You are on page 1of 32

Kohhran Beng

February, 2013
A chhnga thu awmte

|hian
(sms: 8575692055)
@

@ Tualchhung Kohhran Thuneihna 3 -Laltholeha chhakchhuak

Ka hmaah kal suh, ka zui peih lo vang che; ka hnungah pawh @ Assembly Programme 10 kal suh, ka hruai thiam lo vang che; ka rualin kal zawk la, @ Nula 10 tehkhin thu - Upa H. Thangkhuma 13 tichuan ka \hian i ni ang. - Albert Camus @ I ngaihtuah tlang teh ang u

- LT. Zohranga 15 @ I \hian dik tak chuan i awm loh lai pawhin i chungchang thuah i @ Hlemhletna chungchang -Rev.Dr. VL Chhawna 19 ai a awh ngei ang. - Teen Esteem @ Thupui Thlurbing: Ram k^ng @ - Upa C. Lalbiaka 23 |hian dik tak i hriat duh chuan a hmuh lai ngeiin thil han tisual la; chuta a tih dan che chuan a Thla Tina Tel thn hril mai ang. Editorial - 2 - The Bible friend Tunhnai Khawvel - 7
@ |hian zawn hmanhmawh lo la, chutiang bawkin i thlak dawn pawhin hmanhmawh miah suh. - Benjamin Franklin
February, 2013 hian Kohhran
Beng copy 10,800 chhut a ni

SUNNATE-29
Upa C. Lalchungnunga Upa HC. Rualkhuma Upa FC. K^pa

Kohhran Beng

Editorial:

Kangmei laka fimkhur


Tun \um chu Mizo Kristian tam takin kan kristian nuna kan sengluh tel loh kangmei chungchang hi i ngaihtuah tlang teh ang u. Mizote hi a hnam pumpui thua kum rei lote chhunga kristian ni deuh vek kan ni a, a vanneihthlak tehlul nen, thlarau lam thila piantharnain a kentel awm tak nunphung leh khawsak hona atan \ha, kristian nun nena inmawi tak piantharpui loh kan ngah lutuk leh si hi chu a vanduaithlak ngawt mai. Chung zingah chuan min hual v>ltu nungcha leh thing leh mau (Environment) dimdawi leh humhalh nachang kan hriat lohna hian kan ram hi a tikhawlo thui tawh khawp mai. Chumi zingah rau rau pawh \hal laia ram tihkan kan ching lutuk hi kan \hanmawhbawk, inzirtir zel kan ngaihna lai chu a ni. Vanduai hrim hrim hi chu thil awm thei a ni a. Mahse Mizoten ram kan tihkanna chhan tam ber hi chu a hlutna kan hriat tawk loh avang leh a pawizia kan ngaihtuah thiam loh avanga alh ta duai duai hi a tam >m a ni. Fimkhur a va \ha em. Thlarau mi tak, Biak in leh a chhehvela fir \ha tak, mahse chhehvel boruak dim leh vawn \hat kawnga mimawl tak nih hi he khawvela kan cham chhung hian a inhmeh l>m lo. Tun lai khawvelah mawl deuh maia kristian nih ve ringawt hi keimahni tan chauh ni lo, kan \henawm khawveng tan leh ram tan mai pawh ni lo, chhuan lo la awm turte tan anchhe lawhna chi khat a ni tih i hria ang u. Chuvangin ram tihkan lohvin bul \an rawh. Chuvangin Thupui thlurbing hi chhiar ngei la ka duh a, chumi hmain a hmasa bera Tualchhung Kohhran thuneihna chungchang hi chhiar phawt la, mahni hmuna Baptist fir \ha tak ni zui zel ang che.

February 2013

Tualchh<ng KOHHRAN Thuneihna


- Laltholeha Chhakchhuak Tlem lai deuh khan S^p nu pakhat thuziak All Baptist churches are autonomous tih thu ka chhiar a. Southern Baptist Convention kalphung chungchangah Local church autonomyTheory or Reality tih thu hmangin a thil lem theih loh leh Tualchh<ng kohhran thuneihna chungch^ng a ziak nual a. Chu thu ka hmuh a\ang chuan kan kohhran (BCM) leh tualchhung kohhran thuneihna tih hi ka ngaihtuahnaah a bet ta reng a. He thu hi thu satliah lo tak a (financial) etc thlengin a k^wk nih avangin keia kar ina lo sawi a. A tawi zawngin Kohhran ve chu tiin ka lei nei lo \hut ta mai thuneitu sang zawk hnuaia mai a. Nimahsela, Tualchhung awm lo kohhran (free from all Kohhran Thuneihna (local outside ecclesiastical control) church autonomy) tih hi BCM tihna a k^wk mah. A nihna Principles zinga pakhat anga takah chuan tualchhung kohhran kalpui palh theih nia ka hriat tak huanga autonomy tih lo ri \hin avangin ka ziak ta mai pawh a ni. hian ka thin a tiphu fo \hin zu nia. A chhan chu Baptist hming pu Helaia Thuneihna tih hi chungin BCM chu Centralised autonomy tia sawi a ni \hin a. Church thuthlung vuantu kan ni Autonomy tih chu a sap \awng a, chuvang tak chuan local danga kan sawi chuan selfchurch autonomy tih hi BCM ah rule emaw self-governance chuan Mizo upa ten thu va-<k an tihna a lo ni a. Chu chu political tih ang a ni ta berah ka ngai. science \awngkam hawha Mizo Khawvel hmun dang leh \awnga kan sawi chuan Mahnia ro inrel tihna emaw India ram ngeia kan Baptist a lo ni leh a. Mahnia ro inrel thurin vawnpuite kalphungah tih hian inawpkhawmna (admi- chuan Tualchhung Kohhran nistration) te, inrel-bawlna thuneihna tih hi an principle (organisation), sum leh pai zinga langsar tak niin alang. A

Kohhran Beng danga Baptist kohhran kalphung leh kan kohhran (BCM) kalphung hi a inang vek lo tih hre uk lo a, tualchhung kohhran thuneihna lo chawilen palh hi hlauhawm tak a ni. Kohhran fawng vuantu zingah \halai kan pung tual tual a, Rawngbawltu, Upa leh Pastor zingah pawh tunlai chhul chhuak kan tam ta hle. A \ha lo tihna pawh a ni lo. Kohhranho kut kaltlanga Pathian min ruat a nih chuan a \ha zel e. Nimahsela, fim zawk leh ch$k zawka BCM kalphung hi kan bih a hun ta hle niin alang. BCM Assembly/Area Baptist Council/Bial Inkhawmpui leh BCM Headquaters a\anga programme duan sa awm reng laia chumingaipawimawhmiahlovathil dang \ul tih zawk nei tualchhung kohhran kan tam ta viau em? Kum tin Beirual thla chu September thla chawhma lam a nih hre reng si a, chumi bawhchhe tur chiaha tualchhung kohhran thuneihna tih \an chhana camping / crusade lo buatsaih thawm kan hre tawh lo maw? BCM recognised evangelistic team zingah pawh thlarau programme tih thu hmanga Tualchhung Upa \henkhat hmin

chhan chu keini (BCM) angin hmun khata inzawmkhawmna (Headquarters) an nei ve lem lo. Chuvangin Tualchhung Kohhran tin kha anmahni duh zawng leh \ha tih zawnga inrelbawlin an awm mai niin a lang a. Tualchhung kohhran kan tih hi a lo inlenhleih thei khawp mai a. A lian zual te phei chu mega-church ti hialin an ko \hin a. Hartford Institute-in a chh<t dan chuan United States of America-a Protestant koh-hranah ngawt pawh mega-churchtia koh ngam kohhran 1300 chuang an awm a. Khawvel huapa lian ber phei chu Full Gospel Church (South Korea) niin, kum 2007 khan member 830,000 chuang an awm nia! Keini (BCM) erawh chu centralised church kan ni thung. Headquarters relna hnuaiah Pastor kan nei a, inkhaichhawn dan (organizational structure) leh inawpna kalhmang (administrative system) fel tak neia kal kan ni. Chumi piah lamah Constitution leh Rules hmangin kan inzawmkhawm vek bawk. Intih Baptist viau te hi a awl. A \ha e. Chumi bul chiahah chuan hmun

February 2013 sauh sauh va Bial/ ABC / Assembly/ Headquarters programme awm laia thil dang pawimawh tih zawk nei a awm theih ta. Sum leh pai p>k thu-ah pawh kan inthlunzawmna (Headquarters) a\anga target kan neih lam aia tualchhung thil ngai pawimawh tlat kan tam ta em? Chuti ang thil chu BCM zia nen a inhmeh viau lo.

Centralised church tih leh local church autonomy tih hi thu inkawkalh tak niin a lan theihna a awm a. Hmun danga kan Baptist unaute chuan local church autonomy hi an innghahna lungphumah hmang mah se, keini Centralised church tih thu (BCM) tan chuan a ni ve hauh lo. He thu hi kan inhrilh hriat zau zel hian Roman Catholic Kohhran loh chuan harsatna/buaina kan anga hotu lian, chhawng sang zawk leh thunei zawk awm anga tawh phah thei ta, niin alang. |KP member ka ni a, |KP kal tihna a kawk hek lo. huang a\angin sawi ta ila. |KP Headquarters leh inkhawmpui hian kan duh zawng leh \ha tih rorel thuchhuak ngaih pawizawng bungrua kan nei ve thluah mawh hmasaka kan nei \hin te; ta mai a. Heng te pawh hi a nihna thawhlawm thleng pawha takah chuan kan awmna Headquarters lama kan thawhKohhran ta (property) a ni mah khawm \hinte pawh hi Pathian zawk. Kohhran kalkawng ni ram Chanchin |ha puan darhna lovah |KP hi a kal peng thiang kawnga thahrui kan neih len theih lo. Tin, sum thawhchhuah leh nan leh, awmze neia a kal theihna hmalakna turte pawh kan duang tur mai a ni. Headquarters dah

\hin. Chutih lai chuan BCM leh Kohhranpui a\anga tih tur min tuk ngai pawimawh hmasa lovin kan duh zawng apiang ti pawp pawpin, kohhranpui target ngai pawimawh ta si lo ila BCM kalphung a ni hauh lo. Chuti angin Tualchhung kohhran thuneihna pawh hi BCM-ah chuan duh duh hawi zawnga lo lehlin a, lo hman ngawt a remchang lo. Constitution leh rules fel tak hnuaiah, rorelna chhawng li hmanga inzawm-khawm kan ni zawk. Tualchhung kohhran Thuneihna tih pawh hi kan BCM Constitution leh Rules, 2011-ah chiang taka tarlan a ni.

Kohhran Beng nih pawhin BCM hnuaia FOD te tana Pulpit hman a kh^t zia ka ngaihtuahin ka th$k ru deuh. Pulpit-a thusawi chak vang ni lovin eng theology nge a ken, mi phawsawlh leh mi pharvar a ni em, tih te pawh chik-m<k deuhva kan ngaihtuah ava \ha em! Thufingin A tle apiang hi rangkachak a ni lo a tih angin, a thawm na leh tunlai taka Pulpit chuan thiam ringawt te pawh bawh mai a awl viau. Fimkhur a \ha e. Kan kohhran mi, Baptist hnute tuia chawm, Baptist malchunga awm tlei ngei hi mi rawih thu-ah pawh kohhran tan fuat a awm zawka hriatna ka nei \hin. Vanram fang chh>n hote, vantirhkoh hmu zut ho leh, inlarna puan tur nei zut ho ai mah hian chuti ang hmu lem lo kan kohhran Upa leh Pastor te (Amah kan Lal Isua tih dan takah - an zavai chuan an nilo) hian kohhran vawn thu-ah fuat an nei zawk fo. Heng thu hi BCM kalphung nia ka lo hriat ve dan a\anga ka ziah a ni a, kei aia hre zawk an awm ang. Han ziak ve hial sela kohhran tan a \ha hle.

s^nna leh thuneihna s^n vang pawh a ni lem lo. BCM-ah chuan Isua Krista chu kan hotu lu ber a ni mai. Hotu lu bera Isua Krista nei chungin BCM chu mipui rorelna kalhmang (democratic form)in kan kal a ni mai.

Tunlai hian Headquarters lama kan in zawmkhawmna thil hi autocratic form anga ngai, Headquarters thu hi Pathian thu anga pawm tur a ni lo, ti lam hawia ngaih dan nei kan lo awm ta lek lek em? Headquarters thuchhuak hi Pathian thu (infallible) a ni e, tu man an ti lo. Pathian ruat an ni tih erawh kan pawm mai zawk a. An thuchhuak pawh Pope thuchhuak anga hlau leh khur chunga zawm lovin, Thlarau Thianghlim avang zawkin zawmin a awm mai zawk a ni. Ava \ha em! Tl>m lai deuh khan kan kohhran (BCM) pulpit a\angin BCM member pawh ni uk lo hian thu a sawi a, amah lah chu Biblein ring thar mi a tih zinga chhiar tel tlak lek tura ringtu nihna lama la naupang a ni. Chu pa chu Tualchhung kohhran rawih a ni. (A ziaktu: Laltholeha chhakChuti ang mi rawih chu tualchhung chhuak hi Zobawk Ebenezer kohhran thuneihna a ni, kan ti a Kohhrana mi a ni.)

February 2013

TUN HNAI KHAWVEL


School Instructress hnate pawh thawk tawh \hin kha a ni a. Missionary Day vawi 119-na, Tunah hian a pasal Pu Chhuasa January 11, 2013 chu Mizoram hnathawhna avangin Bangalorechhung hmun tinah hlung takin ah chhungkuain an awm. hman a ni a. Kohhran tam tak Singapore-ah chuan ruai nen ropui takin an Zaipawl tir dawn hmang. BCM Puipate pawhin BCM chuan kumin July thlaa Kohhrante sawmna chhangin Baptist Youth World Confehmun hrang hrangah an hmanpui rence, Singapore-ah Zaipawl a. Lengpui bial chuan Sap Upa tirh nise a ti a. A \ul apiang leh Pu Buanga te lu nghahna bawhzui turin Worship & Music hmasa ber Sairangah hmangin Committee kutah dah a ni. an riahna hmun, tuna Dak in Missionary Pahnih kawtah inkhawm urhsun an Ordain dawn buatsaih a, Aizawl a\angin zaipawlte nen mi \hahnem takin AEC chuan kan missionary thawklaite zinga mi 2, Pu an \awiawm. Thangridema (Thailand) leh Pu BCM in Hmeichhe Rev. Rodingliana (Nepal) te chu neih belh kumin Assembly-ah Minister Pi F. Lalrotluangi (Mapuii) tuna atana nemngheh a remti. Bangalore-a awm mek chuan BCM Vehicle-ah Car October thla khan University of Diary hmang \an Jerusalem a\angin Ordination a BCM hnuaia lirthei chi hrang dawng a. Hyderabad a\angin Doctor of Ministry (D.Mins) hrang chuan January thla tir degree pek a ni bawk a. Tunah a\ang khan an kalna chin chuan Rev.Dr.F. Lalrotluangi kimchang hriat theihna tur Car a tih theih ta. Pi Mapuii hi BCM Diary an hmang \an a. Hei hi tirha BD zir zo, BBS Chawng- Kohhran duty chauha motor tea Headmistress hna te, Sunday hman anih theihna tura pawimawh tak ni tura ngaih a ni.

Missionary Day hmang hlung

Kohhran Beng

BCM hruaitu tharte


Tun hnaia AssemblyExecutive, Nomination Committee leh Pastoral Committee chuan BCM-a hotu chan chang turte kum 3 chhung atan a thlang/ruat thar a. Hengte hian Assembly zawh, April thla a\angin an mawhphurhna thar hi an la ang. Heti ang avanga pastor awmna siksawite chu hun dangah kan la sawi dawn nia. General Secretary : Rev.H. Lianngaia AGS i/c Mission : Rev.Dr.K.Lalrinthanga AGS i/c Service : Rev.Lalbiaksanga Chinzah Executive Secretary, Aizawl : Rev.Dr. V. Laldingliana Executive Secretary, Lawngtlai : Rev.F. Ramdinmawia Pastoral Coordinator : Rev.R. Zohmingliana Director, CED & Commn.dept.: Rev.V. Vanlalchhunga Director, FOD & Worship : Rev.KV. Thanga Director, Relief & Dev. : Pu MS. Dawngliana Mission Coordinator : Rev.B. Lalrinawma General Manager, BLP : Rev.PC.Liandula Manager, BPP : Upa K. Lalnuntluanga Manager, BLS : Rev.C. Lalruatthanga Property Manager : Er.Victor Lalrinawma Sailo Medical Superintendent : Upa Dr.B. Laldinliana Principal, AICS : Rev.Dr. Zolawma Principal, BHSS : Pu C. Lalhmingmuana Principal, HATIM : Dr. Chawngthanpari Principal, Nursing School : Pi Hmingthanmawii Pachuau Nursing Superintendent : Pi Hrangthangpuii Organiser, MTKP : Rev. Samuel Lalremsanga Organiser, MBKHP : Pi PS.Lalhmingthangi Organiser, KNP : Pi B. Singpari Organiser, PAC : Upa C. Lalbiakthanga Organiser, Public Guidance : Rev. Lianchhunga Khiangte BCO Manager : Rev. Sangliankhuma Chinzah

February 2013

Pastor, Missionary tura ruat tharte


Tunhnaia Pastoral Comittee chuan a hnuaia tarlan ang hian Mission Field-a awm turin a ruat thar a; heta tarlan loh zawng chu a hma ami (angai) tihna a ni. Delhi - Rev. R. Lalthanmawia Guwahati - Rev. Joseph Vanlalruata MP&MS - Rev. T. Lalsangvunga Assam - Rev. PC Lalnunzira Bengal - Rev. B. Zirsangliana AP East - Rev. Tc. Zodinsanga AP West - Rev. C. Lalrochama Tripura - Rev.C.Vanlalmuankima Cambodia - Rev. J. Lalduhawma Non.Mizo - Rev. Tc.Vanlalmalsawma

Pro Pastor 8 Ordain dawn


Assembly Executive Committee chuan Pro Pastor kum 3 lo ni tawh, kumin Assembly-a Ordain turin a chhawp chhuak a. Chungte chu nemngheh an nih huna Pastoral Committee-in an awmna tur a ruatte nen hengte hi an ni: 1) Aibula Fanai - Chawngte 2) C. Lalhmangaihzama - Thorang 3) J. Lalpiantluanga - Va\huampui 4) John Lalrinawma - Phuaibuang 5) Lalrohlua Pachuau - Vaisam 6) R. Lalnghakliana - Phuldungsei 7) V. Lalthlamuana - Thingfal 8) Zadingliana Pachuau - Sakawrdai

Nomination Committee member te:


1) Rev. P.C. Liandula 2) Rev. L.B. Khawpuimawia 3) Rev. C. Ngurhnema 4) Rev. K.V. Thanga 5) Rev. B. Lalrinawma 6) Upa R. Lawmzuala 7) Rev. C. Rothuama 8) Rev. R. Lalbiakliana 9) Rev. R. Lalchamliana 10) Upa Dr. R.T. Hnialum

10

Kohhran Beng

ASSEMBLY PROGRAMME - 2013


A HUN A HMUN THUPUI : March 6-10, 2013 : Lunglawn Biak in, Lunglei : I puan in hmun chu zauh rawh (Isaia 54:2)

06.3.2013 (Nilaini) : THLEN KIM NI 9:00 Am - 4:00 Pm : REGISTRATION 6:30 Pm - 8:30 Pm : PATHIAN BIAK INKHAWM Hruaitu : Rev. Dr. Raltawnga, President Assembly hawnna : President Report : General Secretary Thusawitu : Rev. H. Lianngaia Thupui : Thupui hawnna/ Keynote address Zaipawl : Luangmual Bial, Serkawn Bial, Bazar Bial, Pangzawl Bial 07.3.2013 (Ningani) 6:30 Am - 7:30 Am : BIBLE STUDY & TAWNGTAI Hruaitu : Rev. RC. Lalthanzama, Chakma Mission Subject : Thuthlung Hluia Mission 9:00 Am - 4:00 Pm:ASSEMBLY ROREL 6:30 Pm - 8:30 Pm : PATHIAN BIAK INKHAWM Hruaitu : Upa JC Japanr<na, Shalom, Aizawl Report : E.C.M. Thusawitu : Ruat sa a thei lo va, la ruat \hat tur Thupui : Rawngbawlna peng hrang hrangah Zaipawl : Thingfal Bial, Electric Bial, Theiriat Bial, Serte Bial

February 2013

11

08.3.2013 (Zirtawpni) 6:30 Am - 7:30 Am : BIBLE STUDY & TAWNGTAI Hruaitu : Rev. PC. Lalnunzira, Champhai bial Subject : Chanchin |haa Mission 9:00 Am - 4:00 Pm : ASSEMBLY ROREL 6:30 Pm - 8:30 Pm : PATHIAN BIAK INKHAWM Hruaitu : Upa F. Thangluaia, Hnahthial North Report : T.B.C.U Thusawitu : Rev.Dr.K. Lalrinthanga AGS, Mission Thupui : Thlarau Thianghlim thiltihtheihnain Zaipawl : Paithar Bial, Upper Republic Bial, Chanmari Bial, Lawngtlai East Bial 09.3.2013 (Inrinni) 6:30 Am - 7:30 Am: BIBLE STUDY & TAWNGTAI Hruaitu : Rev. Lalhmunsanga, Lawngtlai North bial Subject : Tirhkohte Thiltiha Mission 9:00 Am - 4:00 Pm:ASSEMBLY ROREL 6:30 Pm - 8:30 Pm : PATHIAN BIAK INKHAWM Hruaitu : Upa C.Thanseia, Chanmari Vengthlang Sunday School Lawmman leh Medal sem Thusawitu : Rev. Chris Barden (BMS Mission Director) Thupui : Church Mission in the World Zaipawl : Lawngtlai Area Choir, Serchhip Bial, Aizawl East Bial, Lunglawn Bial 10.3.2013 (Pathianni) 6:30 Am - 7:30 Am : BIBLE STUDY & TAWNGTAI Hruaitu : Rev. A. Zohranga, Kolasib bial Subject : Paula Lehkhathawna Mission 10:00 Am - 12:00 Noon: ORDINATION SERVICE Presiding Minister : Rev. F. Sangvela, President

12

Kohhran Beng : Presiding Minister : BCM Choir, Cherhlun Bial, Zotlang Bial (Lli) 1:00 Pm - 3:00 Pm : LALPA ZANRIAH INKHAWM Buatsaihtu : Rev.B. Lalrinawma, Zotlang bial (Azl) Zaipawl : Bawngkawn Bial, Khawruhlian Bial, Hrangchalkawn Bial 6:30 Pm - 8:30 Pm : PATHIAN BIAK INKHAWM Hruaitu : Rev. F. Sangvela, President Report : General Secretary Thusawitu : Rev. Dr. Raltawnga (Out-going President) Thupui : Kohhran Nghehna leh Thawhhonaah Zaipawl : Aizawl Area Choir, Rahsiveng Bial, Zobawk Bial, Lunglawn Kohhran Zaipawl Thuchah Zaipawl

KOHHRAN UPA EXAM SYLLABUS - 2013


Paper I (Biblical) Paper II (Pastoralia) Paper III (Rules) : (1) I&II Timothea (2) Baptist Confession : (1) Kohhran Upa (Phek 45-50 tel lovin) (2) Homiletics (Chapters 2,4,5,6,8 &11) : (1) Constitution (Part I; Bung 1-12) (2) Rules (Part II; Bung 1-4 (Page 40-76) - Tualchhung Kohhran Rorelna Bung 9-12 (185-211) - Inthlan, Rorel inkhawm, Thununna, sacrament & Pathian biakna (3) FOD Inkaihhruaina (Bung 1-6 \heuh) (4) Sunday School Inkaihhruaina (Bung 1-5) (Paper I (2), Paper II (1)& (2) leh Paper III (3) & (4) te hi Bu khata siamin chhut mek a ni a. Assembly 2013-ah lei theih tura beisei a ni.)

(Mat. 25:1-13) February 2013


13

NULA SAWM TEHKHIN THU


- Upa H. Thangkhuma Chanchin |ha ziaktu dangin an ziak loh Matthaia chauvhin min ziaksak a hi a awm zauh zauh a, he nula thianghlim sawm, moneitu hmuah thu pawh hi Matthaia chauhvin a ziak a ni. An vaiin moneitu lo haw tur chu an hmuak vek a, an vaiin nula thianghlim tih an ni vek bawk. Nimahsela an zinga panga chu an fing a, panga dang erawh an ^ a ni. Matthaia bawk hian in satu fing leh ^ thu pawh bung 7:25-27 ah min ziak sak a. Keinin vanram a kai ka ring lo kan intih thin dan hi chu an sakhaw mi leh mi lohah te, an sual leh an \hat lohah te a ni duh khawp mai. Hetah erawh hi chuan fing leh ^-ah a hai \hen tawp mai a ni. Tute nge fing chu ni a, a tu chu nge ^ a tih tih chu a pawimawh ta a ni. A hmasa bera kan hriat tur chu, vanram kai lo tur hi kan hre chu a fingte leh a ^te hian fiah mai tur, mahse a fing leh ^ inaanna an ngah hle mai a, hriat te pawh an muthlu ve tho zawng hran pawh an har dawn a ni tih a nih hi. Lal Isua lo kal leh tur hi a ni. A inanna te chu thu pawh hi an vai awih vek a ni 1. Khawnvar an nei \heuh va ang. Amaherawhchu inan lohna 2. An khawnvar an chhi >ng pakhat an nei a, chu chu a tui \heuh va (oil) neih khawl leh khawl lohah 3. An zain an muthlu a, chiah a ni. 4. An zain an muhil bawk a Heta a tui tak hi eng nge ni 5. Zanlai au thawmah an tho vek ta le? Khawnvar tialhtu chu a Khawnvar chuan hmuh hriak kha a ni. Exo.30:25-ah theih sakhuana leh a thiltihte a chuan hriak thianghlim siam dan entir a, kohhranah an awm vek tur leh chu mi a thih tur te kan a ni ti ila a awl mai awm e. An hmu a. Zakaria 4:6 ah chuan khawnvar an chhi >ng \heuh thlarau zawkin le tih kan hmu angin an phak tawkin rawng an ta a. Hriak thianghlim an thih thin bawl \heuh bawk a ni ang. An a, chu chu Thlarau Thianghlim muthlu \heuh tih hi awm lo sela entirna a ni tih kan hre thei ta a ni.

14

Kohhran Beng zawh ngei ngei tur kraws kawng an han zawh dawn a, an lo hriat ta thin a ni. Chu aia a lanfiah lehzualna tur chu moneitu lo thlen hunah a ni ang, a hla tawh lo vang. A tlai lutuk hun a awm dawn Ka hre lo a che, ka hnen ata kal bo rawh u tih a ni tawh mai. An lo zui rei ve tawh nen, an lo inhman nasat ve \hin nen, mahse thu dang sawi tur a awm lo, sawi mahse a sawt tawh bawk lo a nih hi. Paulan engtin nge a tih Pathian in lo hriat hnu hi zawngin, ni lo, Pathian mihriat in lo nih hnu hian tih tur a ni zawk e a ti a ni. Pathian hi kan vai hriat tawh a, mahse a pawimawh chu Pathian mihriat kan ni em tih hi a ni si. Ka hre lo va che u a tih zinga mi hi kan lo ni reng ang em? Kan \helh lian tak chu Isua hi krawsah khan kan mal thih tir a, thlanah an phum a, a tho leh a ni tih pawh kan awih a, chu chu ral rin kan tum ta \hin hi a ni. Isuaah ka thi a, a ph<m-naah ph<min ka awm tawh a, thl^n a\angin ama rualin min kai tho ve leh a ni tih i pawm thlen loh chuan a tak pawh lo i ni mai thei a ni. (phek 18 hnuaiah zawm .....)

Heta a tui pawh hi Thlarau Thianghlim entirna a ni a, a tirah chuan an nei vek a ni ang, an chhi >ng \heuh va mahse daih loh chin nei an awm ta. Thlarau lama \hahnem ngai lovin tisa lamah an lo tlan nasa nge, inthlahdah in an lo muthlu mai mai. Isuan, Thlarau Thianghlim nei rawh u (Joh. 20:22) a tih laiin, nei lovin a chana chan chauh an lo duh tawk a, Tin, vawi khat rilru tihvar a, van thilpek tem a, Thlarau Thianghlim chantir a, Pathian thu \ha leh hun lo la awm tura thiltih theihna tem tawh zeta tl<ksante kawng thu zawng chu mite chu an simna turin siam thar leh rual an ni lo (Heb. 6:4-6) a tih ang te kha an lo ni em ni ang? An chan leh an tem hi a s^ng khawp mai, mahse an nei lo a nih hmel- daih loh chin a nei tlat. Kan awmna khawvel hi han hawi vel ila, kan kohhran hruaitute zingah pawh hian a tui kang, a hriak zo, alh thei tawh lo ni awm tak tak hmuh tur an awm nual lo maw? Chatuan atana a khawlpui tinungtu- Thlarau Thianghlim nei lovin kohhranah rawng kan han bawl ve a, ringtu dik tak ten an

February 2013

15

I NGAIHTUAH TLANG TEH ANG U


- LT. Zohranga Kan thupui teh ngawt hi a chhumbulin a eng ber chu nge maw kan ngaihtuah tlan dawn le, kan ti mai thei. Ngaihtuah tur lah chu a tam bawk si! Awle, kan ngaihtuah tlan lam pawh a huam tel ve tho a atan ka han chhawp chhuah duh nia. A lam dn leh ziak dn duh chu, kan Mizo nihna leh Kohhran uluk viau ringawta a tak taka nihna zawn a\ang pawha tih enkawl dan ngaihthah leh si hi takzeta hma thar kan lkna tur a pawi zawk >m >m a ni. leh \ul >m >m ni a ka hriat chu Kan Mizo kalphungah tleirawl, rawlthar kan tih hoteah chuan Naupang leh Tarte hian hian a ni. khawtlng leh Kohhranahte |um khat chu Lunglei leh chanvo an nei chau in an nei chhe Aizawl a\anga chanchinbu hle \hin a, an chan hi a chau hle chhuakah heti lam hawi zawng te pawh kan ti thei awm e. An hi ka ziak tawh a, \hian \hen- \awngkam \henkhatah pawh, khatten, Kohhran Bengah ngei tar chhia, naupang chhia, uite hian ziak teh tia thurwn ka rim nam, pawnah awm rawh u, dawn nual avangin kan ziak leh Naupang leh haite chu ren loh a ni. Ka ziak hmasak \um khan tur an lo piang ve leh zel mai.. \henkhatin Tleirawl, tih leh tih te tar reng reng chu tura Rawlthar tih vel kha an lo ngaihna an nei tlat \hin a nih kha. buaipui viau mai a, eng pawh Tunah erawh chuan zofate pawh nise mipa lam sawina rawlthar, khawvel changkanna in min hmeichhe lam sawi nan tleirawl tuam nasat tawh avangin hmanlai pawh chu lo ni ta teh reng se, ang ngawt chuan naupang leh helam hi chu buaipui lutuk lo ila, tarte hi kan en tawh bik lo va, kan sawi duh chu kan chiang chanvo \ha leh pawimawh tak tho wm e. Ziak leh sawi a tak an chang chho ve ta mek a awlsam zwk nan Tleirawl tihte nih hi. Hetiang a nih lai hian eng pawhin kan sawi fo ang, mipa ang takin nge kan naupangte,a

Bible Chang thlan :Gal 4:5


16

Kohhran Beng heng Category hian inenkawlna pawl mumal tak an neih ve a \ul hlein a lang a ni, Kohhran hnuaiah Deptt. hrang hrang kan ngah tawh lutuk a kan buai tih avanga an ni ho pawl hi a din loh phah dawn ai chuan tisa leh thlarau lamah pawh ngaihtuah awm lutul tawh lo nu ho pawl te, pa ho pawlte hi i \hiat ngam zwk teh ang u. Awle, heti hian ngaihtuah ila, naupang chu a lo leikng z>l a, KNP te Sunday School-te a lo kal ve thei \an a. Nu leh pate thu zwmin fel takin hun an hmang a. Tin, an u ten an kaihruai bawk a, Sunday School te a kai chho ve zel a. Sual kawng an zawh thei ang tih pawh kan rin loh krin beisei loh deuh deuhvin kan fate chungah harsatna chi hrang hrang a lo thleng thin a nih hi. Baptisma an han chan meuh phei chuan an nun chu kan lo chang tl>m tawh >m >m \hin a lo ni. He kum hnih thum chhung lek hian kan fate hian kawng dik an zawh thei a, kawng dik lo pawh an zawhna chance \ha ber lai a ni tih hriain i ngaihtuah tlang teh ang u.

bikin tleirawlteah hian hma kan lak m>k, engtin nge kan kaihhruai zel ang, Kohhran leh khawtlang ram tan a \angkai mihring dik tak ni turin eng tin nge kan enkawl ang tih hi ngaihtuah tak tak a \ul hle in ka hria. Heti ang lam ziakna lehkhabu hrang hrangte leh mi thiamte sawi han zir leh kan Bible te pawh han en hian Tleirawl kan tih hote hi uluk leh fimkhur taka enkawl an ngai a ni tih hi tumahin kan pha awm lo ve, mahse hetianga a pawimawhna hre renga sawi sawi si hian eng ngatinge hma chu kan lak mai si loh tih hi ka ngaihtuah \hin, a chhan ber chu kan vei tak tak lo, a pawimawhna hi kan la pawh tak tak lo tih hi ni maiin ka hria. Mizo kalphungah hian hmanlai a\angin inchh<ng khur a\anga inzir keuh keuh leh inzirtir melh melh hnam kan ni lo va, pwn lama pwl inkaihhruaina kawng hrang hrang leh Kohhranah te hian kan hun tam tak hi kan hmang a, chu chu kan inzirna hmun a ni rih tlat a, he kalphung hi zawi zawi chuan a reh maithei, chu vng chuan

February 2013 Vawi khat chu M|KP hruaitu nula fel tak pakhat hi an inah len chilh meuhvin tleirawl chungchang hi ka ti ti pui a. Fiamthuin, MTKP ror>lna leh dn siam theite meuhin |KP chuan \ul a tih chuan Junior |KP a din thei ang, tihte, Kum 14 chin chu |KP membera tel tura dn in han siam tlut mai te hi chu tunlai khawvel changkang tawh takah hi chuan ngaihtuah chian deuh a va \ha em.. ti tein ka fiam bawrh bawrh a. Ziaktu tam takin an sawi uar >m >m chu, unau piang hmun inchhangbung pawh hi naupan lai chuan an inkawmngeih >m >m a. An u ten naute an dawm thiamin nauten ute zahna leh hlauhna an nei a. Chuti ang chuan u zawk chuan a kaihruai \hin a. An tleirawl chho \an a, an inkawm thei lo tulh tulh a, an inngaithei lo va, u zawkin naute ena enin hnuaichhiaha ro relsak a tum a, nau zawkin ute chu tlukveah inngaihna an nei a, mipa phei chuan a hlau tawh bik lo va, a sualpui ngam uaih uaih tawh \hin. Nu leh pate pawh an hnaih \ha duh lo va, chhungte thu aiin an \hiante thu an zawmin an ngai

17

pawimawh zawk a. Naupan laia nu leh pate anga thil tithei leh chak wm pawha an ngaih loh \hin kha \hiante zingah ngat phei chuan an zahpui viau \hin. Hei hi an sual bik vang leh hmangaihna an neih loh vang a ni chuang lo va. Tin, Mizo kalphung mai pawh ni lovin khawvel hnam tinte kalphung, Pathianin min siam dan ve reng niin mi thiamte chuan an ngai a ni. Chuvang chuan tleirawl lai Category-ah hian hnampui zawkte chuan pawl an din reng rengin kum lama puitling leh thluak n>m tawh chinte an dinhmun hriat thiampui phak chin mi puitling, an mahni pawhin nu leh pa anga an en theih tur hruaitu an ruatin an dah ziah \hin a ni. Tin, School lama zirtirtu tur atan pawh mi thiam rau rauah pawh kum lama mi puitling chin an hmang \hin a ni. Entir nan, |KP leh tunlaia Junior |KP kan tihte hi pawl leh mihring nihnaah pawh inchhangbung kan ti thei wm e. Heti ang hi a nih avangin TKP te enkawl tura an kuta dah ngawt hi a fel t^wk lo mai thei a ni. Hnam pui z^wkte pawhin

18

Kohhran Beng

an tih theih loh hi chu keiniho hi vuah kher lo ila, hming dang tan hian a har viau mai thei. tam tak Mizo \awng leh sap Kan kal tawh dn te, kan \awng pawh kan duh chuan a kal leh zel dn tur te hi ngun tam >m >m a ni. takin zir ila. Tih danglam ngai a awm pawhin ti danglam ngam ila, \hiah ngai \hiat ngam ila. Hringnun hun bi \hena a pawimawh lai ber tleirawl hun lai hi zir chiang ila. Pawl hrang hrang din kan uar hle a, kan Mizo kalphung pawh a la ni rih bawk a, chuvangin tleirawlte pual bik pawl eng emaw hi chu kohhran leh khawtlangah hian kan din hi a \ul tak meuh meuh a ni. Kan din dawn anih pawhin |KP te enkawl tura dah mai chi niin a lang lo va, an enkawl tura ngaih sa-in pawl hmingte He hun pawimawh tak kum thum emaw lek chh<ng hian kan fate, naupan laia \henrual zawng zawngte aia thu awih thei leh fel tak takte hi an bo leh thei a. Kum hnih thum lek chhung hian an dam chhung atan kawng dik an zawh z>l theihna tura bul an \anna a ni bawk a ni tih hriain Tleirawl hote hi kohhrante hian mut mawh hnar mawhah neiin an chungchang hi i ngaihtuah tlang teh ang u. (A ziaktu: Pu LT. Zohranga hi
Lunglei Zion Kohhrana Rawngbawltu, lemziak lam ti mi a ni)

(Phek 15-na chhunzawmna) Mi \henkhat chu vanramah kai i inring em? tiin han zawt la, kai chu ka inring alawm an ti ang. Vanram kai inrin hi chhandam nihna a ni mai lo. In ring zawng zawng hi an kai kher lo vang. Kristian nun hi rin tih lam a ni lo, rinnaa kal a ni zawk. Rinnaah chuan eng kim hi Isuaah vek a ni a, rinnaah chuan in awm emaw nang mahni ngei infiah thin rawh u (IIKor 13:5). Lalpan malsawm rawh se, Amen.
(A ziaktu: Upa H. Thangkhuma hi Ariel Kohhran, S. Vanlaiphai a mi, kum 80 chuang tawh a ni)

February 2013 Hlemhl>t (Corruption) dona kawngah

19

Thlen chin a\anga hmasawn


- Rev.Dr. Vanlalchhawna Khiangte Kum 2012 BCM Assembly-a thu ngaihtuahturte (agenda) zingah Kan ramah hlemhl>tna (Corruption) a tlem (control) theih nan hma lak nise tih chu ABC pakhat atangin a rawn lut a. Kan hma lak mekna a ni a, Social Concern Department-in hma lo la chhunzawm zel se tia dah a ni. He thu hian kohhran miten corruption an veizia a tilang chiang hlein ka hria a, lawmawm ka ti hle. Mizoram, Kristian tamna state-ah heti tak maia corruption a nasa hi a veiawm tak zet lah tak a, ram leh hnam ang chauh pawh nilovin, ringtu kan nihna a\ang pawhin a veiawm em em a ni. sorkar han beisei dawn ila, corruption-in a chenchilhate an ni si a, beisei ngaihna a awm lo a ni ber a. Kohhran (Mizorama kohhran zawng zawngte) hi kan ramah corruption a lo tlema a lo r>m zel theihna tura hma la tur leh hma la thei ^wm ber pawh kan ni reng e. Amaherawhchu, kohhran hian corruption titlem tur leh tir>m tura hma a la dawn tak tak anih chuan amah a inenfiah hmasak phawt erawh a \ul ang. Luka 14:31-ah chuan, Lal tuin nge lal dang do tura a kal dawnin, atirin thuin, mi singhnih nena amah do tura lo kal chu, mi singkhat nen a tawh ngam dawn leh dawn loh mi rawn lo vang? tih kan hmu a. Hetah hian hmelma bei tur chuan mahni inenfiah hmasak phawt a \ul a ni tih kan hmu a. Corruption kan do dawn pawhin chu chu a pawimawh hmasa a ni. Chu lam chu tun \umah hian tlem han sawi ka duh a ni. Kohhran hian kan rama corruption tir>m/titlem tura hma a la tak tak dawn anih chuan, corruption chungchangah hian kohhran hi eng dinhmunah nge a din tih a inenfiah hmasak phawt a ngai ang. Chuti lo chuan chakai puiin a note kal zirtir a tum ang chauh a ni thei a ni. Tunah hian corruption chungchanga kohhran a inenfiahna tur kawng tlemte chauh lo tarlang ila.

20

Kohhran Beng hian corruption hi kan buan ve fe ang tih a rin theih loh maw? Mahni zawn \heuhah kan inenfiah a pawimawh hmasa ang. MZP te leh pawl hrang hrang, sorkar hmalakna lepse tute hian kohhran hma lakna hi lepse ve ta sela, belhchian kan dawl ang em? Corruption tih dan kawng pui ber pakhat nia lang chu, pawisa hmanna tura hmang lova, hmang anga ziak si a, mahni tana hui hi a ni. Hmang lo pui hmang anga inziak, tihna a nih chu. Pawi ti lotu tan chuan hetiang thil tih hi thil awlai tak a ni ang. Chuvangin hetiang tih ching hi kohhranah hian kan lo awm ve reng em, tih hi zawhna pawimawh tak a ni. Kan awm anih chuan, chu chu corruption chu a ni. Mahse kan awm loh beisei ila, kohhran a\anga Lalpa rawngbawltute kan ni miau va. Kan awm anih erawh chuan sorkar hnathawk corruption tih aiin a tenawm zawk mah ang, Lalpa hminga sum enkawl kan ni si a. 2. Corruption lanchhuahna lian tak dang pakhat chu mahni (leh duhsak zawngte) ham\hatna atana dan siam chawp emaw, dan palzut emaw hi a ni. A hmasa zawk,

1. Corruption chungchang kan sawia kan rilrua langsar ber \hin chu sorkar sum emaw, pawl sum emaw, mahni chanvo ni lo, dik lo taka mahni tana hman hi a ni. Mizo \awng chuan sum leh paia hlemhl>tna tiin fel takin a dah theih awm e. He sum leh paia hlemhl>tna hian kan ram hmasawnna tur nasa tak in a ti\huanawp a ni tih hi tlang hriat a ni a. Kil tin maiah hian corruption hian bu a khuar niin a lang. Chuvangin he corruption hi tih tlem emaw tih reh emaw a \ul em em a ni. Corruption-a inhnamhnawih ve reng chung chuan corruption titl>m/tir>m tura \an lak erawh a harsa hle ang. Chuvang tak chuan sorkarah pawh hian beiseina kan nei sang thei lova, kohhran hian hma la rawh se, kan ti ta niin a lang. Amaherawhchu corruption do tak tak tur hian kohhran hi corruption-ah a fihlim em tih hi zawhna hmasa a ni. Ephesi 6:12ah chuan Kan buante hi tisa leh thisen an ni si lo, lalnate leh, thuneihnate leh, he thim chunga khawvel roreltute leh, van hmunahte thlarau sualho awmte an ni zawk e, tih kan hmu. He thu a\ang hian, kohhran

February 2013 mahni (leh duhsak zawngte) ham\hatna atana dan siam chawp hi Dr. J.V. Nun-chunga chuan, quasi-corruption a ti a,1 hei hi lo thlir phawt ila. Sorkar emaw, pawl emaw tana a pumpui thlira dan \ha ni lem lo, mahse tu emawin a \hat pui dawn avanga chutiang anga dan siam chu corruption lanchhuahna pakhat a ni. Hetiang hi kohhranah hian a awm a nih chuan quasi-corruption a awm tihna a ni ang a, thil pawi tak a ni ang. Tihtawpa chinfel thuai a pawimawh hle ang. Kohhranah hian sorkara thil thleng dik tawk lo nia lang han chuk nghal luai luai ang hi a awm ngai lem lo va. Chuvang chuan thil dik tawk chiah lote pawh a dik emaw tih mai leh, miin min chuk nghal lem loh avanga dik tawk lo tih kan hriat reng pawh tih luih zel mai theih a ni. Chu chu inven fimkhurna tur pawimawh tak a ni. Kohhran hi mihringah nilovin Pathianah a innghat tur a ni a. Pathiana innghat tak tak a nih chuan dik taka thil tih hi a ngamawm bawk a, chu chu kohhran tan a \ha ber fo bawk ang, a neitu hi Dikna Pathian a nih tlat avangin.

21

A dawt lehah chuan, mahni (leh duhsak zawngte) ham\hatna atana dan palzut hi corruption lanchhuahna lian tak a ni. Zirlai pawlte pawhin an ngaimawh em em, mahse thleng deuh reng si niin a lang.2 A bik takin duhsak zawngte hna pekna turin dan kalphung nasa taka palzut a ni a, a tling leh \hate aiin duhsaktu neiten hna an hmu \hin a, promotion thlengin an hmu \hin. |um khat chu Sorkar hnathawk Senior tak hnenah hian eng a ti nge a kaisan hleih theih loh tih ka zawt a. Ani chuan, political fitness ka nei lo a ni a ti. Political fitness hi kan rama sorkar department tam tak kalphung tibuaitu niin a lang. Hei hi thil siam \hat ngai tak a ni. Kohhran hian corruption kan do dawn chuan political fitness chungchangah kan inenfiah hmasak leh phawt a \ul ang. Kan kohhran chhunga hna hrang hrang lakna turah hian kohhran-in dan a siam ang thlapin mi \ha leh tlingte lak an ni \hin em, nge, sorkar kalphung kan sawisel \hin leh kan duhloh ang hian, hotute, thiltitheite chhungkhat laina political fitness hmangin kan la \hin. Hetiang hi kohhran chhungah hian a lo awm

22

Kohhran Beng Tun \um atan hei hi lo t^wk phawt se. Heti tak maia corruption-in kan ram leh hnam a tih\huanawp nasat avang hian a tir>m tur emaw, a titlem tur emaw-a theihtawp chhuah hi kohhran tan tihmakmawh a ni ang. Amaherawhchu awmze neia hma kan lak theihna tur chuan keimahni lam inenfiah hmasak a, fel tawk lo leh dik tawk lo laite a awm anih chuan kan thenfai/ chinfel hmasak a ngai ang. Hei hi khawtlang tana kan mawhphurhna a ni satliah mai lo va, kohhran neitu Lal Isua Krista duh dan pawh a ni tih hi kan hriat nawn fo a \ul a ni. Ti-chuan kohhran hian r>m \hak khawpin corruption kan do dawn nia.
(A ziaktu: Rev.Dr. Vanlalchhawna Khiangte hi AICS-a Asst. Prof. a ni. hmun indaih loh avangin a thuziak hi tlemin kan siksawi hleka min hriatthiam kan beisei)

ve a nih chuan kohhran a ti \awp hle ang a, kohhran \hatna thlentu aiin kohhrana harsatna siamtu a ni ang a, kohhran neitu Isua Krista duh dan pawh a ni hauh lo ang. Jakoba chuan Ka unaute u, kan Lalpa Isua Krista, Ropuina Lalpa chu ring chungin, mi thlei bik nei suh u (2:1) a ti a. Hei hi NRSV-in a dah dan chuan Ka unaute u, duhsak bik nei taka thil tichung hian kan Lalpa Isua Krista, ropuina Lalpa chu in ring tak meuh ang maw? tih a ni. Hetah hian, thlei bik nei tak leh duhsak bik nei taka, dan palzut chung leh nghala thiltih hi kan Bible hian a duhlo tak zet a ni, tih a chiang hle. MZP leh pawl dangten sorkar an lepse \hin ang hian kohhran kalphung hi lehse ni dawn ta se, belhchian kan dawl em, tih inzawt ila, kan thil tih dan reng reng hi lepse ngam, belhchian dawl a ni ngei tur a ni ang.
1

J.V.Nunchunga, Hlemhletna (Corruption) leh Mizoram Economic Development in Hlemhletna (Corruption) leh Mizo Kristiante, edited by Vanlalchhawna Khiangte, et al. (Research & Development Programme, AICS, 2011), 73. 2 Kan hriat hnuhnung pawlah chuan RMSA atana zirtirtu lakna turah thil felhlel, advertisement mumal lo, awmin MZP chuan a hria a, ni 22. 03. 2012-a an meeting chuan advertisement chhuaha a bul atanga kalpui tha leh turin sorkar/department an phut tih LPS Chanchin Tharah puan a ni a, sorkar pawhin an thil phut hi a tihlawhtling tih kan hmu.

February 2013 Thupui Thlurbing:

23

Ram K^ng (Forest Fire)


- Upa C. Lalbiaka Mizoram zau zawng hi 21,087sq Km ani a, mihring hi km khat zelah 52 cheng ang vel kan ni. Chhungkua 1,43,578 vel kan awm a a zatve vel hian kumtin lo kan vat thin, sq km 45 vel zet kan vat a, hemi let thum vel zet hi kum tinin kan tikang thin ani awm e. Europe ah chuan ram kang zawng zawng 90% hi Tektla vang ani a, 10% hi mihring avanga kang niin an hria. Mizoram ah chuan 100% hi mihring kut atanga kang ani ngei ang. Kum tinin kan hun leh tha leh sum tamtak ram kang thelh nan kan hmang thin. Khawchhung a in leh lo kang hi pawi kan ti a, a hlut zawng pawh kan chhutchhuak zung zung thei a, kangmei hi chhiatna thlen tu ani tih hi hrilhfiah kan ngai lo. A rapthlak em avang hian fimkhur pawh kan fimkhur a, kum khat chhunga In leh lo kang hi chu a tam lutuk lo. Ram kang erawh chu pawi kan ti lo deuh a, a thiltihchhiat man pawh kan chhut lem lova, kan pawh a kang nasa ngiang reng ani. Ramkang pawi dan pawh hi in zirtir kan ngai a ni. RAM KANGIN A NGHAWNGTE: Ramkang hian Ramngaw kan nun nen a inthlun zawm tlat hausakna (Forest Resource) ani a ramngaw tello hian kan a ti bo- Ram a kan chuan ram awm thei lo. ngaw atanga kan hmuh thin thing Ram kang hian tui a ti kang leh mau, in sakna tur chak , Ram ngaw hi tuikhuah siamtu thingtuah tur, vegetables, theirah, (khua nu tuikhuah) ropui tak leh pangpar, hnim damdawi, hrui him tak ani. Tui tello hian kan hnang te a ti bo thei. Hei hi nungtheilova, chuvangchuan tui thingtlang a cheng tan chuan kan awmlohna ram chu chen mamawh ngawih ngawih theihlohna ram ani mai. Van lam (essential goods) te an ni. atang hian ruah alo sur buan buan Thingtlangpa tan chuan mai a ram ngaw awmlohna ramngaw hi engkim bawm ani a leilawngah chuan ruah khan lei

24

Kohhran Beng nuai 35, khawl bun nan cheng nuai 50, khawl tihkal nan electric power 0.72 megawatt (electric bulb 100 watt hlir 727 tih enna tham) hman angai ang an ti. Mahse he forest area enkawl nan hian kum khatah Rs. 31,630/chauh hman thin a ni. A hnathawh ngaihtuah chuan a enkawlna hi engmah tham a ni lo. Ram k^ng hian forest a ti chereu a, ramngaw a ral chuan tuihna a kang z>l dawn tihna a ni. Kan ram hiEsauva ram chan tur ang chauh khan tui awm lohna, lei\ha hlatna hmunah kan siam thei a ni. PHE Dept ten an record dan chuan thingtlang leh khawpuia tui sem hna hi 1983 vel atangin an \an a. Mizoram khua zawng zawng 777 ah eng ti kawng emaw chuan tui lak hna hi thawh a ni vek tawh a. Kum 10 kaltaa tui hianghnar khuaa ngaih kha tui kham khawp lo khua an lo ni leh tawh tih hriat a ni. Hei hi a chhan pawimawh ber chu ramngaw chereu avanga tuihna lo kiam ta vang a ni an ti. Kan pi leh pute a\anga Tuikhur hnar zuah ngaw thin khan eng kan ti zo ta nge, mimal in an nei zo ta em ni?

chunglang a thleng nghal a, a len khawka tuihawk alo ni a, rang takin luipui lamah a liam pui nghal a tui a ti lian a, lei chunglang hang tha tam tak a len bo thin. Ram ngaw ah chuan thinghnah in ruah alo dawng hmasa a, thing zar leh thing kung te a zul thla a, leiah zawi te in a luang thla a, thing hnah leh hnim lei khuhtu te khan a lo khuapa lei chhungrilah a thawn lut thin a. Lei chhungrilah lung inthuahthip a thlenin a p<t l<t z>l thei lova a inkhawlkhawm a, khawi laiah emaw lei kawr panna remchang laiah a lo put chhuak leh a, lui hnar a lo ni thin. Khasi ramah khuan a bika zirna neih a ni a. Ramngaw Sq Km 9-a zau, 50% forest cover, 1040% slope atanga lui lo luang chhuak thin chu thingtlang khaw 9 laiin an tlan a, kum khat chhunga an tui hman zat hi cheng nuai 120 man lai a tling a ni. Utarakhand Almora Div. ah chuan ram 12.64 sq km a zau ramngaw zir bingna neih a ni a, He ramngaw hian kum khatah tui litre nuai 1000 vel zet a lo khuap \hin tih hriat a ni a, heti ang zat dawng tur tui khuah (Engineering construction) siam dawn ta se tui pump lei nan cheng

February 2013 Khawvel hmun hrang hrangah tui khawp kham lohna avanga ram leh ram intihbuaina hmun hrang hrangah a awm a. India ram state lian pahnih Karnataka leh Tamilnadu te hi Kauvery lui tui inchuh hian kum tam tak an intibuai tawh a. Supreme Court hial inrawlh mahse lungawi dunna a awm rih lo. China leh India hi Brahmaputra lui tui chung changah an intibuai reng bawk. Lui pakhat hian khaw tam tak min chawm a, khaw tin hian lui behchhan hi kan lo mamawh \heuh mai. Lui behchhan nei lo khua chu tui harsatna khua, khaw nuam lo a ni zel. Kan behchhan \heuh lui tui hi kang ta se eng buaina nge thleng ang? Vawi khat lui a kang tawh chuan tinung (recharge) leh turin hun rei tak a ngai tawh ang. Kan lui tuite an kang mai loh nan ram kang hi control a ngai. Ram kang hian lei\ha a tibova buh leh thlai thar a ti tl>m: Ram a kan hian lei chungl^ng h^ng \ha ei tur thar chhuaktu ber siamtu thing hnah \awih a kang ral a, lei\ha siamtu lei chhunga rannung (microbes) a tihlum a, ram a lo fe in ram a

25

hlawk lo thin a ni. Chu chuan kan ei bar thar chhuahna (economy) a khawih. Kangfim ram a hlawk loh zia leh \hat loh dan chu hrilh tam kan ngai lo vang. A khuhtu thing leh mau a kan fai avangin lei chungl^ng h^ng \ha ei tur thar chhuaktu berte hi v>ngtu nei lovin tuih^wkin luipui lamah a l>n bo thin a ni. Ram kang hian Nungcha leh thing leh mau a ti riral: India hmarchhak state ho hi India rama nungtinreng tamna hmun (Biodiversity hotspot) pawimawh tak pakhat a ni ve. Mizoram pawh hi India ramah hian a pawimawh ve hle tihna a ni. India ram hmun danga ramsa awm ve lo Hauhuk, D^wr, Zo Z^wngt>,K>lr^l te hi hmarchhak state ho hian kan nei a, an hlu em em a ni. An ch>nna hmun kan hal saka kan tih chereu avangin kan rama nungcha hlu tak tak a bo zel. Hmana Mizorama awm ngei, vawina hmuh tur awm tawh lo eng zat nge awm ang? K^wlh^wk, Samak, Sakei, Dawithiama arpa, Vavu, Vanga, Arawn, Va awk, Vacha te hi kan pi leh pute chuan an hming

26

Kohhran Beng Eng vangin nge ram a kan thin: 1. Lo hal Mei: Ram kan chhan ber chu kan lo neih dan (thingtlang lo neih) avang hi a ni ber. Duh tawk vah nachang kan hria a, duh tawk hal erawh kan thiam lo a ni. Kan lo hal mei hian ram tikangin a mual hian alh hluah hluah mah se ngawi rengin kan hawsan duh maia, pawikhawitu kan ni tih kan inhre duh lo niin a lang. Mahni rama ch>ng tihawm loh tak a ni. 2. Ram pek dan mumal lo: V/ C ten mimal hnenah ram an pe vak vak a, mimal ram in a khat zo tawh, ram neitu nihna hauh siin, chhiah chawi silo leh enkawl silovin ram kan nei a, heng ah hian kang mei a chhuah in mipuiin an thelh sak peih lo ani mai thei. Lo hi mahni duhna lai lai ah kan nei a, zau khat a neih ho a awmlo va, meilam sial sen ani thin lo. 3, Ninhlei vanga hal: Kawng sir a thil ro tha deuh han deh kai hluah chakna rilru hi thenkhat in kan la nei tlat. A nghawng tur ngaihtuah miah lova hal mai ching khualzin kal laite, fehkawng kal te, kan la awm tlat. Heng hi a changkang lova, sim a ngai ani,

an lo phuah sak danah kan ramah hian an awm \hin ngei a ni tihna a ni a, tunah erawh chuan hmuh tur an awm ta lo. An uiawm em em a ni. Nungcha an thih zel chuan natna mak pui pui mihringin an vei dawn. Ramkang hian khua a ti lum: Ram kang hian temperature a tis^ng a, khua a ti lum thin. Pathianin boruak thianghlim tak min p>k laiin ram kang avang hian khaw tilumtu, Green House Gas an tih, Carbon dioxide (CO2), te, Carbon monoxide (CO) te, Methane te boruakah a lo pung a, chu chuan khua a ti lum thin a ni. Hei hi khawvel pumpui nghawngtu (Global issue) a ni ta. Khawlum kal z>l hi chu kan ramah pawh hian kan hre chiang ve ta hle mai. Khawlum kal zel avanga chhiatna thleng thei, ruah bawhawk, thli chhia, tui lian, natna chi hrang hrang (Bronchitis, Pneumonia, Asthma, Heart deseaes, Chuap cancer, Thluak leh Thazam natna) te hi khawlum kal zelin a hrin chhuah a ni a, ram kang hian a nghawng thui em em a ni.

February 2013 tangkaina nei maihlova thil tamtak hal ringawt mai hi a atthlak em em ani. 4. Sapel nan a ram hal: Ramsa peltu thenkhat ten ramsa umchhuah nan ram hal an ching a, ramsa mangang lo tlanchhuak kha an lo kap thin ani awm e. An mei hal khan engchen nge a kan dawn pawh ngaihtuah miahlovin mei an chhuah a, an hawsan leh mai a, kangthei awm zawng zawng a kan ral hnu ah amah in a mit chauh thin ani. Hetiang mite hian dan an bawhchhe nasa zuala Forest thuneitu te hnenah tlawmngaia report hram thin ni se. Engtin nge Ramkang kan ven ang: 1. Meikawng sial: A chunga kan sawi tak ang khan ram kan chhan ber chu Lohal mei avang in ani. Lohal hi a ngai tlat kan ram lei hi a al (acidic) deuh va hal dak(neutralize) a ngai niin mithiam ten an sawi. Mahse lovat tu hian a vah chin chauh a kan theih nan meikawng a sial tur ani. Lovat tu tamber hian meikawng sial hi kan hna ah kan ngailo, sorkar in emaw, khawtlangin emaw mei kawng

27

sial se tih rilru pu vek kan ni emaw tihtur ani, tun dinhmun a a lan dan chuan ram ti kang lo tura hma la peih kan awm mang lo niin a lang. 2. Khawtlang hruaitu V/C te hian an power hi hria se hmang ngam se: Mizoram sawrkar chuan The Mizoram (Prevention and Control of Fire in the Village Ram ) Rules 2001 a siam a. He dan hian ramhnuaia mei chhuah ringawt te, mei nung kalsan mai mai te, ramkang siamthei tur ang chi a thiltih te a khap tlat a. Mahni lohal pawh in ram dang kangkai thei mai tura fimkhur lotaka hal mai mai te a khap bawk. V/C ten lo vah zawh hun, lo hal hun te an fix vek tur ani. Meilam sial hun V/C ten an puang anga chu mi ni chuan lo neitu zawng zawng ten an lo hual in meilam an sial tur ani (hnatlangin-hlawh nei lovin tihna ani) tih te hi he dan hian a keng. He dan kengkawh tur chu V/C te anni. He dan bawhchhe tu chu V/C court ah rorel sak tur ani a, tul a tih angin V/C sitting chuan pawisa a chawi tir ang, Pawikhawihna hi lian deuhva an hriat chuan

28

Kohhran Beng laka fimkhur tura mipui te hrilh nawn fo nan hmang ila. Kangthelh nana motor hire ngai te, leh tui lei nan te chuan Forest Dept pawh in seng so thei se. 4. Awareness Campaign: Mipui hian kan ram dinhmun chiah kan hre tawk lova, ramkangin a khawih pawi thil te kan hre lova, pawikhawih tu leh pawi an khawih dan te kan hre tawk lo. Chuvang chuan Kohhranah, NGO ah, Zirna in ah in hrilhhriat kan mamawh. No one is relieved of fire prevention Fire is a good servant but a bad master. |helhtu nih loh pawh in a h^ltu ni chu ni suh.

Subordinate District Council Court ah an thlen chho vang tih ani. V/C te hian an power hi hria se, dik takin hmang ngam se, mipuiin tan tlat bawk ila, party feeling in engmah kal lo se. He dan hnuaiah hian ram tikang tu zawng chhuak theilo khua leh ram tikang nasa khua te chu Village Administration keng kawh zolo a ngaih anni anga Deputy Commissioner (D C) in Collective Fine Deputy a pe thei.

3. NGO te hmalakna tur: NGO hian hlawh beisei lovin kangmei hluar hun lai thla 3 vel chhung hi chuan kang thelh pawl (Fire Fighting Squad) din se, kan pi leh pu te hunlai ang khan eng hun pawh ni se mahni ram chhan (A ziaktu: Upa C. Lalbiaka hi tur chuan penchhuak ngam ila. Aizawl ITI Kohhran Upa, tuna YMA Information te hi kangmei Thenzawl Div. a DFO a ni)

Kohhran Beng hi
Thu leh hla-a Kohhranho min phuarkhawmtu a ni

Kohhran Bengah hian


Thuziak turin sawm bik tu mah kan nei lo

Kohhran Beng hian


Baptist Kohhran chhungkaw tin thleng se kan ti Kohhran Beng la thar turin kum laklawh a awm lo.

February 2013

29

SUNNATE
UPA C. LALCHUNGNUNGA (1937-2012) Mausen Upa C. Lalchungnunga hi 1937-ah Hruipui khuaah a piang a. A pa hming chu Saichana a ni a, a nu hming chu Chalzawni a ni. Unau 11 zinga a naupang ber dawttu a ni a, 1972 ah Chalmawii Lungchem khua nen an innei a, Upa C. Lalchungnunga hi pa hrisel leh invawng fel mi tak, sa \ha tak a ni a, sport lamte pawh a ngaina in a thei hle thin. A theih lai chuan tui luh leh hleuh pawh a thei hle a, khawtlang hruaitu VCP leh YMA hruaitute pawh a lo ni tawh thin a. 1973 ah Rawngbawltu a ni a, 1980-ah Upa atan Rev. K. Lallungmuanan a nemnghet a. Amah hi zai ngaina mi a ni a, tualchhung kohhranah kohhran Chairman/Village Pastor, SS superintendent te leh FOD ah Senior Adviser te a lo ni tawh thin. A boral lai hian kohhran Chairman Elect a ni a, kohhran hi a vei thei hle a, Biakin sak that hlante hi a nghakhlel hlein a \ang thei hle a ni. A hoin bul kan \an hman a, hnathlangte a phur thei hle a, a taksaah natnain a tlakbuak tak avangin a tel lovin Biak in kan sa a, kan khua a har thei hle. Kum 2011 laihawl vel a\ang khan insawisel \anin Aizawl lam panpui a ni a, thin cancer a ni tih hmuhchhuah a ni a. Damdawite a inenkawlin an rawn haw a, in lamah eng emaw chen inenkawlin kum 2012 kumtir lam khan Aizawl panpui lehin \hat lam a pan theih loh avangin an rawn haw leh a, March 18, 2012 Pathianni zing dar 3:00 ah a rawngbawl thin kohhran neitu Krista hnenah min lo hawsan ta a ni. A vuina programme hi a chenna inah hmanpui a ni a, Rev. F. Lalsangliana Bialtu Pastorin vuina thuchah sawiin chatuan hmunah in hmu leh turin ui em emin kan thlahliam ta a ni. Rbt. HS. Lalmuanpuia Secretary, BCM Mausen

30

Kohhran Beng thawh a ngai a ni ti tlat thin a ni. Buh pawh kawt 100 lai kum 9 chhung a zawnin a nei a ni. Upa HC. Rualkhuma hi 1958 ah Rawngbawltu atana lak a ni a, 1981 ah Theiriat Biak inah Rev. HS. Luaian Upa atan a nemnghet. Zirtirna danglam tak takin kohhran a nuai lai pawhin a nghing ve ngai lo va, kohhran a chhiat ber lai pawh a Pa nih tling taka rinawm taka Kohhran enkawl thin a ni. Tualchhung kohhran Chairman, Secretary, Treasurer, SS Superintendent, Bulding Chairman leh inneih tirtu dinhmunte a chelh tawh a. Tin, Bial Chairman te pawh lo ni tawh a ni a, SS chawimawina gold Medal pawh a dawng tawh a ni. A dam a nih phawt chuan kohhran programme hi a \hulh ngai lo va, chaw ei thei lo va hun eng emaw chen natnain a tlakbuak hnuah pawh inkhawm hi a \hulh duh chuang lo. Kum 2010 atang khan chaw a ei hian a helh \hin a, ngaih\hat lohna em em pawh nei lem lovin a awm a. Amaherawhchu zual lam a pan tak zel avangin 2012 kumtir lamah inentirin chaw kawng cancer a

UPA HC.RUALKHUMA (1932-2012) Chithar Upa HC. Rualkhuma hi Nov.5, 1932 ah Rualalung khuaah a piang a, a pa chu Zathawna (L) a ni a, a nu chu Lalsawmi (L) a ni. Unau 4, mipa 3 leh hmeichhia 1 an ni a, amah hi an unau zinga a damrei ber a ni. 1951-ah Chitharah a pem a, a thih ni thlengin Chitharah hian a awm ta a ni. 1956 ah Thangseli nen inneiin fa 7, mipa 5 leh hmeichhia 2 an nei a, an fate zingah hian mipa 2 an boral tawh a, 2007 khan an inneih Golden Jubilee pawh ropui takin khawtlang huapin ruai nen an lawm a ni. Upa HC. Rualkhuma hi khawtlang tana mi \angkai tak a ni a. Chithar YMA dintute zinga mi niin President hmasa ber a ni a. VC Term 4 lai chelih VCP pawh term 2 lai a chelh tawh a ni. Zirna ngai pawimawh mi tak niin Chithar Primary leh Middle School lo puitling chho ta pawh hi a hmalatute zingah a tel nghe nghe a ni. Mi taima tak niin Pathianin mal min sawm theihna turin nasa takin hna kan

February 2013 ni tih hmuhchhuah a ni ta a. Aizawl lam te panin Greenwood ah a chaw kawngah pipe phum sak a ni a, mahse that lam a pan chuang loh avangin Lunglei Civil Hospital ah admit leh a ni a, \hat lam aiin zual lam a pan zel a, amah ngeiin hawn a duh thu a sawi takah chuan damdawi in atang chuan inla chhuakin in lam panpui a ni a, zual lam pan zelin Sept.19,2012 tlai lam dar 6:00 velah chuan Chatuan ram, min pansan ta a ni. A tuk, Sept.20 dar 11:00am ah ama chenna inah thlahna hun hmanpui a ni a, Upa HC. Darhrengan hunserh a hmang a, chuta tang chuan Upa leh Rawngbawltuten a kuang zawnin Biak inah apuala inkhawmna hun hnuhnung ber chu hman a ni ta a. Bialtu Pastor Rev. Lalsangzuala Sailo in vuina thuchah ngaihnawm tak a sawi a, Biak in hun kan hman zawh hnu hian a lei taksa chu ui takin kan thlahliam ta a ni. Upa T. Lalenga Secretary BCM Chithar Upa FC. KAPA (1948-2012) Peniel, Hnahthial

31

Upa FC. Kapa hi Pu Ralkiauva Fanchun leh Pi Ngunhari Chinzah te kar atangin November 24,1948 khan Ngharchhip khuaah lo piangin unau pianpui 9 a nei a. Kum 1974 khan Pi R. Lalsangpuii nen inneiin fanau malsawmna dawngin fapa 2 leh fanu 2 an nei. Kum 1961-ah Rev. ThangmurakutatanginNgharchhip khuaah ringtu Baptisma a chang a, 1965 ah a piangthar a, Bible chang a duh ber chu Phillipii 2:5 -11 Krista inngaihtlawmnanunhiania,Pathian fakna hla a duh ber chu KHB No 377 Misual ka ni Lalpa min ngaihdam rawh tih hi a ni. 1989 khan Rawngbawltuah lain 2000-ah Kohhran Upa atan thlan niin Hnahthial ABC inkhawmpui Cherhlun Biak inah Upa atan Rev. V. Laltlanzualan a nemnghet. Pathian rawngbawlna a kova awm apiang tihhlawhtlin duh mi, tlan chhe ngai lo a ni a, BCM Assembly committee peng hrang hrang zingah Asssembly Executive Committee member, Service

32

Kohhran Beng kaia a room-a a awm laiin nikhaw hre lovin a tlu a, Hospital-ah hruai nghal niin chhun dar 12:05 khan a hma chiah Sunday zing (2/12) a sermon Ringtute awmna tur Van Jerusalem thar nawm turzia a sawiah min chawlhsan ta a, a boral lai hian a nupui pawh rawngbawlin Tripura a a awm nghe nghe a, kohhran leh khawtlang, chhungkua min barakhaih hle a ni. Zanah a ruang tlaivarpui a nih hnuin a tuk December ni 7 dar 11:00Am ah ama chenna inah thlahna hun hman a ni a, dar 12:00(noon) ah Biak inah inkhawmpui a ni a, Bial zaipawl leh tualchhung kohhran zaipawl ten Pathian fakna hla mawi tak sain Upa leh Rawngbawltuten a kuangah thlahna pangpar kan dah hnuin bialtu Pastor Vanlalmuankiman Pathian thuchah a sawi a, chumi hnuin ui em em chungin Thlanmualah a lei taksa chu thlahliam a ni ta a ni. Upa F. Lalsangzuala Secretary BCM Peniel, Hnahthial

Committee member leh a thih ni thlenga a vawn Finance Committee member nihnate a chelh a, Hnahthial ABC puipa hna chelh tawhin Hnahthial South Bial Chairman hna leh Bial Asst. Treasurer chanvo pawimawh tak pawh a thih ni thleng hian a chelh mek a. Tualchhung kohhranah pawh a \angkai berte zinga mi niin a thih ni thleng hian Chairman a ni. A rawngbawlna chanvo zawng zawng kan tarlang vek lo vang a, kohhran bakah pawh NGO leh thil dangah nihna pawimawh tak tak a chelh \hin a ni. Mi \awng tlem tak, mi huatthu sawi duh lo leh zaidam tak a ni a, rawngbawlpuite rel ve ngai lo, Pathian ram thilpek ngai pawimawh tak mi, sermon inbuatsaih tha tak thin, zing tawngtai inkhawm kal thin mi leh inkhawm peih tak leh thil tihna kawng hrang hranga tlai ve ngai lo a ni. A taksa lam a insawisel ve zauh thin a, amaherawhchu khum beta dam loh kan hre ngai lo va. Dec.6, 2012 (Ningani)a a eizawnna hna thawka office

You might also like