You are on page 1of 81

bjhl kW KGikahd kL

Niya-ma
Ma ifnaL
bjhlfiy (xW Kj IJ tFf)
(Kj gUt)

btpL:
khy fa Muh g Wtd,
brid-600 006, jehL.

bjhl kW KGikahd kL Ma ifnaL


1

cUthf

U. F.

njtuh#,

aFe,
khy fa Muh
g Wtd,
brid 600 006.

Kidt. v.gHrh,

Kidt. v. fzg,

iz aFe(l),
khy fa Muh g Wtd,
brid 600 006.

iz aFe (thf),
khy fa Muh g Wtd,
brid 600 006.

nkyhths
U. R. knt, cjnguha
khy fa Muh g Wtd, brid-6

jahFG
U. J. br,
KJiy iuahs,
khtl Maf kW g Wtd,
Kidgo, Ubent khtl.

Uk. u. ifyhrth,
KJiy iuahs,
khtl Maf kW g Wtd,
ghiyago, UJef khtl.

Uk. nfh. kJNjdh,


iuahs,
khtl Maf kW g Wtd,
uhngil, nt khtl.

Uk. f. nkhfdt,
jiyikahia,
Cuh xa eLiy g,
gHjly,
fhu khtl.

U. f. mng,
gljh Ma,
muR caiyg,
beLkU,
UZz khtl.

br. R. g uhah,
Ma gWd,
kfl tlhu tsika,
Uuhg khtl.
Uk. bt. bjw,
iliy Mia,
v.v. uhfntuuh bjhlfg,
Utnf, brid.

F. njtuh#,
aFe,
khy fa Muh g Wtd,

brid - 600 006.


mJiu
f Fo fL klik. . .
jukhd f neha jHf mu y K Kaahf KgUt f Kiw bjhl kW KGik
kL tU fahL Kj (2012-2013) jHf midJ gfY xWKj vlh tFtiu
eilKiwgLjgl csJ.
ah KjKiwahf KgUtKiw fia jehL mu gf Jiw mKfgLJwJ. j
bgUjJl KgUt fKiwfhd tfhL beKiwf, bjhl kW KGik kLKiwfhd tfhL ifnaL,
midJ ghl Ma ifnaLf Madtiw khy fa Muh g Wtd totikJsJ.
tha ifnao, khztfis kL br ghl braghLf sfgLtnjhL, khztflKs
wfis KGikahf jumsL brtJ vthbwd MaUF tfhLwJ. j_y khztfS bghJs xU w
kLkyhJ gKfwfS btbfhzugL. nkY, khztf jwfis milahsfL gUtnjhW ML
KGtJ bjhlJ KGikahf kL bra MaUF cWJizahf fwJ.
a kL Kiwdh, khzt f braghLf, f iz braghLfshd clf, nahffiy,
edy, tha wf, kdghikf kW kf vd midJ TWfS mslgLwd. thW msLtj
_y khztf MSik tsia KGikahf maKowJ. nkY, khWwdhf fw a kW
ntfF Vg kLtjfhd bejikfS sfgLwd.
fhynjhW fwKiwf bragL tU khwfisaLJ jnghJ kL KiwY a
khw mKfgLjgLsJ. a kLKiw Mafis CFFgnjhL khztfis nj ga
kd mGjUJ LJ nkgLJ; kH br!
Maf, ifnaoYs fUJfis KGikahf cthbfhL tFgiw bragLJj ntL.
mnghJjh sjiyKiwdiu MSikftfshf jdif cilatfshf tUfhyij totikgtfshf cUthf
aY. ah Kndw ehF RtfSFns cUthwJ vgjid fUbfhL Maf jfSF
mfgl flikid mfiwlD bghWzlD bragLjntLbkd iHnw.
thJfSl
aFe.

bghUslf

t. v
gu
KDiu
1
tF thahd w goa
2
tsu kL (m) & (M) goa
3
4

fw bra kL tfho- tsu kL (m)


3

gf v
5
7
8
40

tsu kL (M)

77

l tiu - tF III - V

81

bjhFj kL kh dhjh

84

i) Niya - tF - I
ii) Niya- tF - II
iii) ma- tF III - V
8

fhy ms (khj thahf )- tF I-V

91

khztf id bfhs ntoait- tF I-V

93

10

kL TWf.

94

bjhlfiy MafSfhd bjhl kW KGikahd kofhd


Niya ma ifnaL
KDiu
bjhlf iy khztf Niya kW ma fgj _y jf cl cWf
kW cl cSWf nghwtiw mJ bfhtJl mtiw ghJfhgJ g bjJ
bfhwd. RW NH cs jhtuf, mj _y bgW gaf FJ J
bfhwd. nkY RWwf fhzgL, gwitf, yFf kW a cfis
flJ mt thlfis, cz gHf tHffis bjJ bfhwd. j _y w
cfl gfhl mJ bfhwd. gwitf, yFf xWTo xWikahf thtij
fL, jhfS xWikahf thHntL vgij mJ bfhwd. jf bgnwh jfis
ng, ghJfhJ tsJ tUtijnghy, w cfS jf s cfis Fj mfiwl ghJfhgij,
guhkgij mJ aifia aJ ghuhL czit bgWwd.
MafSF.........
tsu kL (FA) vgJ khztf ghl rhj braghLfis, ghl rhj iz
braghLfis, bjhlahf kL brtij FF. kL khztfilna VgL
fw FiwghLfis fla, mtiw nghf t tFwJ. tsu kL (m) kW (M)
( FA ( a) , ( FA(b) ) vd U tifgL.
4

FA (a) vgJ, Niya kW ma ghl, fwYF cjL midJ


braghLfis kL brtij FF.
FA(b) vgJ, ghl W khzt milwid msLtij FF. ghl jf cs
FA(a), FA(b) braghLf, tFthahf, ghl thahf goalgL, bjhFJ iz 1
bfhLfgLsJ. J ju mnj goa nkY gy FA (a) kW FA (b) braghLf,
w f khztfSfhf, bkJthf fngh (Slow Learners) Fiw fwYfhf
bfhLfgLsd. mj goa rhjhuz vGJf cs FA (a), FA(b) braghLf ghl
jf bfhLfgLs braghLfshF. joj vGJf csit a braghLf MF.
gUt W, khztf milit nrhgjfhf eljgL nj bjhFj kL (SA)
MF. Kj, uL tF khztf w milit nrhgjF ifnao kh dhjh
uL tFfSF jjna bfhLfgLsJ. _W Kj IJ tFfSF l tiul Toa
kh dhjh _W tFfSF bfhLfgLsJ. dhjhf mj (K) j (U)
gagLJj (A) w (S) tiffis bfhl dhf UFkhW, midJ ghlgFfis
cslajhf, mf fodjik yhjjhf vikahf khztf ilaFkhW mikfgLsJ.
Ma, khztfis tFgiw braf <LgLJtj _yK, Ma mF bralfis
khztf eilKiwgLJtj _yK kW fsgaz _y gwitf, yFf, jhtuf fhLf
Fj neuo mDgt bgWtj _yK khztf, Niya, ma ghlfUJfis Rik
vjhf fWnjw ifnaL ttFwJ. tFgiwF cns myJ btna Ma tFgiw
NHYnfg khztfSF jah braghL / W FG braghL myJ KG tF braghL
nghwtiw njbjLJ eilKiwgLj, braghLf mla fw bratfho tF
thahf bfhLfgLsJ.
fw bra tfho bfhLfgLs fw braghLfis
Ma
eilKiwgL, kL brtJ Fj, kL TWf bghJ ifnaoY, ma
ifnaoY bfhLfgLsJ.
Fl fhy ms, tF cs midJ khztfS wdil bgw, Ma khztf
fF ntfnfg, Niynfg, fw braghLfis kh mikJ bfhs
ntL. flf khztf tF thahf, ghlthahf bgUfntoa id bfhs
ntoa wf goaY bfhLfgLsJ.
bjhlf g khztf Rik, aghf, kahf,
Niya kW
ma ghlij fW, nj ga va Kiw njbgw MafSF j ifnaL f ga
csjhf UF.

tF thahd w goa
Niya kW ma
gUt-1

V
w
1. cl

2. cl ghJfh

I
y cWfis
milahs fhz
mUf
ntL

3. RWw,
yFf ,
gwitf

yFf,
gwitf, fis
milahs fhz

4. bro, bfho,
jhtuf

bro, bfho
kufis milahs
fhQj

II

III

IV

y cWfis
milahs fL
vGJj ntL

cl cs, _Lf, jirf, njh


Mat gfis mUj
ntL

kj _is kW y cWf
mik kW gfis mJ
bfhs ntL

f, fhJ, _F
Maitfis ghJfhf
mJ bfhs
ntL
yFf, gwitf,
f gf,
thlfis mUf
ntL

gf ghJfhig mJ
bfhSj ntL

1. kj cl cSWfshd
_is, ja, Eiupu,
Wuf, iuig, fu
nghwt mik
brafis mj ntL
2. brj kly g
mUf ntL
-

1. yFf w gf
w y czfis
mUf ntL
2. yFf s c
ghJfhig mUf
ntL
3. f cl mik cz
tiffis mUf ntL
4. fsgaz vgij FJ
mUf ntL
5. RW NH ghJfhig
mj
jhtuf cz nrfgL
ghff, ijKisf njitahd
fhuf, ij Kisj iyf

1. yFf thlf, thif


RH mj
2. bghUshjhu KaJt
g mj
3. ruzhyaf KaJt
g mUfntL

bro, bfho ku
Mat gf
tiff kW

1. , jtis, gwit, yFf


afis mUfntL
2. td g mUf
ntL

1. nt, nt jo
cz nrF
jhtuf
6

_is, f, fhJ, _F, njh Ma


yDWfis ghJfhf
mUj ntL

1.

f kfuj nrif ij
guj, jhtua fh,
fhLf g mUf

ghffis mJ
bfhSj ntL

mUf ntL
2. iyf, ,
jhtuf
Mat
afis mUf
ntL

Maitfis mUf ntL

ntL
2. czthf gagL jhtuf,
kUJt Fzf jhtufis
milahs fhQj
3. kUJt Fzf fis
mJ bfhSj

tF 1 - Niya ghl 1.
ghl
1

ghl jiy
thf
kujoF
nghnth

gf v
119

braghLf tu
glfis ghJ isaho bgaiuTW
jahf isahL isaho bgaiubrh
To isahL isaho bgaiu brh

FA(a) /
FA(b)

tFF
c/bt

j/FG

cns

FA(a)

cns

FA(a)

cns

FA(a)

119

glijghJ oF cns btna isahL isahilTW

cns

FA(a)

120

cdFoj isahLfis brf

cns

FA(a)

g egfnshL nrJ isahL isahilbrh


o isahL isahil TW
bjhiyfh vj isahil U ghgh?

cns

FA(a)

khztfis uL FGfshf J YghL _y ghl brj

cns

FG

FA (a)

khztfSF tz, FU, fhf, gh, f, eij Kf_o jah brJ


eof brj fyJiuahl

cns

FG

FA (a)

bghUJf
yFf glf

cns

FG

FA (b)

cdF bjj gwitf bgafis TW

cns

FG

FA (a)

cdF bjj yFf bgafis TW

cns

FG

FA (a)

yFf xlgl glf kW gwitf xlgl glfis khztfSF


bfhLJ yFf jahf gwitf jahf f brj

cns

FG

FA (a)

122

glij ghJ ku Ugdtiw nfhLfsh izf. glij itJ Ma


nf nffyh.

cns

FG

FA (a)

123

FHijfis tFgiwF btna miHJ brW kufis bjhL mj jikia czu


brj

cns

FG

FA (a)

cns

FG

FA (a)

cns

FA (a)

121

- jF lf (Picture include)

kuij gagLJtdtiw nfhLfsh izfyhkh?

fhQkhW tifgLj brhYj


FG 1 aJ Kj bgaJ tiu
FG 2 wnfg
FG 3 totnfg
FG 4 iyfis bfhL cUtf jahj
FG 5 iyfis bfhL njhuzf bra brhYj
Ma v ilfToa iyf, f, ffis fhJ mj bgaiu nfl

khfh fhJ ku bgaiu nfl

cns

FA (a)

it fhJ bgaiu nfl

cns

FA (a)

124

J vdJ ku. ehnd tz Lnt

cns

FA (a)

125

glfis ghJ ku, bro, bfho tifgLJj

cns

FG

FA (a)

bfhJ bfhjh fh fhF ku bga vd?

cns

FA (a)

bghf djW U vd rhLth?

cns

FA (a)

fjfh vbjj w UF?

cns

FA (a)

khfh bro fhF r / jtW

cns

FA (a)

Myku GJf iy r / jtW

cns

FA (a)

ku, bro, bfho mla glbjhF jahj

btna

FA (a)

g mUfhik v ilfToa iyfis bfhL ku bga mj

cns

FG

FA (a)

iyfis jahf vLJ ku bgaiu brhYj

cns

FA (a)

iyfis mt kunjhL izfyhkh?

cns

FA (a)

U rhL gH bga TW?

cns

FA (a)

c mgh thtU gHf bgaiu TW?

cns

FA (a)

vj gH? vd w? iz:-

cns

FA (b)

Real Fruits fhJ gH kW mj wij Tw brj

cns

FA (a)

njF tfhLf!

cns

FA (a)

nj Til mila njf vjid fis flJ tjJ?

cns

FA (a)

ifuiy bfhL iy tot brj

cns

FA (a)

iyfis bfhL bghik cUthFj

cns

FA (a)

kuij g cdF bjj fij TW

cns

FA (a)

126

127

128

129

gHij g ghl ghl brj

cns

FA (a)

lyfh bro fhFkh? bfho fhFkh?

cns

FA (a)

vj ku gH vJbtd nfhoL izf.

cns

FA (b)

tFF
c/bt

j/FG

FA(a)
FA(b)

khztfSF oj yFfis tlL fhLj


yFf Fj va ghlf ghLj

cns

FA (a)

yFf Fj f nfl

cns

FA (a)

L yFf, fhL yFf Mat glbjhF jah brnthkh?

cns

FA (a)

131

ghL ghL ... ghLghL - ghL ghLj

cns

FA (a)

132

khztfl miy g nff nfl

cns

FA (a)

khztfis FGfshf J eh, id vd mtfSF bjj yFfis g


fyJiuahl brj

cns

FA (a)

bfhLfgLs gl kufSF xUF egfis fLoj kW


fLojij cuf TWj

cns

FA (a)

133

bfhLfgLs glij cW nehf brJ gwitfis g FHijf mJ bfhs


cjj

cns

FA (a)

134

fis iznghkh?

cns

FA (b)

135

khztfis tFgiwF btna miHJ brW ku nkny, nH cs fis


cWnehf brJ fyJiuahl brj

btna

FG

FA (a)

vWF gyhf tzJ, <, nj nghw fshf fgid brJ ghl


brj

cns

FG

FA (a)

Ufhd ilia fLoJ tz Lj

cns

FA (a)

ghl 2.
ghl

ghl
jiy

gf
v

vdF
m
oF

130

136&
137

braghLf

10

138

yFf Hfis nfhoL milahs fhLj

cns

FA (b)

139

ehF ahrfis fLoj

cns

FA (a)

iyfis bfhL cUt mikj

cns

FG

FA (a)

140

id mzid tiuj

cns

FA (a)

141

bra o gRit vgo guhkwhf vgij glij ghJ ngRj

cns

FG

FA (a)

142

gwitnahL wif izj

cns

FA (b)

nffis nfl

cns

FA (a)

gwitf wFfis nrfJ glbjhF jah brj

btna

FG

FA (a)

tFF
c/bt

j/FG

FA(a)
FA(b)

ghl 3.
ghl

3.

ghl jiy

vid
g

gf
v

braghLf

143

glij TJ ghf brJ yf gaghLfis ma brj Ma FHijfis


uL FGfshf J xU FGYs xbthU khztD cl cWfis jjahf
FL fhl ntL. mLj FGYs khztf cl cWfis milahs fL Tw
ntL.

cns

FG

FA (a)

144

mWRits bghUfis bfhLtu brJ mitfis ma brj

cns

FA (a)

11

thu jfUJ ahrkhd cz tiff glfis nrfJ glbjhFid jah


brj

btna

FA (a)

145

cz bghUfis fhJ bghUf Ritfis Tw brj

cns

FA (a)

146

Ma gntWbghUfis nkir J itJL fiz _obfhL y bghUfis


bjhLghJ, y bghUfis RitJ ghJ kW y bghUfis KfJ
ghf brJ bghUf bgaiu Tw brhy ntL.

cns

FA (a)

147

yFf Kf_ofis mJ, bgaiu T Fu vGj

FA(a)

148

FHijfis U FGfshf J xU FGYs khztf 148- gf cs brafis


xbthwhf brj ntL. mLj FGYs khztf mj bra vdbtW Tw
brj

cns

FG

FA (a)

149

glnjhL xia izngh

cns

FA (b)

150

bkikahd x tl tiuj

cns

FA (a)

iuryhd x fl tiuj

cns

FA (a)

151

ntWghLfis fLoJ tlLj

cns

FA (a)

152

fis izj

cns

FA (a)

153

cdh Ko

cns

FA (b)

tF 2 - Niya ghl 1

12

cns

ghl

tFF
c/bt

j/FG

FA(a)
FA(b)

tFgiwF btna khztfis miHJ brW ku, bro, bfhofis milahs fhz brj

btna

FA (a)

khztfis W FGfshf J, FG cs khztfis tFgiwF bt brW


ku, bro, bfhof vifia mJ tu brj

btna

FG

FA (b)

L/nfh/njhl mU UF kuf, brof, bfhof bgaf kW


vifia bgnwh/ghJfhty cjl mJ tubrj

btna

FA (a)

gl cs kuf, brof, bfhofis milahs fhz

cns

FA (a)

ku, bro, bfhof iyfis nrfJ tu brj

btna

FA (a)

khztfis W FGfshf J, nrfj iyfis tifgLj brj

cns

FG

FA (a)

iyf totfis Ma Jizl tiua brj

cns

FA (a)

nrfj iyfis (gy kuf) xo, cUtf clhFj

cns

FG

FA (a)

iyf totf tiuJ, khztfis tz l brj

cns

FG

FA (a)

144

jhtuf ghffis ma brj / nflj

cns

FA (b)

145

dho dh _y vtif jhtu cdf csd? vgij nflj

cns

FA (a)

146

gl bfhLfgLsij tifgLJf

cns

FA (b)

148

gl bfhLfgltiw nfhoL izf

cns

FA (b)

149

brof tz bj ghffis vGJf

cns

FA (b)

ghl
jiy

gf
v

ku, bro,
bfho

139

139

braghLf

13

150

kufis tirgLJf

cns

FA (a)

150

jhtuf iyfis bfhL, njhuz mikf

cns

FA (a)

151

tzfyit iffis eidJ UtJnghy ku, bro, bfhofis mikf

cns

FA (a)

ghl 2
ghl

ghl jiy

gwfyh
thf

tFF
c/bt

j/FG

FA(a)
FA(b)

gl cs braKiwfis gw ntL

cns

FA (a)

gl cs f mHfhd gwit vJ?

cns

FA (b)

J gwit ahit?

cns

FA (a)

gl cs brafis khztfis brJ fhl brj

cns

FA (b)

v To KilLth mHfhd Fu mt ah?

cns

FA (b)

gHf kL nghJ gir rilfh eh ah?

cns

FA (b)

glF iy, JL iy, Mdh Jnt eh ah?

cns

FA (b)

v uL fhf s, v myF s eh xU btisfh

cns

FA (b)

154

gl cs braghLfis bra ntL

cns

FA (a)

155

gl cs brafis bra ntL

cns

FA (a

156

vdh TL fo thHKoahJ. Mdh wif kiwJ itng via ghjh

cns

FA (b)

157

glij ghJ gwitf bgafis fLoJ mgona brj

cns

FA (a)

glij ghjJ vd gwit bjjJ vW khztiu FGthf ghJ nfl

cns

FG

FA (b)

158

gl cs brafis mgona filof ntL

cns

FA (b)

159

gl cs gja fyJ bfhl yFf oj y bga vGJf

cns

FA (b)

gl nghoia bjhl itj yFf bgafis TWf

cns

FA (a)

gf
v

152

153

yFf

159

braghLf

14

ekJ cl

160

gl cs dhfSF il mj

cns

FA (a)

161

gl cs vfis bjkh? mgona gw ntL

cns

FA (b)

162

gl cs dhfis gagLj ntL

cns

FA (b)

162

gl cs m czit vj Kiw vLJ bfhwJ vd TW

cns

FA (b)

163

eh thGl TWwhah?
FuF ______________
ahid ______________
gR ______________

cns

FA (b)

164

gl cs braiy mgona gagLj ntL

cns

FA (b)

165

gl cs Lfijia mgona gw ntL

cns

FA (b)

165

fhoF uh#h eh ah fLo____________

cns

FA (b)

167

gl cs izfis mgona gw ntL

cns

FA (b)

168

gl cs yFfis fljiy mgona gw ntL

cns

FA (b)

169

gl cs yF fL jahjiy mgona gw ntL

FA
(b)

170

gl cs ntWgl fho uj mgona gw ntL

cns

FG

FA (a)

172

glij ghJ nH bfhLfgLs dhfSF il mf brj

cns

FA (a)

173

uh#h &it ............................. mUwh

cns

FA (a)

glij ghJ nH cs dhfSF il mj


174

glij ghJ fhlfis brf

cns

FA (b)

175

glij ghJ nfhol lfSF ilia mj

cns

FA (b)

176

gl cs dhfSF ilia fh

cns

FA (a)

tF 3 - ma

15

ghl - 1

ghl
1

ghl
jiy
tz tz
njhl

gf
v

braghLf

tFF
c/bt

j/FG
FG

155

(fisbrofis ntUl nrfj) ahrij FG thj

cns

156

gl ghJ ghffis Ffyhkh?

cns

157

gnfW eoj

cns

FA(a)
FA(b)
FA(a)

FA(b)
j

FA(a)

(khztf jfis , cUis, nfu, % kW Ks nghy fgid brJ


gnfW eoj)
157

tifgLJnth

cns

158

FG braghL (FG mkJ tiugljh iyf ig tiua, tz Lj)

btna

FG

FA(a)

159

bfhLfgLs gl vbjj gHf f oF?

cns

FA(a)

159

mltiz ug

cns

FA(b)

159

gl fhzgL gHf bgaf vbdd?

cns

FA(b)

160

mltiz g brj

cns

160

bra milia ug

cns

161

tifgLJj

cns

FA(a)

163 &
164

(<), (C) (V) (I)

cns

FA(a)

163 &

(m) (M) (c)

cns

16

FA(b)

FA(a)
FA(b)

FA(b)

164
165

cns

(2) (X)

ghl

ghl jiy

gf v

tz tz
njhl

154

155

154

157

braghLf
fLongh
ntbjhFF bjhlghd thijfis mltizUJ fLoJ vGj
j
i
u

h
C
c
z

r
k
u

Wbral
Niy fhzgL gntW Wbrofis nrfJ, mj bgafis nflJ,
mj ntfis bto, mt bganuhL cyjhtubjhFig jahj (v.fh
kyh bro, , Jig bro,, )
bro nuhlij tiuf/vGJf/F jUf.
(bro glij tiua)
thJ mil jahj (FG g)
_t bfhl FG mikJ, khztf jf fhzgL (m) Niy
fhzgL jiyf, Toiyfis ghJ mt cUtfis thJ mil
u E ik jl, u nuiff bfhL cUthf ntL (Ma thJ
mil khia jahJ fhfyh)

FA(a)

tFgiw
cns/
btna

FG/j

FA(a)
FA(b)

cns

FA(b)

btna

FG

FA(a)

cns

FA(b)

cns

FG

FA(a)

gl
1

158

jft uLj, (thifw, wghf bjhl bfhS w)


khztfis W FGfshf f. xbthU FGF xU Fl lij
(v.fh ghJfhghd l g xU gF, g cs W njhl) xJf.
m fhzgL jiyf, Toiyfis nrff. mj iyfis ahrgL btna &

17

FG

FA(a)

155&
156

159

159

156

mij tF tHf ntL. mit V mj tifia rhjJ vgij brhy ntL cns
ija njo
1. Ma Ks, nfu, %, cUis, kr (xWF nkglJ)
nghw fhfis tFgiw kiwthf xJ itf ntL. (khztf
vifia bghUjJ)
cns
2. sfjh (Chart) nt cz nrF jhtu, jo cz nrfF jhtu
vW vG itf. 5 lF wF khztf xJ itfgl fhfis
fLoJ mtiw mtFa thrfF mU itf ntL.
Ma W bjhFjf ntL.
ijf gy tif- (thif w- FG w)
khztf VjhtJ xU gH / ijia nrfJ tubrhYj 3 (m) mjF
nkgl khztfis bfhL FG mikJ mtf FG cs ijfis btna &
cWneh mt gfis fh mltiz ug ntL.
cns
gH
gH cs ijf
aJ /
ij tz
bga
vif
bgaJ

W bral
khztfSF ghl elJtjF U dfSF Kng fl nffis
bfhLJ mjfhd gfis jahJ tUkhW gj ntL.
cDila o (m) g (m) mUfhik cs gHf F filia (m) btna
Niyia ghitL fhQ nffSF giy mltizahf / fijahf /
fijahf / fLiuahf/ mifahf jahJ tFgiw tHFj ntL
1. ghj gHf bga vd?
2. mj Rit vgoUjJ?
3. tz vd?
4. nyrhdjh? fdkhdjh?
5. UJthdjh? fodkhdjh?
6. iy vd?
bro gl
vj l btodh bro 2 (m) 3 ehf thoL
cns

18

FA(b)

FG/j

FA(a)

FG

FA(a)

FA(a)

braghLf

tFgiw
cns/
btna
cns

ghl

ghl jiy

gf v

eik
Rs
yFf

166

nff

167

a nghw cUtij fhj (m) sfjh (rh) (m) tz fhj cns


khztf bto mtfSila jf xl ntL. ghffis vGj ntL
1,2,3,4 nff
cns
khztfis U FGthf f ntL. xU FG fl tif cUtij cns
cUthf ntL. mLj FG m cs cWf kW gafis brhy
ntL.

167
167

168

168

168
168
168
168

J nghw cUtij rho bto O vW Flgl lf bto mj


ghffis bfoahd Eh bfhL izf ntL. (Ma cj njitglh
mt cj brayh) j isthf ghff efU jik UF
jtisF kjDF cs xWik vd?
jtisF thJF cs xWik vd?
eh brf _ykhf Rthnw. eh ah? eh glF nghwt. eh
ah?
1,2,3,4
(3) bfhLfgl mnj braghil gwit nghy brayh
1,2 nff
DF gwitF cs xWikf vd?

19

FG/j

FA(a)
FA(b)

FA(b)

FA(b)

j
FG

FA(b)
FA(a)

cns

FA(b)

cns

FA(b)

cns
cns
cns
cns

j
FG
j
j

FA(b)
FA(a)
FA(b)
FA(a)

169

169

cns/
FGbjhF mif
jf bfhLfgLs gwitf myFfis, xbthU FGF bfhLf btna
ntL. xbthU myFFa gwitf (jf UgnjhL ntW y
nrfyh) bgaf, glf myFf glf (m) tiuj mj gaf
Matiw nrJ FG bjhFghf rkfyh
bghUJf
cns
kuij Jisl
jilahd myF
njhiyf
Filahd myF
UJ czitof
tisj Ta myF
ijfis cilf
Tuhd E tisj myF
fis bfhd
Ta myF
uil r
fGF
Ta eff
md

FG

FA(b)

FA(b)

171

vf czitfLof (mltiz uf)

cns

FA(b)

173

kL m , , <, c

cns

FA(b)

176

M, C, 2, v

cns

FA(a)

175

c glbjhF

cns

FA(a)

ghl

ghl jiy

gf v

braghLf

tFgiw
cns/
btna

FG/j

njhl
W
cdf

179

1,2,3 (fLonghkh)

cns

179
179
179

1 Kj 10 (bgafis vGjyhnk)
fLof ghfyh
brJ ghngh

cns
cns
cns

j
j
j

20

FA(a)
FA(b)
FA(a)
FA(a)
FA(a)
FA(a)

bghUjkw thijia tlL

eik
Rs
yFf

180 &
181

nj bg kUJ neh
nj MW ehF J
k cu kG jhFj
knyah blF fhyuh bfhR
< knyah fhyuh
v njhl btL
cWnehf mltiz jahj
fhiy khztf vGjUJ u Jhf brY tiu fis
cWneh fl gntil jahf brhYj
neu

bga

ghj
l

cns

FA(b)

btna

ms

182
j

fhiy

FA(a)

khiy

183

ahUF vJ czoF?

cns

183

kL (m)

cns

184

M bghUjhjt ah

cns

184

tz Lnth

cns

184

cns

182

< bral (1,2,3)


cWnehf gntL
< bfhR, g, vW czit flj, uit m kW rfiu fyitia
itjh vWf mtiw bfhL brtij cWnehf, bfhR kW
<, g vd cz cbfhwJ vgij o cWneh mtiw

btna

21

FA(b)
FA(b)
FA(b)
FA(a)
FA(b)
FA(a)

gnto g brj

braghLf

tFgiw
cns/
btna

ghl jiy

gf v

td cyh

185

glij ghJ bjj yFfis Tw brj

cns

FA(a)

185

gl cs fil cs bghUf ytiw vGJ


o fhzgL bghUf vjdh Mdbjd bgnwh Mnyhridia
nfL tUj.

cns

FA(a)

188

jhtufUJ, yFfUJ bgwgL bghUf glfis fho vj


jhtu vj yUJ bgwglJ vgij goal brhYj

cns

FA(a)

192

jfYs glij bghUj bra brhYj

cns

FA(b

193

mUYs ruzhyaF fsgaz miHJ brYj

btna

194

gy yFf glfis nrfJ tu brhYj

btna

194

bgnwh cjl fhL kh cUthf

btna

FA(a)

194

tdJiw brayUF fh kD (fho oUgij g vGj


brhYj)
gytif kuf glfis nrfJ tu brhYj.

cns

FA(a)

ghl
5

braghLf

tFgiw
cns/
btna

FG/j

FA(a)
FA(b)

ghl

gf v

ekFns

196

nff

cns

FA(b)

197

gnfW eoj, y khztf to XLj, gJ vj, gJ oj,


eld, kilgJ isahLj, gdfh to XLj nghw brafis brJ
fhf. kw khztf xbthU braY vd KL gagLwJ vgij
fLof Twyh.

cns

FA(a)

22

FG/j

FA(a)/
FA(b)

ghl jiy

198

bra

cns

FG

FA(a)

198

brJ ghngh

cns

FA(a)

200

fLonghkh?

cns

FA(b)

200

brJ ghnghkh?

cns

FA(b)

201

jft nrfnghkh?

cns

FA(a)

202

brJ ghnghkh?

cns

FG

FA(a)

203

kL (m)

cns

FA(b)

203

(M),

cns

FA(b)

204

<, (1) C (1) (2)

cns

FG

FA(a)

204

<, (ii) c

cns

FA(b)

tF 4 ma ghl 1.

ghl
1

ghl
jiy

gf
v

cz
jUnt

151

152

tF
cns/
btna

j/ FG

FA(a)
FA(b)

cns

FA(b)

khztfl fhffis bfhLtu brJ mt cz nrJ itUF


ghffis g Ma sf mj.

cns

FG

FA(a)

bjJ bfhnthkh! (information gathering)

cns

FG

FA(a)

braghL
1. njhl .. csdth?
2. yF .. vit?
3. f U .. vit?

23

153

khztfis _W FGfshf J xbthU FGF uL jiy j bfhLJ


mjFa glfis nrfJ xo tubrhYf

btna

FG

FA(a)

154

bra (mltiz)

cns

FA(b)

jhtuf ijf vthbwyh ekF czthf gagLwd vgij khztfSl


fyJiuaho ma brj

cns

FG

FA(a)

khztfis ehF FGfshf J xbthU FGF k ij, sfh ij,


btja, fLF nghwtiw jjahf bfhLJ Kisf brJ ij Kisj
iyfis ij Kisf njitahd fhufis bjhFJ tHf brf.

btna

FG

FA(a)

ghl

cns

FA(a)

bra

btna

ij Kisj gl tiuJ tz L

cns

FA(a)

156

bral

cns

FG

FA(a)

157

bra

btna

FA(a)

bjJ bfhnthkh! (information gathering)

cns

FG

FA(a)

btna

FG

FA(a)

cns

FA(b)

cns

FA(b)

khztfis btntW kufWfis bfhLtu brJ g tshf elbrJ #&


5 M nj cyf RWNH ehis, ku eLHhit bfhlho kH
brj.

btna

FG

FA(a)

fsgaz

btna

FG

FA(a)

m. rah? jtwh?

cns

FA(b)

M. nfhol l

cns

FA(b)

. bghUJf

cns

FA(b)

<. gltiuJ tz L

cns

FA(b)

155

158

1. fsgaz

FA(a)

2. a. kUJtFz . . . . . . . . . . jhtuf
b. Lfl .. jhtuf
c. Hhf .. jhtuf (Recording a visit)
(nfhol l )
158

159

24

yFf
w y
czf

162

163

164

c. flJ vGJf

cns

FA(b)

C. bral - mltiz - MaUF

btna

FG

FA(b)

v.mltiz

cns

FA(b)

bjJ bfhnthkh!

cns

FG

FA(a)

ehjfUJ jft uo vGJj

btna

FA(b)

glij cWneh ilaf


1. glYs yFf bgafis vGJf
2. ahid kW Fu w cWfis xL vGJf
3. fijg cfSF bjjtiw
vGJf

cns

FA(b)

1. glYs yFf xfis xJ fhl brhYj (Role play)

cns

FA(b)

2. glYs yFf thlfis Tw brhYf

cns

FA(b)

fyJiu ahl
_W FGfshf fyJiuaho FG nfF nffSF khztf g mj

cns

FG

FA(a)

bghUJf
buho
fhJ
kujo

cns

FA(b)

1. tF cs khztf VjhtJ xU khztid vGJ ma jf cs


VjhtJ xU gia thf brhYf
jfij thf mj khztDF vj y cW gaglJ vW kw
khztfis nfl
2. eh ah?

cns

FG

FA(b)

m.kjidl ehF klF bjhiyYs bghUfisTl v ghF w


cilat (fGF, gUJ)

cns

FG
Riddle

FA(a)

M. tyf _ykhf xU bghUis lf _ykhf xU bghUis vdh xnu


neu ghf aY ( gnrh)

cns

FG
Riddle

FA(a)

. vyh irfY cs bghUfis jiy Ughkny ghng (Ka)

cns

FG

FA(a)

eh
cz cQj
vW

25

Riddle
cns

FG

FA(a)

1. bra (fhJ) (Problem solving)

cns

FA(b)

2.bjJ bfhnthkh! (information gathering)

cns

FG

FA(a)

1. bra (mltiz)

cns

FA(b)

2. bral

btna

FA(a)

nfF w
1. eh nfF w eikl klF mf
2. v nfF w eikl .. klF mf
3. btsth j fh _ykhf .. mo bjhiy cs bghUfis vjhf
mJ bfhS
4. ahid _y mfis czU Mw thjJ.

cns

FA(b)

1. bra

cns

FA(b)

2.jidF(information gathering)

cns

FG

FA(a)

3.bjJ bfhnthkh! (Information gathering)

cns

FG

FA(a)

Efj w f yFf uL, f uL TW

cns

FA(a)

1. J vGJf

cns

FA(b)

2.mltiz

cns

FA(b)

3. bjJ bfhnthkh! (Information gathering)

cns

FG

FA(a)

bghUJf
tzJ nj
kG

cns

FA(b)

cns

FA(b)

165

1.fhf, nfh, wh, thJ, Mij, kj Ma glfis fhJ ff


miklij g khztfSl fyJiuahl
2. kjid nghy MijF kL Kf Kgf ff mikUF vgij
khztfis J bfhs brj (Information gathering)

165

bjJ bfhnthkh!

166
167

168

169

170

czbfhf
- KG cl
- fhf

1. nfhol l

26

cns

FA(b)

bjJ bfhnthkh!

cns

FG

FA(a)

s c ghJfh g bgnwhl fyJiuaho W F jahJ


xgilf

btna

j
Project

FA(a)

1. fsgaz

btna

FG

FA(b)

2. Tl Tlkhf thG cdfis ga glfis nrfJ glbjhF jah


brf.

btna

j
album

FA(a)

1. bral

btna

FA(b)

2.bjJ bfhnthkh!

cns

FG

FA(a)

3. ahidia g cdF bjjij bjhFJ


vGJf (Home work)

btna

FA(b)

4. flij uj

cns

FA(b)

5. nfhol l

cns

FA(b)

1. TL FLgkhf thH fS Ufsh?

cns

FA(b)

2. TL FLgkhf thGbghGJ f bgW eikf ahit?

cns

FA(b)

3. FG braf <LgLnghJ cfilna nkgL gf ahit?

cns

FA(b)

4. bra (craft work)

btna

FA(a)

5. bral

btna

FA(a)

m.nfhol l

cns

FA(b)

M. s cfis ngQj

cns

FA(b)

. y tf il

cns

FA(b)

<. tz L

cns

FA(b)

bghUJf
ML
f
kjFuF gwitf
171

172

173

174

175

4 Kj 5 MLf
y thuf
X ML
_W ML

27

176

1. glYs .. vGJf

cns

FA(b)

2. f .. vGJf

cns

FA(b)

3. cf C . vGJf

cns

FA(b)

177

glbjhF

btna

FA(a)

178

tif tifahd f

cns

FG

FA(a)

179

tif tifahd f

cns

FG

FA(a)

cns

FA(a)

1. o

cns

FG

FA(a)

2. ia ga F (Home work)

btna

FA(b)

1. bra btL (Home work)

btna

FA(b)

2. bra tzJ (Home work)

btna

FA(b)

1. bra cdF oj

cns

FA(a)

2. bra o tuToa u f (Scrap book)

cns

FG

FA(a)

182

khztfis uL FGthf j . nkir nk ufshd ,


<r, fugh bga vGa milfis fJ itj. FGUJ xU
khztid xU milia vLf brh mj ia g ngr brhYj.
bjahlh mLj FGF th mj

cns

FG

FA(a)

183

vWf thif

btna

FA(a)

184

vW thif RH

cns

FG

FA(a)

cns

FG

FA(a)

2. bra va Enzh .

cns

FA(a)

3. jidF

cns

FG

FA(a)

1. bra fugh f

btna

FA(a)

2. sf mil

btna

FA(a)

f glfis gjf mil brJ


TwbrhYj
180
181
182

1. vW thif
(bghkyhl)

185

RHia

28

khztfSF kho mijg

bghkyhlkhf

brJ

fhLj

185

1.kL m, M

cns

FA(b)

186

1. kL

cns

FA(b)

2. bral

btna

FG

FA(a)

1. bjJ bfhnthkh!

cns

FG

FA(a)

2. vW thl

cns

FG

FA(a)

188

fsgaz

btna

FG

FA(a)

189

fsgaz - ehF

btna

FG

FA(a)

190

nfhol l

cns

FA(b)

190

fsgaz -F l

btna

FA(b)

191

bjJ bfhnthkh

cns

FG

FA(a)

187

192

nfhol l

cns

FA(b)

192

bjJ bfhnthkh

cns

FG

FA(a)

193

bjJ bfhnthkh

cns

FG

FA(a)

193

nfhol l

cns

FA(b)

193

gHfyit jahj

btna

FG

FA(a)

aif cu - bral

btna

FA(a)

mltiz

cns

FG

FA(a)

bjJ bfhnthkh

cns

FG

FA(a)

ghJfhngh RWNHiy - thj

cns

FG

FA(a)

bra

cns

FA(b)

fsgaz dh goa(Ka giz)

btna

FA(b)

fsgaz dh goa ) MLgiz

btna

FA(b)

fsgaza - khLgiz FngL

btna

FA(b)

kL m . nfhol l

cns

FA(b)

cns

FA(b)

194

195
196

197

M. ila

29

. thd il

btna

FA(b)

mltiz

cns

FA(a)

_is

cns

FG

FA(a)

ja

cns

FG

FA(a)

Eiupu

cns

FG

FA(a)

Wuf

cns

FG

FA(a)

iuig

cns

FG

FA(a)

fu

cns

FG

FA(a)

201

bra gl mil

cns

FG

FA(a)

202

brj kly

cns

FA(a)

203

brkhd f

cns

FA(a)

204

bjJ bfhnthkh!

cns

FG

FA(a)

bra mltiz

cns

FA(b)

nfhol l

cns

FA(b)

bral

cns

FA(b)

206

kL

btna

FA(a)

207

M. nfhol l

cns

FA(b)

. bghUJf

cns

FA(b)

<. ilaf

cns

FA(b)

c. eh ah?

cns

FA(b)

bra

btna

FA(a)

198
199
200

205

208

tF 5 - ma ghl 1.

30

ghl

ghl
jiy

gf
v

gRik cyf

162

yFf thlf

tzJ
njfS

mltiz braghL brj

tF
cns/
btna

j/FG

FA(a)
FA(b)

cns

FA(b)

161

gl cdF bjj cdfis goal brhYj

cns

FA(a)

161

gl cdF oj cdfis tiua brhYj

cns

FA(a)

161

c lU cs cUs fhuf / cuw fhufis vG tubrh


tFgiw brhy brhYj

btna

FA(a)

163

Nyf gl, kfujjh gl tiuJ ghf Fjiy kdtiuglkhf bra


brhYj

cns

FA(b)

166

gf mltizgLs jhtuf njha lij dho dh _y nfl

cns

FG

FA(b)

167

cdJ lU kW ghj kufis goal brhYj

btna

FA(a)

167

fhW _y gu ijfis nrfJ tubrhbrhYj

btna

FA(a)

168

_y gu ijfis nrfJ tubrhYj

btna

FA(a)

169

btoj _y ij gujiy nrfJ tubrhYj

btna

FA(a)

171

nrfJ tugl ijfis ijffh mikj

cns

FG

FA(b)

166

cyf tiugl ijf njha ehLfis Ff brj

cns

FA(b)

176

cdF bjj y yFf glf xW tiuf

cns

FA(a)

mUYs ca fh (m) ruzhyaF khztfis miHJ brYj

btna

FG

FA(a)

yFf glfis nrfJ tubrhYj

btna

FA(a)

khztf jfis xbthU yfhf ghJ eoJ fhLj

cns

FG

FA(a)

lUYs yFf bgafis vG tu brhYj

btna

FA(a)

fhLf mfgLtij, ghJfhfgLtij g gokw elJj

cns

FG

FA(a)

181

yFf fUij mltizgLJj (jf braghL)

cns

FA(b)

186

tzJ thif RH

cns

FG

FA(a)

182

braghL

31

1.

KjgUt, ulh gUt, _wh gUt, ehfh gUt

cns

FG

FA(a)

ah m[h kW
khyf tzJf brhf.
eho fhzgL
jft
cynyna
Jf
fbga tzJ

cns

FG

FA(b)

brJgh. Ma cjl brJ fw

btna

FG

FA(a)

jft Jf

cns

FG

FA(a)

njf rKjhaf

cns

FG

FA(a)

nj To _W tifahd njf fhzgLwd

btna

FG

FA(a)

mJ bfhnthkh!

btna

FA(a)

ntiyfhu njf njf fhzgL y df

btna

FG

FA(a)

190

nj gaf (Ma cjl) brJ fw

cns

FG

FA(a)

191

nj TLbghUf mJ bfhnthkh!

cns

FA(b)

nj ts

btna

FG

FA(a)

194

bral

btna

FA(a)

195

cWnehf (Observation and Activity)


ca MtfF khztfis miHJ brW khfis fhJ cl
cWfis Tw brj

btna

FA(a)

196

cWnehf (Observation) kil Xil khztfSF fhJ ghffis


Twbrj

cns

FA(a)

197

gnfW eoj (Role Play)


khztfl _is gFf khfisnah myJ JL o vGbfhLnjh
mj gfis gnfW eof brj

cns

FA(a)

198

milf (Flash Cards)


thfd gJf rhj glfis (Flash Cards) xU tl itJ mLj
tl ghJfh Kiwfis itJ khztfis bghUj brj

cns

FG

FA(a)

187

187

188
189
190

kj _is kW y
cWf

32

mby[houh F

198

jiy ghJfh fyJiuahl

cns

FG

FA(a)

201

kzij j bra

btna

FG

FA(a)

201

Rit mj

cns

FA(b)

199
to
203

thj (Debate)
khztfis j cWfshf ghJ mijg thj brj

cns

FG

FA(a)

199
to
203

dho dh (Quiz)
khztfis U FGfshf J y cWfis g dho dh
fJj

cns

FG

FA(a)

197

bfhLfgl got ghffis F


_is gl

cns

FA(b)

199
to
203

khztfis FGfshf J xbthU FGF xbthU y cW glij


nrfJ mj gfis mltizgLj brj

btna

FG

FA(b)

cns

FA(b)

nfhol lfis uf
1. W_is bgU_is .. csJ.
2. _is .. afij fLgLJwJ.
3. ff .. FF ghJfhghf itfgLsJ.
4. e eh nkgu .. Fahf csd.
5. njh cl . fLgLJwJ.

cns

FA(b)

bghUJf
1. kil XL

cns

FA(b)

TLj dhf
rahd ilia njbjLJ vGJf
1. kj idthw ikakhf bragLtJ ..
(m) W_is (M) bgU_is
() KFs (<) jLtl
2. ghit cW ..
(m) f (M) fhJ
() _F (<) njh

brz eu

33

2. fhJ
3. f
4. _F
5. njh

jhtua fh

_is
Jhia jLj
bjhL cz
itl A

khztfSF y cWfis g dho dh fJj (paper pen


test)

cns

FA(b)

Lfl gagL kuf

btna

FG

FA(b)

L gaghL bghUf

btna

FG

FA(b)

fiy bghUf

btna

FG

FA(b)

czthf gagL jhtuf

btna

FG

FA(b)

nyh ku gaghL

btna

FG

FA(b)

fsgaz

btna

FG

FA(a)

bral

btna

FG

FA(b)

210

ytfgil, Vyfh, uh, #thJ, rjd thrid f

btna

FG

FA(b)

212

kUJt Fzf jhtuf

btna

FG

FA(a)

215

neh F kUJfshf gagL fis mJtu brhYf

btna

FG

FA(a)

216

tifgLJnthkh!

cns

209

34

FA(b)

4. fw bra kL tfho tF 1

ghl 1

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

ghl jiy
bra 1.
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf
njitahd bghU
brKiw

9.

bra Ko

10.

tha w

Y
Y ghL ghLj
tzna blnf?
kuJ bghnj v L
fzhFU blnf?
bjhFJ ku v L
: khztf Ygho _y yFf kW
thlfis bjJ bfhwd.
: khztf Tjid wid tsJ bfhwhf.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

ghl jiy
bra 2
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf
njitahd bghU
brKiw

:
:
:
:
:
:
:
:

9.

bra Ko

10.

tha w

thf kujoF nghnth.


KG tF braghL.
10
10 l.
fyJiuahl.
yFf, gwitf thG lfis bjJ bfhSj.
yFf kW gwitf Kf_of
Kf_o ma brJ, Ma khztfSl yFf kW
gwitf thl g fyJiuahLj
gwitf thlfis
: fyJiuahl _y yFf kW
khztf bjJ bfhwd.
: jid w iy itJ ghF w tsfgLwJ.

1.
2.

ghl jiy
bra 3

: thf kujoF nghnth.


: gf 123 FG braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 10 l.

5.

fw kL Kiw

: fyJiuahl.

6.

nehf

: ku, ku UF yFf, gwitf, f, fhff,

:
:
:
:
:
:
:
:

thf kujoF nghnth.


gf 121 KG tF braghL.
10
10 l.
ghl ghLj.
yFf, gwitf thG lfis bjJ bfhSj.

ku nt g mj, ku jik mj.


35

gwitf

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

: tFgiwF btna UF gytifahd kuf.


: khztfis 5 FGfshf f ntL.
Kj FG kuij bjhL vgo UF vgij ngRj.
ulh FG - ku UF yFf, f bgaiu ma
brj.
_wh FG - ku cs fhff bgaiu ma brj.
ehfh FG - ku f kW w ma brj.
Ijh FG - ku nt g ngRj.

9.

bra Ko

: khztf ku jik, ku UF yFf,

gwitf,

f, fhff, ku nt g bjJ bfhwd.


10.

tha w

: khztf Tjid wid tsJ bfhwhf.

1.
2.

ghl jiy
bra 4

: thf kujoF nghnth.


: gf 126 j braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 10 l.

5.

fw kL Kiw

: isahLKiw.

6.

nehf

: kuf kW iyfis mj.

7.

njitahd bghU

8.

brKiw

9.
10.

bra Ko
tha w

: kuf xlgl milf kW mjF rahd izahd


iyf.
: khztfl kuf glf xlgl milf kW mjF
izahd iyf bfhl milfis bfhLJ rahd kuij
iynahL bghU isahLj.
: khztf kuf bga kW iyfis flwd.
: khztf gilghw w tswJ.

1.
2.

ghl jiy
bra 5

: thf kujoF nghnth.


: gf 127 j braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 15 l.

5.

fw kL Kiw

: isahLKiw.

6.

nehf

: gHf bga kW wij bjJ bfhSj.

7.

njitahd bghU

: cikahd gHf, dilf (Flash Cards) gy wf cs


gHf cila tiugljh (chart)
36

8.

brKiw

9.

bra Ko

: Ma xbthU khztDF uL gHf myJ dilf


xlgl uL gH milfis J bfhLJ gHfis khztf
tiugljh (chart) xL fhf brj.
: khztf gHf bga kW mj wij bjJ
bfhwd.

10.

tha w

: khztf Tjid wid tsJ bfhwhf.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

ghl jiy
bra 6
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf
njitahd bghU
brKiw

:
:
:
:
:
:
:
:

9.
10.

bra Ko
tha w

: khztf iyf tiffis mJ bfhwd.


: khztf gilghw w tswJ.

thf kujoF nghnth.


gf 128 j braghL.
10
15 l.
ifntiy
iyf tiffis mj.
gy tifahd iyf, if (Brush).
1. iyia uL ehf Kdnu j Cw itf ntL.
mij khztfl bfhLJ ifia bfhL njjh, nk
Uw Rf euf cs iy ilF.
2. khztfSF oj iyia bfhL tot brayh.

ghl 2
1.
2.
3.
4.
5.
6.

ghl jiy
bra 7
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf

7.

njitahd bghU

vdF m oF.
gf 128 FG braghL.
10
20 l.
isahL Kiw
fho thG yFf, o thG yFf kW f
bgafis ghl _y fW bfhSj.
: eh, id, gR, ML, khL, f, , ahid, FuF, <, bfhR,
nj, vW, J, tzJ f xlgl dilf kW
:
:
:
:
:
:

37

8.

brKiw

9.

bra Ko

10.

tha w

.
: nkny FLs glfis tiugljh xl ntL. m JisL
nfhJ khztf fG bjhf l ntL. tFgiwF
btna miHJ brW Ma khztfis tlkhf f itJ
ghL ghl ntL. ghL bghGJ L yFf vW brhdh
eh, id, gR, ML, khL j yFf mils khztf
tl eL tuntL. go fhL yFf kW f
vd isahil bjhluntL.
: isaho _y khztf v L, fhL yFf kW
fis bjJ bfhwd.
: khztf Tjid wid tsJ bfhwhf.

1.
2.

ghl jiy
bra 8

: vdF m oF.
: gf 133 FG braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l.

5.

fw kL Kiw

: fyJiuahl

6.

nehf

: gwitf bga g bjJ bfhSj.

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

: gwitf glf xlgl dilf.


: Maf khztfis W FGfshf J fl nff
_y fyJiuahl bra.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

9.

bra Ko

vjid f gl csd?
kubgh UF gwit bga vd?
vjid thJf j Jwd?
fhiy T gwit gl csjh?
vjid nfh FRf csd?
gl k csjh?
kuij bfh bfhL UF gwit bga vd?
go Manu y nffis jah brJ nffyh.

: cW neh g brhtJ _y khztf midtU gwitf


bgafis bjJ bfhwd.

10.

tha w

: khztf Tjid w tswJ.

1.
2.

ghl jiy
bra 9

: vdF m oF.
: gf 142 FG braghL.

3.

kbg

: 10
38

4.

fhy ms

: 10 l.

5.

fw kL Kiw

: cW nehf

6.

nehf

: gwitfis mJ bfhSj.

7.

njitahd bghU

8.

brKiw

9.
10.

bra Ko
tha w

: gwitf glf xlgl dilf, gwitf rahd wFf


bfhl milf.
: Maf khztfis U FGfshf J, xbthU khztuhf
tubrJ xU milia vLf bra ntL. Ma gwitf
vW brhy, khztf gwitf xlgl mil cs khztf
nrJ FGthf fntL. thW wFf vW brhy,
gwitf wF xlgl mil cs khztf nrJ FGthf
fntL. Wahf, Maf wnfhL iznghkh vW
Tw mjj gwitf wFfnshL izJ f brj ntL.
: khztf midtU gwitfis mJ bfhwd.
: khztf Tjid w tswJ.
ghl 3

1.
2.

ghl jiy
bra 10

: vid g.
: gf 145 FG braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l.

5.

fw kL Kiw

: cW nehf

6.

nehf

: cl cWfis mJ bfhSj.

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.
10.

bra Ko
tha w

: cl cWf xlgl dilf.


: Maf khztfis U FGfshf f ntL. xU
FGYs xbthU khztD cl cWfis jjahf FL
fhl ntL. mLj FGYs khztf cl cWfis milahs
fL Tw ntL.
: khztf midtU cl cWfis mJ bfhwd.
: khztf jid g mJ bfhwd.

1.
2.

ghl jiy
bra 11

: vid g.
: gf 145 j braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l.

5.

fw kL Kiw

: nrhjid brj

6.

nehf

: ehdh mWRitfis g mj.

7.

njitahd bghU

: rhby, yL, ghF, c, , sfh, ghffh, thiH ,


ntg iy.
39

8.

brKiw

9.

bra Ko

: Maf nkny FLs bghUfis jj jo itJ


1,2,3. vd Fl ntL.
xbthU khztdhf miHJ
bghUfis Ritf brJ Ritfis Tw brhYj.
: khztf midtU mWRitfis g bjthf bjJ
bfhwd.

10.

tha w

: khztfl KobtLF w tswJ.

tF 2 fw bra kL tfho

ghl 1

1.
2.

ghl jiy
bra 1

: ku, bro, bfho.


: gf 130 FG braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 10 l.

5.

fw kL Kiw

: cW nehf

6.

nehf

: jhtufis ku, bro, bfho vd ntWgL mj.

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.

bra Ko

10.

tha w

: isl Toa iyf bro, bfhof.


: isl Toa iyf, bro kW bfhof xbthY 4 myJ
mjF nk nrfJ itJ mij R tlLf. mij R
khztfis tlkhf R tubrf. Ma ku vW Tw
XobfhoUF khzt ku iyfis vLf ntL. rahf
vLj khztiu Ma ghuhL bjJ kbg l ntL.
thW bro, bfho vW isahil bjhlu ntL.
: khztf midtU ku, bro, bfhof iyf kW isfis
bfhL ku, bro, bfhofis ntWgL mwd.
: khztf Tjid w tswJ.

1.
2.

ghl jiy
bra 2

: ku, bro, bfho.


: gf 130 FG braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 10 l.

5.

fw kL Kiw

: cW nehf

6.

nehf

: ku, bro, bfhofis dflj.

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

: ku, bro, bfhofUJ bgwgl fhf.


: ku, bro, bfhof xbthY 4 myJ mjF nk nrffgl
fhfis tFgiw nkir J itf. tFYs khztfis U
FGfshf f, xU FG cs khzt xUt ku vW
Tw, mLj FG cs Kj khzt ku fh xid vLJ
nkny fhf ntL. rahf vLj khztUF ifjo w
40

9.

bra Ko

10.

tha w

khztf ghuhL bjf ntL. thW bro, bfho vW


isahil bjhlu ntL.
: khztf midtU ku, bro, bfhof fhfis mJ bfhtj
_y khztf ku, bro, bfhofis d flwd.
: khztf Tjid w tswJ.
ghl 2

1.
2.

ghl jiy
bra 3

: gwfyh thf.
: gf 152 jeg braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l.

5.

fw kL Kiw

: isahL

6.

nehf

: gwitf bgafis mj.

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.

bra Ko

: gwitf bghikf.
: gwitf bghikfis tFgiw nkir J itf. Ma
tFYs xU khztl gwit bgaiu T mj Fl
gwit bghikia vLJ tu brj. mj Fl gwit rjij
xf brj. rahf vLj khztUF ifjo w khztf
ghuhL bjf ntL. thW bjhlJ xbthU khztuhf
braghil bjhlu ntL.
: khztf midtU gwitfis milahs fL bfhwd.

10.

tha w

: khztfl w cflJ m tswJ.

1.
2.

ghl jiy
bra 4

: gwfyh thf.
: gf 153 FG braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l.

5.

fw kL Kiw

: Lfij

6.

nehf

: Lfij _y gwitfis milahs fhz.

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

: f mla milf.
: khztfis U FGfshf J Kj FG cs khzt xUt
fl f xiw brhy, mLj FG cs xUt
UF il brhy ntL. rahf il Ta FGF kbg
lntL. thW bjhlJ xbthU khztuhf braghil bjhlu
ntL. mf kbg bgw FG bt bgwjhf
mfgL ghuhLf bjfglntL.
1. vdJ w gir. , vd fJnt. vdJ my w
t. eh ah?
2. eh Fth Fth vd fJnt. v fhf rth izjit. vdnt
41

9.
10.

tha w

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

ghl jiy
bra 5
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf
njitahd bghU
brKiw

9.
10.

bra Ko
tha w

eh ntfkhf elf KoahJ. Mdh Jnt. eh ah?


3. vdJ w fU. fh, fh, vd fJnt. eh ah?
4. vdJ w btis. v fhf skhdJ. vdF
ojkhd cz. eh ah?
: khztf midtU gwitfis d fL bfhwd. nkY
mt czit, xia xW nrJ mJ bfhwd.
: khztf jid w tsJ jhf mjtiw bjhlgL
ngr fW bfhwhf.
:
:
:
:
:
:
:
:

gwfyh thf.
gf 154 FG braghL.
10
20 l.
isahL
gwitf czfis flj
Kf _of, milf.
khztfis U FGfshf J xU FG cs khztfSF
bfhF, nghw gwitf Kf _ofis Ma jahJ kho l
ntL. mLj FG cs khztf if gwitf rhL
czf Kiwna , , gH mla milfis bfhLf.
Kj FG cs khztfis ulh FG cs khztfnshL
rahf bghU f bra.
: khztf midtU gwitf czfis mJ bfhwd.
: khztf FG xWikahf Ugij mJ bfhwhf.
ghl 3

1.
2.

ghl jiy
bra 6

: yFf.
: gf 155 FG braghL.

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l.

5.

fw kL Kiw

: isahL

6.

nehf

: yFfis g mj.

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.
10.

bra Ko
tha w

: yFf Kf _of.
: Ma khztfis FG FGthf J xbthU khztfSF
Kf_ofis bfhLf ntL. khztfSF Xl gja itJ Kj
tU Kf_o khztDF ifjo ghuhL bjf ntL.
: khztf midtU gy yFfis g mJ bfhwd.
: khztf xWikahf Uf gHFwhf.

42

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

ghl jiy
bra 7.
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf
njitahd bghUf
brKiw

9.
10.

bra Ko
tha w

:
:
:
:
:
:
:
:

yFf

167 FG braghL
10
20 l
isahL Kiw
yFfis flj
yFf jiykhgl, th kh gl
khztfis U FGfshf J, xU FGit nrj khztf
fG gl bfhLfgLs yFf gl khfis bfhL
izJ gjfkhf kho bjhf l. mLj FGit nrj
khztf L bfhLfgLs yFf thf khfis
yh fo bjhf l. U FGfis nrj khztfis rahf
bghU f bra.
: yFfis flwd.
: ghuhLzit khztf bgWwhf
ghl 4

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

ghl jiy
bra 8
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf
njitahd bghUf

8.

brKiw

9.
10.

bra Ko
tha w

ekJ cl
gf 171 FG braghL
10
20 l
nrhjid brj
cl cWf g mj
f, fhJ, _F th, ehF glf, , fr, fhubghUf,
thrid uaf
: ffis _l brJ bghUf bjwjh vd khztfis nfl. uL
fhJfis uyh _l brJ eh ngRtJ nfljh vgij mj. thrid
uafis Kfu brJ _F thr mwjh vgij mj. Ritia
ma , fr, fhu nghw bghUfis khztf uyh
xbthwhf bjhl brJ eh nrhJ ma brJ, vd jik
cilaJ vd khztfis nfL mj.
: khztf Iyfis g bjJ bfhwd.
: khztf jid g mJ bfhwhf

1.
2.

ghl jiy
bra 9

: ekJ cl
: gf 176 j braghL

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l

5.

fw kL Kiw

: cW nehf

6.

nehf

: _is ntiyia mj

:
:
:
:
:
:
:

43

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.
10.

bra Ko
tha w

: _is gl, kh
: _is glij Rt xl itJ khztfis cWnehf bra. e
cl midJ brafis _is xUizwJ vd midJ khztfSF
s TWj.
: cl cWf midJ ntiy bra itgJ _isjh vd czwd
: fhuz fhafis bjhlgLj khztf bjJ bfhwhf
tF 3 fw bra kL tfho

ghl 1

1.
2.

ghl jiy
bra 1

: tz tz njhl
: gf 157 jbraghL

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l

5.

fw kL Kiw

: gnfW eoj

6.

nehf

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.

bra Ko

10.

tha w

: nt kW jo czit nrF jhtuf vitbad ntWgL


mj
--------.
:
: 1. xbthUtU jfis kr, ,, cUis, nfu, U kW
Ks nghy fgid brj ntL.
2. xbthUtU jh bj brj jhtu bro vj gF ilF
mJ vj tifia rhjJ mj w nghw nffSF g njo
Tw ntL.
3. ntW TLj jftfis ul CFfgl ntL.
4. tF mkhzt jid mjhtu ngh ghJ eoj ntL.
5. Ma U ehfSF Kghfnt khztfl jFa Ff
ju ntL
: khztf jo czit nrF jhtu vit, nt czit nrF
jhtu vit vgij, mt gf g mJ bfhwd.
: jid mj w tswJ

1.
2.

ghl jiy
bra 2

: tz tz njhl
: gf 164 FGbraghL

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 30 l

5.

fw kL Kiw

: nrhjid brj

6.
7.
8.

nehf
njitahd bghUf
brKiw

: nt tahf bro kw ghffSF brwJ vW mj


: tik, Jig bro, rh,
1. _W khztfis bfhl FGfis cUthf ntL
:
2. Jigbroia ntnuhL (k ) gh ms uggl
fzho (m) be rh itf ntL
3. y brhL t ikia nrJ VgL khwij
44

9.

bra Ko

10.

tha w

1.
2.
3.
4.
5.
6.

ghl jiy
bra 3
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.

bra Ko

10.

tha w

cWneh g nrj ntL.


4. nrhjidF K (ik nrgjF K) nrhjidF (ik
nrgjF )
bro cs khw- mj
: nrhjid Ko bro t ik gu csjh, bro kw
ghffSF nt tahf brwJ vd mJ bfhwd.
: jid mj w tswJ.

:
:
:
:
:
:

tz tz njhl

FGbraghL
10
3 ehf
bral
ff, btntW njhw, ms, Rit tz csd vgij
mj
---------:
: Ma bfhLfntoa tfhLj
m) cDila o (m) g (m) mUfhik cs gHf
F filia ghitl ntL
M) mrka fl nffSfhd ilfis njl ntL.
nff
1. ghj gHf bga vd?
2. mj Rit vgoUjJ?
3. tz vd?
4. nyrhdjh myJ fdkhdjh?
5. UJthdjh myJ fodkhdjh?
6. ajh myJ bgajh?
7. iy vd?
nrfj jftfis khztf mltizahf / fijahf / fijahf /
fLiuahf / mifahf
jahJ
tFgi w tHFj ntL.
: g mUfhik ilF gHfis ju ntW gHf njitgo
glfis gagLjyh.
: KobtLF w, khztfilna tswJ.
ghl 2

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

ghl jiy
bra 4
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf
njitahd bghUf

:
:
:
:
:
:
:

eik Rs yFf

FGbraghL
10
20 l
kh brJ fw
j gagLJ ghffS mj braiy mj
tiugljh, bfoahd
45

8.

brKiw

: braghoF XU ehf Kghf Ma khztfis U


FGthf f ntL
Ma JiznahL nghw cUtij tiugl btl ntL.
0 vd FfgLs lf cUtij bto bfoahd yh
izf ntL. nghJ ghff efU jik UF.
FG UF khztf xbthUtuhf gf JL, th JL Ma
ghffis ef fhJ xbth bga, mj braiy mj
FG cs khztfSF sf ntL.

9.

bra Ko

10.

tha w

: khztf gf JL, th JL Ma ghff kW mj


gfis mJbfhwd.
: khztf gilghw w tswJ

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 5
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: JQF jf jahj

6.
7.
8.

nehf
njitahd bghUf
brKiw

9.

bra Ko

10.

tha w

: jhtu c, yF c, midJf vit? vW flj


: glf
: Ma khztfSF glbjhF brtjFa tfhLj tHf
ntL
1. jhtu cf, yF cf, midJf glfis
nrff ntL
2. mtiw ga jftf iljhY nrfyh
3. _W tifahd cfis glbjhFghf khztf brJ
rkf ntL.
: jhtu cf, yF cf kW midJfis mJ
bfhwd.
: khztfilna gilghw w tswJ.

1.
2.

ghl jiy
bra 6

: eik Rs yFf
: jbraghL

3.

kbg

: 10

eik Rs yFf

jbraghL
10
xU thu

46

4.

fhy ms

: 2 ehf (LKiw ehf)

5.

fw kL Kiw

: bra l

6.

nehf

: NH gwitf fh kW myFf mikig mj

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

: jhaf
1. khztf J jhafis o Kngh njhlnyh
:
iwJ l ntL
2. J u mkJ jhafis cz tU gwitfis
FWL brahk cWnehfntL
3. gwitf fh kW myFfis cWnehfntL
4. gwitf bgafis fla ntL.

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

11

tha w

gwitf bgaiu vG, mt fhfis, myFfis


tiuantL myJ mt glfis nrff ntL myJ jf
cs bghUjkhd sfij vGj ntL j bjhFig
rkfntL.
: NH cs gwitf fh kW myFf mikig mJ
bfhwd
Ma gwitf fh kW myFfis gl _ynkh myJ
kh _ykhfnth sh brantL.
: khztfilna gilghw w tswJ.
ghl 3

1.
2.

ghl jiy
bra 7

: njhl W cdf
: jbraghL

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 2 ehf (L Kiw ehf)

5.

fw kL Kiw

: cWnehf

6.

nehf

: NH cs f g mt Ul g mj

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

: -------1. khztf mtf NH cs fis fhiy kW


:
khiy cW nehf ntL
2. mj f vj Fl lf fhzgLwJ vgij
cW nehf ntL. (vfh. L, njhl, k.)
3. mt w, msfis cW nehfntL
4. mtiw fl mltiz g brantL
nj

bga

1
2
3
47

Ctd /
gwgd

ghj
l

ms

9.

bra Ko

: NH cs f g mt Ul g mJ
bfhwd.

10

Ma khztf nrfj jftfis bjhFJ tFgiw tHf

Fiw eltoif

ntL
11.

tha w

: khztf gilgw w tswJ

1.
2.

ghl jiy
bra 8

: njhl W cdf
: gf 184 jbraghL

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 1 thu

5.

fw kL Kiw

: glbjhF jahj

6.

nehf

: jNH cs kjfSF cj cf g mj

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

11.

tha w

: glf
1. kjDF cj NH cs W cfis khztf
:
milahs fhz ntL
2. mj Fl cdf glfis khztf nrff ntL
mj bgafis flantL
3. mglfis bfhL glbjhF jahfntL
4. khztf glbjhFig rkf ntL. (Ma
nkfh Ffis xU thu K tH bjhlJ mbra
eilbgWwjh vgij ffhf ntL)
: NH cs kjDF cj cfis milahs fL mJ
bfhwd
Ma W cf glfis fhJ khztf cW
nehanjhL xL mtiw g sf
: khztf gilghw w tswJ

ghl jiy

: njhl W cdf

1.
2.

bra

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 2 ehf

5.

fw kL Kiw

: cWnehf gntL

6.

nehf

: NH cs W cf czitg mj

7.

njitahd bghU

: --------

jbraghL

48

8.

brKiw

9.
10
11.

bra Ko
Fiw eltoif
tha w

1. khztf j NH cs <, vW,g,y kW


bfhR Mat cz vd vgij flj
2. fljtiw gnto vGJj
3. gntil tF rkj v.fh.
c
cz
bg bfhR
uj
: W cf czit g mJ bfhwd
Ma khztfl cf cz glij fho bjhFJ tHf
: jid w iy itJ ghF w tswJ
:

ghl 4
1.
2.

ghl jiy
bra 10

: td cyh
: FGbraghL

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 20 l

5.

fw kL Kiw

: kh cUthf

6.

nehf

: fho thG cdfis mJ bfhSj

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.
10
11.

bra Ko
Fiw eltoif
tha w

: kuf, brof kW yFf btLUf


: Ma cjl khztf, jhtuf kW yFf ytiw
btLUfshf brj. tFgiw _iy mtiw bfhL
fho khia cUthFj. (Ma neuo ghit mta)
: fho thG cdfis mJ bfhSwd
Ma fij_y fho cs yFfis g tFgiw sf
: khztf gilghw w tswJ.

1.
2.

ghl jiy
bra 11

: td cyh
: jbraghL

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 45 l

5.

fw kL Kiw

: gnfW eoj

6.

nehf

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

: fhLf kW fho thG cdf mfgLtij, mjdh


VgL ghfis czubrj
: Kf_of
: xbthU khztiu xbthU y Kf_oia mJ bfhs brj.
kjf mtf njitfhf yFf kW fhLfis mgij
gnfW eoj _y sf brj
( v. fh. ahid Kf_o
mJ vid kjf mgJ v jjF vW TWj)
: kj njitfhf fhLf kW fho thG yFf
mfgLtij czwd.
Ma fhLf kW mt thG cdf mfgLtij
g ntW vLJfhLf () _y sf.
49

11.

tha w

: gilghw w, jiy mj Ma wf tswd.


ghl 5

1.
2.

ghl jiy
bra 12

: ekFns
: J

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 10 l

5.

fw kL Kiw

: nrhjid brj

6.

nehf

: bjhL czj _y njh braghil mj

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

: tHtHghd fhj, mil, cjh,bg,f,ug,


1. nkTa bghUfis xU fhj ig nghLitfntL
:
2. xbthU khztuhf mj bghUis fiz _o
bjhLghJ mbghU vd vgij TwntL
3. vyh bghUfis khztf milahs fl
Ma mbghUis fhJ mbghU vd vgij
mfntL
4. fiz _o mbghUis milahs fhz KojJ vj cz
_y vgij khztfl Ma sfntL.
: bjhL cz njh _y VgLwJ vgij bjhL cz _y
bghUfis milahs fhz Ko vgij mJ bfhwd
nkTa gfisila bghUfis Ma fhJ sf

11.

tha w

: khztfilna T jid w tswJ

1.
2.
3.
4.
5.
6.

ghl jiy
bra 13
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf

:
:
:
:
:
:

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.

bra Ko

ekFns

FGbra
10
15 l
cWnehf
khztf kj clYs _Lf vFsd mt bra vd
vgij mj
: ------------: 1. khztfis U FGfshf f ntL
2. xU FG cs khztf ir XLj, gJ vj, gJ
oj, if g moj, Mnlh XLj, eld, bf
isahLj, gdfh to XLj, kW rkz nghL
mkj nghw brafis xbthwhf brJ eoJ fhf
ntL
3. mLj FG cs khztf mkhztf brj bra vd
vgij mbra vd _L gagLjglJ vgij T w
ntL.
: khztf kj cl _Lf vFsJ vgij mt
50

10

Fiw eltoif

11

tha w

braghLfis mJ bfhwd.
Ma, xbthU vY _L g glf thyhf,
fUgyif tiuJ, khztf fwnjhL bjhlgL sf.
: khztfilna Tjid tswJ.

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 14
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: bghkyhl

6.

nehf

: kj gfis g mj

7.
8.

njitahd bghU
brKiw

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

11.

tha w

: gf btLUf
: 1. khztfis 4 FGfshf f ntL
2. xbthU FG nfhiu g, filth g, Kfilthg kW
btL g Mat xU btLUit vLJ bfhs ntL.
3. xbthU FG UJ xUt tJ mj g vFsJ mj bra vd
vgij TwntL.
4. Ma W bjhFghf TwntL.
: kj gf vjid tif vgij mjFa brafis khztf
mJ bfhwd.
khztfis mtf th cs gfis bjhL czubrJ, mij
fwnyhL bjhl gL Ma sf.
: khztf jft bjhl w tswJ

ekFns

FGbra
10
20 l

tF 4 fw bra kL tfho

ghl 1

cz jUnt

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 1
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: glbjhF

6.

nehf

: czthF jhtu ghffis mj

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.
10

bra Ko
Fiw eltoif

: rh, fhf, iuf, gHf glf, gir


1. Ma czthF jhtu ghffis g s
:
TwntL
2. khztfis _W FGfshf fntL
3. Kj FGF iyf, jLf ulh FGF
gHf, ntf vw jiyfis bfhLJ mjFa
glfis, rho xlbrhy ntL.
: czthF jhtu ghffis g khztf bjJ bfhwd
Ma cik bghUfis fhJ sf

gf 153 FGbraghL
10
3 ehf

51

11.

tha w

: khztf gilghw w tswJ

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 2
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.
6.
7.

fw kL Kiw
nehf
njitahd bghUf

8.

brKiw

9.

bra Ko

10
11.

Fiw eltoif
tha w

: nrhjid brJ fw
: ij Kisf njitahd fhufis mJ bfhSj
: xnu msyhd 4 fzho Ftisf, mtiu ijf, gR, kW
fU J
1. xnu msyhd 4 fzho Ftisfis, mtiu ijfis
:
khztfis nrff brhYj.
2. khztfis 4 FGfshf J xbthU FGF xU
fzho Ftisia bfhLJ, m xnu msyhd mtiu
ijfis nghl brhyntL
3. xU FtisF , ulhtJ FtisF fhW, _whtJ
FtisF Na x ilfhjthW itf brhy ntL.
ehfhtJ FtisF , fhW, Na x ilFgo itf
brhyntL
4. cWnehaij khztf xbthU FGthf tJ
Mal TwntL.
ij
Kisf
,
fhW kW Na x nghw fhuf njit
:
vgij khztf bjJbfhwd
Ma ij Kisf njitahd midJ fhufis bjhFJ sf
: khztfSF KobtLF w tswJ

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 3
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: fsgaz

6.

nehf

: jhtuf gafis mj

7.

njitahd bghUf

: khztfSF njitahd cz kW Fo

cz jUnt

gf 156 FGbraghL
10
1 thu

cz jUnt

gf 158 FGbraghL
10
1 eh

52

8.

brKiw

9.
10

bra Ko
Fiw eltoif

11.

tha w

1. Ma khztfis fsgaz miHJ bry lLj


ntL jiyik Mal mDk bgw ntL.
2. fsgazkhf brY l UF ku, brofis khztfSF
milahs fhlntL
3. kUJt FzKs jhtuf, Lfl gagL jhtuf,
Hhf nghJ gagL jhtu Matiw khztfSF
s TwntL.
4. khztfis FGfshf J fyJ ciuahl brantL.
5. FG jiyt jhf fyJiuahoatiw Mal vG
rkfntL.
: khztf jhtuf gafis mJ bfhwd.
khztf FG fyJiuahoaij Ma bjhFJ khztfSF
tHf.
: khztf FG gnfF w tswJ
:

ghl 2
yFf w y czf

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 4
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: bra l

6.
7.
8.

nehf
njitahd bghUf
brKiw

9.

bra Ko

10
11.

Fiw eltoif
tha w

: s c ghJfh g khztf bjJbfhSj


: ngg, ngdh, glf
: 1. khztf FHijahf wjUJ 8 taJ tiu, bgnwhfsh
tsfgl jij Ma sf ntL.
2. ghl jf cs ydf, nfh, Ka, ffhU
Mat cs s c guhk g sfkf ntL.
3. bgnwhfl khztf nflJ, s c ghJfh
ga glf nrfJ xo ,mt nH WF vG
_W ehf xgilf brhy .
: s cfis mt bgnwhf vthbwyh ghJfhwd
vgij khztf bjJbfhwd.
Ma khztf Ffis bjhFJ tHf.
: khztfSF jid w iy itJ ghF w tswJ.

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 5
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: if ntiy

gf 171 jeg braghL


10
3 ehf

yFf w y czf

gf 174 jeg braghL


10
1 ehf

53

6.

nehf

: yFf w y czfis mj

7.

njitahd bghUf

: gy tz fhj, msnfh, ngg bg, ug

8.

brKiw

9.
10

bra Ko
Fiw eltoif

1. Ma khztfl mtfSF bra bjj fhj


ntiyghLfis tF nff ntL. (v.fh fg)
2. ehfh tF fj jf cs nluhK totfS
vw ghlij khztf cWnehf bra ntL.
3. vLfgl yF khia g khztf,
xbthU yF cUtij brJ tubrhy.
4. mj yFf w y czfis Ma sf.
: yFf w y czfis khztf mJ bfhwd.
Ma s ff.

11.

tha w

: khztf gilgw w tswJ

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 6
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: ffh (Student Presentation)

6.

nehf

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.
10
11.

bra Ko
Fiw eltoif
tha w

: vjhf ilF bghUfis bfhL yFf cUtfis mt


thlfis mikf fW bfhSj
: tz fhj, Jf, Ff, milf, gir, glf
1. vjhf ilf Toa bghUfis nrfJ bfhs brhYj.
:
2. mil yFf thlf glfis tiunjh, xonah
vLJ bfhs ntL.
3. mil thlfis xo mj mU mjj yFf
cUtf, glf UF tz mikf brhYj.
4. jf gf 162- cs glij Ma khztfSF
khahf fhLj.
: yFfis mt thlfis mikf fW bfhwhf
Ma, yFf thlf glfis bfhL sf.
: khztfilna, gilgw w tswJ.

yFf w y czf

gf 174 jeg braghL


10
5 ehf

ghl 3
f

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 7
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: isahL Kiw

6.

nehf

: fis g mj

7.

njitahd bghUf

: milf, f glf (jlh ) bjS, vGjh

gf 178, 179 FGbraghL


10
1 eh

54

) , gir
1. gntW tifahd fis g Ma khztfSF s
:
TwntL
2. mil f glfis xo,
bfhL flbrhy
ntL
khztfis 4 FGfshf J xbthU FG UJ
xbthU khztid tutiHJ mt itJs gjf milia khobfhL
mj ia ga tufis Tw ntL.
: f tiffis khztf mJ bfhwd.

8.

brKiw

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

11.

tha w

: khztfilna Tjid w tswJ.

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 8
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: bghkyhl (puppetry)

6.

nehf

: vW thif RHia g mj.

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.
10
11.

bra Ko
Fiw eltoif
tha w

: bghkyhl iu, vW thif RH xoa gl milf


1. vW thif RH cs ehF
:
iyfis g Ma khztfSF s Tw ntL.
2. vW thif RH cs xbthU iyfis g
xbthU glij xbthU khztdhf tJ bghkyhl
iu fhl brhYj.
3. bghkyhliu xU iyia xU khzt fhLnghJ
kbwhU khzt mijg Tw ntL.
: vW thif RHia g khztf bjJ bfhwhf
vW thif RH glfis Ma fho sf.
: khztfilna jft bjhl w tswJ.

Ma f glfis bfhL sf

gf 174 jeg braghL


10
1 eh

ghl 4
1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 9
kbg
fhy ms

:
:
:
:

giz gaz

5.

fw kL Kiw

: Lghl

6.
7.

nehf
njitahd bghUf

: gHfyit vgo brtJ vgij khztf bjJ bfhSj


: mfykhd ghu, f, nj, rfiu, gytifahd gHf, ,
njfuo

gf 193 FG braghL
10
1 eh

55

8.

brKiw

9.
10
11.
1.
2.
3.
4.

bra Ko
Fiw eltoif
tha w
ghl jiy
bra 10
kbg
fhy ms

1. gHfis Kj j ewhf fGt ntL vgij Ma


khztfSF Tw ntL.
2. d gHfis WW JLfshf eW ghu
(bgnwh cjl) nghl brhy ntL.
3. m js nj, rfiu nrJ fyf ntL.
: gHfyit jahgJ vgo vgij khztf bjJ bfhwhf.
khztfis bfhL va gHfyit brJ fhl brhy.
: khztfilna uridia rkhF w VgLwJ.
: giz gaz
: gf 194 FG braghL
: 10
: 1 thu

5.

fw kL Kiw

: bral

6.

nehf

: aif cu jahgJ vgo vgij khztf bjJ bfhSj

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.
10
11.

bra Ko
Fiw eltoif
tha w

: fhf njh, fhj f, gHf njh, mGa fhff, k


1. bghJthf aif cu vgo jahwhf? vgij
:
Ma khztfSF s Tw ntL.
2. xU mil bgo mGa fhff. iyfis nghL
itf brhy ntL.
3. xU thu myJ gJ eh fJ ghf. mit mG cukhf
khL vW Ma khztfSF brhy ntL.
: aif cu jahgJ vgo vgij khztf bjJ bfhwhf.
Ma s ff.
: khztfl Tjid w tswJ.

ghl 5
kj cl

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 11
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: kh jahJ fw

6.

nehf

: kj _isia g mj

7.

njitahd bghUf

: mil, gR, fy ngdhf

8.

brKiw

: 1. Ma khztfl kj _isia ga sf mf ntL.

gf 198
10
1 eh

2. 3 myJ 4 khztfis FL _is khia gR, mil,


fy ngdhf bfhL. bgnwh cjl brJ tu
brhy.
56

9.
10

bra Ko
Fiw eltoif

: khztf j _y _is mikig bjJ bfhwhf.


Ma milia bfhL _isia g bjhFJ tHf.

11.

tha w

: gilghw w tswJ.

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 12
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: kh jahJ fw

6.

nehf

: Eiupuiy g bjJ bfhSj

7.

njitahd bghUf

: gf, U tot FHh

8.

brKiw

9.
10
11.

bra Ko
Fiw eltoif
tha w

: Ma khztfSF kj cl cs cSWf Eiupu


mikig, ntiy br jij sf mf ntL.
: khztf j _y Eiupumikig bjJ bfhwhf.
Ma glmilia bfhL Eiupu g bjhFJ tHf.
: gilghw w tswJ.

kj cl

gf 208
10
13ehf

tF 5 fw bra kL tfho ghl 1


1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 1
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: nrhjid brj

6.

nehf

: ky ghffis flj

7.

njitahd bghUf

: khztUF ilF ky

8.

brKiw

9.
10

bra Ko
Fiw eltoif

: khztf ky ghffis milahs fhQwd.


ky ghffis fho sf.

11.

tha w

: gilghw w tswJ.

1.
2.
3.

ghl jiy
bra 2
kbg

: gRik cyf
: (171) jbraghL
: 10

gRik cyf
(163) jbraghL
10
10 lf

khzt khztf
mtf o myJ lUYs VjhtJ xU kyiu vLJ
:
tu brhYj. XbthU khztU mtf vLJ tj kyiu jf
nehL jff, m j, j, kfuj, Nyf nghw
ghffis xl brj.

57

: 15 lf
: ffh
: vLJtugl ijf _ykh myJ btoj _y gutgl
ijah? vgij ffh fLzj
: : khztuh vLJtugl ijf
: khzt Ma tF jiu _W tlf tiuantL. xbthU
tlF _y gu ijf, fhW_y kW btoj
Kiw gu ijf vd bgal ntL. bghGJ khzt jhf
nrfJ tj ijf mit vj _y gud vgij id itJ bfhL
tl itf brhy. thW xbthU khztiu ijfis ca
tl itf brh ffh mikj.
: _y gu ijf, fhW kW btoj _y gu ijfis
flwd.

4.
5.
6.

fhy ms
fw kL Kiw
nehf

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.

bra Ko

10
11.

Fiw eltoif
tha w

1.

ghl jiy

: gRik cyf

2.

bra

: FG braghL

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 10 lf

5.

fw kL Kiw

: dho-dh

6.

nehf

: 1. ijf njha ehLf mj. 2. mj ehLf cyf tiugl

: ijf gu jij glf _y sf.


jid FG
: <LgL bfhS w tswJ.

vFsJ vgij mj.


7.

njitahd bghUf

: 1. cyf tiugl-3. 2. jhtuf bgafis cila milf. (mtiufh,


fh, glh, jfh, btilfh, jfYs jhtuf).

8.

brKiw

: _W cyf tiuglfis _W FGfl bfhLf. FGthdJ 5 egfis


bfhljhf UfL. xbthU jhtu bgaiu cila milfis
vLJbrW mitf njha eho (cyf tiugl) itf
brhy. cyf tiugl ehLf bgaf Uf ntL vgJ
FljfJ.
: khztf jhtuf njha ehLfis mtnjhL mj ehL cyf
tiugl vF mikJsJ vgij mJ bfhwd.

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

11.

tha w

: jft bjhl w bgWwd.

1.

ghl jiy

: yFf thlf

jid Ma
s ff.
:

58

2.

bra

3.
4.

kbg
fhy ms

: 10
: 45 lf

5.

fw kL Kiw

: gokw

6.

nehf

7.

njitahd bghUf

: ---------------

8.

brKiw

: tF cs khztfis uL FGfshf J bfhs ntL.


xU FGit fhLf mfgLwjh? vw jiy fhLf
mfgLtij g Tw brj ntL. kbwhU FG fhLf
ghJfhfgLwjh? vw jiy fhLf ghJfhfgLtij Tw
brj ntL. gokw eLtuhf xU khztiu af ntL.
mkhzt njitfSfhf fhLf mfgLtij, mjdh VgL
ghfis bjhFJ, fhLf ghJfhf eh nkbfhoUF
eltoifia bjhFJ Tw ntL.

9.

bra Ko

: fhLf mfgLtjh VgL ghfis nflwd. nkY


fhLf ghJfhfgl ntL vw vz khztfl VgLwJ.

10

Fiw eltoif

11.

tha w

: FGthf bragL w bgWwd.

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 5
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: gnfW eoj

6.

nehf

7.

njitahd bghUf

: : ---------------

8.

brKiw

: eo MtKs khztfis miHJ xbthU yfhf ghJ


jf thlf mfgLtij vLJiuf brj. y khztfis,
fhLfis ghJfhf nkbfhS eltoif g Tw brj
ntL.

: FG braghL

gokw _y fhLf mfgLtij


ghfis czu brj.

mjdh VgL

fhLf ghJfh Fj br bjhFig jah brJ


tubrhy.

yFf thlf
j braghL
10
45 lf
eoJ fhLj _y fhLf mfgLtij,
ghfis czu brj.

59

mjdh VgL

9.

bra Ko

fhLf mfgLtjh VgL


fhLf ghJfhfgl ntL
VgLwJ.

10

Fiw eltoif

fhLf ghJfh FJ Ma bjhFJ tHf

11.

tha w

: gilghw w bgWwd.

1.

ghl jiy

: tzJ, yFfS

2.

bra

: gf.188 FG braghL

3.

kbg

: 10

4.

fhy ms

: 10 lf

5.

fw kL Kiw

: nrhjid brj

6.

nehf

: tzJ thif RH g mj.

7.

njitahd bghUf

8.

brKiw

: thafw fzhoghoiy vLJ bfhs. tzJ Kill


Toa vUfbro iyia gho nghl. bka gU Jah
gho thia fl. Kilf KG tzJahf bttU tiu
ehnjhW ghoiy ftdkhf cWnehf. XbthU ehS
gho VgL khwij Fngo FJ tu. XbthU
khztU bragho
gnfw ntL. xbthU ehS
khztf cW nehatiw FGthf J fyJiuahlYF
tfhz ntL.

9.

bra Ko

10

Fiw
Kil, eltoif
G, TL t tzJ
thif RH glfis
:
cWnehanjhL bjhlgL sf.

11.
1.
2.
3.

tha w
ghl jiy
bra 7
kbg

1. thafw fzho 2. tzJ


bro iy 3. bka gUJ

ghfis nflwd.
vw vz khztfl

Kill Toa vUf

tzJ thif RHia khztf mJ


bfhwd.
fho, khztf

Tjid w kW jft bjhl wbgWwd.


:
: tzJ, yFfS
: gf.191, FG braghL
: 10
60

4.

fhy ms

: 45 lf

5.

fw kL Kiw

: fsgaz

6.

nehf

7.

njitahd bghUf

8.

brKiw

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

: khztfis W FGfshf J, w f khztf jhf


cWnehatiw gJ bfhs bra.

11.

tha w

: Tjidw bgWwd.

1.
2.
3.
4.
5.
6.

ghl jiy
bra 8
kbg
fhy ms
fw kL Kiw
nehf

:
:
:
:
:
:

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.

bra Ko

: _is kh myJ gl myJ _isghffis FF JLL


khztfis FGfshf J _is kh myJ _is ghffis
:
FF JLLfis bfhLJ mj mikig, gfis
gnfW eof brj.
khztf _is mikig gfis mJ bfhwd.
:

10

Fiw eltoif

11.
1.

tha w
ghl jiy

khztfilna jid m w tswJ.


:
: kj _is kW y cWf

2.
3.

bra 9
kbg

: gf.199-203 FG braghL
: 10

nj tsF Kiw g mj.

---------g mikj NH, khztfis nj tsF lF miHJ


bry. nj tsF bjhyf njfis ghJfhF bgof,
tshf mik,
njfSF itfgL cz, f tiff,
RWw, guhk gfis nkbfhS gahs cil
Kftiy Mad g cWneh ftdkhf g brj ntL.
nj ts Kiwia khztf mJ bfhwd.

kj _is kW y cWf
gf.197 FG braghL
10
20 lf
gnfW eof brj (Role Play)
_is mikig mj gfis mj

Ma _is mikig gfis glfis fho sf.

61

4.
5.
6.

fhy ms
fw kL Kiw
nehf

: 20 lf
: fyJiuahl
: y cWfis mj gfis mj

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

9.

bra Ko

: ----------------khztfis 5 FGfshf J xbthU FG xU y g


:
fyJiuahl brJ, tFgiw tHf bra.
khztf y cWfis mj gfis mJ bfhwd.
:

10

Fiw eltoif

Ma y cWfis, mj gfis g bjhFJ


tHf.

11.

tha w

khztfilna jid m w tswJ.

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 10
kbg
fhy ms

:
:
:
:

5.

fw kL Kiw

: fsgaz

6.

nehf

ku, bro, bfho, fhff mwhl th gagL j g


mj.

7.

njitahd bghUf

fsgaznghJ FbgLf FngL, bg, ug Kjad.

8.

brKiw

khztfis
jhtua
fh
(m)
fhf
mfhoF miHJ bry. khztf
fsgaz nghJ
fLzU ffis ftdnjhL g brj.

jhtua fh
gf.209 FG braghL
10
3 k neu

khztf ghj
lfUJ 1.L fl gagL
bghUf
2.fiybghUf 3.fhf (mit vnf
glgLwd) Ma jiy tifgLJj.
W FGfshf J khztf tifgLaij fyJiuaho
tFgiw tHf brj.
9.

bra Ko

ku, bro, bfho, fhff mwhl th gagL j g


mJ bfhwd.

10

Fiw eltoif

khztf tifgL, tHaij, Ma bjhFJ sf.

11.

tha w

khztf jft bjhl w tswJ.


62

1.
2.

ghl jiy
bra 11

: jhtua fh
: gf 212 FG braghL

3.
4.
5.

kbg
fhy ms
fw kL Kiw

: 10
: 45 lf
: jft nrfj

6.

nehf

7.

njitahd bghUf

, dh, fl iy, kzjfh,


tyhiu, Js iy,
nrhWfwhiH, Fignk, Hhbe Matiw khztf
_y nrfJ tu brj.

8.

brKiw

khztfis 2 FGfshf f ntL. mtf nrfj jhtuf


bgafis mt gaghil g fyJiuaho, tFgiw
tHf brj.

kUJt Fzf jhtuf g mj

Ma njitahd jftfis jJ begLj ntL.


9.

bra Ko

jhtuf nehia F khkUjhf csd vgij khztf


czwd.

10

Fiw eltoif

Ma jhtufis fhJ mt gafis g tFgiw


bjhFJ tHf.

11.

tha w

1.
2.
3.
4.

ghl jiy
bra 12
kbg
fhy ms

:
:
:
:

jhtua fh
gf. 215 FG braghL
10
15 lf

5.

fw kL Kiw

cWnehFj

6.

nehf

neh F kUJ bghUshf gagL f g mj

7.
8.

njitahd bghUf
brKiw

:
:

FngL, ngdh, bg
khztf jf NHYstfl UJ kUJt Fz cila f
g jftf
myJ mfis nrfJtu brj.
tFgiw mf g mt gag tHf brj.
Ma njitgo nkY jftfis tHfyh.

khztf jft bjhl w tswJ.

63

9.

bra Ko

10

Fiw eltoif

11.

tha w

fis g, mj kUJt Fz g
bfhwd.

khztfmJ

Ma khztf bfhLtj fis fhJ, mitf gafis


bjhFJ tHf.

Tjid w khztfilna tswJ.

5. tsu kL FA (b)
Niya- tF 1

bra -1 glfis ghJ iz


1. Myku gl

bro

2. lyfh bfho gl

ku

3. fjfh bro gl

bfho

bra -2

glfis ghJ fhL yFfis tlL, L yFfis nfhoL fhf.

eh gl
Fiu gl
f gl
ahid gl
kh gl
Ka gl
khL gl
64

m gl
gl
id gl
g gl
bra -3 Lgl lij uf.
1. khfh
- ...
2, yL
- ...
3. ghF
- fh...
4. c
- ...t

Niya- tF 2
1. brhtij vGJ
1. gh

2. glbfho

3. brgU

4. jhtu

5. f

2. M / iy
M / iy

1. fhf fh..fh vd fiu


2. gwitf gHfis czhJ

M / iy

3. gR. . eh TLfl cjthJ

M / iy

4. Mik. Y yY thG

M / iy

3. gl (jhtu) tiuJ ghffis F


4. gy bj.
1. jhtu nkgFia jh ng .... (nt. fh. f)
2. gir w UF .......... (iy. . nt)
3. gy nfhzf ghf aY (wh. Mij)
4. KilL FR bghF (gwitf.yFf. jhtuf)
5. dho dh
1. Rthf gagL cW bga vd?
2. Fo <W gh bfhLF VnjD xU yF TW?
3. cdf fbga yF vJ?
4. G, fis cQ gwitfis TW?
65

ma- tF 3
bra 1
gy bj
1. fltW yd vJ?
m) fuo M) bro ) ku
2. cHt eg ..............
m) vW

M) kG

) fhf

bra 2
1. nt czit nrF jhtufis tifgLj
Ks gl, iugl, be gl, nfu gl, U gl
bra 3

FWdh

1. Y yY thG cdfis vGJf


2. gwit myF vjF gagLwJ

ma- tF 4
Wdh (Slip Test)

kh

kh

is

iu

if

fh

is

fh

eh

iu

wh

66

nkny cs fl xUF yFf, gwitf, fhff, ff bgafis fLoJ vGJf.


dho dh
1.
2.
3.
4.
5.

cyf RW NH eh vbghGJ bfhlhlgLwJ?


ghF fhJf clh?
btis byfh nfh MLF vjid Kilf L ?
ehbshWF eh vjid l j Fof ntL?
vW vj _y thridia czwJ?

ma- tF 5
bra -1.
dho dh
1. mtiufh njha ehL vJ?
2. fh njha ehL vJ?
3. btilfh njha ehL vJ?
bra 2 Lfij
1. l fGJl Ung, cl f cL eh ah?
2. nghw fhf cL, Kw nghw fhJf cL mt ah?
bra 3 uridF fhz
khgH tL vgo cUl UwJ?

67

l tiu (Blue Print) tF 3


mj
(KNOWLEDGE)
ghl
v

ghl bga

j
(UNDERSTANDING)
O

1(1)

1(3)

tz tz njhl

2(1)

eik Rs yFf

2(1)

njhl W cdf

2(1)

td cyh

1(1)

1(3)

1(1)

ekFns

2(1)

2(3)

2(1)

12

bkhj kbg

1(3)

gagLJj
(APPLICATION)
O

bkhj kbg

1(5)

17

1(5)

2(1)

2(1)
2(1)

13

1(1)

1(5)

1(1)

10

2(1)

1(5)

1(3)

w
(SKILL)

1(5)

2(1)

14

1(3)
1(5)

15
17

10

76

Type of Question

No. of Qns.

No. of Qns.to be answered

Marks for each Qn.

Total Marks

Objective (O)

25

25

25

15

20

Short Answer(S)
Essay (E)

Total

60

l tiu (Blue Print) tF 4

68

mj
(KNOWLEDGE)
ghl
v

j
(UNDERSTANDING)

gagLJj
(APPLICATION)

w
(SKILL)

bkhj
kbg

ghl bga
O

1(5)

1(1)

2(5)

1(1)
1(1)
1(1)

czjUnt

1(1)
1(1)
1(1)
1(1)

yFf w y czf

1(1)
1(1)

1(1)
1(1)

1(1)
1(1)
1(1)

1(3)

giz gaz

1(1)

1(1)

1(3)

kj cl

1(1)
1(1)
1(1)

1(3)

1(5)

11

1(3)

bkhj kbg

Type of Question
Objective (O)
Short Answer(S)
Essay (E)

No. of Qns.
25
7
6

15

1(3)

1(5)

E
13

13

1(3)

1(5)

No. of Qns.to be answered


25
5
4
Total

l tiu (Blue Print) tF 5

69

1(1)

1(1)
1(1)
1(1)

1(1)

1(3)

Marks for each Qn.


1
3
5

5
20

76

Total Marks
25
15
20
60

ghl
v

mj

gagLJj

(KNOWLEDGE)

(UNDERSTANDING)

(APPLICATION)

(SKILL)

bkhj

ghl bga
SA
--

E
1(5)

O
3(1)

SA
1(3)

E
--

O
--

SA
1(3)

E
--

O
--

SA
--

E
1(5)

kbg

Jik cyf

O
3(1)

yFf thlf

3(1)

--

--

1(1)

--

--

--

--

1(5)

--

--

--

tzJ fS
njfS
kj _is kW y
cWf
jhtua fh

3(1)

1(3)

--

2(1)

--

--

--

--

--

--

--

1(5)

13

4(1)

1(3)

--

1(1)

--

--

--

1(3)

--

--

1(3)

--

11

2(1)

1(3)

--

3(1)

--

1(5)

--

--

1(5)

--

--

--

13

15

10

--

10

--

10

76

4
5

bkhj kbg

Type of Question
Objective (O)
Short Answer(S)
Essay (E)

14

No. of Qns.

No. of Qns.to be answered

Marks for each Qn.

Total Marks

25

25

25

15

20

Total

60

70

7. bjhFj kL -kh dhjh


Niya- Kj gUt

bkhj kbgf : 60

tF :-1
I. brf-

4x2=8

1. FU gl
2. iygl
3. khfh gl
4. njgl

... U
.... iy
....
nj......

II. bghUJf

4x2=8

1.thiHku gl
2.khJsku gl
3.kh ku gl
4.gyhgH ku gl

khJs gH gl
gyhgH gl
thiHgH gl
khgH gl

III. rah jtwh vW ( ) brf


1. gh Fif UF
2. m cUt aJ
3. ahidF Jif iy 4. yL F

4x2=8

r/ jtW
r/ jtW
r/ jtW
r/ jtW

IV. xU thij il brh(oral)

4x2=8

1.cdF oj isahL TW?


2.l fGij cila yF vJ?
3.fhL yF xiw TW?
4.btobtoF rj bkikahd xah?
V. ntWgLtij tlL
1.
2.
3.
4.

gl
gl
fhJgl
gwitgl

VI. tz Lj

4x2=8
gl
ku gl
gl
iygl
iygl
iygl
fhJgl
fgl
fhJgl
bjhiyng gl gwitgl
gwitgl
1x6=6

(ku gl)

VII. ghLghL, vW ghL (ulh ghl UF ghL)


VIII. gf v 151 gl bfhLJ ahrij tlLj

71

1x6=6
1x8=8

(4 ahr)

Niya- Kj gUt

bkhj kbgf : 60

tF :-2
I. brf
1.
2.
3.
4.
5.

5 x2= 10

............... .............. k mig jLF


gwitf KilL ....................bghF
Fo <W gh bfhLF yF .................
cdf f bga yF.
.. jiuia xo tsU

II. bghUJf
1.
2.
3.
4.
5.

ku
khL
_F
gR
thJ

5 x2= 10
-

TLfl
Fth Fth vd fJnt
gy MLf c thG
gh bfhLF
Efj

III. rah? jtwh? vd vGJf


1.
2.
3.
4.
5.

5 x2= 10

Js xU kUJ bro
skhd fhfis bfhl gwit fhf
Kw kh fhJ ahidF UF
thah ghnwh
Fiu ntfkhf XL

IV. xU thij ila


1.
2.
3.
4.
5.

5 x2= 10

tik Fiwj bkikahd jL cila jhtuF vd bga?


girw gwit bga vd?
v cl f UF, eh JFJ XLnt?
cdF oj FG isahLf xiw vGJ?
Rit m cW bga vd?

V. jhtu ghffis F

5 x2= 10

(jhtu - gl)
VI. glij ghJ vGJ

5 x2= 10

1.fgl
2._isgl
72

3.gl
4.Mik gl
5.fjfh gl

ma - Kj gUt
bkhj kbgf : 60

tF :-3
I. nfhol lij uf
1.
2.
3.
4.
5.

5 x1= 5

................. jhtu czit jo nrF


Rthf ................. csd
cHt eg ................
_UJ ................ ilF
if, fhfis klf cjtJ ................

II. bghUJf
6. ntiy
7. jtis
8. trh v
9. jajir
10. g
III. rah ? jtwh?

5 x1= 5
-

uilr
w aF jir
fha
Toiy
btL

vd vGJf

5 x1= 5

11. jiuF jo czit nrF jhtu nfu


12. gwit vY nyrhdJ.
13. mf cau gwF fugh
14. M bfhR nehfis gu
15. fhLf mtjh kts ghJfhfgL
IV. gy bj

5 x1= 5

16. broF njitahd ................ _y crgLwJ


1. k
2. jL 3. nt
17. jhtuf jgjF ................ cjwd
1.Filahd nt
2. jL 3.
18. fis bfh d ................ gagLwJ
1. Filahd myF 2. Ta myF 3. tisj myF
19. fns v cz eh ah?
1.y
2. nj 3. vW

73

20.njF ku ................ bra gagL


1. fj
2. rika ghuf 3. jf

V. bghUjhjij njbjLJ vGJf

5 x1= 5

21. _, fhj, kUJ


22. bghik, myfhubghU, cl ey
23. kil XL, _is, fh
24. if, fhJ, Eiupu
25. nfhiu, f, _F
VI. XU thijf ila (vitnaD IJ dhfSF kL ila)
5 x3= 15
26. MntUF r ntUF cs ntWghLfis mltiz gLJf.
27. ghJfh jftik vwh vd?
28. tzJ ia tiuJ tz Lf.
29. fhLfis ghJfhf vd bra ntL?
30. fhLfUJ ilF bghUf 4 vGJf.
31. cnuhk g ahJ?
32. _o tiff ahit?
VII. thf ila (vitnaD 4 dhfSF kL ila)

4 x5= 20

33. xU broia tiuJ ghffis F.


34. id tiuJ ghffis F.
35. nj g vd?
36. njh g ahJ?
37. jtis vthW RthF?
38. fhLf mtjh vd fG?

ma - Kj gUt

bkhj kbgf : 60

tF :-4
I. nfhol lij uf

5 x1= 5

1. fU ................. ghf czthf gagLwJ.


74

XzhF fhJ ................. iy


jlh ff VwjhH ................ byRf csd
bghJ lf ................ nghlTlhJ
fu................ wKilaJ

2.
3.
4.
5.

II. bghUJf
1.
2.
3.
4.
5.

iy
f
u
uhy
ja

5 x1= 5
-

fnfh
dh
ehF miwf
_W MLf

III. rah?jtwh? vd vGJf


1.
2.
3.
4.
5.

5 x1= 5

Js kUJt FzKila jhtu


ghF fhJf cL
f cl _W gFfis bfhLsJ
bghJ lf if ofyh
Wuf mtiu ij totKilaJ

IV. gy bj

5 x1= 5

1. J jhtu nt ghf
m.
M. nfu

. KUiffh

2. fhJ kl cs yF
m.
M. ahid

. Mij

3. ehF wiffis cilaJ


m. jlh

M. _il . bjS

4. Kuh tif vUikkhL jU gh ms


m. 5 l
M. 7l
. 30 l
5. cSWgf xW
m. fhJ M. if . Eiupu
V. bghUjhjij tlL
1.
2.
3.
4.
5.

5 x1= 5

nt, ij, jL, , nkir


fGF, id, xlf, eh, FuF
fh, t, gir, kr, Cjh
tisa, ghk, fh, nkhu, bfhYR
L, nfh, fh, jf, u iya

VI. W F tiuf (VnjD IJ kL)

5 x3= 15
75

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

kUjhf gagL _W jhtuf bgafis vGJf


y czf ahit?
F isF f ahit?
mf ms gh ju khLfSF mfgL td ahJ?
_is ntiyf ahit?
uh vW g F tiuf.
ij Kisf njitahd fhufis vGJ,

VII. thd ila (VnjD ehF kL)


1.
2.
3.
4.
5.
6.

4 x5= 20

xnrif vwh vd?


thiHku gl tiuJ tz o czthf gagL ghffis vGJ.
ahid j Fofis vthW ngQwJ?
fij g cfSF bjjij vGJf?
kj Rthr vthW eilbgWwJ?
RW NHiy ghJfhf eh nkbfhs ntoa eltoiff Iid vGJf?

ma - Kj gUt

bkhj kbgf : 60

tF :-5

I. gy bj

5x1=5

1. Kj iy cz cgahs
m. yFf
M. jhtuf

. gwitf

<. kjf

2. f ruzhya vFsJ?
m. fsfhL
M. KlJiw

. ntljhf

<. o

3. tzJ cl cWfS wiffS vj gUt Kiswd.


m. G M. Kil
. TLG
<. KGtzJ
4. fghitF njitahdJ
m. itl E M. itl K

. itl A <. itl C

5. czthf gagL tiff xW


m. kif
M. kndhuj

. fhst

II. nfhol lij uf

<. rg
5x1=5

1. fahf khW gF ...............


2. kiH Fiwtjh ............... yf mfwd.
76

3. W_is bgU_is ............... csJ.


4. jHf nj cg ............... Kjl twJ.
5. ............... kr fhkhiy nehia FzgLj gagLwJ,
III. bghUJf
1. vUF
2. beU
3. _is ciwf
4. Kil
5. czthf gagL -

5x1=5
tzJ thif
RH Kj gUt
thiH
yFf _y guj
_W
fh _y guj
-

IV. rah ? jtwh? vd vGJf

5x1=5

1. cdfis ghJfhf ruzhyaf njit


2. fhLf mfgLtjh Niy kly khrilwJ.
3. bgU_is kj idthw ikahkhf bragLwJ.
4. tzJ _wh gUt KG tsail.
5. L fLtjF f gagL
V. bghUjhjij tlLf

5x1=5

1. jhkiu, m, kh, Mfhajhkiu


2. bkhir, m, cSJ, glh, Jtiu
3. f, fhJ, _F, ehF, fu
4. G, Kil, TLG, nj, tzJ
5. KUif, Jik, a fah, ntg, njF
VI. XU tf ilaf (VnjD 5 dhfSF ila) 5 x 3 = 15
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

kfuj nrif vwh vd?


kJ mUat jshLtnj?
_is gl tiuJ ghf F,
girahf czToa fhf kW HFf ytiw TWf.
nj TLbghUf ahit?
njh gf ahit?
fh _y gu ijfSF vLJfhL jUf.

VII. thd ila (VnjD 4 dhfSF ila)


1.
2.
3.
4.
5.

4 x 5 = 20

brgU gl tiuJ ghffis F


fhLfis vthW ghJfhfyh ?
tzJ thif RHia gl tiuJ sFf.
f RWyh mJ bfhl brof, kuf, f kW gHf bgafis goaLf.
ij guj gntW Kiwfis sFf,
77

6. neh F jhtufis g vGJ.

8. fhy ms (khj thahf )


t.
v

khj
#&
#&iy
Mf
brlg

1
2
3
4

Niya- tF I
ghljiy
thf kujoF nghnth
vdF m oF
vidg
Uj
bjhFj nj

ghlntis
20
20
20
10
10
80

F(a)

F(b)

Niya- tF II
t.
v

khj
#&
#&iy
Mf
brlg

1
2
3
4

ghljiy
gwfyh thf
yFf
ekJ cl
Uj
bjhFj nj

ghlntis
20
20
20
20
10
90

F(a)

F(b)

F(a)

F(b)

F(a)

F(b)

ma - tF III
t.
v

khj

1
2

#&
#&iy

3
4

Mf
brlg

ghljiy
tz tznjhl
eikRs yFf
njhl W cdf
td cyh
ekFns
Uj
bjhFj nj

ghlntis
15
15
15
15
15
10
5
90

ma - tF IV
t.
v
1
2

khj
#&
#&iy

Mf

ghljiy
cz jUnt
yFf w y czf
f

ghlntis
15
15
15
15
15

giz gaz
kj cl
78

brlg

Uj
bjhFj nj

10
5
90

F(a)

F(b)

ma - tF V
t.
v

khj

ghljiy

ghlntis

1
2

#&
#&iy

gRik cyf
yFf thlf
tzJ, njfS

Mf

kj _is kW y cWf
jhtua fh

brlg

Uj
bjhFj nj

15
15
15
15

15
10
5
90

9. khztf id bfhs ntoait


Niya - tF I
t.
v

ghl

thf kujoFnghnth

2
3

vdF m oF
vidg

gwitf thlf ku, bro, bfho tifgLJj


jik
yFf af, thlf
y cWf y cWf gy
Niya- tF II

t.
v
1
2
3
4

ghl

jhtu tiff, ghff, gaf


gwitf w, tl
L yFf, fhL yFf
y cWf gaf, ghJfh

ku, bro, bfho


gwfyh thf
yFf
ekJ cl

ma - tF III
t.
v

ghl
79

tz tznjhl

eikRs yFf

3
4
5

njhl W cdf
td cyh
ekFns
t.
v

jhtu - nt, nt, jo cz nrF jhtu, iy, ,


f, ij, jhtuf
, jtis, gwit, gwit myF, fh mik, yFf
lbga, jftik, yFf tiff.
f tiff, mt gf
fhLfUJ ilF bghUf, fhil ghJfhF tf
vY kly, _L, jir, cnuhk, gf, njh
ma - tF IV
w

ghl
cz jUnt

jhtu gaf fLkhd, kUJt, cz tiff, ij


Kisj fhuf
yFf w y czf
thlf, yFf IyfS w afS, s
c ghJfh
f
tiff, cl mik
giz gaz
jhtuf, yFf bghUshjhu gaf
kj cl
kj cl cSWf - _is, ja, Eiupu,
Wuf, iuig, fu, brj kly
ma - tF V

1
2
3
4
5

t.
v

ghl

gRik cyf

2
3

yFf thlf
tzJ , njfS

kj _is kW y cWf

jhtua fh

Na Mw KaJt, kfuj nrif mj tiff ij


gu Kiwf
fhLf m, ruzhya
tzJ thif RH,
njf tiff, nj ga
_is mik, gFf, gf, ghJfh
f - ghJfh
Iy - ghJfh
ku gaf, czthF jhtuf, kUJt jhtu, _if
f

10. kL TWf (Descriptors)


t. v
1

fw kL Kiw
bral (Project)

cWnehf
(observation)

kL TWf (Descriptors)
1. ghl fUJ (Content)
2. tHFj (presentation)
3. rahd jftiy mj ( Accuracy of information)
4. gilghw (Creativity)
5. ca neu braiy Koj (promptness)
1. TJ ftF w (Keen Observation Skill)
2. Mt (Interest)
3. ghl fUJl bjhl gLJj (Correlation between
observation and content)
4. mwhl thnthL bjhl gLJj (Applying to real life
80

gl bjhF (Album)

fyJiuahl
(Discussion)

ffh (Exhibition)

situation)
5. cWnehaij j brhj eil bjhFJ tHFj
(presenting ideas in their own way) Eg; words,
pictures, diagrams.
1.milahs fhQj (identification)
2.ghlfUJ ( content)
3.bjthf brj (Neatness)
4.tzfis gagLJj (usage of colours)
5.Fl fhy xgilj (Regularity)
1.btgLJ w ( ability to convey)
2.rahd jft bfhLj ( Correctness of information)
3.nkil ga ngRj ( Over coming Stage fear)
4.brhfsa (Vocabulary)
5.cl ghtid (Body Language)
1.ghlfUJ ( Content)
2.tHFj (presentation)
3.btntW tifahd bghUf (Variety of Things)
4.gilghw (Creativity)
5.FG braghL (Team Work)

fl fw kL KiwfSfhd kL TWfis (Descriptors) bghJ Ma ifnao


fhf.
1. gnfW eoj (Role play)
2. nrhjid brj (Experiment)
3. kh jahj (Model Making)
4. JQF jf jahj ( Scrap Book)
5. bghkyhl ( Puppetry)
6. ghl ( Singing)
7. isahL (Games)
8. ifntiy (Craft Work)
9. Lfij (Riddles)
10. fsgaz (field trip)
11. Lghl (Home work)
12. dho dh (Quiz)
13. go kw (Debate)
14. jft nrfj (information gathering)
---***---

81

You might also like