1.

DÜNYADAKİ BAŞLICA DİL AİLELERİ

Kaynak bakımından birbirine yakın olan diller bir aile teşkil
ederler. Dünya dilleri bu şekilde çeşitli dil ailelerine ayrılırlar. Bir dil
ailesi tarihin bilinmeyen devirlerinde bir ana dilden çıkan dillerin
oluşturduğu topluluktur. Bu diller arasındaki benzerlikler böyle bir
varsayımı kuvvetlendirmektedir. Bir ana dilin yazılı belgeleri
olmadığı halde birçok özelliklerini kendisinden türemiş bulunan
ailedeki dilleri karşılaştırarak tesbit etmek mümkün olabilmektedir.

1.1. HİNT-AVRUPA DİL AİLESİ

Hint-Avrupa dil ailesi Dünya’nın en büyük dil ailesidir. Yüzlerce dil
ve lehçe içerir. Dünyada 2,5 milyarı aşkın kişinin ana dili Hint-Avrupa dil
ailesine ait bir dildir. Avrupa’nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya
dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya’da en çok konuşulan diller
Hint-Avrupa dilleridir. Günümüzde dünyada en çok konuşulan 20 dilden
12’si Hint-Avrupa dil grubuna aittir. Bunlar İngilizce, İspanyolca, Hintçe,
Portekizce, Bengalce, Rusça, Almanca, Fransızca, Marati, İtalyanca,
Puncapca ve Urduca’dır.
a. Hint-İran Dilleri: İran, Afgan, Pakistan, Hindistan, Sri Lanka, Nepal
dilleri,
b. Slav Dilleri: Rusça, Bulgarca, Lehçe (Polonya), Çekçe, Slovakça, Baltık
dilleri,
c. Roman Dilleri (Latinceden türetilmiş diller): İtalyanca, Fransızca,
İspanyolca, Portekizce, Rumence…
ç. Germen Dilleri: İngilizce, Almanca, Felemenkçe, İsveççe, Norveççe…

1.2. HAMİ-SAMİ DİL AİLESİ

Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya yayılmış çeşitli topluluklarca
konuşulan yaklaşık 250 dilden oluşur. Hami ve Sami alt grupları olmak
üzere ikiye ayrılır:
a. Hami Dilleri: Eski Mısır dili, Kuşi dili, Libya-Berber dili, Çad dili,
b. Sami Dilleri: Arapça, İbranice (Kenanca), Habeşçe, Akatça.
Bu ailenin yaşayan en önemli dilleri Arapça ve İbranicedir.

1.3. BANTU DİL AİLESİ

Orta ve Güney Afrika’da yaşayan kabilelerin konuştukları 400’den
fazla dilin bütününe verilen addır. Lingalaca, Lubaca, Kongoca, Swahili
(Svahili), Pölce, Susuca, Gurca, Akanca Bantu dilleri grubundandır.
Aslında Bantu’yu bir dil ailesi olarak adlandırmak yanlış olur, çok farklı
kurallar içeren diller de bu grubun bir üyesi olabilir. Bantu bölgede
konuşulan dillere verilen genel addır. Bantu sözcüğünün ne anlama geldiği
konusunda ortak kabul görmüş bir görüş olmasa da bantu birçok Bantu
dilinde “insan” anlamına gelir.

1.4. ÇİT-TİBET DİL AİLESİ

Çin (Sin) ve Tibet-Burma Dilleri gruplarında yer alan 300 Doğu Asya dilinden
oluşur. Çince, Tibetçe, Dzongka, Birmanca, Vietnamca ve Kmerce bu gruba
girer.

1.5. URAL DİL AİLESİ

Ural dilleri, içinde otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 50 milyon insan
tarafından konuşulan dil ailesidir. Dünya üzerinde en çok konuşanı olan Ural
dilleri, sırasıyla Macarca, Fince, Estonca, Marice ve Udmurtçadır. Yine
dünyada içinde belirgin olarak Ural dilleri konuşanı barındıran ülkeler
Estonya, Finlandiya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Slovakya'dır.

Ural ismi, bu dillerin doğduğu yer olarak düşünülen Ural Dağları'ndan

gelmektedir. Her ne kadar yaklaşık olarak dilin doğum yeri bilinmese de Hint-
Avrupa dil ailesinin doğduğu yerlere yakın olabileceği düşünülmektedir.

1.6. ALTAY DİL AİLESİ

Altay dilleri Avrupa'dan, Orta Doğu'ya ve Orta Asya'dan Uzak Doğu'ya

kadar uzanan büyük bir coğrafyada konuşulan dilleri kapsayan bir dil
ailesidir. Altay dillerinde Türk dilleri, Moğol, Tunguz, Japon ve Kore dilleri
bulunur.
Kimi dil bilimcilerce Estonca, Fince ve Macarca gibi Ural dillerinin de bir Ural-
Altay dil ailesinin parçası olarak bahsi geçen Altay dillerinin uzaktan
akrabaları olduğu savunulmaktaysa da, bu görüş Dünya dil bilimcileri
tarafından genel kabul görmemiştir.

Türk dilleri ve dolayısıyla bugünkü Türkçe, çok uzaktan da olsa, Moğolca,

Japonca, Macarca, Fince gibi diller ile de bağlantılıdır. Ne var ki, bu gibi
bağlantıları kurmaya yarayan benzerlikler, acaba ortak bir dilden gelme
sonucu mudur? Yoksa yakın bölgelerde bir zamanlar birlikte oturmuş olmanın
yarattığı dil alışverişlerinin yansıması mıdır? Bu noktaların tartışılması, Türk
bilimciler arasında on yıllardır sürüp gitmektedir.

2. YAPI BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ

Dünya dilleri yapı bakımından üç grupta incelenir:

2.1. TEK HECELİ DİLLER (AYRIMLI DİLLER)

Bu dillerde her kelime tek heceden ibarettir. Kelimelerin çekimli şekilleri

yoktur, yani daima kök durumundadır. Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya
gelmesiyle oluşturulur. Cümlenin anlamı genellikle kelimelerin sıralanışından
anlaşılır. Konuşmada ise birbirine çok benzeyen kelimeleri ayırt etmek üzere
çok zengin bir vurgu sistemi oluşturulmuştur. Çin ve Tibet dilleri bu gruba
girer. Bu diller, aynı zamanda, tek seslemli diller (tek heceli diller) arasında yer
almaktadır.
2.2. ÇEKİMLİ DİLLER (BÜKÜMLÜ DİLLER)

Bu dillerde, çekim sırasında ve yeni kelimeler türetilirken kelime kökleri

genellikle değişir ve tanınmayacak hale gelir. Ekler kelimenin önüne, ortasına
veya sonuna gelebilir. Bazı dillerde ise kelime kökü ile yeni kelime veya
kelime çekimi arasında daima açık bir bağ, ilgiyi gösteren bir iz vardır. Kelime
kökündeki asıl sesler yeni kelimede veya kelime halinde hep aynı kalırlar.
Sami dilleri, Hint-Avrupa dilleri bu gruba girerler.

2.3. EKLEMELİ DİLLER (BİTİŞİMLİ DİLLER, BİTİŞKEN DİLLER,

BAĞLANTILI DİLLER)

Bu dillerde isim ve fiil çekimleri ile yeni kelimelerin teşkilinde kök

değişmez. Kökün önüne veya sonuna birtakım ekler getirilerek kelime yapımı
veya çekimi gerçekleştirilir. Ural-Altay dilleri bu gruba girer. Türkçemiz
sondan eklemeli bir dildir: göz-le-m-ci gel-ecek-ler-miş

3. TÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİ ARASINDAKİ YERİ

Türkçemiz, dünya dilleri içerisinde yapı yönüyle sondan eklemeli diller

grubunda yer alırken köken bakımından da Altay dil ailesinin Oğuz
grubunda yer almaktadır.