PROJEKT

TEMA: O.M.GJ, Bimet Transgjenike LENDA: Biologji Avanc SHKOLLA: Ali Demi KLASA:

Punoi:

Franc Hoxhaj

Organizmat e modifikuar gjenetikisht

Organizmat t modifikuara gjenetikisht (OMGJ) - organizma (bimt, kafsht, mikroorganizmat dhe pjest e tyre), t krijuara prmes inxhinieris gjenetike, respektivisht modifikimeve gjenetike, si prcaktohet ne Direktivn e BE-s 2001/18 [1]. Produktet OMGJ ditt e sotme prbejn nj nga temat me te diskutuara pas gripit te derrit.Bimt, kafsht apo mikroorganizmat, te cilave u jan ndryshuar veorit duke transferuar gjenet e nj lloje tjetr me ane te metodave bioteknologjike quhen "organizma me gjenetike te ndryshuar" ose "transgjenike".Edhe ju mund te keni ngrn ndonj produkt apo ushqim transgjenik ose me OMGJ. Sipas lajmit te publikuar ne faqen howStuffWorks jepen 5 produktet ku prdoret me shume OMGJ : 1. Aspartam (mblsues sintetik) : megjithse teknikisht sht nj lende sintetike, prftohet si rezultat i kombinacionit te dy aminoacideve natyrale. Kto acide prodhohen nga dy lloje te ndryshme bakteresh dhe ne disa raste njeri prej baktereve ndryshohet pr te shtuar prodhimin. Ndihmat me produktet e modifikuara gjenetikisht duket se do t jen problemi kryesor pr mbarvajtjen e marrveshjeve t Tregtis s Lir ndrmjet Shqipris dhe vendeve t Bashkimit Evropian. Sipas t dhnave zyrtare, n Shqipri pritet t vijn nga Shtetet e Bashkuara t Ameriks rreth 16 mij ton misr dhe soj e modifikuar gjenetikisht. Ndrkoh, vendet e Bashkimit Evropian, pas nj miratimi t nj paket ligjesh nga Parlamenti Evropian, kan ndaluar kategorikisht futjen e OMGJ-ve n kto vende si dhe t produkteve q prmbajn modifikime gjenetike. "N rast se n Shqipri do t prdoren organizmat e modifikuara gjenetikisht, ather produktet bujqsore q do t prodhohen n Shqipri do t jen t papranueshme nga vende e BE-s, 'ka do t sjell probleme serioze pr mbarvajtjen e marrveshjeve t nnshkruara", ka theksuar Lavdosh Fetuni, kryetar i bordit t Shoqats s Bujqsis Organike. Dmet e ushqimeve te modifikuara

Prdorimi i organizmave t modifikuara dmton: Aparatin trets

Krijon alergji Dmton biodiversitetin Shkakton dm ekonomik te fermert Dmton marrveshjet e Tregtis s Lir me vendet e Bashkimit Evropian. N Shqipri do t vijn nga SHBA 16 mij ton misr dhe soj e modifikuar gjenetikisht.

Historia Pak koh m par IFDC-ja zhvilloi nj tender pr importin e misrit dhe sojs t modifikuar gjenetikisht, ndrkoh q fituese e ktij tenderi sht kompania "Korparata amerikane pr kredi". Kjo e fundit ka sjell n Shqipri rreth 2 mij ton misr dhe soj, ndrkoh q pjesa tjetr pritet t vij n nj t ardhme shum t afrt.Ndihma e amerikanve sht kundrshtuar nga Shoqatat e Ambientalistve, t cilt kan deklaruar q organizma t till jan nj dm i madh pr shndetin e shqiptarve, ekonomin e vendit si dhe nj dm i madh i biodiversitetit. 24 shoqata ambientaliste kan nnshkruar nj peticion drejtuar institucioneve shtetrore dhe parlamentit n t ciln krkojn ndalimin e futjes n vend t OMGJ-ve. "Sipas t dhnave tona, ndihma e cila pritet t vij s shpejti nga Shtetet e Bashkuara t Ameriks do t prdoret n blegtori. Por ajo mund t prdoret edhe n bujqsi pr mbjedhjen e misrit dhe t sojs. Ndrkoh, krkes pr blerjen e ktyre organizmave ka pasur dhe nga ndrmarrjet e industris ushqimore", ka theksuar Monika Spahivogli, antare e bordit t Shoqats s Bujqsis Organike. Sipas t dhnave, nga kjo shoqat deri tani kan paraqitur krkes pr blerjen e misrit dhe t sojs t importuar nga Amerika rreth 36 tregat dhe subjekte private. Kryetari i ktij bordi Lavdosh Feruni, ka sqaruar se prdorimi i organizmave t modifikuara gjenetikisht, n shndetin e njerzve mund t sjell probleme serioze n aparatin trets si dhe alergji. Sipas tij, prdorimi i ktyre organizmave nga fermert shqiptar do t sjell nj efekt negativ ekonomik, pasi do t krijoj nj vartsi ekonomike t fermerve ndaj kompanive t mdha q merren me tregtimin e OMGJ-ve. Ndrsa kryetari i shoqats "Masmedia dhe Mjedisi", Xhemal Mato, ka sqaruar pr Gazetn se n projektligjin pr biodiversitetin, i cili sht miratuar nga Ministria e Mjedisit, ekziston nj nen i veant i cili sht pro prdorimit t OMGJ-ve.

Ushqimet me m shum OMGJ

Produktet OMGJ ditt e sotme prbn nj nga temat m t diskutuara pas gripit t derrit. Bimt kafsht apo mikroorganizmat t cilave u jan ndryshuar veorit duke transferuar genet e nj lloji tjetr me an t metodave bioteknologjike quhen organizma me gjenetik t ndryshuar ose transgjenike. Edhe ju mund t keni ngrn ndonj produkt apo ushqim transgjenik ose me OMGJ.

Sipas lajmit t publikuar n adresn howStuffWorks jepen 5 produktet ku prdoret m shum OMGJ: 1. Aspartam (mblsues sintetik): Megjithse teknikisht sht nj lnd sintetike, prftohet si rezultat i kombinacionit t dy amino acideve natyrale. Kto acide prodhohen nga dy lloje t ndryshme bakteresh dhe n disa raste njri prej baktereve ndryshohet pr t shtuar prodhimin. A sht i dmshm aspartam? Aspartam nuk prmban lnd gjenetike. Megjithse nuk ekziston ndonj prov e cila t verifikoj mundsin e shfaqjes s kancerit nga aspartame tek minjt e laboratorit t cilve iu sht dhn aspartame, sht pare leucemi dhe kancer limfatik. 2. Vaj kanola: Vaji kanola ose i njohur ndryshe si vaji i lakrs s egr sht nj nga lndt m t prdorura. 80% e kanols s prdorur n Kanada sht ndryshuar gjenetikisht. Gjenetika e kanolas ndryshohet pr t rritur imunitetin ndaj disa ilaeve bujqsore t prdora pr t zhdukur bimt e dmshme. N kt mnyr kontrollohen m leht barrat e egr dhe prdoret m pak ila bujqsor dhe merret m shum prodhim. 3. Qumshti: Hormoni rBGH bn t mundur q lopt t prodhojn m shum qumsht dhe

hap rrugn e mastitit (infeksionit t gjirit). Kt lop t smura duhet t jen vazhdimisht nn kontrollin e doktorit dhe t mjekohen me antibiotik. Hormoni rBGH rrezikon njerzit nga kanceri. Bota sht ndar m dysh pr sa i prket siguris s qumshtit t marr nga lopt t cilave iu sht injektuar rBGH. Pavarsisht se prdorimi i ktij hormoni sht ndaluar n Bashkimin Evropian dhe Australi, n Amerik sht lejuar dhe FDA-ja nuk ka vendosur ndonj kusht pr prdorimin e ktij qumshti.

4. Soja: N mes gjith produkteve soja sht produkti me nj ndryshim t thell gjenetik. N vitin 2007 m shum se gjysma e bots prodhoi nj lloj t ndryshuar. Gjenetika e sojs ndryshohet pr shkaqe t ndryshme. Arsyet m t prhapura jan rritja e imunitetit ndaj insekteve dhe krpudhave, pasurimi i produktit nga ana e vitaminave, yndyrave dhe proteinave. Kshtu mund t prdoret si ushqim pr kafsht. N t njjtn koh soja prdoret edhe si kimikat n farmaci. N Amerik nse prdoret soj n produkte t ndryshme, patjetr shkruhet n etiket dhe kta zakonisht jan soj me gjenetik t ndryshuar. Ktu nuk bhet fjal vetm pr qumsht soje apo tofu, prdoren edhe ushqime q prmbajn soj si buk, gjevrek me drithra, akullore dhe okollat. 5. Misri: misri prdoret kudo n Amerik. N t vrtet Amerika sht prodhuesi m i madh i misrit. N vitin 2000 Ministria e Bujqsis pohoi se 25% e misrit t prodhuar n Amerik ndryshohet gjenetikisht. Produktet q prmbajn misr jan soset e sallatave, margarina, mielli dhe shurupi i misrit.