Kitap

Vedat Ali TOK

“ULU ÇINARIN

KÖKLERİ”
70 Temmuz 2008 İlhan SOYLU / Ulu Çınar - Bursa

W alter Scott’un
1814’te yayın-
lanan Waverly
isimli romanı tarihî roman tü-
rünün ilk örneği kabul edil-
mektedir. Bizde ise Malkoçoğ-
lu, Battal Gazi gibi hikâyelerin
dışında batılı anlamda ilk tarihî
roman yazarı olarak Namık Ke-
mal kabul edilir. Edebiyatımız-
da ilk tarihî roman ise Namık
Kemal’in Cezmi isimli romanı-
dır. Daha sonra ise bu tür ro-
man yazanlar çoğalmıştır. Ah-
met Hikmet Müftüoğlu, Kemal
Tahir, H. Nihal Atsız, Tarık
Buğra, Feridun Fazıl Tülbent-
çi, Bekir Büyükarkın, Abdullah
Ziya Kozanoğlu, Mustafa Ne-
cati Sepetçioğlu, Yavuz Baha-
dıroğlu… gibi yazarları tarihî
roman yazanlar arasında zikre-
debiliriz.
Pekiyi, tarihî roman ne-
dir? Tarihî roman kısaca, ko-
nusunu tarihten alan roman,
şeklinde tanımlanabilir. Tarihî
“Arkun, Osman Gazi romanına başlarken 1230 yılında
Moğolların, Müslüman şehirlerini yağmalamalarından,
insanları hunharca öldürmelerinden bahsediyor; Büyük
Selçuklu İmparatorluğunun bu zamanda Moğollara karşı
koyacak gücünün olmadığını tasvir ediyor.”
romanı bir tarih belgesi kabul
etmek doğru değildir. Çünkü
adı üstünde o sadece roman-
dır. Fakat çocuklara ve özellikle
gençlere tarihi öğretme ve tari-
he karşı ilgi uyandırma yolla-
okuyucuları tarafından takdir-
le karşılanması ve bu yola teş-
vik edilmesi neticesinde ortaya
çıkmıştır. Bunu, yazarın kitap-
ları sunuşundan öğreniyoruz.
rından biri de bu tür eserlerin Yazar, kitaplarının ön söz-
okutulmasıdır. lerinde tarihî roman yazmanın
kolay bir iş olmadığını özellik-
Kemal Arkun’un “Ulu Çına- le tarihe sadık kalmanın gerek-
rın Kökleri” serisinden kitapları tiğini ifade ederek bunun için
yayınlandı: Osman Gazi, Orhan de kendisinin çok sayıda tarihî
Gazi, Sultan Yıldırım Bayezıt ve eseri uzun uzun okuduğunu
Timur Han.
Osman Gazi (Akademisyen
Yayınevi, Temmuz 2007, İstan-
bul) kitabının ön sözünde “Os-
man Gazi kitabı, ‘ulu çınar’ se-
risinin ilk kitabı olup, yazarın
ömrü kifayet ederse bu seride
36 kitap yazılacaktır.” denili-
yor.
Yukarıda isimlerini saydı-
ğımız kitaplar, yazarın bazı ga-
zetelerde tefrika halinde sun-
duğu roman denemelerinin Osman Gazi
71

söylüyor.
Arkun, Osman Gazi romanı-
na başlarken 1230 yılında Mo-
ğolların, Müslüman şehirlerini
yağmalamalarından, insanla-
rı hunharca öldürmelerinden
bahsediyor; Büyük Selçuklu
İmparatorluğunun bu zamanda
Moğollara karşı koyacak gücü-
nün olmadığını tasvir ediyor.
Adı geçen romanın ilerleyen
sayfalarında Ertuğrul Gazi’nin
Türk güçlerini toplama, topar-
lama mücadelesi ve daha son-
ra da yağmacı Moğol ordusunu
perişan edişi hikâye ediliyor.
Ertuğrul Gazi, Söğüt’ü yurt
edinir. Bu arada nurtopu gibi
bir oğlu dünyaya gelir: Os-
man…
Moğol istilası bitmek bil-
mez. Dünyanın başına bela
olan bu çapulcular güç bulduk-
ça Müslümanlara saldırmaktan
ve yağmalardan geri durmaz-
lar. Bu arada bugün bile tartışı-
lan bir konu üzerinde - Mevlânâ
ile Moğolların ilişkisi- yazar,
72 Temmuz 2008
Mevlana’yı biraz da efsaneleşti-
rerek hikâye eder. Bu ilginç bö-
lümü kitaptan iktibas edelim:
“Hazreti Mevlana tövbe is-
tiğfar sesleri arasında Moğol
Kumandanının çadırına yak-
laştığında Moğol kumandanı
bir ihtiyarın kendi taraflarına
doğru gelmesine mana vere-
memişti. Belki de Konyalılar
onu aman dilemek için kendisi-
ne elçi olarak göndermişlerdir
diye düşünürken hiç beklenme-
dik bir şekilde Hazreti Mevlana
postunu yere serdi ve namaza
durdu. Moğol Ordusunun ku-
mandanı onun bu hareketine
çok bozulmuştu. Aman dileyip,
ayaklarına kapanarak yalvar-
masını beklerken O’nun, alay
eder gibi namaza durması ne
demekti. Hiddetinden kan bey-
nine çıkmıştı. Tüm kalabalık
nefesini tutmuş, heyecan için-
de tekbir getirirken Kumandan
emrini verdi:
“Okçular delik deşik edin şu
ihtiyarı…”
Binlerce ok ıslık çalarak
Hazreti Mevlânâ tarafına geldi.
Mahşeri kalabalıktan çıt dahi
çıkmıyordu, herkes gözlerini
kapamış, heyecandan kalpler
durma noktasına gelmişti. Atı-
lan binlerce okun bir teki dahi
isabet etmedi. Oklara sanki ga-
ipten başka komutlar veriliyor,
bazı oklar geri dönüp atan Mo-
ğol askerlerine isabet ediyor-
du. Moğol kumandanı korku ve
dehşetle irkilmiş elini kaldıra-
rak dur! işareti vermişti. Kendi
lisanıyla kumandanlarına bir
takım şeyler söylemiş kısa za-
manda kalabalık Moğol birliği
kuşatmayı kaldırıp orayı terk
etmişti.” (s. 46, 47)
Kemal Arkun’un Ulu Çına-
rın Kökleri dizisindeki ikinci ki-
tabı Orhan Gazi ismini taşıyor.
(Akademisyen Yayınevi, Tem-
muz 2007, İstanbul)
Türklerde, devlet kurma, fe-
tih siyaseti, birlik beraberliğin
tesisi gibi hususlar âdeta bir
bayrak yarışını andırmaktadır.
Nitekim Orhan Gazi de Osman
Bey’in hedeflerini gerçekleştir-
mek için işbaşına gelir.
Kitapta Bursa’nın, İznik’in
Rumeli’nin fethi ve Orhan
Gazi’nin başarı hazinesine ya-
zılan diğer hâdiseler hikâye
edilir. Fetihlerin yanı sıra Or-
han Bey’in yaptırdığı sarayda
görevli olanlarla artık bir sa-
ray geleneği hâline gelecek ve
Osmanlı’nın zevaline kadar sü-
recek görevlilerin vazifeleri ile
ilgili de bilgi verilir. Bu arada
romanda, Orhan Gazi’nin sade-
ce fetihlerle iştigal etmeyip dev-
let olmanın gereklerinden biri
olan eğitim, sanat ve bunlarla
ilgili teşkilatlanmalara da öna-
yak olması üzerinde duruluyor.
“Orhan Bey yeni fethettiği
İznik’te ilk iş olarak ilme ver-
diği öneme binaen bir medrese
faaliyete geçirdi ve bu medre-
senin başına büyük âlim Da-
vudi Kayseri’yi tayin etti. Med-
resenin açılış töreninde tüm
devlet adamları halkla birlik-
te Davudi Kayseri’nin önem-
li konuşmasını dinliyorlardı.”
(s.66)
 Bilindiği gibi Orhan Bey,
sosyal hayatın içinde olan ve
sosyal hayatın nizama
kavuşması için mücade-
le eden padişahlardan biriydi.
Milletin karşı karşıya bulundu-
ğu her şeyle yakından ilgileni-
yor; müşavere meclisleri kuru-
yordu. Arkun, Orhan Gazi’nin
bu hususiyetlerini kitabında
şöyle dile getiriyor:
“Orhan Gazi İzmit hisarı-
nı fethettikten sonra devle-
tin dâhili teşkilatlanmasına
ağırlık vermiş, ulemayı dev-
let sistemini sağlam bir şekil-
de oturtmak için vazifelendir-
mişti. Her hafta Cuma günleri
devrin âlimlerini toplayarak
huzur sohbetleri yapıyor, ule-
manın sözüne çok riayet edi-
yordu. Bizanslı korsanların
küçük oğlu şehzade Halil’i ka-
çırması ve Bizans Kralı’nın
bunu İzmit’i iade etmesi için
şantaj aracı olarak kullanma-
sı onu çok üzse, de vatan topra-
ğından bir karış dahi vermeyi
aklına bile getirmedi…” (s.124)
Serinin üçüncü kitabı Sul-
tan Yıldırım Bayezıt ve Timur
Han. (Akademisyen Yayınevi,
Ocak 2008, İstanbul) Kemal
Arkun bu kitabının ön sözün-
de Timur’un bazı tarihçiler ta-
rafından olumsuz tanıtıldı-
ğına dikkat çekiyor, halbuki
Timur’un menfî bir insan ol-
madığını söylüyor ve kitabın-
da da gerekçelerini ve kaynak-
larını sunuyor.
Kitapta 14. asırda dün-
ya coğrafyasında, Anadolu’da
etkili olan güçlerden bahis-
ler açılıyor. Tabii ki merkez-
de Yıldırım Bayezıt vardır. Ar-
kun, Niğbolu Fatihi diye de
bilenen Yıldırım Bayezıt’ın
Niğbolu Zaferinden sonra esir
alınan düşman askerine uzun
uzun nasihatlerde bulunduru-
yor. İşte ondan bir bölüm:
“Biz ki Osmanlıyız, ne işi-
miz var buralarda? Siz sa-
nır mısınız sizin bağınızda,
bahçenizde toprağınızda gö-
zümüz var. Sizin zerre top-
rağınızda gözümüz yoktur!
Cennetmekân dedem Osman
Gazi “Bizim dâvâmız kuru
cihangirlik dâvâsı değildir,
nizâm-ı âlem dâvâsıdır.” bu-
yurmuştu. Biz nizâm-ı âlem
dâvâsı için sizinle harp ederiz.
Bu da zaten Cenâb-ı Hakk’ın
emridir. Tahrim Sûresi’nin 6.
ayetinde meâlen; “Ey iman
edenler, kendinizi, çoluk, ço-
cuğunuzu öyle bir ateşten ko-
ruyun ki, onun tutuşturucusu
insanlarla taşlardır.” buyrul-
maktadır.
Netice olarak fırsat gün-
leri ganimettir. Dünyaya iki
kere gelmek yoktur. Her şe-
yin bir alameti vardır. Doğ-
mak da ölmenin alametidir.
Bu sebeple vakit çok kıymet-
lidir. İnsanın ömrü çok az-
dır…” (s. 116)
Yazar Kemal Arkun’un
gayretlerini takdirle karşı-
lıyor; bundan sonraki yaza-
cakları kitaplar için de bir ko-
nuyu dile getirmekte fayda
görüyoruz. Kitaptan aynen ik-
tibas ettiğimiz bölümler ya-
zarın üslubu hakkında az çok
bilgi vermekle beraber, yine
de bir iki hususa temas et-
mek isteriz. Arkun, kitapları-
nın ön sözlerinde tarihe sada-
kat adına birçok tarih kitabını
uzun uzun okuduğunu ifade
ediyor ve kitaplarını tarihî ro-
man olarak sunuyor okuyucu-
larına… Ne var ki bu kitaplar
tarihî romandan ziyade yaza-
rın okuduğu eserlerin krono-
lojik sıraya göre harmanlan-
mış şeklinden ve bir anlatıdan
öteye gidemiyor. Bu tür ro-
manların olmazsa olmazların-
dan heyecan unsuru hemen
hiç yok. Diyaloglar sınırlı. Ya-
zar, romanın kahramanı ol-
mamakla birlikte işin daima
içinde ve tanımlamalar yapı-
yor, bilgiler veriyor. Böylece
kitaplar, roman olmaktan çı-
kıyor, yeni bir tarih kitabı olu-
veriyor.
Kitabı okuyanlar mutla-
ka başka eleştirilerde de bu-
lunacaklardır. Yazar, bunla-
rı dikkate alırsa yeni yazacağı
romanları daha da kalıcı ola-
caktır.
73