seu molesfare monefffi eorumdem venientium tam aurese quam argentea; et wvcx expcndantur et recipiantur, videlicet pro valore et pretio et pondere earum, nec a quoquam possintvel debeant recusari victualia
et grafia fractentur, et
:
tuam id, (juod a multis affirmatur, eam ob rem non posse Venetos stafuto tempore paratos esse, ut commiinibus viribus hostem aggrediamur. Addit (lciiule tua excellentia, quod ob multas, ut
fit,
obortas difficultates in tractatu concordia;
humanitate
Francorum et Anglorum reges in oppido tuo S. Audomari res elfectum non liabuit, ac propterea translafam
inter charissimos filios nostros
medium futuri mensis Aprilis, in quo,resumptis tractatibus,sperafurtractafusiste concludi, ob id tuam nobilifatcm a regibus ipsis rcquisitam ut dieta; intersit, quoniam tc opfiesse dietam ad
mum
iis
mcdiatorem existimant, obtulisseque eos

:
cujuscumque generis, ac panni,
ct alia
utensilia
tuaj excellenfijc, re conclusa,
usui necessaria vendantur solilo pretio, nec carius extimentur, quam hacfenus consueverunf vecfigalia et gabellac non exiganfur
:
humano
sione fidei subsidia
et
magna pro defenquoniam non posses, si
mos
geratur, praesfifo tempore in hosfes pro-
ab eisdem, nec passus fluminum,auf portarum, seu portuum, et scapharum solvere compellanfur, denique grafis omni humanifate et beneficenfia eos fractari facias, decet enim tideles ad tam necessarium belluni pro Christo vadcntes omni auxilio, ope, et favore prosequi. Datiim
Pefrioli dia'cesis
suades nobis, ut fempus ijisum ad duos saltem menses differatur, intereaenim tuam excellentiam ac Venetos melius parari posse, et dcmum secuta inter reges concordia magna eorum auxilia se in hostes ducfuram, quam tamen dilationem ad judicium nosfrumtotam reficisci,
mittis.
0.
Senensis,
Pontilicalus nostri
Non dubitamus,
fili
dilectissime,
men-
anno
vi .
tem
tua; excellentiffi perturbari, ubi Chrisfianointellexerit,
3. Pro conflcienda autem sacra expeditione Pius e singulis urbibus Ecclesiasticis subsidia eliciebat, ad quffi populi se obstrinxere pro communi causa at Perusini varia aucupati difTugia
:
rum stragem
belli, et
jira^scrtim
;
ab hostibus illatam esse
id
sociorum enim boni
et religiosi
principis est fidelium deflere calaef
mitatem,
quod
nobis
configit,
ubi simile
auxiliare
aurum non pendebanf, nec frumeiitum

:
miftebant
quibus ludi verbis non ferensPius
Vintimiliensi episcopo Perusii prafecfo imperavit, ut anathema interdicfumque Ecclesiasticum
medio excurrente Maio quindecim aureorum millia fisco inferrent instrueipsis inlentaret, ni
:
bat eo majori sollicitudine Pontifex necessarios sacri belli apparatus, quo Venetis in Peloponcso
non quod Venetos existianimo frangi, quos magnanimos comaremus gnovimus; sed quod miserti eorum sumus, qui interempti nuntiabanfur, et superbum hosfem majore animo Christianis insulfafuruin vercbaniur. Vcrum deinde comperta verifate omnem animi turbationem deposuimus. Ea ut sese hanuntiuiii est allatum,
non
levis clades illata erat a Turcis, qui
dum
strenue Corinfhum propugnabant, ducem Cliristiani excrcitus peremerant iis vero auxiliiim
;
quindecim militum millium exercitu, isthmi Corinfhiaci ma?nia a Venelis extrucfa dejecerant, peninsulamque holafuri alii Turcffi, confracfo
sfili
buerunt, licct exisfimcmus jiartini nostris, partim aliorum litteris ad hanc diem tua; nobilifati nota esse, tamen pro debifo nosfro ef rei claritudine ha;c explicare voluimus. Non est strages neque ea calamitas appellanda, quam Veneti in
Peloponeso a Turcis passi sunt; nec quidquam

illis
illatum
esf,
quo debiliores aut remissiores
furorc pervagati erauf.

4.
efficercntur,
illis
diiE,
Quibus ex rebus Philippus dux Burguncausas infringendi vofi quaerifans, fergiver-
sit
aut ad res exequendas difatione opus. Aggressi sunt Veneti Peloponescit
sum, ut
et
tua nobilitas,
magno animo
navali
trahere, donec aliquo casu expeditio dissolveretur. At Pontifexex eo magis

sari coepitj
morasque
ingentia Venetis adducenda auxilia ad restituenKxt.
clauserunt eam luiiro celerrime, ca'perunt jilura ejusdem requam gionis loca, qua; Turcis parcbant. Corinthum,
terrestri
exercitu
apud
.-Eu.
Sylv. Ep.
CGCLXXXix.
'
Esl-
a|iuil
.Eg.
i'
Roya
iu .\iiikiI. Buljjicis
]'\[
II
ANNUS
(').
(IIRISTI
l-IGA.
M)\
iil
nrboiii oliiu
iioliilissiin;mi vi loci iialiir;i iiiiini-
iiobis adjulor iiciis,
Ilaii;i
|iacala, liberius in-
tissimam, cerlamcn instarct, Turcis strcnuc saxis ct s;ij;ittis se dcfciulcntitjus, nox taiuicin iira'lium tliicmit, muitisutrinque, ut in oppugnatione moris
est,
aggressi sunl oiipugnare, sod
cuui
((cptis iiostris intenderc
possimus; quippe post
disccssiim oratoris tua' nobililatis sublata est

rcgiio Siciliic imigiia bclli suspicio; nain dcfuncto principc Tareiitino, omnia, qu8G sibi parebant, in dilioncm charissimi (ilii noslri Fcriii
sauciis,
intcr
quos dux cxercitus
Vciieti
:
ictus laiiidc pîncis post diclius interiit nulli etiam levi et
iion-
nocturna ex improviso cominde sunt interfccti,

al)
missa pufrna
milites
liiiic
iinde
Venetorum
oppuffiiatioiK!
(iorintlii
destitcrunt, et ad murum reversi siint. Cumque deinde propter instantem Hiemem increliresce-
dinandi regis Sicili;e pacifice et sine armis devencrunt, ita ut omnia ferc in tuto collocata csse videantur, ut subvenlioni fidei omnes liberiiis intendcre possint. Sunt ea loca, ut plurimum maritima, et huic expeditioni opiiortuna,
per qua;
commcatus,
cqui,
arma
ct
alia
ad
rent imlires, et exercitus ventis et pluviis atîue
ctiam frigore acriter premeretur, (juia sul) apcirto aere depctiat, ac ob id variis milites agitarcntur infirmitatil)us, visiim est illis, qui excrcitus curam gcrebant, consultius essc ciiin servare
,
bellum neccssaria facile convehi possunt, et Turcis vicina, cx quibus ad illos erit brcvis et opportunus admodum transitiis, nostrisque magna securitas. In Hiingaria res feliciter prospere(]uc succcdunt.
(!liarissiimis
iii
(Ihristo tilius
incolumcm, hyberna sub
per stationes dividere, ac ad tecta remittere et ita per loca Pelo[)oncsi, qiia; antea Venctorum fiicrant, et per ea, quaj nuper acquisierant, sunt militcs
et
:
animo belluin iiigressus universum Bosna; regnum, per Turcos anno

Mattbias rex ardentissimo
superiore occiipatiim, reciiperavit
(|uod
pcr
exemplum
littcrarum,
quod
his transmittimus,
distributi, et de
lioste urjjente,
muro
reccsserunt, nullo
:
cos
nec apparcnte qiiidcm iiistrumenta autem bellica omnia in classcm redacta sunt, ita ut cxercitus incolumis scrvatus sit, ct classis et bellica instrumenta, atqiic loca ;i((|iiisila salva sunt Vcnetis. Post autciii noiinullos dies cum audirent Turcfe, qui in finitimis erant regionilius, exercitum Venctoriim a nuiro rccessisse et ad byl)crnaconccssisse, ingressi stiiit Peloponesum ad numerumquindecim millium,
infestantes diversa loca, in (luil)us
cognoscet tua nobilitas. Crcdc, fili mi, non deserct nos Deus religiosam, iii;mi et justam causam suscepimus. 7. Quod ergo pie ct religiosc coepisti pronipto animo ]icrficc; para te celcriter, et accingerc ad arma, ad caiisam Uei, ad defensionem fidei, ad vindictam crucis contra blasphe:
mam
eum
gentcm ut statuto temporc iiar;itus nobiscum adsis. (^stendc cuiicfis nationibiis te talem esse, qualcm cuiuti popiili pra;dicant,
,
Venetorum
scilicet esse
ct
milites hybernabant, et ubiqiie rciiulsi siint, ac
inconcussa
principcm, ciijiis promissa intemcrata sint, flrma esse omnia
quamplurimi
interfecti, ita ut tandem a Peloponeso discesserint, quod ex copia litterariim liis inclusa tua intelliget exceUcnlia.
6. j\on igitur cladcm talem passi sunt Veneti, nec aliquid emersit.quo tardioreseffecti
((
ctstabilia, quse promittis;
hoc
est,
quod
alio-
rum
ridclium mentes et aiiimos pro fide t:atliolica crigit, ciim vident immutabilia esse
(>liristi
quse promittimus.
Oede
nobis,
si prffiflnito
tem-
imo vero quotidie ardciitiorcs tiuiit. Miscrunt nuper novum capitaneum classis Orsatum Justinianum, addiderunt etiam alias triremcs
sunt,
pore ibimus, plurimi nos sequentur. Ad tuas ergo litterasredeuntesdicimus iion videri nobis utile hanc profectionem aliquo temporis spatio
dilferre;
sed diligenter servandiim csso statu-
auxerunt etiam terrestrem cxcrcituin omnia Venetis ad bcUuni hoc fervent nec punctum qiiidem temporisamittunt, (|uippe qui rccte intelligunt prsepotentem hostcm esse proplerea inagnam victoriic causain in acceleratione etpneventioneconsistcre aiunt. Miserunt ad nos alium oratorem suum, ut apud nos sollicilaret et nos urgerel; sed non necesse erat,
classi,
: ,
tum tempus, quod cunctis Cbrislianis p0|)iilis amodo notum est, peromnes enim Christianas
nationes misimus litloras Apostolicas profectionis nostra; ac tua; aulhcnticas, quas ubi^juc
locorum
pul)licari jiissimus. Misimiis per universas nationcs niintios et oratores, qui rcquirant Chrislianos principes pro indicto tempore,
iiui quosciiiii(|uc Christi fideles incitcnt ad profectionem tiiam et nostram et profectionis tem[)us palam enuntient hi omnes ubi rem
, :
habemus, ut liuic rei rcservatse inserviamus; hoc unum mentem nostram occupat, huc animum coiivertimiis, ut statuto tempore videant (^hristiani populi, nos reipsa servassc quod verbis promisiinus, et cognoscant se a nobis non esse deceptos. In diet
omnia enim posthabuimus
ditfcrri in aliiid
tcmpus
aiidiorint,
vcrcndiim est
[)romissis
in aliud
et
ne anirno excidaiitet le[)idiores

nostris pajnc difflsi,
tiaiil,
quod mutata
:
tempus
lidci
traiislata
ins[)icerent
nec enim phis
versis locis et portubus Italitc nostros ficimus
apparatus, et nostrse classi operam damus accingunt se ctiam operi diligciiter vencrabilcs
:
tempus
habituros eos crcdendiim est rc in aliud translata, cum vidcrint nos in tempore,
taiiti
(|uod in
conventus cclcbritatc, ac orato[lublicatum ct

defccisse; putarent forlc se
fratres nostri S.
R. E. cardinalcs, et fcrventer
in
riim et littcrarum solcmnitatc
prajparant, ne
tempore desint
nec
deest
nuntiatiim
exlitit,
392
deccptos ct delusos,
teni
et
pir
ir
ANNrs
0.
ciiRrsTi
posses,
tui
1'i(')'i.
|iliirinii
in
malani par-
laudamus
et
iiortamur ut aliimi loco

certi
hoc accipient
8.
"
et
interpretabuntur.
ut
statuas, qui
concordiam, ne sub spe

:
uno verlio ahsolvamiis existimamus summam nostram nil ad praesens periculosius futurum reipuljlicai Cliristian, quam, ne dicamus, promissorum (iilationem, sed etiam quamvis dilationis suspicionem, censemusque ma.xime opera; pretium
Nos,
fili
dilectissime,
l)oni futuri difleratiu', efficiat
consultius tamcu
arbitranuu- proficisci statuto tempore, etiamsi

certa futura esset concordia, propter certissima
esse,
si
omnis,
qu
forte
liac
de re suspicio
omnilmsque notum fiat nihil intentionis tua mutatumesse, sed persistere et perseverare tuam excellentiam in
emerserit, tollature medio,
tuto
detrimenta Christiano populo immienim reges post profectionem tuam concordia facta, quae voluerint, auxiiia ad te mittere, et ita in omnem eventum optime consultum ai)|)arebit. Omnino autem statutum
danuia
nentia
et
[ôterunt
sanctissimo ac piissimo proposito suo, te statempore in hostes profecturum, nec a proiillo

fili,
missis ac pulilicatis
Crede nobis, dilecte

liostis
modo discessurum. multos ministros habet

malorum
sator,
tempus observandum esse censemus, ne qua suspicio mutati animi fideHum mentes invadat per ea qua:! diximus, quod nobihtatem tuam pro innata et ingenita virtute sua non dul)itamus eflecturam. Dat. Romae apud S. Petrum sub annulo piscatoris .
Cohortatus etiam est Pius Cenuenses, decem circiter longas naves instruere decreverant, ne ob auditam Peloponesiacam cladem animum deniitterent neque perturbarentur, imo vires magis intenderent " Audivisse, inquit, vos credimus, quae ex Peloponeso his diebus sunt nuntiata, et nescimus
10.
humani generis
et
qui
suadere conabuntur tuae autem fidei et integritatis est, te talem ostendere, qualem futurum sperant qui bene cupiunt. Confirmabis Hungaros, consolaberis Venetos magna spe, qui ubi consulta et decreta in aliud tempus ditTerri intelligerent, hac spe
aliter princijjibus et populis
:
qui octo vel
'
nobis diffidentes, veriti ac suspirebus suis aliter consulerent et auscultarent oblationibus, quas eis magnas fecit Turca, quod esset extremum Christiani populi exitium; nos autem ad prfcsens constantissimos eos atque ferventissimos reperimus. Accedit (|uod cum hostis noster podejecti, et de
cantes, ne deserantur, forte
animis estis commoti. Non turbetur, filii, cor vestrum, nec propterea segnius ad opportuna incumbite una calamitas dejicere mentes nostras non debet, non ita sancta hacc causa,
aii
:
nec
ita
nomen Italum
poscit
malis cedendum
non
tius
est,
sed duce signo vivifica? crucis auden-
contra hostem
:
misericors Deus victoriae
tentissimus
nis educere,
sit,
solilus
semper mature exhyberpossemus, da-
viam aperiet
quem
et celeritate et praeventione,
ut diximus, arcere et ojiprimere
pias defensiones aliquando videtur deserere, non quia sit verbi sui oblitus, in quo nobis spem prffibet, sed ut tentet constan-
retur sibi occasio per hanc dilationem conflandi majores ac validiores exercitus et milites ad
per diversaloca dis[)onendi, et nostros potentius opprimendi. Esset praeterea recte con[ireesidia
sideranlibus dilatio hiec
non duiirum mensium,

:
sed integri anni revera nam in fine duorum mensium instaretHyems, et finis .4^statis omnisque temporis opportunitas cessaret, quod rebus
bellicis adversatur
tiam nostram, et videat quam stabilia sunt fundamenta cogitationum nostrarum perseverantibus priesto est misericordia ejus, victorem faciens qui putabatur antea victus . Et infra " Vcneti in diem magis copias et classem instaurant, Hungariaj rex, Bosnfs regno recupe: :
quod .Estate proxima, interfecto rege, erat amissum, potenter se parat ad reliqua, et cum
rato,
rem
differri oporteret,
liostium
maxime
ad aliam igitur /Estatem quod totum ad utililatem cederet et in perniciem no:
Venetis triennali foedere contra Turcum est junctus nos quoque operamur sine intermis:
sione
quod possumus, convocamus

:
in societa-
stram.
9. Quantum vero pcrtinet ad concordiam regum prajdictorum, dicimus nobis vix pauca gratiora nuntiari posse, quam duorum potentissimorum regum Chrislianorum pacem et con-
cum enim, ut decet nos, et a natura nobis inest, pacem amemus, tum maxime, ut
cordiani,
tem nostram Catholicos principes ibimus ipsi et ponemus animam pro grege commisso . VI eosdem Genuenses ad jungenda socialia arma adduceret, inter aliaetiam est pollicitus, omnia (iu;e Genuensis reipublicae vel civium Cenuensium juris fuerant, si adempta fuerint ex hostibus, ad imperium Genuense reditura.
ConsenCaptivi Christiani vexati. tiunt dictis Pontificiis de rebus in Oriente hoc ineunte anno vel superiori se flectente gestis
11.
ex hac, ut tu scribis, magis sjêrare debemus auxilia pro defensione tidei Christianae, tum etiam ob eorumdem regnorum mutuam amicitiam.
Quamobrem tuam
et
prffifati
nobilitatem obnixius
scriptores
nam
et
Phrantzes
sed
refert Lndovi-
requirimus, ut omni studio concreges concordes fiant, et in hac sed quoniam sine re nihil diligentia! omittas tem|)oris ad ])rofectionem detrimento i)ra>stituti
hortamur
ut
ris,
cum Lauredanum Lesbum fecisse impetum,
Veneta! classi praefectum in

a Turcis propul-
satum, Corinthum frustra tentatam, isthnuun
nostram interesse tractatibus concordiai non
K\l.
[\\\i Jac.
Papicn.
lip.
xxxiu.
-1'liianlz.
1.
]ii. c. :!".
IMI
II
AXNLs
li.
CIIUISTI .14G4.
:
o'.)3
iMopter celeritateiii cominiiiiiliiiii, liiisse (lestitiitiim, sul)acf;un tainen ab iis Monembasiam Venetoque aiijuiictam imperio.
(|iiu,
iiiiile
pisse
his
onustum
tropha;is Albani regressum,
Ferme eadem
(lilque
fusius narrat Calcontlyles
',
ad-
Omarcin \ij;iiiti millibus Turcaruin succinctum a Maliomete missum, cuin nudissct Venetos abisthmo dilapsos, irrupisse in Peloponesum, jiissu Maliometis, ([ui iliiiis vestiîa cum
alio cxercitu sequebatur,
Dominicic die S. Stephani corona antea a Friderico recui)erata fuisse redimitum. 1'orro Maliomctes, cum Bosnam ab Hungaro sihi ereptam audisset, furore inflammatus ra|)tim exercituni collegit at(jue Jaizam prosacro Cocnie
sed Hungari et Jaizenses maximo animi robore subeiiiil(;m iii iiKrnia liostem pro|)ulsacurrit
:
mopylas
accessit, alque
quan(|iiam ubi Tlierab Omare isthinum oc:
cupatum
accepit, retro iter in rcfjiam flexerit
niiit extracfaîueohsidione, Matlliias cxercitum ad Mahomelem fuganduin instruxit, cujus adventu harharus [)erterrifus, relictis impedimcn:
cajterum Omarem Argos expuguasse, ac pricsi(liarios Venetos milites vinctos ad Mahometem irruisse etiam in loca Metlioiuc fiiiimisisse .tima, et (juiugentos (Ihristianos caplo ojipido
:
tis
|)it
ac tormeiitis
' :
leiieis, in
Macedoniam
se rece-
abduci jussisse ad tyrannuin, qui

feratus
sit,
in
fantum
ef-
adversus qucm Ursatuni Justinianura Peto|)onesiacis rebus latiirum suhsidia cum valida classe a Venetis iminissum confiriiiant Veneti historici - sed rem ab eo parum prospere
ut illos Constaiilinopoli scisso incdio
gestam narrat Coccius Sabellicus,

/Egei
inaris
dum enim
triginta
Iri-
septo transverso in duas partes dissecari jusse-
insulas
duarum
et
quo gemina ipsos morte conficerel, quam hrutum animal insigni prodigio, quod idem auclor hisce verbis
rii,
harbarl ssvitiam damnavif
remium classe lustraret, Mytilenem, insuhT Lesbi metropolim, gemina impressioneadortus, accei)ta inagna clade, in qua desiderata sunt
est
describit
Fama
constans habet,
cum
cada-
percmptorum Byzantii eo loci essent pro-' jecta quo rex jusserat, in duas partesconscissa, bovem quemdam in eum locum egressum, et
vera
visis
quinque Venetorum millia, a Turcis repulsus cumque obsidionem urgere decrevisset,

:
auxiliaris exercitus Tiircici
faina permotus, so-
luta obsidione, in
cadaveribus flebilem in modum vocein inugiendo exaltasse, [lostea medietatem unam cadaveris sustulisse, deinde reversum etiam alteram cadaveris medietatem sustulisse et ainbas medietates deinceps composuisse stupenlibus autem et niirantibus bovis factuin,
, :
Euboeam vela vertit, ac dein Peloponesum repctens ex male gesta; rei dolore
coiifectus ohiit.
13. Philelplii littene
adducem Venetorum
de
iii
conficiendi bdli ratione.
De sulimittendis
Peloponesum
belli ratione
auxiliis a Venctis, conficiendique

Philel[)liiis in lifferis
Franciscus
ad
qui in eo loco erant, evenit ut ejus rei
rumor
etiam ad regem volaret Mecmetem, qui ubi rei veritalem ex iis, qui praesto fueranf, coin[)erit, cadaveris medietates ad eum locum, ex quo eas tuleratbos, reporlari, et a se invicem dissitas coUocari jussit, periculum facturus an bos reat bos iterum in eum locum vediturus sit nieus, ubi abesse medietates cadaveris et rcmotas sensit, magno claniore redit ad cadavera, fragmenta cadaveris diligeiiter conquiiit, et ah reliquis separatim ponit rex rei miraculo ohstupefactus cadaveris medietates sepultune tradi mandavit)). Ueec Calcondyles, qui, |)aucis interjectis de Hungaricae expeditionis inturcas
: ;
Christophorum Mauruin ducem Venetorum hffic Instituistis in Peloponesum rursus scripsit '
:
fama, deque Lemno a Venetis occiipaln, historiie suie finem imponit.

ad
12. Hnngarorum fausta expcditio. Uiiod Hungarorum in Turcas irruptionem atlinet,
consoiia narratis a Pontilicc de
Hosna Turcis erepta tradit Bontlnius -, uimirum Matlhiam regem exploratis Jaizensiuin animis, (jui Turcicuiii juguin a'gre ferehant, advolasse cum exercitu at(|ue
exercitum iniltere, equites ad tria millia, pcdites ad quinque inillia, duce Sigismundo Malatesta placent eae copiae, raodo ab ea et imperatore regione absit Maliometus, quod cjus rei vestra opera curatuin jam audio aiunt enim Matthiam regem Hunnorum (hoc enim sunt olim Hungari nomine appcllati) expedifioneni parare in Turcos et flrinam ct multain praeterea Scandrum cum virihus suis facturum eodem temjiore ex Albania imiietiim adversus eosdem hostes ad ha;c et Cariimanum ex Cilicihus, et Colchis Ozunem Cassanura et Aspendiorum principein idein facturos. Fieri sane potest, ut lii tres regiili propter acceptas a Mahometo injurias se aliquando velint ulcisci, sed non multum spei in istoriim promissis statuendiim est, nam et intideles sunt, et Chrisfianis nafura inimici, qui cuin primuin utilein aliquara sibi a Mahometo conditionein propositam vidcrint, in:
duhitato accipient
et
deinde arcem Jaizensem firmo Turcarum pnesidio atque situ, niachinis commeatuque muniti.ssiinain, diu noctuque adortum taadem ad dedilionem coegisse tum septem et viginti liiiilinia o|)pida rcce:
:
urbe potituin
eniin aliis teinporibus, cura Ciryce facere censuerunt, nec illud fugere nos oportet, esse Maho;
ita
cum Amoratho,
et
raeto
filium
Caramani tiliam uxorein atque ex ea Scander vero bellicosissimus est et

: ,
Calcond. de leb. Turc.
1.
s.
,Id. ib.
Ranzan. Epito.
ler.
1.
Ingaric. ind. 31.

vi.
Uonlm. dec.
3.
1.
x,
Coccius Sabellic. ennead. 10.
1.
JasliniRn.
Philelph.
sxi.
AN.V.
TOMCS
X.XI.X,
Rav.n-,
.\.
50
;m)4
iiilcr
pii
II
Axxrs
(i
<
IIKI.STI
l'l(;/i.
Tcircos
diii
nnilluiiKiuc Yorsaliis.
ut|i()U'
])iis ot
jiiinonlis, laoliiini|iio
(iiutiirna
Mdonios
ut
|iailiin \i,
i|ui a jialro iis i>uor
quo
sul)
dodilus obses riiorii, liahotditiono sua populos conlinuis liollis

Kt infra
potorit
:
parlini
consucliidino,
hujusmodi
:
sorvi cuin lidoi
assuotos
Is
autem Scander comcausa^

iiaiid
muni
liuio
C.liristiauoruni
parum
ad distraliendas Turcorum prodesse potius quam rcprimendas, non enim tanvires tum liahot oxorcitum, qui collatis siynis ox cnmsed per insiposito sitcum Turco [ûgnalurus dias el tempestivas excursiones irruptionesque
:
jiietale soij)sos ahnegarint ex hac autem liominum colluvione coliiguntur milites ad quindeoim millia roliijuaj vero Turcorum vires coguntur ex Eurojâ millia liominiim quinque ac viginti, non multo minore nu:
noii
modiooro
:
illi
illaturus
orit
dolrimonlum vaslationenujue autom oo ad rom alacrior, quod
moro Chrisliani, qui Turcis serviunt, quam genere infidelcs, quos omnes equites esse constat et sagitlarios: brevi prKterea armatos pelta, harjio (d olava nam qui liastas gerunt sunt admodum i)auci, et eas qiiidem perbreves ac fra:
sihi, vestra et
communi Christianorum
sporat
;
causa,
giles
non (juihus
milites,
innixi,
et
quemadmodum
moi luijus
res hrovi
inclyli ]>rincipis Francisci .Slortia! vi-
nostri
eqiioriiin
strenuitate cursiujue
aooessuras auxilio
sit spoi,
pra^sons
in
adjuti intolcrahili,
enim coram(|uc aspexit anno suporiore

lia
Apu-
(jiiantum
(juanlum rolioris constituIMiilelpIuis Tiir-
nhviiim hostem armatumque transfodiant, sed aut inlorquendo aut infligondo hcdant. Pedilos autem complent nume-
tum
cici
in ciiuilatu poditatu^juo Sfortiano . 14.
rum (luodooim millium,

sagittarii
,
scutati
onuies at(]ue
Describit egregie idem
imperii statum, atque liostiles vires Cliri" Sunt stianis non forniidandas ita ostondit nonnulli rerum imperiti, qui censent Turcis in:
qiiorum nonnulli utuntur lanceis longiorihus: hos hahct Mahomelus tyrannus ad corporis custodiam diu iioctuque j)ro prajsidio, et sua; salutis maxime studiosos, ut qui ad faci-
numerahiles esse copias, asserentos et quadringenta ct quingonta millia hominum complecti
nornm
licentiam, prffiter
ipsum dominum,
;
iia-
eorum exercitum, cuiu dicant neminem mirari oportere tantam esse Turcorum militum mullitudinom, cum ii rci hellicaB jam annos seplingentos et amplius somiicr studuerint, studeantque assidue, ct eorum numerum quolidie ma-
magis crescere per calamitates cladesque Christianas. Fateor fuisse olim Turcorum copias admodum multas, quo tomporo ad
gis atque
Nicopolim Sigismundum regem ciim tanta Christianorum iiornioieot Francorum principum

ludibrio
bent superiorem neminem, cui parcanl nam C(juilatui duo duces jira^fecti sunt, qui Turcoriim lingua bassiades nominantur, aiter Asiatico exercitui, ailer iis qui in Europa sedent et jioditos ipsi quidom, quii)us Janissaris est nomen, quotidie capiunt stipendium, alii majus, aliis minus pro meritis et dignitate cujusque. At cqiiitihus niillum omnino datur stipondium, sod mercedis loco constiluti sunt vici aut jirovincice aliqua;, quas ea ratione possideant, ut
:
jiro
rodditihiis ct trihiilis
semper
prsesto se offe-
fusum fugatumquo
viooro
iiam paulo
raiit,
ciim oxj)oditione cst opus.
post atrocissimus Baiseles istius impii Maliometi proavus cum millihus firmissinuirum nii-
1.').
Hic est universns
Turcorum
exercitus
j)odiliim (luoiiocim millia,eqiiitum vero

giiiia millia, id
lilum (luachingentis podit.ituqiio ingonti, relicta profectus ohConstantinopolitana obsidione

,
quod mihi cognitum

roconsondas
cojiias
est
quadrapereos,
qui suntah ipso Maliometo constituti ad descriliondas

atijuo
:
viam Tomyridi
est
illi
Massageta?,
(jui
Tamhorlanus
quod
si
cognominatus,
est,
in Asiatica
Mysia viclus ot
(juando majorihus est ojnis viribus, condiicuntur qui Asajiides dicuntur

:
captus
ac tandem por
extremam contumeilla
hos praedones ac re-
liam ohtrunoatus, universo jwnc cjus cxercilu

aut ca^so aut acto in
servilutcm. Ex
vero
tempestate
quam
pauci, Christianorum etiam

,
quorumdam
Turci
vecli,
dilajisi
beneficio ex liostium manibus cx Asia in Thraciani sunt trans-
ejusmodi cojiias conflare potuerunt, et ex quibus gentibus ? scimus enim universam

Ilollosponti fauces atque
pojjiilos
,
Asiam ah Eu|dirale ad
Phoenicas
et
miges quosdam esse scimus, qui acceptis a tyranno simul cum stipendio iisdem arniis, quibus lannissaros instructos diximus, in expcditionem eunt sunt autem millia liominum sojitom aul ad summum octo (juo fliutnon amplins quam hominum millia vix sexaginta invenire liceat, qui iMahomelum sequantur in pugnam nam reliqui omnes, quorum ingentem
: :
Syrite
quos
sultaniis
nuineriim jactant
l)us collecti
pastores
siint
ex Fûrojia,
se-
.'Egyjitiaca! Bahylonis opjiressos tenct, ad Ua-
Mysia,ThessaIia,caelerisque proximis campcstri-
usijue, ah eodem Tomyride cunclis spoliatam jienitus, adco ut hoc eliam pojiulis tempore innumerabiles urhes et ojijiida siiie quse autem sub ullo Iiumano cultu invenias Maiiomoti tyrannidc incoluntur, a novis servili-
mascum
regionihus, qui
non ut pugnent
:
(juuntiir exerciium, sed
ut prajdentur
discur;
runt cnim primi maximis cum clamorihus et quia sunt inermes (nam praeler harpas vel secures potius, et funos (juibus captivos vinciant,
nihil fere
I)us(jue
genlibus incoluntur, quas Turconim
armorum
aliud
secum
gerunt) late
reliquia: ex Eurojia quotidie populantes transmittiint in AsitC deserta,
habentque pro manci-
longeque vagantur, omnia ferro ignique vastanquod si in viros inciderint, qui non terga, tes
:
Pll
II
ANNUS
<i,
ct
CHRrSTI
I4()/|.
395
el iuit
scd frontem osleutoiit, i|ui iuauuui conseiaul, qui lionestam mortem vitadedecorosa poiiorem ducaut. se celeriterex Inistium oculis iiroripientes fugac consuiunt, nusquam yeiitium ccuisislentes,
iiiclo
carniflce
opus, suis ipse manibus

(Juot
donec ad montes aliquos aut

vero
illi
iu tuliores
enim (|iiotidie nuilius ciilpa' sus|)ici()iie coram accersilos aut uiiillis vuliicribus pugione transligit, aut membratim minutatimque trucidat? Uuid meminero fortem
obit facinus.
illuiii
locos se receperint.
16. " Caeteri
c()iistaiifeiii(|ue
iiiia
viriini
liliis
Lucam Notaram,
et
milites, (|U0s ad sexa-
(liiem idcirco
cuiii
duobus Isahacio
,
ginta millia esse
memoravimus,
trifariam divi-
.loanne
illiislri
probifate adolescentibus obtruu-
duntur.
Alii
euim sunt Turci

i^niavi,
f<enere,etii natura
planeque Asiatici. Alii impietatis errore, ut qui e.\ improbis sceleratisque Cliristiauis nefarios tcterrimos(|ue Turcos uatura enim sunt, manis se esse voluerunt
molles, atque
;
(|uoniam ab eo rogatus esset, ne castum atquc |)U(licnin iûcrum Jacosupplici voce

liuniili(|ue
flctii
cari jiissit
lyrannus
perdilissimus
bum.
(|iicm abomiriabilis
laptor spiircissima;
su;c libidiiii dcstiiiarat, a palcrnis
complexibus
quam
Turci,
,
adomnemturpitudinem.adomnciu
avelleret? At erat
diritatem
aiacriores
ad omucm facinoris immanitatcm uaiu iiuihus de aiiiiua nulla estcura,
Esto
captivus ct Christianus. (|uid cnini non liceat tyranno sceleratiset
simo?Uua
immanitatis rationc,
et
Nicolaum
nullum
quare
serit
vitii
ducunt
,
virtutis{|ue
discrimen
cum
consuetudo
prffistant
ad natuni! pravitatem ne(|uioraccesniliilo istiusmudi homines

;
Catlialusium principcm I>csbi, el regem Trapeziintioruni Uavid (ômnenum cum duohus item
(|ui omnes ad ejiis fidem confugerant, crudelissime occidit ? Scd qiii servet alienis fidcm, (lucm perfidum videmus in eos, quos
tiliis,
belluis
sed omnia
ad voluptatem
in
referunt, nec (juidquam
ducunt
bonis prceter
commoda. Hujusmodi vero hominum monstra, quid de se maguuui possint praclanecessario rumque polliceri non intelligo
corporis
, ;
juxta ac seipsum tueri debet? i\um minore saevitia se gerit in Turcos ac suos? (juid fuit in
causa,
enim tit, ut qui corporis tantum rationem liabent, ea vitent omnia, (ju;c possunt corpori esse
perniciosa.
Ouo
igitur
pacto
tieri [jotcst,
ut
is
ob rcm Chalis Turcorum omniiim et de se ul alumnus, iit tutor, fortunatissimus bclli dux, qiiam o[)tiiuc mcriut tus, strangularetur ? certe nummoruiii opuiiiliost se
quam
primus,
non meticulosus sit, non inconstans, qui bene videat quod in pugna et inter gladios atque
scorpiones accidere necesse
est,
(|ue magnitudo, quod conscii ejus rei ipsi etiam Tuici una voce eodeuKiue sermone palam faten-
mortem
assi-
tur
omnes.
19.
due versari ante oculos, seque ipsum norit ac infldelibus esse suspectum, et fldelibus et rcbcllem et obnoxium? quainobreiu ut is est auiino
incerto ac vario, ita in
Audi,
obsecro, aliiid
fatui
hominis
[lucros
facinus.
Habebat sus
iii
iiiiiiiuiulissiiiius
quosdam
nihil
deliciissordiditatisct iicquitiicsiue,
(juain
qucni(|(iaiii frustra
taiiicii
omnem casum inconstanest
quos pluris facere videbatur,
tissimus.
17.
omnino eorum
:
vitam ipsam, ab se
Tertium genus
eorum
Christiano-
petere patiebatur
(luos
oniues,
quo
die
qui Turcis serviunt, et horum quidem sors est admodum misera et arumnosa, inviti enim aguntur in pugnam quaigitur animi alacritate manum cum iis conserant, quos optant forc victores, quo a teterrima et truculcntissima servitute se in libertatem vendicent? (|iiid ciiim
rum
celebre
quoddam feslumque convivium
agebat,
idcirco obtruncavit, (juoniam vini nescio qiiid, quod ex illiiis ebriositali! supcriucrat, bibissent,
quasi famulos deceat continentiores esse, (|uaui dominum. Quod ipsum factum adeo postea luolest(! tulit, ut vix maiiuiu ab scse abstinuerit.
quid horribilius (|uid magis infortunatum abominabilius aut dici qucat aut cogitari, (|uam Turcis servire, quibus uulluiu cst homiuuui g(^ nus ncque abjectius, neque crudclius, ne(jue fcedius nullum magis spurcum, nullum obscocnius, nullum omuiuo magis ue([uam ? (luam
, ,
Nonne eodem
sidem
illi
etiarn die littcras dedit ad
Subas-
Calatie,
()|i|)i(l()
cnim et vetus et pro[)iium (leiiiiensium nomen, quod situiii c

hoc
est
regione
(;oiistiiiitiiio[)olis
Pera idcirco vulgo
a[)|)ellatur, ((iiouiam sit
frans
;
utri(|ue po|)ul() iiortum cflicit

sis
sinum illum, qui cstautem Subas-
enim
in illa
barbaria pietatem invenias?

?
morum
iiihil
sanctitatem
quam quam ullam religionis imapietate sublata, quaiu
ginem? nam quis ignorat

aliud esse volumus,
tolli
quam veri
Dei culluiii,
tribunus militum, cui jubebat ut Latinos uiiuiii occiderct ((tiam facinoris atrocitatem ciim Subassis obstupesceret, ob idque periculum retardasset, ut ((ui ad vcs[ieram fac-
omnes ad
contiuuo
omiiem
et sanctitatem et religio-
tum
ire iiistituerat ((uod csset iiii()cratum. Inle-
nem ?
et
IS. .\ddit idem auctor |)lura dc .Matioiiielis Turcarum uioribus Ut est inllainiiiatus ira furensque libidine, humani sanguinis adeo sitibundus cst, ut poculo etiam utatiir iniilta arte confecto, quo insanior rcdditus, atrocior sit
:
rea temporis Mahometus, qui viuum obdormitando vel concoxissct, vcl evomuissct, (ler alias littcras jussit, ne, quod modo im[)crarat, exe-
queretur
-20.
Dc
ejiisdem
([uc fldissiiiios cor()oris
xMahometis vitiis ulsiii custodcs in iras cl

,
proiiiptior(iuc ad cicdem.
.Nullo est
iiiii
.Malio-
desperatioiiciii
ad mortciii
illi
inferendam
coii-
3iir.
I'1I
n ANNi:S
6.
CHRISTI
iri
1'l(')4.
memorat xMaliometus ob \ita^ intemperaiitiam \ictiisque luxuriam memltris est adeo mollibus atque dissolutis, ut vix equo insistat nam quo pacto epliippiis erecto coriiore
citarit, lisec
: ;
factum
))erfiinesco,
animad\erfam, \ereor prjfecto atque ne quiescentem, ut ita dixerim, lu-
pum
in
(^hrisfianum
gregem irrifa\erimus
insideaf, (|ui
homo
,
tcmiiloiitus
morbo
comitiali
quams,Tpissimecorripiatiir,etea sit encryatione ut ne stapedibus quidem satis articulorum
quinquaginfa, inquam, millibus exercitaforum milifum opus est ad fantum, tam tetrum, tam pcriculosum, tamque horrendum afque fune-
stum belluni
profligandum
queat inniti
Et infra
soli
ad quod conficiendum Hungari safis suiit,
atque
modo
obscurum, Janissaros omnes, quod niilitum robur firmissimum haberet Mahometus, ad unnm ceci21. Ccrte
unum
illud
nemini
est
tempesti\e pecuniis sint adjuti, nam expecfare (lccimas \igesimas(jue et trigesimas pacatorum
est
tranquillorumque populorum, non eorum.

(]ui
una cum nani pugnandi cxistimabantur priTstantiores Jannissaros secum agit in bellum, ex quos nunc
disse
iis
quamplurimis
equitiluis, qui
;
(]uoruni forcs ]Hilsanfur ab hosfibus,
antc
oculos \ident vibrari gladios, ef omnia caedibus
iis adolescentibus sunt conflati, qui a Christianis parentibus abstracti [)ueri in Asia sunt et aliti et educati quantum autem in istiusmodi tyronibus
;
totum hoc munus Venetorum esf, qui et facultatibus primi Christianorum omnium \aleut, et uno omnes inter se sunt, eodemque consensu sancto ac pio.
flammisque misceri
fidendum
sit
Mahometo
et ca>teri intelligunl et
23.
At classem paratis ingenfeni
et \ali:
ipse expertus est; nec enim tibi debet esse ol)Scurum, princeps sapienfissime, fuisse proximis annis nonnullos Janissaros, \el cubicularios po-
dam, rem certe (ûlchram ef memorafu dignam sed uf futuram \obis utilem forfassis, ita parum detrimentum Turcis illafuram quid enim aliud
;
liomo sfultissimus studiosissimos esse censebat (nam quis eum amet, quo nemo
tius,
quos
sui
isfiusmodi classe
sifis
consecuturi
c]iiam
el
est crudclior,
ncmo
avarior,
nemo
superbior,
ingratus magis) fuisse, inquam, plerosque cubicularios, qui de inferimendo tyranno consilium iniere, perpetrassenfque cogifafa, nisi unus ex conspiraforibus et Grwcus et Constan-
nemo
maris a prTdonibus, et earum urbium atque o|)pidorum, quse ad oras marifimas jacenf, ab ex|)ugnatione hostili defensionem? nam qua in
re alia \obis singulari,
classis
cuinam usui
csse possit
marifima sine magno cquitatu, quam ad
tinopolitanus Mandromeniis, nescio quo infelici famque facto ipso tempore tam cgregium facinus
salutare e
muniendum Isthmum Peloponesi, ju\andumque commeafu fcrrestrcm exercitum, non intelligo.
Af ne tanfa quidem classe ad id muueris

erat,
\icforum manibus
extorsisset;
in-
opus
est,
non enim Turcus
ita sui
oblifus est,
illis,
gressi enim tenforium probi adolescenfes \inosi jam infentis arcubus et stertentis domini, cum
ille Mandrosa"ittas emissuri forent, perfidus quodam afflatus infesto spirifu menus \elufi
uf, \eluti
Crffsus aliquis
cum
insulanis
hoc
lerum maritimarum inij)eritus ef rudis, \obiscum unquam in mari congredialur. Itaque

prTstitissef, quaein fanli belli marifimi a])])aratu
et a
Ca\e fua; \ite, here mi conclamat repente suoque illum consopica\e tibi, ca\e Amyra,
: ;
li])po
Pio Ponfifice maximo, et a \obis et a Phiuobilissimo Burgundise duce.tam grandis
tumcorpore procumbens
:
profcgit
et ila, (|uod
lêcunia consumitur, eani
magna
ex parte ad re-
Cliristiani servi impietate certo perieraf, unius est nam etreliqui impudici adolescenser\atus excilati confestim auxilium tuletes
gcm Mattbiam
\iribus
mittere,
omnem
quam
quo majoribus munifus Turcorum \im non minus com:
clamore
])rimeret
reprimeref
nam modo
quanfum
pecunia'
tyrannus suam funcsfam runt, et experrectus cruore non fam rabiem generoso conspiratorum quam aliiit, nam ex illa hora eo esf ad
satia\if,
non
desint,
jôtest
Matthias
\elit exer-
csdemrcdditus alacrior, fer\entior, curiosior, et sibi immanior, quod omnes suspectos habet,
neminem fidum
putaf. Itaque alius infra cubi-
culum quiescendi fempore aitatisannum excesserit quis qui duodecimum arbitretur permagnam enim non mefuat, non
:
nullus admiftitur,
citum conducere, non solum ex utraque Pannonia, sed ex Valachis, ex Sarmatis, ex Bohemis, Germanisque, et ex aliis finifimis populis Christianis. Quid enim sexaginfa millia nummum aiireorum (fanfum enim aiunf ad Matfhiam a \obis dafum iri) momenfi afferre (jueant? quanfus ex isfiusmodi pecuniola in fantos iiifidelium
motus conflafur exercitus? non minus qaam

quadringenfa millia hoc belli initio missaoporfuit, nam si recte \elimus rem ij.sam expendere, et non fallere nosmefipsos, non minus
suorum non sil, scd etiam honestafurus? busque interjectis subjicit

o-T
tempesfalem, qui se talem suo capiti impendere judicari ab omnibus, ut neminem norit elesse et sua mortc non modo contamiuafurus
etc.
1'luri-
quam decies centenis millibus nummum aureorum opus est ad id bellum conficiendum.
24.
Summi
Pontificis IMi
II
cogitatus sasint
Quid \obis obsfare queat, quominus

\estris \otis felici exitu successura ?
;
pienuTsimi
exfiferunt
iis
forfissimique conafus,
omnia
modo
ei
pareretur ab
principibus acregibus,
:
habefis classem praepotenfem etexjjeditam

betis
ha-
et\iribus sed qui et opibus florent secus adeu charifatis fcrvor, ut omnia ctu< <H
cum
extin-
Ursatum Justiniaiiuin classis prBefecfum, viium non iniiuis bellicis laudibus (juain urba-
l'II
II
ANNUtS
(>.
CHKISTI
|/|G4.
:v.)7
nis iiisiîieiu
lial)clis,
si
iniiiiis
iii
viics, salloni
tiia jaiii[irideiu
consiillo staluisti,
et
iiiiiic
nuilavi-
eos ruinores socios, (|uilHis jani
omncm
II
ferc
tum
ros,
iri
scimus autem multos

audivcro
te
magnos
lerram sus Tiucos
(liviil^âliiin esl,
ituros voliiseiini adver(^l
|iost([iiam
ventiirum, conatos
iiiiillas([iie
in
|iiigiiani
1'iuiu
suinnmiu
;
fuisse
tiiaiii [irnlectioiieiii
imiiedire,
Ponlincein, et IMiiliiipum Hurf^nindia; iluccm

iiaiu \'el conficti
nimoies,
si (|nis iiti (lis
iioverit
rationes vel causas exposuisse, cur noii inter (juos et soror tua iiobi esset venicndum
tibi vel
;
in teiu[i(ire, jirodesse
plurimum
soleiit
liahetis
prcEterca legatum istum Apostolicum Bessarioiiiiin
lissima ct charissima, et amaiitissimus filius tuiis, ut relatiim est, dissiiadentcs itcr, verba
fecere, veliementibiis precibus teneras
iiias
cardinalem
(ini,
et
Constantinopolis patriar-
lachry-
cliam,
ut est \ir reriim (iivinariim
omniiim
et idem perilissimus liiimanarum, magno vobis ad lianc rcm, et Cliristianis
scientissimns,
ac siispiria miscenlcs, nec te lamenflecten! potuerunt... Mansisti |)eiics tiiani sentcntiam solidiis et immntabilis, sicut annosa qnerciis
univcrsis cst usui

auctoritatc
fntiirus;
nam
et
relifîone
Graecis est omnilnis vencraliilis, et iiitidelilnis
admodum
?
formidaliilis.
Uuid
eniiii
dicturus sim de tni ipsius priEsentia, princeps

invictissime
te
aut Horealibus friistra coiiculitur spiritibus incassum agilur procelaspera cautes assiduis lis, nec loco suo dimovctur, ila etconstans animus tuus eo principe dignus, siiasionibus (|ui,
qui et ipso
nominc
C.liristiim alis
ferri
significas,
lioc est,
inortis pcccaticiiie
biiscunique rejectis, iisi|ue in Iiaiic diem [)ro[)onoii est crcdibilc perscvesitum suuin teiiuit
:
victorem, et splendidissimo familia; cognoniento priscos illos de Mauroruiu conflictii intiirnccio-
rantiam tuam nunc

-20. "
periisse.
|)ul)Iice
Accedit votuiii
factuni,
(|uod
nequc triumplios
tes, etc.
tali
maxima cum
.
gloria repra'sen-
Ex Mediolano
idibiis Martii,
anno
a na-
natiira inviolabib! est taii(|uam Deo debilum. Vovele, inijuit Scri[)tura, et reddite. Non
siii
Cliristiano mcdlxiv
:2,"j.
cst
Gravissimis argumentis Piiis urijet Uur-
tjiindum qui voti neglecti reus totius orbis

fallit.
In eo
spem
res
itaqne statu in Oriiwite
sita
fallendum numeii l>ci si scrvanda est hominumfides, ([uaiild magis Deo [lerfringercvota impune non cedit ? i[)se Deus dominus estet judex, necdeci|)i potcst tua nobilitas non consuc
: :
erat, ut Vcneti
majoribus auxiliis egerent, ac si BurgundisB dux cum Pontifice, duce reipublicae equitibus, diim HiiiigaVeneta', tuiu Rliodiis
'
vit
rus
(larle alia Cliristi
hostes o|ipugiiabal, decre-
tuminOriente bellum obirent, ingens de crigcnda propagandacine re Cliristiana spes aflulgebat: sin Hurgundus [iromissa non [lerticeret,
ingens
coeptis
homines fallere verax et dicti sui leiiax iioii est cur credamus te modo in voto tam solemni, tain [)ubIico, tam saiicto a tua bonitale recedere, ac mutare natnram. Obstant ct [iromissa tua Ferrariensi episcopo nomino nostro ad le misso tenes mcmoria, qu;c illi dixisti, cum tc facta
: :
lectiilo
decumbentcni,
:
et legritudiiie
laborantem
illo
imminebat. lllnm itaqne a deficere meditaatem IMus biscc litteris*,

exitium
noniini
viro
invenit
affirmasti
et oiuiiia
sanitatein
cum
ad
te
missam,
facturam tuam iiobilitatem
ne
sibi et Christiano
:
dcesset, excitare
nisus est
<<
Dilecto
lilio
nobili
IMiiIi|)|io
diici
pro defcnsione fidci, missuramque in brevi legatos cuin polestate coiicliid(!iidi tam de transitu tuo, quain de rebus aliis ad cx|ieditionem necessariis.
Burgundiie.
Vencre
legati tui,
viri
pnestantes ct
iii
Uumor ad nos delatus est nobilitatem luam, quse magno et alto animo Italiam [letere cum valida classe, ac deinde in ex[ieditioii(!ni
concilio tuo [irimarii, ([iii nos Tybure convenientes iiiter [iriina coUoijuia percunctati suiil
a
nobis,
aii
adliiic
[irofccturi
cssemus,
([iiod
contra Turcos, iniinancm([U(! iKjllnam Maliomc-
tem, Cliristianum sanguinem sine liiie siticntem, nobiscum [irolkisci [iromiserat, mutato
consilio,
domi rcmanere, certum(|iie bellalorum numerum, qui tuam \iccm ini[)Ieaiit, uiiltere
nobis est
aii
statuisse. liubia rcs
nondum
refertiir
veritate
coin|ierta
nescimus
:
quod
credcre
Kcrrariensem e[)isc(ipiiiii fiierat signilicatum, hoc est, an personaliter coiitra Tiircos in bellum profecturi essemus res|)ondiiiius niliil nos essc mutatos. veiitiiro([ii(! tibi [iroculdubio nos futuros comilcs ([lui dicld suliiiituleie legati, se haberc iii mandatis, ut affirmarent nobis, excelleiitiam tiiaiii aiitveiiliiram ad nosesse
tibi [ler
:
:
debcainus lidem ex[)Oscit scribentis auctoritas, de quo et timor exoritur, qui magnus est, et Iiabere se gravia testimonia dicit. Concrescat
constantia tua, et votuin, et [iromissio, ct lionor
et ipsa
et in saiicta
[iidrectione
iliiram, aut
iii
itinere
morituram.Credidimusoratoribustuis, etadhuc secuta cst promissio in consistorio credimus

:
[lublico facta
asscriierunt oratores tui in iiiagno
rerum
necessitas.
Novimus
iii
te
constan;
tem esse ac [lerseverantcm

,
[nvqiosito
diii
medilari soles ac deliberare, aiilequam ali([nod magni decernas decretum inconcussum servare. Non est verisimile (|uod de profectione
'
besb.
Iiist.
liii.
Iliei'.
I.
\lli.
t.\l. aimil
.V.w.
Sylv.
ii.
3S2,
conventu Uoma; coram nobis, te prorsus venturuni, nec ullo [lacto rcmansiirnm domi, nisi tale impcdimentiim inlererit, (|uod toto inuiulo judice legitimum ajslimctur. 27. Vulgata est [icr orbi^ni fama, iiobilissiniiim ac potcntissimum Durgiiiidi;e ducem statuisse uiia cuiii Uomaiio 1'oiititice belliim Ttiicis
398
PII
II
ANNUS
6.
CHRISTI 14(J4.
fuerit, eo processisse justus estDominiis Deus, nec ultra ()iiani ])ossiint homines cxigit nobis caveiKhim cst, iic divinae voluntati adverscmur, et ne po|iulos illiisisse videanuir.
: :
inlerrc, totisqiio coiialilnis ilclensioncm relifîo-
nis amplecti
audivit tota Cliristianitas tiiam

:
promissioncm crcxcre exinde animos Vcneti, at(]ue in Turcos miilto quam prius audaciores Hungaris spes pulcherrima injecta effecti sunt est, ()iii se tandcm de immanissimis liostiluis ulciscantur, rcnnuuKiuc suiim pcrpetua Turcorum molestia liberetur Grascia tota, omnis II:
29.
Cum vulgata
sit
nostra profectio, dabi-
mus operam
mus,
ut o])inioni
liominum
salisfacia-
diviii;cquc vohmtati
pro nostris viril)us

(^hristi
pareamus, tuam nobilitatem exorantes, ac per

viscera misericordia3
et tu ipse
lyricus tractus de libertate cogitare coepit
Tur-
Domini nostriJesu
corum aiiimos non parvus

est
invasit metus, tanta
in charitate vcra perfccto corde obsecranfcs, ut
nominis tui jestimatio. Quis nunc arbitrctur gencrositatcm animi tui post tot promissiones ac spem taiita de te prajstanda velle inutare consilium, tristesque tideles Cliristi populos rcddere, hefosquecrucis hostcs? nulluni intercessit
impcdimentum, quod mundus legitimum judicat imo ncc tu ipse excusationcm uilam judicasti sufficientem, quippc quod neque sciiium, ncque debilitatem tui objiceres, atque idcirco te remorari couatibus asseruisti, nunc fc ob lias
;
nec promissis tuis Deo Mcmineris Domini Dei tui, ct quanta susceperis ab eo bona nec velis ingratus vidcri, nec verba cujusquam pluris facias, quam Dei mandata consule honori tuo et anima3 tuaBj nec expeditionem frufacias,
idem
maxime nobisque
factis deficias.
strare,
quam
fidcles
auferre spem,
quam
de te populi liabcnt noli nobis prffibuisti consolare

: :
causas aut alias remausurum putct qui excusatum senserit nonexeusante inundo ubi honor? ubi (Bstimatio tua rcmanct? quid dicet populus?
:
et universam plebem Christianam, ut Deus Pater Domiiii nostri .lesu Christi, et Deiis totius consolationis consoletur te in omnibus ad-
nos
ct
versitatibus tuis feliciter, et
quod reliquum
est
tem])Oris in hoc sa'cuIo Deo oflcr etconserva, ut
nonne
illusos se
onmcs
Clirisliani censcreiit?
AUatisque gravissimis aliis argumentis, quibus ad rem ])erficiendam inducere conatur, subjicit
:
tandcm in nltera vita ciat. Cupimus super

respondeas.
30.
siii
regni participem
te fa-
his ut
quamprimum
vi .
nobis
Dat.
Senis VIII kal. Aprilis, anno

privatis
MCDLXiv, Pontificatus nostri anno
28.
Successura sunt omnia

:
te
venturo,
si
Irretitus
commodis Philippus
quemadmoduinsiieramus, cx voto
tus fuerit impeditus,
quod
Deo
Pontificia monita, fidem de sacro bello

sociis
permittente ])ropter pcccata nostra tuus adven-
retardabimus,
et
non tamen iter nostrum quamvis fuerit profectio nostra

:
promissa nisi te vcniente, ibinuis niliilomiiuis, nec fraudabimus sua spe populum Christianum faciemus quod promisimus, et ultra (juam prohoc promisit missiim esl nemo dicturus est Pontifex, et non fecit iturum se dixit, et Pius non ivit magnifica verba ])rotuIit, et non complevit. Ibimus, auctorc Domino, mare intrabimus, in hostes navigabimus, pro victoria nominis Christiani, pro defensione fidei totis viribus nitemur. Non gravis ffitas nos retinebit, non im;
: : :
gerendo datam, nuncupata Deo vota, honorisdecus parvi fecit, fefellitque expectationem Orientis orbisque spes. Quo autcm levaret invidiam, Antonium notlium filium cumaliqiiot navibus subsidio misit quanquam is etiam paulo post
'
;
medio itinere in Belgium inglorius est rcversus. Nullam ])orro justam Pliilijipum iiifrinex
intermittendKque cxpeditionis occasionem habuisse constat ex allatis litteris Pontificiis. Non desunt taiueii scriptorcs, qui assentatorum morc vifi;i principum fucis pigmeiitisque
gciidi voti
virtutum coloraiitium, perjurii

neglectaj
et rei Cliristianre
culpam
in
hudovicum regem Franco-
pedita morbis arthriticis

nii
Ecclesi<.e
cura
:
mortis metus
membra, non ]iatriinonon pericula maris uon scimus morieiidum nobis esse,
,
rum, ciim Ijeodiensi!)us adversus eoriim episcopum, Philippi ex sorore nepotem, qui dctrectabat initiari sacris ordinibus gregemque pascere.
sed cx e])iscopatu niollcs dclicias taiitum opes(]uc captabat, senticnfiMii derivent, cjus()ue insidiis
vitam finiri posse, (juam in excrcitu jiro Christo Salvatore et ejus lcge dcccrtante. Si Christiani ])rincipes populique
nec lionestius
unquam
auxilio fu(M'int, ne(]iie ])ro fide

rucrint, nibil
si
laboraiitcs desc-
nullffi
Burgundum impeditum etiam tum iiiter eos

:
effutiant;
discor(li;c
cuni
cssciit
estquod
deerit,
i\*-
victdria
despcremus
exortffi
niinus,
non
ut confidimus, ipse Deiis
Salvator .Icsus Christus, cujus rcs agitur. Coiisuevit eniindivina jjictas in se sperantes haudet
quaquam
(]iiain
iii
deserere, cui tam facile

nuiltis vincere,
ct
ibi
cum
paucis,
imo refcr;it IMafina -, adjunctos Biirgundi nuntiis a Ludovico oratores, ()iii Pliilijjpi inoram apud Pontificcm cxcusarciit (jiiippc Francoriim rex Burgundum adhibcbat interpretem, ut pacem ipsum interet Anglos conciliaret,
:
Cffipit
divinum
:
ut c
Pliilifipi
dictis
ac
litteris
Pontificiis ante;i
rcpcriri pr;esidium, ubi

liuiii.
hiimanum
dcficit aiixi-
allatis
coUigitur.
Hos
vero
oratores
audilos
j;iiii
In
Deo spem nostram collocabimus
ipse
Komai, postquam Pius Senis, delinifa

Snoi Hatav. rcr.
b;il-
si
victoriam nobis elargietur, ctsi alitcr majestati suie ])Iacucrit, salis erit nobis pro dcviilt
lioiiei-.
aiiii.
I.
x.
.lv^\d.
I.
fciisionc
rcligionis, ()iiaiitiim facultatis
datum
Jmc
et
Meyer.
Aiiiial.
Kiaiidr.
xvi.
Roya
-
iii
AiiiihI.
iii
Reljjic.
Plal.
l'io II.
1'1F
II
AXNIIS
(i.
ciiKisri
14(i4.
:VM)
iKMiriim
iisii
;i'giitii(li'n(',
leversus esset, relert
Porri) agciiti adliuc Senis Pnntillci
lcrdinandus
idem auctor.
.31.
1)1
ria.
Pisrino pnrtii imlriicta classis Pontifiitorro
rex Neapolitanus, qiii ex Alfonsi patris testamento sexaginta inillia numnium qua; pro
,
Uum
Seuis \ersal)atur,
in Fîsano
|)ra'fe(it
sacra adv(M-sus
riircas ex|)editione conficienda
cum
imperio
classi, quae
portu in-
pciidere tenebatur, trigintamillia hoc

solvit VII kal. Aiu-ilis.
'.\i.
anno
per-
struebatur pcrque fretum

navigratiira erat,
iiai iittcrffi
Siculum .Viiconam
Nicolaum canlinalem, ad (luem

'
:
datfe
.\.
Nicolao
tit.
S.
r.a>cilinp
presbytero card.
S. L.
Novit universus orhis (|uanta
cum
devofii-
tione, et fere inenarrabili desiderio pro salute

poi)uli Cliristiani lioc
prwsenti tempore, quo

acrius solito
,
Tnrhx in Uispania. Paucis vero ante nimirum XV kal. ejiisdem mensis, Pius legntiim in Aragoniam misit Ludovicum lit. SS. (Jiiatuor coronalorum [^resbyterum cardinalem, ut ad concordiam adduceret Joannem regem populosque dissiHitientes cceperant jampridem cum Joannc acrc bellum Barcinonenses
diebiis,
' :
ror hostium crucis

Cliristiano
iii
saiif;iiine
l)()st
Caroli Viana.' principis
mortem
at(|ue
debaccliatur
nos
illius
exemplar
[)er-
Ciilliarum et Castelhe rcgibus, quos socios se

liabituros
imitantes, cujus vices gerimus in terris, et
speraverant,
destituti,
rcnuutiarunt
stabiili,
sonam nostram quibuscumque maris el terr;r periculis objectare minime formidantes,classcm quam maximis impensis |)ra;paravimus ascendere, et in illa contra hostes liujusmodi, favcnli'
principem Petnim
stirpe
I.usitania',
comitem
nepotem Lrgellensis comitis, ex regia Aragonia;

salum, cujus pater ab Alfonso in aciecajIs ciim jiira ad scepfrum .\ragonum se liabere coiitenderet, mox alque ex Ceptensi urbe Africae Barcinonem hoc ineiinte anno appulit, Aragonia; et Sicilim regem se dixit, obsidione ciiicta a Joanne .\ragoat(|uc Ilerda nuin rege fame perdomita est. Ut partes etiam suas confirmarct .\ragoniiis pacemcum Fuxensi comite, ct IJellomontaiiis iii Navarra icdintegravit ', pactusque ' foedus est cum Henrico rege quanquam postea adversus ipsum Castella; cum proceribus Castellai conspiravit \ Ex illo
sus occubuerat.
,
divina gratia
proficisci decrevimus ad (|iiod praiclarum et salutiferum opiis perajfcndum, luin per nos ijisos minime siillicere posse coiili,
:
daiiius, libenter fratres nostros,
alias in ardiiis
ter fortiteri|ue
quos pnesertim Romanae Ecclesia; rebus prudenversatos cojxnovimus, (eorum di-
et rerum a se {j;estaruin experientiam digniscommendationibuselfert,) in partem tanti muneris evocamiis . Et infra Cum itnque [lartem classis liujusmodi apud civilatcm l'isa-
ligentiam
rum
construi, et
componi
feceriiiius,
illamque
ad civitatem nostram Anconitanam, a|iiid (|iiam fota classis congregari debet, ct ubi etiam nos [irope diem conventuri, et deinde contra perfi-
porro Petri LusitaniEC equitiim magistri in Cataloniam adventu susceptoque principatu gravissiuia inala emersere prKter cnim bellicas cala;
dum Turcum
personaliter profecturi simiis, adduci et transvebi statuerimiis ct oidiiiaverimus,

ut exinde divino favente nuniine in altuni dare
mitates indesecutas, ac gesta prailia, tum mortem sceptri spe inani accersitam, in Africa res Christiana attrita est. Ceptani cum venisset LusitanitE rex
cum
exercitu, ut Tingitana; proviiicia'
vela prospere valeamus ; et infra,
te
de fra-
metropolim,
ciii
Tanger iionieu
est,
expugnaret,
Irum nostrorum, de quorum nuinero uniis exislis, consilio et assensu in omnibus et singiilis
partibus, insulis, locis et terris maritimis, ad
t|ua;
ex magistri C(|uitum recessu admodum debilitatus a Mauris cx Tiiigis iiKciiibiis propulsatus est, nec quidquam memorabile in ea expeditione,
tc
navigando,
et
cum
classe
hujusmodi
cum
varia; in
:
hostium agros excursiones

rex I.iisitaniis
in
transfretando de portu IMsano usqiie ad civitatem
ficrent, gestuin
imo
tuniul-
nostram prffidictam a|)|)licare contigerit, legatum nostrum de latere auctoritate Apostolica donec
et
tuaria
est
pugna
in
magnuiii discrimen adductus
cum
exercitu, e (|uo
discriminecomes
Villa;-
([uousque
cum
dicla classe ad |iia'seiitiam
regalis, qui
magno
iinpetu barbaros retudit, eri-
nostram perveneris, tacimus, constitiiimus et deputamus, tibique legationis officium liiijusmodi phuio jure commitiimus, et eidcin classi ])ra;ticiinus [ler pra;sentes, etc. Dat. Seiiis amio MCDLXiii, lll non. Maii, Pontificatus nostri anno
VI .
Extant
ea de re a|)ud .lacobiim cardiiialcm
Papiensem IMi nomine scripta' littura" ad llicronymum archiepiscopum Cretensem, quibus una
puit. Reversus ex ea expeditione Lusitanus cum Henrico CastellcE rege ad Gades in congressum venit, Lusitaniamîuc rcpctiit CastcUanus aiiteni, facto in ("iianatenseni agruin iinpctu, rcgem barbarum, vectigal pendere recusantem, ad officium compulit dein celebrato iterum cum Lusitano rege colliKiiiio Isal)cllaiu surorem illi matrimonio jungendam spopondit, pactusque
;
:
cum
cumbere jussus
Fisano priore ad ornandum classem inest, factusque C(!rtior, Joaiinem cardinalem S. Angeli traducturum ad locum opportunurii crucesignatos,
qiii
nuptias est inter

des, ut ea
'
Joannam
filiam et Lusitani
liliuni Castellani Liisitanique
sceptrorum luerequo regna invicem coalescerenl

,
Pisas coiiflucbaiit.
'
I.ib.
>
II.
p. 84. Sur. ann.
1.
xvii.
1.
c.
53. Marian.
I.
Sur. eod. lib. c. 55.
Lib. n. p. (Oi.
'
CarJ. Pspien. Ep. xxxiv.
c.
59.
Cap. 5i.
Marian.
xxili. c. 8.
1.
xxiii. c.
fi.
'
Sur. eod.
lib,
'
Cap. 56. Marian. sup.
xxiii. c. 0.
'lOO
l'II
II
ANNUS
(i.
('IIIil.sTI
|/|<;'i.
iiiajori
potcnlia
liolliim
sacriim
iu
Barliaros
l)elliim in
giiislaniciitalionibus])rolcrcns, vindickuiiiniiuin
iardafa'
diceiida^^
urgerctur. Scd ca consilia civile

C.astclla
csl.
mox
adcsse jam tem])iis
osieiidens,
dicni
acccndcrc, distiirljatumijuc id fedus In primis cnim Aragonius rex gravissime
ante se causa; centcsimum octuagesi-
mumque
iutuin
ab
illo
constituit
Subdit Pajîensis
id
tulit
Casfellanum sceptrum
LusitanitC
potius
extinctiim Aiiconu!
Pium, diim
lemiuis consii:
ijuam Aragoni;c regia) infcrri, [iroccrcsque Cascai)tisque tcllani, facta cum eo conspiratione armis, denuntiarunt Hcnrico regi Joannam illius filiam susceptam e\ adulterio, nec sce])tri lucredem esse posse, adco ut ipsum adegerint ad
'
cxcurrcrei, sed de cjus obitii inferius
nunc reliqua RomBe gesta percurrenda
suiit. Si-
gismiindi in firimis Ausiriaci, quem imperaior in graiiam cum Ecclesia reducerc, ui diximus causam Berardo iii. S. Sabinae annitcbatur
,
fratrem Alfonsum dcdendum conjuratis principibus qui mox ipsnm Castellani sceplri lia^redem professi, proximo etiam anno regiis insi:
liresbyicro cardinali
cognoscendam demandavii,
consiiiuiis
affi-
ui vel rcsipisceniem censuris solverct, vcl pcr-
tinacem
ceret.
34.
poenis
in hsereticos
gnibus redimire, atquc Ilenrico opponere ausi sunt. Al de liis inferius nunc ad Pium Scnis ngcntem revocanda est narratio.
:
venia datur.
33. Brachio S. Joannis BaplisLv Ecclesia Senensis donata ; Gcorgio rerji Bohemix dies Reierunt illum boc anno Senensem dicta. Ecclesiam,quam antea arcbicpiscopali dignilate insignivcrat, pretiosissimo munere cxornasse ', bracbio scilicet et dextera manu S. Joannis
Sigismundo Austriaco injurias expianti Tn judicium porro vocaverai X kal. Februarii, Sigismundum aiino MCDLX ipsum Poniifex ob spretas censuras, quas illa-
'
tisNicolao
dinali
tit.
Peiri ad Vincula prcsbytcro carinjuriis
cidemque episcopo Brixinensi

lii.
contraxerai, ac deinde Petri

byieri cardinalis,
S. Viialis prcs-
liaptistffi,
quod ex
(Irsecia
Tbomas despota
Pelo,
qui poncsi cxtulcrat, acceperatque a genero sacrum illud ])ignus in excidio Constanlino])0litano
servaverat
i)erfectam
illius
donalionis
ct e])iscopi Augustcnsis, ac Ludovici ducis Bavariee inieriireium concordiac prccibus llexus senteniiam cxiraxerai. Verum ille non modo eorum opera ad mcliorcm menlem non rediit, sed Clarissas eiiam Brixinenses
|)om])am iv die Marii narrat Malavolta '. In seubi quenli vero vcrsus llrbem iter arripuisse paucis diebus moratus vocatis cardinalibus, Georgio Podiebralio Bobemiee regi male defide
:
ob iniermissa
valde
iero cardinali
sacra
pepulii.
tit.
Qua pervicacia
S.
commoiusPius Petro
Marci presby-
causambaireseos
in
Catbolica scntienli diem dixit,ut tradit Platina'", quod a cardinale Papiensi ^ conlirmalur; iibi
enini recensuit Pium ab imperatore etGermanis principibus, qui Georgium ab errore se erej^turos polliccbantur, retardatum, nejudiciario ordine Georgium tle bicresi posiulatum percellerei
commisit, quffi tamen exiracta Venelorum interpreie, Sigismundus ad obsequium Ecclesiffi revocandus videretur qua; vero sinisecuta subjicii Non minorata, scd potius
: :
Sigismundum esi, cum, duce
aucia rebcllione Sigisinundus, qui nec ad jusii-
iiam nec boneslatem, seu ui se dicti ducisVeneiiarum arbiirio submitterei, induci poiuii . Ei
infra
:
subdit Pius, ctsi intelligeret laborem bunc inaniter sumi, quod insanabile ingenium esset ne iamen videretur ad perditionem, quam
, :
"
Dcmiiin
cbarissinuis
in
Chrisio filius
nosier Fridericus
Romanorum imperaiorsemper
ad sanalionem inclinatior csse, Sedisque opera impia diceretur, iantis intercessionibus condo-
Augusius, in pacis traclaiu successit, et ne per nos siaret, quominus sua majestas finem iam periculoso negoiio imiionerct, itcrum in processu
fidei
nandam dilaiioncm
exspcclationc
constituit, biennio
:
in
ea
siipersederi
mandavimus
ei
cum
consumpto
amicitias
interim
nunc quartus
anniis agatur rebcllionis ei con-
comparaveratsibi Georgius,fideIesque Bobemos afflixerat, regnumque, eifactionem Hussilanam

in Pium apud Gallos iurbulenta firmaverai mulla, missis legaiis, qu;psicrai nil minus auiem quam sanis illoriim suasionibus crediderai,
:
:
tempius censurarum, ei nuUa spes boiii supersii Gregorio (nempe de Ileymburg) hffireiico coniinue Sigismundo adhscrenie, ei in perfidia
ipsum firmanie, animarum

aliqiiaiido ad
iur.
saluti cxpedire judi-
camiis, ut lia;rctici a Caibolicis secernaniur, ei
nunc scribcns, nunc miitens, nuncoflercns, perpeiuo auiem ei ludens, ei moras judicio iiectens. Ubi nibil
prolici
esi iniellcctum,
damna
auiem publica quoiidie crescere, advocaviiConcilium Pius, atque in solio residens longa oraastum iiide malclicia assidua, Calbolicorum icruniGeorgii, nas, manifcsium perjurium, relapsum in ba;reiione Hussitanorum
dellcvit errores,
definilivam senteniiam pervcniaConsideranies igitur nos nunc in pro[)osito Iiaberc, aggredi Turcum crucis Cbristi inimicum einibilominus causam contra Sigisinundum ei
saiellites ejus
fidciii ct
propier ipsius Caiholica; Ecclesia;
aucloriiaiem, Ecclcsiasiica-quc libertatute
tistuiiionem nonesse ncgligendamjudicavimus,
illamque
tendain
,
sim, inicrcessores elusos, paiientiam
suam ma3.
qui
circunispeciioniduximus commiicuncta merita caus;e agnoscis
abiinde. Dat.
1
Romaâpud
20.
S.
Petrum anno Incar-
Siu-.
IV.
1.
xvii.
1(1. iii.
c.
51).
'
.MiiriaM.
I.
xxiu.
II.
c.
t'
7.
1'laliii.
Hio
^ .Muhivol.
p,
I.
Pa|jien.
Comin.
vi.
I.ib.
XXX.
niill.
prr
tr
annus
.)iilii,
<!.
finusTr
1'if!/i.
nationis DominicsoMCDLXiv,
lificatus nostri
XVU
kal.
l*on-
tuui [)cr(griii.iiitiiiiu am|ilissiinis sacris bencficiis alfecit

'.
3^.
anno vi . Posuit deniquo supcrluam ac pnrlina-
36.
/loma
,
ci/rcssns
ct
Pontifex
iter
muUo
laborc
ciam Sijrisnuindus Austriacus, cum se oi) inipictatom invisum, neque in Christianorum consortium admilti doloret, ntque censurissolverctur Kridtiriius imperalor ^(Miiiuis
lici
le>j;ati
conficit iter
tandcm Anconam appcUit.

necessariis,
Comparatis igitur ad
profcctus
riiiiis
^
Roma
ac
[)Iii-
cst ingenti iiiilitiim agniiiie,
A[ioslo'
advolutus, dcprecator cxtitit, uli Papiensis enarrat Sif?ismundus, inquit, ex principibiis

:
((
cardinalihus sti[)alus; cujus discessuin narrathis verhis Jacobus Papicnsis Cupiens IMus sanctissimus profectionem suam in Tiir:
Austriie propter cardinalem l{oman;e Ecclesi.T

in
chos perficere,
erat ad
(|u;e
fidelibiis
rcproniissa
jam
vinculis
lialiitum
pari
damnatus judicio
XIV
kal. Julii,
in
Rasilicam SS. Aposto-
principatuque omni cxutus, cuin propter aniplissimam coj,niationcm (Jermanoriiiuque foedera ultorem facinoris liabiturus non putaretiir, vexatus tamen pumis continuis, alque odio siiis habitus, longa eliam contumacia fatijjâtus, a nullis(|ue iiiterim in sua consortia receptus, divino tandem est huiniliatus miraculo, atque eo quidem usque humiliatus, ut Romanorum imperator Aufûstiis C;esar orbis nostri alterum consanguinitate illum attingens cuin caput
,
lorum mane desccndit, sicnt siius crat mos semper cum Urbein reliiiquebat, at([ue ihi vencratis aris, et successu rerum pie deprecato, Romaegressusest, Patribus et prslatislecticam ejus sequentihus. Ad pontem Milvium dimisit a se omnes prffitcr eos qui secum erant ituri ,
Conseutit cardinali Papiensi Joannes Antonius
Campanus
in itincre
',
([ui
cumdem
disccssum ac varias
:
difficiiltates
describit
iii
Roma,
in-
qiiit, |)roficiscitur
re divina
summa
lici
Sedis gloria, ante genua legati Apostopiitaveiit,
ad Vaticanum [leracta,
ties
templo maxinio in quod descendere quo-
procideiis, iion ante surgendiiin
rrbe
abiret, et aras singulas, ordinc venc:
vel linem
obsecrationihus im[)oneii(lum,
quam
poenitenti et satis pro injuriis facienti
poenarum
abolitionem restltutionemque est consecutus . Haec de Sigismundo Papiensis. Eodem vero die, quo Pius illius caiisani Berardo cardinali commiserat, ingressuriis iter, ut ad exercitum crucesignatum se coiiferrct, anathematis sententiam in eos omnes ttilit, (|ui Turcis arma vel commeatus inferrent, in (|uo Diplomate suscipi a se pro Dei gloria etEvange Pro expeditionem profitetur lii defensione defensione Catholicac fidei adversus impiosTur:
ibi omnibus ad precandum felicem rerum successum invitatis, festinato ad pontem Milvium leclica delatns est. Avidius susccpto itincrc, iucidit in fcbriculam princi[)io
rari
consueverat
satis cognitam medicis, et ipsc nc quid mora> objiceretur, aliqiiandiu suppresserat ea jam aucta, magis quam ut dissimulari possct, medicos inhibuit, ne cui patefacerent, jurejurando et iin|)recationibus adactos. Ad pontcm Patribiis ac turba oniiii dimissa, cum paucis lembum conscendit adversoTyberinavigalurus, cunicffusa patentibus pratis civitas abeuntcm
:
haud
clios praedictos sacri Evangelii temeratores, vivificffi
consalutaret, ac reditiini aiidieiiti prccarenlur.
crucis spurcissimos hlas[)liemos, etChri-
stiani
nominis truculentissimos hostos, proiit indiximus |)ublice, belliim, Deo 0[)itulaiite, tolo
posse prosequi intendentes, advertentes(|iie oniat(|iie
nem conversationem
eis
commerciuin
cuiii
,
prima ad confessus navigationcm ejiisdiei difficilliinain fuisse contrario numinc colluctantc quod ex imbecilli potius valetudine qnam labore accidisse pntatum est, noc
[irorupit in lachrymas. Substitit nocte

,
castcUum Jobelcum
:
fore
Chrisliana;
rei[)ublica!
|)erniciosiim
aiisus in ri[)ain dcsccndcro, gravi dcfatigationc
omnes
et singiilos,
qui post publicalionem qua-
rumdam
litterarum
nostrarum
dicta
feria
confractus noctem tolain cgit in lembo. Postridie, quanquam inliibentihns medicis, inatuti-
(nempe V majoris hebdoinada') factam, durante

bello priediclo, conversationem |)r;Edictam, aiit
num
jussisset, ad
commercium aliquod, etiamsi alias -a jure permissum esset qualitercumque, directe aut [ler
obliquum
per se vel aliiim deinceps cum Turcis bostibus praidictis habebunt , et infra, ex parte omnipotentis Dei Pa,
multo aiite solis ortuin solverc ciim opiiidum Phianum pervcnit navigalione longissima quadraginla millihus pasiter
clam
[)alanive
suum uno die confeclis, cum [)ridie ad decimum milliarium subslitisset

vitel
illius dici
:
pernoctasccuiulo in fiiiiuine. lioc in loco, duin agereturde parte classis, qu;cstructa ad portiim
Pisiiniim pciictrare in
tris, Filii
et S[)iritus sancti,
i*auli
auctoritate (juixiue
supcrum
niare pcr frc-
Apostolorum (^jus, et nostra excommunicamus. Dat. RomjE apud S. Petrum uiiiio mcdlxiv, XVII kal. Julii, Poiitilibeatoruni Petri et
vi . Caeterum societatein Prsedicatorum inter infideles ad infereudam iis Evangelii lucem, et Christi propagandum cul-
tuin Siculuiii .jubchatur, venirc(|uc
Aiiconam ad
copias excipiendas, nuntiatumquc esset triremcs Genucnsiiim ct naves oncrarias, qua? ad
catus noslri aniio
summam
'
classis pcrtinehant,
uondum
csse pa-
ratas, et prseterea
Eod.
lili,
Philippum Burgundum pro'
p, lifi.
.'^Li.
3 1'apioii.
1
Kp.
''
Steph. InBss. Ms. Vat. sign, num. 9, Campaii. in Vit, Pii II. Plalm. in coil.
Papien. Ep.
cclxxxu,
Stepli, Inliss. .Ms. arcli. Vat. sign, nura.
IH
et alii,
ANN.
TOMUS XXIX,
Rayn. X.
ol
402
fectioiiom
cst.
PII
II
ANNUS
6.
CHRISTI 1464.
Turseliinus ':
Peraclo voto , inquit- CamPius ingressiis Anconam XV lial. scxtilis
\crhis cxlraiicro,
commotus animo
pana,
37.
Auxit molfisliam prolapsus e ripa dc-
sujiplicationcs trium
iiiitia
dierum
decrevit, pracfatiis
mcrsusque in oculis aiiolesccns ad rcmigium mercede conductus, lardeaccurrentibus naulis quod adeo tulit acerbe, ut precatus vcniam cxtincto, et aliominalus casum, ncc laclirymas
:
rcrum Dco,
cffitera virtuti
commendauda
csse
continuerit.
navijiafionis
Ad
radices montis Soractis ta^dio

et in
38. Contluxerat Anconam variarum gentium multitudo gerendaG quidem rei in Tiircas ingcnti scd inconsulto pio ardore pcrmota, cum
sibi flnxissfit stipcndia
fice
simul
mcerore extincti juvcnis

rijia
commeatumqiie
a Ponti-
cxponi
(|iiestus
se
primum
navicuia jussit,
scmpermale sil)i navi^Mtiones cessissc: quod vcrbum sinistre accipientibus cubiculariis, et
cur committeret se tolies prassenli
jicri-
ciilo intcrrogantiiius, rntus ad deterrcndum se
ab transfrelatione lllyrica dictum, quod sciebat, neminem, ininvitis multis, se Italia excedere (juit, cogimus ncc aliud loculiis rcponi in lcm: ;
suppcditatum iri, sed tantos militum concursus sustentare non poterat Pius, quos dimissurus ad susceptos labores deliniendos noxarum amplissima venia decreto proposita donavit cx quibus nonnuUi ad sustinendam in semestre belluin vitain aurum attulerant, quos in duas Venetorum naves convebendos paclus
:
esl
tes
quindecim millibus passum lcctica confectis supra Ocriculum maxime constcrnatus cst obvia cniccsignatorum multihulinc, quos mora; impalicnles rctinere Carvajaliiis ininime poterat. Hisconsentanea tradit Monstrese jussit,
bum
sed cum ilbT tarde advcntarent, impatienmora; crucesignati catervatim abibant, ita
illae
ut
est
cum
non
iis imponendus qiiamobrcm maxime Pontifici auctus dolor, qui matcriam plurimam morti
appulissent iniles,
sui)cresset,
accelerandffi
dedit.
Interea nuntiis litterisque
plurcs ctiam cx variis gentibus sacra? in sed cum nulluin Turcas militia^ sc addixisse insignem ducem, qucm scquerentur, nacti cssent, nullo instructo ordine dcnos vigcnosve
lctus
',
:
sparsim contendisse, qui sub unius militare im|)crium redacti florenlissimum conflassent cxcrcitum cum vero ductore carerent post
;
consumptos frustra labores domum rcpctiisse. Spoletum pervenicns communiri arcem pra^sidiumquc augcri imperavit. Fulignium iiro,
Ragiisinorum ccrtior factus est, Turcain ad Iriginta milliaria a Kagusio castra posuisse, ac minitari excidium urbis, nisi promissas Pontifici Irircines duas instructas retincrent, darent(liic imperatos obsidcs, tuin vcctigal in annos nuntiabatur singulos ipsius fisco inferrcnt etiam aversas inililum excursionibus ex agro defuturam ad tolcrandam Ragusino praidas obsidionem annonam, nec satis milite ad tu: ,
landa Ragusii ina?nia instructos cives. Mox his

auditis Pontifcx, quos aiitc corporis stipatores
grcssus seditiosos mulctavit

fecto
cxilio,
qiii
|irfe-
urbis,
Italia discessisset,
sisii
ad tyrannidem occupandam, ubi Asinsidias comparabant

;
contraxerat, navigare Ragusiuin frumentuinque
utramque arcem instauravit. Indc petcns Fabrianum Apenninos montes supcravit, quo in
loco
dum subsistebat, Rodcrico S. Nicolai iii Carcere Tulliano diacono cardinali, qui postea Pontificios apiccs adeptus Alexander VI fiiit vocatus, quique iMum una cum nonnuliis aliis cardinalibus in Turcica expcditione erat comitaturus,
invchere jussit, tum littcras secuturi proxiine majoris subsidii testes dcdit ad quod coinparanduin cardinalcm S. Angeli consuluit. Ut vero is sese ad ducendas auxiliares copias obtu:
lcrit,
ac una etiain pcrgere Pius delibcrarit, des:
cribit hisce vcrbis .lacobuscardinalisPapiensis

39.
((
Accersiri ad se statim cardinalein S. An-
geli jubet,
quem
propositi sui inter caiteros stu:
triremcmque suo sumptu instrucbat,

-,
diosum habebat
quid,
si
Iiunc praesente
me
consulit,
dato Diplomate pcrinisit

lisco
licllicos
"
ut
domum, quam
coemerat, ad convertendum in apparalus redigcndum cx ca aurum distrabcrct Cum, inquit, tu nupcr in Iioc apparatu classis
:
marilimre,
liiri
quam
contra Turcos in proximo
mo-
siimus, unain galcam optime dispositam ct
armalam tuis iirojiriis expcnsis in eanulcm classem mitlcndam paraveris. Dat. Fabriani Cnmcrincnsis dicecesis anno MCDLXiv, VI id. Julii, Poulilicalus noslri anno vi . Fabriano disccdensPiiis,
in(|uil
obsidcatur Ragusium, agendum existimet?IIle, uteratseiniier ad bonum opus paratus, nihil cunctans Ibo, inquit, ego cum trircmibus, quai instructffi in portu sunt, et vel obsidionem, Deo, adjuvante, dissolvamvel territis oppidanis spcm bonain atque aniinum faciam. Ecquid, inquit Pontifex, connavigarc tccuin, frater, me prohibet? consilium cerlum est, si illuc Turcus
:
advcniat, cuin
iis,
quas potero, triremibus, eo:
dein sine inora contcndcrc

niaris
est sita,
civitas
in
liltore
Campanus ^
ilcr
Ocxil ad
fanum Virginis |jaiiictan;c vota nuncuiiatiiriis, ubi ct aurcum obtulit calicem, ac patcram cximiic magnitudinis
.
natura loci et manu multum munita, eadein (luoque portu abluitur, ad bene agendum opportunitas crit, invehi in urbem sine
periculo possumus opinio Turcum, Deo
;
Meminit de eo
Fii
nuinerc
sola prsesentis Pontificis

ita
volente, ab obsidione
r.ap,
II.
10(i.
l.ib.
xw.
pag. 169.
' Cauiiiaiuis
in
Vit.
1
Pii
Tursel. in
liist.
Laiirel.
1.
i.
c.
26.
Campan.
iibi
snp.
I'II
II
ANNUS
G.
CIIRI^STl
1/|(14.
.'.03
rL'iJcllel, alio(iiiia iii
locis asperis coiniiioatiimn

si
inopia laboianlcm
consilium comproi)avcrit
|iartoin viilfjata C.hri:
Dcus, faina Inrc in

concipientes
reliqiium
40.
.
omnem
stianorum corda ad nos sciincndos indiicct
jam ex
felici
principio
viclori;B
a singulis vcnia simiiiiis rocto rciii (Jiiistianam administrasset lachrymantihiis omnibus, et Hossarione ejus vorha de ro Christiana sanctissima gestaexcipiente. Itcrnm amplexis omnibus inungi se jussit, ubi concurrens et ipse precibus
,
Subdit auctor, ut ipse fnistra 1'iiim ah audito vero eo consilio dimovere nisus sit panlo post hostiiim recessu, mufata fucrit sen Utcc, imiiiit, ciim piohasset Joannes, tentia ego miser et carnem sapiens inagis quam spiritiim, propositum summopcre dissuadcham, iioii ((tiod eventura non credercm (iiuc [iropoiicreiit, sed quia in fragili corpusculo febre ac doloribus fatigato navigationem illain fincin vita' fiitiiram verebar. Contendebam igitur argumentis mullis, sed evincere mentes non poteram in Deum solum sperantes. Igitur conflrmata inter se profcctione, imperat illico Pius magno stndio militem cogi ad triremes, et omnia neccssaria imponi, ut ad primum obsidionis initiiim solvere vcrum qiiatridno post niintiato c portu posset recessu hostium divina henignitate, parcendum consilio fuit . Confirmat Campanus sumptiiin fuisse a Pio consiliiim adoiiendi Tiircica castra, si barbarus Ragusium obsidione cinxisset tum Christophori Mauri ducis Vcnetorum adventum, ingravescentem deinde Pontificis morbum dc" Nuntio, inqiiit, allato de incursione scribit
; :
:
liymnos expiravit, voce ultiina ;egre edita, rogabat oinnes ut pro se precarentur . il. Pii morientis extrema verba, et eximia exp.mpla. Affert [)Ostromam illaiii morionfis Pii ad cardinales hortativam orafionem Pa|)ionsis conceptam plurimo pietatis sensu delibutis vorhis, iit(|U(! Rossario cardiiialis ad oam rcsponint(!r
qiia
'
dcrit,
tnm
ultro citroqiio
non sine lachrymis

:
data acceptaque venia

jain
diis
fiiorit
Venisse, inquit,
horam suam Piiis cognoscens, qna rcddcnDomino s()iritiis essot, fratres oinnes in cu-
biculum convocari jtihot, attitio liis ingressis, etsi ad loqnendiim jani orat invalidiis, tainen
morientihus, ut potorat, atiino interruptis voci-
bus nosappellans Fratres, inqnit, mei dilectissimi, videtis quo adductiis siim iiora mea jam venit Deus liinc nos evocat morinitir in lido
:
:
Catholica, in tiua et viximus,
niliil
sentientes a
'
Egimiis iistiue in hanc dicni quod [lotuimus pro ovibus creditis, iion pepercimus laboribus ullis aut [lericulis his caput nostrnm obtulimus ad communem salutem, perficere quod c(:c[)iniiis potcstas non est ultra. Reliqua vestra sunt, curate vos hoc opus
:
Romana Sede diversum.
Turcarum
in
agrum Ragnsinum,
milites ducen-
centos ad corporis custodiam comparatos cuin paucis sagittariis triremi expcdita navigare ex-
templo Ragusium jussit triremes Venetas numero duodecim, in qnihus et Venetonim diix aderat, uhi appropinquare intellexit, deferri se jussit ad primum littus classcm inspecturus, eaque inspecta subgemuit una edicta voce, nuper sibi navigandi occasionem defuissc, nnnc occasioni se defuturum. In cubiculum rclatns solvi statim profluvio coepit, medicis nihil peri:
non sinite per negligenliam fldei causam, ad hoc onim vocati in Ecclesiam cstis, utilli suis temporihiis opemferatis mementote officii vestri, et Redemptoris iiostri, qui contemDei, et labi
:
plator est
omnium,
:
et rotrihuit cui([ne
sccunduni
opera sua
progressa est dignitas veslra fidei ministerio, per fldele ministcrium ulique estretinenda:quairentes qiue vestra sunt, non qiia.' Jesu Christi, retinere illam diu
et
crevit ab initio
noquaquani potestis. Ilabctc (luoque ex nunc temporalium curam, et vidcte ne quid dcfrimonti [)atrimoniiim coiiinuineacci|)iat studium hoc oninc esse vostruiu oportet; dum licuit noslrum fult. Prseterea, fratres, conversati vobis:
quoque principiim miseria est, inquit, no in mortc quidoin carcre assentatoribus postulavitque Eucharistiam
culi promittentibus. Et haic
;
(liiam et tridiio prius accepcrat,
ct
paulo
aiito
cum snmus,
pra^sulatn, ad
et
anto in cardiiialatu, et post
iii
ad Lauretanum. Acciri deinde Patres jussit (]iios hortatus est ut in expeditione persistercnt triremes ct quse in portu erant, et iiuas veniro por fretum Siculum nuntiahatur, tradi Vcnetis jtis:
nos clegisfis, conversatio nostra sine peccato esse non potuit, ex carne cnim suinus, offensiis ost a nohis Dous, offonsa charitas vestra pro liis qu;e in Doum peccavi:
quom
sit
pecuniasad aureum
initti
nnmmiim
bolli.
quadraginta
mus, ipse qui omnipotens estmisereatur

[iro
millia ox docimis exactas .Matlhia' rogi
Pannodeficorc
nostri his vero qiia> in vos, rogamtis, dilocfissimi,
niorum
piensem
ci|)ito,
in
sumptus
Ciiin
ut placalis
montibus veniain morionti

sniit
ot
(|iii
frihtiafis
vires sentiret, rejiciens sese in cardinalem Pa:
ot
Fili, inqtiit, curam mooniiii i[)se siishuic expeditioni adcsto. liitoirogatiis
eos qui ex carne noslra sunt nobis, si dignos so

gratia
fainulafi
comiiioii-
pra'sfitoriiil,
:
datos habeto: valoto, fratros
[lax
Doi ot cojlestis
ontintiatis,
ab illo, an sepeliri Romae se vellet, non teniiit lachrymas, subdens Etquisid procurabit? illo
:
vobiscum
Ilis
sit.
K1.
a!gro et
cum lachrymis
(jiii
iif iliti
reci|)ionte se
\it(Hie
curalurum, retici visiis ost vocaPatres ordinead oscuhini, |)ostiilata priiis

:
tanfus siihilo Patnim,

hatit, coortiis ost llotus,
loctnliim circiimsta[)i;c
gomitu
lo(iiii
'
Cauipan.
(ii
\ita
l'ii
II.
Fapieii.
tp.
.\Li.
A04
verbum nemo
PII
II
ANNUS
6.
CHRISTI 1464.
quia lanlum luiic
posset, aUiiie ora singulorum laclnymanlia \idcrenlur. Tandcm Bessario cardi-
na; e\entus, credere dicebat,
gloriosff. Yirgini se de\o\isset,
ab epidcmia se-
primumin collcgio locum tencns indoluit casum, in \eiba pro omnibus fecit
nalis Nicanuis
:
mel, a lethalibus languoribus saepe, nonnunquam ex manifcstis \itai periculis ere]itum
(juem erat adductus non sui tantum causa, (jucm

laclirymabilc crat dclicere, sed magis Cln'isliani
populi, qui lanluiu salutis auctorem amitteret. Laudavit Pontificem, ct ]ricclara cjus in prasulalu opcra, agens cum liumilitate gratias, (juod
omncm dcni(jue successum dignitatis et rerum suarum huc refercbat, propterea templum illud Pientinum mirifici operis a fundamcntis extructum, ct suis manibus illum consefuissc,
cratum
eliam suprema hora nionitis suis communem rcm adju\aret orarc se Deuin dixit patrcm miscricordiarum, ut salutcm illi restitueret sed si migrandum propter peccata esset, habituros nos mcnti pra^ceptiones ]talris, ct daturos o])e: :
fuissc. Consolationem ergo hanc pra^ciexpetebat ut intra cubiculum suum (juando in Ecclesia non licebat, solcmnia mis-
puam
sarum
\ale
cuti
cantari audiret, et fralribus ageret

erat, per
tanquam supremum
:
cum
mos
optabat autem,
Iioc fieri,
et
si-
cardinalem
me
ram \)V0 \iribus, ut nec iiublica Christianoi'um, nec privata res Romanaj Ecclesiae in perniciem ircnt. Ycniam, (]uam poposcerat humilitalis ali(luorum dixit essc, benjgne enim onincs scmper habitos atque indulgcntcr, nec querelam adverautcm singulos, ut bcnedictionem suam ct pacem super fratrcs relinqueret. Ad commendationem vero suorum
sus
extare
;
unum dclegcrat, (jui sacris hujusmodi operatus confectum Domini sacramentum illi rursum porrigerem inslituerat etiam, utPatres ades:
scnt rcliqui, ac ca^tcra pro \eteri instituto observarentur. Comparatis igitur ad peragendum
cum
])ostulare
hanc divinam rem omnibus, ecce inclinante jam sole inclinarc et ipse admodum coepit, ita ut non procul a morte videretur abesse. Itaque
confestim sacramenta rcliqua pcrsolvuntur, qua; morientibus debita sunt, seusu adhuc intcgriore quam lingua .
Ai. Paucis interjcctis addit, ut deficiente et interpuncta vocc pias iireces rejictierit, bellum-
ctiam
charus esse tantum de Christianis et de Romana Sede merilus esset. l*ost hoc rcsponsum iterum surrexit fletus, et contrislatio cordium multa. Pontifex manu e
iiic
rcspondit, docens
quam
omnibus dcbcret sanguis
ejus, qui
palliis
paululum elevata osculandam eain omet flentes alios inluens. et ante
nibus praibuit, flens ipse, i\os manu apprchensa,
lectulum pro-
cumbentes singillatim veniam precabamur crct osculum supremum ratorum nostrorum

,
capiebamus, quibus ille Ignoscat vobis misericors Deus, ac simul bencdicens fratribus, eos a se dimisit. Subdit cardinalis Papicnsis, qua constantia et religione se ad extrcmam cum morte luctam Pius compararit, singulare in B. Yirginem studium spesque expatris
:
pius
et
que sacrum in Turcas urgendum consuluerit, dcnique spiritum inter astantium ad Dcum fusas preces efflarit Voce jam consumj)ta, quse ab admotis auribus audiri vix polerat Ora, inquit, pro mc, fili, peccator etenimsum, et simul ad crucem conversus, quce collocataantc oculos erat, hoc non sinc susjîriis frequentabat. Miserere mci, Deus et tu, Yirgo misericors, scrvum deficientem ne desere per misericordiam filii
:
:
tui
suscipe
animam excedentem. Paulula dein

,
in
termissa
los
:
posuerit, tuniEucharistiffi et Extremai-Onctionis
mora, rursus in me dirigens ocuContinuationcm inquit, sancta; expedi-
sacramentis se communierit. 43. " Biduo antc admonitus a inedicis
tionis
in
memora
fratribus, et adjuva,
si
tu,
quoad
gemitu
pulcs. Yie vobis, vte vobis,
opus Dei
deseritis.
omnem casum
vitivs
\cl obitus
premam ratiuncm
aniniLC csse,
habendam suDominicum sacontri-
Cum
respondere tentarem multa,
et prae
non possem, dcxtcram manum, quccin cubitum

elevata erat, demittens supra collum
inquit,
illi
fili,
:
cramentum, quod celcbribus sempcr dicbus\alens sumebat, etiam tunc

tione accepit,
Benclac,
magna mentis
et
Deo orationem
affer ])ro
me, hoc
tundens ]icclns ad singula, et flens, et pcccatorcm sc conlitens, communicatione inclignum tanti mysterii. Repetere illud
sequentis diei optabat in am])lioi'em salutem, et in honorem intcmcrat;e Yirginis, cujus Assumptioncm sciebat instare, ab adolescentia
ultimum vcrbum fuit, loqui ultra nuu valuit projitcr rhcuma continuum, (juo j)cctus jam el
mane
fauces erant eompletae. Legebantur sine intermissionc orationes Ecclesiae, quibus animae de-
etenim sua in hanc tanquam misericordissimam matrem scmper s])era\crat, et hanc \ita.'
ducem actionumque suarum

liarius aliquando
liabuerat
fami-
cedentium commendari Dco consueverunt ij)se ad audiendum altentissimus erat, ecce horam circitcr tertiam inler legendumtanla quiete sjiiritum Domiiio rcddidit, ut conviventem, non morientem diceres emigrare et sine sensu
,
nobiscum loquens, recensensque antcactum vitie cursum, di\ersosque fortu-
morlis excedere (l). -43. Spes de Scanderbefjo maxiime Pii morle
isl(! ile nioi'laUum rerum sollicituilinc exeaiit l'ium II l'oiililii'em, Italiffi ii05li'.T gloriam, Romanorum Ponlilieum (Jccus, el splendorem eximium. Tauto viio laudi fuit, quod omnium ordinum liomiuilius acceiitus haberetur et carus. Illum enim principes omnes, Gciniaui;e piuserlim apud ciuos egit diutiiis, aniarunt, Oilcxerunt pontilices, oplimi (luinue cardiuales probaruntj studio el favore
(l)
.\niius
palria; sueb
PII
II
ANNUS
0.
et
CHRISTI
l-')G-'t.
105
manescunt.
speravcrril. letius
',
Flevit
l'ii
mortciii (tiiciis,
(iiii
cjus aiixilio TurcicsB servitulis
jugum
cxcuteic
De eo enim ha^c
refert Mariiiiis Har-
omni scnatu tam terrcslri (iiiam marilimo apparatu, una cuin Pontificc maximo nostro ad lianc expedilionem contra .Mabometem te invitant et implorant, teque principein, diiceni cl
totius Christiani exeicitus
illiiin
decrevisse, ciiin Kyrrachiuin perTiircas gereret

ultiqiie,
venisset,
Scanderbegum regia corona redimirc,

iii
:
ut majori auctoritate liellnm

'<
torem prajnciunl,
et
gcncralem impera(|uamprimuin Pontifex Ira-
Circumferel)atiir,
iiiqiiit.
jaiii
l'iuin
jecerit el Dyrracliiiim intraverit,
inregem
.Vlba-
Pontificem
bus, et
maximum, contractis undique viricopiis omnium Christianorum in unum

qui, ut
norum ct Epirotarum declaralurum te constituit. cui sumina bujus belli dignum apprimc
,
coaclis, propediein adversus
primuni in trajecisset, in urbe Dyrracliina post rem divinam factuin 1'auhim Angelum ejusdem urbis arcbieiiiscopum, culmine pra'subitus etsecuiida a sumino pra>sulc et 1'ontilice maximodignitatc, quam nunc cardinalatum a[ipeilant, insignire atque sublimare Scanderbegiim vero in regem Albanorum el Epirotarum declarare quem
: : :
surum
Oltomaniim egresEpirum et Albaniam
Scanderbege, princeps feliquid immoraris ? aut iii perpetuum bellum armaijue oblivioni danda aut huic, cum sunt, juguuKiue acci|)iendiim quo de imperio et totius rei summa certatur. nec virtutc nec patientia cedendum. Excita animum ct vircs tuas convoca duces tuos et imperatores contrahe uiulique gentes et [)0[uilos,
demandelur.
Igitiir,
cissime, (]uid facis
invila rcges et iirincipes vicinos tibi confoedera-
ctiain
omnibus
copiis Cbristiani exercitus ad-
Mebumetem generalem lut ratorcm pricDceret, quamobrem a

versus
impeBarbaris unaiiiiit
fidelium ca'tum,
dique circumferebatur, si in tali expeditione Christiana adversus Ottomannm Scanderbegus egressurus esset, proculdiibio Chrisliano victoriam adjudicandam iri, deque re et Ottomanni imperio actum desperatiim(]uc fore antumabant omnes et assercbant tantus terror, tanta formido Scanderbegani nominis cos incesscrat, adeo formidolosnm, adeo borrendiim illius erat noiiien. Ideo Mehuinetes onmi arte, iiigenio et calliditatc sua laborabat, ut Scanderbegum ad
:
scquere omnium Cbristianorum collegium. obtemjiera sumino Pontifici, consequere veniam peccatorum tuorum cum omni e.xercitu tuo. Ecce Vencti tiii ine miserunt, iit luec tihi annuntiem, te invitem, te exhorter, quo vires
tos
:
instrue acies ct legiones

et
viribus, signa signis,

siint
copias
co[)iis
conferas;
enim Veneti,
qui
ut nosti, princi|)es Cbristia-
nissimi, benigiiissimi, terra iiiarique prEcpotentes,
aurum
et
argentum abunde poUicentur

Ita([uc
,
ofTeruntque
tibi.
Scanderbege, vere
[)rior,
in(]uam, Scanderbege, tu tu
[)rincipum
se alliceret, et
cnm
eo cx integro componeret
>.
decus, copiis tuis barbaro bellum infer, agrum ejus invade, terrorem et formidinem liosti incute, qui [)rior te [)rovocavit, rupto foedere, fide
ad bellum iO. Excitabatur Scanderbegus adversus Mabometem a Vcnctis, (jui illi aiixiliare auriim ad solvenda militi stipendia pollicebantur, refertque Marinus Barletius -, ab oratorc Veneto hanc militarem orationem liabi-
pace violata; nam leges et jura omnia clamant, permittunt, fidem non servanti non servandam. Audacter, audacter igitur (Uiristianum
et
tam
fuisse
et
<
Jam
summo
l'oiitilice
exiit
prsei excrcitum, hostcin prior aggredere, barbaro belliim universale annuntia, et summo
pcr oinnia Christianorum ora \\yopalatum est, quod omncs regcs et principcs Christiani veniam peccatorum suorum conse-
edictum,
nam eccejam Pius, ecce ecce Francigena?, Hispani, Belgae, Hungari, Bohemi, Poloni, Itali, et oinne CbriPontilici iter pra'[)ara
tui,
:
Vcneti
cuturi
adversus Turcarum
regeni
cum
ipso
stianum nomen
fieri
te
seqiiitur,
tibi
adest, ex
quo
summo Pontifice quamprimum exeant et proficiscantiir; ex quo Veneti tui cum principe suo,
'
non potest ut barbarus
tot
rcgibus et prin-
leat; ideo
Barlet. in Vit. Scanderb.
1.
cipibus, tot co[)iis el exercitibus resistere vafugam statim arripiet, Europam dese-
xi.
-\A.
ib.
rct;non proderit superbiaOttomanno, nondoli.
prosecuti suiil populi.
Nec sane imtnerilo, cwm piivalus
iis
omiiibus fulserit dolibus, qua; privatum viris priucipibus commendant, doclus,
(lisertus, officiosus, dexter.
Princeps vero dignas principatu virlules exprompseril, magnificus, prudens, benignus, impavidus, acluosns. Singula exemplis ei rebus ab eo gestis nullo negolio deinonslrareutnr, oisi ex iis (jua; in .\nnalibus narranlur id per se lectores facile
intelligerent.
Invidiffi, quod summorum virorum fatum esl, patuit. Snnt enim quinimium in FerdinandumNeapolitanum regemsludiumreprebendant; dum favore et armis assistil, Gallorum a se animos abalienat, et opportunum gerends i Turcas rei lempus, vires et pecuuiam absumit. Quai, dum gerit, alteram ei ea crealam invidiam incurrit; persuaderi enim pluribus iioii poluit, Piura expedilionem in Turcas molientem
cui
sed omnia ab eo pcr simulatinncm conficta suspicali sunt, rati sub splendido expedilionis in Turcas oblentu id agilasse .\nconam Florentinorum manibus Iraderel, quod Brixian,T! hisloria! coa!vus auctor prodidil Rer. Ilal. to. x.xi. Inania liaec fuisse non dubito, cum Pius, si enim consilia ha;c unicc agitassel, expeditionem lanto apparalu non suscepisset, nec tanlam orbis commolionem, quanlain profeclione sua excitavit, nec conimunem hominum eipcclaliouem eo direxisset, ul .\nconam Klorentinis Iraderet, quod a;ternam noinini gloriosi Ponlificis apud suorum ct posterorum ineinoriain infamiam creasscl. Ilanc lamen caluninium ila rejiciendam censeo, ul causam tainen, unde provenit, a Ponlifice dalain non difHlear, et reprobera. Qua in re hoiniuem se Pius exhibuit, cum in caeleris nihil, fere
serio ageie,
consilii, ut
dicam, morlale babueiit. In bis optimi Ponlificis laudibus,
si
cui forle iniiuodicus videar, illum
meutem adhibere moneo ad

paulo
quique scriplores de
legJiilur.
illo
pra;dicant,
qua; lauta
suiit,
ut
de nullo alio Poutilicc,
cujus res gesta;
ea, qua; cosvi fusius descripla; sunl, uinquani
Pio successor datus csl Paulus
II,
qiia
de re salis in .Vuualibus.
.\1a.\si.
406
iiou
iusicliii',
PII
II
ANNUS
<).
CIIRISTI
IAb4.
iioa Iraudes solita" euiu leYai)Uiit.
Advertendum est laincn et prudenti aninio prmcavcndum, qnod cailidus Mahuinetes lucc omnia pra^sentiens, statini luintios et oratores suos ad te destinaliit, quo alliciat te, ut arma deponas, ut violatam ab illo pacem serves averlc tamen animuma malefica ejus natura, oc:
tibus
hostiam Uco, et relinquens exemplum sacerdoquales esse pro suis plebibus debeant;
quotidiaiiiiiu passus est
ciiio
martyrium autem pa;ne

a die,
dux missis oratoribus venturum se ad bellum et socium sanctioperisfuturunipromisit subitoin omnem

Phili[)pus Burgiiiuloiiiin
:
partera
lito
curam impertiens
faligari
amplius soreinittens ad
chide, obstrueaures illecebris

gentis fraudes,
47.
jam
illius nostis
ac vehcmentius ccepit,
non
inênium,satodoratuses homincm.etOttomanai
quasoptime perspectas
liabes.
At
|)ia illa
consilia cvanuere, etScandcr-
begus regio iionore caruit, ma\imoque dolore ex Pii morte confectus est, ut memorat Barle Magnus tius. qui hoc elogio Pium cxornat ' ct chu'us Pontifex, contempsit pecunias, profecto virtutem apprime dilexit, neque secundis rebus intiimuit, neque succuliuit adversis neqiie spes poei gaudium, neque inetus tristitiam auxit
:
: :
contrahenda necessaria ne opus quidein noclurdividebat per horassingulas ciiique opus niira siiuin rcruin providendaruin, pcrire liuic causae cxislimans quidquid momenti aliis esset irnpartitum. Cognoscebat quoque raolem operosam aggressum se csse, et sub ea cadendum, nisi oranifariam studiodifficultatesundique ingruentes superarentur. Ha?c animi anxietas labefacta:
vit
siipra
modiim
cBgrain
valitudinera
senis,
tus cibique parcissimura
fuisse tradunt; divina
templis officia diurna nocturnaque

neglexisse.
nusquam
calcavcrat
nec de alio cogitare, ncc quietein capere, ncc cibum sine astante cura sumere posset. 49. Comparatis denique omnibus ut
diiin
,
Pompas
s;cculi fugerat,
poterat,
jucunda
spes advenieniis ducis, qua;

sustentabat, ubi in
eumdem scmper
et
avaritiam, libidincm subegerat. Sedatus ejus vultuin ostendit
animus
:
sola spiritum ejus
medio
durus
rerura cursu
deficit, rairura
dictu est quaiitum
aspcr
:
iii
receptis
hostes Christi, promptior in fide Evangelii non surdus auditor; omnia
non aniino solura, sed totis viril)us consternatus extitit, quod re vera sapientes videbant, illo non
veniente raaxiraam operis sui partein corruere, et laborein oinnein sibi congeminare, tum au-
inter Chrisfi
pauperes erogavit. In quo ea
principio inodestia, ea gravitas, id acumen ingenii, id studium litterarum, is amor virtutis

einicuit.
tem repromissos orbi fructus

inis retardari.
detriinentis raaxi-
Cum primum
vero Pontificatus apicem
adeptus esscl, magis effiilsil; niulta in Turcas paravit, reges et principes omnes concitavit sed dum hffc molitur, de inedio sublatus est, cujusquidem occasu taiitam rcspublica Chri:
Accesserant prietcrea duaj doloruin faces, qua? animara inccndebant properanaltera, quod ab tein semper ad opusincoeptiim
:
eis lento ac frigide
adininistrari
omnia
sentie-
bat,
qui vel pecuniain peiidere, vel armafuin
maxime
stianadetrimenti siiscepit^ ut adliuc ejus obitum kigeat, cujus enim consilio auxiliociue
iniliteni inittere, vel
triremes ad bellum instau:
rare
impensa sua promiserant

proficiscens
altera
qiiod
emergere, respirare, et jamjara in portu et iii tuto propediera se fore speraret, subito et inopinalo illius casu afflicta est, et nunc consternata admodiim, et a barbaris undique exagitata plurimum raa^ret atijue tristatur. Quo certe tristi nuntio Scanderbegani milites, qui prius de victoria gloriabundi cura triuniplio vencrant, tanquam fulmine icti dolore quam maxirao pwne confccti sunt, quod hujusccmodi cx])editio a Christianis contra Ma-
semper usa
est,
cum
Anconam
catervas regrcdientiiim
crucesignatorum quotidie habebat obvias iner Coinplectar ines ac vacuas pecunia . Etinfra
:
uno verbo. Publicse Cliristianorum causa? vir sanetus non defuit, sperans in Doinino, et supra vires aniinum gessit defuerunt ei, qui deesse
:
hiiinetom suscepta in irritum cecidisset . 18. Lu.xerunt etiani reliqui boni oranes
felicitas,
ipse cum orani constanad inortem contendit, et patienter passus est pro Christo Deo suo . 50. Philelphi et Simonetsi obtrectationes conLicet Deo ob susceptiiin libcrandi a fvtiitx.
nuUo modo debebant,
tia
at
non calamitas vocanda
est in tanto re,
Turcica servitute Orientis obtercndie MahumelicEe superstitionis consilium obitamque in eo
tuenda^ conatii animam efflasse egregie perpendit cardinalis Papiensis ligionis

:
ut
In-
certum, inquit, mortene, an
vita felicior, qui

siia
urgendo morteni, nunquam intermoritura sit IMi gloria, non defuere tamen ciui ejus carpenda; occasionem sumpserint alque inter veteres
,
ad
summura
l'ontificatuin
at(|iie
virtufe
pcrve-
niens, et religionis
iiigenii ffiternani glosit
riam consecutus, niorfcm cam

si
nactus, qua,
si
iii
Franciscus Pliilelphus assentafiiinculis suis mcrcedis spe principum gratiain aucupari solitus, cum spretam a Pio suain dicacitatem dole,
sfficulum attendas,
respicias,
:
iiulla
sublimior,
rcf, in
ipsuni safyrica scribere, et consilia sacrte
Deum
gere poterat
nuUa aniplioris ineriti coiitinmortuus pro veritate est, et pro
ex|)cditionis
damnarc non
cst veritus
sed non
iniiûne tulit audaciiun, a Francisco Mediolani
rcdemptione plebis captivse offerens seipsum

1
duce
'
iii
carcereni conjectus
'.
Iiifcr leceiifiores
liailcl. iu Vil.
standcib.
1.
xi.
l',iiJicn.
nbi sup.
Capicu. tp. XLlii.
PII
II
ANNUS
ctrutiit
6.
CHRISTI lAfiA.
'
/i07
libcrtatis inge-
vero Meyerus teniere haec verba de Pio

'ranlrx!
'
auctoris vcrbis refert Meyerus

nii
cxpeditioni diix cssc
non
potuit,
non
spccic Pontificum
famam
rodcrc assuctus.
Pii
enini Kcclcsiac ministris gladius datus cst cessori

est,
illc .
Uuam autcm
a rei vcritatc ha!C absint, facillimc

:
At datam utriusque gladii potestatcm Petri succonstat, lapsusquc
dcmonstrari potcst a quo cnim

a Pio ipso cxj)licari potuit?
mens, (juam
tnr[(issime
Meyerus
nam
alia ipsi atfiu-
ut in
pluribus
aliis, vcluti
cum
hajrcsiar-
gcrc, i)ra;scrtim cuui vcrbis rcspondcrint oj^cra,
cham Rokyzanam Pontificum Conciliorumquc

dccrcta dc
laicis
furentis ct vaticinantis est. Fallentc fidem Bur-
coniniunidnc
suIj
utra{]uc
spccic
gundo
et
sacram cxpcdilioncm
inlcrinittcntc,
non pcrniillcMida, ct Cinisto intcgre sub unaquaque specic conlcnto spcrnentem, veluti sanctum virum, (iLii Ecclesiic morcs pcrpolicndos annitcrctur, cxtulit. E.x advcrso autcm cxilu non damnandum fuisse Pii consilium ([uod
,
mox
al(|uc cardinalil)us
patcfaclum fucrat, judi-
catum
torcs
est a Sj)iritu sancto afllatum extitisse dc-
administrandi bcUi sacri oncrc solutus crat, cuni ad id, adjecta adventus Philij)pi legc, se obstrinxissct rcique iiilciinillcuda' gravissimie subcrant causa; diviiuc lanicn gloriai asserenda; flagrans studio mcns obvia pericula i^rojuilsaiida siisccjjit, ut in liflciis scrijilis ad cumdcm Pbiliiijuim anijilissimis vcrbis id
l'ontifcx ab
: ;
monstrat Jacobus Papiensis ', dnm Pii obtrcctaab confutat Dctractationem, inquit evcntu confirmant, at(juc idco j)ropositum damnant, quod successum non habuit injusta nimium, ct indigna sapicntibus liajc Kstimatio,
: , :
statuisset,
professum vidimus. Uuod vero Brundusium irc non cx eo colligi jure jiolcst rcdilum
rara csset administrandarinii
rerum
laus,
si
cxi-
tum, non consilia spectaremus, quorum tandem exitum nescimus quota cnini qusquc consilia
;
antc proposuissct Burgundo Tarcntinoprincipe extincto, cjusque ditione a Fcrdinando occupata, cx ca niaritima ora in Grtcciani, ubi gcrciida; rci allorcl occasio, adversus Turcas facili trajectu incuccogitasse, curn
lilteris,
jam
iisdem
rcrc
ipsos
possc.
Confirmatam ilaque
Clirisli
jiotius
sunt, qua; j)ropositum tcneant, ac
non potius
in
senlentiam de j)rofundeiida pro
cullu et
medio cursu frangantur et corruant? tcnebris circumsepti expcdire acicm noslram in flncm non jjossumus, ct judicia Dei, qua; sunt abyssus multa, intcrcipiunt frequcnlcr noslros conatus. Ille laudandus est, et vidisse multum dicendus,
comparat, ut quantum contcnderc qutcsitum flncni omnia dirigit, laborem(|ue adliibet. Scicbat dcvotissimus Pontifex j)laccre Dco liberatum iri crcditum gregem sed an libcratum vcllet ccrtus non erat implevit crgo quod debuit, idemqui
ita
Oricntalibus Christianis vita, quam revocatam indc colligendum est, neque ipsum culpam indefensa;
rei
Christiana! in
principes avertcrc
fingi potest,
mcditatum esse cx industria

sine navigationis
cum
se
humana
infirmitas potest, ad
Brundusina! labore cxccjitis Hungaro regc, Vencto duce, equitumque Piliodiorum magistro, caetcros principcs defuisse
periclitanti religioni constaret.
52. Pontificis laus et
exequix.
Sed quid
in
refellendis
obtrectatoribus
immoramur, cum
omncm calumniam
que patienter tulil, quod ei est placitum. Hoc tamen boni cst assecuta Scdcs, ut cum anlca a
SJECuli potcstatibus fidclium calamitates uui im-
vincat in susccpto sacro bello Pii gloria, ut verissima fuerit luec de illo
cardinalisPapicnsis'sententia:Exempla,iiiiiuit,
cjusexempla viitutum omni tcmjiorccruiit, gratiusquc versabuntur in ore succedentium nobis quam nostro perscverat enim in nobis adliuc vivitque tenor quidam iiividia; atque odii, has
:
putarentur Pontiflci, nunc iisdem merito imputcntur, quorum et accusata sit contumacia, et
falsus fervor detectus
.
51.Aliqui tamen
Pontificis
famam
calumniis ejusdem laccrare ausi sunt;ct cuin

aliis
testata universo orbi ejus pia studia,
impensos-
res ct
que pro conflcienda in Turcas expeditione labosumptus ncgarc non posscnt, inania illi molimina temere affinxcre ^ poenituisse nimi:
rum Pium
susccj)ti
bclli
sacri
instructique
,
calumnias operans;sed paulatim extinguitur, jiaulatim veritas oppressa rcsurgit audis (juotidic magis ac magis Pium laudari, ct aj)ud multos etiam desiderium ejus esse. Studia quoque sua, qua; ignoratione boni antca non nosccbantur, nunc cuni uon habcutur jilene cogiiosci. Secundus annus a morte ejus longe melior j^rimo
:
exercitus, ac decrevissc
Hrundusium
si
vita;
cst factus
celebrior advcnict tcrtius, quartus
superstcs fuissct, trajiccrc, dcin vero dissoluta

classe
belli
illustrior
sic jiorro
quantum ad
aniios acccdet
reli-
Romam
sacri
,
redire
culpamque intermissi
rci
tantum ad ejus gloriam adjungetur, plcnus
collabentisque
princijics
Christianas
in
Clirislianos
conjiccrc. Addit ctiam
gionc, plenus vcrilatc,ct jileniis clcnicntia Ponlilicatus cjus fuit . S(!(lit aiinos scx luiniis iiua-
Simoncta * aliud mendacium ad colorandam calumniam, nimirum Franciscum Sfortiam Mcdiolani duccrn id cx Pii littcris ad Ollioncm lcga-
tuor dies
lifcx,
ut
siijira
renuntiatus enini fuit summus Ponvidimus, anno steculi cxciirrcntis

,
quinquagcsinio octavo
XIV
kal.
Scptcnibris,
tum
'
datis cognovisse.
1.
Eadem concepta ejusdem
vita vero functus esl pervigilii
assumpla; in ca;tcrtia,
iit
M(>yer.
^
xvi. .\nnal. Fland. in Phil. Rurg.

l.
lum
-
Virgiiiis
nocturna hora circilcr

Papien. sup.
F.p.
Papien. Ep. l.
Suuonei.
XXX.
in
fin,
Mcyer.
1.
xvi. .\nnal.
Siinonet.
'
ubi sup.
Meyer.
1.
xvi.
l.
408
pri
n ANNUS
T).
ciiuisTi
I4f)4.
idem cardinalis Papiensis tcstatur ', ct confirmat Platina ' egisse vero ipsum JEtatis annum (juinquagcsimum octavum in ojus Epitaphio dicitur, consonanl(iue Pii Conuncnlaria ' ct alii, dum natum affirmant XIV kal. Novembris anno salutis (]uinlo supra miliesimum (]uadringentesimum, cum tamcn apud cardinalcm Papicnscm Gcorjîus I.ollius Pii consanguincus natum cssc anno mcdvi affirmct *, el Joannes Campanus etiam in Vita Pii (juinquagesimum nonum vito^ annum nactum tradat. At Iia?c om nia pugnant cum iis, qua; aiuul Pium leguntur, cum annuni quinquagesimum nonum se atti:
dibus sententiis data quibus illi decretis lieli cum gratias amplissimas egissent, inde solventes Vcnetias rcvecti sunt. Patres ad legendi cu:
ram
pastoris
convcrsi
Komae legendum
esse
constituebant, non
propter
bantur,
modo quia collegae nonnulli senium venire Anconam ipsi non pote-
magis quia sacris legibus ad id cogeelcctionem fieri oportcre dictantibus ubi Romana cst curia curiam porro Romanam causarum tribunal appellant, quod Pius ad leniendos dc abitu suo Komanorum animos apud eos reliquerat. Maturandum autcm multis ex causis atque iisdem gravibus judicabat, quarum
rant, sed
:
gisse tcstetur, nisi

psisse dicalur.
mcndum
in
Epistolam
irre-
53. Ut autem demortui Pontificis funus ritu solemni concelebratum sit, sacerque senatus
ilhc non in ultimis erant, quod novi quotidie motus diversis in locis nostra; ditionis nuntiabantur, passimque erat licentia quasi decusso
Christophorum Maurum ducem Venetiarum audierit, duoque ct (juinquaginta millia nummorum aureorum apud Pium inventa Matthia; Hun-
jugo quffilibet in quemque audendi, nec antea flnem habitura vidcbantur, quam vindex fuisset electus . Digreditur auctor ad novos motus in
pluribus locis ditionis Ecclesiaslicae excitatos,
garorum rcgi tradenda decreverit, tum comitia Roma? pro creando novo Pontifice celebrare
consti'tuerit, rcfert
sis
^'
quorum causa Patres summi Pontiflcis electionem maturandam censuerunt tum narrat car:
hiscc vcrbis
Jacobus cardinalis Papien Die, qua; secuta obitum est,
dinales septimo die
postquam Ancona disccssum

'
producto in templum cadavere, feretroque solemni imposito, justa a Patribus vetusto more sunt persoluta. Inde Venetorum duci (Christopliorus Maurus is fuit) senatus noster est dalus, appellandos enim de republica Patres ante obitum judicabat in eum cum venisset, reccptus in consessum, inter duos postremos diaconos cardinales amplissima oratione Pium laudavit, sic ut verum pastorem eum fuisse diceret, dignumque successione Petri Apostoli obitum quoque intempestivum deflevit, quononobscure intelligeretur conatus tantos interruptos esse, spemque expectati boni magnopere diminutam
:
:
est, Romam regressos, ac Pii corpus delatum, atque in Vaticana Rasilica in sacra, ut jusserat, R. Andrea? Apostoli ade, quam ille pulcherrime exornaverat, sepulchro conditum marmo-
reo
bus
a^tate
quod inde cum ejusdem Pontiflcis cinerinostra in templum ab Alexandro

S.
cardinale Perretto, opere magnificentissimo po-
situm
54.
Andreae Apostolo, Iranslatum est. Indusi conclavi cardinales ad aliquas
pactiones se adstringunt.
Peractis
itaque de-
functo Pontifici novcnulialibus sacris

dissentiebant patres
Pii
cum
de
comitiis celebrandis agerctur, de loco conclavis
Antonius enim ex sorore nepos, Ferdinandi regis Neapolitani gener,

:
commendavit
,
Venetam rem
consilii
suscepti
Hadrianam molem
Fcrdinando
bus. Qui
ipsi
i)ra3sidiario milite
si
munitam
Pontifex
hortatusque est eum legcremus parlicipcm plebi Dei Pontificem, qui vel prosequerelur incoRptum, vel sejam Ecclcsiai incitationibus belluni ingressos collatis opibus adjuvaret. Cui orationi cum opporlune responsum a senatu esset, postulatique subsidii non incerta spes pra>bita, rogatus est in sequentem adhuc diem esset Ancouffi. IIlo igiturad classem reducto, convenere mox ad consilium Patres, utque animi in eos
nostri
illis
tencbat, nonnullique metuebant, ne
non gratus
eligeretur, arx
non
reslitueretur, tenderenlurve insidia; cardinali-
demum numero unus
et viginti, epis-
copi scilicet qualuor, presbyteri duodecim, dia
coni tres VI kalendas Septembris in Vaticanis

aidibus conclave ingressi sunt. llt vero illi admota; sint custodise, describit his verbis Jacobus Papicnsis ' Celebratis exequiis, et conclavi jam constituto sexto kal. Septembris, qui fuit annus a Christiana Incarnatione millesi:
prima documenta cognoscerent, decreta;
tunc in portu si aut dccreium non probaret suHectus Pontifex, aut Pii exemplo proflciscendum statueret. Hungarorum
erant, recepta
sunt trircmcs instructie
qnx
reddcndarum
fide,
mus quadringentesimus sexagesimus

recluserunt
se
quartus,
electio-
omnes
ad
novam
nem
in
anteriores Pontificia; Vaticana; aulas
quoque
bello
Matlhiic rcgi, cujus opera in pra;senti
custodia; primte, et qua;
proxima Patribus
fuit,
maxime
fldebant Veneti,
quemque
adju-
praifuerunt episcopi decem, qui scrutarentur

singula, qua; vel cibi, vel alterius rei causa in-
tum pecunia cupiebant,

auri, quse
t 1.
ipsique aliquando ad-
juvcrant, duodequinquaginta millia
nummum
II.
ferrentur ad eos, differentesque eligere decretis
apud Pium inventa tunc sunt concor-
Patrum ad maturandum arctarent

Papien. Conim.
ii. el
secundte
Papien.
Comm.
I,
in princ.
1.
1.
i.
et Ep. xli.
Plat. in Pio
'
Gob.
'
Apud
card. Papien. Ep. XLVii.
papien.
1.
1.
Compan.
in Pii Vil.
Papien.
Com.
Comm,
1.
u.
, ,
pri
ir
ANNUS
Uoiiui'
G.
criRrsTi
1'ifi/i.
/i09
oratores
regum principumqiie
tiMli.iin
(|iii
in-
venti hinc siint:
aiitcin,
(jueg
ullima
lcgilms
stituere sede sua
erat, |ira>toriani militcs assorvaliaiit. Dicni, qiia;
essenlautca dala, uno edicto adimcre: nou de' episcopum quemquam, abbatcmve postiilalione ulla principum, nisi et talionein cx juris furma
iii
secuta inf:rcssiim
cst,
totam
foriiiaiKlis
se antc reci[)erent, audi;
impendere ad sanam
Poiililicmii administratio(jiiiluis
nem maxime
que
ret,
ncccssariis,
l'atnim qiiis-
siibscrilicns jiircjiiiaiido voloqiic |iroiiiitte-
obtemperaturnm se illis, si ad Pontificalum assumi ipsum coiitinfrcret . Hefert postea aiictor constitiitas liujusiiiodi lcges de sacro licllo in Turcas, et annuis obvontionibus ex aluminis confcctione, qua; ad trecenta eteo amplius aureorum millia ascendcbant, iu id dcrivandis perpoliendis curiaj moribiis, non illa trabenda in varia loca celebrando triennii lluxu Concilio, de cardinalium numero, ornamentis aniini, ct elcctionc, iion destituendis episcopis vel abbatibus ob princi|)um preces,
; :
esseiit non cardinaapprclicnderc, nisi ex Patrum sententiis non damnare etiam, nisi ex syno dali Conslitulione, cujus est initiuin Prseml
ti(|iie rei
solemni judicio
lein reinve
suam
urgendo
porro ex omni Ecclesifc iialrimoiiio, (|iiod paulo insignius esset, in qucm(|iiaiii distrabcre, aut ejus censum minuere, nisi et assenscrint Patres et concessioni subscripscrint iisdem
nil
:
quoque non consulentibus

bellum
inferre
;
quain inire
subdito aut ad infcrendum IumIus quidtestamenta defunctoriim curialiuni

iiiilii
noii
libera sinerc, portoria nova inilla inducere, nec vctera aiigere principi potenfatuivc tributum
:
non alienandis
;
Ecclesia; topaicbiis,
non mo-
de clcricis sine ratione nullum conccdere arcium custodes jurcjurando vadimoniis(]ue adi:
vendo bello inconsulto sacrosenatii,jungendove foedere non augendis vectigalibus, non arcium insignium custodia affinibus tradenda, neque iis Kcclesiastico exercitiii |)rffificiciidis ad quas quidem pacliones sacramento se universos car:
gere, de
iis,
:
tradendis
vacante Sede, collegio reposcenli eas qua) essent momenti majoris soqui tamen sua; cognationis non eseumdcm vero et arcis custo:
lis clericis,
sent, coinmitlere
dinales obstrinxisse refert cardinalis Papiensis

'
:
dem, et iiricsidcm civitatis non facere, pra;sidibus provincia decedcntibus adminislratorum
omnium
jiidices
dare
duccm
Ecclesiastici
:
Jurabat vovcbatque Deo sanctisque Apostolis Petro et Paulo quisquis Patrum ad Pontificatum esset assumptus, incboalam cxpeditiouem in Turcbos, (|uaiitum Komanffi Ecclesife paterentur opes, continuare, proventumque aluminis ad eam rem integrum adliibere lapsos etiam curialium nostroruni mores ad Patrum disciplinam restringere curiam porro ipsam de provincia in provinciam sine plurium ex Pa55.
:
:
exercitus ex suo gencre
non constituere
nil
iii
Diplomatibus factum dicere exfratrumconsilio, quod ad verum consiilentibus cisdccrelum iion

esset
:
demuin primo quoque mensium omnium
consistorio imperare has leges ad innovandam mcmoriam ex scripto praiscnte sc recitari. Additiim et bis est, ut bis quotannis per kal. De-
cembres Maiasque Patres seorsum a Pontificc

convenienfes cognoscerent inter se an servata illa- judicarentur id si minus factum intellige:
tribus intra Ualiain, extra Italiam sino
omnium
assensu, qui subscriptionibuspateret, nontrans-
Concilium generale Cliristianorum intra Iricnnium cogere, in (juo et principes steculi ad tuendam religionis causam accenderentur ffigrajque parles Ecclesia^ commiini medicaferre
: ,
gerent, charitate qua? bita usqiie ad tertia
filiis
in
parentes est de-
transgressionis et
rcmemorationis oflicia perjurii illuin monerent, ad

.
servandumque precarentur
5. Sancitis his legibus
mento sanitatem reciperent

ante creare
intra viginti
cardinales
non
quam
ii,
qui creati jani habercntur,
quatuor cssent reducti, majoremque hoc numero non pati in Ecclesia esse neminem quoque assumere, qui non trigesimum annum excederct, quique non pr&fessus esset
:
confirmatisquc sacramento, cardinales ad electionem proccssisse hoc ritu narrat Papiensis Ad electionem procedi est coeptum, cujus solemnitatem servari
:
hanc
vidi.
Mane patres omnes

apertis,
induti
jialliis
quas croccias vocant, in cellam B. Nicolai, quae ad dexterum primae

aulae est, silentio convenere. Ibi diviiia Spirihis sancti per custodem sacrarii Apostolici rite
summo deorsum
vel Pontificium jus,
vel civile, vel litteras sa,
cras
nec
nisi
unum
eumque bujus
:
generis
hominem de cognatione sua eligere in omnibus autem eligendis sententias Palrum non tacitas in aurcm, utante, sed ex subselliis ad declinandos errores palam accipere, de majoribus insupercommittendissacerdotiisnon nisi in consistorio senlcnliis aiulitis dccernere, jus ad ea nominandorum nuUi omnino permittere: Di|)lomata etiam non dare, quibus ad alienum arbitriuin eadem se collatunim promitteret; si (lua
'
suntcelebrata. Uuibus absohitis, siio loco disposuerunt se per subsellia, (juisqiic tjuos decreveral eligere in codicillo anle descripserat
huncque suo annulo obsignarat. Inde tres tantuin ex Patribus ad altare ascendenfes, primi videlicet iiiter episcopos, presbyferos afque diaconos, caliccm sacrificii, in quo ea die hierat
consecratum, ad medium altare conslituentes custodes ipsi omnium astilere inspectores

postlia}c
eodem ordine
processerunt
reliijui
Papien. Comni.
1.
ii.
atque ante altare in genua procidentes codicelXXI.X.
Ann.
TOMUS
Rav.v. X.
410
ri
ANNUS
0.
CHRISTI 1464.
Spiritus sancti elegcrunt sanctissimum
lum
sigillatim
in
calicem dcmisicro.
,
Id \ero
trcs illi, ab omnibus factum esf (juos diximus, caliccm ipsiim ad caMcros inferius considentes subiatum altius rctuierc, consistcntesque in subselliorum mcdio, unde ct s|)cclari, ct aiuiiri a circumstanlibus possent, numcrarunt mox codicillos, c|uorum ut convenisse numcrus iaventus est, singuli ab episcopo apcrli ct lccti |)roximo diacono promuitiandi tradili sunt. Pafrum (]uis(jue papyrum tcncns
post(|uam
num dominum Paulum

nunc
fex,
II,
dominationeVenelum, qui
feliciter Uco auctore praisidet. Hic Ponligenere Inobilis atquc patritius, sed vita et moribus illustrior, nepos quidem fuitB. memoria? Eugenii jiapse IV, et ita cx una nobili gloriosaque domo duplcx Ponliticafus cgressa est
dignitas, et
dum
in
illo
(ncmpe Pio) moeror

sit,
universos tcnuif, qiiod raptus
in isto
gau-
dium
succcssit
ac pugiilare, tjucm qui(jue elegerant suo cliirograpiu) annotal)at. Solcnt cardinalium partes
du;c vclcri dccrcto Pontificem faccrc
:
utriiisque
quod assumptus est, quo lit ut Pontificis laudum gloria universa

collatione
qui nu-
populorum ora compleat . 58. Creatum jirima suffragiorum
merus,
si
ex codicillis iiou adimplerctur, libe-
rum
est cuiquc,
qucm
volucrit
Patrum non
Pontificem refert cardinalis Papicnsis non sine insigni admiratione, cum nullus eorum tempo-
voce eligcre; (ju elcctionis ratio verbo nostrse consuetudinis accessus dicitur inauditum vero est pra^senti et majornm memoi'ia (jucmjiiam ex solis codicillis elcctum esse, vocum accessio conticerc Idtiim
a se scripto,
:
,
elcctum
rum memoria non
sine plurium
dicrum
disccj)-
tatione dissensionequc Pontifex renunliatus es-
Augusti die celebratam set. Trigesima vcro electionem, ac XVI Sepfembris tliiara Pontificia Paiilum redimitum, atque ad Basilicam Latera-
opus
cst solita.
nensem, acta
vetcri
more
eqiiestri
jiompa, per'.
rexisse narrat Steplianus Infissura
Fama
est
PAULUS
.)7.
PP.
II.
prsnuntiafum
fuisse Pontificatum a B. Virgine,
Petriis titiiU S.
Marci cardinaJis crcalnr
Pontifex, ct Pauli II
<i
nomen
,
sibi
adsciscit.
Igitur
omnibus legitime
inventi
observatis,
cardinales
sunt
qui
duodccim Petrum tit. S.
Marci ex codicillo cligcrent annos quadraginta et octo natum, Venetum natione, et in Barborum nobili familia ortum dure tanlum voces ad complcndam electioncm vidcbantur dccsse cum subito Patres alii quatuor uno fcrme momento ad reliquos accessere tanla quidem celeritate, ut dubiiim a|)ud nos fuerit cujus esset vox prius audita. Cardinales ctsi suiicrare ad perfectam electionem suffragia inlelligebant jauKjue j)ro Pontiflce liaLeatur Pctrus, tamen ut unus omnium csset conscnsus exquiri sigillatim eligcntium sententias voluerunt. Bessarion itaqiic Tusculaniis episcopus jirinuim in
; :
morbo percussus Lauretana remotis arbitris enixe oraret, ut pristinse valefudini rcsfituerefur, precesque prolixiores fundentilenissomniisobrepsisset, in quo per speciem, de recuperanda mox valetudine, adipiscendaque dignifafe Pontificia edocredicns populari
in fcde
dum Ancona
tus est, quare, vocato a;dis sacr;e
prajside,
ido-
neam matcriam condendoingentis amplitudinis

tem|)lo, quod suo complexu contineret diculam, nominc suo sumptuque comparare jussit, ac dcinde illud ad fastigium pBene perduxit '
:
nf iu (juodaiu Dij)lomatc j)rofessus est, se in ea-
vinnjue coelestem senSumpsit pro eniblemate Pontificio lianc senfentiam Benefac, Dotnine, lionis et rectis corde. Cum de more salutalede Dciparffi oi)cm
sisse,
dem
expertumque
esse.
tus Pontifex
mosi
'
sibi
nomen commutaturus esset, Fornomen indidisset ex quadam, uf in-
collcgio locum lialiens, unumquemque ordinc appellans rogavit, num ea placeret elcctio cum vero ab omnibus prona assensione placcre res;
terprctatur Papicnsis, rcligione animi, quaFor-
ponsum
inquit,
csset,
lii
te
conversus ad Petrum in Ponlificem elegerunt

te
Patres,
:
mosi Pontificis innocentiam, ut ferebatur, miraculo post obitum illustratam adamarat sed cum ca appellatio ad formam, qua excellebat,
:
et
omnium nominibus rursum

videlicct, ut, qure sunt
eligo, id
ego agens
nomcn
oris
alludere videretur, suasus est a Patribus, ut id abjiceret; fuisse vero insigni admodum
dignitafe
:
ad eleclionem legitima, "viderentur in lianc convenisse. His dictis, salutatus est Pontifex, et gratulabundi omncs ad ejus gcnua jirocidere ante vero quam quid actum essct jironuntiarctur ad populum, oblatiie ei juxta condictum leges sunt, de quibus ante
:
confirmat Bodcricus Sanctius
Est buic Pontifici virtus animi inhis verbis illa gens, scd ct forma corporis venustissima prtcstat, ut cuin oporteret Ponfificem maximum
;
meminimus
qiiibus
ille,
mo, sine cunclatione que se eas juravit ac

tradit
subscrijjsit,
accepto statim calaservaturum-
vovit . His conscntanca RodericusSanctiusepiscopusPalentinus ': Unanimiter, inquit, et concorditer pcr viam
. Quod etiam innuit PlaOrnatus tanquam alter Aaron, in publicum forma huinana augustiore prodibat. Prajterifo Formosi nomine, Marci nomen deligebat, cum a Papiensi ' iterum ad-
ficri
Iiffic,
ut deceret
:
tina
his verbis
'
Infis.
c.
1.
Ms. arch. Vat. iium.

3
Bapl.
liist.
.Maiil.
1.
vi.
3.-2
^
Tursel.
1.
ii.
1.
Lauret. hist.
Capicn. C.omm.
i.
il.
ric.
'
Sanct.
nlii
llisp.
par. iv. c.
piat. in Paul.
11.
[jode"
Pa-
lioderic. Sanctiiis
liist.
Hisp. par. iv.
c.
4.
pien.
snp.
PII
II
ANNUS
fi.
CHRISTI
140'i,
411
monitus, minus videri iiomcn

Vencti
iildiuMiiii,
(iiiod
cam vocem
Paiili
II
in
pridiis repctcrcnt, ipsc-
que Vcnctiis
pntrirc affcctilius scrvire vidcretur,
demum
tificis.
59. Litterse Encyclicr, ct
His
nonien ndscivit. primordia iiovi Ponporro Encyclicis litteris, quas

sibi
Dciim nostrum, iit nobis sua gratia assistat et gressus nostros dirigat, Ecclesiam suam sanctam ad gloriam et honorem ejus, cxtiriiationem ha;resum, defensioncm ct cxaltationcin
fidci,
tcrin
paccm et qiiictcm populi Christiani feliciDomino gubcrnarc valcamus. Dat. Roin;e
Friderico Montisfcretri inscriptas repetit Fcli\ Contclorius ', de initioPontificatu Cliristi fideles
certiorcs fecit
'<
apud S. Pefriim anno Incarnationis Dominicae MCDLXiv, Illid. Seplembris assumptionis noslrae, anno
i
Paulus episcopus, servus servorum Dei. Cum felicis rccordationis Pius papa 11
nostcr,
60.
De
gestis vero a
' :
novo Pontifice ha;c
re-
ccnsct Papicnsis
\on multos post

est Pontifex et
electio-
pra;decessor
summus
dict;c
Ecclesi;e
nem
in
dics peractis solemnitatibus suis Paulus,
Pontifex ac verus Jesu Clirisli vicarius in Scde Pefri hactcnus sedens, in civitate nostra Ancoiiitana, ad (|iiam
(luibus
sacratus
coronam
pro expcdilione in Turcas siipra
vires srtatis et valetudinis sure personaliter se
decimo octavo kal. Scptcniliris cx hac pcregrinatione ad ca^lcstcm patriam migravit post solemnem exequiarum celebrationem
contulerat,
:
ad administrandiim convcrsus, variis hominum scrinonibus operum iiiitia duxit, cum et nonnulla benigni animi argumcnta sint judicata, ct |)lcraquo moribus |)risliiiis multuin contraria. Cardinalibus, (|iii
potcstatis accc[)it,
sacris induti vestibus a prcelatis inferiorum ordiiiiim,
nos una
S.
cum
vencrabilibus
fratribus nostris
prmteniuam
loco,
R. E. cardinalibus, dc
quorum lunnero
tunc
usuin
inillir;p scrice;c
eramus, Romae in palatio Apostolicoapud BasilicamS. Petri Apostolorum priiicipis, loco ad id

consucto,
electo,
et
per eosdem cardiiiales concorditer

in
modo ettempore
Pontificis
futuri
congruis pro electione conclave ingressi sumus,

sancti
qiiO(|uc tain ad ad sacrificiorum conscssum altius elevavit, aureos mensurnos (menstruos)

:
que capitia indulsit, mani ea utebaiilur subscllia

scnatus ((uam
non (lignoscebantur, damasccni 0[icris riibriiquibus soli antistites Ro-
ccntnm
ubi in primo
celebrata,
scrutinio missa
Spiritus
singulis Patrum inslituit, quibus annua quatuor millia ex sacerdotiis nou provcnirent
Deus qui concordiam in sublimibus operatur, ila eosdem cardinales unanimes in

tanta liac Sedis Apostolica; provisione eflccit, ut
miro
nobis stupendo Dei consilio ad imbccillitalem nostram oculos dirigentes, nos tunc tit. S. Marci presbytcrum cardinalem ad lianc supremam honoris atque auctoritatis sedem conet
quoque multis vel ejectis sedibus, vel inopes Ecclesias possidentibus pro conditionc libcraliter non pauca erogavit hiiinanum autcm pcrhorrens sanguinem in reosetiam gravisepiscopis
:
simorum criminum
sat liabuit <k
solis carceribus
vindicare
(M.Etsi
quidnm cardinales
obstiterint, pactio-
corditererexerint.
nes in conciavi juratas Paulus dissolvit.

illo
Subdit
dcle-
concepta fiducia, qui infirma eligit ut fortia qua^que confundat, debiles manus nostras ad fortia inisimus, humeros nostros summo superhumerali
Nos vero non de nobis, sed solo
auctor conquisitis
ctatuin,
undiquegemmis ipsum
mitliiamquc tribus cinctam coronis, cujus usus multo tempore fuerat inlcrmissus,
novam
munivimus, coUa
Apostolica;
iiostra liumilitcr subjicicntes

,
redem()torcm nostrum Jesum Chrislum, cujus immcrito vices gerimus, supplicitcr exorantcs, ut (jui pcr hanc vocationem in maris miindi hujus allitudincm nos deduxit, non patiatur ab ipsius tempestate demergi, prassertim cum omnes conatui; nosfros
servituti
confecisse gestasseque, centum ctviginti millibus numnuim iEstimatam juratas vcro in comitiis legcs, iii quibus inter alia pro resti;
tuenda
re
Christiana
ct
OEcumcnicnm Concilium
Poiitificatum vovcraf,
cclehrare ante
abolcvisse,
xissc
tiiin
[lost
subdit cardinalcs, ut subscri-
berent, placitis etiam

blaiiditiis,
non
cognitis, [lartim ille-
[lartim
tcrrorc
com[iulissc,
ejusdem iiiimicos, et maxime ad reprimendam Turcarum rabiem dirigamus scd illam nobis suie potciili dextcram porrigat, (ju;c .\postoloruin Priiicipem in fiuclibus ambulantera erexit, et Paupro tutela
fidei
Christiaiuc contra
ratum
Poiitilicalciii
auctorifatcm nullis lcgibus

;
ab electoribus in aiigustiim contrahendam iii ([110 tanlam viiii iidiiiliitiim a Paulo ail, ut cardiiialem Bcssarioncm rcfugicntem in cubiculnm
manu
Ciiiii
retraxerit, et
iion
anathema
illi,
iii
ciiirogia-
lum
iuam
die ac nocte in
[irofundo maris
posituin
[ihuin scri[ito
[icrlccto addcrct, intciitiiiil.
Hanc vero assumptioiicm nostram ad consolationem significandam duximus nobilitati tua;, quem uti pcculiarem nostrum et
libcravit.
Ecclesiffi filium
tate,
ad
piensis
ctiam iirgeictur i[ise cardinalis Pagravissimas ad Paulum litteras dedit, %

id
officii
quibusillum
admonuit
cardinalis, vovisti
cl
te
singulari com[)lcclinuir chariin
02. Vovisti,
in(|uil,
hortantes
eamdcm
preces
Domino primum,
ut
Pontifcx, servaturum
legcs, qua> in conclavi

utiles, voti tui
porrigi facias
solemnes ad
Dominum
sunt cdiliT ad salutein publicam

Papien. i;omm.
'.
'
Ext. mitr. et Urbini principi a Contelor. iu Elencli. cardd.
u.
Papien.
lip.
lAXXi.
412
PII II
ANNUS
6.
CHRISTI 1464.
lacerandse, et scindendae Eccle-
diiobus in lihcllis cbirographum cxtat, dixisti cum scriberes, ctiam sine \oto servaturum te
cas fuisse
:
refero vexandse
si;e
sic
quoijue scripsisti cupidc, ut \in-
dex non servantium videreris futurus. Sperabauius respiraturam Ecclesiam, elfuturum l'ontilicatum quaiem aPetro non vidimus, quid nunc dicam ? aut quid non potius dicam ? Et infra Non disputo nunc voto illo tcncaris, an non, alterius loci et temporis sit inquisilio, fantum
;
materiam i)ra'bifam; qui viderif lcgum sententiam, magnitudinem jurisjurandi, ac voti vim decreti in extrema pagina positi, haic mecum suspirabit et gemet .
cupati suasores Paulo fuisse
Porro dissolvendi voti in conclavi nunStephanum Mediolanenscm, elTheodorum Tarvisinum aufisfifes, (jui cardinalitiam dignifafem ambicbant, [iluritii.
dico, paucis exceptis qui sublatis legibus faci-
liorem
pretes,
sibi
ad cardinalafum viam inlclligunt,
reliquos tam Pontillcii
quam
divini juris interte exi-
totum quoque coUegium teneri
stimare; iioc vero lamentor, boc doleo, quod

fllios tuos de te optime meritos indigne fatigas, insignemque levitatis notam sine causa eis imponis, etenim tenearis vcl non fenearis, quid nos nostris subscriptionibns possumus ? quid aunuendo oiêramur ? si non teueris, rem susi tcneris uti(]ue inupervacuam facimus
;
ujaque apud Paulum valcbant auctoritate narrat Piipiensis, nec divina ulfione eos caruisse: Lltionis, inquit, in auctores mali argumenta Mediolanensis statim manifesta prsevidimus specardinalatus sffipefrusfratus abstinere etiam
' :
curia necessario coactus esf, ct Theodorus Tarvisinus cardinalis secreto facfus, in languorem
miserrimum incidens. hora suprema vita;, ad levandam vim morbi indicante Pontifice, quod
factum erat agnovit, eoque excessit acerbius,
ulrumlibet malis, nullus est fructus potestatem non babemus uec tollendorum votorum, nec redimendi quodoblatum estDeo; cum
tilem
:
quod dignitatem tanto peccafo, tantaque anxietate qua^sifam, audifam fantum et nec visam se intellexit dimittere . [psum porro magnis a
nafura dotibus fuisse instrucfum, rebus gestis et legationibus clarum, eloqueulia insignem, adeo ut Pius illum citharam suam nuucuparet,
quos appcUas in vofo, cnm Petro etPaulo, et cum Cbristo Deo tuo cogens nos comminationibus tuis, illos non cogis factus a nobis liber, non utique liberfalem ab illis consequeris. xVudi propbctam dicentem
his tibi
res
est,
pieque obiisse, refert idemPapiensis ad cardinalem Xicffinnm his vcrbis

in
inliftcris
Incidens
Vovete et rcddite
Domino Deo
:
vestro onmes, qui

et ei
qiii
nitmera aufert spiritum principum,

in circuitu affertis
terribili
tcrribili
reges terrw
reddi
videlicet
apud omnes admonet vota, non
languorem patienfer tulit omnia Domino quoque totum se credidit ila aflectus redigens suos, ut quicumque sequeretur casus, benediceret illi, et voluntatis sufc opus agnoscerct .
05.
reddentibus autem poenam denuntiat. 03. Vinci demum a Paulo se passus est Jacobus Papiensis, suique post mollitiem animi damuavit laudavit vero Joannis Carvajalis viri sanctissimiconstantiamin littcris ad cardinalcm Tbcanenscm scriptis' Subscripsinuis omnes, inquit, partim cupiditate assequendorum quiEvolumus, partim niclu, nequotidianaindignationis smesustineamusllagella. Fateor, niolles fuimus,
; :
ronsi/ia.
Ca?terum
animum
Agitata a Paulo
expeditionis Turcicse
ipsis
Paulum
Ponfificafiis
ad tidei Chrisfiana' causam contra Turcos fulciendam curas intendisse, teslatur cardinalis Papiensis % ac iirimos cxPalribus tres delcgisse, qui ea de re infer se agitarent consilia, utquai multa maturitate digessissentdecrcfo posfea Aposfolico firmarenfiu'. Infecxordiis
rea quLC Christiani principesauxilia sint polliciti

alibi docet,
delicati, ac
nostrimet
nimium
cupidi
carnis
:
respexi-
mus non qua3 Dei, sed quae sunt, nemo tamen probavit
Carvajal genere
meritis
el
sculi
dum de rebus gestis Latinum cardinalemUrsinum iuPiceno lcgafum, de (|uo paulo

ante memoravi, certiorem fecit
quit,
'
:
solus Joannes
Venere, in-
Hispanus,
constantiaj
eetate
grandaivus,
iiivenit, tur-
magnus,
laudem
oratores Veneti ad Pontificem apparatu insigni, pra^stantes viri, non civium, sed regum
praj se
pitudincm banc est deprecafus, nec iillis fenfamentis ingeniosi postuIantis])roposito dimoveri est passus, ad singulas collucfationes sic excusavif, quod juvenis non commisi, non comniittam senex, ut me recti pceniteal tibi propfer has leges molestus non-ero, tantum sinito dignitatis etconscientiae me rationem habere. Vir profecto dignus non qui nobiscum sedeat, sed qui pra?sideat ad consilium Sedis Romana; . iNonnuUis interjeclis, addit Papiensis gravissimam ex ejusmodi facinore schismatis suspicionemobortam: iNon sineingenli, inquit, gcmitu
:
lcgationcm fcrebant. Dafum
estillis
con-
sistorium publicum tanta frequenfia iiominum, ut majorem eo in loco non viderim. SequentiItus diebus cum Pontilice ct tribus Patribus
expeditioni prffipositis, ct
hic sunf,
oratoribus, qui de ratione belli gcrendi iuTurcos. Exitustractatorum hic fuit, ut
cum
actum continuo
esf
aureorum millia centum, qu;e obfulil hunc annum, pendat, dispcnsanda suo el in Fernandus rex ocluatrium Patrum judicio ginta, Veneti cenfum, diix Mediolanensium sePontifex
:
'
Papien. Coram.
* Ib.
l.
ii.
Ibid.
Ep. lx.xix.
' Ib.
Ep. xcv,
'
Papien. Ep.
CLXxxu.
Ep. Liv.
I'I[
ir
ANNUS
6.
CHRISTI 1464.
siiiit?
413
|itiiagiiita, Floreiitini (iiiin(|iiagiiita,
viginti,
dux Mutiiia' Mantuanus decem, Senenses marchio

;
intelligebanl Tiirci aiitc id fenqioris, diim
alios Christianos belloiiremerent,
rem
sibi esse
quin(i(!cini, Liicens(^s octo, MarcliioMontisfcrrati

(iuiii(|iie
ciim
iiiiilieribiis
iiiliil
iiiib('cillibiis((ue [lotentatibus;
iiii((iiaiii,
:
a niillis tameri, ne a Venelis (iiiidcni

est
ila(|iic
aliiid
(iiiam de victoria
recepta
se
distrilmtio, facullatcm
|iiildiiaiii
rapinaque cogitabant
supcriore vos
forti
sedpostcaquamAutumno
inaiiu
non
iiabere caiisantil)iis,
(iiia;
omnes
scriiiliiros
>.
strenuaquc
adorti
llu-
se
ad suos,
consiiltata esseut, dixcriiiil
Pelo|ioiiesiim, eortim vircs
uiia cuiii
i[iso
Addixisse praeterea
initiis
Paulum iisdem
Pontilicatus
magna cum lilicralilatis laude sustenlando Lello sacro, ut in condavi sacrameiito erat poilicitus, omne auruiii, (juod ex coiificiendo alumine redigeretur, iit scripsit, sacri senatus nomine, ad Cliristo[ilK)riim Mauriim,
*
ducem Venetiarum idcm,

hisce verbis
:
cardinalis Papicnsis
Animi
nostri iiiclinatissimi ad
omnia sunt; Ponlificcm autem eum, Deo concedente, habemus, qui nos desiderio vincat, et
studia nostra
suis
sanctis
operibus supcret.
Mox
ut
assumptus
minis, et conlinuanda! expeditioni, quaiidiu vivet, dicavit

:
proventum oinnem aluquidquid inde percipi potcst, Deo et

est
bcllicarum peritissimuni habent, uno im|)etu cx Islhmo expulisfis, jam cccpcrunt animadvcrferc alia sibi consilia in(!unda quare accinguntur quanto possunt ma jorc apparatii et cojiiis, et ntinam aut nunquam arma ce[)issetis, aut((uos tanta vestracuiii laudc lam facile, tam celeriter ex Pcleponeso extruseratis, non rursus quasi ultro intrusissetis sed tofius hujiis errati causa fiiit clades ad Corinflium modo acce[)ta, qiue nuii(|uam accidisset, si lalis ductor [)nefuisset tcrrestri excrcilui qualem classi maritima! prtefccistis. Ex Mediolano idibus .Martii anno a natali Christiano
: :
,
mare,
quem rerum
MCDLXV
quod ideo
vestrae excellentia;
significan-
67. Cladis illius
scriem nitidius
'
:
ita
exponit
Berfholet fortis
diim putavimus, ut confortetur cor suum, ct ab Ecclesia Romana expectct qua) re et verbo
idem Philel|iliiis iii aliis lifferis dus Ludovici Laiircdaiii moderati

consilio uti, ((iiain tetatis ardori
Si
viri
impcndi omni tempore poterunt.

6t).
inlcr eos et
Res infeUdter qei^lx a Venetis ob exortam Rhodios discordiam. Sub primis
Pontificatus Pauli aus[)iciis in

citer
Bosna rem
feli,lait-
obsequi maluisset, ncc i[)se cum taiilo dedecore periisset nu[)er ad Coriiifliiiiii, nec vobis neccssitatem in prajsentia attulisset ejus regni recuperandi
,
gestam
a Mattliia Pannoiiia; rege, ac
((uod nullo
neque
:
[lericulo, nec laborc
uno imCorintlii
zium obsidione liberafum refert Franciscus Philelphus in litteris ad Ludovicum Cribellum " Negas, inquit, tu intra quindecini dierum spatium audire Turcos, qui Jaitziuiuobsiderent, potuisse de creatione Paiili Pontificis, quid aliud
:
petu ceperatis
liti
sed
dum
ille
avido prffids mi-
vull gratificari, (asservabatur
enim
qiiid(juid tribufi ex iinivcrsa Pclo[)oncso Turcis
exacfum erat iii tofo anno)relicto Isllimo, queni tueri munireque validius debebat audentcr
,
id portendit, nisi ((uod

giit,
jam antc
aniiiiiis |)ieesa-
quod Turci perlerriti coiitiiiuo cjus o|)[)i(li oppugnationem dimiserint, ubi accepissent tantum ac talem virum Pio in Pontificatum succesKal. Augusti aiino a Cliristi natali MCDLxv. Quffi vero gesta sint a Venclis in Turcas describit in litteris ad Christojihorum Aiidio vos magnis Maurum hiscc verbis opibus ac viribus terra marique bellum instaurare in Turcos, rem sane ut necessariam, ita ap[)rime sanctam atque laudabilem; eo enim Christianorum [)rinci[)um negligentia el socorsisse ?
constanter (ôrinthiim oppiignat exjiugnassetque jiiveiicm esse si se jiotius

atijue
,
simul
quam senem meminisset

prccberet
cajito
nam neque
,
laboreiii
fugiens caput cassidc nudasset, quo funditori
dic
facultatem perdcndi sui neque a coUe urbeque diurna oppugnatione exanimata se recepisset in campum, neque passus
esset victorem
'
jam
exercitiim a victis Turcis

:
op[irimi dorinienteiii
est, ut
(juibus erratis eflectiim
paulo post desertis a vestro milite Istlimi tutissimi muiiimentis, Turcus rursum Pelopo-
ncso,
quam
.
iiiodo
amiserat, sine ullo
praelio
dia res est adducta, ut niilla

relicta
:
sit
cunctatio nobis
O[)ortet
:
potiretur
68.
autvincere quam[)rimuiii
cum
ita sit
Non
successisse Venetis prospere bellum
ingenti utilitate et gloria sem[)iterna

vinci
vitae
aut
Turcicum conscntit Sabellicus V Et

initio a
quidem
per acerbissimam cladeiii,
ut inors
anteferenda
nam
si
nuUa
a vobis Turci
injuria lacessiti, quin potiiis coiitiiuiis bencliciis affecti,
tum
Neo[iacti, qute vestra cst urbs,
Sigismuiulo .Malatcsfa, qui leves copias in Peloponesum adduxerat, secuturi crucesignati exercitus spe, Misistrafum, dcs[ioloriim antea regiain urbciii, oliiii Sjiarfam niiiicu[iafaiii, occupavit ^ arcem vero a Barbaris egregie miiiiitam obsidione cinxit, siibsidii ex[)ectatioiic ad sed ciim Vencfa eaiii expugiiaiidani fretus
:
suburbia diripuerunt atque vastarunt, tum Argos in Pelo[)oiieso verlcriiiit in pra!(lam, soloque anjiiarunt, ([iiid niiiic cos existimatis animo volutare? quid moliri ? (juod faciniis anhelare posteaquam vos viros expcrti
in i;tolia vicos ac
'
classis
inRhodios
vertisset impetus, coiisuiii|itis
Philel.
I.
XXI.
Sabellic. decad.
10.
I.
viii.
Justiuian.
Papien. Ep. xlii.
Pliilel.
L. xxvi. Ep. 1.
L. xxii. Kp-
I-
VIII. red.
i14
friistra in diutiirna
Pir
II
ANNUS
6.
in-
CHRISTI 1464.
;
oppugnatione laboribus,
'
sas
.loannem
vero
Carvajalem
:
episcopum
inquit, diu
gruentis auxiliaris Turcici cxercifus mctu, incoactus ccnso o|)|iiilo, inde removere castra
est.
Portucnsem contra sensissc
Is,
Attulit
eam calamitatem
exorta Venetos
laborasse dixit Sedem Romanam antequam posset assequi, ut paterentur ordinarii gratias
abfuit quin hostili inter se
parumque animo concurrerent, omisso Turcico bello, ad quod gerendum antea sacrum armorum focdus junxerant qua de re
inter ac Rliodios equites discordia,
:
extant mafiistri rclig;iosa? Jerosolymifana? militiaj ad cquites insignes litter;!?, quas Dosius in
negligcndam idco prwrogativam non esse tam mulfis acquisitam molestiis, ubi enim per unum tantum Pontiflcem desifse essent dari, futurum ut dari am|)lius non possent sine scandalo, differendum tamen menses aliquot, donec novi Pontiflcatus
in suis diopccsibus dari, et
ria)
Italam linguam translatas suee inserit histo^ Discordiic \ero li;c caus;i' erant-':
nuntii ad nationes et principes pervenissent

.Vddit Papiensis Pontiflccin ac
majorcm Patrum
'
69. Gerebat cum Uliodiis sultauus Syriacus bellum, quod Carola et Ludovico Cypri regno regibus pulsis nuxiliiim tnlisscnt cumqueduse trircmesVeneta;e Syria profectaj plurimis Sara:
partem
71.
in Portucnsis
Affert
idem
judicium consensisse. auctor aliam ejusdem
Joannis cardinalis sentcnfiam in consistorio prolatam cum Guillelmus cardinalis Osliensis

:
cenis ac mercibus ditissimis onustse essent, equites Rhodii easdem triremes cxpugnaruut, atque
infideles
referret de ccenobio Gallicano, insigni religione
eorumque gazam
avexere, Vcnetis
tri-
remibus libere dimissis. EfTeratus ea jactura

sultanus Venetos
atque opibus abbatem, setate et senio confectum poscere ut a curatione et administratione (juibus imparem se putabat vacare sineretur
,
omnes
o.ercatores per Syriain
quemdam
illud
vcro episcopum postulare,

,
ut sibi
sparso cdicto comprehendi, atque in vinculis ad se perduci jussit *. Ad suos fgitur liberandos Veneti infcnsi Rhodiis primum missis oratoribus caplos Saracenos coruuKjue merces repe-
commendaretur
rogatus
id
proxime ab
Ostiensi Portuensis ipse quid sentiret, respondit
episcopum ipsum
non pio studio, sed

:
magister Rliodius jure belli cajitos contenderet, Venetaj classis pra^fectus Rhodum adnavigans instructis quadraginta duabus trircmibUs exercitum exposuit ^ missoque oratore bcllum indixit, nierejita restifuerentur. Censuere ])lcrique propulsandum ingentis belli periculum redditis barbaricis mercibus; sed repugnanfibus llispanis equitibus discussum id consilium est. Denique cum Veneta castra ad urbem, a qua insula nomcn accipit, opputiere
:
sed
cum
deinde ad Vereor, Pontificem ha;c libere effatus est beatissime Pontifex, ne propedicm audiamus omnia Galliarum coenobia commendata esse, et nullum relictum, quod abbatem suum habeat, ita quidquid ibi a nobis decernitur commenavaritia
flagitare. (ônversus
ductum
datio est
surget nobis non expectantibus

illud
ali-
quando regnum
in nos,
fcrre ulfr;i
non
gnandam
priae
posita essent, intcrpretibus pacis Cy-
rcgiuffi
oratoribus, composita res
est
",
Saraccnis cuni mcrcibus Vencto duci restitutis. His addit Bosius, libcratum illius discriminis metu Zacostam, equestris Rbodii Ordinis pra;-
fectum, ad muniendam Rhodum curas laboaudita Pii resque vcrtisse; cum Mahometes morte, fastu insolescens conjiceret Christianorum apparatus ac molimina dissi[)atum iri maximosciue compararetm;u'ilimos ac terrestres exercitus, ut eorum reliquias in Oriente exscinderet. At de cjus progressibus in Pcloponeso
,
valens inutile ministerium nostrum. Approbavit judicium Pontifcx, etadjecit credere se a Pontiflcatu Callisti in cam diem amplius quam quingenta monasteria esse jam commendata, atque idco in metu sibi esse ne corruptela hffic maturius opinione in scandalum grave erumperet . Paucis inferjectis adjungit hanc sententiam Pa Commendandorum ab initio coenopiensis biorum non ea fuit ratio Patribus nostris, ut
:
illa darentur, sed ut majoris alicujus, quse occupata asfficularibus esscnt,redimcrenlur, et neglectus divinus cultiis in pristinum revocaretur deflexit res et in abusum hunc vcnif, odibilem Deo et
sagina? Ecclcsiasticorum
fide et studio
sorfi nostra;
72.
proximo dicetur anno

70.
nunc
alia
Piuili
II
in
infamcm . Ferdinandum Pax
inter et
Renatum
A)i-
Pontificatus primordiis gesta prosequamur.
degaveiisem proposita.
Memoratidem auctor
De fjratiis expectativis tollendis et de comAgitatum mendis non multiplicandis actum.
esse in consistorio cardinalium de concedcndis

vel
sub Pauli Pontificatus initia de componendis inter Ferdiuaiuluin regem Xoapolitanum ac Renatum Andegavensem controversiis agifatum,
ut secutura inde bella sedarentur, propositumque ab aliquibus, ut Pontifex Avenionem et Comitatum Venusinum .\ndegavensibus tradecederent; Aragonensis ret, ea lege ut regno
non conccdendis
gratiis
quas expectativas
'
appellant, refcrt cardinalis Papiensis
ac varias
inter se discrcpanlesquc fuisse Patrimi scntentias,
nonnuUos non concedendas

pra>sulibus Ecclesiarum
opinatos, tan-
quam
1
admodum
viii.
lib.
exoji,.
lib.
1.
Papien. Ep. liv.

'
^ Bosiiis
vm.
Papien. sup. Ep. Liv.

>
lo.
s
u.
1.
Bqs.
siip.
vero beneficium pacis consecutus yVquilam Vestinorum urbem, cjus(]ue agrum Romanae Ec'
|J.
^
eod.
lios.
sup.
Papien. Ep. xcii.
Papien. Ep. xciii.
Ibid.
Ep. xciv.
Pir
clesiae redderet, qu;i
ile
II
ANNUS
G.
CHRISTI
46-'i
415
ii;i\;iii
re ciini
l'a|)iciisis
eiim
pr;elia ad (ôisic;)!!! piign;i
tusiis, hi|)Sus-
eodeiii Joaiiue
Cnrvajale
episcopo
Portuensi
que fuga inter dumeta saxaque confraga

sih'c
saluli
(iissereret, n(!gavit l'ortueiisis utilein videri per-
consuluit
7i.
'.
iniitationeni, curanduni cniiii oinni sludio, ne Hoinana Scdes eam ditioneni Irans Aipes amitlat, pnlsis ciiim Pontiticil)us pertugium csse,
el Italis
rcs, ac
lii Gypro collapsa est penitus Genuensis simul Christiana in deteriorem statiim
coiiversa, nain Jacobiis Cerinensi arce
potitus
fr.cnuni, ne adversus eos coiisurgant

:
in
arma, tum addidit
Ul)i liic
quieti esse
non
sinimur, comminantcs ad
eam nostram
civita-
tem conimigrationem, saluteni nobis operamur, metuciitcs enim ne t;intuiii oi^nainentnm amittat Italia, pcrdi dominalnm nostrum et nos iioii
liatiuntur
.
F;unagustam triuin aunorum obsidione defessam ad dcditionem compulit ea conditione, ut Gcnucnses suis legihus vivere permitterel ^ Ita universa Cypro subacta suhjectaque yEgyptio
iin|)erio
:
ac
tum Mamalucorum princeps

tollere, ac Cypri
Jaco-
'IVaiisalpinis
Sentientibus contra aliquihus eam Pontilicibns futuram illcccbram
Iraducendic trans Alpcs Sedis, accedens l'ortuensis sententia; Papiensis, censuit vix ullum rcperlum iri, (|ui [irincipatum Ecclesiasticiim
domiiiatum invadere Christianamque religionem abolere decrevif (iiio aniiiKidverso Jacohiis, coactis oinnihus qui Fraucico sanguiue creti eraut, uiio die Saracenos omnes nil metuentes contrucidavit, excepbuiii e
:
mcdio
prsedonum direptioni expoiiere velit, ciini iiiaxime Avenione clausus non tam susc, quam alienffi ditionis foret Romae vero libere uni:
qui in Famagustano priesidio eraiit. Hanc Saracenorum c;edem iilcisci parahat sultanus /Egyptius, cum amplissimis muneribus, necnon
tis iis,
vecligali
aucto placatiis
cst.
Tiim vero Jacobus

se
:
verso orbi impcritet.
omni libidiuum generi dedidit
[lostea
tamen
In Sicilia Gallorum, et in Crjpro GenuenQikh! vero ad Neapolisinm coUapsa potentia. tanas res atlinet prona; in exitium Andcga73.
ad constabiliendum solium Catharinam Cornoliam uxorem diixit (jii;im Veneta respublica

,
specic colionestaiidi Jacobi, ac successionis

in filiam cooptavit, centiim
,
.Npe
vensium
hoc anno et proximo penitiis evcrsffi sunt, diuturnoque bello finis im|)Ositus adeo, ut Joannes Renali tilius in insula /Enaria, dum munitionem obsidehat, fusus fugatusque Provinciam repetierit, adversos belli casiisa>que ac pater, patruus avusque in Neapolitanis hcllis perpessus neque ita multo post Torella classis prffifectus pugna navali victus dcditioncm fccit. Arx etiam Ncapolitana, cui Ovi noinen inres
,
millium nummorum quo Cyprus Veneto imperio dote constituta coujungeretur. Ut vero Jacobus una cuni stirpe
suhlatus infelicissime perierit, dicetur inferius. 75. Eversi comitis inipietas insirjnis. Hoc
'
ditum, commeatu deficiente, in Ferdinandi potestatem venit -. Reliqua; etiam arces quae Joanni parebant, amissa suhsidii spe, in victoris jugum ditionemque concesscre. Ut vcro Joannes Andegavensis una cum aliis principihus in Lu,
dovicum Francoruinregem, quod auxiliares sibi copias non misisset, conjuravit, proximo anno dicetur eoque magis Ferdinandi res contirmalae sunt, quod Ludovicus Francorum rex non sine
:
impius tyraunns .Vuguillaria; toparcha Eversus nomine, e vivis suhlatus, partaque pax est Romana2 Ecclesitr, quffi diutius ah eo vexata fuerat quinetiam illins ditio, perdomitis ipsius filiis, ad principatum Pontificium reducta. Recenset ejus,quem non tam liominem quam portentum hahitum scelera cardinalis Papiensis ', impietatem scilicel in Deum, adeo ut diebus Dominicis ad privatum opus miseros subditos cogeret, dictitans impie Domini dies illos esse, ac propteiea sihi domino merito deet
: ,
anno crudelis
bitos
lihidines, adulteria, rapinas, homicidia,
latrocinia, perfidiam, conjurationesque in

tifices
Pon-
gravi Aurelianensis et Andegavcnsis
ducum
of-
fensione Liguriai jura in Franciscum Sfortiam
ducem Mediolanensem
tradidit
:
transtulit % ac Saonam, quain pr;csidiario miinitam milile tenehat, illi
moxque Sfortia tuimillu;intem Gciiuam mutuis laceram dissensionihiis, ex quo Gallicum imperium excusserat, ncc Pauli Fulgosii arcliiepiscopi et ducis tyrannidem ferentem, delinitis auro promissisve principibus viris, in
siiam potestatem redegit*:(le
(iiio fclici
siicccssu
'".
ad Mediolanensem ducem Pii littertc Paulus vero archiepiscopus, qui cjusdem Pii prfficopla, cum ab eo ut in ducalis dignitatis fastigio confirmaretur exposceret, acccpta non adduxerat iu opus, Genua ejectus, post aliquot
extaiit
'
Eugeniuni, Nicolaum, Callistum, Pium, paratumque in eumdcm veneficium, tum varias grassationes. Successere illi filii Franciscus et Deiphohus, pareuti morihus noii ahsimiles, qui primum belli dcnnntiatione territi UpupamToIpbamque restituere, dein cum Caprarolam invasissent, superbasque adderent voces, repentino bello petiti proximo anno, Fedijrico Feretrano etNeapoIione Ursino ducibus Ecclesiastici exercitus, universa ditioue exiiti sunt, dedentihus se ultro op[)idanis, ac latronum jugum cxcuticntibus, evasit fuga Dei[ihobus, ejus tamen primogcnitus, ac Franciscus una cnin filiis in carcerem Iladriauffi inolis abducti sunt, idijiie
jure passi quod iiijuria insontibus intulerant
:
Ponlan.
1.
vi.
- \h'\i.
1.
v.
gest. Fiancisci Sfoitia;. Foliet.
liist.
Geniien.
1.
xiv. et Foliet. ubi sup.
^ Simonet. 1. xxx. ia rcb. * Bizar. hist. Genuca. 1. xi. s .En. Sylv. Ep. lib, niim. 190.
'
Biz. ubi sup.
1.
Steph. Lisinian.
in
hist.
Cypi'.
hoc ann.
'Papien.
Comm.
ii.
416
Ex
biis
"
PAULI
tetris
II
ANNUS
1.
CimiSTI
duce missum
lArif).
enim cavatisque sub

multi
tcrrani carceri-
adsecutus est
quibus meritis
Petropotentia;
extracti
sunt
inquit Papiensis,
palcr pafria; fuit a civihus appellatus. Decessit
quos tyrannornin crudolitas annos jam niultos

niiseraiidis alfeccrat .
anno
sii|>[)liciis
ffitatis lxxx, salutis successore relicto .
md(;i,xiv,
Ohiit 76. Cosmx Mcdkssi mors etelogium. hocaniioCosmusMcdicesqui sa])ientia siia etinu-
Hoc anno Parisiis xv Junii i^rodigium insigne

contigissc rcfcrt JbmstreleUis ', nimirum intendente episc. Andegavensi crimen haereseos fcencratori viro opulento, accusanteque fudisse imiîas has voces non credere Deum esse, nec dirmonem, nec ])aradisum, nec infernum, causidico perorante eam causam et eadeni verha repetente, aulam universam, in qua sedcbant
77.
Pa7'isiis
Atlieismus prodifjio damnatus.
inaxima i|ua'que itcr straRaphael VolaterrayElate sua Cosmus rehus gestis antecelnus luit, neque iHKiuam privatotalis iôteniia, neque in crudito sa|)ientia par, neque denique mcrcatori tot coiitigerunt divitia?, neque illis (quod magis mirandum) quisquam ct magnificenlius ct rcligiosius est usus cgenlibus 0|)itulando, lempla plurima per orhem construendo, ac reipublicaj subveniendo, cumque unus omnia posset, non omnia \oluit, (luantoque ci plurima licuere, tanto magis infra suam fortunam viclitando sibi denegavit, eoque prudentia) fama
nificenlia iôstcris ad
vil, cujiis
' :
elogium
lioc allerl
judiccs, contrcmuissc,
saxumquc
ex alto, ne-
mine
oflenso, sed perfusis terrore oinnihus, de-
pcrvenit, ut cjus dicta factaquc pariter celebrenlur.
Francisci
Sfortia;
maxime amicus
tum
cursu inde se proripientiinlcrmissam cansa? actionem qua; cum die proximo repcteretur ad easdcm voces eamdeni Parisicnsis prcctorii aulam concussam tremorc suhsiliissc, tignumque ingens sua divuisum comiâgc pendulum hiasse adeo
cidisse, ac prcecipiti
ita
hus, atque
Baldassaris Cossae, olim Joannis XXIII, cujus
ut
omnes judices
aliique juris interpretes
metu
dif-
Ihcsaurarius
renlise
fnit.
Ejus tem|)ore Concilium Flo-
iiihorrucrint, pluresque,
dum
raptim inde
ab Eugenio celehratum, et Basilica Reparata ab eodem Pontificcm dedicata . Et infra Cujus etiam Pontificis Cosmus postea auxilio nobilem illam victoriam apud Anglarem oppidum contra Nicolauni Piccininum a Philippo
:
fugerent, sua dignitatis

crosanctffi fidei
insignia admiscrint.
Quo prodigio ostensuni palam

que Ecclesiasticas causas ad
trahendas.
Monstrel. vol. 3. p. 102.
videtur res sauti ne-
<<
non meticndas scnsihus,
|)rofana tribunalia
'
Raph. Volater.
1.
v.
<
PAULI
II
ANNUS
1.
CHRISTI 1465
Principes Itali stipendia ab Vngaro
sollici-
tata variis artibus penderc dijjugiunt.
ut
Anno
cum
natum millcsimo quadriugenleterliadecima Indisexagesimo quinlo simo plurima de parandis ad sacrum ab ctione, Hungaris Venelisque susceptum advcrsus Turpost Christuin
,
II sex mensibus integris oratoribus ipsis de iis egerit, atque ad alios suo excilandos exem|)lo, cenlum aureorum
nimirum Paulus
millia
annua
auri
:
pollicitus
sit,
at
principes impo-
ncndam
gerint
tus
vim
variis artibus
pendere dilTu-
demum
cas bellum subsidiis agitata sunt consilia, coactis ea de causa in Urhe principum Italia? oratoribus, sed refugientihus singulis oneris parlem in se suscipere, Christiana res afflicla jacuit.
cui
vero habilus cardinalium senaoratores Itali, de quibus paulo ante

:
memoravi, intcrfuere
ac
primum Ferdinandi
sunt sexaginta
rcgis Neapolitani Icgati
polliciti
aureorum milia dare Hungaris, lum quingentos

equitcs totidcmque
pedites
Narrat haecfusiusJacohus cardinalisPapiensis',

Card. 1'apien. Ep. .\cv.
mittere subsidio,
impliciti bello, in
qui per
1
Epirum ad gerendum bellum progredeVeneti, licet Turcio
renlur
PAILI
(juu
11
ANNTS
CHKISTI I4G5.
eos, (|Uce
17 honoriflca
ad sustcntandos uavales terrestresque oxrnillia col-
vidimus
iios, el
admodum
annua aureorum tamcnutalios etiam afi [iroiiuisandos communes liostes suo exemplo trahcicnt, paic'renlque Pontiflci quinquaj,nnta millia annua Hungaro piomisere dux Mediolaneusis e(|uilum duo millia, [)edites mille obtulil regiis copiis adjungendos, Florenlinus cquiles miliecum
ercitus septingenta
locarent,
, :
sunt. His
filuis
duobus quasi propugnaloribus cedendo medio, niimqiiid non hosti iterliberum

ad
Italiam yâtet
?
tcria mari(|iu'
porro
si
hanc
(leditil)usquingentissociandos Mediolanensil)us
quatuor aureorum milliaannua, quorum duo tantum in menses singulos [)enderentur. Ea autem icx a .Mediolanensi, Veneto ac Florcntino adjecta, ut decumiB censuum Ecclcsiasticorum, vigesima' Juda?orum, trigesimae civium iis permitterentur, quas non poposcit >'ea[)olitanus, quod reauxiliis, aut, si niallet 1'onlil'ex, viginti
nonne videmus quam facile in poteslatem omnia rcdigat? non tam arma sua illi viam aporiciit, quam dissensiones intcstina; Italia;, ct subditi odio babentes dominos suos ille, ut vicinus hostis deleatur, externum domi accipict, hic, ut tyrannum oppressorem
terrani ingreditur,
;
fugiat, ad iiifldelem confugict
magna
indigna-
gnum
in
bello
eam diem
exhaustum diceret, sed debitos a sc Ecclesiae Romantc census sibi con:
tionum et inimicitiarum est vis, ut nec religionem nec communem interituni iratus animus videat. llursum si |)romissa h.nec non acceptamus, et majora ac utiliora expetimus, majoraet utiliora non [)ra)stabunt; quodcumque inde succedet mali recusationis nostra; crimen dicetur.
Subvenire,
et
inquicnt, pro viribus volebarepulsi.
donandos
stiana;
flagitavit
ex quibus patebat ipsos,
mus,
turi
Venetis exceptis, non
tam laboranti
rei
Chri-
ad ba;c
opem
ferre velle,
quam
belli
occasione
,
nostrce
Quod si maxime addiantcquam petitiones perferantur ad eos, antcquam delibera-
sumus
ali(juid sunt,
ex sacro auro compendia aucupari.

2.
tiones novae ineantur et referantur responsa,
His auditis,
ei
jussit Fontifex
caiteris
inquit
Papiensis, qui
assidebat,
una cum
cardinalibus
oratores extra consistorium esse,
donec acceptanda an recusanda cum cardinalibusageret. Egressis inccepit suspirans Vjdelis, fraires, quo recideruat desideria nostra et sex mensium conatus: pecuniam poposcimus,copice olTeruntur non respondent liicc nostra ex|)e:
:
menses amplius sex elabentur, nec scimus an tandem ita addent, ut non dici possit frustra tempus insumptum praecipuum autem Christianorum subsidium est, et ante aliaprocurandum, celeritas si euim anteijuam ex hybernis moveat Turcus, quem exploratum est ingentes
:
:
copias lorra marifjuc contrahere, parati Veneti

et Hungari et nos quoque non erimus, quod nunc minoribus viribus bene geri est spes, majoribus post hfec posse geri non est expectandum dies ut magnas utilitates, si diligentia adsitjSic ingentesquoque clades, siabsit, secum
:
ctationi,
nec gerendis rebus conveniunt
sti-
pendium, quod
ria
et
duobus
millii)us e(|uitum
et
mille [leditibus erogat dux, quinque in Ilunga-
conduceretmillia assueta pugnis Turcorum valenliora nostris illis in locis idem dico de
:
apportat
sit,
Florenlini, qui alioquin iu niittendis rege mille equitibus et quingentis peditibus, annua quingenta milliaerogare dcberent, si pecuniam
:
in
. His dictis cardinalium coetum dimieosque proposita periêudere jussit, ul proximo consistorio consilia optima ede-
rent.
3. Tentatus lenociniis Mahometis, Ferdinandus in Ecclesiam insolescit. Interea Mahometes ingentes bellicos faciebat apparatus, oppugnabatque Christianos utque Ikilos a ferenda Graeciae ope distraheret, ac bcllum civile in Ita-
loco militum pendant, dimidio minus pcndere
volunt;unde
rectus
haec
:
ista
consilia
caro,
non
spiritus
Venetos nam in deserendis Venetis nondesererentfldeles omnes et seipsos Senenses diu admoniti et rogati adbuc nibil respondent; de duce .Mutin;e, marchione .Mantuano, et Lucensibus quid dicam
: ;
monstrat, ut non adjuvent utiliter congeminare sua onera volunt uti-
lia
accenderet, Ferdinandi regis Neapolitani

Italia
|)er-
tentavitanimum, an Turcicis opil)US subsidiariis fretus

iii
imperium siium proferre
omnibus est, et a nullo resrecusaliones sunt silentia eorum criptum manitestffi, aliud interpretari non possumus. Hi vero, quos modo audistis, non dc suo, sed de
ignoro
:
scri|itum
:
vellet.
Doliniro
ilaquo illum multis lenociniis

ei sc
conatus, gratulatuscjue de ejectis Gallis, octin-
rum
gentaaureoriim millia annua pollicitus est, si bellum
suppeditatuprincipibus
Italis
promittunt; quasi, ut est in proverbio, manicis nostris nasos nostros abstergant pelicrunt enim decimas, vigesimas, trigesimas, et
nostro
;
inferret.
afflnitate
Tum
obtulit amicitite foedus arctissima
census quoque Ecclesiae. Anceps animi sum quid censeam agendum si baec oblata acci|)imus, Hungari carituros se videntcs pecunia, quam in dies expectant, paciscenturcum Turco, tnlerare enim ultra noii âlcnt liorum excmplum necessario sequuutur Veneti, quos iinitat Turcus, et jam capita conventionum misit ad
: :
flrmalum iri. Ilis auditis Ferdinandus quamvis admittonda non censerot a Mahomete proposita, quibus non tam firmaret solium
(juam everteret, se([ue in discrimon amittendi regni conjocturus esset, si illiid Turcicis viribus ampliflcare niteretur, tamenut expetitam aTurcis amicitiam suam ostentaret, tcrroremque sui
cx oblato siibsidio incutorot, Pontiflcoin et cardinales consuluit, quid ea iu rc sibi gerendum
o3
Am.
-~ ToMcs .XXIX.
R.VY.N.
.\.
IS
\iilori'tiir.
PAfl.t n
Uelort
iii
AXNTS
Ferdi-
CHRISTI
|/|(!ri.
lian' l'a|iiensis
',
iilîue
nostrain,
qiios
odit et cupit
perdcro,
sed
ad
iianili
oratores
iiKiuit,
Februarii die
runt,
saero senatu \ij;esima (juinta " Kecitalial)ito ca exposuerint

:
suam duinlaxat
vicinis
utilitatem
odio esse sentit se
|)riiicipibus
ot
sua- legis propter injurias

|)t)tcntiain
:
ad se recenter missas a Ferdinantlo, et accurate admodum scriptas, (|uarum ea erat sententia .\d nonam mensis,
litteras
:
irrogatas
formidolosam
suos ([uo-
que
(|uil)us imperitat,
nonigiiorat iâiuin ])aca-
tos sibi ossc,
contincri hos
ratione
a
ne tumulluent, vol
si
quem di.vi, nempe Fel)ruarii, oratorem magni Turci Neapolim pervenisse comitatu tantum equorum duodecim auditum iilum fuisse a se statim suam leuatioiiem tria tantum capita con: :
ea in
priinis
credit,
illi
ostentot
cum
Cliristiaiiis.
quibus
aliîuando cxpectant
tinerc; jiratulari in primis regi. (|uod

leliciter
summam
:
auxilium, llvdus sibi ot amicitiam esse, atque hanc spom ampuiatam. .\ovit pi;eterea Turcorum nonem ubique apud nos nefandum haberi,
propterea(|uc in bellis validius resisti sibi . Ut vero postoa Ferdinandiis noxiam cum Turca societatem inierit, dicetur suis locis nunc de susceptis ab illo in Pontificem, Romanic Eccle:
victoriam
de
lioste
consecutus esset
deinde admonere, ut cum Deus tanta fuerit in euni lariritate. credat ad majora reservatum
ilium esse liortari in-opterea. ut non negligat oplare Turcum se, sed ad fortia elevetanimum dominatuin ejus omnem augcri, quandoquidem germani loco illum posthac sit habiturus, id:
:
siio
jura tutantem, odiis agendiim

.).
est.
eoque octinginta aureorum millia offerre in annos singulos si in Italiabellum movere alicui velit; insuper desiderium sibi esse aftinitate aliqua Ferdinandum sibi impensius devincire per connubia tiliorum et filiarum. quse ufrique essent complures, aut si fieri hoc non posset propter diversam religionem, inatrimonio saltem nobili Christiana' i^rimi subassidis sui filia\
quse ab im|)eratoribus Griecis originemduceret, dotem ejus esse millium duse conjungeret
:
Contendisse Ferdinandiini, cuin rogarotur, ut viressuas in Turcas cuin cictcris Christianis principibus conjungeret, remilti sibi vectigale aurum, quod in Pontificimn rerarium
inlerre obstrictus erat, fainen,
in
jam iiidicatum est, cum dum Joannem Andegavensem semulum

,
regno patcrotur
ad
Ecclesiae
studia
sibi
concilianda sacramento spoponderit ', se educluruin in expeditionem adversus Turcas exercitum, ac regni opes etvires in eam imponsurum. Mox vero atque Piccininus e vita sublafus
est, a rat,
quo reprimi
facile
Ferdinandus ipse poteejus lilium et
centorum, aut anipliusquot vellet Ferdinandus in hoc vero occupatum pra^Mpue fuisse oratorem, ut indicaret bonum Turci animuni erga cum, et suaderet bellum, et illius auxiliis sum:
ac mi[)ti?p
inter
.\lfonsiim
Hi[)polyfain
filiam ducis .ModiDlaiioiisis
confe-
ctsp siint. Iimi
magis Ferdinandus tirmatis rebus insolescens, non inodo instare ut ceiisus immiminueretur, verum
et
ina oinnia repromitteret

-4.
oppida,
(|uae in .Nea[)oli-
Addidere oratores ad hcPC respondisse Ferdinandum, velle se de tot tantisque sponsionibus mature decernere, ac, re discussa diligcnler, legatum ad rcgiam Turcicam inissurum. Addebatur in litteris ita responsum, ne diutius Turcicum oratorem penes sc retineret. neqiie a 1'ontillcis, Venetorum, Mcdiolanensis ac Florcntinoruin sententia (iiuiquid
tano regno Romana tenebat Ecclesia, repetere. Porro exfinctum hoc anno iii carcere, in <[uem violata fidei s|)onsione conjectiis fuerat, Jacobum Piccininum violenta morte indicat Platina
illiiin
l^
-,
figmenfumque sparsiim inopino casu

fregisse,
criis
diim,
posf partam ad
Is-
clam victoriam, ad ferreos crates

publica^
spiceret.
assiliisset, ut
tandem agendum
decerneretur: discrepaturum, ac si oratormitteretur, Velonam aliaque regno finitima loca explorari posse. Consultus ea de re cardinalis
IJessario, negavit
bTtitire ac vociferationis causam perFirmatoautem solio singulari Romanir Fk-clesia" beneficio non sine ingrati aniini labe adjecit. ejus imminuendis juribus animum
oratorem ullum a Ferdinando
ad
cio
Mahomctem legandum, atque exeocommer:
nuUain captari utilitatem posse, hasque pro Prinium, nisi sua senteniia rationes attulit excordes simus, esse hoc nobis exploratum dequa3rere has missiones Turcum non ad bet
<>
:
Ostentabat ad petita elicienda recens in Ecclesiam beneticium de submissis auxiliaribus copiisadvorsus Anguillariae comites Franciscum
et
Dei[ihobum hoc anno a Paulo perdomitos
sed
cum
illum potius êtns in eosdem coinites,
Ciob. in
Com.
Pii II.
1.
iii.
piat.
in
Panl.
II.
sr. .\nn.
Papien. Ep. lxxvv.
xviii.
c. 5.
(1) Jacobiis Plcclninns Salmoiia!
Neapnlilani
ie%'is
potenliam,
lioc
dominus, miles strenuus, cl Jux egregiiis, quem Italia unicum habebat prasidium adversus Ferdinandi anno ejnsdem Feidiiiandi legis pioditione captus est die xxiv Junii. sparso etiam mmore miserum illum
sepultura} mandatum Ncapoli in templo S. Clai;e ex peiiirinclpem casiuuiserabiliori dcsiisse ; nam capite liuncatum die xiii Augusli, ac qui tuipis illius piodilionis conscium insimiilent vulâla Bononi.-c fama uaiial auclor Miscella; Bononicnsis Her. Ital. to. xviii. Sunt nccessitudinem cum Jacobo contraxcrat, tradila FrHucisciim Sforliam .Mediolani ducem. qui pralerito anno nnn fcedns tantummodo, sed
illi
iiuiiiui
linisiana
lilta
;
ejnsdem
non
pl.ine
Sf.irlia; naturali.
Notam
i!laui
Vila Sfurlia; coiialur
sed nec
(lisidia,
qua; Sfortia in Ferdinaiiduui
ab lieroe suo repellere Joanncs Simonetn, eonim temporum bisloriciis In saltem iu specieui e.\hibnit, nec bistorici, qui partes e|uj tiiiatiir
ronalus. rnmuribus
illis
inanibus dissipandis quidquain valuerunt,
cum ncmo unus
occnrrat eorum
temporum
hisloricus, qui
Sfortiani a prodiUonis suspicione
iramunem pronuntiet.
Ma.nsj.
PAli.I
II
ANXUS
(|iiaiii
I.
CHRISTI
1='l()5.
Aiidefjavenses |)artesolim seculos, oiliimi,

siai, (jii.T
t(!stiiiaiimi iiiccndia c\:trscrc. (tborla
'
erat sufir-
in Ecflesiani amoi- ailiiiixisset, sola vero Kccietol
pcriori iiiino
inotuum
Joiiniiic
civiliuni
occasio ex
amiis
i^ro
asserendo
illi
rciiiio
mato
dcic
tilio
intcr Ilciiricum ct
jiiictisiiuc
regcm Lusitanum
iinigcnike
fa'-
Keapolitano validos exercitiis contra Joanncni Andefjavenseni snstcntarat, lihcralitatc sccpIruni sustineret, indignas ccnsuit Paulus cjus
cum
illins
nuptiis, (|uibussc(!plrumCaslellaniim regia;

iiifereiidiiin
l.iisitiiniio
preces,
1'lalina
"
unde varias ohorlas allercationes

'
rererl
odio,
S.
(]uo in
crat lum ex livore ct Hertrimdiim Lacucvam militiie

:
liisce
verhis
Jiicohi
niiiiiislruni, iuihiiti
craiit.
Indigniiti
Inter Paiilum et rctrem
ipsum
ort.-e
(jravcs
iiiiniicitiae
sunl,
cum
Fcrdiiiandiis lioc
tanlomc(|ii(i(l
litopctcrctsiipcrioriim amioiiim tiihutiim,
ilatiiie procercs Joiinnam susceptam adullerio promulgaranl, atqiie Alfonsum Henrici fratrem iindcmicm sccptri bicrcdcm rcmmtiaraiil. .Vt
Ecclcsiicpendchat, sihi ri'la\aii,(!t(|iio(l (lciiicc|is soluturus esset, diminui, cum reffnum Siciiia;
iicc
proiitiirca
sediiti
iiiiimi
seditiostirum,
(iiii
paliuus suiis possidcict
ciijiis
ipse uiia ciini
regnoXeapolitano vccligal pcndeiet,inspici('iida dicens et sua merita, ct considerandum (jiiid

posset in contrariiim accidcri!, ciim diccrcl sc coiilinuo acies (jiiasdam iii ariiiis liaherc, iion
llcnricum regcm exauctorarc, illique rcfrinm iiisifiiH! iii tbciilrali pomiiii decutere aiisi sunt. l't discnnt , in(|uit .Mariiiiia ', reges prius
seipsos regere
iiiinis niiigis
quam populos
:
rcntis mulliliidiiiis vires
rcgii
agnoscant fusplcndorcm no-
\ciiciationc
iilii
(|iiaiii
\iril)Usconstiire,
magis sua
quam
Pontificis
Romani
gratia,
:
iit iii
iicc
])iiriimMm
iiitcrdtim csse usui, (iiiam ad
bello contra Aversanos paiilo aiih; noverat
com-
vcliuuia viiliicra ct incliis, (|iiihus lortiiicntiir.
mcmorahal vicissim
Paiilus
nii^rita
Kcclesia'
Pcracla rcs cst a iicrdiicliihiis incnsc .limio iu

.Vvihe suburbanis, ubi
erga Ferdinandiini. Atquc lioc modo altercationibus in loiigum rcs ijjsa semper protracta cst, ciim iitcr(|ue rcpetcndi jus siium tcni[iiis (|ua'rcrct
:
excitato tlicatro effigies
Hcnrici
(luibus
regalihus indiita insignihus collocala cst,acdciiidc objcctiicxjiidiciariocdictocrimiiia
inoliri
res
Jacohi IMccinini, qui
novas rex interim cavebat, Sulmoncm inMarsisct alia
regmim Hcnricus
spoliata
fcedarat,
tum
singulis
ornainentis
iii(ic(|iic
statua dcturbataiiuc cst,
oppida tenehat, potiintiam vcritus . 6. Pontifcx vero ad folleiula motiium civilium principia pncfectum Urhis ac Velitrcnscs disscnticntes ab infcrendis iiiviccm iiijuiiis sihi teinpcrare superiori aniio jiissit impcravitetiam- inducias inter Anloniuin ('.olumncnscm Urbis prailcclum ejusquc ncpolcs, tum Ncapo:
.Vlionsus regius fratcr elevatiis, ac po.\
pularihus vocibus rex Castellic saliilatus.

iilii
])opulo in Ecclesiasticos irrcpsit scditio, alque
suggestu concionati sunt milla alia proptcr lucrcsis criincn regem cxauctoriui possc alii contrarias conciones bahucrc. Misi stint inox novi regis nomine ad
e sacro
dc caiisa,
(iiiiim
lioiicm
inlcr
Irsinum Dcipbobum
Tnliacotii
Anguillaria!
comitcm comitcm
iiccnoii
'
cl lilios
defuncli Francisci Ursini Urbani olim prajfcdi. FoiMo Dcipliohiim ct Franciscum Kversi lilios
domiiiatu coiicausa cst cardinalium senalus, ut referl Papicnsishis verhis'

Piitiliim
II
oiiitorcs, ut in arrc])t()
lie
firniiuctur, coactus(|ue ca
\'ociili(iiiis
ciiusa est novtis
liic Ilispaiiiie
anno Pontiliciis regiisque copiis rcpcnle oppressos paulo aule dictum est, eoruinque ditioncm EcdcsiasticLc adjunctam (|uo tpiiipon^ ctiam, Xovcllo Malatesta Ctescna' et lirctciiorii to|iarciia vila fimcto, ea; urbes Ecclesiastico impcrio rcstilutip* siint, fracti(]U(' Rohcrti c\ conciilioc
:
motus. Ltcstitiicrunt regcm Henricum, fratrem cjus .\lfonsum posuerunt in solio. Scripsit hic
iioviis
rex Pontifici
(]iias
littcriis
illo
iiarrat rcgiii cala-
mitiit(!s,
siih
cst
piissiim, diiiliirniim
:
palicnliam inniiium i^roccriim ac priclalortim surrcxissc iilos t;mdciii jiistis iiijuriis iiiotos, ac
hiiia
'
lilii
Sifîsmiindi, .Novclli fiatris, coiiatiis
Hcnricum
His])aniic
s|)erar('
iulhihitis
;
rcgiii
Ita
iino , inqtiit
Fapiensis,
fcrmc tcmpore
o])poiliiiia loca,
sensu priviisse
iiiliii
:
se elegisse
ccicmoniis uiio coiim;ijorcm porro

:
dtiariim
|)rovinciarimi
summc
piirtcm ohcdientia'
siiic
adjtmclam
ingralis familiis
duabus
adcini)ta, l)rc\i ncgolio

.
dics iion miillos ciincta ditionis
ad greinium niatris sunt revocata

7.
siuc futiira
Turbx
in Castella et Catalonia.
rejic oratortis
Iiilcrca
ad(li\cre,
iii
ritiitc
(|ii()(]uc
proinde orarc Pontiticem, ut aucloScdis Komamc fortuna lucc sna
ab Henrico
C.astella;
mcnsc Maio
Maii-
iidjuviirctiir, iicc
audiatur
.
is, (lui
rcgno
ct rcli-
obsequium
liortnti(iiic
Pontilici
nomiiic
iit
rcjîo
gioni ChristiaiKi; pcstifcr

sit
omniiim p;pnc
iii
judiciis
eum
suiit,
bclltim sacrtim
coiulciniialus
II
.Vddidrt cliain
littcris, lia'c
ros Poiitificia ope iiromoveret. Ventiiri simiiiicr
jam ante Pio

co
iiidiciita, ct
nuiic consilio
siio
crant
aiii
c\ (iallia novo Cliristi vicario dc
morc
facla essc. At conlictii hicc dc Pio

fiico caiisii' tiii])itiidiiicm
ad colorandiim
ohcdiciitiam
delaluri, scd e\orla hclla (iNiiia cortmi accessnm retardarunt, dc (iiiii)iis poslca. At loiiKi! raviora in Ciistclla (liscordiaiimi iii-
res])ondere Ilcnrici
rcgis oratorcs,
ncque
un(]iiiini
Pium consullum
((inscnsissc
tuin coiitcndcre ne Sedes Romaiiii
Pbl.
in
I'jiil.
II.
1.
=P;iul.
II.
I.
1).
b.
' Ibiii.
p. 0.
'
Papien.
'
liii.
r.x.vii.
Siir.
I.
.wiii.
c.
1.
.\laiian.
1.
Pnpicn. romni.
ii.
Maiian; snp.
c.
6.
.\xiii. c. 9.
'
l*api(!n. eail.
Ep.
420
quidquam
set,
PAULI
in
n ANNUS
1.
CHRISTI 1465.
eum, quem
:
tot
annis regem coluis-
decerneret
(luiu potius ei
regiam assereret
rege jacta incaute fuisse superiori anno refert Belcairus nempe illum Britanniffi minoris
' ;
dignilatem. Ut \ero Paulus legatuni in Castellam ad proceres in regis Henrici fidem revocan-
dos miserit ', porduolliliusquc Ecclesiasticas ceusuras iulentarit, dicctur inferius. 8. In alia Hispaniarum parte de Catalonije principatu, dc^jue sceptro Aragonensi inter Petrum magistrum equituniLusitanife avi materni comitis Urgellensis jura obtendenleni, etJoansed cum Petrus impar nem regem certahatur
:
missalegatione imperasse, ne Diplomatibus suis ea verba prtcfigeret, quam etiamtum usurpaverat Franciscus Dei gratia Britamiisi dux; cum tacite regis se beueficiarium inficiari, ac soli Deo, non autem ipsi regi secundum Deum, accoptum principatum referre vidoretur prffitorea ne conflandae aurea; monota! jus in posterum sibi arrogaret tertio denuntiasse
princi|)i
:
viribus esset, quamvis bello strenuus, a Ferdi-
nando Joannis filio fusus ' est, ac deinde Cervera sub regium imperium reducta. Similiter in Navarra Gasto comes Fuxensis dotali jure ad regnum aspirans adversus regem Castellae qui
'
nitas,
plures arces tenebat pncsidio militari commubellum movit, et Calagurrim expugnavil;
quanquam
postea a civibus Fuxense praesidium
imponi annuum in tota Britannia vectigal regi pondendum postremo sanxisse, ut sacerdotia omnia Britannica non amplius Britannum principem, sed Francorum regem patronum agnoscerent; ac, si mandatis parere recusaret, regia arma vimque ei intontasse. Perculsum iis postulatis Britannum addit auctor, cum regiam vim expavesceret, arte extraxisse bellum respondisse nimirum ea non privata sed publica
: :
urbe ejectum est. In Anglia 9. Amjlia civiU m/ore madet. superioris anni mense Maio dux Somerseti restituendi Anglico solio Honrici studio cum Eduardo rege cruento cortamine conflixerat, captusque in acie regio imperio ob violatam fidem, quam antea sacramento obstrinxerat, cajjitali supplicio affectus ' fuerat boc vero Henricus exauctoratus cum mense Augusto e Scotia in Anglicam irrepsisset, ut res novas moliretur, a custodibus limiti impositis mox agnitus, atque ad Eduardum adductus, ludibrii causa squallido equo vectus per Londinensis urbis conipita duorum quondam florentissimorum regnorum Gallis et AnglicE rex circumductus % ternoque deinde acto circum patibulum gyro, in carcerem conditus est, cum antea intentato proditionis crimine imperatum fuisset, ne quis illum salutaret vel aliquod bonoris genus exbiberet in quas cala-
auctoritate, coactis Britannia? ordinibus, consti-
tuenda esso, ac bonai spoi plonos legatos dimisisse

:
interoa fidissimos viros nobiles religio-
sorum cultu subornatos ad principes omnes

(ialliarum legasse, qui regiam, ut aiehant, ty-
rannidem
ohtrita
et
publicum discrimen exponorent,

:
Britannia, qucevis iniqua imperia ab insolosconte rege accipienda atque in Burgundum, bonoris et juris sui vindicemacerhum, ])luresque alios proceres in belli societatem adversus regem, arcancB coitionis inscium, ascivisse.
nempo
H. Antequam autem boc bellum
geroretur,
Flandros Burgundosque,triginta annorum louga potitos pace Atrobatensi foedere confirmata luxu lasciviaque diffluxisse ohservat Belcairus;
,
ut merito sceleribus
tiim
(juit
hominum
sit
: <
castigandis exor(Jui
bellum putandum
-,
summas,
:
in-
divitias sequi solet,
luxus
omnium men:
mitates
Galliffi
se
conjicere coepit,
cum pacem
dare
quantumvis a Cbristi vicario et aConcilioOEcumenicorogatus, quoimminontis Constantinopoli Mahometis impetus propulsarentur, inque tantam dedecoris et calamitatis abjssum dejectus quia politicorum vesanis
recusavit,
,
consiliis
subornatus vertere Anglica arma in
Turcas, ut Gallico parceretur sanguini, detrocta-
Porro Eduardussolutusmetu, acto ordinum conventu, ad componendas regni res incubuit, atque omnes Henrici partos deserturos in gratiam admisit suos vero, quorum ope ad solium viam sibi struxerat, pnediis ac muneribus afrat.
;
tes corruperat atque effoeminarat ingontes in vestom sumptus impendehantur conviviorum ac balneorum cum matronis usus frequens orat cibi longe magnoque pretio atque indecens qu<esiti non minore prodigalitate insumehantur. ^dificiorum autem prsesertim auuEnitatum immensa cupiditas totam illam abundantiam exbauriebat, eaquo hujusco nationis insania erat, ut nullain ])raeterea gentem sccuin vel bellica laude, vel divitiarum ahundautia confcrendam
:
putarot. Itaque
minime mirum
si
Dei optimi
maximi suique
ohlita ex tanta mollitie su|)or-
fecit.
1
0. Galliae
micant.
In
rex et dux Burqundise inter se diGalliis principes coitione facta
biaque in graves tandom ffirumnas extremasque rerum omnium difficultates devenorit . 12. Novo huic et difficili bello Carolus Burgundu? foederatique proceros ])ublici honi spo-
adversus Ludovicum Francorum regem civilo bellura concitavere, cujus semina a Ludovico
'
ciem prajtoxuoro, ut oo fucodelinirent ])opulos, atque iu regem commoverent, ei dabant crimini,

vectigalia insueta
a
plebe
ipsum corradere.
Marian.
c.
1.
xxiii. c.
1.
12.
^
Sur. Annal.
1.
1.
xviii.
3. Marian.
1.
vol. 3. Polyd.
1.
XXIV.
xxiii. c. 10.
* Id. ib. Mouslrel. Monstrel. vol. 2. p. 119. Polvd. Virs.
xvii.
c. C.
Sur.
'
Uelcair. ep.
Melen.
in
Comm.
rer. Gallic.
dec. 1.
1.
i.
u.
14.
XXIV.
- - Id.
nuui. 18.
PAULI
ir
ANNUS
I.
iii
CHRISTI 1405.
421
proceres a regni administratioiic rcMnoverc, lenuioris et obscuracsortis iioinines diviliis inaxiinis aiiporo, qiii parta aiictoritate al)usi iiidign^!
puliiicain reni traclaicinl
non
fereiida iiaiine
Burguiido uibos iii Helgii liniito sitas, quas paiilo anto atiro rcdcmorat, fradidit. iNormannia; (liicatiim fiafri Carolo pcrmisit, tuin singulos
oinniaîiic a conjuratis |)clifa admisit.
priniis
ainplius graviora Ludovici iinperia, levandam
conjiiratos vel ditioiie

pliiiiino(|ue
c(n'cs iioii
nova auxit vel pra;nUis
oneribus impositis plebcm, cocrceiuLim sapiciitum proceruin(|iie consilio regiam liceiitiam.

Coitioiiis
auro
allccit,
demumque
f)iivataiii
patuit pro-
piiblicam, sed
icm consectacivili
principes
craiit
Burgiindiis,
:
Itiliiri-
tos
in (|iios
posfca Liidovicus variis occasio-
censis, Hrilaniuis et Calalier
Carolus (|uidein
a'gre
|iatre
nibiis animadvertit. Meniinit de
hoc
bello
comes
Pliilip|ii diicis iUirf^Miudia', filius, (|ui
ac rcslifuta
patiebatur Liidovicum o]ipit;neratas a

rolo fcedere Atrcbatcnsi iirbes,
qiias
Ca-
Somona
pace Ludovicus ipse in iiltesuo afferis ad 1'aiiliim 11 proximo aiiiio datis rcnitis loco. Cieterum (!X ejusmodi civili bello
(;alli;e
'
perluit, refusa auri viredemisse, proiorendiiiiie
pliira
aiia
bella
oborta
suiit
sccutiiris annis,
principatus illum urebat cupido

Biturigensis
se
'
Caioliis diix
at(|iio lioc
iii
ipso iiit(!stiiium aliud Liidovici opcra

infcriori
ampliorcm domiiiatum ambiebat, Franciscus dux Britannia) regio

regis fralcr
Ccrmania
acconsuni cst
-,
Dinanteis
et
bencficio
diicales
gtircrc apiccs
(lallicic
agiiosccrc
Leodiensibus in Burgiindum concilatis, ut is domcstico implicifus bello, copias ex (Uilliis

revocarel, (luo ardciito, lioc miraculum conli(|iiemdani Burgun'
:
respucbat, rcgiaique
:
vires
iinmimitas
cupiebat Joannes dux Andegavcnsis, vulgo Calaber nuncupatus, millis s(! aiixiliis in bclio Neapolitano adjutum fuissc freinebat, ullioiKMiique expetebat. Hos alii proceres Ludovicus S. Pauli, Aleiiconinius, Armeniacus, Atndiafcnprinccps Marcbianus, Dunensis comilcs Aurasiacus rerum augendaruin spe sequebanLiidovicum vero regcm licnatus Provintur ciiB, et CaroUis Coenomaiiia', comitcs rcgii aviiiisis,
, :
gisse narrat Monstrcletiis
dioiicm,
(|ui
ciini
(iiiof)iis
sociis
in
|)afibiiliiiii
siiblafus fucraf a Diiianteis, im|)iorata S. Jacobi
Apostoli ope, incoliiinem disrupto la(|uco evasisse

:
composita vero
iii
Calliis discordia, Lco-
dienses parifer
paccm
a
iii
Carolo IMiilippi
filio
impetrarunt, quai posfca
afrox erupitbellum,
Liidovici
quo regio coiisiimpta

t-i.
est.
Caroli duc/s Ajirelianensis
culi tutabantur
subsidiarias ciiani
illi
copias
filio illis
cardinalis Alebretensis pia mors.

a(l.jungimiis
Gallicis rebus
iiui
et
Franciscus Sforlia diix Mediolanciisis, duci!

Galeatio, submisit. Conjurati, antet|iiam sc
boc anno
iv
Januarii Carolum Au-
roliaiiciiscin ducoin,
nilicto
Ludovico tricnni,
in
Britannus conjungeret, ad regiam uibcin movere castra contendere. Quo agnito Liidoviciis rex ex Borbonia, quam vastabat, prociirrcns cum exercitu castra castris opposuit, imgnaiiue conscrta cst ad Montem Letlicricum vigcsima septima Julii hujns anni die, aiicipiti ulriii(|ue victoria, ut fuse narrattôminius, (|ui ci^rtamini aderat in quo discrimcii adiit rex Ludovicus, tum Carolus Burgundus in piigna) ardore saiic;esociatus, ac fusus utrinqiie inultus cruor rumque numcrum nonnuUi ad tcr inille sexcentos augent '. Cum vero ingentem militum stantium doligatis vulneribus niimoruin cini: :
postea Gallorum rege, qiiod ad vindicandam
obiisse,
patris
bcllo,
caidcm movcrat, captus in Anglico carccrc annis viginli quinque elanguerat, ex (iiio egressus sancfissimam vitam
cgit, intertjue alia piefatisopera,
(]iie
recurrente (lua-
feria quiiita, trcdecini

,
pauporibus inensam
,
accumbeiitibus ministrarc al(|ue cliam Christi Doinini exomplo podes abluere consuevit. At divinum Numen eam deinissionem ornavit gloria, cum illius flliiim ad solium cxtulcrit, ut etiam Catlico rcgiio conjiinxcrit Mcdiolanensem ducatum, ac tamdiu floruerit feliapi)oncre
citate
ct
armis,
doiicc nofaiio
iii
iii
Juliuni
II
spexisset Carolus rogis frater, llcvit illatam siuc ambitionis culpa tantain patriai cladcin quem
:
implicitus bello
15.
niaxima mala se conjecif. etiam codein aniio Ludovicus carObiit

tit.
Burgundiis, oain rcligionom aversatus, ut pusillaniinem despexit.
dinalis Alebretensis
SS.
1'ctri ct
Marccllini,
quem ob
amoroin
obitiim
Porro Ludovicus rex eo perfunctus periculo, cnni in LuteUai conspectu fixisscnt castra conjurati, a Francisco Sfortia duco Mcdiolancnsi salubribus instructus consiUis, ne sc amplius
13.
suavitatem moruin insignem Jacobus cardinalisPapiensis' vocat collegii cardinalium

iiairaf(|uc piiiin cjiisdcm vcrbis Fraiicisco Piccoloniinco cardinali Senensi, (iiu postca rcnnntiatus Pontifex
liis
et dclicias,
ccrtaminis alea; exponerct, sed Callos principcs inter sese fcedcre junctos inviccm dividhirc niteretur, ac singulis
Pius
III
appcllatus
fiiil
Admirabilis
fuit liic
transitus ojus. .Moritiiruni se noscciis, cogifarc

et loqui alia
postulata quamvis am|)lis-
sima conccderct,
cum invicom
scgrcgatos postca
ila(|ii('
iion
jiassus
de re pr;eferquam de salute anima) fucrunt sibi lachrynuE siuc est

:
dcbcllafuriis essct. JUirgnnduiii
ad
siisci-
paiios, duiii recogitavil aiiiios
pienda pacis consilia singulari

'
arto
pcllcxit,
p.
cutuiii cjiis
pra-toritos cubiassiduis queslibus et comiûnctio:
Ext. ducis Ditur.

3.
lit.
dat. 15. Marl.
apud Moustrel.
lili.
109.
ubi
'
Monstr. vol.
:23.
p. 113.
Comin. Annal.
c.
5.
' Belcair.
Ext.
lib.
Priv.
'
Rom.
Eccl. to.
i.
sup. num.
alii
sup.
p.
423.
*
Moiilr. vol, 3. p. 120.
.Monstr.
Comin.
cl
Papien. Ep. cx.txvi.
A22
PAULr
II
AN.VUS
CHRISTI
iiitcr (]uos
14(35.
nibus cordis rc|il(;tuinost. SMcranicntuuiDoniiui nostri Jesu Clirisli sumpturus e lecto in terram ju,ssit se dcpiHii. ncc aliter Deo suo comniunilioras canonicas non antc candum pulaxil inter (liniisit i|uani a vocc cst ii)se dimissus
; :
ipse (jiuTstor ciiiu
lilio
pr;cfccti
c;i-
strorum,
infra
ct aliis
duodecim magnse
aucloritatis
viris vincti
:
(juando labcnte jani mcmoria alicujus verbi est facla omissio, loties iteravit donec (juod exciderat est assccutus. Cum ab iis vacabat, passio Salvatoi-isnostri legebatur, assi-
orandum,
si
ad Sciinderbegum deducti sunt . El Reversus itaquc Scanderbegus in castra, ct ad proprios agros victor cum copiis ingenti gaudio cxp(;ctabat, ut Christianus excrcitus et crucesign;iti Iraiisfretarent
"
Et
iiifra
tletus .
audicndum nou cessabatsus|)irium et IMuribus intcrjcclis, Franciscum cai'diualcm liorlalur ad preccs pro levanda Ludo\ici
duo
intcr
:
Eccc paulo post Scanderbcgo nuntiatur, Pium Pontilicem maximum, qui cum Cliristianis copiis et crucesignatisadversus Mehumetem egressus fucrat, cui ctiani princciis Vcnctus cuni
senatoribus suis, et insigni maritimo apjiaratu occurreral, ut priinum pedein in Anconte urbeni iiiliilisset vit;iiii cum morte commutasse, ex
(1110
aiiima fundendas
Dilectio, inquit, nostia,
si
Iructuosam essc optamus, in oralionibus silct lucc cô j^ricstiti ct ])r;csto (|uaupiis sutlrayiis lum possum, idcm, (]u;cso, iaciat bonitas tua.
:
Cbristiaiiiis
liinc
)>.
cxcrcitus, et
omncs
ad
crucesi-
gnati
indc dispcrsi
jiassim
propria
Commendatur
Scri])tura
:
])crniultum b;rc
et
i:ali)dr/s
jîetas
dicente
redierc
1".
Sancla
est coi/itatio
pro
At Mabomelcs audita Seremetii ducis

(lui
defimctis exorare, ut a peccatis solvantiir. Trice-
fiiga et excrcitus c;cde,
nas
iiiissas Grcf;i)rinnas;uiiniic fratris et coll(>;j;c

si
institui.
tolidcm
instiliicris tu, rcni
nico
jiidiilla
:
cio i)iam et salularem
institues
mensura
mctictur nobis, ut iKibeamus
(]iia
(]iii
nos alios inensi fucrimus

nostri
sint
mcmorcs cuni moriemur, morliiorum nos babeamus niemoriam . Porro Ludovicum ex pietatis scusu, (]uo
erat delibutus, Minoruin
cultum induissc,
'.
ct
cum
eo in xVricadana a?de se])iilcbro inarinorco

refert
mandatum,
etiam
-
Lucas Wadingbus
Vitam
dimisit Iioc
S.
eodem
aiino die vigesima

i);ilriarcli;i .\(iui-
sccundaiMarlii altcr Ludovicus,

leiensis,
])artis
tit.
Laurcntii in Daniaso cardiiialis,
alium ducem, nimirum i^rimus in expugnationc CoiistantinopolilaiKi ;issilicrat in muros, atque ex infimo gradu ad prcBfectura; dignitatem pervencral, siibmisit cum exercitu quiiidccim millium cîuitum, ct trium niillium pcdiScanderbegus quatuor tantum tum illuiii millium ciiuiluin, et peditiim mille et quingeiitorum copiis instructiis prinium fudil, amissis octo e suis viris forlissimis, quos ad se perductos Mahometes ncc auro nec cum captivis ])ermutarc voluit, sed omni contumelicT genere allcclos cute nudari jiissit, iterumque Ballabani exercitum inslauravit; sed is a Scandcrbego
Kallabanum Badcram,
ad Hliodum
Lesbumque
insuLas de Tur-
cis
victoriis
clarus,
iii
dum
Pontiflciam cbissciii
Callisti
noniine
Oriente cuni iinperio mode-
raretur.
U). Scauderbefiiis
maxiina clade atfectusiterum deletus, el caslris exutus. Nec proptcrca cu'pto bello Mahometes destitit, sed tcrtio Ballabanum, iitpotc Macedonem patria reique militaris peritissimum misit,
lu-omisso Epirotico sccptro
si
inultis prxliis
attvrit.
a Poutifice adjtitus Tmxas (Juod ad Turcicas rcs
victoriam repor-
speclal
cxcrcitu
Maliometliein, dissoluto criiccsignato
tarct. Itaiiuc Ballabanus, quo incautum opprimcrct Scanderbegiim, amicitiam simulans am])lissiina
illuScT,
citiis
(]iii
Piiis comparaverat, in Macedoadversus Scaiidcrbcgum arma vertissc, iiiam Nuiitiatiir, iii(]uit, narrat Marinus Barletius ' Sercmctium Mcluimctis pra-fccliim ciim mavi:
qucm
ad
cum munera
misit. At
commisso(]ue
ju-cTlio
(^jiis fraudes barbaricus cxer-
mis copiis
adventasse
statuit, ut
:
in
liiiibiis
Tbracia> et Macedoni.-E
ad inlcrnccioncin cajsus est aScanderbego, quociim(]uc progrederetur, secum victoriam dcfcrebat, ct militis a;que atque imperatoris
cui
occurrensScanderbegusomnino
co,
si
exequebatur
auctor,
"
cum
posset, congrederctiir. Vc-
neral ibi Seremctius cum xiv millibus militum . Et noiinullis iiiterjectis, ut castra Turcica iii Ocrida url)(! locata fiicrint, ac Scanderbegus contraxcril cquitiim ])cdituin(]ue dcccm
millia et quingentos c(]uites ad Turcas Liccs-
iu(]uit Adeo ut offlcium Albani barbari ct Christiani omnes uiio orc clamarcnt arflrmarcnlquc, Seandcrbegum maximum in orbe tcrrarum bellatorciii
: ,
Deiim jjroduxissc . Hcversus non sine pudore ad Mahometem Ballabanus admonuit tyrannum tot cladcs a>gre
fercntem, ut diios excrcilus cum duobus strenuissimis ducibus mitlcrct divcrsis itincribus,
qui
simiil
in
scndos
])r;rmiseril,
quiiu simulata
:
ftiga liostem
pcllcxerint ininsidias, siibjicit
-i
Ubi Scjiiidcr-
begus hostem appropiiKjuasse vidit, rei)ciite ex insidiis prosiliciis suinino impctu eum cx onini
lalere adortus fuditatiiue dissipavit. Caesi suiit
I^^pirum
Sc;iniieri)Cgiim
;illcio
iiilercipcrciit,
irrumpentes inedium ncquc allcr sine

diuturnilate
Pl;i-
pugnaiidi copiam facerct.
ex boslibus supra decciu millia
i)lurcs cîpti.
ciiim bclii Sc;inilcrlicgiiiii
opprimi posse.
ct
cuit consiliuin JLibomeli, ac Ballabaiio ipsi vi>
Wail.lioc ann.num.
3
!).
'Sleph.
Infiss.
Ms. Vat.
sig. niim.
\\\.
ginti
Marin. Barl.
1.
.\i.
in Vit.
Scanderb.
tiim
tradidil,
quatuor millia equitum, ciqiic collcgam
qualuor pedialiuni
adjuiixit
l'AfI.I
11
AX.VUS
,
I,
CHRtSTI
I4(i."
/(23
nposlalaiu Jajûpuiii Ariiahluui u|)|ii'llaluiii cuin sexdcciiii millihus cciuituiii. Scd mclucHKla
,
collcgio auctor
'
cx[)osiiissc
incmorat
piiiiceps
<(
Non
tru-
lâtitur M(!iim(!tlies Turcariiiu
illi!
lif)i-iim
couîlia
diviiia
|ici-
provideiilia discussit
iii
ciilciitissiiuus nic voiîscuiu diiitiiis
iiTumponte cuiin
labano, serius
|iiis
:
riiraciam
iicr
K|)iruiii |{al-
irru|iit
îam
ltclj,n'adi .la^nii|iii
commorari, [latres sauctissimi, vos coiit(!iii[)Iari, vos admirari principes meos, deos terrarum ac mimdi
totitis liimiiiaria,
iiitcrcaiiuc ScaiHl<>rljcj.Mis,
|)cdituiii(|uc
octo
c(|iii-
(|iiimajorum suoriim vcstigia

illius
tum
i|uatuor millia coiitraxcrat,
seculus,
seclaj
ac
s[)urcissim;r
.Maliometana;
ves-
Ballabanum invitum ad [)U{riiamcoegit, ejusque

exercitum dclcvit, moxquc vicfrici-s copias ad\ersus Jagu|ium movit, eumiiuc in acic traiisijiiiluis fixit liasta, et caput ipsius ampulavit visis dissipatiis Turcicus cxcrcitiis ac ca'siis est. Subdit Harletius de hac Turcarum cladi!
: :
nefandus professor
noii
C()iit(!nttis
et
[u-ojiagator,
triiin ()vil(! (|uoli(li(!

[lat, (!t
invadit,
tanlis
[)crse(|uitur, dissi-
cfedibus, ra[)inis,
in Euro[)a fiidit,
quibus
ut
in .\sia usiis cst, iion satiatus Christiano
sangiiinc.
qucm
iiu|)cr faiittim
|ioilucrit,
totnm infcccrit,
iioiiicii
contaminnv(!ril, et
:
Nunquam ex duobus exeicitibus uno eodemque tcrc tcmpore et bcllo tanliim liostitim a Scandcrbcgo iiitiu-fcctum est, redditaijuc ;equa
Clirisli
|ir(i|>li:ii]n\crit
taii(|ii;ini
scd
uiinc
me
gciitcni([uc
mcnm,
:
tniiicii rclictuiii
sibi,
([iii
Belgradensi clades et alterius
ducum
:
fuga
et
tollere
conatur
ultimum cerc\(!rtcr(! alquc de medio nisi repente quod tu.x

lioc
,
ejus exercitus interitu, et altcrius pr;rfecti cajde
sanctitatis est atqiic

stns
tii,
clcmenti;p, occurras, obsi(^liristinnurum [inlcr, ju-
cum omnibus copiis, videbalur vijînti quatuor millia hostium caesa capta sex millia, praeda magna cuin omni genere auri ariienlique colonorum, qui capti npiid bostes erant,
,
:
tu principiiiM
bnr
re
actum est de omni, actum de imperio meo, ([uippe popu;it(iue
sidus rndinntissimum,
lus Epiroticus tot bellis, tot cladibus exliaustus
quatuor
millia
capita
recc[)ta
infra
jam
corruit,
"
jam
defecit.
Cum
postero die Scandcrbego nunliatum cs-
Huc
igitur ego concessi, patres sanctis:
set, Ballabanum cum uno tantuin agmine inter ciedcndum cilugisse, et abire sine signis, sine
simi,
ad \os ipse confugi

rcli([ui,
domi incendium
et
maximum
nem
Iiostem in ipsis vestibulis,
ordiiic ullo,
[losseque,
si
iina equitiiin ala

facile
ad
:
qui non tantum gentem
meam
evcrtit,
regioncm om-
persequendum mittatur, omnes

Supcrsiiit, inquit, ali(|ui nuntii et dis
et
deleri
assidue
dissi[)at,
dcpopulatur, in
bostium
cla-
nostra; virtutis
[)arta
de hoste victo-
provinciffi
scrvilutem trahit, sedctcivit;ifcm inenm Croinm. robur atque caput, jain diu innumero
ria .
Ubi suos duces cwsos fuisse ncccfiit .Mahometes, furore percitus, primum duos Jauizat8.
milite obsidet. Neque hanc obsidionem deserendnm [)ro[)osiiit sibi, nntequnm urbe ipsa aliquo modo poliatur et potietur, vereor, ni su;
ros subornavit, qui fingcrent studio religionis
blimitas tua suocurrat atque subveniat,
ita
oppi-
ad eum perfugisse, deinde incautum obtruncarent sed divina |)rovidentin perniciosa eorum consilia fregit nam baptismalibus sacris ficto ot impio animo initiati, et inter prstorianos milites adscripti rixari inter se, et meditatuni cri: ;
danos in rerum omnium necessitatem et ultimum discrimcn adduxit. Consulite igitur, patres optimi alque sanctissimi, quaeso, dum
prospicite, alque opportune coliibcndus est enim impetus, etjus nefandissimi tyranni, reprimendus ejus furor atque violentia, qui in tantiim exercuit
tempus
patitur,
:
providete mihi
men
sibi
mutuo
insidiis
tefactis
:
quare paobjicere coeperunt extremo affccti supplicio [)e:
riere itaijiic .Maiiometcm ad vim a[)crtaiii conversum, ut Scanderbegum obrueret, in ex[)editionem cduxisse ducenta armatorum millia tra-
Scanderbegum ex Pauli Angcli Dyrrachini e[)isco[)i et Veneti oratoris cousilio arces

duiit. .Vt
atque invaluit, utjamjam extrema omnia Christianffi reipublica', ac Dci Ecclesiae, et orthodoxa^ fidei audeat minitari. Sed quid amplius, proh dolor (jiiid pcjus? ([uid durius expecte!
communivit, adeo ut .Mahometes, ciim extraberelur CroicE obsidio, Conforlissimis praesidiis

stantino[)oliin
redicrit, relicto in castris Halla:
jam in Christianum populum, edigregem tuum oinnia crudelifatisexempla, quem profanavit fa-davit omnique ludibrio
?
mus
edidit
dit in
habuit
Et infra
,
bano cuin
illi
lis
viginti tribus millibus militum tuin adjunxit alios octo pra>feclos, qiiibus singiise[)tcin millia militum attribuit. Dum vcro
per Cliaoniam redirct, ([uosdain [)0[)uios nccnon Cliidnenses Scanderbegi clientes, quos ex-
pugnarc
tes,
vi
non
[)oterat,
promissis
ct
blnnditiis
victos nd octo millia, prater mulieres et infnn-
patres amplissimi, Asiam fere huic nefando spiircissimoque hosfi subjectam Graecos (|uasi cunctos ab eoextcrminatos, Rascianos principes, Triballos et Thraces eversos, Illyricos perdomitos, Peloponcsum subactam, magnam .Maccdoni;pnt(iue Epiri pnrlem direptam, incensnm, devaslataiv. L'nus ego siiVidetis
omnem
conlrucidavit. Interea
in tantis
II
cum
stipcndia viresdccso[)cin
que Scanderbcgo
sent,
(lirficultatil)us
persum, pater beatissime, cum pusillo et tcnui imperio, ciim militibus meis ndeo tot praeliis
'
ad
faulum
clam confugisse, ut
exoraret, atque inter alia hocc in
cardinaliuin
.Mm'iau3 Barletius ubi tup.
i24
alhitiis,
lol
PAUr.I
ccilaiiiiiiilnis
iii
If
AXXr.s
1.
CHRISTI
:
riC..").
jaiii iiitc^n-i sit
pienda
tjuod
possit.
tot
cxhaustus, ut iiiliii corpore ad nova vulnera accinequc quidciuam supcrsil san^niinis,

ainidius
cst
in
|)ii)
tcnloria
citiis
qiue conspicatus
Croj.-B
a|)oslr.ta
furore
iêr-
darj
(^hristiana
rcpulilica
Hoc
reliquiarum ex
feraci
tot |iiiiicipil)us,
ducihus
.Maccdoiiia ilLa re^nim aliste totis vi-
trice,
quod nunc pertidus l)arharus
ribus, arte, ingcnio pcrdere atque delere contendit.

est,
mcenia excurrit, ut promissis am])Iissiniis ])r;psidiarios ad dcfectionem soUised glande plumhea transfixus Turcica citaiet casfra tuinultu et moerore complevit, adeo ut Barhari fruinciitarite etiam rci inojiia pressi ohsidionem solviM'int. Ut autcm Mahometcs liis cladibus in rabiem accensus bellum Yere insead
;
Jam mcmini,
ignotiim nemini
hella,
dnhium
audisti, antistes saiictissiinc, audistis, pa-
qucnti rcdintegrarit, ac tandcm Scanderbegum oiipresseril, jiroximo anno dicetur.

20. B.
tres religiosissiini,
quot
quot expeditio-
nes
nis
cum
perfida gentc isla majores mei tot an-
coronatus.
gesserint,
qnihus ego postmodum ordine
Conjungimus Orientalibus rebus qui insigne martyrium B. Andrca3 Cliiensis

,
Andreas Chiensis
cjlorioso
martyrio
natnrac, divino
rcgiio
lain
tandem prseservatus auxilio, in succedens nullum unquain tempus, niilquieti
Constantino]iolis trium])lialihus
palinis Eccle-
siam
illustravit,
,
Gra!cisque constantiEE exem-
diein
aut
.
otio
mihi
"
concedere
potni,
sed
cum
]irofana
gente bella
maxima
sempcr pertractavi
Etinfra:
Jam, pater sanc-
tissime, provideas, cuin tot procellis et bello-
ruin turhinihus ohsistere, easque
periculo
ferre
vitffi
ac
non sine certo rerum inearum dispcndio per-
infandam superstitionem desciscerint, reliquit in crimen enim vocatus ah impiis falsisque circumventus testihus, quasi damnata Christiana religione, Mabumeticam sectain professus iterum ad Cbristi cultum se traduxisset, cuin post acerrima tor-
plum
ne ad Mahometis
queam, fidemque vestram sanctissiinam,

hiijus immanissiini tyranni,
nienta admirahili constantiae prodigio infideles
sanctissimi, inquain, jjatrcs, conlravim et impe-
tum
protegam
at-
que defendam, pro qua et usijue in prssentein diem oinnia extreina siiin pcrpessus, et in posteruin
admirationem convertisset, neque ingenut nec minis posset adduci Mahometis sacrilegos ritus susciperet, invictum spiritum Deo reddidit, cujus historiam Georin sui
tihus promissis
me
devovi, nc(|ue ulliim morlis vel
])eri-
gius Trapezuntinus Latinis
litteris
'
tradidit, qui
culi est genus,
quod
])ro
iii
quocumque vestrum
aliquo
vitae
ejusdem martyris implorata ope niaximo

culo ereptus fuerat. Narrat
iii
peri-
commodo
19.
et
dignitale
mex
tem-
])riinis,utAndreas
pore suhterfugiam
(1) .
His addit Marinus Barletius, Pontificem
comiilexum esse omni officiorum genere Scanderhegum, ingentemque illi auri viin ])ro helli" Postquam, inquit, cis sumptibus contulisse Scanderhegus orandi finem fecit, tanto favore
:
gravissimo liheratus morboB. Virgini co^libatus voto se adstrinxisset a Mahomete vero imperatore, qui illum prretorian<T centurife prmficere multis tentatus promissis conpollicehatur stanter responderit Ego felicitatem hujussae; ,
:
ah omnibus est exceptiis, tain liheralitcr et lionorifice hahitus, ut quam celeriter expeditus quid(|uid a suinmo Pontifice Patrihusque petierat jierfacile iin])elraverit, et ei
sit
quam
liheraliter
concessum, qui maximis etiam munerihus

prsemiis donatus,
ego crucein, passionem sepulturamque Christi mei nunquam, auxilio illius fretus, negabo. Statuite in me quidquid inalueritis, unum rogo, ne me verhis amplius tentetis. His dictis , subdit Georgius, conjectus illico in carcerem vinculis catenatus, pedibus
culi nihil facio
:
et
maximo
auri argentique
pondcre grandiqiie ])ecunia cumulatus, Ia'tus alacerque inde discedens, in E])irum ad suos reversus est . Addit auctor Scanderhegum Pontificiis
diei,
atque manihus alligatus ad meridiem sequentis post meridiem qui fuit xx Maii, jacuit
:
statim
protrahitur,
et
in
partein
urhis, quae
Orientem spectat, prope inare ducitur, ubi ad
tuin,
subsidiis comparatum maximuin quantum nun(]uam aiitea, exEpiro
exerciet
palum nudus
ditur acrius
alligatus flagellis atque loris ca;dici possit, principio

flagel-
Ma-
quam
cedonia, et ex Hlyrico et Dalmatia contraxisse,
lorum
et
verberum contremuisse
dicitur, et
ma-
cumque Ballabani duos divisisse fratrem Jonimam una cum filio Turcicas auxiliares copias adducere accepisset, eos adortum fudisse necasseque, et eoruindem, quos expecillumque
in
;
nibus ad pectus contractis, et digitis in pugnuin Yirgo compressis magna exclamasse voce inde pedibus altero ad Maria adjuva me
:
:
tabat Ballabanus, cadavera projici jussisse ante
'
Georg. Trapez.
et
ex eo Surins die xxix Maii.
(1) Isto quidem anno Scanderbegus in Italiam ad Pontiticein venit; sed el sequenti anno iterum rediit, qua: dua ejus profectiones iii Italiam scdulo distinguend;c suut. Priiiio igilur lioc auno vciiit llomara ad Pontificem, rediilque pecunia inslruclus, qua et validiim couipa-
ravit e.xercilum, liosti pluribus prailiis frangendo opponenduui. Llc hac profectione Roniaua ex Barleto agit hic anualista. Sed cuni seipienti
auno .Mahomelus iugenti reparato exercitn, Macedouiani inuiidasset, Scanderbegus ad incilas jaui redaclus. ileruni se conlulit in llaliam ad Veuetos, quornm iu inanus reinlsit r.rojam, ratus valido eo propugnaculo, urbem se coiitra potentem adversarium dcfensurum; id eruo ex Sauuto, qui hoc labeute skcuIo Vitas ducum Veneturuin scnbebat, quiquc ad sequeutem anuum nolat Scanderbego Siguore in
:
Albania, per paura de Turchi, che avevangli tolto alcuui cislelli,
si
parli, e
veuue
in
Ilalia,
lier.
dette
to.
eumdem annum
scribit Nauclerus, qui Iioc
exeunte sa'cuIo Venetam historiam vulgalaui
Ital.
Croja alla Signorla . Geiiiiua ad Ma.nsi. xxiii exarasse ferlur.
PAULI
11
ANXUS
(IIRISTI
articuli,
l'lG5.
42;
giis,
altcnim afldiictis stetit rectiis in eisdem vestimirabile dictu ? usqiic ad solis occasum.
21. Inlerea
nec cubitus, nec genua in locis suis remancrcnt, sed c locis suis omnia salirent, (jui
dum
milesClirisli his cruciatiille
dolor
maximus omnium
:
est. Cailera
similiter
bus exercetur, Trapezuntius

reluli, (is eral ej^regius
de qiio supra
gesta dicta(|ue iion ab ipso solum, qui

nihil aliud dixit nisi
tamcn
;
dux, (juem Muliomeles

fenestra
turris, in
tentabat a Christi cultu divellere, ut ejus opera

in
principio
dolorum
Virgo Jlaria, juva me in idque semel clamabat,
Ixdlo Titeretur)
qua
verum etiam
a Tra|)Czuntio illo, (lui
martyrium
fuerat inclusus, prominens claniabat:

I
felicem
Christianum o beatam qua^ te genuit, insulam o nobilissimum atque omni laude dignum genus unde ortus es Utinam istliic essem tecum, ut eadem paterer pro Christol Ha>c
,
! !
mullis etiam Mabumelistis audientibus saepius repeteret qua; dicta superius sunt medicorum quoque diligentia adhibita
sic expetebat, ut
:
aliaque vocifcral)atur
marlyrii
arbitror, desiderans. ('arnilices
coronam ut autem Andreain

,
imo etiam major fuisse dicitur. Vigeincolumissanusquenon mcdicorum arte, sed illius primi martyris ct domini
similiter,
gesima
tertia die
carcerem reducto multis pretiosa

gellis
membra
fla-
lorisque
in
guentis,
dam
silio,
fa>de dilacerata ungunt uncibum quo(|ue atque potum ad fulciencor|)ore animam de medicorum con-
quorum
multi
ac
[êrilissimi
aderant,
obtulerunt, ac
id faciebant,
aquam,
auri pondiis bullierat,
in qua parvum defdcati conducunt ad bibendum':
omnium Jcsu Christi productus Andreas novo genere cruciatus vexatur, humeroscarnibusper gladios dcnudant, studentes semper ne celerior mors ipsum invaderct. Spcrabant cnim, si non accrliitate ac magnitudinc dolorum atlamen diutiirnitate se victuros sed dcrisi tandcm jacuerunt. Declinato die reducitur sicuti supcrio, ;
ribiis
diebus, mcdicamenlis
quoque non
alitcr
quo longior
vita ejus
aliquid ad
negationem crucis
afterret, simul et ostenderent quanti vitam facerent ejus; forte etiam quoniam
cum
Christianis
enutriti
sunt
et
nonnulli
eorum
Chrisfiani fuerint, nec ignorabant quoChristi olim die cruciabantur, et

:
(luam prius adhibitis. 2i. Die vigesinia quarta ejusdem mensis eodein modo fiunt omnia, eodcmque in loco, quo in die clunes carnibus novaculis spolianlur non subito, sed cum mora, ut doloris acerbitas
modo martyres
magis
sentiretur. Ca^tera
omnia
,
similiter acta,
;
nocte convalescebant
ritatem studebant.
22.
quod timentes ne
id divi-
ut in superioribus diebus
dictaque
eodem
nitus eveniret, medicamentis suis occultare ve-
etiam a Trapezuntio martyre animo at([ue voluntate, qui iilis diebus, quibus Andreas patiebatur,
modo
rursus producitur
Vigesima prima ejusdem mensis die denudatusque ferreis un, :
similiter e turri clamitabat. Die vige-
gulis tergora, quaj pridie ejus diei fuerant fla-
sima quinta partes pedum, quae inter genua clunesque sunt carnibiis similit(!r denudanlur,
caetera
dixitque miles Christi,
nec quid(|uam aliud fecit quanquam prius contremuit in principio, manusque ad se adduxit, digitos in pugnos contraxit, pedes in iisdem vestigiistenuit, magnaque voce clamavit: Virgo Maria, juva me. Sic Trapezuntius ctiam eadem, qua? pridie vociferabatur e turri, iterum atque iterum repetebat. Adveniente nocte, unguentis
gellata, dilacerantur
illinitur similiter et
eodem raodo
dicta gestaque fuerunt. Vi-
medicamentis, atque aquis,

virtus
in
quibus
magna
auri
fuerat
infusa,
gesima sexta die, suraj, id est, carnosae parles pedum, quae sunt inter genua, et poplites similiter carnibus denudantur CcCteraque facta, procurata similiter fuerunt. Vigesima dicta septima die femur, quaeque circa ipsum sunt corporis |)artes excoriantur. Vigesima octava die tolum corpus a capite ad pe(ies verberibus ca^ditur, ut doloribus renovatis tandem moveretur maxilla qiioque una uno iclu denudata
, , :
sustentatur, quasi
charam crucis hostes salutem

iis
carne
fuit,
quam
Christiani rapientes servarunt,

inusitato
ejus haberent,
magnam
lutem praedicantes,
Siîritus
rebus inesse virsancti gratiam in

ac potiis
fuitque in monasterio
B. Francisci fragrans odorc atque mirabili.
medicorum periliam cibique
commo-
ditatem dcrivantes. lllucescente namquc die sanus omnino martyr Christi apparuit, qua) res
medicamenfis
liter
non potest, qua: cum naturalongiore indigent tempore frequentationeque conveniente, ne digesta in dubium aliquid confcrant, quod tamen minimc
fieri
agerent,
facere possunt,
gitetur
virtus
,
si
denuo corpus ac sapius exaatrocius crucietur

:
sive
etiam
qucC
?
23. Vigesima nona ejusdem mensis die, anno primo Pontificatus papae Pauli II, ultimo producilur AndreasdeChio, martyr Christi \)rcBcipuus, in locum solitum ad Orientalem urbis partem prope mare, sanus, vivax, vultu laeto, decora facie. .Mahumetistae his rebus moti medicamentorum virlute sic factum asserebant, et ingralitudincm illius accusantes. Non vides, damabant, Andrea ? tuae vitae cura nobis habita
est,
opem
afferre potest prseter diviuani
pro-
nostro studio iTno regisipsius incolumises,
fecto nulla.
et virtule
medicamentorum,
:
et
.Mahumeli gratia,
Vigesima secunda ejusdem mensisdie producilur similitcr posl mcridiem, ac niniius

23.
et
qui te vult deliramentaChristianorum de cruce ac iâssione Jesu dcspicere quai beneficia quo-
pedes
sic
torquentur, ul ne digitoruni quidcrn
niam ingratus non
sentis
morte
inorieris.
Noa
ANN.
TOMUS
XXLX.
Rayn. X,
o4
42G
est
PAULI
slc
II
ANNUS
mors
mors,
,ait,
sed vila, (iiiarc nolilc
pii-
delorqiiebanl
;
in
lidei
controvcrsiis
admit-
tare
me
verbis vestris terreri posse, nec mefiicaprofueriint, quippe qua; vel in

iiost
menia
minimis
alleiTo
fendam cum lamen Deuteronomii capite decimo sepfimo imperet Deus ut si de lege
,
Yulnerilius \ix
miillos dies
ali(|iiifi
discrepcnt scnfentiiT, confroversia ad
summum
serveii-
crux Domini nostri .lesii Christi, et virgo Maria ad huncdiem conservavit atque rescrvavit. His dictis. securi caput suppossunt
:
me autem
sacerdotem
tiir
;
referatiir,
:
ejusque decreta
cuilibet fideli
tum
addidit
27. Consfat
autem
Roma-
posuit, et ad cadestia rejjna evolavit
Sui)dil
iit
nam Ecclesiam
lionorificentissime
Cliristianorum et Maliomemillibus concurrentibus ad tanorum ccntum Calatam sacra? illiiis rcli(|uia^ in wdc Deipara'
Dominus, ubi Ecclesia^ tofius posuit |)rincipalum, in qua suinmus sacerdos, qui iineest loco, est
elegit
pajia, cl cardinales siint
esse locum,
quem
sepulchro conditrc sint, omnisqiie corruptionis immunes permanserint. At a gloriosissimo

ad impium luereticum repein sermonem convertamus. 26. Podiebrathis rcx Bohemix se dal audacter judicem controvei-siarum fidei, et Wicleffi impia
ncris
ad
.
quos
in
sacerdotes levitici gemateria fidei est recur-
rendum
28.
martyre
Plura diccntem Hilariiim decanum Pra-
dogmata
tuetur.
Hoc
anno
Georirius
l>o-
gensem Rokyzana inlerrujiit, afqiie impia Wicleffi dogmala in molliorem sensum torquere, tum articuliim de decumis, quod sint pura; cleemosynT defenderc annisus est. Cujushypocrila>
diebratius rex Boliemise, qiii ad Ponlificcm controversias fidei inter Cafholicos et iK-crelicos referre
syna>
dolos refregit decanus, si essent eleemoin judicio exigi non posse dominium
;
dehuisset, de
iis
annilente Rolvvzana sectam universos Catliolicos,
cognosccre ad allicere
'
ausus est, Hussiticam

iitri-
pariter
rerum ab
Ecclesiasticis ac religiosis, qui
contrario voto
posse,
se
non
:
devinxerunt, obtineri
communionis
tum
subjecit
si
De rege vero, quod non
usque speciei
uniformis rilus Dohomici assimulata causa. Initi sunt ilaque Pragrc, rege Georgio Podiebratio hteretico pra^sidc, solemnes Catholicorum et Hussitarumcongressus, in quibus ex utraque parle viri quadraginta quinque delecti, qui de controversiis fidei inter sese consilia agitarent. Tenuit luTjretici regis
,
et
pofest esse rex,

illud
esset in peccato mortali, et

,
nesciat
est quia cum liomo odio vel amore dignus sit, et nemo potest dicere Ego siim sine peccato, juxta ca-
expresse falsum
si
nonicam Joannis,nemo potesl esse rex et sicul dicit W'icleff, quod una vetula potest esse rex
:
vel
dexteram
sublimiore loco ha>resiarcha Rochizana, qui se archiepiscopum Pragensem deac primum casignatum esse contendebat
in
,
papa, qiiia inelior esset, tunc illa vetula veniens posset dicere regi, siirge de tuo solio, quia ego sum dignior te et tunc dominus rex siibridens respondit: Pulas quod ego ei stalim
lumniis Catholicos,
usum
:
calicis
non porri-
cederem
20.
lioc
gentes laicis, onerare, et regem
impium
,
de11
Hilarius vero conlinuans dicebat: In
mulcere blanditiis
larius
cffpit
cui responsurus
totiis
error Wicleff consistit, quod officia

consisfere possint in
in
Pragensis
Ecclesia?
fidei
decanus
exordio,
repetilo
sa^cularia et Ecclesiasfica
suscepttG a
Bohemis
edocuil ut
liix
merito,et non
Ponlifices
aiicforitate.
Utinam omnes
Bohemise Moravia^que
illata esset
Evangelii
essent paris
merifi
cum
S.
Petro
mcrilo,
a SS. Cyrillo et Mcthodio, ac
Romana?
Ecclcsia^
bonum
esset, sed
mm
succcdunt
sibi in
imperio Pragcnsis Ecclesia obnoxia fuerit,alquc a .loanne Pontiflce Dithmarus Saxo cpiscopus prwfectus fuerit, jussus(|ue non Gra>cum, scd Romanum ritum induccre extulerit se dein Bohemia ad summum splendorem, ita ut reges
:
sed dunlaxat in officio, sicut rex noster sanclo
Wenccslao,
to, ct
ct
episcopus Pragensis
S.
Adalber-
lamen illi siint sancli, de isfis est adliuc dubium. Deinde rcdiens ad ]Hoposifuin decanus
dixit
:
Serenissime rex,
sicuf
serenitas optavit
omnes
Romanrc
Ecclesia?
legibus
vixeriiit
demum
Carolus imperator archiepiscopatum

;
ct
academiam Pragfe excitandam curaverit Wcnceslai vero lempore \Yicleffi luTresii Rohemis affiari coeperil, adi|uam cxscindendam congregatis regni ordinum et doctorum convenlibus,
orthodoxa fides, quam colit Romana Ecclesia, suo splendori asserla sil, damnalis qiiadraginla quinque Wicleffi articulis nonnulli tamen clerici dissenserint, qucrenfcs se injuste ccnsura notatos, neque alium jiuiiccm, quam Scripfiiram sacram, quam in contrarios sensus pro libidine
;
materiam compaclaforum, Ecclesia Pragensis, siciif dixi, scmpcrfiiitin obedicnfia Romanrc Ecclcsia), et quando ista furbatio facfa est in
circa
regno, tunc patrcs nosfri pujsi sunt, vcxati sunt,
quidam
isto
in
pulverem
redacli, et miilta
et per
mala
in
rcgno lacta sunt,
quem
illud fuit fa-
cfuin iiitclligit vcstra
screnitas.
Deinde Sigisin terra, et
miindus imperator misertus

tractatus et vias, ut induccret
lcrrae fecit aliquos
pacem
sacrum Conciliiim
conscnsil
propfer
bonum
pacis ad illani intentionem,
quod per hoc homi-
nes inducantur ad pristinam obedientiam, nec crat intenfio Concilii illud perpeluo lencre. Hoc
dico ideo, quia sic in ciiria
etubiqiie, et dico
Cocl. hisl.
Hiiss.
I.
.\il.
.^clH
(lisp.
cuin liocliizan. ext. apiid
Romana
infelligifur
flanis. lo. III.
p. 466.
quod compactata non sunt
PAUU
faclii
II
ANNl"S
1.
iit
rHRISTI
1/|('i5.
427
propter nos, quia iiuiKjuaiii reccssiinus

pra-latis ali(|uicl
.
al)
noslra;,
obedienlia, ncc cuin nostris

liis
dc
omnis
iiia
factuin fuit
cuni lameii omnia jura dicant, quod Christianiis haboat tres su()eriores, sive, (lic;im, [)lol);iiios ciiratos primo et ante om:
iterum Ilokyzana ursit (iooigiuin rcgem, ut Catliolicos ad cominunionein utriusque speciei adigeret cx ctunfiactatis iii contrarium scnsuni ab ipso detorlis. At subjccil uunquam ea conflata pro Hilarius decanus (Jalbolicis, nc(|ue a Joannc Kocliy/.ana ct scctatoribus observata demonstravit, atque idco pa30. Postero die
,
dominum nostrum sanclissimum, secundo dominum episcopum dicecesanum, lorlio |)lobamim suum a ([uolibet istorum (lotest homo
:
Sacramenta reci()cre absque allerius requisitione. Item (quod plus horrendum est) rebaptizant eos, ([uos in Ecclesia Pragensi baptizamus, non credentes in Ecclosia Pragensi Catholica
esse sacramenta
.
ctionum
in Basileensi Concilio
confectaruin
fce-
Et infra
difragum, plurium ha^reseon reum, porrit,'(!iid;c mia; in Ecclesiam anabaptisiiii

, ,
blasplio-
malionom
Lu();i.t/.
siiiit
;ilii,
((iiidaiii
tui
Item circa Confirsacerdotes sicut
ot
((ui
pueris Eucharistiae, innovalorumque in ejusdem vero Eucliaristi;e controversiis dc

rituuin
:
clirismari! in fronte,
dicunt quod sacerdos potest quod est expresse contra

ibi est lectus circa Confessionem
canouoin
expresse
(iiuuito
ille
de consiietiidine, et
vcliementissime susjic Rex serenissime, ctuin Rokyzanam convicit magister iste cum dominis sua; partis multa loquitur pro observatione compactatorum siioWicleftismi
erroribus
caiion. Item
sacram prohibent, ut prius dixi, ne ascendant ad castrum ad confessionem, et ft(i'nitentias imo

:
multi
lare.
()ro injiinct;i [Kjenitentia ita
dicunt
Vade,
rum, respondimus jampridem serenitati vestra;, quod compactala [)ro iiobis facta non sunt, iiec
un(|uain
Ecclesia
Prat;ensis
ali([uid
deli([uit
contra Ecclesiam
faciat, et ibi salis
intellitât,
Romanam,
materiam
ut
cum
;
ea pacta
dilatavit
([uod ipse cuin suis nec tenet, volo in forma loqui, quot puncta de compactatis, in quibus expresse
tamen ut nun(|uam teniiit assumendo ali-
peccare, et ad castrum ambuItem circa sacramentiim Ordinis quia, hou sacerdotes ojus inordin;ito ordiiianlur iu ltali;i, aut alias ubi possunt furtivc, extra tempora, extra iftatem, extra liccntiam suorum su[)erioruin, simoniace a simoniacis, a de|)Ositis, a
et am()lius noli
:
suspensis, a degradatis, contni

sia; et
formam
;
Eccle-
juramenta sua
Et infra
non tenentur.
primo in comjiactatis In [)iimis recipimus unitatem Ecclesiasticam. Ilnilas Ecclesiastica secundum doclrinam doctorum iii de apostatis, et in c. firmiter de hxreca()itulo
31. Dicitur
:
33.
Circa
sacramentum Eucharistiae primo
quia magistcr mihi et nobis est multum suspectus de remanentia panis, nisi fidem suam hic
(lublice
profiletur
et
audienlia
tis,
multorum
hoc ex eo, nain ipse in in (inTtorio antiquaj civita-
ticis
consistit in tribus, scilicet in tide, in cliari-
tate, et in obedientia, et quia ex corru[)tion(!

fidei
fit
hfcresis,
et
ex corru[)lionc obedienlite
charitalis
tit
ubi etiam et nos fuiinus, dicebat quod doctores determinant an ibi remaneat panis vcl non cui stalim rostitit ([uidam sacernulli
:
schisma,
fit
ex corruptione
fraterna;
anathema etexcommunicatio.
ea
:
Si igitur dicis
,
dos Paulus plobanus ad S. Martiuum Praga; et tamen oppositum expresse est positum in exe:
rocepisse
fuisti in
unitatem Ecclesiaslicam et sic inducis lioc verbo

prius
fuissent
crgo non
sii[ior IJo-
cutoriis com()actatoruni,
in
iibi
dicit
Item quod
hemos
([uod
oxtra
unitatem
Ecclesiasliiam, et sic in excommiiiiicationo, in

hffiresi et in
sacramcnto Eiicliaristitc (lost verba consecrationis sub speciebus panis etvini est totus vere Christus, et non remanet ibi substanlia ()anis
sic tencant ot (iruidicent, etc. Item est exprosse contra Ecclesia; determinationein capite Finniter creditnus, etc. . 34. Arguit [iic-cleiea Rochizanam alierius
:
schismate. Ecce tua |)ulclira [irovi-
et vini materialis
sio
honoris
32. "
per compactata. Iteni dicitur, Ecclesiasticam, ([uaM-o a

iiiiila-
Bohemorum
tc,
magister, ciiin qiia Ecclosia roco|)isti

illa
lem ?non cum

aii
prsedestinatoruni,
fiioriiit
i(iiia
iioscis
omnos
iii
Concilio
()ia'dostiiiati, ot
haeresis, quod nimirum adversus Concilia Basiloonse et Conslantionse affirmassct communio-
tainon
cum
illis
rece[iisti, qiii fuoriiiit visibilos
ncm
tis
:
utriiis(|uo s()('cioi csse
do nccessitate saluvice,
repraesentantes Ecclesiam. Itein etiam promisisti
Eram,
inquit, in
scrmone suo una
obodientiam sacro Concilio.

et
()ru'latis
ct
suinmo Ponin littora
tifici,
vestris, sicut ()atot
((uando dicebat, quod sicut fides cst nostra crcdorc, ([uod Christiis iiattis est de .Maria virgine,
ita
domini Alsonis inserta
in com[)actatis, et tainoii
est fides
iiostr;i,
([uod
()opulus
utia([uc
conimunis
expresse (iradicas contra illam in scrmoiiibus tuis, et tui sacerdolcs. llem com^âlres com[)ollunt ad communionom, simililor [)Ost coiiimu-
dcbet communicare sub

([uia iiullus salvalur siiie
spccie; sed fide incarnalionis, ita
niillus salv;irolur sine
communiono utriusque
:
nionem commuiiioant [ârviijos. Item circa illiid Sacramentum, ot alia oonaiiliir auferre, ol do
facto faciunt,
spociei, ot t;iiiien imilti s;ilvati siint sinc coinniuniono iitiiiis([uespeciei nonuullis interjectis siibjioitiir
3.").
:
non pormitloiitcs adiiiiiiisliationem Sacramontoriim in Ecclcsia iiKitropolitana

Pragensi
contra
Item
communicando
facit
omninocon-
omuem
libertatom
Ecclesia'
tra
oom[)aclala,
nam
cxpresse dicilur in com-
428
pactatis
iiabent.
:
PAULI
II
ANNUS
1.
<<
CHRISTI 1465.
Communicabunt
parviili
illi,
qui talem
usum
illam executoriam compactatorum, et

est, extra
non usum habent, ergo nec potest dici, cum semel vel bis recipiunt, quod habeant jam usum, quia si non habent ralionem, usum habere non possunt, cum usus et consuetudo proprie sumpta solum sit circa ratione utentes, quod nonhabent pueri. Item dicunt compactala: Qui habent, non dicit, habebioif,
Sed
sed qui liabcnt de jyrECsenti. Item inferius in compaclatis dicitur Comniunicabunt illas per:
tempus
a jure
Similiter feria sexta
quod plus concessum . Et infra magna, canitis missam

:
de sancta cruce, ubi in

ctio Eucharistiae esse
illa die
in missa confe.
non debct
es,
Et infra
Et
lu magister
primus
qui unitatem Ecclesia-
sonas, renter
quffi in
annis discretionis constitutse reve-
Item quia non fuit de nec suorum legatorum, nam cum scivit Concilium, quod cum communicarent parvulos Bohemi, slatim scripsit imperatori Concilium, mandando sibi, quod communionem parvulorum cessare faciat in regno
postulaverint.
Concilii
mente
sticam divisisti, cum enim sit unus episcopatus, quia una dioecesis Pragensis, tu usurpasti pro te presbyteros tuae partis, et fecisti consistorium, etnominas te administratorem, et uteris sigillo mortuo. Dic milii, rogo, qua auctoritate administras, et illud officium exerces? . 38. At Rochizana non condemnavit haereses quae ipsi objiciebantur, sed ad inculcandam communionem utriusque speciei contendit proEvangelio lixo sermone inquiens eam Lege et praxi Christi fundatam esse, quac sunt propria
,
Bohemice, et nuUo modo practicare permittat. Item non faciunt secundum tenorem 36. compactatorum, quia nunquam dicunt communicantibus, quod non sub .^pecie panis caro tantum, sed sub qnalibet specie est integer et totus Christus, ipsi vero oppositum dicuut esse
i<
sacram rem peragentium laicis accommodans denique ingenti voce exclamavit, populum gratiis ex communione calicis et
sacerdotum
:
animfe salute a Catholicis sacerdotibus spoliari. Hic fuit liypocrifce fucus, haec illecebra, qua
Georgium regem
ut
et
alios cepit
hac
pietatis
sub prima specie

prffidicanf
medium sacramentum
non
et
specie tenebat impietatem Wiclefflsticam, adeo
est totum corpus. Item quia communionem sub una specie in sermonibus suis Yocant sacrilegam et Manichseam et et sacerdotes Catholicos de mesic hcereticam dio sacramento vocant. Item sacerdotes tui nou orant horas canonicas juxta rubricam dicecesis, sed simpliciter surgentes lavant manus, el vainterdum etiam campanator dunt ad altare et sacerdos adhuc est in lecto. Item de pulsat,
quod
ibi
numquam
39.
publice Wicleffismum damnare
voluerit, ut referunt Acta.
imacînibus jani mundus scit et quomodo tenent, et quid fit de eis, et qualis injuria irrogatur Deo in signo suo venerabili, sicutactum est in ponte
Recurrente die sabbati instaurata est piuraque adversum Pontiflciam auctorit;item Rokyzana effutiit, atijue ex Origene contendit omnia per novum et vetus Testamentum solvenda et interpretanda, ac, si quid controversum esset, intellectui et interprefationi Spiritus sancti committendum quibus verbis flngendarum cuilibet pro libidine hsEresum
concertalio
,
:
Prasensi
et alibi. Item de aqua benedicta quamvis habetis eam in porticibus Ecclesia;, tamen idemestvobis, ac si non esset benedicta; quia ego te audivi, magister, semper prjEdicantem, quod si te perfundas cum urceo nil tibi scio enim quod aqua est, sed beneproficit
, :
exemplo Origenis, et fidei dogmata veluti indiflerentia non curandaindicabat. Postremo priora sophismafa de communione utriusque speciei
repetiit, objecitque
Manichfeos ritum
commu-
nicandi sub una specie invenisse. Contra vero decanus Pragensis primum auctoritatem Ro-
manEC Ecclesiae
dis,
in controversiis fidei dirimen-
sententiam S. Thomse, et aliorura doctorum homo peccator recedendo a Deo per peccatum inferior flt omni creatura si igitur veniam petiit, et conteritur per poenitentiam
dicta, et juxta
:
gerendumque morem illius imperiisexsanctorum Pafrum sentenfiis confirmavit:tum communionem laicorum sub una specie praesignatamin Evangelio.et Christi et Apostolorum praxi fundatam Conciliorum, canonum, doctorumque
;
asper"êndo se
aqua benedicta, cinere vel
sale,
sententia,
iO.
etc. ut se ostendat
humilem Deo,
creaturae, in
si
subjicit
est
se
etusu Ecclesiac constabilitam. Excepitdein decani Pragensis verba do-
etiam
isti
minim^
qua
:
nomen
ctor KzyzanouYsivy, ac post
Romani
Pontificis,
Haec humilis gutta aqua?, aut cineris pugillus, pucreatura, rificata per nomen Domini dignior est me pec-
Domini invocatum, ac
dicat
ad
quem
in
omnibus
,
fidei controversiis
confu-
catore, et ego
me
illi
propter
vocatum,
et propler peccata
vilior effectus sit
fitdiabolo, juxta sententiam omni creatura, et ita
nomen Domini inmea subjiclo. Ita Alberti, quod cum

campana,
superferri
giendum esset auctoritatem, sacris oraculis comprobatam, adversus Roiiyzanam ex .MatthaM Evangelio cap. xvui haec verba expendit Sinon
:
aucUeritte, dic Ecclesise.
Ecce, inquit, recursns
jam
herba, incensum, candelai benedictae fugant

aereas potestates, ut qui
voluit,
summo Deo
subdatur minimae creaturae. 37. Item missas legitis in vulgari contra
ad Ecclesiam. Dic Ecclesix ; non primitivcE, quia non futurae, illa obdormivit in Domino quia jam nondum est non praedesfinatorum, quia illa soli esf Deo cognita, et, si nobis incognita, ad eam non potest esse recursus non
;
;
Scripturae, quia illani
unusquisque pro
libitu
PAULI
suo
traliit
II
ANNUS
I.
CIIRISTI 1465.
i29
ad
suum sensum,
et sicut
legoiii vult lial)ere jiidiccin, (|uia, si l)il)lia
magislor pnna-
tur, iioii io(iuetur, judicet sed ali(|uis sccuiuluin
Christum ad Apostolos sacerdotio initiatos, non ad laicos diroxissc lia;c verba Ilor facite, etc. similitor 1'auluin ad sacerdotes, non ad laicos
:
sed Ecclcsix dic, id est, pastoribus Ecclesiam regenlihus . Et infra Uno, nia;.rister Rokyzana, fugias, ad quam recurrendum est iii
legeni
; :
scripsisse
.loaniiis
Ego enim accepi a Donwio, etc. Ad vero auctoritatom IVisi manducaveritis

:
:
carnvni
in
filii
hominis,
cl
biberitis e/us sanr/ainem,

ita
fide, quae
imo
declarare et definire in materia fidei, Evangelia hiTC (|ualuor ipsa recepit, et ea veneranda nohis reliquit, sicut (iicit B. .Viigustinus contra Epistoia in Faustum Fundaet
:
ex Petro e Tharantasia
respondit
coiitiiigitj
:
Bibere
sacramonto
dui^licilor
aut re et
veraci-
sigiio ex[)rosso, aul re taiitum
re
tantum bibi-
tur etiam sanguis sub specie panis,

ter est
siib
cum
;
mentis Evangelii non credo,
nisi Ecclosia nie
commovoret
quod autem
ista
sintvera, et ac-
prima spocio continoatur sanguis qui |)otus aniiiia!, ot non s[)ocios illa hihore voro
sumitur dc calicc hihitur, de quo
:
ceptanda, quoniam et alii Evangelia scripserunt, (id est, scripsissecireiimforehantur ah hsnreticis,) sicut
re et signo ex[)resso, et aptato ad signiticationem ejus, qiiod

se-
Bartolomasus, Tlioinas, Tliadteus,
ciindo niodo intclligondus est Iiuioccntius, et
B. Petrus et caeteri,
quod
ista
istis
credendum
est, et
nonaliis, quis demonstrahit, nisi Ecclesia visibilis
Romana? quod
Evangelia vera sunt,
et
non mutata, unde certitiido, ut cuin, screnissime rex, erat quidam Laiirentius Valla Florentia}, qui dicebat B. Hieronymum malc transtulisse de Hebraico et Grajco in Latinuin hihlia, et
Evangelia.
Certitudo
igitur
non de |)rimo . Et infra Unantum ad signifiqua? est in sacrificio de integritate cantiam utraquo species, quod suh utra(|iie s[)ocie non cst sacranicntum ncccssitatis , [ilurihus adjectis sanctorum aiictoritatihiis ad Rokyzanaj sophisma de privationc gratiarum excomniiinione
,
calicis
ita
responsum
:
est
Spocies panis
et
nostra;
fidei
et
vini
non
efflciunt aliquid
nisi
virtute corporis
Scripturae ex Ecclesia
Romana
est, sicut B.
.
Hie:
ronymus
41.
infide ad illam recurrebat
Et infra
magistcr Rol^yzaiia, non compaclam unitatem, et obedientiam servare promisisti, et quaiidiu cum illa stetit in unitate regniim nostrum Bohcinise, et ritu communionis suh una specie, pauciores fuerunt errores de venerahili Sacramonto. Hc enim |)otissima est causa communionis suh una
Cum
hac
cum
Graeca recepisti
vonit a sacramento si ergo non tantum, ergo a re et sacrainonto omnes desconduntgratia;: sed sub prima etsecunda specieest eadem res, puta, Dominus Jesus ergo eadem
Christi veri
:
gratia
liic et ihi .
resiarchae
Ad obterondam (^jusdem luTcalumniam Catholicos cum Mani,
chaeis comparantis, disparein
cum enim
rationem ostendit: ManicliaM Christum vore crucifixum
specie, propter periculum effusionis sanguinis Cliristi, et propter poriculum erroris, ne credatur tantum corpus sub una specie, sanguis tantum sub altera specie.
negaront, sanguinis s[)ccioin sustulisso, spocieni autem panis adeo contaminasse, ut indlgnum sit de ea re proloqui.
44. Interjecto
hiduo Georgius Podiebratius

et
doctores
Catholicos
Rokyzanam
excivit,
:
Nonnullis interjectis de causis dissidii, subjicit doctor Catholicus triafuisso capita, qua>
i2.
beUa
tis
et
excidium
in
Bohoiniam invexerint, quod

Wicloffi intor gratiain gra-
nimirum ex doctrina
datam, et gratum facientoni non fieiuit distinctio ab haereticis, affirmantibus digiiiorem morum probitatem digniorem esse digiiitatis gradu, et omnom polilicum et hierarcliicum statum confundontihus. Secundum, quod non distinguerent inter potestatom ordinis, e^ jurisdictionis
:
qucin Decanus Pragensis ita ost allocutus Ad disputationem iion sumus vocati, sed ad excessus istorum declarandos, seu exponendos, quod ot fecimus. Itom quia ad disputationem, si fas esset nohis disimtarc, nec est locus, noc judex nec auditores competentes. Item (juia inclamant, subvertunt, doridcnt in plateis et catlicdris suis. Sed ne ex parto nostri posset aliqiiid
deficere,
si
ista
non
sufficiunt,
adhuc damus
viam, de hac malcria conscrihantur omnia dicta

et facta
cumque
jactarent so [)otostatein
lia-
nostra fidclilcr ot sigillontur aniiulo reseiitontiani, ille victor sit,
bere a Deo, neque illud proharent ox Scriptiira, ut Joannes, neque per miracula, ut Moses, neque [)er institutionem Ecclesi[c. Tertium, qiiod
gio,
mittanturque ad doiiiinuni nostriim sanctis-
simum, qui reportahit

etc. .
Non
his aures [iradiuit rcx Podiohratius,
non
distinxerint inter significationem in sacri-
sed garrullum liokyzaiiam
moro
,
im[)ostoris iin-
ficio, ot
efficaciam Eucharistiie in sacramcnto,
de necessitate sit, ut fiat sacriticium suh utraque siiocie, non sit autom do necessitalo
cum
quasi vicloriain retulisset, Pontifici et universae Ecclesia; infelicissimo [^ra^tnlit, seque ac suos in maxiiiias
calamitates conjecit.
pudontissimi
triuinphantom
sub utraque specie, ut sit sacramoiitujn. 43. Dissolvit doinde Rokyzanee so[)liismata,
PAULI
II
ANNUS
"J.
CIIKISTI
\Ai')lJ.
PAULI
II
ANNUS
2,
CHRISTI
1466.
licdm Orientalibus in dcterius
versis,
Pau-
lus principes
Flagrante civililnis bellis Occideiile dissohitaque sacra expeditione, (]ubd Turcas ad contraliendas ampliores vires faciendosque majores apparatus excitarat, Macedonia anno post
ceant.
horlatur ut
arma
in
Turcas mo-
tiamus, novis lacrymis sunt prosequcnda. Similiaannis pa>ne singulis audivimus, et tlevimus raro a doloribus cessarunt corda fulelium, hajc
:
tamen prssentia mala eo anxius sunt audienda, quo jam ad viscera Christianorum [)ro|)iu(iuaiit.
Non tacucrunt
ces; gregi
ea
jamdudum Romani
Pontifi-
Christum natum millesimo (|uadrinyentesimo sexagesimo sexto, Iiidictione quartadecima^ a Maliomete II barbaricae potentiee mole protrita est; cujus cladem funestam paucis hisce verbis Impiorum Turcacomplecitur Fhrantzes
'
:
rum
jirinceps
Amyras
ipsius
in
Albaniam irrumpens
afflixit,
Scanteriiium
dominum
cepit,
omnia
pem
oppido propc princiipsius urbem Crojam nominatam, ad eum

vastavit, et condito
inde lacessendum scilicet, Constantino|)olim reversus est . Scanterinum vocat Pliranlzes,
nos Scanderbegum, ipsius gestorum scriconsuevimus, qui imifati, appellare maxiniffi All)ania; seu Macedonia; [larti imperabat, quemque Mahometes secundo rerum cursu
quem
ptorem
ferociens,
cum
sibi
non universi Occidcntis,
uti
Hungarorum tantum, Veueverilus fuerat, Macedonumve bellum imminere cernetorum, ret, florcntissinTim cxercitum in Macedoniam primum efludil, ut illain primo impetu obruesed
ret; politusque facile volis Scanderbegi copias oppressit, ac fortissimum ducem, qui viginti
Dominico i)ra;nuntiaverunt venientem proccllam, clamaverunt et quasi tuba exaltaverunt vocem suam. Nos quoque ab assumptione nostra usque in hunc diem sine inlermissione clamavimus, nulli regum, nulli principum, nulli ()otentatuum adnos veneruntoratores, qiiibus venturas calamitates non monstraverimus, et quos ad subveniendum non simus hortati, (luasi |ilano divinaremus quod factum est, sic subsecutam cladem ediximus audivit omiiis populus |)astoris vocem, sed non exaudivit. Ecce nunc, fili charissime, Scanderbegus fortis Christi atheleta, qui magna; parti Albania; imperitans annos su[ira viginti pro fide noslra [lugiiavit, magnis Turcorum oppressus copiis su[)eratus est pra^lio, dominatu omni exutus, et ad littora luistra inermis nudusque est imjiulsus. Albanenses vero ipsi, quos ille in [ircclio com:
militones liabere solilus

sunt,
[jartim in
esf,
parlim cssi gladio

:
annis proi)ugnaculi instar Turcicorum exercituum irruiitiones represserat, exutum universa

ditione ejecit. Qute tristis calamitas,
miseram servitutem abducti oiqiida, ([ua; antehac pro nobisTurcorum sustinuerunt im[)etus, in ditionem eorum venerunt. Vicinaj gentes, quse Hadriaticum mare attingunt, |iro|iin(|uo metu exlerrita! tremtinl; ubique pavor, ubique
captivitas aiite
est (|uatita
cum non-
luctus,
:
ubique mors,
et
elapso vigesimo secundo mense Pontificatus I'auli contigerit, ut ex littcris Pontificiis est qua constat, ad hunc annum relerenda
dum
oculos sunt
audire miserum
fugictitittm
omniiim rcrum
insiiicerc
sit confiirl.vitio, la-
chrymabile
et
navigia
ad
accepta Paulus reges ac principes est adhortatus ut quas a divino iNumine vires belliras opes-
Ilalos [xittus a[)pellere, familias
quoque egentes
tendentes la-
nudas pulsas sedibus suis passim sedere
que acceperant
in
hostem
fidei
Cliristiana' in-
per littora,
manusque
in
cadum
sultantemconverferent: inscriptae sunt apud .lacobum Papiensem, cujus opera in iis exarandis Paulus usus est, liurgundo. 2. Pbilippo duci Burgundiae. Non sunt nova, charissime fili, qua; nun'
mentationibus cuncta implerc. Circumdant eos mala ([iKuaim non est numeriis, i[ise vero Turcorum dux victor, suiieilms, iminanis, majoribus quam antea munitus copiis ad vendicanda proxima qua^que pracipitat. Ilis si potiatur, non solum adcmisse se Italis omnem [laîe paranda-
Phiantz.
1.
ui.
c.
28.
Ext. apud caid. Papieii. Ep. i;lxiii.
rum
classiuni
lacultatcm intelligit, sed (quod
PAULI
cloloiitiLis ost)
II
ANNUS
2.
si
CHRISTI
]fl(\C).
A31
(iliristi
parasse sihi niaris iiii|)eiium,
tiHuiu, noii iiostia, sed
vocealioquimur,
:
(quodDeonon placeat) funesfuin tum teneat, quis non inlellijiit ad

ferras
et
lioc iiroposi-
Clirisfianus es, et Christiana imliutus reiigione

iiaiic
perva^ûidas
potesta-
maria, et
atijue
ad conimiscenda omnia
caedibus
3.
incendiis
summam
illi
hanc natu grandis nunc tenes, moriendumque tibi in ea non dubitas. Vidc, qufesumus, quae sunt principis
tenuisfi
a
parvo,
et
tem fufuram.
Expcrimentis publicis et significationibus privatis compertum babemus illum esse natura immancm, imrnisericordcm, sanfûinasu|icr quam dici possit, non rium, avidum soium propagandi imperii, sed delenda; passim
,
Cliristiani
le
vera officia
iii
lioc casu, aiit qiiid
nunc
omiiiipofcns Deus, pro
fidciibus suis
requirat, noii auribus corporis, sed intra sccre-
tum
tua" conscieiifia'
et principis
cipatum
illa
et qua; circa te
nos audi. Dedit tibi prinnonu!n adjecit potentiam vides; scimus quod aiiunde credis
:
ex terra religionis Chrisliana':
lia^c naliiriP vitia

:
mala
octas adliuc
recens inflammat
est
illi
pro
otio defatigatio, et pro quiete
animi aliena cala-
Hoc vero ampliiis habendus in metu est sui, quod iili viciis ali(|iiaiido et sese dedentibus non quidem rcligionis, sed natura; vinciiio pepercerunt hic omni liarbarie saevior niiili omnino, ctiam fide pacta, ignoscit
milas.
non esse, omnis enim potestas a Domino Deo idcirco autem luec libi sunt altribiita, ut si quando impugnaretur fides sua, et si quando periciitaretur jiopulus ejus, pugnares pro eo,
:
quam majores
necsinercsIal)efactario|)Usmisericordicesua!; su-
meresautemarmaef scufum,etinoccursumcontenderes, atque hoc fideii minisferio pro donis suis ac datis gratias ageres. Cum vero, iili ciia-
sic
imperator Gra?corum,
cipes, sic re.\ Bosna;
cum
:
sic Rasciani prinpatruo suo sub cjus
non fiunt ha?c, et debitum nosfriim illi non sohimus, quid divinam ejus sententiam de
rissime,
nostris operibus sentire [lutamus ?ingratos pro-
gladio misere ceciderunt

genlia potestatem
ei
C!i;'istianorum negiiaiixit
:
etspiritum
fecerunt
antehac sancti pastores, qui nos prfficesserunt, quod eorum tuiit facuitas, sed soii ad tantam rem non sutfeccrunt. sperantes exempium suum cffiteros secuturos, inipenderunt Deo quod habuerunf. Nos quoque ad Pontidcatum ininc nostrum, quem non uitra quam vigesimum secundum mensem tenemus, egeni omnium venientes, quod undique potuimiis contraliere ad lioc ipsum larga manu contulimus aurcorum millia centum anno proximo ad Hungaros misimus prffisenti quoque mulfis millibus eos adjuvimus. Huic ipsi Scanderbego, quem dicimus, non defuerunt continuo suffragia nostra ab aliis quoque qui eguerunt, non est Pauli manus subtracta. Sed, quid sola iiac Sedes ? aut quid nos in hac novitatc pra;sulatus tot in locis confra potentissimum iiosfcm pofuimus aut possumus? .Majoribus pncsidiis ad eum
:
cuidubio judicat nos, et nec immemores solum beneficiorum ejus, sed indignos quoque qui te-
neamus
Ty.
qua; dedit.
Innumera? aiiqunndo nos
angustia', et maiis miiltis affiigimur
circumdant patimur
:
quis noliemus, et
niant. .Vdveniunt.
admiramur unde
fili,
illa
adve-
cjuod offendimus
Deum,
immersi ocuios non eievamus ad uec benedicimus nomini suo sancto, nec ad miseros Christianos, (jui fiiteine nostra; crediti sunt, nos ipsos converlimus. L"t ergo bene sit nobis, et prosperentur in salutari suo diesnostri.excitemusmentesasomno, in quo diu seiiulfi oves fideles diiacerandas lupis dimisiterrenis
cffilum,
quod
mus. Jam tandem reddamus Domino

ciuin
sacrifi-
omnium
salutare,
omniumque
necessa-
cohibendum
est
opus
Veneti biennium conti-
rium, debitumautem tibi, qui ad custodiam in Ad hoc vero, si minus nostrum officium, ctChristiana noscharitas cogit, cogant saifem pericula noslra, et cura eorum, quae in hoc seculo sunt nobis charissima. Flamma htEC,
alto es positus.
nisi
adversus eum bellantes exiiausti jam sunt, et aliena expectant auxiiia Hiingarorum non est conditio melior, quos et arma assiduc, et novi quofidie metus conculiunt non deflcieinus nos animo quandiu vivere patietur Deus per singulos dies impendcmus, quod nostrarum virium erit, et nostri officii sedulo erimus me: : :
nuum
ocius restinguatur, comprehensura est ia-
quam opinemur: nemo sibi securifatem nemo intervalia locorum, Alpes et maria sus defensioni [iroponat. Quondam Iii reges,et popuii, qui oppressi jam sunf, ha^c sibi
lius
promiftat,
mores, sed
si
major
vis
ingruat, et
si liostiiis
furor fideie studium nostrum evincat, qu;e inde succedent judicabit Deus, cui debeanf imputari.
4. "
proponentes compreiiensi sunt in consiliis, quae cum dixerunt juxfa verbum .\postoli pax et securifas, tunc repenfinus superveuit inferitus, sicuf doior in ufero habcnfis Beatus homo, inquit Scriptura, quisemper estpavidiis:qui vero mentis est durx, corruet in malum ; mater
cogitaverunt,
:
Nos inferim,
sicut liactenus fecit Eccie-
autem negiigentia; securifas

et
est;
nemo regno suo
exaitabimus in fortiludine vocem nostram, evangeiizabimus verbum salutis principibus et popiiio Dei, exaitabimus vorom, ef noii limebisia,
cogitet adversus solos Turcos, quEe irabellis gens dicitur,

:
viribus
suis
confidat
non
pugnam
sibi
futuram.
mus. Ef nunc in tam laciirymabiii reruni sfatu convertimur ad te, amabilis Deo princeps, et
cum
Olim, priusquam fransirent in GrKciam, solis Asianis erat certamen. Europre nunc
/i:v2
PAULI
II
ANNUS
')
(HRISTI
1/166.
majjna parte subacta, cum Asianis ct Europscis ad littora usquc progressi suntltali;p; et ercplis pugnantibus Cbristianos nos Cliristianis, liis
stianis,
servitutem abductis quinquaginla millibus Cbridcque auxiliis in Dalmatiam mittendis

et Croia
ad Turcarum impetus coercendos. Verum Dyr-
urgcnt Turcis
infra
:
hellandiim nunc
Italis est
non tam cum

.
rachium
tio
',
nondum
capta erant, scd in
(luam
cum
bis
nostris
militibus
Et
discrimen adducta, ut constat cx Marino Barle-
6.
Quod vero
magis
tcrrct
omnibus tremcndum cst, etiam Deus ipse ipse, inquam,

;
enim Croiam anno supcriori obseslioc anno Mahometem novam in Macedoniam expedilionem duait
sam, verum Iibcratam,atque
Deus, ne malis nostris iratus, ct cor Christianorum impaMiitens noscens, avertat ab eis oculos
calamitosis flagcllis permittat. cbarissime, vocante te vicario Dei, accurre auxiliis excita potentiam tuam et vcni
suos, et agitari
xisse Vcrc ineunte, ac Dyrracbiiim

:
impetu ca-
Proindc,
fili
pere tentasse sed cum Veneti ct Scanderbegus eam muniissent, propulsatum ad Croiam castra dcfixisse, sat die noctuque infestatum, furorem atquc impetum suum in debiliora loca convertisse,
ad extinguendiim commune incendium, et ad conservandas animas, qux renatte in Cbristo sunt, et propter ijuas descendens ille de excelso
sancto suo incarnatus
Si
est,
Chiurilum diruisse
tum
alia
adortum
;
oppida, repulsum Constantinopolim repetiisse

bellicis vero laboribus attritum
passus
et
mortuus
ad parandam deni(]ue securitatem
tibi et tuis.
gloriam
:
saeculi
quaris, nuUibi esse major
meritum clari facinoris, nullibi Deo acceptius si redemptionem etiam pro peccatis prajsenliorem, aliunde non est comparare. Legem non imponimus tibi, non militem certum, non diftinitam pecuniam, ad prEcscriptum conpotest
si
:
Scanderbegum, cum Valmorum urbem, quam Mahometes condiderat, expugnare meditaretur, morbiim contraxisse, ex quo dum decumbebat, Abamalem Turcarum prfefectum cum xv millibus equitum irrupisse ad Scodrensem agrum evastandum ad quem propulsandum Scanderbegi imperio
:
scientia;
tutc
ista
requirimus. Sapiens
es,
ct
quid hBCc postulet necessitas prudenter intelligis. Non consultores s;eculi, sed Deum et conscicntiam adbibe in consilium tuum his suasoribus, quodutile sit, nibil quod non conveniat dignitati, cfficies. Si missurus es copias, tutis itineribus ad locum belli pervenient, et cum bonore inter nostros pugnabunt. Sin slipendium coliaturus, nec nos nec quisChristianus,
et
:
Christianum exercitum signa extulisse, suique terrore iiostem dispulisse tum subdit Marinus " ScanBarletius-, de Scanderbegi pia morte derbegus eadem nocfe, qua Turcicus et barbarus exercitus aufugit, post sacram confessionis
:
paenitentiam
cfeteraquc
Ecclesiastica Sacratra-
menta, qua decet veneratione, percepta, conti-
nue
se
animumque
suum Deo maximo
quam
alius a te illud requiret
ministri tui ex
judicio
tuo
:
sicut
necessarium viderint illud

parelur salus, per
flli,
impendent
in
dummodo
non
est.
quem
paretur, cura
Inclina,
aurem tuam
:
vocem
pafris, et
verba ejus exaudi
puta quaj
Deo esse. Quando ba?c fleri per te vuItDeus, quodnegabisvicario Chriet quod illi ad opcm sti, negabitur Christo
locutus
est, tibi
dicta a
densXVI kal. Februarias anno Domini mcdlxvi (scilicet ab incarnato Verbo), extremum diem suum obiit. Fcrtur ligitur Scanderbegus tres et LX annos natus, xxiv sui imperii anno e vita migrasse. Auguratus est autein Scanderbegus prima auspicia imperii sui IV kal. Decembris anno ejusdem Domini mcdxliv, qucm Lechas Duchaginus regulus Epirota cum mortuum conclamari audisset, in publicum se proripuit, mcestoque vultu et voce confusa barbam sibi
,
fidelium oflers, ofleretur etCbristo subita sint atque in tempore auxilia tua dilationibus no; :
stris crcscit
continuo hostis, et nos minuimur morientium gemitus, et ejectorum laciirymai, et dispersorum contritio, et sanguis qui effunditur, el Dominus Deus tuus tibi ante oculos
;
concurrite, Concurrite principes Albani, hodie claustra Epiri et Macedoniae pcrfracta sunt Iiodie robur omne et vires nostrffi defeccrunt, bodie sedes et imperia nostra collapsa sunt,
evellens
et
capillos
inquit, reguli
omnes
et
hodie omnis spes nostra cura hoc homine penitus extincta est. In ejus quoque obitu equus, in
sit . 7.
Scanderbegi pia mors. Conatum

Italos
quo
Pontifoedere
rus,
ipse equitabat
et
cum pugnaturus
esset, fe-
ficem hoc anno
mutuo armorum
;
deque ea re ad BorAtestinum scripsisse, testatur Joannes sium Baplista Pigna '\ sed Florcntinorum factione eas curas in proximum annum extractas. Addit idem auctor cognovisse principem ipsum Atestinum ex Pontificiis litteris hoc anno ad cardinalium senatum relatum fuisse de Dyrrachio,
adversus Turcas jungere
Croia, atque Epiro a Barbaris subactis, atque in
ita ut rabidus nulluin amplius dorso suo perpeti vellet, qui paulo post extinctus est. Sepultus autem est Scanderbegus in urbe Lyssi in Ecclesia majore D. Nicolai . Principatus partem illius ex sorore
indomitiis factus est,
nepos Turcica superstitione infectus rapuit^ partem Veneti sua; ditioni adjecerunt. Croia pariter, ad cujus eruptiones coercendas Mahometes arcem proximam condiderat, barbaricum
jugum
'
subiit
mox
xiii.
in
Dalmatiam circumjectasib.
'
Pi!;na
1.
viu.
Marin. Barlet.
I.
^ Id.
'
Plirantz.
1.
iii. c.
29.
PAULI
qiic
II
ANNUS
2.
CHRISTI l/iOG.
dccnnissc
/i33
maris
Innit insiilas
iicnelraliim, de
(|iiil)iis
coiisciisu
cum
hortativis littcris ad
Itorsiiiiii Atcsliiniiii a
IVidiiiaiidd
rcfio iNivipoli-
[)riiici|)(!s Italiic
oratorcs, ne quid novarent, ne
lano
cerliorem fuisse factuni Baptisla Pigna '.

H. Fraucifsco
nairat .loanncs
cx Italicis disscnsionibus Turca ad obriicndam

sua!
[lotenlia'
Sfortix, miiiore ob voluplates qloria donato, siicccdit Galeas, iiiiquus in Ecclesiasticos viros et
sisse etiam Pontificcm
molc Ilaliam consiirgeret mii|)sum Mcdiolanum epi:
sem.
Interiit lioc anno aciito afflictatiis morbn, Francisciis Slorlia dux Mcdiolaiionsis, qui bcllica virlutc liumana atque prudcntia pr;cdilus, Mediolanensem Uucatum, Liguriam, Cor,
imprimis
iii
cardinalem Papicn-
(|iii proceres illos ac scopum Conchciiscni po[)ulum ad colendam pacem impelleret, ob qiiam egregie navatam operam Paulus ita a
,
sicamc|uc silii ac poslcris |)cpcrerat, ciijiis cximias laudes [ilcriquc liistorici, intertiuc alios Simoneta - ornatissime celebrarunt (f) objici
:
Pliil(d|)lio commcndaliir Providens, iiiquit, casus futuros omnes, tempestive sein[)er im[)endcntibus procellis accinctus occurris, nc ((ua tcin[)estatis vis iiigru(!ns [lacatam concit(!t ac turbet Italiam, ((uod cum usquc antca facere
'
consuevisti,
tiim
niaxime hoc tcmpore, quod

obitiim cxccllentissimi
[irin-
id
uniim polcst
i[)suni Piill [)rcccsde Kcclcsias-
[)ro[)tcr re[)ciitinuiii
ci[iis
iici exercitus adversus lurcas ca|)cssendo iiiijK!rio respuisse, sprevisseque ingiMiti siio damno monita de consecranda (lliristo vita, qiue brevi
Francisci Sforti;e o|)|)ortune oblatum esse
peritura esset, neque ad irritum cecidcrc

Pii
II
:
liffic
verba Si virum luum, (Blancam ducissam Mediolaneiisem allo((uitur) ', in [irovinciam sibi decrclam jiisseris ire, aut ire volcntem non impediveris, et illi et tilii optime consules, ambo post hanc vitam cum Cliristo rcffnabitis
:
animadvertcres adextremumltalia>naufragium, nec cnim ulli bellorum fluctus in .Mediolancnsium atque Genuensium |)riiici[)cs potiiisscnt insurgere, quin non Italia! modo, sed alii permulti potentatiis regcs(|uc Eiiropfc in arma quaie tu, qui omnia agis assidue ffistuarent pro acerrimo animo, consilio constantique ma:
gnitudine, obviam factus

toruin flatibus,
turbulentissimis venat((ue
alioquin et
tot
illi
ci tibi
timciiius
([ua;
omnein bcllandi turbincm
verba
ciscus
oracula fuisse putes,

volu[)talibus
sua;
,
nam cum
([uibus
Frani[)sum
impetum
sola tua auctoritate repressisti ac se-
irretitus
dasti. Qiiis
foedassc extremos vitaj
annos tradiint*, sa-
enim fuisset adeo temcrarius, adeo mentis at((ue sensus inops qui vellet otium Ita-
crum pro
bellum gerere detrectasset, Simonela ejus Encomiastes taceat i[)sum sacramentis Ecclesiasticis rite procuratum fuisse. Blaiicha etiam haud ita multo [)0st cum abiisset Cremonam ob lilii ingratos mores, adeo subita morte extincta est, ut veneno eain perem[)tam
Clirislo
rc[)cntino adeo rnorbo est oppressus, ut
licum pcrturbare, infelligens te talein tanturnque Pontificem illi futurum hostem, ((ui id facinoris esset adortus
stiano mcdlxvi
.
?
etc.
Anno
natali Cliri-
plerique crediderinl^ 9. Successit Francisco Sfortia; in illius principatu florentissimo Joannes Galeatius filius.
Pono Galeatius ", qui in Galliam Lugdunensem, ut Bonani Sabaudam reginffi sororem auxiliaresque sibi matiimonio conjuiigeret copias equestres rcgi Ludovico adduceret, patrio
,
Quamvis autem
magnum
discrimcn alicujus
jussu erat profectus, re cognita, cum paucis ciiltu (lissiimilato reversus est, evasitque feliciter insidias, quas ei Sabauda! regiaj [irocuratores (qui[)[)e
popularis motus, absente pra3ci[)ue in Galliis Galeatio, im[)eiideret, mira tamcn quics secuta est quod tribuere videtur Platina * Pontificis
:
Amedeus dux epilc[)sia laborans rerum administrationcm abjecerat) comparaGaleatio,

facile
raiit, rati, iiiterce[)to
Sabaudum
Pauli
II
diligentiaj ac solertia.-: tradit
namque
principatum se amplificaturos. Exceplus autem

Mediolani est iiigenti alacritatc a civibus, ac deinde ab oratoribus Italorum (irincipum salutatus
;
ipsum
tio,
acce[)to de Francisci Sfortia; obitu iiuii-
mox
coacto cardinalium scnatu, comnuiiii
cui
res
officio
,
iii([iiit
soli
tum
Veneti defuere
',
'
Jo. Bapt.
11.
Pigna
1.
viil.
1.
Simonct.
1.
xx.\i. Tôrius Plal. in
Quffi
Simoncta
non parvarn
xxxi.
Vit. Paul.
1.
Aiigust. Justin.
1.
V. Bizar. hist. Genuen.
XI.
Pigna
viii. Naucl. vol. 2. gen.
49
Lil.
apud .Cn. Sylv. Aug. Just. I. V
Epist.
et alii.
num. 393.
et alii.
I.
.\v. Koliet.
'
li.xtantPont.
alii.
'
* Naur.l.
uhi sup. ct
II.
Philelph.
ib.
1.
.\xvii.
Ep. ad Paul.
II.
Simonet.
1.
" Platin.
in
Vit. Pauli
3 Id.
(1)
Francisci Sfortia: ohitum in hunc aniuim rectc conjicit annalisla, sed

Martii, teste Alberto dc Uipalla,
mensem
palor
et
dicm adnolare
desiit. Obiit igiUir vir illc
strennus
die
viu
eorum lemporum
scriptore in Aunalibus Placentinis, Rer. Ital. to. xx, qni et addit Galeatium .Mariam
ejus lilium, natu majorera, qui
tunc in Gallia agebal,
subsidiiniorum (|U03
ejus ad
l.udoviciim regeni miscrat duceni suprcmuin;
audilo palrisobitu, raptim se in patriam contulisse, sed in itinere ab abbale Casenova; Noljiitum
suum aliqnandiu
de i/7?!o Vercellense captiim, advcnluin Sed brevi opcra amicoruin eductuui e carcere, die XX Martii .Mcdiolanum pervenissc; statimque eadem dic, ducali assunipta vcslc, principaliim corripuisse. Porro 1'ranciscus intcr inclytos a;latis sua; duces merito accensendus, cditus est in lucem anno ucui, X kal. Augusti, Mediolanenseni urbein cum principalu obtiuuit anno mcdl, IV kal. .Martii. Iles ab eo gestas litteris Latinis cousignavit Pclrus Caudidus Deceinhrius, scriptor eorum temporuiii aiqualis, ciijus tamen opus in annum MCULXii desiuit, Iler. Ilal. to. xx. Francisci vcro uvor lilanca. mulier pia ct religiosa, nonnisi post bieniiium, anno scilicet sicULXViii, aic xxiv Octobris, deccssit, tcsle, qui tunc scribebal, .MiscelUe Hononiensis auctnrc lier. Ital. to. xviu. Alii lamcn, ut auonymus ct coa;vus auclor histuria! Uii.tianiC Uer, .Ma.nsi. Ital. to. XXI, diem xix Octobris Blanca; cmortualem assiguaut.
dislulisse.
ANN.
TOMUS
X.XIX.
R.VYN. X.
.'iS
434
lialoatio ieliiiuis(|iiL' llali;u
PAUIJ
II
ANNUS
CIIRISTI
trieiiiiii
1-M)Li.
poleiilalihus iioxaii-
llexu
jiro
re
(^brisiiaiia
inst;iuranda
daruin rcruiu suspicioiiem iiijeeeruiit . Unihns \erbis auelor liistoriie suaj, ab aiiiio inillesimo quailriiij;eiilesimo vigesinio quarlo ad liunc
usiiiie |>eriliicl[c, niieiii imiiosuit.
10. Correjito
tuenda(jue conira Turcas Synodo OEcumenica, aliisqiic ad digniiaiem Sedis et publicum boiiuiii
sjieclaniibns servaret.
fit,
Verum
aii
Pajiiensis
'
ex ira et dolore, ui
(ia-
leatius ilis|iares adiiioilum
duit
',
autem principatu, .loannes pateniis moies superbos nimirum et fyrannicos

:
in,
ul
pr;eterea ab abalienare cffiperil Ecclesiasiicis \ariis arlibus auruin ingens corraserit per spcciem mutui, re \cra luuKiuam
clicnles a se
indignas hasce et alias suspiciones de Paulo conceperii, et jirincipi detialientium susurros facile credideril, scriptisqiie inconsulle mandarit, lcclor pcr|)endai -. Ai de liis hactenus nunc ad Gallicos iumullus, traducenda de (juibus superius memiiiimus
:
,
narralio.
13.
exigendo cardinalium pejiercit dignitati, eorum enim, qui census Ecclesiasticos in sua dilione obtinebant, procuratores, spretis etiam querelis l'oiiliticiis ((jua de
dissolvendi, nec in
illo
litteras et
Luduvicus XI, rccuperalo ct pacato recjno, mtntium miltit, ad prvestandam solemni

obedientiam.
ritu
Ihvitifici
111
Licei
superiori
jiublici
aiino
cuiii
kal.
Novembris pacem Ludovicus rex
re extant
ter;e
-)
apud Jacobum Papiensem

:
1'auli
lit-
jirincijiibus conjuratis, qui, bello
et luBC ab no\is \ecligalibus onera\it Ipso Pontilice et cardinalibus juo asserendi illi
boiii specie conciialo, jirivaias res seciaii juibli-
principatus impensa sollicitudine relala gralia. Exinde .lacobus cardinalis, de quo paulo ante
cam invexerant calamitaiem, pejiigisset, inox tameii ad arma iterum \enluin esi. Exiorserai
'
jiacis beiieiicio (ârolus regiiis fraier, seditionis
idenujue eiiiscojius l'a|iiensis, qui imperalam a Galeatio auri jiortionem jienderc

menioravi,
recusarat, iieque illius solveiuli onus iii jilebem conjici erat passus, sacerdotiorum olnentionibiis s|ioliatus est, (jiiam
tulit,
signiler,
a
.Normannis,
,
libus
Normanniae ducaium, cujiidissiineque principem sihi jira?fici amDiensed ciim Britonum exceplus fuerat
;
ut exejus
'
litteris
jacluram a^Mjuo aniino adcardinalem Bessarioiiem datis constat, e quibus gra\iores liasce seii:
diicem a se abalienassei, cujus opera in assereiido sibi jirincipatu necessaria erat, Ludo\icus arrejiia occasione, segregatum ab aliis conjuralis adortus * Normanniae urbes snb
,
tentias affereudas duxi

11.
'<
inijierium
ojitabilior sit
suum
redigere
coejiii.
Quo
iii
audito
Gallias
Cui, oro,
,
non
ajrumnosa
P;uilus
1111111
11
redintegraiida; jiacis cujudus Slcjilia-
quain consequitur benedictio Dei, i\\\x irani liabeas per Iteta siECuli, quasi quam per ainama luata ad interitum ducit.^ aut qiiis non sibi malit miseras saiictorum jiersecutiones, quam persequentium infortunaiam felicitatem? nota est de divite purpurato, cujus dies dati felicibus sunt, et paujiere Lazaro Salvatoris Chrisli tremenda jiarabola. Maliin ego illum me
hsec vita
esse, qiii post tristem
arcbiepiscojium Mediolanenseni
',
leg;ivit
iii
regem ducemque
in
concordiam
reducerel.
li. Jmiierilus
rerum gerendarum Carolus,
cum Britannum
ducein in se susiiicionibus suis concitasset % ei a Carolo comite, bello iêodiensi distracto, opem elicere non posset, reliqui au-
iem
\ilam atque inoiiem sinum Abrahffi est consecutus, quam eum, queni post florentcm ct divitem liorrend;t teiiebr;e accejierunt, ubi nulius ordo, scd sempiternus borac licet inexploraium habeam ror inliabitat pielatis, an odii fuerit iribulatio hffic ego iaiiien, qui miserationcs Doinini scio super oiiinia ia miiiorcm partem libeus opera ejus esse jirojilieticum illud sedulo luibens iiiterjirctor,
:
essent dilapsi, uiiiverso Ludovici regis jiotesiatem iillro \eiiieniibus Rothomagensibus. Navala a Borbonio in revocanda in fidem regiam Norfcederali
alii
alio
ducatu evutus
esi, in
maiinia strenua opera. Itaque consilii rerumque inops Carolus, amisso insujicr Bituricensi jiriiicipatu, in Briianniam jirofugit cxcejiiusquc est
a
duce
illo,
(jiii
bai, sibique
jirisiiiiam dissensioiiein damnajam impendcutia Ludovici arma
in
ore
.
Virga tua
ct
bucuhis ipsa nie consulala

iniquitas,
sunt
\i.
Eo
jirorujiit Galealii
ut Pa-
\icaiium carcere ob non contribuium aurum (himiiarel, Ecclesia; bona sub hasta disiriilicret, coiii|ileret armatis coenobia, quibus |iitcerat idem Jacobus, ac sacra et iiroiaiia mispieiiscin
audenda uon exjiertem culjia3 suasoremve fuissc Pauluni qucritur cardinalis Pajiiensis % quod Pontilici hortaior fuisset, ut
ceret; ad quic
lumcujiatuiii
iii
meiuebat. liistauralis ita rebus suis, jiacato regno, ct amjilissima recuperaia provincia, Ludo\icus honorificeniissimam legationem ad Paulum 11 lioc anno adulta .f^staie decre\it qua, delaturus ei ritu solemni regio noinine obeCarolus Borbonius archiepiscopus dientiam tardioris vero Lugduncnsis jicrfunctus est mone in legatione dccernenda cau?as in ci\ile hellum dcrivavii rex, daiis ad Pontificem hisce
:
,
liltcris
1
'
conclavi
\oium de celehraiida
Ep. num.
^ Id. Ep. CLXXili, CLXXiv, CLXXXViii, Auno 14Gi, num. 58. CXC, CXCII, CCIV, CCV, CCVIII, GCX, CCXI, CCXIV, CCXV, CCXVl, ' Gag. iii Lud. XI. 3 iMonslr. vol. 3. iu line. ccxvii, ccxix. ' l',iul. 11. 1. I. Eii. de cur. p. 220. ^ .Mouslr. vol. 3. p. 121.
|ji/.,ir.
I.
xiv.
liitl.
Genueii.
'
I*diiien.
173,
174.
Pliilip.
Comiu.Cliron.
i:i
I.
l.
c.
23 et seqq. Gaguiu. in I.ud. XI. Paul.

l.
'
II),
nuni. 19J.
Pdpien. Ep. cLx.v.vviii.
/Emil.
eod.
'
Exl.
iu
tom.
Priv.
Rom.
Eccles. p. 423.
PAULI
i:>.
II
ANMS
2.
CHHISTI
'l()6.
135
(|iia'
IJcafissime I'atord
illud abrogata 1'ragmatica Saiictioiic,
con-
,Iam
(Uidiim
veslris
fiiimus
pxliilarati
ferendorum saccrdotiorum usum ac libcrtatem

Poiitirici
litt(?ris,
((iiil)iis
|irrc('|iimiis
vos ad
siimmiim
in
Apostolatiis ordiiKMii, cA sanctti' Homaiia' Kcclc-
sct
i[)siiin
(lalliis adcmcrat, iii liice collocasdcmissc obsequium rcmotis fucis
principalum fuisse provectum tiiiic mafrnis Iaudil)iis ciim debita nratiarum actionc fiiiimis pro causa concordi iii fclicissima promolione
siae
:
devovere, cditasque Piclavis sanctiones latasve alias coiitra jus Poiilificiiim aboliliim iri rogare iit ad rcgias ()reccs Ecclesiariim iioiinullarum
:
Deuni venerati, debuissemusque cx illo animariim fiiisscmus officio et consuetudinc fuiicli, iiuntios noslros ad lilialem obedientiam veslrse sanctitati prrcslandam
vestra
celeriter, ut majori
administrationem conferret; tuni duccin (Jalcatiiim ob im(ieiisani sibi iqicram (liaruni habcret. .Vddila suiit alia, iit dc [uivilcgiis Ecclesim Gallicaiiac
,
deque
(Jallici
imperii majestate
liis
aûid
transmitterc
vcrum quidcm nobis

excitali
ci rci satis-
Ponlificcm
fuere
rcferrct,
([iia;
verbis conccpta
faccn; volcntitius im|ic(limcnto fucrunt in re^no
tumultus, exortac seditiones, variique armorum strcpitus. Qnibns cmcrprimitus illis ob\iarc, ul gcnlibus occiipafi oporlnit saluti nostrae, ac totius reipubiicic consulcndum fuisse dccrcvimiis, nc malis ingruennostro
,
magni
Eranciac in
1
Inslructiones datae ambaxiatoribus regis danda obcdicntia Paulo papEC II.

In
articuli. Id
primis instruclionibus suiit quimiue primo rex commemorat, quod a ju-
ventute sua
tolicam,
ita
semper veneralus
qiiod
tibus |)reventi, consilii
mora
a(lbil)ciidi([uc rc-
medii tarditale oppressi, vulnus adeo magnum permisissemus statui noslro, regnicolisque ct
subditis
Carolus
[later
cst Sedem Aposmolestc ferebat, quod rex suus erga illani non melius se
habucrit. In seciindo
commemorat, quomodo
nostris inferri,
incrcdibili(|uc
quod non
(lis[i(Midio
sine
magna
jactura
trravibus(|iic
multoriim ca'de crucnta [)otuissct reparari.Quoe resadlicecusquetcm[)ora fiendam per nos filialcm obedicnliam dislulil. Niinc aiitem bono annucnte Deosedatis.qui tunc adcrant, runioribus bellicis, et nostro regno felici [lace donata, sfatuimus charissimum consanguinciim
periculis, et
continuando dictum amoreni et venerationcm in saiiclam Sedein Aposlolicam, i[)se contra opinionem toliiis regni abrogavit Pragmaticam. In tcrtio, ([iiod nuncipse niittit plenariam obedienot est coiilcnttis rcvocare illa edicta ct prohibitioncs factas Pictavis, et ultimo per patriarcham. In quarto petiit, quod propter ista
tiaii),
nostriim Carolum de Borbono arcbie[iisco()um
servitia facta Ecclesiic sanctitas vostra vclit [)roviJere certis Ecclesiis rcgiii iis([uc ad numerum
Lugdunensem, miris insignitum virtutibus, ct procerum miiltorum gcncrositate fulgenlcin, una cum viris cbarissimis, nostrum oratorcm
ad sanctitatcm vcstram destinare, (|uo vobis beatissimo l'aulo Sccundo Poiififici iiiaxiiini, ct in pra'fata Sedc Apostolica ()rinci[)anli, iiominc
nostro obedicntiam prEcstet filialem. Prccamur igitiir et humillimc siipplicamus, ut lcgitimam
viginti quinqiie ad
voluntalcm
sancttc
Et paulo post
,
.\ovit
quis((ue
grandia scrvitia
Scdi
((lue
rcgcs
et
Franciae
fidci,
fcccrunt
Apostolicaj
tam pcr pacificalionem novem schismatum

per nicdia
in
Ecclcsia, (|iue
[icr
eorum
pacificata
excusationcm nostram admiftere digncliir sanctitas vestra, et dictum consanguineum nostruin cum sociis ita benignc suscipere, favoribiisf|iie
amplecti, ul
(iro
grata susce[itionc,
Deum, cujus
magiias conqucstas, qiias fecenint ad augmentationem fidei, el per grandes dcfcnsioncs et rcsistenfias, ([uas ()Osuerunt pro dcfcnsionc illius coiitra nialo crcdcntes bacrcticos etalios, qui voliierunt gravare etcum haec dona, gratias et demonsfrationes visibiles, quas Salvalor noster Jesus Christus fccit rcgibus
:
fucrunt, sicut
in terris vices geritis, mcritis laiidibus cxtolla-
condignas rcfcramiis gratiaium actiones. Exponet vcstra! sanctitati in quoriim curain si.sce[)it, gerendis negotiis mentcm nostram cui in dicendis etrebus pertractandis non minorcm quam nobis ipsis, si praesentes essemus, fidem (ilaceat adbibere ([iii in verbo regio pollicemiir, nos ea pro viribus facturos, obsecraturos et impleturos, quje dictus nostcr consanguincus orator cum suis collcgis a[)ud sanctitatcm vcsfram concludct quam ad felicem statum Ecclesia? sancla?, et totius sibi commissa' adminislrafioiiis salubritcr (d lon-
mus, vestracque
sanctitati
Franciae tam in sacra unclione, et armis floris lilii, et do Lollifflaiii ctiain, quod rnissa fuerunt
'
de ccelis
siciil in
miiaculis factis tem()orc Caroli
Magni,
et
([lue
([iiolibet die fiunt in infirmitate
de escrovellcs, ct pluribus aiiis modis, et ultra boc (|uod dimitti non debet, sola Galiia immunis luit ab hacrcsi post Glodova-i i()sius tcmpora
orthodoxam suscipientis fidcm,
et ideo est ve:
rum epitaphium regum

rcgnum, rcctoies
gratia;
Francia;
Vivat rex, et
qui Francos diligit, coriiin
Gliristiis
custodiat
ditet et honestet, su;e re[)lcat

fidei
luminc, (irotegat exercitus,
muni-
ga>vc disponat Alfissimus

16.
".
miiic im[)lcaf, fribiiat ()acis gaiidia, ct fclicitatis tciiqiora. l'r(i()lcr ([lue scrvilia et gratias reges
Franciffi
siini, ct
Profecturus ad 1'oiitificcm Caiolus Hor-
seni[)cr a|i[>clhili
fuorunt Christianish.ibiicriiiit
bonius lupc mandata accc|iif, iif (oiicc|itiiiii a Ludovico ab ipsa juventa ineuntc singulaie in Sedem Aposlolicani studium exponeret; iitque
projilcr li.mc
occasioneni
'
Auritlamma.
436
PAULi
prjerogativas
ia Ecclesia
II
ANNUS
2.
rii,
rnRisxr 1466.
S.
magnas
et in regnis
apud
Marcum anno
mcdlxvi, IV
.
l\al.
Februa-
temsuis tam temi)orePipini Magni . De Carolo Horhonio ob pore Caroli

et Zacharia>, qiiani
Poutificatus nostri anno n

IVI.
Dum
'
in Castella rebelles et conjurati
egregia virtiitum ornamenta purpura cardinalitia postea donato agetur inferius nunc Beigicaj
:
proceres Henricum hello vexabant, Gasto Fuxensis
res perstringendaj sunt.

17. Commoverat' Ludovicus rexFrancoruni adversus Philippum ducem Burgundi;c Dionanne Carolus comes regio tios et Leodienses fratri duci Normanniae, dum principatu parto spoliebatur, opem afferret eo vero ardore a Dionantiis gesta res est, ut Caroli copias ab iis fusas profligatasque referat Philippus Comineus, eo etiam insolentiaj insaniaique prorupcre, ut Caroli comitis effigiem ad Bovinense oppidum patibulo suffixerint, maledictaque vonuierint, quo facto miseri extrenuun sibi peperere
,
:
gressi,
stella;
comes et Leonora ejus uxor Navarram insumpta rerum augeiuiarum spe in Calimites irruerant, et Calagurrim occupa-
Alfarum adorti, tum Henricum tum Alfonsum |)OstuIarunt de fa'dere, ulrique seorsim opem adversus alterum polliciti querente vero Henrico ipsos amica spondere, sed hostilia
rant: deinde
:
obire facinora, respondere Castellaj loca finitima
subegisse, ut
cum
iis
arcihus, quas in Navarra
Castellanus ohtinebat, permularent.
Dum
autem
exitium:ineosenim deincomes magna mililum
manu
prosiliit,
ac
Dinanum
ferro
flammaque
Yersa est deinde in Leodienses belli moles cum gravissimas simultates cum Ludovico ipsorum episcopo designato gererent, quodeievit.
Henrico hcdus inire diflcrcbat, Alfaro propulsatus, ac deinde a Calagurritanis, CKso Navarraio praesidio, de urhis possessione dejectus est. .loannes etiam Aragonum rex generum Fuxensem etLeonoram filiamob Henrici rcpudiatum foedus et Navarrffium sceptrum
Fuxensis
,
cum
afrectatum antetempus perduelles pronuntiavit.
Magno
rum
causas describit
liisce verbis
Belcairus
Ponfificatu Eburonum, (id est Leodiensium,) potitus Ludovicus Borbonius adolesccns omnia per Pliilippi avunculi familiares obire Ehuro:
alio et periculoso beilo idem .loannes Aragonius in Catalonia crat implicitus adversus Petrum magistrum equitum Lusitani regni, qui
effluente .lunio
nibus contrariae factionis, aut pauca aut niliil credere non tam ahalienatos sibi conciliare, quam avunculi potentia fretus duris imperiis accendere illi contra de pontificiis sacris ini: :
seu curis hellicis o|)pressus, seu veneno extiuctus est, pro regno amplissimo, quod armis se comparaturum sperahat, veraque enituit triste sepulchrum sorlitus sentenlia, (juam in alienum detortam sensum
:
munia ohiret, ut se non Pontificatu donatum meminissct, regno, sed

tiaretur' ut Pontiflcia
conceplam verbis Lahor pro lcetitia; gentistemmati inscripserat. Dum vero ejus obitum flehant Catalani, Joannes rex in ea rerum
his
:
lilio
instare, imperia detrectare,

ficere.
postremo ab eo dedelata?,
Queerimonia^
se
Romam
Pius
Roma-
nus Pontifex
Borhonio
ponlifici, vel ffiquiorem
perturhatione Tortosam, ac nonnullas arces in suam potestatem redegit. Tum clementia3 ostentatione Barcinonenses
prsestat, vel praestare simulat,
eidem ut pareant
Ehurones
terdicit,
edicit, rebelles
si
factiososque sacris in-
perseverenl bello
domandos Phi-
iippo, atque ad offlcium revocandos permittit. Vaslatum altcro post anno Leodium visuri su-
mus
nuncaliaCbristianorum hella sequamur.

;
civilia pro-
Triplici Eispania tripUci beUolacerata. bello ardehat Hispania. Castelltc sceptrum Ilenrico regi ejus frater Alfonsus eripere nitebatur, Navarram Fuxensis sibi asserere moiiebatur, Cataloniam duorum principum contentiones laniabant. Ac primum, quod ad Castellam attinet, cum in iis Henrici conjuratorunniue principum motihus intestinis, archiepiscopus Com18.
postellanus, Conchensis et Oxomensis episcopi in custodiam traditi essent, Pontifex Ecclesia-
ad sua vota pellicere enisus est verum CataBarcinone ordinum conventu, Renatuni regem in principem labente Julio sibi ascivere, difflciliusque hellum Joanni regi conflarunt ' Renatus enim patris Ludovici Andegavensis in regnum Aragonum jura persequenda et Joannes dux Lotharingia; Renati suscepit fllius ex icto cum Franco rege fuedere, auro regiisque copiis auctus in Cataloniam copias movit. Adversus quem nova comparaturus * praesidia rex Aragonum Galeatiuin Mediolani et Amedeum Sahaudia; duces, Ferdinandum Neapolitanum, Eduardum Anglia; reges, et Burgundionem missis oratorihus foedere sihi conjunac tum Genuenses aliquot naves adversus xit ^ Barciiionenses instruxerunt. lU autem Joannes Andegavensis in ea expeditione obierit, suo loco
:
lani, iiabito
causa Leandrum de sticae dignilatis tuendffi Leonoris oralorem decrevit '\ ut intentatis cen suris illos vinculisahsolvendos curaret. Adjecta Dat. Romu! est Diplomati ha3c temporis nota
:
dicetur
20.
nunc
Ponliflcia gesta percurranuis.
Pauhis Beneventanorum arcliicpiscopocuriam Romanam runi tcmeritatem repyrimit jjurgat ab onmi Simoniai labe, et sanctionem edit
,
'
Philip. Comiii. Chr.
1.
i.
c.
25. Pnul. ilimil. in Lud. XI. Gag.
Sui-.
Annal.
l.
xvin.
I.
c.
8.
Marian.
1.
in in
eod.
.Meyer.
1.
vi. ..Egid. e
I.
Com. num. 2.
rer. Gall. dec. 1.
ii.
Roya num.
in Annal. Belcair. ep. Melen.

2.
1.
xviii. c. T. Warian.
iu
.xxul. c. 10.
\.
xxiii. c. 10.
'
I.
-'
Sur.
Id.
ib.
Belcair. dec. 1.
1.
u.
Lud. \1. Gaguin.

c. 7, S,
eod. Aug. Justin.
et alii.
\.
'
Lib.
i.
Ep. de cur. cLXix.
9. Marian. ubi sup.
Paul. .-Emil.
*
Sur.
xviii.
1.
Aug. Just.
v. et Bizar.
xiv
PAur.r
ir
anncs
2.
fHRISTI
I4()(').
437
severam
bant.
Kepressit hoc anuo Paiilus arcliiepiscoBciievenlanoriiin
hi eos
qui inimiconim propinquos
Isede-
porum
temeritatem,
(|iii
cx
siiseepta sine jure et auctoritale Apostolica con-
suetudiue assurgentem Iribus coronis tiiiarain solemnibus, quibus calbedralium Ecclesiaruin anlistites auripbrisiata mitbra utebantur, gestare, ad a;mulaiulam liomanorum Pontilicum majestateni et corpus Dominicum ante se circumfcrre audebant, ac Nicolauin arcbiepiscopum et successores talia
constilutis diebus
,
Paulo intermiiiaii iion est veritus, se et alios convenluros, concitaturosqiic reges ac principes, ut concilium indiccrent, in (|uo Pontifex ob pulsos Sedis .Aposlolica; administros in judicium vocarctur ob quod lemerarium facinus
:
mox
in
carcerem Iraditus
liberalus est.
est, e
quo fandem
Francisci
Gon/agic cardinalis
L't
(|iia(lriiuestri
ali(|iias
precibus la|)SO vero iterum ob
suspiciones, et Platonicorum sectam instauratam, in qiia, perpoliendi ingenii specie,

rellgionis fuiKiameiita lahefactabat, iterum
iii
posterum audere subjecto edicto vetuit, ad Uat. Roin;B jecta hac loci ac temporis nola apud S. Marcum an. mcdlxvi, i\al. .Iiiiiii, l'onlificatus nostri anuo iii .
in
:
grave discrimcn
23.
veiierit,
dicetur postea.
Porro abbreviatorum
iie
oidine sublato.
o[)pitlo-
Paulus,
magistraliis
jiiri
dieeiido prte[iosi(i,
[irovinciarum |)ia}sides urbiuinciiie, et
21. Sustulisse
etiam Paulum e
Romana
cii-
ria plurcs alias corruptclas, atqiie illius nuiiieribiis pra;positos, ejeclis indignis,
riim pra'fecti ca^ca avaritia abducli a juslitiffi tramite deflecterent, edita snnctione manustein[)eiare
testatur Rodericus
perpiuyasse, Sanctius episcopus Palen
ab acci[)iendis imineribus jussit

liis
',
exore.\cae-
sus ab
sacri oraciili verbis

,
Munera
:
tinus
sui
'
bis verbis
In principio Pontificatus
Romanam
curiain
omni
Siinonite et extor-
care oculos sa[)ieiitiini et pervertere corda justorum, sacra SLri|)lura testafur unde ille
laudatiir, ille prtEdicatiir bealiis,
([iii
sionis labe severissiine
purgavit,
,
cunctosque
[)ostaiiriim
officiales ac curiales reformavit domumqiie habuit mundissimis atque lionestissimis viris refertam . Abrogatus tum fuit abbreviatorum ordo, quod indignis sordiltiis inuniis focdaret, ut/Egidius Viterbiensis cardinalis - bis verbis
non abiit nec argcnfiim, et ([ui excutit maiuis suasab omni miinere, (le([iio pro|)lieta teslattir,
quoniain ipse in excelsis habifabit, et monuinenta saxoruin siiblimitas ejiis . Subdidit eo
narrat Paulus Pontifex declaratus nibil duxit antiquius, quam ut sacerdotium summiim suo se splendore ornaret, abalienis rapiendis absli:
magis cam virtiitem ex|)eti in iegatis A[)osfoliprovinciarum pra;sidibus, quo laicis magistratibus |)ra'Iucere e.xemplo debeant eos
cis et
:
tainen
;id
munera
proiios s[iectasse vasa aiirea
neret. Sustulit igitur
breviatores ap[iellantur.
exactores sublaturus,
eorum ordinem, qui abalios omnes pecuniaj rem esse indignissiniam
suinmo sacerdote arbitiatus, si nihil sine pretio traderet, et quod ipse accepisset gratis, non
gratis
caeteris
inortalibus
condonaret
,
exer-
cuisse se prajterea
tiatus esset, a
mercaturam
tum omiiia
ini-
argenteaque, equos, commeatus, prater fas a populis accepisse, ad quos iii officiiim redigendos liffic sanxit: Volenfes falibus abusibus providerc, et per officiales et ministros Apostolicffi Sedis oinnein iiilegritatem iniinditiamque servari hoc perjêfuo [irobibemus edicto, ne quis(|uam deince[)s rectorum aiit gubernatorum
vcndidisse pretio, posteaquain vero sacris
quoruincumque
vel etiam
olficialium
Romanai
Ecclesiae,
mercatorum
recessisse
:
vel potius crassato-
rum munere
tota via aberrare qui
legatorum de latere ad regimen et gubernationem provineiaruin, civilatiim atqiie ter-
in re sacra exerceant inercaturam, et qui aris
decere principes omnes tueri populorum suoruin res non rapere aliena, sed largiri sua. Qua; res omnes illius ordinis homines sibi infensissimos fecit, ut oinne in euin maledicentiae genus loquendo, clamilando, scribendo conjicerent . 22. Refertque BaptistaPlatina ', ineo ordine
:
;
sacrisque utantur ad questum
rarum Romana; Ecclesia; putandorum a [irovinciis,

qiiibus pr;esuiit, vel in
deptitaforuin, vel decivitatibus et terris,

siite legatioiii,
([iiibus officia excrcent,
nec a siiigiilaribus |)ersoiiis
regi-
mini vel gubernationi su[)[)ositis aliquod genus muneris, nec auruiii, iiec argciitiim, aiit vestem,
autequum,
quse brevi
vel aliqiiod ciijuslibet s[)eciei niuet
nus accipiat, piceter esculeuta

tem|)ore consiimi
()ocuIenta,
;
plures
oratores et poetas,
:
et
utriusqiu; jiiris
|)ossiint
([iiod
peritos fuisse
sed
parum
intererat (luam or-
nate dicerent scriberenlve, aut grata carmina funderent id vero ferendum non visuin est
:
teinpus ad bidiium moderamiir, alioquin fam dantes quain accipientes, etiamsi pontificali aiit
inajori dignitafc
sint sacrosaiicta'
pra^fiilgeanf,
dummodo non
siia
Paulo,
munera ab
iis
non
caste exerceri, sordes-
Roiuamc
Ecclesi;e c;u(lin ilcs,
conslituit. Cffiterum Platina
que siinoniacas ex aula Romana removeiidas * (d) jacturam mii(jiia
qui in sacro collegio corain nobis sponte

obtuleriiiit el [)roniiscrunt
non
rcceiifuros liu-
neris, et lucri ira conciliis, cuiii sibi adiliis ad
jusmodi muncra,
i|)so
faclo senlentiam
cxcomnoii jjos-
Pontificem iion daretur, exaravit Epistolam,

'
niiiiiicalionis iiuiirrant, a
Lib.
p.
quo absolvi
Roin. Eccl.
Roder. Saiic. Palent. episc.

II.
hist. Hisp. p. 4. c. 40.
canl. Viterb. in Paul.

IMiil.
11.
Vit.
Ms. Aiigustin. biblioth.
.Egid.
'
1.
nc
et
1S4.
U.
I.
Privil.
3 Plat. in
.Ms. Vallic.
sign.
lit.
num.
12.
p.
214.
Ext.
lo. n. p. 351. et ctiam in Bull. in
Exl. a|iud Plal. ib.
Paul.
11.
Const. 3.
m
sint
iiisi
PAULI
a
II
ANNUS
2.
in
CHRISTI
siastici
late,
l'i(;ii.
Homano
Pontifice, pra>tcrquam
mortis articulo
<|uod
constituti.
Et insuper
omne
lionore,
vero talia perpetrantes ab omni digniordine officio et beneficio sint

,
acccpcrint, et aliud
>i.
tantumdom reddere
Addit imperia, ut singuli pra!sides suscipiendo magistratu sacramento ad id se astringant, vetuitijue niinora etiam muncra auro divendi, vel pretio condonari crimina, aut mulclas jiro criniinibus irrogatas in
tcnoantur
et judiccs in
ipso jure privati, et perpetua! custodia:; inancipentur, etc. ->. Statutum prgeterea, ut domus
illoriim, qui se
inhujusmodi ultionisexpetendae
propugnacu:
cu|iidiiiem cfTerri sivissenl, vel quaâ coitionum
aiictoribus completae armatis aut

lis
communitic
fuissent,
hffic
solo ic(|uarentur
cui
Dat.
privatos usus averti, cui sanctioni adscripta est

iiffic
Diplomati addita est

Roina; apud S.
tcmporis nota
,
temporis nola
Dat.
cum anno incarnationis

XV
quo errorem, qui
Builaiiuui
ty[iis
Romic apud S. MarUominica' .mcdlxvi

,
kal.
Marcum anno etc. mcdlxvi, Octobris, Poiitificatus nosfri anno iii .

Romani
Pontifices
kal. Aprilis, 1'ontilicatus nostri in
anno ii . Kx consignando tempore apiul cusum irrepsit, corrigendum
llanc sanctionem posteriores

iiiiii
inodo ratam firmamqueesse, veruin in aliis (liioque locis Romanae Ecclesiaj obnoxiis servari
jusserunt.
libri Apoloqetici
constat. lia^c porro
dos
iii
olticio
sanctio, cum ad contiuenjtrovinciarum praesides Pontifi-
cios(iue administros,
ruiilas leges
tum ad servandas
incor-
maximi
reterret, a Sixto VI postea
conlirmata est '. ii. Consulturus etiam publicfc quieti l*aulus gravissimas poMias in eos constituit, (jui susceptis privatis odiis excitataque rixa ad ulciscendam acceptam injuriam non illos modo,
qui ipsos
les,
Dominici Brixinensis et Roderici Sanctii pro stalu Ecclesiastico. Hoc anno conscripsit fibrum a|iologeticum pro Ecclesiastico imperio Dominicus episcopus Brixinensis, quo accepto Jacobus cardinalis Papien2."i.
sis
'
h;BC auctori rescripsit
"
.\ccepi Apologeti.
cum
'
tuiim
Ecclesiastici
status
Et infra
[letis,
iivscraiil,
veium eorum
(iuo(|ue paren-
et
alios sanguine,
afflnitate,
amicitia vcl
,
persequebantur faciebant conduccbant sicarios complebant coitiones, domos, firmabant aggeribus, obsepiearmatis
olficiis
conjunclos
banl exinde ad vulnera iiifcrenda et ceedes eruiupebant, turbasque in Urbe miscebant. Ad qute coercenda mala Iioc Pontifex dedefixis
,
palis, propugiiaculis
nuiniebant perpetrandas
sed laudaturus vigilias tuas suntenim [ier(|uamnecessariBe, et ad calumnias noslras quam bene appositfe. Transierunt jani quidam in affectum cordis, cogitaverunt et locuti sunt ncîuitiam, posuerunt iniquitatem in excelso locuti sunt cwluni os suuin, et lingiia eoruin transivit in
:
Legi librum,
non
correcturiis, ut
in tcrra
ita
(luos tu doctissime,
potcnter refcllis,
cri-
moderans tainen tuam defensionem, ut

;
ininantes convincas
peccatis nihilominus sa-
cretum edidit
Hac inefragabili, inatura
et
perpetuo valitura Constitutione statuimus et ordinamus, ut quicumque deinceps baro aut domicellus, vel civis Romanus, vel quaevis alia
Ecclesiastica sa-cularisîue [lersona,
cerdotum, si qua sunt, non blandiaris . Quo etiam argumento ad obstrucnda male(licorum ora, qui adversus Ecclesiasticum do-
minum
fisiiue
Wicleffi errores pluribus fucis piginen-
que conditioiiis
et (lualitatisexistat,
cujuscumquacunique
colorafos
fundebant,
nonniillos
libros
cliam atroci injuria lacessila pro sua vel amici aul propiiiqui iiijuria vindicanda patrem, aut filium, fratrem, aut propinquum, vel alias amicum vel domesticum oflendentis vulnerare
, ,
composuit Rodericus Sanctius e|)iscopus Palentinus a Paulo Hadrian moli prsefectus, quos ejusdem Pontificis nomine edidit, quosque ipse Edidi priino librum his verbis reccnset * magni voluminis dictum defensorium status
:
mutilare, occidere, vel (luocumque modo realiiiriTsumpserit, ter vel personaliter otlendere
Ecclesiastici coiitra (lucrulos ;Tinulos et detrac-
torcs
pralatorum
et
aut
qui
talia
iii
fieri
fecerit vel
mandaverit,
similit(U'
ccni tractatus. Iteni liiirum de

sti
clcricorum, divisum in depaupertate Cliriet
Urbe
Roma
vel in ejus districtii,
occaar-
et
Apostolorum,
:
an Christus
et
Apostoli
et cleri-
sione
rixtc vel
brig;c,
doinum communire,
brigse
mendicariiit, et
quo sensudici potcsteos inendi-
matos receptare, aut tenere,

comiilices
,
vel adhserentes, et
casse
ibi
denique deducitur pra;latos
ac
fautores
arcessere,
seu
(|iianK'um(jue
ct
collectani
iioininum
conventionem, congregationem ad ultionem injuria'
cos modernos non deviare a vita Apostolica, licel obtineant propria, possessiones et pr;cben-
das distinctas
cdiiiiiiiiiiciu a
et
quanquam segregatim
iii
do-
invocarc, excitarc, iuvitare, vel receptarc pra;sumpsi-rit per se vel aliiiin, crimen hvs;e majestatis incurrat, et tanquam Isesa; majcstatis, rebcllionis ac
inibus propriis habilent. niliilominus eos vitam
sanctisPatribus inslitiitain dticcre

:
sedilionis in
Urbe concitata' reus
censcatur, et liabealur, ac veluti talis a coinpetentibus judicibus severissime puniatur. Eccle-
censcndos fore , enumeratis aliis libris addit Item librum super commento Bulhr deiiositionis regis Bohcini per sanclissimum doini-
num Paulum
2(i.
11
[lublicatse .
hseresis
Georgium Podiebratium
Kp.
i.l.xvii.
fautorem
i.
i'.\L
Biill.
111
iii
Uiill. ui Si.vt. IV. Const.
Lib. IV.
Ep. CXLV. Extat

'
jii
Paul.
11.
Coiist. 4.
l'.i(iicii.
Hou. Sau.
Iiist.
llisp.
[i.
PAULI
II
ANNUS
2.
CHRISTI
14fir>.
/|39
^"iiisse porro lioc rcgno exauctorat PoyUifci. anno Georgium Podiebratiuni iiacreseos damnaliitn, retriai]ii(' ('Miluin ilijj:nital(\ tradil Nauch^-
gravcs ad uos ]icrfcrrcntur (luerehc, ct faciiitatis iiostra) ali<|uando nos iioeiiiteret pertulimus
;
tamcn
l('nilat(!
îaliciiti-r
oiniiia, ac
licet <lccej)ti
iii
in
ea
rus
"
'
illoruni
lciii|Hiruin
scri|it(ir liiscc vcrliis
duiavinius,
aut
iic ali(|iiaii(l<i
.
mali rcgis
Anno
Ddiiiiiii mcdi.xvi,
1'auliis
INuitircv niaxi-
judiiio
27.
prcEcipites
.
aut
iinniisiMicordes
nius Georiiiuiii
et
l'()j,'gicl)raliuni nolicniia'
rc-icm
existimari |)osscmiis
consistorio [luhlico do iueresi damiiat^ dij;nilate
Hecenset idem auclor
in
Commentariis
regno per sententiam privat. Eadeni de Georgio lioc aniio damiiato Micliovias-, Croiiicrus
'
ut Friderico imperatore pollicente
ac
iHiliravius* rctcruiit.
1'roiiuiitiata
cst
laliente Ueceml)ri ea sententia, ut ex 1'oiititiciis

litteris
^
Pontifici sua opcra Gcorgium in siiiiim Kcclesitc adductum iri, si jiidiciarius ordo in cuin ca'i)tus a Pio 11 intermitteretur, Georgius non modo non resi-
suo loco alTerendis, tum ex Jacobo car"
dinale Papiensi
sis
constat
ct licet 1'ontifcxlatam
puerit, scd Catliolicos acrius inscctatus fuerit, adortus i)rimuin Hynconcm noii ignobilein to-
sentenliam, vigcsima tertia Decembris, 1'apicn-
]iarciiam
Hohcmum
,
magnaiiimuin Catholici
adliibita
])Iuril)us
vigesima
,
(juinta,
testentur,
haud
,
tamen
dogmatis asscrtoiem,
riim calumiiia
<lione
criminum
occu])alis
ficto-
dissenliunt
uimirum cuin distinctis diebus iii senatu cardinaliuni, primo, (luod designat Paulus, dciiidc iutcrjccto biduo in Vaticana Bapronuntiata
coiisilii
'
ac
locis
intra Zarastes opjiidi miriiia

cinxerit.
compulsum
nu<iatus,
obsi-
Perculsus terrore
iirtcsidiis
discriminis
ca])ta
silica publice
sit
qua
in re adlii-
llynco,
omniumque
])crfugit,
bitain
sumniam
niaturitatem, ac tcntata
noctii pcr stationcs fiiga,
Komam
ad ojxim im-
prinium oinnia, ut Gcorgius ab lucrcseos pertidemumquc urgente necessitatc, cum Apostolica abusus beniguitate Catliolicos oppriiii(;ret ac religionem everteret, dccreloriam sententiam Paulus in eum dixit, ut Ministerium ostendit idcni Papicnsis * inquit in littcris ad Bertinum Andrienscni episcopum, justitia; operati sumus, justitiai adnacia revocaretur,
:
,
plorandam
exposuit,
Georgii
ncfaria facinora
adduxitque Ponlilicem, ut ad feren-
dam
oj^prcssa' in
Hyncone
religioni o])eni Kride-
cuni imperatorem urgeret, atquc aiiathcina iis, <|ui in Zarastes obsidione perstarent, incuterct.
His
animadvcrsis,
Georgiiis,
cuiii
intelligcrct
l^roceres
Catliolicos
clicntcla Ajiostolica tcgi,
'<
miscuimus cleincntiam, nulla

,
solcmiiitas, nul:
rite lusordo, nulla cxpcctatio est prictcrmissa jieracta sunt omnia in quadrieniiiiiiii a die
ad colorandum facinus, indicto ordinum conventu dedit oiêram, ut Iitter;r commuiii omniuni nominc darentur Pontilici, iiuasi Hyiico
non
religionis, sed
criminum causa regiam

:
in
non negligentia ulla nostra, scd cerlo semper consilio, ter flagilante Caesare conversionemque ejus spondente, semel autem principibus (|uos memoravi, (nempe (juos aftinitate sibi devinxerat), id ipsum petentibus, cursuiii damnationis suspendimus majori semper gratiltcatione, (]uam
cilati rei
productum judicium
est
se irani
concitasset
]iatuit
vero
iis
niox plures
aiqiosi-
Catholicorum chirographos
tos,
litteris
adulteratos esse, ac Pontifex solvi primum obsidionem, ac ])ostea iii judicio in Hynconcm
rein
agi
jussjt
:
tum
HudoI]ihuiii
e])iscoiiuiii
Laventinum misit ad Ciesarem, qui de sedandis Bohemicis turbis, restituendaquc religione ageret(l). 28. Sprevit Georgius Pontificia monita, ac Zarasten ad deditionem compulit. Quo vulgalo rerum exitu, Laventinus episcopus Gcrmanos principcs adire jussus est, <le gestis in Bolie-
spe
ret,
ea vero lege continuo cst iiromissa susiien-
sio, si
interim
ille
fidelibus pacatis nihil
noceest,
indulgentia nostra abususcontumaciter
non quietem agcns, non iis etiam parcens, (|uos propter institutum crat judicium jier has nio:
ras sic eos ne<iuiter liabuit, sic dure aftlixit, ut

'
Naiicl.
1.
vol. 2. gen. 49.

.XXVI.
'
Crom.
*
1.
.Micliov.
1.
iv. lust. Pol. c. 68.

1.
'
I.
Dubr.
vr.
x.xx.
'
Panl.
Fapien. Comra.
Id.
Ep. ccLXXXii.
i.
Ep. r.cxxxiii.
.*
mia, Georgii contumacia, pessundataque rcligione conqueri, non posse Pontiliccm lantum discrimen fidci dissimularc, iiislaurandum co!])tuin a Pio antcccssore suo
Id. ead.
Ep.
judiciurum ordincm,
causa Podieoratii Bohemia; regis nemo melius edoccre nos potest, ac Podiebratius ipse rex in ca querela modum scripsil, deditque ad MaUliiam llungaiix regem, legiturque ia Spicilegio Uachcrii to. Ill, pag. 830, etc. Die ii Angusli anui MCDi.xv, Paulus papa regis illius causam cognoscendam eommisit cardinalibus iNicano S. Angcli, et Spolelaiio, qui \iruin illum, rcseclo icgii noniinis tilulo, iutra senieslre ad respondenduni de criinine hiresis juridice vucarnnt. Sed integro seiuestri uonduin evolutu, Paulus, d:e Vt id. Dec-^mljris, lala Coastitutioiie, lioheuios oinnes ab obsei|uio Podiebratii liberos pronuntiavit
(1)
Quid aclum
sil
Roiii.-E in
de
Romauo
Ponlilice,
quam
in Epislola;
exemitque, omni regni jure excidisse
quod uielueret, ne longior tamea omnia aulea gesta suut, quam ea accideriut, qua; annalista liic ex cardinali Papiensi narrat, uam litteras hasce, noa quidein aunu mcdlxvih, ut Dachcrius censuit, sed potius lioc annn mcdlxvi, Julio inease scriplas luisse ad A. mculxviu, 9, deinonsliabo. Tota igilur causs hiijus historia ita digerenda cst. Anno mcdlxv, die ii Angusti judices i; causa Podiebratii assignati suut a Ponlilicc caidinales tres, qui regi dieni dixerunt iutra senieslre, quo leriniuo nonduni elapso, eodem anuo, sacramenti religione Bohemi exsoliili siint a Pontilice die viii Decembris ejusdeui anni. Succedenti anno, piasenti liempe,
illuni
declarans. Id vcro auco sollicite a se pr;estituni Pontifex adnionuil,

quis
mora executioni
scntenlia; obsisteret.
Ha;c Podiebratius,
Ponlifex
litteris suis id.
lcgali jus geuliuni, et Ecciesiastici itfui juris religioneiii
Januarii datis, porrectas a Pudiebratio preces rejecit, lia;resiui, violatiim iu deteutioae violfeola Phantini Poulillcii expiobraas, qu.i; oinuia cx iisdcm litteris Podiebratii discimus. Ita res cxlracla
iis
cst
t,iiidein
usque ad Julium mensein anni ejusdem, quo Podiebratius .Matthiam regem sequestieia pacis interposuit. Sed nec anno eodeui Decembri mense, hsresis reuin Podiebratinm palain dennntiavit.
exoratus Poulifex, Ma.nsi,

.
MO
orare ne juslaiii
Christiaiios
PAULI n ANXUS
oiuisam dfisererent
obliviscerentur.
,
2.
CHRISTI
destitit,
14(;(i.
esse
in
nec se Respondisse
:
ad
liaec,
nt par orat, (lcrnianos refcrt Papiensis
de qua injuria apud Apostol. Sedem conquerentes Pilzinenses Ponlifex ob Ciiristi propugnalam causam meritis eos laudibus exlulit, jiivit
Una omninm
respondendo fnitoralio,
officii,
;
scire
se
auro, ac vexillo, quo in pugna ute-
prsesulem (|uid sui esset
facturos
rentur, prfeteritae virlutis futurfcque religionis

liai)enle insignia donavit,
biis,
quod
Catiiolicos dcccat
non posse aiilem (|uoad

inlerpositam com-
(ieorgium Ecclosia liaTclicum judicavcrit, (]uin

a foederibiis ejns per fidein
ul in
egitque cum procerisocielatem foederis admitterenlur.
incrciis(]uc discederent . Accessisse ad eam Germaiiorum vocem eliam alia judicii incita-
Deinde a foederalis Catholicis, coHaudante nunApostoHco. Sdenco Sterembergensis beHi tio sacri in luereticum dux delectus, rogatusqae
Pontifex, ut sententia
menta, narrat idcm auctor, nimirum Bohemos l)roceres Calliolicos, Hynconis casu perculsos
exilium sihi immincns averlere constitiiisse cum maxime a Georgio quotidianis injuriis labefactaretur rcgnum adullcrinis etiam numismatibus publica commcrcioriim ttdes confun;
Georgium perceHeret
oratores
a
interruplus tanien judicioruni ordo rogatu imperatoris Friderici,

(jui
Georgio acce-
perat, ut interpres concordice foret, extractusqiie frustra in tertium
mensem
sententise dies,
dcretur. Arctissimum ilaque
ii
mutiuim
licili,
:
ijrffisidium
armorum
sanxere foedus, sibi invicem pol-
reque vulgata amicos in Georgium concitarunt ursere Pontiflcein, ut inlentatum lu-cretico principi judicium absolveret, cum ultores sceleris adessent, ac similiter conspirarunt in quos ille hsereticuin regem Wratislavienses itaque decreto antea fatigarat bello. Publico constilula cst Georgio dies, ut ad dicendam causam adesset, Lavenlinusque episcopus jussus foedcralorum animos confirparare auxilia
,
,
et ad CalhoUcos obruendos intento. Ciim igitur nuHa ratione ad officium reduci posset Georgius severitatcm in eum adhibere constituit Pontifex. Servatum in eo judicio ordinem ita descri-
eludente interim
spem dalam Georgio,
bit
Papiensis
30. Inter haec
jam appetebat
dicta judicio
dies, instructaque
per delegatos cardinales ad
sententiam erant omnia, nec Georgius ad di-
cendam causam usquani apparebat. Uaque vocaUs in senatum Patribus, Commenlariisque actorum perlectis, dato etiam ad disquirendum
spatio,
mare,
et
sacrum bellum
in
Georgium
indicere,
tandem una omnium oratione perjurus,
siarma Catholicis
29.
intulisset.
sacrilegus ba^reticusque, constante deiis crimi-
At Georgius criminatus Pontificem ni-
mium
adversariis credidisse
nimiumque
injuste
decernere, delectu mililum habilo, in Wratislaviensem agrum duci subito jussil, op]tidumque sub ipsa civitate opportuno loco sitiim invadere,
cum
illi
propiilsati fuere
Perlato sta
tim
dit
inquit cardinalis Papiensis,',

in
Wratisla-
viam nuntio,
,
concionem Laventinus ascen,
ac fortique oratione poiiulum aniinans victoriam spondens, accensis projectisque so-
nibus non cognitione tantum, sed fama convinulque auctoritas major decernendis esset, ex quaque natione oinnique antistitum ordine, qui Roma? tunc erant, doctores divince legis et Ponlificise adesse in Conciliuni jubentur, qui rogati sigiliatim sententiam in idem cum patribus judicium convenere. Angebat una modo quod Pontificem cura et Patrum nonnullos decreti certus non apparebat, fieultor tanti
citur,
,
lemni niore cereis, in
hostes anathema omnes

;
decein millia pronuntiat, et crucein ])roi)onit cum Iriduo illo signata a saenim iiugnatorum
cerdotibus essent, re ab Georgianis per exploratores cognita, subito obsidionem relinquunt, vertuntur in fugam, nec ante consistnnt quam
tutum receperint . hijussu suo tentatam mox tamen oppugnationem finxit Georgius Henricum Phivensensem Catholicum toparcham universa ditione uno impetu spoliavit, suique
sese in
;
quo magis a])i)ropinquaret impensius assurgeret. De Csesare, quod ad omnia esset pra!iosterus, nuHa spes habebatur. Polonorum utique Hungarorumque reges, quod domesticis laborarent, minus eo tempore idonei videbantur procerum quoque regni non satis ad tantam contentionem longinquiores certum robur existimabatur erat operosam oppugnationem, et diuturni temjacere autem sentenporis non suscepturos
batqiie propterea, ut
exitus, difflcultas haec
; : ;
terrore plures minoris auctoritatis nobiles Catholicos ab inito foedere divulsit reliqui tamen
;
tiam, illum regnare, verbis contendi a nobis, ab illo armis, cum dctrimenti, tum vero ludibrii
rem judicabant. Horum vero
ita
fluctuantes
ei
summa
vi
resistere
constituerunt.
hiterim
Georgius consilia agilavit de occupando Pilzinensi oppido, quod PragK propinquum, rebusque pro fide orthodoxa in Hnssitas geslis celebre erat, ac
proditione
primum
illud tentavit
opprimere, indeque misso exercitu oppugnavit sed magno suorum detrimentorepulsus acoepto
'
animos unius Joannis cardinalis Portuensis incitatio confirmavit, qui magni consilii vir, haeresumque semper oppugnator acerrimus, ubi in re tam necessaria non satis explicari senQuid, inquit, metimur humanis tentias vidit judiciis omnia ? an non relinquenda magnis in rebus Deo sunt aliqna? Si non atkn-itCa^sar, non noii Ilungarus, spondeo, aderit de Polonus
:
Papieu. Cumni.
I.
vi.
Ep.
ctLxwn,
excelso sancto Deus,
ct
caput impium conteret
PAULi
rr
Axxus
3.
CIIRISTI
iicneficio
\.\C,7.
nos justanostri muneris impleamus, reliciua ilic actutum 1'erficiet. Ad (|uam vocem, quod magna hominis erat auctoritas. creclis omuium meiitibus, dies natalis Cliristi, nh illo quiutus, pronuntiand;e damnationi cdicitur. Uuo die, peracto sacro
aiuplificatum cst Polonicum
impccoalue-
rium
runt
:
quippe Pomerania, Chelmensis
et .Micha-
lovicnsis pro\inci;t rccupcrata;
cum
illo
num
dens,
frequentia
magna liomimarmoroum suggestum ascenquod aiite sumnuim altare in Dasilica

solemni, Poutife.x in
,
tum cliam Culmensis Ecclcsia, qua; duccntis jam annis ab Ecclesia Polonica divulsa Rigensi paruerat, ad jus imperiumque Gncsnenetiam aliae Cromerus, qua; ad regis Polonia; dignilatem spectabant. Laudat idem auclor Rudolphi legati Apostolici integritatem, qui magna constantia amplissima a rege
sis
mctropolis revocata. Adjecta;
leges, ut rcfert accuratius
Petri ad de.Ytcram est, e.vDiplomate seuteutiam

recitaTit
regnoque male
dulali
parto
Bohemum
privavit' .Spectabat
olim deterius inde sceptrum
Bohemicum
loniae,
jureadCasimirum'regcmPolegatus Pontificius Rudolphus
oblata pacis confecta; occasione

rit,
munera respueexilus
ipsi
quem adeo
regiiquc
tantummodo
senatoris dignitatem
is
episcopus Laventinus crat adhortatus ut illud sibi vendicaret, poUiccbaturque ipsi, ut refert
admiserit.
tislavia in
Pr;euuutiatus
felix
fuerat a Veronica religiosa fcemiua
dum
Vra-
Cromerus ', non solum subsidium Pontiflcium, verum et Silesiam Luzatiamque ultro illi se dedituras, cum primum arma adversus Hussitas
cepisset, aut
teret
:
aliquem
filiis
cum
exercitu mit-
verum Casimirus
justis
precibus
non
assensit, seque Georgii, ipsius
Hoc anno decima uona Octobris conciliata est

pax ' ejusdem nuntii Apostolici opera inter Polonos et cruciferos equites, finisque ssevissimo bello Prutheuico. quo Casimirus rex et LudovicusOrdinis magister annis quatuordecim contenderant, impositus.
amicitiam exambientis, fraudibus postea irretiri passus est. 31. Polonos inter ct Cruciferos instituta pax.
Prussiam iler crnabat, animatusque subeundos impigre labores ostensum namque sanctimoniali per coelestem spcciem fuerat, Rudolphum coram divini Numinis solio slautem confregisse gladium utraque ex parte acutum quo significabatur linem ab ipso bello Prussico impositum iri. Missi sunt a Casimiro
ad
: :
regc ad Paulum II papam oratores, ut pacem Apostolica aiictorilate nmniendam curarent,
tum ejusdem Rudolphi operam iutegritatemque commendarent, tum ob eximia virtutum ornamenta
cardinalitia purpura decorandum exposcerent. Ut vero Prussica pax ea lege a Pontifice confirmata sit, ut Casimirus tuendam reli-
Hujusmodi autem
pacis
>
>
Eit. sentealia in arch. molis Hadr.

1.
Crom.
isvi.
' .Mich. 1. iv. c.
62.
adversus
'
Id. ib. .\lei.
Gnaguin.in Casimir. IV
et alii.
gionem, haresimque Hussiticam exsciudendam Georgium Podiebratium gusciperet, proximo anno dicetur.
PAULl
II
ANNUS
3.
CHRISTI
1467.
I.
Decreta Pontificia adversus Georgium et
Recurrente Crena; Dominicse die anni a virgineo partu millesimi quadringenlesimi sexagesimi septimi, Indictione quintadecima, Paulus II cum solcmni more ha?reticos anathemate percellcret, latam su[)eriori anno in JGeorgium Podiebratium Bohemia? tyrannum sententiam confirmavit', promulgatishisce anaIhematismis
Hussitas.
'
Ad perpetuam rei memoriam. Excommunicamus, maledicimus, et anathematizamus perditionis alumnum Georgium
'<
Jersicum de Constat et Pogiebrat regni Bohcmia; occupatorcm, olim illius regem nominatum, contra quem multorum Catholicorum principum, ct aliorum nobilium, ac fidclium populorum, et regni ejusdem crebris dcnuntiaalias
tionibus, et querelis merito admittendis et justis requisiti et interpellati processum jamdudum
Lib.
I.
de cur. p. 205.
per felicis recordationis

.XXl.X.
Pium papam
II,
oli
praidc-
ASN.
TOJIUS
R.VY.N.
.\.
/.^2
PAui.r
u ANXus
:!.
niRT.sTr
1-'i(i7
ccssornn iioslrum contra ipsuiii (lcoriiiinn supcr damnato criminc hacresis, atqne aliis detestandis ]icr
i]isum (ieorgium iKTreficum ]u'iliinccm,
iiaM'c-
cnm
pcrpctratis cxcessihus inciioj)rosc(iuendo,
ticorum fautorem, damnatariiin jam IiTrcsum defensorcm, perjurum et sacrilcgiim fuissc ct

esse, dignitateque regia, et f]uavis alia,
prffifulgeret,
si
atum jndiciario ordinc
tandcm
qua
exigente justitia et jnsto jndicio, non valentes
bonisque
et
el
dominiis
]irivatuin, ac
amplius ahsquc gravi divina^ majcstafis oflensa ct aiiimarum carumdem periculo cxcessus tam gravissimos suh dissimuhatione innltos practerire, ipsum Gcorpium de vcncrahilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium ct qnamplurium archiepiscoporum, episcoporiim aliorumque divini et linmani juris intcrprctum ct ma,
ah omnihus
las
amovendum,
et
ijisum dcni(]uc singu-
ccnsuras
poenas conlra lajisos in hacrcsim
perjurosve, fantores
defensores eorum a jnre
statufas incurrisse, posteros(jue suos ad succes-
sioncm inhaliilcs pronuntiavimus . Xonnullisque interjcctis quihus suhditos sacramenli

,
ipsi
pracsfifi
:
religionc soliitos jironuntiasse
ait,
pcrtinaccm, hwreticorum fautorem, dainnatarum lia^rcsum dcfensorem perjiirum atque sacrilcfriim fiiissc et
liistrorum,
,
hiTreticum,
sui)ditur
').
esse pronuntiavimus et sentciitialiler declaravimus. 2. Item cxcommunicamus cl anathcmatizamus omnes ct singulos ipsi Georgio luTretico adliTrentes, assistentcs, ohsequcntes, faventes, aut sihi consilium, auxilium vel favorem clam vel palam, dirccte vel indirecte prachentes, cu-
" Etsi tam divino quam Iiumano jiire lucidissime declaratnm constet Cafliolicis. niillum fcedus aut vinculum cum luTrctico taii-
quam excluso a fidelium consortio juifrido inemhro esse ineundiim, aut inifum cum co, ante(]uam talis condcmnaretur, continuandum, cum criminis liujusmodi dcclaratio oinncm solvat ohligationcm, et poenac quocumqiie jiiramento
declarafiofirmatae im])ediat commissionem nem, aut cognitioncm, ef diffinitionem ipsius IiTresis ad Romanum l*ontificcm fantum spectare ct perlinerc, ad ahundantem tamen cautelam, et ad tollendum omncin (iiiliitationis maferiam, quT ut prTiniftifur, vel oifa jam est, vel oriri forsan deinceps quomodolihct iii mcn,
juscumqnc
difrnitalis,
status,
g:radus,
ordinis,
prTcmincnliT vcl
nohilitatis fuerint, et qui se-
cum commercium
hunt quomodolihet
liahcnt ad prTsens vel hahein fuliirum. cfc. Dat.
Homsc
apud
3.
S.
Marcumanno
mcdi.xvii, YII kal. Aprilis,
Pontificatus nostri
anno iii . AccensT jam ante Georfrii tyrannide et impictate helli faces maximnin in univcrsa Roheinia inccndium, Catholicis ad
tihus
hominum
possit,
auctoritafe Apostolica,
tcnorc praesentiiim, et ex ccrta nostra scientia
mutuum
servifufis
prTsijiijô
declaramus, omncs harones, civitafenses, vassallos et suhditos praedictos uhilihet cxistentes,
dium pro excutiendo

animatis, cxcitarnnt
illud conflagravit,
',
nefariae
quo co diutius rcfrniim

pari sententiarum con-
quocumque nomine
ligatione
censcantur, ah omni suhse
cnm
jcctione liomagii, et fidelitalisjuramento, ac ob-
sensione Catliolici iion conspirarcnt, afqiie alii ad Polonum, alii ad Hungarum, alii ad iinpcratorem spectarenf -, alii etiam Georgii fucis mendaciisqne suhornati ipsi adlKTrercnt plures etiam amhigerent, num cx Apostolico decreto
;
quacumque quihus
teneri antca
dicfo liTrctico
infellige-
damnalo
quomodolihet
hant, plenissime fuisse ct esse ahsolutos, nec
in
Georgium
et
fidei
edito anno superiori prseslitre illi ohsequii religione soluti cssent ad

:
deinccps eos ad ohservalionem alicujus eorum nec jurc constringi anf projifcr non ohservationem infamia vel alia quavis macula notari posse aut dehcre perinde in omnihus, et
tencri,
si non solum nosfra, ut siint, verum ctiam imperiali auctorilatibus essent a praemissis omnihus ahsoluti, prout ctiam cx nunc iternin cf dc iiovo ahsolvimus, efc. Dat. Romae apud S. Marcum pridie id. Maii, Pon-
quos de rei gostffi vcritate cdocendos hoc anno Paulus promulgavit Dipioma ', in quo exposuit, utvocatis in Goncilium cardinalihns aliisquc
viris doctrinac
pcr omnia, ac
Apostolica,
laudc pracstantissimis, rc diligcn-
tissimc cxcussa consonsuqne unanimi, Gcorgius ahjure regni depulsus fuisset decretoria scn-
tifiotus nostri
6.
iii
oh hferesis et perjurii crimina, quoruin cognitio ad Aposlolicam Scdcm specfahat, afqiie nd omne duhium ex hominum mentihns dcpelIcndiim pronuntiavit, regiae Rohemicae clicnfes aquovisjiircjurando Georgio dclafoliheros esse, neque ullam criminis vcl infamiT maculam illius imperio repudiato suscepturos. A. Ad fiituram rei memoriain. Vigcsima ferlia mensis Decemhris proxitentia
nonnnlli, qui se sacramenti Gcorgio Boiicmiffi tyranno dicti religionc solutos non putarcnt, nisi imperator ijisos liheros ah ohsequio illi pra?stando renuntiasset, quo accejito Panlus Iiaec ad Fridcricum scripsit': " Considerantes maxime ad tuani suhlimitatem
Non defuere
tamquam advocatum
defensorem
decretis pro
liroinde
fidei
Ecclesia;
et
prfficipuum
Cafliolico;
pertincre, ut
cnm
nohis, ct ipsa Ecclesia in dehitis scntenliis et

ipsius
fldei
mc
'
.
clapsi in iiostro sacro consistorio jinhlico
veritate
concurras
eamdem
p. 210,
tiiam suhlimitatem
hortamur
Cromer. 23G.
1.
xxvii.
Naucl.
gcil.
49.
vol.
2.
'
Lib.
i.
'
I.ib.
I.
PAULr
iii
II
ANNUS
3.
CHRISTI
14(17.
443
ejiiscojios,
et
Doiiiiiio, ct
per visccra
iiiisericordiiL' lei oin-
senscm, Olomucensem
;ili;i
(juosvis
iiipotentis
re(|niriiniis,
tiiaiii
iil,
(|iieniailinockim iiiataiii|iiaiii
alios pra;lalos Ecclesiasticos, etiamsi siniili, vel

(jiiiiciimijiK!
jesfatein
cleeet, velis
illis
|)rinee|is
iii
j)r;efulgeiint dij;iiil;ite, iieenon
Catliolicns
et partilins
vieiiuis
(lelnla
executione (lict;c eoncnrrere ad satisfaeieiKhim

riiiii
nostrae
scnlenti;i;
nohisetiin
lioiiori iiricdiclo-
(latlKilieoriiin, aiile(li('los
liarones, civita-
tenses, vassallos et subditos in pra^fato rejino,

vel
alilii
oxisteiiles al) onini

et
luijusiiiodi snl!J(!,
Albeitum et (iuil Ludovicum, Sigisnuindiim, Oltoneni iilriusijue P.avariic, Sigismiinduiii Austriic duces, ac Iredericum comiteiii Palatiiuim lUieni, necnon Fridericum Albertuin marchioiies Brandeburgenses, Ludovieum Lanlgraviiiin
iKibilcs lilios \iros Ilernestum,
leliiuim
Saxonia;,
ctioiie,
lioinagio
lidelitate
ac
ol)lij;alionc
IlassicC,
les,
ac (IUoscuhkjik: alios
iniiieiiKis, .coiiii-
(luacuuKiue a iiobis, ut |inEfertur, absolutos per tuas litteras declarare fuisse et csse suflicieiitcr
alisoiulos, etc. Dat.
barones, et nobiles nationis pra;dicta!, quibuseumquc nomiiiibus iuit titiilis luincujientur,

aliqueiu ijisoriim cuni jircudiclo biprctico olim forsan quomodolibet aul (jualitercumque liabita;, inita?, factic, et iiiediis juramcnlis et aliis firmitatibus quibuscumcjue accejit;e et
iuit
,
Honiieapud
S.
iiarcuin
aiiiio
iii
mc;di-xvii, id. llaii, 1'oiililicatus uostri aiiiio

7.
Ouiii ita
},quni adliibebat Pontifex,
judieiorum sevcrilatein in (ieorad clidendam polcucjui
tiam tyrauni,
pliires
reges ac
iirinciiês
iii
liiiic
inde
coiiscrijitic
atijue roboratic
fuerint,
variis foederibus
sibi
devinxerat, atijue
dies
ijisosque et eoruiii singiilos ad niliil eoriim tc-
iiovas coitiones faciebat, bellicjue adversus
rem
;ilio
Catliolieam jjerendi socios sibi adjun^cbiit,

etiaiii
cuiTi(|iic
Dijilomateeadein dic exariilo lcederaiiua!a reâbus [irincipibusijue cuiii iJeorSiU'i;iiiiciil;i jirojilere;!
aut obligari declarantes, ac qu;ccciin(jtie juramenta, promissiones et pacta eis, et cuilibet ipsoruni relaxantes et remittentes, ac relaxata atque remissa jam fuisse, et esse ad majoneri rciu certiliidiiieiii deniiiiliiintes: ijisos etcoriim
gio icta rescidil, et (jcuevis
nuncupata veluti
impiet;itis
iiuinimenta
'
iion
singulos in virtute
tum vincula religionis, irrila pronuntiavit universos admoiuiit officii, iie ulhiiii euni (jeor;
saiieta! obedientia; et sub iiiterminationedivini jiidiciidistrictius rcquirendo iiioneiiuis, (juateiius dignitatum, lionoris et pro-
gio societatem iiiirent
Paulus
pajâ
11
ad fuluiam
lide
rei iiieinoriam.
Qucmadmodum
dij^nonun relatione
Eeclesiastiei (ju;im
iir;elato .lersico
pri;u salutis ipsoruni nicmores, deinceps sententiam etlitteras nostras pra^dictas majori cum devotione ac revereiitia suscijiientes, ac illarum
Iiercejiimus,
nonnulke (am
lijâs,
execcitioni debita! iiitendciites, iiccnon eaiii pos-
Scccularis status persona;

coiiftederatioiies,
cuiii
sibilibus favoribus, auxiliis et priBsidiis eoruni
iiromissiones,
oblijja-
j)ronioventes et juv;intes, (l;imii;ituni illiim
li;c-
tiones, jur;imeiita et alia paet;i iieduni êneralia,
sed etiam particularia inierunl, (juibus vcrti jiosset iii dubiuin, aii jier liujusmodi yeneriilcin decliir;itionem, et dissolutionem ;ib iilorum observauiia sufficienter cuin aiiimi (juiete sanaijue
reticum, t;inquam feruiii, a fidelium

cit
membrum
iiiiil;ite
j)ulriduiiict jiesti-
jiiste
pra!cisuin, et,
j)riciiiittilcir,
jienitus
se|);ir;iliiiii
cum
l'als;is
oniiii
jiosteritate et seijucki
cjus vitent,
ipsius
artes despiciant, sibi
non auscultent,
jier
iion
comalios
conscicntia absoliikc
tur, ut jiro cvitiiiulis
fore censcantur.
Nos
i},a-
municent
aiiiiiiarum jKuiculis, ct ut
nec (iuid(|iiaiii secuni conimercii li;ibe;uit,

,
sel
vel
cum
iion
regein,
unicuique tollatur dubitandi occasio, super boc de abundaiitis cautekc sullrafîo jirovidere voleiites,
non ducem, non marcliionem, non denique cujusvis alterius dignitatis tilulo nomiiient,
aiit
auctoritate Ajiostolica tenore jirccsenlium
dissolvimus ex certa iiostra scientia, cassamus, irritanuis attjue annullamus omiies et sinjûlas
coiifa'derationes, ligas, confr;iteriiit;ites, societates, pactiones, conveiitiones,
ad kuideiii oiiiiiipobiiitis Dei in suaruin salutem animarum jiro debila j)ra!missorum omiiium e.xecutione sicut veros
pro
tali
reputent,
factiiri
decet
jiriiicijies Ciitliolicos,
ut c(clesleni jjariter
uniones, proinissioiies et obligationes tani gencrales cjuam jiarticulares, eliaiiisi per cliarissimos in Cliristo
iiiiiier;i-
biijusmodi sanctcC Sedis Apostolica! benedictioiieiii el gratiam digne conseijui mereantur, etc. Dat. Hoimc ajuid S. Miircum
el iiostram, ac
iiiuio
110
nostros Fridericum UoiiKiiioruiii torem semjier Augustum, et Maltliiam

lilios
riaj,
MCDLXvii, id. Maii,

)).
l'oiililic;itus iiostri
aii-
lluiig;i-
IU
8.
ac Casimiruin Polonia! reges illustres, (|u;im

veiieiMbiles fratres nostros Colonieiisem,
Ad
jicrficienda
etiaiii
Sedc decreta fuerant

gatuin
jaiii
in
Maguntiiuim et Treverenseni arcliiepiscopos sacri Hoimuii imjierii electores, necnon Magdeburgensem, Salzeburgensem eliain areliiepiseopos, llerbipoleiisem, Bûnbcrgcnsem, Ikitisjion(!nsciii,Novemburgensein,Augustenseiii,Eysteteiiseiii,
aiite
in
qiuc ab Apostolica (ieorgium, 1'aulus leIJoliemiam Uudolpbum

ca,
ejiiscopum Laventinum victricia crucis signa atlollere, popiilDs^jiK! ;k1 religiosam nii!iti;ini cogere, ac dectinianum aurum ex Ecclcsiasticis censibus redigere jussit'. (h-eavit etiam sacrae
li(l(!i
^lisiienseiii,
\Vr;>lisl;ivieiiseiii,
llislde-
eeiisoiciii
(liibiielem Veroiienseiii
Miiiori-
Lib.
11. (le
cur. p. iil.
I.ili.
II.
lif
cur.
I'.
131
cl
2io.
./,4
PAULI
'
II
ANNUS
3.
CHRISTI 14G7.
Pefro Ercleodecano Aquensi cubicalario Ponfiticio adjunctis collegis, qui Casimirum ad scep-
tam advcrsiis impios Wicleffistas, contra quos jam multos pro fide labores susceperat. Propagatam vcro
Boliemia
latiiis
fiiisse
nofariam illam secfam in cxhis 1'outificiis verbis constat
Cum
sicut ct flde
dignorum
relatione pluripleris-
frum Bohcmicum ex Georgii impii unguibus avellendum horlatus esf, ac Pontificis, iinpcratoris, Germanorum alioruinque orthodoxorum
morum, nobis
displicentcr innotuif in
opem spopondit
fum
Di[)Iomata
[lax
Apostolica
que Bohcmiic et circumvicinisparfibus ncfanda Wicleffistarum seu Hussitarum haresis jam dudum pcr sacrum Concilium Consfanticnse damnala, in qno ctiam auctores illius perfidissimfc secfae viri impii Joannes Hus et Hieronymus, jusfiiia exigcnfc, igne consumpfi sunt, ac deinccps per plures Ponfiticcs Romanos pra-dccessores nostros, et Romanam Ecclesiam damnata, opcrante safore zizania", proh dolor in dies crumpat, pesfifcrumque virus suum cvomens multorum simplicium animas suis tendiciis, ef palliafis coloribus sub prfefcxtu simulafaj vcritafis illaqueando dccipiat, illas ;cterno satagens igni fransmittere consumendas, efc. Dat.
I
protulit, quii)ns Prussica
ea legc confirma-
batur, nt Casimirus foedus cuin Georgio perpe-
ram sancitum dissolverct, ct rem Catholicam in Bohemia eflcrref. Invlsa fuit ea adjccta conditio
Casimiro, oflensionisque causas ex Pontificia bcnevolcnfia male decerpsit, missoque Romam Joanne Scmjiinio equite fiagitavit, ut fcedus Prussicum nullius Icgis addifa formula confir-
marefur, at rcpulsam tulif. Urgebat interca Casiinirum ex convenfu orthodoxorum Igla-
Rom
apud sancfum
Marcum anno
mcdlxvi,
iii
idibus Martii,
Ponfiticafus nosfri
anno
Hacfenus dc Pontificiis decretis advcrsus Georgium Podiebrafium et liussitas jam qus fum a Catholicis Bohemis, tum a Georgio, tum afinitimis regibus gesta sint pcrcurramus. 9. Fraudibus Podiehratii illaqueatur CasitniMefucbat prse caeteris princirus rex Polonise. pibus Georgius CasimiriimPoloniaj rcgcm, cum ad illum corona liohemica hairedifario jure uxoris suffi Elisabeth, quse Ladislai postremi
;
remota omni mora, qua', oblatum regnum capesseref, vel e filiis aliqucm mille tantum equifibus sfipafum mifteret, cui sociorum armis regnum assercndum esset cuinque indigna rcx capfaret diffugia. apud eum legafus Pontificius instabat ne Georgium damnatum biBreseos, regioque honore dcjccfum a Pontifice socium regemve agnosceret; quinpofius crucesignafam militiam in Polonia conscribi adversus hominem impium [)afcrctur. At neque his victa regis mens qui tamen Cracoviae convenfus indixit in quo dicbus ([uindecim agitato
viensi Elias
orator, uf
exifium Catholicse rei erat allatura,
consilio
suam mentcm nondum
cxplicuit, scd
regis
defuncti
soror crat, spcctaret.

a Pontillce
Ad cum
cf princi-
proccrum infrequenliam causatus, de oblato regno Pontifici Bohcmisque grafiasegit, rcnique

ad celebriorem alium [jrocerum ccefum protulif, poUicitus navaturum se o[)eram sedando bello Bohemico, ac Georgio Bomauce Ecclesia.' conciliando.
ifaque
demulcendum, ne
pibus incitatus scepfrum Bohemicum sibi vendicaref, curas vertif, missoque oratore Hicinio Moravo eumdem Casimirum, ut fojderis ad
Glogoviam
citis
icti
memor
essef, rogavit
ac resarcopiae,
injuriis,
quas nonnulla? Bohcmic;c
pio tyranno
facta in l*oIoniani irruptionc. anfea intulerant,
foedus instauravit in conventibus Pefricoviensi-
hus quibus dimissis, fa-deratorum Bohemorum, qui Georgium dignifate regia, quam haeresi fcedarat, deturbandum, et alterum e Casimiri filiis, utpofe regio sanguine Bohemico
:
lirocreafis, optandiuTi
regem
constifueranf, ora-
Prodebat Casimirus per eas moras imrem Catholicam, ad quam prosferarmabat cuin furor, neque utla spei lux nendain affulgebat, ut plus auctorilafis quam imperator caeferique principes ad flectendum in iin[)icfafe obfirmatum hominem rex i[)se habcret. Cuin itaque inissi ab Casimiro oraforcs (inter quos erat Joannes Dlugoscus canonicus Cracoviensis, e cujus Polonica hisforia multa mufuafi in xiii
11.
tores afluere precafuri, utregni Bohcinici,
quod
adipsumac
liberos
quodam
jure h;ereditario
etxiv Annalium tomos intulimus) in Bohemiam venissenf, non difficile fuit erudito veteratori
spectabat, curam capesseret, et ab ha>rcfico tyranno o[qirimi non pafcrefur. At subornatus adco fuif h;ereticorum fraudibus Casimirus, ut neque ullo tuenda; religionis pio studio, neque regni amplissimi sibi del)iti illecel)ra sc siverif moveri. Rcsponsum ifaquein longinquum fempus extraxit, cam obtexens causani, de rc adeo gravi, solufo proccrum coetu, decerni non jôsse. 10. Accessit deindc Cracoviani lUulolphus
episc. LaventinusinternuntiusApostoIicus,
iu';c-
novas fraudes asfruere, quihus

nia?
eumdem
dicto Gahriele Veronensi fidei sacrse censore, ef
se adversus Aposfolicum fastigium commisisse, sed factas cum ipsius antecessore, ac Basilecnsi Concilio pactiones obscrvasse ct, si quid forte contra actuin essct, id se correcturum postremo ut fucato lenocinio Casimirum ca[)eret, addit illum se [)ro componendis rcbus Bohcmicis arbitrum non rccusare. Indignum profecfo erat perfidi ct perjnri hominis, qui sancfissimum jusjurandum in regia inunctione
: :
regem quidquam
irrctircf.
.Ncgavit itat(uc
PoloGeorgius
iiuiR-u|i;itum
'
dc
tuciuhi
fidc,
|)r;csiaiidaque,
Lil).
H.
lie
cur.
1).
119 et 23b.
(jrlliudoxoruin
iiiore,
Sedi Apostolica; obedicn-
PAULI
tia violasset, fallaciLu verbisfltlere,
ir
ANNUS
6.
CHRISTI 1-467.
i45
etortliodoxi
dogmalis assertores ipsius

nere,
quamobrem
immanilali expoCatholici proceres Casimi-
rum, ne
oraruut.
12.
se Georgii artibiis illatiueari [lateretur,
Conventu , in(|uit Cromerus, apud Wratislaviam babito, negarunt seillumarbitrum

accipere posse, inconsulto Pontifice niaximo, cujus jussu bellum suscepissent, ne(|ue vero babeudam esse fidem Georgii verbis atque |)romissis, quin potius susciperet Casimirus oblatum et jure sibi delulum regiuun, aut alii|uoiii
imperia, dyuastarum autem quemque ac populorum ad privatam defeusionem se comparare metuendum vero esse ne ii omues, Germanis uou adjuvantibus et pcrurgente Georgio, insignem aliquam calamitalem accipiant Polonoriim rcgem, quem credebamus êndicalurum ariiiis id regnum, tradente piicsertim Pontifice,
:
nec libere quid()uid babeat animi respondere, nec saniorem illo in tide baberi im[)eratorem quo(jue Fed(!ricuiii ad omuia |)rce|)oslerum inuata lentiludine uescire quid potissimum agat, id inodo uniim flagitare a nobis, ne advocetur
:
de liliis^ quos tani nuillas baberet in spein plurium reguorumsusceptos, regemsibi mitteret.
moremillis gessisset Polonus, atrulsisset proculdubio magna spes rci Catholicio bene gerendaj. Gerebatur vero grave utrinque bellum, et Georgius Catliolicorum nuinitiones ojipugnabat, etcontrailli insigne oppidum. cui Buzeovice
Si
Polonus rebus suis iu tanla propinijuitale Ireniendus palam etiam ferre, si maxime damnandi regis nostrum judicium fuit, non utiiine [loteslatem esse regui tradendi, eam lolam im:
Germauos itidem princi|)es peratoriam esse periculis de Polouo cxclu[irivalis adduclos

:
dendo sentire cum Cajsare

inveniri qui
neminem autem
odio, et |)ro-
nomen
erat, Hussitis eripucre
Wratislavienses
non babeat Georgiuin
eliam conflato exercitu plura vicina oppida adorti Frankesteinum ceperunt sed niox submissis a Willelmo Misnia; et Thnringitc duce, et ab .\lberto marchione Braudeburgensi auxiliis instructus Georgius recuperavit oppidum, et quatuor millia orthodoxorum partim .cepit, partim ferro delevit. Deniqiie Casimiri opera quiuquemestres induciee pacta; sunl. Cffileruin ipse ob desertam CatbolicorLiui causam gravem nomini suo labem iutulit, dubitatumque est, num recte de flde sentiret. L"t vero postea livore iu .Matlbiam Pauuonice regem ob susceptam religionis causam, admissosque Bobemicos apirepudiarat, cum baereticis in ces, quos ipse Catbolicos turpissime arma juuxerit, dicelur iuferius. Porro dum soUicitabatur Polonus ad sceptrum Bobemicum eripiendum Georgio, princijies Germania; nimiam Poloni potentiani vereri coeperunt tum imperalor tluctuare quid ea in re potissimum ageret conqueri etiam de Boliemiaiii tradilo a Poutiflce regno Bobemico imperii esse beneficiariain, neque ab alio, (|iiain ab imperatore cuipiam tradendam. Maxima itaque animorum dissensio iu Germauis fuit, (|uam Laurentius Ferrariensis episcopus a se tognitam, tuni asperum rei CatholiciE statum ex Norimbergensibus comitiis reversus ca^dinalium
:
pter ejus iniquitalem regnodejici cupiat.
Verum
dum
sibi
iuvicem omnes mutuis couleutionibus
dissident, gere, ut
se
parumquc [âcali sunt, Caesari continmetu quisque adversa; factionis, ue illi Bobemus adjiiugat, uon modo lemperet
sed uecessario
bello,
tuua",
quo([ue blaudiatur forIa'deribus,

:
eamque ob causani quosdam
noiuuillos conjugiis esse conjunctos

tein
'
in eo aupericulum verli. iie nnilii|ue liber bffireticus carptim adversautium quemque vel studiis coutinuis sibi conciliet, vel opprimat armis etenini lotum corpus sana; partisregui nou coire in unum ad [)ri\alam cujusque defensionem, sed laborante vicino quielem proximos agere, atque ad sua lantum conveuienda studium adbibere futuruin igitur bis tantis in-
summnm
commodis, ut mox ille, prislinis suaj tyrannidi restitutis Airibus, uou modo coutemplurns bsc
uostrffi
Sedis judicia
studia totius
sit,
sed [lassim velmetu, vel

conciliaturus, antea Catholice
daniiiatioucni
insiulci-
gratia
Germauiae
al(|ue ita quemque Bohemorum seutieiiteiu in eamdein secum
iturum, nec aute futnrum fiuem, quam ille gui ali(|uo detrimento llomaiiam Ecclesiam
scendi studio
stri
afficiat.
Suinma
Ferrarieusis uo-
baecest
14.
<>.
Terrebaut
lia^c
(iluriinos,
verum spem
senatui aperuit, ex quo ba'c Paiiiensis Berlino

.\driensi episcopo significavit
13.
-:
Accidit reditus
ad nos Ferrariensis
his
|)lur;i
:
episcopi, qui ante ad
Nurimbergeusem couveuin-
demum Ecde religionis hoste trium|iliaturam, addidit Pa[iieusis adductis liisce arguuieutis Cur, iuquit, in tanla mausueludiue uoslra,
collocandam
clesiam
.<
iu diviuo
Numine, ac
tum
in (lerinaniam missus, et de
(adhibitji
fldei
uiiniruni
in
(icorgiuni
iii
telligens referl,
quo
iu stalu siut siugula
pne-
causa uoii s[)ereuins

? aii
:
el lam justa Uomiuo, melumque

.
sul, ut nosti, gravis est, et fide dignissinius.
Ex
omnem
siuistri eventus, si (|uis
nos babet,
forli
ejus igitur niulto et accurato seriiione eis de
aiiimo abjicianuis
.\[)()stolum
iiilam
nou dictuni
est nobis per

ti-
rebus
ita
dilionis, audito
coliegimus. Jlaguani parlein Georgica; Sedis judicio, ab illius tyran-
Jacobum
Bencfacientes, et non
nide se
sejunxisse, ac
jam
iialam
detreclare
perturbationem ? an non per Salvamentes Major est, qui in coelo torem Cliristum Jesum
:
est,
'
Card. Papien. Ep. ccLXXXii.
- IJ.
ib.
efjo
fjuam qui in mundo ? Et retribuam ? Scimus juxla
Miiii vindicta, et
verbum
Scripturae
446
itiiicra
PAULI
impionini
jicrire,
II
AXNUS
3.
CHRISTI 1467.
iiltionein
sanguinis
idem auctor auctum

Septembris
fiiisse
decima oclava dic

,
servorum Dei, (jui eflunditur, introire in ejus conspectum, csse eum a dcxteris noliis ne com-
donatis sacra pur[)ura ocfo viris insignibus. Fucre illi

collegiuiii
cardinalium
moveamur.
nisi
Intantis sponsionibus divini eloquii,

,
Thomas Bourcherius archiepiscoims Canfuadonafus

riensis presbylerali titulo S. Cyriaci iu Thermis Sle[)lianus Varada archie[)iscopus Co
:
infideles
nobis, et
prffisidia
;
simus bene concipiendum est erecla mente expectanda repromissa praesto etenim sunt omnibus invocan,
locencis
presbyterali
:
tit.
SS. Nerei et Achillci
tibus ea, ac licet peccata nostra terrere merito nos debeant ab iisque flajjella debita sint
expcctanda, quia tamen publica C.liristiaiiormn

res geritur, at(|ue in unius casu nuiltoruin salus
archiepiscopus Neapolifanus presbyter cardinalis tit. SS. Petri et .Marcellini, deinde S. Eusebii postmodum .Vlbanensis episcopus subinde Sabinensis,
,
insignitus
Oliverius
Caiafa
confidendum iiuiubie est pietatem diviad fidem magis Ecclesije respecturam, (luam ad conditionis humana; fragililatem . :\on fefellit piorum exiiectationem diviiia cleexsurgit,
nam
attritus enim inultis adversis casibus mentia Georgius amissa regni parte, scelus tandem de;
posfremo Osfiensis creatus Amicus .Vgnifilius Aquilanus episcopus presbyter cardinalis tit. S. Balbina', deinde S. Mariae trans Tiberim Joaiines Balvus episcopus .\ndegavensis presbyter cardinalis fif. S. Susaniue Marcus Barbus Venefus episcopus Vincentinus, Pauli II [latruelis,
: ; :
flevit
veniamque sero poposcit ejus autera progenies solio Boliemico ejecta fuif, ut suo loco
, ;
dicetur.
Quod attinet ad Laurentium episco[ium Ferrariensem, cujus senteiitiam in re liohemica a Papicnsi recensitam attulimus; is hoc anno in Germaniam a Paulo II missus fuerat, ut Germanos advcrsus Mahometem II Turcarum im[ieratorem pro instauranda re Christiana concitaret, ad quem eo argumento Iitler;c X kal. quo Junias data3 in Regesto Poiitificio extaiit
' :
[)resbyter cardinalis tit. S. Marci primum, dciii episcopus Pncnestinus Franciscus Robureus Saonensis, Ordinis Minorum supremus adininister, presbyter cardinalis fif. S. Pefri ad Vincula, qui post Paulum PontiUcatum, Sixti IV
:
nomine accepto, gessit chionum Monfisferrati

conus cardinalis
S.
ac Theodorus ex niar-
familia satus,
qui dia-
etiam die
decreta a Paulo solemnis legatio in

-
Germaniam, qua' Petro tit. Saucti Vitalis presbyad eamdem tcro cardinali fuit dcmandata sacram ex|icdilionem proiiKivendam. Tt vero his
soUicitantibus iin[)erator.\urembergenses c(tus
indixerit hac de causa, ac
in
Theodori rcnuntiatus est. 17. Dissensiones Florentia;, nccnon in regnis CastcUx et Navarra;, cjuas Pauhis sedare stndet. Excitalum est ingens in Italia hoc anno reyientini belli civilis incendium ex Florentinorum factionibus, quod paulo post restinclum est. Defuncto, ut diximus, Gosmo Mediceo summse dignitatis
et
aucforitatis
et
viro
tum
o[)ilius
et
clientelis,
rcgumque
principum amicitia
flo-
demum
crucesignataj
di-
Turcas expeditionis consilia evanucrint,

15.
rentissimo, cujus nufu pluribus annis Florenfiiia res|iublica administrata fucrat, successit
ejus filius Pefrus, qui [latornam ;iuctorifafeiii retinere enisus est, cui multi etiain familiaritate
cclur inferius.
Xori/ufHi FraticcUonini seqiiaces Ihvresiin
ejttrant.
Xuiic
est.
addimus nonnullos
ha>reticos
conjunctissimi, |iro[i;igatioiu'iiid(iiiiinafusinuna
familia, veluti [iublic;e libertatis cladem, cxosi,
in ditione Pontificia com|)crlos, in ([uos legibus
Erant ii cx Fraticelldriim secta, (iu;c a iier\crsa mentis o|iinione nuncupatur, quod negent Rom. Pontifices Cliristi vicarios esse posse, qui affluentes opibus Christi paupertatem non imitentur perduclos vincfos Romam
iiKiuisitum
:
sese
o[)posuere
et
ncque
,
illis
bhiiulimenta verin
borum
[liginenta
ut
|)0|iuluiii
suain
parfem fraherent, deerant. Demuni post contcnfiones varias, post excitos flnitimos principes ad mittenda auxilia, post instaurata s;vpius amicitiffi
octava Julii die ex 0[ipido, cui Poli
nomen
cst,
fffdera, creatis
magistratibiis Petri
stu-
numeroquatuordecim,
contignafioni
[.artim mares, partim fce',
diosis, illius lemuli, qui de republica in pristi-
minas, rcfert Stcphanus Infissura

extruct;r
ac sublimi
,
num
renda
restitueiida
,
splendorein
liberfafe assein
apud Aramcu-Ii
qua
[iro|iagatioiieque
im[)erii
Medicea
prospectus est in aream Capilolinam iin[)Ositos, ad sceleris ignominiam mytlira pa|)yracea redimitos fuisse tiim \ero Pontificium vicarium aliis quinque e[)isco[)is sociatum ad ipsos ab hairesi revocandos concionem habuissc deinde eos, qui iin[)iam o[)inionem damnarunt, linea veste, alba cruce in [)ectore et a tergo insignita,
;
:
stirpe discutienda plura erant molifi, in cxilium
indutos fuisse.
I(i.
pulsi sunt. Eranf ii Angelus Accaiolus, Nicolaus Soderinus, et Dotesalvius .Nero, (juoruin postreimis ad B;iriholomcCum Coleonem Bergomensem virum bello egregium, qui plura sub Venetis sfipendia meruerat, pcrfugit, im[)ulilque stiinulis glori;c, ut exules et una libertafem FIoreiifia! restitueret. Is cuni de ea re ad Venetos
refulisset,
.\uctus cnrclinnliuiii iiumrrus.
Tr;ulit
oiêra
'
exaggeratumque essel Cosmi Medicci Franciscum Sfortiam Mediolanensem duiii
Paul.
1.
I.
p.
244.
lij.
p.
i47.
II.
'
Steph.
liiliss.
aicliiv.
'
-Ms.
Vat. sigu. nuiu. 3. Hat. in Paul.
Fel. Conteloi'.
Elciicli.
raidJ. par. a^lera.
PAur.i
Galiim
silii
rr
Axxrs
3
"
CHRrsTr iUCu.
Uat.
4V
S.
[teperisse,
Vcnelosque
illius priiici-
Roma! apud
Marcum anno
mculxvii,
palus reipublica? Venela? imperio adjungend.T spe delusos. censnerunl ii e re sua fore exules
restiliicre
in
idib. Maii, Pontificatus nostri
20.
. anno Ut discissam concordiam facilius rcdin-
patriam.
iil
riorcntiam foedere.
et
tegrare posset legatus, illum

instruxit
'
Paulus
summa
et
consiliorum societate conjunctam liaberent. 48. Sti[)endia itnque Coleoni ex arcano polliciti,
auctorilate,
ut coitiones
omnes,
lum sulisecuturas
auxiliares
illi
:
copias, lio-
nestam militia' missionem ingenlem exercilum collepit

Italia velut sijrno
permisere, qui ac mox universa

:
dato
arma sumpsit
Galeatius
dux Mediolanensium succinctus copiis Pctro -Mediceoopem lalurusFlorentiam accurrit quo

;
etiam auxiliares turma; a Ferdinando rejrc submissse. Verebatur .Mediolanensis nc principatus suus, Florentia in Venetorum societatcm coucedente, periclitarelur. Nec deerant Ferdinando.
qui
cum Romana
Ecciesia, accepti bencficii im-
mcmor,
inimicitias susceperat, vectigalque pen-
dere abnuebat, suspiciones, ne PontifexBartlioloma?tim Bergomensem ad ipsumregno ejiciendum concitaret; Venetseque invidebat potentire.
AtCbristi vicarius, qui in ea dissensione in neu-
tram partem inclinabat, sed verbis omnes ad pacem conficicndam adhortabatur, conscripsit exercitum, ut ditionis Ecclesiasticae urbes tueretur, tum, si posset, Pinum OrdelalTum, a quo fama crat sublatum fuisse veneno Ciccum liaForoliviensi toparcbia per tyrannidem Irem
,
conventa (jusvis paci adversantia, (juamvis sacramcnti fucata religione firmata essent, dissolverent tum scditiosos ac perduelles, intentatis censuris Ecclesiasticis, ad regi obtemperandum compelleret. Cupidissimus erat redintegranda? publica? pacis Henricus, et cum marchione VilleiKP adversa? factionis signifero plura spe concordire colloquia habuit sed ab eo toties maxima cum regia? auctoritatis ignominia delusus est. Perfunctus j)orro suo munere legatus perduelles in pertinacia obfirmatos anathemate perculit - sed ii ad commune scolerum asylum perfugientes, ad eludendam Ecclesiaslicam censuram ad futuram Cfr^cumenicam Synodum provocarunt, rati ea astutia Ecclesia? illusisse, quam impietatem damuatauctor', de quo paulo ante memoravi. Parati ita ad omne scelus conjurati regias copias, adoriri ausi sunt. dimicatuiuque est praelio ad Olmedum, in quo fiisus multus Hispanus cruor, dubia ct in neutram
: :
arreptadcpelleret.FlorentinideniqucFrideiicum
partem inclinante victoria. 21. In Xavarra Leonora Fuxensis materno jure sceptrum sibi asserebat, ac Vianam oppidum insigne, Nicolai episcopi Pampilonensis
opera, ejecto praesidio Castellano, cepit*. Catalo-
Feretranum
pra?fecere
;
rei
bellica?
communibus
stipendiis
cum
per Flaminiam irrumpere in
Etruriam niterelur Barlholoma?us Bergomensis, et ex|)licata acie Galeaiium retro signa vertere compulisset demum illo Florentiam excilo ad Ricardinam in agro Bononiensi cum Friderico Feretrano ad arma venit: in quo pralio lectissimi Italiae milites, qui adversus Turcicara ty:
niam major belli turbo quatiebat, ac Rcnatus Andegavensis non de illa modo, verum et de aliorum regnorum jure cuni Joanne rege certabat, cujus filius Joannes comparato exercitu,
nem
Gallorumque regis instructus auxiliis Barcinoexeunte Augusto pervenit, coUatisque cum

Joannes rex senio affectus oculis caligaret, belspiritu ardebat, ncc segnius regina
:
Aragoniis signis ipsos acie delevit
rannidem pro Christo maximas

tuissent,
res gerere po-
quanquam
lico
occubuere, ancipite cruentaque vicdiscessum est, exercitusque ad hyberna revocati qiiae pluribus narrant cardiFlorentini historici aliique nalis Papiensis plures. At Pontifcx cum doleret inde rem Christianam maximum vulnus accipere, distrahique a Turcici belli curis Venetos, cum jam adversus Mahometcin insignem legationem ad Gennanos crucis symbolo insigniendos urgendosque in
toria utrinque
: , , ,
tamen
succincta exercitu Joanni se opponebat ne latius proferret
dominatum, illumque Gerundensem obsidionem solvere compulit.

a.Philippi ducisBurr/imdiceobitnsetvirtutes.
est,
InBelgio intestiuum bellum instauratum

phanamque rem vehementer commoti
Leodienses enim, qui in Ludovicum episcopum animis ob administratam improbe sacram proerant,
bostem Cdei decreverat, instauranda? paci summis studiis incubuit. quam pacem proximo anno
couciliatam fuisse videbimus.
19.
Ardebant
'
Castellaa et Legionis
rali prsefecto
eodem tempore civili bello regna qus proceres conju:
educto exercitu Hoyum repentino expugnarunt impetu, ac Ludovicum in fugam egere, in hos deinde Carolus comes arma convertit, eosque ad Trudonense oppidum delevit promovit
:
postea
Leodium exercitum, cujus

salutem pacti
terrore per-
sibi injuste Alfonso principe ciiin Henrico rege ferro flammaque partiebantur ad quos sedandos motus Paulus Pontifox. accejitis
culsi Leodienses
illius
impcriis
Henrici
litteris,
amplissimum
legationis
munus
:
Antonio Jacobo episcopo Legionensi demandavit. Adjecta est Diplomati hfec temporis nota
'
et eo amplius cives com[)arato ad commiserationis spectaculum cultu, seininudi discinclique veniam perduellionis supplices ab illo petierunt
se submisere, egressique trecenti
numero
'
Ib
p.
25i.
1.
-.Marian.
1.
XXII!. c. 10.
'Marian. sup.
?iir. \.
r\-|ii.
Annal.
c.
10. Jo. Marian.
1.
xxni.
c.
10 el
alii.
Sir. .\naal.
xviii. c. 10. et .Marian. sap. cap.
c.
10.
* ibid.
/i'iS
rATT.r
viclis
il;i
ir
ankus
/i.
ciiursTi
1/i(lS.
(jiii
peporcit,
iil
iras
iii
iirliis
pdilas el
vila excessil. Fiiit ca

exifialis,
mors
illi
:
acorlia
suis, patriiP
mopnia qiiorum fidiicia rebellarant caque dejici jnssorit '.

23.
ciuiverterif,
omniluis luoludsa,
nam
infor Cbristi-
anos pi'incipes
I'liili|ipo
nomo
\c\ jiisfiiia, vol aiiimi
Siiccesserat
is
jam rcccnter
magniliidine
pra^stabat
ad bunc Galliaruin,
Burgundine, qui die decima (|uinta Jiinii obierat V Ipsum velnti laudibns cumulafissimum plerique celebrarunf inter quos Monpatri duci
:
Chronicon ejus clogio clausit, nocnon Belcairus ' boc cncomio ipsum exornat Merito facilitatis ac probitatis ergo Boni cognomen accepit, pauca tribnla exigebat, ut nnn tain principom imperii licentia utenfem, ({uam patrem familias ex ffiquo et bono siiis providentom diceres, aut, nt vorius dicam, in oo anli(|uorum rcgum, qui non quid liceret, scd quid sc deceret, quidque sui officii esset sj)ectantes, regna ua justifia el a^quitate moderabanfur, expressam imaginem cerneres . Etinfra I>ridie idus Junii, anno bujussseculi Lxvii.in letbalem morlium inciiiit, triduoîue gravitor confliclafus aniio sua' asfatis sextu el septuagosimo c
streletus
'
: :
Hispaniarum, majoris Britanniaj, Lusitaniaj reges, ad hiinc Gcrmani, Orientalesque imperatores, ad bunc Romani Pontiflces confugerunt . Ncque illi sui defuerunt na^vi, susceptusque notliorum grex a Mabumeticaj spurcifiai licentia vitam illius non abfuisse ostendit, et ob molles delicias, quibus erat irretitus, repetila toties de sacro in Turcas bello gerendo sociandoque Pio II vota ac promissa violasse, quin potius
,
intosfina in Galliis conflasse bella,
rursumque
civilibus disseusionibus se implicuisse vidimus.
riodo
Non prffiterimus in extrema hujus anni pePaulum Pontificem Francisco de Baucio

duci
S. Catliarinffi
Adriffi
ffide
Senensis digitum in
sacra Adriensium PrsBdicatorum collocaninstar

esl
ita
'
Id. c.
1.
n.
G.
U.
Beleair. ep. Meten.

:!.
iii
Coniiii. rer. Gallic. dec. 1.

id. ib. lib.
1.
I.
muneris conccssisse '. ConUiploma Dat. Romse apud S. Marcum anno mcdlxvii, XVI kal. Novembris, Pontificatus nosfri anno iii . (1).
signatum
: '
dum maximi
'
Monslr. vol.
alii.
gen. 49. vol. 2 et
p. 130.
*
Meyer.
ann. 17. Naiicl.

18. el
I.
Bclcair. dec.
i.
nuni.
ii.
l.ili.
mim.
IV. Bnll. p.
loi.
(1)
Ciim res
in Oriente a
Tnrcis in Cliristianos boc anno gestas omiseril ann.ilista, snpplcndas ex a!i]ualibus scripforibns aggredior.
Hoc anno inennte, Fehrnario menso, Ragussei cum Turcam adversarinm diiitius ferre nonpossent, convenerunt tandem cnin illo.nt annuum vecti?al ducatorum l!iOUO solvenles, qnieli dimitterenlnr. Narrat ba;c auctor Cbronici miscelli Bononiensis. Ex quo bello liberatus Turca clasiein trireniium 100 et navinm totidem ingenli molimine Conslantinopoli instru.Tit. Iil vero ceu belli in se suscipicndi indicium accipientes,
Veneti classem pariter triremibus navibusque instructam apiiararunt, ut Enb.ram et Giajcas imperii sui
Viclori Capellio crediderunt. Sed dnce
illo
II
nrbes
defcnderent,
quam classem
id.
Martias fatis
to.
functo, Jacobus Lauredanus substitutus fuit.
Ha;c omnia Christophorus a
Soldo cosevus auctor
in
bisloria
Brixiana Ber.
Ital.
Iii.
Mansi.
PAULl
II
ANNUS
/i.
CHRISTI 1468.
1.
Armis
certatiim in Podiebratiimi cui plu-
res tirbes ereptse.

tis
Ineunte anno humanffi salu-
post millesium quadringentesimuin scxagesimo octavo, Indictione prima, die EpiphaniEE

sacro, Germanici
nam Georgius ad firinandam arreptam regiam dignitatem Callisfo pollicitum vidimus cruccsignata vexilla Turcico illaturum imexfernis
internisque hostibus
Bobemiffi tyrannus,
quem
imperii ordinum conventus qui anno supcriori indicti fuerant pro solemnes luenda religione ac republica Christiaiia, Nuremberga? celebrati fuerunt. Opimgnabafur illa
'
perio, in
civerat,
crudelem
fidei Catholicai
hostem des-
tum
conferendtc erant in
ac
unum
Cbri-
stianorum principum
tio in
vires, ut religiosa e.xpedi-
Mabometem, Macedoniam
Peloponesum
Crantz. Vandel.
I.
xn-
c.
37.
vastanlcm, Vitalis cardinalis legati potissimum opera, conficeretur. Plurima maximi momenti
PAiTJ n AN\('s
111
4.
ciiRrsTi
1408.
-V'.!)
iis
coclibds agltata,
'.
(|ii;i3
dciu ruisso
in iis
(iiiani
:
iiissi[iata,
refert Crant/ius
Caeterum
decretum paex ca crucesia

I''ri(ie-
candaiu prius (lernianiaui,

{jnatus exercitus educeretur
nomine contirmata cxtitit, ab omnibus observari faciendi et mandandi, cliamsi ()|iiis fiieritciim exagcratione
clesi;istic;iriiiu iiostro et Ecclesia;
|iacemquc
rico in annos
quinque impcriali sanctione

|M>rro
in-
ccnsurariim, excitaiidiijue jirajtcrca fideles, ac Catholicos Germania; principes ct populos, ut

adMM-siis ncf;in(iissimiim (lcorgiiiin et lucrcticos
|ir;cdiclos jiro defcnsioiie fidci, jiro salutc jialrite,
jiro
dictam univcrsa^ r.criuania' exPoniificis

conslat. A(l lirmaiulam
liltcris-
cam concordiam
poenas
fa>(!cre
Paulus
illam
ccnsurarum
violaturis
(]atbolici
Ecclcsiasticarum
ut
tuilione propria cujusque et
suorum om-
pro[)osuit,
mutuo
im[)ios
niiim se ardcntcr o|i[)onant, ct illos cxtcrmiiiare

insujjer cruciatam contra liujusmodi ha^reticos pricdicandi, et ;il) aliis [ira'dic;iri niciendi, ct crucesigiuilis contra cosdcm liffiielicos |)Ugii;iiitihus, vel ad id contribucntibus non solum semel in vila, sed et in mortis articiilo jiixla ordinalioncm tua; frater-
coiijuncti
advcrsiis
majores
ac dchire procurciit
vires colligerent:
prius Podieliratius,
cumque
inlernus hoslis Georsifjnifcr, oiqiri^
Ilussitariim
meiuliis videreliir, muiius imposiiit
Laureutio
Rovarellac episcopo
Ferraricnsi, ut fidcles ad
Laurciilio episcopo
crucis signa confra I>ohemos luTrcliros vocaret.

2.
Vencrahili
fralri
nilalis ut iii(lulgciiti;im
j)lcn;iri;im
consequan-
Fcrrariensi referendario ac domeslico, nuntio

ct oratori nostro.
"
tur,
concedendi
et
, ct infra,
tenore prffisentiiim
facultatcm, licentiam et ;iuctoritatcm concedi-
Quia
ipse
pcrfidissimus hajresiarcha in
in
iit
mus
S.
impcrtimur^
etc.
jirofiindum
malorum omnium desccndens

cst,
Jlarcuinan. incarnationis
.Maii,
tantam pra^sumiitions insaniam prolapsus

cos regni barones ac populos,
XI kal.
i.
Pontilicatus
Dat. Roma; apud Dominic mcdlxviii, nostri anno iv .
coacto ha^rcticorum exercitu noii soluni Catholi-
Urgebat
gravissima
ille
inferendi
Georgio
vcrum
ctiain vici-
belli causa,
ncque cniin
narum provinciarum fideles sua; tyramiidi suhjngare molitur et nititur, necessarium ccnsuimus ad hanc pestem eliminandam (!t (icrfidiam,
niimcrosum (âtholicorum exercitum, ctiam cum omni potestate ac
ultra
et
tus scntentia pertinaciam
Apostolica damnaposnerat, sed novas

desistebat. Et qui-
Catholicis inferre clades
non
armorum vim
sevcritate Ecclesiastica procedcre, ad [lersonam
tuam direximus oculos nostra mentis, quam

agendis pra^ditam,
et in
in
arduis nostris ac Romana; Ecclesia; ne|?otiis inac:na expcricnlia com-
probatam, et litteraruin doctrinis eminenlem cognovimus, dc eadem sumentes in Domino fiduciam , et infra, ad universam Cermaiiiam,
singulas(iue ejus provincias,
civitatcs,
a Friderico Augusto monitum, utsecxutum Bohemico sceptro ob hffiresim agnosccret, regniqne imperii vectigalis jus ad im[)cratorcin, ut lcgitiniiim succcssorcm, dcvolutum, utijue Romanie Ecclesiie pareret; at illum ob hac acccnsum ira in Austriam excrcilum immisisse ad quem coerccndum merito Pontifox (Jcrmanos in sacra arma
dem
narrat Crantzius
'
illuiii
hoc Diplomate concitavit

5. .\(l fiitiiram rci
'
memoriam.
tcrras,
opplda
et loca pro hacetfidei causa, dicttc Sedis
Quoniam idcm Gcorgius in profundum malorum descendens in tantam praesumptionis
ac nostrum
nuntium
et
oratorcm ciim
[dciia
[iroriipit
potcstate legati dc latere transmittciulum duxi-
cxcicilu
ut lucreticorum coacto audaciam non solum Catholicos Rohemijc prin,
mus.
3.
cipes, barones ct popuios ad suos errores
dedu-
Tu
igitur
muiius hoc pro Dci lionore
ct
ccrc, vcruin cliam vicinariim [)rovinciarum, et
nostro, ac Sedis A[iostoIic;c rcvcrciiti;i (irom[)l;i
devotione suscipiens, juxta prudentiain tilii ;i Deo datam rebus in discriininibus posilis [irovidere, et oiiporlune consulerc, ct taccrc exciiui
dcvolissimic nationis loca infensis armis invaderc pra-sumit, et in ejiisdcm nationis ignoiiiclytie
[lolissimum
ac
Ccrmanica! civftatcs
iiiiiii;iin
ct
niaxiiiuim et cont('iii[)liim, charissimo
non
dilferas quaj necessaria ct expedienlia co-
in
gnovcris. Nos
autem, ut fructus, (iiiem in futuqu;intocius evciiiat,

tilii, (jiii-
filio nostro Fridcrico Romanorum impcratori scmper .Vugusto, cui fidelitatis prtc-
Christo
rum expectamus,
buscumque ncccssariis ctum hujusmodi sanctEC
conclusioiiihus ad elfeexpeditionis liahilis vel
juramentiim, belluin infcrro, illiusque dominia, civitates, terras et loca invadere, oppugiiarc ct dcpopulari molifur
stilerat
et nalionis prsefatae
hahcndis auctoritatem etdecrcttim inlcr[)()ncndi ac pacem, qua;, utacccpimus, in Xurembergensi dieta novissime celchrata, ct pcr cliarissimiiin in Christo filiuin nostrum Fridericum Romaiioruin im|)cratorem scin[)er.\ugustum in univcrsa Germania quinqucnnio durante im|ieri;ili li;uino indicta, et sub interminalione censurarum Ec-
ac nifitur. Xos alfciidcnlcs qiiod, nisi

insania; et
ipsiiis
armato furori \i et arinis occurrafur, cjusdein ac aliorum damiiatai sccta; lia.'rcfico-
rum venenum
fiuitimas
in dies inagis serpere
potcrif, ct
ct
inficere,
aut
potcntia, astu
dolis
Gcorgii lufiesiarcluc ncfandissimi nationes et populi tyrannidi ejus, quod absit, subjici posscnt ct conculcari, sicuti sc idcin Georgius
effi-
'
Oanlz. WanJel.
3
1.
xii. c. 37.
Pjul.
11.
1.
ii.
[).
iH
el ;;!.
Sup. p. 2G.
Cianlz. hisl.
WanJ.
l.
xii. c. 39.
Paul.
1.
v. p. 235.
ANN.
TOMUS
X.\l.\.
Ray.n.
.\.
57
450
cere gloriatus
nit.
liiit,
PArLI
II
ANNUS
4.
CHRISXr 14(>8.
archiepiscopo, cumqiie Ilussitico vcneno jam ante Pii II jussu a Fantino
,
et adluic jaclaie se iioii dcsi-
geiisi
censuimus ut cffilcri Cliristi liileles, et pra'ciiuie ejusdem Gerqui magis periculo \icini nianica? nationis
iNecessarinm
itaqiie
fore
esset infectus,
Dalmata
tionc
ipse
Apostolico internuntio, administraPragensis Ecclesia; interdictus fueral ',
sunt, excitentur advcrsus liujusmodl fidei Catliolica:'
perfidissimos liostes, ut
arma pro defiiiiti-
feiisioiie fidei,
incljtffi
pro salute propria, pro tuilione

liu-
nationis Germanicae, et aliarum
tamen ohduruerat in scelere, ac prEeterea Georgio oh impictatem hellis vexatoconsuliiissc refert Duhravius-, ut inonasterium S.Crucis, in veteri Pragensi iirhe situm, pretiosissimis tliesaiiris spoliaret,
marum
parlium assiimant ad elimiiiaiidam
coquc lucro
dcliiiitiiin
tyran-
jusmodi pestiferamhajresim, etCeorgiummemoratum ac scquaces ejus exterminandos, ad quod

faciendiim
tanta;
fidei
pra^siimptionis audaciain
ardore concilati eo vehemeiitius reprimere et
miin iKui illud modo, sed alioriim etiam monasteriorum sacram gazam expilasse, ut partim illam scctatorihus douarct iiartim ingentes opes cumularet. Veriim impius Rochizana, (lui
,
contundere dehent, quoad idconspiciunt necessitate et urgentihus periciilis etiain jiixta canonicas sanctiones se essc astrictos
:
Georgii armis fretus humanae vindicta; illudere

piilahat,
carere
eiiini
tradit
8.
liistoriic
non videntur scruiuilo societatis occultte, si liiiic tam inanifesto facinori desinant ohviare
:
divinam non evasit qui[)pe de eo luec Michovias ^ Joannes Rochizana, Bohemicae hceresis
: :
vertex et auriga dolosiis, suhita paralysi pcrcussus,
et fovere vidctur, qui ncgligit
cohihere perver-
apudPragam
loijuendi usiiin amisit, justissi-
culpamque proculduhio contrahit, qui nect in Proverhiis gligit emendare ciini possit qui poluit hominein liherare a morle, et non lisos
; : :
nio Deijudicio.ut quilingua sceleratissimam haeresiin extiilit et pricdicavit, lingua languidata [lu-
niretur. PorroGeorgiumgravissima sibi et pos-
beravit,
in
eum
occidit, etc. . Addit se ad fideles
arma sacra pro tuenda
religionc concitandos
iis,
mala, tum Bohemite clades oh auscultatum nefarium hairesiarcham acccrsivisse, indicat his
teris
indulgentiariim pi\xmia proponere

giosa; militi se
qui reli-
verhis Cocla!US
'
\i\
dics deterior coepit
ficri
addixerint, stipemve ad tole-
conditio, et fortuna fortissimi alioqui et rei militaris peritissimi viri regis
randos hellicos sumptus contuleriiit, ac sacernexu eos, qui ob atrocia flagitia sacrorum usu miilctati fiierint, ac sacram expeditionem opera sumptuve promoverint, solvendi potestatcm elargitur. Dat. Romfe apud S. Marcum anno Incarnationis Dominicro
dotiluis ceiisurarum
Mcni.xviii, XIII kal. Maii, Pontific. nostri an.
ti.
Georgii |)ropter hfe-
resim Ikissitarum, qiiaiii pro Catholica tenebat a Rochizana pcrsuasus, non enim solummodo
ejiiscopus Wrafislaviensis, et Olomuccnsis eo-
rum
capitula, sed etiam niagnBe et multfe civiet Luzatiffi,
tates Slesia.', Moravia^que,

qiic duces, et
riaB,
ac pleri-
iv>
Lapsis ante paucis diehus, cum Ccrna? Doininica; sacra recurrercnt, perciilsiis aiiallie-
quem
mate fuerat Georgius, ejusque filius Victoriiuis oh hffiresim, spretaque Apostolica imperia, hiin Joannes Rocliizana, ct Georgius Ilamburgensis cadem sententia damnati. Denique iu eos, qui
hrereticisferrcnt suhsidia
lifcc
pro vcro et defecerunt

9.
harones ab eo ad regem Hungaet papa; et imperatoris auctoritate legitimo Bohemia;regeagnoscebaiit,
a Mattliia Pannoniae rege adversus Georgiiim religionis orthodoxo-
Susceptum quidam
lata sententia
'
Excoinmiinicamusetanathematizamus onines
singulos cujuscuiiuiue status, gradus, coiuli-
et
rumquc Bohcniorum patrocinium hoc aniio, ex Jacoho cardiiialc Papiensi ^ atque historicis * patet. Delatiiin saiie jain antea sceptrum Bohemicuni regi Poloiiia' fuerat a fcrderatis Catholicis,
tionis aut pra;eminentia! cxistant, etiamsi pontificali, regali, reginali, aut quavis Ecclesiastica
vcl
])recesque legati
Apostolici
accesserant
sed cuni
orthodoxorum
causain
sub Georgii
in-
nuindana
])ra;fulgeant dignitate, qui perfidis
hellicis artihus cgregie instructi potentia succu-
qui in hujusmodi damluTresi pertinaciter perinannata Wiclcffistarum seriint, arina, cquos, ferruni, pluinhum, lignalu-creticis Wicleffistis,
bituram ambigcret, nectebat moras, donec

queretur, ut rclert Croinerus
deret
cliiiantem in alferutram partein victoriam se:
cuin vero
ita
pro-
mina,
alia
sal,
oleiim, vinum, vestes,
victualia, et
rem Catholicam,
et fideles Bolieinos ciiin
quTcumque
ad usura
hominum
pertincn-
Romana
Ecclesia sentientes Georgii immanitati
tia, aut qiiffivis alia prajsidia puhlice vel occulte suhministrant, ac per se vel suhditos suos af-
exponeret,
neque jus haereditarium

qui
ipsos
sihi vellet
arniis asserere, Catholici aliiim
|)rincipein op-
ferri
faciunt vcl permittunt. Dat.
RomsD apud
tandum censtierunt
ab impietate
S. Marcuin anno mcdi,xvii!,XVI1I kal. Maii, Pontificatus nostri anno iv . 7. Gerehat se Rociii/ana pro designato Pra-
tyramiidecjue Gcorgii vindicaret

'
(I).
Dubiav. Lioliem.
Iiist.
I.
c.
'
(J8.
x.\x.
1.
el
Id.
"
ib.
Cocl.
liist.
1.
Iliiss.
.\ii.
1.
alii.
Micliov.
1.
iv.
1'npien.
Ep. CCLXV.
Honlin. dec. 4.
1.
ii.
Michov.
I.
iv. c. GS.
Ciom.
1.
x.wii. Crantz.
1'anl.
I.
II.
niil!.
p.
21.
Vaii.l.
\ii.c. 39. Dubiav.
x\
(1)
In Snicileijio llacheni t.
iii,
iiag. S:Jli
nov. edil.
exlat lipistola
Podiebialii
regis liolicmia;
ad .Maltbiam Hungari,e regein, qiia
PAULT
10.
11
ANNUS
4.
CHRISTl 1468.
vocantibus eitm, invocantibus
Pienlia; xvx Julii .
Accessit
imperium Romani
Poiilificis,
eum in veritate,
etc.
cura spectabat, ac Jatffi taiita ;e(juitate sentenlite ad cxifum perducenihe necessitas neque etiain defuit imperatoris auctoritas, qui cum ob supreimim in Bohemiam beueliciariam dominatum, jam damnato Georgio, de eo regno decernendi jiis ad se spectare coiiteiuleret, nec viribus ad illiid sibi comparandum polleret, ita cum Matthia reye pactus est ', ut si iiullos suciperet liberos, liiin-
ad
quem
exsciiulciida' liccreseos
Hujus nimirum anni,
ut ex
adscripta superiori Kpistola; die, aliisque argu-
mentis perspicuum fil. 11. liidicto igiturCeorgioPodiehratio hello, |)ost(]uain sihi hrdere junxit Fridericiim im[)eratorem Casiiuirum quoque regem 1'oloiiia.'
,
devincire .Matthias conatus ' est, adhibito interprete Protasio episcopo Olomucensi, qtii
sii)i
garite Bobemia'qii(! resjiKi .\iislriaca'stirpitraiis-
iunderel. .Lquissiiuum etiam erat, ut Jlatlliias, qui episcopos Hungaros ad Georgium regia inunctione sacrandiim miserat, jurisjuiandi de
colendis Romanai Ecclesia; ritibus et
iiiiperiis,
tum
hceresis
ex
Bohemia abolendae,
violati
Georgio ultor fieret, diviuieque potiusmajestati, quam Georgio ob alliiiitalem obnoxium se agnosceret. Hortatu vero Pauli II potissimum sa-
cum Georgio esset devinctus, religionem tamen tyranni gratia privatisve commodis potiorem hahebat, atque ideo Georgium abjecerat, postquam omnia, utipsumin rectum hdei revocaret liamitem, fuit ex|)ertus ' de quo memoravit Dubravius ' sapientissimam vocem ad Georgium, cum ille ad hajreseos infaluiain detergendam, et Catliolicos in fraudem trahendos jactitaret, dicturum se causain fideilicet afliiiitate
:
crum
piensis
litteris
illiid
in
luereticos
bellum suscepisse
que suae redditurum rationem, ubi Pontifex tiituin ipsi et idonetim locum constituisset: Uuid
agis, inquit, o rex, utruin de lide docere,
ceri
Matlbiam ipsum ex hisce Jacobi cardinalis Pa-,
ad
eumdem
:
Pontificem datis ea de re
constat
an doprBeposterum ut doctoris partes inter doctissimos ille suscipiat,

cupis
?
primum
valde
ego hodie Legens beatissime Paule exempla duo litterarum vere Christianissimi regis Hungaria? ad me missa ex T'rbe, qnilms ad propulsandam Dei iiijuiiam obstinatissimo Bohemo hellum indicit, elevavi ad cceluin oculos et manus, et pietati suaj gratias egi, quod tan,
deiii respexit nos,
et in
spem
salutis eiexit, et
sit
suscitavit spiritum Danielis, qui contriturus
sit litterarum omnium ignarus alterum etiam absurdum, regem Christiano more uncttimy cetate ingravescente priiiuim iinbui velle Ciiristiaiue religionis elementis ? Tertium restat, ut dicas, tui expurgandi causa te cupere, ut publice audiaris. Quid his opus verbis ? satis superque ab omni iiifamia purgatus eris, si reipsa obedieutiam promissam Roinauo Ponti-
qui
Satlianam sub pedibus nostris sumens congratulanduin duxi

sfrae,
inde
calamum
fici
clemeutiie ve-
nullus hactenus
RomancTque Ecclesia; pra^stiteris, quam regum superavit, nec unquam

.
qua; Apostolica virga vas confregit inutile
superabit
12.
Is
et securi ministerii sui excidit infructiferam ar-
borem, damnans post multain patientiam, quod multo ante erat damnaiulum. Gratulor igitur
ergo religione et sapientia insignis a .Matthia ad regem Poloniie orator venisset, illum ad conjuugenda in Bohemos
praesul,
cum
quantum Christiano homini, et sacerdoti, et cardiuali Romana; Sedis est gratulandum. Fides
beatitudinis vestra;, et labor in hac causa conti-
luBreticos
persuadere annisus
nuus refrigerium hoc jam merebantur. Memini

die lataj sententia! beatitudinem vestram in fre-
est ^ ex arcano vero utfcedus cum Friderico iinperatore et Matthia rege nova afriiiilate conhrmaret, collocatis in matrimonio Maximiliano
:
arma hortalus
est,
et Matthiae
non videre se executorem tanti judicii, sed futurum aliquando vindicem Deum, atque ejus spe magis quam hominuin eain daiiiiKitioiiem ingressum ncn fruqueiiti consistorio dixisse,
:
recenter viduo duabus filiabus iiatu maximis, ea euiin ratione am[)lificaturum magis rem suam, assensuros enim lios [irincipes, ut si carerent liberis, Pannoniaj ac Boheinite regna
ad ipsius
stios
filios
ita
|)ervenirent.
,
Cum
luec
ad
strala est sua expectatione sanctitas vestra

cipit
ac-
retulisset
Casimirus
intellecto
Malthia;
fructum
religiosa; fiducice, sentitquc jiro:
cuiu iiii[)eratore fffidere, exitiale rei Chrisliaua}
pheticuiii ilUul iiiipleri
Pjujj'; eat
Dominus
in'
'
Cocl. hist. llcis.
1.
XII.
l'.ipie!i.
Ep. (llxv.
Ciom. Iiist. l'cil. Ciom. I. xxvii.
I.
XXVII.
1(1.
ib.
"
Diibr.
I.
xxx.
sequestrem illum constituit apud Romanum Ponlificem ut in Inco aplo, in /oco cotnpctcnti, audire se causam suam peroraturum vclit. Dats sunl litterK ilte die xxviii Julii sed annus ex CoJicis vetustate erasus deest. Dacherius, nescio qiia persuasus conjectura, annuni jlCDLXViii in extreina libri ora supplevit. Verum aliam plane chroiiologiam assignandam Epistol mulla snadcnl; ac illud pra;scrlim.
;
quod ex
littcris illis iiitelli;jimus causam illam uimdum Iluina; agilari desiissc, eo lantumiiiodu exceplo, quod lite adhuc peiulcule 1'ontifex obligatam sacijnieiilo Rdem erga Podiebralium Bohemis remiserit, ac regio oiniii jure eiileiii iiiterdixeril. Senlentia vero de ha;resis criinine, qna; capul erat causic, niilla adliiic lata eiat, ut ex litteris conslat. Cum igitur aiino Mr.ULXVi, Decembri mense, Podiebralius judicio Poutiticis hicreticus prouuntiatua fuerit, ut ex .Vnnalibus ihideiii constal, hiiic cunstare pariter arbilror litteras illas serius auno mc;iilxvi
consiguari uon potuisse. Yicissiiii aulem anno ucdl.vv, .\ugusto iiiense, causa; ejus regis cognoscenda; judices assignali suiit a PonllMce cardinales tres, de quibus in iisdem lilteiis, et nos e\ illis iu nota ad A. mcdlxvi, 27. Litterae igitur, in quibus de inccepta eadem causa
agitur, inscripls die xxviii Julii, nonnisi ad Julium niensem anni
mcdlxvi
pertinent.
.Ma.nsi.
452
PAULI
11
ANNUS
4.
riiin
CHRISTI 1468.
ingentisque belli laces injecturiim, consiliiiin secutus respondit, nuiu|uam se jure ad regnniu
])rincipis
iii
more
equestri certamine se pugnatu-
cainpo.
Uemum
amissa Moravia Geor:
Boliemicum sive luereditario sive ab ipsis Bohcmis Calliolicis delato abdicasse, ac si quis interea id regnum aflectaret, ipsum rem non denique obtendens sibi a impune laturum
:
gius ])Icuus ignominia abscedere coactus est
quos
atque in Wairrogatam injuriam, cum eo jungere affinitatem detrcctavit. Accessere ex liujusinodi dissensione animi bajreticis, qui de se deque Hussitica ha-resi actum omniiio videbant, si Casimirus aliorum regum fffideri assensisset; (juocirca, et Ceorgius, misso oratore Alberto Costka Postu|)icio, promisso uni ex ijisius filiis in tot quippe Bohemico sceptro permulsit ut etiam tantasque angustias adductus erat liberos suos rcgiUTiuii sie ejiceret. Et hi fuere hsereseos fruclus acerbissimi, repenteque deluinuere elali illi spiritus, quibus sibi ingeutes de Calholicis triumphos augurabatur. sub anni inilio, ut 13. Immiserat (ieorgius supra indicavimus, Victorinum filium cum exercitu in Austriam, isque regionem populatus monasterium 1'ulger operibus munitionibusquc sed cuin auxiliaria quatuordeciin sepiverat Hungaroruin crucesignatorum millia immincrent ', iu Moraviam fuga se proriperc coactus quein mox Mattliias in itiuere secutus ad est
Matliiia in Scepusiensi provincia
lacliia
' :
,
successus cxeuute hoc anuo partos prffiter alios Jacobus cardinalis Papiensis ', dalis proxiino anno litteris ad prffidictuin Ferrariensem c|)iscopum nuntium Apostolicum, ce Vidco, imiuit, jacta jam esse fundalebrat
felices
:
inciita nostrae salutis, ct
Sathaua! synagogain
iii
luinam conversam
ccssit qui cedentes perse-
ciituruin se judicabat, (niinirum Ceorgius Podiebratius), ainisit inulta, cui exploratum erat
cuucta
diri|)ere,
quique etiam
et re militari, et
parem arbitrabatur, viciiii rcgis \irtute iuauem opinionem suain agiiovit, imi)lcvit Uomiuus faciem ejus ignoinibcllatoribus ueminein sibi
uia, obscuravit oculos suos
ne videat,
et faclffi
suut luBreticorum
via^
tenebrse et lubricum, et
angeius Domini persequens eos. Non videbamus

autea miuistrum judicii nostri, tiinebantur nuilta a multis mala pcrfidi hoininis meus inalus
: :
animus ad fraudem semper intentus uos perterrebat de vicinis quoque Gerinanis erat vehemens suspicio, ue vcl studio iârtium, vel
:
odio causa; rationein

fraugerent.
prffilium compulit,
dere.
iii (|uo i^lures Bohemi ceciAd Lavain urbem, qiue Morava Iluvio per-
luitur, ex adversa ripa
Ceorgius occurrit, va-
inchoati operis sunt oinnia primo aditu belli, et mauus Uoinini est nobiscum. Laudaudus ajlcrnis Ecclcsia? prsconiis Matthias rex Hungarorum, qui sancta ])atris mouita accij)iens arina sine cunctatioue iutulit, hosteinque iu fugain versuin luagiia ])arte male possessi
omnem
Ecce
sublata
riisque artibus Matthiain subornare nisus est, ut pacein cum ipso conficeret sed hunc Lauren:
regui privavit
siine,
cujus
forti
tius episcopus Ferrariensis nuulius Apostolicus,
hsec sunt, etc.
et tu, praesul dignisministerio comparata brevi Ual. Uoinaj v Februarii mcdlxvii .

Italicee
laudandus
ac sociales orthodoxi Boheini iu coustautia coiilirmaruut *, ne hoiniui hacretico, cujus ])erfidiie
At de his iuferius suo loco, uuuc oratiouem ad se vocaut.

lo.
res
inonumeuta extarenf^ flderet. Uemuin cuin Ceorgius diutius exercituin sustentare non posset, recipere se in Boliemiain coactus est. Victotot
Diploma Pauli roncordiam
intcr priiwipes
et laudes
imperantis
persolutse.
pax cxinde sancita Sedatum hoc auno

II
est
Deo Etruscum
\)\:'\n-
rinus autein
est,
ejus fllius
distribuit
prKsidiaque varia quod ubi rcscivit Matlhias inotis ad

:
Trcbyozum ]irofectus ad arces communiendas
belluin Pauli
Poutificis diligeutia, ut Bartho-
Ioina?us Coleo
cominunibus ftrderatorum
re
cipum
stipendiis conductus
arma adversus Turiinperaute,
Treb\ozum
castris
suburbaua succeudit, tan-
cas vcrteret,
qua de
hoc Ui[)loina -a Paulo,
tuinque excitatum incendiuin est, ut nrbein absuinpserit. Horrebat inetu in arcc Victoriuus, cum opi)ortuuis suppetiis adjutus ex ea fuga ^
restituta deinde urx est Matlliia3, sibi cousuluit ejusque iu fidem ac potestatem Acuit Bruiia urbs nobilissima, eumdemqae ciipidissime excepit
:
concordiam
edituin est
(1
:
.V^postolica auctoritate
Ad futuram
rei
memoriam.
Ut liberius justissimum belluin contra ipsos infideles et crucis sacratissimae spurcissimos hostes per sanctcE recordatiouis pra^deces
Olomuca
provinciie metropolis
quaruin exein-
pluu) i)Ierceque urbes et arces secutse suut. molc li. His jacturis territus Ceorgius
,
et publicatuin,
sores uostros jaiu duduin susccptum, iudictum quaulum vires nostraj patiuniirosequi ])Ossiinus, et eUr;cnatain eoruin
rabiLin, im[)iosque arcere coiiatus,
(liiin [iro ii)sius
tur,
corporis valens,
positos
erga populos cajdibus excommiserationis specie Matlhiam iii

ficta;
Salvatoris gloria, et
quemadinocunctorum
certamen singulare angusto iu ioco i^rovocacui ille respondit nou privati hominis, sed vit *
:
quiete tidelium pric cuuclis aliis rebus in noslrcC menlis consideratione seinper haluiiimis,
o])|iortuue i^rovidcrc cuiîcntes, et
pacem
inler
'
Cio)ii.
1. II
1.
\-VVii.
c.
alii.
Wiclii'V.
' 1(1.
i\lich.
1.
IV. c. US.
.Micliov.
c.
I.
.sup.
CiaiUz.
liist.
'
VViiiidal.
ilcc. l. 6
1.
Mi.
cl
37.
'>
ib.
c. (iS.
!.
I.
Uoiilin.
ii.
sup.
68. BoDliii. dec.
Hanzan.
iiid.
33. Tliuros.
iii
Clii'.
c.
BU. .\aucl. gen. 49. voj. 2.
Mitliiiv. Honliii. Ci-oincr.
CranU.
11. p.
el
Dubr. ubi sup.
E\t. in Ms.
Id. ib.
Var.ic. sigii.
lit
D.
iiiini.
i3.
PAFLI
iiiiiveisos Cliristicolas
II
ANNMS
4.
CHRISTI 1A(!8.
bietas,
si
453
componendam,
coniiKi-
quis scrupuius inde emerserit reinle-
sitam vero luciHlam et conservandam, permitlenliMHic Altissimo, ad crfusi sariijuinis CliristiaiioiuMi ipsiusciue Dei nostri iiijiirias propulsandas,
Cliristicolas onnics,
et in
grandic nationis ilalica;, pacis etunionis fccdera co enixius as[)iramus, (]U0 per[)Iures potenfatiiuin
ejusdein nationis legati
a[)U(l iios [iro
ipsain iiilial)ilantes veliiti

l)iis
primis Italiam propinqninres liosfi-
rc diuturno
tempore
iiistiterunt, et
hac ad nostrum
(;iiri-
|)aslorale offlcium
[icrfiiiet
dissidcntifius
pra'diclisexcitareat(jue iinpellere, (juaiiliiiu
slianis iio[iulis [lacein indieere, [)aceiii [Uccfin-re

et prajdicare,
pastoraii dignitati liccat, allectuosissime properavimus. Qua (|nideiii iii re, (|uid hactenus egerimus, (|uos reges et principes, quos [lotentatiis prsesertim ipsius ItaliiE convocaverimus, (juic et quanta cis curavcrimiis suadere, quo insuj)er animo, qua dilifêntia, oiniii alio intermisso
potestafe concessa
atque supcrna nobis in liac parte illa observari facerc ef tueri,

iiiter ca;tera in
juxfa illud, (juod
Deiiteronomio
difficile et
[)ra;ccpit Altissimus, ut si ([uid
amfa-
liigunm foret
(]iuc
illi
in causis
et dubiis judiciis
ciendis, ([uis(|iic
a sacer(lotil)us postiilaret, ct
negotio, ad rein
Iiaiic
dumtaxat componendain
nos
ipsi [)rimo
dicerent iirocnidubio facerent, nulli([ue

liceret
,
intenli fuerimus, quiu ct qualia
su[)erbirc
aiit
sacerdolis
in
imperio co
obtulerimus, et noii solum j)ubIicatione, sed ])romissione efficaciad etrectum us(|U(' [lerdiicta
EcclesicC pecunias, facultates et
tem[)ore, ([uo ministraret, sub pocnis gravissi-
mis conlrairc,
(loncilii
et
quod
bona
Clirislia-
iegitur exaratum,
canone Agatliensis quod si dissidentes
nis ad
cohibendam Turcorum eorumdem rabiem

eosdem
,
obstinatam ultro solverimus exhibuerimus(|ue,

(jnas deiiique legationes ad
ei[)es,
inter se ad pacem revocari diuturna obstinatione nequircnt, a sacerdolibus civifatis argui
reges, prin-
mundi
potentatus atque dominia ad diversas |)artes, et extraltaliam, non sine maximis
oportere [)rimuin; qui si inimicitias deponere [)erniciosa intentione contemnerent, de Ecciesia'
cfftu justissima
excommunicafione
illius eruditionis
[)ellc-
sumptibus, duxerinuis destinandas, quantumve alque illius in pace prcedicta conservanda

,
rentiir, in i[)SO pacis
auctore speranfes indubie,
quod
Iica\
aiulit,
filii
prudentcs,
Evange-
foederibus in oinnium Italoruin partibus reiio-
qua Dominus
dicit
Qui vos
audit,
me
vandis resarciendisque insudaverimus, ac legatis, nuntiis, litteris et exhortationibus eos, quos prcEinissa concernebant, studuerimus coinnionere, alioruin sit enarrare qua; oinnia tanquain notissima praelerinittimus, ne ostentationi, sed
:
cipui
ncquaquam immemores, pastoris sui pra;voccm inteiiigentes, ad evitandum caia-
mifafcs et pericuia liujuscemodi atque majora, ct ut bona piurima, ad qua; omnis nostra aspi-
utilitati
et
unitati
gregis
Dominici insistere
videamur. d6. Sed quoniam liumani gcneris hostis zizaniae sator eo magis se ad obsistendum gloriosis rebiis
gcslis gercndisve solet accingere,
quo ferventius Dei populus fidelesque

res
Catholici
saiuberrimas
ain|)lectuntur,
disiôsitio
ct
soletque su-
subsequantur, pacem pronisanimis cum juxta B. Cypriani scntentiam nemo possit Deum iiabcre piacatum, qui cum fratribus non pacem, sed zeii discordiam habet, necnon obedientiam debitam nostris, imo verius Dominicis monitis et niandatis saiuberrimis utiiitafem ipsorum praecipue et commoda concerncntibus, exbibebunt, et in hoc etiam arduo
rat intentio,
amplcctcntur,
perncTC i^rovidenlia'
bationem ipsorumque |)rofectum perinittere, (|uod tuiiiidus aiiquantis[)er |)ra^valeat Iiostis, sii|ieret([ue fideles, ut taiidem elatus inaniter in superbiam
constantitc
lirmitatis
interdnm ad procredentinm
difficilique negotio expcdifionis [)ra;dicta;
sin-
guiarem illam devotionem et fidei sinceritatem, qua erga sacrosanctam Romanam Ecclesiam antedictam et Sedem A[)OstoIicam, ac ilii pro tempore pnEsidcnfem anfisfifeiii habueriinf,
iegatis
corruat,
et
superatus
su;e divinifatis potenfia
penitus confundatur, ii)sique soli
Deo vivo
ct
ex[)erimenfo novissimo coni[)robal)iiiit, tandcin omnibus [lotenfafuum [)ra;dicforum a[iud
vero
sit
gloria, ac populi Domiiii hicredifas ejiis
nos iongo tempore agcntibus, ac sa'[)enumero
una cum
jirincipibus
suis
su|)eriia .benericia
|)ro|)ricc
cum omni
ciiarilate auditis, [lost inultos varios-
recognoscant, iiliusque potentia!, non

virtuti victoriic
IiiEc,
decus attribuant,
et
[)ro|)terea
quic
summo optabamus
aflectu, liuc us(|uc
nequiverimus adim[)iere, dc unanimi consensu potentaluum [ii-edicforum, atteiideiitcs (jiiod magnitudo [lericuli, (|iiod ()('casione i|isoriiin
infideiium Cliristiana;
iinuiiiiel, dissidentibiis
que fractatus [irc-cmissorum occasione [leractos, ac su[ier his babitam et sa'[iiiis re|)('fifam deiibcratiouem maturam cuin venerabilibus fratribus nostris ejusdem Romana; Ecclesia; cardinalibus iiol)isciim una providc considerantibus, neccssarium afque cx[)edieiis fore ad cohibendos Turcorum conatus prtcdictos, qui peccatis
faeicnlilius aiigeri
vidciifiir
iii
rcipubiicaB
infer
se
apcrtissime
ca^teris
Italis
dies
vofa
iiiiil-
princii)il)us, et
[)()i)iilis
('.hrisfiaiionim
[)(wsua-
foruni
rcgiiiii, [)riiici[)uin ct |)oteiitafuuin
(juod
deri
non |)otest, quod (liiiaiilc licllo llalico, iiationum |irinci[)es aliariiiii uliiiiii siiit vcrisimilifer subsidium allaiuii, oiîtulanlc Alfissimo,
ad renovanda, roboraada,
ct
si
iioii aiiter, nisi
communi
potcntiam
[)cricuio
pacata, ul pra;fertur, ifaiia, Iniic suiit auxilia [)ra'l)ifuri, in

lidcliiim pro ex[ie-
uiiaiii('(inveiiiresenteiitiam,uiii(ain[)liirim()rum
cffieere, vircsîuc
(jiia
forfe
du-
454
PAULI
II
AXXUS
4.
CHRISTI 1468.
])riiici])a-
rientia prEniissoriini unanimiter experiri opor-
includi volumus, et ])rout singulis de
omnipolentis Dei ac beatorum Petri et Iâiili A]instolorum ejus, et totius ca^lestis curiiu triumj)liaiitis, iiuorum ]H"vsiclia progerenclorum subsistentia liumiliter im])loramus, auctorilate,
tere,
lioribus ])otentatibus antediclis includimus,

,
ita
etiam nos ejusdem pacis conservatores protectores ct defensores omnino etiam in posterum promitlimus.
17.
<<
cleque nostr et Apostolicaj iilenitudine |)otestainter universos Ilali;e potentatus et |)rincipes, etiamsi regali, vel quavis alia praMulf^cant dignitate, et prsecipue inter cbarissimum in (Ibritis,
It
autem
liuic, ut
s])erainus, accei)t;e
paci
et
concordise
potiora adjiciamus robora

()ro-
firmitatis, et i])siiis perseverantia enixius
cuictur, atquc altera et potissima nostra intentio
nostrum Ferdinandum regem Sicilia; rogem illustrem, ac dilectos tilios nobiles viros Cliristo])borum Mauruni Veneloriimque dominium, Galeas Mariam Vicecomitem Mediolani duces, et comiminitatem civitatis Flosto filium
citra ])liarum
magno])ere ponderanda accelerandave, principalem teiiens locum iii nostrie inentis arcano, scilicet Cbrislianoiuiii tuitio, et inlideliuin humiliatio su]ierboruni cum sperata conversione
ijisorumque regis et ducum ba^redes et successores pacem perpeliiam ab eis oinnibus,

rentina;,
ipsisqiie adlurrenfibiis,
sequacibiis et siibditis
ad Duminuin o]itatuiii quanlociiis sortiatur effecluni, iiiler Feidinanduiu rcgem, duces, dominium et commuuitatem prwdictos, iiecnon dilectum filiuin nobilem viruni liorsium ducem
Mutina; el
eorumdem
triginta
observandam, et infra dierum spatiimi a |)ublicatione prsesentium acceplandnm barum surie promulgamus
inviolabiliter
marcbionem
])rincipes,
Esleuseni, ac
quoscum-
que
alios
civitates,
communitates,
et
declaramus, illamqiie ac etiam unitatem
et
barones, militcs et nobiles totius Italica; nationis i^raHlicta', qui infra quiiiquaginta dies similiter
concordiam perpetuam, omnemque armorum

cessatioiiem, et a quavis
injuria vel otlensa abeis et ipso-
sub
])ace,
publicatione prtesenlium numerandos concordia, unitate et confoederatione
stinentiam, et quietem
omnimodam
rum
cuilibetindicimus, nuntiamus, atqueinjungimus, inlegram et illaesam volentes, ac etiam
decernentes, i|)Sosque ()otentatus et principes nihilominus in Domino, et per viscera miscricordiaB Dei nostri exhortantes, eisque ac dilecto
tilio
Bartbolomoeo de Pergamo
gentiuin
nonnullaruin
bujusmodi includi voluerint, el veluti corcordiai amatores sub ipsius pacis amoMiitate lailari, confa>derationein, unionem, intelligentiam et ligam olim inter claree memoriie Alfonsum Aragonum et Siciliie regem, quondam Fraiiciscum Foscari, et dominium Venetorum, Fransciscum Sfortiam Vicecomitem Mediolani duces, etcommunitatem
Florentiam prx'dictos initas ac firmatas, ac per
capitaneo Apostolica auctoritate mandantes, quatenus pro ejusdem Salvatoris gloria et honore, ac nostrffi et Sedis
armigerarum
ipsum duceiii Mutina! ])Ostea acceptatas, et in quibusdam (ûblicis Instrumentis in forma cal)ituloruin confectis coiitentas, aucloritate pra;-
Apostolicffi reverentia CbristianaJ reipublica;, et
universale
bonum
privatis
commodis
anteiô-
nere hostilia, qua; in alterutros concitata sunt,
dictaexcerta scientia innuvamus, reintegramus stabilinius et approbamus, ac ipsa confcederationis,
arma deponant
et deiioni faciant
cum
ellectu, a
unionis et
ligai
fcedera toto temiôre in
via facti abstineant, nec se invicem armis neque injuria provocent, sed regis pacifici se filios et
ipsis cai)itulis designato duratura, stabilita ac
firmissima esse decernimus, et non

tentatibus alciue
modo
et
a po-
cohffiredes
esse
commemorantes
Cbristianani
omnibus
aliis et
singulis ante-
pacem observent,
fraterna se amplectantur cba-
dictis, sed et a dictis tiliis
Senensis
Lucensis
ritate et diligant: repetentes animis, ciiiod ex concordia iârva res crescunt, et discordia maximffi dilabuntur, ac nos, qui etsi ciun oninibus
civitatum communitatibus, iiecnon quibuslibet
tam
nostris
quam
alioruni vassallis, vicariis et
subditis
civitatum aliarum
])ra'mittitur,
conimuiiitalibus
Christi fidelibus, prout officii nostri debitum exigit, pacem continuo babuerimus et, annueute Domino, quantum ad nos attinet, simus in posterum habituri, iiro majori tamen firmitatis robore et observantia i^ra^missorum, continua-
proceribus, i)rinci])ibus, baronibus et nobilibus
cujuscumque, ut
tatis,
eminentia^ dignisiiiii-
status vel condilionis fuerint, infra
lium quinquaginta dierum spatium includendis

et
tione
quoque ejusdem, ciuam

,
seniper, noii par-
tem, fovereconsuevimus, sed veluti mediatores
queniadmodum providum conservatores decel pastorem, procurabimus, soUicitabimus, tuin efiam pro ipsorum potentatuum reputatione nostros cael bonore nos ipsos et successores iKniice inlrantes Komano fontifici cuin omnilms
et
aggregandis, ac infra dictuin terminum per quibus et documenta publica acceplantibus eorum singulis bonorabilem et convenicntem locum juxta ipsorum qualitates reservamus, et quos ea ex nunc prout ex tunc auctoritate, scien,
tia et potestate
prajmissis includimus, et inclii-
50s confcederatosque esse declaramus, per prapro sentes inviolabiliter volumus observari
;
vasallis, vicariis, dominiis, provinciis, civitatibus omnibus, terris et castris, ipsarumque coin-
ciijiis rei stabilitate
el
observantia
])otiori, iios
ciijus liducia iion in
bumaiiis
])raisidiis,
sed tola
munitatibus, universitatibus
et subditis
nobis
consistit in
Domino, qui nostros gressus pro sua

iiniversalem Ecclesiam ortho-
mediate vel immediate subjectis
itaiii i|)sa ])ace
cb'inentia
clirigit,
PAULI
ir
AXNTS
/|.
CHKISTT
dieruni
1/|fi8.
455
doxam niiruni in modiiin tuehir ct protcât, inhaprentcs praedccessoriim nostrorum vestigiis,

qiii siil)
spaliiiin a notificatione prwsenlinm computandoriim communitati Florentinaj pra;dictcC, vel
ipso unitatis el concordi;e inilo fredcrc
bonis rcspectil)us, ac cx rationabilibus ct urgcntissimis causis tunc latius explicatis inciiuli voliierunt.
uniones
et conf(rdi'rationes pr;edictas
eornm syndico novadula, Mordianense vero et Hubaniim castra comitatns nostri Imolensis dilecto filio Tada-o de Manfredis civit;itis noslra> Imolensis in tcmporalibiis gencrali
;il)S(|ii(!
ratas
li;ii)i'ntcs ct f,M'atas, illas
tenorc pr;fscntiuin
c;elcstis
vicario,
ttiat,
iilterioris nior;i' dispeiidio rcsli-
acceptamus,
af(|ne
cis
munus
lienc-
ct restitui
faciat
cum
eflectu: et insuper
in
(lictionis adjiciiiins. ciini iminlahili
nbscrvanlia
commissum
sibi
cxercitiim
Albaniam
sivc
pr;emissoruni.
18. Pra!terca,licet prffiscntis
ii^giones decerneiubis sibi iêr nos et poteiitatus
pacisconcor-
praidictos pro defensione
ejusdem Calholica
fi-
dircvc conditin, prout in misericordia ptoris nostri conlidimus, universo
Rcdem-
dei, et insolcntiis infidelium

ciat,
(^ln-istiano-
ac providi et lidelis
reprimendis Irajicapitanci morc condu-
rum
caitui
maxima
allatura
sit
commoda, maet confra
xiinum
anctnra
Cliristianis
omnibus robur,
dctcstal)il(!s crucis
sit
ct fidei Catliolicae eversores
animum, hostibus vero formidolosa et illatura tcrrorc^m quia tamcn tumidns et insolens liostis i^racdictus iurcorum diix miilta;
opus fidei necessaria, et illius hostium profligationc conficcrc. necnon opus Dei, et cjusdcm lidci ;il)S(|ue fraude vel dolo prono et ol)seqiienli animo pergere teneatur et
cere, ct alia ad
debeat, sicuti consucvil, cui intcrim usiiue ad pra;finilum tempns pi-cdictum pro stativis ct
rnm gcntium, quas
suaj
est,
tyrannidi subjiijxavit
nt
illi
numerositate munilus
prfctcritorum
successuum prosperitate
Italicae nationis,
elato universi Christia-
nuansionibus cxpedicndi sni tripartili excrcitns, armigerorum gcntium pr;edictarum, videlicel pro persona ipsius IJartholomaei et una tertia
et
noruin potenlatus elprincipes, pra^sertim ipsius

co efficacius coque validiusrcet
cxcrcitus siipradicti, Christopliori .Manri dncis,

et
dominium Vcnctorum prêdictornm

:
:
ultra l'a-
sistere
possint,
annuente Domino, gentem

(".liristiano-
l)crfidam expujjfuare, atquc a finilnis riim expcllcre, pro nuijori quoqne

firmitate ipsius pacis Italia;,
roborc cl utque pro tuitione
eiimdcm virum strenuiiin et fidelem nostruin ac ipsorum potentatuum, qucmodmodum alias pro rcprimendis Turcorum
fidelium
alii|iioil
iiiitium
pr;ebeatur,
pro alia vero ducis .Mutinensis et marciiionis ejusdem pro rcliiiua ;uitem tcrtia partibus civitatum nosLrariim Forlivii, Havcnnatis et Favenlin?e territoria assignamus. 19. Volumiis aiitem, qiiod idem 1'nrtliolo-
dum
liartliolonuiniMi inaluri consilii
mseus per se vel procuratorcm suum ad hoc ab eo specialiter constitutum, de officio prcedicto bene, diligenter et fideliter exercendo in nostris
ac aliorum potentatuum prttdictorum manibiis
fidclitatis debita;
eorumdem coiu'itil)us tractatum et cx[)('di(Mitissimum fore tam a nobis, quam ab oratoribns

l)otentatunmeorumd('m laudatum extitit, noslris acipsorum commiinibus stipendiis cxpcditionis hujusmodi contra Turcos pracdictos generalem capitaneum facimusctdeputamus, sibi stipcndia per nos et potenlatiis prfcdictos usqiie ad siimmam centum millium florcnorum auri in hunc, qui sequitur, modiim pcrsolvendam conslitncntes et assignantes, vidclicct
corporale teneatur prsestare in
forma solita juramcntum. Caiternm, ut pra;missa omnia singuhi illibata servcntur, in virtute sanctre obedicntiae, et sub anathematis ac
diviiuT
malcdictionis interminatione, ac etiam
intcrdicti sententiis, censuris et |)(pnis, partibiis
ipsis,
earumque adh?erentibus,
confoederatis,
colligatis, fautoribiis, scquacibus, et
etiam col-
nos, ut aliis prêbe-
ligandis et conhederandis, atqne aliis, (jiiorum

interest vel
amus exemplum
Aprilis, Augusti
et
in
tribus tcrminis, scilicet Itcccmbris annualim sumet
interesse poterit (|uomodolibet in
fntiirum, districfius inhihemus, ne pacis, concordia", conficderationis et unitatis foedera

liii-
main florenorum similium decem,

milliuin per
novcin
cameram Apostolicam
supradictis
jiismodi per
indirccte,
qiiovis
sc, vel
alium seu
(jUcesito
alios, directe vel
kalendis integre persolvendam darc, ôlverc ct
ijuovis
colore,
aut quavis aut eis

prtE-
assignarc otferimus, et bona fide pollicemur;

et similiter
occasionc, vcl
eain
violare,
turbare,
pracfatns rex Ferdinandus tolidcm:
modo
Et
si,
contra facere, seu
venirc
dux vero
totidcm
:
et
dominium ênelorum totidem

Vicecomes dux Mediolani
Ga-
sumant.
20.
leas Sfortia
pra;dicti
quod
absit,
quisquam
prcTemissae
[lacis,
priores libertatis, vexillifcr justiti;p, ct

civitatis Florentina; quiiidc-
nostr.nc inhibitioiiis
contemptor, sive
con-
communc ejusdem
:
corditc, confccderationis et unitatis
cim millium reliqui vero tres pra;nominati adha-rentes et confuulerati iiovem milliiim, videlicct
duo primi ex ipsis tribns quatuor mille pro quolibet, et communitas civitatis LucanBe prffifatas milliiim tlorenoriim summas in eisdcm terminis aniiuatim sohere tciieantnr, ita tanien
quod idem Bartholomaius
infra
quinquaginta
temerarius violator extilerit, si singiilaris cnjuscunuine eminentia' aut dignitatis, ut prtefcrtur, vel privata persona fuerit, majoris excommunicationis, anathematis et nialcdictionis a'tern;e senlentias,censuras et poenas, (]uas ex nnnc prout ex lunc in ipsos violatores, contemptores atque rebelles sentenlialiter fe-
prsdictarum talia praesumens
450
rimiis, in
liis
PAULT
scripUs
II
ANNUS
4.
CHRISTI 1468.
qiiibus,
pra?ter(|uam
ipso facto incurrant, a per nos vel successores
ciendus esset, objicientes. Cum itailli imperata declinarcnt eosque Paulus nunc promissis,
,
noslros canonice intrantes, del)ita fannMi piius satisfaetione i)ra'missa, absolutionis tieneliciuni
minc precibus, nunc
(si
dissensissent)
adhae-
ipsorum -vero rejjna et dominia, ducatus, marchionatus, comitatns. civitates et loca, ac etiam qua^cum(|ue alia dominequeant obtinere
;
nia, civitates et
oppida sub libertate viventes,

et universitates inter-
siirum se Venetis minitans, flectere frustra tentasset, demum labente septuagesima die ab indicto fffdere, quo pertinaces emollirct animos, ut de faHleris legibus ipsimet agerent permisit quas ila compositas refertcardinalis Papiensis':
:
eorumque communitates
et
Paribus utrinque postulationibus pacem solam
dicto in eis strictissimo observando suljjaceant,
Vencti accepere, cujus

tissima capita,
:
quidem
haec fiierunt po-
niiiilominus pacis, concordia, confoederatio-
uiiionis et V\gx prwdictarum foedeia, quoad reliquos potentatus et confoederatos illa servantes violata minime censeantur sed contemptore, violatoie et rebelli uno vel pluribus
tionis,
iit alteri alteris irrogatas injurias ut ablata omnia intra diem vigecondonarent simum redderentur: utque habenti in Italia do-
minatum liberum
esset Iianc
pacem suscipere,
quam
ipse suo et EcclesiajKomana; noiniiie pari
excluso vcl exclusis, pax, concordia, confoederatio,
beneficio acciperet. Dixerantautem
unio
et liya pra^dictffi
quoad
alios poteiita-
conditionem
liceret
22. Haec
ut
scribere
ad
eam quoque suam militiam
tus et confoedcratos firmai, stabiles et illibata'
perdurent juxta praemissa et capitulorum continentiam pra^dictorum, adjicientesetiam supradictis,
neminem, qui fuisset alterius . quidem designata verbo, non vero redacta in publica Monumenta, cum appetente
S.
quod
si
liostis
antiqui proditoris callidiali-
festo die
Marci
Evangelista;
quem Paulus
tate
praemissorum occasione ambiguitatem
gesta; rei publica denuntiatione cohonestare cu-
quam
in
seu ex verborum significatione, vel alias
piebat, in coiijunctam Ecclesiam illius
dubietatis
scrupulum
exoriri
contingat forsituii
nomini sacram ad rem divinam solemni ponipa pera-
futurum, nobis et ipsis successoribus sit libera et plena facultas, pro ipsarum parfium
quicte, ac pacis, concordia^, confoederationis el
gendam
praesulum
descendit, atque ex solio cardinaliiim, et oratorum principum corona cincto
pranlictarum subsistentia et observatione omnes et singulas ainbiguitates et dubia nostrae declarationis oraculo tollere, ot penitus amputare, interque potentatus ipsos diffeligBB
firmiori,
impcndente rei Christiana' niaximo discrimine ex principum Italiai civili discordia, auctaque Turcica tyrannide, pacem interdissenrepetiit, ut
tientes
imperasset die purificat;e sanctissima;

:
Virginis festo
difficultates
,
cum tamen
novae obortae essent
controvcrsias absit, occasionc pra-missorum emerserint dirimere, terminare ac decidere, prout nobis et eisdem successoribus pro omnium pr;T>missorentias,
et
simultates, si,
quod
rum
subsistentia necessarium visum fuerit, ac etiam opportunum, capitulis ligae alias in suo etc. Dat. robore permanentibus. Nulli ergo
,
novos Venetorum et adversariorum oratores, quos amplissimis ad conficiendam pacem fretos mandatis ad mutuum foedus et capta bello constabat oppida restituenda, injurias et dainna condotimereturque ne
ultcrior
motus
mora
pareret, vocatos
demum
Roniffi
apud
anno
S.
Marcum anno
Incarnationis Do-
minica; mcdlxii, IV
nostri
iv .
non. Februarii, Pontificatus

cst Iioc
21.
Promulgatum
est,
Diploma' ipso die
purificata; Deipara; sacro in Ecclesiacui Aracali
nomen inditum
rei auctoritatem,
ad conciliandam
majorem
initis pactionibus adduxisset, ac tum ad haec firmanda jussu Apostolico adversarum factionum oratores invicem manus et oscula junxere ac deinde a Pontifice ad pedis, manus moxque ct oris osculum admissi fuerunt Iiymnus cui initium est Te Deiim laudaiints, in argumentum laetitiae decantatus de quibus
nanda ex
a diacono cardinale sacro oreditiore loco, adstan-
omnibus
23.
<<
confectae fuere hae publicae

In
Tabul
pariter
natu et mithra insignito,
nomine Domini. Amen.

universi
praesentes
et
tibus principum oratoribus, ut jussa acciperent. Quae cum singulis, quorum interesse poterat,
Noverint
ordine nuntiata essent, Veneti excurrentis constituti temporis flexu imperiis Apostolicis assensere, ac socii,
nimirum Ferdinandus rexNeapodux Mediolanensis, ac Florenat iliius
futuri prsesens publicum Instrumentum pacis Italicffi inspecturi, visuri et audituri, quod cum nuper die vigesima quinta mensis Aprilis proxime praeteriti, qui fuit dies Lunae, et quo
litanus, Galeatius
tini
pacem quidcm admisere,

,
condi-
festum S. Marci Evangelist;e in Dei Ecclesia celebratum est, post missarum solemnia sanctis-
quibus auxilia in Turcas et stipendia Coleoni, ut exercitum in Macedoniam transferrel, decernebantur repulere, plurima adversus Bartholomaeum, qui bellum pacatis intulisset, ne prsmio, sed poena affitiones
Bartholoniffio
, '
dominus noster dominus Paulus dlvina providentia papa II sedens in Apostolica Sede in Ecclesia ejusdem S. Marci
sinuis in Christo pater et
de Urbe
, et infra,
ut etiam caeterae provinciae
'
Caid.
Pa|iiei].
Conim.
1.
iv.
Ext. in Cod. .Ms. Vallic. sig.
Card. 1'apien. Coinin.
I.
iv.
lit.
B. num. 19. p. 47.
PAULI
et nalioues Cliristianoiiim,
II
ANNUS
A.
CHRISTI
l/ir>8.
457
ob re verentiam sancta;
quas discordise dis,
et exliortationes pra^dictas
sensionesque
divisas
tenent
suae
sanclitatis
Sedis Aposlolica! et suae sanctitalis, sponte reve-
exem|il() ad jiaceni et coiicordiam iuducerentur,
auctorilale omiii()oleiilis Uei, et

et Paiiii
healorum
1'etri
Aiiostoloruiu ejus, totiusque c;clestis
curi;p trium|baiilis,
(|uorum priesidia liumililer
nominibus dicloducum, dominorum, et communitatis principalium suorum eos constituentium pacem pr;ediclam singula singulis rcrenter(|ue susci[)icntes vice et
rum dominorum
regis,
imploravil, et de sua; et Aposlolicie [lotestatis
ferendo emologaverint,
veriiit
el
ratificaverint,
acceplain
plenitudine inter universos Italiae potentatus et principcs, etiamsi regali vel quavis alia prajtulgerent
dii^niitale, el
a[)probaverint
pr;cdictas
juxla voluntatem et
ejus
sanctilatis
,
exhortationes
j)neci|)ue iiiler serenis-
ejusmodique
ratificationis, acceptationiset
emo-
simum
et
invictissimum
dominum dominum
etc.
logationis inter eos dictis
Ferdinandum regem
Siciliae,
ac serenis-
nominibus in fidei signum invicem manus porrexcrint, et similiter

in sigiium pacis suscepta; inutua
siinum etexcellenlissimum principemdomiiuim Cliristophorum Maurum ducem, inclytumque
oscula
|)ra!-
buerint. Hisque
ita
peractis sanctissimus do-
Venetorum dominium
et
similiter illuslris-
simum
priiicipem
Sfortiam Aiigleriique comitem, ac Januai dominium et illustrem et excelleutem communitatem Floren-
dominum Galeas Mariam Vicecomitem ducem Mediolani, Papiae
tinorum, ipsorumque dominorum regis, ducum et communitatis ha^redes, et successores pacem |)erpetuam ab eis omnibus, ipsorumque colligatis, adhaerentibus, sequacibus et siibditis, inviolabililer observandam, et infra certi tunc expressi temporis spatium acceptandam promulgaverit et declaraverit, illamque etiam unitatem et concordiam perpetuam omnemque armorum cessationem, et a quavis injuria vel oITensa abstinentiam, et (|uielem omnimodam
eis, et
minus noster pra^fatus ad firmitalem et robur omniuin [)ra;missorum i[)S0S tanquam [)acis filios ad beatorum |)eduin, manus, et oris osculum admiserit cuin solemni decantatione hymni, Te Denm laudamiis, et orationes. Dc his omnibus ita, ut prajfertur, gestis egregius vir dominus
Joachiiius de Narnia advocatus fiscalis sanctis-
simi domini nostri paps rogaverit omnes, et singulos protonotarios, et clericos camer;e, cste-
rosque tabelliones
plura conficerent
rei
illic
praesentes, ut
unum
et
Instrumenta
ad perpetuam
memoriam
25. Sancito
ita
publice foedere vulgatoque

'
propere, ne qua nova dissensioni occasio orirelur, referendis in [)uhlica Monumenta mutuis
ipsorum cuilibet
indixerit, nuntiaverit et
injunxerit, prout in Apostolicis litteris desuper
confectis sub data
RoniK apud
S.
M.ircuni
anno
Incarnationis Dominicae mcdlxvii, IV non. Februarii, Pontiflcatus sui anno iv, quas ipse
eadem
die,
qua
fuit Purificationis B. Mariae Vir-
sponsionibus et pactis octava mensis Maii navata opera est ac primum foedus, quod a Nicolao V cum Italia; principibus percussum fuerat, instauratum est remissa; injuriae, et clades ulrinque illatae arma poni jussa obstrictus Venetus ut Bartholomaeum Co:
: :
ginis iii Ecclesia S. Maria? de Arac;eli de Urbe solemniler publicari fecit, ad quarum tenorem se retulit, plenius continetur, et quod cum [lost earuindeni litterarum publicaliouem, licel ut
pastor universalis Ecclesiae, ad cujus officium id spectat, pro ratificatione et approbalione sic indictse pacis smpe vigilanter et sollidiligens
cite institisset, videret tainen
leonem ac socios a suscepto bello revocaret Urbinas comes et Thadaeus Imolensis toparcha inferre BarttioIoma;o ac foederatis arma vetiti adjuncla \c\ proxima de reddendis, quac bello crant parta, in pugna vel hostili excursione
:
capli in libertatem vindicati
data venia
iis,
qui
propter nonnullas
()rotrahi,
difficultates
jam
in
longum
ne quid
forte ex tanta inora sinistri eveniret aut interea accideret seu committeretur, quod eam amplius
retardare, difficilioreuKiue reddere j)Osset, constitutis
ante
suam
sanclitatem, dictorum regis,

et
advcrsus suos priiici[)cs cum hoste conjurassent sancitum ad stipendia non admissum iri duces militesve, qui sub alio principe meruiscautum ut quinquaginta dieruin flexu sent quisque suos socios designarct, utque recurrente Dominicac Ascensionis die sacro pacis formula [)romuIgaretur labente i)ra;terea die
: : :
commuiiitatis oratoribus, etc. et infra, voluerit, et eosdem hortatus fuerit, ut pacem prajdictam per contractum et capitula mutuis sti[)uIatioiiibus, sicut consuevit
doininii
fieri,
ducum,
quadragesimo singuli principes sua syngra[)ha

pactiones fo-deris
tcris
ratas
:
habercnt
Laudensis
pacis leges redintegrata;
dcniiiue rcservata cae-
postmodum firmandam
acceptarent, de|)0illatione
sitis
hinc inde odiis et rancoribus, et remissis
vicissim injuriis, et
restitutione
damnorum
et
cum
princi[)ibus potestas, ut bimestri Italiffi excurrente huic fcederi ascriberentur ad firmandas vero has pactiones objecta foedifrago ccntum millium ducalorum mulcta, qua- laesa;
;
locorum Iiinc inde ablatorum, ac salvis semperet integris manentibus sacrosanctse Romana* Ecclesia;, et utrius(|ue
partis in illisvclaliquoipsorum compelenlibus.
24.
tum castrorum
[larti
tribuciida
sit
',
quae
omnia
a principibus
publicis litteris
ut erat conventum, rata et
firma habita fuerunt.

Eit. in Cod.Ms. Vall. sig.
B. n. 19. p. 19.
Cumque
oratores pra;fati voluntatein
lil.
Ib.
p.
52 ad 57.
Ann.
Tojrus .XXTX.
Rai-^-.
\.
A58
2C.
PAriJ
Tiim dccrcla
cst a
iii
II
ANNUS
fl.
CHRISTI
tiaiiissiniiim
1'i(;S
Paiilo
siipplicatio
ail
don:inuiii
domiiiuiii Ludoviciiiii
Dainaso nuiiiiipalam, liasilicam qnam inslnicto rcli^MOSo agminc, cl sacro ad ornatus culln 1'onlifcx iiroccssil dic I)omiiiic;c Ascensionis, dcque pace hahita cst concio al) cpiscopo Brixiensi. Intcr missarum \cro solcmS. Laurciitii
Dci
gralia
Francornm regem pro

,
ejus
col-
ligalo et confirderato jure ct vigore pcrpetiK'?

intclligenlia'
iiiitic
conhpdcrationis
inter
el
liga^
alias
et contraclae
serenissimum doini-
num domiinim regem
et illustrissimiim felicis
nia
cum
1'ontifex ad versiculos
Agnus
J)ei,
sa-
crain
rcm
,
perduxisset,
non modo cardinalcs
novo morc oinncs ipsosijiie ctiam oratores ad oscuhim admisil, dc iiiio .lacohus cardinalis Papicnsis liis liltcris i|)si est
proximos
sed
memoriic principem dominum Franciscum Sfortiam Vicecomitem cjiis domini diicis Mcdiolani patrem et dominiim ohservandissimum, et succcssivo jiire et vinculo feudi pro civilatihus Janua? et Savomr, eorumque jurihiis ct pertinentiis, qua; oinnia inter
gratuhatus
'
Scripta miiii ex ordine snnt, quffi
pradihatnm scrcnissi-
heatitudo vestra die Ascensionis Domini,magna Patrum ct populi trcqucntia, Ronup cclchravit ad propitiaiidiim j^ro pacc jam constiluta daiorcm honorum omnium Deuin. Ea ego siimma
mum
dominum regem Francorum, et prmfatum illnstrissimiim dominnm diiccm ipsius illiistrissimi domiiii ducis Francisci Sfortia" diicis legi-
jucunditatc acccpi, dclcctatus cadcris omnihns, sed illo in primis qiio hcatitudo vcstra in decantatione vcrsiculi, Ar/iws Dei, ad oscuium pacis noii proximos tantum, sed novo inore cardinales omnes, omiics oratorcs admisit, qui ad
sacra conveuerunt
:
timiim successorcm inuluis slipulationihus el juramcntis rcnnvata sunt >'. i.s. Piictcrca ad confirmandas suas vircs PoiitiOciasqiic infringendas, tum ad augendnm
socionim
admisit,
clieiitchx
driini
iit
mimcrum
'
jiacfis
ita
ahiisus cst, in
aliis littcris
xxvii dic Maii cditis, qiiihiis
nil
meo
judicio dici ct rci
iiitcr
fcederatos sua>ve
pacem commendatos
cogitari aptius polnit, ut videlicel a
quo pacis
opus illi acccperant, ah codein quoque significationem ejiis accipcrcnt, et cujus manus iiilir-
Fridericum Frhini comilem, AlexanSforliam Pisauricnsem, ThadaHim Man-
mam
carncin sanaverat, os tranquillilatis spiritum inspiraret. Gralulor l)ealiliidiiii vestra>, illique ut indignus sacerdos gratias liumiles ago, nec cnim |)Ossunt opera luijusmodi sine niagnis
fructil)us cssc
:
frcdnm Imolenscm toparchas, tum Anconitanos ac Iononienses numeraret sed ad eas discu:
ticiidas
promulgationi iiilercessit Paulus, iihinc par pari referret, ohnoxias Mefrjiiidcs
liuic
diolaneiisi
iiihes aliquas, ut socias designavit,
placatur Dcus, imi^ctratur granostris impletiir
quod
liisce
vcrhis in [nihlica
Momimcnta
rela-
ministcrium actionihus tia, conspectu etiain plehis miriim in moScdis in dum acceptio crescit ahjue auctorilas tola Itanunc celehratur nomen Ecclcsia^ ctheneHlia cium renovat* pacis illius opus putalur, etc. . ^l. Dux MedioJaneusis et Ferdinandus Nea:
:
tiini cst:
Giim intersicnominatosconfffdcratos ctcoUigatos cjusdem domini ducis sint et exprimanliir illiistris et polens dominus Fridcricus comes Urhini pro statu ct terris suis, et illuslris dominus Alexaiidcr Sfortia pro Pisauro ct lcrris niasuis magnifica communilas Bononia>
:
,
pulitanus pactis abuti teniant
ad
Poiitificiam jus
gnifica
Cuni ila non sinc magna laude decUnandani. pro constitucnda conHrmandaquc jiace Italia> desudasselPaulus, principes lamcn, iiui Komana3 Sedi
communitas Ancona', magnificus et ])0tcns domiiuis Thada^ns Imola'. ctc. quo omncs domini ct communilales sunt immediate suhditi
sanctissimi domini nostri pajia? ct sanctai

FcclesiiB, pra^fatus sanctissinuis
oh
id
henelicium haud parum crant

a Poiitificis olisc(|uio
Romana;
ohstricti,
illius
exinde avcrlendi
luis noster pajia, ut audivit, dixit rihiis pra^dictis ct aliis
clientcs
occasioncm
:
captarunt.
Inscrta
domidominis oratoomnihus ihidem pra>scn(|uod
eratinter alias ha3C paclio partes praidicta! nominihiis, qiiihus supra, (juod inciinfra tcrminum (|uinquaginla dicriim
,
llem coiivcncrunt
tihus,
non essc justum ncciuc conveniens,

potentatuum
in
aliquis
pace
praedicta
com-
|)iendo a dic stipulationis liujiis conlractus, teneanlur declararc et inlimarc liinc inde colligatos, confaHlcratos, adlurrentes, comiiliccs, sequaces ct rccommcndatos . Hanc legcm Galea-
prcliensoriim nominct alteriiis polcntaliis similiter in dicla jiace comprehensi suhditos pro
confffideratis, colligatis,
aut adha^rentibus vel
complicihiis, elc. ct qiiod protcstahatur extunc, talcin nominationcm non dehcrc valcrc nec le-
tius
dux Mediolanensis
ita
in rei sufe amplificatio-
ncai
intcrprctatus
cst,
ut in primis Ludovi-
nerc quoad prffidictos subditos sua; sanclitatis et sic non admitti deheat. Ejus sanctitas ex tunc a
:
cuin Franconim rcgein, a quo Genua et Saona; jus fiduciarium acccperat, socium in imhlicis Tahulis ^ de pacc Ilalia; confectis xxvii Maii
aniio .MCDLXviii a|)pcllaril
liis
verhis
iNominat,
inquiunt
serenissimuin
priiicipem et Chris-
nominahat et nominavitpro suis et sanclae Romanaj Ecclesia; confcederatis et colligatis magnificas civitates Papiensem, Laudensem, Parmensem, Novarienscm etTcrdoncnscm, etearum omuium ac singularum populos et communitasimili
tes,
reservata sihi us(|ue
in
finem termini in
Piiliicn.
Ep. ccxcv.
Ext.
iii
.Ms, Vallic,
sign.
lil.
it,
iiiiin.
'
10. p. Ui.
Est. par. siiperiore Cod. Vallic. p. R4.
Exl, ib. p. 32.
PAULI
ca|(itiilo
II
ANNUS
/|.
CHRISTI
sil)i
|/|G8.
459
priedicto
exprcssi ulturiori
facultate
:
regni
noiniriaudi alios
ravit
quoscumque
volueril
dccla-
I)serat,
ac |)atri causa llomaiia Sedes insumtanlaque insuper discrimina, qua; in con-
tameu
sanctitas suge
intentionis eatemis
tiiiiiatione belli,
magnis detrimentis coacla erat
nunquam fuisse neque esse veile nominare aliquem sujjditum aliorum potentatuum praedicloquatenus aliorum in simili casu factie aut facienda; nominationes eam ad id impel-
subire
rum,
nisi
31. Oppressus deinde a Ferdinondo esl repentino imi)etu Rogerion comes quamvis a Pontifice ad beneficium pacis recenter esset
,
iant
29. Acta temere .Mediolanensis dux non rescidit,
clienles ditionis
imo Ferdinandus rexNeapoiitanus eosdeui Ecclesiastica?, quos Galeatius

'
fcrderatos renuntiarat, socios litteris rejriis
de-
admissus in Soranum agrum, qui in ditionem etjus Ecclesi;p volenle ipso concesserat, signa illala, vixijue a cardinale S. Clementis qui ipsum adversus Andegavensessummopere, dum legationem gercbat, juveraf, adduci potuit ne
: ,
indeque ab ingrato rege Ecclesiam Komanam, a qua ad solium provectus prater mcrila, in eoque confirmatus fuerat, deprimere anuitente,nova dissensionumseminajactafiiere, quas cardinalis Papiensis ita perstringit-: Susignavit
:
ulterius iiiferret arma sed judicio rem cognosci assentiretur. Postea vero cum in tumul,
tum
inclinaret, dclrectavit
judicium
'
:
ac pro-
fessus
Soranum comitaliim anliquo jure ad
percrat ex conventorum sentcntia, ut (juisque

(juos ad beneficium receptre pacis vellet adjungi
Neapolitanam ditionem spectare, negavit passurum se, ut priorum regiim possessio, se administranle, periret
:
tum Robertum
.Malates-
alterutrum profiteretur qua iu re cum Ferdinandus rex nonnullos professus esset, (|ui Ec:
clesiffiRomauce subditi erant, piurimum eo facto doluit Faulus, putans avertendse a se suorum
fidei
causa
iuventuni
id
esse
quamobrem
vicissim ipse civitates

se
nonnuUas topardiasque
regire ditionis profitens illud adjecit.denuntiare
omnibus Soranum ducem toparciiatum(|ue
ejus
se
omnem, item
et
Cassinense ccenobium ad
pertinere, quse
denuntiatio
cum novorum
Sorana
re
motuum mox causam

jiaulo
prsebuerit, de
rebellantem in fidem ac patrocinium suscepit^ atque ab Romana; Ecclesia; stipendiis ad sua traduxit conlra recentis fcederis Italici pactionem, inquit Papiensis Admiralio ingens Pontificem cocpit indignatione et pudore admisla admirabatur centesimo vix a conslitula pace die eam potissimum foederum conditionem violatam a socialibus esse, cujus ipsi petendffi paciscendseque auctoresexliterant, ea eral ne cui militem alterius stipendii, qui dimissus non essel, ad suum licerel Iraducere .
Pontifici
: :
lam
altius
noscendorum omnium causa

.
est
repetendum
|iartes
Pius II Ferdinaudi beneficiarium contulerit, lutalusque fuerit adversus .\ndegavenses cumqiie Soranus et Sinuessanus duces
3U. Subjicit Papiensis, ut
amplexus
ipsi regni jus
Quod bonorum sermonibus constare tunc valde inique a socialil)us factum est, quos nec pactoe fidei, nec suscepti jurisjurandi ad violanda foedera memoria tenui hoc amplius au-
Et infra
tem peccasseFerdinandus
est judicatus, ijuod in
amissum
bis
regnuin
Romana Sedes
illum re-
Ferdinando essent infensi, Neapoleonem Lrsinum immiserit adversus Soranum ducem, al) eoque .\rpiuuni et Sora in deditiouem, Ferdinando assentiente, acceptae sint ea lege, ut RomauEe Ecciesiie juris essent, atque adeo ex urbes tunc imperio Ecclesiastico conjunctaj fuere,
inclinataque est in Ferdinandum victoria presso graviori bello a Pio Suessano duce, demumque al) .\ndegavensium partibus divulso. \i Ferdi-
iterum annoruin (luinque bello gravlssimo. Ilis addebatur, (juod
duxerat, semel decreto suo,
cum
(lue
a legato cardinali appellatus rex esl, ret^ni-
intcr sacra altariafidem palrociniumque in omnem nostrum casum juraverat, ejusqiie rei docuincnta chiro-
coronam solemni more accepit
graphi signique sui addiderat, quain archivis in hunc dicm servanlur sed nos (luoque errati nostri ea in re forsan pcenas e.x.\poslolicis
:
nandus conflrmato regno repetere a Pio deditinon ausus- vi sed lium loparcbatum coepit
, ,
pendimus
32.
Leodienses a Carolo Burrjimdo siimma
precibus contendere dein vero sub initiis Pontificatus Pauli ilerum repetiil. ac denuim cum
;
strarje affecti.
Paulum
vertisset
,
jura
ac
Ecclesia;
enixe
tueri
animadesse
di-
Soranum principatum
promulgatum,
tionis Ecclesiastica;
arniis con-
tendere decrevit, occupata ab .\lfonso [)rimogeiiilo, exercitum cTuscia reducente, Tolpha; nova
arce,
Hoc anno e.xeunte Octobri miseranda de Leodiensibus strages edita est ' a Carolo Burgundis duce, cujus implacabilis furor ne^jue ab Honuphrio episcopo Tricaricensi A. S. L. neque a I.udovico episcopo Leodiensi, pro quo principatui asserendo susceplum erat bcUum, neque a Leodiensibus magistratibus,
ijiii
rum sine
, in(]uit
ingrati animi
P.ipiensis, ut
labe
Parum
vcuiani
pelitiiri
accesserant, coiijeclique in
fiecti
eniiu
moriain beneficii retulit

plius
visum est ad menongenta at(iue eo am-
viiicula
deinde priefocati fuere,

I.
ad niiscriComin.
aureorum
millia qua? paulo ante servandi

c.
Papien. Com,
iv.
'
Eod.
lib.
' Philipp.
1.
i.
'
Exl. ib. p. 79.
33, 39, 40, U. Naucl. pen. 49. toI. 2. Papien. Comm. I. iv' Meyer. in Carol. Biir. .EgvJ. de [loya in Annal. Belg. hoc ann.
Papien. Com.
I.
iv.
Laagius in Cbroii. Citizen. et
alii.
4(50
PAULI
II
ANNL-.S 4,
CIIRISTI 14G8.
cordiam potuit. Conjuravit cum Carolo in Leodiensium exitium Ludovicus Francorum rex, primusque in sociam urbcm ejus nonien incla-
intra mcenia
mantem
irrupit. Effecta
est ea Leodii vastitas
ExcisaLeodiensiurbe, qua^ censu iialiito tantum centum ac viginti millia animarum continebat ', cleroque numerosissimo ornata erat, Carolus Biirgundiis ferriim
33.
Comniineus, cuni populusbellicis curis solutus, hostem colendo potius

die Doniinico^ ut refert
flammasque per
flnitima socia loca circumtulit.
AuctcB ha) clades aliis clientuin Burgundi cladi-
divino
Numini quam citdibus
per[)etrandis in-
tendere putaret, tantanKiue adliibuit
Durgundus
bus fuere, de quibus niemorat Belcairus ' Illud memoria dignum. quod diim in Eburo:
in miseros crudelitatcm, ut borrore audientes
perfundat, quaj his verbis a Papiensi describi Evestiîo dux civitatem omnem locaque tur
:
in
primis foro proxima jubet incendi, cujus
mali necessitate compulsi illi relictis omnibus ad silvas proximas se contulerunt clerus, inspecta jam ante civitatis fortuna, in sua quisque Ecclesia clausis januis se contiuebat vestibus
:
sanctorumque reliquias, atque adeo ipsum Domini sacramentum ad deprecandum misericordiam manibus prfeferens idem religionum virginumque coenobia pro sua quaeque conditione egere. Sed niliil inter arma sceleraiee militum manus incontaminatum liquere refractis portis sacra omnia in lacliryniabilem
sacris indutus,
:
nes Burgundus omni crudelitate perbacchatiir, aggeres continendo mari ad HoUandiam Zelandiamque extructi vitium conceperunt, quibus perruptis, effusum mare multos mortales, pleraque oppida vicosque absorbuit, ut non tantum defrimeiiti Eliuronibus intuierit, quantum in HoUandia Zelandiaque acceperit . '3i.In Hispaniis beUa civilia. Eodeni anno gesta in Hispaniis bella civilia. In Castella quidcm .Vutoniiis Venerius episcopus Legionensis, Apostolicffi Sedis legatus, censuris perduelles suljjecerat, ut ipsos ad regis obsequium cogeret ac licet ii, ut diflugium aliquod captarent
direptionem sunt data, sanctuaria Dei tota urbe incensa, spoliati sacerdotes atque occisi. Tum nec parietibus templorum etiam parsum. In
ad futurum Concilium provocassent, oratores tamcn ad Paulum li misere at ii urbis aditu sunt proliibiti, donec sponderent, se regio no;
mine Alfonsum principem non ornaturos. Quiconsiiectum admissis, ct multa qua;renAlfonsum ob alicna scelera diu vitam non propagaturum qufD vox instar oraculi fuit, quippe Alfonsus dum regionem lue infectam dcclinabat, mense Junio repentina vi morbi o|)pressus est sive peste, quae multos consumebat, siveveneno extinctus tum
in
bus
ipsam autem imbellem turbam tanta impietate soevitum est, ut nuUi sexui, atati aut ordini infantes allisi parietibus ignotum voluerint
:
tibus respondit Pontifex,
sunt,
puerpera; confosss
plerjeque virgines
:
stupratse primo,
mox
ad
strangulatffi
senes quo,
que
loco
dit,
et
:
pueri eodem,
et illud
quo pugnantes
habiti
quin
malorum cumulum
acci-
ut parentes cum matribus, liliis et omni prole invalida sunt uno constricti, ad acerbila-
Henrici regis partessensim sese extulere^Toletuinque in illius potestatemrevocatuin. At conjurati Isabellam, Henricisororem,
praificere sunt moliti,
])uit
*
reginam
sibi
tem
interitiis,
in
profluentem
Mosam
dejecti
quam
illa
dignitatem res-
fune, in mediisque Idivinis

,
dum
astat sacerdos
magna animi
constantia.
Demum
Septem-
et Domini corpus sanguisque inter altaribus manus versantur, patinaj et calices impie raperentur, ut merito de tam sanis hostibus emitti ad ultorem Dominum vox illa prophetje lamenDomine Deus, venerunt genles in tabilis possit luam, poUuerunt templum sanctum heereditatem tmim, posuerunt Jerusaleyn in poinorum custodiam. Posuerunl morticinia servorum tuorum escas roJatilibus coeli, carncs sanctorum tuorum bestiis terrse. E/fuderunt sanrjuinem ipsorum tan:
bri
mense redintegrata pax
est
his legibus, ut
Henricus, quandiu superstes esset, regium nomen auctoritatemque retineret Isabella soror
;
quaiyi
aquam
in circuitu Jerusalem, et 7ion erat
qui se])eUrct n. De Leodicnsium occidione haec Quadraginta liominum miltradit Belcairus ' lia caesa numerat Munsterus, et mulierum quidem duodecim millia, quas in turbas simul reli:
<'
gatas in Mosani pr;ccipitatas refert. Diim furebat in urbe capta bostis, cecinisse clerum in
templis
Omnia, qux
fecisti
nobis,
Domine,
invero judicio fecisti ; quia peccavimus tibi, et mandatis tuis non obedivimus , refert. De eodein
excidio
alii
agnosceretur regina vero Castellee, adulterii notata infamia Pontificiaque auctoritate ab Henrico viro segregata, una cum filia in Lusitaniam ablegarelur conjuratis data venia pristinique honores restituti. Quibus sancitis, Antonius Venerius, Apostolica) Sedis legatus, conjuratos censuris quibus se irrctierant, solvit. De ea confecta pace ab Henrico et Isabella promulgatie sunt litterge " ad compescendos po[)ulares motus, quibiis xxvSeptembris hujus anni adscripla est dies. Cteterum refert Joannes Mariana * ingentium malorum triste praesagium in Toletano agro contigisse, demessas nimirum segetes sanguine fluxisse. Porro nuptias Isabells Ferdinandus rex Trinacria) hoc anno a patre Joanne rege renuntialus
Castellani
sceptri
haircs
meminere
I.
*.
'
1.
'
1'apieii.
ubi siip. iu
1.
liu.
Marian. sup.
XVIII. c. 19.
c.
\'i.
'
Belcair. dcc. 1.
ii.
num.
19.
c. s
1.
Belcair. ilcc. 1.
lib.
1.
1.
ii.
uum. 20.
' .Marian.
sup.
c.
13. Suril. Annal.
Exi.
apud Sur.
xvui.
c.
19.
.Mariau.
-'
Rcnciu^ Snoi
1.
xi
et alii.
sup.
FA.UI.I
ir
ANNUS
4.
CHRISTI
I4()8.
461
lihortatem sine
quibus taiulem potilus conjunctisque Aragoniae et CastellcE regnis auctus nranatonse regnum Cliristiana> religioni rostituit, ut (licetur inferius. Hoc vcro anno varia cum Joanne Andegavensi a;mulo in Catalonia
cxaml)iie
c(Ef)it
;
siiain cx[)(;rtus,
ct
metu agens,
.
domiiium et patrcm niulare 3G. Turrccrematx obitus,

tin',
noii cupio
scri/tla ct nnoiificen-
tvstinionid.
Obiisse
:
[ler id tuiii[ius
cx ejus
sepulchrali titulo tradunt

tale
Joannem Turrecrema-
prrelia gessit
'.
35. Pestis in
Urbe grassata.
In
l'rl)e
gras-
tam cardinalcm Hispamim, doctrina ac probivita> clariini ef;r('f,'ia(|uc exlant in Urbe

taiiti
sala
'
est
hoc anno
pestilentia,
qufe
[)lurcs e
viri
munificenliai
monumenta, nimirum
\\.
ipsummet I*auli levirum, tum Joannom Condolmerium, necnon

Pontificia familia, etinter alios
tcin|ili
fornix ad
sacrum
Mari;c siipcr.Mlncr-
vaiii lciii[)lam,C(iMi()bii
claustiuin^ instiluluiiKjiic
cumbentem,
cardinalis
est
',
medicum ad quotidiana Fontificia obse(juia inextinxit quam ob causam Jacobus

:
l)ei[)ariE
annuntiatae ad virgines dolandas sodaaiiiio
litium
37.
sis
(1).
1'apiensis
1'aulum i[)sum liortatus
Eodem
.lacobus cardiiialis PapienPonlilicis et cardi-
ut Urbe excederet, seque tanto periculo
egregium 0|)usculum de
officiis
subduceret
timet
tia
:
Non timuit sanctitas veslra ncc timemus nos, quorum vitaet(|uies alitur
:
beneficio suo. Si vox humilis servi inter sapienconsilia

accipi
potest, dico
Francisco Gon/agac cardinali Mantuano', ex quo nonnulla; Ad poniscntcntia! decer[ieiid;e visa; sunt
naliuin
cdidit
,
dicavihiuc
<<
considerandos
pes-
esse hos casus, neque

tilenti civitate
committendum, utin
pam, non sunt, aut
inquit, et (lclicias
deiioni
ornamenta cardinalatus illa oportet, aut id non

:
ca[)ut
suum
ei
tot
objectefur
[)0ssit
;
[)eri-
recusari, cujus causa siint data
his [leccat (|ui
culis
inex[)loratum cst
qiiid
contin-
gere
[)lenum
trepidi
animus bonus pars remedii est sed non remedium plerum(|ue qui in |r;plio
: :
boni o[)erarii occu[)al lociiin, inandatuiu i[)se non servat, et ab o[)ere alium prohibet. Dignus quidem damnatioiie Domiiiica Inutilem servnni
:
ferventior cst suo robore cadit, et nalatores in-
ejicite
in
tcncbras extcriorcs
voraginibusabsorbentur non, si annus unus nos servat, de altero securitas est. Quem aliquando saepe casus transit, inqiiit Seneca invenit. Anlidota quoque in quibus saepe ponimus spem, non subveniunt nobis major est vis
, :
loco successimus, quibus
([iicniam eorum Dominus A\x\i:Pacem

;
mali,
quam
ut nostris artibus valeat vinei

;
de-
cimus quisquevix illis servatur sed et medicorum maximfc tenebrac sunt, languida est omnis eoruin subventio, magisque iios sua [irtesentia
consolantur
quam
juvant, prsesentissimum
ac
picne solum habetur pra;sidium mutatio loci. Legimus in Kzechiele propheta Qiii rrit incivi:
meani do vobis,parcm menni relinquo vobis ; iion sint facile ad decernenda bella inclinemur amica concordia; consilia nostra . Et infra Illud autem in omni actione nostra merninerimus Pontifici nostro consullores nos esse, non magistros; dicique a nobis vota, non voluntanec ideoque nec agendum vehementer tes indigne habendum, si non accipiuntiir nostra consilia votorum nomen inditum est nostris sententiis, ut videlicet o|)tare videremur, non velle, et servire, non imperare. Itaque ciim pla; :
<i
tate pestilenti devorabitur, et
salvabuntur ex
eis,
.
cide,
quod
est nostri judicii, scniel dixerimus,
qui
fur)erint, etc. Pientise xxiii Junii
mcdlxviii
Aliis
autem
'
iitteris
acce[)isse se illum
jicit
mense insequenti exaratis uno eodemque tempore sub-
eo contenti feremus inodice, quod dcccrnetur, laudandumque et adjuvandum [lutavimus. (juia
a'grotasse
et convaluisse,
quorum
altero
vero conatus omnis noster siiie Deo iiianis ac mancus est, die sem[)er consilii illum precahi-
dolore, altero
Itetitia
Ex
iis
enini
sum,
affectum fuisse confirinat inquit, qui beneficentiam
mur, notam faciat nobis viam, in qua ambulemus, errare non siiiet infirmitatem hanc carnis,
etc. Pientiae mcdlviii .
<
Sur. c. 17, 18. .Marian.
CCXLVIII.
1.
xxii. dec. 12.
'
' Ib.
Ep. CCXLVI.
Papicn. Ep. rcxLvi,

'
' Ib.
Ep. cclix.
Papien. Ep. cclxxx.
Joannes S. R. E. caidinalis de Turrccieniaia, severinris litlcratura; a;tate sua facilo princeps, tioc anno die VI kalend. Oclobris oplime qiioad annum annalisfa, quoad diem et mensem velus lapis sepulcralis, apiid Vicloielluni in addilion. ail Ciaconium. ad tilulum S. Callisti transisse, cum in eo E.x quo tamen lapide idem Viclorellus arguilur, scribens cardinalem illum ex tilulo S. Sixti lapide titulum S. Sixti retineat ; eodeinque illuiii distinguit Caspar Veroncnsis ia historia de rcbus gestis lempore Pauli II, lib. ii. quo in quantusque fuerit vir libro Kcsta anni ii Poniificalus Pauli, id est, anni mcdlxvi, describit Rcr. Ital. to. iii, par. ii, pag. 1031. Quis
(1)
decessit. ut
coloribus illum piiigente. Cardinalis S. Sixli ab Eugenio (Juarto creatus, semper minus tum ad niaximas ruras elVugiendas, tuin ad tutiorem salutem auima;. Podager cui vix universa Italia est et iracuiidus ct dirilcilis a quoiiuam possil. .\rtium liberalium necnon Theologia; peritissimus, parem habel, qiiot opera cdiderif, copia rcrum injienli iirofunditatc et seiilentiarum gravilate composita, prajscrtim in Tbeologica facultate scientiaque cauonica, ostendunt Bibliolhecae in Urhe Homa publica;, et aliis urbibus Italicis, pra;sertim super glorioso volumine Gratiaui,
Turrecremata es eo lem Caspare discere
licet,
liis
optavit inaiiinuni Ponlificalum
quam ca'leri, plus quam credi
tuni quia dives,
ubi decreta sanctissiina cuniplectunliir. Taceo opus egregium de Virginis Maria; Concepfione in iiuo apprime dissenlit a senlcntia Kratrum MinoruMi, qui Mariam Cbristi Matrem ab oriîn.ili pecrato prorsns absolvunt. Taceo reliqna non pauca non abjccta, qua; composuif Opera,
quibus se fuisse mirandum philosophum ndclissimiimqne Chrisfianum pra: sc fert. ()uam vero sit severus, quainque durus iu Fratres Sancti Dominici monialcsquc sibi subjectas, pernuverunt expulsi simul et expulsa;. Claustrum sanctissima: .Mana; super Minervam pulciieirimis Epigiammalibus hisloriisque egregie exornavit. Testudinem Templi grandibus impensis absolvi diligeutissime curavil. (juibus ex
in
rebus immorlalis futurns

facile stimulanf.
Quam
ct podagricus morbus ; ea enim duo ad bilem est. Quod aulem sit adeu asper ct dirfiiilis, fiunulorum facif Mansi. sed de hoc satis n. juste universam Sublacus abbatiam et rcgat el rexerit, dici vix possct aut scribi
:
162
l!8.
PAULI
Siihjiiiliir liiiic
II
ANNUS
-'l.
CHKISTI
14(38.
etiain
opusculo gravissinia ad ', qua nomuilla pjns gesta dc jjraihito Romanis cpulo in carnis privio cxliiliitisqne - ludis, immixtis fundamcn-
ualium consuetis, quibus

iloininiis noster
saiictissimiis
Paulum papam
scripta Epistola
pro hac vice derogavit. Oiiibus cardiiialibus providit de nostro consilio et assensu de litulis infrascriptis, videlicet domino
tis
a!dillciorum
ac
parietibus
mimismatibus
:
Joanni de
S.
Pauli imayinc
lis,
percussis, incisis operihus titu-
veram autem inanis glorioLi! perstringit Opcra a'teriiitatis liisexprimit signis gloriam
:
SS. Nerci et Achillci, Petro dc tit. Joanni Baptista; de tit. Mariaj in Aquiro, Ferrico de tit. SS. Petriet Pauli. Supplevit etiaiii sanctissimus dominus noster, si fortit.
Priscae,
in 1'oiititlcc sunt vitam
immaculatam
prajstarc,
silan
ali(|ui
in
suprascriptis
lapsam
disciplinam erigere; reslituciukv lihcrtati clcricorum intendcre; sic justitiac cultorcm essc, ul tanicn miscricordia; sit
EcclesitC
defectus, quihus
omnibus intcrvenerint omnibus jiro hac vicc

dc
ac de nostro
auctoritate .\poslolica ex cerla scientia, ct

|ilciiitudiiic
[lotestatis,
recordatio
pr.nestare
:
in
honis
,
causis
intrcpidum
se
non vullus
non minas iiolcntum

:
limere
si)ecula credita
potiorem vita conscicntiam duccrc, in excubarc ad publicam grcgis

:
consilioctconsensuderogat. In fidciii ct tcstiinonium et obscrvantiam in hac ipsa ccdula iios omnes pnesciites post subscridicli propriis
communi quorumomnium
salutcm oculos scmpcr intcndcrc

credere,
niliil
suum
ptioncm sanctissiini domini nostri pa|)a! prajmanihns subscripsimus ac sigillis
quod
Cliristi
,
non
:
sit
mcditari jugiter
nostris sigillavimus.
Actum
in
palatio A|)Osto-
proximi infidclibus (|ui miseris Christianis incitare principes ad sunt, pra>si(lia mittcrc
lico die suprascri[)to, sexta feria Uinilimr
Tem-
arma, ducatum, si opus sit piam hanc causam parcitate non impedire missiones cllundcrc lcgatorum, prolcctionc ctiam propria si expcdiat, pacarc regna, nullibi ob causam privatam disscnsioncs optare, conari utministerium Sedis
capesscnda pro
illis,
fidc
[)orum, viilelicet xvi Decemhris mcdlxviii . 10. Cum postea inopina morte Paulus exiinclus esset, in cardinalium
pra'stare, thcsauros in
:
numerum
a vete-
decretum Eugenii IV iii causa Dominici Capranictc Firmani [irolatum, cujus mcntionem Paulusnon fecerat, quod Jacobus Papiensis confirmat in litteris ad epiranis
recepti sunt, ob
non
ubiquc
sit
salutarc, etc.
Hoc anno xxi 39. Nova cardinalium crealio. auxere ' cardinalium senatum JoanNovembris
ncs Baptisla Zcnus Vcnetus protonotarius, Pontificis nepos ex sorore, crcatus S. Mariic in
Porticu diaconus, deindc presbyterS. Anaslasite dcmum episcopus Tusculanus iii Porticu, ac Joannes Michaelius Vcnetns protonotarius, pa:
scoiium Ca[)aciensem datis

creatos fuisse;
illo
'
Mcministi, in-
quit, sedente Paulo, cardinalcs
quatuor secrcto
rejectos.
defuncto, ai)erte
Inter eos repulsus fuit Sabellus et Venetus; de
Sahello quidcm quae mens sit quihiisdam ex patiihus ipse tu scis Veneto etiam trium Veiic:
nepos, diaconus S. Lucia; in inde S. Angcli in Foro Piscium, postca prcsbytcr S. Marcelli, indc episcopus Prajncstinus, ac demum Portuensis.
riter cx alia sororc
Septem
Soliis
renuntiatus,
cardinalium numerus plurimum obstat. Horum, (luantuni ego puto, socictas Chiniaccnscm nostrum cxclusit. Per ejus iiigressum putatum cst illis quoque posse aliquando aditum
loriiiu
a|)eiiri .
il.
Sanctio cekberrima de non. alienandis

Edidit boc aiiiio Pontifex celeherrimam de non aliciiandis
ac
pa'iias
Eodem anno
in secreto consistorio creati sunt
Itonis Ecclesiasticis.
quatuor alii cardinales Joanncs patria Wratislavicnsis idcmquc Slrigoniensis archiepiscopus,

Petrus Foscarus Vcnetus; Joannes Baptista Sabellus Romanus, Franciscus Ferricus, Rurgundus patria, Cluniaccnsis, dc (juibus admittcndis
saiictioiicni
boiiis
Ecclcsiasticis
gravcs
iis
qiii
contra intciidcrciit,
intlixit.
Ad
[)er()ctuain rei
memoriam.
ad cardinalitium muniis, si Paulum iis nondum promulgatis, c vivis exccdcrc contingeret, cxtant Tabula; a cardinalibus confectaj, quarum lucc Voluit sanctissimus doest prsecipua pars quod in casu quo (quod ahsit) minus noslcr, accideret casus niortis suic, immediatc de eo
:
quis contra hujusmodi nostra' [)rohihiiionis seriem de bonis et rcbus eisdeiii ((iiid([iiam alicnare prffisumpscrit alicnatio
Si
,
,
li\[)(^)tlicca,
concessio, locatio, coiiductio ct

et
iii-
feudatio hujusmodi nullius

vel
momento
esse
intelligantur ipsi quatuor cardinalcs

ct
puhlicati,
nos teneamur sub eisdem
paMiis suiicrius nominatis eos nominare, quod cx niiiic prout cx tunc, ct ex tunc prout ex nunc,
omnino sint roboris tam qui alienaverit, ([uam is (jui aliciiatas res et bona [)ra'dicta reccpeiit, sentenliam cxcommunicationis incurrant. Alienanti vero bona Ecclesiarum, monasteriorum inconsullo et locorum [liorum quoruinlibet
momenti,
,
Romano
tiitionis
Ponlilici!,
aut contra prsBsentis Consli,
recipiiuus
iii
cardinalcs, in socios et in fratres
tenorem
si
Pontificali
vel
abbatiali
sit
cum
omiii cliaritatc,
non obstantihus
(luibiis-
[)ra'rulgcant
digiiitate,
:
iiigressus Ecclesiw
si [)cr
cumqne
1
solcniiiitatibus in assumiitionc caidi-
[)cnitus intcrdictus
et
scxmcnscs iinme-
diate sequentes subinterdiclo hiijusmodi aiiiino

Papieii.
Ep. crxxxxi.
'
rial. in Paiil.
iii
II.
Stepli. Inlis.
Ms.
I
Vat. sup. au. 1466.
^ Fel.
Cont.
eleiicli.
card. par. al.
l'a|iicn.
r.p.
tixxx.
i'.\rr.i
n axnu.s
'i.
CIIRISTI 1/|fi8.
/ifl3
((|iio(l .ibsit')
p(^rsovnrav(Mit
iiKJiii-iito, la[)sis iikmisii.i!
omiiis ordiiiis curiie noslra! ministri. Tertiam
sihus eis(l(;m a rcfîiniiicet adiniiiislratioiic

EcclesiiB vcl monaslcrii
liialiinis ct
ciii
prscsidet, in s[)iri-
vero ad mediiiin ferc spatium, quod est inter portam et pontcin, (iu;T!stor airarii liiinc magno
:
tcmporalihiis
sil
co
i[)SO
siispensus
agmine
comitai)atiir tota Ponlificis familia, toct
iiifcriorcs vero pr;flati commcndatarii, et alii Kcclesiarnm rcctorcs, bcncficiati, vel admini-
parcha^ Rom;iiii,
duces
belli,
pra'ciinlibiis
ostiariis custo(lil)iis(|uc Poiitificum,
his virgas
stratioiieni
quainlibet obtincntes,
prioralibus,
sericcas, illisargciiteas clavas
manu
gerentibus.
[ira^posiliiris, pra'[)ositatibus, dignitatibns, per-
SDiiatibils,
administrationibiis, offlriis, canoni-
Ultimum cardinales ante portam se exhibucrunl, ad eam vi;e partcin ordin(! cnllocati, qiia venieiiti sinislerior esset.
catibus, [)r;cbcn(lis, aliisîuc Ecclesiaslicis
cum
,
Hos cuin primo accessu

osculo
s;iliit;ivit,
cura et sine cura, sa>cnlaribus et regularibus

JKMieficiis,
vidisset Caisar, ca[)iIlamento detracto, singulos

a[)prelicnsii maiiii ct datn
ti;u
(juoriim
res ct
bona
S.
alienavcriiit
graIii-
diinitaxat ipso facto privati c.\istant ctc. Nulli
ct beiiigiiitiitis
documcnta
ostciKlens.
ergo, etc. Dat.
RomiB apud
Marcum anno
nostrianno iv . Paulo
gresso
(|no
Urbem prssto
Romani
.
fuit umbraciiliini
iuireum,
M(^DLXvii kal. .Martii, Pontificatus

i'2.
solcmnibus suis
uli oliin consiicNcriit Piiis,
Rornx
Iioitorifireutissime )'xcepti(s a
r/iti
iit([iic iiiiii
imperator Fredericus,
f/ionis
ostentat
speriem. Extrcmo lioc anno, nimiruni Dccembris, ut cardinalis l*apicnsis testatiir ', nuntiatum fuit in Urbe, Fridericum imperatorem solvendi voti causa Romam contcndere. Missus obviain a Pontiflcc primuin est bonestiis vir, qui ab Epistolis ei enil, jussusque longissime proficisci, ipsumque de illius itineribus et
kal.
nliis,
maqnam
reli-
illiid liastilibus
succederent
43.
(lis[)i)siti, qui sustinenles toto itinerc pcr vicos Et infra

:
civcs |)cr \icos
Ad Basilicam vcro,
(|iiiuitum
ii
[iriiiiis
gradibus ad summum altare pertinet, collegia religionum sacerdotiorumque dextr;i ethcva in

veste sacra dis[)osita erant, liymnos transeunti
Cffisari
concinentia.
Ad primos quoque gradus
vicarius templi qua? in

talis
qua? compcrissct, crcl)ris nuntiis siiieniora
collegio in mithra et sacro pluviali rcligiose illuni acccpit, crucem,
cum suo
ccrtiorem facere. Inde vocatis Pontife.x in consilium cardinalibus quatuor c[)isco[)os aliosquc
designavit,
liiberent
:
(|ui
scciinda salutationis officia ox-
dcmum
cardinalem Rotbomagcnsem
porrigens oscnlandam. Naerat, et hora jani quinta. Itaque Pontifex, qui expectare Ca^sarem atqiie excipere ad [lortam argenteam in vestibulo conerat,
manu
Doinini nox
illa
c[)isco|)um Ostienscm,ac Franciscum Picolomi-
stitucrat,
indccorum judicans
illa
hora
cam
n;cum
S. Eustacliii
diaconum cardinalem,
bidiii
:
Pii
11
rcm
ncpotem, dclegit, qui

Papiensis
ilcr
'<
cmcnsi
,
tertia
ascenderat, et sacniin iiiatiitiniim jusserat inchoari altiori solio residens.

fieri, in
chorum
venienti officia praistarent

,
Post ha?c
inquit
Ad eum
latus est
igitur per
cffptum, in
IJrbem agi est cujus solemnibus cuin ne(jue cx

de ingressu in
tor accedens
:
media lia>c collegia imperapedem, manum et faciem deoscu-
sed post [rcdis
manusquc osculiim
Cffirimonialibus libris,
reperiri tunc posset,
petet, aliter
neque cx omni bistoria aliter enim cum coronam
allevans
gens
altius Pontifex, et de sede assur[)rEecipuo affectu in utrumque latus illuin

est,
eum
cum
hffic
privata; rei causa vcnit, acci-
complexus
moxque
in
propinqua scde
col-
pitur Csesar,
ducendi ratio novo exemplo
est sunipta, ideo a
me
diligentius annotata, ut
quod vcl sequi vel adinvcnire melius habeant. C.ognita igitur via, quffi illi per Flaminiam erat, cum jam et Pisauri sccretarius, et non longe a Spoleto episco[)i,
sitposteris in hiinc casum,
locans, inter se patresque ad dexteram media, ad complendum sacrum suo se loco continuit. Eo absoluto diaconi cardinales duo, quibus
runl, ad cujus
prajce[)tum id erat, ad altare Ca?sarem deduxeillc ailitiim [iriinum in genua
cardinales autem sexto ab Urbe milliario obviam illum habuissent, die ipsoadventus quadruplex
gratulatio a quatuor
intervalla dici el
hominum
gcneribiis
[)cr
[)rocidens, tamdiu perseveravil orans donec et votuin absolveret, et divina; preces supcr eiim a Pontifice mitferentur. Earum hajc fuit prima solemnitas. Cantaverunt alta voce duo ex clioro
:
locorum cst instituta. l'rimam ad millc passus trans pontem Milvium ducente
procamcrario
pra?stitcruiit pr;rfectus Urbis,
et
Elerjit
terns;
ewn Deus, et excclsnm fecit prx ab omni choro responsum est
rcrjibus
:
Glorifi.-
cavit illum in conspectu rcr/um, et
conservatores regionum, capita reliqui(|iie urbani magistratus. in eam pompam compositi,
non confmuletiir. Inde assurgens Ponfifex ex ritu cerimonialium librorum peregit reliqua, choro prajfanti
illi
quam
quem
rotac,
hidis tcstaceis
circumfcrre sunt
soliti.
oinnia res[)ondcnte
Secundam ad ipsum pontcin
pra^sul Urbinas,
ii.
Descript;!' ila siint
carum |)rccum
' :
:
for-
sequebantiir subdiaconi omnes, judiccs clerici camcra', acolyti, cubicularii, se-
cretarii, advocali,
Diplomatum
scriptores, item
mul;G rituiim sacrorum magistro Surgens dcinde Pontifex sine mithra dixit Pater noster: Et 7ie nos inducas in tentationcm. Scd libera nos
'
Papien.
Sleph.
Comm.
Infiss.
c. ult.
vii. Ep. cccx. Rod. San. episc. Palent. Ms. Vat. sign. num. H. hoc anno.
1.
'
Lib. sacr.
ceriffl. sect.
3. c.
1,
el ex co to. iii. rer.
Germ.
e.v
edilione Frclieri p. 15.
/.(V.
1'ArLI
YEns.
Iic//s
ir
ANNUS
4.
- CHRTSTI
ir.s.
7tialo.
jiKlichim
jiistitiam tiiam filio rcr/is. Vers.
tuum re/ji da. Kt Salvum /ac, Do-
mine
servum tuum Frcdericum imperatorem
diacono de pane tantuin dc calice autem etsi consuetudo sit communicantes cum Pontiflce participare, propter insurgentem tamen Hussita:
m)strum. Deus meus,sperantem in te. Vers. Milte ci, Dominc,auxilium dc Sancto. Etde Sion tuere
rum
ac Boliemorum liBeresim, quiu calicis potationem ad salutem necessariam putat, prajter

Pontiflcein bibit
tifex
cum.
A'ers. iSihil proficiat inifnicas in eo.
Et filius
nemo. He divina peracta, Pon-
non opponat nocere ei. Vers. Fiat pax in virtute tua. Et abwidantia in turribus tuis. Vers. Domine, exaudi orationem meain. Et clainifjuitatis
imperatore et omni pompa ad Salvatoris nostri faciem adorandam iii sudario expres-
cum
sam
quam Veronicam
,
appellant,
processit,
mor meus ad te veniat. Et cum spiritu tuo.
Vers.
Dominus vobiscwn.
deinde suggestum unde populo benediceret supra porlas Basilicie constructum ascendens, Caesare assistente, benedixit populo, [^lenariam-
oremus.
'<
que peccatorum remissionem omnibus

tus est perpoenitentiam ac satisfactionem
,
elargi-
clavibus regni
Deus qui beato Petro Apostolo tuo collatis ccelestis animas licjandi atque sol-
xilio
vendi pontificiuni tradidisti, intcrcessionis ejus aufamulus hic luus Fredericus imperator 7ioster
merentibus sed cum in flne post indulgentiarum enuntiationem, que latino et vernaculo sermone per diaconos cardinales fieri solet, moneretur ex more populus ut pro felici statu summi Pontiflcis
a nexibus peccatorum sim-um liberetur. PraHefide, quxsumus,famulo tuo Frederico imperatori nostro dextram salutis auxilii, ut te toto corde percjuirat,
et quse difjne et
Pauli et
:
Romanae
Ecclesiaj
Deum
orarent,
huniiliter postulat, assequi 7ne-
additum est et pro ///iperatore /lostro Friderico, ut Deus illi victoriam daret de haireticis Boliemis, Turcis ac aliis Christi nominis hostibus.
4.6. Pergit auctor enarrare, ut Pontifex et imperator certarinl mutuis offlciis, et remotis arbitris soli inter se longa tiaxerint coIlo(|uia, adjungitque Fridericum privatim cum Paulo tum in consistorio de tuenda Christiana repu,
reatur.
Omiiipotens se^tipitejme Deus
Christiani
imperii protector et conse7'vator , da serao tuo Frederico ijnperatori 7Wstro virtutis i/ivictse triumphu/7i, ut
adnostram
et
Ecclesix tuee sanctx atque
fidelium 077mium unitateiyi et pace^n, subditas illi facias universas barbaras 7iationes, per Christicm
blica, ac bello Turcis et ha;reticis

:
Bohemis
in-
Domimmi
43.
7wst?'U7n. A/ne/i.
Inde e solio desceiKiens, dextramque imperatoris appreliendens, in pontificiam ucdem iliiim, atque inde in cubiculum ad quietem perdu.\it. Cum \ero non |)utaret hoc primo, ac
pspne tumultuario matutina! laudis ofticio tantic nocti satisfactum esse, solemnius aliud censuit
ferendo egisse rem vero gestam, utque Concilium ea de causa Constantiae congregandum efflagitarit, accuratius describit pra;dictus carac primum in sacro senatu, dinalis Papiensis cui nonnulli Germaniae proceres, et Hungarici, Cyprii, et Veneti oratores intererant, perorante Laurentio episcopo Laventino, exposuisse datas a Turcis clades, irritos principum conatus, ce'
:
iterandum, in quo
ct Ca?sar, et
Patrum senatus
lebratos fruslra conventus, nullam salutis airul-
pro more adessenl. Itaque ad lioram duodecimam, paulo quidem ante primum dilucuhim secundum indixit. In eo, et Ca,>sar \etust& setiis
gere spem, ac propterea ad flagitandum in periclitante re Christiana Concilium accessisse. Iter hoc, inquit ', meuin, summe Pontifex,
ense de manu cum benedictione accei)lo, illoque, ut erat nudus, armigero astanti tradito, camiseum stolain.jue albam et pluviale, minisumpsit, strantibus diaconibus cardinalibus
ritu
,
iisdemque latus ejus claudentibus, evangelium lectionis septima> non injucunde cantavit, lcctionem ipsam eorum alleri |)rosequendam relinquensi). Et infra
:
ad reddendum Deo votum, libentius tamen ad salutem communem susceptum est. Nosti clades per hos annos a Turcis acceptas, et qua; nunc imminent vides. Egerunt principes proximi quod potuerunt, curas eorum et vigilias novimus, non tamen quidem illas felices, quam suo
,
ministerio dignas.
Meis quoque conventibus,
Mane vero
ipso
paschali
solemnia missarum o|)eratus est Pontifex, in quibus post communicationem suam Euciiarisliae partem in hoc i[)sum servatam Caisari obtulit, subnixo quidem ingenua, et suum honorem sacramento reddcnli . Porrectum vero j^rius pacis osculum, observat Augustinus Patriilli tius ', additque iinmutatum etiam pristinum
quos de Germanis principibus ejus rei causa plurimos habui, successus non fuit impedimentis assiduis utrobique incassum iere consilia. Veni propterea ad te ut quam salutis viam non cerno, si qua hic est tuo indicio videam. Christianorum summus es pater primam hanc
;
esse
in
curam medium,
morem, non dato ministrantibus

municavit, inquit,
calice
Com-
quae
proximam meam consule quid agendum sit monstra ego et suaseris quffique ad rem censueris opporoportet,
: ;
cramentum cum
I
summus Pontifex altaris saimperatore, diacono et subji.

\
tuna accipiam, lubensque juvabo . Subdit ,Iacobus Papiensis Ad hac Pontifex nullo ante
: '
Aiig. Pat. Es. sign. nuui. 27.
1.
Card. Papieii. Coiiim.
1.
vn.
lliid.
PAUr.I
cuiii
(liiocl
II
ANNUS
4.
CHRISTI
(|iiiiiiis
i/iOS.
m
.Novembris anni venientis mitlere rogarenlur de raciim Pontifice acturos alte:
l'atiil)iis
commiinicato
iion
est)
coiisilio (id ccrtc^

(|ii;n
iUi
ad
Kal.
proljafiim
lontfa orationc
in
Icgalos suos
Romam
anto se
F'oiifiliccs. lon|,qori (jiia' ipsc
cam
di-
tione tiHMuhe fidci

ruiii,
iit
eiii cf>:issct, sij;illafini
rcccnsiiit:
(|ii()(l
vero ad
ViMiclis diiitiiKi
rurcoriim bello exhau-
postulatum attinuit, nescire se dixit, quid amodo consuli posset ita jam consilium omnc exliaustum cognosceret. Rogare autem illiim vicissim ut si qiiid altulisset, ipse cx Germanis
: :
prior proponeret. nicente ("a-sarc venisse sc noii

(laiitii,
decimse clericorum, Hebraiorum vigesima?, sua concedcrciitiir, qiialcs dccrcito .Maiitiiani conventus Piiis olim Italis quibiisquc indixerat )). is. His addit rituum sacrorum magistcr,
stis
ct sa^culariiim trigesima; in ditione
'
scd accipiendi consilii causa, Pontificc

iterante, in
qui inferfuit noctu,
Dum
C;nsar RoniEC
fuit, snepe
cadem
proximam
ille
aulam delibe-
raturus secessit, atqucibi pcr lioram pajnc conlinuam fuit. Reversus cum proceribus et lcgatis qiii
uno vel altero famulo sociatus, clam ct in dicto temporc ad Pontificis cubiculum accessit: cui Pontifcx obviam exivit, cuin primum
id potuit rescirc,
secum
neque
in consiliiim icrant,
se ait
in tanta consiliorum inopia
obtempcrasse mclius
invenisse,
quam
ut Constantia^, qunc Germania".
conventus princiambo acccdcrent ct reliquos omni diligentia convocarent venturum eo, (|uantum crederet, Hungarorum rcgeni Mattliiam, id quod prssens legatus cjus sponderct: hunc vero laborem ideo necessarium duci, qiiod qii.-E commune opus reijuirant, liffic et communi consilio administranda (lutentur. Non placuit Pontifici sententia ab exemplo prjeterritoriim convcntuiim hunc quoqiic inutilcm fucivitas csset Italia^propinqua,
ct disccdentem ipse deduxit usque ad secundam et tertiam aulam et aliquando ipse Pontifex inexpectatus ad Ctesaris ciibiciiliim ciiin paiicis venil, illumquc quan:
piim indiceretur, ad
quem
et
tum
potuit honoravit
cum summa
gravitatc et
majestate, et in Ecclesia et in via. In Ecclesia
ante altare, ut
super faldistorio sibi jiarato imperator super aiiud faldistorium orabat a sinistri positum, coopertum purpurco ornamento ciim piilvinari etiam purjiureo, et parvo scabcUo etiam purpureo. Scdes Ca!saris ciim suo reclinatorio sive postergali
orante
Pontifice
fit,
sita erat inter
sedem
:
Pontificis, ct sedilia cardi-
tiiruni coiitciidit. Delilicraturuni se iiiliilominus
nalium
viridis
viride,
in
formam
sedis
jiontificalis,
sed non
amplius
dixit
iii
atquc alio tempore responsurum.
tantfE altitudinis
coojierta crat jianno serico
mijridie
;
noclcm protracta jam
consiiltatio
diiiii-
coloris, et
erat
itaque concilium et Ca^sarem sinuil
scabellum parvuin habebat supcr quod pedes tenebat imperator
sit.Sensisse nonnullos addit Jacobus cardinalis
altitudo ipsius sedis ita erat instituta in capella
non tam qua;sitam a Csesare proficiendi spem, quam ostcntandae religionis occasionem ut si quando majoribus ingruentibus malis quereifE populorum de imperio et Pontificatu essent,
:
Apostolica, ut non altior essct locus ubi sederet
imperator, (juam ubi Pontifex teneret pedes, et item scabellum Cssaris ffiquale erat sedibus
cul[)am
Pio
omnem
desertae salutis in Pontificcm
rejicere posset,
amissamque vocante Mantuam
cardinalium. Cum incensabatur Pontifex per caidinalem assistentem, mox incensabatur imperator per primum ex prajiatis assislentibus
Pontifici.
suam
i7. In
a^stimationem, vocato nunc Constan-
Cum
lôntifex
tiam Paulo rcdimeret.

Fridericus
beri
assistentecardinali, [irimo dabat

tori,
paccm accipiebat ab paccm imperadcxtram tenegradu incede-
proximo senatu cadeni agitata res, et dissolutis Pontificiis argumentis

,
postea diaconis assistcntihus. Inter eunsinistra illius
dum sempcr manu

ret,
Concilii necessitatem obtrudebat, ac tertio lia-
bat, volebatijue ut ffiquali semjier
eadem
consistorium impetravit, in quo iterum proposuit, professus id pia a se volun:
tur
)).
quamvis modeste scmpcr Caisar reluctaroDe ejus discessu proximo anno agetur.
tate Deri
refert cardinalis Papiensis

rse
denique communi animo constituta Alterum, ut litte:

'
Lib. cer. secl.
i:t.
c.
1. et
ex eo to.
ui. rer. Genii. ex edit.
ad principes utriusque nomine mitlcrcnlur.
Frelieri p. 15.
Ax.\.
Toiius XXIX.
Rayx. X.
oU
466
PAULI
II
ANNUS
5.
CHRISTI 1469.
PAULI
II
ANNUS
5.
CHRISTI
1469,
Imperatoris ah Urbe
discessiis, et
S. Geor-
Anno ineunte Ordo militaris iiistitutiis. pnst Christum natum millesimo quadringeiitesimo scxagesimonono, secunda Indictione, Frirjii
et pie venerati sunt. Ascendere deinde palatium, et sancta sanctorum ingressi aliquantulum oravere, inde per vicinas scalas descen-
vote
dericus imperator sacris in Urlie locis religiose

lustratis, a
dentes equos conscenderunt, solemni pompa Vaticanum reversuri.

3.
in
summo
iôntifice
officiis, beneficiis
Caesar, ut pie religioni satisfaceret, veCiiristi
munerii)usque ornatus, Germaniam Uoma disccssit. QuiE vero de eo referat Augustinus l>atritius ad liunc annum pertinentia
repetiturus
'
nerareturque pro viribus Jesu

illique sese
vicarium,
humiliaret,
arripiens,
cum
Pontifex
equum
vellet inscendere, cito accurrit, staffamque equi
recenscamus. Cum inquit, soloninitas Circumcisionis celebranda esset, imperator oriente sole Lateranum petiit, et capellam Basilicse majorem ingressus, Pontificcm ibidem expectabat, neque unquam super sedem sibi ad dexteram pontificalis tlironi paratam sederevoluitabsente
,
Pontificalis
Pontificis
deret,
tanquam unus esset ex eam, quoad Pontifex inscentenere volebat. At Pontifex humanitatem
servis,
religiosi
principis collaudans negat se

nisi prius ille discedat,
equum
ei
ascensurum,
et ipse
pariterque
inscendat equum,
quem Pontifex
dono
Pontifice,
quanquam
cardinalcs aliqui,
qui ei
dederat. Laudata est ab omnibus, et admiralioni

a plerisque habita ea Cajsaris in
assistebant, ut in ea sederet sedulo lioriarentur.
Venit hora consueta Pontifex, et Csesar obviam illi processit usque ad majorem aram, simulque deinde ante altare in suo quisque faldistorio procumbens oravit. Accessit post hsec Pontifex
fificem observantia ac devotio
quium
tifici
hoc, ut
nimirum equum
PonCseterum obseascendcnli Pon-
Romanum
ad confessionem ex more faciendam cum cardinale Bononiensi eiîscopo Albano, qui eo die rem divinam erat facturus. Imperator sedeni suam repetiit facla confessione accessit Pon:
tifex
ad solium,
2.
et alia
omnia
facta sunt, ut in
nocturna missa Natalis enarravimus.
Re divina absoluta, antequam Pontifex
e solio descenderet, Cffisareai
domus niagistrum
religionis
militiffi
pincernarum, virum domi nobilem ac probum,

signis militaribus donavit,
militaris,
novaque
dicunt,
illi
quam
S.
Georgii
ct
imposuit album rubra cruce distinctum,ac vexillum assignavit ejusdem coloris cruce etiam rubra insiadscripsit et prtcfecit,
sagumque
gnitum. Astabat Cassar
dum
haic fierent,
ma-
imperatores stapedem tenereiit, tumque ap[)reiienso frffiuo per aliquod spatium deducerent, praistari consuevisse, atque etiaru ut jure dcbitum ex Baronianis nostrisque Annalibus perspicuum est. Subdit auctor Non cst igitur novum neque indignum Christianos et imperatores el reges summo Pontifici, qui Dci nostri vices in terris gerit se humiliare, atque ut maxima laude sunt digni qui id agunt ita execrabili odio sunt prosequendi, qui superbia elati Romani Pontificis jugum aut dcdignantur aut contemnunt, tanquam cum ipso Deo de impcrii magiiitudine bellum gesluri. i. Conscensis igitur equis, Ponlifex et imperator in triumphantium morem hoc ordine in Vaticanum reversi sunt pr;ccedebant primum cardinalium et aliorum curialium mixtae fa:
nuque assignandis insignibus Pontificem juvabat. Accessere post haec ad ffidis sacrse medium, ubi faldistoriis incumbentcs Ponlifex et nudatisque capitibus tlexis Coesar genibus Apostolorum principum primo, deinde aliorum sanctorum complures reliquias et aspexere de'
cum quatuor e familiaPontificis, qui singulos sacros ex panno coccineo in equis praiferebant, quas valisias vocant ferebantur deinde a pedestribus vexilla xui regionum Urbis, et
milia;
:
Aug. P.a. Ms. Vallic. sign.
lit.
F. iium. 73. p. il-
postea vexilla magna quatuor vehebantur a proceribusquibusdam equitibus ha?c eraiit populi Romani, Pontificis maximi, Ecclesia?, et crucis deducebanlur posl albi alba; in rubro vexillo
: :
PAULI
cqtii plialcrati
11
ANNUS
:
5.
siib
CHRISTl
|/|69.
A67
(luodocim
pilca
siric
scssoribiis
(jiios
se(]ucl)anliir Poiililicis aulici, e (|uil)iis qualiior
porlahaiil siiij;ula
circuiiidala
cliilricliniis,
:
purpura aurco
Iinil(o
iiilcr
cos nicdius crat Pontiricis ar-
iiiolc Iladiiani |)erventum cst, Casar ibi subsislens ciim Pontilicc ctcardinalibus nobilcs viros sii[)ra cciitum (Jcrmanos fere omnes niililaribus insignibus donavit, nudo ac [)lano ciise
()ucmscalciim vocaiit poiililicalciu, pilciim {^crcns a spaliilis, ct cuin iis noLilcs (|uidam iniuorcs cquitaliant post hossecretarii, et ciini cis prociirator liscalis cuin advocalis ct
:
(|ucm(|uc tcr v(ul)craiis lcvissime. Post haic ad

|)alatium pervcncre Vaticani, dcduxitque imperator Pontificein usqiie ad cubiculiim [)rimiim, ct ipse dcindc a com|)luribus cardinalibus co-
culiiciilariis cuiii
suis
cucullis circa coUiim

camerffi
,
mitatus ad
alias Cajsar
inde acolytlii causariim (iim
clcrici
auditoresque
suum divcrsorium rediit. Venit et cum Pontifice ad rem divinam au:
liiicis roclicttis otca|ii)is ain[)lis.
Scqucbanlur dciiidc nobilcs qiiidam majorcs (-t proceres Urbis, iuin l(;gati principuin ctregum,
qui aderant ciiiii sciiatorc et conservaloribus Urbis, scd conscrvatorcs inlimum, senator vero supremum intcr lcgatos obtinuil locum. Incc-
diendam, cl ccrimonia! ca?dcin servatie sunt magiia fuit hurnanitas, (juam Ponlifcx Ca;sari ubique praebuit . Nonnullis adjcctis de ofliciis, quibus imperatorcs anti(|uitus ab UomanisPonlihcibus ornati fuere, subdil Augustinus dc imperatoris disccssu
:
dcbat post bos siibdiaconus crucem [)raifcrens

indutus alio(iiiiii iit audilorcs, scd ct pileuni in capite gestans nigrum totum, praitcr mapiûlas liuiic alii subdiacoiii et cbordulas anrci coloris babcbaiit praiccdcbant pileis incdium sine autcm eos duo magistri ostiarii cuin baculis scrico tectis, cruceni vcro sequcbantur primo clc:
5.
Statuerat, inquit
',
ctiam Pontifex Ca;-
sarem abeuntem usque ad [lalatii portas deducere, sed ille hoc recusans ante constitutam
horam
equitavit: disccssit
namquc
idus
Ca;sar Gcr-
inaniam
repctiturus
quinto
summo
extra
Cffisaris
diluculo
eumque
Januarias cardinales aliqui

sunt,
illc
portam deduxerunt, nam reliqui niinia

festinatione
prievcnti
rici
pontificalis
capclla;
duo
quoruni
altcr
enim
laternam
calis
cum luminc
:
pra;l'erebat in
bonorcm
[jontili-
sacrae Eucliaristia!, alter vero
loculum
:
Urbem exiverat, quam aliqui idrescissent. Omni hoc tempore, quo C;esar Homaj fuit, ct
ante
mithrai
,
tum Pcloponesi, quam Moream
quandiu Ecclcsia; Iioman;c agriim peragravit,
vocant
dcspotiis
cum
presbyteri ct episcopi diaconi duo Pontifici ministrantes ultimi erant. Post hos duccbatur equus albus sacratissimum
,
inde diaconi, cardinales inter quos

fratrc
Pontifexillumctomnemejuscomitatumhospitio
victuque suo
ralitate, et
eiiuis,
a^re
continuo excepit
magna
:
libe-
rerum omniuin ingcnti copia non non hominibus quidquam defuit: ubique
suiit,
Christi
corpus veliens in capsula ornatissima reconditum, quem praecedebat sacrista Pontificis
benigne comilcrque oinnes habiti

spirituales
gralias
quamplurimas
et
magnas
a Pontifice
baculum lerclem manu
ferens, ct sii[)ra
inipetrarunt,omnessincpccuniisrcdemit;omnia
sacram hostiam scricuiu umbraculum fcrcbatur, circumcirca vero funalia multa accensa. Sequcbatur [losl turba pcdestris civium Roinanorum nobilium, ct (jui regionum capita vocantur cum ligneis baculis et cursorum curia;
enim Pontifex
gratis jussit cxpediri.
Donatus
est
albo cquo phalerato et aurea toga, quibus in solemni pompa usus est, et praeter luec deccnlibus quibusdaiu munusculis, lapillis unionil)us(|uc prctiosissimis
ornalis, quaj supra diioruni niillium
prffiterea Csesar a Ponlifice
cum
argentcis, et
cum
iis
cohors praitoria ad
Inter lios
aurcorum
persolulis
custodiam cor[)oris
l'ontificis.
ince-
iiummum
votis
itcr,
a-stimata sunt
laetus
atque
ita
debatPontifex albo equo vectus indulus pluviali auro margaritisque ornato mytbram albo
, ,
imperator
domum
versus arripuit
gestans
iii
ca|)itc [iretiosam
sinistra inaiiu adc-
quitantem Caesarem aurea toga indutum, qiiam illi dono dedcrat, tencns, dcxtcra vcro popaluin benediccns. Prffitcndcbaliir siipcr eos scriccum
cardinale Rcatino ct vicccanccllario enm Viterbium us([ue comitanlibus, ct quatuor pnclatis qui Narniam iverant aliquod diebus ultra
eum
deducentibiis
G.
.
,
umbraculum,
qiiod nobiles ferebant cives, Cae-
Ha3c Augustinus Patritius qua' paucis vcrbis perstringitJacobuscardinalis Papicnsis*,
sarcm antcibat armiger suus parvo intcrvallo sequebaiitur iiiox nudum cnscm [ira-fcrens cubicularii Ponlilicis secreti duo medium tcnentes audilorem qui mithram servare con:
additque
siijicriora co magiiificcntius ct sliidiosius in Fridcriciim collata,quod notissinuuu
esset illuni
numquam
Poiitificum
propugnandac Ecclesiae,
dignitati
tuendicquc
suevit
tum
[iradati
:
([uidam
im[)cratoris ct
ce[)it impcriiiiii,
dcluissc, iicquc
,
cx quo acuiiquam iii ne,
Pontificis
medicus
iit
fcrebatur deinde ab uno e
servicnlibus,
aiunt,
armorum
:
ex vetusta
faria abiisse consilia (luibus sajpe nationes Transalpina> in Ecclesiam Romanam turbas sine
consuctudine,
el is
umbcUa
ct
crocei rubeique coloris,
causa concitaruiit. Intcr

litarem
S.
alia
armatns
,
cqucs crat
post hos archic|)i-
Georgii Ordinem
in
vcro Pauliim mimoiiastcrio My-
scopi
episcopi et praelati alii suo ordine, postremo clerici curiales rcliqui mixtiin ac turmatim sequebantur. [ibi autcni ad pontem
,
' Aug. Pat. Germ. p. 140.
iihi
sup.
l'apicii.
iii
Com'lii."l. vii. to.
ii.
rer
468
PAILI
II
AXNTS
a.
CHRISTI 1469.
prserogativis,
listatensi Salisburgensis dicecesis Friderici ro-
quibusTheutonici equites
ac
S. Marise
gatu inslituisse, imperatis hisce legibus sequens Diploma docet

'
:
gaudent
tum nonnulla monasteria
prsdia
Ecclesiastica Salzeburgensis et Pataviensis dicp-
7.
Ad pcrpetuam
magister
rei
memoriam.
cesum
prsepo-
dictfe familise
attribuit. Dat. Laterani
Tam
et milites,
quam
situs et sacerdotes castitatis et obedientiee vota
ad paupertatis vero votum spoute emittant emittendum nullatenus astringantur inviti sed bonaet proprietatem cumsui superioris licentia
:
patrimonium seu alia bona, quse ante ingressum possidebant, licite retiac fructus exinde provenientes, quoad nere vixerint, alienandi tamen bona post ingressum Imjusmodi potestate eis penitus interdicta, in suos usus converti possint, ipsaque boua tam mobilia quam immobilia ad domum ipsam, seu ab ea dependentem, in qua professionem emihabere
,
et
religionis
anno MCDLXvui,kal. Januarii, Pontiflcatus nostri anno v (I) . 8. Viennensis episcopatus inAiistria a Paulo II Praeterea imperatoris ejusdem preconditus. cibus permotus VienniB oppidum in Austrise ducatu, ac dicecesiPataviensi situm, opulentum, populo refertum, nobili Academia, sacris Dei
templis, monasteriis, xenodochiis, aliisque coni-
plurimis religiosis aedibus exornatum episcopali ', cui Diplomati adjecta est Dat. llonue apud htcc loci ac temporis nota Sanctum Petrum anno Incarnationis Dominicae
digniiate iusignivit
:
MCDLxvni,
XV
kal. Februarii, Pontiflcatus nostri
serint,
post
eorum
obitus devolvantur et ad
anno v
9.
lites,
oranino pertineant, quodque magister, mipra-positus et sacerdotes praedicti vestes talares cujuscumque coloris, prceterquam rubei, viridis, et crocei, continuo, invigiliisautem
eam
Victorini, Podiebratii filii, in terras Frede-
rici irruptiones
reprimit Matthias Ilunf/arus.
Incurrebat intereahostili irruptione in Frederici

terras Victorinus Georgii Podiebratii
Bohemiee
Pontifex
et
festivitatibus
cjusdem
Virginis
glorios,
tyranni
fllius,
ad
quemcomprimendum
necnon singulis diebus sabbati, desuper vestem albam cum cruce rubea, a qua longitudine, cum veste anteriori et latitudiue usque ad brachia protensam juxta lormam inferius assignatam deferre teneantur. 1'rffipositus vero et
,
principes Catholicos conjunctos illi fffidere, intentata anathematis poena, divellere ab ejus
societatc annisus est
-,
ipsorumque nomina
et
cognomina in eosdem
edi jussit, ut dignas scelere poenas
staiueret
tum Laurentium
episco-
sacerdotes pra^dicti horascanonicas diurnas paet riter et nocturnas submissa voce percantent
:
pum Ferrariffi Apostolica; legationis munere in Germania etPannonia fungentem Matthia" adversus
quando matutinale ofticium alicujus

braverint,
;
festi
cele-
impium Georgium
'.
consilio operacjue
omni
unicum tantum psalmum in quolibet nocturnorum quando autem de feria tantum

psalmos
tres et totidem lectiones et similiter in
jussit adesse
Venerabili fratri Laurentio episcopo Fer-
rariensi, referendario et datario, ac

tate legati
cum
potes-
vesperis tres, aliis autem horis psalmum dicere astringantur

jecto,
fidei,
unum
;
dumtaxat
hoc tamen adquod hora Prima? Athanasii symbolum videlicet Quicumque vult salvus esse, una
:
de latere per Germaniam et Hungariam nuntio nostro, salutem, etc. Considcrantes i)ra;stantissimum charisregis illustris
hlii nostri Matthiae Hungariae ad extirpandas Hussitarum et Wiclcffistarum hffireses animum, quem sua re-
simi in Christo
precibus et suffragiis consuetis quotidie nullatenus omittantur, et in reliquis lioris, pra?-
cum
terquam in precibus et suifragiis supradictis, qua; tantum in Prima dicantur, ut pra>fertur, usum et moreni Ecclesice Pioman observeut. Milites autem loco divini officii pro matutinali
septem,
aliis
potentia, victricibus copiis patefecit ac adversus obstinatissimum hairesiarcham justo Dei et sanctic Komana-Ecclesia" judicio maturagali
,
vespertino offlcio etiam septem, pro autem horis totidem Pater noster cum Ave
et
que deliberatione damnatum Georgium regni Bohemise occupatorem, et complices quotidie

demonstrat,justis suadentibuscausis, cxpcdicns fore censemus, prout etiam rationibus evidentibus, ad
Maria in singulis horis et devote, et sub silentio dicere debeant, etc. Permittit imperatori, ut novo illi equestri Ordini congruas des excitet,
quas
rem Christianam contra earumdem
hae-
si
locupletet vectigalibus, donat iisdem
resum pertinaces alumnos confercntibus.Iiquere potest, utile futurum esse, ut [iro occunfntibus
Lib. vni. p. 2S1.
Lib. VIII. Bull. p. 50.
Ib.
p. 55, 56, 63.
Lib.
ii.
p. 44.
Georgii eumdem esse credo cum Ordine ejusdem nominis in Germania, de qno Justinianus in historia (1) Militarem hunc Ordinem S. vemacula Ordiuum equeslrium to. ii, pag. 783. Ejus inslituendi auctorem Maximilianum Romanorum regem coustilnit. Epocham figil anno mcdxciv sub Alexaadro VI Ponlitice. Licet vero Ordinis illius cum nostro exonlia nou conveuiunt idem tamen Jusliuianus Commentariolum equcsliiuui Ordinum in Gallia escusum alTert, ulii Oido quidaui equeslris iu .\ustriaaFridericociEptusanno mcdlxxii recensetur, ejusque stemma cum Ordine S. Georgii, quem ipse ab anuo .mcdxciv exorditur, congrucre afhrmat. Ex quo inlelligimus Ordinem exordium Ordinis S. Geor"ii in Germania diu ante aunum mcdsciv, ex auctore illoGallo coepisse. Sed nec Justinianus, nec auctor Gallicus hujus recle dcfinierunt, cum Poutificis liltera; de Ordine illo in dicrcesi Salisburgensistabiliendodala; sint hoc anno mcdlxix. Forte tainen ex quo priuius ejus auctor nou inimeriio reputatus e:;l. Brevi lamen Maximilianus elanguescentem illum iterum roboiavit propagavilque .Ma.nsi. coetus illc dissipatus est, utidem Justinianus notat.
;
PAULI
negotiis lidci fraternitas tua
l)us
II
ANNUS
5.
nes
CHRISTI 1469.
:
469
sceplrum
omnibus
ct
facultati(juii)us,
jier
ut Georgius in reliquam vilam

:
per nos
tibi
alias
concessis, ac
relineret
illius filiis amjjli
principatus reserva-
(jiioad Gerinaniae
partes suflultus es, etiam

regiuini
,
toluni
Hungariaj
illi
pertinentes
filiain
rentur; Wladislaiis autem Ludimilam Georgii uxorcm duccict. Ite quibus omnibus cum
regni relatum essct. complurcs socictalem
nilalenKjuc
affi-
provincias et patrias, plenarie uli possis, etc. f)at. f5oma> apud S. Pctruin anno fncarnationis
Ilominica! mcdlxviii, VII kal. Februarii,
1'oiitili'
a Georgii oraloribusad coetussolemnesPolonici
cum
lia>rclico
damnaruut, rcgnum:
Ven. His addimus solutum ceslaum Bibestenium virum pncnobilem ini^juo sacramento quod idein Georgius tyraiinus ab eo exlorserat, additaque mandati ratio. Attendcntes quod ba^rcticis ct a fide Catbolica deviisnulla
catus nostri anno v
est
que Bobemiu! armis comparandum censuere

(^racovia;
(jiiam sententiam cjiiscopi sunt amjjlexi, fuitque
sacrorum
jiislitiuin,
(Jeorgii
.Mattbia!
[lartas
in ea
urbc versati.
l"t
(juandiu oratores vero Casimirus

:
bellum
intulcrit dicetur inferius
nunc
servanda fldcs
10.
ncinpe dc rc iuiquadata.
Mattbia rege,
aliquas de Turcis victorias superioribus

in
Gesta
cst
fclicitcr res a
qui ex Hungaria in Moraviam crucesignatas copias movens Spilibergum diuturna pressum obsidione ad faciendain doditionem comiiulit deinde Olomucium profcctus ab ortbodoxis
:
adjungamus. Vcnetorum 12. cladibm immixtx.
Pra;fectus
Turcas victorix mafjnix

Orientali sacro
Boliemis babitis solemnibus ordinum coinitiis, Boiiemice rexct marcbio Moravia; ingcnti plausu ct gratulatione omniuin est salutatus. Inde in Silesiam signa convertit victricia, atque ab univcrsis Silesiis ' Luzatiisîue, pnelerque alios ab
NVratislaviensibus bonorilicentissime, uti legi-
.Euum oppiora siluni, di\itiis affluens, magnoque a Turcis munitum priEsidio, adortus die septiino cxpuguavit ', moxijuc direiiluin
bello a Vcnetis Nicolaus Canalius
dum
in
Tbracia;
flammis dclevit duo millia bostium fuisse inde in Euboeam abducta refert Sabellicus ', ac plura
:
illius
egrcgia facinora rccenset, evastatos
in Tbessaloniceusi sinu plures
timus ipsorum princeps exceptus est cumque oratores suos in Austriam ad Fridericiim imut pacta ad sustin^riidos peratorein misisset hcllicos sumptus stipendia exigeret, concepla spe delusus est, indequc inter ipsos nova parta
: ,
oppidaque direpta
nempc Turcarum vicos, Legosticium oppidum in
Patrensi sinu celcri opere comniiiniluin firmatiiuuiue, .\ovafoIia post .Enuiii cajita, Bostit/.am
eliain iustauratam addit Pbrantzes. Perlato
Ro-
inam dc utraque
victoria, de
Bobcmis nimirum
dissidia.
luterea
iu
Moraviam
ut
Victorini
Gcorgii
filii
irruptionescoerceret, reyersus illum

:
ad Viszteliam oppidum inlerccpit iii (juein -tamen clementia ususcst. 11. .\gunt de his Hungarici, Bobemici et Polonici scriptores, inter (luos Croinerus addit Bobcmos proceres tum apud Casimirum regein Poloniae excusasse celebratam Mattbitt^ eleclioneni.cum enim ipse oblatum sccptrum admitt(^rc cuMCtatus essct, nequc urgeiis discrimcn iillas fcrret moras, illud ipsos Hungaro dctulisse tum addidissc preces, ut cuni illc Catbosibi potius Catliolicis, liciiin dogina colerct (juam Georgio bcerctico faveret loiige Polonico
: , :
Turcisque parta, la;to uiintio, Ponliflcem gratias Deo ac solemues ad Basilicam Vaticanam su[)plicationes indixisse testatur Joannes Petrus .Vrrivabeuus iu litteris' ad Jacobum cardinalem Papicnsem, qui Urbe aberat, datis Herodis impii natalis nobis bodic Joannem obtruncavit:
:
craslinus natalis Poutiflcis Pauli nobis illucescet, cujus muneris et tu intcr reliquos auctor
fuisti".
Auctain porro ejus diei la;titiam

:
felicis-
simis nuntiis rccenset Rclatum est ba;reticos Bobcmos acie ccdidisse Jorsici fllium cum
,
multis ca[)tum essc ab Hungaro, et illius regni potiundi infra paucos dics spein esse Pannonio
classein quo(|iie
Venctam ccpissc iirbcm, quain

:
iiii|)erio
Mattbiain
utiliorem futurum
quam
perlidum illum, qui religioncm labcfactarct. Ad (juain legationem nibil aliud tunc rcs{)onsiim, quam Casimirum rem ad ainpIissiinum.ordinum conventum data opportunitate relaturum, res-
ponsurumquc postea Bobcinis,
cuiihjuc iiollet
aiuut.Eno, ut vulgato utar vocabulo ego fortasse, si locoruin situs convenit, .-Eiieum dixerim,quod o^qîdum |iriinum .Encas llio [irofectus fundavit in Tbracia legiinus ct secundum in Creta ejusdem nominis ab eo positum ulrum borum aut ncutrum sit. baud satis aiisini affir: ;
conceplam sententiam in utrainvis partcm c.vpromcre; eum tamennon dissimulassc la;titiam,
cum
natu
ipsi
renuntiatuin csset Wladislauin lilium

acclainantibus Bobcinis
,
mare. Eo cum ex im[)ro\iso ap|iulissct classis Veneta,incauti oppidani et nibil tale veriti prirao congressii ca[iiuntur opulenta, ut aiunl, urbs
:
maximum
qui
cst,
undcmultiim auri
poluit
:
ac uobilis supellcxexpor:
Georgio sentiebant, dcsignatum Georgii successorcin Gcorgio i[)so ac tribiis filiis in connequc ejusmodi decrelo vciilu iira-senlibus interccdcntibus. Krant vero adjuiKta! hx pactio,
cum
tari
servitufcm
et
sit
matrona; multi in inagna pars interfecla est quia rctineiKia' urbis, (juod a Turcis eo facilis
captie uobiles
alidiicti,
:
transitus, facultas deerat, tota diruta el solo

Pliranlz.
1.
<
Paiil.
I.
X. p. 243.
1.
Papien. Ep.
c. c.
66. Bonf.
IV. dec. 2. Rantz.

1.
.\.\vii. Jo. Tiiros. in

I.
Chr.
I.
'
xxx.
c. 3.
apnd Papien. Ep. ccsxvii. Sabell. enI.
'
Dubr.
1.
xxx.
.Micliov.
iv.
nflad.
68. Cromer.
xxvii. CranU. Vandal.
xxui.
c. 1.
Ibid.
10.
I.
vi. Bonlin. dec. 4.
ii.
Croni.
I.
xxvii.
35^1.
' E.xi.
apud card. Papien. Ep. num. 227.
470
:
PAULI
II
ANNUS
5.
CHRISTI 1469.
sequata est . Etinfra In diem crastinam ob felicem cunniluni lot folicitalumsolemni ordine in Basilicam Petri processurum Pontificcm pu-
tinia Forijulii atque Tergestarum noii Iristis auditu nobis essenon potuit, quip[)e qui liquido videre videremur non longeabesse ardentissimi
nuntiatum est, ignes perUrbem paqu;ccumc|ue in summis gaudiis conrantur, et suevere. H;ec libi ob causam fidei, ob sahilem
blico edicto
incendii
13.
tlammasXI
Illata;
kal.
Septembris mcdlxix
laeiitiamque Pontificis gratissima fore non anibigo, etc. Dat.
ex parte fuere terris Austriaco principatuiobnoxiis, quamobrem Fridericus iinperator, qui sapius antea
torpuerat,
ha; calamitates
magna
Roms
est
xxix Augusti
Ampliori
'
dum
agebatur
de
propulsandis
stylo persecutus
idem Jacobus Papiensis

,
Pannonia Turcis, elidendaque Mahometis tyrannide in dies latius sese eiferente, his stimulis excitatus est ', ut proximis annis ad expeditio-
additque expugnationis bistoriam Venetis lantuni unius remigis obitu, et vulneratorum sex damno stetisse victoriam.
Oenensis
nem
dam
conficiendam a Germanis se commoveret
magnis cladibus immixt;i' fuere, atque a Turcis non unius sed plurium provinciarum Christiani oppidi imperii vastitas effecta esl. Pr;iebuit tanto malo
13.
Cffiternm e;r victoriffi aliis
averti
quidem
ha>c inala potuerant,
si
ad tuen-
initium
sio,
duorum fratrum Corvatiensium dissenquorum natu minor, Martinus nomine, Stefratri toparch;i' invidens, ductus<}iie
phano
ritia,
ava-
cum amnem Lupranam
Turcicas irruptio-
nes a Corvatia arcentem tantum Êstate vadosum lirEPsidiotueretur.cuiuAssambeoBosna^prfffecto Christianae legis apostata pactus in singula equitum capita singulos nummos argenteos, ac prtcterea de fratre ultionem sumptum iri, Mahometano
exercitui
in
religionem paribus animis Germaniae incubuissent; missoque jam ante Petro tit. S. Vitalis presbytero cardinale Nurembergenses conventus fuerant celebrati, in quibus ultimo habitis quinquennalis pax fuerat a Friderico imperata sedhanc quoque violarunt Helvetii, qui nonnulla Sigismundi principis Austriaci oppida invasere, ad quae repetenda Pontifex Laurentium episcopum Ferrariensem operam dare jussit ^ Venerabili fratri Laurentio episcopo 16.
principes
:
<<
Ferrariensi, in
Germania cum potestate
legati
Corvatiam
Constabatis viginti
expeditis qui
aditum aperuit. millibus equitum ad cursum

imparatis Christianis mise;
de latere nuntio, et oratori nostro.
Cum
sicut
cum maxima
populi
animi perturbafilii
mox
tione
rati
nuper intelleximus,
dilecti
confcede,
randas clades intulit in uno enim emporio octo millia paucis horis trucidavit, tria millia abduxit in servitutem in Carnos ' etiam progressus omnia igni ferroque foedavit nullum
:
:
Suvitenses
vulgariter nuncupati
poenas in constitutione prsedictse pacis contentas, et ejusdem Sedis censuras, necnon imperialis majestatis auctoritatem contemnentes dominia
dilecti
filii
tamenmunilumlocumc;epit.Inegressuverocum Cliristiani nullas ad hostem debellandum parassent copias, majores ille strages edidit, quas ita describit Jacobus cardinalis Papiensis
:
nobilis viri Sigismundi .Vustriae ducis
hostiliter invadentes, pluraoppida, castra atque
14.
<i
Millibus
passuum centum ac sexaginta

ab
Italia diei iterabes:
progressi,
sent,
cum nonlonge
nuUo occupato loco, signa verterunt quacumque reditus fuit miseranda illata cala:
devastarunt quibus non contenti oppidiim Waltzhuct Constantiensis dioecesis, et in illo nonnullos comites, et nobiles obsederunt, quos cum idem dux propter incogitatum et improvisum ipsorum confa>deratorum insiiltum de obsidione liberare non posset, compulsus
villas
:
mitas est
interfecla sunt
hominum
:
millia
:
duo
fuerit
cum
confoederatis prsedictis novas pacis
niillis de \iginti, caiita amplius quindecim tedificia incensa, pueris aut senibus parsum vastati agri, pecus omne ferro absumptum pro-
furi;c viderentur.
regionem non hostes, sed Lupratiam reversi auctam eam ex imbribus invenerunt it;t, ut vado transiri non posset, navigiorum autcm in his locis copianon liabebatur, quam ob causam dies continuos octo sedere ad ejus ripam coacti sunt. Id spatium si tantus terror Christianorum animos non occupasset, occasioncm pra^stare pojjulis circumstantibus poteratnon redimenda^tantum captiv;e
tinus, ut pervasisse
conditiones inire, videlicet quod eis decem milRhenensium ac dilecto filio lia florenorum Joanni Anystael nuncupato mille octingentos similes florenos ad festum S. Joannis Baptista?
,
proximum solvere, et si pra'fatos florenos iii eodem termino non solveret, quod tunc oppidani praedicti opjiidi Waltzhuet, ac etiani populi
Nigram silvam
inliabitantes
obligatiessentdictisconfcederatis
medio juramento oppidum illud
tradere, ac illorum potestati se sulimittere . Subdit foederatos Helvetios etiam eam legem
adjecisse
ut imperialia et Apostolica
edicta,
multitudinis, sed vindicanda>

tatis exercitffi
.
quoque
:
criideli-
hffc scribit rranciscus PliileJpiius
De cadem Turcica irruplione ' Impetus

prope
Itali;c
quibus ob violatas inducias se irretierant, viribus carerent; sed ciim hffic ab ffiquilate abhorrerent, laxataijue temeritati licentia coiifici in
Turcorum
'
in ipsas
januas ad con-
Hussitas sacrum bellum non posset,
data est
nuntio Pontificio provincia, utHelvctios, indictis

Papien. Comni.
1. I.
vii.
'
.\])u(l
Papieii.
Ep. ccc.xciv.
>
Phil.
xx.xi. ad Denielr. Castien.
.\pud Papien. Ep. cccxciv.
'
Lib. xi. Bull. de cur. p. 34.
PAULI
censurarum
,
II
AXXUS
O.
tala
CHRISTI
IA69.
conflata
,
471
destructa, el (|uod
pn?nis implorataque priucipum ope ad officium cogat, omnesque pacliones cum Sigismundo confectas pronuntiet irritas quae littera* hac formula consignatse Dat. Roma;
: :
ministeriis
lachrymabilius est, sanctorum veneranda pignora, et ipsorum sacrae reliquiae conculcatae, ac innumeri sexus utriusque fideles ad damna-
apud
S.
Petrum anno
mcdlxviii, VI
.
id. Martii,
Pontificatus nostri an. v

17.
tam Mahometicam sectam sub dura servitute profitendam fuisse compulsos, et nisi per Catholicos principes tantaeinsanis tantoque furori
dibus,
Sed ad institutum dc datis a Turcis claparatisque in eos suLsidiis redeamus. Deplorat illas lugubri oratione Paulus papa in
Apostolicis litteris
XV
iial.
Aprilis exaratis, qui-
bus subsidiarias decumas in Gallia imperavit, qua; in faciendis sacri belli sumptihus essent impendendae. In iisvero litterisindicat suscepta a Ludovico Francorum rege pia consilia de gerendo adversus Barbaros bello sacro; ipsum autem retardatum fuisse tum ob arduam illius
molem. quam sustinere non

pes
alii
posset, nisi princi-
tum ob domestiregnum vehementerconcusserant, necdumerant sedata.

auxilia cunjungerent,
cas dissensiones bellaque civilia, quae
porro cogendis decumis fuere Joannes Balve cardinalis et Stephanus Nardinus archiepiscopus Mediolanensis conceptaeque erant
Praefecti
,
majora iii dies dctrimenta debeamusverisimiliterformidare; cupientesque pro ejusdem fidei defensione et Christianorum salute non solum nostras et Sedis ApostolicK facultates nostra; dispositioni commissas, quarum partem non exiguam a tempore obitus sanctae recordationis Pii immediati praedecessoris nostri, tam pro dilectorum filiorum Hungarorum subsidio quam nobilium virorum despoti Moreae,Scanderbegliidomini in Albania et despoti Areta;, et aliorum quamplurimorum magnatum, provinciarum et populorum subventione, rebusque aliis ad rem hanc conferentibus saluti fideliuin opportunis us(jae ad summam duceutorum millium florenorum liberaliter exposuimus.
celeriter occurratur,
.
hisce verbis ea? litterse

18.
'
19.
Sed, et
si
opusfuerit, imitatione illius

licet
Ad futuram rei raemoriam. Cum, sicut, proh dolor oculi cuncto!
riim fidelium possint luce clarius intueri, im-
cam crucem,
manissimus Turcorumdux, qui contra Domiaiin qua salvati et liberati sumus, sathanae vexillum improba temeritate erexerit, effundendi Christiani sanguinis ardore nimio
exaestuans, plurimatidelium millia cruentissima
immeriti, tenemus in proprium effundere sanguiuem, et incommoda quajque subire, eo equidem ferventius, quo nuper charissimus in Christo filius noster Ludovicus Francorum rex Christianissimus, ad significationem nostram factus de praecujus vicariatum,
terris,
missis certior, inter alios Catholicos principes
slrage afflixerit, ac superiori et praesenti anno
huic nostro pio atque laudabili desiderio spontaneus adjutor ac cooperator accedit qui etsi
:
Albanine partes propria persona invadens
ma-
tantae expeditionis
molem
in se
uno
ultro susciin-
gnam Christianorum multitudinem in improperium fidei Christianae abduxerit; diversa quoque regna, provincias, civilales et loca credentium depopulata, et in praedam iniserabilem
servitutemqueredacta sufE subjecerit
in tantae superbicB et arrogantiae
ditioni, ac
ela-
pere, et hostis
ejusdem infensissimi atroces
jurias
citu
cum
suo electissimo Christianorum excr-
ulcisci tota
mente
atfectet, projiter
varias
tamen, peccatis facientibus, temporis conditioubi unanimes cuncti Christiadversus crucis aemulos deberent arma convertere, nequit in propria persona, quam multarum retrahit rerum magnitudo, hoc intimum suae mentis desiderium adimplere, cum ipsius adjutorio, cujus causa agitur, his atque aliorum principum et populorum fidelium freti praesidiis, creptum opusdefensionis fidei hujusmodi ultra virium nostrarum mensuram contra insolentissimum hostem praedictum continuare intendimus.Sed quoniam ad taiitae rei sarcinam nostra; et Romanae Ecclesia; non suppetunt facultates, ac idem Christianissimus rex prono et
et varietates,
colffi
nes
flammam
lus
sit
ut terra
marique
reliquas fidelium
regiones invadere
sit,
et debellare, sibique, si
pos-
imperium tyrannice usurpare praesumat, in ma\imam divinae majestatis ofTensam, nostrum et cunctorum Cr.tholicorum regum et principum, aliorumque fidelium ignominiam, dedecus et jacturam, nos
universae Christianitatis
illius vices
gerentes in terris, qui pro
mundi
salute de
dens
summo ccelorum solio ad ima descencarnem humanam assumere, et mortem
subire non abuuit, repetentes animo non sine
lachrymarum
effusione, et cordis amaritudine quot sacratissim;e patriarchales, metropolitante

et cathedrales, aliaeque insigues Ecclesiae pa;ne
sincero
sibilia,
animo qua?cumque suaj (serenitati) posprout compertum habemus, tanquam

facit,
innumerae, ac utriusque sexus regularium personarum monasteria, coenohia et pia loca profanata deformi ruinae subacla, illorum ornamenta, cruces et calices, alinque divinis depu'
orthodoxus princeps huic sancto operi, ne
volentes pro viribus
alia regna, et Christiano-
rum
provincias, civilates et loca
idem
liostis
diripiat, ac
sub tyrannica malignitate deducat,
aut guerrarum angustiis quotidie lacessita confundat inanimanim, cor[ioruinelsubslantiaruni

periculiim, et iuexlimabile
Lib. XI. Biill. de car. p. 51.
plurimorum dispeu-
i72
PAULT
II
ANNUS
5.
dia,
rHRISTr
:21.
I4r>r).
(iium, (]iiaiifiim nohis cx alto permittitur votivc

intiMiiierc.
lial)ita,
Detecta divinitus cardinalis
niatura super lioc deiiberatione praj-
pax
redintegratur inter
de vencrabilium fratruni nostrorum cardinalium consilio, et pncfati regis beneplacito, unam integram decimani omnium
S. K. E.
recjem et
Carohim fratrem.
Dispar
Balvx perfiLudovicum Gallise

liuic fuit
perfidus Joannes Balves cardinalis, cujus supra
proventuum Ecclcsiasticorum secundum verum valorcm annuum

Iructuiim, rcddituum ct
quaruincuin(]ue catbedralium et metropolitanarum, aliarunKiue Ecclesiarum, monasteriorum, prioratuum et bcneticiorum Ecclesiasticorum saecularium, seu quorumcumque Ordinum rcgularium, ctiam militarium in regno
meminimus, qui cum ex inflma sorte ad sublimes lionorcs summasquc opes fuisset evectus, ut graliam auctoritatemque apud Ludovicum regcm Francoruin retineret angeretque, clandestinis artiluis alcbat bella civilia
inler Ludovi-
cuin regem, ac fratrem Garolum ejusque foederatos
Britannum Burgundumque duces, utopeveluti regno necessariam vcnditarct
ram suam
solvendam et exigendam per dilectum filium nostrum Joannem tit. S. Susann?e presbytcrum cardinalein, ac venerabilem fratrem nostrum Steplianum arcbiepiscopum Mediolanensem, nostrum et Apostolica^ Sedis nuntium, cum iôtestate legati de
Francia? et Dclpliinatu, et
iiifra
turbido tempore,
quam
sereno inutilem ssti'
mandam
sunt
censebat. Detectae
artes,
tandem hoc anno

est ejus adnii-
eae nefariai
miserante Deo Gallorum
calamitales,
nister,
comprebensusque
inopino casu
cum
equum nusquain
loco
ad regem et regnum pradicta destinatum, auctoritate Apostolicaiinponimusper |u-ffsentes, etc. Dat. Roma; apud S. Petrum anno
latere
lis,
neque calcaribus, neque fuste, neque babenis movere potuisset, ac pallore vultus et metu
adstantibus sceleris conscientiam indicasset
:
Incarnationis Dominica? mcdlxviii, Pontiflcatus nostri anno v .

20. Christiernus
XV
kal. Apri-
Suecus in suos usus derivat Exactse pariter a BriEcclesiasticas decumas.
tannis et Belgis Burgundisque auxiliares decuma>, uti littera? ad Franciscum ducem Bri-
quocirca cardinalis littene ad Burgundum, quibus regia aperiebat consilia, atque ad bellum pro juvandis fcederatis incitabal, deprcliensae sunt: quibuspatefactis regi Gallo, in custodiam traditus est, liberiorem tamen summaj ob dignitatis graduni, quem tenebat cumque a judicibus iuterrogatus esset, terrore divini jiidicii
:
Carolum ducem Burgundiae data> ostendunt quod in aliis etiam regnis actitatum, sed exiguam partem iii rcm sacram derivatam
tannia; et
:
'
actus
mox
oinnia, uti erant, fassus est. Guillel-
dum ait Cbristiernum regeni Succia-que dimidium decumani auri a Marino de Fregeno nuntio Apostolico corrasisse eo colore, quod sibi etiam bellum adversus Russos sciiismaticos incumbcret. imindicat Crantzius
-,
Dania", Norvegife,
plicitus ' etiam erat ille domestico bcllo; nam Sueci ab eo defecerant, levocato Carolo (jucm olim ob tyrannidem regao pcpulerant; ad quos
componendos motus
colebravit
'
Lubcca?. ca-tus
ctiam cpiscopus Virdunensis, veluti proditionis socius, in carcerem conjcctus est. Tum oratores suos ad Apostolicam Sedem legavit Ludovicus rex, postulavitqueut illorum causam in Galliis cognosci juberet, cum aperta obstarent pericula, ne ad Romanam curiam duci ])Ossent, neque enim prohiberi posse, ne accensi ira populi reos discerpereiit re in sacro purpuratorum senatu diligenter excussa, statutum est constituendos a Ponfifice judices, qui in Galliam profecfi darent oiieram, ut rex Avenione
:
mus
Suecis oratoribus, qui tamen re inlecta dissoluti sunt. Cum vero

publicos Cbristiernus
ille
cum
judiciuin institui consentiret

scopis
quod
si
non
obti-
uercnf, tres in Galliis civitates proponerent epi-
expeditionem confecisset in Sueciam, archiepiscopum Upsalensein sibi suspectum abduxit in custodiam (t). a qua tamen, de integrieinisit tate fidei ab illo prtcstitte edoctus vita ut is prKcipue sibi devinxit adeoque
,
supremo iinperii jure obnoxias, factaque ab rege unius optione, ad eam rei adducerentur darenturque in liberain custodiam Acta rite confecta Romam inde transmitterentur clausa, tum judices cogniin consistorio aperienda
;
functo proximo anno Carolo, ipsius Cbristierni

res in Suecia conflrmarit.
tores in Gallias legati
eam tantum
ferrent sen-
tentiam,
quam
praesignatam accepissent. Heec
Lib. XI. BuU. de cnr.
c. 40.
p. 51 et 65.
Id. Suec.
v. c. 41.
Crantz.
\.
v. Suec.
3.
'
Card. Papien.
Comm. L
vii.
AdditiODum ad MonstreL aactor.

1.
1.
Id.
ib. et
Wand. Lsv.c.
p. 32.
Gaguin. inLud. XI. Belcair. Ep. .Meten. dec.
ii.
num. 21.
(1)
Joannes Upsate archiepiscopus diu ante hunc annum custodias Iraditus
fuit a Christierno Dania; rege,
et ante nonnullos
annos
scriptor Chronici vulgati a Ludewig Heliquiar. to. is, num. S ha;cscribitadannutB aCDLSiii : libertatem iam nbtinuerat. Anonvmus enim fuit in castro Stockolmensi per dominum Christiernum regem de consensu et voluntate potiorum Joannes aixhiepiscopus Upsalensis captus reeni SueciK, et captivus ductus est navigio ad castrum Haffniense circa festum S. Martini . Chronologus iste desinit in annum
militum
scribit chronologus alter vulgatus ibidem num. 4, desinens in annuni mdxx, qui et addit sequenti anno ucdlxiv archiepiscopum illum libertati restitutum fuisse. Colloquiuui vero Lubeceuse, cujus meminit Annalista, ubi de componendis dissidiis irrito celebratum aaonymus, ibidem num. 5 legendus, aftirmat. conatu disceptatum est, hoc circiter anno juvat hlc quajdara excerpere, qua; chronologus idem num. 5 relatus adnotavit : Circa \d Martinum lefatum Apostolicuni quod attinet, tempus quidam legatus Apostolicus uomine Marinus collegit ex Danis libros, quos a memoria Gothorum ibi diceretur reperisse .
ucDLXvnir Gemina
ideni
Mansi.
PAULI
|iii)lixi()ti
n ANNUS
5.
CHursTi
I40'J.
iilZ
iiUMcri veniani posset, et ad
slylo
.lacohus cardinalis Papiensis,

'
rum
(allacia
si',
si
(liiilius
adduiit Galiici scriptores
Jialveni post
el
iiiHlcriin
iiiiiiii
annos custodia edurtiim.
C.uillel-
inliiiRMiscin in arcciii I'arisiacain coiidi-
liiin tandcin qiioque libertate doiiatuin. Pono exprcssa a rcis confcssione, rex illam ad fratrem Caroliim .\(]iiitaiii;e ducem transmisit, moiuiit-
gratiam ejus rediliim invenire, fiiturum in regia j)olcslatc, et ah iii)|i('riis non ahitiiriim, (juoruiii supremo vita! discrimine servalor cuperet inveniri. Hanc oralionem poenitentia! plenain fletu etiam excipicns rex frater, inquit,
:
qiianta
peccaveriint, qui nos antc conjunctos

,
ijue
i|(ii
(|iiiliiis
tandein consultoribus esset usus,
tam misere disjunxerunt

genere sfcvire
in
fe ef
majore
ilhic
impietatis
:
ex regiis damnis augcre, sed l)rivatas ex amborum fratrum regisque domus

i|)sius res
non
me non
pofiierunt
exul
modo
riiin
errasti
fu
huc
afiiiie
servorum tuo-
dilaccratioiic etTcrre contcnderent
rediret ita-
serviis,ego appelitus bello, obsessus atque
que ad fratrcm quem idem sanpiiis iidcmque

parentes conciliarent
A(iiiitaniaiii iiialit,
;
ac, sive
Campaniam
sivc
liberam optionein pcrmisit. ilis non siiic adiiiiralione acccplis, dux Carolus llexit animuin ad concordiam et amicum coUo-
oppugnatus lioram anxictatis etfcrroris vacuam non lialiui: quos frui sunima pace patris nostrt regno deruif, hos tot jam annos improborum
aftligit iuiquifas.
Uuis
me
tibi, et te milii
aman-
fior esse, Carole, potesl?

cst, qiii
hivenirene
quemquam
quium cum
fralre in Britaiinia' ef .\ndegavia!

;
lamen, ut inito domesticorum consilio in regis potestatem non se traderet. Ut vero, vincentesuspiciones omnes natura, fraterna benevolentia tanta suavitate aniniis deliinite celebravit
ita
pielale,
fratrem eodein progressum utero vincat plusque illi optet sahitis ? Experti jain
,
libutis,
ut oculi
sit
non continerent laclirymas

:
tandem quorsum fenderent artidcia horuin redeamus in conjuiictionem pafernam, et parehtibus sepuUis parentemus hodie complexibus nostris veniam, quam deprecaris, dare jamdu:
pax ita describit cardinalis Papiensis ' de (juo paulo ante memoravi 22. Flumen erat ad Britonum fincs vadum ea in partc nullibi habens hujusripas collalis undique liiitribus instar poutis conjunxerunt. Contabulatis sic desupcr omnibus, ut plana navigiorum concava redderentur, ad ejus medium excitatus est ex asseribus paries ad lalus iilniinque pontis ita pertingens, ut neutri transire in parteni alteram possent. Sub ejus fastigio, (|aod staturam hoininis exccdebat, relicta feiiestrella
redintegrata
;
dum
do
:
optavi, et niiiic, interprete Deo, tofo aiiimo
eo vero minoris est apud me, quo tu minus
errasti tuo judicio,
aliorum
te
lere ingenia, sicul et
me non
credentem fefelcogifantcm cir:
cumvenere nonnumquain. Ne dubita, frater, reditum expeditum habcs ad frafrem sine hbeego sum quein pra^ter te dihgere plus possum aut debeo? mihi illorum piefafe succedis. Tuum est, defuncfo ine, regnum, et vivo, erif, quandiu voles, cominune. Fruamur Dei munere, et vita, afque hos diducfores honoremus,
ris
:
erat cancellis ex ligno

sis,
non magnis
sic intermis-
non audiamus
ut contingi ex
iis
dexterae possent, et inu-
tuus prjeberetur aspectus. Die dicto ad tertium milliare ponti ai^propinquant quo in loco bi:
sani nil afferunt nobis. Luci eoruin adjuncfa! sunt tenebrc-E qusrunt siia non nostra, quodiiuc in inc nunc suiit niachi: :
nati, in te
duo statuendis coUo^juii conditiouibus surnpto, principes interim regii sanguinis, quos dedita
jussu ejus ad Carolum transiere, salutationis causa ac gratulationis, muneraque ex suo nomine.ad illum tulerunf aureum poculuin et magni pretii annillas.
(ipera secuin
rex,
,
desinent:
moxregno succedenfe macliinari non demus exemplo nostro itosferis docu-
menfum, quo majori pnesidio confcmnere has

insidias (jossinl.
23.
'<
adduxcrat
Hajc adliiic inagna

rege,
Caroliis,
doloris significa-
fione
detlente
non valens
concitum animi retinere media inferrupfa orationc
Postridie ad pontein primus rex venit, custodi-
bus corporis cajtera praeter enses inermibus quibusetiam longius a ponte dimissis asce isum oinnino prohibuit, duodeciin ex senatu secum assumpserat consilio magis quam annis idoneos quibus comilatus ad [)arietem mediiim cum accessisset, ad eunutem procedens Caroliis
: :
exfendi subito lignuin ab extreino pariete iinperat, qua dus proniinenfes prora cxtabant, et ad fratrem transiliens genibus se ejus advolvit
gemensque pietatis oinne genus profundit. Ihinc illico aHevatum Ludovicus non absimili affectu
coinplectitiir, osciilaturfaciem,
gif,
sinumque
asfrin-
posito genu adoravit fratrem, et mox jussus assurgere datam per cancellos inanuin lacry-
ploratus inde clamonjue ad tani piiim exlielitumque spectaculum ab omni multitudine

orifur, partiin qu.f ad pi\Tsidium,
mantibus oculis est osculatus. Quo in loco vim naturse quanta sit licuit intueri ileruin enim in genua procidens errata in eum sua ccepit de:
partim qua? ad \isendum convenerat; nec eratexfanfa turba quisquam qui non eodem e.xemplo mutuis
,
inter se osculis et
bis in lachrymis
ea quoque ignosci continentibus laclirymis precabatur admissa, ut excusabat, non tam voluntate quam juventutis crrore et consultotlere,
Igefarcfur. Hora quod primte fcnebriE infendere coeperant conantem frafrem ad tentoria usque comitari regem, non permisit iHe,
complexibus
lapsa,
sed
'
moxut
Paul. /Emil.
iii
l.ud. XII et alii.
Paijicii.
Comra.
X.
I.
vii.
redire in
sequenlem diem eodem
ponte excessit, remisit ad suos, et loci horlatus

60
AN.\.
TO.MIS
.\.\IX.
IÂY.V.
474
est
.
PAULI
II
ANNUS
5.
CHRISTI 1469.
nem
Exindc Gallia, (lua; oL fratruin clisjuactiocruore iiolhita diu sorduerat, ad pristini splendoris recupcrandi s[)ein c.vcilafa cst. 24. Venctonnn annisconfisns PauUis repetere tentat divulsas ab Ecclesix ditione toparchias. In Italia hoc anno, cum Ferdinandus rex NcapoUtauus hcnctlciorum ah Ecclcsia Romana acceptorum inimcmoriUiusdifionisam|ilitudini
civili
invidcref, strucrcf((uc ad dcl)ilifandas ejus viresinsidias, Paulus cum Vcnctis fonlus sancivil in annos viginti quinque, addita^que dc ferendis silii invicem suppetiisplurcs pacfiones, quarum priccipufc hac formula concepfa' fuerunt
'
Ecclcsia; quo casu Sanctitas gentibus sic missis, vel earum parti, iirovidcre faccrc; dcbcat de allogiamcntis, sfationibiis, cf victualihus, quse vendi deheant genUbus pra?dictis eo prelio et avantagio, quo vcndcrenfur gcntibus sanctissimi domini nostri. 2'). " ifein convenerunt etconcordes reinanseriinf dicfa; partcs, (juod iiiustrissimum dominium pra'dictum, cum omni tcmpore super inarc feneat potentcm classcm, ohligafum sit, et se ohtulit occurrente hello, quod Deus avertat, qiiocumque modo succcsscrint negotia, quoad marifimas vircs affinet, sufficienter et tempestasancfa^
:
Romanai
i|)sis
pra^dicta
In
nomine
sancliE et individuse Trinifatis
i'atris, et Filii, et
Spiritus sancti, et gloriosre
virgiuis Maria^, et
et Pauli,
beaforum Aposfolorum
Petri
ac B. Marci evangelista\ fofiusque coe-
tivc providerc ad omnia commoda statuiim et rcrum sanctissimi domini nostri pra^dicti, et sancfa' Romana' Ecclesia! su[)radict;c, ahsque aliqua impensa Sanctitatis sua?.
lcstis curia?
triumpliantis anno a nativitate Do-
mini mc.dlxix, die vero xxviii mcnsis Maii, In-
domini nostri domini Pauli, divina |)rovidentia sacrosancfa' Romana ac uuiversalis Ecclesia? summi Pontillcis, anno v efc.
dictioneii, Pontiflcafussanctissimi
S.
Item convencrunt, ct concordarunt partes quod occurrcnte casu, quo illiistrissimum dominium pra^dicUim ah aliquodominio vcl pofenfafu non lacessito sivc provocato oflcn
pra^dictre,
dcretur, sanctissimiis
dominus noster
duo
pra?dicfus
\\rsi-
obligefur pra^stare
fati
cf
miftcre in succursum
Primo ipse reverendissimus Marci, nomine sanctissimi doinini

siiis
dominus
illustrissimi dominii cquites
inille, et
se el succcssorihus
et
nostri pro canonice intraufihus
pedites milie, iliosque tenere propriis impcnsis

toto
tempore
in
helli
(|uemadniodum pra?fatum
pr;csfare ct mitfere sc
ct
[ler
pro sanctissinia
Romana
Ecclesia suis(jue ad-
illusfrissimum
(ddigat
dominium
fiicrit
iiaerenUhus confoederatis,
gatis efiam pr;x'fatus
compUcihus ct ohlimagnificus dominus orator
Romandiolam,
alio,
ubi neces-
saiiiim judicafum
nomine serenissimi domini ducis, ct illusfrissimi dominii Venetorum faciunt,firmanf, incunt ct confraluint honam. mcram et ])urain invicem
coiiftederationcm, intcUigentiam ctligam diira-
consulfationcm ambarum [)artiiim, et fcnere usque ad bcUum fiiiitum predictos equitcs quatiior inillc, et peditcs tria millia suis propriis impcnsis
".
communcm
.Vddifa?
suut
alia?
iiacUoncs, ut fnpdiis
Itaiico
iniri
turam us(jue ad annos xxv et ultra ad iliud totum tempus, quod ipsis parlihus placitum fucrit, ad mufuam conservationem cf dcfcnsionem statuum, et contra omnes de ca;tcro non
provocatos
,
ciim
luillo
principe vcl
darcfiir aufcin
populo
[lossct, nisi [lars alfera
[)ari
conspirationc coiiiit
scntirct
hiiic
singulis f;icultas.
firdcri
accedercnt
ac
iaccssitos
offendere
vei
volentcs
alic-
mulgafione mcnsc
signarct
:
iapso ah iiujus prosocios pars qiuTquc suos dc:
sanctissimum
dominum nostrum,
et illustrissi-
si
bcllo parsalfcra implicaretur, altcra
mum dominium Venetorum, rum, seu eorum status, ef lioc
eorum
[lacem conficcre, alteradissenticnte, nequeat.

2G. Frcfus ita
ficri infelligatiir
Vcnctorum
et
societate armisqiie
pro conservatione et Iranquillifate pacis llalia'. Item convenerunt et concordarunl, quod ipsc sanctissimus dominus nosfer tenere et iiabere debcat cquites quatuor mille, et peditcs tres mille paratos, et ipsum illustrissimum do-
i'onfifex
.\riminum
Malalestffi
nonnuUa oppida,
qua? Si-
gismundo
olim jurefiduciario tradita,
ipso sine liberis justis nuptiis procrcatis vita funclo, ad Ecclesiasticum imperium erant devoconstituit, ac domare bello Roqui cx concuhina proMalatesfam crcatus Arimincnscni principatum invaserat, illuscrafquc Roman;r EcclcsiT. Ducto itaque ad
luta, repetere
minium
similifcr tencre ef hahere debct cqiiitcs
bertum
supra propriis siimpfihus uniuscupra-dictum est jus(iuc partis, declarando, quando dictas gcnfcs illusfre dominium prrcdictum miUere debeat
(|uatuor mille, et pedites tres milie, ut
,
Ariminum
Pontificio excrcifu,
cum
rei fcliciter
facta
sigillatione capitiilorum in
Romandiolam
gerendsB spes affulgeret, Ferdinandus rex vioiata pace, quain anno superiori cum Paulo pepigerat, copias ad
rcquisilionem sanctissimi domini noslri, ireque deheant ad ea loca, ad (jikt sua sanctitas et illustrissimum dominium pnedictum judicavcrint mittendas essc, liabita omni consultaUone et delibcratione ad defensionem
ad
stalus et
omncm
Ariminensem obsidionem
,
soi-
vendam
misit, atque
arcano Dei judicio oppressa
causa et Ecclcsiasticus exercitus a spuriorum principum copiis fuit profligatus, quam cladem ita describit cardinaiis Papiensis
est justa
'
terrarum sancfissimi doinini nosfri et

'
Papien. Coni.
I.
I.
v.
Jac.
.Miuulol.
apnd card. Papieu. Ep. 338.
'
Exl. .Ms. Coil. Vallic. sign.
I,
D. n.
l'J.
p.
lui.
Pign.
Yiii.
PAULI
"
11
ANNUS
5.
Clllil.sTI
\'iC)9.
.')
pnrda ct captivis i|uam hominuin cicde damnosior fuit

IM-olligalio
Ii;l'c
inafîs
:
egit(iue de
cvocando
'
Joanne Kenati
lilio,
ut
duces
aml)o viiliiciati siiiit, intctfocti circiter ceiitiiin, ad Iria inillia ca[)ti, inter (iiios fuere [)ra'fecti niiin cxercitu nominis, litares duodecim i)rinii
Ferdinandum ingratiim regno iNeapolilano everterct, (leindeîiic fJalloniin arma iii lurcas verteret
:
sed gravissinia' ipsuin rationes, at(|ue in
priinis Turcica polentia, quai tanta erat, ut
du-
cum
liisVirjrinins adolescens Nea[)olioiiis filius

;
ceiitarum
caret,
et
et vigiiiti
iiavium classe .Egeuni suleîuitiim
(lire[)ta impediinenta insii[)er oniiiia ainissa etiam castra, in quibus omnis generis tormenta, ac tela collata aiite ab antistite fuerant.Ex hosti-
viginti
iiiillia
ad Tergesti-
norum moenia populabunda
iminisisset, ct cx
bus vero cjuadraginta
taiituin
iii
[lugiia cecidere:
viginti circiter capti sunt.
Hoc tantum incomad
IlaliiR dissensionibus ingravesceret, tiim Joannis Aiidegavensis apud P.arcinonem inors ad alia consilia averterunt.
moduni ad ducum
inscitiain [)auci, pleri([ue
perfidiam retulerunt, cnjus argumeiita coin|)lurima multifariam coUegeie, qum ego coiinumerare supervacaneuin duxi^ noluerunt videlicet Poiitificem viiicere, (|uod in ejus victoria vinci
se atque op[)rimi timueruiit .
27. Ex[)licat |)luril)iis
Maronilarion patriarcha do. ((uia Vonlificc erudilm et in patriarchatu confirrnatus. Consultus hoc anno Paulus a Petro Antiocheno eodemque Maronitaruni patriarcha de arcanis lidei Christiana! inysteriis, unica nimiruin divinitatis cssentia,
28. Petrus
bmdam
fidei capitibux
auctor, ul Paulus ab
lrinitate(|ue
ineunte Pontiticatu divulsas ab Ecclesi;e ditione toparchias,a tyrannis niniirum turbulentis tem[loribus conditas, re[)etere
in aniniuiii iiiduxisset. Post eani caidem adventarunt Venetorum copiic subsidiariic duce Hercule Atestino, qiia-
personarum, tuni de Christi unica persona, duplicis(|iie, niniirum divin;e et liumanic, natune discriinine, quid ex divinis ora:
culis, et sacris Conciliis
erudivit
tenendum essct, i[)sum tum ad conjunctionem cum F.omana

iii
Ecclesia, constantianuiiu!
est.
adversis adhortatus
ut nimia
mora rem Ecclesiasticam
afflixeranl,
etiam ob tardiora impeditaque consilia postea parum juvere. (â^leruni mcerentein ob acceptam cladem Paulum Jacobus cardinalis Pa Scio opns solatiis est [liensis hisce litteris non esse consolari beatitudinem vestram, (jua; magni est animi, et consolari reliquos est consueta ad consilium (iuo(|ue ego satis non sum, sed si filio ai)ud patrem, servo apud dominum aliquando est locus, supplico humiliter iie (luid propterea vel remissius vel timidius agat, con'
:
liatri Petro patriarchic Maro Venerabili nitarum Antioclu^no nuncu|iato, salulem, etc. " Onia doctrinic A[)oslolica! cibuin salutiferuin tibi iuiiniliter exhiheri efflagitas, nos huic tuo pio et laiubibili (h^siderio pro zelo donius Doinini, ac tuorum meritorum cxigentiagratum
pra'bentes
assensum.quosdam
articulos sancto-
rum Palrum
sentenliis com[)robatos,
quos
fir-
fidat in
Domino, qui non derelinquit sperantes

;
in se, et
[)er luec detrimeiita lentat patientiam nostram. AKitatur Ecclesia, sed non mergitur
mitcr credere et tenere cuiicti fideles Cliristiana professione merilo astringuntur, prssentibus annotari fecimus, (!t (|uos cti;iin tiiain fraternitatein non solum credere et iiffirniare, verum et
docere, proque indelebili
memoria
scribi et pu-
vincitur
latur.
sa!|)e
in
[)radiis,
sed
nunquam
debel-
blicare facere coiivenit, ut nuUiis Catholicoriim
Causa nobis
est optiina,
pugiiamus pro
:
tidelium
in
talis est
29.
illoriiiii ign()r;iiiti;nu [iriT^tenderi! viileat
justitiacontraini(iuitatem,intotjustificationibus
nostris
futurum.
rciior vero ;irticulorum
eorumdcm
misericordia Domini est expectanda [)erseverantibus iiuilta sa'[)e vertuntur in mc:
Lic.!t in
sancta Trinitate feterna, Patre,
lius
In
offerunt tempora quie

Ecciesia,
non
et
:
prajvidct ratio.
et Kilio, et Spiritu sancto, sit
causa Maguntina inagna
gravivicla ingenli
post deletas ad
deletns est Si-
natiira,
una
potentia,
una esscnlia, una una voluntas, et una ope-
|iraeIio
tandem
:
vicit
ratio, juxta ca, (iu;e determiiiata
internecionem co[)ias
Ecclcsiffi,
sanctuni
sunt pcr sacrouniversale Conciliuin Nicienum Pri-
gismundus Malatesta
post profiigatos
apud
mum,
iientis
et jiixta
auctoritatem
xxii
S.
Augustini
po-
Sarnum
gati
excrcitus regis, ducis et uostros, profiiliosles
in
iiiter[)retatione
lioinili;i
Evangelii secundiiin
:
Andegavenses
niilii: etsi
sunt et pnlsi regno.
Jo;iiiii(!in
"
dicentis
<i
Faciainiis
Recenlia
lia;c suiit, et
beatitudini vestrie noliora

sint
(|uam
non
(|ui tiinc eraiit,

,
(!st
Deiis, [ler
nunciidcmadjutores, (|uem victoria! ilhr
"
voluntatem P;itris, volunfatem Filii, voliiiilatem Spiritus s;iiuli, (|uia Trinitatis tiujus
uiia voluntas,
iin;i
|iotest;is, iina iiiiijestasest .

iii
etc. Pientia^ die iu Se[)teiiibiis sunl babitai MCDLXix . iNon defecit proptereaPontifexaniiiio, iit Joannes Petrus .\rrivabeiiiis eideni cardinali
El
juxta dicta
;uiteni
[{.
Basilii Ciesariensis e[)iscopi

[)iiini
interiiretationc
"
Psalmi, ubi ait

est,
Quo-
ruiii
un;i
iiatura
lioriim e?edem
Pa[iiensi
signilicavit
',
sed
iii
suscepto restiperstitit.
" suiit o[)er;iti()iies .
El juxta dicta B. Gregorii
tuendi
Ecclesia!
Arimini
consilio
Nysseni in sermone coiitra

iibi
;iit
:
Eunomium secundo, nnani voliintalem esse Patris et Filii
'
Papien.
F,p. r.r.r.xxix.
-~
' Jo.
Petr. Arrivab. apiiil Papicii. Kp.

'
CCCXX.XV.
Pigii.
I.
vm.
476
<'
PAULI
Spiritus
;
II
ANNUS
5.
CHRISTI 1460.
et
sancti
naturiP
communio
pro-
tamen iuDominonostro JesuCliristo ex temporc incarnato sunt dutc natunc unitffi in uno sui)i)ositu ilivino, scilicet divina et luimana perlecte in omnibus proprietalibus
testatur
suis
Sicut cx determinatione quarti Concilii
scilicct Clialcedonensis cxpresse liabetur. Siniiliter in ipso
Domino
nostro Jesu Cliristo sunt
rabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium consilio auctoritate Apostolica tenore pra;sentium approbantes et confirmantes, pro potioris cautela? suffragio te cidemMaronitaufeEcclesisB denuo in patriarcham prailicimus et pastorem, curametadministrationemillius tibi in spiritualibus et temporalibus committendo, firma spe liduciaque conceptis, quod, dirigente Do-
duai voluntates ijuantum ad proprietates naturales, id est, proprietates

scilicet divina et
sito divino, et
mino actus
tuos, praefata Ecclesia per tuae cir-
duarum naturarum,
humana, unita; in uno siippoconcordes in unum, sive simul

inseparabiles, inconscparata^,
indivisae, inconvertibiles,
fusae,
non autem
neque contraria>
;
cumspectionis industriam et studium fructuosum regetur uliliter et prospere dirigetur, atque grata in eisdem spiritualibus et temporalibus suscipiet incrementa. Quocirca eamdem fraternitalem tuam hortamurin Domino, ut doctrinis
salutaribus Grifonis
sicut impii lueretici
dixerunt. Et similiter diagit
nempe
Minorita;
ejusque
cendum
est de operationibus Christi
enim
sociorum diligenter intendas, ejusque consiliis

nostro nomine tribuendis
utraque forma, secundum divinorum ])ra!dicatoreuiLeonem, cum altcrius communione, quod proprium est, Verbo scilicet operante quod Verbi est, et carne exequente quod carnis est. Et S. Athanasius iu sermone conlra ApoUina-
moribus
erit,
et ritibus nostris, ac
acquiescas teque sacrosancta Ro,
mauffi universalis Ecclesiae,
quantum
possibile
rium
bile
"
facto ait:
es(,
Quando
dicit
Patei; si possi-
transeat a
me
calix
tamen non mea,

:
sed tua voluntas
fiat .
Et iterum
;
Spiritus
est
promptus
tates
est,
caro autem infirma
duas volun-
hic ostendit,
tam liumanam, quaj
divinam, qua; est deitatis . Et Cyrillus episcopus Alexandrite in interpretatione Epistolffi ad Hebrffiosait: Si autem perfectos nos fecit per aquam et spiritum, quomodo non operatus est divine, pariterque humane ? Hsec autem manifestat decretum sacrosancti Sexti Concilii sub Constantino principe in regia urbe celebrati quod prassentium lator tibi ostendet, cujus seutentiis et determinationi in omnibus acquiescere et adhajreredebes.
carnis,
<i
,
quam
conformare, ac in tribulationibus, paupertate et angustiis, quas pro experimento fidei et constantiBe tuae permittit Omnipotens, paticntiam habcre scias ct procures quoniam, ut inquit Apostolus Jacobus Beatus vir, qui sulfert tentationem, quia coronam vitic accipiet comprobatus. Ex juxta Apostoli Pauli sententiam Non stmt condir/me Intjus ssein dies
: ; :
magis ac magis
cu/i passiones
ti/r
in nobis
ad futuram gloriatn, quse revelabihxc enim momentanea, illa vero
perpetua sunt, et propterea patienter ferenda pro inextimabili prcemio ffiternffi beatitudinis
consetiuendo. Postremo mittimus tibi casulam sivc planetam unam ex nostris, ut eo deceutius atque devotius altaris ministerio intendere, ac
pro nostra ct universalis Ecclcsia! prosperitate
Altissimum valeas exorare, prout cupimus,

in
et
Habet itaquc in cffectu fraten.ilas tua quod in his tenere debeat quid docere ct
30.
Domino nostro Jesu Christo attentius te hortamur. Dat. Roma; apud S. Petrum anno
iicDLxvini,
quantum ad hffic et alia mandata Apostolica, cum omni mausuetudine suscipieiida te promptum fore non ambigimus. Eaproptcr sanctte recordationis Innocentii HI et Eugenii IV Romanorum Pontificum pra'decessoruni nostrorum
vestigiis inluerenles, eleclionem ct noininatio-
non.
Augusti,
Pontificatus nostri
anno
nem, seu provisionem,

sona
tua
Ecclesiic
:
ct prajfectionem de perAntiochenfc Maronitarum
alias provide factas
onmia quoquejura
ct lau-
dabiles consuetudines ad ituam et prffidecesso-
Academia coiulita in Scotia. Hoc etiam anno litterarium gymnasium apud phanum S. Andrea> in Scotia acadcmica dignitale exornatum est a Paulo, sancitumque ut in eo magistraleslaurete conferrentur, quod Diploma' 1 Datum Roma' apud S. Peita consignatum trum anno MCDLXVui, V kal. Martii, Pontiticatus nostri anno v .
31.
: '
rum tuorum ejusdcmque
MarouitauEe Ecclesiai
Lil).
utilitatem edita et hactenus observata, de venc-
VUL
Ep. CLX.
PAULr
II
ANNUS
6.
CHRISTl
i7(.
477
PAULI
II
ANNUS
G.
CHRISTI IWO
Casimirus Polonia; rex, repidsa Hungari ad Podiebrotium sc convertit, et Radicensibus convcntibus sc iinplicat. Arino a Christo nato sepliiagosimo supra millesiniiiin qiiadrinf,'eiitesinuun, tertia liidictione, Alexander Foroliviensis episco[ius, legatus Pontificius, Casimiruni l*oIoiii;p regem adiit, ut Cromerus
I.
miri liberis ad Paniionia; Bohemiceque

raiida regna
foriiiiilam
compa-
regis socictate,
incumbcret ita conccptam
al
cjusmodi foMlcris
ul Casiiniriis
relulissi!
rogato
cum
Polonico scnatu illam nou admiscril, Fridcricus in ca regiis fluiigaria^ apicibus

ut altcr alte()iio
sese insignirei, caiituiiiiiue essct,

rius regna principatusque
'
non invaderct,
et
alii
serihunt
Pontificeiiujue excusavit
si
libcrorum
baiiliir.
rJ.
ipsiiis
Casimiri jiira labcfacfari vide(|uo(|uc luissos oraiores pcfilio
Boliemiam illi non (raderet, cum nefas esset partum jus alleri adimere, pra'clara(|iie Maltliiic
Ad (jcorgium
Hungaria; regis crga

yrassationil)us
et
Sedem Apostolicam
in
(itiim, ut
WiadislaoCasimiri
vivens rcgnuiu
Christianamque rempublieani
arccndis Turiuereticis
tradcret, jussos etiain
eosdem cum proceribus
carum
est,
Hussitis
;
edomandis merituobstarent hortatusque ipsum

ut controversiam aflinitate sedaret, filiainin
Boliemis Malllii;e sdidiosis agere, ac de ipsis in gra(iam cum Georgio reducendis, cuinjam |)ros(ra(;r illius res erigere sese viderentur, cuin ad averleiidum .Matdiiam exciirrisset in Paunoniam, Tirnavensemque agrum populatus coe-
que
matrimono cum
;
Maltliia locaret,
et
una
cum ipso adversus Georj,'iuin luereticum arma viresque jungcret waddidisse quoijiie legatum
dicit auctor, sibi imperatiiin
iit
gisset
Hungarum
Bohemiam
circa
Ciithnos
:
Matthiam etiam
iililitatiluis
convenirct,
si
(jua in re id
Casimiri
conducere possc videretur. Venissc quoque ad
montes vexantcin, raptiin iiide sigiui tollere postrcmo impciiidim iisdeni, u( Georgium ad exuendam impietatem haereseos, repetendum(|iie
Casimirum Frederici iinperatoris oratorein, qiii cuindem 1'oloiiue regem a .Mattliia a[>alieiiare, sibique conciliare niteretur, conimemorasseque complura oflicia et bencficia in .Matthiam collata, ct iiiter alia delatum impcriali opera commendatioiiei|iie Bohemia; reynum a Pontifice, tum de Malthiic ipsius ingrato animo conqiiestum, qui
cliero,
iioiiniillos
Bomani
Poii(i(icis ciildim
horl;ircii(ur.
At
quamvis dc
i[)siini
.Matthia scribat aucdir, illiini

id
tiir|)i-
ter loco cessisse,
tamen conslat
nuiig;iriiiii
dcvcxo ct inclinantc aiino [incclarani vic(()iiam de Boliciiiis luercdcis rc|)or(;isse, dc ([iKi idi Paulus ingeiili hetiticC significadone cst
gradiladis
',
a((|iie
ad perscvcranduni
:
iii
coneli-
Austriacos, duce Baunchir-
staiida iiifiaiiiiiKivit
li;crcticoruiii
fiirorcm
ad infestandam Austriam concitasset, recepissetque in fidem suam, quo tempore Fridericus Ualiam obiret proiiide is Hun;,Nu-i ami;
dere [icrgcrct,
vero ob agitata a Casimiri regis PolonicC oratoribus cuiu Gcorgio Podiene(jiie
bratio consilia
aiiimum dcmitterct
:
j^crtiirbare;iiixilia-
citiam aversari,
moiiereiiue Casimirum, ut ab
caveret, [lorro
turve, Sedis iiaiii(|ue Apostolica*
sdi(li;i
homine vafro
;
sibi
ad sese cum Polono affiiii(a(e propendcre jiiciindiim aiilem id (lasimiro accidisse, atque oratores decrcvisst;, qui de Wladislai filii
impcratorem dcvineiendum
que
(hi;e
ei
3.
non
<<
dcditiira
Charissimo Hungari;c rcgi

nostri S. B.
iii
Christo
tilio iioslro .M;i(-
illuslri.
iNon siac ingcnd gaudio noselvcncrabilcs

E.
cum
Frederici
filia
Kunegunde
nuptiis
fratres
cardinales iiitclleximiis
pacisceretur,
dandaque
vicissiin ipsi aut .Maxi-
felicem
divino
illam
miliano .\ustriaco hcercdi aliqua e regiis (iliabus, et ineunda adversus Matthiam armoruiii
societate,
tibi
qiiaiii cclsidido (ua, assistcntc pr;esidio, coii(r;i illos per:
vicforiam,
lidos liEereticos
qua cautum
esset,
ut Fridericus Casi-
luissciuiis
nuper adepta est ciipcrcmusque semper

i.x.
nam
elsi
;iil
marec-
eoriiiii
'
Ciom.
'
Lib. brev. an.
p.
63.
178
PAULI
et sanclir inatris
11
ANNUS
G.
CHRISTI
ratio,
et
'|70.
tam fidem
Ecclesise j,a-emium,
ac Sedis Apostolicii^ ohcdicntiam et conversionem, sicut (luorumcumque alioruni crrnntium,

ipsis tamen non amissa
in pertidia ol)stinatis
contin^Mt,
iit,
charitate,
eorum nos
jam
ruinalaelificet.
tcmpus expostulaverit, nolimus, sed quia ita rebus ipsis conducere, ac tu;Te majestati expedire rati sumus, ctc. Dat. RoniEe apud S. Petruin anuo mcdlxx, Pontificatus nostri anno vii .
supersedimus
;
cum
Gratias proinde
in
egimus clementissimo Oeo, qui

pluries humiliavit
.^>.
Casimmtm
odjiir/ôt Pai/lic^, et
rogat
eum
manu
tuic serenitatis
nt oratorihus diicis Moscovix adititmpcrmittat.
impios
illos,
ac speramus in ejus misericordia,
quod
in hrevi, nisi resipuerint, et ipsi
quod
re-
liquuni debitarum pa-narum superest daluint, ct tua majestas, cui soli ab ipso omnipotente Deo nostro hujuscemodi palmam delatam essc cernimus, deportabit i,doriosum optatumque
De Radicencibus conventibus inter Georgium regio honore dejectum et Casimiri regis Polonioe oratores habilis, quibus dignitati Sedis Apostolica; ac religioni labes inferebatur, Paulus ad Laurentium Hovarellam Apostolicum internuntium scripsit ', eique prfficepit, ut Matthiam
triumphum, ad quem consequendum licet hortatore apud te minime opus esse censeamus, tamenproofficionoslro pastorali, proque sinfj;ulari desiderio nostro, quo tenemur, utcastiiâtis haerelicis illis majesfas tua cuiexdivinomunere id [)r;ccii)ue donatum est, pugnare semperadversus homines pravos ct Catliolica fidei persecutores, acvincere adversus quosque impiissimos Turcos, qui noslris temporibus crudelius
in Chrislianos grassati sunt, grassarique quoti-
regem hortaretur ut
citer perficiendis
coeptis
in
h;preticos feli-
strenue navaret operam, Sedisque ApostolicK certissima pr;csidia polliceretur. Agitarant quippe plura nefaria Casimiri
regis praedicti oratorcs, ut
Matthiam spe com-
parand;c Rohemi;c deturbarent, in primisque Georgio spopouderanf, ut Wladislaum regem Bohemia:; renuntiandum curarent, Caslmirum
aliosque princlpes daturos operam, ut Romanus Pontifex veteres Basileensis Concilii paclioncs cum Bohemis confectas instaurarct, sententias
in
dienon cessant, fortitudinemctfortunatissimum gladium suum convertat, quanto possumus studio tuam celsitudinem hortamur in Domino, ac
etiam precibus facimus exoratam. 4. Post hajc, quod nos non mediocriter perturbavit, ex litteris vcnerabilis fratris Laurentii episcopi Ferrariensis nostri in parlibus et
Georgium sociosque
latas rescinderet,
dislai^jue electionem ab hsereticis
Wlacelebrandam
confirmaret.
6.
fholicoruni
His erecti sunt hsereticorum aninii,Caquoriim aufem dejici cfpperunt

:
cfiam constantia
tere
cum
a Polonis tenfaretur, jus-
regnis
ris, et
illis
cum
polestate legati de latere oratoliliis
sus est legatus ha!C mala solcrtia sua discu:
ex dileclis
tu;p serenitatis oratori-
nos sunt, accepimus nonqui se etiam oratores charissimi in nullos Christo filii nostri Casimiri regis Poloniir essc traclatus quosdam prope op|)idum dixerunt
bus, qui
, ,
modo apud
Ferrariensi, nuntio et oratori nostro

statc legati
.1
Venerabili fratri nostro Laurentio episcopo cum pote-
Uadiz paucis ante
diebus habuisse
in
cum
non
illo
|)ar-
damnalolurreticoCeorgioPoyebrath
vum
honoris nostri, ac expedicelsitudinem assumpta; detrilionis per tuam super quibus etsi latissime eidem mentum Laurentio cjiiscoiô Ferrariensi rescripsimus
Catholicffi fidei,
:
de latere, salufem, etc. Scribimus in prsesenfiarum charissimo in Chrisfo filio nostro Matthise Hungarise regi illustri congrafulaforias eidem dc victoria, quam iiuper adversus illos perfldos luereticos in manu ipsius omnipotensDeus fecit; atque etiam qualiter e contra nos plurimum turbaverit cum intellcximus tam ex littcris tus fraternitatis,
tiMiii
nihilominus celsitudinem hortamur
in
quam
Domino, ut una nobiscum hujusmodi insipienstultosque furores tium hominuin ineiilias forti animo toleret, nec propterea aut quibusvis
,
tores charissimi in Christo
ex oratoribus suis quosdam, qui se oratoCasimiri tilii nosfri
Poloniffiregis dixerunt,
tibus, per nos jure
si
cum impio
ct
illo
Georgio
Podicbratio, suis demeritis
luercsibus cxigen-
aliis
de causis a decreto
sibi
:
munere
peri)etutc
mediante ab omni dignitatc,
nos enim quantum laudis et salutis deficiat cum Deo poterimus circa expeditionem ipsam,
(juiu
habuisset, deposito et privato publice, contra emanatas a nobis efiam sub gravissimis
via superioribus
quam
nobis
admodum
cordi est
et
circa
ea
omnia, quse honorem el utilitatem tua; majestatis (juovis modo concernere poterunt, semper vigiles et promptissimosinvenies taiKiu.im erga regem et principem, (jui de hac sancta Sede Apostolica omni tempore benemeritus sit. Nec
mirari debct iiKijcstas tua, si plura in hunc eflectum circa negoliiiin illud Bohemicum h;ictenus non nionstraverimus, quia si qiiid facere, quod forte majestas tu;i aut Catholici ipsi optaverint,
censuris litteras apud oppidum Radicz in Moradiebus convenisse, tractatus

plures
tico
cum eodem
habuisse, ac inter alia hKre-
sive, eo illi, qui tunc secuni aderant, quajdam nedum execranda, veriim etiam person;e nostra', cf hiijus sanct;e Sedis honorcm et lideiu non mediocrifm-
consenticnte, sectariis ipsius,
leedentia obtulisse
videlicet,
in
quod
si illi
fllium
regis ipsoriim
oraforum
regein eligerent et
dislulimus,
non quia noluerimus, aut
'
Lib. biev. p. So.
PAfLI
ir
AXXUS
6.
CHRISTI
iicvc
f79
ct
nssumereiit, tria pcr ipsos lirereticos optala <'l postulata aute omnia modio ipsius rcgis Poloiiia\ et (|iioiuiiuiain
orlliodoxum dogma
"
Ecclcîaiii Dci op-
|iiignaret.
aliorum
|riiK'ipuui,
iiiios
Cliarissimo in
Cliristo
filio
nostro Casi-
luiic iioiiiiiiahanl, a uoljis laciliter couseiiucreii-
iiiiro l'(doiiia>
rcgi illuslri, salutem, etc.
(lamnatorum scilicet et jam SEcpius ab A|ioSede reproliatorum articuloriim, <iuos ipsi compactata vocant, conlirmationciii, sublalionemque censurarum contra ipsos lataruni, et liujuscemodi clcctionis |)er eosdem luereticos
liir,
stolica
" His proximis diebus pervenit ad auditiim nostrum, quod non sinc magna cordis displi-
centia acceiiimiis. (jiiosdaiii,

tis
ijiii
se tua; scieiiita-
oratores dixerunt,
nujter a|ui(i
damnatum
facienda> conlirniationem.
olilirfationibus et 7. Ex quibus (juidem promissis animi iuereticorum mullum coiifortati, et multorum Catliolicorum in suspiciones
iKcreticum Georgiuiu dc Podicbrat, ciim adversusCliristi fidclcs, ctpra-scrlim cbarissimum in

Christo
filium
nostrum
iii
.Mattliiam
llungaria'
regem illustrcm
ctorum Pati-um,
lico et
castia exisset, projic oppidurn Radicz .Moravi;p fuisse contra decreta saiict eniaiiatas a
varias et falsas,
ac ut ipsi
oratores et
litterje
nobis etiam sub

ha>re-
signiticaliant, isti sancta; expeditioni

:
plurimum
gravissimis censuris littcras,
cum eodem
nocivas deducti sunt licct enim firmiter credimus nuiitios illos ab ipso rege Polonite, quem
veluti
complicibus suis pulilica comrnercia, et quod damnabilius est, etiam tr-actatus et coii-
Catbolicum regem hKreticorum et inlidclium consortia ct amicitias abborrere non dubitamus, super commentis ct detestandis oblationibiis illis in commissis nihil habuisse non j)otiiimus tamen non \ehci;;cnter dolere, dum pra'sertini jicnsamus (juantis nos et Ajiostolicam
:
ventiones babuisse, ex qiiibus ciim dicti transgressores, sicuti fide digiia rclatione pcrcepi-
mus, eisdern luercticis iiitcr alia pr-omiseriiit, quod nos medio tuo, et nonnullorum aliorum
principuin, quos tunc nominabant, compactata
eorum per Apostolicam Scdem damnata

tiis
eliain
Sedem
afficianl iiijuiiis,
illa
qiii
asserere
pra?su-
faciliter confirmar-enuis, et censur-as latas pciii-
etiam faciliterconcessuros, qua\ nostrum ct fidcm graviter ollendunt, atque etiam propter ea, qus
ut dixiniiis, ct boinjrem
munt, nos
tolleremus,
perfidoruin hcCrcticorum illo-
intelligimus et talibus fictionibus pessimis,qua;
coiifortati, et Catliolicodejecti suiit, maxiiuiimqtie negotiis CatlioliccB fidei detrimentum illatuin; ut taceamus,
ruin aniini non
parum
rum
sunt artes luereticorum,

et
et
Georgii prfcsertim,
contrasanctam
fidciii et
Catliolicam veiitalem
errores, scandala et imjiedidiclam expeditionem provenire. Verum (juia impossibile est, ut oninibus scandalis occurramus, ultionem illi, qui ait Vx aidem illi per quern scandahmi venit relimjuentes, hortati sumus celsitudinem suam, ut iina iiobiscum hujusmodi bominum insipientiam atijue etiam malitiam constanti animo ferat, nec jirojiter eas ac quascumque alias causas a desti-
aima consueta
meiita circa
quod bonorcm ApostoIic;e Sedis, nostrum, ac etiam ture serenitatis vehementer otrenderunt. Nos autem, charissime fili, etsi firmiter creda-
mus homincs
illos
aut tuos noii
serenitate nibil talium
quem non dubitamus,

i-egem et princijiem,
ftiissc, vel a tua in cominissis liabuissc, veluti decet Catholicuni
ha;reticorum commcrcia ut nos ad extirjiandos obstinatos ilios pro sua virili, aliquando juvet quam ut eos in sua perfidia confirmct, coijitarcabborrere, et
potius,
voluimus tamcn ha!C

utet
tos
tu, si
tua; sercnitati
sigiijfic\in\
iiato sibietcoelis
muncre, ex quo etlaudem perdeticiat, jiolli-
petuam
citi
et
salulcm consequetur,
illis
malorum
et
pcrtinent, hiijusmodi tantortim fabricatores tamquam excommuiiicatc
ad
etiam, cjuod (juantum
cum Deo
jioterimus
anatbemate
innodatos,
ac
siia
siiil
r-cipulilica>
Bohemicis neijue in ca^teris omnibus rebus, quas ad bonorem et gloriam sua; majestatis facere conspexerimus, umquam deerimus, quod eliam, ut eidem iiostro noi.iine
neqiie in negotiis
Christiauffi hostcs debita castigatione

et ita cohibeas,
coerccas
temeritate
(juod ijisos de
poeniteat, et ne talia pr.-esumant
c;etcris
ad
exemplum. Hortamur etiam screnitatem tuam

licae
suadeat
ter
et polliceatur tua; fraternitati singulari-
commitlimus, etc. Dat. Roma; apud S. Petrum anno mcdlxx, pridie kal. .lanuarii, Pontilicatusnostri aiinovii.
8.
quatenus pro divina reverentia, et fidci Catlioprofessione, ac honore tuo contra ijisos
artibus Casimirus dclatumantea a Catliolicis P.oheinia; rcgnuin non admiserat, jain illud eblandiri ab lia;reticis atfectabat, quibus numquam a Komana Ecclesia concedenda promittcbat: turn exitioso bcllo pra^ferebat faces ad quas cxtinguendas Pontifex illum officii monuit ne vide-
Hisquidem improbis
(|ui
h;creticos insurgci'C vclit, ct fidelibus Catholicis taliter assistere, quod serenitas tua ab oinnipotenle Deo prmmia meritorum, et ab iiac
sancta
rex Poloniic,
Sede uberiores commcndationes al(|ue a tota

republica Christiaiia laudcin et honorem dcportet, idque ut citius faciat ijisa serenitas tua
obnixe reqiiiriuius. Dat. Roin;c apud S. Petriim anno mcdlxx, jtridie kal. Januarii, Ponlificatus
nostri
9.
'
anno va.
Rogavit
'
licct
ha^reficorum societate sese contaiiiinaret,
quoqueeumdein regemPauIu?,
'
Lib. brev. p. Oi.
'
Lib. brev. de cur. p. li.
4S0
PAULI
II
ANNUS
6.
CHRISTI 1470.
Iiostilitcr
ut (ualoiibiis Joaiuiis magiii ducis Moscoviac ad
iiaasisscl, cl subditos cjus gravissi-
Sedcm Aposlolicam
[ira^beret.
iiifc
accessuris fidcm luiblicam

(".liristo lilio
Cliarissimo
iii
(Insimiro Polo-
regi illuslri.
mis damnis affccisset, nos, etsi rci indignilate moveremur, considcranles cx iioc facinore non solum ncgoliuni fidei advcrsus Iia?reticos im]iediri, scd etiam Turcbis Christiani nominis inimicis terras Christianorum invadendi occasionem prdcbere, et expectassemus aliquamdiu, s])cranlcs, quod ipse Andreas ad cor reversus resiinsceret, et a lam nefariis conatibus cessa-
Dum
diloctns
filius
uobilis \ir .loaunes

,
Valodoteifc
viae, etc.
Moscovifc,
Novagorodi.T
Pasco-
dnx, insignis mcmoria^ Basilii inagni ducis natus, nonnullos suos oralores ad nos miltere intendat, cupimus pro dcbilo nostri
magnns
pastoralis
officii,
ut ipsi
oratorcs mittendi
Iiu-
mane
tur
:
ct
bcnignc ubit]ue recipiantur ct tractenquare bortaniur sercnitatem tuam in

velis
tandcm cum ille pertinaciter in male suscepto proposito pcrsistcret, et in dies deleriora moliri diccretur, cuindem littcris nostris jiarct,
terne hortati fuimus atque
monuimus,
paccm
ut pro
i])sam,
Domino
pro nostra ct Apostolicaj Sedis

]ro
debito justili;e, ac noslra ct A])OstoIicw Sedis

revercnlia ab arniis ccssaret, et
revcrcntia, ciiam
bonitale lua eis libcrum

Polonia^
et
transitum per
regnum tuuin
alia
dominia tua dari faccre, ac benigne tractari, ita ut sinc aliqud impcdimento ad nos venire, et ad propria rediic valcanl, clc. Dat. Roma^ apud S. Petrum anno incarnationis Dominica^ mcdlxx,
pridie id. (lctobrisPontificatus nostri aiinovii.
(]uam tota natio (Jermanica conclusisset, ct oinnes illius principcs servarent, ipse quoque leneret, ncc sc pacis violatorem dici pateretur;
sperabamus eum
Iiiffidictus,
saltcin
his
tam salutaribus
monilis ])aritiiruni, ])ra^sertim
dum
imiierator
ac cliarissimus in Cliristo filius nosler
Poscebat Moscovita flliam Tbomoe Pcloponesi despotse, Constantinopolitani ba^rcdem imperii,
Malthias rex Hungariae illustris in oppido Vienncnsi convcnissent.
matrimonio sibi jungi, cjuaâd Sedis Apostolicfc asylum cum Pab-cologorum stirpis reliquiis pcrfugerat, qnamijue ipsi fuisse traditam rcferunt cum illius afflnitatis bencficio Moscovitam in Tnrcas arma conversurum conceptae spcs
cssent,
Vcrum,
sicut
dcnuo nuper cum graviori
dolore perceiiimus, ipse Andreas et complices

sui se jam rursus ad arma pariter et gentes arinorum undique congrcgant, ut terras et domi-
nia ipsius imperatoris iterum invadant, illiusque
magnumque
religioni Cbristiana; prEesi-
subditos gravioribus denuo damnis afficiant, in
dium accessurum.
Fccdus intcr imperalorem et UmiaruminInstauratnm eodcm annocstfoedus stauratur.
10.
imperatorcm et Mattliiam regem Hnngaria?, quod cxnonnullorum Australium defectione laesum fuerat baud tamcn seditiosorum dux prsecijiuus Andreas Pancbcinlcr
Fridcricum
cber,
Fridcrico absentc in Italia, ]ilures qui turbas populares excitarat, a novandis rcbus sibi temperavit quamobrem ad compescendam
,
gravissimam divina; majestatis olJensam, nianifestam memoratffi pacis Germanica3 violationcm, et Christi fidelium partium illarum, qui Turcis vicini ab illis oîjirimi quotidie verentur, grave periculum senlcntias et poenas contra violatores hujusmodi pacis editas temere incurrendo. Nos igitur, prout ex debito pastoralis officii iiobis incumbit, super iis omnibus, qiio possumus remcdio, providere cupienles, frater,
nitati tuae per

et
Apostolica scripta
, et
committimus
audaciam Paulus Laurcntio legato dedit mandata ', ut in illum ac perduellionis socios
illius
mandamus, quatcnus
infra, pra'cipias
Ecclcsiasticam severitatem adhiberet. Venerabili fratri Laurentio episco])0 Ferrariensi, nostro ct ApostoIic;e Scdis in Germaniffi
<(
partibus cum potestate legati de latcrc nuntio ctoratori, salutem, etc.

Dudum non sinegravi cordis amaritudine per nos famareferente accepto, quod pacis a3mulus, dissidiorum fautor, et quietis impatiens Andreas Pankrccbcr cum nonnullis suis pacem inclyta; nationis Germanicffi, pcr omnes ipsius nationis principes Norimbcrgae conclusam et Apostolica auctoritatefirmalamteinereviolando,
atquc maiidcs, ut ab armis, si iila jam forsan adversus imperalorem vel illlus subditos antedictos itcriim sumpserint, vel terras etdominia illius invaserint, protinus desistant, et pacem per eos Germaniae principes, ut praemittitur, conclusam et Apostolica auctoritatc firmatam districtius observent, neque illam quovis modo
directe vei indirecte,
quocumque
quaesito co-
lore, per sc vel aiiuin scu aiios vioiare seu in-
adversus charissimum in Cbristo filium nostrum Fridcricum Uomanorum imperatorum semper Augustum arma sumens, dum ille a suis dominiis absens ex voto sacra beatorum Aiiostolorum limina visifaret, terras et dominia illius
1
Quod si fortassis per te moniti mandatis tuis hujusmodi obedire contempserint, tu contra eos onines et singulos cujuscuinque dignitatis Ecclcsiasticae vcl sa3cularis existant, ad declarationem censurarum ac poenarum, tain contra violatores dictaj pacis institutarum qiiam aliarum spiritualium et
fringcre pricsumant.
,
temporalium praedictarum
auctoritate
S.
, et infra,
eadem
apud
vi .
procedas
etc.
Dat.
Romae
anno
Pctruni anno Incarnationis Dominica' jicdlxx,
Lib.
11.
BuU.
(le
cur. p. 100.
pridie non. Junii, Pontificatus noslri
PAULI
11.
II
ANNIJS
G.
CI-IRISTI
'i
70
'.81
Nefnrmm
votiim de evcrtcndn rcliriionc
badth,
et
Cfiristiana a Mahornrtc cditinn.
magni
proplicta' Mahiiiiicli c\lci iuiiia-
liiciimliiMiat
eo
I*ontilici
majorsedandarum
(|uo
inlur Ciirislianos
dissensionum cura,
gravissima quotidie
vcrim. Hanc ob caiisam omni gciiti circiimcisa! in Mahumctum crcdenti mihi subditaj, cjus(|ue ducibus, sociis quoque in bello, sub metu magni
Dci coiiditoris
Cicii
damna rcliîo pi-optijr cas accipcrct, Turcarumque iinpcrator conjuiictis [duriuin rcguonim virihus ad evertendum ('lirislianum imperium
faslii et (iiroie
et
terra;,
siib
iikUii
ctiani
iiivictcC polestatis nostric
edico, uliii vciiiciitcm
annum ad diem
xi Martii arinati
ad ine oinncs
(!t
turîdiis anliclarcf. Hcfcrt cardiniiiK

iiiialiiiii
conv(!niaiit, implctiiri [iraM^cplum D(!i
.Maliu-
nalis
l'api('nsis
ali
ilhi
ncrariiim
de delendo nomine Cliristiano sacramentum,
mctis magiii, (iiKniim altcr iiiimiiic, alter prccatione in gcrendis rebus haud dubie est adjiitiirus. IIoc jiisjuraiidiim Constantiiiopoii scribi-
quo insimulatis
aras,
Cliristi
fidelibus idololatrise oli
sacrariim imaginiim culliim, se ad evertendas
tur ad VI non. Augusti, .Maliuinctic;e tyrannidis
profananda sacra, fundendumque Cliristi cultorum sanguinem obstrinxit. Conceptam iliius formulam, in J.atinamquc linguam vcr-
anno cditum xxv

12.
(1) .
Eiiboea a Turcis capta
ct dcvastata.
sam
fici
;
'
Veneti
cum
,
habuissent, exposucre Pontiliistoriie
quam inserendam
ad tyranni
illius
immanitatem Turcariim(|ue in Cliristianos odium implacabiie in luce collocandain putavimus Vovit votum Deo, qucm nescit, dirum, funestum, immanc, cseio tcrraque exccrandum, in quo perscvcrantem rabiem et surgentem in dies astum furoris iicet inspicere. Vuit, utapparet, insanossatis ex se populosnon suo tantum, sed ccelesti quoi|uenomine in bella noslra pracipites agere. Uuid ait vei eructat magis contaminatum pectus ? Maliumetes ego Amurati filius, idem soldanus, et Barasma^ ac Racbmael prsses, a suinmo Deo in altum leva:
temerarium votuin Mahometes, instructaijue ingenti ciasse ', tum maximo et fortissimo succinctus exercitu Lemniim linbriimque insulas evastavit, ac deiniim Iûl'erduxit ad cxiliim
boeam, vulgo Negropontum nuncupatam, Veneta! obnoxiam ditioni adortus Chalcidem urbem iilius principem, ac mnnitissimum universae Graecite pro[uignaculum obsedit, insuiamque cum continente ponte junxit, per qiiem
,
ex Graecia pedestris exercitus in

tuin
eam
irrii[iit
prima
iin[iressione vicos Stora et Basiiicon
oppressit, accrriinisque oppugnationibus Chal-
cidenses fatigavit
csset, ostendentis
denique
Illyrici
cujusdam
debiliora loca, qua im[iressio hostilis lentanda
tus, in solari circulo positus,
super imperatores gloria aflectus, omni ex parte felix, treinendus mortalibus coelestium magnique Mahumetis
,
prophetae precibus, armis potens, imperatorum imperator, etprincipum princeps qui ab Oriente
in
Occidenlein
sint,
voto
et
jurejurando hoc
spondeo Deo unico
creatori non visunon epulatiirum dulcia, non petiturum amoena, non tractaturum speciosa, non ab Oriente in Occidentem versu-
omnium
rum me somnum
oculis,
rum
faciem, donec dejecerim, conculcaverimque equi mei ungulis deos genlium ex ligno, argento a;re auro picturaque et manibus cultorum Chrisli factos omnem etiam eorum
,
,
iniquitatem a facie
terrae,
Oriente in Occidentem ad
Ext.
quantum pcrtinetab laudem veri Dei sa-
proditione, quamvis Veneta subsidium adesset, impetu cepit quo die Paulus Pontifcx solemnes Romae suppiicationes pro divino Nuinine placando decrecretas habejjat, ut observat Raphael Volaterranus -, qui de Euboca ita loquitiir A Turcis capta fuit aiino mcdlxx, die quo I*aulus II Pontifex apud Basiiicam Lateranensem pro ea liberanda supplicationes unacum senatu populoque Romano habiiit, in quibus et Servatoris imago praelata, et nos aderamus . 13. Deplorat illius cladem Sixtus IV ' in litteris Encyclicis proximo anno dalis describitqiie Phrantzes* hisce verbis ExeunteJunio eodem anno impiorum Turcarum [irinccps contra Euboeam classem instruxit, qu;e antequam
classis iatura
:
: :
Ant. Coccius Sabell. cunead. 10.

II.
honi.
*
apud card. Papien. Ep. ccclxxix.
p. 12.
1.
vir. Jiistin. Tliorig. in .Ma-
Haphael. Volater.
I.
1.
ix.
'
Sixt.
1.
IV.
i.
I.
i.
Uull.
Phrautz.
lll.
c.
30. Turcogr. hist.
(1)
.\gendum hic aggreditur Raynaldus de rebus Turcarum
in Christianos, ac
primo quidem nuncupalum

cuin fonniila
illa
Mahomele votum Deo de
Christiann nomine delendo, ex cardinalis Papiensis Epistola
ccxxxix commemorat. Sed
voli signetur die IV non. Augusti
anno .Mahometis xxv, et Mahomctcs inceperit anno Mcuu, Februario mense, cx hac profecto suppulatione discere annalista potuit nonnisi anno mcdlxxv .Mahometem voto illo obstringerc se poluisse. Ex quo etiam deduco Epislolam illam cardinalis Papiensis, in ipia forinula voti a Maliomete pra;stiti recilatiir, huc extra suum locum referri. Si vero mendum aliqiiod in annum emissi voti illiiis irrepsisso constituerimus, statuamusque lioc ipso anno a Mahomete conceptum, adhuc tainen errat annalista, qiii voti illius fidem liberaturuin .Mabumetcm expeditionem Euboicara suscepisse scribit. Euboica enim insula, ipsaque Chalcidis munilio iii Turcarum poteslalcm aule dicin IV nonas Augusti, qua voti formula signatur, jam venerat, cum dle xii Julii in urbem TurcE irruperint, teste Sanuto in Vilis ducuin Venelorum. Die igilnr iii Junii Turcarum classis e freto CP. 300 navigiis valida solvit , cum interini .Mahometes exercitum aliuni pedeslri itinere in eamdem expeditionem duceret, idemque instructo ponte Iransinisit in insulain. Die xxvjiinii inter utrnmque excrcituiii ccrl.-itum est, ac die XXX cjusdem ilerum manus conserta; quo duplici pra;lio Turcarum quatuordeciin millia ceciderunt. Die v Julii in tertia congrcssione ad quinque inillia Turcaruiii extincta sunt ; ac die viii ejusdem mensis, quarto in pr;clio, Turcaruin quiudecim millia suhlati. Verum die xi,
classe hinc adinota, iiide vero tcrrcstri exercitu iucurrcnle lantain in
urbem aggressio fada cst, ut cedere coactis Cliristianis, die sequeuti urbs in Turcarum potestatem venerit. \\:ec Sanutus, qui ex litteris a Venetoruin senatu receptis tolain hanc historiam excerpsit. Nicolaiis Canalius, Veneta; classis piwfectus, dc re inale administrata accusatus Venetiis. vinctiis Iransniissus fuit in patriam. pl qu;iiiquain egregie scse purgavit (ait auctur Miscclli Dononiensis, penes qiiem fides sit) exul tainen Tergestum iu Dalmalia rclegatus esl. Maxsi.
hora diei
ii,
Ann.
TOMCS
XXIX.
IUyn. X.
01
48'2
PAL"LI
II
AXXUS
().
CHRISTl
1470.
cxercihis per tcrrain Calliopoii vctiirct,
l.cni-
nit, iit
ne univcrso (iiiidcm liiimano geiicri pa(inivctit. Ciiiilcis

iirlis
niim
ciicnrril,
iier
cl
(A>l/.y;cum,
ct
omnia loca
Scala; ct
cl
ila
tere aditus viribus uilis

et antiiiiia ct nobilis, cA
circiimcirca
rovcrsiis est.
iirl)anis
insulam subcgit, cxcepto Pao]ipido,

cl
hvocaslro sivc vcteri
tutu rcbus
cum propugnatoribus omnibus munitissiina, ubi mcnscm

dies
Ex Nicomcdia aulem
alinndc
totiim
pcr suminas difficullates obsessa
copiis supervenientihns iina cxeuntcs ad Euripum venerunt, quilius visis, exarclius sivc navniciius Venclorum recessil, ac forsitan
<ivc
imo male, i|uando Euliocam urhcm oppidiim conrirmarc ac muiiirc pra^sidio iioliiil. Tiansicns autcm Amii^c cxcrciliis Imiiene lccil,
: :
noclibus ]iertinacissime terra marique o|)pugnatur per ingentissimas taiidem bombardornm moles lalissimis illis cditissimisque iniiris solo .Tijuatis ad IV idiis
:
scptem
continuatos
.liilias, ct
ipsa vi ca])iliir, et universa Clirisliano-
riim miiilitudo ad unuin criidelissitnc trucidaliir lofiiin
liriim ex ilincrc ce|)it
sus esf
(juo
cst
mensc
alVuit
indc ad Eiiliocam appiilcliam Amiras. Putcrra
triduum
lieit
miscram
lliTC
atiiui^ infcli-
cem
iiostric rcligionis
sorlem.
spccfanl
\)C-
gnatiim
vclicmciilcr
marifiuc
in in
ct
duodecimo Jiilii oppidiilum armis (luo lacto omnes tcm redaclum

:
polcstacircuilu
rinde af(iuc in tbcatrali ludo Cliristiani principcs ct noti inodo non dolent, scque ad ulciscen-
ditm
dcdidernnt . parvffi insuliE et oppida ultro milliaTurcanim suh ClialPcriisse (niadra;:inta

se
cidis
mcenihus
Iradiint
capla vcro uiTie,
olivii
accingunt, sed hrlanfur pofius afqiic sane illi,iit milii vidiMifur, fore, uf ea riiina mdiis omnibus iiiiifragiiim jiarct, ctc. Ex Mcdiolano VII kal. Sc]ifcinbris mcui.xx.
cxiilfant, nescii
1">.
ferro cicsi, imhellis multiludo suh liasta divendila, militcs Itali palis suffixi, deniiiue cuncla
Tanlum
abciiil
ul ex
cladis
accc]ilic
sacra funcstala; masculos
omnes,
iiui
duodeIradit
ty-
cimum annum
ros
et
excesseranl, conlrucidatos, puein servilutcm

'.
hcminas aliductos
Iiistoria;
fama Cbristiani ex]icdirent arma ad im]iiissitni Mabomctis conalus rcprimendos, iit nc qui(i(Mii subsidiarium anruin in militares sumptus impcndcndum pendercnl, qua indignitalc permotiis
Ponfircx eos ccnsuris pcrcclli jussit liac dc causa Cbristiana respublica iii ninjori, quain anlea versalnr periculo, ul, proli dolorlnunc
' :
Turcogr;cca}
aiictor
:
Narrat alios
ranni progressus Phrantzes " Amiras aiii|uandiu ibidem moratus incunte Aufjuslo Constantinopolim vcnil, misiti|ue P.cijicrbcpum suum in
qui Bofstit:'.am incolebant, alii Peloponcsum mefu terrili aufujjerunt alii ciim summissc
: :
frciiucntilius liftcris ct inissis

liutn Cliristianorum
(h;
pr.Tclara lide-
iirbe insnlari
Nigroponle
laclirymabilitcr undiqiic nuntialnr, ex incredi-
vencrantes,
Pontici
urbem
:
tradidcrunl.
Progrcdicnti
biliim])iissimoriimTuicnrutn(Mirisliani nominis
idem fecerunt Bumeri,

incola?
Olcna^, et Cliclidonis, ct
loca
porro omnia maritima
usquc ad fnndamenta evertit, CcTtera retinuit . Atbcnas ctiam, qua3 vulgo Sclliina> appcllantur, cvertit \ luin alias cladcs, qua^ crucntas lacliry-
bostium potentia, qua urbs ipsa sliipenda crnexpugnata dicitur. Ne ilaqiic canina i])Sorum Turcorum rabics magis ac inagis prodclitale
ccdat ad
infcriora Cliristianilatis viscera, qure
mas
eliciant, Cbristianis populis intulil.

14..
Eamdem
Eiibocie cxpugnationem des''
in litteris ad Fricribit Franciscus PbUelpbus comitem Urbini datis Modo, inqiiit, dericum Ilali universo mari imperilabanf, erantque bar:
ille Turconim diix conlimic pernecessarium est, iit liujusinodi sanctic cniciafic ncgofium ubiquc ab omnibns baptismatis fonfe rcnatis et promovea-
insafiabilis draco
nititur deglulirc,
liir, ct
adjnveliir
S.
Uomff' apiid
iiicic
]iricsi(liis opportunis, elc. Dat. i^cfnim anno Incarnalionis Doini-
baris omnibus longe ac latc formidolosi. Ecce repenle ex Hellesponto inopinata procella tempcstasque crumpit, ac vclnt immanc ct hjrriliile quoddam fulmen, fugalo Vcnetorum pricfccfo
Mcni.xx, VIII id. Scptembris, Pontilicatus

.
nostri aiino vi
IG.
Canal/ns dux Venetus propterea insiimi-
Intus et vindicatus.
Ascriptnm
cst
Negropon-
Nicohao Canale prudentissimo forfissimoque viro,Tiircornm classis in Euri|uiinirruif, codcmquc lemporis quasi puncfo impius tyrannus ipse Mahometus ingentibus cojdis pcr conlinentem
tcnsc excidium Nicolai Canalii ignavi.T, qui urbein iiiicsidiis necessariis non firmasset ', qui
ponlcm, quo jnngcbalur Enripus,

set, utfacili
et adifuin ex
insula ad continentem priEbebat, non dislurbas-
eodem
advolal, et qtiod cx
omni bomiiuim
ine-
moria iiunquam cst auditnm, Euiipo frefo, ut uno codemque rumore apud omnes increbuerit, cx inferiorc parte saxorum molihus terricijiic vi complcto atque oblrnso, Eubocam confincnti
ex supcriore aufctn validissimo id ndjungit ])onle conjungit, qucin ipsum duabiis utriiKiiie
:
opcrc fieri poteral, sicquc Maliomcinsulam inclusus oinni ope nudatus lcs inlra fuisset, qui eliam ferre auxilia bostemque adoriri dislulissct,
dum
barbariis lolanocte in moe-
nia
impclum
classis
faciebat.
Vcnetac
Tcrritus quidcin ille prospcctu solvcre obsidionein
decreverat, ne exerciluin in
cxlrcmum
exitiiim
lateriliis turribiis ad i[isasEuripi iauces ita inu-
adduceret, sed a nonnullis ducibus confirmalus
Sabcllic. ennead. 10.
1.
vii.
Niiiicl.
icn. 50. Sabcll.
fiip.
l.ih.
.\i.
Biill.
iii
ile
ciii'.
p. 102.
to.
Phranlz. Sabell.
I.
iibi
sup.
lib.
r'hilcl(ili.
I.
.x.KXii.
Pclr. Insliiiig-
bi^l.
Vcn. Uosius
a.
i.\.
PAULI
est,
iit
II
ANNUS
G.
kal.
CHRISTI 1470.
classis
483
[iridie
,
umiii contciilioiu!
ciiirn
uiuii(|ii('
iii
obscssos
coruni
inaxima validissimaijue
crupit
v(!slcr
e.x
conciiiTcrctiir, ita
illi
possc opprimi, duiii sociorum prrcsentia incautiores rcddcljansucccssitijuc, utdiclLiin cst, Turcis cx scn-
Junias
modo
llcllcsponlo
quo
tciii|)ore pr;cfcctus
ingcnti aiiimo et sin-
tur
giilari [irudciitia Irircinihns ([uiiujue ac triginta,
tciitiii
meditatum
scelus, apcrtaiiuc cst fcrro

classis
iii
urLcin \ia,
j,nircs daliat.
dum
\anos tubarum
claii-
non oppugnandi miiius (juain repugnandi consilio, si qua sors icijua oflcrretiir, id quod etiam, (juantum in co fuit, iicrcgregic prsstitit non
:
17. Ajipulcrc ctiain

taicla
postea ex Crcla et
Italia
einin coiitinuo lcrga dedit, (juod in tanla hos-
auxilia,
cuin Turca Chalcidc

'
jam
csset
male gcslai a Canalio rci iiuli^nationc Nicoiaum .Moccnicum miser(! ad excrcituin cuni amplissimo iin|icrio, (]ui (>analiuin ejusiiue filiuin, tum notarium conjecit in vincula, transmisit(|ue ad senatuiu. Cuin aulcm
potilus, Vcneli vero ex
multitudine ac robore alii [)Icri(|ue omnes non duhitassent, quin potius, nunc a fronte iiiinc a lal(!re sese ofrereiis, nulliim reli([uit adoricndi locuin, modo vcrsiitus ille caltiuin
facerc
Ieiitissiinus([ue liostis idoiuiaiii

caiuli
[)iicstitiss(!t
ali([uam dimi:
occasioiiem
oiiiiie
([iiid
(!iiim
ex
TurciciC ex|)editionis |)riuce[)S esset lôntilex, ad
;i!(Iuosignis collatis (juiiujiie tiircmcs ac triginl;i
illum Vciicti mittendum Canalinm ipstiin dccreverc, ut is pa-nas siui' igiiavi;e daret. \i contra 1'auliis in clcincnliaiu pronus [)ro i[)So
a|)U(l
adversus (juadringintas
iiiis
genus naves ar-
virisque
orii;itissiin;is ;iii(lcre [lotuissent in

iiiojiiiuilo
t;uilo
tamiiue
Tiiicoruni ct a|)[iaralu
riiil,
(^lirislophorumMaurum duccm
-.
(lc[)rccator
ct ordiiie ? sed illud certe verissiniiim
([uod
e;t
accessit
a
filio
1'akeocastri
()|)[iugiiationc
,
([u;c
Lemni
Dilecto
nohili viroCliristo[ilioio.Mauro
Vcnetorum
"
duci, salutcm, ctc.
Nij;ropontis expugnatio
cum
iiohis
non
sc-
urhs miniiiie igiiohilis uiiivcrsaiii hostilcni classem sua magna cuiii hiudc revellerif, canique omni conatu iii se convcrsani ct fortiter ct
strenue
Iii[u;i'
.sinc
ingcnti
dulorc
])riino
te et
audita
luit, [laiKis
el
peritc t;iiidiu sustiniierit, doiiec
et
post diehus accc[)iinus
nohilem istum
Clialcidenses, et ciBtera Euboeai oppida, ac rcfinilima! insulrc rehus consiilerc tuto posncc iteiii destitit, (luominus in tanto discrimine cx ea trircmium paucitatc in Eiiri[)um frctum maturc triremcs sex ad Clialcidenses
uatum tuum
(h^
statuisse, ut dilectusllliusMcolaus
Caiiali,
(jui
maritima! classi tuie
|)ra;cral,
sent
cuiiiuc oh
rcm tandem
[)otissinuini
inlclicitcr gestain id lac-
tum
\ilio
iii
;
decreto
dari videhatur, |)uhlico vincnla conjcctus ad iios us([uc de-
milteret,
cisdcmque juhcrct,
illis
ut,
in
urhcm
ad-
velieretur
lunc
[tatcriia
[)ictalemerito cxcitalos
inissis copiis
ad cain
tut;iii(l;iiii,
triremes
nos rationis (juo([ue vis([Uffidani potior iiii[)ulit, ut a|)ud te et i|)sum nohile doiiiiiiium tuuiii |)Ossil)ili instaiitia cideiii Nicolao jialrocinio esseiiius, ca dc re dilcctos lilios oratorcs tuos, ([ui ajiud nos sunt, convocatos plurihus vcrhis ac
vicihus hortali tuiinus, at([ue iin[)eiisius rc(juisivimiis, ut jicr suas littcras a te et ipsu doiniiiiu
ipsas,
ne irent in hostium [)otest;itein, mari demergcrent id vero ne fierct, auclor fuit sceleratus ille latro Tliomas Dalmata, cujus ipsi perlidiic Chalcidis defcnsioncm commiseratis, ohliti vos quidein, ut videtur, quod et in Mediolanen:
s(!s
priino
ileiii
ille
Francisco Sforti;B dedito caslella-
lio,
in
Franciscum eliam ipsuin ad vos

.
impunilatein ei dari ex iiostro nomine precarciilur suadcre nanujue iiohis iioii [)otuimus iieijue [)ossumus, (juod vir lalis ac tantus, cl^jui de rcpuhlica lua aniio |)rccsertim sujicriore iii co hcllo strcnue satis ac fclici successu hciie mcriliisfuit, aut dolo malo, aut incuria delec(!;
Iranfugiens [lerfidus extitisset

ly.
Et infra
At
|)oterat, iii([iiiuiit, ;uixiliiiin

:
obscs-
sis
ferre,
(iiimirum Nicolaus Canalis)

[)oiilc
Et quo-
nam
[laclo.^ noiiiie
su[)criores Euripi
fauces
Turcus
niuiiilissiino
cinxei;it? ct inferio-
rcmaditum,
lot oiicr;iriis luivihus
saxo lcrraque
rit
(|uod
si
ali([ua
iii
jâric
h)rtassis
tardius
0[)[)letis, occii|);ir;if,
ut F.iihoc;! continenti coii-
([)roccsserit) iion [)ro[)lerca, judicio coiiimuiii ct
juiigcietur, cuiii
iiisulaiii
i[)s;iin
ct coiitiiiciiicui ct Fuiij)iiiii et
t(^)t;im
nostro, studiose taiito iiegotio dcfuit

18.
".
iiiiiiiiiicrahili
riircorum
Texuit illius Apologiain Franciscus Philelphus ^, oh tcnues ejus co[)ias non confcren-
exercitu vidcrct occu[)atain, (juid auxilii affcrre
das cuiu Turcicis (Jnod de Chalcidc novissiiiie Euhoea^jue iiilorlunium accidit, id vos jêne exaiiiniavit, ita ut cteteris Chrislianis sit maxiine forniidandum. Scimus iiitcr Euhocam et Andruiii nohilissimas insulas hr(!vc iiilervalliim
:
Nicohius? Et infra Cum .Fstate supcriore Nicolaus Canalis .iJium ad llchri ostia
[)olcr;it
:
ccpisset et verlissct in |ir;cdain,
omnes
id
ad
c;rlum eirerchatis
(!l
laiidihiis
ciim((iic deincc[)s,
;ili;i
.Fgiuiii
iii
iii
I'clo[u)iieso, ct
op|ii(la c;istcl-
hujnc
(jiic
dcdilionem sua
iiidiistria
streiiuitate-
essc,
quo
veluti per osliuin (juod(^laiii navigan-
recc()iss(!l, iiiliil ajîid
vos crat unius NicoClialcidi lahoranti

iioii
tibus ex lialia iter iâteat ad rcgioiics Oricutalcs,
lai
nomiiic
ci
illiistrius. (Jiuirc
quod
aiilca
iiuiKjiiaiii
dc Turcis cst
aiiiiiiiiin,
auxilium c;idem celeritate

vos
[icr
tiilit? et
,
quare
litlcras
vobis significanti
co[)iis
ingcnti
'
S.iliell
iilii
s"|i.
l-ili.
lii-ev.
Lxi.
'
l'liil.l|ili.
I.
.\.\xii.
classc ct
tr:u'tis
iiKiximis
circuni((iia((ue coii-
:i(l
HeinHrd.
Jiisliiiian.
'iurcuiii |iro|ic(licm inari
lerraque impe-
484
tuni facturiim in
adhitiuistis,
PAULI
II
ANNUS
().
CllHISTI
1470.
ct
Euboeam, non modofidem non verum etiam virum gravissiiuum, et quam oplime de patria meritum ambitionis accusabatis, non \era cum loqui insimulantes,
sed ejusmodi lingcre fabulas, (juo majorc uteretur imperio? quod si tempestive piovisum a
omni
et
studio contendit
dicam
dicam
assequetur quod cupit, nisi Italia tandem aliquando resipiscat, nisi a sommo capitali, quo paulatim extinguitur, expcrgiscatur, nisi concors at(]ue uno consensu fortiler totisquc viribustanto furori resistat, nisi omis[ilanc, |)roh
dolor
vobis essct, el Chalcis starct, ct Euboea tola servarclur incolumis, et Turcum maximaclade confectum totius sui conatus atijue ausus poeniteret. At potuissct Nicolaus opem ferre obsesest periculosum imperium multilunon minus perswpe animorum pcrmotio, quam rationis gravitas dominalur. Qua
sis.
justa! videanlia-, inani
Uuam
fignnîtorum causis, quas jactare solct, ul verl)orum fuco, re ipsa opere et armis crucis hostes adorialur. Versabatur olim in discrimine Byzantium , nulla Italia' pars misit subsidia, rem alienam putabant
sis
dinis, ubi
classe
quibus
viribus
intcr
Irecenta millia
,
Turcorum, qui terra marique potirentur in tantis et tam innumcrabilibus sagittarum et jaculorum nimbis, in tot tamque variis el horrendis
omncs, periculum ad sc non perlinere falso crcquot mala debant atîui postea senserunt exijcrti sunt, quot Christianorum fortunae, opes, imperia in Turcorum dominationem redacta, Siimpensium Mitylenorum, Traiiezuntiorum Peloponesiorum, Caritc, Ciliciaj, Mysiie, Pan:
, , ,
bombardarum molibus, quibus cadum
ler-
nonia; infcrioris, Epirotaruni, Illyricoruin,
maita ?
raque conlremiscerct, poterat Nicolaus obsessis

ulii esse auxilio, prostratis
gna ex parte postremo Euboicorum. Quid
jam muris omnibus,
et
magna
ex
jiarle, (lui
oppugnationes
aliis
intus erant ob assiduas interemptis, aliis vulnera-
per Nicolaum non defuit, quotis? minus fortunam tcntarct, si crcteri patritii Vcneli, qui singulis triremibus praBcrant, jussa
quanquam
quia noluerunt quinquagintamilliumaureorum sum|ilu in tcmiôre o|)ilulari Byzanlio, et ab eo communcm hoslem [iropulsare inde nimirum hsec omnia jure perditum, et lanquam ovilis foribus confractis lupus in ovcs impctum fccit, intra carum latera vcrsatur, insultat csdibus,
;
audire voluissent, etc. Idib. Septembris anno a natali Christiano mcdlxx . 20. Cardinalis Bcssarionis ad Bessarionem
furit
et
tamen eorum quae amisimus unum:
monachnm
et
litterx condolentis de prassenti clade,
Perprwdicantis mala Italise imminentia. culsus Euboica clade Bessario cardinalis ', ab altero Bessaiione abbate edoctus est, Ferdinan-
quod(|ue ccnties millcnis millibus nou im|)ruimo vero numcro infinito denlcr emeretur quinquaginta millia superat. ULiid nobis cum Grtccis ? quid cum Mysiis, lllyriis, Pannonibus ? Pereant, inquiunt, quid nobis ? nobis bene sit,
intcreant
alii.
Huc
ades,
bone
vir,
ita
est,
si
dum regem
Neapolitanum
in
Turcas consurgere
quidem
liberlas tua scrvari potcrit, at
non
intel-
decrcvisse, cui de periculis

ni divina vis
Italiaei
mminentibus,
ligis tuis viribus (tuffi
Mahometem
reprimeret, haec reset
cripsit
Bessarioni
etc.
monacho
abbati
salu-
tem,
Deploranti mihi nuper Christianorum Iiominum calamitates, el acerbissimam Chalcidis Euboicn? eversioncm Iittera> abs te reddita^ fucrunt, in quibus cum ca legissem, quse de
rcgia) majestatis ad fidcm Clnisti
enim Christianorum vires inquam, exhaustis viribus, tanto te imbccilliorem ct inferiorem fore, quanto hostis tuus superior ac potentior evadet, cum quo tandcm libi dimicandum est satis enim videberis ab hoste impelrasse, si quod Polyi^lnemus
sunl) tuis,
:
Ulyssi, ut est in fabulis, tihi dederit, ut ultimus
conficiare
tibi vel invito
cedcndum
per
erit, et sersit,
vitus subeunda,
qiue
cum
se turpis
animo studioque non mediocri tulandam perscripsisli, collegi

ct
tamen conditionc domini
est tur|)issima.
paululum
mentem
respiravi
ca'piquc
optare vehementer, ut re praistet quod verbis ipsum promisisse se affirmas sed nos infelices vereor, ne criminibus nostris ab innnortali Deo
:
crudeliora practerea et graviora \m\tiamur demum percunctando, alter alteriun expcclando, culpam in alios rejiciendo, ad ultideserli,
;
21. " Obsessa est Clialcis in Euboea, urbs quondani Oorentissima, unde Cumas in Campaniam deducta est colonia, unde homines manarunt qui Neapolim incolucrunt, vi capta, eversa, ferro ignique consumpta. Classis Turcorum amplissima per totum Ilellespontum vagatur, fugatus est navalis Vcnetorum exercitus,
aufugit, latitat, ccdit loco
Turci victoriae furore
mam
labamur perniciem.
!
miseros Chrislianos
accelerandum est, Bessario, ut caicos Italos hoc sa^culo, Deo volente, migremus in vel ex
icvum iilud sempiternum, vcl in aliam aliîuam regionem advolemus, non expeclcmus ccrte Turcum invadentem Italiam. lluc spectat, crcde uiilii, lioc agil, ad hoc sc comparat, lioc couatu
i
supcrbissimo in omnes insulas illas debacchantur avertunt omnem ordinem, ajtatem, sexum in prccdam, agros vastant, dc[)opulantur quid ad nos ? Venetis curae sit, recte cum eis actum cst, utile esset si gravioribus incommodis con: ;
fliclarentur
:
mus tantum
gemiscat,
is
quietius ca;teri et securius vivereotio noslro acccdil, quaiilum illis

cst,
imperii dcmitur. Si quis

Bessaiiu cmd. ad Bessarion. alibal.
qui malis
istis in-
Venetus
est,
Venetorum
(ârtibus
PAUI,[
favot, iion
11
ANNUS
0.
CimiSTI
1.'l70.
485
Voni,
ost aiulioniliis, cfintoninondiis osl.

!
plum
cst, slulliim, iniitile.
migremus
alio,
turpcin lioininuin iKnoraiiliani
o vocordiam
insanabile
inauditas,
(|iifo
odium o inimicilias stullas ot in auctonim viscera sa^viiint,

! !
quamvis iii alios susceptcE videantur Voni, Hcssario, fugiamus simul, i^roximus tu cs periciilo, ego i)roxiiiius |>aulo cnim |)ost orit Briindisii
:
reliiKiuamus [iriiicipibus .Italiiu curam istam, nam ct illi nos reliiiucriint, neque audiunt jam diii tamiiiam c spcciila clamantcs, pra;dicentes, pro[)oiiciitcs antc ociilos corum pcricula opte:
niiis
tamen adhuc ab immortali Deo Salvatore

iit
noslro,
crimiiiibus nostris ignoscat,ct fidem,

fiiil
navalis Tiircorum
pricsto Uomffi,
oxercitiis
ita
pr.Tsto
Neapoli,
cujus
fiiKJiu
et lafor
ot
auctor, (|iiam ad sa;ciilorum

iiollicitiis
jam
mari dominatur Vcnotis

;
iiiiiiiiiiam
occasiiraiu
cst,
in
ccdentil)iis, (|iieniadiiiodiim loria
ita istis
con-
tantis malis, iiua' (iim
iiii|i(!iiilciit,
lum urgcnt
rogarc
sultantibus trajiciont
millia,
iii
Apiiliam
iiiulta niilliuni
tuealur
non
totiiis
iiifcriiiitlaiiius
iiorlari et
quibus abundant (non vana prffisagiebat cardinalis Ressario, Ilydruntum cnim occupa-
principcs
nostros,
ut ad
sacrorum, cercmo-
niarum,
priiicipatus Ecclcsiastici salufem
tum
tale
ac
im[)ondonteiu universLC
Italitc
vasti-
latem visuri sumus, nisi

cisset)
Mabometcm Occidenvis
imperium atlectantem divina
confo-
coiii'(;raiit, laborcm, indusfriam, cogitationcm, totum aniHium atque ingenium. 23. Appellamiis Sicilia; rcgem florcntis-
consilia omiiia
ab iis quotidie llerent incursioncs in agrum Neapolitanum, in Romanum. Cedamus, inquam tanto turbini ne nos [lariter bic ()|)|)riiiiat infcnsi illi quidem sunt nomini mco, et tibi |)ro[)ter me, tainetsi nullo eos umquam affcci incommodo, aut laccssivi, non sane quia nolucrim, sed quod non potui. Locutus sum mulla cum alibi tum in senatu numijuam destiti suadere, monerc, pra-dicere, rogare, non dcfuit voluntas, quae inimicissima illis est hanc acriter ulciscentur, veni, domiis locum ira'.
, , ; ,
simuirij rogamus ut impcrii ncque cura neque o|)ibus
sui finibus tulandis

desif.
Res
:
ipsi
erit
cum
hoste vicino ct potenfissimo

Ligiircs,
consulant
:
rebus suis Thusci,

nulla inter ovcs ct
Insubrcs, Veiioti
tiiti
cogitent qiio pacfo ab hostili sa;vitia

lii[)os
sint
gratia,
nullum
inter
profanos homincs
cst,
ct
Cbristianos jus amicilia;

pacatiir hostis
non donis, non immanis, barbarus

pcrfidus
: ;
iiiiiiiciibus
;
nulla
fcederis
rcligione
tenetur
non movetur miscricordia

,
ii.
(I
IIcu
dolirat Bessario, insanit sencx,
timidus est. Profecto, mi Bessario, non insanit Bessario tu es milii tostis cum Bononiaj essemus, et adliuc Pascbalis nuncu[)areris, atque allatus esset infelicissimus ille de urbis Bysantina' excidio nuntius, ea omnia, qua" consecuta siint, iiie fiitura prtcdixisse non ea
frigidus,
; :
crudelissimus doiiiiiiari, prieesse iiii[)crare cu[)it cruore ct llaiiima cuncta dclere vult subjugare sibi cunctos studet. Quis illum a
;
tanto
victori
Sicilia;
cursii
rcfardabif
[joragravit
totum
(id
regnuiu,
Romam
iisiiuc [lervenict
iii divina vis illum sustuquis erit iiii[)odiinonto ? IIy[)cri)oreino populi et gentes remotissima; ? .\f illis fam nullus
quidem moliebatur,
lisset)
sane de causa, quod vel prudentia excellenti, vel divinationis furore aliquo prospicerem, qua; alii non cernerent sed quod omnibus, ([ui [irivatisstudiis et aflectibus vacui essent, ca omnia palam erant ct in promiitu. Tum sibilis viilgi ct
;
harum rerum sensus

pufant pro
oflerre.
est, quaiii officio
alieniim
aliena
saliilc
(iallinc, Brilaiini,
discrimen Germani, exfera; nasesc

in
tiones
At procul sunt a periculo, non putant
honestorum sermonibus ox|iIo(lcbar,judical)ant dementem, somniis deditum, risus de me non

parvus (ut scis) excitatus est sed tamen, proh evenerunt omnia, ut prEedixi caveant dolor qui lucc audiunt, ne idem accidat in postorum. Non est timidus Bossario in subcundis periculis, timidus est in prospicicndis posset adhucinermis, monaclius, senex majorem aiiiimiih et pra)
:
!
Ifaliam in medio |)ericulo in magna rcrum [icrturbationo vcrsantem ccssare, aut sopitam esse,
quain
infinitis pa;ne frium[)liis
decorafain essc
sciunt.
Ifalinc,
etbostium spoliis quibus lioslis

?
imminet, quibus ca;dem, ferrum, servilutcm,

exilia denunfiaf afiiiie ostonfat
at nolunt,
ne-
non possunt adduci ut crcdant seadco propinquosesse periculo; suisviribus confidunt nimium, ut planc vcrendum sit, ne in suis
gligunt,
potius,
se fcrre
et prtestare,
quam
:
isti
pcrsuasum baiii
quam
in
hostis
fiiiibus
casfra metari,
beant, inodo Cbrisliani principes vellent faccre
quod possunt,
([uod dcbont
irot ipsc
liostem
cum
niilitibus, cuin
cobortibus armalis,
ita
cum
propugnatoribus crucis,
quidem
instructis,
atque excrcitum alere cogantur, efc. Vale . 24. Ejusdem licsnfvmiis oratkmcs parxnelicee ad principcs Italos dc concordia firmanda et de potenlia Tiircarum citius reframanda. Dum
ut viros, ut co[ii;o, ut legion(;s liostilos [lostiilant. Uuid ? agitumusiic ista animo cunctis ad
ha'C liigoret cardiiialis Bessario,
eximiam
',
[lara;-
nosini ad Italia'
i)riiici|)cs scri[)sit
ut intcr se
hoc
altcri
libiis
dormientibus
altcris
.'
dissidcnlibus
intcr
sese,
pacem
tcrent.
"
firmarent,
arma(|uo
iii
Tuicas conver-
optantibus et niolioiiiimisiic 1'ossario cum altcro, soiios aiubo,

periiicicm
valetudiiic,
Bessario cardinalisNica^nus inclytis atque
iiicerta
viiihus
fracti
arccbiiiit
ftiriosis?
illustrissimis Itali;p piiii(i|iil)us.
tantuni Tiirci
simi,
ini|)i'tum
[idtciitissiiui,
sanguinom
Clirisliaiuim anhelantis
ine-.
'
[iessario card. in paraenesi.
480
PAULI
Qui
vos ad concordiain
,
II
AXNUS
G.
CHRISTI
;
optimi
llalia;
cberrimam everterunt nos vero
sociis crudelis-
principes, horlatur, vos ad vestram liortatur salutem. ad irloriam. ad triumphos de hoste re-
sime necatis, contempta et devastata religioue noslra, uude morum vita?que documenta a tam
remotis
portaudos.
Nam
iiuid vesfra
exposcil utilitas
concordiam. Quid vestra laus, ac diguitas postulat ? concordiam. Quid haec tempora nobis necessarium esse profitentur? concordiam. Concordiam igitur et pacem amplectimiui, suscipite, colite. ut per eam mutuo consensu fortiores, cervicibus belloque in hostem comparato nostris imminentem impetum propulsemus. hoslem teterrimum nostrorum sanguine cruenItalia" ampliUcemus dignitatum ulciscamur hoc enim belio nullum unquam justius, tatem, aut magis necessarium gestum est, aut facinam liorera apertioremque ostendit victoriam quid a>quius quidve magis pium^ quani nostrorum sanguinem per intinitas lachrymas et tormeuta effusura ulcisci ? quid nefandi homines in nomen nostrum prtermiserunt ignominiep,
, :
non excitabinationibus petuntur mur, uon sumemusarma, non ulciscemur. Et iufra Satis dixi de gente belli, quam justum
, :
><
sit. "
Dicam stalim quam

ille
;
sit
necessariuin, ne-
liberam quietis rationem relinquet ingens terra mari(|ue bellum molitur nam si id perinitteret nemo sane esset, qui bellum paci anteponeret sed copias instruxit, legiones firmissimas habet, in capita nostra comparatas lacessit, urget, ad certamen provocat; aut bcllum gerendum est, aut acertiissima servitus subeunda, nulluiu deliberatioui locuiu relinquit. L'nanobis forluuarum salut!S(]ue s|es
; ,
;
que enim
injuria', cruciatus, uescis
Templa sanctissima
statuas
per-
est, ut viribus uostris, Deo maximo optimo juvante, libertatem nostram servemus, pro qua bouo viro et civi uon minus laborandum est. (luam pro servorum reique domesticaj
proposita
per
summam
impietatem poUuerunt, sancto-
incolumitate tuenda. At
nemo
est, ([ui
vel servo
rum.
beata" Virgiuis. ipsius nostri Dei

risu,
contemptu,
secuti sunt.
omni contumelias genere
Quid sacras virgines violatas commemorem ? parentum complexibus ereptos impuberes ? omui dedecore fcedatum Christianum uomen ? Hsec ne persequar, et rei magnitudine et dolore impedior. Quis enim, vel dicendo consequi posset, vel sine multis lachrymis audire, Christiaui nominis socios fidelissimos, equorum uugulis obtritos, ita imperante
hoste
scelei-atissimo
non gravifer ferat, armis ad iujuriam ulcisceudam nou conteudat, nonrepetatsua etconjugum, liberorum, patrice rationem nullam nos duccmus? quid inermes expectamus Turcorum furorein ? arma armis propulsautur, bellum gereudum est, ut iu pace vivamus si bellum omittimus, pacemhabemus nullam. Quod si Turcus nobis quiescenfibus maximis opibus auclus cst, si lauguenfes otio in gravissima damua prolapsi sumus, quis tandein
lacessifo vel expilafo grege
:
:
atque
inspiciente exco-
sperare audebit nos inotio

ter
et
umbra rem
felici-
riatos, sublatos in
crucem. ut mortora beneficii
loco acceperint. -25. Edidit olim saevissimus Turcus omnia quorum crudelitatis esempla in Bizantinos
,
memoria
ut refricaretur, qualis
fuit,
nuper Chalcidis
dejectis
,
gesturos? Resipiscendum est, et cum eo pacto in tanta pericula deciderimus, contrario itinere ad salutem et securitatem redeundum. omittenda seguifies, belluin suscipieudum, uam ut Paulus inquit Xon coronatur nisi qui ler/i:
Euboicte tumultus
arce vi capta,
cum
etfractis portis, ac
time certacerit. Et infra

^G.
muris tormentorum ictibus impetu
armorum cursu
;
ferro
llammaque
ad nostras
omnia miscuerunt
ferme
unde gemitus
:
illi
aures vesfra; postiilaut. ut facullate gerendi belli, de ain[iIissimo triuinde pho qui nobis propositus est aliquid dicamus.
et
Tempus
aures pervenere, cuncti militaris aetatis

nostroruui
: .
Quo
in loco ilkul plane profiteor,
mede hostium
mea
detracfufide
:
cadavera acerbissime trucidati oppugnarentur at non dicam, incum ma?nia credibile enim est imo vero dicam. quoniam nostrorum, inquam. cadaêra in ita se habet
:
:
co[iiis et
viribus nihil oratione
rum. sed omnia expositurum magna cum
machinis bellicis intra urbem crudelitatem adversus nostros immittebantur. ante hunc diem inauditam: o perditam feritavasa iraposita,
atque ut iude ordiar. exercitus ille hosfilis, illa hominum mulfitudo infiuila non tanfi roboris est. quanli nonnulli putant, ut a nobis su|ierari
facillime
non
possit.
et
Magna ejus
turba
[lars
milife
lumultuario constal.
collectitia,
nulla
truculentissimum sa?vitise genus Quid tem tam commune vivis quam spiritus ? at nostri captivi ita vivunt. ut ducere animani de ceelo non queant. Quid tajn commune mortuis, quam
'.
juri?jurandi religione adacti sunt, nulla mercedc
conducfi, levissima corpora laboris im|)aticntis-
terra ? at nostri ita moriuntur,
ut
eorum ossa
sima, |>ra?dam, non exercitum sequuntur. ([ua si paulo diutius cariierint. domum velocissime redeunt nullam praestant in bello operaiu. nul:
per aerem spargantur. Quid tam commune cadaveri, quam quies? at uostrorum corpora ita jactantur, ut nc exanimata quidem conquiescant. Uomani, quod eorum legati paulo acerbius appellati essenl. Coriulhum urbein pul-
lum
servant ordinem
disci[)lina>
latrones, sicarii, milifaris
prorsus
peuifus exjiertes. et qui laci-
lius vinci possuut,
quain viucere sciaiit. llkul sane prorsus com(ierfum haberaus, septuaginta

esse diimlaxat
homiiium
millia. ijui
sfiîendia
PAITLI
c\ piililicn aTarid laciant
n ANNUS
().
CHRfSTI
1/|7().
/i8;
scil aiidiU! iiic, (|iia'S(i,
cngnovimus
qiiamiir.
cl
scnlimus,
iiii|iiiid('iitissiiiic
se-
paniinpcr
liiini
;r(|iio
aninio. Ex co sopliiaginia niil-
niinicro jjraitcr
(jni
qnindccim
viginliv(! miilia
SS. C.omiiarato a
(jiiod
nd
snmnuim,
impciatoiis sui lalns custo-
victoriam, bcta(]iic
nobis cxcrcitn, (]uid cst. omnia non portcndai
dientcs (|uoti(iianam
merccdem
capiunt, rcli(|ui
iii
ac polliceatur? Adcril Dcus optimus

|ir(i
maximus,
omnes
socioriini provincialium tribiitis
hcilo
ciiiiis |iicla(c,
gloria, fidc amiilificanda piig-
sustenlantiir, (|ua? saiic Iribtila ailco exigua suiil,
adco sup])edilanlur
(inaliior mcnsiliiis
!(>
lcniiilcr,
iit
loto
anno
vix
est,
nabimiis, cujus injiiria< nlcisccmur. Iratus bosii nobis prosper, qui noslram hanc in re opcrain ct
mcrccdcm
accipiaiil, (pia cx
laborcm
scd
iiKiiiil,
iioii
soliiin
acci]iit,
scd cxigit,
:
facliim vidclis, ul iiullam cx|icdilimicm (|iiadrimcslri diiiliirniiircm susiineat, scd cos omiics
scd
rc|ictit,
dcliiliini
(I
sibi rcddi
Ihwd^,
ci/i/n tc
fdcic
eomm,
jubcat iVe quia erjo tecum
dimillal, i|iioiiiam proviiicia^ pccuiiiaiii aiiiiioii
pliiis
siiiimiiiisliaiil,
(iiia
rcriim piiiiuria
ciini dimillcrciiiit
coactos Byzantii saepe vidimus,

lur,
('t
t.v. A'e timcoR a facie eo/iim, 7/cc faciam timere vull/tm eornm. Ucllabunt advcrsus te, et non prxvalebunt, quia ego teciim
s/a/t, ct vr/uu/i
e(]iios, cl
arma,
et vcstes vcndidissc,
donnim
pcditatus
]icrvcnirc iiosscnt.
lia;c
IIoc roluir lioslilis

liic
smn ait Domi//us, nt lil/crcm lc . Kt Nonnc lioslcs nostri iiaucorum virtiitc

,
infra
sa^pius
exercitus,
magniludo,
mirandus
si
illc
victi, fugati, ca3si
et
e(]uilatus;
quod
Cliristiaiiiis
riain
fucruni? Omitlo de iis victoinsigncm Ladislai Pannonia' rcgis, qui ut

nobis dicliin!
millibus, qui
millia
csl, ciiin i]iiatiiordcciin lio-
cxcrciliis illius fiiics iiopulaudo ciim lolo
anno
olini a
excrcitiim in armis liabcre coegerit, aut a suis

tlcslilnliis
minum
ct octo
ciim cxigua
manu
ad
pugnam
im])clillis
cnim plus iradunt, dccem non cxccdunt, jiisla acic signis
lerctur, nhi lacillimc superari (iiicat, aiit

ipsis pecuniis,
collatis
qua; in ejus jirivatum ffirarium

]ira?s(are
conlcriinlur, totum cxercitum alai, nccesse eril,

(]iiod (]iiidcm
liostc dimicavil, excrcitum prollilongc laleque fudit, imperatorc vulneralo, ac nisi vicloriam avidiiis pcrsccutus cssct,
cum
gavit, ac
diu non polcrit, nc(]uc

cst
qiii
mortique sese objccisset,

orbis Eurojiam
]irofcc(o Cliristianus
;
ciiim, ut
illi
tcmcrc nonniilli jactanl, immciisa

:
]iecunia
siqiiidcm cx
iis,
in illiiis nc-
rctincrci; Iutc omilto ad rcccntiora nostra fcstinat oratio. Quid dicam
omncm
goliis gcrciidis vcrsati sunt, plane

iKin ain]iliiis (]iiam
inillia cx
cognitum
ciiin
cst,
de insigni triumpho
nis,
qiia'
illius (îiristianfc multitiidi-
vigcsics ccntcna aiircoruni
niillo
ducc, criicis (aiidim signo ar-
omni rcddiluum summa ad

illa
dc-
fcrri, iinde ei viginli lilcr siis(cii(at
millia ])cdi(um libcra-
mata, Turcorum excrcidim omncm munitissimo Ander Alba 0|]iido ])ntitum, infra niaMiia slriclo
cnsc discurrciitcm niagiia ciede victum ejccit, ipso isto iin])cratore gravitcr vulnerato, ac impcdimentis omnibus in potcstaiem redactis? Id au(cm ne scmcl accidissc vidcrcdir, ciiin inqiiiis
sceleratusque hostis
et iira?sidiis,
jirocorporis sui custodia, ct suin-
pliluis domcsticis, qui

si
maximi
sunt, salisfacit
qiiid
piNTtcrea superesi, id
omne
ad arma,
ut
madiiiias, tormcnla liellica
])cniliis convcrlit,
nequc conllandi
27. Oiiod
tliesauri
nequc conduccndi
Paimoniam omncin
infe-
milites ei faculias ulla prfebcatur.
riorem occupasset, omniaque armis com|>lessei

inclytus regiiqiie aniini ct excelsi
Pannoniffi superioris rex parva
autcm tam cffirminata multitiitam cxiguis viribiis lot im]icria snbjugaril, non mirandum magis (iiiaiii dolenduin est nnllum cnim liabiiit liostem lacilc adiiioiliiin vinccrc fiiit non resistenles. Uatc signuin liclli, jam facilc ]ierspicietiscorum ignaviam, ut enim cedentcs vcbcmcntcr insequiinliir, ila insci]uciidinc,
:
admodum
inanu
expugnato
Janitia, (iiqiido ct iiatura et arte
mu-
nitissimo, maximasTiircoriim co]iias didit, partcmqiic jirovincia; suo adjccit im])erio .

2'.). Scripsit aliam orationcm Bessario cardinalis'ad ijrincipcs Ilalia', cosqiic immincntis pcriculi commoniiit. Ex qiia ha^c deccr]ienda
ics celeritcr fugiuiit, castra castris coiifcrrc iioii
audeni, ei ui illud repetam, victoria csi in

nibus,
ma-
visa suni ad hisioriam spcclantia.
modo
velitis
nulla eniin bella gerendi

adcsl im]icratorum virtus,
:
Bcssarionis cardinalisad Ilalos de pericu-
faciiltas
vobis dccst
lis
immiiicntibiis oralio.
mililum numerus
pore
iii
et peritia
sunt pecunicC volioc
bis, llalia^ ]irincipcs, (]uas

iiulilicuiii
non miniis
tcmlia-
Juvat primum omnium de origine, et genere, ac viribus Turcoriim Iirevilcrali(]iiid com-
conlcrre dcbctis,
(]iiain jiriva-
iam
bet.
(iuis(]uc saliilem, legcs, iialriam
cliaram
memorare. Plaiic, ut oiiincs iiilclligaiit, Ottomannorum familia^, minima Turcorum
luTc
pars,
Dcbet uiiusquisque, diligenti rcriim suariim

]iolcst.
ralionc babita, tantum crogarc (luantum
a (]uam parvo liuinili(]iic ]irinci]iio, (]uam brcvi tem|iorc solertia, diligciilia ac vigilantia sua in
liiliiis
Audio Hi/antinos
salulc
nonnuUis accusari, qiiod

:
in
communi
privals pecuniic parccntcs sua

in
omnia
hosti prodiderunt
quo
])rofccto gra-
uljam non modo reiiationibus, scd ipsi provinciarnm nobilissiiiuc ]io(cii(issimreque Italia' ct iin|icrarc as(aiitiim fastigiiim vcnerit,
suetffi,
vissima culpa digni sunt mcritoqiic rcjirchcnduntur;id nc i]isi '.|UO(|uc coiiiinitlamus, cavciidum esi, nc quod in aliis turpe inutilcquc fuisse
stupori ac formidini
sit.
Turcorum
naiio
'
Uessaiio
iii
oral.
;i(i
pi iuo.
llal.
488
PAUI.I
II
ANNUS
(').
bus
CHRISTI 1470.
Arabiam, Syriam
ciim alii)iiaiKliu Persiam, iM(>(iiam, Habyl(^Hiiam, et noiiiiuUas alias superioris Asia5 jiartcs tenuisset, laiidem cum ab incolis
sese in libertatcm vindicanlibus,
plura his
et
dccem
et septein
patrasse,
jilura
quam
tri-
viginti
prioribus,
bellua, C.lirislianoruin
lielans, post
immanis ista sanguinem semiier an-
tum ab
aliis
Hyperboreis po|)ulis inde expulsa, ad inferioris Asia; parfes confluxit, atquc ibi multis variisque bcllis cum rirpecorum imperio exitu ancipili jicsfis, ila ad cxlremiim siipoii(H'(n'asii, iit l'ampliiliam, (jliciam, Lyciam, l'aplilagoniam, reli(|ua(jiic
oiiiiiia
liyzanfinum excidiuin solus gessit, oninem vitam fecere, decem, ut s;cpe a nobis ex])licafum est,
quam
pater ejus at(]ue avus per
interea regnis occupatis, uf jialam

(]U() iiiagis
omnibus
sit,
ejiis
vires aiig(Mitiir, co dcindi^ mi-
nore
jilinis
fieri
negotio
quoscuiiKjuc
et
aggrcdi
actioiiis
voliicrit
iii
illa
loca
iii
dilioiicm rcdeycrit.
:
jiosse sujierare;
qucmadmodiim enim
omni
disci-
Sfd pacc
foris parta, sedilio (b)iiii orta est
uam
atque arfibus,
(jiiam
genere
dc im])erio infcr se ferro dimicare cmperunt. Erant iiifer eos septem noldlioics fainilia\, ad quas faclionum rerumtiuc omiiium summa deferebatur hx bellorum diufiirnitate fessae, eas, quas diximus provincias sorte potius quam armis diviiicre, ac jiarliri infer se stafuerunf, ita quod perexiguum et tenue admodum imperium erat, in sepfem partes divisum est. Ottomannoruin familia-, ex qua octavus jain regnat nostro tempore Turcorum princeps Cilicia locaque finitima obvcnerunt. Ha;c Turcorum res, lioc initium, inde fanfi lerroris origo. 30." Inferjecto dein tempore, hujusqui nunc regnat Turci atavus, a quo hic sextus ordine
;
,
videmus, ut major
aiino,
esse, in immensum vcro divifacillimum, ut in rebus (juo^jue milifaribus accidit, ut vincere difficile admodum sit, evagari postea per victorias nulliiis laboris.
tias aiigcrc
unde illud homini difficile
sit postrcmo quoque omnibus sujterioribus profcctus quoque vulgo dici solet, ditescere
Uuare |)ersuadere
sceleratus
liostis,
sibi
quisque
niiiil
facile potest
dici
quid
(juo
tctrius, nihil
crudelius potest, proximo hoc quinquennio fac-
turus
sif,
tanla
jam decem
et
septem annis com:
parata
magnffi
iiofeiiiia,
et jiriori ejus poteiitia? addita
sunt ejus vires, inexhausta cupiditas,

liliido, scientia
immcnsa dominandi
ris, aetas tlorida,
rei milita-
regni sceptrum accepit,

tiis,
non viribus, non divinon milifum numero, non imperii magnitu-
corjnis laboribus assuetum.
An
igitur
cum
velit et possit et sciat,
dubitare
ali-
dine fretus, scd ob civiles discordias accersitus

a Groecis in
quis polest quin toto animo, tota mente in nos

dies noctesque feratur
?
Europam
frajecit.
Annus nunc ferme

,
An
vero
armatum
prae-
agitur centesimus et trigesimus
non fam
iis
adversus, contra quos provocatus fuerat, quam iis, qui accersiverant, perniciosus et pestilentissimus paulafim serpens, ac sibi, nonamicis
;
stolamur domi oscitanles, ut tum danius cum ante oculos nostros

virus videbimus?
32. "
tentiai
Itali
demum
cre-
exhalantem
Non decel
est
profecto, nec Ifalorum po:
imperium comparans, usque adeo auxit vires, ut volentes postea eum ejicere, non potuerunt,
satis se
fas
dicere
non putaram propria.

propria libertas,
nobilissiet
sanguinis est potentia,

a majoribus suis,
efTecisse arbifrati,
si
fisdere icfo anjuis
projjrium imperium.
An degenerare
cum
eo legibus vivere impetrarent. Afqui res
mus animus
Deus
caeteris
quem
voluit
aliter,
quam
opiiiali
fiieraiit,
evenit;
etenim
imperare, servire genti foedissimse

putat Turcus se facere dignius
frugum nullum
cenlum
gens barbara afîueinops, simul ac dulcedinem et suavilafem divifiarum gustare ccepit, cupiditafi terminum sfatiiit ex parvo itaque ef debili initio usque adeo vires eorum
:
sustinebit
? Niliil
posse, nihil nomini suo gloriosius,
quam
si
in
Italiam exercitum
ducat, et imperare solitam
ef triginta
annorum
spafio creverunt,
utjam non parva Europaj
])arte occupata, nec Danubii profundissimus amnis, nec Hlyrii asper-
provinciam suo addat imperio. Atavi ejus parenfcm, quem primum trajecisse in Graiciam diximus, quamvis paucorum oppidorum regulum divinis colunt honoribus, et perpetua fama
et semiiitcrna gloria celebrant
:
rimi montes eorum impetum retardare ])ossint, quin flumine transmisso, et locorum difficulfatibus superafis, illinc per
sancfum eum
ac beatum nominant, caelcstibus locatum preedicant sedibus, quod princeps bellum adversus
Chrisfianos gesserit, ef paucis
verit,
omnem
Pannoniani
grassentur, liinc in
et
mediam usque Germaiiiam,
quibusdam
locis
Hystros et Forumjulii deiiopulantes, ac fa^dantes omnia, ac tlores illos iirovinciarum ferro
subjugatis, ea impia^ Mahumetana3 sectae dica-
ignique vastantes. Quo loco illud in primis a nobis animadvertendum censeo, quamvis hsc omnia eo, ijuod diximus, temporis spatio fecerint, plura tamen postremis quadraginta annis, (juani nonagiiita illis superioribus fecisse ita
:
met,
quid eos tandem crga se facturos existicum tot aliis Chrisfianis populis Italos quoque, quod etiam cogitare horret animus, subjugarit ? an vero gloriae avidum dubitare poterimus, cum hoc natura omnibus insit, praesertim i>rincipibus, et liic sciat nuUum sibi ad
si
enim natura comparatum est, ut princi])ia virtute quidem ac viribus majora sint, magnitudine vero
31.
(I
immortalifatcm
ampliorem patere campum
co])ia(]iie
vincanfur.
de utilitate ambigere supervacuum certe viilclur ciim enim rafio hacc bifariam divida;
nam
Ex
his item quadragiula annis
longe
tur,
el
hinc (juomodo servari quiE parta
siint,
PAULI n ANXUS
illinc
(i.
1'iiiiisri
l/i70.
/.8')
qiio
pacto
aiij^cri
quoatil
coiisidereliu',
l(!xissont, iiigoiis((M(!
proptorca tcrror eos occucos senior erat,

in
(lua
taiKloiii latioiic tiicri (jua; lial)(3t faciliiis
ac
passot, uniis ox
iis, (|ui iiitcr
certius
possit,
(|U(un aiigondo
principatiiin et
propayanclo? soloiit niedici in corromodia adliilioro, (|ua; aliquaiido iisdein inorboruin generibus utilia experti sunt. IIoc idom Turcorum imperator facit, el lioc (|uasi uiodicanioiifiiiu (|iiod(lani, ad oa
fines imporii
poril)us oiiraiidis oa
propiiKiuum montom profectus, cacumen ojiis, ut canum s|)ocular(!tur adventum, conscendit vcrum ciim oos nuiltos (|nid(!m, sed divorsorum
:
coloriim esse conspcxissct, lajtus gestiens(|ue
ad suos reversus
taiita cst
Bono, inquit, cstote animo,

bostibiis nostris colormri,
,
oiiim
iii
mo-
quic |)arta suiit ooiisorvaiida, saUiborriMuiiii ratiis,
riim
00 soinpor
utitiir, liiiic
luond, lioc
froi|ii(Mi-
putattutum; cupit, ut par ost, oinnique coiialu iiititur conservare im|)crium, nullam ad id tutiotal,
iniinulan! lioc iitaliiid oxporiatur noii
sludioruuKiuo divcrsitas ut consonlirc uiia ac conspiraro in aliquem simul omnes non possiiit singulos vcro, si voiiorint, absorbore
:
sine (iiflicultato potiirimus. Iheccsttyraiiiii spes,

liJEC
cogitatio, lioc coiisilium, nisi spe sua fru;
rem
csse
viam
intolliît,
:
quam
aliena jactura
stretur
frustrabitur aiil(!m
si
vobioritis.
vires suas augore
(jiiod si
assc(jui
non
iiossot,
nulla timoris ratio essct, nulla de rebus nostris
ferocom illiim aninuim mitiorcm reddere poterit; habet enim in armis mi34. Nun(|iiain
dubitatio
alicui
sed
me misorum
fuit
:
mentiri
:niliil
in
liac
litom dccrclis pcr|)etuis(iue stipendiis condiic-
parto etiam volens

facilius
non possum
adest pecuniffi
unu|uam numerus
tum,
gcrat,
(jiii
sive
domi
qiiiescat,
sive
foris hella
immensus, multitudo militum inaudita, ut cujus exercitum supra ducenta hominiim inillia
classem babet quam su|)erioribus sequuntur dicbus in expugnatione Clialcidis non sine stu:
porc
audistis,
quantam instruere
hunc
diein
vix oinnis
simul
stri
liiic
Italia posset.
ab aerario militari stipendiiim, iiullo principis sui siimptu, at(|iie co nomiiie singulis aiiiiis ad imporatorom siiuiii acccdore jurcjurando adactus est, ei opcram et laborcm polliccri. Ilahet pra^teroa longo rcriim usu plane |)crsi)octiim ct cxploratum non alia de caiisa taiitam gloriae, fortunarum, im|)crii
recipit
idem
33. Erat ante
dumtaxat
torro-
cxcrcitu potens, maris im[)oriiiin nostris ad-
accessioncm sibi factam esse, quam (juod perpctuis bellorum laboribus suos exercuit, liostcs
profiigavit
:
suporerat
(jue tanla; cladis
stianis
libere
nunc vero, o cogitationcm quoacerbam marc quoque Cbriablatum, illis additum est, licet eijam vagari quolibet onines portus, omnes
: !
a qiio instituto nun(|uain discedet,
ne quod
riuin
[)acto,
utile,
quod gloriosum, quod necessa-
sibi
esse intelligit, stulte omittat.
Quo
maritimas stationes liberas liabet. Ambracium sinum, portum illum nobilissimum, et Apolloniam, loca quidem Italia! finilima, qute oliin
bone Jesu, sporare possiiiniis aiit sus[)icari illuin non moliturum scrvitutem, c;Edcni, fidei nostrBB interitum ? nonne ita natura com[)aratum esso intolligit, ut iiiliil eodoin sitii |)ormaiieat, sod cuiicta jugi, vario novo(juo motu
Romanis
Italiam
in Grteciani
eadom
iiuiic
illi
via
in
erit,
per
:
quam
breve frctum, brevissima
navigatio est
terrestro praiterea iter usqiu! ad
forum .lulii pateus atquc apertum, mari torraque cingere Italiam potest. Quid est quod eum, vel non hortari atque impellere debcat ad oa, ([iiaijam diu animo proposiiit perficienda, vel
ab
iis
hahet imperium, id(|uc movori o[)ortot, noniK! immiiuiotur, nisi aug(!atiir? Ne [)utavoris Turciim tantum augendi imperii studiosum etcupidum, at ccrte est et conservandi conscrvare vero iion [)ot(!rit nisi augeat, si([uidcm rogressurum ost
agi
? si
quod
amplum
r(!ruin oniiiitim logi!
deterrere possit atque avertere
Audistis
quod non progrediatur

surgat,
(jua
lapsuruin quod iion

efficiatiir
:
nuiltos, qui illum sa!|)ius Italiam optantem, Italiaiu ac
ruitiirum ((uod non majus
Romam
vociforantom intollcxorunt
est,
si
et cupit et
posse se sperat, nibil certe
quod
opiniono oxercitum siium augct in dies, quem babet ampIissimum;aliona

confirmaliis
invadit,
i">.
cum
tim
possit ab boc proiôsito remorari, prfoser-
ne sua amittat.
dum
Italos contidit
nunqiiam uno consensu
An
vero suin[)tus ingentes, totmilitum
in se conspiraturos, nun(|uain
adversus se arma sumpturos. His ille contentionibus spem suam confirmat, et qufficumque optal sibi facillime pollicetur. Koforam (qiiamvis nota sit vulgo) fabellam, qua nuper usus dicitur cum ex suis quidam dissuadere ei bellum adversus Cbristianos conaretur; nam oiim illo formidandiim esse diceret, ne Christiani bollo irritati tandom
in
pericula et vulnera, tot cxpeditiones gravissiinas, atquc alienissimo tempore pro Mysiorum cxiguo imporio, pro Triballorum montibus as[)erriinis, pro Illyricorum peiuiria oum suscc[)isse putatis
;
(iro
Italiic
autem
oiiibus,
j)ro [^ro
agrorum
faclurum
tat,
feracitato,
iii
pro suavitate frugum,
liao i|)sa liicc,
(|iia
vorsari cupit, noii majora
? Ilic
unum
convenirent, bellumque adversus
eum
:
locare ad reliquum
arcem ponere, liic prtesidia colorbem subjugandum cogiut pcr bostium suoriim
se
communi
consilio et ope gcrercnt:at rideiis Meminisse, tyrannus iiKiuit, illius labula! convenit: cum lupi aliquando magnam canum mullitudinem adventare adversus se forte intolANN.
at(]ue ita cogitat,

id
:
disscnsioncm
ret)).
illa
facile
conseculurum spe-
Et infra
Quid
sibi postulat cupidifas
pacis
cum
iliustrissimo piissimoque Sicilia;

6-2
TOMUS
.\XIX,
lUVN. X.
490
rcgc componond.T
?
PAIT.I
11
ANXrs
().
CIIRISTI
1/|T().
qiiid missi lofâli

o<lio iiaiiel,
?n.un qni
nullo
,
ejusdcm
Sixli lihcrajjlalc ac mis(>-icor(lia iis(|ue
nomen
Clirislianiini
^'oiiere
omniquc cru,
(lelitafis
iriseetatur
ct
,
(iespieit
niillo
quidem r.iuistianorum mclu

nuila gratia Ciiristiani
sed
iit siiifiiilis
amorc
ad cxlicmum vita; tcmpus vixit. Cyprum ct Rhodiim sullanus sua? ditionis ac regni .Terosolymilani csse dicliiat Turcarum vcro rex et Oilio:
rcjjis
fondus desiderat
manmisdc
Iiliddo, (juod
.
proxima
sit
cjusliltori,
et
o[i|U'essis,
quosunivcrsos codem
tantuin contcndil
Ca^lcriim ci
Rhodo
Cypro
impetii noii everti posse inlelligit, tandem quod eiipit asse(|uatiir. Al vero infelieem illmn sua taliilspes el oiîiiio, ciim siiperioriljus diebiis
majiiiiliee rcf;c(|ue Clirisliano dipnc inclylusrex
potitos Tiircas lugehitiir infeiiiis.

;i.S. Pait/as dal operam nl llali (h/n(isl;r H(iam rcnovcnt (/nam Nicoiaus formarcral. Ingravcsccnic inlcrca laliusquc se proliucnle Tiircica
lefialum dimiscrit eo res|ioiiso, ut
perniciosam natus esse, sed cliam hcllum

lionis
Cliristi
:!("..
non omnibus socictalcm

liosti
.
soliini asiier-
polcnlia, .loannes
W.iyvoda Zarcoiii c(uncs,
ct
Thad.-eus IVatres Narenle, ct Craynic ac Tlierelia

iii Alhania toparchiarum principes, auxiPaulo II Poniifice advcrsus fcrocicntem barhanim po|iosceriini quihus ille |iolliciiiis est daluriim se o[ieiain ut dynasl;e Italici
indixissepro
cliinuie
a
religione raeile vidcalur

Transalpi/ii priiicipes
(i/>
eode.m cardinale
tnoniti, el
ad
se
nccingendimi soUirilali.
Ncc
'
Bessario ad facicndiini in Tiireas lccdus iiieitavit, vcrum etiam cloîiiciitia elaros tlieologos in Transalpinis rcgnis cxstimulavit,
Italos
modo
fu^diMc jiingcrciitur
iii
Tiircas, iic(|uc ipsisaiixifilii,
liadcfutura
ct
Nos, dilccti
[iro
phiribiis rchus
curis
publicis
nunc
involuti, prfficipuc
ct
ut ad rcgcs iirineipcsciuc pro rcstingiicndo
eom:
circa iinioncm ltali;c
componcndam
aliquid
corroho-
muni inccndio, rcligioncqucChristi defendenda proinovendos cloquendi vim explicarcnl quo argunicnto ad Fichetum fheologum in Gallia clarissiinuni lilteras dedil. Sccutus pias P.essarionis adhortationes Ficlictus Gallorum rcgcm ad suscipiendum sacriim hellum sollicitavit tum etiani Eduardum regcm Angli, cl alios prineipes, ut communi icto foedcrc immincnlia Christiquc religioncm periciila propulsarcnl qiia} littcra; nonis advcrsus Turcas tucrentiir
, ,
;
randam
ut ca
[lacata
magni coutra
eumdem Turcum communem
liostem in consolationem Christieolarum et vcstram cfficerc valeamus, cui rci plurimum incumbimus, ac spcramus in Altissimo rcm fclici cursu hrevi confccliim iri, ila quod non possumusnunc vos
voti
omnipotenlis
com[iotcs rcmilterc s|icramus laincn in misericordia una nos cum I)ci

;
Italia; [lotcnialihus
ct aliis Christianis |)riiici|iifidei
hus talem operam in causa

(]iiod
adliihituros,
sextililms
illi
anni mcdlxxi exaratffi sunt. At pii conalus ad irritum cccidcre. 37. Ci/pri recjmun ad Vcnetos devohilinn. Intcr ejusmodi vcro cladcs hoc anno Ve-
vos ct
alii
Chrisiiani principes vobis fini-
timi et poiuili eonsolahimini, etc. Dat. Roina;

a[)ud S.
39.
Peirum
F"t
iii Octohris mcdlxx, anno vii . sane cnixc o|icram navahai Paulus,
nehjs Cyprio regno, quod Carola i>t Ludovicus Sahaudus ad sc spectare contendchanl, aiicios, Catharimf Corncli;e opcra, tradit r.ai.liacl Vola-
ut
mutua armorum
,
socictate
;
Italos |iriiici[ics
terranus
rcgnum (]noque Famaugusta, quam ad cam us(|uc integrum cum

'
:
.lacohus, inquit,
dicm Genucnses fenuerant,
adepiiis, iil pcrpetuo inonuinentolirmarctur, Catharinani, Marci Cornarii palricii Vencti filiam, in matrimonium diixil, quain senatus in flliam adoptavcrat dote adsignata luec post annum vidua ac pra?gnans
:
quo pepererat infantcm brcvi tempore peicuntc, regniim jurc haereditario ad Venctos pcrvenit anno mcdlxx. Ludovicus
relicta
posthumum
advcrsus Turcas conjiingeret cumque Florendiix Mcdiolanensis, ac Ferditina rcspublica nandus rcx novas inler sc fa'derum pacliones facerent, ipsos sollicifavit, ui caitcris aliani dc insiaurando vcieri iiiilo Nicolao X Ponlificc f(T^dere adjicercni. Sed jirivaiis quiijuc cominodis illaqucali ad gcrendum in Turcas communi conscnsu hcllum adduci non [lotucrc, quamvis oratores [irincipum ad sc Paulus accersivissct nam ct Galeatius Maria Mediolanensis in Corregianos loparchas hcllum inicntabat, ex quihus
:
discordiis intcstini alicujus hclli gravioris pcriculi
intcrca
olio
ad
sedes
patcrnas rcmeavit
cumquc
tcrror immincbat.
Ad quod averlendum
magis divinisque rchus quam imperio nalus esset, in soliiiidinem apud Ripaliam supra lacum Lcmanum usquc ad extrcmum se recepit.
At Carlota virago minimc quiesccns, dum obsidcrctur, statuit in Italiam Romam ad Sixti Pontificis opcm confngcre, a quo pccunia tantum adjuta ad sultanum indc in.45gy|)tum transfrctavil,
Pontifex hiscclitlcris Galcaiium, ut fidci dignitaii,
ChristiaiuTquc rci saluti consulcret,
cum
apud qucm tricnnium
auxilii expectatione
cum
:
omnesvires ad Turcicam tyrannidem tundcndam convcrtendT cssent, adhortatus est ' Hortamur tc in Doniino per viscera misericordiee Domini nostri Jesu Christi, pcr passioncm ct crucem sanctam suam, quod ab hac re desistas, neque ulierius procedas, scd inluearis pcricu:
fiustra trivisset, re infccta
Roinam
revcrtit
uhi
lum
fidei,
consulas honori tuo,
ct cogita alios
una
cum
I.
Cypriis comitibus
honesli
ordinis,
principcs Catholicos hoc

U.
tuum factum
forc
im-
Volater.
I.^
ni fin.
'
Lib. brev. de ciir. an. 7.
p.
' LiIj,
lnev.
[i.
3.
PAULI
lirohatiiros. llabeas
II
ANNUS
(i.
CIIHLSTI
1470.
:
491
iirincipalilor rcspecluin ail

:
causa a|,'itur cerle, si ila facies, |iriinuni a nobis comniendationcni et lênedictionein, necnon laudein et j;loriani ab oinnibus (".hrislianis tam principibus (luain populis conIkHiin, cujus
inajori necessitate non fiiit proinde nobilitatcm vestram in Domino liortamur, et [ler viscera misericordite Dei nostri obsecramus, ul omnem iiiijusmodireicuramcogilationcmqncsi ita est, (quod absit) velitis omiiino de[)()nerc, neque perliirbalioni et novitati
speranles iii Allissiino daiiinuis talein ordinein et operani, (|uod isti doniini noliilitati tuaj, si (|ua3 eidem debent, satissi;i|ueris. .Nos eiiiin
materiam
inali(|ua delis
sed pacietconcordia;ineiin(la!omni studio, cura ac vigiiantia intendatis. 1'liiribus vos hortareiiisi vos sciremus, et pro virtute vestra, ac icligione, et pro reipubliciE Christiana^ summa atque incredibili necessitate non egere horta-
facient. iNon dejjes,

iiac re taiitam
fili
dilocte, niirari (|uo(l pro

:
niur,
instantiam lacimus
boc de
\eiie-
rabiliuin fralrum nostroruin S. R. E. cardina-
siiperquo etiam iiobilium oratoailectissimorum consilia secuti sumus facimus pro debito nostro lamiuam coininuiiis paler, laciinus [iro communi pace eliam Italiie cujus seinper cu[iidi luiimis (juando lanta necessitas non imminebat, sicut meminisse debes, quae pro status tui conserva(ione lecimus teni|)ore obilus dif,'iue memoria' fienitoris tui, (|uaiido te absente et in (Jalliiiin coiisilio,
ruiii statiii
,
tiio
tione, sed sponte vcstra jiromptos ad ea omnia paratosque esse, qua; ad [)ropuLsanduni praisens
periculum pristinamque
rei()ublici Cliristiance
iiiajestalem reliiieiidam, ac fidem et religionem
nosliam augendam (lerliiiere videantur. etc. Dat. Romai apud S. Petrum, die xvii Septembris MCDLXX, anno vi .
41. Excitabat
'
intcrim alios
Italia;
principes
nimirum Ludovicum Mantua;, Guillelmum Montisferrati
liis
af,'ente,
apud
Italice
potentatus
prajci-
marchiones, AniiMlciiiu Sabaiidite,
tiiin
(lue
a|iud dilectos lilios
nobiles viros
a|)ud
ducein
stric-
et
dominium
;
Venetiaruin, ad (|uos tuiic

,
Mutinae duces, neciion iiisignes (>o[mi1os^ ut Seiienses ac Lucenses, ut in commune fcedus ad
lissime
scripsiinus
et
eosdein
o|)erati
lestinguendumTurcicum
boeani
inciîidiiimcoircnl.Eiiex[)iigualaiii, illiimqiie
:
suinus (juaiito magis id nuiic facere debemus et tenemur, (|uando Turcuiii commuuem liostein immanissimum ad Italiam subjugandam suo
Jam
Mahumele
ad Italiam sua; subjicieiidam tyrannidias[iirare eas aUero Pontificias litteras, qute ad Senenses
missa; fuerunt
neiandissimo iiniierio fesliiiare videinus, ut illa subacta cajteras Clirisliaiiitalis nationes siibjugare possit? etc. Dat. Rouice apud R. Petruin,
die XVII Septemb. mcdlxx,
Senensibus.
anno
iii
vii .
Cum sciamus aniinos vestros ad hanc sanctam rem comparandam conficiendamque,
iO. E-xasperabatur etiani
Veiietos Liidovi-
utpote vere Catholicos proin()tissiinos verisimiliter fore, placuit
cus Mantuai marcbio, quod illi alveum Mincii cujus in alias derivare terras decernerent lenire iras ', tum Venelos ab eo consilio revocare Cbristi vicarius nisus est^ Dilectis tiliis nobilibus viris Chrisloplioro Mauro duci, etdominio Venetiarum. .\t relatum nobis est per (lictorum regis
:
ad devotioncm vestram scri-
bere, prout ad reliquas Italicas potentias scripsi-
mus, quoruin oratores ob hanc causam pro bona parte Jam adsunt et caeteiorum prope diem ingenti desiderio expectamus, et in Domino eamdem devotionem horlamiir, ac [ler viscera
,
et
Florentinoriim
oratores reipublicae vestrjE
decrelo statutiim nu|)eressc, ut aiiti(|iiiis Mincii detiirîue fluiniiii amiiis alveiis [lermutetur
,
misericordi;e Dei nostri rogamus, ut ad nos etiam oratores vel oratorem vestniin, virum [irobum, timentem Deiiiii, et conservanda' reipublicie Chrisfiamc studiosum, statim lectis
praesentibus ciiin am[ilo
alius defluxus
tulisse
eam rem
graviter dilec-
mandato
tractandi et
tuin
filiuiii
nobilcm \irum Ludovicum inarchio-
concludendi
neiii Maiiliia',
jamque
a dilecto filio nobili viro
Galeatio .Maria Mediolanensi duce, cxposita gravi adversus vos quercla, praesidium, quo sc tueri
possit,
unioneni mitlatis. Nam sicut eideni Turcorum tyranno non bona consensio Italoruin prwslat audaciam ac s()iritus inagnos advenfandi, ila consferiiabitur
oinnis ejus aniimis, intellccla llalortim jiofenfia uno consensu conjuncta, et ad opportunas provisiones faciendas exinde Ifaiis faciiltas proveiiiat.
iiiiiversaleni Ifalia'
implorasse; (iiiamvis nobis

;
id
de vestra
nobilitate credere sit difficile

filii,
nihil enim, dilecli
accidere posset lioc tempore ad cogitatus
nostros inlenipestivius, nihil
quod
ita
omiiein
Non
est
cunctanduni,
(lilecli filii,
qnoniain
laborem ac studium frustraretur, omnein(|ue nostrarum rerum,imoCliristiaiiilalis
nostrum
et fidei Catholicai servandae,
Jus
maxime
cu|)idi
vestram cupidam probe sciatis quanto pcriculo respublica Christiaiia
spem auferret, cusunius, et etiain nobililatcm esse certe babemus, cuin vos
(juod
in
iiiillc
quain internecionem et sanguinem totius Clirisfianitatis, jain in faucibus nostris, ct in dies viribus
corroboratur,
liostis ipse,
qui nihil niagis
sitire videtur,
nuim sumit,
rilcr
ex victoria recens habita aniut quantula qua;vis inora occasionein cxcidii noslri comniunis ei pncbcat celeet
:
versetur,
forte
aiiiiis
in
autcm
brev. p. 1.
aiiiiosita
()rovidenlissima
virfus
l.ib.
brev. p. 3.
Ih.
p. 2.
Liti.
'
Kad. pag.
492
PAULI
II
ANNUS
6.
CHRISTI 1470.
Italorum illum retundere,et profligare facillimc possit ad laudcm ac gloriam omnipotentis Dei, scelestissimique liujus draconis Maliomet exi-
tiauornm ad sanctam expeditionem contra eumdem Turcum ineundam cor esset unuin et
tium sempiternum. Dat. Romaj apud S. Petrum, dic xvui Scptenibris jmcdlxx, anno vu . 4"2. Hortatus etiam est Paulus Joannem regem Aragonum, qui insulam Siciliai sua tenc'
anima una. tandcm serenissimus dominus dominus Ferdinandus Sicilije,etc. rex, ac illustrissimus dominus dominus Galeas dux Mediolani, etc. et ilhistris et excellens communitas
Florentinorum,
bat ditione,
ut
tum
alios plures reges ac principes,
arma
vires(]ue ad
communem
liostcm, adeo
crudeiiter Cliristiana; rci insultantcm, propul-
sandum
sociarent.
Demum
post varia
studia
dum ligam Neapoli dic viii Julii proxime decursi particularem inter se inirent atqiie contralierent, ct ad monitioncm sanctissimi domini nostri, et fidei defcnsionis universalis rationera, inter caetera voluere et solemni
stipulatione promiserunt,
prsedictiis
pervicit Paulus sua diligentia, ut in celeliri car-
dinalium senatu devexo jani anno cum Italorum principum oratoribus inicrit armorum societatem in Turcas ac fanius quod jam ante a Nicolao V post excisam Constantinopolim fucrat sancitum, redintegrarit de quo confecta sunt
, :
sanctissimus
cum
quis
illustrissimo
quod (]iiandocumque dominus noster iina Venetorum dominio, vel ali-
eorum supradictam ligam generalem condefensionem deveniretur, omqueelibet

,
firmare seu renovarc dignaretur atque vellet, ul

facilius ad fidei
publica
hsc Monumcnta In Dei nominc. Amen. Anno a Nativitate Domini

:
nium. animis
dicts
nostri
,
pacatis,
et
,
carum
tenerentur partes pra?cum prsefata san,
Jesu
ctitate
et
dominio
ut prafertur
in confir-
Christi
mcdlxx, Indictione
liora xxii,
iii,
die
sahbati xxii
Decemhris,
Pontificatus sanctissimi
nostri,
in Christo patris et
domini
domini Pauli
mationem seu renovationem liujusmodi concurrere, firmis sempcr inter dictas partcs raanentibus omnibus et singulis capitulis in
,
divina providentia pap;c II anno vii, cum idem sanctissimus doininus noster papa ab ipso sui
Pontiflcatus initio in sacri sui pectoris scrinio persicpe revolveret, quod post captam ah imma-
tis
. Pluribus interjecde eo foedere adversus Turcam inslaurato, subdit

prffidictffi
ligaj
contractu
uissimis Turcis Constantinopolim, et Orientale occupatum impcrium, tunc duodecim, nunc vero septcmdecim anni ferme sunt, quod ab
iEgeo mari usque ad Danubium, et Alpes Julias quotidie Christianorum sanguis effunditur, ac quod Thraciam, Maccdoniam, Epirum, Mysiam, Illyricum, etc. inimici nominis Christi vastaruut, diripucre et occupavere, pii, boni atque providi pastoris more, lantse Christianorum infclicitati
providere cupiens, proposuit inter Italire potentatus et principes pacem primum firinarc, et
successive geueralem
Reverendissimus in Christo jjater domlnus dominus Marcus tit. S. Marci presbyter S.R. E. cardinalis, episcopusViccntinus, ibidem simul cum infrascriptis aliis reverendissimis dominis S. R. E. cardinalibus consistorialitcr in cons]>ectu prsefafi sanctissimi domini nostri
papa? congregatis existens,de
mandato ejusdera
papae, ejus,
sanctissimi
domini
nostri
nobis
omnibus
et aliis illic
astantibus, audientibus et
inteliigentibus, vivce vocis oraculo facto, confoe-
derationem
et
ligam
eamdem
generalem, sicut
pnemittitur, perdictos dominosoratores confir-
uniouem, confoedcratiofelicis
,
nem
et
ligam tempore
recordationis dodie videlicet
luatam ctrenovatam pro eflectu et com|iIemento verborum, qufe supra posita sunt, videlicet ut
pra?fatus sanctissimus
mini Nicolai papa? Quinti
xxx
dominus noster
pra-dic-
Augusti, anno Domini MCDLiv,Venetiis initam, ct XXVI Januarii subsequcnlis anni Aeapoli firmatam, de cujus robore et firmitate propter multa quje posteaacciderunt non improbahililer dubitabatur, confirmare et renovare, ut pacata et
tam ligam generalem

firmavit,
pariter benedixit ct con-
benedicit, confirraat et renovat, hoc famen declarato pro ipso sanctissimo domino nostro [lapa, ejusquc successorihus Romanis
Pontificibus
statu
ef
canonice intrantibus
et
eorum
unita
Italia, et charitatis
atque unionis vinculo
cum omnibus
,
et singulis reservationibus
conglutinata ferocitati Turcorum quam celcrrime occurreret. Et licet ad hoc tam sanctum piumque opus peragendum pcrplurihus annis
elaborasset, atque legatos de latere ac nuntios ad prsedictos potentatus persaepe mandasset, ita omnem Italiam opera, iniit pacem primum in
declarafionibus supra in dicto loco hinc indc

ac promissionibus
,
facfis
obligationibus
et
aliis in
ea et i)nescnti confirmationis et renova
tionis contractu contentis et appositis similiter
confirraavit et renovavit, etc.

43.
tituisset,
dustria et vigiliis dedisset, firmasset atque consnon minori studio atque diligentia ad
Completus ex perfecto hoc foedere ingenti gaudio Pontifex in ditionis Ecclesiasticffi urbibus sacras supplicationes solemni porapa
jussit
Italiai
colligendoset unanimes coustituendosprffidictos potentatus elaboravit, ut omnium Chris-
haberi ac festos igncs principio noctis accendi quo arguraento Bononiensi prsfecto ha;
:
litterse datse
1
sunt
'
Lih. brev.
p.
1.
Ext. in .Ms.
Cod.
Vallil.
sign.
lit.
R.
'
num.
19. P- 91-
Lib. biev. an. 7. p. 60.
PAULI
II
AXXI-.S
(i.
CHRISTI
147(1.
^'J3
GuberuatoriBononiLU,\elejuslocumteneiiti. Dilecte fili, salulem, clc. Placuit allissimo el niisericorclissimo Deo nostro, cujus \icem, licel immeriti, gerimus in terris, quod Spiritus
scopus
Venusino comitatui prxficilur.
Ejus-
sancli gratia xxi die praisentis bris
mensis Decem-
Venusino comitatui Carolum liorbonium archicpiscopum Lugdunensem prictecit utque Romana; Ecclesiffijiiribus caveret, sacramentum a Ludovico
dem
regis precibus adductus Paulus,
ligamiuteromnes potentatus ItalitB conclusimus, reuovavimus, benediximus; etsperanles ex ista confoederatione, in eodem Domino unione et liga futuram expeditiouem coulra im-
rege elicuit, quo
ille
professus est daturum se
manissimum fidei CliristiancE communem hostem, eam ingressi sumus, ut communibus viribus tanto periculo et discrimiiii occurratur. Ageuda; igitur sunt gratia* clemeutissimo ipsi Deo, qui nos ad illam faciendam inspiravit, et su[>plicandum, ut animos omnium illuminet. et liujusiui)di saluberrimam ligam perjietuam faciat. Voluraus igitur, ut die sexta sequentis proximi mensis Januarii, in qua festum Epipliauia? celebratur, rogationes publicaset solenines in singulis civitatibus, terris et locis saltem principalioribus tuo gubernio subjectis, necnon in iirincipio noctis ejusdem diei ibidein passim incendia publica ad Lonorem Dei, et sigiium Isetitia^ fieri mandes, et ita mandes, ut hujusmodi mandalum efflcax existat ad gloriam omnipotentis Dei, et Cliristianorum amplitudinem
Rorbonius justitiam rectc administraret atque Pontificis successorumve nutu ejiis projfectura abiret. Concepta est illiusjussiiis verbis, quibus ha?c temjuraiidi formula poris nota adjecta est Dat. in oppido nostro AmbosiiT die xxvi mensis Septeinbris anno Dout
,
'
operam
miiii .MCDLXX, cl regiii iiostri x .
Extat ' etiam in libro Privilegiorum alia sacramenti formiila, ijuo Caroliis ipse Borbonius Avenionensi principatiii pra>ficiendus se ad rectuenda jura tam justiticE administrationem Apostolica, restituendamquc sinc ullo qua^sito dilliigio pra;fccturam, cum eam Paiilus succes
,
soresve repetituri essent, devinxit.
Roma; apud S. Petrum xxiv Decembris mcdlxx. anno vii . 44. Erga Ferdinandum Pontificis bcnevolcnac felicitatem. Dat.
tia: calix
lise
anreus Basilicse Lnteranensi a
rerje
Gal-
oblatus.
ab Ecclesise TarracoRenuutiavit etiam idcm Paulus Valentinam lEcclesiam solutam liberamque ab Ecclesiaj Tarracouensis metropolitico jure et imperio quamdiu Rodericus S. Nicolai in Carcere Tulliauo diaconiis cardinalis, qui postea in Pontificatu Alexandri VI nomen accepit, in vivis ageret cujus decreti hanc Cupientes Ecclesiam rationem expressit ' ipsam, cui felicisrecordationisCallistus papalll
46. Yalentina Ecclesia
nensis jiire 7netropolitico soluta.
Quod ad Ferdinandum regem

foederis sociuin
prsedecessor noster in minoribus constitutus,
Neapolitanum hujus
spectat,
praitereuuduin nou videtur, ipsum alTectum eo

sacro beneficio a Pontifice
',
ut sacerdotem a
sacris coufessionibus deligeret, qui
ipsum
iis
etiam noxis solvere posset, ad quas expiandas Sedes Apostolica adeunda esset collatum etiam illi amplissimum indulgentiarum beneficium, quo in extremcB vita? mortisque lucta [lotiturus esset. Conjungemus his Ludovicum Galiorum regem Lateranensem Basilicam muuere egregio exornasse, cujus memoriam Paulus propagari posteritati Pontificio Diplomate voluit ', in quo narratuti Ludovicus ancipiti implicitus morbo, S. Joaunis Apostoli et Evangelista; apud Deiim
:
cum cardinalatus fuiigerctur houore illamque veluti sponsam prajdilectam in summi Apostolatiis apice constitutus sub sua protectione ad tempus retinuit, ciiique dilectus filius noster Rodericus S. Nicolai iu Carcere TuIIiano diaconus cardinalis S. R. E. et vicecanac deiude
prffifuit,
cellarius ex dispeusatioue Sedis praedicta; praesidet,
de prasenti favoribus
et
praerogativis atColocensis,
tollere gratiosis, etc. .

47.
Super septdchrum Varadae
cardinalis creati, suspendi permittit Paulus insifjnia Imjiis dirjnitatis.
Vergente anno Paulus,
qui triennio elapso Slephaniim
Varadam
archie-
implorata ope, calicemaureumdouooblaturuin sese obstrinxisset, votique compos iHum donasset

tuit.
:
quem
distrahi
unquam
conflarive ve-
Meminit hujus calicis ex auro confectum distinctumijue gemmis fuisse ait, et quatuor millibus nummum a.>sti-
Stephanus Infissura '\
quem
pisco|ium Colocensem presbyterum cardinalem tituli SS. Aerei et Achillei creaverat, necdum ille, ut pileum cardinalitium e Pontificis manu acciperet, ob Turcicas irruptiones coercendas Romam accedere potuisset, Matthia; regis Hiingariae precibus flexus, ad eumdem Stephaiium iusigne cardinaliti;c dignitatis transmisit '. Hoc
matum, ac nomine
Basilica} a
regis Ludovici Lateranensi

in
honore
ex
rius
'
potiri
non
potuit
Stephauiis,
quem
Paulo datum, ostensumque populo

[iro
libro
iissolcmnibussupplicatioiiibus,(|uasoctavaJulii
Divisionum scribit Felix Conleloobiissc in Hungaria proximo anno circa

Junii
;
imploranda adversus Turcas, qui Euboeam obsidebant, ope habuit. 4r>. Carolus Borbonius Lugdunensis arcfdepiiina
cum
cardinalibus
mcnsem
Jauuarii
E.xt.
veruin
potius ciica
ut
patet
mensem
litteris
dixisse debuit,
Pnv. Hoin.
li.
ex
'
in lib.
lil.
Eccl. lo.
ll.
l.ili.
brev. an. 7. p. 15.

lutis.
et
Ms. Vall.
Llb.
ii.
Biill.
de cur. p. 101.
Ms. Vall. ubi

et 101.
'
Sleph.
Ms. Val. sign. num. 9.
sii|i.
nuin. 12. p.
' Lih. xiii.
195.
p.
p. 208. et to. iii. p. 222.

-
144.
Eod.
tn. ii. p. 249.~et Lib. brev. p. 177
'
Contelor. in Eleuch. card.
U9A
Pauli
iiiciise
PAULI
II
AXXUS
6.
CHRISTI 1470.
vestis
Februario datis, ([uihus Michael
aulceorum aut
slragula' vanitatc, familiae
Minorita Veronensis ad consanguineorum solalluin idperferre jussus est, ut supra sepulchrum

ilefuncti
quoque
is
erat cullus at(|ue
modostia, ut in ea
orationi jejuniis-
sancti senis disciplina facile viderelur. Amicie-
suspenderetur
'.
batur cilicio eo(]ue occullo
48. Carvajalis cardinalis

r/estas.
mors
et
i-es
prseclare
Reliquit hoc anno maxinnim sui desiderium Joannes Carvajal cardiiialis Saiicti Angeli, virtutum claritate et rerum gestarum amplitudine llorentissimus, quem Jacobus Papiensis in Cominenlariis elogiis insignibus exornat,
Exlremum atque ejus obitum ita deplorat anni hujus non tain memorabile quidquam, (luam tlebile habuit Joannes Carvajal cardinalis S. Angeli, de quo nonnullis in locis supra retulinius, peractojam septuagesimo vitae anno,
: :
que semper intentus. Praetereo subsidia inopibus prajbita, sanctarum a?dium instauraliones,
qux
stita,
iiec rarae
fuerunt, iiec modicte, |)atrocinia
labentibus tenuiorum
causis fortissime prae-
quarum
erat satelles
assiduus, complereligionis et
rei
[)rae-
ctar verbo uno. Vixit

stantiffi
:
summa
ingentibus bonis cumque in iis sedulo tanquain in publica custodia vigiliasageret, hilaritatem tamen
vitac
gloria in primis
Romanae
num(|uani
,
oinisit, (juaj tanta ac tain
con-
tinua fuit
vitate
ut
non ininus oblectare
pia festi-
niense Decembri vita est functus, tanto bonorum omnium luctu ut facile sit judicatum
,
homines videretur, quam adjuvare, vere

illis
digiuis Ecclesia, et sancto Dei famulatu, quern
quali inter homines gratia vixerit. Natus hic iu Trugillo, ulterioris Hispaniee oppido, cujus Li-
nostra tetas priscis

tribus
nasceutis Ecclesis pa.
non
injuria aequet
viamc
historise
meminerunt. Nonnullis
:
inter,
jectis, quae
suis locis narrata sunt, subdit de
Opera legationum, qu;L' illi ab Ecclesia commissa viginti duo fueruiit, salutaria sunt semper inventa, Poiitificuin non mandata tantum, sed vota quoque implevit plurimas diversis in locis paces constitueus libertatem nostri Ordinis in eisdem amissam auctoritatem Roinani legati ct tenuit, restituit
gestis ab eo legationibus
:
EduardusÂnfjlix rex ref/nopii/sus, et flenlu Aiiglia hoc auiio beila ricus solio restitutus. civilia recruduere, Richardo comite Warvicensi,
-49.
qui
posuerat, ab
est
Eduardum, dejecto Henrico, solio rcgio iineodem Eduardo, (jui illius oHeniiiilio
derat dignitatem, dissentiente. Oppressus
et
animo
praesenti exercuit, beneflcio ingenti
Richardus, coactusque cum suis in Gallias aufugere, accepto a Ludovico Erancorum rege excitataque Londini sedimaritimo exercilu tione regem Eduarduin, ne laniaretur a populo
,
populis
fuit,
cumque diversasregiones
,
obiisset,
amplissiineque de magna omnibus meritns esset, prceter gloriam justi sacerdotii in domum privatam nil intulit, bonum nomen, juxta verbum Scriptura?, divitiis multis aiiteferens. Quamdiu vero apud Pontiflces egit idem qui foris esse non desiit pependit a Romana Ecclesia, non principum nutu quodque admirabile legentibus videatur, toto ejus cardinalatu nulli numquam non interfuit senatui, solemnibus sacris nuUis non affuit, inunera
seniper tractasset
,
tum Henricum ex Anglia fugere compulit regem diuturni carceris squallore liberatum, regiisque ornatum insignibus ad soliuin evexit quas rerum conversiones Eranciscus episcopus Andrinensis, qui in Caroli Rurgundi aula ver:
sabatur, Jacobo cardinali Papiensi

significavit
'
:
his litteris
vero cuncta publicae celebritatis sic primus obivit, ut nec valetudo unquam nec privat^
abduxerint. Sententia? ejus prudenter plenLE religionis erant ac majestatis abundabat explicabat videbat rem, diserte
Reversus in regnum comes Warvici frater, complexus Henrici regis factionem ipsum Henricum e carcere, in quo plures anuos fuerat asservatus, eductum, et vestibusregiis et diadcmate ornatum reduxit ad tedes regias vasti monasterii, qui locus est in suburbiis Londinorum. Rex Eduardus ab illis, quos sibi fldos
occupationes
eum
speraverat, destitulus recessit,

cejierit,
quo autein
se re:
exeinplis,
tum
fucati nihil
habebat oratio,
di-
an intra fines regni, incertum est quae scribo narrata fuerunt liuic principi. Regina uxor Eduardi, qiia? plurcs menses se in illa
turri continuerat, timciis
vina quffidam aniini et vultus modestia. Id asse-
eadem
vici
adventum Warut vitae confiliis
quebatur dicendo, quod

el
iiraeter
et
ipsum
pritstare
mirabamur omnes, neino ex omnibus
in
asylum
divae
Catherinae,
suleret,
cum
fratribus,
matre ac parvis
s[ionte
|ioterat, ut
cum
videlicet Pontiflcibus aut coUe-
confugit.
Omncs
vidcntur
aut
mctu
garum cuiquam adversandum esset, id verborum atque ageiîi genus depromeret, quo uon
revincere quidquam, sed solum consilium sine contentione dicere videretur asperum, contentiosumve, aut leve, aut multnm, actioni nuniiuain admiscuit mores ejus ab omni ambiHabitabal a?dibus tione longissime aberant.
: :
victori favere.
Ridebunt postcri, credo, aut ut miracula mirabunlur, cuin audierint tantuni esse hujus comitis ingcnium, ut indomitam gentem tam facile regat, novos reges fecerit, his
denuo
intra
[)ulsis, veteres revocarit, et ipse pulsus vertentem aiinuni multis inlra et extra regnum advcrsantibus iu idcm rcgnum redierit,
modicis ajiud sacellum Marcelli martyris, nulla

1
ut dici possit
Lib. brev. p. 101.
Card. Papien.
Com.
I.
vii.
\|ui(i
Papien. Ep. (-.ccLXXviii.
PAULI
ixpe renascenlur
qiia;
ri
AXNUS
)).
riiKisTi
erubiicriiiif .
TiTO.
Kt infra
iion
:
'lOr.
jam ccriderc rndcntque,
<<
Kratcriiitati
tiia>
dc
iii
qua
clc. Ilcsdini xi
riO.
iii
iis
et aiiis
immcrito specialem
[icr
Oclobris, Mcni.xx
.
',
Domino
(idiiciam
obtincmiis
A|)Ostolica
IliEc fiisiiis iiarratl'liilip|)iis Comiiiiiis

;
acgcsla iiocanno confirniat lum rerum hiimaiianiin inconstantiam iioriicndit dum Kdiiarlium, atque in ipsa ctiam fuga a piratis infestatum (lescribit lucc vero iam rcpente gesta, ul
, :
scripfacommiftimus ct mandamus, quafenus de praemissisomnibus et singulis inquiras auctoritate
vcrifatem, et (]Uos per hiijusmodi culpaijiles esse repeinquisifioiiem rcris, si jiixla canonicas sanctioncs, et sanctoiiosfra
diligenfiiis
Piiclianius Varvicciisis
undccim dicrum
(lexii
rum
falriiiii instifiifa sc
cmendarc, ac
deîosilis
ejecerit universa(|ue Anglia sit potitus. Ut vero Eduardus Caroli ducis Burjliindiie opera dc Ilenrico ct Warvicensi triiimpiiarit, iiroximo anno dicetur. Cajterum Iias Kbo-
iMliiardum
de cordibiis coriim tofalifcr crroribus pr;edicfis
ad Ecclesiac unitatem hacretica labe hujusmodi ai)jurata redire, et talcs propositioncs esse scandalosas, ifalsas et iia?reticas, ac male sonantes
jiisquc
fateri, et
racensium
(iallias
et
Lecestrensium
-
divin:r vindicta; ob evastatas ab

tribuit IJelcairus
:
mutuas clades eorum patribus

intiuit,
cum
effectu
ut tales refutare
doIucrint,liacreticosdecIarare, et prout uniuscu-
Ha',
diuo
eoniin excessiis cxegerit debita pcena
facliones
bclia
Angliam totam diviserant, etin alterna cladcsqiie commiserant, sic Deo optimo
providente, ut
eadem auctoritate procures, etc. Dat. Romffi apud S. Petrum anno mcdlxx, III non.
punire,
Maii,
maximo
quonim
parentes unitantis
Pontificatus nostri
anno
vi .
Novatorem
aucu-
versam Galiiam spoiiaveranf, vexaverant,

cladibus afTecerant,
palriam,
quemdam Petrum Tbomam,

disse, proposifiones de
glorioc inanis
corumdem
majore
aiili'
liberi mufiiis se riiina
panda; sludio, in Lovaniensi gymnasio contenfuturis contingentibus nec veras nec falsas esse, referf.Iacobus Maffaus Volaterranus in gestis Sixfi IV, de quo inferius. 52. Ostensum Dionysio Carthusiensi im7ninens Gueldrise excidium. .\rdcntc Gueldria civili bello, afquc Arnul])ho illius duce seniore in filium Adolphum sibi rebellantem arma expedirc parantc, rogafus ab Arniiliilio Dionysius Carthusianus, ut apud Deum concordia; interpretem ageret, cceleste responsum ab angelo accepif, Gucldriam ob crimina populi exifiali et calamitoso bello aflrituin iri, at(]ue in potestatem externi principis impii rcdigendam, nisi Gueldrenses commissa scelera deflcrent ac mox Arnulpho Adolphoque ducibus iin|)endens
'
cffidibus confecerint, et
cadentem
Galiiam,
motibiis
sifasque
quam
paulo
liostilcni
liisce
pr<Tci[)ilein egerint .
Ante(|uam
everterelur Anglia, Liidovicus rex
Francorum
Caroloduci Burf:undia3 bclliim

ad Soinonam url)es reiielcre
51.
et
Iii
intiilit',
vi caqiit.
Academta Lovanicnsi
errores sparsi,
a Paido aboleri jassi. in Beliiio nonniilli academici Lovanienses pravarum opinionum virus nonsine piorum offensione difflare cocperunt, quos Paulus a Guillclmo episcopo Tornacensi cocrceri, ct vinculis mandari jussit exarato Iioc Diplomale Yenerabili fratri Guillelmo episcopo Tor:
nacensi.
"
Ad nostrum, qui desidcranter

,
in votis ge-
Gueldriae excidium praedicens,
hisce litteris
rimus, uf fides Catbolica nostris (emporibus propagetur et pravifas hKretica de finibus fidelium extirpetiir, iion sine displicentia grandi
pervenit auditiiin, (|iiod in Universitafe studii
horfatus est, ut publica cxpiatione
scelerum
poenas averterent.
Illustribus et spectatissimis principibus,
Lovanicnsis Leodiciisis diêcesis, et circumvicinis locis a quadriennio citra fuerunt, et hodie sunt nonnulli iniqiiitatis filii qui quasdam
,
fraterDionysius Cartiiusiensis,in Dominojiaccm et salufem. AdstifitmihisanctusDeiangelus,ctostendit
falsas
saiicta'
Calliolicffi
fidei
contrarias, crro-
neas, scandalosas et malesonantes propositiones

et in scliolis,
ct
frequcntissimo hominuin coetu
vcras esse publice aflirmarc, ct perfinacissime suslentare, acdefcndere, apertissimasquc sacne

Scripturae auctorifatcs
eorum erroribus rcpuclarum

et
mihi popiili fcrrae liiijus scelera, ct magnatum pralatoninKiuc fransgressiones, susiirros cfiam maligni hostis, qui per mille aditus artes nocendi inquirit, ut totam hanc terram inqiiictet, dcpopulcfur et jusfo Dci judicio conculcef tcrra lia;c dabitiir in maniis imjiii, nisi opcribus [loenitcnfiae et pictatis studiieritis vindiccm Dei
, ,
apcrtum impudentcr violando refcliere iiiijusmodi quoque eorum falsa dogmafa manifesfam lia-retica! [iravitatis labcm coiifincnfia in aliorum mcntcs inserere, et simplicium animas illaqueare non
rectum,
gnantes, illaniin
manum
filius
flcctere et mitigare
pater in filium et
lifibus
sensum
falsis
eorum
infcr]iretatioiiil)us
;
insurgit in pafrcm, cf
omnia sunt
quia
nescifis
ct discordiis |)lcna. Nescilis
omnc rcgnum
quod sicut magnae
est prae-
in se
divisum dcsolabitur
?
rcs parvio concordiis crescunt, ifaet res
discordiis dilabuntur
quanto inter principem

ijisa
patrem
'
et
suuin filium concordia
Pliilip.
Comin.
1.
c.
Ijl,
o2,
j.3.
1.
AdJition. ad Moiislr. aucl. p. 37.

xvii. in Caiolo
Belcaii. dec.
1.
Poljd
dec.
1.
Virg.
1.
XXIV. Meyer.
elc.
11.
num. 26.
Burgiind. Belcair.
I.
'
ii.
num. 26.
<
J.icoli.
MiilT.
Volatcr. Ms. arcli. Val.
Ext. inlcr opera Dio-
Comiu. et .Mejer. ubi sup.
uys. Carlhus. et in ejus Vila.
40G
(larior,
i',\rLi
ir
ANNUs
().
CHRrSTI
I'iTO.
lanto
discordia
foeiiior
esse
noscitur,
iiiitur,
dictioneiu iulernam et perpetuam ultionem conetc. Dat. Roninc apud S. Pctrum nono Sepfembris, anno Incarnafionis DominicfP HCDi.xx, Pontiflcatus nostri anno vi . o4. Sprevif Aposlolica inonita Adolphus ',
tiirpior, pericnlosior, exitiabilior.
Audite
;
sequeris
princi[)es,
voluntatein
(]u<erit
l)ei
\estri
liorlatur
cnini vos per 'nie peccatorcni Deus niiserator,

(|ui
mortcm non
ut sine
iiominis
pcjccatoris
liortatur,
voliis,
inquam, vos
et
populum subjectum
mora
a via
poenileamini, ut averfat se
unusquisque
tate,
quaj est in
manibus
sua scelerata, et ab ini(|uicjus, condif;nos agendo
quocirca Pontifex. tum Fridericus imperator Carolo Burgundorum Belgarumque [)rinci[ii dedcre mandafa, uf Arnul|ihuin ex fllii lyrannide vindicarct qui cum ob virium magnilu:
[xenitentise fructus, pacis focdcra

pater.
ineatcum
filio
dincm
lis
Quod
si
statim arriserit,
per tractatus aliquos [lax non ne desperetis, quia adjutorcDeo
(iueldria' amplitudinemijue imperii iinmineret, Adolpluun adegit, ut patrem vincu-
absolveret,
brevi tempore paccm videbitis adesse. Interea per totam patriam lianc nostram in collegiis, in
belli [)acisque
arbiter evocavit.
ambosque Hisdinum tainquam Non ausus est

illius
Adol[)iius re[)Ugnare monenfi, [)otentiam
monasteriis,insanctisdeniquccongregationibus
instituantur orationes, celebratioues, pietatis et instituantur etiam paMiitentiffi exercitationes pertemporum intervalla solemnes processiones
:
pcrfimescens, causamque apud Carolum i|isiim additquedixit, utComineus, quiaderat, refert

:
jejuniis, lachrymis et disciplinis, quibus bumiles et contriti [irovocenius ad miserandum indulgentiam Dei [dacatur enim Deus contriti cordis sacrilicio. Et nunc, serenissimi duces, hunc Dei nostri ad vos sermoncm, hanc nostrffi liarvitatis exiiortationem [irona et benigna mente
cum
inconcordiam rcducere conafum, atque in Adoli)hum studio procliviorem eam pacis legem proposuisse, ul Gravia" oppidum parenfi permiffcref, necnon scx millium florenorum censum constifueret, reliquum ipse
illos
Burgundum
principatum, ac ducales
[ira^fccluram susciperet
titulos,
:
at
tum Burgundise Adolphum ira adeo
elferatum pra;scnte
se,
ut dicere non sitvcritus
suscipile, etc
3;j.
.
'
hoc bellum in seniorem Absalon im[)ius lilius, qui ambitione velut alter percitus indignabafur patrem - annisjamquadraginta principatum gessisse illumque seminudum, jamque lecto decubiturum arripuit,
Susceperat
;
algentemquequinqueleucarum intervallotransvectum per rigidam hyemem immani facinore causam in Graviensi turri inclusit. Sororii adversus nequissimum Adolphum suscepit Clearmisque ex carceris squallore viensis dux
,
malle se parenlem in pufeum dejicere, ruereque inde in idem exitium prtccipilem, quam eam concordiain admilfere ncque impune ea im[)ia verba profusa, Burgundus enim circiimvenfum calumniis Adoli)huin quasi cum Gallo rege in se cons[)irasset adorfus ', fugienfem infercepit misifque in carcerem ac mox Guel: :
driam
ticiite
omnem
suje
ditioni adjecit,
non dissen-
liberare annisus est. Excitatus etiani Paulus Romanus Pontifex, ut Apostolicam aucloritatem ad eri[)iendum seniorem ducem cx fliii
servitute adhiberet, Adolpho divinas iras, ni a Hortatanto flagitio resipisceret, intentavit '
:
ArnuI[)ho duce seniore, a quo ducatus jura coemit, ac testamenfo etiain acccpit, exhaeredato ingrato fllio, qui insitos a natura in parcntes affectus extinxerat atquehunc exitum hahuit Dionysii Carthusiani vaticinium. Divinam porro vindicfam infelicem Adol[)hum ita
:
inseclatain tradit Comineus, ut
cum
post diu-
turni carceris squallorem, cffiso in Lotharingia
nobililatem tuani,quam |)aterne ac pie monemus, ut haec altius animo repetas, et ad cor
mur
Carolo a Gandavcnsibus, libertati rcstitutus ad

Margarela; Belgici principatus hseredis nuptias
redeas, parentcmque liberes, et veniam |)etas, ac poenitentiam agas, nec ejus mortem domi-
nandi libidine desideres, permittasque ipsum,
quousque Deus voluerit, in liberlafe vivere, ac ipsum in honorc, sicut tencris, habeas et ex corde diligas quod si feceris, et monitis nostris,
:
Tornacum trucidatus sit. JubilxHS annus redactus ad vigesimum quintum. Redegithoc anno Paulus II jubileum annuin a trigesimo tertio ad vigesimum quineveheretur, apud
35.
tum recurrcnfem hoc Dii)lomafe Ad perpetuain rei memoriam.

*
:
Dei nostri Jesu Christi, cujus vices, immeriti, in terris gerimus, acquieveris, licet ut te facturuni confldimus ac speramus, [)rosperaberis, ac omnia secunda tibi succedent, et
imo
i|)sius
Nos, qui miscralione Alfissimi labentibus
annis, regimini Catliolica' ct univcrsalis Eccle-
omnipotentis Dei gratiam ac benedictionem promereberis, et a nobis et Apostolica Sede commendationem, et a populo et ab liominibus
laudem
secus si feceris, proposito perseveraveris

:
et in
,
abhorrendo tuo quod absit male,
fuimus, divina clementia disponente, prffiprovida considerafione non immerito atfendentes humaiUE conditionis stafum fragilem, ad peccandum iiroclivem, et ad declinationem usque adeo celeri cursu |)ro[)erare brevissimum quoque vitse spatium, et peccatis nostris exigentibus, crebras pestilentias, varios
sise
fccli
Doiiiin.
1.
IV. c. l. Meyer.
1.
xvn.
in Car.
Uarg. Magnuu) Chron.
Belg. Comin.
.Mag".
ubisup.
Ext. iu Slagno Cliron.
Belg.
Ext. in
'
Cliron. Belg. p. 400.
Comiu.
'
1.
IV. c. 1.
IJ. ib. et
ex eo Meyer.
' Clir. Bclg.
Coniiu. et .Meyer. ubi sup.
PAULI
inorbos
lclliiroros,
ir
ANNUS
G.
CHRISTI
l'i7(l.
/.97
{^ravissiinas qiuxiiic 'riirco-
aiiiio
Incarnalioiiis Doiuinica' iiCDi.xxiii, Xlll Ual.
rum
adversus fidcles persccuiioncs assiduas, a(i]uc univcrsain Chrislianitatcni

et
infideliiim
Maii, Pontificatus nostri

vcnttis
|)oluit
:
anno vi )>. Taincii prtemortc jubilciim aiinuin celcbrarc non

confirmalaiii
[loslca
rctroactis tcinporihus
non quidem
qtiassatam, adliucvariis minoribus injuriis laccssilam
fuisse a Sixto IV
banc sanctioncm dicetur

oi.
infcriiis.
,
calamilosis casilius ct dispcMidiis suljjaC/Orc, alias(|uc phiriinas
a-runuias
iit
in
Cliristi
iii
[)opulos
diclis ca-
adco invalcsccrc, sibus plcrunuiuc
cis atiiiu! aliis
tcsle ct Chtistianx comprobata. fatente Marsilio Ficino, miraculis Nonmillas boc aiiiio rcs adinirandas ad Cliri-
Vcritas rc//rjionis
causaiitiluis, admodiiiii pauci
stiantL'
rcligionis vcritatem confirmandaiii cdidit

'
rcmissioniiin cl iiidiili^cntiartim liujusmodi participes (icri nicrcnlur, ncciion atlcntc considcrantes,
pro varietate
ris
novum vcl a moribiis aliciuirn non cssc temporum antcccssorum coruinad spatiiim tcmporis brcviosaluto aniiiiariim
ct
(lcin slatiita rcdtici

;
maxinic pro
tota
(idcliiim,
Dcus, dc quibus mcminit .Marsilius Ficinus in libro tcrtio dc rcligioiio Cliristiana ad l.aurcii Miracula, iii([uil, (|iuc Auliiim Mcdiccum rclius Augustinus sevidisse etCregoriusnarrant talia siiiit, iit fldc carcrc non dcbcaiit. .\udivi c([uidcin noiinulla nostris sfcculis atquc ctiam
:
quam
mentc appetinuis,
juxla datam
:
in
urbc nostra Florcntina mirabilia simiil

;
ct
nobis a Doinino {^raliam assidiic [^rociiramiis cx prajinissis ct qiiibiisdam aliis non minoribiis causis ad id aninuim nostruin induccntibus, annum xxxiii luijiismodi dc vcnerabilitmi fratriim
crcdibilia contigissc
scd ([iiaMlam occtiltiora.

inillil)us,([iii cl vidc-
lUudccrto multisliomiiuuii
riint et adluic
vivunt manifestissimuiii
csl, ([iiod
Anconai
aiiiio
Doinini mcih.ix facliim a inullis

:
coruindcm
ad
coiisilio,
ct i[)sius
polcstatis
(idc dignis
accepimiis
|)uclla (jua'dain
|)ropter
plcnitudine,
annum vigesimum quintum

scicntia
ct
pessimam quamdam
a
priinis
ncrvoriini
contractionem
iiatibiis
[)ro
rcducentcs,
aucloritatc,
ct
potestatc
incunaluilis grailiciulo
plenissima stattiinuis
CEetero perpetuis
futiiris
ordinamus, <|uod dc tcmporibus annus juycncris nostro

[)iis-
cruribiis
(iiius
utcbattir: [irictcroa liiiidcllus Florcn-
biieus, |)lcnaritc vidclicct rcmissionis, etyratiiu,
inultos aniios
divfc Mariic
proptcr faiicium pcctorisque contusioncm anibo cuin Io([ui niliil [)otuit

:
ac reconciliatioiiis buinani
codcm
in loco sc sii[)[)Iicitcr coin:
simo Redemptori, cum i)innil)us id singulis etiain peccatorum rcmissioiiibtis su|)radictis, dc yiginti quinquc aiinis in viginti quiii(]uo annos
cuin gratiarum actione, et mentis jucunditate debcat ab oinnibtis Cliristi fidelibus'frc([iicntai'i ac ctiam cclcbrari. Nos eiiim dc oiniii[)otciitis Dei misericordia, et ipsorum Apostolorum auctoritatc confisi,
inendassent,
omni |)rotiiuis cvaserunt saiii populo nuiltis annis noti fucrant infirmi, ct postoajam (luattioraniioscontinuo oiniii [)0[)iil() sani. Noli, Laurenti, (Mcdiccm compellat), mirari
quod Marsilius Ficinus
miraciila iiitrodiicit
;
pliilosopliiai sludiosus
ciiiiii suiil, (juic
vora
scri-
bimus, ac
pbilosoplii officium
cst rationibus
jiropria'
cisdem utriusquc scxus

quinlo,
fideli-
propriis singulaconfirmarc:
suntautcm
bus, qui in aiuio Domiiii niillcsimo ([iiadringeii-
lesimo
priniis
stri
septuagcsimo
inci[)iendo
rcriim iiatiiralium rationos, qiuo sccundiim nattiram sunt: divinarum vcro, qu;o super naluram
ves[)cris vigiliie Nativitatis
Domini no-
hujusmodi
suiit
tum
Mctapliysicte [)robationcs,
;
Jesu Cliristi anni millcsimi quadringciitosimi sepluagesimi quarti, etut sequiturflnicndo, et dcinceps de viginti quin([tic annis in viginti quinquo annos, Basilicas ct Ecclosias anlcdictas alias juxta ordiiiationem eorumdem prffidecessoruin dcvotc visitavcrint, ut [^raifcrtur, [^lcnissimain peccatoriim siioriim omiiium vcniam
tuinvcl iiiaximc miracula Dcus onim non tan([uanliim miraculosis o[)cribus tum verbis mystcria sua probat, et [iriucopta confirmat,
,
unde
illud
.
Siverbisnon
viiltis
credere, operibus
credile
Marsil. Finii.
I.
I.
iil.
do Cliiiil.
rclig.
I.
c.
10.
et c.t
Viifc'.
fo Tiliiian.
c.
elargimur,
ctc.
Dat.
Uonue apud
S.
l'ctriim
T)i-C(!cii.
11.
col. e. 8. ct Pct. Caiiis.
v. dc R.
20.
AN.N.
TOMUS
X.\(.\.
R.VY.X.
X.
03
498
sixrr IV
ANNUS
1.
christi 1471,
SIXTI IV
ANNUS
1.
CHRISTI
1471
Urget Pmihis concordiam inter imppratoExorienle anno Cliristiana! rem ct Ungarum. qnailringentesimo scpliiagesalutis miilesimo simo primo, quarla Indiclione, ad Sedem Apos1.
capitilius Chrisfiana^ religionis,
quod perdolenaut non curanfibus, aut inter se dissidentibus, infidelesipsi gravius in Christi fide-
dum
lcs,
foret,
Fridericum imperatorem tolicam perlatum Hungarife regem in concordiam et Matthiam ex quo felici nuntio ingenli gaudio rediisse delibutus Ponlifex Paulus eidem imperatori
cst
:
conantur, grassarentur. significatum cst, dicta inter vos concordia conclusa est, Deo agimus grain dies facere
quod
Si
itaque, prout nobis
tias,tuaequc majcsfati, ac serenifafi dictircgispro
vcstro
conceptas a se inde
spesmeliorum rerum signiac, si ita rcs csset, divino se Numini cavil ', gratias agere, atque utrique ipsorum gralulari si autem nondum perfecta esset, ambos cnixe
;
mino
est,
si
communique bono gratulamur in Dovero, (|uod absit, nondum illa perfecta
rogare Iiortarique uti cum aliis principilius fcedus ad Turcarum tyrannidem comprimendam sancirent, Italorumque principum exemplum, et bclli sacri ardorem proposuit, qui cxlrcmo
supcriori
liorfamur majcsfafem fuam, utex parte sua possibile studium ad ipsam concordiam conficiendam adhibeat itidem ab ipso rege expostulamus, ut (]uod cum codem, etaliisprincipibus pro resistentia faciendainfidclibus ipsis,
omne
anno, paucis nimirum ante diebus,
cratorum opera, optatissimam armorum pro tuenda propagandaque rc Cbristiana socielatem

pepigissent.
2.
<(
priusquam graviora Cliristianis populis infcrant damna, deliberafionem aliquam faciant obnixius rcijuirimus, et quam maxiine possumus obsecramus. Nos ctiam, quantum in nobis est, in
nullo deficimus, nec desisfimus
licifatione
a
,
confinua sol-
pofentatuum
qua-
Italiir
quos
etiam,
Nicolai
Friderico imperatori Romanorum. Charissime fili, sahitem, ctc. IntcUigentes

relatione,
divina clemcntia juvante,
in
pacis et unionis
rcnovafioncm
\)a\)X
sancta^ memoriffi
hisproximis diebusquorumdam tua majestas cum charissimo in Christo filio noslro Hungariae rege illustri fcedera pacis ct
mutuffi amicilia; tractalus concluscrit cum vcstra utriusque concordia ct sincera intelligenlia
;
quod
pra^decessoris nostri conclusa fuerat,
paucis ante diebus induximus. De his omiiibus reliuslatius cum tua majestatedilecto filiofratri
Gabrieli de Verona nuntio nosfro loqui
com-
non solum dominiis

cliam
loli
et
rcgnis vestris,
rcipublicie Cliristiana!
vcrum plurimum con-
misimus, cui cadem majcsfas fidem indubiam poterit adhibere. Dat. Romaj apud S. Petrum die XIV Januarii mcdlxxi, anno vii .
3.
ducat, nihil fuit, quod nobis gralius signilicari hoc tempore potuerit sperantcs quod divina ipsa bcnevolentia ct <iuod gratia niedianle
: ,
AclRatisponenscs coctus cardinalis Senensis
mittitur lecjatus.
Inferea Fridcricus prajfcritis

et
Turcarum
sionibus
cipatu
in
Carinthiam
sc
Corvatiam excur-
vcslra
adjumcntum, et adversariis sanctic fidei, tam immanissimisTurcis quam perfidis hreticis, non mediocre illatura sit delrimenium. Meminit tua majcslas quanto sludio ad hoc ipsum pcrficiendum eamdeni majestatcni pluries et nunliis ct in qua re Deum teslilteris horlati fucrinius
magnum
fidelibus Catholicis
cum
imparem sustinendo Rarba,
tem invocaiiuis nihil aliud quam ulriusque vestrum utililalcm, ct ut debita provisio contra
,
iisque arccndis ab avito prinGermanorum principum cognoscerct auxilia postulanda decrevit, indixifque solcmnes ordinum imperii cocfus Ratispona; ad VIII kal. Maii, diem nimirum S. Georgio martyri sacram, cunclosque i|isum Gcrmania' principcs eo vocasse refert Augustinus Palricius ', ut de Christiantc reipublica; salutc
rorum impetui,
cum
ipsis
consuleret,
diclos infideles
ficrct,
(juwsivimus
ne scilicct
omnibusquc prccibus a Pontifice petiisse, ut

'
P.ml.
lili.
biev. an. 1. p. Ta.
Patric. apurt Pap. Ep.
cccxciv.
ct rer.
Gcrm.
to.
i.
p.
143.
siXTi IV AX.vrs
CIIRISTl
I'i71.
499
aliqiiem c sacro seiiatu iliuc legaret, qui Scdis

Apostolica; noinine iisdein conventibus Katispo-
populi concursu legatus sub umbraculo ductiis

est navitcrfacto . Rclcgit
nonnulla
alia itinera,
nensibus prtcsideret. Xon defuere vero, (jui crcderent nonnuUos principes eorum conventuum indictionem subtili commento soUicitasse, ut in iis deinde Fridericum veluti ijrnavum a piibernaculis imperii removendum, tum Geor-^Mum
utqiie a
locorum priuci|)ibus ac populis magna
pompa pro illius dignitatc sitcxccptus. Dcsiderantur reliqua in laudato Commentariolo ab Augustino Pafricio dc ca lcgatioiie ad cardinalcm Papienscm
dinalcm
ejiiscoiô
inscripto,
qucc aliunde
pc-
Bohemum
cietati
pristinfe
dignitati
piorumque
:
so-
tenda, ac praesertim ex litteris ad
eumdem
car-
restitucndum
ol)nitercntur
quoruin
consilia ipsius Georgii

4.
mors
everterit.
datis a Joanne Antonio Campauo' Tcramensi, qui cardiualis legato pa-
Caeterum Paulus, ne Apostolico deesset

mittere constituit
;
riter adha>rebat.
6.
officio, legatuni
cumquc
diu
Licet instent Turcicee f/rassationes, verba,
inler purpuratos disceptalum esset, quis tanto
non
muneri aptior videretur, Franciscum cardinaiem Senensem qui postea in Pontilicatu Pii III
nomen
prajstat
gessit, delegit.
Augustinum Patricium
fuit,
:
At Iikc narrantein audire qui ipsi ab

,
ex his conventilms prodcitnt. Narrat in primis ingressum kal. Maii Ratisponam legalum, oratores Amedci ducis Allobrogum reperissc : dein Moguntinuin arcliiepiscopum et marres,
chionem Brandeburgensem, tum oratores ducis

P>urgundiffi,atqucimj)eratorcmvenisse:aliisque
arcanis Epistolis
est
euntenique in Germaniam
in(juit, cardinalis
comitatus
Franciscus,
Senensis, divi Pontificis Pii inaxiini nepos, communi consensu designatus est, qui proviuciam
susciperet,
tum ob suminam hominis
integri-
tatem, et ultra
ejus ffitatem prudentiam atque

et
modestiam, nondum enim quartum
trige-
simum annum
culi
impleverat,
tum propter avun-
memoriam, qu;e adliuc recens apud Germanos erat, apud quos privatus diu vixerat non sine magna virtutis opinione, et in Pontisui
Trevircnscm archiej)iscopum, SpirenAictisteusem episcopos accessisse, tum magnam priiicipum oratorumquc frcquentiam eo affluxisse ait '. Inlcr qute Ponlifex cardinali legato dedit * mandata, ut ad deccrnendum in Turcas bellum in Ratispoiicnsibus coetibus omni studio ct conatu incumberet qua de re etiam ad Laurentium episcopum Fcrrariensem scripsit \ Qua) vero in iis celeberrimis convenlilteris
^
sem
et
tibus
catu illius provincia; hominibus facilem beni-
gnum(]ue se semper prajstiterat. Accedebat ad ha>c, quod ipse cardinalis, ut qui apud avunculum in Germania a puero fuerat educatus, Germanorum linguam et mores calleret et propterea omnibus fere Germanis gratus et
,
idem Camjânus accurate peractam nimirum ritu solemni rem divinam VIII kal. Julias, Caesaremque in
gesta sint
',
,
describit
prffitorium
euntem omnes secutos
tum
lia-
bitam a Tridenlino antistite noinine Cffisareo orationem, cujus pra^cipua caj)ita his verbis
attingit
7.
:
notus.
Undecimo
igitur ka\. Martii legatus desi-
gnatus ex curia Pontificis vetusto more a Pajussusque ut tribus domum deductus est quoniam dies dicta instaret, ad profectionem quamprimum sese accingeret brevi composilis domi rebus et paratis, quae ad tam longum iter quintodecimo kal. A|irilis erant necessaria discessimus exUrbe post secretum consistorium media ferme Quadragesima. Sacer senatus legatum extra porlam deduxit continuato deinde itinere per Pientiam, Seiias venimus. In publicis
,
; ,
:
aperuit, qua) ad indicendum tempore conventum impulisset prffiteritas Christianorum calamitates et recentem Carniolae cladem deploravit, potentiam crudelitatemque immanissimi hostis quem brevi tempore quantum occupavcrit finium nostrorum, quantum Christiani sanguinis fudcrit et in Europa et in Asia ostendit repelitaque eleganter veterum non una historia clarissimas ac prope innumerabilcs Germanorum
Causam
hoc
in loco et
diversoriis
apud Paleam flumen
in
oratores
expeditiones, et pro rcligione Christiana, et pro iraperio Germanico susceptas commcmoravit.
ducum
Saxoniffi offendimus, qui
bant, annuente Caesare, comiiositioiu-m
RomJim pctererum
diu cuin
Hortatus(]ue
cst principes omncs oratoresque civitatum Germaniie, parlam a majoribus glo-
Bohemicarum
5.
Pontifici
suasuii,
(jui
legato locuti sunt.
riam conservarent, occurrerent imminentibus periculis, et religionem, in qua patres eorum

vixissent,
et ipsi
Senas ingressi sumus ante horam, (]ua a civibus expectabamur, nam legatus astu eos ne cum pomjâ introducerctur. Quandecepit tum tum pcr angustiam tcinporis licuit, jiompa et civium et cleri magnifice ducta est. Hic
:
essent nati at^jue instructi,
tuerentur.
Addidit
et
postremo Caesaris
preces,
auxilium
communi
libertati, et privalo
suo
pcriculo implorantis, rcs{)onsumque postulavit. 8. Post Tridentinum legatus gravi et ipse
crucem accepit legatus iirincipium

insigue
,
legationis
at(]ue
oratione
proposituin
Seuis
jussis
valerc
cognatis
adventum
'
Caesaris et j^riiicipum comiiiciidavit, egitquc gralias Poiiti1.
amicis. Post
tertium diem discessimus, venimus(jue Florentiam summo mane inscquenlis

diei, introducti
Campan. Ep.
|).
vi.
brev.
128, 178.
Ib.
num.
sumus magna [)ompa,
' Ib. p.
lOj.
6.
' Ib.
I.
niim. 3.
Lib
Camp.
|i.
ctingenti
vi. Ep. niim. 12!
j;)ud Pa|iieii. uuin. :j7i. ct to. II. rer. Gcr.
1 }!).
num.
7.
500
ficis
SIXTI IV
AXXUS
1.
CHRISTl 1471.
millia
noniine univcrsis, hort;itus ut quam spem ex conventu porrexissent, eam sumendis armis cxliiliereut nec se carpi sini;ulos patercnlur, qui universi non moilo resistere, sed protligare liostcm quam lacillime posscnt conventus nuiltos rcpetiit ne(|uiili|uam in GerCliristianis
:
viginti
juvari
si
maritimo bello,
brevi
et a rerdinando rege juventur terrestri a Germanis,

;
futuros ipsos in tuto, et ca?teros extra

:
pcriculum posituros misisse Eerdinandum trcs ct viginti triremes, quatuorque naves ouerarias
mania
lactos,
ul)i si
obtemperatum
iuisset con-
adjumentum classis, et alias pinipediem esse missurum ipsos triremes sexagiuta navesque
in
:
siliis eorum, qui lutura pericula praividissent, non eo discrimiuis ventum luisset, ut quem facile tunc iiotuisscnt ex omni depellere Europa,
aliquot iustruxisse, et putarejam essedeductas
ceutum
rostratis
viginti
triremibus ac duodeviginti navibus bclliuu maritimum agres,
Germania perferreut, dum extrema nuncin ncglecta ad intima bostem penctrasse. essent Adjecit et prcces ac vcrba,vultum, aninuunque
ipsa
;
surus,
si
terra
quoquc distrahatur
hostis utro-
lcgato et tantis necessitatibus

davit
)).
dignum
acconio-
Principcs se paululum subduxere more quod Geraianico, ct gratias cgerc rriderico

,
salutis
communis curam
susciperct, seque per

in ex[)editionem
omnia discrimina, siexercitum
cduxisset, adversus infidcles Christi hostes secuturosspopondere, niissurosve milites.si mitli

jusserit.
bique laboraturum. Posteumlegatus magnificis verbis, et rem Venetam, et PontiOcis diligentiain Ferdinandi apparatum complcxus et parem Germanorum curam, quorum non dispar csset periculum, postulavit . 10. Dum ita sollicitabantur Germani, ul exemplo Italorum maximum et fortissimum exercitum contlarenl ducendum in Turcicum
,
Eo responso lajtus Fridericus in diem quo coepta a proxinuim iudixit conciouem

:
imperium, Fridericus, qui nil egregium cogitabat, sed tantummodo, ut avitorum [^rincipa-
tuum
lia
limites tueretur, ab Aistetensi e[)iscopo
ducis Burgundia; oratcribus

ccnlioris
lis est
dc houorifipost
:
Cajsareo
tur,
stris
sedis
dignitate
ipsi
namque
nomine proponi jussit, ut decem mllarmatorum communi sumptu conscribercn-
electorum oratorcs considcre recusarunt ad quos pacandos inter oratores regios a fronte
Ctesaris attributa sedes est. li vcro nou tam Burguudum ad ferenda auxilia promptum signiticarunt, quam Erancorum regcm, qui Burgundi
quorum
reliqua
pars quarta equestris esset, pede,
qui in
limite
Germanise
per
stationcs dispositi barbaricas incursiones pro-
hiberent; in
belli
ditioncm invadcret, multis crimiuibus asperserunt.

9.
proximum vero annum decernendi Ad ha;c principes, petito ad deliberandum spatio, spcm Cajsari addidcrunt, rati id magnum quidem sed necescura?
extraherentur.
Deiude 1'aulus Mauroccnus Veuctorum

:
sarium esse
atlegato postulatorum ordo pra?-
orator ha;c breviter et nitidc exposuit, ut narrat Ccrtasse cum Turcis Venctos Campanus annos jam duccutos, corumque vires atque im-
posterus infaustusque est visus, euisusque cst
suadere, ut non exiguus cxcrcitus, scd ingens dccerueretur pro[)Osuit iu [iriiuis confici bella
:
petus solos in Thracia et in Ulyrico sustiuuisse cnixius tamen octo proximis annis mari cuui iis
;
non minus
conventu
sauxerint
tinitimos
,
:
illato terrore
quaiu
si
[iricliis
futuros
hosti ludibrio
Germanos,
adeo
iu
ac terra gessisse
bcUum
propugnatoresque
defatigatos aut
exiguas
in
co[)ias
tam augusto comparandas

conjecturos;
nostros fuisse
jam non tam
animo consternatos populos Turcis

dcsperationem
se
cxhaustos,
esse
:
quama
caeteris Christianis destitutos
communi ad eam dicm

:
solos periculo cxcu,
basse
crevisse
uuuc liostem
factumque ex
aliena somnolcnlia magnuui, et quantum jam perfcrrc Christiani utiuaui vigiles possint. Ina sinu a Pannonia stare illum ab lUyrico
,
,
dcin ubi lurc auxilia contulerint |irinci[)es, ad alia seguiores futuros; |)roinde aute omnia de summabcUi capiendum consilium, inspiciendas
Germauorum
sententia cst
vires,
liabcndosque maximos cx
omni Germania
:
delectus. Laudata quideinlcgati
Adriatico,
non mari, non

,
terra quietos nostros
sinere: gcnus belli quale essct ipsos perspiccre, strangulari iufautes cajtcram senes occidi
,
multitudincm
sine sexus ajtatisque discriminc

:
inflammari temigni et templa concrcmari excidium ultimum vastari omnia, inciferro ad

in servitutcm Asiaticam trahi
pla, viros Dci intra
:
sed imperator propterea suam non mutavit, quocirca suspicionem sentcntiam ipsum prasseuti discrimini pluribus injccit occurrere, futura non cavere. Responsuri velle Fridcrico [irincipes nuutiarunt ante omnia sedanda Germauia; bcUa civilia, ex quibus vires omnes illius eliderentur. Ad quaj respondit
,
pere
fuerit
jam Germanos
intelligere
quam durum
Ca>sar
antehac se concordia; redintegrandic

dedisse, ct posthac daturum. Dein de-
Venetos tam diu bellum gcssisse cum Turco, nec tamen desperandum esse, modo eo sint animo Germani,quo quisquc cssedebeatad vitam suam libertatemquc suorum defendcndam habere se permagnam classem, ct pra3stisidia per Illyrium Gra^ciamque disposita pcndio corummilitare ad hominum quinque ^t
:
:
opcram
ccmviri lecti sunt, qui cuni Moguntiuo archiepiscopo de cogendis dcccm millibus arinatorum, dcque universa belli ratione et copiarum numero proximo anno instrucndo agerent, ac
postea ad Ca;sarem principesque referrent.
1
1.
Postridie nonas
,Iulii,
cum jam
auctiis
SIXTI IV
ANXUS
CHRISTI
47
501
esl ut in
esset conventus Lantgravii llassiie, Colonionsis
itaconsensu
omnium decrcfum
snm-
archiepiscopi, ct
j)rincipum plurium adveutu,
Volfgan^nis Bavaria; duxfratrem Albertnm judicio poslulavit, qui fratrem communem Albcr-
ptns bclli Turcici (iuis(|uis proventus annuos mille liabeaf, is e(|uitem unum conducat; jicdi-
tum
in vincula conjccisset.
Oborta etiam con,
tcntio
cst
de
Falatini
oralorc
qnem
inter
electorum oratores locariCcPsar non |)assus est, negavitque l\ilatinum Ca)sareo decrcto electorem esse, nec duos fratres, illnm nempe et Coloniensem antistitcm creandi Cicsaris jus liabere posse Post ha!c , inquit Campanus ', lecla! snnt littercP Carniolanorum plenic efl'cratissimai immanitatis nuilum relictum templum nullam agrestem casam a Turcis in
: : ,
proporfione forfuca;lerum ubi de prode capite vcnfil)us habcri ca ratio nequeat habeafur, ut cui mille sint aurei, (]uinquaginta iiaberc in proventibus censeatur, atqne ea compufatione confriiuiat fieri posse hoc modo in:
fcm, qui quingenfos
CcCteri
:
narum ad eam summam
gcntcm exercitum aiunf, ct facillime sustincri etiam longissimum belhim, et sunt qui afUrment, si ad unguein res exigercfur, ducenta propc homiuuin niillia cogi [losse nos crimus minus octoginta conleuti. Principes miro as:
Carniola
jacere
[lassim
cadavera occisorum,
et jani
sensu conditionem receperunt,

Julii, .MCDLXXI
.
ctc.
Balispon;e xx
senum atque infantium,

: ;
cadum
fa'torc
corrnmpi abrcpta praeterea esse ad millia hominum ferme viginti communisse Tnrcos loca qua;dani, unde excurrcre quam latissime, ac recipere se incolumes cumpra;dafacillime possint: implorareCwsaris et principum et omninm mortalinm opem. RecitatcC eliam Strigoniensium et optimatum HungariiE, quibus significabaturdivisum esse bifariam Turcorum exercitum partem Carniolam in lines Ca-saris conttndere, parlem ad ripam Savi fluminis con,
J3. Cffiferum ad ha;c decreta ad exitum perducenda obforpescere Cicsarem Gernianos(]ue

aliis liffcris
'
deplorat, inferinKiue
'
Turcassuum
:
furorein in Christianos effundere

quit,
lenti calaniitates
Nihil, iu:
nostrorum pafiunfur
:
Carniola una ex provinciis avitis ejus superiore mense direpta, depopulata, incensa est nunc majore manu redire hostes ferunlur, et ulterio-
rem
facturi impressionein, et
oppida,
quibus
:
sedisse, co consilio, ut exitu aliqiio ex|)lorat(),

et
niipervastafo agro abstinuerunt, oppugnaturi niagno in discrimine ut simus nonfam hosfiuni

vires,
communito
excurrerent, et depopulari
Hun-
quam nostrorum
e
farditas,ne dicain, igna-
gariam possint. Centum jam annis pugnatuni ah Hungaris cum Turcis esse, exinanitum jam et viris ct viribus regnum, nisi ope quofiue juventur externa non posse diutius tani assiduum tamque potentem hostemsustincre, communcm
:
via facit, et cunctafio Ca;saris . Describit eas-
dem Turcarum
Bosnia in Germaniain excui-
siones populationesque .Micliovias ', 14. Cum tot tanlasque clades acciperet a Turcis Fridericus, tamenad ulciscendasperpclli
causam agi, sc, etsi propinquiores sint periculo, non tamen solos perituros monere et orare
:
non
poteraf,
quamvis Franciscus cardinalis

'
le-
gatus in id omni contentione incumberet, ut ad
Cajsarcm, ut conventu prope omnium principum Germania?, et quantum nuni(|uam antea amplissimum remedium aliquod Christianis vulneribus adhiberct oportere eum prtecipunm
:
cardinalem Puavennatem scripsit

addidil(]ue
Campanus,
conven-
omnia
in Ratisponensibiis
tibus decreta ad irrituin casura propter dissen-
esse Christianorum propugnatorem,
Christianorum
qui idcm imperator; idcm quoquc a principibus postulabant . IH. Affuisse - iisdem conventibus Hungasit
rornm, Bohcmorum, Polonorumquc oratorcs,
sionem magnam, quci; infer Germanos erat alteramque facfioncm principis Palatini esse, alferamCiCsaris,cth()cpartiiiin studium reli^juos proceres sequi in Palatino plus animi arinorumque, in Cajsare plus auctoritatis inesse; imperii vero cffitus Norimbcrgam traductum iri,
:
tum etiam Saxonia; principes quorum natu maximus erat Ernestus, accessisse, jacla vero
,
ut
quod
reliqui est absolvatur,
abrumpaturve
verba plurima, alque imi^cratorcni, mutata in dcterius sententia, ex illis deccm millibus, quos ad praesens discrimen avertendum postularat [nam et Turca; denuo irrupisse in Carniolam fcrebantur) sex millia detraxisse, et tantum quatuor millia sat fore adjccisse
:
in ventos
porro plura NorimbcrgEe egregie sancita, sed mox evanuisse |)acein Gcrmaniic [ironuntia:
tam,sednemini dalam; CiesarenKjue cuni omnia in maximis ageret, nihil tamen agere queritur idem Cam[)aiins ', a[)U(l Paiîcnsem cardinalem.
15.
Geoffjiux bi iiiirjustias coujectus expetit
Eccleside gratiam,
qux
nonnisi positis anlea con-
demum
habita plura de universa expeditionc consilia, luec decreta fuisse prccdictus Campa-
dilionibus
illi
offertur.
Oberat
[ilurimum
rei
Christiana' alia discordia, (|uam Gcorgii Podicbratii Boliemitc tyranni iinpiefas concitaveraf,
(luain, i[)So
nusad JacobumPapiensem
Julii, a
scripsit' ^ Heri xix quinta hora diei ad nuiltam noctcm, coiisultatum eslde summa cxpeditionis, ct dcmuni
<<
'
etiam
cxfiiicfo,
magis auctam essc
constat. Et (luidein
'
cum
jain ah Iluiigaro SileGer. nuni. 11 et 22.

*
Jo. Aiil. Cainii.
1.
vi. nuin.
apiiJ Jjc. Papien. Ep. cccLX.xv.

et to. II. rcr.
gcrm. num,
9.
13. lo. ii. rer. fjerin.

-'
iiiini.
8. et
Iti.
Eod.
12.
lib.
Campau.
li.
1.
vi. niiMi.
11,
num.
t;xii.
' Ib. n:;ni.
uum. 22.
^ .Micliov,
ct lo.
I.
II. rer.
iv. c. 69.
1.
- Ibiil.
Cainpaii.
1.
vi. snppr. Ep.
Campan. Ep.
vi. nuin. 27.
502
sia,
SIXTI IV
AXNUS
1.
CHRISTI 1471,
incommodis pressus
in
e malis, in qure ol)
Moravia Liizatiaque spoliatus ', niultisque ', Boliemicuni sceptrum aliquem e filiis transfundere cuperet, atque
et cardinalium senatu, qua par erat, maturitate excussa essent, graves in iisdem ambages compert sunt, atque ad omnes dissipandos dolos,
lisresim seconjecerat, eniergraliam Sedis Apostolica; restitui, adeo ut id ex animo ipsum ambivisse putet Cochcus ', cujus verba rciictenda visa sunt Rex, inquit, Georgius, cum regnasset annis tredecim in morbuni incidit, quo et periit. Cum ergo cuperet reconciliari Sedi Apostolicaj
gere, optabat se in
:
singulis pactionum capitibus adjecta; sunt nota; interrogationesque, ut ad eas Georgius responderet, arctioribusque vinculis ita devinciretur,
ut redintegranda
Bohemia;
'
cum Romana
non posset
:
Eccle-
sia conjunctio facile dirimi
quorum
omnium formulse his verbis conceptaj miss;e fuere ad Franciscum cardinalem Picolomineum
in Germania legatum, ut pertentaret Georgium, an revera reconciliationem concordia; prove-
lioc migraret sa;culo, misit ad duces Saxoni;c affines suos Iratres Germanos Ernestum etAlbertum, quorum liic gener ejus
antequam ex
heret.
17.
(c
erat, ille
Romani imperii
[irinceps elector, pe-
Articuli et
tens ab eis, ut legatos
Romam
mitterent, ac pro
gni BohemicC in
modi super reductione reveram Apostolicic Sedis obe-
domino Apostoquatenus anathema aliasque censuras Ecclesiaslicas, quibus percussus et innodatus crat, ad tempus suspenderet saltem, si
ipso intercedentes supplicarent
lico
dicntiam.
Paulo
II
omnino toUere noUet, quoad
i[)se
,
audiri posset,
nam
vellet
iiostquain auditus
esset
coguita causa
Primus. Quia juxta continentiam proceset sententiarum, ad depositionem et abrogationem Georgii de Podiebrat ab Apostolica Sede emanatorum et publicatorum primaria causa eo fuudata esse vidctur, quod Georgius
suum
omnia facere, quee obedientiam et Catholicum regem facere oportet . IG. Responderunt Georgii votis principes Saxoniae, qui ortliodoxi dogmatis erant cultores religiosissimi suosque ad Pontificem misere oratores, qui nonnullas concordiaj pactiones pro conciliandis Ecclesiae Georgio Hussitisque attulere atque in primis poUicebatur Georgius se palam professurum, non esse ad consequendam felicem imniortalitatem necessarium, ut fideles omnes sub utraque specie Eucharistiam accipiant exceptum iri archiepiscopum, quem Ponlifex Pragensi Ecclesiie prtcfecturus esset, atque ad abolendas omnes corruptelas reparandumque divini cultus nitorem amplissima auctoritate ac potestate perfuncturum et si in nonnuUis
, :
ipse publice confessus
sit et
recognoverit,
quod
sacramentum Eucharistia; ab omnibus

licet,
Christi
fidelibus sub utraque specie, panis et vini vide-
de necessitate salutis percipi debeat, videquod dictus Georgius publice confiteatur et recognoscat, se illud nunquam
tur conveniens,
credidisse,
neque credere, aut dicere, quod sacramentum Eucharistiae ab omnil)us Christi

fidelibus sub
utraque specie panis
et
vini de
necessitate salutis percipi debeat.

Ad primum. Quid vero de aliis erroribus, pro quibus condemnatus est, et utrum ipse cuni uxore, filiis et tota familia sua ad pra^standum
aliis
pauis
bouuui exemplum, et nunc sub specie tautummodo Eucharistiam reci[)iet persi
petuis futuris temporibus,

|)rinceps aliorum.
vult esse caput et
locis porrigendae infantibus rationis expertibus
Quod numquam
crediderit
Eucharistiaj
usum ob
inveteratani consuetudi-
quomodo
rium
?
dicere poterit,
cum
constet contra-
tollere non posset, relata ad Sedem Apostolicam coulroversia, illius imperia, regia conjuncta opera, perfectum iri. Ne autem orirentur
nem
18.
Secundus. Quod sanctissimus dominus
noster papa plenariam facultatem habere debili
seditiones, cum religionis splendorem ritusque veteres in pristinum statum redigeret, poscebat Georgius, ut regium ad id consilium ab archi-
beal ad providendum alicui idoneo et veneraviro de archiepiscopatu Pragensi, quem
episcopo expeteretur. Spondebat quoquc daturuui se operam ut Ecclesiastica pra^dia et

,
vectigalia Ecclesiis
restituerentur
Romancc
Ecclesiaj ritibus adversantes in
neve ritus Bohe-
niiam inducerentur. Deprecabatur vero, ut cum plures laici Eucharistiam sub vini specie accipere consuevissent, ea ipsis facultas pemiitteretur. Denique poscebat, ut omuia quLC in ipsum
acta erant, rescinderentur, regiaque ipsi assereretur dignitas; vicissimque ille omnia Catholici regis officia et obsequia Sedi Apostolica; exhibiturum poUicebatur. Cum hsc a I*ontifice
quidem archiepiscopum dictus Georgius ct totum regnum acceptare et admittcre, et ipse archiepiscopus plenariam etomnimodam facultatem habere debeat, jurisdictionem suam, ac ouuiia alia s[)iritualia, etqua'cum(iuc archiepiscopo incumbcntia in archiepiscopatu suo libere
exercendi Georgius
oi)pidi
:
cui
quidem archiepiscopo
et
dictus
rcalem
aclualcm
possessionem
Rademens, ubi arcliiepiscopus residentiam habere consuevit, cum omnibus juribus et [)crtinentiis suis libere ct ajjsque impcdimento tradere et assignare,
et castri
solitam
ipsumque archiepiscopum
gulis fideliter
in
omnibus
et
sinvelit,
conservare et manutcnere
brcv. an. 7. p
'
Paul.
II. lib.
1.
bi'ev. p.
16:?.
XII. nubr.
x.x.x In fin.
' Cccl. liist.
Aug. Paliil. apud Pjpi. Cocl. Huss. 1. xii.
'
Ext.
apud Paul.
II,
lib.
130.
SrXTI IV
ANNUS
1.
CIIRISTI
liiijusinodi
siiii
salvis niliiloininiis juribus ellibcrUitibus Kcclesion

iii
ritii
conveniiMiti!
talis
abstratiere
jurc eligcndi,
ct
aliis
consuetuflinibiis
per|ictuis futu-
ncqueat, (|uod ex luiic
quaistio ad
Sedem
regni ct archiepiscopatus,
ris
(|iia;
temporibus juxta consuetudincs laudal)iles

antiquitns observatas,
inibi
dummodo
adliuc
regnum
et
ct arcliiepiscopatus pr;c<licti
in vifjore
Apostolicam (hifeiatiir, et (|iii(l(|ui(l [>er eaindcm desuper ordiii;iliiiii vcl provisum fuerit, quod illud in regno praulicto inviolabiter observari et a dicto Georgio firmiter manuteneri debeat.
pace fuerint, tirmiter observari debebuiit. Ad secundum. Numquid etiam omnibus conatibus defcndct, venerabitur et assistet ipsi archiepiscopo ? (juid de caHcris posscssionibus,
apris, villis, castriset cunctis juribus archicpis-
Ad quartum.
[lotcrit
illiid
Et
quomodo unquam
ad
ritiis
re-
diici
n^gtiiim
Ecclesiu!
quffi vel a corona Bolienii;c, vel a baronibus, sive Catholicis, sivc quibuscum(|ue aliis rctinentur; numquid etiam omnia rcalitcr,
copatus,
servandos, si [lueri noiidiim doli capaces ex nunc assuesccnt sub utraque specie assumere Eucharistiam ? Uuffi spcs erit rcforCatholica!
si hoc noii inhibeatur, et si archicpiscopus non liabeat facultatem ct favorem sufficicntem acriter punin;, et de regno expellcre
mationis,
ct
cum
cflcctu
restituentur arcbicpiscop;itui
? et
Secundo qua;
sint ista jura, ct consuetiidiiies, ct
[)resbytcros,
in ea
eligcndi facultas
muni, vel non, et bene fundata et firmata fides Catliolica in illo regno sint observanda. li). Tertius. Ilem quod idem arcliicpiscopus habere debeat plenariam et omiiimodani
facultatem et potestatem ad
an sint consona juri coman ex nunc, vel postqiiam
setatc, vel
qui [)ueris auderent, vel duin sint cum adoleverint, sub utraque
tradere,
nisi
[laiiis taiittiin,
specie
sancta;
sacramentum Eucharistia;
Romana;
et
sub una, videlicet

scribendis
scciindum ritum
quis
Ecclesia?,
et nisi
notandis,
ne
de eis deerror vel
reformandum
et
fraus committatur, debitainteiligentia adbibeatur ? Cur vero Sedes A|iostolica consuli de-
tollendum omnes errores, abusiones et deformitates, quae in dicto regno in quibuscumque

ab aliis hactcnus observata fuissent, ac facultatem reformandi clcrum tam regularem quam sKcularcm, ac monasteria, Ecclcsias, ctalia (|u;rciimquc spiritualia Ecclesiastica seu pia loca ad instituendum etiam clerum quemcumque ac dcstilucndum ad ordinandiim etiain ac gubernandum qufficumque alia spiritualia, ac Ecclesiasticas personas seu loca spirilualia juxla ritum, constitutiones et consuetudines sancta' Roinana; Ecclesiffi, ac omnia alia arcliiepiscopalia jura, seu ad archicpiscopum pertinentia liberc excrcendum, prout decens fuerit et expe:
:
beat
quffi
sententia circa
hanc rem toties declaravit, ciijus hunc articulum oinnibus nota
spiritualia concernentibus a clero, vel
est?
21. " Quintus. Item qiiidquid i|)se archiepiscopus in prffidictis, ct ([uibusciimque aliis ordinationibus et rcformatioiiibiis siqicr deformitatibus et abusionibus, ut pra^mittitur, tollendis conveniens fore duxerit, ne populus dicti regni cxinde in seditionein aiit ttimiilliim, seu rebellionem, aut pertinaciam ali([uain provocctur, aut ne exinde scandala fiant, quod archiepiscopus ipse hujusmodi ordiiiationes et reforma-
tiones
cum
scitu
et
consilio [^ra^dicti Georgii,
aut regis pro tempore et seniorum ac prudentiorum regni faciat non aliiiin iii fiiiem, qiiam
ut archiepisco[)US
ipse in siia jiiiisdiclione
et
dire videbitur.
Adtertiuin. Populi vero errores et abusiones non debebit reformare ? nicendum esset
facultatc tanto finiiitis iiianuteneri, et ut bujus-
niodi
reformationes
,
et
ordin;itioiies siub tnnto

et
magis expresse, si, presbyteros faventes erroribus puniente arcliiepiscopo et expellente de regno, brachium sa;culare exeqiiatur sententias archiepiscopi et an pr;cstaliitiir ci favor cuni
;
quictius
fructuosius
coiimuidius
fieri
exerceri et executioni demandari valeant.

Ad quintum. Oiiornodo [)osset esse tutum consilium Georgii, et alioriim similium ? Numquid non meliiis est, ut arcliicpiscopus ad Scdem Apostolicam illam rcm deferat, inde recepturus determinationein, (|uain et Geor-
omni
rcali ct
actuali assistentia in reducendis
quibuscuinque deviantibus ad veram- sanctai ApostoliccC Scdis obedientiam et omnibus erroribus extirpandis.
gius,
et
caiteri
exequi
debeant,
et el
obe-
Uuartus. Item quia in quibusdam partibus dicti regni Boliemi;e dicilur observari,
20.
dire?
22. Sextus.
([uod
pueris
nondum
doli
capacibus mini:
ctus
omneni fidelem
Eucharistia} sacramentum qiiod si hujusmodi abusus ad dis|iositioncm archiepisco[)i tam ccleriter aboleri non posset, ct ali(|iii
stratur
forsitan diccrent Iioc licitum esse, (juod arclii-
favorem,
velit et
et
Itcm quod Georgius pra?diet possibilem operarn, diligentiam et assistentiam facere
episcopus propter ea statuat modos ad audiendum eosdem, et illos de verifatc informandum, prout sibi opportunum videbitur, et si arcliiepiscopus per eosdem modos talcs personas ab
debeat, ut omnia bona pivTlatorum, quarumcum(|iie Ecclesiasticarum [)ersonarum, et s[)iritiialium locorum in regno Boliemia; quanto citius, et ([uanto cominodius et melius id lieri possit, diclis Ecclesiasticis persoiiis et
locis
cum
eUectu restituantur, omni
fraude et dolo scmotis.
504
<i
SIXTI IV
AXXUS
quem
CHRISTI
decet
i71,
Ad sextum. rtriim dabitur
ali(|uis
termiista
Catholicum
pra^stet
nus
fieri
cum
securilate sufficienti, infra
Apostolicac realem,
regem ipse puram, vcram
sanctse
et
Sedi
actualem
finis
debeant. vcl erit tcmpus indelinitum cujus nunquam atlingetur ?

23.
obedientiam
cum
ctTectu.
Septimus. Item quod Georgius pra;-
dictus fideliler providcat et diiigenier intendat,
ne de ca^fero in rcgno Bohemi.x' in civilatibus, oppidis, castris, villls, seu aliis locis in riki pcrcipiendi sacramenta, autalia spiritualin, aliquis ad spirituales (spcciales) aliquos rilus seu consuetudines Romana) Ecclesia" consuctudini contrarios a quopiam arctelur, sed unusquisque in sua liberlate et ritu juxta consuetudinem sanctnc Romana? Ecclesi permiltatur. 2-i. Octavus. Itcm quia impossibile cst omnia illicita et abusiva in momento toUi ac
evelii,
Ad decimum. iVumquid expectandum cst primo, utomnia praemissa efiectum habeant, et fides ejus per aliquod tempus idoneum probata fuerit, el tunc concedendum quae pctunlur?
Expediti
viii
Aprilis mcdlxxi,
anno
vii,
etfuerunt
aliis
inclusi hi articuli
cum
dubiis in brevi domini

.
cardinalis
lilteris
Senensis legati
'
Addita sunt
ad cardinalem
ipsum legatum octava
Aprilis die datis
coetibus
non
in
imperia, ut in Ratisponensibus Turcas modo, scd in haereticos
curaret,
quoque Bohcmos sacrum belluin promovcndum cuni nonnisi vexati ad piam mentis
sanilatem reduci nequeant.
27.
providcndum
est,
si
qug?
personre in
lis
Monita legato data

est
in re
Bohemica.
rcgno Bohemiae adusquc liabuisset consuetudinem pcrcipiendi sacramentum Eucharisti;r sub ulraque spccie panis et vini, et in fulurum desiderare illud sacramentum ex zelo devotionis sub utraque specie percipere, quod talibus personis ex hujusmodi devoiionis causa sacramentum Eucharislia; sub utraque
slatu laicali in
Edoclus
ret
quoque arcane a Pontilice cardinalegatus uli in re Bohemica se gerere debealiter enim agendum videri si Georgius
si
postulatis Ecclesia} assentiretur, aliter

tiret.
disscn-
Tum ne plurium principum ad Bohemicum
specie, ut praeferlur, percipere
non denegetur,
sed juxla
:
sccptrum as[)irantium alicnarentur studia, monuit ne ad conferendum cuipiam regni jus sese ingereret, sed rem universam ad eos, ad quos
spectal)at, referret.
dummodo
tandein id non
quotidie,
consilium idonei confessoris sui faciant circa quod firmissima spes esl, quod atlenta diligenti ordinalione et provisione pra^fati arcJiicj)isco|ii,
Certae instructiones
secundum quas
beat,
si
super re Bohemica, cardinalis Senensis legatus ha-
hujusmodi op|)ortunum videbitur, prajserlim per bonos confessores et prffidicatores, ac Tcctores Ecclesiarum hujusmodi abusus Deo coo|)erante brcvissimo temin
(luemadmodum
respondere et se regere. quod super dubiis motis in certis capitulis ad sanctissimum dominum nostrum per nobiles viros Hernestum atque
fucrit,
Si
opus
conlingeret,
pore penitus aboleatur. Ad octavum. Hoc capitulum magna? importanlia; cst, el

facile
Alberlum Saxoniai duces pro Jersico illo damnato inissis, ac super ejusdem Jersici reductionc
tractaretur, legatus diligenter attendat et bene
mature consideranduni, neque
consideret quid honori Dei

dignitati conveniat,
aliter
et
Apostolicae Scdis
concedendum etiam adultis tantum, cum compacta jamdiu expiraverint.

23.
nam
reductio ipsius Jersici
audienda
est,
mittat praidicla
Nonus. Itcm Georgius prsedictus proomnia pro suo posse, quantumsil,
capitulis praedictis
quando ipse illa, qua" in per moduin dubiorum anuo:
tantur paratus
est,
sit
adimplere
et aliter
audienda
si
cumquc
et
in se
rcaliter ct
cum
effectu velle
quando ad
id
non descenderet. Item

;
de
attendere, observare et
manutenere omni dolo

suflicientes?
fraude scmotis.
Ad nonum.Quic promissiones
qu8e obligationes? quse securitates? qui priuci-
successione regni Bohemiae eliam tractaretur, legatus nuUo pacto se intromittat sed poterit in eum modum, quo sanctissimus dominus noster saepe ad Catholicos Bohemiae proceres id sciscitantcs, ct
pes ])otentes dabunlur ad omnimodam observatiouem omnem, et singulorum pra^dictorum, et veram ac certam executionem omnium, ne delusio et deceptio fiat?Quid vero volunt ha;c verba dicere Qu.iMUM in se sit? quid possunt? quid valent? 2G. Decimus. Itera quod pivTdictus Geor:
visus est respondere, videlicet
provisionem rcgni ipsius quaerentes, quod tota hujus-
modi
sio
negotii de successione discussio ac provirelinquenda ac remittenda est iis, ad quos
spectat et
quorum
interest
sic his et aliis si-
milibus verbis pro prudentia sua se absolvet )>. Duin hsc de reconciliando Georgio agitabantur,
pro quo non
gius
stantibus
pra^missis
omnibus
remissis
modo principum
-
Saxoniae oratorcs
quoque
etabolitis singulis, quae contra
eum
per
depi'ecatores accesserant,
regis Poloniae legati
Apostolicam Sedem et illius auctoritatem quomodolibet cmanata, decreta, deflnita aut promulgata fuerunt, rursus regiae dignilati restiluatur, seu regio titulo appelletur, et ab Apostolica Sede pro rege Boheiniae teneatur, habeatur et reputetur. Rursus quoque ut expedit et
verum etiam Casimiri acriter rem urgel)at, hy'
dropc
infelix princcps interiit lioc
modo
'
ex scriptoribus
II.
anno, ut non omnibus, verum paene

15S.
Ext. apud Paiil. 178.
p.
1.
lib.biev. an. 7. p.
1.
Paul. lih. brev.
^ Cocl.
hist.
Huss.
I.
xir. .Micliov.
iv. c. 62.
Crom.
XXVII
et alii.
SIXTI IV
eliani ex Laurentii
I'iuilificis(|iu!
'
AXXUS
1.
CIIRISTI
fiiil
1'l7l
505
crit ali(jiiid agere,
RovarcUsc
'
nuntii Apostolici
Et
(|ui(l('ui \\'^c-
mciis
iiol)is
ii('(iuc
quod
litlcris constat.
tlic .Martii,
alicniiin forct ab lionorc

Api)st()li(
filii
11',
siuia scciuida
ut obscrvat Michovias,
omnipotenlis Dci, Sedis iioslroijuc ct charissimi iu Chrislo

ac con-
cum
jani quiiitleciui anle (licbus raptus fuisset

(|ua'
iiostri .Mattiiia' rcj;is llungaria;, ctc. illustris,
ad divinum tribunal, maloruni

(^(Hirfiiuiuiiue
Holicmiam
aucUu'
,
ac
nisi acccdciitc coiisciisu ipsius rcgis

:
op|)rosscre
[ir;cci|iiuis
sulla fralcriiitalc fua

tafi
pertidissimus Joannes Rochizana, nonduni vcro pro impctrauda vcuia principum Saxoniix; oratorcs rediisscut iit narral Cochcus '. An
niissi
,
rcgia3 ct tibi
pcrsuasum et majescssc volumus ctc. Dat. Romaj

ita
apiid
Juiiii
sancfum Pctriim anno vu .
aiino mcdi.xxi, VII kal.
Gcorgium verc scelcrum suorum
poeniliierif,
29. Conquerititr .^fatlhias
Uungarix rex quod
seijue a saccrdotc Calliolico ccnsuris luorti pro-
duni llomaiu (U-atores pro eblandicnda vcnia pergebanl, nos latet. (ôcla!iis (|uidem ut vera lillcris tradidit, (juffiducum Saxoui;coratorcs,ut(ieorgio morem gcrcrciit, ac parles Wladislai advcrsus Mattliiam
curaveril,
eirerrent conlinxcrc,
ris Ecclesiasticis
(ii;;iiitati
ximum absolvcndum
ncc Cvsar, nec Pontifcx prontissa iidintplcant. Licct ex Georgii mortc crccli plurimum fuerint
Catholicorum animi, graviorum tamen discriminum suspicio suborta est ob ingcntes dissensiones, qua: mox secula; sunt, ut dictus Laurcntius nuntius Apostolicus Pontifici significavit ',
qui ctiaiu slatiim
post Gcorgii
nimirum Georgium censurcgiir(]ue
solutum
a
assertum
Rohemicarum rcruiu anle ct mortem descripsit, questus{]ue est

Ponlificis et imperatoris pre-
fuissc
addi(lcrc([uc aliud insisne
men-
Malthiam rcgcm,
daciiim,
vetcres
Basilcensi
Concilio
cum
cibus ad Catliolicain
rcm advcrsus Georgium

nil
Bohemis
matas,
factas pactiones a Paulo fuisse confir-
tueudam adductuin,
clicere
opis ct auxilii ab ullo
sane abhorrcbant a vcritato, nam Roiuana Ecclesia.ut resi|)isccntcm Gcorgium in siuum suum reducere cupiebat, ita non temere ad [iriiuas voccs admiltcndum ccuscbat, cxpcri('ii(luiii(|iic potius uuinlucatamctadumbratain
(|ua?
proceres Calholicos scribcrc rctardatos in Bohemia progrcssus cuIpaSedis Apostolica, qua? ncc Matthiam rcgcin Bohcmiic confirmassct , ncqiie coronam transmisisset
:
potuisse
|iictatcm,
au vcram
ct
cxpressam
pric se fcrrct;
cxtincto vcro Georgio rcpetilas iterum a rege preces, ut ipse minfius auctoritate Apostolica
praiscrtiiu ciiin
jam anteEcclesiaui pcr sumiuam

,
hypocrisim circumvcnissct
rei
ingeutcs(iii(!
inde
Bohcmici regni jus Matthiic confirmaret ad clidenda eorum sludia, qui aliuin regem in solium
ncque ob mortisquc discriiiien, sed ad amissuni regium dccus rccii|)cranduiu vcniam flagitarct de (luibus Pontifex Laurentium Rovareliam nuntium cerliorem fccit, iit liominiim mcndacia refcllcret, spoponditque nunquam se Matthim regi in Bohemica rc dcfutuChristiana! calamitatcs intulisset,
divini
Bohemicum evehere
cuminjecta mora
Catholicos
.Malfhias
Pragaj nitebantur. Deinde
mctum
judicii
csset,iit Ciitlincnsiiimca?tuuiii
iis
exitus expectaretur,
dcnuiin cclcbratis, inagis funique
rem
ursisse, ut Apostolicaauctoritafe
;
rex Bolieinia> rcnuntiarctur

,
rum.
28.
rem pcractam cuin imperatoris orator contenderet missum se ut regi Matthia; ad Bohemia! regnum comparaudum opein impost sacrani
periali noinine fcrrct, se cx dcmandato a Sede Apostolica inunerc Matthiam Pontificia auctoritate
Cum
jirimum
lii
vcncruut, inlcllcctis
quoe petercnt, ca venerabilibus fratribus nostris S. R. E. cardiualibus commiiiiicavimus,

et
rcgem confirmasse.
30.
secum diligentissime examinavimus quibus visum est, quod nequa(]uam cssent conce,
denda,
et
illi
statim remittendi esscnt, et

est
ita
iii
Beatissime pater et clementissime domine, post bumillima pedum oscula beatorum. Regem curn his, qui secuni crant, noii
consistorio
dimissi sunt
responsum ita ncque pro Georgio damiialo

suis
:
nuntiis, atque
parum turbatum
rcperi,
rciiuisitus ct cxcitatus
quod ad tantuin opiis tam pcr vestram sanctila-
ali(iuid rei)ortaveruut,
atque Georgio fidendiiiu

si
non
erat, qui sffipenumero, ut nosti, deceperit .

:
Et infra
<>
Vcrum
eiiim vcro
(luid fidci siil)-
dolorum illorum hominum mcndaciis vcl tu vcl regia majestas praestilissct, ct miraremur quidem, et dolcremus quod tam rcpciilc luvc dc nobis crcdcrctis, non cuiiu adco instabilcs, adco
varii
tcm, quam pcr C;esarcm, pro cujus salutc ct defcnsionc non niodo regnuni ct regni incolas, scd proprium corpus exposuissct, a nullo subsidii aliquid ad rcm tantam possct liabcre impulare barones aIi(iuos Catholicos, quod neqiie de confirmatione, ne(]ue de corona aliquid fac:
tum
fuimus aut erimus, ut nosse potuisli
in
tanta Dci rc, ct qiia' tanliim iiobis cordi cst, ct

quaiii pra! cclcris luagui facimus, ut
csset; quaj duo si fuissent obfenla, magna pars eorum, qui Georgium sequebantur, de i|)so dcspcrati ad partcni rcgis se convcrtissent.
mutarcmus
illis, aiit
sanctum
cuin
institutuiii
nostrum
aiil
ciim
aliis,
quomodocumque
11.
sint. i\ec
iiiuiuaiu
(Juibus pcrccptis niclucns, ut dixi, de iminincntibus periculis, ac ut eum ad pleiiam conlidenliam cxcitarcm, hortatus sum cuin ut bono aiiimo cssct, iicc diffidcrct quin res ilhc adcs'
Apiid 1'aul.
5
Ilb.
brcv. p. 172.
'
Lil).
brev. p. 1G3 ct 178.
Clucl. iihi sup.
Apud
P.iul. lib.
bicv. p. 17
(i4
AN.\.
To.US
.\.\l.\.
IlAY.N.
.\.
SIXTI
lA'
AXXUS
CHRISTI 1471,
bitaront
sentsibi el baronibus ipsis, ciim lociis requircret,
aut neccssitas urgeret. Tunc etsi non paruni confortafus oxlitif, animiunque ad ulferiorom prosccutioiicm acceperit, cerfior tactus quod a
relinqueretur, voliiit tnmen dictum Nicopecfcs vestra; bcalitudinis miftere, cui
omnemquc moram
turam
(]uod
,
plurimum robus conducore, si fierot, ulteriorcm plurimum noci-
fore plurimaquo scandala parifuram, nostrorum animi toiTcrontur, hKrctico-
vcstra Sanctitate, etiamsi caetera deessent, nun-
rum
quam
laum ad
vero in varia scinderentur, et in perfidia sua firmarentur ex conOcfis de vesfra beatitudinc mcndaciis, quibus nil jam magis obsistcre
poteral,
tatc
commisit de dictis confirmatione ct corona instantiam facere, allegatis ipsorum baronum rafionibus, quemadmodum Sanctitas vostra per eumdem \icoIaum, et postea pcr pra^fatum fratrcm Gabriclem, ac demum per dominum Ladislaum ultimum suic majestatis oratorem clarius accepif. Dum itaque hac spe per totam illam .Estatem tanta adversus ipsos ha^reticos quanta prius nunquam experti sunt fccisscf, rcgressusque ad Hungariam, non de quibus obstantibus multis impedimcntis
inter alia singulariter
,
quam
electionis ipsius ex vestra sancti:
confirmatio
propter qua;
et
multa
alia
in
qu;c doducta sunt, et

criter
maxime quod ctiam

alio
allevafionem beatitudinis vestra;

foret
non mediosi
quocumque
modo
etiam
postea hajretici dcclinarcnt, jiraimissis orationibus et missarum placationibus, dicfam con-
firmationem, judicioctiani
ulterius
33.
fratris Ga!)riclis, non prorogandam esse visum est. Id quod etiam accessit, quod orator
serenissimi domini imperaforis intcr alia,

proposuit,
qua
alias significavi vestra; sanctitati, firmo et
ma-
gno animo tcncrctur rcvertcndi in Bolicmiam cxercitu, cujiis magnam partem jam etiam hyemali temporecoadunaverat, convenissemusquc in .laurinum, ubi et oraforcs Cwsaris eranf,
cum
coram rege et omnibus (jvii adcranf. asscruitse adhoc missum csse, ut ex eodom domino imperatore regi assisteret ut Bohemiaj coronam assequeretur, omnibusque et Bohemis, et aliis qiiibus opus
advenit
,
,
dum huc
cum
ccm
fati
quiiuis
ct
niliil
spcrabatur prreter
;
bonam
pa-
essct,
eam
esse
mentem ctvoluntafom
imijcria-
concordiam
supervenere tandem prae-
lem
declararet, et ut
oraforessui diu cxspccfati a vesfra sanctifate,

fratre Galiriele, qui
num
quam
etsi
ipsum in regem et domiBolicmire omnes assumerent, et ei tanvero rcgi Bohemia;

,
cum codem
cum multam
fidem facerent, considerans ego quod omnia ad vofum fransirent, ne perturbarem tranquilla, cerfillcavi eum auctoritatem confirmafionis adesse, si urgeret necessitas ef rcl)us cocptis
expediret.
parerent. Uua; res, aliquos a sua jam concepta etiam pro libifo, opinionc et suasione prffdictohaereticos
rum non
rcmovcrit, cum postea, ut in perfidia sua remaneant, qua re nil magis desiderant, aliud feccrint, satisfactum est tamen et dobito
et a:'quo, et Catholicis, ac sanctifatis vostra' fide-
paucos autcm dies biTrefici (nempe Georgii)morsnunfiata est, ex qua etiam, ut alias scripsi, magna est celebrata la^titia. Sed ufinam inde graviora non sequantur. Cum itaque nuper huc pariter post dicti hscretici niortcm convenissemus, et rex cxercitum ad prcces multorum tam Catholicorum quam hierctico31.
Post
libus,
necnon periculis pluribus obviafum.

iii
Dat.
Iglavia;
"
Julii mcdlxxi.
Ejusdom bcafitudinis vestra; Humillima factura, Laurentius episcopus

.
Ferrariensis
rum,
retro in diversis locis,
proutnupcr
scripsi,
reliquissct, baronesque cum praelatis et ]durium civitatum et oppidorum oratoribus convenissent, auditis ctiam illis, non solum indi<\iix in Praga loqui dicebantur, coopere Catholici ipsi instare, rex(]ue rogare, ut electionem pracfatam confir-
gnis sed eliam execrandis,
ct agi
marcm, demonsfranfes quod magno adjumento rebus fidei

esset.
32.
si
et
regis
hoc facercm, futurum
Postea vero cum intcr deliberandum considerassent melius esse, ut re indicata consuspcnderetur quoad firmatio hujuscemodi
,
cernercnt quid in diela montium Cutluiis concluderetur sperabant enim ha;reticos in suam sententiam et electioncm jam Olomucii factam
:
Bohemicmn, sed Matthic-e Hungarn Apostolicum patrocinium promissum, ct ensis benedictus missus. Htec gesta a Laurentio episcopo Ferrariensi nunfio Apostolico, cui legati e latere eratcollala auctoritas, ad Cafholicos Bohomos in fide regis Matthiffi continendos. Ca^terum obortas Praga^ facfiones indicafas a nuntio uberius enarrat Martinus Cromcrus ', nempe cum ad renuntiandum Georgio successorem comitia haberentur alios imperatori, alios Matthia; alios Wladislao rcgis Polonia; filio, alios Alberto duci Saxoniffi, alios Misnensi marchioni, alios Honrico Georgii filio, alios Ludovico regi Francorum, alios Ludovico Bavaro studuisso, sed
34. Varii principes anhelaît regnum
sic ad levius, si diflerretur, adduccre posse dietam perrexerunt. Ubi vero e dieta, eo quod
:
inter tot facliones tres praicipuaj, quffi Hungarum, Polonum, ac Saxonem vocabant ad sceptrum, cminobant, ut describit Campanus'.
3.'i.
At brcvi Saxonica factio dissipata eva-
in
allegatis
modo
significavi
regressi sunt,
'
magis institerunt cum rege, ut electioncm eorum confirmarem, asserentes, quod non duillico
Crorn.
1.
xxvil
:!.
Campuu. Ep.
I.
vi.
el lo.
il.
rcr.
Gerni.
p. 1-48.
mim.
'
SrXTI IV
Axxrs
I.
CHRISTI
I'r7l
507
miit, Hiingarica et Polonica steterc, et (luidem Moravi, Silesii, Luzatii Mattliiic (lucm jam rc-
bare, quic a nobis, ct hac sancta Sede Apostolica ju-o religione conscrvanda mature statuta
gem
susceperant, aiiliKsere,
alii
in CutiiiK-nsi-
sunf at^juc decrcta, nobisque in primis inoles-
bus comitiis Wladislaum Casimiri regis lilium natu maximum, ad i|ucin materno liaircditario jure regnum spectubat, ad sceptrum noliemicum cxcivere, Albertus autem Saxo cum fruslra ad solium aspirasset, ut partes Wladislai inscius
tum
est intclligere, quod hoc pnEsertim tempore hujusmodi scandala orianlur, qualia tu maxime, nc sequaiitur, debes attente studere.
LrgetTurcus hoslis accrrimus,
et talia
impedi-
mentum aOerunt
iis,
i\ux
modo
in illum pie pa-
provexit
ita
MatthitX
|ilurimuni
olifuit;
cum euim Pragam
se contulisset,
lluctuautcs
Botiemos conQrmavit, ne MatlhicE regis, (jui limiti cum cxercitu imminebat, impcrium accipcrent, adeo ut Laurentius UovarelLa uuntius Apostolicus, de (juo paulo ante memoravi, Albertum ob priestita tia;reticis preesidia iii jiuii-
ramus adjiitoro charissimo in Christo filio nostro Frederico Romanorum imperatore semper Augusto, etc. Dat Roma^ anno incarnationis Domiiiicic mcdlxxi idih. .Iiilii Pontificatus
, ,
uostri
amio vu
38. Accessisse Ratisponam Albertum et Erncstiim diices amplissimo sti[)atos comitatu re-
cium vocare
sit
comminatus
de ijuo cuiu
Franciscus Piccolomineus cardinaiis lejâtus quereretur, Paulus justo ad id ardore illum incitatum exposuit '. 36. Haec Pauli decreta ac gesta a Rovarclla internuntio adversus Georgium pro Mattliia rege Sixtus postea conlirmavit ' Apostolico Diplo-
Campanus'; iiliirimumque in iis ccetibus navasse operam, ut Germanos principes suis partibus implicarcnt sed ii demum sive ob novas rerum conversiones, sive ducti religione,
fert
;
Pontiflciisque monitis obsequentes coeplis obstitere.
At Wladislaus regis Poloni;p
filius Cutli-
mate, cujus potiorem parlem affert Quoniam, sicut displicenter accepimus, licet idem Gcorgius lia?reticus extremum clauserit diem, tameii hajrescs hujusmodi, quas in Sathana^ filiis ex sua posteritate divisit, nondum, ut appetimus,
:
nensium comitiorum decreto reniintiatus rex abduci non potuit, ut ab aflectando Bohemia; reguo, quod dolatum jam ante Matthia; fuerat, abstineret quamvis Paulus siimmam in eo di;
ligentiam ad imminentia indcbeUa, allatura rei ChristiancC exitium, avcrtenda collocarif, nam
exlerminari totaliter potuerunt,

,
eumdem
Laii-
nuntium et oratorem rentium episcopum uostrum cum plena potestate legati de latere, ac omnibus et singulis facultatibus, indulgentiis,
indultis ct litteris supradictis et clausulis

si
in eis contenlis, et
,
de
illis
speciflcata et ex-
Fabianum de Montepolitiauo nuntium ad Casimirum misit, addiditque litteras Apostolicas ', quibus a Bohemico bello illum deterrebaf, hortabaturque ad pacem colendam, ne lethale vulnus religioni infligeretur. 39. Miserat jam ante Casimirus suos ad
ct
non autem per clausuias generales pressa mciitio habenda foret, eadem auctoritate tenore praisentium de novo per Germaniam singulasque provincias, civitates et terras, oppida etloca hujusmodi facimus, constituimus et deputanius per prcesentes. NuIIi ergo, etc. Dat. KomiE apud Sanctum Petrum anno DoniinicDC Incarnationis Pontificatus nostri MCDLxxi , kal. Novembris anno i . Ha;c anno devexo Sixtus sed ad Paulum redeamus. ;S7. Abducere â consilio suscipienda) Bohemorum clientelte Saxones ])rincipcs nisus est Pontifex, atque Albertum redarguit, quod Pragam adiisset, monuitque ne ea, qua? pro religione tuenda decreta erant, oppugnaret, neve eo tempore nova bella concitaret, quo in Turcas arma erant vertenda Audivimus, inquit, te intra Pragcnsem civitatem cum non parva nianu constitutum esse, propter quod videtur non parvus favor haereticis accessisse. Dolemus re vera salis, quod tu, ciijus majores pro fidei
,
: :
Sedein Apostolicam oratores, qui
cum
in Polo-
niam
redirent, Pontifex
Laurentium episcopum
Ferrariensem nunlium de his, qua- gesta erant, certiorem fecit * tum etiam ut iisdem oratoribus proposuisset, controvcrsiffi ajquitate dirimenda; onus Ecclesiam suscepturam, ne armis res decernerelur Idem, inquit, Jacobus (scilicet oralor Polonus ad Casimirum rcditurusj, ad uos concessit (jua; a tiia Iratcrnitate perlata
; :
:
erant,
venerabilibus fratribus nostris pr;esonlibus, etjiisfas admirationis causas, cur dilectus filius regis sui primogenitus,
ei
,
aperuimus
quem
paterne diligimus, eodem genitore suo patiente voluerit in ea diela, (nem|)e Cuthnensi),
hffireticorumturba accIamanfe,BolieniicE regem sic tumultuarie dici indignum videri Matthiam

:
lIungaricE
fore pace
justitia
rcgem a Calholicis elcctum, benemeritum iis incommodis affici
et
:
de fide
melius
quam armis decernere, aul id diffinire modiaufe, quam nos adininistratiiros

.lulii,
ultro polliciti
puritate atque tutela in tales insuigere consue-
trum
die xiv
verunt,
eorum
in lioc
non sequaris
vestigia. Et
iO. cst pio
sumus. Dat. Romas apud S. Peanno mcdlxxi, anno vii. Quod a Polono oratore proiuinfiafum
profecto noii estprincipis Catholici ea intertur-
ledinlegranda concordia, post varia dc-
>
Paul.
lib.
brev.
p.
171.
Lili.
br.v.
|).
7.
K|i.
vii.
'
Canipan.
Ib. p. 174.
et alii.
I.
vr.
Ep.
- Micliov.
1.
^ Lib. biev. p.
175.
iv.
c.
G2. Crom.
I.
xxvii
>
Ib. p.
178.
SIXTI IV
ANNUS
1,
CIIRISTI
1471,
mum
liclla,
(]ii;i'
lliingaros,
Bohemos
ac Polo-
ccscibilcni glm-ia?
coronam consequeris; quam
nos vexavcrc, iuit postea nd cxituni perductum, ut suo loco dicetur. Porro ad ea praifocanda in
fomitc non modo dietus Fabianus missus est ad Poloniim, de tjuo ad llungarum quo(|ue extant datffi lilera! ', vcrum ctiam Franciscus Piccolomincus cardinalis lcgatus e Ratisponcnsibus
ut tua> celsitudiiii jôst multa bcne acta anno-
nim
curricula rcddat ipsius Redeni|)ioris nostri
miscricordia humiliter su])|)licamus. Dat. Ronuu apud S. Pctrum die xiv Januarii mcdlxxi, Pontificatus nostri
auno
'
vii .
conventibus in Poloniam |)rofecfus Cracoviir. r.asimiruni con\enit ', ut obortam intcr illius lilium Wladislaum ct Matthiam rcgcm Hungaria^
etiam eidem regi octodecim diicatorum millia, addita excusationc si exhausto ;crario et urgentc bcUo Turcico plura su])])cdiContulit
t;ire
non posset
tum
exposuit
ita
res Christiani
litem fre-dere componeret

:
sed frustra con"
imperii comparatas, ut hoc anno ad sustinendos
sumpta opera
cinctus cxercitu
nam Wladislaus magno sucDohemiam ingressus cupide a
Pragensibus exceptus est Augusto mense at(]ue ab cpiscopis Catliolicis Holiemico diadcmate redimitus * quin etiam Polonus graviora molitus, facta cum Joanne archiepiscopo Stri;
tantum Turcarum im])elusincumbenduin essct navaturum vcro se operam, ut proxinio anno ad illum contundendum terra marique omnes consurgant, ad quam expeditionem camdem
:
goniensi, e|)isco|io OuiiKiueccIesiensi
et
aliis,
rcgis bcUicam virtutem fclicitatemque desideratum iri. i'^. SoHic/ta/us ne desevnt Christianos Ludovinis
GallicC rex, qui in Burrjundico
qui accusabant Matthiani plures rapinas facere, Hungariamque Turcarum excursionibus exponere, conjuratione, sccundum natu filium Casi-
excrcet.
Miixima
: ,
bcllo
iras
quidem de gerendo
in
Tur-
mirum cuni fortissimorum militum exercitu misit in Pannoniam, ut eam velutimaterno jure sed is cuin ad ha^rcditariam sibi compararet Nitrain iisque excurrisset, neque llungaros iii
:
cos hcllo agitata sunt consilia, qu;e irriio exitu dissoluta fuere nain in ])rimis prwter Pontifi-
ccm, Hungaros
Venetos
Rho(iiosque veteri
Italia;
jiinctos focdere, huic
dux Mcdiolanensis, Ferdiprinci-
nandus rex Neapolilanus, aliique

pcs accesserant
:
suas jiarfes iôssct ])ellicere, non sine ingenti discrimine a Matthia i^rojuilsatus est, ct conjurati gravibus malis allecti. Porro quod ad Mat-
Ratispona) etiam decretum erat

:
thiam regem
attinet
in ea
illi
^
:
de regno Bohemico
controversia Pontifex
non defnturum
est
sis
poUicitus his verbis
Cliarissime
fili,
semper bono animo,
et nos,
qu^
coepta sunt, ut
Francorum autem rex Ludovicus expeditionis in Turcas ducend;B spein pra^bebat qua de re factus certior Paulus archicpiscopum Turonensem, qui pios hujusmodi molus in eo excitaverat, dare operain jussit ',utregemipsum ad conce])ta optima
a C.crmanis in Turcas bellum
:
divino auxilio feliciter
terminentur possibili
.
consilia pcrficienda incitaret.

13.
studio paterne assistemus, atque adesse curabi-
Arcliic[)iscopo Turonensi.
mus
dcm
pro
fidei tuaj
fervore et proposito bono
Pauli ctiam
excmplum secutus
Sixtus IV cjus-
Matthiaj partes est amiilexus, quod Polono dclatum a Catholicis regnum non admiitentc, rogatu Sedis Apostolic;e pro defendenda religione Bohcmicum bellum in socerum suscepisset. Illum poiTo hocineunte anno Paulus veluti fidei strenuissimum pro|Hignatorem vindicemque donavit mystico ensis et pilei munere, quod
etiain liisce littciis 41.
"
*
etc. Velicmentcr recrearunt nos littcroi tuae fraternitatis, quas ex Turonis xvii die proximi mensis Octobris ad nos dederas; tota; autem versabantur circa reprimendam rabiem ac vesanas furias Turchoruin, nam ubi accc])eras ex nostris littcris, et miserabilcm cladem Ncgropontina?'urbis, et tot
Venerabilis frater,
ornavit
Matthiu; Ilungariie rcgi.

fili,
Christianorum c;cdes, et illius crudelissimi draconis validum atque continuo increscentem exercitum, sinnilque immiiicntissimum ])ericulum Christianai reipublica', et profugium ad
Susci|)iat dextera tua, charissime
mu-
omnipotentem Deum, quod
et
habuimus
et ha-
nus Aposloliciim C(X'lcsli bcnedictioneprauliium ea, qua decct, rcvcrentia, promptusque aniinus tuus in bella Domini eo magis ardescat, quo sed divina cernit certius sibi non hiiiiiaiia adesse pricsidia; vincensenim vinces, et cunctos superabis hostes, proque tuis demum meritis
,
beinus, ac dein spem et expectationem nostram isiius Christianissimi regis; statim in dictis
processionibus obsecrationibusque publicis pro i])sius Altissimi iin])loranda misericordia, re-
giam m;ijcstatem
adiisti,
et ])ra!sentibus
com-
maximisalota republica Christiana immeusas laudes, ab hac saiicta Sede commendationes

plurimas
sicuti
et gratias
])ro
uberiores, atque in primis imniaculaia fide tu studiose niagis
pluribus clarissimis viris, tum venerabili fratre episcopo Abrincensi confessore suo, omiiibiis auiem adsistentifius exiiosita per te cjusmodi re, ipsum clarissimum regem adhortatus es, ut
pr;csidio esse velit
]icriculo;
iiiiKila
tam
instanti
esse,
Christianorum
ipse ])io
et
feliciusque pugnas ab omnipotente Deo

I
immarI.
sccutum(]uc
quod rex
et
l.ib.
bicv.
p.
ni.
!.
c. 02.
Ciom. oud.
p. 7!).
.x.wii.
Ciom.
'
I.
Id.
ili.
x.wii.
iju;idain
singiilari
cjus
honitatc
Mk-Iiov.
iv.
Lili. Iircv. aii. 7. p.
1711
6 Ib.
Lib.
brcv.
aii.
7.
p.
78.
- ib.
|i.
(i(i.
SI.VTI
IV
ANNUS
1,
CriRISTI
roluiii
l'i71.
509
|iifilatc
ornia
snmcro pro dcfensionc ac

i)ro|)osuerit
,
salulc
jjopiili
Ciuisliani
propositosînc
(|uo
sibi per tuarn
fratcrnitatcm articulos, quibnsmntatis, qnos lcf,Mmus missos

niliil
diKunn liiirgundia! bclliim gerebat ', a aiitca [)ermissum cx fcedcre, tum Royaiii ct .Mondidcrinm lioc anno rcpeliit.
Ambianum
dam panlnlnm
abs
te,
iG.
Periclitaniur Vhristiaiue rea in Orienle,
comprobavcrit. Ktonim
cidcm
vcî
magis proprinm evcnire

lale
potcst,
quam
ut lianc
proVinciam adoriatnr, nbi consciinetur iminormeritnm apnd illnni, qui onniinm boiH)rnm cumnlatissimus rclribntor est, ct sunnnam lan-
Pcriclitabantur intcrim Marcdonia et Cypro. Cbristianorum icli(|iiiic in Oricnle, ac qiii llorciitissimam instrucbant classcm Uliodii praicipne Pontiliccm niisso oratore de submittcndis
auxiliis sollicitarunt
:
([uibtis Paiiliis siihsidia

-,
dem
a[)ud
omnes mortales,
imitalns prof.;cni-
noii defntnra cst [ôllicilns
Italis
jam mutuo
tores suos,
dclibus
4i.
qui spolia et triimiplios de infijurc quidcm liostibns rcportantes

,
devinctis foederc, utque aggeribus, fossis, pro-
pcrpetuam
gloriam vendicarnnt. Perjês igitnr pro tua prudentia ac

sibi
pngnaculis dcbiliora loca mnnircnt, admonuit. Aliis cliam litteris cosdem e(|uitcs fccit certiores ', navari a sc conficiendaj in Turcas
cx[)editi()iii
pielate
snam scrcnitatcm
bortari, cxcitarcînt;
pcriculum, ad cito sumenda arma, nec expectet ut sero adsurgat; potcns cst, pius est, strennus est, et alti aninii. Novit tna Iralcrnitas qnam bcnc Dominns Dcus ci viam ad id aperuit, filium et beeredem desideralum
magis,
instat
dum
bono
fidei
opcram tum cives' Rbodios jussit animo cssc, atqiic ad bostcs Cliristianai
:
strenue propnlsandos spe expcctalioneque auxilii excilavit. Scripsit eliam ad eqnites Rliodo abseiitcs, intcrqnc alios Fcrnando
op[)orluni
regio genere sato imperavit \ ut ad libodiim in

ancipiti
dedit,
rcgnumqnc
corroboravit. Nos antcm indc-
discriinine defcndciidam
[^rovolarcnl,
',
sinenter sollicitamus, suppcditamns, adminislramus quidquid ct consilfi ct virium est buic sancto opcri, atquc itidcm continno- factiai snmus,ctiam, si opiis fncrit, sangnincm ct vitani
tuin Joaniicin
rcgem .Vragonum rogavit
ut
nepotem ad retundendos
im[)ctus dimitteret.
fcrocicntis Maliomctis
ipsam effundere paratissimi. Italosetiam
potcii-
tatns intcrvcntn ac stndio noslro, etiani conce-
dciitibns nobis aliqnid praitcr decns ct statnm hujus Apostolici sancti culminis, pcr renovationem focdcris tcmporc sanctfc rccordatiunis Nicolai pa[);e V prLcdecessoris nostri facti, uiiivimus ac conjunximus ad propnlsandnm lioc Cbristianorum, quoad fieri [)otcrit, commnnc quod iion dubitamns ipsi Clirio[)probrinm stianissimo regi propter ejus advisamenta data, et per te missa gratissimum ct jncnndissimum fore. Crcscit supraqnain crcdibile sit, crcscit illud Turcborum monstrnm in horas ante ocnatque utinam Itali sufflcercnt ad resistenlos dum facicmus antem, faventc Altissimo, [)ro viribus, quod [)otcrimus. At vero |)ro|)crantc
: :
!
Vcrtit alio impetus suos Mabomclcs, (]uaiii ob cansamterrore percussus Candalori prince[)S Asiaticus Rbodiorum opcm imploravit'. In Macedonia autcm Ralsicns toparcha adversus Turcicain tyrannidcm egrcgic sc gcrcbat, cujus animum Paulus auxiliornm spe confirmavit Non te, inquit, terrcat vicinitas ipsius Tur:
((
chorum tyranni speramus in Domino nostro cujus causa agitur, quod non Jesu Christo sinet nos diutins in hac persecutionc, tribulatione et metu, sed brevi nos a manibns istius draconis liberabit et eum conlerct, ct sua [)0: ,
tentia confnndet; nos
cnim jam
Italis
ipsius Dci mi-
sericordia univcrsalcin ligam
Ilaliiu
inivimus,
fecimus ac conclusimns, nt
Iianc
iuviccm unitis expeditio contra ipsuin [icrlidum cancm fiat ob
ipso rege Cbristianissimo, certe rcs Cbristiana
succcssus felices babitura est. Omnia Imcc cnm fratcrnitas tua repetet serenlssimo isti regi cerlc sua majcstas, ut speramus, inllammabilur atque accelerabit, ut necesse est intelleximus eniin semper ejus pictatem ac [)rom[)tum aiii, :
cnim cansam ct in liiinc nneni. Dat. Romai apud S. Petrum x Februarii .wcdlxxi, anno vii . De Cypriis rcbus haec refert Jacobus cardinalis Papiciisis
"
iii
littcris
adCamiianum
dalis
Audili Cyprii oratorcs, qnoruin fuit dcprccalio, ut princeps corum Jacobus rex appellarctur )>.
Policbatiir
ilh; iiiiivcis;c
insnUc impcrio, vcrum
mum
liuic saiicto operi

S.
libcnter inteiidcre, etc.
Datum Romaj apud
Pctrum xvin Jannarii

'
ut cx Stcphano Lisini;ino ' conslal, ilcrnm a Paulo, ut anle a Pio II repulsam passus est, cum
ini(|nc Carola cuin viro
MCDLXXi, aiino vii . io. Hortatus estetiam Pontifex

crat,
ipsi
Lndovico ab .Kgyptiis
[âlritii
Ludovicnm
consiliis
iit
rcgiio
[)iilsa
cssct
is
vcro ad lirmaiidam tyran-
Bellomontensem, qni regi ab arcanis

cnjiis anctoritas
nidcm
CatlniriiKun
Marci Cornclii
Ve-
|)luriiniim
[ôllcbal,
ncti (iliain dnxil uxorciii, cui
rcspublicaccntum
ad
sc
bcllnin
Turcis
infcrcntlum
sliinnlos
adderct. Ca^lcrnm Ludovicus rex militiam sa-
millium numinoriim (bilcm rcgni Cyprii ^'cnclo imperio conjungcndi spc constituit. Ct vero cx
Curaiii. Caguiii.
cram
susceptnrum
s[)Oiulcbat, scd [lios
molns
'
brevi cxtinxit, (|uip|)e
i)rivataruin
iiijuriarnm
l'liili|).
ulcisccndarnin cn[)idine percilus, gravc in CaLib. biev. an. 7. p. 81.
et alii.
I.
5 Ib. p.
IX.
112. Ead. pag. Bosius 88. Slepb. Lisinian. Papien. Ep. cccLXXXi.
Lib. biev. an. 7. p. 87.
" ' ^ Ib. p.
iii
Liid. \1. lielcair. dec.
1.
1.
ii.
n.
35
86.
* Ib. p.
p.
-1.
Iiist. C(iuit.
.leroso.
in bist.
"
'
Cypr.
510
illo liiiinnna> fflicilatis
SIXTI 1\
ANNUS
CIIKISTI
1471
pnrUc flagitio dcturbatiis
novo scelero vencno cuni

ferius
(1).
47.
ali iis, (|iiilms
maxinie prastidcbat,
cnim
stianorum, tu es princeps in Dei nomine tibi notifico ad (ut) caus;e nostnc processerunt
;
stirpc sublatus fuerit, dicetur in-
(verilatis) ut ibi et
hajc est veritas substantia,

illis
prout nunc
sionibus
et
tibi
scribo super
pactis promis-
Usnmcassarius Pontifici fcedus proponit, Nunc his adsed desunt occusioni principes. dcndtim Aidelur Usumcassanum regem Mesopotamia^ Perside ludiaîuc potitum, arma advcrsus Mahometcm II convcrsurum, appellassc do IVr-
ordinationibus lactis prius eo tempore, quo liomo tuus ad me cum veritate venit. Ego firmus sto et maneo verum (|uidem illa
;
pacta facta fuerunttempore quo inimicus noster
derc
Paulum
II
1'ontificem, veluti
suprcmum
Christianorum iirincipem, ut sociali bello Mahomeles petcretur. SoIIicitalum jam ante illum fuisse a Callisto III, Ludovici Bononiensis Miuorita;
opera, ut
arma
a l'io
II
in
Turcam conjungcret,
oratorem vidimus,
ipso
lum exce|(tum
illius
Jamsa majorem obsesserat (obsederat) Babyloniam maximam, hujusmodi cxercitum, qui post captam Babyloniam super me venit cum maxima multitudine et cum amicus meus fueris, tua bcnedictionc mediante, ipsum inimicum meum Jamsa superavi et vici. 4',). PostluTC filius ejusArsandachnomine,
, ,
scd quamvis sancita

tas fuissct, iluribus bellis implicitus,
cum
armorum
socic-
(jui
patre
majorem exercitum babcbat,

venit
et ipse
adversus Orientales reges
super
Mahometi obsistere non po-
tuerat, nc Christianos Uccidcntales Gra;cosquc
obtereret;
tibus fo-dus instaurarct, qui in Tauricam Chcrsonesum progressus, nc (|ua, ut antea, impostura)
jam vero propagatis late imperii limicumdem Ludovicum misit, ut pristinum
niaximo, fregi, ct id tua mcdiante bcnerupi et trucidavi dictione, ct quis homo potcst irc contra voluntatem Dei ? non enim potestate mea aut viribus meis superavi illos, sed virtutc Dei, qui secundumcorum malam dispositioncm illos malc una omnes illos a majore ad midisposuit
exercitu
, :
me
cum
suspicio interponcrctur, adductis tcstibus Genucnsibiis fidc dignissimis, qui littcras Usumcassani ipsi tradi viderant, adCaffensem episcopum detulit qui iûblicis tabcllionibus vocatis,
:
norem
trucidavi
Tertio
ipsos
malos Deus pcssimc
perdidit.
suiiervcnit Soltainnossait, qui
atque interprctibus eas cx Arabico in Latinum sermonem vcrtendas curavit; ac dcinde una cum publicis Monumentis, qua? verasessc Usumcassani littcras dcmonstrabant, ad Sedem Apostolicam misit, quas ex insigni Codice Ms. pergameno Valiicellanaibibliothecai ', in quo plura
nobilissima
eratmagnus rexPersarum cum centum septuaginta millibus hominum, exceptis centum cl scptuagiuta millibus curruum cum gubernatoribus ipsorum, in nomine Domini illos clxx cum curribus et rectoribus curruum perdidi,
duces etbaroncs trucidavi, omniumdominoiaim capita ad suas regiones misi, et cum ipsi malc dispositi forent, propterea illos Deus pessimc quoniam perdidit ct gratias ago Deo meo omnes illos perdidi et superavi et si rogares quot regna, patrias quot ceperim, sic respondcre possem, caput tot regnorum cst India, finis locus Cathay, latus unum cst Asia, et alius .Kthiopia. De omnibus est laudandus Deus
, :
Monumcnta continentur,
nominc
sunt
justi Dei.
allercndas
duximus
48.
(^).
In
Hffic
verba Assambech
fortis
bo-
magno omnium magnoruni et cunclorum magnorum majori, maguitudo cujus mulminis

tibi
tiplicatur in succcssoresmultos, qui es ditior in
omnes
civitates
fortissimas
et
castra
cepi,
civitatibus
ct
castris
suiicr
mundi
qui cum sis desideras statum tuuni, et multiplicare augere sub te cnim midivitias tuas semper studes
, , ;
omnes dominos magnanimus semper
litanl reges,
duccs
et
barones, super quos tu
|H'optcr causas istas tardus fui ad complcndum sed si mihi ordinata ct promissa per me largitur vitam Deus, promissa com[)lebo supcr (|uil)Uspromissionibusstoetfirinissimusmaneo. Super illis igitur verbis prioribus et [âctis pra':
Christi,
cum sis locumtenens papa Paulc. Ouomodo os meum te laudare potest ? tu cxsuperas omnes laudes Chriomnium major
militas,
'
missis
dorinio
(jua}
nun(]uam
promissa,
niliil
exi)ellens
illa verba semper et vigilo a me, desiderans cxplere

, :
Ms. Vallic.
sigii.
lit.
R. luim.
19. p. 179.
sunt ordinata cum amicitia tua disponere debeo (juam quod proquod fiet prasto cum bencmisi amicitia;
igitur
,
(1) Qu;is lioc
tesle onini
Naugerio
anno connnemnral annalista nuplia; inteclacobum Cypri rcgem et Catliarinam Corneram, ante triennium jam coivcrant; in liistor. Venet. Rer. Ital. to. xxiii, aniio mcdlxviii, die x Julii connubiuin ilUnl cclebratum fuit. Cornera vero, ut
lilia
co dignior regio coiinubio liaberetur, reipublica!

(2) In
lilteris bic
ex decreto Senatus renuntiata
fuit.
Mansi.
ab annalisla recilatis, quibus Usumcassanus ccrliorern facit Poiitilicem de victoriis a se ex Mahomete Turcariini sermo inducitnr de vicloria quadaiii, qiiam nou aritc iriiiUus arinos idein 1'siiincassariiis de liliu ejusdem Mahometi oblinuerat. lllam vero banc esse vicloriam puto quam adiiolal llazi llalifi: iii Cbronologia bistorica rerum Tnrcicaruin veiuacnle r-eddita a Joanne Carli Justinopolitano. .\nno criim .'Egira! dccclxxii qui Cbristi est mcdlxvii, narrat pi-incipeni Ebnsfaid (qui forte idem est ac Arsandach bliiis Maliometis) congr-essum in Armeuia cum Hassau Tavil (Usumcassano) in provincia Carabag (quiu forle eadem est cum Chacagia, uudc litlcra in Annalibiis recitatiT data; sunt) iiisigni pi'lio proslratum cecidisse. Qus si valeat conjectura, certum teuipus -Ma.nsi. victoriac, cujus hic senno in Anualibus, discimus.
imperatore
relalis,
SIXTr IV
(lictionc
liia
ANNUS
nbstnliit
1.
CHRISTI
AT
:>1I
iiiaîia,
iiiliil
cnim
iiiilii
diicihus conlriicidatiis cst

diaiii
Margareta
in
ciisfofiiif
cum
ad
te
qiia liia lienoilictione niiiil cst
aiiiiii, c|iiain
fradifa
[iosf('a
jircfio
rc(l('m[ifa
obviam vcnirc. InDcum igiturjnro, ct bis in ipsiim jiiro Deum, quod firmus siim supcr promissioncm (luam feci. Itaiiue proiit promisisti tii, ila pcrficc crit igilur Ueus in adjii:
(lallo rcge.
inalorum s[ic(tator llciiquern cum Giiillclmus Facombrigiiis confracto marifimo fcr.>2.
Supercrat
tot
ricus cxaucforafiis
.\iigli;c rcx,
torium noslriim.F.iltenc tute,rogo,non

a mc cum liomine tuo. more nostroTurco, anno
I.ittera
dcficiaiit
rcstrique
satiis
exer-citu liber-arc
illi
tcntasset,
pro[)iil-
Iikc scripta est

citra octiii-
cxitium
in
[laravit,
riam,
ut Eduardiis
aMahometo
quinto
,
omni inimicorum mefu

ricus
"
liber imperaref, Ilcn-
gentcsimo
Lainadi
septuagesimo
de
mcnse
Clira-
Londinensi
est,
turri
interfectus
',
est
circa
finem, in loco
(Uliinan
nominato
.
;
Iliinc , inqiiif Polydnriis Vigiliiis
ut
fama
cagiam. Assambecli
.')0.
constans
riliiis
Uicliardus (iloccsfria; dux gladio

frafci",
percussit,
ut Eduardus rex, ejus

lib(!rarclur
:
omni
Non
vaiic
liiuc
jactata fucrc
proximo
hostili
mefu
scd ([uisqiiis sancfis-
enim anno Usumcassanus acre belluin
cum
simi viri [icrcussor
fiierit, safis liquet,
tam par-
Maliomete Turcarum imperatore in Asia gessit, ac, si LiidovicusFrancorum rexexcrcitiim siium iii expeditioiic duxisset adversus Turcas, si diicenta armatorum millia, uti Germani decreverant Ratispoiuc, sc cfrudisscnt in Turciciim iin-
ricidarn quarn parricidii auctores, dedisse
com-
missorum
infra
[)Ocnas,
([iii
ciim dcinde nori habiiisiii

,
scnt inimicos in ((uos sicvirciit,
scipsos, sicut
perappositc declarabitur crudelitafem cxcrcuerunt, proprioquc sangiiine siias polliicre

maniis. Exin Ilcnrici corpus cx turri nullo cum lionore ad tcm[ilum divi Pauli delatum toto die
ibi
perium
acies,
si
Mallhias victriccs suas conjiiiixissct

erat, si
universa Italia, iili pacto focdcrc juravcrat, classem cum lUiodiis

iit
constitutum
in capulo jaciiif. ac posfridie ad
ccennbium
inslruxissct, liaud
dubium
est
quin Usiiir.cas-
mnnachorum
vico, ([ui
sano socio ChristianBe res reparata;, et Maliometcs Turca?(|ue cxcisi fuisscnt sed principes
;
(hdinis D. Rencdicfi, ([uod cst in Chertessejus vocatur, cl disfaf a Lon-
ipsi Chrisliani, exceptis
Venetis paucisijue
aliis,
(|uantiimvis cos proximis annis Usumcassaniis

otio, vel
dino ([uindecim millia [lassiiiim, (Ic[)ortafum eoqiic loci sepiilfum scd noii imilto [losf ex eo loco ad Vindesorium castrum delatum in
cst,
:
legationibus excitarit vel marcucrc ad civilia bella consurrexerunt. t)l. Novx in Angiia reritm conversioncs Anglia ([uidcm, hoc anno ineunte civilibus
repetitis
,
L). Gcorgii novo mausoleo infertur . Tradit idcm auctor Iiaric Lanclaslrensis familifc calamitafcm adscripfam a sapientibus divina; justi-
a!de
calamitatum liiirnanarum(|ue vicissitudinum cxcm[da cdidif. Perfiigerat, ut supcriori anno diximus, Eduardus rex Angliffi ad Carolum ducem Burgundia; sororium
agitata
fiiriis
tristia
suum, ([ui magno curarum fluctuans a-stu, nc quibus jam solio rcstitutus IlcnAnglorum
,
quia regnum ab Henrico Quarfo, Scxti avo, per vim et Ilicliardi r-egis c;cdcrn qiucsitum fuissct, atque ideo ab ea diu possideri familia non potuisset et avi peccafum iii ncpotes redundasse per innumeras ctiam crucnfas strages eosdcm Ilenricum V et VI Gallicum
tia;,
,
:
regnum occupare annisos vidimus,

Christianffi reipublictc
et
[laccm
ricusimperabat,Francorumquearmisconjunctis
opprimerctur, [lalam edicto cavif, ne qiiid
iii
a Turcis laniaftc [icrne-
Anglos
auxilia
novaretiir,
:
Eduardo [iraiberciitur clam tamcn illum multo aiiro et

vel
instriixit,
ncnriciim VI, qiian([ii;im quani adminisfris, qui, curn niillum fundendi Gallici cruoris finem facerent in
ccssari;im
rcs[iiiissc
non tam
variis
ci,
conducfa classc
vcctus
vici
ibi
i|ua
Uondiniim
est,
in-
pra^liis,
in
quibrrs
ocfoginta
[)rincipes
amicorum opera cxceptus

exfulit,
acmox
regia stirpe satos periisse rcfert
IMiili[)[ius
Co-
comparato exercitu adversus Richardum War-
mineus
',
:
seipsos contrucidarunt, fribucndiim
comitem signa
,
obtruncavit
odio, in
cum
frafrem
eumque in acic suum CLarcntitc
vidcatur
ducem, qui a Warvicensi, Ilenrici solio reslituli mcdio [lugna; ardore dcfecit, sibi conciliasset deinde etiam adversus Margarctam reginam et Eduardum Ilenrici filiuin Wallia;
enini, pra^scrtim cx qiio calamitalibus fuif aftlictus, sancliorem vitam scctatum referunt Abhorrebat , inquit Polydorus Vir-giliiis ', suapfe natiira
civilis belli
:
Henricum
<(
tam corporis quam

j;iin
aiiimi vifia
omnia, ex
reriirn
([uo
inde a puero honestus
fiiif,
integer, mali
principem progressus vicforiam retulit. Eduardus vero in acie cum rcgina ipsa matrc, qiuc, iitpote maximi animi foemina, ad virum liberandiim sajpius exercitum insfauravcrat, caplus, cum ad eumdcm Eduardum regem adducfus esset, inferrogatusque cur regnum armis divexasset, rcs|)ondit se avitum regnum recuperatuin venissc, ob ciijus vocis consfantiam mox Gcorgio Ciarentite ac Richardo Glocestria; a
ex[)ersj)0iii capax, contcmiitor

(IiKc
ornnium
solciit
:
animos
morlaliiiin
Iabcr;icfarc
item injuriarum, quibus identidem affectus est, sic pafiens, ut non vindictam a[i[)ctcr(,'t, scd ob
ipsum Dco o[itiinn rn;i\imo grati;is agcrcl, quod per id sua delicta dilui pufaret: quid quod
illiid
vir
bonus, grafus,
l'olj(l. Ulli
[lins,
modcstus, sapiens
tot
'
SU|1.
Coiiiin. sup. c. 7.
'
PolyJ. sup.
I.
xxiv.
512
sibi
SIXTI IV
AXNTS
1.
CHRISTI
contestatus
'i7I
mala cum siii^ ium iûorum majorum permultis pcccafis viliisquc venisse priTdicabat ? quos hoquaproiiter uou (juam dignitatcm iiores, <|uem \ita^ staluni, ()ucm tilium, quos amicos aiuisissct majjiiopcrc coiiitahat, aut do,
quippe quos cum integram suspendium in furca pendcntes mansissent et ab onmil)US vitam luimanam exuissc crederentur jamque rcciso laqueo abducli essent ut humarcntur rc[iente vitffi
est
,
horam
[lost
,
lore toriiucbalur
sed iu qua apud Dcuiu oflcusa
esset, id curabat, id lugebat, id dolebat. Ha?c et
hujusmndi
:
verie sanctitatis oftlcia fecerunt ut
postHeum pra"cipuum auctorem beatum regem Henricum agnoscebant cui secundum Deum salutem
rcstituit.
Cujus
ac,:epti beneficii
Deo cdita fuerint ex quo Henricus Septimus rex non immerito ab hinc paucos annos eum inter divos rcferendum a[)ud Julium Pontificem liomanum curare coepit, sed morte post statim obita id
ejus nomiue,
vivebat, miracula a
. Valicinatum illum viso nimirum Henrico auctor iradit Edinundi comitis Uiciicmundia! filio, eum poti-
dum
suaiu in his angustiis commiserant, et utcrque postea confessus est, visum sibi beatum regem
Henricum, qui ope sua

sirangularetur
,
effecisset
ne laqueo
,
et
Sarisburiensi
illi
qui Ri-
officium pnrstare ncquivit
idem
1'rincipes inquit, turuin aliquando regno qui aderant sic afTatus dicitur Iste, nempe, iste
: , :
est,
cui nos ac nostri advcrsarii
rerum
posses-
sione dius
'
Rccenset Nicolaus Harpsfelplura miracula interque ea hsc

.
cedemus
chardus Boys dictus est, quique a|)ud Wesharpre [)agum, qui quinque circiter mille passibus a civitate Bathoniensi abest, beata virgo Maria, (juam interpellarat, ap|)aruit, miseroquc homini suppctias tulit. Quare hoc illc suspendii periculo defunctus non soluui regis Windesoriae tumulum, ubi et laqueum, in quem collum ejus insertum erat, in libcrationis sua; monumentum reliquit quadraginta sociis comitatus,
sed et celebre illud boata; Virginis apud Wal-
53. Contigit,
inquit, in hac,
isciticet
Sa-
resburiensi),
dioeccsi
atque etiam Eliensi hoc sa;culo uno eodemque anno duplex specta-
siughamum templum
beatoque regi gratias,
tori
Christo Deo ejusque matri

et
culum admodum memoiabile
sempiternaque
oblaturus
adiit.
quasi victimam servalUud etiam constat Ri-
memoria digiium
Et infra
Cum nonnunhominum
po-
quam
vel ignorantia decepti vel
chardum hunc non solum fratri Fultrachio, a quo ante suspcndium per exomologesim a peccatis
tentiorum minis abiue auctoritate confracti, vel

gratia at(|ue aflcctibus sinistris de[)ravati reos
expiatus
est,
sed et
aliis
illo
serio at^jue con-
nonnullospronuntient, qui ab inlentato crimine prorsussunt immunes.judicesetiam sffipe nulla

et toti accuratiore cognitione adhibita quasi ab eorum dictatis pendentes innocentes injusto addicunt supplicio quorum tam pra^cipitem atquc iiijustam sententiam Deus nonnun-
alia
suspendio non obiturum. Alter vero Thomas , et infra adiit B. Rcgis apud Chartcsiam tumulum, pridie antequam bcatum illius corpus Windesoriam transferrctur, ibi et deinde etiam Windesoriai
stanter significasse, se
ex
summa
Dei et B. regis in se beneficia

.
omni
gra-
titudine deprcedicans
quam
atque
et
admirabili
evertit, et
et
stupenda ratione rescindit

pra-ter
hujusmodi innocentes
conlra
omnem luunanam
quasi
potenti
ab ipsis mortis et suo brachio asserit

in
exspectationem inferorum faucibus

:
quod
historia,
quam jam
mento
manibus habemus,
illustri
docucausa ab
tra-
ostcndit, atque in Sarisburiensi reo vide-
tur, et poteutis
cujusdam auctoritas
justitise
in
54, Decreti jiidices in causa Balvx cardinalis, necnon episcopi Virdunensis, crimine proditionis oneratorum. In Galliis Joannes cardinalis, necnon episcopus Virdunensis, a Ludovico XI rege [)roditionis crimine onerati, tenebantur in vinculis, de quorum cognoscenda causa cum gravissima lis esset, Paulus e[)iscopum Civitatcnsem et Mcolaum Ubaldum judiccs decre-
fuisse, in illo vero Eliensi ignorantia [lotius

offlcio et
vit'(t):
accurata
observantia
ille
Venerabili fratri episco[)o
Civitatensi,
et
duxisse. Uterque furti dclatus est,
propter
fuit,
dilccto filio magistro Xicolao de Ubaldis ca[)el-
sacerdotem spoliatum,
iste
propter abactum,
lano nostro et causarum palatii Apostolici auditori,

"
sed neutcr iamcn objecto crimini obnoxius
commissariis nostris.
In causa
quod
facile re
acris et
integracognosci potuisset, si tam cxacta diligentia, atque par erat, in cofuisset

adliibita.
tam gravi apcrtc, ut
[)ctitis,
deli-
gnoscendo
Utcumque
fucrit,
beratione pluries cum venerabilibus fratribus nostris S. R. E. cardinalibus et aliis viris peritissimis
utriusque innoceutiam Dcus e sublimi

Eccles. in 13. skcuI. c. 21. ex
mundo
uiiracul.
Deum
eorumdem fratrum
'
timentibus habiia, de consilio vobis respondendum duxi-
llarpsfcld. iu
liist.
lib.
Iltiii-.
VI.
'
l.ib.
brev. p. G2,
anno coinmeraoret Joannis de Rlava carîiualis delenlionem, carcei'cm, el juiiiciuui in eam causam insliluluni, possum, quam menduni, ipiod in notas cbrouologicas Epislola! Poutilicis irrepsit. Signanlur eniin illas die xxvu Deceinbris, anno MtuLxxi, anni Pontificatiis vii. Profecto annus Pontiticatus vn et mensis Decembris cnm anno ucdlxxi non congruunt, cum Paulus Decembii mense anni ucdlxx, annum vii agercl, ct meiise Deceinbri anni mcdlxxi, jam vita excessisset. Ex Maxsi. quibus plaue convincimur aunum M( dlxxi pio anno mcdlxx raendose irrepsisse. Ha;c igitur anno superiori narrauda eranl.
(1) r.ur .innalisla lioc
nullaui aliaiii cxcogilaie ralioncm
SIXTI IV
inus.
Uiiaiitiiin
AXXrS
I.
iii
CHRISTI
I'l71.
513
attinet, id
nobis
ct
;ul locuin instiliiciiili jiidicii manifestuin est jmlicium lioc corain in liac nostra Homana curia exerceri
rialis. (iiii
jiliiriinum [)0stca gratia et auctoritate

valuit, uti
aiila
,)(.
llomana
Jlorsiiis
suo loco dicetur.

diicis
Mutin.v diix
Fermviensis
debnisse, qui cum causam hanc vobis, ct cxtra eamdeni curiam eliam per viam accusationis,
denuntiationis vel inqnisitionis,
rcfii;e
majestati
anno Borsius Atestinus tilulo Mulina; dux o|)time de Sedc Apostolica meritus m;ixiina pom|)a, ut rcgiam non a!(|uarct modo,
sed vinceret,t
riae
imionilm. Hoc
eiectione data, cominiserimus, ipsius serenitati
rbem
ingressus, a Pontilice Ferraest,
multum procul dubiodetulimus causam hujusmodi in ci\ilate
iincterea cuni
ducis titulo exornatus

potestate
cum
antea vicarii
nostra .Vvinio-
Pontilicii
tantnm fnngerctur; corri-
nensi regno Francia; finitiina, vel sallem in alia qualibet civitate, vel loco insigni regni Francia;,
qui tamen
alicui prfflato
Stephano Infissura
Ecclesiastico
immc-
diate subjectus esset, per vos audiri concesseri-
gendus(|uc cst ex .lacobo cardinale 1'apiensi ', ' et Pigna ' Thrithcmius*, qui rem iii siipcriorem aiinum conjicit qnod vero addit visum mullis non ;ul iia[iain, sed ad
;
mus,
in
hoc etiam
;
regia;
majestati non
favimus
nam
si
civilem
parum causam ad fornm

t|uam
princeps
imperatorem pertinuisse illum ducem renunut enim tiare, supervacaneum est refeliere
:
Ecclesiasticum
[)ertiiienteni,
Fridericns imperator jain ante

et Hbegii,
eumdem
Mutina;
adversus subditum movet, aut subditi adversus illum liabent, in ejusdem principis dominio committi jura vetent, quanto magis grave videri debet, ut causahac, qua? criininalis existit contra personas multipliciter privilegiatas, vidclicet UomancB Ecclesise cardinalem et episco-
quae urbes
imperii sunt fiduciariae,

ita
ducein
(|ii;e
creare potuerat,
in
ditione ac potestate
est,
Paulus Ferrariae, lUiinaiii tantnm

[lotuit.
sit,
Pontificis
ducein
renuntiare
res
Quo
autem
ritu
et
pompa
:
gcsta
describit
hisceverbis Pigna''
Festo
Paschatis die, po-
pum, qui
non
etsi regiffi
serenitatis judicio subjecti

et regio
stridie idiis .\[)rilis, Fcrraria;, cui civitati vicarii

litulo pracerat, dux est appellatus res (([uod non eorum tantum qui interfuerunt xMonumen:
existant, in
regno tamen,
maiuiato
ipsiiis
jaindudum
carcerati
adhuc tenentur ad
regis instantiam, in regno et civitatibus regiis coinmissa existal certe iterum in lioc regi;e inajestali tam ob suorum pra;decessorum me:
rita, (jiiam ejus,
pro nullo alio principe siniilia

:
facturi,
non minus detulimus
qu;e
siiigiila,
cum
sua majestas considerare voluerit, merito contentari debeliit de loco pervos eligcndo.
33.
Quod
si
fortassis
omnemque
diligentiain a
post li;ec omnia, vobis adliibitam ad
hoc indiici nequiverit, poteritis tandem causam ipsam in civitate Turonensi audire duinmodo tam cardinalis quam episcopus vobis aiite omnia tradantur, et judicium in ipsa civitate
;
coinperimus, sed etiain ipsiufmet Dorsii ad scribam litleris jnssum cnncta fratribus ac consiliariis.renuntiare) hoc niodo est gesta. Ponlificis ad rem divinam faciendam iu augustissima veste ad Petri ccdem iirocedentis sacri pallii laciniam manu sublatam honoris causa gestavit. Post Tertias, ([iias vocant, preces absolutas, ab arcliiepiscopis Mediolanensi et Cretensi ad Pontificem deductus, ab eo est in Ordinem equitum D. Petri coo|)tatus, porrecto nndo gladio, ([uo illiim Ecclesiamque tutaretur et Christi hostes male jierderet baltheo euin [)r;pcinxit Tliomas Peloponesi princeps, quem
tis
(>oiii|)agnuin
libere per vos cxerceri possit,
iit
videat (Jiristi-
anissimus rex ipse, quod Sedes Afiostolica in rebus etiam lam difficilliinis morem sibi apud vos aut aliam personam gerat, quos Ecclesiasticam, donec lis sit flnita, tute scrvetis,
vel servare faciatis, ut veritas
domo mus
;
iii
Uibem
profugisse snpra rnemoravi-
calcaria indider-e Neapoleo Ursinus Ponti-
ficii e\(M-citiis |)i';efcctiis, ct
Pisauriensiuin regnli
lilins.
pra;lectionem ab
Pontifice
(lixit:
iisdeiii
Constantinus Sforlia Post sacr;K Epistola; sacerdotibus corain

fidelifatis
ei
ad lucem pcrveCaiterum de inspectoribus jiidicii uno vel niat. pluribus laicis admittendis, quia in hoc inajor
nullo
statiitus
sacramentnm
tum
Litaiiiasetpr;i'cinijussit,etceciniti|)sc
vis esse,et plus Ecclesiastica; libertati derogari
cst,
Paulns, Deniiujue optimuin niaximurn precatus ut ea dignitas Borsio bene ac feliciler verteret.
videtur,
modo concedendum
est,
ut inneijiie
s[)ector aliquis laicus admittatiir, in
quo
privitegium ([uodlibet prodesse polerit, qu;uido

illud iion exliibetur, et grave
priornrn loco duo illnm scnatores surrexerat [lerduxerunt, ac (lostrenio i^ncenntibus iisdem archie|)iscopis post oblata quae
.Mox
iiiide
admodum
vel
fit,
ut
accusans [ira-latum in secretis caus;c inspectorem vel censorem quempiam laicnm deputet, ut [ler
princejis
sKCularis
deniinlians
Deo conseci-anda er-ant, coi-arn Pontilice statnequo ad [)acis osculum admissus continuo uiiurn(|neruque Patrurn cornplexus at(|ue
runt, a
osculatus, Poritilici [lost sacrosarrctam
commu:
eum
oinnia ineiita caus;e
iiitelligat, et testes in
nionem
ejus priesentia plusaut niimis limore vel amore dicant, aut ut unus et idem [Kirs sit, et inspectorein deputans, etc. Datuin tionue apiul S.
truin xxvii Decembris, mcdi.xxi, aniio
vii
>.
mariibus praebuit. Deinde ducis irisignibus est exoruatus ea autcrn fuerunt darnasccna vestis Alpinis candidis;i(|uam
ablueiulis
l'e'
Libe-
Papici). Kp. i:a.LX.\.\i.

I.
ratus postea est diuturno carcere Joanncs c;irdiANN.
- 5 Pigua
viii.
InlUs. .Ms. V;il. aicli. sig.
Thrileni. iu Cliron.
num.
11.
Pigoa
ib.
TOMUS
-VXIX.
Hav.n.
.\.
liJ
514
simis imiril)iis
siiffiilla.
SIXTI IV
ANNUS
I.
CHRISTI 1471.
Late huineros operiens

l)inis pretiosis
infula in galericuli
la|)illis
niodum acuta
futura nsui, sacrare consueverun;, etiain auro argentove inclusa quovis modo distrahere aut
utrinque tiepeiulentibus, Airi;a aiirea in ac torques collo insertus. Ita excultum iidem cardinales sessum deduxerunt. Post faciam rem divinam senatus nniversus
manu
dextera,
ipsius Pontilicis
mandatodomum
quain inaximo
est
honore
est
prosecutus. Postera die ducis habitu
Paulum
et
in
Vaticamim cuntem
comitatus,
permutare auderet. Ad futuram rei memoriam. i\e de rebus sacris aut Deo dicatis ad devotionem et salutem credentium sauctorum Patrum ordinatione provida inslitutis, et pro impetranda venia ac peccatorum macula abstergenda inventis lucri causa fiat commercium, aut
[iassim ut profana tractentur, universis et sin-
ibique inter cardinales, sanctae Maris in 1'orticu

Luciffi
appellatos,
peracto, Paulus ipse familiamque Atestinam publica oratione extu-
medius consedit. Sacro magnis laudibus eum
gulis cujuscuinque status vel conditionis fuerint

,
Ecclesiaslicis
saecularibusque personis,
[)rcesentium
dis-
auctoritate Apostolica tenore

trictius
atque aliquot majorum ipsius illustria merita in Pontificiam Sedem recensuit quanquam, ut, scripsil Borsius, complura niliilomilit,
:
nora prpetermisisset. Dein ab duobus itidem cardinalibus Ferrariensi et Porticensi ad pedes Pontiflcis perductus rosam auream de illius manu accepit, iterum ab altero Patrum redditam Pontifici in ipso templi limine populo spectante recepit; estque ipsius jussu a toto senatu ad Marci a^des deductus . u7. Addit exiiibita Borsio alia magnifica officiorum genera, illumque es Urbe revertentem religionis ergoLaureutanam a?dem adiisse: utque vitrea humana felicitas est, jjarlus novus ducalis honos versus est paulo post in titulum
sepulchri
:
inhibemus, ne aliquas cereas formas innocentissimi agni imagine figuratas quas Acjnus Dei commuuis usus appellat, et Romano tantum Pontifici pro su[)remae potestatis arbitrio
,
conficere, benedicere, consecrare, et cum devotione poscentibus pro remissione peccamiillas
luiin
tactum
ut Christi fideles per ejus usuni inter caetera invitentur ad Dei laiidem, ab incendio atque naufragio liberenet
elargiri licet,
tur, [)roceIla>
quoque
tiirl)inum, fulgura, gran-
dines, tempestates, et
omne malignum molimen

,
procul ab eis pellantur praegnantes absque [lartiis periculo conserventur, quovis modo etiam auro, argento vel aliis thecis inclusas, consecratas, aut temeritate
vel
propria confectas per se
ex
morbo enim
ac
fratri
Xlll kal. Septeinliris
alium seu
alios publice vel occulfe vendere,
Borsius
quit.
38.
obiit,
Herculi
principatum
reji-
aut distrahere, seu permutare praEsuniant, etc.

iin(iosifiE
novee dignitatis
accessione amplificatum
iniperia spernenfihus pcenae.
Datum
II
Lauretana sedes a Paiilo II exornata. CBeterum Lauretana sdes maximo fldelium Deipara? opem implorantium concursu celcbratur, ac Paulus eain piotatis ergo histraturis sacra porro ex iudulgentiarum pra^mia proposuit collata a Christi fidelibus stipe cceptum jnin ante a Paulo templi opus auctuin est, ut colligitur ex ejusdem Pontiflcis litteris datis - ad Parentinum episcopum, qui Recinetensi Ecclesia; vicarii munere pra?erat, cuique eleemosynarii Ex gazophylacii aperiendi potestatem fecit
'
:
Honiffi
Ajirilis,
a[)ud S.
Petrum anno mcdlxx, Ponlificatus nostri anno vii .

In
kal.
60. Pontifex et
bus.
Lusitanus rex certant muneri-
Lusitania Alfonsus rex propagator
Christiani im[)erii expeditionem in Afros

tahatiir,
medi-
quo Paulus
insigni et pretiosissimo
donatus acce[)tum inunus pretiosiori iminere retulit ', transmissa ad illum cruce
sn[)hiro
aurea, in qua ligni Domiiiicae crucis portio inclusa erat, quin<jue adamantibus etocto geinmis
distincta.
quod
litteris,
inquit,
tuis
intelleximus te sperare,
S.
ut [)ro
Commeudavit euindem regein Paulus, duobus theologis seditiosis sollicitatus, Concilio celebrando regiam auctoritatem
quod hoc anno capella
Mariae de Laureto
Christi fldelium cleemosyuis
tam inornainentis,
novo ex fundamentis aedificio talem prospectum exhibitura sit, ut cunctis admirationi futura existet, etc. Datuin Romffi apud S. Petrum die i Martii mcdlxxi, anno vu.
in
59.
quam
Imncxdx
qxix vocantur
aut permutari prolubitee.
Agnus Dei veiidi Cautum est hoc

^
anno
edicto
Pontificio,
ne quis cerea
sigilla
agni mystici imagine iusignita, quae soli Romani Pontifices, maxime ad daMuonum infringendos conatus, arcendas tempestales, extinguenda incendia,
admoveret, ipsos sapienti ethonoriflco in Sedem A[)Ostolicam responso dato dimisisset. 01 Xon divinx ultioni, sed nimise plethors adAdstrinxerat judicaiula Pauli mors repentina. se solemni voto intcr alia Paiilus ante et post acce[)tum Pontificatum Concilium UEcumenicum pro restituendo religionis splendore, ac regibus omnibus fcpdcre in Turcas conjungendis celebraudum et quamvis a cardinalibus et imperatore ipso Romam veniente rogatus illud non cst exccutus quocirca i[)sum divina ultione ac re[)entina morle [)ercussum censuit Jacobus cardi.
liberaudas parlu laborantes foeminas,
nalis Papiensis,
suamque
liis
seiitentiam
:
cardinali
Tlieanensi exposuil
> 1).
verbis
Lib. brev. p.
Si.
Ib. p.
101. -
Lib. XI.
Bull.
(le
cur.
'
Ul.
Lib. brev. p. 71.
'
Card. Papien. Ep. cJ)xxl.
SIXTI IV
AXXrS
1.
CHRISTI 1471.
,
515
obiisse
Quandiu Paulus in eodcm jurejurando mansit ac voto, successum prtchuil Deus; mox
ut Platina aliiijue
(i3.
Pauluin scribant.
ut violavit,
uno judicio Luslimationis

Clamat propiiola
:
et vifu! est
facta jactura.
Ueddite vota
ei,
vestra
Domino Deo
vestro, terribili et
qui au-
ferlspiritum Pauli, eique non modo vocem, scd ne testcm (juidcm iiiteritus iii morte miserrima
liquit
:
Pliira rePauli memoria vindicalur. preliensione digna stylo aculeato receiis(;t Platiiia cujus satvriciim ingeniiim imbiitiim in Paulum malevolentia cuni nosset Joannes Antonius Cam[)anus de i|)sius obitii factus cerfior, prajsagiens Platinam acerhiorem bilem in eum
,
sed lamentis
sit flnis,
quando
.
in iis sine senfieliat
fructu est nostra consumptio
Ita
vomiturum, luec ad Jacobum cardinaiem Papiensem scripsit (1)

' :
Jacobus Papiensis
gravissiniifi, quae
verum non deerant rationcs Paulum deterruerant ne Con:
Scire eliam cupio quiinlum iiunc Platina sKvit
Manibus an parcat, abslinc^tijue
|)yra ?
cilium. cogeret, ne scilicet, uti fJasiiere contifêrat,
Sin defessa cavo disjecerit ossa sepulchro ?

Sparserit in ventos, presserit an pcdibus ?
novialiqui tumultus Ecclesitc injicerentur
Et Platina; quidera
ijuis
non ignoscat
si
sit
iralus?
cumque
prtecipua cogendi Concilii causa esset,
ul i^rincipes faMlus
adTurcicam vim contunden-
dam
in
inirent, id se perfecisse putal)at,
dum
so-
lemnibus oratorum hal)itis conventihus, sacrum Turcas armorum fa-dus sanxerat. G2. Quod ad improvisam et inopinam illius
Sed parcendum est morfuis . Ncc vana animo Campanus; Platinain enim ultionis cu[)idinc, (juod in vinciila ob impudcnfiam suam
finxif
temeritatemque conjectus
fuisset,
raaleijue
et
hahifus
satyrico stylo in
odium
contem|)tum
mortem attinet, perspicua erat illius causa, nimirum nimia sanguinis |)lenitudo, qua nihil
exitialius esse potest, ut
divinorum judiciorum
in(|iiiit'iidas
abyssos
ad
causas mortis Pauli
scrutari opus
est repente
non
sit,
humanum enim omuino

:
Paiilum adducere a|)ud posteros annisum persfiiiiguut plures scriptores, ex quihus Papyrius Massonius gesta Pauli conscripturus bis prjefatiir Te in Vifa Paiili, Platina, nnn seijuimur, iralus enim, et inimico animo scribere videris,
:
hominem mori
nonne enim
et ipse
remque
jectis
:
historico
indignam
(.'st
facere,
quem
ira et
iiifcr-
cardinalis Pa|)iensis repentina morte,
cum
ex-
odio rapi iiidecorum
Noiiiiullis(jue
cutere quartanam putaret, extinctus est?()|)pres-
Paultis, iiiquit, natura justus et
clemens
lau-
sus
'
igitur est vi re[)entina
Paulus nocte
ipsa,
hahitiis, ut Platinae inimici
verbo utar, Pontifi-
qua; in
bat, ac
vigesimam sextam
Julii
diem excurre:
ciam digiiifafem
sic exercuif, ut
neqiiecum
mane
scilicet
in lecto exoirasse com[)ertus esf
nimia
yenis,
iiumorum plenitudine
interce[)tis
cum
die prffivia in cardinalium
senafu
Is
dare iiiagno|)ere possis, lUMjiie acrifer vitujicrare . Postremo subdit IUum merito laudem oh perenne sfudium jiacis componendcT hellique
:
laitior vegetior(jue
quam
antea esset visus.
detestandi,
o|ifimi
eiiiin
Poiilifices
sunf judi-
porro septem annis, mense uno minus et quatuor diebus, Pontificatum fenuit, cum anno millesimo sexagesimo quarto, frigesima Aiigusli, l*ontitex renuntiatus fuerit, vitam deseruerit nocte vigesimam sextam Julii hujus anni priTCcedente, ut prohatissimi ejus ani chronographi referuut quanquam non desunt qui V kal. Augusti
,
candi, qui
runt
nulhim inter principes bellum seO|)ponemus etiam Plafiiia; satyrls ^-Egiipso hoc
'
:
dium Viterbiensem cardinalem, qui de

insigne elogium iMonumenfis mandavit
Paulus fuit, ut paucis egentium non donaverit fam justus, ut furum, si. cariorum, maleficorum nemini perpecerit tam
liberalis
:
:
Tam
'
Infiss.
arch. Vat.
sigii.
num.
II
3.
et
Paul. Bened. Cola.
.Ms.
sign.
'
.\pud Papien. Ep. cccxcvir.
.gid. card. in
hist.
20
sa;-
nuu). IID. Panvin. in Paul.
et alii.
-^
Id. ib.
culor. ad
Leon. X. Pontif. Max.
Paulus II Pontifex hoc anno rebus humanis exempti.s est mense et die, dc quibus in Annalibns. Nullius Pontificis paulo recentioris fama in ancipiti adeo versatur. Sunt eniiii qui viruni de avaritia, in litteratos bonosque viros inseotatione vituperant. Nihil illi sanctum, uon pacta sacraniento firmata, non votorura niMiciipatione obslricla religio, nihil denique legibus et jure, sed omnia libidine et voluntate adminislrata. Hicc Poulilicis illius osores, quorum princeps Platina, sed non unicus;nam el cardinalis Papiensis earum accusalionum nonnullas instruit, ct historiie Miscella; Bonnniensis scriplor, qnam hoc auno absolvit Ber. Ital. to. xviii plerasque coufirmal. Scd el pro Piiulo scriptores alii non infimi nominis valide piignanl. Nam prster /Hgidium Vilerbiensem et Philelphmn, quorum de Paulo elogia
(1)
aetalis
rccitat annalista,
egregie de
par.
11.
illo
merili sunt Michael Cannesius Viterbiensis, qui
res ab
co Pontilice
gestas litteris consignavil, legendus
Gaspar Veronensis, qui pariler de rebus tempore Pauli II gestis Coinmcntarium scripsit, cujus librum 11, iii et IV laciniam vulgavit Muratorius ibidem et integrum opus doctissiinis aniinadversionibus suis illustialum, dein publici juris fecit cardinalis Quirinus, qui de antiquitate Ecclesiaslica et profana egregie adeo meruit hucusqiie et merebit in posterum quoadusque sospitem vilam, quam ad multos annos prorogari optamus, agere licebil. Porro qnam amice lilleratos plures viros Paulus foverit cx Gasparis ejusdem teslinioiiio discimus, unde de litteratoruni virorum inseclatione calumnia refellitur. (Iiiam mulla contuleril ex a;rario suo pissulibus et cardinalibus, qiiorum lenuior census amplissima; dignitati suslinendi: impar habebiitur. Cannesius exponil, ex qiio avaritia; nota eipungilur, cujus forle invidia ideo laboravit interdum Poutifcx, quod plurimnm conlrahere pecunia; coactus sit, ad Turcicum el Hussiticum belluin suslinendum necessaria;. Quain et domcsticorum intcrdum tcnax avaritia, ab eo ignorala, iuvidiam iu Poulilicem insonlem creavil cujus rei exenipla apud eumdein Caunesiuin siip|ietiint. In tanto scri|itorum dissidio quid cerli statuendum sil, nec ipse plano intelligo. nec si inlellexerim, lecloribus meis facile persnaserim. Quare sua; quisquc sententia; insistat, nisi forle ejus sanctimoniam cardinalis Quirini apolngia, quain de Paulo genlili sim adoruavil, pleno ialumine cullocaverit, qua de re judicium iis reliuquo, quibus acule videndi vis collata esl, Tunc enim sequi eril lectoris, studio partium
Rer.
Ilal.
to.
111,
et
omisso, laudatoribus Pontilicis hujus sese adjuiigere ac coba;rere. Paulo succedit Sixtus IV, de ciijus assumplione plura hic apud annalislam.
.Maxsi.
)16
SIXTI IV
ANNUS
1.
CHRISTI 1471,
aspicias,
clemens, ut occidi neininem passus sit. Exilia peccata i)aulo post donabat \enia magna aut ad triremes, aut ad carceres condeiiuiabat litteras eas calluit, quas ediscere potuit. Grandis nafu cum prius in mercatura more patrio a^tatcm trivisset, amavit tamen fovitque quosdam bona indolis el litterarum virtutumque studiosos. l*a:
:
nam
Paulus non modoPio, sed nemini

cessit
:
Pontifici
trum numerum auxit

decem,
ralis,
aliis
adscrijisitiiue
fuit
senatores
si domesticam disciplinam nec Pio nec Pontificum ulli cessit domi enim solus monstra non aluit, nulla in familia insolentia, nullus faslus, summain omnibus ut esset tum humanitas, tum modestia imperabat, qui secus ageret, eum quam primum e familia sumnio\cbat. Obiit apoplexise morbo
non
spectes,
in queis
Franciscus
in
Minorum gene-
Paulus,
cum
pridie
seuatum habuisset, \isus
qui postea Sixtus IV
fuit.
Dicebat in rebus
liominem esse posse,
Ecclesiarum recto-
ribus creandis angelum, in collegio augendo Deum Ponlificem esse oportere qui in altero
:
etiam aliquando lajtior eo die, quam quis unquain illum viderat. Ilepcnferenuiitiato inferitu atfonili in eam passim \ocem erupere .Hoino
:
bulla
quo
,
nihil cogitari possit infirmius, ut
peccel impium, qui in altero
doemonem
esse
existimandum
slitui,
in illo
unam Ecclesiarum
tum ob
pro-
ac \iro alieno conjungi etnon suo, in hoc

ea, quai
statim occupet hominem non modo incolumem \isum sed etiam Iffitissimum, ut non a.'gris tantum mors expectanda, sed el cum maxime
\el sani vel heti sunuis,
Ecclesias universas periclitari
tum maxime extimes-
quotidic per senatum decernuntur, tum ob ipsos Dei \icarios, qui e senatu creari consueverunt
cenda esse videatur. Illud peculiare
quamobrem
aitera hac
culpanon
unum
tantum,
in Paulo, elatoque animo nihil commune, niliil non magnificum cogitare dignus profecfo hoc saculo,
:
sed plures sinuil pessumdari perdique Pontificatus. Fuit Paulus eruditione Pio minor, animi
ut erecti sublimisque animi gloria
tum
floreret,
quoniam
'
magnitudine et augendse reipublicae studio non inferior, sacrarum rerum exornandarum cura minor uterque justus, uterque clemens ilie eloquentia, liic magnificentia melior. Uterque
:
enarrant gloriam Dei . 64. Confiitavit interalios Franciscus Philelphus safyricos libellos, qui mox a Pauli obitu per Italiam ab impiis ultionis cupidis dissemi Avarifise \ero qua; unquam susnati fuerunt
cseli
:
in Ecclesiis collocandis diligens, in hominum delectu accuratus ille ad externa recuperanda,

:
picio in
cecidit, qui et omnem semper simoniacam licitationem ac pra\itafem perinde
Paulum
hic ad domestica exornanda incitatior:

lis
ille faci-
in admiltendis
omnibus gratissimus,
noctu
:
hic
difficilis
non
nisi
\isus gravissimus et
:
admirabili \eneratione adorabatur . Et infra Illum domi \ox, foris forma, gra\itas, orna<(
tus
commendabat nam,
;
ut omittam alia, cor-
atque pestiferum morbum oderat, et indulgentias item ipsas temporum necessitate concessas, quoniam lucrariae \iderentur, magna ex parte abroga\it ? quaj \ero \el gratise \el expecfativse appellantur, ex quibus ipsis grandes thesauri connanfur, eas quam inliibuerit omnes sciunt.
pore erat adeo procero, ut ad sacra procedens iuimero tenus populum superemineret . Et Facundia et litteraria studia ornabant infra
:
At maiedici calumniatores
tissimi
est invertunt,
et
illius \iri
abstincntransfe-
parcimoniam, quse pulcherrima \irtus

in
avarifia;
nomen
Pium, Paulum gra\itas liberalitasque commendabat

:
ille
fovendis bonis ingeniis; hic \iduis,

alter alter
\irginibus, episcopis, nobilibusque pauperibus
runt. Interjectis nonnullis, ut opes in \irginibus pauperibus dotandis, alendis religiosis, templis ornandis, Venetis contra Turcasju\andis profuderit, subjicit:
65. Atque illum accusant incontiaentiae, quo neque frugalior erat, neque temperatior quisquam. Satis in nobis debet \ideri conti-
sustentandis operam dabat episcopum vocabat asinum

tificem
;
:
ineruditum
lupum appellabat is bic neminem pauperem esse laborabat tos amabat ille elegantiora ingenia hic \iros mag:
;
a\arum ponomnes esse doc-
nanimos atque
liberales
floruere sub Pio mi-
nens, quia delicatioribus obsoniis ac potibus se potissimum continet hinc enim fons manat ad
:
rum
in
moduin bonarum arlium

:
studia
incre-
omnes eo prindibilis sub Paulo justitia \iguit poesim, oratoriam et cultiores musas adacipe mabant nemo hoc Pontitice vel seditiones civitatum \el \iarum latrocinia exercebat ille
: :
Quando illum audivimus bis repleri in die ? Obsoniis autem quam vilissimis uteretur, ipse vitce exi\oIuptafis intemperanfiam.
tus declarat. Fuerat Paulus Pontifex duas diei
omnem
ut
nemo
esset ignarus litterarum
hic tuta ut
essent
omnia procurabat. FuitPauIo ad servan:
eorum causis auatque expediendis qui ex toto fere terrarum orbe eo conveneranf, non modo octava
partes et amplius ocupatus in
,
diendis
Marii
justitiam, ad juvandos egenos, ad sacra exornanda majus studium . Et infra Paulus aditu difficilis, exorafu plerumque durus, sed qui deinde praestaret longe plura quam aut
dam
exulis
etiain nona,
Romanos
Pontifici
;
hora praeterierat \erum illius quod erat connandi tempus apud mensa apponifur jejuno defessoque
,
at
vultu aut oratione polliceretur, ut cedere vel nulli verbis contendendo, \el re praestando
,
sane
et Persicis ?
quibus referta obsoniis ? regalibus quibus fandem ? peponibus

Sisl. IV.
mortalium
\elle \ideretur.
Denique
si
doctri-
Philelph.
I.
sxxv. Ep. i.ad
SIXTI IV
ANNUS
I.
CHRrSTI lATl
517
scilicet, et minutis istis albisque pisciculis, (|ui capiuntur in Tyl)eri liujusmodi enim esculcnla ad panem addiderat. Quo autcm vino ? Cretensine, an Cyprio, an lUiodio, an Lesliio? ex ipso quibus sane rebus etiam Tytteri mera aqua efTectum puto, ut iile sibi mortem quodammodo
;
:
(|uod secretum scrutinium appclquafuorcandidalos edidisse ferunt Nica;niim, Rolhoinagensem IJrsinum ac Papiensem: tuiii rem ad unum Nicajuum specfare visam,
riiin suflragia,
lalur,
sed iliius aiifi(iua severitate perpensa, omniuin
mox
(lui
vota in Francisciim
tit.
S. Pelri
ad Vincula
ca;fero-
consciverit
nam cum
vellet natui;e viin
oni-
(Jardinalem
Roboreum
versa.
Nonnulla
nem
veliementiorem fervoremque compcscere, non salis duxerat vino uti dilutissimo scmper, sed eo die acjua mera, et ea atlmodum friîda potui usus est. Itaque ex istiusinodi escubjntorum ac potus mala ct turbulenta concoctione variis surgentibus flatibus, lum ii mealus, |)er quos fit respiratio, iliico sunt obstructi, tum mors continuo nervorumque omnium contractio consecuta. Sed ii, qui aut liujusmodi causas
naturae ignorant, aul simt aninii livore at(|ue
arcana ad luijusccmodi comitia pertinentia a()eriiit idem cardinalis Pajtiensis ', diim inulta de se, eaque falsa Galeatio duci Mediolanensi renunfiata esse (luerifur, i[)siim nimiriim dcdisse operam, ut adversaruni M(!diolanensi factioni |)artium cardinalis ad Ponfificatum eveheretur, fatetiirque ingcmu! leiiocinatiim se amliitioiii,
ac inerifo
eorum
confraxisse odia,
quorum
omnibus
cupiditafibus in re sanctissima, in qua,

aliis postliabifis, diviiue
odio in sanctissimum patrem illum exulcerati, alii inscitia, alii malevolentia novas fabulas per Italiam dispergunt quare tui muneris esse ar:
fanliim gloiitu studuisse debueraf, obsecundasset Si adesse, inquit, voluissem ubi periculum agebalur, et quibus
:
bitror, pater pientissime et optime, ut tantie vel
infensum princiiiem scieliani forlasse alio quain Xysfi noinine i'oiifificeiii liaberenius. Non
,
hominum
quo
cus.
impudentiae, vel impietati consulas,

liac
igitur
injuria
me Deus
ulciscitiir,
(|ui
.
facere
vel casfigando, vel plectendo veritati sit lo-
omiserim qux
Non multo priusquam migraret ex
Celebrata esf Pontificia creafio nona Augusti die -,
facfo o|)iis esse iioveram
luce, iu te
unum
conjectis oculis,
eum
dixisse
audio
Htec mithra, pater Francisce (liabebat
enim
in
quam
tantis
manu pretiosissimam illani mitliram, gemmarum et margaritarum opiest in Christo Jesu.
ac Sixti nomeii novus Ponlifex suscepit, quod die Sixfo pa|)a> ac martyri sacro cardinales conclave essent ingressi symboluni(|ue ex psal;
mographo
'
mutatus
est
et
Auxilium meiim a
terram. Arcano qui-
bus ad honorem Pontificatus insignierat) caput
Domino, qui fecit Ccebim

dein divinae
tuum decoratura
de
ie praedictioni
Cui sane
post
rem videmus non multa
Ex Mediolano III idus Januarii anno a natali Christiano mcdlxxi . Illud porro certum est teterrimam calumniam a novatoribus ei imponi, dum in actu venereo a diabolo strangulatum menliuntur fingunl etiani alia
contigisse, etc.
'
:
providenfite consilio vocatum ad Pontificatum, et suscipiendoe ab eo Franciscanse disciplina;, dignitatisque Ponfificia; aliquando
gerendse signa in eo pra;luxisse, servatumque

vita> et
maximis ereptum
[lericulis
sancli Fran-
quae a piis auctoribus refelluntur

qui
typis cusus circumfertur,
-.
In
l'aulo
II
Barttiolomaeus Plafina Cremonensis ', et ejusdeni primitias accurate describit sic inquiens
cisci ope, refert
:
res gestas Pontificum describere desinit 1'latina,
67.
Sixtus IV
,
patria
Savonensis,
pafre
quamvis eliam
Vitam attigerit, sed ea; elucubrationes ' typis cuscE non sunt, atque in Vaticano Tabulario * reconduntur, quatuordecim vero posterioSixti IV
Leonardo matre Luchina Cellis nascitur in pago maritimo, qui ab urbc Savona quinque
rum Homanorum
Onuphrius alumnus.
Pontificum Vitas contexuit Panvinus, Augustinian;B familia)
passuum distat, eo namque j)arentes confugerant vitandte pesfis causa qua; tum maximc Liguriam vexabat. Riivere cognomentum familiae esl vernacula eorum lingua, nos
millibus
,
autem roburLatine appellabimus,
vel
qiiercum
potius, ne ab insigni genfilifio scutorio familiai
SIXTCS PP.
(56.
IV.
discedamus. Videre per somnium visaest niafer ante partum editum infantem a R. Francisco
Sixti
clicse.
funebribus Paulo ex majestate Pontificia persolutis Franciscus Roboreus, vulgo de Ruvere, Saonensis, jam anle a Paulo ipso ex Franciscana familia in cardinalium numerum adscitus, sive ex Roborea stirpe prajnobili Taurinensi natus esset, sive eidem ob clienlelam
ascriptus, de
sacris comitiis delectus est.
Justis
IV
ekctio, dotes el littcrê
Ency-
cuculla pie ac sancte indui, quo liabilu i[)sius

saiicti fratres
ufuntur
asfare
eiiiiii
duo
frafres
videbantur
quo plures certant scriptores, in Prima piiriuirato-
tunicam, alter vero ca[)utium et cingulum infanti [)orrigebaf. At vero dum obsfctrix [)ueiuni cui Francisci nomen indiderat, ut fit, accurafe in balneo lavaret, eumdem cernit duos digitos qiiasi signaturos a(iuam erectos tenentem, (juare mater, dum puer in undis aliquando defecisset, ac paene nealler
1
quorum
C.ard.
Papieu. Ep. cccxcv.
Paul. Bened.
Pless. in
iiiyst. iiiiq.
*
bibl. Valic.
Grelzer.
c.
Gi.
Ext.
iii
.Ms. niiscel.
sign. nuni. 110. Plal. Ms. Valic. in Sixt. IV. Vila.
Volat.
I.
.\xi.
Nic. .Ms. Valic.
Ps. c.x.vx.
Barlhol. Plat. in Sixt. IV. Vita .Ms. bibl. Vat.
518
catum
SIXTI IV ANNU.S
obstetrix ad se detulisset, somnii
1,
CHRISTI 1471.
tente Bessarione, cardinalatu a Paulo
II
memor
est insi-
vovit se induturuiu filiuin S. Francisci liabitu,
facturamque ut
eumdem
sex mensibus ferret.
Transacto autein iioc semestri, amoloque habitu, puer iterum in gravem a'gritudiiiem inci dit, annum jam natus et eo amplius, repetito
itaque voto
nec propterea litterarum eum abjecisse studia, sed pluribus etiam editis Commentariis Ecclesiam doctrinse suae radiis coUustrasse, egregiisque iis dotibus iter sibi ad summuin recenset Iiisce verbis Pontificatum struxisse
gnitus
: ,
mater filium
incolumen
recii)it.
Verum cum
infans adolevisset elegansque ac
scitus a civibus esse videretur,
parentes increparent, quod
non defuere (|ui tam bona; indolis
puerum tam letrica' et auslerffi vita' addixissent, antequam ipse per a;latem saperet, quod vivendi genus sibi potissimum eligendum esset non esse vinciendum tali Iiabitu ]uierum, sed sinendum potius saculari et civili more vilam ducere. Hoc idem cum reprehendisset l*etrus, cognomento .hip])us, castigaretque verbis paut ejus verbis utar, rentum suiierstitionem puero habitum detrabit qua ex re febri statim
, :
de quo paulo aute memoravimus Ob dignitatem adeptam et negotia litterarum studia omisit nunquam, nam et libruni edidit de sanguine Christi, et scripsit, sive errorem impugnavit a Carmelita quodam Rononia! excitatum ausus namque est liomo temerarius asserere Deum quidem sua omnipotentia, utvoPlatina
',
:
;
correptus intumescente gutture liberari tantn aegriludine millo modo |)Osse videbakir, nisi denuo votum repeteret. Mater itaque Juppo ob
siiretam religionem filiique discrimen iiifensa, puero babitum resliluit, sanctoque iteriim adtli-
cabulo theologico utar hominem dainnatum salvarenon posse. Scripsit etiam de futuris contingentibus propter altercationem Lovania; ortam interHenricum quemdam virum doctum, et omnes scholasticos Lovanienses . Et paulo Aggressus est opus admodum necessainfra riiim, ostendere enim annisus est rationibus
,
:
quidem et non vulgaribus, Tliomam Aquiuatem et Scotum in sententiis convenire, licet verbis
ad tollendas discordias et ob banc rem intcr utrumque altercationes, Ordinem quotidie nascebantur: tantffienim integritatis habebatur et doctrina?, ut huic uni ex ca.'tu cardinalium ad fidem pertineiitia polissimum committerentur. Verum duin his rebus intentiore cura vacaret, dumque jus canonicum legendo percurreret, mortuo Paulo, Patrum consensu Pontifex creatur anno salutis mcdlxxi,
differre viderentur,
qiioe
qui deinum liber factus nonum agens annum ca!iiobium(|ue fre(|uentans, domo eniin Joanni Pinarolo eo quotidie iiroticiscebatur
cit
:
,
virooptimocommiltitur, a quoOrdinismores tamque Minorum imbiberet.
vi-
(58. Eadem visa Sixti matri ostensa cecinit versu protoiiotarius Anglicus ', traditque signa gerendi Ponlificatus praluxisse in infantili
id.
Aiigusti
aetate, in
quasignocrucis Savonensem populum
70. Pontificia thyara
exornatus est VIII kal.

Basili-
lustrare visus est. Profcssus quidem est Sixtus publicis litteris ^ se meritis S. Francisci ad
Septembris
cumque ad Lateranensem
festo
cam de more
pergeret, vitic
Pontificii,
ornatn ac solemni
;
pompa
varios
bonorum
gradus,
tum ad summum Pon:
Firma, inquit, fido tenemus certissimisiiue in nobis experimentis didicimus quod ad officia, et dignitates, ad quas in minoribus promoti sumus, etad hunc summi Pontificatus apicem meritis et precibus Scrapbici patris et fundatoris promoti fuimus.Id etiam confirinavit ^ cum sacellum magniflcum
tificatum provectum fuisse
in
dum
,
periculum adiit equites enim turbas submoverent, quosdam

aliis
babuere asperius qui vocatis Pontificemque adorti sunt

ap])etierunt
;
subsidio illos
et
lecticam saxis
sed Latinus Ursinus obequitans

;
plebis furorem compressit
recenset hajc Panegisse
vinus
ex
quo etiam
colligitur,
tum
septi-
Sixtum
sajculi
a!tatis
annum quimiuagesimum
honorem
69.
Deipara; ac SS. Francisci et Antonii
mum, cum natum
Patavini in Basilica Vaticana condidit.
referat XII kal. Augusti hujus quatuordecimo. Eodem die exaratis anno
Excultus pietate et litteris apud Minorivariosque adeptus munerum gradus suas prema etiam Ordinis prwfectura functus est; quo tempore cum Paulus II Callixti III litteras, quibus Mendicantium familia ad commune jus
,
Encyclicis litteris fideles de susceptis a se catbolictc Ecclesiae gubernaculis certiores fecit, rogavitque ut preces Deo funderent, quo ejus ope confirmatus tantum munus ad diviiia? gloriae propagationem gereret inscriptai ita sunt apud
:
redigendae erant, promulgare meditaretur, Mendicantium Ordimim magistri in eam prorupere
Felicem Contelorium ' Prioribus et communi nostrae civitatisln:
temeritatem, ut provocationis ad Concilium
for-
mula mediderint;
at
ejusmodi factione Francis-
teramnensis. xNuper
felicis
recordationis Paulo
II
Ro-
cussesenonimiilicuit,at(jiieapudPaulumestprofessus, se ab eo facinore abstinuisse. Ob insignia autem virtutum ac doctrinse ornamenta, anni-
mano
Pontifice pr.Tdecessore nostro de mortalis
hujus vitffi ffirumnis ad coelestem patriam septimo kal. Augusti, sicut Domino placuit, evo-
Aiiglicus
iii
I.uciilir.
Tjburtin. de Sixt. IV.
Ext. apud l.uc.
<
l'lal.
iii
Sixt. IV.
'
['anviu.
iii
Sixl. IV.
Ext. aiuid Fel.
Wad.
to. VIII.
anno 1507. num. 46.
'
Lib. brev. et BuU. p. 232.
Conlel.
SIXTI IV
cato, afflicta talis |)astoris aniissione
ANNUS
CHRISTI 1471.
519
nKrrehat
sancta inatcr licclcsia, cum vcnerahiles S. 11. E. cardinales, de quorum numero tunc eramus,
ejus
dalionis Paiilus pr.Tdecessor nostcr tam |)ro dilectorum filiorumlluiigarorumsubsidio,(|uam
nohiliiim vironim des[)oti Morca!, SaiKlcibcclii
funerc ct
exequiis de
more
solemniter
exitiel)at,
domini
in .Vlhaiiia ct dcspoti Aretha?,
etaliorum
ceieljralis, solliciti, [irout gravitas rei
de futuri Komani
1'oiitificis
clectione,
modo
et
tcmpore
Basilicam
et
corij^^-uis
in
]iaiatio
Apostolico apud
Priiici|)is
clave ingressi
Apostolorum de Urljc connohiscum in unum convcnicntcs,

nef,'otii
quam[)lurimorum magnafum, i)rnvinciariiin et po[)uloriim suhvenlione, rebusque aliis ad hanc rem confcientihus, saluti lidclium oi)portunis, usquc ad summam ducentorum milliuin llore-
norum
si
liberaliler erogavit, (>xponcre, sed ctiam,
super
tanti
,
dclihcratione aliquandiu
sancli
consultantes
tandem
Spiritus
quo
opus fuerit, imitalione illius, cujus vicariatum, licet immeriti, tenemus interris, proprium
elliindere sangiiincm, ef
(liie
Ecclesia ipsa Cliristi sponsa rcgitur, infusione
incommoda (iiuccumfreti
eorum animos
sic afflante, licct in alios
majo-
suhire, cjus cujus causa agitur, at(|ue alioet
rum longe mcritorum consentire potuissent; tamcn ad pcrsonam nostram vota sua unanimiter dirigentes,
rum principum
pra^sidiis
populorum fidelium
id.
Augusti, nos, tunc
tit.
Sancti
Petri ad Vincula
mus
preshyterum cardinalem, nesciquo occullo, scd certc nohis ticmondo Dei
cuqitum opiis dcfcnsionis fidei liujusmodi ultra virium iiostrariim mcnsuram conlra insolentissimum hostem prsdictuni continuare intendimus efc. Datum .mcdlxxi, [iridie kal.
,
judicio, in Apostolica; celsitudinis fastigio con-
Jamiarii, Pontilicaliis nostri aniio
.
'
corditer collocarunt. Super qua re, licet ipsi de
72. Descrihit aliis littcris Encyclicis

tis
II
,
Maho-
nostra imhccillitafe conscii, \irium nostiarum
Turcariim im[)cratoris seciindos progresacerriina([ue

iii
tcnuitafcm ad digiie pcrfercnduin taiit;c sarciiiae onus animo metientes, aliquaiKliu quod nohis
esset
sus
o[)|iugiiaiid()
Chrisliano
agcndum
diihii
delilieravimus,
electio
considcrato,
ijuod
hujusmodi
tandem non ab
imperio molimina, qiio Christiani conjunctis animis ad illius vim infringendam consurgant
Ad per[)etuam
rei
memoriam.
hominibus, sed ab inspiratione divinitus facta, cui resistere non licet, provcnisset, cu[iientes hene agere, et prodesse poliiis quain pra^^sse, in spiritus humilitate Apostolics servitutisjugo collum suhmisinius, sperantes illum, qui ah
ipsa suae
elegit
Ecclesia;
fundatione infirma mundi

electionis
ut confunderet fortia et qui
ipsius auctor fuit, vires suas in tanta necessifate
nobis suhminislraturum.Qiiapropter devotiones

vestras in
Domino rcquirimus et liortamur, ut tanquam fidcles et ohedientcs filii, in nostra ct sanctse Romanae Ecclesia? devotione, ac solita
subjectione fidcliter constaiiferque persistatis,
mcntis arcana pia consideratione saepius, ut tenemur, non aI)S(|ue gravi cordis dolore animadvertimus etiam truculentissimam Turcorum gentem, impii canis Machometis sectatriccm, adeo rahide in Christianam religionem insurrexisse, ut non niodo Pampliiliam, Ciliciam, Liciain Paphlagoniam Thraciam, E[iirum, Peloponesum, Boeotiam et i[)sam praeclarissimam urbem Consfantino[ioIitaiiam, Orienfale caput, ac alias tcrras, urhes et loca
Infra nostrae
, ,
Orientalis imperii violenter occupaverit,
vcrum
etiam, velut immanissima> bellus" Cliristiamim
sanguinem anhclantes, Mysiorum, Trihalloriim

et lllyriorum
pium ac miscricordem Deum nostrum instanter oretis, ut o|)eri manuiim suarum dexteram ipse auxiliarem porrigat, ne tanti oncris mole opprimantur, scd in heneplacito filii sui
et
terras suo accrbissimo im|)crio subegerunt, et usque adeo eoriim vires creve-
runt,uf non naiiiibius profiindissimiis amnis,nec

Illyrii
diriganfur actus nostri, ut Ecclesis suib sanctae ad sui nominis laudcm ct glnriam ct commissi
aspcrriini inoiitcs eoruin impclum refardare potuerint, quin fluminum transitu et lo-
nohis populi animarum salutcm prtcsideamus, etc. Dat. Latcrani anno incarnationis Dominicae
.MCDLXxi, Vlli kal. Sepfcmliris, Pontificatiis nosIri
anno
71. Decernii Pontifex tueri
rontra
Turcas.
',
Christianam fidem
Poiifificatus
siii
difficiillatihus su[)cratis, illinc pcr omgrassentur Pannoniam ad interiora usque Germania> quod dolcntcr referimus liinc vastantcs faMlantcsque omnia ferro et igiie depopulcntur. Profecto sajvitia; ac immanitatis genera feferrimi hostes in Christiano populo
corum
nem
Siib
priinis
cxerciicriint
(iiue
rcccnscrc horret
aiiinius
auspiiiis Christianam
religioiicm
tucri
armis
(lliristianiim saiiguiiicm pcr iiifinitas

et
adversus
fidei
hostes constituit, significavif(|ue
lachiymas inaudita tormenta ad satietatem immaniter

necis
criiciatibus
et
Chrisli fidclihiis
(Tuorcm
|)ientcs,
suuiii
iii(|iiit,
nou opes modo, veriim etiam Cu|)rofun(lcre se [)aratuui

:
cffudciunt, omnibiisiiuc ignominiis et injiiriis,
variisque
eos
affccerunt
dicatas
,
[)ro fidci
defensione
et Christia-
tcmpla sanctissima,
aras Deo
[lolliicrunt
per
lolic;e
iiorum salule iion solum nostras et Scdis .\[iosfacultatcs, camerai dis[)osifi()iii coiniiiissas,
summam
quoqiic
B.
inipictatcm
Maria^
sanclanim
Doiiiiiii,
virginis
gcnitricis
quarum
1.
[larfem noii
exiguam
felicis
recor-
ipsiusque Domini nostri statuas contemplu, de'
Sixl.
biev. ci BuU. p. \o. Ep. xi.
Sixt.
1.
bicv. fl Hull. p. 12. luim.
10.
520
SIXTI IV
ANNUS
1.
CHRISTI 1471.
quc factum videmus, ut capta Peloponeso, ac in deditionem actis, et cum Illyrico, Pannonibus cuuctis inferioribus siibjugatis, ecce bisetin Italiam ipsam im[)etum fecerit, et ingentem inde pradam asportarit, tantumque et
princii)ibiis ter-
risione, omiiiqiio contiimelige genere perseculi
sunt, arns Virînis yiolarnnt
Cluistiani nonii-
Triballis
nis socios iiopulnni clectuni e(|uoruni uniûlis
contrivenuit, et eoruni ferocissinio iinperatore
imperante atque inspiciente excoriarunt
et
in
crucem sustulernnt
ut
morlem
bencficii loco
vol)is ipsis, et aliis Cliristianis
acceperint. Ilisvictoriis truculentissimus liostis
tanquam
cxcrcitu,
virns exlialans potentissimo terrestri

fornii(ial)ilique
classe Clialciiiem Eu-
tuinultu anno longam obsidionem bellicorum tormentorum impetu portis effractis, et muris dejectis, flamma ferro(iue omnia complevit, unde gemitus illi miserandi ad nostras usque aures pervenerunt.
boicain(|ue
insnlain
terrendo
revoluto aggressns, post
rorem incusserit, utvel de imperiodubitetiir, etc. Ex Mediolano idibus Septembris, anno a Natali Christiano mcdlxx . Hortatus vicissim est Venetos Franciscus Philelphus ', datis ad Nicolaum Tronum ducem litteris, ut coeptum in Turcas bellum strenue gerere pergerent, ac marilimis viribus, quibus erant snperiores, hostcm contunderent, ne Cyprum Euboeanuiue, ac demum Cretam eriperet Cavendum cst ne cum velitis
:
<(
73.
((
Et quia
liostis
noster ad ssevitiam nalus
suscepto vulneri et jam putrescenti atque incurabiJi
teterrimis immanissiinisque facinoriiuis, bisque siniilibus non conlenlns, sed ut Clirisliaunin nomen de terra deleat, Occidentale impehis
siint rium animo conce|jit sibi subigcndum enim ei magnaj vires, inexliausta cnpiditas, dominandi libido, scienfia rei militaris, aetas flothesaurus imrida, corpus laboribus assuetum mensus, multitudo militumâc bellicornm om; ;
mederi
vestra
quoque reinedia
sera
futnrasiut; prajsertim
novissime nuntius sit allatus, egisse Turcum in deditionem suam oninem illam continentis oram, qiia^ jacet e regione Rliodiorum atîue Cypriorum, et iis in locis classem quoque parare maximam, qua
sive
cum
Rhodum
sive
Cyprum
invaseril, et
illis et
nium apparatus, ingenscorpusetlegionesfirmis,<imas in capita nostra in dies
comparat, amplio-
nobis ingens est periculum illaturus. Quid si .Egyptum petat, atque per .ipsum Mlum Meml)liim, cui nunc CL-t Cario noinen, cunctis adoriatur
res lacessit, nrget, ut per
omnes Christianorum
extre-
viribus?num
satis futuri
sint
homines
gentes ferro, igni, c<cdeque evagando acerbissi-
mum
fcedissimuin(|ue
suum imperiumad
illi servi, obscurl ac pauci, qui tantuin iinpetuin sustineant, cum habeant infensos et inimi-
mos usque
fiues terra^ propaget, etc. Dat.
anuo
cos universos
populos
quibus superbissime
Incarnationis Dominicffi mcdlxxi, pridie kal. Ja-
dominantur? Potitus
perfacile videtur,
.'Egypto,
quod
sit
factu
?
milii
lantis
Excitatnm nuarii, Pontificatus nostri Mabometem expeditionem Sixtum ad sacram in conficiendam a Bernardo Justiniano oratore Venetornm refert Addilionum ad Monstreletum aiiclor, illique expositum ab eo tyranno erepta Cliristianffi reipublicfE duo imperia, regna qnatuor. provincias viginti, ducentas urbes, innumeruinque populum malc iierditum :quae Oratio in calce o|ieris Sixti IV de Sanguine Cliristi extat. 74. Ad hnnc vero superiore anno elcgantem Epistolam scripserat Franciscus Pbilelphus orator clarus, in qua necessitatem urgendi Turcici belli ita expresserat Ducis vestri vel aviditate, vel ignavia omnis est subsecuta calamitas, qui dum pro tuendo Isthmo Coriulium oppugnat, et ipse ictus saxo in nuduni caput interimitur, et vobis e manibus Peloponesus eripitur ex (|uo quidem tempore qnibus vos delrimcnlis, dcpopulationibusque Turcus atfean.
i
num
Syria carebit
autein ubi crevcrit opibus, qua

vestra, vel
Turcus vel
potentia in-
Christianorum
omnium
bibendus, quo minus totius orbisterrac potiatur
'
cerit,
non
:
infra
et est meum in medium referre Cum enim animadvertisset vos rem

;
tantain negligere,
liMbereque
socordius, vobis
jam contemplui
habitis, quos ma.xime ex omnibus principibus Ciiristianis propter ainplissimas (q)es, atque mirilicam inter vos inauditainque
imperio ? occurrite, sapientissimi magnanimique viri, occurrite, et accensum ignem, priusquam a?stuet in flammas, extinguite ne illud et frustra tandem, et dedecorose dicendum sit Non putassem, etc. Pridie nonas Decembris, anno a Christi Natali die, mcdlxxi . 7.J. Dum certant cum Turcis Veneti, ad comparanda pro tanto bello instruendo ac gerendo subsidia decumas imperavit clero Sixtus tum fideles ad conferendam stipem, proposita ' ainplissima criminum venia, pellexit, docuitque communi sludio sumptuque commnne propulsandum exitiuin. Creavit vero qusstorem Pontificium Marinum Nicolai de Fiegeno Mn regnis Christierui regis, Dania nimirum, Nor^vegia, Gotia, Slavia, ducatu Slevvicensi, Holsatiae et tum iu Livonia, et Slormaria! comitatibus utraîue Frisia ac sacrie expeditionis in Turcos promulgandoj auctoritate instruxit. Adjecta est Datuin Ronurapud litterisha?c tcmjioris iiota
:
ex
omni hominum
aitate
concordiam formidat,
Petrum anno mcdixxi, Ponlificatus uoslri amio .

S.
i
prid. idus Januarii,
aperlo marte Italiam versus iter arripuit, brevi1

'
Pliilelpl).
II.
lili.
F.p.
2-2.
xxxiv.
Ibid. p.
lo.
12.
Pliilelpli.
I.
xxxii. Ep. ad Beia.
Infiss.
Lib.
Bull.
p.
SIXTI IV
ANXIS
CHRISTI 1471.
bus
tor(>entil)US,
r)-2i
7G. De Concilio cof/endo frustra agitatum : guatuor lcgati i>i varia refjna missi a Sixto. Similia niandata ipsiini aliis dodissc duliifanduin non vidiitur. Cuni aultMn tantic rei nioics
ohtcntis, in tanfam
superbia;
et arrogantia;
flammam
elatus est,
(nimirum
Tiircarum priiiC(!ps,) ut terra niari(|iic rcli(|uas liil('lium rcgiones invadercet dobcllare, sibi(|iie,
si
tam ardua
ut
exigeret, ut Christiani imperii principes et episcopi ad solemnesctTPtus vocarcnlur,
possit,
universa;
Chrislianitatis
in
t\i';iiiiiic(!
usurpare priesumat,
et
imperium miiximam
communi
sanctione hclli sacri auxilia deccrindixit
diviiiic inajest;ilis
ollcnsam, nostrum et Catholi-
nerentur,
ricus
Concilium
:
celebrandum
Utini
OEcumenicum Laterani cumque imperator Fridcin
corum regum
cogcnduni poposcissct,
:
(|uani
vel
urbem se conferrepollicebatur, Sixtus Mantuam Anconam proposuit tum ob urj^cnfcm

diflicultatem
,
reruin
ul
pcriclitanti
imperio
principum, aliorumque fulelium ignominiam, dcdccus et jacturam et (liiod molcsfissinuim nobis est et maxiine sedet cordis amaritudini, nec aliter quam cum lacbrymis referre possumus) occasione regni BolicmiiT intcr cbarissimos in Christo filios no:
Christiano ocius subveniret, quatuor legatos in

varia regna decrevit, ut in
renl,
iis
exercitus confice'
quibns Bartboloinfeus Platina luec Celebrata coronalione, ad reni Ecclerefert siasticam Christianamque componendam animum adjicit. Concilio itaque tantam rcm indigere arbilratus, ad Lateraiuim id se Iiabiturum ostendit, quo bcllum Turcis indici commodius
de
:
stros .Matfhiam Ilungariic, qui expeditioni advcrsus ipsos fruciilenfissiinos Turcos vacare, ac inimicos e.xercitus, gentemque belligeram parare, ac
mere
consuevit, necnon
ipsorum Turcorum ferocifatem repriCasimirum Poloniifi
reges illustres, graves belli moles, dissidiaque
posset,
si ei
quemadmodum Pius
Pontifex instituerat,
dum bac de re malurius consultaretur, imperator rem Christianam in magno discrimine cernens, Pontificem rogat, ut Utinuin, habendi Concilium
vivere licuisset. At vero
suborta sunt, nec facile spes illis in oris pro reprimendis ipsorum infidorum Turcorum temcrariis ausibus polliccri potest, nisi prius discordia; ac
et discepfafiones
instaurandi exercifus
guerrarum turbines
pacatae et sedatae,
inter eosdem reges vigentes ipsique ad pacis et quietis
locum idoneum, deligat sed Pontifex, cum videret Mediolanensium ducem, aliosque popu:
dulccdinem reducfi fuerint. Nos igitur ctiain repetentes animo, non sine ampliori cordis moerore, quot sacratissimifi
patriarcbales, mefropolitanae,
los, etltali;c
principes id
etiain
ncquaquam
provciitus
approtnibelii
cathedrales, aliac
turos,
cumque
suos
aniue insignes
Ecclesia;
paene innumera;
nervos absente curia imminui videret, non sine suspicione tumultus si abLrbe discederef, Mantuain primo, mox Anconam proponit, quo iinperatorvenire percommode poterat, hinc ex Tergestino sinu navigatione, illinc ex Austria terrestri itinere. Verum cuni liac deliberationc
utriusque sexus regularium personarum monasfcria, caMiobia et pia loca profanata deformi ruiiia sul)jecta, illorum ornamenta, cruces et calices, aliaque divinis deputata mysteriis condcsfrucfa ac (quod lamentabilius est) sanctorum vencranda; reli(|uia! conculcafs, et innumeri sexus utriusque fideles ad damnatam Miicliomeficiim sectam sub dura servitufe recipicndain fuisse compulsos et nisi per Catliolitlafa,
,
:
rem in longum protrahi videret, Patrum consensu

quafuorlegalos dccernit
in Galliam,
:
BessarionemXicsenuin
rium
in
Rodericum Borgiain vicecanccllaHispaniam, Marcum Barbuin in Germa-
niam, Oliverium Carafam Neapolifanum cardinalein classi maritim;e inTurcos |)r;cticit . 77. Extant de his legationibus plurima Diplomata -, de quibus proximo anno agetur.
iNunc
nali
cos principes tantae temeritati tantoque furori celerifer occurratur, majora semper dcfrimenta
vidcntur
verisimilifcr
propcdiem
futura.
Et
cum nosad hujusmodi
uecessitatesexplicandas,
de Germanica legatione
tradita
cardi-
rcgesque, principcs, pofentatus, communitatcs et doininia liortaiidiim, rc(juircnduin ct moncii-
S. Marci, ut pacem inter Hungarum et Polonum de Bohemi?e sceptro certantes conciliaret, districlaque in mutuain pernicicm arma
Turcas averteret, atferemus ex parle, in qua loquitur de Mahomete, ainbos reges inter se dissidciites opprimere annitente. Marco tit. S. Marci |)resbytero cardinali, in
in
ila
dum, ut semofis quibusvisdissidiis huic sancto operi vacent, ac se ad reprimendum ipsius perlida! Turcorum geiitis elafos conatus accinganf, personaliter progredi non valeamus, ad hujusniodi
iu foribus, et
fur,
prasentes necessitates, quas et majores prope futuras, nisi protinus obviecernlmus dcclarandas, de vcnerabiliuiu
Alamannia ac
tota Gerinania,
necnon universis
et singulis provinciis, civilatibus, terris et locis
lio,
siis
fratrum nostrorum S. \\. E. cardiiialium consinonnullos ex eis legatos de lalere ad divermiiiidi

piiifcs,
ejusdcm Gcrmania; sacro Uomano imperio subjectis, ac
regnaquc
et
dominia trans-
Hungarite et Polonia regnis A.

victoriis, Christianisin
S. L.
mifteiulos duximus.
Expluribus
domi-
tuam, ad Alainaniam ac tof;im Gcrmaniam, nccnoii uni78.
Igitur circuinspectionein
<
Plal. Ms. arcli. Val. ia Sixt. IV
Vila.
'-
fixl.
IV. Resest.
versas
et
singulas provincias, civitates, tcrras et
leg. 2. p. 30.
loca ejusdem Germaniae sacro Romano imperio
AiNN.
ToMUS
.\.\L\.
Rayn. X.
66
322
siibjecla, iiccnoii
sixxr iv
llungari.T
et
ANNrs
CHRISTI
cardinalis, qui postea Pontificios apices conse-
Poloniic rejrua
taniquain pacis angcUmi noslrum et Apostolicse Sedis legalum dc laterc transmittimiis >'. Et inNos autem ut tVuctus, quos indc futuros fra
: <<
cutus Julii
II nomen sibi indidit in ea vero re il)sum conccpfum in conclavi jusjurandum vio:
lasse, ut privatis indulgerct atfcctibus,
queritur
omnes et dilTcrentias, tam inter memoratos resingulas ges, quani <]uosvis alios quacumque Ecclesiastica \el mundana sint pra?diti dignilate, occaexpectamus, quanlocius eveniant.
tihi
Jacobus Papiensis
piensi
'.
Porro
ipsi
cardinali Pa-
legationis in
Fmbria obeunda? munus
injunxit Sixtus lioc anno, ad iâcandam nimi-
rum provinciam
multis turbatam seditionibus,
sione regni Boiiemi luijusmodi,
et
quorumvis
forsan
ut ex pluribus ejus Epistolis
perspicuum
:
est.
aliorum dominiorum
suboriri poterunt,
et quictandi,
sujjortis et
quse
audiendi,
illasque
sedandi
necnon quosvis pacis
traclatus, et
eosdem reges el principes opportunum tibi visum fuerit, treuguas ad tempusvel tempora, de quo vel
confaHlerationis inter
si
Qui etiam pcr idem tempus ad conscribendos Commentarios se comparabat eamque ob causam Bertinum Lucensem Andria episcopum rogavit -, ut de Anglicarum rerum conversionibus,
80.
ineundi, et
tum Burgundi
ducis,
Gallorumque regis
faceret.
et
belli gestis
ipsum certiorem
,
quibus intcr se concordaverint, indicendi ac liujusmodi pacem, si ad illam tua accurata sollicitudine induci poterunt, vel treuguas ipsas etiam cum censurarum exaggeratione observari faciendi et mandandi, ac etiam ad lioc unam
vel plures dietam seu dietas in loco utrique par-
Jacobvs Picens Minorita morbo^
Phi-
/ippus Clivius vinculis
ope Virginis liberati. Sed ad Pontificis studia ad pacandam Italiam adbibita redeamus. Cum Asculum intestinis discordiis laniaretur, Sixtus B. Jacobum Picen-
tium tuto, in quo reges ipsi, ac personffi, quas prssens potest tangere negotium, per se vel
oratores suos legitimos comparere possint, alias, prout tibi visum fuerit expedire, similiter indicendi et statuendi, excitandique lam eosdem
tcm Minoritam, cujus operam summo ea in re emolumento futuram pro comperto babebatur,
eo se
conferre, concordiaeque
accedere inter-
reges
quam omnes
et singulos Catliolicos prin-
cipes et populos, ut
adversuseumdem
principem pro
nefandis-
simum Turcorum
lidci,
defensione
pretem jussit '. 81. De insigni adeo viro praetermittendum non est visum ipsum superiori circiter anno virginis Deiparse, se illi per speciem objicientis, ope liberatum fuisse * gravissimo morbo, ut populos Evangelica pietate informaret, cum ad
:
pro salute
patriffi et
propria, ac aliorum
invisendam Lauretanam a^diculam

set, ut
se contulis^
Christianorum tuitione se ardenter opponant, ipsiusque reprobos conatusrcprimere studeant, insuper Cruciatam contra eosdem Turcos piajdicandi, et ab aliis
prffidicari
narrat Horafius Tursellinus

:
ex
Monu-
faciendi
pluri-
busque interjectis de irrogandis pervicacibus hominibus censurarum poenis, resi|)iscentil)us in Ecclesi gremium restituendis, imperanda Ecclesiasticis, exceptis tamen Jerosolymitanis equitibus, qui cum Turcis bella gerunt, annua decuma, subdit Plenam et liberalem tenore
:
menfis Franciscanis addifque eumdem, cum a da^monibus gravissime infesfaretur, iterum Lauretum lustrasse, atque intensius oranti Dei Matremseostendisse, monuissequefinem pugnae adesse afque ipsum ccelesti corona potiturum,
:
de cujus pia morte dicetur inferius. Eodem anno Philippus Clivius cum a Gallis prfpalta turri vinculis consfrictus teneretur, in
vincula implorata sancfissimje Virginis ope ferrea osse bubulo discidit, atque Hallas ad persolvendum vofum se contulit, ut Justus Li,
pra?sentium facultatem, licentiam
et
auctorita-
tem concedimus ct impartimur, etc. Dat. Roms apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicffi
MCDLXXi,
psius ex vetustis
82.
Monumenfis narrat \
kal.
Januarii, Pontiflcatus
senati/s auctus.
nostri
anno
79.
CardmaUtius
Quintam
:
sed Bddit legationem cardinalis Papiensis ' Audio quffi fuerit non exprimit, ait enim cardinales duos novissime factos esse legatos vero quinque qui ad rem Christianam proliciscantur . Adscripta est iis litteris dies xxvi Defuerunt ii Petrus Riarius mediocri cembris
:
: :
et Genuenses inducias paciscunCspferum Sixtus Pontificatus sui inifio ne pacandi Chrisfiani imperii cupidissimus exitialia dissidia, nonnullarum mercium occasione, Cafalanos infer ac Genuenses concitata in aperfum bellum erumperent, curavif. Cum(jue induciffi infer illos Ferdinandi regis Xeapo-
Catalani
tur.
litani
studio
inifffi
essent,
eum
rogavit
:
ut
ccppta ad felicem exitum perduccret
Fuit inter
fainilia
Saona
ortus, et a Sixto a teneris annis
Catalanos
et
ipsos,
scit,
in Franciscano sodalitio educatus,
quem
episco-
serenitas tua
infinifa pa?ne
(nimirum Genuenses), ut bellum diufurnum, ex quo

:
purn Tarvisinum ante designatum presbyterum cardinalem tituli sancli Sixti creavit, et Julianus Raphaelis fratris filius, episcopus Carpenctoratensis, S. Petri ad Vincula presbyter pariter
Papien. Ep. cdvii.
inducias
si
mala secufa sunt sed demum pcr uon omnino extinctum, ex ali(iua
' Papien. et cdlxxxviii. Ep. cdxxi, cdxxiti Ep. CC( Lxxxiu. Jac. .Mapli. Volal. ia ejus Vila. ' Cbron. Minoi-. Fianiisc. 1. vi. c. 3 et 4. p. 1.
'
c.
2.
Justus Lips. in Viig. Hallen.
c.
30.
Jac. Papien. Lib. brev. Tursell.

-
'
i.
1.
11.
''
Ib. p. SO.
'
SIXTI IV
ANNUS
1.
CHRISTI 1471,
523
tamen partc sublatum estmedio tu

accedcnte
taniur,
.
serenitatis
militoncs suos appoliarc, eos accurate liberaIil('i(iii(!
Et infra
Tuam
sercnitatem hor-
liabcrc,
iis ciliiiiii ol
potum
de
ct detractas
utin lanos et Genuenses paccni atlerant, tecuuKiui; bene volentiam servent, ita te luibeas, ut el ipsi conccptam de tua sereuitato opinioneni iu)n amittant, ctc. Dat. Kouuc apud S. 1'elruni sub
I
re liac et ca'teris, (iu;c inlor Cata-
siihiiKJo
niaiiii,
corpoii
siio
vostcs
sua
pr;cberc
coiiim convictu ac ramiliarilalc gaudore, et propo iionnunquam discumbcre versis illuc
annulo piscatoris die xxvi Novembris mcdlxxi, . Ca'terum ad Ferdinandinn sibi coniian. liandum Pontifex eo illum iiisigni iieiicruio
atlecit,
ut
anuuum
iii
vectigal
ipsi
remiscrit
'
quandiu auxiliarcs
ret
:
Turcas copias conjungc-
hocanuo triremos scptcmdocim eduxit qua de re extat Poutincium Dipioma exaratum proximo Vere, regiis litteris inscrtum; junxissc etiam postea Sixtum cuiu Fiu-dinando affinitatem, ac regiam filiam Leonardo ex fratre suo nepoti in matrimonio locasse, rec|ui
:
(|uideni
C.um a legato forlc qiiodam cancs habcrct vcnaticos interrogaretur, ingcntem se postridie illi liujusmodi canum numoriiin oslonsiiriim respondit reversum aulouiad hoiaiii coiKiictam homiiiem, ciim canes nulli apparerenl, in proximum abducit triclinium uiidc in subjectam aulaj plaiiiticm despcctus crat, ibi mcnsam illi admioiiiiiitim inoiilibus.
(!xloi()
iiiillos
iiiim
rabundo oblongam instratam,
et
ciborum oinni
gouore refertissimam, accuml)oiitcs(|ue ad eam mcndicos paupcres(|uc (luainphirimos osteudit,

al(iue hisce
homincm
alfatur verbis
Isti,
vir
fert Bartliolomffius Platina
'.
canes sunt quihus in vita hac, cujus brevis incertaciue periodus est, cajlum ego ve-
amice,
nor,
83. Diomjsii
Carthusiani pia mors.

kal.
Hoc
alimentoque
85.
cxpodio qiue
manna omni
sistant.
anno paulo ante
Augusti vitain pie clausit Dionysius Chartusianus in Hasbania e vico ignobili Lcodiensis dioecesis dicto Kilvclo ortus, qui |)luia volumina inagno pietatis sensu dclibuta conscripsit nonnulla tamen caute legenda advertit Kobertus cardinalis Kcliarminus. Hoc vero ad illius commendationem referunt, Eu:
prcestantiora fainem mihi in
pcrpetuum
Ad
quffi
dicente intcr alia Icgato inve-
homiiics improhos iuertesiiue, (lui paupertatcm simulent, et mcndicando potius quam manibus ea quae ad cultum victumquc suppeditent parando, vivere malint. Nolim tam anxie ego ista inquirere, respondet ad ea dux.
niri sirpius
genium
IV',
dumaliquem
ins|)exisset,
ex piis ejus
:
Commen-
tariis forte
exclamasse Lajtetur mater Ecclesia, quae talem babet filium . 84. Obitus Amedei Sabaudiensis, sua liberalitate in pauperes insignis. IIoc anno Amedeus lil SabaudicB dux, pietate spectatissimus, exeuute Junio niense, Aureiiae ab bominibus demigravit, quem singulari in pauperes libera-
enim nostras pari curiositate diviiuim illud inquirere vellet Numen, et quotiesSi in actiones
cumque
a recto deficctimus, dignas dc nobis
sumere poenas, neque pro odio gratiam redderet, non beneficiorum, qua; tam larga liheralique in nos ille confert manu tanlus esset cumulus. Alia pia;ter hsec complurima in pau-
perum patrocinium
ex Scripturse
sacrai
allegante duce, et variis ea
litate
chius * supra modum et ad prodigalitatem usque, auri ut argcntique negligens, esset effusus adeo permagnum quotidie hujusmodi homiuum iiu: ,
usum memorat Lambertus Wanderbur In egenos, inquit, pauperesque cum
depromptis conlirmante exemplis, cumejus orationem interpellans legatus ad paupertatem plurcs quam ad divitiasesse
aspiraturos,
si
omnibus
:
ea niens esset princi-
pibus, respondet
Ad sapientiam ctiam
diix,
plures
aspira-
merum
aulasua aleret, eade re a procoriluis, iisquc (juorum consilio utebatur admonitus aliquoties, nullam arcem, iiulla propugnacula, nulla nurnia aique ditioues suas conscrvarc
in
haud dubie, suhinfcrt protimis
respondil, atque
hominum egenorum,
qui ipsi
Deo curae, singularem hanc curam. In ea una provinciarum suarum omniiim vires robur(|uo, quod nulla queantexpugnarc castra, nulla evertere tormenta, consistere. Eos ille homines coni-
<
.Ms. Vallic. sign. lit.
inscrip. Miscell.
I.
B.
niim. 19.
p.
129.
II.
'
l'lal.
Ms- Val.
liellar.
"
Papyr. Masson. inPaulo
^Card.
rent . Addit auctor laborassc illum morbo molestissimo etcontinuo, cumque illius consolandi gratia proceres ad cuin accedcrent, ipsum Deum nuiKjuam nohis met eos solatum viciniorem esse demonslrando, (luani cum maxime variis corpus lioc excrcct cruciatibus, nullaque remedia, qua-anima! vuluoribiis ciirandis adhibentur, tam faceredolorcm, (|uam qua; maxime sunt salutaria . 1'hiliboitus filius ejus nominis l'riinus iii priiicipalu illi succcssit; ac sunt qui scribant Amedcum post mortem mira:
IH. dc
oflic. principis.
Lamber. Wanderb.
in Anicd. III.
culis claruissc.
524
SIXTI IV
ANNUS
2.
CHRISTI 1472.
SIXTI IV
ANNUS
2.
CHRISTI
1-'i72.
Fidcles
excitati.
Anno Servatoris millesimo

,
ad cniceatmn militiam
in Tuicas
quadrin-
Indictione septuagesimo secundo studio luendi adversus Turcicas quinta, Sixtus
gentesimo
quod non fuerit in Christianos homines conjectum. Ha;c omnia nostra las vidit et audivit, atque perpessa est cum maximo dedecore et
ignominia
nominis
Cliristiani.
Nec
quievit
irruptiones classem adjunctis
Cliristiani
silii
imperii accensus, Venetis

et
cum
Neapolitano
propterea truculentissimus draco, omiiia experitur et circuit, utreliquas Christianorum partes
rege instrucndam decrevisset, illique Oliverium Carafam ])racfecisset, Ciiristi fideles Apostolico Diplomate, proposita immortalilatis spe, sollicitavit, ut
adoriaturet devorare possit.

3. Ad hanc igitur inmianissimam belluam non solum exterminandam, sed penitus extin-
siastica, in
rcligiosam militiam in classe Ecclequa iiumanissime excipicndi essent,

in
guendam
excitemini,
viri
fortes
excitemini,
profiterentur,
Yires
omnes
palamquc vuigavit' terra mariquc Turcas se impensurum

:
2.
Universis et singulis ad quos prsesentes
litterae
c(
pervenerint, salutem, etc.
ciiarissimos in Cliristo filios nostros Catholicos reges ac principes, quacumque pra>diti

sint dignitate, ac
communitates quae suis

universos
Ciiristi
le-
gibus vivunt,
et
fideles
per
viscera misericordise Dei nostri, ac |)assionem ejus, et crucem, quam pati voluit ut nos redi-
obtestamur ut non patiamini hanc meret tantam ignominiam et labem in oculis omiiium omittamus regiones ac prodiutius versari \incias secundem legcm Domini viventes, quas ferro et igni Turcus immanissimus devastavit, suec tyrannidi deservire coegit et tandem ac sancta loca ])olluta et labefactata templa sunt: sanctorum reliquia? laniatu canum desacriE imagines luto et sputo deturpata^ jectffi
, , :
;
nec patiamini immanissimos Turcos in Christianitate imperare, sed pro Dei reverentia decertantes, pro vindicandis atrocissimis injuriis, et pro honore omiiium Christianorum conservando, apud quos ssepissime parva manus innumerabilem Tiircorum et aliorum infidelium exercitum delevit denique pro tuilione Catholicse fidei, pro patria, pro domibus propriis, pro libcris atque conjiigibus intrepidis animis insurgatis, sperantes in Doinino, qui pro sui honoris gloria pugnantes perire non sinit sed ipse qui prtcpotens est propugnatores suos adjuvat, iiostium suoruin vires penitus conterendo. Animas vestras omnipotenti Deo, a quo accepistis, pro communi salule reipublicae Chri:
stianae ac vestra voveatis, recepturi
pro caducis
aiterna prsemia. Dat.
trum anno mcdlxxii^ . nostri anno

i
Romse apud Sanctum PeV id. Aprilis, Pontificatus

lustrata, et
i.
Classis Pontificia sacra prcce
ac coinquinata;
Christiani
lanquam pecora in prsdam am])lexu matrum, et infantes

lachrymis
terunt.
et
utriusque sexus deducti liberi ab

:
legati in varias provincias missi.
Instructa est
et
igitur i)ulclierrima classis
triremium centum
lactentes
non
sine
exti-
eo
amjilius,
cujus pars cardinalem legatum

iii
suspiriis
direpti et divulsi
exceptura,
crata, ut
cum
Tyberinum alveum invecta

solemni rilu fuit saVolaterranus (I)
'
:
Denique nullum sa^vitia; et immanitatis barbarlcse genus per Turcos prfetermissum est
Lib. liiev. et BulL p. 30. Kp. xxxi.
esset, Pontificia precatione
describit Raphael
'
Ms.
arcli. Vat.
sign. uuin
10. cl P.ipiou.
Ep.
dxlix.
(1)
nuni Haphaelis VolalfiTani Cnnmientarios Mss. laudat annaiista egregie,

legilur
el in noniine el in aucloie ipso operis fallitur. In Vatioanse
quodam iuauuscri|ilo geslE ab auno mcdlxxii ad mcdlxxxiv

liibliotheci Codice
opus Commcnlarioruui êu

operis
Diarii Roniani,
quo
res pcr singulos
aunos
qui
et
meuses Roma.'
narranlur. .\urlor
proditur in
eodem Codice Jacobus Volalerranus,
profeclo auctor
ionge diversus esl a Haphaele Malfeio Volaterrano, Commenlarioium L'rbaiiorum SKpius cxcusorum scriplore. Longe, inquam, diversus cst;.quamvis cniin utrique scriplori couimunis fuit iialria Volalerra;, ulriusque tamen alterum genus cst ct familia, naui Raphael ad Jacobus .\quinatensem episcopnm cgit. Lege MalTeiain, Jacobus vero ad Gherardam familiain pertinebat. Raphacl inter laicos meruit
:
SIXTI IV
ANNUS
,
2.
CHRISTI 1472.
525
Die, inquit, solemni Corporis Uomini circumiato sacramento a Pontiflcia Valicani ad molem usque Iladriani, at(|uo inde Via S;icra ad
Basiiicam Petri
in ea cardinalis Neapolitanus,
tit.
familia Carafa natus,
S.
Eusebii,Iegatus ante
ad classem maritimam desitrnatus, sacris cst operatus, PontiGce et Patribus astantibus. lis expletis, vexilla triremium per oratores principum et potentatuum portata ad Pontificem ad
ut anticipet noslros cogitatus ? si proximo Novembri incursavit intra Italiae fauces, necalia re uUa proliiliitus est, quam fluminum altitudine, quic imbrium vi excreverant, luim cum Veris tranquillitas adventaverit, segniorem se praestabit ? Accelerandum est, inquam, accelarandum, antevertendumque ne imparati atque
inermes cum paratis instructissimisque hostibus

de imperio, de liberis, de parentibus, dc uxoribus, de vita religioneque dimicemus. Ex Me-
summum
illis
(|ui solium, in quo resederat, sunt benedixit solemni ex cerimonialibus bene:
diolano
G.
III id.
Januarii mcdlxxu
.
:
dictione. Fnde discessum est ad
horam
xx. Ipse
tri-
Bessario dolore confectus moritiir

rjesta et
Pontifex comitatus Palribus et iirwlatis ad
prxclara
ficiae
doctissima scripta.
De PontiTurcas legatorum
ut in
iis
,
ilUus
remes profectus
B.
est,
quae paulo infra cnenobium
classis
fcederatorumque
in
bellicis in
Pauli porta Ostiensi Pisis advectse,
medio
gestis dicetur inferius. Qiiod vero ad
alvcoTyberis subsederant. In prietoriamascendit Pontifex ct Patrum nonnulli, ex cujus puppi loco edito, unde videri ab omnibus poterat, simili solemnitate triremibus bcnedixit, qua?
Apostolicorum qui
ocius ex
dimissi
coetus
validi exercitus
in
,
varia
regna
communi regum ordinumque

fuerant
consilio
hostes fldei decernerentur,
quatuor tantum erant, nam reliqua; numcro quatuordecim cum duabus onerariis Brundusium prfficesserant. Tot eo anno armavit Ecclesia cum Veneti quinquaginta sex Ferdi, ,
sine
(cum solenmes conciliares maximis difflcnllatibus cogi non

,
dc singulis posse viderentur) gesta altinet ordine disseremus. Offert sese primum cardinalis Bessarion, qui cum inflrma esset valetudine, atque eetatc confectus, legatione in Galliis
et
nandus
gato, et
armasset. Benedixit etiam lefamilise, et pronuntiari alta voce jussit,

Iriginta
et
Anglia gerenda,
pcenam iisnautis vel pugnatoribus, qui aut in pugua aut alio casu vita excederint. Uuibus actis legatum reliquit in classe, ipse ad Vaticanum reversus est. Erat illi nomen Oliverius, annos natus circiter quadraginta,
remittere se culpam
care est meditatus.
quam ante petierat, se abdiQuem Jacobus cardinalis

retinendum
'
,
Papiensis ipsi familiaritate conjunctissimus ad
susceptum
munus
hisce
strenueque
:
obeundum
pater
,
litteris
accendit
suae
:
Nicjene
hi
militent
Deo
et
plebi
sanctae
summae modestiee
,
et religionis, juris ca-
ultimi dies, proficiscere in Galliam am|)lius sensus egregios

genii
; :
excita solito
nonici et civilis professor. Ante hunc legatum et vicecancellarium quem superius annotavi,
discesserant etiam in provincias suas duo cardinales Sancti Marci, Marcus nomine, ex
alii
fa-
efTunde divitias in-
calefac
spiritu
oris
corda
frigentia:
declaratio
sermonum tuorum
illuminet et intelGallia,
milia Barba, ad diem vigesimam

bruarii, ita
secundam
Fe-
magnae modestise et religionis pater, sed lecturae mediocris, cui Germania tota. Hungaria,
lectum det parvulis. Miretiir aliquando quod jam dudum miratur Italia. Natio est, plena populo, clara militia, assueta obsequiis, campum habens latissimum,
serere et colligere
Italiae
7.
ingens
Chrisli
in
quo
Polonia fucrat in legatione decreta. Item et cardinalisTusculanus, episcopus septuagenarius, vir magni ingenii, ac magnae auctoritatis antistes, natione Greecus, qui ad... Aprilis pcpfectus, Galliam Angliamque ad legaet
Bohemia
messem uberrimam
in car(lin;ilium
iiilirni;un
miseraj
.
potes, etc. Vale. Fulginii mcdlxxii
Abnuit Ressarion Gallicanam legationem,

causatus
ait
:
senatu
valetudinem verum Pontifex, qui meminerat, ut

',
tionis
opus accepit
cardinalis Papiensis
petita,
((uanlo
studio fuisset
b. I)e
his legatis
in
'
varia regna dimissis

in litteris ad
haec habet Philelphus

datis
: <<
Sixtum
in
Mittis tu, pater beatissime, legatos
Galliam, in Germaniam, in Hispaniam, in Pannoniam, in Britanniam et prudenter id quidem modo tandiu praestoletur Turcus, donec ii accingantur ad bellum externum. Existimas tu, pater prudentissime, inter ea temporis Turcum dor;
mitaturum, quo nemo vigilantior est ad [)r;rdam, et non manibus pedibusque operam daturum,
'
miraretuniue taiu paucis diebus voluntatem mutatam, de Concilii sententia non monuit tantum ut admittens abdicationem maturius cogitaret. Scribente vero ad iilum liumanissime Ludovico Francorum rege gratulanteque de legatione ei data, hortanteque ad maturandam jirofectionem, quam sibi et regno futuram Iffitam afflrmavit, [irima in eo desideria revixere, legationemque xiii .Martii resumpsit'.
ante
, ,
'
Card. Papieo. Ep. cdxvi.

el
' Ib.
Ep. CDXxivir.
' Ib.
Ep.
Philelph.
1.
x.\x\
Ep. x.
CDXXXIX
DXHV.
.Miiratorinm ia Praefatione ad Diarium illud Jacobi a se vulgatum, Rer. Ital. to. xxiii.
illud,
est
Ex hoc Jacobi Commeatario erntum est rragmenlnm quod annalista hic sub oblruso Rapbaelis Volalerrani nomine profert. Quin et ex his quffi hucusqae animadvertimus, emendandus .Mansi. paritcr, cuui auctorem hunc Diarii inferius num. 50. Maffeum Volaterranum appellat.
526
Profectus in Galliam,
SIXTI IV
ANNUS
2.
CHRISTI 1472.
minum
sua?
opera regis
mutatam improborum homentem reperit', adeo ut de
litteris
Bavennae decessit , hoc nimirum anno, utaliis vii Decembris consignatis testatur. Ce'
loiâtionis
.Tslimatione
maximum
dlscri-
lebrat
'
men
adierit.
pergeret,
Denium assensit rex. ul ad ipsum munusque sibi ab Apostolica Sede in-
in lilteris
vero ejusdcm laudes obitumque deflet ad Campanum datis Voco te, Cam: :
junctum
quo tempore cardinalis Papiensis, dequo paulo ante memoravi, ha^c ad

libere obirct,
scripsit
'
:
ad lamenta et lachrymas mortuus Nicjenus noster est, vir sine controversia magnus, cujus doctrina ingens erat, ingenium sinfrater,
pane
Tuae res, vel nostraj potius, me in primis atlecerunt dolore, quod aiierte intelliyo artiliciis perversorum in tua injuria ojtpuynari publicam
eum
"
gulare, admirabilis eloquenlia, studium
autem
per lios dies nos fatigarunt,
ad publica non
aetatis
modo continuum
,
sed supra
ac valetudinis, forte etiam pertinax. Nil
habuit
cius
nescio quo in ioco nunc sint si malo, si bono, est quod Ecclesice graluler Christum versus cum est quod tute tecum ad
omnium causam:
posset, nihil
Romana Sedes quo gloriari amplius quod ad suum ministerium etlica:
inveniret
,
videbat
prudenter,
explicate
,
Paulo dicas Mundae sunt manus mei a saiiguine horum omnium, non enim subterfugi, quominus annuntiarem eis omne consilium Dei. Dura consolatio rebus tam priesertim afllictis, sed tamen in tanta iniquitate patri integerrimo necessaria puto autem si pervenisti ad regem, probatam esse innocentiam tuam, simul dissipata impiorum consilia id Deus optimus faxit, ka\. Augusli cujus causae nunc servis, etc
: : : .
monstrabat sine intermissione operabatur aliente etiam segnitiei reprehensor sempererat ac castigator ad hunc referebantur nostra consilia ad hunc legationes undecumque nos adeuntes. Siue JNicaeno nec operum initia erant nec exitus, tota operum moles hujus unius humeris insistebat. Omitto amorem in nos, qui
:
.MCDI.XXU
major esse non poterat oflicia in cajteros, quae plura prope ab uno illo proficiscebantur, quam religionem quoque, pietaa reliquis Patribus tem, munihcentiam, animi mngnitudinem, qui
:
8. Cum convenisset Bessarion Ludovicum regem, ab eo, jam suspicione accenso, parum honoritice est exceptus, nec vero Ludovicus rex, quamvis spem antea expectationemque ducenda; promissa in Turcas expeditionis concitasset,
nil
humile,
nil,
quiui
non
dignitati
conjunctum
esset, poterat cogitare.
Flendus
:
tantae jacturse
bonorum omnium
hsc jactasse creditus, ut Burgundum Britannumque in odium adduceret, quasi eorum culpa Orientalis res
perficienda decernebat
,
sed
sacrareque Christo arma, privatasve oflensiunculas oblivione delere abnuebat cumque urgeretur a cardinale Bessarione, ut cum Carolo duce Burgundiie foedus pangeret, collapsajque religionis, Graiciffi Tur' cica opjtressffi servitule misereretur, respondit pacem redintegrari non [tosse, nisi prius Bur-
non
foret restituta,
Flenda etiam mihi quidem acci Sanctus dere nil dolentius potuit . Et infra senex ob falsam de tide sua suspicionem videns incassum esse labores susceptos, relictam in armis provinciam, perditam spem magnorum pro religione subsidiorum, supra urgentem valetudinem etiam animo consternatus, Ravennse, quo a Taurino devectus Pado erat, spiritum Domino reddidit, tanta, quod exploratum mihi est,
obitus
est, llendae vices Ecclesiffi.
orbitas
constantia
ut
sanctissimae vitae
sanctissimus
quoque inventus sit exitus. Quibus ergo aut laudibus prosequemur tam magni meriti patrem, aut monuiuentis ornaliimus pro republica morlem susceptam, aut doloribus requiremus ?
nostri ordinis luinen extinctum,
gundise
ronfe
Brilanniseque duces, qui

regis
Gallica; co-
beneticiarii
non
obsequebantur
imperiis, anathemate percellerentur. Quod cum veluti indignum legato Sedis Apostolic;e, nimi-
conatusquidem
nostri, et decreta et litterae (|uoque mijiora sunt
rum
ut in
privatarum partium studia se trahi
meritis. Ut virtute anteivit quidquid iu Ecclesia
sineret, qui concordiie
futurus interpres adversasque parles conciliaturus accessisset, Bessarion facere detrectaret, rege perstante in sen-
praeclarum
tias
fuit, sic
impar
est
ad referendas defuncto graomiie quod qua'ritur. Benedica-
tentia sua, in Italiam reversus est, et Kavennae febri ac dysenteria obiit \ Ipsi supervenisse fe-
nius tautuin iiomini suo commemorationibus quotidianis, recenseamus sanctas actiones ejus,
et iu
brim ex legationis
infeliciter
:
gestsdolore refert
dotale inspiciamus
gula, et
opera senis tanquam in exemplum sacerlugeamus autem ad sin:
Mox, inquit, ut regnum cardinalis Papiensis regi cffipit esse suspectus, ingressus est, ipsi progredi ad eum est vetitus menses duos luditertio tandem admittitur, uno brio habitus ingrato colloquio. Fiuitur legatio, atque eodeni ad explicandas facultates nec rediit nioestus locus fuit nec tempus, dolore inde confectus
; , :
damna
ingentia deploremus
ssculis
quidem multis alterum Nic;enum habituri non sumus, tum autem noster ordo relictus in tenebris est. Luce sua illustrabat obscura, et multo-
rum inscitiam unius sapientia tolerabat . Eum etiam adliuc viventeiu pro ipsius merito prdicavit Bartholomaeus Platina, quem septimum ac
septuagesimum
ffitatis
annum
egisse tradunt.
Papien. Ep. cdlv.
Miscel. in Sixt. IV. Vita.
Ep. cuLix. ^ Ms. Vat. aicli. Papien. Ep. dxliv et d.
iiiscrip.
'
Papien. Ep. d.
Ib.
Ep. cd.xcvui.
SIXTI IV
9.
ANNUS
2.
CHRTSTI
a
I'i72.
527
Rcliquit egrogia dncliiiim momimiMita,

ut Tritlicmius ct licllarmiiins aimit,
cum
me
eligi
posse
commodiorem.
fere
ac noslris
in
nimirum,
pra^sertim bomiiiibus aptiorcm,
cum enim
unionc Grxcorum, qu.T in Actis Concilii Florcntini extant librum etiam adversus Marcum Eplicsiuuni pro defensione Romana; P^cclesiai, tum alium dc verbis consecrationis adversus eumdem, de quo
scripsit oratioiies doctissimas pro
:
civitatem veslram
tiones
omnes
totius orbis naprfficipue Gncci,
maxime
confiiiant,
tum
qiii c siiis
provinciis navigio venientes, Vencliis
pliirimiim immoraiitur, ea pra;terea nobisciim necessitiidine devincti, ut ad vestram appulsi
supra memoravimus. Multa pra^tcrea pliilosodefensionem Platonis, et Melapliysicam Aristotelis latinitatc donavit tuin libros tres consolatorios ad Griecorum imp. misit, novissime vero Petrus Arcudius et Vaticanis Monumentis nonnulla ejusdem opera Grffica et Fâlina in lucem edidit', nempc confutationem Palama^, qui adversus Joannem, dicta sanctorum Patrum Grfficorum de processione Spiritus sancti cx Patre el Filio recensentem, impie scripserat tum librum insignem de processione S[)iritus sancti ad Alexium Lascarim Pbilantropinum, stirpe Csesarea satum, qui de Concilii Florentini rebus doceri cupiebat. Creatus etiam patriarcba Constantinopolitanus Encyclicam Epistolam ad Graecos in Ecclesiae sinum revocandos scripsit '. dO. Vene/x reipuhlicse Bibliuthecam legat
pliica in
:
iirbcm, quasi
alterum Ryzantiuin introire
vi-
deantur. Post baic (luomodo poterat hoc honestiiis locari, quam apud eos bomincs, quibus
cgo, miiltis
eorum
iin
:
me
ct
beneficiis devinctus,
in
obstrictiisquo
cssem
ea civitate,
<iiiam
inibi (subjugata Gra;ci.a) pro

et in
patria elegissem,
quam
rcceptiis
fuissem
ascitus a vobis honorificenlissime ? etc. Ex balncis Vilerbiensi.
bus, anno salutis iMCDLxviii, pridie kal. Juiiias
11. Actai fucre a duce et senatu Veneto honorificentissimis litteris grafi;e. Porro corpue illius R.avenna Romaui delatum in sepulchro
conditum
est, qiiod
ipse sibi paraverat in Rasi-
lica saiictorum Apostolorum jiixta monumenciim tiim martyris Eugenia;, ut ait Pbraiitzes autcm patriarchatus Constantinopolitani titulos
;
Bessario, cujus fuiiera
Rom.v peracta,
transmissus.
legavit
ad Riarium cardinalem
thecam,
netae
et titulus
post Isidorum cardinalem Riithenum gessisset, in ejus locum sutfeclus est Petrus Riariiis cardinalis, Pontificis cx sorore nepos, sedente
Riblio-
Con-
quam
ingenti studio compararnt, Ve-
stantinopoli
Simeonc
Grfeco.
reipublicaj
testamento
ut
jam
a
at(iue
ante, petila Pontificis venia, decreverat,
cum
Veneto senatu magnis affectus beneficiis,

tus,
etiam, subacla a Turcis Gracia, civitate dona-
tum gravissimis rationibus adductus

capere possent, ut diserte in
esset,
12. Ludovicus Gallix rex sahitandse Virginis Quod ad Galliarum hora meridiana auctor. bclla civilia attinet, ad (iu.t Bessarionem missum vidimus livor fastusque Ludovicum Francorum regem et Carolum ducem Rurgundia;
ut Graeci, qui Venetias confluere solent, fructum
ex
cat
iis
litteris
'
ad
eumdem senatum Venetum

:
antea datis
expli-
adeo eflerarant, ut non modo palani ferro flamse miifuo ma(]ue, sed etiam clam veneficio insectarentur, ut mirum non sit Ressarioiiem
'
Illustrissimo ac invictissimo principi Chri-
stophoro Mauro, duci Veneto, et inclyto senatui, Ressario Nicirnus cardinalis S. Mibi multas Italia^ urbes animo volventi sola tandem vestra inclyta at(iue am|)lissima
eorum iras non potuisse. Agebant aulem Ludovicum contrarii interdiim motus, ac inodo pacem, modo bellum exj)efcbat, cum fimeret
scdare
ne sub conjuratorum princi[)iim viribus fatisceret: Carolus enim Rurgundus Carolum, fratrem ipsius Ludovici, diiccm A(|uitaiiia', nupfiarum
Margaref;e
regni
lilite
qua animus meus omni ex parte conquiesceret. Primo enim non videbam quem locum eligere tutiorcm possem quam eum, qui a;quitatc regitur, legibus tcnetur, incivitas
occurrit, in
princi[)aluuiu lueredis
Hritannia;
,
s[)e,
tum
Franciscum ducein
quos plurimi
tegritate ac sapicntia gubernatur,
ubi virtutis,
fidci
sibi devinxerat. proccres seiiuebanfiir Urgcntc co terrorc auctor luit idem Ludovicus*, interprete theologo, qui post religiosam et so-
continentia;,
gravitalis, juslitia',
'domiciest at(|ue
,
lcmnem
su[)plic;ilionem die
i)ietate
prima Maii cele-
lium
animi
est,
ubi imj)erium, ut
,
maximum
et
iiiilli
bratam, de
tus est, ut
regia in nei[)aram conciona-
amplissimum
ita
aM|uabile
moderatimi
consuetudo pulsanda; hora mcridiana

,
in coiisulfaiub) libeii,
libidini, iiulli
te-
delicto obnoxii,
priidentcs iiupcrii clavuin
cam[)ana> inducerctur angelicam sanctissim;e
([iio
tem[)ore
po[)ulus
Virgiiiis
salufiitioiiem
nent, et boni malis pra;feruiitur, ac privatorum
assequend;f publicDC
ciilo fieri
13.
i)acis gratia
uti
commodorum
raiit
:
ohliti
toliim corpiis reipiiblic.x'
inissis religiose re[)eteret,
in noctis
genibus subcrepus-
uiiiinimi conscnsii et suimiia iiitegiit.iti! procu-
consucverat.
ex
((iio
sperandum
est civilatem
(quod oplamus) iii dics magis et vires, propagaluram. Dehinc intelligcbum luillum lo-
vestram etiiomcn
Amissas provincias Ludocicus recuperat Eodem tcmporc Caroliis diix armisct aslutia.
A(iuitani;r
'
vcDcno sublatus
I.u.i.
'
est,
accusatumque
in I.uil.
Kxt. iuter opus. auie.i.
riaguin. in
'
XI.
in
.\(I(lition.
ad Monsti-. OaR.
1.
\l
Exf.
ib.
'E.tl.
apudPcl. Juitin.
et alii."
I.
Ciayuin.
Liul. \l.
.Muyoi'.
xvu.
Bellcfur.
Sniil.
1.
VIIl.
xvili. Aunal. c. 39.
528
feriint
SIXTI IV
a
ANNUS
2.
CHRISTI 1472.
die auditi fuere
Ikbc tradit
:
Jordano abbate venefico l.udovicum auctorem, atque mox copiis, quas disposuerat, immissis Aquitaniam reccpisse at Burgundum ira accensum in regiam ditionem Neeilam Viroinanduorum urbem irrupisse compulisse ad dcditionem, ac mox pactionum oblitum iu dedititios saeviisse, et sacra templa humano cruore respersisse inde Royam coepisse, Beilovacos adortum, sed non sine csede suorum propulsatum perNormanniam ferrum
uti
Hortati sunt ad
sceleris
capessendam Chrislianorum causam in Turcos, ad quam et comitem obtulere . Et infra Pro:
'
denique obedientiam sunt, ct benedictionem illi a Pontifice poposcerunt >. Kalend. Julii Lusitauiae regis oratores solemni ritu .\postolico imperio se subdidisse, testatur idem auctor. De Jacobo vero rege Scotiae, qui inter primos obedientiam Pontifici pracstitit extant Sixti ad
fessi
,
eumdem regem
17.
datae litterae.
flanimamque
nia, in
circumtulisse
iii
aliis
pariter
provinciis liinc a
Burguuda factione in CampaBurgundia vero a regia magnam vastitaBri-
(lecumx imperatx.
In Scotia archiepiscopalis Sedes erecta et paulo ante Instituerat
'
Sixtus in Scotiae regno archiepiscopatum, ac
tem efTcctam. Ca^terum Franciscum ducem

tanniffi sibi conciliavit
metropolitano solio Ecclesiam

infulas gessit, rediturusque
S. Andreffi
orna-
Ludovicus, atque a Burgundi foedere divulsit, quocirca belli faces imminuta; fuerunt. ik Legati tam Galll regis quam aliorum
verat sludiis Paritii, qui primus archipraesules

in Scotiam interin
:
nuntii .\postoIici
munere auctusest, utbellica
Inter liaec principum Sixto ferunt obsequia. rex Romam inisil Theobaldum episcopum Coenomanensem ad Sixtum oratorem suum quem in sacruin purpuratorum senatum die Junii
:
eo regno prcesidia adversusTurcas compararet Cum confidamus, inquit, ex eo regno,quod no-
bilissimum intelligimus,
et
semper gloria
Cliri-
stian religionis elTuIsisse, acdefendenda? fidei curam habuisse praecipuam, necnon ex illius
octava
adductum
esse testatur cardinalis Pa-
piensis, qui iiiterfuit; quai vero proposuerit

subjicit. Interjectis
non
sunt
paucis diebus
allatae
ejusdem Francorum regis littera ^ quibus instabat Carolum Borbonium arciiiepiscopum Lugdunensem in Avenionensis legationis et administrationis comitatus Venusini, quae eidem Carolo Bessariouis studio decretee fuerant, posses-
membris, quorum incolaj Romanae Ecclesiae devotissimi semper fuere, subsidia et praesidia ad tam sanctum et Deo acceptabile opusprovenire opportunaD.Dataest eidem internuntio amplissima auctoritas %ut dereprimenda Turcarum ferocia cum Jacobo rege Scotia;, ac
civitatibus et
principibus colloquia faceret. 18. Ad sustentandos vero
sacrae
militiae
sionem induci. 15. Proximo inense audita est alia insignis legatio Gallica, qua solemni ritu Sedis Apostolicaj majestatem reveriti Fraiici Sixtum, Christi
sumptus imperatae Scotico

runt
:
clero
caeteros autem, qui in
decumae fuemilitum stipeudia
unum, duos
tresve aureos conferrent, |wa?mia indulgentiarum impertiit, ingcntesque Turca-
verum
in terris vicarium professi, regia obsequia illi delulere. Perstriugit Volaterranus praecipua habilae ab iis orationis capita liisce ver X Julii datus est publice senatus oratobis ' ribus Gallis ad profltendam obedientiam . Et
:
rum
progressus, qui ad
obruendumOccidentem
ferocibus
plomate nante
:
',
animis anhelarent, exposuit hoc Dicum alio superiori anno dato consorei
"
.\d
futuram
memoriam.
infra
Descenderunt
:
iu
commendationein
san-
Cum
infra nostrae mentis arcana pia con-
guinis regii
lilia
tria,
quam
uno
in insigni
statu
siut interpretantes, ut
significari dicerent
:
oleum, quo in coronatione inungitur rex altero vexillum, quo est semper dcfensa fides Cathotertio potentiam, qua id saepe potuerunt lica
:
saepius, ut tenemur, non absque gravi cordis dolore animadvertimus, tetram truculentissimainque Turchorum gentem, impii
sideratione
Porro auteni ingentem dixerunt esse fidem regis in Apostolicam Sedem et in Romanum Pontificem quo in loco commemorautes ipsius Romanae Sedis institutionein divinam, et necessariam saluti eminentem gloriam
et possunt.
:
, ,
Mahometi sectatricem, adeo rabidam in Christianam religionem insurrexisse, ut non modo Pamphiliam, Ciliciam, Liciam, Paphlagoniam, Tliraciam, Epirum, Peloponesum, Botiam, et ipsam praeclarissimam urbem Constancanis
tinopolitanam, Orientale caput, ac alias terras, urbes et loca Orientalis imperii violenler occuluae
nostra;
nimirum, venerari se illam venisse addidederuntque obedientiam debitam derunl postremo obtulerunt regem et regnum >.
;
16.
Plures etiam alios reges et principes esse
prosecutos Sixtum paribus officiis eodem anno narrat Volaterranus de Frederici enim Palatini Rheni oratoribus, qui vigesimo prinio .Vprilis
;
verum etiam velut immanissima; belChristianum sanguinem anhelantes Mysioruni, Triballorum, et lUyriorum terras eoruin acerbissimo imperio subjecerunt et usque adeo eorum vires creverunt, ut non Danubii profundissinius annis, nec lllyrii asperrimi nioutes
pavei'it;
eorum impetum
îxl.
1.
retaidare possinl, (luinfluvium
<
Gaguin. in Liid. Phil. Coinin.

Belcair. dec. 1.
I.
1.
xvu.
il.
in Cliron. c. 57,
*
58, 39. .Meyer.

el Bull.
Apud
Sixt. lib. brev.
p. 105.
Ep. Lxxv. Ext. etiam
in
Ms. Vallic.
3G
el
lUO.
Ead. p. 100.
'
1-ih.
Rull.
' .Ms.
arch. Val.
p. lOi.
STXTI IV ANNITS 2.
transmisisso, etlocorum difficultatibus supcnitis, iilinc
(jiii
niiRrsTi
1'i72.
529
in llenati rcgis Sicilia; Gallica ditione ver-
pcr
omncm
us(|iic
provinciam grasscntur,
ct
sabantur
indixit, proposila
rurcariiiii
'
hac causa,
niiniqiii
ad interiora
refcrimus)
Gcrnianiiu ((juod dolentcr
ruiu horreiidis
baiilur
grassalioiiiliiis,
liinc
penclrant dcpo[)ulantcs fo'dan:
terra mari(|U(!Clirisliaiiaiu rempiiblicamadorie:
tcsquc omnia, ac fcrro ct igne vastantcs omnia profccto s;cviti;c ac immanitatis gcnera tctcriimi Iiostes in Cliristiano populo cxcrcucrunt, ([uaj recensere animus liorret, Clirisliamim sangui-
Cum Turcorum immanissimus

,
jirin-
ceps
ejus(|ue adversus fidem Catholicam sectatores Sathana! vcxilhim im|)ia temeritale

erexerit, et sicut fidcliiim
cunctorum
oculi in-
nem
pcrinfinitas lachrymas et inaudila form(!nta
tucri possunt, fundeiidi
corum sanguinis ardorc
ad satietatcm immanitcr clfudcrunt, onmihusque ignominiis cl injuriis, variisque nccis cruciatibus eos afleccrunt, tcmpla sanctissima, et
a!stuans regna (|uampliiriiiia, latissimas j^rovincias, civitates et loca

suffi
munitissima cxpugnando
;
aras
Deo
,
dicatas pcr
summam
ct
15.
impictatcm polMaria;
virginis
lucrunt
sanctorum(|ue
gcnitricis Dci, i|>sius(iuc
contemptu
Domini nostri statuas dcrisione, omnique contumclia)
gencre prosecuti sunt, sacras virginesviolarunt, Christiani nominis socios populum clcctum ungulis
equorum
in
contriverunt, et
eorum
fcrissimo
impcratore im|)crantc atquc inspicicntc, cxcoriarunt, et
cruccm sustulerunt, ut mortem
innumcra (juoque Christianorum millia cruentissima slragc nccavcrit, ct nunc in laiicihus IlalicC ciim polentissimo exercitu dcbacchcliir, navalcm (juoiiue classem munitissimam, at(juc alios quampliires piignatorum excrcilus ad invadcnduin undique Christianos, eosquc exterminandum, etdivcrsis tormentorum ct mortium gencrihus trucidandum, aut saltem rcdigendum in misorabilcm scrvitutem extruxcrit, jiaraverit, et regna Chrityrannicaj ditioni suhegerit
beneficii loco acceperint. His victoriis truculen-
sticolarum
mox
diripere satagit, in
maximam
tissimus hostis
tanquam virus exhalans poten-
tissimo terrestri exercitu formidahili(juc classe
Chalcidem Euboicamque insulam terrendo tumultu anno rcvoluto aggressus, post longani obsidioncm bellicorum tormentorum impctu portis effractis et muris dejectis, ferro, flamma, ca^deque omnia comi^levit, unde gemitus illi miserandi ad nostras usque aures pcrvcncrunt. 19. Et quia hostis ad ssevitiem natus his teterrimis immanissimis facinoribus hisque limitibus non contentus, sed ut Christianum
nostrumet regiiin omnium, jirincipum ct potentatuum Catholicorum dedecus, opprobrium ct jacturam etc. Dat. Roma! apud S. Pctrum aiino Incarnationis I)oChristianitatis offcnsam,
,
minicajMCDLXxii,Xkal. Martii, Pontificatusnostri
anno
ii
21.
Roderici Borrjiai in Hispaniam legatio
nomen
de terra deleat, Occidentale imperium

sibi
sunt enim sibi magna; vires, incxaustacupiditas, immensa
animo concepit
dominandi
florida,
subigendum
libido, scientia rei
militaris,
a!tas
corpus laboribus assuctum, thcsaurus immensus, mullitudo militum, ac omnium bellicorum apparatuum ingens copia quibus cla;
tus
horrcndum bcllum
tcrra mariîuc molitur,
copias ct legiones firmissimas in capita nostra in dics comparat ampliores, lacessit, urgct, ut
per omncs Christianorum gcntes ferro, igne, csedeque evagando acerbissimum focdissimumque suum imperium ad extrcmos usquc fincs terraj propaget. Evangclica igitur voce.permoti,
improbe gesta. Per idem tempus Rodericus Borgia cardinalis, Icgationis quam exambiverat suscepto ab Sede Ajôstolica munere, in Hispaniam profectus est, dc quo hajc habet Volaterranus ' XV Maii abiit in legationem Hispanicam Rodericus olim S. Nicolai in Carcere Tulliano diaconus, post episcopus Albanensis, vicecancellarius, annos natiis duodequadraginta . Extant in Vaticani Tahularii Ms. voluniine Apostolica! littera: ', quihus ille ad gcrcndam majori cum dignitate lcgationcm prajrogativis amjdissimis cxornatur. Valenti;E primum quam honorificcntissime cxceptus cullusquc a civihus, ad clerum illiusEccIesi;c, cui cpiscoims prrccrat, concioncm hahuit, a Jacobo cardinalc Papiensi compositam, qua! inter cjus Epistolas * cxtat. 22. Obivit imj^rohc Icgationem Rodericus,
:
utverum pastorem decet, his tam feris saivissimisquc irrucntibus lupis obviandum, salutiquc
gregis Dominici nobis commissi totis viribus occurrendum duximus,non enim hostis de una aut
altera provincia certare intendit, sed dc
ut idcm cardinalis Paiiensis ^ in litteris ad Franciscum dccanum Tolctanum ingcnue describit, infeliccnKiiie
divinic vindicta! trihuit.
summa
ejusdcin legationis exituin Vicecancellarius, in(|uit, Pontificem nactus, artihus ct corruptelis suis creatuni, coiicupilam diu in patri;im pro-
rerum totaque Roma! apud

nostri anno u
20.
Cliristiaiiitatc
pugnare,
etc. Dat.
fectionem facilc impctiavit, ut lionoratus

rcgiiis
ii-et,
S.
I*etrum
anno
Incarnationis
ut populis se visendum pra^beref, ut ex trihus
Dominica; mcdlxxii, XIII

.
kal. Martii, Pontificatus
Quxsita ex
sacri
aliis rerinis subsidia.
Eli-
omnifariam mcssem commeteret, nullo ipsorum regnorum usu, nulla neccssitate, Apostolicai Sedis legatum pari potestate designari se
'
cerc eliani ex aliis rcgnis siilisidiarias peniiiias

In
belli
:
suniplus ini])eiulundas cuiavit

et
I.il).
Valic.
lircv. el
!
niill.
p. 48.
Ep. x.\.\viii.
1
Heg. lc-.
Ib. lip.
Sixtus
nam
decumas
X.XI.X.
Ecclesiasticis viris,
luim. 441.
Sixt. IV. p.
et 3.
Volatcr. Ms. arch Lib. .\i. p. 233.
DXLiv.
Ann.
TOMUS
Rayn.
\.
C7
530
procuravit. Valentiam
tioni
SIXTI lY
ANNUS
"2.
trus
CHRISTI U472.
:
naviga\it, aditnm legapecnnia rediniens, in ultcriorem Ilispa-
pcr trcs annos continue pugnare debeant
Pe-
niam transit, utroliii|iie mnlta vanitatis ethixus, ambitionis ct avaritiae documenla relinquens, nullocorum
perfecto,
.
quod
sibi
ad
nomen
lega-
autem caveatidonee quod ipse, vel liaiiedes sui, si eum inlerim rebus humanis adimi contingat, infra duos menscs a die impensEe absolutionis computandos unam capellam sub invocationc S. Nicolai
tionis prajtenderat
23. Petnis
cum
sufflcientibus structuris
Navarree comestabilis, csisiprwsulis PainpHoncnsis reus, ad pcenas subctnulas sc Dum in ea legatione vcrsabatur P.odeo/fcrt. ricus, dalae illi partes fuerunt, ut Navarricas tiwbas componcret siquidem ob CKSum C|)iscopum I'ampiIoncnscm plures piorum commnnione depulsi erant adeo, ut CBedem illius nllurus Sixtus sacro Cocna^ Doniinica; die liebdomad;B
et ffidificiis in loco, in
quo idem Nicolaus episco(;t
jius int(!remj)tus extitit, a^dilicari
construi facajicllam
cere incijiicl, illanKjue infra duos annos iium(>diale sequentes compleliit, ac
camdcm
pro uno prcsbytero missas, ct alia divina officia singulis bebdomadis bis ad minus inibi celebraluro, sufficientcr de bonis sibi a
Deo
collatis
sanclffi sentcntiam in ipsos, tum alios, qui jus Pontificium violant, tulcrit '. 2i. 1'oposcit llagitii veniam Pelrus Peralla, scque ad [laMias pro expiando crimine subeun-
unius anni cx tunc immcdiate scqucntis spatium pro salute anima3 pra>fati Nicolai episcopi unum anniversarium in Ecclesia Pampilonensi, cui ipse ejiiscojius jira'fiiit, jierpctuo solemniter celebrandiim tali die,
dotabit,
quodque
intra
das paratum obtulit, quamvis illud excusaret, se nimirum nccessitate adduclum id iialrasse ad
compescendos
bellicos
motus
qnos
jira>sul
ila
ilii
(jua idem episcopus fuit interfectus, juxla arbitrium tuiim instituet etaliis, qu;T3 dejurefucrint injungenda, omnemque inhabilitalis ct infamia!
Pampilonensis conciiabat.
in Ecclesia aliijua principe
Sixtus vero
maculam
sive
notam per eos eorumque
filios et
ignovit, ut publicam pocnitcntiam
atrerc, al(|ue
]ira'lalo
seminudnm
manu cereo nigro veniam a legato Ajiostolico exposcere, sacellum in loco, in quo cpiscojius fucrat necatus, ad divina pro defuncti anima
peragenda exlruere jusserit
:
nepotes, pra-missorum occasionc (juomodolibet contraclam, dicta auctoritate aboleas, ac omnc interdictum ubicumque pr;cmissorum occaDat.
sione vel causa impositum fuerit, relaxcs, etc. Roma! apud S. Petrum anno mcdlxxii, kal.
tum
alias satcUiti-
Aprilis, Pontificatus nostri

25.
anno
bus, qui facinus patraverunt, poenas conlcntas in Diplomate ad Rodericum episcopum Alba-
nensem misso, imposuit
Gasto Fuxensis regno Navarree potitus, Gravioribus bellis laceramox e vivis tollitur. batur Navarra, cum post mortem Caroli Viana;
Yenerabili
fratri
Roderico cpiscojio Albaetc.
princijiis,
ad
quem materno
jure hffiredilario
nensi A. S. L. salutem,
Interfectores, compliccs et fautores anle
scejitrum spectabat, Joannis illius patris Aragopartim ctiam niim rcgis partes auclaj essent
:
aliquam calliedralem scn inctropolitanam Ecclcsiam, dum major jiojiuli multitndo inibi concurrerit, ad januam cajiile discoopcrto, nudis pedibus, in camisia et femnralibus, ac cum catbena ferrea in collo, a loco habitationum suarum, (juas cos in civilale, in qua bnjusmodi catliedralis Ecclesia fuerit, \)vn
omnia uno
die fcsto ad
IIiMiriciis Castella!
rcx illud armissibi jiojicrcrit':
jiarlim
Gasto Fuxensis comes, qui Leonoram

defuncli
jirincijiis
Caroli
sororem
sibi
matrijiira
monio
junxcr;it, ad
(juam regni Navari.T

,
liareditaria
jKMiiiicbanl
-,
rcgnum
stiidio
(iolale
sibi
asserere
iiileb;iliir
isijuc
cnncordia>
ut
in
cum
.loaiuie regc
socero
jiejiigerat,
ro
tunc liabere contigerit^ accedanl
Petrns vcro
eadem, vcl simili dic in bujusmodi Ecclesia dumtaxat vestcs et calccamenta deponens sua
parimodo,quo
flexis
prtcdicti interfectores,
complices
et fautorcs jiro tanli reatus expiatione
coram
te
genibus ccrcos ardcntes coloris nigri tenenles in inanibus, suum recognoscentes faciipsique interfenus, veniam humiliter jictant ctores, Petrus, comjilices et fautores quandiu divina celebrantur officia, eosdem cereos arden;
liquam \'itam rcgis ci nomen permitteret, ipse vero ejusnomine regnum administraret. Verum dum civiles inotus componere, ct disscntientes Lussensium et Agramonliorum factiones conciliare conatur, hoc anno e vivis sublatus est magno humanarum rerum inslabilitatis exemob cujus mortem Ludovicus Francorum plo
:
rex
plura Lconora? viduaj obtulit, ut Navarram
Gallico imperioadjungeret, jiartaque Navarra in Aragoniam ct Castellam pcnetraret, inter qua?
tes in
eisdcm teneant manibus, et pcr trcs dies Dominicos immediate scquentes id in pra'fala quodque calhcdrali Ecclesia continuabunt dicli tanlum interfectores, complices et fautores,
:
Joanncs Aragonum
rex,
Leonora
pater, Barci-
noiicnses deccnnali bcllo fessos pactione militari, interprete Gaspare viro religione conspicuo,
in fidem recepit
20. Isabella
'\
si
ali^jua gcneralis expeditio
adversus truculen-
Castellana impta Aragonio.
SO.
tissimos et nefandissimos Turcos institualur et instaiu-etur, ijisosTurcos accedere et contra eos
Porro in Castella
nondum
Ii.
sedati erant veteres
Haiilwel.
Viilaler.
1.
I.
Suiit. lib.
Anual.
xviil.
c.
Lil).
bitv. Uull. p. 30.
liii.
x.\ix.
l.ib. ib.
Uiill.
Paul
II.
Sleiili.
Gai-ival.
xxix.
Suril. c. 43, i4.
SIXTI IV
tiimiiltus, ciim
AXNUS
2.
nec
CIIRISTI
1472.
')31
Hcnricus rcx Joannam a rcgina
adultcrio, ut pcrvul^âtum cral, susccptam liliaui

diceret, ac populi Ilenrici sororem KlizabcUi sccptrorum IitCrcdem esse contendcrent illa vero nondum solutis canonicis Ie;,'il)us Ferdinando regi Trinacriai Aragonici regni luercdi
sUam
nequc illius coron;e splendore, asscremUc causa, ut Bohemiam adiret .Mattliia! vero ad tanli operis gloriam cxcitato, se ab ha;reticis persuaderi siverat, ut belliim eidem pro Bohcmia Wladislao filio comiaran(la iiifcrrct qua in rc cum ccnsiiratiicrat
adduci
rcligioiiis
;
nupserat, quo facto anathematis laqueis se irrctierat. At dcuuim Sixtus, cum pcrpcndissct, si
illud
rum
Ecclesiasticarum pcrnas in Ii;urcticorum socios constitutas contraxisset, Sixtus ad illum

ohjccta
rcligione a cccptis
'
matrimonium
:
dissolveretur
et
maximum
Aragoniaj posse, ac
bcllum intcrCastellanos
Aragonios accendcnet
Diiilomalc [iromulgavit
plicuisse
revocandum edito tam Casimirum quam

volcntes, ut
alii
dum
conjunctis vero CastcIIaj
Wladislaiim Ecclesiastico anathcmate sese im:
regnis,
Mauros cx Hispaniis
depclli
Providcre,
iii(|uit,
tlranalensc
rcgnum
in
Cliristo rcstitui,
Borgiam lcgalum
Uodcricum Hispania amplissimis manillud
timore perterriti iirosilire ad similia pertimescanl, prajmissis facinorihus, delictis et sceicribiis cxigcntibiis tam Casimirum quam Wladislaum primogenilum, neciion onines et
,
datis instruxit, ut auctoritate Apostolica
matrimonium,suIdatis consanguinitatis im|)C(iimcnlis conflrmarct, de quo meminit Raphael Volaterranus '. 27. Liisitani regis in regnum Phutense expeEodem anno Alfonsus Lusitaniaj rex clitio. instrucla trccentarum navium classe, cxcrcitum
singulos eis et eorum cuilibet in prajmissis dantcs auxiliiim vel favorem, seu qui dahunt quoiiuomodo iii posterum, oinnes et singulas sententias, censuras et pcenas iii talcs tam a
jiirc
quam
a Roniaiiis Poiitificibiis
pra;dccesso-
armatorum millium in cx|icditionem eduxit in regnum Phutense, et Arzilam urhem

Iriginta
rihiis iiostris
latas et
sub (luacuiiKiuc vciborum forma promulgatas incurrissc, illosquc irrecssc cx ccrta scientia
insignem
et
die
Bartholomaô
expugnavit, duohus
Maurorum
in
Apostolo millihus
sacro
cffisis,
titos ct iIla(|ui'atos fore et
auctoritalc Apostolica tenore prresenlium dccer-
quiuque millihus
servitutcm ahductis.
aliam, cui Tanger nomcn, solo Scptcmliris terrore fugatis civihus, occujtavit
Urbcm etiam
nimus ct dcclaramus. Dat. Romai apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicaj mcdlxxi, kal. Martii, Poiitificatus nostri anno .
i
vero die vigesimo seplimo Lusitaniam repetiit, confecto viginti trihus diehus hcllo gravissimo, ac sc rcgem Algarbiarum citra et ultra mare Africum inscripsit, At de Hispanicis rcbus hactenus ad alia nos conferamus. 28. Sixtus Polonum rer/em ad deserendas partes Boliemorum, et ad jimf/endam amicitiam
:
30. Extaiil data;
eodcm argiimcnto
(]uihus
alia;
ad
Icgatum
liltera3
-,
illum
amplissima
munit
auctoritaic, ut
ambitionis causa Christianain
Casiminim et Wladislaum rcm lahefactantes
anathemate percelleret. Sed huic in Polonum severitati multa paterna; bcncvolentia; signa
Sixtus miscuit,
cum
Matthia Hungaro adducerc satagit. Funclus est alia longe magis operosa legalione in Gcrmania hoc anno Marcus tituli S. Marci presbjter cardinalis Aquilcicnsis, qui ad Ilungaria; Polonia^que reges de Bohemia> regno deconflcicndamcjue in certantcs conciliandos
,
utcumdcm
quo argumento insignes litteras ' ad Casimirum

iKcieticorum
tatus
"
i<
ad officium flecteret has siuceri amoris

scri|)sit
,
qiiihus
ad
Rdiicmoriim
dcscrcndas
jiartcs
jungcndamquccum.Mallhia amicitiamcstadhor:
Regi Polonia^.
Sapicnlia' tiim esset, charissime
fili,
Turcas cxpcditionem profectus, Friderico impcratori commendatus est-, ut una cum legato ad scdandum cxitiosum bcllum.quo rcsCiii-istiana
con-
siderare
iii
quam
licllum hoc contra charissimuin

Iliiiigaria;
Chrislo filiuni iiostriim Maltiiiam

illustrcm, pro
fidei
magna
ex parte ruitura crat, ipsiusquc h.ereditaria dilio superiorihus Turcarum excursionibus fcedata cxtremum paenediscrimcntiditura,
im|)criale
regem
decet puritatem
Rohcmis susceptum, uon tuam tii enim Catholicus

;
honus more cliarissimorum [irogcnitorum semper fuisti; Roliemi vero, qiios dcfcndis, e.xecrata
hseresi imhuti, justo
jiidicio
studium conjungeret, cum, his rcgibus ad mutuum foedus redactis, non modo
grassationcs
arceri,
Dei
et Apostolicae
Sedis
Turcica?
scnt.
29.
vcrum etiam
ve-
teres imjierii Christiani limitcs rccii|)crari
pos-
Tucndas susccpit Sixtus

Paiiiionirc
in Iiac contrn-
damnati sunt, ut miriim ferme videatur, (|ii(id ipsa tiia majcstas pro damnata causa arma sum|)scrit, optcntquc omnes, qiii bcne tihi consiiltiim voliint, iit ab inca'plo hujiismodi, inquo
nihil
vcrsia
rcgis
jiartcs
advcrsiis
Polo-
laudis cst,
(|iiia
te
tc
rctrahas.
(latcrnc
()|)lainus
:
ct
nos
mim,
ciiiii
jaiu ante
tum
(âtluilici, luiii
Sedcs
Apostolica a Polono ipso omiiibiis precibus pccx tyranni iit Boliemicum 'sccplruiii liiscnt
,
lia'rclici
iiianibus sibi viiuiicarft, iiuii(|uaiii
po-
amamiis proiiidc hortamur ct quanto possumus studio pcr viscera misericordia; Dei nostri rogamus, ut ariiia dcponas, ct ulterius ipsum regem lliiii
lioc ipsiim,
,
'
Itjpli.
VoIjI. Gcorg.
1.
11.
^ Sl\1.
IV. Ui-. Icgal.
\i.
68.
Euii.
\Ui.
I.
Icgal.
|).
tia.
- Ib.
p. 37.
Ib.
|i.
07.
532
garia;
lidei
tatis
;
SIXTI IV
AXXUS
2.
CHRISTI 1'l72.
non oppugnes illum enim pro puritate laborantem Apostolica sancta Sedes, verimagisfra et justitite tutrix, opprimi non
tam reali quam personaH, necnon a quacumciue poenarum senteniia ex certa scientia auctoritaie
Apostolica tenore prpesentium absolvimus, eic.
Xulli
omnibus opportunis aliis auxiliis prosequetur. Dat. Romaj apud S. Petrum anno MCDLXxi, nonis Martii, anno . 31. Yicissim etiam Mattbiam regem soUiciperniittit, et
i
ergo,
eic.
Dat.
Roma; apud
Dominica;
S.
Peirum
,
anno
Incarnationis
et
mcdlxxi
i
kal.
Martii, Pontiflcatus nostri

33. S/lesii
anno
Moravi
tavit
',
ut concordia)
reret
cum Polono vias conquiquo amborum arma in communem

Ad
liostem verterentur.
facilius
removendum autem
Editum etiam est a Sixio insigne aliud Diploma ', quo Bobemos, Silesios ei Moravos Wladislai partium sectaioobsecjni jitssi Matlhi.v.
res,
intentato
aymthemate
ab Hungarico bello Polonum, liberavit Sixtus cruciferos equites fccderis sacramento,
intentato anatbemate
Mattbia; regi jussit
quo antea
se ei devinxerant, ac provincias quai
Polonico regno ex illius concordia legiiius adjunctaj fuerant, ab ejusdem Casimiri imperio
liberas esse renuntiavit
32. Rescidit'
-.
obsequi, docuitque, ut ille rite elecius, ejusdeinque eleciio confirmata fuisset conira vero Wladislaus suo jure excidisset, (jui a Catliolicis primum designatus rex, ut Boheiniam ex Geor:
gii
Podiebratii tyrannide liberaret, eleciionem
etiam Sixtus sacramenta fulei, quae a Bobemis prffistita fuerant Wladislao regis cum Bobemicum sceptrum ad Poloniae filio Mattbiam Pannonia; regem, qui Sedis .Vjiostolicffi cousilio sacrum bellum pro redintegranda
;
non admisisset.
Dilectis filiis nobilibus viris ducibus, ba ronibus, militibus, et aliis cujusvis status, ordinis et conditionis fuerint regni Bobemia^, duca(I
iusSlesia'etmarcbionatusMoravia;personis,cha-
collapsa religione susceperat, spectaret:
Ad perpetuam
rei
memoriam.
,
Sicut nobis, quod cum gravi cordis amaet facii demonritudine referimus, innotuit strat notorietas, Casimirus rex Polonige, ac ejus
rissimum in Chrisio filium nosirum Mattbiam regem Hungaria?,inregem Bohemia?,ducemSIesi;e et marcbionem Moravia' non recognoscentibus, salutem et
Apostolicam eibenedictionem.
Congregatis in
in
unum
electoribus, ac votis
in Chrisio
necnon primogenitus ba^reticis ipsis auxilium, consilium et favorem praibere, eosque receptare, et quod deterius est, idem primogenitus dominia cbarissimi in Cbristo fllii nostri Matthiaj Hungariaj et Bobemia> regis illustris
favere
,
eorum
filii
primogenitum cbarissimi
et
nostri Casimiri Polonia; regis illustris,
quem
idoneum
iatis
aptum, necnon
tanta; regalis digni-
adversus eosdem perfldos ba^reticos ac ipsorum receptatores, ut eos ad rectitudinis et vera;

Catbolica; fidei tramitem reducat, vei illos an-
culminis benignum acce|)torem arbitraconcurrentibus, eumdem primogenitum, dummodo ipsos sine mora ab ipsius Jersici oppressione liberarei, elegerunt. Sed licei
bantur,
debilc requisitus, ut electionem pro eo factam
iequam Dominicum gregem magis ac magis

ba-resesque suas protendant, assidue bella gerentis, invadere et prosequi non est veritus in gravem Dei offensam, fldei Catbolicffi
inflciant,
acceptaret,
fideles et Catbolicos ab ha;retico oppressos libertati iraderet, hsreses extirparet, ac ipsorum bfereiicorum insolentias reprimeret, et
eos ad veraj fidei cultum reduceret, aut
ac perniciosum exemplum, et detrimentum scandalum plurimorum. Xos igitur, ad quos ex

,
ipsos deleret,
vem
fidei
tamen idem primogenitus in graIsesionem, ac regnicolarum et habitaet
sufficientibus
debito pastoralis officii nobis ab alto, licet inmeritis, commissi spectat super
pra?missis providere,
et
torum jacturam
dispendium non modicum,
ne Casimirus
et
primo-
eleciionem de eo, ut pra?fertur, factam acceptare, ct in se sponte suscipere recusaverat, tan-
geuitus praidicti
fidei,
nimirum adversus memora-
tum Mattbiam regem, cujus

muni
interest pro tuiela pro defensione reipublica', et pro compericulo vitando contra perfldissimos et
truculcntissimos Turcos bella gerere,

cant, obviare,
invales-
dem electores i[)si ulteriori dicti rcgni viduitati, ampliori regnicolarum praediciorum discrimini providere volentes, acetiam ut facilius ba^reses, quffi in dies plus et plus iuibi pullulabantet diffundebantur, celerius exterminarentur, charissimum
in
,
omnes
et
singulos,
cujuscumque
Cbristo
filium
nostrum Mattbiam
nobilitatis, etiam ducalis, comitialis, \el baronalis staius, gradus vel conditionis fuerint, jure
ac juramento fldelitatis bomagii, vassalagii ratione feudorum, velalias quomodolibet etiam Casimiro scu primogenito prsefaiis, eorumque
,
et etiam nunc ipsius Bobemia' Hungaria; regem unanimiier et concordiier in eorum el regnicolarum, necnon vassallorum et subdito-
rum regem elegerunt. Qua; quidem electio tanquam sancte, juste et canonice facta, per venerabilem fratrem nostrum Laurentium episcopum Ferrariensem Apostolica; Sedis cum potestate legaii de latere nuniium AposioHca auctoritate extitit confirmata, ipseque Matthias rex
'
nunc
et in
posterum forsan adhaerentibus,
et
pra^stantibus auxilium, consilium vel favorem, adstricios etobligatosab bujusmodi pra;statione
homagii, vassalagii,
et
omni vinculo juranienti

=
EoJ, neg. 1.
I.
legal. p. 69.
Ib. p. 62.
'
Ead. pag.
Ib.
p. 66.
SIXTI IV
tainiiiam
ANNUS
in
2.
se
CHRISTI
\'u2.
533
consequemini. Alioquin
Catholicus athleta,
pracmissis
a;terna;
retributionis
benigue susceptis, graudis exercitus gentcmque Lelligeram, non sinc gravibus laboribus et magna cxpensarum mole, regniciuc sui Hungariae detrimento, in pra;fatum Bohemia; regnum, ejusquc adjacentes parles traduxit, cau-
enim cogemur advcrsus vos ad graviores scncntias et pa;nas procedere, quod nobis grave et admodum molestum forct. Dat. Uonuc apud Sanctum l*etrum aiino Incarnatiouis Dominicae
MCDLXxi,
Xi.
Ival.
Martii, Pontificatus nostri
annoi.
sam
fidei egit et
indefesse tutatus
ut
cst.
Marcus
cardinalis in re(jna Borealia jnit-
3i. " Et sicut displicenter
accepimus,
in
licet
idem Matthias
rex,
prsmittitur,
et
regem
pa-
titur ad firmandani pacem intcr Polonurn et Missa quoquc fuit ad iegatum Ilungarum.
Bohemiffi sancte, juste et canonice electus, ac

electio ipsa conlirmata fuerit,
tria; ct
Ai)Ostolica sanctio,
cxpetita,
jam diu
ante, sedente Paulo,

.MatlhiiE
pro
ruiei,
qua reguum Bohemiic Sixtus

'
:
personarum illarum parlium
tutela, ac
communi
periculo repellcndo, lia;rcsum et ha;-
reticorum ad rectitudinis et lidei Catiiolicic tramitem reductionem aut alias elimiuationcm, graves labores etexpcnsarum onera pertulerit, ingentesque exercitus in ipsuni lioiicmiic reg-
porro Marci cardiualis legatio uon modo Gcrmaniam, Poloniam, Hungariam, Bohemiaiu, sed etiam Succiam ' ac Xorwcgiain comasseruit
num
cere,
traduxerit, et indefesse
perfcrre et traduin
necnon bella gerere etiam

nihilominus vos
et
persona uon
cesset,
pem, marchionem
eum in regem, princidominum recognoscere,

juramentum
et
quam gcrcndam traditum illi amplissimum imperium est ', additaque mandata, ut omnes ha;reseou fibras in Bohcmia, Moravia Germaniaque evelleret *. Fr;civisse legato Tilecanonicum Coloniensem, manum Slectum Sixti IV cubicularium ct iiitcrnuntium tradunt
plexa est, ad
,
sibique fideiitatis debita;
homa-
Matthias Michovias ',et Martinus Croinerus Hortabatur rcgem ad pacem subjicit

:
qui
cum
gium
praestare
minimc
curatis.
Nos
igitur cupientes, ut
memoratus Mat-
thias rex ab
omnibus et singulis ducibus, baronibus, militibus, et aliis cujusvis stalus dicti rcgni Bohemiae, ducatus Slesite, ac marcbionatus
Hungaro faciendam, id adeo, sivc (|uod Matthia; 1'ontifcx cousultum ire cupiebat, ne regno excideret, sive quod eum a Turcico bello averti moleste ferebat, ad quod suscipiondum Paulus 1! eum incitarat pennotus aniissioiie Euboeic
,
hujusmodi personis
in
regem recognoscapritste-
Transilvaniaeque
Croatiae
rici
et
Ilungaria;
TransistraucE
Cili;e,
tur et habeatur, ac sibi fidelitatis debit;c jura-
sive Liburnia;,
Istria;
CarniobT,
Illy-
mentum, necnon homagium tiujusmodi

tur, ut haereses
et
usque ad portas Labaci

miserabili
et
Go-
necnon
ha;reticos reducere aut

;
ritia;,
dira et
populatione
incen-
exterminare, ut pra;mittitur, valeat vos omnes et singulos quotquot estis hortamur, cl ia virtute sancta; obedientse, ac per viscera miscri-
cam
cordia;
et
Domini
nostri Jesu Christi requirimus
innumcrabilium hominum in barbariservitutcm abactionc, cui nulluin neque inodum neque finem faciebat Isaacus Turca Bosna; pra;fectus . Subdit auctor Casimirum
diis et
singulorum feudorum, privilegiorum, concessionum et indultorum quorumet
monemus, non omnium
ac sub excommunicatiouis, nec-
cumque
perditionis ct amissionis poenis
man-
regem, cum videret rcm suam male a filio Casimiro geri in Hungaria, et a Matthia rebelles protcri, inclinasse ad pacem, ac Tilcmannum adjuncto Joanne Yentropea canonico Cracoviensi
in
damus, quatenus ipsum Matthiam regem in vestrum et ipsius regni Bohemia3 regem, necnon ducatus, marchionatus et dominiorum,
quibus ipse Jersicus privatus extitit, |)rinci|)em et domiiuim cx nuiic habcalis, necnon fidclitatis debita; juramentiim et homagium, ac vassallagiuin hujusmodi omni mora, omni dilatione et contradictione sepositis, etiam oinnium et singulorum subditorum vestrorum nomine prBBstetis, necnon ut ha;reses ac iia;rctici hiijusmodi, illorumque fautorcs, receptatorcs, adba;rentes et defensores absque alicujus morae
dispendio exlerminari possint, ipseijue Mattliias pacifica regni Bohemi;c ducatus, marciiioiialus
ct
Pannouiam
diinisisse, ut dc pace
Hungarum
appellaret, pactasque fuisse iuduciasad S. Joannis Baptista; iNatalia, ut interim Olomuca; publici coetus
de Hung;uica
et
:
Bohemica contro-
babcreutur cos tameu coetus non habitos ob constituti temporis angustias

versiis
sedatis
sed in Poloniam
accessisse,
Marcum
cardinaleni legatum
a
quem magnificc cxccptum

'
Casimiro
:
rege Michovias
30. In
tituli S.
hisce verbisdescribit
boc anno Marcus, natioue Venctus, Marci prcsbyter cardiualis, patriarcha
Aquileiensis, ad Casimirum Poloniae regem a Sixto papa IV missus Cracoviaiu die Saturni, quarta mensis Julii adveuit. Casimirus Poloniac
rex
dominiorum pra;dictorum
potiri possit
Mattliiic
atque
frui [)Ossessione,
omne
ipsi
rcgi circa
cum
pra;missa auxiliuni, cousilium et favoreni adiiibeatis et impendatis, et ab aliis, quaiituiii in

vobis fuerit,
eniiii facieules
illi personaliter Vieliczkam versus Casimiro filio in comitatu insigni cxivit, et a processionibus omniuui Ecclcsiaruui ac universitatis magno houore a tribus taudcni
obviam
impendi
et prajberi facialis
sic
i
ultra nostram, et dicti

et
Matthia'
"
Ih. p. 74.
>
Ib. p.
40.
I.
Ib.
'"
p. 29.
' Ib.
p.
.Micbov. sup. c. 63.
34 ad 67, 69, 70, 71, 72. ' Chroni. 1. xxvii.
regis
benevolentiam
gratiam
praiiuium
Michov.
IV.
c.
93.
534
tiliis
SIXTI IV
rogiis
ANNUS
2.
et
CHRISTI
1/|7'2.
AlbcTlo
Alexaiidro
et
Casimiro
fiiit.
piilchre
coram perorantibus
die
seqiienli
exceptiis
Al-
inis
usquc ad ipsoniin oraloruin reditum ab arbelloquc cessent in nullo enim, Domino

:
lera dic splendido praiidio refectus,

tia illi
ct aiidien-
aiiclorc, dccssse voliimiis

(|iiillitati et
regnm
ipsoruni tran-
conccssa,
perniciosis criminibus Turcfe^
commcmoratis pacem ciimHnn-
reipublicjc et Christiana' saluti. His
pcractis, poteris ad nos ciiin Dci et nostra bene-
gariffi rege mnlti|)Iiciter pcrsuasit, obsecrans regem, iit (lua; arinis quicsilurus erat, per con-
dictione rcdire, pra?sentia eniin tua Sedi

stolica} ulilis et
S.
Apo-
necessaria
est. Dat.
Roinaj apud
ditiones pacis suscipcrct, et

licis
cum
ca?teris Catlio-
PetrumannoIncarnationisDominicaeMCDLXXii,
3y.
regibus conlra Turcam in arina prodiret . 3". Ilis consenlanea Cronieriis tradit de lcad rcgein
iiabila
gali
oraiione,
ut
pacem
et
anno ii . Ne aulcin lcgato pro optatissima pace firmanda deesset auctoritas, cum eo rem verti
Pontificatus nostri
fiTdus ciim Ilnngaro rege facerct, armaqiie in
posse perpenderet Pontifex, ut convenirent reges in eas Icgcs foederis, ut qiiisqiie parta ditione regni Bohemicipotirentur, legatum
potestate auxit
'
ad quod pra^standum illum Turcas verleret Llsumcassanus missis oratoribus excitabat, con,
ampla
Casimirnm ad diutinas inducias pacemve fuisse iiroiium Jlattbiam vero, quod pacem cuin Frederico imperatore constituisset, Casimirum juniorem et Polonicum exercitum ex Pannonia fngassct, tuin ctiam opes ex conjuratorum sitoliis, qiii liosfem in Hungariam exciverant, auxisset, difnciliorem sese ac duriorem
firmat ctiain
;
ad confirmandum ineundum foedus, etiamsi ex illo Wladislaus integram Bohemiam vcl ejuspartem sibi ascisceret, provincias vero reliquas Hungarus sibi vendicarct. -40. ProfectusNyssam, in qua de pace habiti solemnes Hungarorum, Bohemorum Polonoriimque conventus fuere cardinalis Icgatus
,
ad pactiones foederis ostendisse, atque ideo re dilata legatiim Wiatislavinm abscessisse; decrelum tanien a Polone in caiibiis rcgni ordinnm
Ival.
proximo anno nihil omnino prBetermisit, quod redigendis illis in concordiam condiicere potuit, scd irrilo conatu. Accusant Poloni Matthiam
regein, qiii ciim a Turcica grassatione, propter
Novembris
iiabilis,
ut Nyssam, ineunte Feoraloi(>s
briiario aiini proxinii
mitterentiir ad
bcllum
qiiod
Usumcassaniis
in
,
Mahometem
difficiliorem
Boliemis Hungarisqiic agitandam ad quibus Sixti litlera? conciliandamque Marcum cardinalem legalum consentiunt in iis enim commendat ipsum de imperalis indiiciis,
paceni
:
cum
susceperat,
perii
mctu solutns
esset
'
sc praistiterit;
cum
potius Turcici abolendi im-
deque solemni conventu Nyssa?
indicto,
iii
quo
pacis firmanda' ratio ab Hungaris, Bobemis, Polonisque oratoribiis exquireretiir hortatnsque

;
occasionem arripcre debuisset, junclo(]iie cum Polono foedere in Turcas Persico liello tiirbatos incnrrcre' quippe Usumcassanus misso superiori anno Liidovico Bononiensi Mi:
de studio ac diligentia remitteret in tanta re ad exilnm perducenda, sed vehemenest,
ut
niliil
tius instaret
cuin Pontifice antiquum foedus instaureges principesque ad Turcas in Europa debellandos concitaret, duin eosdein in Asia ipse cum inaximo et fortissimo
norita,
rarat
ut Christianos
38. Dilecto filio nostro
Marco
tit.
S.
Marci
,
exercitu edomaret; nec fldei prajstita; Barbarus

(lefuit.
]iresbytcro
lliingariffi et
cardinali
in
partil)us
Germania
Pontifex vero classi maritiina; in Turcas
Poloniffi, nostro ct A. S. L. salu-
tem, elc.
i(
Te, dilectissiine
fili,
in
Homino benedici-
nuis, et pro nostro ardenti fntur;r pacis desiderio
hortamur, ut toto pectore ad celebrandam
Oliverium cardinalem Carafam Neapolitanuin legatum pr;efecisse diximus, sacrosque in ejus profectione ritiis servatos descripsimus '. 41. Nav)f/at Rliodum ler/citits, ct cquitiim conDircxitvela versus Rhodiini Iroversimn scdat.
dietain ac pacein conficiendam
incumbas
:
niliil
Pontificius
legatus;
suinma
et
enim
instrnctus
operarii
:
monendo ct suadendo omittas pericula tuin privafa tum publica ante oculos oniniuin ponas quantuin boni in pace, quanlum in discordia
:
auctoritate eo prolicisci erat jussus, ut obortas

inter
Rliodium principem
equites
publici prffifectos controversias
sedaret
ubi
mali
licae
sit
explices
oblesteris per Dei et Aposto-
Scdis revercntiam, ut concordiam, scposita

:
omni contentione, scctentur maximum noi)is ex pace gaudium, inaximum einolumentum rebus ipsis, maxima Christiaiiitati iitiiitas. non
Si vcro, (|U()d
vero Apostolica mandata exposuit, litem omnem sustulit ', contractaqiie ob |)ublicam rein a magistro Ordinis noininaa qiiajstoribus dissolvi
jussit;
a^re
gravati
autein erant
admodum
alieno
mediocris fionos circiimspectioni tua' acccdit. mjsericors Deiis siia pietate avertat, tua opera efhci pax non possit, volumus
eosdem auctorilate iiostra moneas, ut ad suos oratores sufficienti mandato suffnllos nos
rcges
iiilra
ob pra^lerita bella Rhodii, (iiiare in solemnibus coelibus supcriori anno dimidiain quin(]iiennalium obventionum partein c(]uitilnis ad reliciendum ;crarium mngister imperaral; ciijiis Frater Baptista de sanctio hoc prtcfixa titulo Ursinis sacrse domus hospitalis S. Joannis Je:
trimestre a die inandati facli eis
iniltaiil,
'
II).
|i.
'rl.
1.
ix.
[',1111011.
L|i. i,ii.\Ll\.
'
liiisiuj
[I.
2.
Iiiol.
.\lLi.hov.
I.
IV. c. 63.
eiiiiit.
Hier.
SIXTI IV
ANNUS
2.
CHRISTI 1472.
535
Jcsu
rosolymitani magister iinmilis, pauiMHiinKiLic Clirisli ciistos ; licet accrbior multis vidcretur, a Sixto tanicu jiapa conlirmata cst oh commnncm rcm in tliscrimcn adilnclam, qnai
'
dNin regem, gravc

ac sustinent,
pciisa;,
iiec
ct pericnlosimi hellum gcrunl nos pcenitet lahorum et im-
iiiodo
:
reipulilic;c Christiaiue
profuturi
privato
42.
damno sustentanda
erant.
Cruceata classis Uttora Asiss infestal. Muniisse Haptistam Ursinnni plnril)ns (irmissimis |)ropuf,'naculis advcrsus Turcicas grassationcs lUiodum, ncciion duas triremcs lej^Mti
refcrt Jacobus conjunxissc liosiiis " lianc vero solutis cx Hiiodio porln aiiclioris una cnm Vcnetis ct Ncapolitanis Iriremilius Satalia; porlum diripuissc, ac dcinde Smyrnam, a Taincrlane jani antea nostris creptam, recuperasse; qua; confirmat IJartliolomaus Platina in Ms. Vita Sixti IV uhi dc con-
Apostolici classi
:
diebus .Eoliam atquc Cariam opulentissimas barhari liostis rcgiones oinnia ferro igncque prosternendo, pecore ac colonis expoliavi; nunc, tjuia ades, tuo duclu atque aus|)iciis c;r.tcra agentiir . Collat" dcin coiisilio ad Samiiiii iiisiilaiii Attaliam iirhcm Pampliiliie principcm, iioliilissimiim .i'.g\plioriiii) Syrorunu|ue emposiinus
(|Uoniaiii igitiir his
'i'.i.
,
riiim, Jidoriri (lccrtivcriiiit (classis crat, adjunclis

diiahiis
Hhodiis iiaviutn octuaginta (|uinque) priuRxjuc imp(!tu refracta porliis catluMia, occiipata) turres, suburhaiuc ofliciiia) direptic, primi urhis muri admotis scalis a nostris conscensi
,
:
snmptis opihns a Sixto in sacra adv(!rsns Maliometeui Uconficiendaexpcditione ita lo(|ui Centum millia et co amplius primo iur ^ hello, dum classem in Turcos mittit, lct;ato ct dncc dliverio Carafacardinalc Ncapolitano secundo autcm lxv millia cxjiendit, Laurentio
:
:
uhi vero ad sccundos vcntum cst, scalcc corum altiludinem icquare iioii potucrunt, quare ad suffodiendos muros conversi impetus. Insigne
Itim
(|iKe
fuit foemin;e (;hrisliana>
lllyricic
facinus,
,
nostros
ad
cxpiigiiatioiiciii
hortahatur
cumque
videret sc ah lioste de[)reliensam,

scrvitufimi
iil
palriarclia Aiilioclieno
una cnin Ferdiiiando
et
Venelis taiilnm
ohcunle, nain cnni ()liverio Pontificio nomine cum xxiv trircmihus
hcUum
composila casu dcindc intcr Cliristiaiioriim manusexpiravit. (ûm ;i(i iioctem

cflugcrct
,
Imrharicam
\estc, e miiro d(;siliit, (|iio
hellum gerente, quinquaginta Venctorum, Fcrdinandi autcm trircmes

xxiv
militarunt,
nil
tamen pra;clarum eo anno gestum est, nusquam prodeuntihiis ex Rosphoro in .-Egeum hostihus Sinyrnam tanien in Asia cepcrc, ahactis omni:
bus incolis
repetit
:
Ha3c Plalina, et ex eo Panvinus

'
fusius veroCoriolanns Cepio
Oalmata,
im|)erio,
qui triremis unius praifectus suh Pctri Mocenici,
qui VcnetcE classi praeerat
cum
auspiciis pugnabat, describit (ut qui

intcrfuerit) factas in primis a
omnihus
pugna extracta essct, et majorihus hcllicis tormcntis mffinia quati oporteret, eaque decsscnt, ahducendae inde classis post illatam regioni vastitatem sumptum consilium est, ac Rhodum adnavigatum, quo Usumcassani orator accessit, qui narravit Catherini Zcni Venetorum oratoris adhortationibus Usumcassanum ad ipsum op]irimendum Mahomctcm exercitum in expeditionem ducere, jamque ejus duces minorem Ariiieniam Turcis obnoxiam invasisse ct Tocat
Veneta dasse ex-
urhcm
ciirsioncs in Asiam,
tica
superstitione
quodinea popnli Mahumeinfecti esscnt parsum vcro

:
ptignasse,
validissiinam, |)lura(iuc alia oi)|)ida exat(|uc addidit Pcrsas liasta, ense,
sagittis egregic |)ugnarc; at
scloporum ac bom-
Graiciac,
quod, pra;ter praisidia locis munitissircliiiui (Ihristianic
l)ard;irum ignaros esse, proinde
mis imposita,
essent. Et
lcgis cultores
adittirum se Pontificcm, Vcnctos, aliosque principcs ut tor-
conversos,
quidem in Êoliam primos impetus agrumque Pergamensem evaslatum,

in
:
Cariam deindc co|)ias expcdivissc cum vero Petrus Mocenicus Peloponesum repeteret, Rechaiensium Ferdinandi regis prsifectum septemdecim triraines classi Veneta^ adjunxisse. Deinde in Cariam itcrum itum, el agrum Halicarnassaium direptum quo tempore Pontificius legalus cum classe accesscrit, cui Petrus Mocenicus cum tota classe etfcstoclamoreoccurrerit, eoquesalutato ipsum
plurimaque ahacla prajda,
ita
sit
mcnta ad urbcs expugnandas ah ipsis impetraqua; quidem illi postca cum viris librandarum machinarum peritis submissa Veneliis
ret
:
refert.
De Smyrnae vero
insignis
loniaK
emporii
excidio exponit, ut classis Christiana co invccta rcfiente copias exposuerit, quic partiin scalis in
mcenia evasere, partim per ruinas
murorum
penetrarint, ac univcrsa gaza potitaj sint. Aflerei)at Smyrnajis stihsidium pr;efectus urbis Ba-
allocutus
Audisti forsitan ac legisti,

fidc Chri-
optime pater, miilta qua; senatus pro

gesserit
:
labanus, qui ex agro rcdibat sed a nostris trucidatusest, ejusque socii proslrati fugativc. Eam porro urhem, quaiii diu olim Christiani tenue:
stiana ac libcrtate Ecclesisj strenue et magnifice
rant,
Veneti
muniendam non censuerunt,
sed
nunc ctiam vides; nonus cnim jam annus volvitur, ex quo Veneti, c;uteris principibus Christianis torpentibus, prtcter Ferdinan'
o|)ihus captivisquc abductis incendio dclcvcre,
pctitaque Pcloponcso .Mocenictis iNcapolim inagnis lirmarc o|)eribus est aggressus

:
cardinalis
Lib. Bull. IV. p. 49.
'-
liosius
ii)
p.
2.
hisl.
Ilier.
I.
^
1.
Plat.
I.
Ms. Val. inscri|ilum Miscel.

Ilier.
Vit. Sixt. IV.

I.
ix.
Coriolan.
vero legatus in Italiam vela dedit. ii. Usiancassani victorix.
Uosius hisl.
p. 2.
1.
i.x.
Pcl. Justin.
i.\.
Tenucs illi Christianorum advcrsus Turcam apparatus fue-
536
re,
SIXTI IV
ANXUS
:
2.
at
niRiSTi 1472.
retur.
liffic
atque ideo
parum
feliciter res gesta est
summa
et
Epistolae
Dc hoc
conflato
inter
Usumcassanus plurimas de Turcis

rias, ut (|ul
retulit victo-
Mahumetum
Usumcassanum
bello
niaximis acciuctus copiis vcnerat,

millia
sexceata enim
signis, quitnis et
iiomiuum numerabat Trapezuntinum imperium
sul)
Turcici exercitus
memorat TurcogrEeca historia ', etChazmuratem ducem in hoc praelio occubuisse scribit.
causa, olim 4(5. Non modo Trapezus belli Davidis Comneni regia, expugnata est ab Usumcassano, verum Sinope quoque illius jugum admisit; tunc etiam Mahomctis imperatoris Constantinopolilani exercitus ab eodem concisus est, ut narrat accurate Matthias Michovias % qui
addit
sibi
peperit. Qiios felices succcssus relatos in sacro
senatu narral Jacol)us cardinalis Papiensis Hodie, inquit, recitatfc in collegio etiam sunt littera? recenles ex Gra^cia, quil)us sccunda; res
'
:
de Usumcassano Pontifici significantur,

,
affir-
mant Trapesundam expugnatam esse csctera prseter arcem non validam in ditionem ejus venisse exercitum esse ingentem plusquam scx:
Casimirum regem Polonia; ab Usumcassano missis oratoribus sollicitatum fuisse, ut in

jungerel.
a Venetis contra
centorum millium pervagaturum mox reliquam Asiam, si non obsistatur Turcum non eo animo se expedire ad bellum, quo aliquando nostros invasit metuere multum, segro animo esse et
:
:
Mahometem arma
De Usumcassano
Mahomeconfinia
tem, qui trinam excursionem in

ciscus Philelphus
"
Italiffi
fecerat, incitato, et prcEclare gestis
rebus Fran-
corpore, ac
plurimum pedibus
laborare.
Ve-
netis magnaiis nuntiis fides habetur, prsBsertim quod constanti fama continuant, etc. RomiE
XVII Julii MCULXXII (1) .
rum
hsec scripsit
Nicolao Trono duci VenetiaHinc opportune numen inde
vobis paravit auxilium

poteratis,
45. De Usumcassani secundisrebus meminit etiam Rapbael Yolaterranus ', eosque ex Venetorum litteris recenset accuratius sic inquiens
:
undene cogitare quidem Assam excitavit Hali filium, eumdemque etiam Othomannum, qui Persidis, ac Mediae
Rahyloniaj viribus fretus adversus nefarium ])erniciosissimum hostem vestrum in extremo reipublicae vestrfB discrimine cum militibus
et
et
Veneti anno mcdlxxii, inito cum Casano Persise rege foedere, litlora Cilicia?classe infestarunt, el ut ex litteris, (|u;e ad Antonium Donatum oratorem apud SixtumPontiflcem miserunt, apparet,
septingentis
millibus formidolosus
,
victorque
igni-
descenderet
jam
inter ipsa regnoruin Turci
agnati sui prsecordia vastare ferro
omnia
cepereoppidaquffidam, interqusSechirappellaet Coricum antiquum et munitissimum, Caramanis ac Casano restituere. Testabantur quoque Casanum cum maximis copiis Euphratem transmisisse, venisseque in Cappado-
tum,
quffi
que nuntiatur. Adsunt ejus oratores in Italia, qui vos ultro invitant ad tanti et tam praiclari
quid ergo vohis diutius differenduni existimetis? quid aliunde auxilia imploresuppetiarum est, cum Jesus tis? satis vobis ipse dirigit gressus vestros Jesus, inquam, se vobis ducem, se imperatorem, se vexilliferum
belli victoriam,
;
ciam
per
eam
partem,
quB
patet a Syria;
cepisseque simul et diripuisse Ceesaream atquc Sebastiam maximas urbes, quarum altera Cara-
offert.
Num
putetis vos poluisse
nuper
in tantis
mani erat, abestque a Corico iter quinque dierum, indeque iter constituisse ad Iconium, inde contra Othomannum. Castellum autem Rir,quod est in Syria, cum aliquandiu obsedisset, fretus sultani auxiliis, tandcm pugna commissa Othomanuiis fugatur, tantoque
litur, ut,
Tiwcorum virihus Smyrnaia
potiri victoria, ni
Christus vobis tantse urbis aditum aperuisset? Ex Mediolano nonis Decembris mcdlxxii .
47.
His consentiunt tradita a Ri/arro
'
qui
addit
in
hac terrore rcpelsusli-
care
Mahometem misso oratore annisum revoUsumcassanum a foedere quod cum ChrisMahu-
Eupliratis ponte
impetum non
tianispercusserat, expostulasseque illum

'
nendo diruplo,bona pars fugicntium submergePapien. Ep. cdlv.

Lib. X.
iii
Turcogr.
I.
i.
I.
zar. rer. Pcrsic.

fin.
I.
x.
Micliov.
^
1.
iv.
Pliilel. 1.
c. 69. Chrom. 1. xxvii. Bi.\xxvi. ' Bizar. rcr. Persic.
X.
eipedilionem resque omnes ab eo feliciler gestas, cum inense cl die, quo singula acciderunt, diligenler (1) Usunicassaiii in Tiircas rerum Veuetarum historia, vul5;ata Rcr. Ital. to. xxiii. Anlequain Persidis legatus narrat Naugcrius in ea quani per hos annos scribebat Junio uonduin elapso, jain PersK sub aiispiciis viri cujusdam Usumcassani nepotis ad soUicitaiiJos in Turcas Christianos veuiret, idest, Tocat in provincia .\masa;ae subegerant, et Mahometis Turcarum imperatoris filiuin, commisso prailio fuderant. Ita totius Caramania;
urbem
aditus victoribus
urbem patuit. Tura in lconium processum, e quo Mustafa Mahometis filius natu major, obsidione non e.xpectata, in coUigi pi\Tcepit. Interim Mabometes, quo in periculo res Asia; essent intelligens, ex copiis Cavaster secessit, et cx universa Natolia vires collectis terribili instructo agmine Constantinopoli movit die xii Octobris, sed morbo invasus redire in urbem coactus, et agmen
undinue
dissolulum
Mahometes
Venelos
aeenlem tatem sibi

et
Vicissim autem Persa partis a nepnte victoriis comraode usus, Natolia tota occupata, hjbernandum ibi conslituit. Tunc rerum suarum angustia imparcm se intelligens ut duos simul potcntissimos liostes sustincret, sollicilandos ad pacem principcs ccnsuit, Cujus rei gralia ablegatum suum Christianum quemdain Constanlinopoli ct per illos rcliquos omncs Chrislianos Scutarim misit ad Laurenlium Boldu comitem ?cutari. Venit ille labenle anno circa festum iNatalis Domini, rogavitque ut faculest.
in ca
simulque cas pacis couditiones proposuit, quas Turca oflerebat, honeslas oppido a senatu peteret agendi de pace cuni Turcis ; opnortunas. Sed Veneti, re audita, eas quideiu pacis leges adiuissuros se signiCcaiiint, si ca^teris a se oblatis conditionibus eas adjiceret rcdiret. Intcrira cum a Venetis responsum eipectaretur, Maliometes valido collecto Turca ut scilicet Euboica insula ad vetercs dominos Veuetorum responsis rem protelandam censuit, quoadusque imminentis pralii e.xitus eiercitu in Natoliam sc transtulcrat, iibi acceptis
espectaretur.
Mansi.
SIXTI IV
ANNUS
2.
litc
CIIRISTI
I47"2.
537
mcticam rolisioncm amplcxum, sibi potiiis MaliomctaiKi studcirc, uc(|iic scal)Cf(rc;,no(icIcndi

impcrii Cliristiani facinorc avcrtcrc debuisso
his
:
autcm respondissc 1'crsam, iuita fccdcra cx Mahomctana lcyc colcnda, scrvandamtjuc lidcm, cui prius data fucrit; jam vcro fccdus cum llo-
obviam illis proccdellarum rcrum allalic rationcs, (|U(i(l Hiitlieni olim Conciliiiin Florentinum acccpcriiit, ct archicpiscoiium Latinum a Scdc Honiaiia
Pontificis ct 1'atrum
rcnt.
habiicrint,
iiopolilaiio
initli
nam mos
Criccis a patriarcha Constanti-
crat acciperc, ct oratorcm ad

flde
.'ê
mano
I'ontilicc
Veiictisciue se pcpigissc, ostcn-
surumque
univcrsis imperii viribus se
fidcm
servarc, (|uaui ctiam ali('nic pcnti obstrinxissct.
At pulchcrrinia gcrciidi bcili sacri occasione usi non sunt Christiani non cnim Polonus, noii Hunpjarus non impcral(u- copias in Turcam
; ,
eoruin omiiium inspccta, rebus etiam cognitis, si quid deviuni est, in viam rcctani rcdiicat, ct an ad priifilciidam ctiam obediciiliam acccsserint, ct dciii(|ue
si
nunc postulant, qui
maxime
hairetici
Hutheni
jiire Pontificio irrifa
sint, non tainen cx ciim iisconjiigia liabcntur,
pararunt, (luamobrcm ct incrtis 1'rcdcrici ditio,

linitima-que provinciae a Turcis vastatae fuerunl
(juas clades ila describit Michovias
'
:
ct et
quod errantCb
benignitate
lilii
allicicndi ctiam lioiioribus
ad
grcmium matris
Ecclesia;
Ejusdcm
vidcantur.
anni /Estate Turcarum cxcrcitusex Bosnaegressus lllyricum et Schivoniam vastavit. In mense Scptcmbri terras patriarcliatus Aquilcicnsis a
Venctis occupatas desccndcns, ct usque ad cas-
XXV Maii introducti

oratores ducis,
iii
iii
in consistorium secre-
tum iidem
quem dixi,
obtulerunt
littcras apcrlas
mcmbraniinciila
(|iiibus
cum
Hiilla
aiirca pendcnti,
:
laiitum erat lingua
tellum
S.
Daniclis excursiones
in
Forojulii
in scr-
faciens, citra
duodecim
miilia
hominum
vitutcm abegit. la meiisc dcindc Novcmbri apud Goritiam, et per tolam Histriam terribili clade in sexum ulrumque sncvi(Mi(io fcrro ct igne omuia, nullo piincipc resistcntiam opponcntc, complevit .
i8.
Insifjnis
Moscovia; daris
ad Sixtum
legatio,
quse proponit Tar-taroriim f'a>derationem adversus
Turcas, sed rejicitur nt periculosa.

accessit
Adversus
Hhutenica Magno Xislo Pontiflci Homano insJoanncs dux Albai Hiissia! pcrciissa manu frontc revcrcntiam cxhibct idcmquc rogat oratoribus suis fidem pra>stari. Laudaverunt igitur Pontificem, gratulati sunt suo Poiitificafui,commcn(lavcriint(luccin,cjusqucnomine pedibus Apostolicis sic N. dixerunt, reverentiam persolvcrunt, obtiilcrunt denique miincra siibagibcUinain gibcUinas pcllcs scxaginta. et Laudatus a Pontificc cst dux quod Clirislianiis
titutori
,
prajpotcntem hunc hostem nostris Moscovita Joannes enim Basilius decreta ad

: , ,
csset,
quod
adlucsissct
Concilio
Florentino,
quod
a patriarchis Constantinopolitanis a Tur-
Sixtum amplissima lcgationc
significavit se
:
Florcntini Concilii sancita admisisse
a Con-
stantinopolitano patriarcha pcterc jura sacra desiisse, ex ([uo barbarico jugo prcssus essct
:
Pontiticcm ctiam, utChristi vicarium veneratus, ut mitteretur legatus, qui in Moscovia corruptelas, si (lua* irrcpsisscnt, toUcrct, flagitavit
:
passus esset Cra?cum quod conjugium Cliristianje sponsai appcteret, et nutrita! diu apud Scdcin Apostolicam, (|uod dcnuim rcvcrentiam ad Homanum pncsulem misisset, qua; apud Huthcnos instar plcnae esset obcdienticc :eisdcm
clio institutis
numquam
pcti,
archiepiscopum
Zocm
(lii(ii|iic
habita^ pro miincribus gratiie. Anucriiiit
etiamPalaeoIogorum
stirpc imperatoria procrea-
his rcbus oratoresregisNcapolitani,
Vcnctorum,
tam
sibi, conciliatoreSixto,
procuratorum opera
rcfcrt\'olatcrranus-:
dcs|)on(Ut,
qucmadmodum
Maii
McdioIanensis,Florentinorum,ctducisFerrariai, (|ui aliis de rebus revocati ad Pontificcm crant;

kal. Junii legato
X\U
vocali hodic suntin Concilium
ducis Alba; Hussiie in Hasilica

est
Patres. Vocationis
causam pra>buerunt oratores

:
Petri
nomine ducis dcsponsa

:
despotorum
Joannis ducis Alba; Hussia^ ii vcnerunt, ut vcncrarcntur jirimo Uoiiiaiium 1'ontificem, inde despondercnt filiam Dcspoti oliin Peloponesi, quci! Homa', una ciim duobus fratribus patria
profugis
,
soror Zoe vocata a vita

tina
W. Sophiam cam ', ac Thonue Palaeologi

ait, dotciii(|ue
dcdiixcrunt cain . vocat Hartlioloni;cus Pla-
fuissc
despota; filiani aliaquc amiilissiiiia muiicra
pictate Scdis
Apostolica! alcbatur
jussi autemerantconsistere ad diversoriamontis

Marii, qua;
prominent
l'rbi,
ut de conjugio ct
Ex iis porro iiiiptiis afliilgebat aliqua spes, Joannem Basiliumad recuperandam (ir;cciam convcrsuriim ini|)ctiis, et
a Sixto fuissc collata.
ralionc honoraiid:c lcgationis intcrim possct dcccrni veniebatenim nonnullisin dubiiim quid
:
Gr;ccos facilc
illi
adluesiiros. I)c Tiirt;iris etiam
in his essct noslri officii,
quando dc
fide Hiitlic-
in Turcas concitandis agitatum; qiiippe duodeciina Junii coacto cardinalium consistorio .Vlbic Hussi;e, iterum ingcntes spes pro fidc Catholica se afferre afflrmabant,
norum non
sponsalia,
satisconstarct. I)ictiescntcnti;c suiit:

:
oratorcs ducis
decretuni conjugium
sicut
i)crmissum quoquc,
Hasilica
lauli
iit
postulabatur, in
et
SS.
aiebant
Apostolorum
Petri
:
adliibitis pra^lalis
enim privatum Hussis cuin Tartaris commerciiim esse, ac Tartaros in Turcas facile
avcrli possc, tanfiiiiKiiK!
exordiiic licrcnt
imiicratiim (]uoqiic, ut fami-
educendum exercitum,
Midiuv.
1.
IV. c.
(19.
"-
.Ms. arcli. Vat.
l'lal.
Ms. Val.
Ms. Vat.
AN.N.
TOMUS XXfX.
hAV.M. X.
CS
538
iiuciii ueiiiio
SIXTI IV
ANNUS
2.
CHRISTI
bis
1-'l72.
in
Europa 110(1110 Asia sustinerel, inodo singulos menses dcna aureorum niillia pen-
Pauluiii
diflicultalibus
dican'.,
non
videri
ratio-
borum
atque illorum
temporum eamdem
dercntur, ct nninora tanto digna principe mittercntur, \iam aiiloin pcr Alliain Gra!cam ad fines
Pannoniac Tartaros lacturos. Rejecta res est bis potissimum de causis " Quod incx])loraluni
:
nobis essct,
aii
rox Ilungaria'
tutum
sibi putarct,
tantam multiludinem regno suo iterliabere; quod verendum esset, ne deficiente slipcndio, etcnim moiulicissima gens est, in Gliristianos quod denique victoria bcllum convcrtercnt Mabomelani liominis tam nobis pcstifera quam
,
regem, ducem, et Florentinos fuisse nem, iufeslos, \ysto autem quemque borum favcre, quod metus causa nil damnosum confirmare cogatur. Hirc in senatu consensu oinnium probantur illa tamen angebat res, quod non innovati foederis culpa omnis apud ignaros nostra videbatur futiira, sod boc benignilas Dci in illo
illi
:
non
ipso arliculo responsi dandi onoris iiostri esse voluif, in foveam incidere fossores ipsos
1'.
compulit
.M.
Turco esse posset

Moscovila,
Vcctigalis erat Tartarorum

'
Addit auctor, Anellum oratorem Fordi-
quem
incitante uxore, foedissimum

^.
jiigum excussissc inferius dicetiir

tutiim, aSixtorepellitur.
50. Fa'f///s Italkian, Pa//lo II srdcntc, insli-
nandi regis ex litteris regiis accepisse mitti a duce Mediolanensi quindecim triremes instructas in Andegavensium subsidium adversus
Gonjungcndosautcm
arma etdomando
liosti
loannemAragonum regemFerdinandi patruum

propterea instaurandi foederis consilium, si ita cujus rei lisec liaf, a Ferdinando revocalum
:
potius arcfissimo foodcrisnexu Gbrisfianos principes visuni est, quoruin
paria essent, etvictoriffinullumnovum lerrorem
erat caiisa,
Mediolanensem
et
Fforentinos a car-
clademve
allaturffi
atque in primis in
Ilalicis
dinale Ursino flexos, ut ex eo foedere pactiones

Ecclesiae adversfe, de tutandis
inter se conciliandis, quorum oratores apud Sedem Apostolicam agcbant desudatum est.
,
nimirum Urbini
:
coinitc ot Robcrlo Malafesta
demerontur
at Fer-
Actum ea de
re
jam
ante fuerat in
cardinalium
dinandum
ipsius foedere
junctum verituin esse

:
consistorio vigesima quinta
Maii, in
quo ba?c
:
gesla esse narrat Mafleus Volaterranus
In
senalu de foedcrc Ilalico acta

rcs ad
liajc
sunl. Vocave-
rat ab inilio Ponlificafus sui Sixtus Italos orafo-
prodere et perdere parte eliam alia apcrlc noluisse dissenlire, ne ingrati in Ecclesiam aniini notain invidiamque foederis in Turcas uon iiiiti confraberef, atque ideo ea
illoruin amicitiam
innovandum foedus commune, quod olim sedentc Mcolao V actuin Neapoli est. Agilata res, et quami>Iurcs menses in co vertebatur difficultas omnis, quod rcx, diix Mcdiolani cl
Florenlini in co innovando cxpriini ctconfirmari contendebant fa-dus aliud scdonte Paulo So-
pr;ctcxuisse de triromilnis.
Do bisceturbis, quaj
ad cardi-
rei Gbristiana? aflerebant exitiuin, ba^c
nalein S. Marci scripsit Jacobus cardinalis Pa Italica, quantum video, nutant pioiisis
' : :
oonatus innovandi
luin
rodiit
:
communis
:
fLTderis ad nibi-
jain
est dissolutus
omnis noster
excrcitu rap-
cundo
intor
so
lantum
iiiilum,
quo Ecclesia
al(|ue oratortim
fraclatus
Vollorra' a l'Torciili-
plurimum hcdobalur. Voiioti ab iiiilio cl buic poslulationi adversi, tandem dedoraiit manus ot
ad arbilrium Pontificis cuncta leforcbaut. Ponfifex 10111
uis defeocre. Missus illuc est
cum
(lamnosam
rojicicbat, dignilalis eliaiii
suse noii slaluens dolrimenlis propriis assenliri.
fim coUecto Urbinas, ad quem et nostri equites (Hiiiigenli mitlunlur. Varius de bis coeptis esf iuimiiium sorino, omnium aulom nnus consensus, futurum in Italia bellum si fautores Volalorrani
;
Dati cardinalos sex crant ad Iia^c ipsa

lis
cum
lcga-
invonorint
adbuc
:
fainen
nemo
se
fractanda oxconsueludine nosfra
pcrvincerc
potuorant contumacias. Uclata igilur ro ad Poufifiocm, dccretum est logatos quod dimilti. IMmissionis causce sunt dicUe
,
nunquam liorum
quid dctogil conantur niliil in tot discriminibus pauxillum lidoi calamitosius bello, clc, Uonnc die xxix
laiitum I*Toronlini exulcs nescio
Maii MCDLXXU
52.
.
vocati illi essent ad innovandum commune tanlum, non privatum cfiam fcedus quod in privato nuUa essct ulililas publica, quando non una omnium, sed sejuncta qua-dam a ca;lerls apparcrct volunfas id aclura scmper, utminus
:
lerdinanchis ab onere pcndendi

;
vcctitjalis
liberat/is proniissa
sessiones
non adiinplet (juxdum posab Ecclesise ditione itnprovideperSixtum
mimus etiam fidci llali inviccm fidcrcnt subvcnirent minus ctiam nos timeret Turclius factioncm Iianc noscens, quod nulla esset noslra cxlimatio, (luod taiitum de nobis iis cederemus commisfa in Ecclesiam arma bac innovatione, probantcs csse in ea re damni plu,
Quod ad Fcrdinandum rcgcm divelluntur. Ncapolitanumattinet, a quo instructam classem advorsus Turcas immissamque, sed nulla gcsta
rc,
Aulumno
rcdiisse,
quo fempore
vexarunt,
Pontificia
Venetaiiue Asia'
iiigravcscentoni
liltora
paulo anle
mcminimus; quanquam maximi

Turcicam
illius referret
riinuin, lucrique
niinimum. Quod
si
acquicvissc
potcntiam, ne rcgnuin Nca[)olitaiium invaderct, roprimerc is taincn cum dainno Ecclcsiie, accepti in parto
;
rcgno beneficii
'
immemor rem suam
auxit
iia-
Cro.
I.
XXIX. Sigism. Liber
iii
C.om.
rcr.
.Mnsoov.
.M^.
'
aich. Val.
Car(L Papidi. Lp. CUXLIX.
SIXTI IV
ctus
siaB
AXXrs
2.
CHRfSTI 1A72.
539
enim Sixtnni
Paulo
in
asserendis juribus Eccle-
Pio hfec loca in rcgno posiia minis ctiam habitis rcpctiit.

o.").
praedecessore
inferiorem
animis,
at(|ne
cupiilniniine
consanguineos illustrandi
autrcndi, de ncpte regia Pontificio nepoti matri-
si;p
feudi
Pefebat ilem. iit fribiitiim, quod Kcclcnominc qnolannis pcndcbaf, ali(|ua ex
monio jungenda
rum,
oi)
egit, peliitque ut vectigale
au-
parfe dimiiiiiciclnr, ciim rcgnuni fantiimmodo

ctiani nlfra phariim |)0ssidcret . Et Xystus anfem, hac quoiiuc in rc Ferdinando satisfacturus, tolum remisit tribufum, Fcrdinandi tanliim vita duranfc, inodo eqnum
cis,
quoii
sil)i
non pcrsolntnm
lieneficiario jure
in rclii)nani
non
:
cxciderat,
condonaretiu', tiim
infra
vitam pendcndi census onere libcraretur. Ut vero ca res splendide fleret, fiirpique pactioni
pnlclierrimns lucus allineretur, obtendit missam jam antc a se superiori anno adversus
albiiiu
quotaniiis
tucrctur(|ue
fcndi nominc |)ersoIveref, oram maritimam a priedonibus, et
Barbaros classem, seque una
cum
aliis princi-
pibus Cbristianis in commnnem liostcm vires sociaturum, dnas triremes refjio sumptu egregie instructas sustentaturum, qua; maris Tyrrlieni oras a Monte Arfjcntario ad Terracinam usqne,
Pontificcm jiivarcf sua impcnsa quoque et ductu, nt in fcjKleribus lcgitur lioc qui im|)robarent fuere multi . De quibus Jacobus cardinalis Papiensis in litfcris ad An:
inilite, si opiis essct,
gelum episcopum Tuderfinum

bet':
30. Pervenisse
quffi
dafis
h;pc ha-
Matiometanorumque grassationibus tuerentur, Avellum(|ue arcanorum interpretem,

a piratarum
jam
islhuc pulo rumoribus,

regis sunt a
ut de bis
cum
Pontifice pacisceretur, amplissiilla
beneficio Ferdinandi
:
nobis
mis fictum mandatis misit. Kxlant

consignata
litteris in
rciriis
remissa
panca ea numero, ipso pondere ma-
Valliccllaua bibliotbeca, in
quibus
Romanum
agnoscit, illiiinc
Pontiflcem Cbristi vicarium anxiliarem exerciliim, si bello
petcretnr, spoiulct: tnin se lillns
Homannin
tu-
taturum.
ad vota sna .sixtnin lerdiIâulnm, ut jura Ecclesiae protereret, adducere potnerat, ac, ne ob negatnm censnm regno ab eo spoliaretiir, in discrimen venerat. Inio impetravit ctiam, ut Soranus comitatns, quem Pius 11, dum Gallos
51!.
I'"lcxit
facile
gna icstimantur. Redditus est ducalus Soranus, et condonatus regni census tam qui debebatur, qiiam (|iii vivo illo potcrat in futnrnm dcberi pro iis trircmes dnas ad cnsfodiain noslri litforis continueexhibet,etRomanamEcclesiamsuis femporibus fucri siiondct omnibus tam sfipcn:
nandus, qui
nnnqnam
diis
ctuosa Addita
qnam viribus et exercitibus regni friiadmodum res, si dicto Qdes consentiat.

:
illa
caiifio
est,
asscntienfe
recipientc, nt libcralitate
eodem ac omni uosfra cadat, si
a promissis abierit.
(Dlia)
Despondebitur
mox
neptis
Ferdinandi bosfes cjecit, coinpararat, Ecclesiastica.Hiue adjunxerat tlilioni, reslitiicrelur Neaad quie ductum Sixtum Leopolitanse coronae nardi Ruverii nepotis ad opulenfas nuptias evebendi, et rebus Ecclesiasticis difandi illeceMs. Vila indicat Bartholom<Bus Platina bra
: '
,
praiecto Urbis, nepoti Pontificis, idemque ducatus dos erit. Roina' xiii Marfii MCDLXxii . Eadem in aliis litleris - ad Marcnni cardinalem Aquileiensem A. S. L. repetifa
regia
sunf.
57. Edituni
efiam est a
Si.xto
Diploma
'
pri-
Sixti papffi
M. Regis filiam (nempe notbi regis notham tiliam) Leonardo ex fratre nepoti, quani
paulo ante pra^fectnm Urbis creaverat, in matrimoniiim coUocat. Utvero omnis inler reges deinceps
et
die kal. .Martii, (|uoannua octo millia iinciarum anri miilloruiii annornm ficxu non solufa, et
Pontifices
confroversia
tollcretiir,
oppida qufedam in Hernicis partim a Poiilifice, partim a .loannc comite possessa, puelhc in dotem ascribnntur, Joanni antein qiruuine
millia
nnmmiim anrcorum
a Pontifice persolnla
sunt, ne queri posset, illa loca vi sibi adempta esse. Oppida autem fnere Sora, .\rpiiiuin, arx
quinquaginta niillia nummum accepti regni bencficiarii ergo debita, pendendunKiiie vivo Ferdiiiando vectigal aiinunm remissasunt quinetiam, adeo illi est blanditus Sixtus, ut cum idcni Ferdinaiidus parum honeste cum Pio Ponfifice, dcin vcro accrbissime advcrsus Pauluin II contendisset, censum annuum ob exhaustas snperioribus bcllis rcgni opes ad niinorcm vim auri redigeiidum, novo Diplomafe |)romuIgarit, se ob illam remissi ccnsus beneficenfiam
:
castella
quccdam munitissima ultra Lyrim, atque alia non contemnenda, pro quibus taula
contcntio intcr
l*aiiUim ct
liand
dcfraxisse juri
I-\M"diiiandi
ccnsum an:
luiiim
Kerdinandiim cst orta, ut paulum abfuerit, quin bello dccerueretur cujus esse deberent nam Pius eo bello, quo Ferdinandnin contra Gallos pngnanfein Sorano duce Fcrdiiiaiuli hoste, juvit, pnlso oppida illa ex foedere cum rcirc inito occupaverum postea mntata scntciitia morluo vit
;
:
(|uamvis re ipsa idjus pcnilus lictilium essct, at(|uc insigne ingrali in Ecclesiam Romanam animi argumen-
exfciinandum
discepfaiitis
tum. Omnia porro, quce Anellus orator

Pontificc
cum
Val:
pcpigcrat, Ferdiiiaiidns admisit, halitteris

',
bnilque rafa, e.xaratis

licellano exlant, in
'
qua; in
.Ms.
quarum
19.
calce ha;c addidit

Ep. cdxl.
CarJ. Papien. Ep. cdxx.xix.

lil.
s Ib.
[>.
'
Plal. .Ms. arch. Val.
Mi. Cod. Vall. sign.

^
U. niim.
123.
Exl.
n
iii
'
EjI. ib
P5
Ext. ib. p. 128.
640
SIXTI IV
ANNUS
CHRISTI 147 "2.

aliis in eis
58. Promilto, et siili liilc regia polliceor atque sponcleo, talitcr me, auctore Domino, ad omnia ^v^ln Apostolicis affectibus hal)iturum,
contentis clausulis auctoritate praifati
tenore prajscntium de simili fratrum nostrorum

S. R. E.
cardinalium consilio innovamus,approet prscsentis scripti patroet
quoii
(lc
collatis a iuc gratitudo provcniat, ct in
bamus, coiifirmamus
ciiiio
conferendis aflcctus ])romptior cxcitatus exurgat, nccnon etiam tenore prsesentium de jam
bilaji
dictamea scntcntia ratifico, etaccepto omnia ct qua^cumquc, qua; per ipsum M. Anellum meum oratorcm ct in liac parte procuratorcm, vigore mei mandati ipsi facti fuerunt promissa vestr;e
beatitudini et Sedi Apostolicfc,
confirmans
at-
que emologans, ac
In
si
per
mc promissa
esscnt.
quorum fideni et testimonium praisentes aureo pendcnti sigillo nuinitas fieri feci. Datum in Casteilo novo Neapolis die xvi mensis Martii,
anno a Nativilate Domini mcdlxxii. Rex Ferdinandus . lllusisse postea Sedi Apostolicaj Ferdinandum, et larga jiromissa, ob qusa census
illi
nihilominus annum jupra'dictum a vigilia Nativitatis Domini nostri Jesu Chrisli anni e.jusdcm millcsimi (|iiadringentesimi septuagesimi quarti quoad plenarias indulgcntias antedictas ab ipsis fidelibus consequendas incipere, etjuxta ipsarum Iill(!raium continentiam et tenorem finire, ac revolutis succcssive viginti quinque annis futiiris temporibus successive vim vigoremque pcrpetuo obtincre, atque durare deccrnimus
communimus,
ipsas
quoque indulgentias, ct i)eccatorum remissiones ad abundantem cautelam utriusque
sexus fidelibus picTdictis juxta ijisarum litterarum moduin etiam de novo concediinus et clar-
est
remissus, conlrariis operibus labefa-
gimur,
etc.
Dat.
Romai apud
S.
Petrum anno
VIII
kal.
classe, videbitur inferius.

59.
Incarnationis
Dominica^
mcdlxxii,
Ductus
pra^terea
humanis
cui
affectibus
Sixius
et
Hieronymum Kiarium,
Forilivii
Ecclesiastici
exercilus
103
supremumcontulcrat imperium, Dnotoparchia donavit

:
sed
niale
anno i . 61 Scdantur lites ob Pragmaticam Sanctioncm in Galliis subortse. Neque illud hoc loco l)ra3termitlendum est, ipsuni subortaex PragmaAprilis, Pontificatus noslri
.
collatsp Ecclesiae
opes
illi
ac
filiis
exitium postea
Sixti
attulere, ha^c
enim de eo
Italia
refert Petrus Juslinia-
nus
'
"
In
Ilieronymus Riarius,
Sanctione in Galliis dissidia sedasse, ac sex prffisulibus, quibus vacantium sacerdotiorum jus conferrent tum pro
tica
menses concessisse
Pontificis nepos, et Imolse Forliviique princeps,

in cubiculo a civibus conspiratione occulta occisus, in
forum de
:
palatii
fenestra
projicitur
subditque
l\x
quoque Minfredus Favendominus uxoris insidiis periit . Herculem
Galeottus
etiam Atestinum Ferrariensi principalu heneficiario, quinque millium aureorum censu iinperato, induit-, ut ex edito Diplomate patct ita
dirimendis inter clericos litibus plura sanxisse, (|ua> in libro primo Extravagantium comnuinium cupidus lector consulet. Ad exscindendam vero Simoniacam pestem, quse in Ecclesiastico ordine serpehat, sanctionem edidit in omnes, qui sc ejusmodi sceleris conscientia contaminarent. Hac temporis nota id Diploma
'
consignalum
est
Datum
Roniffi
apud
S.
Pe-
consignato Dat. Roma> apud S. Petrum anno IncarnationisDominica! mcdlxxii, XIll kal. Scptembris, Pontificatus nostri anno i . Contulit etiam jurc beneficiario eidem Ilerculi Atestino Sixtus Bagnacavalli, S. AgathcT, Cunii et Zago:
trum, anno Incarnationis Dominica;
.mcdlxxiii,
XI kal. Junii, Pontificatus nostri anno i . OiJ. Xcnodocliium et ccpnobiiim conduntur a Willelmo cardinale Spoletano. Purissimus
naria3
oppida, imposito centum aurcorum censu ', necnon Massam Lombardorum Roncadellum, et duo alia oppida in agris Imolcnsi et Favenlino, imperato unius libra; argenteai vectigali
'.
GO. SinictioPdiili II de .lubileo
redacto a Sijio coiifirmalur.

*
hoc anno idem Sixtus sanclionem Pauli II qua annus Jubihcus a trigesimo tertio anno ad vigc-
Confirinavit
fuerat
,
ad xxv imuuin
Willelmus Spoletanus cardinalis, quem ob conditum sacris opibus xenodochium caMiobiumque excitatum hoc elogio exornat Jacobus cardinalis Papiensis " Non sit dominationi vestra! ad gloria; inanis, nec mihi ad assentationis crimen, quod bis litteris addam scit Dominus, quod a conscientia os non discum iter Narnia sentit. Proximo Februario agerem, contcmplalus sum opuscoenobii vestra
erat ah ea lahe
:
cura erectum, fratrum frequentia

ipsa insigne, benedixi
et
struclura
gesimum
lustratiiris
(luiiituiii
reilactus
uherri-
nomini
veslro.
mamque criminum
aiiimarum
pientcs
lillcras
lcilii
;
veniain Ecclesias Urhis rite

:
nunc per vicum
inontis Rosuli transiens
Rursum magno
allribuit
saluti
Universorum fidclium
consulere
cupraeinsertas
|)ariforiniler
cjusdem
îgesiiiiiiiii
praedecessoris
(jiiiiilum
aliorum exemplo vidi sacellum, conjunctumque xenodochium, quod impensa vestra a fundamcnlis erigitur, opus opportunum et
meo
et
ciim rcdiiclioiiis ejiisdem anni trigesimi
ad
iatuli cl
Pctr.
:'
necnon oidinalionis pra'diclaruin, ac omnihus

aiiiuim,
liisl.
tuni profcssioni nostr;e convcnieiis descendi, ingressus sum, lustravi omnia. Inde vero egrediens tacitus dixi Beatus inr, qui in-
pium,
Jiijl.
1.
Vpii.
<.I3.
I.
IX.
11).
teUiciit
'Si\t. IV.
|i.
supcr egenum
et
pauperem
in die
mcda
Iil).
|i.
liod.
(,i\.
p.
90.
Uullar. (.iv. p. ;!8.
Lib.
Iiiev.
cl
HiilL
'
n. Lp-
XNXII.
Lilj.
bi-ev. cl
Hiilhir.
p.
'lo.
muii. 3i.
Papieii. Ep. cdl.îv.
SIXTI IV
liberabit ciim
ANNUS
3.
CilRISTI 1473.
ila
541
inedia
Dominus.
1'orro aiitem felicem Ec-
coxit
ex
summa
totus
in
maciem summam
Passionis
clesiam suspiravi, si illi iimili Spnlijtani coniingerent qua in re vencro iii mentcm patres nonnulli Ordinis nostri, qui iii Domino dorde mierunt S. Crucis, Ca;sarinus, Firmanus Cusa, ac nuper S. Angeli Ilispanus, per qMornm sanctas actiones commciid.iliim est ministe:
contraxit. Per
noclem laclirymans lapide pectug

meditatione
oti<j
pcrcutiebat
Cliristi detixus.
Interdiu ne
laiigueret, sacras
cx ossibus imagines sculpere didicit, aut praedicalioni se tradidit, liomines ad ca*lestem glo-
rium nostrum.
in
Pientia! vii Augusti mcdlxxii
".
Mijj;ravit 63. Ludov/ci MorbioU pia mors. coeUim lioc anno liononiaj Ludovicus Mort)ioliis ', qui pietatis miro dcliljutus sliidio [)0piilum ad contemptum mundi virtiitesque in
riam consectandam, et hiimanam contemnendam adbortans. V kal. Novembris migravit ad

ca;kim, sepultusque est in ccemeterio Basilicse S. Petri, et post sex menses, cum miraculis clarere ccepisset,
64.
iii
Kcclesiam translatus est

'
circulis iiortari solel)at, cujus Vitarn ex liaptista
Manluano, qui egregio carmine Innocentio VIII inscripto gcsta illius prosecutus est, describit Carolus Sigonius -, ex quo pauca biEC decerpsimus .\ut liumi, aut in duris stramentis cubare assuevit lapidem sibi pro ccrvicali
: ,
Evangelii prxcones ad Canarios et GuiCreatus est hoc anno a Sixto neos missi. Aposlolicus interniintius AUonsus de Bolano Franciscanam disci|)linam professus ad fidem Christi Canariis, Cuineis et aliis Afris inferendam, cui plures viri sancfimonia illustres socios laborum se conjunxere, quos omnes Sixtuspri-
sternens, cibo delectatus est
non solum
tenui,
vilegiis
omnibus
a praedecessoribus Evangelii
affecit
sed etiam
cinere
nuit,
tavit,
vili,
eumque
si
delicatior videretur
absti-
sffipe
conspersit,
omnino carnibus
prseconibus concessis formula consiguato

:
Diplomate bac
ficus,
poma, nuces, atque olera frequen-
quae aut cruda sumpsit, aut certe sine oleo
Romai apud S.PetrumannoIncarnationisDominicaiMCDLxxn, . II kal. .lulii, PontiTicatus nostri anno

Datuni
i
'
'
Miintuan. in c.iirn.
Sigoii. de episc.
Bnn.
in Ptiilippo
Ca-
sixl. lib. Bullar. x.xv. p. 230.
land. Ferrai'. in novo Catal. xxviii Oclob.
SIXTI IV
ANNUS
3.
CHRISTI
i.'.73.
1.
Preeclara
cassani.
r/esta
Petri Mocenici et
Usum-
.\ttaliam
non
subegisse
'.
Abiit
voro
Annus redempti
excurrere
orbis
millesimus
tortius, sexta
Oliverius Carafa, acPontificia! classis
munere imperium
quadringentesimus septuagesimus
Indictione,
coeperat,
cum
Olivele-
rius
cardinalis Carafa, Aposlolica;
Scdis
Laurentius Zonus archiepiscopus Spalatensis, quem Bartholomajus Platina ' patriarcham Antiochenum vocat agebatque apud Rliodum,
,
gatus, classis Pontificise praifectus, in Urbem rerefert, viginti versus, ut Stephanus Infissura quinque cainelos piTda oniistos, ac totidcm
'
suscepit Pctrus autom .Moconicus, Veneta; classis prjefectus, plura Turcarum loca direplioni et
:
Turcas per triumphi speciem secum circumtulit, bostilia etiam complura signa attulit, et cateiuE in portii .\ltalifc rofractiE partcm aiito
Basilicffi
incendiis tradidit, ut fuse prosoqiiitiir Coriolanus Copio ', qui res ab illo prcoclare gestas
tribus libris eleganter est complexus. 2. iXarrat atitem inter alia audax
.\ntonii Siculi, <|ui
valia
facinus
Vaticana;
fores
siispendit
sod iion
gloriosum erat eam catonam raiûisse, quam turpe ob non comparatas longiores scalas
tam
Turcartim iiiiperatoris naapud Callipolim medicato igne succendere
'
Pulr. Just.
'
I.
viu.
- I^lat.
\U.
arcli. Val.
1.
inscript. miscellaM.
'
Steph.
Infiss. cod.
.Ms. Vat. siga.
nuni.
111. et Ms. Vall. bibl.
Cepio
I.
11.
Sabell. eunead. 10.
vii et alii.
542
SIXTI IV
ANNUS
3.
cum
CHRI.STI
1473.
illius
molitus sit, merc;itoiis(Hic specic ;ul poina divciidenda in porluni invcctus, armamentario, in (|uo maxima lit^rii, fdiiium ac malcriffi ad
eedilicandas inslriicndas(|ue
:
ad coiionestandum
csset,
funus icpcrta
non
id()ue teterrimo
crimini,
quo ex
foedcre
navcs copia erat,
4.
Saracenis se dcvinxerat, adscriplum. Meditafa est Carola regina, quaj a Jacobo
sed erumpente cilius ignes noctu injccerit flamma delcclus a Turcis fugatusque, centum
triremes, ul fucrat mcdilatus, concremarc non potuei'il: tandcm ca|ilus perductusque ad Malio-
notho sultani /Egyptiaci viribus spoliata rcgnofuerat, amissum regnum recupcrare sed
fratre
;
cum Ludovicus Sabaudus,
cjus
vir,
bellicos
mclcm
factam in Chrislianos carnilicinam, provinciarum direptioncs, regnoim[)eraloiem,

illi
aversatus labores, in Sabaudaregia deliciis sese dedisset, Mocenicum missis oratoribus sollicitavit', in
rum
excidia,
])rincipum
caedes
exprol)rarit,
regiam
uteam eCyprio rcgno jam anle expulsam suam dignitatem restilueret. Sed
Cornelii
palritii
conslanler autem medio corpore dissectus mortem pcrtuleril, ob cujus virlutem senatus Venetus illius fratri stipendium
cum
lilia,
Catharina, Marci
Veneti
junxit,
a senatu Vcneto in filiam cooi)tala fuisset,

sibi
annuum,
et sorori
quando Jacobus eam

illaque
clicnlela!
matrimonio
et
dotem honestam conslituit. PrEcterea recenset idem auctor Usumcassani oratorem exceptum
magnifice Vencliis, ac plura tormenta bellica teneaUsumcassano tradita, uti expetitum fuerat, ac missos centum fortissimos juvenes, quibus
gravida a viro relicta esset,
VenetaB
commendata, Carola
passa
est
: ,
Mocenico re-
Thomas Imolensis
chinarum
Barbaro
peritos
:
praêrat,
tractandarum maartis
tum plura vasa cximio

otfercnda
lenocinio coelata, vestesque pretiosas a Josepho

oratore
Usumcassano
ad
Coriolanus Cepio his verbis describit^ Venerunt ad cum duo oratores missi a Carola Cypri regis sorore, qufe jam multis annis regno a fratre expulsa lUiodi morabatur. Ha?c nupta est Ludovico ducis AUobrogum Hlio, viro ignavo, qui relicta uxore domi inter concubinas luxuriose vilam degit. Orautl
pulsani
Pam|)hiliffi
Cilicia;ve oras acccssuro. Inler qu;c
tores imperatori referunt
regem Cyprium morhsereditario regno per
classis Venelae praefectus Petrus
Mocenicus soAsiffi
tuum
esse, a
quo Carola
ciorum
navibus
adjunclis
tilio
cum
oras
lustraret, a
Caramanni
Cassambecho Usum,
cassani foederato, qui Persicis viribus patrium
regnum
gatus cst, ut
Selcucia
bellicis
Mahomete repctere annitebatur rocum universam Caramaniam,

,
exceptis tribus urbibus munitissimis Sichino,

ct Corico, subcgisset,
quas in suain
re-
digere potestatem noii possct, eo quod tormentis
ad disjicienda mcenia careret, auxilio adjutor sibi adversus Turcam csse vellet. Mocenicus itaque expositis in terrani copiis cum seneis tormentis quatere hostiles munitiones coepisset, eas tres urbcs expugnavit, compulitque ad deditionem faciendain, qus restitutaj Caramano fuerunt. .3. Jacobo rerjc mortuo, Ci/prii in varias partes
discissi.
injuriam expoliata erat, proinde orant imperatorcm uti amici olim regis Cyprii filiam, et foederati Venetorum AUobrogum ducis nurum, suis opibus ad recuperandum hareditarium asserentes Carolam ex regiium juvare velit legitima uxore, fralrem cx concubina natum esse tunc imperator respondit Jacobum regem Cyprium socium et foederatum Venctorum regnum legltime possedisse non enim legum formulis aut litium contestatione, sed armis atque virtute regna in jus principum cedere . Non solum ab humanis, verum divinis prorsus juribus abhorrct haic politicorum illorum sen, :
tentia, qui
offlcio
princlpum magis
servire
,
utilitatibus,
quam
et religioni
solent,
eoque jacto
artibus
De prteclare
'
fundamento
simulatis
causis
variis
gestis a Petro Mocenico,
et reportata
ab Assano de Turcis victoria, meminit Philelphus in litteris scriptis IX kal. Augusti ad comitem Urbini. Cogitabat prajterea
Pelrus egregium ingens aliquod facinus efficere in Turcas, cum illum .lacobi regis Cypri mors
subornatis aliena jura invadunt. Addit Coriolanus Cepio superioribus Mocenici verbis
:
sorori verum Kegnum autem non tantum qui mullo lempore meGenuensibus etiam liorem parteminsuliE pertyrannidem occupatam
,
noviquc in ea insula motus a suscepto consilio

revocarunt. Rcfcrt vero Stei)hanus Lisinianus,
tenebant, propria virtute recuperasse, ac jure possedisse affirmat, nunc reginam per adoptio-
nem
senatus
Veneti
flliam
cum posthumo,
Jacobum veneno
lâtruo
ct
luisse
,
interemptum ab uxoris
avunculo
in
cum
regni
administra;
tioncm
regiis
omnem
se
transferre affectarent
ac
Jacobum
defunctum anathematis reum sine honoribus in sepulchrum illatum fuisse,

Dci judicio cera in universa insula
xx.xvii. Ep. ult.
quoniam gravida erat, regni htcredem relictam csse, quam et senatum Venelum, et se contra omnes reginse aut regno injiiriam inferre volentes defensurum affirmat. Oratores acceplo
responso
5.
cum arcano
'
tristes recedunt (1) . Confirmatse fuerunt a Petro Catharinae
l'liil(>l|)li.
1.
lios.
|).
2.
1.
IX.
Cepio
I.
II.
(1)
De rebus Cypriis plus

Jnlii,
aliqiiid
Jacobus rex obiit die vii
lesto
nos edoceat Veneti coKvi scriptores Saniitiis in Vitis ducum Venetoruni, et Naugerus iu historia Veneta. Sanuto, vel die vi Jnnii ex Naugero, (]uo fatis funclo, Carola legina actutum ablegatuni misit ail
sixTi rv
.lacohi rcgis ileinmtui
iiis
Axxrs
3.
CHRrsTr
" "
I'i7;5.
04 3 4
uvoris,
,
iili
VimioU inMiiiiila
;
Hcgi
IIiiiigariM'.
,
lilia;
ac
socia),
partes
cnixacitu:
cst
Matthia rex gloriose
attcnde
primum
tii
;
liliiim, ciii paloriuini

liiciiiiio
uoincn
iuiiituin cst
'
scd
(liuc
ri(l(!s
esse fibi de fallaci liomine potest,

ille
lauluin
\ixit.
CuTtcruin turliida)
adino-
Clirislum scqiieris,
gnasti,
.Mahometis insaniam
eiiin
te
tu
duui Cypria; res fuerunt, cuin alii studercnt Catliariiuc, Carohc alii, alii llispaiio nomini, ct Xicosicnsi arcliiepiscopo, qui Xeapoli rcversus
pro Kvangelio coiitra

illiiis
in liiinc
diem pu-
armacontra
tueiidam
diemonum
rcginam Ferdinando regi

cobi jungerc, ut sccptrum
tur
in
el cjus filio filiam Ja-
Cyprium
:
Iransferrc-
Hispanos, conaliatiir
sed Veuetoruiu
opera Catliarinai partes vicere, ad dernum Cyprus Vcnetie ditioni adjuucta fiiit, iili suo loco
dicctur.
0.
seclam intenta sein|)cr fucre. .Mcmento pugnarum a patre vaivoda et te toties commissarum, ca!(liiim quoi|ue, qua; de Tiircis multa; sunt fache scit ille lua in priinis virtiile per hos arnios obstitum, qiiominus lantuin imperio potucrit progrcdi, quantiim optavit unuinte odio
:
liabet, at(|ue
uiiuin
te
perditiim cupit, cjuo susibi

si
Mahometes
tentat sibi concitiare
Ilunga
ru/n,
quem a nefando
pacto deterret Sixtus.
blato, nihil
non de Christianis sperandum

si
cognoscit
quid blandietiir inlerim, aut
Nuuc de bello Malioinetein iutcr et Usunicassanum, cui Cliristiaua classis ferre suppctias nitebatur, gesto narrationem prosequamur. Circumferentc latius victorias iu Asia Usuuicassano, Maliometem imperatorem terror invasit, ne ipsum Cliristiani conjunctis adorirentur viribus, acceptasque ulciscereiitur injurias, utque 1'sumcassanus Vcnetos sibi conciliarat, ila ille Matthiam regcin llungaricC delinire inuneribus constituit, adhibuitque iliius fcederis intc[ire-
quid promittet tibi, iion alia rationc id faciet, quam ut ct consulat sibi, ct in omnem occasionem te opprimat. Exempla infidclitatis sua; non sunt longc pctenda, te tniimiiuc regnum cir-
cumdant
via et
recogita qu;c nostra

suiit gcsfa,
memoria
in Ser-
(luibusque fallaciis miseri Christiani niinia) pa>nas fiduci ultimas dcderint videbis, si desint ca^tera, ha?c
;
Bosna ab eo
satiscsse ad CBeterorum
documentum
et
tuum
:
tcm Nicolaiuu Varvedam e Vilacli, r(!centor Bosna; regcm appellatum, plurimaei pollicitus, si rem perficeret. Matthias itaque, amplificaudi
Ilungarici limitis occasionem sibi oblatain ra-
non est, inerces amicitia? ab eo nulla quffrenda. De religione contcndiliir ille tuetur suam, tu tua iii diversitas ha!c causa; conciliarc animos vestros nullis paclionibus
illi
:
credcndum
[)otest:aut tibi dimitteiidiis cst Cliristiis,
aiit
Mahometem misit, (|ui his legibus foedus auxiliaque in Usumcassanum paciscerentur, si Bosnam Serviamiiuc aut haruiu altiis,
oratores ad
rurcus suspcctus semiicr habendus. 7. Adde, quod negiigendum non

aiiiino
[)riiici[)es
est,
quo
Ilungari
suiit
(|iio
etiain
:
po|(uli
tcram Hungaro permitleret. Qua^ fama cuin a ad Sedem Apostolicam allata esset, Sixtus Matthiam ab his abducere gravissimis littcris nisus est, proposuitque in priinis Usumcassanum Sedis Apostolica; Venetique nominis sociuin esse, neque ipsum sine Cliristiana! rei dainno fa^dus cuin Turca adversus illuin sancire posse imperatorem, finitimos principes, Hungarosque ab ipso abalienatuin iri, plurimaquc adituruin pericula, tuin superiorum facinorum gloriam obscuraturum, nec Mahout inetis tutam firniain(iuc futuram fidem
viris tide dignis
;
,
pacilicationeni
iiaiic
accepturi
semper tua gens

cupidiusque ad
caiteris
fuit, militavit
fidelis Deo nomini Altissimi,
pugnam
(juam
ad
nii[)tias
est
semper
,
profecta.
Quid jtidicaturos
nulla urgente
,
de
te illos
existimas, iiitucntes
sola
necessitate
aut Bosna; non modo cum execrando hoste sentire, sed ad oppugnandos oppugnatores suos copias
cupiditate aut Scrviaj
jungerc.
Non omnium
intra Ilungariarn fortasse

:
stinl facile multi, tiuos tua virtus oflcndat, multos etiain gloria urat
pacati tibi suut aiiiini
danda non videtur occasio, ut

bene, sentire
qiii
dc
te
scntiunt
qui Servia; ac Bosna; principes, qui se ejusfidei commiserant, exitio dederit. Conceplte sunt e;e
littera; a
jam
iiuile
incipiant: et
(lui criini-
Jacobo cardinalc Papicnsi

liisce
I'-ontificio
nari opera optant, ctiam exagitandi facultatem aperte accipiant. Ilcligione, et constantia, et in
iiomiue
verbis
periculis fidc, (iiiibus rcgiium parasti, in poste-
>
II.
:;.
I.
IX.
Pjpien. Ep. d.wvii.
rum tibi est retincndum. Proxiinam quoque Bohemiam tot jam aniios a te 0[)pugnatam,
regnum, quod Jacobus cjus munere obtinuerat, co defunclo, iu Venctorum mauibus relapsum sibi vindicaret. ; sed Aiidrcas Corneius Venelus iu Cyprum se conferens, passiui per ora homiuum cvulgalum comperit, Soldanum ad Carola; prcces validum exercituin actutum missurum, ait Naugerus. Veruin sive ea fama futili rumori niteielur, sive jtgyptius rcbns suis meluerit, Carola dein ad Veuctos se convertit, ut iu Annalibus relatuin est. Frustra tamen illa, cum viduam Jacobi regis civcm suam tueri Vcneli e republica duxeriut. Hes interim Cypiia;, ne dcstitutiC reclore collaberentur, per Audream Corneruin adminisliabaiitur, donec frela; regina; partus expectaretur. Ita rebus comparatis, Veneti regiminis impaticntes Cyprii, archiepiscopo
SuUaiium
iligypli, rogaQs, ut
Ilax Sauulus. Quid Sullanus respouderil, incerlum
desponderetur Alfonso FerdiNovembris, per simulationem accitus Andieas Cornerus in i|isa via, per dispositos in insidiis sicarios, ueci tiaditus fuit, ca vel siinili fraude Marco etiam Bcmbo defuncli AndreiB nepole sublato. Tunc regni moderamen arripere conjurati, omnia pro arbitrio disponere, Carolam Alfonso despondere ; sed brevi ha:c omnis usurpatio
Nicosia; duce, conspirarunt iuler se, ul Venetis sublatis, Carola
lilia
spuria Jacobi regis, sexennis iufantula,
uandi Apulia; regis
lilio,
cui ex his nuptiis jus in
reguum
coiifeiTetur. Dic igilur .xiii
cessit
nam
Veneti armatis triremibus
Cyprnm
missis, collapsas reginx rcs reslituerunl.
.Mansi.
544
SIXTI IV
:
ANNUS
3.
CIIRISTI 1473.
nonne dictiiram ajjnoscis non pro judicio Romanje Sedis, tollendisqne erroribns, sed ad solam am[)liand:r |iolcstatis cnram tamdiu iicllatiim essc, tanlani(|uo rorum atque liominuni editam slragcm, (|uando pro Servia et Bosna non cum iiaM'clicis, scd fjuod fipdius cst, pacem
lirocuratam cum inlidclil)us inspicient. Uctinendum ubiqiie etiam intcr tuos est nomen
Concurrere Turcica? Persica;que acies in Armenia, geminoque prajlio decreta res ', in |)rimo Usumcassani filius triginla millibus equitum succinctus praetcctum Uomauiic, qui quadraginta millia Turcarum ductabat, asperrima cladc dclcvit. Quo successu prospero elatior
Usumcassanus
luiiversis viribus adoriri

:
metem
TurciC
constituit
et
Mahoprima quidem impressione

;
t)onum,
fili
cliarissime, idque
c.Tteris
non modo nnteniorte etiam,

si
maxima
more
strage cajsi a Persis fuere

esset ad
sed
ponendum
quoque
sint,
rcbus, sed
cum pervcntum
qua? de
in
regiam munitionem,
erat, ei
expediat redimendum.
oporlet,
Una in re animadvcrti quantum (lipsar et circumstanimprobaturi factum boc
mediis castris excitata
cntenis ferrcis, curribus tormentisquedispositis
tes Germaniffi principcs
egregie
illo
c(\\\\
communita
cui
mox
emissis e
bcllicis
quantumque miraturi mufationem banc

suspicio, in te
machinis globis
strepitu,
,
laniati sunt Persa; et horrifico
subitam, tanlrcque jactura? crescet baud dubie

illis
non assueveranl
inde
perterriti
forle
amor non crescet, novorum etiam consiliorum causam prajstabis, qua;

.
',
sessores
abripuerunt
periitque
:
in eo
qualia futura sint, arbitrari tu melius potes, cui

nola sunt projînqua
8.
elfusus
Moniti ctiam l*annonia3 prfcsules fuere
ut fcedus illud
cum Mabomete coeundum

:
probi-
bere studerent qure lilterse tum supcriores Laurentio KovarcllcT cpiscopo Ferrariensi A|)ostolicae Sedis nuntio transmissa^, ut accommodato
,
congressu Usumcassani filius tum vero in Persas turbatos Turcicus equitatus illos ad fugam compulit, adeo utUsumcassanus Mabometes ad montana Armeniae perfugerit vero Persica gaza et impcdimentis potitus, triumi)banlis instar Constantinopolim sit reversus, quamvis mulfo jilures in eo prix-lio amisissel, decem enim millia Persarum, quadraginta
:
tempori consilio eas traderet retineretve. lUut res fuerit, seu vcra seu conficta ad obtinendani a Pontifice pecuniam, questus enini eral accrbc
Turcarum tum
et
csesa ferunlur.
Hungarus orator % regem suum a Sixto non

juvari
jcrario,
ut susccpta
bella conficeret, inilum
non
pro re Cbristiana est a Matthia i[>so

gesserit, sive
cum Turcarum
in
imperalore foedus, sive quod
Mattbias Pontificiis
monitismorcm
Mabometes, propulsalo Usumcassano, Hungari amicitiam, uti haud amplius necessariam, contcmpserit.
9.
interimperatorcm Exinde Chrisfianorum, qui ea occasione ad recuperandam Constantinopolim uli |)oluerant, labefactala) res in majus exitium inclinarunt; atque hoc ipso anno Turcae ex Bosna erumpentes Carinthiam Styriamque Austriaca; stir|)is liTrcditarias provincias late sunt populati -, non audcnte
10. Treverense colIo(jiiii(in
Biar/7mdum
desinit in dissidinyn.
Friderico imperatore
cognito,
arma
in eos vertere
quo
hts a
illa
Usumcassamis victor primum, deinde vicDescribunt pluribus ingentia Mahomele. Mabometis ct Usumcassani pnelia Coriola-
nus Cepio
Sabellicus
licus
'
ex littcris
liizarrus
Calberini Zeni oratoris
cardinalium consistorio flagitasset, ut ad Augustenses ccetus legatus Pontificius decerneretur, obstitit Franciscus cardinalis Senensis, ut rcfert Volaterranus Petente, inquit, impcratore, ut ad conventum Augustenin
:
cum
Veneti, qui in castris

*
refert, et
,
Caramani
Usumcassani versabatur, % aliique e quibus Sabelut Usumcassanus, qui Pyramcti, Tartarorum imperaloris subsidiis
:
sem legatus
mitteretur,
dixit in
consistorio
intra
cardinalis Senensis
decem conventus
non
et quinquaginta millia expeditionem eduxcrit Cbristiaarmatorum in norum autem auxilia et tormenta bellica, quT
erat fultus
trecenta
illi
maxime erant cum ad maritimam

ad conferenda de
necessaria
Asiae
non
acceperit,
oram,
uti promiserat,
multos annos habitos, eosque irritos fuisse, procercs ad ingentes apparatus ornandos subditos oncrare, reique invidiam in Ecclesiam, cujus imperio fleri dicunt, derivarc. Porro Fridericus in colloquium venit cum Carolo duce Burgundi;e apud Treverim boc anno, ut Belgici AnnalesMradunt, in quo Carolum j|)sum adducere annitebatur, ut Mariam flliam
accessisset,
belli summa consilia non Mabometes autem Turcarum impe-
plurimorum
rator trecenta viginti millia mililum ad signa coegerat. Et quidcm illum, utPcrsis occurrerct,
ba?redcm principafuum Maximiliano fllio desponderet; Carolus vero a Friderico regium
omnes gerendis armis idoneos cx
universis re-
gnis contraxisse, ct Constantinopolim maximis prsesidiis relictoque minore filio communivisse,
nomcn instauralo Burgundionum regno, tum imperii vicariafum in Gallicano solo, ut amissas provincias repetendi, gerendique belli occasionem captaret, cblandiri conabatur; tum
ne illam Christiani expugnarent, dum in cassanum moveret, narrat Micbovias *.

1
UsumCoriolan. Cepio Sabell. eniieatl. 10.

1.
vii. Tiircog.
I.
i.
tlizar.
Papicii. Ep. iix.wi.

I.
vii.
^ lbi(i.
' Coi-iolan.
Iiisl. rer.
Cepio
I.
'^
ii.
I.
IX.
II.
Micli. sup. c. 9.
.\rnol(i.
l.abaniis
Ludolpb. A^Tic.
'
1.
Sabcll. ennead. 10.

IV. c.
(jy.
"
Bizar.
Pers.
to.
rcr. (jcrm. fiaguin. in
Micliov.
magn.
dec. 1.
Belg. Meycr.
I.
xvii.
.-F.gid.
Lud. XI. Naucl. vol. 2. scn. 50. Chr. e Roy. iii \nnal. lielg. Belcair.
ir.
sixTi IV
(liiiiii
Axxrs
:?.
CIIRISTI
]'\ld.
("-ccsarcin
(|iii'in
aihcrsiitf
|iliiriliiis
LtiildYiciiiii
ic,i;i'iii
iilitiiicrc miiiarctiir,
respondit riirsus sercnissiesse

intcntionis
Franconmi.
l)US,
(iiicral)at
criiniiii.\,i;ila-
niiis
im|icialiir
iinii
smc
llo-
ac
|ir;cci|iiie
Iralriciilio,
concilarc.
iiiaiio iiniiciio siililrahcre vclh^
domiiiia qiialiactsic fruslralus

:
iiiin ctiain iiiiiiiiiiiil csl ilr IkÎIo s.icro ail
Tiirci-
ciimqiK!
est diix
cl i|isi coiilcrrc. Ilai(uc
cas grassalioiies arccndas susci|)ienilo

ciiiin l''rii]ciico socialia r>iiij:iiiiiliarina
pelenti
Carohis a desiderio suo

discessit,
et
sed im()crator
siiie
adversus
clanciiliim
dis|)ciiilio
dux non
magiio
(llirisliaiue llilci liostcs,
(|iii
i|isius avitos priiici-
hoiioris
et
facultatuiii
rcvcrtit do-
palus vastabaut, respondit (âroii noinine scri Doiere priiicipein suuin Ijarum princeps
'
:
miuM
niie
iiiidc
irrisioucs et subsaniiationes maxi-
coinmunein \icem (^liristianorum, et recenti inemoria acceptas ciades se, si quern alium, gravissime ierre quanquam autem ipse id sihi non sumeret in ea regum princi|)Uin(|ue maîii:
Fraucia fucrunt. i']x ista coiihisione dux Carolus olVcusus iu im[ieratorem consilia cogitahat [irava ". Kru[)ere illa |)roxiiiio aiiuo, Cueliu
dria cniin Zut[)liaiiia((ue auctus, terminos latius

iii
(lcrmaiiiaiii
Ulicno((ue
:
perfusas
illi
rcgiones
tiidine ct opihus,
vcl
ut se
eum
esse
[)utaret, (jui
proferrc constituit
hiit.
([iiie
res
auxilio
vires
flrmare [josset aliorum,

;
vel
hiterea
cum Ludovico
[)ace
dcinum exitio Fraucorum rege

liabitisqiie
auctoritatc
men
tcr
tiiti
commovere inentes deberet populi sui, salvie res pcrmitlaiitur,

se, ut
si ta-
(iiuturniim
Silvaiiecti
jain
hclhun gresserat,
de
conveiilihus, ()ax confici
non
esse
efrecturum
j,'aiil(|ue
nemo
in ipso (|uidquain
:
pi;c-
|)otuit, cuiii sitas iid

sil)i
Somonam
urhes Carohis
successus felicitatemque desideret inleliioinnes ad hauc rein nec viro sibi aiiimos, ncc principi 0[)es, nec Christiano reli-
asserere vellet, Ludovicus
autem
illi
iioii
suic diirnilatis ciiiilcinlcret, eas
[icrmillere,
((ua' oliin l'liili|)|n) o|i[)igiierat;c, ;ic deiinlc
auro
ita
gionemdeluisse. Hfficinaniter jactata quis((ue vero, iit riMum eventus ostciidcruiit, suaruin
;
icilcuijitic
;i
C;iriiIo
rege
fuissciit,
iitqiic
disturli;ituiii
hcdiis,
iiuluciic
vcro pactic fucf/rave discrimen
curahat, et iin[)cralor prius aflinitatcm conjun^î, contra Burgundus regium

ainiilituilincin
runt
i^lj.
nomen|)rius sihi coiifcrri cxainhiehat. 11. Eo jain res erat [)rogressa, ut
Joaimes Araijonias addactas a Gallis. Ne((ue

1-2.
iii
lioc loco i)ra;lereun-
rcgiic
e.\ti-
inaugurationi parandae daretur opcra, scd
muisse Frcdericum ferunt ne pote ambitione [)lenus, parto

ctiain
r.urf,uiiuhis, utrcj,Mo
duin vidctur, (liitain fuisse Callorum regi novi belli occasionem, cuin .loannes rex Aragonum [)0st diutiua hella Barcinouenses ad suum
dcinuin flexisset' ohsequium, Ccrilaniain([ue ac Kussinonensem comitatum a (iallis rccuperare agressus esset, ([ueiii Lhia Perpianuiii((ue cuat a Ludovico viginli inillia militum duce Pliili()[)0 Sahaudo submissa sunt, a ((uihus Joannes rex arctissima est obsidione sed decinclus, at((ue in .discrimeu adductus
nomiiic,
qiiaiu
ila
postea
is
im|)eriuin
con;j;ressus.
sihi
potiiis,
genero futuro Maximiliano arrogaret; at([uc

disturbatus
Accc[)isse
in eo conventu e Friderici
Carolum
coiii|)a-
pide exceperunt
manu
(lueldrcnscm
principatum,
quem ipsum
antea sihi
rasse vidimus, gravissimasque iras
cuindcm
in
Fridcricum, a quo obtinendi regii nominis cupidine delusus fucrat, concepisse, imo ad eri|)iendum Komanum iin()eriuin Frederico convertisse
muin
a fllio Fcrdinaiulo
est.
liberatus
obsidionc Sed a turhis Aragonicis ad Bohc[icriculo

et
micas sermonem traducamus.

13.
studia
sua
refert
:
Jlagni
Clironici
'
Sixti
dHi(/ciitiam
in
rehus liohemicis
auctor his verbis Scrcnissimiis iinperator Fredericus ducem Burgundia; Caroium solcmniter investivit de ducatu Gelria; (ler ve.xillum cum ca?teris consuetis ca;reinoniis. Post hoc dcsiderabat Carolus dux Burguiuliaj coronari in regem, in qiiem fluem [)ra'scrii)tum amhitiosam et periculosam ilhiui oslenlationem iustituerat sed imperator respondit certum illi deesse numerum e[)iscopatuum regia) maBelgici
:
componendis eludit odiorum pertinacia.
Fride-
ricum Sixtus Pontifex solhcitavit* ut

Paniioniie regein
juvaret,
ilisuiii,
iii
.Maltliiam
coulroversia
illi
Bolicmica
Mattliias
propositum((ue
est,
uti
cum
a Victorino Georgii Podiebratii fllio
hcllo iirgehatur, ah Iioste texisset, cjusque causa (lericuloso hello se implicuisset;
graviori
tum
suhdidit,
nun((uam
:
.Matthia;
Sedem
.\po-
stolicam dcfuturam
I
jestati
debitum. Cum igitur rursus Carolus dux Burgundiai investituram de caeteris episcopatibus sibi vicinis peteret, et per vim illos se velle
'
Impcratori.
<(
Oppugnabatur impiissimis armis
luTereti-
Suiil.
I.
I.
xviii. c. i8, 33. Maiian.
I.
xxiii. c. 18.
'
Sixl. IV.
'
Apud
.\rn.
Laban.
lo.
ii.
rer.
Germ.
Chr. magn. Rel.
aiicl.
Heg.
leg. p. 08.
(1)
Qu;c cans;c Fridericum uioverint post faclam Carulo IJnr-undo
abeundi, espectanlemque fallendi, ab annalista plures assignantur.
spem regium illi tilulum el dignitatem confcrendi, insalulato liospile Vcrum ex incertis rumoribus petitas illas discimus docenle .\melgario
ii,
Leodiensi presbytero, qui res
e.\cerpla dedit Jlartcue Velci. .Moniini. to. iv. Scriptor
litteris consignavil, ex qiio opere imperatorem adeo improvisum abiisse, ut veias causas ejus discessus, se cuui forle tunc Tieviris ageret et neutri parli serviret periiuirentein nullas iuvesligare potuisse. .\ec tunc, iiec lostmodum, licet satis sollicite de causa illius subila; discessionis peniuisicriiuus, ad venini ct cirlum eam iioscei'; potulinus . Ma.nsi.
stne
sua gestas
Carolo VII, ctijus familiaritate utebatur, et l.iiJovieo XI
enim
ille
lib.
cap.
'J
testatur
Ax:.-
TOilLJ
.V
.\I.\.
U.VY.N.
X.
546
toruiii
celsitiulii
SIXTI IV
tua,
ct
AXNTS
3.
cimisTi
^73.
Victoriiiiis, (laiiiiial;c
narrat idcin P.ipiensis in

datis
:
litteris
'
ad Pontiticem
memoriac
Georgii
natiis,
insolentissime
tiio
noniini insiillaliMt, ciiin cliarissiiiius iii Ciirislo lilius nostcr Mallliias lliiiii;ari;e rex illiistris pro
Ina (iefensione fideiqiie iiurilafe arma snsccpit, tunin(|uc iujiiriain ullus Viclcniiium juvcnilitcr
cxullaiitcni rc|ircssit, sci|nc hcllo (liiituino iliHicili(|iic iinplicuit
;
liic if;itiir
nunc ob
lias
causas
in pcriciilo consfitiitus, et bello
maf,nio \exatus
dcscrcndus non cst, scd ab liac Apostolica sanctaSede veritatis mnj;istra, justitinMjue cullrice, ct a tua iiotissiinuin cclsitudineomiii oncjuvandus
;
Bcnedictio tiia, clcmentissime pater, venienlem in Tusciam est prosecuta, etiam inter hos populos non dercliquit post disccplalioiics assiduas, qiicc de noscendis finilius li;ibil;e siinl, post t;Edia innumera, quibus in pcrsuadendis etmolliendis agrestium aniinis (]iiinf|uaginta diehus clangui posl rein etiam s;cpius dcspcratam, licri tandem l)oinino aspirantc manus extrema est operi imposita. Conveneriint ad me cum piiblicis suoruin decrelis
k;. "
(jUfi!
nic
quocirca liortaniiir
ipsain
sercnilatcin
Ijiciniancnscs ac Fojanenses, atque

miiin in locis, qu;T! tot
tata,
l;il;r
iis
potissi-
liiam, ut
i|iii(lcin
opcm
ci
ferre
non
differas. A|iostolica
jam morlibus
siint
dccer-
Scdcsciiin non dcseret. Dat. Uonncjipnd

'
sciilcnti;B
assenscrunt, cl pacem non
S.
Pctriim Mcni.xxii, noiiis Martii ". 14. r.erebat tiinc atrox bcUum Matlliias pro Bohemica coroiia cum Poloniac rege Casi-
cxpcclatam ctiam snscepcre. Ante hunc vero

asscnsiim,
cum
pra^faliis
cssem (luanta
fuisset
pietas tua, qiii cardinalcm UoinanseEcclcsiffi ad
miro, cjusque filio Wladislao, qui parlim ab Ik-creticis, partim a Catliolicis sce|)tro donatiis jiro qua dirimenda lite Nyssam, nbi fucrat
:
Yciiirc,
salvandas res eoruin atque animas permisisses mnlta insupcrdc inalis pra^teritis deplo-
rassein, recenlia identidem suoruin funera ante
solenines conventus celebrandi erant, Marcus lcgatus protit. S. Marci cardinalis Pontificius est, ul oniiiiiim arina in Turcas avcrtefectus
oculos posuissem, dixissem deniquc, quod Sal\ator noster .lesus Cliristus in tanta odiorum
accrhitatc,
si
modo
Chiistiani essent, et
memo-
rentur scd illius diligentiam odiorum pertinacia, iiartiuini|ue adversaruni, parta jura tiicn:
lium, cupiditas clusere. 1 3. Pax inter Fojanenses
et Litcinianenses
stolico zclo et Ccvlcsti prodi/jio confirmata.
Hoc
Apo-
riam Baptismatis suscepti tenerent, ab eis die illa aiijuc liora rationcm rcquircret, tanta cordiuin est consecuta mut;itio, ac tain prona ad pacificationem voluntas, ut cum temperare nemo
a laclirymis possct,
rciit, illico in
me
etiain llciitcm inspice-
ineunte anno (l) Jacobus cardinalis Papiensis jam ante in Etruriam missus a Sixto IV ad coml)oncndam iiilcr Fojanenses ac Luciniancnscs, qui de limitibiis aniiis fere ducentis fcrro,
inutua oscula ct complexns sponte prrecesserint. Gratiffi Deo omnipotenti, qui pcr miuislerium saccrdotis siii locuin illuin pia diei illiiis helilia expiavit, qui (^ratanle totfuneribus
llainma, cffdibus iuter se decertarant, coiicorfclicitcr diuturnum bellum, imperala diam paceetfixis terminis, sustulit. Edideranl illi in se mutuo insignia crudelitatis exempla, ex qui:
contaminatus. Ilodie quoque prccibus multis adductus ad illorum me contuli oppida, ante non adita, non minori animorum significatione
nullis, quod parsum atfcctibus omnis generis multitudo obviam cum ramis oleaginis gratulatum elTusa magnis acclamationibus
acceiitus
sum, quam
lieri aiidilus
bus lic ipse

sic
tatis
rcferl
Sic in se
semper accensi,
alia crudcli-
inter rusticos solet, est
odiisacribus
instigati, ut,
super
exempla, apud alteros pugna quadam capita occisornm rclata ad suos venum in foro posita sint, emptoresque ad pascendam ferita-
tem invenerint apud altcros cum fundamcnta porta?, qua^, inimicum oppidum respicit, casu aperirenlur in eoruin imo solo ad meinoriam
sceleris pro
coemeutis
siiit
collocala
Ut vero
sint,
\ysto restilutori pacis sedulo benedicehant. 17. In concilianda eoruin populorum concordia ostensuin cado prodiginm idcm Jacobus Egit inquit omnia virtute sua n;irrat Altissimus, qui in faciem Christi sui respiciens signo etiam ccidesti ostendit qucm vcllet finem
:
truces animi
ad mansuetudinem traducti
meo institulo quaque die solemne Spiritus sancti sain vicina Ecclesia
piis laboribus. Fiebat
'
Mioliov.
1.
IV. c.
(!.
Crom.
1.
xxvn
el alii.
"^
Card. Pa|iien.
Paiiicii.
Ep. DVI.
Ep. DV.
Ib.
Ep. Div.
conlroversia de fuluiis conlinsenlibus ; aii scilicct cerlam fixanuûe veritateni pr.Tferrenl, antequam (1) \i;ilala esl lioc aniio Itoma; iiiesse futuris illis Petnis quidam de liivo (qncm Volalerranus male Pelrum Thoinara appcilat), reipâ evenirenl. Negavcrat verilatcm hanc coiitendebat pro|iositiones quidcm de futnris Lovauiensis Academuc doclor, qui singulari tractalu hoc arfriimcntnm vexavit. In eo opere sed verilatem conlincre, nim quidem insitam, coutiimenlibns in symbolo vel in S. Scriptura expressas verissunas csse si quid aliud maxime
;
cxplicatam Lovaniensis Academia anno mcdlxxi approbaverat; luenlibns, aliis de lucresi damnantibus ; Drnbaiulamque ad Parisieiises doctores Iransmiserat. ibi variani fortunam subivit, aliis Catholicam Petro dida llomic apud Ponlincem, ubi quorum latiio vicit, atqne a Parisiensi Acadcmia frequeutihus sulTragiis repri-bata fiiil. Tuiic dies suam strenue defendit. (Jui fuerit causiE liujus exitus Homa;, nullibi, quanlum scio, discimus. llsc omnia se actutum contulit, causanique controvcrsia scriplis, doctorum appiobationes ii utramque senlentiam exhibentibus, evulgalisqiie a petita sunl ex foliis quibusdam ea in Mansi. rai. Iia:uzio Misccllan. to. iv, pag.
'a-mi(iiii verilatem
at veliUi
divinam
ei increatani a decreto Dei.
quam condilionalam
vocant, acceptam
ita
ipsa vero in se contingentia insitam,
et fere
dicam
determinatam nnllam obtinere. Opiuioncm
lianc
SIXTI IV ANNr.S 3.
criiiji, lioris
tioiie
CHISTI
t'.i.
1473.
is
:)/i7
etiain
omnibus ad
a rne
;
!
(|nain(iue acliolideli-
(aim
iiiiillo
iii
iiii[)i()ln)
i|iii'slii
cx lega-
nem
(jui
invocabatur
ille
mira res eta

1!.
(larto
i-edirct
Italiam,
((iiod
'
extremum naudiviiue vindictae

lilteris
Itus noii irridenda

iii
coiiveiild uiio iiiter cielcros,

Saliiiii
fragii
discrimcii
adiil,
agris a[iud desertain (|uaiii(lain
tiiiiiiit ciirdiiialis l'ii|ii('iisis
iii
ad deca-
Ecclesiam a confendentihus
lialiilus,
me
prEcsente est
i^roiilti-
num
(leriit,
Toletanuin datis
;i(l
Nullo, inquit,
eorum
cum
jam
altercationilius
multis eo
[)erfccfo, (juod sibi
nomen
lcgatioiiis jiriEten-
cessum
ess(!t dissidii, iit
ad (les|icrationein
odio
j)riiicijiiiiii
ct jôjniloriim renavigiit
mam
res
incliuaret, mccstis onuiibus et ad
Romam.
Aiite
osfium Anserici fliiminis Octobris

orfa
discessum
paratis, liix
Domini
siibilo
alVulsit
dic X, ingenli
tempestatc, coiinictalis diu

iii
spem amissam
reddentis, clarissima die, nuilis
(jinilrircmibiis diiiibiis,
cuiii
oiiini
(juibus
ij)se ct faiiiilia
ventis aut nul)il)US,columba candoris
immensi
su[)ra
j)r;eda
Hisjianica vehebatur, altera
a Se[)tentrioiiibiis la[)sa
devolansciuc
lachryinabili
est,
damuo
ipsum conventum, antecjuam terram attingeret, in flammas est resolula, ne(|ue [lost aiii[)lius visa admirationi omnibus luit. Osteuti iiujus testis est locu[)les Dominicus lAicensis, vir gravis
et verax, ciijus [^rinio iiiitio coiicitatior
altera, (jua;
jirociil
ante oculos suos dejiressa sua eraf, dinVacla jam piippe,

exitioessef, remissis j)iuilulum
ciim liaud
vexata
ventis a;gie
iu
porfum
Eiburniim
cx
fiiiiiilia
protruditur.
1'rieler
lacera ac cicferam turbam

jiericre
:
vov ((uasi
(juinque et
scj)tiiiigiiila
iii
indicantis rein aliis est iulellecta. iledii donuiui

liElus,
(jui in
his episcojii tres l'hareiisis, .Vssisiensis et Orta-
afluturumque operi
eum
Spiritum ratus,
columbffi s[jeciem convenlui se obtiilissel,
incubui acrius, nec niultos post dies illo duce et auspice perfeci, (juie dico. Gloria iijitur I*atri,
<!t
nus, jureconsulfi amj)liiis duodecim, equestris ordinis sex jactur;i autcm rcriiiii am|)lius triginta uiilliuiu aurcoruin est ;estiuiafa. Inania
:
nunc appetamus, concedamus oinnia
gratia;,
I'iiio, et
S[)iritui sancto, etc.

.
Ex
Asma
louj^â
ncgemusquede
esse
)>.
erratis noslris curain
Deo non
XXJanuarii mcdlxxiii
18.
lccjatio.
Roderici Borrjia in Uispaniam infausla
20.
Roderico 15orgia cardinale Hispauica legalio is (juidem ex Aragonia Matritum profectus lionorificentissime ab Henrico rege Castella; exce|)tus est, ab eo enim incedente ad dexteram collocatus est, (jui honos, ut observat Mariana', lefjatis Apostolicis deferri erat solitus. Tum babito episcoj)orum et procerum conventu, decuiiias ex sacerdotiis ad Turcicum bellum sustinendiim coyeudas obtinuit sed jtostea cum buic decreto sacerdotum ordo intercessisset, res perfecta non est. Cum vero ad mutuam concordiam rcducendos Hisjânos jtacandasijue Hispanias studia convertisset, Henricus rex [)onere arma recusavit, nullaijue (jiiiu etiam amin re lcfralo morein ffcssit biguani illius apud 1'ontilicem (ideui accusavit. Et quidem illum Ferdinandi Joannis regis Arafeliciler j-esta a
:
xMinus
prorisiun.
In Castella disciplinae Ecclesiasticee nitori Obsolevisse liis fcniporibus adino-
dum
tam
in Castclla
(lisci|)liiiie
Ecclesiastic;e iiilo-
rein pariterque in sacerdottim

imjieritiain,
ordinem grassa',
dejiloraf
Miiriana
adeo ut
etiam Latiiuc
servirenf
alii
,
liiiguic
igiiari
esseuf, gulaj vero
alii vetifis
sese confaminarent deliciis,

alii
tractarent arma,
Simoniacam
:
i^ravitafcm
Ecclcsi;isti-
comiiendii genus putarciif

collegiis
(jiuirc
iii
corum conventibus sancitum,

duo
ut in canonicoruin
sacerdotia,alferiiiii juris I'ontificii

:
doctori, alferum tbeologo affribuercutur
qiiod
decretum Ajiosfolica; Sedis aucforitate firmatum est. Habitum ' autem Arundce eodem anno ab
Alfonso Carillo Toletano archiepiscopo Conciliiim jirovinciale, in (juo coiisfitiitiim, ut ejiis-
copi linea pricsulari uterenfur, sacerdotes fer quaterve ad minimum singulis annis rem sacraiii
gonum
tilii, qui Isabelhe Henrici sorori coiijungendi Aragonio Castellani scej)tri sjie nuj^serat, partibus se implicuisse scribit Mariana', et con'
peragerent vefiti Ecclcsiasfici cujusqiiam famulatui se addicere, sive a (juovis (juam a rege
:
accijiere
sfipendia
sancifum ne sacerdotia,
institutioui-
firmat Platina
bis verbis
((
Annisiis csl Rixle-
(juibus aniniiiruiu
tcs
ciiiii iid.iiiiKiii csf, aiit dignifti-
ricus, diim in jtroviiicia esset, regcs I|isj)ania' ad bellum sjiectantes ad pacem cobortari liis
sacne
ciiipiiiiii, iiisi griiiiiniafic;e
biis csset excultiis, conferrenfur.
rationibus, ut regis
Siciliienuj)serat, in
Hisj)aiii;e
soror,
(jui
regi
21. Transnlisliintidtiii insii/ni inirnculofonfir-
regnum
succederet, (juemad-
inata.
Celel)r;ib;iftir
iii
llis|i;ini;i
modum
enim
multi barones volebant, si cum rege bene seiitiret, ejusquedicto oblemjieriiret regi
;
Ecclesia
et
magno
pioriiiu
c(iiiciirsu
Darocensis ob insignis
iii
[irodigii, (jtio sjiecies s;iciiimciif;iles
canicm
in
mentem
vencrat,
cum
stirjie virili
care-
sanguiiiciu convers;e
lucr;inf,
iiiiiiiiiiiicntii,
ret, filiam
hairedem relimjuere, sed eam regni

quia suspicio inerat
qua; in ea extabanl ac
magna
religione coIcIhiu-
principes asjêrnabantur,
puellam ex adult(!rio natarn esse . Erujîsse in atroxbellum eamdiscordiam, suo locovidcbiliir.
tur:adquamaiigciidamSixtiisvciii;uii criminuiii cam sacraiu ;edein rife liisfratiiris coiittilit, dc(jiie eodcin prodigio li:ec iiiciiiniiil Inlrr
:
.
giiiiidia iiiiriiciihi,
'
i|ii;i'
tcm|ioic icciilindic
iiie-
.Maiian.
I.
xxiii.
c.
18.
'-
Id.
ib^ c.
19.
'
1'lat
iii
SiM. IV.
1
Vitj Ms. arch. Vat.
Papien
K.p.
div.
.Manaii.
1.
x.xiii
c,
103
15
,.
20.
548
SIXTI IV
AXXUS
3.
CIIRISTI 1473.
ac
daio,
moria! Jacohi Aragomini regis Christi fidelibus ostensa fuerunt, quinque scilicet hostia; in sacralissimum corpus Oomini nostri Jesu Christi pcr qucni(iam pr('sh\icrnm tuiic missam iu (|iu)(]am
collcEcliiu nuncupato Valentin;T' dioecesis celel)ranfcm pro nonnullis cnpitaneis exercitus rcgis
])ra'dicli
causam postulalo senatu

loquereftir,
fervidius
sa^pe inler
agendum monarcham
orhis imperatorem appellahat.
Tum
cardiiialis
Botliomagensis
qui
etiam
causa;
Dominici
:
minus
inquit
,
favehat, paulo agis

,
commotior factus Male, Tiioma non tuus imperator

:
((intra
Sarncenos directis communi-
sed
pati
liic
noster
Pontifex nionarcha
cst orbis
candis consecrala.',
dum
exercitus ipse contra

essct,
hujusmodi Saracenos hellum hahiturus
non possum Bouian;e amplitiidini detrahi. Tuni ille Non oninium, in(]uit, monarcham
:
ac cx tunc ante(juam hoslia' hujusmodi, ut pr;emiffitur, consccrafac [ler dictos capitancos sumi
])otuisscnt, in corporalihus in\olut;c, ct ])erdic-
imper;iforem aio,temporalium tantumintelligo cf Kofhomagcnsis Nec fem])oralium quo^jue illi

; ;
est
monarchia
jure divino et Ponliflcio
tota
ium presbyterum
oh
metum
et
invasionem
Bomani
est prajsulis.
Idem qui ex patribus jus

>.
ipsorum Saracenonun suh (]uodam lapide re|)0sita", visiliiliter in colore et forma mundissim;e carnis et i)uri sanguinis Domini nostri Jesu Christi conversa:' fucnuif, etc. Dat. Homa^ ;i|ind
S. 1'cfrum aiino iîcnLXMM, \I1 kal. Julii, foniili-
didicere, unojudicio confirmarunt

2i. Artis
magicsc tcntata iustificatin fcstinanter a Sixto reprimitiir. Hoc etiam anno perlatum
cst
ad
Sedem .Vpostolicam disscminafum

a
'
Bo-
iioni;v
nonnullis pseudocarmelitis ingenfem
catus nostri nnno

servari
tales
ii
In alia in
llisiiaiia
Ecclcsia
divinum cruorem,
quem sacramen-
specics, ad
sacerdotis de tanfo mystcrio

dicefur.
amhigcntis fidem corrohorandam, fraufmufaliri

fueranf,
int',^rius
2-2. Aiictu.î
cardinaliuin scnatus.
S. R. E.
IIoc anno
nonis Maii, octo

vif.
'
cardinales Sixtus crea-
Suntque in Dontificio Rcgeslo plura Diplomala de his canlinalihus crcatis, (juihus ipse
sacrBB pur])urcc, ut(]iie
errorem, ex (]uo gravissimje confrovcrsum enim liis ;uictorihus ferehatur ])uhlicis concionihus disceptationihusque Nonesse lhTreticuni,eta ])uritate fidei alienum, doemonum expecfare res]ionsa 1). Cui malo Sixfus occurrere festinans vicario Bononiensi partes dedif, uf diligentissime inquireret an relafa vera essent, quive essent asserfores, ac rcm fofam Francisco dataac turliulentum
otlcnsioncs ohort;ie esseiit
:
inistina sacerdotia rcti:
rio Pontificio perscriheret.
Cum aulem
ulterius
nere possent, jus confcrf tum inler alios Petro Sagunlino tif. S. Mari;r in Dominica, AuxiaeMit.
maluin non sit grassatum, .\postolica diligentia extincium fuisse colligitur.

23.
S. Vilalis,
Joanni Novariensi
'
fit.
SS. Nerei et
'"
Controvcrsia de
fiitiiris
contincientibus
Achillei, Joanni Baptista;

S.
Cyho
Mel|)]ietensi
tit.
Ajfcctaturn a Venetis Adriatici rnaris impcrium.
Balbina\ ac dein defuncto IMiilippo episcopo * tit. S- Laureiifii in Lucina, Sfephano Ecclesiam Sancfi lladriani diaconalem in titulum
Portuensi
]ireshyferalem erccfam:aliialiostitulosretulere: nimirum IMiiliiipus de LenisMit. SS. Pefri et
Lovaiiiciisi
Coercuit etiam nonnuUos (]ui in .Vcademia novarum opinioiium virus ditfun-
dcre
ruiii
jam
aiite Paulo II Pontifice ca'])erant, quoantesignanus erat Petrus Thonias, qui au-
cu|iaii(l;e in;uiis
gloria?, et conteiitioiiis
stiidio
MarccUini, Anfonius Jacohus Venereus tit. SS. Viti et Modcsti in Macello marfyrum, Philibcrtus de Lgoncffis e]iisco]ius M;itisconensis
cia; in Silice ]iresh\feri
tit.
ducfus, effufierat propositiones de futuris contingentibus nec veras nec falsas, atque ita sacra
Cuin(]ue ea de re cardinalium seiuifu acfum fuissef, sensit Jacobus Pa])iensis coiitro\ersiani, Aocafo omiiium iira^sulum et thcologoriim convciitu, (jui cx variis nationibus Bom;e tuiic agehanf, oli rei gravitatem dirimendam cui conscntil Jacobus Malleus Volaferranus ^ Scripsit vero eo argumento gravissime Sixtus IV, cujus eruditissima opuscula lector consulat. .\d(iit auctor in consistorio quoque fusas (lucrclas in Vciietos, quod Iladriatici maris im]i('riuiii sihi arrogarent, atque AiiconitanisSedis .\])osfolic;i' clieiifihus sulcandi maris jus liberinlenlatas vero iis si t;if('iii(]ue adimcrcnt eosdem vexarent, censuras, ac decretum, vim vi rcpellendam.
vaticinia cxplodebat impic.
S.
Lu-
renuntiati fuere.
Csesarei Fredericum
decima
.Marfii
in
23. Tcmei'itas oratoris
orbis
monarcham
appclfantis.
Po])OScer;it
paulo ante, nemiie vii Aiirilisdie,in cardinalium consistorio Cffisareus orator ut episcopus Brixiencumque sis cardin;i]ium iiiinii'1'o aggregaretur
:
rridcricum imjiruilcnfer orhis monarcliam frcquenter ap|icllaicf, liuiic vocistasfumnon tulisse

Rofliomagciiseni cardinaleiii graviferque refregissc,
refcif Jiicohus
"
:
.Malla'us Volaf('rr;iiius
in
Diariis
"
Thomas
(iiiidam,
iii(]uit,
vir
acris
iiigcnii,cum iioiuinc iiiipcraforis Ficdcrici as-
sumi ad digiiifatcm cardiiuilafus Dominicum episcopuui lirixieusem contenderet, eamque ob

'
l.ih.
VII.
|i.
H:,.
>
j:il.
IX.
|i.
Ibid.
|).
22(j.
Ib.
"
p. iob.
ItJ.
ib.
l.il).
III
170 ct 178.
V;il.
li
3 Ib.
p.
2i7.
Lib. .x.w. p. 218.

'
l'Xl.
.Ms.
Col.
aivli.
Direcl. iiniuii.
iii
.\|ii)end.
Vo!atcr. ubi
siiii.
SIXTI IV
ANNUS
4.
CIIKISTI
1474.
549
SIXTI IV
ANNUS
4.
CHRISTI
1474
Cliristiernus
exccpt/fs.
Uonuv
Danix rex
hnnoriftcentissime
ergo in benediciion e
jhiliis,
liii
cli;irissime, et
><.
Aiuio post Cliristiim
natum
rex
pium
proiiosiluiu fcliciter iin|ile
septiiagesimo
(]iiarto
post mille qiiaclringeritos,
Indictione se|)tima, (^liristienius
nanorum
2. Ingressiis I>omain Cliristiernus lionorificentissime a Pontilice cxceittns cst, summisiiue
iina cum Joanue Saxoiii;e inferioris duce, et splendida e(|uitiim aiiratorum calerva, peregrini cultn, ut refert Aihertus Crantzius ', liomam versus iler institiiit - iii (|uo cum ad Fri:
alfcctus
honoribus
at(]uc illc vicissim
jiliira
ojitimi princi[)is,
Cliristiaiia)
niodeslitC,
et
sin-
gularis
in sacerdotalem
:
ordinem observantiic
exemiila edidit
(]uorum nonnulla tum oKicio',
dericum imperatorem
detlexisset,
ab
illo
regio
more est acceptus, ac Tliietmarsia!, Holsatitu et Stormaria' dncatu indulus. Iteinde Italiciim iter
prosecutus, a Poiitilice, qui ea de re certior erat
factus, plenas officiorum litteras accepit, quai a
rum genera quibus cultus est, narrat in littcris ad amicum datis idem cardinalis Papiensis
qui
iis
:
rebus
interfnit,
ejnsque inlerdnni
laleri
haisit Nos hic Dacarum regem lionoribus summis accepimus turba omnis cnrialis
:
Jacobo cardinale Papiensi fuerunt Regi Dacia;.

:
'
Iiis
verbis conceptic
<<
Cognovimus ex
littcris
tu;e serenitatis in
egressa est obviam, P;itres ad [lortam congressi medium illuin ]ier Urbem ad Rasiiicam Petri, inde ad Pontificem ])erduxere, juri dicendotunc publice pr;csideiifem. Hcligio summa iii sumiiio
utad sancta Apostoloriim limina venias, et successorem Petri in terra liac visiles martyrum sanguine coiisecrata. I.tctati eo niinitinere te esse,
rege enituit
procnbuit iii geniia ante illius pedes, nec ante se elevari est passus, (]uam sermonibus siiis esset res])onsiim. Redeiinti iii cii:
plurimum siinuis, videntes iiercgrinationem tuam plenam esse propositi boni ac fidelis, et de salute anim;c non minus quam rebus terre Omnipotens Deus, nis te cogitaie Etinfra
lio
.
biculum Xysto, exeiiiitiijue ad diviii;i lioruin dieriim gremia ejus semjier port;ivit lavaiiti
:
nianiis jielvim sustiniiit. Iiiter diios [)riinos cardinales sessum receptiis, iioii [iriiis sedere, non
[irius tegi
cui labor hic servit,
venientem
te
atque abeun-
voluit,
:
iiii;iiii
iitrimiijiic
;il)
iitroque
ilii
tem incolumeni
servet, angelisiiue suis
mandet
factum esset
me
liodie
allcrum ex duobiis
fccit,
de te, ut custodiant te in omnil)iis viistuis. i\os, qui tuam serenitatem comitatnmque tuum
assidentein rogari
crucis
])er iiitcriuctein
ut
[la-
teremur post omnes cardinales
ad
osculum
:
omnem in tempore accipiant et in Urbem usque prosequantur, ad fiiies dilionis Ecclesia;

,
esse jubebimiis. Sine
incommodo
:
venies, sine
in
incommodo
patris tibi
abibis, disciimen
nullum
si
domo
lajfitia
ascendere est enim lioc dies Paciim rogarem cur ita deposceret ut habeatur, inquit, justus bonos summo senalui. Plura hiijusmodi lioc solo triduo siint ab eo
;
eum
:
rasceve
erit
timendiim
ubi(|ue
non pro
praistita .\])ostolic;c Sedi, in
(]uibus triuiii
ma-
meritis, at pro stiidio nostro prtesto

et
erit
gnorum regnorum
niens nobis
sacerdoliiiin
Itaiis,
cliaritas.
Ingressus
et
obviis
manibus
vero Lrbeni accipieris paterno sinu fovebere, nullaofficia,

(jiiic
Se])tentrionibus vc(]uo animo esse in summiim

cxein|)lo suo edocuit.
rex a
debeamus,
(]ue iiietatis et dcvotioiiis
pra'slari
Catbolicis regibus soleant, a
nobis venerabili-
busque fratribus nostris sancta; Romanae EcclesicC
cardinalibiis tibi beiiemerito deeriiiit. Veni

I.
Scribit Cranfzins ' Chrisliernum a Pontilicc magnis miineribus cumulatum, ac nuncujiatuin jain ante ab illu de .lerosolyiiiitana [irolcctione votum in am])lam
Iioiiue VI A[)rilis mcdi.xxiv .
'
Cianlz. Ddii.
2
viii. Sigun.
de episc.
IJoii.
iii
l'liilip.
plat. Ms. Val. in Vil. Sixl. IV.

etiaiii
Caliiii(iri.
'
Papien.
lip.
uc.\.x.xvu.
Papien. Kp. dlxvi.

geu. 50.
Ciautz. Dan.
1.
vai.
c.
37.
Naucl.
E.vl.
in .Ms.
cod. Vallic. sign.
lit.
U.
num.
VJ. p. -220.
vol.*2.
550
SIXTI IV
ANXUS 4
CHRISTI 1474.
restitueret
;
eleemosynam in xenodochium Sancti Spiritiis in Saxia conferendam commutasse. Donatum

praiterea rosa aurea narrat Nauclerus, ac tulisse
jiulsus,
partis
enim aliquot Colo-
niensis
principatus ad
Ferretanum coinitatum
Rbenum sitis arcibus, quem a Sigisnuiiulo
famam
illiun
Roinam
accessisse,
noii
coinpleret, sed etiam ut Cliriadversus Turcain ad sacrum l)cllum concitarel. Digressus Roina, atque ab Italicis
ut votiiiii
modo
stianos
Auslriaco coemerat, reliquse dilioni conjuncturuiu se sjierabat quocirca ad Nussia' ojipugnationem animuin ol)firmavit, ut Capulaquensis
;
Gerinaniam attigit, exortum Coloniffi inter cives et Robertum archiepiscopum Bavara stirpe oriundum, iiui Carolum ducem Rurgundiffi auxilio vocavepriiicipil)us
inagnitice cultus, ubi
episcopus ad cardinalem Papiensem e castris Hic priiiceps constituil Rurgundis scripsit ab liac obsidione non nisi victor recedere, nec etiain hoc opiîdo potitus militem ad hyberna
'
:
lege inilitari remiltet, byemalurus, ut dicit, in

castris,
rat,
belluin sedare stiiduil, sed ejus pii conatus
non
frigore,
non
:
glacie,
non
periculis
ad irritum cecidere. 3. Carohis Bur{)un(hts in Germaniam expeditioncm clucit. Ilanc Caroli expeditionem ita Aniio Dodescribil Cbrouici Relgici auctor mini mcdlxxiv, circa festiim Divisionis Apostoloruin Carolus arcliidux princeps, et in bellis
dcterretur.
millia miltit
Nunc audito imperatoris adventu,

sola Flandria decein
:
evocavit undique auxilia

eriint luec
:
'
(juadraginta millia
iii
lum Gallicum
jiarat
supplementa plusiiuam aiiiium sequentem belDe sociis Rritannis .
victoriosissiinus triumpliator,
ducatuum
et co-
mitatuum, ac dominiorum |)lurimoruin possessor, nain arcliidu\ extitit Rurguiuiia?, Lotaringia?,
Rrabantiic, Gelris, Limburgiai et

extitit
Luzem-
Eduardi, quem Rurgundus in Gallias pellexit, adventu, proximo anno dicetur. Porro belli Coloniensis, susceptique a Friderico iinperalore in Rurgundum bclli causas referunt -, Robertum agros Ecclesiaslicos census(iue antea
burgi. Similiter
et Rolonia.',
comes
Flandria?, Hollau-
dia', Artbesii, Ilannonia',
Zelandite, Zutpliania*
ac propterea
fuit insuiêr
palatinus Rurgundia'
extilit Frisia?,
inferioris, etiain
dominus
:
ris, Picardiffi et .Mecblini;r, et
iniperii
inarchio
Salinaprinceps erat sacri et tantus ac talis in quotiel
oppigneratos repetere voluisse, illum vero ejectum a civibus et archiepiscopatum accivisse Burgundum illius clienteUe commendasse, qui bonos, cuin
: ,
ad imperatorem spectet, excitatus est Fridericus, nniversaîue cominota Germania ad imperii

jura
5.
diana
extitit
sumiituosa
magnitlca curiali
fuenda
ut vero Xussia
propulsatus
sit
frequentia, ut
l)rinci])um,
nuUus Alemannorum regum, vel imo nec rex regum Romanorum

valuit
:
Carolus, inferius narrabitur.
Marcus cardinaUs coram Patribus

Septentrionali lefjatione.
iinperator
comparari qui etiam inaximum post triumpbuin in Francia contra

i|)si
,
qux
fjesserit in
Nunc
recenset
ipsuni pra?celsum Francia*
gis patratum territorio depopulalionem, ac civitatum destructionem,et
regem in ipsius reet Leodiensium post
de Marco cardinale legato, a quo navatam pro sedando hoc bello operam indicatuin est,
addimus
ipsum hoc anno
.-Estate
exacta
Septentrionall legatione reversum, cujus in ea

gesta in purpuratorum senatu recensita, ut niinirum Polonuin Hungaiumque reges de Boin concordiam redegisset, Augustenses conventus pro Turcica expeditione decernenda adiisset, in quibus nullum principes de sacro in Turcas bello foedus sanxissent denique pro Coloniensi bello sedando labores consuinpti essent, exposuit ' Jacobus Papiensis Theodoro cardinali Sancti Theodori
inurorum dejcctionem, in (|ua expeditione centum lerlur babuisse millia pugnatorum pro
majori parte equestrium, et post ducatus Gelria; invasionem, Coloiiiensem devastare aggresexercitum in Trajecto sus est pra'sulatuiii super Mosaiu adunans, in lerra Leodiensi ibi (luatuor exoicilus, et totidem liiiguarum, ad ipsum stipeiidii gralia conthixerunt .
:
hemia disceptanles
4.
liis
verbis descripsit
:
Discordiam baiic iii dies ingravescenlem Joannes Petrus Arriva:
bisce litteris
(i.
benus - " In Geruiania furor ille bellicus, qui Coloniam-Agrippinam invaserat surgit in dies pulso antistite ex urbe, ad alferamripam Rbeni Rurguiidus insultat oppidum quoddam nuinitissimum obsidet. In altera est Lautgravius
:
Ilodie
cardinalis S. Marci, Marcus
no-
mine, qui triginta mensibus legatus Apostolicie Sedis abfuerat, in senatu de rebus in provincia longa fuit diugestis ex consuetudine relulit turna' peregrinationis oratio, boris ferme duabus
:
Hassia? canonicis faveiis suis, et totius fore na-
potens. Crevit inter illos indignatio, neque legatus, qui eo accesserat, contionis
pra>sidiis
sineintermissionecontinuata; dixit enimquadie ab osculo et benedictioine Pontiticis Venetias pervenisset, qua mox Cffisarem convenisset, qui
spem ullain babet . Conceperat ' non dubias proferendi imperii spes Rurgundus, si Robertum archiepiscopum Colonis, unde erat
cordise
Magni Chron. Belg. auclor. Comin. in Chron. I. i.
cum num
et
illo habiti
essent sermones, quique sermo-
cxitus
Iransisse inde ad
regem Hungariae
Polonia>,
quodque
fuisset legationis caput.
>
'
Apnd Papien. Ep. Lxxxvi.
'
.Vpud P.ipien. Ep. DCiv.
.\sucl.
Gen. 50. .Meyer.
1.
xvu
et
Pliilipp.
c. 63.
alii.
'
Papien. Ep. Dcvni.
SIXTI IV
AXXLS
4.
rHRI.STI
Tartarisquu,
IA7-'t.
551
'
conatum esse iitnim(|uc ad

(iuiliirnas
jiaceiii
\t'l
iinlucias
eduxit
habitos ea de re conventus iiiiriniilloj;, tractatiis diictos varios nunc spelaliiin csse, nunc despiMatiim summis taiulcm
inducere
.Matlhiam
irru(itquc
inense .Vugusto adversus in Silesiam ac mense

,
Oclobri Wladislaiis alia \iginti

ruiii
millia
Bobemo-
laboritius
ct
paccm scculam
ad
consilia interim sua
patcrno cxcrcilui conjunxit, a (juibus copiis Wratislavia obsidionc cincta est nulla tamen
:
aliena
ininutatim explicavit.
|>acilicationem
Addidit (jua
rcfies.
ijui
rcs gesta
mcnte
animi
jiorro
a
fiiissent
mcmorabilis,imo in pabulalioiieplures Poloni interccpti. adcn ut maxiino eorum nu-
adjiitores
in
turbatores(]uc
rerum
dcni(|ue qui
:
mero carceres Wratislavienses oinnes

essent
:
referti
Sedem.
(]UcCve in regnis relisrio
ab
iis
Germanis
descendisse ad convcntum. qui .\u.siistai crat liabendus. agitata in eo multa.
quin etiam submissffi a Matthia rcge in Poloniam cx[)edita' co|)ia! regiones illns ctrusa
po[)ulatione vastariint.
8. .\ccidit
Uacarum tantum regem, qui paulo ante Roma? fuisset, egregia dc nobis
nulla
])xne decrela.
etiam
iii
Polonico exercitu mapluriini al)5uin[)ti sunt,
gnum inccndium, quo
advprsus dclractores nostros testatum, (jui palam ambitioncni, rajiinas et corruiitclas Uoinanre curia? in frequenti multitudine lamenlatiantiir. Adjecit dedisse operam qiiam jioluit
ut Ca^sarem Palatino conciliarct, contcnlionem
praesulis Coloniensis
pcrscijuciite divina ira sacrilegos, qui argenteas
pyxides, quibus inciusa crat sacra Eucharistia.

furto
'<
abstuierant, ut narrat dictus auctor
Casuali. inquit, exorto incendio,
quod ventus
cum
capitularibus condi.
augebat vehemens, multi inortaies, equi [ilurimi, et currus cum victualibus quingeuti tanto
exercitu 0[iem non ferente absum|iti sunt. reperta-que fuerunt in
vel sententia tolleret ducem Burtrundorum ad deponenda arma induceret, qui pra^suli adjutor venerat, Nussiamque oppidum Cohorum nuJlum lonicnsis Ecclesiae obsidebat
tione
semiustis (]iiadrigis pixides
cum successisset, rediisse in Italiam ad patrem, qui eum misisset. Commcmoravit quibus ubique
adjutores suos rehonoribus esset acceptus censuit, eosque Pontiiici commendavit. Postremo procumbens in genua veniain poposcit, (juod nec publicis necessitatibus, nec im|)erio Pontiflcis, ncc Patrum expectationi sciret esse
:
divinissimum sacramentum Eucharistia; continentes, et intellectum est conflagrationem ignis jilagam fuisse Dei . Tribuit etiam idem incendium divinae vindictce Cromerus ', additque Polonos ex Boiicmorum conjiinctione iilam impielatein contraxisse. .^llcrt pariter editum a Casimiro severitatis in sacrilegos exemplum, iilum enim jussisse tres equeslrisOrdinis armatos, qui Eucharistiam cum vasculo argenteo
erant furati, vivos inspectante exercitu concreinari.
satisfactum
niliil
tamen omissum
affirmavit,
consilii
quod
vel polestatis. vel diligentia?. vel
Csterum
infractis regis
Poioniae cona-
sui fuisset.
Laudatus a Pontifice
Patribus gratife
est,
simulque
ab eo
7.
et
verbis
honoriflcis
habitcB. Vale,
Polonise et
,
xv Novembris mcdlxxiv . UnQaris ref/es, pactis
inter se
indiiciis
solUcitantur
Usumcassano. dislaum fiiium regis PoIonifP, et Mattbiam Hunhffic de ipsa gariae reges confectam attinet Anno quo supra duoderefert Michovias cima mensis Februarii, conscntiente rege Hungariffi et Bohemi, barones apud Pragam conciuserunt ut Wladislaus Bobemiaj rex universam Bohemiam cum utraque Lusatia, et et Jauvoduobus ducalibus Sweidnicensi
; ' :
ad fcedus in Turcas ab Quod ad pacem inter Wla-
est, habito regibus in aperto campo colioquio vigesima prima .Novembris. Inclinabat Matthias, ut iila afflnitate flrmaretur sed obstitit tanto bono unius muliercula? pertinax arroganlia. cui pra^ter .equum indulsit Casimirus nimirum objicienti, Matthiam non regum, sed coinitum et fratri olim infensum genere procreatum
tibus, de redintegranda pace a
actum
tribus
((
quocirca non perpetua pax, sed triginta raensiuminducia; liberatis utrinqne captis pactae fuerunt, ut refcrunt Poionici * bello
extitisse
:
scriptores:
HungariMamen non
initas inducias,
sed ictum fuisse foedus mcmorant. Quo bello sedato Matthia' adversus Turcos arina vertere
riensi,
Matthias vero Hungari* Moravjam
cum
residua Slesise parte habeant: quod si Hungarus prior obiret, non suscepto pignore, ad regem Wladisiaum universa sim|>liciter devolverentur
si
vero pignore suscepto obiret, duccnta miliia
florenoruin darentur filiis suis," et de omnibus exccdere tenerentur, et eadem vicissitudo inrege Bohemise observelur, stante Casiiniro rege Polonia? in Lilhuania .
;
Sed pauio post ejusmodi
eodem enim anno digresso iepax violala est gato Casimirus ex Polonia exercitum sexaginta millium armatorum, vocalis ad signa Lituanis
cum jam iiii ob Bohemicum belium Sabatiam arcera ad Savi littora excitassent, ex qua Pannoniae iramincliant. 9.SoIiicitatum iliumfuisseab Usumcassano, ut foedus cum ipso adversus Mahometem sanciret, refert Joannes Petrus Arrivabenus in lifteris ' ad Jacobum cardinaiem Papicnsem Venit, inquit, cum Hungaro orator Ussoncassam, qui ingentcm cxercitum poliicetur, modo Hungaro ad suscipienda quoque arma pecuniffi
licuit,
:
'
Id. c. G3.
Micli.
1.
sup. 0.6:3.
in
Thuros.
3
in
1.
Chr.
nlt.
c.
ull.
Cro.
xiviii.
Ranzan.
* Id.
in(iic.
34.
'
Mich.
c.
Thuro.
IV. c. :o.
I. iii.
Chro.
c.
xxvm
63. Ranzan. ind. 31. BonQn. dec. 4.

ib.
et
Mich. snp.
Ext. apud Papic. num. 58ti.
552
Iiiiic
(|ii(i(l
SIXTI IV
ilcnliii'
ii\(iri
>'.
,
ANNUS
4.
CHRTSTI 147/|.
tcnlia tiidit vix (|uadragiiila millia
iiil
sc
vcilc
|)ra'tor
iii
(idiiiiniiiin
pugiiatorum
(lclicliir, clc.
Ik'
Hoiiiiu
Sc|ilcinbris
babciis, in
(|uibiis
major pars
agi'cstiiim erat.
MCDi.xxiv
saiio
id(|ii('
Isaaco 'rra|ic/uiiliiio ahUsiiincasct
Ncc
egit
in
ad 1'olonia'
ail
Uiifiaria'
cl
rcjics niisso, itu|iro
(jiiatiior
:
1'iiiililicciii
Vciiclos.
rcf;iliiis
'
^(irendo
iii
"
siiperhiam cx hac vicloria clalns diebus coiitiiiuis jcjuniiim iii |)aiic, cf aîiia pcr universain (innqiic iciiain siiain baii(iiiis
|>id\iiiio
Vcrc ciim
aliis
Cliristiaiiis
niim
cdixil, lU!
audcrct
sibi,
scd soli Dcn
rtircain sociali hclUi, Micliovias
ct
(hoincrns
mcMniiicre.
Uiiiiictiani
alia legatio a Catliorino
Zeno Veneto, qui ajiud Usumcassanum jiro Vciielis oralorem efierat, gcsta cst aiaid 1'oloiuiin, qua barbariis deeics ceiileiia millia militum ad Maliometem obnicndum eirundcre polliccbatur n Anno inquit', Domini mcdlxxiv, Catbcrinus Zcno Vcnetus vir nobilis ct industrius, ad Casimirum rcgem Polonite ab Huszacassem rege Fersarum cum lcgatione et lilteris in Cbaldaico
: ,
vicloriam illain approiiriarc (1) -. Moldaviae 1. K:idein recenset Cromerus de divino Numini priiicipis hahifam vieforiam
1
'
ascribeiifis pietafe
profuit vcro
illi
admodum
cxussisse oinnes agros, per quos Tureicus exercifus

iionis
irrumpere parabai, quamohrem pabulainopia
eorum cqui admodum

numero, cum
fatigati
erant,
cum
in ipsos signa extulit.
Opprimebanille
lur Christiani hosiium
inter
prinios procurrens labanies suos erexit confir-
scriptis veiiit. Suinina

litcc erat,
lilteiarum
a
ct
lcgationis
utCasimiruscontra Maluimcth Turcam

sc aliquolics victinn
hoslem
fidei Christiana!
cum
caUerisCalholieis regihus iirimo Vcre eoii,
porro plurimis Harharorum ad Ponfificem, |iartiin ad Casimirum, parlim ad Maithiam regcs, ui illusiria vicforiir argumenia inisit; nuiliitudiiiciu Turca-
mavihiue
iiofitus
signis, ea partim
surgat
ccrtus
existeiis
i|)suin
Huszacasscm
.
nim maximam, quam
ceperat, rescrvatis nobi-
cum dcccm
cciitenis millibus pugnatoruiii jiro
lioribus, palis suffixit, nt barbarus suoriim ca-
TurccE cxterniinalione venturum

10. Ins/i/nis
lamifafe ad bumanitatem tlecteret. Cuin vero
victoria a Palatino
Moldavix de
exfimeret, ne
sc
ipsum Mahomefcs majoribus coCasimiri regis Poloniie clienielae - sunl ordinum regni
pcrmoveri reges ad jungenda arma in Tuream non iiotucrunt, quamvis hine Moldavus, liinc Venelus sociis
Turcis relata.
Ca'tcrum
piis lacesserei,
commendavit, babiiique
Polonici eonveiitus de bello in Maliometem de-
desUtuti
rint.
duosmaximos
quidcm prima
inillia
illius exercilus profliga-
Et
a Stepliano palalino Molluit,
daviffi
parta vicloria insignis
qua cenluin
vigiuti
Tnrcarum divina
:
virtute deleta
fueruut, cujus narralionem ex MattbiaMicbovia'
repeiendam duciinus
Anno, inquit, Doinini MCDLxxiv, die Martis, decima septima Januarii,
Stepbanus Palalinus Moldavia- exercitum Mahumetli Cffisaris Turcarum centuin et viginti millia pugnatorum hahentem, cui et Besserabi auxilia ferebant, Valachiam populantem circa paludem Kakoviecz, et fluvium Berliad proprio marlequiiuiiic fantummodomillibusSiculorum, quoram tcrram ab Hungarisc rege abstraclam in suam ditionem redegerat, magna clade, sednon incruenta suoruni victoria, mirabili Dci po-
cernendo, a quo cum Casimirus vebementer abborrcrct, a nonnullis generosis proceribus iiicrcpilus est; idque taniummodo consiitufum, ui Constaniinopolim miitereniur oraiores. qui de Valacbia Turcicis armis petiia querereniur; cujus in dcfendendo noinine Cbristiano socordiam principuiu pars maxima iinitahaiur, ut Jacobus cardinalis Papiensis do Usumcassano auxilia polliccnte locutus conqueriiur ^. 12. Scodra a Tnrcis obsessa divinitus liberatur : Mocenici classis Veneto nomiiii gloriam parit.
Illaium
impeiio
a
parte alia bellum est Cbrisiiano Mabomele, cujus iamen impetus feli*
citer fracti
sunt
proferendffi cniin in Ifaliani
tyrannidis cupidus
Scodram Macedoniae urbem,
ex qua inNeapoIitanumreguumfacilis trajecius
Michov.
1.
IV.
*
c.
70.
1.
Croiu. hist. Polo.
1.
xxviii.
*
'
rrom.
1.
xxviii.
1.
' Ib.
1.
xvui.
Papien. Ep. dcviii.
Michov. ib.'
Michov.
iv. c. 70.
Coriol. Cepio
iii.
(1)
Cum
Michoviiis
vicloriam
hanc Moldavorum de Turcis relalam scribat dic Mnrlis Jatmarii svii,
faeile
hiiic
intelligere
potuit
annalista ha;c omnia in sequentem
annum
referri
uportere. .Vnno euim
tantnmmodo
seiiuenti dies illa
Januarii in feriain tertiam incidit.
Tunc vero
veteri slylo apud nounullas gentes ipsosque etiam Pontifices usilato, annus adhuc mcdlxxiii agebat. Occasioncm victoria; huic praibuerunt ulriusque Valachiie populi, qui Mahometicffi dominalionis cxcusso jugo, teste Sanuto in Vitis ducum Venetoruin, ad .Matlbiam Hungarorum regem desciverant. Turca; ad officium coacturi rebelles, exercitu 120000 equorum, ait Sanutus, apparato, Valacbiam totam inundarunt. 1'rocurrit in adversum pro Valacbis Stepbanus Vaivoda cum 42000 Valachis, ct HiOOO Transilvanis, quos .Matthias miserat.
Ilis
immanis Turcarum exercitus fusus dissipalusque est. Ha;c Sanutus, qui autea de obsidione Naugerus in historia Veneta ad hunc annum, qui etiam notat eam obsidiouem medio fere Auguslo solutam ejusque rei gloriam universam refert in Lauredanum arcis praifectum, qui ad ai'cis deditiouem sollicitatus a Turcis, respondit, se quidem Turcam non esse, qui dedere urbes consueveriut, sed Vcuetum, qui urhcs capere, nou traderc novcriut. Cuiu vero in urbe tumultuare populus ctepisset quod summa annona; peiiuria arctarentur, Lauredanus negavit se ca de causa urbeiii dedilurum, nudatfique peclore En, ait, nffero cai-nes meas in cibum et sanguinem in pottim. Qua ducis fortitudine victus popularis metus perseverandum in toleranda obsidione censuit, et Turci rei desperatione victi recesserunt. Hicc .Naugerus; Sanutus vero brevi veihorum coinplexu ba;c perstriugens, addit a Scodrensibus monumenlum rei egregie gesta; suspcnsum fuisse in principe Veneliarum teuiplo S. Marci inililare vexillum, in quo aureis litteris vicloria illa Scodrensium exprimebatur. Laurcdano vero dignitas comitis Scudaritaruiu ciiui dignitate pariter cqucstri ac 1000 ducatoriim pecunia decreta. .Mansi.
militibus ad locorura angustias dispositis,
Scutaritaua
plura scripserat. Sed de

;
illa
fusius
SIXTI IV
erat,
ANNUS
A.
CIIRISTI
'l74.
553
submisso Solymano Euroi) bassa cutn
exercitu obsidione cinxit. Cujus oppugnationis
acccpta lama, Jacobus cardinalis Papicnsis in
ad Anloniuni Laururn scriptis Cbristiaad commune incendium restinguendiim non accurrentium miserain sortem ila doploralilteris
norum
\it
'
:
occupato loco, arco illa munitissiina ad occuEpiriim dcinccps lllyricumque uterentiir >). Tandcin misortns est Deus popiili sui, et lanlos iiifideliiini conatus compressit; licet eniin Scodrenses muri torinenlis bellicis concussi dehiscerent, insigni tamen Antonii Laurcdani
pandum
Etsi angtistia' (^bristianoruin vuliiera

siiie
patricii Veneti arcis [^ricfocti virtule, Turctc, qui
cordis mei sunt, nec
gemitibus possiin
ali-
jam anlca
tias
subinissas a Petro Moccnico
su[)|)e-
quid
tale legere,
non
est tainen inutile illa a
me
repulerant, et poliundaB urbis spe
muros
Constantinopolim sivimus expugiiari, duin liosnam ct Serviam opprimi, duin Ciialcidom in polestalem
saevi bostis venire,
nosci prudenter. Scribis, Antoiii,
dum
ascendcbanf,
deiii
magna
strage propulsali fuere; ac

gravitate
inorbis ex aoris, qui ex paludilius circnmaltriti,
joclis teter fluebat,
metuque
fracti,
dum non
credimus longin-
maxiini apparatus, qui
ficbat Venetiis,
quas clades ad nos perventuras esse, jam ad priinam Germaniam et Italiam populationes, incendia, terror. Scutaruni circumsessum nunc atque o|)pugnatum, si in eamdem itiir fortnnam, nil jam iinpedimenti hosti superest, quin libere terra et mari vagetur. Sentiet mox communem Italiffi negligentiam ora tota maritima iNeapoIitani regni et agri Piceni, et urbes Lombardiaj
populosae ac divites
:
obsidionom solverunl. Qua la;ta recenti faina Arrivabenus cardinalcm Papiensem solatus est Litteris Venetorum nuntiatum hisce verbis esl solutam csse obsidionem Scularenscin, Tur'
:
cos
sisse,
omnes desperatione victoriaj provincia cesquod universo Christiano noniini gratissi-
mum essedebet. Romajxxvii Augusti mcdlxxiv.

inea vicloria divina miseratio, nam aquai in suminas angustias adducti erant obscssi Christiani, adeo ut mulierum, senum
FÎuxit
arcae plenae et clausiB

:
in
:
inopia
dicam verius non necessari;e ab oinni nos bono opere distinent, dum ab aiiquo semper est metus, dnm remetimur |)riBterila, dum formidaculpa
zelotypia'
malorum borum sunt
puerorumqne
niillia
diio
siti
periisse
referat
CorioIanusCo[iio, atqiiein diestres
tantummodo
a(|iiam militi su(iorfiiisso, qiiae viritim (luotidie
mus
venlura, cogiinur in negligendis piiblicis salutem privalorum reponere, Romae xx Julii
dislribuebatur
stiani
MCDLXXiv
sane terrorem injiciebat Solymanus, qui octoginta millia mililum, et quingentos camelos ad devehendum xs, quo tormenta bellica conflarentur,
.
Maximum
Christi lidelibus
((iia exhausta decreveranl Clirisumptis armis erumpere inTurcas, suam([110 mortem egregie ulcisci. Porro soluta obsidioiie, magna turba, qinc ad fluvium ad sitim cxplendam accurrit, subito rigescentibus meni:
bris interiit.
adduxerat, ut narrat Coriolanus Ce[)io ''; quanquam Bonfinius ' etiam centum millibus armarefert. In (jua torpore principuni Venetis opem trepidatione non ferentium has querelas fudit cardinalis
et
His addit Pctrus Justinianus

ita retulisse
Mocenicum
Venetias reversum gestasua inTurcas in senalu

nelias se contulit, at([ue
torum Scodram oppugnatam
Papiensis
et
'
Respiciat fidelem
oppidum
servet, in cujus salule
populum Deus, non tanta

:
Scodra servata, Mocenicus Vesenatum ingressus dc maritimo imperio per biennium rebus a se in gestis disseruit, in quibus explicandis tali oratione usus est Immortales, princeps inclyte, ac
: :
pateat in hanc provinciain jaiuia eo etiam refracto claustro, quid restat amplius non aper-
patres conscripti,
Deo o[)timo maximo
gratias
tum ad lugendam ruinam

olim
niiseram Italiam
ago, qui ine post varios pelagi errores, post accrbos belli casus veslro conspectui incolumem
dominam
pia, et
lam impura, tam imtanto tamque pnesenti tumultu strepens

orbis, cui
:
barbaries nec aures excitat, nec oculos aperit rapimur numine manileslo ad exlremum interilum, nobisque haud dubie iratus est Deus,
qui
est
iis
vicloremque reslituit; multaque scilu digna milii dicenda hoc in loco. Nam post Euboicam cladom cum demandato niilii maris imperio in Cra^ciam venissem, ros illiiis provinciae Turca-
potissimum consilium
eripit,
a quibus
rum melu non paruin lurbalas bellico a()[)aialu Nau[)aclum, Coronuni recreavi. Melbonum
,
,
propter peccata aversus, ut videnles non videant, et audientes non audiant. Sed facilius
lamentari,
refert
i\aii(dia,
Epidaiiius muiiilissima vcslra o[)[)ida
quam
persuadere haec possumus

'
:
13. Siibinisisse
Sixtiim obsessis suppetias
Cbalcidico cxcidio perlerrila nova consilia agitabant. Affui statim cuin classe, populisque in S()om erectis, oiiinia sedavl ne(|ue biscoiileu:
Barlholomieus Platina
Dum
Scodra
ditionis
lus, utali((ua ex parto
Euboicam cladom
liltus
resar-
inquit,
Venetffi
quod nunc Scutarum vocant,

,
cirem,
in
liosticum
(lelita,
oppiduin,a Tiircis oppugnaretur, acriler qui in prtesidio erant derendentibus Xystus obsessos commeatu et [)ecunia juvit, ne Turci,
'
Asia bcllo
nam
transgressus sum, Pergameniis Quidius(|uo

:
l.lii.
arcli.
Papien. Ep. dlxxi. - - Cepio * Papien. Ep. dlxxxih.
sii|i.
1.
iu.
ager ferro igiii(iue devastalus LyciiU, Cariaîiiie ora maritima cum iusula Delo, iNaxo, Samo classo vexala, Sinyrna expugnala et inccnsa.
1'apion.
'
Uonlin. dcc. i.
Sixl.
IV.
Ms'.
A|iiiil
;>
|'lal.
in Vit.
Val.
Ep. dlxtkiv.
Petr. Jusl.
I.
IX.
ANN.
Tosnjs
X.XI.V.
Mav-n.
.\.
70
554
srxrr iv anntus A.
CHRISTT
oniis nobis
aliis
1-')7'l.
Attalia psene capta. Qiiid Sicliiiimm,
Coiycum,
quae
imponi, nt
(iiiod
tibi
conceditiir,
Seleuciam commemorabo
:
opjiiila Cilicia;?
armis rccepta Caramanis vestro jussu, palres et cum Cyprus Jacolii reconscripti, restiliii
gis obitu intestinis seditioniliiis aîtaretur, illuc
cum
classe navigans nobilissimam insulam in
reiînac
Venetorumque
fide continui,
rebellium
quoque pxemplo tuo cogamur concederc; repete mcmoria beneficia Domini, quam pie te per Ecclesiam ne caderes sustentavit. Romae xv Novembris Mcni.xxiv . \^). Novi fafderis inter principes Italos pacti prmcipitse conditiones. Per idem tempus in-
alios ultimo supplicio affeci, alii carcere exilio-
que damnati sunt. Novissima Scodra Olliomanplurimos labores nicis armis circumvallata perluli, insomnes noctes egi, omniaque extrema passus sum, ut nobilissimum Macedonim opfiidumVeneto servaretur imperio itaque Turcae magna clade a mccnibus repulsi obsidionem solverunt, clarissimaque tunc Veneto nomini
,
:
novuin inter Ifalia? principes dc tiieiida pace Italica, propulsandoque hoste, si illi bellum inferretur in cujus fcederis sociefalem Ferdinandus rex Neapolitanus vocatus est, idque potissimiim eo foedere confficdiis
;
slauratuin ost
stitutum, utcopise semper apparatae in omnem eventum a sociis haberentur, et si in aliquani partem hostis irrumperet, eo socialcs turmir
victoria parta esl .

14. Ferdinandus Neapolitnmis ex bonis EcInter clesiasticis suam rem augere ajjcctat.
mox
submittercntur, cujus foederis Monumenta publica' exlant in Ms. Valiicellano, ejiisque pactiones prfficipiuc liae sunt
lia'C, cum in Italia maritima auxilia compararentur, et Ferdinandus rex Neapolitanus ex paclo antea cum reliquis Italis focdere partem classis pararet, cx suo more ingentia praemia pro exiguis officiis extorquere solitus, ab Eccle-
sia
Romana
saccrdotalis
ordinis
Neapolitani
decumas poposcit, quamvis

opibusque
auxiliis
affluerct,
ipsius res ageretur,
decumanum
nec socii pro conferendis auriim cxpeterenl. Quod
cum
Ecclesiastico ordini
iniqnum videretur,
Ja-
cobus Papiensis illuin per basce litleras Iiortatus est, nc sacerdotes ea de causa vexaret Erit tibi modestiai hiijus digna a Domino merces intendente semper super egenum et
:
(<
quinque annos ac adversus omnes Cisalpinos vel Transalpinos nullo discrimine principiim regumve, qui Italiam bello adorientur turbarentve, ictum est; sancitum etiam ut aliorum fccderum, quae antea cum quibusvis suscepta essent, jus illibatuin nianeret ut unius mensis flexu Ferdinandus Sicilia^ rex in ejusdem foederis societatem vocaretur ut toto temporc, (|iio perstaret foedus, Veneta respublica sex millia equitum, peditum diio, totidem dux Mediola16.
Primum
visum
in viginli
plures,
si
sit,
elsi
pauperem classis pars, quse a teestinstruenda, non contemnenda, non est attamen tanlo non est si cogitaris etiam quanta regi nimis sit, et ex quo genere hominum constet; qiiid
: :
equitum duo millia peditesque millc cgrcgic instructa tcncrent exorto vero bcllo, Veneti equitum octo millia, peditum quatuor, tolidein Galeatius, Florentinus populus (luinque millia cquitum et peditum duo suis sumptibus suslentarent. Constitulum pra'terea ut, si bellum gereretur, nemo inconsultis sociis
nensis, Florentini
;
etiam adjumenti lege regni

conferant,
facilc
tui
ad
eam
subdili
intelliges
inopi
le
sacerdotuin
sulfragio aiquo
animo carere
posse. Majores
sibique pacem conficeret cum adversario muluo omnes ferrent suppetias, et si classis instruendaforct, communi sumptu appararetur.
,
sa!pe in armandis exercitibus jiro saeculari gloria sine clero sumptus subiisti, minores Iios pro nomine Dei et sine clero non indignum est
Reservatus etiam locus Herculi duci l^êrraria!, Mutina! et Rhegii, nt fcederi accederet tum plures minores leges pro tuendis fcedcratum
:
ad rem piam mentem tuam rccordalio subeat Catholici promissi Pontifici et
subeas
quam
juribus, el discordiarum seminibus opprimendis addila; sunt.

17.
Romanae
EcclesicE facti,
dedisti,
inentis fidem
cum solemnibus docusanctum Cliristi nomcn
Tifermim a
in ditione
;
Vite/lio
ereptum
Ecclesice.
'
Verum
Ecclcsiastica
inteslino
bello
proviribus
te
tantum
sis,
si
viribus, an eliam
defensuruin. Vide nunc ne tuis noslris facturus id
data est occasio
cum
eiiiin
Nicolaus Vitcllius
Tifernatcm
subjecisset,
urbem munitissimam
Pefri ad
fixit
:
suae tyrannidi
decimis, qua; priinm Sedis sunt, et in lianc partem nostram necessitatem servat;e classis cogilas adjuvare, Dei beneflcio, pra^cla,
missusque ad eain ex[)Ugnandam

ac
esset Julianus S.
legatus, obsidioncm
rissime rex, tua eliam opera quiescit llalia provimtus tranquillum undique est rcgnum amplissimos possides, quid te suin|)libus distrahat nec unde apparet, ad causani fidei integro
,
rex
jiro
Vincula cardin:ilis tum Fcrdinandus ea Pontificio imperio reslituenda intcr-
prelem fucata; concordiie se exhibuit, ila ut Nicolaum in tyrannide coiifirmaret. Ferdinandi

itaque noniine Fredericus Urbinas-, cum ad castra accessisset, Vitellium adduxit, ut aliquam
officii
es totus,
si vis.
Rogo propterea,
et per charita-
tem, qua luae majestati astringor, etiam pcto, ut cumaliundeabundes, parci inlerim mendicai Ecclesia' patiare, qua;, cum eguisti, sibi pro te
speciem praestaret legato
ita
tamencom-
'
I';\l.
non pepcrcit; nec
velis tanto
detrimento hoc
P,'i|iieii.
iii C.otl. Ms. Vallir. sit!- lil- HKp. iii.xxxv cl uLxxxvni.
iiiiin-
!!.]).
l.-iG.
Apiid
srxTr ir
posita ros visn est, ut
iti
annus
4.
("nRisTr
(|iiod
IV
saccrdolcs vos
inteliigo,
555
mcmineritis iinaniad tuendam dignilatein
stica^ rcdiinilaret, de qiio cardinalis Papiensis

'
:
perniciem rei Ecclcsiaita queritur Jacobus

et
()iiit,
ines,
qnantum
abuiuic, quod lamcntcr,
Ad reni Tifcrnaleni respondeam habeo.
ordinis nostri, et
trtim nostrorum.
his
Heri ad ine venit IJacius Ugolinus paulo ante Tiferno profcctns, retnlit in dcditione civitatis sc aflnisse, niliil iila tnrpins potuisse fieri affirmat. Acccptas legcs a nostris, non datas, coni-
jam
est
servandam ii;preditatem paAugeat t)ominus, quod in vooperalus, tam quidem Ia;landum ac

ab ea constantia, atque
gratia
((
salntare, qtiod hactcntis in patribus raniin .

20. Dcscivissc ijjsos
i*ontiDcis
scrihit
inqtiit,
et
Juiiani
cardinaiis
i*iatina
'
:
victos
mcmorat non admissum lcgatum

:
nisi qnii)n>
RarthoIonKcus
[""redcricus,
ccntos intus
alicno esse
custodibus Vitellio placnit, peditcs tantum dureceptos, atqne eosdem ita pcr
ut
dux
filiani
snaiii
Joanni
adolescenti
iocat;
Juliani cardinalis.fratri in
vcniiii
matrimonium
civcs dispositos,
non pra;sidere
:
ipsi,
scd in
Vi-
prssidio videantur
venicntcm
tellium in conspectum legati conlumacis adliuc animi et victoris potius quam victi, signniii
dedisse
usum
colii
oratione,
:
non cecidisse in genua, non snpplici non facinoris pcenitentiam

leni
ne puella ex principe nata principatit carerct, Xyslus nepotem Senogaliijc et vicariatus Mondanii dominum creat, adversantibus primo cardinaiihus, qtii postremo in Pontificis scnlentiam venere, ejus auctoritatc et prccibus Juliani cardinalis permoti . At has Ecclesiac
exuvias posteris calamilalcs maximas attulisse, ac gravioribus hellis ditioncm Ecciesiasticam
fuisse attritam, magnasque populorum strages editas visuri sumus, dum Pontifices in spurios vel nepotes principatus transferre affectarcnt.
ostcndisse
taritum detectione capitis et
inclinatione ad spcciem,
indicasse ibi esse
non honorcm, Romana; EcclesiEe cardinalem.

.
Scnis IX Septembris mcdlxxiv
Gesta ha;c conut
sanguineorum I*ontificiorum
cardinalis queritur
lice
'
:
gratia,
idem
Ponti-
Aut, inquit,
.
cum
Conqueritur
cardinaiis
Papiensis
miseram
crescit
Urbinas, aut ciim Urbinate Vitellius id for-
sorlem
Ecclesire, apud;
qnam jam nemo
san pcpigil, (ûod

18.
iimco
Composita re Tifernate, quara a?grc
tu-
iere Florentini, fncdns
intcr Vcnetos, Mcdiola-
detrimciita, atquc a Frederico nisi per ipsius gcncri nomine plura aiia adcmpttim Urbinate Fridcricus hoc anno comitis tiluios iri. Porro
nensem ct Florcntinos instauratum est, cujtis hanc causam affcrt Platina ' Motos Vcnetos ad hanc ineundam pacem arbifror, ne eodcin tcmporc hostcs hahercnt, et ducem ob Famagustam, ct rcgem qui aigre ferebat Cyprum insuiam a Venetis occupatam esse .
:
19.
Reluctantibns
licet
alir/itibus
cardinali-
ex spoliis Ecclesix suos dital Sixtus. Quod vero ad Sixttim attinct, affinitatem cum Fridcrico Urbinatc junxit, accessitquc proplcrea llomam idem Urbinas, ac xxviir Maii in scnatu, quainvis lionianaj Ecclcsia; cliens, quibux,
ducalibus commulavit Sixti IVIiberalitate "cstam ita narravit Joannes Petrus Arrivarem benus' dicto cardinali Papiensi 21. Hodie comiti tuo Urhinati magni honores impensi sunt. Egredientis Pontificis caudam sustinuit, ad ejus tribunalis pedes consedit in capella majore. In missa ante Evangeiium tilulo ducatus, ac vestc aurca taiari, pilcoque nuali et dux Borsius, ac torqucaureo decoratus donalusque est . Additinaliis litteris ' Post tradita insignia acccperunt eitin inedium diio diaconi, deduxcruntquc ad suggestum diacono-
cum
quc (luadricnnio ante apud Ariminum Pontificium cxercitum profligasset, ad subseilia cardinaiium admissus ultimus, frustra Sixtum Rhotomagensi ct Mantnano monentibus illum iocum proprium csse primogcnitorum regnm Agebatur ' de dcspondenda filia Fred:rici Joanni cx sorore filio et Scnogailia Mundanioque illis fradendis putatiim cst carnisel sangtiinis id pcriiiciosum excm|Ium fuisse . indignum visum est, Sixluin, qui tot ante annis rcrum htinianarum contcmplum inter .Minoritas
:
:
rum, ubi cum paulum stctissent iiii, mox ad calhcdram Pontificis rcdierc ipse vero ad suggeslum presbyterorum dcductus postremus in co consedit, manscruntque diaconorum subsel:
lia
vacua . Et in suiieriorihus litteris ' Post missam, inquit, vcxilla sacris initiata, quorum alterum Ecclcsiffi, alferum Pontificis gerebat insi""ne. Revcrso Pontifice in ciibiculum sunm, mox omncs cardinalcs cgrcssi sunt cum duce Urbinati. Erat ad scalas equus serico rubeo passim tcctus, (ipsi) donaliis a Pontifice solemni
:
cral
profcssus, ex
l''ccicsia;
spoliis et opihus
Quod a;gre ferens Paulc il, ubi fua Papiensis cxclamabat nunc cst in parandis et retinendis rcbus EcclcObsisterc quidem Sixto siae laudata atlentio
principatus suis condcre.
: !
visi cardinales,
qua dc
re Francisco
:
Manluano
in-
comitante collegio, ut mos est, domum, qua; ei ad sanctos Apostolos parata crat, deductus cst, ctc. Rom;B XII AugUsli MCDLXXIV . 22. Riarii cardinalis mors inopinata et mores Hoc ineuntc anno obiit ' Petrus F\iaindirjni.
pompa, pra>.cedentihus
vexillis
'
dcm
'
Papiensis est gratulatus
Gaudco,
'
Plal. in
Vila
Si\t.
IV.
Ms.
arcli.
Vat.
Ep. ULXxxviii.
Pnpien. Kp. DLXXXViii.
Plal.
.\U.
luch. Vat.
.Ms.
aich.Val.
A|iud Papien. Ep. dl.kxx. in Vit. Sixt. IV. arch. Val. ^ Kp. sup. DLXxx. " Celsus. VerOD. apud ' Ep. DLXXxiv. Papicn. Ep. HLix. Brnt. Flor. 1. v.
BLXXXis.
55G
rius
MXTI
IV
ANXU8
-'i
CHIUSTI
l47-'l.
lil. S. Sixti, iii l ranciscana familia apucl Sixtum, dum vitam religiosam ducebat, educatus, afque ali illo ad Pontificatum eveclo iii collcgium cardinaliuni cotiptatus extinctum vcncno
:
verteics luagnis opibus locupletissime convesfit;e,
ac parietes et pavimenta serico, argenfo et

iiisigiies
auro
scricea; fuere,
pallia
Steplianus Inlissura
senlius
'
relert
sed nnlhini
fuit,
pi;e-
cubiculorum nuUaj non lectorum puiviui chonopaa, et nulla non auro interfexfa ostiorum vela
:
culcilra^
quibus intabuisse discrte narrat Rapliael Volaterranus ', qui ipsum vocat virum natum perdendae pecu IVam biennio, inquit, quo fantum posfca niae \ixit, (nempe in cardinalatii,) dnccnla aureoruni millia in luxu victitando solum absumpsit, sexaginta millia a;ris alieni, argentcorum item trecentum pondo dimisit. Decessit fabidus vo:
vcnenum voluptalibus
feis
hi|ifate,
sideratus,
et
annorum xxviii, opificibus maxime dequorum otficinas novisscmper lucris
sellte argenpedibus fulfic, phircs texfili auro confectse, quae etiam ad interius naturaj commodum habentur ex solido aigento facfa", culcifrulis mollibus ex serico suiier imposifis abaci aularum ad admirationem visentium lati editi ef plcni longissimam porficum continenfis ledis ad couvivii ain|ilitudinem dejecfo tecto consfravit, ul prandeufes ccenanfesque inde ccrnerenfur, paterefque omnis interior appara-
oinnia ex(|uisilis operibus
iiicfa
operibus replebaf . Describif graphice cjusindignos sacro Frauciscano nomine .Jacobus cardinalis Papiensis in htferis ^ ad Franciscum Gonzagam cardinalem Manfuanum missis, illumque ut bumana^ felicitafis fragile exemplum proponif Yidisti, inquif, hunc quinfo a Xysti Ponlificafu mense, cum ex Minorum esset Ordine, juvenis adhuc, nulla illustri re antea cognitus, gravi Ponfificis confenlione creatum cardinalem esse, ex illa die potuisse
tus
Et infra
dcm mores
Postremo et admirati pernimium sumus congeriem sacerdoliorum ad haec explenda crescentem quofidie, nec uUi sorti aut nationi parcenfem nam prgefer illusfria coenobia magna ef multa ubique genfium comparata, praeter inferiora imajque diguitalis noii spreta efiam eae suprema? sedis in unum ipsum etiam
24.
:
aggesta; patriarchalis Constantinopolitana,

tropolis
me-
Hispalensis, metropolis Florenfina, et
quod
est,
voluit.
Quantum aufem nec

esf,
crcdi facile
Mimafensis Gallicana congerendae haud dubie

plures, nisi vita; et cupiditafi
nec pafrum majorumque memoria. Euntem illum in curiam ac redeunfem scis quanfa omnis ordinis ac dignifalis multifudo comifaretur mulfitudini antecedenfi ac sequenti jam viai salis non erant;
:
nec audifum noslra
una Dei dispensa-
impositus. Biennio toto hic tantus fortunae successus fuit fam, uf apparef, fcstinatus, quam brevi eraf casurus. {iuid ergo
tione esset
modus
manenfem quoque domi

negotii causa
plures niulfo adiisse
ex tanta gloria reliquum nunc illo mortuo inspicimus, quid ex fanto rerum fastigio conspi-
quam ipsum prope

legatis
diei
Pontificem
cuum
exfaf
Yidimus illum juxfa verbum

cedros Libani
est, etc. .
,
Scri-
praesulibus
et
bus quaque
dasse.
23.
omnifariamque hominihora sdes lalissimas inun-
plura) cxalfatum supra
trans-
imus nunc,
25.
et
ecce non
De rcQui
jnotus.
Etiam niemor es convivii illius inaudili, quo Gallorum oratores anno ante accepit solemnius aliquid vetustas tofa, ncc gentilitas
suhorii
cembris die
fradunt, ac
rite
Eodem anno undecima Demortuum Henricum Castellae regem diufurno inorbo emarcuisse, cum
;
Castellce successione
seditionum
quidem audivif unquam molimen dieruin phirimorum fuif. Tota Etruscorum industria con:
cx cujus morte
filiam ad
quisita est atque adhibita, vacuefacta raris pre-
omnibus sacramentis procurafus fuisset maximi de regni successione scdifionum motus oborti cum alii Joannam
,
idque actum, ne evincendo conafui nulli in poslerum supcresset faculfas.

fiosisque
oiunia
scepfrum vocarent,
alii
ipsam sus,
ccptain fuisse adulferio

Isabella' Henrici sorori
:
confenderent
afque
Apparafuum magnitudo et varietas, minisfrorum ordines, epularum numerus, reruin prctia

appositis
sunt litteris, descripfa versibus, nec per Urbein inodo vulgafa passim, sed per Ifaliam quoque, et trans Alpcs
singulari studio
dies,
spcculatoribus
nofata
regiam bji^reditatem deceruerent ut vero ob id concitatum sit bellum intcr regem Lusifanum, qui Joannae nupsit, ac
Ferdinaudum Aragonium Joannis regis filium, qui Isabellam uxorem duxerat, proximo anno
dicetur.
20. A Sixto confirmantur Minimorum necnon Au(/ustinianorum Discalceatorum Ordines. Hoc eodcm anno Sixtus religiosum Ordinem
vivio
cum
missa. x\on mulfos ab eo convirgo regia (ea erat Leonora
Ferdinandi rcgis Neapolitani) ad sponsuin Ferrariensem ducerctur, audisfi quanfa admiratio solemnis hospitii luerit ad eum enim divertit,
:
Minimorum
|)loinate
'
cxcessit
honor non modo crcdcndi fidcm, sed
a Francisco Paulano sanctitate et miraculis clarissimo institutum amplissinio Di-
ffdes
facullafem narrandi. Visebantur stupore ingenfi non lapidc;e jain oculis, sed quoquo te
Ponfificafus anno iii multisque immunifaticonsignato, confirmavit, bus, quibus religiosi Ordines alii potiebanttii'.
YI
kal.
Junii,
'
Jusl. in Cliroii.
1.
.\nlropol.
XXII.
Iioc auii.
'
Plal.
iii
Vit.
Sixt. IV.
Volater.
'
Papien. Ep. dlviji.
Kxl. in
biill.
BuPai.
iu Si\t.
IV. Coiisl. o.
8IXT[ IV
donavit.
AXNUS
lamiliu!
CHRISTI
'iT'i.
557
ita
Promoverat
iiascenfis
illius
niinimus csse volebai,

suit et inslituit.
Minimorum
dici cen-
exonlia Pyrrhus archiepiscopus Cusenlinus viro sanclu addictissimns, jam(nie aiito Si.\tiim PaiiJus
11
Ejusdem etiam Ordinis
institu-
tor ot goiioralis corrector oxisloiis
omnium
se
in<|uisivorat de iustituto al>
oodcm
Kiaii-
iiifimiim (luoad
potorat exliibebat, ot ad oinnia
cisco viiee genere ac iniiaculis, ut narrat Leo
Docimus
Francisci
in Diplomate,
,
ciiio
vita fuiictum saiiclis
eliam servilia opera, ut et ceeteris humilitatis linoborot (!Xoiiii)liiiii (ioscondorc non dedignabatur, (|iiippe discipiilis siiis
aniiiimoravit
ita
iibi
primitias
:
ojusckim
Saiicti
siib Dei
discumbentibus midivi-
describit
parentibus
nistrabat, sa;peque Ecclesiam et altaria verrebat

ct
timore
et
amorc cducatus,
(do Fraiicisco I*aii-
mundabat,
ac paramenta ct alia ad
lano loquilur,) insigne specimoii saiictitatis liiturae prae se ferens, solitudinem etreligionem diligere, ac orationibus et jojuniis assidiio vacare ca'pit. Qua;
tissent,
num
cuituin necessaria componobat, aliorum-
cum ipsum annum
ojiis
paronliis aiiimadvor-
circiter
decimum
tortium
que fratrum etiam novitioruin indumenta proet cum juvonis adhuo [iriis manibus al)liiebat essot, CalabriaiiKiue incoloret, luinquam nisi nudis podibus etiam per glacies, nives, montes
:
agcntemjuxta votum per eos emissum domui

Sancti Francisci civitatis S. Marci
obliiloriiiit,
iii
ct
aculeata saxa, vepres, spinasque incedebat,
nullamque ex eo otiam gravissimo sKpe |)ondere
qua puer
in
sortem Domini electus anno por
eum
tis
exacto, nullaque professione emissa, voca-
sa^pius
pressusla;sionomin|)odibus paliebatur.ipsum ignem iiudis pedibus conculcasse, ac
parentibus, eos, ut se ad Ecclesiam S. Fran-
ignitos candentesque )ai)ides
manibus portasse
cisci
de Angelis dovotionis causa ducere vellent, enixe rogavit qui pio ejus desiderio annuentes, sese intineris comites
de Assisio, et
S. Maria'
:
liquido constat
29.
Et infra
prsebuerunt.
27. " Quibus Ecclesiis devote visitatis, in patriam reversus idem bealus, sancto Spiritu inspirante, ad Ecclesiam conslruendam animum addixit, ipseque primus fundamenta jacore ccopit. Quo inter vicinos divui^Mto, undiquo ad opus juvaiidum concurritur alii operi incumbcbant, nonnuUi calcem, lapides, coementa, ot alia id genus futuro aedificio necessaria deportabant. Fertur etiam tunc fratrem quomdam habitu indutum ex improviso S. Francisci B. Franciscum de Paula increpasse, quod tam angustam aedom facere incoepissct, eamdomque demoliri sibi mandasse, ac etiam majorom dosignasse, beatoque Francisco de Paulo asserenti sibi vires ad tam ingens opus perficiendum non sufficore, divinitus respondisse, Deum omiiipoientem ei nullo pacto defuturum :e vestigioque dirutis muris evanuisse unde non immcrito plerique illum B. Francisciim fuissc oxistimarunt. Postridie vero nobilis quidam Cusentiiius supervenit, qui eidem beato pro adificaiida Eoclosia magiium auri atque argeiiti pondiis obtiilit unde juxta situs designationem Ecclesiam notabili forma non parvo sumptu canstruere coepit noque unqiiam a laboribus cessabat, nisi cum orationi divinisquo rebus intendoliat qui ctsi vigiliis continuisque jejuniis maximo essot attritus, lapides tamen, calcom ot ligna, aiiaque ad labricain necessaria propriis otiam
:
Horum et plurimorum aliorum sancoperum ratione habita adeo sancti Spiritorum tus gratia hominom comploxa est, ut piis ejus meritis et precibus in Christi nomine da;mones a corporibus humanis SKpius ejecti, pluresque
infirmi diversis
morborum generibus oppressi, etjama medicis destituli ac niorti propinqui

fuerint
pristina; sanitati restituti

tiis aliis
:idemque bea-
compluribus, qui memoria et sensibus capti, seu intelligenlia dobilitati orant, sanilatem praestiterit, ac multis claudis incessum, surdis auditum, mutis loquolam, coecisque lumon restituerit, etleprososinundaverit, nonnullosquc mortuos vel pro mortuis habitos ad vitam pristinamque lucem roduxerit.
30.
"
Quorum
qiiidein
miraculorum fama
cum jam
per totum fere orbem vagaretur, et ad aures felicis recordationis Pauli II pi\Tdecessoris nostri
pervenisset, cubicularium
quemdam
bonae memoria; Pyrrhum archiepiscomandavitque, ut Cusentinensem misit I)um ipso supor miraculis hiijiismodi te diligonter
suum ad
rem
informaret, ac deinde ipsum de veritate certioofficoret (|ui (luidom archiopiscopiis Pon:
titicis
mandato parere dosidorans, ac neminom

,
habens, qui talia niolius (juam ipse et cubicularius cxplorare fidoliusquo reforre possef
oidem
xit,
suasit, ut is
cum
socio,
quem
ci adjuii-
illius vita,
ad dictum boatiim viruni so coiiferret, acde miraculis et fania hujusmodi plenam
humeris dcferre non dosinebat. 28. Erat adeo in loquendohumaiuis at(|iii' atlaliilis, ul nullus un(]uam ad cuin accosserit, quin mollifiuis ojus verbis deloctatus, et iiicredibili quadam sermonis dulcodine captus, et
qiiasi diviiio spiritu replotus
informationom caperet. Ciibicularius archiepiet cum scopi fretus consilio homiiiom adiit iiiter salutandum dicti beati viri inanum oscu:
lari vcllet, ille
oinnino renuit,
eumque
rogavit,
ut sibi potiiis
rct,
manuin deosciilaiidam porrige-
fore,
asserens id multojustius et coiivenientius eo (luod ipse cubicularius triginta tres

esset,
ab eo recessorit
per
is
annos jam prosbytor
humilitatem cjus etiam

nis
instituti
cognomentuin
ostendit, (|uod ut
eum Ordiomnium
memoiia
rcpetenSj ubi id
quod cubicularius verum esse cognovil,

et
miraius est hominis spiritum,
cum
eo ad col-
558
loquium incameram sermo de tam ardua
SIXTI IV
ANNUS
5.
CHRISTI 1475.
adstric-
concessit. Ubi ciim

difficilique vita
primus
Ordo Augustinianorum discalceatoium

tioris discipiinae,
fuisset, ut
eam
nulli nisi robnsto ac valido tolerabilom fore
cubicularius asseveraret, bealus pater, audilo illiusverbo,igniappropinquans,ardenlesprunas
manibus arripiens, dixit Qui absque perfecto corde Domino serviunl, omnia crcala
Iffisione
:
cujus conditor fuit Baptista Poggius Genuensis, doctrina? fama et pietatis opinione clarissimus, miillisque a Deo muneriOrdinis S. Augustini, cui bus ornatissimus pium hoc opusmeditanli licet a sodalibusmultce
,
molesliffi exhibilae fuerinl,
omnes tandem
diffi-
eo miraculo cumque ejus pedes humililer veniam peliit osculari vellet, ipse vir beatus id recusasset, ejus tunc vestem manu apprehcnsam devote
illis
obtemperant. Exlerrilus
:
ille
cultates vicit, plura monasteria in Liguria, In-
subria et Sabaudia excitavit, atque
magnam
ho-
minum multiludinem
a sa^culi curis ad reli:
giosa instituta traduvit virtutibusque excoluit
osculans, et ab eo recedens, ad Pontilicem rediit, eique miracula quai videralenarravit .

31.
.\ugustinus .lustinianus
Genuen.
Confirmatus eliam est a Sixto, ut refert episcopus Nepesinus,

'
populos etiam pietate Evangelica et sacro suggestu erudivit, atque ob eximiam religionis famam Carolo Francorum regi et Galeacio duci .Mediolanensi acceptissimus pio fine quievit.
'
Aue.
Jiislin.
hisl.
I.
\.
.SIXTI IV
ANNUS
CHRISTI
].'nb.
i.
Ferdinandi
rerjis
Siculi et reginx Cypri
Vrbcm Anno post Christum nalum millesimo quingenin
adventus, recwrente Jubilsei anno.
UrbisEcclesias lusis adDeuin imperatis precibus pie lustrassent, ingenlesque adeo populorum
concursus eo
factos, ut
vulgo existimatum
sit,
tesimo septuagesimo quinto, octava Indictione, recurrente vigcsimo quiiito auno Pauli 11 decreto a Sixto IV confirmato celcbrando, pneler viros alios dignitate conspicuos Ferdinandus Siciliaj
'
Bononiam numquam
tanta
peregrinorum copia
redundasse. Extant de eodem Jubileo Bononiae indicto Ponlificium Diploma ', tum etiam' aliud rogatu Scotorum editum ut in Scotia sacro indulgentiarum beneficio potirentur imperata tamen iis aliqua pecunise sumina, quae in rei Christiana" usum adversus Turcas impendenda
,
;
Urbeni se contulit, atque Basilicas Lateranensem et Vaticanam interlextis auro peristromatibus donavit quainvis alia ab ipso cum Pontifice agitata consilia tuin creditum sit.
rex in
:
erat.
2. Frederici imperatoris et
Ceeterum
cum magno
comilatu venienti
' :
officia
Burgundi ducis
composita.
Caroomnia icgio apiâratu prcestita referunl veuisse, lam etiain reginam olim Cypri Romam et a Pontifice sumina exceptam benevolentia ac
liberalitate sustentatam
:
dissidia
studio
legati Pontificii
tradil vero Sigonius
*,
paucis obvehementes belloruin suspiciones infestaque itinera religioniscausa Romam contendentibus, Sixtum Pontificem, ut longinquarum nationum saluti consuleret, Jubileum BononiiB instituisse amplissima noxaruiu proposita venia
iis,
qui expiata rite conscienlia a kal. Maiis ad pridie kal. sequentis anni decretas quatuorillius
1
sedatum in Germania periculosissimum bellum, quo flagravit Coloniensis archiepiscopatus. Premebatur longa obsidionc Nussia a Carolo diice Burgundise proferendi imperii cupido, imo et eripiendi Romnni imperii Frederico, a quo inTrevercnsi colloquio regium Diadema nomenque se eblandiri non potuisse indignabatur, ut refert magni Chronici Belgici auctor ' Ex ista, inquil, confusione dux CaInter
hsec
rolus offensus in
iniperatorem consilia cogi-
Sisl.
Chron.
'
IV.
'
Sicon.
(ie
= Stepli. Inlis?. in Reg. 2. legatiouuoi p. 8. Onuphr. in Sixt. IV. Bos. hist. eq. Hier. par. ii. 1. episc. Rononien. I. iv. an. I47.'i.
in
'
Siit.
IV.
I.
xxui.
p. 1.
lioil.
lili.
p.
'li.
'
Cliron.
mag.
Hflc.
SIXTr [V
lahat
ANNUS
5.
CHRISTI
1/175.
559
prava
et
aniio
salutis
Mcni.xxiv
ciini
ac incljtam
et
pofcntissimam nationem Gerlafe(|ue diffusam
inaximo apparatu, et exercitilxis (jiiatiior idiomatuni Coloniensem ajjf^ressus cst cpiscopalimi

sive
manicam longe
cf
firmissima
et
fortissima jiraisidia reipiiblica; Chrisfian esse,

qiiod
nafioiK!
dio-ccsini
et
Nussienscm civitatcm pcr

sex, ut
pi;edicla
|)acata
maximum
hebdomadas obsedit quadrasinta
num
occu|)aret
Romaimperium,quemadmodum incia-
exinde ac potentissimum adjumenfum salutari

expeditioni nostro! in
biiniis,
eosdem Turcos compara-
maveiunt militcs cjiis ad oliscssos Nussienses, non laborare principem suum pro ista villa,sed
pro
ad scdandiiiii bella, discordias eldissensiones hujusmodi nostros convertimus cogitatus,

etc.
Romano imperio, ul ipse Carolus in fine obsidionis congressionis tempore cum iiopulo
cst diccns
: :
Dat.
Uoma;
apiid
S.
Petrum anno
id.
Incarnationis
Dominica'
iii
mcdlxxiv, pridie
suo protestatus
rator ero vel
nisi
Ilora
et
nona iinpefuisset,
Februarii, Pontiflcatus nostri anno iv.

A.
mortuus
quod
factum
Profeclo
Gcrmaniam Apostolico
inter-
ducis
,
proditionem
.
divina
ordinatio de-
nuntio, trahehafiir ex superiori in liunc anniini
texissct
ut patet infra in
historia obsidionis
Fuse eam texit auctor, qui aderat; sed imperfectam reliquit. 3. Ambiliosa vero consilia inpcntibus viribus aggressus, centum millia bellalorum ex Galliis, Anglis, Germanis, Ifalisque ob suas ingentes opes in castris continebat, qui si coiijuncti Germanis in Turcas vertissent arma, felicissiini de iis triumphi sperandi fuissent: at cum illi muluas spirarenf ctedes TurcBcque nostris dissidiis elati Christianum evertere imperium molirentur, omniaque defendendae religionis suscepta in Augusfensi, Constantiensi et
Nussiensis
'
,
Nussiensisobsidioprtesidiariorum virfute, afquc interim in Caroliim jilura nova commota sunt bclla ', nam et Ludovici regis Francoriim suasu, et impcratoris consilio Ucnatiis junior, Kenati
regis
senioris
,
ex lolanthide
aviae
filia
nepos, dux
Lotharingiae
Isabelkc
helliim indixit, atque in
Burgundo Lucemburgensem cojure,

:
mitatum cum exercitu incurrit

refanum comifafum anfca
petiit
'',
Sigismundus
disfractum re-
Austriacus, pcrcusso ciim Ilclvefiis foedere, Feriirefio
captis
noctu
pi;iesidiariis
Burgundio-
aliis
conventihtis consilia evanescerent, Sixtus
nibus Ludovicus Francorum rex armorum societatem iniit^ cum imperaforc, af(]ue ubi inducia;, quas cum Biirgundo pe|)igerat, hoc
:
tantuni Christianorum excidium averfeiidum Alexandrum episcopum ForojuliensiMii ad Fredericum imperaforem et Carolum
Pontifex ad
anno
ut
exiere, plures illi urbes repentina irruptione eripuit, ac si excrcitiim ciim imiierafore,
Burgundiimconciliandos legavit inGermaniain, ut PonfiQcium Diploma^ ostendit, ex quo hccc

descripsi
:
i'rocurante satore zi/anirc inter imdilectos fllios
peratorem
et
nobiles viros Ca-
rolum
diicein
Burgundia3 ac Fredericuin co-
mitcm Palatinum, necnon venerabilcin fratrcin nostrum Robertum archiepisco|)uin Coloniensem, cujus idcin comcs Palafinus germamis cxistit, necnon capitulum, clcrum et populum CiOloniensem, corumdemque fautores ct nonnuUos prajlatos Ecclesiasticos et principes temporales, ac commiinia civitatuin in eadem Gcrmania consislenlium, qiiampluiima; discordiiB
et
conventum erat*, conjunxisset, magnum Burgundo imminebat periculum, ne sub Gerinanorum Francorumque potcnfia succumberet. Fridericus vero ad liberanduni Nussiam ingentem ex Germania eduxit exercitum, ac primum aliqiia; leves velifafiones factic tum vero commeante ultro cilro(|ue Alexandro
.">.
;
episcopo Foroliviensi ApostoliccC Sedis legato dirempta lis est fcedere non armis de quo Franciscus episcopus Capiitaqucnsis Ferdinandi regis Neapolifani apud P.urgunduin orator, qui iis interfuit, lucc ad .lacobum cardinalein Pa,
dissensiones exortae fueriint, et in tantuin in
crescunt, ut exinde omnis (iermania commoveatur, civifafes, tcrra; et loca

dies creverunt et
Cognoscet reverendissima qua; sanctissimo Pontitici scribuntur, ut se habent res Germanica;, quarum causa B. D. Foroliviensem legavislis,
|)icnsem scripsit
''
dominatio vesfra
litteris,
cujus prudenfia, indiistriaetcoiistantiaefrectum

est, ut
plurima ejus populorum dadibus, vas-titate et depojiulafione, ac innumeris aliis dctrimenfis,

qiialia fiunf in rebelles,
duo validissimi ac
rcconciliati
ferocissiini cxercitus
vix mille passibus distantes infra

fiierint
paucos dies
in
maxime
intcr potcntes,
maxima
Apostolica; Sedis
afdigantur, graviaque scandala ex eis
prove-
gloria
castris
Et infra
Impcrator secuin habet
nerunt, et majora, nisi eis occurratur, verisimilitersint [iroventura in dies. Nos igitur, (|iii ad
marchionem Brandehurgensem, ducem
SaxoniK, Lanfgraviiini
omncm
lotius
Dei
honorem,
et
fldei
Catholica; pradaftc
defensionem
populi
exaltationem,
Chrisliani
communemque
paccin
et
illuiii fratrem liujus, qui obsidionis tempore Nussio; pricfuit, a;iiiulus archiepiscopi sunt etiam pra;lati Treverensis,
;
salutem,
quietem concernentia supremis aspiramus affectibus, considerantes hos etalios ellectus pestiferos, quos guerrarum furor producit et fovet,
'
Monestencnsis et Aslclcnsis, Magunlinus a'grotat Colonia;. Cicdo (Jcrmanorum esse numerum

'
Philip.
Comin.
l.
1.
in
Chron. Lud. XI.
c.
(io.
ciir. dec.
II
el alii.
i.
I.
.Meyec.
Coni. sup.
c.
66.
I.
I.
xvii. Belc.
' ld.
Cliron. niag. Belg.
Id. c.
66. Belc. dcc.
ii.
num.
6.
Mcyer.
xvii.
67.
5
Apud
Lib. brev. el Bull. p. 90.
Papicn. Ep. Dcx.xii.
)60
STXTI IV
ANNUS
5.
CHRISTI 1475.
Britamiiu!
qiiadraginla aul iiuinquaginta millium, equituiii
bcUalorum pars
ad
in continentem.
Rex
est
ad xvi millia peditum et collcctitiie turljffi satis. Quo die ad propinquum op|)idum vencrc,acccssit ad eorum caslra dux, ut illos ad quam visi sunt delrcctarc. pui^nain adduccrct
liaiiont
, ;
ipse ad xxvi Maii
littus,
unde brevior
transmissio, copias recenscbat, ut paulo post
Calcsiam
tcndit,
Irajiccrct, i[uoliic
ut
cum
eliam princeps conloquatur, ct bcllum eo rege
Cuni iidcm processisseiit,

sunt, locavissent, iteruni
ceps, tormcnta cduxit
:
et castra,
ubi nunc
prin-
instruxit acies
cum
Jiurgundi Gcrma,
norum
castris
appropinquarcnt
iiilra
cmisere
iili
equitum duo millia aut

pcditatum.
rcpulsi ab
seral,
tria millia, et
magnum
Cum
iis,
lioram
l)is
contlixisscnl,
(juos llalici gcneris
se
,
intra
dux priemimunitiones receperunt, occisis

i.xx,
simul aggrediatur non iisdcm castris, ncc uno tantiim latere, sed Britanni ad eam Galliae pardux vero per tem, quffi s[)ectat ad insulam quod consiliiim vel rei frumenCampaniam tarioe et pabuli causa, vel ad evitandos tumultus, ([iii facile in tanta hominum diversi generis multiludine concitari potuissent, utrique probatur .
,
:
eoruin
ut accepi,
plurihus vulneralis
7.
Evertit
humanaconsilia divinum Numen,
Burgundi sex tanlum amiserc. Nox praMium direinit. Suiit (jui dicant eo tempore in castris Germanicis satis fuisse Irepidatum, et a pluribus
de fuga cogilalum. Dei bonilate concordia tacta, et Germanorum ad liajc castra, Burgundorum ad illos impuncconveniiint, ut eadem vidcanlur
castra
;
et
Galliarum saluli consuluit, qua enim re Burgundus Gallis se nocere posse speraverat, ea
lux affulsit
;
coiicordiiB
abalienatus
cniin
in
([uo
magna
est Dei gloria, ct laus
sanctissimi Pontificis, etc. Ex castris Burgundis
ad Nussiam vii Junii mcdlxxv . Pridic kal. Junias sancitum foedus retcrt Meyerus ', iis legibus, ut univcrsa de Coloniensi archiepiscopatu conlroversia Pontificis arbilrio permitteretur, cjusdcnKiue clienleKT Nussia cominendaretur quibus consentit Belcairns his verbis
: :
liurgundo Angliis cuin graves difficultates pateretur, ac rerum vicissitudines metueret neque ex fcssa Anglia opportuna auri militumque supplementa elicere posset, sollicilatus a Francoriim rege,qui duorum prajpotcntium hostium conjunctionem formidabat, de pace mox ho'
ncstis illius Icgibus asseiisit, liabito
vico
cum Ludoac apud Pinquiniacum colloquio scpluaginta quinque millium aurcorum vectiipse
,
gali aiiiiuo
donalus. Tulere a^gre id fanUis Bur-
A castris vel imperatoris vel Burgundionis uun(|uam legatus Bomanus abscesserat scd pacem inter utrumque inire cupiens semper huc illuc commeabat. Convcnit tandcm ut Nussia Pontitlcio legalo coininitterctur, de qua
<i
gundio, et Ludovicus Lucemburgensis comes qui Anglorum regem litteris ad Fani Iâuli
,
instaurandum belluin pellicere pertenlavit, emcntitus Gallorum regcm iiullas foedcris Icges qus proditio Luccmburgensi servalurum
:
exitium
8.
attulit,
iit
|)Ostea dicetur.
sua prudcntia slatueret . Eo vcro foedere ncc Benatum ducem LotIiaringi;e, qui iinperiales partes erat amplexus neque Hclvetios nec Sigisimindum Austriacum com|)rehensos, quibus Carolus BuiI*ontilcx pro
, ,
mox summus
At Burgundus Gallum sibi conciliare coactus deciina tertia Scptembris die inducias in annos noveni pepigit. Extant eae pactiones in ducis Burgundice litlcris, qua> in Italicum ser-
monem
translatai extant in Ms. Codice Vallicel:
gundus,dimissaColoniensicontrovcrsia, bellum
iiitulit.
0.
GaUas
et
liwguiidus mutuo
cuni
et se et
suos
produnt.
a.dhuc
rcgein,
Ca;tcrum
,
obsidioni Nussiae instabat
Caroliis
liduardum
Anglorum
lano' consignatae Latinishisce verbis Datum iii Castello de Solemire Gratiae xiii Scptembris anno mcdlxxv . Sed hsc singula repetere nostri instituti non est. Id dumtaxat non preeterimus silentio, eo novcnnali foedcre contenlos ex regia
voluntate
nia;,
ringiffi
quem
solio rcstituerat, iiiGallias excivit,
ut
armis Ludovicum Francorum regcm opprimcrent. Dc ca Eduardi in Gallias expeditionc, [)railcr (lallos % Anglos et Bclgas scriptores, agit Franciscus episcopus Ca[utaquensis inlittcris ad JacobumPapiensem datis':
conjunclis
Iii
Renatum Jerusalem
CaslcIhB et Legionis, Scotia;, PannoetSiciliae reges, Lota-
Flcreiitinos et Bernenses
etSabaudi;educes, Metensem episcopuni, atlectos etiam vicis;
sim a Burgundo ejusdem pacis beneficio Anglia;,
Scoli, Lusitaniae
Neapolis, Aragoniae,
Sicilia;, Dania;,
Gallia,
:
iii([uil,
a|)ertum IjcIIum est cxactis
CastelUc, et
gariffi,
Ferdinandum
induciis
Galli tines ducis infestare cceperunt
Poloniae reges, Britannum,
HunSabaudum,
ubi qua^dam oppidula occuBurgundia tum cognito transitu Brilannoruin, se, nt nuntiatum est, intra
l^rius in Picardia,
[)averuiit,
deiiide in
Mcdiolanensem, Venetum, Ciivensem, Juliacensein diices, archie[)iscopum Coloniensem, Leodiensem, Trajectensem, et Metensem e[)iscopos. ciijus arx Plura alia addita Fano-Quintini et ager in Burgundi dilione everlenda erat permansurus. Hanc porro novennalem pacem
,
Normaiiniam recepere transmissa jam ex regno

:
'
Meyer.
iii
1.
xvii.
lielcaii'.
dec.
1.
I.
m.
1.
iiuin.
6 et
alii.
Pliil.
(ôm.
Ld.
Cliioii.
'
Liid.
XI.
\.
c.
90.
Paul. Êmil. et Gaguin. in cod.
Polyd. Virg.
1.
\.
.NXiv.
Meyer.
xvii. .Vj^\A. e liuya in
Coiii.
iii
r.lii-on.
iii
Liid. XI. c. 74, 75, 70, 77. Polyd. Virg.

in
1.
xxiv.
Annal. belc. dec.
iii.
num. 7
et alii.
.\pud Papien.
siip.
Paul.
,'1'lmil.
1.
Lnd. XI. Gaguin.

alii.
end. Meyer.
lil.
I.
xvii. Helcair.
19. p. Si.
Kp.
ucx.îiii.
ilec. I.
III.
nuni. 9 et
Ms. Vallic.
U.
luiiii.
sixTr IV
ANxrs
'
5.
CHRisrr
xiiiia
1^7').
501
iit si
saiictissimo juriijuraiKio, ciijus tormuln

in
llalicis
convcnliiinc sancituiu,
liilliiiii
eodem
,
Ms. concepta verbis relijjionem pictadi;.'^nam
im]icrati)ri
inferret,
quis Friderico Carolus diix Bur:
tem(]nc redolet, confirmaniiit pcr fidem

princi])C
giindiae
advcrsus ('iiindem signa attolleret

si
ac
divinam, pcr acccptum Baptismi sacramenttim, per sacros missEe canones, per sancta Evanirelia, per criicem Cliristi religiose contactam. Vcruin [uincipes niox. (]ua> sacramento sanxerant, unanimes violarunt ^
per legeni
O.Stimulaliat ira
vicissim
qiiis
Burgundum
bello peteret,
mox
imperator cum eodein Burgundo in illum arma conjungeret, de conlentionibus aiifem, t\ux iiiter utriusque i)rinci|)is subditos oboriri ])0ssent, constitutum illas ex a;quo et bono ab utroque
Ludovicum Francorum
Gallici, qui
re-
dirimendas
inani in
data cst
iJiv-eterea
potestas, ut Ger:
gem
in
i.udovicum iûcemljurgenscm, magispluries Galli-
trum equitum regni
cum nomen prodiderat, ac recenter Anglorum regem ad bellumredintegrandumeratadiiorlatus:

Carolus autem Hurgundiae dux ultionem de Henato duce Lotbaringia^ a quo in Coloniensi bello fuerat lacessitus, expetebat, tumut erat augendi imperii avidissimus, Lotiiaringiam su;k ditioiii adjicere , et inferioris Germania; [)rovincias cum Burgundia conjungere ambiebat; Burgun-
Belgium et Piurgiindiam vicissimque Belgae et Burgundi tuto in Germaniam commearent merccsque inferrent. Addita iionnulla alia
leviora,
tum
ut fanleris leges
Bomano
;
Pontifici
Apostolica auctoritate confirmanda; per communes oratores exponcrentur quibushaec temporis nota apposita Datum in felicibus castris
:
piffifati
illustrissimi
domini ducis Burgundi;i!
contra
Nanceium Tullensis di(Ecesis die xvii mensis Novembris mcdixxv, Pontificatus sanctissimi in Clirisfo patris et domini, domini nostri
dus itaque Lucemburgensem, quem interce])erat, mactandum Ludovico regi prodidit, a quo Parisiis de lajsae majestatis crimine postulatus
carniticis
Sixti divina providentia pap;e
IVanno v. Sub-
scripta
legati
manu
publice caesus
'
est
rex vero
Renatum ducem
Lotbaringiae, qui ejusdem regis
tum
Foroliviensis Apostolici dictum fa-dus corroborantis, Francisci cpisco])i Caputaquensis qui

,
sunt Alexandri episcopi
suasu hostem Burgundi se professus erat, ac recenti foedcre comprehendebatur, princijiatu
Burgundi procuratorem in his paciscendis egit, nonnullorumque Frederici oratorum nomina.

Paucisque inde lapsis diebus Lotharingi,
se imperatoris
exuendum Burgundo permisit captum itaque Nanceium est a Burgundo contra superioris f(]ederis pactiones non prohibentc rege nec
: ,
cum
praesidio spoliatos viderent, de-
Kriderico imjieratore, cujus partium erat j^rinci-
pem
i|)S0
beneficiarium tueri
imo dum ad Nanceii

*
obsidionem incumbebat Burgundus, novascum

idein Fridericus concordiae pactiones
fir-
mavit,
tes ,
nuUa
Lotharingiae facta mentione.

et diix,
Nanceio, Burgundi jugum subiere '. l't porro Renatus Nanceium recuperarit, ac Burgundum aliena rapere ambientem in ejusdem urbis obsidione trucidarit, siio loco dicetur nunc ad Hispanicas turbas inigrat narratio. 12. Lis super Castellse regni possessione ad
dito
:
lO.Hse vero praetextaj foederi causa^: Vidcn-
Pontificem delata.
Deplorat
,
civilia illa His])a-
iidem nimirum imperator
quo
norum
litteris
bella .lacobus cardinalis Papiensis
in
in periculo versetur Christiana religio,
communi
Christiani noniinis
hoste sute tyrannidis fines
latius quotidie propagante, et
jam
se ad Scpten-
ad Franciscum Toletanum designatum ejiiscopum Cauriensem aitque Multos Aragonensis caus;e assertores audivi, tc impri:
trionis iatei-a validiora vertente, et Caffa am[)lis-
urbe recentissiiiie capta, maximo Christianorum detrimento lioc et alia vertentes animo, ac spectantes magna nuiltaqiie bona ex hac concordia profectura, excisis et deletis funditus omnibus dissidiorum causis, se invicem coUigaveriint, tirmaveriintac indissolubiliter unierunt f(Edus, concordiam, pacem ac unionem [)ro se suisque haeredibus et successoet o[)ulentissima
: ;
sima
lcgitimum
mis, et Scepius mullos quoque repudiatae filia; ortum probantes utrinque argii,
menta
nendi,
ingentia, iitriiKiue auctores
non contem:
magno
se judice quisque tuetur
judex
autem non errans scrutans hominum renes et corda inter hos verius judicabit, in utrumque
vero opto
in
eum
et precor inclinet misericordia sua pracipue, cui pia sunt arma me (]ui; ;
ribus, pro suis
statibus et dominiis,
futiiris
si
tam
prre-
deinnil in his angit prKter discissi regni mcestitiain semper ApostolicajSedi hdelis, etadmagna
idonei, etc. xxii Augusti mcdlxxv
13.
.
sentibus
quam
concluserunt
Laiidan-
dum quidem
foedus,
labentis rei C!iristian;e
Commovit ejusmodi
exitiabileet calami-
exitio [lermoti junxissent arma, ut Turcicam contunderent tyrannidem sed illi, ea posthabita
:
commodis ex minonim principum excidio studuerunt. II. Prima itaqiie pactio fiiit alterum alterius
cura, suis tantum
([iio aiiiiis pliiribus arsil Hispaimpudicitia iinius miilierculac nupl;e Henrico regi, (jua; etiam iôstquam lis mota csset, an .loanna suscepta fuisset adulterio, an ab Henrico procreata, summaimpudentia palam
tosum bellum,
nia
,
dignitatem amj^litudinemque provecturum. Pro-
adulteros admiserat, quocirca controversia
ma-
'
Ext.
ib.
p. 189.
Comin.
187.
Sup. Ms. Cod. Vallic.
p.
in
Chron. Lud. XI.
c.
81, Si.
'
Paul.
-
.K.inil.
in
I.ud.
XI. Gaguin. in Cod. .Meyer. I.xviielalil
Ext. in ead. p. 190.
Papieu. Kp. i)cxi.iv.
ANN.
TOSR-3
X.\L\".
H.WX.
\.
jC)2
SrXTI lY
:
ANNUS
5.
CHRISTI
(i
l'l75.
gis aucla
vixit et
vit
,
Heiuicus Joannam dum a se progenitam agnoat(iue liaM-edemf]ue testamcnto rclifiuit

cffitenim
morte imminente
ideo marcliio YillenEe ae

prffisules
plin-es
princi|)es
ct
Lusitania^
ipsam reginam professi Alphonsum rcgem excivere ', ut illam uxorem
Considerantes pestiferam dissensionem 13. atque discordiam execrjindam, divisionem procurante humani generis inimico, in Castella^ et Lcgionis regnis exortam, univei-sis regnicolis et circumvicinis partibus mala quamplurima et infinita damna attulisse, formidabiliora (]uoque
seculura
verisimililer esse
; ,
duceret, et CastelUc ac Legionis sceplra Lusitano
eadem
discordia
conjungeret.
14.
ulterius procedente
in
Ad coUocandam vero
omnium
liice
parlium suarum irf]uilatem amplissimas littcras Joanna promulgavit, in quibus prfficipua causcc argumenta explicuil, ut conjugio legiljus inito ab Henrico regc ad progeniem suscifiiendam idoneo in lucem edita fuisset, atque ab ipso tum ab omnibus, ut de regio creata sanguine, sceidrorumque lueres culta, obortoquc intestino bello staluisset idem Henricus ipsam Alphonso patruo matrimonio jungere,ut(]ue deindeeodem extincto, Isabella amita regni hffireditatcm atfectassel, fuissetque ob id ab Henrico i'eprehensa, ac nuj^tui collocanda solemni jurejurando se devinxisset, Castellanum sceptrum Joanna^ nepti se non jira^repturam. Addiditetiam quo tempore matrimonium inter ipsam et Carolum ducem Aquitania; celebratum fuerat, in publicis ordinum conventibus justam regni hceredem pr;csentibus Petro Consalvo e Mendoza et Albiensi cardinalibus agnitam fuisse, atque omnia sacramenfa, qute Isabella; dicta fuerant, rescissa atque irrita pronuntiata at Isabellam dominandi
:
ad pacificandum hujusmodi regna ])aternis studiis intendcntes ac plenis desideranles atTectibus, ut omnis scandalorum et dissensionum materia inter charissimos in Christo filios nostros Hispaniarum reges
et
;
illustres de Castellai et Legionis regnis ])rtcdictis
invicem contendentes, et eorumdem regnorum barones, milites, communitates, universitcates

et
diversas alias jicrsonas

et
tam
Ecclesiasticas
etiam militiarum
aliorum ordinum quorumcumque religiosas, (]uam saeculares in eisdem regnis consistentes, nec non alios quoscumque
eis
hinc inde adhfcrentes, et com])lices ac se])acis
quaces eorum,
in
auctore caelitus inspiranle,
bonum
unitatis
et concordia; salutaris paci-
commutctur, etc. Munitus est mintius pluribus aliis amplissimisimperiis,utdemandatam

fice
provinciam strenue exerceret, pacemque inter

dissidentes conciliarct. Adjuncta cst ni|ilomati
Dat. Komee apud Sanctum liffic temporis nota Petrum anno Incarnationis Dominicae mcdlxxv, kal. Augusti, Ponlificatus nostri anno iv . Pontifex IG. Dedit aliis litteris mandala Franco, ut Joannem regem Aragonum adiret, illumque hortaretur ad pacem Castella? restituendam parilerquo proceres conveniret ac jirincipes, eosdemque ad concordiae studia flec Yolumus, inquit, quod ipsum tere niterelur quem scimus prsesertim regem Aragonum multa providentia circumspectum, magni consilii et eximiae probitatis, ac pacis amatorem,
:
'
spe ac desiderio in Henricum conjurasse, cumque non valerent arma, venenum miscuisse porro Hcnricum, ubi iinem vita? adesse intellexit, quo tempore fingere non licet, post sus:
cepta rite sacramenta jirofessum esse,

:
Joannam
ab ipso vere progenitam cumque Castellani proceres jam diu sibi, ut justfB hseredi, obsequium detulerint, desciscere a jurCjurando non debere nisi ]irius ab adversariis probaretur
,
ipsam ab Henrico genitam non

litteris
fuisse,
quibus
:
apposita crat ha^c temporis nota Dat. Placenti;c xxx Maii mcdlxxv . Hcec erant causm
legeque natura? et sui clari Hispaniarum regni contemplatione generis, ad pacem et quietem Caslellge et Legionis regnorum aspirare exliorteris, ut charissimum in Christo filium nostrum Ferdinandum Siciliae regem illustrem, ejus na-
Joannic Monumenta, qua sibi desponsa, Alfonsus rex Lusitanitc illam in regnis Castellse et Legionis constabilire nisus est ac Ferdinaiuium cGmuIum provocavit, ut lcgibus, non armis conIroversiam dirimi vellet. At Ferdinandus et IsabcUa Joannjc obtrudentes matris imjûdicitiam,saltemque ambiguasanguinis jura,sticnue
,
tum, principes, duces, marchiones, comites,

barones, et alios Castellaj et Legionis regnorum pracdictorum, eorumque confoederatos et adhaerentes pro sua providentia inducere conetur,
quatenus
te
tanquam
pacis
nuntinm
et salutis
eorumdem indicem
apud
S.
devotis omniiio affectibus et
nrmis rem gessere, ac tliesauro regio, Toleto, liluribiisque insignibus urbibus et provinciis Alfonsus aulem Castellam igni et sunt politi ferro |)arliebatur. Ad qua; sedanda dissidia Sixtus papa Nicolaum Francum Apostolica' Sedis notarium maximis frelum mandatis legavit, ut
:
])romptis consensibus admittant, etc. Dat.
Komae Petrum anno Incarnationis Dominicae

kal.
MCOLXxv,
Septembris
Pontificatus nostri
anno v
17.
Conleiiderat initio Joannes rcx Arago-
num
Caslellc-c et
Legionis sce])tra sibi deferenda,

:
ex Di])Iomatibus Pontificiis
'
ad
ipsum
dalis
ac foeminas solio excludendas
se
ilaque,
ut
pers])icuum
lianc
est,
in
quibus decreta^ legationis

:
causam cxponif
proximum sanguine Castellano satum princised cum plupem, ad id regnum evocandum

;
'
'
Mii.I.:ii\.c. IS. 2:1.
Mh.c.2(i. 'Sixl.lV.Keg.2.
lo;.'.
|).
;i;.
lli.
|).
80.
SIXTI IV ANN'i;.S 5.
ribus excmplis convictiis esset, fceminas Castelgessisse tuenda têrdinando
,
CHRISTI
cris sedibus
]M:k
563
addicbc erant, vetueratque ulla alia

in amplificatione fidei collocari
;
lanum sceptrum
filio
in re,
quam
uxoris Jura
reliquit.
Nec defuere illum
ac ne flexu
temporum
Castella? regcs in eas ter-
inter et Isabeilani dissidia,
cum
luec Castellani
regni apices
cum
ipso partiri nollet, ac
duarum
:
reginarum .\eapolis exempla proferret sed ita ea lis composita est, ut in littcris pui)licis ad servandum viri decus Ferdinandi nomeu Isain gentilitio autem stembellae pra^ferretur mate Castellana insignia ut dipnitate augustiora dextra parle, sinlstra Aragonia locaren;
,
tiasjussibi arrogarent, sanxerat ut recurrente quoque vigesimo anno, partim in templorum ornatum sartaque tccta parlim in a^rarium Pontilicium derivarentur sed cum reges bujus, :
modi eos
Ecclesiasticos census ad alienos usus

in
avcrterent, atque efiam templa sacra diruta
pluribus locis jacercnt magno religionis damno, Sixtus .Marlini donationem rescidil liac de causa
'
CaHerum refert Surita Joannis regis .\ragonum, tum Ferdinandi et Isabellae oratores
tur.
'
'20.
Sixlus, etc.
Cum,
sicut facti evidentia
amplissimos
iioc
aniio
Romam
accessisse,
ut
manifestat, tam Joannes (juam cjus ha?redes et successores, Castellse et Legionis rcgnorum reges, qui pro tempore fucrunt, quod dolenter rcferimus, causantibus guerris, qua? in regnis ipsis Castelb-c et Lcgionis inter ipsos hceredes et successores, ac regnorum corumdcm princi-
summo Cliristianorum antistiti, fidem obligarent, ac prinium quideni Lusitanum, Gallicum im|)erialem(]ue oratores intercessisse, ne Ferdinandi et Isabellae ut regum Castella; oratores admitterentur, ne inde Pontised tunc fex Joannse el .\lfonsi juri detralieret a Sixto instauralam tuisse sanclionem, quani
Sixlo IV, veluti
:
pes et baroncs ab accepto laudabili opere lucrifactionis fidelium aniniarum, et dilationis reductionisque regni (iranatfc sub eofidei
,
auctor
Viennensi a Clemente V conceptam, deinde a Pio II in conventu .Mantuano promulgatam, qua ferebatur nullinn
ait
primum
in Concilio
rum
ditione
ct
obedientia
ct
ad
Christia-
nse religionis et fidei

stiterint,
et
cognitJDnem jamdiu debujusmodi tertiarum proventus in

fidei
jus
Romanis Pontificibus uovum

,
conferri
principibus
si
quos
forte appellasseut reges
vertere, ct
controversi alicujus regni aut principatus, eorumve oratores ut regios excepisset. Eam nos
causam integraliter convigesimi aimi a die datarum litterariim pricdicfarum unam illarum parfem
iii
prsemissam piam
fine
sanctionem editam a Joanne XXII cum inter Robertum Brusium, qui Scolicum sceptrum rapuerat, ac regem .\ngIorum diuturnum bellum sedandum suscepisset suo loco .\nnalibus inse-
Ecclesiarum parochialium prajdictarum rectoribus iii earum fabricam et reparafionem per eos convertendam ef reliquam camerse prfefatai consignare, ut tenebantur juxta litterarum prsedictaruiu continenfiam, penifus omiserint, et
,
ruimus
18.
'.
quod deferius
a Sixto Ferdinandi et
est et dicere
pudet, in diversas
Admissos porro
Isabellae
oratores ac magniflce
babitos Iradit
idem magis confirmata;,

est
'
;
Surita. Interea
horum parles in Castella ac Zamora .\Ifonso erepta

',
tum ingens
victoria de Lusitanis a Ferdi-
nando ad Torum parta
adeo ut .Mfonsus ipse,
cum
res suas acerbiores experiretur, in Gallias
ad eliciendum a Ludovico rege auxiliarem exercitum se conlulerit ^ sed eo absente, res ipsius petiisse ad exitium proniores in dies fuerunt vero Gallias temerariis oratorum suorum promis;
:
sis
acceptis
delusum refert Comineus *, cum speraret Francorum copiis per Navarram irruptionem in Casteilam moliri, cumadversa parte
personas saeculares, et loca profana, et Ecclesiastica per jiartes transferre, ef personse ipsse pensiones illas efiam posfmodum siibdividere, et in alios alienare non formidarunt, non secus quam si proventus prsdicti pafrimonialia regum eorumd(!m bona fuissent contra lifterarum praidictarum confinentiam ettcnorcm, et inanimarum suarum fideique pra-fafa; pra>judicium cuiuque ex Ecclesiis parocliialibus Casfella; et Legionis regnorum praedicforum, ad quas proventus hujusmodi perlinent, nonnulla; slructuris et ffidificiis earum, pro quorum conservafione proventus prKdicfi deputafi fore noscuntur, in
,
terrani [irostratis solo a'quataj exisfant, ita ut
contiguas Lusitanice plures urbes teneret. .\t de his bactenus, nunc reli(|ua ad Castellam spectantia
vix
earum
vestigia cernantur,
et aliquaj
adeo
miserabili ruinffi subjaceant, ut in cis iiequeant

divina officia conimode cclebrari, reliqua; vero
in se coIIa[)saE
adjungemus.
Martini
19.
donationes Castellas rer/idm
factcV rescindiintur
a Sixto.
Contulerat Marti-
nus V Joanni Castellce regi ac successoribus, ut bellum in Saracenos Granatenses urgeret, atque Hispanias .Mabumetica lue viiuiicaret, tertiam obventionum partemEcclesiarum parocbialium
Castellee et Legionis, quse iisdem reQciendis sa
ad manifestam ruinam tendere divina; majesfafis ofTcnsam, auiinarum parocbianorum dicfarum Ecclesiarum non modicum prajjudicium, perniciosum
dignoscanfur,
in
exem[)luni, ef scandalum plurimorum, etc. Uat.
Roma'
nosfri
aj)ud S. Pctrum auiio Incarnafionis Dominica; siCDLXXiri, kal. Decembris, Pontificatus
Sir.
1.
lib.
.\nnal. xix. c. 38.
'
Mar.
xxiii. c. 9.
c.
- .\nnal.
'
Id. c. 10.
an. 1320.
12.
5 id. c.
num. 41.
anno v
. .\t
media hujus auri ex
tertiis
Coinin. in
Chro. Lud. XI.
91.
Reg.
2. legalioiiuin p. 64.
5G4
.SIXTI
IV
ANNUS
0.
CHRI.STI
ris
1475.
redigendi pars a Sixto in sumptus helli sacri adversus Turcas derivata ' est. Hffic de CastcUanis rebus dixisse satis est.
verbis descril)it
rccji
21.7 Arof/onia decmnae exactie : Hunâro auxilia clecreta. Xec quieta; crant Arago-
niai res,
cum
repeterent,
Galli Russinonensem comitatum quos Perpinianum suai ditioni restiiis,
tuisse, perdomitis
qui ad
Joannem regem
-.
defecerant, narrat llieronymus Surita

prffidicto
Porro
ad Jacobum cardinalem Papiensem datis his Nuper in Tauricam Chersonesuin ingenti classe comparata navigavit, et cum legiones militum in terram exposuisset, insperato Scythas aggressus atque urhem Theodosiain, qu;B nunc a Barbaris Calfa appellatur, Januensiuin coloniam, magna vi c(Epit oppugnare rex ipse vero Scytharum tanta belli inole oppressus, cum mille et quingentis equi'
:
:
Franco nuntio data est a Sixto provin-
tihus in
urbem
sese recepit
,
cajteri vero,
qui in
cia
^,
ut in Aragonia sacerdotiorum
decumas
cogeret ad expeditionem in Turcas conlicien-
dam, quae hac verborum formula consignataj sunt Dat. Roma; apud S. Petrum anno Incar:
nationis Dominica3 .mcdlxxv,

Pontificatus nostri
2"2.
kal.
Septeml)ris,
anno v . Convenere ' hoc anno

oratores
.Inannis regis AraItalite
gonum
cum
aliis
l'u'deratorum
)u-incipum oratorihus, ut de sacro bello decer-
militum proditionc ad Turcum descivere. Itaquenulla [lugnandi inlermissione oppidanis facla diebus quatuor ct totideni continuis noctibus, exercitu propius admoto, pergit ohsessos ex])Ugnare. Pars vero civium, qui sese infra urbis vallum, ac moenia lufahantur, cum vim hostium ingruentem ferre diutius non possent, ah ohsidione liherari apud reclamantibus magistratus suos flagitabant
aciem educti fucrant
nerent ad retundendam ingravescentem Mahometis tyrrannidem, ferendaquc auxilia Mattiiia? regi Hungarise, qui centum militum millia in Turcas ducere ad Walachiam sihi asserendam meditabatur, ne ulterius Maliometes proferret
imperii Othomannici fines \ Miserat^
is ineunte ad Sixtum amplissimos oratores, qui ei anno regio regnique nomine ohedientiam deferrent, ipsumque ad bellum sacrum in Christi hostes
illis,
seditio
orta est.
Itaque oppidani prodi-
tione facta sese

24.
mox hosti dediderunt. Turcus vero post urbis captee victo-
cum ingentia quaHiam militibus suis divisisset, mox ad omnia su|)pIiciorum genera in
riam
captivos animumconvertit
ex licentia ferro
:
itaque impetufaclo
desccvire Barhari
coeperunt;
quotquot enim obviam excepti, inilitum gladiis

trucidahantur
:
nullus fuit in captivos miseri-
decernendum
lia
incitarent, ut Diaria consistoria
cordia3 locus, nulla in
Deum
pietas et religio,
:
referunt
Datus
est,
inquiunt, hodie, (nimi-
rum
diexxiii Januarii mculxxv,) senatus

legationi
.
Hungafuit
rorum
Mandatorum summa ha>c
Obedientiam laudaverunt, quae vicario Christi debetur Matthiam regem extulerunt, quod ar:
mis, et religione, et reverentia Roman;e Sedis Regem et regnum in e.xcelleret. Et infra offlcio Romantc Sedis dixere, ohedientiamque
:
extrema orationis ex consuetudine ohtulere pars deplorationem hahuit ChristiancC religionis, qute hinc a Mauris, inde a Saracenis, ex
:
Septentrione a Tartaris, multis ex locis a Turcis quo loco contentiore in angustum deducta sit
:
voce, quie exaudiri undique |)Osset, his verhis ad eam tuendam exhortati suntXystum Imitare,
:
imitare divinum illum Pium II, fidei Catholicae vindicem. Et non inultis intermissis, cum verba
eadem
hanus
repeliissent, finem fecere.

et
Fuerunt legati
Vesprimiensis pra^sul,
.
Joannes inter Sclavos

in
23.
Mahometis expeditio
Interea contigit nesum, et Caffx excidimn. inopinatum Theodosiaj, nobilissimai Genuensium in Taurica Chersoneso urbis, quaj vulgo Caffa dicehatur, cclehratissimunique erat omnium nationum emporium, excidium, de qua quamque Laudivius antea mentio iacla est eques Rhodius certis acceptam nuntiis in litte, 1
Tauricam Cherso-
etiam crudelitatis genus oinissum alii quidem inexcogitato suppliciorum genere torquebantur, alii iutervarios cruciatus miserabili fato exanimati sunt, nonnullos vero ad necem usque verberibus caedi rex ipse imperavit consuieni quoque ipsum, alque urbis prajforeni capite truncavit patritios vero omnes, et universum quidem senatum ferro aggressus est, cives etiam ex seniorihus trecentos ad unum interemit mox in reliquam plehis multitudinem furore debacchatus audires teneros infantium vagitus, et tristes parentum lachrymas, atque urbe tota ssevos passim matrum ululatus. quam triste omnibus spectaculum ftiit in tanla urbis atque hominum strage ubique morientium gemitus, et opem implorantium vota cxaudire Sed Turcus multo ferocior ad omnia stetil immobilis, nec unquam oculos ad misericordiam deflexit sed contemptaDei religione tamimmanefacinusaggressus, uthumana simul etdivina j)eriniscuerit non aiis ille sanctorum pepercit, non lemplis majorum, non pueris denique, nec virginibus, quos satellitum manibus attractos in conspectu parentum jussitoccidi
: :
nuUum
matronas quoque nobiles, et jain senio confectas, nullo sexus discrimine hahito, trucidari imperavit
itaque nullusfuitcrudelitali inodus. Postea vero pncsidiis militum in urbe capta dispo:
'
Reg.
2.
legatioDum p. 64.
legalionuai p. 78.
in
i.x.
Sur.
1.
'*
Sur.
I.
c.
38.
Ms. Vall.
l)ibl.
p.
190.
ix. c. 2C.
'"
^ llt>g.
2.
lit.
1.
I.
.\pud PapicD. Ep. ncLiv. Aug. Just.

1.
I.
v. Bizar. hist.
I.
Genueiu
iM-aao. Capul,i(|.
XIV. Foliet.
IV. (lecad. i.
XI.
.Micliov.
I.
iv.
c.
70. Crorn.
xxviii. Boafiu.
"
Ms. tern.
aicli.
Val.
SIXTI ly ANNIJS 5.
omneiii l*ontici niaris orani classo depopulatus, hincadGetas, qui trans l>aiHil)iuni incolnnt arina (onvci-lil, ut arcem eoruin nmiiisilis, i|(se
CHRISTI
1475.
iiaviiim
class(;
o(i5
giiila
duarmii
exercitum
iit
cum
Tartaris conjiiratis junxit, tantis(jue molilionibiis di(!

ii()ct('([iie
iirbcin
iirsit,
Gcnuenses
:
tissimam ex[iugnaret, et jain castra

liiiic
a(liuo\il;
tur,
nl
lamen ab oppidanis incertum sit ad
in dics acrins rcsisti-
(}nos potius
victoria
declinet.
25. Habes igitur infelicis belli exitum, quod nu|)er in Tanrica Chersoncso gcstum est quid enim graviora expcclamiis? (luotidie majora quidcm Turcus in Christianos molitur et incredibili exercitu comparato bellum rciu):
magistralus cxtcrrili clavcs urbis voluntariam facturi deditionem barbaro transmiserint IJbortiis vero Squarciflcns scelerum et Caffensis excidii aiictor, adacto [icr giilam unco ferreo, slrangulatus est. "2S. Anh; liaiic (âffenscm cladcin .Matthias Paniionitc rex Turcas, qui ad Savi ripas munitissimam arceiii construxcrant Sabats nomine, ex qiia in univcrsiim regnum excurrcre parabant, repetitis [)liiribus im[)ressionibus hoslili-
vavit,
ut
in
Italiam
classe
trajiciat, at(|uc
si
de
insulis /Egei
omnibus actum,
vera snnt, qine
nobis quotidie formidolosa luintiantur. Quid facimus igitur Ctiristiaiii ? ([iiid in tanla Ixdli mole dormitamus, taiKiuam niliil ad nos spectet ? nemo est, qui tantic cladis nieminerit, quanta viginti fere supcrioribus annis acceiii-
co[)ias
hus ex()Ugnavit ', aiite([uaiii Turca aiixiliarcs submittere [lossct. fartam etiam lioc anno incunte a Ste[)liano Palatino Moldavia',
|)nlclierrimam de Tiirca victoriam, iiarrant (j-omcriis " ct Bonlinius ', ([uam ex .Michovia supe-
riori
mus. Ubi
vis
illa
aiiimoriim est
quai oliin
dati
sint
anno retulimiis. At licet iis Harbarorum conatus

Reli(jio
victoriis retar,
Iiaud
tanien
majoribus nostris fuit? ubi nominis Latini

jestas? ubi deniquc bellica, etc. Uliodi kal.
gUSti
maAn-
latius im[)erii (^hristiani lincs [)rolali sunt.

29.
apud Canarienses
proparjata.
MCDLXXV
l)e
2().
Catlensi cladc
historia post
Euboeam
meminit Turcogrtcca Mahomete excisam

:
Diim vero ob Chrislianoriim scclcra infensum divinum numen ijisos a Turcis deleri [)crmilleEvangelica luce [)iorum sacerdotum o[)cra colluslrabantnr, etam[ilissima enim inissus e_i-at a Sixto pa|)a
bat, parte alia gentes Barbarae
Iland mnlto post, incjnit, expcditione suscepta,

cepit, Theodoros et Cochiam, et omiiem regionem sine uUa dimicatione inde co:
Caflam
circa
teter
lonos in
urbem
dediixit
nuUo inodo
eiiiin
istc
instructus auctoritate Alfonsus Bolanus Minorita ex eorum familia, qiios Oinventiialcs vocant,
hostis quiescebat, Cbristiani jêneris de-
populator, sed
ovium
:
instar
infelices
Graxos
annuatim agebat, ea volenti donans

Dei
.
alios veiidens,
alios cuivis
ad religionem in Canariis insulis ct Africse Asiaeque oris maritimis propagandam cumque in dies amplior [laganorum niiinoriis ad sacra
:
fuit tolerantia et
[)ermissio
ba|)tismalia contluerct, saiixit fonlilcx, ut cuiii
il. Effloruerat tot ac taiitis o|)ibns am|)litn-
dineque CalTa, ut Prscopenses sive Tauricani imperatores circumjectas Cati'ae regiones a Gcnucnsi magistratu jns petere juberent, nec satrapam iisdem pricficerent, ni Genuenses illum
communibus
suflragiis
deligerent.
Cum
vero
Eminecus, satrapaTartarus, agri Calfcnsis imiê-
rium accepissct, alter satra[)a nomine Seitac, urgcnte matre arrogantissima foemina, Genuensem consulem ct reliquos magistratiis auro
snbornavit
',
ut
illi
Kminecum memoratnm
initi
l*ra;-
cum Turca
foederis conficto crimine aiuid
copensem imperatorem acccrscrent, ac nccanduin exposcerent qnibus calumniis circumventus Kmiiiecus principatii dejectiis, fuga vittc consuluit; Seitac vero Genuensium, qui cx()uisitissimis sceleribus augebant opes, studiis ad
:
Franciscanus Ordo pricci[)ue ad Evangelium a|)iid Barbaros disseminandiim conditns fuisset, Alfonsus ac successores scxdecim \iros religiosos ex Franciscana faiiiilia, qute arctiorem dis(|uatuor IIis[)ania' in ciplinam profitebatur [)rovinciis in laborum societatem admiltcrc possent, quamvis pctita a i^riesulibus eundi ad gentes facultas dencgarctur. Cum autcm a I'aulo II edictum csset, ne ii, qui Conventuales dicuntur, alios qui ad as[ierioris vita; normam icdibus exciperent, nc sc obstrinxerc in suis rcligioscE disci[)Iina3 splendor in eo Ordine denoresceret, 1'anli sanctioiicm ob dictai caiisa^ ajquitatem Sixtus irritam fecit; cui Diplomati Dat. mcdlxxv, ha!c tem[)oris nota adjecta est III non. Se[)teinl)ris, l'oiilificalus iioslri anno v. Collectam ab illo ubcrcni animarum messem
, :
princi[)atum evcctus cst
sed facinus
liaiid diii
im[)unc maiisit; Eminecus eiiim Aydar sultani ope fretus adversus Caflenses signaextulit, Tur-
proximo anno dicetur. 30. Venetiet Sahaudi de reqno Cypri certant. Hoc anno inlendit litein Venctis de Cyprio legno apud Sedem Apostolicam Ludovicus dux
Sabaudia!, sed irrito cventu,
carumquc imperatorem spe am|)lissima! priedai allcxit, utLatinum nomen ex 1'ontica ora exscinderet. Missus itaque est a Mahomete bassa Achomat, qui instructa quadringenlarum
.\ug. Justinkdi.
cum
illius causae
cognoscendic difficultatihus Pontiticius senatus dc ([110 hajc leguntnr iii se iioii iin|)liciicrit
:
et
octua'
'
I.
V.
Micliuv.
I.
IV. c. 70.
lioiiliii. I.
' Boiilin. l.
IV. dec.
;i.
IV. dec.
.?.
-Crom.
17.
I.
xxviii.
Lib. Bull. xx. p.
566
niariis
SIXTI IV
consistorialilnis
'
ANXUS
5.
CHRISTI 1475.
oratorcs ad
II
Martii mcdlxxv,
eam
mittere, titiilisque tontroversis
petierunt in senatu oratores ducis SabaudiiT, ut inter Ludovicum Sabaudiensem regem Cypri
ac honoribus
affici
contingat, instauravit Sixtus
ejusque uxorem, Venetosque adversos id regnum tenentesjudicium institueretur. Dati sunt Patres nonnuUi, qui audirent plenius Sabaudienses, et referrcnt ad senatum . Poterant
gravissima tum, vel ex causaj cognitione, vel sententia^ in ea ferenda^ occasione, in rem Cliristianam mala redundare, ac pericuium imminebat ne, dum Veneti et Sabaudi Cyprum armis
sibi vindicare niterentur, Barbarus utrumque Cypro depellcret. 3t. Porro de Cypriis rebus narratStephanus Lusinianus -, Jacobum Cypri tyrannum a Catharina; Cornelife reginfe consanguineis veneno sublatum fuisse; quod supra indicatum est, cumque Carola ad Sixtum IV confugisset, scripsisseSixtum ad Cyprios mirari se, pulsa regina Carola justa hsrede, Jacobum veneno fuisse interemptum a Cornelio etBembo, eosque regno
Clementis V, Joannis XXII et Pii II sanctionem, qua statutum fuorat, ne ex honorificis appellationibus, vel ampliori gradu iis concesso a curia Romana quippiam alicui addatur vel alteri
,
detrahatur.
(I
Ad perpetuam
Hac
in
rei
memoriam.
perpetuum valitura et irrefragabili constitutione statuimus, decernimus et ordinamus quod si qui pro regibus, ducibus, principibus, marchionibus, comililius, aut in aliqua
alia simili, vei dissimili dignitate constitutis a
nobis,
nostris
et
Romanis Pontificibus successoribus

nominati, aut tractati fuerint
per se
recepti,
vertio, facto, seu litteris, in publicis vel privatis
consistoriis,
aut alias tam
quam
per
eorum
libet
oratores, seu nuntios vel procuratores,

aliis
aut ipsimet se nominaverint, et ab
quibus-
potitos,
commotamque
propterea seditionem,
:
atque a Cypriis conjuratis eos interfectos verum Venetos in arcibus se continuisse, donec suppetia' ipsis afferrentur. At Petrus Justinianus ' scriptarum a Sixto litterarum non meminit tradit vero Carolam rogasse Venetos orato:
pro lalibus nominati, recepti vel tractati fuerint, si personaliter aut per eorum oratores, luuitios vel procuratores in capella Apostolica, Ecclesiis, consistoriis, conventionibus, processionibus, sessionibus, vel aliis quibuslibet actibus collocati, vel ad praestandum obedientiam admissi exfiterint, etiam coram nobis, ex hujus-
modi
rcceptione
,
obedientiaeque exhibitione
rum
opera, ut
Cyprium regnum
sibi,
ut justee
et acceptatione
illius
nominatione
tractatu
hseredi, vita
functo Jacobo iniquo regni invaillos
locorum assignatione,
et simililnis actibus,
nul-
memores, autem respondisse Catharinam defuncti regis conjugem Veneti senatus per adoptionem llliam esse; gerentique uterum retum vero Ferdilictae vidua; deesse non posse nandum Neapolitanum regem de Cypro coinpasore, Venetis armis, veteris amicitipe
lum
restituerent
nominatis, tractatis et admissis in regnis, ducatibus, princiiiatilnis, marchionatibus, coniitatil)us et aliis dignitatibus hujusmodi jus quomodolibet de novo acquiratur, nec aliis jus habentibus prsjudicium aliqimd inferatur, etc. Dat. Romffi
ipsis sic receptis,
collectis vel
randa clandestina consilia agitasse dato filio e Jacobi defuncti tyranni filise, proptereaque adversum Venetos ab Hispanis, qui insulam incolebant, et Cypriis conjurationem factam, atque
apud S. Petrum auno Incarnationis Dominicae Pontificatus nostri kal. Februarii MCDLXxv anno iv .
,
Andream Cornelium
et
datos, appellente vero
Marcum Bembum Famagustam cum
truci-
classe
Avenio archiepiscopali apice decorata. Insignita hoc anno est Avenionensis Ecclesia archiepiscopalis dignitatis titulo, illique ob33.
Mocenico de conjuratis sumptum supplicium fuisse, aliosque in suspicionem vocatos exilio arcibus autem, dejectis adversae damnatos factionis prasidiariis, Veneti nominis milites
:
noxii sunt Cavallicensis, Carpenctoratensis, et Vaisonensis episcopi, qua de re Diploma a Sixto editum est ' hac nota lociac temporis consignatum " Dat. Roniffl apud S. Petruiu anno Incar:
fuisse prsepositos
Carolamque ad iEgypti
sul-
nalionis Dominicee mcdlxxv, XI

Pontificatus nostri
lial.
Decembris,
tanum
32.
confugisse, ut ab eo in
regnum
(t).
restitue-
anno v
Extant quoque dc
retur, ac spretas ejus preces fuisse
eodem condito archiepiscopatu
Instau7'atur sanctio Apostolica de titulis
honorificis
a sancta Secle
concessis, cjuibus nihil
juris alieni principi addatur, vel alteri detrahatur.
Cum
vero plerumque Christianos prin-
litterre " ad episcopos ipsos Cavallicenseni, Carpenctoratensem, et Vasionensem, quibus ab archiepiscopi .\relatensis, cui etiam tum paruerant, imperio liberi ac soluti renuntiantur, ab .Vvenionensi verojura
cipes inter se de regnis vel principatibus certare,
petere jussi sunt.

3i.
eosque
Sedem Apostolicam
Vat.
lie
adire
vel
Festum
Visitationis instauratum.
dem anno
'
Sixtus
Eoad implorandam precibus
Ms.
teiii.
iii
arcli.
rebus gestis SLxlo IV Poul.

\.
i.\'.
Lusin.
hisl.
Cypr.
Sleph.
'
'
Pet. Justiaian.
Si.\t.
reg. 1. legaliou. p. Uil.
11).
p. 103.
conslat. Conjuratio enim (i) Quae hic de rebus Cypriis rcfenintur omnia ante biennniiii accidisse ex noslra ad annuni illuiu aduotatione .M.^.nsi. Cyprioruo), cujus princeps archiepisco us Sicosiensis anno mcdlxxiii crupil, eademque Cornelius et Bembus sublati sunt.
SIXTI IV
beatissimiK Virginis
diviniiiii
ANNUS
5.
CHRISTI
(iobir
!
l/lTf).
567
opcm adversus
|ir(ili
Iii
praesentiariim publicus ac impi-
ingravescentem inlidelium Ecclesiam opprimentium tyrannidom, instaiiravit rocolendum solemni colol)rilatc sacruni mystorium, (luo illa
post conceptum
nit, (lo (|uo
in
virginali
utoro Cliristum
litlerio
Numinis impulsu Elizabctani salutatura convead pr;osulosdala' Eucyclica'

',
issimus hostis rabie immoderata desaiviens a Christo prorsus averterc nititur, vol si avertere noquoat, extinctis in ulero fa'tibus ejus aut obortis ferro atque igne populatam contendit delere de terra. Is enim tanquam ursus insidians factus est
illi, ac sicutaper qui de silva in(idelitalisexiliensvineam Domini exterminare
quibus insignia Deipane encomia, liujus instituti causas dolibabimus.

in
el
sacri
Venerabilibus fralribus
et
[.atriarcliis, arclii-
episcopis, episcopis, et aliisubilibct constitulis,
salutem
Aposlolicam benedictionem.
Apostolica scri|)ta
Fraternitati vestra; per
committimus, et mandamus (juatcnus festum Visitatiunis liujusmodicum ipsiusoctava, olticii ad ipsius laudem et gloriam noviter instituti annis se.vto nonas Julii recitatione singulis
devote et solemnitor celebretis, ac faciatis in
singulis civitatum et dioecesum vestrarum Ecclesiis
Domini, ipsa, inquam, propbeta testanto, super filio Dei homine facto .\Uissimi dextora complantavit. Ilanc igitur diro atijuc cruento oro, quoad potest, fera illa dopascitur, nec cessat in dies plurimoriim ciodi! tiliorum quasi novis
molitur
:
vinea autem
(luain,
Ecclcsia est,
eam vulneribus
lutis reliqua
sauciare,
cum una
sola via sa-
ab
omnibus
oliicium
celebrari,
et
proprium
ipsius diei
antediclum de verbo ad
verbum
pra'sentibus mysterii devotione et atten-
tione congruis docantari.

tentis Dei
misericordia, ac
Nos enim de OmnipoBB. Petri et l*auli
Apostolorum ejus auctoritate confisi, universis et singulis tam clericalis ordinis professoribus
festum liujusmodi celebranlibus, at(|iie novum ofQcium ipsum decantantibns seu recitantibus, quam aiiis utriusque se.xus (idelibus lioris
canonicis feslivitatis et octava? pranlictis intoressentibus, tamen vere poenitentibus et confessis, pro speciali romuneratione ot animarum saluto
indulgentias duximus concedondas
Sixtus
bis,
.
unicuique remedium vitae, si videlicot ad hanc rcvisondam calcatis montibus, qui rabido furore tumentes nomini Christiano infesti sunt, Maria veljam enixadivinum patrocinium nobis prsebitura doscendorit. Si enim vox salulationis sua' in auros Ecclesiii; personaverit, exultabunt profecto proles in utero ejus, et expiata? peccatis pr?e gaudio salientos in occursum Domini etiam obituri sub bostibus mortem ultro cruentam corrumpet; mater vero ipsa toto orbe terrarum longe lafeque diffusa, Spiritu saiicto roplota, pro filiorum fide atque constantia in laudes Domini sacrata ora resolest
vet,
sciens
quoniam
Christi
militibus ipsum
vinci vincere est, et
tunc
maxime
videntur succumbere, gloriosos reportant de hoste triPontifex
cum
umphos.
36. Heec itaque Sixtus
Subjungit
maximus
precum borariarum in ea celebritate peragendarum formulam suis conceptam verdecrctiqno

reddidit:
33.
illius
inllomilia- edita ratioin Ecclesia Dei
sedulo animadvertens, omncm B. Virginis festivitatem hanc unam merito pnecipuam cxistimavit, cui pro ratione mysterii et significatione
nem
Imminente tunc
magna
Sacramonti ad implorandum ejus auxilium imminentibus EccIesiEB necessitatibus prae aliis
quadani scissura, qua; Cbristi membra variis snb Fontificibus et longo quidom tompore voliomenter aftlixit, non omnibus universim suscepta festivitas est, nec potuit in Ecclosiarum nolitiam singularum tam sancta at(|uo salubris institutio pervenire noquo oflicium fuit psallcndi in Ecclesiis ordinatum, quod, ut par erat, tanttC fostivitatis mysleria rationibus congruis et verbis suftlcientibus explicaret. Quas ob res Sixtus hujus nominis Quartus Romanus Ponti:
Quamobrem pia". ac roligiosjE devode filiorum salulo sollicitus anctoritate Apostolica universis eam Ecclcsiis censuit infeconvonirot.
lioni
rendam,
et
omnibus, qui illam

si
cum
dcvotioue
la-
suscipient, et quotannis Christiana pietate cele-
brarint atque coluorint,
tamen primum
chrymis ac pcenitentia salutari errata diluorint,

de
illius
misericordia
geril,
et largitato confisus,
cujus
vices in tcrris
singulis
interressentibus
fex, cui
latffi
oa vel
maxime
devotio cordi
est, iiivio-
utrisque vesperis matutinisque, et missa; diei solemni pro singulis iîiodictarum horarnm
Virginis festa sacris condecorare muncri-
bus,
pietatemque fidelium ad ea celcbranda indulgontiarum elargitiono provocaro, ad oxor-
nandam
fostivitatem
istam
pietato
:
roligionis
accensus sedulo convertit aflectum cogitavit nainque quemadmodum Ecclcsia Cliristi, (]u;o sibi regenda credita cst, ot cujus typum gorobiit Elizabeth, spiritu foecundata divino, utero suo
fideles
quinqueaunos et totidom quadragenas centum vero dies pro unaquaque reliquarum horarum de una indulgentia ot poccatorum remissione concessit, et ne octava' fructu spiritualis commercii fraudarentur dimidium earum indulgentiarum, (|uas in die concesserat, in singulis
: ,
etiam oclavarum diebus uborioris gratia; largitate distribuit, etc. Dat.
omnes
liiill.
1.
ccolo
paritnra conci|iiiit. (|uain
Roma; apud S. Petruin anno Incariiationis Dominicie mcdi.xxiv, kal. Jaluiarii, Pontificatus nostri anno iv .
37.
'
Si\t. IV
.\vi.
[1.
10:i. --
-'
Kod.
I.
XVI.
JiuLvonini
iniiiiane facinus
in
puero
568
Christimw.
SIXTI TV
ANNUS
5.
CHRISTI
147;").
Eodem
aiino
denli est patratum a
perlidis Judaeis,
ingens scelus Triqui pue-
oinnes circum, incipientes a vertice usque ad

plantas iltuin densis ictibus perforabant, dicentes
est,
:
rum
Ctiristianum
occulte,
nomine
Simeonem
furto
Sicut
Jcsum Deum Chrisfianorum, qui

sic inimici
iii
nihil
diim l*asclia celebrabant, excarnificariint, cujus martyris historiam Joannes Tiberinus eodcm anno scripsit liis vcrbis Circumfiisi omiies vestem ei ad umbilicum et cubitos usque Aerso ordine detraxerunt, colligentesque fluentem tunicam succinxerunt lateri, ita ut a femore usque ad talos detractis caligis nudaretur, et apprehcndens sudarium
sublatiim
'
:
trucidemus istum,
nosfri con-
fundantiir
a^fernum.
Jam
plusquam
horam miserandus puer

supplicio, et inlerdicto
deficiebat, attoltens
terribiti
per duraverat in
spirifu coltapsis viribus
graves oculos in caÎum, superos advocare videbatur in testes, et incli-
nato capife
Et infra
:
sanctumDomino
Tunc Moyses
et
rcddidit spiritum
Samuel quod ejus pendebat a cingulo, colloque circumvolvens comprimebat puerum, ne vagitus
efTunderct
bant.
virgfe
coejiit
:
alii
vero maiuis
pedesqiie contine-
Tunc evaginato Moyses cultro sumnium

perforavit infantis,
correptaque forfice
dilaibi
onines reliqui oculos et patinas elevantes in ca;tum egere gratias Deo, quod de Christianis vindictam simul et sacrificium obtulissent, relictoque illic corpore cum plausu et clamore maximo summa per tecta discurrentes inelfabilem Isetitiam perce
maxillam dextram juxta menlum
pisse demonstrarunt
38.
niare, et particula carnis
abscissa in parato
cratere reposuit.
sanguinem,
quilibet
sic
silii
et
alterno
Colligebant astantes sacrum ordine forfice porrecta
friistulum viva' carnis exscindebat
omnes primi, donec viilnus ovi rotunditafem multum excederet et si quando,

fecerunt
:
Subdit auctor, ut recurrente proximo sabbato martyris corpusculum in mensa, ad quam superstitione Judaica suas preces occinere consueverant^ cxposuerint deinde anxii de celando criinine ipsimet iltud, dum arte
;
supprimere nifebantur, patefecerint
sacrte au-
cedente laqueo,
puer gutture perstrepebat, ad-
motis crebro manibus ad os itlum crudeliter suffocabant. Hoc Moyses ita peracto dexteram tibiam confestim elevavit infantis, eamque suis super genibus statuens aggreditur exteriorem parlem, quse intercaviltam, et cruris muscutum
interjacet, simititer
tem reliquia? in femplum S. Petri delatae sint, ad quas venerandas populorum ingentes concursus facti fuere, et miracuta plurima restitutis
sanitati
infirmis
emicuerunt.
Itei
gestae
eodem
ferro convettens, et
capta forfice vicissim carnem vivam vivo
cum
sanguine lacerabant. Postmodum sffivissimus senex ilte tanti sceleris caput semimortuum erigens infantem petiit Samuetem a sinistris pueri secum considere et uterque sanctissima iilius brachia instar crucifixi viotenter extendentes hortabantur retiquos, ut sacrum itlud corpus duris acubus infoderent. Collecti ergo
,
tempus consignat his verbis auctor: Natus est Simeon, de quo agimus, die Veneris, VI tial. Decembris anno a partu Virginis salutifero lxxu supra millenum quatercentenum ex Andrea et Maria liarentibus paiiperrimis, domino Joanne
Hinderbacti IV pontifice, et
domino Tridentino
imperante feliciter. Ob quam rem Juda?i omnes a majore usque ad minorem in carceribus catenisque conclusi sunt, non inde recessuri prius,
quam
lis
debitas poenas luant. Tridenti

.
II
non. Apri-
MCDLXxx
Fulsisse
ipsum
in
eadem Ecclesia
'
K\mi
Siir.
iii.irl.
Sabell.
Canis. anliq. leclion. lo.
Lang. ia Chron. Ciliz. vi. p. 1283. Nancl. gin. 30. Palmer. in

1.
x.
Enii. 1.
Tridentina multis miraculis confirmat Chronicon Salisburgense, ac Judaeos demum damnatos
Chion. 3t
alii.
exustosque fuisse
(1).
()) .\nno iilo, die
IX kalcnd. Aprilis, Sinion Tridenlinu infans
iieci
tradiliir a
JudiiMS in odiiim el execralionem
Chrisli,
eoriimque
nomine censenlur lidelium. Natus esl Tridenli VI kai. Decembris anno, non quidem ucdlxxii, ut meudose legilur in .\nnalibus, sed mciilxxiii, quo feria vi cum ilie VI kaleiid. Decembris coiijungebalur, cum feiia vi eadem mensis die natum scribal Tiberinus medicus, qui ex episcopi mandato inlerfecti puerl cadaver iiispexit, remque gestam posterilatis memoriae mandavil, Commeiitario vulgato a Surio ad diem xxiv Martii, etcum .Mss. collaloa Bollandistis ad eumdem dicm. Hanc hisloriam recensens Basnagius hislor. Judacor. to. IX, par. n, cap. 31 fa;dis anachronismis ac fabellis tolam deformat. Princiiiio eniiu sublatum scnbit Simonem anno mcclxxvi, quod cum Tiberiims, de quo supra oculatus testis, interfectum scribat hoc snno .mcdlxxv. Cum setenereex Tridentinorum relalione asserit vero addil, soUdis centum annis famam niartyris vel jacuisse sepultam, vel ex velustate satis caliginis historia? illi offusum esse, ul facile opporlunum tcmpus visum fuisse, ut novus martyr, sive exurgeret, sive obtruderetur, cui rei veritas distingui non posset; tunc vero Sixtus IV slatim divorum honorem dccrevisset, quod ab illo pricstitulum anno sequenti mcdlxxvi affirmat, mirari subit taula confidentia virum alioqiiin doctum, de re priEserlim notissima scribentem. Nihil enim ad gratiam confictiim liaec omnia tiadere potuisse Basnagium,
omnium
qiii
Chrisli
testis et publica' Tabula; quibus Acta publica inquisilionis ea de re habitie exhibentur, satis esse in hac liistoria narralio Tiberini oculati demonstrant. Tanlum vero abfuit ut Sixtus anuu sequenti in Album Sanclorum Simonem scripscril, ut nonnisi post annos a cade pueii 113,
fesli in dicecesi
Tridentina celebrandi
cum missa
et officio
pcculiari facultas ab
Aposlolica Sede impetrata
diem xxiv
Martii. Pra;senli vero
anno mcdlxxv, Sixtus IV
F.ucyclicis litteris suis per Italiam datis die
nro sanclo haberelur el coleretur, de cujus caede inquisitionem institui niandavit, ac tandem motas in
turbas compesci jussit. Addenda hic succurrunt opporlune ea qua; narrat
sit, qua de re Bollandista; ad x Oclobris vetuit, ne puer Simon Judaeos eaoecasione perurbes Italia;
anonymus Parmensis in suo Diario viilgato Rer. Italic. to. xxii, quod opus ab usque mcdlxxxii perducit. Scribit ille anno mcdlxxx persimilem puero tum addil Sunt anni quinque (ergo auuo mcdlxxv) quibus Judaei conimoranles Cbrisliauo a Judffiis necem Tarvisii illatam fuisse Quo niortuo, illius cadaver iu certo canali jecerunt, quod parentibus perquirenlibus Tridenti similem iufantis occisionem fecerant reperlum fuit desuper aquam enatans, quodque infinita miracula demonstravit. Et dictus est, ac dicitur beatus Simon. Ad quem nuilti Mansi. accedeules infirmi ex diversis aegritudinibus gratia Dei sunt sanali .
anno mcdlxxvh, vel exeunle mcdlxxvi, cttptum ad annum
;
SIXTr IV
ANNUS
(').
(IIRISTI
1470.
509
SIXTl IV
ANNUS
0,
CIIRISTI 1470,
l.
Juliaiim Roboreiis iu (i<dliax
lciialiis
nihil
operis siOi coimnissi
advotamperdacit.
Anno
iiiil-
ignavia vel negligentia, aut verius dissidenliiim

|)riiici|iiiiii
iiiiis,
Gatholicormu dissiniiilatione
aiiiisi-
Iniiiiniuu salulis sexlo
a septiiagesiiiio posl
in
siniilem, (|uod absit, deveniat scrvitu-
lesiiiuim i|iia(iriiifêntesiimiiii, iioiia Indictione,
teiii,()|)('ramoiiinem([uemodumvirihiisluimaiiis
jiossibileiii, perijiiein i|)siuscriieiitissiiiii liostis
cmii iimnaiiissinuis Cliristiani nominis liostis Maliometes, eapla, iit vitliiiuis, CalVa Geiiiieiisiiim urbe opulenlissiina, alia ciiltoium {Miristi loca
tcrra inari(|ue invadere pararet, jam(|ue infesta
sifîia
conatiis re|)rimi valeant, sine Greatoris olfensa, [iro iiiodulo nostrarum virium adliibere iillro
Italia'
liiiihiis
iiiferrct,
Sixtus [lapa ciiras
Apostolicas
a(l illius
intendit,
ut Cliristianos
principes
:
conatus comprimendos concitaret ideo
medilatione [lensaiitcs nostiiim Ludovicuiii Krancorum regem Cbristianissimum, et universos Gallicante nationis duces, principes et
:
a|)petimus
et
altenta
cliarissimum
in Gliristo liliuin
ut antea, ciim
|irimmn
1'oiilificatum
ita
iiiiit,
lef;a-
iiicolas, (|uoruiii |)rogeiiitores [iro lidei prajfatcB
liones plures ad reges miserat,
postea Julia-
dilatatioue
et
aiii()Iiatione
s;e[)ius
elaborasse
num RoboreumS.Pelri
ad Vincula presbylerum
constat, inler cteteros credentium nationes ad
cardinalem.ex fratre nepotinn, iii Gallias lefâvit, iit Ludoviciim reyem ciiiicliisi|ue (iallicie iiationis duces, principes ac popiilos, (luoriim inajores lidei Glirislianie tueiidiu ac propa};aiida' slu-
lem
liaiic
;
summe
uecessariani [iluiimum posse
coiilcire
et ([uod tu in
magnis
ex[)ertus, et exi-
iiiia iirohilali?,
lidelitate et scienlia cons[)icuus,

iiiter caHeros, diviiia gralia, tuis singiilaribus virtuti-
et
iii
arduis com[)robatus,
dio pliirima
inaximaiiiu!
periciila adiiiiaiit,
ad
tihi
assisleiite
religionis caiisam adversiis inipios ejus liostes

lu-opiijiiiandaiii
piMMuoverel.
Kxtat
Poiitificiiim
hus, et ardentissimo desiderio erga fulein praii'ataiii([ue sacrosaiiclam Romaiiam Ecclesiam,

(|ii;e [iro taiu sanclo t;iiii([iie [)io o[)ere iiecessaria erunt, scies et [loteiis j^rovide el diligenler deducere, traclare, at(|ue coiicludere
Diphuna
',
(|uo Sixtus hojiisiiKidi proviiiciam .lu:
oiiniia
liaiio dedit, cujus potior {ars infra scripta est 2. " Juliano tit. S. Petri ad Vincula presbytero cardiiiali ad rej^num Kranciie, ceteras(]ue
Gallicanas et
A. S. L.
illis
adjaceiitcs [u-ovinciaset loca,
cuin eisdeni lege, ducibus, [)riiici[)ibus et uiiiversa (lailica jioteiitissima nalione praedicta, et
(|uo(l iios
circa
ImmanissimusTurcus,
iiu[>erimiiiilissiiiia
su|)r;i(lict;e
occu|iati [)er
regimen universalis Kcclesiic nos i|)sos im|ilere iion
et o|)ulentissima civitate (iatfa, Jaiiuensiuiii ditioiii
subjecta, inaf;na Glirislianorum s-trage et
[lossiimus, assislente tibidiviiia gralia, circiimspecte, lideliter et [irudeiiterexeiiueris, le, (|iiaii(|iiain
ciuilentus
honorum omnimoda dire|)tione occupala, non cadem civitatc, llunyariam el alia
tua
|)r;eseiitia
[ilurinuim nobis
o|)[)()rlu-
iniiu existat, (h;
Gliristianorum regna terra mariijue invadere, et

o|)|)Ugnare satayit, ac majora in dies Cliristianis
dis|)eudia,
iiisi
fi;itrum nostroruiii coiisilio et ;issensu A|)ostolic;e Sedis legatuin de latere pro
liujusmodi
gotio cipes
et
defensioiiis
ortliodoxiu
,
lidei
,
iie-
(juaiitociiis
;
ejus occurraliir fuco[)ia!
[)roiuov(;iido
rori, iiiforre
[^rocurat
jaiiuiue illius
in
baroncs
,
regem duces [irinuniversamque Gallicanam

ad
adjaccntes
provincias
at-
llaliai faucibus videntur ingressae, adiH) iit jam am[)Iiu6 ciiiiclandum ikui sit, siul nuiic [iiihlico el commuui (^hristianorum discrimiiii cx|ierrectissensibusoccurrenduiii,iie ([Udd [larnin suIicrest Gliristianilatis com|)aratioue eoiuiii, ([Uiu
natioiKuii
(|U(!
cl
illi
loca
aiiclorihile
Apostolic;i
[)r;eseiiliuin elc.
leiiore cr(Miiius,c()iislituiiiius
etde[)utamus,
Dat. Hoiine
l)()iiiiiiic;u
a[)ii(l
S.
Pctrum anno Incarnationis
.MCOLXXV,
kal. Marlii,
Poiililicatus
iKistri aiiiio V .
1
lleg. leg.
|i.
t'i.';.
3.
Ilaclenus Pontifox,
(jui eliuni
eumdem
Ju-
knn.
TuMUS
XX1.\.
RAYiN.
.\.
r)70
SIXTI IV
aiii[ilissiiins
ANXUS
(j.
CHRISTI
V7().
lianum cardinalem
xit
'
;
manilatis iiistni,
iiiente
concutiar,
tiim
Avenionensi
exornavit
pra3fectura
qiiai
jam
fulura
sors nostra.
alque aiite oculos versetur Divino munere datum id
ante C.arolo Borbonioarcliiepiscopol.iit;tiLuicnsi data

fiiciat,
-.
()l)ort;e
iiide
aliqme
dissensiones
cum
l.udovico
rege
Franconim
Christianis reliquis est, ut pro omnibus pugnet, petcntesque nos tempestales virtute sua distineat si semel, quod Deus sanctique pro:
regnum
provinciam Pliocensem, quac rienato parcliat, atlectante, itericlitata est Avenio ' adeo, ut illam culpa Juliani legati amissam, atque in (iallonim ditioncm redactam rumor tulerit sed ea postca de Avenione oborta controversia composita cst, Gallique ah Ecclesia; juribus occupandis sibi
;
hibeant. cedat,
plagamque
non
accipiat,
qualem
in-
ferre victrix barbaries solet, (luid impediti,
quid
clausi interim est, ut
illico
increduli nos,
atque ad pra^sidium seri, vel jugulum gladio pra'beamus, vel jugo miserrima? servitutis colla subdamus. (Irandus est Deus, ut impietatum
temperarunt. Julianus vero, pra^ter in Galliis acceptos bonores, nullum eorum, ob quas missus fuerat, ad votum perduxit (I).
nostrarum oblitus memor sit misericordia; subb, detque Christiano nomini, quod opera Christiana
minus sunt merita. Ego ciuidem

et
,
et
pen-
Wala4. Varix Turcanim Moldaviam. Caiterum simile, quod chiam et .luliano in Galliis, onus a Sixto injiinctum cst Dominico episcopo Keatino ' in Germania, Uuncxcursiones in
dere animo
sinam
fraclos
quam
angi et forinidare ante non deintellexero conalus tantos aut
pnelio esse, aut onuii tempore disso-
lutos
6.
garia, Polonia ac
gionibus, ut
suis
Bobemia et circumjectis reniminim Cliristi fideles eanim paiin
Pontifici, qui
Pra?nuntiatab3ecTurcica tempestas fuerat sacrum aurum, quod a Moldavis

'
tium ad exiteditionem conticiendam

adbortationibus
imi)clleret
:
quam
Turcas eliam
indulgenlias lucraturis erogandum erat, Ste Cuin, inquit, sicut phano vayvoda; tribuerat
:
ob causam Lucam episcoimm Sibiniceiisem in Caroli ducis Burguiuliie principatu nuiilium creavit, aurumque subsidiarium in sacri bcUi sumplus conlrabere jussit '. At e etiam legationes irrito conatu gest. Interim immanissimo fragore Turco quingenta militum millia
cunctis palam cst orbis natioiiibus, impia Turconim gens adversus ortbodoxam tidem, et qui
eam
in sacro
regenerationis baplismate deYOve-
runt, et pnesertim adversus dilecliim filium no-
daviffi,
bilem vinim Stephanum vayvodam ducem Molejusque dominia, qua} in finitimis ipsooris sita
Moldaviam se missurum minitante. (jua tcrfama Jacobus cardinalis Papiensis Iktc ad Franciscum cardinalem Mantuanum scripsit Amplior niulto animi solliciludo de 5.
in
rum Turcorum
sua>
sibi
sunt, ut
tandem
ipsis,
ritus
spurcissinue
tyrannidi
siibjectis,
facilior
'
pateat ad cstera Christianorum loca pro;
<c
gressus, moliri non desinat

fatus
et
(]uamvis prae-
descensu est susciTurcorum in quingentorum millium mulliludo pienda tanla
Moldavos
Stephanus tanquam verus

sit
Cliristiana? fidei
athleta proni
animi ad resistendum ipsorum
tam(iue immanis, quem juste non terreat? exercitata illa quidem sic ad nostra est bclla, ac sic
flos
non manus
ejus ex nosiris transfugis constat, ul merito nostra? modo, sed nostra quo(|ue in
tamen rem perficiendam, debitoque eflectui iiiancipandam propris ad hocnon suppetuntfacultates, etc. Dat. Roma? apud S. Petrum anno
Turcorum
ad tantam
et perfidia et incursionibus,
nos militaris jam pugnet industria. Unod inolili sunt hactenus mari in metu non fuit littora tantum et littoribus proxima classe vexanlur:
:
MCDLxxvi
idib.
Januarii
Pontificatus
nostri
anuo
7.
V .
discrimen non venit tuiic timendum est extrcmum cxitium cum tcrvia;quc ccrta; non restribus copiis pctimur dubio mari barharrevires creduntur. Galli, Afri, Gotbi, Ostrogotbi, lluiuii el Wandali, atîuc id
suinma rerum
iu
Turca' modo, sed etiam Tartari in pugilem conjurarunt, invasere enim priores Tartari Steplianum wayvodamMoldavife, qui ut bosti pabula eripcret illa igne exussit,
Non
hunc
fidei
deinde instructo exercitu adortus Tartaros eos
omne genus exlernorum examinum
terra,
non
mari ad nos irrupere, et miserara Italiam oppressere. Niuiquam, Mantuane pater, nioveri in ut non totus Hungaros hiec arma intelligo
,
'
neg. leg. p. 1 l.T ad 19G, Papien. Kp. DCLXii. s Papieii. Kp. dclsii.
et a p.
'
106 ad 142.
primo impetu olitrivit, avertit(]ue in fugam, in qua plures quam in pugna trucidavit. InTurcam deinde Danubium navibus superantem victricia convertit sigiia, stragemque de Barbaris edidit, haud tamen arcere trajectu poluit tum etiain extrema incursavit carpsitquc eorum agmina,
;
Reg. 2. leg. p.
\'A.
Ead. p.
'
14.").
Ib.
p. 31.
1
Lib.
lidll.
xxui.
p. 21.
gessit aliquandiu
(Juinquam Aveuiunensis prafeclura Carolo Boibouio I.ugdunensi archiepiscopo, deiu S. R. E. cardinali anlehac dala fuit, earaque cum tanien. sive quod nollet, sive quod iuipcditus reddere se in loco non posset, anno superiori inclinante, die viii Oc : lobris Sixtus pcr lilteras in Regeslio ejusdem anni vulgato a P. .Marteiie Veter. Monum. lo. il, col. 1514, eidem caidiuali signilicavit millerc se Coustantinum Spolelaiiuui cpiscopum, ul Avenioniûses, absente cardiuali, gubernaret. An revcra iverit Spoletauus iste, incertuni profccto band ita inulto post Juliauus cardinalis, Sixti nepos, ad eam regendam proviuciam mittitur, ut liquet ex Aunalihus, et ei Epistola usiis sit ad trans Sixti c. iii eodein Itegcstro occurrente, Pontifex factum suum oxcusat apud ducem .Mediulauenseni, quod ejus triremibus
(1)
vehendum
in (jallias
nepotcm suuni cardiualem.
.M.^.nsi.
SIXTI IV
AXNUS
().
CHRISTI
iTG.
571
,
qui pabiilatum ibaiit, ot quos vivos cepit aul cute exuil, aul suflixit palis, ut crudplitatoni
Turcicam
pari crudclitate pleclerct. At
demum
cum
ilii
Chri^lianurum
auxilia, undiijue a
principum deessent Turcis circumfusus, paucis c
suis desideratis, fuga
se suliduxit, cum tamen hosfium prope trijfinta millia ferro delevisset. Inde Turca libere iii Walacliiam per\a|xatus obvia quirque consuuipsit flammis unde ciim
:
barbaricus exercitus re frumentaria et commealuum inopia laboraret, absccdere coactus est. Qiio tempore Mattliias Fannonia; rex conflato exercitu in
cum
signa extulit
quare Turca
rabiam concitatis equis procurreret a scrvo pi.-r fiaudcm ca[)itc truncatus periif. 9. Naupactitm a Turca frimtra tentatinn. DnDe fensa Lemnos i/n/its Viraf/inis virtule. pracdicta .Maliumetis in Valachiam irruptione meminit Pbranfzcs, (|uam proximi post cxpugnatam Catlam anni .Hstate contigisse consignat ', menseque Seplembri e Valachia victum magis qiiam viclorem discessisse addit, i[isum(jue eadem .Kstatc in Pelo[)oncsuiii exercitum alium ad Naupactum expugnandum immisisse: Veium iiiqiiit, Dco nos adjuvante ncque Nau[)aclum illo anno subegit, nec S. Mauram
Hungraricae ex|editionis
davia arri[)uii: (|ua laudc Matlhiam
metu fugam ex Molcommcndat
invasit
Oiiibiis consentit Sabellicus
sed desiderio suo frustratus recessit . ', et.\ntoniiim Laii-
Tburosius
',
pauciscjue interjectis de ejufdem
regis magnificenlia historiae suajfinem imponit.
Cum
vero
.Mattliias
si
phos sponderet,
ingcntes de barl)aro triuma Cbrislianis pecunia juvainillia
retur, Pontifex foedcraliquc ItaliiE princi|)es ad
rctanum, cui maris decrcfum erat impcriuin, adversus Solimanum Barbarorum ducem egretentatam inde a explicuisse giaiii virtutcm Lemnum dcfcnsamque unius mulieris Turcis forlitudine, quae confossum patrem in oppidi
:
illum ducenta aureorum

exercitus ex Bosna
transmisere
[lorta
inliiita,
jaccntia aiidacfer
arma
cepit, ac
,
sed eae spes brevi eversie sunt,
Turcarum
enini
taiidiu
bostcni
subeuntem
,
distinuit
donec
Chrisfianum irrupit
medio Octobri repente in imperium, et Carniolam,
Carintbiam, [lartein Styria\ .Salsburgensem et Bambergensem episcopalus populatus ad finitimos Italiic montes penetravit ingentes(]ue fidelium catervas in servitulem abduxit, im[)era,
illum ad naves multa cum [laulo post Othomannica et strage repulit classis, iiiiminente Lauretano, in altum navigavit. Porro Phrantzes, post Naupactiacam oppiignationem enarratam, finem scribendi fecit
auxiliaris
manus
iiis
verhis
Finis libri prffisenfis historici sive
tore caeterisque princi|)il)us stupentibus, veluti
Chronici,
quem ego
conscripsi nobilibus quiquac oculis
lelhargo percussis
quin etiam Turca quin(|ue arcibus munitissimis, quas in Siuderoviensi regione inferiori ad littus Danubii Mattbias exci:
busdam
Corcyraeis rogantibus, ne
vidisscm, audissem, legissem, silentio premenda
existimarem.
didi. Lectores
Ila
manu mea
luec conscripsi,
et
tarat, est potitus.
in religiosissimi
:
sacerdotis Antonii
manus
tra-
consentaneareferuntur a Cromero ' vero cecsos in superiori Mysia ad Danubium Turcas afflrmat tentatam fruslra a Matthia rege Sinderoviam excitata tamen circum fortissima [iio|)ugnacula, dein Dalmatiam, Croatiam Caruiolamque a Turcis magnis cladibus attritas, dumque nu[)lia> Beatricis Ferdinandi regis fllia' maxima pompa |)roceruui(|ue concursu celebrabantur, Turcain instruclo triginta millium equitum exercitu coucrelum
8. Ilis
Hnnfinius
per Deum obsecro pro me prequid deest, senectus mea et corporis invaletudonon siverunt, ut |)arerat,emendare . Tulisseautem illum Christiana constantia senii, valetudinis adversac, et extremac egestatis in-
centur
si
commoda
fudit
:
testatus est,
dum
pias
liasce preces
hic,
Tempus
Hic
pocnitentiae da
fiiiis,
mihi
fulunim, ubi nullus

paratio.
igitiir
ubi nulla
non in rerum re-
cuin
omnibus
fcrrc
bic pertinentibus, sic
purgaveris rne usus me hinc transa tuis miseraadventu tuo .
glacie Danubium trajecisse, ac Valacbiam longe lateque ferro et flammis vastasse, atqueex oinni aetate et utroque sexu quadraginta hominum millia abduxisse
;
dignare, ut
iii
non excidam
et liorribili
tionibus
fwjit.
secundo
ita
10. Ma)>i/i'l
Palaeologiisad
tanto
autcm
tiinore 'atlcctuin
.Non
Mahometem
trans-
diviniim timorem impresserat
Mattbiam ex
Turcica [loteiitia ferociaque, iit posthac nibil iii Turcam molitus sit, sed soluin ad tucndum rcgiium incubucrit. Quod ad Beatricis nuptias attiuet, missam a Poiilifice ad illam fuisse coronain refert cardinalis Papiensis ', solemni(|ue [)om[)a a[)U(l .\lbain-Ue-
aniiiio Maiiucl
obitu
ce(|ue
Pakcologus, minor natu Thoma' Peloponesi despofce filius, qiii cum bc-
nigne exce|)tus a
cullus esset,
Bomana
Ecclcsia,
magnifivolii[)ta-
iiicx[ilcl)ili
o[)um
tiimque cu()idine actus ad
stirpis suae
carnificem
Mahomctem
galem illa redimitam traduiit '. Dimisisse tuiic Malthiam Dracuhim illuin inimaiiem (iriiicijicm, qui tantain de suis deque Turcis carnilicin;un
fecerat,
'
refert Michovias
c. (i7.
1.
sed, ciim
in Bessa1.
de quo hjcc Jacobus De minore cardinalis Pa[)iensis ' despoto equidem,cum adhuc Roma; essem,et lamentantem illum audirem, quod ad arbitrium non pascerelur, de ejus inertia plane sum valicitransfugit,
:
1.
Thuros. Chron.
*
Bonfin. der. i.
iv.
.Mich.
sup.c. 71.
'
Croin.
xxviii.
^ Piipien.
Ep. dclxvi.
Mirhov.
'
1'hranlz.
1.
ili.
c.
iill.
Sabcllic.
Enneacl. 10.
1.
vii.
IV. c. 71.
Papicn. Kp. Dcxxii.
; ,
57-:
srxTi IV
AXNUS
6.
cnKisri
|/|7G.
iiatii?.
qiidd acciiiit, aiiiturnm illum ad Turcns,

infidelis
quo jamdudum
natura
et inexliausta
cnpiditas rapieliat . De nefaria Manuelis ad Maliometem detcctione consentanea tradit Turcogrfficffi liistoriae auctor ', additque donatum a tyranno duabus ancillis elegantis forma^, ac famulis duolnis, necnon tenui annuo \ectigali,
et toparcliia ignobili.
11. Cfirolus
adversa ssepe praetereunt aliquando inveniunf, et cui in aperto subveniunt vires, inter angusla plerumque non adsunt pugnaccs scmper Helvefii monfanis inclusi pcr omnem vitam victor Carolus dux praeliis campestribus assuelus sed operosum valde est, procliveque ad perniciem
:
:
alieno loco pugnare,
non suo
ac post
Recepit se in
prin-
Burgundiam Carolus,
cipes, qui anfea
eam cladem
Biirfjundus cupiditate dnminnndi
flagram apud
Carolus
Ilelvetios profligatur.
,
Hoc anno
dux Burgundia>
assequenda^
regise
ob res pra^clare geslas bellandi(iue peritiam ipsius gratiam ambiebant, mox ab eo defecere, interque alios (ialeatius dux
,
coronfc ambitione wstuans, cum Maximiliano Frederici imperatoris filio nuptias filiiP pactus est ea lege, ut genero Romanorutu rcgnum de-
Mediolanensis, qui prius terrore repletus fuecoacto raf. Renatus ctiam dux Lofharingia? apud Argentinam exercitu, amissum principa-
vero ducales apices cum regiis mutare fas essct qua de re consultam fuisse Apostolicam Sedem Franciscus cardinalis Mantuanus certiorem fecit cardinalem 1'apicnsem,
ccrneretur
sibi
tum armis repetere strenue coepit, ipsumque Xanceium expugnavit' cum Burgundus biduo posl cum exercitu affuif, urbemque cinxit obsidione, in qua proximo anno ineunte misere pe:
vel
apud quem Iikc extant' Fortunct Deus (lund sponsum Ca>sari est, vel certe a vobis decrctum accepturus a-quo animo sum, quod tibi
:
riit.
Dum eam
ipsum
auxilia
al) illo
obsidionem urgebat Carolus, ad

ut Alfonsus Lusitani rex pro com[)arandis Castellse et Le,
accessif
cordi esse cognovero,

te
cum
sine te tristari, sine

est filiam
filio
Iwfari, pater,
non debeam. Grande

i|)sius
ducis
Burgundorum
illi
:
Csesaris
luiic
de-
Ludovicum regem
nupsisse, atque
suorum,
Romanorum
ipsum inter et Francorum redintegraret sed permovere nunquam Carolum potuit, ut

gionis regnis eliceret, ac foedus
ca'pto bello absisteret
:
regnum exposci primi consilii judicio meo magna facilitas, secundi difficultas non parva .
Contrarium obtigit Maximilianum enim regem Romanorum renuntiatum visuri sumus Burgundus autem exambilum regium nomen asse:
:
cumque
infeclis
rebus
suscepli inconsulfe itineris ignominia oppletus essct, ipsiusque res inlerea collapsce essent in
Hispania,
cepisset
,
tum vanos
terrores de Ludovico con-
qui non potuit
cum
iliius
cupiditati
Belga
avitte libertatis tuenda' gratia non assenserint. Adde quod plures illius provincia- Gallic;c
coronae erant fiduciari, atque ideo nova bellorum pericula impendebant. 1^2. Porro Carolus cupiditate dominandi fia-
dissimulato cultu fugam tcntavit e Galliis, e qua retracfus cum honoriflco comitatu ejus in Lusifaniam insfructa nave revectus cst vero a^mulus Ferdinandus Castellse et Legionis regna sibi asseruif. Miserat jam ante Sixtus ad
:
tium,
sedandam eam controversiam Francum nunquem hoc anno ineunte mandatisamplio',
grans exercitum duxit in Helvetios, remque

tio feliciter gessif, et in
ini-
ribus instruxif
13.
cum
in
Aragonia
substitisset.
\'irr/inis
tantum
est etferatus, ut
Sseviente
Roms peste,
effigies
Gransonii quingentos milites prffisidiarios strandein conversa rerum alea, ab gulari ^jusserit Helvetiorum foederatorum exercitu fusus est exutusquc impedimentis, ct thesauro pretiosis:
Luca depicta per Urbem a Sixto circumfertur. Hoc eliam anno Pontificem Campagnanum se cum refert Stepbanus Infissura recepisse
S.
lues oborta esset ex ingenfi Tyberis eluvione,

qu;c ineunte anno
Idca merserat,
simo, cujus gazam mendiculi vilissimo prefio distraxere tum detractis e furcis Helveticorum cadaveribus totidem Burgundi iisdem loris in in easdem furcas acti strangulatique sunt quam ignominiam cum Burguinlus novo cerfainine delere niteretur, ferente opem duce Lotbarin-iîa' Helvetiis, maxima suorum internecione
:
eodem Roma> plana nmnia

in
legatum vero cardinalem Mel-
liliitensem reliquisse in Urbe,
quam
in
revera
sum epidemia
S.
sedata
Deiparae
cffigiem
Luca evangelisfa depictam, qufe

recondita
est
,
Basilica
Lilieriana
instructo
religioso
agmine
III
iêr
Frbem
circumtulisse,
cum
antea
.Moratum ojqddum vigesima .lunii. De qua clade hrec a Papiensi in litteris ad Franciscum cardinalem Mantuanum datis refejirofiigatus esl ad
kal. Martias
nd infereiidum
Cliristi fldelibus
runfur
Altera
tantum hic
tufe litterffi
erat, sed in
jam Burgundi piaga audifa hanc diem non credita,

:
virginem Deiparam studium sanctio* de recnlendaejus sine ullanoxae a parcntibus suscepta labe conceptaj celebrifafe, iisdem propositis indulgentiarum pi\Tmiis,
pium
in
nem
cdidisset
tulere
'
dubifationem omnem protinus susquem non semper secundae res uni

liist.
quffi
sanctissimi Cbristi corporis sacrum

(i).
c.
diem
agentes conscquuntur
1
Turcogr.
aucl.
1.
I.
Papieii.
Ep.
DCLxir.
Comin.
c. 85.
r.omln. in Chro. I.ml

'>
c.
90. Mil
'"
nn. 01
I.
' Sixt. re?. p.
22.
Siep. Inf. Ms.
:ir.
Vat.
Ext.com.
iii.de rel.etven.SC.c. 1.
(1)
Fateor equidem Slephanum Infessuram, scripsisse Poiililicem hoc anno jrassante Ine territum ex l ibe
Campagnanum
se recepisse
SIXTI
l-i.
IV
A\\I'S
(i.
CHRISTI
1'l7(l.
573
Aiicti/s ca7'dinaliini) luinicriis.
'
F.odcni
l>c
Ki. liiijuislov (icrni(nii)iiii tiirhnt.
In Geriiigentes
aiiiKi
aiictuiii
Cdllcîiiiii
cardiiMlimii \\\\
liitissiira
maiii;i
noviis
iiii()ostor
omorsit,
((iii
coniliris
iiarrat
[ii.Tilictiis
(iiiatiior
tiirbas oxcitaro iiioliliis, ca'tor()([iii
riidis ot liis-
viris sacra [Hir[uira exoriiatis a Poiitirico,
([uo-
pidus
()ocoriiiii (jaslor, omoiilitis
miraciilis niaxi-
rum diios Gallos patria fiiisse ait, tummodo nomina Caroli P.orhonii
Liij,uliiiionsis ot Joaiiiiis Aloliiii
tis
:
a(l(liti(iio
tan-
mam
[lopuli iiiiiltitiidinom ad
,
suiadmirationem
libortalis
arcliic[iiscn(ii
voiiorationomi[iio Iradiixit
lioiiiiiiibiis iiiiiala'
ipsos([iie
o()isco(ii rrliiiia-
liioiKia'
lonocinio ac illoco-
extaiit
\ero ad Georf^num Costam

Sixti
illi
arcliio(ii,
scopum Ulissi()ononsom
proximo anno
tri
littcra'
([tiilnis
bra docuit, e|)isco()orum ot sacerdolum negligero im()oria, deciimas non [lersolvere, vecligalia ()riiici()il)us
kal.
Fobruarii
titiiliim
alia'
SS.
I'e-
non
['iidere,
et id
genns
alia,
et
MarcoUini Iradidit; liim

:
ad {'olriim
S.Sixli
episcopiiin Tirasonensem,(|uiljus
importit, ita consi^niat;p
i()si tit.
Dat.
Roma; apud S.Pe-
trum anno Incarnationis Dominicic mcdlxxvi, kal. Januarii, Ponlificatus nostri anno vi .
Diix Mediolanensis ti/rannidis odio tntciHis addit Slo[ilianiis Infissiira aii([iiot dicbus, XXVI nimirum Decembris, tristom post famam Romae increbuisse, Galeatium Mariam Sfortiam Modiolani ducom a conjiiratis in Vxclesia S. Sleptiani trucidatum esse, cum illi ox
datns.
d5.
ad liiorarcliiam ot politicam ovcrtendas vergebanl. Antevorlit imminens exilium Rodulplius episcopiis lIorl)i[)olensis, qui nobulonom capiondnm flamiiiis([iio exurendiim curavit
qii.T
;
cujus exem()luin,
si
(^roximis temporibus Ger-
mani prfcsules
et principes essent imitali, tot tantaquo incondia, ((iiilms Gormania rognaque finitima conflagrarunt unius alteriusvc san,
guine restinxlssent
17.
(2).
li.
Pie nwritiir
.lacnhas Piccnw^ Ordinis
Minnrum,
clarus.
fidoi
temerarii ludimagistri sermonibus ea o()iniono
imbuti ossenf, immortalo

si
nomon
sibi ()aritiiros,
(latriam
Galoatii
tyraniiide
liboraroiit
(I).
Voriiin ab im()Ostore ad celeberrimum ortbodoxa' |)r;pc()nom narralionom tradiicimus, quoin (iiviiiiini .\uiiion [)!iirilnis voris
zeln
fiilei,
prnjihetix dono et miraculis
Animo adeo
fico
te,
alacri extitisse in tormontis OUia-
miraculis insignivit.
e
tiim ox conjuralis uniim fortur, ut cuiii a cariii-
Is fiiit .lacobiis, ciii vulgo Marcbia cognomon additiim, arctioris Fran-
lacorarotur, lias vocos omisorit
Collige
:
ciscana?
disci()liii;e
cultor oximiiis,
Ilieronyme, stabit vetus

:
memoria
facti
mors
pripco, fidoi
ac
nil
[)ietatis
Evangelii propagator, lia^reticooîoto
acerlia
fama
[)or()otiia .
Infelicissimus prorsacrilejiîum et
rum
iis
liostis
acerrimiis,
([iioin
veneno ab
mulfifu-
sus homo, qui
pertinaciam constantia^ goiius
[)ro[)inato
mali ();issum, viso([ue mira-
esse putaverit, neque
admissum
,
culo
magnam Hnssitarum Pragensium

'
:
homicidium dcfleverit tyrannum intcrimere licitum
ac privata auctoritatc
ct
gloriosum
()ii-
dinem ad ClirisUim cnnvorsam fradit Zacliarias Anno mcdlxxvi, iii Roliomia in ciRovorius
vitate Pragensi,
taverit, atque inanis gloriola^ uiiibra doliisiis veram sanctorum gloriam non sit consectatus. Non successit vero Mediolani in libortatom vindicandi consilium a conjuratis initum, qiiamvis
cum
R.
Jacobus Picenus Ordinis

Cafholicre roligionis ibi
Minorum
S.
Francisci
apud
Ligures nonnulhe
seditiones
commota;
fuerint pro recuperanda libertato.
fidom pra^dicaret, ac inniimeris miracnlis coruscaret, h;eretici, (|iii m;iximam illiiis urbis partem occupnbant, coram tofiiis pnpuli miiltitiidine vas atrocissimo voneno plenum illi bibon'
>
Infiss. iibi
sup. Pet. Ciac.
Fi'iz.
iii
Gall. Sixt. lib. Hull. p. 3.
Zacliar. liovci-. lo.
ii.
iii
ilomon.
septiiiii
symb.
ar. 6. in
lin.
Bcd ex llcgcstro Pontilicio
hiijiis aniii disciiniis ilic
xvii
Jiinii
Vctrallrr; ejiissc, ilie
vcro
Jnlii lransise
Narniain, die viii cjusdcm
Amcriam
ubi pariter die .\v ejusdem mancbat,

itineris,
tum
iteruni
ilie
v AuKiisti restituisse sc Narnia', unde
cum Hegestruui
anni
Pontillcatus, ac tota
demum
ejusdem disccsserat. Heliniia cius collcclio Hpistolarum Sixli a .Martene vulgata hic ahsolvalur, ignota sunt.
iicc die ,xx
Mansi.
Commentarios Infissura! irrepsisse suspicor ncqiic enim resciii Itom.T potuit die xxvi Decembris cTdes Galeatii Sfortia; ducis .Mcdiolanensis. quam eadem ipsa die lcsta S. Slephani protomartyris illatam incaulo principi scribil Rohcrtiis comes Cayacia' in litteris, quas scqucnti anno die xviii Dccembris ad Ludovicum Galliarum rcgcm ca de re scripsit. Aurtorcs ca;dis desi^nat Joannem Andrca! I.ainpugiianum, Ilicronyinuni Ol/alum, ct Carolum Vicccomitcm. Joanncs post innictiini mnrlale viilnus fiigicns a ronserta populi turba impcditus, et a Galcatii salcllitihus gladio Iransfossus statini inleriit; duo reliqui capli cxquisitis torincnlorum siippliciis absiimpti fucrunt. lix his aller duin torquerctur professiis est gloriari se, quod tyrannum inlerfecisset; in co tantum dolcre viceni suain qiiod in pra;claro illo faciiiore tyrannum interlicicndi palma sibi ab allcro, Joannc scilicet Andrcir, fiiissct prarcpla. Cadcrum nihil
(1)
Mcndum
ali(|uod
in
ejus-
niodi elfati exprimit Epistola; hujus scriptor, qualc annalisia
liic
adnotat. Ohiit Galealius annis nalus xxxvi, ut scnhit
anonymus Parmensis
Ma.wsi.
qui Diarium
suum vulgatum
Her. Italicar. tom. xxii hinc cxorsus ad
annum usque Mcni.xxxii
perducit.
(2) Impostoris illius, de qno hic annalisla, historiam, siciil exorta; ac simul extincta! hairesis illius, certum annumsnppeditat anonymns coa;vusque auclor Chronici Misncnsis, Mcnken. Her. German. to. ii, col. 363. Ita porro ille ad A. mcdlxxv Eodein anno fuit alius cursiis in Frankonia in villa Nickelshausin dn.pccsis IIcibi|i(dciisis in tcrnlorio cnmilis de Wcrlheini ad aiidilionem cuiusdam vdcsla; lidiolas) qucm noiniiinliaut dei) Jungeliiig, qui piirus laiciis pra;dicabat conlra clerum, conlra sacra Kcclesiaslica, et multa alia piis aiinbus omiiino horrenda, qui fuit tandcin incincratiis, ordinante cpiscopo llerhipolensi ; qiiamvis ipse jaclasscl se non posse incinerari, et promisisset s tertia die rcsnnccluriiin, qua; omiiia fucrnnt mcndacia Dixerunt veridici qund alii|iiaiido iii uua die fuerunt ibi a^stimali centuni millia hominiiin, fuisse aliquando Lxxx elc. .Nec iniruiii. (piia de totn orhe Oricnlis, Occidenlis, Aiistria', et Septenlrionis eliani rier multa milliarium spatia conlluchant quotidie. .Non duravit lanicn niultum ultra dimidium annum . Kx his corrigas aniialistsm. qui ba;resim hanc cum anno mculxxvi componil. .M\.\si
:
574
iliiiu
SIXTI IV
Itliilciiiiil
,
ANNUS
6.
roli
rniUSTI
1'i7().
1-0
so
losliinonio crcdilnros
is
ncm
ropetituris impcrtiit, ot
C.lcmens VII CaVI

II
s|niiiil('iil('s
vcia cssc,
(jnjc
dc Catiiolica lide
illnd lianilliid
Caisaris rogatu,
Clemens
ot Pauliis
(ii)ccrcl, si al)S(|nc
l;rsioiic
vcncnnni
illi
Pbilippi Hispaniarnm ot ntrius(|uc Sicili;r rcgis

prccibiis i)oriiioti, tcstinm dicta
rirct, illc
liac
condilioiKi acccpla lclriini
dc admirandis
ritii
vcncnnin
signo
fere
liansit
:
innocuns
at(|uc
iirius
crucis
beati viri rcbns in pnblicas Tabiilas roforri jiis-
ii(lliil)ilo
co iniracnlo innunicra
serunt
hcali
'
pro dccerncndis
dccoravil,
illi
solomni
sanc-
lia'rclicoruin
.
mnltitndo
ad
Catliclicam
toriim honoribus, ac
titiilo
dcmum nrhjiiins VIII ipsum

iiormisibjiic
,
fldein rcdiil
ut inter
18. l'oiTO
H. .Iacol)iini
inc(T;liiiii
vcmhris Ncapoli
cnjiis clofîiim
vcrl)is
lioc anno xxviu Nomigrassc nicmorant
l'aulns V
:
sninmns
l'oiilifcx liis
i)orslriiigit
Viri linjus, ut
vitic
accopimus,
proptcr concioiics et
llalia
austeritatcm, non in
iii
soliim iiiiivcrsa, scd
Aiislria, Croatia,
diviiia myslcria ejus nicmoria rccolcretur, de (|iio diio niplomala 1'oiitificatus anno ii consignata cxtant 21 1'ides propafjata apud Canarienses et Guincx incolas. Propagata csthoc tempore Christiana roligio in Canariis insnlis .Mfoiisi c Bolano
'-.
lliiiigaria, lloliomia,
Dalmatia, 1'olonia, (Jcrnia-
Miiiorit;o convontiialis Apostolici internnntii ac
nia, et eis adjaccntibus locis
mcmoria
celcbor-
rinia fiiil,cuiiis(]iic opcra in in(|iiisiti()iiis officio,

l'^nj;oiiius IV,
socioriim opcra, a quibus Barbari Christiana piclato iii dios oxculli ad sacrnin P.aptisina conlliicbjiiit,
listus
III
alii(|ne
loniiii, ct
Maitimis V, Nicolans(!tiain V, ("alUoinani Poiitilicos ad l''raticclaliariim liiiic piilliilaiiliiim liaTcsnm

iisi
nt
Sixtiis
jaiii
liis
vcrbis lcstatiir
'
Pcr-
copimiis qiiod
soplcni
(|n;itii()r
divina cooperante gralia cx

iiisiilis
ipsanim
in
aliis
Caiiariic
habilatores
cxtirpalioiicm
iniiiido
siiiil,
(|iii(|ii('
.Mlicrlo ot Sijîs-
carnmdom
sod
magii;i
iiisulanim ad tidom convcrsi
impcratoiiliiis
aliisiine
sa^cularihus ot
siint
vcro converbMidis
Ecclosiaslicis illanim
partiiim jiraisulilMis dia-
piiiica,
oxpoctalur
trihiis nou popnlonim ct
rissiinns ct voiicraiidiis oxlitil .

I".t.
Proplictia^ doiio clarns Sixto IV asccnal)
dciidos
iiiiiiiriim
00 lioiiornm fj;radiis, pra'focluram siii Ordinis, cardiiialalnm. ol 1'oiitili-
catiim
ciiiii
pra'(lixit, ut
ctiam Malioniclis
invasiiriis.
II
mortoin,
gontinm mnltitndo coiivcrti, nam (lui Ihuim hactenus non noverunt, modo cupiunt Catholicam fidom snscipcrc ac sacri Bai)tismatis unda pricscrtim in insiila, (|ii;c Tonnise rciiiisci, nnncupatur, ad qnam, ut intelleximus, ipse
'
Ilaliam
forot
KlVnlsit (]iio(|uc
Alfonsiis nnntiiis forvorc Doi sncccnsus,

dcliiiiii
iit
infi-
niiracnlis, iiilcr (jua' illud adiiiodiim iiisif^nc et

l)ul)licis
Momimcntis
rcvocato
'
conlirmatiim, (jnod Brifilio, (]iii
ibidcm convcrsioni inlondcrct, transicns cxcmpbiri ordinatione sua plnrimos ad lidem

Cbristi rcdiixit
.
xi>c
cdidit,
ad vitam pncro scxcnni,

nomiiio
.losoiiliiim
Ignari crantii Barbari artium,

vita
Conrado noinino, Frcdorici LavcUongi

ciim iincrum dediiccre ad
raliie ,l()so])lii
aliiini llcl)ra'iiiii
qiiarum nsu hiimana

solct
:
commodiiis
consilia
siistcntari
ad
alii
(]iios
(iriidiondos nonnnlli pii artificcs
H.
fdiristiana iiiformaliatur,
])alor
.lacolmm solorct, a (jiio (idc inllammalns .IiidaMis

nomiiic S,ilomon,
,
transfrotandi
laudaiida
suscepcrunt,
quos
iKUii
pictatis
omnis expertes retardahant,

porciti iioo|)liytos in scrvilu-
iiitorcci)-
clcoM-a
av;iritiii
ac recomlidit iii camiiii poslica parte intracrassiliem parielis, (]iiciii ()l)dii(liiiii sarmcnlitio fiimo, no fiicinoris
tnin
contriicidavit
(loniadnm
teinal)duccbant,aclidclesEurop;cos gravioribus
iiijiiriis
afficicbant
quos Pontifcx anathematc

Diploina
^'
poronlil, ciim sc (^brisli csse cnlforcs profitcrcn-
nota cxtarot, obfiiscavit. 20. Occisi pueri parens,

l)iiin
(1(^
tnr ac Ponlificinm
ciiiii
pridie nonis
c
aiiiid
B. .laco-
gnsti hujns anni ad
Alfonsum
AuBolano trans-
ab co odoctns est, veriim ab infanticida ullani nllionom rrofoctiis vcro ad domiim rei)ct(!rc votilns. Hebrfci B. .lacobns pra^sontc eo muniiii diriii jussit, ex qno puer vividus ac vegetus cmcrsit (]iio pcrciilsns prodigio Salonion iina cnni ,l()sefilii
jactiira
coiKinostiis
cssot,
misil, ut illius ;iiuioritate hosce jiiratas cocrccret.
diviniliis collnstralo dc ('.onradi
lilii
ca!(lc
22. Proferchatiir
quoque
Christi cultiis in
,\fric<T!
Occidciilali .Kfliiopi;i sivc (luiiica, ol;iliis

cti;iiii
incognitis oris, ac Sixtiis oidom Alfonso
ac sociis, qui tam Canariarum insulanis,

,Etbio]iibiis et aliis Afris
qnam
Evangelinm
infcrrcnt,
plio lilio ('.brisliaiia sacra aiii]il('xus cst. Bocoii-
onmcs
Pio
biis
II
pr;crogalivas
M;uiiiio V, Eiigcnio IV,
ab ipso duin vixit ac jiost niorlem edita, a Vcnantio, (]ui trodocim aiiiiis socius (!jus cxtitit, tuin a Liica Waddingbo. Dcin in ojiis bonorom LcoX nonnulla indulgoiitiarum l)ra'mi.i bymiiiim ac brcvciiKiiiamdam iirocatiosentiir alia miracula,
'
amplificaiida) fidci gratia sacris praRconi-
concessas, am])lissimo
Diplomate confir-
mavit".
'
Rull. in Url). VIII. Const.

.in.
liiill.
22
ct 2:i.
AITerunt
Iiacc
ct
,ilia
Wiulinj;. sup. to. vii.

p. IIS.
1471). unni.
45
et 46. Sixt. lih. llull.xxv.
:'
Sixt.
1.
XXV.
Kxl.
,npu(i
Ocl, 111111111 Hiiliciim
iii
lirixionsi
liisl.
K Sixt.
I.
liull.
XXV.
p. 118,
p.
III.
HS.
'
Alias Tenerifc.
"
p. 2;i6.
. :
sonn iT Axxrs
aira
STXTT
rVAmUS
7.
CBRl
Tatoiis anyDO>
qiiadfinj^gc':
~<f (tittiuino)
?ii|)
iresis Jkia-
-rla
tolieas car
comrer
XaiiOD::
sa|Mni
pnnerp-""- rentinr
;
r&iit
'
JiiwiiaiiBem
SS-
AehiUe
manda^:
'.
....
...
.^^:.:.
,,...
;...
_
a.r.
rentDT anathemate piereelleiret . ~ jaribos ae dignitatibas detnitKi tois kse temiwris imitk adj|e<i::.-
..-.
^ ...
Roms agMid S.
2.
PeliranD
mm< loieainniaitisimis Iknnu-
Carolii
tie::
Jae di-
nie 3KuxTi, 01 anno n .
kal. Sartii, PiiDntiiieatns niDetri
HKlam
Conunots
snni in U^nria aliqnse disc>>iiiitendeirent
seasionesT
eam
noinniiMi
lem
f::
lilicara GennenseiD, esetiss)i JfediioiDaaexf: pristinae restitaeQdim liberlati : se^: enm sectatonun mullitmdine noici pata est, ae Joannes Galeatins
.
fi
me , re^ ne C" <xiCieeo C^laiiro, qni ex hamiM iniain solctliam fiaiexat sommam ecinseeutns polentiam. Is, nt Galeatio imperium eonserraiet,
eati priaeiiialiun letinmit
e)iii]i<aj.(iii<!i
<:
baiae camiiieiiaiae
qnam
,
exn
;....:__
potnas
conTeit.
-:
ipaus patruos inexiliiim pepalit : Terom ;>Kftea LndOTiens Xedioianiun leitiDiealte? % ^?'^'%lii,
lallaei
eonseqoi gMtlnisset tiano imper

.
sisab imi
nit,
sed dnm ~!ia conc aibas 1<
a-
ranm humananun
slii:
Tici^-
m
qraiiMd
^'
eapite pleeti jossit,
lemqne
iiiu.Lu.LaL?u:ijj.ii.ijm
e sommo lenun >slig!i<: milalem lepenle eemejif

rinjpiz'
-
eala.ai
a-
snseepiL
SedaitniQS pariter
'
,.
intenla'
f<es,
doveisis in
balai Jiieapolilan r^ r"
'
-^
'^
''
^m
''f>-
ewngiii
le^tionem ;
malie genito
eiD>nleD
djap n>:
j
gTinin a Feidinand';
injari.i. u..^-.^:
.
eala?:3S
û.,.^..
regeni .\ra.giiMiam ejas<Jem Alfonsi d liein teîbns deTiailatiun el Fevdinailiiiliuiiiii
iLîiuiii
Tidi..-.
Jii;.
R,;'.x.
l.
is.
V.
F.iiiiiL.
llf
Vii. Siali-
uisitt. !>.
aaa.
Eiiii.
jae.
jiutniimi
'Laii.
licif.
57(;
SIXTI IV
suiier
ANNUS
/,
CHRISTI 1477.
tum judicium Dei
ipsum venerat pro
sa-
crilegiis in locis sacris, pro elliisione sanguinis
innumerabilium Clu-istianorum, pro

nibus
et opi)ressionibus ac
[tnedalio-
exactionibus paujê-
rum
4.
Miserum
illiusnecis
'
:
genus describit
cognitus,
liisce
quam a canonica lege solutionem Dipiomate Sixtus corroboravit^ Porro junctis ^ malrimonio Gandavi Maximiliano et Maria magno apparatu mense Julio, ejusdeiu anni tlexu lMiili|)pus Caroli V et Ferdinandi Augustorum paiens futurus Hispaniarum rex susremovit
',
1'ontificio
verbis
Belcairus
"
Fugiens, turma equitum

ciesus
invadente, liumi
stratus nec
atque spoliatus inter cajteros jacuit. Captivi e Burgundis nonnuUi cadentem viderunt postridie conijuisitum fossa iKuui admodum alla jacens glacie super inducta cadaver ostenderunt. Tribus vulneribus petitus tuit, allero in caput CBBsim ad dentes usque pervadente, altero punc.tim liasta in utrumque femur, tertio in podicem adacta . Contigit ea clades ut refert Comineus', bujus anni quintaJaiuiarii die, pervigilio
:
,
ceptus est (1). o. A Sixto aiplificata Iiifjolstadiensis Academia. Tat/i/if/eiisis instituta. Ad augendum in
Germauia litterarium splendorem hoc anno sauxit Sixtus ut in Iiigolstadiensi Academia,

,
qufe Ludo\ici Bavariffi ducis et comitis l*alatini rogatu instituta fuerat, duo tresve theologi, totidem medieiuie professores, tum quatuor, vel
quinque juris
defloresceret.
l*ontificii et imperalis doctores iu ea publice docerent, ne res litteraria in Bavaria
Epipliania'
qua audila, nu)\ Ludo\icus l'rancoad loeminei sexus hajredem
nota id Diploiua
kal.
Consignatum est hac temporis Dat. Ronuc a|)ud S. Petrum

:
rum
quas
rasse
filio
rex liduciarias Gallica; regiae provincias,

patriis legibus
anno Incarnationis Dominicffi mcdlxxvii, pridie

vi . Condietiam eodem anno Tubingensem Academiam, refeit Nauclerus ^ his verbis Eodem anno salutis jicdlxxvii, ad instantiain inclyti comitis Eberliardi de Wittemberg. et Moiitispeligardi senioris, illuslrissinueque domina; Mechtildis matris ejusdem, auctoritate Apostolica, Universitas studii generalis in hoc oppido Tubingen, Coiistaiitiensis dioecesis, provinciae Mo-
Augusti, Pontificalus nostri an.
devolvi non jôsse disceptabat, invasit. Delibe^ initio Ludovicum Mariam cum Carolo matrimonio jungere, ul amidissimas provincias sine uUo tumultu liellico Galliie adjiceret, sed elatum succedentium rerum felicitate,
tain
contempsisse
illius
orbitatem, ac spoiiare
;
vi,
quam
in
nurum
asciscere maluisse
unde
:
tot
bella ad nostra
usque tem|)ora ingenti Cbristiani
imperii malo propagata tradit Beicairus Si iu priore, iiiquit, sententia perseverassel, melius
guntinaj, fuit erecta

G.
uimirum
et
secum
et
cum
Gallis universis et
Fi-edericum imperatorem Ungariam anhelantcm Matthins ud pacein cogit. In Germania
cum
et
Burgundicis provinciis aclum esset . Et Atillebellum exitiale orsus est, quod infra
:
regnisque
ad ])osleios velut ha-reditarium transmisit,

coiu|uievit,
viri
nata sunt inter principes, (lui mutuam arniorum societatem in Turcas iuire debuisseut, pernicialia dissidia, Frederilinitiinis
necdum
et illam, ut
iiatrinuuiiiim
tueretur, ad
alienigenai, hoc est,
Germani
nuptias respicere coegit, ipsa enim a Gallis regibus ab utroque parenle oriuiuia Gallo in primis uubere cupiebat x.Ea itaque de causa iuter Ludovicum ac Maximilianum icujus ille nuptias
missis Gaguino scriplore, de quo siepius
cus euiiu imperalor in Mattliiam, cujus inhiabat regno, prolem in regno successuram suscipere ex novii conjuge speriinteni, conjuravit " atque
:
llungiiriiun
iiiiiiiissis
aliquot copiis turbavit, et

Olio
memo-
ravimus, in Geruianiam, et Oiiverio iu Belgium disturbare uisus est; magnuni periculosumque bellum est eo ortum. Descriluiiit [^luribus captas urbes atque iuita pra;Iia liistorici *, qua; fuse narrare nostri non est iustituli. Cum auteni tertio consanguiuilatis gradu Maximilianus Mariffi juuctus esset, Lucas episcopus Sibinicensis,
Apostolicie Sedis
'
jungere Wladislao Boliemia; regi Vieunam veuienli solemni iionipa fiduciarium jus regni Bohemici traditis vexillis.et pincernatus imperialis munere honorario contulit. Mallhias vero Criiciferos ad recuperaiidos |)ristinos principatus sceptro Polonico conjunctos sollicitavit in Frodericum, omissoque bello Turcico, quamvis llungari omiiibus precibus ab i[)So pelerent, ne ariua Barbaris iiiferenda verregeiii PoloniiB sibi fcedere
Casiiuirum
est,
nisus
illiusi|ue
uunlius, id
nimi. 23.
dec.
1.
impedimeiitum
'
Belcair. dec. i.
1.
ili.
1.
Ues;. 2. les. p. 107.
- Ih. p.
alii.
lOG.
* Siip.
c.
93. Adililionuiu ad
c.
Moiistr. aiict.
' lielcair.
in. nuni. 27.
19. Naucl. vul. 2. iien. 30 el
Gaguiii. in
s Naiicl. vol. 2.
gen. 30.
1.
C.ranlz.
I.
xii.
Saxon.
\xviii.
Lib. Bull. secret. p. 94.

1.
Michiiv.
1.
iv. c. 72.Croni.
Lud. XI. Clnou.
iu vol. 2.
Naucl. gen. 50. Paul. ..m\\. in Lud.
XL
Bouliu. dec. 4.
V. Ilanzaii. ind. 30.
Nupli
conuubii iuter Mariam Burguudam et Maxiuiilianuiu .ûslnacuni liaud salis feliciter assequilur annalisla. per procuialoreui, .Maria piieseute. iteruin vero ab utnique spoiiô piieseiile conlinnata;. I^rioies illas iiiilas uon diu post dieui X .Vprilis conslal ; cuin ea die leKatns Maxiiiiiliaui 111^'iessos Gaiidavuiii ^cnbat auctor reruiu Leodieusiuiu sub e|iiscopis Heiusbergio et Burbouio : Marleiie Vcler. Mon. lo. iv, col. 13(J0,et paiicis posl eoruui iidveiiluiu diebus coiijugiuin
M) Mensem
illas
et
diem
initi
bis celebrala;, seuiel quideiu tiaudavi,
lelebraluiu scribatur
111
evcerplis ex Aiiielgario de gestis Luduviri XI.
Ilie
vero xiv Aiigiisu
coiijiigliiiii
illud aiile iiiituui
ab ulroqiie pniiciue
Trajecli coiiliruiaUir, ut ideiii aihuiyuius Leudieusis teslalur. .Niipliis bisce Auslriacut iloinui puLentia etupes acces>eruul, uaiii dulis iioiuiue ouveiicrunl .MaxiiniliHUo Klaiidria, Urabantia, Burguudia. Liinpurga. Geldiia, Luceinbiirt.'iiui, Haiiiioiiia, Holl.india, Selaudia, Arlesiuui,
Vrisia, et cuuiilalus Kutliplianieusis u, quibus
umuibus
late
Carulus Mariie pater duuiiuabatur. Hd;c vetus aiiclur
Aoiialiuiii
Nuvesieusiuui
apud .Marteue Yeler. .Muuum.
lu.
iv,
cul. ti22.
.M.-iXsi.
SIXTI IV
lerot
ANNUS
7.
CIIRISTI
1477.
n/
adversus Christianae religionis
ciiltores,
iii
hoste, [irajda; inhiarent, repente sub
fortissiiiioiiim inilitiiiii sli|iatiis exercilii
Au-
versus
liostis
iiicautos
i|)pressit
noctem reiuter quos
totamque fere provinciam pervagatus Viennam obsidione cinxit.

striaiu tiiiiiinis instar irrupit,
Franciscus Contarenus exercitus dux, ac plerique viri illustres occubuere.

8.
Cum autem cum Mattliia
deesset
imperatori
animus, ut
Grassati etiam sunt Christi hostes in Hi'
pr;elio decertarct, nec obscssis annoua; caritate lahorantibus inferre commeatus posset, omnia autem Hunf,'aro victori prospere
pania lioc anno

tciisi
irrumpente
cum
Muley Alboliaccno regc Granatriginta millibus peditum

in
et e(|iiitum (|iiatuor millibiis

tis
Murciam
viola:
succederent, Matlliiam de fcedere, ingravescenle
induciis, quas
cum
Cliristianis pepigerat
ac
jam Hyeme,
tis
postulavit acerbioribus biscc legi-
primo impetu
sexusve
recepit,
in eos,
quos
reperit,
:
nuHo
a;tatis
', ut abrogaWladislao rege IJobemite iteruin Matthiam insignibus ac fiduciario jure regni |{oiiemici indiieret de jiire omni, qiiod in Pannoniam ex [ir.eterita electione se lialierc contenderat, decederet adhucenimnomenregium
bus, ut Polonici scriptores referunt

gestis
discriminc
smviit
imminente vero
cum
Christiano exercitu priecipiti fuga in
regnum
sc
iterumque inducias triennales cum Ferjiotito,
dinando rege, jam Hispali
redintegravit.
titulis adjecerat tum inpro siimptii)us l)ellicis ipsi Matthife refundendis penderet, quibus numera-
Hungaricum gentem vim
c.Tteris
Profcrebant in dies Ferdiiiandus et Elizabclh latius ditionem suarn, populosque ad suiini obse(|uium traduceliant, absente Alfonso rege Eusitano
auri
pum
lica
et qiian(|iiam is ob fcederatoruni princigratiam ineunte Februario a Sede Aposto:
tis
amissas urbes arcesque reciperet.

7.
Diploma
elicuisset
-,
quo
sibi
solutis
legibus
Turcas in Dalmatiam, Granatetises in
ciam irrumpunt. Ad hanc pacem conciliandam maxiino ardorc incubuere - Veneti, cum Turca; iis dissensionibus animisaucti imperium Cbristianum dilaniarent. Et quidem circa sa-
Mur-
canonicis
Joannam
Castellani sceptri controvci-
jungere poterat; suscepta; tamen ignominia; dolore ob non receptas auxiliares copias e Galliis, cum mutatis
rebus Francorum rex ad restituendas Gallica;
corona; provincias vcctigales, qiue
creverat dissimulato ciiltu, quocirca
sam ha^redem matrimonio
crum Michaelis archangeli dieni triginta millia Turcarum irrupisse in Dalmatiam narrat Michovias (I) ac prcEsidia Venetorum, qui in Alpium
^"
Rurgundo
paruerant, incumberet, Jerosolymam petere de-
cum non
angustias excubabant, trucidasse
tumingenfes
captivorum Christianorum veluti pecorum greges abduxisse, de qua clade ad Sontium sive Lisonlium amnem in Italico limite, cui tuendo
Hieronymus Novellus praefectus erat, Cromerus * et alii meminere. Fusius rem describit SabeUicus % ac tradit nostros tria millia equitum,
pedites vero paucos fuisse, et a Barbaris, qui
compareret, aftliixit in Lusitaniam fania illum extinctum unde filius Lusitaiiuni sccptrum mense Novembri solemni ritu accepit ' deinde vero cum a Gallo rege interceptus lionorificentissime dimissus esset in Lusitaniam, a filio magno a[iparatu exceptus est, regiis iHi insigni,
bus
restitutis.
9.
decem miHia numero
simulata fuga allectos in insidias, et repente circumfusos postridie vero ab ea pugna Turcos quidquid inter Sontium et Tiliavcntum soli interjacet, ca^de incendioque cuncta complesse ingeiitem(iue avexisse prsedam, eaque ad majores proximo anno clades Christianis inferendas fuisse ailectos. Paulo ante in Crojano etiam Albania; agro certatum ' infeHciter, nam cum primo Veneti
erant,
: ,
nis officium.
Institutum a Sixto Conceptionis B. Virgi' Hoc anno Sixtus IV, augendi
promoveudique cultu beatissimcC Virginis pio studio incitatus, sacrarum precationum formulas
post ancipitem
pugnam
victoria potiti essent, et
arces etiam, quas hostes circa
cepissent
'
eodem impetu
Crom.
urbem erexerant, tum milites fugato
opcra Leonardi Nogaroli compositas inter divina mysteria et preces horarias, recurrente Conceptionis Deiparce festo die repetendas instituit, ac fidelibus eas preces laudesque divinas cclcbraturis prffimia indulgentiaruni impertiit, quae in festo Corporis Domini institutas preces frequentantibus a prffidecessoribus Pontificibus concessa fuerunt Sixtus, etc. Omnipotentis Dei, ac beato:
Micliuv. et
1.
cliov.
I.
VII.
IV. c. 72.
iibi siip.
1.
Crom.
' Crom. sup. 1. xxviii. ^ .Mi^ Sabellic. ennead. 10. xvni.
'
Sur.
'
I.
An-.i.il.
xx.
i;i.
c.
ii
et 12. Mar.
1.
I.
xxiv.c.
14.
i:;i|i.
10.
Id. ib.
Sur.
1.
XX.
c.
.Mar.
xxiv.
c. 15.
(1)
De Turcarum excursioue
in Dalraatiam
conjunclasquc Dalinatia! regiones
certiora
affert
anonymus Parmcnsis, de quo

quo adventu
in
Nolis
superioribus ad hunc
annum
Lltima die Veneris Octobris,
Turcorum maxima turba,
transitu facto, per Sclavoniam ex Bossina desceiipraivisi Veneli
derunt
Korum
Julii,
spatio dieruni trium et tolidem noctiuni, pcrveneruntque prope civitaleni Uliua!. De
obviam
ad oppositum miserunt quammultos
armatoruni ferocissinios, quos omnes, e.xceplis duobus, scilicet provisore Vcneto, et quodam alio armorum ductorc ipsi Turchi coepeiunt, occiderunt, ct in regionibus suis adduxerunt, ct pauci vitam evaserunl, niaxime Joannes Quillicuj
de S. Vitali qui cuin esset ad custodiam ccrti tutissimi passus,
scntieiis
impetum
. .
et
advcnlum Turcorum aufugil... Qua

il
victoria
habita
ab ipsis Turcliis immediate totam
illain
provinciam discurreruut (ad amiiem
usquc
Taglianiento
pertigisse
scribil
.
Sanutus), igne, el
addit Vencliis
feiTO oiunla vastautes, et villas centum, ciuinquagiiila saccoinaiiaverunl.
posucruiilque prope Ulinuni caslra
siia
Demuni
ea de causa trcpidatum fuisse, coufeslimque instructuin 10000 exercilum in hostes ductum, qua re compcrla, Turca;in Bossinam ledierunl. .Mansi. Tantum terroris a Turcis non ultra 1000 equos ducentibus illatum Sanutus est auctor.
AN.\.
TCMUS
X.\IX.
Ray.v. X.
578
SIXTI IV
Petri et Paiili Aposlolonini
(>jiis
ANNUS
7.
CHRISTI
stolicus,
1477.
creatus diaconus S. Hadriani,
S.
rum
niKlorilatc
primum
perpetuiim valituni Constitutione statuimus et ordinanius, quod omnes et singuli Cln'isti fideles utriusque sexus, qui missam et officium Conceptionis Virginis glorios;e juxta piam, devotam et laudabilem ordinationeni dilecti filii magistri Lconardi de Nogarolis clerici Veronensis notarii nostri, ct quffi desuper a nobis cmanavit, missfe et officonfisi, auctoritate Apostoiica liac in
cii
dcinde presbyter tit.
Sabinre
is
insigni labore
Ecclesise
Monumenta
praistantissima
Romana!
collegit, cujus
opus
in conscribendis
Annalibus
usui
tum
fuit
:
cardinali Baronio, tuni mihi
magno
Raphael Galeottus Riarius protonotarius Apostolicus is S. Georgii ad Velum Aureum

,
ejusmodi institutionem
in
die
festivitatis
(ônceptionis ejusdem virginis .Mariic et per octavas ejus devote celebraverint el dixerint, aut
illis
diaconuscreatus, qui varios postea titulosgessit. 11. In arcanis etiam comitiisalius reuuntiatus cardinalis ob ardentes etcontinuas Friderici imi)eratoris prcces, nimirum Heslerus, de quo
horis canonicis interfuerint, quoties id
fe-
apud Jacobum cardinalem Papiensem mentio fit; sed pressam silenlio eam electionem constat
'
prorsus indulgentiam et peccatorum remissionem consequantur, quamjuxta felicis recordationis llrbani IV inConcilio Viennensi ac Marlini V et aliorum r>omanorum Poncerint,
eamdem
cx Sixti litteris ad ijisum datis

'(
lificum pra^dccessorum nostroium conslitutiones consequunlur illi, qui missam et horas canonicas in festo Corporis et Sanguinis Domini
niistri
Jesu Christi a primis vcsperis et pcr
il-
octavam juxta Romanrc Ecclcsiac constitutionem cclebrant;, dicunt, aut missse officio et horis liujusmodi intersunt, pncsenlibus perpetuis temporibus valituris. Dat. Romaj apud S.PetrumannolncarnationisDominicajMCDLXXvi, kal. .Martii, Ponlificatus nostri anno vi . Cclebratum exinde est majori pompa festum Immaculatw Conce[)tionis Deipanf, concurrenlibus
lius
Georgio Hesler tit. SS. Viti in Macello S. R. E. presbytero cardinali, etc. Eadcm .\i)Ostolica auctorilate, ct de eodem fratrum nostrorum consilio et assensu statuimus, decernimus et declaramus quod, si ante publicationem assumptionis hujusmodi tus morlis nostraj casus acciderct, cum in manu Dei sit omnium vita et mors, ipsi cardinales pnedicti sub eisdem, necnon sub inhabilitatis pro illa vice ad electionem Romani Pontificis active et passive pamis teneantur et debeant, immediate scilicet infra diem naturalem habita
Dilecto
filio
((
notilia obitus nostri, praedicta
omnia publicare,
ad sacras
illas pietatis illecebras Christi
fideli-
bus, habitasque solemnes in templis concioncs
de B. Virginis a peccati originalis macula liberatae et exemptfe praerogativa. At qui perperam de Immaculata Conceptionc sentiebant vario-
teque pro cardinali publicato in fratrem et collegam recipere, prout ex nunc reccperunt, atque ad ipsam electionem Romani Pontificis activam et passivam admitlere in omnibus, etper omnia, ac si publicatus jam per nos, et admissus pcr
eosdem fuisses quodque tu ipse capellum rubcum, et alia quai-cumque cardinalatus insignia
;
rum Urdinum
hujusmodi officia repetentes hsereseos nota temere inusserunt,

religiosi
pia
gestare et tcnere, ca'teraquc officia et exercitia
(]uoruin oblocutiones a Sixto refractas inferius
aliorum cardinalium obire, ac frequentare absque successoris nostri nova concessione, aut alterius
vidcbimus. Auctum 10. Auctus cardinalium senatus. fuisse X Decembris luijus anni coUegium cardiiialium a Sixto IV niemorat Slephanus lufissura ', alque novorum purpuratorum Patruni nomina paulo confusius recenset, qua' accuratius distinguit Felix Contelorius -. Fuerc illi Christophorus Robureus Saonensis, archiepiscopus Taranta-
valeas
cujuscumque conditione libere et licite non obstantibus, etc. Dat. Romai apud S. Petrum anno Incarnat. Dominicaj mcdlxxvii, VII kal. Julii anno vi Jacobus cardinalis Papiensis de mandato sanctissimi domini nostri Sixti
papa3 IV scripsi
12.
.
siensis, creatus presbyler
tit.
S. Vitalis,
scd
is
labenlc bimcstri acccpto in titulum sepulchri
cardinalatu obiit
Hicronymus Bassus Robu-
reus ex sorore Sixti nepos, episcopus Recinetensis et Maceratcnsis, rcnuntiatus prcsbyter tit.
"S.
Instauratum xenodochium S. Spiritus. Misertus Sixtus segrotantium pauperum angustias expositorumque infantium calamitates ad eos levandos animuni adjecit. Et quidem Bartholomsus Platina ^ et Panvinus * meminere instauratas ab illo redactasque in ampliorem splendidiorenique formam xenodochii SanctiSpiritus sedcs, quae vetustate lababant, et
Balbinse
GabrielRangonus OrdinisMinorum
episcopus Agriensis, presbyter tit. SS. Sergii et Bacchi Petrus Foscarus primicerius S. Marci, jam ante a Paulo II in cardinalem adscitus, non
:
non modo, disjectis veteribus, magnifice refecissc, verum ad illius vectigalia annua, quaj diseas
sipata fuerant, restituenda
augendaque, ut in eo
procu-
lamcn pro cardinale habitus, quod promulgatus non fuisset, qui titulum S. Nicolai inter Imagines accepit Joanncs de xVragonia Ferdiuandi
:
infantes expositi alerentur, ct aegri pauperes spe

salutis corporeee allecti sacramentis rite
rarentur, incubuisse. Condidit propterea

'
pium
in
regis Sicilitc citcrioris filius protonotarius 2\.po!'a|iien.
Ep. DCLXii.
-.Ms.
Vailic. sign.
lit.
>
3 Piat.
Ms. aich. Vat.
in Vit.
Sixl.
IV.
B.
'
num.
19. p. 19.3.
Panvin.
Vila
infiss.
Ms.
arrli.
Val.
Fclis.
Conlclor. in Elencli. carJ.
ejiisd.
SIXTI IV
sodalitium, cui ipsemcl
ANNUS
8.
tis,
CHRISTI
|/|78.
579
,
nomcn
:
dedit, in (|iiod
Spiritus die xxi .Martii ."cdlxxviii
benedicens
qui refei
ri
vellent ad
eleemosynam erogandam
oinnibus
et
et singulis auctoritate
Dei omnipoten-
iugentibus vero ?aobtinenda noxarum expialione afficicbantur. Extat de bis insigne Diploina, quod leclor cupidus consubat; bac vero teniporis nota consijjnatum est Dat. Romaj a|)ud S. Petrum anuo Incarnationis Dominica) .mcdi.xxvii
xenodocliio obstricti erant
cris beneficiis pro
' :
,
nostra,
beatorum Apostoloruin Petri et Pauli et omnibus et singulis, utdictum est, qui

confratcrnitatein intrabunt, sive fue-
eamdem
rint piffilati, sive clerici, sivelaici
cujuscumqiie
i)lenarie
sexHS; concedinnisque
eis,
ut in mortis articulo
possint et valeant nostra aucloritate
XII
i\al.
.\prilis,
Pontilicatus nostri aniiovii.
Ef,'o
Sixtus catbolicae EcclesiiE episco[)us intravi san-
ctam coufraternitateui bospilalis nostri Sancti-
absohi ab eorum confessoribus pariformiter, et semel iu vita, et eadem manu concedimus omnia et singula in Dullis nostris conlenla. Et ego Sixtus papa IV suprascripta projiria mauu
scripsi, et
Kxl.
iii
IJnllar. in Si.\l.
IV. Coust.
11.
el
Ms. Vall. sigu.
lil.
U.
cadem manu mea
subscripsi
iium. 19. p. 1"JG.
SIXTI IV .\NNUS
8.
CHRISTI
1178,
Conjuratio in Mediceos, quoruin ex fanesto
casu crescit auctoritas.
Excitatum
est
inopino
desccndens in curiam, ut Csesar em vexilliferum alloquatur alto simulato negotio proficiscitur, eo tamen consilio, ut orta ca;de in templo, ipse prtesto esset, qui ctiriam simul cum magistratibus invaderet. Igitur dato signo cum Eucharistia attoUeretur, Bernardus Baiulinus primus Julianum Latirentii fralrum coufoprimas sibi dit, Antonius Volaterranus, qui partes depoposcerat odio duclus veteris iu
casu in
Italia
civilis
belli
incendium anno ex-
currentis
swculi septuagesimo octavo, unde-
cima Indictione, quo res Christiana

hinc Polono
et
admodum
labefactata est, ac tyrannis Turcica am|)lificata,

tibus, hinc Pontifice,
Veneto aTurcis pacem redimenFerdinaudo rege Xeapolitano et Senensibus consurgentibus in Florentinos; Francorum vero rege, duce iMediolanensi ac Venetis Florentinorum causam tuentibus quocirca ad majora audenda adjecti Turcis animi, demumque apertus aditus ut Othoman:
Volaterranos
injuriffi,
aggreditur
post
Laurentium ex alia parte tergum paululumque intra

ille
jugulum
ferit
cuin
statim
adclamorem
coii-
versus icttim vitaref, aciterare vulnus volenteiu
nica signa Italia; inferrent, sed prius funesti belli ex nefaria in Mediceos conjuratione, qua
hostiuni dira
hostia
propere subterfugit in a;dis sacrarium proximtim, ubi a suorum multitudine exccplus ac

servatus
2.
impielas
ipsos,
dum
aris
ca?lestis
est.
immolabatur,
est,
pollutis
mactare
alii
Fama
interim
eum
esse
vivum perva:
exordia rcpetenda sunt. .Xarrat inter alios sincere facinus Matfojus Volaterrauus ' :
annisa
gante, aniinus Laurentianis additur

alio
conjurati
Pactitiin
dilTugiunt
pra;ter
Jacobum
XkalendasMaii,dieDominico,annoMCDLXXviij, conjurati specie rei divinaj Florentiam vcuiunt simul cum llapbaele legato, (scilicet cardinale Iliario,) Hieronymi, (nempe Uiarii propinquo,)
qui una seu forte seu consilio aderat, e schola Pisana niiper factus cardinalis iua?dem omnes lleparalcC mane ad sacriflciuiu couveniunt. Sal:
equitem, qui equo urbein percurrens ad libertatem iôpulum excitabat, cumque neminem l^roscquentem videret, protinus egressus purla Faventina fugam arripuit. Legatus e templo a
civibus in curiam ductus ac custodia; traditus, ttim prt) viri dignitate tractattis est. Interea Salviatus, qiii
cum
vcxillifero de iudustria
serino-
viatus interiui
cum
I.
suis
clam
arniatis
templo
uem
prottabcbat,
ut finein
expcctaret,
stalim
compreheusus,
'
et ipse
codem diecum omnibus
Volat. geograpli.
v.
suis soutibus et iusontibus, siinul et Francisco
580
SIXTI IV
ANXUS
8.
rat,
CHRISTI 1478.
Pactio, Jacobo Salviato ac Jacobo Poggii filio, qui et ipsi inter conjuratos erant, ad curia;
fenestras suspensus fuit. Postridie vero ejiis diei
Renatus Pactius,
in villam abiit, ne
nam
rei
ei
is
tantum conscius
fuit,
quam minimc
et
probarat
potissi-
interresset
tantum
nocuitingenii opinio, quo
ac ne in agro Florentinorimi vectigali in possessionem veniret diu obsliterat Hieronymo etiam Riario erat adversatus, ne Foricornelii principatu potiretur, pluraque alia ad elidendam Pontificiam majestatem, tum Perusium aliaquc loca ab EcclesicB Romanffi divellenda
:
cfeteris gentilibus
prsestabat,
quo
mum formidatus erat. Sequenti vero die Jacobus

simul cum Joanne Baptista Montesecio e fugaretractus eumdemexitum babuere; is enim Joannes Baptista miles erat Ilieronymi, cui datum ab initio negotium Laurenlium verum qua mente aut consilio invadendi rem eadem die detrectavit, ejusque nescitur, officio delegatus Antonius, quem supra nominavi nec tamen propterea sui^plicium evasit. Antonius vero octavo die in cffinobio prope potestatis ajdes repertus simul cum Stepbano Stepbanus erat autem idem subiit fatum Jacol)i Pactii scriba, (jui Antoniuni sequi remque juvare se receperat, ac mininie prajstiterat. Atlluit eodem die e conjuratis Joannes Franciscus Tolentinas cx agro Forocorneliensi cum poditibus millc, totidcmque Laurentius Tifernas ex alia parte, (lui ubi rem infectam viPactius
: ,
imperio, ac novis tyrannis subjicienda fuerat molitus quare conjurationis periculo liberatuni Laurentium, ac Florenlinos illius studiosissimos mox Sixtus anatbematismis indeque belloadortus est. A. Mediccei anathemate clefixi ob violatam Ecclesiasticam immunitatem. Ferenda; itaque sententise, et incutiendi anatbematis causa ex
:
violata dignitate ordinis Ecclesiastici
petita est,
pragfatusque Sixtus de censuris, quibus Joan-
nesXXIIditionis Ecclesiasticfe invasores eorum-
que socios perculisset,

nora,
qua;
in
medium
attulit faci-
Laurentius ejusque sectatores, et ^"lorentini ad Pontificium principalum labefactanduiu patrarant ut ad iNicolaum Vitellium
:
in Tifernensi
tyrannide confirmandum suppe;
excitassent Carolum Montorium utPerusium Pontificieripere pertentaret, ac Senensem agrum popularetur Deiphebuni
tias ei tulisseut
:
deruut, ruut .
3.
magno
se
periculo
domum
recepe-
Aversi olim Anguillaria; comitisflliuma Paulo

:
II
Tantum
abfuit, ut
ob
eam conjurationem
proscriptum excepissent fovissentque Citernam obnoxiam oppugnassent ditioni Pontificia;

:
depressa sit Mediceorum familia, ut potius majori, quam antea, existimatione atque auctoritaie floruerit; nam et Juliano cajso nalus est
filius
Etruscum mare ac
sent
;
littus
Romanum
infestas-
sent
venientes ad Sedem Apostolicam cepisdiu adversati essent ne Pisanus archiepis-
postluuiius
nomine
Julius, qui
summum
Pontificatum adeptus Clementis VII nomen gessit, auxitque familiam, ut exulem in Florentino natu et Laurentius principatu constabiliret major superstes publicos corporis stipatores accepit, liberasque reipublicaj babenas, tum
;
auctoritatem exerceret.
copus Ecclesiam suam adiret, neve postea suam Demum ob privatas dissensiones immaniterad praetorii fenestras stran:
alienum aerarii publici ad dissolvendum <S administrationem obtinuit. Causa; autem conplera;que ab auctoribus flatee conspirationis
afferuntur,
gulassent laqueo cepissent Raphaelem cardinalem, necdum episcopi Modrusiensis a Sede Apostolica missi precibus ad illLun dimittendum adduci potuissent. Ob tot igilur tantaque facinora Laurentium, eique adjunctos Florentinos anathemate, interdicto et aliis pffinis hoc
edicto conlentis perculit.
5.
In Mediceos, qui
nimirum conceptum a Pactiis odium omni arte ffimulam imperii

:
Ad futuram
rei
memoriam.
perditionis
pasPactiam stirpem opprimere nitebantur simque ab bistoricis ', etiam Pontiflcio nomini addictis ^ carpitur Sixtus, ut coitionis in Medi-
Iniquitatis
filius et
alumnus
ceos particeps, quanquam illum patrandi flagiratio ultimo a conjuratis concepta latuit, sed quod Mediceos, quos sspius bostes senserat, a
tii
Laurentius de Medicis, et nonnulli alii cives Florentini, ejus in hac parte complices et fautores, superioribus annis reprobi sensus ac perversse et damnatee conditionis filioNicolao de
Vitellis, ut
ejusdem Romanae Ecclesiae
Civita-
gubernoculis depeJli nam et Laurentius, ut observat percuperet Volalerranus % in Tiferni obsidione Nicolao ferre contra Vitellio auxilium clandestinuni propagarat deprehensus fuerat Ponlificem
reipublicse
Florentinee
nobis rebellem faceret, eamque per tyrannidem occuparet et detineret occupatam, consulere, favere et auxiliari, etiam postquam per litteras et nuntios nostros Laurentium et comi)lices praedictos paterne monueratem-Castelli
etiam Florentinum dominatum in Emiliam non obnixus erat sinc Ilomanae Ecclesia; damno decretum Apostolicum, quo Francisco contra Salviato Pisanus arciiiepiscopatus traditus fuc:
mus, atque, ut a praestandis dicto Nicolao auxiliis hujusmodi desisterent, charitative requibus potuere viribus non quisiveramus
,
cxpaverunt,i|uiiiimotan(|uam aspissurdanostris
<
Aiig. l'o!i. Hrut.
I.
I.
VI et VII. .Macliiav.
liist.
Kloieii.
1.
viii.
hujusmodi
requisitionibus
aures
claudenfes
Volaler. Geosiapli.
1'anvin.
iii
v. cl Anrop.
IV.
1.
xxil.
Iiiriss.
I.
iu Cliroii. Iioc
pcrtiuaces, etiam
postquam
dilectus filius no-
auii.
Vita
Si.\l.
Volal. Geogr.
v.
stcr Juliauus tiluli S. Pelri ad
Vincula presbylLM'
SrXTI IV
cardinalis
legatus,
in
ANNUS
8.
CHRISTI
ctus,
lî78.
581
ltali;e
partibus
illis
Apostoliccc Sodis
non advertens, quod
pacc turbata,
ipsam Civitatem-Castelli ad ejusdem Ecclcsim obedicnliam et devotioncm reduccret, transmiscramus, se illuc contulerat, ac exercitus bujusmodi noster apud civilatcm antedictam castra metaretur, et iilam teneretobsessam, Laurenliuset complices praedicti, non ignari ctiam gravium aliarum censurarum et pfKnarum, quas per ccrtas alias
exercitu, ut
quem cum
Romana; viribus, atrocissin)o Turcorum principi immanissimo fidci ortliodoxa) hosti facilior ad Italiam ipsam
et debilitatis
dicta; Ecclcsia;
adilus apericbatur, pra^dictum Carolum, utcongrcgato facinorosorum hominum cxercitu in Senenscm agrum incursiones faceret, ipsumque dcpnpularchu- ct pra^dam daret, ac plurima inibi nefanda perpelraret induxit, ad finem
nostras speciales liiteras
pul)licatas, ipso
facto
erant incursuri
ejus gentibus auxilium
quicum(|ue dicto Nicolao ct darent, consilium vcl

ct singulos,
qiii ipsi
etiam, ut substentato pro tempore ejusexercitu, nec intcrmissa inlerim proditionc, sollicitationo
favorem, quodque omnes Nicolao quovis niodo obligati ad ejus dcfensionem censeri potcrant, quanquam contra diclam
sius Ecclesia;
eumdem Nicolaum ipsubditumet vassallum, pra-sertim in bujusmodi rebellione, defendondum ncmo potuit, utnotorium est, se obligare, ad cautelam
Romanam
Ecclesiam ad
Perusinam civitatcm pra-dictam Carolus ipse de improviso ingredi, et ea per fraudem potiri valcret. Quod quidcm cum pcr Dci potentiam minus eis ad votum similiter successissct, et nos pro conservanda Italiae pace castrum Montoni a dicto
Carolo in tcrritorio Pcrusino pcr

(ûi his
antea posscssum,
scandalis occasionem
pra;buerat, et in dies praibere posse videbatur,
juramenti vinad hujusmodi cifcctum tendente absolveramus, eidem Nicolao, quantum in eis peramplius favere et auxiliari non destitainen ab
foederis, ligtc ct
omni
culo
quemcumque
terunt,
usque adeo, utcumNicolaus antedictus,
omnipotenti Deo causam Ecclesiae suae tutante,

a praidicta civitate ejectus extitisset, nosque in ea arcem pro potiori illius tutela conslrui et
aidiflcari mandavissemus, idem Laurentius et complices prsedicti Nicolao pra^dicto, ut contra fidem per eum nobis datam, civitatem pr;cnominatam per proditionem reingredi et iterum occupare, praedictam Romanam Ecclesiam spoliando, valeret, rursus assistere, ac postmodum ipse Nicolaus hujusmodi perfido suo proposito, adnitentibus in contrarium, et contra eos, qui dictte arci per nos propositi erant, deccptus
rcmansisset, eumdem cum suis receptare, plerasque simultates et conspirationes cum eo
prout poterat verisimililer formidari, ad jus et proprietatem ejusdcm Roinana; Ecclesia^ data prius pro eo recompensa reduci curaremus, idem Laurentius et complices, etsi nulla injuria per nos, aut per nostros lacessiti fuissent, in suo pravo animo contra Romanam Ecclesiam praedictam improbe perseverantcs, ne hujusmodi castruin ad camdcm Ecclcsiam deveniret, neve scandalorum materia tolleretur, destinatis ad id armigeris, quorum nonnulli ductores a postea intercepti sunt, exquisitis et nostris damnatis viis impedire tentarunt. 7. Insuper ut eamdem Romanam Ecclesiam, cumulatis contra eamdem improbis favoribus magis opprimere conarentur, Deipbebum de Anguillaria quondam Aversi etiam de Anguillaria comitis filium, per felicis recordationis Paulum Secundum, prtcdcccssorcm nostrum, exigcntibus ejus demcritis, olim adetentioneter-
adversus
eamdem Romanam
Ecclesiam facere,
rarum, castrorum
ipsius
mala malisaddendo, similiter non formidaverint. 6. His quo(]ue non contenti, cum dicta civitate ipsam Romanam Ecclesiam, ut cii|)icbant, spoliare non possent, ut adversus camdem, a quatot bonores etconimoda, acctiam in corum
opportunitatibus auxilia consecuti esse dignoscuntur, conceptum virus ditfusius cvomcrent, suis pravis et dolosis machinationibus, ut qui-
et locorum quaj in territorio Romanai Ecclesia; pcr tyi'annidem possidebat, amotum, et a terris ejusdem Romana; Ecclesiae exulem factum, ut se Carolo praedicto
cum armata manu conjungcrcf, (|uo prtedicta Ecclesia Romana a duobus fortius laccsseretur,
evocari, venientemque in tcrriloriis dominii Florentini recipi, ac iêr plures dies ibidem
commorari procurarunt.
8.
Carolus de Montone Perusinam etiam civitatem a nostra et prsedictae Romani-e Ecclcsia; obedientia et devotione, quibus subest, subtra-
dam
Praeterea ad castra
ejusdem Romanae
Ecclesiae anhelantes, et apertis faucibus inhiantes, castrum Citcrn;e Civifatis-Castelli dioecesis,
heret, ac suae iyrannidi
subjiceret,
sollicitalis
quod ad eamdcm Ecclesiam perlinere dignoscitur,
ad id procurarunt; propter qufe non minus graves impensas subire, quam de aliquorum subdito-
etiam nonnuUis
dicta; civitatis
civibus,
per insidias nocturnas clam invadere, et dafo ad id nonnuUis armigcris negotio, tyranquamvis temerariis eorum subjicere nidi
,
rum nostrorum
qui
fide
dubitarc, et in
nomHiUos,
eorum ausibus fidclium

opera
et
:
dicti
casfri
,
culpabiles
reperti
fuerunt, animadvcrtere
diligenfia
obsliferit
custodum minime eru-
sumus. Quinimo deinceps cum pra;dictum Carolum vana spe in hujusmodi negotio
coacti
et tracialu
bucrunt
illiisum
vidcrct, nc ab
incaq^tis ob
inopiam desisterc cogerctur, Laurentius antedi-
nec minus sententias et censuras, per et nos successive in nostros in C(ena Domini singulis annis liulla, (luiu in eos lalas i|ui ad legitur, cl publicatur
pra^decessores
,
,
,
582 Sedem Apostolicam
SIXTI IV
ANNUS
8.
CHRISTI 1478.
venientes, vel recedentes ab
piscopus, qui etiam ex insigni familia Salvia-
eadem, temeritate propria capiunt, detinent aut necnon qui Romipetas ct talia fieri mandant
;
torum optimorum civiumFIorentinorum existebat, mandatorum nostrorum vigore regiminis

et administrationis dictse Pisange Ecclesise paci-
peregrinos ad Urbem causa jieregTinationis et detinent seu devotionis accedentes capiunt deprsedantnr, aut aliis super his auxilium pra2stant, consilium et favorem, pariformiter et per piratas, et latrunculos maritimos, ct illos prae,
cipue, qui
mare nostrum a monte Argentario usque ad Terracinam discurrere, et navigantes

illo
vulnerare, interficere et bonis suis spoliare pra?sumpserint, rebus ac receptant, aut eis auxilium dant, consilium vel favorem. Simul etiam, qui victualia vel alia ad usum Romanae curiee necessaria deducentes, ne ad curiam ipsam dcducantur vel deferantur impediunt, invadunt, seu perturbant, et qui talia facientes receptant vel defendunt, idem
in
depraidari
Laurentius, et complices sui prsedicti parvipendentes, et elevata cervice atque animo more
ficam possessionem consecutus fuisset, idem Laurentius pravo et maligno animo, tam in euni quam in multos alios dictse civitatis FIorentinte etiam primarios et optimates cives odia exercens continue dicti archiepiscopi auctoritatem couculcare, et in iis, quae ad eum spectabant, indebite se immiscere, ac ipsius archiepisicut et tyrannide quadam Florentini scopi populi, omnem auctoritatem sibi vendicare et usurpare non cessavit. iO. Cum nos Salvatoris nostri exemplo, cujus proprium est misereri semper et parcere, sperantes eosdem Laurentium et complices tot et tantorum excessuum per eos contra nos et prsefatam Romanam Ecclesiam impie commissorum poenitere, et illatas injurias atque damna
,
Pharaonis induratocontemnenteset spernentes, multos ad ipsam curiam Romanam causa prosequendi negotia sua venientes, et novissime dilectos filios Bernardum Sculteti de Luniborgo, Thimoholui de Leytzhau, et Henricum Brandis clericum Lubicensis, Romipetas et peregrinos, qui ad Urbem eamdem causa devotionis accedebant, capere, bonis spoliare, et carceri mancipare, necnon quasdam triremes remigiis et aliis navalibus instrumentis abunde munitas in mare nostrum prfefatum discurrentes et navigantes, in illo deprsedantes, bonisqne et rebus
hujusmodi bene operando in dies recompensare debere, hsec omnia pro Italiae prsesertim pace et quiete sequo animo tolerare devovissemus, eosdemque Laurentium et complices paterna
charitate, ac si nunquam talia commisissent, prosequeremur, et pro posse non cessaremus in contrarium spei cunctis complacere eisdem
,
nostrae
hujusmodi nobis ex directo
successit,
nam cum
ex eo, quia Laurentius ipse novissime multos ex dictis civibus Florentinis primariis partim relegare, partim de medio tollere et occidere, sicut fertur, intendens, ut latior sibi
eorum
spoliaates, vulnerantes, et interficientes,
vindictam
necnon et victuaiia qua; ad usum dicts curiaj Romanai necessaria ad eamdem pro tempore
deferebantur invadentes, receptare, defendere, favoribus proscqui, alimcnta eisdcm non denegando, et (quod deterius est) etiam stipendiis ordinariis conducere et adjuvare prsesumpserunt, contumaciter in hujusmodi censuris et etiam per diuturna tempora insorpcenis
,
ad crudelitatem hujusmodi campus pateret, sese in unum ex octo civibus Florentinis, de balia nuncupatis, assumi et eligi proad segre hoc ferentibus civibus curaverat
et
, ,
aliquas civiles et privatas inter eos dissensiones
deventum
esset,
Laurentius prsedictus, et tunc

ac vexillifer
justitiae
priores libertatis
dictse
civitatis Florentinse, assistentibus
plicibus reliquis ex dictis

patis, et
eisdem comocto de balia nuncufurore succensi et
descentes. 9. Porro, ne quid sceleris intentatum aut
nonnullis
aliis
civibus dictae civitatis,
Dei timore penitus abjecto,
inausum relinquerent non immemores aut ignari censurarum et poenarum in sacris cano,
nibus contra violatores Ecclesiaslicse
libertatis,
et dictse Sedis auctoritalis per eosdem prajdecessores nostros diversis temporibus successive
tanquam canes ad efferam rabiem ducti, ut tandem sua libidine potiti, in Ecclesiasticas personas, quantum possent, ignominiosius ssvirent (proh dolor, et
diabolica suggestione vexati, ac
promuIgatarumetcontentarum,cum nosdudum
inauditum scelus ) in archiepiscopum prxdictum manus violentas injiccre, et captum per

!
modo vacanti, de venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium consilio, de persona bona; memorise Francisci
Kcclesite Pisana; certo
plures
horas
in
pul)lico
et
palatio
residentise
eorumdem priorum
vexilliferi
detinere, ac
consilio,
tandem comniunicato invicemdesuper
archiepiscopi
Pisani,
eumdem
,
illi
in
arcbiepi-
cum
tibus
publice in fenestris dicti palatii eminen-
prfcficiendo providissemus, Laurentius ne provisio hucomplices sui pra^dicti jusmodi debitum sortiretur elfectum, per i^lura tempora prohibere mandatis nostris palam resistendo non formidarunt. Deindeque cum per omnipotentis Dei gratiam dictic Sedis praevaluisset auctoritas, idemque Franciscus archie-
scopum
et
coram populo,
la(|ucnm
in
:
die
Dominico laqueo
fini-
turpiter suspendi fecere

visset,
cumque vitam
ut corpus
scindi
ipsius
in
tcrram caderet,
quemadmodum
:
cecidit (([uod
nedum
referre, sed memiuisse horremus) procurare minime erubuerunt multosque deinde alios presbyteros, ac Ecclesiasticos viros bonee
SIXTI IV
conditionis et famsc, qiiorum ali(]ui
dilecti
filii
ANNUS
8.
fHRISTI 1/|78.
583
gradus, ordinis vel condi-
orant ex
juscumque
status,
(!l
nostriRapliaelisS. (Jeorgii
adVelum-
tionis existant,
(inaciini(|ue Ecclesiastica vel
Aureum
diaconi cardinalis in jirovincia nostra

aiiis civitatiiius,
mnndana
in
digiiilat(! fiinganlnr,
propter prtemissa
ducatus S|)oietani,et nonnullis

terris et locis praidictffi
Uomanaa
Ecclesi;B dictic
Sedis legati, et aliqui ex dictis arcliiepiscopi familiaribus, partim suspendi, partim gladiis ot fustibus confodi, et necari palam et puhlice in
Ecclesiastica; dignitatis opprobriuni fecorint, ot
Raphaelem cardinalem, Eranciscum archiepiscopum, presbytoros et clericos pra'fatos commissn, juxta bome et memoriie Ronifacii papa;
Octavi similitor jiraidecessoris nostri, et VienConcilii ac aliorum prtcdecessorum nostrorum Constitutiones et decreta criminis
ncnsis
deterrima prioribus aggrodicndo llapliaolem cardinalem ot logatum pr;cdictum in dicta civitate
Iffisa;
majestatis reos, sacrilegos,
excommuninullum
catos, anathomatizatos,
infamos, diflldalos, in-
Elorentina
in Ecclesia
catbedrali
dum
testabiles. Et ut publica ropulsa confusi
ibidcm divinis officiis et missarum solomniis eadem dio Dominica intorossot, capere et capi mandare, capturamquo ipsam ratam liabontos, cumdem sub fida custodia in prajdicto palatio teneri curarunt et curant^ et dum venerabilis
fratrcr Nicolaus cpiscopus Moilrusi(Misis, nostor
inveniant sua? militiaj succcssorem, cujiislibet h.xiodifatis csse ab iiitestato incapaces, feudis
insupor ac locationibus, ofliciis ot honis spiritiialibus et temporalihus, qui singuli eorum a prffifatis Romana ot Pisana Ecclesiis, necnon dictorum Laurcntii, priornm, vexilliferi, octo de
balia, et
ejusdem Sedis nuntius ad hoc specialitor deslinalus prajdictosLaurentium priores, voxiliiferum ac complices, ut Uaiibaolem cardinaloni
ct
aliorum complicum filios et nepotes per rectam lineam doscondentos, (iiiiliuscum(|uc

Ecclesiasticis
,
beneficiis
quaj
(luomodolihet
et
legatum prailibatum
in sua libortato repono-
nomine roquisivissot, illud nogare, eumdemcardinalem dimiltere nollo iiortinacitcr affirmare non dubitarunt, in clericalis
rent nostro
et se
tempore perpetrationisexcessuum praedictorum obtinebant, qualiacumque forciit, spe promotionis in futurum omnino sublata privatos, necnon feuda ad bona locata hujusmodi, ad
,
pastoralis officii vituporium. Qiidi onniiain Rapbaelem cartlinalom ot logatum, ac arcliiepiscopum, presbyteros et clericos praecommuni omnium de ois dictos perpetrata habentium judicio damnata, publica notitiam
ordinis et
ipsas, ita ut ii, ad (luos spectant, de pro sua voluntalo disponant, reversa esse. Et cuncta eorumdom Laurentii, priorum, vexilliferi et octo de halia, ac auxilium, consilium
Ecclesias
illis
vol
omnium fama
id
attcstante, et facti notoriotate
favorem pra?stantium, complicnm et adhffirentium Iiujusmodi mdificia in ruinam dari

dobere,
ct
ita
approbanto, adeo referuntur, et eorumdom de illis notitiam habentium animi in hoc sus|iensi, et oculi pendentes esseasserantur, et expectent,
ut
corum
habitationes descrtse fiant,
non sit, qui eas inbabitot imposterum. Et ut porpetuam notam infaniia; porpetua ruina
testetur
,
quid a nobis in tales pro tantorum scelerum

ultione statuatur.
nnllo
unquam tomporo
:
roparentur,
nullum
eis debita roddore,
ll.Nos igitur pramissis omnihus debita meditatione pensatis, quamvis immensam scolestissimorum bominum crudelitatem feritatomque immanissimam, ac flagitiosissimum et ignominiosum
nostris in
acritcr
<c
responderc teneri
nulli
,
nullumve in judicio quoque filiorum aut

per
,
nopotum
prffidictorum
virilom
alicujus
sexum
aperiri
descendentium
ab
eisdoni
universajEcclosiae sancttc Dei dedocus
turpitor illatum videamus, eta pra;decessorihus
debere januam dignitalis aut bonoris Ecclesiastici vel mundani, ot ad alicujusloci regimen ascendere oinnino posse, postulandi facullatem
eis
magnos principes ob minora facinora sKvitum esse consiiiciamus , ot infra,
negatam notariatns, judicatiis, ot qiiodlibet aliud officium seu ministcrium publicum interdictum
;
habita super his
cum
eisdern fratribus nostris
ad ordinis ascensum inhibitum, ad

et
cardinalibus matura doliberatione, de illorum unanimi consilio et assonsu aucloritate Apostolica lenore prsesentium declaramus iniquitatis filiosLaurentium, priores, vexilliforum,
S. R. E.
denogatum famosa eorum infamia, ad actus legitimos nullum eis

beneficia
officia
Ecclosiastica
ascensum
(jxistore.
Et
ut
magis
sit
octo
de balia antedictos
tinic, et
qui
illis
in
eorum
omnes
prioratus et vexilliferatus, ac octo

et singulos Ecclosiasticos
de
aditum, nullamve portam paloro. Quidîuid in boiiis tunc inveniebatur, corumdem fisci et Reipublica; dominio applicatum fore, ita ut ex illis
nil transmittatur ad eis et
halia officiis
successerunt nunc existcntcs, ac

et sajculares,
,
posteros, sed
potius
cum
et qui eis in prsemissis in archiepiscopum Uaphaelem cardinalem, presbytoros ct clericos
sua damnata existant. Florontinam pr;eterea et Fesulanam, ac Pistoriensem illi propinquiores dominio suhjectas civitates et (jioeccses
Ecclesiastico
et
commissis pricstiterunt, et pra'stant consilium vel favorem dotontioauxilium nemquo Kaphaelis cardinalis prscfati continnant, (luorum noinina et cognoniina, ac si exprinK;priofatos
, ,
strictissimo
interdicto
suppositas esse, et praiter lias pocnas, eosdem Laurcntium, priorcs^vexilliforum, octo dehalia,
auxiliatores, consultores, fautores, complices et
rontur
volumus
haheri
pro cxprcssis
cii-
adlucrentcs omnos, et singulas alias
cxcommu-
584
SrXTI IV
ANNUS
8.
CHRISTI 1478.
:
nicationis, anathematis et aeternae maledictionis
polluere fuerant meditati

sco[)Uui
iii
Pisanum archiepi,
seutentias, censuras et poenas in tani gravia cri-
tlagrauti
scelere
cum
trucidare
excessus perpetrautes, tani a jure quam per Extravagantes Constitutiones et lilteras priedecessorum praedictorura et nostras inflictas
mina
et
comprehensum, neque in tanto tuinultu legum vocem audiri potuisse tum indignum videri eos censuris arraisque
magistratus vellef,
:
incurrissc
ipsam quoque civitafem Florenti-
obrui,
quorum
vita
cum
reipublica; Florentina?
',
nam,
si
infra
mensem
ei a
jure statutuml.aureu-
eversione, facta nefaria conjuratione

ferro atque insidiis fuisset.
appetita
tium, priores, vexilliferum, octo de balia, auxiliatores, consultores, complices, fautores et adhcB-
rentes
praedictos,
et
,
enormitas,
ei
prout tanti facinoris exigit facultas alTuerit, non duxerit

,
U. Mouitus a cardinale Papiensi Pontifex ne durius agal cumFloi-entinis. Laniata itaque a multis non Florentinis inodo, sed aliis etiam
puniendos
pontificali
archiepiscopali
qua
liberis populis Italis et Transalpinis Pontificia
decoratur dignitate privatam fore, et nihiiominus interdictam renianere, etc. DeniqueLaurentium ilediceum ac magistratus solemni ritu diebus festis anathemate percelli jussit, atque cum iis eorumque sectaloribus ac sociis quodvis
existimatio est, ut adversus Sixtum Ludovicus
Francorum
genus commercii
liaberi vetuit.
Datum
Rouieb
apud
tavo,
S.
Petrum anno Incarnationis Dominicse

Junii, Ponlificatus uostri
millesimo quadringentesimo septuagesimo ociial.
anno vu
12.
Florentinis censuras spe^-^nentibus bellwn
Sprevere Pontificias censuras Laurentius Mediceus ac Florentini tamiuara nec Raexercenda; vindicta; cupidine latas phaelem cardinalem adSixti imperia emiserunt e carcere, sed aliquaudiu detiuuere intentato illi capilis judicio, impositoque Pactise conjurationis crimine demum veriti ne ea res foederalos ab ipsis alienaret, et fideles religionis ergo in Florentiuam rempublicam couspirarent, tum etiam Rapliaelis cognita innoceutia, agebat indicit Sixtus.
'
, :
Joannes Galeatius dux Medioladux Ferraria?, Robertus Antonellus Malatesta Ariminensis toparcha Foroliviensis ad arma coiverint, eideraque ad Concilium OEcumenicum judicium intendere sint nioliti. Urgere praecipue illuin eo terrore ac aggressus est Ludovicus rex Francorum prjesulura conventu indicto - Aurelice, novaque dissidia serere Pragmatica Sanctione restituta
rex,
nensis, Veneti, Hercules
et
Ecclesiarura annatis abrogatis minitabatur,
quasi ea de causaingens
taretur,
quo
ditatus Pontifex
aurivisRomam expornon Turcis, sed

:
finitirais Christianis bella inferret
sed
cum
,
ea
magno ardore animoruni
agitarentur
regio
jussu concio discussa est, ac res in alios coetus Lugduni cogendos, qui postea habiti non sunt, exfracta; puduit enim Ludovicum abrogatam
tanta religionis
15. Missi
pompa Pragmaticam
instaurare.
enim tantum decimum octavum

et
ivtatis
annum,
vero ab eo sunt oratores tum ad Mediolanensem principem, ut eum ad ferendas

Florentinis suppelias
vici
recenlissime e Pisana academia exierat, neque in societatem tantce conjurationis ascitus videri [)oterat, quamvis illius prffisentia conjurati ad
sceleris
excitaret
functus est Philippus Comineus
XI
et Caroli VIII res
quo munere qui Ludogestas Gallico sermone

,
',
captandam occasionem abusi
essent,
nitide conscripsit,
tum ad
Pontificem, ut illum
incolumeni dimisere. 13. At uon proptereaplacatus est Sixtus, sed ejusdem cardinalis carcerem alioqui Iionestura, dictarumque censurarura contemptum
,
a bello in socios Florentinos gerendo, objecta
ulturus,
rentinos
X kaL
Laurentium ipsiusque sectatores FloJulias novo anathemate paMiisque

'
:
provocatione adConcilium, absterreret, cumque Florentinum illud bellum plenumesset invidia, et ex Gallica legatione alicujus ingentis mali periculum immineret, Jacobus cardinalis Papiensis sententiara
significavit
10.
u
'
:
suam
hisce litteris Pontifici
gravioribus perculit tum fideles commercium cum Florentinis habere, servareve fcedera, tum militibus stipendia sub iis facere vetuit moxque in eosdem fortissimura exercitum
:
Xisto IV Pontifici
maximo.
immisit, inita belli societate
cum Ferdinando
,
rege Neapolitano, qui assurgentem in dies FIo-
rentinam potentiam tolerare non poterat et Senensibus qui pariter finitimos depressos
,
optabant cujus belli seriem Floreutini ac Senenses historici fusius describunt '. Acerbiora plerisque visa sunt Sixti imperia, et doloris ob repressam conjurationera irapatientia a?quitatis metas egressa; vociferatum enim est oppressos jure sacerdotes, qui aras principum sanguine
:
Videns ex brevi Beatitudinis vestrfe non ingrata fuisse, qus nuper de rebus publicis scripsi, audeo rursum de eisdem aliquid scribere sed ut prima illa benigne a fideli servo accepit, ita secuuda precor patienter accipiat. Premitme omnis casus Ecclesiae, cogorque dies ac noctes in tanta suspicione rerum suspenso
:
animo
esse, et de exifu cogifare. Certior factus
bono viro, et Deum timente, et non ignoto efiam beatitudini vestrae, venire ad nos a rege Francorum oratorem mulfa; a^stimationis
sum
'
Politian. Brul. et .Machiav. ubi sup. .\ug. Just.
I.
v.
'
Sisit.
alii.
1.
lib.
brev. in Bull. Ep. ccxsvii. Brut. Flor.

1.
Volater. Geogr.
I.
v.
liist.
1.
vii et
in Lud. XI.
Paul.
.Emil. in eod.
1.
1.
Gaguin.
'
Philip.
Comin.
Ib.
Ep. cxvii. p. 10.
Hiut.
Lud. XI.
c.
122. Belcair. dec.
m.
num. 36.
in
*
Chron.
Papien.
VII. Malavolt. 2. p.
viii et alii.
Ep. DCXCIII.
SIXTI IV
in Galliis, et
ANNrs
8.
CHRISTI 1478.
ca^des,
585
quantus
in
superba admodum mandala allerre, revocentur in Florentinos censursR, nisi luant pcpnas qui Juliani c.Tdem |)atrarniil, vel patratoribus assenserunt, nisi eliam actutum a bello incboalo cessetur, matrno animo praestitam obedienliam tollat, et ad Concilium vocet, prffiiatosque et inferiores quosquc ad sacerdutia revocet ad hanc denuntiationem conventuros esse oratorem Veuetum el Mediolanensem, connisi
:
sine discrimine
relinendo
cardinali contemplus, facinoris illius experle
alque ignaro quanla denique .\poslolica' Sedis ad ha?c ulciscenda necessilas paralam nihilominus fuluram fuisse Beatitudinem vestramad
: :
paternam remissionem,
paMiitentiie
si
vel
mediocre signum
:
in
peccaloribus cognovisset
sed
et in
descendisse
illos in
profundum malorum,
datos
,
sensum
videant
ses,
,
reprobum
et
ut
videntes
non
Scirc
sensurosque ac idem petituros,

trent,
"
et nisi
impe;
audicntes
non
intelligant.
,
jussos esse donium redire . Et infra .\ngustiarum meo judicio est plena responsio,
Beatitudinem vestram
Venetos
Mediolanen-
sl enim postulata repellimus, sine mora iili minas implebunt, iu tumuitumque spiritualium adducent Ecclesiam. Quatuor tam grandes po-
tentatus
rex
tres
maximus
stalus
trans
perfidia
.\lpes,
in
Italia
insignes
una
constricti
compluresquc alios reipublicffi illius amicos ail petendam veniam esse illos hortatos, cognoscendumque vicarium Christi, sed non modo non assensisse, verum quod ita suaderent moleste tulisse, ut jam in apert;B hffiresis crimeu incidere appareant cum talibus autem etsi regii
;
grande in se habenl momentum; et periculum est, ne in idem exemplum complures inducant,

parlim,
officii
esset
communicationem nullamaccipere,
qui .\postolicaB Sedi satis pacati non sunt, partim qui de operibus nostris bene non sentiuut,partim quoque qui cupidilatibuseoruni satisfactum non esse ScCpius doluerunt. His
:
nec ad patrociuium tam grandis peccati accedere, tamen non negligere heatitudinem vestram
suae celsitudinis postulata, sicut et in
hunc dieni
illa
nunquam
esse,
afTerre,
neglexit
in
videre tamen gravia
magnum
utramque partem momentum
supervacaneum est memorare sanctitas vestra uno oculorum circuitu recensere omnes facile potest. Ul)i vero ruina hsec cceperit male sustilapis lapidem neri nostris humeris poterit trahef, alque una improbitate de bonis quoque Ecclesiarum et quod dolentius refero, de inte,
tius
gritate Catholicae fidei
impie decernetur. Rursi
sum
vero
si
illis
consentimus,
nondum
tam
sic-
cato atramento tanta, et
tam
nota, ct
late
aliudque pendendum magis, et diligentoto Pontihcatu vestro non accidisse necessarium propterea esse ad deliberationem sumendam frequens collegium, sine quo mediocria, nedum masima decerni non solent convocari autem in prfesentiarum cardinales non posse, partim quod longe absunt, partim quod anno pestilenti sine discrimine vitae convocari non possunt partim quoque quod
consulendum
:
vulgata decreta propter metum delemus, quid ignominiosius et morli acerbce similius ? Plagam
locus, in
vatae
quem
secessit Sanctilas vestra, vix pri:
majorem inlligere rebus Komanis sanctitas vestra non posset quod unum flagellum ad nos servandos concessit Deus, id caderet de manibus
:
nustris; nec Apostolica virga ad confringenda

inutilia vasa
suam vim posthac
obtiueret
ad
s<x'cularem potestatem hoc
censuras refugium, et semus, semel restituere forliler nunquam ])0Ssemus. 17. Occurrebat in hoc ancipiti consilium
exemplo esset contra quod languide perinisis-
familiae est capax proinde aequo animo non longi temporis expectationem legatos vestros ad regem suum non solitos esse admitti statim, et responsum accipere, nonnumquam fuisse repulsos, quandoque etiam post annum auditos in vicinum ac saluhre aliquod oppidum conferant, se prabiturum (praebitum iri) jussu vestro, qua; illis sint necessaria fufurum autem, Deo adjutore, ut cilius opinione rcdiri in Urbem possit, quo tempore cardinales aderunt et si ita opportunum videbitur convocari ad syferat
: :
;
medium non tani maium imminens ';anani, quam forte dilationem aliquam praebens ad
aliud ad nostram salutem, ut videlicet oratore audito, dolere se diceret sanctitas
vestra, potuisse
nodum
lati
ex curia, et circumstanti provincia prs-
idonei in
,
parandum
rcsponso
idem consilium poterunt. Si huic quod probabile tempora indicant,
tantum apud sapientem et fidelem regem falsa crimiua impiorum, ut tam longinquam legationem susceperit, tam sine causa doluerit; contra consuetudinem etiam majorum suorum, Deo ingrata, el detrimentosa .VpostolicK Sedi petierit, non quidem similia
ceeteris
titas vestra
acquiescet Gallus, habet interim spatium Sancad multa cogitanda el providenda,

quae ad declinanda, vel rejicienda tela iuimici pertineant, Deus (|uoque ab excelso multa saepe
inexspectata demittit
ciens
tum misericordiam
fa-
Sin
cum mor
esse [irocul a misericordia apparet.
operibus suis, nec digna meritis, quae in eum sanclitas vestra assidua et magna liactonus contulit. Descendenduiu inde pauhitim
esset in jusliDcationem vulgatae sententiai,
negatum
esse videbitur
impatiens non acquiescet, nil ei jam sui criminis fiet quid:
monin
el
slrandumque quanfa
Florentinorum quanla sine causa sacerdotes Dei crudclilas,

fuisset
quid per impatienliam Cet. Hoc autem lucro sanctitati vcstrae accedet, quod juste lamentar injurias regias poterit, non modo quod arroganter petierit, sed quod breveni justamque moram arroganlissime auteni arroganlius S4ne\erit
,
ANX.
TOMUS -WIX
UAVX. X.
;;
586
srxTr IV
se
ANNUS
8.
CHRISTI
H/H.
;
Sedem Romanam de
benemeritam alieno fructu magis quam suo offenderit. Inde Deo totam se credat Sanctitas vestra, et fortem ani-
ad vetus sui regni praesidium orasse
cum lachri-
mis, ut sese non desereret, congregaret Concilium, et malis omnibus obviam iret .
mum
gnat, viore
prspstet.
Major est enim, qui

;
in coelis re-
quam
non
qui in terra
et
qui in graviorilius
illi, nos perdere nos volunt,
contentionit>us suis sacerdotibus affuit, in ledoerit.
Porrectus etiam ab his fuit libellus supplex, cujus formula concepta erat hisce verbis, quil)us acerrime instabat, ut nisi Florentini
19.
'
Pugnant pro peccato

illi
contra peccatum, atque
nos illos salvos fieri, et vivcre. In fam dissimili causa etjusta,et Deo placente nimirum liabenda est spes. Hspc cogitatio servi inutilis, si fructum
aliquem habet, placet

tale et
el iffitor
sin ex imbecilliest,
mentis vel ignoratione rerum
ridenda
vana, et opera
quidem
rideatur, fides vero
solemnos episcoporum cogerenfur Petunt, (nimirum Galli), quod sua sanctitas de illis, qui adversus Julianum afque Laurentium Medices conspirarunt, justifiam faciat censuras in Laurentium suosque fautores decretas suspendat aut tollat, et arma, quffi adversus illum capi jussif, deponat. Quod si non fecerit, eo ipso petit congregari
in gratiani recii>erentur,
cffitus
:
:
boni cardinalis in pretio sit. Commendo me humiliter pedibus Sanctitatis vestrge, quam Deus incolumem prifstare dignetur. Ex S. Laurcntio ad Cryptasxvi Julii mcdlxxviii.
18.
et illico
generale Concilium in aliqua civitate regni sui, Pragmaticam indicitSanctionem, quam

servari jubetin regno suo integerrime.
Postremo
Oratorum
rer/is
responsa.
Uti
Frmicise postiilata et Sixti
visus est Jacobi Papiensis con-
silio Sixtus,
licio
utex MalTaeo Yolaterrano, et Pontiresponso ad Gallicorum oratorum postuiata

;
constat
nam
in
primis Volaterranus in diariis
eos proximo tantum anno exeunte Januario in publico senatu auditos ait, atque habita; ab iliis orationis capita perstrin MCDLXXIX, xxix Januarii Hodie, inquit, git datus est illis, (nempe Ludovici regis oratoribus), senatus frequens, in quo nixi genibus usque in finem niandata regia ediderunt. Et
consistorialibus
'
infra
in
Addiderunt quod idein Pontifex bellum Italia, alienis affectibus magis quam suis ser:
prffilatos et quasvis Ecclesiasficas personas in Romana curia degentes, et inregno suo habentes beneficia ad ipsa beneficia revocat, et per subsfractionem fructuum redire compellit. 20. Sixtus porro Pontifex ad haec respondere jussit, primo si rex Christianissimus ut audivit Laurentium medianfibus complicibus suis, ipsum quoque vel aliquem pro parte sua audivisset, nunquam ejusmodi legationem destinasset; est enim Christianissimusrexet amantissimus aequi et justi, et, quod magis ad rem facif, observantissimus Ecclesiasficee liberfatis si quidem pro ct totius religionis ortliodoxa; principe semper praesumitur, quod quaecumque facit recte facit. maxime vero ille princeps, qui
:
viens, suscitasset, perniciosumfidei et
suffi
Sedi
non ab hominibus, sed

,
Deo immediate obtinet
periculosum
multa etiam dura de ejus operibus

;
essent nuntiata
indixisse Aurielani
magnum
communi
;
convenfum prwlatorum ac procerum

prselatos ac Ecclesiasticos convenisse
.proceres)
;
autem omnium sententia
tria
judicata nd com-
munem
salutem niaxime necessaria
primum
ut deponerentur
arma a
Pontifice, et pax Italise
quique non consuevit aliquid principatum agere sine consilio sapientium, qui ad consulendum etiamsibi sunt divinitus institufi, succedunt enim cardinales sacerdotibus levitici generis, qui assistentes judici, qui pro tempore est, discernere habent inter sanguiuem et sanguinera, causam et causam, lepram et lepram
;
proxime ut Concilium generale congregaretur ad decernenda Christianorum consilia, qua; in Turcos viderentur utilia tertio
redderetur
: ;
dominus noster fretus consilio pariter et assensu eorum sententiam fulminavit, et arma suscepit, si hoc regia; maquando
igitur sancfissimus
jestati innotuisset,
loco nisi his assentirct, nulla? vacationes, nullse pecunia; sinerentur ad Apostolicam Sedem ex
regno ilio venire, non debere Ponfificem se disceptatorem recusare inter Romanam Ecclesiam, Eo cupidius his et hostes suos , et infra constituendis intendere, quod nec duces Mediolanenses suos ex Genua et Savona feudafarios erepto per vim feudo, nec Florentinos antiquo loedere secum junctos in tantis discriminibus posset relinquere, venisse ad se eorum, Veneforum quoque et Ferrariensium ducis oratores, recensuisse anfiqua beneficia sanguinis Gallici premente eos nunc Ponfifice, etrege Ferdinando item, et Turco fores Italiae quotidie pulsante, non habcre ad quem confugerent, praeterquam
:
nunquam sic absolute, ut ab propositum est, dixisset suspende oratoribus ista, toUe illa, quippe cum non consuevif Christianissimus ille rex facile se committere judicio Dei et pocnis, quas resistentibus judicio summi sacerdotis et eorum, qui praesunt, loco, quem
:
elegit
Sedes.
bierit
Dominus est autem locus ille Romana Omnia decrevit lex, quae ait Qui super:
nolens obedire sacerdofis imperio qui pro tempore ministrat Domino Deo tuo, cx decreto judicis morietur homo ille, et auferes malum de Israel cunctusque populus audiens timebit, ut nuilus deinceps tumescat su;
perbia.
21.
Serenissimus dominus rex Franciae
'
Volat.
1.
I.
Ms.
arcl>. Vat. sign.
num. Ul.
'
Ext. in Ms. arcli. Vat.
SIXTI IV
glorialur sc ex sanguine
et cerle derivatur
:
ANNUS
8.
CIIRISTI
1478.
587
:
magni
Caroli derivari
ab illo, et jure potest de tanto genere gloriari veruni deberet in liac re, sicut in aliis omnibus sua serenitas consuevit, eum-
non est fas nobis bas partes attingere officii nostri est, ut censura? tollantur, arma de|>onantur
:
hoc
est, nisi
alioquin petimus luec et illa. Quid aliud dicere domino nostro Qua; bcne
:
non pigeat quod laudare mens approbat.) Illc enim si quando a Sede Apostolica imponebatur sibi jugum aliquod grave, non subinde mox rcvocabat a curia llomaua Kcclesiasticos regni sui, non resumebat Pragmaticam, non denique requireimilari (ut imitari
dem Carolum
anlc facta sunf, ct maluro consilio fratrum digesfa el constituta sinc causa rcvoca?ctboc
rursum quid aliud est quam dicere Benedic domino et morcre?Ait nam(|ue beatus Gregorius Ecclesiasticae moderationi omnino conve:
:
niens
bat generale Concilium
sed
quid
faccret
ipse dicat, verba ejus aiulial regia majestas,
nam
est, ut quse ordinata fuerint vel decisa, nulla in posterum debeant refragatinne turbari. 23. Ad petitionem autem Concilii gereralis
digna sunt. In memoria, in(|uit, B. Petri Apostoli lionoremus sanctam Uomanam Ecclesiam ct Apostolicam Sedeni ul(iua) nobis sacerdotalis mater cst diguitalis, esse debeat Ecclesiasticai quare servauda est cum magistra rationis
:
singulariter rcspondendo
si
primo dicimus
generalis facile
quod,
congr(>gati()
Concilii
posset fieri, niliil conducibilius csset doniino nostro in pra;senti causa, non cnim in Concilio
generali reges et principes SKCulares praesidere debenf, quos, ut sacri canones dicunt, manet semper laus obsequendi, non auctoritas impe-
omni mansuctudine Iiumilitas et licet vix ferendum ab illa sancla Sede imponatur jugum, tamen feramus, ct |)ia devotione tolercmus. Nunc autem sanctissimus dominus noster eidem regire majestati nullum jugum imponit, et si quod imponit Laurcutio, quem suum cognatum api)cllat, non est importabile, suave est enim et leve jugum Ecclesitc, quandoquidem palam est
;
randi
papa enim solus
est
tan(]uam caput uni-
versalis Ecclesii.e, qui corpori congregato pra3sidere habeat. Prajterea mcmbra Concilii, ct
quidcjtircet antiquissima consuetudinc interesse potissinuim debent pr;clati Ecclesiarum, et abbates, et sacerdotes Domini sunt. Horum
csse medicinale
et si
Laurentius ipse de
reli-
autem quis non

tica conservetur,
dicet,
quod
fori
libcrtas Ecclesias-
gione recte sentirct, etiamsi jugum a sanctissimo domino noslro sibi impositum gravius videretur, cum mansueludiue frrre deberct tum
etjus
(juod
neque etiam
ipse
test,
Komanus
Pontifex tollere sacerdotibus poillibatiuu permaneat ? Dicetne aliquis holiceat
exemplo
si
praifati
Caroli,
tum quia,
ut inquit
est,
B. Gregorius, contra
morem
a
Ecclesiaslicum
non patientissime
papa tolcratur, ctiamsi
contingat injusta correctio, 22. Licet autcm sanctissimus dominus noster de judiciis suis luilli teneatur exbibere
rationes,
aliorum
bominum
quoniam, ut bcatus Symmachus ait, causas Dcusvoluit per homi-
Laurentio, vel cuivis alteri arcbie|)iscopum turpissima; mortis ferre senfentiam ? quis si sana' mentis sit, non videat, quod ille debuit servari judicio judicis sui, ut degradatus et traditus justititc sa^culari justissimam subiret sui facinoris ultionem ? hoc est quod vindicari qunerit domissculari
rum, quod
contra
nus nosteret debet

ccret,
et tcnetur
quod
si
non
fa-
nes judicare, Sedis vero 'istius pricsulem suo sine qusestione reservavit arbitrio, voluit beati Petri Apostoli successores x;ceIo taulum debere innocentiam, nibilomiuus beatitudo sua exemplo Leonis
omnes
Ecclesiastici viri detraherent Sanc-
titati suae.
Plena est curia litteris, quibus sacerdofes toto orhe dispersi clamore con^juerunlur
papae IV prcedecessoris sui, qui ad
Ludovicum Augustum sicscripsissecomiêritur:

incompetentcr aliquid cgimus, et in subtramitem non servavimus, vestro ac missorum vestrorum cuncta volumus emendari judicio. lloc, inquam, exemplo voluit regiae majestati vestrEe de singulis reddere rationem, atque ad bocmisit adsuam serenitalem nuutium ct oratorem dignum, qui eam informaret:ipsa quoque sanctitas vivae vocis oraculo informavit magnificos oratores, qui nunc vene-
contra jâpam, nisi vindicet Ecclesia) injuriam ; unusquisque enim timet sibi ipsi unusquisquc formidat quod sive cum causa, sive sine causa
:
Nos
si
ditis justae legis
in Domini sacerdotes extendcre, et quod singulariter singuli dicunt, dicent omnes in Concilio generali congregati, alque ita opportunissimum
stcculares
non assuescant
sacrilegas
manus
foret, si
quo modo pro

;
cilium congregari
(juod
ista re facile posset Condoletque dominus noster,
non
possit,
quoniam oportet consulere
runt: et
si
quosaliosEccIesiasticos et virosdoctos
destinare,
voluerit sua serenitas

et sanctitas
maxime vero
postquam sacrum collegium

sua ad urbcm
fuerit recollectum,
redierit, parata est
imperatorem, et alios rcges Christianos, deinde de tempore et loco discernere, congregare priclatos, et alios (jui de jurc interesse debent et lurc quidem tempore indigont nihilominus Sanctitas sua proponet ista fratribus congrcgatis, hoc est, sanctfe Romanie Ecclesiae cardina:
;
eos rursum informarc, ct cum ipsis examinare singula. Sed (|uod isti dicunt De justitia causrc
:
libus, et forte
Dominus Dcus
aperiet aliquam
facilcm viam.
24. Potestas
loqui
non volumus, justiQcationes, processus audire non curamus obserata suntlabia nostra,
:
autem congregandorum Con-
ciliorum cst penes
Uomanum
Pontilicem,
ifa
^ss
SIXTI IV
ANNUS
8.
CHRISTl
l-'lT8.
onim declaravit sancta

:
illa Synodiis Xica?na, cujus auctoritas par est Evangelio, diconte beato Sicut sancti Evangelii quatuor liGregorio bros, sic quatuor Concilia suscipere et venerari
Aurelianensem
tibus iilum de criminc
quibusdam e contra accusanIxsx majestatis serpsit

:
me
fateor,
Mcffinum
scilicet,
etc.
et
lioc ratio
aperta demonstrat. Xain ad
quem alium
perti-
nere potest membra corporis congregare, nisi ad caput, a quo in monibris ipsius virtus et motus derivatur, caput autem militantis Ecclenemo (idelis negabit ministeriale dico siae papam esse. Porro si sit expediens, vel non
,
,
autom paulatim in Concilio ista contentio inler viros magnae doctriniE, qua; fuit majoris odii inter [U'incipes illos seminarium. Et propterea sanctissimus dominus noster a principio sui Pontificalus nihil magis desiderare visus est,
quam celebrare Concilium, et pro gloria Dei, et etiam pro claritate nominis sui. Homo est etiam quoad celebrandum Conciiium neque
doctior
,
neque omni
'ex
parte
posset magis
expediens congregare Concilium papasolus est, qui ex sententia decernere babet, nam quis melius judicare potest de domo atque familia,
dioneusreperiri,nec posset sine perpetua gloria nominis sui celebrare Concilium sed tum pro;
pter prsedicta,
tum propter multa
alia consilio
quam
pater familias et
dominus
atqui pastor
sapientum Sanctifas sua,

26.
t<
licet invita, distulit.
universalis Ecclesia papa est,

nielius
ijjse
ergo novit
pra,'-
quam omnes
iiomines, vel nosse
sumitur, quid expediat gregi suo. Errant ergo, (|ui in simplices et pientissimas aures Christianissimi regis
P>ancorum inculcant, quod

:
dicat
Quod serenissimus dominus dominus velit repetere Pragniaticam, non potestsine maxima admiralione audiri agitur enim hic dc honore et de conscientia suae majestatis. De honore quidem, quoniam aut Pragrex Francige
;
vel dici faciat in aures Pontificis
lium generale, cum

in
velle ot
Volo ConcinoUe Concilium
matica justa
vocavit
est,
sancta
:
est,
honesta
est,
aut
re-
injusta et inlionesta
si
justa,
quam ob rem
solo
sit
Romani
tria
Ponlilicis arbitrio cousti-
eam
et
?
tutum.
Majestas sua
abnegavit cum tanta solemnitate si vero injusta et inhonesta, cum
consueverunt Concllia ge neralia celebrari, ut etiam in gestis Constan23.
Propter
quo honore suo potest eam reassumere? Agitur etiam hic de conscientia sua, quia non quivis
Conciiii deflnitum reperitur, videlicet propter extirpationem ha?resum, propter pacificationem principum, et propter reformationem morum. Ha;reses autem in proesentiarum per Dei misericordiam nulla; palam pullulare vitiensis
homo, sed doctor gentium,
et
vas electionis
:
beatus Paulus Apostolus est ille, qui dixit Si quod probavi, iterum reprobo ; ac subinde Si quod reprobavi iterum approbo, prsevaricatorem
:
me
constituo
quod nomen
principis.
absit a
fama
et
repupo-
dentur,
sit
:
qua; per Concilium extirpare
necesse
tatione tanti
In potestate serenitatis
de pacificatione principum dubium est, ne per congregationem Concilii majora scandala inter eos orirentur, tum quoniam non posset
suse est facere de facto

tesfate
quod
velit, sicut in
Poutificis
est factis
:
proportionabiliter
respondore de jure
sed non sperat Poulifex,

,
dissimulare quam multas civitates et terras atque dominia Ecclesiae tam Romanaj quam aliarum usurpata
Sanctitas
sua
salva
honestate
neque potest
sibi
persuadere
quod rex
ille
Christianissimus tam grandem

inferre gloria; sua.
27.
maculam
velit
detinentur a nonnullis potenfiis temporalibus tum etiam quoniam sunt aliqui principes, qui inler se contendunt de jure regnorum, sunt et alii, qui licet subjecti sint regibus et palam lo;
contra dispositionem juris divini
De vocatione prslatorum quam sit et humani,

majesfas de viris Ecclesiasficis
novit.
quod
in
velit regia
judicare,
nemo non
Quid Dominus dicit
qui nonaudeant, secreto taraen multa spargunt, plura suggerunt adversus reges dominos suos,
Evangelio ? Quis es tu, quijudicas alienum servum, qui domino suo stat aut cadit ? Ecclesiasfici
viri
accusantes eos de gubernatione tyrannica. Neque desunt, qui dicunt de aliquibus, quod cum verbis tenere fidem videantur, operibus
dominum
velit
pam
quod
et pastorem habent paeos a curia papse revocare

velit alie-
majestas vestra regia, quod seipsum nare a
tamen comprobatur non

Si
satis esse Catholicos.
Romano
Ponfifice
sit
quantum suam
judex
;
celsi-
Concilium congregaretur, multa de his
aifer-
rentur in
stianitatis
medium,
qua; possent cedere in Chri;
tudinem deceat, ipse credendum est, quod si

vel
sed firmiter
praefata serenitas fuisset
incendium
exemplum enim
liabe-
mus
pra; oculis, quia
concilium Conslantiense
Spiritu sancto congregatum decrevit de pace tractare inter Christianissimum dominum Caro-
mediocriter informata de rerum veritate, nihil horum suis oratoribus commisisset, quin potius eis mandasset inducere Laurentium .Modiceum ad recognitionem erraforum, atque ad
lum regem Francorum, et illustrem dominum Philippum ducem Burgundise et non modo pax secufa non est, sed bellum multo atrocius
,
subeundam dignam ipsoruni ultionem uam quis non videat quod, etsi sententiee latse a domino nostro confra illum injusfce forent, nihi:
afque cruentius divisa est quippe in Concilio Gallicana natio, quibusdam dicentibus, licuisse Joanni duci Burgundiseinterficere ducem
:
lominus eas feneretur observare

deberet humiliari
iilo
res agitur inter filium et patrem,

;
quanto igitur
quouiam semper ille amplius senEt
StXTI IV
tentias ol)servare dehel liuiniliariqiie,
ANNUS
S.
CHRISTI 1'i78.
consumcrct contractum a
:
589
:
otrercns
Ecclesiasticas opcs
ifaîuc
fuit
deniiiilialiim
se salisractururii, (|uau(io coiistat (>asesse justis-
Sixto
Venelis
cum
sinias
Cor
ifîtar iilius, (|ao(l iuslar
1'liaraoiiis
Turca pacis faulus

derici
indaratam
(unollirc
(lchel,
iit
est,
saxeamqae
majestas
obdiixit
uatiiram,
quo audito, vehementer obstupuit, cum Ludovici Francorum regis, Friimpcratdris

,
r(>j;ia
suis
exliortatiouiluis
ejas(|ue
'
filii
Maximiliaiii
lajiidea duritie in
cariieam teiicritudifilii
nem commutata
peccavi in rxh(m
feceril, et
instar prodigi
ct
dicat
Patcr,
cornm
te.
Hoc
si
Laureiitias
oratorum prccibus pcrinotus ad sedandam Florentinam controversiam, vertenda(|ae advcrsas Tuicas Ciirislianum ladiicis Bargiiii(li;e
impoiieudaiu secuiidain canones |)ccnitentiam contrito corde amaroquc animo tulerit, reliqiia facilc compoiientiir.
28." Mliilomiuus (|iiouiaiii Sanctitas
niantes
31.
imperium arma
iiiciimbcrcf.
Urgentibus porro Florcrilinoram foedc-
domiui noslri jam oratorem suum super his ad regiam

celsitudinem destinavit, expectanda esl responsio ejus iiam forte, imo vero siue forte rex ille Cbristianissimus veritate comperta senteiitiam commiitabit. Interea etiam miserebitur Dominus Urbis Romaj, et tollct ab ea plagam istaiii
:
ratis, iit octidui flexu sumpta iii Florentinani remiiiiblicam arnia poneret, et ccnsurarum in eos latarum vim omnem adimeret dum pacis
rcdintegr-anda; ratio exqiiirebatur, assensif Pontifcx,
ne
rci Clirisliaii;e
deesset, ac Ludovicuni
Francorum
et
Eduar-dum Anglorum reges una

lcgato
cum
cardinale
interpretes
si
concordiai
dissentireiit
dcsignavit, in qiia
pcrficienda
pestilentias redibitîue sanctitas sua, etrevendis-
simi domini cardiiiales congregabantur, el tunc
coinperta post iuforinationem intentione regia
de consilio fratrum
sanclitas
niulto
exactius
prajfala
providebit, et ita providebit ut iion ab

.
re serenitas contentetur
29.
Meminit de hoc Pontificio rcspoiiso Raphael Yolaterranus aitque eam ad Conciliain provocalionem ita exceptam a Sixto, ut qui provocarant pertimuerint, ne Concilium cogeretar Tantum, inquit, narrabo Florentinos in hoc
'
Fridericum imper-alorem et Maximilianuin ducem Austria^ accederc voliiit, quod coinpromissum eo tempore, quod iidein principcs statuissent teueret eoque labcnte ab armis temperaretur. Sed liujus compromissi pactiones Florcntini eorumque socii nonadmisere, exeuiitibusque prioribus iiiduciis, Perusium cx insidiis opprimere pertentaruiit, propulsafique in circumjecto agro effuse populalioncm fecerunf. Senensium etiain Pontificis sociorum nonnulla
,
,
bello Gallisc
regem Venetos, Ferrarienses, Me,
et ab horum diolanenses babiiisse faufores omnium legalionibus hujus occasione contro-
loca vi cepere, acdiripuer-e, qiia injuria cxasperatus Sixtus eos novisedictis perculit cumque principes Pontificis odio mandata darent Eccle:
siasticis,
intentata
versise, qaa; injusta videbatur,
Xystum ad Con-
Apostolica
vectigalium mulcta, ut ab aula discederent, tautum contemSixtus, atque incussa ccnsurasceleri
citalum fuisse illuni autein summa respondisse, se Concilium libenter quidem admissurum, ubi speraretomnium illorum principum crimina patefacturum, resque
ciliiim
:
ptum non
tulit
constantia
rum
jussit
religione
'
:
tanto
eos
temperarc
32. "
plurimas ablatas Ecclesiaj repetituruin quapropler quem illi metu expugnare sperabant, ab eodem perterrefacti discesserunt . 30. Rofjatiis a Csssare et rer/e Uugaro Sixtus Venisse datpacem mox a Florentinis violatam. prffiterea ad Sixtum ab imperatore Friderico et Matthia Pannoniae rege oratores, ut illuin ad
:
Ad futiiram rci mcmoriam. Omnibus ct singulis, cajuscumque

sub
et
tatis, status, gi'adus,
digniordinis et conditionis exi-
stant
excommuuicationis
maledictionis
zationis
anathematisempiterna) pa>nis
,
Apostolica auctoritate mandamus, ne ipsi vel eorum aliquis publice vel occulte, tacite vcl
expr-esse tiucmcuiiKiue ex veuerabilibus fratri-
pacem redinlegrandam cum
Florentinis,
immi-
bus noslris
dictie
S.
R. E. cardinalibus,
patriarchis,
nente Christiani imperii excidio Mahoniete II, commovereut, tradunt '. Tanta porro contentione suscepta res Florentina est a Venelis, ut pacem de ciijus legibus dicctur inferius, a Turquo Florentinis tiieiidis Othocis coemerint
,
archiepiscopis, episcopis uostris, ct Sedis pra;officialibiis
aut
faniiliaribus
aliisque
personis Ecclesiasticis et sajcularibus, et ciijus-
cumque
dignitatis
status,
iit
gradus, ordiiiis vcl
conditionis existant,
infra certiim
tcrminum
mannico
in
bello liberi vacarent. Querebantur

se
ii
difficilliniiim
bolluin
Roinana
Ecclesia
,
adversus Turcas maxinioruni aiixiliorum
ab eadem nostra curia recedant, et se abscntare, ac ad sua propi'ia vel aliena domicilia se transferre babcant, monere, aut maudatam aliiiuod
facerc, cogere, vel compellere,
iie(|ue alicui
bello iini^licatos vero spe adductos fuisse magnis quotidie atteri cladibiis, diim Sixtus,
ex
supradictis, seu quibusvis aliis forsan per saculares personas supradictas, seu
tate
eorum calamitate
suoruin
et re
Christiana ncglcctis, in
civili
earum
auctori-
aiigenda amplitudinc bclioquc
jam
monitis, coaclis, compulsis, vel (juibus
'
Rapliael Volalei-.
aiilopogr.
et alli.
I.
xxii.
Brulus
I''lor.
hisl.
'
Sixt.
1.
brev. el Uull. Ep. cxix.
Lib. brev. el Bull.
lip.
1.
VII. et
Crom.
I.
XXIX
CXXXIX.
590
similia monitiones et
SIXTI IV
ANNUS
8.
CHRISTI 1478.
33.
mandata
facta reperiun-
Belgicum bellum.
in
Pernicialia
similiter
tur, injuriani, daninuni, jacturam, aut pra?ju-
dissidia orta erant
aliis
regnis, Ludovicus
dicium aliquod coniminari, inferre, aut ipsorum, vel beneficiorum aut officiorum suorum bona, fructus, redditus, proventus et emolumenta seijuestrare, subhastare, aut in suas vel aliorum manus ponere, capere, recipere, exiiii suos aut alienos personas priEdictas molestare, impedire, seuin rebus et bonis inquietare, aut interverli, seu sequestrari, subhastari, poni,
enim Francoruni rex cum Maximiliano Austriaco de limite Belgico certabat ', a quo proximo anno
ad vicum Guinegatam non longe a Teruana fugatus est ingenti utriusque partis strage quam ad sexdecim caesorum millia pervenisse tradunt ^ Anglia domesticas luxit discordias, ac Georgium Clarentiae ducein, regis fratrem, cri,
gere, levare, alienare, seu
u-sus convertere, aut
mine
laesae
majestatis ap[)etitum, deligendi geipsi
neris morlis
facta
potestate, in Cretensis
capi, recipi, exigi,
levari, alienari, converti, et
vini dolio i^rajfocatum fiiisse ferunt'.

36. Pacis leges inter
inquietari facere, vel procurare prsesumant, etc.

Dat. Brachiani Sutrinte dioecesis,
tionis
Ungarum
et Polonum.
anno IncarnaDominicae mcdlxxviii, IV idus Augusti,
anno vii . modo, sed armis conatus adNec vcrsaiionmi comprimere iiititur Pontifex.
Pontificatus nostri
33. No}i edictis
Redintegratum quoque est inter Matthiam Hungariae, etWIadislaum Polonia; ac Bohemiae reges prius bellum, quod male sopitum fuerat, cum
Matthias, auctore Pontiflce, aut legato ejus con-
modo
edictis,
sed suis etiam ac foederatorum
armis adversariorum conatus comprimere nisus estSixlus nam ad distinendum ducem Mediolanensem, ne Florentinis aiixilia sul)mitteret,
:
fectam pacein dare negaret, qus demum OIomucii extremo anno, convenientibus MatthiEe et Wladislai regum oratoribus, amplissima auctoritate subnixis, instaurataest; et
silio
communi conde Catholica religione in pristinum resti-
Helvelios in
eum
concitavit
',
favitque
'
Genuen-
sibus, qui Mediolanense

pristiiue libertati
jugum
dejecere seque
asseruerunt ^Neapolitani regis qua Joannis virtute Galeatii Mediolanensium ducis exercitum inauxiliis
fulti,
tuenda splendorem, deconstabilienda Pragensis archiei)iscopatiis dignitate, exorando Pontifice, ut Bohemos solveret censuris, quibus eos Paulus
II
lum sua
devinxerat, doliberatuin. Praecipua forillius pacis capita
mulse
lano
'
ex Ms. Codice Vallicel:
structa acie profligarunt
haud tamen 1'rosper
iusigni depromi^ta repetemus
Adurnius, qui hujus conversionis anctor extilit, etregisFerdinandi subsidiis fretusMedioIanense jugum excutere molitus est, praeturam Genuensem diu tenere potuit, novis enim inter Genuenses
Concordia regnm Hungariai

In priinis
et Boliemiae.
conclusum
est,
quod uterque
commotis dissensionibus, civiumque suoest a Baptista
princeps in suo jure acquisito permaneat tanqiiam dominus haereditarius, et quilibet eorum titulo regis integro Bohemife, prout alii reges
rum cruore imbuta urbe, ejectus Fregosio, qui mox ducales apices
34. Tulit vero
Bohemi consueverunt,
rex Matthias
bat Bohemiffi regem, et
utatur, ita ut
dominus
scri-
accepit.
dominum regem Wladislaum
segerrime Mediolani dux Genuensiumdefectionem.atqueapud Ferdiiiandum
questus est
Italiam,
*,
bellis intestinis
ab ipso implicari
illi
quo tempore Turca

:
opprimendae
" Prosper, inquit, Adurnus prceses inliiabat nostrorum Januensium studio tuo modo rebellavit misisti eidem Prospero subsidium triremes tuas, addita pecunia. Ardet itaque nunc ea
:
dominus rex Wladislaus ipsuni dominum Matthiam regem similiternosimiliter minet, et scribat Bohemiae regem subditi utriusque regis erga utrumque facere debebunt. Item conclusum est, quod rex Mat:
thias condescendat regi Wladislao baroues,

litares, terras, civitates et provincias
:
mi-
quascum-
civitas intestina discordia ])er te conflata, et tu
similiter eliam rex que tenet in Bohemia omnes civitates, terras, provincias, Wladislaus
auctor hujus mali ex tuaNeapoIi quasi alienum incendium spectare credis; quod te compuleril nihil est nisi quod in periculo suo Florentiuos socios nostros juvamus, quanquam iis ipsisex
foedere
infra
:
duces, barones et militares

in Moravia,
et
quoscumque
tenet
mutuo
tu
quoque
auxilia debes
Et
Nisi consiliuin niutes, cogita nihil nos
ut incendium nostrum mox quoque regnum tuum apprehendat, cuin etiam,
praetermissuros,
id
si
volumus, metuere debeas quos terrores

habiturus
,
justos sis Januae
si
quando eam
Dat. Medio-
urbem
retinere
non possemus,
.
etc.
utraque Silesia, Lusatia, et sex civitatibus prttfato regi Matlhife condescendat. 37. Item conclusum est, quod postquam Wladislaus terras, civitates, castra, oppida et provincias, duces, barones, militares in provinciis Moravia, utraque Silesia, Lusatia, et sex civitatibus sub ditione sua existentes, praefato regi Matthiae condescendat, statim et in continenti omnes de Moravia, et utraque Silesia, Lusatia, ac sex civitatibus teneantur coininn-
lani XI Julii mcdlxxviii
'
'
Lud. CauilelL
1.
XI.
Aunal. Creuioneu.
I.
'
1(1.
ib. Bizar.
XV. Naucl. vol.
Aug. Jusl. I. v. Foliel. 2. geuer. 50 el alii.
I.
Pliilip.
-
Comin.
iu
Chron.
Id.
Bclcair. n. 36.
c. '
'
Ext. eju3 334.
lit.
inter Ep. procer.
mundi
collect. ab Hicrou. Donzcl.
num. 36. Rciu. Snoi I. xii. num. 19. p. ni. Rontin. dec.
XIX et
alii.
124. Belcair. dec. t. 1. iii. u. 55. Polydor. Virg. I. xiv. Belcair. sup.
*
1.
Kxt. in Ms. Vallic. sign. v. Michov.

I.
lit.
B.
4.
iv.
c.
72. Crom.
p.
srXTI IV
nitcr praEstare
ANNUS
8.
CHRISTI 1/j78.
iO.
591
homagium
rcgi Mattliiic
tanquam
vero domino eorum,
Bohemiae regi, et barones, ac nobiles secundtim cousuetudinem erga dominos suos et reges Boliemia^ ab antiquo observatam, ipsum pro tali rege suscipiant et teneant, sibique et nuUi alteri tanet hajreditario
differentiarum in
Item conclusum est, quod ex parte Sedem Apostolicam et Bohemos, postquam niajestates eorum convenient,
debebunt
et
iioc
negotium simililer pertractare,

tales diflerentia; possint
videre de
modo quo
:
complanari
similitcr et diligentiam facere, et
quam eorum
et
vero et hjEreditario regi obediant;

provincias, quas
soilicitare, (juod (|iiidam
postquam dominus rex Matthias barones,
gno ordinetur, qui ab omnibus decenter

et ut sententia
archiepiscopus in reet ho-
militares, civitates, terras et

in
norifice honoretur, suscipi(|ue debebit et teneri,
Bohemia
tenet, prsfato
ilii
domino Wiadislao
et
condescenderit,
in terra
corpore regni
re-
BohemiiE,
cumdem dominum Wladislaum

regni
:
gem
similiter suscipiant, eique promittant, et
secundum consuetudinem
alteri
ab
anti(|uo
excoinmunicationis jier dominum pia; memoriffi [iromulgata tam a vivis, quam a mortuis auferatur, apud dominum Pontificem lal)oretur . Constitutum etiam est, ut solemne regiiin colloquium in
Paulum Pontificem
observatam facere tcneantur

obediant.
sibiquc et nuili
tanquam eorum vero et ha?reditario regi E converso autem reges dictos sul)ditos
agro inter Olomucium, quo Matlhias accederet, etVinzonum, quo Wladislaus se conferret, celebraretur, in (]uo fcedus a;ternum Hungaros
inter et
conservarein juribus regni, etillarum terrarum, et privilegiis ab antiquo consuetis promittent, in
Bohemos
sanciretur, dcque resarciendis
quantum
38.
'<
prffisenti dispositioni
non
obsislant.
damnis post inducias Wratislaviaj pactas illatis ageretur, ac vi occu|)ata restituerentur, et capti
liberarentur.
Item conclusum est quod pra>fatus rex Matthias, durante vita sua, provincias et patrias .Moravia", utriusque Silesia;, I>usatia>, et
sex civitatum
Datum
in prffifata civitate
Olomu-
censi die Lunfe in octava sancti Andreae Apostoli
cum omnibus
pertineutiis libere,
anno Doinini mcdlsxviii . 41. Mahometis in Christianos grassationes.
quiete, pacifice, et
absque omni impedimento
et conditione prsfati Wladislai regis, et regni BoliemiK, ac subdilorum corona; ejusdem, teneat, possideat, et utaturtanquam eorum verus siniiliter rex Wladisct hsercditarius dominus laus provincias, barones, militares, civilates et
:
Veteres etiam discordife, quae repullularant in Prussia, quasque Matthias submisso Cruciferis
auxilio accensurus erat, feliciter sedatae a Casi-
loca in
tcneat,
Bohemia
possideat,
libere,
quiete et pacifice, et
miro rege Poloniae, a quo etiam cuin Tartaris et quam pariter Turcis pax redintegrata ' est Veneti a Mahomete maximo damno redemere, indeque Christianae res ad exitium proniores
,
absque omni impedimento pra?fafiregis Matthia;

et
utatur
tanquam eorum
verus rex et dominus hsereditarius. 39. "Item conclusum est ad confirmandam
pacem
et
amicitiam utrorumque regum,
et
ne
propter diversitateni successorum diversa mala

et novffi differenfia? oriantur, et
post obitum regisMattliiae
quandocumque dominus rex Wladis-
iaus autsui successores, seu
regnum Bohemia;
praefatas terras et provincias Moraviae, utriusque

Slesiae, Lusatiae, et sex civitatum rcci[)ere ct reunire corpori Bohemisevolueriut, illud faccre
possint libere, et sine ullo impedimento regis Hungariee pro tempore existente, vel regni Ilungariae, etc.
Adjectae sunt plures conditiones,
enim mutuis bellis sese petentibus, barbaro paciscentibus Mahometes proterendae Christianae religionis evertendaeque cupidissimus, liberius in Christi fideles grassatus est, Carintbiam igni ferroque* vastavit, Crojam ^, Macedoniae urbein |)rincipera, olim pressam Scanderbegi victoriis nobilitatam annua obsidione ob comiiicatuiun inopiam ad Scodram atrociori quam deditionem coegit antea triennii oppugnatione adortus est DriLyssum ad Drymonis ripam vastum ce|)it eripuit, denique Venetos ad Scodram, Tanarum Laconiae ei Lemnum insulam sibi dedenda exoratae pacis causa adegit. Becenset hujusmodi leges, nonnullaque alia scitu digna Sabellicus'.
fuere
aliis
:
aliis
cum
quarum
ginta
regi
prfecipua eafuit,
utcum
provinci;!"
illfe
42. Pax, inquit, his conditionibus facta est
ad coronam
Bohemicam
:
revocarentur, (]uadra-
aureorum Hungaricoriun niillia Pannoniae penderentur si vero Wladislaum praemori
Taenarum Laconiae et Scodram Veneti Lemnum insulamTurco relinquerent solverent ad id quotannis octona aureorum nummum
ut
, , :
a regni Boheniici ordinibus ad solium Bohemicum vocari, conventum est Silesiam, Lusatiam, Moraviam, et sex alias urbes cum reliquo Bohemia; regno coalituras. Sancitum etiam, ut si quis
contingeret, ac superstitem Matthiam
millia,
intra
id
ut
Pontica
Alii
pateret navigatio Venetis
negotiatoribus.
ccntum millia dumtaxat biennium promissa aiuut, ncgotiatoresque

:
finitimorum regum acprincipum altcrum ipsorum injusto bello peteret, alterum mutuis opibus viribusque alteri subsidio futurum. De rcdintegrauda vero in Bohemia re Catholica hoc
aurum daturos se ob negotia, quae in Pontico mari haberent, iiollicitos atqucita magistratus, quem Veneti ad id tem|)us Byzantii habere conpost pacem in eain urbem restisueverant
, '
Crom.
XXIX.
1. 1.
vii.
.XI.
' Id.
Sab. Enacad. 10.

sup. Bosius p. 3.
cod.
lib.
'
BouBn. dec.
1.
1.
].
v.
Sab. Ennead. 10.

1.
vii. Bonfin. ubi
decretum addituni
Crom.
x.xix etalii.
592
tiiitur.
STXTT TV
Vix tantiim (luietis et
ANNUS
pax
8.
in
CHRISTI 1478.
otii attulit
lia^c
([iigeque
lum
:
in
cardinalium consistoriis, tum
quantum CTtcrae Italia? sollicitudinis et melus, omnibus vulf,ô pra?(licantil)us futurum,

Venetis,
ut Venetis quiescentibus,
netffi
Ilalia;
[)ars,
qu;c Ve-
multo infcslior jam inde Othonianicis esset armis quam ullo unquam tempore fnisset. Post pacem Maliometcs Neritum, qna? nunc Maura est, Leonardo Taucico
non essct
ditionis,
consignavit ', hisce verbis Profugerat ad nos pulsa rcgno Calliarina regina Bosnia', quod jam ante occupaverat Turcus. Ejus filius, abnegata fide, cum
lilteris
Urbe gesta
consentit
illo
erat contra Christianos militans.

circiter
Cumautem
ademit, qui ea tenebat loca, Ca])lialeniam inde
Zacyntluimque suo imperio adjecit solverunt se Veneti Otliomanico bello anno sextodecimo ([uam in Turcos arnja induerant, fuitque annus ille salutis septuagesimus octavus supra millesimum ac quadrinfientesinium . Pax lia;c gra:
duodecini apud nos ea fuisset nostris pecuniis sustentata, diem obiens hredem amissi regni Pontiflcem Romanum refidem addita conditione liquit si filius ad
annos
rediret, utique in
paternum regnuin rediret. Ad oflerendum testamentum regnumque tradeninstitutus estvicecancellarius:hodie itaque,

in seiiatu absolutis, introdiicti
dum
ca;leris
nonnulli
vissima
43.
primum
Kliodiis, deinde Appulis bella

(1).
regina; domestici
sunt
qui
el
testamentum
peperit, ut dicetur inferius
ostenderent,
ensemque
et calcaria Pontifici tra-
Bosnue reginx pia mors et prceclnrum Prcmebat tum sua tj'rannide Mahometes Bosnam, ex qua in Germaniaj limites
testamentum.
derent in possessionis aditse signum. Laudavit reginam Pontifex, testainentum accepit simul, et ensem prehendidit, prehendique a singulis Patribus voluit, ut
maxiina; excursioncs fiebant, cujus provincia^ regina Calharina religiosissima, Thoinw olim
regis uxor, diu Romffi Pauli
II
unum cum
illo
corpus nos
facere significaret. Iin[)eravit vicecancellario, ut
et Sixti IV
Pon'
:
Documenta
Bibliothecffi
acceptae hereditalis confecta in Ar-
lificum liberalitate sustentata,

est,
hocanno
extincta
chiviis Apostolicis
condi
curaret
Extat
in
de qua ha;c Iradit Ua|)hael Volaterranus Mcesia superior inter Danubium, et montes Ma-
Vaticana; Tabulario id
testamen-
tum
ritali
-,
cedonicos conlinetur in quo ferme spatio tres nunc rcgiones sunt Bosna, Rascia et Servia Bosna prope fluvium, qui Moesus appellatur a Ptolomaô apud hos ManichKorum secta colitur duo rerum principia, alterum bonoruni, alterum malorum dicunt paucisque inter Coenobia in abditis montium jectis verbis convallibus habent, ubi niatrona?, quffi exali([uo
: :
: :
insignis
cujus formulam ad propagandam postefacti inenioriam historia; inse:
rendam ducimus 4S. In nomine

tatis
sanctae et individua; Trini-
Patris,
et
Filii, et
Spiritus sancti.
Amen.
Anno
XI,
Incarnat. Dominicae mcdlxxviii, Indictione
die vero
xx mensis Octobris, Pontificatus

.
sanctissimi in Christo patris et domini nostri

doinini Sixti divina providentia pa[)a; IV
"
morbo
evaserunt, sanctis viris, certo teiu|)ore

ila
ex voto servire se dicunt, atque

:
inter
mo-
nachos mixlffi una vivunt qua! quidem labes adhuc durat. Rex Ste|)lianus, lioc enim nomine reges eorum vocant, a Joanne Carvajal S. Angeli
Ba[)tisma de more accepit is fuit germanus Bosns regina?, qua! a Tiircis expulsa Romfp noslra memoria Pontificum misericordia cardinale
:
victitabat, et extincta est .
Antequam illa extremum dieni obiret Bosnam Roinana; Ecclesiae legavit, eamque ob causam ensem et calcaria in cardi-44.
testamento
nalium scnatu Pontifici oblata scripsit ad Franciscum Gonzagam cardinalem Manluanum Jacobus cardinalis Papiensis ', cui Codicis Ms.
,
mei notarii et testium infrascriptorum et subscriptorum ad omnia et singula infrascri|)ta vocatorum specialiteret rogatorum pr;esentia,Illustrissima dominaCatlierina,quondam ducis Ste|)liaiii lilia, regina Bosna;,nunc in alina Urbe in regionePineaj in doino sua; solita; habitationis pro[)e Ecclesiain S. Marci de Urbe constiluta, a>gra corpore, sana tamen etcompos mente , et iiifra, volens quod, licet per iminanissimum Cliristiana? religionis hostemTurcuin relroactis temporibus, de facto et per tyrannidem, prsedicto regno Bosna? pulsa et spoliata sit, propterea tainen jus prajfati non amisit, nec amittit, quod s[)ectat ad eain, pro[)ter inca|)aciIn
latcm
et
inhabililatcm filioruin
suorum
in
legiti-
Vaticani auctor accuratissimus
qui
insignia
'
'
najib. Volat.
1.
vm.
Papien.
E|).
DC.\cv. Ms.
arch.
Vat.
Volalcr.
Diariis.
Papien. Ep. dcxcv.
E\l. in Cod. Ms. arcl). Vat. sign. varia cirta nicd.
Pax qnidem a Vcnelis composila, sed anno isto elapsn, et ineunle se(]nenti. Oiianquam hoc anno Veneti pacem a Malioraele postutamen ludificalionibus ab illo cxtiacti sunt usqiie ad exordiiini jequeutis anni tiinc vero proposila; a Venelis coiiditiones admissffi ab eo alque sancita utiinqiie pax ost. Dies qua conventum fuit inter partes designatur a Naiigerio dies .\xvi Januarii anni mcdlxxix,
(1)
larunt, vauis
qui pariler scriptor pacis hiijus leges recitans has inler ca;tcras recenset
cral airis alieni quo Turcis obstringebaiitur Veiieti quidam,
ipii
ut
ducatorum
10(101)0
inlra bidunra Vciieli solvaut, qu:c
porlio
cxorto bello c Conslanlinnpoli se poripruerant. Piieter ba>c solveiida quo-
tannis a Venetis lOUOOO ducalornni ut libera ncgoliatio per totam Turcaiuni ditionem Veuetis uegoliatoribus pateat. Cbronologiam noslram de anno sancita? pacis coiifirmat Sanutus in Vitis ducuiu Veiietorum, scnbens die xxi Febriiarii nuntium de pace cum Turca composita Venetias pervenisse. CKlerum tolo hoc anno Turca! hostilia raulla in Venetos gesscre ; iiam ct Crojam cxpuguarunl, et Scodrum seu
Scutarim arcta obsidione presserunt, et ia Forum
Julii
excursionem aliain
iiistituerunt, qua, a Veaetis repulsi,
parum
profeccriint.
M.\N.-.|.
SIXTr IV
inoniin,
iliiiiiiii'
ANNUS
8.
CHRISTI 147H.
nioilo et foriiia
593
pncdictiini
ct
iialiir.iliiiiii,
et
illiistiissiini
rcîs
pnemissis rcgnuin
(,'t
iiKînoiati
rcîii
Bosiue ex professioiie
,
iiilcgr;ilitcrrcstitii;iiit,(|iiaiitiiiii fiieritin
lilio ambobus autciii perfida Machomclana
cisdcm:
.Maliuinelana!
s(!ct;e
coiiliactain
lialieiisi|ii(!
el lilia
piêiiominatis in
perseveranlibiis,
fidnciam
esse
iiiI)oiniiio,(|iii iiiilliiin \ii)lcntiini sliiit

,
sccta
|)er|ictiiiiin
i|iio(l
|)i;e(licliiin
liostili
rejîimii
dicliim fidcicoiniiiissiiiii pi;edicla regin;i voliiit

siinililer esse
iiiilliiiii,
aliquaiulo de
cl
iiiaini
al)
tyrannica ct
et
excidct,
irritiim el iiiaiie
modo
(lict;iiii
cverletiir
ea,
('diristiana'
siil)jicieliir
|ira'(licti
qiio siipr;! est pr;('iiiissiiin.
Et intcrim
ditioni, volciis |)ro|iterea iiicolis rcîii

ct
rej,Mio
eoiisiileie, iie
ad iiiaims
veiiiat
ali-
(|uorum iiullum habcntium jiis iii rejîio, sed suum juridicum ct Ie|;itiniuin lialicat re^^cm
;
Scilcm A|)ostolic;iin possc plene et libcrc dc |ii;i'diclo r(!giK) ejusjuribus et titulo disponerc ;id suam voluntatem ct beneplacitum, tanquam
de
re,
pnci.it.i re;;iiia
cx pra,'inissis ct (|iiibusdam aliis
priis, (luibusvis
patrimonio, luTreditatc ac bonis suis procontradictionibus iion obstan-
rationabilibuscausisanimumsuummovcntibus,
ac
tibus, etc.
memor
munilicenti?c, gratiarum ct bcneli-
ciorum
a s.incta
riomaiia Ecclcsia, et
Aiôsto-
licaSedc a lclicc etsanctamcmoria 1'auli ]m\)x II et sanctissimo domiiio nostro Sixto papa IV
collatornin,
i|iii
In senatu cardinalium eontrovertitur an In senatu ctiam cardinalium agitala cst hoc anno controvcrsia dc transferendo Nicolao cpisco[)0 Cami47.
invitus episcopus transfcrri possit.
eani gralissima liospitalitatesunt
ncnsi ad
Warmicnscm Ecclesiam
scmper prosecuti, subveniendo eideni secundum rcgiam dignitatem condigno annuali stipcndio, et provisione, seu sufficienti pro suis
neccssitatibus
:
inscio invitoquc.
quamvis Ke diu controvcrsa, cum oppo,
ncretur Concilii Consiantiensis canori, responsuni fuit ea dccrcta, in quibus de fidc non agi-
in pricdicto
regno Bosna)
cum
rcgni
omnibus ctsingulisjuribus,
dentibus, connexis
et
pcrtinentiis, depcn-
anncxis praefati
civitalibiis, castris, tcrris, villis, juribiis, ct jii-
Martino noii fuissc confirmata, narrat Et quoniam, inquit, dccrcto Constantiensis Concilii cavcbatur, nc quis transfcrretiir invitiis nisi cocitato, ctcausa
tur,
.Ms.
Vaticani auctor
'
risdictionibus, aciitili ct dirccto
ejusdcm domiet
nio sacrosanclam
Komanam
Ecclesiam,
Se-
antc cognita, et addilum est adjectam auctoritateiii ei Concilio non esse, ciijus decreta Martiluis ejus nominis V confirmare, nisi in (luibus de fideCatholica ageretur proliiuis, iioluisset . Ilis addimus decima Fcbruarii Dominicum Roburcum, PonUficiiim cubiculariuin, creatum fuissc cardinalem tit. S. Vitalis. i8. Datum Platinx munus collirjendi illustria
dcm Ai)Oslolic;un, ac pr;e(lictuiii sanctissimum dominum iiostrum dominum Sixtuni, divina providentia
electos,
papam
ct
IV et suos successores canonice

heeredcs
ac
intrantcs universales
successores instituit. -iG. Rogavit(|ue etrogatper solemne fideicommissum dictain Sedcm Apostolicam, ac pr;Edictum sanctissimum doniiniim nosinim, et
prfedictos
Ecclesix Mnnumoitn.
Hoc anno Sixtus
sollici-
tus in asscreiidis jiiribus,
qiue a pr;cdccessori-
successores, ejusdemciue
prajdicttc
ita
Sedis
fidci
commisit
ciiiod
ct
committit, et
suo,
et
voluit
bus accepcrat, provinciam mandavit Bartholomaio Platina!, ut insignia quwquc vetera .Monumciita e\ autograpliis dcscripta in libros redigerct
:
et ordin;ivit,
filio
pr;edicti regis
Thomae legitimo et nalurali Sigismundo, si^quod Dcus |)cr iiifiiiit;uii su;iin permittat clementiam)
cx llaliometanonim vomitii, in qiio degit dc prEBsenli, ad veram Christi fidem realiter etcum
effcctu rcvcrlatur,
quod
ille
egregie perfecit-, ac tria ingentia
volumina, cx qiiibus nos plura maximi pondcris
noslris inluliiiuis .Vniialibus, congcssit, iiuiprccfixit.
bus Epistolam Sixto inscriptam

-ii).
pr.Tdictum rcgnum,
ct
rcgni
I*ra;fcctum fuissc
jam tricnnioantc
Vati-
jura,
dominia
ct
jurisdicliones absijuc detrac-
tionelegisTrebcUianica! plenerestituat, cunKiue
caiKC Bibliolhccic Bartliolom.cum 1'latiiiain, ac stipcndiuin ipsi, at(|ue eo in munere successu-
regem
rcgno nomiiict, intituict ct [irtedicta Scdc .\i)ostolica fucrit. Si vero dictus Sigismundus cjus filiiis ad Christianam fKlcni non vcncrit, ut praifertur, tunc illo casu dicta illustrissima doniina regina voluit dictum fKlcicommissum essc nulliim, irritum ctinanc, iiulliusquc roboris vcl moinenti, ac si factum non fuissct, sed in tali casu iterum
in praulicto
invcstiat
(|uaiitiiiii
iii
attributum; prtctcrea ipsam Bibliothecam magnificentius instauratam ornatamque cx Poiititiciis littcris ' constat, tum ctiam cx aliis anno supcriori exaratis curassc Sixtum impcnsius
ris
'
|{il)liollicc;uii,
ûlipiscendam
rciit
:
ut in ea litterariim amantes ad doctriii;ini studiosius inciimbc-
Ad
fidci Catholicaj
dccorcni, inquit, militantis Ecclcsiai, augmentum, eruditioni quoiiuc
rogavit et rog;it dict;ini
Scdcm
.\postolicam, ct
ac littcrarum studiis insistentium

ct
comnuidum
sanctissimuni doniiuum nostrum, ct suos successores pra;fatos, etejusac pra^dictorum fidei

committit,
lionorem, Ilomauus
I'oiitifcx
commcndabilis
quod
si
filia
cjus
Catlierina, qu;e
cujusque exercitii adjutor, ut seclatores liberalium artium co facilius ad tam prajcelsum hu-
similiter de pr<Esenti
Maliometanorum vomilum
realitcr et
sequitur, revertatur
cum
effectu ad
filiic
'
Ms. arcli. Vat.
Plaiin. in Pra:fationecollecl.
sanctam Christianam fidem, eidem

ANN.
suic
et Uull. lip.
L.wxiii.
Lib. brev.
'
E\l.iiiiei'colleci. Plut.
i. p.
431,
T0.MU3 .XXIX.
HaV.N,
.\,
504
manre comlitionis
qiiisiliim
SIXTI lY
lastigiiini
ANNUS 9
CHRISTI 1470.
ncc *ratres, nec laicos ad clifiendiim sc|iulliiram a])ud (!os, et iienc caveant lirojifcr jKcnas, (|iias imiionnnt canones, cum
aliseiifarenf,
ciirali
(]ii()di]ue
.nciiiirciKliin), ;ir-
etiain
vero in alios eirundiMidiiin jinlicat, lialrmis oos liorlalur monilis, inuncrihiis allihcneficiis jnvat, Bililiothccas ct loca cis ac-
indiicant
ali()uo
modo
cil,
cominoda
prirparat, ac sjiarsa liljroruni volu>.
sit
lilienim.
minaad
i]isoiiim |)roli;cluin in uiinin rediicif
M.
lein
in
"
Eliaiii
ijisi
Mendicantcs desistant
prrt'-
Antea vcro ciim cjusdcm Bibliotlieca^

voliimiiia
cdixil
'
iioiinulla
(licare, (]uod ])arochiani
non
sint
ohligati, sal-
alicnata
essent,
inlentatis
censuris
cl
1'ascliate,
])ro])rio
confiferi
saccrdoti,
universis, nt oa reslitiierent.
quia dc jurc
tenetnr ])arochiaiius
saltem
;
in
50.
Coniponitur controvcrsio intcr c/eros
mo)iaclios.
Hoc anno Pontifex, cnm graves et Monachos in (iermania controversia\ eas hoc Diplomate diremit Ad ])erpetuam rei memoriam. 1'arocliiani sacerdotes de cajlero non dicant a mendicantihus liacreses processisse, cnm
essenl inter clernm
:
Paschate proprio confiteri sacerdoti per hoc tamen ij^si fratres Mendicantes non cciiseantur
exclusi,
qnominns secnndum
jiiris
communis
et priviiegioriim
eisdem concessornm disposi-
in veritate fides nostra sit iiluminata, et Eccle-
eosdem, et pr;escitim ])er OrdiPrredicatorum etMinornm, nt jura lestannes

sia exallata ])er
tionem confessionesaudire etpoMiitentias injungere valeant. Etiam de ca^tero inter ipsos fratres Mendicantes et curatos quoad effectum pra?dicandi, lioras cantandi, ct cam])anas pnlsandi servetur consuetudo anti(]ua, qiia; tcm])oril)us
anfiqnis servata fuit in ipso 0]i])ido Elingensi,
et casii, qiio veniat aliqiia
tas, noii fiat
Mendicanfesnon pr;t>diccnt |)opuios parochianos non teneri audire missam in eoriim

tur. Fratres
occasio sive necessi-
cominiitatio tcin])oris vel hora? in

ipsi fratres
parochiis dichus
feslivis
el
Dominicis,
cum
ipsis pra'(licationil)us fiendis, nisi

]iartiiiin.
jurc
cautnm illis dichns parocliianos teneri audire missam in eorum parocliiali Ecclesia,
sit
'
Etiam
in
de consensu sermonihns eo-
nisi forsan ex iionesta

'
causa
]).
ali ijisa
Ecclesia se
cniiiiiiiin.
iii
E\l. inler collcct.

1.
Plal.
Iregiia ct pace
ii.
c. 12.
3.
^
430.
!?
Esliav.
de
Vid. Concil. Tiid. sess. 2.

noii ev.
decr.
riim non delrahant pra?latis et recforihns paronec etiain po])ulos a chialium Ecclcsiariim siiariim Ecclesiarum parochialium freijiicntia ct accessu abslrahant sivc rclraliant (jno(]uo
,
de oliscrvandis
in releliralionc
missaniin
inodo.
SIXTI IV
ANNUS
0.
OIIRISTI 1470,
Bcdintcgrnre
in Tiircas bclliun nititiir
Six-
Gennaniam et Jnsatn-iam lcgatis. Aggredimur anmim a Virginis parfii millesimnm (luadringenlesimum septuagcsimum nonnin, duodecima Indictione, quo cum imma-
tiis,
niissis in
iiissimnsTiircanim ]irinceps, relalis de Christi fidelihus pliirimis vicloriis lateque prolatis, inac fixis niimerisqne in scrvilutem adductis
,
nl)ii]ue sa;vitiir suse troiilnris,
univcrsum orhcm
medilarelur, vicarius jilurcs legationes ad reges princiDei ]icsquc ad saerum helliim adversus commnnem
initlere
Clirisfianum suh jugum
iioslem snscijiiendiim concitandos, iiiflamman-
Sahina; pr.Tshytcrum cardinaiem snmmn instrnctum anctorilatc, in Germaniam legavil' ((Tihi, inquit, excilandi tam imjieratorem quam omnes et singulos Catliolicos jirincipcs ct popnlos, nt adversus infandissimiim Tiircoriim ])rincipem |)ro defensione fidei, jiro salute ])atria% ct propria ac aliornm Chrislianorum tuitionc, sc ardenter opponant, ipsiusqne rcprol)Os conatns rcprimere studeant insuper crnciatam contra cosdem Turcos iir;cdicandi, et crucesignalis contra eosdem Turcos pugnantihus, vel ad id contrihnenlihns non soium semel in vita, sed etiam in morlis articuio juxta ordiS.
, :
dosque populos ad nomen cruccsignalcC iniiiliac in primis enim Ausiam til. (laiiiliim inisif
:
'
Regesl. legalion. p. lOi. ai
p.
172,
SIXTI IV
ANNUS
9.
CIIRISTI 1479.
(]iii
595
licllcboriim
iialioiieiii tiKu circuiiis|iecti()iiis, uliii(liilj;ciili;iiii
igiioliilis iiicdici,
malc
lciiipe.
plniiariani coiise(|uaiitur, coiKoiloiuli ", ol inrra,

"
riitum
(jiiartiiiiii
liiboranli
',
îrojiiiiiiriit,
ul Jiico-
aucloiitatcin concedinius cl inniarliiimr, etc,
bus Volaterranus
secrctis erat,
iii
(]ui
Dat. lloiiKE
Doiniiiicte
apud
viii .
S.
I'etrum anno Incarnationis
1'riolatione
lum sumiiio 1'oiililici a operum illius Iioc
.mcdi.xxix,
nonis Maii,
i*ontiflcatus
noslri aniio
2.
Fersiinilcin proviiiciain
iii
1'aniioiiia,
Uo-
anno consignatii tostiitur, eiiiii(]iio lioc oxornat " Census illi sacerdotiorum fuit ad iiioologio desliam digiiitatis, (juorum accrvos non (]uai:
lieinia
.S.
ac
l'olonia
gerendaiii .loaiini .\ragoiiio

',
sivil
tiir.
niodo, sed
iii
iiliis
vidiemonter detestabaingenii, ac
si
lladriani diacono cardiiiali iiii|iosuil
tuin
Virccrte
fuit miigiii
oi
alitor
ut subortas inter eos reges de Holieini;e reyiio
iiiori
contigisset, majoris consilii

oniiiia
liiibiliis,
iimihi
:
controversias sedaret,
at(|iie
ideo
si
iisus
pos-
dexter ad
ad
i]ii;o
intoiidebat
iii
iiiiiiiu)
cere \ideretur, iiiducias ct coll()(|uia iniperarcl, tuin inutuo arnioruni tonlere juiversus Turcas
junf,êret,
(degantis ot magna;
doctriiuo, iib]iio
scri])tis
(iiiiuii
suis noii iiiinus senteiiliiirtim gravilatciii
iiecnon
sacruiii
,
hclliiiii,
ad
eoruiii
ornatum ostondens
verbis de industriii
frci|iieiiterS(riplui;o saiula!
iitcbiiliir,
coniiiriinendos
iinjietiis
lidiMiuiue
tuciidam
iiliioio
(]u;o sorli
liromulyaret, ac militiain religiosam proressu(|iue lilteros crucis symbolo insigniret

:
eldignitati sua;convenirepIurimumexistimabat.
Scripsit Ponlificiim Vitas, (]ua3 vel ;cinulorum
rsd
liis
\erbis consignatae
siiiit
Dat.
Koimu
viii .
malignilale deiicrditio sunt, vel forte ((juod velit
apud
S.
Petrum anno Incarnationis Dominica!

l'oiililicat. iiostri
MCDLXXiX;, kal. Junii,

.'(.
an.
Deus) in aliud tein])us servatcO. Scripsit Coinmontarios a l'ii jirofoctione Anconam, diim iii
lU auteiii
faciliiis
sacra
iii
riircas e\pedi-
Turcos ex|)oditionom
inlegorrimi
jiatris
iâriirot,
us(]ue ad
obilum
(|ui
tio contici posset,
non modo pacaiulisdcrmaniic

:
cardinalis Carv;ijalis,
ubiijue
Kjîstoliis
an-
alioriim(|ueBorcalium rebus, veruiiiItalicis(|uoque operain dedit 1'outirex cuin(|ue acccpissct

siiblata esse dissidia,
(iiiac
iioruin fero (]uin(|ue liistoriam continent,
omolii
iiium vididicot,
iiicidoriiiit.
(]u;e
memoratu digna
miillas
intcr
Doiiam Mariaiii
Scrijisit
tam
et.loaiiiiem (ialeatium cjus tiliuni, at(|ue Asca-
iiiumetlAidovicuni Octavianunu|ue Srortiasante

intercesserant, id Ascaiiio admiiiistratori Kcclesia;
l'apiensis
eadem progenieortogralulatusleei
ad alendiim iiigenium, (]uain iiogotii causa ad amicos, a ino iii liuiic dioin sujira sexcontas inagno labore et cura colloclas. Iiiemiio anle obitum Tuscukiiue Ecclesi;o titulo lionoslatus osf,
cuin ])rius
0.
galionis muniis in Insubria ac provinciis adjacenlibiis
iiiter
jiresbyteros coo])latus S. Cliry.
obeundam
decrevit
-,
ut iiiiiiirum
sogoiii titulum li;ibuisset
lain illos (juain alios
regionum
illaruin princi-
pes viros ac populos arctissimo jungeret tocdere, (]uo arguinento lias ad eum litteras dcdit
:
4. " Intenti, in^juit,
ex saluberrimis inoiiitis
Christi
Uuamvis ille roiientino inortis genore, letliargo nimirum ojipressus obierit, non ea tamen illi fuit iinj^rovisa, tcstamciitiim oiiiin jam ante condiderat, (juod jiielatem sjiirat, e
-
ejusdcm Salvatoris Domini nostri Jesu
(juo
luec
visa sunt decerpendu

in
In
primis,
ad pacein et (|uielem ipsoruin fidclium ac coiiservatioiieni liujiu^modi uiiionis et Iraiujuillitalis,
prout
eiiaiii
naturali jiire dcvinciinur, pro-
(juo omneiii
invitamur otlicio, iii cogitatum nostriim ((iincrliiiius, ac oculos nostrae mentis ad persoiiain tiiaiii pio
pri()(|ue paleriui; cbaritatis
et reconversus ineum, cuin anxiiis sini fiituri de demptoreni mojudicii, et nescius utruiii odioiui iicccptiono iiiiiiiii ejus vitam siiii digiiiis, scieiis aiilciii iii
in^juit,
Deiim auctorom
osse at(]ue
oro,
interitiiiii, jicr
viscera misericordiio
liiiiiii
siue, in (juibus ox
liis
allo iios visitavit,
stra-
consorvatioiie liiijiismodi
iiiiioiiis ct
lraii(|iiilii-
iilliaiit
aures
:
siiio iiitondcnt(!s in
iii
vocciii
tatis diroximus, te ad (lucatiîm piavlicliim, cl ad partes LombardiLo, et linitima, ac illi adja-
doiirocatioiiis iiio;o
iioii iiilrcl
jiidicium
cum
servo suo
advorsus
foliiiiii, (jiiod
centia tain citra
(]iiain ullra
inontes domiiiia et
non
e.xorcoat
iiotcntiani
vento rapitur, siiain, nec siccam

sacerdotis
:
locacum
])acis
])lena et oinniiiioda potestalc legali
do
stipulam
;iiiiiiiain
jiorsoijiuitur,
luui
iio'iiilciitis
.
laterenunlium etoratoremnostrum, acangoliim

deslinare deceniimus
:
dodignolur
Kt
iiifra
:
Misor;i-
etc.
Dal.
Hoiiiio
tionos ojus suiier oinniii ojicra ojiis
secundum
irhiuo seniilii, (juia
a])ud S. I'etrum
aiino Incariiationis Domiiiicio

Ocloliris,
foiitiliciiliis
orgo
11011
i)occat;i
moa
iion faciat
iiiibi,
MCDLXXix,
aiiiio IX .
.).
kal.
iioslii
ciindum
voiis,
iniijuitates
meas
rotribuat
justilicabitur in cons])Oclii suo
oiiiiiis
vi-
Intercmptus hcUcboru
/'u/i/c/isia r//r/////////s
sod
])er
saiictam lUilivitatom suam,
pas-
doctissimis scriplis
lis.
ct piis ()/icri/j//s ciimi//c)//h/bi-
sioiiem, et
iiiorteiii ot rosiirrcclioiioiii, ot
ascenbeatis
Successerat Ascanius in
iuliniiiislrandii
Piijiioiisi
sioiiom in cioliim, et ;id\eiitiiiii

piiracliti salvet liiimilialam
sjiirilibiis
iii
Spiritus sancli
Ecclesia Ticinonsi Jacobo

III
cardiiiali
aiiimam
cum
idiis Sciitciiibris liiijiis iiniii \il;i liiiuln ciil|iii
vilaiii
iolcrnam.
'
Regest.
1.
lejâlioii.
p.
137
jd
p.
liiU,
ul
|i.
182.
eic.
'
Volalcr.
pii^l
III
|ii,i'f.il.
ad opeia cani.
l'apieii.
Ext. apnilcard.
Kc;;. 1.
legaliou. p.
m.
r,i|iiei\.
Kp.
iill.
596
SIXTI IV
7. " I'ro\iini; aiitcni si (|iiiil
ANNUS
0.
tat,
CHRISTI 1479.
'.).
cinitra |)astoiein
Vcriini auctoreni adversa fac'i(ine imiiii-
principein ineuin Homaniiin l'ontilicein vivens

peccavi (peccasse anteiii niulta
dicto
cituni iinmcrito l'oiitiflcem pcrstrinxisse cons-
me
puto)
si
qui<l
cum non
perducta> ad oi)tatuin flnein
con-
aut facto contninncius egi, si non suin iligne veneratus, si non jiarui, si contrislavi, si
carpsi pro suis in
frilnii,
cordiic culpain conjiciendain conslet in Florentinos,
qui violatis convcntis
1'erusium armis
atqiie
non digiie resupremam ejus pietalem gemens iinmeritis,

si
me
lentarunt, propulsatique inamibus agros vastitarunt, ac plura oppida occnpavere

;
adeo
ploro,
ut milii
ignoscat, et
.
olilitiis
oniiiium,
iii-
defuncti aniiniu benedicat

lerjectis
N(ninnliis(iue
:
a pacis consiliis ipsos prorsus aiilKirruisse re ipsa docuerunt, ut Sixtus publicis litleris .\po'
de petenda a cardinalibus venia Ut vero ad gloriam Dei et iiilegritatem cominuiiionis
logeticis demonstrat,
quas ad
iii
rei
gesta^
memo-
riam tranfiiiidendain
quas(|ne ad
ex
iiartc
(i
posteros divulgari jussit,

potiori
fidelium, perseverantis,
a lavacro sancti
licet
peccatoris,
delcndam onineni ab adversariis
scrvi pateat fldes, alta voce
proflleor, tciiuisse
iii
aspersam Dei vicario labein alferendas

censenuis.
10.
me
liaptismalis nsîiie
dicin
prccsentem sanctain ortliodoxam lidem
(latlioli-
Ad
fiituram
i'ei
memoriam.
iii
cam, symbolum ab
sitioHcm
tizasse
fidei
conditum, expomagni Nic;eni Concilii, anathemaAjiostolis
Cum
oratores cliarissimi
Christo
illustris
tilii
nostri Ludovici
etiam me et anatliematizare oiiinem liaeresim cxtollentem se adversus sanctam et
no
et
rum
ltali;e
ad Sedeni |ir;cdictam destinali pro censuraet poenarum hujusmodi remissione et

regis
,
Francoruin
immaculatam fldem,
nis
in
(jua,
ut
dictnm
est^
pace,
cum
lionore
tamen
dict;c Sedis, et
vivere ct mori iiitendo, lioc seijueiis confessio-
mea; cliirographuin, omnipotenti Deo in exlremo judicio reprtcsentans. Credo, etc . Hactenus de Jacobo cardinale Papiensi nnnc ad institutain de concilianda in Italia pace narrationem redeamus.
:
debita satislaclionenomine prtedicti regis nobis humiliter supplicassent , ut pace hnjnsmodi

facta,
trae
communibus
viribus contra Turcos nosposset;
religionis et ortho(lox;c lidei hostes ad Chris-
tianffi
reipublicce defensionem intendi

illis
nos tam
nostri
8. In crbnm abxmuUs adductus, Sixtus illud Missi sunt hoc anno ineunte a se removet. Romam ex toto orbe Christiano ad Sixtum oratores, ne conceptiim in Florentinos obEccIesiastici ordinisviolalam majestatcm dolorem ulcisceretur, bclloque parceret, ne Christiana respu-
quam charissimi in Cliristo filii Frederici Romanorum impcratoris sem-
per Augiisti ct dilccli fllii nostri nobilis viri Maximiliani Rurgnndia; diicis oratoribus postmodum supervenientibus, et pro parte imperapr;edictoriim, idem (iiiod iidem Ludovici regis oralores petierant, ciim iiistanhumiliter petentibus afflrmavimus tia nos promptos et paratos ad iiacem semiicr fuisse et
toris et ducis
,
blica intestinis nostrorum discordiis Turcico tyranno proderctur querilarque Jacobus Antiquarius inlitteris ad Jacobum Papiensein, tum adhuc superstitem, oratores infecto negotio Sixtiim esse ad vindictam doinum rediisse postiilare ul ad quietem procliviorem qnam Laurentius Medices dedatur vindictam cxpeti ob ca^snm Salviatnm, ([ui si archieiiiscopus Pisanoriim fiierit, cuin priiis sacram digiiitatem prodidisse, qiii aras criientare esset ausus
:
'
esse,
nec quicc|nam ullo tempore magis deside-
rasse,
quam
Italioe, et
universorum
Cliristiano-
rum
tra
et
tranquillitatem et expeditioncm ipsam con-
Turcos. Et cuin
eorumdcm Florentinorum,
cis,
confoederatorum cuin
seu
Iig;c
oratores
;ilii
paiilo post advenientes, eadein fernie, (iu;e
oratores imperatoris, regis et ducis pr^fdiclo-
urgeri bollum in Etruria, ascito a Sixto in socictatem Ferdiiiaiulo rege incendi [lassim diripi:
rnm mus
sam
cite
pctierant, lieri instanter petercnt, ostendieis

iii
(luanlum et )iacem et expeditionem i|iTurcos desi(ier;ucimis, qiianliimve solliid
que oppida
linqui
fffidere
:
nil flammis autfcrro intactum reMediolancnses |n-incipes junxisse se Florenlinis Helvetios in Mediolanenses
: :
omnia nostra studia ad

11.
semper contulisiiieuiid;e jiacis
semus.
CuuKiue nos ad media
sollicitatos
ab internuntiis Pontiliciis,
cum
in
eoruin flncs irrnpissent, in Aliiinas valles retrusos Genuenses, Mediolancnsi jugo a suis cervicibus dejecto, in libertatem se vindicasse (1).
:
deveneri speraremus, ligai oratores prajdicti, litleras ducis et dominii Venetorum, per quas eis signilicabant paccm cuni Tiircis iniisse, no'
Exl.
lil).
Bull.
XLiv.
p.
2SU. el
iii.
lili.
|i.
Iirev.
el
liiill.
|i.
HJ
et
M9,
>
et lib.
Priv. rioiii. licclcs. lu.
liJ. el inler eollect.
I'!,a.
\\Mi
l'j|iion.
Ep. Dcxcvi.
to. 111. p.
4i3. Ms. arch. Vat.
(1) liiter rcs lioc aiino
gestas (|iuc(lam narrat annalista,

ct iiuidem
(iiuc
superiori anno prajcesserant. Igitur principuiii legationes superiori anno

Diarii scriplor adnotat
po.îse,
;
spuJ Poulificein couvenerunt,

Pontificem aniino essc
suis nuilctandi rcdiiciil.
iii
Augusto mense, ut Parinensis
([ua
occasione narrat legatos
illos
naclos
Florenlinos inaxinie exacerbato, nec leniri ullo ofncio

ipso anno Hcrciiles Alestinus dux fcpderalorum
deiiunliassc Ecclcsiaslicis in Roinana curia degenut ad loca

illa
tibus, i|ui ct beneficia scu jura Ecclesiastica in dilioiie suoriiui principiini obliiicbanl,
intra uieiiseni, proventibus alioipiin
Eodcm
iii
Pontiliceni eligitur. Il;cc annn superiori gesta. Pricsenti

lecturcin
vero oratorcs principuin \\m\x, iteruin coQvenerunt mense Kebruario, iternm(pie ic infecla rcdierunt. Ex his iiilelligere arbilror .Mansi. qu;c ad pr;csculeui, qua; vcio ad superiureiii aiinuui icferat.
srxTi IV
bis oslciKlciiiiit
rati
:
ANNUS
9.
dum
cimisTi
1470.
.-)07
(|ii(i
aiidild, vehetnciitor aiiiiii-
fiiimiis,
(3x
et
<mani|iliiri!mirn
indoliiimiis,
iiostris omnia(]iie in iiristiiuim
magis (juain voluntatc ad consulendiim rchus statum reiioncniios incrito cogeret^ utiiue illoruin tarditas
quia
cte
oa pace
maximo
iu periculo respiiblica
,
Cliristiana constitueNaliir
et liujus pacis
Kali-
rc|)reliensionc digna foret, sic nostra

ciil])a
neccssilas
videhatur adimi limdamcntiim, ipsius li;:;e prrcdiclis de domiiiiis, et eoruni oiatorilnis

ex|ieditione in Tiircos amplius sermoncm non lacientihus :imo ((]uod detciius est) nol)is expcdition(Mn ipsam commemoranlihus, et dictos
carcret.
oratores liga) exliortantihus, ducis et dominii
Venetoriim orator piihlice et palam per ducem ct dominium prajdictos paccin pcr cos cum Tnrco inilain tirmain ct illihatain servare velle, in conspectu nostro et vcnerahiliiim fratrum
Poslmodum vcro cum ])ra;fatiis Francocharissimus in Christo filius noster rum Eduardiis Anglite rcges animadvertcntcs difficiiUatem compositionis circa incdia |)r;cdicta jier nos ohlata, per ipsorum regum oratores iiohis humililcr siipplicassent, ut dc liis oiniiihus dilfcrentiis coin])romissuin lieret in cos iios qui ad pacem scmper inclinavimus, nil
13.
et
oiiiitt(;rc
volentcs,
pcr
i]UO(l
salutares
alios
nostrorum, ac
oratorum
inii)eratoris,
regis,
cllcctiis
constitueiKke pacis,
sicut scm])er aHe-
ducis, el prajlatorum, ac aliorum in multitudine satis ,M'andi, arfirmare non eruhuit. 12. iNos aulcm cupicntcs Cliristiana; reli-
ctavimus,
suhscqueretur
iii
contentari
dict;e Sedis
liiijusmodi ditrcrciitias
diximus Icgatum
pcr nos mitlciiilnm, ct

iii
])ra:(lictos
rcges taii(|uani
gioniin tantopericulo constilula' |irovirihuscuiii aliis Catiiolicis |iriiicii)ihus succiirrere ac proindc
aihitros ct arhilralorcs et amicabiles coinpo-
sitorcs coiii]iidiiiittcre, ita
cum dcm
ad Italicain pacem lionorc dicta; Sedis pcrtinerct, de eoruinniliil
omittcre, (|U()d
coiicorihii(! iioii possent, in ipso
tamen, ut si iiiviccm casu discordiu'

intelligcrentur.
impcrator
Uiiod
])er
ct diix pra;fati additi
fialriim
nostrorum consilio inedia sine
di-
(juidcni
compromissum durare dcherct

arhitrio
legati
ct ])r;edi-
lalione ohtiilimus justa et ah aiiinio iiaterno et
s])utium tcmporis
tranquillo profecta ad
pacem ipsam constitucnfratri-
cforumregum
statucndi, et
quod durante
dicto
dain pertinentia
nonnuUosijuc exeisdem
hus consilio ct intc;,a-itat(! pollentes, ad [laccm ipsam pertractandam deputavimus. Sed nec ctiam postvi.uinti duorum dicrum spatium ad dicta inedia per illius liija! dominia aliter res-
compromisso, cessarc deherent hiiicinde ollciisioiics, et ccnsunc ])r;edictu' intelligercnturcssc

suspcnsa!,
diiin
tainen
])artcs
ipsa;
firmarent
compromissum
quod per eoruin litteras arma dcponi juheremus, super ct censuras pra^dictas suspcnderemus quo eorum oratores pra^fati terminum octo dieruin adexpectandumdelihcrationem nostram liaextitit,
ponsum
nisi
iiohis su[)plicarunt, ut
liehdomadas ex tuiic coniputandas. et iiistantihus cjusdcm liga; oratorihus, (juod si eorum dominia infra dictas quinquc liehdomadas cessarcnt ah otlcnsis, nos quoquc cum adjuvantibus similitcr ccssaremus, et niliil oniittcrcmus ()uod ad studia
infra quin(]uc
licrcdixerunt, quodnohisadmirationcmprajhuit,
pacis pcrtinere vidcretur, gratiose conccssimus. 14. Et quanquam ha;c omnia pro pacc
ltalia3
cum
nos cis liherum tcmpus ad eorum consilia dedissemus, ipsi vcro ad hujusmodi teinporis angustiam se arctasscnt et licct postulala pcr eos adimplere, cuni ad inedia pcr nos data iuiniinc respondisscnt, nec iillam conscqucnda; pacis spem videremus, ad a'stimationem nostram et dignitatcin dicta' Scdis, coinniiincmi|ue
:
et ex])e(lilioiie pra^dicta fcceriimis, ct ad
alia
quaicuinquc, <]u;c ad ])acem iiisaiii conducercnt, nos promptos ct paratos scmpcr exliihueriiniis, iiiliiloiiiinus
g;ili
Florcntini ct
corum
colli-
ct faiitorcs
lirni;ire
pra'dicli
et
;id
coiiipro.missuin [inciiisain
dicliini
pacciii
pervenirc
iiiill;ilciius ciir;iriiiil,
illoriim sentcntiam o])erc
rcipuhliccc Christiaiue utilitatcm
minime
perti-
coiiiiirohaiitcs,
(]iii
]ier
pr;cinissos tractatus et
diici,
nere judicarcmus, ct contemptus clavium nos ad asiicriora remedia dccliiiarc dcherc iuaderct; lamen pacis ct cxpcditionis prccdictrc cu])idi, ct
suspensiones existimaharit, nos in longuiii
imo
dictis
(|uiiii|uc
hchdomadis
vix dccursis,
])endeiitc
cti;im
tr;ictatu
treug;e et cessationis
civitalis
ut
l)co ct
liiiiniiiihiis
constaret pacciii
ca-tcris
;ih ofl'ensis
intcr eos et
iii
communilatem
i])sam
chiiii
cordi iiohis esse,
iios(]tii;
paccm
omni-
nostra; Perusiinc,
civitatcm
gciitiiim
hiis anteferre, justissimas ccnsuras [ujcdictas, tcmporalia quoquc aniia iioii soluin justissime, sed necessario, ut in pacc ali(]uando vivcrcmus, suscepta, d(! ipsoriim fratriim iiostrorum consi11(1
stiarum armigcrariim cojiias

dentia, Perusiniim
tia
introducere
[)rovi-
tentarunt, et imjiediti (idelium
custodum
agrum non
iiivciita rcsistcn-
discurrerunt, c;istra(|uc
ct loca iiltirima
iniscricordiler
(]uaiiidiii i])Soruiii
Domino suspcndimus, de liga arma suspensa intelin
[larunt, ct invcnta in illis
animalia
ct
occubona, qua;
factuiii
[lotuerunt, in ])r;edain ahduxcruiit.

est,
Quo
et
ligerciit..M()iiiiiniiis laiiicii
cosdein orutores liga', ut eoriiin doiiiiiiia ad maturandum res])onsum omni diligentia liortan-iitiir ita ut eoruin dila;
ut
])ro
occui)atorum castroriim
locoruin
pr;cdich)riim rccu])cralione, ct propulsaiidis olVcnsionihus liujiismodi, qiias eoruin genles

|.i;cdicta;
tionihusres
si ita
iiostra' iioii
detcriorarentur
clciiim
tam
in
])ra'diclo
in
l>crusirio
quaiii
iion fierct, dil
iliiiii
rcsponsum ncMcssitatc
Scnciisiiiiu
agro,
i]uo
oppidum casularuni
5'J8
SIXTI IV
AXNUS
9.
CHRISTI
id
l'l7U.
vi cxiiiifiiialiun (iiiiiiiinnda' iliiciitioni

iiiiit,
L'X(ii)siieiiife-
(lilnis
ausiiris
inulctjini
',
aliiue
aiiatlicnia
et iiiiic illiiis a^diticia
concremaruiit,
Sixtus iteriini incnssit
judiciarioiiue ordinc
reliant,
geiiles
iisiiiie
nostra'
tiine
ariiiii;er;c
amplius ab
occu-
armis, ut
de mandato uostro fecesicque cx
Herculem Afestinum, qui Florentiui cxercitus imperium susceperat, foparchatus Ferrariensis

jure defurbavit, ac Ferrarienses excusso
illius
rant, iion cessarent, [irout iiec cessaruiit,
pata lere omiiia celeriter reparautes

ci|uiin
jugo
iii
hdem
Ecclesia; redire jussit
-.
Iiujusmodi longic pacis tractatu tantorum prinintcrveiilione liabito, uuUus hacteuus

lioiius siiccessil etrectus.
13.
17. Perculit simiiibus poenis Pontifex ' Robcrfuin Malatestam Arimineusem, Constantiiini
Nos ijîtur confidentes in ilio, cujus vices gerimus iu ferris, cuique omnes coijitationes iiosfras ad Italite pacem ef expeditionem
luijusmodi fendentes innofescuuf, spiritualia, iiobis in persona beafi Pefri Apostolorum principis dicens Quodcumque ligaveris supcr tcrraiii, crit ligatum et in coelis, tradidit, suspensa
(]iiie
:
.Manfredum Faventinum, Alexaiidrum Sforti;iin Pisauriensem, et Galeottum Manfredum F;\venfiiiuiu lo]);irchas Aposfolica?
Sedis bcneficiarios,
Ecclesia; erant
qui postliabifa clienfelari sponsione religione-
que sacramenfi
Ecclesiasfic;c et
et
quo Roman;B
devincti, ad Florentinos defeceranf, ac ditionis
iit
jira-fcrfur,
nuatain tanto tempore
arma rcsumere, et illis, ob confiexcommunicatorum pra;;
dictorum cordis duritiam et iniquitatem, uti, inviti, compellimur et quanquam suspensio ifisa, ob causam ineuudae pacis illius fractatu pendcnte lacta, utiiote ad causam luijusmodi relata [lacis cjusdem tractatu duranfe durare debucrit, idque oraforum prajdictorum Iinmilis siqiplicatio duni de com|)romisso pra^-
quanquam
Scnensium fffideraforum agros oppida erant depopulati. 18. Contra commcndatus a Sixto * Joannes Bapfisfa Sabellus, cujus pr;ccipua virfufe scrv;itum fucraf Perusium, paucis enim diebus post(|uain urbis ac provincia! prrefecturam accepissef, factam a uonnullis civibus conjurationem dc Florentinorum copiis pra>sidiariis in urbeni inducendis oppressit, aiiorum civium constantiain militari
prajsidio fulfus conflrmavit,

ita
Iio-
stenuiuc repulit,
ut Pontificiiis rcgisiiue Fcr-
dicfo iu Iei;atnin ct pr;et'atos regcs agcrefur, uf

praifertur
facfic
,
su|icr
uUeriori suspensionis
jam
proroiiafione, duranfibus dicfis (|uin(iue Iiebdomadis, manifcstc testetur, niliilominus nc
excommuuicati, anatliematizati,
dicti
diffidafi,
malc-
dinandicxercilus [laulo jiust adventans Floreiilinos occupata loca deserere cocgerit. 19. Sixtus a 1'crdinando hucusquc dcvolo dcscrtus ad pacem cogitur. Meminif Jacobus VolaferiaiiusconjuncfisPontificisac Ferdinandire-
ef
rebelles
|)r;cdicti,
exiude argumenta
gisNcaiioIitani exercitibusacri bello Florcutinos

fuisse (letitos, ac plures arces
persuadendi suspensionem ipsam adhuc durare, habita super hoc

suniant sibi ipsis et
pr;cdictis
aliis
amisisse, niiniRonizi,
rum Montem-lmpcrialem, Podium

staldum, (iluraque valliuin Elsa;
et
Ceac
cum
fratribus nostris deliberatione,

et asseusu oinnein suspensionem^ qua^,
Ambricoppi:
de illorum uiianimi consilio
da, victorcsi(ue latc linitima loca tcrruisse,

'"
censurarum hujusmodi
sicut pra;ferfur, a nobis
emanavit, aucforifate
Exercitui de copiaruiii ducibus ha;c addit Ecclesi;c (incerant Fredcricus Fcrretranus Urbi-
Aiiostolica pr;cscntium fenore revocamus, cas-
nas, et Calabri;c diix Alfonsus rcgi.us priniogenitus, nani Pontifex cf

silio
samus
datos,
ef irrilamus, ac
eosdem excommuuicamaledicfos ef diflieos censuras ef pa'nas

,
tos, sacrilcgos,
interdictos,
iii
Fcrdinandus communi coiiadvcrsus Florentinos bellum gerebant

:
quoad prolafas
Fiorciilinis \cro Vciieti ficdcrc adliiercntes iion-
pra'dictas,
eorunique aggravalionem
liftei'is
et
alia
iiuUas
iii
auxiliuni coiiias miserunf, sed scro, et
omnia
in dictis aliis nosfris
coutento, in
ad conlercndas
manus
(laruin idoucas ". Tradit
eodem
sfafu
fore
iii
quo erant anfequain

emanaret, dc eoruiii-
etiaui ideiii auctor, coIlabeiitiliusFlorciitiiioruni
suspensio
]ir;cdicta a nol.is
dem
frafruni consilio, pncfataauctoritafe dccla-
rebus, pacis colloquiuni infer Ferdinaiidum regcm et Laurentium Mcdiceum Xeapoli liabifum,
ramus, et quatenus expediat, eos reintrudimus in easdcm, efc. Daf. Uom^c a]iud Sanctum l'efrum anno Incarnationis Doininic;c mcdlxxix, XYI kal. Sepfembris 1'ontificatus nostri anno VIII .
,
quod efiam
tissc,
liapliael
Volaterranus
"
confirmat,
sua:
eaque arte Laurcntiuiii imniincns cxitium avci-
cum
FcrdiiKindus
augendarumrcrum
P.rolio,
rum
gratia Pontiliciam causaui
confempserit
Hostes, imiuit,
jam CastcUana,
Caceia-
IC. Inter
Ecclesix clientes, aliiex infidelitate
uo, nonnullisiiuc circa castellis expugnatis,
hunc
posf
poenis affecti, alii ob virtiitem laudati.

lielli
Hujus
montem, (nempe iniperialem)

leui castriinicfaxcre,
petentes,
occasionc iioimulli priiici]ics, efiamclicntcs riomana' K(clcsi;c, odii iu Sixtuiu caiisa pr;csules in 1'ontilicia curia agenfes, variorentiiii
riis(iuc
dics aliciuot sii()cravcre. Inde ad o]i(ii(luin col-
quod
etiani (laucis diebus
pr;cfectos
muncribus
infeiitafa vcctigainolifi
'
Toin.
'
iii.
liull.
liuni j;icliira revocarc
ab eadcni curia
collectan. Plat. p. 442.
Lib.brev.
et Bul. p.
228.
l.ib.
sunt, ad (pios
i|isius
reprimendos fuendamque curia!
Vat. p. 44o.
XLv.
*
p. 141, et
apud
Plat. to. in. colle.
Reg.
2. legatinn.
p. 1()4.
Ms.
arcli.
Jac.
Volalcr. .Ms.
iiomana; dignifatem, principatus princi-
Vat. arcli. sign. iium. 11. p. 27S clc. et in alio .Ms. sign. iiuin. 49. ' Hapliad Vulat. I. v. ct Panviii. iu Sixt. IV. êst. Siit. IV. Diar.
SIXTI IT
(jiiaiHiuiiin iiiiinitissiminii
ruiil,
iii
ANNUS
9.
CHRISTr
I/|79.
500
of alii,
iiiii
iiiilcsliitcm rcccîu'-
i'(intil'c\.
utrcx ac rogiiia
bcllatores
pralor |iartem superiorcm, qua' roli(|uis aMJiliciis arcis modo suppremin(U, (|uain si cxpiij,niasscnt, niiiil eral rcli(|iHim, (|iiani ad niicnia Florenfina proccdere
;
suis
sumptibus transmiscrinf, aut arma gessc-
rint octo
citui
mcnsium
floxii,
inlorfuerintque exer-
sacordofcm ad oxpiandam conscicnfiam dc(|iio
Laurentius vcro
cum
:
ligere possint, a
amplissimam noxarumve-
jam ]icriculum imminere

crcvitad
ita(|uc
rej;is
conspiccret, iiltro de-
niam accipcront.
21. Iiijicicbatomnibus tcrroremMabometes, cum(juc ingenlom pararct classem Fcrdinandus in justas adductus fucrat suspiciones, ne ille in Siciliam impcfus converteret, ad quam tuendam sc comparabaf. Xcc minus Rliodii, cum vcctigal supcrbo tyranno, (|uiduo imporia, rcgnaduodccim, innumeras provincias urbesque ferro subcgcrat, jicndcrc nogaront, contra illiiis vim, retroAubussonio jirincijio, sfroniio Illiodum inunicbant, ac Sixtus ad Rhodiain milifiam majoribus firmandam jira^sidiis S. La/ari et S. Scjuilchri equosfres Ordinos oxliiixif, eîuitcs^jue una ciim omnibus vectigalibus opibusquc llospifa-
bostis miscricordiam confui,'cre

lialiita,
ad suos orationc
ac |)rofcssus sc
reipublica? causa jicriculo objccturum, ilinerc
per marc Tirrcnum facto,Neapolim celcritcrapplicuilrubi bumanitcr exceplus supplex veniam

lictiil,
ac
cum
est,
rege annui ccnsus pacfionc transac Iicllum dissoliitum.
egit: (laucisque post diebus incolumis ad suos
regressus
Quod
fac-
tum
Fontifex (juanquam giavitcr
tulit,
(juod se
neglectumpraiteritumquevidcrit, auxiliis Inmcn destitutus paccm coactus est facerc (|uamobrcm oratorcsduodccim ad ciim missi. (jui ve:
niam prajteritorum peterent, ac popiiliini I'lorcntinum comniuni causa expiarcnt . Ingralas

fuisse Sixlocas concordiic leges tr-idunt Diaria
" l'acis,
:
lario Ordini conjiinxif.
l*orro
Mabomolos ciim
Ubodios delu-
fallaci jiacis ostontatic leiiocinio
inquiunt
',
Florentinisa rege datas con-
ditiones non satis probavit Pontifex, cui
parum
tamcn
dere nisus esset, ne ad bcllum se accingercnt, domum moiilc nccinubri, immissa ccntum et
vit
ex sua et Scdis dignilalc sunt visa-, cis
acquiescere melius existimavit quam novis ma Ea; conditiones lis rursus involvi . Et infra
:
ejusmodi fucrc, ut ex dignitale Ponlificis

dis
ct
Sc-
minime
sint extimata;
tractataj et firniafa>
Neapoli fuerantapud Fcrdinandum, qui sua magis, (juam qua? ad Romanam Scdem spcctarcnt
unde augcri mota susiiicio coepta est eo tempore Pontifex alienior factus perspicuc ad Vcnetorum partes jam se convertit )>. Nec jusfa abaliciiatffi voluntafis aberat causa,
respexit;
ct ex
:
cum Ferdinandus
pigisset
-,
ifa
cum
Florcntinis frodus pe-
ut mufuis opibus auxiliisque, undeingrueref, sc juvarcnt.
cumquc bcllum
20.
quinquaginta naviiim classo, lUiodum oppugnaut vero ab ea divinilus propulsatus sit, proximo anno dicotiir. niim vcroejusmodimaritimum oxercitum conllabat, tcrrcsfri alio IIuugariam improvisairruptionc vastavit': quo tempore Mattbias colcbcrrimum faciobat colloquium cum Wladislao I>olicmi;c rcgc Olomucii pro confirmanda pacc, (jiiam ab utriusque oratoribiis amplissimis supcriori vergcnte anno conciliatam vidimus. 22. Meminere dc iisdein insignibus regum qui proptcrca pacem conventibus auctores BohemiaB lioc anno restitutam fradunt, ex quibus Bonflnius ' accurafissime servafum in eo
: :
in
Ad repellendos Mahomctis incursus classis Bispania instructa, Ordines cquestres in unum

ct
coadunati, ct fcedus inter Bolicrnum
Ilunr/arum
tum subdit Inito colloquio tres circiter horas de communi concordia, de rcdintegrando fo^dore vorlia fecere.
colloquio ordinem describit,
:
sancitum.
Incunle Iioc
anno
obiit .Joanncs rex
Demum
posset
faHlus arctius rcvincicndum esse rati,
Aragonumoctogenario major, utSuritaêtMariana',aliique tesfantur; Ferdinandum vero patri succcssissc in regno Aragonuin ;EIioiioram Fcrdinandi ex patre sororem, Gastonis comitis olim Fuxensis uxorem, materno jurc regno NAvari"t
intcr se iterum
noque obstrinxcre vinculo

:
sanctissime percussere, fraterne facile violari et accitis doindo iitriusqiie Pontificibus

,
proceribusquc
tra, alter
iii
arbitris
sacrosanctum
rccejiit. Tcrlio
id
essc
cas-
jussere. Soliito doinde colloqiiio, altor in
multo post vila fiinctam Franciscum nepofcm successorcm Iiabuissc '. Quod vero ad Fcrdinandum altinef;
potifam, caiiKiuc liaud
ifa
vero die rex inermis cum universis principum ordinibus ex urbe digreditur, atque vcrsus Bohemi castra
urluun so
cnnjuncfis
ille
cum
Castclla Aragoniis
:
viribus
agmen
intondif, et
occurrit c castris
ille,
com-
Mauros posteaeverfit hoc autcm anno classcm ad re|irimcndas Mahomotis Turcarum principis
viclorias instruxif, poposcifîue a Sixto, ut
iis,
qui in sacrum illud bcllum vires, opesvel indusfriamconforront, sacraindulgcntiarum pi\ncmia

largirolur: qui Aposlolica; bcneficenfia;
prchensisquo ad congrcssum dexfris socia ufrinquo agmina junxerc, in urbemqiic pcrvenore . 23. Sancitum in iis convcntibus erat i-esti-
tuendum
compos
factus fuit Diplomate amplissimo,
quo decernit
in Bohomia Catliolica? fidoi splendorom, miifuis(|uc auxiliis Turcicos impetiis propulsandos scd eodein momento of Tiirca?, et
:
Siip. .M*. sisrt.

1.
Siii-.
X. c. 17.
mim. 111.
'
p. iîO.
1.
'
Pdiiviu. in ?i\l. IV,
.Mar.
.wiii ia
liii.
1,
'
Dunliii. dcc. i.
1.
I.
V.
UonBu. ubi sup. Crom.

et alii.
1.
xxix.
.Micli.
' la.
c.
la.
IV. c. 72. Dubr.
xxxi
r.oo
liaTctici
(laiii iii
SIXTI rV
ANNUS
0.
ciis,
xit,
CHRISTI 1'l70,
G.dvcrsus
lirimis,
improviso casu ad religionem everteniitnimque regem conjuraruut atque in (|uo(i ad lidlicmos lurroticos attiiiet, illi
:
Turcarum imperatorem
nobili victoria
jirielio
se accin-
jiartaque
superiores grassa'.
tioiies
cruento
ullus est
commota
scditione Praga; Catliolicos rciigiosos
viros jiarfim Irucidarunt, i)artiin tiispulerunt, ac
moiiasteria spoliarunt oh retcntam vetcris reli-
gionis sanctitalem,
acmultorum senatorum,
qui
regio jussu eos patrocinio
suo tegebant san-
guinem effudere. Tam dirum facinus Wladislaum Pragam ex dicto conventu redcuntem ad laclirymas coegit, parantcmquc justam ultioGeorgii Podicbratii filii |icrmulseraiit ut imposita mulcta crimen dissimulatioiie oblileraret verum inde aucta est magis luerelevi
:
nem
Malthix Humiari qiicrclx (/xx spcrniintnr. Deleto Turcico cxercitu Matlliias, qui iMahometis diram extingueiidi Christiaiii nominis cupidinem norat censuit illiim majori apjiaratu ad obruendam l'aiiiioniam vires conversuriim ad cujus reprimeiidos impetus, mox a comparata victoria majorem militum delectum instituit in Hungaria, misilque suos in Germaniam oratores, ut Germanos ad jungenda in Turcas socialia arma con26.
Ad Germunos piHncipes
citaret, exponiijue Ca^sari
ac princijiibus jussit.
ticorum insolcntia, adeo utregcm ipsum inultis

congestis probris calicis osorein
appetierinl.
21.
lis
utex Christianorum dissensionibus sumpta audacia Turca? late tyramiidis su;c fines iirotulissent, anniterentur orbis univcrsi
sibi
appcllarent,
ejusque vilam ferro, insidiis ac veneno Pragaj
dominalioncm
exscindere
comjiarare, Christique
:
nomen
in
Quod voro ad Matlbiam
spcctat
intcrjec-
molircnlur
uti
s;Epius
Hungaros de focdere
Germaiios vertepollicitationes-
|duril)us de magnificeiilia, conviviis ac lusi-
jiostulassent,
quo imjietus
lius apparalissimis, quibus Hungarus Bohemo opes rerum(|uc aflluentiam ostentabat, subjun-
rent: rciûlsasque
:
eorum preces
git
Bonfinius
<<
Scd quis mortalium Yitam

liabere arbitretur
?
ali-
postrcmo addidit si principes imjierii que Germanica armacum Hungaricis sociarint, iion
([uid solidu'
lelicitatis
dum
modo imperium
dicatum
cc])la
conventum felicissimum ad Oimucium Iiabcri Turcus acci|)it, pr;eler oiunium opinionem ingentem expeditissimumque cxercitum in Hungariain excursare jubet, ut
gratia, quai .\ugusto
tain,
iri,
ab eorum populationibus vinverum plures provincias ex hoste
cripiendas. Extatque ea oratio suis verbis con-
eam
a rege
dieta;
Maltliiffi
Corvini
Hungaria}
el
BoIieinia3
mense
est habita, destitu-
furtim invaderetet diriperet, et, quod nun(]uam antea ausus fuerat, igne ferroque vasta Dravus semper ac ubique naret . Et infra vigabilis eo anno ])edibus trajici passus est. In
:
oralorum ad princijês imperii pro auxilio contra Turcos ferendo imploratio.

regis
Serenissimus rex noster, ul Christianissicujus ruinam cujusque destructionem totalem incntis oculo
miis
jirincejis, toti Christianitati,
causa fuit insolentissima siccilas, cum fiuvii tres ubique navigarentur. Turcus vadi exjiloralorem invenit ad Dravum, (]uem multa mercede conduxerat, transmisso jam Savo triginta Turcaruin millia iii Dravi repcnte rij)a consederant.
edocti suiêrato amne Pannoli tutum vaduin invadunl; in jjagos, in homines ac ])ecora nias
fcrro igni(jue usquequaque juxta desajviunt debacchaiitur ad Castruni usque I<"erreum, et ad
,
prospicit, cx cordis visceribus comjiatitur, nam contra tantam Mahomctis potentiam sua m;ijestas, (juae
est,
olim socios habebat, nunc sola relicla nec aliunde nisi a i)rincii)ibus iinj)erii auxi;
lium expcctare potest
quod
si
in
ea re deficcrti sint,
cicnt imj^crii jirinciiies, credant,
imo
quod Turcorum adventum

citius
in laribus projiriis
videbunt
quam
audiant. Veneti nulla ra-
tione constricti, sola invidia inoti, ut
suam vo-
Slvriam Hachospurgumque decursant
triginta
hominum
vastalaijuc
millia
cum
ingenti praida,
in
incensa
luntatem juavani, et rcbcllionem contra sanctam Sedem Apostolicam magis firmarent, quam
potius,
non parva ex parte provincia, secum

iler(jue
ut veri
filii
communis malris
coiilra
abducunt,
Liosnam sc reci])iunt. (Juod ubi regi soluta dieta nuntiatum est, omnes j^roceres alarumque ])r;cfectos tumultua-
remensi
rebelles juvare dcbuisscnt,
cum Turco
injuriosis,
jêssimis
conditionibus, et
multum
imo
toti
Christianitati periculosis
pacem
inicruiit,
dcde-
rio
Turcos exercitu insequi jubet

25.
runt Turco
repeterent
niuiiitissiin;i castra, loca et civit;iles,
Cum
hi
ea parte
,
signa attollereiit in
,
recedentes
|)arte alia
Turcas
pra?damquc
mense
Oclobri quadringinta Iria Tur-
carum
millia cuni ingenti
Valachorum multitu-
imo iirovincias, quas Turci decem aut quindecim annis cxpiignare non potuissent, obligarunt se, (juod Turci jicr terras et maiiaabsque corum impcdimento tute transire possent, portus eoruni Turcis apcrtos tenere
Christianit;itis
'. Aiixit ea (line in Transilvaniam irruperunt j>estis, qua' Pannonitc maximam cladem inala
jiromiserunt, et vicin
tualia eis dare, ac jiiura alia, qua3
totalem
inlulit
tliia
necnon
;
Friderici imjjcratoris
cum
Mat-
ruinam vergunt,
nisi subito
pro
discordia
scd ob
communcs
accejitas a
visum
fuerit.
Turca calamitatcs, pactis cuni Friderico indu1
Ib,
uriilor
II.
Uungar.
in diuila
Geniiun. Donlin.
p.
16(j.
dcc.
i.
1.
v.
Tom.
II.
i'er.
Ciiirm.cx edit. Frel).
|).
iBS.
To.
ler.
Genn, ex cdilionc Freh.
'
SIXTI IV
'21.
AXNTS
0.
siia
CIIRISTI
|/l79.
fiOI
iif|uerunt, et
"KcceVciietireyiammajcstatemsolamrc(quod pcjus cst) creditur, quo(l'so-
Iruflioiicm \idciis, ct
cciitiim
lnliiis Cliiisliaiiilalis, ciim majcstas suumi|iic Iliingaria; regmiiu ultri
cios in ca re iialieant. 1'accm
cumTurco
si
rcîa
nia-
annos
a Tiircis
iit
conquassatum
priiis, lesistere
ipsoiiiiii
majcstas \oIuisset, priusqiiam Vcncti, aut alius

lialicre potuisset, ct
polciitiic sic
lcat,
fortiler,
noii va-
eam
cuiii iililitalc sua)

siia
:
nos ad impcrii parlcs
niisit,
iit
cl pi;cilicla
jcslatis, et
non
sicut Vcneti, qiii
liona, ut
p(!ricula signilicaremus, et uiide auxilia ccb^ritcr spcrarc potcrat, ea iietcrcmiis.
[laccm iialierent, a se alicnaniiit pcr triennium

jcstate
Turcus cnim
\
a
nulla eiiim
principibiis
magna cum
inslantia a sua
ma-
orbis partc Iiac

ct
tcinpeslate, nisi
pacem quKsivit, et us(iue lUidam jjio ca rcîic extorquenda solcmncs oratorcs misit majcstati rc^niim l5osn;e,clalia miilla ofrcrcinio, sul)sidia(jue eliam de |iropria i)crsona, uhi opus fuisset, Turcus poUicebatur, dummodo sua ma,
impcrii, auxilia spcrat. Italia cnim, ctHispania,
Francia
ardeiit.
cum dominiis ducis Burgundia; bellis Spcrat tamcn siia majestas quod, (luamsi
vis Vcneti, ct
qui
suiit seîuaces,
cum
Tiirco
princi-
pacem turpissimam
pcs
inierint,
si
impcrii
jestas
eidem
ct suis, sinc svix majcstatis ct suo-
rum damno,
transitum pcr
alios Cliristianos
rcgnum suum ad permilterct. Ha;c omnia regia

iit
majcstas rccusavit exislimans,

tianiis alios siinililer facturos.
lioiuis
Cliris-
cHcctu subito auxilia su;c majestali iios, qui liic sumus cum plcnissima polcstate, declarabitur, quod regnum suiiiii relincbit, ct pailcs impcrii ilhestc servapr;ebcant, proiit per
buiitur, etc
f>9.
cum
Scd proli
(lolor
Veneti a Turcis, ut diximus, turpissimis comlitionilius, et
Defuere Germani Hungariceregi, qui eocopiis

pr()sc(|iii
cum
;
Cliristianorum jactiiia paccin

rcs valde
rum
auxiliaribus
\ictoriam
ct
achcrlcnda atiiiie consideranda est Turcus cnim, facta pricdicta turiiissima ciimVcnctis pacc, iioii igiiorat, (juod scrcnissimiis rcx IIuMgaii;e conlra cum soliis relictus est, (|uem crcdit celerius degluiirc
extorscrunt
qu;e
;
,
iii(|uc iiictli;uu
Turciam irnimperc
potiiissct, ac
Maliomelem obtcrerc, nc
aireclnrct
:
Rhodiiiii
Italiam
(|iiam a Clnisli fidelilius sua; majestali

iioii
auxilia
iiricljeaiitur, ct
cxpugnato
IIuiigari;e rcgno,
monarcliiam Turcus sil)i alisquc diibio pollicctur; ipse cnim Turcus post prffidictam cum Venctis liirpissimam pacem Hungariffi regnum armis infcstarc non cessavit, et ut de aliis primi anni incursiotolius Occidentis et Se[)tentrionis
nibus pluribus Turcorum in Hungari;c rcgnum taceamus duas tanlum notabiles refcremus. Invasit enim Turcarum gens dc mense Augusto fimbrias superioris partis regni ad ea loca, per Stiriam in Hungariam intrando, de quibusnun,
quam
fama
aliquis cogitavit, et
est, iiltra viginli
iiidc, ut
communis
imperator gercbat cum .Malthia simullatcs, pactaque ceiitum quinquaginta aureorum iiiillia pendere denegabat, parantem(|ue armis ca repctcre Iluiigarum ipsum implicarc bcllo iii siipcriori 1'aiinonia Sliriaque molitus erat. Ita amplificandai rci ChristiaiKB optatissima amissa fiiit occasio, ut refcrt Bonfiniiis, (lui ubi Iluiigaricum exercitum iii Bosna ultra Jaiczam trium dierum itincre irriimpentem, Burbosigniam vastatam, Verbos oppidumdire[)tum e.xcisuimiuc, fugatum bassam, et postea contraclis novis co[)iis irruentem in Pannones onustos praeda, sed trecentorum Corvatioruin equitum, qui e latere facta Impressione turbaruntadvcrsariorum ordincs, virtute caesum descripsit, subjicit In Ulyrico (iu;ecumque
sed Kiidciiciis
:
captivorum abduxit. Seqiienti vero mcnseOctobris, inaximo cum exercituelectorum hominumquadragiiita triiim
millia
inililum, et
ditionis
Turcorum
Ilac
castris
per triginta millia

lcrnKîic vas-
passuumfinitima fuere,
taruiit.
[lassiiii igiii
si
tcmpcstate
Boniaiius imperator
Walachorum numero maximo Tranfisci, salis
inducias et vetera pacta servasset, neque violatis
silvaniam, ubi nervi regii

auri, ct argenti
scilicct
et
induciis .lauriciiscm agniiii, iiislaiirato bello
fodinarum, existunt, Turca; iiitrarunt, magnaque cuni pracda ad propria rcdeuntes ab exercitibus regiffi m;ijcstatis, Dci
gratia,
invasisset, .Matthijis ad asscrciidiiiii e
Turcorum manibus Illyricum tcm[iiis [irofeclo nactus eral niinis idoncum scd pcrtinacia Ca'saris iri itatus,
:
non
fuerunt, et
occisi,
magna iiisorum c;rd(5 proslrali omnes capitanei sive primarii partiin

sine
existunt
serunt.
28.
partim capti, apud regiam majcstatcm ipsorum vcro ex miiioribiis pauci eva:
.
bcllum se ad inoreo quidem animo, ut aul Iliingariam amitterct, aut iinivcrso imperatoris
rcvocatis copiis,
tcin
iii
.Vuslrale
et
usque convertit,
[lalrimouio
[lolirctiir. Itai|in; (;;csaris
iiiconstaa-
Manifesle
igitiir
apparetct cumlaclir\-
mis referendum est, quod Turcus, (lui sollicitissimus est, ut pluribus suis gestis comprobari
potest, Hungari;c
tiam secum repulans, comiôsitis in Bosna rebus, ciim excrcitii ea liycmc Zagrabiam venit,utquid in Stiria vel .Vustria sibi cuin im|)cialorc agendum essct, ibi cum proceribus rite deccrneret.
Ilffic
regnum
totis viribus
invadere
cito conabitur, ut et
ignominiam, (luaiu in rcgno Ihingari;c nupcr accepit, a se aboleat, su;c ditioni diclum regnum subjugando sperat enim a nuUo Cliristianorum auxilia sua; majestati prseberi. Uegia ergo majestas regni sui des;
igitur omnia hoc anno gesta suiif, quem septuagcsimum nonum supra millesimum ct quadriiigcntcsimum mimcranuis . Ihcc Bonfi-
nius. Ut vero (iermanis Ilungarisquemutuis im-
Biiiilin.
''ec.
i.
1.
V.
A.NX.
roxius .\Xl.\.
IUy.n. \.
fi02
pliiilis (lisseiisionil)tis
SIXTI IV Maliomotes
aftlixcril,
AXNUS
9.
riiRisTi
l/i7',).
iiovis ihuli-
cxpeditioni interfuisse,
])er
i^roximo anno bus rcm Infelicissiiiic vero ini()uum lioc bclhini flicetur. gestum a Friderico, (juod sex annos tenuit, ostcnilit Mattliias rcx in legum Pncfatione ', quas
Cliristiaimii
quamvis victoriam scmadeo ut Sfciilianus Moldavus diceret Basiliuin scdendo ct (lormitando aiigcre imiierium, cum i])se quofidie ]iugnando vix
reportaref,
:
limitcs tueretur
lum
subjicil illuin
omnium
anno mcdi.sxxvi
tulif.
primum
Tartari;c lyrannidis
jugum
Moscovitic;c
30. A Joanne, Moscovita dure, Novorjordia ct Ad(iimus nunc JoanTuvcria Polonis erepta. nem Basilium ducem Moscovitarum, quein ad conjunctionem cum Romana Ecclesia reducluni
genli iiiijiositum ob coiilinuas So|dii;c uxoris,

quaiii
ilii
a Sixto IV
Romaiio Pontilice desponsam
vidimus
Novogardiensem tlorentissiniani in Russia rcmpublicam, qua? am|ilissimos ad nrienlem principatus obtinebat, oppressisse, suoque adjecissc imperio, cuni cam Lituanici
\iciimus',
irrilamenta ac preces excussisse. 3iJ. Hivrctica Petri de Osma et Joaunis Ilnchardi docjmata. Hoc anno Sixtus Petri
',
(tsmani lia^rcses alque o])iniones erroneas, quibiis Salmanticcnscm Academiain infeccrat, ab Alfonso arcliic])isco])0 Toletano A|)ostolicis suffiilfo
principatus vectigalem
Poionia? rex
Prussicis
pr;edicto,
mandatis
damnatas
Pontificia
censura
rebus districtus
tliias
non adjuvlsset, ut
liis
refert Mat-
jiroscripsif, ac Petruin ipsuin ejusquesectatores,

iiisi
Micliovias
verbis
Anno
hajreses ])iiblice cxccrarentur constitulis in

-.
(nempc mcdlxxix) Juvan, quod sonat Joannes, dux Mosquffi, vir singuiaris fastus, civitatem amplissimam Novogrod a Casimiro regc Polonise
haereticos pcenis affici jussit
De
lala
enim
Com]iluti ab arcliie])isco])0 judiciaria sententia

h;i?c liaiicf
neglectam
]>arte
in
suam
redegit
ditionem,
Declaravit
illas
propositiones, per quas
omnibusque civibus
spoliatis, tertia
modo
cuilibet relicla ((juod
tantumdictu apud
l*etrus de Usina et cjus se(]uaces prwdicti ])crti-
naciter affirmarc
posteros forsan erit
parum
credibile) trecentos
currus aureo dumfaxat et argento, margaritis etlapidibus prefiosisusquead summum refertos de ante se de spoliis Novogrodensium egit
;
non vendiantur, coiifcssionem ))CCcalorum in s]iecie cx univcrsalis Ecclesiae statuto, non divino jure compertam fore etpec;
cata inortalia (]uoad culiiam et ])ccnain altcrius

saeculi
absque confessitine, sola cordis contriet,
suppelleclili vero nobilissima sine
numero
tione, pravas vero cogitaliones sola displicentia
Eadem
mandavit Cromerus ^ additi|ue Joannem Basilium ea elatum victoria Russiam Lituaniamque universam animo complexum esse; Casimirum vero Poloniaj regem ad illius
bistoriaj
progressus abrumpendos diutius in Lifuania sensisseque Liluanos Novogardiam liwsisse, amissani armis repctendam, sed Casimirum cum Rasilii ilorentissimas vires perpenderet, inducias in annos ali(]uot pacisci maluissc. Agit deNovogardia fusius Sigismundus Liber Hcrlierstenii dynasta, in rcrum Moscovilicarum Commcniariis, quos, cum oratorem Caroli V a])ud Moscovitam ageret, conscripsit, obscrvali]ue jam ante bicnnio Novogardensibus ])ra3'
quod confcssio sccreta sil, necessario non peracta ])(rnitentia, conrilentes alisolvi non debere et Roinanum Pontificcm purgatorii poenam reniittere, el super his, quae universalis Ecclesia sfatuif, disj^cnsare non posse. Sacramcntum quoque Pa'nitenti;t, quantum ad collationcm grali, natur, non autem
deleri
:
non
exigi, et
institufionis novi auf

slere
(ut
:
el alias,
illi,
vcferis Testamcnti cxiquas propter earum enormitalem qui de eis notitiam habent obliviscanlur
ct
earum,
qui de eis notitiam non liabcnt ex

iion
I)r;Tsentibus
instriuintur
in
eis)
silenlio
jirsetereundas ducimus,falsas, sanctse Catholica;

fidei contrarias,
erroneas
ac
ct
scandalosas, ac a
fi-
lio viclis
lcgcs dcdisse, sed
cum
libcro
in eos
dei
veritale
alienas,
sanctorum
Patrum
imperio se non ])otiri putaret, religionis specie No\ogardiani acccssisse, quasi a Grffcanico rifu
ad r>omaiiuui dcficere incdifantes in ])atriis instilutis continere moliretur, atque ita Tbeophili arcliie])iscopi scbismatici proditione delusos
libcrtate
decretis et Apostolicis Consfitutionibus contrarias fore,
manifestam liaM-esim continere dicla-
ruin liftcrarum, et per

tatis
illas sibi conccssa; faculvigore declaravit et pro talibus haberi et
rcputari debere decrevit, prout in quibusdani

autlicnticis scripturis, desu])cr confectis ))lcnius
ac
bonis
spoliasse,
arcbiepiscoj)um
in
magnatcsque omnes abduxisse
Moscoviam,
continetur
])ofioris
Et infra
el colonias Moscoviticas eo traduxisse, archiepisco]iatus census iiivasisse, afque episcopum,
cautelffi
suitragio
Et nibilominus ])ro oinnes et singulas
attributaci tantum vcctigaliuni tcnui portione,

constiluisse.
31.
fidei contrarias,
Caterum una cum Novogardia etiam

tradit
alferi
propositiones pra?dictas falsas, sanctai Catholica} erroneas et scandalosas, et ab evangelica veritate penitus alienas sanctorum quoque !*atruin decrctis et aliis Apostolicis
,
Tuveriam a Joannc Basilio occupatam idcm Sigismundus, neque ulli umquain
Constitiitionibus fore,
ac inanifestam ha>resim
etc. Dat.
conlinerc dicta auctoritate dcclaramus
'
li\;.
iii
XXIX.
A. C. 1172. 3 Croiiiei-. .^ppcnd. Boiilin. p. 88. ' SijisinunJ. Libcr Ilcibcslen. in oouini. p. II cl 7 1.
'
.\.
C. li
' Lil).
liull
xi.iv. p.
317
el Bullar. in Sixl. IV.
Consl. 17.
SlXXr IV
Romci!
a|iu(l
ANNUS
v
9.
CHRISTI 1^79.
oo:?
S.
['ctiuiii
aiiiio
mcdi.xxix,
.
Aii-
gusli, Poiilificalus nostri aniio viii
Kxlincla est
Ilispaiiia
Tolctani
arcliiopisco|)i ct Fcrdinancli regis [îo
(jiiod non sit iicc iiiii|u;iiii fuciil (irigin;ile jieccatum, nec parvulos in originali concipi, neque pro[)tcrca damnari se quoque iiun(|iiain origi;
studio
pestifera
lixresis,
at(|ue
ita
inaximis immiiienlihus malis liberata est, quibus postea obriita luit (lermania, cum Carolus V
pra>sules(|ue (icrmaiii;e (M virlute
sent, ut
siibjacuisse [)eccato. Sextus articulus fuit quod omnes presbytcri realiter sint episcopi, et
nali
pa[);c,
soloque nominc
et
bominuiu
e|)isc()|)i,
institutione
non
valiiis-
differaiit; (juodijiK;
niliil
|);i[);c,
sacerdolcs
fidc,
FjitlHTum ad liicresim recentcr effusam improbandam co^fcrent vel llammis crcmarcnt. 33. Uainnatum eodem anno Moguntite luercsiarcliam, (|uem novatorcs inter suos anteces-
bominibus conferant ad salutem, sed

et
concordia
pace salvari posse sine sacerdotibus. Se[)timus articiilus jcjiinium, ciiin non sit
Ecclesia
a Cliristo institutum,
sores collocant,
nimirum Joannem Rucbarduiu

ejusîue
nandum,
narrat Tritbemius,
errores parliiu
c,
Waldeiisii)us, partim c Hegardis,

silio
partim Mar-
Patavino
novorum
im[)ioriim
dogmatum
adjeclione
consarcinatos publice evomuit, re-
iiujuit, Joannis Koliiliauscn coiuicmnatus fuit apud Mogunliam Joannes Rucbard de Wesalia superiorc, sacr;c Tbeologiee doctor, et ad revocalionem quorumdum articulorum, quos in p]cclesia Wôrmatiensi publice pra;dicasse ferebalur, pcr doctorem et iii(|uisit()icm coactus cujus volu-
censet
'
Anno,
x,
abbatis nostri
nolcntem in eo, cum non liabeat aiictoritatem canones et leges condeiidi, ut in priino articulo. Oclavus articulus, (|uod Extrcma unctio non sit sacramentuin, quia iion [ler Cbristum, sed [ler homincs sit instituta, sed sit oleum, et manet olcuin,
cuin nussanctus procedat a Filio in sacra Scri[)tura, sed potiuscontrarium, potius est credcre cum Gra;cis sapientibus
:
non obligat nos ad jejuenim obllgare non jiolest quod Cbristus iion pr;ccc[)il,
sicut antea fuit.
Nonus
articulus fuit
(|uam legatur, qiiod
S[)iritus
'
mina ipso inspectanle omiiia \^m tradita ct combusta sunt, et ipse pro pocnitentia peragenda ad conventum fratrum Au^Mistincnsiuni
ibidcm relegatus moMore
obiit.
consiimplus
brevi
Spiritum sanctum a Patre tanturn, ct iion a Filio [)roce(lere, quia Eilius iioc dixit. Alios ([uoque plures arliculos erroneos |)ra;dicasse pcrbibetur, sicut de lioris canoiiicis uon diceiidis, de non scrvandis festis, de conlinentia clericoruiu
noii
I^rimus articulus, (|uciu pra;dicasse fcrcfiiit

:
servanda,
in
de
benedictionibus
batur,
(Jiiod [)r;clati Kcclesi;e iion liabercnt
auctoritalem (ondendi, vel ali(|uid addendi ;i(l ea, qua; Christus et Apostoli dixere ; nec sumiui Ponlificcs lalem potestatem a Cliristo accc[)crunt. Secundus quantumcum(|ue
licet
bcrbaruiu, lumiiium, aqu;e, vasorum, vestiuin ct siniilium non curandis, et alios multos, quos laineu oinnes anno pr;escripto in Dominioa Eslo mihi.
publice
revocavit
.
rerum inaninialarum
Ecclesia,
articulus.
Nulli
bominum,
\el
Eelix
s;eculum,
quo
tot
sancto,
et
docto,
erudito
monstra pra;sulum censorumque

elisa sunt,
fidei diligentia
verba Cbristi
Evangeliimi ex[)onere, et
iiou sit pcr sanctos Patres
quod sacra Scriptura

co
et
s[)iritu
perfidi
discipuli
ajfate
quorum plura novatores, ejusquo magno Germani;D dedecorc

ab inferis revocarunt.
Conceptionis
interpretata
quo primitus
tradita fuit
proxima
et instituta. Tertius articulus
fuitcontra papam,
lioc
3i. Indulcjentia} concessee festis
auctoritatem clavium sancta; m;itris Ecclesia?, quia dixit Indulgenti;is niliil aliud esse quain
:
S. Francisci et S. Antonii Putavini.
Extremo
[)ias
fraudcs,
et
deceptiones
et fatuos,
Cliristianorum,
annoconsignaluiu estUi[)lomaPontificium ', quo Sixtus ani[)lissima indulgcntiarum pra;-
eosque stultos esse

gentiis
qui pro indul-
mia
Romani
|iergerent, (juas doini,
essent vere contrili de [)eccatis suis dandi proposito invenire potuissent. Quartus articulus c.x [)rimo, (|uod nuuidata Ecclcsi;e, papffi, et aliorum praslatorum noii obligeut ad
modo si cum emen-
iis pro[)Osuit, qui Dei|)ara; Conce[)tionis Immaculat;e, de qiia ante Pontiticatuin Com-
mortale peccatum, pro eo ([uod non babeaut auctoritatem legis condendcC. (Juintus articulus^
I
', ac SS. Erancisci et Antoquibus partos Poiitificatus a[)ices referebat, festis diebus ;idiisseiit am|)luin sacelluin ab i|iso conditum, in (juo sc|)ulcliro [)ost obituin corpus suuin reddi jussit.
mentarium ediderat
nii Patavini,
'
E.\t.
itt
lib.
bicv. cl
liull.ir.
p.
232.
Trith.
iii
Si.vl.
IV.
Tiilli. Cliroi).
S|ioiidiiii.
ad
aii.
I'i7'j.
001
SIXTI IV ANNU.S 10.
CIIHISTI
1/|80.
11"
;'i
i':-)l7;l;:'ri''
Mr:
;ti
li'
[']'
SIXTI IV ANNU.S
10,
CURISTI
|/i80
1.
Ultodurn a Turcis obscssam proputjnat Al-
civiiatem cjus nominis die xxin Maii obsidere

cieiiit.
Aiino bussonhis cselcsti virtute confirnujtus. liumanae salntis ocfogesimo su|ii'a niill(>simum
Eam obsidioncm
;
Rliodii maxinio
animo
et
summis lahorihus
tres ferc
contimios menses
illis
(jnadrinjicntesimnm, decima teriia Indiclione, Maliometes Turcainm [irinceps Christiannm imperium evertere annisus cst, captata occasione
e.\
p"rlulere
sit,
noiinnm(|uam cnm
ipsa ejiciendo
pugnatum
lahoratuin,
ac nou de repellendo a mcenibus hoste, sed

civitatc
sit
jam dc
Cliiistianorum dissidiis,
'
(jnai
liis
verliis l>el-
cairus
descrihit
Anno
liujiis
sa?cnli
lxxx,
dum Fredericus imperator avaritia tahescens domi desidet, nihil mayiinm conatur, Lndovicus Galliarnm re.\ de Burgundicis provinciis
cnm
Mavimiliaiio Frederici
lilio
adeo iit iioii taiilum virtuti equitiim, qme proculdubio maxima est, quantum Dei beneflcio et D. Joannis intcrcessioni, in cujus protectione
civitas est ct rcligio,
tribuendum qiiod impiis-
decertal, Fcrdi-
inanus evaserint. Pontifex naves duas magnas a (icnuensibus acceptas in subsisimi

tyranni
nandus Tarraconensis, Castulonensi regno jier vim occupato, Caslnlonenscs principes nondnin
satis conciliatos,
;
dium
ct
ohscssis misit
omni
geiiere
commeatuum
populnmque
sihi
obnoxinin
reddere nililur dniu Sixtus Pontilex maximus, adjuncto Alfonso Calahriie regulo, rerdinandi Neapolitani regis filio, adversus Senenses (FIorentinos) bellum gerit, Veneti Corilia Matthiam
rannoni;c regem pro|)emodum ])otiluiii detiirMahometes Turcariim imperator bassas bant

;
instrumentoriim pro ferenda obsidione egretotidem etiain Ferdinandus rcx gie oneralas jiaulo ante transmiscrat, quie opportuno tenipore navigantes iii portum ipsum invitis hostibus delata) obsessis animum addiderunt, el necessaria subministrarnnt qus vcro a Pontilice mittehantnr, vel qnod longior a Geiiua na: :
\igalio esset, vel
Mesitlinm e ralaiologis
GrLncis
Rhodnin, Aclio,
soluta
quod veuli noii inservirent, jam obsidione venere, non minuslameii,

l*ontilicis
matem
ex
Alhania
,
oriundum
uiittit
.
llydriintum
quaiii regijc, Khodiis utiles et gral;c,

boiiuiii
et
Apuliie o|ipidum
Coinparata igilur eiiinc pricfecto Mesete ingenti cl.isse ille (liicm alii Misacnm appcliant, hassa Palicologa slirpe Grreca progenito Pihodiim (|ua tormento,
tam (iiiod Uomante Sedis auimuiu

miseris
erg;i se viderent,
(|uam qiiod multa, qua; vccta
sunt,
maximo
usiii refrigerio ct solatio
fnere
Bellica Petri Alhussonii .virtute,
quam
rum summa
vi,
qna
insidiis tenlavit
sed vigi-
diviuum
Numen
,
conflrmavit, fracli siint Tur-
lantia Petri Alhussonii, suiiremi e(|uitum .lerosolymitanorum mayistri, cximiaqne rei militaris
potissimum ope omiies harhaconatus compressi fractiqne fuerunt, adeo ut Mesites diris atleclus cladihus insulam deserere sit compulsus. Narrant liaic pluribus Jacobus Bosius el alii, inter quos Jacohus Matlieiis
peritia, ac divina
rici
caiiim imiictus qui nullis liumanis viribus a Rhodiis snstineri posse videhantiir, nt ex ejusdem su|ueini e(|iiitum magistri litteris ad Fri-
dericum imperatorem
datis constat
'
iu Uiariis h;ec refcrt Volaterranus Per idem tempus (nempe mense Maio 2. anni linjus,) ut cst postea ad verum cognitum,
'
:
Serenissimo et invictissimo principi, ac doinino nostro domino Frederico Romanorum impcratori sempcr Auguslo, doinino nobis observandissimo. Turci ubi circa urbem castra metati suut,
oppiignationis loca diligentius explorant, civitateiu (|uo(iue
et
Mahumetus Tiircorum rex iiotentissimus et toli Cliristiana! reiimhlicic jam formidandus, classe centum velonim in lUiodiim insulam trajecli
Belcair. dec.
1.
I.
omni
ex [larte
bomhardis quatere
eruere proponunt, et quod mente concipiunt opcre demonstraut. Ad id (juoijue exequendum
bonibardis
1
et
mortariis
urbem circumdant,
F.-elicr.
ver-
1.
iii.
luim. 38,
Volat. .Ms. arch.Vat.sl8

'
niun. 40 et 111.
ii.
li.xt.
to. II.
rer.
Germanic. ex editione
SIXTI IV
lieranl,
fliniuiit,
ANNUS
10.
rilRISTI
l'|80.
605
|ii(iriif,'i
liinos
iiov(;m,
el
nohvanloii
iirostor-
septinfjciili
riirci,
|iriiii(
signilicavere,
iiiagislratusi)ue
palatia (oiiciiliiiiit et
cccidere.
i.
uunt
trihiis
taiiicii
cx
parlilnis cominodissi-
Iiileijcctis
aulem diebus accensi
priori
mud)
sibi videtur civitatem
j,M-edi. Potissime ail rem nere videlur tiiriis molis S. Nicolai ex|)Ugiiatio, ox qua urbom in suam potestatem facile transi-
oppup;narc et agconticiciidam porti-
repulsa turrim mari potenlia, arte et ingenio

o[)piifjnant,
jactii
et reparamonta ac [)ropii;rnacuIa iiombardarum ((iiatiuiit, iiomiuila()uc con:
terunt
nos quoijue relicimus
summa
celeritale
tri-
turam arbitrantur
moiis
sita,
est
enim
arx
in verlicc
qiiod obtcritur. I*aranl ad
ii;cc
conficienda
(juas
jirominct, iisqiic
versus Sc[)loiilrioiiem iii mari ad [lorlum coas|)icit, ctadituiii
navigantibus,
liibet.
(]ui
oam
t(.'iiot,
si liliet,
facilo [)ro-
ad pr;ulium ornatas adjiciiint ot navigia ([lucdam oiieraria, [ârciidarias vulgo dictas (juaruin ([utcdam
miiiiitas, et ingeiiiose
:
romos benc
Ad
Occidoiitom
oratoriuin S. Antoiiii
turri dislaiis
i{,Mtur loci
situiii cst fcrc diiconlis [lassiiuis a
onusbc bombardis et saxis erant, ut locum turris et niolis, qua sc [lotituros crodobant, iiiuiiiex Iiis urbcm laccssoront, diruoreiit, cymbas praetcrea quasdam cxpugnareiitquc disponunt, cxiiuibus (]uii[iic riiicoriim stroniiissimi facilc in inoloiii dcscondanl, ct pontom niiro
rent, ct
:
mari
nitate
iiitorjccto. Consiiecta
lioslis
op[)orlu-
turris [lotiiindic avidus onuii coiit
iialu iiicumliit,
caiii
iii
suaiii rodigat potesta-
tcm.
3. .Vd
tiirrim ita((iio (liruondam
trcs
iii-
artilicio icdificant,
liirris
iii
(jui
ex Kcclesia S. Antonii
bombanlas a'iicas dcvcliiint, ([iiaruiii magnitudo ct vcliomoiitia iiicredibilis erat saxa quicque spluTrica novem palmarum torgentcs
:
moloiii transitum [irfcbcat.
Xos ciiim
suspicati
quod
evoiiit,
post
[irimam piignam
(]iiobaiit,
cas(iuc apiiil
sacclliim S. Aiitonii col;
abundaiitius dies noctos(]uc ciica turris et moHs tutanicnla, vircs, ct ingeniiiiii adliibcmus,
muiiiinciila aiii])liamiis,
i)r;csiili;i
locaiil, mirabilo dictii, c;ilamitosuni visu oiûs (juidom [lercelebre, ot ([110(1 stabilissimum vidc-
;iiigomiis, gr;iiii
vissimis
igitiir
iiiiiiensis
iioii
[jarcimiis, iiam ot
ea
batur, scx dicbus assidiiis trocciitorum laiiidiim ictibus tiiriis [ini [lotiori [)aito diruitiir, [)roslornitur, laceratur, bostis ((uidcm
ciciis oxiill;it, |ilaiisil)us
(|u;o v;iiia gaiidi;i
iii
saliilom iirbis constilutam conjiciobanius. .Modia

iiocto
,
graiuliori
acconsi ;irdore Turci

silcntio
ini[)otu
riiiiiam coiis[)icom[)l(;t,
XIII
tur,
(Hio([iio aor;i
siiiit
lucliim
convers;!.
\os
lior-
vero de tuitionc turris
sollicifi,
grandem
:
aggrediun. invadunt erocbe oiiini oraiit nostrorum ;uiros, noc dorinitabaiit, ubi autem adesse iiiimicos comperitur,
k;il. .Iiilii
arcem sumnio
partc
oiiiiii(|uc
magiio
rendam(]uo ruinam conspicientes, quod sujiororat, nniiiitione o[)plerc jussimus ct, (|uod id
(]U0(|iie
macliiii;o saxa jaciunt, militcs gladios stringunt,

bali^tis,
fiiiulis
ot
saxorum
j;ictii
cx turri
ct
gnuiii
lari,
iiarum visum ost propter ipsius maIa[)suin, constituimus ncdiim arccm tu-
sed molcni i[)sam S. Mcobii defondcrc. Oinni igilur vigilantia, cura, ingcnio, opcrariis
foro millc diu
fossa
(|iio
noctuque adbibitis, totis diebus non incassiim oxcisa, propugiiaculis (juoligiiis ;cdilic;itis in
delurbant et propellunl. Pugnatum est stimma vi a incdia nocte us(]ue ad liorani decimam Turci vcro compliiios, qui e.x cynibis et Iriromibus iii niolem descenderaiit, trucidantiir [lons natans Turcis onusliis maliosteni
: ;
mole
ox
verticc
ijisiiis
molis
circa tuirini, in
modio (]uoque cjus et in radicc turrim ot nioloni inox|)ugnabilom non sine

,
(|ui supereraiit Turci morguntiir. Ouatiior (iiioquo Iriroiiies, et ea navigia, (jua; bombardis otlapidibus onusta erant,
:
cbinarum jactu frangitur
saxorum jactu cx tormentis porfringuntur,

iindis obriiunliir. Igiiis (]uoi]uc
titur,
(]iii
iii
et
p;irvo
siimptii
rocliisiiiiiis.
'fiiiii
prtosidiiim
in ruiiias
classcni init:
quoquo
fortissiinoruiii
comniilitonum
((uod ad
ct
(;;im
rctrocodorc coiiipulit
sic discc-
molis, ct munitionibus et propugnaculis circa
oam
confoclis
in
r;idicc
jjedes ojiis
dunt victi Turci. Insignis quidom haec pugna fuit morlc claroruni vironim, (|ui Turcis |)r;ccranl,
altcra pr^csidia ad
Oiionlom
()ccident"m col-
quorum
iiitoritus
luctuiu oxorcitui pric-
locamus, nam illic radix iiiuro clauditur, ot man! vadosuin osl, (]uare obsorvatiir defenditurque no Tiirci illuc transoant, ct noslros a
tergo adorianlur. In nioenibus urbis
(Iis|)oiii
buit. Profugi (|iioquo

aftiiniant,
[ôst
piignam introducti
;ic
Turcos
in liac pugiKi in;igiiani str;igcni

(]uiiigon-
acccpissc, ex eis (iuo(|uo diio milli;i

tos cecidisse.
.">.
bombardas
jiibcmus,
(iiuc
ad lompiis piigna; ollicio

a;dilicii
Cum
autcni
Turci
spcm
liirris
oxpiivi-
fung;iiitur, ignos (]uo(]uc cuni sc;iiiliis parantur,
gnanda; pordidissont, industriam, ingcniuni,

res et
quai in
diiiit,
dasscm
mittantur. Turci
i|is;uii lacilc
ruiiia
omnem conatumad urbem expugnandam

civit;is
allccli uiu) ot
donmm
cum
;iltoro pr;clio
lurrim inva-
convertunt: ct licet tota
macliinis concu-
priiiium
cxiuigiiaro |)u-
tarent,
mcdiocribiis viribus aggrcdiuntur ante aurorani, luco adbuc duliia, trin-mibus ad lioc
tcrctur cl bicoraielur, ut vix foriiia prioris urbis remanscril, tanion polissimc iiiurorum partem
oppugnarcintendunt,qui,luda'orumdoinosclau(luiit()riciiloin(]ucs|)octaiit,oaiii(iuooliam[)artoni
arccm opiiugnanl, pr;clianlurque nostri quidom tiiilioni inlcnti locum constanter tutantur. Si; liostis victus discedif ea in pugna fcre
|)ar;itis
: :
qu;c ad
turriin
llali;e
ducitur.
Ad
h.Tc igitur
mccnia diruenda
et
dilaceranda octo ingentes
(506
j;raridissimas(]iie
circiiitus
SIXTI IV
AXXrs
10.
in
CHRISTI 1480.
operibus xxxviii diebus consu:iiptis, (|uo
bombardas comportant, sa\a qiuT palmariim novem torquentes assiduo die noctuijue miiros verbcrant, ncc cessant bomliarda^, ct mortaria circa civitatem lo,
liis
tempore tria millia quingenta vel circiter ingentium saxorum in moenia et in urbem jacla sunf,
Turci, scilicet occasione invadenda; urbis conspecta,
cata similcs lapidcs forquere
quinimo ad
tcr-
nc ascensus comniodifas auferrefur, ac-
rorem et detrimcntum iclus niultiplicant. Nos ad jactum morfariorum vitandum imbecillem

aptatem ac nnilieres sul) fornicibus ct valvis, et pUirimis locis poniffirii coliabitare statuimus;
cclerant propositum coiiQcere, pridieque
quam
bellum iniretur, ac sequenti nocte, et diluculo, quod maue quo pugnafum est prrecesseraf, octo bombardic dictis muris objecfa; absque intermissione saxa ingentia torquenf, quod loco pro-
quo efTectum est, ut pauci hoc tormento intericquoque niio tormenfi {jcnere, quo rint. Tsi
igneas pilas projicicbant, ac sagittas ignitas cx balistis catapultis torquent, quo ignem in wdinos vero indcmnitafi url)is conficia jaccrenf sulentesperitosartisdelcgimus, (|ui post casuin
:
pugnaculorum adliibifum
pro
parte
pofiori
erat
dilacerant, di-
ruunt, vigiles et cusfodes, et niffnium pra'sidia
occidunf,
ut
quisiiuam vix
nuiris suporstare possef, nisi suniino astu oc-
culfaretur, cf scala ad
hiin descenderent et
signum campanoe pauluconscenderent, nec
pilarum magna solcrtia ignem extinguerent. His remcdiis Rbodii a magnis incommodis sei\ati sunf. Kxcogifant insuper impii ad url)cm ingenio occulfo appropinquare fossas itaque tortuosas eflodiunf, quas paitim lignis ct terra operiunt, uf latcnfer ad fossas urbis acccdanf
: :
demum
tcm[)us
raiidi,
dafum est propugiiacula dcnuo inslaucuin semper ictus bombardarum auge-
rentur, uf eo pauco fcm|)ore trccenta vel circitcr saxa jacta sint.

8. Turci vero, jactu bombardarum finilo, ad signum jactus morfarii, quod quidem in eo
propugnacula quoque multis in locis a;diflcaiit, cxquibus assiduo sagiftant cokibrinis ac serpentinis bombardis nostros delurbant fafiganfque. Pensifant quoque
eis esse
,
commodam
inuro
ali-
quam partem
civitatis
:
quaj
speronis
magno impefu Augusti conscendunt quam erat namque facilis, ut diximus, ejus conscensus, facilior quam nostris pcr scalas. Superiora
loco constitucrant, confcrtissimi
celerrime
VH
kal.
adjacct complcrc opcra igifur ab hosfe adhiliila lapides congerere non cessauf, et occulto in
quoque muroruiu
erat
illic
fossam jacinnt, assiduitate pars fossse oppletur, antemurali quoque jcquatur, ex quo et ruina in formani dorsi redacta facillimus conscensus in
resistere
quod quod primum tanto im[ictu nequivit, antequam subsidia nostra

loca, cradicato nosfro prtesidio,
illic
scalas conscenderent, occupant, et
vexilla
moenia
6.
<i
cfflcitur.
sua statuunt. Idem quoque faciunt ad turrim clamor uuItalia;, ciijus verficcm oppugnant
:
N'os
autcm inimici conafum

urbis
,
cons|iicien-
dique
runfur,
oritur,
fotaque urbe invigilamus ct castello reparatis et munitis fossis quoque ([uam diligenler intendimus quod Turci contes
tiiifioni
:
manus quoque magnaque vi pugnafur,

:
viriliter
conse-
refienfe nostris
hostibus se objicicntibus dextera Iffivaque murorum superioribus locis nostri hostem oppugnant,
rcnt
:
jectantes despcrafi ad
se
:
muros Judicorum,
et alio
ef
valide deturbanf, ne mcenia discurre-
convertunt ct nos munimcntis ac reparis validissimis ruiiiam Turcorum firmamus, palis lignorum vivacissimorum infixis, acterra fasci-
scalis
quoque,
c[u;c
([uafuor erant, quibus
invicum .ludceorum descendebatur, una jussu

nostro [icrfractis, conscensis hosfibus nos 0|)po-
bus arbustorum ct invicem subtilissime firmissimcque cohserentes vim machinarum sustinebanf. cf ruinam protegebant, ne
inuri coUai^si infra
ramoruin
interjectis, quic
uimus, futamur
9.
et
defendimus.
lia
Turci vero perpulchre arniafi (iuo milsu|ira muros erant conferfissiini de nosfris
vini
et
urbem facilem
propugnacu-
secum manus conferentes, qui arniorum

pro[)ellere
doscensum lorum palos

(|Uffi
prreberent. Etiam loco

et
vegetes terra op|)letas statuimus

fufarentur
,
nostros
ct
:
conscendenfibus
loco expellere nitebantur. Sed nostrorum virtus firma persistens, nequaquam loco cessit. Sequebatur vero Turcos, qui nuiris
potiti erant, ingens multitudo Turcorum, qua' totum campum adjacentem ruinam, vallum et fossam oppleverat, ut ferra vix conspici posscf.
Turcis impedimeuto essent ignes quoque artificiosos, et alia ingenia paravimus, quEB ad pro-
pulsandam
bantur.
7.
Turcorum
vini
conducere
est
vide-
Excogitafum quoque
eam partem
lapidibus a Turcis opplcfa erat, evacuare sed cum id palam eftici non posset, cuniculo latentique fossa iu pomcerio ffdificata, exitum sub la|)idibus nostri habent, et occulto lapides in urbem coinporfant. Senfiunt profecto Turci, qui foss;c propinqui erant, la|)idum confossse, quffi
:
Affirmarunt {)rofugse M.MMM (XLM). Turcorum invasioni adesse nostri ex Turcis, qui super muro erant CCC, vel circiter, in vicum .ludaôruin propellunt, ([ui ad unum occisi siint. 10. Eo in contlictu vcxillum sacratissim<E
:
imaginis Domini nostri Jesu Christi et religionis

nosfra"
ante
hostis
conspectum
ereximus
summa
Tandem
ribus
itaque vi horis duabiis
pugnatum
fugam
est.
gericm minui
nisi
asccnsusoi^portunifafcmadimi, (juantocius quod cupiunt cfficiaut. Itaiiuc

et
Turci prcssi, fatigati,
[icrferrifi. viiliic-
quoque
fessi terga verfunt, et
tanfo
SIXTI rV
iiii{>(
AVNfS
10.
CHRISTI
I'iSO.
fio:
ui ariipiiinl,
iiS
-iIji
IIpSIS iiii
iicdiiuenlo es|)ii-
seiil, et
|ieriiiciem allerreiit. Ceciiicre ea in
gna
Tiiici Iria niillia (iiiingenli, vel circiter. (|no-
lceminas supra deeem aniiorum a'latciu truciteneriorisque lelatis dare, et i)alis suftigeie mortales in capli\itatem ducere, et ad lidem
,
rum cadayera
inlia
nrbem,
et
supra mojnia,
et
abnegandam compellere
:
et
omnem
supel-
in fossa et mnnilionilius linstiiimet inari reperla
sunt, et postinodnin ad
Uiem vilaiuiam eomiiotili
busia,
quorum
spoliis nostri
fuere, qui
leclilem in pru;dam converlere, urbis ditione sed frustrati suo nefando Turco reservala o])tatii tanquam pccudes c;eduiitur ><. Paucisque
interjectis verbis
:
fugientes Turcos usque ad campi iilanitiem magno animo secuti eos trucidantes tandem incoinines regressi sunl. In pradio quidain e.viiostris
Ut perfuga} divulgaverunl,
:
militibus
el
balivis inter conferlissimos iiostes

:
coiistanter pugnantes occnliucrc
nosnoslriiiiie
coiiimilitones, pluribus vulneribus acceptis, leo

jfratias acluri,
pnesidio valido muris imposito,
Turcoriim novem millia occisa siint ingens (juideni multitudo vuliierala, interquosquidani capitanei, ac germaiius bass;e, et quidain Turci gcner occubuere. 1'ugna commissa munimentis l^rius exustis ad primuin lapidem castra Turci locarunt, ubi suijcllectili, impedimentis ac maonerandis, ac Turcis in Lyciam reveRhonoiinullis diebus consum|)tis continentis diorum liltore solventes Piseum
cbinis
liendis
,
domnm
revciliniur. JNec id profecto sine diviiio

;
au.\ilio contigit,
qui lanlam cladem avertit misit eniin Deus (non ambigimus) dc c;x!lo auxilinm, iie plebecula Cbristum colens Maliometis
spurcitiis inficeretur.
II. "
urbem antiquani navigant
Retulere
'
post |)arlain vicloriam trans-
fuga?,
qni e Turcicis castris ad
Christiana se
conlulere, potissimam eausam, cur tanta baibarorum multitudo, ad quadraginla enim millia
cum ignominia recedunt. vestram imperialem nuijestatem feliciter conservet ad vota. Dat. Rhodi die xiii Septembris, annoRedemptorisnostri Iiicarnationis .mculxxxi.

sic quoque victi Omnipotens Deus
E. V. iinper. M.
impetum per muros eversos
imiiresserunt, cui
llumiles
X.
servilores,
Petrus
Daubusson
.
sustinendo e.vigua eijuilum maiuis |)ar esse non poterat, in foedissimam fugam sit conversa, lianc fuisse, ostensum nimirum ca-lo prodigium, quo tempore signa Salvatoris nostri, 15. Virginis el S. Joannis Baplistae, equestris Ordinis llierosohmilaiii jiatroni, in moenium ruinis defixa sunt, atquc a Turcico exercitu splendidissimam cruaurei coloris in aere conspeclam, visamque Virgincm candidissimo amictu indutam, qua; sinistra intendebat cly|)eum, dextra lanccam vibrabat, virumque pone lacera veste et eameli pelle coopertum, hosque innumeram milituin caplestinin aciem sequi, atque iirbis obsessa;
auxilio procurrere
magister
sules
1 i.
hnspitalis
Jerosolymitaiii
ot
con-
cata.
Partx victorix truphsea B. Ymjiiii decliOb partam divinitus hanc victoriam
cem
magnifica illius tropliTa Virgini fixit Petrus Aubossonius, de quo paulo ante memoravi, ac Rhodiam Ecclcsiam, aucto sacerdotiorum numero, eximiis ornamentis decoravit, atquehisce litteris relata; de Mahometc divina ope victoriffi
cujus ostenti tanlo terroie sunt capti Christi hosles, ut ipsis irruptiouis in urbem urgenda; defuerit animus .
:
commendavit Qus, inquit, vidimus, et sumus experti testamur. Anno octuagesimo >upra millesimum quadringentesimum urbs Rhodia arcta, eademque sa;vissima a Tureis terra marique vallabalur obsiincmoriam
iiosteritati
:
dione, ac miiltis locis mcenia a |)Iaga Orientali
bellicorum tormentorum ingentium quidem

:
et
12.
Prodidit litteris
liujus
prodigii hislo-
riam Guillelmus Caturcensis vicecancellarius,

qiii
intertuit, tiim
liistorici
plures, qui
de ea
lUiodi op|)Ugnatione scripserunt, memiiiere. Et
sane uon sine divino miraculo maMiium ruiiiis propulsalos infideles testatur Poutifex ' TaiiCbristi pugiles et fortissimi quain inquit atlileta', deRhodiis eijuitibusloquitur), pro fidei defensione, se et sua ex|)onere non formidant,
innumerorum ictibus solo lequata erant in qunrum ruiiia cum post sexagesinium et (luintum diem sexto kal. Augusti in ortu solis Rhodiis contrario hinc inde ad manus ventum esset, caesis hoslisque nefandus numero superior custodibus, muros pr;esidio nudatos jam teitaque manu valida nonnuUos urbis neret
,
adilus occu|)asset, ut lliimcn hyemalibus pluviis
auctum
effractis
obicibus
disjectis
munitio-
ut dextera
Domini eis assislente, illam, (nimirum Rhodi urbem ab eorumdem Turcorum

,
nibus, el superato alveo
campum
se eiriiiulere,
repentino impetu ia omniaiiue secum trahere
miraculose potuerint . 1'ergunl magislri Rliodiorum equitum littene Paraverant Turcic spe potiuiuhe urbis 13. sibi funes ad caplivos alligaiuios, et palorum ingentem magnitudinem ad vivos cruciandos, et decreverant eiiini omues inortales maies
oppugnatione
<i
tutari
annitens, intcriora iirbis penetrare totis viribus conaretur, illuc undique a nostris subsidiariis
concursunuet ad multam diem

coininus
Iiasta
gladioque
certatum
est
atrociter
in
ueutram
partem victoria decliuante. Nos vero tunc, ut in omnibus nostris consuevimus uecessitatibus,
'
Bobiiis
liist.
canc. el
alii.
eq. Hiei. 2. p.
"
1.
xii. et Guilleliii. Caturcen. vice-
Lib. Iiov. el Bull. p. ilU el 212.
nonnuUis acceptis vulneribus diu nostros contra tantam multitucernentes dinem belli poiidus noii posse sustinere, meiitis
inter iiugiiandum
C08
SrXTI IV
AXXUS
10.
CHRISTI
1480.
oculos ct inlima cordis ad beatain Dei êiiitciccm Mariam, graliarinii fonlcm vivum, liumani gcneris advocatam, ac patronum nostrum nempe D. Joannem Baptistam direximus, orantcs ut pro (^liristi fidcliluis, in r.atliolic;c fidci exallalioncm, conlra .Maliuuu4icam spurcitiam pufrnantibus,
altcr
iiius(|uc, ct saccrdotuin iiiiiii^niin iiiiilcin ad divina cclcliranda amjiliavimus. atque sacclla
quaidam Kcclesi;e contigua vcrsus Meridiem a fundamenlis ereximus et ornavimus, quie cum
undi()uc('f
adungucm nosfra-dcvotionismcnlem
majora, ijuaiitiim
,
non
iin[ilcanf, cl
iii
iiobis cst,
apud regem, qucm frciiuit allcra, ))apfi/.avit in tanta rcrum angustia

,
et
excqui
satagamus
scientes
iii
iiicl\la'
urbis
rcliqiii
et
Janua' callicdrali Ecclcsia S. Laurcnlii

cor|)oris i[isius |)ra;cursoris cineres,
discrimine dignarcntur iiitercedcre.
quos
divin.i
ipsosanguinolento congressu ct bellico ardore divinum auxilium atfuisse, validunniue supernc nostrorum animis robur infusum, et corporis vires adeo auctas fuissc, ut pauciores primo innumeram multiludinem formidantes, ipsanuiue vix in angustioribus aditibus reprimentcs, infestis telis invadere et urbc pellere non del.j.
Nec mora
,
sensimus
in
majestas innumeris dignatur in dies insignire miraculis. sumina ciim veneralioue in ca[)acc
sanciiuc siim[iluosa ibidem ad hoc nupererecta
capella cusfodiri
voluntatcm
cxecutioni
ut dediti
nostros
pientcs,
affccfus
i[isisquc
in eodem et dcmandare cuclienfes obfempe,
trectarcnt
ita
hallucinatos, ac
liostium autem oculos caligantes, et mcntem tanto pavore per-
rantesdignum arbiframur, et nostras esse partes ducimusin cjusdcm laudem aliquam divinorum celebrem instifufionem per nosfrum Ordiiicm profcssos sacerdofes complendam in loco, quoad
fierl
et
territam ex insperato corporaque tam languida fluxa devenisse rc ipsa pers[)eximus, ut quo
poterit propinquiori, et nobis assignalo
ordinare,
chorum
instituere, et adificia paulo
se verlerent,
quidve agerent possent nequaquam intelligere. Quare noslri occasionem rei bene gerendae coelitus datam non postponentes,
post enarrauda liinc nosfro conceptu opportuna
facere atque celebrantibus commoda crigere noslrisque sumptif.us aptare, etc . Hsec accuratius receusenda visa sunt, ut divina; beneficentiffi
agminc tanto impetu structa acie irruerunt, ut urbeni semicaptam statim recupcinstaurato
raverint, et
e
ac miraculi liberata
tandem hosles per murorum ruinas
pressa altius vestigia extareut
Rhodo editi imnunc reliqua

;
loco supcriori pra^cipites sese dejicere, ct turpiter terga dare compulerint, quos ad lassiluintra caslrorum munitiones prosecuti sunt, ct gloriosam \ictoriam a diviua clementia dalani ad Christiani nominis exaltationem rcportavimus. 16. Quamobrem prffdcccssorum nostrorum vesligia sequentes, safagentes ubique pro viribus divinum cultum, ad Dei laudem et ipsius patroni nostri prtcconium augerc, et cjusdcm
<(
prosequamur.
17.
dinem cadendo ptene usque
Calabria a Turcis invasa. Dum vero a bassa Palseologo obsidione premebatur, Maliometes iu Ifaliam cum magna classe ire jussit visirem bassam alium, nimirum (ieduncm Achmelem rei militaris pcritissimum, qui cx Velona Epiri oppido proximam cxfrcma! Italiffi lifforalem oram ex improviso adortus, Hydrunfo, prascipuo Calabriae oppido, ingenti
Rhodus
omnium
ribus,
terrore potitusest, dirissimaquecivium
sanctissimi corporis rcliquias venerari, ut de

susce[)tis beneficiis grati simus, et in
edita strage,
futurum,
non wtate confectis, non mulienon infantibus pepercit, quam funestam

intcr caileros
'
ejus intervenientibus |)recibus,ccclesteauxilium
dadem
"
Volaterranus
ita
uarrat
-:
mereamur, iiiter alia, quse executioni demandavimus su[)eriori tem[)ore a Bagiasio Turcorum tyranno tunc nobis annuum triconse(|ui
,
Turcorum classis navigiorum divcrsi generis circiter centum ex Apollonia, quain Velonam, oiiinor, nunc dicimus, die xxviu mensis Julii,
jccit:
fuit, cx improviso in Italiam tratransmisso frefo, quod intcrjacet,passuuni circiter quinquaginfa millibus Hydrunfum civitatem A[iuliie sub Ferdinandi Aragonensis ([uic
bulum pcndente, dexteram ipsius Pra?cursoris manum, quageneris humani Salvatorem muiido
ostendit dicens
:
Vencris
Eccc a/jmis Dct, ecce
cini tollit
peccata
in
mimdi
multis rctroactis sajculis Con-
stantinojioli ante cf i)osf
Turccnsem tyrannidem
ditione [lositam, eo nequivit, civibus

coepit
et
quod [irimo
:
iinpetu ca[)ere
quodam
(Jra.^corum monasturio religiosissimc
scse defendcntibus, obsidcre
servatam omni conalu cvcllere, et ex ejusdem ditione cxfraliere in Ciiristianorumque [)0et feslatem s[)iritualc solamen reducerc
,
quod tandem Deo inspirante et auxiliante complevimus, votique compotes evaquandoquidem i[)sam cum uonnullis simus
annisi sumus,
,
ornamentis argenteis, et litterarum documentis accepimus, eademque a sacra Sede Apostolica approbata, et nosfris sumpfibus obrizo auro denuo ornata S. Joannis Colachi nostri convenlus Rliodi Ecclcsiam dccoravimus donavi-
o[)pugnare ejus namque pra^fectus qucm sua lingua bassam vocant, ut si ex imi^roviso urbc eo animo vcnerat potiri non |)Osset, machinis et tormentis adhibitis, quorummagnamcopiam secum adduxerat, omnino illam ex[)Ugnare conaretiir. Itaque illis interim expositis, occupato porfu et urbe cirAcchincltus.
,
cumdafa
'
([iia?
parvi
Si.\t.
admodum
bilii.
cst
circuitus,
Vol.il.
Iliar.
.Ms.
cxpcJilion.
IV.
Vdtic. nun).
ll,")j.
.Ms.
arch. Vat. sigD. miin. 111. Steph. laliss. Ms.

I.
TincoL'1-.
i.
sigii.
niim. 111.
1.
Volal. Diar. Ms. arch. Vat. sig.
niiiii.
11
p. 2SU.
'
SIXTr IV
AXXtS
I(.
CHRISTl
:
1480.
eiiim
fiOf)
magna
vi
oiiiiii
fionore
tornieiiforiim
illarii
iiiteiitis
Hydruiili
expugnatio gravem
desunt, qui
dicanl
(lercrehiiil, ler-
adoriri coepit, ita ut (iics noclesque
niiihi (|iiits
injecerat terrûcm.
Si.vliiiu, tihi
Nec
oppidanis
dareliir:
(|ui
ciini
imparati essciit,
siil)si(iiuiii
caplam Hydriinliim
fru^tra alias refieiiKlccrecanlihiis. ut
ad eos milterel,
libiis,
nuilisîiie subsiiliis
iii
eomparen(lire|ila esl,
landem
vieli
poleslateni liostiiim die xi
Augusli meiisis deveiiere. Urhs tola

caesi fere BDtas
civcs
omnes
qiii
et
indiffen,
est
,
imbellis
seiics
alque aiiinio coiisternalum de tirhe deac (letendis Galliis consilium agi[)Oslea metii [)osilo, mulato(|ue tasse verum consilio ad paraiida atixilia, defendendas genci'osi pastoris more oves a Deo sibi concreditas,
liliini
seieiida
:
in
servitulcm
acta
proptcr
(iroptilsandosquc
Christiani
Iiiijêravit
hosles
itatjue
nominis
omnihiis
utriusque scxiis
pivne cuncti
iiilerempli
curas
Italia;
iulendisse.
fuere. Sacerdotes omnes et ipse in primis Hydruntinus anlistes, ailate et vito; sanctimonia venerandus.crudeliler occisi, tem[>Ia Deo dicata ftindilus diruta, vel in prophanos et turpissimos sanctorum reliquiie canibus usus conversa objecUe vir-încs ra|)taj et ad sluprum dediicla;, ac super sanclissimas aras violatje niliil crude, ;
:
()rinci[)ihus inducias,
ut
adversus
communem
hostem verlerentur
:
omnium arma cum

:
Venelis, die Ascensionis Salvatoris sacro,
rum in Tuicas ftedus pepigit ' Kangonum cardinalem inNea[)olitanumregnurn

legavit,
armoGabrielem
:
ut crucis symbolo fideles

imjiloravit, vcniacque
insigniret
Traiisal[)inonim regurn o()em per sacrosancla

(|u;e([ue
omissum caput abscissurn et afGxum

litatis
aut impietatis
est: ciiiquenobili
criminum spe
navihus a se
erat soluta
lanceis tota ui'be
pro[)Osila ad
coiicitavit
:
nomen Christianum defendendum

turn de
stihsidiariis
ad s()eclaculiim deferebatur. Dies liic mafini mali initium est, et iucendium toti llaliie formi-
transmissis lUiodum, ciijus

obsidio, edocuit.
20.
nondum
dandum
18.
.
'
^
fuit scrra
Seclus
|)ro
lignea archiepisco[)US
,
cum crucem
obeundam
Chrisli
teneret
manibus
ac fldeles ad
Christo
oclingenli ciiciler oiqiido educti

,
mortem cobortaretur, nudicumfidem

con\alle,
Ad futuram rei memoriam. Non solum llalis, sed eliam extra Haliam degentibus ultramontanis jam innotescere non
((
amhigimus, Turcos crucis

fidei
lios[)ilalis S.
Christi
et
ejusdeni
damiiare res|iiieriiil seque ad stantiam cohorlarentur a Turcis iii parva

([us;
culloitim sa^vissimoshostes insulam Rhodi
vallis
mailyrum
dicta
est
coiitrucidali
ila Calahriain Turca iiivadehat, princeps alienis rapiendis inhiabat, oppressisque auxilii specie Senis in spem Elruriffi sibi subjicieiuhB veniebat, de quo de([ue
sunt.
Dum
Calabriae
Joannis Jerosolymilani cum ingenti mari([ue obsedissc, et uiio eodem(|iie leiii()ore ex Velona cum validissima classe in Apuliam descendisse, ac
geiitium niiilliludiiie terra
llydrunliiiam civitalem Sedcm metropolitanam post ali([uot dierum obsidionem, et muroriim
Senensium coiiversionibus
ranus
"
:
hsec tradit Yolaler-
Senis
Itinc
agebat Alfonsus Calabritc

,
jirinceps
decreta
ali(|ua
monstratum est civitatis omnia nutu suo fiebant nec de re jam ad senatum rcferebatur, quin prius
ut supra
,
illiusmachinarum impetu eversionem, tandem, heu rem miseram at(|ue afflictam hoc calamitoso tempore cruentissimo bello viris partim caisis, partim acerbissima; servitutis jugo subjectis, matronis sftr[iralis, virginihus raptis,
!
Calaber illam prohassel, adeoqtie creverat ejns aucloritas, ut nisi com[iulsus fuisset in A|)uliaiii
jiroficisci
saiiclimoriialihus ftrdatis, adolescenlulis

niler trucidatis, senihus
hominum
et
immacquorum
semividivisis,
!
ad obviandum Turcis, qui in llaliam

ejus
calcibus dilaniafis, pra?gnantibus

vis corpusculis, o
vi et
cum
trajecerant et Hydrtiiilum occu[)averant,

civilatis im[)eri(' |)rocul
crudelitas inaudita
dubio potilus
essel, sic
qtiod
actuin crat de totius Elruria. libertale.

est
Diclum
lugentem
e civilate abiisse. Itaque
debent [)lurinium Elrusci Tiirco, ([tii ah eorum cervicihus jugum servilutis amovit, sed in primis debent Senenses, qui jam primi tyranno
paruissent
19.
.
armis expugnasse, et ad metropolitanam Ecclesiam accedentes bona; memoria; Stephanum archiepiscopum Hydrunlinurn senem decrepitum et [ileniim dieriim, ([tii in apparatu
,
pontiUcali cor|)US Dornini
noslri Jesu
Christi
deferendo canonicis
per
eamdem Ecclesiam cum
suis
et aliis [)reshyteris ac clericis
proces-
Ad obicem
ponendiim Turcicis grassatio-
sioiialiter [iro civitalis defensione, et
nibiis
Sixtus
principes incitat
ad concordiam,
in
ejus salute
decumas imperat impendcndas

cos.
sumptus
bello
belli-
Im()licilus
etiam
tuiii
erat
ctim
Florentinis
gesto
Ponlifex,
adversum
quos
comilem Hieronymum
anno exeunle eos
riiariuiu
lus creasse refert Sle()liaiius Iiifissura
ducein exerci'. L't vero
incolarum non secus at([ue im[)ius Manasses Isaiam serra ligiiea [)cr medium secasse, et eos, quos secum habebat, canonicos et presbyteros pra;dictos Deum laudantes, et misericordiam ab eo alla voce ex[)0scentes, crudeliter intra Ecclesiam humiles
prcccs effundehaf,
i()sam trucidasse et interemisse, ac
'
conciliarit Ecclesitc, dicetur
omnia qua;
Brul. hist. Flor.
lil.
Ms.
l.eauJ. .\lbcit.
niiin.
in liiscepl. Saleii.
iii
Mi. Vat. sign.
111.
legn.
llal.
9.
Volat.
I.
VII.
Vat. e.xpeilit.
* Jac.
Si.\t.
Hapli. Volat.
.\ls.
1.
vii.
Volal. iu Diariis
Vallic. sign.
B. nuni. 19.
' Inliis.
.\!s.
Val. aicli. sig.
niiiii.
111.
II.
205
elc.
.\i\.N.
Ttjiti
.\.\J.\;.
Ray.n.
.\.
G10
iii
sixrr IV
ANNUS
1f>
CHRISTr
1-'i8().
eadeni civitale ejiisqiie teniloiio erant mobi-
lia
bona
liiripiiisse, el
hujiisniodi victoiia elalos

iNerotiirjii,
contra (lastrenseni,
Liciensem,
Or-
ullo modo d(!speranduiii, sed nostram [lotius negligentiam arguamus, qui, culjiis et |)eccatis exigentilius nostris, miserationes Uomiiii relar-
gentinen, et Leocaden, aliasque inaritimis oris propinquas nydruntiiue et Briiiuiusiensis pro-
damus,
sicut
lilii
Israel, (|ui
murmuraveruiit
in
vinciarum
civitates, territoria et loca
earum, ac
:
illarum incolas vicioriam prosequi, eorumque exercitum etvictoriam in dies continuo augei'i et dicli liospitalis fralrum el iiicolarum insulai
praediclae
crudelissimis
runi
corumdem Turcorum impetu variis i)r;pliis, qii.T cum illis liabuerunt,

periissc
:
non parvain multitudinem
Rliodiano-
muros pro magna
parte solo a^quatos fore,
exaudierunt vocem Domini ijuadraginta dies, (|uil;ius poluissent terram repromissionis infrare, iii amios totidem converterunt. Sic etiam pi)|)uUis israel, cum ad bellandum tribLim lieiijamin prius Domiiio consullii, deinde ii)so ut iterum ascenderet injungcnte, non anlea de ipsis victoriam est adeptus, qiiam semel et secundo conversus in fugain culpas suas hostili gladio expiaret si enim populus
castris, iiec
:
degentes arctissima obsidione teneri, ac in gravissimo periculo constitutos esse, el nisi potentalus Italise inuiuim convenientes prompta
et inibi
Cliristiauus in lege
Domini ambulasset,
ipsiiis
si
ejus
crucein tollcret, ut
vindicarct injiiriam,
millia ellugas-
unus ex
eis mille, et
duo decem
auxiIiacelerilerconferant,nemoestquiambigat, Turcos ipsos tandem, qua voluerint in his jârtibiis victoria
sent, et sicut deflcil fumiis, el fluit cera a facie

ignis, sic inimici
crucis
ab eorum praesentia
coiitrarium delicla
peccata, quae
polituros fore
Nondum
liberatse
defecissent
jiigiter
et
quamiuam
lUiodi
fama ad Sixtum pervenerat. 21. Quam igitur periculosum
nostra meruerunt,
sit
quoniam per
modo
Cliristianis omiiibus, et prajsertiiii Itali;e |)oten-
facimus ad duriora Dominum provocamus, quia tamen miscrationes illius super

o[)era ejus, et
si
tatibus in
dissimulare,
armorum assumptione contra Turcos quamve damnosum ultra dilTerre

illis
omnia
cum
iralus fuerit, miseri-
cordiae recordatur,
conversi
fuerimus, adji-
quisque
intelligit,
jam
Italiam, et Siciliaj
regnum,
si
qiiod
de B. Pelri 1'alrimonio fore di:
gnoscitur, pro sua voluntate calcantibus

Christi fideles,
si
unde
non continebit modo in ira misericordiam suam, ncc dabit ha'reilitatem suam in opprobrium, ut domiiicntur ei de caeciet misereri Deus, et
t(!ro
et
praeserlim
î
Ilali
pra't'ali,
nationes,
ne forte consenliant adversarii

:
agros,
domos,
si
uxores,
liljeros, si liberiii
noslri, et dicnnl
.yatii/s
nost/a excelsa, et non
tatem,
si
fidem deiiiîue ipsam,
qua
ba|)tizati
Deus, fecit hxe omnia.

23.
Italia;
sumus, relincre voliinl, credant nobis, et bellum geiere oporlel. i\ec ^confldant se tutos esse, qui praj cajteris a regno
et lenati
Omnes
igitur Cliristi fideles, pra^serlim
eosarma sumere
praidicto dislare noscantur, qiiia nisi obviani veniant Turcliis, et ipsi tandem illorum dilioiii parebunt, nec ab hujusmodi defensione se retrahant inanes divina? majestatis consiliorum
perscrutatorcs
diceiiies
forsitan
intra
se
Nonne Deus omnipotens, qui docet manus ad pra}Iium et digitos movet ad bellum, civitalem
Hydruntinam, Pontiflcem, Christos,
suos
si
(|uibus majus de proximo [êriculum imminet, per viscera misericordiffi Domini nostri Jesu Christi, pcr passionem ejus, qua sumiis redeni|)ti, per judicium extremum, in quo stabunt ante tribunal ejus, ac recepturi unusquisque secundum opera sua, det spem vitie aeterna;, quain repromisit Deus diligcntibus se, obnixe hortamur, requirimus
poteutatus et incolas,
et
monemus;
ut disscnsiones et aemulationes
et
fideles
fraternas in pacis et dilectionis foedera conver-
voluisset, ne in
|)oterat
manus
traderentur im-
piorum,
omnino
vellet,
tueri. Poterat
et posset illam, si
quidem, de manibus hostium

ipsius possit resistere
lacile liberare, ciim in ditione ejus cuiicta sint
posita, et nihil est,
quod
volunlati
sed
cum
refrigescente charitate mul-
lorum, iniquitas abundasset, et fldeles suos a mortis sonino ad perennis vita; studium excitalet, certamen hujusmodi eis proposuit gloriosiiin, in quo fidem velut aurum in fornace probaret, salvatiouis
eis
tentcs,appreliendantarmaetscutum,et exurgant in adjulorium Jesu Christi,infirmi robore accingantiir, ut arcum fortium superent, et superbiam illorum humilient, quinoninDeo, sed in sua feritate confidunt, firiniter sperantes in eo qui conterit bella, qui currum Pharaonis dejecit in mare, quod ipse mitlet eis auxilium de sancto,
et
Turcorum
de Sion tuebitur eos. Nos ciiim intellecto ap|)aratu ad expugnandum insulam, ut magister et fratres insulam et loca eorura
causam praistando, viam(|ue
ostendendo
salutis, ut qui fideliter pro ipso
certarent, velut ejus aUiletffi ab ipso feliciter coronarenlur, et qui segnes in tantaj necessitatis articulo forent in novissimo judicii slrictique cxaminis die in tenebras missi exteriorcs justam mererentur damnalioiiis sententiam
munire etad defensionem illius se parare commodius possent, ei in non modica pecuniaruin sumina subvenimus, ac Cliristi fideles partium Caliicanarum primo per anni jubilei, et deinde per universum orbem ad impeiidendum eis aJ
ri.-B
pra-missa pia sullragia per indulgentia! plenaconcessioncm inducere nostris lilteris cu-
sustinerc.
22.
"
.\on est
itaque
de divina clemenlia
cl dcnuim inagnam navem frumento oncratam ad insulamipsam transmisimus, qua-
ravimus,
SrXTI rv
ANNTS
10.
iiil
CirHFSTI
1/|80.
(ill
Turciii insiilam
divino qiiodam miraculo vix friduo, an(o(|ii;ini iiisani ol)sidere creperant, ad

;
illnm pervenerat
sineenim rrumento
prêiiicto,
ac extingucndae fidei Catholicaj ardor, iit aliud cogifcnt, nil dies noctesquc moliantur, nisi ut ad hanc almam Urbem, Apostoloriim
lil.ido,
insula tam arctam
obsiiiionom longo tempore
nullo paclo perferre poluisset.

Intellecta postmoduni obsidionc |)rtEmaritimam classem duarum maximarum naviiim ai'mis et bellatoruni numero munitam ex .laiiiia non sine maxinio sum[)tu ad eanulem iiisulam jam transmisimus, et ut, qua; per eosdcm magistratum et fratrcs in iirovincia pa21.
'I
Pctri et Pauli glorioso martyrii cruorc Domino nostio Jesu Chrislo consecratam, in qua Altiset Christiamc recaput iiistituil, se conferant, et illius sacratissima tem|)la, etqiia! in eis conservantur Clirisli ac sanctorum ejus rcliquias |)olluant, et
simus sacerdotii [irincipatum
dicta
ligionis
rabalur classis, celerius parari et ad insulam ipsam transmitti posset, aliam longe majorcm peciiniarum suminam eis condonavimiis nec omisimus litleris noslris sollicitare Cliiistiaiiissimos imiieratoreni ct rej^cs, ac alios universos
;
tandem universam Ilaliam, cajtcrasqiie Christianoriim provincias corum s[)urcissima; sectaj subjiciant sed eorum [êrlidia ct iniqua intentionc frustrabuntur omnino, si Christianissimi
:
reges et princi[)es, ac
insigniti,
alii
sacro Baptismatis
fonlc renati, et Chrisfi Salvatoris nostri
nomine
Christi ruiclcs
ad
(lefciisionem
insula' inetno-
proquorum salute prctiosum sanguincm suum Salvafor i[)sc noster effudit, cjiisdem
rata;, i|)Soruiii(|iic
sionem,
et
rurcorum ex Apulia expulpostrcnio misimus diicctum filium
fidcidcfensioiiemiiltiaprajstolaiidoetcuncfando non negligant, sed insurgant contra ejus ini-
nostrum Gabrieleiii tit. SS. Serjîi el Racclii presbvtcrum cardiiialem adregnum ipsiim Sicilia) A. S. L. pecuniis, quibus poluimus, miinitum, (|ui Turcorum eorumdem impetus una
micos
et hosfcs, ne(|iie dubitent,
etiam
si
opor-
teret pro eo vitam ex[)oiierc, qui [)ro nobis
non
abniiit;
prasertim
cum
res videafur liiijiismodi
mori ardua defensio, nihilominus

etsl
magna
et
cum
cliarissimo
SiciliEB
in Cliristo filio
illustri
noslro Ferdi-
nando
rcge
reprimeret, et illos
terra marique ex|)ugnare curaret, nec tamcn usque modo Turci ipsi liis nostris provisionibus
volenfibus Cliristianis facilis erit eorumdem infidelium ex[)iignatio, neque enim sua virtute et indusfria Turci pncfati corum auxere tyraninertia, desidia, negligenfia et discordia, ita ut paulatim devicfis vicinis eorum, tolerantia, qui ob privafas inimicitias
nidem, sed Cliristianoriim
ab obsidione insuhe praedictae ccssarunt; nec ex Apulia recesserunt, imo, ut noviter relatum
existit
,
civitatem
Vestanensem
in
provincia
Sypontina occuparunt, nos enim auxilia et pra;sidia pro facultatibusnostris continuoimpendere non cessabimus, et alios, ut id simililer faciant, exhortari non desislemus . Indixit i)roptcrea Sixtus inducias Italis dum Turca haireret in Italia, foedifragis censuras incussit, tum crucc,
crevit, ut cicteros sociis
eos perire sinebant, eo usque pestis ipsa nudatos tandein subju-
gaverint, el
usque
in
Pannonia) fines ex uno
latere [irogressi, exalio
jam
Italiam ingredi non
formidaverint.
27.
Heu
qua; qualisve gens,
quam
vilis,
quam
signatos in clientelam accepit.

25.
Pat.
mcdlxxx
.
',
sordida contra Christianum [)oiiulum sapientissimum, nobilissimam potenfoeda,
quam
Exlant (|uoque
alicC
Apostolica} littera'
quibus deplorat Pontifex ingentia mala a s;evissimo Turca Ilxdruiifo atquc fiiiilinio agro illata, tantamque eum dominandi et extinguendae fldei Christianae cupidinc flagrare, ut Ho-
tissimamquc Italiam ingrcdi audent, oninis enim exercitus constat ex hominibus partim levis,
partim nullius armatura',
vivcntibus,
et ut phirimum [)cditibus sine stij)eiulio publico, prada dumtaxat
mam
ejus
inTurcicam servitutem redigere, fem[)Ia:
quorum
desidia
:
arbifrio est
lideles
nullum ordinem servare assuetis, in manere, et fugere, et hos

imperare permitfunt eorum
que ejus sacratissima funestare molirctur tamen infringendos conatus subjicit, si

Christianireges, [irincijies.ac populi fidcm Cliristianam tuendam suscipcrenl non sua %iituti:;
:
eis riirisfi
nonne sola Italia, nec illatota persaepe sexaginfa millia milifum armatorum in re miliforfifddiiie ac robore prffisfantissimorum contra se invicem sustentavit, qui ad repellentari
Turcas, sed Chrjstianorum inertia et discordiis protulisse auxisscque imperium hclliim itaque strenue [)ro Cliristo siisciperent, jiiignatu:
dam hujusmndi genfem non solum

ex Europa usque in
igitur et
ex Italia, sed
.'
rum cum
i|)sis
militise
coelestis
princi|)cm
Asiam sufficerent .\nimus voluntas, non vires et facultates deesse
Apuliacque tutelarem archangeiiim Micliaelem, nec defuturam divinam opem, {|ua confirmali David, Gedeon, Machaba?i pra>clarissimas de Dei hostibus victorfas retulere, denique amj)Iis-
videnfur, illorum eniin tcmeritas et perseverantia, ac Christi fidclium negligcntia et tolerantia

eos, qui fugientes insequuntur, hactenus victores effecif, quod profccto cessaref, si hujusmodi
simam criminum veniam consccuturos 26. Ad futiiram rei memoriam. " Tanfa est Turcorum rabies, et domiiiaiidi
:
'
negligcntia ct
fidei ciiltorcs
tolerantia
deposita
orthodoxee
eorum
volucrint.
Omnes
filios
vires contra eos exercere itaque praefatos charissimos
inChristo
l.ih,
liiev. ct
Uiill. p.
2:Ki.
rem
et
nostros serenissimos, im[)eratoreges potentissimos principes, ac Cliri-
GI2
SIXTI IV
Axxrs
10.
CHRISTI 1480.
iusulam pra^dictam Rhodidcnuo invadant, pra;fatamque Colocensem civilalem, prffiterita obsidione plurimum dcbilitatam, itcrum cum potentiori cxcrcitu obsideant, ac eorutn formidabili potenlia trucidatismagistroet fratribus aliis(|ue
habitatoribus ejus Yivific;e crucis Christi vexil-
stianissimos populos in Domino exhortamur, ut liujusmodi fidei defensionem adeo sanclam, adeoque necessariam agtrredi ultra non cessent
ac fortissimo animo, non rcl)as, non bonis, nou personis, non\it;r parcentes, pugnabitque cum eis Arcliangelus Micliael princeps
magno
exercitus coelestis militicT, qui pra^dicl;v Ai)uli;T; est protector et custos, etiam spe el liducia in Deum ISalvatorem nostrum pra?cipue muniti,
lum, (]U0(1 magister et fr;ilres pra>dicli iu vestibus el cordibus eoruin deferunt, conculcent, ac sacra ibidem existenlia Dei templa reliquaque
illius a^dificia
quod ipse propugnatores suos ab corumdem Turcorum defendet periculis, ct eis \icloriam pra;stabit, etc. Propositum etiam estindulgentiarum beneficium milites ad iioc gerendum bellum mitterent, et decreti sacerdotes qusestores ad stipem a fideiis,
subverlanl in Christiana! religioconatibus,

et
nis
opprobrium. Nos igitur intcndentes eorumet
demTurcorum
talis
furori hujusniodi
qui
instructos
armis
pro posse resistere,

vacare,
recuperationi dicl civifieri
Hydruntinae quanto celerius
poterit
cum omnis mora plurimum

Romaiue
periculosa
Dat. Roma? ai)ud libusêrogatam coUigendam. S.PetrumannolncarnalionisDominicffiMCDLXxx, Vjidus Augusti, PontiQcatus nostri anno ix . biennales 28. Impera\it prsterea Sixtus
<>
fore noscatur, et ad perfeiendas expensas pro-
plerea Ojiportunas
Ecclesiae
non supvenera-
petant facultates, habita super his
cum
bilibus fratribus noslris S. R. E. cardinalibus
decumas Ecclesiasticorum \ecligalium, quK in tum ad reficicnda e\ersa Rhodi propugnacula, tum ad Hydruntum, quod Turc magnis molibus
locis ditionis Ecclesiasticae coUigerenlur,
deliberatione matura subsidium unius integra;

\eraB decimae omnium et singulorum frucluum, reddituum et pro\cntuum cathedralium aliarumque Ecclesiarum, necnon monasteriorum, prioratuum , et infra iu alma Urbe
et
muni\erant, expugnandum Ad futuram rei memoriam.

:
aliistiue
civitatibus, terris, et
locis
temporali
Cum Turci crucis hostes cursu \ictoriarum elati civitalem Colo<c
Christi
atrocissimi
censem
insula;
Rhodi, turrim fortitudinis,

prffifats
et
\alidissimum fidei ad\ersus eos eorumque
in
parlibus
illis
aliorum infldelium propugnaculum, hoc anno arcta obsiimpetum dione tenuerint, et illius muros machinis et parte solo aliis bellicis instrumentis pro niagna eamque occupare pro posse conati tpquaverint, fuerint adeo, ut \ix dilecti fllii magister et fraet
dominio praefatae Roman;T! Ecclesia; mediate vel immediate subjectis ubilibet consistentium , et infra " anno quolibet usque ad triennium et infra iniponiproxime exigendum mus, ctc. Imperata pra?terea est deciinia omnium obveutionum ex muneribus publicis cardinalibus, legatis, praefectis urbium, arcium locorumvc, magistratibus urbanis, tuin aliis
,
tres hospitalis S.
Joannis Jerosolymitani inibi
degcntes, qui tanquam Christi pugiles et forlissimi athlelse pro fldeidefensione se etsua exponere non formidant, dextera Domini cis assistente, illam ab
munera publica gcrentibus. Dat. RonuE apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicae MCDLXxx, V kalend. Decembris Pontificatus nostri anno x .
quajvis
,
29. Festivitas
cclehraiida.
eorumdem Turcorum occupahujusmodi
tione tutari miraculose potuerint, ct
hoc labantis Christianae rei discrimine Sixtus, cum Dei Ecclesiam adversa saevaque tempestate quassatam lugeret, quam
In
Omnium
Sanctortim diebiis octo
obsidione durante, quod usque niodo inauditum Hydrunextilit Italis oras altingere, et civilalem regni nostri tinam inter alias provinciae Apulise
indc Turcae continuis efferati victoriis delendae

rcligionis Christiana? cupidissimi
fldeles
obliti
:
hinc Christi
ejusdem
religionis,
ac
divini
Numinis
dis-
metropolitanas ci\itates insignem obsidere, ac vi et armis expugnare cuni illius incolarum crudelissima strage non omiseriut, illamSiciiise
acerrime ac perlinacissime inter sese
sidentes concitabaiit; veleri
more
institutociue
que
sic
occupatam hominibus \acuam, \ictuamachinis

et
libus,
aliis
propugnaculis adeo
muni\erint, ut recuperari sine

tate et
gentium
et
maxima difficularmorum terra marique

possint, pari-
adducendorum multitudine non
terque Turci pra;fati coulinuo \alidissimam classem, cum qua ad ci\itatem ipsam Hydrun-
sanctissimorum Pontificum sullragia coelitum imploranda ad divinam leniendam iram decrevit, eamque ob causamocta\am a festo Omnium Sanctoruin recurrentem diem sacram constituit, atque ab omnibus Ecclesiis ubique coli et Cum plurium cclebrari jussithoc Diplomate sanctorum solemnes oclavte consueverint celebrari, ut sicut primus eorum obitus dies ipso'
:
tinam se conferant,
et
illi
\icinas, et
tandem
rum
successi\e reliquas Halia; civitates occupcut, ac eorum spurcissima; sccta! casis Christi fldelibus illarum incolis subjiciaiit, et adveniente Vere
Lib. biev. cl Bull. p. 212.
in angelorum in caelo nalivitatem sanctorum palriun consortio assumptionem

,
et
si-
gniflcat, ita in octava
resurrectionem corporuin
vi<le-
recolentes ipsorum duplici stola, anima;

Lib. brev. el BuM. p. 21C.
'
SIXTI IV
AXNrS
10.
fuil,
niRisTi
ncc data
Ponlifico
I'i8r).
13
assumpto tantum valuit conlrariae
:
licetet plorificati corporii5, conpratulatnur: octa;
ei
de more insignia
ut us(|iie ad
:
vus, in(|uit Domiiius in l.ovilico, dics vobis ce-
iiide
Xislo
lcborrinius ct sanclissirnus crit;

resurrcxit
ct
oclava dic
factioiiis
tali
aiiotoiitas,
lioc
tempiis
Dominus nostcr Jesus
Cliristus, ct in
dignilate fraiidatus fueril
Jdanncs Raptista
octava hujus saeculi wtatc

festivitatom
cum
codcin resuri^cre
per octo con-
sibi cst
nomen
firmitcr cxpectamns, coiisonum (]uoque cst ut
Sanctornm-Omnium
tinuos dics soicmniter cebibremus; nos (|ui, licet immcriti, illius, qui cfclum terrain((uc rofrit, vicos fôrimus in torris, cupicntos Clirisli
fidelcs qnoslibct,
quorum
nobis cst ccclitns cura
commissa, ad vencrationem omnium sanctorum ct sanctarum I)(u, (>l juircm crjia cos dcvotionem quanlum possiimus cxcitare ut per
,
Cuin porro Turcac cx Ilydruntina urhc vcluli cx arcc munitissima in Salcntinum agruin, superiquc maris littorcas oras cxourrcrcnt, ct oinnia forro llammaqiic iniscercnt,jani(|ue ooloherriime aMli LaiiretaniC cam opibus spoliaturi immincrent, Recinctcnscs patriic immcmores, Laurclanam doinum summo conalu propiignarc dccrcverunt, pra'sidiof|iio iniposilo excubias agcre dic noclu(|uo coiistituerunt
32.
,
eorum
fcctum;
S. R. E.
patrocinia iiostrum
d(!
suppleatur imperfralriim
vcncraliiliiim
nosfroium
liu-
cardiiialium coiisilio statiiimus ct ordifestivitas
namus, quod
Omnium Sanctorum
jiismodi peroclo contiiiiios dios, prima soilicct etootava, ciim majorio;clciorum tliorum solemnilate annis singulis, cl
laudum
cantico,
laetitiae
jubilo, cordisqiic tripudio,
sub dtiplici offioio, ut in aliis sanctorum elsanctarum foslivitatihus solemnibus, carumdcmque octavis observatur, porunivorsiim orbom pcrpetuis fuluris tcmporibus dcinccps cclobrari ct ohservari dcbeat, ita
donis a Cliristiana pietale collalis in tiitum recoptis, (|ii;c relat;i in tahiihis siiiit. At sapiens Rocinelonsium coiisilium suhdiicto jam sacro auro argcnloque, liaudquaquam barbiiros a nefario scidoro revociivil. Veruni iicc virginis Dciparic prajsidium iidvorsiis hiirbariciini oiiissom populabundam su;p domiii augustissimaedcfuit. ut narrat Laiiroliuia' hisloriae scriptor liis vcrhis
' :
TiirccC populahiiiidi
ad castrum portus
,
quod de
festivitatibus,
qu
in iiraedictas octavas
commemoratio casdcm octavas celchrentur, etc. Dat. Romaeapud S. Potrum anno Incarnationis Doininioue mcdlxxx, pi'idie kal. Novemevenire contijreriiit, tunc nulla
habeatiir, scd
iiliD
post
bris, Pontificatus nostri aiino x .

30.
Geinienses pacati, et LauroAana
contra Turcfirum
impetm communita.
,
domus
Caelc-
riim spo[)Oiidit Sixtus classein viginti quinque
omissa minoruni praedarum cura, ad Laurctanam pricdam, (|uaiii opuleiitissiniiini sciebaiit osso, ac asportatam alio nesciebanl, iler intcndunt. Tuchantur Lauretanam iTdcni Rccinetenses, lcvc advcrsus Barbarorum excrcilum insolcntcm victoria praesidium, nisi ipsa loci praeses suaedomui praesidio ilaqiie ad sacrac foret doinus conspcclum ingens rc|iciile tcrror totam Turcarum porvasit acicm, cunctos(|uce vcsligio invitissimisanimis rcforre cocgit pcdein stiiporo attonilos, et Deiim piofccto |)ro illa acde stare mcmorantes . SubRccinetensis classe
delali
;
trircmiiim
se
instruolurum
ac Ncapolitanae,
dit aiiclor cardiiialein
quae ex (|ua(lragiiila coiifianda eral conjunctu-
num, co admonitum
tis
pcriculo,
Rohurcum Lauroti patro templum excita-
rum,
uti reicrt
Jaoobus Volaterranus ^ Lcgalum
prcctorea fuisse adCoiuionses oardinalem Sabel-
propugnaculis adversus repenlinos lioslium incursus communivissc. Er;>t is Jiilianiis epi-
him
ret,
addit auctor, ut classem parandam curaatqueintcstinascivium dissensioncssedaret. 31. Doccmbris, inquit, xix, cardinalis Sabcllus, qui supcriori mense cuin esset admiiiistrator provinciae Umbriae, legalus ad Ligures
fucrat designatiis,
scopus Sabinensis, ciirdinalis S. Pctri ad Vincula nuncujiatus, Sixti IV cx fratre nepos, qui ei post Piiim III accepto Jiilii II iiomine in Pontificatu successit, ut dixiinus supra.
33.
Data
Juliayio cardinali provincia pacis
maneet
ipseahiit. Etinfra
conciliandiB inter duceni
Austriacum
et
rcrjem
Legalionis hujus causae
dum
praecipuac atfe-
runtur, altcra ut sedaret civiles motus per eos dics GcniuT? cxortos inlor Fregosos ct ,\dornos
:
Gallum, necnon iiiter Gal/os ct Aiifjlos. Inlerea liic ad paoandos principes, ne ah arcendis cominiinihus hoslihiis rclardaronliir, in Gallias missiis est, ciijiis logiilionis ohcuiid |irovinciam hoc Diplomatc suscopit ' "Juliano episcopo Sahincnsi cardinali S. Potri ad Vinciila nuncupato, in;ijori iicnnifen: ,
altcra, ut triremes pararct pro
1'oiilifice
ad
tra-
jiciendum
Turcos venturo Verc, vel potius ad obsisleiidiim illis, ne iii Italiam ipsi inajorc conatii et olasse (luam praclerita ^^stato Irajicerent . Et infra Fuerat liic a Pontifice Paulo II mullos Jam annos propter magna morita tam sua, (iiiam familia; suae, ad ordinom cardiiialalus assumptus; scd intervenienle inoin
:
fiiirio iiostro,
"
A. S. L.
zizania,
cxortis
Cum,
pacis aemulo cl liumani gcncris ini-
micu
siiporsoinin;uite
diidum
pestifcris ac doloiidis disscnsionibus intcr clia-
pinalo Ponlificis
obilii, iicc
puhlicc pronunliatiis
rissimuin
iii
Cliristo filiiiin
noslrum Ludovicum
J.1C.
Vol:it.
I.
Ms.
V.
arcli.
Vat. sigii. nuin.
III.
1.
ii
Slepli.
InlUs.
p.
'
Turi.
78.
liisl.
Laiir.
I.
ii.
o.
4.
Sixl. IV.
reg.
1.
legationiin
1.
V.
Blziii'.
GU
Francorum regcm
nonnulios(|ue alios
SIXTI IV
ANXUS
10.
- CHRISTI 1480.
dissidentia quffique in pacis et concordiai dul-
illustrcm, et dilectum filium

Austria;,
nobiiem virum Maximilianum ducem

liiiic
inde adliwrentes etiam
cedinem commutare, sumentes ciam s])ecialem, quod ca, qua;

tiue,
in
Domino
fidu-
circiims])ectioni
variis respectiltus et occasionibus, dira gucrra-
rum coinmotio
tates,
loca
c]uam[)lurimas provincias, civivillas, teri'as, op]>ida, dominia, castra et ac illorum incolas diutius aftlixerit et
summe
cujus pricsentia nobis et Ecclesiai i)r;Bfatai perutili, pro tam necessariic tamque
inde agrorum depopulationes, incendia, lionii-
ulilis, et Deo grata) pacis et reconciliationis consequcndo votivo etlcctu in prKsenliarum carere compellimur, comniittenda duxerimus,
,
num
ca>des, strages, captivationes villarum. ter-
cura exaclissima,
lito
ct
pervigili industria tiio sote
rarum. iirovinciarum direiitiones, e\ersiones et vastationes aliaque quampkirima et innumerabilia damna non sine mngna etiam Ecclesiarum, monasteriorum, et aliorum ]iiorum locorum in eisdem provinciis et dominiis consistenliimi
jactura successerunt
nes, simultates,
:
more
adiinj>lere curabis,
taiuiuam
jiacis
Angelum ad regnum
rcgi
et
diici
FranciiE,
necnon univer-
sas provincins, doiuinia, civitates, terras et loca

i>r;efatis
mediate vel immediate

prtetextu,
quocumque
titulo,
jure,
occasione,
divisiones etiam, factio-
vel causa subjccta,
rancores, et odia inter
quam-
Rheno flumine usqueac Gnrumnam flumen, etmnre Provinciae

aliaque a
plurimos
subditos
îrincipes, barones,
et
milites, vasallos,
seu meridionale, et ab Oceano usque ad Alpes

Italia!
incolas exorta fuerint. et majora ac graviora periciila irre(iarabiliaque scandala et
iinminentes consistentia no^tro,
et prse-
fatae
Romanai
et
>i.
Ecclesiae
damna
cx carumdem gucrrariim ulteriori ]>rosecutione jiroculdubio secutiira fore non immerito foijnidentur,
jier
Sedis legatum de latcre
nominibus Apostoiicse nostro duximus desti-
nandum
putamus
mnndatis
qua? viribus
eorumdem
deputanduin, ac deslinamus ac deAmplissimis ad rem gerendam
princiiiuin ittiitjs, iisdcin dissensionibus

iienlibus, dtliiliores Cliiistianorum
dubitanter efficiuntur
iiii])elus
mamanus inad diclorum Turcorum
inslruit, etc. Dat. Roiuffi aiuid S. Pe-
immanissimi>riim bostiiim Cliristiani nominis conliiiidendus, et coercendos, nos iiilra mentis uostrae arcana revolvenles, et diligenti considcratione |>cnsaiites sincer devotionis
atlecluii) cl lidci zeliim qiiibus rex
fati
lium anno Incarnationis Domiuicae mcdlxxx, IV kal. Maii, Pontificatus noslri anno x . 35. De legationis munere iiijiincto Juliano, deque aliis cardinalibus in alia regiia missis meminit Jacobus Volaterranus ', qui ex Ecclesiffi
Volalcrrana"
archidiacono
in
scribarura
et diix |>IcT,
Pontificiorum
numerum
,
sujieriori
anno ascilus
cusi in Tabu-
nos
et
Romauam
viiiciiium
Ecclesiam reverentiir
fuerat, ac insignes de rebus
a Sixto IV gestis
tyiîs
quodque
eos
et
])ncis
lioc
lciiipore valde expediat ut intcr
Cuuimcnlnrios
qui
nondum
vigeiet, ad
îacificnndum
Inrio Vnlicnno recondili ser\aiilur, edidit, atque

illuslres viros Marcelluin
provincias, dominia el loca alia,qu8e reipublicai

fidei
Ruslicum Romanuin,
,
Christiana; firmissima sunt ])raesidia
convertimus omnes seiisus. 34. Animadvertentes itaque ad nos prsecipue s]>ectare liuiusmodi imminentibus periciilis, dissensionibus el scandalis occurrere et ad pacem omni studio dissidentes conjungere, habita super hoc cum vcncrabilibus frafribus
<<
Gas])nrem Rlondum Foroliviensem (I) historiaAndream Traiiezunlinum ruin scri|)torem

,
Matthiam Paluviceum, Franciscum Nozetanum collegas liabuit. Is itaquc in suis accuranssimis uonam mensis Ad Diariis hiec i>rO(lidit Veneris dies fuit, abiit iu legationem Junii, quae Gallicanam Julianus episcopus Sabiuensis , et
:
nostris S. R. E. cardinalibus deliberatione
ma-
infra
Sixti
Fuit hic iirimis
mensibus Pontificatus
tura ad te litterarum scientia
prsditum, potentem opere ])ariter et sermone, in magnis ex]iertum, et in arduis com])robatum direximus
,
ab episcopatus
]>ostea
ordine ad cardinalatum
S.
assumptus una cum Petro ex Ordine Minorum,

qui
cardinalis
Sixti
dictus est.
Hi
oculos nostia; meiitis

tionis
ac de tuiB circums|)ecfidei
induslria,
eximia probitate,
zelo,
maturitate consilii,
morum
largilor
elegantia, aliisque
autem primi fuere a Si.vto Ponlifice cardinales creati. Uno die quatuur legationes in eodein senatu decreta; fuere Mcaeno Gallicana, vicecan:
innumerabilium virlutuin donis, quibus perso-
cellario Hisjâna,
.Ncapolitano Orientalis mari:
nam
mus,
ter
tuain
lilarum
decoravit Allissi-
in cujus affectu geritur, ])rout
indubitan-
in sua Nicainus lima, Aquileieusi Germanica defunctus est, ex ea enim jam rediens, Ravennae
tenemus, scandalorum
fliictuantes turbines, et
et
omnium
et
'
guerrarum materiam sedare,
Volal.
I.
1.
.M.
aicb. Val. sian. nuiu. 111.
Annaliste nostri oscitantiara facile liic lectores agnoscant et conigant. Gasparem illum Blondum, qui unns fuil e socfis Jacobi munere scribE Poutincii eumdem esse censuil Bloucium Foioliviensem liisloriarum nobilem scriptorem. Diio sunt viri nomine ac miinere inter se plane diversi. quoruin alter, historicus nempe ante plures anuos, videlicet anno mcdlxiii, vila escesseial, .iliui vero
(I)
Volaterrani in
per hos aniiosvitam noina; agebat. Historico uomen erat Flavius, uostro vero Gaspar. lile a seeielis Pio II ailfuit; huuc apud Si.\lum IV scriplorem Ponlificium cum Jacobo Volaterrano egisse sigiiilicvi. Porro Jacobum hiinc alterum esse a Kaphaele Volaterrauo, qui Comineutarios urbanos hac ipsaaelate scribebat iii adnotatione ad A. mcdlxxii, 4, inonuiuius. Quos vero Jacobi Vulaterraui Commenlarios in Valicano consuluit annalista, illos ex eodem Codice vulgavit Muratoriiis Rer. Italic. to. xxiii. -M.\npi.
SIXTI IV
occubiiit
diere.
tres
reliciui
ANNUS
10.
CHRisrr
37. Licel
i80.
815
iiicolumes
Romam
re-
autem Saivatoris exemplo, quod

fil,
Pra-senlis lof^Mlioiiis (nemiio siisce|ikc a
uni cx miiiiiiiis noslris

miis, (luia
ficri
nobis rcputa-
Sabiiieiisi)
causa ea est |)r;cci|iua, ut Gallum ot Burguiuluin longo temporc dissidenles coiicicoiiciliatos ad feiciida
aiixilia
iii
tamcn
illos
(|iii
in priniis |iropcnsius iio-
norari convcnit,
tudiiiciii
se
lionorabiles in parlem
iii
liet, ct
iiclliim
solliciludiiiis assiimpli iiDiioraiit
nohis plcni-
conlra Tiircos
liorleliir ci imi)r||;il.
Dclci hiuiiiel priiiis
poleslalis, seiciiihibuii
ojiisdem rogis
nus Deus graliam

fruclus,(|ui noii
36. Ne(|iie
in
conspeclu regum
cipiim, ut jaclis bonis scmiiiihiis collif,âlur
rogamus, monomus et iiorlamur atlente quatenus te Apostolica; Sodis legatiim, vel potiiis nos
in
te
tam spcratur(|uam desideiaturin
Iteiiigne
recipicns, el dcvole |)ortractans,

in
Galliis
modo, sed etiam
in
sic te favore
benevolo
Anglia et Scolia lcjiatidiiis muiius Juliano demaiulaltim esl, ut iiitcr Gallos .Viiylos^jue pacem
liaret, ut lioc
.<
exliorla!ionibus(iu(! tuis ad
se
omnibus proseijuatur, pacom fondonlibus
facilcm pra^hcat,
iio
pra^sontia lua iiobis et
ad verlenda in communes liostes arma concidocet Diploma Venerabiii Iratri Juliaiio episcopo Sabi'
:
universaii Ecclesia; mullipliciter fructuosa diutius
careamus,
et
supor
iis,
qua; sibi ex parle

a(lliib(.>at,tan-
nostra per
te, voi
aiiuin seu alios a te forsan de-
nensi, cardinali S. fetri ad Vincula nuncupalo,
putaiulos retuloris fidcm indubiam
majori
glicC
pa'nitcntiario nostro, iu Francirp,

Scotia^
,
Aii-
quam
nobis,
sic(|iio
iii
singuli-
tibi
por nos conad laiulom
et
re|,Miis,
ac universis Galiiarum
cossis facullatibiisomiiom assislonliam pix>stet,
|irovinciis
fllii
necnoii
singiiiis
dominiis
diiecti
ac modis
Dei et
sui
omnibus
bonoris
faveat,
quod
.
lu
nobilis viri xMaximiliani ducis Auslriae quo-
augmenlum
omniunuiue
vis
respectu vel causa subjectis, et nonnullis
aliis provinciis, civitatibus, terris et locis,
Apo-
stoiica; Sedis icgato, elc.

"
Consideranles
et
(juod
urgens
et
ovidens
commudum et salulem iiijuncminislorium laiuiahililcr oxsotiuaris, et nos cxccllenliam regiain oxiiule dignis in Domino prKconiisel laudibuscominendemus. Dat.
Cbristi fidoiium
tum
tibi
mullorum
ma^norum
negoli(trum, ac pacis
Roma;apud
nostri
Sancliiin Pctruin aiino Incarnalionis

kal.
llaii
pi'imo et (luictis rcgiiorum, provinciarum el lo-
Dominica; .mcdlxxs, IV
Ponlificatus
corum piEEdictorum
praesertim Angliac regni, et
anno
ix .
Hunc vero mense Septembri

,
aliorumdomiiiiorum, provinciarum, insularum, et loconim (|uorumcuni(]ue tliarissimo in Gliristo filio noslro Eduardo, et regni ejusdem regi
subjoctoriim iiecessilas urget, illuc a nobis destinari logatum, et tantum negolium talem personam exigit, quce sua instanti diliillustri
accessisse lionorificeque exceittum tradunt ', iiuie Peronam profectum, cunKiue fidem publicam, ut pergeret ad Maximilianum
Parisios
elicere
non
potuisset, Luteliam,
cxlrcmo Dccomlcgati diligontia
bris niense,
reversum.Ceterum
summaque insuper experiontia illius magnitudini coiigruat, te, de cujus circumspectione, industria, et consilii
gentia et provideiitia cxiinia,
malurilate inter caeleros plenam etfirmam
olili-
nemus fiduciam, qui, |)otens operc et sormone, niagnum el iiisigne Ecclesise Dei membrum existis,
plene
tibi
concesso legationis
officio
ad
partes illas de fratrum nostrorum S. R. E. car-
dinalium consilio providimus de latere nostro destinandum, ut dirigas indirccta et aspera

,
couvertas in plana,
ct
juxta dalam
tibi
aDomino
prudentiam volut columba olivain ex ore dcferens, et pacis signum in oliva pnutendens pacem prwdices et Cbristi fideles illarum partium ad pacciii, uiiitatem ot concordiam monoas, et qufficumque alia circa executionem commissi
tibi
colloquium inter Ludovici regis et Maximiliani Austriaci oratoros babitum est(I). Extantque in Ms. Codice Vallicellano - capila conlrovorsiarum, quae utrimiue in eo colloquio agitata? fuerunt. Poscebat in jirimis Maximilianus, ut urbes et oppida uxori adempta a Ludovico restituerentur, responsumque est a Gallorum regis oratoribus, Burgundi fiduciarium principatum Salica lege ad jus regium fuisse devolutum, nullo masculo bcErede superstile, ac Bituricensis et Pictavensisprincipatuum, qui ob eam causam in regiain ditionem concesserant, oxcm|)la adducta, confirmataiiue Normannia', Campania;, et Occitani;e exemplis ac si foemina;, ut in
;
Atrebatensi
cpmitalu, aliiiiiando successerint, idnonjuro, sod tomporum ini(|iiitate contigisse.
legationis officii exe(,uaris, prout videris
expedire, (|iiiclem in nntionibus ol traniiuillitalom in pojiulo posso tonus procurando et sicut

tibi
Certatum deinde de Peroiia; Monlisiiue-Desiderii Roya; ditione, atque oratores Galli contendere Carolum ducom iniiiuo bellum inlulisse Ludoet
vico
fidei
sacramonlum post
pra;stitisse, debita
Pliilippi
patris
Dominus
ministrabit.
obituin
non
Liiil.
vectigalia regi
'
Reg. Icgalionum
p. S9.
'
Cliron.
XL
in
-'
.Mi. Vallic.
sign.
lit.
li.
niim. 10. p. 163.
(I)
Colloqiiium illud inler .>Liximiliannm et Gallnm in qiio de rebns Bur;;(indicis actnm,

iii
annnm seqnentem
:
difTerenduni esse conslat
ex auctoritiile nuonymi Leo .iensi^

lla
hisloria de rcbiis geslis Leudii ab
lleiiislicr;.'io
ci
Borboiiio episcopis
fiiit
;M;irlonc Veler. Miiniiiii. lo. iv.
enim
".
illc,
qni aniio mchl.x.wii opiis

le^âti,
sunm
absulvit
..
Aiiun Doiihmi
el iuferius
mcdlxxxi,
ad
di,tla iiiUT re^'cm, et

:
diicam (Max miliaiium) ubi

tregiiaiiiter
missi fucruut duo
sed coi: jiutcraut coucordari.
cumdem anuum
1'roclamata;
suut
regeui, et
ducem
Mansi.
616
nnn
persolvjsse,
prfcfere.i
jiis
SrXTI IV
cx vcteri
ANXUS
10.
CHRISTI 1'^80.
pnclione
Bdjjii iinrlcm ad
Gnllicnm revocatnm. Tiim

iii
cumquc illiiis legcs profcssi. Or;itorious igilur in Urbem vcnicnlibus nullioflicii cniisa obvi;m
prodierc, ncqiie
jirius ini|ier;it;is
Maximiliani nrnlorcs (lisccpt.ininl

priiiciiialu
Riiri;iinili;c
p.",-
cornm
;il)
Poiilifice
ndmissi, nisi
fa'minns succcilcre coiisiievisse,
illo
concordi.T lcges rei'eplupriina Advcntus loV;itic;ina;
remqne
esse comit.Tlus Atrelj.ilensis r.Ttioncm.
ros se sponderent.
Demum
et
Solulo convcnlii soiiihc fiicrc .ul aliquoil lcmiuis lise liles, (|ii;c postcn iiiler Caroliim V, Maxiiniliani
minica die
in
porlicum Rasilic;c
con-
vciiere, Ponlificcm
cnrdinalcs pra>stolantes,
nepotcm
el
Franciscum
funestissima
nbi Sixtus pro foribus tcmpli
genibus nixos
ritii
bella acccnderunt.
38.
virga leniter divcrberatos solcmni

?n relir/ioneni >ng)'essa,
expiavit,
Joonna CasieUana
reli(|ua;
extingitntui'
lioc
civilia dissidia.
alque adeo
Florcnlinos
omncs
:
sncra; fidelium
Restinctce
sunt
communioni
oratores
anno
civilium Caslelhe et Legionis
Itellorum, (iua> diu arscranl, f;ivilke, Joaiina, de cujus juslis natalibus conlroversum fueral, (jua:!(|ue se ut Hcnriciregis unig(uiitam ac regnorum
mum
tina?
deinde Basilicam qua perncta, doaulicis cnrdiimlinm eos comilanlibus perrestituit. Ingressi
rei sacra;
interfuere
ducti sunt, postea(|iie opiiida reipublicffi Floren-
erepta reslituta. Ha?c pluribus rerum FIo'
hffiredcm gerebat, Clarissarum
sacra insliluta
'
Coimbricie amplectenle, ac xv Novembris luijus anni vota religiosa nuncupante, de quo extant
Acta publica, Post haec Joanna aliquorum subornata consiliis, qui Castelhc ct Lcgionis regna bellis civilibus miscere siii commodi spe atque
meditati sunt, pristinos Caslellaj et Legionis regios litulos recepit, alque ad rescindendam religiostc vila; i)rofessioiicm cdilam,
illecebra
rentinarum scri|itores, omnium nutcm nccurafissime Jacobus Vohilerrnnus horum spechilor > Die Dominico dcscribit in Sixli rcbus gestis III Decembris,in hunc modum qui sequituracta est ca-remonia. Sedebat Pontifcx nversus a templo in sella serica |)urpurea super liinine porlae ffneBB, quffi media est, clausis nihilominus valvis, circumslanlibus in corona cnrdinnlibus ct pr;?lntis, ct (jui muneribus curia^ fungeban:
metum ac necessitalem ob pacem inter Alfou sum et Ferdinandum reges conciliatam oliteiicum ingcnlia Verum Iiinoccntius Vlil dit.
,
tur in
maxima
populi fre(|ueiitia, qui visendi
studio accurreiMiit. Orntores nulein oinnes, (Flo-
renlinoruin
Lusitana ct Castellana arma ab Afris el Granatensibus in ipsa fidelium visccra verlenda, ac religioni cxitium parari prcBvideret, Apostolico Diplomate Joaninde
oborilura
bella
ac
nam monastica
loco dicctur.
instituta dcserere vetuit
-,
ut suo
39. Florp.ntini iuEcclesiie
gratiam
recepti.
demissis dctcctisiiue capiprimum ad terram se projcccrunt, euiiKiue cum humilitate vcneranles, pcdcs ipsius deoscuhili sunt. Omnes inde procumbcntes in genua crrorcs contramatrcm Ecclesiam et Pontificem sunt confessi, et misereri sibi, et pupulo, a quo csscnt missi, buscilicel),
tibus corain Ponlifice venientes
militer peliere. Locutus est pro

s|iectatus
omuibus unus
Hoc anno
'
Florenlini sive fessi malis, sive auxi-
liorum spe delusi, sive ad mcliorem menteni

reversi in Ecclesiai gratiam a
recipi
Komano
Pontitice
itaijue
eques Aloisius Guicciardinus, virjam sc[itungenarius, ct magnffi apud suos auctoritatis, inaturis tamen verbis et brevibus, atque a
paucis propter strcpitum exauditis(l) . 10. Piam coruiu oratioiicm suis conceptam vcrbis affcrt Brutus ac responsum acerbe a
'-,
flagitarunt.
Honorificeiitissimam
duodecim civium Icgationem ad Apostolicam
Sedem misere
1
subituros se demisse qualesVIII.

sieii.
Ext. apiid
Iimoc.
nuni.
Iduoc. Vlll.
lib.
sign. iiuin. 1909.

Iiisl.
1909.
alii.
secr.
p.
a7(i.
Pontifice qucrilur, cuinque in
universam rcmIiist.
^ Jac.
Volal. .Ms. aich. V.il.

'
sisa.
uum. 111. Brul.
Flor.
I.
vil et
.Ms. arcli. Val. sigu.
uaui. 111.
Grul.
F!or.
1.
vil.
(1)
.\geniium
liic
suscipit annalisla de pace Italis,

illain
quam
vario composilo fcedere, Ponlifex cTlerique principes lioc aniio conciiiand.am

dilii;enler
susceperuut.
Cnm
veio reui
paiilo
iulricilam nun satis
ex|ilicuenl, teiitaiulum
liic
est
a uobis, ut
paulo accuralius illam
expouamus. Primo ouiniiiMi anno superiori acliini riiit de avelleiido a fa'ileie ciini Fli.reulinis duce .Mediui.iueiisi, qua; siiie ue.sotiaiio aniio eodcm, ait Sanulus iu Vitis du.iim Veneioruin, ad exilum perducta est, foeJere inierim, q.iautirn ex liistor:,i .N.iugerii inlelligiiiius, occulto. Iiilerea de Florentinis ail partes Vtnelis oppo.-ilas tr.ilieiidii a^rb.iliir; ciijus rei iiratia Lauieiiuus .Medi.es die vi Decenibns ainii MCDLXXix, Florenlia Neipolim profeetus esl (.\llet;relii iii Diarin Senenî, Ber. llal. lo. xxiii). Taiideui paceui cum idu, inscio Pnnlilce,
sanxerunt, ait Naugerius in bisl. Veueta,
ipiffi
pa'aui ilein aiiiiuiiliatur S.mus die xvii

nieditalialur, uilens
iii
Marlii (.^llegrelti Diar.
Seiieiis.)
Nhvd
h.ic
fcedere
pnlens res Ferdiiiaiulns helluin

i'ontilicem Irahere
(N.iU',.'eriiibi
in
:
Veiietos
quo.l
a;
aL'|.'ie'li
eain ,em aiinorum socielatein cihm Floieiiliiii et .Mediol.inensiuus
siibu.|iiraul,'S
Veueii picfui
cnm
Pi.ulilice. cardinaii
iii
Fuscaro
coiiciliaute, pia;piisiere coiiiposueiuut.

Veiietiiruin,
iii
Extant de
qui foeJeri
liuc fffidere litieiE

illi
Poulilic
diei
xvi
,\prilis
auni mi;ulxxx, apml âuiit uu
Vilis
dueum
quiluis el piiuL-ipum,
ûbsenpta noiiiina legunliir, inler quus nec Florenlini nec rex Sigis iimidus appareni. Hsc amiurum societas aJ slaUis conêrvaiinnem tnntumtnnilo sancila e^t. nt Volatenaiiiis in Diario aniinadveriit. F.\ quii <;orngeiidiis iiniialista, qui coDjuncta a Puntilice cum Veuelis aruia in Tiocas scrihit. Iti rebus eou^tilutis Poiilife.\, .Maiu meiiê, Flo,eiiiiuos dins devuvit, a qu.bu3 missus Bumain legatiis Fmler quidiim n.agister in Theologia pesîuie evceplus. ot linlihriu habitus a 1'iuililice feilur, ut annnviuus Parinensis in Di rio. Iliuc nuv.i' in llilia liiiba; mox 0'iinre tiiiiebaiilur, ciiin rex Ferdinandus Veiietos el Pouliliceiii Sbpeclos haberet, iuslaretque apud .Me i.ilaiienses, ul VeiielOrum ililio ariiiis infe.-laieliir. Vicissiiu Piuilifex iu Floieuliuus nulliiiii uun .a|,ideiii inovebat,
nuuien
dedenint
cum
arma
lii
interim oppjriuiiiis accidit Tureariiiii
iii
iliiiuucni regis Feiiliiiandi iiiciiisus; es

iit
quo facliim
est, ut Feidinaiidiis rebiiSMiis d. feudeiuiis
cuiitinere cojjerrlur, et Ponlifex a Fiureuliiiis ab^liiueril,

;
Turcan.m
se
meiiim depelleret. Qu.ire piceni rog,iMlihiis Flurenliiiii

pace, acceplaqiie
a Pontibce
lluiiia;
xquiiires aures prxhuit
coiivenlumqne
Auualibus
ibui.
eî
laiidein iiiler oinnes
dc couiniiiui
Itaiia;
e! Flureiiiiuunim legiiio die
nnm. 39. Peculiare ctiam foedus eoJem tempore expuUiouem juuctum afUimat auuu^mus Parmeusis iu Diariu.
DeCeuibns, de qua
in
cum rege Ferdiuamiu
ad Turcjrum
.Ma.m>i.
SIXII
|iiilili(Miii
1\
ANNTS
10.
cimrsTi 1/+S0.
\cisi<iiliim
res|)ondentil)iis.
617
His pc-
iiivoctiim
commemorando
iit
uiiivcMs.i.
qiiriilciii
qu.Tc
civitiis
adversus Pontificiam majcstatcm

constarct rcrlitimi
iii
coiiiiiiisissc arfruerctnr,
iterum ad sancti pedis osculum sunt admissi, et manii a Ponlifice bcnedicti sunt,
lactis
elcvatiis(|iic ciiiii sclla sfalim esl Pontifex, |)ate-
gratiam tcni[ioii, non lioniiiiiijiis (ialiim :vcriini ex Jacobo Volaterrano, (jiii Pontiticium responsum affcrt, constat niliil iracunde êstnm sed ex
solita
'
facta
quoqiie valva" basilicaE, et ad

est,
majorem
oraforibus
aram templi ab omnibus itum

ipsis et c.Tferis
ibi
Kcclesia dijjnitatc l)crii;,Miifatc(nie expia:
suo ordine prau-cdcntibus. Acta

Et infra
:
tum rrimen
rccitari
Eo,
in^juit,
jiissit
silcnte,
(nimirum
alta
divina res
fiiit .
oratore Florentino),
1'onlilVx
voce
et
41. Forniiila> obligationis liac est
summa,
:
formulam
initariim
conditionum
excessuiim per Pliilippnm Cuunnm exnotariis Apostolica; camcra', ruenscm, assistentibus advocato et procuratore riscalibiis, (|ui uniim vel plura, si o|ius csset, ad pcrpeconfessiones
veniam pcfcnf Ecclcsiasficam libertatcm ali^pio tcmi)ore non

vidclicet
primiim crratorum
:
impcdienf
tnm
vel
factas
promissiones Apostolicas servabunt qiiam ficndas non inferent arma

:
vel lipllum
Ecclcsiic, vel ejiis

:
subdito mediate
tuam
rei
gcsta^
memoriam documcnta
conli-
cerent:
summa vero
conditionum paulo inferius
adjiciefur. Formiila lecfa, oritores ipsi, jureju-
raiido in sanctis l'ontiflcis
manibus
pra^stito,
obligaverunt se ipsos et Florentinum populiim cuncta inviolabiliter servaturos. Tiinc Ponfifex

indicto silentio
:
omni tcmpore mandadatis Apostolicis non imponent tributa clero, nec imposita exigcnt pricfer qu;p jam sunt indulta ad tcmpus pro Pisano gymnasio. Protestati sunt ex liis non prsejudicari sibi, si quod jus liabent in iis qiia^ ante coppfiim bellum
|)arcl)iint
:
immcdiafe
l'sccaslis, inquif,
primum
in
Dominum Deum
lilii, miiltum Salvatorem no-
strum, occidentes crudeliter et nefarie Pisanje scrisedis arcliiepiscopiim et sacerdotes Dei ptum est enim NoUte tamjere Christos meos.
; :
possidebant agenf (jiiod populus iiifra mensem cum dimidio rata liabebit liaoc omnia. Pontifex pro pcenitenfia mnndat armari frircmcs (juin:
decim eorum impensa

:
in
belliim
(juod
|)arat
1'eccastis in
Romanum
Ponfificem, qui vicem

Cliristi
Salvatoris nostri Jesu
gerit in
terris,
diflamanteseumperuniversum tcrrarumorbem. Peccastis in sacrosanctum ordincm cardinalium,

retinentes invitum
S.
adversus Turcum indicit quoque, nisi omnia ad unguem servcnt, reincidcic illos in priores censuras. Ita promiscruiit cf stipiilati sunf . 42. Nicolaus Eremita Helvetiiis, sanctitate
clarits.
W. E. cardinalem Sedis
Apostolicie legatum. Peccastis in
omnem
or-
dinem clcricalem, auferentes a clero ditionis vestro' tributa, et ea quioem admodum gravia
contra voluntatem ipsjus, et Romano Ponfifice minime pcrmittente rapinarum, incendiorum,
:
Hoc anno apud Helvctios migravit in caelum Nicolaus sanctitatc insignis Eremita, qui annis viginti non alio cibo (|uam sacra Eucharistia vitam siisfentavit, de qiio bsec tradit Nauclerus Apud Suitenses montanos in Alemannia, liaud longe a finibus Liiccrncnsinm in loco
'
vastfe solitudinis
et
direjitionum
causa fuislis, non obedientes monifis nosfris Apostolicis, qui utinam a princi|)io venissetis ad nos, patrem animarum vestrarum, proculdubio non fuisset o|iiis experiri armis ad ulciscendas inet
iiiviti
malorum
multorum
liomo senex solitariam vifam abstinentissimam lioc temporc degebat, qui per annos viginfi sinc corpornli cibo vixit, qiiem fratrcm .Xicolaum appclhibnnf. Habebat uxorem et liberos, a quibus secedens ob frugem melioris vitae, vir corpore aridiis et cxliniistus, sola
cute nervisque,
qiiasi ccelestem
ct
jurias illatas Ecclesia?. Nos certe

(|uidqiiid
egimus
egimns
sed tamen
pro ministerio
ossibus compacfiis. llic Iiomo vitam cgif in fcrris immacula-
Apostolatus nostri ita fuit ngendum. Nunc vero, filii, ad nos in Iiumilitatevcnieiites, in gremium gratisevosrecipimus,fatenteserrores et excessus absolvimus. Nolite peccarc amplius, tilii, nolite satis superq'ie redire ad vomitum iit canes experti estis quantum valeant arma Ecclesife,
:
tam absque sorde, (]uamvis nonniilli iniqui judices aliorsum ac deceat interprelati fiicrinf.
Sed ciirvirum calumnientur, qui longam vitam
in
arctissima pnii[iertafe et solifiidinc duxif, in
abstinentia cxfrcma et liumilitnfe perscverans, qui niliil appetivit, qui nulli injurius, qui avaritiam calcavit, bonores sirculi sjircvit, nullum superbiic fomifem ostcndit, optimc de fide sentiens,
(luam diirum sit objectare capita scuto Domini, ct ejiis loricam velle confringere. Et in lianc sententiam pluribus dictis non minus paterneet pie, quam constanter et fortiter capicns manu
\irgiilas, qua;
interrogata
toria
lcntiariis
(
solent,
de more gestari manibus i pcenileviter percutiebat liiimeros
paucorum(]ue verborum cum esset, ad tamen salubria semper et consolarespondit, ita quod raro (]uisquam ab eo
abscessit
? Is igifiir
non
ffidificatus
bonus. ju:
ad quemcuin()uc if^tuin caput liumiliter inclinantis, dicens sedulo ptpnitentia; psalmum, qui incipit Miserere mei Deus cardinalibus semper ad vocem Pontificis seiijus(]uc oratoris
;
stus ac
sanctus a bonis
semjier cst liabitus
indicavit lioc prejielua Iiominis alacrilas atque

lirtitia,
qiiem
ncmo
:
semper codem
'
sciebat se
ino'stum vidit, scd vulfu mortali culpa libe-
'
Volat.
iibi
snp.
Naiic'er. vol. 2. geii.
oO.
Ann.
Toas WIX.
Hayn.
X.
78
618
riiiii,
SIXT: IV
boiiis
:
ANXUS
10.
CHRISTI
'iSO.
teatum
operibus ac conlcmplationibiis inper antislitem (iiioque Constanticnsem approbatus, ad ciijus prKceptum trcs particulas paiiis taii(|uain oIic(li(;nti;r Olius comedit, (juas cum ditliciiltate dc^lutivit. Tandem senio ct viribus deficiens, cjus senilem animam mollis
dissolvit sopor. Sepullus est iii Ecdesia sui pastoris cum opinione sauctitatis . Mcminit de co Albertus Cranlzius'^ ac fulsisse miraculis, nonnullaque sufe genti, qua; venerunt praedixisse refert. Conscntit ctiam Appendicis ad Clironicon Sponlieimcnse .Toannis Tritliemii auctor, seque in ciijus testimonio e|)iscopi Constantiensis
,
vcm Romammissum ad gemmas coiuiaireiuias, eumque a gemmario, qui Jcrosolyma venerat,

pliires ingcntis prelii
lapillos comjiarassc, dis-
cessumque parantem
amicitia; sanciendffi crgo
Deipara' pronul)o annulo donatiim. Porro Uane-
cum baud ita eum annulum inter

rium,
tenuisse, donec
est, qiii
de dicti
alias
fide
illi
constaret,
gemmas reconditum
dccennis extinctus
filiiis iiniciis
dicEcesi versaliatiir,
compertuni liabere
:
testatiir,
illum vigintiaiinosante niortcm sine cibo vitain transegisse, tunc addit Hic homo Dei nobis suo tempore miraculum fuit, qui cum esset omnium lilterarum penitus ignarus, intellectu
tamen Scriplurarum mirabili
sulitilitate vige-
bal, dabatque ad interrogata quorumlibet eruditorum rcsponsa, non secus ac sanctus ille Antonius Eremita [ihilosophis doctissimis quon-
dani sine litleris reddidisse fertur, quan(]uam non omnes passim ad colloquium suuni adniittebat, nisi qiioscognovisset divino si^riritu
ad lo-
ad sepulchrum deferrctiir, rcvocatus ad vitam accusavit patrem. quod pronubum Deiparw annuium inter jirofanas gemnias occuleret qucm ad se deferri jussit, eumquc inter alios plures, etsi speciei vilioris, selectum paroclio sacerdofi dedit religiose asservaiuUim, vctuitque ab impuris fttminis contreclari, cujus imperii vim experta Waldiada, quaj mox digitum, cui annulum induccre ausa erat, arefactum seusit. Edita ctiam plura miracula annuli illius vi ferunlur, quem cuni magistralus Clusinus ex templo S. Mustliiola! marlyris vetustate temporum collabeiite in Miiioritarum a;des sacrascomportari jussisset, eiiin dolo Wintcrius Gcrmanus Minorita subripuit, Sixlo Pontifice, et Petro Riario cardinale in Perusina provincia A. S. L. cumque Clanium fluvium superasset,
:
cum
quendum concitari. Miraculis ferlur coruscasse

43. Cardinales novi in
Auxissc
senatum adlecti. eodem anno Sixtum cardinalium col:
legium refert Steplianus Inflssura, et consentit Jacobus Volaterranus, qui hsec habet^ Idibus
Maii, qua; die Liin^G evencrunt, cardinales (|uinque in secreto senatu designati sunt, niliilomi-
nus ante aliquot menses creati dicebantur, sed ad eam dieni secreto babiti non absquc causa est credendum. Eorum iiomina ha'c sunt Pau:
tenebrosa nube a tergo ingruenfe Pcriisium adire coactus est, ex qua urbe quoties iter in Germaniam inire aggressus est, toties tencbris ncque circunifusus coactus fuit subsistere illius modo oculis tenebraj ofTusa;, sed totis vigiiiti diebus iiebulosus aermedia.-Estate Peruquo prosinis Solis et Luna^ aspectum ademit digio territus Winterius, [latrala Clusii cum LucaJordano coninnuiicavit qiii magisfratum
:
:
:
lusFregosius archiepiscopus Genuensis presbyter tit. S. Anastasiae Cosmus Ursinus monachus Ordinis S. Benedicti abbas Farfensis, et Tranensisarchiepiscopus presbytertit. SS.Xerei Ferricus dc Cluniaco Burgundus et Achillei episcopus Tornacensis tit.S. Clemenlis, Joannes Baptisla Sabellus protonotarius diaconus S. Viti ia Macello, Joamies Columna diaconusS. Mariae
:
adicns narravit singula, nec celavit de concepta spe lucis per annulum in a>dem sacram inferendum recuperandae. Res in publica Acta relata. monilus(jue Jacobus Vaiuiutius e|)isc(qius, lertio
nonas
sextiles e
Jordaui
ac
domo
copleste
iii
donum, decreta solemni

torii
su[)plicatione,
prte-
sacellum transtulit
Clusini
:
mox
fenebite oHiisa!
aeri discussse fuerunt. Repetiere deinde Senen-
ses et
in
Aquiro
4i.
*
.
lis
Mota
de annulo Virginis pronubo.
sublatum
sacrum pignus indigne furlo disceptarunt contra Perusini illud

habitum
iri,
religiosius a[)ud se
divinoque pro-
Oborta est controversia ingens hoc anno de sacro annulo pronubo sanctissimse Virginis e
digio ad se delatum. Aucta contentione atque in
bellum
eruptura,
Pontifex annuli in
Urbem
Senensium ditione Perusium allato, indeque accensum est bellum Senenses inter et Perusiuos : ad quod extinguendum Pontifex litleris, et
Joannis Baptista;
cardinalis
Sabelli A.
S.
L.
opera incubuit. Bem gestam fuse descripsit Joannes Baptista Laurus Perusinus protonotarius Apostolicus,
ac repetita altius historia
marchione VI, ducta in uxorem Juditta Ottonis nepte, Ranerium Clusinum ci-
Hugone
Etruriae
Crantz, Metrop. 12.
c.
21. Chr.
Spoii. aiu 14S7.
Infiss.
Ms. Vat.
sigii.
niiin.
121.
hoc an.
' Jac.
arch. Vat. sign. nuin. 111.

H.iiil. I.uiriis in
et Felix Contel.
iu
Elench.
Slepli.
Volat. 2.
*
Ms.
Joan.
lihell.
patiiam transfcrendi pio flagravit desiderio, ac Perusinos ad id studuit Dat. Roflectere litteris hac nota consignalis ma; apnd S. Petrum sub annulo piscatoris die xviii Decembris mcdlxxx, Pontificatus nostri annox . Obluctata est petitisPontificiis Perusinorum erga Deiparam pietas ac licet in Pontificem essent obsequentissimi, jacturam tamen coilestis doni ferre non poterant, quare abscessit a postulatis Sixtus, ac dein, concordia retento a Perusinis annulo, inter i[)sos et Senenses consecuta est. Asservatur etiamnum Perusii is Deipara" [ironubus annulus magna religione
:
;
communem onmium
SIXTI IV
viiiunic
cliviiiaiii
ANNLS
lidcUis,
10.
CHRISTI 1480.
commciidationc oinaLus, cujus
t;i!>
illius
ope
Cliristi
iii
1'uiitilicis
liibo
conciliandis pi-pscrlim alienatis conjuyiiiii
aiii-
ribus sxpius in Annalibus usi

luec .Micliovias
:
sumus
dc qiio
cl
mis,
cxiicrli siint.
i.'>.
"
Aniio Dominl mcdi.xxx, vita

Stanislai
Eilitum
VtiHliiisi(jn<niiirarAdinn. Uuf/loski
cbroiiica ipsius
stjlo
finitiir. l'ra;lerea scripsit iliscrlo
Hoc anno Ulini insigne miraculmii n. BcMlrandi oliin palriarchfe Aquilciciihistorici obitus.
sis a|)U<l Dciiui sulliay:iis cditiim cst,
legendam beatissimi
ct
pra;sulis
quo
luMui-
nae
honestae
irretita:',
quatuor da^monum malcficiis qusc vctcrum haccliantium morc mi-
1'olonorum gloriosi, ViliUTiquc 1>. Kuiicguiidis coujugis ct pcrpctuo virginis Bolcslai l*udici ducis, ac monarcha; 1'oloiiorum, in Sandecensi canobio vita functa;
(Iracoviimsis,
|)atroni
ct sc()iillLe. Sciipsit etgeograi)liiam,
scrandas cliorcas pricstigiatricc vi iiicitatic duccbant, liberata; sunt maxima omnium admiratione, (lui antca divcxatas viderant, ut[iiil)lica eade re Monumenta fide dignissima testantur. Sul)jecta nomina suiit tcstium, qui dc viso a se
'
imo verius, cborograpbiam regni Polonia;, urbes, castra, op|)ida, flumina, montes atqiic villagia, cujus
et
situs ct dispositioiiis sint. Scri|)sit

alia
ct infra, et
miraculo fidcm faciunt. Obiit codein anno .(oanncs Dlugoscus canonicus Cracoviensis, ((ui ad bunc usquc anniim Poloiioriim aesta bistoriic mandavil, l'ii II
-
opera regno Poloniae frug(!m ct dccorem acternum paritura supcrioribus . Jlicbovias addit illum excolcndis Casimiri III rcgis filioriim moribiis pra;fectum fuissc, et dcsigiiiitum veruin iiiitcarcliiepisco[)uiu Lco[)oliensem
:
qiiain siicris
poiitificalibus initiaietiir, obiisse,
Ms.
n.
V:illic.
-li.
hilil.
ilo
Vil.
,>t
iiiirar.
li.
lieitr.
p.
2k
s(;(|iie
^
.MidiN
bonorifico ejus funeri interfuisse.
I.
IV.
FINIS TO.MI VIGESIMI
XOM
Itjini-rtucis.
Ex Ty|iis Ciklksti.miium.
llriiTKANO.
^<
^
\
X'
rs
V
^-V'
y\
\\
/
i>
T'..
.^
^fc
^
--%>
4X
i
n
iw
l?
%
7
't,,-
V-
.yj
>i
/
>il X
-f^
'mm^
mm
K
^>:
wy-. %.Vv
v-\
v:

Baronio, Raynaldus, Laderchii. Annales Ecclesiastici. 1864. Volume 29.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Baronio, Raynaldus, Laderchii. Annales Ecclesiastici. 1864. Volume 29.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

*j^y^

tam multa sunt aut correcla aut

quidquid sui juris

furto ediderit aut quoin

forme sous laqueile

elle se presente, sera

TOMUS VIGESIMUS NONUS

EX TYPIS CONSOCIATIONIS SANCTI PAULI

VIA DICTA DE LILLE,

VIA DICTA ORANDRCE.

Rali^poneiisis et Fmncofiirtensis conventiis

ponti et Bosi)liori obsidcndas fauces, inaritimas-

que bostium iufcstandas oras, convcntiim dcnique alterum celcbrandum Francofurti, ul in

cst intcr orbis

rectores somnolcnaiit i>r;ctcr

aut advcrsus officiiim,

Uatis])onam contcndere. At Frideiicus subslilil

lcgavit vcro ora-

qute siint apud

ad Vincula presbvter cardinalis,

pestate in Ecclcsia sua Brixinensi agebat. Pontifex

noluit reipublicaj deesse

autem Joannem ci>iscopum

illuc misit. In iis

Pai^icnscm publicis ccctibus babita cst ab

scntia noluif csse iirivalam. Vcnit igiliir Balispo-

.^^nea Sylvioconcio taiitfc cloquciilia' ar-

dorc, ut decretum de bello sacro cditum

cst, si vel Ca^sar, vel

inagnus princeps cxcrcitum du-

se (|uas poss.et cosc ftabcrc

voluit, nisi lalc sibi superveniret

impcdimeiituni, quod lola Clirisfianitas Icgilimum rcputa'

lo. viii, col. I0i:5,

piissima> requisitioni sihT satisfacere

\oIcnlcs, ut lencmur, ci iidei cl tle\otionis ac

nos et Sedem Apostolicam, qnanlis virtutum donis illarum largitni- per-

iiisigni\it, iion ignari, ct

sperantes quod qua>

onini prudentia3 laude,

commiserimus, cum quemadmodum semper

optima \oIunlate nostra

oratorem nostrum, dc \eliementissimo de-

numjuam majorcs quam domi

siderio erga iirovisiones faciendas in ista re flde

non augcndi dominii

iu isfa re sapientia! tua'

et concludendi videbuntur opporS.

Datum Rom apud

non. Seplembris, Pontiflcalus nostri . Ncc Pontiflccm modo, sed etiam

oratorCa?sai'eus, bclli sacri necessitate proposita,

libus primis et principalihus, quibus \eluti solidissimis hasihus

Christiana suhnixa fldes in

per suos lcgatos liujusccmodi missi sunt,

executio, nihil erit nostrffi reli-

timcndum. Csesar hujusce rei cupidus noapud Frankfordium consilium indixil, id

cducendaHiue sacra; expeditionis cupidissimus, ac Joannem episcopum Papiensem,

sumnii aucloriad\ersus immancm

Nulla pulsalus injuria

Graecis indixit, Conslantinopolim ohse-

oratorcm nostruiu inilicivmus. Nos hujusmodi

Lib. .wiii. p. 36C.

Ext. ca oralio inler Ep.