ANTIK I

1.Egjipti i Lashte-ishte nje qyteterim i lashte ne Afriken veriore lindore,i perqendruar ne

rrjedhat e lumit Nil,ne ate qe eshte sot shteti modern i Egjiptit,ne veri lagej nga deti
Mesdhe,ne lindje nga Deti i kuq,ne jug nga malet e Nubise dhe ne perendim nga Shkretetira e
Saharase.Egjipti u banua qysh nga koha e gurit me fisin epare hamit (hamitet jugor e
verior),por me pas ne kohen e bakrit erdhen edhe fiset semite nga Azia.Qytetrimi Egjiptian
filloi te ngrihej rreth 3150 p.e.s. kur u krye bashkimi politik i Egjiptit te Siperm e te Poshtem
nen faraonin epare.Historia e Egjiptit ndahet ne tre periudha:Mbreteria e Vjeter qe i perket
Epokes se Hershme te Bronzit,Mbreteria e Mesme dhe e re qe i perkasin Epokes se Vone te
Bronzit.Ne Egjipt ishin te zhvilluara disa kultura por me dominante ishin Kultura Tasa kjo
kulture eshte kultura me e vjeter e njohur predynastike ne Egjiptin e Eperm e cila evuloi rreth
4500 para Krishtit.

-Ne krye te shtetit te Egjiptit qendronte sunduesi i quajtur faraon.Ai ishte i respektuar si
zot,djali i perendise egjiptane Amon Ra.Faraoni ishte pronar i gjithe tokes.Popullata ne Egjipt
nahet ne shume shtresa.Shtresen me te pasur qe eperbenin farefisi dhe bashkepunetoret me
te afert te sunduesit,prijesit ushtarak,nepunesit,e pasur dhe prifterinjte.Ata jetonin ne shtepi
te medha pallate dhe oborre nderrsa prifsteriinje neper tempuj.Ne Egjipt gruaja ishte shume
e respektuar amvise e familjes.Gruaja ne Egjipt mund te ishte sunduese.Shteti Egjiptian u
formua rreth 3200 vjet para e.s.Dy shtetet me te vogla Egjipti i Poshtem dhe i Siperm u
bashkua me nje shtet te madh.Kurora e faraonit ishte e perbere nga 2 pjese ne dy ngjyra te
bardhe dhe te kuqe.E simbolizonte bashkimin e dy shteteve ne nje.Shteti i Egjiptit ka
mbijetuar deri ne vitin 31 para e.s kur ra nen sundimin romak.

BANIMET NE EGJIPT-ishin te ndertuara me qerpiç,balte rere,dhe material qe i perpunonin

mirepo edhe varret e kishin tradit ti ndreqnin njejt sikur shtepiat varet prej rangut te
kufomes.

Si u quajt Egjipti?-Banoret e Egjiptit e njohin me emrin Qemt qe do te thote toke e zeze dhe
pjellore,Izraelet biblik e njohin me emrin Misraim dhe greket me emrin Aigyptos.

2.Arkitektura ne Egjipt-Piramidat-tregonin nje shkalle te larte te zhvillimit te aftesive fizike e

krijuese te njeriut.Ato ishin simboli i shpreses dhe i perjetesise.Piramidat u ndertuan nga
besimi i egjiptianeve tek perjetesia e shpirtit te faraonit.Trupi i tij i balsamosur futej ne statuja
te Perendise.Egjipti ruan nje madheshti artistike dhe arkitektonike prej 4000 vjetesh.Arti dhe
arktitektura e tij u imituan kudo ne bote.

SHKRIMI NE EGJIPT:E peerdoren shkrimin piktogram i cili ka qene gjysme me shkronja gjysme
me vizatime apo simbole.

QYTETERIMET EGJIPTASE:Bashkesite e para ne Egjipt u quajt sepa.Sepat me te shquara

egjiptase ishin:Memfisi,Abidosi,Hierakopolisi dhe Elefantina.Midis ketyre sepave zhvillohesh
luftera hegjemoniste.Ne krye te sepave qendronte nomaku apo mbreti i atyre territoreve te
caktuara.

3.Mbreteresha Kleopatra VII-lindi ne vitin 69 p.k vajza e trete e Tolomeut XII.Origjina e saj
ishte greke,por qe kishte mundesi te kishte gjak egjiptian ne vena.Ne 51 p.k ajo behet
Mbreteresha e Egjiptit,por ishte ne gare me te vellane per pushtetin dhe fronin.Mendohet se
mbas shume vitesh Kleopatra vendos te vrase veten duke u pickuar nga nje gjarper Kobra
egjiptian.

4.Shoqeria Egjiptiane-Faraoni,Kleriket,shkruesit ushtaraket,tregtaret artizanet,fshataret dhe

skelleverit.

5.Besimi ne Egjipt-Kishin besim politeist ne natyralist esbonin ne shume perendi.Cdo qytet-

shtet kishe zotin e vet.Perendia kryesore perendia e diellit Ra.Besimi ne Egjipt ndryshonte
sipas politikes dhe ekonomise p.sh perendite me kryesore egjiptiane jane:Hathori(gjysme
njeri gjysme lope,e djellit),Apisi(Dem),Amoni(djelli),Izida(Hena),Hapi(Nili),Ra(krijuesi i
natyres),Apofisi(gjarperi),Muti(nene e te gjitha hyjnive),Atumi dhe Jesasi(djellor),Moni(koke
sokoli,e luftes),Nuti(qielli),Mati(drejtesise),Thothi(dijes),Anubsi(vdekjes)etj.

Ndersa besimi ne Persi:besonin ne fetishizem(kuptim i figurshem:i ligjerimit libror,adhurimi i

hyjnizmit i verber i dickaje)Totemizem(forme e lashte e fese ne rendin fisnor,kur adhurohej di
diqka e shenje nje kafshe,nje bime,ndonjehere edhe nje send

6.Shteti hetit eshte formuar ne mijevjeqarin e II para Krishtit ndahet ne dy periudha ne

mbreterine e vjeter hetite dhe ate te re.U krijua ne pjesen lindore te Azise se Vogel rreth
rrjedhes se lumit Halis(Kapadokia e sotme),Qe ne mijevjeqarin e III p.e.s hetitet u bene te
njohur per prodhimin mjaft kualitativ te leshit.

PERIODIZMI I HISTORISE SE HETITEVE:Shteti i hetiteve peridizohet ne dy periudha:

Mbreteria e vjeter hetite dhe mbreteria e re hetite.

Shteti hetit popullohej nga dy fise:

Hatet-banoret e hershem dhe Nusitet-Luvijet -fise indeeuropiane,

POPULLSIA(fiset)-Hatet-banoret me te hershem,NUSITET-fise indoevropiane

GJUHA-protohetite,hetite nesite dhe luvije.

Ky shtet ishte formuar ne territoret e turqise se sotme.Hetitet ishin njerez te zot me punimine
metaleve dhe kultivimin e shtazeve ata perpunonin edhe qelqin.Mbreterit me te njohur jane
shupililjuma,murishilishi,hatushilishi etj.kishin besim politeist.

-SHKRIMI TE HETITET-Hieroglif-u perdor ne mijevjeqarine II p.e.s kishte 220 shenja,Kuneiform-

u huazua nga sumeret,bustrahedon-u quajt shkrimi nga ana e djathte ne te majte.Bedri
Hrozni-ishte shkencetar çek qe beri deshifrimin e mbishkrimeve kunjore hetite. shkrimi ishte
kunjor dhe hieroglif.

MBRETERIA E VJETER HETITE XVIII-XVI

Sundimtaret kryesore te kesaj periudhe ishin:Pithana,Anita,Labana,Hatushili I,Murishili I.

KARAKTERISTIKAT E SHTETIT HETIT

-Kryeqender etyre u be Hatushasi(nga nje qender e vogel u be kryeqytet),

-Pushtuan dhe plaqkiten territoret e Babilonise(kane zhvilluar luftime te ashpera),

-Zhvilluan luftera me Egjiptin per te zoteruar territoret e Sirise,

-Njihen si blegtore dhe kultivues te kuajve,

-Futen ne perdorim ushtarak karrocen,

-Njiheshin gjithashtu si metalurge te mire,

-Posedonin toka,fusha pjellore.

Edhe ky njihet si qytet lumor por nuk i ka karakteristikat e qyteteve te tjera ka lind ne lumin
Haks.

7.Organizimi shoqeror te fenikasit

shoqeria fenikase ishte e strukturuar keshtu:Aristokracia,shtresa e popullsise se lire dhe

sklleverit.Aristkracine e perbenin te pasurit,udheheqesit e shtetit etj.Popullsine e kire e
perbenin tregtaret,zejtaret etj.Skelleverit zakonisht bliheshin nga vendet e huaja.

8.Arktitektura varrore ne Egjipt

Egjiptasit kishin nje bote shpirterore mjafte te zhvilluar,ata besonin se pas vdekjes njeriu rilind
ne nje bote tjeter dhe per kete arsye ndertonin varreza shume te kushtueshme.Popullsia e
thjeshte varrosej ne varre me te thjeshta te ndertuara nga tullat,ndersa aristokracia varrosej
ne mastaba.LLoji me i arritur i varreve ishin piramidat qe ndertoheshin per varrosjen e
faraonit.Varret me munumentale jane ndertuar ne kohen e dinastise se 4 dhe 5 .Piramida
gjigande u ndertua ne kohen e sundimit te Faraonit Kufo ose Keops.

9.Puduhepa-ka qene gruaja e mbretit te hetiteve Hatushilishit ajo njihet si gruaja e pare ne
histori qe ka arrit barazi krahas burrit ne politiken e jashtme.Ajo se bashku me burrin e saj
firmosnin se bashku dokumentet zyrtare.

10.Karaketeristikat e shtetit akad

-Krijimi i shtetit te tyre pas pushtimit te sumereve,Sargoni sundoi gjate 56 vitesh,Posedonin

ushtri te sofistikuara,Themeluaes te traditave shtarake ne Mesopotami,-Pushteti i
trashegueshem ,Bujqesia shtylle kryesore e bujqesise,Tradhetia bashkeshrtore denohej me
vdekje,Krijimi i nje sistemi rrugesh ne tere perandorine,perfshire edhe sistemin per nevoja
tregtare,Importonin metale,gur,dru per ndertime.Eksportonin kafshe dhe
drithera.Akadishtjau be gjuhe nderkombetare dhe u mesua ne te gjitha shkollat e Lindjes se
Mesme.

11.Mbreteria e vjeter e Babilonise 1894-1594

-Dinastia amonte kishte 11 mbreter,Kulmi i zhvillimit gjate sundimit te Hamurabit,Sundimi i

Hamurabit shenon perfundimin e historise se sumerve,Kodifikimi i ligjitz te pare te
shkruar,Njohuri te theksuara ne matematike,algjeber e gjeometri,Njihnin perdorimin e
ekuacione lineare dhe kuadrike,Studionin dhe vezhgonin fenomenet natyrore,Pushteti i
centralizar,Baza e ekonomise ishte Bujqesia.

MBRETERIA E RE BABILONASE KARAKTERISTIKAT

-Lulezimin me te madh e arriti gjate sundimit te Nabukodorasonit,

-Zgjerimin e territorit,hapja e rrugeve tregtare dhe mbledhja e targave,

-Pushtimi dhe plaqktija e Jerusalemit,

-Kopshti i Seramidese,nje nga 7 mrekullite e botes antike,

-Ne vitin 523 pushtohet nga Perset,

-Kiri ne diplomaci te jashtezakonshme(ia rrembeu Palestinen dhe Sirine,,keshtu ia nderpreu

rrugen tregtare per Detin Mesdhe).

12.Organizimi politik dhe shoqeore ne Feniki

Te dyja jane qytete lumore,Te dy vendet i kane keqtrajtuar sklleverit

Dallimet:Ne Egjipt e kane vlersu gruan ku ajo mund te behej edhe udheheqese ,ndersa ne
Mesopotami gruaja nuk kishte asnje te drejte madje ajo shendrrohej ne skllave ne qofte se
burri i saj martohej me nje tjeter.Mesopotamia ishte nje vend i gjelberuar ku kishte bimesi te
zhvilluar dhe jetesa mund te behet ne gjithe territorin e saj,ndersa ne Egjipt kishte jetese
vetem afer lumenjeve ndersa pjesa tjeter ishte shkretetire.Te dy qytetet kane pase ndertime
te medha.Ne Egjipt besonin shume ne jeten pas vdekjes madje ne varr i futnin te gjitha gjerat
qe ata i kane perdorur gjate jetes,ndersa ne Mesopotami jane fokusuar me shume ne jeten e
tanishme.

13.Xhaxhati-ishte keshilli i cili udhehiqte komunen.Xhaxhati perbehej nga familje patriarkale.

14.Patjesat-Ne fund te mijevjeqarit IVp.e.r ne Mesopotamine jugore egzistonin 20 shtete te

vogla.Sundimtaret e tyre quheshin patjese.Ndersa shtetet quheshin patjetase,patjesartet me
te fuqishem ishin Eridu,Uruku,Kishi,Lagashi,Uma dhe Shurupaku.

16.Karakteristikat e Artit dhe Arktitektures Etruske

Qyteterimi etrusk mund te njihet vetem permes krijimeve figurative,ne rend te pare te
piktures se skulptures,me te cilat ata i dekoronin varret e tyre.Shume vazo te pikturuara si
Terrakota,Stoli e sende te ndryshme prej Bronzit dhe Arit.Skulpturat me te njohura me vlera
te larta artistike pa dyshim jane:Shtatorja e Apolonit nga Vei dhe Sarkofogui qiftit
bashkeshortore nga Cerveteri.Nga monumetet historike etruske jane ruajtur vetem muret e
qyteteve Ciklope,disa pjese tempujsh dhe varre.Gjithashtu aplikimi i kupoles ne dyert e
qyteteve ne Volter dhe Peruxhia.Origjina Etruske mendohet nga shume estrukolog se duhet
kerkuar nga Azia e Vogel dhe nga Gadishulli Ballkanik,ndersa disa te tjere mendojne se ata ne
Itali jane vendas,kurse shkencetari Raumond Blach shpreh mendimin se etrusket jane me
prejardhje nga Lidia kete mendim te tij e perkrahin pothuajse te gjithe ashtu edhe
Herodoti.Kurse Dionis Halilkarnasti thote se etrusket kane pasur origjine pellazge dmth
ilire.Qytete qeveriseshin nga mbreterit po ne disa te tjera mbreteronte Monarkia.Flotat
Etruske shquheshin per aftesi ne det,ata qysh heret dinin te benin tharjen e moqaleve qe e
benin duke hapur kanale dhe vija kulluese gjithashtu kishin edhe qarkullimin e monedhes.

17.Dallimet dhe ngjajshmerite e qytetit Grek dhe Romak

-Greket dhe Romaket jane qytetare te dy kulturave antike me te famshme ne kulturen

perendimore.Te dyat bene hapa te konsiderueshem ne politike,letersi,art,organizata
shoqerore dhe organizatat politike.Megjipesi te dy vendet kishin ekonomi bujqesore qe
eksportojne grure,vaj ulliri dhe vere.Ata ndryshojne nga njeri tjetri per sa i perket kontributit
te tyre ne art.Romaket besonin ne te njejtat figura mitologjike si Greket.Greket nuk kishin nje
perandori,kurse Romaket kishin perandori.Greket dhane kontribute te rendeshishme ne
filozofi,matematike,astronimi dhe mjekesi.Greket ishin te njohur per skulpturen dhe
arktitekturen e tyre te sofistikuara.Kultura Greke ndikoi ne Perandorine Romake.

18.Karakteristikat e civilizimit sumer

-Krijuesit e qyteterimeve te para,te paret qe perdoren shkrimin,vendosen organizimet e para

sociale duke themeluar edhe qytetet e para,njihnin sistemin e irrigacionit ,njihnin sistemin e e
zhvillimit te kenetave,njihnin bujqesine,posedonin njohuri te theksuara ne shkenca
si:matematike,gjeografi,astronomi.

19.Organizimi politik i sumereve

-Krijimi i patjesave si qytet-shtete te vogla,ndarja e shtresave te diferencuara,mbreti apo prifti

ne krye dhe kishin pasuri te medha,mbreti kishte mbikqyresit e vet ne komuna permes paleve
merrte tatime te larta,populli i shtrenguar bente pune te detyrueshme ne sistemin e
iirigacionit,zhvillimi ekonomik mundesoi pasurimin e aristokracise.

20.Mbreteria e Re Hetite (1400-1593)

-Riorganizator ishte Shupililuma,

-U zgjerua shume si rezultat i pushtimeve,

-Puduhepa-konsiderohet si gruaja e pare e cila arriti barazine gjinore ne vendimmarrje,

-Kryengritje te shumta,

-Beteja per fron.

Mbreteria e vjeter Hetite XVII-XVI

-Themelues ishte mbreti Lebana,trashegimtaret e Labanes ishin:Hatushilisha I dhe

Murishilisha I,ne shek XV p.e.s hetitet krijuan shtetin e Milanise me kryeqytet Vashukanin.

KARAKTERISTIKAT E MBRETERISE SE VJETER

-Kryeqendra u be Hatushasi,pushtuan dhe plaqkiten territoret e Babilonise,Zhvilluan lufta me

Egjiptin per te zoteruar territoret e Sirise,njoheshin si blegtore dhe kultivues te kuajve,futen
ne perdorim ushtarak karrocen,njiheshin gjithashtu si metalurge te mire.

21.Organizimi shoqeror i Hetiteve

-Kishte organizim skllavopronar ne krye me mbretin,mbreti ushtronte pushtetin

politik,administrativ,legjislativ,ushtarak dhe religjioz,mbreti konsiderohej sjelles i lumturise
dhe pas vdekjes shpallej perendi,pushteti i mbretit kufizohej nga Keshilli i Aristrokrateve-
PANK,Shoqeria hetite ndahet ne:skllavopronare-antaret e bazes
mbreterore,prifterinjeve,komandateve.Popullata e lire-popullata qe jetonte ne
fshatra.Hiparet-pjestare te popujve te nenshtruar,sklleverit.

Territoret e pushtuara udheheqeshin nga mbreterite vazale,religjionet udheheqeshin nga

mbreterit e vegjel.

22.Besimi Hetit-me se shumti respektonin hyjneshen Nena e Madhe(Magna Mater)hyjun e

rrufese dhe hyjun Telepin.Fale hetiteve u krijua Kulti i Apollonit,ku sipas mitit grek ne luften e
Trojes,Apoloni ishte mbrojtes i Trojaneve kunder
akejve.Kumarba,ariana,hepata,Teshuba,Ulikumi,Telepini.

23.Kina-pernehen nga 3 shtresa kryesore:Pellgu i lumit Huanhe,Kina Qendrore dhe Kina

Jugore.Lumi Huanhe ose lumi i verdhe ne veri,Lumi Jance ne jug.Dinastite me te hershme
ishin Hisa dhe Shang.

Dinastia HISA 2070-1700 KARAKTERISTIKAT

-Shenon kalimin nga organi fisnor ne shoqerine skllavopronare,respektivisht qyteterimin

kinez,

-Mundesoi organizimin politik,

-Lindja e nje sistemi te veqante te shkrimit,

-Lindja e filozofise dhe lindja e artit.

Dinastina SHANG 1700-1020 KARAKTERISTIKAT

-U krijua rreth pellgut te lumit Huanhe,

-Kryeqendra e tyre ANIJANG,

-U zhvillua metalurgjia,perpunimi i mendafshit,

-Ekonomia mbeshtetej ne bujqesi,zejtari,gjueti dhe peshkatari,

-Ne krye te organizimit politik dhe religjioz qendronte mbreti i cili mbante titullin HUAN ose
DI,

-Gjate kesaj kohe peridhe Huan(mbreti)kishte karakter hyjnor.

-Posedonte organizim te qendrueshem administrativ dhe nje kaste te forte prifterinjesh te

cilet se bashku me keshillin e pleqve kufizonin pushtetin e mbretit,qeverisje tipare
patriarkale.

Dinastia Çin 221-207 KARAKTERISTIKAT

-Kryeqytet u be Ksijanjan,

-Perandori i pare u shpall perandori Çen,

-Njihej per realizimin e reformave ekonomike dhe perqendrimin e tokave ne duart e

aristokracise se re,

-U ruajt organizimi politik e centralist,

-Shteti u nda ne 36 krahina,

-U vendos nje sistem unik i peshes dhe mases,

-Ndertoi nje sistem te madh te infrastruktures rrugore,

-Ndertimi i murit te madh mbrojtes per tiu mbrojtur nga sulmet nomade,

-Muri kinez i gjate 2500km,ky mur u ndertua rreth 10 viteve,

-Djegia e biblotekes shteterore me 213 p.e.s,

-Varri i perandorit She-Huangi.

Dinastia HAN 260p.e.s-220 KARAKTERISTIKAT

-Themelues ishte Liu Bang,

-Huang Vu Di ishte perandor i cili e kishte perkrahjen e familjeve aristokrate,

-Kryeqytet u be Çanjani,

-Shpalli kultin shteteror te konfuçit me 136,

-U be ulja e taksave per fshataresine,

-Oborri mbreteror u zevendesua nga Llojani ne Najjing,

-U zhvillua tregtia e jashtme dhe u intensifikua politika pushtuese,

-U be krijimi i rezervave ushqimore,u organizuan shume kryengritje ne mesin e te cilave

shquhej kryengritja e brezave te verdhe 184.

Dinastia Zhou KARAKTERISTIKAT

-Nga disa shtet qytete u krijua nje shtet i centralizuar,

-Shquhet per zhvillimine madh qe njohu bujqesia,

-Zejtaria dhe tregtia moren hov te madh fale edhe vendosjes se ekonomise,

-Lindja e qyteteve te medha NEU dhe LLOJ

-U krijuan shume shkolla filozofike dhe juridike,filozof i njohur kinez KONFUÇI.

Organizimi politik e shoqeror te kinezet:Huan ose Di ishte udheheqesi suprem ne krye te

shtetit.Ai ishte prijes ushtarak dhe kryeprijes. Purshteti i mretit kufizohej nga keshilli i pleqeve
(aristokracia e vjeter gjinore si oragani me i lire).

DINASTIA ÇOU 1122-256-KARAKTERISTIKAT

-Nga shtet qytetet u krijua nje shtet i centralizuar

-Pushtuan kryeqytetin Shang,

-Mori pushtetin ne dore ne vitin 1124,

-Mbreti konsiderohej si djali i qiellit,

-Me institucione qendrore,politike,ekonomike dhe sisteme targambledhjes te rregullt

-Shquhet per zhvillimin e madh qe njohu bujqesine,blegtorine,zejatrine,dhe tregtine,

-Zejtaria dhe tregtia moren hov te madh dhe vendosjen e ekonomise monetare(vendosje e
monedhes),

-Linden qytete te medha Neo dhe Lloj ,

-U krijuan shume shkolla filozofike dhe juridike.

KODI I HAMURABIT

-Veper e rendesishme per njohjen e funksionimit te Mbreterise Babilonase,ligji i pare i

shkruar ne historine e njerezimit,kodi perbehet nga 3 pjese:hyrja,teksti i ligjeve dhe
konkluzionet,teksti permban 282 nene ku 35 prej tyre mungojn,trajton aspekte te se drejtes
penale,pronesore,familjare,tregtise dhe skllaverise.

DALLIMET DHE TE PERBASHKETAT NE MESOPOTAMI DHE EGJIPT

Te perbashketat:
-Kane njohur shkencen,

-Sistemi politik i ngjajshem,

-Kane realizuar ndertime madheshtore,

-Sistemi i rrigacionit i ngjajshem,

-Vende lumore,

-Besim politeist,

-Kane njohir shkencen.

DALLIMET:

-Shkrimi ne Mesopotami kuneiform ndersa ne Egjipt shkrimi hireoglif

-Kushtet mjedisore:Tiger dhe Eufrat te paparashikueshem,Nili i shikueshem

MBRETERIA E MESME DHE E RE E EGJIPTIT

-Mbreteria e Mesme e Egjiptit 11-12 (2040-1748)

KARAKTERISTIKAT:

-Ndarja e Egjiptit neper krahina,

-Shkaterrimi i sistemit te irrigacionit,

-Progresi ekonomik,

-Ribashkimi i Egjiptit nga Monthohotepi I,

-Zhvillimi i tregtise,ekspoditat ne Ugari,Gabal,

-Krijimi i vendbanimeve tregtare,

-Zhvillimi i mjekesise,matematikes,astronomise dhe letersise,

-Krijimi i liqenit artificial.

PERIUDHA E DYTE KALIMTARE DINASTIKE 13-17

KARAKTERISTIKAT:

-Qendra e tyre ishte ne Egjipt ishte Auzris(Persia),

-Me hikset ne Egjipt depertoi edhe nje pjese e popullates semite,

-Hyri ne perdorim kali,

-Udheheqesi me i shquar ishte Kihani.

MBRETERIA E E RE E EGJIPTIT

-Disa nga faraonet kryesore,

-Çlirimi i Egjiptit nga hikset,

-Ribashkimi nga Ahmosi II,Ai mbeshtetej ne ushtrine e re organizatore,

-Marrevsehja e Kadeshit,

PERIUDHA E TRETE E KALIMTARE DHE E VONE

-Marrja e pushtetit nga prifterinjte e Amonit,

-Pushtimi nga Asiria,

-Hapja e kanalit te pare artificial qe lidh Detin e Kuq,

-Lulezimi i tregtise,

-Themelimi i kolonive greke,

-Pushtimi i Egjiptit nga Persia.

PERIODIZMI I EGJIPTIT

Periodizmi Egjiptas eshte:

-Periudha Antike me dinastite 1-2 duke perfshire vitet 2930-2650p.e.s,

-Mbreteria e Mesme me dinastite 3-8 gjate viteve 2650-2135,

-Periudha e pare kalimtare me dinastite 9-10 gjate viteve 2135-2040,

-Mbreteria e Mesme me dinastite 11-12 gjate viteve 2040-1785,

-Periudha e dyte kalimtare me dinastite 13-17 gjate viteve 1785-1550,

-Mbreteria e re me dinastite 18-20 gjate viteve 1550-1070,

-Periudha e trete kalimtare me dinastite 21-25 gjate viteve 1070-665 dhe

-Periudha e vone me dinastite 26-31 gjate viteve 665-343.

-PIRAMIDA ME E VJETER ESHTE:Piramida e shkallezuar e Zoserit ne Egjipt.

MBRETERIA E VJETER EGJIPTIT:

-Mbreteria e evjeter e Egjiptit dinastite 3-8.Themelues i dinastise se trete ishte Zoseri,ku gjate
sundimit te tij Egjipti perjetoi nje hove te madh te zhvillimit te vendit.Ai thuhet se u varros me
dy varre njerin ne Abidos tjetrin ne Memfis.Faraon tjeter me nam dhe lavdi te madhe ishte
Snofru,faraon i dinastite se peste.

MESOPOTAMIA

-Banoret me te hershem te Mesopotamise ishin sumeret.Ata themeluan shtet qytete e

para.Sumeret ishin te paret qe krijuan shkrimin,poqarine,rroten dhe qerren.Ne Mesopotami
me se shumti kishte hurma.SHteti i madh i pare ne Mesopotami e krijoi Sargoni,mbreti i
Akadise rreth 2400 vjet para e.s.

NDERTIMI I SHOQERISE NE MESOPOTAMI

-Shoqeria ishte e ndare ne klasa,

-Mesopotami arriti ne shkalle te larte zhvillimi ne ekonomi,

-Kaloi ne kater periudha dinastike,

-U hartuan ligjet e hamurabit ne dinastine babilonase.

QYTETERIMET E PARA:EGJIPTIAN

U zhvillua bujqesia,Lulezoi ne luginen e Nilit,Tregtia,artet,Feja,Sundohet nga faraoni.

FENIKASIT:Fenikasit ishin popuj nomade.Ne vendin e tyre sot shtrihet shteti i Libanit.Jeta e
tyre ishte e lidhur ngushte me detin.Ata ishin peshkatare,artizane,tregtare dhe lundertare te
zote.Dalloheshin per ndertimin e anijeve.

Karakteristikat e qzteterimit sumer:

-Krijuesit e qytetrimit te pare,

-Te paret qe e perdoren shkrimin,

-Vendosen organizimet e para sociale duke themeluar edhe qytetet e para,

-Njihnin sistemin e irrigacionit,sistemin e zhvillimit te kenatave,dhe bujqesise,

-Posedonin njohuri tte theksuara ne shkenca si:Matematike,gjeografi,astronomi etj.

ORGANIZIMI POLITIK I SUMEREVE:

-Krijimi i patjesave si shtet qytete te vogla,

-Ndarja e shtresave te diferencuara,

-Mbreti apo prifti ne krye dhe kishin pasuti te medha,

-Mbreti kishte mbikqyresit e vet neper komuna permes te paleve merrte tatime te larta,

-Populli i shtrenguar bente pune te detyrueshme ne sistemin e irrigacionit,

-Zhvillimi ekonomik mundesoi pasurimin e aristokracise.

PATJESE:Sundimtaret e qytet shteteve te vogla mesopotame,ndersa shtetet e vogla quhesh

PATJESJATE.