T.C.

MLL ETM BAKANLII

ACL SALIK HZMETLER

HASTA TAIMA TEKNKLER

725TTT032

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ........................................................................................................................................ 1 RENME FAALYET1 ..................................................................................................... 3 1. ACL TAIMA TEKNKLER ............................................................................................ 3 1.1. Tek Kii ile Tama ........................................................................................................ 8 1.1.1. Omuzdan Destek Verme ........................................................................................ 8 1.1.2. Srkleyerek Tama .............................................................................................. 9 1.1.3. Kucakta Tama .................................................................................................... 10 1.1.4. Srtta Tama......................................................................................................... 11 1.1.5. tfaiyeci Yntemi ile Omuzda Tama ................................................................. 11 1.1.6. Yzst Yatan Hastay Srtst evirme ............................................................. 12 1.2. ki Kii ile Tama ....................................................................................................... 12 1.2.1. Altn Beik ............................................................................................................ 12 1.2.2. Teskereci Yntemi ............................................................................................... 14 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 15 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 17 RENME FAALYET2 ................................................................................................... 18 2. SEDYELER ........................................................................................................................ 18 2.1. Ana Sedye .................................................................................................................... 18 2.2. Kombinasyon (Sandalye) Sedye .................................................................................. 22 2.3. Fara (Scoop, Kepe, Kak, Krek) Sedye ................................................................. 23 2.4. Vakum Sedye ............................................................................................................... 25 2.5. Neil Robertson Sedye .................................................................................................. 27 2.6. Basket (Sepet, Kayk) Sedye ....................................................................................... 27 2.7. Kzak Sedye ................................................................................................................. 28 2.8. Sedye Oluturma .......................................................................................................... 28 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 30 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 32 RENME FAALYET3 ................................................................................................... 33 3. SEDYE LE HASTA TAIMA .......................................................................................... 33 3.1. Sedye zerine Hasta Yerletirme Teknikleri .............................................................. 34 3.1.1. Karlkl Durup Kaldrma Teknii ...................................................................... 34 3.1.2. Kak Teknii ....................................................................................................... 35 3.1.3. Kpr Teknii ...................................................................................................... 35 3.1.4. Ktk Yuvarlama (evirme) Teknii .................................................................. 36 3.2. Hasta Paketleme ........................................................................................................... 37 3.3. ki Kii ile Sedye Tama ............................................................................................. 37 3.4. Drt Kii ile Sedye Tama .......................................................................................... 38 3.5. Merdivende Hasta Tama ........................................................................................... 38 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 40 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 42 RENME FAALYET4 ................................................................................................... 43 4. ZEL DURUMLARDA TAIMA .................................................................................... 43 4.1. Bulac Hastal Olan Hastann Tanmas ............................................................... 44

4.2. Saldrgan Hastann Tanmas ..................................................................................... 44 4.3. zrl Hastann Tanmas.......................................................................................... 45 4.4. ocuk Hastann Tanmas .......................................................................................... 45 4.5. Gebe Hastann Tanmas ............................................................................................ 46 4.6. Yal Hastann Tanmas ............................................................................................ 47 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 48 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 50 MODL DEERLENDRME ............................................................................................... 51 CEVAP ANAHTARLARI ...................................................................................................... 55 KAYNAKA .......................................................................................................................... 56

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE NKOUL YETERLK Hasta veya yarallar tamak Genel Ama Hasta tama tekniklerine gre hasta veya yaraly gvenli bir ekilde tayabileceksiniz. MODLN AMACI Amalar 1. Acil tama teknikleri ile hasta tayabileceksiniz. 2. Sedye eitlerini kullanabileceksiniz. 3. Sedye ile hasta tayabileceksiniz. 4. zel durumu olan hastalar tayabileceksiniz. Donanm: Ana sedye, vakum sedye, kombinasyon sedye, fara sedye, Neil Robertson sedye, basket sedye, kzak sedye, sandalye, battaniye/branda, iki adet kiri, bilgisayar, projeksiyon, DVD. Ortam: Teknik laboratuvar, beceri eitim sahas. Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra verilen lme aralar ile kazandnz bilgileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. LME VE DEERLENDRME retmen, modln sonunda lme arac (test, oktan semeli, doru-yanl vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir. 725TTT032 Acil Salk Hizmetleri Acil Tp Teknisyenlii Hasta Tama Teknikleri Acil tama, sedye ile tama ve zel durumu olan hastalar tama teknikleri ile ilgili bilgi ve becerileri ieren renme materyalidir. 40/24

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Hastane ncesi acil bakmda, ncelikle hastann birinci ve ikinci deerlendirmesi yaplr. Hastann acil bakm uygulanp stabilizasyonu salandktan sonra nakil gerekletirilir. Bu sralamay, hasta veya salk personelinin yaamnn tehlikede olmas deitirir. Her ne durumda olursa olsun hastann nasl tanacana karar vermek, ekipman etkin kullanmak, vcut mekaniklerine uygun hareket etmek gerekir. Kendimize / yaralya zarar vermeden kaldrma ve tama teknii uygulanr. Hasta Tama Teknikleri Modln altnzda, acil durumlarda tama, sedyeleri zelliklerine uygun kullanma, sedye ile tama ve zel durumu olan hastalar tama ile ilgili bilgi ve beceriye sahip olacaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Acil tama teknikleri ile hasta tayabileceksiniz.

ARATIRMA
Arlk kaldrma prensipleri ile ilgili sunu hazrlayp snf ortamnda paylanz.

1. ACL TAIMA TEKNKLER

Tama (nakil, transport), bir yerden baka bir yere gtrme anlamndadr. Hastann kaldrlmas ve tanmas, acil tbbi yardm uygulamalarnn bir parasdr. zellikle omurga travmal bir hastann, uygun ekilde yerinden kaldrlmas ve tanmas ok nemlidir. Hasta veya yaral tamada ama; hastann gvenli bir ekilde bulunduu ortamdan alnp en uygun ekilde naklinin salanmasdr. Ayrca vcut mekaniklerine uygun kaldrma ve tama tekniklerini uygulayarak kendi vcudumuzu korumak, zarar vermeden gvenli ve hzl hasta naklini salamak gerekir. Hasta veya yaral tama ekilleri Olay yerinde tama; hastann, bulunduu yerden kaldrlmas ve ambulansa kadar tanmasdr. Primer tama; ambulansa alnan hastann, olay yerinden salk kuruluuna tanmasdr. Sekonder tama; salk kurulular arasnda yaplan tamadr. Hastann, dier bir hastaneye sevk edilmesidir.

Hasta veya yaral tama ilkeleri

Her durumda hastann kaldrlmas ve tanmas, ayr bir yntem gerektirir. Bu yntem; tehlike ya da tehlikeli maddenin varlna, personelin yeteneine, arazinin durumuna ve en nemlisi hastann durumuna gre belirlenir. Normal artlarda hasta, stabilizasyonu salandktan sonra tanr. Ancak her zaman artlar normal olmayabilir. zellikle afet, kaza gibi beklenmedik ve ani gelien durumlarda olay yerinde daha fazla durmak hasta ve personel iin tehlike oluturacaksa hastay hemen ortamdan uzaklatrmak ve gvenli bir yere gtrmek gerekir.

Hasta veya yaral; evin ii, kaldrm, sokak, yol vb. kolay ulalan bir yerde olabilecei gibi; apartman ats, kuyu, ara ii, dalk arazi, uurum vb. zor ulalan bir yerde de olabilir. Hastay uzaklatrmak ivedilik, zel malzeme ve teknik gerektirir. Hasta veya yaral tama ilkeleri unlardr. Hastay tamaya karar vermeden nce evrede yangn, patlama gibi tehlikeli bir durum olup olmad ve olay yerinin durumu deerlendirilir. Hastann; yaralanma durumu, bilin durumu, vcudunun hangi blgesinde yaralanma olduu deerlendirilir. Tama ileminden nce acil tbbi yardm, hastay stabilize etme, hastaya verilecek pozisyon ve tama yntemi planlanr. Hastay tamak iin en uygun yntem tespit edilmelir. Tama yntemini genellikle hastann klinik durumu, merkeze uzakl, corafya ve eldeki imknlar belirler. Tama; dzenli ve telasz yaplr. Tama ilemi srasnda hasta, mmkn olduunca az hareket ettirilir. Acil yardm personeli, kendi g snrlarn bilmelidir. Hasta tama ilemi, tayan kiinin vcudunu doru kullanmas ile ilgilidir. Tama ileminde en az iki tayc bulunmal, gerekirse evredeki kiilerden yardm istenmelidir. Bu kiilere basit ama ayrntl ekilde, hasta tanmadan nce grevleri anlatlr. Tama srasnda, kaldrma, indirme, ekme, hasta ve malzemeye destek olma ileri gerekebilir. Bu ilerden herhangi biri aksarsa hastaya ve tayclara rahatszlk verilmesi ve ek yaralanmalara yol almas sz konusu olabilir.

Arlk kaldrma ilkeleri

Hastann uygun ekilde kaldrlmas ve tanmas, sadece hasta yararna yaplmas gereken bir uygulama deildir. Salk personeli, kendisi iin de uygun kaldrma ve tama tekniklerini bilmeli ve uygulamaldr. Aksi halde kendi sal zarar grebilir. Unutulmamaldr ki, hasta tamann bir amac da uygun kaldrma ve tama tekniklerini uygulayarak hem hastay hem de kendimizi korumaktr. Arlk kaldrma ilkeleri unlardr. Tama srasnda tayc, kendi saln riske atmamaldr. Rahata tanabilecek ykler kaldrlr. Kiilerin ya, cins, kas ve fizik kapasitesine uygun yk verilir. Malzeme kullanlmadan yaplan tamada, ncelikle srkleme teknikleri (itme, ekme, yuvarlama) uygulanr.

Resim 1.1: Doru tama, itme ve ekme

Hastaya yakn mesafede allr. Kol ve bacaklar, gvdeye yakn olacak ekilde allr. Bylece arlk merkezi dengelenmi olur. Her iki ayak, zemine dz yerletirilir. Yerden destek alacak ekilde ayaklardan biri, dierinden biraz ne yerletirilir. Ayak hizasnda allmas gerekiyorsa ya da arlk kaldrmak iin srt, dz ve gergin olacak ekilde; kala ve dizleri bkerek eilmelidir, belden eilmek kesinlikle yanltr.

Resim 1.2: Vcut mekaniine uygun eilme yanl ve doru rnei

Ba, daima dik tutulur, yumuak ve koordineli hareketler yaplr. En uzun ve en gl kas gruplar kullanlr. (En tehlikeli kas kaslmas, kasn orta hzda ve yumuak kaslmasyla oluur.) Hastann arl, her iki ayaa eit olarak datlr.

Ayaa kalkarken arlk, kala kaslarna verilir, baldr ve kala kaslarnn temel kaldrma gcn salayabilmesi iin dizler uygun biimde dorultulur.

Resim 1.3: Uygun arlk kaldrma

Hastay kaldrrken karn ve kala kaslar kaslr, kalalar gvdeye yakn tutulur. Bylece omuzlar, omurga ve pelvisle ayn hizada bulunur ve srt iin destek salanr. Yava, koordine hareketlerle ve dzgn admlarla yrnr. Admlar omuzdan daha geni olmamaldr. Mmkn olduunca geriye doru gitme yerine ileriye doru yrnr. Omuzlar ve pelvis ayn hizada olur. Yn deitirirken ani dnme ve bklmelerden kanlr. Omuzlarla dnme veya yana eilme hareketleri yaplmaz. Ani hareketler kaslara ar yk bindirir ve yaralanmalara yol aabilir.

Resim 1.4: Arlk kaldrma ilkeleri

Genel bir kural olarak hasta veya yaralnn yerinin ve pozisyonunun deitirilmemesi gerekir. Ancak olaanst bir tehlike sz konusu olduunda, her trl riske ramen hastann acil olarak tanmas gerekebilir. Acil tama teknikleri (sratli tama teknikleri, ksa mesafede tama teknikleri), olay yerinde zorunlu hallerde, ayn zamanda ksa mesafede tamay gerektiren durumlardr. Acil tama teknikleri, aada belirtilen durumlarda uygulanabilir: Olay yeri, acil tbbi yardm uygulamalarnn yaplmasna uygun deilse. (kuyuya dme, enkaz altnda kalma vb.) evrede yangn, patlama, gk gibi tehlikeli bir durumun gelime riski varsa. (patlama tehlikesi olan bir aratan yaralnn karlmas vb.)

1.1. Tek Kii ile Tama

Genellikle evreden yardm alacak kiilerin olmad durumlarda tercih edilir. Bilinci ak olan hastaya, mmknse tama ileminden nce nasl durmas ve taycy nasl tutmas gerektii anlatlmaldr.

1.1.1. Omuzdan Destek Verme

Hafif yaral ve yryebilecek durumda olan hastaya omuzdan destek vererek yrmesine yardmc olunur. Hasta, vcut arlnn ounu kendisi yklenir, sadece gerektii zaman hastann arlnn bir ksm desteklenir. Hastann, yaral olan tarafna deil, salam tarafna geilir. Hastann kolu, omuza alnarak eli tutulur. Dier el ile hastann belinden desteklenir. Hasta ile ayn hizada ve koordineli olarak yrnr.

Destek veren kii, hastann dengesini kaybedip ani arlk kaymasna kar dikkatli olmaldr. ki kii ile de omuzdan destek verilebilir.

Resim 1.5: Omuzdan destek verme

1.1.2. Srkleyerek Tama

Srkleyerek tama, hastann genellikle enkaz altndan, tnel gibi dar alanlardan karlmasnda tercih edilir. Ayrca hasta, bir ya da iki kiiyle tanacaksa ncelikle srkleme yntemleri denenmelidir. Hastann srklenerek tanabilmesi iin zeminin dz olmas gerekir. Koltuk altndan ya da ayak bileklerinden tutarak srkleme Hastann elleri, nde birletirilir ya da kemer, pantolon vb. iine yerletirilir. Hastann ba ya da ayak tarafna geilir. Hastann ba, dirsekler ile desteklenerek koltuk altndan ya da ayak bileklerinden tutulup ba, boyun ve gvde ekseni bozulmadan geriye doru srklenir.

Hasta, giysisinden tutulup srklenebilir. Ayrca hastay srklerken srtnmeyi azaltmak iin hasta, battaniye zerine yatrlp srkleyerek tanabilir. Battaniye btnyle hastann vcuduna sarlabilir. Bylece hastann ba, boyun ve ekstremiteleri iin hem destek hem de koruma salar.

Resim 1.6: Koltuk altndan tutarak ve battaniye ile srkleme

tfaiyeci yntemi ile srkleme

tfaiyeci yntemi ile srkleme, hastann dar ve gei gl olan yerler ile gaz ve duman dolu ortamlardan karlmasnda kullanlr. Boyuna ask yaparak tama da denir. Hasta, srtst pozisyona getirilir. Her iki diz, hastann yan taraflarnda yere temas edecek ekilde durulur. Hastann bilinci kapal ise el bilekleri evreden temin edilen kravat, earp gibi malzeme ile birletirilerek balanr. Balanan bilekler, boyundan geirilerek hastann tutunmas salanr. Diz ve eller zerinde hasta, ileriye doru srklenir. Tayan kii omurgasn gergin ve dz tutar.

Resim 1.7: tfaiyeci yntemi ile srkleme

1.1.3. Kucakta Tama

ocuk ve hafif kilolu yetikinler, kucakta tanabilir. Hastann yanna yaklalarak bir diz yerde olacak ekilde durulur. Hastann dizleri altndan ve srtndan tutulur. Mmknse hastaya, kollarn taycnn boynuna dolamas sylenir. Bu hastann kendini gvende hissetmesini salar. Arlk kala ve dizlere verilerek ayaa kalklr.

Hastann nde merkezlenen arlnn, taycnn kollarnda olmas nedeniyle tayc, hastayla birlikte hareket ederken dengesini korumaya dikkat etmelidir.

Resim 1.8: Kucakta tama

10

1.1.4. Srtta Tama

Bilinci ak ve yryemeyecek durumda olan hasta, srtta tanabilir. Hastann arlnn byk bir ksm omurgas boyunca taycnn bacaklarna yklenir.

Tayc, srtn hastaya dnk olarak melir. Hasta, kollarn taycnn boynundan dolayp ellerini nde birletirir. Srt dik tutulup arlk kala ve dizlere verilerek ayaa kalklr.

Resim 1.9: Srtta tama

1.1.5. tfaiyeci Yntemi ile Omuzda Tama

Bilinci kapal ya da yryemeyecek durumda olan hasta, omuzda tanr. Denge ve arlk transferi, en iyi ekilde hastann belinden yukars taycnn omzundan arlarak salanabilir. Hasta, oturur ya da yatar pozisyonda olabilir. Dizler bklerek hastann nnde hafif eik pozisyonda durulur. Kol, hastann iki baca arasndan geirilip dizinden kavranr. Dier el ile hastann kolu tutulur. yice melerek hastann gvdesi omuza yerletirilir. Arlk, kala ve dizlere verilerek ayaa kalklr.

Tayc, bota kalan el ile evresindeki merdiven korkuluu gibi yerden destek alabilir. Tama srasnda hzl ve gvenli hareket edilmeli, ani arlk kaymasna bal denge kaybna kar uyank olunmaldr.

11

Resim 1.10: tfaiyeci yntemi ile omuzda tama

1.1.6. Yzst Yatan Hastay Srtst evirme

Yzst yatan hastay, tehlikeli ortamda, yeterli salk personelinin olmad vb. durumda deerlendirmek, yaam destei uygulamak ve tamak iin omurga tahtas kullanlmadan srtst evirmek gerekir. Hastann yan tarafna diz klerek durulur. Bir el ile hastann ba, boynunu destekleyerek tutulur. Dier el, yer ile hastann gs hizasna yerletirilir. Bu el, hastay evirirken kaldra gibi ilev grecektir. Ba, boyun ve gvde ekseni bozulmadan bir hamlede hasta srt st evrilir.

1.2. ki Kii ile Tama

Gerekli olan durumlarda evredeki kiilerden yardm istenmelidir. Yardm istenecek kiiye, tama ileminden nce ayrntl olarak nasl durmas, hastay nasl tutmas ve neler yapmas gerektii aklanmaldr.

1.2.1. Altn Beik

Hastann bilinci yerinde, ciddi bir yaralanmas yoksa ve taycya yardm edebiliyorsa altn beik teknii ile tanr. Altn beik ile tama ilemi iki, veya drt elle yaplarak uygulanr. ki elle altn beik ki kii, karlkl durup bir el ile karsndaki kiinin el bileinden tutar. Hasta, kenetlenmi ellerin zerine oturup tayclarn omuzlarndan tutunur. Tayclar, dier kollarn hastann srtnda aprazlayarak destek olur.

12

Resim 1.11: ki elle altn beik yntemi

elle altn beik ki kii, karlkl durup el ile el bileklerinden tutar. Hasta, kenetlenmi elin zerine oturup tayclarn omuzlarndan tutunur. Bota kalan el ile tayc, hastann srtna destek olur.

Resim 1.12: elle altn beik ynteminde ellerin kenetlenmesi

Drt elle altn beik ki kii, karlkl durup nce sa eli ile sol el bileini; sonra sol eli ile dier kiinin sa el bileini tutar. Hasta, kenetlenmi drt elin zerine oturup tayclarn omuzlarndan tutunur.

13

Resim 1.13: Drt elle altn beik yntemi

1.2.2. Teskereci Yntemi

Hasta, teskereci yntemi ile kol ve bacaklarndan tutularak tanr. Gs kafesine yaplan bask nedeniyle hasta, bu pozisyonda rahatszlk hissedebilir. Hasta, sandalyede otururken de teskereci yntemi ile tanabilir. Hastann elleri, nde birletirilir. Bir kii, hastann ba tarafnda durup koltuk altlarndan ellerini geirip nde birletirir. kinci kii, srt hastaya dnk olacak ekilde hastann bacaklar arasna melip dizleri altndan tutar. Hasta, komutla ayn anda yerden kaldrlr.

Resim 1.14: Teskereci yntemi

Unutulmamaldr ki, bu tama yntemleri sadece acil durumlarda kullanlabilir, zordur ve yardm gelmesini bekleyebilecek zaman varsa beklenmelidir.

14

UYGULAMA FAALYET
Acil tama teknikleri ile hasta taynz. lem Basamaklar Gvenlik nlemlerini alnz. neriler Vaka senaryosu hazrlaynz. Kendi can gvenliinizi ve olay yeri gvenliini salaynz.

Hastann bilincini ve ABCsini AVPU skalasna gre deerlendiriniz. deerlendiriniz. Omuzdan destek verme Hastann, salam tarafna geiniz. Hastann kolunu omzunuza alnz. Hastann elini tutunuz. Hastay belinden destekleyiniz. Hasta ile ayn hizada yrynz. Koordineli yrynz. Koltuk altndan ya da ayak bileklerinden tutarak srkleme Elleri, kemer ya da pantolon iine Hastann ellerini nde birletiriniz. yerletiriniz. Hastann ba ya da ayak tarafna geiniz. Hastann koltuk altndan ya da ayak Ba, boyun ve gvde eksenini bozmadan bileklerinden tutup geriye doru srkleyiniz. srkleyiniz. tfaiyeci yntemi ile srkleme Hastay, srtst yatrnz. Her iki diz, hastann yan taraflarnda yere temas edecek ekilde durunuz. evreden temin edilen kravat, earp gibi Hastann el bileklerini birletiriniz. malzeme ile balaynz. Balanan bilekleri, boynunuzdan Hastann tutunmasn salaynz. geiriniz. Diz ve elleriniz zerinde hastay, Omurganz gergin ve dz tutunuz. ileriye doru srkleyiniz. Kucakta tama Hastann yanna yaklaarak bir diziniz yerde olacak ekilde durunuz. Hastann dizleri altndan ve srtndan Hastaya, kollarn boynunuza dolamasn tutunuz. syleyiniz. Arl kala ve dizlerinize vererek Vcut mekaniklerine dikkat ediniz. ayaa kalknz. Srtta tama Srtnz hastaya dnk olarak meliniz. Hastaya, kollarn boynunuzdan Hastaya, ellerini nde birletirmesini dolamasn syleyiniz. syleyiniz.

15

 Arl kala ve dizlerinize vererek ayaa kalknz. tfaiyeci yntemi ile omuzda tama Dizlerinizi bkerek hastann nnde hafif eik pozisyonda durunuz. Kolunuzu, hastann iki baca arasndan geirip dizinden kavraynz. yice melerek hastann gvdesini omzunuza yerletiriniz. Arl kala ve dizlerinize vererek ayaa kalknz. Yzst yatan hastay srtst evirme Hastann yan tarafna diz knz. Hastann ban tutunuz. Dier elinizi, yer ile hastann gs hizasna yerletiriniz. Bir hamlede hastay srt st eviriniz. Altn beikle tama ki kii karlkl durup el bileklerinizden tutunuz. Hastay kenetlenmi ellerinizin zerine oturtunuz. Teskereci yntemi Hastann ellerini nde birletiriniz. Hastann ba tarafnda durup koltuk altlarndan ellerinizi geirip nde birletiriniz. Hastay, komutla ayn anda yerden kaldrnz.

Vcut mekaniklerine dikkat ediniz.

Dier eliniz ile hastann kolunu tutunuz.

Vcut mekaniklerine dikkat ediniz.

Hastann boynunu destekleyerek tutunuz.

Ba, boyun ve gvde eksenini bozmaynz.

ki, ya da drt elle altn beik yapnz. Hastann srtna destek olunuz. Hastann koltuk altndan geirdiiniz ellerinizle hastay kollarndan kavraynz. Srtnz hastaya dnk olacak ekilde hastann dizleri altndan tutunuz. (Bunu, 2. kii yapar.)

16

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi, ambulansa alnan hastann salk kuruluuna tanmasn ifade eder? A) Olay yerinde tama. B) Primer tama. C) Sekonder tama. D) Sedye ile tama. E) Acil tama. Aadakilerden hangisi, hasta tama ilkelerine uygun deildir? A) Hastaya uygun tama yntemi tespit edilmelidir. B) Hastay en fazla drt kii tamaldr. C) Tama srasnda hasta, mmkn olduunca az hareket ettirilmelidir. D) Hasta tayan kii, vcudunu doru kullanmaldr. E) Tama; dzenli, planl ve telasz olmaldr. Aadakilerden hangisi, vcut mekaniklerine uygun arlk kaldrma ilkelerinden deildir? A) Arlk, her iki ayaa eit olarak datlr. B) Omuzlar ve pelvis ayn hizadadr. C) Yakn mesafede allr. D) Yn deitirirken aniden dnlr. E) En uzun ve en gl kas gruplar kullanlr. Aadakilerden hangisi, tek kii ile tama yntemlerinden deildir? A) Teskereci yntemi. B) tfaiyeci yntemi ile omuzda tama. C) Omuzdan destek verme. D) Boyuna ask yaparak tama. E) Srkleyerek tama. Bilinci kapal ya da yryemeyecek durumda olan hasta, hangi tama yntemi ile tanmaldr? A) Omuzdan destek verme ile. B) Drt elle altn beik ile. C) ki elle altn beik ile. D) elle altn beik ile. E) tfaiyeci yntemi ile.

2.

3.

4.

5.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

17

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Sedye eitlerini ayrt edebileceksiniz.

ARATIRMA
Acil yardm ambulansnda bulunan sedyelerin ambulans iindeki grntlerini kamera ile ekip snf ortamnda paylanz. Kombinasyon sedyenin ambulans iinde sabitlendii yeri kamera ile ekip snf ortamnda paylanz.

2. SEDYELER
Sedye, hasta veya yaral tamaya yarayan hasta yatadr. Acil yardm ambulansnda; ana sedye, kombinasyon sedye, vakum sedye, fara sedye ve srt tahtas (baknz: travmalar 1. modl) gibi sedyeler bulunur. Kurtarma almalarnda Neil Robertson sedye, basket sedye, kzak sedye gibi farkl zellikli sedyeler kullanlr.

2.1. Ana Sedye

Ana sedye, en byk boyuttaki ve en fonksiyonel sedyedir. Sedyenin uzunluu en az 175 cm, genilii en az 50 cm ve tama kapasitesi en az 160 kgdr.

Resim 2.1: Ana sedye

18

Ana sedye platformu

Ana sedye, ambulansta sedye platformu zerinde durur. Sedye, hareketlerini snrlandrmak iin tasarlanm emniyetli kilit sistemi ile platforma sabitlenir. Platform zerinde bulunan sedye rampas sayesinde tek kii tarafndan indirilip yklenebilir.

Resim 2.2: Kilit sistemi ve sedye platformu zerinde ana sedye

Ana sedyenin zellikleri

Ana sedyenin eitli tipleri ve eitli aksesuarlar gelitirilmitir. Kullanlan sedyenin fonksiyonlar iyi tannmaldr. Sedyenin metal ksmlar, alminyum malzemeden yaplmtr. CPR uygulamalar iin sedyenin st ksm zel PVC malzeme ile kaplanmtr. Tayc tekerlek kollar, otomatik olarak katlanabilir (roll-on, roll-off) ve sedye yere 2830 cm kalacak ekilde indirilebilir. Sedyenin st ksm ayrlabilir, ayr bir sedye olarak kullanlabilir. Sedyenin ba taraf 60 derece, ayak taraf 40 derece ykseltilebilir. Katlanabilir yan korkuluklar bulunur. Genellikle arka tekerlerde bulunan fren mekanizmas sayesinde zemine sabitlenebilir. ilte (minder), snger ya da poliretan kpkten yaplmtr. zeri; antibakteriyel, atee dayankl, kolay temizlenebilir ve su geirmez zellikte malzeme ile kaplanmtr. Sedyenin aksesuarlar (seyyar paralar) bulunur. o Hasta emniyet kemerleri; hastay boyun, omuz, gs, bel ve ayak blgesinden sabitlemek iin kullanlr. En az, 3 adet hasta emniyet kemeri olmaldr. Boyun ve omuz blgesinden sabitlemek iin kullanlan boyun kemeri, drt paraldr. Kemerlerin uzunluu hastaya gre ayarlanr.

19

o o

Serum askl; yan korkuluk zerine monte edilir ve ykseklii ayarlanabilir. Kullanlmad zaman yan korkuluk zerine katlanabilir. Tp tayc (seyyar oksijen nitesi) yan korkuluk zerine monte edilerek 2 litrelik oksijen tp tanabilir. Kol destei; yan korkuluk zerine monte edilir ve katlanabilir.

Resim 2.3: a) Serum askl

b) Tp tayc

Ana sedyenin kullanm iltenin zerine tek kullanmlk klf geirilir. Sedye, kilit sistemindeki krmz dmeye baslarak rampa zerinde kaydrlarak platformdan indirilir. Sedye ambulanstan inerken tekerlek ayarlar otomatik olarak alr. Sedyenin iki tarafndaki mandala baslarak sedye bacaklarnn krlmas salanr ve mmkn olduunca yere indirilir. Hasta yerden sedyeye alnaca zaman sedye en aa pozisyona getirilir. Sedyenin st ksmn sabitleyen mandal alarak sedye ayrlr ve yere indirilir. Sonra tekrar yerine yerletirilir, mandal kilitlenir. Sedyenin ba ve ayakucuna geen iki kii tarafndan sedyenin ana erevesi tutularak yukar doru kaldrlr. Kaldrma esnasnda kala ve dizler bklp kollar gerilir ve srt mmkn olduu kadar dik tutulur. Alt tama sisteminin tamamen almas ve kilitlenmesi iin sedyenin yeterince yukar kaldrlmas gerekir. Hasta tanrken sedye yksek seviyesine alnr. Hasta; sedye zerinden yatak, muayene masas, rntgen masas vb. yere alnrken sedye ykseklii olabildiince ayn dzeye getirilir.

20

Resim 2.4: ki kii ile ana sedyenin kaldrlmas (vcut mekaniine dikkat!)

Sedyenin ba ve ayak taraf, istenen seviyede ykseltilir.

Resim 2.5: Ana sedyenin ykseltilen ba ve ayak taraf

Yan korkuluklar, pimine baslarak kaldrlr ve indirilir. Sedye, fren mekanizmas ile yere sabitlenir.

21

Resim 2.6: Ana sedyenin yan korkuluklar ve fren mekanizmas

Hasta emniyet kemerleri taklarak, sedyeye serum askl, tp tayc ve kol destei taklr. Sedye ambulansa yklenir. n tekerlek araca girdikten sonra sol taraftaki mandal sklarak itmeye devam edilir. Kilit sistemindeki krmz dmeye baslarak kilitleme kolu sedyenin gvdesini kavrad anda mandal braklr ve sedye sabitlenmi olur.

2.2. Kombinasyon (Sandalye) Sedye

Kombinasyon sedye, alminyum malzemeden retilmi olup tekerlekli sandalye grnmndedir. Kombinasyon sedyede hasta tanrken tayc, sedyeyi vcudu ile deil kollar ile destekleyerek tamaldr.

Resim 2.7: Kombinasyon sedye

22

Kombinasyon sedyenin zellikleri Kombinasyon sedye ile bilinci ak olan hasta tanabilir. Sandalye veya sedye eklinde ift fonksiyonlu kullanlabilir. Hasta zerindeyken oturur ya da yatar pozisyona geirilebilir. Tekerlekleri sayesinde kolay hareket imkn verir. Hastann ok katl bir binadan tanmasnda kolaylk salar. zellikle asansr ve merdivende tamada avantaj salar. Ambulansta ikinci hastann tanmasna imkn salar. Bu durumda sedye, ambulansdaki yerine sabitlenmelidir. Katlanabilir zellii sayesinde ambulans i duvarna aslp tanabilir. Sedyede 3 adet hasta emniyet kemeri bulunur.

Kombinasyon sedyenin kullanm Katlanm halde bulunan sedye, dz konuma getirilir. Sedyenin ba tarafndaki katlanabilir tutamakta bulunan pimlere baslarak ve kenarlarndan iterek sandalye ekli verilir. Tekerlerin hizasndaki kilit sistemi kapatlr. Hasta emniyet kemerleri gs, femur ve ayak blgesine taklr. Dz zeminde tekerleri zerinde tanr; deilse bir kii, sandalyeyi arka taraftan oturulacak ksma yakn bir yerden, dier kii sandalyenin n bacaklarn aa ksmndan tutarak tar. Sedye, kilit sistemi alp tutamakta bulunan pimlere baslarak dz konuma getirilir. Gerekirse kilit sisteminin olduu yer ayakla bastrlr.

Kombinasyon sedyenin kzakl modeli de vardr. Kzaklar, merdivenden inerken sedyeyi kaldrarak tama zorunluluunu ortadan kaldrlr.

2.3. Fara (Scoop, Kepe, Kak, Krek) Sedye

Fara sedye, iki paraya ayrlan hafif alminyum kanatlar sayesinde hastay bulunduu yerden hareket ettirmeden, sarsmadan alnmasn salar. zellikle travmal hastay yerinden hareket ettirmeden sedye zerine almak iin kullanlr.

Resim 2.8: Fara sedye

23

Fara sedyenin zellikleri Travmal hastann, hareket ettirilmeden sedye zerine alnmasn salar Sedye uzunluu, hasta boyuna gre ayarlanabilir. Katlanarak ambulansn i duvarna aslabilir. Kilit mekanizmas ve 3 adet emniyet kemeri bulunur.

Fara sedyenin kullanm

Fara sedye kullanm, hastay bulunduu yerden omurga tahtas ya da sedye zerine almak iin ktk yuvarlama tekniine (baknz: travma modl1) bir alternatiftir. zellikle omurga, pelvis ve alt ekstremite travmalarnda hastay bulunduu yerden almak iin kullanlr. Fara sedye, hastay stabilize etmede ve hasta tamada kullanlmaz. Bundan dolay hasta, uzun sre fara sedye zerinde braklmamal ve tanmamaldr. Katlanm halde bulunan sedye, dz konuma getirilir. Sedye uzunluu, hastann boyuna gre yandaki mandallar yardmyla ayarlanarak sabitlenir. Sedyenin ba ve ayakucundaki kilit alarak sedye uzun ekseninde ikiye ayrlr. Sedyenin paralar, hastann her iki yanndan altna doru yerletirilir. Hastann altnda birletirilen sedye kilitlenir. Hasta emniyet kemerleri gs, pelvis, femur ve ayak bilei seviyesinde taklr. Bu ekilde yerden kaldrlan hasta, ana sedye zerinde omurga tahtasna alnp sabitlenir.

Resim 2.9: Fara sedyenin kullanm

24

2.4. Vakum Sedye

Vakum sedye, ii polistyrene granlleri ile dolu, d yzeyi PVC kapl torba eklindedir. Sedyenin ierisindeki hava, zerinde bulunan valften pompas aracl ile vakumlandnda, hastann vcut eklini alarak sertleir. Tm vcudu aldan bir yatak gibi saran sedye ile hasta gvenli bir ekilde tanr.

Resim 2.10: Vakum sedye

Vakum sedyenin zellikleri Ek bir travmaya neden olmakszn hastann tm vcuduna destek salar. Her hastann vcuduna uyum salayarak tm vcudu sabitler. Tama kulpu sayesinde ok sayda kii tarafndan tanabilir. stenilen arata sedye olarak kullanlabilir. Radyolojik nlara geirgendir.

Vakum sedye, zellikle travmalarda hastay rahat ve gvenli bir ekilde sabitlemek ve tamak amacyla kullanlr. Travmal hastann ok katl binalardan tanmas iin ok uygundur. Vakum sedyenin kullanm Valfin dnen kapa, hava geiine izin vermeyecek ekilde sktrlr. Sedye, dz ve sert bir zemine serilip el, aa yukar hareket ettirilerek granllerin eit dalm salanr. Pompa, valfe taklarak bir miktar hava ekilir. Yeterli hava boaltldnda sedyenin kenarlar kmeyecek kadar sertlemi; ancak ekil verilebilecek kadar yumuak olmaldr. Hasta, fara sedye ya da omurga tahtas ile yerden alnp vakum sedyenin zerine braklr. Hasta ktk yuvarlama teknii ile de sedye zerine alnabilir. Hastann yz akta kalacak ekilde sedyenin kenarlar hastay saracak ekilde kaldrlr ve emniyet kemerleri balanr.

25

Sedye ierisindeki havann tamam pompa ile vakumlanr.

26

Sedye tamamen sertleince valfin kapa kapatlr ve emniyet kemerleri sklatrlarak sabitlenir. Sedye, bu ekilde ya da ana sedye zerine balanarak tanabilir. Hasta tama ilemi bittikten sonra sedye valfin kapa alarak hava girii salanr. Bylece hasta serbet hale getirilir.

2.5. Neil Robertson Sedye

Neil Robertson sedye, dar meknlarda ve zor koullardaki kurtarma almalarnda dikey veya yatay olarak hasta tamak iin kullanlr. zellikle havadan hasta nakletmek iin iyi bir seenektir. Omurga tahtas ile birlikte kullanlabilir ve hastay tamamen stabilize eder. Gvdeye bal ba sabitleyici ve toplam 10 adet tama kulpu bulunur.

Resim 2.11: Neil Robertson sedye

2.6. Basket (Sepet, Kayk) Sedye

Basket sedye, zellikle dalk arazi ve suda kurtarma almalarnda hasta tamak iin kullanlr. Sedyenin kenarlarnda ask delikleri bulunur. Bu sayede helikopterden, yksek binalardan ya da dalk arazide dik yamalardan hasta almak ya da tamak daha kolaydr. Basket sedyenin aksesuarlar Helikopter tama kemeri: Helikopterden veya yksek binalarda st katlardan vinler sayesinde hasta indirilirken veya kurtarma yaplrken kullanlr. Su kaldrma destei: Suda kurtarma esnasnda sedyenin batmamas iin kullanlr. Basket sedye zerine velcro ya da kemer yardm ile sabitlenebilir.

27

Resim 2.12: Basket sedye

2.7. Kzak Sedye

Kar sedyesi de denilen kzak sedye, tekerlekli aralarn giremedii kar ve buz kapl krsal blgede hasta tamak iin kullanlr. D ksmnda su, kar, souk geirmeyen zel kumatan retilmi fermuarl adr ve hastann baucunda kontrol penceresi bulunur. ksmnda hastaya gelecek darbeyi en aza indirmesi iin zemininde yatak ve hastann gvenlii iin emniyet kemeri bulunur. Alt yzeyinde kaymay kolaylatrmak iin kanall sistem kzak vardr. Kar motorunun arkasndaki ekme sistemine balanarak kullanlabilir.

Resim 2.13: Kzak sedye

2.8. Sedye Oluturma

Olaan d ve standart sedyelerin yetersiz kald durumlarda evreden temin edilecek battaniye ya da branda ve iki adet kiri ile sedye yaplabilir. Kullanlacak battaniye, branda ve kirilerin salaml kontrol edilmeli, hastann arln tayp tayamayaca deerlendirilmelidir. Battaniye, yere serilir. Battaniyenin te birine denk gelecek ekilde kiri yerletirilir.

28

Battaniye, sopann zerine doru katlanr. Battaniyenin katlanan ksmnn bittii yere yakn bir noktaya, ikinci kiri yerletirilir. Battaniyenin geriye kalan ksm, ikinci sopann zerine doru katlanr.

Resim 2.14: Sedye oluturma

29

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Sedye eitlerini kullannz. . lem Basamaklar Ana sedyenin kullanm neriler

iltenin zerine klf geiriniz.

Sedyeyi platformdan indiriniz. Sedyeyi indiriniz. Sedyenin st ksmn ayrnz. Sedyenin ana erevesini tutarak yukar doru kaldrnz. Sedyenin ba ve ayak tarafn ykseltiniz. Yan korkuluklar kaldrp indiriniz. Sedyeyi, fren mekanizmas ile yere sabitleyiniz. Hasta emniyet kemerlerini taknz. Serum askl, tp tayc ve kol desteini taknz. Sedyeyi ambulansa yerletiriniz. Kombinasyon sedyenin kullanm Sedyeyi dz konuma getiriniz. Sedyeye sandalye ekli veriniz. Tekerlerin hizasndaki kilit sistemini kapatnz.

Kilit sistemindeki krmz dmeye basarak rampa zerinde kaydrnz. Sedyenin iki tarafndaki mandala basarak sedye bacaklarn krnz.

Pimine basnz.

Sedyeyi platforma kilitleme sistemi ile sabitleyiniz.

30

 Hasta emniyet kemerlerini taknz. Fara sedyenin kullanm Sedyeyi dz konuma getiriniz. Sedye uzunluunu hastann boyuna gre ayarlayp sabitleyiniz. Sedyenin ba ve ayakucundaki kilidi anz. Sedyeyi hastann altna yerletiriniz. Sedyeyi birletirip kilitleyiniz. Hasta emniyet kemerlerini taknz. Vakum sedyenin kullanm Valfin dnen kapan sktrnz. Sedyenin iindeki granlleri eit datnz. Pompay valfe takarak bir miktar hava ekiniz. Hastay, vakum sedye zerine alnz. Sedyeyi hastaya sarp emniyet kemerlerini balaynz. Sedye ierisindeki havay pompa ile vakumlaynz. Valfin kapan kapatnz. Hastay vakum sedyeden almak iin valfin kapan anz.

Gs, femur ve ayak blgesine taknz.

Sedyeyi iki para haline getiriniz.

Hastay, ktk yuvarlama teknii ya da fara sedye yardm ile alnz.

31

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi, acil yardm ambulansnda bulunan sedyelerden deildir? A) Kombinasyon sedye B) Fara sedye. C) Basket sedye. D) Vakum sedye. E) Srt tahtas. Aadakilerden hangisi, kombinasyon sedyenin zelliklerinden deildir? A) Sandalye veya sedye eklinde ift fonksiyonlu kullanlabilir. B) Bilinci ak olan hasta tanabilir. C) ok katl binadan tamada kolaylk salar. D) Sedye uzunluu, hasta boyuna gre ayarlanabilir. E) Ambulansta ikinci hastann tanmasna imkn salar. Omurga, pelvis ve alt ekstremite travmalarnda hastay bulunduu yerden almak iin kullanlan sedye, aadakilerden hangisidir? A) Neil Robertson sedye. B) Fara sedye. C) Vakum sedye. D) Kombinasyon sedye. E) Ana sedye. Aadakilerden hangisi, vakum sedyenin en nemli zelliidir? A) Travmalarda tm vcudu rahat ve gvenli bir ekilde sabitler. B) stenilen arata sedye olarak kullanlabilir. C) Tama kulpu sayesinde ok sayda kii tarafndan tanabilir. D) Sedye ii polistyrene granlleri ile doludur. E) Radyolojik nlara geirgendir. Aadaki sedyelerden hangisi, hem dalk arazide hem de suda kurtarma almalarnda kullanlabilir? A) Kzak sedye. B) Neil Robertson sedye. C) Basket sedye. D) Vakum sedye. E) Fara sedye.

2.

3.

4.

5.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

32

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Sedye ile hasta tayabileceksiniz.

ARATIRMA
Vcut mekanii ilkelerine uyulmadnda grlen bozukluklar hakknda sunu hazrlayp snf ortamnda paylanz.

3. SEDYE LE HASTA TAIMA

Hasta tamak mkemmel bir ekip almas gerektirir. Sedye ile hasta veya yaral tamada genel kurallar aadaki ekildedir: Hasta, mmkn olduunca az hareket ettirilir. Sedye, hastaya mmkn olduunca ok yaklatrlr, hastann elde tanaca mesafe en aza indirilir. Hasta mahremiyetine sayg gsterilir ve hastann zeri battaniye, araf vb. ile rtlr. Hastann dmesini nlemek iin mutlaka hasta emniyet kemerleri balanr. Hastann ba, gidi ynnde olmaldr. Merdiven inerken ya da karken hastann ba yksekte tutulur. Sedye daima yatay konumda olmaldr. Hasta; ba, boyun ve gvde ekseni esas alnarak en az alt destek noktasndan kavranr. ndeki tayc sa, arkadaki tayc ise sol aya ile yrmeye balar. Uzun boylu ve gl olan taycnn, hastann ba ksmnda olmas gerekir. Tm hareketleri ynlendirecek sorumlu bir kii hareketler iin gereken komutlar verir. rnek: Dikkat! Kaldryoruz 1, 2, 3 vb. Sorumlu ve komut veren kii, genellikle arln en fazla olduu ve en fazla dikkat edilmesi gereken blge olan ba ve boyun ksmn tutan kiidir. Tm hareketler, komutla ve koordineli bir ekilde yaplr. Gerektiinde evrede bulunan kiilerden yardm alnr ve uygulanacak ilem aklanr.

33

3.1. Sedye zerine Hasta Yerletirme Teknikleri

Hasta veya yaral, sedye zerine karlkl durup kaldrma teknii, kak teknii, kpr teknii ya da ktk evirme teknii ile yerletirilebilir.

3.1.1. Karlkl Durup Kaldrma Teknii

Karlkl durup kaldrma teknii kii ile uygulanr. Srtst yatan hastann elleri, nde birletirilir. ki kii, hastann gs hizasnda karlkl durup kollarn ba, boyun ve gvde eksenini koruyacak ekilde hastann srtnn altna yerletirir. nc kii, hastann dizleri hizasnda durup hastann bacaklarn dz bir ekilde tutar. Hasta, komutla tek hamlede kaldrlr. Komutla ayaa kalklp yine komutla sa ayakla balayarak sedyeye doru yrnr. Hastann vcut ekseni korunarak komutla sedye zerine yerletirilir. Hasta emniyet kemerleri gs, pelvis, femur ve ayak bilei hizasnda balanr.

Resim 3.1: Karlkl durup kaldrma tekniinde ellerin pozisyonu

Resim 3.2: Karlkl durup kaldrma teknii

34

3.1.2. Kak Teknii

Kak teknii, kii ile uygulanr. Srtst yatan hastann elleri, nde birletirilir. kii, hastann bir tarafnda tek dizleri yerde olacak ekilde durur. Tayclar, ellerini hastann ba ve omuz, srt ve uyluk, diz ve ayak bileklerinin altna gelecek ekilde yerletirir. Hastann ba tarafndaki taycnn komutu ile hasta, tek hamlede kaldrlp dizlerin zerine yerletirilir. Tayclar, hastay komutla kendilerine doru evirir. Komutla ayaa kalklp yine komutla sa ayakla balayarak sedyeye doru yrnr. Hasta, komutla sedye zerine yerletirilir. Hasta emniyet kemerleri gs, pelvis, femur ve ayak bilei hizasnda balanr.

Resim 3.3: Kak teknii

3.1.3. Kpr Teknii

Kpr teknii, drt kii ile uygulanr. Srtst yatan hastann elleri, nde birletirilir. Bir kii, hastann ba tarafna geer, iki kii, hastann zerine hafife melir. Hasta ba, omuz, pelvis ve dizlerin altndan tutulur. Komut ile hasta, tek hamlede kaldrlr. Drdnc kii, sedyeyi hastann altna gelecek ekilde yerletirir.

35

Komut ile hasta, sedye zerine yerletirilir. Hasta emniyet kemerleri gs, pelvis, femur ve ayak bilei hizasnda balanr.

Resim 3.4: Kpr teknii

3.1.4. Ktk Yuvarlama (evirme) Teknii

Ktk yuvarlama teknii, boyun ateli takldktan sonra yaralnn ba, boyun ve gvde ekseni bozulmadan yan evrilip omurga tahtas zerine alnmasdr. Kafa ve omurga travma phesi olan tm vakalar, ktk yuvarlama teknii ile omurga tahtas zerine alnp sedyeye yerletirilir. Ktk yuvarlama tekniine Travmalarda Acil Yardm dersi Travmalar 1 modlnde yer verilmitir.

Resim 3.5: Ktk yuvarlama teknii

36

3.2. Hasta Paketleme

Hasta paketleme; olay yerinde acil tbbi yardm takiben hastann sedyeye alnmas, gerekli pozisyonun verilmesi, stnn rtlmesi ve emniyetli ekilde balanmas faaliyetinin btnne denir. Aslnda omurga tahtasna alnan hastann tam stabilizasyonudur. Hasta paketleme, kolay bir tama imkn salar. Hastay omurga tahtas zerine yerletirmek hastann ana sedye, acil servis sedyesi veya rntgen masasna alnmas srasnda kolaylk salayaca gibi tehis kesinleinceye kadar stabilizasyonun srdrlmesini de salar.

Resim 3.6: Hastann omurga tahtasna sabitlenmesi

3.3. ki Kii ile Sedye Tama

ki kii ile hasta, sedye zerinde u ekilde tanr: ki kii, hastann ba ve ayak tarafna geip sedyenin ularndan tutar. Sedyenin kaymamas iin elin biri i tutu, dieri d tutu eklinde olmaldr. Hastann ba tarafndaki taycnn verecei komutla sedye kaldrlr. Komutla ndeki tayc sa, arkadaki sol ayak ile yrmeye balar. Bu ekilde srekli deitirilen admlar, sedyeye salam tama salar. nde yryen kii, yoldaki ukur, tmsek gibi olas engelleri haber verir. Arkadaki kii, hasta ile gz temas kurup srekli hastay izlemelidir.

Resim 3.7: ki kii ile sedye tama

37

3.4. Drt Kii ile Sedye Tama

Yaralnn vcut arl fazlaysa ya da tama mesafesi uzun ve engelli ise sedye, drt kii ile tanmaldr. Drt kii ile hasta, sedye zerinde u ekilde tanr: ki kii sedyenin ba; dier ikisi ayak tarafna geip sedyenin ularndan tutar. En uzun boylu taycnn verecei komutla sedye kaldrlr. Komutla, sedyenin sol tarafndaki tayclar sol; sa tarafndakiler sa admla yrmeye balar. Komut veren tayc, yoldaki ukur, tmsek gibi olas engelleri haber verir. Arkadakiler, hasta ile gz temas kurup srekli hastay izlemelidir.

Resim 3.8: Drt kii ile sedye tama

3.5. Merdivende Hasta Tama

Merdivende hasta tanacaksa: Hastann bilinci yerinde ise tama ilemi srasnda hasta, zellikle merdiven korkuluklarna tutunmamas iin uyarlmaldr. Merdivenlerden inerken veya karken hastann ba mutlaka yukarda olmaldr. Tayclar, admlarn tam olarak basmal, dnme ilemi srasnda koordineli hareket edilmelidir.

38

Resim 3.9: Merdivende hasta tama

39

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Sedye ile hasta taynz.

FAALYET
lem Basamaklar Gvenlik nlemlerini alnz. Hastann bilincini ve ABCsini deerlendiriniz. Hastann ikinci deerlendirmesini yapnz. Srtst yatan hastann ellerini nde birletiriniz. Karlkl durup kaldrma teknii ki kii, hastann gs hizasnda karlkl durup kollarn hastann srtnn altna yerletiriniz. Hastann bacaklarn (nc kii) tutunuz. Hastay komutla kaldrnz. Komutla ayaa kalkp sa ayakla balayarak sedyeye doru yrynz. Kak teknii kii, hastann bir tarafnda bir diziniz yerde olacak ekilde durunuz. Ellerinizi hastann ba ve omuz, srt ve uyluk, diz ve ayak bileklerinin altna yerletiriniz. Hastann ba tarafndaki kii, komut vermelidir. Hastay komutla dizinizin zerine yerletiriniz. neriler Uygulamalar, iki ya da kii ile ekip halinde yapnz. Vaka senaryosu hazrlaynz. Gerekli ise ileri yaam destei uygulaynz. Gerekli ise stabilizasyonu salaynz.

Hastay komutla kendinize doru eviriniz.

40

 Komutla ayaa kalkp sa ayakla balayarak sedyeye doru yrynz.

Kpr teknii Hastann ba tarafna geiniz (tek kii). Hastann zerine hafife meliniz (iki kii). Hastay ba, omuz, pelvis ve dizlerin altndan tutunuz. Komut ile hastay kaldrnz. Sedyeyi hastann altna gelecek ekilde yerletiriniz. Hastay komutla sedye zerine yerletiriniz. Kemerleri gs, pelvis, femur ve ayak bilei hizasnda balaynz. Sedyeye en son hastann ban sabitleyiniz. Sedyenin kaymamas iin bir elinizle i tutu, dieri ile d tutu eklinde tutunuz. Sedyenin ba tarafndaki taycnn verecei komutla kaldrnz. nde yryorsanz yoldaki ukur, tmsek gibi olas engelleri haber veriniz. Arkada yryorsanz hasta ile gz temas kurup srekli hastay izleyiniz.

Hasta emniyet kemerlerini balaynz. ki kii ile sedye tama Hastann ba ve ayak tarafna geip sedyenin ularndan tutunuz. Sedyeyi kaldrnz. ndeki tayc sa, arkadaki sol ayak ile yrmeye balaynz. Drt kii ile sedye tama kier kii sedyenin ba ve ayak tarafna geip sedyenin ularndan tutunuz. Sedyeyi kaldrnz. Sedyenin sol tarafnda iseniz sol; sa tarafnda iseniz sa admla rmeye balaynz.

En uzun boylu taycnn verecei komutla sedyeyi kaldrnz. Komut verenseniz yoldaki ukur, tmsek gibi olas engelleri haber veriniz.

41

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi, sedye ile hasta tama kurallarndan deildir? A) Hastann ba, gidi ynnde olmaldr. B) Sedye, daima yatay konumda olmaldr. C) Mutlaka hasta emniyet kemerleri balanmaldr. D) Uzun boylu ve gl olan tayc, ayak ksmnda olmaldr. E) Sedye, hastaya mmkn olduunca ok yaklatrlmaldr. Aadakilerden hangisi, kak teknii ile hasta kaldrma kurallardan deildir? A) Srtst yatan hastann elleri, nde birletirilir. B) kii, hastann bir tarafnda tek dizleri yerde olacak ekilde durur. C) Hasta tek hamlede kaldrlarak sedyeye yerletirilir. D) Tayclar, hastay komutla kendilerine doru evirir. E) Hasta emniyet kemerleri gs, pelvis, femur ve ayak bilei hizasnda balanr. Olay yerinde hastann sedyeye tanmas, gerekli pozisyonun verilmesi, gerektii ekilde rtlmesi ve emniyetli ekilde balanmas faaliyetinin btnn aadakilerden hangisi tanmlar? A) Hasta paketleme. B) Sedye ile hasta tama. C) Olay yerinde tama. D) Sekonder tama. E) Sedye zerine yerletirme. Kafa ve omurga travma phesi olan vakalar, hangi yntem ile sedyeye alnmaldr? A) Kpr teknii. B) Ktk evirme teknii. C) Kak teknii. D) Karlkl durup kaldrma teknii. E) Paketleme teknii.

2.

3.

4.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

42

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

AMA
zel durumu olan hastalar tayabileceksiniz.

ARATIRMA
Bulac hastalklar ve bulama yollar ile ilgili sunu hazrlayp snf ortamnda paylanz.

4. ZEL DURUMLARDA TAIMA

Hasta tamada dikkat edilmesi gereken baz zel durumlar vardr. Hastaya verilen uygun pozisyonlar hastann durumuna gre deiebilir. Tama srasnda hastann durumuna uygun verilen pozisyon hastay rahatlatr. Ayrca hastann rahat ettii pozisyon ncelikli olmaldr. ncelikli verilmesi gereken pozisyonlar unlardr: Solunum sknts veya gs ars (koroner sendrom) olan hasta, sedyenin ba taraf 4560 derece ykseltilerek yar oturur pozisyonda tanr. Kardiyojenik okta olan hasta, sedyenin ba taraf 3045 derece ykseltilerek tanr. Akcier demi olan hasta, sedyenin ba taraf 90 derece ykseltilerek oturur pozisyonda tanr. Hipovolemik ok ve/veya hipotansiyonu olan hasta, srt st yatarken sedyenin ayakucu 3540 derece kadar ykseltilerek tanr. Kafa travmas veya KBAS riski olan hasta, omurga tahtasna alndktan sonra ba taraf 1015 derece yukarda olacak ekilde ykseltilerek tanr. Omurga veya alt ekstremite travmas olan hasta, omurga tahtas zerinde ana sedyede srt st ve dz pozisyonda tanr. Travmal ve okta olan hastaya trandelenburg pozisyonu verilebilir. Bu pozisyon iin hasta omurga tahtasna alndktan sonra ayakucu ykseltilir. Akut batn ve batnda vcut eksenine dik bir yaralanma varsa dizler bklerek hafif ykseltilir, altna destek konur. Batnda vcut eksenine paralel bir yaralanma varsa ayaklar uzatlr.

43

4.1. Bulac Hastal Olan Hastann Tanmas

Bulac hastal olan hastann tanmasndaki en nemli risk; ikinci ve nc kiilerin etkilenmeleridir. Bulama riskini azaltmak acil salk hizmetleri personelinin grevidir. Acil salk hizmetleri personelinin, ncelikle kendi can gvenliini salamaya ynelik nlemleri almas gerekir. Bulac hastalklardan korunmak iin as olan hastalklara kar a ile baklanma salanr. Mutlaka eldiven giyilir.(Yrtlma ve delinmeye kar ift eldiven giyilir.) Cerrahi maske ve koruyucu gzlk takar ve koruyucu nlk giyer. (Mmknse hastaya da maske taklmaldr.) Bulac hastal olan hastann ambulansla tamas gerekli ise nce hasta iin gerekli olanlar dndaki ekipman ambulanstan karlr. Hasta iin kullanlan araf, yastk klf vb. malzemeler mmknse tek kullanmlk olmaldr. Tek kullanmlk malzemeler, (nlk, araf, yastk klf vb.) enfeksiyz atk olarak tbbi atk pne atlr. (Gerekirse ift torba iinde atlmaldr.) Hasta naklinden sonra sterilize edilmesi gereken malzemeler, paketlenip ilgili birime verilmeli ve enfekte veya kontamine olan herey dezenfekte ya da imha edilir. Hasta naklinden sonra ambulansn ii dezenfekte edilir. Eller, antibakteriyel sabun (hekzaklorofenli sabun) ya da antiseptik maddeyle fralanarak bol suyla ykanr. Hasta naklinden sonra vcut banyosu yaplr. Her gn temiz i kyafeti giyilmesi gerekir.

4.2. Saldrgan Hastann Tanmas

Saldrgan hastaya mdahale, polis ya da jandarma ekibi ile birlikte yaplmaldr. Saldrgan hastann bulunduu kapal ortama kesinlikle yalnz girilmemeli; mmknse ortamda bulunabilecek silah, bak, sopa vb. tehlikeli nesnelerin varl iyice gzlenmelidir. Saldrgan hastann tanmasnda esas olan; hastann kendine, personele ve dier kiilere zarar vermesinin engellenmesidir. Saldrgan hastay zararsz hale getirmek iin omurga tahtas ve fara sedye birlikte kullanlabilir. Hasta omurga tahtasna alnr. Fara sedye, hastann zerine ters bir ekilde yerletirilir. (sandvi teknii) Sedyenin ayakucu, hastann yz ksmna gelmelidir. Hastann yz, sedyeden zarar grmemesi iin araf, havlu vb. ile desteklenmelidir. Hasta emniyet kemerleri balanr.

44

Resim 4.1: Saldrgan hastann tanmas

4.3. zrl Hastann Tanmas

Hastada ortopedik, zihinsel, bedensel, grme, konuma ya da iitme zr bulunabilir. zrl hasta, tama srasnda zel yardma ihtiya duyulabilir. zenle, dikkatle ve varsa zel ekilde koruyucu malzeme ile tanmaldr. Kas kontraktrleri veya birbirine kaynam eklemleri bulunan hasta, zel ve koruyucu malzemelerle bu deformiteleri destekleyen bir pozisyonda stabilize edilir ve tanr. Tamadan nce, tekerlekli sandalye veya sedyeye yeterli ekilde balanmal ve sedyenin yan korkuluklar kaldrlr. Yava, basite ve dorudan hasta ile konumas gerekir. itme ve konuma zr olan hastalarla yazl ya da iaret mesajlar ile iletiim kurulmaya allr.

4.4. ocuk Hastann Tanmas

ocuk hastann tanmas srasnda ebeveynin yannda olmasna izin verilir. Mmknse ocuk, ebeveynin kucanda tanabilmeli veya ocuun sevdii bir oyunca yanna almasna izin verilir. ocuk, gerekli olmadka dz yatar pozisyonda olmamal. Sedyenin ba taraf kaldrldktan sonra ocuk sedyeye yatrlr. ocukta yetikine gre ba daha byk olduundan ban tahta zerinde dz bir hatta durmas iin gvdenin altna tampon yerletirilebilir. Tampon, omurga hattn bozmamak iin kala ve ense dhil gvdenin tamamn kapsamaldr. ocuun vcut ss korunmaya dikkat edilmelidir. Tama malzemeleri ocuklarn boy ve kilosuna gre seilir. rnek: Byk boy vakum atel ocuk sedyesi, orta boy vakum atel bebek sedyesi olarak kullanlabilir, Ambulans ekipman, yetikin hasta iin dzenlendiinden ocuk hasta iin seenekler retilebilir. rnek: Travmal bir ocuun sabitlenmesi iin kurtarma yelei, tm vcudu sabitlemek iin kullanlabilir.

45

Resim 4.2: ocuk hastann tanmas

4.5. Gebe Hastann Tanmas

Uterusun byk damarlara bask yapmas nedeniyle srt st yatan gebelerde baskya bal plasental dolam bozulabilir. Bu nedenle gebeliin nc trimesterinden sonra hasta, sol yan pozisyonda ya da sa kala altna destek yerletirilip 15 derece kadar sola doru yatrlarak tanmaldr. zellikle travma ve vaginal kanama nedeniyle hipovolemi bulgular gelimise hastaya sol yan trandelenburg pozisyonu verilir. Bunun iin gebe hasta, omurga tahtasna alndktan sonra ana sedye zerinde ayakucu kaldrlarak tanr.

Resim 4.3: Gebe hastann tanmas

46

4.6. Yal Hastann Tanmas

Yal hastann grme ve iitme duyularnn iyi olup olmadndan emin olunmal, yaplan her ilem anlatlr. Mental durum zayflam olabileceinden ak ve net konuulmal, iletiimde sabrl olunur. Yal hastann vcut hareketlilii ve koordinasyon kaybolduundan daha yava ve tedbirli olunmal. Hasta ani hareket ettirilmemeli ve tama srasnda zellikle osteoporoz nedeniyle ikincil yaralanma asndan dikkatli olunur. Yal hastann vcut ss korunmaya dikkat edilmeli ve zeri rtlerek tanr.

47

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

zel durumu olan hastalar taynz. lem Basamaklar neriler Uygulamalar, iki ya da kii ile ekip halinde yapnz. Vaka senaryosu hazrlaynz. Tm alarnz yaptrnz. Gerekli ise ileri yaam destei uygulaynz. Gerekli ise stabilizasyonu salaynz.

Gvenlik nlemlerini alnz.

Hastann bilincini ve ABCsini kontrol ediniz. Hastann ikinci deerlendirmesini yapnz. Bulac hastal olan hastann tanmas Eldiven giyiniz. Cerrahi maske ve koruyucu gzlk takp koruyucu nlk giyiniz. Hastay tamadan nce gereksiz ekipman ambulanstan karnz. Tek kullanmlk araf, yastk klf vb. malzemeleri kullannz. Tek kullanmlk malzemeleri tbbi atk pne atnz. Hasta naklinden sonra sterilize edilmesi gereken malzemeleri paketleyip ilgili birime veriniz. Hasta naklinden sonra ambulansn iini dezenfekte ediniz. Ellerinizi, antibakteriyel sabun ile fralayarak ykaynz. Hasta naklinden sonra vcut banyosu yapnz. Saldrgan hastann tanmas Hastay omurga tahtasna alnz. Fara sedyeyi, hastann zerine ters bir ekilde yerletiriniz.

Mmknse hastaya da maske taknz.

Gerekirse ift torba iinde atnz. Enfekte veya kontamine olan hereyi dezenfekte ya da imha ediniz.

Antiseptik madde de kullannz. Bol suyla ykaynz. Her gn temiz i kyafeti giyiniz.

Sedyenin ayakucu, hastann yz ksmna gelmelidir. Hastann yzn, araf, havlu vb. ile destekleyiniz.

48

 Hasta emniyet kemerlerini balaynz. zrl hastann tanmas Ortopedik zrl hastann deformitesini destekleyen pozisyonda stabilize ediniz. Sedyenin emniyet kemerlerini balaynz. Yava, basite ve dorudan hasta ile konuunuz. ocuk hastann tanmas Ebeveynin yannda olmasna izin veriniz. Sedyenin ba tarafn kaldrnz. Gvdenin altna tampon yerletiriniz. Vcut ssn koruyunuz. Ambulans ekipmann ocuklara uygun kullannz. Gebe hastann tanmas Gebe hastaya, sol yan pozisyon veriniz. Sedyenin ayakucunu kaldrnz. Yal hastann tanmas Yaptnz her ilemi anlatnz. Ak ve net konuunuz. Yava ve tedbirli olunuz. Vcut ssn koruyunuz.

ncesinde ve nakil srasnda hastann saldrgan tutumunu tahrik edebilecek herhangi bir sz sarfetmeyiniz.

Sedyenin yan korkuluklarn kaldrnz. Konuma zrl hasta ile yazl ya da iaret mesajlar ile iletiim kurunuz. Ebeveynin kucanda tamasna izin veriniz. ocuun sevdii bir oyunca yanna alnz.

Sa kala altna destek yerletirip 15 derece kadar sola doru yatrnz.

letiimde sabrl olunuz. Ani hareket ettirmeyiniz.

49

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz. 1. Solunum sknts veya gs ars olan hasta tanrken sedyeye hangi pozisyon verilmelidir? A) Sedye dz olmaldr. B) Sedyenin ba taraf 60 derece ykseltilir. C) Trandelenburg pozisyonu verilir. D) Sedyenin ayakucu 3540 derece ykseltilir. E) Sedyenin ayak ucu aa indirilir. Aadakilerden hangisi, bulac hastal olan hastann tanmasnda alnacak nlemlerden deildir? A) Hasta iin kullanlan malzemeler tek kullanmlk olmaldr. B) Mmknse hastaya maske taklmaldr. C) Cerrahi maske ve koruyucu gzlk taklmal, koruyucu nlk giyilmelidir. D) Hasta naklinden nce ambulansn ii dezenfekte edilmelidir. E) Gerekli olmayan ekipman ambulanstan karlmaldr. Aadakilerden hangisi, saldrgan hastann tanmas srasnda yaplan uygulamalardan deildir? A) Hasta, omurga tahtasna alnr. B) Fara sedye, hastann zerine ters bir ekilde yerletirilir. C) Fara sedyenin ba ksm, hastann yz ksmna gelmelidir. D) Hastann yz, sedyeden zarar grmemesi iin araf, havlu vb. ile desteklenmelidir. E) Sedyenin emniyet kemerleri balanr. Gebe hasta, hangi pozisyonda tanmaldr? A) Sol yan pozisyonda. B) Srt st pozisyonda. C) Yzst pozisyonda. D) ok pozisyonunda. E) Oturur ya da yar oturur pozisyonda.

2.

3.

4.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

50

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri 1. Gvenlik nlemlerini aldnz m? 2. Hastann bilincini ve ABCsini deerlendirdiniz mi? Omuzdan destek verme 1. Hastann, salam tarafna getiniz mi? 2. Hastann kolunu omzunuza aldnz m? 3. Hastay belinden desteklediniz mi? 4. Hasta ile ayn hizada yrdnz m? Koltuk altndan ya da ayak bileklerinden tutarak srkleme 1. Hastann ellerini nde birletirdiniz mi? 2. Hastann ba ya da ayak tarafna getiniz mi? 3. Hastann koltuk altndan ya da ayak bileklerinden tutup geriye doru srklediniz mi? tfaiyeci yntemi ile srkleme 1. Hastay, srtst yatrdnz m? 2. Her iki diz, hastann yan taraflarnda yere temas edecek ekilde durdunuz mu? 3. Hastann el bileklerini birletirdiniz mi? 4. Balanan bilekleri, boynunuzdan geirdiniz mi? 5. Diz ve elleriniz zerinde hastay, ileriye doru srklediniz mi? Kucakta tama 1. Hastann yanna yaklaarak bir diziniz yerde olacak ekilde durdunuz mu? 2. Hastann dizleri altndan ve srtndan tuttunuz mu? 3. Arl kala ve dizlerinize vererek ayaa kalktnz m? Srtta tama 1. Srtnz hastaya dnk olarak meldiniz mi? 2. Hastaya, kollarn boynunuzdan dolamasn sylediniz mi? 3. Arl kala ve dizlerinize vererek ayaa kalktnz m? tfaiyeci yntemi ile omuzda tama 1. Dizlerinizi bkerek hastann nnde hafif eik pozisyonda durdunuz mu? 2. Kolunuzu hastann iki baca arasndan geirip dizinden kavradnz m? 3. yice melerek hastann gvdesini omzunuza yerletirdiniz mi? 4. Arl kala ve dizlerinize vererek ayaa kalktnz m? Evet Hayr

51

Yzst yatan hastay srtst evirme 1. Hastann yan tarafna diz kerek durdunuz mu? 2. Hastann ban tuttunuz mu? 3. Dier elinizi, yer ile hastann gs hizasna yerletirdiniz mi? 4. Bir hamlede hastay srt st evirdiniz mi? Altn beikle tama 1. ki kii karlkl durup el bileklerinizden tuttunuz mu? 2. Hastay kenetlenmi ellerinizin zerine oturttunuz mu? Teskereci yntemi 1. Hastann ellerini nde birletirdiniz mi? 2. Hastann ba tarafnda durup koltuk altlarndan ellerinizi geirip nde birletirdiniz mi? 3. Hastay, komutla ayn anda yerden kaldrdnz m? Ana sedyenin kullanm 1. iltenin zerine klf geirdiniz mi? 2. Sedyeyi platformdan indirdiniz mi? 3. Sedyeyi indirdiniz mi? 4. Sedyenin st ksmn ayrdnz m? 5. Sedyenin ana erevesini tutarak yukar doru kaldrdnz m? 6. Sedyenin ba ve ayak tarafn ykselttiniz mi? 7. Yan korkuluklar kaldrp indirdiniz mi? 8. Sedyeyi, fren mekanizmas ile yere sabitlediniz mi? 9. Hasta emniyet kemerlerini taktnz m? 10. Serum askl, tp tayc ve kol desteini taktnz m? 11. Sedyeyi ambulansa yerletirdiniz mi? Kombinasyon sedyenin kullanm 1. Sedyeyi dz konuma getirdiniz mi? 2. Sedyeye sandalye ekli verdiniz mi? 3. Tekerlerin hizasndaki kilit sistemini kapattnz m? 4. Hasta emniyet kemerlerini taktnz m? Fara sedyenin kullanm 1. Sedyeyi dz konuma getirdiniz mi? 2. Sedye uzunluunu hastann boyuna gre ayarlayp sabitlediniz mi? 3. Sedyenin ba ve ayakucundaki kilidi atnz m? 4. Sedyeyi hastann altna yerletirdiniz mi? 5. Sedyeyi birletirip kilitlediniz mi? 6. Hasta emniyet kemerlerini taktnz m? Vakum sedyenin kullanm 1. Valfin dnen kapan sktrdnz m? 2. Sedyenin iindeki granlleri eit dattnz m?

52

3. Pompay valfe takarak bir miktar hava ektiniz mi? 4. Hastay vakum sedye zerine aldnz m? 5. Sedyeyi hastaya sarp emniyet kemerlerini baladnz m? 6. Sedye ierisindeki havay pompa ile vakumladn m? 7. Valfin kapan kapattnz m? Karlkl durup kaldrma teknii 1. ki kii, hastann gs hizasnda karlkl durup kollarn hastann srtnn altna yerletirdiniz mi? 2. Hastay komutla kaldrdnz m? 3. Komutla ayaa kalkp sa ayakla balayarak sedyeye doru yrdnz m? Kak teknii 1. kii, hastann bir tarafnda bir diziniz yerde olacak ekilde durdunuz mu? 2. Ellerinizi hastann ba ve omuz, srt ve uyluk, diz ve ayak bileklerinin altna yerletirdiniz mi? 3. Hastay komutla dizinizin zerine yerletirdiniz mi? 4. Hastay komutla kendinize doru evirdiniz mi? 5. Komutla ayaa kalkp sa ayakla balayarak sedyeye doru yrdnz m? Kpr teknii 1. Hastann ba tarafna getiniz mi? 2. Hastay ba, omuz, pelvis ve dizlerin altndan tuttunuz mu? 3. Komut ile hastay kaldrdnz m? 4. Sedyeyi hastann altna gelecek ekilde yerletirdiniz mi? 5. Hastay komutla sedye zerine yerletirdiniz mi? 6. Hasta emniyet kemerlerini baladnz m? ki kii ile sedye tama 1. Ba ve ayak tarafna geip sedyenin ularndan tuttunuz mu? 2. Sedyeyi kaldrdnz m? 3. ndeki tayc sa, arkadaki sol ayak ile yrmeye baladnz m? Drt kii ile sedye tama 1. kier kii sedyenin ba ve ayak tarafna geip sedyenin ularndan tuttunuz mu? 2. Sedyeyi kaldrdnz m? 3. Sedyenin sol tarafndakiler sol; sa tarafndakiler sa admla yrmeye baladnz m? Bulac hastal olan hastann tanmas 1. Eldiven giydiniz mi? 2. Cerrahi maske ve koruyucu gzlk takp koruyucu nlk giydiniz mi? 3. Gereksiz ekipman ambulanstan kardnz m?

53

4. araf, yastk klf vb. malzemeyi tek kullanmlk kullandnz m? 5. Tek kullanmlk malzemeleri tbbi atk pne attnz m? 6. Hasta naklinden sonra sterilize edilmesi gereken malzemeleri paketleyip ilgili birime verdiniz mi? 7. Hasta naklinden sonra ambulansn iini dezenfekte ettiniz mi? 8. Ellerinizi, antibakteriyel sabun ile fralayarak ykadnz m? 9. Hasta naklinden sonra vcut banyosu yaptnz m? Saldrgan hastann tanmas 1. Hastay omurga tahtasna aldnz m? 2. Fara sedyeyi, hastann zerine ters bir ekilde yerletirdiniz mi? 3. Hasta emniyet kemerlerini baladnz m? zrl hastann tanmas 1. Ortopedik zrl hastann deformitesini destekleyen pozisyonda stabilize ettiniz mi? 2. Sedyenin emniyet kemerlerini baladnz m? 3. Yava, basite ve dorudan hasta ile konutunuz mu? ocuk hastann tanmas 1. Ebeveynin yannda olmasna izin verdiniz mi? 2. Sedyenin ba tarafn kaldrdnz m? 3. Gvdenin altna tampon yerletirdiniz mi? 4. Vcut ssn korudunuz mu? 5. Ambulans ekipmann ocuklara uygun kullandnz m? Gebe hastann tanmas 1. Sol yan pozisyon verdiniz mi? 2. Sedyenin ayakucunu kaldrdnz m? Yal hastann tanmas 1. Yaptnz her ilemi anlattnz m? 2. Ak ve net konutunuz mu? 3. Yava ve tedbirli oldunuz mu? 4. Vcut ssn korudunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle geiniz.

54

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 B B D A E

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 C D B A C

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 D C A B

RENME FAALYET 4N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 B D C A

55

KAYNAKA KAYNAKA
Salk Bakanl Temel Salk Hizmetleri Genel Mdrl, Acil Hekimlii Sertifika Program Temel Eitim Kitab, Yayn No 692, Onur Matbaaclk, 2006. SOFUOLU Turhan, Okan EROL, Hakan TOPAOLU, Ambulans Ekipleri Standardizasyonu, AAHD, zmir, 2009. ELMEN Deniz, Ayhan ZAHN, Aysel GRKAN, Korhan TAVLOLU, Hemire Tekniker ve Teknisyenlere Ynelik Travma ve Ressitasyon Kursu Kitab, Kuban Matbaaclk Yaynclk, Ankara, 2008. TAVLOLU Korhan, Cemalettin ERTEKN, Recep GLOLU, Travma ve Ressitasyon Kursu, Logos Yaynclk, stanbul, 2006. www.ankara112.gov.tr

56