VEPRIMTARI PRAKTIKE HISTORI

Qyteterimet e vjetra anes lumenjve

Egjipti Lashtë dhe Mesopotomia
Qytetërimet antike të Mesopotamisë dhe Egjiptit u lehtësuan të dy nga lumenjtë që rrodhën në
mes të tyre. Eufrati, Tigri dhe Nili depozituan tulën përgjatë bregut të lumenjve, gjë që e bëri
tokën ngjitur jashtëzakonisht pjellore. Kjo çoi në zhvillimin e qyteteve si Ur dhe Eriku në
Mesopotamia, dhe Thebes në Egjiptin e lashtë. Në Egjipt, Nili shërbeu si një mjet transporti dhe
gjithashtu siguroi mbrojtje nga armiqtë, sepse deltat e saj kënetore e bënin pushtimin gati të
pamundur. Egjipti i Lashtë dhe Mesopotamia, megjithatë, kishin dallime thelbësore në mënyrën
e qeverisjes së shoqërive të tyre, si dhe në zhvillimet në lidhje me jetën kulturore dhe fetare.

Dallimet midis Egjiptit të Lashtë dhe Mesopotamisë

Egjipti i lashtë kishte një strukturë të ndryshme politike nga Mesopotamia. Në Egjiptin e lashtë,
Faraoni konsiderohej se ishte përfaqësuesi i perëndive në tokë. Qytetarët e Egjiptit të lashtë
besuan se Faraoni i tyre ishte një perëndi dhe nuk pranuan të shikojnë drejtpërdrejt në fytyrën e
tij edhe kur adresohen prej tij (Richards & Van Buren, 2000). Shumica e fisnikëve që ishin
emëruar në poste të rëndësishme në Egjiptin e lashtë ishin të lidhur me Faraonin. Pas vdekjes
së tij, vetëm një djalë i Faraonit mund ta pasonte atë. Në Mesopotaminë e lashtë, shoqëria
përbëhej nga shtete vetëqeverisëse rajonale për dhjetë shekuj para se Sargon i Madh të
shpallet mbret në 2370 pes (Brisch et al., 2008). Qytetarët e Mesopotamisë, megjithatë, nuk e
konsideronin mbretin ose pasardhësit e tij si hyjnorë. Në Mesopotami, shumica e shkruesve
ishin anëtarë të familjeve fisnike dhe nuk kishin lidhje me mbretërit në pushtet.

Një tjetër ndryshim i madh midis Egjiptit të lashtë dhe Mesopotamisë ka të bëjë me fenë dhe
kulturën. Në Mesopotami, gratë mund të marrin leje për të marrë pjesë në tregti, dhe madje
edhe pronë e menaxhuar. Sidoqoftë, ekzistonin rregulla të përcaktuara në Kodin e Hammurabi
që i pengonin ata të trashëgonin pronë pasi burrat e tyre vdisnin (Suter & Croddy, 1983).
Sidoqoftë, në Egjiptin e lashtë, gratë u lejuan të merrnin një të tretën e pronave të burrave të
tyre kur të bëhen të veja. Egjipti i Lashtë dhe Mesopotamia kishin kultura shumë evolucionare,
të cilat mbështetnin zhvillimin e stileve të shkrimit dhe gjuhëve.

Në Mesopotami, Sumerians zhvilluan sistemin e shkrimit të njohur si kuneiform për të lehtësuar

ruajtjen e regjistrave (Richards & Van Buren, 2000). Kuneiform, i cili u shpreh përmes formave
të byrekut, shkruhej në pllaka balte, të cilat më pas do t’i ekspozoheshin diellit për tu tharë. Në
Egjiptin e lashtë, skribët përdorën hieroglifikë për të shprehur ide dhe koncepte. Kjo gjuhë kishte
elemente alfabetike, si dhe logoja (Richards & Van Buren, 2000).
Në Egjiptin e lashtë, si në Mesopotami, perëndi dhe perëndeshat e shumta adhuroheshin. Në
Mesopotamia, ndërtesat e mëdha të quajtur ziggurat shërbyen si tempuj ku adhuruesit mund të
bënin flijime dhe të luteshin (Connan, 1999). Në Egjiptin e lashtë, tempujt ishin struktura të
zakonshme shtëpiake, ku ritualet shpesh kryheshin nga priftërinjtë për të qetësuar perëndi dhe
perëndeshat e shumta. Egjiptianët e lashtë gjithashtu u kujdesën të përgatiteshin për jetën e
përtejme gjatë jetës së tyre në tokë.

Ata besuan se Ka, ose shpirti njerëzor, nuk mund të mbijetonte në jetën e përtejme pa trupin e
tij (Galeria Kombëtare e Artit, 2015). Priftërinjtë e Egjiptit të lashtë kishin për detyrë të bënin
mumifikim për të ruajtur kufomat. Varre të mëdha të njohura si piramida u ngritën për Faraonët
e ndjerë për të ruajtur trupat dhe gjërat e tyre, në mënyrë që ata të mund t'i përdorin ato në
jetën e përtejme. Siç përshkruhet në Gilgamesh, Enkidu dhe Netherworld, njerëzit e
Mesopotamisë ishin gjithashtu të kujdesshëm për t'u përgatitur për jetën pas vdekjes (Brisch et
al., 2008). Për më tepër, ata varrosën kufomat në kavanoza qeramike, të cilat u futën në
gërmime, pasi i mbuluan fillimisht në dyshekë ose qilima.

përfundim
Qytetërimet e Mesopotamisë antike dhe Egjiptit lulëzuan për shkak të lumenjve të gjatë që u
rritën nëpër tokat e tyre. Qeniet njerëzore u vendosën përgjatë lumit Nil në Egjiptin e lashtë, dhe
pranë lumenjve Eufrat dhe Tigër në Mesopotamia për të përfituar nga toka pjellore e pasuruar
nga llumi. Sidoqoftë, ekzistuan dallime të rëndësishme politike, fetare dhe kulturore midis këtyre
dy civilizimeve të cilat filluan krijimin e bashkësive njerëzore.