Laponlar

Laponlar
Laponlar ya da Samiler (Kuzey Laponcas: Smit ) Toplam nfus 80.000-135.000 nemli nfusa sahip blgeler

60,000-100,000 14,600 [1] 9,350 [2] 1,991 [3] 136 [4]

Diller Lapon dilleri: Kuzey Laponcas, Lule Laponcas, Pite Laponcas, Ume Laponcas, Gney Laponcas, nari Laponcas, Skolt Laponcas, Kildin Laponcas, Ter Laponcas Akkala Laponcas (tkendi), Kemi Laponcas (tkendi) Bal olduklar devletlerin resmi dilleri: Norvee , svee , Fince , Rusa Din Hristiyanlk (ounlukla Luteryan , Ortodoks) , amanizm lgili etnik gruplar Finliler , Estonlar

Laponlar ya da Samiler, Norve ve sve'in Kuzey Kutup Dairesi iinde kalan blgelerinde ok eski tarihlerden bu yana yaamakta olan bir etnik grup. Laponlarn gnmzdeki saylar 60.000 kadardr ve %70'i Ural dil ailesine bal Sami (Saame) dili olan Laponca konuur. Laponlarn temel ura,ren geyii yetitiriciliidir (topraklarnda 700.000 dolaylarnda ren geyii yaar). Laponlarn dokuma giysilerinin kullanl ve gzel olmas dikkat eker. Laponlarn kendi bayraklar, ulusal marlar ve ulusal gnleri vardr.
Aa-yukar 1900'de bir Sami aile (Norve)

Laponlar

Tarih
Ana madde: Lapon tarihi Toplam 80.000 100.000 aras nfusa sahip olan bu halk kendilerine Lapyal denmesini kesinlikle istemiyorlar, nk Lapp yama anlamna geliyor ve Samiler rengarenk giysileri dolaysyla kendilerine verilen bu ad ile, alay edildiini dnyorlar. Samiler bu blgeye yaklak 4000 yl nce gelmiler. Vikingler ve onlar takip eden ortaa yllarnda en kalabalk toplumun Samiler olduu biliniyor. Bu yllarda Vikinglerle srekli sava halinde olan Samiler, Vikingler tarafndan kutup dairesi dolaylarna doru srlrler. Bir sre sonra dnyay kefe kan Vikingler, Samilerin ticaret orta haline gelirler.

Sami bayra

17. yzyldan itibaren Norve ve sve krallklar tarafndan, asimile edilmeye balanan halk, animist gemilerini brakarak, Hristiyanl semeye zorlanr, dillerini konumalar yasaklanr. sve, Norve, Finlandiya ve Rusya ulusal snrlarnn izilmesinden sonra, Samiler yaamak zorunda olduklar lkenin kltrne ve diline adapte olmak zorunda kalrlar. 1956da Finlandiya, sve ve Norve te yaayan Samiler, Kuzey Sami Konseyini kurduktan sonra haklar iin mcadele etmeye baladlar ve bugn bu lkelerde resmi olarak aznlk statsnde olsalar, dillerini ve kltrlerini okullarnda renebilseler de, halen toprak ve doal kaynaklar konusundaki mcadeleleri devam ediyor. 11 Aralk 2006 gn yaynlanan Banu Avar'la Snrlar Arasnda//sve'in Nobeli blmnde (TRT) 1900'l yllarda soykrma urad ve zorla ksrlatrld iddia edilmitir.[5] [6]

Mzik
En bilinen Sami mzikleri, ngiliz edebiyatnda da rastlanan joiklerdir. Joiklerde taklit nemli bir yer tutar. Szleri zellikle ruhani konularla ilgilenir. Lavu denen dier bir ark trnn iirsi szleri vardr. Vuelieler ise bir kii ya da olayn mzik eliinde anlatlmasdr. Bu mzik tr de halen Samiler arasnda biliniyor. Gen kuaklar ise modern ritm aletleri ile mziklerini besliyorlar. Yerli alglar son derece ilkel. Bir aa parasna ya da bir boynuza tel gerilerek yaplyor. Mzisyen, telin boyu ve gerginlii ile oynayarak nota retiyor. Samiler, Enigma isimli mzik grubunun kendi mziklerini tanttn dnyorlar. Ayrca nl caz saksafoncusu Jan Garbarekin Legend Of The Seven Dreams albmnde Sami melodileri Finlandiyada yaayan Sami sanat Nils-Aslak Valkeapnn elii ile alnyor. Yine Norvete yaayan Marie Boine de Peter Gabrielin albmlerinden tannyor. Sami mziinde aman ayinleri de nemli bir yer tutuyor.

Laponlar

Vikipedi versiyonlar
Lapon dillerinde Vikipedi versiyonlar arasnda imdilik Kuzey Laponcas (Smegiella) versiyonu bulunmaktadr.

Dipnotlar
[1] [2] [3] [4] [5] [6] Ethnologue report for Sweden - Languages of Sweden (http:/ / www. ethnologue. com/ show_country. asp?name=SE) Eduskunta - Kirjallinen kysymys 20/2009 (http:/ / www. parliament. fi/ faktatmp/ utatmp/ akxtmp/ kk_20_2009_p. shtml) Russian census of 2002 (http:/ / www. perepis2002. ru/ index. html?id=87) Ethnic composition of Ukraine 2001 (http:/ / pop-stat. mashke. org/ ukraine-ethnic2001. htm) http:/ / www. mudafaaihukuk. com/ 101-byetkin. htm http:/ / www. bugun. com. tr/ haberler/ 180307/ p27339y108. asp

Madde Kaynaklar ve Katkda Bulunanlar

Madde Kaynaklar ve Katkda Bulunanlar

Laponlar Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?oldid=12930615 Katkda bulunanlar: Ahzaryamed, CommonsDelinker, Ddenkel, Dnya vatanda, Ertly, Esc2003, Guzelonlu, Kmoksy, Nosferat, Rapsar, Takabeg, YaMMach, Yufereff, 31 anonim dzenlemeler

Resim Kaynaklar, Lisanslar ve Katkda Bulunanlar

Dosya:Flag of Norway.svg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Flag_of_Norway.svg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Dbenbenn Dosya:Flag of Sweden.svg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Flag_of_Sweden.svg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: User:Jon Harald Sby Dosya:Flag of Finland.svg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Flag_of_Finland.svg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Drawn by User:SKopp Dosya:Flag of Russia.svg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Flag_of_Russia.svg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Zscout370 Dosya:Flag of Ukraine.svg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Flag_of_Ukraine.svg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Created by: Jon Harald Sby, colors by Zscout370 Dosya:Saami Family 1900.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Saami_Family_1900.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: 1Veertje, Adam Cuerden, Alvaro qc, Anne-Sophie Ofrim, Apalsola, Bestiasonica, Cchene, Cirt, DenghiComm, Finavon, Fred J, Gerrit, Ghybu, Glenlarson, Habj, Howcheng, Jim Derby, Julia W, KTo288, Keraunoscopia, Kuerschner, Krschner, Martin H., Mattes, Meno25, Methem, Nguyn L, Ninamcmahon2012, Ranveig, Rocket000, Shizhao, Skogsfrun, Sueiras, Symbolium, Takabeg, Tcho, Terfili, Thierry Caro, Tomer T, Wolfmann, 3 anonim dzenlemeler Dosya:Sami flag.svg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Sami_flag.svg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Jeltz

Lisans
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/