Pirro i Epirit

Pirro i Epirit (297-272 p.e.s.) ishte nj nga gjeneralet m t shquar t antikitetit dhe mbret I Epirit dhe i Molosis. Ai vinte nga fisi ilir i epirotve. Thirrej "shqiponj" nga ushtart e tij. U b i famshm kur n vitin 280 p.e.s. kaloi ngushticn e Otrantos me 20 000 kmbsor, 3000 kalors dhe rreth 200 elefant, pr t luftuar kundr Roms, e cila rrezikonte qytetin e Tarantos. N krye t ushtrive t prbra nga molost, thesprott dhe kaont, Pirro arriti fitore t dhimbshme kundr ushtrive romake. N kulturn perndimore sot shprehja "Fitorja e Pirros" nnkupton nj fitore me sakrifica t mdha. Jeta politiko ushtarake e Pirros. Pirro e kaloi t gjith fmijrin e tij n oborrin mbretror ilir, nga 317 p.k. deri n vitin 307 p.k. Pra, ishte mbretria ilire q e vendosi at n fronin e Epirit, e rriti, dhe e edukoi. Ne moshn 17 vjeare kur kujtonte se e kishte siguruar fronin, iu desh t bnte nj udhtim, pasi njri nga djemt e Glaukias me t cilin qe rritur do t martohej Ather molost u ngritn pr t dytn her dhe e dbuan, ndrsa miqt e tij i rrmbyen pasurit dhe thirrn n fron Neoptolemin. Burimet historike e nxjerrin Pirron n Maqedoni, ku Demetri, mbreti maqedon i cili ishte martuar me motrn e Pirros, e oi peng n Egjipt pasi humbi betejn me Ptolemeun e Egjiptit. Atje ai krijoi nj miqsi t jashtzakonshme me ilirin, Ptoleme q kishte qen gjeneral i Aleksandrit t Madh, dhe martohet me Antigonn t bijn e Filipit II. Ne Epir u prit mire por pati mosmarreveshje me mbretin Neoptolem dhe e vrau para se ta vriste ai.Pasi forcoi pozitat n pushtet ai filloi prgatitjet pr nj politik t jashtme agresive ndaj Greqis, Roms, por edhe ndaj Maqedonis, pasi e motra e martuar me mbretin Maqedon kishte vdekur. Pirro bashkoi pas vetes Prevezn, Akarnanin, Amfilokin, dhe nj pjes t Maqedonis, dhe u prgatit t sulmonte Maqedonin. Lisimaku, mbreti i Thraks dhe nj ish gjeneral i Aleksandrit, nuk donte q ai t pushtonte Maqedonin dhe nisi nj letr fallco sikur tia kishte nisur Ptolemeu i Egjiptit, t cilin Pirro e dgjonte shum ku e kshillonte t mos sulmonte Maqedonin. Pirro e kuptoi q nuk ishte letr e Ptoelemeut sepse prshndetja ishte Mbreti Ptoleme prshndet mbretin Pirro, kur zakonisht ai e prshndeste Babai i drgon prshndetje t birit, dhe kjo e zemroi shum me Lisimakun. T dy ushtrit nisen kundr njratjetrs, por Pirro nuk takohet rrugs me Demetrin mbretin maqedonas, i cili hyn n Epir dhe shkatrron vendin, ndrsa Pirro hyn n Maqedoni, ku ndeshet me nj pjes t ushtris q kishte mbetur atje. Pra, t dy mbretrit nuk u ndeshn me njri-tjetrin. Pirro nuk arriti fitoren q donte. Shpallja e Pirros mbret i Maqedonis S bashku me Ptolemeun e Egjiptit, dhe Lisimakun e Thraks, Pirro lufton kundr Demetrit dhe e rrzon at nga froni, duke u shpallur mbret i Maqedonis.M pas, Pirro e humbi Maqedonin, sepse Lisimaku ishte nga Maqedonia, pavarsisht se sundonte n Thraki, dhe kishte shum influenc atje, kshtu q ai arriti t bindte ushtart maqedonas dhe ti kishte pas vetes. Lufterat me Romen Tarenti dhe qytete t tjera greke t Italis s jugut, t krcnuara nga Roma, e ftuan Pirron pr ndihm. N pranvern e vitit 280 Pirrua zbarkoi n Itali me

nj ushtri t madhe t strvitur dhe t armatosur mir. Ajo prbhej prej 20.000 kmbsorsh t armatosur rnd, 300 kalorsish, 2000 shigjetarsh, 5000 hobetaissh dhe 20 elefantsh, prdorimin n luft t t cilve Pirrua e kishte par n lindje. Shpenzimet e lufts i kishte marr prsipr Tarenti, i cili ishte i detyruar t'i jepte edhe ushtri ndihmse. Ndeshja e par e Piros me romakt u b n qytetin Heraklea. Prleshja qe shum e ashpr. Fatin e lufts e vendosn elefantt dhe kalorsia e Pirros. Nga kjo disfat romakt humbn Lukanin. Nj vit m von Pirrua ndrmori nj sulm t ri kundr romakve, t cilt kishin grumbulluar kt radh nj ushtri t madhe q arrinte deri n 70.000 vet. N betejn q u zhvillua afr qytetit Auskulum romakt psuan prsri disfat, por edhe Pirros fitorja i kushtoi shum. Humbjet e tij qen kaq t mdha sa q kur e uruan thuhet se u prgjegj: "Edhe nj fitore si kjo dhe un nuk do t kem me se t kthehem n Epir". Prej ksaj rrjedh edhe shprehja "fitore si ajo e Pirros" e cila prdoret sa her q duan t tregojn pr nj fitore me humbje t rnda. Pas ktyre dy betejave gjendja e Pirros n Itali u keqsua. Forcat e tij ishin dhjetuar kurse Tarenti dhe qytetet e tjera aleate kishin filluar t lkundeshin dhe t ishin t paknaqura. Roma prkundrazi kishte akoma rezerva t mdha n njerz dhe nj mbshtetje t shndosh n aleatt latin. Pr Pirron u b e qart se lufta kundr Roms krkonte koh dhe sakrifica t reja. Fitorja mbi Kartagjenn N 278 Pirros do i dorzohej Sicilia pa luft, por pas ksaj Kartagjena do t hynte n konflikt t armatosur pr kt zotrim territorial t saj dhe n betejn q do t zhvillohej midis tyre, Pirro fitoi. Humbja me Romn Ai e la Sicilin pr t luftuar prsri kundr Roms. N Maleventum n 275 p.k. sulmoi Romn me 23 mij ushtar, ku fitorja u buzqeshi romakve, sepse elefantt bn rrmuj t madhe. Fitorja mbi Maqedonin dhe vdekja Pas ksaj humbje u kthye n Epir dhe sulmoi srish Maqedonin ku sundonte i biri i Demetrit, Antigoni, me preteksin se ai nuk i kishte drguar ndihm n Itali. Pirro arriti q t mund maqedonasit shum leht, sepse nj pjes e ushtarve u dorzua vet. Pa konsoliduar fitoren me Maqedonin e thrriti Sparta q ta ndihmonte pasi kishin nj luft t brendshme pr pushtet, por ai vajti e plakiti. Pas ksaj shkoi n Argos ndrsa luftonte me nj ushtar vendas e ma e tij e godet me nj vazo n kok, dhe humb ndjenjat. N kt koh kali e trheq zvarr, dhe nj ushtar q i shrbente mbretit maqedonas Antipatri II, prfiton nga rasti dhe i pret kokn. Kshtu n vitin 272 p.k. n moshn 47 vjeare vdiq dhe nj nga strategt m t zott t antikiteti me gjak iliroshqiptar. M von strategu i madh i kohs s vjetr, Hanibali, i dha Pirros vendin e dyt pas Aleksandrit, kurse vetes, vetm t tretin. Pirro nuk ishte vetm nj udhheqs ushtarak i praktiks, por edhe nj teoricient ushtarak. Shum mendime mbi artin ushtarak ai i shkroi n kujtimet e tij t cilat per fat t keq nuk na jan ruajtur.