Markovljevi lanci i teorija redova ekanja

Komutacioni sistemi Telekomunikacione mree

Redovi ekanja i stohastiki procesi

U telekomunikacionim mreama veoma esto dolazi do kolizije vezane za odreeni resurs. Tipini su primjeri:
Razliiti telefonski pozivi dolaze na telefonsku centralu koja ih mora usmjeriti prema ogranienom broju odlaznih linkova. Razliiti paketi dolaze na razliite ulaze komutatora paketa, a treba da budu proslijeeni na isti izlaz.

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Zahtjevi za zauzimanjem resursa telekomunikacione mree mogu biti posledica jednog ili vie procesa koji dijele isti prenosni resurs. Ako nema dovoljno resursa za ostvarivanje njihovog simultanog prenosa svi ovi sluajevi ukljuuju formiranje redova ekanja paketa ili poziva.

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Tipini problemi u kojima se koristi teorija redova ekanja su:
Analiza performansi bafera na prenosnim kapacitetima i njihovo dimenzionisanje Planiranje mree (planiranje kapaciteta sistema koji povezuju mrena vorita) Utvrivanje performansi protokola pristupa za razliite korisnike koji se takmie za isti resurs

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Red ekanja
Specijalni sluaj stohastikog procesa koji se opisuje stanjem X(t), koje predstavlja broj zahtjeva (paketa ili poziva) smjetenih u redu. Opisuje se sa dolaznim procesom zahtjeva, nainom izbora zahtjeva za posluivanje i procesom posluivanja.

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Stohastiki proces
se identifikuje razliitim raspodjelama sluajne promjenljive X u razliitim trenucima vremena. opisuje se sa:
Prostorom stanja, koji pretstavlja skup moguih vrijednosti sluajne promjenljive X(t). Ovaj prostor moe biti kontinualan ili diskretan (u tom sluaju se stohastiki proces zove lancem chain). Promjenljivom vremena koja pripada kontinualnom ili diskretnom skupu. Korelacionim karakteristikama sluajne promjenljive X(t) u razliitim trenucima vremena.

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Stohastiki proces
Opisuje se funkcijom raspodjele koja se dobija kao zdruena raspodjela u razliitim trenucima vremena ti i za razliite vrijednosti xi.

Proces je stacionaran u striktnom smislu ako za bilo koje n, t i vai

Funkcija raspodjele vjerovatnoa je invarijantna na privremene translacije

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Stohastiki proces
Proces je stacionaran u irem smislu ako je srednja vrijednost E[X(t)] ne zavisi od t, a korelacija E[X(t) X(t+)] ne zavisi od . Proces je nezavistan ako vai:

Slina relacija vai za funkciju gustine raspodjele. Za nezavistan sluajan proces vai da su sluajne promjenljive u razliitim trenucima vremena potpuno nekorelisane.

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Stohastiki proces
Specijalan sluaj je Markovljev lanac gdje sluajna promjenljiva uzima samo diskretne vrijednosti, pri emu stanje X[tn+1] zavisi samo od stanja X[tn] . Lanac se razvija u vremenu tranzicijama izmeu stanja. Razvoj stohastikog procesa se opisuje vrijednostima stanja u posmatranom trenutku, a ne u vremenu provedenom u tom stanju. Ova memoryless osobina je garantovana eksponencijalnom raspodjelom vremena boravka u odreenom stanju za kontinualni lanac (geometrijska za diskretni lanac). Formalna definicija Markovljevog lanca kontinualnog u vremenu je:

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Stohastiki proces
U sluaju da imamo da su trenuci tranzicija diskretni, radi se diskretnom lancu. Vani Markovljevi lanci su:
Proces raanja i umiranja (birth and dead), kod koga je iz stanja X=i, mogue prei samo u stanja X=i+1 ili X=i-1. Procesi reprodukcije (renewal) koji predstavljaju dolazne procese istog raanja. Vremena izmeu dva dolaska su nezavisna ali imaju identine raspodjele. Primjer je Poasonov dolazni proces kod kojeg vrijeme izmeu dva dolaska ima eksponencijalnu raspodjelu, konstantnog parametra. Semi-Markovljevi lanci su lanci kod kojih vrijeme boravka u odreenom stanju ima optu raspodjelu. Posmatranjem ovih lanaca u trenucima tranzicija stanja dobijamo imbedded Markovljev lanac, koji se moe rijeiti kao Markovljev lanac u diskretnom vremenu.

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Markovljev lanac
Opisuje se dijagramima stanja koji se sastoje od stanja (kruii) i dozvoljenih tranzicija izmeu njih (linije sa strelicama). Kod lanaca kontinualnih u vremenu tranzicija se moe javiti u bilo kojem trenutku i opisane su parametrom eksponencijalne raspodjele.

Redovi ekanja i stohastiki procesi

Markovljev lanac
Kod lanaca diskretnih u vremenu tranzicija se moe javiti u tano definisanim trenucima i opisani su vjerovatnoama tranzicija koje zavise od geometrijske raspodjele vremena zadravanja u posmatranom stanju. U ovom sluaju mogu stanja mogu imati tranzicuju u same sebe. Suma svih vjerovatnoa naputanja stanja mora biti jednaka 1.

Poasonov dolazni proces

Koristi se za opisivanje broja dolazaka Nt u intervalu t. Ako sa oznaimo srednju dolaznu brzinu, imamo Poasonov dolazni proces ako vai:
Za bilo koji interval t

Funkcija generisanja vjerovatnoa je

Poasonov dolazni proces

IDCt=1 Poasonova raspodjela IDCt<1 dolazni proces je uglaan (smoothed) IDCt>1 dolazni proces je iljast (peaked) to je manja vrijednost parametra vie dolazaka se pojavljuje u regularnim intervalima. IDC=0 proces je deterministiki. IDC>1, dolasci se pojavljuju u grupama (bursts). Ovi procesi izazivaju iznenadno punjenje reda ekanja i samim tim visoke vrijednosti srednjeg kanjenja. Vee IDC, vee srednje kanjenje.

Poasonov dolazni proces

Razmotrimo statistiku vremena izmeu dolazaka ta za Poasonov dolazni proces. Neka je t=0 trenutak poslednjeg dolaska. Razmatramo vjerovatnou da e sledei dolazak biti u proizvoljnom trenutku t, to je ekvivalentno da u intervalu (0,t) nema dolazaka tj e-t. Prema tome:

Vidimo da ta ima eksponencijalnu raspodjelu srednje vrijednosti 1/. Vremena izmeu dolazaka su nezavisna i imaju identinu raspodjelu.

Poasonov dolazni proces

Poasov proses je vaan! Opisuje dolaske novih poziva na telefonsku centralu u mrei sa komutacijom kola. Opisuje dolazak Web sesija za posmatranog ISPa ili korisnika. Dolazak email poruka u mrei sa komutacijom paketa. Dolazak paketa u sluajnim i nesluajnim protokolima pristupa.
Primjer 1 Primjer 2

Poasonov dolazni proces

Primjer histograma dolazaka telefonskih poziva u telefonskoj mrei
Vjerovatnoa Eksperiment Poasonova r.

Broj dolazaka u intervalu od jedne sekunde

Poasonov proces
Suma nezavisnih Poasonovih procesa
Razmatramo dva nezavisna izvora Poasonovih dolazaka srednjih dolaznih brzina 1 i 2. Dolasci dva procesa se sumiraju i dobija se novi proces. Sa X1(t) i X2(t) oznaimo broj dolazaka u intervalu vremena t prvog i drugog izvora. elimo da opiemo proces X(t)= X1(t) + X2(t).

Kako su X1(t) i X2(t) nezavisni procesi vai:

Poasonov proces
Suma nezavisnih Poasonovih procesa
Oigledno je da je novi proces Poasonov sa srednjom dolaznom brzinom 1 + 2. vorita mogu dobijati zahtjeve od nezavisnih i razliitih izvora. PBX dobija zahtjeve od razliitih telefonskih korisnika.

Poasonov proces
Poasonov proces dolazaka srednje dolazne brzine se sluajno komutira na dva izlaza. Dolazak se alje na izlaz jedan sa vjerovanoom p, a na izlaz 2 sa vjerovatnoom 1-p

Sluajno razdvajanje Poasonovog procesa

Neka se proces na izlazu jedan opisuje sa vremenom izmeu dolazaka ta1. Potrebno je pronai njegovu vezu sa ta.

Poasonov proces
Sluajno razdvajanje Poasonovog procesa
Sluajna promjenljiva ta ima eksponencijalnu raspodjelu srednje vrijednosti 1/ i ima laplasovu transformaciju funkcije gustine raspodjele . Pretpostavimo da u trenutku t=0 dolazni proces zatie komutator u poziciji 1, tj dolazni proces je adresiran na izlaz 1. Prema tome ta1 predstavlja naredni trenutak kada e dolazni proces biti adresiran na izlaz 1. Odredimo statistiku ta1 brojem dolazaka k koje je generisao Poasonov sluajni proces tako da je samo poslednji dolazak adresiran za izlaz 1
Sa vjerovatnoom p, k=1, ta1= ta Sa vjerovatnoom p(1-p), k=2, ta1 je suma dvije nezavisne sluajne promjenljive raspodjele kao ta Sa vjerovatnoom p(1-p)2, k=3, ta1 je suma tri nezavisne sluajne promjenljive raspodjele kao ta

Poasonov proces
Sluajno razdvajanje Poasonovog procesa
Korienjem osobina Laplasove transformacije dobijamo: .

Lako je zapaziti da ta1 predstavlja sumu k eksponencijalnih sluajnih promjenljivih ta , pri emu k ima modifikovanu geometrijsku raspodjelu. Konano
Eksponencijalna raspodjela srednje brzine p.

Poasonov proces
Sluajno razdvajanje Poasonovog procesa
Slino se moe pokazati i za drugi izlaz. Takoe ovim primjerom je pokazano da kompozicijom (modifikovane) geometrijske i eksponencijlne raspodjele ponovo dobijamo eksponencijalnu raspodjelu. Ovaj primjer se moe iskoristiti za modelovanje rutiranja poziva u mreama sa komutacijom kola (stohastiko rutiranje)

Poasonov proces
Zdrueni Poasonovi procesi
Razmatramo Poasonov dolazni proces srednje brzine . Svaki dolazak ne predstavlja jedan objekat, ve grupu objekata koja se moe opisati sa M(z). Broj dolazaka ima Poasonovu raspodjelu ija je PGF

Prema tome PGF broja dolazaka u intervalu t Ntc(z) se moe dobiti uslovljavanjem brojem dolazaka k u intervalu vremena t Ntc|k(z)=Mk(z).

Pogodan za modelovanje dolaznog procesa na menaderu resursa nivoa 2 gdje su poruke viih nivoa fragmentirane u pakete.