/

PATROLOGLE
"

CURSUS COMPLETUS,

SEU B I B L I O T H E C A

UNIVERSALIS,

OECONOMICA,

SS. PATRII, DOGTORII SCRIPTORHOH ECCLESIASTICORII,

SIVE

QUI

INTEGRA, UNIFOKMIS, COMMODA.

LATINORUM,

8IVK

GRJECORUM,

AB APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILU TRIDBNTINI

BT CONCILU FLORBNTINl [ANN. 1459) PRO GRjBCIS
R E C U S I O

(ANNO 1 5 ) PRO
FLORUERUNT :

LATISIS

C H R O N O L O G I C A

OAINIUM QUiE EXSTITERE M O N U M E N T O R U M C A T H O U C J E T R A D I T I O N I S PER

QUINDECIM PHIMA

ECCLESME SiCCULA ET AMPLIUS,

IUXTA EDITHWBS ACCURATISSIMAS, IWTBR 8E CtJMQUE NONNULLIS CODICIBUS MAPHJSCRIPTIS C O L L A T A S , PERQUAM DIMGENTBR CASTIGATA; 1)I8SERTAT10MBI)8, COMMENTARUS V A R I I S Q U E LECT10N1BU8 C O N T I N E N T E R I 1 . L U 8 T R A T A ; 0 M N I H U 8
0IERIBU8 P08T A M P L I S B I M A S E D I T I O N E S QU TRIBU8 N 0 V I S S 1 M I 8 SACULIS D E B E N T U R ABSOLUTAS D E T E C T I S ,
AlJCTA; I N D I C I B U S PARTICULARIBUS A N A L Y T 1 C 1 8 , S I N G U L O S 81VB TOUOS, S I V E A U C T 0 R E 8 A L I C U J U S MOMKNT!
fUBSEQUERTIBUS, DOtfATA ; C A P I T O L I S INTRA I P S U M TEXTUII R1TE DISPOSITIS, NECNON ET T I T U L I S S I N G U L A R U M F A G I N A R U M M A R G I N E U S U P E R I O R E U DISTINGUENTIBUS S U B J E C T A U Q U E I I A T E R I A U S I G N I F I C A N 108, ADORWATA; O P E R I B U S CUM DUBIIS, TUU APOCRYPHIS, ALIQUA VERO A U C T O R I T A T E W
ORDINE 4 D TRADITIONEM ECCLESlASTlCAU POLLENTIBUS, A M P L I F I C A T A ',
BUCHTT18BT AMPLIUS LOCUPLETATA I N D I C I B U S A U C T O R U M S I C U T E T OPERUM, ALPIIABETICIS, CHRONOLOGICIS, 8TlClS 6 T N T I I E T I C I S , ANALYTICIS, AMAL0GICI8, 1N QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM D O G M A T I C U M , I I O R A I . E , LITURCICUll, CANONICUIl, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA AL1A SINE ULLA E X C E P T I O N E ; 8ED PRiESERTIM
PU0BU8 INDICIBUS I M U E N S I S BT GENERALIBU8, A L T E R O S C I L I C E T HERUM, Q U O C O N S D L T O , Q U I D Q U I D
RON 8 O L 0 M TALIS T A L I S V E PATER, V E R U U E T I A M UNU8QUI8QB PATRUM, WE UNO Q U I D E M OMISSO,
INQUODLIBET T1IEIIA 8 C R 1 P S E R 1 T , UNO INTUITU C0N8P1CIATUR \ A L T E R O SCIUPTURifi
SACRiE , EX Q U O LECTORl C O U P E R I R E S I T OBVIUM Q U I N A M P A T R E S ET I N QUIBU8
OPERUM S U O R U M LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUII SCRIPTUH* V B R S U S ,
PRIMO GENBSBOS USQUB AD N0V1SSIUUII APOCALYPSIS, COMMENTATI 81.
ACC0RATI8SIIIA, CiETERlSQUE 0MNIBU8 FACILB A N T E P O N B N D A , 81 PBRPENDANTUR C H A R A C T E R U M NlTIUITAI.
HA*T& QUALITA8, I N T E G R I T A 8 TEXTU8, PERPECTIO CORRECTIONIS, OPERUU RECUSORUM TUM YARIBTAi
TUM MUMBRU8, FORMA YOUJMINUIf PERQUAM COMUODA SJBIQUE IN TOTO PATR0L0G14 D E C U R S U CONSTANTER
1IMILI8, PRBTII BXIGVITAS, PRASERTIMQUE 18 COLLECTIO UNA, METIIOMCA BT CIIRONOLOGICA,
IBXCEffTORUM FRAGMBNTORUM OPtlSCULORUUQUB IIACTBNU8 1IIC ILLIC 8 P A R 8 0 R U M ,
PRiyilll AUTEM 1N MOSTRA BIBLIOTIIECA, EX 0 P E R I B U 8 BT MSS. AD 0MME8
iCTATBSy L0C08, L1MGUA8 F0RMA6QUB PERTINKNT1BU8 COADONATORUM.

SERIES GRiECA PRIOR,

m Ql)A PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORRSQUK ECCLESI^
S. DARNABA AD PHOTIUM,

CCURANTE J.-P.

GWMCA

MIGNE,

Blbllolhecae c l e r l nnlTeraae,
8IVB CUIVSUUM COMPLBTORUM I N SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICA RAMOS BDITORB.

PATIOLOGIA, AD INSTAR I P 5 I L S ECCLBSIS, IN DUAS P A R T E S D I V I D I T U R , ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRJSCO-LATINA.

LATINA, JAM P B H I T U 8 E X A R A T A , QVOAD PRIMAM SERIEM VIGINTI-QUINQUB ET DUCENTIS VOLrillNIBUS HOLE 8LA
8TAT, M O X V E POST PERACT08 INDICE8 STABIT, AC QUINQUE-VIGINTI-CENTUM E.T MILLE F R A N C I S VENIT. CR.CCA
DCPLICI EOITIONE T Y P I S MANDATA EST. P R I O R GRvECUM TEXTUH UNA CLM V E R S I O N E LATINA I . A T E R A L I S AMPLBCTITUR, E T AD N O V E M E T CENTLH VOLLMINA P E R V K N I T , 8 E D 8 I N B INDlCIBUS', P O S T E R I O R AUTEIl IIANC VERSIONEM
TAKTUM BXIIIBET, IDEOQUB IMTRA QUINQUE ET QDINQUAGINTA V O L U U I N A R E T I N E T U R . U T R A Q U E Y I G E S I M A QUAUTA
DIE DECEHBRI8 4860 OMNINO APPARUERAT. tlNUUQUODQUB V O L U M E N G U ^ C O - L A T I N U M OCTO, UNDMQDOUQLE NEKB
L A T I N U U QUINQUB F R A N C I S 8 0 L U N 1 I O D O BUITUR '. UTROBIQUE VERO, UT PRETII nUJUS B E N B F I C I O FRUATUR EMPTOR, COLLECTIONKM 1 N T E G R A M , SIVB GR/ECAU SIVB LATINAM, 326 VOLHUIPCDUS PRO AMPLIORI EDITIONE ET 27i
PRO MINORI A B 8 Q U E I N D 1 C I B U 8 CONSTANTEM, COVPARET MECE8SE EBIT; 8ECUS E N I M CUJUSQUE VOLHUINIS AMPI.iTODINEU
N E C N O N E T DIFFICULTATES V A R I A P R B T I A
JEQUABLNT. ATTAMEN, 81 QUIS E M A T I N T E C R E ET SEORSIM
C O L L E C T I O N E M GRiECO-I.ATINAM, VEL EAUDEU EX GR/ECO LATIME VERSAM, IVU QUODQUE VOLUMEN P R O KOVEM V
IMO 8EX F R A N C I 8 OBTINEBIT. UTIS CONDlTlONES 8ERIEBUS PATROLOGIiC NONDUM E X C U 8 I 8 APPLICANTliB.

PATROLOGIJE

GhMCM

TOMVS

LXV.

S. PROCLUS, S. ATTICUS, S. FLAVIANUS CP. SEVERIANUS GABALITANUS,

THEOPHIL13S ALEXANDRiNUS; A L I I .
E X C U D E B A T U R E T V E N I T A P U D J.-P.
MIGNE, EDITORKM,
IM VIA D I C T A WAMIWISE,
O L I M PROPE PORTAM L U T E T I ^ E PAIUSIOIUJM VIJLUO
IVENFER
N O M I N A T A M , S E U PETIT-MONTROUGE,
N13NC V E R O I N T R A M U E M A P A I U S L N A .

1864
I

AVIS IMPOUTANT.
v
t ) ' i p f & nfie deslol* provtdentiUee qui r^gissenl le monde, rarement les oMirres au-dessus de 1'otdinaire te font
( tans contradictions plus ou rooins fortes e l nombreuses. Les Ateliers Calholiqmt ne pouvaient gufcre gchapper a tt
cachet divin dc lenr . Tanldl on a nie leur exislence ou leur imporiafice; lantoton a dit qu'ils elaienl ferm6s
,^t>u qu'ils allaipnt l ' i r e . fependanl ils poursuivent leur carrifcre depuis 21 ans, et les produclions qui en sorlenl
deviennenl de plus en plns graves et soignoes : aussi paraK-il ceriain qu'a moios d'6vonemenls qiTaueuoe prudence
humaine ne saurait prtfvoir ni empoeher, ces Aleliers ne se fermeroDt que quand la Bibliothique du Clergi sera
terminee en ?es 2,000 volumes in-4*. Le passo paralt sor garanl de Tavenir, pource quMl y a a espdrerou a
craindre. Cependant, rmi les calomnies auxquelles ils se soot irouvos en bulte* i l en est deux qui o n l o i o c o n t i ^ n u e l l e m e n t roples, parce qu'tanl plus capiiales, leur eflTet enlralnail plus de consquences. De pelits e i ignares
concurrents se sont donc acharnes, par leur (Orrespoodance ou leurs voyageurs, a rptcr partoot que oos Editions
^taient mal corrigees el mal imprimaes. Ne pouvant altaquer le fond des O u m g t s , q u i , ponr la pkipart, tie sonl
que les cbcls-d^uvre du Calboiicisme reconnus pour lels dans toosles temps et dans tous les pays, fallailbien
se rejcler sur la forme dansce qiTelle a de plusserieux, la correclion et rimpression; en ellet, ies chefs-dceuvre
ntGme rfauraient qu'une demi-valeur, si le texte en otait inexact illisible.
11 esl trfcs-vrai que, dans le principe, succee inoui dans les fasles de la Typographie ayanl fbrc6 PEdileur de
recotirir aux mocaniqnrs, alin de roarrber plus rapidement etde dooner les ouvrages a moindre prix, qualre volume*
du double Cours d'Kcrilure sainle ei de Theologfe furent tiros avec la correciion insufnsante donnoe dans les imprimeries a presque loul ee qoi s*ediie; i l est vrai aussi gu'un certain nombre d'autres volumes, apparteiiant a diverses
Publications, furent fmprlmas ou trop noir ou trop blanc. I l a i s , dcpuis ces temps loiguos, les m^camques ont
cede le (ravail aux presses a bras, c l 1'impression qui en sort, sans tre du luxe, ailendu que le luxe jurerail dans
des ouvrages d*une lelle naiure, est parfailement eonvenable sons lous les rapports. Qoanl a la correction, i l est
de fait qu'elle u a jamais si lolndans aucune odition ancienneou contemporaine. Etcomment en serau-il
autremcnt, aprs loutes les peioes el toutes lee dopenses que nous subiasons pour arriver a purger noa 4preuves de
toules fauies? Lhabilude, on lypographie, m^rae dans les meilleures maisons, eslde ne corngerque deux opreuves
e l d'en conferer une irotsiome avec la seconde, sans avoir pr^paro en rien le manuschtde 1 auleur.
Daos les Aleliers Catholiques la diUercnce cst presque incomnoensurable. Au rooyeo de correcleurs blaDchis soos
le harnais et doni le coup d ' a i l typograptiique est sans pilie pour les fautes, on commence par preparer ia copie d*un
bout a 1'autre sans en excepter un seul mot. On \\i ensuite en premifcre opreuvc avec la copie ainsi pr/par6e. On l i t
en seconde de la m^mc , mais en colialionnant a?ec la premiore. On falt la m^me chose en tierce, en collalionnanl avec la seconde. On agit de m^me en quarie, en cotlalionnanl avec la lieree. On renonvetle h m^mc - ralion en quinle, eu collaiioonant avee la quarte. Ces collalionnements ont pour but de voir si aucune des ftiutes
signalees au bureau par MM. les correcieurs, sor la roarge des^preuves, n'a ocbappo a MM. les corrigenrs sur le
marbre e i l e motal. Aprs ces cinq leclures cnti^rss conlrotees Tuoe par Tautre, e l on debors de la pr^parati
fi-dessus meiilionn^e,vienl une njvision, ei souvent U en vieut deux ou trois; puis clicbe. Le clichage opero, par
<"ons^qent la purot^ du lexte se trouvant immobilisee, on fait, avec la copie. une nouvelte lecture d'un boul de 16preuve a I'aiitre on se Hvre a une nouvelle rovision, et lc tirage n'urrive qu*aprs ces Innombrablos procaulions.
Aussi y a t i l a Montrouge des correcleors de (oules les naiions ct en plus grand nombre que dans vinpl-cinq
1mpriraerie> de Paris rounics ! Aussi eucore. 1a corrcciion y coute-l-elle autant que la composiiion. landis qn'ai leurt
4-ile ne coule que le dixinme ! Aus^ienlin, bieo que Tassertion puisse paraitrc tameraire, rexactilude obienue par
siiil de frais et de soins, fait-iUe que la pluparl des Editioos des AUliers CaUiolimies laissent bien loin d e r r i t r e elles
ceiles mfone des coh'*bres Bon^diclius Mabillon el Monlfaucon et des col^bres Jesuiles Pelau et Sirmond. {)ue
compare en cflTct. nUmporie quetles feuilles de leurs edilions avec celles des ndires qui leur corrcspondent, en grec
comme en lalin, on se conxaincra que IMnvraisemblable esl unc roalite.
Dailleurf, ces savanls ominents, plus prdoccup^s du sens des tcxles que de la parlie typographique et n'elanl
poirit correcleors de profession, liwient, non ce que poruient les ipreuve, mais ce qni devait s> trouver, lenf
baute intelligence suppleanlaax fautesde 1'ediUon. De plus les , comme les J ^ i i i e s , op^raient prosque
loujours sur des matiuscrils, caose perpetuelle de la inultiplicito des fautei, pendaol quf les Ateliers Calholiques,
doni Ie pmpre est surloui de ressustiter la Tradilioii, nOp^rent le plus souvenl que sur drs imprim^s.
Le It. P. De Buch, Jesiiile Rollandisle de Bruielles, nous ^crivait, i l y a qaelqne tcmps, navoir pu trouver en
dix-huit mois d'eiudo une mtle faule daus notre Palrologie ialhie. M . Denztnger, professeur de Thaologie a l U n i versiio de Wurzbourg, c l M. Hcissmann, Vicaire G4noral de la m^me vflle, nous mandaient, a la dale du 19 j u i l l e t ,
tiavoir pu galcmeni surprendre une seule faute soit dans le latin soit dans le grcc de notre double Patrologie. Enfin
le savant P. Pilra, Bonediclin de Solesmf, c l M. Bonetty, direcleur dee Atmalet de phitosophie chritictmc, mis au
I6fi de nous convaincre d'une aeule erreur i j ^ g r a p h i q u e , onl forcos d*avooer que nous navions pas irop
prcsumo de nolre parfaite correction. Datis le Clerge se troufent de bons lalinistes et de bons he lenisies. et, ce qui
4isi plus rare, des bommes irfes-posiUfs et trs-pratiques, ch bien 1 nous leur promettons une prirae de 25 centimes
par chaque faute qu'ils docouvriront dans n'imporle lequel de nos volumee, atirtoul dans les grecs.
Malgro ce qui pr^cfcde, 1'Ediieur des Cours conwlets, sentant de plus en plus rimporiance et m me la n6cessit6
riune correctioo parfaile pourqu'uD ouvragesoit v4ritablemeni utile et eslimable, se livre depum plus d o o M . e t
esi resolu dese livrer jusqua la fin a une op^ratioo longue, peniWe et couieuse, savoir, la e n i i ^ r e e t
uuiverselle de ses innombrables cliches. Ainsi chacun de ses volumes, au fur e l a roesure qu'\\ les remel sous presse,
est corrigo mot pour mot d'un bout k l'autre. Quaranle hommes y sont ou y seront occupes pendanl 10 ans, et une
somme qui ne saurait 6tre moindre d'un demi million de francs est consacree a cel important controle. l)e ceue
3, les Publication des Atelicrs Catholiqnes, qui doja se distineoaienl entre toutes par la suporioriio de lenr
correciion, n'aurontde rivales, sous ce rapport, daiis aucun lemps ni dane aucun pays; car quel est r a l i l e u r qui
pourrak el voodrail ae livrer APRES COUP a des travaux si giganlesques et d'un prix si exorbiUnt? 11 faut
rortes 6lre bien p^notre d*une vocaiion divine a cet eflet, p<iur ne reculer ni derant la peine ni devant la depense,
eurtout lnrsque PEuropc savanle proclame que jaroais voiames n'ont e i ^ odiloti avec tanl dexactilude que ceux de
la BiblioU;eque universelle du Clergi. Le proseot volume est du nomhre de ceux rivis4s e l lous ceux qui le seront
a favenir porteront celte note. ED consoqucnce, poiir juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapporl
de la correclion, i l ne Taudra prendre que ceux qui porterouten Pavis ici iraco. Nous ne rcrnnaissons que celio
^dilion et celles qul suivront sur nos planches de inolal ainsi corngoes. On croyalt aotrefois que la stt'.
iinmobilisail les faates, altendu qn'un clichd dc metal D*est point olastiawfi; pasdu loat, i l introdtiit la perfeclion,
ar on a trouvo le moyen de le corriger jjsqtfa exlinclioD de faules. L'Hebreu a revu par M. Dracli, le Grec
par des Grecs, le Lalln c i le Frangais par les premiers correctejjrs de la capitale en ces langue.
Nous avons la consolalion de pouvoir finir cet avi$ par les ruflexious soivantes : Enfin. noire exempte a fim par
tibranlcr les grandes publicalions en Ilalie, cn Aliemagne, en B<*l^ique ct on l->ance, par les Canom grecs dc Bome,
Je Gerdil de Naples, le Suiut Thonws de Panne, \'Ennjciopidie retigieuse d Munich, le recueil des diclaration* de$
rites de Bruxelles, les BotUmdisles, lc Stuirez et le Spiciltgc le Paris. Ju*qiTlrf, on n*avait $u riirnprimer que des
onvraiies de courie halrine. Las in-4*, ou s'engloulissent les i n - f o l i o , faisaient peup, et on nOsait y lotcbcr, par
rrainte de se noyer dans CPS abimes sans fond e l sans riv^s; mais on a fini par se risquer a nous imiter. Bijn plus,
sous noiro impulsiou, danlres Ediieiirs sc prcparent au Bullaire uiiiversel, aux Dacmom do louies lcs r.ongreieations
a une Diogmphie ei a une Histoirc g&iorale, e l c , etc. Malheurcusemfiit, la plupart des ^ditions deja failes ou qui ae
font, SODI sann autorile, parce qu'elles sont sans exaclilwde; la rorrectioH semble en avoir 6 taite par dee avenglos,
^>!t qu*on n c n afl pas senti la graviio, $oil qn'on ait recn\i d e \ a l les frai; roais paticncel une reprodiiclion
tttrrecte ^iirgira bioniot, ne fOl-ce qu'a la lumicro dcs ocoles qut sc sont faiies ou qui sc feront eucore.
A

TRADITIO
SMCVLVM

CATHOLICA.
r, ANNI

MW-US.

S. . . PROCLI
ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI

OPERA .
CCE1UNT
SBTERIAm

GABALITANI

EPISCOPI,

THEOPHJXI

ALEXANDRINI,

PALLADII

HELENOPOIJTANI,

S T O R G D , S . A T T I C I , S. F L A V I A N I C P . , S . M A R C I E R E M I T J E , . M A R C I D I A D O C H T , M A R C I

SCRIPTA

QUJE

DIACONI,

SUPERSUNT.

A C C U R A N T E D E N U O R E C O G N O S C E N T E J.-P.

::

TOMUS

PHILO

MIGNE,

"- :*":;

UMCUS.

VENIT 10 FRANCIS GALLICIS.

RXCIJDEBATDR E T V E N I T APUD J.-P. M I G N E , E D I T O R E M ,

IN D I C T A WAMBOISE.
OLIM PROPE PORTAM LUTETIJS PARISIORDM VULGO
VENFBR
NOHINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE,
NUNC VERO INTRA MQEMA PARISINA.
186V

TRADITIO
SJECVLVM

CATHOLIC.
, ANM 408-445.

ELENCHUS
A U C T O R U M B T O P E R U H Q U I I N HOO L X V C O I f T I N B N T U R .

SEVERIANUS GABALITANUS EPISCOPDS.

iermones et h o m i l i o .

15-19
THEOPHILUS ALEXANDRINUS EPISCOPDS.

Canones.
Epistolffi paschates.
Epistola) aliee et variorum ad ipsum.

14
47
61

PALLADIUS HELENOPOLITANUS EPISCOPUS.

Historia Lausiaca (memoratur tantum, utpote jam tdita tomo X X X I V , appendicit rice ad
Macarii ulriusqueScripta).
70
Appeiuiix I . Apophthegmata Palrura.
71
Appeodix I I . -ffigyptiorum monachorum Paradisus.
443
PHILOSTORGIDS.
Hiatoria ecclesiastica.

459
S. ATTICUS CP. EPISCOPUS.

Epislol.

638
S. PROCLUS CP. EP13COPDS.

Orationes.
Homilis.
Epistola.

679
834
851

....:

: :*.*: : :*..; ;^-18 CP. EPiSCOPDS.

:

EpisloliaV:V^ -- -"

"
.::.;:";
* * ***** * **
. . ^ $ ? , . MARCUS DIADOCHUS ET MARCUS DIACOND5.
OpuACu^ S:\farci Ereraitae.
B. iMarci Diadochi homilia de ascensione D . N . Jesu Cbristi.
Homilia ejusdem contra Arianos.
usdem capita centum de perfeclione spirituali.

arci Diaconi Vita S. Porphyrii episcopi Gazensis.

890

006
1149
1149
1167
1211

Parisils. Ex typis J.-P. MIGNE,

ANNO D O M I M CDVIII

SEVERIANUS
GABALITANUS EPISCOPUS
1
(FABMC. Bibliolheca Grwca ed. Ilarles, tom. X, p. 507.)

Severianus Gabalorum iu Syria episcopus, Jo;nms Gbrysoslomi amieus ptiiuiiin, mox aemulus et
iniraicus (), quo ipso non levem maculam aspersit noraini suo, laudisque liaud panim amisit, lioot
ob eloqtienliam c l ipse a quibusdam Chrysoslomns (b) appelletur. Obiil Theodosii Junioris, quein sacro
baptisino linxeral, temporibus (e), adeoque post . C. 408. FABR. Conf. G. Cave Ilist. liit. SS. ecctes.
tom. I , pag. 575. L . E l l . du Pin Nouv. Bibl. tom. UI, pag. 75; Ceillier IlisL gin. des nut. eccl. loin.
IX, pag. 7, 217, 380 seq ; Hamberger. Zuverl. Nacliricht. lom. 111, p. 29 seq. Sa\ii Onom. lit. part. i ,
ad . 402. HARL.

Hujus Severiani homilias 14 in Genesin rastas se babere teslalus est Alexander Brassicanus Piaef.
in Salvianum. Ex illis sermones 6 ,
de mundi crealionc, Graece edidit Heiiricus Savilins
inter sancti Chrysoslomi scripta lom. V l l , pag. 587 sqq. ; Gra3cect Laline Franciscus Coinbeiis in Awctario novissimo BibL Palrum, tom. I , pag. 211, Paris. 1672. [lidem sermones et homilia De seiyente,
Gr. cum vers. Lat. Bern. de Montfauc. in bujusce edit. Opp. Cbiysostomi, lom. V I , p. 451) seq<|.
H\RL.] Ex his desumpla iragmcnta o l s e r v 3 t Cavcus, qiue in Catena Patrum in Pentaieucltum,
a Francisco fcepbyro vulgaia Laline, ad bistoriain creationis adducuntur. Nam ca3lera pleraqne
ad reiiquos Moysis libros Severi poiius suul, quam Severiani. FABR. Cfr. Lambec. I V , pag. 02
sqq. de cod. C V l l , nr. 4, qui adnolal, primam orat. in ms. cod. CX (apud Lambec. IV, pag. 127), el in
ed. Saviliana in principio esse aliquanto auctiorem : add. Koliarii notam, quam conferes, conira C;iveum decod. Brassicano. Ibid. pag. 262, in cod. CXLVI, nr. 21, sum excerpta miscellanea vx i . u scbii PamphUi, S. Cyrilli Alex. et Scveriani nostri cxpositionibus i n Vetus Teslainenluni. Ibid. pag.
56*, in cod. CLXIV, nr. 6, est interpretatio variarum Veleris et Novi Teslamenli quaesiionum cx
Tlieodoreto Cyrensi, Severiano nostro et aliis diversis Patribus. lbid. in vol. V I , parl. , pag. 209,
in cod. XXV, n r . 7, est i n i e r collectanea medica Graeco-barbara fragmentum Sevcriani nosiri de n o mine primi hominis, Adami. Et de bommis appellatione, in cod. Escorial. teste Pluero in hin. per
Hisp. pag. 189. Paris. in Bibl. publ. cod. DCCLVI, nr. 2, Severiani bomilia in mundi creationem.
Ibid. in cod. DCCLVlll, ac DCCLXXVII. 1 (in appendice ad calal. I I , p. 613), homiliae sex (sed in
priore nianctt) in eamdtiin. In cod. CCCXLIII, nr. 4, fragmcnliim, quo explicalur illud Genes. : Fecitque Deu* duo luminaria mayna. Florentiae in cod. Laurent. XXVII, nr. 3, plut. 4 , sunl B:isil<i in
liexaemeron bomilbe 9, in quod opus noiiimlla aspersa sunt scbolia luarginalia, in liis Sevftiiani uoslri.
Vid. Bandin. Cat. codd. Gr. Laur. 1, p. 550 seqq., qui non solum scholion quoddain ad principiuui hoiniliael de Moysc aOert; sed in nola quoque 2 suspicalur, illa scbolia cxcerpia essc ex cjus bouiiliis in
(a) Socrates v i . 11 et 2 4 ; Sozora. v i n , 10;
Nicepb. x i i i , 9 ; Palladius in Vila Chrysost.
recentioribus Tillemont. tom. X i Memor. png.
171 seqq.; Golfridus llermanlius in Joan. Chry&ostomi Vifo, eic.
{b) Hicb. Montaculius lom. I Orig. ecclesiaat.,
pag. 112.
\c) Gennadius c. 21 De script. ecclea. In codice
vcUislissimo Corbeiensi : Severianm Gabancu EcclesiuB episcopns moriiur Minore Theodosio, filio
PATROL. G R . l . X V .

suo in baptismate, imperante. FABR. Severianus a

Gennadio 1. c. vocatur vir in divittis Scripturis eruditus, et in homiliis dcclamator cdmirubUis, .ei adtiil u r , euradeiu ab Arcadio et satulo Joan. Clivsoslomo ad faciendiim sernionem frequeiuer voealum esse Constanlinopolin. A l slylum ei parum
fclicem, jejuniun cl flaccidum ossei nec Graici sermonis eiegantiam alligissc, nolat Cave I , p. 575
HARL.
I

41

SEVERIANUS GABALORUM EPISCOPUS.

42

Geiiesin, quas mslas se babere testatus est Alex. Brassicanus praf. in Salvianum. Ibid. in cod. I ,
nr. 14 plut. 57, excerpttim ex Severiano circa imindi crealionem c l alia tbeologica : prseterea <i xxn
litterig Hebraorum Moysi traditis a Deo in monle Sina; de xn magnis montibus; de mensibus apud
Judttos, Macedones et jEgyptios; de asse, scilieet de nummis ac de triginta denariis, quibus venditus
est Jesus Chrislus. Vid. Bandin. 1. c. tom. I I , pag. 433. Sec. Montfaucon Bibl. bibliolh. mstt. in bibl.
Valicana (pag. 133 et p. 139), in septem codd. In bibl. Casinensi (pag. 222, ac pag. 225, nr. 305),
bomiliae. Mediolani in bibl. Ambrosiana <pag. 523), sermoiiee. H*RL.
Homilias 88 Severiani in bomiliario qaodam ms. bibl. Ambfosian exstare testatur Mabillonius
lora. 1 Musei Italici, pag. 13, alias eliam in codice bibl. Gasinensis, de quo idem pag. 124. Apud
UEcumenium in 1 ad Corinth. v i , pag. 416 edit. Yeronens. citatur ? ,
- % ifr. ldem in cap. , p. 423, 2 .
,
ln serpentem ameum, boroilia incipit : ' , , et
*raece edita inler iribulas Cbrysostomo tom. V I I Savil. pag. 448. Oratio secunda e decem, quas
Chrysostomi nomine in luccm dederal card. Sirletus. Scd Severiano asserunt Joan. Damascenus, Adrianus papa cum synodo Parisiensi, u l nolalum Sirmondo ad Ennodium Ticinensem pag. 88. [Vid. supra,
vol. V I I I , pag. 506.]
,
De sigiUis librorum, bomilia quae incipit: ,
l legilur tom. VI Ducaei pag. 438, cum versione Joan. Jac. Beureri, et Graece tom. V Savil. pag. 689.
Severiano vindicatur Theodoreli et Adriani papae aucloritale. FABE. Gr. cum Lat. versione Beru. de
Montfaucon, in hujus edit. Opp. Cbrysost. lom. X I I , p. 402.
Senno De pace, in ecclesia Gonslanlinopolitana babitus A. 401, cum a Joan. Chrysostomo susceplus
esi, tantum Latine exslat tom. V I I Savil. pag. 948. I n c i p i l : In adventu Domini et SalvatorU nosin.
ritr ,
In incarnalionem Christi, bomilia, quae incipit: , edila
Gnece tom. V I I , pag. 307, videtur Severianum auctorem habere ei sub ejus notmne Latine exhibelur a
Combefcio in BibL concionatoria. Severiano etfam tributint viri docli homitiani De naiivitate Christi,
q u x occurrit Graece tom. V edil. Savil., pag. 846, et incipil : xat\ . ln neutra
iiarum legunlur, qua ex Severiani homilia in NativUaiem affert Tbeodoritus dialogo sccundo.
De cruee homiliam et in illud : Tu e$, qui venturus es, vulgavit Graece Savilius inler dubia Cbryso-Siomi tom. V , pag. 898. Inciprt : \ . Eam ms. Mazariniano usus idem Combefisius
x Damasceni auctoritate Severiano vindicavit et Latine a ee versam edidit tom. 1 Bibl. concionatori(e
pag. 36, qui ulraqne eliam lingua vulgavil, Paris. 1656, 4, cum aliis quibusdam Cbrysostomi (). Idem
lestatug est, honuiiam m dedicationem crucis, ex qua fragmentum produxit Grelserus, inlegram e x stitisse in bibl. Scorialensi. Quartiun Severiani citat Damascenus 5 De imagg.
lom. 1, pag. 385, et pag. 327, 345, 565. FABR. In encwnia crucis. Fraguu
in cod. Vindobon. CCXLVIll, nr. 40 : Lambec. I V , pag. 291. Paris. in cod. DCCLI, 9, bibl. publ.
Ibid. i n cod. GMLXXIX, nr. 15, Severiani homilia in ccecum nativitate. Ibid. in cod. MCVll, 4, et in
cod. August. Vindel. (leste Reiser. i n Jnd. mst. August. pag. 42, nr. 32) i t . in cod. Mosquensi X , in
4(Vid. Matlbaei Notit. m$$. Mosquem. p. 307, nr. 45, ed. in 8 ) ; bomilia in illud Apostoli : In eo lubitat ornnh pleniludo divinitatis. Gollectanea ex eo aliisque, in cod. Angust. Vind. pag. 39. Vid.
Reiser. 1. c , pag. 59. HARL.
[ , in cod. Mosquensi synod. GGLXXI, et edita est hxc homilia a c l . Maltbaei in
Leclionibut Mosqucnsib. vol. I I , Lips. 1779, 8, . 1 sqq.l [Incipit :
. Repetita est i n Append. ad Gallandii Bibl. PP. tom. X I V , p. 445 seqq., ibi primurn
addiu Lat. versione. Cf. Prolegg. ad App., p. 8 , Beck. I n c#d. Mosquens. CCXLVII, xa\
' . Vid. Mattbaei not. cit. . 493. HARL.]
Ex slyli simililudine homilias longe plures Severiano, sed non salis tuta conjectura tribuunt viri
docti, ut viderelicet apud Eliam du Pin tom. III Bibl.eccles., et Tillemontium tom. X I Memor. pag. 587
seqq. Illam vero De morle innocentium homitiam, q u incipit: Zelut quo tendat, quo prosiliat livor, el
inter sermones Petri Chrysologi legiiur CLII, atque inter Patrum homilias ab Alcuino collecus, neutiquam Severlani esse, sed Laiini scriptoris (6), ex ipso filo orationis arguit Combefisius, qui tamen
%

() Inscriplio libri est: Chry$ottomi liber aurem

de educandis liberii. Ejusdem traclatus alii quinque. Severiani, Gabal. episc. liber in S. crucem,
Basilii,elc. Graece ex vetuslis codd.card. Mazarini,
cum inierpretatione Lat. Franc. Combeiis. Paris.
A n l . Berlier. 4656, 8. Homilia eadem L a l . in Bibl.
PP. max. tom. V, p. 1 2 2 9 . HARL.

(6)Alque in Cat.mn. An^/i>,etc, tom.I, part.n,

p. 68, nr. 2044 de cod. Oxon. Collegii Jesu ci-

tatur Severiani episcopi Garalilani De innocentia :

sed lom. I , part. i , p. 116, nr. 2213, de cod. Bodlei. V , Severiani De innocentibus, et tom. I I ,
part. i , pag. 44, nr. 550, de cod. eccles. Dtinelmensis, Severiani sermo in festo Nalivitatis De tnnocentibut. Tesie Monlfauc. in Bibl. biblioth. mit
I I , p. 4253, HI cod. monast. . M. de Bccco,
Severiani et aliorum in feslo SS. Innocentiura.
HARL.

43

01.

44

homitiain De SS. Trinitate, qua? incipit: ; el iutcr suppositas CbrysostoeiO exatat

lom. I edil. novae, p. 832 (Savil. tom. V I , p. 955, et Ducaei V I , pag. 460); necnon alias plwes toino
sexio Ducaei obvias, Severiano potius, quam Joanni llierosolymitano tribuendas conlendit.
[Definitiones Severiani, Florent. in cod. Laurerl. X I , 6, plut. 74. Scd cuinam Sevcriano siot ascribeiidae, Bandin. in Cat. codd. Gr. Lanr. 111, pag. 99, sibi comperlum uon esse, fatetur. HARL.)
Severiani () citat Damascenus in Parallelis sacris tom. I I , p. 385 seqq. 789.
Coolra Noyatum Gelasius lib. De duabus Christi naturis. A l Gennadius c 21 De script. eccles., Legi, i n quil, ejus expositionem In epistolam ad Galatas, ot De baplhmo et Eplphanm solemnitate libellum gratistimmm. Gitalur ctiam Severianus apud UEcumemum in cap. 1 Kpisl. ad Galalas. Et in Anaslasii Sinaiue llodego cap. 46, pag. 502, aflertur locus Severiani in Coloss. n , 2 (b). Alia ex Catenis in Velcris
Tesiamenli libros fragmcnla ilHus Grece et Laline dedil Combelisius Auctar. novits. pag. 291-297;
poteraique longe plura afferre nisi jure meluissel pleraquc qua? in Caienissub . . nomine
exslanl, ut i n illa ad Jobum, Srveri potius esse quam Severiani.
Severiani

alii.

Severiamis in Africa episcopus el confessor std> Geaserico. Yide Prosperi Chronicon p. 746, Aetio 11
ei Sigisvuito coss. (A. C. 437.) Alius Severianus in Africa episropus, qui inlerfuit concilio Sardicensi A . 347. Necnon Ceramussensis itideni Africanus, qui inlerfuit collationi Cartbag. an. 414.
FABR. Martyrium Severiani, conacripium a SymeoHe Melaphrasle, i n cod. X Y I Vindob. nr. 42. Vid.
Lainbec. VIII, pag. 506, seqq. el Acta tanctor* ad d . 9 Sepl. lom. I I I , p. 555 el 360. Et dc cod.
Vindob. XIX, nr. 6, Vtd. Lamb. ibid. pag. 567, ibiqua net. KeUwr. ln bibf. Bodtei. nr. 285, s. cod.
GVf, 40, Cromwell. Florent. in cod. Laurent. X X , 8, plul. 41, d. 9 Sept. diversum ab edito in
Act. SS. ad diclura diem. Vid. Bandin. Cat. codd. Gr. Laur. I , pag. 514. In cod. Mazariniano. Vita
Mediolani in cod. Ambrosiano; IR cod. Sfortkino, de quibus vid. MoMfaucon. Bibl. bibliolh. manuuriptarum, pag. 504, 702 et 4515. HARL.]
Seterianus, Africae proconsul, cujus virlutes impense laudal Apuleius in Floridis.
Severianus, Apbrodisiadis in Caria episcopus, qui interfuit coucilio Coiisiaulinopolitano an. 553.
Severianus, Arelhusius in Syria episcopus, qui sobsciipsil epislol inissae ad eoneiUum GonslantinopoJilanuia sub Mena an. 536.
Severianus Damascius, erudiiione et crilica laude insignis, cujus e Damascio meminit Suidas in
, et . Pbolius cod. CCXLII ; Zeno, imperaiur, suiiinias ipsi polliciius est dignitatcs, si,
cibnicoram superstitione relicta, Cbrislianus fieri v e l l e l : quod ille renuil.
[Sererianus, episc. Garalitanus, cui in cod. Oxon. (ut paulo anle adnoiavimus) sermo De innocentibus
aitribuitur. HARL.]
Severianus Gabalensis in Gallia episcopus, quem aiunl fuisse ante naedium saculi m , et celebrari in
qnibusdam Marlyrologiis 25 Januar. Ei sunl qui Iribuant sermonem De paralylico, qui est inter Pelri
Cbrysologi sermones quinquagesimus. l n c i p i l : Cliristum in humanis artibm. Alius Severianus in Gallia
episcopus subscripsit concilio Regiensi, an. 439.
[Jacobus Severjanus de disciplims varii^, Romae in cod. monasterii CrypiaB-Ferralai, lesie Montfaucon.
in Bibl. bibliolliec. manuseriptarum 1, pag. 200. HARL.]
Julius Severiaims, rbelor, de quo dixi in Bibl. Lntina med. et inf. ml. FABR. In cd. Mansi lom. I V ,
p. 203. Add. Julti Sevcriaui Syntowata rketoricts, per Lucam Fruterium, Anlwerp. 158'J, 8, in cat,
bibliolh. Utdenm, pag. 270. Julii Seter. De 7 duciplinis liber ms. iu 4 Penion. Leidens. Vid.
ralal. bibl. cit. p. 494, pr. 44, et Oxon. i n cod. C. collegii Corporis Cbristi, sive nr. 1567, cat. nus.
Angli& elc. I , 2 , pag. 51. HARL.]
%

() Severiani, a Severo monacho nominati, in

haereiicis saec. vi numerantur. Secundum Monlfauc.
Dibt. biblioih. mntar. pag. 645. In bibl. Bodtei.
excerpU e< Pbilopoai bbro De dogmate Severianorum, el ibid. pag. 647, Leonlii monacbi opuscula
varia contr Acephaloi, Severianos, etc.,acpag. 777.
l n cod. card. Radulpbi Anaslasii SinaiUe Syntagma
itucriptimiuin , et contra Severianos aliosque bxrelicos. Vindobou. in cod. LXXVH, Abucarae confulaiio hxresis Acepbalorum, Scverianoiiiin, id est JacobiUrum. Vid. Kollar. ad Lambec.
V I I , p. 292. De secta Jacobitar. Vid. Aseemann.
B. O. tom. I , . 4%4; IT, p. 67, et tom. I I I , pag.
505 sqq., 355, o79, 385 sqq. eic., ac lom. IV inultis
locis. Rem Schroeckb chrisll. Kirchengesch. lom.
X V I I I , p. 631 seq. De Scverianis add. Assewaun. Bibl. Orieni, lom. I I I , pag. 379, 384, 457,

543. Confutantur a Nalhanaele et Gabriele Tauratba, ibid p. 224, 457. HARL.

(b) Add. paulo ante de illa aliisque inedilis bomiliis adnolata. In Theodoriii dialugis Iragut. $everiani. Vid. gupra, vol. V I I I , p. 291. Fragnienta in permuliis reslant ealeius Palrum aliisque cnllectionibus : sic in cod. GXll Cruinwelli,
s. ar. 291, cat. niss. Angliae, ctc. in codd. Aigust.
Vindel. Vid. Re&eri lndic. ms. p. 9 el 39. In
codd. Coislui. Vid. Montfauc. Bibl. GoisL pag. 41,
42, 67, 76, 82, 83, 84, 263, 264, el saepius.
Vnel. in cod. Marcian. Vid. Gaicl. codd. Gr.
Marc. pag. 47, bis et 22, et cel. MorelU in Bibl.
m$la. Gr. el Lat. 1, p. 30 et 32. Florent. i n
codd. Laurent. Vid. Bandin. Gat.
codd.Gr.Laur.l,
n. 102,254,305. 545, nr. 4. i n cod. Mazarin. Vid.
Wontf., Bibl. biblioih. mss. pag. 4309. HARL.

48

SEVERIANI GABALORUM EPISCOPI

4R

Severianus, Pelagianus epi&copus , cujus tlliits Agricola in Angliam liaeresin illam intulil, ut narr.u
Prosper ad an. 429, Florenlio et Dionysio coss.
Oinilto Severianuin (Servianuni aliis), quem panlo antequam mororelur, Adrianns occidi jussit nonagencrium, tesleDione; necnori Severianum, Gallum, lemporibus Marci Anlonini caesurn omnibus cum
copiis ab Othryade, Persarum duce, de quoLucianus in Alexandro Pseudomanie, lom. I , p. 764seqq.

S E V E R I A N I GABALITANI
IN MUNDl C R E A T I O N E M ORATIONES S E X
Vide inter Opera S. Joannh Chrysostomi nostrce editionis, volumine VI, col. 429.
Exstal

Opp. Chrysostomi, tom. 111, col. 425.

EJUSDEM SERMO D E

PACE.

EJUSDEM O R A T I O D E S E R P E N T E .
Vide tdid.,col. 499.

1N H O M I L I A M

SEQUENTEM.

(GALLAKD. vet. Palr. Bibl. XIV, Append., p. U5.)

Quam hic rijpraesentamus homiliam, in Epipbania Domini habila est, sive Constantinopoli, sive apud
-Gabalos, sive etiam alibi. Oslendil Ghrislum omnibus omnia factum, omnes Ecclesise gradus 6iio iminere et ceconomia condecorasse. Elegaiuer ex valicinio Ezechieus Bapiistani magniiin ostendit ascelaui
u vatem (), aliaqne multa oratio conlinet, qua? Iiominis ingenium et dexlei talem in inlerpretandis
SGrtpturis commendant. Illud eliam apparel (fr), Severiani tcmporibus in vigilia Epipbaniae a vespera ad
trmltain jam diem vigilalum fuisse, aiiiim pieiate corporis debilitatem vincetitc. Hanc quoque ex Mosqucnsibus codd. Grsece edidit Mallbaeius.
() Num. 40,41.
ib) Ex fine nura. 44.

".

SEVERIANI GABALORUM EPISCOPI

ORATIO DEI APPARITIONEM.
1. Aperiatur hodie omne ad loquendum deDeo, \
el laudet omnis oratio eum qui de coelis affulsil
Deus Yerbum; omne os loquatur, omnis Hngua pronunliet, oranis anima cboreas agat, psallal omnis
lerra. Hodie sermones lucis in die lucis iilios lucis
illustrant. Consonenl coelestibus terrena ; hymnum
dicant cum virlulibus supra orbem positis ea quae
in orbe visunlttr. Apparenie ciVun verilate, id est
coclesti rege, oporict univcrsos conspirarc in communera Doraini iiniversorum confessionem. Christi

'. ' ,
\ ) * ,
, , .
.
. ,
!

(4) Ex cod. Mosq. 271, in 4 Bibliolh. SS. synodi. MATTHJEI.

18
ORATIO IN DEI APPARITIONEM.
est adventns, veri Inminis est prescntia. Cbristi adventus, orbis lolius beneficium. Ghrisli prsesenlia,
tolius et mundi liberatio. Christus laudatur, et
muadus sanctificatur : Gbrislus praedicatur, et tolus orbis illuminatur. Chrislus circumenuntiatur,
et omnis aniroa coeleste desiderium induil. Vadem
mei sermonis sese rerum prasbet experienlia.

17

. ,
. ,
. ,
. ,
. , \
. , \
.
.
*. *
,
* ."
, \ , \ , .
,
.
\ , ^
(2). ;
. ;
.
, \ .
,
,

,

,
.

I I . Atlende, tu, mihi eniro hanc Deo utique dignam Ecclesiae constitutionem; attende coeleslrs desiderii inexsiinguibilem lampadem; altende corporis naturam ciim angelico ministerio una clarescenlem. Homines qui de terra sunt, et terram incolunt,
morosi cseteroquin, jam cum coelesiibus cerlarnt instiiutis; abnegarunl corporis naluram, susceperunt
angelicum ministeriura : hujusmodi est enim Ecclesia Dei. Municipatum quidem habet in terra, sed
ordinem servat coelestium operum. Quodnam opus
est in coelis angelorum ? Deo ministrare. Et quod*
nam opus sanclorum in lerra? Detim Iaudibus effcrre. Quorum ergo pari dignitale censetur ministerium, pari etiam dignilale centendum est roeritum. Propierea bealus David spiritualem pulsans
lyram, el saiulareiu evulgans divinUatis hymnum,
dicebat, sicul nuper psallebamus : Deus virlutum,
converte no$, et ostende faeiem tuam, et tuhabimur .
. ,
I I I . Nondiun occurrerat rex gloria?, el praecursool *
res regni pnudicabanl, dicentes : Qui pascis Israei,
/
, .
, atlende*. Dic, Prophela, dilucide quod ais; de, , , .
clara quod pra^dicas. Quem paslorem dicis? mulli
; . { enim pascebant. Moyses paslor erat, Aaron pastor
,'
fy/
erat. Pavisli enim, inquit, poputttm luum in manu
, \,
Motjsis et Aaron*. Paslor quoque erat David : Ele. \
, git enm, inquit, servum suum patcere Jacob servum
,
suum, el Israel liwredilalem suam *. Cur ergo appel , )\

latione pastoris occullas dignitatem enunliaii? De

. )
fmi manifeste, quod ais. Glara et inconfusa utere
; , prasconii voce. Dicis : Qui pascU hrael,' aitende;

qui ducis velul ovem Joseph*. At paslor necdum nia.
,
nifestam facit ejus qui innuitur dignitatem, propter
*
6
communionem nominis ctrm caHeris pastoribtis.
6
.
'. ; , ; IV. Quid ergo?necdum intetlexisti, inquit, dY . ixl gnilatem ? manifeslo libi verilatem. Qui sedes tuper
, ,
,
cherubim, appare: excita potentatum tuum, et veni
ad salvandum no$~*. VideiT quomodo ntversam
. '^
explicaverit prophetati dignitatem? Viden' qnomodo
; ,
regio et mundanis- rebus suWimiori tbrono glorisc
\
regem nunc invecium nuntiaveeil? Quapropter Sal ; " \
valor quoque confirmans Propbelee prae<lictionem,
^,
clamal per evangelicam graliaw : Ego sum pastor

bonus Quia enim, inquit, tanquam boinincs ratio*
\\ . , ,
ne prsediti Deiun non agnovislis, saltem lanquam
,
irralionales oves pastorera agnoscite
.

Psal. , \ ,
Joan. x, I I .

ibid. 2.

2) Forlc .

Psal. LXXVI,2J.

PsaLLXxvn, 71.

Psal. LXXIX , 2.

ibid.

10

SEVEIUANl GABALORUM EPISCOM

20

V. Volens aulera Propbela eliam frucium oslen- '. , ti \ dere adventns btijus paslorrs : Excila, dixit, polen * ,
tatum tuum, et vem ad $alvandum ne$ . Apparilio
\,
,
enim Salvatoris, fons tolius e*t beneGcit. Apparuit
.
iuque Redemptor orbis universi, onmia suscipiens
.
in ee, propter congruentem sibi bonitaiem. Gum
,
cnim vidisset onania quae in hominibus sunt cor .
ruisse, et sacerdoiium quod dederat Israeli, et pro , \ , phetiam, et orones prseregathras : ipse renovai per
, \ , \
se ipsum dona sua. Quefliodo vero? Audi.
, *
\ ; ".
VL Faetus e&4 propbeta, postqnaai adiilteraia est
". ,
prophelia ab indignift, juxla quod scriptnin est:
, Prophetam vobis sutcUabit Dominus Deus notter er

fralribus veslm^ ticut me . Effectus esl apostolus,
, .
secuodum quod dictam est : Considerale poniificem
et apotiolum tocationit nortm Jesum". Effecius est
. \
eliam aacerdos sieul aii Hymnograpbus : Tu e$ i c ,
cerdot in txcuUtm secundum ordmem Melchisedec .
.

EflecitfB efct quoque diaconug, ut inquit generosus \ ,

Paulwe : Dieo enim Christnm diaconum factum fuisu

eircumciiiouis pro verUalc Dei, ad complendas pro*

,

. .
ikUsiones patritm . Per omnem igitur transit ordi \ .
uem. Eflecius est pariter eiiam leclor. Accipiens
,
, \
enim Isaiam legcbal , sicul declarat Evangelium,
), \
quo etiam prophelae conftrmarel veces, t honora . \ ,
rel gradus ccclesiaslicoe. Fuit et rex, Rex regum";


i inqtiit Nalbanael : Tu es FUtns Dei; tu e* rex

hraet

:
V I I . Sed dicel forlasse quispiam circumstanlium : ^
'. *
,
Quid igilur ad me borainem saecularem, si prophe ;
liam et aposiolatum et pontilicaium Ghristus i n ;
dtiil? quid ad me in sseculari slaui posilum? Maxi .
me vero proptcr omnes bomines faclus esl homo
\
bumanissimus ille. Ac si vis videre iUum laicalem
, () \ slatum obeuntem propter le, reputa lecum el con. "
aidera qux jara dicenda sunt. Sine controversia qui
\ , ,
baptizat nonne in ordine est gaoerdolali; qui vero
bapliiatur, uonne in laicali gradu coneiitutus est ? ; *
, \ 'Attende igitur Joaimera in gradu sacerdotis bapli . , ^\,
zanleui, et Gbristum in laicali atalu baptizalum.
Hodie namque, fratres, hodie dispensationein sub- .
,
ivit aquaruro : non ex aquis sanclilicatus, sed aquis
8

lf

ia

eancuOcationein indens. Joannes vicem gerebal sa- 0

cerdotis; accedit Redemptor erbis ad baptizantem,
is qui illustral fo Spiritu, rex ipee ad pr&cursorem, Deus ipse ad propbetam. Joannes, fratres, non
ignorabai digniiatein propler dispensationem ; iton
lefcllil euai babilus corporis; non decepit eum apparens caro; quia poiius illustravit eom occoHa virtus, quara igaoraniibus qttoque praedicabat. Lucerna
quippe sanetaeral vir ille admirandus : kicerna de
qua : Paravi lucernam Chrilo meo " , per Proplietam
^madtciuni fuerai. Lucerua vero Joannes pracnoipi-

1 0

. , , , , . , \,


, , \ .
,
,
. -

1 1

Psal. LXXIX, 2. Deul. x v m , .

Hebr. 111, 1.
Psal. cix, 4.
1*7. " I Tira.vi, 15.
Joan. 1, 49. "Psal. cxxxi, 17.
(3) Forie , cx errore lypogr.
1 8

1 1

Rom. xv, 8.

Luc, i v ,

ORATIO 1 DI APPARITIONEM.
?, , \-
,
*
* \
, \,
,
. .
'. \ , . " \ ,
, \ , ,
, *
, \

.
, *
, .
\
\,
. , V
. KaV
.
,
,
. \ ,
.

, , ,
ol . , .
9

9*

nalus esl; non quia Deo Verbo, lumini, inquaio.

veritalis, opus esset accessione lucernae, sol eniiu
erat jusiilias; at quia occulutum in carne Dorain u n , cogniium faciebat, lanquam nocle, Judaic reipublicae, lucernam iUuininans Yerbi diviui.
Tocatur igitur lucerna merito.
V l l l . Videte porro rem mirabilem, fralxes. Quando processit ad incarnationie di&pensalionem Doroinus qui nobiscum conversatus est, bomo propter *
benignissimam bumanitatem factus, eralque stupenduin miracuLuin, Deum versari inler bominee,
cum servis Dominun), cum creaturie creatorem,
sancliticatorem cum sanctificalis : lunc Joannes
predicat illiue dignitalem, licebatque videre prodigium supra oinnem opinionera; licebai* inquaro,
videre lucernara suscipientem solem jusiiliae Jesuin.
Universorum enim redemptorem Dominum, qui
redemplione indigebai booio baptizabat, non teroerario ausu rem aggressus, sed mandato subserviens.
Tunc enim vero, tunc concurrerunl duae propbeticaevoces : Vox clamaniis in tUurto , et, VoxDomini super aqua$
Praeco veriuUs clamabal, ei
Deus majettalis inionuit . Eraiqoe ibi adoranda
Triniias, qiue gloriam euam aflulgere faciebal. Patersupra Filium pradicans, Filius infra diepensationem implens, Spiritus sanaus, qiuei sigillo suo
confirmans Deo dignam iustiluUonera. usqoe
adeo magna facta est vox, Patre desuper Unigcnito
suo testimonium perhibente, ui aperti fuerint coeli
,T

I e

desuper. A$cendente enim, ait, Jesu de aqua sci$ti

sunt cceliNon
enim tulerunt voceni lanli testimonii, horrentes divinam dispcnsalionera.
*. *' .
IX. Sed adverle prodigium. Ea voz coelos scidil,
, * - et haerelicos non perculit: Bic est Filius meut dile kcriv , , . ctus
ipsi auicullate
Quia praeoccapaverat l e i
, \
edicens, et prophetae evangelizantes, ne quis se, *5
culus priorem Judaici cultusinslitutionem.repeU
,
lerel evangelicae gratiaB jugum. divina voxdistinxit
, herilem a famuli dignitatibus. Ipti auicultute Qbr\pleni/ . slo videlicel. Plenitudo enim legit Chrhtut
,
. tudo bonorum Cbristus. Eisi enlm praecessarunt in
, . lege Mosaica benedictiones, at nun eranl perfecta?,
\ exspeotanies Dominum nosirum : de quo Pauluj^
, ' , a i t : Plenitudo legU Christus. Vin' ex re lnanifesta
, \ - D exbibeam tibi veritatem vadem dictorum? Altende
. \ , diligenter. Jubet Moyees legislalor d m d i duodecim
) ; tribus Israel, et sex quidem iribus in montem du . - cit Gebal, reliquas vero sex,, Garizin monleni,.
, \ maudatque ut aliae benedicant, alia maledicani. Benedicant legis observatores transgtessores male %\ ,
dicant. Quid ergo?ln omnibtifr maledictionibus in , \
, . - dulum erat veluti quoddam sigilluin : Dictnt enim
, Levita:: Malediclus qui dueruent Ugern; et dicet
omnU populuij Amen. Maledictus qui coiii deos atie~
. ; \
nos; et dicet omnis populus, Amen **. Aftque ia quo ol que praecepto impendel Amen transgressoribut. lo
'

,
benedictiouibus vero ait, dicenl Leviue: Benedictus
{) - .

Isai. XL, 3. " Psal. xxvin.5. ibid. MaVib
16.
ibid. 18. " Matlb. xvn, 5. I PeUV
L, 17. " Rom. x i i i , 10.
Deut. , 26 , 15.
t

1 1

t v

SEVERIANI GABALORUM EPISCOPl

24

quicustodit legem Domini; benedictus in agro,bene- , .

uictus incivitate " , elnuspiam in ulla benedictione
. \ *
Amen comparct. Gur igitur maledictiones sigillum
. \ ,
suscipiunt, benedictiowes vero non ilem? Quid sibi
, ol

viilt lioc symbohim, quid innuil hoc xnigma? Lex

, ,
scntenlias exsecutioni mandabat, benediclionum
,
autem conflrmalor est Cbrislus. Et quia oportebat
. quae legis suntpropria legi asserere, et quod pro, ;
prium est evangelicae gratiae, graliaireservari, pro ; ;
pterea remanserunt benedictiones deinccps exspe ,
iianles Amen.
.
, , ,
.
. Ac ne cui coacius videatur sermo noster, quin
1'. " *
poliusexipsamet verilale leslimoniiiin haberet,audi ,
7 Paulum dicentem : Dominus aulem noster Jesus
Christu* non fuii uiique el minime, sed uiique in ipso ,
[uil. Quotquot enim sutil pollicilationes Dei in illo, . "
ipsumutique; etperillum, ipsum Amen; ad gloriam , ' ,
Deo . Ilinc Hcet inielligere itcrum quod dictum ab .
"

Aposlolo fuit : Quia cum mortui essemus peccalis

ct pr&putio carnh noztrm, convivificavit in illo, in-
,

dulgens nobis omnia peccata nostra, oblilerans con- ,

trarium nobis chirographum, quod adversabaiur no- ,
b
.
bis
Cujusmodi cbirographum? Hinc tiabes rel * ,
dcmonstrationem. Quando enim recensuit lex ma- ; . "
,
lodictiones, ipsum populi Amen, subscriptio quaedam

.
erat audientium. Jesus quippe erat pleniludo benc , d clionum, qui in Jordane apparuit, qui propbetiam
ie

Isai in seipsocomplevit. Dixilenim Isaias : Exsul- C

tent deserta Jordani$,quia gloria Libani data est ei,
el honor Carmeli
Dictum quidem obsctirum,quod
tanien pcr gratiam dcclaralur.
X I . Libanum vocat Scriptura illius temporis Jcrnsalem. Neque cxislinies coactam esse banc senlenliam. Ezechiel testatur de Nabuchodonosior rege.
Dixitenim : Aquila magna magnarum alarum, qiuc
alm expansas habei et plena est unguium, venil in
Libanum, et accepit electa cedrorum Libani, el adduxit in Bakylonem
Quid veroclecla sunt?Quandoquidetn vinclum Sedeciam rcgem abduxil, et
Joachim el ponliiices : hxc erant electa Libani,
qii;e Babylonem adduxit. Quid est ergo illud : Et
gtoria Ltbani dala esl ei? Quia sacerdotium Jerusaleui et prophelia universa in Joannem emigraverat. ei toia Hterosolyma, relicto altari, exibat ad
accipiendum baplisma Joannis; anteoccupal prophiia loqni do descrto Jordanis, inquiens : Gloria
Libani data est ei, el honor Carmeli. Quis vcro bonor? Audi vehili in transitu. Elias propheta erat
botior Carmeli. Erat quippc in Carmelo Elias. Qiiia
igilur prodiit loannes in spirilu el virtule Elice :
propterea dicit datum eremo honorcm Carmeli, de
qtio inquit Salvaior : Et si $ suscipere, ipse est
Eliasqui veninrus est . Quia igituraliquandoElias
a t

ai

" Deul. XXVIII, I , .

xvn, 3, 4. Luc. i , 17.

1<5

II Cor. i , 10. 20.

Matib. x i , 14.

\, . "
, ,
. f , .
'.
.
. \
. * ,
,

,
, ,

,

. ;
\
\ \ ,
, .
';
\
, \
, , \
,
\
,
.
; ", .
.
. \
,

* Coloss. , 13, 14.

Isai. xxxv, 1,2.

, 9

Execb.

25

ORATIO IN APPAIUTIONEM.

2<;

, \ - Carmelum incolebat, nunc vero cremuin Joanncs,

6 el ,
propterea nieiito dicit : Gloria Libani data e&t ei.
.
et honor Carmeli.
, , 7 / tfa roii Aitfarcu 0
, .
\ , \,
, .
*
,
\ ,
\ . . "
, \ , ,
, , , ', * \ \
, ,
\ . ,
* ?)
,
; . ;,
(4). / ;
*
\\ , 5rt

,
.
, . ,
,
. .
1 1

Gen. , .

3 1

X I I . Nunc vcro , fraires, gloria illa solum

ereniiini iinplevil, scd ct orbcm lcrrai-Lni universum. Ilodic cnim ubiquc terraruin bynini et sermones de Dco. \espere ad banc usquc boram sleteruiit hoinines, et bymnis sommiui vicerunt; gratia pparebat, et nalura non argucbatur. Ac mcrilo
sane. Quemadmodum enim ferrum quod diu in ignc
fuit, quod quidein erat iion amplius apparcl, el
quod nou erat induit ; non naluram exuens, sed ad
naturam splendorem accipieas : sic etiam uos digni eflecii sanclo Spirilu, abnegavinius corporis
imbecillitalcm , el induimus Spirilus eflkaciam.
Slclit Ecclesia per ouiuia fulgens , itiipleUirque in
ea illud : Fuit vespera, el fuil mane dies una **. Non
babebat nox obsciirilatem (5), assiduo illuslrata
sermonedc Deo. Non babcbal obscurilalem : divino
enim Verbo illuslrabatur, juxla quod a Davi.de d i ctuin cst: nox illuminalio in voluptaie mea;quia
lenebrae non lenebrescent te, el nox sicul dies illvminabitur
Tanla lux, lanla pulchriludo circumfulget Ecclcsiag. Contingal autcni nos, fratres, d i vina graiia semper illuslralos sanclissimo Deo
gloriam reddere, queni decet gloria et bonor ia
saecula, Amen.

Psal. cxxxvm, I I , 12.

(4) pulo legendum , vel .

(5) Videntur vigilasse a vespere ad inullam jam diem vctercs in lesto Epipbania;.

DE SEQUENTI H O M I L I A MONITUM.
( MAI Spicil. Rom. X , p.

In codice prisco Sessoriano, observante P. Amatore, nec non in alio exemplari liomilia exstal Dc Kalendis Januarii, cui sancti Severiani nomen inscriptum est. Hunc ego sermouem, facta coilatione, diversum
e%se comperiebam sermonibus per easdem Kalendas diclis 1. S. Auguslini serm. XCVH,
et
XCVIIl;
2. S.Petri Chrysologiserm. CLV; 3.S. Ambrosii$erm. V / / ; 4 . S.Asterii Amaseni apudCombefisium Nov.
auct. i . i , p. 65 (Palrol. Gr. t. X L ) ; 5. S. Maximi Taurin. serm. XVI;G, Attonis Vercell. serm. III, apud me
Sorip. vet. t. VI, parl.u, p. 13. Quid agerem? Salisneqmcsivisse me delwc scripio crederem.an ipsum adhuc
sutpicarer alicubi editum, she sub Severiani sive snb cujuspiam alterius uomine? Gerle de Gabalitano episc >po Severiano vix cogilandum putabam, elenim Lalina eloculio talis est, qucc de Graco (onte manarc non
ridetur. Num Severini potius nomen sub Severiano latert arbilrarer, qutc reapse commulalio in notmullis
coJicibus fit, ubi aliquot S. Petri Chrysologi sermones, modo Severino inscribuntur modo Severiano? \ertimtamen tte Severini quidem episcopi ullus quod sciam sermo exstat. Nam Severini senlentice illw Sirmondo Opp. t. II, edila, et Pezio Thcsaur. anecd. l. IV, ceu ineditce repelilce (quanquam i& postea
arorem $uum agnovil) nihil habent quod ad hnnc re(erri sermonem queat. Verumtamen ne preliosum fugienlis viue Umpus in hac medilalione diuiius tererem, hic velut in libri angulo eruditum hunc $er?nunculum
collocarc decrevi, de quo oliosiores et curiosiores homines pro sua industria disquirent tt judicabunt.
m

-27

SEVERtAM IIOMILIA DE PYTHONIBUS.

SEVERIANI

28

EPISCOPI

HOMILIA DE PYTHONIBUS E T MALEFIGIIS.

Evangelica modo claudenda nobis luba (6) est, A duni, et In tali insania conliduni; putani bouuiu
niodo lacendi nobis sunt apostolici sensus, ut illa
opus facere eibi, et sic incurrunl grave deliciuin.
taiiium lain ;iuationis propbelicae resonet canlilena,
Quia ille inler lales deos niagnificenlior creditur,
quae dicil : Obmutui et humilialus sum et silui
qui inler lurpes lurpior invenitur. Et ille maguifibonis, ei dolor meus renovaius esl
Renovalur do- cus babetur, quem pro deformilale singulari poior ponlilicis Cbristiani, quando gentiliuni error
lucrint ipsa nionstra niirari. Implelum est in illis
nec veterescit lenipore, neclanto fidei fulgore dispropbeiicum malediclutn : Simile$
ftant
qui
pergilur. Ecce veuiunl dies, ecce Kalendae veniuut,
(aciunl ea, et omnes qui conftdunt in ei* " . Et hoc
et lota d riuonum ponipa procedil, idolorum l o u
Chrisliani videul, Cbrisliani exspectanl (8), admiu
pnulucilur oillcina, et sacrilegio velusto anni notuul in domos suas, Cbrisliani in domibus suis revitas consecratur. Figurant Saluinum , faciuut
cipiunl ? iminemores illius aposlolici dicli : QuoJovcm, formanl Herculem, exponunt cum venaiuiniam qui talia agunl, digni $unt morte *.
bus (7) suis Dianam, circumducunt Vulcanum verSed dicis : Qui faciunt ea, tuorianlur. Non le
bis anbelanlem lurpUudiues suas, etplura quorum
excusat sernio quem voluntas accusat, nec separai
quia porleitta sunt, nomina sunl tacenda; quorum
oiDcium quein conslringit et adjungil assensus.
deforniitales quia natnra uon habel, crealura nc- Audi quid sequilur : Non tolum qui faciunt ea, $ed
s< i l , fingere ars laboral. Praeterea vesliunlur boet qui consenliunt facicntibus
Rogo vos, vel inier
mines iu pecudes, et ia feminas viros verlunt,
mata cessenl mala. Gredite, credile, dcucerenl, si
boneslalem rident, violant judicia, censuram puea Christiauorum siimilalio non Iransiret (9). Fublieam ridenl, illudunt sajculo teste, et dicuiit se gile isla, Chrisliani, fugite; claudile vos ut non
facifiues isia jocari. Non sunt joca, sed sunl c r i videatis lalia insanientes; claudite vos vestrasquc
iniua. lu idolum transfiguralur bomo. El si Ire ad
domos, quia Deus qui io occullo videt, circuuiveidola crinieii est, esse idoluin quid vidctur? Ad Dei
niri non pciest in aperto. Exite, exile, sicut dixit
iinaginein factus esl homo. Quidquid in te impie
propbeia, de medio eorum, et separamini ab ei$ et
propiia delormitale inluleris, ad Dei perteudil i n ne immundum teligentis " : u l tandem nostro resijuriam. Plane non sunt haec usquequaque tua vola,
piscant sludio, qui hactenus nostro colludio sunl
sed ex parte niaxima sunt judicia Dei, ut eorum,
decepti. Fugile ergo daeuionica ista, si diviua dequoruin per Deum penl cultus, per le s&culorum
sideralis audire.
pcrlendalur et maneat turpiludo.
Exin continuatur in unoe codicibut, tanquam pars
Nainque talium deorum facies ut pernigrari pos- C prwdicti sermonis sic : Quanquam non dubitem vos,
sitil, carbo deiicit; et ul eorum habitus pleno cucbarissiini, per paternam solliciludinem, e l c , qui
imileiur borrore, paleae, pelles, panni, siercora,
videlicei est S. Maximi sermo decimus sextus in Rotolo s&culo perquirunlur; el quidquid est confumana Bruni editione, perperam in codice cum Sevcsionis bumana?, in eoruin facie collocatur. Et pejus
riano contoxtus.
operaniur qui gyranl besiiola 6ua ubi ignem accent

Psal. XXXVIII, 3.

Psal. c x m , 8.

(6) In alio codice leclio pro tuba.

" Codd.
*' vernanlibu*.
{!)

" Rom. i 52.

9

, T

ibid.

" lsa. L I I , 1 1 ; I I Cor. v i 17.

f

(8) Ita codd. pro spectant, u l alibi.

(9) Nempe loleraret.

S E V E R I A N I HOMIL1A
I)c s i g i i l i s l i b r o r u m , et quoraodo F i l i u s P a t r i , Pater F i l i o offerat, ac d e S e r v a t o r i s incarnationc.
Vide inur Opera S. Joannis Chrtj$ostomi noslrcc edilionh, tom. XI1, coL 539.

29

THEOPIMLUS ALEXANDK. EPISCOPUS.

EJUSDEM HOMILIA CONTRA JUDiEOS.

Vide ubi supra, tom. J , coL 793.

EJUSDEM SERMONES

XV

Ex Armenicis codicibusVenetiis anno 1827, curante Auchero, editi.

Vide ad anmm tupra positum hujusce Patrologice seriem mere Orientalem.

ANNO D O M I M

CDXII

THEOPHILUS
ALEXANDRINUS E P I S C O P U S

NOTITIA
(GALLAND., Velerum Patrum Bibliolh., I . V I I , Proleg., . xxvn.)

I . Longum esset ire per singula, quae de Theo- Anno circiler 392 eynodus Capuana ob sedis
Alexandrinae praecipuam in Orienle auctoritalem
pbilo Ecclesiae Alexandrinae antislite veteres litteris
ipsum delegit ad componenduin dissidiuni inter
tradidere. Neque noslri demum instituti ratio id
paiiiur, quin et ab ejusmodi munere pensoque ab- Flavianum et Evagrium, Paulino demortuo in episoWendo nos probibet omnino, cum nostra tanlum- scopatu Anliocbeno suffectum: ejus tamen judimodo inlersil, ea gummatim altingere, quae tera- cium Flavianus admittere noluit. Qua de re sanctus
poris noiationem praecipue respiciunt. Anno iiaque Ambrosius ad eumdem Tbeophilum scribens (g) :
iVon habet, i n q u i t , quod urgeat Erwgrius; habet
385 Arcadio Aognsto primuin et Bautone coss.,
lesie Socrate (), sublato ex bac lucc Timotheo quod meiuat Flavianu*, ideoque refugit examen.
de quo auperius verba fecirous, mense Julio desi- Dent fralret teniamdolori juito ifwa propterip$o$
nente, Theophilus sacerdotii adminislralioneni sus~ universus orbii coneutitur; et illi tan&i nostro non
compaliuniur dolori. Plura ilem legas apud SocracepK. Eo instante atque admtenie funditus excitem (h) el Sozomenum (t). Inlerfnil pnetcrea consum oelebcrrimuiB Serapidis teiuplum : quod concilio Consiantinopolitano, desinente anno 394 coatigi*se anno 391 pluribus ostendit Pagius (b). Rem
cto, ubi Agapti et Bagadii controversia de Bostrvnsi
fuse describunt p r x cateris Tbeodorilus (c), Socrates (d) et Sozoinenus (e) : neque de hujusiooili cpiscopalu agitata. Videsis Zonaram (j) et Balsamonem (Jk). Quatuor post annos Constaniinopolim
facinore siluit Eunaptus ( / ] . Exinde vero profant
reiueavii ad inaiigurandum sanclura Joanneni Clirycullus idolorum reliquias per jEgyptum dclevit.
y

(a)
ib)
ic)
(d)
}ej
\f)

Socrat. Hi$l. eccl. tib. v, cap. 12.

Pagi ad ann. 389, 12 seq.
Theodor. tfiil. eccl. lib. v, cap. 22.
Socrat. l i b . v, cap. 16.
Sozoro. lib. v u , cap. 15
Eunap. Vu. philos. cap. 4, pag. 64, scq.

(n)
(Ii)
(t)
(j)
{k)

Ambr. epist. 56, I , Opp. tom. I I , pag. 100C.

Socral. Hist. eccl. lib. v , cap. 15.
Sozoin. lib. vn, cap. 15.
Zonar. in Can., pag. 525.
BaJsam. in Can., pag. 761.

31

THEOPMLl EPISCC 1 ALtXANDRlNl

sostomum in illius regiae urbis pr#sulem recens .1

clectuin : quem tamen deinceps acriicr est insectalus, et in synodo Quercensi anno 403 cxauclorandum curavit. Denique letliargia coneplus supreinum diein clausit anno 412, Idibus Octobris, l l o norio IX et Tbeodosio V coss., ut scribi! Socrales
() : adeoque lolos xxvu annos tresque mcnses
batid complelos Ecclesiam rexit Alcxandrinam.
I I . Complura litteris consignasse Tbeopbilurn,
tum cx iis qaa* bodienum integra supcranl, tum
vero ex eorum fragn.enlis qux inlerciderunt, apud
veteres servatis, intelligimus. Ilorum aulem pra?cipua tanlum brcviler bic rccenscbimus; reliqua
vero praelcrniiuimus, inlernoscenda cx inscriptioir.bus qua? fontcs aperiinil unde illa polissiiiutin
liausimus. Ilaque mter Theophili sciipla princi-
pcm locum obtinet ejus Cyclus pascbalis qnadringentorum oclodecim annorum, ul ait Cyrillus, auctoris nepos el successor (6). Quam quidem periodum paschalom Theodosii Magni rogaiu contexuit, cum nonduin csset episcopus, eidemque Augusio dicavil. At vero ne forte tol annorum congeries aut faslidium cognoscendi, aut pigriiiam describendi quibusdam afferret, laterculum cenium annorum composuit primo anno consulatus cjusdem
Theodosii, Cbrisli vulgari 380, iniliutn duccns, ut
ex eodem Cyrillo erudimur (c). De hujusmodi autcm Theopbili cyclo et laterculo, praeter Bucberium (d) et Tillemontium (), plura erudite observat
Joannes Van der Haagen in pcculiari disscrlatione, j
quam boc de argumento conscripsit. Supercst
eliamnum Prologus quem auctor sive suo cyclo sivc
latcrculo praefixit : ejusque Grajca ex Petavio (/),
vclerem vero versioncni ex laudalo Bucberio (y)
dcscripsimus.
III. Theophili epistolis superslilibus Edicta canonica X ei re&ponsa I I I , cum Balsamonis commenlariis pramisimus , ex Pandeclis canonum Beveregii desumpla (). Inter epislolas vero slalim subj<;cias illa eminel, quam auclor Palscslinis et Cypriis inscripsit; ubi plura de Origenis erroribus
disserit. Hanc autem epislolam magni sane ducendam, ex pervetusto Mediolanensis ms. bibliolbecac
Ambrosianae primus e tenebris cruit erudilissimus
Yallarsius : eique praterea ex eodem codice trcs
alias allexuit, ad eamdem causam periinenles; ni~
iiiirum ad praecedentem Tbeopbili episiolam syuodi
Ilierosolyroitanse responsum, Dionysiique Lidden(a) Socrat. Hist. eccl. lib. vn, cap. 7.
(b) Cyrill. Alcx. iu Proleg. iium. 2, apud Buc.ber. De doctr. temp. pag. 482.
(c) Id. ibid. nuntm. 2 e l 6 .
(d) Uucher. De doctr. lemp. pag. 129 seqq.
(e) Tillem. . eccl. toin. X I , pagg. 169 ct
1>5'J, noi. V sur Thdophile.
(/*) Petav. De docir. temp. . I I , pa?;. 50!.
ig) Bticber. I . c. pag. 471 475.
(h) Bcvcr. Pand. Can. . I I , pagg. 170-175.
(i) Ilieron. lib. Apolvg. tow/r. Rujin. 12, Opp.
lom. I I , pag. 468.
(;) Vallars. edil. llicton. l o m . l , pagg. 557-552.
t

52

sis >c\t Uiospolilani ad eumdem Theophilnm, nec

non Anastasii papa ad Simplicianum cpistolas :
quas omnes cum sanotus Hieronymus Lalio reddidei i l , ul ipsemet iunuere videtur ( t ) , laudatus Vallarsius in suam Doctoiis maximi Operum edilionem invexit (;). Exinde vcro tres pnoree cpislolas
prelo consignandas accepimus, quarta Anasiasiana
pnttennissa quam alibi postea exbibebimus; iisque notas Vallarsianas texlus lilteram respicienies
subjecimus, pauculis noslris inlextis.
Hic porro baud esl omiliendum, existimasse c l .
edilorcm (k) ejusmodi Tbeopbili cpistolain csse
ipsam illam synodicam, quam ab se fuisse Laiiue
rodditam scribil sanctus Hieronymus, ub: r.:t (.'):
Dua$, synodicam et paschalem ejus (Tbeopbili) epislolas contra Origcnem illiusque diseipulos per hoc
ferme biennium inlerprelatus sum, et in ndificatio*
nem Ecclesice legendas no&lrcc iingua: hominibus dedi.
Verum ejus senlcnliam aliis minus probalam comperimus. Nosler certe Hieronymus de Prato pluribus nec levibus argumenlis eam infirmasse novimus (m) : eique deinceps adhaesisse virum doctum
Joan. Franc. Bernardum de Uubeis intelligimus (n).
Quain quidem disceptalioiiein aliis dijudicandam
relinquimus.
IV. Hujusmodi aulem Theopbilensem epistolam,
encyclicam polius quam synodicam fortasse appellandam, ties excipiunt paschnles epistolce annorum
401, 402 et 404. Constat enim antisliles Alexandrinos de inore illius Ecclcsiae quolannis, peraclo
Epiphaniorum die ut inquit Gassianus ), epislolas
promulgasse ad solemne Paschatis tempus indicendum , pascliales proptcrea, sive eiiam quandoque
festales diclaB. Ilas vero Tbeophili epistolas Latinis
auribus donavit sanctus Ilieronymus, atque intcr
ejus opcra plcrumque circumferunlur; sed in oninibus editis, si Vatlarsianum cxcipias, ordine prccposLero fucrc disposilaB. Inversioncm primusdetcxit
eminenlissimus Norisius ( ) , qui proinde singulas
suis annis accurale restituit.
%

Prima itaque, cujus est exordium, Christum Jesuin Dommum, sub finem Pascba indicit cclebrandumdie xix mensis Pharmutbi juxta cyclos iEgy
ptios, nempc apnd Lalinos juxla supputalioncr.i
Julianam die xiv Aprilis : qua sanc dte in Ecclesia
Komana celcbratum esl iiisium pascbale anno 401,
cyclo solis xvm, binx m , l i l l . I>om. F. Haec auleiu
(k) Id. prrefat. ad lom. I . pag. 2^, num. 5 : (*
pag. 537. in not. et lom. XI ; in Vit. S. Hier.
pagg. 183-188.
(0 llicron. lib. i n conlr. Rufin. 16, lom. I I ,
p. 545.
(m) I I . dc Prato Dissert. vi ad Sulpic. Sev. lom. I ,
pagg. 277 scqq.
() B. de Rub. Dissert. de Rufin. cap. 15, pagg.
100 scqq.
) Cassian. Collat. 10, cap. 2.
{p) Noris. //isi. Pclag. lib. , cap. 2. r l Disseri.
de sauct. Siric. Pp. Opp. . I , pagg. 20 seqq.
ct loni. IV, pagg. 726 scqq. edit. Veruii.

55

CAKONES.

34

Tbeopbili epistola in vulgatis ediiionibus secunda pasclialmm ordinem a Norisio viro doclissimo
reeliluuim seculi suimis posl Vallarsiuin, ex cujus
perperam signatur.
Secunda porro quae incipit : Primum solenwitath recensiia cditione llieronymiana eas protuliinus.
augu$tae tervo dimnus, quaeque antea male in edtlis Adjecimus prafiterea carunidem epistolaruni fraUnquain prima habebalur, Pascha fulurum denun- gmenla Grarca, non soluni ex Cyrillo Alexandrino
ac Theo^loriio , verum ctiam ex Cosma Indicotiatdie roensis Pbarmulhi, id esl juxia epocbam
pleuslc desumpta : quod nemini baclenus animadJulianam die v i Aprilis : qua quidem die a Latinis
versuin. Adhaec ex actis concilii Ephesini duo alia
anno 402, pascbalia festa peracta sunl, cyclo solis
Grscca fragmenta cx ejusdem Tbeophili epislolis
xix, lunae iv l i l t . Dom. E.
paschalibus et vi excerpta subdidimus.
Tertia denique incipiens : Nunc quoque Dei viva
Qnae vero pone subsequuntfr episloke, aliaquc
tapienlxa, Pascha designat peragendum die xxu
ejusdem mcnsis Pbarmuthi : eaque die anno bisex auctoris noslri operibus deperditis simul colsexlili 404 celebratum fuit cyclo solis x x i , liinie v i ,
lecia fragmenta, nec non ipsins apopblhegmata :
Itlteris Dom. C, B.
liiuc, inqiiam, omnia undesiiit deiuum liausla, loca
Atque ita quidem Irium Theopliili epislolarum
iibique singillalim pr%monsirala docebnnt.
v

EDICTUM

THEOPHILI

ARGHIEPISCOPI
CUM

SANCTA

ALEXANDRINI,

D I E D O M I N I C O

INSTARENT

( I )

*
.
,

,
,
,

.

,
,

;




,

,
,

Et mos el honestas nobis exigit, ut omtiem diem

Dominicum Itonoremus, eumque celebremus; quoniam Dominus noster Jesus ChrUlus pnvcUirum in
ea suce resurrectionis munus obiit. ideo in sarrh
Scripturts ipse, et primus Qppellaius est, ut qui sii
nobis vitcp principium, et octavus, ut qui Jud<corum
sabbatistnum exsuperaveril. Quia ergo accidii, ut
sanctorum Thcophaniornm hic esset dies jejunio
peragendus, dispensemus, et ad utrumque scienies
procedamus, ut paucos dadylos sumenlcs, simul et
hwreses vitemus, qiue Domini nostri Jesu Christi
resurreclionis diem non hcnorant, et diei jejunii
quod debetur reddamu*, vespertinam congregationem
exspectanles, quee hic, Dco danle, peragitur. Coiigre
gamur ergo hic ab hora nona.
, .

(1) Ilaec descripsimus ex Pmdect. canon. Beveregii, tom. U, pagg. 170-175. Exstant praHerea in

Conciliorum collectione,
ediu Veneio-JLabb.

tom. 11, p:\ij. 157G srqq.

36

THEOPiULI EPISCOPI ALEXANDRINI

*
" ', .

EJUSDEM COMMONITORIUM QUOD ACCEPIT

PROPTER LYCO.

'.
CANON I .

De tis qui Arianis communicaverunt, et Eccletias

1
huc usque delinent, ut se habet consuetudo, fiat : Ua
" ,

tamen ut alii constituantur, qui in orthodoxia testi,
ficenlur, el illi permaneant. His quoque ila dispen-
,

satis, ui aliis urbibus orihodoxi in Thebaide episcopi

.
,

fecerunt, qui ab episcopo Apotline constituti, et qui

ol
cum Arianh Ecclesias liabenlibus communicantes,

,
ol

puniantur; si quidem ipsorum volunlate hoc fece

,
rutit; aiii autem proprio episcopo obedieruni, psr

'maneant, elsi quod justum e$t non noverint. El si
, ,

omnes quidem populi eos cum aliis rejiciant, alii

ordineniur; $in autem eos retinent cum illis quibut
,
,

coinmumcarunt, ii quoque eam consuetudmem expe . ol

riantur, qua usi sunt omnes orthodoxi in Tliebaide

,
episcopi.

,

.

'.

'

,

,
"

.
BALS. Bislus ab Apolline episcopo presbyler Q
.
conslitulus fuerai in Ereba; est anlein ea legio

, .
itugypti sicut et Lyco. Is vero dicebalur antc ordi\ ,
nationem muJieri separatae t i m alluiisse. vivo ma .
rilo. De eo igitur interrogatus Tbeopbilus, i n q u i i :
Quxralur an sit veruin eum mulieri vioi altulisse, , , , \
el si ila sit, ne ei esse presbytcrum penuillaiur.
Quomodo enim fueril is presbyler, cui nec laico , .
,
in ecclesiani quidem permiltilur iogredi, cum sit
( ,
propier peccaium segrefjalus? Eos eniin, qui suiii
; \
cjusmodi, exirudit Ecclesia et separat a iidelibus.
iloc aulem a Thcopliilo aiiquaquaui cauonice d i - .
'
ctum esl : quandoquidem sancloruo) aposlulorum
xxvcanon, et magui Basilii lenius el xxxn, el Gar- , \ ',
\ ' tbagin. syn. , clericos, qui peccarunt, et deposiii fiicrunt, a coininunionc non arcenl. Quod , ,
.
ntilem ordinalus sit, id non aflerl danmum episco
po, qui eum, peccatum ignorans, ordinavit. Sta
luit enim synodus, ut qui peccatorum convicli
\ \
ftierunt, etiam posl ordinationem ejiciantur. Id au .
tem esi priman synodi Niocnns can. i x . llhtd autcni:
\ . ,

Separattv vivo marito; facli est, et ideo adjeclum

CANON I I .
De Bisto, qui in Ereba constitutus esi presbyter,
qucerendum est ;et st alicui quidem mulieri separatx,
vivetite marito, vim atlulit, non sinalur esse pretbyter; nam ne ul laicus quidem debei communicare,
cum eo$ qui tales sunt separare connueverit Ecciesia.
Hoc autem nullum afferl epitcopo Apollini prtejudicium, si eum per ignorantiam conslituit; cum aaticla
synodus jusserit eos, qui post ordinalionem propter
crimen indiqni esse convincuntur, expelli.

37

CANONES.

38

{ j u r r o c , \, est : Alicui, sicut et i l l u d , vim attulit. Licet enim

jca\ , , , \ . . simpliciter cum muliere aliqua, non separata, rem
\
babuerit; sic qtioque in eutn ileposilio inlroducu
, \ ,
est, elsi ei vim uon ailulcrit.
.
.
,

,

,

,
nal .

CANON l l f .
De Sur aulem, quia Apollo epitcopus affirmavil
se ei eum amandavia&e, et ab Ecclesia alienum fecisse, ila sii ut pronuntiavil episcopus; utente illo
suis defensionibus, t vult, et de ephcopi senientvi
conqueritur.

BALS. Eral quidem Sur clericus episcopi Apol.

linis, qui episcopus se eum a clero atnaiulasse, id

, \ ." " , est, expulisse, aifirmavit. Sit ergo, inquit, secun*
judicium,
i n ipsum
\,

m<*\ *
*.aJW '
XmJ*
_ _ .
.
^.t. ^,
1
' dunir l cpiscopi
i i m 'CAAni
S n / t i n S nquod
m
rttt*\
%n S n e nprolatuni
m

. - esl, a clero alienus. Sin autem episcopi seDlenliani

? , accusat, uiaiur suis defensionibus, apud synodum
scilicel, ex qua est elum episcopus.
-cfj , \
.
CANON I V .
'.
De Panuph, qui in Lyco diacotms constituim est,


, .
, qucerere oportet; et $i i$ quidem inventus fuerit*

,

cum etset catechumenug, fralrU sui filiam in malri ,
monii societaiem accepis&e post baplismum in clerum

, - promotus, in clero maneat, $i illa ex vita migraril,

< * et post baptismum cum ea rem non Itabuerit. Sin au
lem cum estet fidelis eamdem fratris sui pliam in
.

- malrimonii societatetn duxit, sit clero alienus. Non

vCav , .
Q
tnim episcopo Apollini prtejudicium si eum per

",

ignorantiam comlxluU.

.
BALS. Dicebaiur Panupb antequam essrt bapli.
zatus fatris sui filiara uxorem duxisse. Bapiizalua

. aulem diaconus ordinatus fucrat. Bicil ergo Thec, , \ philus, quod si mulier e vita excesscrii, et posl
) , , baplismum ea non usus sit, maneat diaconus;
nempe cum sanctus haplisinus orania peccata pr;c
ccdeutia deleal. Sin autem, cum essel fldelis, sau
.
posl baplismum, eain babuit, clero cjiciatur. Ei
I , .
auteni, qui eum insciens ordinavil, prxjudiciuni
. , , - non afferetur. Ulud autem : Si muikr e vila migrarit, dicit, utpolc quoniam ila cvenisse diciiur.
,
Nam elsi etiam post baptismum vixisset, nec eam
\ *
, \ , Panupb cognovisset, eed ipeam etlam amandassel;
potuisset sic quoque esse diaconas.
.
\
.
,

,
,
, ,

,

.
, '

.

CANON V.
De Jarob quaerere oportei. Si enim lector erat, et
crimini fornicationis fuisse eum obnoxium, ostetisum
sit, et apresbyteris sit ejeclus, deinde is est ordinatus, ejiciatur; accurata examinatione [acla; non
autem ex $u$urrit vel maledictis orta in eum *u$picione. Sin auiem non fuerit invenlus crimini obnoxius, maneat in clero. Neque enim vanis calumniis
animum adhibere oporlct.

. , \
, \
, tUa .

BALS. Jacob quidam lector fuisse diccbatur, ol

propler fornicaiionem clero esse ejecius, et deiude
ad majorem gradum fuisse ordinalus. ^cribit ergo

TilEOPHlLl EPISCOPI ALEXANDIUNI

40

Tbeopbilus diligcnli examtnatione facta, si eum < ;, ; ,

, *
peccasse compertura fueril, clero ejiciatur. Non enim
; ,
oportel ex susurris sou clandeslinis sernionibus,

vel malediciis seu apertis conviciis orta suspicione,
,
cnndemnari aliquem. Quod si causa exauiinala
, .
insons cotnperlus fucrit, maneal in clero.
CANON V I .
<7

De iis qui ordimndi sunt hccc erit forma : Ut quid "

quid est sacerdotalis ordinis consentiat et eligat, et

,
tunc qjiscopus examinet, vel ei etiam assenlienle
,
sacerdolali ordine in media ccclesia ordinet, pne

aenie populo, et ephcopo alloquenle> an etiam po*!>it ,

,
,
ei populus fene teslimonium. Ordinalio autem mn

fial clanculum. Ecclesia enim pacem liabenie decet .
prwsenlibus tanctis ordinationes ficri in ecclesiis. ^ ) .
!: regione auiem si qui sinl, qui communicanlium

unimis communicaverint; non uliier ordinenlur,

.

tjuam iis, qui sunt vere orlltodoxi clerici, examinau,

nbub, prasenle rursus episcopo, et prwsentem popu
,
alloquenle, ne iniercedat aliqua circumveniio.
,

,
,

9

B A L S . De iis qui iu clero ordinandi sunt dal

lypuin, et dicil quod oportet eurn qui est ordinandus a toto ordine sacerdotali eligi, boc est, unaniini consensu approbari et praefcrri, el cum ejusinodi deleclus de co faqlus fueril, lunc ipsum ab
cpiscopo examiuari, et quando illi quoque Iiomo

. \
,
, \
, ,
, \
; -

visus fueril aplus ul ordinelur, tunc euni ordinaii Q , ,

conseusu sacerdolalis ordiuis, praesentc eliam po . * ,
pulo. Cur auleui dixil, euin ordinandum consensu
; \
sacerdotalis ordinis?Nam cum a sacerdotali ordine , \
cleclus est, ad ordinationem consensus non videtur
. ''
c.ssc necessarius. Sed esi verisimile posse posl ele , \
ciionem aliquid temporis preteriisse, et eos mlerim

(|ui ordinandum praejudicant rescivisse aliquid, . quod ejus ordinationem prohibeal. Et ideo dicit , \
, 6;
ipsos consentire, et dum ordinalur populum quoque
ab episcopo inlerrogari, an dignus sil, cui lestiino- .
nium feranl ad ordinalionem. Dissuadet aulem, ne . , , \
, \ ; lianl ordiaaliuites clandesliiue. Cum enim, inqiiit,
pax esl in Ecclesia, scilicet cum nunc non csl di- \ , ;
\, ,
visus popuhis cessantibus baeresibus, sed sutitoinnes
orlbodoxa? partis; omnes unitis erunt seiitenliai, D
' . ; ,
et oporiet in praesentia sanclorum seu fideliuni or
dinaiiones iieri in ecclesia. Sanctos aulem iideles
'.;
appellavil, ex sancto hoc Paulo assumeus. Ilifi enim
. rztpi
sic fideles in suis Epislolis appcllal. Ihcc Ua<|uc dc
. \ , \>
iis, qui in urbibus habitant, vidclur dicere. De iis
, , ; autem, qui sunt in regione, scu in vicis, dicit, qiiod
\ , \
quoniani multi etiam inviti communicabant baire ,
licis; eorum autem mulli fidelium animis corninu\ nicabanl sivo convenicbant et assenliebanlur : Si
, ,
quis eorum sit ordinandus in clerum, eu^ non alias

ordinandura, quam cum approbatione clericorum,
, \ , \ quos constat csse orthodoxos, priesente cliam epi , .
scopo, et alloquenle populum, ut supcrius dictum
, ,
est. lla?c aiitem dicit fieri, ne inlercedat aliqua cir-

CANONES.

41

42

\ , \ cumvenlio, sen frtus ct abreptio, d ordinelur ali \ .

quis qui non recle sentil de fide.
'.
, , ol ,

, ol
ol
.

CANON VII.
Quce in sacrificii rationem o/fervntur, pott ea quat
in mysteriorum nsum xonsumuntur, clerici diridant,
et nec catechnmenus ex m comedat vel bibat, sed
solum clerici, ct qui cum eis snnt fidele$ fraires.

. BAL8. Si qua eonim quae a ftdelibus ad jacrifi , ciuiii offeruniur, superabundatit, petrt ea qua iti
, , divina mysteriaconsumuntur, clericis, inquil, opor\, , * \ tel ca dividcre, ut ab ipsis comedantur ac biban
, tur, ct etiam a fidelibus laicis; calechumeiiis au . tcm nibil ab eis detur. Quia enim altari oblata sunt,
, \ el ad divina dona ex illis parles quaedam sumplae
; , , atque sanciificalau fuere; quomodo iis qui sunl im ; ; perfeciiores dabunlur consunienda? Quae autem ad
; ;
saciiflcium offeruntur, sunt panis et vinum ; nibil
; * enim aliud ad altare oflerri pcrniiltitur. Lege u i
. f
canon. Apost, et synod. in Trullo, quaj dicltur
, \
sexia, canon. xxvm.
' '.
C A N O N VIII.
\
Quoniam Hicrax dicit quemdam non debere esse

, in clero, ui qui sil fornicationis delalus; Apollo au,

tem episcopus tunc affirmavit nullum accusaiorem
,
"
adversus eum in medium processisse, hic quoque
, \

* , * examinelur: et si altquis quidem accusalor fide di

, gnus exorilur, et crimen probatur productis fide

,
^ dignis leslibus, Ecclesia ejiciatur; sin autem dignut
,
"

est clcro, etdeejut continenlia teslimonium feralur,

\ ,
- in eo vianeat.
, .

BALS. Quidam ordinatus est clericus, deinde

. ,
tanquam qui fornicatus esset, accusalus esl. Dice ; . " ' ,
* - bat ergo quidam Hicrax, non oporlcre eum in clcro
, , esse; is aulem qui eum ordinaveral, aflirmabat,
. " , seu instabal, eum non esse ab aliquo accusalum.
Dicit ergo Tbeophilus : Uomo examinetur, et si i n , \ '
vcnitur quidem aliquis accusalor flde dignus, seu
(>
qui sit ad accusandum admiiiendiis (non euim cui ^ -, -'
vis permiuitur accusare eos qui sunl in sacris, ut
; ; ,
'
), ; titlt vi can. I I syn. (p.cuinenicx, et x x i , IV uriiver ^ salis syn.), Ecclesia ejiciatur post probationcm; sin
autem nibil tale probelur, maneal in clero.
, .
*.
" , *

" "

.
. ;
,
^
,
.
, , \, !
*\ . , PATROL.

GI\. L X V .

CANON IX.
(Jt totius sacerdotalis oriiinit sentenlia aliu$ r-'nuntielur wconomus, rn quo Apoilo quoque epitcopus
contentit, ul bona Eeclesice i/ ea qucc oporiet impendantur.
BALS. Idpin ttilit sentenliam, tolius saccrdolalis
ordinis judicio fieri^lebere episcopaius ceconomum,
8*i eliam episcopus assentialur cleri judicio. Ficri
aute.ii oeconomum, ui bona Ecclesiae illius cura in
ea qitae oportet inipendanmr. Quid sit autein in ea
q u oporict impendere sequens docel caput, quod
esi iinpendere in viduas, bospites et pauperes. Namitii enim pcrmitlitur bona Ecclesi in proprios

TIIEOPHILI EPiSCOPI ALEXANDRINI

tisus iraniferre; quippe quod oportel Dei ministnim ; , \
esse ab avaritia alienum; et nec ad usum proprium
,
uii rebus episcopalus episcopo concedilur; nisi ad
, \ !
ea quae stuit omuino nccessaria, et tunc deroum
, '
piando a\ domi desunt facultatee; secundum XLI
. , \ 9
can. sanctonim apostolorum. Quaere quae in eo scri .
pia sunt ei xxiv can. syn. Antiocbenae.
f

.
ol ol

,

.

CANON X .
Viduos el paupere$ et peregrinantes hospites omni
quiete fvuantur et nemo ta qum sunt EccUsice, ut
tua uturptt.
9

\ .

E J U S D E M N A R R A T I O D E 1IS

Qul

DICUNTUR

CATHARI.

Declaravit mihi lua pielat, quod quidam horum

qui $e Calharo* nominant, volunt ad Ecclesiam accedere. Quoniam ergo magna synodns, qucc Nicam
kabita e$t sanclh Patribus twstrit, $tatuit ut ordinentur qui accedurit velis juxta hanc formam eos
qui ad Ecclesiam acceder* volunt ordinare, $i quidem
vita eorum recta e$t, et nihH ets adversatur.

/, ,
* "

, ,

,

,
)

.

BALS. De Novatianis interrogatus est ( b i eiiim

surit qui etiam Gatbari d i c u n l u r ) , et responsum
est, quod si ad Dei Ecclesiam accedunt, quia magna
et prima Nicaena synodus slatuit, ut i i ordinenlur,
fac lu quoque secundum hanc formara sive secundum istum canoncm, et ordina eos qui accedunt;
iiiei aliquod inipedimentura ex vita eornm adversetur. De Novatianis auiem canon est octavus primse
tynodi.

. ( \), \ ,
, \
, ,
, \ ,
, \ ,
. \
.

I .

EJUSDEM

AGATHONI
Maximut asseruit se Ecclesia! leges ignorantem i / - D
ticito matrimonio conjunctum esse, el quia hoc eum
tnate habet quod non recte et ex ordine agat, a/firmavit, qui contra leges fecit per ignorantiam, se ab
iUicita vitce societate ex comeiibu abslenturum , illa
ettam koe volente. Si ergo probaveris , quod hoc ex
comentu fatiani, tt non fallant, quia est tempus decennali; i t consideres eo$ debere venari cum catecbumenis , nunc eos sic dispensa. Sin aulem vtde* quod
decipere velit, et acerbilate adlntc in co opus $it ;
fuc id quod Deu$ libi tugge&stril; id sewper sequens

EPISCOPO.
"

,
,

, .
,

,

,

,
.
,

ta
9

45

CANONES.

* ,
quod in usu est vimque obtinel. Nam cum ii$ $U in
, ,

ioctSy eorum menles melius nossr potes.
.

.
BALS. Maximus quidam , ul illicito mairimouio
. ,
iuulieri conjunclus segregalus fuerat, el a congre \, \
. , galione cum fidelibus prohibebatur. Is vero dicebat
se per ignorantiam fecisse conira leges, ct paraliini
, \
cese ab boc malrimonio recedere , muliere eliam
, \ \
. volente ; et pelebat, ut ab ea abscedens admillerelur. Ad baec ergo dicit Tbeophilus, quod si inqui
, ,
rens inveneris eosex conscnsu, boc est, communi
, \ ,
consilio, a matrimonio absislere, et non fallere,
, \ ,
cnni decem annis simul cohabitarint, diflicilis for, san iis exislimari possct a se invicem disjmtclio,
, \ . , \

ne fallaul. Si consideras, boc est, si judicas eos
slare debere cum catechumenis, nunc, id cst in
, , prseseniia, sic eos dispensa. Quod si intellexeris,
. , \ ,
inquil, quod per fraudem baec dictint, et quod ad, ,
buc acerbilale indigent, seu acerbioribus poenis, fac
,
quod Deus libi suggesserit, boc esl, luae meiui i n cot, \ ,
spiraverir, quod in animum immiserit Deus, gem
, ,
per id quod est in usu el quod vires obtinel sequens,
.
id esl, quod magis est ratum ac validum.

.
EJUSDEM

MENiE EPISCOPO.
Rem juslam fecerant presbyteri in Gemino pag<>,

ol C
si verum dicit, quce defert lilteras Euslathii. Dicit
,
.
, enim, quod Cyradium [acientem in}vr\am nec ab en

desistere volentem, communione separaveruht. Quia

, .
ergo inveni, quod suo malo curam adbibens vult
communicare , fac ea ita se comparet, til iujuriam
,
* ,

primum deponat. et poenitentiam agere in animum

,
- inducat, ui $i sic intellexeris, quod accedit, commu>
nionem desidcraus, permitlas ei ul cum poputis com,
7r' ,

municet.

.
BALS. Muliercm quamdam , qusR Gyradium np. \
* pellabalur, el injuriam anle faciebat, qui erant in
Gemino presbyteri ab Ecclesia separaveranl, cuni
, . ,
ab injuria non abslineret. Illa vero proplT segre, , \
. ^ galionem pollicebatur se injuria? remedium allaturam , et ad comnninionem admitti volebal. Scriblt
^ ,
ergo Theopbihis ad episcopum regionis: Fac ute:i
, &
primuro deponat injuriam, boc est, reddat ea q u
, , \ \
injusle arqiiisivil, et poenitenliani agat, id esl, se
, \
injuriam fecisse aegre feral, el Deum oret ul sibi
.
peccata condonenlur. Et cuin h c fecerit, si intcl , , ,
lexeris, boc esl, si cognoveris, quod lege Dei ac,
cedit, seu bona conscientia , quae non ferl se a
,
fidelium communione esse separatam,propterDeum,
\ * ;,
ct non propier hominura pudorem , lunc ei permil
tes cum lidelibus populis communicare el in bym .
nis consislcre.
%

THEOPHILI EPISCOPI ALEXANDRINl

THEOPHILI

ALEXANDRINI
EPISTOLA

48

EPISCOPI

SYNODICA

Ad episcopos Palaeslinos el ad Cyprios, de Origenianae baereseos damnatione

Ex interprelatione S. Hieronyrai.
Exstat

Patrologice Lalince tom. XXII,

RESPONSUM

Opp. S. Hieronymi tom. J, col. 75S.

H I E R O S O L Y M I T A N J E SYNODl A D S U P E R I O R E M

EPISTOLAM

Eodem, ut videtur, interprele. Vide ubi sopra, col. 769.

DIONYSII

LIDDENSIS

EPISCOPI

EPISTOLA AD THEOPHILUM
sancto flieronymo, ul videlur, Laline rcddita.
(Videibid.,

col. 771)

TBEOPHILI A l E X M D R I l EPISCOPI
EPISTOLiE PASCHALES.
PRiEMITTlTUR PROLOGUS EJUSDEM AUCTORIS DE SANCTO

PASCHATE.

THEOPHILI

ALEXANDRIM

EPISCOPI

AD THEODOSIUBl IMPERATOREM
PROLOGUS

D K SANCTO AC SALUTARI

PASCHATE,

Quod, tecnndum legem divinam, annis singuli* [acimus: et de ejus quccttionibus brevh et cum dilucida
expotitione
dissertalio.

1. Sanclum quidom et beatum Pascha aple lcx d i - A \ xal

vina dislinguit, siraul el menseui ejus, In quo de , \
beai fieri, significans, et diem cum accuratione
' , \ maxima o b e m a r i jubens. H*c cnim Dei vox est,
;.
in eadem lege proposita
Observa mensem uovo ( I ) * 4

Exod. , 13; Deut. , i .

(I) Deest >ox .

50
49
PROLOGIS AD EPU iTOLAS PASCHALES.
Jaat , k rum; el facies Pascha Domino Deo tuo decima quarta
die mensis primi. Mensein aulem Novum dixil,

fjiepa . ,
quem et primum vocal, in qeo adulli frtictas (i)
, - adventum suum proenuniiaiU, vetenim ceseationem.
. In decima quaru aulera die islius prinii metisis ob
ecrvari Pascha praecepit, non propter aliam caueana,
, nisi propter simililudinem lunae, quae lunc in ful , gore plenum liabet globum proprium, ut nos quo , que perfccium f plendorem fidei et sensos gerentes,
. , a peccati tenebri segregerour, el ut regelaii diver , earum varietate virtutum, earumque foliis, velult
, amoenae arboris adumbralione velaii, tanquam Iselae
, - atque fruclifene segeles pullulemus. Decimum
. , quartum autem diem niensis appellal, non sccun , .
dum solis cursum, sed secundum lunam. Hebrsei
, , * cnim non ex solis cursn, scd ex lunaecyclo inenseni
*
fiei i debere dixerunt, quotiiam ei mensig secundtmi
\
lunam dicitur, nomenque AcHira lingua vo .
calur. iEgyplii enim primi, propler Inna3 celeriusfj . tem, ex qua apud quosdam dlerum error nasci
, \ lebat, ex solis cursu menscs ac dics supputandos
,
facilius crediderunl, eo quod sol lardius roelmn
, quam huia circumeat, alque idco possil facilius
comprebendi.
, (3) #
.
I I . llis igilur ila se babentibus, niulli et priiuum
. ,
mensem, el in eo Pascbae decimum quarlum diem

, ' . neaciunt, quia frequenler, secundum HcbFSRus, duoSk. (4) decinium anni menscm, bilierni lemporis mulalioui
, ' - ' confinem atque contiguum, ut per oimiia prinium,
statuiiHt. Hoc aulem faciunl, quia vernaj iuiniuta * (>) ',
tionisignoranl iniiiuin, quod duodeeimuiu Kalendas
* ( , *, \
', ) Aprilis diem, juxia solis cursum, sempcr inturt it,
, quod ante omnia obscrvare nos convcnit, ne, si
, - fortc in bac ipsa mutatione rnfcrius adbuc cl lon giug conslituta, per errorem quis decimain quartam compolel lunaus, in Pascbalis calculi ralione
, .
fallalur, quasi primi earo slimans meneis. Neque
\ ,
, , enitn \n duodeeimo menee lempore adbuc biciuis
, exsisleiHe, ui prlus dixi, nororum frucluum poni tur mensis, nec diirn fructibus novis malureecenlibus, quandoquidem nec falces supponi inessibue
0 .
poesunt, boc enim inaxime signiiNi priroi mcusis.
^ lex ditina conslituiu
I I I . Sed quia accidere inlerdum solel, ui occa . * \ 7- ^
tione decimse quarUe lunse prtmi mensis, nonnulli
\
%1 in errorem cadam, si decima quarta ipsa luna in
Dominicum diem venial (quo facto neccsso est jam
, , ,
, jejunium solvi Sabbali die, quando decima lerlia
luna invcnilur, cl iucipimus legi conlraria facerej,
* ,
convenit hoc diligenter attendcre, ut quolies dc
, cima quarla luiia in Doiuinicum hicurril diciu, iit
, sequemem sepUmanam Pascbalem diem potkis d i l feramus. DupHci bac causa : Primum quidem, ne,
,
, decima terlialuna invenla, in Sabbali diesulvamus
* , jcjunium : quod conscquens non esl, qnod nec ipea
1

(2) Verlcndtim cral factam.

() Forle .

(4) Mulila sunl bic Greca.

(5) Qua: tlaudunlur parcnthcsi, oniiUil intcrpre*.

81

TIIEOPIHLI EPISC

le& praecipil; maxime cum et lumen ipsius Iuna?

imperfectum adbuc in proprio globo esse videatur.
Deinde, ne, Doniinica luna decima quarta exsistenie, jejunare cogamur; indecentem rem illicitawque iacientes : hoc enim Manichseorum recle
consuetudo possidcl. Quoniam igiturdecima quarla
luna venienle in Dominicam diero, jejunare non
debemus, neque consequens est, ut si in Sabbati
die decima quarta luna veniat, solvamus jejumum :
necessario asserimus hoc in &eptiroanam sequenlem
debere differri, sicuti paulo superius d i x i ; non
taroen ex hac dilatione, praevaricatione aliqua circa
Pascbalem circulum perpetrala. Quemadmoduin
enim decimusnumerus complectiiur nonuro, eic el
quoties decima quarla luna in Dominicam incurrerit diem, eo quod in ea jejunare non liceat, in
proximam septimanain diflerri necesseest diem Paechae; nulla enim ex hoc imminiilio (ieri Paschae
videtur, quia sex scquentes dies complectuntur et
reliquos.

Pl ALEXANDRLNl
52
, \
\ .
" \ , \ , , . .

,
, ,
.
'
,
,
, ,

\ .

1Y. Aliler autem, quod et Salvator nosler deciipa

quarta quidem est tradilus luna, hoc est quinta
posl Sabbalum; decima quinla aulem cruciOxus, die
teriio resurrexeril, boc est, decima seplima luna,
quae lunc in Dominica die invenla est; sicut et ex
Evangeliorum notatione compcriraus. Habemus ergo
eolalium, quo recte facerePascba possimus, etiamsi
dtlaiio fuerit consecuta, propler incurreniem necessilatem, ut si dccima quarla primi mensis Sabbaio evenerit luna, aut si anle Sabbatum in aliis
seplimanae sequcntis diebus acciderit, sine dubilatione Pascha celebremus. Si vcro in Dominicum
inciderit, omnimodo in septimanam sequentem, ut
saepius diclum est, coaferamus, quia Dominica
bebdomadis prima dies esl, ut prius dixi.

'. " ,
, ,
, \
, ,
. "
,
, . "

,
,

,
.
\, .

Y. His ergo demonslratis atque patefactis, boc

eliam considerandum est, quod ei lex frequenter
eausa necessitalis eos qui constriclione temporis
quadam non potueruut in primo mense Pascba celebrare, secundo idem facerc praecipil. Melius est
enim in necessilate posilos superiora quain inferiora sectari, quoniam inferiora superioribus continentur; superiora autein ab inferiori numero
non includuntur. Illud iterum, quod posuimus, declarantes, quoniam decimtis nuroerus nonum inlra
ee conlineat, nonus autem decimum continere non
possit. Quod si lex ad secuiidum mensem iransire
nos pr&cipit, si non possimus sanctum Pascba
primo mense celebrarc propler quasdam necessila-

lcs; non intelligo cur non, si decima quarta luna

in Dominicum diem incurrerit, ralionabiliter in sepiimanam sequeniem dilaiionem Pascbae facere
debeamus : mauenie el primo mense, cl deciina
quinla luna, in qua Salvator crucifixus esl; maneute etiam el decima scptima, quando post t r i duuin resurrexil.
V I . Hac igilur niediocriter a nobis ordinaiione
disposita, uniuscujnsque anni calculum, qui ad
supputalionem pertinet Pascbae, diligenter quoquc
posuimus (0); a primo consulatu religiosissimi
imperatoris Tbeodosii, ccnlum usquc annos adneclcnles, simul ac manifeslanles deciuia? qtiarU!
lunse notiliam, el Dominici Paschalis diei.

(0) Is annus esl vulgaris Cbristi 380.

53

EPISTOLiE PASCALES.

T H E O P H I L I EPISTOLA

PASCHALIS

ANNI 401
AD

TOTIUS ^ G Y P T I

EPISCOPOS.

Exstai ex interpretatione S. Hieronymi, Operum eju* tom. J, col. 773, Palrologw

FJUSDEM EPISTOLA

1
EODEM

Latince tom.

XXII.

PASCHALIS

I N T E R P R E T E .

Vide tomum supra citatum, coi. 792.

EPISTOLA HIERONYMI AD

THEOPHILUM

lbid. col. 812.

T H E O P H I L I E P I S T O L A P A S C H A L I S A N N I 404.
EODSM

S.

HIERONYMO

INTERPRETE.

Ibid. col. 813.

THEOPHILl AlEIANDRINl EPISGOPI

EPISTOLARUM PASCHALIUM FRAGMENTA

GRJECA.

I.
Apud Cosmam Indicopl.

lib. XTopograph. Christ., pag. 320.

'

Theophili Alexandrini ex prima (estali.
.
IH terrcnis operibus superiorcs effecti, in su" ,
blimi virtutis domo, quemadmodum discipuli iti
, \, coenaculo, Pascha comedamus, nobiscum habenics
, (
Chrisium qui pro nobts itnmolalus est, ipsumque
,
toliiin, utpoie vitam, comedentes.
.

.
" (7) (8)
, ,
, ,

; \ * ,
? ,
(9), ,
,
1

Ejusdem ex eadem Epi&lola festali.

Ui iierum dictionis velamen reirahenies, revelata facie, transitoriam divini Paschalis cclebritatem inlueamur, ad Jesum clamantcs : Ubi vis paremus tibi comedere Pascha*1 Quando discipuli, cuui
ab eo audissenl in coenaculo cclebraadum illud esse,
in coenaculo scilicet secundarum rerum, in Sancla
sanclorum concitato mentis animiquc cursn properantes se contulerunt; quo item Cbi islus ipso

Mallb. xxvi, 17.

(7) \, . . . Hanc pericopen ex oatena

(8) . Addit Vat. cod. \, aiqw
qtiadam Yal. cod. 699, antiquissiim profert <i.
operimentutn. Mox ibid. , miiiue
Yallargius ad Opp. Hieronym. lom. I , pag. 609,
recie iit videlur.
i ,
sweexdecima Puschuli
(U)

.
l d . codex

3icilur expressa. Mcndiim in numcruin

pbit incuiia librarii.

forlc irrc-

Val. . sciliccl
terrena negolia, quod magis placel.

supra

KS

TllEOPML! EPISCOPI ALEXANDRIM

|?ro nobis ingressus est, alque ejus qui iri figura , \ ,

summi sacerdotis munus gerebat, usiim abrogavit.
aeternapro nobis redemplione inventa, ac pro nobis , \
vultui Dei se sistens. Tunc quidero semel in anno .
EOIUS sumrous sacerdos in Sancta sanciorutn ingre- &yta ,
diebatur, populo foris nianente, scilicet ob pote- ,
.
stalis tenuiiatem: Salvator aulem iogressus, liberam cuique volenti ihlrandi faculiatem dedit.

Fragmtnlum ex Epislola Pascbali ann. 401, 3, tuprapag. 616.

Apud Cyrillum Alex. lib. i , De recla flde ad religiosissimas rcginas, Opp. tom. V, part. n , sub fin.,
pag. 52.
Theophili epi$copi, ex sermone imcripto Ad eos qui
cum Origene sentirent.
Sic autem dicit de Cliristo.
J
CaHerum ne is qui apparuil solo vcibo, sed
virlule qtioque verus Deus esse crederelur, ipse
operum magniiicenlia certissimum divinitalis suae
indicium fecit. Pcrfcctus itaquc Deus com esset,
facius est voluntale eua bomo; neque quidquam
omnino, quod humana? natura? cognalum essel,
pneler unam impiam malitiam reliquU; nain etsi
infans, Emmanuel lamen esse agnoscebalur. Confitat liamque Magos, qui ad illum veHerunt, eum
ipsum qui apparuerat, ut Deum adorasse, nccRon
adorandum csse, operc ipso teslatum focisse. Sic
quoque licet secundum carnem in crucem agerelur,
solis lamen radios repiiuiebal, novoque miraculo
divinitalem suaro orbi lerrarum patefaciebal : nus- ^
quam aut se ipsum divisisse, aut in duos saWa
tores dissecuisse comperilur. Quin ejusdem potius
sermone disciptilos suos compellasse legitur: Ne
vocetis magistrum in lerra; unus esl enun magister
vester Chrislu*Nequc
enim quando aposiolis haec
imperabat, divinilalein suain a corpore quod cernebalur, sejungebat, ncque rursum, cum se Christuin esse tesiabaiur, se ab aninio et corpore d i vellebat, sed gimul ulruraque, hoc est, Deus et

'.

" , \
,
\ ,
, , \
,
. \
, ,
, \ \
\ \ ,
, \ , , . ' \
;

.
(10),

,
\ , ,
\ , , \ ,
,

.
bomo erat. Servus quippe erat, qui cernebalur; Dominus vero qui intelligebalur, deilalis celsitudinera, bumili incarnationis sensu occuliabat; conlra vero eorpoiis, quod videbalur, bumilitatem
efficaci deitalis operatione evebebat.

III.
Fragmentum cx eadem Epislola Pascbali ann. 401, 4, sup.pag. 617.
Apud Theodoriium Dial. n , Opp. lom. IV, pag. 101.
Beati Theopliili epitcopi Alexandria, ex iis quce rri- D

psit Adversus Origonem.

, .
Nec similiiudine noslra, quam assumpsit, in di , vinUalis naluram mntala, neo diviniiale ipsius in
, ,
similitudinem nostram conversa. Mancl cnim, quod
ab inilio erat, Dcus, manet etiam nostram in se
. ' , * \
.
ipso reiinens subslanliam.
1

Matth. .vxui, 8, 10.

(J0) l > g . .

57

KHSTOLJ:

PASCHALES.

Fragmenlum ex Epistola Paschali ann. 402, 7, sup. pag. 623.

Apud Theodoritum Dial. m , Opp. tom. IV, pag. 107.

",

\, ,
, ,

,
. ,

,
*-.

Theophili episcopi Alexandriic,

sitco.

ex tomo

lleorta-

Raiione caremium non tollunlur, el iterum ponunlur anima?, sed una cuni corpore imereunl, et
in pulverem resolvunlur. At Salvalor tollens lcnipore passionis animam a proprio corpore, ilcrum
eam restiluit corpori a morluis resuscilato. Ilujus
rei fidcm nobis facicns praedixil per Psalmistam
clamams : Non relinques animam meam in inferno,
neque dabis sanclum tuum videre corruplionem *.

Fragmenlum ex eadem Episiola Pascbali ann. 4 0 2 , 16, *up. pag. 623.

Apud Tlieodoritum Dial. H, Opp. tom. IV, pag. 1 0 1 .

Beali Theophiti episcopi Alexandria*, ex iis quae scrl,
"
*
*
'
psli adversus Origenem.
'' (11),
At eniin non desinens iterum blaspbemas, Filium
, \
Dei calumnians, et bis verbis ulens : c Queraadino " \ ,
dum Fiiius el Paler unum sunt, sic et anima quani
\ \ ,
assumpsii Filius ei ipsc unuinsunt: nescien quod
\
Filius quidem el Paler iinum sinl propter unain
, \ \
subslantiam, el eamdcm divinilatem ; anima autem
, \ \ .
el Filius diversam inler se stibslanliam bnbeant el
\ ; , \
naluram. Si enim sicul Paier et Filitis unmn sunl,
\ , \
enuU cl Paler el anin.a iiiium, et diccl aliquando
\ , \
etiam Filii anima : Qui v4dit me ttdil Pairem
Scd
non ila est, absil! Nam Filius et Paler uiuim
,
.
sunl. quia non eunl diversa qualilales ; anima vero
'' , ! \
ct Filius ei natura et substanlia diffcnint, quia et
, *
\ ;, \ , , C ipsa quoque per eum facla cst, eamdein nobiscuin
\ ' ,
liabens subsiantiain. Si enitn quemadmodum Paicr
. \
ei Filius unum sunl, sic anima et Filius unum
, \ suui, ut vull Origenes, erit et anima, sicul Filins,
, , \ , splendor gloriae Dci, et cbaracter nubstaiiiiae ipsius.
, , \ Alqui boc fleri nequit. lmpossibile csl igiiur, ul
. Filius et ejus anima unum sinl, sicut ipse ct Pater
\ \ untim sunt. E l quid faciel rttrsum sibi ipsi repu, \ .
gnaas? Sic eoini scribil : Ncquaquam turbata et
; ^
Iristis anima Unigenitus erat, ct primogenilus

otihiis creatur.e. Nani Deue Verbum, ut anima prac \ slaulior, ipse Filiua a i l : Polestatem habeo poneudi
. , - eam ei potestaltm kabeo assvmendi eam *. Si igilur
, , - F i l i i u praeslanlior est anima sua, sicut prrcstancvclar
7 ,

liorem esse in confesso esl, qtiomodo ejus anima
. \ D aequalis est Deo, et in forma ipsius? lpsain enim
, \ ,
esse dicimus, quae se ipsam exinanivii - el servi
, \ ;
formam accepit. Quare Origencs orane alios bae , \
relicos inipietate superat, ut demonsiravimus. Si
. enim in forma Dei eel Verbum, et Deo est xquale,
,
in forma rero Dei essc. et aequalem esse Peo ani .
mam Salvatoris puiat, qui sic scribere ausus est,
1

Peal. xv, 1 0 .

Joan. xiv, 9.

Joan. x, 181

( i ! ) Lcg. , blasphemat. Sic sane logcbal llicronymus.

TIIEOPHIL! EPlSCOPi ALEXANMUNI

86

pro nobis ingressus esl, atque ejus qui in figura , \ ,

summi sacerdotis munus gerebal, usiim abrogavit,
aeterna pro nohis redemplione invenla, ac pro nobis , \ \
vultui Dei se sistens. Tunc quidem semel in anno .
EOIUS summus sacerdos in Sancta sancioruin ingre- ,
diebalur, populo foris manente, scilicet ob pote- ,
statis lenuiialem: Salvalor auiem ingressus, libe* .
ram cuique volenli ihtrandi faculiatem dedil.

Fragnunlum ex Epislola Pascbali ann. 401, , suprapag. 616.

Apud Cyrillum Alex. lib. i , De recla flde ad religiosissimas rcginas, Opp. tom. V part. n , sub
pag. 52.
y

Theophili episcopi, ex sermone xmcripto Ad eos qui

cuni Origeue senlirent.

fin.

.
0

D
Sic autem dicit de Chrhio.
"
.
CaHerum ne is qui apparuit solo veibo, sed
" , \
vtrlule quoque verus Deus osse crederelur, ipse
\ ,
operum magnilicentia cerlissimum divinilatis sua;
\ ,
indicium fecit. Perfcctus ilaquc Deus cum essit,
, , \
iactus est voluntale eua bonio; neque quidquam
,
omnino, quod huuianse nalure cognalum essel,
. \
pneler unam impiam malitiam reliquit; nam eisi
, ,
infans, Eminanuel lamen esse agnoscebalur. Con , \
slal namque Magos, qui ad iilum veHerunt, eum
\ \ .
ipsuin qui apparueral, ut Deum adorasse, nccnon
, \ adorandum esse, operc ipso leslatum fecisse. Sic
, quoque licet secundum carnera in crucem ageretur,
, . ' \
solis lamen radios repriuiebai, novoque miraculo
;
divinilatem suam orbi lerrarum patefaciebal : nus- ^ -
,
quam aut se ipsum divisisse, aul in duos salva
(10),
tores dissecuisse comperilur. Quin ejusdem potius

eermone discipulos suos compellasse legitur: Ne ,
vocelis magistrum in terra; unus esl enim maghter
\ , ,
vester Christus *. Nequc enim quando aposiolis haec \ , , imperabat, divinitatem suam a corpore quod cer,
nebalur, sejungebat, ncque rursum, cum se Chri ,
stuin esse lestabatur, se ab animo et corpore d i
vellebat, sed gimul utrumque, hoc est, Deus el
.
bomo eral. Servus quippe erat, qui cernebatur; Dominus vero qui inlelligebatur, deilatis celsiludinera, bumili incarnationis sensu occuliabat; conlra vero corporis, quod videbalur, bumilitalem
eflicaci deitatis operalionc evebebat.
111.
Fragmcnlum ex eadem Epistola Pascbali ann. 401, 4, svp.pag. 617.
Apud Theodoiitum Dial. n , Opp. tom. / V, pag. 101.
Beati Theopliili epitcopi Alexandria*, exiis quce rri- D

psit Adversus Origenem.

, .
Nec similiiudme noslra, quam assumpsit, in di , viaUalis naturam mutala, nec divinilatc ipsius in
, ,
similitudinem nostram conversa. Manct cnim, quod
ab inilio erat, Dcus, manet ctiam noslram in se
. ' ,

ipso reiinens subslantiam.
Mattb. , 8, 10.
(40) Lrg. .

57

EHSTOLJ:

PASCHALES.

Fragmentum ex Epistola Paschali ann. 402, 7, sup. pag. 023.

Apud Theodorilum Dial. m , /. toin. IV, pag. 107.

",

Theophili

, ,
, *U ,

,
. ,

$,

.

ephcopi Alexandriic,
sitco.

ex lomo

lleorta-

Raiione careiuium non tollunlur, el iterum ponuniur aniina?, sed una cum corpore imereunt, et
in pulverem resolvunlur. At Salvalor lollens lcmpore passionis animam a proprio corpore, ilcrum
earo restiiuil corpori a morluis resuscitato. Hujus
rei fideni nobis facicns prsedixit per Psalmistam
clamans : Non relinques animam meam in iuferno,
neque dabis sanctum tuum videre corruptionem \
V.

Fragmentum ex eadem Episiola Pascbali ann. 402, 16, sup. pag. 623.
Apud Tlieodoritum Dial. n , Opp. lom. IV, pag. 101.

' Beati Theophili episcopi Alexandria', ex iis quae scrf,
psil adversus Origenem.
'' (11),
At eniui non desinens ilcrum blaspbemas, Filium
, \
Dei calumnians, el bis verbis ulens : c Quemadino " \ ,
dum Filius el Palcr unum stinl, sic ct anima quam
\ ,
assumpsii Filius ei ipsc unuinsunt: nesciensquod

Filius quidein el Paler unum sint propler unam
, \
subslanliam, cl earndctn diviniialcm ; aniiua aulem
, \ .
et Filius diversam iuter se stibslanliani babeant et
\ , \
naiuram. Si enim sicul Pater et Filitis unum sunt,
\ , \
eruitf cl Patcr el anima unum, et dicct aliquando
eliam Filii anima : Qui vtdit me vktit Patrem . Scd
\ , \ \
non ila est, absit! Nam Filius el Paler ununi
,
.
sunt, quia non swnt diversac qualilales ;anima vero
* , !
cl Filius ei natura el subslanlia differunt, quia et
,
\ ;, \ , \ , C ipsa quoque per eum facta csl, eamdem nobiscum
babens subsiantiam. Si enitn quemadmodum Paicr
\ ' ,
ei Filius amiai sunl, sie anima el Filius unuin
. \
SUHI, ut vull Origenes, erit ei anima, sicut Filius,
, \ \
splendor gloriae Dei, et cbaracler Kubstaiuise ipsius.
, , \ ,
Alqui boc fleri nequil. lmpossibile csl igilur, ut
, , \
Filius el ejus anima unum sinl, sicut ipse cl Pater
.
unura sunl. E l quid faciet rttrsuni siDi ipsi repu \ \
gnaus! Sic eoini scribil : Nequaquam lurbata et
, \ .
iristis anima Unigenitus e r a t , ct primogeniitis
; ^
omuis creatune. Nam Deus Verbum, ut aniiiia pra>

stanliQr, ipse Filiua a i l : Poleetatem habeo ponendi

. , eam, ei potettalem kabto assvmendi eam *. Si igitur
Filins praBStantior est anima sua, sicul prajslaii , , "
* ,

liorein esse in confesso esl, qtiomodo ejus anima
. \ D sequalis est Deo, et in forraa ipsius? lpsam enim
esse dicimus , quae se ipsam e x i n a n i v i i , et servi
, \ ,
formam accepit. Quare Origenes oronea alios hae , \ ;
reiicos inipieiate superat, ut demonstravimus. Si
, \
enim in forma Dei eet Yerbum, et Deo est aBquale,
.
in forma vero Dei essc, et aequalem esse Deo a o i ,
mam Salvatoris puiat, qui sic scribere ausus est,
.
%

P s a I . xv, 10.

Joan. xiv, 9.

Joan. x, 181

(11) Lcg. , bla$phemat. Sic sane logcbat Hicrouymus.

THEOPHILl EPISCOPl ALEXANDRINI

quomodo quod est aeqtiale prxstanlius est ? Q u , \ ,

cnim natura inreriora sunl, eorum quae gupra ipsa
,
sunt praestanliam lestanlur.
, ;
,
.
VI.
Fragmenlum ex Epistola Pascbali V.
Intcr acla concilii Ephesini part. n , act.i, Concil. lom. III, pag. 1055, edtl. Veneto-Labb.
Theophili sanctissimi epixcopi Alexandriw, ex Quinla
Pascbali epistola.

,

.

Exslant et nunc quoque velerum miraculorum

" \
reliquiae. Nemo dubitel quin Dei virtus efficere id
,
queat, ul virgo pariat; in qua utique, nobis ut
,
assimilarctur , vivum Det Verbum (alia namque ratione familiariler inter nos versari non polerat),

iie e voluplale et somno, ut in aliis bominibus
\ , contingere solcl, corpus sumerel', nostra similitu , ,
dine accepta, ex virgine p r o d i i l : hominein quidem

secuudum servilem forrqam uobis baud dissimilcm
, , ,
videndum se prabens, ex operibus lamen (opcra
,
enira divina patrabal) omniura et Dominum et
\ , .
opiflcem sc esse ostendens.
VII.
Fragmentumex Epislola Paschali V I .
Ibid.
Ejuidem, ex Sexta Pascbali epislola.
, (12)
;.
Eienim ut praestantissirai quique artifices nou C
solum in nobili quapiam materia arlem suam osten ,
denles, magnam sut admirationem excilare solent;
& \
verum etiam vilem ceram, ei lutum quod dissol- ,
vitur, saepe sumcnles, arlis sua vim in ea expli- ,
cani, el cumulaliorem laudcm promerentur : iia ,
saneomnium optiraus arlifex, vivum itlud et eflicax
, ,
Dei Verbura", quod universam banc rerum molem
, mira ordinis concinnitatc exornavit, non tanquam
, , '
prctiosa aliqua nialcria, hoc est, coelesti corporc ,
sumpto ad nos descendit, sed in lulo artis suae , magniludinem dcclaravit, dum ipse hominem ex
' limo formatum instauralurus, nova quadam ratione ,
bomo ex virgine processit. Et quamvis nativitatis
modo a nobis diflerret, siroilitudinem laraen no, , ,
slram ( peccato dunlaxal excepto ) per orania D ,
omplectendam exislimavil. Nam et nascilur, et fa (15)
sciis involvilur, et laclatur, et infans in prasepio
. '' , ,
p o n i t u r ; el oranes dcnique propler jam dictas
\ , \
rausas nalurae noslrae infirniitales experilur. lnte , \
riin (amen cum inians adhuc cssct, inimicum
(14) ,
ipsltisque coborlem exlerruit, magos ad poenitciiiiam adduccns, ct ul rcgeni a quo missi fuerani,
< onlcmncrcnt, efliciens.
0

10

Sap. Tii, 3.

Hcbr. iv, 12

(\D ! * g . .
(13) Lcg. .

Ibid. 15.

Luc. n , 7.
(14) Leg. .

61

EPISTOLJE

AD

62

DIVERSOS.

THEOPHILI ALEXANDRINI EPISCOPI

E P I S T O L i E AD D I V E R S O S .
1. TaEOPniLi AD .

EplPHAlfl! AD HlERONYMUIf.

Nuntiat expulsos e Nitrice monasteriis Origenistas,

hortalurque, si qui alii decepti sunt, ut emendet.
E i s U i ex inlerpretatione Hieronymi, Opp. ipsius
lom. I , col. 755.

Nunttai, Origenhtarum faclionem opera TheophiU

damnatam . atque exemplar epistolce syuodicoe ad
eum mitteus, hortalur, ut quos adversus eam hceresim scripsisset libros, in vulgut edut.
Ibid.

HiEROfam AD TBEOPHILUM.

Respondet tuperiorijaudatque Theophilum, per quem

non ioium AZgyptus et Syria, sed el Italia omnis
liberatw tint ab fueresi.
lbid.
H . THEOPHILI AD HIERONYMUM.

Monel

exploso* Origenitlas, ut occultos,

sunt Palaslitue,
insecielur.

si qui

I V . THEOPHILI AD HlERONYMUlf.

Pars quxdain sive initium.

Se bene temper optasse Joanni Chrysostomo testai u r , nec temere credidisse ejus
accusatoribus,
donec, erumpente judicio concilii, sede sua Constantinopolitana exturbatus,
pul$u$que est in
exsilium.
Yide tomo citato, col. 951.

Ibid., col. 756.

HtERONYMI AD TnEOPHILUM.

111. THEOPDIU AD EPIMIAMUM.

Borlatur Epiphanium, ut modi$ omnibus adnitatur,

auo convocata synodo> Origenistarum hceresis publica auctoritate damnelur; simulque illi se scriplam synodieam mitlit.
lbid.,col. 156, et inter Epipbanii Opera, lom. I I I .

Mulia camatur impedimenla, ob quos librum contra

Juannem Chrysoslomum Theophilo $criptum,
serius sit interpretatu*. Tum ejus libri doctrinam
ac senlenlias laudat, ac veniam precatur, si quando
Grcecos sensus Laline non $atis bene reddiderit.
Ibid., col. 953.

V. THEOPUILl PAPiE AD AMMOMUM EPISCOPUM.

Epislota Theophili papaz Alexandrini.

(Apud BOLLAND. Act. SS. Maii, tom. I I I , pagg. 74, 357.)

) \ )

Domino ac fralri nieo multum dileclo el consa-

.
cerdoli Ammonio, in Doniino saluleni.
,
Cum praeclarum aninii lui ardorem et pietatem
\
ininime ignorem, non possum non vehemenier pro \ ,
bare, quod de sanciorum bominum gestis memo .
riam feceris : nam et alias saepe nos luis narralio\ ,
nibus recreasti, scripto transmiitens quse cogno \ . C veras. Conlingal igilur (ibi el nobis omnibus, cum
, \
sanclo Tbeodoro partem el communionera babere.
, \ . Non enim ad nostrum solatium cunclabundus, sed
\ . \ in id ipsum nonnihil addens prpmpliludine lua,
multum nobis profuisti, dileclissime et desidera . ^ ,
tissiroe. Fratres qui apud te sunt, salula. Qui me\ .
cum sunt, in Domino te salulant. Vale in Domino,
fraler multum dilecle.
V I . THEOPHIM AD EPISCOPOS PAL^STIN^;.

Apud Palladium Dial. de Vita S. Joannis Cbrysosl. cap. 7.

Non oporlebal, vos praeter volunlalem roeani in
, - civitates veslras bos (Isidorum aliosque monachos)
rccipere : sed quoniam ignari id fectslis, vobis
. ,
ignosco. In posterum igitur cavete, ne in ecclc ,
siasiicum aut in privatum aliquem locuin illoe
.
D adiniltatis.
V11. TUEOPHILI AD JoANNEM CuRVSOSTOMUM EPISCOPUM CONSTANTINOPOLITANUM.

Ibid. cap. 8.
oe ,

Arbilror cquidein non ignorare le canonum cxnorum derretum, quo saucilur, neeptscopu^ l i -

63

TUEOPHILI EPISCOPl ALEXANDRLNl

64

tcm exlra fines suos judicet; si autem ignoras, ,

disce, et a libellis advcrsus me absline. Nam si
* . ,
judicari me oporteret, ab iEgypliis episcopis j u , ,
dicandus sum, non a le qui sepiuaginta quinque
.
dierum itinere liinc abes.
V t l l . EPISTOLA JOANRIS EPISCOPI CITRII, ET SENTENTIA THEOPBILI EPISCOPI ALEXANDRIM.

Apud Coteleriumad Constituliones aposlol. lib. v, cap. 20.

, \
Diebus jejunii, circa horam nonam post consue * , \
tts preces, ttimplione panis duntaxat, aquae et
\ *, (15),
oterum, aut caricarum, aut dactylorura, necessi , el laiem corporis explemus; praHerquam si aliquo
. \
morbo illud afflictelur. Cum igilur el die ante san ,
cta Tbeophania jubeamur jcjunare, posl vesperti , \
num Ofljcium illique conjunclam divini niysterii
celebralionem, ad cibum corpoH convcnienlem so- , . ,
lemus accedere; lunc snmere non oportet oleum,
,
aul pisces. Nam si ea dies, vigilia, inquam, san ,
ctorum Theopbaniorum, in diem Domiuicuiu i n
currissel; Theopbilus Alexandriae episcopus cartcas tanlum aul palnmlas comedere iujungit, qnale- ,
' , iiue cavealur ne Dominica videamur jejunarc;
. \
teniere vero, cadem vigilia in alium diem incidenle,
,
cibum pinguiorem atligerimus. Quod si sanclorum
Theopbauiorum dies in Tetrade aut Parasccve (iv,
aui vi feria) institerit, sufffciat nobis solvere quod
*
Juxla Apostolorum canonem LXIX , bisce diebus i n , \ .
slitulum est jejunium; uli autcin oleo el piscibus.
,
At carnem vel caseum roanducare, ingluviei prorsus
, .
toinnienlum est, non aposlolicae tegislationts jus ,
euin. Neque enim regnum Dti est etca el poiu ; el ^ .
quac sequuutur.
%

1 1

Igitur allocutio ct lex cpiscopi Theopbili Alex. talis habetur.

El mosetoflkii ralioa uobis poslulai, utomnem
(16) diein Doininicuiu boiioreiuus, euniquc feslum ha $, \ ,
bcamus, cura in eo Dominus iioslcr Jcsus Cbrisiue

resurreciiouem ex mortuis aobis procuravcrit. Et
. \
, \ ,
ideo hic dies in sacris Scripturis el primus appel> , \ , latus est, ut qui sil uobis vilae i n i l i u a i ; el oclavug,
. \
utpole qui Judajoruin Sabbatisiaum supergredia
lur. Quia igiiur conligil, diem jejunii qui ad sancta
(17), , \ Tbeophania pcriiiiei, in illuin Dominicum incidere;
,
cecouomia ulaniur, et ad ulrunique prudenier accedamus, ut sumentcs paucas palmulas, simul el ba> ry , \ ,

rcscs vilemus, quae dicm resurreclionis Oomini
, \ uoslri Jesu Cbrisli non bonorant; et quod debetur
, diei jejuiiii rcddamus, exspecianles vespertinum
, , ,
conventum, qui bic, Deo volente, pcrageiur. Con (18).
grrgeniur itaque hic ab hora nona.
.
1 1

Rona. xiv, 17.

(15) . . \ . Sic itcm infra, \ .

pro . El raox ' ' pro .
(16) Hacc videag supeiius ie4aU ox Pandect. Canon. Bevere^ii tom. 11, pagg. 170-175. Exstantpra>
lcrca in Conciliorum coUectione, toiu. I I , pag. 1576,

cdii. Venrto-Labb.
(17| Ehai .
mcmbranis llogiis
.
(18} . .

CS

FRAGMENTA.

THEOPHiLI

GG

ALEXANDRINI

EPISCOPI

FRAGMENTA EX ALIIS OPEIUBUS DEPERDITIS

I.
In illud Psalmi xcn, Dominus regnavii, deeorcm induit.
Ex codice regio 211.
Apird Sirmondnm ad Rufini Palcettini iibrum De flde, Opp. lom. /, pag. 515.
, *.
, , , ' .
, . "
. ,
, vabv ,
. "
. ,

\,

' .
, ,
.

Dominus regnavity decorem induit . Quia eniro

conuptibile corpus assumpsit, decorem induit, suscilans illud non corniptibile, sed incorruptibile.
Dominus regnavit, decorem induit. Assumpsii enim
resurgeas ilerum propiiuin corpu?, prout ipse piaedixerat : Solvite lemplum hoc, et in tribus diebu$
excilabo illud *. Quod excitarat ergo , induit corpus. Dicebat enim : derelwques animam meam
*, nec dabis saucium luum videre corruptio' insuper aulem ei caro mea requiescet in spe.
Resurgens non mansil in monumento : scd ct in
monumento manens non vidil corruplionem; corruplio illi non est doininala. Verbura incorruplibile
corruplibile corpus suscilavit ad incorruplibililalem.

i n

l k

U.
Ex Catena in Genesin. cod. reg. 810.
Apud Sirmondum, tOia., pag. 292.
(19) " * , , - Quod non ob peccalum, m Origeni visum esl,
\ , dejeclae animne corporibns implicitae sint, cx M o
(&, sis verbis didiciimis, filiis Israel dicenlis : Domi, nus Deus patrum vestrorum adjiciat vobis, sicul eslis
,

hodie, millia multa, et benedicat vobis, sicul vobi$ /o

.
culus esl . Neque enim beuedictio, secundum Ori ' \ - genem, est corporum productio, sed malediclio er, .
rantibus aniuiabus.
, e

III.
eodem cod. reg. 810.
ibid. pag. 295.
* , ,
.

Medius igitur inter duos bomo factus fuerat: neque morlalis omni cx parte, neque lotus immoriaIis, sed capax utrtusqne.

IV.
Apud S. Joannem Damasc. Pnrall. sacr. Opp. tom. //, pag. 539.
, lla ne landem rcx terrcnus, etsi minime videtur
, \ ab omnibtis, tamcn per leges et edicla, auctorila , \ \ \ lcmque et polenliam ac iinagines exsistere
' \
tur; Deum vero ex operibus el potenlia inlelligi
;
non vis?
Psal. xcii, 13.

1 3

Joan. n, 19.

I%

Psal. xv* 10.

15

Deul. , I I .

(19) His afliuia scribit auctor in Epist. Pasch. ann. 401, 18, ubi ct Deuteronomii locum hic laudalatn e x c i l a l .

67

THEOPH. EPISC. ALEXAND. FRAGMENTA.

08

V.
Idem ibid. pag. 781.
Pauci admodum sunt q u i , cum omnem vilam
suani divinarum Scriplurarum inquisitioni impendant, doclrinam qua3 in eis continelur, et profundiores earum sensus, sublimiore iutelligentia aseequi valeant.

,
, \
: (20).

(20) Alius eislat locus iisdem Parallelis Dama*cenis, pag. 601, de niorte perlractans; qui tamen

plenior babetur in Apophtliegmatibus, ut mox infra

inonebimus.

THEOPHILl

EPISCOPl

ALEXANDRINI

APOPHTHEGMATA.

Vide in Appendke ad Palladium Belenopolitanum, infra ai anmm 420.

ANNO

DOMINI

CDXX.

PALLADIUS
HELENOPOLITANUS EPISCOPUS
NOTITIA
Ex Jos. FsssLEa Insfit. PalroL, I I , 213. OKniponte MCCCLI, 8. De Palladio Helenopolitano cf. etiam Ruflni AqoltoteumYUam auctore Fontanino, quae exstal Patrologice Latinae tom. XXI, col. 113.)
Palladius, episcopus Helenopolitanus, annum aetatis vicesimum agcns a. 57C viiam monasticam amplexus est; deinceps vcro lotum Orientein alque jEgyptum peragravii, cclcberrimos monacbos et solilarios invisens. Postquaro Bclhlehemi inlegro anno 388 moralus, Melanis et Rufini potissimuin sucie*
late usus fuerat, eodem adbut anno Alcxandriam perrexit, ac in montibus Nilrise ad anniim usque
399 inler monachos vixit. Tunc in pairiam redux episcopus Helenopolis ordinalusesl circaa. 400, fortassis a S. Joanne Chrysostomo, quem ejectum in exsilium non solum oraliontbus juvil, sed eliam pro v i rili tnilurus Romam advolavit a. 405. Tandem Chrysoslomi causa et ipse episcopatu dejectus mullisque
aerumnis afflictus ad Ecclesiam Asponensem in Galatia transivit. Poslquain a. 420 scripserat Historiam
Lausiacam, sic diclam a Lauso, in aula iroperiali cubiculario, cui eam nuncupavit, diem obiil anle
a. 431 (). Palladius hic, a Posidonio monacbo, hospile suo Belhlehemi, circuroventus, iniquum de
S. Hieronymo judicium tulit, quin tamen fuerit Origenista vere talis (b). Historia aulem Lausiaca (Aav) vitas celeberrimorum Orienlis et iEgypti monachorum, cremilarum piarumque femiiiarum brevi
leruinque conspectu exbibet, nec fere aliorum, nisi quos ipse cognoveral, aut quorum res geslas a lesliiis flde dignissiinis didiceral (c).

(a) Vid. Pallad. epislola ad Lausnm Hisloriee

Laus. pra?fixa, item Histor. Laus., c. 77, 1, 7, 4,
20, 43, 86,121, ei al. Paltad. Vila Clirysost. c. 14,
3 el 4; ilem c. 20 Acta Synodi ad Quercum a. 403,
apud Pbot. cod. LIX (p. 26 et 27); Socrat. Hist. eccles. lib. iv, c. 23, el tib. vu, cap. 36. Gf. Tillemont t. X I , Pallade, art. I-VUI (p. 500-523), ei art.
X I (p. 528-30); Ceillier t. X , chap. 2 (p. 66-70);
J.Fontanini Eistor. liiler. A^uilei., lib. , c. 4, n.3:
J. A . Fabricii Biblioth. Grcec, vol. X , p. 98-100.
(6)Cf.J.Fontanini Histor.lilterar. Aquilei-,\\b. iv,
c. 4, n. 3, el J. Garner. in Opp. Marii Mercaloris
. i , disserl, , c. 6 (p. 425).
(c) Vid. Pallad. Histor. Laus. Prooemium. Notatu dignum est, quod non soturo Palladitts ipse post
a. 420 capita nonnulla Historiae suae adjecisse videtur, sed eiiam ab aliena nianu plura addila fuere,
praesertim ex Rufini Hi&loria monaclwrum, pridcm
Grtece versa; unde lanta in codd. mss. ac edilionibus, quarum aliae aliis auctores sunl, varielas exorla esse recle creditur. Cf. Tilleinont I . c. A r l . IX
(p. 523-25); Ceillier I . c. . 11-13 (p. 70-77); J. Fonlanini Histor. litterar. Aquilei., lib. v, c. 12, n. 2,
6 et 7; J. A. Fabricii Bibiiot. Grcec. vol. X, p. 100106; J. Coielerii Monum. Eccles. Grcecw, t. 111,

564-67; G. Cave vol. I , p. 577-78 ; Macarii iEgyptii Episto!%, e t c , ed. H . J. Floss. Coloniae 1850,
p. 12-16, 22-26, 58-59, 80-85, 147. Hisloria Lausiaca ediia est Graece a. J. Meursio Lugduni Batav.
4616 in 4 ; porro Gr. et Lat. ed. Fronto Ducaeus
i u Auetario Biblioth. Patrum, Paris. 4624, l . 11,
p. 893-1053; hinc recusa in Magna Bibiwth. Patrum,
Paris. 1654, t. XIII, p. 893-1055. Ulrique editioni
supplementi gralia adjungenda suni, quae primus
in lucem protulii Graece el L a l . J. Gotelerius in
Monumenlis Ecclesiai Gracce, Paris. 1686, t. I I I ,
p. 117-120, el . 158-170. Cf. ibid. n<H., p. 563.
Edilio omnium plenissima prodiil in Opp. J. Meursii ex recens. Lami; Florenliae 1746, iol., t . V l l l ,
p. 334-670. J. Floss ex ms. cud. Vindobonensi Graeco capita 67 genuinae, quam putat, Historiae Lau*iac#nolavil. Vid. S. Macarii jfcgyptii Epistolae,elc.,
ed. Floss. Coloniae 1850, p. 291-310. Optiina vero
editio Latinaest Gentiani Herveti, Paris. 1570, i n 4 ;
ilem in Herib. Rosweydi Vili* Pairum liber v m .
Eadem HUtoriaLaus. alio liltiloprenolatur : Heraciidu Paradi$u$, quo nomine librum hunc Lat. edidit
J. Faber Slapulensis, Paris. 1501, fol., et exhibetur eliam in Rosweydi Vili Patrum, Append.,
p. 932-77.

PALLADIl HELENOPOLITANI
HISTORIA

LAUSIACA

^Exstal bujuscc Patrologte Grcec<c tom. XXXIV, cx editione J. Henrici Floss, Bonnensis.)

71

APPENDIX AD PALLADIUM.

72

APPENDICES.
APOPHTHEGMATA PATRUM
(COTELERIUS, Monumenta Ecciesiic Grcecce, 4Mom. 111, p. 171.)

[Prcvfatio in librum De\ exercitatione seu disci-

plina monaslica bealorum Pairum.
.
Hoe in libro foitis ac egregia eiercitalio ot admiranda vilae inslilutio, siinulque dicta sanclorum
bcatorumque Palrum conscribuntur, ad aemulalionem, eruditionem ac imilaiionem eorum qui secundum disciplinam coelestcm vivere cupiunt, atque
in via quse ad regnuni coelomm ducit volunt inccdere. Igilur scire oportei sanctos Paircs, qui bujusce bealae nionacborum vitae sectalorcs fucre ac

(1)

(2).

(3)
\ , \
, (4), \
.
,
\ \ ,
4

(1) ". Excisae fuerunt diue litull !Snea3;

ma. Sed scrib. ea qua* arbilratur ascese, vcl ea quam
quae suppleri possunjt hoc vcl simili modo: - arbilralur ascesem. Alque ul id ubiter dicam, siinili
.
modo corrigenda esl cadcm cdiiiocan. 13 : Si qua
. Nam in m$. codice Colberlino, qui post ton- inulier arripuerit scemate veslem, pro consueta w u texlutn a lypographis imprcsstim Lulctiain delatue
liebre, virilem accipial, anaihema sit; reponendo,
esl, prafatio ba*c uilerpolata legilur cuni islo lituio: arripuerit ascemate vestem, et pro.
, , \
| . Pei* auleni inlelligilurCbri- \ ,
gtianaB pieiaiis exerciiatio, i n virtulibus give ad
, .
corputi sive ad aniimim speclanlibus, et i n praece(2) . Hinc el , liber
piis cousilneque evangelicis, cui peculiariler ac
conlinens Vitas Patrum. De quo vidcndus Kosweystriclius iiionachi se ex instilulo suo dedunt. Produs Prolegomenis ad Vitas Patrum : ac e quo caindc quae ei dicilur canon. Ganpita mulla edidit Raderus in Viridario sanclorum ;
grensibus 3, 13, 16, 17, in liliilis Dionysiaiue Ter- aliaque fragmenla plurima < onlinenl scripli codices
sioui*. Chrisiianilas appeltalur, ideinque Cbrisliavariarum Bibliulbecarum. Ab Aiitonio el Maxitno
niialis nomen pro exacia pielale suinptuin passim
aliquoiies pioierunHir scnleniise , ac
cernere csi. Ad baic S.Basiiitis in asceiicis saepe, et
. Typicum vero S. Sab^ ad Aiuusli 27 baalibi, per Cbristianos intelligil monacbos.
bel, . Vila Arsenii
, , ail Macarius boinil.
melaphrasiica, . Libri Patrutn , .
38. Jaiu nomeii scnsum quem dixituus 2. E t i n duplici cod. nis. luembraiiacco biblioih.
habet tnnumeris in locis, insignitcr aptid EpiphaColberiinai. cxcerpiis ex Joaitnis Moscbi Praio sp/nitiiu bxreei 67, cap. 3 : rUuali liiuitis datur,
apud Palladium in iiistoria
. Apnd tulberluin
Laitsiaca, ubi de Macario iEgyptio, \
epist. u l l . : Cui sententiw mutius alias in Viiis Pa * de Maca* C irum cvnteulieniet reperire potes, qua* tuum atihnum
rio Alcxandrino,
1/ptime revelabunt. Quem unum de niuliis locitin
, , el alibi sa-pe;apud eiiindtMii iti adduxi ob vtilgare erratum nvelabunt pro rdevaViia Chrysotlomi cap. 12 : buut. Sic ejusdem Fulberti cpist. 103 : Precor au , el apud auctorem
tem bonitatem luam, ut liaimoni reveiare digneri*
Viue Dosilhiiy quam Corderio debcmus, damnum quod pertulit in tervitio no&tro, rele . Notalu quoque
vare. Leidradus cpisl. 2 : Lucius adest oculis, et
dignum r s t , canonem Gangreusem 18,
nullus fructus vperts, quia non revelatur, cum plan ,
gimus. Quis non videi legeuduin reletatur? Smii.fi , ila reddi per UionysiuJII Exiguiim :
quc mcndo delormatur locus isle e Passiouc XL
Si qui$ proptcr continenliam, qum putatur, aat conuiarlyriiin, apud Vossium el Boltanduin : lievelatum
tumaciam, in die Dominico jejnnat, analhema sit; etl bealissimo Petro ejusdem urbis episcopo, ul \rel
quasi dubitavcrit legendumne esset vcl
et $ancta illa pignora exinde sludiosis&hne revelarel :
, ideoque tiiruinque romen convcrieril, aut
revelarel loco relevarel.
srripium iuvencrit . Nec aliter
(5) " . \ix Historia Lautiacod
lsidorana inlet preUUio : Si quis lanquam hoc conliproocmio.
neniice convenire judicaus, die Dominico jejunaverit,
(4) . Memoraltis libcr Colbcriinus,
aut in ejusdem diei coniempium, anaihetna *>it. lte* . Infra, . Et,
clius ediliu barbara in Uibliollteca juris canonici
. Ilem, * , .
veteris: Siquis ea qme arbiiralur ascesem pcrditsi- 1) Dtii/ique, \
mulalicnem, ct diem Dominicum jejtmat, sii aOilie'. En prxripuas .
c

APOPHTllEGMATA P A T R I M .

7i

' \ -
,
\
* , < . "
\
( * Ttva , \
,
,
.
( 5 )
,
*

magislri, divino coclestique amore scmcl iuflaminatos, cunclaque apud bontines prscclara ct pnuiosa
pro nibilo ducentes, anle omnia u t n i h i l ad ostentationem agerent contendisse , sed lalendo, et pleraque forlia facta prae exsuperantia bumilitali*
occullaitde, sic iler prascriptum a Doo confccisse.
Quaproptcr lianc e virlule vilani accurale nobis
describere nemo potuit; sed qui mullum ista in
re susceperunl laboris, pauca quaedam ab iis hominibus excellenlcr aul dicia aut gesta, littcris coni*
meudaruni : non quod a viris graliam inirenl, scd
quia posleros ad aemulandum excilare studebant.
Plurhni ergo diversis temporibus haec sanctorum
senum verba atque facinora, narraniium in morem exposueruut, simplici ac iocomposiio ser-

, . -

, ,
(6),
[\] \
&. 66 ,
, \
(] (7)
[, -]
\ \ , \
. (8) \
\ ,
\ ,
,
.
.
- '


.
\ , , ,
(9) ,

nione : id quippe unum rcspiciebant, quamplurimis

prodesse. Porro quoniam uarratio plurium, cum
sit courusa ei inordinata, diflkuliatem non inediocrera lcctoruro menlibus parit, qua3 senleniias per
librum varie dispersas memoria coinprebendere
nequaquam valent, idcircoadducli sumus ad suscipiendam hanc per lilteras explanaiioncm, uipole
quae propler ordinem,et claram promplamque complexionem, possit desiderantibus praebere uiilitalcni.
Siquideni quse spectant ad abbalem AntoBium, A r senium , Agatbonem, caetcrosqne quorum nomen a
lillera [ i n c i p i l , elcmento complectilur, qiraeqtie ad magnum] Basilium, Besarionem, Benjatniluitn, elemento B, sicque deinceps iisque aduliimam
litlerani. Jam vcro quia exslant alia quoqae san^
clorum senum cflata, alix actiones, nec nomhianlur qui ita locuti sunl alque cgemnt, ea posX completum alphabetum disposuimus per capita. Atqtie
invcsligatis conquisitisque libris pluribus, quot*
quol poluimus iuvenire, ad fines capiuim colloca-

( 5 ) . Unde simititer ,
, . Opus saepe memoratum
velcribus ac recentioribus; eaepe in mss libris per
occurrens, nullibi quod sciam inlef ruin. C i u i a r in Antonio Melissa snb titulo
codice Caesareo 238:
, nuasi Patricum el Geronlicum non differanl : quod itaesse vidctur. Adi ad Rosweydi Prolegomena in Vila$ Palrum, ad Viridarium Raderi,
ci ad
au Corderium
vturucriuin in Dorothei
i/urvfnsi instUutionem
inouMivwm f/.
el
primam
Male aptid Savilium t. VIII, p . 2, c. 857, ubi de
' "
"* "
Cbrysosloml supposililiis:

* ", . Dislingueudiim, . .
Oerontico. Sancti Macarii.
(6) . Non viderat collector nosler
maximum illura librum : De viiis et apophlhegmatibus
tanctorum senum Sc*ti$, Thebaidis ac Libya, ordine alphabetico coiupositum, de quo supra edilus
Joannes AtUiochanus cap. 5. Alias illins mcitlionem
facere procol dubio nen omisisset. Ca3ieruin ex eo
libro, el ex praesenli, excerpia babenlur in tribus
codicibus opiimae nola?, qui asservanlur in Bibliotbeca viri illuslrissimi Joannis Baptislae Colberii,
nit*mbranis aniiquie, praecipue Graecis, egregie i n siructa. Alque i i todices mibi magno usui iuerunt.
Conlinent euim praeter eclogen Prati
ipiritualis,
cuiii varia apophihegmata Palrum, parfim liilcraria
scrie, parlim alio modo, tam selecta c 19 capitibus
%

PATROL, GR. L X V .

libri nendum edUi, inscripli, ,

uo de opere consuti debcl Biblioiheca Pnolii cap.
U8, cuni Rosweydo ad Vitas Patrum.
(7) " . Lacuna haec superiori
meiuoraue iu nas. respondens compleri potesl sic:
, \
, .
(8) " , etc. Desiderantur in noslro
roanuscripio.
(9) ".
Commentarius de martyrio
Eltae jumoris a doctissime CumbeHsio vulgatus, sub
liiicm : \ ,
, ;,
. \
, \
, elc.
Sic locus ille esl legendus, adeo ut signiflcet: Z>*nique tancius tonftrt virtutem, majorem vi ac efficacia animai siue, graliam oblintns sancti Spiritus tfisidentem reliqum sui*, queeque medelam prcebeat.
Contribuil quoque semeiipsum santttu invocatoribu$
Mngelum, suique Domini cotupeclorem habens im
caHis. Corrigendus eliam Gregorius Nyssenus orat.
7 in Eunomium. p. 61)7, ed. Paris. ann. 4638 : "E<re*
\ ,
. Scrib*
, boc est congerens.

n
u

APPENDIX AD PAIXAtHUU.
vimut, ea gratia ut cx eunclis friicliim anima col- ^ \
, 6
ligcitlcs, ac in Patrum eloquiis quae super mel el
,
favum dulcia suttl deleeiali*, vivenles condigne vocationoqua aDomino vocaii fuimue, regnum ipsius . .
consequanitir. Ainen.
SASCTORVM

SENUM

POPHTUEGMATA.

(t3).

Principium Htlera A.

66

De ubbale Antonxo.

",

'. (14),
4, (10) Sanctusabbas Amonius, cum sederet alijtiando in eremo, incidil in taedium inullamqne co- , \
gitationum caliginem; dixitque ad Deum : Domine, \ ,
volo salvns fleri, sed cogitationes non pcrmUlunt : ,
quid agam in aflliclione bac mea? Quo niodo salvus ; ; \
oro? Cumque paulo posi surgens exiisset foras, \ , .
videt Antonius quemdam, sicul se, sedenlem ac ,
\ , \
eperantem, dein surgcnlem ab opere, el oraniem,
\ ,
itcruinque sedenlem ac funiculuni conlorquentem;
el inde rursus ad orandum exsurgenlem : erat au- ,
\ . \
tero angelus Doimni, qni ad Anlonii correclionem
, \.
eautioncmque missus fueral. Tum audivit angelum
dicentem L Sicfac, ct salvus eris. llle hoc audilo, , \ , \
summa laetitia aique ftducia replclus esl. El ila fa- .
ciens, salvabatur.
., ", (15)
2. (11) ldem abbas Anlonius cum ad judiciorum
Dei profunditateiu inlenderet, poslulavit dicens : ,
Dominc, quoiuodo nonnulli posl paucos vitae annos , , *
; \ ,
morinnlor, nonnulli vero ad aela'em decrepitam
perveniunl? Quare quidam patipercs, alii diviies ; \ ,
sunt? Et quo pacio injusti locupletantur, justi au- ^ ; * lein indigeni t Tuin venk ad eum vox, dicens : An
, ,
toni, allende tibi ipsi; haec enim judicia Dei sunt,
\ .
nec tibi conducit illa discere.

3. (12) Inlerrogavil nonnullus abbatem Anloniitm

bis verbis : Quidnam obeervans, Deo placebo ? Et
respondens seuex d i x i l : Quae tibi mando cuslodi :
quocunque vadis, Deum semper habeio prae oculis
tuis ; et quidquid egeris [sive locutus fueris], teslinionium ex sacris Scripluris asstimito; ac in quocunque resederis loco, noli cilo inde moveri. Tria
hser scrva, et salvus iies.
e

*. ' ,
;
" ,
^ ^'1*

\ (16),
\ * ,
. , ^.

Psal. XVIII, 11.

[\Q) Vilue Palrum libro v,libello 7, n. 1, et libro D ^ommcntnrio ad Joannts ('limaci caput 19, prouf
111, n. 105.
Gallice adduxit qui Glimacum in noslram linguani
(11) Vit. Palr. v , 45, 4 ; Miscell. Voss. post
conversum, docteelucidavit. \ , iuquit
Greg. Tliaum, p. 133.
Joannes diclo Cradu 19, ,
M2) Vfl. Palr. n i , 108; Epbraem p. 58(5, n. 2.
.
(13) . Pbotius . Hoc est, nie i n Bibliothecat cap. 198. Codices Gttsarei Vindobonenlerprcle : Neminem deeel, inier orandum atiud opu$,
es214, 234,237; Joannes Antiochenus, Roswey- imo contrarixim opus agere. Id enim aperte docuit
dus, Raderue, et Corderiiis locis supra ritatis;
illenwgni Antonii angelu*. Adde Srboliuin 5 GVa*
Opera S. Epliraem Syri p. 386 et 388; Glosaarhim
dus 26 : , , \
Meursii p. 655, ubi de Paulo mouacbo, el Regiae , \ * Gaiae exemplar ms. 1787 : de qno superius ad
, , \ ,
p. 470; necnon Isaias abbas orai. 8.
, \ \
(44) 66 ", etc. Refertnr boc
.
Apopblbegma in Viti$ Patrum, cl in Epbraemi Ope(15) \\.
Pelagius in Vili* Patrum, defiribusp. 386, n. 1, inler Apophihegmata atqueenarfifiM considcralione. Logfbal , vel
rationes SS. el amiquorum Pairum: iiem a Joanne
tilrmnque.
Gcomelra, Paradisi epigrammale 57, ac ms. Csa(16) R?g. cod. 2165 inscr. .
reo 165, n. 1 3 ; necnon pcr Eliara Crelensem in

APOPHTHEGMATA PATRliM.

. - 66 , 4. (19) Dixil abbas Anlomus abbati Pocmeni: Hoc

\ , est magnum bominis opus, ut culpam suam supcr

sc ponat corara Deo, et lentalioncm exspectct usque
, \
ad eitremum vilae balilum.
.
\
5. (20) Idem inilt : Ncmo tenlationis expers i n .
trare poterit in regnum ccoloruin. Tolle eniiD, i u , \, , \
quii, leniationes, et nemo salvus eril.

'. 6. (21) Interrogavit abbas Pambo abbatem Antontum: Quid agam ? Ait iili senex: Noli in tua justitia
; , confiderc, neque de re praeterila pocnileas, et conline linguam venlreraque.
, \
\ .
" 7. (22) Dicium est ab abbate Antonio : Yidi
.
\ \ nes laqueos inimici exlensos super lerram; et i n * ; \
gemiscens d i x i : Quis utique bosce pnstergredietur?
Tum audivi vocem aientem mibi : Humilitas.
* .
8. (23) Ilerum dixit, csse quosdara qui gua cor'. , oxt
, \ - pora in ausleritate coniriverunt, et quod discretione
carerent, longea Deofacti suni.
, .
9. 24) Rursus ait : proximo pendet vUa et
'. , \
mors. Nam si lucrati fuerimus fratreiu, Deum l u . ,
cramur ; sin vero fralrem scandalizaverimu, pec
camus in Cbristum.
, .
10. (25) Dixitadbuc : Sicul pisces si supra ter'. " (17) , \ \, - ram morali fuerint, moriunlur; ita quoque moaa , - cbi, si exlra cellam tardaverinl, autcum saecularibm
pcrmanserint, a quietae vilae tcnore decidunt. Opor6, .
, , \ lel igilur, sicut piscem in mare, sic et nos ad celIam properarc: ne forte foris cunctantcs, oblivitca ,
mur imcrioris custodia.
.
11. (26) llujusmodi eliam oratio ejus exslilit:
'. - , *0 \
Qui sedel in soliludine, et quiescit, a Iribue bellis
, , ,
, , \ , eripitur : auditus. locuiionis, el visus; unum solum
pugnare habet, nempe foruicationis.
(18).
12. (27) Fraires quidam accesserunt ad abbalem
6*. $ ,
, \ Anlonium, nunliaturi quas cernebant visiones, eC
* , . disciiuri ab illo num veras c&senl, an a dsemonibus.
Habebant auiem asiuunt, qui in via morluus esl,
, \ .
Ut ergo pervenerunt ad senem, pneveniens dixit
,
illis : Quo modo in via roortuus eal asellus? Aiuat
;
, ; * e i : Unde scis, Patcr? Ille vero dixitipsis : Dsemo*
nes mibi osienderunt. Tum dicunt e i : Noa pro.\ , , \ - D plerea venimus interrogare te, qoia videmus pban
tasias, ac plerumque verae exsislunl, ne erremut.
\, . \ Et salisfecU cis senex pcr asini exemplum, compro baviique eas visiones a dsemonibus eese.
, .
13. (28) Erat autem quidam qui per ereiuum agre'.
slia animalia venabatur: is abbalem Anlonium v i , \

(17) "& cl .
Cod. Vindobon. 2 3 1 ;
Atbaitasius in Vita Anlonii p. 499. Videre eliain
op^ra preiium feeril librtim De qHadriparlito exercitio cellx, cap. 9, in Manuati Solittriorum
Petri
Fraucisci Clitlfletii viri doclissimi; uecoon Eugeniiim papam can. Placuit 16, q. 1.
(18) . Pelagius cordh, .
(19} Vit. Palr. xv, 2 ; Dorotb. Doctr. vn ; Epliracin
n . 3 , inf. tn Pcem., n. 123.
(20) Dorolh. epist. 5, iuf. in Evagrio, n. 5.

V i l . Pair. , 2.

_ , Vit. Patr. xv, 3; n i , 129; in Dorolh. Init.. in

81
Doctr. 2 ; Epbraam n. 4. Andreas in Apocal. c. 55
x

(23)
(24)
(25)
(26)
(27)
(28)

Vit. Patr.
Vit. Patr.
Vit. Patr.
Vit. Patr.
Vit. Patr.
lb. Joan.

x, 1.
xvu, 2.
, 1.
u . 2.
x, ~
Gcom. Parad. 68.

79

APPENDlX AD PALLADltJJf.
13
dit cum fratribu& urbane agentcm. Volens autcm *.
ei f lenepersuaclere senex, inlerduin condcscendeu
, * dum csse fratrrbus, ail i l l i : Pone sagiilani in arcu
, , ,
luo, ac teiide. Atque ita fecil. Dicit ei : Adliuc \ . tende. El tetendil. llerum ail : Tende. Respondit \ . \ .
renator: Si ultra mensuram lclendero, rumpelur ,
arcus. Tutn senex : lta, inquit, eliam in Dci operc, . > \
si supra mensuram letenderimus erga fraires, ciio *
irangenlur. Oporiet igitur paululum el aliqaolies , .
fratribus condescgndere. His audilis venalor com- .
punciione ductus est; muluimqee a sene einolu, , \ \
menli capiens, discessit; fraires eliam confirmati, ;, * \ \
reversi sitnl in locum suum.
.
44. (29) Audivit abbas Anlonius de quodam j u \ "
niore inuuacho, qui in via miracolura bujusinodi
,
fecerat. Cura vidissel senes quosdam iler agenies
\
alque defaligatos, onagris jussit ut venirent ac
, \
porlarenl senes, donec pervenissent ad Anionium.
\ ,
llaec ergo senes abbati Anlonio nunliaruiit. Et ait
. $
i l l i s ; Yidelur mihi inonacbus iste navigium esse
. \ " plenum bonia; sed nescio an ad portum appeUet.
,
El post aliquantum lemporis, ecce subilo coepit
. \
abbas Antonius flere, capillos vellere, lamenlari.
\
Dicunt ei discipuli ipsius : Quam ob rcm ploras,
\ . abba? Respondit senex : Modo magna Ecclesiae co\ , ; \ *
lumna cecidit. Loquebaiur auiem de juvene mona (
cho. Sed proflciscimini, inquit, usque ad illum, ac
\ ) , \,
videte quidnam conligerit. Abeunt ergo discipuli;
, \ . ^
inveniuntque moiiachum in matta sedeniem, ac
0JV \.\ \ flenlem quod coramiseral peccalum. Inluilus autem
^

.
senis discipulos,
discipulo; ait : Dicite seni, ut Deum depre~

,
.
,
celur, decem solummodo dies mihi concedat, ac *,
spero quod saiisfaciam. Sed iiilra quiuque dies , \ obiit.
. \ .
45. (30) Laudatus fuerat a fratribus quidam mo
'.
nacbus apud abbalcm Antonium. Hic autem illum . *0 cum accessisset tenlavtt, an ferret injuriam : com- , \ ,
pertoque quod non suflerret, ait i 11 i : Similis es v i - " , co, cujus auleriora quidem exornaia suni, posie- , .
riora vero a pracdonibus direpta.
46. (31) Fraier dixit abbali Antonio : Ora pro
-'. ' '
me. Ait illi senex : Nec ego lui misereor, nec Deus, . " ,
nisi lu quoque operam navaveris, Dcumque fucris , ,
tfeprecatus.
.
47. (32) Convenerunt aliquando scnes abbalcm D '. $ ',
Anlottuiiu, eratque ima cum illis abbas Joscph.
\ * . \
volens senex probare eos, sennonem proposuit ex
,
pjriplura, coeptique percontari a minorlbug quig
, \ ,
esset sermo ille. unusquisque pro virili sua ex .
planabal. Senex autem singulis dicebat: Nondum
. ) .
invcnisli. Post cunctos abbali Josepho ait : T u ,
"
quid sibi velle id verbi censes? Respondil : Nescio. ; .
Excepit abbas Antonius : Onmino abbas Josepb

vlam invenii, qui g nescire prufessus esl.
, , !.
c

>

Al. add. \ .

* . .

(29) Vit. Patr. , 1 Climacus Gradu

Scliol. 41, ad Grad. 4.
(30) Vit. Pair.iu, 88; v w , 2.
;

45;

(3!) =. Pafr. , 3.
(32)

. \

4.

81

APOPHTilEGMATA PATUUM.

82

'.
18. (35) Fratres abbalem Anlonium inviserunl
, \ tv
de Sccti, et ingrcssi navem ul irent ad eum, inve, \ .
nerunt sencm qui ipse etiaun illuc proQctsci vola . \
bat. Fratribus autem non erat iwius. Sedentes por , \ ,
ro in navi, loquebantur sermones Palrum, necnon
\ \ . "
ex Scripturis, poslea de laboribus manuum sua. \ ,
rum. senex lacebat. Cum aulem veniseent ad
\ 6 .
porlum, deprebensue est cliani senex ad abbatem
,
Anlonium prolicisci. Utque ad. eum venerunt, ait
, . \ ;
illis : Bonum comitatum nacli eslis, bunc senem.
, .
Dixil quoque seni : Probos fralres tecura reperisti,
\ , '
abba Tum senex : Prxclari quidem s u n l ; veruna
, \ ,
aula corum non babet januam, et quicunque vult
. ,
intrat in stabulura, ac sojvii aslnum. Id vcro dice *.
bat, quia quidquid illis in buccam veniebat, loqueB banlur.
\ \ $ , \
19. (34) Venerunt fratres ad abbalem Anioniunu
, ;
aiuntque ei : Effare Dobis vcrbum, quonam modo
;
salvi erimus ? Respondit senex : Audislis Scriplu . 01 \ ram ? Bene vobiscum agiiur. At illi exceperunt
, . - le pariter audire cupiuius, Paler. Tunc ad illos se "

nex : Verba Evangelii sunl : Si quis te percutserii

,
. in dexteram maxillam, yrcebe illi et alteram . D i . cunt e i : Hoc facere non possumus. Quibus senex:
\ ,
Si alleram praebere non poleslis, saliem una per . cussa lolerate. Aiunt ei : Neque boc agere vale*
. ,
mus. Dein senex : St neque boc valetis, nolite f&r
* . \
rirc pro eo quod vapulastis. Illi : Neque id ppsstir
. - mus. Dicit igitur senex discipulo &uo : Para illis
.
parvam pultem; etenim aegroiant. [Deinde dixii
, , ; eis : ] Si hoc non poleslis, neque illud vullis, quid

faciain vobis ? Indigetis precibus*
x \ \
20. (35) Frater qui reiiuoiiayeral sacculo, et uia
, pauperibus dislribuerat, sibi lamen reliiiucrat pau , $ .
ca, acccssit ad abbaiein Anloaiuin. Quo compcrto,
\ ,
dixit ei senex : Si vis monachus fieri, pcrge ad i i , , \
lum vicum, eme carncs, circumpone corpori tuo
, \ ,
nudo, sicque buc veni. Cura er$o i U feclsset fra\ . \
icr, cancs atque aves corpua ejus lacerabant. Oc, oi \ - currenle autem illo ad seaem, interrogavit num fc. , cissel ut ipsi consiliurp dederai. Et postquam is
. - oslendisscl corpus si\um dilaceralum, ail sanciu^
Anlonius : Qui mundo renunliaverunl, voliuUqu
,
, \ babere pecunias, hunc in modum a daemonibi|s
** , - ^ pugnati di^cerpuntur,
.
^ l . (36) Contigit aliquando fralri Ventalio in coe- *
'. nobio abbatis Eliae; ac expulsus ii\d$, abiit in mon6 \
tem ad abbatem Anlonium Curoqu^ mansisset
. \
apud cum fraler per aliquod tempuSj remisit iUum
,
in coDnobium unde egressus fueraU A l monacbi
. ,
ipsum intuili, iterum ejecerunt ; is vero ad abba ,
lcm Antonium reversus esi, dixilque : Noluerunt
, .
me euscipere, Paier. ItaqniB niisit senex, dlcens :

Navis in pelago naufragium fecil, ainisilquc mer, \ , \
A l . add. \
* . inser. . . .
.
. . .
Mallb. 39.
(33) VU. Palr. . 1.
(35) Vil. Palr. , 68; , I .
(3*) Vir. Palr. . I I .
(36) V i l . Patr. i x , I .
11

1 1

APPEiNDlX AD PALLADUJM.

83

84

ces suas, el vix in tcrram salva appulit; vos vero \ \

quae ad terram servala fuerunt vullis submcrgerc.
.
Illi porro compcrienles quod ab abbaie Anlonio
,
D)i86us fuisset, sialim euni receperunt.
.
22. (37) Dixit abbas Antonius : Reptilo quod
'.
corpus habeal molionem naturalem ipsi conletnpc *
ralam, sed nolentc animo, non operalur; laiilum
,
indicai in corpore motum sine passionc. Est aulem
. \
el alia motio, ex nutritione fomenloque corporis
, \ per cibum ac potum ; unde sanguinis calor corpus
\
excitat ad operationem. Quare Apostolus scripsit :
.
Nolite inebriari vino, in quo e$i luxuria '.
Rursum
,
.
que Dominus in Evangelio discipulis precipiens
\
dixil : Videte, ne forte graventur corda vestra in

crapula el ebrielateEst
et alia motio in iis qui
. "
in hujus vitae agone decertant, qaae ex insidiis ac
\ , invidia d&raonum supervenit. Iiaque scire oporlet,
\ ,
tres esse corporales molus; unum naturalem,
, ,
alium ex promiscuo usu ciborum, lertium denique
, (40),
a da>monibus.
.
23. (38) Dixit iterom, Deum non demittere bella
*. ,
tenlalionesque in aetatem hanc, queraadmodum
\ , \
apud antiquos : scire enim bomines nunc inflrmos . \ esse, nec posse portare.
.
24. Revelatum est in soliludine abbaii Anlonio,
\ ,
csse aliquem in urbe ipsi similem, professione me- , dicum, qui quidquid superflui possidebat daret i n ,
digentibus, et quotidie Trisagium cum angelis psal- , \
leret.
.
'. , " 25. Dictum abbatis Antonii : \ e n i t tempus, quo ^
, , \
homines insanient, et cum viderint aliquem non
, , >
insanum, insurgenl adversus illum, dicenles : Tu
, .
insanis; eo quod ipsis similis non sit.
26. Fratres convenerunt abbalem Antonium, ac
'. $ ,
protulerunt illi testiroonium e Levilico. Egressus
.
ilaque est senex in eremum, clam sequenle eum
,
abbate Ammona, qui consuetudinem ipsius novcral.
, . \
El procul senex profectus, sians ad orationem,
,
claniavit \oce magna : Deus, Moysen mille, qui mc , , \
doceat id oraculum. Tum venit ad eum vox cum
0 . \
ipso colloquens. Dixit ighur abbas Ammonas, sc * . ,
quidem audiisse vocem cum ipso loqucnlem, verum
' ,
sermonis vim non intellexissc.
.
27. Tres Patres solebant singulis annis ad bea'. *
tam Anlonium proficisci; ac duo quidem sciscita- D \
bantur ipsum de cogilalionibus et salute animae; \ \
, lerlius vero, tacebat omnino, iiec quidquam roga- .
bat. Ilaqite post mullum tempus, ait illi abbas An *
lonius : Ecce a tanlo leinpore huc venis, ncc dc , \
. \
qitoquam interrogas me. Tum rcspondens dixil e i :
" , .
Mibi id unum sufllcit, Pater, quod tc video.
28. (39) Aiebant quemdam scnnm a Deo poslu'. ,
\
asse uti vidercl Palres; ac vidisse illos, prailcr
11

4 1

i l

* Epbes. , 18.

Luc. xxi, 34.

1 1

. .

(37) Vil.Patr. , 1.
(38) Vit. Patr. , 4.
(39) L . Moschum, c. 128.
(40) " , luvencrat Pclagins
in codice suo, . Alias

" . .

" . .

reddidisset, ex plenitudine cibomm. In Opcribus autem Ephnenii p. 387, n. 7, interpres pnesenlis

Apopluhegmatis babel, exdelcctu ciborum, quodcssc
vidclur, .

APOPHTHEGMATA PATRUM

85

8G

&66 . * ablialein Antonruin. Dirit rgo moitstratori: Ubi

6 ; "; '0 , csi abbas Aiuouius ? Responsuiuque iulit, eo loci
, .
quo Deus esi, ibi euro csse.
\ \
29. (42) Fraler in coenubio calumniam passus
, \ csl fornicalionis, surgcnsque accessil ad abbaiem
* \ - Antonium : venerunt pariter fratres e coenobio, u l
\ \ curarenl eum ac reducerent: coeperuntquc argue . re, cur ita iecissel. Ille vero excusabat, negans
. ; quidquam liujusmodi a se factum. Commoduni I I , \ lic adfuil abbas Papbnutius, dictus Cepbalas, qui
banc parabolam p r o l u l i t : Vidi in ripa (luminis bo*
, \ minem ueque ad geuua in hito dejeclum ; venien tes autem nonnulli ut ei manum porrigerent, ad
. \ \ collum iisque euindem demerserunt. Dixil ipsis ab * " , - bag Anlonius de Papbnutio abbale: Ecce bomo
\ . ^ verus, qui possit curare animas et servare. Quo
ouv , circa sermone senum compuncti, demisso gcuu ve. - niam a fraire poslularunt; atque a Palribus adiuo6 .
n i i i , frairem admiserunt in cocnobium.
30. Quidam asseruerunt de sanclo Anlonio, fuie'. " \ ,
, ' se illum Spiriliferum, seu a sancto Spirilu affia \ \ tum, sed propler bomines noluisse loqui. Eieniin
qnae tn raundo contingebaiU, qtiaeque ventura erant
.
indicavit.
'.
31. Quodam die accepit lilteras a Conslaittio
, - imperalore abbas Antonius, ul Conslanlinopolim
\ . 66$ venirel; el considerabal quid sibi agendum esget.
" ; \ Ait igitur abbali Paulo suo discipulo : Debeono
, proiicisci ? Respondit illc : Si abieris, Anlonius d i , .
ceris; si vero manseris, vocaberis abbas Anlonius
'.
32. (43) Dixil abbag Aulonius : Ego non am (41), * . ' fkp plius Deum timco, sed diligo illum. Chariuu emnft
.
[oras mitlit timorem .
\
33. ldein dixii : Sempcr babe pnc oculis timo . rem Dci. Memor esto illius qui mortificat el vivifi*
.
\ eatOdio
babete niunduio, omniaque quae in illo
. . suni. Odiie oimietu carnis quietem. Renuntiate huic
> , . vilae, ut Deo vivalis. Memenlote quid promiserilis
Deo; illud emm a vobis reqiiiret in die judicii. Eau ' . , - riie, silllc, nudi csiole, vigilale, lugete, plorate,
,, , , - ingcmiscite in cordc veslro; probale vos, an silis
, Deo digni; carnem coiiteronite, u l animas vesiras
* , servctis.
.
\ $ 34. Vcnit aliqnando abbas AiUonius ad abbatom
, - Aniun in montem Nilriae, el ubi congrcssi sunl, d i , cit abbas Amun : Quandoquidem per preces tuas
, fratres rmilliplicali sunt, cupiunlque eorum non
nulli cellas dissilas sediAcare, ul quiele inibi vivant,
,
quanlo spaiio jubes itt construendae cellae distent ab
; - boc loco ? Dixit ille : Manduccrous hora nona, ei
, \ , \
cgrediamur, ac soliludincm perambulemus, con?pi , \ . ciamusquc locum. Ut aulein eremum peragrarunt,
1

19

, e

!, .

Abesl ab al* . .

(41) '. Joanncs

Scaltf qrndu^O, ,
. Ad queni locdtn Gallicus
elucidalor laudat Eliam Crclensem, de S. Anlonio
cnarraniein. Eadcm Anlonii vcrba babcs apud Do-

Joan. , 18.

I Reg. xf, 6.

rolbeiim Doetrina 4. E l Apophtkeam& inlC|mm in

Operibns Ephrxmi p. 386, n. $
(42) Vit. Palr. m , 158.
(J3) Vi/. Palr. , 1 .

87

APPENDIX AD PALLADIUM.

g&-

quo usque sol ad occasum veuisset, ila loctitus est ,

abbas Antonius: Oremus, atque taic slatuamus cru \
cem, ut ibidem sedificent qui aedificare volunt; quo
(50), qui illic manebunl, qtiando ad eos qui hic versa- , \ ,
turi sunt accedere voluerinl, guslata ad boram no- , \ (51)
iiam parva sua buccea, sic accedaut; et qui binc , , \
idem facientes perrexerint, in mutiia visilatione , ,
absqiie menlis disiractione perseverent. Est autem
.
inlcrvalliim lapidum duodecim.
.
35. Abbas Aiitonius dixit : Qui massam ferri
'. " perculit, prius mente reputat quidnam confectu- \ , "
rus sit, falcem, gladium, securim. lla nos quoque,
, , , .
recogitare debemus, cujusmodi virlulem aggredi\ mur; ne laboremus in vanura.
, .
36. Hanc quoque senleDtiam p r o t u l i l : Obedien ' . ,
tia cum abslinenlia, ferag bominibos subjicit.
^ .
37. Rursum ait : Novi monacbos qui posl labo\
rcs plurimos, lapsi sunt, et in nieniis excessum
, \ ,
inciderunl; quod in operibus suis sperassenl, at- \ , \ que deccpli non cogilavissent mandatum illhis qui

"
dicit: lnterroga palrem tuum> et annuntiabit
tibi . ,

'. * ,
53. (44) Dixit adhuc: Si fieri potest, quot gressus
menachug incedit, vel quot aquae guttas bibit in , (52)
, ^ ,
cella sua debct confldenter senibus declarare, num
.
in illis oflendat.
u

De abbate Arsento.

".
4. (43) Abbas Arsentus, cura adbuc in palaiio
\ (53), \ersaretur, oravit ad Deum, dicens: Domine, duc , , ;
me per viam qua salutem consequar. Et dcscendit
. \ ,
ffd eum haec vox: Arseni, fuge homines, el salvus eris. C , \ .
2. (46) Idem cum ad solitariam vitam secessisset,
'. ,
iterum oravit eamdem precem. Audivitque vocem
, . \
liujtismodi: Arseni, fuge, tace, quiesce. Hae euim , , ,
sbnl radices impeccaniiae.
( .
\ 66$ '
3. (47) Astilerunt aliquando abbati Arsenio in
cclla posito daemones, et molestia iliura aflkiebant. . , \ , Accedenles autem ministri ejus, et extra cellam
etanles, audierttnt illum claraantem ad Deum ac \
,
dicentem : Deus, ne derclinquas me; nihil boni
feci coram t e ; sed da mihi secundum benigniiatero

luam, ut nunc incipiaro bene agere.
*. \ , 4. (48) Aiebant de eodem, quod sicut nullus e

palatio, pretiosiori eo veste induebatur; ila nec in
.
Ecclesia ullus legebatur viliori.
'. '-
5. (49) Dixit aliquis beato Arsenio : Quomodo
nos, qui adeo erudili ac docti sumus, nibil habe- \ ,

" Deut. , 7.

. .

* . ins. .

/44) V i i . Palr. u i , 176.

(45; Vit. Patr. m , 190; u, 3.
(46 Ibid.
(47 Vit. Patr. xv, 5.
(48) V i i . Pair. xv, 6.
(49) Vit. Patr. i , 5.
(50) . Vides auliquilalem
Slauropegtoruiii,
(51) . Pro , , bnccea. In
Anasusii Hoiego p. 30 : , \ ,
, seii . iWotheus Instiluliorie
I I , " , ,
, . Ubi bucccllse sunl, non
CaLx, aul viciac. Inslit. 21, qnacsl. S,

. Atque binc Vila Dosithei. Ha3C, quia vox abest a Meursii

Glossario.
^52) . Calicet aqute in Vitit
Palrum;
ant laxiori versione; aut quia leclum, ,
vel .
(53) ". In duobus hisco primis
capiliWvidesis Excerpta VitmLuemjuniari$
lom.
II Auctarii Combefisiani col. 989, ac Ephrserai
Opera p, 386, n . 6, cum Dorolheo, Doctr. 4,Cedreno
elGlyca. Addebic et aliis Arsenianie apophlhegmatibus Vilam aanctigsinii anachorcUe, quae exslat apud
Suriuiu 19 Julii. in mss. Graccis Symconis Mctapbraslae, 8 Maii.
9

APOPHTHEGMATA PATHUM.
90
\ - mus boni; isti autem mstici et jEgyptii, tanlag pos* ;
sident virlules ? Respondit ei abbas Arsenius : Nos
*
emundana eruditione nihil reiulinius ; hi vcro r u \
slici el jEgyptii, per euos labores virtules acquisi .
verunt.
*.
6. (55) Cum interrogaret aliquando abbas Arse \ ,
nius quemdam senem igypiium de cogitalionibus
, - suis, alius eum intuilus d i x i t : Abba Arseni, qui
. " , fit ut tu adeo in erndiiione Lattna el Graeca pra \ ; cellens, bunc ruslicum de cogitalionibus tuis inter ' \ '
roges? Respondil i l l i : Lalinas Graecasque discipli nas novi quidem; sed islius rustici alphabeluru
.
nondum didici.
*.
7. (56) Yenit aliquandu bealus Theophilus arcbi , cpiscopus ad Arsenium abbalem,una cum quodam
, * . judice: inlerrogabat autem senem, ut ab eo ser ,
monem audiret. Tum post aliquanti temporis silen \ , ; 01
tiun> respondit senex: Et si vobis dixero, cuslodi. \ "
turine estis? 111 vero servaluros se promiserunt.
, .
Ait ergo ad illos senex: Ubicunque audierilis esse
Arsenium, ne illuc accedatis.
'. \ 8. (57) Alia vice ilerum cupiens arcbiepiscopus
,
cum eo cengredt, misit prius, sciscilalurn an senex
. \ ,
aperiret. ls significavit ei, dicens : Si veneris, ape \ , \
riam tibi, cnmque tibi aperuero, cunctis apcriam;
et lunc ullra non manebo bic. Quibus auditis arcbl .
episcopus ait: Si eum expulsurus pergo, non anv ,
plius eo pergam.
.
9. (58) Frater poslulavit ab abbale Arsenio, ex eo
*.
aliquid audire. Aitque ad eum senex : Pro virili tua
* . \ "coniende ut inierior lua operatio sccundum Deum
, ,
sit, et vinces afleetus externos.
, \ .
*. , 40. (59) Dixit ilerum : Si Deum requiramus,
* \ , apparebit nobis; et eum si reiinuerimus, nobiscuin
permanebit.
.
41. (60) Aliquis dixil abbali Arsenio: Cogilatio'.
* nes meae affligunt me, iia suggerentes: Non vales je \ junare, nec operari; sallem iniirnios visila; id eniin
. quoque cbaritas esi. Senex vero, cui nota eral daemonum sementis, ait i l l i : Vade, nianduca, bibe,
, ", , ,
, \ - dornii, ne opereris, duntaxat e cella ne discedas.
Scicbal enim, per patientem in cella mansiouem
.
adduci monacbum ad suae v i l * ordinem.
(54).
42. (61) Dicebat abbas Arsenius, peregnnum mo \ ,
, \ - nacbuin in aliena rcgione nullo In negotio medium
interponere se debere; iia enim quieiarum.
.
(54) / .
Additur in Pclagii
Interprelalione : Qui cum fecissel tret dies, exioediatu* e$t, etinveniens paucaspalmulat,
sciditeas;
el iierum in cra$lino ccepit plcctam (codex Suessionensis el Fossatensis, flectam) facere ex eis. Qui
cum esurisset, dixit inlra se : Ecce alice paucce sunt
palmulv, explico eas el manduco. El cum perexpendisset (cod. Fossalensis perexplicuisset) eat, dixit
ilerum: Lego parum, et sic manduco. Et cum legitset, dixit: Dicam aliquantos psalmos, el jam securus manduco. Et ila paulatim proficiebat Deo cooperanle, donec veniret ad ordinem suum. Et cum accepisset fiduciarn adversus cogilaliones malas, viticebai
eas. Quae Graece reperi in ms. Regio 2615, ad hunc
modum : \ ,
\ * , * \

\ ,
_& ) , . \
, *
, \ . \ , *
, ^
. \ ,
, .
, .
(55) Vit. Palr. xv, 7 ; Joan. eora. Parad. 9.
(56) VU. Palr. n , 4.
57) Ibid
(58) Vit. Patr. , 1
Ibid,
Vit. Patr. V I I , 27.
Patr. x, 6.
(01)

91

APPENDJX AD PALLADIUM.

02

13. {0%) Dixit abbas Marcus abbali Arsenio:

*.
Quarc uos fugis ? Hespomlit sencx : Dcus scit, vos ;
a ine diligi; sed nequeo esse cum Deo et cum bomi- '., * '
liibus. Ciulesles chiliades ac niyriadcs unaai ba- \ .
\ ,
benl voluiilalem, bomines mullas. llaque non pos . ', ,
Sum dimiitere Dcum, ac vcnire in boiitinum cou\ .

vcrsaliotiem.
14. (63) Ketulit abbns Daniel de abbate Arsenio,
'. ; \ ,
quod noctem loiam peitiansibat insomnU; camque
\ **
circa malulinuin tempus nalura impellenle dornii- ,
taret, sonmu dicebat: (61) Veni, scrve nequam;
* , \ sedensque paululum capiebal soinni, ac slaliin sur;, .
gcbat.
\ ,
15. (05) Dicebat abbas Arsemus, monacbo suf, , .
flcere pcr uuaiu boram donuire, modo is pugilis
nomen mererelur.
' . , ,*
16. (66) Aiebanl senes: Sceti aliquando daUe
Bunl paucx caricac ; et ut nullius prelii, non iiiise- , ,
', .
runl ad abbalem Arsenium, ne conlumeliam pati
,
viderelur. At senex re comperta, non venii ad col-
bclam diccns: Excominunicaslis me, non dando "
(71) ,
mibi eulogiam quam fralribus misit Deus, ut qui
. \ \
etin accipere nequaquam mererer. El audierunl
c u n d i , ceperuiUque utilitatein ex buinililate senis. .
Tunc presbyier vcniens, caricas ei detulit, ac re- , \
.
duxil euni cum gaudio in ecclesiam.
'. ,
17. (67; Abbas Daniel dicebal: Per lot annos
ittansil nobiscum, et unum duntaxal Iballium, men- ' , (72) * \ ,
eiiram frumenti ci per annum dabamus ; cumque
.
advciurcmus, comedebamus ex illo.
'. \ ,
18. (68) Dtxil iterum de eodem abbale Arsenio:
quod nisi semel auno uon mutarel aquam palma-
, *
rum, sed lantum aliain adderet: siquidem pleciam
lexebal el consuebat usque ad boram sextam. Mo- ^ .
nucrunl ergo eum sencs, dicendo: Cur aquam pal-
, ; \ "
luarum non inulas, foetidam ? Ailque i l l i s : Quia
pro suiinnenlis el aromalibus, quibus in saeculo usus \ \ *' ,
6um, opus est ut odorem bunc capiam.
(73),
19. (69) Adbuc retulil, quia ubi audivil omnc
\ ,
pomorum genus ad maiurilatero pervenisse, ex se , ' . \
d i x i t : Aflcrie mibi. Et semel lanlum ex omnibus pa- ,
rniii gusiavii, gralias agens Deo.
.
20. (70) iEgrolavil aliquando abbas Arscnius in
'. ,
Sreli, coque pauperlalis dcvenerat u l indigerel li d \ > (74) \
nea inlerula: ct cum non baberet unde emerel,
, ,
1 5

* . .

. .

. .

(62) V i l . Patr. xvu, 5 ; L . Climac. Grad. 2 7 ;

Anasl. qiixsl. 60.
(03) Vit. Patr. iv, 2.
(04) Euthumii Vita n. 58.
(65) Vil. Pair. iv, 5.
(00) Vit. Pair. xv. 8.
(07) Vit. Pair. iv, 4.
(68) Vii. Patr. iv, 5.
(09) Vil. Patr. iv, 6.
(;0) Vit. Palr. v i , 3.
(71) . Ca?sarii Arelalcnsis leslamentum, in Codice Regularum: ICt nc fortc post obiluni
mcum aliqui de parcntibus meh, cxccpiis ti# rcbus

quat iilit pro elogiis donaro, inqnietare pnrsuManl

eui prmum Ecclesiam; etc. Malim, pro culogii*.
(72) Mdror . Vita Arsenii:
. Unum trumenli tnaltium: oporlet enim ht*
uli pairns nomtnibus, edita Interprelalio n. 18. Yerlitur a Pelagio, mensuram parvam viclus. Intellige
cx foliis palmarum confectam, ul Etymon indicat.
(73) .
Pelagius vetus inlerprcs : Opus est uti me (xtore isto
ac si invcnisset exaralum, .
(74) " . Eadem versio. uique ad
unam siliquam nummi. Lcgebatne \ t
9

05
APOPHTHEGM PATRUM.
94
* , , accepit a quodam eleemosynam; dixitque: Gratlas
(75) ,
ago tibi, Domine, quod raihi concesseris ut eleeniosynam pro nomine luo acciperem.
'. \ , ^
21. (77) Dicebant de illo, quod ipsius cella dissita
erat spaiio milliariura iriginia duo; non cilo aulem
. " egrediebalur ; alii cnim iuinislerium ei faciebant.
, , \
Quando autem vastata est Scetis, exiil plorans,
', \ \ dixitque: Mundus Roroam pcrdidit, et moDacbi
.
Scelim.
'.
22. (78) Perconlatos cst abbas Marcus abbatem
Arsenium bis verbis: Bonuinne esl, nullum ba ; bere in cella sua solaliuin ? Vidi enim fratrem quem , . \ dain qui oluscula habens, eradicabat ea. Respondit
, abbas Arsenius: Bonuni quidem esl, al juxla ho minisbabitum. Nam si non babueril vires in liujus , .
B modi incepto, ilerum alia planlaturiis est.
*.
23. Narravil hoc modo abbas Danicl discipulus
,
abbalis Arsenii: ExslHi aliquando prope abbalcm
* ;, \ Alexandruni; el dolore correplus est, scque ob irgri .
ludinem exlendil, sursum aspiciens. Gonligil autcm
\
ul beatus Arsenius veniret ad loquendum e i ; vidil . , que illum extensum. Posiquam ergo loculus est,
\ ; dicit c i : Et quis erat bomo saecularis quem bic v i ; \
di? Respondit abbas Alexander: Ubinani conspe* , \
xisti eum ? A i t : Gum e rnonte descenderem, rcspexi
, \ .
buc ad speluncam, et vidi aliqucm extensum cer\ nenlcin sursum. Tum veniain corpore inclinato
petiil ab illo, diccns: Parcc m i b i ; ego eram : dolor
(76), . \
; . enim nie comprebeudit. Tum senex: Tu igilur eras?
, \ . Q Bene habel. Ego puiavi sxculi bomincra fuisse, alque ideo sciscilalus sum.
\ " , ,
* , ' .
\
. ,
;,
. ,
. ,
.
, . \ ;
. ;
,

" . .

24. (79) Alia vice abbas Arsenius dixil abbali Alcxandro: Postquam discideris palmeos ramos luos,
veni manducarc merum: quod si bospilcs supervenerint, cuin illis comede. IgUur abbas Alexander,
leute operabaiur atque modiratc. Ulque bora vcnil,
adbuc babebai ramos. El volens senis mandalo obtemperare, exspeclavil donec opus suum explesset.
At abbas Arscnius, posiquam vidil eum tardare,
comcdil, sccum repulans, forle bospites illi conligisse. Abbas vero Alexander, complelo opere circa
vesperam, perrexit. Dicit ei senex: Uabuisiine pere-

" . .

(75) : Eleemosynam. Canone 14 Conci- D

Jii apud Saponarias : Ul hosptlalia, peregrinorum
tideticet, el aliorum pro remedio animarum recepia*
eula, piis imperatoribn$ Patrum scilicet, el vestrornm in timore el amore Dei prcBparala, ab omni usu
el libiiu hnmanoc temeritatis absoluta, in eos tutti,
qttibus miit contlilula, pietalem prcvdecessorum sequenles, tub patrocinio vestro dignum est veslro tempore et vestra soUiciiudine reslaurenlur. Qui enim
flgapen panperum, el tuslentationem peregrinorum,
et eleemosynam defunclorum defrandant, apud $
ctot Patres eorum necatores vocantut. Cujusdecreli
prior pars ad bonum scnsum et consiruclionem
grammaticam boc modo revocari debet, scribendo
Tiimirum, Patribm sciticet vestris, el pielatem prcedeettsorum sequendo.
(76)
. Ea loquendi formul plcni
sunl libri, prnescrlini ascclici, ac liturgici. Scd no%

lari in primis debet Apopblbegma 6 Theodori Phermensis inira, cum Sozomeni loco lib. v m , cap. 17.
\ , ait Symeon Thessaloniiensis cap. 7
lib. De sacris ordinationibus: \ fav ,
\ , \
.
esl ex tiiterprelalionc viri docli: Ter autem chorea
facla circumit sacram mensam: inlerim cantantur
hymni in tono diem fe&tum agentium el panegyrim celebranlium; martyresque utnobis indulgenliam impctrenl magno clumore invocantur. Mibi vero non
cst dubiwn quin rcponcre oporteat ,
nullalcnusquc ad indulgcnliam ac veniam vcrbuin
pcrtineat.
(77) V i l . Patr. n, 6.
(78) V i / . Palr. x, 7.
(79) V i l . Palr , I .

06

APPENDIX AD PALLADfUW.

95

grinos ? Uespondit: Nequaquam. Tum i l l e : Quare " , *

ergo venisti? H i c : Qnia dixisli m i h i : Cum
, , ,
abscideris palmas luas veni; unde diclotuoaudiens, . \ TTJV>
011 prolectus sum, quia niodo perfeci. Tum mira ,
lus csl senex accuralain ejus obedienliam; aitque (84), * \ \
i l l i : Cilius solve jejunium, quo el oflicium tuum
,
recites, et aquam tuam sumas: sin minug brevi
.
co: pus tuum in infirmitatem incurret.
'. " ,
25. (80) Pervcnit aliquando abbas Arsenius ad
\ ,
quemdam locum in quo eranl arundines; quae a
. \ { 6
\enlo motae sunt. Et ail senex fralribus: Quis est
moius bic? Responderunl: Arundines sunl. Itaque ; " .
dicit cis scncx : Revera si quis sederit quiele, au-
dierhque voceni avicuhs, non habebit cor ejus re- , ,
qtiiem eamdem: quanlo magis vos, harura arundi-
num agitalionem senlientes.
.
26. (81) Refercbat abbas Daniel, quosdam fratres
' . " , \
Tbebaida propler filum lineuni perrccturos, dixisse:
,
Pcr occasionem abbaiem Arsenium invisamus. Ila- \ . . \ que ingressus abbas Alexander, dixit seni: Fratres
, \
ex Alexandria venienles, videre le cupiunt. Respon\ .
ciit senex: Disce cx iis qua de causa advenerint. llle * ' ubi comperissct, in Tbebaidcm Hni ergo proficisci,
. \
scni remmliavil. Tum bic: Cerle faciem Arsenii
, . \
non conspicicnt, quoniam roei gratia non acccsse- , &
runt, scd ob opus suum. Suscipe eos ac recrealos
, .
dimilie in pace, dicens: Senex vobis occurrere , \ , ,
non poiest.
.
*.
27. (82) AHqiiis fratrum abiit ad cellam abbalis
Arsenii Sceti, ac per ostiutn attendebat, videl- ^ , \ .
\ * 6
que scnem inslar ignis tolum ; erat autem is fralcr
. \ , ,
d gnus qui conspiceret. Ulque pulsavit, egressus
ost senex, et conspicatus fratrem velut stupore cor\ . \
replum, dixil ei - multone tempore fores pul ;
sas? Num aliquid hic es inluitus? Respondit: Ne; \ * . \
quaquam. Turo collocutus, dimisit eum.
.
t

11

28. (85) Quodam lcmpore dum resideret abbas

\
Arsenius in Canopo, scnatorii generis virgo, dives
,
admodum, ac Deum timens, venil a Roma, ut \ , '
\
deret euro; susceptaque est a Tbeophilo archiepigcopo; quem rogavit, ut seni persuaderet admitlere \ , *
. \
illam. E l veniens, hortatusest eumbis vcrbis : llla,
', \
scnaloria, e Roma advenil, vullque vldere te. At
.
scnex non acquievil ut mulieri obviam iret. Cum
ergo virgini renunliatam fuisset, jussit sterni j u - D . ' , uienta, apud ee dicens: Confido Deo, quod conspe- , .
clura sim Arsenium; non enim ad bominem viden- \ \ $
dum sum profecta; quippe cum plurimis viris re- \
. \ \ ,
ferta sit nostra civitas; sed ad intuendum prophelam
lter sascepi. Utqne pervenit circa cellaru senis, '
\ \
commodum sic Deo disponente senex exira cellam
vacabat: quem illa conluens, procidil ad pedes ejus. . ' (85) Is vcro erexit illam cum i r a ; intendensque in eam .
1

. .

(80)
(81)
(8-2)
(85)

Vii. Palr.
Vil. Patr.
V i l . Patr.
V i l . Pair.

!, .
, 5.
, 192; , xxxiv, 2 .
xvm, I .
m , 65; n , 7.

1 1

. ios. .
(8 i ) . lnterpres velus, dhyungert ab opere
luo. Inscitc, ac alieno plane sensn.
(85) Met' . Cum indignatione, verlil Pelagius : cum [e*tiwUione Ruiinus, * ^
9

0?

APOPHTIIEGMATA PATRUM.

. & d i x i l : Si faciem meam f.upls aspiccre, tn vide \ * - Ula pra verecundia vullum ipsius conlemplata non
; . sl. Tuui senex: Nonne audiisli opera mea? ll.tc
; considerare oportuit. Quoniodo aulcm ausa es
; ; " tanlam uavigaiionem eonficere? Nonne scis te^ssc
, \ , niulierem, nec debere quoqitam exire? An ut Ro ' , \ mani rcversa, dkae ca?leris inulieribus: Vidi Arsc ; nium ; tialque niare iler imiuerum adeitiuium rne?
, * ' - A l illa excepil: Si Deo libueril, non permitlaui
, \ . qiiamque huc appcllere. Verum ora pro me, mei , que semper meiiicnlo. Respondit Arseuius: Deum
. \ precor, ut memoriam lui deleal de corde meo.
, . \ *> Quibus atidilis virgo perlurbata discessit. Cumqiie
, ad urbem vcnisset, prae trisiilia in febrem incidit;
nuntialusque est beato Tbeopbilo arcliiepiscopo
. \ , - morbus ejus. Qui ad illam profectus, precibus d i Btlv . scere ronlendebat quidnara esset quod baberet.
Respondit ipsa: Utinam me huc non coniulissem!
\ ! * , Dixi quippe seni: Memor inei csto; ac luli respon . sum: Deum precor, ut memoria lui e corde meo
. \ deleatur. El ecce prae Iristilia cgo morior. Tunc
, \ arcbiepiscopus: (89) Nescis, inquil, tc esse mulierem, sanclosque per mulieres ab inimico impugnari ?
;
\ . \ Eapropler ita pronuntiavit senex. Nam pro anima
, tua orabit scniper. Alque hunc in modiim curala
est itions feniiua*; cl cum gaudio ad patriara re .
nieavil.
*. \
, , , \
, . \ (86)
* , ,
, \ . \
. \ ,
.
'. \ ,
,
,
,
\ .
\ \ \
, (87) . '0
*
, .
\ (88)
, ,

29. (90) Narravit abbas Danicl de abbate Arsenio,

qtiod venerit aliquando magislriamis, deferens testamentum cujusdam senaloris propinqui ejns, qui
ei maxtmam haereditatem reliquerat: qnod test.v
menlum ubi acccpit, voluit lacerare. A l procidil
magislrianus ad pedes ejus, dieen$: Obsecro U,
lsoli discindere; alioqui capile Iruncabor. Tum abbas Arsenius ait i l l i : Ego anle ipsum uiorluus sum;
is aulem rnodo obiil. Alque remisit (eslamctitum,
nec quidqtiam cepit.
30. (91) Aiebant pr.xterea de illo, quod vespere
Sabbalorum illucesccnte Dominica, solem rclimjuebat relro, manusquc ad coelum extcndcbat, orans,
quousque iierum sol vultum cjus collustraret; atque
ita residcbat.
31. (92) Dicebant de abbate Arsenio et abbate
Tbeodoro Pbermensi, quod supra cunclos gloriam
bominum odio haberent. Quocirca abbas Arsenius
non facile occurrebat cuiquam. Abbas vero Tlicodorus, occurrebat quidem, scd vclui gladius crat.
32. (93) Sedculi aliquando abbali Arseuio in i n ferioribus parlibus [^Egypti], atquc illic inlerpellari

* . inscr. .
(86) .
Magistrianus sive magisterianus, dignilas a veteribus ssepe memorata, ei pcr
recenliores mulios exposita; ldeoque hic prsetermiltenda, nisi moiiendum fuisset, male epislidain
81 lib. iv lsidori PelusioUfi tiiulum babere, , pro . Memoral Tbeodoritus, epi*L 79, ^
.
(87) . Pelagius, , super

(88) . Praeponit Pelagitis : Dicebani

autem de eo, quia nemo potueril compreheudere mo~
dum convertaiionis eju$. Graece ex Colbcrlinis li'.-ris:
, .
89) Sup. Nomoc. n. 4 1 .
90) V i l . /r. , 2.
91) Vit. Patr. xn, i ; Joan. Geoiu. Parcd. 2.
9i) VU. Putr. viii, 3.
(93) Vit. Patr. xv, 9.

{,9

APPENDIX AD PAl LADIUM.

solilo, visrtm est ccllam relinquere. Ac nihil indc . ,

ftseumcns, ila perrexit ad suos disciputos Pbarani- ; 'tas Alexandrum el Zoilum. Hixit ergo Alexandro : \ . *
Surge, ascendilo navem. Atque ila fecil. Et Zoilo . \ \
' , \
a i l : Veni mecum usque atl flumen, et quaere navun
qua3 Alexandriam mc vehat, sicque ad fratrem tuum \ , naviga. Zoilus vero tali sermone conturbatus, la- \ .
cuil. Eoqne modo a se invicem disjuncti sunt. De- , \ \, . KaV
' .
gcendit igitursenex ad paries Alexandrise; quo loci
fn vebemenlem morbum incidit. At ipsiug minislri , \ ^
.
*eti discipuli se mutuo rogaverunt: Num alteruier
nosTum senem contristavit, et eam ob causaro , \
secessit a nobis? Nec invcnerunt in se quidpiam * ; \
ciilpa?, aut inobedientix. Porro senex recuperata , .
.
sanilate, d i x i t : Yadam ad Palres meos. Ilunc in
n

modum renavigans, venil ad locum qui dicilur Pe- ^

tra, ubi manebanl mtnistri ipsius. Cumque esset
juxta flumen, ancilla qusedam ^Ethiopissa accedens,
tetigit ipsius melolen. Tum senex increpavit illam.
Igitur ancilla ad eura dixit : Si monacbus es, in
monlem proficiscere. Quo scrmone senex in compunclionem adduclus, dicebat apud sc : Arseni, si
cs monachus, tn rnonlem proficiscere. Inlcrea occurrerunt ci Alexander ct Zoilus. Cumque procidiesenl ante pcdes illius, se etiam prostravit sencx;
ac flebant ex ulraque parle. Ait senex : Nonne autlitstis aegrotasse mc? Kesponderunt: Ua est. Senex
lunc : Et cur non vcnistis ad videndum me? Abbas
Alcxander d i x i l : Separalio (ua a nobis nequaquam C
fuit accepla, imo raultis nocuit, qui ila disserebant:
Nisi inobedientes exslitissent seni, non ab illis seccssissvl. Dicit eis : Kursus itaque pronuntiaturi
sunt bomines: Non invenit columba requiem pedibus suis, et reversa est ad Noe i n arcam
Atque
lioc pacto conciliati sunt; roansilque cum eis usquc
ad mortem suam.

\ ;
\ . "
, ,
., .
,
. \ \
, ,
. \ \
\ \ \ , ^ \ \
. ; \ . \
; \ '-

' .
\ , , , . ,
; ,
, \
, . \
\ ' " .
'. ,
53. (93*) Dixil abbas Daniel: Nobis abbas Arsenius
velul de alio narravil; forte autem ipse eral; quo-J
\ *
ad senem quemdam in sua cella scdentem delapsa

fueril bujusmodi vox : Yeni, ostendam libi opcra
, * ,
bominum. Ac surgens egressus esl; duxitque eum
. \ *
iu locum quemdam, et ostendit iEtbiopem ligna ca>
, \
dcnlem, ex quibus conficiebal grandem sarcinam;
, conabatur autem illam porlare, nec valebat; el pro D % \
, * \ \
eo ut inde nonnibil tolleret iterum incidebat ligna,
, , \
atque adjicicbal ad sarcinam. Id porro diulius fa- . \ . \
ciebat. El paululum progressus, iterum ostnndit ei \
hominem qui stabat ad lacum, bauriebatque aquam , , \
ex illo, ac transferebat in perlusum vas, quod eam- , \
dem aquam in lacum refundebal. Poslea dixil ei : . \
Vcni, oslendara libi aliud. Tum vidit templum, ac , . \ , \
duos viros scdentes in equis, el porlanlee Ugnum , \
oblique, bunc contra tlltim; volebant aulem per
,
jaiiuaro ingredi, neque polcrant, proplerea quod
, \ ,
lignum transversum csset. Nec se demisit alteruter

.* C.cn. , 9.
;.
(93*) V i l . Patr.

. inscr. .

** . * .

, f

. .

APOPllTHEGMATA P A T R I M .

10

I V \
. , \,
; , \
;, \
\ .
* \ \
, !
. \
, * , \
.
, .

relro, u l ligntim ferret in rectum; idcoque CXIIM

portam remanserunt. H i , inquit, suiil bomines qui
veltil juslili<B jugum portanl cum superbta, nec sese
deiniserunl ul corrigerentur, incederentque in humili Christi via : unde exlra regnuin Dei peruianent. Qui vero ligna cxdebat, liomo est onuslus
peccalis; qui lnco poeiiileniiae, alias adjicil iniquilales ad peccata aua. llle vero qui liauriebai aquain,
bomo cst, qui quidem bona opera facil, sed quia
cum illis mala permisla babet, in eo etiam bona
opera perdidil. Oporlet igiiur ul quilibel vigilanlcr
alicndal ad opera sua, quo non laboret in vanum*

54. (95) Ideni relulit quod abqno lempore vene\ ,

rint quidam Patrum ab Alexandria, u l viderenl ab , ' \ balem Arscnitim ; ex quibus nns cral veleris T i niotbei arcbiepiscopi Alexandrini, pauperis nuncu
pali, avunculus, comilemque babcbat e fralris sift
, \ .
libcris unum. Tunc vero :rgrotabat senex, noluil ,
que eis otxurrere, ne alii paritcr acccdercnt. ac
, \ \
eum inlerlurbareiit. Eral porro in Pelra T i o * . I l i i
. . \
tristes remearunt. Conligil aulein u l barbarorum
.
irruplio fierel; unde mansil sponte in inferionbns
, . \
parlibus. Quo audito, ilerum vcnerunt illum i u v i . \
sere. Et alacriler suscepit eos. Dicit illi fralcr qui
. \
una cum illis e r a l : Nonne scU, abba, nos congres' , ,
suros tecum, perrexisso Troen, ncc a te admissos
, \ ;
* fuisse? Respondit semjx : Vos panero comedisiis,
ac bibistis aquam; ego vero, fili, sanc nec pancm
, , nec aquap) gusiavi, ncque sedi, mcipsum puiiieus,
, , ,
donec exploralum babui, vos ad locum vestrum
, '
pcrveniese, quia propter me fatigati fueralis; setl
\ ,
veniam mibi donale, fratres. Uli recreati disccsse. .
runl.

55. Idem referebat: Quodam die vocavil me ab'. ,

bas Arsenius, dixilque m i b i : Solatio sis Palri luo,
, ,
ut postquam ad Doininum discesserk, oret pro te,
^ , ,
ac bene sit l i b i .
\ .
36. (96) Dixerunl de abbate Arsenio, quod cum
1*. \ , , Sccti aegrolaret, profeclus presbyter, eum adduxit
,
ad ecclesiam, posiritque in strato, cum parvo cer, \ , \
vitali sub capile ejus. Tum ecce e senibus uuus
,
veniens ad visilandum eum, ubi vidissel illnm in
. \
slralo, cum cervicali subtus, scandalum passusesl.
, \
(94), \ dixitque : Hiccine esl abbas Arsenius?ct eo modo
recumbit? Sumens autem illum seorsim presbyler,
, ,
a i t : Quodnam erat opus tuum in tuo pago? Re; \ ;
spondit i l l e : Eram pastor. Quonam ergo modo, i n ' , *
quii, vilam transigebasT A i l : In labore mullo. Tum
; .
presbyter : Nunc vero qucm ad roodum in cella
, \, ; *
. \ *
agis? Senex : In niajori dcgo quiele. Dicil i l l i : V i ; . \
des bunc abbalem Arsenium? Quando in uiundo
* ; versabatur, patcr cxslilil impcratorum ; millescnft

. .

(94) XaJdSpior. Stratum, inslar leclnli pellibas

in&lrati. Unde a Joanne Geomctra pcr cxprimitur:
\Kpcirior ldo>r kx\
frtu.
Oiclujfi auiem vidclur , aul a verbo -

. aut quasi . V.la Arscnii Gneca ms^

. Quod apud Surium, n. 2 1 , viie
tirayulum.
(95) Vid. Vitam Artenit, . 22.
(96) Joan. Geom. Parad. 10.

103
APPENDIX AD PALLADiUM.
\U
aurea xona vfncli, omnesque momlibus ac bolose- (99) , \
(!) \
ricis exornali, assislebant e i : preliosi vero lapeles

sub eo slernebantur; tu aulem paslor fuisti, nec
,
habebas i n niundo quatn nunc possides requiem;

at iiie deliciis quibuscum vivebal in saeculo, bic
, .
caret. En igilur, l u animo indulgcs, ille affiiclatur.
, .
Quibus auditis senex compnnclus est, veniaque per

, , \ ,
corporis inclinationem poslulaia, d i x i t . Parce uiihi,
, ,
Paier; pcccavi. Cerie enim baec vera via est, quod
\ , ,
is ad bamilem venil slalum, ego vero ad quietuni.

. \ Ei capio emolumenlo dtscessit.

.
37. (97) Vcnit non nemo Patrum ad Arsenitim
*.
abbalem, et ut pulsavil fores, senex aperuit, putans
, ,
ininislrum suum esse. Sed ubi adverlit esse aFium,
. \ ,
procidil in faciem. Ille dixit e i : Surge, abba, quo \ . ,
le salulem. Senex vero respondil: Non eurgam, n i , .
gi abieris. Et diu rogalus, non eurrexil quousque . \ \ discessissct.
.
38. (98) Aiebant de quodam fraire qui Scelim ve'.
ncrat ad videndum abbatem Arsenium, quod ad ec- , clesiam profeclus, petebai a clericis ut abbatem
,
Arsenium adiret. Haque dixerunl e i : Exspecta pa. ,
nimper, fraler: videbis eum. At ilie : Nibil quid- , \ .
quam gusto, nisi ei occurrero. Miserunt igilur fra- , .

(97) Vit. Patr. m , 19?.

(8) Vit. Patr. vn, XVIII, 2.
(9U) . Infra capite 42,
\ .
(juia praccepior, ac iu bapiismo susceptor, et ob
olenliani graliamque aulicam : quae non adverlit
elagius. In VUa Arsenii apud Metaphrastem maguus Tbeodosius Iradcns liberos Arsenio, ,
inqtiil, ,
, \* , al. . Et
infra auctor Vila*, ,
(;. ) , * \
\ . Multoque post, ubi de narralione bujus capitis, , seu politie
. Laiina habesin Suriana colleclione, n. 5-21.
\ ,
, . Tbeodosius Arsenio
filios suos tradidit, non ut imperatores, sed liberorum
atque discipulorum loco habendot. Ex relalione Micbaelis Glyce, factuni fuisseailGeorgius Cedrenus. Adde isla desutnpla ex Vila Eulhymii, ri. 58, apud Bollandum, Januar. 20: fhrmabant
enim eum quoque fuisse cemulatortm Arsenii; Ar*eiiii, inquam, qui in valrU quibu&dam moribus educavit el inslituil Atcaaium ei Uonorium imperaiores :et
ideo Patris uppellaiione, sanclis sciltcet Patribus
est apiellatu*. Graece in mss. \
, , , \ , \ ,
, . Jani de
susuepiicme bapiismi audiamus ei cinendcmus K u fiuuni in Viiis Pa rum, lib. m , n. 57: Ftiii quidam
nr in paiatio tublimis, $ub Tlieodosio imperatore,
nomine Arsenius, cnju$ filios, id est Arcadium el
Honorium Augustus de baplUmo suscepit. Nunirum
b:vc , nisi expunganlur voces, id e$i Arcadium el llonorium : seu pulius iUis reteulis, scribalur Augnsios; ac forle qui ejut filio*. Denique
qnod speVtal ad polenliam et graliain iu aula impei iuli, similcquld conipleclitur Uixloria Treviremis,

quani Lucas Acberius singulari pietate et cmdilione

nionacbus novissimo Spicilegii sui tomo inseruit,
p. 242, sic : Bruno talem se omnimodis exiiibebai*
ut in administrandis quoque regni tiegoliu, ex omnibu$ principibus, constliit el sapieniia et auctorilate
nullus eo sublimxor haberetur: adeo ui imperatot
palrem tuum eum vocaoeril, et majorem ccekris honoremci impenderit. Alias Palricii vocabanlur patres imperatoris, ut observatum est a viris doctis,
necnon episcopi. Sedeipraler prsefeclum praetorio,
apud Cassiodorum , qui plurinium auclorilale erga
iraperatorem valebat, Paler imperii diclus invenilur. In tanla, inquil Vigilius Tapsensis lib. contra
Arium, cap. 2, apud eum Conslanliuin idem Evangelui pretbyter (amiliarilate e$l habilut, ut non jam
presbyter, sed Paler imperii vocaretur;el qui ob t m perandum imperator fuerat elcvalus, sub hujus presbyteri imperio videbalur addiclus. Diversa ratione
Procopius De a-dificiit lib. v, cap. 2, Gonhlanlino
Magno dai nomen .
Diiiique intperatoris inatrem invenies in MtaBasilii Macedonis, cap. 53. VideGcn. XLV, 8; 11 Paratip. l i , 1 3 ; i v , 16; Eslb. x u i , 6 ; el Judic. v, 7.
^ , lom. Y l Gbrysoslomi, homil. 44, et edilionis Saviliana. t . VII, p. 251, I . x ,
.
(1) AovJLot ,
elc. In Ghrysostomo,
eduionis Auglicanae lom. V I I , p. 219, 1. 13, nescio
quis : , , \
, . Ipsc
Chrysostomus serni. t in ytnL XLVIII :
. Jonnnem .
2u : .
45, ; * oral. li in 1 adCorinih., . Miilo caHera de ornalu scrvorum ioca. Chronici Alexandrini p. 92,
; , el . 76; Macarius boiuil. 17,'^ . A l i i . Locum alierum Pseudocbrysoslomi prjelerniisi lomo
eodcm Saviliano, p. 412,1. 42, quia non pulo legi
debcrc, , nec ,
scd , quemadinodum l . V, . 730
I . 8 ; t. V I , . 950,1. 55; t . VII, . 550, l . 4.
t

103

APOPIITIIEGMATA PATMJM.

, . \ Irem, qui eum sisleret, quoniam procul erat cella

,
ipsius. Cumque ostium pulsasscnt, inlrarunt. Sa .
lulatoque seue scderunl lacili. Dixii illc Ecclesise
, .
Irater: Ego abeo, orale pro me. Frater vero pere , ^
grinus, quod erga senem tiduciam loquendi non
, .
babcret, dixit f r a l r i : Ego ctiam lecum proficiscor.
\ . ,
Simulquc exicrnnl. Deprecalus ergo eum cel, d i \ .
cens : Duc me ad abbalem Mosem qni fuii lalro.
\ ,
Quo cum pervenissent, suscepit illos Jaelus, dimi, \ . \
gilquc amanter traclatos. Dixil fraier qui alium ad
duxcrat: Ecce duxi le ad cxlFancum et ad ^Egy \ .
plium : quis e duobus placuit libi? Respondil ille :
; \ \
Mibi utique placuit ^Egyplius. Audiens Vero ista
.
Palriim aliquis, oravit Deum sic : Domine, oslende
, , ,
mibi hanc rem, quia ille quidem propier nomen
* tuum fugil, bic vero propter idem nomen auibabua
ulnis suscipit. El ecce ostensae sunl ei duae magnae
. \
naves in fluvio; conspicalurque abbalem Arscnium
, \
el Spirituni Dei in una quioie navigantes. Cum ab
bale vero Mose angeli Dei in aliera vebebanlur,
2 * \
eumque melle e favis dislillanle cibabant.
, \ .
59. (2) Aiebal abbas Daniel : Moriiurus abbas
'. ,
Arscnius, denuntiavil nobis dicens : Nolile dare
,
opcrara ut pro me agapas facialis. Egb cnim si mihi
**
agapen feci, invenlurus sum eam.
, .
40. (3) Cum abbas Arsenius moriturus essel,
'. , turbati sunt ipsius discipuli. Et dixit eis : Nondum
.
venit bora; quaado auteni veneril, vobis mmliabo.
* , .
Caeierum
judkandus sum vobiscum ante (remendum
' \ *,
Iribunal, si corpus mcuui cuiquam dederilis. Dixe .
m n l ii : Quid ergo faciemus,qui ncscimus sepelire?
, ; \
Respondit senex : Nescilis miliere funem in pedem

meum, el trabcre me in monlem? (4) Soiebat au , \ ;
tem dicere : Arseui, quamobrem e satculo egressus
, ; ,
, . es? Loqui, poenituit me sa?pc; lacuisse, nunquaiu.
Ul aulem morii fuil proximus, fratres viderunl eum
, \
flere; et aiunl ei : ln veritalc, tu quoque limes,
\ \
. ; \ * , Pater? Is illis : Revera, limor quo hac bora cor ' , ' ripior, mecura esse no deslitit a tcnipore quo monaslicam vilam susccpi. Alque ila obdormivit.
' . \ .
41

41. (5) Affirmabanl autem, quod per omne teni . "

pus vitae suae, scdens ad maDuficium suum, pannum
, , 0
, - in sinu gestaverit, ob tacrymas ex oculis ejus decidentes. (6) Caeteruni abbas Poemen, audila illiue
.
, * , dormiiione, flens infit: Felicem le, abba Arseni, qui
hocce in mundo teipsum fleveris. Nam qui seinet , ipsum hic non deflet, sempilerne illic plorabit. Sive
. ,
. , ,
ergo bic sponle, sive ibi per lormenia, fieri neqtiit
.
quin lugeamus.
9

. \ ,
,
* . " , ,
M

. .
.

k i

. l v .

. .

" . .

(2) F i i . Patr. x, 9.
13) V i i . Pair. x, 9.
(4) Oorotb. Doctr. 1 0 ; Eutkymii Vita n. 59.
9

PATROL. GR.

LXV.

42. (7) Narravit dc eodem abbas Daniel, quod

nunquam de ulla Scripturae quacstiune loqui voluer i l , licel potueril si voluisset. Sed nec lilteras facile scribebat. Quando aulem ad ecclesiam per i n tervalla veniebat, sedebat a lergo columnac, ne quis
w AK .

* .

5) Vil. Patr. i n , 1 ; Martyroloy., Jul. 19.

6) Vit. Pair. xv 9.
7) VU. Patr. xv, 10.
t

8
A P P O D I X AD PALLADIUM.
videiei faciem ipsins, ncc ipse afiis uitcnderet. \ , ;
. , ,
Porro spccie crai angelica, sicut Jacob; totus ca* ;, ; - nus, corporc clcganti : fuit autem aridus; gestavit

barbam longam quae ad ventrem pertingerel; pili
* ^
oculorum prae fleius vehementia dcciderant. Slaiura
* , *
erai alla, ged senio curvus. Annos nalus nonaginla
. . quinque. El vero mansit in divinae memoriae Theo ;
dosii majoris palatio annos quadraginla, pater fa ,
ctus diviDissimorum Arcadii et Honorii; Scelialios
\ * \
quadragiula; in Troe superioris Babylonis, versus
;
Mcmphim, decem ; tres in Canopo Alexandrise; ad

(9)
rcliquos aulcm duos annos, rcdiii Troen; ubi mor\ \
luus est; postquam in pacc ac limore Dei cursum
, , \
suum consummassct : Quia eral vir bonvs ct plenus
, ^ Spiritu sanctoet fide*'. Reliquil veromtbi pelliccam
* \

suam tunicam, cilicinum cainasiiin album, curo 6

.
sandaliis palmeis. Quae ego indignus gcslavi, ut
, \
pcr ea benediccrer.
, \ (10). \
, .
07

4 6

*. \
43. Iterum narravil abbas Daniel de abbale Arscnio: Vocavit aliquando Palres meos, abbalem
, ,
Alcxandrum acZoihiin, el prae bumililalc demittens \ \
se, dixit eis: Quandoquidem daemones imptignanl
ine, ac ncscio an in somno subrepanl, noctem banc
, \ ,
vigilate mecum, el observale, num in pervigilio
- ' , \
dormitem. Igilur a vesperlino tempore sederunt ta- \
c i t i , unus a dextris illius, aller a sinistris. Dixc- , \ ,
runlquc Patres m e i : Nos dormivimus ac expcrrccii
. \ , sumus, ncc scnsimas eum niclantem. Mane autem
\ , xsX ( Deus novrl, utrum ipsc simufaverit, quo pulare- ^ . \ \ ( '. '
inus eutn dormituriisse, scu vere soinnus natura , ,
cogente advenerit) ler flavit, confestimque surre- )
x i t , aicns: Dormii uliqiie. El respondimus uos: , ; , .
Nescimus.
\ ; , .
44. Venerunt aliquando seires ad abbalem Arse'. 10
niutn, mullumque rogavcrunl ut colloquerenlur cum
, .
eo. Ille auicm porlam aperuit. Tum boriati snnt,
. \
ut ad eos sermonem baberet de solilariis qui ne- \ \ \
minem admiitunt. Ait senex: Quandiu virgo degit . "
in domo patris sui, plurimi cupitint sponsi illius , ficri; cum vero marilum acccperit, nequaquam
,
placet cunclis, sed illi quideni contemnunt, alit
, vero pradicanl; nec in lali bonore est, quali antca
\ ; ,
fruebalur, quando manebal abseondila. Eodeoi ^ . \ *
pacio , ct animae res : ex quv vulganlur, omnibns
, .
ncqucunt salisfaccre.

De abbate Agathone.
i . (8) Dixil abbas Petrus, ille abbaiis Lol [discipulus]: Eram aliquando in cella abbalis Agaibonis,
M

Act. x i , 24.

" . $.

4 T

'. ,;

. :.

(8) Vii. Patr. x, 8.

(9) Tfdlyqr .
Pairum
Vilce: In loco aui aicilur Trohen (ms. Sucssion.
vlFossal. Troen) supra Babyloniam. Quod est, ;
, aut *
. Lecliones nequaquam improbandae.
(10) . Uerum infra in lsaacoCelliota num.

7, necnon in Joannis Mcursii Glossario. Ammonius

monachus De Pairibut Smaitis el Bailhensibus, a
R. P. Combciisioeditus, p. 100
, \ \ ,
, cap. 120,123,
Praii spiritualis, . Adi Lexicon Hippo
cialeum Foesii.

410
|U9
APOPHTIIEGM PATHUM.
* venil ad eum frater, dicens: Volo habitare cum
' .
fralribus ; doce me quo paclo cum eis inaiieani.
'
Respondit senex: Quemadmodum primo dieingres,
sus tui, sic custodito bospilium tuum peregrinatio , {5 '
nemque cunctis diebus viloe lua3, ita ut crga illos
.
non utaris fiducia. Dicit ei abbas Macarius: Quid
; - enim designat Gducia? (11) Tum senex : Similis esi
,
fiducia aislui magno; qui quando conligcril, fngiunt
, \
omnes a facie ejus, quique arborum fruclus cor . runipit. Dicit abbas Macarius: Adcone sxvit iidu ^; \
cia ? Abbas Agalho: Nullus esl, inquit, affeclus sa>
; vior fiducia: omnium quippe perlurbalionum mater
^
est. Decct autcm cultorcm sui, fiducia carere, etiam
. ^ si solus in cella vcrsetur. Novi elenim quemdam
, .
fratrem, qui diu in cella perseveraverat, babens
,
leclulum, dixisse: cella emigrassem, non per, , ^ ,
cepio illo lectulo , nisi alins monuisset me. Is
, .
bomo, vere est operarius ac bellator.
\ \ .
'.

.
. ,
.
\ ,
* ,
.
\ " \ , , \
,
; \
, \ . ,
. \
\ ; .
; \
. \
,
, \ , ;
,
,
. 01 , , \ .
4 8

\ \ ,

\ ,
.
6 , \
, .
, , c ; \
M

A l . inser. .

2. (12) Monuil abbas Aga!bo: Oporlet ut nionachus iion pcrmittat conscicnliae suae accusare ipsum
ulla in re.
3 (13) Dixit iterum : Sine obscrvalione mandatorum Dei, nead unam quidem virtutem bomineui
procedere.
4. (14) Rursum d i x i t : Nunquam somno me dedi,
babens adversus aliquem * , nec sivi quemquam
ire cubiium , qui adversus me baberet, quantum
quidem valui.
5. (13) Aiebant de abbale Agalbone, quod ad eum
perrexerint nommlli, qui audierant, magna pradilum essc discretione; ct volentes explorare an iragcerelur, dixerint c i : Tijne es Agalbo ? Audimus
dc te, quod sis fornicator ac superbus. Respondit:
Eliara, ita habet. llerum aiunt: Tu es Agatbo ille
nugax et obloculorTAssensus est se esse. Adhuc i i :
Tu es Agatho baerelicus ? Et respondit: Non sura
haereticus. Tunc rogaverunt eura bis verbis: I n dica nobis, cur ubi tania libi imposuiraus, agnoveris, poslremum vero sermonem non sustinueris?
Ait i l l i s : Priura ascribo rnihi, quia id conducii
animae mea3; at liaeresis, separaiio est a Dco, a quo
separari nequaquam volo. Quiius audiiis, admirati
sunt illi discrelionem cjus, alque inslrucli disces
serunt.
6. (16) De abbate Agathonc narraverunt, quod
satis diu perseveravcrit aDdificans ccllam cum discipulis suis : quam cum cxstruxissent, venerunt dein
illic roansum. Vidil autcni prima bebdomada rcni
sibinoxiani, el discipulis.suis ait: Surgile , abeamus hinc. llli vebementer lurbati s u n l , ac dix<*r u n t : Si uuinino sedebat menli, migrare, cur tantum laboris sumpsimus incella construenda ? Scandalum adbuc propler nos passuri sunt buimnes, ct
4

Matlh. v, 23; Marc. x i , 25.

(11) Dorotb. Doctr. 4.

(12) V i i . P ( r . x i , 2.
(13) lbid.

( U ) V i l . Patr. XVII, 0.
(15 Vit. Patr. x, 10/
16) Vit. Palr. vi, 4.

flt

APPENDIX AD PALLADICM.

dicturi: Ecce itcrum eedem muUrunl isli vngi at- , ,

que inslabiles. Cernens igitur eos pusillanimilate * . "
dejectos, ita prolocutus est: Licet nonnullis scan- , \
dalo iuturi simus, at aliis erimus aedificationi, qui ,
dicent : Beati isii bomincs, quia proplcr Deum
, ,
transmigrarunt, omnibus negleeiis. Verumlanien , \ .
qui voluerit venire, veniat, ego jam recedo. Ilaqiic , , .
se in solum proslraverunt, poslulantes, donec per , , missi sunt cum eo iter agere.
.
. \ ,
7. Dixerunt rursus de illo,sa?piuscmigrassc,cum
(22).
haberet duntaxat scalpellum in cisla.
'. , , 8. (17) Inlerrogalus est abbas Agatbo , quidnam
, .
majus esset, labor corporis , aut intcriomm custo dia. Senex aulem pronuntiavit : Ilomo similis est

arbori; et corporalis quidem labor, folia refert;
interiorum vero custodia, fructum. Quia vero juxla ^ . ,
'Scripturam, Omnis arbor, qucc non facit fructum

bonum, excidelur, et in ignem miltetur , patet , ,
omne studium nostruin speclare ad frucium, hoc ,
c s l , ad mentis custodiam. Opus tameti habemus . \
etiam tegumcnto et ornatu ex foliis; nimirum cor- \ ,
.
poris labore.
'. \
9. (18) Inlerrogaverunt eum adbuc fratres, dieentes: Quae virlus, Paler, inler caeieras majorem , , ,
cxigit laborcm? Dicit eis: Ignoscite n i i h i , existimo ; ,
nuUum laborem sequari precibus ad Deum. Quo- , &llescunque enim homo volucrit orare, iniroici seu .
,
daeraones nituniur cum avertere. SciUnt quippe non
atiler inipediri se, nisi pcr orationera ad Deura. ,
Certe quidquid aliud boni operis homo aggressus . \
, ,
fttcrit, in eo perseverans, requiem oblincl; al ora * , 2
lio ad ulliniuoi usque spirilum eget certamine.
.
10. (19) Erat aatem abbas Agatbo sapicns menle,
\ impiger corpore, el in cunclis idoneus, opere ma- , \ , \
, \ \
jouuni, cibo, vestitu.
.
11. (20) Idem iler agebat cum discipulis suis;
\ \
eorumque unus inventa ad viam cicercula viridi,
ail ecni ; Paler, jubes illam accipiam? Inlendit , , ;
ergo in eum senex miratus, dicilque: Tunc i l - , \
lam ibi posuisti? Respondit fraler : Nequaquam. ; . \
Tura senex: Quo modo igitur tollere vis quod nou * ;
posuisti ?
42. (21) Venit frater ad abbatem Agatbonem, di- '. ,
.
xitque: Permitte uttecum maneain. Vcnieiisnulem,
, \ .
reperil in itinere parum nitri , iliudque altulil. Ad
quera senex : Cnde accepisti nitrum ? Respondii fra- * ;
, ,
ter: In via incedens repertum suinpsi. Senex dicit
r

8 1

81

Matlb. m , 10.

. .

" , .

(17) Vit. Patr. , 11.

(18) Va. Patr. , 2 ; Joan. Geom. Parad. 77.
(19) . . , .
.
(20) V i i . Patr. , 8. Ad capita 11 et 12, miliaque alia, apponi velim locuin Siepbani in fra-mento quod vulgavit vireruditus Sarauel TLMIMIius, ubi de Dyrbaeis :
.
| , ,
, seu potiuscumms. .
e e

/// neque iniuriam faciunt, neque quemquam homi^

num occidunl. Si uro aliquid in via invenerini, aurum, aul veslem, aul arqenlum, aut aliud quid vequi
hic eorum quidquam ablaluri suni. Legf quoque polest, ulplura non dicam , Rerum variarum ex adversariis Gretseri seleclarum opus lib. u cap. 7.
(21) Append. p. 1002, n. 6.
(22) .
Videtur esse quod nos Galli
vocamus une munne, un mannequin, cisUe genus.
%

APOPBTnEGMATA

PATRUH.

11*

. * ' - e i : Si mecum veniebas babitare, quod non posueraa

, , ; \
modo cepisti ? Misitque eum reportarc nitrum
, .
quo loco acceperat.
\
13. (26) Frater ita perconlalus est senem: Man , datum accepi, sed periculum tentationis occurril in
. * , \
loco mandali. Volo igitur pergere, ob praeceptum,
. * sed periculum timeo. Dicit ei senex: Si Agalbo
(23), , \ - esset, mandatura peregisset, ac superasset tenta.
tionem.
14. (27) Idem Agaiho, cum Sceli haberetur con\ , \
sessus ob aliquod negotium , illudque sanclione fi , \ ,
nem accepisset, postea veniens dixit monacbis: Non
*
recte de negolio sanxistis. Illi autem ad eum: T u ,
. 01
inquiunt, quisnam es, qui vel loqueris ? Respondil:
; .
Suiu filius bomiuis. Scriptura enim est: Si vere
* ,

, vlol .
utique juslitiam loquimini, recta judicale, filii hominum * .
i e \ ,
15. (28) Dicebant de abbate Agathone , per tres
, ,
illum annos lapidem ore gestasse, douec silere d l .
dicisset.
-'. " \ \
16. Aiebant iterum de illo et de abbate Amun,
, ,
quod quando vas aliquod vendebant, semel pre , \ - tiuin ponerent, dalamque pccuniam accipercnt ta ' \ - cili cum quiele: quando aulem quidpiam emere
,
volebant, quod pelebatur tribuerent cum silenth),
, \ , - sumerentque vas, nihil omnino pruloculi.
.
\ ,
17. Idem Agathodixit: Wunquam dedi agapenr,
(24)
sed dare et accipere , agape mihi erai; reputabam
enim quod lucrum frairis mei, opus sit fructuum
, .
^ oblationis.
'. ,
18. Idem cum aliquid vidisset, velletque men*
, , ejus de re judicare, sibiinet aiebal; Agatbo, tu ne
. .\ id feceris. Sicque quielus inanebai animus ejus.
.
*. ,
19. (29) Dixit idem: Iracundus quamvis murtuum
suscitaverit, apud Deum non est acceptus.
.
*.
20. Habuit aliquando abbas Agatbo duos discipulos qui seorsum vitam anachorelicam ducebani.
' . ,
* ; Quadam ergo die peliit ab uno, quonam pacto in
, \ - cella sua-agcret. Respondil ille: Usque ad vesperam
. * , - jejuno, el comedo duo paxamatia. Tum Agatho:
. \ ; Praaclara vivendi raiio, nec labori niultum obnoxia.
(25) ,. \ . \ - Ad alterum vero dixit : Tu aulem, quomodo? Rek

" . .

" Psal. LVII, 2.

(23) . Palrum Yilce: Stc eratAga- D ,

\ , * of
tko. Legendtim videlur Si.
. Hoc est : Nam $i quh }*
(2*) . Agapen imelligo :
solemne convivium. Quam usurpationem nenio junel per sex et sex dies, ei se magms labortbus ae
praccptis dedat, extra viam suam;omnes labores
ignorat. Historia Trevirensi*, tomo X I I ulilissinii
operis, Spicilegii Acht-riaui p. 219 de Ekelberio, ejutinanet sunl. Zinus i n U r p r e s : Quod tiquis $ine
liumititale vei jejuniit incumbal, rel $e$e veltemenltr
Cumque po*t expieia Missarum solemnia, (ratribus
aflligat, vel mandala conelur observare, ejus inanei
obnixe peteretur cibi polusque churitalem inmere, ne
ehonexoium fortasse exsisteret, si tanta comitaius es$e labores. Vides quanlura intersil,Gracos auctoambiiione ibidem reficereiur. ccepil frairibus omuino res sua iingua editus babere. Sednec feliciler tr;>nschariiutem.re(ulare, et reditum suum in urbein ma- tulit Evagrius Anlioclienus isia Aibanasii in Viu
Anlonii
turare.
(26) VU. Patr. vn, 2;
(25)
. Ex innunieris locis
(27) Vit. Patr. x, 12.
QJium. selegi nondum Grxce editum, Laline vero
(28) Vit. Palr. iv, 7.
valde depravalum, quem bic adlexerem. Est aiilem
(29) Vit, Palr. x , 13; Joan. Geom.
Purad.Qk..
Uai abbalig oratione 8 , in ms. Golbertino:

If2

APPENDIX AD PALLADIUM.

spondit: Post biduum jejunii, duos subcincricios

panes maoduco. Et ait illi senex: Valde laboras,
duo bella gcrens. Quia si quis singuli3 diebus CQinederit, nec fuerit satiatus, defatigalur. Est vero
alius, qui cupit pcr bidua jejunare, atquc saturari.
At tu duplicato seu biduatim jejunans, nequaquani
satiaris.
21. Frater sciscitalus est abbatem Agaihonem de
fornicalione; qui responsum dedit: Vade, ante
Deum projice infirmilalem tuam , et habcbis requiem.

1U>

, ' , . ,
-

'. \
. \ " , 0
, \
.
8 7

'. \
22. jEgroiaverunt aliquando abbas Agatbo, el
alius scnex. Rccumbcnllbus autem illis in cella, ,
, \
frater quidam logcns recitabat c libro Gcneseos,
vcnitque ad capitulum ubi dicit Jacob: Joscph non ^ "
e$t Symeon non e&l, et Denjamin aufereiis; ct dedu- , ,
*
eetit senectam meam cum tristilia ad infernum .
(52). \
Etsenex coepit dicere: Non libi sufficiunt alii de , ;
ccm, Paier Jacob? Ad qucm Agatbo: Desine, i n , . ,
quit, scncx. Si Dcus comprobat, quis audeat con ;
domnare ?
y

8 8

8 8

25. Dixit abbas Agatbo : Si quis mibi supra modum cbarus esset, et cognoscerein quod me ad
peccatum deduceret, abscinderem illuin a me.

'.
* ,
, ' .

24. Etiam d i x i t : Oporlet ut bomo qualibet hora

attendal adjudicium Dei.

'.
.

25. Gum fraires de cbarilale loquerentur, dixit

'. " ,
abbas Joseph : Scimus nos quid sit cbarilas? Et
\ , ;
retulit de abbate Agalbone, quod habuerit scalpel
\ \ , *
him, cumque adveniesct frater, ac illud pradicas- ^ , \ , \ set, non permiserit cuin abire, nisi poslquam scal- , \ ,
pellum accepit.
.
^'. ,
20. (50) Dixitabbas Agatho : Si fieri possct u l i n (33), \
vento leproso, darera iJli corpm nicura, ipsiusque
, \ , .
acciperem, facerem libenler. Ea enim est perfecta
.
charilas.
\ , 27. (31) Adbuc de illo aiebant, quod veniens aliquando ad civitatem ut venderet vasa eua, iuvenerit ,
ipp ^, bominem peregrinum jacentem in platea a?grum, nec
babentem qui ejus curam gereret; permanseritque \
cum eo senex, conducta cella, ac ex operis sui mer- , \ , \ ^ cede prclium ccllae solverii, reliquam pecuniam ad
inllrmi necessitaiem insumcns, el manserit tres \ , menses, quousque aegrotus recuperasset sanitalem : ^ . \
alque ila ad ceilam suam regressus fuerit cura
' .
pace.
'. , \
28. Retulil abbas Danicl : Anlcquam venisset
, \ \
abbas Arscnius ad Patres meos, ipsi quoque mane .
bant cum abbate Agalhone. Diligebat autem abbas
4gatho abbalem Alexandrum, quia erat mansuetus , \
8 8

Gen. x u i , 36, 38.

Rom. , 33, 34

8 7

. .

Autonii . 456 : * \ ,
\ , sic, Nonnunquam
bidno triduoque $k permanen$, quarta demum dk
vefidebatur.
(30) Raderi Viridar. i u , 6, 20.
(31) Vit. Patr. n i , 156; Rad. ib.
432)

8 8

. .

8 8

. .

. Certa emendatio . Ad quem textum

Gen. XLII, 38, conspectis libris rcgiis manu cxaralis, iuveni in 219, 810, 2416, . In illo aulem
qui signalur numero 1416, , cum lillera
supra lilteram . quod eet .
(35) . Hoc de nomine Pelavius c l Saliuasius scripserunL

111

APOPHTHEGMATA PATRUM.

llff

.. -
v*tv * \ "
. \ \
* " .
,
, . \
. \
6 ,
; \ ,
, .

ac iii exercilaiione mona&lica diligens. AcciJit porro

ut omncs ejus discipuli scapos lavarcnt in flumine;
et abbas Alcxander lavabal nioderale. Gxleri vero
fratres dixerunt seni: Fratcr Alexander nibil facit.
Uude volens eis mcderi, ail illi : Frater Alexander,
rectc lava eos; lini cnim sunt. Utque is audivii,
accrbe tulil. El poslea solatus esi cum senex his
vcrbis : An nescieb.im le recle agcre ? Verum id libi
coram illis dixi, frater, quo eorum animum in tua
obedienlia curarem.
29. Cominemoraverunt dc abbate Agathonc, quod
omne mandalum exsequi conlendcret. Et in uavi
si Irajicicbat, primus ipse Iraclabat rcmum. Cum
adventassent fralrcs, siaiim posl preceua, manus
ejus mensam apponcbal. Plenus eniiu erat cbarilate
Dei. (34) CaHerum quando morlis leinpus quavit, tres dies mansit oculis aperlis immotisque.
Fratres atiteiu pulsaverunleum, dixcrunlque : Abba
Agatho, ubinam es? Respondit eis : Sio anle I r i bunal Dei. (53) A i u n l : Eliam tu limes, Pater ? llle :
Anlea quod poiui feci ut observarem mandala Dei;
sed homo sum : unde sciam ulrum Dco placueri'.
opus meum ? Dicunl ei fraires: Non conftdis in oporc
tuo, quod secundum Deum sil? Respondit senex :
Non babeo fiduciam, nisi Dco occurrero. Aliud cnim
esl judicium Dci, aliud hominum. Cumque velleul
eum alia de re percontari, ail illis : Chariialis opus
peragite, ne amplius mecum loquamini: sum quippe
occupalus. E l exccssil e vita cum gaudio. Yide-

'. ",
. \
, \
,
. ,

.
, ;
. \ ,
;
'
;
-
, ;
, ^
, \ .
,
* , ',
. ' . ,
,
. , \
.
'.
,
. *
;
. ,
. ,
. " * ,
. . \
,
; \ . . . \ ^
. \ * \ ;
\ . !
. \. ,
, )
; . *
, \ . \
*, . \
, , '
\ . \
t- 1

* A l . inser. .
(34) Vii. Patr. , 2.

. iiuer. ^.

i f

runl siquidein eum cduclum, quo modo quis salutat

amicos suos dilectosquc. liabuit porro in cunctis
magnam custodiam; ct dicere solebat, absquc i n genii custodia buimnem nequc ad unam virluiem
progredi.
30. lngressus quodam tempore in civitalem abbas
Agalbo ad vendcnda vascula, rcperil in via leprosum : qui sciscilalus est, quo irel. Hespondil abbas Agalbo : Ad urbem, vcnditum vasa. Tunc leprosus i n f i l : Fac charitatem, eo me lolle. Et porlans eum, adduxit in civilatem. Ilerum ille : Ubi
vendere soles vasa, ibi me pone. Ita fecit. Cumque
vendidissel vas, peliit ab eo leprosus, quanli vcndidisset. Tanii, inquit. Tum is : Eme mibi placenlam. Emit. lierum aliud vas vendidit. E l ille : Hoc
vero quanti ? Tanti, inquil. Lcprosus : Eme mihi
hoc. Emit abbas. Gum ergo vendidisset omnia vasa,
vellelque abire, dixit ei lcprosus : Recedis?. Respondit: Eliam. Tum ille : Adbuc opus cbaritatis
excrce, rcier nie quo loco invenisli. Portavilque
euni, et ad suum locum lesliluil. Tunc dixit ei :
Bcnedictus es Agatho a Dominoin coclo ct interra.
Lcvatisque oculis abbas neminem araplius vidii.
Erat enim angelus Domini qui venerat ui probaret
eum.

. et .
(55) Dorolli. Ucetr. , 5,

APPENDIX AD PALLADIUM*.

i!9

De abbate Ammona.

tov

t*0
.

\ , *
1. (36) Frater interrogavit abbatem Ammonam,
< . \ ", *
dicens : Profer mihi verbuni. Ait senex : Vade,
talein habe cogitaiionem, qualem rei qui in carcere , ot
versantur. Illi namque semper interrogant acceden- .
les viros, ubinam degat praeses, et quando venturus ;, \ ,
eit; alqueex exspectalione plorant. Pari modo mo- \ .
naclius debet semper aileudere, ac auimain suam , \
objurgare, dicendo : Vae niihi ! Quomodo potero , ! astare ad iribunal Cbrisli ? quidve babebo defeu- ; sionis coramillo? Si ita assidue medilaius fueris, ; , .
poleris consequi salutem.
'. \ , 2. (57; Memorabant de abbate Ammona, quod ba . eiliscum occiderit. Nam profectus in deserlum ad
, \ ,
bauriendam aquam e lacu, cum vidisset basiliscum,
sese in faciem prostravit, ac d i x i l : Domine, aut
\ , ,
ego moriar, aut igte. Slalimque basiliscus virtuie , . \
^ .
Gbristi crepuit.
. ,
3. (38) Dixii abbas Ammonas: Per quatuordecim
annos in Sceti coramoratus oravi Deum die ac no- \
, .
cte, ut mibi vim largiretnr vincendi iram.
*. ,
4. (39) Narravit quidam Patrum, quod ad Cellia
erat aliquis sencx laboriosus, ferens maliam. ls (40), * \
abiens venil ad abbaiem Ammonam. Qui ceinens .
eum roalla vesiitum, d i x i t : Hxc libi nibil prodest. , \ *
fnterrogavit auiem senex, dicens: Tres cogitatio- . \ ,
nes mibi faciunt molesliam, vel per soliludines va- \
gari, vel ad peregrinuin locum abire, ubi nemo co- *(41), \
gnoscat me; vel denique ut in cellam mc includam,
, occurrens nemini, ac post biduum comedens. Ait Q , , .

illi abbas Ainmonas : Nullum e tribus cxpedit ut
facias; sed potius sede iu cella tua, el parum co- *
mede singulis diebus: atque babelo semper in corde , \ " \ \ luo publicani sermonein , poterisque salvus iieri.
.
5. Fralribus accidit afflictio in loco eorum; ac
\ , \
voleoles locuin relinquere profecti sunt ad abbatem ,
Amntonam. Ecce autem senex navigio dcvehebalur.
. \ , \
Qui videns iltos ad fluminis liltus iier agentes, dixit ,
nautis : Me ad terram demiuile. E l vocalis fratri- . \
bus, dixit eis : Ego sum Ammonas, quem conve- *
nire cupilis. Solalusque ipsorum curda, remisit eos . \
unde venerant. Non eniin quod conligerat nocebat , .
animae, scd bumana erai vexatio.
,
D .
6. Venit aliquando abbas Ammonas ut trajicerel
^. flumen, ac reperlo instructo prompioque pontone, , \ ,
assedil. Ecce autem alia navis, eo dcducla, veclo- * \
rcs Irajiciebat. Dicunt c i : Veni etiam, tu abba, ,\ .\
Irajice nobiscum. Hespondit ille : Nisi in publicum
, ' . *0
ponlonem non ascendo. Habebal autem (asciculutn
*
palraeorum ramusculorum, ei sedebat plectam ie , \ M

Luc. xviii, 23.

. \$

(36) Vit. Patr. m , 2 ; L . Glimac. . 418, Anastas.

quaest. 135.
37) V i i . Patr. , 214,
(58) Vil. Pulr. vn, 3.
(59) Vit. Palr. x 16.
U0) . Pelagius, in cella. Cetla pro
%

. .
Celtia. Locus est celebris in iEgypti ereino, a mulliludine cellularum nuncupalus, Cellia, Gellae, GeU
lulae.
(41) .
Interpres
idem : Ut aliatbi in eremo recedam. Legebat .

121
APOPilTHEGM.V
,\ , - j
. \ .
, ; \
"
. \
,
.

PATHLM.
.
xens, ilerumque solvens eam, quandiu in pootona
stetit. Atque ita transiit. Igitur fratres corpora
flexo pelieruul, cur id feeisset. Ait senex : Nesemper inlenta menle incederem. Scd ei illud exemplo
est, uti composite i n via Dei gradiaimir.

'.
, \ * \ * ,
, * ,
, . \
\ , , \
.
'. $ $ - ]
", , "
. ,
\ , *
.
. ; . \
- \
. " \ .
,
.
,
\, \ *
. , ,
,
, \ .
* * ;
* ,
, \
; \ \
.

7. Profectus aliquando abbas Ammouas ad abbalem Anloniam, a via aberravit; sedensque dormiii
parumper : deiu e somno excilalus, oravii Deum .
sic : Obsecro te, Domine Deus meus, ne creaiuran
tuam patiaris perire. Tunc apparuil ei velut mamu
hominise coelo suspensa, ostendens viam, quousqu.
pervenisset ac slelisset anie abbaiis Antonii speluncam.
8. (42) Huic abbali Ammonae pradixit abbas A n tonius, quod in timore Dei progressum faciurus
esset. Ac eduxit eum e cella, ostensoque lapide,
d i x i t : Convicia jace in lmnc lapidem, et illum verbera. llle vero ila fecit. Ait illi abbas Anlonius :
Num locutus est lapis? Respondil : Nequaquam.
Tum Antonius : Ila tu ad eam meusuram pervcnlurus es. Quod cl evenil. Adeo enim profecit abbas
Ammonas, u i prae multa bonitale, non amplius
nossel maliliam. Uaque curn ad episcopatum evectus fuisset, oblulerunl ei pueUam praegnantem, et
d i i e r u n t : llle boc palravil; injunge illis peccali
sui poenara. AlAmmonas signo crucis super puellaft
uterum faclo, jussit ei dari sex sindonum paria,
, dicens : Ne duni ad parlum venerit, aut ipsa, aut
infans obeal, ncc sit unde sepultura fiat. Aiunt ei
qui fcminain accusaluri advenerant : Quare hoc fecisti? linpone illis poenitenttae mulclam. llle ad
eos: Videlis, fratres, prope morlem est; quid ego
agere dcbeo? Tum diuiisil eam ; nec ausus esi senex queiuquam condemnare.

9. (43) De illo reierebant, quod accesserint ad

*. \ , . . \ euru quidam, ut judicarenlur. Senex auiem slulluin
, \ * simulabat. Et ecce quaedam muiier quae prope illum
gtabal, dixil : Isle scnex e fatuis est. Audivit ergo
. " , \
mulierem senex, vocalaque ea dixil : Quanlos labo , , res iu solitudiuibus tuli, ul banc faluilaiem acquirerem; bodie vero propler teperdilurus sum iUaml
1
19. (44) Venil aliquando abbas Ammonas ad
'. , \ * \ quemdara iocum mauducaturus, ubi degebat bomo
nialae fainae : conligit aulein ut mulier ingrederelur
, \
in cellam fratris illius prava fama laboraulis. Quo
.
comperto incolae loci, perlurbati sunt, et convene , ,
runl, ut euin e cella expellerenl. Cuioque cognovis, . \
seni episcopum AiDinonam adesse, adeuntes roga
veruni eum ut cum illis accederel. Poslquam vero
, ,
. ' , rem frater rescivit, acceptam mulierem occullavii
iu magno dolio. Advenlanle ergo mulliiudine, qiiod
. fecerat scivit abbas Ammonas, sed propier Deiua
,
1

F . . . ..

(42) Append. 1000, n. 8.

(43) Vit. Palr. xv, 12.

(44) Dorolb. Docir. .

APPENDIX AD PALLADIUM.
123
oblcxil negolium ; et ingressus sedii supra dolium, , \
, \ jussilqne investigari per cellam. Ubi igilur cuncta
rimaii sunt, ncc feminam invenerunt, dixit abbas . , \
Ammonas : Quid boc esl? Deus vobis veniam con- , ;
. \
cedat. Tum precibus fusis, jussit omnes secedere;
\
tlapprebensa manu fratris, ait : Attende l i b i , fra, , . \
tcr. Eoque dicto abiit.
, .
'. ,
11. (45) Interrogatus abbas Ammonas, quacnam
esselvfa angusta et a r c / a , respondit : Via angu- ' \ \
sla el arcla, baec est : vim inferre cogitalionibus
suis, alque Dei causa abscindere volunlaies suas.
, \
IIoc eliam esi illud : Ecce nos rcliquimus omnia, et
\ ,
sccuii sumus te .
,
.
. .
De abbate Achila.

'. ; $,
1. (46) Vencrunt aliquando ires senes ad abbalcm
\ .
Acbilam, quorum unus in mala erat exislimatione.
* , .
I'l ait unus senum : Abba, fac mibi sagenam. Re . \
spondit ille : Noo facio. Alius rogavit: Facito ex
< barilalc, ut luimenioriam babcamus in monasterio. , .
. 6
Excepit : Non mihi vacal. Tertius, ille nialae famae
\
,
homo, dixit ei : Abba, sagenam niibi confice, ut e
, .
manibus (uis habearo. Statim aulem dedil ei re . \
sponsum : Tibi coiificiam. Duo itaque alii senes
* setreto dixerunt Acbilae : Quare nobis roganlibus,
, \ , \
noluisli facere, buic autem promisisli le facturum ?
;
Tum illis scnex : Vobis dixi : Non faeio ; nec con , , \ , trislati fuistis, quasi occupalo me ; buic vero si

, ,
non fecero, dicturus est : Propler peccatum meum

7 1

7 1

X T

auditum, senex noluit facere ; ei slatim incidimus C 1

\ .
funcm Exciiavi ergo animum cjus, ne Irislilia ipsc
absorberelur.
,
.
2. Narravit abbas Belimes : Gum aliquando in
'. ,
Scetim descenderem, dederunt tnihi nonnulli pauca
, ,
poma, ut oflerrem senibus. Et pulsavi ad cellam ab . \
balis Achila3, quo darem i l l i . Dixil autem: Vere,
, . ,
frater, nolim pulses raibi nunc, quarnvis manna
, ,
* ;.
essei; nec ad aliam cellam pergas. Ilaque rccessi
, \ in cellam meam, el ad ecclesiam poma deiuli.
.
'.
3. (47) Yenit aliquando abbas Acbilas ad cellam
, \
abbaiis Isaiai in Sceii; et invenil eura comedentem :
nitseral autem in sculellam sal cura aqua. Porro \ .
sencx conspicalus quod calillum occultasset post D ,
pleclam, d i x i l e i : Eloquere mihi, quid manduca- , ; * bas? Respondit ille : Ignosce milii, abba; palmas , , , ;
incidebam, et ascendi ad aislum ; misique in os , \

meum bucceam cum sale; sed cxaruerant ex a?stu
, .\ , fauces meae, ncc descendere poterat buccella :
,
capropier, coactus sum niiitere parum aquae in sal,
. . \
ut ita comedere valerem. Scd ignosce mibi. Tum
, dixit senex : Venile, vidcte isaiam sorbentem jus
. , .
i . Sceli. Si jus vis manducare, perge in jEgyptum.
3

' Mattb. , 14.

.

toallb. xix, 27.

(13) V i / . P/r.
81.
() Vil. Putr. x, t i .

" . .

7 1

. .

Abest ab al.

7 i

. -

(17) Yit. Palr. iv, 10; Joaii. Geom. Parad. ('

APOPHTHEGM PATRUM.

125

126

\ ,
\
; \
,
\ (48), \
' \
, ,
\ , \ .

4. (48) Convenit aliquis senum abbatem Acbilam,

viditque sanguinem cx ore illius promanarc; c l
inlcrrogavh : Quid boc est, Pater ? Respondit senex : Diclum est cujusdam fratris, qui me couIristavil, et pugnavi mecum ut non dcclararem
e i ; Deumque deprecatus sum, ame id verbi auferrctur. Fuii ergo velut sanguis in ore meo, atque
exspui illud, ac requiem obtinui, remque sura
oblilus.

**. ,
\ , \ *

, , .
\ \
. , , \ ;
\ , , ,
. \
; .
,
.
,
\
, ,
, ; ,
. \

5. Rclulit abbas Ammoes : Egoet abbas Betimes

accessiimis ad abbatem Achilam, el audivimua eum
mediianteni id verbi : Noli timere, Jacob, descendere in AZgyptum
Diuque inansil mcditans eum
sermonem. Gum autem pulsassemus, aperuit nobis,
el inlcrrog.,vil : Unde estis ? Porro veriti dicere :
Celiis; diximus : monle Nitriae. Ait illc : Quid
vobie faciam, quod de procul venistis ? Et inlroduxit nos. lnvcnimus aulem eum per noclcro piectam muiiam operatum. Alque rogavimus ut nobU
aliquid proloquerelur. Ille vcro dixil : Ego a vespenino tempore ad boc, lexui iginli ulnas, non
lamen iis indigeo ; sed ne fotle indignclur Deus,
accusctque me, dicens : Gur cum posses operari,
non es operatus ? ideo laboro, faciens quanlum
valeo. Uudc fruclu perceplo discessimus.

6. Alia vice magnus scnex venit e Tbebaide ad

*. "
abbatem Achilani; et dixit ei : Abba, in te I m , \ ,
pugnor. Ille vero dicit ei : Yade etiam l u , senex,
. *0 ,
in me modo impugnaris ? Scnex aulem ex bumili, ; ^
taie respondit: Eliam, abba. Erat aulem illic ad
\, . \
porlam sedens senex csncus et claudus. Dicit ei
^ \ . \
senex: Cuperem hic residere paucos dies, sed
- , \
propler senera bunc non possum. Audicns igiiur
.
abbas Acbilas, scnisque bumilUalein admiratus,
,
dixit : llacc non esl fornicatio, scd invidia csl ma, \ ,
lorum d&monum.
\ .

De abbate Ammoe.

*. \ , ).,
, \
,
, , \ , **
.
*. $
;
, . \
; * , ^
.
' . \ ,
\ ,
7 1

7 4

. .

7 8

. .

T e

1. (50) Dicebant de abbaie Ainmoe, quod quando

ad ecclesiani pergerei, non perniiltebat discipulum
stiuui prope se ambulare, sed a longe ; et si venisset inlerrogare de cogitationibus, raox u l responderal, stalim expellebat eum, dicens : Ne forte dum
aliquid ex usu loquimur, peregrinum irrepat colloquium : ideo te nou sino prope me.
2. (51) Dixit abbas Ammoes abbali lsai& inilio :
Quo pacto me vides modo ? Respondil : Velut angelum, Pater. El posterioribus temporlbus a i t ;
Nunc quo modo me vides? El ille : Velul Salanam;
quamvis bonum ad me protuleris sermonem, i n star gladii illumhabeo.
3 ( 5 2 ) Dixerunt de abbaie Ammoe, quod a?grev
laverit recumbens in lecto per plures annos, e

Gen. XLVI, 5.

(48)
. Ejusdem interprelalio, conservare illud apud me. Rufini, nt rwn
itlum dicerem. Habebant in codice ,. Veruni
Rufiims ras. Corbcieusis, ut non illi dicerem.

(49^
(50)
(51)
(52)

Vit. Patr.
Vil. Patr.
V i i . Palr.
Vii. Palr.

iv, 9.
x i , 3.
x i , 4.
iv> 11.

APPENDJX AD PALLADlUM.

127

tinquara cog4tationeni suam diiniserit ad attcnden- * , .

dum in cellam inleriorcm, ut. aspiceret quid habe
ret. Multa enim propter infirmitalem ei afferebant. . \
,
El discipulo suo Joanne intrante ac exeunle, clau, , "
debat oculos, ne viderel quid faciebal. Noverat
.
quippe fiddem esse nionacbtiin.
\ ,
4. Relulil abbas Poenieii, quod fraler accessil ad
abbaiem Ammoem, postulans ab eo sermonem. , * . \
* * ,
Et licet nianscrit ctiui eo septein dies, nibil respondil scnex. (55) Verum deduceiis euui, dixil : ,
, Abi, aitende t i b i ; mea cerle peccata exslilerunt

\ .
paries lenebrusus inter me ac Deum .
'. " , *
5. Aicbant circa abbatcin Aiotnocm, quod quin , , \
quaginta frumenli artabas fecit aliquando ad usum
suum, solique exposuil; sed prinsquam probe sic- \ \ carentur, aspexit in loco negoiiuui non ipsi fru- ,
. 01
ctuosum; et ait pueris suis : Abeamtis hinc. At illi
vebementer conlrislali sunl. Videns aulem eos . ,
triste*, a i l : Propier pancs moeretis? Vere vidi ego ;
nonnullos qui fugerunt, relinquenles ostiula deal- , \
bala cum libris membraneis; nec fores clauserunt, *
, '
sed abierunt reliclis iis aperiis.
.
T T

De abbate Ammun NUriota.

66

1. (54) Abbas Ammun Nilriota venil ad abbalero

'.
Antonium, ci ait illi : Ego plus te laboravi; cur
, \ ,
ergo nomen tuum magniflcalum esl inter bomines ,
super me? Respondil abbas Antonius : Quoniam ;
Deum plus quam lu diligo.
.
2. (55) Diccbant de abbale Ammun, eum e men- C
'. \ ,
sura bordei exigua vixisse duos menses. Yenit au- , .
tem ipse ad abbalem Poemenem, cl ail ei : Si abie- , \ *
ro ad cellam proximi, aul ipse ad me venei it ob , \ ?
aiiquam necessilatem, veremur coiioqui muluo, ne , ,
qtia subrcpal externa confabulaiio. Dicit ei senex :
.
Recle facis; indiget eniro juventus custodia. Tum
.
abbas Amuiun : Senes ergo quid agere solebaut ? ;
Respondit : Senes in viriute progressi, non babe- \ , bant in se aliud quid, aut exlernum in orc, ut illud
, ,
loquerentur. Si igilur evenerit necessitas, inquit
. , , Ammun, loquendi cum proxitno, vis de Scripturis , vel de seniorum sermonibus disseraro? Excepit
, ; *
senex : Taccre si non vales, praestat loqui de senum
, diclis, quam de sacra Scriplura. Non parvum enim
, \ .
csl periculura.
.
3. (56) Profectus est frater e Sceti ad abbatem
'.
Ammun, et dixit ei : Mitlit inc Pater meiis ad n i i , *
nislerium, el vercor fornicationem. Ait ad euin jse- , \ .
nex : Qua hora orielur tenlalio, ita loquere : Deus
, '
virtuium, precibus Patris raei eripe me. (57) Quo , dam igitur die, virgo januam clausit super eum ; et
.
clamans voce magna d i x i t : Detis Pairis mei, eripe

me; sutimque in via quae Scetira ducit collocaius
* , * KaV
est.
.
7

Ua. LIX, 2.

" .

(53) Inf. Pcemen., n. 52.

(84) Vil. Patr. xvn, 3.
(55) Vit. Patr. x i , 20.

" F. - ex Suida.
(56) Dorolh. Doctr. I .
(57) Leg. Eucholog. p> 32, n. 50; Gbryaost. Ga<V
pop. A n t . ; Hesych. cenl. 2, n.ult.

199

APOPHTHEGMATA PATRUM.
tov

De abbate Anub.

*. ,
,
, \ \ {, \
, , ,
. \
. *

, \
. *
. \ .
* \ "
, -

. (58 ) Haec abbatis Joannis narraiio exstitil *

Abbas Anub et abbas Pcemen ac reliqui fratrei
eorum, ex uno utero orti, vitan.que monaslicam
in Sceli agenies, quando venerunt Mazices ac vaslaverunt eam primum, discesserunl illiuc, venerunlque ad locum nomine Terenutbin, eo loco mansuri
donec prospicerent ulinain deberent habilare. Et
manserunt ibi aliquot dies in templo quodam i n tiquo. Dixil autein abbas Anub ad abbatcm Pociuenem : Fac opus charitalis; tu ct fraircs l u i , unusquisque separalim ac soliiarie degal,nee mutuocongredianuir per banc hebdomadam. Respondrt abbas
Poemen : Quemadmoduin vis, faciemus. Atque iia
fecerunt. Eral aulem illic ipso in lemplo simula , \ * * ^ crum lapideum ; et qnoiidie surgebal niane sencx
. \
abbag Anub, :c in faciem simulacri jaclabat lapides;
. vespere vero dicebal ci : Ignosce mibi. Ac lolam
, \
bebdoiiiadem periransiil sic faciens. Sabbati veio
, ,
die, congressi sunt. Dixil ergo abbas Poeiuen abbali
,

Anub : Vidi le* abba per bebdomadam banc saxis
; \ peiere faciem simulacri, et genu flexo ab eo veniam
* \ - postulare : bomo fidc praedilus istanc facit ? Senex
. "*
lum respondit : Hanc ergo rem vestra gratia
, , ;
feci. Vidislis me lapides jacientem in faciem simu . \ ,
lacri; nuric tunc locutum esi aut in irain prorupit*
, , \ , ; \
Dixit abbag Poemcn : Nequaquam. Uerum vidi . \ \
stis, inclinato oorpore ignosci mibi postulantem;
nunc turbatum est, ac dixit : Non ignosco? Excepit
* , ,
abbas Poemen : Nullatemis. Tunc senex : Eiiam
, . Q nos ergo, inquit, sunius seplem fratres; si cupitis
, *
ul simul maneamus, eOiciamur velui illud simulaaloiv * . \
crum; quod sive contumelia sive honore afficiatur,
\, *
non conmrbalur ideo. Si vero iia non vullis agere,
, , , \
eccc quatuor porlae prostant in templo, abeat unus
. . , '
quisque quocunque placueril. Illi se bumi prostra ,
verunt, dicentes ad abbalem Anub : Quemadmo * dum vis, Pater, facicmus; obtemperabimus diciis
* \ - tuis. Retulit porro abbas Poemen : Mansimus una
* \
per omne vila? tenipus, operaii juxta verbum senis
. , ,
quod dixit nobis; cum ille tinum e nobis consti . \
tuisset oeconomuin; et quidquid nobis apposuerat,
\ .
comcdebamus, nec licebat dicere, vel : Affer aliud
quid, v e l : Hoc noluniug manducare. Alque Ha oinne viue noslrae tempue in quiete ac pace peregimus.
. D 2. (59) Dixit abbas Antib : Ex quo tempore nomen Cbrisii invocaium est super nie, non egreesum
' ,
fuii mendacium ex ore meo.
.

,
,
. , \
\ . \
, , \
abest ab al.
ab al. . .
(58) V i i . Patr. , I I .
(59) VU. Patr. vm, 8.

. \ .

De abbatt Abrahamo.
i . (60) De quodam sene referebant, quod
quinquaginta egerit, nec panem comedens nec
bibens, facile. Ac dicebat : Fornicalionem,
tiam et vanam gloriam peremi. Qtiod ubi ab
ctum fuisse audivit abbas Abrabam, accessit,

. . Deest. in al.
(60) Vil. Putr, x, 15.

" . .

annoe
vinum
avarieo d i aitqae

Abcsl ,

fit

DIX AD PALLADIBM.

dicturi: Ecce iterum eedem muUrunt isli vagi at- , ,

que inslabiles. Cernens igitur eos pusillaniraitate . *
dejectos, ita prolocutus est: Licet nonnullis scan- , \
dalo iuturi simus, al aliis erimus aedificationi, qui ,
dicent: Beati isit homincs, quia propter Deum
, * ,
transmigrarimt, omnibus negleciis. Verumlamcn , .
qui voluerit venire, veniat, ego jam recedo. Itaquc , , .
se in solum prostraverunt, postuiantes, donec per , , missi sunt cum eo iter agere.
.
\ \ ,
7. Dixerunt rursus de illo,sa?piuscmigrasse,curo
(22).
haberet duntaxat scalpellum in cisla.
'. , , 8. (17) Inlerrogalus est abbas Agatbo , quidnam
* , .
majus esset, Iabor corporis , aut intcriorum custo dia. Senex aulem pronuntiavit : Honio similis est
arbori; et corporalis quidem labor, folia referi;
interiorum vero cuslodia, fructum. Quia vero juxia ^ . ,
Scripturam , Omnis arbor, qucc non facit fruclum

bonum, excidelur, et in ignem miltetur , patet , ,
omne sludium noslruin spectare ad fructum, hoc ,
cst, ad mentis custodiam. Opus taroeri habemus . \
etiam tegumento et ornatu ex foliis; nimirum cor- \ ,
.
poris labore.
'. \
9. (18) Inlerrogaverunt eum adbuc fratres, dieentes: Quae virlus, Paler, inter caeieras majorem , , ,
cxigit laborcm? Dicit eis: Ignoscile m i b i , existimo ; ,
nullum laborcm scquari precibus ad Deum. Quo- ,
llescunque enim homo voluerit orare, iniroici seu .
,
daeroones nituntur eum averlere. Sciiint quippe non
atiter inipediri se, nisi pcr oratiouera ad Deum. ,
Cerie quidquid aliud boni operis bomo aggressus . \
, ,
fncrit, in eo perseverans, requiem oblincl; at ora * ,
tiu ad uliinium usque spirUum eget ceriamiue.

10. (19) Erat aalem abbas Agatbo sapicns mente,
'. impiger corpore, el in cunciis idoneus, opere ma- , \ , \
&, \
nuum, cibo, vestitu.
.
11. (20) Wem Her agebat cum discipulis suis;
'. \
eorumque unus inventa ad viam cicercula viridi,
ail scni : Paler, jubes illara accipiam ? Iniendil , , ;
ergo in eum senex miratus, dicilque: Tunc i l - , \
lain ibi posuisii? Respondil frater : Nequaquam. ; . \
Tum senex : Quo modo igitur tollere vis quod nou ' ;
posuisli ?
42. (21) Yenil fraler ad abbatem Agatbonero, di- Q '. ,
.
xilque: Permille ut tecum maneam. Vcnieiisaulem,
, \ .
reperit in itinere parum n i t r i , iliudque altulit. Ad
quero senex: Cnde accepisti nitrum?Respondii fra- ;
, , \
ter: In via incedens repertum suinpsi. Senex dicit
r

1 1

Mallb. i n , 10.

. .

" . .

(17) VU. Patr. x, U .

(18) Vit. Patr. x u , 2 ; Joan. Geom. Parad. 77.
(19) Vit. Pair. x, 11.
(20) V i l . Patr. iv, 8. Ad capita 11 et 12, similiaque alia, appooi velim locmn Slepbani in frapnento quod vulgavit vireruditus Saraucl Tennulus, ubi de Dyrbaeis :
.
| , ,
, seu potiuscumms. .

Jlli neque injuriatn faciunt, neque quemquam homi^

num occidunt. Si vero aliquid in via invenerint* atcrum, aul vthlem^ aut arqenlum, aut aliud quid vtqut
hic eorum quidquam ablaturi sunt. Legl quoque potest, ulplura non dicam , Rerum variarum ex adversariis Gretseri seleclarum opuslib. u , cap. 7.
(21) Append. p. 1002, n. 6.
(22) ^.
Videtur esse quod nos Galli
vocamus une munne, un mannequin, cisUe genus.
%

ns

APOPHTHEGMATA

PATRUH.

11*

. * ! ' - e i : Si mecum veniebas babitare, quod non posueraa

, , ; \
quo modo cepisti ? Misilque eum reporlare nitrum
, .
quo loco acceperat.
\
13. (26) Frater ita perconlatus est senem: Man , \ \ datum accepi, sed periculum tentalionis occurrit in
, ' , \ loco mandali. Volo igitur pergere, ob praeceptum,
. ged periculum timeo. Dicit ei senex : Si Agalbo
(23), , \ - esset, mandalum peregisset, ac superasset lenta.
tionem.
14. (27) Idem Agaiho, cum Sceli haberetur con\ , \
, \ , sessus ob aliquod negolium, illudque sanclione fi nem accepisset, postea veniens dixit monacbis: Non
recte de negotio sanxistis. l l l i autem ad eum: Tu,
. 01
inquiunt, quisnam es, qui vel loqueris? Respondit:
; .
Sum filius bominis. Scriplum enim est: Si vert
,

, .
uiique jusliliam loquimini, recta judicate, filii ho\&\ " ,
15. (28) Dicebant de abbate Agathone , per tres
, , illum annos lapidem ore gestasse, douec silere d l .
dicisset.
' . \ \
16. Aiebant iterum de illo et de abbate Araun,
, , quod quando vas aliquod vendebant, semel pre , \ - tittin ponerent, dalamque pccuniam accipercnt ta * \ - citi cuin quiele : quando autem quidpiam emere
, volebant, quod pelebatur tribuerent cum silentto,
, ;, - sumerentque vas, nihil omnino pruloculi.
.
'. ,
17. Idem Agatho d i x i l : Wunquam dedi agapeor,
(24) \
sed dare ei accipere , agape mihi erai; reputabam
enim quod lucrura fralris mei, opus sit fructuum
, .
^ oblationis.
'. ,
18. Idem cum aliquid vidisset, velletque men*
, , ejus de re judicare, sibiioet aiebal; Agatbo, (u ne
. \ " - id feceris. Sicque quielus raanebat aniuius ejus.
.
*. ,
19. (29) Dixit idem: Iracundus quamvis murtuum
.
suscitaveiit, apud Deuni non est acceptus.
\
20. Habuit aliquando abbas Agatho duos discipu * . , los qui seorsuin vitam anachorelicam ducebani.
* ; Quadam ergo die petiit ab uno, quonam paclo in
lk , - cella sua.agcret. Respondil ille: Usque ad vesperam
. , - jejuno, el comedo duo paxamalia. Tum Agatbo:
. \ ; PraBclara vivendi raiio, nec labori multum obnoxia.
66 (25) * \ . \ - Ad alterum vero dixit : Tu auiem, quomodo? Re . .

" Psal. LVH, 2.

(23) . Palrum Yita: Sic eralAga- D ,

\ , of
iko. Legendum videlur Si.
(2*) . Agapen inielligo : . Hoc est : Nam $i quis jtsolenine conwviuin. Quam usurpationcm nenio junet per sex et sex dies, ei se magnis laboribus ac
ignorat. Historia Trevireusit, lomo X I I ulilisshm praccptis dedat, extra viam suam;omnei labores
o p e r i s , Spicilegii Ach<*riani p. 219 de Ekelberio, ejusmancs sunt. Ziuus inlt rpres: Quod siquis sine
Cumque po*l expieia Missarum solemnia, [ratribus humitilale vei jejuniis incumbat, rel sete vehementer
aflligat, vei mandaia conelur observare, eju* inanet
obnixe pelerelur cibi poiutque churhatem mmere, ne
tu onexoium (orlasse exmlerel, si lanta comiiaius este labores. Vtdes quanluro intersil, Gratcos auctommttilione ibidem reficeretur. cwpit (ratribus omuino res sua iingua edilos babere. Sed nec feliciler tr:nscharUaiem.refutare, el redilum suum in urbein roa- tulit Evagrius Anlioclieiius ista Albanasii in Vit.t
Anlonii
turare.
(26) Vit. Patr. vn, 2;
(25)
. Ex innumeris locis
(27) Vif. Patr. x, 12.
nnum. selegi nondum Grece edilum, Latine vero
t28) Vit. Palr. iv, 7.
yalde depravatum, quem bic adiexerein. Est auiem
^29) Vii. Palr. x, 13; Joan. Geom. Parad+Qte...
abbaiis oralioue 8, in ms. Golberlino:

If5

APPENDIX AD PALLADIUM.

lltf

spondit: Post biduum jejunii, duos subcincricios ,

panes manduco. Et ait illi senex: Ya!de laboras,
' duo bella gcrens. Quia si quis singu)i3 diebus CQ- , . ,
mederit, nec fuerit satiatus, defatigatur. Est vero alius, qui cupit pcr bidua jejunare, atquc salurari.
.
At tu duplicato seu biduatim jejuuans, nequaquam
satiarie.
'. \
21. Frater sciscitatus est abbatem Agaihonem de
fornicalione; qui responsum dedit: Vade, ante . \ " ,
Deum projice infinniialem t u a m , et habcbis re- , \
.
quiem.

'. \
22. iEgrotavcrunt aliquando abbas Agalbo, et
alius scnex. Rccumbcntibus autcm illis in cella, ,
frater quidam legens rccitabat c libro Gcueseos, , \
vcnitque ad capitulum ubi dicit Jacob: Joscph non "

esf, Symeon non e$l et Benjamin aufcrelis; cl dedu- , ,

cetit $eneclam meam cum tristilha ad infernum
(52). \
Et senex coepit diccre : Non libi suflkiunt alii de , ; 6
ccm, Paier Jacob? Ad quein Agalbo: Desinc, i n * , . ,
quit, scncx. Si Deus comprobat, quis audcal con ;
domnare ?
$

5 8

8 8

25. Dixtt abbas Agatlio : Si quis mibi supra modum cbarus esscl, et cognoscerem quod me ad
peccatum deduceret, abscinderem illuin a nie.

\
' ,
, * .

24. Eliam d i x i t : Oporlet ut bomo qualibet bora

atiendat adjudicium Dei.

'.
.

25. Guin fraires de cbariiale loquerentur, dixil

abbas Joseph : Scimus nos quid sil cbaritas? Et
retultt deabbate Agalbone, quod habucrit scalpcl
him, cumque adveniesct frater, ac illud prccdicas- ^
set, non permiserii cuin abire, nisi poslquam scalpellum accepit.
20. (50) Dixitabbas Agalho : Si fieri posset u l i n vento leproso, darero illi corpiu nicura, ipsiusque
acciperem, facerera libenter. Ea enim est perfecta
charitas.
27. (51) Adbuc de illo aiebant, quod veniens aliquando ad civitatem ul vcndcret vasa sua, invenerit
bominem peregrinum jaeenlem in platea aegrum, nec
liabentem qui ejus curam gereret; permanseritque
cum eo senex, conducta cella, ac ex operissui mercede prclium cellae solverii, reliquam pecuniam ad
Inlirmi necessitaiem insumens, el manserit ires
menses, quousque sBgrolus recuperagsel sanitatem :
atque ila ad ceilaia suam regressus fueril cum
pace.
28. Retulit abbas Daniel : Anlcquam venisset
abbas Arscnius ad Patres meos, ipsi quoque manebant cum abbate Agalhone. Diligebat autem abbas
Igatho abbalem Alexandrum, quia erat mansuetus

'. " ,
\ , ;
\ ,
, \ , \
, ,
.
'. ,
(33), \
, \ , .
.
'. \ ,
,
ipp ^, \
, \ , \ ^ \ , ;. \
' .

8 8

Gen. x u i , 56, 38.

Rom. , 33, 34

'. , \
, \ \
.
, \

" . .

Atiionii . 456 : * \ ,
\ , sic, Nonnunquam
bidno triduoque sic permanen$, quarta demum die
vefidebatur.
(30) Radrri Viridar. i n , 6, 20.
(31) V i / . Pair. m , 456; Rad. ib.
432)

8 8

. .

. .

. Gerta emendatio . Ad quem textum

Gen. XLII, 58, conspectis libris rogiis manii exaratis, inveni in 219, 810, 2416, . In illo amem
qui signatur numero 1416, , cum lillera
supra lilteram . quod eet .
(35) . Hoc de nomine Pelavius el Salniasius scripserunL

APOPHTHEGMATA PATRUM.

i l *

.. - c in exeicitaiione niona&lica diligens. AcciJit porrc

ul omnes cjus discipuli scapos lavarent in flumine;
. \ \ et abbas Alcxandcr lavabal moderate. Cjeleri vero
.
fratres dixerunt seni: Frater Alexander nihii facii.
,
Unde volens eis mcdcri, ait illi : Fraler Alexander,
, . \
rectc lava eos; lini cnim sunl. Uique is audlvil,
. \ accrbe tulil. Et postea solatus esl cum senex bis
6 , verbis : An nescieb >m le recle agcre ? Veruni id libi
; \ , coram illis dixi, frater, quo eorum animum in tua
, .
obedieniia curarem.
'. ",
29. Cominemoraverunt de abbale Agathone.quod
. \ omne mandalum exsequi conlenderet. El in uavi
, \
si trajicicbat, priraus ipse Iraclabat rcmum. Cum
, advenlassent fralrcs, siaiim post preceua, manus
- ejus mensam apponcbal. Plcmis enim erat cbarilale
. , Dei. (34)GaHerum quando morlis lempus appropin quavit, ires dies mansil oculis aperlis immolisque.
. Fratres auteni pulsaverunleum, dixcrunlque : Abba
, ; Agatho, ubinam es? Respondil eis : Sio ante t r i . * \ , bunal Dei. (55) A i u n t : Eliam lu limes, Paler?llle :
; Antea quod polui feci ut observarem mandala Dei;
sed homo sum : unde sciam utruin Dco placueri'.
'
; opus meum ? Dicunl ci fraires : Non confidis in operc
tuo, quod sccundum Deiim sii? Respondit senex :
, ; Non babeo fiduciam, nisi Deo occurrero. Aliud eniro
est judicium Dci, aliud bominum. Gumque velleul
6, .,
^ , \ . eum alia de re pcrcontari, ait illis : Charilatis opus
peragite, ue amplius mecum loquamini: sum quippe
,
occupatus. Et excessil e vita cum gaudio. Yide , ',
. * . , runl siquidem eum cductum, quo modo quis salulat
, ^ amicos suos dileciosquc. liabuit porro in cunclis
. - magnam cuslodiam; ct dicere solebal, absque i n gemi custodia buimnera neque ad unam virtutem
, \
progredi.
J .
30. lngressus quodam tempore in civitalem abbas
'.
, * - Agatbo ad vendcnda vascula, reperit in via lepro . sum : qui sciscilalus est, quo iret. Respondil abbas Agalbo : Ad urbem, venditum vasa. Tunc le ;
. ,
prosus i n f i t : Fac cbarilatem, eo me tolle. Et por . ; , lans eum, adduxit in civitalem. Ilerum ille : Ubi
. " , vendcre soles vasa, ibi me pone. Ita fecit. Curaque
. .
vendidissel vas, peliit ab eo leprosus, quaiili vca,
didisset. Tanli, inquit. Tum is : Eme mibi placen ; \ . \ - tam. Emit. Ueriim aiiud vas vcndidit. E l ille : Hoc

\ . \ ^ vero quanti ? Tanli, inquit. Lcprosus : Eme mibi
. \ \ ;
boc. Emit abbas. Gum ergo vcndidieset omnia vasa,
\ . \
vellelque abire, dixit ei lcprosus : Recedis?. Re. \. ,
spondit: Etiain. Tum ille : Adbuc opus cbaritalis
\ , /
excrce, refer ine quo loco invenisli. Porlaviique
; * . \ * cum. ct ad suum locum rcslituit. Tunc dixit ei :
, \ . \ Renedicius es Agalho a Dominoin coclo cl inlerra.
, . \ *
Levalisque oculis abbas nemincm amplius vidit.
, , Erat enim angelus Domini qui venerai ui probam
\ . \
eum.
(

AI. inser. .
(31) VH. Patr. , 2.

' . inser. ^ .

i f

. et .
(35) Dorotb. U cir. u , 5.

APPENDIX AD PALLADIUtf.

119
D* abbate Ammona.

'.

'. ,
i . (36) Fraler interrogavit abbatem Ammonam,
. \ ", #
dicens : Profer raihi verbuni. A i i senex : Vade,
talem babe cogitationem, qualem rei qui in carcere , !
versantur. l l l i namque semper inlerrogant acceden- . \
lcs viros, ubinam degat praeses, et quando vemurus , \ ,
eit; alqueex exspeclaliotie plorant. Pari modo mo- \ .
nachus debet semper ailendere, ac animain suam \
objurgare, dicendo : Yae niihi 1 Quomodo potero , ! aslare ad Iribunal Chrisli Y quidve babebo defen- ; \ sionis coram illo? Si ita assidue medilalus fueris, ; , .
poleris consequi salutem.
'. \ , 2. (37; Memorabant de abbate Amtnona, quod basiliscum occiderit. Nam profectus in deserlum ad . , \ ,
bauriendam aquam e lacu, cuin vidisset basiliscum,
sese in faciem proslravit, ac d i x i t : Domine, aut ^ \ , ,
ego nioriar, aut iste. Slatimque basiliscus virluie , . \
^ .
Chrisll crepuit.
'. ,
3. (58) Dixii abbas Ammonas: Per qualuordecim
annos in Sceti commoratus oravi Deum die ac no- \
, .
cte, u l m i h i vim largirelur vincendi iram.
\ ,
4. (39) Narravil quidam Patrum, quod ad Gellia
erat aliquis sencx laboriosus, ferens maltam. Is (40), \
abiens venil ad abbalem Amuionam. Qui cernens .
eum malla ves!ilum, d i x i t : Haec libi nibil prodesl. , \ *
hiterrogavit autem senex, dicens: Tres cogitalio- . \ ,
nes mibi faciunt molesliam, vel per solitudines va-
gari, vel ad peregrinum locum abire, ubi nerao co- " ( 4 1 ) , \
gnoscai me; vel denique ut in cellam mc includam,
, occurrens nemini, ac post biduum coniedens. Ait Q , \ , .
illi abbas Ammonas : Nutlum e tribus cxpodit u l
facias; sed polius sede in cella tua, et parum co-
mede singulls diebus: atque babeto semper in corde , \ * \ luo publicani sermonem , poterisque salvus lieri. \ .
5. Fratribus accidil affliclio in loco rorum; ac
\ , \
volenles locura relinquere profecti sunt ad abbatem ,
Ammonam. Ecce aulem senex navigio dcvehebatur.
. \ , \
Qui videns illos ad fluininis littus iler agentes, dixit , *
naulis : Me ad terram deinillile. Et vocatis fralri- .
bus, dixit eis : Ego sum Ammonas, quem conve- ,
nire cupilis. Solatusque ipsorum corda, remisil eos . \
undc veneranl. Non eniin quod conligeral nocebat , .
aniroae, sed bumana erai vexatio.
,
D .
6. Yenit aliquando abbas Ammonas ut trajicerel
'.
flumen, ac reperlo instruclo promptoque pontone, , \ ,
assedit. Ecce aulem alia navis, eo deducla, vecto- \
res irajiciebat. Dicunt e i : Veni etiam, lu abba, , \ . \
Irajtce nobiscum. Hespondil ille : Nisi in publicum
\ , ' .
ponlonem non ascendo. Habebal aulem fasciculutn
* .
palraeorum ramusculorum, el sedebal pleclain le , \ Luc. , 23.

. .

(36) VU. Patr. , 2 ; L . Glimac. . 418, Anaslas.

qtuesl. 135.
37) Va. Patr. , 214,
(58) Va. Puir. , 3.
(59) VU. Palr. x, 16.
(40) . Pelagius, tn ceila. Cetta pro

. .
Cellia. Locus esl celebris in iEgypti eremo, a multiiudine cellularum nuncupatus, Cellia, Gellae, Gellulae.
(41) .
Interpres
idem : Ut alicubi tit eremo recedam. Legebal
.

1*1

APOPRTHEGMATA P A T R I M .

\%

,\ , - xens, iterumque solvens eam, quandiu in pootona

6. Ka\ . "
slelil. Atque ita transiit. Igitur fratres corpore
, ; \
flexo petieruul, cur id fecissel. A i i senex : Ne sem per intenta menle incederem. Sed et illud exemplo
. \ est, uti composite i n via Dei gradianwr.
,
.
'.
7. Profectus aliquando abbas Ammonas ad abba , \ \ - leni Antonium, a via aberravit; sedensque dormiii
\ , parumper : dein e somno excitalus, oravii Deum .
, , sic : Obsecro le, Domine Deus meus, ne creaiurau
, . \ tuam patiaris perire. Tunc apparuil ei velut manut
\ , - bominis e coelo suspensa, oslendens viam, quousqu
, \ pervenissel ac slelisset anle abbalis Anlonii spe .
luncam.
'. $ $ - 8. (42) Huic abbati Ammonae praedixit abbas A n , , "
tonius, quod in timore Dei progressum faclurus
. \ , esset. Ac eduxit eum e cella, ostensoque lapide,
\ , \ * d i x i t : Gonvicia jace in bunc lapidem, et illum ver . bera. Ille vero iia fecil. Ait illi abbas Antonius :
. \ * - Num loculus est lapis? Respondil : Nequaquam.
; . \ Tum Antonius : Ila lu ad eam mensuram pervcn * \
turus es. Quod cl evenit. Adeo enim profecil abbas
. " \ . Ammonas, u l pne multa bonitale, non amplius
, nossel maliliam. llaque cuui ad episcopatum eve . ctus fuisset, oblnlerunt ei pueUam praegnantem, el
, d i i e r u n t : llle boc palravil; injunge illis peccali
\, \ sui poenan). AlAmmonas signo crucis super puellg
. - uleruin faclo, jussit ei daii sex sindonum paria,
, , dicens : Ne dum ad parlum veneril, aut ipsa, aul
-

| " l

'

"

"

>

- I

infans obcal, ncc sit unde sepultura fiat. Aiunt ei

, \ . qui feminam accusaturi advenerant : Quare boc fe * ; cisti? lmpone illis poeniteutiae niulctam. llle ad
. ,
eos : Videlis, fralres, prope mortem est; quid ego
, \ agere dcbeo? Tum dimisii eain ; nec ausus esl se; * \ nex quemquam condemnare.
.
9. (43) De illo referebant, quod accesserinl ad
*. \ , ' . &. \ eum quidam, u l judicarentur. Senex aulem slulimti
, \ eimulabat. El ecce quaedam mulier quae prope illum
stabal, dixit : h l e scnex e faluis esl. Audivit ergo
. , \
muiierem senex, vocalaque ea dixil : Quanlos labo , , res iu soliludiiiibus tuli, ut banc faluilaieiu acquirerem; hodie vero propter teperditurus sum illaml
1
10. (44) Yeuil aliquando abbas Ammonas ad
'. - 0
quemdam
iocum manducaiurus, ubi degebal horoo
, \ \
malae fainae : contigil aulem u l mulier ingrederelur
,
in cellaui fratris illius prava fama laboraulis. Qtio
.
comperto
incolae loci, perlurbali sunt, et convene , , \
runl, ut euin e cella expellereut. Cumque cognovis, . \
sent episcopura Ainnionam adesse, adeunies roga
verunt eum u l cum illis accederel. Postquam vero
, ,
. ' , rew fraler rescivit, acceptam muiiereni occultavii
iu magno dolio. Adventante ergo multiludine, quod
. fecerat scivit abbas Ammonas, eed propier Deum
,

F . ! .

. .

(42) Append. 1000, n. 8.

(43) VU. Palr. xv, 12.

(44) Dorolb. Docit. 0.

APPENDIX AD PALLADIUM.
125
obtexil negotium; et ingressus scdii supra dolium, , \
, \ jtissitqtie invesligari per cellara. Ubi igitur cuncla
rimaii sunt, ncc feminam invenerunt, dixil abbas . , \
Atnmonas : Quid boc cst? Deus vobis veniam con- , ;
. \
cedal. Tum precibus fusis, jussit omnes secedere;
< l apprebensa manu fralris, ail : Attende libi, fra- \
, , .
tcr. Eoque di< to abiit.
, .
'. ,
11. (45) Intcrrogaius abbas Ammonas, quamam
essel via angusta et arcia , respondit : Via angu- r\ - \
sla ct arcla, baec est : vim iuferre cogilationibus
suis, alque Dei causa abscindere volunlaies suas.
, \
Hoc etiam est illud : Ecce nos reliquimut omnia, et
\ ,

secuti sumus te .
,
.
.
'
.
De abbale Achila.

'. ; ,
1. (46) Venerunt aliquando tres senes ad abbalem
\ .
.\<;bilam,quorum unus in mala erat exislimatione.
* , .
\A ail unus senum : Abba, fac mihi sagenam. Re .
spontlit ille : Non facio. Alius rogavil : Facito ex
< baritale, ul luimemoriam babcamus in monasterio. , .
.
Excepit : Non mibi vacat. Terlius, ille malx iamae

\
,
bomo, dixit ei : Abba, sagenam mibi confice, ul e

,
.

manibus tuis habeam. Staiim aulem dedil ei re . \
sponsum : Tibi conficiam. Duo itaque alii senes
* * set relo dixerunt Acbilae : Quare nobis rogantibue,
, \ , \
noluisti facere, buicaulem promisisti lefacturum?

; *
Tum iliis scnex : Vobis dixi : Non facio ; nec con , , \ , trislati fuislis, quasi occupalo me ; huic vero si
, ,
non iecero, diclurus est : Propler peccatum meura
0

6i

11

7 1

audilum, senex noluil facere ; et siatim incidimus Q * 1

\ .
funcm Exciiavi ergo animum cjus, ne Iristiiia ipsc
absorberelur.
,
.
2. Narravil abbas Belimes : Gum aliquando in
'. ,
Sceliin descenderem, dederunt mibi nonnuili pauca
, ,
poma, ut oflerrem senibus. Ei pulsavi ad cellam ab ) .
balis Acbilae, quo darem i l l i . Dixit auteiu: Yere,
, . ,
frater, nolim pulses mibi nunc, quamvis nianna
, ,
essei; nec ad aliam cellam pergas. Iiaque recessi
*
in cellam meam, et ad ecclesiani poma deluli.
, \ .
'.
3. (47) Yenit aliquando abbas Acbilas ad cellam
' , \
abbaiis Isaire in Sceii; et invenil eura comedenlem :
miseral aulem in scutellam sal cum aqua. Porro \ .
senex conspicalus quod calillum occultasset post D ,
plectam, dixit ei : Eloquere mihi, quid manduca- , ; * bas? Respondil ille : Ignosce mibi, abba; palmas , , , ;
incidebam, et ascendi ad acstum ; misique in os ,
*
meum bucceam cum sale; sed cxaruerani ex a?stu
, \ , fauces ine, ncc dcscendere poteral buccella :
,
capropler, coaclus sum niiilere parum aquae in sal,
. . \
ut iia comedere valerem. Scd ignosce mibi. Tum
* ,
dixit senex : Yenile, videle haiara sorbentem jus
. , .
i . Sceti. Si jus vis manducare, perge in jEgyptum.

* Malth. , 14.
.

' Mallb. xix, 27.

(i3) V i / . Pott. x, 81.

(4oj Vil. Putr. x, l i .

. .

. .

'* Abesl ab al.

" . -

(17) Vit. Palr. , 10; Joan. Geom. Parad. ('

125

APOPHTllEGMATA PATRUM.

126

\ , \
4. (48) Convenil aliquis senum alibatem Acbilam,
vidilque sanguinem ex ore illius promanare; c l
\
intcrrogavii : Quid hoc est, Pater ? Respondit se \ ; \
nex : Dictum est cujusdam fratris, qui me con ' ,
iristavit, et pugnavi mecum ut non declararem
\ (48), \
e i ; Deumque deprecatus sum, a me id verbi aufer ' \
rclur. Fuit ergo velut sanguis in ore meo, alque
, \ ,
\ , \ .
exspui illud, ac requiem obtinui, remque sura
oblilus.
\ ,
5. Retulit abbas Ammoes : Egoet abbas Belimcs
\ $ , \ *
accessimus ad abbatem Achilam, et andivimua cum

mediiantem id verbi : Noli timere, Jacob, descen, , .
\ \
dere in JEgyptum
Diuque mansit mcditans eum
. \
sermonem. Cum autero pulsassemus, aperuil nobis,
, , \ ;
ct interrog.,vit : Unde estis ? Porro veriti dicere :
, , , Cellis; dixinius : monte Nilriae. Ait illc : Quid
. \
vobis faciam, qiod de procul venislis ? Et inlro ; \ . \ diixit nos. lnvcnimus aulem eum per noclcni ple ,
ctam mullam operatum. Alque rogavimus ut nobis
. aliquid proloquerelur. IUe vero dixit : Ego a ve ,
spertino tempore ad hoc, lexui viginli ulnas, non
\
tnmen iis indigeo; sed ne forle indignclur Deus,
, ,
accusetque mc, dicens : Cur cum posses operari,
non es operalus ? ideo laboro, faciens quanluni
, ; , \
valeo. Unde fruclti perceplo discessimus.
. \ .
6. Alia vice magnus scnex venit e Tbebaide ad
*. "
abbalem Achilam; el dixit ei : Abba, in te i m , \ * ,
pugnor. llle vero dicit ei : Yade elsam l u , senex,
. * \ ,
, ; in me modo impugnaris ? Senex auletn ex humili , . f l v \
tale respondit: Etiam, abba. Erat autem illic ad
portam sedens senex csrcus et claudus. Dicil ei
\ . \
senex: Cuperem hic rcsidere pauoos dies, sed
, \
propler senera bunc non possuni. Audicns igilur
.
abbas Acbilas, scnisque liumiHlaleui adiniralus,
,
d i \ i t : llacc non esl fomicatio, sed invidia cst ma, \ ,
lorum dx*monum.
\ .
T

De abbale Ammoe.

*. , ,
, \
' ,
, , , * *
.
'. $
5 *$ '
F ;
, . \
; ' , ^
.
'. \ ,
,

1. (50) Dicebant de abbate Ammoe, quod quando

ad ecclesiam pergeret, non permitlebat discipulum
stium prope se ambulare, sed a longe; et si venisset inlerrogare de cogUationibus, mox ut responderal, stalim expellebat cum, dicens : Ne forte dura
aliquid ex usu loquimur, peregrinum irrepal colloquiuin : ideo te non sino prope me.
2. (51) IMxit abbas Ammoes abbati Isaise i n i l i o :
Quo pacto me vides modo ? Respondil: Velut angelum, Pater. Et poslerioribus temporibus a i l :
Nunc quo modo rae vides? E l ille : Velul Satanam;
quamvis bonum ad me proluleris sermonem, in
glar gladii illum habeo.
3 ( 5 2 ) Dixerunl de abbaie Ammoe, quod apgrolaverit recumbens in leclo per plures annos, neff

AL . " . . * Gen. XLVI, 5.

(48) . . Einsdem interprelalio, conservare illud apud me. Ruflni, nt twn

Ulum dicerem. Habebant in codice ,. Veruni
Rufuujs ras. Corbciensis, ut non illi dicerem.

(49>
(50)
(51)
(52)

Vit.
Vil.
Vit.
Vit.

Patr.
Patr.
Patr.
Pair.

iv, 9.
x i , 3.
x i , 4.
i v 11.
r

APPENDIX AD PALLADIUM.

127

unquam cog4lallonem suam diiniserit ad atlenden- ^ , .

dum in cellam inleriorcm, ut. aspiceret quid habe
ret. Multa enim propler infirmitalem ei aflerebant. .
,
E l discipulo suo Joanne inlrante ac exeunte, clau, , "^
debat oculos, ne viderel quid faciebai. Novcrat
.
qiiippe fid<Iem esse monacbiim.
\ ,
4. Retulilabbas Poenien, quod frater accessi! ad
abbatem Ammoem, postulans ab eo sermotiem. , ' . \
Et licet manscril ctiin eo seplein dics, nihil re- * * ,
spon.lit scnex. (53) Yerum deduceiis eum, d i x i l : ,
, Abi, aitende t i b i ; mea cerle peccala exslilerunt
\ .
parics lenebrosus inter ine ac Deum .
'. " , *
5. Aicbant circa abbalcm Ainmoem, quod quin
, , \
qnaginla frumenti artabas fecit aliquando ad usum
suum, solique exposuil; sed priusquam probe s i o \ \ carentur, aspexil in loco negoiium non ipsi fru- ,
\ . 01
ctuosum; ei ait pueris suis : Abeamus hinc. At illi

. ,
vebementer contristati sunl. Videns autem eos
tristes, a i t : Propter panes moeretis? Yere vidi ego ;
nonnullos qui fugerunt, relinquentes ostiola deal- ,
bala cum libris membraneis; nec fores clauserunt, *
,
sed abierunl relictis iis aperiis.
.
T T

De abbate Ammun Ntiriota.

1. (54) Abbas Ammun Nitriola venit ad abbalem

'.
Antoniuin, cl ait II : Ego plus te laboravi; cur
, \ ,
ergo nomen luwn magniGcatuin est inler bomines
, \
super me? Respondil abbas Antouius : Quoniam ;
Deum plus quam lu diligo.
.
2. (55) Diccbanl de abbale Animun, eum e men- C
'. ,
sura bordei exigua vixisse duos menses. Yenit au- , .
lem ipse ad abbalein Poemenem, ct ail ei : Si abie- | , \
ro ad cellam proximi, aul ipse ad me venei it ob , \ $
aliquam necessilalem, veremur colloqui muluo, ne , ,
qua subrepat exlerna confabulaiio. Dicil ei senex :
.
Recle facis; indiget euim juventus cuslodia. Tum
.
abbas Ammun : Senes ergo qitid agere solebant ? ;
Respondi! : Senes in virtute progressi, non habe- , bant in se aliud <|uid, aut exlernum in orc, ul illud
, ,
loquerentur. Si igiiur evenerit necessitas, inquil
. , , Animun, loquendi cum proxiino, vis de Scripturis , vel de seniorum sermonibus disseram ? Excepit
, ;
senex : Taccre si non vales, praestal loqui de senuro
, diclis, quam de sacra Scriplura. Non parvum enim
, \ .
est periculura.

3. (56) Profcclus est frater e Sceti ad abbalem
'.
Ammun, et dixit ei : Mitlit ine Pater meiis ad rai, *
nislerium, et vercor fornicationem. A i l ad euin se- , \ .
nex : Qua bora orietur tentalio, ila loquere : Deus
* , *
virtulum, precibus Patris mei eripeme. (57) Quo , dam igitur die, virgo januam clausit super eum ; et
.
clamans voce magna d i x i l : Deus Palris mei, eripe

m e ; slatimque iu via quae Scelim ducii collocaius
* , * KaV
etc.
.
7

foa. LIX, 2.

' A i .

(*3) Inf. Pcemen., n. 52.

(B4) Vit. Patr. xvn, 3.
(85) Vii. Palt. x i , 20.

F. * ex Suida.
(56) Dorolh. Doetr. I .
(57) Leg. Eucholog. p, 3 i , n. 50 ; Cbryeosi. 6 JOV
pop. A n t . ; Hesych. cent. 2, n.uli.

APOPHTHEGMATA PATRUM.

199

Uepl .
k
\ 6 ,
\ ,
, \ f-,
, , ,
. \
. $ *
\
, \
.
. \ .

, -

*30
De abbaU Anub.

1. (58 )Haec abbatis Joannig narralio exslilil

Abbas Anub et abbas Pccmen ac reliqui fratrei
eorum, ex uno utero orli, vitan.que monaslicain
in Sceti agenles, quando venerunt Mazices ac vaslaverunt eam prinium, discesserunt illine, venerunlque ad locum nomine Terenulbin, eo loco mansuri
donec prospicerent ul.inam deberenl babilare. Et
manserunt ibi aliquot dies iri lemplo quodam antiquo. Dixit auletn abbas Anub ad abbatcm Pocmenem : Fac opus chariUtis; lu ct fralres tui, unusquisque separatim ac solilarie degal,nec muluocongrediainur per banc bebdomadam. Ilespondrt abbas
Poemen : Quemadmodutn vis, faciemus. Atque ita
fecerunl. Erat aulem illic ipso iu lemplo simula , \ * ^ crum lapideum ; et quolidie surgebal mane sencx
.
abbas Anub, :c in laciem siniwlacri jactabal lapides;
. vespere vero dicebal ei : Ignosce milii. Ac lolam
, \
bebdoniadem periransiit sic faciens. Sabbaii veio
, ,
die, congressi sunt. Dixil ergo abbas Poemen abbali
,
Anub : Vidi te, abba per bebdomadam hanc saxts
; \
peiere faciem simulacri, et genu flexo ab eo veniam
* postulare : homo fide prseditus islanc facii ? Senex
. " *
tum respondit : Hanc ergo rem vestra gratia
, , ;
feci. Vidistis me lapides jacieniem in faciem sirati . \ ,
lacri; nunc lunc loculum est aut in iram prorupit t
, , \ , ; \
Dixil abbas Pcemcn : Nequaquam. Iterum vidi . \ \
stis, inclinalo rorpore ignosci mibi postulanlem;
nunclurbalum est, ac dixit : Non ignosco ? Excepil
* , ,
abbas Poemen : Nullalenus. Tunc senex : Etiam
, . Q nos ergo, inquit, sumus septem fratres; si cupitis
,
ul simul maneamus, efliciamur velul illud simula . \
crum; quod sive contumelia sive honore afficiatur,
, $
non conlurbatur ideo. Si vero ila non vultis agere,
, , , \
ecce quatuor porta proslant in templo, abeat unua
. , '
quisque qitocunque placueril. Illi se bumi proslra ,
verunt, dicentes ad abbalem Anub : Quemadmo dum vis, Paler, facicnius; obtempcrabimus dictis
* \ tuis. Relulit porro abbas Poemen : Mansimus una
\
per omne vita? tenipus, operaii juxta verbum senig
. , ,
quod dixit nobis; cum ille nnum e nobis consii . \
tuisset oeconoinuin; et quidquid nobis apposueral,
\ .
comcdebamus, nec licebat dicere, vel : Affer aliud
8 0

quid,

v e l : Hoc nolunius manducare. Aique ita omne viue noslrae teinpus in quiete ac pace pere-

giraus.

'. D 2. (59) Dixit abbas Anub : Ex quo lempore nouicn Cbrisli invocatum est super me, non egreefum
' ,
fuii mendacium ex ore meo.
.

De abbate Abtahamo.

'. ,
,
. \ , \
\ . \
, , \
abest ab al.
ab al. * . .
(58) V i i . Patr. xv, H .
(W) VU. Pair. vin, 58.

. \ .

1. (60) De quodam sene referebant, quod

quinquaginta egerit, nec panem comedens nec
bibens, facile. Ac dicebat : Fornicationem,
tiam et vanam gloriam peremi. Quod nbi ab
ctum fuisse audivit abbas Abrabam, accessit,

. .

Deest. in al.

(60) V i l . Ptr, x, 45.

annos
vinum
avarieo d i aitque

" . . Abcsl

APPENDIX AU PALLADIUM.

13!

iili : Tu talem scrmoncm prolulisti? Respondil : ; \ *

. \ !Etiam. Dixit ei abbas Abrabam : Ecce inlras in
ceilam luam, et supra luaro maltam inveuis mu- , \ , '
lierem, polesne cogitare quod non sit mulier? A i t :
Non; sed adversus animum meum pugno, ul non
; ,
tangam illam. Tum abbas Abraham : Ecce non per- . ""
eiuisli, sed vivit affeclus, quanquam ligaltis est. , , .
Ilerum, inter ambulandum, vides lapides ac teslas, , \ ,
mediumquo aurum , potestne mens tua repulare
, hoc velut illa? Respondit : Neuliquam; sed resisto ;
cogitaiioni meae, ut aurum non tullam. Excepit se- . \
nex : Ecce vivit, sed ligaius esl affectus. llerum
, .
abbas Abrabam : En, inquit, audis de duobus fra \ ,
tribus, te ab uno diligi, ab alio odio babcri ac vilu- ," \
perari; si te convenerint, ambos pari modo susci , ;
pies? llle : Nequaquam; sed animum superabo, ut
, "
benefaciam osori meo perinde ac amaiori. A i l illi
.
nbbas Abrabam : Atque adeo vivunt afleclus, dun " , laxai autem vinciunlur a sanclis.
.
2. Fraler inlerrogavil abbatem Abrabamum, d i '. ,
eens : Si conligerit me saepe manducare, quidnam
, ; \
id esl? El respondens sencx infil : Quid loqueris,
, ;
frater? Tanlane comedis? An putas le ad arearu
; ;
venisse?
3. (61) De quodara Sceiiotarum dixit abbas
'.
Abrabam, quod scriba csset, ncc pane vescerelur.
, , \ . Accessit frater, orans ui ei exscriberel libruin.
Senex igilur qui animum conlemplalioni intenUim
. *0 . .
baberel, dcscripsit pcr versus mulile, ncc inter, , \ .

8 0

9 1

punxit. A l frater, acceplo libro, cum velle, pungere, invenil sentenlias quasdam fuisse omissas. Et
ail seni : Abba, omnes non conlinet versus. Dicil
senex : Abi, prius fac quae scripla sunt, tuncque
veni, et scribam tibi quod superest.

\ , ,
\ ; (63) \, .
",
, \ aot \
.

De abbate Are.
Venit (62) abbas Abrabam ad abbatem Arem ; ct
ipsis scdenlibus accessit fraler ad senem, dixitque
e i : Doce me, quid facere debeo u l salutem consequar. Respondil ille : Abi, loto isto anno vespere
manduca panem cum sale, el veni ilerum, libi loquar. llle abiit, atque ila fecit. Peraclo aulem anno,
rursus adiil fraler abbatem Arem : luncque opporlune aderat abbas Abrabam. Igiiur dixil iterum
fralri senex : Vade, boc eliam anno jcjuna mandu

.
$
, ,
\ .
", ,
' \ , \ ,
\ . \ . ,
. \ "
. \
D ", \ ,
\ ,
* ,
; 01
, \ *

cans semel per singulos duos dios. Cumque abiisset

fraler, ila compdlavil abbatem Arem abbas Abrabain : Cur fralribus cunctis ex jugo Icvi loqueris,
huic vero fralri gravia imponis onera? Respondit
senex: Fratres sicut veniunl inquisilum, ila et reccdunt: bic vero propter Deum accedit, ut audial
8 7

8 8
8 8

. . .
.
. iinser. , .
.
. ,
9 9

(61) Joauncs Geometra, Parad. 8.

(62) Vit. Palr. xiv, 2.
(63) , . Hoc esl, praelermissis quibusdam vcrsibus ac senlenliis. Sensu
id postulanle; ac juxla Joannis Geomelrae versuni :
" ,
.
Sic supra, . 22 :
. Apud Epipbanium

8 9

. add. .

9 0

. .

9 1

. inscr

bairesi 58, . 2 , . Uno mcmbro mutilari. Palladius Luusiaciv cap. 26,

. llecu&o tuam curationem. Abtil
ac removealur me. Yel Pascbasio inlcrprcle, Re
frigcratione tua non egco. Nam quod fegilur in Bibliotheca Patrum, ,
mulalio est, qu% ex ignorulione scnsue parlicdui
origiiieai ducit.

APOPHTHEGMATA PATRUM.

133

131

. - sermonefti. Bonusenim est operarius; quidquid eum

' , roonuero, exsequiiur studiose. Propterea ego quo
* que profero ipsi serinonera Dei.
.

De abbate AIQMO.

9 9

\
1. (G5) Dixit abbas Alonius : Nisi Iiomo dixerit in
, \ corde suo : Ego solus et Deus sumus in mundo,
requiem non oblinebit.
, .
2. Dixit iterum : Nisi lotura destruxissera, uon
'. ,
potuissem nieipsum aedificare atque conslruere.
.
3. (66) Iterum : Homo si voluerit, a mane ad ve'. , ,
speram, ad mensuram divinam perveniet.
, .
4. (67) Intcrrogavil aliquando abbas Agalho abba*.
, * tem Alonium, dicens : Quo modo potero tcnere lin, ; j> 8
meam, ut non loquatur mendacia? Et ait illi
(64), abbas Alonius : Nisi menlitus fueris, mulla peccala
. * ; ! commissurus es. l l l e : Quo paclo ? Respondit sencx :
, \ Ecce duo viri coram te bomicidium perpelrarunt,
* \ altcrque eorum aufugil in cellam tuam ; adest ma , \ * \ gistratus, quaeril eum, ac te interrogat bis verbis :
Num in conspectu tuo csedes contigil? Nisi raenlia; ,
- ris, bonnnem Iradis ad niortem. Praestat ul illum
dimillas coram Dco, absque vinculis. Cuncla enim
* .
Deus novit.
u a m

66
.
\
, ,
\ , ^
xs\ . \ ^
* * * ; \ ,
> , \ ,
* ,
.

De abbate Apollo.

\
\ ,
,


'. ,
* \
, \

* ^ , . \
\ \, , \ . "
\

,
'

9 1

. .

9V

De abbate Apphy.
(68) Narravcrunt de episcopo Oxyryncbi, qui vocabatur abbas Appby, quod quando erat monacbus,
duriori vila plurimuin macerabat se; cum vero
episcopus factus esl, voluil eliam in saeculo, idem
vivendi genus sectari, nec valuit. Iiaqne prostravit
se coram Deo, dicens: Num ob episcopaium gralia
recessit a me? Et in revelalione diclum esl ei : Non
recessit; sed lunc solitudo erat, cumque deessel
honio, Deus ferebat opem; nunc vero naundus adest, cl hoinines opilulanlur libi.

. .

9 5

1. (69) Erat scncx in Ccllis, nomine Apollo; el si

quis vcnircl, ac pelcret euni ad quodlibct opus, cuin
laetitia proficisccbatur, dicens : Cum Christo hodie
operalus sum pro aniuia mea. Hsec euiin esl animse
merces.
2. Diccbant de quodam abbale Apollo in Sceii,
quod fuit paslor agrcstis ac ferus; el visa ruri niu
Iicre gravida, a diabolo excitaluS : Cernere .
inquil, quo modo infans silus sit ia ventrc uiatris;
eaque disrupla vidil infanlem. Illico autein pulsavit
eum cor; et compunclione ductus, venit Scetini,
nuniiavilque Palribus quid fecisset. Atidivil porro
cos psallenles : Dies annorum nottrorum in ip$ii
septuaginla anni; si autetn tn potentatibus , octoginia : et ampliut eorum, labor tt dolor
Dixitqtio

Al. inscr. .

(64) , etc. Colbertintis liber longe

aliani exbibel responsionem, boc paclo :

, \ , \
. Sii ment tuasemper timori Uei afftxa
t/ asvdue memenlo mortis* r.cc ineniierk UMjuatn*

9 6

Psal. LXXXIX, 10.

(65)
(66)
(67)
(68)
(69)

Vit. Palr. x i , 5.
V i / . Palr. x i , 6.
Dorolb. Doclr. 9.
Vit. Palr. xv, 13.
V i l . Pnlr. x v u , 3 .

IJ55
APPENDIX AD PALLADIUM.
15
i l l i e : Nalus sum annos quadraginta, neque vel unam *7 . \ .
precem ad Deum fudi; nunc vero si alios quadraginia annos vixero, non cessabo orare Deum, ut
mihi condonet delicla mea. Non enim opus manuum faciebat, sed orabat semper, hunc in modum : Peccavi ul homo, ut Deus esto propitius.
Alque eam oralionem noclu dieque meditabatur.
C&terum frater manebat cum eo; audivitque h c
illius verba : Molestus tibi f u i , Domine, dimitte
mihi, ut parum quielis capiaro. Et plenam accepit
securilatem, quod ei ignovisset Deus cuncta peccaia, etiam illud mulieris; at de puero certior factus non est. Dixit tamen ei senum aliquis : Etiam
scelnsin puerulo perpelralum condonavil t i b i Deus;
eed te in dolore ac labore relinquit, quia conducit
animae lua.
^
. Idem dixil de susceptione fratrum : Venientes
fralres adorare oporlet. Nam non eos, sed Deum
adoramus. Vidisli enim, inquit, fratrem tuura, vidieti Dominum Deum tuum. Et boc, addidit, accepimus ab Abrabamo . Cuhique suscepcrtlis, ad quietem capiendam cOgite. Id nainquc nos docuit Lot,
quando angelis vim i n t u l i t * .
,

\ ,
,
,
. ,
, ,
(70). \ ,
\ .
' , \ "
, , , . \
,
, \ .
. \
, \ ,
.
'. \ ,
, .
, \, ,
\, , . \ ,
.

De abbate Andrea.
Dixit abbas Andreas : Tria baec monachum deeent: secessus a patria, paupertas, et in tolerantia
silcntium.

'.
)
, , \
.

De abbate Aio.

'.

Refercbant de quodam sene Thebaidis, abbale '

Anliano, quod dum ^sset juvenis multa bonae con ',
vereationis opcra fecerat, m seneciule vero, incur- , \ ,
rerat in morbum et c&cilatem; fratres autem quod
\ , \
segrotaret, roagnam de eo curam gerebant, cibum- , \
que in os ejus immittebant. Qua de re interrogave \ '
runt abbatem Aio, quidnam eveniret ex hac mulla
; \
Bollicjtudine. Ac respondit : Dico vobis : Si cor
* ,
ejus desideraverit et condescenderit Hbenter, ciira
, \ , comederit unam palmulam, Deus tollit eam e I a , *
bore ejiis; quod si non acquieverit, sed sumpse, , rit invilus, salvum laborem illi servabil Deus, quia
, *
nolene cogitur : fralres vero mercedem conse .
quentur.
x t v

De abbate Ammonatha.

j)

Advenil aliquando Pelusium praeses, voluitque a

monacbis exigere capilalem pensionem, sicul a saecularibus. Iiaque cuncli fralres apud abbalem A m monatham eam ob rem convcnerunl; decreverunt
aulem u l quidam Palrum adirenl imperalorein.
Dicil eis abbas Ammonalltae : Non opus esl ejusmodi -aligatione; sed potius quieti manete in cellis
veslris, ac jejunate duas hebdomadas, ego solus per
Chrisli graliam perOciam negoiiuni. Reversi igilur
eunl fraires in cellas suas : senex pariler in cella
* Gen. , 2.

9 1

Gen. xix, .

9 9

,
,
. \ \
, \ . \ ' *

, ,
\ . . \ *
9 9

At. .

(70) " ,
.
oraiione Chrysoslomica l . V I Savil. . 1067,1.

, 24, , ; .

137

APOPHTHECMATA PATRLM.

xa\ 6 . * sua quietcm egit. Postquam ergo pertransieruiit

,
dies quatuordecim, indignati sunl fratres adversos
\ , - eenem, quod non viderint illum ullatenus moveniem
, \
sc; ac dixerunt: Irritum fecit senex negotiumno . struin. Quinta decima vero die congregati sunt,
quemadmodum condixeranl; venilque ad eos senex
(71)
cum Sacffa ab imperatore obsignata. Quod intuili
. \
fralres, obstupticrunt, dixeruntquc : Quando cam
, , ;
attulisli, abba? Ait senex : Mihi credite, fratres;
, \,
hac noclc ad imperalorcm' abii, et hanc Sacram ex \ , \
aravil; lum pergens Alexandriam, curavi subscribi
\
eam per magistratus; atque Ua veni ad vos. Quo
\
illi audilo, timore correpti sunt; et inclinaverunl se
. , \
coram eo, confectumque fuil eorum negoiium, nec
\ ^ illos amplius molestia affecit prases.
, \ .
1

.
Principium Ultera B.

.
De magno Batilio.
,
(73) Commemoravit senum nonnullus, quod san , ctus Basilius cum ad coenobium venisset, pnst con "
venientem doctrinam, dixerit praeposilo : Habesnc
; ,
hic fratrcm qui obedienliae virtute ornatus sil?
\ , .
Respondit hegumenus : Domine, omnes servi tu!
" ;
gunt, et ad salutem consequcndam aspiranl. Iterum
\
dixit e i : In veritate, estne libi aliquis obedientla
; .
praeditus? At ille adduxit ei unum ex fratribus.
,
Ususque est eo sanctus Basilius ministro inter pran , .
dendum. Postquam aulero comedisset, dedit ei fra . \
ler aquam ad lavandum;* lum dixit sanctus BasiA,
r.
, ,
lus: Veni, ego quoque dabo tibi aquaro abluendis
. \
manibus. Is vero passus est sibi ab ipso infundi
, \
aquam. Ait illi : Cum ingressus fucro in sacrarium,
' ,
accedc, ut te faciam diaconum. Quo peracto, in
.
presbyterum eliam ordinavit; assumpsitque secum
in episcopio, propier singularem ipsius obedientiam.
*.
'.
,
, , \ $
, . \ ,
.
, \ . ,
' (72) . \ ,
1

. .

. .

*A1. .

De abbate Betarxone.
1. (74) Retulit abbas Dulas discipulus abbatls
Besarionis : Aliquando iler agcntibus nobis ad l i t tus maris, in tdlim incidi; et d i \ i abbati Besarion i : Abba, admodura sitio. Tunc oralione ad Dcum
fusa, ait mibi senex : Bibe e mari. Edulcata anlem est aqua et bibi. Porro ego aliam bausiani
infudi in vas, si forte silirem adbuc in ilincro.

. et .

(71) r f j r . Dabitur, spero, mihi baec ve- D drini . fl04. \

, \ . nia, ut in nomine noto, vice adnoiationis prorcram
tiiulum Saerec Marciani imperatoris, proui babetur
. Sic Lalinri dixerunt inantc
codice regio 1026. Ubt crgo in conoilio Cbalcedonui fn ante ct inanlea, teste cum aliis Commodiano
nensi parle , cap. 37, legilur, \, instructione 46 :
, \ , , , Mens bonis invigilet: cave ut haud delinquat inante.
, menioratus libcr ostendil: "
Id csl posthac, non anlem ut antea ex error.e docli
\
ediloris ac inlerprelis. Apnd August. serm. 231 De
,
tempore, et Csesariuni homil. 5, earum quas Sle , \
. 01 \ . . . . . . pbanns Baluzius clarissimi vir nominis evnlgavit;
Pauperi eleemosynam petenti dicunt; Vade, vade in
, \ \ .
ante, ei dabit, vel det tibi Deut, etc. Capitulorum
(72) * . Vel . lterum, ullra, inde,
ulierhri loeo. Adverbium qood rarius in nsu reperiCaroli
tur. l l t i t u r eo, praeler Allaiianum aaonymum libro
(73) Dorotbeus Doctrina 1.
Dt lotis Hierosolymilanis, auctor Chronici Alexan(74) Vit. Palr. , 1.
S
PATROL. C I R . L X V .

135

APPENDIX AD PALLADIUM.

i i l i e : Natus sum annos quadraginta, neque vel unam 7 . \ .

preceni ad Deum fudi; nunc vero si alios quadra- \ ,
,
ginta annos vixero, non cessabo orare Deum, ut
,
mibi condonet delicla mea. Non enim opus raaDuum faciebat, sed orabal semper, bunc i n mo- . ,
dum : Peccavi ut homo, ut Deus esto propitius. , ,
(70). \ ,
Atque eam oralionem noctu dieque meditabalur.
\ .
Cslerum fraler manebat cum eo; audmtque h c
illius verba : Molestus libi f u i , Domine, dimilte ' , \ "
, , , . \
mihi, ut parum quielis capiaro. Et plenam accepit
securilatem, quod ei ignovisset Deus cuncta pec- ,
caia, eliam illud mulieris; at de puero cerlior fa- , \ .
. \
ctus non esl. Dixit tamen ei senum aliquis : Eliam
scelusin puerulo perpetratum condonavil t i b i Dcus; , ,
sed le in dolore ac labore relinquit, quia conducit
.
animae luae.
'. \
3. Idcm dixil de susceptione fratrum : Venientes
,
fratres adorare oporlct. Nam non eos, sed Deura
adoramus. Vidisli enim, inquit, fralrem tuum, vidi- , .
eli Dominum Deum tuum. Et boc, addidit, accepi- , \, ,
mus ab A b r a b a m o . Cutnque suscepcrilis, ad quie- \ , , . \ ,
tem capiendam cogite. Id nainquc nos docuil Lot,
\
quando angelis vim intulit .
.

De abbate Andrea.
Dixit abbas Andreas : Tria haec nionachum deeent: secessus a palria, paupertas, et in toleranlia
silcntium.
De abbate Aio.
Refercbant de quodam sene Thebaidis, abbate
Anliano, quod dum ^sset juvenis multa bonae conversaiionis opcra fecerat, ui seneciute vero, mcurrerat in morbum et c&citatem; fratres auiem quod
aegrolaret, raagnam de eo curam gerebant, cibumque in os ejus immittebant. Qua de re inlerrogaverunt abbatem Aio, quidnam eveniret ex hac mulla
solUciiudine. Ac respondit : Dico vobis : Si cor
ejus desideraveril et condescenderil libenler, cwn
comederit unam palmulam, Deus tollii eam e l a bore ejus; quod si non acquieverit, sed sumpserit invitus, salvum laborem illi servabil Deus, quia
noleng cogitur : fralres vero mercedem consequenlur.

* , , \
.
.

',
, \ ,
\ , \
, \
\ \ *
; \
,
, \ , , *
, ,
,
.

De abbale Ammonatha.

.
Advenit aliquando Pelusium praeses, voluilque a
,
monachit exigere capiialem peosionem, sicut a sae ,
cnlaribus. Uaque cuncti fratres apud abbalem A m . \ \
monatham eam ob rem convcneruni; decreverunt
\ , \ aulem ut quidam Patrum adirent imperaloreui.

Dicil eis abbas Ammonalba* : Non opus est ejus. \ ' *
modi -aligalione; sed polius quieti manete in cellis
veslris, ac jejunate duas hebdomadas, ego solus per , ,
Christi gratiam perOciam negotium. Reversi igitur \
eunl fraires in cellas suas : senex pariler in cella . \

" Gen. xvm, 2.

Gen. xix, 3.

At. .

(70) .
.
oralione Chrysostomica t. V I Savil. . 1067,1.

, 24, , .

137

APOPHTIIEGMATA PATRUM.

\ . sua quietcm egit. Postqnam ergo pertransieruut

,
dies quattiordecim, indignati sunl fratres adversos
, senem, quod non viderinl illum ullatenus moveniem
, \
sc; ac dixerunt: Irritum fecit senex negotiumno . strum. Qtiinla decima vcro die congregati suiit,
quemadmodum condixeranl; venitque ad eos senex
(71) cum Sacfa ab imperatore obsignata. Quod intuiti
. \
fralres, obstupucrunt, dixcruntquc : Quando eam
, , ;
attulisli, abba? Ait senex : Mibi credite, fratres;
\ , \,
hac nocte ad tmperalorem abii, et hanc Sacram ex \ , \
aravit; tum pergens Alexandriam, curavi subscriLi
\
eam per magistratus; alque ila veni ad vos. Quo

illi audito, timore correplt sunt; et inclinaverunl se
. , \
coram eo, qonfectumque fuit eorum negolium, nec
^ illos amplius molestia affecit preses.
, \ .
1

.

.
,
,
; ,
\ , .
;
\
; .
, *
, .
.
, " ,
. \
, \
' ,
.

\
,
, , \ $ *
6 , . \ ,
* .
, \ . ,
* (72) . ,
. .

* . .

. .

Principium lilterae B.
De magno Basilio.
(73) Commemoravit senura nonnullus, quod sanctus Basilius cum ad coenobium venisset, post convenientem doctrinam, dixerit praeposilo : Habesne
bic fralrem qui obedienliae virlute ornatus sit ?
Respondit hegumenus : Domine, omnes servi tuf
sunt, et ad salutem consequcndam aspirant. Iterum
dixit e i : In veritate, estne libi aliquis obedientla
praeditus? At ille adduxit ei unum ex fratribu*.
Ususque est eo sanclus Basilius minislro inter prandendum. Postquam autero comedisset, dedit ei fraler aquam ad lavandum; lum dixit sanctus Basil i u s : Veni, ego quoque dabo tibi aquaro abluendis
manibus. Is vero passus est sibi ab ipso infundi
aquam. Ait illi : Cum ingressus fucro in sacrarium,
accedc, ut te faciam diaconum. Quo peraclo, in
presbyterum ctiam ordinavit; assumpsilque sectmi
in episcopio, propter singularem ipsius obedienliani.
De abbate Besarione.
1. (74) Relulit abbas Dulas discipulus abbatis
Bcsarionis : Aliquando iter agentibus nobis ad l i t tus maris, in siiim incidi; et d i \ i abbali Besarion i : Abba, admodum silio. Tunc oraiione ad Deutn
fusa, ail mihi senex : Bibe e mari. Edulcata autem esl aqua et bibi. Porro cgo aliain bauslam
infudi in vas, si fortc silirem adbuc in ilincrc.

. et .

(71) Ti\r . Dabitur, spero, mihi baec ve- D drini . f 04. \

, \
Tiia, ut in nomine nolo, vice adnotationis proicram
. Sic Latim dixerunt inantc
tituhim Sacne Marciani imperaioris, proui babetur
codice regio 1026. Ubt crgo in concilio Cbalcedoaui in ante et inanlea, teste cum aliis Commodiano
nensi parle , cap. 37, lecitur, , instructione 46 :
, \ , , Mens bonis invigilet: cave ut haud delinquas inante.
, memoralus libcr ostendil: "
ld cst posthac, non aulem ut antea ex error.e dorli
\
editoris ac interpretig. Apad August. serm. 231 Be
,
tempore, et Gaesarium homil. 5, earum quas Sie , \
. 01 \.. . . . . pbanns Baluzius clarissimi vir nominis evulgavit;
Pauperi eleemosynam petenii dicunl: Vade, vade in
, \ \ .
ante. et dabit. vel det tibi Deut etc. Capilulorum
(72) . Yel , lierum, ultra, inde,
Garoli
utteriori loco. Adverbium quod rarius in usu reperitnr. Uiitur eo, praeler Allaltanum anonymum libro
(73) Dorotbeus Doclrina 1,
Ot loti$ Hierosolymitanis, auctor Chronici Alexan(74) Vit. Palr. , 1.
S
PATROL. ( I R . L X V .
1

APPENDIX AD PALLADIUM.

139

110

Quod iiittiitus ecn<-x, dicil roibi : Quarc hausisti? ; *

Itcsponsum do : Ignoscc m i h i ; ne forle poslea si, * . \
tiam. Tunc senex : Dcus bic, el iibique Dcus.
, \ .
'. ,
2. (75) Alio (empore cum necessilas ingruissel,
, \ ,
precaius cst, ac fluvium Gbrysoroam pedibus pcr . ,
transivil, atqtic ultra progressus est. Ego aulem
admirans, inclinavi me ante eum el d i x i : Quomodo , *
semicbas pedes tuos, dum ambularcs in aqua? ; \
Respondil senex : Usque ad lalos senliebam aquain; .
reliquuin vcro, solidum eral.
'. *
3. (76) Alia itenini vice, euntibus nobis ad quemdam senem, vcnit sol ad occasum* Prccalusque , . \
scnex dixit : Obsecro te, Domine, fctel sol, donec , , ,
pervenerim ad servum luum. Alque ita faclum cst. > . \ ,
'. (79)
4. (77) Alias iterum veni in cellam ejbs, et reperi
eum stanlem in oraiione, manusque habebat in \ , \

cajlum exlensas; id autem facere perseveravit per
quatuorducitn dics. Post quos vocavil me, ac d i x i t : . \
Sequere me. Egressi iiaque perreximus ad ere- , \ . \
. ,
mum. Ego vero siliens, dixi : Abba, sitio. Ttim
* , . \ enex accepta melote roea abscessit quasi jactum
\ \
lapidis; aique oratione pcracla, retulit melolen
. plenam aqua. (78) Caetemm incedendo vcnimus ad
quamdam speluncam : quam ingressi, inveuimus * \ \ fralrcm scdentem, qui plectam faciebat, ncc ad
nos inlendebat oculos, nec salutabat, omninoque , \ ;,
, *
nolebal nobiscum serroonem habere. Ait milii
scnex : Abeamus binc; forsilan uon placet nequc . \ ) *
esl revelalum seni ut loquatur nobiscum. llaque . *
profecli sumus verstis civilaiem Lyco, quousque ^ ,
*. >.
veiumus ad abbalcin Joannera. Hunc postquain
. \ .
salutassemus, feciinus oralionem. Deinde sedcriint,
\ ,
ut loquerentur de visione quam conspexerat. Et
. ;, dixit abbas Besario : Emissum eel edictum, ut tem. ,
pla destruantur. Alqtie ila evcntl, dcslructa sunt.
.
u m autem revertereinur, veniirius ilcrum ad spe\ ,
hincam, in qua fratrcm viderainus. Dixit mitii
. \
sencx : lugrediamur ad cum; si forle Deus inspi , . \ raveril ei ul nobis loqualur. Ulque inlravimus, i u 1. .

. , .

. .

Caroli Calvi tit. 12, n. 6 : Quicunque ab hinc in

ante latronem receperit. De inanlea quserat siudiogtis leclor in Spelmaniii Glossario. Ita qnod ex nunc
in antea quinque canonici ibi erunt. Spicileg. ]
Achcr , X I I , p. 522, 525. Yide Cassianum Collot.
v i , 14; xx, 8.
(75) Vif. Pfl/r. n, 2.
(76) Vit. Palr. n , 3.
(77) Vit. Patr. xn, 3.
(78) Vit. Pair. m , 1.
(79) . Ex oplimis membrania bibliolbecse Golberliuse:
, ,
* , \
,
. "
\ . \
, \ *! . \
. \ ,
* , .
, ' \
^ , . \
,

. \ ,
, \ \ . ,
, ?
. , \ . est, ul Latinc reddidit Pelagius : Nnrravit
abbus Dulas, qui (uii discipulus abbatis Besarioitis,
dicem : Veni uliquando in cellam abbalis mei el in veni eum stanlem ad oralionem; el manus ejus eranl
exiensce in coelum. Permansit autcm hoc faciens jugi
ter per quatuordecim dies. El post hac vocavit uie,
el dixit : Sequere nte. Et exeunies perreximus in ere~
mum. El cum siiirem, dixi ei: Abba silio. llle aulem melotem tollens discessil me, quantum jactus
est lapidis: et facla oratione atlulit eam plenam
aqua. Et abivimus in civilatem Lyco, et venimut ad
abbatem Joannem. El salulanles eum, fecimut oralionem. Deinde sedcntcs cwperunt loqui de vhxont
quam viderat (ila ivele velus cdilio). Dixit abbas
liesarion: quia cxivil precceplum Domino ul deslruantur ttmpla, Et faclum est sic ; et deslrucla
sunt.
%

APOPllTHEGMATA PATRUM.
U5
Ul
^ , , venimus eum morleconsumir.atum. A i l miM senex :
Yeni, fraler, componamus corpus cjus. Ad hoc
5 *
. , - cnim misit nos Oeusliuc. Cum ergo componercmus
nd sepulturam, invenimus mulicrem csse. Tum
. \ ,
\ * " \ admirattis sencx, in haec prorupit verba : Ecce
, \ . quomodo cliam feminae superanl daeniones, nos
- vero in urbibus indecore agimus. Atque glorificato Dco, qui prolector cst diligcnlium sc, inde
, .
secessimus.
'. ,
5. (80) Scelim venit oliquando diemoniacns,et pro
\ \ , \
eo faela cst oralio in ecclesia; voruin dxmon non
. \ egredicbalur; eral enim saevus.Aiunl clerici : Quid
;
babemus facerc adversiis bunc daemonem? Nemo
, poicst eum ejicerc, nisi abbas Besario; scd si eum
\ ,
rogaverimus, ncque in ecclesiam venlums est. IIoc
. ergo faciamus : ccce venit mane ad ecclesiam ante

omnes ; ponamus bunc dscmonium palientcm in

loco ipsius, quasi dormicnlem ; el cum ingredietur,
, , slemus ad orationem, ac dicamus ei : Excita fra , .
irem, abba. Atque ita fecerunt. Accedeuie sene
, ,
mane, sieleruni ad oralionem, el aiunt ei : Excila
, \ \
fratrem. Tuin dixil ei sencx : Surge, egredere loras.
. \ ,
Slalimque exiil ab eo dxmon, ct sanalus esl ex ilia
. \ ' , \
bora.
.
6. (8l-82)Dixil abbas Besario: Quadraginla dies ac
'. , nocles niansi inler spinas, slans, nec dormiens.
, , .
7. (83) Quidam fratcr qui peccaverat, segregalus
'.
per presbytenim expellebalur ab ecclesia. Abbas
.
' , , - C autcra Besario surgens, egressus esl cum eo, bis
prolalis verbis : Ego quoqne peccalor sum.
.
8. Idem abbas Besario dixit : Per annos quadra'. ,
? " , ginta non recubtii super lalus, sed aul sedens aut
slans dormiebam.
>.
9. Is ipsc montiit: Qtiando in pace degis, noque
'. "
impugnaris, tuncmagis humilem te prabe, ne forte
, ,
, \ - gaudio extraneo irrepente glorieinur, tradamtirque
. ad cerlanien. Nam Deus saepe non permiuit, propler inflrmilales noslras, ut bello ac tentalioni ira ,
damur, ne pereamus.
.
40. (84) Fraler comrnoraus cum fratribus inter\ '
rogavil
abbatem Besarioiiem, quid sibi opus facto
; ,
esset. Respondit senex : Tace, nec te cum aliis
\ .
metiaris.
\ *0 , D 11. (85) Abbas Besario, moriene dicebat: Debet
monachus, inslar cherubinoruro et serapbinorum,
, \ totus esse oculus.
, .
12. Narraverunt abbaiis Besarionis discipuli, ila
tj^ ,
fuisse vilam i l l i m , quemadmodum alicujus aerhe
,
avis, aul piscis, aut lcrrestris animalis; omne
,
enim vilse suae tempus absque molestia el curis

peregisse. Nam nec domus cura per eum agilaba. ' ,

l e

* A I . add. \ . . .
. # .
(80) VU. . , 4.
(81 -82) V i i . Pair. ., 4.
(83) Vit. Patr. , 2.

. .

1 1

. .

() . . 1005, . 52.
(85) Vit. Patr. . 7.

APPENDIX AD PALLADIUM.

143

lur, nec locorum desiderium visum esl lenere ani-

nium ipsius, non satietas deliciarum, non possessio
domiciliorum, non librorum circumlaliones; sed
tolus omnino a corporis affectibus liber apparebat,
alens se sp< (ulurorum, ac fidei munimenlo firmus,
palicnler vclui captivus agebat huc illticquc, in f r i gorc ac nudilate perseverans, el solis ardore exuslus, sub dio semper; in praecipitiis solitudinum
sc tanquara erronem defigens, et sponie passus
sacpenumero se in lata ac inbabilala arena? rcgione
velut in pelago ferri. Quod si conligissel ut ad loca
mitiora veniret, in quibus commnnem consimiloraque vilam ducunt monacbi, exlra portas sedens
plorabat, ct velut naufragus in tcrram projeclus

1U

, ", * ,
*
,
, \ ,
, \ ; , \ \ *
, \
. , \ \
, , \
\ . .
lamentabatur. Poslea, si quis fratrum egressus ^ , , invcnisset eura tanquam mendicum sedenlera,
, \
veluC unum sarculi pauperem, et appropinquans,
, * , ;
dixisset ex misericordia : Homo, quid ploras? si , ,
alicijjus rei nccessariae eges, quanlum poterimus
,
accipies; lanlum inlroi, nobiscum mensam habe . ,
, \
communem, refice te: tunc ille respondebat, non posse se sub leclo manere, douec invenissct domus suae
res, aiens a se variis modis mullas amissas fuissc . \ ,
opes. Etenim in piratas incidi, naufi agium passus \ , \
, .
sum; a splendore generis mei decidi, ignobilis
factus qui inter nobiles censebar. Fratcr vero si , , \ , , * , *
ad id sermonis lamenlatus, ingrediens, sumptura
fruslum panis tradidisset, dicens : Accipe, paler : , , \ , \
cselera tibi Deus, quemadmodum ais, tribuet, pa- .
t r i a m , genus, divitias quas loculuses; is magis Q , el
adbuc lugcns, ingenti edito frcmitu, adjiciebat haec * ' verba : Non babeo dicere an polero invenire quae
, \ " ,
amissa quxro bona , sed adhuc majoribus afficiar
\ .
inalis, pericula quolidiana subiene usque ad mor , .
tem, ncc habens remiesioncm ab iaimeusis meis calamilalibus. Oportel enim me continuo oberraniem, peragere cursum viUe.
u

.
De abbate Benjamino.
'. , *
i. Dixit abbas Benjamin : Quando post messem
Scetim descendimus, allulerant nobis ex Alexan- ,
dria oblalionem, singulis vas sextarii olei gypsa- ,
tum. Camque messis tempus rediisset, quidquid
\
reliqui esset, fratres ad ecclesiam solcbant de , ,
ferre. Ego vero non aperut vasculum meum, ged
.
acu perforavi, et parum deduxi: atque in animo
, ^ ,
babui, a me quid magni aclum esse. Verum posl- D xa\ , .
quam aUuIeruiii fratres vasa sua uli erani, meura- \ ot
, \ / ,
que eral perforaium, velut fornicator prae verccun .
dia vieus sum.
2. (86) Retuttt abbae Benjamin Celliorum pres'. byter : Venimns Sceiim ad qaeradam genem , et
, ,
volaimus ei darc pamm olei; tum dixit nobis : En
\ * \
tocus hi quo positum est parvum vas quod ad mc
*
aUulislis antc Iriennium; quemadmoduni collocas ,
tls iiiud, ita mansit. Quo nos audito, admirati su .
mus senis viiiulcm.
.
3. (87J Idem dixit: Pcrreximus ad alium scnem;
'. , 1 1

. .

' F. .

86) . Palr. , 12.

(87) . . 988, c 6.

145

APOPHTHEGMATA PATHIIM.

, \ qui delinuil nos ut manducaremus : apposuit aulcnt

. \ ,
nobis oleum e rapbanis. Dicimus ei : Pater, poliua
. ,
iinmitte parum boui olci. Ille vero audiens, se si , gno crucis obsignavii, alque ait : An sit aliud
, .
oleum prseler istud, ego nescio.
*. '
4. Abbas Benjamin moiicns ila inouuit filios
, \
suos : Haec facile, et poleritis salvari : Semper
* . ,
ir
gaudete; sine hilcnnissione orale; in omnibus gra.tarrl
.
lias agile .
'. 5. (88) Idem d i x i t : Rcgia via iucedile, et m i l , \ , \ .
liaria inciiuiim, nec siiis negligenies.
i e

.
De abbale Mare.
, *
Aliquis interrogavil abbalcm Biare, sic : Quid
; - ",
agam, ut galvus liam ? Ait i l l i : Yade, fac venlrem
, \
luum parvuni et opus manuuin parvura, ncc lur, \ ^ bcris in cclla lua : sic salvaberiis.
.
Principium liltera* G.
De abbate Gregorio theologo.

'/ ,
\
.
'. ,
~:
, Beiev - ,
.
'. !::: ; ,
, .
aCod

1. (89) Dixil abbas Gregorius : Tria bxc exigit

Deus ab omni boniinc baptizato : tidem rcctani ex
animo, veriiatem in lingua , et leinperanliam de
corpore.
2. (90) Dixit iterum: Velm loia bominis vita
est, UJIUS dies, iis qui desiderio laborant.
De abbute Gelauo.

1. (91) Dicebanl de abbate Gelasio, quod babuc'. \ , /. , Q r i l librum in membranis prclii octodecim solidorum : in quo descriplum erat loium Vclus ac Noi /z Zt vum TegUmenliifn ; el in Etclcsia posilus erat, ut
\ ,
(jui voluisset liairum, lcgeret. Yeniens aulem perc .
grinus aliquis fratrum ad iuvisciidiim senem, posi , ; ,
(juain vidii codicem, desidcrio correj>lus, furatus
',, .
est eum, ac discessit. Senox aulcm non est Iiomii-.' , , nem inseculus, ul comprcbendorel, quamvis rem
<3. ' ,
\ , - intellcxissct. Abiens ergo ille iu civiiatem, quterebal qno illunt vendercl. Invciitoqiie qui vellct eiuc *;. 0 2 , ' 4 , , re, poslulavil pro jnelio sedecim solidos. Qui vcio
volcbat cinorc, dixil ei : l)a milii pritis, prubcm i l \ ) . .
luin > el pnslea prclium solvain. Dedil igilur. Pono
, :
, \ accipiens ille detulil ad abbatem Gelasium, uti probaret, declaravilque pretium quod vcnditor impo. ' ,
\
. \ suerat. A i l bcnex : Eme i l i u m ; esl enim bonus
d , \ ac elegaus, valetque quanlum dixisti. Rediens ilaque bomo, aliier prolocutus est veridenli, nec j u x ,
ta senis verba , aiens : Ecce oslendi librum abbati
, , \
Gelasio, dixilque mibi, carum esse, nec valere id
. ,
; quod pelis. Quo ille audilo, dixil e i : Nihilnc aliud
. . - protulit senex? Respotidit : Nibil. Tunc fraler :
Non amplius volo venderc. Gompuncius aulera ac ; , \
cessit ad scnem poeniiens, et oravit ul reciperel
.
. : , codicein. At senex nolebal. Tunc dixit ei fraler :
T

1 5

Abcsl abal.

1 1

. .

(88) Dorotb. Doctr. 10.

^89) Vil. Patr. , 3.

" I Thess. v, 10, 17, 18.

(90) Gr. Naz., Or. 28, p. 473.
(91) Vit. Patr. xvi, 1.

147

APPEISDIX AD PALLADIUM.

443

Nisi acceperis, unqnam cro qnielus. Senex ad , .

rum : Si quiescere nor. poles, ecce admilio iHum. Ca- , . \
terum mansil eo loci frater usque ad mortem suam, ,
capto perid quod senex egerat salulari eniolumenlo. .
'.
2. Huic abbati Gelasio aliquando per senem
quemdain, nionaclium cliam ipsuui, incolani loci , , \ Nicopoleos vicini, relicla fuit cella o.um agro cir- , \ \
cumjacente ; colonus autem aliquis Vacali liominis .
,
qui tunc primas Nicopoli Palajstinae ferebat, cum
esset defuncli senie cognatus, accedeiis ad Vaca- ,
,
tum, orabatut praediuin illud accipcret, quod ncmpe per legcs ad se pervenire deberet. llle vero .
) >
(erat enira violenlus) maim propria agrum auferre nitcbatur ab abbat* Gclasio. Qui abbas Ge- . lasius, nolens cellam moiiaslicam iradere viro sae- culari, non cedebat. At Vacalus cum obscrvasset , .
juitienta abbalis Gelasii transferre oleas rclicli illius
pnedii, per vim ea distraxit, allatisque in domura , >, ,
suaiD olcis, vix et eum coniumelia remisil jumenta
cum vetcrinariis. Beatus vero scnex frugcs qui- *
dem nequaquam vindicabat sibi, sed pra; !ii domi- . '
nio cedcre nolebat, ob praedictam causam. I-itur ,
contra eum exardescens Vacalus , aliis quoque ne- , . ' -\
gotiis trabentibus, naiu litigiosus crat , Constnn- ,: \ (
linopolim concilus perrexii, pedestii itinerc profi- ), \ #, ciscens. Cum autcm venissel circa Antiochiara, . ',
lunc insiar luminaris magni fulgente beato Symeo-
, * ( ^ | ),
ne, audiens quae de illo ferebantur (humanas enim
' .
vires superabant), desideravit lanquam Christianus
,
sanclum videre. At sanctus Symeon, e columna

conspicalns eum statim inlratilem in monasterium, C , >

inlerrogavit : Cujas es?etquo vadis? Respondil , ; \
\, \ ! .
ille : Palaeslinus sum ; Coiutanliiiopolim profici \ ;
ecor. Symcon : Qua de causa? Vacalus : Piopter
multa ncgotia; ac spero, per prcces sanclilatis tu.-c >
,
rcditurum me, alque adoralurum sancla vesligia
lua. Dicit ei sanclus Symeon : Non vis faleri, 0 in- . \ ,
tcr homines dcploratc, quod conlra bomincm Dei , abeae. Scd prosperum non babebis iter nequc am- . ' ,
plius videbis domum tuam. Si ergo pares consilio . ,
, \
mco, binc jam rcccdcns, ad ipsuro properabi*, et
genu flexo petes veniam, modo adbuc vivus ad lo- ,
cum pcrligeris. Slalim igitur febre correplus est, . \ ^ , ,
\,
cl a comitibus iu lecticam niissus, festinabat juxla
sancti Symeoiiis sermonein ul ad regionem perve- ^ ,
niret, atque abbali Gelasio pcenilere se per pro- \ ^ . "
, ,
fundam inclinalionem nionslrarct. Verum ubi Be, . ^
rylum attigit, mortuusesl, ncc vidil domuin suam,
, ; \ ,
juxta sancli praediclionem. Ista iilius ejus, Vacatus
, \
ciiam nomine, posl raorleiu patiis, muliis ac (ide
.
dignis boniinibus enarravit.
'. 3. boc quoque mulli e disciptilis ejus rclule ,
runl : Aliquando pisce ad fralres ailato, cum illum
,
coquus frixisscl, portavit ad celiarilam; necessi ,
taie autcm cellarilam urgenle, exivil e cellario, re, \, linqucns piscem bunii in vase, mandans alumnulo

bcati Gelasii ul cuslodircl ad temptis, doncc ipse
" . .

' . .

19

. '.

APOPHTHEGMATA PATRUM.

149

, *
, . , \
, \
, \ *
, - ,
. , , \ ,
\ ,
.
\ ,
,
, \ ,
\ . \
, -

reverierelur ; puer vero gul* libidine tenlhtus.

ccopit avide piscem maiiducare. Tum ingressug
cellarius, el invenicns comcdenlem, ira concilatue,
puerura sedentem liumi, inconsiJeiale pede percussil; alque is, daenionc procuranle. letaliter
pulsalus, deficiente animo interiit. Utide cellarius
limore corrcplus, reclinavit eum in proprium stratum, elobiexit; atque abiens procidit ad pedes abbntis Gelasii, nunlians ei quod contigeral. Ille vero
postquam admonui>sct ne alii cuiquam dicerel,
jussit ul vcsperc, cum omnes quiescerent, afferret
puemm in diaconicum, ponercl coram allari, sicqueabseedcrel. Tum addiaconicuni profectussenex,
stelit ad prccationem, alque bora nocturnsc psalmodix, congregatis fralribus, exivil sencx, assc , , i
habens adolescentulum ; nec quisquam rem
- cognovit, quaudiu vixit, praetcr ipsum et cella , , \ - rium.
, .
\ " , 4. De abbate Gelasio, non modo discipuli ipsiu
, \ \
aiebanl, sed el referebant mulli corum qui frequcn ,
tcr illum adieraut, quod icmpore a^cumenieae sy *,
nodi Ghalcedone congregatae, Theodosius, ille q u i
in Palsestina scbisma Dioscori auspicatus cst, prae ,
venicns episcopos ad suas Ecclosias reversuros
( (nam ipse quoque aderat Conslantinopoli, patria
, quod seniper lumullibus dclectaretur pulsus), i r \ ),
ruit in abbatem Gclasium in monaslerio ejus, lo , quens advcrsus syuodum, quasi quas dogma Ne , - slorii confirmassct, et pcr bujusmodi dicftim exis , C
abreplum i r i senem in societatem fal \ * suae el schismalis. A t i l l e e x homims consli. ,
tutionc, necnon cx ea quani divinitus babebat pru\ ;, dentia, depreliondeus cjus depravaam sententiam
,
atque voluntalem, ad haerelici defecttoncm seu apo , slasiani, inslar caUerorura fere omnium, non est ab, ' . duclus; sed piOUtmerebatur inbonoratum ablegavit.
Nam in niedium adduclo alumno, puero illo quem
, * \ excitaverat a mortuis, ita graviler et composilt
,
loculus" e s l : Si de fide cupis disserere, hunc habes,
\ * \ qui a te audiet, tecumque colloquciur; mihi cnira
. \ , \ noq vacat lua auscullare. Ad quae verba ille confU\ ,
sus, in sanctam civilalem prorupit; ubi quidem
, * ad suas partes abripuil omnes monacbos, specio
* \ ^ zeli divini : abripuit quoque Airgusiam quae illic
, tunc aderat; alque ita bujus auxilio usus, vi se , dcin Hicrosolymitanam occupavit, caedibus praere \ , & plam ; aliaque conlra leges et canones perpetravit,
. , \ qure bucusque comniemorant inulli. Tunc igilur,
, \ - ut qui poteslalem oblinerel, volique esset compos,
, ordinatis episcopis pluribus, invadendo episcopo , \ rum nonduni regressorum ibronos, cliam abbaleni
* , Gelasium arcessivit; quem ad sacrarium invilavil,
\ . deliniens simul ac terrens. Cum ergo ingrossus
, ; * csscl in saciarium, dixit Tbeodosius : Analbenu
profer advcrsus Jnvenalem. Abbas vero impavidus:
. \, "
, , , ! - Aliiini, fnquii, non novi Hicrosolyraorum epigcoc

l i m a n s

f t

, #

. .

1 1

. .

2 t

. .

s e

151

APPENDIX AD PALLADIUM.

452

pmn, practer Juvenalem. At Tbeodo6ius veritus ne . \ , \

alli quoque pium honiinis zelum imitarentur, jussil
,
ut cum imsione pelleretur ab ecclesia. Accepium
" .
aulem scbismatici circumdederunl lignis, minati

se combusluros eum. Sed videotes ncque propter- , .
ea cedere, nec pavere, atque veriti plebis conci , taiionem, quod homo esset celebri fama (totum
, \ auteui e superna veniebat providenlia); martyrem
, (
iltaesum dimiserunt, qui, quaotum fuerat in se,
),
Cbristo in holocausium sese obtulerat.
, * .
5. De eodem relatum est, quod vitam inopcm ei
\ " \ ,
anacborelicam in juvenUite professus fuissel: erant
\ *
aulem co lempore iisdem in locis etiam alii plurcs \
qui par vitae inslitutura fueranl amplexaii; quos
, inter senex quidam, summse simplicitalis, nibilque
vot \ possidens, qui in separaia cellula usque ad mor- \ , ^ (92)
lem babitavil, quaiuvis in seneclule babuerit disci- ,
pulos. Is in ea observalione sesc exercuerat, ui duas .
lunicas non possiderel, nec una cum sociis suis , \
de craslino cogitaret, ad morlemusque. Cum ergo
. "
accidit ut abbas Gelasius coenobium Dco coope- , "
ranle conslitueret, ofiferebantur ei mulla prredia; ,
poisidebat autem et ad usus coenobii nccessaria \
juuicnta sarcinaria, cum bobus. Qui enim olim <K- \ .
vino Pacbomio oraculum dedit, ul construcrcl ccc ,
nobium, huic quoque ad omnem raonastcrii neces-
siiatem succurrebat. l n bis ergo vcrsanlcm Gela- . sium intuilus pradictus sencx, ac gcrmanam crga
, \
cum conservaus dilectionem, ail i l l i : Ycrcor, abba
, , ,
Gelasi, ne alligeiur mens tua cum ad agros, lum 8 \ ^
ad reliquam coenobii posscssioncm. Tunc illc ad G .
eum ; Magis alligata cst cogilatio lua ad subulam

qua operaris, quain Gclasii niens ad ejusmodi
, .
bona.
G. Referebant de abbate Gelasio, quod molcsUam
'. \ ,
saepe passus a cogitatioiiibus, ut in crcmum sccc- dcret, dixit quadaoi dic discipulo suo : Excrce
, $ *
cbarilatem, frater, quidquid fecero, tolcra, nul- , , \ * , luinque ad me promas sermonem bebdomada hac.
, \ .
Et accipiens virgam palmcam, coepit ambulare in
\ ,
alriolo suo; cunique lasscscisset, sedit parumper; \ , \
Uerumque surgens ambulabat. Vcspere anlcni a- . ,
cto, repulavil inlra se : Qui per solitudinem incc-
, *
d i l , non pane vescitur, sed berbis; lu vero propler
. ,
inGrmitatera tuam comede olusculum. Quod ubi
fecisset, ilerum menti suae d i x i l : Qui versalur in ^
eremo, sub tectum non dormil, sed ad aerem; l u
, \ *
igttur ila facito; el recumbens dormivit in airiolo.
\ , .
t k

Abesl ab al.

t v

. .

. .

(92) T2r . Tales Monocellilaedicebanlur. God. Vindobon. 156, n. 23 :

,
, \ \ ,
. Hinc
in hisce perobscuris verbis salebrosi scriploris
Georgii Pacbymerae Histor. lib. n , cap. 9 :
\ , , , >. , \ , ,

. .

, \

. Quem ego locum longe aliter ac eruditus interpres accipiendum essc alque verlendum
augurabar; hoc fere modo : Unum visum est tempori rebusque ingrucntibus necessarium, ut quotquot
supereranl collocaii in procurationibus, motiasteriis
et ecclesiis, ac inter imperaloris satellites, sotuli
dominis, in militiam ascriberentur cuncti, etiam qui
Monocelliis : quo hi pro illis illorumque facultatibu$ persevefantes pugnarent.

153

APOPHTHEGMATA PATRUM.

154

, ' Haque postquam tres dics ambulassel !n monasle , - rio, manducans vespertino tempore parum intybi,
, \
sub dio vero nociibus dormiens, defatigatus est;
, , luro increpans cogilationem quae molcslabat, re ,
darguit seipsuiii dicens: Si non potes soliludinit
* ,
opera facere, sede palienler in cella tua, ploraue
, \
tua dclicla, nec vageris; ubique enim Dei oculug
,
conspicil opera bominum, nec quidquam eum la , \ .
let, sed cognoscit eos qui opcranlur bonum.

.
De abbate Gerontio.
(94) Dixit abbas Geronlius, ille Petra?, quod
,
, - rouUi voluptatibus corporeis lenlaii, non commisti
, \ corporibus, mente fomicaii sunl; el corpore in
, - virginiiate servalo, anima scoriantur. Bonum ergo
csl, dilectissimi, ul faciamus quod scriplum est,
. , , ac unusquisque cor suum omni servet custodia
, \ ?
.
Principium lillerae .
.
;

De abbate Daniele.

'. \ ,
, \
, ;
, .
,
\ , \ , \ .
'. ,
, . \

, * \
^ (93).
'. ,
\ *
,
\ ,
. \
* ,
\
t T

A l . cod. add. \ .

, e

1. Memorabant de abbale Daniele, quod quando

barbari in Sceliin prorupere, fnga; se dederunt
Palres; ai senex dixil : Si Deus mei non gerit curam, cur etiam vivo? Et per medios barbaros iransivit, nec viderunl euro. Tunc ad se a i l : Ecce mei
curam suscepit Deus, nec mortuus sum. Fac igitur
eliam tu quod hominis est, ac instar Palrura fugc.
[Surgensque aufugit.J
2. Frater interrogavit abbalem Danielcm, hoc
pacto : Da niibi mandalum, ct cuslodiam illud.
Dixit ei : Nunquam manum deraillas cum muliere
in catinum, nec manducaveris cum ea; atque in
bocaufugies modicum a fornicationis da?mone.
3. (95) Betulit abbas Daniel: Eral Babylone filia
cujusdam priraarii hominis, daemonium babens; a
patre autem ipsius diligebalur monacbus quidam :
is dixll e i : Nemo polesl curare filiani luam, praeter quos novi anacboretas; veruin eos si rogaveris,
ob buniilitatera id agere non susiinebunl. Sed hoc
faciamus : cum venerint ad foruiu, simulate velle

Prov. , 23.

bertino : \
(93) .
In Operibus S.
vel , Albanasii. ud Aniioclium Quaeslione 39,ubi editiones
liabenl, " ^ aul , \
iup\ \
(vel \) .
\ , in Regio
; vel et
codice qui pneferl numerum 1026, scriplum inveni
sic : " ; aul \ . \ el ; vel
; \
,
,
. Audi narrationem certam , aut . Hoc esC
Evagrio interprele, in Vitis Pairum, sed non ad
Pairibus de imagme exposiiam. Aiunl enim quidam
fide digni hisce temporibus Hierosolymis consisten- verbum ; Ego sum fornicationis amicus; ego multimoda adver&ut adoiescenies lurpitudinis arma susies. quod ascetas cuidam graviler imidiabatur ac
nwteiliam pariebat damon fornicalionis. Ipse Alha- cepi : hinc (abest a ms. Coibeiensi) et $piritu$ fornicationis vocor. Quanlot pudice vivere dhponenles,
uasitis Vitce Antonii p. 455, edii. Paris. . . .
fefelli ? Quot tenuiter incipientes (legebat ,
) ad sordes prittinas redire persuasi ? Ego
\ .
; , - $um propter quem prophela lapiot increpat. dicens :
Spiriiu fornicalionis seducliesti* (Ot. lv, 42).
; ' \
(94) V i l . Patr. v, 2 ; In Ephrwm p. 387, n. 8.
,
(95) Vit. Patrs xv, 14.
. ln pluribus ni&s. Regiis, c l uno Gol-

APPENDIX AD PALLADIUM.
voscmere vasa ; ubi vcro accesserinl ad accipicn-
dum preliuai, dicemus cis ul facinni oralionem;
ct credo quod illa sanabitur. Egressi ergo ad forum, invenerunl unu n e seimm discipulis sedentem uli venderel eorum vasa ; adduxcrtinlque eum
cum sporlis, quasi acceplurum prctium. Gumque
nionachus domum ingressus essel, venit dxmoniaca, qt dcdit ei alaparn. !s vero aliam maxillam
obvertil, juxta praeceptuin Domini . Tunc daemon
discrucialus, clapiavil dicens : v i m ! Man latum
Jesu expellit nie. Confeslimqne purgala est mulier.
Poslquam aulem venissenl senes, nuiiliaverunl eis
quod acciderat. Illi gloriPicaverunl Deum, ac dixerunl : Solct proslcrni diaboli superbia per btimilitalem mandati Clirisli.
4. Iterum dixil abbas Daniel: Quanto corpus pul-
lulal, tanlo ammam attenuari, et quanlo corpus
imminuilur, tauto animam crcscere.
5. Iler (90) agcbant aiiquando abbas Daniel el
abbas Amiifres. Dixii abbasAmmoes : Quando nos
quoque scdcbiimis in cella, Patcr?- Respondit abbas Daniel: Quisenim modo Deum a nobis aulert?
Deus cstin colla, ei adbuc exlra ccllam Deus consislil.
G. (97) Narravit abbas Daniel, quod quando abbas Arscnius degebal in Sceli, erat illic monadius
qni vasa senum furabatur; el assumpsit eum in
ccllam suam abbas Arsenius, volens Uiin lucrari
curii, lum senibns quielem pra3Slare. El ait illi :
Si quid volueris, dabo t i b i , lanluni ne fureris: ^
lum dcdil ei aunim, pccutiiam, vcstcs, quidquid
denique neccssarium ei crat. Ule abiens, furabalur
adbuc. Quocirca senes videnles quod non desislen t, expulerunt illum, dicenles : Si inventus fuerit
fraler babens iniirmitatis peccalum, oportel ctiin
lolerare; si aulcm fiir fuerit, ejicile ipsum; quia
cum animac surc noccl, lum cunclos eo loci commoranlcs conlurhal.
7, (98) Abbas Daniel Pbaranita narravil luec :
Dixit Paler nosler abbas Arsenius dc quodam Scel i o i a , quod niagnus essel in agendo, iu fide vero
M

Malih. v, 39.
in al. .

1 0

. .

1 1

. .

S f

D
(96) Yit. Patr. x i , 8.
(97) Vit. Palr. x, 18.
(98) Vil. Patr. xviu, 3 ; el tn Vita Arsenii.
(99) " . Coii$\n\'\\eii\ naclus
fcum narraliunculam incodice Rfgio l!f07, cuin sentenliis Palrum e Geronlico cxccrplis positam; boc
loodo :
. ,
.
, ; ld est, llouxo adivmone
possessus, ei bpunmm horreudum in modum fundetis,
monachum al.quem cremilam in tnaxilla percustit.
Jllevero senex obvcrso vulnt, alteram supposuit. Quo~
circa ferre nonvaens dccmon incendium humitiiulis,
statim ditceuil.
(1) " ; Alia inlerpnnctio in V//i.< Patrum._
(2) ,
r>'/r
.
Vcrlil Pelagnis, cx seusu, IKMI ad \eihtim, rcsccl%

4K6

,
, \ .
\ ,

\ ,
. \
, , \
' 99). \ ,
. \
, * !
. \ . \
,
. \ , \
, .
'. " ,
,
, .
\ " \
. \ \ , ;
*
(1); ,
.
. , " ,
. \
,
, \ , \ *
,
\ \ \ ,
\ (2).
. , , , ,
,
, " \
, \ . .
'. " ,
, (5),

. inser. \ .

Diost

las* el omne quod in responso suo habebal. El exislimavil quidem Rosweydus, in Grxco esse Viicein
, Corderius vero noiiieii
neuler vere. Nam responsum est , eo seasu
qui passim apud auclorcs inedi.i; alalis occurrit
docleqne exponilur a Cordcrio, pro negoiio ac re
necessaria. auLeai, Barlboiomxi monacbi diclio, suspecla mibi l i l , ne sit . Sed afiinuo niliil. Omnino vidc Conlerium in
Dorolbci Inslilut. 9 el 1 ; Rosweydi On inasiicon
ad Vitas Patrum, voce Apocrisiarius, Glossariuiu
Juliani Antcccssoris, el juris Lexica.
(5) , ]

. Juxia veisionem Pelagii, De quodam sene,

quieral magnus in hac vila seu poliiis, De quodom
scne in Sciti habiumle, quiuer>ii eic. Ttrslalur eniui
Mabillonius uosier lo.no primo Velerum analecto
rum p. 201, in ms. Corbcieusi baberi in Sciii habilanle, ct e^l quia; quod cliam poslul"al scnsus.
9

APOPIITIIEGMATA PATllUM.

138

\ \ simpfex : unde quia eral iliota, fallebatur, ac d i

ccbal : Non est rcvera corpus Christi, panis qucni
, ' . \
sumimus, sed autiiypum, scu figura. Et audierunt
, \
duo senes, quod lalem proferrct sermonem. S<uen ,
tes autem magnum eum csse viice inoribus, repu, \ , \ taverunt, ila loqui ex sintplicilate, absque malitia.
, \ (4),
Unde ad eum pro(ecli dtxerunl : Abba, sermor.em
,
iidei conlrariuin audivi:i;us de quodam, quod puiei
, ' .
non esse vere et naiura corpus Clirisli qtiem su . )
inimus panem, sed essc antilypum. Uespondil se , , ' nex : Ego sum qui ita sentio. Iiii vero monuerunt
. - euni bisce verbis: Abba, noli sic lenere, sed quem, ; , admodum tradil Ecclesia calbolica. Nos enim
, - credimue, quod ipse panis corpus sit Christi, ct
calix ipse sit sanguis Cbrisli, secundum veritatem.
~, \
* . *
w

: ^ non secundura fignram. Sedsicut in nmndi princi

" ,
pio Deus pulverem de terra accipiens, honiinem
, \
formavil ad imaginem siram, ncc quisquam dicere
, ^
poiest, non esse imaginem Dei, quamvis incompre .
bensa sit imago : ila eliam de pane de quo d i x i t :
,
Corpus roeum esl, sic credimus, quod juxla veri. 4
tatem corpus sil Cbristi. Tum senex inlit: Nisi res
\
ipsa pcrsuaserit, non plene mihi eril saiisfacluin.
, \ .
Illi ad euni: Deum deprecemur perbanc bebdoma \
dam circa myslerium boc; confidiinus eum nobie
, ,
rcvclaturum. Senex vero cum hctuia admisit scr ' ,
moneni; Deumque orabat, dicens : Domine, tu scis
, .
me non propler malifiam esse hicredulum; sed ne
,
per ignoraniiam aberrem, mibi revela, Domine
\, , Jesu Cbriste. Senes qwoque regrcssi ad suasccllas,
, ,
obsecrabant Deum ac dicebanl : Dominc Jcsu
\ . Cbiistc, myslerium islud revcla scnt, ul ciedat,
; >. ,
nec pcrdat labores suos. Et exaudivit Deus nlrosque. Complcla crgo bebdomada, veucrunt Domi , \ \
(5), nico die ad ecclcsiam, slcterunlque uua ires soli
in uno embriiuio; medius autem eral scnex. Tunc
.
aperii sunt oculi eorum. Nam cum panis ad sacram
\ , mensam posilus fuissel, iiibus solis apparebal vel 7 \ .
, ul puerulus. El ubt manum exleudil presbytcr ad
frangendmn pancm, eccc angelus Domini descen ,
dit de CORIO babcns cullrum, et piierulum maclavit,
\ ,
ac sanguinero ejus infudil in calicem. Tum quando
. '
presbyier in particulas fregit panein, etiam ange , \
lus e puerulo paniculas incidebal. Ut porro acces . \ ; *
, j) serunt ad suiiiendum e sanclis, soli seni dala est
caro crucnta. Quod inluitus, t i n m i t , et claraavit,
\ . \ ,
dicens : Credo, Domine, quod panis corpus luum
, , \
sit, nec non calix sanguis iuus. Alquc illico caro
. \
quam pra; manibus gcrcbal, cvasil in pancm, juxta
, * \ 8 1

* . .

. inscr. .

' . .

Vclus edilio Lngdunensis, Golhicis, ut vocant, cbaracteribus iuipressa, quse cum Grsco co:nmissa,
ti;rpe Rosweydana invenielur njelior, De quodam
*ene hi Scitliia /ui. At alius codi*x Gorbeionsis ab
nupressis n^qiiaqtiam varial, sicut nec ille Parlbelionis B. Mar.ae. Sucssionensis.
(4) .
Pclagius l git .
(5) . Quod est . In Vitis PaIrum bic, scdile de scirpo, quod in modum fascis
erat HgatHM, Alibi, plumatium de scirpo, cl -

, scdiha de scirpo in fasciculis Ugata. Vox obscune

originis, Orienlalis forie, a Cassiano detlarata, ab
auclons Vittv S. Eulhymii usurpala, el restiiucnda
in Codice rcgulanim. D-nvat Gasauboims ex Gryeco
. Ahi ex Ccllica lingua vel Gcrniaiiica,
ntiniis probabililer. Si Grscca est, qucmadnioduni
videlur, dtduci polesl ab el, plenus
sum. Eranl quippo einbriinia seu cinbryniia luscit u i i colligali, vanis virgullis pleni.

100

APPENDIX AD PALLADIUM.

159

mystcrium. E l commuoionem sumpsit, gratias .

,
agens Deo Aiunt ei senes: Novit Deus bumanam
, \
naturain, quod carnibus crudis vesci nequeat;
ideo corpus suum iransformavil in panem, el suum , \ ,
sanguinem in vinum, iis qut iide suscipiunt. Et . \ \
,
gratias egerunt Deo de sene, quod permisisscl
perire laborcs illius. Tunc abierunt Ires illi in cel- , \
.
las suae ingenli cum gaudio.
\ \
8. (6) lleruni abbas Daniel narravil de alio sene,
magno viro, qui residebat i n inferioribus iEgypli ,
parlibus, quod in simpUcitale aflinnaret Melcbise- , , deceni esse Filium Dei. Id cum beato Cyrillo " . \ Alexandria? arcbiepiscopo nunliatum fuisset, misit \
* \ * . ad eum. Sciens autem senem signa scu roiracula
(9) \ , \ , edere, et quidquid a Deo poscerct, ei revelari,
,
,
r

.
~
quodque ex siuiplicilate eam haberet opiirionem, , ,

, , ,
ejusraodi usus esl arle, dicens : Abba, rogo te,
quandoquidem mens mthi inierdum suggerit, Mel- ,
chisedecem esse Filium Dei, inlerdtiui vero coutra- , \ , , *
ria me subil cogitatio, quod noa sit Filius Dei,
sed homo, Dei ponlifcx ; quia igitur ea in re am- \ , , ,
bigo, niisi ad te, ut ores Deum, quod tibi revelel \ .
rem. Senex autem coniidens suis virlulibug, libere ^,,
,
d i x i t : Concede mibi tres dies, Deum rogabo de uegotio, tibique renuntiabo quisnam sit. Abiens ergo , \ . '
precabalur Deura de illa quseslione. Ac post tres .
dies vcniens, dicit beato Cyrillo : Mclcbisedcc ,
.
bomo est. Ait ilH archiepiscepus : Quo modo scis,
* , ;
abba ? Rcspondit: Deus in revelatione ostendit
7

mibi cunclos patriarcbas, ila u l singuli Iransirent Q ^ ;, ;

coram ine, ab Adamo usque ad Mclcbisedecem; , "
" \ .
certum babelo, ila esse. Regrcssus ergo senex,
ipsemel predicabat Melcbisedecem esse hominem. ' , *
.
Unde ingenli gaudio perfusus esl beatus Cyrillus.
.
.
De abbate Dioscoro.
i . (7) Nanraverunt de abbate Dioscoro e Na'. \ ; cbiaslc, quod panis ejus hordeaceus esscl atque (10),
cx lenticula. Et singulis annis iniiium ponebal . \ *
nnius cujuspiam boni proposili, dicens : Non oc- , ,
curro cuiquam per hunc annum, aul non loquor, , ,
aut non comedo decoctum quid, aut non uianduco .
poma vel olus. Alque in omni operatione facicbat , .
sic : cumque unum perfecisset, assumebat aliud.
.

id annuatim agebat.
'. ' , 2. (8) Frater inierrogavit abbalem Poemenem :
,
Coniurbant me cogilaliones meae, ut dimitlam
peccata mca, eiliciunlque ut attendam ad dcfectus

,
u

1 7

1 8

4 0

. inser. .
. inser. . . add. \ .
. add. \
.
. .
4 1

(6) Vit. Pafr. , 4.

(7) Vit. Patr. , 15.
(8) VU. Pair. xv, 5; . . 1000, n. 5.
(9) \. Signorum $eu miraculorum erfiior. Quod inlerdum signiftcal, non vexiUiferum.
Verbt gratia in Scbolio 30 ad gradum 25 Sealte
Joannis Climaci,et apud Anaslasium, lam in llodego
ad linein capitis 8, quam Quxslione 20, p. 240 ;
itemque in Dialagis Graecis S. Gregorii, cl alibi.
fil . ln Codini Origini*

buSy apud auclorem Demonstrationum chronographicarum a doclissimo Combeiisio edilum, el in

Suida, voce : .
JIoc esl, et multa alia per miracula pairantur.
(10)
Vi/ij Patrum Pelagius,
de Numisias. Foite de Namiuti. pro
, vel Namiasti, aut Nachiasti, JSacfumte.
Mcmbranae Suessioneusc, JSumsias.

APOPHTHEGMATA PATRUM.

161

. \ -
,
* &
. " ,
, \ , ;
.
,
. \ , ,
,
.
\ ,
,
,
, ;
'

, . ,
, ,
(11),
, .
* !
"
,

(12)!

fratris mei. Dicit ei senex de abbate Dioecoro,

quod in cella erat plorans seipsum; discipulus
autam ipsius in alia cella residebat. Quando ergo
accessil ad sencm, invenit plorantem, et dixit ei:
Paler, quid ploras? Respoudit senex : Deflco
peccata mea. A i i ergo ipsi discipulus ejus : Non
habes peccata, Pater. Excepit senex : Sane, flli,
si permitiar videre delicla mea, tres alii vel quatuor non suQlcient ad ilenda ea.
3. Dixit abbas Dioscorus : St gestaverimus coeleste nosirum indumenlum, non inveniemur n u d i ;
sin vero non inveniamur gestanles indumenlum
illud, quid agemus, fratres ? Nos enim quoque audiluri suimts vocem illam : Ejice hunc tn tenebrat
^terioret; ibi erit fletus el stndor dentium". Nunc
vero, fratres, magna nobis esl infamia, si post gesiatum lol annis monachflem babilum, reperiarour in hora neccssitalis destituli nuptiali indumento. quanta nos comprehensura esl pocnitentia! quanta caligo in nos casura est, coram
Patribus et fralribus nostris, qni cernenl nos ab
angelis supplicii exactoribus cruciari.

De abbate Dula.

'.
,
, .
' .
'. ,
,
.

1. Dixii abbas Dulas: Si inimicus compulerii

nos ad relinquendam quietem, ne ausculiaverimus
ei. Nibil quippe illi par, ut et cibi abslinentia.
Haec cum illa coalescit ad auxiliandum adversus
euin. Nam acumen inlcrnis oculis conciliant.
2. (13) Hoc quoque babuit sermonis: Abscinde
muitoi um aflectus, ne bcllura tuum conlra luenlem
incommodum sit, et quielis mores conturbel.

Principium litterae E.
De sancto Epiphanio episcopo Cypri.
i ( U ) Narravil sanctus Epiphanius episcopus,
quod coram beato et magno Atbanasio, cornices
circa fanum Serapidis volitanies, indcsinenter cro-

'

.
'. ,
\ ,
; , 4

4 1

. add. .

Mallh. , 13.

(11) . , $chema, habitus, passim

hoc sensu occurrunt. Nec qnidquam nolas&em, nisi
sub manus venissel locus de Carolomanno, quem 0
legi in Aclis sanctorum Ordinis Benedictini sseculo
i u , p a r i e n . p . 125. quique pcr occasionem corrige-j
tnr. Ecce iltuin : Clericu$que effectus, monasiico titdttius e$i schemale, cum uxore et filiis. ille auidem cum klih ad B. Benedlclx camobium pro ectu$
estyUbisub arciigsima vitte dislriclione vitam finivit:
uxorvero ejus, Taxia nomine, cum replivida prole $ua
similiter mutato liabitu, ctc. Pro cerlo euim habeo
legendum csse reciivida. Quin eiiam in Chronico
Joannis Biclariensis ad annuni 9 Juslini itnperalor i s , ubi habctur, Aramundarus Saracenorum rex
Contlantinopolim venit, el cum stemate $uo, el donis
Barbahas Tiberio principi occurrit reponi, polest
schemate. scu politis stemtnate. Codice Cacsareo 326,
, . El in
biidiolbeca Seorialensi:
.
(12) . Adjici possel eduobus codd.
Colberl: ' (

, ,
,
,
,
: , ,
, ',
, ,

,
; ld est : Qualis tristiiia occupalura est
abbatem Antonium, abbatem Amum Nitriee, abbatem
Pavlum Phoces, ubbatem Amum Arabice JZgypii,
abbatem Mios Thebaidis, Macarium Sceleos, abba~
lem Macarium Alexandrinum, Paplinuiium Sidonam, abbaiem (Jrserem Theguic, abbatem Ammonium
Cheneuriiem, reliquosque omnc* justoi;
cum ip*i
quidem in regnum coelorum assumpli fuerint, no$
vero in lenebras exlerioret (nerimut ejecli
(13) V. inf. in Evagrio, n. 2.
(14) L . Sozom. , 10.

104

APPENDIX AD PALLADIUM.

iC5

Cllabaut, Cras, cras. E l Grseci seu genliles slantes , ; , . ' ", ,

aute beatum Athanasium clamaverunl: Male sencx,
. \
dic nobis quid crocilent cornices. El respondit:
Cornices crocitant, Cras, Cras. lllud autem Cras , , Sk
Ausonioriim sive Laiinorum lingua significal pro (17) * \ xinie venturum diem. Addidilque, quia proximo
, .
die videbilis gloriam Dci. Ac deinde nuntiaia esl
.
mors Juliani impcraloris. Quod cum conligisset,
\ ,
concurrentes claniabant contra Serapim, his ver- , ,
bis : Si tibi non placebat , cur dona ejus su- ;
mebas ?
2. Idem cnarravil, qnod fucril Alexandriae auriga quidai, filius mulieris nominc Maria. Is in
cerlaininc equeslri cecidil; ac dcin surgens, pra>
tergressus esl eum a quo dejectus fuerat, et coronam reporiavit. Tunc clamavii plebs : Filius
Maria cecidit, surrexit, vicit. Quo clamore adbuc
iuranie, incidil inler populum rumor de lcmplo
Serapidis, quod rnagnus Theopbilus rediens, Serapidis idolum evenissel, ac templi compos essel
facius.
3. (15) Significatum estbcaloEpipbanio Cypri cpiscopo, perabbalem monasterii quod in Palacslina
babuil Precibus tuis, canonem noslrum seu oQicium ci psaimodiam non negleximus, sed studiose
lerliam, sexlam , nonam cclebramus. At ille reprcbendcns indicavit illis per bseo verba : Manifesto negligitig alias diei boras, oliali a prece. 0porict aulem ul verus raonaobus sine intermissione habcal in corde suo orationem et psalmo- Q
diam.
4. (16) Misil aliquando sanclus Epipbanius ad abbalem Hilarionem, rogans eum, el diccns: Veni, v i dcamus nos invicem, antequ&m reccdamus de corpore. Cumque advenisset, mulua laHiiia affecli
sunl. Iisaulem manducaulibus, allata esl volucris.
Et sumeus episcopus dedil abbali llilarioni. AU
eenex: Ignosce mibi; ex quo bunc babilum assurapsi, non comcdi maclaluni quidquam. Tum epigcopus : Ego vero, inquil, ex quo habilum susi epi, non dimisi qucmquam dormire qui baberet
adversus m c , nec ego dormivi babens adversum
aliqueni . A i l illi senex: Veniam ntibi concedc,
quia institulum tuum majus meo cst.
5. Ejusdcm scrnio f u i t : lmago et iigura Cbristi D
Mclcbisedec, Abrabamum Judaeonim radiccm bcnedixit: multo magis ipsa veritas Christus, benedicit et sancliGcat onines qui credunl in ipsum.
44

4 4

4 8

'. ,
, .

, \ . 0 \
\ . '

, ,
,
.
'.

,
, * \
\ " .
, ,

^
. > -hv \ ' .
*. "
, , \ ,

\ - , *
. , .
\ $ .
\ ,
, . \
,
* ,
. \
,
\ .
\ , )
, 0 '
,
\ .
4 4

4 8

1 0

Matlb. , 23; Marc. , 2. . .

. .
\ .
Abesl. kb al.
. /
4 8

4 7

. ins. .

4 8

. add.

8 0

(15) VU.Patr. , 6.
(16) Vif. Patr. , 15.
(17) . Apud Sozomenum lib. , cap! 10, ubi rcs paulo aliier narraiur, (fn Nicepboro Call., lib. ix, cap. 34.
^) ' *:. uostro Micbael Glycas
Annalium . 231 : \
,
, , * ;.

(5 \
6 ' \
. Quae vcrba eo adduxi, ut discam a viris
dociis, rcponendumne sit sequendo vcstigia apopblbcgmalis noslri, , ,
, vel si mavis cum Sozom. elNiirepb. . Forlc eniin irrepsit propler
malc ac breviate scriptum ', aul ob
nnn iuletlecium.

165

APOPIiTHEGMATA P A T R U M .

166

*. & \ <* ldemdixit: Chananaea clamat, el a u d i t u r " ;

fcmina Auxum sanguinis patiens, tacct ac beala
p r a d i c a t u r ; al Pharisscus claniat, et condemna
l u r ; publicanus ncquidem aperil os, alque au .
di ur .
7. Dixil idem : Proplieta David nocte inlempesta
*. , 6\ , orabal, media nocte expcrgiscebalur, anle matu , ,
linuin obsecrabat, diluculo adslabal, mane iunde, , ; ,
bat preces, vespere ac meridie supplicabal: ac
\ , \
proplerea scripsit: Seplies tn die laudem dixt
' %' .
tibi .
8. herum d i x i i : Necessana est iis qui compa \ ,
rare possunl Chri&iianorum libroruui possessio.

. *
,
Ipse enim per se librorum conspeclus, nos efficit
,
segniores ad peccaluin, invilatque ut ad justitiara
.
magis erigamur.
\ ,
9. Dixii adbuc: faagna cauiio cst ne peccerous,
, .
lectio Scripluraruii).
*. , \ 10. Ilem prouunliavil: Magnum est pracipitium
, .
el vorago profunda, Scripturarum ignoraiio.
'. , ,
11. Rursus dixii, niagnam esse salutis prodilio .
nein, nuliam divinarum legum cognosccre.
'. ,
12. Idem boc p r o l u l i i : Ju^torum peccala in la , ,
biis \crsaiilur, impioruin vcro e lolo manant
. " * , , <corporc. Unde psallil David : Pone, Dumine, custo ;' ,

diam ori meo, el ostium circum&ianlia* labiis meis .

, ,
E l : Dixi, cuslodiam vias meas, ut non delinquam

(18).
in lingua mea* .
13. Inierrogatus est idem : Cur dcccm sunl leg^s
\ ,
pneeepta, novcm vero bealiludinis praedicaliones ?
, (19); \
- C Ac respond.l : Decalogns numeio aiqnat plagas
, - jEgypliacas; triphc aulem Trinitatis figura est
.
beatitudinuni enumeralio.
\ , ' 4 . Ab codem poslulalum esl: An miiciis justus
, ,
sufliceret ad placandum Dcum. El ait, ila csse;
^

a Deo quippe pronuniiatum : Conquirite xinum qui

, .
faciat judicium el jusliliam, el propiiius ero omni
populo .
'. ,
15. Ejusdcni scnicnlia f u i t : Deus pcccaloiibue
,
quidcin pocnitentiam agenlibus ctiaui sorlera i e (20) niillit, qtseniadmodura nicrctrici atque publicano;
4

84

8 8

8 e

8 1

8 8

97

6a

6 0

8 3

8 1

XTIII.

8 8

8 8

. .
. .
A l . insor. .
Psal.
*._1
4
Pg'||
" -
H l Psal.
H . - l
*

cxviii, 164.
CLX,
5.
xxxviii,
2.
8 7

5 8

8V
8 0

M a t t h . xv.
Maltb. v .

I I . . 1.

8 8
8 1

Mallb. ix.
1
Jereui.
, 1.

8 8

Luc.

dl

(18) 'Er . In versione Anastasiana D Jesu Chridi octo bentitudines memoratw sunt, cum
oclav.-e synodi Acl. 5, edii. Bin. p. 634, ubi lcgilur,
ulque es&ent el aliie viriutes muliiv, qitie meriinm
custodiam vias meas, ut non detinquam in via mea,
beatitndhris habere poluerint, Conflicitis Arnobii et
lege ex Grceco, p. 746, ac ex ips<> psalnio, in litigua
Serapionis, posl Irena?um cditus. p. 535, tit o n i i i l a m
mta (Psal. xxxviu, 2). Vidc Socralis Hisloriam
HUarium, GrcgoriumNyssenuin,Cbroina<ium, auctoMh. iv, c. 23.
rem Operis imperfecli in MaUliGum, Ambrosium, An(19) '** . Totidem cernere esl in
giistinum, cum cseicris, deimim S. Leo nova? cdihoc illustri aurei docioris loco, lib. adversus
lionis sermone 95, De gradibus ascensionis ad bealiri/or tnonasiica' vituperatores, cap. 12 : \
tudinem, scpleiri l a n l i m i priores euarrant beaiiludi >\ ,
ncs. Gujus rei raiio repeii debet ex B. Augustino,
, , \
lib. De sermone Domini in monle, ubi docelur
, , ,
seplcm primas Clirisii circa bcatos sciKenlias, gra , ^ ,
dus csse perficientes. octavam vcro scnlcmiam csse
^ ^ '
perfecli bominis declaralionem.
&:
(20) . Ita Grci appellare solent mulie6. Et lib. ad eos qui scandalizaii fuerant, can.
rom peccalricem, , ,
15, octo (juidem tanlum rccens t; sed omitlii i l l u d :
, dicit pseudo-GbrysosloBeatipacifici (MatUi. v, 9). Yide cjusdem Hoiniliam
mus t. YU Saviliano, otal. 4S, . 376, eiveAmpbi15 in Matihaum. Verutn aliis oclo dimtaxal comloi-bius orat. 6, 66.
pulan'ur, Sed ei in blva-tgetio, ore Dombti noslri
4

(,

467

APPENDIX AD PALLADIUM.

463

a justis vero usuras quoque exigit. Atque id est ^ .

quod dixit apostolis: Ni$i abundaterii justitia ve,

stra plus qnam Scribarum et Pharitaorum, non tn- ,

trabiiis in regnum coclorum **.

.
46. Hoc vero eliam d i x i l : Quam minimo Deus
'. \ , vendii justilias iis qui emere cupiunl; parvo panis

frusto, vestimenlo v i l i , frigidae poculo, obolo
, ,
uno.
, .
47. Istud quoque adjiciebat: Homo ab homine
'. \ , '
vel ob pauperuietn, vel ob usum abundanliae, fe- , nore accipiens, el reddens, gralias quidero habel,
, \ ,
verum pudore affectus reddit clam. Dominus vero
.
Deus e contrario, clam muluo accipiens, coram
\
angelis, arcbangelts et juslis hominibus, retri- \ .
buit.

De sancto Ephrcem.

*.
%

4. (21) Puer adbucerat abbas Epbram, vidilque

'. \ '
somnium seu visionem, quod oria sit vilis in l i n - ,
gua ejus, maxime fcrax, et crevcrit ac impleverit , \ , \ ' quidquid sub coeloest; quodque accederent cun,
clae volucres coeli, ac manducarcnl de vitis fructu ; , \
et quantum comederent, fructus illius araplior eva- , .
dcrct.
2. (22) Alia ilerum vicc, sanclorum aliquis bac
'. " ,
\isione donatus esl; vidit angelicum ordinem e
coelo juxia mandatum Dei descendere, habeniem
, \ ,
prae manibus volumen, hoc est tonmm scriplum
\ \
intus el foris ; dicebanlque ad invicem: Cui debe- ; \
mus illud tradere? Quidam autem aiebant: Uuic; , " . alii vero alium nominabant. Responderunt autem Q \ * \
et dixeiunt ; Yere sancli sunt ac j u s l i ; verunua * \ ,
men nullus boc accipere potest, praeter Epbracm.
. \ \
Tum vidit scnex quod Epbraem tradiderint volu- , \
men. Mane autem surgens, audivil eum commen-
taritem, el velut fons inanabat cx ore ipsius ; co- , \
gnovilque essc ex Spirilu sancto quap egrediebanlur .
e labris Epbraem.
'. " ,
3. (23) Alias iterum, Epbramo praetereunte, i m
inissa merelrix venit, u l blanditiis eum atlraheret ad
turpero concubilum, aut sallem ad iram provoca- , , ret; ncmo eniro unquam vidit illum irascenteno. , .
\ *
Et ait ad illam : Sequere me. Cumqae accessisset
ad locum bominibus refertum, dixil nmlieri: Yeni, ,
in boc loco, quemadmodum cupie. At illa bomi- .
num multiludinem inluila a i t : Quo modo poleri- D , ,
mus id perpelrare, ac sine verecundia, aslanle , \ ;
,
tanta turba? Tunc Epbraera ad feminam: Si ob
homines erubescimus, multo magis ob Deum de- (25) ,
. *bemus erubescere, qui deprebendei abscondila te .
nebrarum". Unde illa, pudore suflusa, re infecla
discessit
.
De Eueharisto homine zaculari.
,
(24) Duo e Palribus oraverunt Deum, ut plenam
4

* Malth. , 20.
1 Cor. , 5. ' . inser. .
, , . . add. .
(2!) Vit. Patr. xvm, 5.
(22) Vit. Patr. , 6.
(23) Vit.Palr. , 21.

(24) VU. Palr. , 3.

(25) .
*^ .

Pelagius, quanto mog/j,

00

APOPHTHEGMATA PATRUM.

, . \ illis fidem faceret de mensura ad qu.Tin pervenissent. Tum dcsccndit ad eos cjusmodi vox : lllo tn

pago iEgypti, vir est ssecularis nomine Euchari ,
stus, cujus uxor vocatur Maria : nondunri attigistis
*
vos mensurarrt virltitis eorum. Surgenles ilaquo
. \
ambo senes, pcrgunl ad pagum , ei pcrconiali,
, ,
invenerunl hominis cellain alque ejusdem uxo \ * \
rem. Dicunl mulien : Ubi est v i r luus ? Illa rc * ;
spondil: Paslor est, pascit oves. Et introduxil eos
, \ . \
in cellam. U l autem advesperavit, rediil Eucba : . ,
ristus curo ovibus; ac videns senes, mensam ap \
paravit, allulilquc aquam abluendis eorum pcdi , ,
bus. Diount ei senes : Non deguslabimus quid .
quam, nisi nobis declaraveris quidnam sit quod
,
opcraris. Eucbaristus vero cum humilitate a i l :
.
* Ego paslor sum, et baec csl uxor niea. At senes
perscvcrarunt orantcs illum ; nec voluit effari.
\ .
Tunc illi od eum : Deus ad te roisil nos. Quo au , \ . \
* . * dilo sermone lerritus, coepit dicere : Ecce, oves
istas acccpimus a parentibus noslris ; et inde si,
, , \
Dco prospcranle, provenerit aliquid, tres partes

facimus : unam paupcribus, alleram ad bospilali \ '
lalcm, lertiam in usus uoslros. Ex quo autem
, *
uxorem accepi, nec pollutus sum ego, ncc illa, sed
, \ ,
virgo est; ct scorsuro dormimus : noclu geslamus
. \*
cilicia, de die vestimenta noslra. Hucusque mor , ,
talium nemo isla cognovit. Quod postquam ai>
\ *
diissenl senee, admirati sunt ac recrsserunt glo , \
riam danics Deu.
. " \ . \ ,
.

6 7

be Eulogio pretbytero.

*
(26-27) Eulogius quidam celebrabatur ab homini
bus,beati Joannisepiscopi discipulus,presbyter el ag , \
ceta magnus, qui jejunabat per bidua, el saepe ad
, , \
hebdomadem usque trahebat jejunium, usus in c i , \
bum pane solo cum gale. Is venil ad abbatem Jose, .
pbum in Panepho, sperans spectaiurum se apud
^ ,
illum austeritatem majorem. Et suscipiens euni
. \
cum gaudio senex, quidquid babuit, ad solatium
, '
ejus impendil. Dicunt Eulogii discipuli: Non come . dit presbyter nisi panem et sal. Abbas autera Jo
geph manducabat tacitus. Cumque mansissenl dies
. . \
tres, non audierunt eos psallenles aut orantes; oc , - D culla enim erat operalio illorum. Discesserunt i g i t u r , nullum adepti animae emolumentum. Porro
. \ . '
dispensalione Dei oria est caligo; ac evagaii re ,
versi sunl ad senem. Priusque quam pulsarent, au . \ \ ,
dierunl eos psallere; poslque diulurnum tempus,
\ ,
pulsaveront iteriim. A l illi silentio post psalmo. , diam facto, laeli susceperunt eos. Tom Eulogii di . ,
scipuli propieraestum iminiseriint aquam in bancale,
\ , \
ac dederunt e i ; erat autem aqua pcrmisia de mari
\
ct flumine : nec potuil bibere. Tunc Eulogius ae \ .
cum reputans, procidit scni, u i disrerel ipsorum
,

. .

8 7

. .

. .

(26-27) Vil. Patr. , 4.

PATBOL. G R . L X V

i71

APPENDIX AD PALLADIUM.

vivendi ralionem, dixilque : Abba, quid esl hoc? ^ , , ( ;

Aniea psallebalis, sed niodo poslquam egressi ,
fuiinus : et baucali nunc sumpto, aquam inveni sal- \ ,
.
sam. Respondit senex : Fraier slolidus est, alqae
:x errore permiscuit aquam marinam. Eulogius ve- , \ .
ro rogabat scnem, cupiens rei verilatem discere. ,
Dicit ei senex : Ille parvus vini ealix, cbarhaUs . \
f u i t ; haec vero aqua, potus est fratrum perpelaus. ,
Atque docuit eum discretionem cogilationum; ab- , ot . , \
sciditque ab ipso bumana omnia. Tum evasil in
ceconomia seu dispensatione perilus : ac deinceps * . \ (29) \ comedebat quidquid ipsi apponebatur. Didicil pari, \ \ ,
ter, ipse quoque operari in occulto. Tandem seni
" \
affirniavil, veram esse ac uiinime fallacem eorum
.
perationem.

B

.
^ De akbate Euprepio.
'. ", \,
4. Dixit abbae Euprepius : Certus apud te Deum
, \ ,
fidelem esse ac poienlem, in illum crede, et parli , \ . ,
ceps fies eorum q u illius sunt. Quod si animo dejiceris, nequaquam crcdis. Uem : Omnes credimus . \
,
eum polentem esse, et cuncta ipsi esse po9sibilia.
. \ Verum tuis quoque in rebus erede i l l i , quia eliam
, \ \ .
in le edil signa.
'. .
2. (28) Idcm cum diriperelur, una cum direptoribus dejecta levabat. Gum aulem asportassent , >3 0 , quse intus erant posita, et reliquissenl baculum
, \ suum, ut illum conspcxit abbas Euprepius, mole, .
slia affectus est; et accipiens, cucurrit posieos reddendi animo. Illis vcro noleotibus sumerc, ac veri- , , tis ne quid accidisset, quosdam offendens, oravil ut ^ , ' (, .
quia idem iter peragebant, baculum redderent,
3. Dictum est abbaiis Euprepii : Corporalia, raa'. ,
tcria sunt. Qui diligit mundum, offendicula amat.
. O
Si ergo contigeril u l amitlamus aliquid, rcin cum
. ,
gaudio ei laudis confessione accipere oportet, ut
, -
qui curis liberaii fuerimus.
.
*. .\
4. Fraler abbatem Euprepium interrogavil de vita. El respondit scnex : Fenum comede, fenum
. \ ,
gesta, in feno dormi. Hoc est, conlemne cuncla, , , ,
eor autem obtine ferreum.
, .
5. Fraier interrogavit eumdem senem, dicens :
'. ,
Quo pacto advenit limor Dei in animam ? El ait se ;
nex : Si bomo habuerii bumilitalem, nibil posse- ,
derit, nec judicaverit, veniel in eum limor Dei.
\ , \ ,
D .
- 6. ldem dixit : Timor cum buimlitate et ciberuni
*. - \ , \
indigentia, lucluque, pcrseveret tecum.
, \ .
7. l n principio suo abbas Euprepius venit ad
*.
quemdam senem ; cui d i x i l : Abba, profer mibi ser- , \ , /
monem, qtiomodo salvus fiam. Respondil: Si vis . ,
salutem consequi, cum invises aliquem, ne ante- \, \
vertas loqui ante quam inquisierit a te. Ille vero ad
. \
id verbi compunctus, inclinavit se veniam petens,
, " ,
dixitque : Certemulios legi libros, ejusmodi tamen
\ . \
institulionem nondum cognovi. Alque uiiliiate per .}
cepta egreseus est.
r

. .
(28) L. Joan. Geom. Parad. ep. 88; Raderi V i rid.; Vil. Vair. v i , 9.

(29) ,(\\\\$,0>%\
risset exaratua) .

repc-

|7J

APOPHTIIEGMATA PATSUM.

'.
9

?. \ *,
,
, .
,
. ,
, 01 \
.
*
\, , .

| U
Deabbate

Eladio.

4. (30) Aiebani de abbate Eladio, mansisse eum

annos vigiuti in Cellis, nec eustulisse unquam oculos in altum, ut ecclesiae lectum conlemplarelur.
2. De eoJem abbate Eladio relulerunt, quod panc
ct salc vescerelur. Cum ergo venissel Pascha, d i cebat : Fralres panem et sal comedunl: ego vero
propter Pascha, debeo nonnibil laboris susciperc.
Quandoquidem aliis diebus sedens manduco : nunc
quia Pasclia esi, navabo operam, e t i n pedesslans
comedain

De abbate Evagrio.
4. (31) Dixit abbas Evagrius : Cumsedes in cella,
collige mentem luani; memento diei niortis ; (unc
vide corporis moriificationem : cogita calamitalcm;

assume; condemna vanilatem mundi; quo

possis manere semper in quiela? viiae proposito nec
, \ * in infirmitatem incidas. Memor quoqiie esto stalus
). \ $ prapsentis in inferno : reputa quemadmoduro illic
\, ; degant aninia?, in quo gravissirao silentio, in quo
, , \
amarissimo gemilu, in quati timore, cerlamine, ex spectatione; reputa nunquam desinentein dolorein,
, \ .
lacrymas animse easque interminatas. Sed ci recor \ , \
dare diei resurreclionis, ac exbibitionis ad Deum :

imaginare horribile Iremendumque illud judicium.
\ . Profer in medium quse reposita sunl peccaloribus,
, ' iguominiam coram beo, angelis, archangelis, cun \ \ \ ctis bominibus; supplicia, ignem sempitenium, ver , , ,
niem nunquam dormienlem, tarlarum, tencbras,
, , ,
slridorera dentiuro, terrores, lormenia. Profer pa
, \
riter juslis bona reposita, fiduciam cum Deo Patre,
. \ ,
el Gbristo ejus, angelis, archangelis, cuncto san*
^ \ ,
clorum coetu, regnum coelorum, ejusque dona, gau
\ , \
diuin ejusque voluptatem. Horum utrorumque rae, , \
moriam adduc in mentem luam; ac de peccalorum
\ .
qiiidem judicio, fle, luge, verilus ne lu quoquc i n \
ter illos consistas; dc iis vcro q u reposila sunt
, ,
justis, gaude ac laeiare. Atque tum bis frui conlende,
\ \ lum ab illis essc alienus. Gave ne unquam, sive
, \ . \
inira cellam tuam resideas, sive exlra sis, ha?c e
, \ nwmoria elabantur; quo vel per haec eadem sordi . " ,
das noxiasque eflugias cogitaliones.
, , ? , , 0 \ .
'. * D 2. (32) Dixil iterum: Abscindemuliorum affectus;
ne nicns lua aflligatur, et quietis roodum coutur , \
bet.
.
3. (33) Alia ejusdem sentenlia : Magnum quidem
' . est, orare sine distraciioiie; sedmajus est sine dis \ .
tractione psallere.
9.
4. (34) Adhucdixil : Semper memento exitus tui
, \ \
ex hac vita, nec obliviscaris seierni Judicii; neque
.
erii delictum in anima tua.
\ *
,

l a b ( ) r e i n

" . .
(30) Vit. Patr. iv, 46.
(31) ViL Pflir. , 3.
(32) V i i . Patr. n , 8. L . f. iu Dula n. 2.

(33) V i i . kair. , 9.
(3i) Vit. Patr. , 40.

*73

APPENDIX AD PALLADIUM.

5. (55) Itcm : Tolle lentaliones, el rnillus salvus '. , \

ent.
\ .
G. Hoc etiam : Dixit quidam e Palribus : Aridior
' . ,
ct non inaequalis victus cum charitate conjunctus,
, ,
r i i o monacbum inducil in portum impassibili-
taris.
.
7. (36) FaCtus est aliquando consessus in Cellis
'.
pro ncgoiio quodam, alque loculus est al^bas Eva- , .
grius. Dicit ei presbyler, : Scinuis, abba, quod si
, ,
osses in regione tua, et episcopus saepe el mullo- , \
rum caput constilulus fuisses; nunc vero lanquam
.
percgrinus bic sedcs. Ille compunclione duclus non
,
turbalus est, sed capite ntoio dixil ci : Sane iia
, , .
cst, Paler. Verum semel loculus sum; et iterum non &, .
adjiciam .
7 1

70

De abbale Eudcemone.
^

.
De abbate Papbnutio Palre Sceteos dixil abbas Eu \ dsrmon : Illuc dcsccndi juvenis, ncc permisil me
;,
mancre, dicens de
me, Vullum mulieris non
, , .
permiUo maiere tn Sceti, propler inimici insulla, " , .
lionem.
.
N

7 4

Piincipium liilerae Z.

' .

De abbate Zcnone.
1. (37) Dixil abbas Zeno beaii Silvani discipulus : Ne mancas in loco cclebri, nec residcas cum
bomine magni nominis, ncque miltas fundamenlum
nt cellam libi scdificcs aliquando.

.
'.
,
; , .
.
2. Relulcrunl de abbate Zenone, quod initio quid'. " \ , *
piam a quopiam nolebat accipcre. Unde qui affere- C . \
bant, recedebant iristes, quod non acciperel. Et
,
alii ad eum veniebant, volentes accipere, tanquam
. \ ,
a magno sene, nec babebat quod daret, ipsique , \
tristes absccdebant. Ait senex : Quid agam? quia
, \ \ .
contristantur tam qui aflcrunt, quam qui capere cu , \ , \
piunt. Hoc praeslat : si quis afferat suvnam, el si
;
quis pelat praebebo ei. Alque ila faciens, quietem
, , \ .
, \ .
babuit, cunctisquc satisfecit.
3. (38) Venit fraler jEgypiius visilatum abbalem
'.
Zenoncm in Syria, el accusabal coram senecogita , \
tiones suas. llle vero admiratus dixit : jEgyptii,
\ . 01
ijuasquidcm obtinenl virlules, occultant; quosau, , ,
liuii non babent defectus, eos accusant continuo :
, \
Syri autem el Grseci, quas quidem fion habent vir- ^ \ , &
tutes, babcre se praedicant; quos vero babent de
, , & ,
feclus, abscondunl.
.
4. (39) Ad eum vcnerunl fratres, sciscilalique
\ \, \
sunt liis verbis : Quidnam sibi vult quod in libro
, * ob scripium e s l : Cxlum aulem mundum nonesl in
;
onspectu ejus ? Respondil senex : Missa fecerunt
' \
.raircs peccata stia, el de coelis scrulantur. Hanc
, \
vcro habct inlcrpreialioftem lextus : Quoniam ipse .
solus Deus fmindus csl, ideo dixil : Coelum autem \ ,
Mundum non est.

.
. .
Job xxxix, u l l . " A l . sub.
1 )b xv, 15. " Al .

7t

1 9

7 1

(55) S. in Atilonh. M. 5; Socratcs iv, 23.

(56) Yil. Palr. xvi, 2.
(37) Yit. Patr. vni, 5.

(38) V i i . Patr. , 3.
(39j Yit Puir x, 22.

APOPBTHfiGMATA PATRUM.

477
f

e . " \ ,
,
4\ \ \
\ ,
. \
, \
*\ , . ,
,
.
. \
.
. , \ .
" ,
,
. \
. ,
. \ ,
- .
' . "
, ,
, *
, \ . ;
. ,
. \
, \ ,
. \
, \ .
7 5

'. , \
,
\
& \ ,
, .
' . " , \ , ;.
, . . . "
. ' . \
, ,
. ;
' \, \
. " ,
, \ .
,
' ,
\ , . \
, .
,
. ,
0 .

.
'. $ *
7

* AL .

17S

. (40) Dicebaot de abbale Zenone, qnod cum residerel in Sceti, exiit noctu e cella sua, lanquam
ad paludem profecturus; sed a via abcrrans, p<v
tres dies ac noctes ambulavil [: unde fatigalus,
dellciens cecidit velut morilurus. Et ecce puerulus
coram eo stetit, panem tenens cura aquae baucali;
dixitque : Surge, coniede. llle vero surgens, precatus est : pulabat enim phantasma esse. Ait
puerulus : Recte fecisli. Et adhuc oravit eecundo
ac terlio. Tum ad eura ille : Fecisti bene. Ilaque
senex surgen3 manducavit et bibit. Post baec sic
iocutus est puer : Quantum arabulasti, tantum
dissiius es a cclla tua; sed surge, sequere me.
Slalinique in cella sua essc se deprebendil. Dixil
ergo ei senex : Ingredere, fac nobis orationem.
Et> ingresso sene, infans non comparuii.

6. (44) Alio tempore idcm abbas Zcno per Palaeslinam iter habens, cuin lassus essel, sedit juxta
cucurnerarium, ut comederet. Subit eum cogitatio
ejusmodi : Accipe unum cucumerem, et manduca,
Quid enim id? Sed respondens dixit animo suo :
Fures ad tormenta perducunlur. Hirtc igitur proba
teipsum, an possis ftrre lormenla. E l consurgens,
ad sestum solis stelit per quinque dies; cumque se
torruisset, ait : Non vales fcrre supplicium. Et ad
mentem suam infit : Quandoquidcm non poles,
nc fureris ac manduces.
7. Dixil abbas Zcno : Qui vult ut Deus cilo
exaudiat preces ipsius, quando surrexerit, et manus exiendcril ad Deum, pra cunclis, etiam prae
anima sua, oret ex animo pro inimicis suis; ac
per bocpraeclarum facinus, quidquid a Dcopelierit,
auscuHabit ei.
8. Rcfercbanl, quod in pago quodam eral aliquis
qui plurimum jejunabal, adco ul iudilum ipsi
fuisset nomen Jejunatoris. De quo cum rescivisset
abbas Zcno, arcessivil eum. llle lailus accessit.
Eloratione lacla sederunt. Goepit igitursenex operari lacilus. Non valens autera Jejunalor loqui
cuni co, coepit a laedii vilio molestari. Et ait seni:
Ora pro me, abba; volo enim abire. Dicit senex:
Quare? Respondit ille : Quia cor nieum quasi flagral, et quid babcat ncscio. Nam quando eram in
D villa, usque ad vesperam jcjunabam, nec unquam
mihi lale quid conligil. Senex lum : I n vico, ex
auriculis tuis nutriebaris; sed abi, aique ex boc
lcmpore manduca hora uona; et si quid agis, in
occullo fac. Ut ergo incepil fa< ere, nonam boram
a?gre exspeclabal. Dixeruntque qui cognoscebant
eum : Jejunalor a da?mone correplus est. llle au*
tcin veniens cuncta nuuliavit seni. Qui ad euiu
dixit : Haec via, secundum Deum esl.
De abbate Zacharia.
1. (42) Dixit abbas Macarius abbali Zacharix:

. .

(40) . /. , 7.
(4J) V j i . Vnlr. , i 7 .

Vit. f air,

i , 6.

APPENDIX AD PALLAWUM.

179

Doce me quodnam &il opus monaebi. Ait ipsi : . * Tune interroga* me, Paler? Tum abbas Macarius
, ; \ *
Dc le mihi persuasum esi, fili Zacbaria. Esl enim
, . "
]iti me vellit, ut inlerrogem le. Zacbarias banc . * *
protulil sententiara : Quanium quideni exisiimo,
, , ,
Pater, qui sibi in omnibus vim facit, is est mona .
chus.
'. (46)
2. (43) Venit aliquando abbas Moses ad baurien, \ . &
ilam aquara, et invenil abbalem Zachariam oran , \
icm ad cisternam, el Spiritum Dei residenlem su .
pcr eura.
'.
3. (44) Dixil aliquando abbas Moses ad fratrem
* ; ^
Zacbariam : Enunlia mibi quid agere debeam ? Audieus ille, bumi proslravil se ad pedes ejus, d i - \ ; ,
, ; * ,
cens; Tu me interrogas, Paler? AU illi senex :
Mibi crede, Zacbaria, fili m i ; vidi Spirilum sanctum \ , .
descendeniem super te, eoque cogor percontari te.
Tunc Zacbarias sublaiam cucullam e capUe suo
posuit sub pedibus, eaque conculcaia : Nisi homo, , , \ inquit, pari modo coutriius calcatusque fuerii, nio-
, .
nacbus esse non potest.
'. ,
4. Ad abbalein Zachariam in Sceti residenteni
visi.6 missa est; ct surgens, abbali Carioni indica- \
. , ,
vil. Sencx vero, qui aciivus esset, peritus circa
\ . \
ksta non exslilit. Surgens ergo verberavit eum,
, , .
aQlrmans a daemonibus profeclam visionem. Yerum Zacbariae sedebat aniino. Surrexil igitur, .
ooctuque abiit ad abbalem Poemenem, cui narravil , , \ ,
\ .
rem, ulque inleriora sua ardereut. Et videns se , * "
nex, a Deo esse, dicit ei : Proficiscere ad illuin
, \ * , .
senem, ac si quid loculus fueril libi, facilo. Per\ , \
rexit ad senem. Qui ante quam inquirerelur, prae, , \
veniens enarravit ei cuncta, quodque spcctaculum
a Deo essel. Sed vade, inquit, subjicere Pa- . * ,
.
iri tuo.

'. ,
*
; * ,
; \ * \, , . \ ,
, ,
,
,
,

3. (45) Abbatis Pastoris bic fuit sermo : Inlerrogavil abbas Moyses abbatem Zacbariam, morii
proximum: Quid vides? Dicil ei : Nonne salius est
tacere, Pater? Tunc Ule : Etiam, fili, lace. El bora
mortis ejus, sedens Isidorus abbas, guspexit in
coelum, dixitque: Lxtare, mi fili Zacbaria, quia
libi apertae sunl porlae regni coelorum.

77

Principium littenra H.
)

De abbate Esaia.
1. Dixil abbas Esaias : Nibil adeo ulile est no9 1

. .

.
(47).
'. , -

. add. .

(43) ibid. . 1005, n. 49.

(44 Vit. Pair. xv, 17. Cod. Caes. 238.
(15) Vit.Patr. xv, 18.
(46) * . Membranae Colbert.
?6' , \
: > \ ,
\
* .
( i ^ ) . Proferlur in Ca|ena C.ordcrii ad Lucac xiv, 2.7, baec scnienlia, velut
ls.titt arcbiepiscopi: Qualem autem crucem dicil ut
$ajulemu$ nhi coniinentiam passionibus , donec
mem Ulas penitus exstirOet ? Yerum quandoqtiidem

Esaiae abbatis oratione 21, ex Zini versione scripium

legitur : Qui non toliit crucem suam et sequitur me,
non potest meus e$se discipulu* (Luc. xiv, 27). Quam
dicil, ut tollamus crucem ? nisi ut mens assidue t>igilet, et virtutibus incumbat? cruce non discedit,
aui vitia persequitur, dxjneo ea profliget ac superet.
Nullus dubito, quin abbreviata scriplura viro docio
fraudi fuerit, ul archimandrilam in archiepiscopum
converteret. Esaise anachoretae aliam sentoniiani
adducit Antonius Melissa lib. i , serm. 39; abbaiis
vero Esaiae opuscula varia, partim cdiia, paniin i n cdila, compleciilur codex menibrancus biblioibuca)
Colbertina?.

181

APOPHTHEGMATA PATRUM.

(48), . " vitio monacho,.ut cofttumelia. Nani quemadmodum

(49) ' - ,
arbor singulis diebus irrigala, sic novitius contu*
\ .
melia affectus el tolerans.
'. " \
2. Iterum dixil ad eos qui recte inciphint, sanclis
, Patribus subjecti : Prima tioctura nunquam amit , . * titur; velut in purpura. l l e u i : Sicut ieneri ranii
" I facile convertuntur ac flecluntur, iia ei noviiiiqui
\ ,
in subjeclione sunt.
4 .
'. ,
5. Dixit iierum, novcllum uionacbum e monaste , - rio ad monaslerium iranemigranlem, similem esse
animali quod sub capistro buc illucque impel .
litur.
*. , ,
4. (50) Itidem narravii, quod Pelusii presbyter,
, \ cum fierei agape, el fratres in ecclesia comede, \ , renl, mutuoque colloquerentur, increpitie i l l i s ,
* , *
d i x e r i l : Tacete, fratres; conspexi ego fratrem vo * , \
biscum vescenlem, tolidemque calices bibentenn
,
ac vos, cujus precatio velut ignis ascendil in con .
speclura Dei.
'. \ ,
5. Accepimits de abbale Esaia, quod aliquando
, \ , \
surapsit ramum, et ad aream profectus est, dixit . \
que lerrae domino: Da mihi frumentum. Ait i l l e :
., ; . \
Tune messuisti, abba? Nequaquam, inquit. Tum
3 , ;
possessor : Quomodo igilur frumenlum accipere
* ,
vis, qui non messuisl? A l senex: Nisi ergo mes ; .
suerit quis, non capit mercedem ? Agricola: Nulla . ,
tenus. Atqne ila rccessit senex. Fratres autera i n , ,
tuili quid fecisset, incliuato corpere, supplicavcrunt
. ,
ei, ut ralionem facti edocerentur. Tunc ad iilos
, , C senex : Hoc, inquit, ad exemplum feci, qjiod nisi
.
quis operatus fueril, non percepturus sit mercedem
a Deo.
' .
6. Idem abbas Esaias, quemdam fratrum roea, \ - , \ vit ad se, lavilque pcdes ejus; et pugillo lenticuiae
, , in ollam misso, poslquam ebulliissel, allulit. Dicit
. \ * ,
ei fraier : Non satis cocla est, abba; tum Esaias:
0.66 . * Nonne tibi sufficit quod omnino ignero viderit ? Et
; \ .
boc uiagnum solaiium est.
'. ,
7. Dixit rursus: Si Deus voluerit animae misereri,
, \ ,
ipsa vero coniumax non sustiouerit, sed fecerit ex
, voluntate sua, permittit pati eam quae non vult, ut
, .
sic ipsum inquiral.
8. Ua etiam loculus est: Quando vult aliquis ma'. " ,
lum pro malo reddere, potesl vel nutu solo tedere
,
.
^ fratris conscienliam.
9. Idem abbas Esaias inlerrogatus: Quid est ava*. ,
rilia? respondit: Non credere Deo, quod lui curam
-., \

19

. .

. .

(48) , Novitio, incipienti, tironi. Vulgans vox, quae exstat eliam apud Macarium homil.
t > ei 16, ei in Scholiis ad Scalam paradisi, duodccimo in gradnm 26, ei sexto iu 28. Sed in priinis
ifiiari nicrciilnr quae ipse Joannes Climacus babet
gradu 4. Nam cum dixisset p. 58 :
, subjungil quibusdam
if.uTpositie . 50 :
. Ubi ad marginem ap\''ugiitir . Undc, sicul ex seusu, paiet
Yu-aiu leclionciii esse .

(49) " dirdpor. ln Esaia sen Isaia inv

presso, oral. 26, De dicti$ quat Pelrus abbas disci*
pulus ejus er> ilto accepit, el liiteris commendavit:
Arbor quie irrigalur, non areuit, sed fruclum afferi.
Ex ms. aulcin Colbertino, sub liiulo,
. * ,
; Hoc est, Arbor quxquoudie irrigatur, quando
arescit radix ejus ut fructum non proferat
(50) V i / . Pair xn, 7.
t

183

184

APPENDIX AD PALLADIUM.

guscipiat, tfesperare de promiasionibus Dei, el aui- , \ \

pliflcalionem aflectare.
.
10. Interrogatus est etiam, quid cssel detraeiio.
'. , , \ d r Etrespondit: Non cognoscere gloriam Dei; aique:
" ,
luvidia erga proximum.
.
11. Inlerrogalus pariter de ira; responsum dcdit:
'. , , \ ira est conteDlio, et mendacium, el ignoramia.
, , .
.
De abbate Elia.
'. *
1. (31) Dixit abbasElias: Tres ego res limeo;
cum anima mea egressura esl e corpore; cum Deo
, \ , \
repraesenlabor; et cum adversus me proferenda est

* .
senientia.
\ " 2. (52) Diccbant senes abbali Eliae in jEgypio de
abbate Agalbone : Bonus abbas est. Ait eis senex: \ ,

. ^*
Secundum aetalem qua vivil, bonus est. Excipiunt:
Quid vero eecundum antiquos? Kespondit: Dixi . \
vobis, quod juxla aHalem suani praeclarus s i t ; sed ; \
, *
quod spectai ad veleres, vidi bominem in Sccli,
qui potcrat solem in coelo sistere, sicutJesus filius , ,
,
Navoe. Quo audilo, obstupuerunt, et gloriara retu . \ , lcrunt Deo.
, \ .
'. (54)
3. Dixil abbas Elias, ille diaconiae seu niinjsie , \ ; \
r i i : Quid valet peccatum, ubi est poenilenlia? et
, \ ;
quid juvat chariias, ubi residel superbia?
4. Retulii abbas Elias: Vidi bominem qui vim
\ , cucur bitam capiebat sub axillam suam; el ut infa \ ?
roiani inurereiu dxmonibus, quod phantasuia esset,
,
dixi fratri : Ex cbaritalc, boc racum tolle. Tum G * , \ * \
sublato pallio suo, niliil babere invcnlus est. Id au , .
, , tem prolocutus sum, ui licci conspexerilis quidpiaiu vel audicritis, non admitiatis. Quinimo obser- , .
vate ratiocioaliancs, aniini conceptus, cogitata; \ \ ,
\ ,
scienles lalia a dsemonibus iramiili, quo animatn
polluani, inducendo ad reruin incongruenlium con- , \ , \
sideraiionem, utque mentem avocent a propriis
.
peccalis atque a Dco.
'. * ,
3. Etiam banc prolulit sententiam : Homincs
mentcm babent inlentam vel ad peccaia, vel ad Je- , ,
.
*um, vel ad bomines.
*
6. (53) Adbuc d i x i t : Nisi mens psallat cum corpore, in vanum est labor. E l : Si quis dilexerit t r i - , . bulalionem, postca ei erii iu gaudium ac requiem. ^ # , \
.
'. , \
7. Id quoque elocuius est: Senex quidam manc\ * " <
bat in fano; venerunt daemones, dicenles e i : Rece . \ *
de e loco nosiro. Senex infit: Vos non babelis lo. \ '
rum. Goepcrunl ergo passim spargere paimas illius.
. . "
i&nex vero perseveravit, colligens eas. Postea dae ,
mon, apprehensa manu ejus, foras illum iraxit. Ut
. ,
auiera pervenii sencx ad januam, alia manu tenuii
8 1

8 5

88

* . .
. . .

. inser. .

(ol) V n . Patr. n i , 4 ; Schol. 21 ad Grad. 26.

(52) VU
Vii. Patr. u , 5.
(53) L . Dorotb. Doclr. 23.
(54) V

Infra

tittilo dc

. .

. .

8 5

Joannc Porsa, nuin. 2, .

Ubi Pelagius \crl\tdispensatorem. Typicum S. Saba?
cap. 5 : \ *<
. Videlur porro iste Elias is csse, qui a Pailadio memoralor Hitt. Lam. eap. 3.

185

APOPHTHEGMATA PATRUM.

136

** , , eam, clamans : Jesu, succnrre mihi. Confestimque

. \ . \
fugil daeinon. Itaquc senex flerc cocpit. A l Doimnus
. ; \ dixil ei: Cur fles? Respondit so.nex : Quod audeanl
< * " - prehendere lioimiicm, alque ita facerc. Tuin ad cum
, \ . * - Dominus: Tu negligcns fuisti. Quaudo eniiu qnae. " , siisli me, vidisti qnomodo invcntus sim libi. Il&c
. , , \ aio, quoniam labore imilto opus^ csl; ac nisi labo , retur, non potesl quis habere Deum suum. Nam
ipse proptcr nos cruci affixus fuit.
. * .

8. (56) Fraler convenit abbalem Eliani quielse
(55), vitae scctatorcm, in coenobium spclunca: abbalis
, \ , ^.
Sabbae, etdixil ci * Abba docuinenlum roibi trade.
,
At scnex ait f r a i r i : In diebus palrum nostrorum,
, hae tres virlulcs diligebanlur, paupertas, inansue, , \ , \ *
tudo, abslinentia. JNum; vero inler monac-bos re , \ guant, avaiitia , coniidenlia, gula. Quod placuot , \ *.

r i t , elige.
^.
8 7

88

8 9

De cbbale

.
, . \ ; ,
\
.
, * . \
,

\ . \
. '
, . " , ,
,
* . -
* \
:, *
; \ ,
* \ * \
. \
*
. \
* \ , , , . , , ,
*!, *
. -
, * \
, . *

Heraclio.

90

Fialcr leiiUlionibus impugnalus, denunliavit

abbali Hcraclio. llle ul confirmaret eum, banc
narravU hisloriam : Sencx quidam liabuit discipulum obedientiai virlule piTCslaniem, ad nmllos
anno.s. Qui aliquando lenlatus ac inipugnatus, senem demilleudo sc salutavil; ac dixit : Fac me
cssc nionacbum. A i l illi senex : Locum considera,
el facieiuus tibi cellam. Ergo abicns procul uuo
lapitle, reperit. Tum profecli cellam conslruxerunl. Dicil fratri : Quod tibi edisseruero, hoc fac.
Quando csurieris , manduca ; simili modo bibe,
dormi : lanlum t? cella tua ne exieris, usque ad
Sabbalum ; luuc veni juxia me. Fraler aulem duos
dies prregil ex praecepto ; al die lerlia Ledio affectus d i x i l : Cur ila mecum egU senex? Quare surgens, coepil psallere plurcs psalmos ; ac posl solis
occasuni cibum suinpsit ; surgensque abiit cubilum supcr matta sua. El videl yElbiopem jaccnt c m , q u i denlibus sliidebal adversus eum. Unde
cum timore mullo cucurril ad seaem : pulsalisque foribus, a i l : Abba , miscrere niei, apcri. Sencx aulem, sciens quod non custodisscl niandaliiin,
non aperuii usque ad diluculum : quo lcmpore aperiens, invcnit foras roganiem *. et conuniseraiion^
duclus introduxii eum. Tunc ait : Oro te, Palcr
, . - D vidi iElliiopcm super mailam meam, ut dorniilum
abii. Exccpit senex : Id libi accidit, quia non ser ,
vasli quod praBceperani. Posl hsec pro virili infor ,
mavil cum in ordine vii2B monaslicx; paulaiimque
.
eva&it probus raonacbus.
1

93

98

98

9 7

g l

8 8

8 t

f e

. * .
Ed. .
Ed. .
Alii add. ' .
. .
. add. \ .
. inser. \ ^ .
adil.
! / ; .
AL add. .
. .
. add. ,

9 8

9 8

9 8

(55) .
et ,
nota nomina. Std quid vclai leve mcndmn lollerc
ex ppislola Pascbalis II ad Nuryaudum Augu&todutensem, quam luce donavit in Appcndicead Reginosuum vir clarissimus Slrpbatms Balusius?
'iud aulem apostclicu aueloruale statuimus, ui nttlU

9 7

prcsbytero, vet vivenii vel morienti seu ad aliam reiiyionem (imo regionem) vsl ad quieiam vilam iram
cnnti, iiceal res quas die ordiiuHioiiis su(c in ecclesia in qua est ordinaim conquircre polerit (f. p >
tuerii), nuferre vel minnere.
(56) Moscbi c. 52.

187

APPENDIX AD PALLADIUM.
Principiura liitene .

De abbate Theodoro Phermensi.

188
.

1. (57) Abbas Tbeodorus PhermaR tres posside'. *

bat bonos libros ; et venit ad abbatem Macarium,
* \ $ ,
dixilque ei : Tres mibi sunt codices praeclari, ex
, " , \
quorum lectione proficio; fratres quoque ad usum
* \ \ ,
accipiunt, et proficiunt pariler. Fare ergo quid
. , ;
debeam facere. Relinebone eos ad meam frairum- \
quc utilitatem, aul vcndani, ul dem pauperibus ? , \ ; \
Respondil senex: Bonap quidem sunt actiones ;
\ ,
eed majus omnibus est, nibil possidere. Quoaudilo,
. \
discessit, ac vendidil eos, pecuniamque pauperibus , , \ trariidit.
.
2. (58) Fraler quidam residens in Cellis solita'. " rie lurbabatur; el abiens ad abbalem Tbcodorum * \
, .
Phcrmensem, rctulit ei. Senex vero d i x i t : Vade,
* , ,
liumilera redde cogitalionem tuam, subjice te, et
, \ . \
ctiui aliis maneto. Postea reversus cst ad sencm,
; , \
dixilque : Neque cum hominibus conqttiesco. Tuni
scnex ad eum : Si neque solus neque cum aliis > . *
, ,
quietem obtines, qua de causa egressus es ad v i lam monachalem ? Nonne ut tribulaliones sustine- ; \
; * ;
res ? Dicito aulera mihi : quol annis babilum
g.slas? Octo, inquit. Tunc senex ei : Certe in ba- * . *
l> iu hoc sepluaginta annos iransegi, nec vel uno , \
\
d:e quietem nactus sum ; tu vero post octo annos
vis requiem possidere. Quo ille audito, confirma- ; \ ,
.
tus recessit.
'. .
">. (59) Frater accessit aliquando ad abbalem
Tiioodorum, et permansit dies tres, orans ut au- C

. - . diivt diclum aliquod. Sed ille nequaquam rcspon. * ,
dit. Unde frater tristis egressus est. Ait igitur
; \ .
discipulus ejus : Abba, quare nihil ei dixisii ? ct
\
coulrislalus absccssit. Tum senex: Uiiquc non
,
loculus sum ei ; ncgotiator enim est, vullque ex
.
aliorum sermonibus gloriam reportare.
*. ;, \
4. (60) Dixit Uerum : Si amiciliain cum aliquo
,
junxeris, conligerit autcm eum incidere in tenlaliouem fornicationis, $i potes, porrige manum , , \ .
, \ eumque sursum trahe. Sed si incideril in baeresim,
, *
rnec a te persuadeattir ad conversionem , cilo illum
.
a 10 abscinde; ne si tardaveris, siraul Irabaris ad
fovcam.
'. " \ 5. (61) Aicbant de abbate Tbeodoro c Pherme,
quod in bis iribus capitibus supra mullos excelle- D , , , \ r e i : in paupertate, in austeriiale, ct in bominum
.
fuga.
' . *
0. (62) Vacans aliquando inter eos versabatur
" \ , "
abbas Tbeodorus ; cumque comederent, sume*
( , \
bant cumreverentia calices t a c i t i , ncc dicebant
. * "*
illud : lgnosce. E l dixit abbas Tbeodorus : Amise \ , , !
lunt monacbi nobililatern suam, dicere, Ignosce.
.
. .

. * .

(57) Vii. Patr. , 6.

(58) Vit. Patr. , 5.
Vit. Patr. , 6.

Pro alii .
(60) Vit. . x, 25.
(61) Vit. Patr. 1, 7.
(62) Vit. Patr. xv, 20.

89

APOPIITII. :CM\TA PATRUM.

i90

C , , , ^
7. (61) Perconlatus est eum frater : Visne, abba.
;
ut aliquot diebus non comedam panem? Respondit
\ .
senex: Recte facies; ego etenim ita feci. Ait
* - fraler: Volo igitur portare cicercula mea ad pis , \
trinuin, ut inde farina fial. Tum senex : Si, in.
quit, ilerum ad pislrinum proficisccris, panem
, \
tuuua fac ; et quae uiiliias ex isia exporlaiione ?
(63);
8. (65) Vcnil aliquis esenibus ad abbatem Theo'. , \ - dorum; dixitque ei : Ecce ille frater reversus
est ad saecultim. El ait sfcnex : Ilac de re miraris?
. \
; , - Admirari n o l i ; sed inirare magis, cum audieris
potuissc quempiam eifugcre ex orc inimici.
.
9. (66) Quidam iraler venil ad abbalem Tbeodo ,
\ \ ,
P
I disquirere de rebus quarum
. \ nondum experienliam per opcra babebal. Oixit ei
, , \ senex : Nondum navem naclus es, nec in eam i m posuisii supellectilem luani : et anlequam naviga , .
veris, jam in civilatem pervenisli. Ergo cum prius
, & .
opus cffeceris, veni ad sermones quos nunc loqueris.
'. '
10. (67) Idem aliquamio accessii ad a . batom
\ , Joanne u, iliuin ex nalivitale eunucbum : et inler
colloquendum, d i x i i : Quando in Sceli vcrsabar,
" , ,
, opera anin:aj erant opus noslrum, opcra vero ma/ iiuiim velut operis accessionem habebamus ; nunc
vero opus animae evasil in operis accessionein,
, .
el operis accessio in opus.
\ ,
11. Interrogavil aulem illum frater, si<f: Quod , , C a m est opus anima3 quod nunc velut appendicem
\ , ; \
Iiabemus, el quaenam appcndix quam velut opus

ducimus ? Respondil senex : Qusecunque liunl ex
,
niandato Dei, opus animae s u n l ; at rcspeclu sui
\ , - operari, el congregare, hoc pro appendice babere
. debemus. Frater excepit: Declara mibi banc rem.
. \ ^
Senex : Ecce, audis me aigrotare, cumque visitare
, \ , \
nie dcbeas, dicis apud le : An roliclurus sum opus
, \
meum, atque profeclurus raox ? Verum perficiam
; , \
prius, sicque pergam. Ar.cidit aulem tibi alia OCCIK
. " \ , \
palio ; el forte nequaquam vadis. Item, alius fra-
.
ler dicil t i b i : Porrige mibi manum , fraler. Tut
, ! \ "
vero ais : Debeone dimiltere opus meum, el abire
, \ ; ad operandum cum isto ? Si ergo non abieris, re" , ,
linquis mandatum Dei, quod est animae opus, et
I , \ ; , D appendicem cxsequeris, scilicel opus manuum,
.
'. ,
12. Dixiiabbas Theoaorus e Pbermc, hominem
,
qui ad poenitenliam stat, non alligari ad praece.
plum.
15. Ideni d i x i t : Nulia virlus est talis, ac nequa \ " ,
quam contemnere.
.
14. Hunc eliam sermonem habuil: Homo qui
\ "

r u i n

e t

C 0 C

i l

l o i

u i

. .
(63) ; Versio
aniiqua : Quiaopu* est ista adjeclio ? aul quod mal i m , advectio.
(64) Vit. Patr. v m , 7.

(5) Vii. Palr. x, 25.

(fiO) VU. Palr. v m , 8.
(67) V i i . /. x, 24,

APPENDIX AD PALLADIUM.

19!

192

didicil cellae dulcedinem, proiimum suiim fugit, at , "3

sine aspernatione.
.
15. D i i i t iterum : Nisi nvimet abscidero a com'. 3
miserationibus bis, non sinent me esse mona- , .
rlnim.
'. 16. (68) F.jus quoque diclum fuit: Multi boc
, \ .
tompore quielem prius sumpserunt, qtiatn eis
praebcrct Deus.
'.
17. hem lioc: Noli doruiire in loco ubi esl
.
mulier.
'. ,
18. Fraler inlerrogavil abbaiem Tbeodorum, d i ccns : Volo mandaia perficere. Retulii ci senex de .
abbate Tlicona, quod ipse quoque dixcrit aliquan- \ ,

do : Volo adiniplcrc oogitalionem meara cum Deo.
, ,
Et acccpla in furno furina subacta, paucs confec i i ; quos pelenlibus pauperibus dedil. Iterum pe- ** ,
\ ,
lentibus aliis, iradidit sporlellas, quodque geslabat
\ , \
palliuiii ; el intravil in cellara maforte prsecinclus.
Posi Uxc lairien de se adbuc couquerebalur, quasi , . \
,
non adimplessct Dei mandalura.
.
'. , \
19. jEgrotavil aliquando abbasJoscpb, el misil
, ,
ad abbittem Tbeodorum, dicens : Veni, ut videam

te prius qua.n e corpore egrediar; eral aulem media bebdomada. Ille non profeclus csi ; sed misit, . \ ,
, *
aieiis : Si vixeiis usque ad diem Sabbati, adibo;
, .
sin decesseris, in iilo sasculo vidcbimiis iimccm.
'. *
20. Frater dixil abbati Tbeodoro : Aliquid verbi
^, . \
mihi profer; iiam pereo. Ac aigre respondit ei :
Ego perielilor, el quid libi habeo proloqui ?
j,, , \ ;
'. ,
21. Yenil frater ad abbalem Tbcodorum, ul eum
doceret conlexere, atluliique pleciam. Senex au- ,
lem dixit e i : Abi, et manc buc veni. Surgens ergo . , \
seDCx, plectam ei irrigavit, paraviique piaelextu- . \ ,
, \ ,
ram, dicens: Ita alque ila facilo ; et reliquit eum.
lngressus aulem in cellara suain senex sedit; \ \ .
cumque tempus advenisset, cibum apposuit, ac \ ,
hominem reniisil. Venit ilerum mane , et ait illi \ , , \ eenex : Tolie liinc plectam tuam, alque abi. Ve- . *
, \
uisli enim, u l me in tenlationem ac solliciludincm
\ .
mitleres. Nec amplius permisit euni inlro manere.
\ .

*'. , ,
22. Retulil abbatis Tbeodori discipulus: A l i , \ quando venit bomo vendcns cepas, et implcvit
mibi cratercm. Dicii senex : Imple frumento, vi D . \ , \
. * \ , ,
da ei. Eranl autera duo acervi fruinenli, unus
\
niundus, aller non purgatus ; ac implcvi ei ex
. \ \
imniundo. Senex vero oculos in me iniendil acri , \
ter et cura irislilia : unde cx timore prolapsus
\ . \
suni, atque cratercm fregi. Tum veniara procumbcns pelii. Ait senex : Surge, lua non est culpa, , , *
sed ego deliqui, qttod tibi mandaverim. Itaque , . \
* ,
ingressus senex, replevil sinura suum frumenlo
.
purgalo, dedilque ci una cum cepis.
'.
23. Abiit aliquando abbas Tbeodorus cum fralre,
\
ad hauriendam aquam; et praeveniens frater ad la zXfc . \
cum, vidit draconem. Dicit ei sencx : Vude, con

(68) V t l . Palr. x, 26.

APOPHTHEGMATA PATRUM.

!0

*, . culca ipsius caput. Ule (erritus non pcrrcxit. Veuit

autcra senex; scd ubi conspexil eum serpens, quasi
. , \
pudore suflusus, aufugit in soliiudinem.
, \ .
24. (69) Aliquis abbalem Tlieodorum inlerroga\
vit : Si subito ruina conligerit, et tu terreberis,
, \ , ;
6 , abba? Rcsponditque senex : Quamvis coelum lerrre
misceatur, Tlicodorus non lerrebilur. Deprecalus
. \ ,
quippe Deum fuerat, ul ab oo lollerciur limidilas.
* .
Idcoque eum ille intcrrogaverat.
.
25. (70) Dicebalur de co, quod diaconus facius
'. \ ,
in Sccti, noluil acquicscerc ut diaionalus iminia
, \
exercercl, sod ad varia loca profugit. El iterum
. \
senes adducebant eum, diccntcs : Noli relinquere
, minislerium luuin. A i l illis abbas Tbcodorus : Si .
nite me, el orabo Deiun, si ccrliim inc rcddidcrit
, \ ,
. \ ut slem in Joco minisierii mci. Ilaquc Dciim ita
,
precatus esl : Si volunlas lua csl ul slcni in loco
* , .
raeo, certiorcm me fac. Tuin oslcnsa est illi co- ,
lumna ignis, a tcrra ad coohnn usqiic pcrliugcMS,
* '
aiidivitque vocciu bujusniodi : Si polcs iicri sicut
, , .
columna liaec, vade, cxorcc diaeonaium. Quo ille
.
audilo, decrevil nunqiiani acquiescero. Cum ergo
, ,
venisscl ad ccclcsiain, fraircs inclinavcrunl sc co , ram eo, dixeruntquc : Si minislrarc non vis, sal. \ , * ,
tcm calieem icne. Sed nequc hoc suslinuil, profa . \
tus ; Nisi dimiscrilis mc, cx boc loco reccdani.
.
Quocirca reliqucninl euui.
26. Caeterum uarrabanl dc illo, quod poslquam
'. \ ,
vaslala ftiil Scclis, venil ul maucrcl in Pberiuc; ct
, \
. . \ ^ cum senuisset, in morbum iucidit. Jgilur fralrcs
aflcrebanl cdulia. Sod qua? fercbal priinus, sccimdo
, , \
dabal; alque ita cx ordine, quic a pruno capiebat,
. & ,
praibebal allcri. Advcnlanle aulem bora inandu * ,
candi, quod primus cx acccdcnlibus porrigebat, co
, .
vescehaiur.
\ \ ,
27. Aicbant de abbatc Tbcodoro, quod quando
,
in Seeli residcbat, vcnii ad ipsum d.xinon, inlrare
\ . \
vok-ns : ol ligavil eum cxlra ccllam. Ileruin acccssil
\
alius dsemon, ut ingrcderetur; bunc qiiuquc alliga. \ , , \
vit. Et adjicieiis lcrlius d.cmon, advenit, invcnitque
\ ;
duos priorcs vinctos, alque dixil cis : Cur luic cx ; \ ,
ira stalis? Rcspondcnt : Qn inlra ccllam scdct,
, \ . \ - non sinil nos inlrarc. lpse vcro vi facla conalus est
. \
inlroire. A l scnox bunc cliam constriuxU. Itaquc
. , : - vcrili scnis prec^s, rogaverunl illum, dicenlcs :
, ' . Ka\
Solvo ius. Tuai ad cos sonex : Abilc. Doin ignoniiuia ailccli, discesserunt.
. \ .
'. ,
28. Narravit Patrum aliquis de abbalc Thcodoro,
,
illo e Pbcrmc : VMii aliquando ad cum sub vospo , \
ram, el inveni indulum lcvilonc laccio, nudoqiio
, \ , \ . cral pectore, cucullam babens anle so. Tum cc<c
. \
coracs quidam accessit, ul viderel eum. Cumquo
. \ ,
pulsassel, exivit senex ad aperiendum. El obviam
!, \ facJus, sedit in porla cum illo Ioculurus. Ego
. \ , \
sumpsi sogmen mafortis, contexique humeros eius.

*. inscr. .
($9) Vil. Patr. , 6.

* . inser.
(70) Vit. Patr. xv, 2 1 ; vu. 55, I .

APPENDIX AD PALLADIUM.

191

192

didicit ccllae dulcedinem, proximum siuini fugit, at , ^

.
sine aspernalione.
'. )
15. Dixit iterum : Nist niimet absctdero a com , .
miseralionibus bis, non sincnt me esse monarbum.
'. 16. (68) Ejus quoque diclum f u i l : Mulli boc
, \ .
lempore quietem prius sumpserunl, quam eis
praebercl Deus.
'. \
17. Item boc: Noli doruiire in loco ubi est
.
mulier.
'. ,
18. Fraler intcrrogavil abbaiem Tbcodorum, d i .
cens : Volo mandaia perficere. Retulit ci senex de
\ ,
abbatc Tbeona, quod ipsc quoque dixcrit aliquan
do : Volo adimplcrc cogitalionem meara cura Deo.
, ,
Et acccpla iti furno farina subacia, panes confec i l ; quos petenlibus pauperibus dedil. Iterum pe- ** \ ,
\ ,
tentibus aliis, iradidil sporlellas, quodquc geslabat
, \
palliutn ; ei inlravil in cellara maforle praeeinctus.
, . \
Posl Iiaic lainen de se adbuc coiiquerebalur, quasi
,
non adimplesset Dci mandatum.
.
'. , \
19. igrotavil aliquando abbasJoscpb, cl misil
, ,
ad abbatcm Tbeodorum, dicens : Veni, ut videam
*
le prius qua:ii e corpore egrediar; erat autem me . \ ,
dia bebdomada. Ille non profeclus csl ; sed misil,
, * 1
aieiis : Si vixeris usque ad diem Sabbati, adibo;
, .
sio decesseris, in ilio sacculo videbiinns inviccm.
'. $
20. Fraler dixit abbali Theodoro : Aliquid verbi
, . \
mibi profer; nam pereo. Ac acgre rcspoiidii ei :
Ego periclilor, el quid libi babeo proloqui ?
j, , ;
'. ,
21. Venii frator ad abbatem Theodorum, ul eum
doceret conlexerc, atluliiqne plcclam. Senex au- ^, \
. ,
leui dixit e i : Abi, et jnanc buc veni. Surgens ergo
senex, pleclam ei i r r i g a v i l , paravilqtie praelextu- . ,
, \ ,
ram, dicens: Ita alque ila facito ; el reliquit eum.
lngressus anteni in ccllam suain senex sedit; \ \ .
cumque lempus advenissel cibum apposuil, ac \ , >
\ , , \ bominem reniisil. Venil ilerum maue , el aii i l l i
.
eeuex : Tolie binc pleclam tuam, atque abi. Ve ,
uisli enim, u i me in tenialionem ac solliciludinem
\ .
mitlcres. Nec amplius permisil euni inlro manere.
\ .

*'. , &
22. Relulii abbatis Tbcodori discipulus: A l i , \ quando venit boino vendcns cepas, et implevit
mibi craiercm. Dicii senex : Imple frumenlo, cl D . , \
. ^ \ , ,
da ei. Eranl aulem duo acervi fruuienli , unus
\
niundus, alier non purgalus ; ac implcvi ei cx
. \ \
immundo. Senex vero oculos in nie iniendit acri , \
ter et cum tristilia : unde cx timore prolapsus
\ . \
sum, atque craterem fregi. Tum veniam procum , , '
bens pelii. Ait senex : Surge, lua non esl culpa,
, . \
sed ego deliqui, quod tibi niandavcrim. Itaque
* ,
ingressus senex, rcplevil sinum suum frumento

.
purgalo, dedilque ei una cuni cepis.
'.
23. Abiit aliquando abbas Tbeodorus cum fralre,
\
ad hauriendam aqviam; el pnevenicns fraier ad la- . \
cum, vidit draconcm. Dicit ei senex : Y'ido, con

(68) VU. Putr. , 26.

APOPBTHEGMATA PATRUM.

195

*, . culca ipsius capul. Ille terrilus non perrcxit. Venit

autcm senex; scd ubi conspexil eum serpens, quasi
. ,
pudore suiiusus, aufugit in soliiudinem.
, \ .
24. (69) Aliquis abbalem Tlieodorum inlerroga*.
vit : Si subito ruina conligerit, el lu lerreberis,
, , ;
* , abba? Rcspondilquc senex : Quamvis coolum lerrre
misceatur, Theodorus non lerrebitur. Deprecalus
. ,
quippe Deum fuerat, u l ab co lollereiur limidilas.
* .
Idcoque eum ille interrogaverat.
.
25. (70) Diccbatur dc co, quod diaconus factus
'. \ ,
in Sccli, noluit acquiescerc ut diaionalus imuiia
, \
exerceret, sod ad varia loca proltigii. El ilerum
. \
, - senes adducebant cum, diccnlcs : Noli telinquere
ministerium luum. A i l illis abbas Tbcodorus : Si .
nite me, et orabo Deum, si ccrlum inc rcddiderit
, \ ,
. \ ut slem in loco minislcrii mci. Uaque Dcum ila
precatus esl : Si volunlas tua csl ul slcni in loco
, *
mco, certiorcm me fac. Tiim ostcnsa esl illi co * , . \
lumna ignis, a tcrra ad cooitim usquc pcriingcus,
,
audivilque vocctn bujusmodi : Si potcs iicri sicut
*
columjia baec, vade, cxercc diaconaltim. Quo ille
, , .
audilo, decrevit nunquam atquiescero. Cum ergo
.
venissct ad ecclcsiam, fratres inclinavcrunl sc co, \,
ram eo, dixemnlquc : Si mimslrarc non vis, sal ? ,
lcm calicein tcne. Sed nequc boc susiinuit, profa. \ , ,
lus ; Nisi dimiscrilis inc, cx boc loco rcccdam.
. \
Quocirca reliqucrunl cum.
.
26. Cselerum narrabanl dc iI!o, quod postquam
7*. \ ,
vaslala fuil Scctis, vcnil ul niancrcl in Pbcrnic; ct
, \
. . ^ cum senuissct, in morbum incidit. Igilur fralrcs
& , , \ ' aiTcrcbaiil cdulia. Sod qux ferebal prihius, sccundo
dabal; alque ila cx ordine, quic a primo capicbat,
. ,
, prabebal allcri. Advcnlanle aulem bora niaitducandi, quod primus cx acccdcnlibus porrigebat, co
, .
vescebalur.
'. \ ,
27. Ajcbant de abbatc Tbcodoro, quod quando
, '
iu Scoti residcbat vcnii ad ipsum d?cmon, inlrare
\ . \
vok-ns : cl ligavil eum cxlra cellam. Ilerum acccssit
* \
alius dauiion, ut ingrcderelur; bunc quoquc alliga. , , \
yit. Et adjicicns tcrlius dajmou, advenit, invcnilque
\
duos priorcs vinclos, alque dixil cis : Cur buc cx ; ,
Ira slatis? Rcspondent : Qui intra ccllam scdet,
, \ . \ non sinil nos inlrarc. Ipse vero vi facla conalus est
. \
inlroire. At scncx bunc cliam conshinxil. Ilaquc
. , - D verili scnis precos, rogavenml illum, dicentes :
Solvc nos. Tum ad cos scnex : Abitc. Dein igno , ' .
niinia aflecli, discesserunt.
. .
'. , \
28. Narravit Patrum aliquis de abbatc Theodnro,
,
illo e Pbcrmc : Voni ali(|uando ad eum siib vcsp^ , \
ram, cl invcni indiiluni lcvilone lactMo, nudoquo
, \ , \ . crai peclorc, cucullam babens ante sc. Tum eae
. \
coroes quidam accessit, ut videret eum. Cumqno
. \ ,
pulsassel, exivit sencx ad aperiendiin). Et obviam
, \ faclus, sedil in porla cum il!o loculurus. Ego
. \ , \
sumpsi segmen mafortis, contexique bumeros ejus.

* A I . inscr. .
(S9) Vil. Palr. , 6.

A l . inser. .
(70) YU. Patr. xv, 2 1 ; . , i.

195

APPENDIi AD PALLADIUM.

At extensa manu, illud projecil. Poslquam .

autem discessisset comes, dixi e i : Abba, quare hoc
, \ ^ <5. \
egisii? Venil homo, ut proficeret : nunquid vero ut
, ', ;
scandalum palerelur? Respondit sencx : Quid ais
;
mibi, abba? Eiiamnum bominibus servimus? Feci , ;
mus quod facto opus erat; de reliquo pneleriit. ; j
Qui vult proGcere, proficial; qui vult scandalum
. , I
pati, paliatur. Ego vero quo in habitu fuero, ita
, , '
occiirram. Denunliavit autem discipulo suo, d i - , .
cens : Si quis advenerit, videre me desiderans, ne
, ,
ipsi loquaris quidpiam eorum quae homines pro * ,
ferre solent; scd si comedero, dic, Comedit; si
, , , .
dormiero, Dormit.
'. \
29. Irruerunt aliquando in illum latrones tres :
quorum duo tenebani eum, lertius vero supellecti- ,
lem ejus auferebat. Postquam autem extulil libros, . ,
voluit levitoncm quoque sumere. Tunc dixit eis : * . 01
IIoc dimillile. At illi noluerunt. Motis igilur mani- . \ ^
. \ . \ ^
bus suis, illos duos dejecit. Quod cernentes, timore

correpli sunt. Ait senex : Nihil timealis; facile ex
, \ , \ .
supelleciilt parles quatuor, tres accipile, relin
quite unam. Atque ita fecerunt, ut sumeret partem
* (72).
suara, levitonem quo in synaxi utebatur.

De abbate Theodoro e Nono.

'.

1. Dixil abbas Theodorus, ille de Ennalo seu

'. (75),
Nono : Quando eram juvenis, in solitudine dege " , .
bam. Abii ergo ad furniim, ul facerem duas fru ,
mentarias cocturas; inveni ibi fratreai qui volebat
\ , \
panes conQcere, nec babebal quemquam ad dandam
.
ei manum. Ego autem mea reliqui, et manum ei C , \ . ,
porrexi. Ut vero ab Ula occupalione Hberatus sum,
, \ ,
venit alixis frater; ileruroque ei dedi manum, ac
>. \ , \
feci panes. Tcrlius postca accessit; similique modo
\ >
egi. Atque sic ad singulos adventanles me gerebara ;
\ .
et sex cucluras confeci. Tandem duas meas coctu ,
vas peregi, cuni nemo amplius vi-nircl.
.
2. (73) Memorabanl de abbatelbeodoro el abbate
'. " \
Lucio, Ennali incolis, quod quinquaginta annos
,
..

e #

. .

(71) YU. Patr. vu, 7

(72) Tcr .
Apiid Bollandum, Februarii 11, in Vila Jome monachi: Habebat vero unum lebitonem, quo induebatur tempore
divinorum el intemeratorum sacramentorum corporit
Domini nostri Jesu Chrhli: et cum primum commu-
nicasset, eum runus exuebal el reponebal, mundum
servans ocloginta quinque annot. Quibus adde locum
iiifcrius posilum in abbale Phoca.num. 1. Ac nescio
an buc lacianl obscura verba in Vita Guthtaci Anachorelee, cap. 31, saeculo m , de sanctis ordinis S. Benedicli, parie , p. 278 : Ac deinde cum causam *xalionis suce primordio narraret, vir Dei Gutldacus exuensse luterio melolince in quojlle orare solebat,
ipsum circumdedit. Legi enim aut inlelligt poiest
*eviioriuiu, quod pro levitonario habelur in Papia.
Scio ab aucluiibns Iradi, lebetonem scu levilonem
et libitonariutn vcstem fuisse monacbtcam ex lino
ant cliain ex pilis conicxiam. Sed quid impcdit,
quin nounulli sioiile indumentuin e pellibus confecerint?
(73)
Interpretes, De Ennato. De
ISono Alexandricc, boc est nionasterio quod silum
eral in Ennaio seu Nooo, nona regione Alexandrin

civitatis. Praeler Joannen. Moscbum cap. 145,177,

184, Leonlius De seciis, actione 5 :
, , '
, . Severus nwu
impuUu$ Alexandriam profugil, Julianum quemdam
Halicarnassensem, cpiscovum secnm habens. Hi posleaquameoveni$sent sedeoant ad Ennatum. Adqucm
locum observari debet varielas cx ScUolio Anaslnsiani Hodegi, cap. 22, p. 346 : \
, \ (.
vocal) .
Severus et Gaianus inilio concordes erant, eju$dem-(
que untentice; el simul in Decimo octato Alexandriw,
degebanl. Quid vero sibi volnnl ista Liberati cap
19 : Eo tempore Aiexandrice, mortuo iHoscoro juniore, Timotheus ecclesiw ipsiu $u$ceperat epheo
patum; quo graiissime suscepli Severus etJulianus*
sedebant ad laborem aut labranum labronem, labra*
nont Conjiciebain, labram boc esl lauram Nonvm
vcl una vocc, labranonum. Cxterum nollem IKK?
Emialum a viris doclis confusum fuisse cum
", iofra ublde Longino, u. 3.
%

97

APOPHTHEGMATA PATRUM.

f, , \ egcrinl, cavillali cogilationes suas, cum dicercnt

, .
Posl hiemein banc, inigrabimus liinc. Quando au' , , tem iterum advcnicbat aeslas, aiebant : Transncta
. \ - bac acstate, binc discedcmus. Atque ila fecerunt
.
oroni viti iempore, sempilerna memoria digui
Patres.
\ ,
3. (74) Hunc sermonem babuit abbas Tbeodorus e
, Nono : Si nobis impulaverit Deus negligentias i
\ ,
precibus, el subrepliones in psalmodiis, salvi iieri
.
non possumus.

.
De abbale Theodoro Sceteos.
(75) Dixil abbas Tbeodorus c Sceti : Subil cogi
6 , , \ , \ taiio, et conlnrbal me alqne occupat, non lamen
ad cfloclum progredi valet, sed tantum impedil ad
,
, virlutcm; vir aulem vigilans seipsum exculit, ci
, .
surgit ut precelur.

'.

'.
3 ,
, ; , ;

, . , \
, ,
\
. ,
; , \
^. " * ,
.
^
'.
. " ,
.
.
)
,
.

De abbate Theodoro

Eleulhcropolilano

1. lulerrogavil abbas Abrabam Iberus abbalcm

Theodorum Eleulberopolitanum, dicens : Quomudo
rccie babet, Paler? Gloriam mibi vindicabo, vel
ignorainiam? Senex respondit : Ego sane malo glor i a m , quam ignominiam. Si enitn bonuru opus
egero, et gloriain fuero asseculus, possutn damnare
cogiialionem mcam, quod non sim dignus ea gloria. At ignominia ex pravis actionibus orilur. Quo
pacto igilur cor meum polero consolari, cum bomines in me scandalum atque oflensionem ccperim? Praestai ergo bonum facere, ac gloriam rcportare. Tunc abbas Abrabara pronuntiavil : Bcne
locuius es, Paier.
2. (76) Dixil abbas Tbeodorus : Indigejuia panis
macerat corpus monacbi. Alius vero seiiex asserebal, a vigiliis plus corpus macerari.
De abbate Theona.
(77) Dixit abbas Tbeonas : Quoniam avocatur
men& a coniemplationc Dei, ideo captivi ducimur a
carnis affectibus.

.
'. \
.
" , ;

De Theopliilo archiepiscopo.
1. (78) Bealus TbeopbUus archiepiscopus profeclus est aliquando in montera Nilriae; ct venit ari
eum monlis abbas. Dicit ei archiepiscopus : Quid
invenisti in via bac amplius majusque, Pater? Rc D epondil senex : Culpare se et accusare scmper. Tunc
. "
abbas Theopbilus : Alia via non cst, praUer islam.
, .
.
2. (79) Idem abbas Tbeophilus arcbiepiscopus,
.
venit aliquando in Scelim. Gongrcgali autem fra
Ires dixerunt abbati Pambo : Aliquid sermon a
, . babe ad paparo, ut ei prosil. Ait illis senex : Si e\
,
sileulio mco ulililatein non capil, neque cx &er~
.
mone habei proficere.
* A l . insei. .
(74) VU. Patr.xi,
H.
(75) Vit. Patr. v i , 20.
(76; Vit. Patr. iv. 18.

(77) V i l . Patr. x i , 12.

(78) Vit. Patr. xv, 19; Dorotb. Docir. 7.
(79) Vii. Pair. xv, 42.

APPENDIX AD PALLADIUM.

if)9

3. (80) Vencrunl aliquando Palrcs Alexai)dria;n, '. <5 , , ^

vocali a Tbcoplnlo arcbiepiscopo, ut precem face, . '
ret, ac fana cvertcrcl. Iisque cibuin cum illo sumenlibus apposila esl caro vitulina; et comcde- , ,
bant, niliil discernenies. Porro accipiens episcopus . \ '
,
unum copadiunrk scu cnnis frtislum, dedit seni
(81) \, , . juxia se reciimbcnli, diccns : Ecce, boc est bonum

carnis frusium, manduca , abba. Illi excepcrunt :
, .
Nos liiirusqiic olcra cdimus; si aulem caro esl,
.
non manducamus. Ncc amplius eorum quisquam
binc dogustavit.
\
\ . Ejusdeiu abbatis Theophili serrao exstilit :
\ \ ,
Qualcm limorcm, tremorem ac necessitalem visuri
smmis, quando aniina c corpore separabilur! Tunc !
\ ,
enim ad nos adveniunl conlrariarum virtulum exercilus el copi;c. principes tenebraruin, maliliac i m - ,
, \ \ \ ,
peraiorcs, principalus, poicstates, spirilus nequi \ \
tirc; ct aliquo jusiiliae modo animam deiinent, adduccnlcs cuncla qtia prudens et insciens commisit , \
,
pcccata, a juvcntute ad ackilem qua assumpla est.
Asiant crgo, accusantes cuncla por eain gesta. De . " .
' .
cactero quanto trcmore pulas animani in illa hora
corripi, donec lala fueril sententia, conligcritque ,
ejusdem aniroac libcralio? Hscc csl bora neccssilaiis ,
; ,
ejns, usqucquo vidcrit quid ipsi sit cvcriturum.
. \
Hursus divinsc virttitcs e regione conlrariarum
,
stani, ipsx paritcr bona anima? proferentes. Cogila
\ .
orgo cujusmodi in limore ac trcmore vcrsclur media constilula aniina , doncc judicium ejus per jus- ) ,
luni judiccm scntentia lcrminetur. Et si quidem Q ;
digna fuerit, daemones increpanlur atquc puniun- . \ ,
tu. ; ipsa vero rapilur ab angclis : lum deinccps , \ ' \
, *
sinc soUiciludine es, imo babilas juxta quod scri

ptuin csl : Sicul lauanlium omnium habitatio est in

.
U \ Tunc impletur illud Scriplurae : Fugit dolor et

tristilia, et gemilus \ Tunc libcrata anima, ad illam

incffabilem lactitiam ei gloriam proficiscilur, in qua
coiihliluclur. Quod si depreliensa fucrit vixissc nc- \ , .
,
gligcnler, amJil lerribilem illam voccra : Tollalur
,
.
impius, ut non videal gloriam Domini*. Tunc ipsam
apprebcndit dies ira?, dics aflliciionis, dies lencbra- , rum et caliginis. Tradila in tcncbras cxteriores, el , \ .
, \ ad igncm perpeluum damnata, per infinita sneoula
, .
punielur. Tunc, ubi glorialio inundi? ubi vana gluria? ubi delicisc? ubi voluplatcs? tibi faslus? ubi ; ;
requics? ubi jaclanlia? tibi pecuniaa? ubi nobililas? ; ; ;
; ; ; ;
ubi pater? ubi mater? ubi fraler? Quis pnvseniibus
; ; ;
malis cripcrc poteril igne flagranlcm, et in amaris;
simis lormonlis dolenlam? Ilts ita so babenlibus,
, \ ;
rpialos esse nos oporlel in sanclis aclionibus cl operil.tis piis? Qiianiam cbarilalem debemus oblinere? ,
q;iaiiiam convcrsalionem ? qnalem cursuin? cujus- \ ;
modi diligenliam, oraiionem, caulionent? liccc enim, ; ;
10

10

P S M . L X X \ V I , 7 . l s a . \ x v i , i 0 . Isa. xxvi, 10. I . .

(80| V i l . Patr. , 03.

(81) . Copa !i*!m. Id nominis cum vsriis
{icccpiionibiis cxplicanl Mcursiiis, Roswrvd-ts , Gorujjijiet Poilius, in Dictionariis suis. Ad !: !I;i:iicl-

| 0

' Leg. .

1 1

.add^a\.

bMgii:m ed Apicium ; Casaiibonum in Athevfrnm;

Frontonom Ihicarmn ad Palladium; necnon Ucsyc hitiui, Suidarn, Glossas, de similis originis vocibus.

90!

APOPIITUEGMATA PATRLM.

; ; - inqiitl, ex$peclante$, salagcmus immacutoit el iiivfo6ciav; ; ;

lati ei inveniri tn pece . Ut digni eOiciaintir audire
, \, >,

Dominum direnlem : Yrnite, benedicii Patris titri,
)\, pottidele paralum vobis regnum constitutione mun , ol di" : i n saecula saeculoTum. Amen.

, . .
5. (82\ Idem abbas Theopbilus arcbieplscopua,
*. ,
cum
moriturus esset, dixil : Beatus es, abba Ar, , ,
seni, quia hanc boram semper in memoria ba~
.
bebas.
le

.
De malre Theod.ra.
'.' \ . Inierrogavii Amma sive niaier Tlicodora pa
^ , ,
patn Tbeophilum de Apostoli dicio, quid sil Temptu
;

redimentes *. Ille vero rcspondit ei : Diclio lucrum
, ; ; oslendil, verbi gratia, tempus scu occasio contumeliae tibi adesl? bumililaie et paticntia eine con \ .
& , \ lumeliae tempus; et ad le lucrum trahe. Ignominift
lempus adesl? cme illud per loleranliain, ac l u ; ,
crare. Sicque cuncla conlraria, si velimus, nobis
\ . * \ , ,
in lucnim cedunt.
.
2. Bixil maler Tlieodora : Contendile ingredi
'. ' * '
per anguslam poriam. Quemadmoduni enim arbo . " ,
res, nisi imbribus ac hibernis lempeslalibus expo \ ,
* >. , sii fuerinl, fructuin ferre ncqueuiit: ita et nobie
saeculum hoc vicem bieinis geril; nec regni coelo \ ,
rum haeredes constilui polerimus, nisi per Iribulationcs mullas alque tenlaliones.
.
' .
3. Dixit iterum : Bonum est quieiam vitam du . , cere. Vir enim prudcns, in quieie agii. Et rcvcra
, . ' magnum quid est virgini aut monacbo, quietem
, * ,
habere, praecipue junioribus. Verum cognosce,
\ , ,
quod ubi proposiia fuerit constitutio quieta, sta, \ ,
tim accedit malus, animam gravai in acediis, in
, , \
pusillatnmilatibus, in cogitaiionibus. Pracgraval
, \ \
etiam corpus in infirmitalibus, in languore, in gc* \ \
nuum cunclorumquc membrorum remissione; et
. "* , .
vim cum anima?, turo corporis dissolvit: hincqno
* \
illa : Iniirmus sum, nec valeo Ofllcium mcum rc, 0 \ ,
cilarc. Allamen si invrgilemus, discutienlur cuncta
* \ ,
haec. Erat enim aliquis monachus, qui cum ad Of , \ *
flcii recilationem veniret, a irigore ac febre cor\ , \ . \
ripiebatur, et gravedine laborabat; tum ila loqtie , \ .
batur secura : Ecce adversa utor valetudinc, jam
\ , \ . ^ morior; surgam igitur anle morlem , ac preres
. \
meas absolvam. Alquc ea cogilalione sibi vim i n , \ *.
fcrebat, recitabalque OlHcium. El cum fincm acccp i s ^ i precalio, desincbat eliam febris. Ilcrmnque buic cogilaiioni reslilil fralcr, ac preccs solil:
proQiinliavll, vicitqnc ogilationem.
*. ") ' ,
A. Retnlit praitcrea cadem maler Tbeodora : Qui
dam vir rcligiosus ab aliqno ronviciis impeteba '
l u r ; et dicit ad eum : Poieram etiam ego simi . " \
lia rcgcrere; sed Dci !<:x mihi occludil os. Nar%

|V

! i

** Pelr. , 44. > Maltli. xxv. 3 i .

. '.
Col. iv, 5.
. inscr.
*, \ : .
. iiftcr. .
. *^.

(*2) . . , 5.
PITIIOL. i ; n .

LW\

APPENDIX AD PALLADIUM

ravil ctiara fcoc : Cbristfcmus quidam cum Mani-

c h o de corpore dissereos, ila lociilus est: Da
Jegem corpori, et videbis cypns ad Creatorem periinerc.
5. Eadem ilerum d i x i t : Prseceplor debet esse
hospes in amore dominandi, alienus ab inani gloria. longe a superbia, per adulalionem non ludibrio babitue, non excsecalus perdona, necdevictus
a venlre, non ira detcnlus : sed patiens, mansue*
tug, quanlum ficri potest bumilis; debet esse probus ac lolerans, sedulus et amator animarum.
6. Iia rursus locuta est : Neque monasticus r i - .
gor, neque vigiliae, nec quilibet labor salutem par i t ; sed sola sincera bumililas. Erat enim anachoreta quidam qui dapmoncs ejiciebat, et quaesivil ab
iis : In quonam exitis? In jcjunio? Responderunt:
Nos neqne manducamus neque bibimus. In vigiliis? Dixerunt : Nos somnum non vidcmus. In secessione? Nos in solitudinibus degtmus. In quo
igilur egredimini? Exceperunt : Nibil nos vincit,
ttisi bumilitas. Cernis ut bumililas, victoria sil adversus daemoncs?
7 Narratio quoque haec exstitit matris Theodone : Erat quidam mouacbus, qui muUitudine
lenlationum oppressus, dixil : Recedo binc. Cumque sumeret* gandalla sua, vidit alium hominem
sumenlem etiam sua sandalia, qui ait ei : Nuin
propler me egrederis? Ecce quocunque abierie,
ego te praecedam.
Principium littera? I .

De abbate Joanne Colobo ihe Curio.

204

, , * \ , *
, \ .
'. ,
", \ ,
, ,
, ,
* ,
,
*
\ * \ .
. , ,
, *
.
* \ * ,
; \ ,
. ; \ . * ;
. ; \ ,
$, .
;
1 1

*. ' , 3rt *
* *
. \ ,
$
, \ * ;
.
1

' I .
(85).
'. \
,
, . ;
, \ * *
, .
' ,
\ . , \
* \ , , * , .

1. (84) Narraverunt de abbate Joanne Curlo,

quod secedens ad Thebaeum senem in Sceii, sedebat in deserto. Sumens autem ejus abbas aridum
lignum, plantavit, ac praecepit e i : Quotidie hoc
irriga una aquae lagenula, donec fruclum produxer h . Procul autem ab iis erat aqua, adeo ut vespere
pergeret ac mane reverteretur. liaque post tres
annos vixit, viruit, protulit iructum. Quem fructum senex accipiens, portavit ad ccclesiam, dixiiquc fralribus : Sumite , manducate fruclum obedientiae.
2. (85) Refercbant de abbatc Joanne Curio,
'. \ ,
quod aliquando fralri suo majori dixerii : Cupcrem ^ "csse curis vacuus, sicul angeli sunt, nibil operan- , ,
les, sed absque interraissione Deo servientes. Exu , '
toque pallio, egressus est in solitudinein. Post unam
. \ ,
autcm bebdotnadam rediit ad fratrem suura. Ulque
* \ (86),
fores pulsavit, aguovileum frater autequairi aperi* . ,
ret, aiique : Tu quis es? Rcspondit i l l e : Ego sura
\ , * ;
Joannes frater tuus. Tum ad illum frater : Joaniics
* . \

l f

F. .

1 0

. .

(83) *-; . Joanncs Colobus,

scu parvus, pygm;eus, nanus, curtus, brevis, stalura brevi, siaturae brcvis. Appcndix ad Vitas Patrum p. 994, cap. 11 : Dieebanl tancti Palret de
iancto Joanne, qui cognominrMtur Colob, dccurlate
pro Cc!obu$. Apud Fnlberlum :
Joamiei abba parvulus statura, non virtutibus.

1 1

. inser. \ .

Male i n Ephraemo Vossius : , Colobyta,

Calybita aliiz. Ad quem locuro vise iVt/t Viiam a Caryophilo edUam, p. 78.
(84) V i i . Pair. xiv, 3.
(85) Vit. Patr. x, 27 ; Fulbert. f. 183.
6) . Fulbertus:
Sepiem dics gramineo ntx (1. tnx) ubi durtt pabuto.

APOPHTUEGMATA PATRU.VI.

20f

0\ * , \ angclus faclus csl, nec aniplius ialer bomiiics de . ,

gil. illeorabal, proferens : Ego sum. Nec ape . \ , *
r u U , sed reliquil eum ad poslerum roanc confli * , ciari. Poslea vero aperiens, iuiil rllomo cs, ncccsse
" el,
eal \\i iieruiu operem, unde alas te. Itaque veniani
. >. ,
supplex peiiit, dieeiis : Ignosce mibi.
|101.
'. ,
5. (87) Dixit abbas Joaaiies Curlus : Si voluertt
,
imperalor urbem bostium occupare, prius aquam
\ , \
et aliroenta retinet, sicque inimici ame pereuntcs
.
stibjiciunlur ei. Ita quoque aiTeclus carnis; si in
\ \ jejunio et fame bomo vixerit, iuimici erga animam
, ejus iuibecilles cvadunl.
.
4. (88) Dixit ir^erum : Qui salur esl, el loqu.lur
*. , \
, ' .
cum puero, jam cogiialione farnicalus c*l cum
ipso.
*. ,
5. (89) Adbuc retulil: Ascendens altquando cum
>
plecla per viam Sceteos, oiiendi camelarium, qui
, \ \
sermone suo roe ad iram provocabat: et relirla
, .
supelleclilc iugL
'. ,
6. (90) Alia vice, cum aestas esset, audivit fra ' , \ , ,
trem loquenlem ex ira proxiino siio, ac dicenlem:
\ ; \ , .
llei, tu quoque? Et relicia messe fugit.
7. (91) Ex otio venerunt in Sceliin quidain sene.%
\
et simul cibum sumebant; crat aulem cum tllia
' ' .
- etiam abbas Joannes. Surrexil ergo aliquis magnse
(92) * - virtutts presbyter, ul aqnse caucuin darel; sed nenio
* , . voluit ab eo accipere, nisi solus Joannes Curlus.
, - Q Igilur admirali sunt, dixeruntque e i : Qnomodo tti
cum sis omniuni minitnu, aneus es reinislcriam
,
presbyteri admillere ? A i l illis : Ego quando stirgfl
; \
ad dandum baucalc, .gaudeo si cnncli sumpseriiu,
, ,
ut inercedem capiam; propterea ergo accepi, quo
,
ei mercedia causa exsislerein; ne tristitia alfice ,
relur, quod nullus ab ipso suscepissct. Quibus per
* . \ , ,
illum pronuntialis, mirali sunl, necnon profeceruul
\ & \ .
cx ejus discreiione.
1

8. (93) Cum sederel quodam die antc ccclesiani,

' .
fralres circumdederunt eum, exquirebantqite de co*
, , \
gitaiionibus suis. Quod cernens e senibus quidam,
. \
invidia agilalus, dixit e i : Baucale tuum, Joannes,, \ , vcncno plenum est. Rcspondit abbas Joannes : Ita
, , " .
babct, abba; atque sic loculus es, quomam sola
, * \
, cxleriora conspicis; si aulcm vidcres interiora, qnid
liaberes cloqui?
, ;
9. (94) Narrabant Palres, quod
roanducantibu
*. * ,
aliquando (ralribus in agape, unus ex illis ad raen , \
sam risil. Quem iniuitus abbas Joanaes, ploravit,
. \ , dixilque : Quidnam corde gcril fraler bic, quod r i ,

. . . ?

F. .

(87) Vit. Vair. , 19.

(88) Eplmvm . 387.
(83) Vit. Pntr. , 2t).
(90) Append. . 1003, . 13.
(91) V i / . Palr. , 28.
(92) xavxaJtcr,
caucus. Hfctoria translalioD*.8 S. Slremonii, in Aclis Saiiclorum Bcnedirtinorum sxculo , p. u, p. 192 : Vbi pio revercnixa

beatt martyri* plurintn reliquit imignia, scitieet cnchos crtistalliiios, el lapides preliosos, et auri pbniniunii de quo fieret *</?*, in quo corpm beali Atistremotiii recondcretur. Forle b*g. cuucos, nomen pervulgalum.
(93) Vit. Patr. XM, 5.
(9i) Vit. Pnlr. , 6.

APPENDIX AD PALLADIUM.

207

208

l e r i t , cum potius debuissel flcie, qui agapen co- , 3, ,

;
medai
'.
40. (95) Quidam e fralribus vencrunt aiiquando
ut tentarent cuni; quandoquidem non sinebal men* ,
tem suam evagari, nec de ullo saeculi bujus negolio
, * ,
loqucbaiur; ct aiunt c i : Gratias agimus Deo, quod
\ , \ , \
\\oc. anno plueiit mullura, ct palm adaquaise sint,
*mUlaiilque gemiina, alqtie invcnluri sint fratres \ .
]uo pro more manibus opcrenlur. Respondit eis
ibbas Joannes : Ua esl Spiriius sancius : quando
descenderit in corda lioininuin, -renovaiHur, et ger- , \
.
iniua proferunl in limore Dci.
\ " \ ,
44. (9G) Deeo dicebanl, quod texueril aliquando
, \ ^ , \
plectam duarum sportarum, eamque una in sporta
conficienda consumpserit, nec advcrteril menteni, , . 6
doncc parieli appropinquassel. EJIHS qnippe aiiimus
\acabat conlcmplalioni.
ip'. , "
42. (97) Dixil abbas Joannes : Similis stnn bornini sedenii sub magna arbore, ac speclami feras , \
multas et serpenles venientes ad se; qui siare ad- *
\ * ,
versus cum nequiverit, confeslim asccndK in ar , .
borem, ac servatur. Ita eliam ego; sedeo in cella
mea; conspicio nialas cogHationes adversus me , \
* \ ,
insurgentes; cunique non valuero conlra illas,
ad Dcum pcr preces confugio, sicque ab inimico , \
.
eripior.
*. \
15. (98) Relulit abbas Pcemen de abbale Joanne
Colobo, quod oravit Deum, ct sublati ab eo sunl , ,
affeclus, exslilitque sine sollicitudine. Tum abiil ad
* , \ .
quemdam senem, cui d i \ i l : Video nie quietum, et
, ,
omni impugnatione vacmim. Senex autcm ait iili : \ .
Vade, roga Deum, ul libi pugna contingal, et quam
, ,
prius sentiebas, Iribulalio altjue butmlialio. Nam
, \ per certamina, anima proficit. Iia ergo precatus .
est. Et aceidenle proclio, non amplius rogavil id a
, \ ,
ee auferri; scd d i x i t : Doinine, da mibi in bctlis
* , ' ,
lolerantiam.
, .
44. (99) Hoc relaiione abbatis Joannis didicimus :
'. ,
eenibus aliquis visionem babuil in exslasi seu

iucntis excessu : Ecce ires monacbi steterunl trans
* \
mare; venilque ad eos ex adverso liilore vox ejtis-. " , * ,
modi : Sumite alas ignis, et accedile ad me. Ac dno \ ; . \ , \ quidem ex illis acceperunl, alque ad aliud liltus , \
volando pervencrunt; terlius vero manstl; vehe- \ .
tnenterque flebat, et clamabat. Postea autem dalas ^ \ , , *
ctiam ipsi eunt alae, non quidem igneae, sed infirmae
\ \
ac debilee: adeo ut interdum demersus, dein ex
, "aquis cmergens, cum labore et difliciiUatc multa
. \ , \
iransfreiaveril. Pari modo #tas haec; quamvis alas
, , \
accipiat, nbn tamen igneas; sed infirnias debilesque
.
vix accipil.
fl

, 4

15.(l)FraterinlerrogavilabbatemJortnnem :Quomodo anima mea vulneribue allecla, non erubescit

Woqui de proxiroo? Dicil ei senex parabolam, de" . .

" . .

(95)
(96)
(97)
/98

x i , 15.
x i , 44.
m , 208.
, ; L. Ciifnat.-Cred.29^iDo*

Vii
Vit. Patr.
Vit.
Vit Patr.
Vit. Patr,
YitrPatr.
"

'. ,
,
; -

rolh. Doctr. 15.

(99) Vit. Patr. xvm, 8.
t l ) Yit. Patr. iv, 10

APuPHTHEGM.iT PATRUM.

2i>j

210

* , traclionis ergo: Erat homo quidam pauper, ci uxoxa\ \ , \

raius, qui aliam mulicrem speciosain inluiltis, eara
quoque coiuiubio sibi coptitavit; ambse vero erant
* .
nudx. Cum autcm nundina? celebrarentur aticubi,
,
rogavcrunt v i r u m , dicenles : Nos leeum Uucito.
. \ ,,
Quare utramque assumptam in dolio collocavil;
\ ,
navique consccnsa ad mercalus locum pervenit.
. ' , \
Poslquam autem stus diei adveml, et bomines
, , \ ,
quieii se dederunt, una earum respieiens, uec
, \
, , quemquam intuita, exiliit in slcrquilinium, veteri^ . busque pannis colieclis, sibi subligaeulum confecit,
ac deinde cum fiducia ambulabuL Allera vero intus
, "
sedens nuda, d i x i t : Ecce mcrelricem banc, non
. \
* - erubescit nuda incedere. A l a-gre ferens mariiug
excepit : liem miram! Ipsa sallem inbonestas cor ,
; \ \ . poris stii parles ohtegit; lu vero lota nuda cs, nec
erubescis ista proloqui? lla babel delraclioois peccatum.
*. \
16. (2) Porro senex referebai adhuc f r a l r i , de

anima qua; poenilentiam agere v u l t : Erat, inquil,
\ , \ .
quadam civilale mereirix pttlcbra qtise multoe
,
babebat aniatorcs. Accedens aulero ad cam unus e
. .
rectoribus provincia? dixit ei : Proroille inibi lc
.
casle vicluram, cl ego le in uxorem accipio. Illa
, ,
pollicila cst.Unde acceplam,duxil ir. do:i:um suam.
At amatores cjus, quaerenles caro, dixerunt : lllc

, \ ,
praeses assuinpsil eam in domum suam; si igilur
. , \ - o abierimus, ac inlellexerii, nos supplicio aflicict.
\ Sed venite, eamus pone doinum, sibilo voccmus
, , \ - eam : agnilo enini sibili sono descendct ad nos,

"

. ,
, \
, \ . ,

.
\ . .
*.
' ,
. \
, ,
& , ;
, \ . ' . .

t.
; t . . - .
x\\x
..-r...
,
\i,
,
. \ .
,
. \ \
.
'. ,
, .
,
\ \ ' ,
,
:

17. (3)Cum aliquando abbas Joannes ascenderet

e Sceti curo aliis fralribus, a via aberravil qui ducebat eos : erai enira nox. Aiunt fratres abbali
Joanni : Quid faciemus, abba, quod frater in via
crravit, ne forte vaganles inoriamur? RespondU
illis senex : Si enunliaverimus ei, tristiiia ac pudore afficietur. Verum ecce, mespgrolum simulabo,
*'
xr
:
J ~ .....
.
dicamque : .Non
possum_ incedere,
sed manco bic,
usque ad diluculum. Atque iia fecit. Caueri vero
dixerunt: Neque nos pergimus, at sedemus lecum.
usque ad matulinum lempus resederuiit; nequo
fralri fuerunt scandali auclores.
18. (4) Senex quidam Sceleos, in excrcitalionibus
quidem corporalibtis laboriosus, scd in cogiialionibus iitiperitus, abiit ad abbatem Joannem, ut i n lerrogaret eum de oblivionc. Audiloque per eum
sermone, rediit in celiam suam, el oblilus esl quod

!, .
Ci) ViL Palr. , 13.
(3) . *. , 7.

'

erimusque noxa vacui. llaque poslquam sibilum

auiiiit, obsignatis auribus suis, ad inlerius cubiculum prosiliit, foresque occlusit. Aiebai aulein scncx
luerelr.cem esse aniraam; amatorcs, alleclus aique
bomines; rectorera, Cbristum; inlcrioicm aedcm,
arlernam mansionem; sibilantes, malos dainones :
baoc vero aulmam seroper ad Deum confugcre.

(4) Xit. Patr. x i , 15,

SH

APPENMX AD PALLADIUM.

212

ipsum edocucrat abbas Joannes. Igilur venit adbuc . \ ad euintlem interrogaiidum. Cttmqitc simili inodo * ; *
, . *
audiisscl scrmonem, iccessit. Ul auteni ad cellam
suam pervcnil, ilerum rci mcmeriafiti aniisil. Atque , \ ,
ita frequenler profecitis, in reveriendo, ab ebliviene ev .
capiebalur. Poslea vcro seni occui rens, d i x i t : , ,.
Noslin', abba, rursns e memoria mea elfluxisse , ; '
, .
qnod locutus fueras? Scd ne libi essem molestns,
' , . \ . \
nolui venire. A i l illi abbas Joannes : Vade, acoende
, \ .
lucernam. Et accendit. Rursus ad eum : Afler bt . \
cernas alias, cl accende cx ea. Hoc etiani fccil.
Tum abbag Jcannes seni: Num aliqualenus obfuit * ,
lucerna?, quodex ilia alias accenderis? Senex : Ne- ; * .
quaquam. Ila, excepit, neque Joannes; quamvis ,
lola adiret me Srelis, non me averteret a pratia
Chrisii. Quocirca quando volueris, veni, nibil ba>
. , , , . \ * ,
eilans. Alquc stc per ulriusque pati<nliam, abstnlil
Dcus oblivioncm a scne. Ca-leruni haec erai Scelio- .
, tarum operaiio, alarrilatefn inderu iis qui impu* *
gnabairtur : ad hnvc sibi vim faciebant, ut sc iiicttuo
.
lucrarentiir in bonum.
'. ,
19. (5) lnterrogavil frater abbalem Joannein, sic :
;
Quid agam? saepe veiiil fraler, u l me ad opus assu , \ \ ,
mat; ego vero ntiser sum ac iniirmus, utque ad id
\
falisco. Quid crgo faciam ob niandaluiu ? Respondil

; \ * senex bis vcrbis : Cbaleb dixit Jesu filio N a i c :

Quadraghita annomm eram, qnando Moyset scrvus *

Domini ex deserto ntisii me 41 te iti terram hanc; ,

*
et nunc octoginla quinque annorum tam. Sicut tunc
wam, et nunc valeo ingredi el egredi ad bellum .
- .

\,
Itaque el (, si validus cs, ut sicut cgrederis, ila

\ ,
etiam ingrediarie, vftde : quod si Ha agere nequeas,
in tua cella sede plorans peccaia lua; ei cum in- \ , *
,
venerini le lugentem, non cogent ad exetmdirm.
\ ,
.
20. Qua-sivil abbas Joannes : Quis vendidit Juse*.
pbuni? El respondit quidam e fralribus : Ejus fra ; \ , 01
tces. A i l illi senex : Nequaquam ; sed eum bumiiitas . '
1'jus vendidit. Poterat enim allegare sc tr&trem .
eoriim esse; poierat conlradicere; veruui lacens,
, , \
pcr bumilitatem semel vendidit; ac bumilitas con, \ slituil eum iEgypti rectorem.
.
21. (6) Dixit abbas Joannes : Leve oiius reliu- ^
'.
quentes, hoc est, ipsos se accusare, grave portandum
, ,
s!iacepimus, quod est se justos facere.
, .
22. (7) Idem hoc protulit: Humilitas 4 Dei timor
'. *0 (8) * \
supra caeteras virtutes eminent.
, .
23. (9) Idem sedebat aliquando in ec<lesia, el
\ ,
fcuspirium duxit, nesciens quempiani pone se esse. \ , .
10

11

. .

. .

HaiC, , non suni in al.

(5) Vit. Palr. x i . 16.

(6) Vit. Patr. , 155.
(7) Vit. Patr. xv, 22.
(8) ' . Praeponilur in Pclagii interpreialionc : Dixii Joannet lircvis (cod. Fossatensis,
rfanus), quia janua Dei esl huwilitas; et Patrcs
UOilri per mulla* conumclias acii, guu 'cntes iu:ra-

Jos. xiv, 7, 10 I I .

verunl in civitatetn Dei. A i Grcece exhibenl Colbi rt

mss. ,
, \
\
.
(0) . THhoc. 6.

21&

APOPUTHEGMATA PATMJM.

2!4

, , * , Quod ubi cognovil, proclinavit se corain eo, dixitdted & .

que : Parcc inihi, a b b i ; nondum quippe iniliatus
fui.
\ *0 * 24. Dixil idem discipulo suo : Unum bonorenius,.
, \ * - el emicti bonoraturi sunt uos : quod si conicmpsc , ,
rimue URUHI, hoc esl Deum, nos cuncli conlenmenl,..
, \ .
ac peribimus.
\ \ ,
25. Aiebanl dc abbale Joannc, quod iii Sccli ad
* \ ecclesiam perrexil; audilisque quoruindam iralrum
,
allcrcaiionibus, reversus csl ad ccllam suain; ter * \ , .
que circumicns eaiu, ila iulroiii. Fralres aulem
,
quidam vidonlcs illuin, ncscicbanl cur id fecissel.
, .
Yenientes ergo perconlali sunl.lllc ad eos : Aures^

inquit, meae coiitcnlionc plenac eianl; circuivi ergo,
* , , ul purgarcm eas, alquc sic cum inenlis requie i n . grederer in cellam nieam.
' .
26. Quidani fraier sero venil ad cella^n abbati*
" , * \
Joaiinis, abire fesiinans - cuuique de virtulibus lo , , \ .
querenlur, dies exortus csl, nec inlellr.xerunl. Exiii
\ *
ul deducercl eum \, et perseverarunl in colloquio
. \ * ^ u^que ad boram sexlam. Inlroduxil ergo eum; ac
.
postquam cibum sumpsissel, ila discessil.
*. , ,
27. (10) Monuil abbas Joaimcs : Cuslodia esf,
, \
scdere in cella, et Oei semper nicniinisse. Aique i U

\ ,
\ iutelligenduui esl illud : bi custodia eram, et veui* .
ttis ad me ".
'. ; \
28. (11) Dixil itcruni : Quodiiam animal forleest
, \
ut lco ? el lamen propter veulrem in laqueum i n .
cidit, omnisque ejus vis deprimilur.
29. (12) El ilerum : Sceteos Palres pancmet sal
\ ,
coinedculcs, aiebaut : Ne imponaimis nobis neccs \ , *
silaleni vescendi sa!e ac panc. Aiquc ila forles craul
\ . \
ad opus Dei.
.
'.
30. Venil fraler quidam ut sportas ab abbatc
. \ ,
Joannc acciperel. Hic egressus dixit ci : Quid v i s ,
; - , .
fraler? Illc ail : Sporlas, aLba. lugressus vero u l
, * .
aQerrel, oblilus est; sedil, coepilque consuere. Pul* \ ,
savii ilerum fraler : cumqtie ioannes exiisset: Afler,
, . .
inquit, sportas, abba. Iulrans aulcm, ruisus ad
\ .
suendum sedil. Ule denuo pulsavil. Egressus dicii
- , ; ci : Quid vig, fraler? A l ille : Sportaoi, abba. Tuuc
, . , - apprebensa ejus manu, introduxit illuui, dicens:
, ,
Si sporlas vis,, sdme, ac recede *, mibi emm uon
. .
vacat.
31. Venit aliquando caiuelarius, ut supcilcclikm
*. , j)
ejiis sumeret, abiretque in alium locuiti. Ille vera
, *\ -Q .
ingrcssus ad aOerendam ci plcclam, oblilus est
, ,
quod menl^m in Deum inlcntani babcret. Rursus
.
igilur ioicnurbavil canvlarius, fores fcricns. E(
* , ;
adbuc iugresau* abbas Joannea, nun csl rccordalus.
' , .
Tertium iUqw puJsaiite camelario, inlrans dicebal.
/ ,
Plccta, eameJug; plecla, camclws. ld aulem repc , .
lobal. ne ilerum res mcuioria excidorcl.
3'. .
32. kteiu fuit spjrtlii fcrvidns- Uaque aliquis v i , * .scns cum, laudavit ejus opiis; plcciam aulcm coiw

Al. add.

( Lauiber. Cod. 257.

(11) VU. Patr. , GO.

Mallb. xxv, "6.

A l . add. \ , .
(il) Apfcnd. p. 400-2, n. 1.

15

APPENDIX Ai

Jlciebat. E l lacuit. lleruru ille orsus est sernionem

ad eum. El adbuc silebat. Terlio dixit invisenti:
Ex quo huc ingressus cs, Deum a me ejecisli.

PALLADiLM.

\ -.
\ . ,
'' ,
' .
*. *
, , \
\ .
. ,
;
. ,
, \ .
'. 6 , .
' , ,
, \
, -j, \ , ,
, \ ,
,
\ , ,
, \ . \
* , \
\
,
\ ,
, , ,
, ,
, \ , , , ,
* , \ , \
,

35. Vcnit aliquis senex in cellam abbalis Joannis,

c-t invenil eum dormientem, angelum vero astauiem,
qui ventum ei faciebal. Cnmquc vidisset, recessit.
IU autem experreclus est, ait discipulo suo : Venitne quispiam dormicnle me? Respondet : Etiain,
ille sencx : Cognovilque abbas Joannes quod paris
secnm virlutis esset senex, ac vidisset angelum.
34. (13) H:ec verba fecit abbas Joanties : Ego
volo ul homo parum ex omnibus virltitibus percipial. Itaquc singutis diebus mane exsurgens, capc
principium ad omnem virtutcm, mandatumque Dei,
in maxima palienlia, cura timore ac aequanimilale,
in carilate-Dei, cum omnt alacrilate anima et corporis, cumque humililate multa, in tolerantia tum
aflflictionis cordis, tum custodiae, in oratione multa
el dcprecaiionibus, cum gemittr, puritate tinguae,
el custodia ocutorum : inbonoratus, nec irascens;
pacificus, nec reddens malum pro mato; non atlendcns ad aKorum delicta; non teipsum metiens,
eed sub omni exsisiens creaiura : per renunlialionem maleriae rerumque carnaHtim; in cruce, cerlaimue, pauperlate spiritus, in voluniale et exercitalioue spirituali, in jejitnio, prcnitentia, ftetu, in
agone prociii, in rfiscretione, in animae saitctimonia,
in perceptione bona; ctim quicte opus manuum
exercendo: in nocturnis vigiliis, fame, siti, frigore,
nuditate, laboribus : alque occludilo sepulcrum
luuro, quasi jam mortuus; ita ut putes mortem
iuam propc esse onini liora.
35. Aiebanl de eodem abbatc Joaiine, qnod quando
redibai e niesse, aut e congrcssu cum sembiis, vacabat oraltani, mediiationi et psalmodhc, usque quo
mens ejns ii> pristintim ordiitero fuissot resliluta.
36. Dc eo pronunliavk Pairum nonnuNiis : Quis
est Joamies, quod pcr hurmlitatcm suam e parvo
digito totam Scetiin suspendtl f
37. Interrogavil aliquis e Patribus abbale.m Joannem Curti>m, quid esset ntouacbus. Hlc d i x i t : Esl
labor. Quia monachus iu omni oprre laboral. ha
est inonacbas.
38. Coamiemoravit boc abbas Joannes Curlus:
Spiritualis quidam senex inclusil se; eratque in
civiiate insignis, plenus gloria et laude. Iluic indi~
catum est: Sanctorum aliquis dissoWi seu mori
habel; veni, saluta eum anleqvam obeal. Ergo
reputavit apud se: Si de die exiero, accurrent homineg, multaque roibi erit gloria, nec in his conquiesco. Undescro sublenebras abibo, clam einnes.
. .

. .

. .

(15) . Patr. , 8. THrolb. Dottr. 11.

, ?

'. " \ ,
, ,
\ ,
.
*. ,
, ,

;
'. , ;
. " . 6
.
'. ,
, , \
, \ .
, , ,
\ . \
, ,
, \ , \
. ,
. .

3 9

. add. .

" f ,

APOPIITHEGMATA PATRUM.

MS

xxk . ouv Vespcre igitur egressus est e cella, o! qui latere

- vellet; alqueecce angeli duo cum lampadibus atit*
,
tuntur a Deo, lumen ei praebiluri; tum deinde t o U
\
civilas coneurril, trt viderel gloriam. quanto
. \ , gloriam voluit effugere, tanto magis est conseculus.
&. *
lo his adimpleiur quod scripturo e s l : Omnit qui $t
,
.
humitiat, cxaltabilur
.
\ -
39. Dixit abbas Joannes Curtus r Non potest aedi \ ,
ficari demus a sursum ad inferius, ecd a fanda* \ . * mento ad culmen. Rogant eum : Quid sibi vult isle
; , sermo? Respondil: Fundamentam, proximus est,
\, u l i euro lucreris: atque binc iricipiendum. Ab ta

- e m m re pendeut cuacta Christi pracepla

\
'. \ ,
40 Memorabant de aooate seanue bunc in mo , \ - D dura : Cujusdain adoloscentul* parentes e vivis ex , . - eeseerunt; relictaque est pupilla ; nomeii ei Paesia.
, Haec consiituit e dotno sua faccrc xenodocbium,. ad
.
usum Patrum Sceteos. Sic itaque diu permanstt
\ , \ .
hospitio suscipiens et fovens Paires Poslea con , , suir.ptis facultatibus, coepil egere. Adjuncti ergo c l
. - sunl peiversi homines, qui eam a bono propusilo
, \ averlerunl: indeque coepit pravc agere, adeo u l ad
\ forntcandiiin perveniret. Quo audiio, Palres suraina
, . " alTccti sunl trislilia. advocantes abbatcm Joau , \ , \ nem Curtum, dicunl e i : De sorore illa accepttmi*
maleeam vivere; iila vero cuin putuil, cbaiilalrm.
,
suam eiga nos exercuit; nunc vitissiin nos erja
, \ ,
\ , - illam oslendainus ebarilalem, succurrendo ei. Iia4 1

\ qwe id iaboris suscipe, ut ad Mam accedaa ret jtixla

5 , \ . sapientiam quam tibi dedit Deus, de re dispouc.
Venil abbas Joannts ad Ipsam, dicilqtie anicula?
janilrici : Indica dnnmue lua? me bie esse. llla re , * .
, \ niisii eum, dicens: Vos ab iuilio bona illius con * . sumpsistis, jain inops esl. A i l abbas Joannes :
* Signilica ei. Magnuin enim ipsi apporto emolumenlum. Tuin famuli ejus subridentes inlenoganl: Quid
, \ .
. eniin ipsi dalurus es, quod vis ctim ea colloqni ?
. 01 Respondil: Unde scilisquid pra?bHnrtis siui? Asceu * , dens igitur anus, nuntiavil domina3 dc Joaune.
; * Dicil illi puella : Ui monacbi ad inare Ritbrum con(& ; limio incedunl, ac inveniuiit inargarilas. Inde cuni
seipsam exortiassei : Fac, inquil, hominem ad mt
, \ . \
* ' \ adducas. Ulque ascendit, pnevcnicns iila sedil super
, \ . lectum. El accedens abbas Joannes juxta illam as
sedit; intendensque in vullum ejus, ita locultis
,
. ' , esl: Quid in Jesu reprebendendutn inrenisti, ut ad
. , hunc procedeves statuin ? Quo audilo, tota concrevit. Abbas vero ioanncs inclinalo capite, coepit
. ,
vehementer flere. Tum ei i l l a : Abba, quare flest
",
llle suspexil, Uerumque inclinavit se, pioraos, ac
; , .\
d i x i l : Vidco Satanam iudenlem in vullu tuo, c i
,
oon defleam? Audiens illa, Eslne, inquit, abba,
. , ; ;
pcenitonliae locus? Respondit: Eiiam. Rla ad eum :
, , \
Duc mc quocunque libueril. Abbas: Eamus. E l
* ,
surrexil ut sequcrclur eum. Porro adveriil Joaunes
\ ;
qtiod nihit do domo sua imindassel aiU (uisscl
, ;
f

4 1

Luc. xiv, I I .

. .

* . .

APPENDIX AD PALLADIUM.
t!9
Jocula. et admtniius esl. V i ergo pervenerunl ad 4 &. . \ . 6 fer
solUuduiem, adveaperawi. Fecil v\ e i arena cervkal
Ktfk , \ parvum; crucieque eigno SMptr illaui facto, a i l i
. ' ouv , .
lltc dormi. CiiMque eibi partter ad modicutt) inter & (14)
vaUum fecieset, aique absolvtseet preces s i m , re~
, \ ,
cubuit. Circa mediaro vero noclem eipergefacls+
videt liiridam vian> qua* a jerio ad ipaam osque . * \ *
, .
pru&ubai: iuiuilus quoque estangelos Dei animam
\,
puellat susioUeniea. Surgees erg0 et profeclus, pul *
aavit eaan pede. Ubi vero mortuam agnovit, pro ;
cubuil in faciera, oraos. Deum. Tunc audivit, quod
una bora paeuUeniiat ejus praelau iuerii pwnUenlise . ,
muliorum diu qiudem perseveranihmi in jxenitenwoSL * , ^
lia, sed non lantum ardorem oslcmleiuium.
. \ ,
, ,
.

De abhate Joanne ccenobka.

(15) Fratcr erat cocnobii incola, in virlutibus

monaslicis plurimum exercilalus. De quo cum accepissent fralrcs Sceteos, veneniut ad videndiini
euni. Et ingressi suul in tacum in que opcrabatur.
Hle salutatis iis, conversus eoepit operari. Tum
fralres inluiti quid feclssct, dixertuit ci : Jo.mnes,
quis le habitu donavit? aut quis te fecit nionaebum ? nec le docuit accipcre a Crairibtis melotarium, ac eis dicere: Precamini, vel, Sedete. Ait
i l l i s : Joanncs peccator ad baec noo opcram dal.
Dc abbate hidoro.
1. (16) Dic um fuit de

abbaie kidoro Sccleos

presbytero, quod si quis babeiis fratreiu languiduoi aut ncgligenlem, pueillique aninii, aul pro- C
tcrvum, vcllcl eum ejicerc, aicbal: Addtie mibi i l ) 11111 buc. Acccptun.que, per palieiiliaiu perducebat
ad salutem.
2. Fralcr inlerrogavit enm : Quare daunones lam
vcbcmeuli le limore prosequuntur ? Ait illi senex :
Quia ex quo faclus sum nionai bus, in eo me exercco, ut non siiiam iracujidiam usque ad fauces
nieas pervcnire.
5. (17) Aiobat eiiam, a quadraginla aiinis eenlire quidem se cogilalionis peccaluin, nuiiquam la~
IUCII conseniigee aal cupidilati, aul i r a .

^lepl 6

, \
,
, . \
,.\ , \; . &
, * , ; ; \
,
; , .
.
6
.
'. \
, 1
, , \ , . \ **
,

'. ,
;
' " * , ,

.
\ " , , *
, , ,

4. (18) Ilerum d i x i t : Ego quando juvenis sede'. * /;, \

baiu 111 cella mea, niensuraiu preciim non babel>aiii; , .
> el dies mibi eranl precandi tempus.
& ^ ^ \ , .
5. Retuiil abbas Poemen de abbate Isidoro, quod
'. per nocleni fasckuJum palniarum plcclerel: quod , ). * \ que rogaverujit eum fralres, dkcntes : Tc paruiii oi , *
. .

. .

" . .

, <ervkal. Simili modo cavilah

vucaiur in Ooueuetudinibus Clnnracensibus, ei alibi
passim. FragmcBUim de coucilio Aquisgranensi,
apud Joannein Mabilloniuin, pictale juxta ei doclriiia
Insignem monacbtrin, AnaUclorum veierum tom. 1 :
iu ilio bempore moHachis Gallicanis esl mdnltum,
femoraliit, lauek camisiis, pclliciis, both. caperonis
dr pclliis, amiuits, coopcrtoriin, auricolaribus, ct pro

wfirmis, cvlcitris uii possetit. Ubi auricolaiia, sunt

per melalbesUii aur.colaiui, boe cst iuiicularia,
Gallice dcs oreiUert.
(15) Append. p. 1001. 11. 41.
(16) YU. Vatr. x \ i . 5
ut (17) Yil. Pa/r. , 25. '
118) Vit. Vair. x i , 17.

521

APOPHTUEGMATA PATRUIL

S32

3 , . \ - pc? qtiieli da, quia jam senex es. Tum ait eU : L i , ', \ cct combusserint Lsidorum, ejusque cioeres ia ven
, ,
lum dbsperserial, nulla mibi etiaimmm gralia c l
.
indulgcnlia; quoniam Filius Dei huc venil proplcr
nos.
*. ,
6. (19) Klem narravit de abbate Isktoro., quod
* . \ subirent eum ejusmodi cogtiationes: Uagmts boma
es. Ipse vero ad eas reponerct: Nunqutd &um sicut
; ,
abbas Aulonius? Uiinam onnino essem velut abbas.
I
Pambo, aut tanquam reliqni Palres, qui Deo pla" , "
cueruni! Cum baec proluligset, quielem conseque ,
balur. Quando aulem bumani generis bosles d ,
mones ellicere nitebanlur ut pusillo esset animo,
, , ^ ~
quasi post bac omnia nianeret illum poena, ipse
.
ad eos inquiebat : Quamvis mitlar ad supplicium,
vos tamen sublus invcuiam.
~ . . ,
7. (20) Relulit abbas lsidorus : Profcctus euni
' \ aliquando in forum, ut vascula venderem ; cumquo
, f ,
iutuerer Iracundiara mibi appropinquare, reliclta
vasie fugi.
'. 8. Perrexit aliqnando abbas Isidorus ad abbalcm
\
Tbeopbilum arcbiepiscopum Alexandriae: et post ,
quam ad Scelini reversus esl, percontati aunl euui
- ; * , \,
fralres quomodo baberel civilas. Kespondil: V i i ,
qwe, fralres, ego bominis faciem non vidi, prxler, u i , *
quam arcbicpiscopi. Illi audienlcs, lurbali sunl, ao
, ;
dixerunl: An ad cbaos et nibilum redacli sunt,
* .
abba? Is, Non ila, i n q u i l ; sed nie non dcvicii co , * gilalio, ut asplcereni quemquam. Qno illi audilo,
.
iu admiralionetn devenerunt, et conGrmali suul u l
G ab evagalione custodironl ociilos suos.
*. *
9. Idem abbas lsidorus proimnliavil: Sancluniin
\, prudentia Uxc est, agnosccre volunlalem Dei. Cuu. cla entni supcral bonio in vcritalis obcdionlia, quia
, \
Dei imago ac snnililudo esl. lnter oinncs aulcm
. * spiriius gravissimus est, scqui cor suum, boc csl
, propriam cogilalionem, non vero legcm Dei; et
**, \ postea in luctum ei evadit, quoniam nou coguovil
;, ,
myslerium, neque invenit viain sanclorum, ul in ea
e$ps ,
operaretirr. Nunc ergolempus esl operari Domino,
,
quandoquidein sAus iu lempore alUidiouis. Scri *r rfj plum quippe esl: In patienlia vestra pomdebiiis ani*
.
mas vestra* .
w

De abbate Itidoro Pelusioia.

[.

'. , D 1 (21) Dixit abbas Iskiarus Pelosiola : Vila sine

[] ,
gerinone magis prodest, quam serrao siuc vila.
. *0 , \ \
Qui enim recie \ i v i t , el lacens >uvat: qtii vcro lo . \ * ,
qukur laiilum, eliam lurbat. Quod si eenno vila .
que concurreriiU, absoKunl lolius pliilosopbiae ailuulacrum.
'.
2. (2-2) Idem monuit: Virltiics in pretio liabc,
* ac nc colas niundi proepera. Jllae eniia xes iminor ( .
tales sunt, baec vero facile exsliiiguonlur.
'. , 5. (25) Adbuc d i x i t : lutcr bofiiiucs multi qoidetn
1

* . add. .
.
(9) Vil. Pair. , 101.
(20) /. Pair. xxxvn, 1.
(21) Uid. lib. , opist. 275.

%8

. .

4 9

. .

Luc. xxi, 19.

(22) Lib. , cpist. 110.

(23) Lib. ir, c p i ^ . 'JS.

!, -

APPENDIX D PALLADIUM.

225

224

virtutcm appetunt, sed in via quje ad eam ducit in- , ' *

cedcre cunctantur: alii vero ncque ceusent viriu- iivau .
tcin esse. Oporlet igitur illis quidem persuadere ul ,
st-gnitiem dcponant; Iios vcro docere, virlutem re- .
vcra virlutem csse.
. , ,
4. (21) Hoc etiam dicttim itlius exstitit: Yiiium,
, \ .
ct homines a L>eo sejunxilet inler se disjunxii. Hoc
igilur concilo cursu oporlet fugere, nec non conse- , \ ,
\ \ .
ciari virtulem, qwead Deum ducit, nosque invicera
\ ,
conjungil. Virtiitis aulein el pliilosophiae modus ac
.
definilio est: Guro prudeniia simplicilas.
'.
5. (25) Dixil ilerum: Quandoquidem ingens est
, \
liumilitalis fasligiuni, et arroganliae pnecipilium,
consilium vobis do, ut illud amplcctamini, in boc , ,
.
vcro ne decidalis.
6. (26) Hanc quoque prolulit sententiain : Gravis C . *0 \
, , \
cl cuncia audens babendi amor, saticlaiie nescius,
aoimam quam occupaverit, ad exlremuro malorum , .
iMipellil. Ergo eum maximc in principiis pellamus. . ,
.
Cum enim oblinueril, eril inexptigiiabilis.

De abbale haaco vresbytero Celliorum.

! . (27) Vencrunt aliquando, ut abbatem Isaacum

'.
prcabylerum facercnl. Ille audiens fugit in iEgy- . \ , \
pttim; abiitque ad agrum, ac inter fenum latuil. , \
Itaque Patres post euni subseculi s u n l : el ad cum- . *
dem agrum pcrvenientcs, corisliterunt, quo pauluin
,
ibi se reflccienl : erat eniin nox. Asinum quoque
. \. folverunt ad pasliim. Qui abiens, stelil ante se. , nein. Quocirca niane quxrentes asiimni, invcne- C . \ , \ * \ . runt una abbatcm Isaacuin : alque rem demirali
, , * ,
eui.l. Cum autem vellcnt eum ligare, uon permisil,
diccns : Non amplius fugio. Dei eitim vohintas est; , " ,
.
cl quocimqne fugero, ad boc veniam.
'. " ,
2. Memoravii abbas Isaac: Quando erara juve \ t t nis, maiicbam cum abbate Cronio; nec unqiiaiii
, \
dixit mibi quidpiain operis facere, quamvis senex
esset ac iremulus : verum sponte surgebat pnebe- ' \
\ \ . \
balque cuin tnihi lum siniili modo cajleris baucale.
, \
Item cum abbate Tbeodoro Pbermcnsi resedi *, nec
*
ipse mibi dixil quidquam agere; sed c l ipsemet
mensiin ponebat, aiebatque : Fraler, si placcl, man- , \ * , , .
^ ,
ducalum veni. Ego veroad euin aiebani: Abba, ad
* \ ;
le accessi, ul caperem utilitalcm ; quare non mibi
precipis aliquid facere? At senex omnino lacebat. D . Kat ,
. \
Abii ergo, ti nunliavi scuibus. Qui venicntcs ad
, * ,
cuin iialoculi sunt: Abba, ad sanetitatein loam venit
fralcr, ut proficeret; cur non ai3 ilti ul aUquid fa- , , \
ciat? Respondtl senex : Num coenobiarcba gtim, ; \
\, ;
quo ei precipiam? Ego sane, nibil proloqiior; scd
, ' ,
si voliierit, quod cernit me facientem, faciei etiam
, . ,
ipse. Ab eo igitur tempore, praveniebam ct agcbam, si quid senex esset aclurus. Is aulem quid- \ , ^
, > quid operarctur, opcrabalur tacitus : atque boc IUC
, .
docuil, rum eilentio operari.
'. , \ , >
5. Abbas Isaac cl abbas Abraham siuuil manc

(2) Lib. n.episi. 151.

(25) Lib. , tpisl. 00.

(26) Lib. m . rpisl. 21.

^27) V i l . Palr xxxiii,2-.

APOPHTHEGMATA PATUUM.

225

\ ,
\
; \ * \ ; ;
.
, . .
.
*. * , \ *
; , , \
* , , ;
.
*. * .
&
.
\ ,
,
.
, 01
, %\ , \ V
. , . "
" ,
.

bant: et ingrcssm abbas Abrabani invenil abbalein Isaacum lacrymanlcm : dixilque e i : Cur Ucrymaris? Tum senex : Quare, inquit, noti lacrymabiiuur? Quo enim abituri sumus? Obdormierunt
Palres noslri. Nam non sufficiebat nobis opus manuum, in navium naula, quae iradebamus proliciscentes ad invisendos senes. Nunc igiiur pupilii
facli sumus. Ideoque ego lacrymor.
4. Dixit abbas Isaac : Novi frairem, qui in agro
melens, cum voluisset frumemi spicam coniedetc,
ila compellavit agri dominum : PermiUisne ut
unam frumenti spicam manducem ? Ille audiens miratus est, dixitque ei : Tuus ager est, Pater, ac
me interrogas? Eo usque frater erat exacius.
5. (28) Ilerum dixit fratribus: Nolite huc pueroa
adducere. In Sceti enim qualuor ecclesiaj prupler
pueros ad solitudineiii sunt redactae.
6. Reierebant de abbate Isaaco, quod cinereui
tburibuli oblatiouis manducaret cum paiie euo.

7. (29) Abbas Isaac frauibus dicebat: Patres

nostri, el abbas Panibo geslabani veleres ceiitones,
ac vestes palmeas : nunc aulem preiiosa hiditineiua
gestaiis. Abile binc; loca baec reddidisiie deserla.
Cum vero ad messera profctlurus esscl, dixii eis :
Non amplius vobis praccepta tradain; ueque euiia
custoditis.
8. (50) Narravii quidam e Palribus, quod ali'. ,
quando fratrum nonnullus gestans parvam cucul \ \ Q lain, venerii ad ecclesiam Ceilarum, sub abbate
(51), , Isaaco; ct expulerit cum senex, dicens : Ilaec lota
monachorum sunt; tu vero cum saecularis sis, nou
* ,
potes hic manere.
.
9. Dixil abbas Isaac : Nunquam in meam cellain
*. ,
introduxi cogitationem conlra fralrein qui nie vexa. verat. Idemque ego enisus suni nou relinquere fratrem in cella sua, qui adversus nae baberet cogi , * .
laiionem.
'. 6 ,
10. iEgrotavit periculoso morbo abbas Isaac,
\ * quo diu vexatus est : fecit autem ei pulliculani
, \ \
frater, misiique in eam pruna: nec voluit senex
. \ degustare. Orabat autem fraier, diccns : Sume pa , , rumper, abba, propter morbum. Respondil scnex :
. \ * , , Certe, frater, cuperem in boc morbo vcrsari pcr
j ) annos Iriginta.
.
'. \ ,
11. Aiebaul de abbaic Isaaco, quod cuin inorii
, ,
appropinquaret, eenes circa eum mngregali sunt,
\ , ; dixeruntque : Quid post tefaciemus, Pater? Ille :
" - Videte, inquit, quonani modo coram vobis inccs , \ serim : si vos etiam voluerilis scqui, et mandata
, , \ Dei cuslodire, mittet graliani suam, conservabil . , qne bunc locum. Quod si non custodieritis, noti
. \ perinanebitis in loco hoc. Naiu nos quoque, quando
11

. et .
<2fc)
(2.*)
(50)
(51)

Lat. .

V i i . Patr. x, 52.
Vit. Pair. v i . 9. Meursius in .
Vit. Patr. v i , 8.
abrbv . Anliqiia Yer^io

Pelag. .
in Viiis Patrum: el speclnbat eum unex, pro cx~
pellebat aut inseciabutur. Poslea inveni sectabat iu
iuss. Suessioncnsi et Fossatensi.

35^

APPENE4X AD PALLADIUXf.
merli proximi erairt Patres nostri, conlnstabamur;
sed prccepta Domini, eoniiridemqiie Patrum monita eervando, rrmnsimns, qtiasi ipsi nobiscum essent. Pari modo vos agite, ac servabimhii.
12. (32) Sermo abbatis laaaci fak : Abbas Pambo
aiebat, ejusmodi palltum gestart ttebcrc a monacbo, quod si exlra ccftam projecerit, pcr Irce dics
a neniine accipkatur.
De abbate Joseph in Ponepho.

! ,
\ , , ' .
\ , \ .
\ 6 , " 66
, , \
, \ .

.
'.
, \

, ^ ^
. . ,

, . \ , , \ ,
\ . ,
, \ (34r) \
. \ ,
^ ftoa * , * , . \ \
. \
; . "
; .
(35)
,

", .
,
, 1
85

1. (33) Perrexerunt qekJain ePatrrbus adabbatem Josepbum H I Panepbo, ut fflum interrogarent

de susccplione fratrutn apird eos rfiversantium, an
oporlerei eoitdescendere ac Itbertns cnm iis agere.
El anlequam fuisset rogatus, dixit senex discrpulo
6uo : Coftsidera quod factnrus sum borfie,et tolera.
Posuil ergo senex dno embrimia, unum a dextris,
nUerum a sinislris, dixitqne : Sedelc. Tum ingressus in ceUain suain, mdnil se vestibns quales siuU
roendicorum; alque ingressus, per mcdiuni eorum
transivit. Iteruni poslea ingressus, sumpsil veslinicwa sna; rursusque exiens, sedil in medio eorum. At illi ob id quod feceiat senex obsttipuerunt.
Ait illis : Conspexislis quid fecerimT Respondcrunl : Conspcxinuis.Mutatusne sum per vile indumentum? Aiont : Non. Tum eis : Si ergo idem ego
siun tn ulraque veste; cl sicut prima non mulavit
ine, ita nec secunda mihi nocuit: sic igilur debenius iu susccplione frairum peregrinorura nos gc-

84

69

rcre, j.ixla u n c l m n Evangelium. Pnecipil enim :

Dale quce tuni Cvtaris, Ciesari, et quce sunl Dei,
Deo **. ftaqiie quando advenerint fratns, cum
libertate ac fiducia suscipiamus cos. Quando autem soti suinus, luclu indigemus, u l nobiscum
permaneat. Quibtis 11 audilis , demirati sunt,
quod quae corde gerebanl aperuerit eis ante quam
fmssenl pcrcontati : atque gloriairi dederunt Deo.

&

4 >

( >

>

."() ,
/ ^ , . 01 , \
^ * \
\ .

2. (30) Dixit abbas Poeraen abbali Josopbo :

'. 6 6 |
Edoce me quonam modo fiain mouacbus? a i t :
; Si cupift rcquiem invenire in boc el iu Ulo saeculo,
\ , \
dicito in omni re : Quis cgo suui? et ne quemquam
; .
judicavcris.
3. (57; Idem adbuc interrogavit abbatom Jose'. ,
phum, sic : Quid agara, quando affeclus accesse , ; 'iut? Rcsislam illis, an pcrmillam inlrare? Senex D , ;
rcspondit : Sine intrare, ct cura illis dccrla. Re
, \ ' .
versus ergo in Scetim, gedcbat. Cum Tbeboeorum
, ^ \
aliquis eo veniens, dixit fralribus : Sci^Ualug sum
, ,
abbatem Josepbum bisce verbis ; Si appropinqua , veril mihi aflectus, dein obsistam, ati sinara ut
, , ;
inlroeat? Miliique respondit : Nullatoiws permitie
\ ,
f

c e

/ ' . mser. . . .6. A\est ab al.

A l . . . ins. .
AK *1
, \ .
Abe$l ab a!.
. . Maitb. , 21.
.
.
. .
9 %

(52)
(35)
(34)
iwtitit
(35)

. Pamb. Apophlh. 6.
Vil. Patr. , .
.. Ibidem, el
se re$ vciuita$. Legrbat ergo .
' h" ^.
ldem

Pelagius inlerpres : Sie ego ipse sum in ulritqu:

Scrib. Si.
(3K) V i i . Patr. tx, 5.
(37) V i i . Patr. x, 29.

12?

EG PATRUM.

250

)" | . ; - aflecfus ingrcdi, scd illico cxscinde eos. Audieus

vcro abbas Poemeti, ila abbalem Josephum locu, 6 ,
tum fuissc Tbcbano, surgens, ad eum in Panepko
, \
* ", profectus est, el a i l : Abba, ego concredidi Libi
\ \, \ . cogilat.ones mcas, el ecce aliter m i h i , aiitcr
Tbebano disseruisii. Dicit ei senex : Nonne scis
; \
quod diligo le? Respondil: Eiiam. Nonne tua vcrba
. * ;
suat : Tanquam lecum agercs, profer mibi ? Pc&\ * ; .
men : Ita liabet. Tum senex : Nain si intraverint
, \ ' ,
. - affectus, et curo iis confligcns dederis eC acceperis,
le probaliorem consliUieot. Ego vero Unquam
. \ , ,
niibi elocuttw sum iibi. Porro suat alii, quibus
'
eonducil affecius ne quidem proximare; sed stalioi
.
eos amputare debenl.
4. (38) Fratcr aliquis interrogavil abbalem Jo\ ,
Tt , , - ^ sepbum boc modo : Quid aclurus 9um qui ncc
;
vexationes ferre possum, nec operari el dare clee ,
mosynatu? Ait illi seiiex : Si eoruni \el unum fa
cere nou valcs, conserva sallem tuam con&cien .
liam erga proximum tuum ab omni malo, ei salvus eris.
'. ,
5. (39) Relulit quidam fratrum : Profectus sum
* \
aliquando Heracleam infcriorem ad abbatem Jo .
scpbum ; babuit aulem in monasleiio roonun s; e jtot , ciosissimnm. dixil mibi mane: Pergc, man, \ . \ - duca; porro erat Parasceve : ncc i v i , proptcr je , , - junium. ltaqne rogans eum, dixi : Propler Deum,
", explica mibi ratiocinationem banc ; ecce tu praece , \ - pfcli mtbi : Perge, mandnca; ego autera ob jeju , '- Q nium non i v i , scd pudore sttffandebar, niandalt
; ;
lui ergo, niecam reputans : Quanam ratione elo ,. cntus est senex ? Quid ergo faeere debui, proplerea
, quod ire jusscras? Exccpit ille : Palres iniiio non
' \ , edicunt fratribue quod rectum cst, eed potius per , versa; cumque viderint eoa perversa facere, non
, .
araplius perversa loquentur eit, scd verilatem,
gnari ad omnia obsequentes eese.
\ $
6. Dixit abbae Joseph abbati Lolo : Non po , tes fieri monacbas, nisi instar ignis lcUus exslite .
ris flamroeus.
C- $ ,
7. (40) Adiit abbas Lot abbatem Josepham, cui
, a i t : Abba, pro virili niea perago parvura Oiftcium
meum, parvum roeura jejunium, oraiionem, medi , \ , \
, \ , \ , \ talionem, quietem ; ct qiiantum valco, pur.is obt ** . D nco cogilalioncs Quid crgo adhuc debee facere?
Surgens igiiur sencx, manus cxlendit in coelum,
; ,
\ faclique sunl ejus digili vclut decem ignis lampa , * \ : des; el dixit ei : Si vis, efllcere tulus instar ignis.
, .
8. Fraler inierrogavit abbatem Josepbum boc
' . ,
pacto : Exire volo e coenobio et solilarius sc, , \
. \ * " dere. Dixil ei senex : Ubi videris animam taaiu
Fcquiescentem nec damno aflcctam, ibi reside. Tum
\ ,
fraier ad e u m : Et in cocnobio quieius som, el
. * \
, ;^ quando tolus dego: quod ergo mihi consibum dast
:

. add. .

(38) VU. Patr. x, 51.

(S9) V i i . Pair. x, 30.

* . .
(10) V i i . . XH, 8.

tst

APPENDIX AD PALLADIUM.

231

Respondil senex: Si conqtiiescis tum in coinobio,

tum soliUrius; slalue cogilaiiones tnas velul in
trutiua: el ubi videris animoin luum inagis proficere, eoque propendcre, id facito.
9. Ar.ressit senum nomiullus ad sodalcm stium,
tit simul abbatem Joscpbum inviserent; et a i l :
Piaecipe discipulo Ino, ul nobis asinura slernal.
Ille : Voca eum, quod volucris exsequeuir. D i c l t :
Quod esl nomen ei ? Ilespondit : Nescio. Turo atl e r : quoitam, inquil, lcmpore lecura degil, quod
nomen illius nescis ? dtiobus annis, infil. Tum
excepit alius : Si lu per duos annos tion cognovisli nomen discipuli l u i , ego ad uiitun diein qiiid
opus babeo ut illud discam?
10. Congregali sunl aliquando fralres aptid abbalcm Josepbum : quibus sedenlibus aique ipsuin i n -
lerroganlibus, gaudebal; el laetus dixil eis : Ego
bodie rex sura; nain super afleclus regnavi.
44. Aiebanl de abbale Josephoe Panepbo, qtiod
cum jam essel niorilurus, sedenlibus senibus, i n lcndens in ostium, aspexerit diabolum illic sedcntem; vocaloque discipulo, d i x e r i t : Arfer bacuiura;
Ule eniro evistimat, roe senem faclum, nonampliu*
in earo valere. Uique baculum manu lenuil, tiderunt senes quod diabolus per januam, instar canis,
ttibduxil se, nec amplius comparuil.

* *
\ ,
* \
\ , .
0\ .
,
\ ,
. \ * \ e?
. * ;
!. \ ,
; \
. *
,
;
'.
\ , \
, \
\ .
'. \ ,
, ,
,
* \
, * 0
, \ . \ .
0,
, \ .

70

DeabbateJacobo.

1. Dixit abbas Jacobu*: Majus est bospitem esse,

qnam bospitem suscipere.
2. Monuii eliam, eum qui laudalur, debere repu- G
lare peccaia sua, et cogitare quod non mereaiur
laudes ejusinodi.
3. (4l) lierum d i x i t : Sicut lucema in obscoro
cubiculo collustral: ita etiam timor Dei com venerit in cor bominis, illuminat eum, docelque viriutet canctas et Dei maudata.
4. Rursum hanc tententiam protulit: Non solum
verbis opus est: hoc enim tempore plurimum verborum est inter homines. Sed opus esi opere; id
enim esl quod qtueriiur; non autem verba, quae
fruciura non ferunt.

'. ,
.
'. , ,
, \
.
'. , " , \ 4 ,
, , \
\ .
. \
\
. \
, \ , .

Dc abbate Hieraee.

.
'. ,
, ;
, $, \ * \ .

4. Fraler rogavil abbalem Hieracem : Profer mibi

scrtnonem, quonam modo salvus fiam? Respondil D
ei senex : Sede in cclla lua; si esurieris, manduca,
si siiieris, bibe; ad hsec noli de quoquamroale loqtii el salvus eris.
2. Idem dixit : Nunquam sa?cularciti sermonem
4ui proluli, aut volui audire.
De abbale Joanneeunucho.

1. Abbas Joannes eumicbus, curo essel juvenis,

senem sic interrogavit : Quomodo vos potuislis
peragere opus Dei in requie ; nos vero nequc cum
labore possumus? Respotidit senex : Nos valuimus,
. .

. . ' . .

(4!) Vit. Patr. , 7.

'. ,
, .

'. ,
,

; \

233

APOPHTHEGMATA PATRUM.

134

, * - quia pracipui loco babuiinus opus Dei, ininimi

,
vero corporalem necessitalem : vos autem praeci*
purim ducitis nccessilotcm corporalem, opus autem
, .
Dei rem ininus necessariam. Ideo laboralis : el ea , \ propler Salvalor discipulis suis dixit : Homineg
", modicce fidei. quwrite primum regnum Dei, el hac
,

omnia adjicienlur vobis .

.
7>

'. ,
2 Narravit abbas Joannes, quod Paler noster
,
abbag Anlonius d i x e r i l : Nunquam meum commo .
dum uiililali fratris mei praluli.
' .
3. (43) Abbas Joannes Cilix, praepositus in Rliai ', ,
tbu, dicebo.t fralribus : Filii, sicut fugimus mun , \
dum, fugiainus pariler carnis cupiditates.
!
& * 4. (44) Dixit iterum : Imitemur Paires noslros:
quanla cum ausleriiate et quiele resederunl in loco
, \
boc.
.
5. (45) A i l rursus : F i l i i , ne sordidemus locum
'. ^, ,
istum, quera Palres noslri a daemouibus munda, verunl.
?.
6. (46) Adhuc d i x i t : Locus isle ascetarum est,
\ ,
non autem negotiatorum.
.
De abbate Joanne Cellarum.
!
.
Ad
hunc
modum narravit Joannes Cellensis :
'. ,
Eral
in
jEgyplo
merelrix pulcherrima, admodum
, ,
dives,
ad
qua
m
vcnire
solebanl viri in potestate et
* \ (42)
dignilate constituii. Quodam igitur die processit ad
. $ \
ecclesiaro, voluilque introire. At subdiaconus qui
, .
, , - C ad porlam etabat, non permisit, dicens : Nequaquam digna es ul ingrediaris in domum Dei, quia
, ,
impura cs. Dum aulem concertarent, murmur au . ,
divit episcopus, ei egressus esl. A i l ergo illi niere , \ .
Irix : Non sinit me intrare in ecclesiam. Tum ei
* \
episcopus : Non licet libi inlroire, cum immunda
* ,
. * 6 1 8 . Illa vero compuncta dixil e i : Non amplius fornicabor. Alque ad cam episcopus : Si alluleris huc
.
facullales tuas, cognoscam le non amplius iornica , .
turam. l i b i auiem altuiit, episcopus accepias igni
, . \
combussit; illa ingtessa est in ecclesiam, flent ac
, \
dicens : Si bic ila mecura acluni esl, illic quid ha , ; \ , \
beo pali ? E l poenitentiam egit, evasitque vas ele .
ctionis.

2. (47) Dixit abbas Joannes Thebaldis : Debet roo".

- ^ nacbus ante omnia humilitatis bdnum oblinere,
Hoc enim est primura Salvaloris mandalum, dicen*
.
lis : Beati paupere* spiritu, quoniam ip$orum eil
,
, .
regnum c&lorum
.
'. . .

* Malth. v i , 30, 33.

De abbate Isidoro presbytero.

i. Aiebant de abbate Isidoro presbylero, venisse

" Matlh. v, 3.

iecundum vero loeum, et lerttum potestalh (substi(42) 01 . Principes v i r i , nobiles ac i l l u lue, potestates) ab Augusti* ordinata hubebunl.
slres, oplimaies, aulae proceres, magistralus majores, poiesiaies. In Confliciu Arnobh et Serapionis,
(43) VU. Palr. x, i l 5 .
Ibidein.
posl Irenaeum p. 527: Pone tres imperatore* in uno
(44)
rtgno, in una concordia, in una ude, in una tuuvuate,
(45) Ibidem.
in uno amoris affectu, in una poletlate: et qucere in
(46) Ibidem.
fosis, qui primum iocum potenans oblineatf Sine
(47) Vit. Patr, xv 25; L . Doroth. Doctr.Z.
iubio qui loli tres Augutti sunt, loti tres primi sunl;
f

PATROL. G B . L X V .

APPENDIX AD PALLADIUM.

*35

256

aliquando fralrem quemdam, ut irmlarei eurn ad , ,

. ,
prandium. At scnex nohiil proficisct; quoniam, i n , " ", ,
quit, Adaraus cibo der.eplus, exlra paradisum ha .
hitationem accepit. A i l illi fraler : Tu omnino l i ;
nes egredi c cella tua? Ilerum i l l e i F i l i , limeo
iane, quia diabolus, tanquam leo rugien*, qneerit , , quem devorel . Saepe autem buncemisil sernionem: . ,
,
Si quis se in vini polationem dederil, non eifugiel
. \ ,
insidias cogitationum. Elenini Lot a iiliabus suis
,
coaclus, vino inebriatus est, ac per ebriclalem diabolus eum facile ad scelestam fornicationem ad- , \ .
duxit.
'. *
2. Dixii abbas Isidorus : Si regni coelorum desi , , \
derio leneris, pecuniam contemne, ac divinam re .
tribiitionem libi vindica.
3. Dixit ilerum : Ficri nequil ut secundum Deum D '. , ,
\ .
vivas, si voluplatis aut argenii fueris amator.
'. * ,
4. HSRC etiam verba fecit : Si legitime jejunium
* \ , cxercelis, nolite superbia inftari : quod ei in eo
. ,
gloriamint, polius carnem manducate. Prcestat
onim ut bomo comedat carnes, quam superbia lur- \ .
n

geatei gloria extotlat se.

'. \
5. Adhuc d i x i l : Oportet nt discipnli veros prae , \
ceptores lum lanquaro patres amenl, lum velul
principes timeant; ei nec propter dileclionem, t i - \
morem remiltanl, nec propler limorem, dtleclionem ,
.
obscurenl.
'. ,
6. Dixii praelerca : Si satutem desideras, cuncla
.
facito quae le ad illam duclura stml.
C'. \ , 7. (48) Narrabanl de abbate Isidoro, quod cum
acceesissei ad eum frater, fugeret ad inlerius cellae. C ,
. \ * ,
llaque dixerunt ei fralree : Abba, quid esl boc quod
; , \
agis ? Et ail : Eiiam ferae fugienies ad luslra sua,
.
servaiilur. Isia aulem ioquebalur propler Iratrum
.
uiilitatem.
#

De abbnie Joanne Persa.

1. (49) Venit aliquando puer ul curaretur a d mone ; et accesserunl fralres de coenobio AEgypli.
Egregsite auiem senex, vidit fratrem cum puero deNnqnenlem; nec redarguit etim, dtcens : Si Deus
qui formavit eos, intuilus, neqnaqtiam incendio
illos consumit, ego quis sum ut eosiem reprehendam?
2. (50) Narravtt quidam Pairtftn de abbate Joanne
Persa, qtiod ex multa gratia, ad profundissimam
pervenerit innoconifam et simplicitaiem. Hte ma- ^
nebat in Arabia ADgypti. Aliqnando autein a fratre
mutualus est aureum nummum, tinde eroit tinum,
u

6 .
'.
\ \
. \ , \ ,

, ;

'. \ 664
,
.
.
(51), \ ,

I Petr. v, 8.

(48) Joan. Gcoin. Parad. ep. 93.

(49) "Vit. Patr. iv, 34.
(50) Vit Patr. v i , 7.
(51) .
et , anl . , 1 in Tbeophauis Chronko . 345 D , et Notis ad Anaslasii
Historiam, idem signiiicant, ct per unum solidi nomeu exprtmuntur a Pelagio iuterprete. Sic apud
Tbeodoritum Hist.eccl. lib. i,cap. 16,
, Epiphanins Scbolasiicus verlit quiugenlos solidot: et vctus loclio babet, videli-

eet explicalione in locum lermini expositi intrusa.

Tbcoplianis auiem , inulalum esl a
Zonara in ' , a Cedreno in
, iranslatum vero ab A ^ t a s i o , per tinguhs aureoi. El quidem Joseplius Soaligcr Disaeiialione de rc IIIIIIHII >ria, 55, ait tntriim verbum esse
;. Heuricus auteui Yalsms ftd Theodoritum ignorare ee faleltir w w n Gr^cnmne eit an
barbaruin. CUii vero notutn, qwod lan.isviris incognilum ? Mibi mwnino iH tniprobubHp, Mecotini
nomen forinaluiii f^tsef tx tmtinulla aHusiorie ad -

237

APOPHTHEGMATA PATRUM.

238

. \ , u l operaretur. Venit fraler rogans oum, acdicens :

* , , , Abba, dona parum lini, quo mihi faciam ieviio ; \ nem. Ille dediicum laetilia. Similiier aliue accedens
. \ * posiulavit ab eo parum lini ad facienduni linleum :
, . cui parilcr tradidit. Aliis quoque petenljbus da \ . \ , bat simpliciter cum laetitia. Poslea venit dominus
. "
holocotini, Uludque repeiiit. Dieii ei senex : Ego
. * proficiscor et affero tibi. Nec babens undc repo \ . \ neret, stirrexit ut pergeret ad abbalem Jacobum,
,
illum diaconfce seu ministcrii, rogaturus u l daret
, ei nunimum ad reddendum frairi. Ilaque in iiinere
, . \ invenil holocolimim positum biimi; nonlamcn leii \, \ gil. Sed facta oratione reversus esl in cellani suam.
. ,
Venit fraler iterum molcsliam ipsi exbibens ob
. \
nummuro. A i l ilii senex : Mibi plane cure esl.
. \ & Rursusque abicns, invcnil nummum bumi ubi an. \ , - tea eral; factaque adbuc prece, in cellam suam re\ \ , diit. Atque en pari niodo acccssil fraler, ei mole . elus. Tum senex : Gerle, inquit, omnino boc ipeum
. \ , jaro fero. Surgensquc Uerum, pervenii ad illiira
. \ ,
locum, atque invenit eumdem nummum illic jacen* * \ ? tem. Fecil igitur oralionem, illumque eumpsit. Et
. \ , . \ venil ad abbatem Jacobum, cui d i x i t : Abba, ad l e
, * , veniens, reperi in via nummum hunc. Excrce i g i tur cbariialem, praedica per regionem, um qttia
, \ (52), amiserit eum : quod i inventus fueril dominus,
* \ trade. Profecius crgo senex, per tres dles praedi, . , \ cavit, nec quisquam repertus eei qui nummiiax
* \ perdidisset. Tunc scnex ail ad abbatem lacobtun :
. $ * ^ Si itaqus semo eum perdidii, da illi frairi; debeo
, - enim e i ; proiectusque ut a te acciperew cbarita * tero, ac redderem debitum, illm nadue wau Et
\ , miralus eet senex, quomodo cum deberet alqwe m. \ , venisset, non accepissct gtaiim ac dedissei. Hae
\ . \ quoqiie in ipeo mirabilo exstitit, quod si quis ac , - cessissei, imituaturus quidpiam ab eo, non per te
* , * , praebebat, sed dicebat f r a l r i : Vade, lolle tifei i d
' * , quo indiges : ei vevo reln|i9set, aiebat ei : Repooe
\ , iterum illud in locum suum. Quod si qni accepc . rat, nihil aflerret, ei nihil quidqnam loquebalur.
, .
3. De abbale Joanne Persa referebant, qaod facl'. " \ ,
, , norosis bomtntbus in eum supervcnienlibus, pelvim
\ * - attulit ac eorum pedes lavare voluit; illi vcro puD dore suffusi, alqueresipiscenles, coepemnl inclinalo
.
corpore veniam postulare.
4. Dixit alfquis abbati Joanni Pers* : Tanttim
*. ,
laboris tulimus propler regnum coelorum; an con ; \ slituemurharredes illiue? Et senex a i l : Credo ego,
1 - eonsecuturum me haereditalem nupern Hiemsalem
? . - conscript in coelis. Fidelis enim est qui promiait.
. ; Quare autem diflfderem? qui hoepilalis exslili v t
, , Abraham, niansueius ut Moyses, sanctus tanquam
, oleastrum, praemium in ludis Olympicis, ut
fueril numuius occasione donativi alicujus ac
praeinii primum cnsus. Id si non arridet, audi majores nugasGracorum: in Elymologiis ex Orione Tbebano,cod. Reg. 772 el 2H3,
. Hoc egt. ut arbitror. (1

in illo fil tota simnilas, conlenlio ct amnlalio.

(52) . Pelagii ver$io eadem
valdehic depravata esl. Qui eniin Gnecis respondeanl Lalina, pwdica iejunium?iy\v'\nabam,praidica
in confinium. Edilio Ltigdun. prtrdica illum; ms*
Fossal. prfrdico in vico.

APPENDIX AD PALLADIUM.

^35

aliquando iratrem quemdam, ut invitarei eum ad

pranditim. A l scnex noluit proficisci; qtioniam, inquit, Adanrms cibo deceptus, exlra paradistim bamiationem accepit. A i l illi fraler : Tu omnino t i nes egredi c cella tua? Iterum i l l e : F i l i , tinieo
sane, quia diabolus, tanquam leo rugien*, quavit
quem devorei . Ssepeautemhuncemisilsermonem:
Si quis se in vini potaiionem dederii, non effugiet
insidias cogitalionum. Elenim Lot a iiliabus suis
coactus, vino inebriatus est, ac per ebrietatem diabolus eum facile ad sceleslam fornicationem adduxit.
2. Dixit abbas Isidorus : Si regni coelorum desiderio lenerie, pecuniam conlemne, ac divinam retributionem tibi vindica.
3. Dixit iierum : Ficri nequil ut secundum Deura D
vivas, si voluplatis aut argemi fueris amalor.
4. Hapc eliam verba fecil : Si iegilime jejunium
cxercelis, nolite superbia inftart : quod si in eo
gloriamini, potius carnem manducate. Praeslat
enim ut bomo comedat carnes, quara superbia lurgeat cl gloria exlotlat se.
5. Adhuc dixil : Oportet ut discipuli veros pra?ceptores tum tanquara palres ament, lum velut
principes timeant; et nec propter dilectiouem, Umorem remiltanl, nec propler timorem, dilectionem
obscurenl.
6. Dixti praeterea : Si saTulem desideras, cuncla
facito quae te ad illam duclura stinl.
7. (48) Narrabanl de abbate Isidoro, quod cum
accessissel ad eum fraier, fugeret ad inlerius cella3. C
llaque dixerunt ei fratres : Abba, quid esl boc quod
agis ? Et ail : Etiam ferae fugientes ad lustra sua,
servanlar. Uta aulem loquebalur propter fratrum
uiilitatem.
n

De abbaie Joanne Persa.

f . (49) Venit aliquando puer ut curaretur a d mone ; et accesserunl fratres de coenobio ABgypti.
Egresstte autem senex, vidit fratrem cum puero deHnqnentem; nee redarguil etim, dicens : Si Deus
qui Formavit eos, intuitus, neqnaquam incendio
itlos consumit, ego quis sum ut eosJem reprehendam?
2. (50) Narravit qtiidam Pairmn de abbate Joanne
Persa, qtiod ex rmilta gratia, ad profundissiroam
pemnerit innoconiiam et simplicitatem. Hte ma- ^
nebai in Arabia ACgypti. Aliquando autein a fralre
mutualus est aureum nummum, unde emit tinum,

256

, ,
. ,
, " ", ,
.
;
, ,
.
,
,
. \ , \ ,
, \ .
'. 6
, ,
.
*. , ,
\ .
'. ,
\ , . ,
\ .
'. \
, \
\
,
.
'. ,
.
C'. " \ , ,
. \ * ,
; ,
.
.
9

.
'.
\
. \ , \ ,

, ;

'.
,
. . *
(51), \ ,

" I Petr. v, 8.
(48) Joan. Gcorn. Parad. ep. 95.
(49) Vi l . Palr. iv, 34.
(50} Vil Patr. v i , 7.
(51) .
^ et
, aut . pro , ul in Theophanis Chronico . 345 D , cl Notis ad AtiasUrsii
nhloriam, idem significanl, cl per umim solidi nomeu exprimuntur a Pelagio inlerprete. Sic aptid
Tbeodorilum Hist.eccl. lib. i,cap. 16,
, Epiphanios Scholasticus verlil qutngenlos solidos : et vetns lectio babel, videli-

eel explicatione in locum termini expositi intrusa.

Tlicoplianis aulem , inulamm esl a
Zonara in ' , a Cedreno in
, iranslatum vero ab A i m o s i o , per tinguhs aureos. Et quidem Josepbus Scaliger thsseiiaUonede re iria, 55, ail iiitrum verbumesse
;. Heuricus autin Vatesws ed Theodoritum iguorare ee falelnr iwmon Grrecnmne eit an
barbarnm. Cui vero noltim, <jHod lan.is viris incognitiiiu? Mibi noii tnnniito iH miprobabilp, Mecotini
nomen fonnaluin futsee ex tionnulh aHustone ad -

tf

APOPHTHEGHATA PATRUM.

23*

. Ka\ , u l operarelur. Yenii frater rogans enm, ac dicens :

, , , Abba, dona parum lini, quo mihi faciam ieviio . \ nem. llle dedil cum lauitia. Similiier alius accedens
. \ - poslulavil ab eo parum lini ad faciendum linleum :
, . cui paritcr Iradidit. Aliis quoque peteniibus da" \ . \ , bat sinipliciler cura laelitia. Poslea venit dominus
. holocotini, Uludque repeiiit. Dieii ei seiiex : Ego
. proficiscor el aflero tibi. Nec babens undc repo \ . \ nerct, stirrexit ut pergeret ad abbalem Jacobum,
,
illum dtaconix seu ministerii, rogaturus ul daret

ei nunimum ad reddendum frairi. Ilaque in iiinere
, . \ invenil holocolinum posilum bumi; nonlamcn tcli \, \ gil. Sed facta oratione reversus esl in cellam suam.
. ,
Venit frater ilerum molcsliam ipsi exbibens ob
. \
nummum. A i l illi senox : Mibi plane curae esl.
.
Rursusque abiens, invcnil nummum liumi ubi an
. \ , - tea erat; factaque adbuc prcce, in cellam suam re\ \ , diit. Alque en pari niodo accessil fraler, ei mole . \ glus. Tum senex : Certe, inquit, omnino boc ipeum
. \ , jaro fero. Surgensque iierum, perventi ad illum
locum, alque invenit eumdem nummum illic jacen $ . \ ,
' \ ? tem. Fecit igilur orationem, iliumque sumpsk. Et
. , . \ venit ad abbatem Jacobum, cui dixit : Abba, ad le
, , veniens, reperi in via nummum hune. Excrce i g i lur ebariiatem, prsedica per regioqem, um qitie
, \ (52), amiserit eum : quod ei invenius fueril dominus,
* \ trade. Profectua ergo senex, per Ires dies fraedi, . , \ cavit, nec qutsquam reperlus eel qui nummiiax
* perdidisset. Tunc scnex ail ad abbatcm lacobtun :
Si itaqus semo eum perdidii, da illi frairi; debeo
. $ '
, - enim e i ; profectusque ut a te acciperein cbarKa9* lero, ac redderem debitum, illmn nadug eum. Et
\ , roiralus esl aenex, quomodo cum deberet a$qe m. \ , \ venisset, non accepisset statim ac dediseeU Hoe
\ . \ quoque in ipeo mirabile exstitit, quod si qiiis ae , - cessisset, mutuattiriis quidpiam ab eo, non perae
prabebat, sed dicebat fralri: Vade, tolle lifei id
* , ' ,
' ", quo indiges : ei vero relu|issei, aiebat e\ : Repooe
\ , ilerum illud in locum suum. Qtiod si qui accepc . rat, nibU afiferret, ei nihil quidquam loquebalur.
, .
5. De abbate Joanne Persa referebant, qood facl'. " \ ,
, , norosts bominibus in eum supervcnientibus, pelvim
\ - aUulit ac eorum pedes lavare voluit; illi vcro puD dore suffusi, alqneresipiscenles,coeperunt inclinalo
.
corpore veniam poelulare.
4. Dixit aliquis abbati loanni Perstt : Tantum
*. ' , laboris lulimus propter regnum coe!orum; an con ; \ slituemurharodes ilHus? El senex a i l : Credo ego,
eon&ecuturum me haereditalem eupernae Hiemsalem
. - conscripl in coelis. Fidelis enim est qui promisit.
. ; - Quare autem diffiderem? qui hoepilalis exsliti vt
, , Abraham, niansueius u i Moyses, sanctus UDquam
r

, oleaslrum, pnemium in ludis Olympicis, ut

fuerit nummus occasione donativi alicnjus ac
prseinii primum cusus. Idsi non arridet, andi maiores nugasGrxcorum: in Etyniologiis ex Oiione Tbebano, cod. Reg. 772 et 2H3,
. Hoc est, ut arbitror, 'qnod

in illo fil tota simintas, conlentio c i aemiilalio.

(52) kr rff krcpla. Pelagii ver$io eadem
valdehic depravata est. Qui eniin Gnecis resptmdeanl Laiina, pwdiea iejnnium ? I>ivinabam,pro;dta
in confinium. Edilio Lugdun. prcrdiea illum; ms.
Fossal. prtrdicq in vico.

230

210

APPENDIX AD PALLADIUM.

Aaron, patiens ut Job, bumilis veliU Pavid, eremi ^ , ,

,
incola ul Joanncs, detteior sicul Jeremias, magister
,
tit Paulus, fidelis quasi Pelrus, sapicns ul Salomon.
,-, . \
Confido instar illius lalronis, quod qui per sibi i n geiiilam bonitalem ista mibi gratificatus esi, eliam
,
regmirn largietur.
, \ .
De abbate Joanne Thebcco.
" .
"
,
(53) Dicebanl de Joanne minore Tbcbaeo, disci ,
pulo abbatis Ainmois, quod duodecim annos trans \ '
rgerit in mintsterio senis tunc segrotantis : et cum
.
eo sedebal super matlam. senex videbalur eum
parvipendcre; cumque plurimum erga ipsum labo- * '
, , . "
rasset, nunquam ei d i x i t : Salvus sis. Quando aulem
ad morlis tempus venil, sedentibus senibus, appre- , ,
bendit manuiu ejus, dixitque 11 : Salvus sis, satvus , \ * , ,
-sts, salvus sis : el tradidit eum senibus, dicens : R ,
hie angelus est, non hoino.
, \ .
J)e abbate Joanne discipulo abbalis

Pauli.

(54) Aiebant de Joanne discipulo abbatis Pauli,

" \
quod magna obedientin praeditns fuerit. Erant autem , .
quodam in loco eepulcra, illicque byaena sedem fixc- , .
ral. Senex vero circa euin locum vidil boum sler * \
cora;
praecepk Joanni ui abirel afferrelque ea. .
Ille a i t : Quid faciam, abba, propler hyaenam? Tum , , ;
senex jocaas infil : Si adversum le veuerii, liga
,
eam, et adduc. Eo igitur profectus est frater ve- , \ .
speri. Et ecce hya-.na irruit super eum. Ipse aulcm
. \
juxia sermonem senis prompil ut comprebenderet. . , ,
Fugitque hyaena. Tum persequens dicebal : Abbas ^ . \ . \
raeus jussit ut te vincirem. Cumque eara lenui&set, * .
ligavit. Porro senex angebatur, sedebatque exspe- . ,
<rtans illum. Ecce advenit, ducens hyaenam ligatam.
\ . \
Quod inluitus senex, demiralus esl. Sed volens hu- . \ .
Hiilera efficere, verbera\it eum : Stolide, inquiens,
\ ,
canem fatuum adduxisti milii huc? Slaiim porro (56); 6*1
senex solvit hyaenam, el abirc permisit.
, \ .

De abbate Isaaco Thcbceo.

" .
1. (55) Venil aliquando abbas Isaac Thebaeus in
'.
<HEnobium, ei videns frairem delinquentem, ipsum
, \ , \ condemnavit. Ui aulem rediit ad eremutn, accessit . ,
angelus DominL, sletilque ad fores cellae ejus, d i - , \
cens : Non siiiam te lntrare. At ille rogabal, quid , * . rei eeset. Respondil angelus : Deus misii me, ita
, * ; \ \
imperane : Dicilo e i : Quo jubes ul niitlam illum D ,
fratrem in culpam prolapsuni, quem judicasli? Et
,
slaiiiu pawitentium in niorein prostralug dixit : ; \ , Peccavi, mibi ignosce. Excepit angelus : Surge, , . \ * Deus le venia donavil. De caHero cave ne quem- , 6 .
quam judices, priusquam Deus de ipso tulerii j u \ .
diciuio*

. inser, .

7 8

. .

. inser. .

(53) Vit. Patr. xvi, 4 ; L . Climac. Grad. 4,

. 81, ibique Schol.
(54) Vit. Pair. m , 27; xiv, 4 ; Theodor. Stud.
Cateck 425.
(55) VU. Patr. ix, 3 ; L . Doroth. Doclr. 6.
(50) * xvva . Rufi-

ntis : Sicut tu insensibilises, ila etiam el iilam inten

sibilem bebtiam adduxisti. In lex. Graeco-Lai. vel.
, insensibilis, imprudens. Pelagius vero :
Bavose, canem fatuum adduxitti mihi. Esleniin
saliva, bave ;unde bavard, lingua Gallica.

*41

APOPHTHEGMATA PATRUM.

'. , -
Referebant quod abbas Apollo fcabueril d i ,
scipulum nomine Jsaac, summe eruditum \n omoi
\
opere bono; qui sancls oblationis silentium obli . \
nuit. Hic quando ad ecclesiani proficiscebalur, nou
, '
sinebal quempiam accedere et congredi. Habcbat
. ,
enim in mente hoc: Cuncta bona esse in suo lem . \
pore. Tempu$ enim omni rei
El cum dimissa fuis ,
set collecta, quasi ab igne aufugiebat, properans
, ^ .
ad cellam suam perlingere. CaHerum saepe dabalur
,
fratribus posl synaxim paxamates cum vini poculo:
*
ipse vero nequaquam accipiebat; non quod repel ,
lerel benedictionem fralrum, sed collectae retinens
.
quieiem. Contigit aulem ut infirmus riecumberet:

quod fralres audienles, venerunt ad visiiandum
.
eum. Iiaque sedenles inlerrogaverunt boc pacto ;
, , Abba Isaac, quare posi sacram synaxim iialre&fu ; \ gis? Respondit : Non fugio fratres, sed daemonum
, , artes malas, Elenira si quis tenuerit facei lucen . \ tem, diuque ad aerem steierit, ab eo exsiinguelur.
, Parem i n modum et oos, a sacra oblalione illumi, ' . \ nali, si exlra cellam tardaverimus, ineurreinua in
, mentis tenebras. Haec fuil sancli abbaiis Isaaci vt , .
vendi ratio.
.

" .
De abbale Josepho Thebceo.
,
(57) Dtxit abbas Josepb Thebaeus : Tres res in
* coospectu Dei bonorabiles sunl : Gum boino infir , \ , ,
mus est, el adjiciunlur ei tenlaiiones, ipse autem
' . eas cum graliarum aelione suscipit; secunda est,
, Q curo effecerit aliquis omnia opera sua muoda co , \ .
ram Deo, quaeque nibil bumani babeani; terlia,
,
quando quis in subjeclione patris spirilualis sede, \ - r i t , cunctisque suie renunltaverit voluntalibus.
. . Gonsequilur aulem bie exiuiiaiu corouam. Ego vero
.
inftrroilatem elegi.

.

, .
* ,
\ *
, ,

D
. ; . \
,
. \
' , ; \ -
. \ 01 ', ;

De abbate Hilarione.
(58) Abbas Hilario vcnil e Palaeslina in montem
ad abbalem Auioiiium. Ait ei abbas Antonius: Beoe
venisti, lucifer, qui mane exoriris. Abbas aulem
Hilario dixil i l l i : Pax tibi, coluuma lucis, quse
illumiuas orbera lerraruiiK
De abbate hchxjrione.
(59) Sancli Paires praedixei unl de uliima aetale.
Quid operali sumus nos? inquinni. El umisex illis
magnus abbas Ischyrio responsuni d e d i l : Nos mandala Dei peregimus. Exccperum: Qui autem nos
subsequenlur, quid facturi sunl? A i t : Ad dimidium
operis noslri pervenient. Inlerrogaverunl adhuc:
Qui vero post illos, quidnara ? Respondit: Nullo
plane opere decorabuntur homiiies aeiaiis illius:
al insurgel ia eos lenlalio; quique piobi invenien-

. ,
1 . .
. . vel .
* . inscr. .
.
Lal. .
. . . iiiser. .
. * Eccle. , 1.

8 0

(57) Vti. Palr. , 0.

|58) Vil. Palr. xvn, 4.

(59) Vil. Paii\ , 14.

243

APPEWIX PALLADluM.

**

tur tempore, majores et nobU el Paiiibus no- * ,

\ .
siris esae comperieiiiur.
.
Principium liUerae .

.
De abbaie Cxsthno.
\

(6)

,

t . (60)ftarravit abbas Cassianus: Veniinus, ego

,
el sanctus Germanus, in JSgyplum ad quemdam

.
\

senem. Quem, curo hospilio anianter nos excepis'

set, imerrogavimus: Quare in tempore susceplionis

fralrum peregrinorum, normam jejunii oostri, sicut , ,
in Palapslina accepimus, non observatis ? Respon- , ; \
d i i : Jejunium semper mecum est; vos vero semper *
meeum relinere non pos&um : ac je}uniun quidetn,
\ \
elsi uiilis res sit alqae necessaria, allamen a no\ ,
stra pendel voluntale; at charilalis adimplctionem
ex necessilate exigtl Dei lex. Ilaquc in vobis C l i r l - 6
8lum suscipiens, debeo omni sludio el cura prose- . ,
qui. Cum aulem vos diinisero, regulam jejunii pos- .
5irm recuperare. Neque enVm possunl filii tbalami ,
. (64) \
jcjunare, quandiu sponsus cum illis est; poslquam
vero sponsos ablalus fuerit, tunc eum liceniia je- , ' *
, *
jtinabunt .
.
2 Iden* retulil : Erat aliquis senex, cai sancta
\ (65), , \
virgo minislrabat: homines auiem dicebant: Iropu-
r i sunl. Audivit eenex. Guinque essel morli proxi- \ . \ .
mus, dixil Patribus : Poslquam e viia migravero,
" , "
pUwilale baculum uieum in sepulcro; si gerniiiiavc- , ^
rit,. fruclumque proluierit, discile puruin esse me \ \ ,
ab iila si vero non germinaverit, cognosciie me
' , cutaea deliquiese. Bacultis igilur planlaius fuil, *c C * . \
tertia die gcimen Cruclumque produxit. Tunc omnes , \ , \
glorifica\enint Deum.
. \ .
5. (61) Dixit ilerum : Ad alium accessimus se . ,
neai*. qui inandiicare nos fecil. Satiatos atilcm
\ .
jam, cibum sumere borlabalur. Me vero dicenle,
, . non amphus posse, respondil: Ego sexies adve- , *
uienlibua frairibus mensam apposui, el singulos
, iimtana, uua comedi, adbucque esurio. Tti vcro , \
boc semel cibo capio, salur es, adeo ut non am- . ,
plius valeas edere.
.
4. (62) ldem narravit Herum, quod abbas Joan*. ,
nes bomo magni coenobii rector, visilaveril abba-
lem Paesium, qui per annos quadraginla in exlre- , , ma solRudine v i x i i ; et quia erga eum muliam
, \ babebal charilatem, indeque libertatem loquendi, ^ , \ ^
dixerit %\: Quid boni operis Hesignasti in lanto
* ,
tempore, ila secedens, nec ab ullo bominnin facile
conlurbaWis^llh; a i t : Ex quo eolitarius emn, nun; - '' ,

tf

llare. , 9 . . . . ' .
. . inser. . ' . inser. .
(601 V<f. Patr. , 2 ; Cass. Iiut. , 24.
(61) VU.Palr , 5; Caus. Inst. , 2.
(62) V t l . Palr. , 24; Cass. Imt. , 27.
(65) . ln Pelagio : Dixit abba$ Cassiafitis, quia venituxi Palwtlina in AEgifpium. Grascc
ex mss. 2 Colbert. : ',
.
(64) , clc. Mallb. , 15;Marc.
, 19, 20; Liic.v,*54, 55. Ad qnae loca alltulilsynodus S. Palricii cap. 14, quod iia edidcrunl : Sla-

. .

. add. \

tutum Chrnlt advetUum $pon$i nullat ratas teges

inveniat jejunii. Quid autem inler Novatianum el
Chriitianum inlerest, nisi quod Novalianui indetinenter, Chrislianus vero per Umpui abttineat; ut L>cus, et tempus, et pertona per omnia obtervetur. Ego
edidisseni aut emendassein iStatutum, ul Chrtsti
adventus, spon$i, nullat ratas leges intenial jejunii.
(65) . Consuie Rufinuiii in Vtiis
Palrum lib. m , n. 14.

APOPMTHEGMATA PATRUM.

245

246

. \ quam me vidil sol manducantem. Excepil vero ab .

bas Joannes: Neque me iratum.
*. ' \
5. (66) Hunc abbalem Joannem, cum sub mor, \ \ lein essel, et alacriter hilareque ad Deuin profici , ,
sceretur, circumdederunt fratres, postulantes ut eis
\ - haereditatis loco seriuonem quempiam brevcm ac
, ' salutarem relinquerel-, per quem possenl pervenire
.
ad perfeciionem in Cbrislo. Ille vero ingemiscens
* , d i x i l : Nunquam ieci meara voluntalem; nec ali .
quem docui, quod prius non fecerim.
'. \
6. (67) Uerum narravil de alio sene qui in ere , - mo residebal, quod Deum rogaverit, tit ei banc
,
graliam conferrel: ne unquaro moto colloquio spi *
rituali dormitaret; si vero delractionis vel oliosi
,
sermonis quispiam verba proferret, slalim in som, num incideret, quo ejusmodi venemim non accipe\ . , - renl aures ejus. Idem dicebat, diabolum sludiosum
,
esse oiiosi sermonis, bostem vero omnis spiritualis
* - doclrinae; boc usus exemplo : Me, inquil, ad non , \, \ nullos fraires loquente de re animae utili, adeo pro , - fundo soinno occupati sunt, ul nec palpebras mo, . vere possent. Yolens igitur ego dajmonis operatio , nem oslendere, serroonem supervacaneae loquelae
* ipduxi; ad quem illi gavisi, illico evigilarunt.
. * lngemiscens autem d i x i : Quandiu igilur de coelesti\ ,
bus rebus disseruimus, omniuin vestrum oculi de *
tinebanlur somno; postquam vero oliosus efiluxtt
^ , - scrmo, cuncti cum alaeritate excitali estis. Quo., , ,
circa, fralres, obsecro, agnoscite raali daemonis i n , \ sligalioneiii, el alieudite vobis ipsis, cavenlesdor, , ^ milationem , cum aliquid spirituale vel facilis, vel
, .
audilis.
. , (65*) 7. (68) Dixit ilerum^ quod senator quidam cuni
, \ ,
saiculo renunliassel, el bona sua distribuissel in
, - pauperes, qiufidain relinuil ad usum suum, noleiis
bumilitaieni e perfectareuunlialione proficiscentei
, \
suscipere, ut uec sinceram coenobiacae regulae sub . jectionem. Ad quem sanclus Basilius bujusmodi
\
protulil senieniiam : El senalorem perdidisli, ncc
eflecisli monacbum.
, \ .
8. Retulil praeterea : Eral quidam monacbus, in
\ , spelunca eremi babilans; cui qui propinqui secun \
dum carnem eranl signtficaverunl: Paler luus gra , *0
, , - vi morbo laborat, ectque ex eo morUurus; veni ut
4

. hxreditatem capias. A l ille respondil: Ego anlc

moriuue vivenlU
* eum mundo morluus suoi
.
haeres esse non potest.
. .
(65*)
rtc, etc. Exstal eo de Apop/iibegmate epigramma Joannis Georoetrae, 44 Paradisi;(\uoa
hic apponi, emendari, atque itlusirari
meretur.
"

c.
'

*1.
.
, , ,
, (scrib. ) [ .
Iloc esl ex mea interprelalione ad verbuin :
Quod inopia pura es$e debeat in monachi*.

Venit Scelam cum tceculo renuntwiet vir quidam

[ illuUristimus;
Multisque opibut elargitis, tibi altquam partem reli[quit.
Dixit autem nonnemo : amice, et priorem gloriam
[amntstif
Qu(E jucunda erat; nee ingressus es in vias eorum
[qut pavperlalem profilentur.
ld est hic pt alibi, monachorum; juxia Glossaut
Niceia? Acominali Indlce. , .
(66) Vit. Patr. i , 10 ; Gass. lmt. v, 28.
(67) Vit. Patr. x i , 18 ; Cass. Ins*. v, 29, o i .
(68) ViL Patr. vi, 10; Caes. 1MI. VII,

APPENDIX AD PALLADIUM
De abbali Cronio.

Kporlov.

'. *
1. Fralcr ab abbalc Cronio petiit, ut ei aiiquod
0. , verbum pruferrel. llaque ait i i l i : Quando Elisaeus
,
chil ad Sunaniilidem, invenit eain nib 1 ncgotii cum
, xaV
quoquam liabculem; concepit igilur, ac peperil, per
adveutum Elisaei . Fraler dixil : Quid hoc ver- . *
bum sibi vult ? Respondil senex : Aninia cum vigi- ; ,
laveril, et se coercu*ril a dislraciione, reliqiieril- , ^
, \ ,
que voltiulales suas, tunc Spirilus Dei venit ad eam;
ac deinde potest gignere : quandoquidem eterilis *
, .
eel.
'. *
2. Fraler interrogavil abbalern Cronium : Quid
,
faciain oblivioni, quae in caplivita^in ducit meiitem
\ ,
meam, nec sinit nie seniire, donec adduxerit ad
' ; \ "
peccalum ? Et ait senex: Quando alienigenae arcam
propler mala opera lsraeliiarum cepere, traxerunt
eam, donec addmissenl ad domum Dagon dei ,
*
sui tv; tuncque ille cecidit in faciem suam. Dicit frater: Quid boc esi? Tum seuex: Si coeperint \ . \ 6
caplivaro ducere menlem hominis per proprios ip- * ; ,

siiis roolus, hoc raodo eam perirahunt, donecduxerint super invisibilem aflectum. Eo igitur in loco ,
inens consliltila, si conversa fuerit, Deum qusesie- ,
rit, el recordala Tueril aHerni judicii, siatim cadit . ,
affeclus, nec amplius coinparet. Scriptura enim est: 4' , \
,
Cum revenu$ ingemuerit, tunc salvui ens, et tcies
.
"
,
ubi fuerit .
, (69).
>

w >

3. Frater percontatus est abbatem Croniuro,

quonam roodo veniat homo ad bumilitaiein. Ait illi
eenex : Per timorem Dei. Tum fraier exccpil: El ^
per quani rciu venil ad limorem Dei ? Respondil sencx: Mea quidem sentenlia*, ubi coerfueril se ab
oraui oegotio, et dederil se ad laborem curporis;
quaalumque babet virium meminerii exilus e corpore ac judicii diviui.
4. Dixil abbas Cronius : Nisi Moyses duxissel
uves sub montem Sina, non vidisset ignem in rub o . Senem iulerrogavit fraler: Pro quanam reaccipilur rubiis Responsuiu dedil: Rubus significal
actionem eorporalero. Scriptura? enim verba sunt:
M

I T R e g . .

" I R e g . .

Isa. , 15.

\
;
, .
*
; * &
* ,
, \ , \
{ , ,
.
*. ,
,
. *
; \ ,
. *

Exod. .

. .

. .

(69) " ,
D ct virlutum, cap. 15: /n quacunque die ptccator con. . Eodcm modo nunc in
versu$ ingemuerit, salvus erit; epistola 5 Paciaoi:
LXX, Is. xxx, 15. Cilal Cyrillus Hierosol. Cale b.
lllud Itaicc: Cum conversug ingemueris, tnnc /i : " \ , . Giegoberis, et tcies ubi fueris. Ruricii epistola 51, l i b r i n :
rius vcro Nazianzenus oral. 17 :
Peccator enim qua die convenus ingemuerit, tunc
, . Tiieodonlus in $alvu$ erit. Yaiie in bomiliig Ciesarii Arelalensis,
Psalm. cxvni, 76; necuon Liber Ascelints Maxiuii
quas publico bono cvulgavit v. cl. Sfeepbanus Balun. 40 : ' \ , .
zius, boin. 2 et 15 : ln quacunque die conver&us in~
Idetn Tbcodorilus in haiam, gemueris, saivut eris. Et : In quacunque die inge. Cum conversus ingemueris, lunc sulvus eii.
muerit, $alvus eri$. V e l : Cum conversus ingemucris,
Cceiestinus epist. % tiuin. 2 ; Leo episl. ad Theodotalvui eri*. Denique notabititer Cbrodebcrtus Tuiorum : Cum convenus ingemueris, tunc snlvus eri*, et
nensis in judicio de miiliere adullera, quod debeicietubi /uim.Apud Lucilennn De regibus apostaii:iis diligentias Paschasii Quesnelli, presbyteri pietkis paulo anle liaeiu. ln (regorio Maguo liU. ,
lale ac doctrina pnestantis ; Ad haic verba confirindict. 2,episl. 54 : In quacunque die convenus inmanda inquii, teslis est excel!entissimu$ prophela*
gemueris, tunctalvut erit. El inter upera S. Augu- qui Spiritu uei plenusdicit: tPeccalor iu (]uacunque
slini lom. IV, libro De vtraet (al$a Uenlia, cap.
die, in quacuuque bora conversus fuerit et inge*
17 : Quucunquc hora peccakor iugemuerit el convermuerit, oiunia peccata sua oblivioiii traduulur. %
sus fucrit, vita r/rcf; toin. IX, Dc confliciu viiiurum
y

149

APOPHTHEGMATA PATRUM.

250

,
Simile eu regnum coelorum thesauro abtcondUo in

,
agro *. lteruin fraler seni : Ergo ahsque corporali
labore non procedit bomo ad aliquid lionoris ? Et
;
senex: Uiique scripturo est: Aspicienlet in auclorem

fidei, et consummalorem Jesum, qui proposito sibi
7 - gaudio $ustinuit crucem*. Rursusque David dicit:


- Si dedero somnum oculit meis, et palpebris meit dor . \ miiationem * el qua? sequunlur.
,

\ .
5. Verba abbalig Cronii. Ua narravit nobis
*. ,
, abbas Joseph Pelusii : Cum in Sina residerem,
, \ , eral illic frater prseclarus el in vila asceltca excel\ \ lens, praelerea corpore speciosus. Is cum in ecclesiam ad synarim veuiret, gestabal parvum ac vetug
, ^
. maphorium plenum suluris. Quem seniel intuitus
, boc babitu pergentem ad colleciam, dico ei : Frater, nonne vides fralres, quomodo ad synaxim in
, ,
! ; ecclesia adstani velut angeli ? Qua ralione lu omnino buc accedis ad hunc modum ? A l iile a i t :
; , ,
Ignosce mihi, abba, alias vesles non babeo. Assum .
psi ergo eum in cellam meam, et dedi levilonem
, \
cum caeleris quibus indigebat : unde deineeps
\ , \
. indutus eral sicut reliqui fralres; et cernere erat
, eum velut angelum. Contigit aulem aliquando ot
necesse essel Palribus decem fraires ad imperato * \
. , - rem mittere ob aliquod negolium ; alque hunc etiam
, Ktipiov decreverunt cum aliis pergere. Quod ubi audivit,
, \ coraro Patribus prostravit se, dicens : Propler Do , , \ Q minum, ignoscite m i b i ; sum enim cujusdaro ex
aulae proceribus servus; qui si agnoveril me, ba .
, \ , bilu monachi spoliabit, cogetque ad iterum serviendum ei. Cum igitur Palres persuasi fuissent,
,
, \ ac dimisissent eum, poslea per quemdain cui bene
, \ , nolus cral compererunt, quod quando in sasculo
. , degebal, praefectus praetorio exslilisset; verum ne
cognosceretur, alque molestiam ex bominibus caperet, id prelexuerat. Tanio Paires tenebantur
.
sludio fugiendi turo gloriam, lum bujusce muudi requiem.
.
De abbale Carione.
%

9 9

'. (70),
*, , \
,
.
'. ,
. ,
$ , . ,
, ,
'
( ^ , \
), \ ^
,
\ , \ \
A l . add. .
Cxxxi. 4.

1. (74) Dixit abbas Cario : Mullo plures in virtule labores suscepi quam filius rneue, Zacharias,
nec ad ejus meriiomm mensuram perveni, in humilitale el silentio ipsius.
2. (72) Exslitit in Sceti qoidam monacbus, nomine abbas Cario. Hic duos liberos cum suscepisset, relinquens eos uxori suae, ad vitam roonaslicain secessit. Poslea fame per yEgyptum contingente, ad angustias rcdacla uxor ejus, Scelim venit
cum duobus liberis : quorum unus mas erat, Zacbarias diclus, aller femina. E l sedeballonge a
eene in palude; palus enim adjacet Sceti, ubi
ecclesise aedificatae sunt ct fonies scatiiriunt. Porro

A l . inser. .

(70) . Coiruptc apud Pclagium

iaterprctem *ocaiur Scrapion.

* Mattb. x m , 44.

* Hcbr. xti, 2.

(71) Vit. Patr. xv, 16.

(72) Viridar. Raderi, m , 6 , 1 ,

Psal.

25i

APPENDIX Ai

PALLADIUM.

152

iuec iu Sceti consuetudo invalucrat, ut si accessis- ,

bel mulier ad loquendum fralri vel alleri necessario
KUO, procul invicem sedentes colloquerentur : tunc
inulier ait abbati Carioni: Ecce faclus es monachus, ( l famcs evenit. Quis ergo alet liberos luos?
Respond.l abbas Cario : Illos mitai buc mitte. Dicit
mulier liberis : Abiie ad patrem veslrum. Uaque
venerunt ad patrem suum; sed quae femina eral ad
malrem reversa est, mas vero maosit cum palre.
Tunc ad uxorera : Ecce, inquit, bene actuin est;
accipe lu puellam, et a b i , ego puerum relinebo.
Nulriebat igilur eum in Sceli, cunclis scientibus
quod esset illius filius. Ul aulein proccssil aelate,
ortura est de eo murmur in fralermlate. Quo audilo abbas Cario Gliuni sic alloculus e s l : Zacbaria,
surge, abeamus hinc, quia murmuranl Paires.
Tum ei puer : Abba, cuucii bic noruot me esse
filiiitti luuni; si ad alium locum perrexeriraus, non
babebutil dicere quod filius tuus sim. Tum senex :
Surge, ditcedaratis. Et in Tbebaidem profecli sunl.
Ubi cum accepla celia paucos dies mausissent,
illic quoque idem murmur de puero exorlum est.
Dicit ei lunc pater ejus : Zacharia, surge, redeaiDus ad Scetim. Quo illis advenlanlibus, posl dies
paucos ilerum de eodem murmur factum esl. Tunc
Zacbarias puer, profectus ad slagnum nilri, exuli9
veslibus, in Ulud descendil, iromersitque se ad
nares usque; el cum durassel per muliuin tempus,
quandiu scilicel potuit, confecit abolevilque corpus
suuin : laclus enim est lanquam leprosus. Ergo
rediens geslavit vestimenta sua, abiitque ad patrem,
a quo vix- agnosci poluil. Caeierum cum ad sanclam communionem de more procesiisset, revelatum esl sancto Isidoro Sceleos presbytero, quod
fecerat: quocirca iuluitus eum, el admiratus infit:
Zacharias puer superiori Domiuica venit et comrounionem sumpsit velul bomo; nunc vero tanquam angelus effeclus esi.

. ,
, , , '
.
* , \ *
; *
\ .
* " .
,
, ^
. *
* ,
^. ,
.
,
. \ ,
, , ,
. *
, *
, .
* ", .
\ .
,
.
* , , .
, \
, \ .
,
, \ ,
\
, , *
. \
, \ *
\ .
,
' ,
* \ \ , *
\ , .

De abbate Copre.

.
'. " ,
, \
, \ ,
.

1. Dixit abbas Poemen de abbaleCopre, quod

*d tanlam perveneral viruiiig magniludinem, ut
quamvie rgrolarel ac lecto decumberet, laraen graliaa agerei, inhiberetque propriaw volunlateni.
2. Dixil abbas Gopres : Bealiu qui cum graliarum acdone lolerat laborem.
3. (73) Goagregati sunt aliquando qui in SceU
degebaiH, ob quaestionem de Melchisedece, el obliii
gttnl vocare abbatem Coprem; postea autem vocato
eo ea de rt inlerrogabant. Ille ver# ter perculien*
os suum d i x i l : V * t i b i , Gopre, vae l i b i , Copre,
vae libi, Goprel qiod ea reliquisli quae libi niandavii Dctis ut faceres, et scrularis quae non requir i i a le. Quibus audilis fratres, fugerunl cellag
suas.
f

* . .

. inser. .

(73) . 1'atr. , 24.

'. *
' .
*. \
, \
,
. , >.
, , ! & , \
. \
, .

. .

. .

154

EGM PATRUM.

153

, 6
668 4 ', *
,
, . U ,
,
, .
.
, "
; \ * * \
\ *
, .
* *
, \ .
" .

Aovxlov.
$ **
", , * \ * ;
* ,
, . \
* ; \ * .
* " , ;
* ; \
. \ " ,
; . \ * ,
. ,
C
.
"* , * ' , , ,

. *
; \ . \ * "
6V ,
& (73*)* \
, \
* \
* \
.

1 1

Principium liuera L .
De abbate Lucio.
(75) Venenml aliquando nonnulli ad abbata
Lurium in Enalo, ex iis qui dicuntur EucliU
monacbi; el interrogavit eos eenex : Quidnai
manibus operainini ? Responderunt: Nos non coi
tingimus manuutn opus; sed sicul precipil Aposlf
lus , oramus sine inlertnissione. Ait senex : Non
ne manducaiis? Illi : Eliam, manducamus. Senex
Quando igitur comeditis, quis pro vobisoral? Ite
rum ille ad eos : Non dormitls? Excepcrunl: It
esl, dormiinus. Turo senex .- Quando ergo donmlia
quis pro yobis orat? Nec invenerunt quid ad ilt
responsi darent. Dixil eis : Ignoscile m i h i ; ece
I S

non facitis juxta sermonem vestrum. Ego ven

ostendam vobis, quod opus manuum mearum dun
exerceo, oro sine iulermissione. Cum Deo sede<
intinguens meos ramulos; eosque in pleclam con
Beclens,aio: Miserere mei, Deus, secundum magnam
misericordiam iuam, et secundum multitudinem rotierationum iuarum dele iniquitalem meam ' . Nonne
id oralio esl?Responderunt: Esl. Iterum : Cum ergo
permansero tola die operane el orans, conficio plus
mious aedecim nuromos; ac ex tis duos in porta
praebeo,reliquos insumo in cibum: qui auicm accepit
duoe numroos, orat pro me, quando comedo aui
dormiu : alqoe per Dei graliara adintplelur mihi
Ulud, sine intermiseione orare.
De abbate Loto.

'. ' ,
** , \ , \ .
\ *
\ $ ,
\ . \
* \
,

1 1

De *H*te Cyro.
(74) Inierrogatus abbas Cyrus Alexaftdrini)* eica
fornicalionis cogilaiioneai, respondil ad huiic nodum : Si cogitationem non habueris, spe caree :si
cogitationibtis desliluliis es, aclionem tenes. R>c
autem est: quod qui in roenie contra peccalum ii<n
pugnat, nec ei obsislil, corpore illud perpctra.
Elenim qui operibus eomplet, non palilur molaliam ex cogUalionibus. Inlerrogavii autem sene
fralrem : Num consuevisti cum muliere? Respond.
fraler .* Non; veieres ac novi piclores sunt cogiia
tiones meae; recordationes sunt q u * mibi mol
stiara exbibenl, necnon inulierum iimulacra. Tui
senex ad cum : Mortuos rie limeas, sed fuge vivo,
magisque preces prolende.

* A l . ineer. .
. el .
I Tbess. , i 7 . Psal. L, 2, 3.

f . Accessit senum aliquis ad abbalem Lot, ir

parvam paludem Arsenoitae, et rogavit eum per
cellam, deditque i l l i . jEgroiabat autem senex; ac
refecit eum : quod si venissent aliqui congressnri
cum abbaie Loto, efficiebat ut etiam visiiarent
senem infirmum. Coepit ergo eis loqui sermones
Origenis : qua de causa abbas Lot aflligebatur:
Ne, inquiens, Palres exislimenl nos quoque i l a

. .

" . .

, %

. .

(73*) . Ad
eulos emero,et feeero t% eis nummo* decern. Sanavi
verbum Pelagius : Facio plus minus tedecim *mmlocum, qui Iransposilione laborabat.
mos. Ex sensu Rufinus : Cumque percotnplevero ope- (74) In Ephraem p. 387, n. 10.
manuum mearum, eialiqua vasa aulpauco* [uni(75) Vit. Patr. xn, 9.

APPENDIX AD PALLADIUM.

255

eniire : attamen non audebal hominem e locoeji- / i

ccc, propter mandalum Dei. Surgens kaque abbas
Lct, perrexit ad abbalem Arsenium, narravilque
eide sene. Ait abbas Arsenius : Noli expellere,
s<4 dicilo e i : Ecce e bonis Dei manduca, bibe,
pout voluerie, tan(um hos sermones ne proloquar\ : quod si volueril, emendabilur; si vero noluei l eniendare se, sponle rogaiurus esl ut e loco
ecedat, nec tu fuiurus cs discessus causa. Itaque
Bversus abbas Lot, ita fecil. Tum senex postquam
tidivit haec, noluii corrigi; sed coepit rogare,
icens : Propler Doininain, hinc mc ablegate;
BC enim ampliu9 valeo suslinere solitudinem. Ate sic exsurgens egressus cst, deductus cum cbatate.
1
2. Narravit aliquis de quodam fratre in peccam lapso, quod congre&sus cum abbale Loto,
cnturbarelur, ingrediens, egrediens, nec valens
fdere. Dfcil ei nbbas Lot : Quid babes, fraier?
ie : Magnum deliclum commisi, nec possuro ediire Palribus. Et senex : ConQlere mihi illud, ego
ortabo. Tunc ita iocutus est: lncidi in fornicatioem; ac u l voii compos essem, mactavi. A i l illi
inex : Confide quud stl poenilenlia : vade, sede in
pelunca, per bidua cibo abstiue, ego tecum poribo dimidium peccali. haque complelis tribus
ebdomadibus, plenam accepil cogniiionem seex, quod fralris poenilenliaui Deus admisisset.
le perseveravit ii> subniiesione senis usque ad
jortem.
De abbate Longiuo.
4. (76) Inierrogavit aliquando abbas Longinue
ibbalem Lucium de tribus cogiialionibus, aiena:
Vo\o poregrinari. Dicil i senex : Nisi conlinueris
iiuguam tuam, non eris peregrinus, quocunque
abieris. llaque bic contine linguarn, et peregrinus
cs. A i l iierucii Longinus : Volo jejunare. Respondit senex : Diclum Isaiae propbetae est: Si incur\vaverit quati torquem et circulum collum ftuim, nec
l$ic rocabi/ur jejunium acceptum . Sed polius
coerce pravas cogitationes. Ait terliu : Volo fugere
bomines. Senex responsum reddidit : Nisi prius
cuin boimnibus recte vixeris, non potes in vita
soliiaria bene agere.
I T

2. Monuit abbas Longiuus : Semel morbo affeclus, dic : El vexare, ct morere ; quod si a me pelieris exlra lempus maiiducare, neque tibi quolidiaoiini alimenlum prabebo.
3. Mulier quasdatn, quae in mamma morbum
gerebat, qui cancer appellatur, cum de abbale Longino fama accepissel, quxrebat ul ei obviam fierel.
Scdebal aulein ille ad nonum ab Alexandria lapidem. Inquirente ecgo muliere, accidit ut beaius
j!le ad mare ligna coUigerel. Quem iiivcnlum, ila
1 7

ha.

LVIII, 5.

t e

. .

(76) Vit. Valr. , 33.

19

A l . add.

TTJ

256

, \
.
,
, \ \ . \
* , *
* , ,
, * \
, * , '
*
\ .
. \
, * ' * " ,
. \
,
.
'.
, * ,
. \ ,
; * , \
.
, .
* , . \ * , ,
\ ,
.
,
. \ .

'.
, .
6
, , . \
, \ .
.
* xXotdv
,
*
.
.
, .
'. " ,
\ , \
, .
'. ,
, , .
' .
, . *, /
>{ .

POPHTHEGM PATRUM.

, compellavil, esciens ipstim esse : Abba, ubl roanel

* ; . - abbas Longintis servus Dei ? Respondit: Qtiid cu* ; pis ab impostore illo? Noli ad eum proficisci; de . ; ceptor enim est. Quid vero esl quod babos? At
. , raulier morbum oslemlil. Ille signo crucis euper
, , \ locura morbi faclo, dimisit eam cum his verbis :
* . Abi, Deus te sanabil: Longinus quippe nibil po , \ - test prodesse libi. Discessil miilier, serrooni cre . \ dens; confesiimque curala est. Postea cum rem
, \ , - quibusdam narrassct, ac prolulissel senis iudtcia,
didicit ipsum fuisse abbaleiu Longinum.
.
4. Alio iterum lempore qiiidain adduxertmt ci
*. " dsmoniacum. Ille vero ail ad eos : Ego vobis nc.
* queo quidquam facere;sed abiiepoiius ad abbalem
. - Zenonem. Poslea abbasZeno cajpit inslare daemoni
. \ $ * * ut eum expellerel. Paemon aulem incepit clamare :
Modo pulas, abba Zeno, me propter te egrcdi;
, , *
ecce abbas Longinus illic oral, adversus mc inier , '
pfIlans : et verilus illius preces, excedo: alias tibi
{
non dedissem responsum.
, \ .
5. Dixit abbas Longinus abbati Acacio : Femi*. $ *
na tunc cognoscit se concepisse, cum sielorit san ,
guis ejus : ilaergo el anima, (unc novil quod con . \ ,
ceperil Spirilum sanctum, quando slelerunl qui ab
, '
ea inferius fluunl affeclus (79). Quandiu autem iis
. ,
obnoxia esl, qua ralione poiest, velut vacua per ; , \
turl alionibus, duci vana gioria ? Da sanguinem, ei
.
accipe spiriluni.
.
.
*
'. \ ,
" \
, \
. \ ,
. \ ,
, \ .
*
.
. >. \ * ,

\ (77), \
(78), , \
* 6 -
, , .
.
* " ;
.
, \ *
, ; \ 1

AI. inser. .

1 1

. .

Principium litlera &t.

De abbale Macario

jEgyptio.

1. (80) Narravil de seipso abbas Macarius, ad

himc modiira : Quando erani juvenis, et in cella
residebam in uEgyplo, apprebenderunl mc ac fecerunl clericum in vico. Sed nolens acquiescere,
fugi ad aliuni locum. Venil ad mc saecularis vir
pius, qiii accipiebal quod manibus operabar, et mintslrabat mibi. Conligil aulem per lenlationcm, tit
quaedam virgo v k i prolapsa sil in sluprum. Ea cum
nieriim gcreret, inlerrogabatur quis essel aucior
criniinis. Respondit itaque, anacboretam esse.
Unde egressi, comprehenderuni me adduxeruniqiie
ad vicum; alque appenderuni collo fuligine infeclas ollas cum ansis vasorum, sicque cirmtndtixerunl me in vico per coinpila, verberanles, ac diccntes : Iste raonachus viliavit noslrain virginem;
capile eum, capile. Et percusserunt roe pene ad
morlem. Accedens vero aliquis senum, dixit :
Quousque caedilis monat hum isluin peregrinum ?
Qui aulem mihi ministrabal, sequebalur posl me,
pudore suffusus. Mullis quippe conlumeliis eum

(77) .
Vox Grseco-Barbara , ex Grgeca
, ni fallor. Praeter graromalicos, Orientaliuin
spodica ad Theophilum tmperatorem, in Originibut
CP. Combefisii p. 131 :
toS . lu Dagistet magni balnet caminorum cupit un

(78) $
. Minima inulaiione corrigi debet Pelagii vcrsio : Miseruni me circUuram xn vico illo, scribendo,
circiturum. Edilio Lugdun. circuire. An circitaret
(79) Dorotbcus Doctr. 10.
(80) Bolland. xv Jan. Vit. Patr. xv, 35.

APPENDIX AD PALLADIUM.

960

aHcccrant* inquientea : Ecce anachoreta, cui lu * ,

. \ ~
* \ . \
, ,
, . \
* ,
, (
\ \ ,
.
, \ , \
. \ ;
* ,
\ \
, ' . \
, savi; neque enim in culpa est, sed ille juvenis. ^ , , ,
Tunc qtii minislrabat mibi Isetus adveniens nun- , ' * *
liavit : Virgo illa non poluit parere, donec ita coo- ,
iiteretur : Exlra ctilpam est anacborela, eed roen- \ . ,
tila sum adversus eum : et ecce lotus vicus buc , \
accedere vuli cum bonore, u l veniam a te eupplcx
. \ , '
poslulet. Hi$ ego auditis, ne mibi molestiara paro.
renlhomines, surrexi aiqtiebucin Scelim fugi. Inde principium causamque habet meus bic advenlus.

testimoniuDi perhibebas
perbibebas,, quid recur
haec
fecii? Ad
aiunt parentes puellas : Noii dimitlemus eum,
donec fidejussorem dederit quod aliiurus sit
eam. Itaque significavi minislro illi meo; et spopondil pro me. Poslea profecitis ad cellam meain,
dedi ei quas habui sportulas, dicens : Vende, et affer cibum uxori meae. Tuin apud me: Macari, ecce
iavenisli libi uxorem : oporlet tit paulo amplius
labores, quo nutrias eani. t operabar nocle dieque, millebaiuque ei. Porro cum advenit tempue
roiserae ul pareret, ad multos dies in crucialibus
permansit, nec pariebat. Perconlanlur quid hoc
essel. llla respondii : Ego scio : qtiouiam anachorelam caluroniala sum, prolaloque mendacio accu-

2. (81) Yenil aliquando Macarius iEgyplius e

Sceli ad monlem Nilriae in oblalione abbatis
Pambo ; el dicunl ei senes : Sennonem profer frairibus, Paler. Tum ille infil : Ego nondum evasi
in munachiiui; sed monachos vidi. Mibi namque
aliquando sedenli in cella apud Scelim, molesta?
eranl cogilaliones, sugg^renles : Proficiscere in
__

- -

solUudinem, ct vide quid illic oculis tuis occurret.

Persliii aulein quinque annis, pugnans adversus
cogiiatiouem, Ne forle, inquiens, a daemonibus il.
(Jlque perseveravit cogilalio, abii in eremum. IUic
inveni slagnum cum insula i n medio ejus : et ad
illud veniebant besliae eremi, ut biberenl. Quas
inler conspexi duos bomines nudos : el contremuit
corpus mcum; existimavi enim esse spirilus. Ipsi
vero poslqiMm me viderunt tremeiUem, ila loctili
sunt : Noli timere; eliam nos bomtnes sumus. Dixi
illis: Unde eetis, et quomodo venislis in solitudinem hanc? Responderunt: cosnobio suimis : atque ex muluo consensu egressi veniraus buc; ecce
qnadfaginla abhiuc anni praHerierunt. Unus e no-

\

\
, .
, ' .
,
" , \

.
, , . \
, \
, \
\ . \
\
*
. ,
. \
, \
; \
, \ ,
. \ \ \.
, %

bis iEgyptius esl, aUer Libycus. Ipsl quoque inter- Q * ; \

rogaverunt me, bis verbis : Quomodo se habet
, \
mundus? Venilne aqua in tempore suo? Mundus
; \ * .
oblinelne abundantiam solilim ? Respondi: Ettam.
; \
Yicissim ego perconlatug sum : Quanain ratione
,
fieri polero motiaebus? Aiunt mibi : Nisi quis re- . \ *
nunliaverU omnibus mundi rebus, non poiest fleri
, \ .
monacbus. Excepi : Ego infirnuis sum, ncc pos * \ ,
aum siculi vos. Exceperunl eliam illi : Si non polcs
, \ .
quemadmoduin nos, sede in cella lua, et peccaia
\ * " * , |4-
lua dvfle. Qiucsivi ab eis : Quando biems esl, non
; ,
1

. .

. add. .

(81) V i l . Patr. . 4.

APOPUTHEGMATA PATRUM.

261

262

; - algelis? qtiaudo aestus esl, non urilur corpus vestruui ? Responsum dederunt: Deue erga nos hac
\ ^,
. , usus esl dispensatione; nec bieme rigemus, nec
, ' . aestate nos aestus liedit. Propterea dixi vobis, me
nondum in monachum evasisse, verum vidisse mo , .
nachos. Ignoscile milii, fratres.
' . *
3.(85) Abbas Nacarius cum in Panereoio, seu om , nimoda solitudine babilarel; solus autem illicana . chorelicara viiam ducebat; infra vero alia erai
\ $ - eremus, in qua plures fratres degebani : o, i n , ' quam, loci aliquando per viam circumspiciens
\ - senex, vidit Satanani venienteni in Ogura boa.inis,
. \ ut per loctim in quo eral Iransiret: apparebat au* ; \ *
tem quasi tunicam geslans lineam perforalam, a
cujus foraminibus pendebanl parvae lecytbi. Dicit
(82). *
Ka\ ; ' - einiaguus senex : Quo vadis? Respondil : Prolici . * \
scor ad fralres, ut iis in inemoi iani snggeram. Tum
; * * , senex : El quare libi ampulia bae? lile : Aflero
* \ , * fratribus condimenla. Senex : El haec omnia? Ex . \ cepit : Eliam : si unum alicui non placueril, aliud
.
porrigo; ei neque boc, do aliud : omnino autein e t
, . illis saltem unum placUuruna est ei. Alque Ids
, * . * dictie abiit. At senex r e m a n s , observans vias,
; * ; donec reverleretur. Ulque conspexit illum, ali :
* " (83),
Salvus sis. Ille respondit : Quoraodo contiagere
\ . * iihi poterit ul salvus sim ? Scnex : Quai e ? Ilie :
; * \, Quiacuncii mihi fuerunt immites, nec ullus susli " ,
nutt me. Ad eum senex : Nullu* ergo illic libi ami* \ opqt , . - cus? Ad sencm Saianas : N , unuin ibi amiciim
\ ; * ^ babeo, qui vel ipse niihi obleuiperat; cumque me
conspicil, iusiar aurae vertilur. Tum senex : Quo. . \
\ modo vocalur fraler ille? Salanas ad boc : Theo. \ \, pemptus. Quo dtcio, discessit. llaque eurgens ab (84). \
bas Macarius, perrexil ad inierioreui eremuiti.
, ' - Eaque re comperla fralres, sunieiUes ramos pal . - marum, ei obviain prodiernni. Caiierum uinisquis . \ , - que eorum praeparabai ee, pulane quod apiid ipsum

, 7

. .

** . . . .

(82) .

Viiii Pairum : Xado commoven fratres, facili lapsu. vice commouere : quemadmodmn recle in Pascbasio. Parque erratnin occurril sub finetn Aporhlhegmaiit. t o d . Corb. eommontre el admonere.
(83) , et paulo infra,
, et
.
Ex Rufmi interprelalione eontrarii, el agrestes, D
alque omnibm amptiut asperior. Ex illa vero Pascbasii, conlrarii agre$le$, omnibus asperior. AtPelagius legebal , ac . Nam verlit:
Omne$ tanctificali sunt. Toti sancti sunt. Omnibui
tunciior est (aclus. Minns bene.
(84)

. Ad fllustrandura morem prceclarum, obviain

eundi alicui, bonoris causa, geslando ramos palmarum aut aliarum arborum, tria deprompsi ex
adversariis meis insignia teslimonia. Primmu pelitur ex hinerario Hierosolymitano Anlonini: Ibi veuerunt muiieres in occursum nobh cum iirfaniibus,
palmai iu vtatribv* ienentes, et ampullas cum rosaceo
oleo; et pro&trala pedibui notiris, planlas noslrax
ugebant, xantabantque lingua jEgypiiaca psrrllentes
Anliphonam: Benedicti vos Dommo, benediciusque
adventus vesier, Osannain excelsis. Secundutn babelur in Vila S. Fulgenlii, cap. 29 : Per omnes pr9

lixi Uinetis vts gaudia ma\ora reperiem, iu accur$um suum populis undique Undeniibut, cum lucernit
et lampadibus et arborum frondibns. Terlium continelur in noiis Jacobi Sirmondi ad lomum leriiuna
CfmcHiornm Gatlia, ex Narratione clericoruni R mensium, de E\xnw : Recepiu* e$i ab epucopis $uffraganeig sui$ Rothado episcopo* Simeone ephcopa*
Lupo episcopo. una cum legalis omnium aliorum eptttopotum Remensi* diaceseos, qui varih detenti IMfirmilatibui iiluc corporali praesentia occnrrere non
valentes, $UQM tamen per eccUsiasticos legalos, t%
excusatorias Uileras, illi exhibuerunt prcvsenliam.
Insnper etiam canonicis ei monachis, atque cotrtgionalibus presbyieris toiius dioecesis, alqm infinila
mullitudine ntriusqne xexus. Qui mnes cum ramis
palmarum et cereis ardentibus, laude&que Deo iniimis cordibus et excelsissimis vocibus proclamanies,
longe et abectletia obviaverunt,el usque ad ecciesiam
indesinenier psaUentet eum perduxeruvt. Moiissimum
esl Cbrisli Domini exemplum : Jnan. xn, 13. Sed
el ad exsequias cum palmis prodibant, t i l videre
eslapud Ammoniiiiii monacbum De Pairibus Sinaitis et Raitheniibus, p. 106,128, 129; et in Hiitoria
Lausiaca, cap. 39. Millo rnullas alias cofl&ituiles
consuetudinea.
(85) Vit. Palt. i v m , 9 ; OonHb. Doctr.
$

963

APPNDIX AD PALLADIUM.

261

diversalurus esset scnex. A l ille requieivit quisnam . (eiael in monlequi Theopemplus appellaretur. Quo
. ' , *
Invenlo, inlravit in cellam ejus. Tbeopemptug au- , ; ,
lem suscepil illum laetus. Utque coepit solum seciim
. * ;
iabere senex, Quomodo, inquit, se res tuae ha * * .
bent, fraier? Is d i c i l : Kecle, per preces luas. Et
, \ senex : Num impugnant (e cogilaiionee? ille : I n , |\
terim mibi bene esl. Pudebal enim eum edicere.
. *
A i l illi senex : Ecce a quoi annis vitani asceticam
, , \ .
duco et bonore afficior ab omnibus; allamen me
\ ,
senem spirilus fornicalionis divexal. Theopemplus
. * ;
excepit: Crede, abba, me eliam. Senex vero si * .
roulabal ab aliis etiam cogitalionibus impugnari se
, \ * \
donec eum ad confessionem adduceret. Poslea
\
dicit ei : Quomodo jejunas? Respondil: Ad horam
, , *
nonam. Tum senex : Jejuna usque ad vesperam ; \ . \
exerce te; medilare ac reciia mcmoriler ex Evan . \
gelio aliisque Scripturis; cuiuque te subieril cogi- , \
Utio, nunquam deorstim gpecles, sed sursiim eenri * ; * per; slalimqne tibi Dominus prasbebil auxilium.
. \, .
Et poslquam fratrem informassei senex, reversus , * ;
est ad solitudinem suam. Ubi observans, ilerum
* . * ;
videt daemonem illum, ailque ei : Quo ilerum per" * \ , \ gie? Fratres, inquil, iiisligatum. Alque abiit. Ut
, \
vero rursus Iransiit, sciscilaitis esl illum senex, , \ ,
quomodo baberent fralres. Respondit : Male. Et
* \
senex : Cur ? Daemon : Cuncli feroces sunt; quod, .
que pejus est, ille quem habebam amicum, ei ob, . \
sequenlem mibi, ipsc eiiam, unde neecio, inversus .
eai, nec ainpltus a tne persuadeiur, sed cnnctig ferocior evasil : unde juravi me amplius ea loca
noD calcaturuin, nisi posl tempus. Quo pronunlialo discessil, senem relinquens. Tunc sanclus intravit in cellam suam.
. (86) Venit abbas Macarius magnus ad abba- C '. $
lem Aiiioiiiuai in raonlera; cumque pulsassel os, * \ tiuio, egressus est, petiilque : Tu quis es? Ille au, , \ * ;
lera, Ego, inquit, sum Macarius. Et ostio clauso,
* .
intravil, relinquens eum. Sed postquam agnovit
\ . \
patienliam ejtis, apcruit. Atque cum eo urbane
, , ' ,
agens, d i x i l : niullo tempore videre te desidera ,
bam, audila l u i fama. Et ho&pilaliler susceptum re- . \ fecit; erat euim e multo labore fessus. Vespere
. '
autem iacto, abbas Antonius sibi madefecit ramos
, 6 . *
palmarum. A l l ei abbas Macarius : Jube ut et ego

mihi inlinguain. l l l e : lntingue, inqtiit. Confecloque
. * . \ 6magno fasciculo, inlinxit. Igiiur sedentes a vespera,
, . \ , colloculi de animarum ulililale, pleclcbanl : plecta
\ *
aulem per feneslram descendebat in speluncam.
.
v

Et mane ingredicns beatus Anlonius, vidit pleclae D .\ 6 abbalis Macarii copiam; et infit : Muha virlus e , *
manibus istis egredilur.
.
5. (87) Abbas Macarius praedixit fralribus de
'. \
"
vastatione Sceleos : Quando spcclaveriiis cellam
,
aedificaiam juxla paludem, scilole quod prope sit
* , \
Sceieos desolalio : quando vidcrilis arbores, ad
,
fores e s l : cum aulem pueros couspexerilis, tollile
, .
raelules vestras, atque disceditc.
6. (88) Dixit ilerum, volens fralres consolari :
' . " ,

(86) Vt/. Patr vn, 9.

(87) F t i . Patr. x v m , 2.

(88) Vil. Patr. , 10.

965

APOPHTHEGMATA PATRUM.

966

Venit huc cum malre sua puer qui a dsemonlo

vexabatur; ct dicebat m a t r i : Surge, anus, abeamus
, \ ,
binc. Illa vero : Non possum, inquit,pedibu8 inco , .
dere. Tum puer ad eam: Ego le portabo. Et admira.
tus suro daemonts nequiliam, quo modo eoe binc
. ,
voluisset fugare.
.
7. (91) Referebat abbas Sisoes : Quando eram Sn
?. " Sceti cum Macario, ascendimus seplem nomina seu
, '
homines utcum eo meteremus : el ecce viduaquae (89)
dam pone nos spicas colligebat, nec cessabat plo , .
rare. Voravit ergo senex dominum prsedii, dixilque
, \
ei : Quid habet anus haec, quod semper plorat?
* , ;
Respondit : Quia vir ejus alicujus depositum dum
"
servat, morluus est subilo, nec enunliavil ubi po, , \
suerit illud ; vultque depoaiti dominus, eani et l i
\ . beros ejus sibi in servos vindieare. Excepil senex:
Dic ei u l veniai ad nos, ubi ob aeslum conquiesci , . \ ,
mus. Cumquc venisset m u l i e r , ait HH senex :
;
Quareomnino ita flcs? Respondii i l l a : Maritus meus

accepto deposito emigravil e vita, nec signiflcavit
, .
moriens, ubi posuerit. Tunc senex ad eani : Veni,
,
ostende mihi, ubi sepelicris eum. Itaque duciis
. '
secum fratribus, cum ea egressus eet. Ut pervene, .
nint ad locum, dicit senex mulieri : Recede in do, '
mum (uaro. Et postquam precati fuissent, vocavit
. ,
senex mortuum bis verbis : Ule, ubi posuisti alie , (90),
nura deposiium?Responsionem dedit homo : Abs ; !
conditum eet in domo mea, sub pede lecli. Senex
, .
ad ipsum : Iterum dormi usque ad resurreciionis
- diero. Hoc videntes iralres, prae limore ceciderunt
. , C ad pedes ejus. Tum illis senex : Non propler roe
idevenit; nihil quippesum : sed propler viduam et
.
pnpillos Deus rem fecit : buc vero magnum est,
6 '
quod Deus vull aniroam essc sine peccato; el quid
quid petierit, accipiet. Profcctus ergo, nuntiavit
,
viduae, ubi jaceret deposilum. Quae accipiens dedit

. ,
domino, ac in libertalem asseruit libcros : omnes . ,
que qui roiraculum audierunt, gloriam dederunt
, .
Deo.
.
*\ " 8. (99) Narravit abbas Pelrus de bealo Macario,

19

Vox abest ab al.

. .

* . .

(89) . A d verbum Joannes inter . At ms. reg. 1787,

pres $eplem nomino. Ex sensu ms. Bodecense, refe- D . . . *. , .
rente Bollande, et codex Corbeiensis, septem jratres.
. .
Nomina autem pro hominibus dici, a lot aucloribus
' . ,
probaturo fuil. ut roirer potuisse id viros doctos
, , , elc.
Ignorare. In Chronico Theopbanis p. 363 : - Hoc est, Pelagio iuterprele . , 50 : Dicebant ge , . Joannes wei, quia in monte abbali* Antonii sedebant teplem
schtig cap. 135 :
monaehi (cod. Suession. et Fosaal. nomina) tempore
vel *
dactylorum, et unu$ ex eit abigebat ab ei$ volucres :
e l cap. 143 :
erat autem ibi senex, qui in die qua eum dactylos
. Sub iinem tonii xix
custodire contingebat, clamabat, dicens : Discediti
Origenis in Joannem :
ab vilro, maUe cogitaiiones, et de foris avet. Apod

Georgium Alexandriuum n. 3 8 ,
. Leg.
. Sed quis flnis similia
. Colbert. cod.
colligcnli ?
duobus : ",
(90) . In Viiii Palrum : dicen
,
iili, pro aicens, ille.
4 .
(91) Vit. Patr. n , 8.
, (92) L . Raderi Viridar.: Vit. Palr. v i , 19.
, ,

PATROL. GR. L X V ,

APPENDIX AD PALLADIUM.

267

G8

quod cum adveniseet aliquando ad quemdam ana- , ;,

cborctam, et invenisset eum aegrotantem, sciscita- >. ,
tus sit, quidnam cibi vellet sumere : nibil quippe , . \
erat in cella ejus. Qui postquara dixisset, Paslil- , ,
lum, non piguil virum fortem Alexandriam profi- , \
cisci, ut aegro darel: miraque res, ncmini manifcsla \
.
facla est.
'. ,
9. Ilerum niemoravit : Ad abbalem Macarium
,
cum fratribus cunclis in simpliciiatc couversanlcm
dixerunt nonnulli : Quare le talem praebes? Ille ;
respondit: Duodecim annis servivi Domino nieo, , , \
u l mibi banc graliam largirvtur; el omnes mihi
;
consiiium dalis u l i eam deponam ?
'. \ , 10. (93) Dicebant de abbale Macario, quod si
, , '
com frairibus vacans versarelur, iia secum consti , , \ \
tuebat : Si vinum [adfueril, propter fralres bibe;
, . ^
el pro uuo vini poculo, per unum diera aquam non
bibas. Igitur fratres, reOcere cupienles, dabant ei. , ^ .
, .
Senex auiem cum gaudio admittebat, ut seipsum
,
torqueret. A i discipulus ejus, cui res noia eral,
dicebat fralribus : Per Dominum, ne aibeatis. , ,
i l l i ; aiioqui in cella confecturus est se. Quo com- .
\, .
perlo, fralres non amplius ei porrigebanl.
'.
41. (94) Proficiscensaliquanda abbas Macariusa
palude in cellaro suam, poriabat palmarura raioos , ,

et ecceoccurrit ei ip via diabolus falcem gerens.
Uique Yoluit eura ferire, non valuit. ltaque ail ei : , ,
Mulia a le vis, Macari, quod advcrsum te nibil \ , ,
. ,
valeo. En enim, quidquid agis, ego quoque facio
Tu cibo abslines, et ego; vigilas, ego penitas non Q , ,
.
dorinio. Unum soluin esl in quo vincis me. Inler ;
rogavit abbas Macarius : Quodnam esl illud ? Kes * \ .
pondil : Humiliias lua. Ac proplerea advcrsus le
uihil possum.
\ 12. (95) Interrogaverunt quidam e Patribus ab , \
balem Macaiium dSgypliuni, dicentes : Qui fll ut
aive comedas sive jejunes, corpus luum pariler sic- , ; \

cum sit ? Responditque illis senex : Lignum quod
, * .
versat sarmenia quae comburunlur, omnino ab igne
consumkur. Simili modo si mentem suam homo
in timore Dei mondaverit, ipse Dei liraor corpus ,
.
ejus constjmit.
('.
15. (96) Profectus est aliquando abbas Macariirs
\ e Sceli in Tercnutbim; et ingressus est in fanum
1 1

ut dormiret. Erant autem ibi velera ethnicormn ca- D .

\ , , daxera : e quibus ijmim acceptum posuit sub capite
. , guo, velut embrimium. Dsemones ergo inluiti auda, , ciaro ejus, invidia ducli sunt; ac volentes eum ter , ,
rere, velut feminam de nomine vocabant, dicen* .
tes : llla, veni nobiscura ad balneum : respondil
,
autem alius daemon sub ipso lanquam e moriuis,
sic : Peregrinum habeo super nie, nec possum ve- , \ .

nire. A l senex lerritus non est, sed audacter ver, , ,
berabat corpus, Surge, inquiens, vade in tenebras,
. \ ,
si potcs. Quo audito daemones claraaverunt voce
1 1

. .

(93) Vit. Patr. , 26.

(94) Vt/. Patr. xv, 26.

(95) Vit. Palr. , 8.

(96) V i i . Pair. , 10.

APOPHTHEG PATRUM.

269

270

, . - magna : Vicisti nos. Tum pudorc suflusi auftigerunt.

.
14. (97) Dicebant dc abbale Macario iEgyptio,
\ quod ascendens e Sceti, ac sporiulas po/tansj de " , , \
faligatus sedil; oravitque ad hunc modum : Deus,
, \
tu scis nitail mihi virium superesse. illico juxia
, . \
fluvium eet delatus.
.
15. (38) Quidam in iEgypto lilium babebal pa'.
ralylicum ; el tulit eum ad cellam abbalis Macarii;
\
\ \ , * relinquens aulem ad ostium plorantem, longe abscessii. Igitur senex deorsum aspiciens vidil pue. , " ,
\ ; \ rum ; el inlerrogavil eum : Quis le buc allulil?
/& , . Respondit : Pater meus bic me projecit, et abiit.
* . Dicit ei senex : Surgens assequere enm. Slatimque
, , \ * sanilate recuperaia surrexii, el palrem conseculus
est : alque ita reversi sunl in domuro suam.
.
16. (99) Abbas Macarius magnus dicebat fra'. " , * tribus in Sceti, poslquam ecclesiara dimisissel:
Fugite, fratres. A i l illi seniorum quidam : Quo , . \
nara fugere poteriraus ulira soliiudinein banc ? Ipse
;
vero digilum suum ad os ponebat, diceus : Fugite
, *
hoc. Tum ingrediebatur in cellam suam, el clauso
. \ ,
osiio sedcbal.
\ , \ .
17. (1) Dixit idcm abbas Macarius : Si quem. -
piam increpando, ad iram commoveris, afleclui
, , .
tuo saiisfacis. Nou euim ul alios salves, perdes le . .
ipsum.
18. (2) Idero abbas Macarius dum esset in
'. , , iCgypla, invenit hominem habenlem jumentum, el
\
praedantem quae ad usum suum possidebal : ipee
\ ,
, \ ' vero tanquam peregrinus aslans furi, una onerabat jumenlum, magnaque cum quiele deduxileum,
, ,

diccns : ftihil intuiimus in mundum : haud dubium

*, \

quod nee ouferre quid ponumut ". Dominus dedit :

.


ticul ipse voluit, ita et factum e$t. Benedictus Do, .
\

minus in omnibtis
.
19. (5) Inlerrogaverunt quidam abbalcm Maca*. ,
rium, dicentes : Quo modo debemus orare ? Res ;
, ' pondil illis senex: Non opus cst loqui mullum, scd
, \ , \ extendendx sunt manus , proferendumque : Domine, sicut vis et sicut nosti, miserere. Si autem in, . * ,
gruerit tentationis impugnaiio , dici debct: Doitii * . \ , ?
ne, adjuva. Ipse scit quae expcdianl, ei facit
* .
nobiscum misericordiam.
*. * \ ,
20. (4) Dixit abbas Macarius: Si apud le cxsii* , ,
lerit contemptus velul laus, paupertas tanquam d i \ , . 'viliae, indigentia gicut abundanlia, non morieris.
,
Fieri enim non potesl, ul qui recte credit, et in
,
pielale operatur, incidat in viliorum sordes, ac
\ .
dxmonum errorem.
'. ", \ *
21. Referebani : Duo fralre? in Sceti delique
runt; quos segregavil seu excomrminicavjt abbas
1 1

1 7

, v

" . . " . .
. add. .
Abest ab al. boc comma. * A l . inecr.
i x v a . L . Dorolhei Episl. 1.
A I . add. .
A l . add. . * 1 Tim. v i , 7. * Job i , 21.
9 1

(97) V i i . Patr. n , 6.
(98) Vit. Palr. n, 7.
(99) Vit. Patr. iv, 27.
(1) Yit. Patr.m, 87; iv, 28; Appettd. p. 1001,

n. 17.
(2) Vif. Palr, xvi, 6.
(5) Vi/. Patr. x i i , 10.
(4) Vit. Patr. xxxvm,2.

271

APPENDJX AD PALLADIUM.

272

Macarius urbicus : et venerunt nonnulli, nuniia- , \ 6$

runtqueabbali Macario oiagno, jEgyptio. Qui affir .
mavil, fraires non esse segregatos, sed Macariuro;
, elenim diligebat euro. Audilu accepit abbas Maca- * . "
rius quod a scne excommuiiicalus iuisset, fugitque , , \ ad paludem. Egressus itaque est abbas Macarius . 6
magnus; ac reperit eum * culicibus perforatam ; , \
dicilque ei : Tu segregasti fratres; et ecce seces- , \
euri sunt in vicum. Ego vero segregavi l e ; (uque , \ .
veluli pulcbra virgo, in interius cubiculuro fugisti
t , \
buc. At ego vocatis fratribus, ab ipsis didici, nihil .
borum factum esse. Vide igitur, tu frafer, ne a , *, \ *
dttmonibus illusus fueris. Nam nibil vidisti. Sed . \ , ,
veniam incurvatus pete pro delicto tuo. Ille autem
( ),
dixil : Si vis, da mihi poDnitentiam. Yidens ergo . (0
scnex humililatem illiiis, ait : Vade, jejuna ires , .
hebdoinadas, semel singalis hebdomadiscomedens. , ", \
Ilaec scilicet erat illitis perpetua operalio, bebdo- , .
madas jejunare.
, .
22. Dixit abbas Moyses abbali Macario k i
'.
Sceti : Volo cum qoieie ac silentio vivere, nec * , \
sinunt me fratres. Ait illi abbas Macarius : Video . \ *
to indolis mollioris esse, nec posse fratrero a le ,
avertere; sed si desideras quietam vitam, profta- ' ,
acere ad eremum, inlro, in Pelra, el illic quiete de- , .
ges. Alque hoc fecit, et conquievit.
, \ .
23. Fraler convenit abbatem Macarium iEgy \ |
ptium, et dixil ei : Abba, effare roibi verbum, quo- , \ * ,
nam modo salvus ero. Ait senex : Vade ad sepul- . " c r u m , et nialedirlis mortuos impele. Abiens , \ . 0
igilur frater, conviciis et lapidibus appetiit ;
, * \
revcrsusque annuntiavit seni. Quaerit ab eo : . \ * ;
Nibilne Vibi loculi sunt? Ille: Nibil. Tum senex
" * . * "
inquil : Itcrura proficiscere cras, laudibus eos , \ . ,
cffer. Pergens ilaque fraler, collaudavit eos, vo- , , , \
cans ; Aposloli, sancti, jusii. Tum adiil senem,
. \ , \
tiixilqtie : Laudavi. llle e i : Nihil libi responderunt?
. \ ;
Frater : Nullo modo. Tunc senex infil : Nosti
" .
quanlis eos contumeliis aflecerie, nec quidquam , \ ,
rcposuerunl l i b i ; elquanlis eosdem laudibus orna- \ , \ *
vcris, nihilque ad le prolocuti sunt : iia eliam t u ,
\ , ,
si salutem consequi desideras, morluus (ias; nec
,
injurias horoinum, nec laudes eorum cogites, i n - , * \ .
star niortuorum ; sic poleris salvus fieri.
'.
24. Praeteriens aliquando abbas Macarius per D
jflgyplum una cum fratribus, audivit puerum ita ,
\ * , , \
luairi suae loquentem : Mater, quidaro dives diligit
\ , \ .
me, et odi eum; pauper vero odil me, ac eum
\ , . \
diligo. Quo audito sermone, adrairatus esl abbas
Macarius. Dicunt ei fratres: Quid hoc verbi est, 0 ,
Pater, quod afleclus' sis adrairatione? Respondit i l - , ; \
\
lis senex : Rcvera Dominus noster dives est dilig ique nos, nec volumus illi obtemperare; inimi- , *
cus aulem noster diabolus pauper est odioque nos \ , \
.
prosequilur, et diliginitis ejus iropurilatem.
'.
25. Rogavii eumdem inultis curo lacrymis abbas
Pcemen, dicens : Eloquere mibi verbum, quo modo , 0 .
-
assecuUirus sim.salulem. Senex vcro ei respondit:
, .
Quani quaeris rem, nunc recessit a monacbis.
1

173

APOPHTHEGMATA PATRUM.

. ' .
\ ,
. .
, 4 * $
,
. \ ,

, .
,

\
,
* # , *
\ , \
.
4 1

274

26. Aliquandoabbatem Anloniumconvenit abbas

Macarius, babitoque ad euro sermone, Scetim rcversus est. Obviam ei processeruni Palres. in
colloquio ail illis senex: Abbaii Amonio dixi, quod
in loco nostro careamus oblatione. Coeperunl Patres disserere aliis de rcbus, nec requisierttnl rcsponsura discere a sene, uec senex eis prolocutus
esl. Hoc ergo pronunliabat Patruni quidam : Guiu
viderint Patres, e fratrum roemoria excidere u l interrogent de re iis utili, necessilalem sibi intponunt principium oralionis proferendi: quod a
fratribus non adigantur, non persequuntur sermonero, ut ne deprebendanlur locuti neque interrogati, videaturque esse otiosa loquela.

'. - 27. Hunc i n modura percontalus est abbas Isaias

, . \
abbatem Macarium: Profer mibi sententiam. Et
.
dixii ei senex: Homines fuge. Rursus abbas lsaias:
;
Quid est fugere horaines ? Senex vero : Sedere in
,
cella tua, et deflere tua peccata.
.
28. Hoc refercba abbas Paphnutius, discipulus ab'.
balis Macarii: RogaviPalremmeum, ut aliquid niihi
&66 , ,
dicerci. Illius auiem oraiio f u i l : Neminem laeseris,
.
nefninem condemnaveris. Haec observa, ei aalvus fie3.
, . , \ .
29. Dixit abbas Macarius: Noli dormiro in cclla
*.
fralris qui malam famaro babet.
.
50. Accesserunt aliquando fratres ad abbatem
V . $ \
Macarium Sceti agenlem, nec quidquam invene, ,
runt in cellaejus, nisi aquam pulridam. Dicunl e i :
. \ ,
Abba, ascende in pagum, reiiciemus te. Excepit
, \ .
senex: Nostis, fratres, illius lalis bomiKis pistri4 , \,
! ; \ . Dum in pago ? Respondent: Etiara. Tum sencx:
. \ Ego quoque novi. Scilis el prodium illiuR, ubi
; fluvius salit? A i u n t : Scimus. Ego quoque scio, i n quit senex. Quando igitur placei, veslri opus noit
. . "
, , * habeo, sed mihi apporlo.
.
51. (5) Aiebani de abbale Macario, quod si ad
'. , , \ eum accederet fraler, cum timore, tanquam ad
, . sanctum et magnum senem, nihil ei loquebalur.
Si vero fratrum quispiam tanquam nibili faciens
; ,
\ \ , ei dicercl: Abba, quando eras camelarius, el n i truin furabaris, ac vendebas, nonne verberabant to
;
, , . cuslodes? Si ila quis esset prolocuius, buic cuni
gaudio si quid interrogagset, responsum dabat.
52 (6} l)e abbaie Macario maguo assercbant,
6 \ \ ,
quod exsliierit, sicut scriplum est, deus terrcslrU.
,
Quia quemadmodum Deus mundum tegit, ila abbas
\ 4 ,
Macarius delicta oblegebat; quae videral quasi non
, & , \ & vidisset, quae audieral quasi non audiisset.
.
35. (*) Narratio abbaiis Viiimii cxslitit, quod iia
\ ,
retulerit abbas Macarius: Sedcnle me aliquando i n
,
Sceli, descenderunt illuc duo juvencs peregrini;
\ ! \

. .

Pro .

" . .

(5) Vit. Pfllr. xn, 2.

(b) Appcnd. p. 1006,

n . 107 \ ConHilut.

apo$lol.

11,26.
(7) VU.Patr.

n\, 2.

75

APPENDIX AD PALLADIUM.

27

quorum unus barbara gerebat, aller vero primam , ; .

emillebai lanuginem. Hi venerunt ad me, roganles, *
; * ; \
ubi esset cella abbalis Macarii. Tuin ego:Quid
eum vullis? A i u n l : Audita ejus ac Sceleos fama, * ' \ \ venimus u l videamus eum. Dieo: Ego sum. Facla- , . .
quc corporis inclinatione, inquiuru: Hoc in loco \ , * cupimus manere. Ego vero videns eos delicatos et . \
velul in diviliis educalos, aio: Non poteslis residere , . \
bic. Tum major iniit: Si non possimus remanere *
.
bic, ad alium pergemug locum. Ego intra mentem
nieani: Cur pello cos, et scandalum patientur? Ef- , \ ;
(iciel labor, u l ipsi sponte fugianL Ilaque dico eis: * . \ ,
Venile, construile vobis cellam, si polcstis. I l l i : , . \
, \ .
Ostende nobia locum, conslruemus. Dedit aulem
, \
,
cis senex securim, pcramque plenam panibus, et
sal; osteodilque pelram duram , monens : Lapides & \ \ bicincidile, alque ex palude porlale vobis ligna, , ,
, \ . tecloqueimposiio, residete. Pulabam auleni, inquit,
, \, illos propter laborem recessuros. Porro petierunl
a me, quid eo loci operaiuri essent. Respondi, . , .
pleetam facerenl; sumpiisquee palude foliis palma- * * *
\ ,
r i t , ostendi ipsis plectae seu funis principium,
utqne consuere oporleret; dixique: Facile spor- ^ , \ * ,
Us, quas iradetis custodibus, ipsi vero aflerent , .
vobispanes. Deinde abscessi. A t i l l i patientcr *quae- . \ '
cunqne mandaveram exseculi sunt: nec venerunt ,
ad me tribus annis. Ego vero assidue cum animo \ . \ ,
meo colluctabar, reputans: Ecquat est eorura ope- \ ,

ratio, quod non accesserint inlerrogaluri de eogi- ;

\ ,
taiione? Qui procul babitanl, veniunt ad me: et
isii cum propinqqj sint, non accesserunt, nec ad
, . \
alioe profecli sunt: duntaxat pergunt ad ecclesiam,
tacili, ut accipiant oblaiionem. Igitar oravi Domi- , . ,
num, jejunans una bebdomade, ut maniiestum mihi
. feceret, quidnam operarentur. Post bebdomadam
, \
vero surgens, ad eos abii, ut inttterer quo modo
agerent. Et cum pulsassem, aperncrtint, meqne \ , .
, ,
salutarunt cum silenlio. Feci orationem, el sedi.
\ , ,
Major innuit minori ut egrederctur; ipseque sedil,
ad conftciendam pleciam, nec quidquam loqueba- , \ ,
\ , lur. Ad boram vero nonam slrepitura edidit. Venit
junior, fecil parum polenlae, acmajore innuente, ap- * \ , \
. , .
posutl mensam, cumque super eam tres paximales
\ , \ .
posuisset, steiit lacens. Ego vero dixi r Surgile,

4 7

comedamus. Inde consurgentes, cibumsumpsimus. | ) . ,

Altulit baucate, acbibimus. Ut autem advenit ve ; * , ' .
Kat , \
spera, petunt a ine: Recedisne? Respondi: Non,
*
sed hic dormio. Uode posuerunt milii stoream ex
\. , \
pane, et sibi ad alium angulum ex parle: tulerunl . ' ,
que zonas suas el succincloria, simulque colloca ,
verunt se in roalla anie me. Cxterum postquani
. , \
composuerunt sc, oravi Deum ut mihi operalionem
* . \
t o n i m revelarct. Tunc aperlura csl tcctum, orta ,
qne est lux, vclut per diem, ipsi auleni non cernebant lucem. Cum vero existimarunt dormire mc,
*, \ , \ major fodical minoris latus. Corisurgunl, cingunl
, 1 1

8 1

1 1

" . . . .
. .
* . .
Al.uiier. . . . " . -.

* . . * . ,

APOPHTHEGMATA

PATRIM.

278

. \ ^ \
se, expandunt manus coelum. Porro go cernebam eos; ipsi non videbant me. Ad haec vidi dae * \
* \ mones inslar muscarura venientes super minorem,
quorum alii accedebant ut sederent in ore ejus,
, . \
alii in oculis. Simul conspexi angelum Domini cum
(5 ,
\ gladio ignis prae manibus, circuinvallanlem eum,
* . daemonesque ab eo propellenteni. At raajori non
.. \ \ poierant appropinquare. Circa malulinum vero
tempus, reoubuerunt: ego assimilavi, me mox ex , \
. pergefactum; ipsique similiier. Hoc autem dun ; taxat mihi eloculus est verbum major: Vis recile. \ mus duodecim psalmos? Excipio : Etiam. Tupi
psallit minor quinque psalmos, a sex versibus, et
! \ . \ ,
uutim Alleluia. Atqttc ad ununiquemque versum,
, \
exibal ignis lampas ex ore ejtts ascendebatqtre in
.

_ _ j
. ^ , , ".., ^ . ^ w y , v w c
R
, (8)
coelum. Pari modo eliam major, quando aperiebat
os in psallendo, tanquaro funiculus ignis egredie, .
batur, et perlingebal usque in coelura. Eiiara ego
. ,
parump^r cx pectore ac memoria recilavi. Posi
\ * . , .
quod exiens, dixi : Orate pro me. Ipsi aittem i n " clinaverunt se, tacenles. Comperi ergo quod major
.
perfeclus esset, minorem adhuc impugnaret inimi , ,
cus. Caclerum post paucoe dies, moriis somnum
. \
obdormivit major frater, ac lertia dein die minor.
,
Gumque e Patribus nonnulli adirent abbatem Ma , ,
carimn, ducebal eos in istorum cellaro, cum his
.
verbis: Yenite, videte martyrium irinorum peregrinorum.
54. (9) Miserunt aliquando ad abbatem Macarium
\
- , , in Sceti consislentem senes monlis, orantes eum,
et aiunt: Nc universa roullitudo ad te veniendo fa "
tigelur, precaniur ut accedas ad nos, quo videa , ,
mus anlequam emigres ad Dominum. Qui ad mon .
tem cum adfuissel, congregata cst omnis multiUi ,
do circa eum. Senes vero rogavcrunt, ut ad fratres
. \
haberet sermonem. Ille audila rogatione, Ploremus,
. inquit, fratres, et ocuii nostri profundant lacry, , \
mas, antequain eo abeamus, Qbi lacrymx nostra
, ,
combustura? sunt corpora nostra. Et ploravenini
\
cuncli, cecideruntque supcr faciem euani, necnon
, \ \ , \
dixerunl: Pater, ora pro nobis.
, .
1

55. Alia ilerum vice dsemon insurrexii adversus

'. " , $
abbatem Macarium cura gladiolo, volens pedern
,
ejus amputare; sed cum propter humilitalem ipsiu
\ , " , \ D non posset, dixit e i : Quaecunque habelis babemus
ctiara nos; sola humilitatc a nobis differlis, etprae , \ .
valctis.
-'. *
30. (10) Dixit abbas Macarius: Si retinuerimus mc ,
moriam malorum quae nobie inferuntur ab bonii .
nibus, abolemus vim recordationis Dei; quod si
,
recordaii fueriraus maloruro q u per daemoncs
.
contingunt, erimus mvulnerati.
37. Retulit abbas Paphnulius, discipulus abbatis
*.
Macarii, verba senis: Quando eram puer, cum aliis
', , " > . .
(8)

FuniculmigniiWuCmo.Pio-

indc ad Joannis vcrsicuem in iisdem Vith Patrum

fumus irrepsil, cx abbrcvialionc vocis funiculu*.

(9) Vif. Patr. n i , 9.

(10) Vit. Pair. x, 34. L . Socralcm , 23.

279

DIX AD PALLADIUM.

280

pueris pascebara bucuias; et perrexerunt fura- I , * x a l

lum ficus. Duroque currunt, una ex iis cecidit:
. \ ,
quam tollens couiedi. Quoties ergo ejus rei redit
* - \
memoria, plorans sedeo.
, .
38. ( i 1) Narravil abbas Macarius: Uer agens ali'. ,
quando per eremum, inveni calvariara roortui ad
,
sotum jacentero; quam cum palmeo baculo quassis- ^ \ {&,
sem, locula mibi est calvaria. Dico e i : Tu quis es? . \ ;
Respoadit mihi caWaria : Ego eram pontifex idolo *
ruoi eorumque gentiliuoi qui boc loco morabantur; , \

tu vero es Macarius qui Spiritum Dei fers: qua- *
cunque hora commotus fueris miiericordia erga ,
eos qui in lorinentis tertantur, el oraveris pro iilis, \ , . 6
exiguum senliunt solatiuro. A i t senex: Quodnam
* , \ ;
est solatium, et quodnam tormenluro? Quantum,
* " ,
inquit, a terra distai coelum, tantum est ignis i u - * ,
fra nos, a pedibus ad caput stanlibus nobis in me- *
dio ignis; nec Ucet facie ad faciera videre quem- *
quam; sed cujusque facies dorso alterius adhseret. ,
. ' ,
Quando igitur oras pro nobis, unus ex parte spectat faciem alterius. Hoc est solatium. Et flens se- . \
ncx, dixit: V diei in qua natus est bomo! Addidit: . \ * fj
Eslne aliud gravius supplicium? Retulit cranium: .
Major poena esl subter nos. Tum senex: Et quinana ; * illic deguot? Excepit: Nos, ntpote qui ignoravimug .
Deum, modice misericordiam corisequimur ;~*~qui \ \ ;
vero cognoverunt Deum, et negaverunt eum, sub- ,
tus nos sunl. Tunc senex calvariain sumens, bumo * , \ " , . \
mandavit.
, .
39. (12) Dictum est de abbate Macarlo jEgyplio, '
*. \ quod aliquando e Sceti ascendebal Ln monlem N i - ,
triae, et u i prope lociim exstiiit, dixit discipulo \ ,
suo : Prsecede paululum. Cumque ille praeirel,
* . \
obvium habuit quemdam Graecorura seu genlilium
, *
sacerdutem. Ad quem clamans frater, vocabat, , * ,
Heu, beu, inquiens, quo curris, daemon 1 Ille vero ; , ,
conversus, plagas ei inflixit, reliquilque semimor- \ . \ .
tuum. Ac tollens quod portabat lignum, cucurrit. \ ,
Paululuni progresso occurrit inlcr cursum abbas \ * , , Macarius, qui dixil ei : Salvus sis, salvus sis, la- . \ ,
bore confecte. IUe admiralus, venit ad eum, et
\, ;
ait : Quid boni vidisti in me, quod me salutaveris? * " \ Tum senex : Quoniam conspexi te labore fessum; . \ *
ac nescis te in vanura defaiigari. Sacerdos quo- ) \ * \
que: Ego salutatione lua compunctus sum; et co . gnovi ex parle Dei te esse. AHus vero malus mo , *
iiachus, obviu factus, contumelia roe aflecit;
. \
xuare ego dedi ei plagas ad mortem. Agnovit au. \
iein senex quod de discipulo suo loqueretur. Tupc
* , . \
apprehensis senis pedibus sacerdos ita locuius est:
, xal
Non dimitiam te, nisi me feceris roonacbum. Et
, \ . \
venerunt sursum, ubi erat monachus, porlaverunt ' , \
que illura ad ecclesiam montis. Porro cernentes
. \ \ sacerdotem cum eo, slupcfacti sunt : et feceruni
' . n

11

9 1

* . . " . .
Al.inser. .
(11; VU. Pair. , 16.

I I

. add. .

(12) Vit Palr. , 127.

APOPHTIIEGMATA PATRUM.

ttf

2S2

, (13), \ Hlum monachum. Mulliqite gentilium propler eum

o u ? xa\ , \
facti sunl Gbrisliani. Asserebat ergo abbas Macarius, quod sermo roalus, etiam bonos malos fa .
ciat, c l sermo bonus, eliam malos bonos.
'. \ ,
40. De abbate Macario roetnorabani, quod, ab, . sente illo, iugressus sil latro in cellain ejus. Cum
,
autein rediisset, invenit latronem, qui caroelum
. supellectile sua onerabat. Ipse igitur intrans i n
, ,
cellam, de vasis accipiebat, el una cum eo onera\ ' .
bai caraelura. Ut crgo sarcinam immiserunt, COB, ,
pit fur verberare camelum, ut surgerei : neque
\ .
surgebat. Videns porro abbas Macarius quod non
,
exsurgeret, cellara ingressus, invenil parvum sar \ , - culuni; emisstimque imposuil camelo, dicens :
, * , .
Frater, hoc quserebai camelua. Pede vero pulsans
, * . eum senex, ait : Surge. Confestimque surrexit,
\ , \ et parumper itineris confecit propler ejtis sermo. , \ , - nero. Sed iterum resedii nec exsurrexit, donec
* \ .
deposuisseut cunctara supellectileni. Tunc enim
abiit.
*. ,
4 1 . (44) Abbas Aio interrogavit abbatem Maca * .
rium, sic : Dicito mibi aliquid. Ait ei abbas Maca- -
rius : Fuge bomines; sede in colla lua, et defle
, \ * \ - peccata l u a ; nec dilexcris loquelam hominum; ga * \ .
lusque libi oblinget.

De
1 0

'.
* \
, , \ $ . \
, Q
. \ , ,
, . \ * , , \
. \ , \ , \
. * \ . \ ,
.
\ *
. , \
*. ' . KaV
, , \ .
D
'. \
, .
. '
, ,
. . \ , \ , .
, *
, ;
. .

(13)

. .

A l . inser. .

In Colbert. lib. boc

rc-

peri Apophthegina :
\
.

abbate

Mote.

1. (14*) Quodam lempore abbas Moyses vohenientissime opptignattis est ac tentatus ad fornicalionem; nec valens amplius sedere in cella, abiit,
nunliavitque abbati Isidoro. Senex horiatus est
eum, ut in cellam suam reverteretur. Verura non
acquievit, dicens : Non valeo, abba. Tunc assumens eum secum, adduxit in tectum, et a i t : A t tende ad occidenlem. Alque atlendens, vidit innumeram daemonuro multitudinem; erant autem CODturbati, et tumultuanles ad praeliandum. Ait iteruro
abbas Isidortig : Respice eiiam ad orientcm. A t tendil, conspexitque innuroerabilero mulliludinem
sanctorum angelorum gloria donatorum. Dixit autem abbas Isidorus : Ecce isti sunt qui a Deo mittunlur sanctis in auxilium. Qui vero ad occasom,
ii sunt qui eosdera sanclos impugnant. Mtdtitudine
ergo superaal qui nobiscuro sunt. Atque ita abbas
Moyses gratiis Deo aclis, iiduciani sumpsit, c l reversus est in cellam suam.
2. (15) In Sceti aliquando fraler lapsus est; et
facto consessu, miserunl ad abbalera Moysem. Is
vero venire noluit. Uaqite ad eura destinavil presbyter, nunlians : Veni, quia le coetus exspeclat.
Surgens ille profectus est. Et accipiens sportam
perforalatn, implensque arena, pertavil. Illi exeunles in occur8um ejus, rogant: Quid hoc est, Pater?
Respondil senex : Peccata mea post me defluunt,

. .

(14) . Pair. m , 189.

(14) Vii. Patr. xvm, 12.

(15) Vit. Palr. , 4.

* ), -

385

APPENDIX AD PALLADIUM

uec video illa; accessi tamen hodie judicatum ,, \

* \ , alicna peccaia. Quo audito, nihil locuti sunt frat r i , sed ei ignoverunt.
. ,
.
3. (16) Aliavtce acto consessu in Sceti,Patres
'. " ,
Tolenles eum probare, conterapserunt illum, d i ,
cendo : G n r i i h i o p s iste venit in medio nostrum? , \
llle vero audiens, tacuil. Postquam autem dimis ; *0 .
fius fuil conventus aiunt ei : Abba, nibil modo
, ,
lurbattis es ? Respoodit : Turbaius sum, $ed non
;
,
%

*um loculus *.

4. (17) Accepimus de abbate Moyse, quod factus

est clericus, et imposuenint illi superburoerale;
dixitque arcbiepiscopus : Ecce evasisti totus albus, abba Moyses. A i l illi senex : Uiique exterius,
domne papa, utinam el interius! Porro archiepiscopus, ut probarel eum,
prsecepit clericis :
Quando ingressurue est abbas Moyses in sacrariam, expellile eum, et sequiroini, ut aodiatis qnid
sii dicturus. lntravit ergo senex; et increpavcrunt eum ac pepulerunt, cum his verbis : Vade foras, iEibiops. (18) A l ille exiens aiebat s i b i : Kecte
tibi fecerunt, cinerea cute, nigre. Qui non
bomo, quare inter bomines venis?

'. " \ ,
, .
* ,
. ,
(22) \ !
* , *
" ,
, \ , . \ , \ , " ,
. *
, (25), . ,
;

'. ,
8. (19) In Sceti dalum estaliquando mandatum:
\ ',
Ilac bebdomada jejuuale : et tunc temporis conli (24) $ *
git, u i fratres ab igypio venirenl ad abbatera
. \
Mnysem. Fecit eis modicum pulmenti. Vicini au ,
tero conspeclo fumo, dixerunl clericis : Ecce Moyscs solvii mandatum, pulmentinn conficiendo apud Q , \
. 01 " ,
se. Exceperunl i l l i : Quando acccsscrit, nos loque.
,
rour ei. Die igiiur Sabbaii, clerici agnoscentee
,
exiiniam abbalis Moysts vivendi ralionero, dixe ,
runt ei coram omni roulliludine : Abbas Moyses,
, \
solvisti mandalura bomtnum, eed Dei observasti.
. *
*.
(>. (20) Scetim venit fraler ad abbalem Moysera,
, * .
poelulang ab eo sermonem. Ait illi senex: Vade,
", \
eede io cella tua; et cella tua te cuncta edocebit.
,
*. " ,
7. (21) Sententia abbatig Moysis :Homo fu1

** Paal. LXXXVI, 5. * . . . . Alii sine . 1. . .

. . . Malim legere , Itominet fugiens. EDIT.
(16) Vit. Palr. , 7.
(17) V t l . Patr. xv, 29.

(18) Dorolb. Doctr. 14.

(19) Vit. Palr. x m , 4.
(20) Vit. Patr. i n , 109; I I , 9.
(21)

Vit. Patr. u , 10.

(22) Kvpi. Graeci recenliores quod est eflerunl , el , , u l nemo nescit. Atque
binc a viris doclis redarguli sunt i i qui eam vocem
pro nomine proprio accipienles, mullos nobis Gyros
procuderuni. Nec conlenii fuereGraeculi bac decurlatiotie : brevius adbuc , , dixerunt, eliam in
composiiione , , ,
, , , .
Ilincque Latihis CyrAlexius el Kyr Alexius. ChyrLucas. In Villbarduino Sursac, id cst ', aut (nam ciiara in usu,
, Duca; cap. 44), corruplc appeUalus in
CkronicQ Guillclmi dc Nangis Gursal, ct Gursach.

D Depravalum cliant exslal noraen in

Noraenclalore Conslantini, ubi legitur : Cynnanoae
Calec;e lib. De Tkeologia, De Spiriiu

tancto.

(25) ..
Non daniuo quse exbibent ediliones Pelagii. Moneo dunlaxat, u l in quorum manus codices scripti venerint, inspiciant nutn
ricute vera sillectio. Apud Dorolheum;
. I n ms. Corbeiensi inveni, cineraieet cacahate. alio B. Mari;e Suession. cinerente et caeabate; ut et in illo Fossatensi. Quorum irium codicum inspeclionera debeo humanilali doclissimoruru
ascetarum Joanuis Mabiilonii etMicbaelis Gerniani.
(24)

" ,

. Pro bis in duobus exemplaribus Colberlinis

legilur: \ .
. Quae Pelagio sunl : Et fecerunt Pascha.
Contigil autem ul in ip$a hebdomada veninnt
tres quidam.

fro~

285

28*

APOPHTHEGMATA PATRUM.

6 , - giens, eimilis est malurae uvnc; qui vero inter bomines versatur, esi sicut uva acerba.
.
8. (25) Audivil aliquando rcclor provinciae de
'. " \ abbaie Moy&e, et Sceliin ad videndum eum profe, \ \
clus c s l : quidam aulem rem nunliavcrunl eeni;

qui surrexil ut fugerel in paludem. Occurrerunt
. \
ei, percontaiique s u n l : Senex, osicrtde nobis ubi , nam sil abbalis Moysis cella ? Respondit eis : Quid
; \ * ;
ab eo vuUis? bomo slolidus est. Yeniens ergo prae . \
scs ad ccclesiam, ait clericis : Ego, audilis abbalif
, \
Moysis virluiibus, devcni ut viderem eum. El ecce
,
obvius nobis fuit eenex pergens ad iEgyptum;
,
qnera interrogavimus, ubi esset cella abbalis Moy ;
sis.
Dediique responsum : Quid eum vullis? Mola
\ ' ; .
inente esl. Quibus intelleclis, trislitia affecli sunt
' , ,
; cferici; dixeruntque : Cujusmodi eral senex ilie,
quiha?c prolulit advcrsus sancium? Illi : Sencx,
, ,
detriia
vesle, longus el niger. Tunc clerici: Is ipse
.
esl abbas Moyses; qui ne vobiscum congrederelur,
\ ,
isla proloculus esl. Rcctor cuui magno aninue pro . .
gressu discessil.
8

\ " , ,
,
.
\ ,
|
\ .
, ;
, *

ir

dxcOa-

9. (20) Dicebat abbas Moyses in Sceti : Si c u slodierimus mandala Palrum nostrorum, ego de
Deo vobis spondeo, buc barbaros nequaquam venluros. Quod si non servaveriroos, isie locus deva.
slabitur.
10. (27) Sedcnlibus aulem aliquando fralribut
aptid eum, significavit i l l i s : En bodie barbari i a
Scelim venluri s u n l ; sed surgite ac fugiie. Dicunl
ei : T u ergo non fugis, abba? Respondit: Ego a
lot anuis exspecio dieir. hunc, ut compleatur iste
seriuo Domini Cbrisli : Omne* qui acceperint gla*
dium,gladio peribuni .
Tunc illi : Neque oos fugiIUUS, sed tecuin morimur. Excepil: Ego extra culpam sum; videat unusquisque quo modo resideal.
Porro eranl septem fralres. Ait illis : Ecce barbari
oslio appropinquanl. Qui intrantcs, occiderunt eos.
Unus autem fugil posl pleclam; viditque seplem
coronas desceodenle, redimire capita eorani.
1k

rcvrrai *.
,
. *
. * , *
. , .

\ , \ .
11. Fralcr sic interror.avil abbatcni Moysem :
'. ,
Rem vidco coram me, nec possuro eam occupate.
, \ Dicil ei senex : Nisi faclus fueris mortuus, inslar
.
D corura qui scpuicro oblegunlur, non polcris illam
, .
apprebendere.
'. ,
12. (28) Refercnte abbale Poemene cognovimus,
,
quod fraler abbalera Moysem inlerrogaverii, quali
. \
raodo homo seipsum mortuura proxiaio suo effi, ,
ciat; responderit auteio scnex : Nisi posueril bomo
*
,
in corde suo, se jam Iriduanum in scpulcro jacere,
DOII perlingit ad eum sermonem.
.
13. Aiebant dc ibbale Moyse in Sceti, quod
\ \ ,
Petram venlurus, defaligatus est in itinere; dixit ,
que apud semelipsum : Qua ralionc potero hic
\
|

f e

. .

7 1

A l . inscr. .

(25) V i l . Pair. , 10.

("*) VK. Palr. , 13.

" . . " . .

Matlb. xxvi, 52.

(27) Yil. Palr. xvm, 11.

(28) Vit. Pau. x,65, ; , I .

287

APPENDIX AD PALLADIUM.

288

congregare aquam mcam? Tunc descendit ad Ulum

hujusmodi : Intra, nec quidquam curaveris.
Ilaque inlroivit. Accesserunl ad eum Pairum nonn u l l i ; nec habuii nisi unicam lagenam aquae : qtue
ubi parum lenticularum coxisset, consuropla esl.
Unde senex angebaiur. Ergo ingrediens ac egredicns orabal Deum. Cum ecce nubes imbris venit
super Petram: alque e pluvia omnia vasa sua i m plevit. Post haec senem compellant : Edissere nobis, quare ingrediebaris et egrediebaris. Respondet
eis : Causam cum Deo disceplabam : Adduxisli me
buc, atque en aqua careo, quam bibanl servi t u i .
Propterea inlrabam et exibam rogans Deum, usque
quo nobis miseril.
. ( 2 9 ) Dixii abbas Moyses: Debet bomo mori
socio suo, ut Don judicet eum in ulla re.

;\ , \ . .
, \
*
, . .
\ , .
'
\ . \
* , . \
, " , \
.
,
.
*. (34),
,

45. (50) Iterum dixit : Debet homo mortificare
'. ,
se ab omni re mala, priusquam egrediatur e cor- ,
pore, ut nulli bomiui maie faciat.
,
.
16. ( 3 1 ) El itcrum Nisi homo habuerit ia corde
^.
suo, quod peccaior esl, Deus non eum exaudiet. ,
AU fraier: Quid c s l : Habere in corde, quod pec- . \ * , "
cator sil? Respondii senex : Si quis portel peccata ; \
sua, DOQ inluebitur deiicia proximi sui.
, ,
.
17. (32) Oixil adbuc: Nisi actio eonsenseril cum
'.
oratione, frustra laborat homo. Interrogavii fraler:
, . \
Quid est consensus operis cum prece? Senex re- Q * , ;
spond.it: Ut pro quibus precarour, non araplius fa\ * ,
ciamus ea. Postquam enim bomo dimiseril vohin- . "
lates suas, tunc Deus reconcilialur ei, el oraiionera
, ,
iilius admiuii.
.
18. (35) Interrogavit frater : In omni labore
\ , \
bominis, quidnam est quod eum adjuvat? Respondit
, ; \
senex : Deus est qui adjuvat. Scriplum est enim:
. * )
7

Deus no$ler refugium et virtus, adjulor in

nibut quce invenerunt nos nimit

tribulalio-

Excepil frater :

Jejunia el vigilia? quas homo peragil, quidnam sunt?

Senex ad eum : HJLC efficiunt u l auima se humiliter
demiilat. Namque ecriptum est: Yide humUitatem

* \
, ; . *

meam et laborem meum, et dimitte univerta delicta

mea
Si fecerit anima fruclus bos, Deus erga
.
illam propterea misericordia commovebilur. Ileruni D , ' *
.
rogavit senem fraler *. Quid faciet homo in omni

ientatione quae supervenerit ei, vel in omni sug, \ ;
geslione inimici ? Senex responsum dedil *. Flcre
*
debet ante bonilatem Dei, ut ei succurrat; et cito
, * \ ,
quietem capiet, modo rogaveril cum scteniia. Quia
1 9

Psal. XLV, 2

Psal. xxiv, 18.

. .

(29) Vit. Pa/r. !, , 1.

(30) VU. Patr. , 2.
(31) Vit. Pair. , 3.
(32) V i l . Patr. , 4 .

(53) Vfi. Pair. , 4, etc.

(34) . Codicc oplimo viri
lllustrissimi Joannis Raptistsc Colberli praeponilur
Ululus: ', &

. inaer. .

. add. .

# . In aliis duobus pejoris n o l

bibliolhecae ejusdem: ', &
* \
, , \
, , yel
. Joanues subdtaconiis: Septem eapi
tula qum misit abbas Moyses abbuti Potmmo
qui custodierit ea, liberabUur poena*
y

: tt

APOPHTHEGMATA PATRUM.
189
290
* Scriptura dicit: Dominui mihl adjutor; ei non l i , <6 mebo quid faeiat miht homo
Adhuc sciscilalus
. , esl frater: Ecce homo verberat servum suum, de * .
licti causa quod coramisit, quid dicturus est servus?
; * Tum senex : Si servus probus sit, dicet: Miserere
, , . roei; peccavi. Frater: Nihilne aliud proferel? Se* ; . nex : Non. Ex quo enim culpam in se posuerit, el
' ' , \ , fassus fuerit peccasse se, confesiim misericordia
, ' erga illum movelur dominus. Porro horum cuncto . , rum suraraa est, nou judicare proximum suum.
. * Nam quando manus Domini omne primogenitum in
, terra iEgypli inlerfecil, non erat domus in qua
. non esset mortuus ( 3 5 ) . Tunc fraler ad eum : Quid
; , esl hoc verbi? Et senex i l l i : Si nobis permiserini
, videre peccala noslra, non cernemus peccata pro . - i i m i . Stultitia quippe est boraini morluum suum
, , \ habenii, relinquere ipsum, atque proficisci ad plan . geodum raortuum proxiroi. Mori autem erga pro , ximum tuum, illud est, portare delicta tua, nec dc
, , quoquam boniiite esse sollicitum, quod ille bonus
, . sil, aut ille malue. Ne malefeceris ulli homini; nec
, in tuo corde cogilalo malum adversus quemlibet;
- neque contempseris quempiam prave agenlem; aut
* conscnseris cum eo qui proximura suum vexat;
, et noli gaudere cum illo qui proximum malo afficit.
Ad baec, ne ullatenus obloquaris; sed dicito : Deus

irnumquemque cognoscil. Ne consenseris cum ob, locutore, neque collaeteris in delractione ejus, non
,
toraen odio habebis detractorem. Et hoc est, noo
. \ . judicare. Noli inimicitias suscipere cum ullo ho , \
mine, nec retinuerts hostiliialem in corde tuo; non
odio proscqueris eum iuler quem et proximum si . \ \ . mtritates intercedunt. Alque haec est pax. In istie
,
teipsum consolare. Ad breve terapus labor, in per \ , peiuum requies; gratia Dei Yerbi. Amen.
'.
1

De abbate Maloe.
6 .
1. (36)Dicebat abbas Matoes : Malo operalio'. " \ , \ nem levem ac permanentem, quam iniiio laboriosam,
ted cito intercisam ac desinentem.
.
2. (37) Dixit iterum : Quanlum homo Deo ap'. " ,
. propinquat, tantum se peccalorem agnoscit. Isaias

\ enim propheu , Deum videns, niiserum se affirmabat et immundum.
.
'. ' , D 3. Aiebat praeterea : Quando eram juvenis, repu , iabam apud me: Forle aliquid boni operabor; nunc
, vero postquam senui, video quod ne unum quidem
bonum opus in me habeam.
.
4. (38) Rursus d i x i l : Nescit Satanas, cuiHam
*. *
. , ' vitio succumbet anima. Seminat quidem, at iguo \ , r a l an messurus s i l ; serit cogitaiiones tum forni
, . \ cationis, tum detraclionis, similique modo in cae , teris vitiis : et ad quem pravum affcctura viderii
animam propendentem, eidera animse suppeditat.
.

M
k

. tine .
Psal. cxvn, 6.
Isa. v i , 5.

. .

. .

(38) Dorotb. Dorir. 6.

(36) Yit. Pair. , 11.

(57) Vit. Patr. , 28.

(38) Vit. /r. , 35.

. .

APPENDIX AD PALLADIUH.

291

U. Frater eonvenlo abbaie Matoe, peiiit ab eo: '. , \

Quo modo Sceliotse plus facerent quam Scripiura

pnccipiat, diligendo inimicos suos plus quam se.
, Ait ei abbas Maioes : Ego sane eum qui me diligit, ;
non diligo sicut meipsuin.
.
6. Fraler interrogavit abbalem Maloem : Quid
^. *
agam, si venerit ad mc frater, sitque dies jejunii
, \
aut diluculum? quoniam animo angor. Et a k ei ; . \ *
sencx: Si quidem angeris, et comederis cum fraire,
, \ ; ,
recte facies. Quod si neminem exspeclans, mandu- . , \ ^,
caveris, tunc esl volunlas tua.
.
7. Adii, narravit abbas Jacob, abbatem Malocm ;
'. , 6 |
ct cum rediiurus essem, dixit ei : Cupio proiicisei * \ , ,
ad Cellia. Ait i l l e : Saluta nomine meo abbatem
. *
Joannem. Ycniens igitur ad abbatera Joannem, dioo
" .
c i : Saluiat to abbas Maioes. Tum ad me seoex : ,
Ecee abbas Matoes, vere Israelita, m quo dolu$ non . \ *
est . Gomplelo autem anno, rursus ad abbaiem
6 , ,
Matoem accessi; eique retuli salutalionera abbaiis . \ ,
Joannis. Et senex : Non sum quidem, inquit, d i - * \
gnus senis elogio; calerum id scito, quod cum
, \ *
audierig senem qui proitraura super se praedicat,
*
ad roagnaQ) pietatis mensuram ille pervenit. Haec ,
est enim perfeclio, proxiimim suum prseferre sibi.
,
. ,
.
8. (39) Referebat abbas Maloes: Venii ad me frater,
\ " ,
qui affirmavit, delraclionero pejorem esse fornica , \ ,
tione. El dixi : Durus est bic sermo. Ille igilnr . \ *.
m i h i : E l quo modo vis esse banc rem? Ego : De- ^ * ; -
traclio quidem raala est, sed celerem habet curalioncra; saepe enim detraclor peenitentia ductus *
veniam petit, dicendo: Male loculus sum. At forrii- , * .
, .
catio, natoraliter mors est.
*. 9. (40) Perrexit aliquando abbas Matoes a
Rhaiibu ad partes Magdolorum; erat aulem cum eo , (41) * fratercjtts. Et episcopus senem apprebensum, pre- ' .
sbyterua* fecit. Gumque simul esseni, ctixit epiaco- , . \
pua: Igoosce m i b i , abba; ecio te noluisse hanc , *
, *
rem ; verum ut a le benedicerer, id ausus sum
facere. Senex vero respondit ei cum humilitate : * , .
Etiam anirous meus parum volebal; cseftertim propterea graviler fero, quod separandus sim a fratre * \ *
,
qui mccum cst. Non enim hoc portare possum,
ut prcces umVersas factam solus. A i i episcopus: ^ ' .
.
Si nosli diguum esse, ego ipsum ordinabo. Abbas
,
Majoes exccpit : Ulrum quidem dignus sit, nescio;
. *
unum vero scio, quod ine sit melior. haque hunc
, * , .
pariier ordinavit. Atque ambo moriui s u n l , com
\ . \
nuiiquam allari appropuiquassent ad consecrandanr
7

9 1

Joan. , 47.
. .

8 7
9 1

Abosl. abal.
. .
Abcst. ab al.

(39) Vit. Patr. , 7.

(40j V i i . . xv, 27.
(41) !Ajro ',
.
Cod. Colberl. . Juxta Rufiimm : de loco
ui revocatur Ragitham, in partibus Gebalonis. Ex
S'elagio : de Raythu in partibus Gebalon. Versio
auiem Pa^chasii: de loco quivocatur Ragita,in partibus Gebilonis. Magna varictate : non quidem de

1. ^. . .
Rhaiibu : quippe quae iolelligi possit, orta expronunliatione gullurali Orientalium; sed in alia voce.
Conciliatlo forsan petenda est ex his Eusebii libro
De locis Hebraicis : \
. Hoc est secundum versionem Hieronymi, Magdiel: et hmc \n regione Ga
balena, po$*e$$a olim ducibu$ Edom.

APOPHTIIEGMATA PATRUM.

33

, oblalioncm. Aiebat aulera scnex : Confldo in Deo,

. "
non magno me obnoxium essc judicio propler or , * dinalionem, quod Eucharisliam non conficiam. E l , . - enira inculpaiortim est ordinatio.
\ .
10. Retulit abbas Maloes : Tres senes perrexe\ ,
runt ad abbatem Papbnuiium qui vocabalur Cc
, . phalas, ut peterenl ab eo aliquid sermonis. Et dixit
; eis senex : Quid vullis vobis proferam ? Spirituale,
vel corporale? Spiriluale, inquiunl. Excepil senex:
; * .
, Abite, diligile aflliclionem plusquam requiem, igno , Diiniara plusquam gloriam, et dare magis quam
accipere.
, .
'. ,
11. Rogavit fraler abbalera Maloem, uli ei scr . , - monem doclrinae proferret. Ille ad eum : Deum pre*
, care, ut det luclura in corde tuo, necnon humilila,
tem. Allende semper ad peccata tua. AHos ne
, - judica, sed sub OUUIUMIS te ponilo. Noli habcre
,
araiciliam cuni puero, neque noiiliam cum muliere;
, *
nec amicum habeas haerelicum. Abtcinde a te A * - duciam loqueadiqne Hbertalem. Contine Iinguam
, * \ venlremque, ac raodice vino utere. Si quis loculus
\ , - ftierit de qualibel re, ne coniendas cum eo; sed
' ' , si recte disserit, dic : Etiam ; si vero roale, dicito:
, * * Tu scis quo modo loquaris : neque concerla cum
' . \ illo de rebus quas protulit. Alque baec est humi .
litas.
\ *
12. Interrogavit fraler abbatem Maioem : Die
^. * roibi verbum. Respondilquc e i : Onanera conienfcio * \ nem ex oomi negotio, a le amputa; plora auicm
, .
* ac iuge, quia lem(,us prope est.
13. Fraicr bisce \erbis perconiaius est abbalam
*. , *
; * \ Maloem : CHiid agam? quod lingua moa me vexat;
, - et cum in medium bominum prodiero, non poesum
* coniinere illam; sed ipsos ia omni opere bono
, . ; conderono, ipsos redarguo. Qutd igilur faciara ? Se * nex ad bunc roodum respondit: Si noa vales continere teipsum, fuge in locura ubi goiilarie vivae.
, . ,
, - lniirmitas euiro esl. Qui porro cum fratribtis manet, non debei esse quadrangularis, eed roiundus,
, , .
ut ad omoes volvatur. Addidil senex : Non ex v i r , * , tule soiitarius sedeo, sed juxla imbecillilalein;
potemes quippe ac validi sunl, qui in bominuin
.
inediuni proceduoi.
1

66 6
>
De abbate Marco discipulo abbatis Sitvani.
.
'. " , 1. (42*) Memorabatti de abbate Silvano, qiiodin
, * Sceti babuerit discipulwu, Marcum nomine, obe , (42).
dienliae virtute praestantem, aique calligrapbum
.
seu anliquarium. Diligebaiur aulem a sene propter
, ,
obedientiam. Sed ethabuit undecim aliosdisciputos,
. , qui aigre ferebant quod illum plus ipsis amarel. l d
. ,
porro audienles senes, conlrislali suiil. El quodam
. inser. .
ctura, vereiflcalorem barbarum, ad similitudinem
,42) .
Ex veteri et noto iiomine
verbi termocinari, procudisse callicinari, et inlcloccurrit mihi recentius ac ignolius, quod legi in
lexisse per callicinatum, pulcbrum canium, praiclaAnalectit veleribus Mabillonii lom. I , p. 430, in islo
versu:
riim carmen.
(42') Vit. Palr. xiv, 5
tioc quoque perlecto verburum callicinato.
Exisiimo autem, non tmprobabili, ni fallor, conje

993

APPENDIX AD PALLADlUM.

296

die acccdentes, accusabant eum. At senex assuni- *. , \ I , * , ,

ptis iis egressus est; ac per singnlas cellas pulsans,
. \ ,
dicebat: Fraler ille, veni, te mihi opus est. Nec ex
iis ullus illico prodiit, Becuturus eum. Ubi vero . \ ,
pertigit ad cellam Marci, foresque ieriit, vocans: , * . )
Marce; ille, audiia senis voce, sialiun exlra prosi- , *
liit. Seuexque misii eum ad minisierium. Ad sencs . \ \
\ , ;
auiem a i l : Patrcs, ubi sunt fratres reliqui ? Deinde
ingressus in cellain ejus, contreciavit ipsius qua- , * \
\
lernionem; invenilque quod manum misissct ad
eiarandam liiteram , sed audiens senem non ver- , .
tisset calamum u i compleret eam. Tuoc senes ila " , ,
loculi sunt: Revera quem tu diligis, abba, et nos , \
.
diligimus, Deugqoe diligit eum.
2. De abbale Silvano coinincmorab.ini, quod
'. \ ,
aiiquando in Sceli ambulaos cum senibus, volens- ,
que iis discipuli sui Marci obedientiam osieodere,

ac propterquid ditigeret eum, conspeclo parvo , \ * $ ,
apro, dixil e i : Cernis, (ili, parvum illum buba- , *
lum? Respondit: Etiara, abba. Et cornua ejtts , ; \, . \
quam elegantia eunt? A i t : Nae, abba. Seoesergo ; , .
demirati sunt responsum ejus, et aediflcati sunl i n - \ , \
struciique ob tantam obedicnliam.
.
3. (43) Venit aliquaudo cum magno comitatus
.
apparaiu, mater abbaiis Marci, ut videret euni: ad
\ . \
quam cum exiisset senex, illa d i x i t : Abba, jube ut . * ,
tilius meus egrediatur, quo videam eum. Intrans , .
aulem senex, ail Marco: Prodi, ut te conspiciat
, ,
roater tua. Geslabat autem veelem e variis panni
. , \
segnientis consuiam, eralque fuligine coquiiwetin . .
clus. Igilur propter obedientiam exiens, clausitocu- C , \
los, et dixit : Salvos voe volo, salvos vos volo,
, , \ .
salvos vos vok>; nec vidit quemquam. Maler vero
".
non agnovit ipgum. Iierum ergo misit ad senem, pe- , , tens: Abba, miite mihi filium meum, ut eum spe- , .
ctem. Tum senex ad Marcum : Nonne dixi t i b i : * ,
Egredere, ut ie aspiciat xnater tua ? Respondit Mar- ; \
cus: Egressus sum, juxta sennonem tuura, abba. , . ,
Verurn rogo t e , ne iterum jubeas me exire, ut ne , . \
tibi sim inobsequens. Tunc egressus sene.x ait mu- lieri : lpse esl qui venit ad voe, dixitque : Salvos tos , * . K d l
volo. Et bortatus consolaiusque eam, Ua dimisit.
.
4. Alias conligil, ut egressus e Sceti, pergeret
'. "
ia montem Sina, et illic maneret. Misil maler \ , .
Marci, adjurans curo lacrymis, ut exirel filius ejus,
\
ac videret eum. Senex autem illum dimisit. Cum- D
, , \ .
que composuUset melotem suam ad exeundum, et
. \ venisset ut sencm galutaret, iliico coepit flere; nee
, \
egressus est.
, , \
.
'. ,
5. (44) Referebant de abbate Silvano, quod cum
,
veUet in Syriam proflcisci, dixerit ei discipulos
ejus Marcus : Paier, nolo exire binc; sed nec te , '
, .
paiiar egredi, abba. Verum hic Ircs dics pernia. \
neto. Et tertia die morle occubuil Marcus.

9 1

* Hsec, \ , absunl abal. . . Deest in al.

. ins. .
. .
. .
. . . . . . Abeet ab al.

inser. .
. add. .
1

(43) VU. Patr. , .

(44) Vil. Patr. , 51.

157

APOPHTHECMATA

PATRUlf.

29*
De abbate Milesio.

*.
, ,
. ,
. \ ,

; \ .
, . , .
\ \
. ,
, ) *
, , ^&
. , , \ . ^
", \ ,
, \ .

. Pertraneicns abbas Milcsiue per quemdam locuro , vidit uionacbuni ab aliquo tencri, velttt Uomicidani. Et appropinquans seiici inlerrogavit
fratrem. Cumque didicisset, calunmiam ei fieri, ad
illos qui dclinebaut a i l : Cbiesi qui interfeetus fuil?
Et ostenderunt ei. llaque ad intcrfectura proximans, indixit cunclis ut orarcnc. Poetquam vcro
nianus expandisset ad Detim, surrcxil mortuus.
Tum coram omuilius Milesiits d i x i l ei : Effare nobis quis occideril le. llle narravit sic *. Ingressus
in ecclesiam, dedi pecunia presbylero; qui surgens jugulavit roe, asportansque piojecil i n abbalis monaelerium. Scd rogo vos, uii pecuuiae recuperentur, ac tradantur liberis meis. Tum ad illum
senex : Abi, ct donni, donec adveneril Domiuuft
atque excilaverit te.

2. (45) Alias babitante eo cum duobus discipulis in Persidis finibus, duo filii regis, fratres secundum carnem, egressi sunt ad consuelam venationem. Extenderunl aulem retia ad multum spaiium
per quadraginia circiter miHiaria, ut quidquid conclusum fuisset, venarentur, conlisque inierGcerent. Repertus aulem est rnlra senex cum duobus
discipulis. Qucm inluiti pllosum ac velul agrcstetu,
obsUrpuerunl, dixerunlque ei : Sisne bomo, vel
spiiitus, nobis edissere. Rc&pondit: Homo sum
peccator, qui exii u l deflerem peccaia mea; adoro
antem Jesum ChrisUim Filiuin Dei vivenlis. At i l l i
ad eum : Non est alius Deus praeler soleni, igneni
ct aquam; quae scilicet ipsi adorabanl. Igitur ac*
. , \
cedc, iisque sacriGca. Tum ille, Haec, inquit, crea . *
turae sunt, vosque erralis : sed obsecro, convcr , *
\ - tidiint, cognoscile veruin Deum, ouinium isiorum
crealorem. Exceperuni : A i i f condemnatura illum
. \ * Crociquc alllxuni, esse vcrum Deum ? (4G) Sencx :
\ ;
Euui qui cruci aflRxil peccaium, el occidil morlcm,
,
bunc aflirmo essc verum Deuro. Porro i i tormenla
,
lnm ipsi tum fralribus iiifcrenles, cotnpellcbam
. \
ad sacrificandum. Ac posi mulios cruciaius, duoa
, . \ ,
fratres capile iruncaruni; sencm vero per mullos
*
dics tormcntis subjecerunt. Deinde ex arle sua ve^
\ * *) ,
natoria collocaverunt illom in medio, ei erciseruut
, ^ ,

*. "
,
, .
\ *
, \
.
. \
\ , , \ "
, . \ ; *
* \
* \
.
, \ C

, \ .
* , \ -

. (
, ' ,
, \
.
, \ .
' . \
, \
\ ' ,

, . \
.
(4ii) Vii. Pnir. , 12.
PATROL. G R . I A Y .

wgilias, unus anle, a leigo altcr. Tuuc scnex dixit

tis :* "Quaiidoqaideni
ciTunditis sau""' '" uno consensu--.
guinem iiinocenlem, in momento uno cras, bac
ipsa bora, mater vestra orbabiiur vobis liberis
suis, privabicurqtic cbaritatc vcstra, necnon propriis jaculis muiuuiu sanguiiiem iundetis. Illi oralionciu ejus nibili pendentes, profecti sunl postcro
die ad venalum. Ecce exlulit se inier ipsos ccrvus.
Uudc conscensis equis, cucurremnt, u i comprebcndeieni, cumque jacula emisissent, invicem perfodemnl corda; secunduin verbum quod prolulerat
sencx, iis imprccatos. Atquc ila niortui sunt

(16) Martvritim Ignatii n . 6.

io

APPENDIX AD PALLADIUM.

SOft

66
.
D$ abbati Motio.
'. ' ,
! . (47) Fralcr interrogavit abbalem Motium, boe
, ;
jcrmone: Si abiero ad manendum alicubi, quo ,
modo vis illic degam ? Respondtl senei: Si in
quopiam loco babilaveris, noli libi nomcn in quo ,
quam conciliare , dicendo : Non accedo ad collc- , .
ctam ; vel, In agape non comedo. Haec enim vanum , .
jiomcn eiDciunt, poslcaque incides in turbamentum. , , .
Nam boinines ubi isia reperiunt, ibi currunt. A i l ;
iterum fraier: Quid ergo faciam ? Tum senex :
" ,
Ubicmique, inquit, resederis, aequo pede cum om~
\
nibus inccde ; et quidquid videris fieri a viris de
! , , \ .
quoruin pielate ccrlus es, id facito, tuucque re , . \
quiem consequeris. Hoc quippe humilitas est, le ,
cum iis sequari. Et homines intuili le caelerorum
\ .
limites non iransgredi, inslar eorura babent; nul-
lusque inlcrlurbat le.
'. \
2. (48) Narravit de abbale Motio discipulus ejus

*
abbas Isaac : ambo autem fuerunt episcopi; quod

primo aediilcavii sibi senex monasterium ad Heraclam ; quodque cum illinc recessisset, atque venis- \ ,
, \
ect in alium locum, iierum aediiicavit. Scd ex
instigatione diaboli, invenlus est illic fraier qui- . \ * ,
dam ei inimicus ac molcstus. Unde surgens senex, / , \ . \
eecessit ad vicum suum, sibique monasterium con- *
fecit, in quo conclusit sese. Poslea senes loci e \ , \
quo exieral, assumenles eliam fralrem qui simul- . \ ot
tatein adversus eum habueral, perrexerunt, roga- , \
fiwri, ul reducerenl in monaslerium. Cumque ap- ,
, .
propinquassenl toco in quo degcbal abbas Sores,
8

melolcs suas cl fratrem quocum dissidiuin fueral ^

reliqncrunl juxla cutn. Uique pulsavcrunl, senex
apposuil parvam scalam , pruspexit, aguovil eos,
ct interrogavit: Ubi sunl melotes vesira? Responderunt : En, hoc in loco , cum illo fratre.
Poslquam antein seiiex audivit noiuen fratris qui
caiusa tristiliiE exsiileral, prae gaudio eduxii securixn, confregit osliuin, egressusque cucurrit ad
locum in quo eral fraicr; ac prior incurvavit se
mipplex, amplexusque est illum, alque inlroduxit
in cellam suam. Tum per tres dies recreavil eos,
seque cuin ipsia oblectavil, quod facere nequaquara consueverat; surgens denique, una profectus
est. Caeterum postea faclus esi episcopus. Erat
enim miraculoruni effecior. Sed et discipiiluni ejus j )
abbatem Isaacum bealus Cyrillus episcopum
ireavit.

, , \
. \ , , , \ , \
; 01
.
,
, \ ,
\ * \
, \ * \
\
* \ *

* . \
. Hv . \

.
T

De abbati Megethio.

. Relalum fuit de abbale Megelbio, quod

cgresso eo e cella, si lueniem subiisset cogitaiio
seccdendi e loco, non rcgredereiur in cellam guam,
Nibil quippe materiae ex boc saeculo possidebat,
nist acum uiiam qua palmas suas scindebat. ConGciebat enim quotidie iros sporleltas, unde alebalur.
. .

F. ioser. .

(47) VU. Patr. v m ,

2.

F . .

'. ,
* \ ,
. ,
(& * * ,
.

!, .
(48)

'.

Patr. ,

4.

501

.APOPUTHEGMATA PATRUM.

pr. " \ (49) ,

, \ *
, \ , \
, \ . " \
\ ( ), \
, , ;
* , \ . \
* , '
. \

\ ,
, ;
,
ot , \ , ^ , \ , .

*.
, \ \ , \ \, \ . \ , \
,
.

202

2. Aiebanl de secuodo abbate Mcgelbio, quod

esset valde bumilis, edoctus ab JEgyptiis, et congressus cum mullis senibus, cumque abbate Sisoe
et abbale Poemcnc. Mansit aulem ad fluviuro in
Sina. Porro, quod ipsc narrabat, contigit ut aliquis sanctorum convenirei eum : qui dixit e i : V i lam quomodo traducis in ereroo bac, frater ? Respondit: Jejuiio ad bidua, unum paoem comcdens.
Tum i l l e : Si audis consilium meum, quolidie
conicdes dimidium panis. Quod cum fecieeet, invenil quielem.
5. Quidam e Pairibus interrogaverunt abbalem
Megetbium : Si stiperfueril pulmenlum ad aliam
diem, visne ut manducent illud fraires? Dici 1 eis
senex : Corrupluro si ftwrit, non reciura esl ut
coganiur fralrcs illud comederc, unde &grutaluri
sunt, sed projicialur. Si vero bonum esl, projicialurque per fasium, el coquaiur aliud, ca ree mala
esl.
4. Dixil itcrum : Initio cum in unnra coaveniremus, el loqueremur de anitnse ulililale, nos rouluo
exborlanles, cramus chori chori, et ascendebamus
in ccelos. Nunc vero congregatnur, ei unus cuui
alio ad detraciioaem venienles, descendiraue ia
infernum.
De abbate Mios.

. ,
\ . ,
.
. , Q

. \ ' ',
. \
, .
, \ ,
' . ,
, .

,
,
. (C0) .
, . \
,
* \

1. Dixit abbas Mios, ille Belei: ObaudictUia pro

obaudientia esl. Si quis Deo obaudierit, Deus obaudiet eum.
2. (51) Dixit itemm de quodara senc, quod degebat in Sceti, fucrat auteni servus, exsiiiiiqtie
adiuodum pcritus in discernendo. Hic eingulie annis Alexandriani proQciscebalur, afferens salarium
dominis suis. Qui occurrcntcs venerabundi saluiabant eum. At senex miuebal aquam in pelvim, afferebatquc ut lavarel dominos suos. Illi vero ad
eum : Ne, Paier, ne gravaveris nos. Is aulem eis :
Confiteor me servum veslrum esse; d graiias
agens quod penmserilis me liberum servire Deo,
ego vicissim lavo vos: accipiie, qiweeo, boc nmm
salarium. Illi vero contendebant, nolentee acquiescere. Itaque diccbai eie : Nisi volueritis admittere, remanebo bic serviens vobis. Ac reverili eum,
sinebant facere quod v e l i c i ; remUlebanlque cum
, \ , 0 mulio bonore, cum multis ad viiain necessariis,
.
ut pro ipsig daret eleemosynam. Propter quod fuil
, "
clarus ct charus in Sceti.
. ,
3. Inierrogalus esi abbas Mios a milile, an Dctis
. - admitteret pcenitentiam. llle vero postquam homt , *
nem longo sermone insliluisset, a i t : Dtc mibi.
1 1

1 1

1 1

* A l . inser. . ' . .
Abeet abal.
. .
.
Abcsl ab al.
Verba, dcsunl in al.
1 1

1 1

I f

, e

(19) " .
Paulo aliler
cod. Colberl. nimirum sic : " \
, , .
\ |
, \ . >
, , , elc.
(50) 01 .
Proinde in Pelagii ver-

stone reponi debet conlendebant cum in editionibus cernalur, llii vero contemnebanl. Porro iiiiliuu
capiiis in mss. Colbert. duobus, respondet Pelacianae inlerpielalioni : "
, ,
.
(51) Vi\ Patr. xv, 51.
%

305

APPEND1X ) PALLADIDM.

S(K

d i l t c t e , ei fuerit scissa laena tua, projictene eani , * .,

forae Respoirdit: Nequaquam, sed consuo, alque

; * * ,

illa utor. Tum senex: um ergo tu parcas veeti,

Dfus creaturae suae non parcet ?

xa\ .
,
;

De abbate Mareo JZgypiio,

.
(52) Memorabant sic de abbate Marco ASgyptio:
\ ,
TrlgiiUa annos perseveravit, non egrediens e cella
,
*ua. Solebat autem presbylcr venire, ac ei missam
. ,
cekbrare. At diabolus cernens praeclaram viri pa- \ . *0
lientiarn, aslutc excogitavii lenlare illum in con- , ,
demnalionis vitio. Ilaque eflecit ut quidara a spi- *
rilu iinmundo agitatus ad senem pergeret , sub ,
pralextu oralionU. Porro ille energumenue, anle
.
omnem sermonem, clamabal seni: Presbyler tuus ^ *
habet odoreni peccali; amplius sinas eum
,
accedere ad te. At vir a Deo inspiralus i n f i t : Fili,
.
omnes impuritaiem exlra projiciunt; tu vero ad
* ,
ine atlulisli eam. Verum Scriptanc vox est: No * . " iite judicare, el non judicabimini
Taraen quamvis
* ,
. " \
peccator sit, Dominus salvum facicl eum. Scriplura
, .
est cnim *. Orale pro invicem, ut saluemini .
Post
* , . \
quem scrmonem facla prece daemonem fugavii ab
,
bomine, dimisilque eum sanum. U l aulem de
, \ .
roore venit presbyier, sencx suscepit illum OUID
, >
Iselitia. Bonus vero Deus, cernens senis innocen 6 .
tiam, oslendit illi signum. Nain cum clericus jam , ,
j*am staturus esset ante sacram mensam, Vidi, dixit
.
rero enarrans senex, angelum Domini descenden , )lem de coelo, qni manum suam posuit super caput Q ,
c l e r i c i , iaelusque est clericus tanquaro columna
, \ .
ignis. Me autem obslupefacto in visione, audivi
, \
vocem ad me eroissam : Homo, cnr demiratus es
. ,
fttiper bac re ? Si enim rcx icrrenus non permissu * ",
ros est ut proceres sui ante eum stent sordidi,
\ ;
nec nisi cum mulla gloria: .-mto magis divina

v i r t u s ; nonne piiros efliciet ministros anclorum
{ ,
myeteriorum, qui stant anie gloriam coclestem t
* *
Igitur generosus el atbleia Chrisii Marcus i g y ,
plius, magnus eflectus, boc donatus est cbari ;
amate, quia non judicaverai clcricum.
\ ,
, ,
.
IT

1 8

De abbale Macario urbko.

xoArttxov.
1. Abiit aliquando abbas Macarius, ille urbis, D
'.
ad secandos palmarum ramos, eranlquc cum ee
, \ \ ' . \
fralrcs , qui primo die dicuiil e i : Yeni, Paler, no * , (
4)kcum comede. Profectus ille comedit. Iterum
, . \ . \
secundo die idem roganl. At noluit, sed respondit:
. ,
Vobis filii, necesse est ut cibum sumaiis; adbuc
' /,
enim caro estis ; ego vero nunc nolo manducare.
*
.
2. Adiil abbas Macarius abbalem Pacbomium
'.
Tabenesioiarum prapositum. Qui sic percontatus
.
cst cum : Quando fraires disciplinae ordinem non
, " \ ,
servanl, bonunme esl corripere eos ? Respondit
; " Malrii. , i .

Jac. v, 1 6 .

(52) Balsamon p. i i O l i .

" AIKJSI a Bals

APOPHTHEGMATA PATRUM.

3#5

pcoc* , \ * Aabbas fifacariua: Gastiga* et jusie eos judica qui

* .
subjiciuntur t i b i : extra v<*ro neminem judieaveris:
;

scrfplum eniin est: Nounedeiis qui inlu* sunt vo*
.
JMdicalis t Nam eo$ qui [oris ttw/, Deut judieat .
3. Quodam tempore abbas Macarius per. quatuor
. ,
iulegros menses quolidie visilans nonnullum fra-
\
*
Irem, nunquam , ne semel quidem, inveuit euni
' - .
^ vacantem ab oraiione. E l admiralus d i x i l : Ecce
terrestrie angelus*
11

. .
Priucipiitm litterae N .
6 .
De abbate Nilo.
'. * "
1. (53) Dixit abbag Nilus : Quaecunque feeerb in
,
vbidictam frairis qiii te toserit, cuncla in corde
..
luo orientur tenapore oralionis.
. 2. (54) Dixit iterura : Oratio, mansueludinis et
.
^ ab ira vacuilalis est germen.
'. \
3. (55) Kursus : Precatio est, tristiliae ei anxie.
tatis remediuni.
*. '
4. (56) Dixit adbuc: Abiens vende quae babos,
, \ ,
et da pauperibus; assuiuptaque cruce, abnega le - metipsuiu; quo possis absque. ulla distractione
.
orare.
'. " ,
5. (57) Hoc quoque pronuntiavit: Iix quecun - que lolerando lc pbilosopbuin praebuerfo, bujus
.
fructum tempore oraiionis iavenies.
*. ,
6. (58) Itein i s t u d : Si desideras orare sicui
, .
oportet, ne trislitia afifeceris auimum ; alioquin iu
vanuro curris.
?. \ , '
7. (59) Necnon boc : Ne velis res tuas ila admt * - nistrari quemadmodum tibi videiur, eed ut pla1 * .
At
.
....
xa\V
cuerit Deo;. erisque
turbarum vacuue, ei gratus
in precibus tuis,
'. ,
8. (GO) Sentenlia etiam illius f u i l : Beatas est
.
monachus, qui se cunctorum purgaraentum existimaverit.
V. "
9. (61) Dixit pariler : Invulneratus a teiis ini- '
,
mici roanel monachus, qui amat quielem ;- alr itlo
. qui miscetur cum pluriiuis bominibus, continuas
accipil plagas.
'.
10. Demum d i x i l : Servus qui ncgligit opera
.
domini sui, paratus sil ad verbera.**.

.
De abbate Nitferoov
1 0

1. (62) Abbas Nisterous magmis ineedebat per

*. **
\ , eremum cum quodam fraire; et viso draeone,
. \ \ , & fugcrunl. Dicil ei frater: Tu quoque times, Pater 1
Excepit senex : Non ikneo, iili ; sed profuit m i b i ,
; \ ,
, \ quod ftigerim; alias non effugissem spirilum vanaa
gloriie.
.
'. , *
2. (63) Fraler inlerrogavit senem, boc pacto:
, , \ ;
Quae res bona est, ut faciam, et vivam in ea Ait
\ . '
senex : Deus novii quid bomim s i t . Vcrum audilu
' . .
47, 48.
(53) NilusDe
(54) Ib. cap.
(55) Ib. cap.
(56) Ib. cap.
(57) Ib. cap.
(58) l b . cap.

1. et ed. .

oratione, cap. 13.

14.
16.
17.
19.
20.

* . .

(59)
(60)
(61)
(62)
l i i , 6,
(63)

' PCoiv v> 12^, 13.

^Luc. m ,

Ib. cap. 89.

II>. cap. 121.
V i i . Palr. , 1 1 ; Suar. ad iV#/. p. 636.
Vil.Palr. v i u , 12; x i i , 3 ; Viridarium Hadcri,
29.
VU. Palr. i , 2 .

01 AD PALLADIUM.

S07

30?

accept, e Patribus aliquem ab abbate Nisteroo inagrto, abbatis Anlonii amico, petiisse, quodnnm
, ,
opus bonum esset, ut illud faeeret; ac responsura
\ \,
boc tulisse: Nonne operationes cunctae sunt seqtta ; \ * \
les ? Scriplura docet quod Abraham boFpitalis
; , ,
erat, ct Deus eral cum tHo ; quod Elias diligebat
' \
quictem, et Dens eral ctim eo ; quod David humi, \ ' \ \ litale pollebat, et Deus versabatur cum ipso. Ad
, \ ' . *0
id ergo ad quod vides animam tuam propcndere
,
aecundum Deum, hoc fac , et cuslodi cor tuum.
[] .
\ 6$
3. Abbas Josepb ait ad abbalem Nisteroum:
,
Quid faciam linguae nieae, quam continere nequeo?
; \ .
Dicit ei eenex : Gum ergo iocutiis fueris, oblines ; * . \ 6
ne requiem ? Respondit: Neqnaquam. Tum senex :
, ; Si quietem non babes, quare luqueris ? Sile potius ; cumque comigerit colloquium , plura audi
\ , quam dicas.
' .
. Fraler vidil abbalem Nisieroum gestantem
'. "
duo eolobia, alque ila inlerrogavit eum : Si pau- , , *
pcr venerit, et pelieril a te vesiem, quamnam ei
, ,
dalures es?Respondit: Meliorem. Excepit frater:
; \ \ . \ *
Si etiam alius peiierit, quid ei prabebis? Respon- ' \ ,
sum dedit senex : Dimidium alterius vestis. Adbuc ; \ * .
fraier : Si alius postulaverll, quid tribues ? Et * \ ,
senex : Scindam, inquit, quod superest, el tradam
; \ , \
dimidium , ac reliquo cingam me. Iterum Hle : , \ . \
Quod si boc quoque a te quispiam reqnisierit, \ ,
quid faeis ? Tum senex: Prabeo ei reliquum, et
; * ,
profectus alicubi sedeo, donec Deus miserit, texe- \ ,
rtique m e ; non enim quaero ab alio quoquam.
Q \ *

5. Dixit abbas Histerous : Debent monacbi quotidie, raane et vesperi, reputare : Quid eorum qus
vult Deus, fecimns? et quid eorum quae non plaeent ei, non peregbmis? atque ila traciare universam vilam suam. Hoc enim modo vixit abbas
rseniu*. Stude ut singulis diebus coram Deo
aetes sine peccaio. Sic Deum precare, ut praescns
praeenlem. Revera eniro adcst. Ne tibi leges praescripseris. Judica nemincm. Alienum a monacbo
t s l , jurare, pejerare, mentiri, imprecari, facere
contumeliam, ridcre. Qtii vero supra meritum
koooralur vel efferlur, multo aflicilur darono.
De abbate Nisteroo camobiia.
*. Relatione abbatis Poeincnis de abbale NisCereo didicifhus, quod queniadmoditm serpens
seneus, quera fabricavit Moses in populi medelam,
ita erat senex, omnem vim obtincus, et silens
uiedebatur cunctis.
2 (64) Interrogatus abbas Nislerous ab abbate
1

AL .

* . .

.
'. *,
* \ ,
, \
; \ *
. .
\
. , \ .
.
, , , , , #.
, .

.
* '. ,
, , .
, .
. \ (63)

. .

(64) YU. Patr. x v , 3 0 ; x m , 3.

(65) .
Apponam bic lotum capul,
proul legiiur in duobus exemplaribus iuss. Coiberlina? Bibliolheca?, siraulque versionem Pelagii.

,
\ 6 | ,
. * ,

* .

. ,
, ,
,
.
, \
, \ \
^ , . *
,

309

APOPHTHEGMATA PATRUM.

310

A6CA , Poeraene, unde virlulem hanc acquiaivisset, ut

, - quoties accidisset turbae nonnihil in coenobto, non
6, , ,
loquereiur, nec se medium inlerponeret, respon , d i l : Ignosce mibi, abba : initio cura iniravi IQ
, ,
coenobium, dixi animo meo: Tu el asinus unafm
. " ,
estis. Sicut asinus vapulal, nec loquitur, maledicta
, audit, et niliil respondet; ita eiiam tu : juxta illud

,
Psalmi: Ut jumenlum faclut tum apud te, tt eg
.
semper lecum

.
De abbate Nicone.
,
Frater quaestionem hanc propoeuil cuidaro

Palribus : Quomodo diabolus tenlalioncs inducii
; ,
euper sanctos ? Ac enarravit ei scnex : Eral ali , , .
quis Patruno, nomine Nicon, qui babilabal in
" ,
monle Sina. Conligit ut aliquis, profeclus in len , ' & torium cujusdam Pbaranita?, invenla tilia ejus sola,
. \ ,
cum illa in peccaUim laberelnr. Tum ail e i : D i .
cito : Anacborela abbas Nicon boc in me cominisit.
, , Postquam venit paler cjus, re audila, sumens gla . , dium prorupit iu senem. Qui ad pulsalionera ejus
6 . \ - egressus est. Gumque prolendisset gladium u l N i , \ . \ conem occideret, exaruil manus ejus. Itaque Pba **,
ranita discedcns rem exposuit presbyleris. llli euni
' \ arcesserunt. Perrexit senex. Imposucrunl niultas
, . - plagas, volcbanlque expellere. Oravit inquiens :
, " ,
Propler Doniinum, relinquile me hic, ut agara
. \ ,
poenilentiain. Et segregantes euin seu excommu \ . \
nicanlcs ad irium annorum lempus, mandaium
, ;

dedcrunt, ut nemo illum adirel. Confecit ergo tres

\ , . ^
" ,
\ *
\ ; ,
, \ :
. ,
, , . \
,
* , ' ,
, '
. .
"
.
!

annos in poenilenlia, singulis Domitiicis accedens

ad ecclesiam, cunctosque deprecabalur uti orarent
pro ipso. Poslea eum qui delictum perpeiraverat,
ac (entalionem immiserat supcr anacboretam, ikcmon invastc, alque in ecclesia confessus est, a se
peccatum designatum, se auclorem exstilisse calumuix servo Dei intentalae. Tunc univcrsi venientes proslraverunt se coram sene, et dixerunt :
Ignosce nobis, abba. A i l i l l i s : Quod speclat ad
ignoscentiam, ignoium est vobis; de mansiooe
vero, non amplius bic vobiscum manco, quia nc
unus quidem iuvenlus esl habens discrelionem,
qui mecum condoleret. Alque i u illinc receesil.

Addidit seucx : Vides quo pacto diabolus adducat tentaliones supcr sanclos.
1 1

. .
. .

. . . add. .
. add. .
Psal. LXXII, 22, 23.

* Al.inscr. .

, \ . D
, *
, ^ ,
^,
, :
^ ,
,
, \ . "
, \ ,

\, . l)um
abbas Pattor in covgregatione estel, audiens de abbale
Natertne (IDS. liber Parlbenonis Suession. Nisterone) desideravit eum videre; et maudavit abbali
ejus, ut miiteret eum ad ipsum. Qui cum nollet eum
tolnm dimiltere, non direxil eum. Posl paucos autem
dies disptnsator monastcrii rogavil abbatem, ut pcrmitl*rcl eum irc ad ubbatem Pdsforew, ut (vel ci)

diccret ei cogilatioties suas. Abbat autem cum eum

dimitteret, dixii ei: Totle tecum et fralrem istum,
quia mandavil mihi de ipso senex; ei non pra>sumens eum solum dimittere, disluli usque modo. Cum
ergo venissel dkpensutor ad senem locuiut esl ei de
cugilalionibus suis, et UU sanavit eum responsione
sua. Posl hccc autem interrogabal senex fratrem
illum dicen* : Abba Nestero, quomodo acquithisli
viriulcm hanc, ut quando cmerserU tribulalio aliqua
in monaslerio, non loqtiaris, neque l* medium facias ?
Et cum mutlum cogerelur fraier tene. dtcit ei :
Ignosce tuihiy abba; quando intravi in inilio in congregalione, dixi animo meo: Tu el asinus unum esfo. Sicut eniin atinu* vapulal et nun loquitur, iujuriam paliiur et non respoudet: sic et tu; quemadmodum in Psalmo tegilur : Ul jumentum facm $um
apud /c, et ego semper letnm [Psat. LXXU, 23).
s

APPENDIX AD P A L L A D l l M .

De abbaie Nelra.

(66) Narraveruitf de abbale Nelra discipulo abbatis SiWani, quod quando in cella ua sedebai in
monte Sina, moderate scipsum regebat ad corporis
neceasitatein. Postquam vero facttis esl episcopus
in Pharan, raultum se ausleriori vita constriaxil.
Qitocirca dicit ei discipulos ejus : Abba, cwn eseeliuis in eremo, non adeo ascetice vivebas. Excepit
senex : lllic solitudo eral, quies, silentimii, paupertas; placebatque moderart corpus, nc in infirmitatem incidercm, et cogerer quaerere ea quibiis
carebam. Nunc vero adcst immdus, occasioncs adsunt; quod si hic aegrotavero, est qui succurrat
mibi, ne monacbi propoeitum amkiam
De abbate Nktta.

311
)

,
,

, . ,
, .
, ,
, ,
, \ .
, \
, ,
.

,
Retulit abbas Niceta de duobus fralribus, quod

.

convenerinl cupidi simul habitare. CogjlaviL autem
, ,
apud se unus : Si quid placuerit fralri meo, illud
. \ ,
faciam. Pari raodo rcputavil alter, SP. exseculurum
.
fralris stii voluniatem. Vixerunt ergo ad mullos
. ,
annos cum ingenti charilale. Quod inluilus inimi
cus, perrexit ul cos ad dissidium compelleret. I g i , \ \ ,
tur collocans se in vestibulo, uni apparebat in forma
.
columbai, alteri instar cornicis. Dicit unus : Yides
; . \
columbam hanc? Ait alter : Cornix cst. Et ccepe , runt verbis alterutrinque conlcndere. Necnon con, ,
eurgenles, cominiseroiQt pugnam ad sanguinem us ' , .
que, in sunimum bostis gaudium : aique separalim
"
recessecunl. Posl trcs vcro dies resipucrunt, ad se
rcversi; Cactaque invicem bumili venise salulalionc, C ,
ulerque professus est qualis putala sibi fuissct vo-
lucris conspecla. El agnoscentes inimici impugna- , tionem, usque in Onem nusqnam separati manse- .
runt.
.
Principium liitcra &.

.
De abbali Xoio.
*.

, *
4. Frater percontatus esl ex abbate Xoto : Si ali , ,
cubi consisteitfr, comedero panes tres, nura mititum
;
esi? Respondit senex : \n aream venistine, fraier?
, ; *
Ilcrum rogavit : Si tres vtni caKces bibero, num
, ;
imilium est? Respondit : Si d%m<m non exsistit,
, * ,
non est mulium; quod si exsistit, muituro est. Vinum

cnim ad mootacbos non pertinet secundum Deum
D .
viventcs.
'. (68) *
2. (67) Retulit Pairum nonnnllusde abbatcXoio
,
TbcbsBo, quod inlrarerrt aliqoando in montem Sina;
* \ ,
unde cum egrederctur, occurrit ei fraler, qui i n , * ,
gemiscens dix*H: AffUgimur, abba, ob imbris pcnu, .
" . .

. .

. .

(66) Vit. Patr. x, 36.

(67) VU. Vair. xn, U .
(68) " . Colbert. tftiobus codicibti* :
*
, ,
, ,
.
;

* , \ ,
' .
, ;
.
, .
, . " . Qua
eiram cum Pelagiana ycrsionc confligi tlcbeut.

APOPHTHEGMATA PATUUM.

;
, ,
.
, ;

\ .
, , . .
. .

riam. Ait illi sencx : Quare non fundilis prcces,

aique a Deo poscitis? Tum fraler : El oramue, el
supplicamus; nec pluit. Excepil senex : Omnino
non oratis inlenie. Vis aulem cognoscere quod ila
est? Et exiendii manus ad ctelura in oralione.
Confestimque defluxil pluvia. Quod cum vidisset
fraler, lerrilus est, ac in faciem proslravlt se, venerans eum. A i scnex fugit. Porro fraler quid
contigisset nunliavit cunclis. El qui audierunl, glorificaverunt Dcum.

.
De abbate Xanlhia.
4. Diclum abbatis Xanlbia? : Latro in eruce eral,
'.
, \ * et per ununo verbtim justus eflecios esl; hidu cum
aposlolis recenscbatur, et una nocle ainisil ornnera
,
, laborcra, descendilqne e ccelis in infernum. Proinde
nemo \ boni operis feiicilate constkultts, gloriciur.
$.
* ' Qinnes enim qai confiderunt in semetipsis, prolapsi
suut.
.
'. '
2. Ascendit aliquando abbas Xanlbias e Sceli in
, Terenulbrm : quo vero loci diversatus oel, propter
. '
exercitalionis laborem attulcrunt ei modicutn vinl.
. \ Quidam autcm audilo eum adcsse, dscmoniacum
addoxerunt. Cccpit daemon opprobrare scni : Ad
. vini potorem hunc adduxislis me. Et scnex quidem
* noluit eum ejicerc; scd propler cxprobrationem
, d i x i t : Chrislo credo, quod antequam ebiberiro po, . - culum hoc, exibis. Uiquc coepit senex bibere, cla, , , . mavit daeinon in baec verba : Uris me, uris ine. Et
,
antequam bauslum complcsset, pcr graliaro Cbristi
.
C egrcssus est.
\ ,
3. Idem dixil : Cariis melior me est : quia et
\ , araoreni babet, el in judicium non venit.
.
Principium lilterae O.
' .

.
De abbate Olytnpio.
'. ",
4. Ex relalione abbalis Olympii. Saccrdos genll , lium descendens aliquando in Scetim, venil ad cel , \ - lam meam, ibique pernoctavit. Videns aulem mo , * ,
nachorum vivendi ralionem, ait milii : Ua agenles,
; niliilne conspicilis a Dco veslro? Dico ei : Nibil.
. * Excipit sacerdos : Cerle nobis sacriftcantibus Deo
, ' , nostro, nihil ille a nobis abscondil, sed sua myste * ria revelat. Vos vero, post lot labores, vigilias, se , , - D wssiones, el austcritates, a i n \ Nibil inluemur? Omnino igitur, si nihil aspicilis, cogiialioncs malas
, ;
retinelis in cordibus veslris, quae vos a Deo vcslro
, ,
sejungunt, aique ideo non revelat vobis mysteria
,
, sua. Abii ego, mintiaviqiie scnibus vciba saccrdotis. Illi admiralt sunl, aQlrmaruntque ita cssc, quia
. ,
impurae cogitaliones separant Deum ab honiine.
.
, .
,
'. .
, . ,
, *
<? of
*: . ' ,

2. Abbas Olympius CeHarnm impngnatus est ad

fornicationeni. Et iuentem ejus subtt cogitalio haec :
Vade, accipe uxorcm. Itaque surgens hitum confec i t , ac formavil mulicrem. Dicitque apud sc : Ecco
uxor tua. Oportct igilur multum operari, qito ahs
catn. Unde operabatur, taborans plurimum. Paulo

813

APPENDIX

PALLADIDM.
316

,
*

post ilcrum facto lulo, sibi finxit filiam, ailque j

animo suo : Pepcrit uxor tua; necejse habes am-
,
plius operari, ut possis nutrirc ac tegere prolein
tua:n. Atque ila faciens, maceravit se. Tum ad co- , .
,
gitaiionem : Non amplius, inquit, valeo laborem
suslinere. Adjccitque : Si non vales laborem ferre, . \
,
nec uxorem qiueras. Caelerum bcus, cernens vexationem ejus, sustulit ab eo tentationis bellum; sic- . , *
, .
que conquievit.
Deabbate

Orsisio.

'.

'. * ,
! . (69) Dixit abbas Orsisius: Laler crudus, in fundamcnlum juxta flumeu missus, non resislit unum ,
, .
diem; coctus vero, lanquam lapis perseverat. Sic
boruo qui carnalem sensum babet, nec quemadmo- , \
dum Josepb ignilus esl timore Dei, dissolvilur 1 , .
quando procedil ad imperium. Mullse enim sunl bo, .
rum tenlationes, inler boraines degenlium. Bonum
,
autem csl, ul quis cognoscens niodulum suum, ouus
. , .
principatus rcfugial. Slabiles vero in fide manenl

iininoli. De ipso quippe sanctissimo Josepbo si quis , , . piam volueril loqui, asserel eum non exslilisse ter, .
reuum. (juanlis impetilus esl teiitationibus, et iu
; ' '
cujusinodi regione, ubi tunc lemporis non appare, ^; ,
bal cullus divini vestigium? Sed Deus palrum ip
sius cum eo erat, eripuilque illum ex omnibui an .
gustiis; el nunc cum pahibus suis degit in regno
, coelorum. Ergo nos quoque, agnoscentes modum
.
nostrum, decericmus. Vix euim vel sic effugere poterimus judicium Dei.
1 7

2. (70) Dixil Uerum : Nisi bomo recle custodierit *

cor suuin, puto quod quaecunque audivit obliviscetur ac negliget; alquc ita inimicus, locum in eo i n veniens, eum dejiciet. Quemadmodum enim lucerna
apparata et lucens, si negligalur ut non accipiat
oleum, paulalim exsliuguilur, ac deinceps pracvalent lenebre adversus eain; neque boc solum; scd
ctiam contingit, quando mus ad lucernam accedil,
quaerens funiculuni peredere; antc quidem qtiam
exslincla penilus sit, frigeaique oleuni, non potest;
quod si conspexerit, non modo abessc lumen, sed
el calorem ignis, tunc exlrabere volens funiculum,
lucernain quoque dejicit : quae si tcstacea sit, confringilur; si vero a?nea, a palrefamilias ilcrum i n glruitur : parem in modum, negligente anima, sensiin recedit Spirilus sancius, donec ad plenum illa
exslinguatur amillatque calorem suum; el de caetero hoslis devoral anima? alacritaiem ; corpus quoque abolet maliiia. At si homo illc bonus exstilerit
ratione afleclus erga Dcum simpliciler auiem ad
ncgligenliam raptus i u e r i l , Dcus, ulpote misericore, immitlens in eum limorem suum, necnon memoriam futurarum poenarum, parat seu eflkit ut
vigilet, servelque sc in posterum cmn caulione
nmlla, usque ad visitationem suain.
9

. .

" . .

(60) YU. Patr. xv, 31.

'.
, *
, . "
,
, ' , ' * ,

,
, *
, ' ,
,
, *
, *
, *
,
* , , .
,
, >,
,
, ,
,
.

* . W- .

4 0

. . .

(19) VU Palr. , 37.

317

APOPHTHEGMATA PATRUM.
.

513

Principium lillerae .

De abbaU Puemene, $eu Pastore.

. , , ,
. ' , *
* \ , *
, \ .
,.
. \ , "
,
, , .
* .

1. (71) Profectiis esl aliqnando abbas Poemen,

cuni esset juvenis, ad senem quemdam, ut inlerrogaret eum de tribus cogilalionibtis. Ul ergo pervonil ad senem, oblitus esl unam e tribus : et reversu*
est in ccllam suam; eed ubi manum posuit quo
clavis aperiret, recordaius esl oblili sermonis. Unde
dimissa clave, rediil ad sencm. Qui ait illi : Properasti iri venires, fralcr. Ille narravil: Quando posui
manuin meam ad sumendam clavern, recordalus
sum verbi quod quaerebam , nec apertii; ideoque
reverstis sum. Erai aulem spatimn viae plurimum.
Dixit ei senex : Gregum Poemen, id est pastor.
** \ - JJ nomen tuum sermone bominum celebrabilur per
.
universam iEgypti regionem.
2. (72) Quodam tempore familiaritas inlercessit
.
inler Paesium fratrem abbaiis Pocmenis et alium
,
quemdain exlra cetlam suam : Abbas vero Poemen
, * - nolebat. Unde exsurgens fugii ad abbalem Ammonam,
* , dicitque ei : Frater meiis Paesius habct cum quo . * dam famtiiarilatem, qnae me quiete yivere uon sinU.
, $; ", A i l illi abbas Ammonas : Po&tuen, adhuc vivis?
, 6 ,
Vade, sedc ia cella ttia; el pone in corde tuo, quasi
.
jam ab anno jaceres in sepulcro.
'.
3. (73) Yenerunt aliquando regionis presbyleri
* ad monasleria, ubi erat abbas Poemen : ei ngressus
, * est abbas Anub, dixiique ei : Invitemus bodie bic
. \
presbyteros. Gumque diu stelissct, non dedit ilti
, . \ C responsum. Quocirca tristis exiit. Aiunt ci qui juxta
sedebant : Abba, cur non respondisii ei? Excepit
. ol *
abbas Poemen : Ego causam culpamque non babeo.
, ;
; *
Mortuus eniui sum. Morluus autem non loqtiiiur.
* .
. (74) Sencx quidam degebat iti jEgyplo ante*.
, quam eo venisset abbas Puemen ctim suis, eraiquc
. multum nolus atque bonoratus. Ul ergo e Sccti
ascendit Poeraen cum sociis, bomines reliqticrunt
,
, . - senem, et veniebant ad abbnlem Pocmenem; qui
angeLalur. Itaque dicil fratribus suis : Quid faciemus , \ *
, . magno seni huic, quia nos in nio'estias miscrunt
bomines, derelinquendo senem, ac nobis, qui nihit
, ,
; - suimis, atlendendo? Quonam igilur modo poterimussenis animum curare? Adjecit : Conficileparum edu ; *
, (75) * l i i , et accipile sailem \ i n i ; pergamusque, ac una
, * nianducemus: forte per boc polerimus delinire oum.
.
Portaverunt igilur cibos, et profecli sunl. Ui au, . ,
tem fores pulsavcrunl, atidirns scnis discipulus
, * ;
inlerrogavil: Quinam eslis? Illi exccperunt: Itefer
,
abbali: PoBmen est, qui vult benedici a lc. Quoil
.
cum discipulus ounliassel, illc significavit,
bis
4

4 4

4 9

. [] . " L a l . .
. .
* . . .
add. ' .
. .
.
;, . , . . .
4 7

(71) . Sailcs quae mensura

sil explicaiur a S. Epipbanio lib. De mensuris el
ponderibu$, cap. 2 i . Sod ct Palladius Hist. Lau$.,
cap. 22, ca voce uiilur.

(72)
(73)
(74)
(75)

Yit. Patr.
V i l . Patr.
Vit. Patr.
Vit. Patr.

, J9.
XTI, 8; Appcnd. p. 1003, 11. i o .
x, 38.
111, 93; xvn, 8.

5(9

APPENDIX AD PALLADIUM.

verbU: Abi, oon mibi vacat. At illi permanserunt

ad asslum solis, aienles: Non secedemus, nisi postquam digni visi fueriraus admilli a sene. Porro senex, cernens humilitaiem eorum, necnon patienl i a m , compunctione ductus aperuit. Et ingrcssi
cibiim sumpserunt cum eo. Cum aulem manducarent, ille d i x i t : Revera, non suut ea sola quae de
vobis audivi, sed centuplum conspexi in opcre
vestro. Ex illa ergo die amicus eorum exstiiil.
5. (76) Voluil aliquando praeses provinciae illius
videre abbatem Poemenem; nec admiltebat seuex.
Igilur sumpto pralextu, quasi facinorosum comprehensum filium sororis ejus, misit in carcereni,
diceus : Si veneril senex etoraverit proeo, ego d i roittam. Accessit soror ejus, deflens ad jauuam. Is
vero non dedil responstim. Quare mulier maledictis
bis appetebat eum: Yisceribus ae neis predile, n i i serere niei, quia hanc unam sobolem babeo. At
illc mitlens reuuniiavii: Poemen libcros non suscepit. Atque recessit in hunc modum. lis ergo auditis, prseses inisit, aiens: Saltem verbo jubeat; d i miUam illum. Senex vero vicissim signiiicavit:
luquire secundum leges; et morie si dignus est,
moriaiur; si non est, fac ul placuerit.
4

6. (77) Ueliquit aliquando fraler i n coenobio; degebat autem iis in locis anachorela, qui a longo
lempore non processerat. Veniens ergo coenobii
abbas ad senera, nuntiavit ei de fratre qui deliquerat. Ait i l l e : Expeliite eum. Egressus vero fraler e
coenobio, inlravit in speluncam, ibique Oebat. Contigit opportune ut fratres nonnulli qui ad abbatem
Poemenem proficiscebanlur, audirent illum flentem;
qiii ingressi invenerunt summo affectum dolore,
bortatique sunt u l ad senem pergeret; scd noluit,
dicens: Hic ego morior. Venienles porro ad abbatem Poeinenem rem ei narraverunt. Ille precibus
inductos eo remisit, dicturos f r a t r i : Abbas Poemen
vocat te. Yenil frater. Quera senex intuitus aflliclum, surrexit, complexus esl, el cum eo comiter
agens, rogavit ut cibum sunieret. Misit autem abbas Poemen aliqtiem fralrum suoruin ad anachoretam, qui nuniiarel: multis annis videre te desidero, postquam de rebus tuis audivi; sed ex amborum pigritia non congressi sumus. Nunc ergo, Deo
volente, occasione oblata, laborem iiineris suscipe,
ac videbitnus nos. Non enim egrediebatur e cella
sua. Ille audiens, apud se: Nist Deus seni inspirasset, non misisset ad me. Qtiocirca surgens, accessit. Cumque se mutuo laeli salutasseut, sederunt.
Tum ad eum abbas Pcemen hunc instiluit sermonem : Duo honiines in quodam loco degebant, qui
atubo mortuos babebant apud se; dimisii unus
roortuum sutim, atque abiil ad plorandum moriuum
alterius (78). Audiens porro senex, compunclus
est ca oratione, recordatusque est rei quam fecerat

A l . add. ;, .
(76) Vtf. Patr. , 15; Raderi Yiridar.,
18.

. 6,

S20

, , "*,
. 01 , *
, .
, \ , , ;.
' . ,
' , \ & \ .
* .
.
'.
, \
.
, , *
, \ ,
. \
.
. , , , . ' U
* .
\ . ,
, .
,
' , *
, .
*.
\
.
, \ .
* .
, \
.
, \ * \
* \ . \ ,
.
. \
, * , '
. * \
,
' , . 6
, *
, ,
.
> , \ ,
.
* \
,
' . \
. \
. *
\
\
, \
.
\ , \ , *\ !
9

. .

(77\ VU. Patr. , 7.

(78; Doroili. Doctr. 6.

5*4

APOPHTHEGMATA PATftUM.
32
, - el d i x i t : Poeroen, sursam sursuin in coclo; cgo ve .
ro deorsum in teira.
. \
7. (79) Adierunt aliquando senes mulli abbatcm
- \ Poemenein; cum ecce quidam ex afliiiibus abbatie
, \ Poemenis baberet filium, cujus facies diabolo efli . \ cienle conversa crat relrorsura. haque paier intui ,
tus mulliludiuem Palruin, assumpto lilio exlra mo .
nasterium sedebat plorans. Comigil aiilem nt qui * \ * , ; dam senex exirei. Is cernens eum, ait : Quid plo * *
ras, homo! Respondii: Cognaius sum abbalig
Poimenis, atque en puero buic accidil ista lentalio;
\ , volenles aulem seni oflerre liiuuimus. Neque enim
* . \ - vull videre nos. Atque nunc si compererii nie ades , \
ee, miliet ac expelieC ine. Ego vero nbi vidi adven , . ,
iuiii vestrum, ausus sum venire. Queinaduiodum

, , \ , ergo libuerit, abba, mei miserere; inlioducito

\ " . \ puerum, et orale pro illo. Senex assumens puerum
, , \ iuiravit. Porro usus esl prudcnlta; nec slatini ob $ , l u l i l abbatt Poemeni; sed incipiens a iiiinoribus
, * iralribus, dicebat : Consignate pucrum. Cumque
. - fecissel ui a cunctis ex ordine consignarelur, de , $ . mum abbali Pcemcni aiiulii. Is nolebal ut ad se

, appropinquaret. At illi rogabant, dieentes: Sicnt
' , \ , . \ cleri, el tu, Paier. Tunc ingemiscens surrexit, at, , , que ita precatus esl: Deus, sana [crealuram tuara,
, . ne ab hoste in serviluiem redigatur. Ei cum signas\ , - sel eum, illico curavit, sanumque patri resliluit.
\ .
8. {80) Aliquando quidam frater, ab oris abba'.
\ * \ ^ lis Pceinenis discessil in peregrinam terram; illicquc venit ad queindam anacboretam, qui tharitate
* , \
predilus erat, et quom adibanl niulli. Fraler nun .
\ . tiavit ei de abbaie Poemene. Ule audilis boimnia
. virlulibus, desiderio lactus est videndi eum. l l e , verso igiiur iratre in iEgyplum, paulo post exsur , gens anacboreta, e regione cxlera perrextl in ifcgyplum, ad illuin fratrem qui ipsiim convenerat; nain

indicaverat
ei ubi rcaneret. Yidens aulcm eum ille,
.
demiralus est, elvalde est gavisus. Dixit anacbo , .
* , rcta : Exerce cbarilateoi, duc ine ad abbalem PGBmenem. Ilaque assutnens eum, pervenil ad scnem.
. \ , \
Cui nuntiavil quae ad ipsum speciabanl, bis verbis:
\ , ,
, \ , Magnus vir est, charilaie mulia, ingenli booore
apud suos: dc le annuntiavi ei, cl cupiens videre
.
\ , \ . ^ te, advenil. Susccpil ergo ilhnh cum Ueiilia; cC
poslquam se muluo salutassent, consederunl. Tunc
, \
. \ peregrinus cocpit loqui ex Scriptura, do rebus spirilualibus et coeleslibus. A l abbas Poemen verlit
, \ .
, \ faciera, nec responsum rcddidit. Unde is ccrncns
quod non colloquerelur, Irislis cgressus est. Dixii . ' ,
que fratri qui eum duxeral: Frustra hanc omneni
, \
* peregrinalionem suscepi. Veni nainque ad senem;
ecce vero neque mecum colloqui rult. Ilaque fra. * \
ter ingressus ad abbalcm Poemenem : Abba, inquil,
' .
proptcr te accessil magnus islc bomo, tanla gloria
, \ * ,
in loco suo refulgens; quare non disseruisti cum
,

A l . in*er. . " . .
(79) Vif. Pafr. , 10; xiv, 1.

. .

. inser. .
(80) Vit. Palr. , 1 8 1 ; , 39.

354

APPENDIX AU PALLADIUM.

333

eo? Exccpit ecnex : Ille c supeniis est, et coelestia *U \ '

; \,
loquiiiM*; cgo vero ex inferioribus sum, et lerrena
\ , , \
lo<|UO?. Si sermonem ad me habuisset de affectibus
. \ ,
animi, ei respondissem. Quod si agalur dc coelestibus, cgo illa nescio. Egvessus ilaque fraler retu- \ ,
.
l i l peregrino: Senex non facile de Scripturis lo * *
quittir; sed si quis rogaveril de animi afleetibus,
,
responsum dat. llle compunclus sencm adiit, el
ait e i : Quid faciam, abba, quandoquidem domi- . \ ,
\ * , , nantur rnibi animi affectus? Tunc oculis in eum
;
conjeclis, laetus senex inftt: Modo beue venisti;
, \ *
nunc aperi ostuum de his, et implebo illud bonts.
Ille vero plurinuim animse coromodum cum ccpis- , \
. *
sel, proressus e s l : Plane baec est vera via. G r a i i s " \ . \
que Deo aclis quod cum ejusmodi sanclo meruisset
,
convcnire, reversus est i n rcgionem suain.
.
0. (81) Comprehendil aliquando rector provin'.
ciae quemdain e vuo abbalis Poemenis; el vcnerunl
\ cuncti, senem rogantes ut abiret, eumque e car \
cere emiUeret. Dixil eis: Sinile me dies Ires, tunc. * , \
quc proflciscar. Oravii ergo abbas Poemen ad Do- .
minum, bis verbis: Domine, ne dederis mihi hanc
, * ,
gratiain: alias non permissuri sunl me sedere in
. \
boc loco. Venit ergo senex, rogavitque judicem.
. .
Qui ad eum infil: Pro lalrone rogas, abba? Senex
\ ,
aulcm gavisus est quod graiiara ab eo non acce; , *
pisset.
.
10. Narravcrunt quidam, quod aliquando abbas
\ ,
Poemcn et fratres ejtts conOcerent scolaces: nec
\ (82) *
procedebat, quod non haberent unde emerent funi- C , . (
culos. Et aliquis eis cbarus rem narravil cuidam

mercalori, homini pio. Caeterum abbas Pocmen no .
lebal quidpiam a quoquam accipere, ad vitandam
, .
nimiruiu lurbse vexalionem. llaqtie niercaior, cu ,
piens opus seni coniicere, praetexuit indigere se
,
scoUcibus. Et adduxil camelum, sumpsitque. Ve- , \ . ;
niens aulein fratcr ad abbalem Poemenem, audilo
, \
quod fecerat mcrcalor, ut qui vellel laudare eum,
, ,
i n i i t : Sanc, abba, clsi non indigeret, accepil tamen,
, , \ ,
quo nobis opus facerel. Audiens vero abbas Poe .
nicn, absqiie indigenlia sumpsisse, dixit fralri :
, , Surge, conduc camelum, et affer illos. Quod si non
, \
aliuleris, Poemen bic non amplius residebit vobis, ' .
cum. Nolo namque cuiquain injuriam facere, cuni
,
uon indigeat, ut damnum palialur, capiatque l u - , \ . \
crum meum. Abiil frater ejus, et post mulmra
, *
laborig allulit. Nisi eniin attulisset, senex disces, * .
eissel ab eis. Ut ergo vidit illos, gavisus est, tan, , \ .
quain si inveaisset magnum tbesaurum.

i \ . Audiit aliquandopresbyler Pelusii dequibusdam fralribus, quod assiduo in urbe versarcntur,

iavareni, negligerent se; quorirca veniens ad colleciam, sustulit ab iis babitum nionacbalem. Scd
5 1

'. "
, \,
\ , \ *
, . \
1

. .

(81) V / I . Pa(r. , 32.

^82) , el , paulo infra.
Scolaccs sunt funes intorli ct cerati, ad usum fa-

cis ei candehe, SPU funalia ei cerei funalee. Observatum fuil a veteribus el recentioribus.

315

APOPHTIILGMATA PATKUU.

32*

, \ , poslca corde se lacluro sensit, ac pcenitenlia ducius

\ , - esl. Accessil ergo ad abbalcm Poemenem, velut
, \ cogilalioiiibus ebrius, portans eliam leviiones fra, \ . \ t r u m ; remqae seni annuntiai. Ait illi senex: Non
babes tuquidpiam veteris bominis? exuisiine euni?
; ; Bespondil presbytcr: Parliceps adbitc sum veteris
; , .
bominis. Senex reposuil: Ecce igitur, etiam tn,
. sicut fratres. Eisi enim paruin relineas veluslalis,
, - altaiwn peccato subjaceg. Tunc abiens preebyicr
. xocavii fralres, ab ipsis undecim veniam supplcx
, , pcliit, induii eos habitu monacbi, necnon dimisit.
,
.
12. (85) Frnler sic interrogavit abbalcm Poeme'. ,
nem: Conimisi grande peccalum, cl volo per trien , \
. . \ nium agere pcenitenliam. Dicil ei soncx : Mullum
6 * ' ; \ lemporis est. A i l frater: Sed ad annum usque? l l e * . * rom senex : Multum est. Qui atilem aderanl, dixe ; * r n n l : Usqne ad quadraginta dies? Iteruui a i l :
Mulium csi. Addiditque: Affirroo cgo, quod si bo ,
, imnem ex toto corde pttnittieril, nec is amplius
, \ peccaverit, eliam tn tribus poenitenlke diebus Deut
illitm suscipict.
.
15. (84) Dixit adbuc : Signum monacbi in len\ ,
tationibus apparet.
.
14. (85) llerum dixil : Sicul spatharius impera\ "
* toris assislil ei, paratus semper : ita oportct animam promplam csse adversus dxmonem foniica
lionis.
.
15. (86) Inleirogavil abbas Anub abbalem Pce'. - Q
menem, de impuris cogilalionibus quas gignit cor
\ $
, \ hominis, et de vanis cupidilalibus. Dicit ei abbas
. \ * - Pucmcri : Nunquid gloriabitur securis sine eo qxi

ir
; cwdit in ipta ? Tu quoque ne porrigas eis manuui,
, " , \ ttl oiiosse erunt.
7

.
\ ,
. *
,
.

16. (8?) Dixil ilerum abbas Pocmen: Nisi Nabuzardan coquoium princcps venisset, non concrematum fiiisset lemplum D o m i n i . Hoc autem s i gnilical, quod nisi venissel in aniinain recrcalio
gulae, mens non corruisset in bello contra i n i micum.
ce

17. (88) Aiebant de abbaie Poemene, quod invita\ " \ ,

, - tus ad comedendiim contra voluntalem suaro, pro , , D ficiscebalur ciim lacrymis, nc inobsequens essct
fratri siio, eumque trislitia sifficeret.
\ .
'.
, *
, .

18. (89) Dixil prseierea abbas Poemen : Noli babilare in loco, in quo cernis nonnullos libi invidere. Alioqut non facies progressum.

& .
, . \
* .

19. (i0) Narraverunt quidam abbali Pccmeni d*

aliquo monacho, quod vinum non biberet, Et
d i x i t : Vintiui omnino ad monachos non pertinei.

. .

(85)
84)
85)
! 86)

VU. Pnlr.
V i l . /.
Vii. Palr.
Yit. Patr.

. , .

, 40.
, 13; Dorolb. Doeir. 13.
v, 8. In Ephrvm. p. 387, n. 12.
x, 41.

lsa. x, 15.

(87)
(88)
(89)
(90)

Yit.
Vit.
Vit.
YU.

Pair.
Piifr.
Palr.
Palr.

IV Ucg. , 8 sqq.

iv, 29; Append. p. 999, D* 20.

iv, 50.
x, 45.
iv,3l.

327

APPENDIX AD PALLAWUM.

328

20. (91) Abbas Isaiaa intcrrogavit abbatem Poe- *'

\ ^ . menem de sordidis cogilalionibus. Et respondit e i :
Quemadmodum in capsa plena vestimentis, si quis
" , \
rcliqueril ea, tempore putrefiunt : ita in cogilaiio- , \
nibus; si eas corpore non exsecuti fucrimus, pcr ,
tempus abolenlur aut pulrescunt.
.
21. (92) Inlerroganli abbati Josepho de eadern
'. 6
quatslione, respondit abbas Poemcn : Quemadmo- . "
dum si quie serpenlem cum scorpio miserit in vas,
\ , \ ,
llludque occluseril, omnino posl aliquod tempus \
inorienlur: sic ct prava cogitationes quae ex da> \, ,
lnonum inslinctu pullulunl, per lolerantiam dc- .
liciuiil.
22. (93) Fraier venit ad abbatem Poenienem, et
'. , \
ail e i : Sero agrum meum, atque ex eo facio aga * , \ pen. Respondil iili senex : Recte facis. E l abiit . * ;.
cum alacrilale, auxilquc elcemosynam suam. Ab- \ , \
bas autem Anub, audito serinone, inGt ad abba- . ,
lem Pocmencm : Non limes Deutn, qui ha loculus ,
sis fralri ? Senex vero lacuil. Posl duos autem dies, ; \ . \
arccssivil abbas Pocmcn fralrem, eique dicit au- \
dienle abbate Anub: Quid mibi proloculus es alio , \ *
die? quoniam mens mea alibi erat. Tum frater:
; .
Dixi, a me seminari agrura meum, ex eoque dari
* ,
eleemosynam. ExcepU abbas Poenien : Pulabam te
, .
locutuin de fratre luo, qui in sseculo vivit. Quod
\
ai tu es qui boc opus facis, non esl boc nionachi.
*
Is vero audiens, contrislalus esl, alque baec profu- , . dit verba : Nulluui aliud opus novi, nisi boc, uec , , ,
possum non seminare agruin meum. Postquam ergo
. "
discessisset, incurvavit se coram Pcemene Aimb, C , ,
aiens : Ignosce uiibi. Tum abbas Poemen : Ego .

qiioque, inquil, a principio noveram non esse opus
wonacbi; sed secuudum inentem illius pronun- * ,
liavi, dedique ipsi alacrilaleni, ad cbaritalis proccs-
sura. Nunc vcro tristis a b i i l ; aique iierura boc . , \
.
ipsum faciet.
*.
23. (94) Dixilabbas Pocmen: Si peccaverU bomo,
, , , ,
el negaveril se peccassc, ne redargueris eum; alias
exscindis siudium ipsius. Quod si dixeris ei : Noli ,
. * , ,
animum despondere, fraler, sed cave in posterum,
,
exciias animam illius ad poeniteniiam.
.
24. (95) lierumdixit : Bona res est experienlia :
\ *
ipsa enim docel bominem probum.
.
25. (90) Dixit iierum : Homo qui docel, nec quae
'. ,
docet facit, similis esl fonli, quia cunclis poluni
& , *
dat, cunctos abluil, seipsum vero non poiest roun \ , dum praestare.

26. (97) Prceleriens aliqnaudo abbas Pocmen per

yE-yptum, conspcxil niulierem scdcnlem in scpul, , \
cro, ci ploranlem amarc. Unde dixil : Etsi cuncla
. \ /
nntndi bujus obleclamenla advcnerinl, non dcdu ,

6 1

6 1

. . " . .
" . .
.
(91)
(92)
(")
(94

VU. Pair.
Vil. Patr.
. Palr.
VU. Patr.

, 42.
, 5 .
, 46.
, 48.

* . add. ^ ,
(93) YU. Patr. x, 49.
(96) VU. /r. , 50.
(97) Vit. Palr. , 10.

3*9

APOPWTHEGMATA PATROM.

350

% "!*!* . \ cettf ejus animam a luctii. Sic etiam monachui

luctum debet semper in seraelipeo habere.
.
xf. , 27. (99) Dixit pnrterca: Est homo qui videtur
,
lacerc, et cor ejue condemnat alios; is semper
. \ ,
loquitur. Est alius qui a roane ad vesperam loquiit*; ,
tnr, aC lilenliura lenet; hoc esl, extra usum nihil
.
pronuntiat.
\ ,
28. (1) Frater venit ad abbatem PoBraenem, ec
- , ,
a i t : Abba, variis cogitationibus agtlalus ex iia
* . \
periclilor. Senex educit boroinem, ct sub dio col , ,
locat, jubeique ut expanso sinu retineal venlos. At
.
ille respondit : Non possum hoc facere. Tim se . \
nex *. Si boc facere nequis, nec potes impedire, ne
,
subeant cogilaiiones: sed offlcium Ituim est, illig
- obsietere
.
29. (2) Dixit abbas Poemen : Si tres convenerini,
'. ,
quorum unus bene vitam quietam ducal, alter aegro, 6 ,
let graliasque agal in morbo, tertius minislret cum
,
pura cogiiatione; isti tres paris ac veluti unins
*
.
sunl operationis el virtutis.
50. (5) Iterum d i x i t : Scriptura est: Quemadmo*
'. * *

dum detiderat cervus ad fontes aquarum, ita deside*

,

rat anima mea ad te, Deu$ . Quandoquidem eervi

, .
in soliiudine muUos degluliuut serpenies; cutnque
*
combiiril eos venenum, desiderant ad aquas venire;
,
postquam vero biberint, frigent a serpenlum ve *
, neno: iia et inoitacbi, in eremo sedentes, urunlur
a veneno malorum dxnionum, ac desideranl Sab ,
&, \ - C
, \ ,
, " ,
*
\
, .
*
, .
" ,
, ; ,
\ , . \
, * \
" ,
* ,
.
'. \ , '
" , * (98),
,
.
ty. ,
1

" Al. add. .

. 1 . XLI , 2.

51. (4) Abbas Joscph lnicrrogavii abbalem Poemenem, quotnodo jejunandum esscl. Cui respondil sic : Ego volo ut quis quotidie comedat, scd
parum , ne salurciur. Ait abbas Joseph: Quando
eras juvenis. nonne cibo abstinebas per duos
dies, abba? Excepit senex : Revera etiam per irv*
et quatuor, totamque hebdomadein. Mque baec
omnia probaverunt Pairee, nt potentes in virtute
boraines; scd invenerunl praeslanlius esse quotidie
panim manducare; atque nobis iradiderunl viam
qua3 rogia est, quia levis.
32. (5) Aiebant de abbate Patmene, quod cum
ad synaxim venturus esset, sedebat scorsum, discernens cogttationes suas, hora circiter una; alque ita egrediebatur.
35. (6) Frater ifilerrogaue abbaiero Poomenem,

" Deest xa\ in al.

(98) " . CorrigePelagiiim; $ede*

oi prius uorsum, seu polius ex cod. Fossatensi
fdtbat primum $eor$um.
(99) VU. Patr. x, 51.
(1) V i l . Pair. x, 55.
PATROL. G R . L X V .

batum atque Dominicam, quo accedam ad fonleft

aquarum, id est ad corpus el sanguinem Domini,
ut purgenlur a mali amaritudine.

(2)
(5)
U)
(5)
(6)

e f

YH. Patr.
Vit. Patr.
Vtl. Patr.
VU. Patr.
Vii. Palr.

. inser. .

x, 52; x x i v i , ! .
xvm, 17.
x, U; Regula Solit. cap. 54.
x i , 2 2 ; . . 1004, n. 32.
x, 56.

11

AJ.

APPEND1X > PALLADIUM.

*31

332

t l i x i l : Relicta mihi est baercditas; quid faciam ex - ; ", \

ea? illi senex : Abi, et posi tres dies veni, re, \ . , .
sponsumque fercs. Rediit igitur, sicul definierat
* , ;
senex. Qui sic [loculus esl ei : Quid libi diclurus
sum, fraler? Si dixero: Affcr ad ecclesiam; illic pran- , , . , ,
diafaciunt et convivia. Si dixero : Da cognaio luo;
mercedem non recipies. Si auiem pronuntiavero :
. , , Disiribue iu pauperes; facere negliges. Qoidquid
. , .
ergo placuerit, facilo , ego cuipae aifinis non sum.
34. (7) Inlerrogavil euin alius fraler, quid sibi
\ ,
vellet illud : Ne reddas malum pro malo . Ait se,
xaxor ;
nex : Hic aflectus quatuor babet modos: priinum

a corde; secundum ex aspeclu ; tet tiuni de liugua; , ,
quarlum vero est, non facere malum pro nialo. Si , ,
polueris muudare cor tuuni, uon venit ad aspe- \ .
clum ; quod si in conspeclum venerit, cave ne - ^

quaris; si vero etiam locutus fueris, cito abscindc,
6, ,
ut non iacias malutn pro roalo.
.
35. (8) Dixil abbas Pcemcn : Cuslodire. sibi ai'. , , \
tendere, el discrelio, ha*. tres virlutes via duces , ,
tunt animae.
\ .
36. (9) Dixit ilerum : Projiccre se corain Deo,
,
seipsum non metiri, miltere retro propriam vo- , \ ,
luntatem, sunt instrumenia animae.
, .
37. (10) Dixit quoque : Omnis laboris, quicun'. ,
que superveneril tibi, vicloria est, tacere.
.
58. Uerum d i x i i : Abomiualie esl Domino om'.
Dis corporalis requies.
.
39. (11) Dixil adbuc : Inluclu duo sunt:opera'. tur, clcustodit.
Q , \ .
40. (12) Uerum d i x i l : Si tc subieril cogilalio
'.
de rebus corpori necessariis, semelque cunsiitue- , \
r i s ; rursusque secundo subieril, ac lu consiiiue- , \
r i s ; si terlio subieril, noli ci ailendere; oliosa
,
enim est.
.
41. (13) llcrum : Fraler inlcrrogavil abbaiem
'. , '
Adonium : Quid ost nibili sc facere? Respoudit
', ; \
senex : Esse te infra ammalia raiione carcnlia, et , \ nosse quod illa condenmalioni obnoxia non sini.
.
42. llein : Si recordalus fuerii bomo dicti quod
'. ,
in Scriplura legilur : Ex verbi* titis justificaberis, (5, *
et te.rbii luis condeninaberW' ; tdigel potius , )*
,
tacere.
.
43. (14) Dixii pralerea : luilium inalorum est
*. ' lislraclio.
D .
44. (15) Et boc reiulil, quod abbas Isidorus
\ ,
Sceleos prcsbyier iia aliquando ad multitudiuem
, *
verba fecerit: Fralres, nonne propter laborein in
'\, \
bunc locum venimus? Nunc vero non atnplius ia; \ .
borem habet. Ego igilur apparala mea melole abeo

ai locum in quo labor est, illicque inveniam re, \ .
qiiiem.
'. $ Q&ar
45. (16) Frater dixit abbali Poemeni: Si videro

7 0

I Tbess. , 15; l P e l r . , 9.

(7) Vit. Patr. , 18.

(8) VU. Patr. , 12.
(9) Vit. Patr. xv, 34.
(10) Vit. Pair. xvi, 9.
(11) Vit. Pair.ui, 12.

Mailb. x n , 57.

. inser. .

(12)
(15)
, *>
(14)
(15)
(16)

V f.
Vit.
Fii.
Vit.
VU.

Patr.
Pair.
Pafr.
Pair.
Patr.

57.
xv, 56.
x i , 12.
vn, 14.
x, 58.

'. ,
\ ,
B
.
*. , * \ ,
.
V. ,
; *
,
, \ ,
;
\ .
71

\
, ,
, * , '
. \
*
\
* , ,
,
;
\ .
\ , , ,
.
vgf. ,
,
, \
. ,\
78

. .
\ .
;
, *
,
.
\ , T f
n

031

APOPHTHEGMATA PATRUM.

333

, ; 6
*

xplv , & .
, * , .
\ ,
\
; \ ,
,
.
*. ,
, *
* .

. .
. ins. .

Al. inser. .
" Prov. xvm, 15.

(17) L . Dorolh. Doclr. , et . 8.

(18) Vit. Palr. , 32.
09) Vit. Patr. , 13.
(80) Vit. Pair. xm, 6.

rem, jubes til eam efferam ? A i l ilii eoncx : Scri cst : Qui reiponderit verbum priusquam audial; stullilia ei e*l et opp*obrium . Si ergo interrogalus fucris, profer; sin minus, tace.
46. Fraier aliquis percontatus esl abbatem Poemenem : Potestne homo cowfldere in una actionc.
Rcspondit senex, abbatis Joannis Curti sermcnem
exsliiisse : Ego cupio ex omnibus virtulibus nonnihil assumere.
47. Etiam narravit senex, quod frater interrogaverit abbatem Pambo, utrum bonum esset laitdare proximum , el ille responderil: Melius e&t
tacere.
48. (17) Dixit iterum abbasPocmen : Licel homo
produxerit novumcoeluin etnovam terram, non potestcuris carere.
49. (18) Rursum d i x i t : Homo indigot hnmiltlale
ac Dei timore, queuiadmodum flatu qui e naribus
ejus prodil.
50. (19) Frater interrogavii abbatem Poemenem,
quid facere deberel. Ait illi senex : Quando Abrabam ingressus est in terram promissionis, sibi
emit monumenium, ac per sepiiicmm terrain accepit in hxreditatem. Rogat frater: Quid est
sepnlcrum? Senex respondet : Locus fleius et
luctns.
5 1 . (20)Fraler dixit abbati Poomeni: Si dedero
fralri meo parum panis. aut aliud quid, daemones
polltiunt illud, qitasi ad placendtun hominibus faclum fueril. Att ei senex : Licct sludio hominibus
placendi fial, nos tamen fralribus denius qtiae illis
necessaria sunt. Adjecil quoque hanc parabolam :
Dtio agricolae in cadem oivilate habilabaut: uniift
ex iis seminavil, retulitqtie pauca ct impura ;
alier cnm sercre neglexisset. nibil oinnino collegiL
Itaque si conligeril fames, quis ex dtiobus inveniet
unde vivat ? Respondil fraler: Qui pattca illa et
impura confecit. Tum scnex : Pari igitur modo ol
nos, scminemus pauca, quamvis immiinda, ne fame pereanms.
52. (21) Eliam retulit abbas Pocmen liunc abbatis Ammotue ermonem : Quidam per toium vil
tempns securim portat, nec invenit modum dejicicnda arboris. Est vero alius, secandi peritiie,
qwi paucis ictibus prosternil arborcm. Aiebat aulem, securim esse discretionem.
55. (22; Frater percontatus est abbatem Poemenem, dicens : Quem in modum debet homo vilam
inslituere ? Et ad eum senex: Cernimns Danielem;
non potuii inveniri contra illum accusatio, nisi in
cuhu quem cxhibebat Domino Deo suo.
54. (23) Dixil abbas Poemen: Volunlas homiiifo
7

. .

. .

. ct .

(21) Yit. Patr. x, 59.

f22) Vii. Pair. i , 13.
(23) Vit. Patr. x, 60; Dorotb. Docir. ;
Ammoii n. 4.

APPENDIX AD PALLADIUM.

535

murtis est oweus inter ipsuiii ae Deum, necnon

petra repercuiictis. Cuin igitur eam lioino dcreliqucrit, ipse eiiam dicet: In lieo meo iramqrediar murum .
ltaque si justilia conveneril
cum voluuULe, laboral homo.
55. (24) Rclalio ejusdeni: Sedeniibus aliqtiando
scnibus cl nianducanlibus, stabal ad minislerium
abbas Alonius, quem videnles laudavcmnt. Ple
vero nibil penitus respoudil. Igilur nonnullus seorsum dixit e i : Quare non respondisti senibus qu:
te laudabanl ? Excepil abbas Alonius : Si eis dedissem responsum, visus essem laudes admitlere.
56. (25) Dixit iterum : Homines perfeeti sunl in
loqucla, mtnimi in operaiione.
57. (26) Abbas Poemen dixit: Sicut fumus expellit apes, tuncque opiGcii earum tollilur dulcedo:
ita et corporalis quies limorem Dci ejicil ex anima, &
cunclamque ejus upcrationem dissolvit.
eo

536

\
, .
, \ ,
\ .
, .
'. ,
\ ,
\ .
. ' Atari
;
,
.
\ , 01
, \ .
vC. , "
, \
,
\
.
\
, \
, \ ,

. ;
*,
.
,
.

58. (27) Fraler convenil abbatem Poemenem

secunda Quadragesimae bebdomada ; cumque delexissel cogitala sua, et requiem invenissel, a i l :
Pene deiinui me ne huc venirem bodie. Dixit ei
senex: Cur ? Et fraler: Repulavi num propter
Quadragesimam milii non aperirelur. Tunc abbas
Poemen : Nos, inquil, non didicimus oslium l i gneum claudere, sed potius linguae januam.

59. (28) Monuil etiam abbas Poeineu : Fugienda

'. *
sunt corporea. Quando enim bomo prope esl cor- . " (3)
poralem impugnationem, assimilalur viro juxla ^ ,
lacirm profuudissimum slanti, quem inimicus cjus,
'
quacunque bora visum fueril, facile dejiciet ac , .
imniergel. Quod st a corporeis re.bus procul fuerii, , \
siuvilis est viro qui longe abesl a lacu ; ut quam- , ,
vis traxerit eum hostis ad praecipitium, dum tra- \ ,
hit ac vim iufert, Deus mitiat ei auxilium.
.
60. (29) Dixil iterum : Paupcrtas, iribulaiio,
'. \ auguslia, jejunium, hsec suni vitae solitariae i n - \ ,
etruinenla. Scriptum est enim : Si fuerint tre* hi
. ,
viri, Noe, Job et Daniel, vho ego,dicit Duminus**. , , 76* ,
?foc pcrsonam ac figuram gerit voluntari pau- , . p?rtatis ; Job, laboris ; Daniel, discrelionis. Si , , \
ergo bi ires acius in horaine exstiierint, Dominus .
babilal in eo.
, .
61. (30) Retulit abbas Joseph : Sedenlibus nobis D '. ,
tiimabbate Pcemene, nomen abbatis Agalhoni dedit.
,
Dicimus e i : Junior esl, quare eum vocas abba- . \ , \
lein ? Respondii abbas Poeuieo : Quia os ejus fecit
; \
eum abbatem appellari.
"
.
62. (31) Venit aliquando ad abbalem Pc?menem
'. ,
frater, el ail illi : Quid agam, Paler, qnia a for\ , ,

Psal. . 30.
(24)
(25)
(26)
(27)
(28)

VU. Pair.
Vil. Patr.
V. Pair.
Vif. Pair.
Vit. Palr.

Ezcch. , !4, 20.

. .

, 39; Dorotb. Doclr. 5.

, 14.
, 32.
x i i i , 5.
, 1, 12, MUtiU. Yoes. p. 132.

. .

(29) Vit.Patr. i , U .
(30) Vit. Patr. xv, 40.
(31) Yit. Patr. 9
(31*) Lege .

. .

'7

APOPHTHEGAlATA PATRUM.

558

- mcatione aflligor; et ecce perrexi ad abbaleiu Ibi, - stionem, qtii dixit m i h i : Non debes periniit.-re ut
\ . in te moram faciat. Respondil abbas Paurieii : Ab,
balis Ibislionis actiones sursiiui sunl cum angclis,
, \ laletque eum, quod ego ac lu in fornicalione su . mus. Si lcnueril luonacbus vcnlrem e.l liiiguain,
* , , , cl peregrini vitani, confide, non iiiorieiur.
.
*.
G3. (32) Dicluni est ao abbate Poemene: Edoce
.
os luutn loqui quae corde geris.
\ ,
64. (33) Inlerrogavil frater abbalem Pfnmenem :
, Si, inquit, videro delictum fratris mei, bonimine
; - est, ut obtegam illud ? Respondil senex : Qnolics
. \ lexeiimus fralris nostri pcccalum, et Deus icget

nostrum; qua vero bora fralris lapsum manifesla*
, .
verimus, Deus noslrum lnanifeslum faciel.
\ ,
65. (34) Narraiio quoque abbalis Pcemenis f n i l :
, ) Aliquis interrogavit aliquando abbalein Paisinm
, \ ; \ sic : Quid faciam animx meK, qnod sensn deslH
, lula csl, nec Deum timet ? Respondit: Abi, adbxre
, \ boniini limenli Deum ; et inter appropinquandum
.
ei, docebil eliam le, tit Deum limtas.
,
66. (55) Dixit ilerum : Si res ditas rnonacbug
, . devicerit, poteril liber a mundo lieri. Inlerrogavit
\ ; ; fraler: Quas illas ? Respondil: Carnalem requiem,
, \ .
ct inanem gloriam.
*. , ,
67. (56) Abrahain, ille abbalis Agalbonis, abba4 , * tem Poemenem inlerrogavit: Qtii fil ul dxmones
; \ * iinpuguent me ? Ait illi abbas Pcemcn : Tc inipu ; * , '
gnant daimones ? Non decertanl nobiscum quandiu
8

.
voluulales nostras facimus. Voluntales enim no , slrae in daeraones evaserunt; et bi sunt qui nos
. preiminl, ut compleanius eas. Quod si cupis scire
, cum quibus praeliali fuerim daemoncs; cum Hoyse,
ac ei similibus.
.
68. Dixit abbas Poemen : Hanc vivendi formam
'. , , lsraelilis praescripsit Deus, ut abstinerenl ab iis
, , \ , , quae contra naluram suiil; boc esl ab ira, excande , \ * \ scentia, invidia, odio, delraclione erga fratrem ; et
caelora qu* ad veterem legem pertinenl.
.
60. Rogatiis abbas Pceroen a fralre, ut diceret
\ ,
. ) , ei verbuin, ila locutus esl: Principium rei quod
, . Palres posuerunt, est luctus. lterum frater peliil
' . aliud verbum. Respundit senex: Pro viribus cxerce
" , - ry ' P
manuum.ut ex eo facias niisericordiaiii
Scriptum esl eniin quod eleemosyna el fides pur . ,
gent peccata . A i l fraler: Quid est fldes? Tum
\ (57).
senex : Fides est, in buinililale vivere, el facere
; \
misericordiam.
, \ .
70. (58) Fratcr interrogavit abbaiem Poemeiiem
*. , ,
bac oraiione: Si videro fratrem, de cujus lapsu
\ ,

e r e

e;

Al. inser. .

* . >. .

>2) Vit.Patr. , 185et \ m , 4.

55) Vii. Palr. , 6.
(34) Vit. Patr. , 25; Doroth. Doct.
(35) Vit. Palr. , 15; xxvi, 5.
(36) Yil. Palr. , 6 i ; xxv,3.
(37)
. Prov. , 27 ;
. Quem locura si mumoria

Prov. xv, .27,

relimiissenl Saviliani inlerprotes, non adeo semisere jaclassent in istis t. V I , p. 814, I . 40 : ? .

Scilicel statim intellexissent scribendum esee,
\ .
(38) Miscellanea Palrum per Vossium, post Gregorium Tbaumat. p. 133; Vil. Patr. m , 140,
xvi, 4.

339

APPENDIX AD PALLADIUM.

3S0

audiero, nolo iiilroducere eum in cellain mcam ; * 61

*ed si videro bouum fratrem, cum co laelus ago.
, ' .
Dicit ei senex : Si bono fratri boni paruin feceris,
,
dtiplum facilo alteri; esl eniui infirimis. Scilicet
' . .
erat quidam iu c<*nobio nomine Tiir.ollieus ana
chorela; et audivit coenobii praeposilus famam
\ :
alicnjus fratris de lenlalione. ac de eo perconlatus , \ , est Tiinotbeum , qui consilium dedil ul expelleret \ ,
tratrein. Cum crgo ejecissei, tcnlalio fratris supra . " , TimoJheura positaesi, adco ut periclilarclur. Flevit
, ergo Timoilieus coram Deo, dicens: Peccavi, igno- . ,
sce mibi. El delata ad eum esl ejusmodi vox : , .
Timolhee, ne exislimes nie ob aliam causam ista ,
tibi feeisse. (|uain quia despexisti fratrem tuuin in * ,
lempore lenlalionis sua?.
.
71. (59) Dixit abbas Poeincn: Propterea tot lan- '. , lisque subjacemus lenlalionibus, quia nomina no- ,
tra et ordinem non servamus: quemadiuodum el , \ .
Scriplura docel. Nonne ceruimus muliereni illam ,
Chanansuaii), quae admisil nomen suum ; el Salva- , ;
tor requie illam donavil"? Rursus de Abig%a;
', ,
quia dixil Davidi: In me est peccatum ; exaitdivil ,
\ , \
eam, dilexil eam. Abig& a personain sinutl anima?, . ' , \
David Divinilatis. Si ergo auiina se accusaveril . corain Domino, diligil eaio Doniinus.
, .
72. (40) Trausibal aliquando abbas Poenien cum
'.
abbale Anub in parlibus Diolci; et venienles circa \
sepulcra, conspUiunt muliereui graviler plangcn\ lem, et Uenteni auiare ; alque siantes considera \ \
banl eam. Pauliim vero progressi, cuidam occur- .
r e r i n i l ; quem inlerrogavil abbas Pccrocn, quid ,
baberet ea mulier, quod ainare plorarel. Respondil , ; "
i l l e : Qnia mortuus esl marilus ejus, et iilius, et \ . \
fraler. Tunc excipieiis abbas Pceinen dixit abbali ,
A i i u b ; Aio libi, nisi horoo cunclas carnis volun- ,
tales mortuas reddidciii, buncque oblinueril lu- , ,
vltiui, non polcst fieri nionacbus. Tota enim bujus . " \
roulieris vila et mens in luciu est.

75. (41) Dixit abbas Poemen : Ne ineliaris teinel- ' '. ,
ipsum, gcd adbaerc bomini cujus conversalio bona .
e*t.
'. ,
74. Item relulil, quod si quis fraler adiissel
abbateni Joapuera curluin, tradebat ei ille cbarila- ,
leiu, de qua apud Apostolum legilur : Charitas \ , Oatitns est, benigna
e$i.
D
.
75. RelulU iterum circa abbatem Pambo, dixisse
'. ,
de eo abbaiem Antoniuin : Per limoreni Dei effe\ ,
cit ul Spiritus Dei in eo babitaret.
.
70. (42) Narravit Palribus quidam de abbale
% "
POBmene el fralribus ejus, quod in iEgyplo babita- , A U
baut, et tualer eoriim desiderans videre illos, (43) \
nequaquam poler;a. Observavii autem cum profi- .
ciscereulur ad ecctesiam, el occurrit eis. Illi v i - , \ .

* Mailb. , 27.
'59)
40)
! 41)
(42)

Misctllan.
Vii. /r.
Vit. Vatr.
Vil. Patr.

I Reg. x x v , 24. , 1 Cor. , 4.

Voss. . 143,
, 11.
xv, 55.
iv, 53.

(43) " fyxovr kr . ViUe Pairuin quia

non qui habitarent in ASgypto. Et ila liber Fossa~
lensts.

341

APOPHTHEGMATA

, , -
.
, \
, . ,

; , * \
, ;
,
0 , .
; ;
; \ (44).
.
, ;

PATRUM.

5*2

dentes eam, reversi suut, clauseruntquc januaio ad

os ejus. At ipsa ad oslium claniabat, miserabiliter

ptorans, ac tlicens : Videam vos, filii niei dilecti.
Qua audila, intravil abbas Anub ad abbaiem Poemenem, ailque: Quid faciemus anui huic ad fores
lacrymanli? Igitur stans inttis, audivit eam miseiv
ejulantem, dixitque : Quare ila clamas, mulier ?
llla, agnita ipsius voce, multo magis voeiferabatur,
flens ac inquiens : Volo videre vos, filii mei. Quid
enim est si conspexero? Nonne sum mater vestra?
Nonne ego laclavi vos ? Tola sum cana. Cumquc
percepi vocem tuam, coulurbala suiii. Excepit
senex : Hic videre nos vis, an in illo saeculo? Respondit: Si non videro vos hic, aspiciamne in illo
saeculo? Si tibi vim intuleris, ut iios bic noi\
, - ceinas, illic inluebcris. Discessil ergo laeta, cun*
; his verbis: Si omuino illic conspeclura sum, nolo
, . , hic videre vos.
\ * ,
.
77. Frater perconlalus est abbalem Poemenem :
*. ,
; Per alla quid inlelligitur? Respondit ei senex : Ju.
siilia.
78. (45) Venerunl aliqiundo baereiici quidam ad
'.
,
*bbaiem Puemenem, coeperuntque loqui contra ar, cbiepiscopum Alexandrice, quasi a presbyteris acce.
pissel ordinationem. Senex vero cuin ad ista lace , \ ,
ret, vocavil fralrem suum et dixit : Appone raen
, \ *
sam, et fac ut manducent, sicque dimilte illos cum
,
pace.
*. ,
79. Relulil abbas Poemen, quod fraler cum fra ; Iribus habitans, interrogaverii abbalcm Besarionem,
quid faciendum sibi essel; senex aulem dixerit e i :
) " ,
Tace* ac ne meliaris teipsum.
.
80. Dixil iierum : De quo cor tnum ptene sibi
*.
non persuadet, ne ei aliendas corde tuo.
, .
81. Rursus d i x i t : Si leipsum vilipenderis, ba'. , ,
bebis requiem, quocunque in loco sedeas.
, * .
82. Retulit adhuc abbaiis Sisois diclum boc :
\ , ,
Est pudor, qui habet peccatum tllius coiiGdenliffi
, .
qua carcmus liraore.
83. Iterum dixit, quod voluntas, et requies, at \ , \ ,
que in iis consueludo, dejicianl bominem.
, .
84. Hanc quoque protulit senlentiara : Si tenue \ ,
P ris silentium, babebis requiem, quocunquc tn loco
\ .
babilaveris.
'. \ ,
85. Etiam narravil de abbate Pior, quod ad
.
untimquemque diem ponerel piincipium.
' . ,
86. Frater interrogavit abbalem Poemenem, bis
, \
verbis : Si bomo prseoccupatus fuerit in quodain
, ; peccato, et converlerit se, veniane donabiCur a
' Deo? Ait illi genex : Enimvero Deus qui hoc facere
, ; praocepit hominibus, nonne magis ipse faciei*
"
*. Edixit cnim Peiro : Utque septuagies septies".

' . ;.

1 1

. add. .

(44) " . Clare Pelaghis : Tola $um

jam canis piena. Sed quid stnt ieia Ruilni, Jam omni
morarum contracdone repleta $um, plane ncseio,

rfallb. , 22..
niai loco morarum perniiltatur mibi reponere ruga
rum, quanquam codex CorbeienxU nibil. iculau
(45) Append. p. 4005, n. 10.

*45

APPEND1X PALLADIUM.

S7. Fralfir scisciUtus esi abUv.em Pieuienem,

tficeus : Bonuniiie e,st orare? Retuliique ei seiiex
geiUeiuiaui islain abbalis Aiilonii : Haec vox ex
persotia Domini prodil: Exhorlaminipopulummcum,
dicii Dominus, exhortamim *.
88. Fraier sic inlerro^avii abbatem Poemenem :
Poteslne boruo retinere seu custodire uuiversa cogilata, nec ulluin ex iis iradere inimico ? Respondit
scnex : Esl qui accipiat decetn, acuuum del.
89. Jdem fraler eauidem qua-stionem detulit ad
abbaleiu Sisoem. El ail illi : Certe e*!, qui aibil
hosli prebeat.
90. (46) Degebal in monte Atblibeos magna? virJutis quidam eremlla, in qucm irrucrunt latrones : scnex vero clamavit, et audienles vicini ejus
coiiiprebenderuul fures, miserunlque praesidi, qui
in carcerem eos conjecit. At fratres tristilia aflecii
sunl, dixcruntque : Propter nos tradili fuerunt.
Surgenles igilur perrexerunl ad abbatem Poemeiiem, remquc ei nunliarunt. llaque scripsit ad seJiein, ui baec verba : Recogita priinaiu prodHionem,
unde contigerit, luncque cernes secundaai. Nisi
eiiim prius proditus fuisses inlra le, uon secundam
proditionem conunisisses. Ule, percepia abbatis Poepienie epislola, (erat aulera in tola rcgione celebrie, nec exibat e cella sua) exsurgens venil in
urbem, latrones eduxit e carcerc, eosque propa)am liberavit.
91. (47; Dixil abbas Poemeo ; Mouacbus non est
querulus, monachus non facit relribulionein tit
pialo; monacbus nou est iracundus.
92. Senutn nonnulli ad abbalem PoBmenem profecli dixeruni ei : Pracipisne, ut gi videriuius
fratres in sacro Officio dorntilaiiLes, vellicemus
oos, quo excilentur ad vigiliam ? Ille vero ail ipsis:
Ego profecto cum fratrem dormilantem couspitio, capot ejus pono super genua mea, eique contilio requieni.
93. (48) Narrabaut de quodam fralre, quod lenlationem blasphemia; paterelur, ac erubesceret
dicere : ubi vero audissei magni meriti senes esse,
accederet ad eos, ul mauifeslaret; sed cum pervenisset, non auderet prae pudore confiteri. Saepe igitur et sbbatem Popineiieiu adiit. Senex aulem
aniraadvertebat eum cogilalionibus vexari, el aflligebaUir quod fraier iiequaquam declararel. Ilaque quodam die deduccns illura, Eece, inquii, a
lanto leiupore bue pergis indicalurus mibi cogilala
tua, et cum ades, non vis eflari, sed quemadmodum anlea recedis cum iis, aoxius. Eloquere mibi,
lili, quidnam tibi sit. Respondit ille : l n blaspheraiain pravamqtie de Deo opinionem impetlit me
dsemon, et rubore suffusus bucusque tacui. Cumque
rcm ei narrassel, illico sensit levamenluni, A i l illi
H

344

{ \ ,
; ,
,
, *
rdr ,
.
'. ' ,

;
, ,
'.
. \ * \,
.
I / . * \ 6
\
, \ , \
. KaV \,
, * .
,
. ,
* ,
\ .
,
.
( ,
\ ),
,
, \ .
\ \ ;

.
,,'.
, \ ,
,
, ;
4", \ ,
.
Itf. (49) , ,
, .
, .
\ $ H o ^ i v u \
, \ , .
,

, \ ,
.
OJV, , .
"
, \ . \
, . 6
, ' 9

l&a. , 1.

(46) V i i . Pair. , 83; Virldar. Raderi , 6, 8.

().
. 4005 . 82.
(48) Fii. Pair. , 57.

(49) ". Hoc Apophthegma, ut el alia Donnulla. vclui paraphraslice enarratum videre est in
Colbcii. cod.

S4S

APOPHTHEGIIATA PATRUM.

346

, * - senex : Fili, ne te affligas; sed quolies subiciit ea

. .
cogitaito, dic : Ego in causa sive culpa non sum;
.
blaspbemia lua super te sii, Salana. Hane enhu
, . \
reiu non vull anima niea. Quidquid porro 11011 vult
/.
anima, breve lcinpus dural. Alque medela aniiui
suscepla fraier discessil.
94. Inlerrogavit iraier abbaleni Poemenem, ora\ ,
tione bac : Yideo quod quocuuque perrexcro, i n ' , * , vcniam subsidium. Ait illi senex : Qui prae niani. ,
bus gladiutn leiienl, Deuin Bentiunt iimericordiler

adjuvanleiu eos in prajsenli teinpoic. Si ergo fortee
. , '
exslileriinus, nobis roisericordiani suani exhibebil.
.
^'. ,
95. (50) Dixit abbas Poeiueu, quod st liomo se , .
ipsutn culpavcrii, ubique perduialurus est.
^*. , ,
96. Kelulil iieruni dictuin boc abbalis Ammonae:
" - Esl bouio qui ceiUiun annos ia cella perseverat,
nec discil quo pnclo iu cella residendum sil.
, \ ,
97. (51) Dixil abbas Poenicn : Si bomo perligerit
^'. ,
, , ad Apostoli eflaUun hoc : Omnia munda mundis ;
- deprebeudet se onmi creaiura miiiorem csse. Ail
. * fraler : Quomodo possiun me pejorcm homkida
; , exislimare ? Et senex : Si, inquil, perveneril bomo
ad prasfattiui verbuni, el conspexerit boinineiii ca>
, , , deui facere, dicet: Hoc soluin peccauim isle coui , ' misit; ego vero quolidie iuoriem infero.
.
98. lnlerrogavit fraler abbalein Antib de eodem
^'. ,'
6, . \ diclo ApObloli, referens quid abbas Poemen pro 6 , nuntiassei. ls vero : Si alligeril, inquit, hotuo ad
, sermonein illum, ct videril culpas frairis sui, eilicil
, . Q ut juslilia sua eas devorel. Rogavil fraler : Qnalis
esl justilia illius? Respondil senex : l i t seuiper
; " - repiebcudat se.
98

^*. , 99. (52) Frater dixil abbali Poemeni ; Si ceci , dero in miserabile peccaiuin, me mens remordet,
, \ , ; el accusat, quarc prolapsus fuerim. A i l illi senex:
) ^ - Qua bora bomo qni delicto succubuit, prontintiarit:
, , ". .
Peccavi, confeslim iinein babet pcccattuii.
*. ,
100. Fraier ex abbaie Pocmene percontalus est:
, Quare dasmonos persuadenl anima? meae, ul cuui
, \
eo qui me supergreditur converser, efllciuiilqiie nt
; vilipendam eum qui iue esl inferior? Respondit
,
senex : Ideo dixit Apostolus : In magna domo nun
, solum svnt vasa aurea et argentea, sed et lignea et
.
D fiaUia. Si qui$ ergo emundaverit $e ab omnibiis
, , - Ulis, erit va$ in honorem uiile Domino, paraium ad
,
omne opus bonum
.
*. ' ,
101. (53) Frater percontatus est abbalem Poe
menem hoc modo : Quare non pcrmiilor libere lo ; , qui cum senibus de cogitationibus nieis? Et senex
,
retnlit ei senlenliam abbatis Joannis Curli : ln
'\ , \
nullo ita gaudere inimicum, ac in iis qui nolunt
.
manifesiare cogiiata sua.
w

T i l . , 5 .

" l l T i n i . , 20, 21.

(50) V f i . Palr. , 118; Doroth. DocL 7.

(51) V i l . Palr. , 131.
(52) Avp. p. 1000,n. 5.

(55) Uiscellon.
177.

Voss. p. 432, 133; Vii. Pair. m ,

347

APPENDIX Al) PALIADIUM,

348

102. (54) Fraier dixil abbati Poemeni : Cor ?' , Dicuni languidum reddiltir, si mihi coutigerit vel \,
parva vcxatio. Ait illi senex : Non admirainur Jo- .
6 , *
sepbum, adolesceutein annoruni decem et seplem,
quomodo sustiniuril teutalionem usque in fi- ;
u e i n " ? ei Deus gloriosum eum effecit. Nonne v i - . \ 6,
ilemus et Jobuin, quo pacto ad finem usque non ; \
tiuccubueril, rclinens palienliam? nec poluerunt .\
.
icutationes cum diinovere a spe in Dcum.
\
405. Dixit abbas Poeinen : Ad coenobium tres
actus requiruntur; unus bumililaiis, aller obedien- , , \
liae, terlius qui molum ac sliinuluin contineal, ob , \ \ , .
coenobii opus.
\ ,
404. Frater inlerrogavil abbateni Poeroeneni, d i
cens : ln teiupore necessilaiis meae noruiiuil niuluaiussum a quodam sancloruin, dedilque mihi ex ^ . ,
cbaritaie, velul eleeiuosynam. Si ergo Deus ila
,
mecum dispensaverit, ul babeain. dabone illud et
; *
ego aliis in cleemosynam, aut polius ei qui mibi
coininudavit? Respondit senex : Aiquum est apud
, .
Deum, ut illi reddatur; ad ipsum euiui perlinel. Ad- , \
didit frater: Si igitur aliulero, et noluerit acci, ' , ,
pere, eed dixerit milii : Abi, pro libito da illud
, ;
clcemosynam; quid facere debeo? Excepit senex :
. '
Ulique ipsius res est. Si vero quis libi sponte sua
, , .
prabuerit, le non postulante, hoc luutn est. Quod

si lu pelieris sive a monacbo sive a saeculari, nec
, ,
voluerit illud reciperc, boc esl temperainenluui, ul
, ,
cum noiilia ejus exbibcas pro co ratione ch.tiitatis
.
el eleemosyna;.
^
\ \ ,
405. (55) Mcmorabani de abbaie Poem?ne, quod
nunquam volueril dare cunsilium sucitn posl alle-
.
rius scnis respoiisum; sed tuagis laudibus illud
piorsus exiulerit.
406. Dixil abbas Poemeii: Mulli c Palribus noslris fortcs exstiterunl in vitae austerilate; at in
Mibtililate discretionis, unus, unus.
407. Sedeule aliquando abbate lsaac apud abbalem Pojmeneiii, audiia esl galli vox. Dicil ergo ei :
Haeccine bic sunl, abba ? Respondit: Isaac, quid cogis nie loqui? Tu ac lui siiuiles, audilis ejusmodi;
ai bomini vigilanli non esl curai de istis rebns.
408. Aiebant, quod si accessissent nonnuili ad
abbaleiu Poemenem, prius miltebal eos ad abbalein
ero Anub
Anub, quod is major nalu essel. Abbas vero
dicebat iis : Ile ad iratrem raetiro Poemenem; ipse
eniui babet sermotiis donum. A l s i illic sedisset
abbas Anub juxia abbalem Poeinenem, nullalenus
loquebalur Paunen praesenie iliu.
109. Erat sajcularis quidam, boino in vila summe
Gen. xxxvn, 2, iu LXX.

*\ \

, .
'.
, . \
, ;
", ;
\
.
' ",
[) ,
, .
*
, .

,
.
'. (56)

. inser. .

A l . inser. ,

(5i) Miscell. Voss. . 435.

(55) Vii. Patr. xv, 41.
(56) .
Magna cum diversilaic
profertur Apophthtgma in duobus illis mes. opiimis
Bibliolbecft Colberlinae. Ad hunc qtiippe modum :
\

\ \ \
. \
* .
5 ;
\ ,

319

APOPIITHEGMATA PATRU.

350

, \ * ^ rcligiosus. Is abbalem Poemenem invtsit; venerant

\ ,
qnoque alii fralres, qui a scne poslulabanl audiie
. aliquid verbi. A i l sencx fideli sa>culaii : Proler ad
* . fraires sernioneiu. llle vero rogabat, diccns : Igno, , sce mitii, abba; ego accessi, ul discerem. Veiuin
. \ , " coaclus a sene, i n i i l : Saeculi homo sum, veudctis
\ , olera, el negotians, solvo fasciculos ac uiiitores
, , \
facio; emoparvi, ei mulli vrmlo. Cajlcrum uescio
. - ex Scrtpiura loqui, parabolam aiiletu proferam :
. Hoino quidaui dixil ainico suo : Quandoquidein de , ' siderio flagro videndi imperatorcm, vcni niecuin.
. * Ait iili amicus : Proliciscar lecum usque ad ine . \ dium iler. Dicil alleri amico suo : Age l u , duc rne
ad imperalorem. Excipil ille : Duco te usque ad
. \ *
iiuperatoris palalium. Petiit pariter a terlio, ul se .
' * ' . cum accederet ad imperatoruin. llle respondit
, ,
Ego venio, deduco ad palatium, sto, loquor, inlro \
duco le ad impcratorem. Inlerrogaverunt eum,
. ,
quinara essel parabolas sensus. Et respotisum dedit
. \
in baec verba : Prinus amicus exercilatio esl, qu;e
, >
deducil usque ad viam; secundus esl caslilas,
, *
qua? ad coelum usque peiliugil; tcrlius vero, elee \ ,
inosyna; nam inlroducit ad imperatorem Deum
^. \
cuiu tiducia. Itaque fralres sediiicati ac instrucii
.
discesserunt.
'. , \
110. Fraler residebal extra vicum suum, nec per
\ rhv , \
multos annos ad eum profeclus esl, dicebalque
/ , \
fralribus : Ecce a quot annis hic sum, el non veui
- .
in vicum; vos vero loties ilis. De eo autcm relu * \
lerunl abbati Poemeni. A i l senex : Ego noclu
C acccssisscm, el circuissem paguoi, ne animusnieus
, glorianHur quod non perrexisscm.
.
'. ,
. "
, ,
, . \
,
.

111. (57) Fraler rogavit abbatem Poemenem ul traderet ei aliquod docuincnlum. Et ail illi : Quandiu
olla igne subjeclo calelit, non polest musca, nec
iillum aliud rcptile, eam langere : sed ctim frigida
fuerit, tunc insidenl ei. Pari modo uiouaclius;
quaudiu iu spiiilalibus actiontbus pennanct, r.ou
reperit ininticus quo emu dcjiciat.

\ , , , -

112. (58) HetulU abbas Josepb de abbale Puemene, dixisse euui : HUBC est senienlia scripia in
Evangelio : Qui habel lunicam, vendal eam, el emat

,
, ]* . *0
,
.
.
. \ . \
,
^ ^ . \ *
.
,
, , ,
, , \ ,
. ld est : Eral hcecularit quidam admodum
religiosut, qui aceeuii ad abbatem-Paemenem, ubi
adcranl alii multi fralret, pottulaturi sene utilem
itrmonem. Ait abbas P&men twculari : Eloquere
frairibui verbutn. Dicii homo *ccculari$: Egu miter,

quid habeo e/farif Mullum tamen adaclus, infit: Ego

nihil quidqnam scio : verum magni senis audivi parabolam : quod scilicel nonnullus aliquando rogaverit
amicum. dicens : Quandoquidem tmperalortm videre
cupio, duciio me ad eum. Respondil ille: Pergam lecum
vsque ad ilhieris dimidium. Tum ad nlium amicum,
lucilo me, inqnit, ad imperalorem.Excipil is: Venio
lecum usque in palatium. AUerum amicum rogat.
Qui ail : Ego iniroduco te ad imperatorem, eiprole
cum fiducia loquar. Dicunt saculari: Expone nobis
hanc parabvlam. Jlle: Priutusamicux est exercitalio,
quccdeducit u*que ad dimidium regni; $ecundu$ caffi/, quw ad ccelum usque aUingit; leriius esl obedientia, quce perlingit et inlroducit cum fiduciu ad
mperatorem, sive ad Deum.
(57) Vit. Patr. xxxix, 5..
(58) Vi(. Pulr. iv, U .
f

S5I

APPENDIX AD PALLADIUM.

352

gludium . Id esl: Qui babet r<'quiiin,diiuiualeaiu ,

, xal
viamque angustain teneai.
.
113. (59) Patrum quidam iiiterrogaveruut abba\
lem Pueuieuent : Si coitspexcriiiiuo fratrein peccan- ,
lem, jubes ul arguanius illiim? Itespondil senex :
, ;
Ego saue si necesse babuero Iransire per illa Joca,
*
et videro euiii dcliiiqueniem, praneribo, nec redar- , \ . ,
giiain.
.
114. (60) Dixit albas Poenien : Scripturo est :
\ , ) Qua> viderunt uculi lui, de his lestwonium per* , *
Itibe *. Egu aulein dico vobis : Licel niunibus ve- , \
hlris coiiiriM-laveriiis, iiolile alleslari. Fraier euini
, .
quidam illusionem bujiismodi passus esl; videre , \
sibi visus csi fiatmn cum imiliere peccantem ; , \ .
cuiuque mulluin lenlalione vexalus fuissel, abiciis , ,
pulsavil pede, exisliiuaus oos csse, ac i u f i l : Ccs , , ; \
b.ile j a m ; quousque landem ? Cuin ecce reperit
\ . ,
e>se manipulos frumeiiti. Proplerea edixi vubis, \ \ ,
<juod quauivis niaiiibu* veelris apprebendenlis,
.
debelis arguere.
115. (61) Fraicr siiscilalus est abbatein Poeme'. ,
iiom, qind facit iiduiii sibi essel, quod leulalimii- , \
bus impelbTciur ad foi nicaliuneui el iram. Respon- ; ,
dil senex : Eaiu ob caiisam David d i x i l : Leonem ,

quideni perculiebam, ursuin vero prafocabam \ lloc
, aiiietu significal : Iram quidem ampulabain, fonii- , .
caliouem vero per labores oppriiuebain.
*. ; (64)
116. (62) Dixii ilerum : Non licel iuvenire majorcin bac (bariiale, quis ponai aniinaui suam Q ,
pro pioximu suo*. Quod si aliquis audieril sernio- .
ueni inalum, hoc est trisliOcum, cumque possit
, , \
ipee eiiam pareiu refcrre, se deviceril ul iiou ,
dical; aul si circuinveulus fuerit, el loleraveril, , \ , \
nec reiribuerit fraudatori; (alis bomo ponil ani- * ->
marn suaui pro proximo.
.
117. Fralur inlerrogavil abbatem Poemenein, d i '. ,
cens : Quid esl bypoerita? Ail illi senex : Hypo- ;
t i i l a esl, qui docel proximuui suuin rem ad quam
,
ipse lion pertigit. Scripluiu est eiiim : Quid vides .

festucam in oculo fratris lui, et ecce irabs e*l iit

,
oculo luo ? ei quaj sequunlur.
)
; \
.
'. , 118. (65) Frater inlerrogavit abbalem Poeinensm, quid essel, irasci lemerc fralri suo . l ;
respondit : Quacuiique injuria le afleceril fratcr
*
tuus, si ira adversus eum coirunolus fueris, irasce , \ , .
ris lemere. Licel dexirum libi oculum efloderil, et
, \
7

Luc. , 36. * Prov. xxv, 8.

1 Heg. , 35.
. . . inser. (59) Vit. Patr. , 36.
(60) lb.
(6U VU. Palr. , 16, in Ephrcem, p. 387, n. 13.
(62) Vii. Pa/r. xvu, 10.
(65) Vir. . x, 47.
(64) . Me quamvis
noii moiienle, nemo erit qui emendabil locuni
Luciferi lib. n pro S. Athanasio p. 142 : Majorem
hac cliarilatcm nemo habet, ut animam suam ponai
pro amicit suis. Ediderunl, Majorem hanc {Joan.

Joan.xv, 15.

Mallb. , 5,4.

Maltb. . 22.

xv, 15). Csetenim in inss. duobus f.olberl. sicefferlur Apophthegma boc :

,
.
, \ , \
, \
aut \ ,
, ,

.

S>3

APOPHTHEGMATA PATRUM.

551

, , - dextram uianum ampuiaverit; tamen si ira ia

\ , <
eum concitatus fueiis, temere irasceris. Sed ubi

le a Deo separare voluerit, tunc irascere.

'. ,
119. (65) Fraler quaestionem proposuit abbaii
; ,
Poemeiii, quid facerel peccatis suis. Senex itn
, - loculus cst ei : Qni vult rcdimere pcccaia, lleni
* \ , - rediniet; el qui vull acquirere vhtutes, flolti acqui0 . \
rel. Nam flcre via esl qnaiu Iradidil nobis Scriput , \ , r a , neinon Patres noslri, dicendo : Flele. Aha
. , quippe via nou esl, praeier istam.
.
120. (66) Perconiatus est frater ex abbate Puv
'. *
; \ mene: Quid esl poenilenlia de pecralo? Senex a i i :
. Non amplius illud perpetrare. Propterea enim qui
, , justi fuenint vocali sunl immaculali, quia reliqueB runt peccata, justique eflecti sunl.
\ .
121. Dixii iterum, bominuni nialiliara a lergo
'. ,
eorum esse abscondiian.
.
122. (67) Fraltr inierrogavil abbalem Poemenem:
'. *
; Quid iaciain pcrlurbaiionibus his quae me vexanl?
- Ait itli senex : Ploremus coram bonilale Dei in
\ , * oroni labore noslro, donec erga nos oslcnderit i n i serioordiam suam.
.
123. Ilerum ab eo pcrconlatus est fraler ; Quid
'.
faeturus sura imililibus desideriis quibus teneor?
;
( , Dixil : Esl homo, qui rhonchissal ad morlem,
atlcnditque bujus sseculi desideriis. Ne appropin . ,
quaverisad ca, ne leiigeris; et secedenl sponle.
\ * .
121. Fraler inlorrogavit abbaiem Poemenem,
\ ,
boc sermone : PfHcaluc homo esse mortuus? Ait
; ,
i l l i : Si devenerit ad pcccalum, moriliir; si vero
,
perver.erit ad boiium, vivet, illndque opcrabitur.
,
.
125. (68) Relulii abbae Poemen, dicluni fuisse a
'. ,
bealo
abbale Anlonio, qnod magna bonrinis polesias
,
, iotov sit, i i i supcr se miuat peccaium suum coram Do , mino, exspecleique leiilalionetn usuue ad ultimum
balilum.
.
126. (69) Inlerrogatus fst abbas Poemen, in
-'. ,
,
quero convenirel verbum Scriplurae : Nolile esse
Respondil s*nex : Competit
. * - solliciti de crasiino
\ , boniini in tentatione posilo, ac deilcienti, ne solli , , citne s i t , diccns : Quanto tempore bac lenutionc
; , * - vexandus suni? sed polius cxistimot, singuiisqiie
dicbus dical, bodie.
, .
127. (70) Dixil iterum : Docere proxiinnm, rcs
'. ,
est bominis sani ac perttn bationc raretilis. Alio \ , \ - qnin qua? ulililas, si quis sedilicel alterius domum,
snam vcro evenal ?

128. Rursus dixil : Quae utilitas ire quemdain

'. ,
ad arlem, nec eain discere ?
, \ ;
129. Dixit praeterea : Cuncla quae lnoduro exce'. ,
dunt, dromonum stini.
.
150. Iloc etiara prolocutus e s t : Homo domum.
'. , " 4

, f

AL add. .

1 1

. .

(65) Miseell. Voss. p. 152.

(66) Vit. Patr. X X H . 1 ; Mhcell. Voss. Ib.

(67) Micell. Voss. Ib.

Mailh. vi, 5 i ; Doroth. epist. i , 7.

(68) S. in Anlon. n . i.
(9) Vil. Valr. iv. 9.
(70) L . Dorothei Imtiiut. 17.

255

APPENDIX AD PALLADIUM.

liflcaturus, multa necessaria colligil, quo pos- , , )

, .
sit eain engere; ac vanas rerum species con
,
givgal. Ila el nos, parum gumamuse cunclis virtu .
libus.
'.
431. Rogaverunt qnidam e Palribus abbatem
Pocmenem, dicentes : Qua ratione abbas Nisterous , -
ndeo toleravil disripulum suum ? Rcspondit eis ;
, \
abbas Pocmen : Si ego fuissem. etiam cervical
. *
posnissem sub ejus capnt. A i l illi abbas Anub :
El quid dtxisses Deo? Excepit abbas Pcemen : U l i - \ ;
que dicerem : Tua vox csl : Ejice pritnum
de oculo tno,
oculo fratris tui

, -

trabem

et tunc videbis ejicere [estucam de

1 S

152. Dicium fuit ab abbate Poeniene : Esuries

et dormitalio non siverunl nos videre mimila baec.

'. \
.
\ .
155. Dixit iterum : Mulli potenles fuerunt, pauci
.
vero provocanles .
'. , (72) *
154. (71) Rursus dixit, ediiis gemilibus : Universae virlutes in domum hanc ingressa sunt, prae- ,
ter unam , sine qua lamen aegre slabil bomo. Pe- * .
tierunt igb.ur ab eo, quaenam illa esset. Et i n f i l : Ui .\ * "
.
bomo seipsuin reprehendat.
155. l > i \ i i sacpe abbas Poemen, quod alia re non
'. , indigcinus, nisi mente vigilanli.
, .
\'.
150. Aliquis e Patribus inlerrogavil abbatem
, * , *
Pcwnenem : Quisnam cst qui d i c i t : Particeps ego
;
sum omnium limcnlium te 1 El respondil senex ,
.
esse Spirilum sanctum.
1

I V

i8

137. Abbas Poemen memoravil, quod frgter sic Q

interrogaveril abbalcm Simonem : Si e cella mea
egressus fuero, ac invenero fralrem meum dislracluni, ego quoqtie cum eo distrahor; el ridenlem
si invenero, etiam cum illo rideo; cumque intravero in cellam ineam, non sinor in quiete agere.
dixerit ei senex : Vis, cum egrcssus e cella tua
repercris ridemes, lu etiam ridere; et loquenles,
tu pariler loqui; cumque intraveris in cellara luam,
te talcm invenire qualis eras ? Ait frater : Sed
quid? Respondil senex : Inlus serva custodiatn;
extra serva custodiam.
138. Ex ore abbatis Danielis: Venimus aliquando
ad abbalem Poemenem, simulque cibum sumpsimus.
Poslea ait nobis : he, fratres, parura quietis capite.
Jgilur fralres abierunl cubitum ad modicum tcmpus; ego aulem permausi, ut seorsim colloquerer. Dein exsurgens veni in cellaro ejus. Ut ergo
animadvertii me ad ipsuro accedere, collocavit se
quasi dormiret. Hsec enim erat senis operalio,
cuncta in occulto facere.
13*. Monilum abbalis Poeraenis : Si videris spe Matth. , 5.

" Hebr. x, 24.

Psal. cxvm, 65.

(71) V i i . Palr. , 2 ; Dorolh. Doctr. 7.

72) ,
.
Duo libri
bert. ,
, \

?. ,
, ,
, , ' *
, ' *
,
. ,
, , * , \ * , ;
* ; ;
" , .
'. " ,
, .
D , , , . ol
,
, ,
' ,
.
, .
'. - ,
" . ." . inser. .
4

, , , *,
,

, ?

357

APOPHTHEGMATA PATRUM.

,58

xat\ , ctacula, et audieris sermones, noli enarrnrc proxU

.
tuo. Esl enim bellica snbversio.
'. ,
440. (75) Dixil etiam : Primo fuge semel, ie . , (5.
cundo fuge, terlio eiliccre velul rhoiupiieea.
441. Dixii iteruui abbas Poemeii ad abb lem
'. *
Isaacum : Levem redde jusliliae (ua3 pariem, el liu , ;
bebis requiem in paucis diebus tu.s.
.
142. (74) Fraier visilavil abbalein Pucmeitom,
'. \
, , atque una sedenlibus nonnullis, laudavii qucmdam
fralrem, quasi qui essei maloiuiu osor. Oicit abbas
. \ ; Pocinen ei qui id locuhis fuerat: Et quid esl malo, \ - rum odium? At fraler obslupuil, nec invenil quid
rcsponderei : unde surgens seni se iuclinavtt, po , : ;
tens docerel eum quid essei odiiim nialorum.
,
Excepit scnex : Hoc esi malorum odium, si qtiis
, \ percala sua oderit, proximumque suum justura pu.
laveiil.
145. Fraler qtii acccsscrat ad abbalem Poeme". ) ,
ncm, ail illi : Quid faciam? Senex ad euni : Vadc,
; ",
adjunge le bomini dicenli : Quid
volo? et re , ; \
quicin conseqiieris.
.
444. Nairavit abbas Joseph, dixisse abbatem
\ ,
Isaac : Scdebam aliqnamlo apud abbatcm Poeme ,
nein, et conspexi in exslasim rapluin; quodque
* \ \
nuilta ulerer erga illum loqucndi liberlaie, incur / ^ ,
, , vavi me coram ipso, ac deprecatus sum bis vcrbis :
, ; Eflare mihi, ubi eras? Ille vero coactus respondit:
Mcns mea in eo loco versabalur, in quo sancia
, ,
Maria Dei genilrix sietit, plorans juxla cruceni
\ \
.
^ Salvaioris; atque ego cuperem semper eo modo
ilere.
445. Fraler rogavil abbatein Poemenem : Quid
'. ,
faciam uncri buic quod me compi iinil? Respondit
;
ei senex : Parva; naves et magnne zonis insiructa?
, \
siinl, nt si venlus secundus deluerit, naulae mit , ,
lani funem cuin cingulis in peclora sua, et pau \ , \
* lalim navem trahant, doncc Deus venlum niiscrii:
quod si compererint exsurirxisse caligincm, tunc
,
appcllunt, el paxillum ligimt, ne navis vagetur.
\ ,
146. (75) Fraler perconlalus est abbalem Poeme*.
nem decogitaliontim infeslationibus. A i l illi senex:
;. \
llaec res simili* est bomini qui babet ignem a si \
nislris, ct craterem aquaa a dexiris. Si ergo at, \ .
, , \ ^ census fuerit igiis, accipiel e craiere aquam, ac
- -
- -
-
- *
exslmguet illum. Ignis est semcnlis inimici; aqua
.

, .
vero, prostrare se in conspectu Dei.
\ ,
147. (76) Fralcr scisciiatus esl abbalem Poeme ;
nem, prastarelne loqui quam lacere. El senex re , ,
spondit : Qui propier Deum loquilur, reclc facii;
\ , .
pari modo cliam qui lacet propter Deum.
. ' . , 448. (77) Fraler quaesivit ab abbaie Poeniene :
^ Quomodo polest bomo effugere ne male loquatur
; \
de proximu? Dicit ei senex : Nos et fratres nostri
, ' duae iinagines sumus; quacunque vero hora bomo
' . add. . " . .
C

(73) . . 4004 . 42.

(74) .'^. , 452.
(75) V i i . Palr, , 209.

(76) Miscell. Voss. . 454. '

(77) Vit. Patr.

, 455. Uhcell.

Voss. l b .

APPENDIX .

36*

sibi atlonderit, ac redarguerit se, invenietnr apud \ \ ,

eum fraler ejus honorabilis; at quando sibi videtur
" *
, *
praeclarus, invenit frsirem suum pravum in con .
spectu suo.
149. Fraler perconiatus est ex abbaie Pocmene
de segnilie. E l dixit illi senex : Segnilies stal supcr omni principio, ncc pejus Hla est vitium; sed
si agnoverit eam homo, quod ipsa sit, obtincbil reqiiiem.

'.
. ,
\ , ;
* ' ,
\, .

150. Dixit abbas Poeroen: Trescorporeasactiones

deprebendimus in abbale Painbo : jejunium quotidianunt usque ad vesperam, silenlium et magnam
mamiuiii operalionem.

\ ,
*
' , \ , \ .

151. Etiam relulit senlentiam abbaiis Theonac ;

Licel quis viriutem acquisierit, Deus non ipsi ^
soli pr&bet graliam. Novil eniui quod iion forel
fidelis in suo labore. Scd si perrexeril ad sodalem
euiim, lnnc perinanet apud eum.
152. Fraler inierrogavit abbalem Pueineneni sie:
Volo inlrare in coeiiobiunt, illicque rcmanere. Oicit
ei smex : Si desideras vivere in coenobio, nisi
aiijcceris curam omnis colloquii, oranisque rei,
non poieiis ut coenobilam decet operari. Non enini
ve) imius tantuni baucalis dominus es.
153. (78) Fraler sciscitalus esl ex abbale Poemene,
quid facerc deberet. Respondit: Scriplum esl: Quoniam mijuitulem meam ego annuntiabo, el cogitabo
pro peccato meo .
154. (79) Abbas Poemen d i x i t : Quod speclat ad
fornicalioiiemeldetractionem, nonoportel ul honio Q
uSlalenus vel loquatur de duabus istis lenlattonibus, ncc omnino intra se cogilel. Nam si eas voluerit aliqualcnus disccrnere in curde suo, emoluinenium non captet, sed ubi erga illas fcrociler se
geserit, babebit requicm.
155. Abbalis Poeinciiis fralres dixerunl e i : Abeainus e loco isto; nosenim interlurbanl monasleria
qu:v hic sunl, et pcrdimus animas nosiras. Ad bsec,
ecco infanles vagienlcs, non sinunt nos quicle
agere. Repusuil eis abbas Poemen : Propler voces
angelorum vullis binc reccdere.

'. , ,
,
*
* ' ,
.
'. , *
, .
* ,

, "* *
.
'. , *
; , -

eo

'. \
\
, ; .
, * '
' .

'. '
joO *
,
\
.
.
156. Interrogavit abbas Bilimius abbalem Poc'.
menem, hoc dicio : Si quis babueril adversus nie
, , simullatein, ei ab eo veniam supplex peiioro, Ule , , ;
vero flecli noluerit, quid acturus sum? Respondii ,
senex : Sume tecum alios duos fralres, ac ei le \ 5 . \ .
biimiliter submille. Quod si non fuerit persunsus,
. \ ,
assume alios quinque. Si vero sic quoque renuerii,
. , duc presbyterum. Atque si lunc etiam reslitcril,
,
ln deinceps secure ora Deum, ul ipsi in animum
, \ .
inducat, tiiqne careto solliciludine.
157. Dixil abbas PoRmen : Docere proximum, et
?. ,
arguere, similia sunl.
, .
158. Dixii iierum : Ne ad effectum perduxeiie
'. .
* Paal. XXXVII, 19.

. .

(78) Append. . 1004, . 45.

(79) . . 1002, . 5; / n Ephram,

. *.

3GI

APOPIITHEGMATA PATRU.M.

.
\ ,

; \ "
, .
'.
* , \
, \ .
'. *
, .
^ \
.
'. ,
; "
, ;
* .
, , \
.
\
* ;
, \
.
\
& .
\
\ , " ,
\ ,
.
'. ,
, \ ,
\ .
?.
, .
'. , ;
, ,
, (80), \ ,
\
\, (81)
\ , \
\ . \
,
. , ,
(82).
1 !

" A l . add. .

" A l . add.

P I T R O L . (. L X V .

neeessarium potius e$t, ut bumilem te exhibeas erga fratrem tuum.

159. Fraler rcquisivil ex abbale Pocroene, d i cens : Inveni locum omni fratrum quiete predilum;
visne ut illic habitem? Et dixit senex : Ubi noR
nocueris fratri tuo, ibi mane.
160. (83) Dixit abbas Poemen : Tria baec capita,
nlilia sunl; limere Dominum, precari, benefacere
proximo.
461. Frater dixil abbaii Poeineni: Corpus meum
evasit debile, ei affectus mei non debilitantur. Ait
ilii senex : Affeclus sunt spineae ruga?.

462. Frater quaesivil de abbate Pwmene : Quid

faciam? Ait illi senex : Cum Deus visitaverit nos,
de quonam curae nobis essedebpt? Respondit frater : De peccatis nostris. Itaque senex : Ingrediauwr, inquil, in cellam noslram, et scdentes meminerimijs peccatorum nosiromm, luncque Doniinus
in ctinclis concurrct nobiscum.
463. (84) Fraicr pergcns ad mcrcalnm, interrogavil abbatem Poemenem, quid ipsi consilii darei.
Senex autem respondit ei : Esto amicus illius qui
libi vim intulerit; ct cum quiete vendes vasa tua.
464. Dixit abbas Poemen : Doce os tutim toqui
qua\ senlis in corde tuo.
465. (85) Inlerrogatus de inqoinamenlis abbas
Poemen, respondit : Si nos activos consliluerimus,
et diligenter vigilaverimus, non reperiemus inquiQ namentum in nobis.
466. Dixitabbas Poemen : teriia actate Sceteos,
et post abbalem Moysem, non amplius fraires progressum fecere.
167. (86) Rursus dixit : Si bomo ordinem suum
custodieril, nequaquam conturbabiiur.
168. (87) Frater sic intcrrogavil abbatem Poemenem : Quo modo oportet me scdere in cella ? Dicit
ei : Sedere in cella, quod spectal ad apparens, hoc
cst, operari manibus, semel in die comedere, tacere, meditari; at occultus processus in cella, est,
extorquere querelam tui in quocunque loco ad quem
perrexeris; non negligere horas officii, nec q u
abscondita sunt. Quod si contigeril ut tempus otiosuin habeas ab opere manuum, ingressus 1n col^ lectam, sine pcrlurbalione perage. Homm autetn
summa: comilatum fraternilatis bonum obtineto,
abstine vero a malo congressu.

(80) .
Malui cum Pelagio accipere
ileuna per singulos dies comestione, quam cum Maruno Dumiensi de solilarie sumplo cibo. Germanus
CP. in primam jejuniorum Dominicam appellat, . In Hittoria Pachymeris lib.
xn, cap. 21 : ' ,
et cap. 23, l b . xiu : '
. Quanquam et
utramqne babeanl signmcationem. Scd
praecepia ih cella, magis resplcil ad priraani
noiionem.
(81) .
lla Mariinus Dumiensis. Nam
1

369

volunlalem luam

v c r l i i arclare. At Pelagius interprelando portare,

ostendit se legisse . Nec ea lcctio contenini
debel, fulta etiam auctoritale oplimi cod. Colberl.

2)

Quocirca

arlini versione legendum, eonvertationem

bo-

nam retinere, mala vero recedere.

(83) Miscellan.

Voss. p. 152; Doroih. Doctr. 18.

(84) Append. p. 1002, n. 5.

(85) Vit. Patr. x i , 2 1 .
86) Vit. Patr. xv, 58.
87) Vit. Palr. x, 64 ; Append. p. 1003,

Dorolh. Docir

7.
12

n. 21 ;

APPENDIX AD PALLADIUM.

3G5

4611 (88) Frater quaesivit ex abbate Poemene : '. *

Si frater habueril parum pccunia nieae, visne re ,
peiam? A i l illi scnex : Pete ab eo semel. Excepit
; .
frater : Quid crgo faciam? Non enim cogilalionis ^ * ; meae dominus sum. Senex vcspondit : Sine cogita- .
tionem tuam slagnare; lantum fralri luo ne sis
(91),
molesUis.
.
170. 89) ContigU til quidam Patrum, quos inter
\
crat abbas Picmen, venirent in domum cujusdam
, \
rcligiosi bominis; cumque comederent, apposila?
\ , *
sunt carnes; cuncli auteni manducabanl, praeter
\ abbatem Poemenem : quaru ob abslinenliam admi , abanlur senes, cognoscentcs discrelionein ejus. Ul . ' ,
i;rgo e niensa surrexerunl, aiunl ci : Tu es Pce- , \ ;
incn, et sic fecisli? Respondit illis senex : Ignoscile
, * .
niibi, Patree; vos comedistis, et nemo scandalum
\ ,
passus est; ego vero si edisscm, quomam fralrea
\ , mulli juxta me veniunt, illi damno fuissent affecli,
, * , \
ci dixissent : Poemen carnem manducavit, nos vero ; .
non edhmis? Tunc demirati sunlejus discrelionem.
'. ,
171. Dixit abbas Poemen : Ego dico : In locum
, .
in quem projicilur Salanas, illic projicior.
'. *
"
172. Idem suasil abbali Anub : Averte oculo$ tuo*
*
ne videant vanitatem *'. Nam libertas animas i n - Idstr
.
terficit.
\
173. (90) Pugnam inierunt aliquando Paisius et
fraler ejus usque ad elTusionem sanguinis c capili- , ,
bus suis, speclanle abbatc PoRinene ; el nibil oiunino ^* \
.
eis locutus est senex. Itaque ingressusabbas Anub ,
cernensque illos, d i i i l abbati Poemeni : Quare si- ^ * , *
,
visli fralrcs inter BC pugnare, nibil locutus? Re ; ,
spondit abbas Pocmen : Fratrcs ttuiil, redibunl ad
. *
pacem. Tum abbas Anub : Qaid boc cst? vidisti
; , \ *
ila agenlcs, et ais : Redibunt in graliam? Excepil
;
abbas Poemen : Pone in corde tuo, me bic intro
, .
noii exslilisse.
174. Fraler sciscilalus csl de abbaie Poemme :
'. ,
\ ' * ;
Habilanl mecum fralres : suadesne ul iis jubeam?
*
Ait ilti senex : Non; sed lu prius facito opus, et si
vivere dcsideraverint, ipsi per se videbunt. Subdi- , \ , .
* \ , ,
dit fialer : Cupiunt etiatn ipsi, Paler, ut eis pra>
. *
tipiam. Rcspondit senex : Ncquaquam; sed eslo
, .
illis exrniplar, non aulem legislator.
'. -
175. Dixil abbas Poemen *. Cum accesserit ad le
frater, ct conspexeris te advonlu illius non esse D , *,
, , \
adjutum, require in tnenlc tua, atque repula, quam
*
cogiUlionem volveres animo ante ejus inlroilum :
\ .
tuncque cognosces causam non caplae ulililaiis.
/ \ ,
Quod si boc cum bumiliiate el atteniione feceris,
,
cris iuculpalus cum proxiino, portans defecius
.
luos. Si enim cuin cautione fecerit homo seesionem
,
uam, non offendet. Dous quippe coraw illo est. Ut
. ' ,
autem ego video, ex hac sede possidet bemo tiino
vem Dei.
.
J i

Psal. cxvm, 57.

(88) F i l . Patr. m . 170.

^89) Joan. Geoni. Parad. 52.
(90) Append. 1003, n. 19.

(91)

, .

Verbiim

inler-

pretibus non intellectum, ideoque ab uno praeter

inissum, ab altero niulatum in , creparr.

APOPHTUEGWATA PATRUM.
7M
365

i
7
6
.
Dixititerum
:
Homo
qui
liabel
pnerum
con'.
tubernalcm, a quo indiicilur ad quemiibet affeclum
, '
, * veteris homiuis, nec minus eum relinel secum, i *
homo similis est possidenti agrum quem vcrmec
,
devorant.
.
177. (93) Etiam d i x i t : Malilia nequaqtiam ma*. *
Hliam t o l l i i ; sed si quis tibi male feceril, bems
* ' ,
faciio ei, ut perbonum facium destruas malitiam.
, .
178. Dixit adhuc: David quando cum leone pu'. ,
gnam commisit, ex gutture leuuit eum, stalimque
, , \
occidil *. Si ergo noe quoque lenueriirius gultur et
. \ \ ; , - venlrem noslrum, auxilianle Deo, invisibilem leo*
nem vincemus.
.
179. Frater poposcit ab abbale Popmene: Quid
'. ,
faciam, quia mihi conlingil moleslia, el commo , -, ;
vcor? Respondit senex: Vis efficit, ut cuin parvi
, \
iuin magni uioveantur.
.
,
180. Referebant hoc de abbate Poemene: Rcsi * \
dente eo in Sceli ctim duobus fratribus suis, jnuior
. * affligebat eos. Quocirca Ponmen ita allocutus esl
* , alierum fratrem: Enervat averlilque nos iste na. .
lu minor; surge, abeamus hinc. Igitur egressi re, , \
liquerunt eum. Ut autem vidit quod lardarent,
, .
conspexilquc postca longe dissiios, capit currere
, . '
post illos cum clamore. Dicil abbas Poemen : Ex*
, , * ,
spectemus fratrem, quia defatigatur. Poslqtiam
\ ; " ergo eos attigit, submisse salutavil: Quo abitie,
, . inquiens, ac me relinquilis solum? Respondil ei se*
(91*)* , \, , .
nex: Quoniam vexas nos, ideo recedimus. Tum
,
ille ad eos; Na3, na\ quocunquc voluerilis, eamus
* , *
simul. Et senex, conspecta ejus simpliciiale, frairi
, ' . \ C sao ait: Revertamur, fraier : non enim sponte sua
facit bicc, sed diaboliiR est qui illi suggeril. Revcr .
si ergo venerunl in locum suum.
'. (9$)
181. lnlerrogavit coenobii praposilus abbateni
,
Poemenem : Qtiomodo posstim obtinere timorem
;
Dei? Respondil abbas Poemen: Qua ralione possu*
, mus possidere limorem Dei, qui inlus habemus
, \ ;
venlrcs caseorum, et dolia salsamentorum ?
'. ,
182. Fraler quscstionem proposuil abbati Poeme, , \
ni, dicens: Abba, duo homines erant, unus mona. * 0
chus, aller Sdecularis. Monacbut vespere decrevit.
, \
habilum proximo mane abjicere; spcctilaris consti* \ *
tuit, fieri monachus: ambo auleni nocte illa mor ; \
tui sunt.Quid reputabilur eis ? Respondil senex (94):
, \ *
Monacbus mortuus est mooachus, et saecularis obiit
, .
ry ssecularis. In quo enim inventi sunt, abierunt.
\ * ,
183. (95) Retulil abbagJoannee: Aliquando eSyria
$ ,
perreximus ad abbatem Poemcnem, volentes inier *
rogare eum de durilia cordis : senex vero Graece
,
nesciebal, necinterpres inventus est. Itaque videns
. ,
nos afflictos, coepil lingua Graeca loqui, dixitque:
1

t v

1 4

. .
A l . pnep. .
. add. .
el .
1 Reg. , 35.

. ,

1 8

(91 ) . Sequenlu usque ad UU..Q,

. 8 , conluli cum codice ColberUno optimae nolae.
t92)

Aberal hoc Apothth*-

gma a ms, Regio 2466. Raque apposiium fuit cx

Colberli&u codice et Regio 1787.

(93) Vil. Patr. x, 53; Dorolh. Doetr. 10,

(94) Infra in Sisoe n. 38.

(95)

Vit. Patr. , 16; , , 1,

APPENDIX AD PALLADIUM.

5G7

5CS

Aquae natura molHs esl, lapidis aulem dura : verum ,

, *
baucale quod suspcnsum csl supra lapidcm, stillando paulalim eum forat. Iia cliara Dei sermo ,
. \
mollis est, cor vero noslrum, durum; tamen cum
bomo frequenter audieril sermonem Dei, aperilur , *
,
ror ejiis ut Deum timeat.
.
184. (96) Abbas Isaac convenitabbaleniPoemenem;
'. *
quem cernens parum aquac mitlere in pedes suos, \
qtiod baberet erga cum loqucndi libcrlalem, dixit: ^, *
Quo modo quidam usi sunt severitale, dure Ira (99), ctantes corpus suum? Et ail illi abbas Pocmen: ;
Nos non edocti suinus corporis intcrfectores esse,
* (1) ,
t>cd aflectuum.
.
185. (97) Dixil iterum: Tria bac non possum
'. amovcrc, escam, vcslem , somiium: allamen ex
, , , \ *
parle aniovere possumus.
* .
186. Fratcr intcrrogavit abbalem Poemenem his
*\ ,
verbis: Mulla olera manduco. Ait senex: Non pro- , . "
dest t i b i ; sed comede panem tuum, cum paucis
* , \
oleribus; el ne propter necessiiates abieris ad pa- ,
ternam domum.
.
187. Relerebant de abbate Poemene, quod si se*. " \ , dcrenl senes coram eo, el loquerentur de senibus;
, \
si nominarenl abbatem Sisoem, dicere soleret:
, \ ,
Missa facile quae ad abbalem Sisoem spectanl; non
* eniin ad mensuram narralionis venirc possunt res
* \ .
fjUS.

De abbate Pambo.

'. , \ 1. Quidam crat nomine abbas Pambo; de quo

ferlur, per tree annos inlegros illura oralionem fu- C
,
disse ad Deum, ac dixisse: Ne mibi gloriam de- , \ \ . \
deris in terra. At Deus sic cum gloria affecit, u l ,
,
norao possel in faciemejusinlueri, prae gloria quam
.
ore praeferebat.
'. * \
2. (98) Venerunt aliquando duo fratres ad abba6, \ , , >
tem Pambo; el inlerrogavit eum unus sic : Abba,
ego per bidua jejuno, el duos panes c.omedo; ser- , *
, ; \
vone animam meam, an seducor? AUer quoquc
dixit: Abba, ego de opere manuum mearum exci- * ,
pio duas siliquas quolidie, ac retineo pauca ad ali- * , \ , *
menlum, reliqua in eleemosynam do; salvusne ero,
; ,
vel peribo ?Cumque plurimum orassenl eum, respon .
sum non dedit. Post quatuor autem dies discessuri
cum essent, hortabantur eos clcrici, boc sermone: , \, Nolite conlrietari, fratres; Deus vobis prebebit
* , *
mcrcedem: haec esl senis consueludo; non facile
*
loquitur, nisi Deus ei inspiraverit. Inlraveruot er , .
go ad senem, dixeruntque e i : Abba, ora pro nobis.
, \ *
A i i : Abire vullis? Respondent : Etiam. Et assu, .
inens opera eorum in seipso, scribcnsque in terra,
; * . \
d i x i t : Pambo per bidua jejunal, et duos panes co- , \ ,
mcdit; eslnein hoc monacbus? Non. Ilcm Pambo
, \ *

. \ .
(96)
(97)
(98)
(99)
sione,

F. .

11

. insor. .

Vit. Patr. . l00, . 4.

L. Joan. Geom. Parad. 20.
VU. Patr. x, 65.

aaczojila. anliqua vertui sunt discretione. Scd legcndum videtur

indiscretione,

aut

dhlriclione.

(1) .
Magnam lacunam Regii codicis hic Uceri complevi per Colberlinum, nimlrnm
usque ad inilium cap. 11, De Pambo, verbo .

AP0PI1THECMATA

569

37B

.'

ev \ ' ; . \ opcratur in die atl duas siliquas, easquc dal in eleemosynam; an in boc monachus fil? Nondum.
" , \
; . \ Adjecit: Bona quidem sunt ea opera; scd si cuslo \ * dieris conscienliam erga proxitnuin, ila servaberis.
Illi, ulpotc quibus factuin esscl salis, discesserunt
, .
cum gaudio.
.
5. (3) Accesseruni qtiatuor Scetiolae ad rnagnum
'. , , \ - Pambo, induti pellibus; e.t iudicavit unusquisque
virtutem socii sui. Unus quidem jejunabat pluri . mum; secundus nibil potsidebat; tcrtius nnilta
* \
cbaritate erat praeditus. Aiunt aulem de quarlo, ab
* \
annis viginli duobus in obedientia senis persistere.
, .
Hespondit eis abbas Pambo: Dico vobis, poslremi
,
bujus virlus raajor esl. Yeslrum enim quisque,
. "
quam virlutem obtinet, volunlatc sua conseculus
,
, . csl; hic vcro abscissa propria volunlale, alteriiis
voluntati oblemperai. Tales quippe viri, confesso , ,
res sunl, si usquc ad iinem hujusmodi observan.
tiam tenuerint.

'. ;
(2)
>: .
, \ , . ,
, , ,
* ,
, .
'. , , *
, \ . Q

4. (4) Sanclae meuioriae Atbanasius Alexandrinus

archiepiscopus rogavit abbalem Pambo, ut de eremo descenderet Alexandriam. Is cum descendissel,
inluitus illic roulierera tbeatricam, collacrymavii.
Cumque interrogassent qui aderant, cur lacrymalus fuisset : Duo, inquit, me adcgerunl; uuuni,
pcrditio mulieris; allerura, quia lanlum non babeo
studium placendi Deo, quanlum haec ut hominibu^
turpibus placeat.
5. Professus est abbas Pambo: Gratia Dei, ex
quo renuntiavi saeculo, non poenituil mc sermonis.
quem protulerim.

*". ,
; ,
, \ .

6. (5) Dixit iterum: Ejusmodi vcsieni geslare

debet monacbus, ul si projecerit eam exira ccllain,
per tres dies, nenio tullat.

'. ^
\
, ,
, \ .

7. (6) Conligit aliquando, ul abbas Pambocum

fratribus iter faceret in parlibus iEgypti; cumque
vidisset saccularcs viros sedenles, dixit cis: Stirgile, monacbos salulate, ut benedicamini : assidtie
enim cum Deo loquunlur, alque ora eorum sancla
sunt.

'. \ , 8. (7) Narraverunt de abbale Panibo, quod nio, * ,

riens, ipsa mortis bora dixeril adstantibus sanclis
, '' viris: Ex quo tempore veni in buiic solitudinis lo , \ u m , meamque cellaro exslruxi, ac habitavi in ea,
, \ ,
non memini me comederc panem nisi labore ma , nuum mearum partum; nec me pceniluit sermonis
, . \
quem locutus fuerim, usque in hanc horam. Sic
,
lamen proGciscor ad Dcum , quoraodo qui nec ini .
tiuin fecerim Deo servieudi.
9. (8) Hoc autem babuit supra nuiUos, quod si
\ ,
inlcrrogalus fuisset serinunem ex Scriplura vcl
, ,
C

AL .

. , .

(2) . Similc babct Joannes Gcometra de Carinone; aut ut corrigit Meursius ad

Hlladium, Cronione; seu quod minore mutalione
consiarel, Carione.
(3) V i r . Palr. xiv, 7.
(4) V i f . Pfllr. , 14; Joan. Gcom. Parait. 5 1 ;

. .

Socrales iv, 23.

(5) Supra IsaaciCell. Apoph. ult.
(6) Vil. Palr. xvn, 1 1 ; Joan. Geoni. Parad. 83*
(7) Vit. Palr. i , 16; , 10.
(8) Vif. Palr. vin, 10.

AfcPENDIX AD PALLAOIUM.
spiritalem, nen responderet illico, sed profiterelur ' []
se id ignorari. Quod si ulleriore inlerrogatione
, .
urgereiur, dabat respousum.
10. Dixit abbasPambo: Si cor babes, potes sal'.
vus ficri.
.
11. Inierrogavit presbyter Nitriav. Quomodo de'. ,
bent fratres dcgere? IIIi vero dixerunt : In magna . 01
exercUalione, et servantes conscientiam suam a
,
.
'proximo.
'. ,
.12. Dicebaut de abbaie Pambo: Sicut Moysesaccepit imaginem gloriae in Adaroo refulgentis, quan- ,
do facies ejus gloriosa reddita est * ; ita et abbatis \
Pambo faciee velut fulgur relucebat, eraique lau- ,
quam rex sedens super tbronum suum. Ejusdem
.
operaiionis exstitil abbas Silvanus, necnou abbas \ , .

,
Sisoes.
\ " ,
15. Aiebant de abbale Pambo, quod nunquam
vultus ejue subcisum oslenderel. Quadani ergo die, .
,
cuin vellent daemones efficere ui riderel, ligaverunl
, , , \
alain ad Hgntim, porlabanique, facientes tumultum,
ac dicenlee: Alle, alle. Quos cernens abbasPambo, , (10).
. ,
Trisit. Daemones vero coeperunt tripudiare: Vab,
, , *
vab, inquientes, Pambo risil. At ille respondil eis:
,
Non risi, sed devisi imbecillitalem vestram, qui
, .
unam alam lot numero porletis.
'. ( I I )
14. Rogavit abbas Tbeodorus Pbermensis abba 0. \
- tem Pambo: Profer mihi verbum. Ac asgre dixit
, ,
i l l i : Tbeodore, abi; niisericordiam exerce erga
oranes. Misericordia enim invenit iiduciara coram
^
t>eo.
.
De abbate

Phto.

* , , (9) Narratio Pisli, in bsec verba: Adiimus se ptera anachorela? abbalero Sisoem habitanlem in
Clysmale, et rogaviinus eum ut uobis aliquod ver- * ,
bum proferret. Dixilque: Ignoscile m i h i ; bomo . * ,
swn idiota, sed veni aliquando ad abbalem Or el ",
abbatem Albre ; inftrmus aulem erat abbas Or ab
oclodecim annis; supplexque ab iis pelii ut mibi ,
aliquid dicerent. Tum ail abbaa Or: Quid libi pro- . "
; , .
loqui habeo? Abi, quod cernis facito. Deus illius
est, qui sibimel injuriam aut vim in omnibus facit. , , -
Porro abbas Or el abbas Athre non erant ex eadem .
",
regione; sed magna inter ulrumque exstitit eon , .
eordia, donec e corpore recederent. Eral enira (um
tnagna obedientia abbatis Athre, tum multa bumi- ^ ,
".
litas abbatis Or. Paucos vero dies mansi illic, i n ,
vestigans eos. Et vidi grande imraculum qnod fecit
; .
abbas Aihre. Allulil eie nonuullus parvum piscem
,
Voluitque illum pro sene apparare abbas Albre;

tenebat auiem cuilrum, ci incidebat piscem, cum
" *
vocavit eum abbas O r : is reliqnit cullrum in rnedio
,
piscis, nec reliquum abscidit. Miraliis ego maguani
. bominis obedienliam, quod non dixerit: Exspecla
,
donec inciderim piscem, interrogavi: Ubi nactus
7

, e

Exod. xxxiv, 29.

, .
(9)

Vit. Patr. ,

1 4

. .

8 7

. .

45.

(10) '- . Si nuitaveris accentum, ac le|us , pro incondila voce, erit Alio; /'.

(11)

* . .

. add. ,

Hoc q i K K i u e

capiie auclior esi ogio Colberlinus codex.

35

APOPHTHEGMATA PATRUM.

571

. es tanlam obcdienliam ? A i l m i h i : Non cst mea,

; ,
senis est. Assumpsiiqtie me, Veni, inquiens, vide
. \ . obedientiam illius. Goxil ilaque piscem, ac dedila
. \ * , \ - opera viliavil, apposuilque seni. Qui comedit, locu , \ . \
lus nihil. Dixit e i : Bonus esi, senex? Respondii:
. ,
Oplimus. Postea ei allulit modiciuu cibi scite pia;; * . parali, dixitque: Gorrupi hoc, senex. Rr.spondii:
, - Etiam, parumper corrupisti. Tunc ad me abbas
, . \ , \, Athrc: Yidisli, obedienliam senis esse? Et exivi ab
. iis, quaeque videram, pro viriii meo tuislodivi. Haec
; , ' proloculus est fratribus abbas Sisoeb. Unus aulem
, \ , - e nobis rogavil eum, ut facerel opus charilalis,
. .
ipse eliaui aliquod verbum uobis proferrel. Unde
, ,
sic locutus est: Qni plurimuin scienliae obtiuet,
. \ onuiem perlicit Scripiuram. Rursus nostrum alius
, percontatus est: Quid esl peregrioalio, Pater?
. 4
Responsum dedit Tace, et in omni loco, iu quem
(4*2), ; \ , \
adveneris, dicilo: Nihtl habco negolii; atquc bsec
, \ est peregrinalio.
,
41

Dt abbate Pior.

'.
1. Bealus Pior ubi apud aliqucin in messe opc Ttvt, ram aavasset, commonefccii de accipienda mer , . cede : alque illo differenle, rediit in monasteriunu
, ' , \ Rursus teinpore advocante, mcssuit apud eumdem,
, , et alacriter in opus incubuil, cumque is nihil pra . beret, rcversus esl i n nionasterium suum. Terlio
, pariter complelo anno, solilum opus poslquam
, . perfecit, recessil, cum nihil accepissel. A l Domi , - c nus prosperavit domum hominis. Unde afferens
, .
niercedein, per monasleria* circuibat, qu&rendo
\ , \ sanctum. Quo vix invenio, procidit ad pedes ejus,
, - mercedem solvit, dixilquc : Mibi Dominus largi . tus est. Hle vero mandavit ut iraderet presbytero
/. .
in ecclesia.
'. .
2. (i3) Abbas Pior ambulando comedebat. F.l
, ; , , iiiterroganle quudam qttare sic manducarel: Nolo,
, ' ,
inquil, tanquam opere cibo uti, sed tanquam ope " i is corollario. Ad alium vero eadem de re percon , \, - ianieni, respondil : Ut ne quidem in coincdendo
.
corpoream voluptalem sential anima mca.
*. *. \ 3. (i4) Faclus est aliquando conventus in Sccti
ob fratreni qui peccaverat: et loquebantur Patres:
, \ abbas aulem Pior tacebat; poslea vero surgeus
* , , \ D egressus est, sumpsit saccum, arcna implevit,
porlabalque super bumerum suum : mittens quo " \ * *
(|ue in sportellam parum arcnae, gcrcbal anle se.
, , .
Inlerrogalus autem a Patribus , quid boc essel,
, , dixit : Sacius isie qui cootinel drenam niullaii,
^
niea sunl peccala, quoniam imilta sunt, et dimisi
, \ ,
ca a lergo meo, ne doleain de illis ac plorcni; cn
\
vero parva bsec fratris mei, anle me sunt, Mtqiic in

, \ . iis me exerceo, judicaus eum. Non oportcl porro
11

A l . inser. .

. ..

%e

. .

( ) .
Sic efferlur Apophthegma
in ms. Regio 932 :
; \ ' ' *
\ * \ \ -

" . .

* .
(15) V i i . Pair. ,
; Joan. Gcum. Parad. 50;
Socralcs iv, 23.
(14) Vit. Palr. ix, 9 ; Joan. Gconi. Parad. 66*

57.1

576

APPENDIX AD PALLALHUM.

ila facere, sed potius mea ante me gcslare , ac de ,

ipsis curare, necnon Deum precaii ut mihi igno- , \ , \
*cat. Tunc surgenles Patres, dixerunl : Vere haec . KaV
" \
est via salutis.
4 4

De abbate

Piiyrione.

(15) Dixit abbas Pityrio discipulus abbatis Antonii, quod qui vull expcllere daemones, prius
animi morbos subjiciet. Quodcunque enim viliuiu
superaveril quis, bujus et dnemonem expellil. Irae,
inquit, adjunclus est daemon: si iram coercueris,
ejectus est illius daemon. Simililer desingulis aliis
perturbationibus.
De abbate

"
,

, .
", \,
, . \
\ .

Pistamone.

, (16) Inlerrogavit quidam frater abbalem Pistamonem : Quid agam, quia angusliis urgeor in ven- , ; \ , ,
dendo opere manuum mearuin ? Respondii senex :
\
Eliam abbas Sisoes et reliqui vendebant quae ipsi
' coufecerant. In boc noxia non est. Sed cum vendis, semel profer vasis pretium ; deinde si volueris ,
, .
aliquid preiii minuere, in tua potestate est. Ua
. *
sane invenies requiem. Uerum rogavit frater: Si
,
habuero undecunque, quod mihi sufliciat, sua ;
desne u l de labore manuum mibi curaesit? Excepit
,
senex : Quantumvis babeas, ne dereliqueris opus
, luum : pro viribus fac ; dunlaxat absque conlurbalione.
De abbaU Pelro

Pioniia.

'. '
1. (17) Dicebant de abbate Petro Pionila in Cellis, quod vinum non biberel. Poslquam ergo senuit, C W * , ." fraires miscebanl parum vini cum aqua, rogabantque , \ **, \
. \
ut eum sumerel. llle dicebat : Credile mihi, velut
, .
conditum duco. Atque judicavil se in vino dilulo.
.
2. (18) Frater dixit abbali Petro, illi abbatis
'. 3
Lot discipulo: Quando sum in cella, mea anima
, " , )
eum pacc agit; si autem ad me aceesserit frater, \ * ,
vi prolulerit sermones de exlernis rebus, turbatur ,
aniraa mea. Et abbas Pelrus rctulit ei diclum boc
. 0 ,
abbatis L o t : Clavis tua aperit januani meam. Ait
. eeni frater: Quid sibi vull haec vox? Respondil se 0 ;
nex : Si quis venerit ad le, dicis e i : Quomodo
,
tibi est? Unde venis? Quomodo babent fratres? ; ; ; Susceperunt te, vel non? Ei lunc aperis osiium
, ; \ )
fralris, alque audis quae non placenl. Dicit ei : Ua ^ , \ . & . est. Quid ergo faciet bomo, cum frater conveuerit
. ,
eum? Senex excepit: Ltidtis omnino docthna esl:
;
ubi vero non est luctus, iieri non polest uii cavea- (19) ,
mus. Tum fraler:Cum, iuquit, incella mea fuero,
. " ,
mecum est luctus; sed si aliquis me adieril, aut si
' ,
exiero e cella, luctum non invenio. Tuui senex :
, .
Nondum tibi mancipio esl, sed veluii usu. Scri , ' .
ptum enim est in lege : Quando acquisieris servum
,

45

4 4

. .

4 4 #

. .

. .

(15) VU. Patr. , 13; Joan. Geoui. Parad. 17.

(16) V i i . Pair. , H .
(17)

Vit. Palr. iv, 35.

(18) Vif. Palr. x i , 26.

(19) . Inlcrpretalio Pelagii, In luctu omnino doclriua esl. At Martinus Dumicnsis, quia scriptuin invencraL, reJdidir, Omnium docirina lucltis est.

577

APGPilTIIEGMATA PATRUM.

578

,

* Hebraum, sex annos terviet tibi sepltmo auiem
$
.

anno dimitte* eum liberum. Si vero dederis ei uxo ,

rem, et genuerit liberos in domo tua, nec voluerit
,

abire propter uxorem et liberos, adduces enm ad os

- ;
,
, .
0
. \
, ' $
.
\
, '. B
,
.
.
,
;
' ,
\
,
, ,
.
\ ,
* , '
. * \ C
.
(
46

tium domus, el perjorabis ejus auriculam

erit tibi servus in saculum

4 6

subula,

et

. Rogat fraler : Quiil

est hoc verbi? Responsuin dedUsenex : Si laboraverit bomo pro viribus in re aliqua, quoiies requisierit eam ad usum, inveniet. Subjecit frater : Fac
cbarilatein, enarra mihi sermonem bunc. senex:
Neque spurius filius permanet in servitute; sed i\lius verus non relinquit palrein suum.

5. Referebant de abbate Pelro et abbate Epiniacho, quod essent sodales in Rbaithu. Comedentibus auleui illis in ecclcsia, comptilerunl eos ut
vcnirentad mensam senuui. iGgreque adductus abbas Petrus ivit solus. Ui aulem surrexerunl, dicil
ei abbas Epimachus: Qua ratione aususes abire ad
mensaiu eenum? Respondit ille : Si vobiscum scdissem, velut senem fraires bortali me essent ut
primus benedicerem, et tanquain major vobis babiius fuissem: jam vero profectus juxla Paires,
omniuui fui niinimus, ac menle bumilior factus
sum.
4. Dixit abbas Petrus : Non oporlet extolli, cum
Deus aliquid per nos fecerit, sed poiius gratias
agere quod digni facii fuerimus qui vocaremur ab
co. Addebal, expcdire ut in omni virtute illud repuieniut.
De abbate

Paphnulio.

\ . Narravil abbas Paphnutitis: Per viam trans'. ,

iens,
contigil ut aberrarem ob rorem, ac prope
, , \ . \ vicum essem. lllic vidi quosdam turpiteragentes; el
Meti oravique pro peccalis meis. Ecce angelus de \
scendit lenens frameam, ailque m i h i : Papbnuli,
. \ (^,
\ , omnes qui judicant fratrcs suos, hac franiea pcribunt; quia vcro non judicasli, sed humilem te ex , ^
bibuisli coram Deo, quasi ipse delicliim commi , '
sisses, ideo nomen tuum inscriptum est in libro
, ,
viventium.
.
2. (20) Aiebant de abbate Papbntitio, quod non
'. ,
facile biberet vinum. Aliquaudo aulem in via ince . ' * , . ] dens, incidit in latronum raanipulum, invenitque
eos vinum bibentes. Porro cognosccbat euin latro , \
nuin dux, sciebalque quod non biberel vinuni. V i . \ ,
dens ergo valde fessum, calicera vino implevit,
, *
sumploque in manum ense, ait seni : Nisi biberis,
, \ ,
occido tc. At senex, qui nosset, ex mandalo Dei
. ,
velle cnin facere, cupicns lucrari bominem, ac , \ .
cepit ct bibil. Tunc latronum princeps inclinavit se
,
bumilitcr, dicens: Ignoscc mibi, abba, si le niole, , .
stia aiiecerim. Ait scncx : Confido in Ueum, quod
,
proplcr caliceni bunc facturus sit libi misericor \ .
%

* A l . add. .
. inser. .

4 7
M

. inser. .
Exod. xxi 2, 4, 5, C.

(20) Vit. Patr. xvn, 12.

. .

4W

Abcsl o-vov ab al.

" . .

579

APPEMMX AD PALLADIUM.

580

diarii et in hoc el in fuluro saeculo. Dicit lalronum ,

priinus : ConOdo in Deo, quod ab islo tempore ne- . \
mini inalum facturus sim. Et lucratus est senex ",
tolum laironum collegiuni, dimillendo propterDo- .
minum voluntatem suaui.
\ , 3. Relulil abbas Poemen, dixisse abbatem Papbnuiiiun : Cunclis diebus vilae semtm, bis siugu-
, , '
lie mensibus adii eos, dissitus spalio duodecim
milliarium, elquidquid cogilavcram aperiebam eis, , \
nec quidquam aliud respondcbant, praeler hoc : , \ , ,
Ad quemcunque locum perrexeris, ne metiaris l e ; , ,
.
ac in quiete deges.
'.
4. In Sceli degcbat cum abbale Paphnutio qtii, \ , \
dam frater, qui impugnabatur ad fornicalionem, et
,
dicebat: Quamvis decem uxores accepero, non explebo cupidilalem meam. Senex vero horial>atur . , bis vorbis : Nequaquam , fili; impugnalio esl dae- . \
monuin. A l illc noluit oblemperare, scd profectu9 , .
,
esl in ^Egyplum , ubi duxil uxorem. Post aliquod
teaipus contigit ut senex in iEgyplum asccnderet: \ " *
illic ofTendit eura porlaniem sporlulas testarum, *
nec agnovit, sed ipse ait seni: Ego sum ille di- . \
scipulus tuus. Senex aulem intuilus eum in il)a
, ,
dejectione, flevit dixilque : Quomodo dimisisti , \
bonorem illum, et venisti ad debonestamenlura
;
hoc? Yerum accepistine decem uxores? Ille ingemi- ; \ , \
scens, respondit: Sane unicam duxi, et aerumnis , . \
conOcior, quo pane illam pascam. Tunc ad eum
' . \ "
senex : Revertere nobiscum. Excepit: Estne pocni, ; . \
ienliae tocus, abba ? Est, inquit. Reliclis ergo omni- ^ , \ ,
bus secutus esl eum; et Scelim ingressus, ab ex .
periraento evasit probus monachus.
\ ,
5. Fralrem in soliludine Thebaidis commoranlem subiil ista cogilalio: Quid sedes infrucluosus? , ;
Surge, abi ad monasterium, ibi fruclum feres. , , \
Ilaque siirgens, vcnit ad abbaiem Papbnulium, el . \ ,
declaravil ei cogilalionem. Monuit senex : R e d i , \ . \
sede in cella tua ; fac unam oralionem mane, unara ,
vesperi, unam noctu; cum esurieris, manduca; , \ , \
cum sitieris, bibe; cum somno tenlatus fueris, , , \ ^.
dormi; ac remane in eremo; nec cogitalioni itli , \ , \
obsequaris. Accessit eliam ad abbalem Joannem, .
renunliavilque ei verba abbalis Paphnutii. Dicit
, \
abbas Joannes: Ne omnino orationem fecoris; . dunlaxal sede in cella tua. Tum surgens adiii ab- D fl , . \
balem Arsenium ; cui cuncia denuntiavit. A i l illi , \ scnex : Tene, sicut Palres docuerunl te. Nihilenim
. \
amplius tibi possum dicere. Ille pkne persuasus ,
absceseit.
. \ .

De abbate

Paufo.

66

( 2 1 ) Narravil aliquis e Patribus de quodam abbale Paulo, quod essel ex inferioribus jEgypti
partibus, babitaret vero in Tbebaide; qnodque
nianibus apprehenderel ceraslas, scorpios, serpentes, mediosque diffinderet. Igitur fratres buinili
" . . . .
.
<21) . Patr. , I K

" . .

, ,

" , \
. \ \ ,

"1..

" . el .

" . ins. >

5SI

APOPHTHEGMATA

PATRUM.

, facia salticatione, oraverunt, dicerct tts quam ope .

ralionem fecisset, ut ejusmodi graliam consequere
, ,
tur. llle respondit: Ignoscile mihi, Palres; si quis
, ,
oblinuerit purilaleni, cunclaci subjicientur; quem .
admodum Adamo cum essetin paradiso, priusquam
transgrederelur maiidalum.

'. \
' .
" ;

, \
, . \
.
'.
, .
\ *
;
. \
,
.

De abbale Paulo

cosmela.

1. Abbas Paulus cosinela, cl Timolbeus frater

ejus, residebant in Sceti. Ac saepe inter eos oriebatur contentio. Dicit abbas Paulus: Quousque ita
perseverabimus? Ait illi abbas Timolbeus : Fac
opus charhalis; cum libi molestus fuero, perfer
me; vicissiuique quando tu mibi fueris molestus,
eliam le suslinebo. Atque sic agenies, quielc peregerunl reliquos dics fiuos,
2. Idem abbas Paulus, cl Timolheus cosmeiae
erant in Sceti, et a fralribus lurbabantur. Ait T i molheus fralri suo : Cur bauc artem retinenuis?
Per tolum dtem non sinimur in quieie agere. Respondil ei abbas Paultis : Sufiicit nobis noclis requies, modo mens noslra vigilet.
De abbale Paulo

magno.

'. ,

1. ( 2 3 ) Dixil abbas Paulus, magnus iile et Ga , \

lala: Monacbus qui in cella sua habet parva quae
,
dam commoda, alque cgreditur, u l eorum curam
gerat, itluditur a daemonibus. Id eniro mibi etiam
\ .
conligit.
'. (22)
2. Dixit abbas Paulus : I n luto iramersus sum ad
, - ' collurn usque, et ploro coram Deo, dicens : Miee , .
rere mei.
' . \ ,
3. (24) Aiebant de abbate Paulo, quod peregis \ \ *
sel quadragesimam cum sexlario lentis et lagenula
aquae, necnon cum una sportula, quam pleclebat
, \ ,
et dissolvebat, usque ad festum inclusus.
.

De abbate Paulo

simplice.

(25) Beaius abbas Paulus simplex, sancti Anlonii discipulus, Patribus narravil hujusroodi rein :
,
Ad monaslcrium cum perrexisset aliqnando, ad

visilaudos et emolumenlo afificiendos fralres : post
\ ,
consuelum colloquium, ingressi sunt in sanctani
,
Dei ecclesiam, ut solilam synaxim celebrarent.

Bealus vero Paulus unicuique intranlium in eccle . , \,
, D siam altendebat, quali scilicet aniraa ingrederenlur
ad colleciam : habuit enim hanc graliam a Deo sibi

concessam, u l cernerel qualis quisque essel aniina,
\ ,
sicut nos conspicimus aller alterius faciem. Cum
$ ,
ergo cuncli introirenl splendidis oculis, necnon
.
clara facie, comitante unumquemque angelo suo,
\ ,
eoque super illum laeto : iinum, inquit, vidit n i * , \,
grum, toio corpore lenebrosuin, daemones vero ad
\ ,
ulrumque lalus, lcnenles eum, trahentes ad se ,
* " \

. .
f22)

. .
,

# 1

. .

elc. Hoc Apophlhegma

Colbertinus liber assignal Paulo jEgyplio, qui bic

Paulorum priinus ponitur.
(23) VU. Pair. n i , 72.

. .

** . et .

(24) Vit. Patr. m . 72; Moschus c. 161.

(25) VU. Pair. x v i n , 20; Andreas iu ApocaU
c. 48.

365

APPENDIX AD PALLADIUM.

5S4

eapislrum in iiasum ejus mittentes; sanctum autem , c

ipsius angelum a longe sequenlem, trislem, demisso
vultti. Unde Paulus in lacrymas prorupit, manu
\ . peclus lutudil, scdebatque anle ecclesiam, vebe- , \ \ ,
menter deflens eum qui in islo slalu ipsi visus
,
fueral. 1111 vero inluiti hominis inopinatam aclio .
nem, subilam inulationem, conversionem ad lacr^, ,
nias et luclum, inlerrogabant, orabantque ut elo\ ,
queretur quare ploraret, verili nimirum ne quam ,
piam in cunclis culpam agnoscens, ita agcret. Hor \
labantur eliani ut ad congregalionem cum iis i n - .
grederelur. Paulus autem iis repulsis, sedebat

, cxlra, summis lamenlis prosequens eum qui sic
. '
ipsi apparuerat. Non mullo post, dimisso conventu,
, \
cunclis exeuntibus, iterum unumquemque conside- , , rabat Paulus, qui cuperet cognoscere quales egre- ^ \ |
derenlur; et videt illum virum, cujus tolum corpus
, \
prius nigrum fuerat alque tenebrosum, cxire ab
,
ecclesia claro vultu, corpore candido, daemones vero
, , \
procul sequi, at sanclum angelum juxta comitari,

,
ei gaudere pluritnum super eo. Tunc Paulus prae \ '
hetilia exsiliil, clamabalqie benedicens Deum, i n
. ,
baec verba: ineffabilem Dei boniialem atque erga
, \ "
bomines amorem! Currens porro ascendensque \"! \
super altum graduro, magna voce prununtiavit: \ ,
Venite ac videte opera Dei, quam terribilia sinl, et \ , ; \
omni admiralione digna " . Venite, videte eura qui
. \
vult omnes bomines salvo fleri, el ad agnilionem
, \
veritatis venire . Yenite, adoremus, et procida . \ mus ei " ac dicamus: Tu solus potes auferre pec- Q , \
cata. Itaque concurrerunt cuncti propere, volentes
. ,
audire quae proferret. Congregatisquc omnibus,
. \
narravit Paulus quae viderat antequam ingrederelur
,
in ecclesiam, et quae poslea iierum. Necnon po , \ ,
slulavit ab illo v i r o , ul causam eflerret, propler
\ , 6V
quara ei tanlam conversionem derepente Deus lar
giius fuisset. Ille vero raanifesiatus a Paulo, au. ,
dacter corara omnibus enarravit cuncla ad se spe- '
ctantia. Ego, inquit, bomo peocator sum, a multo
, , ,
teropore hucusque in fornicaiionibus votutalus; ve\
rum nunc ingressus in sanctara Dei ecclesiam, au- *
divi lectionem sancli propbetae Isaiae, imo magis
., loquelam Dei per ipsum : Lavamini
mundi estote,
, '
8 8

7 8

7 8

77

auferle malitias vestras ex cordibus vestris, ab oculis

meis; discile facere bonum. Et si fuerint peccala ve-

,
gtrd quasi phoeniceum, sicut nivem dealbabo. Et i t
78

voluerilis et audierilh

me, bona terrae comedelis

8 8

Ego vero, scorlator, ad scrmonem propheta? compunctus anima, ingemiscens inlra mentem meam,
dixi ad Deuni : Tu Deus, qui venisti in mundum ,
peccatores salvos facere , qua modo per propbelam luum promisisli, ea in me etiam comple, pectatore ac indigno. Ecce enim, a praescnti tcmpore
iittom meam obligo, constituo, ex corde profiteor
8 r

78

xorr\-

\ .
, \,
, \ \
, \ ,
, ,
, &
,

8 0

e e

8 7

8 8

Psal. XLV, 9. " I Tim. , 4.

Psal. XGIV, 6. " Isa. , 16-19.
l T i m . \, 15.
.
.
. .
. add. \ .
. ins.
.
. , .
1.
. ins. \ . " .
add. , \ .
. .
. .
" . . * . .
. inser. ct ';>.
8 8

7 8

7 1

7 3

7 1

7 8

8 0

7 7

385

APOPHTH EGMAT PATRUM.

386
\ . - el promilto libi, quod posthac nibil mali perpetra , , \
turus sum; sed renunlio omni iniquilati; serviam
, libi jam inde cum pura conscienlia. Hodie, Domine,
,
aique ex hac hora, snscipe me poenitenlem, pro\ . slratiim coram le, qui deinceps abslenturus sim ab
, , \ ,
omni deliclo. Cum bis, inquit, promissis cgressus
, \ , \ sum ab ecclesia, decernens animo meo, non am . , plius quidpiam mali commiitere in conspeclu Dei.
\, , Quae cum audiisscnt cuncii, una voce exclamave , runt ad Deum : Quam magnipcata sunt opera tua,
.
Domine! Omnia in sapientia fecisti \ Igilur,
| '
Christiani, cognoscentes e divinis Scripturis sacris , !

.
que revelatioiiibus, quantam Deits habeai bonila , ,
lem erga eos qui ad ipsum sincere confugiunt, et
, \ ,
a prioribus peccalis suis emendant se per poeni \ " lenliam; quodque reddat iterura bona repromissa,
, \
nec exigat poenas pro superioribus delictis; ne de (26), \
speremus de noslra salutc. Sicut eniui per Isaiam
, prophetam pollicitus est, lavalurum se peccalorum
, - lulo immersos, et velut lanam ac nivem dealbatu . " rum, itemque bonis coelestis Hierusaleni donatu , - rum
: ita rursus pfer sanctum prophetam Eze , \ \ - chielem, cum jurejurando nobis plcnam fidem Jacif,
, \
se non perditurum eos. Ait quippe : Vivo ego, dicit
Dominus, quia nolomoriem peccatoris, quam converii
, '
ip$um, et vivere .
1 1

83

8 8

8 8

, \,

ijjr

De abbale Petro Dii.

66

,
,
,

# . , .
.

Petrus Dii presbyier, si quando inler alios precabatur, cum ob sacerdotium anle eos etare corapelleretur, per bumilitatem seipsum retro conslitaebat, confessionem faciens; queraadmodum i u
vita abbalis Anlonii scriptum est. Hoc faciebat,
conlrislans nemiuem.
Principium liitera P.
De abbate patria

Romano.

I . (27) Yenit aliquando monacbus quidam Ro\ ' , \ nianus,

et habitavit in Sceti juxta ecclesiam ; ha * \
. ^ buil quoque servum qui ei nrinistrabal. Videns
autem presbyler infirmitatem ejus, cuin didicissct
, \
quam splendide vixisset olim, quidquid conquisie , \
rat, aul ad ecclesiam delatum fuerat, millebal et.
, . \
, . D Is perannos viginti quinque mansit in Sceti, exstilitque dignoscendi gralta prscditus, necnon iiontine
,
celebris. Porro nonnullus magnorum jEgypliorum,
, audtens dc illo, accessil ut videret, arbiiraius i n .
venlurum se in bominfe corpoream aliquam vivcndi
^ \ .
raiionem extraordinariam. Iiaque ingressus, ealu
lavil eum, factaque prece, consederunt. Cernit
, \ (28) \ ,
8 8

8 8

8 1

8 8

8 8

Pro, , al. .
. .
.
1 . .
. inser. .
. ins. .
. \d.
Ezech. XVIII, 52, 2 3 ; , H .

8 8

8 8

inser. .
Psal. cni 24. lsa.
8 8

4 8

(26)

Hoc esi, Pclagio inler-

(28) .

Verlit Pelagius in libris iinpres-

sis hic, matiam vel budam de papgro. Sed aiiliqutia

pretante, eos qui per pamitenliam emendanl priora

codex monasterit Corbciensis habet, byrsam de pa-

dificta. Proilivc fuit emendunt verlcre in emundant.

pyro.

7)

V*t. Pair. x, 76.

Suessioneusis autein, bndam de papyro.

APPENDIX AD PALLADIUM.
4

jEgyptius illum delicalis vestibus indulum, atque

\
\ inaitam ac pellcm eub eo, item parvum pulvinar;
ad liscc nilidos habere pedcs cuin sandaliis. IIts , ,
visis, scandalum passus csl, quod eo loei uou lalis . \
, \ essct agendi ralio, sed polius vitae durities. Sencx

nutem, ulpolc perspicacia donatus, intellexil ipsum
offensum , ailque ministro suo: Fac nobis hunc . , *
diem feslum, propter abbatem. Era! porro illi pa- \ . \
rum oleris; et c o x i l , cunique lempus venisset, \ .
\ , ,
surgentes, comederunl. llabuil ctiam sencx parum
vini propter inflrmilatem suam ; quod biberunt. \ \ .
Ulque vespera advenil, recitarunt duodcciro psal- ,
roos, posiea ierunl cubitum. Pari modo nocm. Mane . \ . \
vero surgcns yEgyplius, dicit e i : Ora pro me. A t , , quc exlit, nulla percepla utilitate. CaHerum pauco
\ ,
post illius discessum lempore, sencx qui vellet ei , \ ,
; \ .
csse ntilis, mltlens revocavil eum. postquam
rediisset, ilcrum suscepit illum laetus; lum interro- ; \ .
gavit, hoc pacto : Cujus regionis es? Rospondit: \ ;
iCgyplius sum. Ciijus vero urbis? Ule: Ego plane ! . \ ;
ex urbe non sura. Rogavii : Quodnam eral opus * . , , tuum in luo vieo ? Excepit: Eram cuslos. Ait : ; \ ' \,
Ubinam dormiebas? Ille: ln agro. Habuisti, tnquii,
; ; .
stratum sub te? Rcsponsum d c d i l : Scilicet, ruri
* \ ;
stragulum posuiesem sub me? Sed quomodo? ; *
Humi. Iterum Romanus inlerrogavit: El quo ute- ; ; .
baris cibo in agro, aut quod vinum bibcbas? iEgy" , \ ptius rursus respondil: Egtne cibus vel potus in
, \ .
agro? Romanus: Sed quomodo vivebas? jEgyplius: . \ ,
Manducabam panem siccum, cumque poteram sal- ; *
samenli parura , bibebam autem aquam. Senex ^ .

Romanus : Magnus labor. Eslne vero in pago bal ,
neum, ut lavemini? iEgyplius : Nequaquam, scd in
, ,
fluvio, quando libet. Postquam ergo excepit ex eo ,
senex baec omnia, didicitque prioris vitae ipsius ,
aerumnas, cupiens et prodesse, narravit prioris viUe
' \, \
siwe in sseculo slatum; referens : Me vides, nibili
, \
bominem; magnam urbem Romam patriam habeo,
, , \
lum magnus exslili in palalio imperaloris. Ut au- * .
tem audivit iEgypiiug sermonis initium, coiopun- , \
clione taclus est, auscullabalque sedulo quae diceret. \ ,
Ilerum ait e i : Relicla ergo Urbe, veni in solitudi- \
iiem hanc. Me rursus quem vidcs, roagnas domos , * \
possedi, opes raullas: contemptisque illis, subii , ,
parvam cellam hanc. Ego adhuc, quem cernis, ^ \ ' ,
tcclos babui ex auro solido, preiiosis etragulis or-
nalos; pro quibus Deus dedit isiam mattam cum
\ \ ,
isla pelle. Ad hapc, veslimenla mea magni pretii
eratil; et pro illis, gesto baec vilia. Uem, adpran- * \ \ ,
diiun meum, auri multum impendebalur : cujus , \
vice tribuit roibi Deus boc olusculum atque huuc
.
parvum vini calicem. Erant praeterea ministranles
\ ' ,
pueri m u l i i ; et ecce illorum loco, inspiravit Deus
* \
buic seni ut ministret mibi. Insuper vice balnei,
,
parum aquae roitlo in pedes meos; sandalia etiam
, \ *
gero ob debilitalem. Ilidem, in locum rausices ct
\ \ ,
organoruni, profero duodecim psalmos. Similitcr
, \

. (. . .

. .

. .

89
APOPHTHEGMATA PATRFJM.
590
, noctu, pro peccaiis quae conimitlebaw, modo cum
^. , , - quiele parvura meum oflicium recito. Itaque obsecro le, abba, ue oflendaris mea imbecillilaie. His
.
, , , audilis, jEgyplius, ad se rediens, d i x i i : Vae mihi
, quod a mulla saeculi calamitate, in slalum commo\ & , dum veni; quaeque tunc non habebam, nunc habeo:
, \
lu vero a multa commodiiate, venisti ad vexatio \ .
neni; a mulia gloria cl diviliis ad dejeclionem et
, pauperialem. Kaque ingenli cum aninue einolu, \
menlo discessit, faclusque esl illius amicus, etfre , \ quenler ad eum proiiciscebalur, uliliiatis causa.
.
Erat enim vir in discernendo eximius, plenus fragrantia Spirilus sancti.
'. ,
'2. Is ipse r e l u l i t : Erat quidam sencx, qui prae \
clarura discipulum habebat; qucm ex pusilli animi
. B vilio cjecit cum melote sua. Al fraler permansit
. \ ,
foras sedens. Poslea senex aperiens, invenit illum
, \ ,
sedenlem. Itaque inclinaio in prnitentis modum
, corpore, dixit ei:Pater, hnmilitas patienliae tuae
. * vicit pusillanimitalem meam atque despicaiionem.
, \ Veni intro : ex hoc tempore, iu senex eris et Pater,
.
ego vero junior ac discipulus.
1

'.

De abbate Rufo.

'. ' '

, \ ;
,
\ ,
.
,
, ^
* . \, ,
, ,
.
, .
'. ',
,
* .
, , ,

, *
, \
,

,
\ .
,
(29). ,
\, ,
;

1 *
* .
, e

A l . ins. .

Ephes. vi, 16.

1. Frater inierrogavii abbalem Rufum, quid esset quies, et quaeoam illius utililas. Senex autem
dixit e i : Quies est, sedere tn cella ctim timore ac
notiiia Dei, abslinendo ab iiijuriarum memoria cl
elaiione animi. Haec quies, cum oinnium virlulum
sit genilrix, conservat raonacbum ab igneis telis
inimici , nec sinit per ea vulnerari. Utique, fraler, illain posside, roemor exilus niortis tuae; quia
ne.m qua hora fur venicl \ Deinceps igitur, vigila
pro aniroa lua.
%

2. Dixit abbas Rufus : Qui manet in obedientia

palris spiriiualis, niajorera mcrcedem repositani
habel quam qui in eremum secessit proprio nutu.
Addidit idem narralionem cujusdam e Palribus,
bancce : Yidi quaiuor ordines in coelo. Primus
ordo, homo qui aegrotat graliasque agil Deo; secundus ordo, qui bospitalilatem seclatur, atque eo
in negolio stat et minislrat; tertius ordo, qui solitudinem sequitur, nec quemquaro videt; quartus
denique. bomo in Patris obedientia sedens, eique
subjeclu* propler Domimim. Porro obedienlia ejusmodi praedilus, gesiabal torqucm aureum, cum
clypco, majorique prae cseteris gloria fulgebal. Ego
vero, inqnit, dixi ei qui me ducebat: Quare iste
minor super alios gloriam consecutus csl? Ille respondit : Quoniam qui hospitaliiatem sectatur,
sponie sua id a g i l ; qui pariler commoratur i n
ercmo, recessit ex volunlale sua; hic autem qui

* Luc. xn, 59.

(29)

vero quod inveni retineo, ac interprelor

,

& 4 | clypeuni, ob decanlalissimam Gorgonis fabulara, et
. Joannes Meitrsius voce cilat
propter verba Hesychii :
*' libro 1 Colleclaneorum Pauli monacbi, ,
\ ,
faiefurque de significatione sibi non liquere. Ego

 DIX AJ) PALLADIUM.

3i2

obedientiam obtinet, cunclis suis voluntalibus re

\

lictis, pendct a Deo, atquc a suo Patre. Hujus rei

. , ,
graiia plus gloriae quam caUeri accepil. Propierca,
. , ,
iilii, bona est obedienlia, cum proptcr Dominum
;, .
suscipitur. Ex parte percepislis, filii, virlulis
! ;
islius parvum vesligium. obedientia, cunclorum
iideliuin salus! obedienlia, mater omnium virtu- !
! , \
lum! obedienlia, regni inventrix! obediemia,
quae coelos aperis, ac homines e terra elevas! obe- 1
dientia, oranium sanclorum nutrix, cujus lac , , \ !
suxerunt, et per quam cvaserunt perfecti! obe- !
dientia, conlubernaus angelorum!
3<>

De abbate Romano.

' , Cum abbas Ronianus morilurus essel, congregali circa illum discipuli ejus, poslulavcruiit: Quo- ^ ' ,
niodo oporlet regi nos? Senex vero respondil: ;
Non nicmini me unquam dicere alicui vestrum ut ,
, *
quidpiam faceret, quin prius animo staluissem,
non irasci, si non fecisset quod fleri aiebam : at- \
que sic per totum nostrum lempus, cuin pace ha- - ' .
bilavimus.
.
Principium litterae .

De abbate Sisoe.

1. (30) Fraler injuria affeclus ab alio fratre, venil

ad abbatem Sisoem, et dixit ei ; Injuriaro passus
sum ab aliquo fralre, ac volo meipsum ulcisci. Sencx vero bortabalur, bis verbis : Nequaquain, fili;
sed polius Deo relinque ultionis parles. Excepil
ille : Non cessabo, donec vindicavero me. Tum
senex, Oreinus, inquil, frater. $urgensque a i t : C
Deus, non amplius egemus ut nostri curara suscipias; nos enim acccptae injuria? poenas cxigimus.
IIoc igilur audilo, fraler jprocidit ad pedes senis,
dicens : Non amplius contehdocum fralre. Ignosce
niihi, abba.
2. (31) Fraier ita interrogavil abbalem Sisoem :
Quid faciani ? quia ad eccleeiam occurro, ubi saepe
agape celebralur, et retinent me. Ait II senex:
Res cst laboriosa. Igilur Abraham discipulus cjus
pcrconlalus e s l : Si Gat occursus in Sabbato vel
Doimnica, cl fraler biberit ires calices, num m u l ium esl? Respondit senex : Si non sit Satanas,
inulluin non est.
3. (32) Discipulus abbaiis Sisois dicebat ei :
Paier, senuisti, abeamus jam prope terras habitalas. Ait senex : Ubi non est mulier, illic
pergamus. Tuni discipulus : Et quis locus est nou
babens mulierem, nisi eremus ? Senex : In eremura
ducito me.
4. (33) Frequenter discipulus abbatis Sisois aiebat : Abba, surge, manducemus. Ille ad eum :
Non comedimus, fili ? Respondebat: Non, Pater.
Ttim senex : Si non comedimus > affer, et cibum
tapiemus.
n

1. . . .
(50) Vfi. Palr. xvi, 10.
Vit. Palr. , 37.

'. ,
, \
, , * , , .
.
, . \
,
\*
. ,
, *
, , .
'. ,
; , \
, \ . >
.
, \ ,
;
, .
' . "
, , ,
. " ,
. \
, ;
.
\
, , .
, ; \, .
, , \ .
1

" . .

. .

. .

(52) V/I. Palr. , 15.

(35) Vit. Patr. , 38.

*. .

APOPHTHEGMATA PATRUM.

393

504

\ ; ^* 5. (35) Pronunliavil aliquaiulo cuiu flducia ab * , bas Sisocs : Gonftde; eccc a triginla annis non
amplius dcpreeor Deum propter deliclum, sed ad
\ ,
bunc modum precor : Domine Jesu, prolcge me a
,
Hngua mea : atque bucusque prolabor quolidic pev
* * * eam, et pccco.
.
*. 6. (36) Fraler dixit abbali Sisoi : Quare non re ' ; ' cedunt a me affeclus ? Ail illt senex : Yasa eorum
* ^ - Inlra te EUIII. Da eis pignus suum, et discedent.
, .
7. (37) Residebal aliquando abbas Sisoes in
\
monle abbatis Anlonii; el nioram facicnte ministro
6 \
cjus, DCC venienle ad eum, non vidit hominem ad
,
menscs decem. Ambulans autcm in monte, reperit
. ,
Pbaranilem venantem feras. Gui senex : Unde, i n ; ; g quil, veois ? et a quanto tempore vcrsaris bic? llle
O , ,
rcspondit: Vere, abba, a mensibus undecim in hoc
fcpei , \ . monto dego, nec vidi hominem praeter te. Quibus
, , - auditis, senex ingressus in celtam, pcrculicbat sc,
, ', , En Sisoes, inquiens, existimasti le aliquid fecisse;
*
alqui nec sicm iste saecularis adbuc fecisti.
.
8. (38) Gclcbrala esl oblatio in monte abbalis
'.
Amonii, illicque invciUum est doliolum vint; unus
, (34) *
vero e senibus accipiens parvum vas cum calice,
, , delulit ad abbatcni Sisoem, dcditque e i , qui bibit.
SiniiKlcr fecit eccundo, et suscepit. Prebuii eident
, , , .
lcrlia vice, i.3c accipere volutt, dicens : Desine,
, ,
fralcr; an ncscis quod Satanag sit ?
, , ;
9. (39) Gonvenil aliquis fralram abbatem Sit
'.
, ; - C soem in monlem abbaiis A n t o n i i , el inter loquen , - dum dixit : Nondumnc pcrvenisli, Paler, ad men , ;
surain abbalis Antonii? Ait illi scnex : Si vel unam
*
cogUalioneiu abbalis Antonii babcrcm, totus eva , * derem instar ignis : vcrumtamen novi liominem,
,
qui licct cum labore, potesl ferre cogiiaiionem suam.
.
40. (40) Yenit aliquando Thebaeorum quidain ad
'. abbatem Sisocro, desiderans monacbum proflleri.
, ,
, . Interrogavit eum sencx, utrum aliquem ad se pertinenteni baberet in sxculo. Respondil illc : Habeo
. ,
& , . filium. Tum sencx : Vadc, projicc cum in flumen,
tuncquc fies monacbus. Cum igiiur discessissel, \i%
' ,
projiccrct, raisit scnex fratrcm, qui probiberet i l . * ,
lum. Dicil fratcr : Desine; quid agis? Illc exce; .
1

10

. .
* A l . ins. . Al. add. .
. .
. . inscr, .
. prxp. .
6

1 0

(34) Kvldtov .
Quamvis ncc aiibi icpere- D p. 1000, n. 3 : Accipe tecum urntm vatcnlum chindii
r i i n vocem , nec ditiicitc sil euicndarc - vhxiy ei da vicino* scilicct in marginc ad vocem va$culum posilum fuisse aliquando ex Grnecis nomon
, quod cst diminulivum ex , id cst a$e[, illud postea mulalum in , liincque
, w * vinarinm, u l obsenraltim fuil a viris doclis;
non ausus lanicn sum quidquam sine scripli alicu- proccssisse cnidii, ac dcindc Chnidii el Chindii. lloe
cui non placuerit, babel Koswcydi bominis docli
jus auclorilale mulare, quia inntimcra cxsiilcre nocmendalionem, Chydcei.
mina vasoruro et mensurarum, aiquc in iis plurima
partira aucloribus non inemorata, partini a mc aut
(35) Vil. Pair. , 59.
non (ecta, aut non adnotaia. Pelagius ex scnsu
(36) Vit. Palr. x, 68; Dorotb. Doctr. io.
translulti, modicum vini. Sed scribcndum cnidium
(37) Vil. Putr. , 5.
nni, ex xns. Fossatrnsi, in quo lcgilur , cnidium vi(58) Vil. Patr. iv, 56.
TKJR. Addo nenc ista rdegens, suspicionem meam
(59 Vit. Palr. xv, 44.
locumqui iu Appcndice ad Viias Palrum lcgilur
(40 Vit. Patr. xiv, 8; Cass. Coll. 4, c. 27,
, ^ Gn. t . \ V ,

13

305

APPENDIX AD PALLADIUM.

39*

pil : Abbas jussit u l projicerem. liaque ei fraler : , (

Scd modu vetuit projiceres. Et reliclo eo, acccssil
. \ ,
ad senem , factusque est probus monaclius propler
\
obedienliam suam.
.
11. (41) Fraicr interrogavit abbalem Sisoero, an
'. ,
pari modo veteres persecutus fuerit Satanas. Et
;
ail illi senex : Nunc magis, quia tcmpus ejus ap- , propinquat, atque conturbaiur.
, \ .
42. (42) Tentatus esl aliquando a daemone Abra'.
hain discipulus abbaiis Sisois; et vidit senex quod
\ ,
cecidisset. liaque surgens expandil manus in coe- ,
lum, dixitque : Deus, velis nolis, non dimitlo te,
, , , ,
nisi euraveris eum. Statimque inedelam consecu- . \ .
tus csl.
\ ,
13. (43) Perconiatus cet fraicr de abbate Sisoe,
bunc in modttin: Agnosco memoriam Dei perma- ,
. ,
nere apud me. A i l illi senex : Non niagna res est,
cogitaiionem tuam cum Deo esse; sed roagnuio est, ,
conspicere se lanquani omni creatura inferiorem. .
Id euim corporeo labori junctum, deducit ad habi- \
(46).
lum bumililalis.
14. (44) Refercbanl de abbate Sisoe, quod quando
*. " \ " ,
morli proximus fuit, sedenlibus circa eum Patri- ,
bus, vullus ejus resplenduit tanquam sol; dixit- * \
qtie illis : Ecce abbas Antonius venit. Paulo post:
. \
fin, inqtiit, venit propbelarum cborus. Uerumque . \
facies ejus majorem tn inodum refulsit. El a i t : En,
\
chorus apostolorum accessit. Adbucque os ejus . \ )
duplo fulgenlius evasit. Ecce autcm ipsuin, quasi
\ cum quibusdaro loquenteni. kaqae rogaverunt cuni Q *;. \ ,
senes, dicenles: Cuin quo disseris, Pater? Re- . ;
spondil: Angeli venertiiit, ut me assHmant; et ob- , tva
secre, iit permKtar paututitm agere poenitentiam.
. \
Excipiunt senes: Non egcs poenitentia, Paler. Tum
, .
scnex ad ipsos : Revera, non mibi conscius sum, .
quod pocnitentige inUium posuerim. Intellexemnt
\ . \ &*>
vero omnes, eum esse perfectura. Itcrum facies \ illius subito facta est velut s o l : ex quo territi sunt
. \ ,
cuncti. Ait illis : Videlc, Dominus venit, diceus : , \ * .
Aflerte roibi electionis vas eremi. Slatimque tradi- \ * .
dit spiritum. Ac evasit tanquam fulgur, nec noti re- \ .
pletus est totus locus bono odore.
\ 15. (45) Profeclus esfabbas Adelphius episco
,
pus Nilopoleos ad abbatcm Sisoem in moniem ab . , \
batis Antonii. Cumque discessuri essenl, antequam
,
iter aggrederenlur, curavii ut a mane comederenl:
. \ , \
eral autem jejunii dies. Postquam crgo posuerunt
. *
mensam, ecce fralres pulsanl. Dixil discipulo suo :
, .
Trade illis parvam pitUem, quia defaligali sunt.
? 6
Ait ei abbas Adelpbius : Sine utique, ne dicant,
11

l f

11

18

1 1

1 1

. .
.
. .

. .

1 1

. .

" . iiis. .

1 8

(41) . Patr. xv, 454; Joan. Geom. Parad. 35.

(42)

Vit. Patr.

n,

14.

43 Vit. Peir. xv, 47; Doroth. Doclr. 2.

44) Vil. Pfllr. , 6.
(45) Vit. Palr. , 15.
(46
ztr

. Eadeia versio: Corrigit el ducit ad humilitalis

niam, ntei si melius raecw putas, dirigit. Q u o d

speilalad Apophthegma. ita reperi in cod. C o l b e r l . :
! \
\, ; 4
,
.
9

APOPHTHEGMATA

587

PATRUM.

Z9S

. \ abbateni Sisoem de mane manducare. El inlendit in

, \ ", .
eum scitex, mandavilque fratri : Yade, da illis. Ut
' , ;
ergo conspexerunt pultem, ila locuti sunt : Nuni
' ;
hoepites babetis? Num et senex vobiscum corae * . " , \
dil? Respondil fraler : Etiam. Quocirca coeperunt
,
affligi, ac dicere : Ignoscat vobis Deus, quod se . \ nem siveriiis modo cibum sumere. Nonne scitis,
; \
per Diultos dies maceraturum esse se ? Quos cum
, \ , audiisset episcopus, inclinavit se coram sene, i n , ,
quiens : lgnosce mibi, abba, quia humanum quid
. \ repulavi; lu vero quod Doi esl fecisli. Tum ei
#> ,
abbas Sisoes : Nisi Deus gloriGcaverit hominem,
.
bominum gloria nibil cst.
*.
16. (47) Venerunt quidam ad abbalem Sisoem, ut
* , * audirent ab eo sermonem; nec quidquam locutus esl
. eis, sftd semper aiebat : Ignoscite mibi. Ciernentes
, " *
autem sporlulas cjus, dixerunt illius discipulo
; *0
Abrabarao : Quid faoitis de sportulis bis ? Respon . , \
d i t : Huc et illuc impendimus cas. Quo audito se . , nex a i l : Eiiam Sisocs binc et inde manducat. Illi
\ , - vero audienies, mullura animae lucrum fecere; a l .
que abierunl cum gaudio, aedilicaii in humilitalc
ipsius.
\ '
17. (48) Sciscilatus est abbas Aromon Rbailhcn " , sis abbalem Sisoem : Quando lego Scripturam sa , - cram, vult animus apparare sermonem, ut habeam,
. *
ad inlcrrogatioiiem. A i l illi senex : Non est operas

pretium : sed potius e purilale roentis acquirc libi
\ \ .
lum ftollicitudinecarere, tum loqui.
'.
18. (49) Accessit aliquando sa3culi vir cum fdio
,
suo ad abbatein Sisoem, iu montem abbalis Anlo \
n i i ; alque in via contigil mori filium ; nec (urbalus
\ , *
est paier, sed fidei plenus portavit eum ad senem.
, \
Et cum filio prosiravit se, quasi humiliter salu , .
(ans, ad accipiendam a sene benediclionera. Deinde
\
surgens, reliquit puerum ad pedes senis, ac egres , \ * . " , sus esi. At senex, qui exisiimabat quod ad saluta ,
lionem prosterncret se, ait illi : Surge, exi ex boc
, . \
loco; nesciebai enim lnortuum csse. Et confestiin
\ .
surrexil, atque abiil. Quem cernens patcr, obstu , \
p u i t : proinde inlrans, cum veneralione salutavit
, \ .
senem, remque ei nunliavU. Senex vero audiens,
6 , .
Iristitia affectus esl; non enim voluisselid acci , \ ,
disse. Denunliavit aulem homiiii disctpulus Sisois,
.
^ ne cuiquam diceret, usque ad morlem senis.
'. $ ,
19. Tres senes adierunt abbatem Stsoem, auditis
. \
qua; ad eura pertinebant. Et ait illi primus : Paler,
,
quo niodo possum evadere igneuui flumen? Ille
; .
vero non respondit. Dicil ei secundus : Pater,
, qua ralione ciTugere potero slridorem denlium et
, \ vcrmem qui nunquam dormil? Tertius pariler \n; , ,
terrogat: Pater, quid faciam ? mcmoria exteriorum
;
lcnebrarum enecat me. Rcspondens autem senex
:
dixil eis : Ego horum nullius recordor. Cum enim
, ^
Deus misericors sit, spero quod mecum facturus
!

17

1 8

A l . .

1 7

. ins. .

(47) Vit. Patr. xv, 46.

(48) . Patr. , 16.

1 8

. .

1 9

. .
(49) Vit. Palr. , 15.

-,

 DIX AD PALLADIUM.

5>

400

r.il misericordiam. Eo amlllo sermone, scnes tristes ' ;. '

. &
nbierunt. Nolens auiem senex sinere Ipsos cum
, iristitia discedere rcverti fecit, a d i x i t : Bcali eslis,
,
iratres; aiqufe vobie invidi felicitatem veslram.
. \ Primus cnim vesirum locuius esi de ifireo fluniine,
, \ , \
secundns dc Tariaro, terlitiB de letoebris. Si cl*gt>
inens vestra recordalionis bujusmedi lenet domi- .
, .
niuni, fierl nequii ut pcccelis. Quid vero acluruft
.
sum cgo, duri cordis bomo, cui non est concessuui
\
scire quod vcl maneat -amines Bupplicimn : nde
,
;
singulis beHs pecco? Tune i l l i , vettia ab eo suppli , \ .
cilcr pclita, professi suiil : Srcut audivimus, iia
eiiam vidimtis.
'. ,
20. Perconiali sunt nottnutti ex abbale Sisoe :

, St lapsus ftieril fralcr, nonne debct ad annum pdeniicfttiam agere? Bespondll : Burutii est hoc ver- ; .
' ; \ .
buin. Aitmt : Vcnim sex menscs? Itcrtnn respond i t : Mulium est. Exciphinl: Usquc ad quadrogtma ;
. ;
ilies? A i l adhuc : Mullum cst. Illi : Quid crgo? Sl
, \ |5 , \
fimlapsvs fucrit frater, et glatim agape cdebreiur,
ips.nc veniel ad agapcn? Dicil tllis scncx : Nequa- ;
quam; sed neccssaria esl paucorum dierum poeni- . .
lcntia. Conlido cniiu in Deum, quod sl is horoo cx , )
loia anima vgorit pocnilenliaui, ve! intra tres dics * , \ ; .
iiltimadmissmus sit Deus,
\
21. Cum aliquando abbas Sisocs venisset ad
(jiysma, acccsserunl ad eum vidcndum saeculares , .
viri. It raalu loquebanlur; nccquidquam ipsis rc- , .
*
spoudil. Poslca illorura unus d i x i l : Qaid imriesti
;
.
rslis scni? noii manducai; ideo ncquepoicst loqui.
Excepii seiiex : fgo, ubi neccssitas posluial, co- C 6 ,
.
nicdo.
'. ' ,
22. (50) Abbas Jqsepb rcquisivit ab abbate

Sisoe, quanlo in tempore debeat bomo affiecius

rcsciiiderc. A i l illi senex : Tcmpora vis discere? ;
; .
El abbas Joscpb : Eiiam, inquit. Dicil crgo senex :
,
Qua bora affcclus vcnerit, illico abscindftteum.
.
*.
23. (51) Abbateni Sisoem illum Pelrac, fiater
inlcrrogavit de moribus. El respondit senex : Dixit
\ . \
Danicl: Panem desideriorum non
comedi .
* (<
.
\ , '
2 i . (52) Aiebant de abbate Sisoe, quod sedene
; .
in cella, semper oslium clauderet.
'.
25. Yenerunt aliquando Ariani ad abbatem
Sisoem iu montem abbatis Anlonti,*el coepemnt 0 , -conira orlhodoxos garrire. Senex yero nibil quid- .
quam rcspondit eis. Sed vocalo discifmlo suo, \ ,
d i x i l : Abrahain, afifer miUi sancti Athanastt Hbrnm, , **
ac legilo. Tum tacenlibus IUis, agnrta cst eorum
, \ . \
b.iTcsis. Oiniisitque ipsos cum pace.
, . \
' .
26. Vtmit aliquando abbas Arauu c Kbailn i u
^. " '
Clysraa, ut invisetel abbatcm Sisoem. Et ccrnens , \
ipbum aiflfrlnni, quod rcliquisset ercmum, ail :
, ,
Curdoles, abba? Quid enim jatn inde poteras in
- , ;
1

10

Dan. , 3.

. .

(50) Vit. Palr. xxxix, 1.

(Bi)

VU. Pair. , 2.

" . .

" . .
(52)

YlL

Patr. , 6.

APOPIITHEGMATA PATRUM.

01

, ; - sotiiudinc faccro, qui ad (anlam pcneneris sene , , ctulcm? A l seRex oculos in cum intendit cum t i i ; slilia, dixitque : Quid milii profers, Amun? Nonne
$ ;
CHim mibi suflictebal sola nienlis meae libertas in
cremo?
\
27. Sedebal aliquando abbas Sisoes in cclla sua:
* \ ,
cumque pulsassel discipulus cjus, clamavil sencx :
, * \ , , Fuge, Abrabain,nc ingrcdiaris; jam quas bic sunt,
.
oiio carent.
'. ,
28. Fratcr abbalem Sisocm inlerrogavit bae ora " , lione : Quoraodo Scctim reliquisli, cum abbate Or
\ \ ; 6 * consislcns, ct vcnisli ut sedcres hic? Respondil ei
scnex : Cum inciperct Scciis frcquenlari, cuiuque
, audiissent morluum csse abbalem Anloniiim, sur ,
rexi, et profectus sum buc in monlcm; alquc i n \ * \ , . *
vcnicns isla loca quieta, ad paucum icmpus rescdi.
A i l i l l i fraler : Quoi aunos bic transcgisli? Stuox :
;
SeptuagiiUa duos.
.
29. Dixil abbas Sisoes : Qiiando adesl bonio tui
'.
curara babcns, non oportet ul proccipias.
, .
30. Fraler sciscilalus esl abbalem Sisocm : Si in
'.
via ambulavcriinus, el itincris dux aberraverit,
, ,
oportctne ei declarare? Ucspondit scnex : Non.
; .
Subjunxil fraler: Scd sincmtis ut nos a via a\cr * ;
tat? Tum ei sencx : Qufd igilur, accipiesne bacu ; ^ luin quo illum vcrbcrcs? Ego novi fralrcs, quibus
; , \
- iter agentibus, noclu aberravileoruui duclor; erant
autcm duodccim, omnosquo scicbanl cvagarisc;
, \ \ ct
unusquisque secum conlendil ne dicerel. Die
. ,
B

c x o r l

, c
cemperiens viae dux quod deerras
, . \ scnl,
" " ail illis ": Ignoscite mihi, deflexi de" via. Cuncuque exceperunl: Nos quoque noveramus, sed
, * .
rcticutmus. Quo ille audito, demiratus esi, dixil , , "
. que: Ad morlcm usque fratres abslinent a sermoiie. Ac Dcum laiidibus cclcbravil. Disianlia au . ,
lem viae a qua abducli fucrant, duodecim erat
.
milliarium.
31. Ycnerunt quodam temporc Saraccni, cl spo*. " , \ &
liaverunt scnem ipsiusque fialicni. Cumque hj
.
, exiisseot in solitudiuciu, ut aliquid esculenluni
invenirent, reperit scnex stcrcora camcloruui;
, \
quibus fractis nactus est grana bordci. Manducavit
\, \
. , aulem unuin graiium, c l allcrum i n uianu sua posuit. VenicDs voro fraler ipsius, offendil eum comc , \
, , \ - D denlein , el ait : Ihcccinc csl cbarilas, quod
; ^ vento csculenlo, solus vesccris, ncc vocasti uic ?
, - Respoudit abbas Sisoes : Non tibi fcci tnjuriaui,
.
IVaiur : cccc, parlcm luaju in ma^iu mca mvavi.
'. \ ^ & ,
32. Narrabanl de abbate Sisoe Tbekpo, quod

maneret Calamone Aiscnoilai; et alius seucx
* .
a?grolabal in alia laura. Ulqqe audivit, giaviter
, . ,
lulit. Quia vcro per singulos duos dies solebal semel
b >. , lautum comcdcrc, cratque dics quo abslincbat a
^ ; >, cibo; ubi rcui didicil, dixit iu animo suo: Quid
** \
faciam ? Si abiero , nc foi te coganl mc fratres ci* , . ,
biim suiuerc: si exspcctavcro ad crasliuaai luccm,

" . ^.

5 8

A l . add. .

, 1

APPENDIX AD PALLADIUM.

403

IIO forle moriulur. Ycrum hoc faeio : vado, ncc

maiiduco. Alque ita profectus est, mansilque jejuuus, impleto mandato D e i ; ncque solvit quaui
propter Deum suscoperat vivendi rationem.
33. (53) Rclulil aliquis e Palribus de abbale
Sisoe Calamonis, quod volens aliquando somnum
vincere, suspenderit se a praecipilio Pelrae: venicns
autem angelus libcravcrit eum, simuiquedenunliaverit, ne amplius id faceret, nevc aliis ejusmodi
traderet documenlum.
34. (54) Patribus quidam inlerrogavil abbatem
Sisoem: Si dum scdco in cremo, venerit barbarus
occidere me volens, el pravaluero ei, interficiamne?
Respondit sencx : Neqnaquam; sed illum Deo committc. Qualiscunque enim tentatio eveneril bomini,
oportet dicat : Propter peccata mea hoc contigil. 1
Qnod si bonum acciderit, dicat : Ex Dei dispengalionc est.
35. Frater postulavit ex abbate Sisoe Tbebacc
nonnibil sermonis. Et a i t : Quid tibi babeo eflari?
Novam Scripturam lego, atque ad Vetereiu deflecto.
36. Idem fraler percontatus est abbatem Sisocm
Pcirae, de verbo quod dixerat abbas Sisoes Thebaeus. Ait senex : Ego in *fteccalo dormio, et in
pcccalo susciior.
37. Relatione accepimus de abbate Sisoe TbeIraeo, quod cum ecclesiae conventus dimitlerelur,
fdgere; in cellam suam. Unde aiebant: Daemoncm
babet. Ipse vero faciebat Dei opus.
38. (55) Fralcr interrogavil abbatem Sisoem,
dicens : Quid faciam, abba, quia cecidi? Respondit
senex : Iterum surge. Frater a i t : Surrexi, rursusque cecidi. Excepit sencx : Exsurge ilerum
alque ilerum. Rogavit ergo frater : Quousque?
Rcsponsum dedil senex : Usquequo assumptus
fueris, sive in bono, sive in deliclo. In quo enim
iuveuilur homo, in eo et proficiscilur.
(53) Vit. Synclet.

c. 53.

(54) Vit. Patr. m , 82; , 1 ; Dorolb. Doclr. 7.

(55) Vit. Patr. i u , 103; Joan. Geom. Parad.
58; Doroth. Doctr. 13; S. in Pmmene n. 180.
(56)
,

.
1 Vilis Patrum : Jn quo enim opere
homo depreliensus (uerit, in eo judicabitur. Joannes

Geomeira:

(Jbi te cepero, et illic judicabo

\ \
,
,
, , .
'. ,
, \
, , \ ,
; \ * *
. ,
, *
, .
'. , . \
; , \
.
'.
, ()
. \
, \ .
'. ,
, .
\ .
.
'. ,
, , ; *
. ,
. \ \
. " ;
" ,

\ (56).
9

lib. , cap. 86. Jaip vero sic profcrtur per S. Basilium Epistola ad Chilonem : , ,
. Qualem enim te intene.ro, ait
Scriptura, lalem te judicabo. ln Anaslasii Quiestio-

nibns, p. 34 : , ,
. Joaniics Climacus Gradu 7, . 159.
dicit Ezccbielis vocem essc: ,
\ , . At in Jure
Grwco-RoD mano . 337, Elias Oetensis ait dictum esse Di*i
per aUquem prophetarum : , >
\ . Inter Amphilocbii Opera, oralione
De poenitentia, p. 106, , \
. Gennadiiauleni Scbolarii
Depradestinatione,
citatio hoc modo habel, ,
. Denique a Ralsamone ad Canoneiit
Neocaesariensem 12, vox divina essc aflirmalur,
, . Venio ad Lalinos Verba H i e ronymi eo alludentis sunl epistola 46> ad Ru$ticum
:

te.

Allusio esl ad celebrem locum, qui aut ex apocrypbo quodaro desuinplus fiiit,aut ex Ezcch. vn, 3,
8; xviu, 50; xxiv, 14; xxxiu, 20, delorlus; ideoque varie a sanctis Palribus cilatur. Nam prinuis
uinninm Justinus Marlyr Dialogo cum Tryphune, p.
267, (Ibrislo attribuit. , inquii, \

, . Quocirca el nosler
Dominus Jesus Cliristus dixil : In quibus vos deprehendero, in eis etiam judicabo. Deinde Glemcns Ale xandrinus libro, Quitnam dives ille $it qui sahetur,

<ap. 40 de Deo Patre loquens, ail : '

, \, \ . Inquibus enim, inquit, vos invenero, in eis el

\ . ,
* \
.

judicabo.

Uui locus Cleiueulis, u l id obiter moncam, cilalm*

iri Parallelis Joanni Dumasccui ilb. i , cap. 14, ct

cap. 4 : (Jnumquemque judicat, sicut invenerit.

Vita
B. Antonii, cap. 15, in Viiis Patrum, p. 4 1 : Scte*ttes quod aquus ille retributor, in quo quemque nerit, in eo sit jndicalurus : quod prophelica
per
Ezcchielem voce lestalur. Librn n
Consultatiovum

Zachai

el At)ollonii, cap. 18, Spicileg. Acber.

t.

X : Nolo duoites : prccsentia semper, non

pwterita
JJeiu censet. IIoc enim ait: In qua via te
uivner&
in ea tc judicabo, dicit Dominus. El capitc u l l i u i o
%

405

APOPHTHEGMATA PATRUM

\ , ; 39. Frater de senc sciscitatus est hunc in mo

. dum : Quid faciani? quia vexor propler opus ina, \ . nuuiu. Amo enira pleciam, nec eam possum confi, , cere. Respondit senex, ex dicto abbaiis Sisoes,
.
non faciendum esse opus quod nos dclectel.
'. , \
40. Dixil abbas Sisoes : Quacre Deum, uec qua>
.
ras ubi babiiei.
'. , \
41. Dixit iterum, quod pudor el timoris vacuilas
.
saepe peccalum producaut.
'. ,
42. Fraler petiil ab abbaie Sisoe, quid faceret.
; ,
Dixit e i : Res quam quseris est, lacere mulluni, ct
|, . bumililas. Sciiplum eniin esl : Beali qui immanent

61

in eo

Sic poleris stare.

.
*. * ,
43. (57) Dixit abbas Sisoes : Abjeclus eslo; vo\ , : lunlatera luam posl tergum projicilo ; curis te
xa\ .
liberalo, et babebis requiem.
'. ,
44. Frater abbalcm Sisoeni interrogavil : Quicfc
; \ "
agam propter affectus? Et ait senex : Unu$quii

<jue lentatur concupiscentia

sua

*. ,
(*.
; .

45. Fraler rogavit abbatem Sisoem, ut a l i qiiod ei verbum doctrinae proferret. Ille vero i n f i t :
Quid me cogis loqui otiose? Ecce quod cernis f a cito.
' .
46. Abiit aliquaudo ad minislerium abbas Abra , \ \
bam discipulus abbalis Sisois; et ad multos dies
,
noluit ab alio quoquam ministrari, dicens :
' ,
Sinarane alium bominem mecuw assuescere, pra>
; \
ter fralrem meum ? Nec adraisit, donec rediiseet
, .
Q cjus discipulus, sed laborem pertulit.
*. \ ,
47. Reierebant de abbate Sisoe, quod cum sedc, !
ret, clamavit raagna voce : calamilas 1 bilerrogat
, ; euoi discipulus ipsius : Quid babes, Paier ? Respoa ,
drt senex : Unum bominem quaero quocum loquar,
nec inveuio.
.
48. Perrexil aliquando abbas Sisoes a monie
'.
, , abbalis Anlonii ad exteriorera Tbebaidis monlem,
\ . , - atque ibi habitavii; eraul porro eo loci Meletiani,
. - incol^ntcs Calamonem Arsenoii. Quidam igilur
comperto quod exiisset i n exleriorem montcm, de ,
sideraverunt eum videre.- Dixerunl auiem : Quid
* * ;
. agcmus? Nam iu monle degunt Meletiani. Et
- scimusquidem seucin per ilios non Ledi; nobis vero
^ , tiinendum, ne foile voleules ccngredi cum sene,
. \ , - D incidauius i n lenialionem hserelicornm. Quocirca
, .
ne occurrerent bareticis, non invisei U J U sencm.
49. Nairaverunt de abbale Sisoe, quod iu mor ' . \ ,

. .

" Isa. xxx, 18. Jac. i , 14.

quia

verba R. Aibanasii auctoris s u i , edil. Paris. p .

463 : ,
,
* .
. Ad verbum: Scientes, quod

Graecis careo. Sed omiltcrc non debuiqu* legtiulur

in Teetamento sanciorum Quadragima Marlyrnm
apud erudilissimuin Laoibecium Commentaf. De

siper unum diem negligentes fucrimus,

uonpropter
proeteriium tempus condonabit nobis; sed ob negligen*
liam irascetur adver&us iws. Sic etiam in Ezecliiel*

Wiolh.

audivimus. Apertcenim rcspeclum ab Albanasio ad

Ezecb. xxxin, 12, 13.

Regulce soiituriorum : Dicente Domino per prophetam : Qualem te invenero, talem le judicabo. Hsec ex

sdversariis meis. Alii plura addenl, qui plura legerint ac nolarint. Omisi lociim Tbeodori Studitae catecbesi 56 : (Jbi te invemam,

illic le judicabo,

Ccetar. l i b . i v , cod. 144, p. 9'J :

, \;, \ . Observari
ttUm veliin, Evagrium inlerpieiein Viue S. Anioit, l o c o cilalo ex Viiis Palrum. alio Uaduxisse

(57) Vit, Valr. i , 7.

4<

APPfcNDlX AD PALLADIUM.

buni i n c i d c r i l ; sedenlibus atiicfti circa cum sent-

bus, loquebalur cum quibusdam. Ainnl ci : Quid
vides, abba? Dicit illis : Cerno quosdam venicntes
supcr me, quos rogo, ut sinant me paululum pcenitcnliam agcre. Tunc ad cum quidam c senibus :
Si pcrmiserint, modo potesnc uliliter vacare pceniienliae? Respondit sencx : Quamvis nequeam,
tainen parumpcr ingemisco supcr anima mca, i d quc suilicit mihi.
50. Dc abbalc Sisoc conmiemorabant, quod
quando vcnit in Clysma, a*groiavit; ct scdontu co
in cclla cum discipulo sno, cccc audila csl janux
pulsatio: quam pcrcipicns scncx, ait discipulo suo
Abrahamo: Dic ei qui pulsat: EgoSisoes in monte,
ego Sisocs in maita. Illevero audiens, evanuit.
51. Dixit abbas Sisocs Tbcbceus discipulo suo :
Eloquerc inibi quid in me agnoscas, ct cgo vicisSim tibi profcram quod in tc agnosco. Ait illidiscipulus : Tu bonus animo, scd paulo durior. Et sclicx : Tu vcro, inquit, bonus es, scd animo molliori.
52. Relalum est dc abbalc Sisoc Tbcbaco/ quod
pancin non conicdcrel. Et in fosto Pascbx, fratrcs
rognverunt cum supplices, ut cum ipsis sumcrct
cibum. Respondit: Alterutrum faciurus sum, vcl pancm suraam, vel qucc confccislis cdulia. II dixcr u n l : Solum pancm mandnca. Alque ila fccii.
De abbaU

xa\ .
, ; \
' , \
. *
* \ ,
; >
,
, \ .
'. " \ ,
, \
,
. \ ,

,
. .
'.
,
.
, \ .
, .
'. " \ ,
.
ot \, ' .
\ \ *
, . ^
. .

Silvano.

* . .

J l

'. \
\
. \
, 5
, \ . \
, (60).
, ; ,
,
, .
'. ,
, \ \ \
. \
, , ;
\ . ,
\ \
, \
. \ ^
, \ ,
. \ *,
(61) ,
, \
;
A l . add. *

1. (58) Accesscnmt aliquando abbas Silvanus et

Zacbarias discipulus ejus ad quoddam monaste- C
r i u m , ubi adacti sunt ad parum cibi sumendum
anlequain proficiscerentur. Cum aulem egressi
fuissent, discipulus ejus in viaaquam reperit, volebatqite bibcrc. A i l illi senex : Zacharia, bodic j c junitim csi. lllc cxcepit : Nonne comedimus, Pater? Rcspondit senex : Illa comesito cbaritatis
fuit; nos auiem jejunium nostrum teneamus, fili.
2. (50) ldcm, sedcns aliquando cnm fratribus,
In cxstasim abrcptus, cccidit in faciem; el multo
post snrgcns plorabat. Rogaverunl eum fralrcs,
dicentcs : Qnid habes, Patcr? Ille vcro tacebat et
plorabat. Cumquc cogcrcnl eum l o q u i : Ego, inqutt,
ad judicium raptus sum; conspcxiqtic multos dc
gcncrc noslro euntes ad supplicium, inuUos aulem ^
c sxcularibns cunlcs ad regnum. Et lugcbat sencx,
ac nolcbai cxire c cella sua. Qnod si cxirc cogerctur, opericbat cuculla facicni suam, diccbatquc :
Quid cupiam vidcre lumcn boc icmporale, quod
ad nibil mile csl ?
* A l . .

408

(58) Vit. Patr. m , 46.

(5**) VU. Patr. , 15.
(60) ...

.
Si pott
somnum noclu evigilaverit, oret; *t siiire cceperit, jejunii auiem hutaidiet, bibere nonaudebil. Pacbomii
9

Itcjnla capitulo 87.

/ i i l ) "
.
Euimvero quidam
ictornm Patrum, ubi ccda prcdiret, fcgumcntum

eapili itnponebat, ne aciem in solis jubar intenderei :

au$amque rogatus re$pondil: Ecquid t%i cur temporarium lumen videre vtliin? Gnecc ex \\\%*.:

, ,
^ , (. ) . \
>
; ; Tbcod Sludila cai. 18.

APOPHTUEGMATA PATRUM.

'. " , 3. ( 6 2 ) Allo tompore ingressus csl discipulus

xa\ , \ us Zacbarias, et invenit cum in exslasi, lnaimg . \ que ejus in coelura exte&sa eranl. Clatidens ergo
. \ \ \ , januan, exiit. Poslea veniens circa borant sexlani
. \
et nonam, reperit illura in oodem stalu. Circa deci, , * mam vero haram pulsavit, ac ioirans nacius est
, ; quiescentem , ailque illi : Quid bodic libi est, Pa, . , lcr? Aespondit: Hodie infirraus fui, fili. A l illc ap , ,
prebensis pedibus cjus, d i x i t : Non tc diroiUara,
^, nisi mibi indicaverte quidnam conspcxisti. Tunc
\ , senex ad eum : Ego in cceltim raplus, vidi gloriam
, \ .
Dei, illicquo stcii bactenus, atque modo dtinissus
sura.
\
4. (65) Residente aliquando abbale Silvano in
,
Hiontc Sina, abiil discipulus ejug Zacbarias ad n i i , \ nistcrium, ei ait seni : Dimilte aquam, aique riga
, \ .
borlura. Ille autem exiens, tegebal facicm suam
6 , \ cuculla, tanlumque videbat ad pedes suos. Accessit
. ** eadcm bora quidam fratcr; qui intuilus a longe,
\ , ,
allcudebat quid faceret. Is fratcr ad illum ingrcssus,
, ,
dixit : Abba, effare mihi, cur faciera tuam cuculla
, oblcxisli, alque ila irrigabas borlum ? Rcspondit
, ; senox : F i l i , nc ocuii mei viderenl arbores, mens , que avocaretur ab operatione sua, occupala in
, \
illis.
.
\ #
5. (64) Quidam fraler ad abbalcm Silvanuin
* \ - venil in monlem Sina; et vidcns fratres operantes,
, * dixit seni : Ne opereniini cibum qui pcril * \
ria enim optimam partem elegit . Ait scncx d i .
. ecipulo suo: Zacbaria, da librum fratri, et ducilo
, , \ cum in cellam in qua nibil sit. Cum ergo advcnit
bora nona, respiciebal per oslium, an miltcrent
. " ,
, qui vocaret eum ad roanducandutn. Ulque nemo
. \ , vocavit, surgens profeclus esl ad scnem. Quem
, \ interrogai sic : Abba, non comederunl hodie fra! \ , ; . tres? Respondit senex : Etiam, comedcrunt. Et
; quarc, inquit, non arccssivistis mc? Tum senex :
Quia bomo spiritalis es, nec eges cibo boc; nos
, \
* aulera utpoie carnalcs, manducare volumus, atquc
, \ ideo operarour; tu vcro opiimam partcm elegisli,
. , qui legis per loluitt diem, nec vis sumcre cibum
carualem. His audilis, fraler, poenitcnliac inclina , \ .
\ , , > - D tione facla, dixit : Ignosce mihi, abba. Exccpil
, .
senex: Plane et Mariae nccessaria est Marlha. Ex
Marlha enimeliam Maria predicatur.
.
M

'. , ,",
;
.
1

a i

A l . ioscr. .

(62) Vit.Palr. , 1.
(63) V i i . Palr. x i , 28.

Abtsst ab al.

6. (65) Inlcrrogaverunt aliqiiando abbalcra Silvanum sic : l n ciuusmodi bona aclione exerouisli
le, Pater, u l banc qua pra;dilus es, conscquererie
prudcmiam ? E l respondil : Nunquam pennisi roancrc in corde meo cogiiaiionem quse Deum ad iram
provocaret.

Joan. v i , 27.

Luc, x, 42.

(64) VU. Pair. , 0i>.

(65) Vit. Palr. n i , 175 ; , 30,

411

WX

AD PALLADIUM.

412

7. Commemorabant de abbate Silvano, quod se- ' ,

deril in cella clam, babens cicercula pauca, et dum
, ,
iis ad cibum utilur, confeceril ceotum cribra.
.
Ecce venit bomo ex iEgypto, ducens asinum onu- ,
stum panibus: quos posuit ad cellam ejus, cum \ .
pulsasset. Sumens ergo senex cribra, oneravit asi- , , \
iiura, atque bominem dimisit.
.
'. \ ,
8. (66) Aiebant de abbate Silvano, quod exierit
absque ipso discipulus ejus Zacbarias, assumptis- \
que fratribus, sepem horli inverterit, majoremque , , \
eum reddider.it. Quod postquam senex agnovit, ac- . ,
cepit meloten suani, et cgressus est; aitque frairi- , \ ,
bus: Orale pro me. Illi cernentes quid ageret, pro- \ . 01
ciderunt ad pedes ejus, ac dixerunt: Nobis eloque- , ,
, .
re, Pater, quid babeas. Respondit : Non regredior
in cellam, non exuo melolen, donec sepem reduxe- * , rilis ad priorem locum. Illi rursus sepem mutave- ' ,
runt, et constiiuerunt uti erat. Quo peracto, senex .
reversus esl in cellam suam.
, \ . 6
.
*. * ,
9. Dictum est ab abbale Silvano : Ego eervus
\ * " ,
sura, et dominus meus dixit raihi: Fac opus meum,
atqne ego te nutriam; unde autem, noli quaercre; * , * ,
eive habeam, sive furer, sive foenerer, tu ne quae- , ,
sieris : operare duntaxat, et nulrio te. Ipse igilur, , \ . ,
ei operalus fuero, ex mercede mea comedo; si au- * ,
.
tem non fuero operatus, agapen raanduco.
'. \ ,
10. Dixit iterum : V bomini i l l i , qui nomen
.
operatione majus consecutus est.
'. 11. (67) Inlerrogavit abbas Moyses abbalero Sil- g
, '
vanum, dicens > Poleslne bomo quotidie initiura
statuere ? Respondit senex : Si est operarius, po- ; *
* , ' .
tcgt et singulis horis.
'. ,
12. Memoravit e Palribus aliquis, quod quidam
eongressus aliquando cum abbate Silvano, ac i n - , \
luitus vultura ejus corpusque velut angeli fulgere, \ ,
ceciderit in facieim Addebat alios quoque nonnul- . \
.
los obtinuisse hoc donura.
,

De abbate Simone.

1. (68) Venil atiquando praeses ut videret abbalem Simonem. Quo ille comperto, sumpsit cingulum, profectusque ascendil in palinam, ut purgarct
eara. l l l i vero accedenles, claiuaverunt : Senex,
ubinam degit anacborela! Respondil : Nullus bic
anachoreta. Et audientes, discesserunl.
2. (69) Alia iteruin vice, prxses alius venit ad
videndum euin. Et praecedentes clerici siguiftcaverunt: Abba, paralus esto, quia prueses accepta l u i
fama, accedil ut benedicalur a te. A i t : Etiam, parabo nie. Igilur gestans cenlonem suum, el accipiens in manus panero cum cas^o, surgens, sedit
e

. .

. .

A l . add. .

(66) V i i . Palr. , 1.
(67) VU. Patr. , 29.
(6S) V i l . Patr. , 17.
(69) Vit. Pair. , 18.
(70) . Vilis Patrum : cl a&ccndil,
, forte rectius. Ms. Corb. subiit in arbonm.
( 7 1 ) ^;

.
'. * .
, \ (70)
. 01 , *
, ;
. \ .
'. " .
\ ,
, ,
. \,
. ,
\ (71),
. inser. \ * .

. Per Climacum, suppresso nomine ;

\ ,(?/ 25.
Et mox de alio: ,
i.lc. Ubi duo scholia, 23 et 24, priora verba expomiiil de Serapione, posteriora deSinione: cum boc
iioslrum caput, eiiam in Viiis Patrurn, adSimonem
periincat. Quocirca transposiliouci faciaiu fiHs*e

413

APOPHTHEGIfATA PATRUM.

. \ ad wlibuluw, atque mftftducabat. Advenit praetes

, \ , cnm officio soo. Sed tjbi conspexerunt bominem,
, aspernati sunt, dtxeruntque: Islene est soliiarius
\ ; - dequo accepimas? Et rcversi sunt statim.
.

, ,
, , \ .
, \
\ \
, '
\ *

.
i e

De abbate Sopatro.
PerconUtus est aliquis de abbate Sopatro, sic :
Da mihi mandatum, abba, ct s c m b o illud. lHe
vero dixit ei : Non inirel mulier in cellam luam;
nec lcgeris apocrypha. Ad baec ne disquisieris de
imagine Dei in homine. Hoc enim non esl baeresis,
sed imperilia, ambarumque partium contentio;
nam fieri nequit ut res haec a crealura comprehendaiur.

De abbale Sarmata.
.

'. *
1. Dixil abbas Sarraalas : Malo bominem qui
, , , \ ,
peccaverit, modo agnoscat peccalum suum el poe , \ nitenlia ducaiur, quam bominem qui non peccave .
rit, ac se pulat juslum.
2. Aiebant de abbale Sarmala, quod saepe de
'. \ ,
consilio abbalis Pocroenis sibi sumerct quadragtnta
* \ dies; qui quasi nibil temporis ab eo compleban . * lur. Yenit ergo ad ipsam abbas Poemen, aitque :
, * , Dic mihi quid conspexeris, dum lantum laboris
; *0 * suslines? Respoodit ille : Nibil magis. Excepit ab . * bas Poemen : Non dimiitam l e , quin protuleris.
Tunc ille : Unum duulaxat reperi; quod si dixero
, . ,
, ", , \ somno : Recede, recedit; s i : Veni, vcnit.
4 1

, , .
^
'. ,
* ,
, , . > "
, $, , .
" *
\ 4
.
" ,
, *
,
. .

3. Frater sic inlerrogavil abbalem Sarmatam:

Cogitationes mibi suggerunl : Ne opereris, sed
roanduca, bibe, dormi. Respondit senex : Quaudo
esurieris, comede, cum silieris, bibe, quoties caperis sopore, dormi. Alius vero senex opportunc
ex occasione accessit ad fratrem.Cui retulit fraler
sermonem abbalis Sarmatse. Senexigilur ad eum :
Quod tibi abbas Sarmalas pronuiiliavit, boc e s t :
Quando vchementer esurieris, atque in lantum silieiis ut non amplius suslinere valeas, comede
lunc el bibe : cumque quampltiriimim vigilaveris,
ac teniaris sorono, dormi. Hoc est quod libi locuius est senex.
\
4. Iterum sciscitatus esl idera fraler abbatem
, " D Sarmalam : Subeunt me cogilationes istae: Vadc
, \ . \ foras, el fratres invise. Respondit senex : In hoc
, ' ne illis obtemperes, scd dicito : Ecce mens, au , sctillavi tibi prius; ad hanc vefo rem no possoin
.
audire le.

.
'.
* \
'

De nbbate Serapione

. .

i . Venicn3 aliquando abbas Serapioet perlransiens pcr quemdam ifigypti vicum, vidit inerclricem stantem i n cclla sua; et dixit ei senex : Exspecta me vesperi : volo cnim venire ad tc, atquc

" . .

crcderem, nisi in Elucidationibus Gallicis ad bunc

Gradum, adducerelur lestimonium Eliae Cretensis,
quo reccptus ordo couiiiuiatur. Dici itaquc debct,

idein a dtiobus anacborclis cdilum fuissc humililatis spccimen.

APtBNftiX AD PALLADIUM.

415

baoc Docleu) juxla le Iransigere, lUa reepon-

sum reddidii : Beae esl, abba. Paravit ergo se,
fitravtlque lecltim. Vespere aniem iacte, accessit
genex, atque ingressas in cellam, a i t : Praeparasline
lcctum? l l l a , Etiam, inquit, abba. Itaque clausit
januam, et i n f i t : Exspecta parumper; quandoqnidcra consuetudinem babemus, donec secundum
cara feceriro. Tum inchoavit senex Officium suum;
ac incipiens librum Psallerii, ad eingulos psalmo*
orationcm diccbat, Deuin pro illa precans, ut pocniientiam agercl ct consequcrelur salulem. Porro
cxaudivit cum Deus. Nam raulier slelil Ircmens
orausque propc sencm. Utque totum Psalterium
scnex complevit, cecidit mulicr in lerram. Sencx
vcro incboans Apostolum, multum cx ipso reciia-

416

, \ .
, , . \ , \ . '
, *, \
, ;
* \, . \ , \
, ,
. &\ *
* \ , , , ,
\ . fcal . \
\
. \ , , ,
. ', \
4

v i t ; aiquc sic fincm imposuit precibus suis. Cora-

puncta igiiur muiier, alque inlelligens non propier
peccaium vcnisse ad eam, scd ut ipsius animam
salvaret, procidit ei, sicque locuta est : Cbantalem
fac, abba ; in locum mo ducilo, in quo possini Deo
placcnlia facore. Tunc scnex deduxit illam in monaslcrium virginum, el tradidil Malri; cui d i x i l :
Accipc sororom hanc; ncquc imposueris ei jugum
anl mandalum ut aliU sororibus, sed quid(juid
volucrit, da i l l i , ct proul voluorit, sine ipsam
agcre. Post paucos crgo dies, illa securo : Ego peccatrix sum, volo*pcr bidua seniel coAedere. Paucisque post diebus : Ego multa habeo peccata, volo
pcr quatridua manducare. Iicm interjeclis aliis paucis diebus, oravit Malrem hoc sermone : Quando-

. , \
oV , '
, , * ,
, \ , .
, ,
* , \
'
, \ ,
. \ ,
, . KaV
'
, . \ '

*

quidem plurimum contrislavi Deum iniquitatibus C , , , \
mcis, fac cbarilalem, conjice me in cellam, atque , \ '
cam obsirue, ac per foramen da paululum panis, \ . \
nccnon unde manibus operer. Quod factunj a Matre. . *
El acccpta iuil Dco ad reliquum vitae lempus.
.
2. (72) Frater rogavit abbatem Serapionem, ut
'. ,
ei diccrcl verbum. Ait illi senex : Quid libi babeo * . oot
diccre? quod sumpsisti quaj crant viduarum ac ; \ ,
pupillorum, ct posuisli in bac aula; vidcrat enim -
eam libris plenam.
.
3. (75) Dixit abbas Serapio : Quemadroodum
\ , " miliies impcraloris non possunt, dum aslant, dex-

trorsum vel sinistrorsum aspiccre: iia eliam bomo, * \ ,

si sletcril coraiu Dco, et in coospoctu ejtta iniqnlus , \
fuerit cum liinorc bora omni, uibil inimict potest
,
cum lerrere
.
4 (74) Adiit fraler abbatera Scrapioncin; horla'. * balur autem cum senex, ut ex more faceret oratio-
. , \
ncni. llle vcro sc peccatorcm vocans, ipsoque mo , .
nachi habitu indignum, non acquiescebat. Voluit
\ *
ciiam pedes ejus lavare, scd iisdcm iterum verbis
, .
usus, non (ulit. Apposuit quoque ei niensam; coc * \
pttque scnex una manducare. Porro admoncbat
illura bis verbis : F i l i , si cupis proiicerc, pcrmane . \ , * ,
4 4

4 7

4 1

. add. \ .
. . . add. .
4 1

(72) Yii. Patr , 12.

(73) Vit. Putr. x i , 51.

4 7

4 4

. add. .
. Inscr. . . . inser. .

(7i) Vit Patr. , 9; Cassianus; Collul. XVHI,

11.

417

418

APOPHTHEGMATA PATRUM.

, , i cella tua, attendens libi ipei, ettabori mantiuflh

\ \ *
Neque enim lantom aflerel ulilhatis prodire, quan , tumaodere. His ille audills, exacertalus c s l , et
. , , \ forma mmalus, adeo ut nec eenem latcre poseet.
, Itaque dixJt ei abbas Serapio: Hucusque atebas :
. * Peccalor gum; item accusabas le quasi etiaro yila
. , iodigaum ; quia vero commoncreci te cum chari \ * \ iate, usque adeo efferaius es? Si ergo desideras bu , ; milis esse, quae ab aliis tibi inferuniur, disce forti , *
ler ferre, nec verba otiosa apud te retine. Haec au , \ dicus fraler, veniam supplex petiit a sene, et mullo
(75). cum animae lucro discesait.
, \
.

.
'. ,
, \ .
\ , , \ ,
,
* , .
\ *
, ;
, ' .

De abbate Sereno.
I . Aicbant de abbaie Sereno, quod muitum operarclur, ei duos paxaiualee sempcr comederct. Veniens aulem ad eum abbas Job, sodalis ejus, ipse
eiiam magnus asceta, d i x i t : In ccila mea servo
actionem mcam; sed si exiero, condescendo fraIribus. A i l illi abbas Scrcnus : Non eet baec magna
virtus, quando in celia lua cu&lodieris ordiaem
luum, sed poiius cum e cclla lua egressus.

'. ,
{, , ^^, \
, I \ , .

2. Dixit abbas Scrcnus : Tempus meum pcregi

metendo, consuendo, pleclendo; atqite in bis oninibtis, tiisi manus Dci cibasset me, non poluissem
milriri.

8 |

De abbate Spyridone.

i . (75*) Oe Spyridone vero, tanla io eo o v i i m

'. \ ,
, \ pastore inerat sanctitas, t dignus babitus stt qi
. , bomiuuro quoquc pa&tor fierel. Unius eaim e Cypri
, - urbibus, nominc Trimitbuoiis, episcopatum eorlitus esl. Verura ob pJurimam modesiiam, episcopa*
* ,
, . lum oblinens, adbuc pascebat ovcs. Contigii autem
, ut fures media nocte clam in caulam ejus ingressi,
, . oves Unlarent avertere. At Deus qui paslorem con*
, \ servabat, oves etiam servavit. Fures quippo i i i v i ! " sibili virtute adovile ligati tencbantur. Jam dtluculum erat, cum venlt paslor ad oves 6uas. U l
. " \
. , autem invcnit fures roanibus posl tergum revinclu,
\ . agnovil quid accidiseef, c l prece facta solvit tlloe.
\ , Cumque mullum admoiuiisset atque cxbortalue
\ , *> fuissel, u l justis laboribug, non iniquie aclibus
, \ - victum sibi comparare nitcrentur, arieie donaios
dimisit eos, alquo hoc verbi urbane adjeci( ; No

frustra
vigilasse videaroini.
.
2 (76) Aicbant iterum, quod filiolam habuoi i l
'. " , ,
virginom paternae pietalis participem, oomine I r o
,
neo. Huic familiaris quidam preiiesum ornamen. lum commendaverat. llla, ut dcpositum magis iu
:. ,
tuto essct, in terram abdidit; paulo post auicm
' .
. .

. . .*

. .

(75)
.
Viice
Pelrum : El odio$arerba effnndere tibi . Seu
poiius : Et non oliosa verba effunde tibiipsi. Ul lc-

e i

A l . inser. .

geril Pelagius interprcs, .

(75*) Socrat., lib i cap. !?.
(76) Socrai., ibid.
t

419

APPENDIX AD PALLADIUM.

4D

migravit e vita. Venit postea qut deposuerai; et / i * \

virgine non invenla, inhaesit patri ejus abbati Spy- , \ $
ridoni; nunc quidem Irahens, deinde vero orans. ^ , .

Quia aulem senex e damno ejus qui rem deposue , \ rat suum ipsius faciebai detrimentuin, accessit ad
sepulcrum filiae, Deumque precatus est, ut anle , ,
tempus sibi ostenderel promissam resurrectionem. *
Nec spe falsus est. Slatim namque virgo rediviva .
apparuil patri. Gumque locum indicasset in quo ' \
, . \
ornamenlum posiiura erat, rursum decessil. At
.
sencx sumplum depositum reddidit.
.
De abbale Saio.
\ , \ ,
Refercbanl de abbate Saio et abbale Mue, quod
simul manerenl. Obedientia aulein prsestabal ab- ' .
bas Saio, erat vcro admodum durus. Dixit ei se- ^ , . \
", . \ , \
nex, lentandi gratia : A b i , pra?dare. Igitur abiit,
ef. fralres diripiebai, propler obediemiam, in o m - ,
nibus gratias agens Domino. A l sencx quae furatus \ . , \
fuerat lollebat, reddebatque clanculum. Porro quo- . , dam die cum iier agerent, consumptis viribus dc- ,\ \
fecit, ei reliquit eum abbas confeclum ; veniensque , ,
, . \ , dixit fralribus : Pergite, adducite Saio, quia con .
fractus jacei. IILi abeunles, duxerunl euui.
De matre Sara.
rijc
.
'. \ ^ ,
1. (77) Narravcrunt de matre Sara, quod per

tredecim annos conlinuos vebementer impugnata
, \
fuerit a daemone fornicationis, nec unquam oraverit ut bellum desisteret, sed potius dixerit ; , * ,
, .
Deus, da mibi vires.
2. (78) Aliquando vehemeniius adortus eam fue- * '.
rat.idem spiritus fornicationis, suggerens saeculi
,
vanas res. Ula vero per Dei timorem et vitac ausle. \
rioris exercilationem ncquaquaro cedens, ascendit
, $
quodam die super tectum suum, ut orarei. Tunc . \
apparuil ei in specie corporea spiritus fornicalio , \ ! ,
nie, dixilque : Tu me vicisti, Sara. Respondit illa: (5. * , *
Non ego le vici, sed Dominus meus Ghristus.
.
3. (79) Retulerunl de eadem, quod juxla flumen
'. \ ,
annos sexaginla lotos babitaverit, nec oculos dfcfle- , \
xerit ut videret eum.
.
\ " \
4. (80) Alia vice.duo senes, anacboretae magni,
venerunt ad eam e parlibus Pelusii. Et inter ince-
\ dendum, ita colloquebantur: Deprimamus vetulam
banc. Aiunt ergo ei : Gave ne extollalur mens j , \
lua, el dicas : Ecce solilarii ad me mulierem ac- , \ , *
.
cedunt. Respondit illis maler Sara : Sexii quidcm
^
mulier suui, at non animo.
, ' .
5. (81) Dixit mater Sara : Si Detim oravcro, ut
'. ^ ,
omnes homines de roeis moribus conlenli sinl, ad ,
uniuscujusque januain accessura sum, suppliciter
*
prosternens me. Sed poliiis prccabor, ul cor meum
^
erga omues purum sit.
.
{

. .
(77) V i l . Pair. , 10, in Ephrccm, . 387, n. 15 ;
Theodor. Slud., Catech. 91.
(78) Vil Palr. v, 11, in Ephrvm, p.387, n. 16.

(79) V i l . Palr. vn, 19.

(80) V i l . Pair. x, 73.
(81) Vit. Pmr. x, 74.

421

APOPHTHECMATA PATRUM.

*. , \ 6 Dixit ilerum Milto pedem meum super sca , \ lam, ascensura; el morlem ob oculos pono, antequam couscensionem faciam.

7. Hoc etiam protulit: Bonum est, etiara propler
4'. , \ '
. \ ' , bomines facere eleemosynam. Licel enim sludio
placendi hominibus fiat, poslea tamen procedit ad
' .
studium placendi Deo.
8. Aliquando Scetiotae convenerunt malrero Sa ' . # ^ .
ram. Q u apposuii eis canistrum. III vero bona
. 01
, . \ " poma relinquenies, vitiosa comedebant. Et dixit
eis : Revera Sceiiotae esiis.
.

De matre Synclelica.

.
4. (84) Dixil mater Synclelica : Agon esi el labor
'.. \
, magnus iis qui acceduut ad Deum, in principio;
, ." ol - g sed succcdit gaudium incffabile. Quemadmodum
, , enim qui ignem accendcrc cupiunt, prius fumo im (\ buuntur, ac lacryinas iniUunl, poslea aulein oplalo
,
) *
poliunlur (ait enim Scriptura : Deus noster ignis
consumens est): Ua oporlet ut nos divinum ignem
.
in nobis cum lacrymis et laboribus accendamus.
'. ,
2. (85) Dixit ilerum : Oporlel nos qui banc pro ,
fessionem suscepimus, summam temperantiara ob. \
tinere. Eteniin apud saeculares videlur lemperantia
,
versari, sed ei cohaeret animi intemperies, pro ,
pterca quod aliis omnibus sensibus peccent. Nam
. , \ videnl indeeenler, ac rident inordinalc.
.
3. (86) Ei prseierea : Sicut venenatas beslias
' . "
- acriora pbarmaca expellunt, ila cogitationem maG Hgnam ejicit oraiio cum jejunio.
.
4. (87) lta adbuc locula esl: Non le iiiescenlsa \
cularium divilum deliciae, quasi ulile quid conli , ,
. (82) - neant, ob vanam voluptalem. Illi ariem coquinariam in pretio babenl; lu vcro per Jejunium viles \
que cibos, ipsorum in eduliis abundaniiam super- (8) .
grederis. Ait quippe : Anima in delicih exsisienit
kv

favis illudil".
Noli pane saliari, nec desiderabis
. ,
vinum.
.
5. (88) Interrogata est beaia Synclelica, an per'. ,
fectum bouum esset, nibil possidere. E l dixit :
.
*. , Plane perfeclura iis qui ferre possunl. Nain qui id
lolerant, aflliclionem quidem carue babent, at
, . "
anima requiem. Sicut enim solidae v^stes, calcai,
, \
et violenter versatx abluuutur : iia anima fortia,
, ,
^ per volunlariam paupertatem Qnnalur magis.
, .
6. (89) Monuit rursus : Si cocnobium incolas,
. ,
noli mutare sedem, quia valdc nocebit l i b i . Nani
.

6 1

e i

8%

9 1

. . " . .
. .
. .
, .
. . .
. .
Abest ab al.
. .
.
. .
Hebr. , 29.
Prov. , 7.

(82) .
Codex regius babebat
. Colberiinus . Rectein alio
O/iuert. ei in Vita Syncletica> . Alibi
, piteh, pisciculu$. Scilicet in condiendis
piscibus praecipue elucet coquorum ars. Quo allusuin a Conuuodiano Inslruclione 7, per bunc obscurum veisiculum de Zodiaco :
t

Et denique vadunt in piscibus; coque, probabi$.

".
.
%

4 7

(83)
. In Palrum vitis :
abunaantiam deliciarum, .
(84) Vit.Patr. , 16; Sup. Yit. Syncl., n. 60.
(85) Vii. Pair. iv, 4 1 ; Vit. Synclet., n.24.
(86) Vit. Pntr. , 42; Vit. cap. 0.
(87) Vit. Patr. iv, 43; . 95.
(88) Vit. Pair. v i , 15.
(89) V i / . Patr. , 15; VH. 94; Schotium 73 ad
Grad. 4 Joan. Climac.

APPENDIX AD PALLADIUM.

423

41 i

quemadniodum avis ab ovis dcmigrans, ea efficit

urina ct infecunda : ila ctiam monachus vel virgo
frigcfu ac mortificalur in fide, quando de loco iki
loaum vagatur.
7. (90) lterum d i x i t : Multae sunt diaboli in&idiae.
Pcr pauperiatcm non dimovil animam? divUias
escam adhibet. Pcr conliimdiM
opprobria non
piaevaiuil ? laudes etgloriam proponit. Persanilalem
deviclus, corpus morbidum reddit. Gum enim non
polueril voluplatibus decipere, ex iiuroluntartis U boribus subversionem efficere conalur. Stilicet
morbos gravissimos permissionc accepta adraovet,
ut bominuni per eos ad pusillum aniinum et negligentiam adductorum chariiatem inDeum valeat i n fuscare. Ad hxc conciditur corpus validissimis fe*

Tlarap , ,
\ \
,
.
*. .
;
. ' ' ;
\ .
\, (93).
,
.
, ,
.
, ) .
bribus, necnon inloierabili sili crucialur. Si pec- ,
caii quidem rcus haec pateris, rccordare futurarum , \ ,
poenarum, scierni ignis, judicialium suppliciorum, , \
nec animum ad prxscnlia reiuitte ac demitte. L x - . *
tare, quod visitaveril te Deus, piumque illud d i - ,
< tiim in ore babc : Castigans casligavit me Domi- ,
nus, el motii non tradidit me . Fcrrum cras; scd
.
per igucm abjecisli ferruginem. Quod si juslilia .
urnatus, in morbum incidisti, a magnis ad majora , piogredcris. Aurum es? al pcr ignem probatior
. ;
evadis. Datus est angelus carni tuac ? cxsulla;
. ;
aspice cui simiiis faclus fueris : dignus babilus cs * Pauli parle. Febrcprobaris ? rigore erudiris ? Verum . ; ;
Scriplura ait : Transivimus per ignem et aquam, el

cduxi$ti nos xn refrigcrium . Primum sortilus cs? , , \ .
"
cxspecta sccundum. Ex virtutc operatus, magna
; .
voce profer sancii verba. Ait enim : Pauper et do- , *
ten$ sum tgo . Perfcctua Ges per boc serumnarum
.
par. Nam d i c i t : Jn tribulatione dilatasti me *. Igitur * *
bisce polius exerciiiis aniraoe nostne inslruanlur.
.
Quandoquidcm pra oculis babemus adver&arium.
'
* .
8. (91) Dixit rursum : Qu?ndo infirmitas mo'. , lesta nobis fucrii, ne conlrislemur, quod propler
,
lnorbtmi ci corporis plagam non possimus voce
*
psaltere. Hacc enim omnia nobis expediebant, ad
, .
rupidiiatum dcsiroclionem. Scilicet jejunium alquc
I I U H M cubaito, ob volupiales nobis
prxcipiuniur.
(. ,
Quolies rgo morbus bas reludcrit, superflua illo . ,
|

< s

e >

7 0

11

rum raiio. H*c quippe magna est exercitatio, in

raorbis palienler fcrre, et gratiarum actionishymuos emiUere ad Deum.
9. (92) lterum clocuia cst : l n jejunando, nc
practexas morbum. Qui enim non jejunaut, in casdem saepe incidunt aegrotaiiones. Bonum inchoasti ?

Psal. cxvu, 18.

Cor. x i i , 7.
boc comma posiponilur.

7 9

, \
,
'. (94)
\
. " ;

Psal. . 12.

(90) Vit. Palr. v n , 16. Vit. 98.

(91) Vit. Patr. vn, 17; VtfiP 99.
i92) Vit. Patr. v i i , 1 8 ; Vit. 102.
_(93j ,

. Valde iiuperlccta csl Pelagit verslo. Sin awtem, inquil, satielatem corporis immiiiit. Stipplcri
poiest : Sin autem per saniialem victus fucrit, mor-

p |,
s a

L X V I I I

30.

7 1

Psal. , 2.

" al.

bo$ eorporh immiltU. Ms. Corb.: Si per salutem cor.>

pori* vincitur, wgritudinem mitlit. Suessiun.-.Sm utent per saiutcm corporis vincitur, wgritudinem m i N
lit. Fossal.: Siper salutem corporU non vincelur, in
(pgritndinem mittit.
(94) . Occimum istud Apophthegma
acccpi a codicc ms. Colbcrlia bibUolbec
t

4*3

POPHTIIEGMATA .

4?

ne revoceris, ininiico cohibente le. Ipse siquideni

.
paiientia tua dcstruelur. Scilicctqui navigare coe perint, initio quidem secundo ferunlur venlo; velts
,
aulem expansis, poslea in adversum ventum incur, *
r u n l ; veriiro nauiae propter hicidentem flaltim, non

deonerant navim ; sed ubi paululum quieti mansc , runt, vel eiiam lempestaii reluciaii sunt, naviga. , lionem persequuntur. Ita el nos, contrario spiriiu
illapso, crucem pro velo lendenles, secure cursum
, ,
perficiaraus.
.
'. 01
10. (97) Dixil iiernm : Qui subsensum cadenles
\ , divitias de laboribus ei pericutis maris colligunt,
, \ cum muha lucraii fuerint, plura appelunl: et ea
*
quidem quae habenl, ut nihilum reputanl: ad ea
.
vero quae non babent intendunt animum. Nos vero,
, & iis quae requiruntur destiluli penitns, nihil eorum
.
volumus acquirere propter timorem Dei.
'. (95),
11. (98) Effala esl adhuc: Imitare Publicanum, na
una cum Pharisaeo condemneris *. Et Mosis mausue , tudinem delige, ut cor luuro, quod rupes est, ia
.
fonles aquamm c o n v e r l a s .
'. ,
12. (99) Hoc quoque protulit: Periculosura est, ut
. qui per aclivaro vitaro non est eductus, doceal. Quem , , adroodum enim si quis domum habiians caducam,
, \ , hospiles exceperil, nocebil per aedificii ruinam, sic
, - el isli, cum prius se non instruxerint, eliam acce- .
- dcntes ad eos perdiderunt. Siquidem verbls convo * , carunt ad salutem, moruro aulem improbilate pugiles magis injuria affecerunt.
.
15. (1) Item islud : Bonum cst nequaquam ira \ * ^
sci. Si vero contigeril, neque libi spatium dici ad
,
aflectum concessit, qui d i x i l : Non occidat
tol .
, .
Tu ergo exspectes, donec omne tcmpus tuum occi .
derit. Quare odio habes bominem qui te conlrisla ; ,
vit? Non ille injuria affecil; sed diabolus. Odio
' . ,
prosequere morburo, non morbo laborantem.
.
14. (2) Dixit adbuc : Quo magis proficiunl
*. " ,
atbleltt,
eo forlioribus adversariis cos committunt.
.
15. (3) Dixit iterum : Ab ininiico etiam procedit
'. \ inlcnta exercilatio. Etcnim ipsius discipuli boc fa * \
ciunt. Quo modo ergo divinam regalemque ascesim
. \ discernemus a tyrannica et daemonica? Manifesium
, \ ; csl quod ex mediocritale. Omne tuum tempus, una
(96). "
sil jcjunii regula. Noli quatuor aul quinque dies
.
7

TT

, - ^ noii inanducare, die vero sequenli in ciborum miillitudine solvere jejuniiim. Ubique immodcralio
<
cxiliosa est. Dum juvenis es et sanus, jejuna. Vc .
niel senectus cum infirmilate. Quandiu ergo potes,
. Ibesaurixa de cibis, ul quando non potueris, inve , .
nias requiem.
16. (4) Senlenlia quoque ipsius exsiitit: ln coeiC*. ,
7

. .

T l

Luc. , 10 seqq.

(95) xbr . Hoc Apophthegma ei

c a p u l abest a Viia Syncleiica : quemadmodum el
quse Iribtiuntur ei senientia; in Scholiisad Joaunem
Climacum, 76, Cradus 4; et 62, Cradus 26.
(96) .
Pelagius :
Manifetlum est quia mediocrilaie. lla quippc legi
\n eo debet.
(97) Vit. Patr. x, 70; v i , 24. Vil. n. 37.
*,

GR.

L X V .

" Psal. cxin, 8.

" Ephes. iv, 26.

(98) Vit. Palr. xv, 50.

(99) Vtifl?cap. 79.
(1) VHce cap. 64.
(2) Vitan. 26.
15) Vit. Patr. x, 72; Fit. 100.
(4) Vti. Patr. xiv, 9; Vit. c. 100
ad Grad. 4 Cliin.

Scbolium 97
14.

427

APPENDIX AD PALLADIUM.

nobio viventcs, obedieiiliam ausierilali preepona-

mus; b&c cnim superbiam docet, illa humililaletn.
47. <5) Rursus ab ea dictum fuit: Oportei ut
cum discretione animam gubernemus; uique in
coenobio maneates nosira non quseramus; ncc
eliaiu propri serviamus volumali; sed ei qui secundum fidera paler efrl obtemperemus.
48. (6) Insuper d i x i l : Scriptum esl : Etlole pru(Unies $icut serpenles, el simplices sicul columbce''*.
lllud quidem, fieri sicut serpentes, dictuui est, ut
non ignoremus impelus artesque diaboli. Siinile
enim ex similt citissime dignoscilur. Columbae vcro
aimpliciias ostcndit a< lioim purilatem.

, .

'. ;
,
, ,
.
'. , cl , *
,
\

.

Principium lillera? T.

' .

.
'. " \ ,
1. (7) Rcferebant de abbalc Tilboe, quod nisi
cito demisissel manus suas, quoties slabal ad ora- lionem, sursum raperetur mcns cjus. Si ergo eve- , .
nisset, ut fratres cum eo precarcnlur, curae habebat , inanus confesiim deroitlcre, ne abripcretur mens ,
\ .
ejus, el lardaret.
'. , \
2. (8) Dixii abbas Tilhoes : Peregrinalio cst, ab
bomine coerceri os suum.
.
3. (9) Fraier inlcrrogavit abbalem Tithoem : Quo
'. (44) ,
modo servabo cor meum? Respondit sencx : Qua
;
ralione ciislodiemns cor noslrum, aperta lingua
,
neslra, nec non venlre?
\ ;
4. Abbas Maloes dc abbate Tilboe hoc testimo- C
'. " \
niimi d i x i t . INeino polesi invenire undc os suura
,
ulla in re aperiat adversus eum ; sed sicul auium
'
purum slal in truiina, ita et abbas Tilboes.
, \
.
5. Residcns aliquando abbas Tilboes in Cly'.
smale, sciens ac priidens ait discipulo suo : Dimitle
, \ 'aquam in palraas, (ili. llle dixit : Sumus in Clys- , .
niate, abba. Excepil senex : In Ciysmale quid Tacio? * , . *
Me ilerum duc ad montem.
; .
6. (10) Sedcnle aliquando abbalc Tilboe, erat
. ,
frater juxla ipsum. Quod nesciens, dtixit suspi \ r i t i m ; nec animadvertit prope adesse fratrem :
ral namque in ecstasi. Itaque facta poenitentiae in
. , ,
clinalione, dixit : Ignosce mihi, frater ; quia non- , , dum monacbus faclus sum, qui coram le ingemue .
rim.
7. Frater perconlatus cst de abbate Tilhoe, qua>
'. ,
De abbaie Tithoe.

, !

' Matth. x, 46.

. .

. add. .

. el . . inser. .

(5) Vit. Palr. xiv, 40; V i i . 401.

(6) Vit. Patr. , 1, 2 ; V i / . 28.
(7) Vit. Patr. xn, 1 1 ; Joan. Geom. Parad. 24;
Clnnac. Crad. 29.
(8) Vit. Patr. iv, 44.
(9) Vii. Patr. x i , 27.
(10) Snpra in Joan. Colobo n. 22; Vit. Palr. p.
1001. n.19.
(44) .
Patrum Vitis: Praler utterrogavii abbatem Sisoi,
dicens : Deiiderocmstodire cormeum. Dicit ei scnex:

I r

. -..
1

Et quo modo potsumus ctutodire cor vostrum, si

lingua nostra januam upertam habuerit? Quortim
Grueca itactus sum in ms. Regio 932, et in codd. Co4bert. duobtis; sunl auiem bxc : '
,
), \ . ^
,
; El alio modo: |*;, . >
Aiyti >
,
;

423

APOPHTHEGMATA PATHUM.

450

; nam via ad bumil.Ualem adducerct. Ac rcspondit

* ,
senex : Hxc esi via bumililatis ; abstinenlia, ct
oratio, ei censere se infra oranem creaiuram.
, \ , \
.
De abbate Timotheo.

.
lnlerrogavit abbalem Poemencm abbas Tinco
theus presbyter, dicens : Esl mulier quxdam in
, ,
iEgypio,
quae scorlatur, mercedem vero suaro itt
, \
eleemosynam Iradit. Respoodil abbas Poenien : Non
. \
persevcrabit irt foinicalione; conspicilur enint iu
.
ea
fructus fidei. Goiiligil autem u i maler Timolbei

presbyteri venirel ad illum. El sciscilalus csl eam
. \ ,
his verbis : Mulier iila, niansilne fornicans? Exce ;
pit
illa : Etiam; auxitque aniatores suos : verum

ad
elceiBosynam
seniper. Tum renunliavii abbag
. \
Timolbeus abbati Poenieni. Is asseruil, non per6 . * .
, mansuram in scortalione. Uerum accedens maier
abbatis Timotbei, dixil illi : Scisne quod raeretrix
illa volebat mecum proflcisci, ut orareg pro ea?
' , * ;
Ille audiens, significavil abbali Poemeni. Qui a i t :
. *
, . \ Tu polius abi, conveni eam. Perrexit abbas T i , . , molbeus, mulierem adiil. Quae viso eo , audiloqtie
" , - per illuui vcrbo Dei, compuncta esl el flevil, dixit , \ , \ * que e i : Ego ab hodierna die Deo adbaereo, nec
, \ amplius scorlabor. Atque illico iogressa in mona
. \ - tierium, Deo acceptam vitam duxti.
.
Principium liuera V.

' .

De abbale Hyperechio.

i . (13) Dixit abbas Hyperechius : Sicul leo formidabilis est onagris* , iia probus moaachus cogitalioiiibus cupidiialis.
2. (14) Dixit ilerum: Jejunium, fremim est monacho adversue peccatum. Qui illud abjicit, equus in
feminas furens esse deprehendiiur".
3. (15) Rursus d i x i t : Qui linguam euaro in tempore irae non continuerit, is neque affectus relinebit.
4. (16) Dixit adhuc: Bonum est, comedere car \ \
neni
el bibere vinum, nec manducare per obloquia
, \

carnes
fratrum.
.
5. (17) Ab eo eliam dictnm fuit : Per susurratio'.
nem serpens Evam e paiadiso expulit. Illi ergo sl . \
^
- milis eril qui de proximo detrabel. Nam et audienlis animam perdii, el suam non conservat.
, \ .
6. (18) Hoc quoque dictum protulil : Tbesaurus
'.
monachi esl volunlaria pauperias. Tbesaurum con . , ,
gere, frater, in ccelo. lUic cnim infinila quietis et
.
bealiludinis sajcula.
7. (19) H#c paritex ipsius senlenlia c x s t i l i l :
.

'. (12) "

,
.
'. . *0 ,
.
'. *
, .

8 7

* AI. add. \ . . .
.
Eccli. , 23. Jer. , 8.

. prap. .

(12) .
Hypcrechii bujus capilula panenelica asceiica 159 publicavit Fr. Coiubefisius,
vir erodilissiinus, Aueiario ulliino. In iis Apophihegmata isla seu senlenlise coiitinenlur, numcris
quos infra nolamus.
(13) VU. Patr. iv. 45; Hypench. n. 66.

14)
15)
16)
(17)
(18)
(19)

. .

V i i . Pelr.
VU. Patr.
Fir. Pa/r.
Vit. Pair.
Vfl. Patr.
Vit. Patr.

I Y , 46; Buperech. n. 80.

, 49; Hyperech. n. 97.
, 134; Uypcrech. n. 144.
rv, 52; Hyperech. n. 153.
T I , 14; Hyperech. n. 40, 41.
, 35; Hyperech. n. 24.

451

43*

APPENDIX AD PALLADlljM.
1

Alienla scmper sit cogilalio tua ad regnum coclo- \ runi, et brevi illud in liaeredilatem accipies.
.
'. (21)
8. (20) Dixit pralerea : Preiiosum ornamenlum
monacbi, esl obedicntia. Qui possidet illam, a Deo .
, \ ^
exaudielur; et cum fiducia Crucifixo aslabil. Nam

qui cruci aflixus fuit Dominus, faclus esl obediens
.
usque ad morlem .
9 !

Principium lilterae .

De abbate Plwca,
1. Ita rclulilabbas Pbocas, ille e coenobio abbatis Tbeognii primi Hierosolymita : Residenle me
i n Sceti, quidam abbas Jacobus junior niansit in
"Cellis, qui babebat palrem euiudem carnalem sii i w l et spirilualeni. Porro in Cellis dua? sunt eccleeise;isna orthodoxorum, ubi communicabal;altera
nposcbistarum. Quia evgo abbas Jacobus gralia
humililalis pollebal, diligebalur ab oinnibus, lum
ecclesiaslicis seu calholicis, tum aposcbislis. Quocirca moncbanl eum orthodoxi : Cave, abba Jacobe, ne te deceptum aposchisue altrahant in cominiinionem suam. Pari modo aposchisla? aiebant:
Ift scias, abba Jacobe, cum dipbysilis communicans perdis animam luam; sutiL enim Nestoriani,
et calumniam inferunl veritali. Jacobns vero abbas, ulpote simplex vir, ad anguslias per ea qnae
ex utraque parle profercbantur rcdactus, alqne
anxielatis plenus, eodeductus est, uti Dcum obsecraret. Ilaque abdidit se in cellam quae exlra lauram in loco quietoerat, induenfi cpulcralcs suas
vestes, tanquani roorilurus. Solenl quippc iEgy- C
piii Patres, levitonem in quo sanclum babitum
suropserunt, necnon cucullam ad morlcm usque
reservare, et cum illis sepeliri; gcstanles soltimjnodo dic Dominica ad sanclarn communionem,
slatimque post conlrabentes. Cum ergo abiissot in
illam cellam, Deum precatus esset, jejunio con
isset se, iu solum cecidii, mansilque jacens. Aiebat porro multa se per iilos dies a dxnumibus passum fuisse, praeseriim in menle. Quadraginta vero
diebus peractis, videt puerum qui ad sc ingrcdicbatur admodum laetus. Is ail : Abba Jacobe, quid
bicagts? Et confcslim illustratus, sumplisquc ex
cjus aspectu viribus, d i x i t : Domine, lu scis quid
babeam. l l l i sic loquunlur n i i b i : Nc dcreliqueris
iqueris ,
Eccicsiam; alii autem hoc modo : Seducunt te d i pbysilcC. Unde ego ambigens, neo. sciens quid agcre
dcbeam, veni ad id quod ceruis. Respondet ei Domimis: Ubi es, bene es. Atquc illico simul ac id
r

91

Pbilipp. , 8.

9 9

Abesl ab aL

9 1

'.
* *,
,
, \
\ . ,
, . \
,
, \ ,
.
, , (22), \
. \
" , ,
,

, \ .
, \ \
, \ \,
\ .
, , . ,
,
, ,
,
, \ .
,
, \ ,
, \ . ,
. , ,
, ;
, \
, ,
. .
\ , *
, \ ,
. *
9

9 9

98

. .

(20) VU. Patr. , 1 1 ; Hyperech. 59, 159.

(21) . Addidi hauc sentenliam ex codice Colberlino. Desiderabatur enim
in Regio.
(22) '.
Cum generaliicr omnes schismaiici sint eliam aposcbistae; undc in conciho
Epbesinoila appellantur Joannis Anliocheni sectalorus; peculiari tainen ralione nonnulli boc noroen ferunl. V. G. illi descripli a Joanne Damascenobscrcst 103, scu ullima : el famosi isli, synodi

66

9V

. .

9 9

. .

Cbalccdoncnsis hostcs, Eutychiant ac Monopbysilae :

dc quibus Theodorus Leclorlib. , . 502; ibique
praeslanlissimu? Yalesitts: praHereaque Joannes
Nicacnus eptstola De Natali Domini,
AuclariiCciubcfisiani 2, col. 303; nocnon Cyrillus monacbus Dt
vita Euthymii n. 113, 114, 123, apud Bollandum ad
Januar. 20. Quolies enim iis in locis vox scbismalicorum legilur, tolies in Graeco codiccs manu exarali babeut nomen.

433

APOPHTHEGMATA PATIIUM.

434

" , . \ ), verbi proferretur, delatum se deprehcndit ante fo

res sanclae Ecclesiae orthodoxorum synodi Chalce (23).
dottensis defensorum.'. ,
2. Memoravit iterum abbas Phocas : Transiens
, aliquando pcr Scelim abbas Jacobus, valide iui \ pugnaius est a dxmone foruicalionis; cumque pe~
., , \ * , riculo lapeus proximus esset, venil ad me, exposuit
\ quid pateretur, el a i t : Posl biduum proficiscar ad
, - speluncam banc; rogo te proplcr Dominum, nc
cuiqtiarn indicaveris, neque etiam patri meo : sed
\ ,
, \ , recense quadragiuta dies; post quos complelos,
, \ fac charilalem, veni ad me, porians sanctam cunimunionem. Et si quidem inveneris roorluuni, se. ! ,
, . pulture manda; sin vero adbuc viventem, sancla
conunumone ine iinperti. His ilaque ab eo audiiis,
* ,
, , \ necnon quadraginta diebus peraclis, ego accipiens
,
sacrain communionein, el panem communem niun , dura, cum vino modico, ad euni perrexi; utquc
, dunlaxal appropinquavi speluncae, feiorem multum
. \ , ' olfeci, qui ex ore cjus prodibat. Tum dixi apud
'. , - me : Vivere desiil bealus ille. Porro ingressus, in. \ , veni semimorluum. Cumque vidil ine, mola pa , , runiper quod polerat dextra, per habilum manus
\ .
signiGcavit de sancla comrounione. Ego vero d i x i :
". / , \
Habeo. Volui ergo aperire os ejus; sed invcni ob \ , turatum ; bserensque quid facerem , cxii in solilu , \ \ dinem; illic naclus sunt parvum lignum c frutice;
,
ac post mulluin laboreni, vix polui paululuin apc . \ \
rire os ejus. Deinde immisi preliosuin corpus et
, . \ , sanguhiem, minutatim concidens quanlum iieri

potesi. llle ex saerae commumouis suuipiione vires
. \ \
recuperavit. Paulo posl, communis panis micas
, \ '
aliquot madefaclas inluli e i , itcrumque mox alias,
, * .
prout suscipere valebal. Atque ita per grdiiaui Dei

post unum diem profeclus esl mecuni, perrexitque
-, \ , ad cellam suam; liberalus, favenle Deo, ab exi .
tioso vitio fornicalionis.
(

Oe abbate

.
\ ,
' * ,
? . . \
, *
; \, .
" . "
, \ & ,
. ,
, ,
\
,
. \ \ , ,
* , .
. .

Felice.

(24) Accesserunl fralres ad abbalem Felicein,sa>

cularibus comilali, et rogaverunt eum u l ad ipsos
proferret sermonem. At senex tacebat. Cum autcm
diu rogassent, dixil : Sernionem vuttis audire ?
Aiunt : Etiam, abba. Tunc senex, Jam, inquil, non
esl seruio. Quando fratres perconlabanlurde senibus, et faciebanl quae pronuntiabant iis, Deus praebebal loquendi modum. Nunc vero, quia sciscitantur quidem, sed non exsequuiilur quae audiunl,
Deus graliani semionis abslulit a senibus; nec i n veniunl quid loquanlur, quandoquidem qui operctur non esl. His auditis fratres ingemueriiul, d i xerunique : Ora pro nobis, abba.

' . .

(23) . Synojdiei et
synodiUB diccbanlur Galbolici, qui vidclicet recipiebant synodum Cbab;edonensem. Leonllus De
secliSy arlionc 5, , \
; . Et non paucis inteipositis :
,

. Ac iiifra, necnon acltonc7,

. Apud A?islasii llodegum, . l n Clironico Orienlali, Juslmns Chaltedoi.atsis. Justinianus Chatcedoncnsis; dc urlbodoxis iuipeiatoribns.
^5) V\t. Vmr. L M I , 18.

455

436

APPENDIX AD PALLADIUM.

De abbate Philagrio.

.
,
(25) Erat sanclorum quidam nomine Pbilagrius,
, \
incola eremi Hierosnlymilanae, qui in opus valde
. \
incumbebat, ut sibi panem compararet. Is cum a l i , quando i n foro staret ad vendendum quod manibus
* \
operabatur, en elabitur cuidam marsupiuin in quo
\ ,
erant mille nummi. Quod nactus senex, sleiit i n \ . *
ibi, dicens : Veniet proculdubio qui aiuisit. E l ecce
. \
aidvenit, plorans. Senex vero assumens bominem
, . \
beorsum, rcddidit ei. llle prebendit ipsum, ut qui
. ,
vellot aliquam pecuniae pariem dare. Sed senex
, .
noluit. Tunc coepit clamare : Venile, videte boroi*
nem Dei.quid fecerit. Senex veroelam fagil,egres- , .
susque est e civilate, ne laudce et gloriani consequeretur.

.
De abbate Phorla.
,
Dixit abbas Phorlas : Si Deus vivere me vult,
,
ovil quomodo de me disponat. Quod si non vult,
.; ,
ad quid mibi vita? Non enim a cunclis accipiebai,
*
etsi lecto aflixus. Atebat quippe : Si quis ad me
, \ \ ,
quidlibet atluleril, et non propler Dcura ; nec ego
, *
babeo quoddem i l l i , neca Deo mercedeni accipiet;
quia non propler Deum oblulit, et injuria aCQcitur
. ,
qui apportavit. Oporiel etiam, Deo devotos, atque
, ad ipsura solum respicienles, lanta pielale affectos
, ,
eese, ut ne injuriam quidein ullaiu censeant, licet
.
willies conlumeliani palianiur.

' .

Principium littera? X .

De abbate Clwme.

" \ \,
(26) fteferebant de abbalc Cbome, quod jam mo- g
*
riturus, dixerit Oliis sqis : Nolile habitare curo ba>
, ' ,
reticis; neque babealis familiariialem cutn viris in
dignilate conslilulis; neque sint manus vestrae ex- \>, ' lensab ad colligendum, sed raagis ad dandum.
Ivjvai.
?}.
,

,
* \ , \
' , \ , .

De abbate Cfueremone.
Narrabanl de abbale Cbxremone in Sceti, quotl
spelunca ejus distaret ab ecclesia quadraginta m i l liaria, a palude vero et aqua duodecim ; atque sic
inferret i i i speluncam suam quod manibus operarelur ; poiiaretque lagenas duas unain ex adverso
alterlus ; ac sederel, quietam vitam ducene.
Principium litterae V .
De abbate

Ptenlhaisio.

(27) Dixerunt abbas Psenlhaisius el abbas Surus

et Psoius : Dum audireinus sennones Patris nostri
abbatis Pacbomii, adniodum proftciebamus, ad
iunulationein bonorum operum exciiali. Cementes
aulem ejus eliain ucentis aclionem, quae ipsa serIMO eral, admirabamur,dkentes alter alteri: Exislimabainus, omnes sanctos ex uiero matris suac Ua
faclos esse a Deo, eanctos ac immutabiles, non
airtem liberos; pcccatores vero non possc pie v i AL .

. .

(25) V i / . Patr. . 15
(26) Vil. Pafr. , 18.

' .
^

*.
* \
, '
,
.
\ , , ,

, \
\ -

. . . .
(27) Vit. Patr. , . 121, c. 25.

437

APOPHTHEGMATA PATRUM.

433

; , .
"
\
, , \
. \
\ , *
.
* ,
,
. \ ,
.

vere, utpote eic a Deo creatos. Sed nunc boniialem Dei manifesleconspicimus in Patre boc noslro;
quod ex paremibus gentilibus naius, adeo erga
Deum pius evasil, alque in universis Dei niandalis
est exornalus. Igitur etiam nos cuncti possumus
seqtii eum, prout ipse sequitur sanclos. Cerie i d ipsum est, quod Scripiura pronunliavit : Veniie
ad me, qui laborath, el onerati e$li$, et ego reficiam
vo$ ' . Gommoriamur ergo et convivaraus homini
buic, quia recte ducil nos ad Deum.

Principium liltet Q.

6 ".

De abbate Or.

\ " 1. (30) Meniorabanl de abbate Or et abbate Theo, (28), doro, quod dum millerent lulum in cellam, dixe\ ,
rint mutuo : Si Deus nos modo visiiaverit, quid
, ; \ - facluri eutnufi ? E i flentes rdiquerunt l o l u m , ac
, \
ulerque recessit in cellam suam.
.
2. (51) Aicbaat de abbaleOr quod nunquam mou'. \ ",
, , , t&lus fuerit, nec jaraverit, nec imprecaius sil boiniai,i)equefil locvlits cilra neoessilaiem.
.
3. (32) Dixit abbas Or discipulo 8iio PaMlo:Cave,
'. " , ne oquam alienum verbum attvleris in cellam
banc.
.
4. Abiil aliquando Paulu* discipulus abbatis Oa,
*. "
, \ , \ ut cinerel ramos palmarum, invenilque alios otili . ^ cipasse ac dedisse pignas. Nunqnam autero abbas
Or ad quamlibet rem dabat pignus, sed in lempore
" ,
, \ . - C millebal preliinn, et emebal. Perrexil ergo discipu \ * \ lusejus ad atium locuro propter palmeos ramos.
^ , A i l ei borlulaatift : Nescio quis dedit mihi ptgnus
* . oec rediil; acctpe igilur tu ramos. Quibvs^omplia,
, . venit ad senem, gestumque enarravit. Utque audi , v i i senex, comploeis manibus, dixil : Or non ope, " ' (29). ratur boc anno. Nec reliquil palmas intra quo\ , usque retulii eas in loeum samn.
.
5. Dixit abbas Or : Si agnoverts me babere co*. "
, \ * giuiionem i n aliquem, scilo quod et ipse eamdem
.
erga me habel.
*. ",
6. Erat quidam comes in tractu abbalis Or, Lon , \ ^inus nomine, qui miiltas faciebat eleemosynas. Ad
* \ , - ^ quem cura accessisset aliquis e Palribue, ille roga ". vit hunc, u i duceret se ad abbatein Or. Monacbui
igilur ad senem profer.tus, laudibus extulit comitem,
, , \
quod bonus esset vir, roullaque largiretur pauperi . \ , \
bus. Re inlellecla, ait senex : Eliam,praeclarusesl.
. " Uaque coepit monacbus orare cum his verbis : Per1

* . .

* Abest ab al.

Mallb. x i , 28.

(28) " .
Dissonat multum Pelagii vertAO.Quia miiisunt, inquil, capnnam pellem in cellam
iuam. El reliquerum locum ex laleribut. Legebalne
priort loco , aul seu , posleriori
vero ?
(29) . Gloss: ' . Hoe . llaque ex vctuslis inss. biblioiliectt Colbcrliuae repono
iu Juannc Mosclio, cap. 8 Praii
spiritualis:
%

, ' / , .
[bi ediderunl: , , e l c , ac i n terprelati sunt : iVo/i, domine Paler, tecundum consuetudinem dare pauperibus Iriticum , Iransulto quod
non inlelligebanl.
(30) Vii. Patr. m , 19.
(31) Vit. Patr. , 9 m , 7.
(32) Vif. Patr. m , 8.

430

APPENDIX AD PALLADIUM.

440

mitle, abba, ul veniat ac videat le. At senex re- , , .

spondit: Certe non trajiciet convallem banc neque \ . Ka\ \ *
me conspeclurus fist.
, \ .
7. Abbas Sisoes sermonera perconlatus est de
*. H p ,
abbaie Or. Et dixit ei : Mihine fidem habes ? Ait . \ "
ille : Etiam. Uaque ad eum : Vade, quod roe vidisti ; \ . - ",
facienlem, tu quoque fac. Excepit: Quidnam in te \ , .
conspicio, Pater ? Respondit senex : Quod mens * , , ;
mea infra cunclos homines se subraitlit.
, *0
.
| 8. Referebant de abbate Or el abbate Tbeodoro,
'. \ "
quod exordia bona instiluerent, ac Deo gratias age- , , \
rent semper.
. .
9. Dixit abbas Or : Corona monacbi esl bumi'. "
litas.
.
10. Dixit iierum : Qui supra nieritum honoralur & '.
vel laudalur, raulto aQicilur damno : qui aytera nul- *
lalenus in pretio est apud bomines, gloriara super .
ne delatam consequetur.
11. lierum monuit: Quoties te subierit cogitaiio
'. "
elalionis et superbise, scrutare conscieniiam tuara ; , utrum omnia roandata servaveris ; an diligas inimi- , , .
cos tuos, ac de eorura iufortunio roooslus sis; tene , \ , \
servum inuiilem ducas, necnon supra cuuctos pec- , \ catorero. His apud te deprehensis, noli adbuc altum \ ,
eapere, quasi recla omnia peregeris ; sed scilo,

per ejusinodi cogitationem universa deslrui.
.
12. Praecepit etiam : l n omni tenlatione, de ho'. \
luine quoquam ne conqueraris, sed de te solum- , , ,
modo, diceos : Propter peccata mea, baec mihi con-
tingunl.
\
13. Hoc quoque cffatum illius ferlur : Noli in
corde tuo contra fratrem luum dicere : Majoris so- , , \
brielatis ac vitae austerioris boino sum : sed graliae '
Chrisli subjice te, io spirilu pauperiatis, et cbari- \
laiis nou fictan ; ne forle gloriationis spiritu prola- , ,
baris, amiltasque laboros tuos. Scriptum enime9t: .
Qui u existimal stare, videat ne cadal . Sale autem , . "
.
londitus sis in Donrino .
\ 14. Et hanc sentenliam protulil : Yel fugiens
fuge homhies; vel mundo et hominibus illude,eiul- / \ ,
.
lum le in rauhis rebus faciens.
'.
13. Rursus istam : Si male loculus fueris de
, \ ., , fratre luo, atque conscientiae aculeo pungaris, abi
te ipsi poenilenter inclina, et dicko : Dctraxi de l e ; D , \ , , \
ad baec securilatem presla quod non amplius i l - , .
luderis. Mors eniin animae eet detraclio.
.
?

Finis ordinis alphabeiici.

I Cor. x, 12.

Gol. , .

. .

MONITUM.
(COTEWRIUS, Eccles. Gmc. Moiturn., , 171.)
Sequentem bistoriam, Paradhum diclam, in Iribus codicibns RegiU , et uno Colberlirio nactus sum.
E l codex quidem Regiiis nuni. 139, liitiliim babel : . ^ a x j \ . '. .
^', ctc. Scquitur cliain dc Aminone, Bc , Oxyryncbi urbc. fbeone, fcha, Apullo,

Ui

PARADISUS PATRUM.

U2

Copre, Evagrio, Patermmbio, Suro, lsaia, Paulo, Hellene, Apelle, Joanne, Papbnulio. Pitytione, Eulogio,
Serapione, Apollonio, Dioscoro, Nilriensibns, Ammonio. Didymo, Cornelio, Macario discipulo Anlonii,
, Paulo simplice, et Joanne Diolci. lu illo autem Regto, qui est 772, tiiidus ponilur,
. Inilium, , etc, ac in margine sVriplum est: Vidi hunc librum
in bibliotheca electoris Palalini, et prwferebat aurtorem Joannem Cassianum. Joannes Mcursius. Sunlque
capiia hujus ms. de Joanne in Lvco, de Or, de Ammone, de Be, de Oxyryncbo, de Theone, de Elia, de
Apollo, de Amoun, dc Copre, de Suro, de Hellene, de Apelle, de Paphnmio, de Pilyrione, de Eulogio, de
Isidoro, de Serapione, de Apollonio, dc Dioscoro, de Macario, de , de Macario, dePaulo, deJoanne
iu Diolco. Tertii vero Regii libri 2623inscriplio isla : ' \
, \ . Principiiun,
, etc. Inde narraliones deJoaime in Lvco, Or, Ammone , Be. Theona, Elia, Apollo,
Copre, Palermutbio, Suro, Isaia, Paulo, Hellene, Apelle, Papbnulio, Pilyrione, Eulogio, Isidoro, Serapionc, Apollonio, Dioscoro, Oxyryncbo, Nitria, Ammonio, Cronidio, Macario, , Macario, Patijo
Simplice, el Joanne in Diolco Deniqtie exemplari 1213 biblioihecae Colbertinae, post Palladii Lausiacum
librum legilur : ,
\ . , etc., et poslea cap. 25, boc ord i n e : De Joanne iu Lyco, de Or, de Aimnone, de Be, de Oxyryncbo, de Tbeone, de Elia, de Apollo, de
,de Copre.de Suro, de lsaia,de Paulo, de Helle, de Apelle,de Paphnulio, dc Piiyiione, de Eulogio,
de Isidoro, de Serapione, de Apollonio, de Dioscoro, de Macario, de , de Macario, de Paulo Simplice; ubi codex desinit, mancus videlicel; hanc vero habel ante tilulum notam :
' ,
. Sciendum e$t, hune Hieronymum in magna existimatione haberi Lalinis, quod
ipsU variot IUOS linguce retiquerit libros. Accedit bis alia superscriplio codicis Meursiani, lesle ipsomet
Meursio ad Palladii Lautiacam, \ " , Ex boc
ergo opere, sive Palladii, sive lieraclidis aui allerius ex Palladii Hisioria Lausiaca, nequaqiiam vcro
Hieronymi (circa quai legendus est Rosweydus ad Viias Patrum), quod etiam inlerprelalus esl Rulinus,
exterpsiiniis Prologum, a Rutino quoque versuin, et quae in Palladio non habentur haec publicamus cuni
vaiiis codicum scripioriim leclionibus. De reliquo, si id annotari inerelnr, per verba Hieronymi in
adversarium commoiioris, ideoque non omni ex parle credendi, Epist. ad Ctesiphonlem cap. 2 : Qui Rnlinus iibrum quuque scnpsu, quasi de monachit; muliosque tn eo enumerat, qui nunquam juerunt, et qiws
fuisse scribil (reeliusad sensuin esset nmtt*), Origenista$,et ab ephcopis damnatos esse non dubium es/,
Ammonium videlicet, el Eusebium, el Euthymium, et ipsuin Evagrium, Or quoque et hidorum, el multos
alios, quos enumerare tadiuin est; et juxla itlud
Lueretii:
Ac vetuli pueris absinthia telra medentes
Cum dare conanlur, priu* ora$ pocula circum
Conlingunt duici mellis flavoque liquore :
ita UU unum Joannem in ipsius libri posuit principio, quem et caiholicum el sanetum fuis$e non dubium ett
tri per illiu* occasionem cceteros, quos posuerui, hwreticot Eeclesias introduceret, intelligi dalur, niacnuin
dorlorem, aut nesciisse, aut sallcin dissimulasse, Ruiinuni non fuisse libri anclorem, aed lanlum inlerpreieuj.
%

,
.
i
JEGYPTIORUM MONACHORUM
,
, (2)
iAOeTr*
>. , \ \ , \
* , \
, , \

, \
.

. .

fflSTORlA,

S I V E P A R A D I S U S (1).

Benedictus Deus, qui tult omne* homines salvo*

/ieri, et ad agnilionem veritaih vettire* ; qni etiam
nos deduxit in iEgyptum, ostendilqne nobis magna
et mirabilia, memoratn ac scriptu digna ; qui nobis
dedit occasionem salutis, el cognilionem saiulem
cupientibus consequi, bonai vilae exfempluni, necnon
praclaram narrationem, qu?e animam ad pielatenj
excilare ^aleal, denique vilai et conversalionis virtutibus ornalae inonuinenluin. Ego vero iudignus

I Tim. n , 4.

(1) Patrum lib. n , init.

(2) '.
Inter varias calumnias innocenlissimo praesuli Joanni Cbryeostomo a pseudosynodo Quercetana iimsias, haec quoque luil, "
, \ aliler
,
apnd Pbotium cod. 59, el Jtiris Graco-Roniani, p.
550. Ubi vocein vel adeo
oiimes censuere deploralam, ul nemo, quod sciam,
ausus sit eam lcntare. Ego veru suspicor seripiuni

fuisse primitus, vel , sensu

claro, nec leclione mulluin remoia, si mss. exemplarium ralio babealur, in quibns ei , el ,
s<epe adinodum assiinitantiir. Quod coniumeliii eptscopos afficiat, et nolos ac fainiliare* ejici domo sua
jubeat. Ocrurrit alius scriipulns; qui quadrenl i n ler scepist. 7 Mailini papaj per lapidem angnlarem
el aul . An legenduni
, an legebal agnuratem vel augurticm,
cogilent .erudili.

443

APPENDIX AD PALLADIUM.

444

qui hujusmodi narrationem aggrediar; quia non . { , ,

decet, ut parvi magna atlingant orgumenla, cum
,
non poseint condigne vcritatem edisserere, maxl- * ,
meque rem scriptis, consignare, per mediocrem
, \
eermonem eflatu difficilia effari audendo : id quod
valde nimiumque audax est ac periculosutn, nobis
\ ,
qui viliores suimis, primo ad hanc celsissimam , \ ,
lualeriam per scripU accedere. VeruraUnren quo- . \
niam s.xpe saepius rogatus fm a religiota fratenii- ,
title, quae in monle sancto Oliveli commoralur, tit ,
iis describerem JSgypliurum monachorum vivendi
, ,
raliones, quas conspexi, magnam eorum cbarila- , \
tem, el multam excrcitattonem pielalis ; illorum
,
precibus confidens, hanc relaliouem suscipere au-
8U6 sum; quo et mihi nonniliil lucri accedat cx eo ,
emohnucmo, dum ipsorom imilatus fuero vitam, ' * , \
atquc absolutam a inundo secessionem, itemque \ , ,
quietem, per loleranliarn virtulum, quam ad finem
. "
tisque relinenl. Vere enim intailus sum 9ei tbesau- , , '
rum, mullorum utililatem. Yerum in usum com- ,
muneni lucrum produxi, raltis praeclaram mibi ,
fore hujusmodi negoliaiionetti, si commodi iratres , .
participes facerem, ut pro mea precenttir salule. ,
Primo ilaque banc conscriptionem insliluam, asst- * \
stenle Servalore nostro Jesu Christo; quandoqui-
dem juxla ipsius doclrinam, boc pacto vitam suam . "
iEgyptii monachi moderantur. Yidi quippc illic , ,
multos Palres, angelicam vilam agentes, ac in Ser ,
vatoris nosiri Jesu imiialione incedenles, novos \ ,
quosdam auosque propbelas, ex ista divina el ad- < ; \ \
mirabili vita eoflversatfene, inutibits referla, vim
* ,
et efficaclam adeptos plane divinam ; rcvera Dei
,
fatnulos, qut nihil lerrenum saperent, nihil ex islis . ' \
temporalibus aesttmarenl. Qui profeclo dum sic in
, .
tcrra vivuut, in coelis conversantur. Scilicet eorum * \ ;,
nonnulli ne quidem qtiod sit in terra mundus alius * '
norunt, neque qnod maliiiain urbibus vereeUir c (3),
exerceaiur; sed vere Pax mulla diligentibus legem, .
dicil Dominus omnipotens *.
\ ,
Mulii aiitem ex eorum numero cliam stupent,
,
cum res saeculi audiunt, prorsus obliii terrestrium
curarum. Cernere licet eos, in desertis dispersos, . "
, ! ,
tanquam germanos liberos patrem suum Cbristum
, ,
praestolantes; aul instar exercilus , regem , vel
fainili* recte compositae, dominum suuin et H- I) ,
bcraiorem, exspectantes. Nulla apud eos solli- \ .
\ * , , ciltido, non veslimenti, non de cibis cura, sed
unica inier bymnos exspectatio advenlus Cbrisii. ,
.
Quocirca quolies aliquis ex ipsis rcbus ad usum
,
necessariis indiguerit, non civilalem requirit, nou
, , , ,
vicuni, non fraireni, amicum, cognatum, paren, , , ,
lcs, liberos, famulos, ut inde ea comparetqui
'
bus opus habet; sed sola suflicit volunlas, qnae ex, ,
lendens manus ad gralias Deo agendas aperiens,
,
cuncta baec ci stupendo modo exbibeat. El veroquid

* Psal. cxviii, 40. * Abesl ab al.

. Inser. .

(3) .
Riiiinus, nomen, , bnbcl codex Alcxandrinus, necnon Hilarius, et intcrdum
Ongeacs. Vide quoquc Tbeodorum in Catcna.

445
PARADISU!
:. \ j
\
, \ ; \
\ (4) , \ , \ , \ , \
, \ , , . \
* \
, ' , \ '
>.
. \ ,
\ , * , \ ,
* . )
*\ , \ '
\ \,
\ .
, tv , ,
,
. 01
,^ , * ,
,
* . "
, \
\
, \
.

PATRUM.

446

plura dicamus de flde illorum erga Cbrislum, quc

possit eliam monlcs iransferre ? Nam lpsorum
couiplures fluviorum irrumpenles undas relinuerunt, Nilum pedibus transierunl, ferasperemerunt,
aique niorborum curationes, miracula, maxiniae
potentise opera ediderunt, qualia sancli faciebanl
prophetae atque apostoli : consimili modo per ipsos
mirabilia operatur Servator; cunclisque illius regionis bominibus clarum est, per eos nmndtini consistere, per eos slare apud Deum el honore afllci
vitam bumanaro. Yidi quoque aliam iminensam
niullitudiiiem monacborum, quaeque sub numerum
cadere nequil, conslanlem onini selale, in deserlis,
in rcgiunibus, tantam, ul non possit lcrrenus iinperator adeo ingenlera sibi exercilum cogerc. Non
esl enim villa neque urbs i n iEgyplo ac Tbebaide,
quae non monasleriis, siciit muris, cincla s i l ;
eorumque precibus populi, lanquam i n Deo innitunlur. Alque alii i n speluncis, per eremos, alii i n
locis remolissimis, omnes ubique, inler se maxime
contendendo, mirabilem suam osiendunt exercitationem, qui sunt de longinquo conuituntur nc quis
alius ipsos in reclc faclis supcrel; caHeri de proximo, ne malitia eos undique premenle, minus
quaui reinolissimi coinprobenlur. Undo plurimum
emolumenti cum ex ipsis cepissem, in banc deveui
enarralionem; ad aemulationem el commonitionem
perfeclorum, xdiilcalionem vero ac ulilitalem coruni
qui in sancliiaie exercerc se incipiunt.
1 1

Paradisus.
.
( ;
'
( 7 ) Jniliutn ilaqne harralionis, Deo volente,
, \ faciam, sanctorum magnorumque Patnim vitam et
, \ gesia enamturus; quod nunc cliam Servator ea ' , dem pet illos operetur, qua3 per propbctas el apo .
siolos edidit. Idem quippe est Dominus, et tunc, el
, \ \ - ,
biinc, et in poslerum, cuncla i n cunclis eiTiciens.
.
Vidi ergo ego in finibus Lyco qua?. urbs Tbebaidis
, \ feel, lnagnum beaiumque Joannein.
" (5).
De Oxyryncho civilate.

.
\ (6)
(8) Venimus autem el ad Oxyryncbum civitalem
, * fjuanMtam TbebaMts, ctijWs mifabilia pro dignitalo
. , a i r a r t non licel. Adeo enini repleta est intus
' D monaeteriie, ut tniiri ex tpsis personeni monachis :
eircttmdatiir autem ^xtrinBecis aliis monasteriis,
,
. instar ailerius exlerioHs civiialis. Refeiia quoquc
\ \ , \ crant urbis templa et capilolia monachis, perquc
. - omnes urbis regiones babitabonl monacbi. Nam
, duodecim in ea sunt ecclesi, nlpote maxima civi, . - lalc, in quibus plebs congrogatur. fitenim mona10

. .

. .

. .

(4) . Bonifacius martyr episl. 1

(uunc 4 , Patrol. Latinm l . LXXXIX , col. 695 R) :
llnivtrti aurilegi Ambronet apolon grammaton agris
fruilralis
afjlicli. Ex Serario, .
Propius esset, . Seil et
tueri quis possit; ex littcris ac
nudilionc, juxta ca ijnap sciiptis iradit.i suut.

. .

. .

1 1

Matlb. xvn, 19.

(5) l n Historia Lausiaca Patladii, cap. 43.

(6) .
Prailer geograpbos et notilias,
Libellus precum Marcclli et Fatisiini a clarissimo
Sinnondo editusp. 76; Tbeodoriliis HiH. tul. )V,
16; Nicepb. x i . 22.
(7) Vtl. Patr. , I .
(8) Vit. Patr. ,

APPENDIX AD PALLADIUM.

417

4#

sieriorum oratoria, per unuraquodque monaslerium * \

\,
sunl; denique fere monacbi numero supcraut rives
saeculares, ad omnes introilus urbis cl iu porta- , ,
rmn lurribus posili. Gerie inlro dicebaniur esse . monacbi quinquies mille, tolidemquc exlra per ,
ambilum; neqtie hora erat diurna vel nocturna, \
in qua Deo sacrum cullum non exliiberent. Sed ,
ncc utlus eral incola hsereticus aul paganus, imo . ' omnes pariter cives, fideles et catechumeni; iia tit ,
possil episcopus in platea pacem dare populo. \ ,
Porro niagisiralus eorum ac principes v i r i , qui .
imincra populis erogant, ad porlas ct ad ingressus 01 \ ,
speculatores collocant, ui sicubi peregrinus aliquis " ,
,
pauper apparuerii, ad eos ducatur, accepturus in
solatium sumplus necessarios. Jam quo modo rclu- ,
lcril quispiam pielalem populorum, cum nos bospi- . \
les viderunt, per iorum transeunlcs, alque- ad nos ,
velut ad angelos accesseruni? Quo modo cnarrave- , \
rit inuliitudinem monacborum el virginum, nume- ;
rum excedentium? AUamen qnod a sanclo loci epi- \ , ;
, s<opocomperluin habuimus, indicabimus, babuisse
, ' *,
illum sub sua potestate dccem iuillia nionacborum,
viginli millia virginum. Caelerum bospilalilalem .
\ , .
eorum, et cbarilatis magiiitudinem edicere non
valeo. Discindebanlur enim pallia noslra, dum sin- ,
gnli nos ad se pertraherenl. Atque illic vidinms . \ \
, ,
mutlos magnosque Palres, diversis cbarisuialum
donis ornatos, alios in viiae inslilulis, alios in pro- , , \ .
digiis, viriutibus et signis.
B

De abbate Evagrio

(9) Vidiuius pariler Evagrium virum sapientein

ei doctum, qui cogitaiiouum discernendarum vi
valde predilus fuil, per experienliani id rei conseculus, qui sa*pe in Alexandriam descendens,
Gneoorum elbnicorunique philosopbis os obturabat.
Is adinonuit fralres qui nobiscura erant, ne aquani
ad salielatem biberent. Dxmoues enim, iuquiebal,
loca quoe aquas fundunt, assidue incursant. Sed et
niultos alios de sancla exercilalione nobis protulit
sernioncs, quibus auiinas noslras confirmabat.

\ ,
,
,
', . * , . , ,
. "
\
, .
1 7

De abbate Patermuthio.

(11).

(10) Erat eniro anle nos quidam Pater, nomine

Palennulius, qui primus illiiis loci monacbortiin *, exstilil, ei monacbicam banc vestem primus ipsis D , \
adinvenit. Is cum principio esset princeps laironum,

ac vespillo gcnlilium, fainosusque iu nequilia, banc
\ ' , \
naclt.s est occasionem salutis. Advenit nocle ali \ ,
quando ad virginem aliquam, ipsius monaslerium
. deprjedari animo medilalus; cumque quadam ma, cbina in lecla conscendisset, nec invenirct qua in
\

1 9

1 1

Absunl ab al. verba . . . .

. ,
{.
. al. .
.
1 7

(9) VU. Patr. , 27.

(10) VU. /r. , 9.
f l l ) .
boc i a | iil i n Ilhtoria Lausiaca

Exslat qrtoqnc
PaUadii, codiec

n
1 8

1 1

. .
. inser. .
. * al. .

9 6
1 9

.
.

Colbeilino 4474, sed cum plurinns varietalibus;

quaniin paticas visumest asiribere. Gonlinel idem
ins. duu scqucnlia capiia, non adeo lamen ampla.

PARADISUS PATRUM.

449

, conclave ingrcderelur, et qua rursus reccderet, r * ,

, \
mansil in tecto cogilabundus usque ad orlum d i c i :
\ , parumqueobdormiens, videt quasi regem quemdam
qui dicebai ipsi in somnis, ne amplius circa sepui ,

, \ * , cra, huroicidia, parvaque \\xt furla vacaret, invigtlando; sed si vetlet mores mutare ad virlutem, et
* , , * angelicam mililiam suscipere, acccpUirum ab ipso
cjusmodi potestalem. Ubi autem libenter condi, \ * - ,
* . lionem admisisset, oslendil ei immorlale monachoruni agmen, quibus jussus est impernre. fgilur ex , \
, . " pergefactus vir cernit virginem ipsi aslare ac
dicere : Unde tu hnc advenisli, homo: aut cujus
condilionis es? Ille vero nibil scire aut esse re,
spondens, ecclesiam sibi ostendi poposcil. Utqueilla
, , ; *0
, " , - monstravil; ad genua pedesque presbyteroruni
11

18

* '

!' . *

|>

. ,
procumbens, poslulabat ut Chrislianus ficret, a<:
pcenilenli.t locuin nancisceretur. Presbyteri autem,
,
, . qoi cognoscerent eum, adinirali, commonebant
, \ - deinceps atque edocebant, ne amplius esset bomicida. Rogavit porro eos, ut psalmos audirel. Cum, \ ,
. , que tres solumniodo versus audiisset primi psalmf,
, \ sibi inlerim eog sufficere dixit ad disciplinam.
Ttim apud illos Iribus diebus (ransactis, egressus
,
statim , ad cremum properaf. Ubi per trcs annos
. \ ,
\ , \ commoralus, in precibus el lacrymis persevcrans,
pro cibo agrestibus licrbis oonlenlus erat, quibus
, \ pascebalur.
Poslea regressus esi in ecclesiam, do , , \ . ctrinam referens opcribus firniaiam; dicebatque
sibi divinitus datam fuisse gratiam, expcctorandi
,
* , - ^ memorilerque recitandi sacras Scripluras. lleruin
autem demirabanlur illum presbylcri, quod ad
. siimmam perveuissct exercilalionem.
^ ,
.
\ .
El baplisnio poetquam ipsum illuminassent, hor*0 , \
tabantur nt cum illis majieret. Qni apud eos denio , raltis septetn dies, itcriun in solitttdinein scccssit.
, Alque aliis scptem annis in vasia cremo peraclW,
. " ,
ingenli gralia donatus est. Ac panis quidcm ab ipso
, post oralionem inveniebatttr juxla capul, die Do .
minico solo; qni sumptus, usque ad aliam Dorni , - nioara suftkiebat. Iterum auicm rediii ex solitu, dine, virluiis exercitalionem prae se ferens, et non. , nullos ad idem vivendi instrluliim amplcctendum
. excitavil. Acccssit igiiur quidain adolescens, desi " , \ \, \ D derans ejtis esse discipulus. Qnem ille slalim lebi " , >
tone indulum, cuculla capili circuTnposila, ac me ,
loie ad hutncros, cinclumque tinteo, ad monacbalo
. \ institulmn exercilumque promovit. Ad ha?c, sicubi
, , e Christianis quis obiisset, pcrseverabat in ipsiits
) .
vigiliis, et nitide sepeliebat. Quem cernens disci ,
pulus, admirabititer defuncios curare, dixit e i :
, ;
Mene morluum ita funorabis, magisler? Respondit:
, ,
Sic parentabo, donec dixeris : Satis est. Non uiulto
. ' ,
post lempore, migravit e viia adolcsccns, ac senno

.
effeclum soriitus est. Ctim enim pie eum accurassct
, \ ad sepulluram, ait ipsi coram omnibus : i i l i .
| 0

1 3

. wTc.
A\. . " . .
. . " . . " .
. . . " . , deest in aliis.
. -.
. . * .
./.
. add. .
. .
. .
. inscr.

1 9

APPENDIX AD PALLADIDM.

461

nuin bene curalus es, an adbuc deesl quidpiam?

Tuiic vocera emisit adolescens, quamplurimis audienlibus : Bene habet, Paler; implesti quod piomiseras. Obstupuerunlque qui prasentes aderant,
atquc super ea re Deuni demirati sunl el glorificaverunt. UIc slalim in desertum secessit, gloriam
laudesque vilans. Postea descendit quodam tempore
de ereuio ad visilandos fralres, quos inslituerat,
uiorbo correplos; cuiuque unus ex eis mox morilurus essel, ac Deus ei boc revelasset, vespera auteni appropinquarel, luin vicus procul loco esset,
nolens nochi ingredi, vitansque intempestivilalem,
necnon raedilatus Servaloris salutareni admonilionem : Ambulale dum lucem in vobis habeli$ ; et :
Qui ambulat in luce, non offendet**; sole jam occidenle, banc ad eum vocem emisit : In nomine Do- 3
miiii Jesu Cbrisli, raihi paulisper sia in boc itineris
lui puuclo, donec ad vicum perveniam. Sol vero
media circuli parte jam conditus reslitil, nec prius
occubuit, quara ille ad locum venisset; adco ut
boc bominibus regionis jllius innolueril, qui ad
solem spectandum facto concursu niirabanlur quod
pluribus horis cernerent euui non mergi. Tum i u tuiti Patermutium de soliludine venieulem, ab eo
sciscilabantur, qtiid boc essei signi in sole. Respond i l vero eis : Non recordamini Servatoris voceni
illam : Si habueritis fidem sicul granum sinapi$*\
et majora horum signa facielis ?

45*

, , ;
,
" , * .
, \ ' .
\ ' , . \ : , ' ,
\
, *
,

, ,
, ^

\,

.

, *
" ,
' * ,
.
, \ \

, !
, . , *
, .


,

4 0

4 1

%8

43

38

*
At illos confcsliin subiil l i m o r ; atque manserunt C
cuin eo nonnulli ex ipsis in discipulos. Porro i n grcssus domiiro unius ex fralribus aegrotantibus,
naclusque illum jani mortuura, acccssit ad leclum,
iusisque precibus, cum osculum dedisset, interrogavil, mallelne migrare ad Deum, vel adbuc degere
in carne. Qui posiquaro rcsedit ail Hli : Melius est
dissolvi etesse cum Cbrislo; vivere aulem in carne,
roibi necessarium non esi " . Uaque, excepil, dormi
in pace, fili, ac intercede pro ine apud Deum. Ille
statim post bunc sermonem accubuit aique obdormivit; qui astabant vero cuncti obstupuerunt,
dixerunlque: Vere Dei bonio est bic. Tnnc mundiler
scpelivil euin, lotamque noclem in byir.nis transegit. Aliura quoque fralrem laboranlem visitavit,
utque vidit de morle anxium esse, ul qui graviler ^
louscienlix stimulis preraerelur, dixil e i : Tanquam
imparalus vadis ad Deum, instar acousatorutn defcrens raiiones segnis vita3. Ille aulem orabat eum
el obsecrabat, ul pro ipso apud Deum inlercederet,
quo vitam ipsi tanlillum prorogaret, qui aliquantulum se esset emendaturus. Tunc ait ad eum :
Nuuc tempus poeiuientiHi quaeris, quando vila tua
<eoniplcmenUun accepil. Quid faciebas omni viiae
iompore? Nonnc poleras vulnera tua curare? quin8

8 8

4 4

4 8

47

.
, \
, \
, \ ,
,
.
\ * \
. , \,
, ,
. ,
,
.
, . , .
,


,
^ . \
, , \ .
, .
* ; 4

88

8 1

83

3 8

8 8

* Joan. , 5 .
Joan. , 9.
Malib. , 19.
Joan. , 12.
Philipp. ,23, 24. * .
, * . .
. .
. et ^.
Abest ab al. Deesl
^ in al.
Abesl ' ab al. *" .
" ~
'
'
"." " .
" .
el
* et .
". .
. .
, .
. d v a L
.
. .
4 8

4 3

4 8

4 7

8 4

8 1

4 8

8 8

8 3

PARAD1S13S PATRUM.

4*5

; . imo addebas alia. Cumque perscverarel in suppli.

" , caiione, aii senex : Si alia additurus non cs vitin
luae mala, sed verc poeniieniiam aclurus, Deuui
* , - pro le orabinms : bonus esl, palicns, xquaniinis,
\ ac indulgct tibi adbuc parum viiae, ul cuncta re, \ ,
iribuas. El oratione facta dixil ei : Ecce tres annos
. \ viUe hujus libi jtoncedil Dcus; lanlum ex aninio

poenilenliam age. Tuin manu ejus apprchcnsa, iliico
. \
erexit, dein abduxil in soliludinem : comptetisque
, , \ * tribus annis, iterum reduxit ad locum, non hoini . , nem, sed angelum Deo exhibcns, adeo ui onincs
, , ' admiratio caperet de ipsius vila ei convcrsatione.
(12) , - Gongregalis ergo circa ipsum fralribus, collocat
. \
homincm in medio sanuni, ac per tolam noclein ser , * ,
monem doclrinac ipsis tradidit. Tura frater c sopore
* in somnum incidens, omnino obdormivit. Inde ora. , \ lione super eum facta, pro more funus curavit,
\ . - premisilque ad sepulluram. Aiunl etiam quod sa?pe
, , - fluviales aquas supergressus Nilusn perlransicrit,
. ad genua dunlaxal perlingentem; quodqne alio
\ , , tempore per aerem vectus, inier fralres in solario
' invenlus s i l , januis clausis. Frequenter quoque
, \ ,
ubicunque vellet, confesiim adcrai. Porro fralribus
. , r narravit aliquando, ex soliludine redicns, assuni . ptura se fuisse in visione ad coelum, ac vidisse qusa
, , bona veros monachos manenl, quae nullus sermo
,
assequi potest; dixitque se in carne abduclum
, \
fuisse in paradisum, aique spectasse sanclomm
\ multiliidinem; ad baec participasse de fructibits
, \ - C paradisi. Aique in teslimonium rcm ipsam exhibebat. Nam ficuin prsegrandem ac eximiam, pluri6
m*que fragranliae, ad fratres suos dctulit, ad dc. , \ monslrandum illis vera esse quae diceret. Quam fi , cum, qui h c nobis retuiit Copres prcsbyier, lunc
, juvenis, in manibus diseipulorum ejus conspexii, et
deosculatus est, odoremque snspexit. Per multus
* . " ,
, enim annos, inquit, perseveravit inter discipulos
, \ - ejus, quae servaretur ad ostenlum; eratque crassis, \ , \ . siroa : et ubi dunlaxat odoratus fueraleam aegrolorum quis, morbo statim liberabatur. Referunt pra>
, \,
, - ter bajc, initio secessionis ipsius in soliludinem,
- poslquam per quinque bebdomadas non comedit,
, . occurrisse ei hominem in deserto, qui panem et
aqiiam affcrebat, persuasitque sumere, atque iia
,
'

- r

r n
^

- abiil : alio tempore a dacmone ostensos ipsi Pba

, , ,
raonis lliesauros, puro auro redundantes, ad quem
\ * - dixit vir : Pecunia lua tecum sit in perditionem.
, Haec, inquit, et alia plura magnaque prajclare per ,
petravit Paler nostcr Patermulius, faciens signa et
Deesl in al.
. . " . .
. . . . . .
. insei
* .
inser. ' . . . . * . . . el . .
.
. .
. vl * . .
. .
.
. .
Ar.l. , 20.
7

61

7 1

(14)

7 1

Prooemiura

Caienae in Joannem, ex Cbrysoslomo, " , \

, * , \ + ,
\ , . Quo
1< , lnterpreti tempiternam , nauci

non est, legiique veram Chrysoslomi inilio Commentorii tit Joannem, . Quas bona qui acceperunt, jam
amplius homines $uut, nec tn terra commorantur ;
sed $uper omne$ liujus twculi re$ eminenl, et ad gelicum iranseuni statum, atque terram non alUer
ac coelum ineolunt.

4S5

PIIILOSTORGIUS.

prodigia. Alii quoque nonnulli consimiles exstile- *

runt anle nos, quibm dignus erat mundu* *.

. \
Quidporro miruui, si nos parvi hrec parva faciamus.
\ , \,
claudis, cacis, leprosis curalionem confercnlcs,
**, \ ,
quae ex arte etiam medici operaulur?
Ka\ ,
. , \ ,
, \ ;
1

78

7 8

De abbate Didymo.

(15) Vidimus illic virum noroiiie Didymum, aetate

" ,

senem, aspeclu bonestiim, qui scorpios et ceraslas

aspidcsque pedibus suis inleriniebat, cum alius
nullus id aggredi auderel, imo compluies alii ex
conspictiis, per eos serpentes inlerfecii fuissenl,
ubi dunlaxat tetigisseiit.

, ,
\ ,
* \
, * , .
*

.
\

De Cronidio.
(14) Sed ct vidimus alium Patrem monachorum,
liomine Gronidium, in senectute bona proveclun,
iinum cx viris anliqnis, qui cum Anlonio vixerat,
ceniuro et decem annos natum. 1s pluribus nos
adhortatus, admonens, inlerrogans, seipsutn floccifaciebat; laniam bimiiUtatom ad scncclutem usque
fuerat adcplus. Vidimus pariier Ires fralres, eruditione summa cl virtute prtrdiios, qui proplcr vitae
sanclitalem, ari episcopalum arrepli,pra multa pietale, aures sibi prceciderunl; re audaci quidem
susccpla, ex proposilo lamen raiioni consentaneo,
ne quis in posternm eis molestiam pareret.
n

Hebr. , 58.
. .
. . . .
ab al.
T i

7 1

77

" ,
' , ,
,
,

\

. , \
, ,
(15), ,

, ,
\ .
7

8 8

81

7 8

. .
. .
A l . iuser. .
. .

7 7

Abesi

8 1

(15) Vfi. Patr. n , 2 i .

(14) Vil. Palr. ibid. 25
(15)
.
Hoc caHeri
reciius de uno Ainmonio, el eam

AMXO

ob causam dicto, referunt. Mirum porro satis esl.

quod CUIII Palladius Anunonitim narrel sibi auretn
sinislrain amputasse, Socrales dcxtram dicat.

DOMINI

CDXXY.

PHILOSTORGIUS
NOTITIA
(PADRIC. Bibtiotheca Grieca, ed. HARLES, lom. V I I I , p. 420.)

Pbiloslorgius, cx Dorissi pago Gappadox, Garterii Eunomiani (), et Eulampiae (cujus paler Anysius
presbyter erat) filiue. Eunomianus et ipse, atque tum, cum Eunomius Caesareae a. Ghr. 588 pellerelur,
(a) Pbiloslorgius ipse i x , 9, qui lestalnr, Eulampiam matrem persuasionibus suis palrem Anysium
fralrcsque et afios propinquos ab bomousii professione ad Eunomii seclam dedtixisse. Alius Pbilostorgius sab Valentiniano et Valente,
dequonosier VIII, 10. Alius, cujus meminil Arrianus I I I , 17, Eptcletearum disseitai. FABR. De
Philoslnrgio v. Gavci Hist. liit. SS. eccl. tom. 1, p.
410 : Ihi Pin Nonv. Biblioth. tom. IV, p. 70, Oudin.

Comment. SS. eccl. T, pag. 995 sq.; R. Ceillier

Htet. gdn. de$ . E. tom. XIII, p. 659; Hamborger zuverl. Nachr. I I I , p. 92, qui diein ejug naUlem
refcrl ad a. 564; sed Jac. Gotbofred. in prolegom.
docle eruditequc scriptis, pag. 5 6q., ratiouibueex
ipsius Pbilosiorgii narralione subduclis, docet, eum
iiatum fuisse circ. a. Gbr. 558, a. auiem 4 2 5 UUto
ria: suae coronidem imposuisse , quinquagesiimiia
srplimum fcrmc annum aetatis agentem. R A I L .

457

KOTlTlA

vigiuli annos () natus.Hic scmi-Arianos non niinus quam catholicos graviler passtiti persiHngit, A i i a nos vero et Eunomianos defendit, celebratque libenter, et effert laudibus : undc diu est, quod bisloriam
ejus non bistoriam , sed encomium hcerelicorum et criminaticnem atque vituperalionem orthodoxorum i n scribendam esse monuit Pholius (6), cod. X L . Alheum vero diclum fuisse Pbilostorgium, male culliguni
viri docti ex hoc epigrammate, perperam acceplo, quo Eunomianus quidam laudare utique, D O I I prdscindtre opus Eunomiani bominis voluit:
,
(c)
,
*
.
Historice lelam bene Numine dante peregi,
Conlexens opere plurima vera meo.
Scripsit Historiae ecclesiaslicae (d) ab coniroversiae Arianae initiissive ab a. C. 500, usque ad a. 42S|
quo Valenliuianus Junior Honorio successii, volumina duo, quorum singula in , sive libros
sex disiincli eraiit, ut adeo in universum libri essent duodecim. Horum primae littcrse si conjungereniur,
nomen aucloris rcfercbani, ctijusmodi (e) operibus suis inlexuerc olim Epicharmus el
Ueraclides Ponticus, atque Pbilostorgii excraplo Nicephorus Gallistus, c latinis Ennius, Cominodianus,
Damasns aliique. Opus ipsum Phiiostorgii, diu est, quod intercidit; sed prater brevem de eo notiliam
judiciumque ac censuram, in Pholii Bibliolbeca cod. X L obviara, ejusdem Photii anipla ex singulis duo*
decim libris excerpla servala sunt, q u habuit Veneliis Diegus Ilurladus , Gesnero teste, et primus cx
codice Bongarsiano Graeceedidit, et capitibus dislincta cum versione sua ct uberrimis doclisque adnoiationibus et prolegomenis indiceque locuplclissirao in lucem protulit Jacobus Godofredus, Genev. (/*)
4645, 4. Eadem excerpta mss. editis longe emendatiora babere se leslatus est Bocharius lom. I , l i b . n .
Uerozoici cap. 55. Alque Bocbarti codicem ValesiO a se communicalum referl Stepbanus le Moyne nolis
aJ Varia $acra pag. 579. Iiaque ad eum et Scoriacensis codicis lccliones passim provocat llenr. Valesius.
nec minus ad emendationes, quas codici suo Lucas Holslenius aecripserat. Edidit laudatus Valesius
Pbiloslorgii excerpla emendaliora cum meliore versione sua nolisque ad calcem Ilistoria Tbeodorili,
Evagrii et Tbeodori, lecloris, Paris. 1675, fol., qiue ediiio recusa est Moguntiae, ut babci tiiulus, sive
potius Francofurti 1679; nam quae Amstelodamum a. 1095, in fronte prsefert, illa ipsa Moguntina est,
novo litulo ornata, et Reading cum Valesii et varioruw notis, in tom. III SS. eccl. cura Tbeodoriloct
Evagrio, pag. 475 sqq., Ganlabr. 1720, fol. Vide supra ad Eusebii Hittor. eccl. Floreniiac in cod<
Mediceo V, nr. 9, plut. 70, sunlduo excerpla ex Pbilost. . E. epiiome; prius esl parscap. 10, libri xn*
posieriue est cap. nonum libri m (?. Bandin. cat* codd. Gr. U , p. 661.) Vensliis in cod. CCCXXXVll*
Marciano epilomeex xu, libris . E. Pbilostorgii, ex Pbotio. Oxon. in cod. Bodlei. GXLIl, nr. 7,
Pbiloslorgii . E. epitome Pbolii GGXLUI, quae (sccunduni auclorem codd. Angliae, etc. I *
pag. 18) abea, q u exstat apud Pbolium, mullum diversa est, et amplior multo : ibid. p. 271, iitiet
adversaria Gerardi LangbaMii, Pbilostorgii HUt. ab ore Pbotii relala, Gr. inter codd. Mendozae, etc.
apud Iriart. cat. codd Gr. Matrit. p . 277. HARL. Praeter fragmenla Philostorgii ex Nicet* l i b . v , ihosauri, ex Joanne Anliocbeno (cujus locum primus atlulil Salmasius p. 407, ad Solin.) Suida et Photio a Jac.
GoJofredo producia, nova etiam ex Suida a seobservata Valesius editioni suaa subjunxit. In notis Yalesii
Godofredus frequentissime reprehenditur inlerdura eiiam satis acerbe, u l pag.150* ubiimperiliam cjus in
legendis Graecis exemplaribus el pag. 156, ubi Graecae linguae in illoimpcriliara castigat. Yeruin audiendus
sane erai Godofredus, vir beoe doctus et mullis nominibus praeclare de litteris meritus, qtii in prolegomenis pag. 57 seq. ventam a lectore aequo sibi pollicetur his verbis : Novi ipse, quam tu mnltis conlextus
ipse inemendatm exeat, q**m multa quoque deiiderari possini in prin\a hac interpretatione, quot denique
mendce ubique irrepserint. Verum el mihi et typographo veniam sperare licet, non una ratione; ipsa primum
t

(a) Idem X , 6.
(b) Photius : , '
,
^ . Atque iterum :
. ' , ,
, '
,
.
tc) Jacobus Godofredus qui in prolcgomenie ad
Pbilostorgium fuse aique erudile de illo scriptore,
ei de ejus erudiiione in omni gene.re lilterarum
disserit, Jegit ' ,puiatque, esse epigranima bominis catbolici, cui Eunomiano proprium nohicn. Scd Godofredum refellit Jo. Peartonius nolis ad syinbolum apostolicum pag. 509,
edil. Lalinx.
y

PATBOL. GR. L X V .

(d) Htnc JSicephoro audil lib.

x u , 29. Hist. quem alioqui lanquam baerelicum
solet vocare , invisum Deo lib. i , p. 55, et
lib. Vn, cap. 19.
(e) Yide Mureli Varta$ Uct. I X ; ulL Menagium
adLaert. p. 227; Yossium llist. Grwc. I I , 20. Veius
epigramroa apud Jac. Godofredum, p. 17:

* ,
ourojia
[xaM>r
[,_
,*

.
(f) Male 1654, excu&ttm in Elias du Pin BibL
scnptorum eccles. tom. IV, p. 77. Godofredi Disscriationes in Pbilosiorgium ihesaurum siu<ra>
totius hisioriae ccclesiasticae vocal Glaudius Sarr&
vius epist. 45.
9

19

459

PniLOSTORGll

460

icripli hujusce ratio id sperare jubel. Notnm i/s, qui in manuscriptis vcrsanlur, quam inemendatii Itis uii
pterumqne contingat, cujusmodi certe fuit ts, quo nos ttsi sumus ex illustrissima Bernntum-Bongarsiana
bibliotheca, humanitate viri docli&simi clarissimique D. Luithardi mihi concesso. Notum dehute, quanius
labor iu hujusmodi eclogh, fragmcnlis , quorum series interrupla, probe slalim in capiia
dhsecandis, inque Latinum verlendis verselur : quando multa sivpe aliunde assumi oportet ad eorum scnsum
probe assequendum, mullum cerie manu animoque versanda illa, priusquam de fine et scopo cujusquc, ten*
suve liquido constare possit. Addc, quod Photii censuram judiciumque Pfiiloslorgianis dislinguere $<rpe
operesum erat. AUera excusalionis ratio esi, ipsa editionis fetlinalio, quam impaliem rei litterarm juvandtv
studium nobis extorsit. Nam ut in sludiis illttd volupe, cum tx abdito quid eruere pnmum datur, itn iiiud
ipsum illico in publicum sine ulla comperendinatione depromere in $umma voluptatis nxeet parti ip$e ponere
soleo. Hinc igiiur fatinalio illa non sine vitio aliquo : sed quam, opinor, prcetulerit optimus qunque tam
Untis nominibus hominibusque,qui longa exspectalione alios torqUere solent, adque tcienUa! *vte auctoritatrm
pertintre putant, $i repertis *e $oli quam diutissime incubeni. Quare pro scuto tnihi itlud :
%

I)a veniam subitis; non displicuisse meretur,

Festinat, Ccetar, qui placuisu tibi.
Pottrema excusationi$ nostrce ratio ett, quod Philostorgii $he tnavi* Phoiii conlextu* nna curti tersione,
me subito e/futa, abtente me legationibusque assidue fungente, vel consulare munus obeunte, typis mandata
sunt: quce alioquin sub oculis mei$ constituta prelo saltem currente emendare accuratiu*, subque limam revocare attentiu$ potuissem. Etiam a Stepbano Clerico Philostorgium reccnsitum, et in eo non pauca, quae
et Godofredum et Valesium praeterierunt observata, noiat filius, Joannes Clcricus, prafat. ad parentis sui
patruique, Davidis Clerici, Qumlione* sacras, Amst. 1685, 8.

, .

ECCLESIASTICIS HISTORIIS
PHILOSTORGII
1, C O N F E C T A P A T R I A R C H A .
( editione Henrici VALESII, quim postea recensuit et pluriom craditoram obsenrationibus locupleUvit Gulielmus Reading, cleri Londinensis bibliotnecarius. Cantabrfgi, lypis Academicis, 1720. Sptendtda haec cdilio, tribus
velomiDibus constans fonn iu folio maximo, bistoricos eoclesiasticos complecUtur quos jam com interpretattoae soa
edideral Henricus Valesius.)

Compendium HUlorim eccletxalicoe Pliiloslorgii, quod ^

dictavit Photiu$ patriarcha.
,
\
Hujus scripioris bistoria duodecim libris comprehenditur. Prims autem litlera? uniuscujusque
libri simul junctas, nomcn auctoris efficiunt. Porro
hisloriam suam ordilur ab Arii Alexandrini, ut
quidem ipse vocat, rixa et contentione adversus
Alexandrum : quam quidem causam dicit haerescos. Progredilur vero usque ad nuucupationem
augustam Yaleiitiniani Junioris, qui lilius fuit
Placidiae el Gonstantii; el usque ad ca3dem Joannis
tyranni. Caeterum haec bistoria encomium quidem
est baerciicorum : orthodoxorum auiem criminaiio
ac vituperatio potiue quam hisloria.

'IoropuZr

" ,

."
,
, \
, ?
\ , 0, \ .
\
\
.

E C C L E S I A S T I C J : I H S T O R I A L I B . T.

401

402

LIBRO PRIMO.

'. "
1. De libris Machabworum. Ait Pbilostorgius
. - ignorare se, quisnam sit auclor librorum qui Ma , cbabaici vocantur. Ac priimim quidem corum l i (). brum magnopere probat, utpote qui ea narret qua3
, - cuni Danielis vaiiciniis egregie consentiunt. E l pro ' , - . pterea quod prudenler exponil, quonam modo . \ rorum quidcm malilia res Judseoruni ad ullimum
, \ cxitium perduxerit; alioruro autem virorum forti .
ludo eas reslitueril. Quo tempore et Judaei adver
sus bostes prislinas vires recuperarunt, et templum
Graecanicae superstiiionis inquinamentis purgalum
, (1), - cst. Secundus autem liber, ut aitPbilostorgius, non
,
cjusdem videtur auctoris ac primus; sed breviarium
? , est eorum quae ab Jasone Cyrenaso quinque libris
. , ,
conseripta fueranl. In quo refertur id bellum quod
\ . Judas Machabxus gessit cum Antiocho Epipbane,
\
et cum ejusdem fllio qui Eupator cognominatus
,
esl. Tertiura autem Machabaeorum librum improbat
, \ \
Pbiloslorgius, monstrosum eum appellans, et qui
.
niliil narret quod simile sil libro pr.imo. Quarlura
vero librum a Josepbo conscriplura esse dicil ipse quoque, et Eleazari ac sepiem ejus flliorum MacbabsBorum encoraium potius esse quam bisloriam.
'. " ,
2. Eusebii Pamphili errore$.~- Elsialiis in rebus,
, ct praecipue ob Ecclesiaslica historice scriplionem,
(2), .\
Eusebium Pamplrili laudal Pbiloslorgius, eumdem
,
taraen errare dicil in iis qiue ad religionem perli \ .
nent. Errorem aulera illius bunc esseait, quod
- Q Deum nec cognosci, ncc comprehendi posse exi
,
slimaverit. Aliis quoque ejusdem modi erroribus

implicatum eum fuisse dicit. Porro teslatur, illum
.
Hi$lori#m suam ad ea usque lempora perduxisse,
quibus liberi Constanlioi Magni in patris inipeiium
successerunt.
'. " . Arius el Alexander. Ait impius Philostor ' " ,
gius A r i u m , cura suffragia pro arcbiepiscopatu
' ,
Alexandriuo in ipsum inclinarent, Aiexandrum
(3).
,
lameo sibi praetulisse, et suflragia in eum Iranstulisse.
\ " ' (b) 4. Alexander Baucalis. Ait Alexaudrum quem ,
dam presbylerura, cogriomento Baucalim, ob co (4), D acervatam carnis superflius moleiu, quae i n dorso
VALESU

ANNOTATIONES.

(1) #
.
Scribendtim
est acccntu mutalo , subauditur enim .
Certe in codice manuscripto Samuelis Bocharti legiiur . Paulo post, ubi legitur
, etc., niallem scribere, \
, etc.
(2) .
ln manuscripto codice
Samoelis Bocharli legilur , quod scriplum

esse opinor pro .

(5) .
Leges grammaticse postulant
ut scribamus . Alioqui si vulgalam
lectionem relineanius, dicendmn esset
' , elc.
(4) .
Hunc locum facile eral
restituere ex Nicephori libro , cap. 5, in qno
iia lcgitur, -

VARIORUM.

{) .
Uulissimus quippe bic liber ad ea explicanda quae
babentur in prophetia Danielis, cap. v u , v i u , x i , de
coruu illo a quo sanctuarium profanatum est: nam
comu illud fuil Anlioclius, cujus flagilia omnia sic
explicaniur piimo boc et secundo libro Macbabseor u m , q u a memoranlur a Daniele propbela, u l eliam
lempus ipsum et dierum num^rus, quem Danicl
significai, aperlissirae rei vei ilali rcspuudisse do-

cealur. Hsec igitur causa est, cur bistoriam isiam

tanli fecerint Palres. Jacobus Golfwfredus Dissert*
in locum, pag. 5.
(b)
. Observat Jac. GoIbofredus ex Epipbanio b%r. 68 el 69, Arium Alexandrina3 cujusdam ecclesiae, quae Bauculi* dice
balur, presbyierum fuisse. Verum de boc Alexan
drino Baucaii allum apud aliob silcnlium.
4

4C5

PIHLOSTORGtl

404

cjiis excrcvcrat instar vasis teslacei; cujusmodi ,

vasa Alexandrini palrio sermonc Baucalas vocant.
' tlunc igilur Alcxandrum, cum secundum ab Ario
. ' "
, , 'Jociim inter presbytero9 obtineret, ait simullalis
\ ' ^ , \ rhv
niler Alexandrum episcopum et Arium causaro prae .
ouisse, et consubstanlialis praedicalioncm ab eo
temporc excogitatani fuisse.
\ ", \,
5. Constantius Chlorm. Gonstanlius, Magni

Constantini pater, ob eximiam forlitudinem, u l ait
, ", .
Pbilostorgius, superioris Galaliae in qua sunt A l . \ pes, imperator reuunliatus est. Haec aulem loca
*
accessu difficilia sunt et impervia. Porro baec su. &
pcrior Galalia nunc a Roinanis Gallia vocatur.
, ' . *
Mors autem Gonstaulii contigit in Brilania, quae
, Albionis insuU olim dicebatur. Illic Constantinus
posl vitalas feliciter Oiocletiani lnsidias, cum pa- Y & V , irem segrotantem reperisset, eum brevi post mor- , \
muni sepultura mandavit, ac mox imperii successor factus cst.
\ *
6. Constanlinc Magno erux ostensa. Causam cur
*
Conslantinus Magnus a gentilium superstilioue ad
\ (5) ,
Gbristianam religionem traneierit, Pbilostorgius
. *
perinde ac reliqui omnes ait fuisse vicioriam de
\
Maxentio. In qua crucis signum visum est in Oriente,
, 'longisBime protensum, luce quadam admirabili
(6), \
oam depingentc, et slellis undique circa eam cur, ,
rcniibus instar cocleslis arcus, et liiterarum formam exprimeniibus. Porro lillerae Lalino sermone '
1

1a?c verba designabanl: In hoc vince.

7. Contra Arium gesla. Ait Pbiloslorgius, ante

synodum Wicaenam, Aicxandrum Alexandriae epi- C

scopum, cum venisset Nicomediam, et colloculus
sset cum Osio Gordubensi, aliisque episcopis qoi
nna cum illo eranl, perfecisse ut synodali senlealia Filium Patri consubslanfialom esse profiterenw r , el Arium a conimunione removcrent.
8. Nec mulio posl congregalam esse synodum
apud Nicaeam; cui pracler reliquos antislites Basilcus Amasiae episcopus, ei Meleiius Sebastopoleos
inlerfuerunt.
9. Fatetur eliamPbiloslorgius,cunctos episcopos
cxposiiioui (idei quse Nica?se facta est, consensisse,

C. " \ ,
\ ' ^
, \
,
\
, " .
'. ' \
, ,
' (7) ,
\ (8).
\ " \ ) ,

VALESII ANNOTATIONES.

vov. Gerte in codicc Scoriaccnsi scriptum esl , D scribendum .

la manuscripto aulem exemplari Sainuelis Bocbarli
(7)

.
Hujut
scribilur , manifesto vera? lectioraeminit Gonslantinus Porpbyrogennetiis in libro
nis vesiigio. Porro bis verbis indicat Pbiloslorgius,
primo De thematibu$ capile secmido, his verbis :
Imnc Alexandrum babuisse in durso quamdam car ', \ ,
i is exuberanliam, quam Gallico sermone lupam
\ , elc. Ubi inlerpres regem
'ocamus, ex quorumdam perspicilloruiu similituverlit gravi errore; Basileus enini dicendus eral,
s ine, quae flgura convcxa fabricantur e vilro, ad
sicut dicilur in Chronico Eusebii : Pbiloslorgius
boc ul litierae majorcs el evidenliores conspicianquidem bunc Basileum inlerfuisse scribil synodo
tur. Quare in hoc loco mallcm scribere
Nicienap. Ycrum reliqui omnes illum persecuiionc
.
Liciiitiexslinctum esseconscniiuut, quorum senlcnliae libens acccdo.
(5) . Supplendum esl adverbium boc modo \
(8) .
Oe boc
. Interpres hoc loco suam Graecae HnMeletio vide quie notavi ad librum vu
Ecclesiasticaj
p.uae imperiliam satis prodidit, lum in vcrsione,
hislorice Eusebii Pamphili cap. 32 : imerpres enini
lum iu Amiolaiionibus.
Pbilosiorgii, quis ejsset hic Melelius ignoravit, eumquc cum Mcletio Scbaslcno qui poslea Anliocben^
(6) .-
.
lnepta est
sis episcopus fuit, confudil.
borum duorum pariicipiorum conjiinciio. Proinde
aul prius illud participium delendum esl, aul ccrte
%

4G5

EGCLESIASTICE IJISTORL*; LIU. I I .

, excepto Sccundo Plobmiaidis cpiscopo,quem seculu*

.
cst Thcon episcopus Marroarica. Reliqua autem ca, , , , tcrva Arianorumanlislilurn,Eusebius, inquam, Nico , \ ,
niediensis, qucm Pbiloslorgius Magnum cognomi , \ , nat, Theognis Nicsenus, et Maris Cbalcedonensis
, \ , \ - episcopus, ct caeleri omnes, senlenliam syuodi ani () *
plcxi sunt: dolose quidem ac fraudulentcr, ut lc - slatur eiiam Pilostorgius, cum sub voce bomousii
, callide occullarent. Sed lamcn synodt
- decreiis coiisenlire non recusarunl, cara Gonsian .
tina soror imperatoris Constantini hoc consiliuni
eis suggessisset.
iO.AddilPbilostorgius,Secundum,curo inexsilium
\ \
- , , - prolicisccretur, Eusebio dixisse: Eusebi, subscripsisli
. , * - ne in exsilium mittereris. Ego vero Deo id mibi
. lanti confldo, le inlra annum in exsilium abduclum
iri.Sane Euscbius Iribus mensibus postsynodum cx ,
actis relegatus est, quemadmodura Secundas pr* ,
dixerat, cum ad prisiinam impietatem palain rc [].
versus essei.
,
*. " ,
, \ \
(9) ,
\ , '
\
* \ ,
, .
' - Q
, \ (10) \
" *
, ' \ . " \
.

EX LIBRO SECUNDO.
1* CoManiinut

eur Arianis infensus.

Ait men-

dacissimus Philostorgius, post universalem synodum et post Eusebianorum palinodiam adversus

religionem, imperatorem Gonstantinum eos quidem
poena affecisee, propterea quod cum alUer seiitirent, bomousio mhilomimis subscripserant; Secundum vero cum sociis ab exsilio revocasse; liueras
etiam quaquaversum raisisse, quibug- conaubstantiaiis quidem vocem explodebal, dissirailis aulcm
substantiae fldem conOrmabat. Quibus lilleris Alexaiidrum quoque episcopum Alexandriae subscripsissc
dicit, et ob banc causam Ariura eliam ei communicaese; sed cum melus ab imperatore deiuceps
cessaret, Alexander quidera ad priorem sentenliani
rediit. Arius vero una cura ejusdem opinionis asserloribug ab Alexandro et ab Ecclesia secessit.
2 . Arii canlica* A i l A r i u m , cum ab Ecclesia
'. " "
\ $ \ () \ recessi&set, cantica naullca el molendinaria ac via , ' , loria conscripsisse, aliaque ejusraodi coniposuisse,
, , qua certis inodulationibus aptavit, prout unicuique
cantico convenire existiraabat; atque ila imperiliorum animos suavitate cantus ad impietalem sija.m

sensiin abduxisse.
.
\ " " ( I I ) D 5. Arii doctrina. Elsi Arium divinis laudibus
V^LESU ANNOTATIONES.

(9) .
Reclius in manuscripto
codicc Samuelis Bocbarti scripiiim est .
Eusebiusenim Nicomcdiensis, cuin formulae Nicaenas
fidei primum subscripsissel, paulo post ad pristinam impietaiem rcdiit, ul leslantur Socrates, Sozoinenns ac Theodorilus.
(10)
.
In nianuscriplo codice
Sarnuclis Rocbarti ad marginein cmendalum est
, quod quidcro niagis probo. De bac porro

narratione idem sentio quod Pbolius, mera roondacia baec esse ab impudcnti bomine conGcta.
(11) .
Totum boc caput prodigiosie erroribus scatebal, non lam viiio codicis
inanuscripli quo usus esl Golbofredus, quam ob cjus
imperitiam in legendis Graccis exemplaribus. Ego
opc mss. codicum, Scoriacensis sciliccl et Bocbarliani, errorcs ilLos cniendavi.

VARIORUM.

()
(ila enim tcgendum)

.
\ d iiujus loi:i rxplicationciu consule Fragmentuui PbUosiorgii cx Niccla dcsuiopluni, el hifra cilalum.

(b) .
Cantica in pistrinis inler inolcndum canlari solila. Nullam hic Tlialiae mentionrm
facil Philostorgius : a qua cl Alhanasius bseccan(ic9
disiii^guit, in libro De FUici yicicnic

decrcii*.

467

PHILOSTOftCU

468

efferat Philostorgius ln eo quod divinitatem Filii , ,

\
oppugnat, absurdis tamen erroribus eum implicari
dicit, co quod passim affirmet Deum nec cognosci,
\ * \ ,
nec comprebendi, nec meute coucipi posse ; idque , \ nou ab bomiuibue solum, quod malum lokrabilius
, \ \
esset, sed ne ab ipso quidem unigenito Dei Filio.
' " ,
Et ad hujus erroris absurdilatcm, non Arium modo,
\ (12).
verum etiam plerosque alios ea tempestate simul
\ , \
cum illo abreptos esse. Excepio enim Secundo ac
, \ , \
Theona, et discipulis Luciani martyris, Leonlio
,
scilicet, Antonio, et Eusebio Nicomediensi, reliqua
0 .
impiorum cobors hanc sententiam amplexa est.
*. " \
4. Crispi el Fausiw cwdes.Ait Pbilostorgius Cqn (), fitantinum noverca* caluroniis circumventum, Crispum liliura interemisse. Eam vero postea, cum in

adulterio deprebensa fuissct cum quodam ex Cur- ^ ,
soribus, calore balnei suffocari jussisse. Nec mullo
. \
post Gonstantinum, dum Nicomediae morarelur, , '
poenas caedis iilio persolventeni, a fratribus suis ve- ncno necatum esse.
.
5. Goihi Christiani facti. Ait Philostorgius,
'. "Ctat (b) \
Urfilam ex Transistrianis Scythis, qui ab antiquis " (
quidem Geta3, nunc vero Gotbi appellanttir, maxi, ot )
mam bominum mnUitudiuem in Romanum solum
' * , *
traduxisse, qui pietalis causa es pairiis sedibvs
.
cjecti fQerant. Eara autem geniem ad Ghrieti fidtm
\
olijn transiisse boc modo : Com Valerianue et Gai- , * "
lienus iraperium administrarent, ingens muUitudo ", \ Scytharum trans Istrura dogenttvm i n Romano- . \
rum ditionem trajocitXEt Europ quidem mag (13), ,
nam nartem
partem excursionibns
vero ^, \ ,
excnrsionihH* infestaruni.
infoftbirtint. Deinde
*
cum in Asiam trajecisseni,Galaliam et Gappadociam
,
invaserunt. Gumque plurimos captivos fecissent,
. inter quos non pauci erant cierici, cum ingcnti \ , prada in palriam suara reversi sunt. Captivi igitar , ac pii bomines isii, barbaris permisti, non paucos , \ \ coruro ad veram pietatem traduxerunt, utque pro .
gcniiliura superstiiione Gbristianam religionem aro- \ ,
plccterentur, iis persuaserunt. Ex horum captivo- , ,
rum humcro fuerunl etiam majores Urfllae, natione .
,
qttidem Gappadoces, o n i juxta urbem Parnassum,

cx vico qni Sadagolihina vocatur. Hic igilur Urflla
(14) \
dux fuit piorura honiinum qui ex Goibia egressi
sunt, priinusque eorum episcopus fuit, constitutus
4

boc modo : Cum a. rege qui tunc Gotbis pneerat, D \ (\ \

VALESU
12)

ANNOTATIONES.

Scribendum puto , supple .

13)

Ilunclocum

ita legiiur, \ , elc

(14) .
Magis plaCl scripiura codicis Bocharli, .

cinendavi ex ms. codice Samuelis Bocharti, in quo

VARIORUM.
%

() 1 .
Crispuni et Fatistam a
Gonslatilino necatos asserunt Sextus Aurelius Viclor
cap. X L I , Amm.Marcellinuslib. xiv-.Zosimus lib. n;
Eulropius lib. x, Arlemius apud Melapbraslem, el
Stirium xx. Octobr.;Hicronymus xnChronico, Orosiuslib. vn^cap. 29. Sidonius Apollinaris lib. v.
epist. 8, Idacius, Zonaras, Suidas, aliiquc (\u\ eos
aeculi sunt. Quaiu lameu bisloriam Euscb. in V'//.
Contt. et Socrales nou babent : iino eam vclul fulSam jam olim c|ciaruui So^omcnus lib. i , cnp. r ci
f

Evagrius lib. m , c. XL, X L I , ct post Sozowcnnm

Nicephorus lib. vti, cap. LV, et forle eiiam Pboims,
qui ideo bsec cx Pbilostorgio dum cxcerpcroi, UOtare ea vclut falsa voluerit. Jac. GoUwfred.
Diux\i.
in Pbiloslorg. pag. 50.
(b) .
Dc Ulpbila (ut nlii bimc Golborum episcopuni vocani) dcquc Golliis, quamfo
quaveoccasiono Gbrisliani facli fucrint, vid. Socr.
I. iv, cap. 36, Soz. lib. , c. 6, lib. v i , cap. 2 7 ;
TbcoJ. 1. iv, cap. ult,

470

ECCLESIASTIC^B IIISTOIU/E LIB. I I .

469

), \ - legatus Mna cum aliisad imperatorcm Couslantinum

missus essel (nam ci barbarae gentes illic positai
, \ , \ Gonslantino obsequebantur), ab Eusebio aliisqur,
qui cum illo eraut episcopis, ordinalus est episco ,
pus Cbristianorum qui apud Golbos degebant. Eo ,
rum itaque tum aliis in rebus maximam curam ges , &
sit : tum proprias ipsis litteras eicogilavit, et uni, , versos sacrae Scripturae libros patrio ipsorum
,
serroone interprctaiusesl, excepiislibris Regnorum,
' \ . "
eo quod illi res bello gestas contiueaot, gens au , ,
tem illa bellis maximq. delectelur, et freno potiu
\
. * - opus babeat ad bellicos iropeMis comprimendos,
qtiam calcari quo ad pralia inciientur. Maximam
\ ,
\ porro incilandi viro babent Ubri illi, ulpole qui venerabiles maxime existimentur, et credenlium ani , \ , * ,
\ . , mos ad Dei cullum informent. Ilaac igilur trans\ \
fugarura multitudinem imperatof iu locis Moesiff,
* .
prout cuique visum est, collocavit; et Urfilajnipsmn inagnoin bonore habuit, adeo utde illoloquens, sqepe eum nostri temporis Mosem appellarel. Gaeier w n Pbilostorgius huncUrfilam miris laudibus extollit, aitqueet il)um, eteosqui subillo erant Goibos,
ejysdem cum ipso haereseos sectatores fuisse.
6. De Indorum interiorum CQuvenioiie. Ait inw*. " , pius Pbilostorgius, inleriorc$ Indos qui Bariboloipaei aposLoli praedicalione ad Ghristi cujtum con, .
yer*i sunt, dissimilemFiliisubstanliamprofiXen. (15)
\ (16)
Narratque Tbeopbilum Indum, qui hauc sententiam
,
aropleciebalur, ad illos venisse, et suam illis opinio\ .
nem tradidisse. Hos autem ludos oliiu quidem Sa , (17),
baws ait es$e diclos ab urbe Saba, quae caput est
, .
totius gentis; nuuc vero JJomeriias vocari.
7. Arianorum synodus, et Euslalhii depotitio.
*. "
Ait Philostorgius, Eusebium, Marim et TbeQgnium,
\ ,
post triennium Constantini jmperatoris jussu ab
,
exsilio revocatos, symbolum baereticae fidei cdidisse,
, \ , '
et quaquaversum misisse ad eversionem syuodi
\
Nicaenae; Alexandrum quoque episcopum Alexan () \ driae abiisdem depositum esscet excommuDicatum,
, * \
eo quod ad consubstantialis lidem denuo reversus
. \ ^,
esset. (18) Sed etEustatbLum Antiochensem episco \
pum periode ab iisdem depositum esse, curo puelLo
, -

VALESU ANNOTATIONES.

(15) Theodorit. lib. i , c. 23.

(16)

Hunc Tbeo-

philum Pbilosiorgius perpetuo Indum vocat, ut v i dore est in excerptis ex lib. in et iv. Sic aulem dictus
cst Theophilus, seu nuod oriundus esset ex India,
aeu qiiia tegatus ad lodos, sive jEthiopes missus
fuerat a Conslantio, quemadmoduoi docet Pbiloetorgius. Gerte Gregorius Nyssenus in lib. primo
contra Eunomium, Th^opbilum hunc Blemmyn vocat,
ailque familiarem illum fuisse Cnesaris Galli : quod
quidem tcstatur cliam Pbilostorgius in libro . Locue Gregorii Nysseni sic habet: \ ,
,
* . Nisi foite dicamus

Blemmyas perinde ac iCthtopas vicinos, a veteribus

Indos esse appellatos. Sane Blemmycs Mauri etiam
dicti suni, uii discimusex Ammonio in lib. De cctde
Palrum in monle Sina.
(17) pL&r .

In ms.

codice Samuclis

Bocharti scribitiir . Quara lectioncm confirmai Stephanus Byzanlius , qui mclropolira ipsam
itadictam esse lestatur in voce . Arriamis vero
in periplo maris Eryllnaji, urbem ipsara nominat, populos vero Sabaitas, qui eidemregi parebant cui Homeriue. Proinde Sabieos ab Homcritis
distinguit Arrianus. Uranius quoque in lib. Arabicorum , Sabxos ab Homeritis separat, ut vidcre
esl apud Stepbanutn io voce .
(18) Tbeodorit. I . i , c. 2 1 .

VARIORUM.

()

$MTr. Hoc falsissimum cst : inlcr omnes enim b i Sioricos constal, Alcxandrum brcvi lemporis spaiio

concilio Nicacno supervixisse. Quinto post lnense

obiii juxla Atbanasium , Apol. u , pag. 565, edit.
W. Lowih.

PHiLOSTORGII
cujusdam sluprum ac foedae librJinls crimen ei ob-
jecissent. Impcrator vero einrexsilio multavit, et
in Occidenlis parles relegavil. Caeterum in boc illegilimo consilio episcopoe numcro ducentos et quinquaginta sedisse scribit, et matorum omnium officinam iJlis fnisse Nicomediam.
8. Agapeli miracuta. De Agapeto, ejusdem cum
ipso baereseos sectatore, qui ex milite primum quidem presbyler secue sua, postea vero episcopus
Synadensis factus est, mulla prodigiosa narrat;
inortuos ab Hlo suscitatos esse dicens, multasqae
gritudines expuhas et sanalas. Alia quoque miracula ab eodem patrata esse dicit, et mulios geulilium ad Ghristianam reiigionera ejus opera conversos.

472

(19), .
\
, \
.

'. "Oci \ (20) ,

\ ,
, \
\ ,
, \
\
\ $ , *
.
9. Cpoii* condita. A i l Gonstantinum octavo
'/ $()
ct vicesimo iroperii sui anno ex Byzantio GoDstan- ,
tioopolim condidhse. Et cum ambitum urbis illius , \ .
delinearet, pedibus incedentem circomiisse, hastam
, , \ .
manu gesiantem. (21) Cumque iis qin ipsura se | quebanlur, majus quara oportebat spatium meliri , videretur, quemdam ex illis ad eum acces$isse d i - * , ; ^cit, ita percontantem : Quousque, DoroineTEi vero
^
imperatorem his verbis respondisse : Donec sistat , , is qui roe pracedit. Quo responso aperie dectara , . vit, coelestem quaiudam virtutem ipsum manu du ' ,
ccre, docentem ea quae facienda essent. Addit Pbi \
lostorgius, Gonstantinuro, postea quam urbem aedi- ,\ flcassct, eam appellasse almam Romam, quod Latine
, \
illustrem signilical; senatum praterea ibi consti- ^ ^v (22) tntoCA
/kt A A i i i A e n m a n n A n m m n / ) n m A i v i k i i a / ) ! e l p !

_ l
f..
_l^
X
.
\ ~ .^
tuisse, et
copiosum annonae modum civibus distri,

tmS

buisse, et reliquum omnem civitalis ornaiura ma '.
gnitice adjecisse, ita ut bonore et gloria cum seniore
Roma contenderet.
'. (23)
10. Eusebius ep. CP. Morluo autem hujtis c i vhalis episcopo Alexandro, ait Eusebiuro cpiscopum , \ Nicomedia3 ad episcopalem sedem urbis recens ,
.
cunditx translatum fuisse.
VALESII ANNOTATIONES.

$tiiui*$e. Non boc dicitPhilostorgius, sed ait Coa-%

(19)

.
Post
vocem apponenda esi finalis dis- stanlinum^ivilatis Gonsunlinopoliianae honorem
tinctio, deinde scribenduiu esl , etc. mirum in modum auxisse, adeo u i par esset bonori
tn ms. codice Samuelis Bocbarti pro - civilaiis Romanae : privilegia scilicei concessil c i v i bus GonsUnMnopolitanis aeqjialia privilegiis quibus
scriptum inveni .
(20) " .
De boc Agapeto plura D fruebantur cives Romani. Tale fuit jus Ilalicum,
quod Goiislanlinopolitanis poslea concessum cst
babet Suidas in voce ex Philostorgio.
lege Valeuiis Augusii, ut legitur in codice TbeodoQuanquam apud Suidam Eusebius Pampbili ponilur
pro Pbiloslorgio. Atqui Eusebius Pamphili in c - siano.
(23)
. Alexandrl Constanunoclesiaslica historia nusquam mentionem fecil Agapeli. Proinde memoria? vilio lapsus Suidas, Euse- politani episcopi obilum recte Pbiloslorgius refert
nium posuit pro Pbilostorgio. Nani ea qua? de Aga- principatu Gonstantini Maximi. Sed quod Easebius
pcio rcferuiUur a Suida , prorsus conveniwu cum Nicomediensem in ejus lacum sabrogatum essc
sciibit, in eo fallitur, licet Theodoritus in libro
lis quac ex eodem Pbilostorgio refert Pholius.
riroo Ecctesiasticce hisloriw idem quoque scribat.
(21) Socr. lib. i , cap. 16.
|ua de re vide quae noiavi in Ubro secundo Obser-
(22)

.
Hujus
loci sensum non est assecutus ^nter^res, ut ex ver- vationum ecclesiasticarum ad Socraiem atque Sozomenum, capite primo.
sione ejus apparet. Sic enim verlit : Omnemque

qlium absolutts&imee dhpotilionis

ornatum in ea conVARIOftUM.

() ' .
Aunus vicosiimis ociavus
doqUnMid, anno Gbr. 334, inciise Julio abbolutu^

est, ideoque ct Constantinopolis perfecU. Anl. f a j '

d ann. 324 n. 19.

5
ECGLESIASTICAE HISTORLG U B . I I .
*74
'. " ,
I I . Athanatius ep. Atex. A i l impius hic men , \
daciorum arlifex, post mortem Alexandri episcopi
' ,
Alexandria?, cura varianlibus episcoporum suffYa \ (24),
giis, plures designarentur episcopi, et aliquantum
\
temporis i n hac altercatione tereretur, divinum
(25), Atbanastum sub vesperam in ecclesiam qu% Dioiiy ,
sii dicitur, advolasse : cumquc ibi duos quosdam
- episcopos ^Egypli reperisset, januas una cum suac
, (),
faclionis homiuibus iirmissimc occluslsse, alque
. - ila ordinalum esse, multum licet rechmantibus
, \
ordinatoribus. Sed cum vis itlis inferreiur ejus , - m o d i , quae voluntatem ipsorum poicntiamque su. \
perabae, confectum esse id quod volebai Aihanasius.
, Addit Pbilostorgius reliquam episcoporuro qui tum
.
aderant multitudinem, Athanasium hujus rei causa
* , anathemati subjecisse. Hunc vero, cum res suas
. ^,
prius conftrmasset, tolius civilatis nomine litleras
. ,
ad imperalorem de ordinaiione sua scripsrsse. Qui
, .
cum eas lilteras ab Alexandrinorum curia scriplas
" , ;
esse existimaret, electionem iHam auo snffVagio
,
eomprobavit. Postea vero de iis quae acia fucrani
. \
certior factus, Athanasium misit Tyrum, quae urbs
. * est Phoenices, u l synodo quae ibi collecta erat, ralio \ ,
nem gestorum redderet. Et Alhanasium quidem
(26) iroperatoris minig cessisse BcribU Pbilostorgius.
, - Tandem vero cum venisset T y r u m , ipsam quidem
, ,
sistere se in judicio noluisse; sed merelricem qtiam *
dam, quae ipso ventris tumoreintemperantiam suam
, , \
prodebat, mercede conduxisse, et adversus Euse,
bium, qui eynodi illios princeps atque anlesignanus
(27) habebatur, per fraudem gubmUisse; tumultu illo
, *
ac motu qui ex bujusmodi calumnia, ut verisimilc
\
est, excilandus erat, elusunnn se judictum, etdam
- nationem subterfugiturum esse, arbitraniem. Sed
.
fraudem detectam esse scribit philopsemles nosler
,
eodem plane roodo, quo orihoduxl scortum illud
\ , ,
quod adversus magnum Alhanasiuro ab haercticis
(28) * ,
conductum fuerat, convictum esse scribunt. Euse, * ' ,
bium enim ait quaesivisse ex merctrice, utrum
. "
gtupratorera suum nosset. Quse cum afffrmasset
' illum sibi probe notum esse, rursus Euse , - bium quaesivisse, num ille in presenti episco. \
porum consessu versaretur. Eam vero respoit , \
disse : Bona verba, domiue; neque enim ego lanr

VALESH ANNQTATIONES.
(24)

. D quippe qui Graecae lingusc prorsus fueiit ignarus.

(28)
. Assentior doclissimo

lialim scribere \ .
(25) .
Rectius in ms. codice Samuelis Bocharti scriptum est, . Et paulo
post ubi antea legebalur, ,
ex eodem codice emendavi .
(26) dixr\v .

Non dubito

quin scribendum &U, ,

vel potius .
(27)

Legcs fframmaticsR

poslulant ut scribamus . Tnierpretem

m bujus loci ver&ione lapsum esse miruin non est,

viro Lucae Holstenio, qui ad latus sui codicis cmendavit , quam emendationem confirmanl scquentia. Ad hanc enim inlerrogationem Eusebii
mulier illa sic respondet : ,
, * id e$t Bona verba,
t

domine. Non enim tantopere insanio, ut cmquam ex

consessu tantorum virorum orimen fadce iibidinis objicere ausim.

VARIORUM.

()
.
Hxcquidcm
ealumnia de Atbauaaio clancuium ordinato, Philoslorgio cuin r e l i ^ i s Aruini& COJIUDUHU est : ejus

lamen falsitas abunde demonstratur ex episb>h

svnodi Alcxandrinai apud Atnanas. Apol. 2, pag. 569
\V. Lowh.

475
PHILOSTORGn
476
topere insanio, ut talcs \iros foeda libidinis insimui , , !em. Ex iis vero cum veritas in lucem prodire cce
pisset, lotam fraudis machinalionem patefactaiu
. \ fuisse. El Eusebium quidem omni calumnia supe * ,
riorem apparuisse : Allianasium vero qui judicium
\ , sublerfugere speraverat, duplici judicio convictum
, \
abiisse ad illegitimam ordinationem accedente , *
scelestissima calumnia. Atqqe idcirco communi
. \
omniura consensu depositionig sentenliam in eum

lalam esse ; Atbanasiuin nibilomiQua frontew per . frixisse, ac dicere ausum, deposilionis seiitentiani
sicut et caluninias quae ipsi objectas iuerant, ab
, ,
episcopis qui in concilio residebant, per odiura ac
(29), , \ simultatem esse fabricatam , propterea quod ma , nuum impositionein ab ipsis accipere recusaret.
, .
Quaraobrem imperalorem quoque alleri episoopo- \ , \ rum synodo niandasse, ut Albauasii causa exami, , \ ,
naretur. lslos vero alia insuper crimina prioribus
xal , * adjecisse. Nam ct Callinicum confessorem, episco , \ '
pum Pelusii, compedibus ferreis vinctum , ab illo
().
missum esse in custodiara; nec destilisse Atbana \
ura contumelias ei inferre, donec illum e medio
.
y

sustulisget. Tunc etiam mauus Arsenii in medium prolata est, el Mareotes, et Isebyras, et sacrum p o culum, et ejusmodi alia. Has ob causas ail Atbanasium a $ynodo pxcommunicaiunt esse, et Grcgorium
Cappadocem in ejus locum subsjtiluttim. Et baec quidero Pbilopseudes noster de sancto Athanasio
falsa narrat.
12. Heletiopolif. A i l Helenam iraperatoris mat6\ ", \, irera, adfauces sioup NicomediaB, urbem aedifieaeee
,
quam Helenopolim cognoroiuavit. Porro Helenam
, (b) eo loco deleclatam esee ob id unum, qupd cadaver ^ * *
Luciani martyris post coronam ipartyrii eo depor- ,
Utmn fuisset a delpbino.
.
13. Lttcianus Marlyr, Ait Lucianum Oiartyrem,
rf
"\
cum jam moriturus essei, ei tyrannica vis nec Ec, \ clesiae, nec allaris copiam facerel, cumque vincula
, ei plagae ne quidera ut sp compipyeret, ei perroil (50) \ ,
tereut, supinum jaccnlem, supra proprium pecius
Iremendum eacriliciuiq percgisse , et tum ipsum
, , \ &parlicipasse, tura aliis ut de immaculato sacrilicio
.
participarent, copiam fecisse. Peractum autera est
, boc sacrilicium in carcere, cum sacer Cbrisliaoo , rum cbprus qui illum ulpole iporienlera undique
*
cingebat, Ecclcsiae speciem referret ac simul m u (5i) .
iiimenium praestaret, ne ab impiis epectari po^sent ^
ca quae gerebantur.
14. Luciani discipulL Hujus martyris Lucianl
'. * \
VALBSII ANN0TATI6NES.

(29) .
Lego .
(30) ' .
In ros. codicp
Samuelis Bocbarli scriptum mveni, . Quae licet corrupta sit leclio, viam
tameu ad veram scrlpluraip nobis ostendit. Scribo
igilur, \

, elc.
(31) .
Sic euam legU Nicephorus, u l videre est Ui libro ocUvo capile 3 1 . Magis tamen placel conjectura Luc# Holsienii, qoi ad
lalus sui codicis annolavit lcgendum aibi \ i d e r i
.

VARIORUM.
() '

Postea, cap.18, a i t , Gregoriuui mortuum fuisse antcquain Aihanasius de exsilio, sialim posl inortem
Gonslantini, redircl. conlra inter omncs con&lat,
Grcgoriuoi istum a syuodo dcmum Aniiocheoa,

aono 541, ordinalum fuissc. W.

Lowlli.

(6) .
Drepanum in Bilbynia HclenfH
polim vocari jussil Gonstanlinus Magnus anno circilcr impcrii sui xxi, in bonorem Helense malris ibi
nalsc. Yid. Soz. lib. n, c. 2, not

477

ECCLESIASTICJE

478

HlSTORliE L I B . I I .

, 7 \ \ cum multos alios disciputos recenset Pbilostorgius,

lum pracipue Euscbium cpiscopum Nicomediae,
, \ , \
Marim Chalcedonis, Tbcogniin Nicaex; Leonlium
, ,
praterea qui postmodum episcopus Anliocbiae fa , \
ctus est, et Aotonium Tarsi Ciliciae; Menophanium
, \ ,
item et Numenium atque Eudoxium; Alexandrum
\ ,
quoque et Asterium Cappadocem : quos etiam ait
\
' lyrannorura cedentes violenliae, diis gentilium sacrificasse; postea tamen lapsum suum emendasse,
,
magistro ipsis ad poenitentiam opitulantc.
.
45. Ex supradiclis aulem, Anlonium quidem ac
*. "
Leonlium integram alque illibalam pietatem scr, (32)
Y39se dicit; Eusebium \cro el Theognim ac Marim
\ , a Nicaena quidem synodo in iransversum abreptos
,
L'S*e, postea vero ad prislinara senleniiam rediisse.
. ,
, \ Marim lamen qui ad sanam doclrinam reversug
Tuerat, in aliutn denuo errorem prolapsum csse.

Pari modo eiiam Tbeognim, qui Dcum etiam ante ,
quam genuissel filium, Patrem fuisse existimavit,
. \
Ufpote qui gignendi vim haberet. Sed et Asterium
, ()
Luoiani doctrinam inlerpolasse scribil, quippe qui
\ iii scriptis et oraiionibus suis affirmei, Filium sub (33).
staiUi* Patris imaginena esse nulla in re diflereutem.
\ "
16. Constantini M. obitus et tettamentum. Ait
,
Constantinum, cum triceaimum ac secundum a n (6)
nuin imperii sui ingressus esset, veneno a fratribut
\
Wiis necatum essc Nicomediae. Gumque exitus v i i
, ,
jaro instaret, comperiis insidiis testamentum scri , \
psisse, quo mandabat, utiu auctores caedis animad , G verleretur; jussisseque ut ex liberis suis is qui
(34)
primus advenisset, poenas de illis sumeret, ne forte
.
ipsi quoque simili fraudc ab illis exslinguerenlur*
, Porro lesiamenti tabulas a Conslantino traditas
, esse Eusebio Nicoroedicnsi episcopo. Hunc vcro me , ,
tuentem nc iraperatoi is fratres eas requirerent, et
. \ quid in illis scriptura esset cognoscere cuperent,
(35), ,
tabulas in morlui manu reposuissc, ct in vestibus
. ejus occultasse. Cum igitur l l l i , sicut suspicatus
,
fuerat Eusebius, testamenli tabulas requisiissent,
* '
Eusebium rcspoudisse : se quidcni eag accepisse,
$

V A I ^ S H ANNOTATJONES.

(52)
.
Procul dubio D ' . Sic etiam Lucas Holscribendum est , u l legiiur in ms. codice
atenius ad lalus sui codicis emendarat, retento taSocbarti.
meii arliculo . Verum si articulus iste relinea(35) .
Quis non videt scribenlur, expungenduni eril adverbium , el locus ita
duin bic c^se ? Gerle in ms. codice
lcgendus :
Bocharli lcgilur .
.
(34)
,
.
IIujus
(35) .
Dudum conjcceram scribenl>ci emendalio debetur codici Bocbarliano, ia quo
dum esse, . Gonjecturam meam posiea
ila scribilur: \ confirmavit codex Bocbarti, in quo ita diserie scri ,
pium iuveui.
$

VARIORUM:
%

()
.
Hsec Asterius ex
Luciani symbolo tolidem verbis mutuatus esl, ut
ex collatione aDparebil, inquil cl. G. Bullus Defens.
fid. Nic. sect. z, cap. 13, n. 6; quem de Luciano
cjusquc Symbolo vid. apud Soz. lib. m , cap. 5, not.
a. Baronius c l i a m Lucianum haircsi libcrarc cona-

l u r , noih \\\ Mai lyrologium, ci Amialibus ad ann.

l \ \ ei 518.

(b)

Idciiv

quod Pbiloslorgius, produnl Zonaras et Cedrcnus.

Zonarac verba sunt :

loxicum fralribus palre dunlaxat eoUem wa-

tis lemperatum hausissc ferlur. A l nibrl lale ab aliU

bisloricis,sivc ethnicis sivc Cbristianis, mcmorauiia
icpciimus.

49

PIIILOSTORGIl

480

sliiiim eas manus Constantini ipsius rcddi- ) 'diss<. Poslea vero eumdem Eusebium , cum testa.
menti tabulas rursus abslulisset, eas tradidisse Conslantio Conslanltni filio
qui fratruin suoruni
advcntum preverlerat. Hunc vero non multo post, ea quae Pater teslameuto mandavcrat, cxscculum
csse.
t ^ . ,
47. Constanttni imago. Hic etiam impius Dei
bostis Clirislianos accusat, quod imaginem Con- \ , (3G), \ slantini in porphyretica colurona stantcm sacritfciis
, \ , \
placarent, et lucernis accensis ac suffilibus hono
rarcnt, voia etiam facerenl ul Deo, et supplicalio .
ncs ad d peliendas calamifeates pcragerent.
'. "
48. Alhanasii reditus. Post mortem Constaiitini
Magni, cura omnes ubicunque qui exsulabanl, re- , \ , \ 'deuudi Hcentiam nacti essent, Alhanasium quoque
ex G;dliis Alexandriam reversum esse scribit. '
, \ . Gumque Gregorium mortuum esse didicisset, ex
,
nave egressum, prolinus ila ut erat, in Ecclesiam
vcnisse ac scdcro recepisse, nulla ralione habita
, \ ,
eorum qui ipsum deposuerant.
.
,
EX LIBRO TERTIO.
'.
"
(),
1. Comtantini junioris ceedet. Ait Pbiloetor

,
gius, Gonslantinum, qui filiorum Conslanlini erat
maximus nalu, Gonstami fratri insidias struxisse, , \ ^ \ ' et ciim ducibus ejus conferto praelio interfectum
esse, et poriionem imperii illius, ConsUnlis imperio .
adjunctam fuisse.
'. " * , \
2. Conslaniiu* eceiesiam eond*t et reliquia$ i n -

VALESII ATIONES.

(36) : Non immerito Pho- C manu gestantibut: ulque currut quo statua vehebatius reprchendil Philoslorgium, quod dixerit Gon- tur cir-cum iret superiorem campum, et ad Scamma
procederet ex adverso imperialis solii: ulqut impermslantim staluam victimis et sacrificiis cultam esse a
Chrislianis. Id enim prorsus commentitiura est, et lor qui temporibut illis regnaret, e solio tu$urgems
a religione Ghristianorum alienum. Sed quod ait adoraret statuam ejusdem imperatorit Coiisianiini,
Pliiloslorgius luceroas et cereos a>l e>us siaiuam et foriunw urbis tonhtantmvpolltanw. In Greco
accensos fuisse, precesque ei allegatas, et morbo- texiu ,^ pra . Praerum curationes ab eo posiulatas, id verissimum est, terea correxi .
Quara emendationem conGrmal Hesychius libro
nec reprebendi debuit a Pholio. Idem cerle testatur
Theodoritus in libro Hist. Eccle*. cap. ultirao , et De originibus urbis ConstantinopolUante sub flnem.
Verura dubilare quis iramcrito possit, utrem
ex eo Nicephorus in flne libri septimi. Auctor
quoque Chronici Alexandrini, Gallicano et Symma- hanc GonstantLni staluaro inlelligat Pbiloslorgius
chocoss. de bac Gonstantini statua ita scribit: boc loco, an alterara potius ex aere radiatam, quam
- idem Gouslaminus in foro urbis Conslanlinopoli, xfj tanse sibi erexerat supra coluronaro porpliyrelicam,
de qua loquitur auctor Chronici Alexandrini,
Ja ,
nuario et Justo coss. Hanc igihir slaiuam, quam

, - posteriore loco nominavi, potius inielligi pulo a
Philostorgio, duae ob causas : primum, quia Phi \
, , JJ loslorgius eam statuam porpbyrelicpe columnae i m positam fuisse d i c i t : quod quidem verum est de
\
posteriore slatua Constanlini, non atitem de prioce;

secundo, quia Philostorgius ad illani Gonsianliui
, ,
statuam crebros ac pene quotidianos populi cou
venlus fuisse scribit: quod quidem siaiux i l l i , q u s
\ . Id est, Cum
erat in foro Gonslantini supra columnam porpbyrefecisset $ibi aliam slatuam ex veteri quodam sitnulaticam, roelius convenit. Stalua aulem illa,
croj inauratam, qucc dexlra manu gestabat fortunam
, quae forlunam urbis dextra manu gesiabai,
urbis Conslantinopolilancc, quce ipsa quoque erat
inaurala. Jutsitque ut eo die quo Circenset ob nata- semel tantum quoiannis ab impcraiore et populo
lem urbii Conslantinopolitanai edebanlur, introiret adorabatur in Girco, ut leslalur Hcsychius be originibus Constantinopolitanis, et aucior Chronki
eadem statua simulacri, deducla militibus, tcsnas
Alexafidrini.
et campagot, $eu calceos habenlibus, et cereos albot
VARIORUM

^ ()
.
Ait hic Pbiloslorgius
Coustanlem fratri Conslanlino insidias struxiase;
cnm conira prodant alii Gonslanlinum de Africa
uuminalini fratri Goustanii conlrovcrsiani nioveu-

lem adrersus eum bellum movissc. Et bunc sensum scculus cst Valesius in sua inicrpreiaiione.
Vid. Socr. Hb. n , cap. 5; Soz. lib. m, eap. 2.

<8i

ECCLESIASTIG/E

I I I S T O R I A L I B . .

\ -
, \ . \
\ , () , \ \

\
\ .

fert. Mullis laudibus Gonstantium cflert Philostorgius, aitque eum CoDStantinopoli ecclesiam
acditicasse, quae revera et est et diciiur magna. Reliquias etiam Andrex aposloli ex Achaia eum transtulisse scribit in ecclcsiam quam ipse absolverat,
quae Apostolorum vocalur. Et juxia eam ecclesiain
palris sui tumulum collocasse; Lucam praeterea
evangelistain ex cadein Acbaia ab eo translaium
esse in supradictam ecclesiam; Timolbcum dciii<;uc
aposlolum ab urbe Ioniae Epbcso iu ceb-brem illani
ac veuerabilcni basilicam jussu ejusdem Gonslanlii
deporiatum fuisse.
' . "
3. Athanasius (ugit. A i t Pbilostorgius Constantium, cum Atbanasium Alcxandrioam sedem
,
poslliminio recuperasse didicissel, eum quidem ex ,
. pulisse Alexandria, mandasse vero ut Georgius
) \ Cappadox ejus Ioco ordinaretur. Albanasium iiaque,
cum imperaloris minas et inimicorum insidias re ,
furmidaref, ad imperatorem qui tum inOccideolis
.
partibus regnabat, denuo se coniulisse.
*. "
4. Ad Homerilas legatio. Theophilus Indus. Alt
(b), Pbilostorgius, Constantiura legatos misisse ad eos
. qui olim quidcm Sabaei, nunc auteui Homeritaj VC . cantur. Est baec gens eorum qui ex Cbetiura naii
\ sunl Abrabae. Regionem aulem quam incolunt, Ara biam magnam et lelicem a Graecis appellari scribit,
\ \ \ et ad exiimum Occanura pertingere; ejusque me (37). tropolim esse Sabam, ex qua urbe olim regina ad
(38),
Salomonem visenduin profecta esi. Esi autera ea
\ \ gens ex circumcisione, et octavo die circumciditur;
. \ C sacriflcant etiam soli et lunae el diis indigenis. Ju. (39) daeorum qtioque non exigua mullitudo iis permista
, \ est. Ad hos igitur legalionem misit Gouslanlius, eo
* , consilio ut ad veram pietatem illos iraduceret; pro\ (40), - inde magnificis muneribus et blanda verborum per
* \ \ (41) suasione regem illius gentis sibi conciliare slaluit,
. atque ex eo siatim opportuniiatem nactus, religionig
semina ibi spargere. Postulavit etiam, ut Romanis
, \
illuc naviganlibus, et regionis incolis qui ad Cbristi
\ . fldem converti vellent, ecclesias aeaiticare liceret.
\
Dedit etiam legaiis magnam vim pecuiiiae, quain
VALESII

ANNOTATIONES.

(37) .
Nice- D raeo periculo, * sic enim postulanl
leges grammaticae.
>borus i n libro octavo capite 35, bunc Pbiloslorgii
(40) . Scribenduro mihi videtur \
ocum describens, iia legit: , quam scripiuram in interprelaiione inea ex . Ego
pressi. Geite vulgata leclio ferri non polesi.
boiium scripsisse pulo .
(41) . ln ms. codice Bo(38)
. Scribendum est
charti sciipium inveni, pcr comprocul dubio , quemadmodum praefepcndium. Quod cum nou intelligerel Goibofrcdus,
rurit scripii codices, Scoriaccnsis scilicel et Bocbaredidit , qu& vox nibili est. Sed procul dubio
lianus. Quam scripturam confirmat etiam Nicepbolegenduin est , supple . Scribenrus i n libro , capile citalo.
(59) .
Scribe duui eliam videtur

TARIORUM.

() .
SS. Aposlolorum leraplum, omnium post Sophianum ccleberrimuro ac
Dulcherrimum, exstruxit Gonstanlinus Magnus ut
in eo imperalores Gbrisliani posl obitum bumarentar. Tbeopbaues pag. 2 1 ; Eusebius Vit. Const. lib.
iv, cap. 5 8 ; Socr lib. i , cap. 16. Vide mulla de
BOC lemplo apud Ducangiuin in Conslanlinopoli
Qirittiana* lib. iv, cap. 5.

(b) . Peracta est

baec legalio amio 356, u l exislimat Goiboiredus iii
Comment. Leg.% cod. Tbeod. De Legatis data xviu
Kal. Feb. Constanlio Aug. VIII
ei Juliano Cat.
cose., in qua dicit iroperator : Nullus ad gemem
Axumilarum ei llomerilarum ire praceptus, elc. l d
esl, legationc fungi ju$w$, ut explical Gotbofredu*.

483

PHlLOSTORGtl

484

ttdificandis ecdcsiis impcndercul. IIujus porro le- \ .

\ . " :
gationis princeps crat Tlieophilus Indus. Qui olim
,
quidcm Conslanliuo imperium aduiinislranle adinoduni juvenis, obse a Divaeis missus fuerat ad Ro- , '
(42)
nianos : liorum regio Divus insula est. Incolae vero
\ . \
ipsi quoque Indi cognominanlur. Porro hunc Tbeo ,
pbilum, cum diu inlcr Romauos vixissct, inores
suos ad summam virtutis pcrfrclionem foriuasse, ' ,
^, \
ct vcram de Deo opinionem aniplexum esse scribit;
sed ct monastieam vilam euiu elegisse, et ad gra- , \
dum diaconi proraotum esse leslalur, Eusebio sa- \ \ ,
(
cras ei manus imponente. Sed haec quidem prius.
), \
Posiea vero cum legationem baoc obeundam susce (43). \
pisset, a sua? communionis hominibus episcopali
\ dignitaie eum ornalum esse. Caeleruni Constantius,
cum iegalionem raagmiicam et valde graliosam esse (44) , \

, \
, \ .
,
, , \
.
, \
\ \ , ,
(45) . ,

, \
,
' , '

,
.

vellet, ducentos equos ex Cappadocia generosissi

mos navibus impositos, multaque alia dona, partim
ad conciliamhm admirationem, parlim ad alliciendos
auimos tnisit. Tkeopbilus igitur cum ad Sabaeos
venisset, geniis principi persuadere conatus est, ut
Chrislum colerei, et a gentilium errore recedtrret.
Et Judaeorum quidem solila fraus ac malitia in
profundissinium silenlium sese abdere coacta est,
ctini Tbcopbilus admirandis operibus edilis iidem
Cbrisli invictam esse scmel atque iterum ostendissel.
Legatio vero feticein exitum sortita est, cum princeps gentis illius sincero animo ad verara pictatem
transiisset, et tres ecclesias in ea regione aediflcasset, non tamen ex ea pecunia quam legaii ab impcratore sccum attulerant, verum ex iis sumptibus
quos ipse alacri animo ex privata pecunia suppeditavit, admirandis Tbeopbili operibus acqualem animi
sui magoitudinem exbibere contendeos. Ex illie
autem ecclesiis unam quidem in melropoli toiius

V4LESII ANNOTATIONES.

(42) .
Assentior Lucse Holstenio, qui ad laius sui cod. adnoia\ i l legendum sibi videri,
. Quanquaui reiineri etiam potest eoJem
sensu. Porro ab bis Divads ait Pbiloslorgius obsidem missum esse ad Conslanlinum Magnum, Theophiluni Indum, dum adbuc esset adolescens. Erat
igitur bic Tbeopbilus Uivasus, orius ex Diva insula
maris lndici. Hujus nationis ludicaj meminit Ammianus Marcellinus, in libro x x u , pag. 211, edilionis noslra:. Hinc nalionibut lndicis certatim cuiii
donis oplimatet miiteniibutt anU lemput abutque
Divit et Serindivis. Quo in loco Divi quidem sunt,
uos Divcnos vocat Pbiloslorgius, qui Divu, vel
^ evu insulam incoluut. Haec esi fortasse insula
quae Diu vulgo vocatur, ad osiiuin Indi fluniinis
sita, Regi Gambaiae obnoxia : quam describil Hteronymus Osorius in libro ix De rebu$ Emanuelis.
Quod spectat ad Serindivos, asseniior viro doctisaiino Saniueli Bocbarlo, qui Serindivos ait esse i n colas insulae Seilan, quae ei Serandib Arabice dieitur. Quam eamdem esse cum Taprobaue, muhis
argumcnlis probal Bocbartus in libro primo De colontis Phosnicum, capile ullimo.
(43) ^ Ja6eir . W per iuvidiamatque aemuiaiionem ab Arianis
lactum esse opinor; nam cura Aibanasius paulo
anle baec lcmpora Frumeniium catbolicum eptseopuin ad Axumiias misisset, ut cx Rutino icfert So-

crates alque Sozomenus, Ariani, Albanasii gloriae

invidcnies, ut suum dogma in illis regionibus d i s seminarent, Tbeopbilum lndum eo miitendum c u rarunt : quem episcopi dignitaie decoraruni, u i
illum opponerenl Frumentio. Quin etiam suaserunt
Gonslamio imperalori, ul ad lyrannos ;AxumiUrum
(sic enim regulos earuin nauonum appellare c o n sueverant, ut docet Arrianus in Periplo maris Eryihrmi) lilteras scribcrei, quibus poscebat ut F r u mentius ex illis regionibus cjicerctur, u l testatur
Athanasius i n Apologelico.
(44) . Reclius codice Bocbarti
le^itur , queHiadmodum
etiam scriptum est apud Nicepliorum in lib. i x .
(45) .
ms. codice Samuelis Bocbai li scripluin inveni,
. Qnyc lcdio procul dubio vulgalas
praeferenda est. Ncque enim Graece dicil u r ; aut si dicilur , non comeuit lamen
buic loco. Posset etiam legi .
Porro de Judaeorutu maliiia, q u i Tbeopbrti pra3di*
cationi obsislebant, teslaiur eliam Metapbrastes i n
Uarlyrio S. Arelhm et sociorum: cujus Ic^uin jaui
prolulit Golbofredus i n Aiiuolationibus. Nec quidquara causae erat, cur Golbofredus dubilaret ulruni
e Philostorgio, an ex Nicepboro narraiiooem illam
bausisset Slelapbrastes, cum Nicepliorus louge
poslcrior sit Syiueonc Mclapbrastc.

1*5

ECCLESIASTICiE

msroiUiE L I B . .

48:

genlis quam Tapbaron Tocant, sedificavit; aliam

,
vero in eo loco in quo Romanum erat emporium,
. - ad exteriorem Oceaiium vergens. Vocatur autem
, \ ' hic locus Adane, quo cuncti qni ex Romanorum
. \ dilione veniunt, appellerc solenl. Tertiam denique
,
ecclesiam i n altera regioiiis parle exslruxit, ubi
\ Persicum est emporium celebre, i n ostio marfe
Persici quod inibi est, situm.
.
*. ,
5. At Tbcopbilus, cum apud Homcrilas singula,
\ , \, \ prout poierat ei prout temporis raiio sinebat, or , \ dinasset, et ccclesias dedicavissol, et ornamentis
, \ ( quibus poterat exornassel, ad insulam Divu, quam
) . ipsi pairiam fuisse^supeiius indicavimus, navigavit.
, \ ' Atque inde ad alias India? regioncs perrexit, multaque quae apud illos non rile liebant, emendavit.
. \
(46) Nam et lectiones Evangelii audiebant scdentes, et
alia quaedam pcragebant quibus divina lex repu ,
. ' gnabat. Verum Theopbilus, cura singula apud eos
\ juxta sancliorem rilum Deoque magis accepium
, \ - corrcxisset, Ecclesia quoque dogma coufirmavit.
Neque enim circa divini nuroinis cullum, ut ait
. , \ ,
iropius isie, iilla egebant emendatione, ulpote qui
,
ab ultima anliquitaie constanlissime Filium altcrius
(47) .
a Patre substanliqe profitereutur.
6. Auxumiioe. Ex bac autem magna Arabia
. ,
profcctus est Tbeopbilus ad jEtbiopas qui AUKIH
() ,
milse vocantur. Habiiant isti ad primum littus ma~

9

VALESU AlfiNOtATlONES.

(46) .
Moris fuit ut Chti- G ex more Missarum zolemnih adesset, enitens, dum
legebatur Evangelium, erecta esse in pedibus, fatiftliani qui missarum solemnibus intereranl, stanles,
gata mox infirmitate iecidit. Ilem in Vita ms.
rclecto capite, et baculis humi deposilis, Evangelii
Iecilonem audirent. Ac de capite quidcm nudo, et sancli Willelmi abbatu monasierii Eskilensis in Uania, scripla anle annos quingenlos ab Eskilepsi mode baculis, diserte testatur ordo Romanus. De slahacbo, Petri Roskildensis cpiscopi aequali: / n \ i tione vero, versus stinl elegantes Hildeberli Cenogilia Penlecostes* explelis prophelm et glorificatiomanensis episcopi, in libro De expositione Mhsce
nibus, diacono Evangelium pronuntiante audivit voquos ex veteri codlce Glaromonlani Collegii descricem (mulier coulracta) dicenlem sibi: Mulier, surge;
plos bic apponam :
non decet Chrislianos ad Evangelium sedere, se:l
DE EVANGELIO.
cum reverenlia stare, el auscultare quod legitur.
Inde tinistrorsum Domini uxcra verba teguntur.
Quem loeum debeo indicio viri doctissimi el veteriim
Plcbs bacutos ponit, slat, retegitque caput.
inonumeniorum sludiosissimi, Adriani Valesii fraNeve tupervenietis iizania seminet hostis,
Cris niei. Eumdein morem fuisse in Africa docet
Fromibas mvrimilur mystica forma cruci*.
Auguslinus in libro L Homiliarum, eermone 26.
, Rejicienle fidem Judcea, gratia Christi
[Idem quoque in Gallia observatum fuisse docet
Tranmt ad genle*. fsrael errat adhuc.
Csesarius Arelatensis ia homilia 43.] Ex eadern
Transitu* hic, quoties Evangelium reciiatur,
consuctudine et illud profluxit, u l populus iu ecMentibus occurnt exprimiturque toco.
clesia sians sacras conciones audiret, quippe qu%
Ad lamam legitur, quia quo tranavit aberrans,
n nibil aliud cssentquam Evangelii expositio. TeslaEl velut ad lcevum gent idolatra fuit.
tur boc Eusebius nosler in lib. iv De vita CotntanUt sis attentus, patient, ereclus in ho$tem,
tiniy c. 33, el Auguslinus in sermone 2 De SS. marEl capuiy el baculus, et status ip$e doeent.
lyribus : item iu Traciatu 442 tn Evangelium JoanQurppe caput retegens atlenle audire monerit.
nh; et in sermone De communi vila clericorum
Parcere, cum baculum projicis, instrueris.
suorum ad populum llipponenseiu; el in scrmoiie
8lan$ dtieis, quoniam stantes pugnare sotemus,
422 babito in Basilica Fausti. YJde Ferrariuni in
Quod le pugna gravis sub vigili ho$te manet.
lib. u De sacris concionibus, cap. 21.
(47) .
Existiraavi aliquando scriEjusdem moris illuslre exslai exemplum in Vita
beudum esse . Nunc tamen vulgatam
sancti Anselmi Lucensis episcopt, ubi de Matbilde
leciionem retineo; eadem enim voce ulitur Pbilocomitissa h$c leguniur : Pratscripta domina multis
storgius in libro n , c. 46.
diebus febribns nimium taboraverat, et capith dolor
uhemens ipiam fatigaverat. Cum vero dte quadam
y

VARIORUM.

() .
Tradit hic Pbilostor%\\\s Auxumitas a Tbcopbiio Ariano convcrsos tempore Gonslanlii; cum populi istius conversio revera
iribuenda sU Frunienlio orlbodoxo, ordinalo ab

Atbanasio in principio episcopatus ejus, circa ann.

327. Vide epislolam Constantii Ad tyrannos Auxumitarum apud Baronium ad ann. 356, u. 23, ct Pagi
ad ann. 327, n. 12, 20. \V. Lowih.

PlllLOSTORGH

487

ris Rubri, quod Occanus illic sese insinuans eflicil. (*8) ,

*
Ac Rubrum quidem mare, in. maximam extcnsum
(49),
longiludinero, in duos sinus dividitur; ei alter quideni eorum vcrsus JEgypturo tendit, Clysma, ubi '
desinil, cognoimualus. Per hunc sinum Israelitae (50), ' (51).
quondara fugientes iEgyplios, sicco pede trans- ' \ (52)
gressi sunt. Aliera vero pars in Palaestiiiam fertur, , ^
. \
juxta urbem quae jam inde a priscis leroporibus
.
Aila vocatur. Ad bujus igitur maris Rubri exlerio
rcm sinuni, in sinistro lalere degunt Auxumilx, ex
vocabulo metropolis ita appellali. Urbium enim (55) >
.
capul Auxumis dicilur. Antc hos aulem Auxumius,
orientem versus, ad exlimum pertingentes Occa- .
num, accolmit Syri, ab earum quoque regionum
incolis iia dicii. Eienim Alexander Macedo eos ex , \

Syria abducios illic collocavil : qui quidem patria .

Syrorum lingua eiiamnum uluntur. Porro bi omnes (54) ,
colore suni admodum nigro, acutis scilicet solU \ radiis eos perslringeulibus. Apud bos xylocassia . ,
pracipue nascitur, et caesia; cassamum itein et .
, ,
cinnamomuni. Plurimi cliam ibidem sunt elepbanti.
Tbeophilus quidem ad bos usque ininirae pene- , , \
Iravil; sed cum ad Auxumitas veoisset, et cuncta
.
illic negolia probe ordinasset, inde ad Romanorum
* , \
VALESII ANNOTATIONES.
%

. Rectius in ms.
Eryibraei qui in PalaestiDam fertur, Elanilicu*
)dice Bocbarti scriplum est, , quomodo
cognominatur ab urbe Elana, quae eadem est cum
eliam legit Nicepborus.
Aila, ut notavit Bochartus in libro De coloniit
(49) .
Scribcndum
Phamicum, capite 44. Totum igilur bunc locum i u
est procul dubio una voce, ut babent C distingu^ndum pulo : ' * ,
mss. codices. Aique ita eliam legit Nicephorus ia ' , , ubi ' -
libro uono capile 18.
ponitur pro ' . Sic paulo post P h i (50) KoA
'

lostorgius dicil \ .
. Assenlior doctissimo viro Lucaj Hobtenio,
(52) ' oi .
Ident
qui ad laiussui codicis hunc locum ita interpreta- testatur aucior liinerarii Antonii marlyris pag. 51 :
tus esl, unu$ quidem usque ad Clysma jEgypti
Et transcendentes venimus in locum ubi inlraverunl
tendit. Scribeiidum esi igitur \ , etc. Nice- mare. Jbique esi oratorium Moysi, et civxtat parra
pborus tameu in boc Pbilosiorgii loco legit quce dicitur Di&ma, ad quam naves de lndia veniunt.
, arliculum bunc jungens cuin vocabulo fn loco vero ubi transierunt, exit mare de majore
. Sic eniiu locuin expressil in capite 18 libri pelago, et extendiiur in multis miUibus, quia habet
: , '
accessa et recetta. Recedente autem mari apparei

omnis submersio Pharaoni*. lta legitur bic locus in
. Sed procul dubio falsus est Nicepborus :
mauuscriptis codicibus, sed pro Di$ma procul d u quippe qui non animadvertit Glysma esse civilalera
bio scribendum est Clisma. Ejusdero urbis iterurn
ifigypli, ad Arabicum sinum sitam. De qua Bocharmeminit pag. 52, Deinde exeunles, venimut in civilns inulla nolavii in libro De sacra geographia,
taum qum aicituf Disma. Verum boc loco manupag. 122, eruditc omnino. Sed non probo quod
scripli codices Clisma diserte scriplum babenl.
eamdcm vult esse Arsinoem, contra Piolemaei
(53) , l n codice Saaiicloritaiem, qui eam a Clysina dislinguit. Nec muelis Bocbarti scriplum inveni . Quam
probo quod idem Bocbarlus scribendum esse dicit
scriplurara magis probo, u l hic sit sensus : Ad si*
, quas vox Graeca non csl. enim
nislram partcm maris Eryihrsei externis illac naGneci onines eam vocant, , eo quod
vigantibus babiiant Auxumilae. Singula enim roaria
niaris Erylhrai flnxus eam urbeni adluat. Ex eo et sinus habenl dextrum et sinisti uro ialus, respeclu
oulem portu solvebanl qui ab ^Egyplo in Indiam
scilicet eorum qui sinus illos iiigrediuntur. l u
navigabanl, ut docet Lucianus in PseudomanlL
dextritm ac sinislrum lalus Ponti Euxini distin(51) ' 6 . Hunc
;uunt geograpbi. Nicepborus quoque in boc P b i Pbilostorgii locum Nicephorus non intellexit, ut ex
ostorgii loco iegil , sed locum aliler
verbis ejus supra cilaiis colligere licei. Sed neque inierpolavit. Sic enim habet,
Gothofredus, neque Holstenius verba Pbiloslorgii
, iiilellexerunt. Sic enim vertit Goibofredus : Ubi . ld cst, ut verlit Langus : In iiubri istius
uomen suum relinens occidit. Holsienius vero ad
maris partibui exterioribus, ad sinisiram Auxumitm
oraVn sui codicis pro verbo occidit, emendat desi$unt. In quibus verbis nulius est sensus.
nii. Alqui non boc dicit Philoslorgius, sed ait si(54)
. Scribendum
mim illum maris Erythraei, qui ad )gypium ten- puio
dit, nomen accipere a loco in quo desinit: id cst,
, elc. Aiquc ila legit Nicfrsiuuin illum vocari Glysma ex nomine urbis in
phorus.
qua termiualur. Eodem modo quo alier sinus maria

ECCLESlASTICiE IIISTOIILE LIB. I I I .

400
, \ ' - iiitioiiem rcdire coepit. Mullis dt imle bouoribus ab
imperaiore post redilum aflrcuis, uullius quidem
.
urbis peculiarcin sorlitus cst cpiscopalum; vcium
,
al> hominibtis su;c sectai, vdul puMkum quoddam
^ * * *
virlulis simulacrum suspcctus ftiit.
.
*. " \ ,
7. Tigris fluvim. A i l Philostorgius, ad ostiuiu
,
maris Persici quod Occaiius illuc inAuens elTicil,
, \ ,
quodquc maximum est, et a pluriims genlibus cir , \ ^
cuinsilis accoliiur, lum alios maxfmus amnes i n , ' \ - fluere, tum precipue Tigriai, qui ad Apclioicm, oi
,
iafra inarc Hyrcanum in Corduenis conspicuo
. \ ' ortiss, per Syriam labilur. Cbi vero ad Susiauam
, - regionem pcrveiiil, aquis Euphraiis ei commislis,
,
magnus deinceps fluens et rapidus, ingenli sonitu

in ulleriora progredilur. Uude ct vocabulum l i \ - B gridis ferae ei iroposilum esse perbibenl. Priustquaiu
(). \ ' \ ,
aulcni in mare sese immillat, in duos niagnos ain \ nes dividilur. Deinde duobiis exircmis osiiis loiige
, - a se iuvicem dissilis in Pcrsicum marc evolviltir,
,
maxiiuiim lerrarum anibilum aquarum divoitio
;, \ ,
complexus, el insulam efliciens fluvialein simul ac
\ ,
mariuain, quam incolit gcns Mescnoiuni.
.
8. Euphralet. Eupbrales vcro ex Armeniis
' .
conspieuo fonie orilur : quo loco iwons est Araiat,
, \
qui eiiamnum ab Armeuiis iia noniinaliir, super
, \ , '
quo inonte arcam posilam fuisse sacri libri teslau \
tur; muhaquc adbuc fiagmenla lignomm el cla
vorum ejusdem arcae superesse aiunt, quac illic
.
servanlur. Hinc igitur Eupbralcs orltis principio
\ 0\,
\ , ^ quidem exiguus fluit, deinde in ulleriora progrediens subinde augelur, pluiiinos amnes qui i u
alveum *jus infiuunt, in nomen suum asciscens.
. , \
Postquarn aulem por Ariucniaro majortnri ac mino , ,
reni lapsus est, ulterius procedii, ac primum q u i
dem Syriam secat, cam qnae proprie Eupbratensti
(55) ,
vocafur; poslea vcro aliam quoque Syriam permen \ (56), -
sus, et per rcgioncs quas permeal, in variam ac
, ,
multiplicem bclicem fractue; ubi proxime ad A i a *
biam acccssii, ium in orbem ex adverso maris
**\, \ ,
Eryiliraei prxtergressus, regionemquc baud cxiguam
/ ^,
sinu suo complexus, ad Caiciam deiiicps, qui i n \ . \
ter boreain e l subsolanuni veulos mcdius esi,
,
aquarum cursuin convcrlil. Guuique ad fluvimn
,
, Tigrim pervencrit, tutus ei misceri non potest, sed
quibusdam sui partibus antea assumptis, reliqua
], \ (57) ,

i89

VALESII ANNOTATIONES.

(55) ,
& } . Sic etiani scribilur bic locus in
codice Bocbarti et apud Niccpborum. Verum in
co<iice Scoriacensi ila legilur, \
, e t c , expunctis quinque
i l l i s vocibus, qust prorsus inuiiles suiU ac supcr(56) .

Velustisstma csl hujus

loci di^pravatio, quam relinuit cliant Niccpborus.

Non dubilo tanien quin bic locns iia scnbciutti*
sit, \
, eie.
(57) .
In manuscripto
codice Samuplis Bocharti b*gUur
. Sed melius acribitur in Nicepboro
.

VAftleelJM.
()
. At Gurtius lib. , Sirabo lib. , Pliuios
i i b . v i , cap. 27, Tigrin fluvium a celeritale sagittaB
Uistar dictum voluul, quia tigrin Medi sagittam
PATROL. GR. L X V .

appellaiit.... Syriam supra pro Asstjrta dixii Philoslorgius, crrore cum aliis scriploribus communi.

16

(92
PHILOSTOBGH
9
lindcm parle, quac cl max'ni; csloi navigabilis, cir- . \
ca nrbeiu polissimum Sitsa Tigridi socialur. Jamque ; ,
.
amisso prnprio tiomine, nna ciiin i1 o in Pcrsirum
rvolviiur siiiuin. Porro quae inler bac duofltimina, ,
Tigrim scilicet atque Euphralcm, sila est regio, , .
ftlcsopolamia vocalur.
0\ " \ ,
9. Euphratis el Tigridis in paradiso origo. Et
Eupliraiis quidem ac Tigridis foules, prout nobia , .
apparent, supra relati sunl. Sacri veio libri noslri, , iii quibus scriptum csl cos cx paradiso oriri, veris- , . \
bimo dirunt. Ex co namquc aquaruin ducentes ,
, (
iniiium aliquatcnus quidcm procedunl, supra tcr \ ram fortasse labenles, poslea vero vasla el arenosa
soliludine eos excipicute, illic in profundum de- , *. \ , \ '
mcrsi, ad iuferiora ferri non prius dcsinunt,
quatn ad slabile ac pcirosum soluin regionis illius . '
pervenerinl. Postquam anlem crepido illa cursum
,
illorum ad interiora teiidcnlem represserit, tum
deoium singuli, aquts suis collcclis, ulterius pro-
grediiintur, pra vi ac niultitiidinc undarum pcr- \
petuo aiOueutium recta ferri contendentes. Ca?te- (58) ' . '*
i uro sublerranei meanles lii fluvii, ulpote lerra qua? \ ,
hitet jacet parlem eorum haud exiguaro absorbente, ,
miuores alquc infirmiores ad locum eruptionis ipso- \ \
IUIII accedunt. Nou est autem adeo incredibile, bos . \ ^ . ^
ainne8|ier lanta terrarum spatia sublerraneos labi. , .
Mulla euim ubique sunt maximorum el rapidissimo- \ \
\ , .
runiamnium fluenta,qu;tf subterram feruntur. Idqne
cx eo mauifeslum fit, quod ingcns eorum sonilus ' ,
\ . '
audilur, cum magno slrepilu ct fragore flueniium.
!

SeJ et iionuulli cum supra eos anines pulcos fo- C , ' dere aggressi essent, pelrosum solum quod ipsis
occurrerat, paulalim periudissenl, sub quo per, ' \ xb
strepens unda sursiiai versus erumpere nitebatur,
, ' (59)
diflicile aduioduni retracli sunt ab iis qui sursum
\
stabanl in crepidjue ptilei. E l aqua subsecuta in
. \ 0 (60)
rivuni prucessit, qui nulla deiuccps siccitate inlcr- , '
ceptus e&l, ob percunis aquai afflucntiam. Quippe , .
arcana Dci sapienlia (luminum mcatus, tanquatn
^ , \
v*uae quasdam necessaria suppcdiianles, alios ^ ,
quidcm occulios, alios aulem conspicuos effrcit. ;, .
IJticic el proplieta David cecinit : Jp$e utper maria \ ,
fundavii eam et super flumina praparavit eam. Alaria
,
quidem maxiinis terrx siuibus quasi lliebauros ro-

;
condcns, basituque cis firinatn consliluens ad tatt- (6!) %

VALESII

ANNOTATIONES.

^58)
, in codice D
Bucburli, ol apud Nicepborum in lib. ix legitur
. Ego veio mallem scribere . Id est :
Ob copiam ac vim uudarum. qua idenlidem alia>
super alias adfluunt. Joannes quidem Latigus, qui
Niccpborum Latinc inierprelaius esl, lolum bunc
IOCUIII ila vcrtit : Ubi undm eorum continue et confesiim confluentes, vi et magniiudine sua directum
eos deinde cursum lenere cogunt. ln margine codicis
Docbariiaui adnolatum est, scribendum esse \
.
(59) ' & . Codex Bocbarii
babel * . El paulo post, ubi egimr \ , idein codcx scriplum
baUn . Quontodo ciiam legilur iu
l

Nicepboro. Quam quidem scripluram vulgatae

lcctioni longe anlepono.
(60) .
llunc locuro
emendavi ex niaiiuscripii) codice Bocbarii, in quo
disene Ipgitur , (lueniadmodum etiam
scribilur apud Niccpborum. Mox ubi anlea legebatur ^ , cx iisdein codicibus restitui , qua emcndalioue nibll
certius.
64)
. Procul
>io scribendum est , snpple ,
qiiemadmodum legilur in codtce Boubarti, el apud
Nicepborum. Ga^tcruni non asseuiior Pbilostorgk),
qui vci-simi liuiic Davidis cx psalmo XXIM, 2, Ipst
tupcr maria fuudavti eam, elc., de aquis subier-

493

KCCLESIASTIC/E IHSTOULE LIB. 111

4!>4

, (62) tam aquaruni quas in ea ferunliir vim ac multitu \

dinero su>tinendam; flumiuibus vero liberuni cur * sum perpetuo prabcns dispositionc solerti : locorum deprcsftionibus ac dcdivitatc a sublimioribue'
\,
\ ad infci iura vergcnte, itcr faciens impelui cui rcnt*
undae.
,
.
40. Paradisi st/ns, ejusque fluvii. Paradisum
'. *
ad xquinoctium orieiitis silmn essc scribit Pbi , ,
loslorgius, conjeciuram capicns, primuin ex co

quod cumla fere loca ad meridiein sila constai
,
' cssc babilabilia, usque ad Oceanum, quem deitide
sol adurit, radios suos peipendiculo in eum im (63) \
mitlens. Alqne h;cc csl qusc media dicilur zona.
. " \
Deiiidt: cx eo quod fluvius <|ui ntinc Hyphasis d i , ()
, \ , B cilur, in sacris autem libiisPbison nominalur, orlus
\ cl ipse cx paradiso, cx arclois magis oricnlis parli 0, \
bue mcridicm vcrsus fluere videtur, et in Occanum
, qui illic est aquas suas evolvere, e\ adverso i n s u '
.
Taprobanas. Ubi ad ripas fl.ivii iuvenilur Caryopbyl , , lum, sive is fruclus, sivo flos est. Gredmilque inco .
\x ejus loci, banc arbdmn ui:ain esse ex iis qitse
, . crant in paradiso. Elcnim universa qu;c supra illos
\ \ , - est regio, adiiiodum dcserta, prorsusque infru .
cluosa cst. Ex co vero quod fluvius iste florem
, gignit, roanifcstum fii eum supra tciram totum
^ (61), * (lucre, ucque uspiain sub lerra cunictilos agere;
.
alioqui florem illicnalum porferrc nullo modopos \ set. Porro bic fluvius aliud quoque indicium prai \ ^ furt lerrciii cum paradiso commercii; aitinl cniin,
,
si quis ardenlissima febre correpms, in boc -fluvio
, .
mergasur, cum confustim inorbo tiberari. Tigrig
\ , \
contra cl Eupbrates, proptcrca quod tiirram
,
subeunt ac nnsns emergunt, nibil indc dclVrtO
. \ \
posstinl pcrinde ac Hypbasis. Scd ncquc Nilus;
, nam lume qtioqnc ex paraliso fluere lcstaulur
* ' " .
Moysis oracula, qu;B illuni Gion appellani; Greci
, ; , ,
vero jEgyptium oliin imminarunt. Hic, ul cotijicere
* , ,
licet, ex paradiao ciumpens, priusquam ad regio , \
nem babilabilcm pw-venial, terra absorplus, deinde
\, (65), (
Indicum inare subiens, rt circa iilud in orbeni, ut
;) \
credibilc esi, circumvoludis, (quis enim bominum
\ , \
id exacte cognovcrit?) poslbxc sub univeisa tellurc
, \ , quai iti mcdio esl, usque ad Rubrum mare occuUus

VALESU ANNOTATIONES.

ranets inlellexll. Explicandus potius esi versns

ille juxUi seuteiiliani velerunt, qni terraiu Ocoano
veltil fiindamenio supeisiarc credidcruiit. Idcui
ccrtc repelilur in psahno cxxxv, 6.
(() .
Elinin
boc loco scrilteiidmn est . Quo Isi vulgalair, soiipluram rclinere voltierimus, vox
referenda erit ad vocabulum , qnai
n i b i l aliud quani sinum seu grcmium lenae signilieal.

(63) * ' . Asscntior Lncac slcuiu, qtii ad latus ui codicis adnoiavil scribendum csse , id est, ptrpendicuturiier.
(64) /5. Scribendum esl procul
dubio, , quemadmoduin lcgilur apud
Nicepborum. Idque ex scqueulibus manifeste convincilur.
(63) .
Deessc videlur verbum.
Qitod suppleri poiest buc tnodo :
.

VARIORUM.

() . Acacius Ga^sariensis in Galena Gra>

c o r u m Palruin sic de qualuor fluniinibus paradisi :
|
' * ,

, ^ , -,
"1). , , ,
.

495

PHILOSTORf.fi
(ttiens a^. sub ipso i-iiam inari Rubro subterlapsus,
ail aliiiuui <jns lalus eniinpM, sub eo nionle qui
Lun;e vocatur. lui iuos fouies maximos eQicerc d i citur, non modic- intervallo a se invicem dislanics, qui vx hno violenter in sublime prorumpunt.
llinr, pr jEibiopiain lapsus in jCgypluin fcrtur,
pcr abruplos scopulos prxt ipilatus.
U . Ammaliu orientulia. A i i univert-am regionem qu;e ad solis orium ot circa meridiem siia
ost, qiiamvis immodico aslu lorrealur, cuncla laincn qtue lcna iuariquc gignuulur, longe oplimaet
maxima prodticure. Nam el bal&nas incredibilis
magniludinis co in mari incsse, quae saepcnumero
por Occanuni illum naviganiibus visae sunt e pelago emcrgenlos. rra qnoque ilU maxiinos babet
dephanioft ac vaslissimos Eos ilem qui laurcle-

. , (
- ; .
\ \ ,
.

'. " \ \
\ ,
, \
\ .


. "
. \

-
pbanli lucuniur : quo.l belluarum genus, caUera
\ > quidem bos est maximus , corio autcm et colore
cutis et magniludinc ferme elepbas. Hoc enim ani- ;. \ ' mat ipse vidi, cum ad Romanos delatum essel: id- * . \
que quod vidi scribo. S U H I pralcrea apud illos dra- \, *
()
cones, crassiludincquideiu Irabibus ap.quales ; longitudine vero ad quindecim usque orgyias protcnsi; \ . " *
uain et borum pelles ad Romanorum dilionem
, ,
perlalas vidi. Monorerog ilem aniinal apud eos

, * nascitur, capui quidetn draconis babcns, nisi quod

,
cornu flexuosutii, non ila magnum ei innascilur;
,
ineitlwm ejus iiitegrum barba vestilur. Cervix
Innga in sublime protensa, ad draconis traclus .
\
similitudinem proxime accedcns. Reliquum cor
BMIIIIHUIIIIIVlll
JJJUAIIIIC
iILiqUUII.
*1CIM|UIIUI l,VI"

" /.
pus ccrvi polius simililudinem refert : pedes vero .
* T " \



b'0iiis babel; ejus ciTigiem Coiislantiiiopoli de
.

piciam liccl ccrnere. Sed el camelopardalis in
* *
oadcin regione nasciiur. Quae caetcra quidem cervus est maximus; proceritale vero catneli corpus , \ videtur imitari; colluin quidem longissimum, nec * \
reliqii corporis proporlioni rcspondens, in sublime creclum gestat; pellis. aulom lota a sum- $ ino verlicc u*que ad iiuo^ pcdes, varietate si- (66) * \
milliiiia esl pardo ; pcdcs anleriores, poslerioribus . '
aliiores babet. Est eliam apud illos aegopilhecus, \ .
simia? genus quoddam : pluriroa enim sunt genera . '
siiniarum. Nam el arcopitbeci sunt el leonlopitbeci , ^/, * \
et cyuoccpliali, aliis atque aliis animaliuro formis (67) ]erniiscciile se simiarum flgura. Idque apparet tx ^ . \ ,
uiullis bujusmodi besiiis qtiaR ad nos coinportan \ lur : cujusmodi eliam esl is qui pan vocatur, ca\ ,
pilc, vullu, et cornibus capram refercns, ab ilibus
\ , \ > doorsmn versus caprini cruribus insislens; ventre
, \ \
W

VALESII

() .
Orcyia mensura. genus est, sex
conlinens pcdes : ulnam
^ " "
1 *
exponit spaliuni quanlutn ,
que bratbia, ab akero summo

x h

(67) . Non dubiio qutn scribendnm sil,

. Id eniin longe cleganlius.

VARIORUM.

ANNOTATIONES

(66) T\\r aoixtMar.

Mallem scriberc
. Paulo post eliam lego pro
.

407
ECCLEblASTICfc insitmi^E L I B . .
498
. " \
vcro et peclorc ac manibus, mcrus siinins. Hoc
.
animal rex fudoriim dono misil ad imperalorem
, Coiistanliiim. Yixitaulcm aliquaudiu, cuui in cavea
. ,
quadam incliisum ob ferocilalem ferrctiir. Postquam
,
aulem moritium est, bi qui illud aflerebanl, sale
, .
condierunl, irisolili spectaculi ostcntandi catisa, el
,
Gonstaiuinopoliin usque iiilegrum servarunl. Ac
\ > , niilii quidcm videnltir Giaxi istud animal olim
, ,
vidi>$e, el speciaculi novitate ubslupclacli, dcum
\ \ , sibi fiuxisse, cum solcmnc eis essel, ex rcbus slu , \ , \ pciidis aLfjue admiiandis deos faccre, qucniadmo . \ \
diiin eliaui feccruiil in salyro; i n m et bic simius
.
est, lacie ruber, niolu concims, clcaudam habeus.

Sed ot spbinx siniiib geuns csl; id er.im lestor
quod ipso. vidi. Cujusrcliquum quidem corpus bir , B sulum csl, sicul caelcris simiis; pcclus vero ad
cervicem usque glabrum esl; maimiias vero babit
, \
mulieris, (otunique corpus qua nuduni csl, rubra

qua3d;un milii speciem icfrreiis cmiueniia, in orbetn
, circuit, el bumano colori cutis qu;e in medio csl,
, \ pluiimum graiiic et decoiis afferl. Facics fere ro *
tunda cst, et ad muliebrem forinam accedil; vox
, , \
bumaniE ferme similis, nisi quod minimc esl arli " \ culata, sed velul mulieris cujusdain, ccle.riler el
( 6 8 ) .
cum ira ac dolore qtiodain verS a miniine di.slincla
. "
proierentis. Gravis porro esl magis quam acula.
\ , \ ( Gxlcrum boc animal ferum adinoduni est et va.
frum, nec facile mansuescit. Quod cum Tbebas
,
urbcrn Bocoiice olim dcporlatum fuisso!, et in quos\ ^ , \ dam eorum qui ad spectaculum ejns confluxenmt,
,
insiluisset, vultusque eorum laccrassct, OEdipus ci , ,
vium suorum mutilaliones molesicjercus, bcsliaTH
\ . \
inlerfecit: aique ex ca re, ut mibi quidein vidclur,
,
maximam gloriam est consecutits. Gaiterum fabula,
,
itl fortiludinis laudem conoiliet GElipo, ipsum qui , \ * dem animal alaluin flnxil, proplciTa quod \cloci(rr
, ; >,
iusilirel; eidem vero pcclus mulicris ct corpus
* ,
leonis aptavit. Hlud quidem ob expositam nudira,
tcm, et ob inuliebrts form.ne simdiimlhiem : boe
. vcro propler forilalem, ei quod ul phirimiim qna ,
luor pedibus insisleret. R ilionis quoque parlicrps
, .
illud fabula? iinxere, ob siniilinitlinem vocisbiui!:!
nnc; ienigmaia vero ab eodem proponi dixcnint,
.
eo quod ignoias voces ac miuimc dislii.elas rdcn L
\
D Nequc vero id magnopcre iiMraudiim ost, vv>m
,
Grneci mulla quoque alia in fubui.is soleanl dclor, \ ;
quere. Caetcruni eadem ivgio IVrt c-iiam asinos
,
agresles, stalura maximos, ci p^lle iniruin in no (5 \
duin variegala, albo ac nigro colore sibi invirom
* \ , \
valde permislo : quippc zonas quasdam liabenl, a
, spina dorsi ad latera ct ad veiuivm usquc dcuiis \ \ :sas, ibique divisas, qtuc per cirrulos quosdam sibi
. ^ ,
iuvicein iimexa?, niirabilcm quamdatn lexiuraui et, ' .
liciunt ac varielatem. Pboenix ilem, avis iPiibnnn;i

VALESII ANNOTATIONES

(G8)
'.
Seribenduin pulo . Refertur tnim ad v<:cein
qux pncirssit, sciiicet. Mux legniduiu exisli-

nio , a<biiio
vocabiilt Ul csl , Vox tpliingi$ gravit magh etl
quum aculu.

PHILOSTORGII

500

Fermone celebrata, apu 1 eos nascitur. Psitlacum *\ ,

quoquc inde allatum vidi, quod genus avis est lo- ,
\ quacissimtim, et ad vocis liumana similituilincm
proxirue acc<tdons; variegatas praeterca ac punclis , ,
distinctas a^s, quas vulgo garainamidas vocant, ,
nomine cis iudiio ex genle, ex qna pluriin.c ad nos . \
,
deportantur. Alia dcnique complura nuiinalia citra
controversiam cximia ibi proveniunt, quoriim mul- . 6
litudtnem recensere prasens narralio reformidal. , \
Sed etaurum purisstmum illic gigidlur, aureis qua- ; , \ ' , \ .
8i fibris spoole ex ea lerra surgentibus, aliisque
\ \ ,
super alias jaceniibug, et auri illius produclionem
\ . \ \ aperiam ac manifeslam pra3bentibus. Quin et
\
fruclus apud illos pulcberrimi sunt el inaxirai, ex
quibus notissimae sunt nuces. Universa denique . \
Homeritarum regio usqucad Rubrum mare, dupli-
\
cem quolaiinis frucuiuin proventum reddit. Unde
etiam Arabia felix cognomtnata cst; srd ei genc- . ,
ralitcr, omnis ca rcgio quie ad orientnn solem
, \ \
vcrgil, reliquis regionibus omni ex parte multum
, \
prestat. Paradisus vero, cum tolius Orientis prne , '
stanlissimu* ac purissimus sit tractne, ct ccelum
babcat nitidissimum ac pulchcrrimum, aquis dcni-
; ' que limpidissiinis irrigelur, procul dubio totius
;.
lerrarum orbis cunclis in rcbus louge prastantissimus est locus, qui ad solis orlum Oceani Anctibus alluitur.
it: Athanatius Constantis gratta reslitutus.
AU Philostorgius Atbanasiiim, cum ad occideulalium parlium imperalorem venisscl, ejusque palalii C
proceres, ac praecipue Euslaihium comiiem rcrtim
privatarum, qui aucioritale plurimutn valebat apud
principem, donis ac muneribus sibi conciliasset,
lilteras a Gonstantc ad Gonsianlium altulisse, quarum baec erant verba : Alhanasius ad nos veniens,
episcopilum Alcxandrhe aJ ipsum perlinere manifestis probalionibus ostendit. Quare illum per le
conscquatur, aut certe meis armis eumdem rectipcrabit. Porro Ins littcris acceptis, ait Gonslaiiliuro
episcopos convocasse, ut una cum illis quid faclo
opus esset deliberarel; eos. vcro id consilium dcdissc Conslanlio, salius esse u i Alexandria Atbauasii jugo minimc liberarelur, quam ut belluin
advcrsus fralrem suscip.Td. Gonslantium itaque
pcrmisisse Albanasio, u l episcopaluni reciperet,
Georgium vcro per opislolam ad se cvocasse. Ac
Gcorgius quidem in Gappa.iociam, ex qua oriundus
erai, reversus est, ibique dcgens privata ncgolia
admiuislravit. Atbanasius vero, majore dcinceps

'. ", , , ,
; , \ , ()
, * ,

. , * \
.
, \
\ ,
* , 0 ,
. \
(G9) , '
. '
,
* .
,
, * ,
\
(70).

VALESII ANNOTATIONES.

(69)
.
Hunc emendavi ex codice Samuelis Bocharli, in quo
dieerte scriplum habetur , optime.
(70)

. Hunc locum non inlellexil GolboiredtiS, gicut

ox versione el nolis ejus apparet. Pmavit eniro (
Pbilostorgium id dicere, Athanasium, dum per Pahestinana transiret, cunctos episcopos ad consub-

VARIORUM.

()
.
De Gonslantis ad fratrem Gonsianlitim minacibus lilleris
vid. Socr. lib. n , cap. 22, 23; Soz. lib. , cap. 20.
Ita Aelio quod bic dieit Pbiloslorgius, prociil dubio
alumniosum essc, eumqne hoc tempore orlbodoxuiu

fuissc, quanquam olim Ariana labe infectum, docet

Jcobus Golbofredus, dissert. p. ili. De Maximo
Hierosol. ep., quomodoscgessiivcrsisAtbaiwisiuiii,
vid. SOCF. lib. , rap.

24, not.

ECCLESIASTICJ: IIISTOKMS

LIB. III.

5*2

\ , \ coufidentia pcr urbes Iranstens, smgulos episcopos

ad qnos accesserat, ad cotisubslaitlialis lidem ser
monibns suis excitabal, et alios qvtdem episcopos
verbis Albanasii nou obiempcrassc scribtt; Aelium
' (71) ,
vero episcoputu Palcestinac, qui iornicackrais rciis
,
delatus ftieral, cuni per coinnuinioiiem Albanasii
\ . \
id prolrum occullare vellet, ad ejus senlenltero se
,
Iranstulisse; eumdem tamcn brevi poenas dcdisse.
, (~2)
labefactis genilalibus, ac vermibus scaturienliMii,
, \
alque ita cx bac luce suMalimi. Maximum q:io;;ue
.
HuTosolymorutn cpiscupum ad scuienliam A i l u \ nasii dcclinasse scribil, tamctsi bic, in pcrsecu .
liono Maxiiniani,coiifessioiis gloria illustris Cuiss I , ct alterum oculmii effossum baberel. Ulil praelerea
Aibanasium paulalim mtitlos alios ad opiuiotiem suam prrlraxisse.
15. Ftaviam doxologia. A i l Flaviamim An*. " \ , U
tiocbeuum , collocla nioiiarboiiim miilliiudiim,
,
primum omnittmacrlamasse : Cloria Patri, ci Filio,
.
et Spiritui *anclo{T(\). Namexiis quiaUte iltum an, , *
lecesseranl, alios quidem dixisse : Cluria Palri per
, \ .
Filium in sancto Spiritu, alque banc ucclaiualiu ,
iiem usu magis rccepiaui tss*; alios vero diccre
.
solilos : Cloria Palri in Filio et Spiriiu tanclo.
1 4 . AriaA Catlwlicis peniius recedunl. Ail Aria*. ", \,
nos, quamvis in lidei doclrina dissemirent ab iis
,
qni consubsianlialem Filiiini praedi* abaut, in pre\ , \ , %\ , \
calionibiis lamcn atqne bymnis i*l consuUaliombiu,
, aliisque fcre omnibus , pnclerquam in mystico
. ,
sacriiicio, cum iiedeni coimuuwicasse. Posiquam
, vero advenit Aeiius, el dissensionis citca hxu
(73), \ \
, ,^, C quoque auclor fuit, persuasit coclui eorum qui
idein cmn ipso sentiebant, m , rupiis otunibits anii citias el consuetudinis vinculis, quibus antca cinu
.
bonioustajits conjuncli eraul, illis inaxiiuc advcrsam l;ict!t>iMMU coueliluerciit.
15. Aetim hivrelicus. Ait Aetium uriuni fuisse
'. " \ cx Ccele Syria; patcr vero jus, CUIII iu prasidiali
' (74) oilicio mililassct, inale reiu gessil. Cumque ia ejus (75). \
t

VALBSU ANNOTATIONBS.

glantialis fidem praBdicationibus suis iraduxissc.

Atqui contrariuni dicil Pbilostorgius : Alhanasiuin
ecilicel cuncios Putosliiue episcopos ad quos acc m e r a l , boruuutn esse, u l consnb.staiilialis lidem
ampiecletvnltir, sed millum moniiis ejus oblfinperasse praslor Aclium. Et baec quidem falsa ossc
loslalur syuodtis episcoporuni Palx sliux, qiuc eo
ti inpore a Maximo Hiero.soly:tiorum episcopj cuU D
b t i a est, nl sciibil Albanasius in Apologetico.
(7i) . IJunc locuni praeclare
rcslitui e.x ms. codice Samuelis Uocliarti, in qno
diserle ila sciibilnr, '
, cic. iiilerpres stiam Gr;i;c;c lingu;c
periiiam in tmc pra:cipiie toco palefecit, dtini
Avtitim ob adullcrii crimen in crucem sublattim,
f aais cruribus interiisse ceusel. Mox pro
, in Bocbarli codice ms. scriplum iuveni , quod inagis piobo.
(7ij . Maxiiuianum
pro Maximino posuil Pbiloslorgius.
(73) .
Non asscnlior
Golbofrcdo, qui >, orlltodoxo*
sive homouusiano* essc crodidil. Kcciius Lucas
llolslciiius II.TC vcrba oe Arianis intelloxil, quibus
aiiiloi Tuit Aelius, ut mplis omnibus aiuiciiiai et
C(Mi< nnli.e viuouus, quil>us barliMius jimcli ;
k

CIIIII oi-ibodoxis, p^ciiliarem ac propriam fa< l i o neni (Onsl.liiernit. Gene llolslenius ad oram sul
codicis liimc lorum ila iiilcrptclalur : In eadem
file comeniknli sibi couccn:ui, rupis ommbui, quhbus

cum

aliier

seniientibut

conjungtbaHiur.

lios et con&ueludini* vinculi$

ctiovem

ut con&lilueret,

auctor

conhuriam

amici*

hisce fa-

[uit.

(74) . . Arliculns
salis tniiicat nonitM) rivitalis bic dfsub-raii, ox qua
oiiuiuius eial Aelius. Geitc S.iuias in voce ,
Pliilnstoi^ii loctuii bunc drscribt ns, Auliticbiain
Afli> pairiam assignal : Nictpb. iu hb. ix,
bunc Pbiloslorgii locum ita cxprohsii :
. (Jiiem secuius Golbf> edus
b.ic Piiilosiorgii vtMba ita inliMproialus e8l : Ait
Aeiio pulriam fuisse Cueleu Syriam. Ycrutn baic locutio impropiia csl; patiiacnini cu;iiS(jue divilur, noii
prnviucia ox qua oriiniilus rsL, &ed civitas aul vicus
i'jus provincia*. Observa\i lamou pairiasn vocari sole.c a Pbiloslorgiu proviiicion, ex qtia qtiih orlusesL
Sic iu cap.8, Iii>. iv PbiU>>lorg<i, <u in cap.3,lib.vi.
(75) 2a>r ,

*
.
Ueciius apud Suuiaiu lnc locus ivfeniti*
boc . : $ ^
(70) Tbcodoril. lib. . r.
v

PHILOSTORCtl

534

moili statu mortuus essct, is gui tunc rector crat *

provincia?, facullates ejus fisco addixil. Ila Aelius (77).
8 *
ndhuc admodum adoJescens una cum malre ad
\ , summam egcstatem redaclus est : qua dc causa
. anriUciiiam excrcere aggressus est, quo tum
.>ibi, tum malri victum compararcl. Gumque lianc , |& \
arlem salis diu exercuisset, ob itidolis prasiantiam . \
(78) ,
ad pliilosopliicas disciplinas aniinum applicuil. Ac
primiim quidcm auditor fuii Paulini, qui ex episco- .
paiu Tyri ad scdcra Aniiochenam iranslalus fucrat. , ' Poslea vero cum nialer ipsius cxtremum diem
,
obtisset, cujus polissimum causa auriliciiue arlom
excolebat, totum se deinceps Aeiius ad logioe
studia convertit, ac brevi in disputando plerisque (79) \
superior visus est : ex quo etiam non mediocris
invidia adversus illum cxarsil. Verum Paulino quidem superslitc, vires suas compressil invidia. Ubi
vero Paulinus posl sexlum episcopatus sui mensera
VALESII

. ,
.
, * (80)

ANNOTATIONBS.

ceph. patriarcba in Chronogr., Zonaras in tom. I I

. Ac
AH/I., et Nicetas in Thesauro orlhodoxm fidei: qui
primum qnidem libenliiis lego cum
tamen enm cum Paulino Tyriorum cpiscopo, q u i
Suida, quam , ut babent noslri codiccs.
posi Eustalbium ad Anlioclienam sedem translalus
N?que enim palerAetii armatam mililiain secutus
est, perperam coiifuderuiH.
est. Scd ofTicialis fuit, sive apparilor prsesidis provincia; : q u mililia coborlalis dicebatur; eratque
(79) . In codice Samueli
longe vilior caslrcnsi mililta. cerle pro
Bocharti scripUim erai . sed pcr compcnoflicio el apparilione s u m i , jampridem observavi dium. Qtia? scriplnra vulenir eliam fuisse in cotlice
in Annolaiionibus ad Ammianum Marccllinum.
Golhofredi; quam ille, ulpoie in GraBcis exemplaPorro patrem Aetii non militem fuisse, sed oflioiaribiis legcndis partim cxercilatus. minime inlellexil.
lem presidis, binc conjicere licet. Primo, quia PbiNicepborus qnoque ita videtur bgissc :^ sic enjn
lostorgius subdil bona ejus flsco addicta <*sse a pr.ciiiuic Pbiluslorgii locuin exprcssit: .
side provinche : quod procul dubio fa< tum niiii- G
(80) ' . Uic locus Pliiloquam esset, si pater ille Aelii armalani mililiam
storgii inlcgrior exslat aptid Suidam iu ,
seculus fuissct. Miliies enim in alio foro judicabanlioc inodo : \ ,
tur, in foro scilic.et judicum militarium. Prselerca \
Suidas ( X Philoslorgio diserte scribil, parentes , etc. (b). ln Chron. . Hieronymi, cl in C/iroAeiii fuisse viles ac pauperes : quod ulique non
iiographia Nicepbori palriarcbx, Eulalius xxv i u i diceroi, si Aetius mililart genere orlus fuisset. mcraiur cpiscopus Anliocbise post aposlolos; qui
quoque, quomodo legiiur apud Suidam,
lameti potius xxvi dicendus erat. Nam Paoliuus
libeiitius amplcclor, quam , vel Tyrioruin episcopus, qui ab illis omissus esl, inler
, ut lcgitur in codice Bocliarli. Dicitur au- Anliocbenses episcopos qiiiiiluiu ac viccsiimim l o tem pro .
cum oblinuit. Porro qnod Pbiloslorgius dicit, Eu(77) .
In ms. codice Bocharli, el laliuin viccsimum terlitini fnisse posl aposlolos, itl
apud Niccpboruni in libro nono scriplum iuvcni - non ila inlelligeiidiim esl, quasi omnes apostoli
, quod reclius mibi videtur. Alii dicerenl Aiuioclieiiaui sedem oblinuerinl; solus enini Pelius
Anliocbenam calbedram lenuil, ul inlcr oiiinrs
.
(78) . De boc Paulino, qui ab conslal. Sed quod ab uno aposlolo geslum est, id
episcopalu Tyri ad Antioclienani scdem (a) iraiis- ab oinnibus simul apostolis gesluin esse dicilur, ob
cotlegium ct consorlium aposiolatus. Quemadmolaius esl, vide quae uolavi in Annolatiouibus ad
dum in cdiclo unius pracfccli prxlorio jubere dicchbrum dccimum ithloria! ecclesiasticcc Euscbii.
banlur eliatn cscicri, proplcr auctnrilaiera ejusdeiu
Golliofredus enim graviier hic lapsus est, qui Pauliuum bnnc anno Ghrisli 324 niorluum esse exi- *^ poteslalis, ul scribit aucior Qu(vstiouum Veteru et
ISovi Te$tamenli, capilc 97. Ecclesia iiaque ab uno
siimavit. Ab boc Pauliuo distinguendus est allcr
aposlolo ruudala, ab omnibus simut aposlolis recle
Paulinus, qui post mortem Pbilogonii Anliocbendicilur cooslilula. Cerlc Eusebius in libris llitlorias
si^ episcopi, panlo anie synodum Nicxnam, camecclesiaslicce, aposlolicanirn sedium succcssioncs
dcm Ecclfsiam rcxil : de quo mulla observavi in
cnuineraus, episcopos illarum semper vocat aposloAimoiaiionibus ad Sozoinenum, pag. 107, nol. 1.
lorutn successurcs : verbi gralia, Alexandriiias Ecllnjus Paulini praitcr Hieronymuni meminit N i n

VARIORUM.

() Valcsii aucioriiale motus In ea opinione aliquando fui, Pauliniim e scde Tyriensi ad Auliocbcnam traiisiaiuin fuisse. Verura re melius perpensa,
elsi libons concedo Paulinum synodo Nica3Jia3 aliquot annis supcrfuisse, Ecclesise laroen Anliocbepae
pracsedisse nego. Nequc ulli velerum, unico cxcoplo Pbiloslorgio, id ailinnant; nec ipsius Eusebii
locus quem ex lib. cont. Marcelt., cap. 4. pro se
adducii Yalesius (Euscb. Uul. lib. , cap. 4,
uul. I ) rilc imellecuts id sua.ict; ex quo uil aliud
v

exsculpi poiesl, quam Paulinum episcopaium T y r i

tanla cum laude adminisiiasse, ul AntiocbensisEcclesia in co tanquam proprto bono (fucrat enini
ejusdem Ecclesiae presbyier) gloriari soliia siu
Guil. Cave in EuuiiOj vol. 1, pag. 13!.
(b) Vide Hieroiiymi locum a Valesio adductura
in nol. 1 ad Sozom., pag. 107, ubt Paulinus uuincralur viccsimus sccundus Auliocbix epitcopus, ct
Eulalius vjocsiiuus qiiarlus.

503

ECCLESIASTICJE

HISTORLE LIB. I I I .

506

, ! , morluus, el Eulalius eju* locum stibstitulus esl,

tum vero invidiae livor, pristinum robur recuperans,
. , Eulalium inciiavil, u l Aelium Auliocliia expcllerct.
, ,
Igitur Aetius Anazarbmn, quae Ciliciae urbs est,
profectus, artem suam denuo oxercuit ad viclum
.
sibi comparandum; nec tamen a dispulatiouibus
, \
adversus cos qui cutn ipso congredi vellenl, penilus
, * \ ,
abslinuit. Porro cum giammaiieus quidam , ingerfii
. \
ejus admiraliqne caplus, arlem ei suam iraderc
. ,
aggressus esset, Aetius in domum ejus admissus
(81) ei ministravii, serviles operas praslans. ille
,
quidem libcnti animo Aelium artis grammaticae
, \ '
praeceptis inslUuii. Aetius vero, cum altquando
,
magistrum suum publice coarguisset, tanquam d i .
vina oracula minus recte explicantem, magnoqoe
, - eum pudore ob ejusmodi imperitiam aflecissct, b mc
,
mercedem retulit, ul ex donio bene de ipso merila
' (82) * - ejicerctur. Tnde ighur expulsus cum Aibanasio
, \ * - versatus est, Luciani marlyris discipulo, qui tunc
, \ . Anazarbi episcopalum regebat. Apud quem com
\ . ' evangelisias legissct, et singula quae in illis ocour \ , ruut accurate obscrvasset, Tarsum inde perrexit,
,
visurus Anlonium, qui et ipse unus erat ex disci . \ ' pulis Luciani. quo cum. Epislolarum Pauli expla,
naiionem didicissel, satis diu cum eo v i x i t , in
,
presbylerorum ordine adbuc consliluto. Ubi veio
, (83)"
Aiitonius ad episcopatum evectusesl, nccerudiendo
' , \
Actio vacare amplius poleral, iieruin Aelius A n
liochiam rcvcrlilur, Leonlium audtlurus, qui lunc
, \ icmporis presbyler cral Antiocbiae, ei unus fuerat
. , C
nudiioribus L u c i a u i : bic propbclas, ac praecipue
, ' ,
Ezecbiclem exposuil Aetio. Sed rursus inyidia, ut
, soiunial Pbiloslorgius, sed u l verius aliquis dtxe6 .
r i t , linguae inlemperanlia et dognialum impielas
inde eum ejecit. lllinc igilur Aelius in Giliciam
()
profeclus cst : ubi quidam ex luurcsi Borboriano (84), ruiu, pro defensio e doginalis sui cum eo congrcs . ' , \
sus, pcnilue cum vicil atquc oppressit. Quam ob
Cgv , e x

VALESII ANNOTATIONES.

clesiae episcopos enumcrans, nou solius Marci, sed

generaliler aposlolorum succcssores noniinai; idein
qooqiie observat in episcopis Anliocbise. Ila ctiam
Irenaeus in libro primo, de Hygino loquens Roraanae
u r b i s episcopo, eum nonum locum episcopalis succcssionis lenuisse dicil posl apostolos; sed ei Laiinos eodem modo locutos invenimus. Cerle Ruiinus
De adulleratione lib. OriqenU ila dicit : Clemens
D
aposiolorum discipulus, qu% Romance Eccle*i(e post
aposlolos epitcoOUS et marlyr prcefuit.
(81) , .
Hunc locum
emeuiiavi cx codice Bocharii, in quo diserte
s c r i b i l u r : et paulo post, ' , opliine proc u l dubio.
(82) Ara6ap&r .
Lncas Holslen i u s ad latus sui codicis einendavil .
0

Bocbarli auleno codice noscio quis adnotavit, forle

scribendum esse . Ego mallem legere,
' .
(83)
.
Procul dubio
scribendum est , qucmadmodum legilur in nis. codice Bocbarti.
(84)
. Assenlior viro docto, qni ad lahis codicis
Bocbarliani ad vocem , aduolavil scribcnduin
vidcri qua quidnm cmcndatiune nihil ccrtius.
Imerpres quidem Golliofredus in bujus loci versione
lurpiler ballucinaius esl, cujus versioncm Lucas
Holstenius in suo codicc ita etneiidavil : &orborianorum aliqnis ralionibus propriam opinionem
propuynans, cum eo congresws peniiut ipsum confutavii.

VARIORUM.

() . Burboiiaui, seu Bo loril?e, brcretici cxorli lemporibus Adriani imp.

rbrca an. Cbr. 1 2 0 , out, ut ail Pbilaslrius in Caiul.
[larrettc, vitiis implicali sccculi, el malis concupiuentiis iervietites, judicinm twn sperarunt fuiurum,
ud ffoiius carnuiem sajculi concupisccntiam luudu-

runl. Sic dicti cx Graeco , ccenum. Sic eiiim

idem : Ui ilaque in ccenum eunte$, el inde oblili de
cxno facies ei membra tua delormanies, eadem re
cnnclis velut culpandam Dci creatnram demonstra~
bunt. Vide TbcoJoriL ttatret. fab. lib. i , cap. 13,
ct Epiph . baiics. Giioblicoruiii - 0 , u 5 .

507

PIHLOSTORGIl

508

causam despondere animum coapil, nec sibi am .

, ,
plius vivendum esse exislimabal, cum mendacium
veritate potenlius esse cerneret. Dum sic anirao , aflectus essel Aelius, visio quredam, u l lingit Pbi- (85)
loslorgius, et oblata est, qua? aniinum ojus erexit
ac confirmavit, signis quibusdam exliibens invictairj . ' , vim sapienii.e, qux illi deinceps adfutura essel. Ex
\ \
eo lempore id daluin esi divinitus Aelio, ut a nemtne in disputalionibus vincerclur. Mec multo , '
posl Apblbonius quidani Maiticbaeorum insaniae . \
, prapositus, c l tum sapienlix, lum eloqucntiac causa
.
' ,
magnaro apud mullos gloriam conseculus, iu urbe
, Alexandria cum eo congressiis csi. Etcnim Aetius
,
cx urbe Atitiocbia ad eum venerat, fama bominis
. \ excilus. Ulii vero ad cerlanicn venlum e s l , non
valde pndixa dispuialione babita Aetius Aphtho- * ,
nium ad sermonis inopiam redacltun, ex rcagna , \ ,

gloria iu summum dedecus atque ignominiam de . ,
pressil. Quare Apbibotiitis pncier exspectationem
,
vicluin se aegrc ferens, in gravissimum morbum
incidit, quem mors brcvi subsecuta est, cum ullra \ .
(86), ,
scptera d es post bauc acceplam cladem superviere minimc potuisset. Aelius vero adversarios \ . '
uos eermoiiibus ubique stipcrabal, et illuslreu ,
victoriam reportabat. Per idem tempns medicirce
qnoque operam dedit, quo non solum animorum, ,
vcrum etiam corporum rnorbos curare posset. . ,
, | '
Ilabuil autem in ea disciplina magislrum Sopolim,
viruin 111 bac arie nulli secundum. Porro Aelius , cum in hac arle uiedica excelleret, gratuilam indi- Q , genlibus operam praslaba!. Quod si fortc ipse (87) ,
rebus ad vilam necessaiiis opus baberet, ad aliquem
, .
ejusdem arlis opiliccm noclu accedens, ne ititerdiii
* , '
a gravioribus negotiis avocaretur, quodcunque
\ *
auruin peritioris arlificis indigcbat manu, illud
. *
celeriler elaborans, ineicedem ab aurifice referebal, eoque niodo vilam suslentabat. IIxc vero p r l o cipatu Couslanlii acciderunt, eodem leniporc quo Theopbilus ex Iodia reversus Amiocbia? mort*
batur.
'. " , \, \
16. Ail Aetium, cum advcrsus Basilium Ancyra,
, \ ,
et Eustatbiiim Sebastiae cpiscopum d<; consubstan\ ,
tialt disputans, omiiiutn bonitnum infantissimos
eos ostendissel, ut quidcm isle conQngit, impla- ,
cabili odio ab illis demceps exagitalum fuisse.
, .
17. Leonlius ep. Auiioch. Lcoulitis is, qaem
*. " , \,
prcsbytcrum ac praecoptorem Actii fuisse supra
\ ,
reiulimus, cum ad episcopalum urbis Aniiucbia?
,
VALESII

ANNOTATIONES.

. Reclius in D Verba Grogorii Nysseni sic babenl:

coOice Bocharii scribilur . Nec displicel con jectura Holsleuii, qui in niargine sui codicis amio; ,
lavit scribendum sibi videri .

(86; . Aetium medicinae
, clc. Quem locum prorsus
artem bviieraltigisse lesialuretiain Gregorius Nysinfeliciier veriit Gretserus hc modo : Quippe t i netius in libro primo conira Eunomium, pag. 295.
/ufit, relicta cultura vinew quampossidebat ( quam
Gujus libroe si lcgissel Jacobus Gotbofredus, pluri- juste, tacebo, ne vidcar odio&ius narralionem auspimum cx co utilitalis pcrcipcre poluissel; nnilla
cari), principio qnidemfactum esse fabrum caminaenim de Aelio, ejnsque studiis atque inslitulis illic
riwm, elc. Hunc Gregorii Nysseui IOCUIU citat ciiam
referlGregorius,qiia3 non legunlurin Pbilostorgio:
Nicetas in Tliesanro orthodoxie fidei, lib. v, cap. 5 0 .
cujusmodi illud est, Actium primo quidem Auip(V
(87) .
Maliin scrilidis cujusdam scrvnm fuissc, detndo vero nrsrio
bere rlc. Pro , in codice lk>qua arlc roanumissum fabtum ;erarimu cxstUissc.
cbarli scribilur simplifiier .

$0

E C G L E S I A S T I G J E H I S T O R I J E LIB. l i l .

510

:. , promolus fuissct, discipiilum suum ad diaconalus

.
gradum evexit, eique perniisil ul ecclcsiaslica do
gmata publice in Ecclesia doccrcl (93). Venim Ac. , (88)
lius diaconi quidcm funclioncm detrectavit, do , cendi vero munus libentcr amplexus est. Gtimque
\ . "
illic tandiu mansisset, quantiim sibi suflkere judi (89)
cabalad sacrarum disciplinarum Iradilionem, rur^, \ .
sus Alexandriam perrexit. Jam cniin illic agebat
Atuanasius. el uiagnis viribus dcfcndebal, prorsusque nccesse erat ut a'iquis ei resisierct.
18. Flavianut et Paulinus Uonth deposili.
\ " , \
- A i l Pbilostorgius Flaviaiuini ac Paulinum, qui
,
Antiocbenum episcopaluin i i i k r se poslea divise . r u n l , a Mipradiclo Leonlio, utpote conlraria ipsi
;, lc . *
senlienles, deposilos essc. I l i vero Eustalbium se (90), cuti fueranl, cuin is in exsilium abduceretur. Qui
, quidem ex sacerdotali inuuere Anliocbensts Eccle .
si;e, seu potiusex uuivcrsa religione, nibil oinnino
temporum vkissitudine passus csl inlcrpolaii.
19. Aeliu$ episcopatum recusat. Ait Philostor'. " \ & ()
, , \, giasAeiium, cum Secundus ei Sertas ad episcopa, , - l i m gerendum eum elegissent, assentiri noluisse,
(91) cum dicercl eos non purc nec sancie divitia celebrare mysleria, utpoic qui Homousianis permisll
.
egsent.
*. " , \, -_
20. Eunomiut. Eunomius, cum fama ad ipsum
- perlata essei de Aeiii sapienlia, ex Cappadocia
, . - Anliocbiam profectus, in colloquhim venil cum
\
Seiundo. Hic vcro Aelio, qui lum Alexandriac de , , (&) ^ gebat, Eunomiuin commendavil. Ambo igitur simul
habitarunt: Aetitts quidcm docens, Eunomius vero
.
sacras disciplinas percipiens.
\ " \ ,
2 1 . A i l impius Pbiloslorgius se encomium Eu, (92).
nomii conscripsissc, nec erubescit id profileri.
'. " \ ,
22. Constans, Magnentius et Veteranio tyranni.
*
Ait Gotislanlem, ob studium erga Atbanasium, a
. , \
Magnentio tyranno exstinclum faisse. Post cujus
" obitum, cum Constanlius Edessae in Mesopotamia
( - moraretur: id enim exigebat bellum Persicum (91);
), - eorum soror natu maxima Gonslantina, quae vklua

VALESII

ANNOTATIONES.

( 8 8 ) * . Non dubito quin scri- malim legere,

bemlum *it quanquain pro vocabulo
, lilveiuius boc loco lcgerem . Ariani
, elc.
(99) . In codice - D cnim, quorum anlesignani crant Secundus et Scrras, non comniuuicabanl Homousianis, sed iis lanrliarti scriptum invcni, . Qtiare
tum qui profitebaiiliir. Verum, re at dubito quin scribenduni sit boc loco,
tcnlius cxaininala, nilitl bic iuuundum ccnseo.
. Eumdem errorein paulo antea observavi.
(90) *
. Ariani cnim llomousiams eo quidem icmpore in
Oricnle coiniminicabant, ul docel Sucratcs in lib.
Asscnlior Gotbofredo, qui ha?cde Leoulio, aun , cap. 22.
lem Je Eustaihio di<:i recte observavil. Ejusdem
b*ontii Antiochensis episcopielogiuin exstat in Chro(92) .
Scribcndum cst
uico AlexandrinO, p. 672.
, vel cerle .
(91)
, elc.
(93) Tbeodoril. 1. u, c. 24.
nianiiscriptis codicibus Scortarensi el Bocbarliano
(94) Soz. lib. iv, cap. 1.
Scripium est , elc. Proinde
VARIORUM.

() $. Erant bi Ariani opistopi, Secundus qiiidcro Ptoliiuaids in iEgypio,

Serras vero Parxtonii in Libyn.

(b)
. Eunomtus Aclii non mndo
discipnlus fuil, veruin ctiaiu ainanuensis, ut habet
Socr. lib. n, cap. 55, in fln.

512

PHILOSTORGH

erat Ilaimiballiam, limcns nc Magncntius tyrannus (98) ('),

uuiversum imperium sub potestatcm suam rcdi ,
geret, Veteranionem, iinum ex magislris milili:**,
Ciusarem renuntiavit. Videbatur autem illa id suo .
jure facere, propferea quod communis corum pa- , (99)
ter, duni viveret, diademale eam coronaverat, ct ,
Angustam nuncupaveral. Gonstantius vero, bis co- .

gniiis, statim diadenia inisit ad Vclcranionem, imperatoriam ci digniiatem suffragio suo contirmans; , \
postea vero adrersus Magnenthim in Occidentis
partes ciim exercitu profectus, sub oblenlu collo- , \ quii quod cum Vctcrauione amice inire volueral, eo ,
, \
quod is defectionis suspicionem prabuissel, eum
comprebendit, et imperatoria vesle exuit. Nullo lamen alio affcctum incommodo, imo vero mensa? , \ stitt adbibiluni, Prusam Bitliyniae amandavit, am-
\ ,
plos ac magnilicos sumplus ei constiluens, provi- \ ,
densque ne quidquam eorum quibus privatorum
, bominum vita bealc transigilur, ei deesset.
, .
25. Jacobus Nisibenus (95). Ail Philoslorgius,
*. "
Saporem Pcrsarum regem Romanis bellum iolulisse, , \ et Nisibin urliem oppugnasse; verum re infecla, \
pneler omnium opinio^em pudore affeaum reces- ,
eisse, cuui Jacobus, urbis illius episcopus, civibus qtiid faciendum esset coinmoustrasset, et Grma in , \ ^ , Deum spe ac fiducia pro salute urbis adoiirabililer .
propugnasset.
\ " ", ,
24. Alpet Succi el Julia (90). Alpes, ul ait
Pbilostorgius, tam Succi, quam hae quae Julia? vo- \ , \
cantur, IransiCus sunt angusli, inaximis ulrinque , \ '

"",

w. ..#.ww

~IIQHUII ,

u . 1 |<

,-

r\

monlibus unum iu locuin, ila ut fere sibi muluo

<& .
junganlur, cocuniibus. Porro Iransitus eimiles . ' "
\ (I)
quodammodo sunl angusltis Tberiuopylaruin. Sed
\
JuliaR quidem Alpes Gallias aique llaliam dividunl;
Succi vero inter Daciam siti sunt el Tbraciain : , quoruni anguslias cum occupare tcnlasscl Veic-
,
ranio, defecliouis guspicionem Constanlio prxbuil. .
'. " 25. Gallu* Cws. Dum Gonstamius adversus
Magnenlium lyrannuni expedilionem pararet, nun- ,
lius ad eum perlalus esi, Pcreas cum ingeniibus \ , *
copiis adversus Oriciuis provincias moveri. Quare , ' . ' \
necesse babuit Gallum Gxsarem nuncupare, el

contra Persas in Oricnlem miltere. Eral aulcin
, \
Gallus fralcr ejus pairuelis; etenim Galli palcr
Gonslantius fralcr fuil Gonslanliui Magni : cx ,
quo orli erant Goustaniius et fraires ejus.
26. Crux Hierosotymis in ccelo vita (97). El
-'. *0 .
Conslanlius quidcm vicloriam de tyramio reporla- , \
vit, CUJII signum crucls illic quoque visum csset,ad
, )
longissimum spatium proiensum, ct diurnam l u - . "
VALESII

ANNOTATIONES.

(95) Theodurit I . , c 50.

(96) Socr. pag. 108, . i .
(97) Soz. pag, 134, 137.
(98) .
codice Bocbarli scribitur. Sed veruin cjus nomcn cst
, ut in Annotaliouibus ad Auiniiaiium Marccilinuio observavi.
(99) . Nemo non vidct scribeiidum
csse , quamvis iuatiuscripii codiccs repugiicnl.

(1)
.

manuscriptis codicibus nostris buiic loctim iia scriptum inviMii : \

. Verum lia? voces \ prorstis
expungonda? sunl, snperflux. Cerlc Nicepborus
in libro nono capiie Iricesimo secundo, bunc Pbilostorgii locum dcscribeus, duo ba^c vocabula praetermisil.

KCCLESIASTICjf: HIST0HI.<E U B . I I I .

514

ii * ; -
,
.
\
, .
\

. \ '
\ , ' , :
,
\
\ .
,
, \ \
, ,
,
.
* , \ .
\ . , , ,
\ \ , *
.

cem splcndidissimis ad sluporcm usqtie radiis

longe supcrans. Apparuil aulem Hierosolymis, circa horam terliam ejus diei qiae vulgo dicilur PeiiCecoste. Porro hoc signum divinitus picium a Calvariae monle nsqtie ad monlcin Olivarum perlingerc
videbalur, niagna iride inslar coi*onai i lud undiquc
anibienlc. t tris qnidem Ghrisli cruciiixi el in
coelum assumpli clcmenliam designabat; coroi a
vero, imperaloiis vicioriam. Porro splendidtim islud
ac veneramlum signum ne mililum quidem oculos
cffugil, scd ab utroque excrcitu clarc cunsp^-ium ,
Magnenlium quidemel eos qui a pirtibus illius stabanl, utpoie diemomm) cul ui addiclos. supra moduin t e r r u i l ; Gonslaulio vero cl iis qui cum illo
craiu, inviclam qnaindain fiduciam addidit. At Ma gnenlius cum a Coiistautio primum viclus fuissel,
poeiea viribus paulalim resumplis, secundo proclio
congres.siis, penilusdebcllalus esl, amissoque propemoluin o m . i exercilu suo, ad urbem Lugduniim
profugit. Ac primo quidem bcnevolentia; sperie
fralnin suum inleifecit, ul bostium nianibus et injuriis euin criperet. Doiude vcro ex propinquioribus qiiemciiuque adesse viderat, codein suslulit
niodo. Poslrenio ipse in gladium quem peclori suo
supposuerat, incubuil, transHxoqiie dorso animaru
exbalavit, cum per amios fenne quatuor tyrannidcm
cxercuissel.

*. " \ \ \
" ,
^, \ (2)
\
, , \ .
"
,
, \ '
, \ . \
, \
* / ,
. \

.

27. Aetium Gallus in amktliam recipit. A i l

Philostorgius, Basilium et Ejstalbium, susceplis
adversus Aclium inimiciliis, absurdas quasdam calumnias ronGnxisse, el Gallum contra eum incilasse:
adeo ut Galltis lanqnam episcopis fidcm babens, et
ira excandfsceus, Aeliuni perquiri jusserit, ct fractis cruribus oecidi. Sed cum Leonliiis episnopus
AiUiocbiiK conltaria iis quaB conlra Aeliuin dclala
fueranl C;csari rclulissel, datnnaiionis senlcntia revocata esl, e l A e l i u s non multo postin conspoctuin
Galli vcnil, el iulcramicos ejus babilus esl. Missus
est etiam sa^pius ad Juliamitn, ac p:a;ciptie co lempore quo Gallus fratrem suum ad supcrslilioiicm
gentilium derlinare didicerat; miUebalui* aulcm eo
consilio, ui Juliauum ab impiclate revocarct. Sed
ei Gallus Aclium sacrarum discipliiiarum iuagistruiii
sibi adscivit.

'. 2d. Gallus calumniU appetilus, Gum Gal!us in

,
bcllo adversus Persas admodum sircnue se ges^is . \ set, calumnialorcs Gousianliuin ad in\itiiam conc; ,
tsrunt. Gonstanliiis igilur, bcllo Pcrsico viiitile ac

foitiludine C;L'saris G.Ili jam sopilo, Domili urjni
, pntifeclum praeloiio misit, boc ei dans occulle in
, mandalis, nl egressus Galti ex itrbe Antincbia com*
, ' primeret. Hac enim ralione gloriam Galli ex o i i i tudine reique publicae cura iinminu re cogilab.tf
- Domiiianus vcro, non niodo nun inoderatius iis
f

VALESU 0 0 3 .

(2) ' .
Mallem scribere
' , ln manuscripto codice Samuelis Bockarli legitur, \ . Post ubi legitur (-

, sciibendum est ,
ut in codice Bocharli scriplum inveni.

513

PHlLOSTOKGll

510

<ju;c ipsi impcrata fuerant, vcrum ciiam audacius

, \
\ , *,
igens ac seulicns, cum veuissel Antiocbiam, in qua
Gallus morabainr, ne in conspectum quidera cjus ;, *
. 0vtMiire suslinuit. Quam ob causam, cl ob alia quaedam qnae incidf rant, Gallus prafectum, ut iasolen- , ,
lem ct conlumacem, exlremo supplicio aflicere de- \ (3)
crevit, el Montiuin ad hujtis judicii sociclatem as- . *
sossorem sibi assunipsil. Hic vcro, hnmodcrala usus , , cotiQdentia, Gallum liis vcrbis compellavit: Ne cu- aOat (4),
ratorcm quidcm urbis libi creare licet. Quonam ; ' () igilur niodo prxfectum praetorii pos*es occidcre? , \
(\ Quibus verbis exa<perata Constanlia uxor Galli,
quod Gallus, qui el Gacsar ct AugusUe maritus erat ) , *
(banc eiiim diguitalcm a p.ttre ipsaacceperal)>t'jus- otv. " nwdi couiumelia afficeretur, ipsa suis manibus
Moutium cx tiibunali deiraclum protectoribus Ira- . ,
didil. Qui confesiim eum abripientes ad Domitiani
, prxtoiium d< larunl. Gumquc illum ctiam ex t r i - . \ , bmiali detraxissent, ambos funibus ad ulriusque xa\ .
pedcs adnexis, miscrandum in modum interemeruni. Idque ccleriter facium est, consenlienle eiiam
Gallo.
,
EX LIBHO QUARTO.
'. " \
1. Galli cccdes. Conslanlius, cum ea q u Mon ac Domiiiano acciderair, comperissct, iia excan- , \ ,
. ,
desi-eos Galltim ad sc cvocavii. Hic vcro, elsi nibil
boni de bac cvocationc suspicarelur, lauien mc- ' (5),
^ ,
tiiens ne, si rc< usasset, bellum civile commoverelur, mandaiis oblemptravii. Anlegressa auiem esl (6). \ ,
Cotitlaiilia, prior fralrem couvenire sludens, el pro , \
nia:ilo einn exorare. Sed ciun Bitbyniam vcnisset, C . ' ,
\ \ . *
\\.. siinul ac viiac ejus cursnm repenlina mors inler \ ,
rtipii. Quo casu Gallus, in graviorem nielum con . '
jertus, priorom lamen senleiuiam non mulavil.
. \
Pi ofectus esl auiein una cum ilto etiam Tbeopbilus
, ,
Indus. Porro cuin Gallus iu Noricum venissel, ex
, ,
urbe Meuiolauo in qua lum degebat Conslanlius,
, ' ). missus csl Baibalio magislcr milituin, qui et GalVALESII ANNOTATIONES.

(3) Kal . Fallilur vir doctus, qui iu

Gallum Gscsarem ila admon-bal: Non licet tibi w*
margine codicis BoMiaili annotavil forte scribencuratorem quidem urbi$ promoverr, quanlo niinus / i duiu esse . Ilic enim es( MoiUius quaBStor
cet prccfecium occidere f Sciendum est. curasacri Palalii, de quo Ammianus Marcell nus loqni tores civilalum ab ipsis imperaloribus promoveri
tur in lbro decinio quarlo. Ejusdein mcminit Gresolilos, ut nolavi ad Anim. Marcellin. ProindeGal*
gorius Nyssfims in libro primo conlra Eunomium,
lus, quippe qui iinperalor nun esscl, sed C;csar
pag. 294: \ \ D duniaxai, id est, imper loris minislcr, curaturig
., elc.
crcandi polestatem non Iiabcbat.
(4)
.
(5) " . S; ribendum pulo
Hunc locnm rion inlellexil Golbofredus. Nam logi- , id est, conjecians.
slam quidcm, ralionarium praefecii preiorio iutel(6)
. In margine codilexii: vero accepitpro ,
cis Bocbartiani adnulaluin est eadcm mauu, dee&se
id esi, inierficere. Nos jain prideui in Annolaltonibic aliuuid: sialimque alia manu adjccluin esl forlc
bus ad l.brmn xiv Ammiani Marcellini, pag. 36, et
. Quam lamen conjeclurani non probo.
Ncque entin bsec locuiio salis eiegans initii vidctur.
in Annolalionibus ad Historiam ecclesiaslicam Eusebii, obsei vaviinns logistas csse curatores civiia- Exisiimo igilur nibil decsse. Esl eiiim loculio famituui. vero idcm esse quod promo- liaris Pbilostorgio. Sic infra in boc capite de eodem Gallo dicit; \
tere, wi creare, nemo esl in Grsecis littcris inedio .
ciilcr vcrsalus qui nescial. Monlius ergo quacslor
VAIUORUM.

() .
Gonstaniini (ilia,
ideo<|uc, ui videlur, Augusla bic appellala ; Aiinibalbauo prius uupia. Hauc allcram Megajrjiu -

cat Ammianus Marcellinus i b . xiv initio : qacas

^ide. W. Lowlh.

517

E G G L E S A S T I G J E H I S T O R I ^ . IV.

518

, -
()
efa .. *
,
\ ,
* , ,
\ .
,
,
(7) , . :,
(8),
,
, , ^
, . ,
, \ ; .
(9/ ,
\
* \ , \ , ' \ ,
*\ \ ^ .
. \ ,
,
\ \
.

lum purpurea vcslc e x u w t , ctin quamdam Dalmaiiae

insulam itdegarH. Yerum Tbeophilits, qui aderat,
rem ad cxilum perdtici liaudqtiaquani passus esl.
Nmn quo lenipore Gallus Cresar factus est, ipse
jurisjurandi quod inler Galluni et Consianlium inlerccsscral, qtio mutuam inter se amiciliam, nec
allerum alleri unquam insid aturum esse spoponderant, inicrpres fuerat, ct muluam iiiler eos toncordiamlconlinebai. Constantius igiiur, dc Tlieophili
inlerccssione cerlior facius, cum quideni in exsiiium
iiiilli prapcppii, Gallum vcro puipura uudalum, p i i vali habilu in instilam deporlari, illic a mililibus
custodiendum. Porro Eusebius eunticbus qui ad
prxposili dignilalcm evcclus ftierat, cl i i qui cum
illo eraut, Gonsiantii auimum adlmc niagis iuritarnnl advorsus Gallum : meUicnles scilicit, ne Constaiilius aul jiisjuranduin in inemoiiam rcvocans,
aulpropiiiquiiaiem sanguiiiis rcve riius, Caisaiem ab
cxsilin revocaret, ncve Gallus ex eo discrimine elapsus, ipsos iv.alos malc perderet. Ilorum igitur fraudibus aiquc insidiis, wissi siinl qui GalUim interficercnl. C:de lamen nonduin pcrpetrata, pocnilcntia
ductus Conslanlius alios misit qui cxdem ptoliibcrenl. Ycruni Eusebius istis persuash ne ad insulam accoderciil, ncvc prtncipts rescriplum quo ca>
des Ga!li inbibebaiur, cuiquam cvulgarent prius,
quam Gallns gladio vham ftniisscl. Idque ila gcslum
est ut ipsi niolili fiieranl. Quamobrem Juliauus
postea inpcrium adcptus, Eusebium ac socios ob
G injuslam Galli cacdcm capilali supplicio affcit.

2. Julianut Cw*ai in Galliat missut. Porro
, \ , Constaiiiius niolem totius imperii considerans, et
quod solus i i se ei sustenlandae baudquaquam suf ficcrct, Julianum Galli fralrem, ex lonia accitum,
^, ,
Ca-sarem consliiuit, Ilclena sorore sua ci in conju15 .
gium data. At Juliamim quidcm ad cuslodiani Gal
liarum protitius misil; nam in illis partibus res ad .
modum perlurbalai cranl.
'. , *
3. Liberii Osiique lapsus. Ipse vcro Sirmium
\ ' iiptov
pror-clus illic conscdii: quo quidem lemporc eliam
, \ Libcriuia cpiscopum urbis Uomne, qucm Boinani
summostudioflagilabant, ab cxsilio revocatum civi . ,
bus suis rcddidil ( H ) . Tuiic c iam ruindcm Lil>e \ (10) \ \
0 ritiiti, cl una cum illo Osimn episcopum, conlra
9

VALESn

ANNOTATIONES.

(7) Tdr \ . Procul dubio scriIteodiim esl, /; u l margine codicis

Bocbarliani adnotaltir.
(8)

.
Codex Btcbaitt babet .
(9) . Scribendum est proctil oubio . Esl autem circumcursalio, ve) ambitus. Glossa veteres,
ambiiiosui, , umbitut. Rccle igilur L u -

cas Holsfciiiiis Golbofrcdi inlerprotationcm cniciu

dans, pro velocitate ivposuerat intiautia. Siimilur
eliam boc veibum : fraude et insidiis ac cicunivcnlione.
(10) . De Libcrii
8ubscriplion: in synodo Sirnueiisi, vido, si placel,
qiue notavl al caput 15 libri iv lluloria: cccleiiatlicw Sozotnoni.
(11) Suz. I . iv, c. 15.

VAIUORUM.

() rtva . Flanoncm vocanl Socr.

L u , c. 54, el Soz. lib. , cap. 7. Porro Eusebiuin
oimicbum in rausa fuisse, nl Gallus inlcriicerelur,
scribit Julianus imp. in Epistola ad semtum popu-

luntqne Atheniensem, png. 501, cum ait, Gallum occismii in iuihis spadouis ct cubicularu gratiatn,
, \
.

619

PlllLOSTORCII

consubstanlialis vocabulum ol cotilra Alhanasium

sub>cripsisse ait Pbiloslorgius, cuui synodus qua>
dam illic collccla cssct, et supra memoraios in senlenliam suani perlraxisset (12). Poslquam vcrosubscripsisseul, Osium quidein ad scdem suam Cordubam scilicet Hispani.c reverpum, Ecclesiam ejus
loci gubemasse, Liberium vero Romana? Ecclesiae
prxfuisse. Ai Felix, qni absculc Liberio episcopus
fucrat ordinalus, ad sua se recepil, cpiscopi quidcm
cligiiitatom relincns, nulli tameu prrsidens Ecclesix.
4. Eudoxius ep. Anlioch. (13) Mortuo Leonlio
Antioclieme urbis cpiscopo, Eudoxitim ex urbeGermanicia translattim, hi qui ejusdem cum illo opiniouis erant, tit aii Pliilnsiorgius, in scde Anliocbcna collocaruul. Porro Eudoxius Arianorum quidem sent> ntiam scquebatur, nisi quod cx libris
Aslerii, ad sciilcntiam eorum qui Filiuin siinilem
srrunduin siibslaiiliam profllebanlur, abductus
fiicrat. Sed Ariani, euro ab boc dogmate reirabeii*
les.ad dissinilissubslanlia?assertionemrevocarunl.
Gailcrum Pbilostorgius ail, Eudoxium nioribus mitem fuissc ac modestum, nec metliocri solcrtia ac
dcxlciilaic pi lediiinii ; ob iguaviam tamen ac l i m i dilatem magnopere iraducit; palrcm cjusCaesariuin
nomine ait orlum fuisse cx Arabisso minoris Ar-

520

", '
,\ . Lr.i\
, *.
, \
'
. , '
, ,
,
.

\ "
, , \, (13') *;>.
' ,
* . Ot
.
\ , \
, ;
'
( (14)
), , , ,
, \
.
nienise oppido; cumque liccl in amores mulierum effusior fuissei, vilaro lamen consummasse mariyrio,
quod el inaculas t-jus abstersit, et corouas atblelicas insupcr ei contulii.
5. Eunomius. Eudoxius, ut ait Pbiloslorgius,
'. " , \, : Eimoiiiiitni ad diaeonatns gradum proniovil. Verum
, , \
Eunomius, priusqnam univcrsain eomm doctrinam
(15),
accinaiissinic diiiicissel, muuus illud suscipere re- C ,
cusavit.
6. Babilius Ancyrieep. Eudoxio invidet. Cuoi
*. ", \, Ailioclicnsis ecclosine admiitislra io iradila esset
,
Etidoxio, ail Pbiloslorgius Basilium Aiicyranura
' argir admoditm id lulisse. Ipsc enim ad eain sedem
.
cupiditatis oculos adjeceral, ojusque amorcm penilus iu animo dcOxum circtiniferebat.
*. "Oct, , ()
7. Theophitu* Indus Augnstam tanat. Conslanlius, cum uxor ipsius, (juain quidem summopcre ,
,
amabat, furoribus uteri laborarel, necesse babuil
VALESII

ANNOTAT10NES.

in Annotalionibus ad librum quartum SozoroeiiL

(12) Tlieodorit. Ub. , c. 47.
(14) . De boc O s a r i o Emlox.i patn*,
(15) Tbeodor. lib. , c 25.
deque ejus martyrio mulla babel Suidas, ex Pbilo(5')
.

codice Bocbarli euieudavi . Et paulo D slorgio procul dubio desumpla.

(15) Uplr

pnsl, , ex eodem codice reslilui
.
Hunc Pbiloslurgii locum lcvi iuula*
. Porro rallilur bic Pbiloslorgius, el qui
tione resliluendiiin esse exisiimo, in butic roodiiiu :
euin secutus est Goiboircdus, qui translatioucm
\
Euduxii cx episcopatu Germaniciensi ad sedem Anid est: Eunomius diaconalum hibi obtutum suscibenam conligisse pulanl post lapsum ac restipere recusavii, priu$quam univertam eorum doctritulivHiem Liberii poiitilicisBoiuani.Etenim Eudoxius
num, Eudoxii scilicel atque Attii. accuraliaiim
p<rAuliitcbiani itanslaius esl annoClnisti trecentesinio
cepi$$et.
exagesimo scpiimo. Liberius vero anno sequenli
propriaui bedem est resiilulus, ut oslendi
VARIORUM.

()
.
Euscbia harc
csl: qiiaiu sleiilein, ipioad vixit, iuisse teslaitlur
Am. MaiLTllimts lili. , cap. 11, Zonaras ei Gcpicnus p. 2iU. >ecTbcupbili cutatioiii (qualisiuu-

q^ue ca fuil) din suporvixil: quippe Coiislantius

taiistinam, aliam cuiijugem, duxerat auno GUr
360, amima jampridem Eutebia, inquil Marceiliuus
Jib xxi, cap.*6.

ECCLESiASTlGiE

521

H I S T O R I J G LIB. IV

( Theophilum ab exsilio rovocare. Hunc enitn diviua

),
virlulemorboscurare, celebris fama erat. Postquani
\ vero advenit Theophilus, Conslanlius corum qtue
, \
adversus ipsum peccaverat, veniam peiiit, ulque
, \ , ,
uxorem suam curaret, mullis precibusrogavit; nec
. ,
irrita fuit ejus poslulatio, ut testatur Philostorgius.
, .
Nam cum Tbeophilus manus placatrices imposuisset, mulier morbo liberata est.
8. Basilius Aelium, Eudoxium, Theophilumque
'. ", \, *
exagilat. Basilius, ut scribit Philoslorgius, ad , \
, , junclo sibi Eustathio Sebasti episcopo aliisque
Ecclesiarnm praesidibug, Aetium pra?cipue, deinde
,
\ , \ \ vero Eudoxium quoque apud imperatorem accusav i l , lum alia adversus eos coniingens, lum quod
,
conscii ac parlicipes fuissent coujurationis Galli.
' \ .
, ( Sed el Theopbilus iisdem caluraniarum nexibus
coniprehensus est. Imperator igitur Basilio credens,
ac praecipue mulieribus: bas enim Basilius prxve-
), ,
niens ad parles suas traduxerat: Theopbiium qui ,
dem exsilio multalum Heracleam Pouli relegavil.
,
Eudoxium vero Antiocbia excedere ac domi manere
\
jussit. Aelium denique ac reliquos qui una cum illis
.
erant, calumniatorum poteslali tradidil. GaHerum
\ \
Basilius coram imperatore de fide disputationem
\ ,
habuerat : in qua similem quidem per omnia Patri
\ () ,
Filium esse exponebalur; subsiantiae vero nulla
(b)
inentio, ne nomine quidem tenus fiebat. ilanc aulem
. \
. * opinionem, et eynodi senlenlia et subscriplionibus
firmari studuerunt. Nec multo posl Eunomins, cum
\ ,
fama eorum quae a Basilio gesta fueranl Antiocbiam
,
, C perlaia esset, diaconi ordinalionem suscepit: et lega lus ad Conslantium niissus, ut ea q u dccrela fuerant
, \
rescinderentur, in itinere captus a Basilianis, et
, \ ,
Midaium Pbrygiae relegatus est. Aetium vero in po ,
lestatem Basilianorum delapsum, Pepuza Pbrygia?
,
vicus exsulem accepii. At Eudoxius in Armeniam,
(16)
ex qua oriundus erat,'recessit. AJii praeierea nume .
ro sepluaginla Basilianorum sentenlia damnali, iu
, \
exsilium missi sunt.
,
.
9. Basiliani confirmant. Haec ubi
'. " \
fecissenl Basiliani, universa loca peragrantes, , (17), D

VALESII ANNOTATIONES.

(16) . Assentior Lucae Holslenio, qui ad latus sui codicis adnolavit ecribendem essc . Sic certe in codice ms. Samuelis Bocbarti diserte exaratum inveni. Pepuza oppidum fuit Pbrygiie, quod Monlanus novam Hierusalem cognominarat, docet Eti3ebius in libro
quiulo EccletiasiicB hi$t. capite 48. Ex cujus oppidi
nomine, Monlanislae Pepuziani vocati sunl.

(47)
.
Golbofredits
hunc locum iia inlerprelaiur : Omnia ubique versanies. Qua interprelalio ferri nullo modo poiesl.
In ms. codice Samuelis Bocbarli aliam hujus loci
distinclionem inveni. " ol ^\
, , etc.
Quam quidera dislinctionem magnopere probo. Vox
tamen delenda videlur, mpole superflua, et

VABIORUM.

(a) "Opoior . Haec non

5 n l desumpta e formula fldei a syno<!o Sirmiensi
terlia composila , el consulum nominibus praefixis
famosa, ui exislimal Gotbofredus in nolis ad locum. Quae enim bic dcscribunlur, anno superiore
gesia sunt, qtiara synodus ista coacia fuerit. Itaque polius e fornmla synodi Ancyranse desuinpta
P A T R O L . GR,

LXV.

sunt, cui Liberius episcopus Roma subscnpsii.

Vid. Soz. lib. , cap. 45, et ibi Valeslum. t c r i e
Basilius Ancyranoe erat Semi-Arianorum anlesignanus. W . Lowth.
(b) .
ReclilS legi videlur . V.
Lowih.
17

PHILOSTORGH

324

, id est similis subslaiilia? vocabulum confir- \ , \ marunl (18). Mullique in eorum sentcnliam con , \
cedentibus, Macedonium quoque Gonslanlinopo (20) leos episcopuro, quamvis antea in sententiam

Kunomii esset propensior, in suain nibilominus , , ,
sententiam pertraxerunt. Mullos etiam alios epi- .
scopos, partim verbis allicientes, parlim vim euasionibus admiscemes, ad suas partes traduxere.
'. " , 40. Pairophilus et Narcissus Batilium ap. Imp.
, \ ,
mccusant. Synodus Arimini. Clades Ntcomedtoc.
Ait Pairophilum Scylbopoleos ei Narcissum Ireno- ,
poleos episcopum, una ctim aliquot aliis Singiduuum Mu3siae urbem advenUnles, reiulisse Gon- . \ \ ,
slantio ea quae per fraudcm patrata fuerant a Ba, ,
silio. Gonslaniium vero obstupefaetum et dolore
commoium, eos quidero qui damnati fueranl ab * ,
\ \ *
exsilio revocasse; duas vero synodos celebrari jus "
eisse : alierairu A r i m i n i , ad quam Occidenialium
. ' ,
parlium episcopi convenirenl; alteram Niconiedia?,
,
qoae episcopos e l Orieote et Libya ac Tbracia es , ,
set habitura; ut in his eynodis ea quae ab utraque
parte dicebaniur, diligenti examine discute^entur.
Sed Nicomedieasera quidem synodum, ut impius
() , iste calumniatur, eo quod plerique eorum in con , .
auhsianlialis fidem propensi eranl, lerrae motus re ', pressil, qui episcopos quindecim numero qui ante
,
alios advenerant, una cum Cecropio ejusdem urbis
, \
episcopo exstinxit, concussa ecclesia in qua erani
, cougrcgali. Ariminensis aotem synodus, ad quam
.
irecenii convenerunt episcopi substanliae quidem vocabulum pcniliis rejecil. Filium vero Pairi siroilero secuiidum Scripturas pradicans, additis singulorum subscripiionibus firmavil.
41. Synodut Seleuciie.
Nicoinedia bunc in C
' " ^ i \ \ \
modum lerrae motu el incendio ac maris inunda- , tione, tit isle ait, eversa, rouliisque bominibus ex- , \ ,
stinclis, synodus Seleucia? landera cougregaia est, *
riim Basiliue quidem Nicaeam recusassel, Eudoxius , \
vero et Aetius Tarsum admitiere noluisseut (19). \ *AlBasiliani, cum synodum quibuedam machinatio- . iiibus in duas iactiones divisissent, et scorsum eon- , \ * ,
* , '
veniesent, similem quidem secundum substanliam
confirmarunt; eos vero qui conlra seniirent depo- , , \ euerunt, dissimilis substantiae dogmale condemna- \ *
. \
to. Ipsiqueper aeseAnnianum Antiochiaeepiacopum
ordinarunt. Eudoxius aulem ei Aeiius, cum dissi- , ,
milis subsUnliae dogtna scripio conflrmaesent, .

litteras euas quaquaverstim luiseruni.

D
12. Synodus ComtantinopolL Verum impera'. ,
bts de rebus cerlior fa^lus, iiJiiversos Conslan .
VALESII ANNOTATIONES.

sequenti vocabulo perperam geminala. Paulo

posl pro , procul dubio scribendum est
. Quod coniirmat Philosiorgius in capile
12, infra.
(18) Tbeodoiit., I . 11, c. 6.
(19) Theodoril., 1. 11, c. 26.

(20) .
Hunc locum resiilui ex
tris. codice Saimiclis Bocharti, cui consentit efiani
Scoriacensis. Inlei-prelationem aulem Golhofredi,
Holstcnius ad lalus sui codicis ita correxerat: lnttr
alios Macedonium ContlantinopotUanunt, quamvit
ante ttt Eunomii parte* inctinatum, in tuam nihiio~
miuut teiitentiam pertraxerunt.

VARIORUM.

() .
- >V. Lowlk.

Vidctur legendum -

8*5

ECCLESiASTICiE HISTORI^ LIB. IV.

526

\ linopolim convenire jussil. Conveniunl itaque, tum

xa\ . - ex Occideniis pariibus, lum ex Oriente ac L i ' ,
bya fere universi (25). Et eorum quidem qui F i \ * \
lium siroilem secundum substanliam profitebantur,
, ,
anteeignanl eram Basilius et Euslalbius. Quibus
, tum alii aderanl suppetias ferentes, tum Basilius
(21) alter, intra diaeoni gradum etiam lum subsistens;
. , \ - dicendi quidem facullale mullis supcrior, verum ob
, , timiditatem ac pusillam animum publicas dispufa . tiones delrectaiif. Eorum vero qui dissimilem sub , \ , sianliam praedicabant, Aetitis quidem et Eunoinius,
, \ quanlum ad vtm ac potentiam aitinet, praeeipui
. \ \ - erant, uterque diaconi duntaxat oblinens gradum.
, Becundas autem ab bis partes implebani episcopi,
, ' \ Maris et Eudoxius, qui lum quidem episcopalum
, - gesserat Anliochiae, postea vero ad Conslanlinopo ' , lltanaro sedem proraolus cst, ilemquc Acacius epi. scopas Csesareae Palaestina? qui se cum illis consen, , tire simulabat', u l Baeiliura viciseim dolore affice . \ ret, propterea quod Basilius CyriUum Hierosoly (22), , moram episcopuro ab ipso depositum, nibilominus
. - honore afficiebal. Eral porro Acacius audax in
, dfcputationibus, idcm in dignoscendis negotiis acu , - lissimus, et ad exponendos animi sui sensus salis
, diserlus. Unde cliam acla bujug synodi, quae iion
pauca suni, ab boc uno digesta ac disposita fuere.
\ .
\ - Cum igitur ambae partes iu certamen de dogroaii , bus suis venissenl, eorum quidem qui Filium similem secundum substantiam proGiebanlur, patro,
. - nus eral Basilius. Qoi vero dissimilem subslantiani

, - asscrebant, Aelium causae suae patronum constilue , ' , \

runt, adjuncto ei Eunomio. Porro Basilius et qui
\ () \ cura illo eranl, cum Aelitnn advcrsarium sibi op , - posilum vidissenl, ejus dicendi vim formidautes,
, , indecorura esse dixerunt ut cpiscopi de dogmalibus fldei cum diacono ceriarent. Sed cum adversae
, \
, \ partig anlistiles reclamassent, non de dignitate
praesens judicium, sed veritalis inquirendc causa
, , institulum esse dicentes, Basilius licet invitue in
. , \
cerlamen descendil; et quemadmodum iste scribit,
,
ab Aelii lingoa penilus devictus est, adeo u l non
, . - solum confessus fuerit, substanliam genili differre
a substantia geuhoris, nec ulla in re convenire,
,
verum etiam propriae manus subscriplione, sicut
, ,
. , , , \ 0 Aelius poslulaverat, confessioncm suam firmave*
. - rit. Quse cum didicisset imperator, el calumniam

quam Basilius in Aeliura conlinxeral, adbuc vigenVALESII ANNOTATIONES.

(21) T ^ ^ C . Ignaviam ac
dmidilatem Basilio Magno objicit Pbilostorgius Eunomiauus.ln boc Euiiomium ducem suum seculus,
n u i idem viiium Basilio exprobraverat, ut tesiatur
Gregorius Nyssenus in libro prlmo adversut Euno>
mium, pag/318. Verum Nyssenus eam accusatioiiem eleganter ac luculente refutat in sequentibus.
( i 2 ) .
Suspi-

caius sum aliquando scribendum hic esse

. Ferri lamen poiesi vulgala scriptura, quippe
qua? eumdem sensum habet. enim boc
loco non epislolas duntaxat, verum eliam acta lotius synodi designant. Certe verbum
quod sequitur, non convenit solis epislolis.
(23) Theodoril., I . n , c. 27.

VAKIOHUM.

{) 01 . Duo Basilii in hoc capite memoranlur; scil. Magnus tlle qui posiea Caetartae in Gappadocia aniistes f u i l , nunc vero diaco-

DUS : ct Basiliue Ancyrae episcopue. De hoe posiariori bic serrao est.

127

PHIL08T0RGU

26

iem in animo suo circumferrei, tvenius illies occa- , \ sionem ad explendam irann suain arripuit. Ambo .
bus igitur in conspeclum suuin venire jussis, Basi- , * lium interrogavit quaenani eeeeiH illa de quibus Ae- , ' &lium incusaret. Respondit Basilius, quod isdissi ,
mileui Palri Filium assereret. Ad haec Aetius : * ,
Tantum abest, inquit, u l Filium Patri dissimilem , \ ,
dicam aul sentiam, quin potius absque ullo discri
mine eimilcm proflteor. Conslantius vocabulum
, illud insimulans, nec discereomnino
sustinens quonam sensu eam vocem usurpasset ,
Aelius, eum palatio expelli jussit. Postea vero
. ,
Acacii opera perfecit, ut idem Aeiius episcopali j u - , \
dicio deponereiur, subscribentibus ejas depositioni .
4)on solum orlhodoxis, vemm etiam iis ipsis qui , \
qusdem cum iUo opinionis erant : quorum alii . \ priorem sententiam mutaverant, alii id quod inviti
, , fecerant, dispeneationie noraine praelexebant. Porro
, Conslanlius Occidenlalium epistolam medium
, \ \ .
proferens, prassentium episcopomm subscriptionibus firmari eam jussit. Continebatur aulem in hac
epislola, Filium Patri similem esse secundura Scripturas. Tum vero opera etiaui ejnsdem Acacii, qui
quidem aliud in peetore reconditum, aliud in lingua promptum habebat, universi qui aderant, et i t
quoqueipsi qui dissimilem *ubstaniiam antea professi fuerant, subscripserunt.
B

EX LIRRO QUINTO H I S T O R I ^ .
1. Aeaciu$ Basilianot et Aeliano* pelfit. Homovusiani otdinati. Weleti** episc. Antioch. Post
liaec Acacius, ctim imperalorem in suara sentenliam
pertraxisset, Basilium el Eustalbinm aliosqueplures
variis criminalionibus appetitos, ex suis sedibus
deposuit (24). Ipsum quoque Macedonium Conslan- C
tinopolis episcopuni sacerdotio exuit. Porro deposito Macedonio, Eudoxius ex Anliochensi episcopo,
annuentc Consiahlio, ejus locura subrogalus
est. l i vero qui depositi fuerant, in exsilium missi
sunt,Basilius qaidcm in lllyricum : reliqui autem,
alius alio dispersi : qui cum in exsilium ducerenlur,
ttibscripliones suas quibus Arim"mensis concilii
fidein conllrmaveranl, revocarurit; alque bi quidem
consubstantialem , illi vero siroilis substanliae F i lium tterum praedicarunt. Aethis aulem depositus,
propierea quod invexerat, quod reliquis ejus sermonibus ac scriptis manifeste repugnabat, Mopsucstiam Ciliciae relegatnr, cura omnes
prope modum ejus faulores ac sectaiores, DOO
ipsura roodo, verum etiam fidem quam prsedicabat, D
subscriplione stia damnasserrt : alii quidem opinionera quam prius amplexi fueranl abjicienles;
alii vero tempori servientes, et imperatoris volunlatem veritale ipsa potiorem judicantes. Porro Acacius, cum Basilium quidero ob privatas inimicilias,
Aelium vero ob dogmatum discrepanliain deposuist e i , c l in exsilium Irusisset, Caesaream redieus, in

.
'. ", \, \ \ , \
, . \
. ,

. \ ol ,
, ol
* ** ,
,
, . \ ,
,
\ ^ , , * ,
, \ ,
\ *
,
, \ .
^O \ ' ,
\ , \ , \ ,
,
\ \ , * \ , (25). -

VALESII ANNOTATIONES.

(24) Tbeodorit. 1. , c 26.

(25) .
De boc Atbana&io
Aucyraj episcopo, praeler Socratem et Basilium a
Golbofredo cHai08 meminil Gregorius Nyssenus in
libro priuio conira Eunomium, p. 292 :

,
, elc. Id est, Nam qnis
etqualis fuerit hic Aelius audivi quondam narraniem
Aihanatium episcopum Galalia, virnm cni nihil wt->
quam veritaie fuit antiquiu$.
y

ECCLESIASTICiE HISTORUE UB. T .

ttt

55(1

pov , ). * , Ecclesiis qua ptstore uo vidiiate erant, eos <pisco - pos constituit, qui consubetantialis fldem proftiereu \ tur. Ac Nicoraediae quidem in locum Cecropii, Oneei, . raum ordinavit; Ancyra? vero in locum Basilii Alhana , \
sium substiturt. Tarsensibus autem Silvaniloco Aca - ciura allerum praefecit. Antiochiae vero clcrici omnes
. , , qui cum Basilio olim consenserant in his quae contra
{*, Aetium et Eudoxium teutata fuerant, indicta causa,.
(26), \ exptilsi sunt. Et Meletius ex urbe Armeniae Sebastia
, , accitus, in Anliochena sede ab eodem Acacio collo . \ calus est, vice Eudoxii; jam euim Eudoxius Con - \ slaminopoUtanara ad sedem conscenderat. At Melc (27), , lius, priue quidem dissimilis substantix Filium
professus, ad imperatoris arbitriura sese accom \
modabat, el Occidenlalium epistola? subscripserat.
.
Sed postquam ad Antiochenam sedem promotus est, consubstantialis propugnator acerrimus exstiiil. Laodiceae vero idem Acacius Pelagium ordinavit episcopura. Alque, ut breviter dicam, ubicunque vis ac potenlia ei consilium dabat, in eorum locum qui expulsi fueraot, eos qui constibsiantiale
pertisiime profiterenlur, surorao studio coUocavit.
'. , \, (28)
2 Aelii extilium. Cum imperator ex Acacio
,
didicisset, Aelium abAuxenlioMopsuestiseepiscopo
,
omni hunianitate ac benevolentia f o m i , eum Am () (29) - blada deportari jussit, ut vitam illic misere finirei,
, ^ , - ob barbariem alque inhumanitalem incolaruro.
6 \ . Gumque aeslus ac peetilentia inlolerabili* eum lo
\ , cum infestarent, impius iste mendaeiorum scriptor
, ait Aelium placato divino Nuroine bae calamiuies
, depuiisse, et samma benevolentia atque observantu
\ . ab incolis exceptum esee.
3. Eunomius ep. Cyzici. Post Eustalbii, Eu'. \ \
, \ \ sebii et Eleueii deposilionem, Maris alque Eu^
, - doxius, annuente Consiantio, Eunomium Gyiici epi () , scopum ordinaranl. Qui tamen hanc ordinalionem,
, ' - suscipere recusavit, nisi prius. sponsionem ab iis
, , \ C accepisset, Aelium et exsilio et depoeitionis senten * \ tia absolulum i r i . Eique rei perficieudx intervallum.
.
Irium mensium defijQJtum est.

'

VALESII AN

(26) .
Scribendum puio .
fcodera verbo uliiur Philoslorgius in libro iv, cap. 9,
\ . Gothofredus vero bunc locum aliler interpunxit, ui ex
versione ejus apparet. Sic enim interpretatur : At
Metetiu$, inilio ouidem imperatorii nutui servien*,
simulavit. Verum Graeci sermonis prorietas hoc loqoendi genus non adruiltit,
f . Dicerent enim ,
aut quid simile. Kecie igitur emendavi,
(*. Quae elegans est melaphora
a raomenlo irulinae desumpla. Jam vero
eleganter dicilur pro , ul paulo
post loquitur Pbilosiorgias.
(27) Erda ar . Suspicalus sum
aliquando bunc locum iia reslilHendum esse :
, elc. Et in fine

. Sed nunc re attenuus cxaminaia,

nihil muiandum censeo.
(28) 'Axaxlov. In apographo
Samuelis Bocharti, post has voces, in margine annoiantur baec verba : Adde ex margine manuscripli exemplari*.
(29) ". In manuscripto codice Samoelis Bocharii legitar, . Et paulo post
pro idem codex nabet ,
. Porro cum boc capite
jungendus esl locus Suidae in voce , qui
absque ulla dubitatione descriptos esl ex hoc Philostorcii Ubro. Nam et Aelii et Eunomii elogium
(juod illic legitur, Id manifeste declaral, et siylus
ipse Pbilostorgium auctorem indicat. " enim
ibi dicuntar episcopi : quse tocutio peculiaris esi
Philofttorgio.

VARIORUM.

() '. Pisidia? civitas dicilur Artemidoro,

et ex eo Straboni; Tauro monli subjecta, hauriae
olim vicina, el forle pars ejus boc acvo, quo lsauri
lalrociniis dediti, ad gravia bella proruperant, ut
scribit Marcellinus lib. xiv, in gestis anni 353.
/ . Gothofred. in loc
t

(b) rdr Evrojucr.

Socr. lib. v
cap. 7, et Soz. lib. v i , cap. 8, Eunomium faciu^t
Gyzici episcopum sub Valenle imp. ; sub Constanliik
melius ThcodoriUi3 lib. n , cap. 27, el bic Pbilostorgius.
t

531

PHILOSTORGU

ffi?

4. CouVanlius Penu bello inferior. Cum Con- ? ", \,

slantius de hosiibus vicloriam reporiare anlea so- , ()
, \ \ (&;3,
litus esset, poslquam proximorum cruorc dextram
suam conlaminavit, ct Basilii calumniis impulsus, \ , Theophilum ct Aeiium ac Serram exsilio multavit,
, .
coramisso cum Persis proelio victus recessil.
5. Meletiopulso tubrogalus Euzoiu$(oO).Ait im*. " \ ,
pius Philosiorgius, Melelium Anliocbensem episco \ pum a Constantio, qui lunc Anliocbiae degebat,
,
Melitiuam, quae patria ejusdem erat, relegatum esse, , , \
tanquam perjurii convictum, el propterea quod cum
,
ardenlissime predicarel, ideiu tamen
.
amplecti se fiugebat. Poslbaec Con- \
stamius Euzoium baereseos Arii consortem, ex urbe
,
Alexandria evocavit, jussisqae episcopis ei nianus
.
imponere, episcopum Antiochias eum conslituit.
EX LIBUO SEXTO HISTORIJS.
i . Eunomii accusati defeniio (31). Quidam ex
clero urbis CyzicenaeEunomium criminati sunlapud
Eudoxium, quasi is dissimiJem Palri Filiom assereret, ex eo quod similem secundum substantiam negabal, argumentum ducentes dissiinililudiuis Patris
cum Filio. Eumdera preterea accusabant, quod
vetustos ritus mularet, et cos qui cum ipso impie
agerc n q ^ p ^ r t c e r e t . Hanc ob causam lumultus
i r H ^ t ^ ^
exciiaius esi, Hft-

/
,
, * \ , \
.
,

, . sydHm p^a^m
Ecdeswe presbytero eam de .
ii*rtrij^o*wndvenle. Proinde Eudoxius Euno- \
mium ad se accersii. Qai cum advenisset, Eu * \ doxium insimulavil lardilatis ac negligentiae in per- C (52) \
ttciendis iis quae promiserat. Eudoxius vcro, se .
baudquaquam ea neglexisse respondit, sed prius

componendum esee tumultum qui ipsius causa ex- , ,
eiiaius fueral. Eunomius igilur apud clerum Con ,
.
slanlinopulitanum defcnsionem suam exorsus, eos
\
qui prius (umultuabaniur, ila sibi conciliavit, ut
(35) ,
non modo in contrariam senlentiam Iransierint,

verum eiiam Eunomio deinceps teslimonium piela^. (34) tis ultro perbibuerint. Non euim solum in bis quas
VALESH ANNOTATIONES.

(30) Theodoril. 1. , c 31.

(31) Theodorit. 1. , c. 29.
(32) .
Non
dubilo quin gcribendura sit , licei manu- D
acripli codices nihil mulent.
(33) .
Scribendom esl, ni
tallor, , id esl, in concionibus qiias
Eunomius babuil ad clerum ConstantinopoliUnum,
u l se ab haereseos crimine apud illos purgaret.
Cerle Pbiloslorgius paulo ante lcstaius est, Eunosnium apologeticum tive defensionem suae fidei ac
docirinie coram clero urbis regi* inslituisse,

, eic. El ha;c est forlassc apologia qua
lanlopere gloriabatur Eunomius, ut refert Gregorius Nyssenus in libro primo conlra Eunomium.

(34) 7* . Hunc locum muiiluni esse

asteriscus ipse aalis indicat. Nos vero ex manuscripto codice Samuelis Bocharti banc lacunam supplevimus hoc modo:
* ,
* , etc. Id est, Simitem
MUtem tecundum $ub$tanliam neutiquam admillebut,
ejusdem impietatis e$se affirmaus, $imilem tecundum
tub$lantiam dicere Filium P a i r i , el non simtUtmum.
profiteri juxta rationt* unigenito Fitio convenienle*
ad Palrem qui sine passione genuit. Quse si cui fortasse obscura esse videbuntur, i legai exposilionem
fldei Ennomit, quam nuper edidi in Annoiaiionibus
ad librum aistoria tcclesiasiicce Socraiis pop.
274, etc. Sed verba ipsa Euiiomii praeslat bic ascubere, proul illa interprelati sumus; quippe quae non

VARIORUM.

() . Caede scilicet Constanlii,

Dalmatii, et Annibaliani, palruorum et patruelium :
praecipue vero Galli Cxsaris; de cujus nece poenileutem Gonstanlium inducit Juliauus, Epht. ad se-

nalum popuhtmque Atheu.:

,
.

S33
ECCLESiASTICiC HISTORIiE LIB. VI.
534
, habuil coucionibus, nunquam deprehensus e t l dii * \ , \
similem Patri Filium asserere, imo vero slmitem

eecundura Scriplaras, predtcare se libere professut
(55)
est. Similem quidem secundom substanliam neuti. ,
quam admittebat : ejusdem impictalis esse dicen,
\ , \,
similem^ccundum substanliam dicere Filium Palri,
\ \ \
el non simillimum profiteri juxta raliones unigc. \
nito Filio convenientes ad Patrem qui sine pas, ftione genuit. Neque vero clerum duntaxat i u afle (56) ,
c i t , verum eiiam univereum Ecclcsiae populum,
\ .
cum haec dikserutseet, ingenti admiralione tum
sapientix, tum pielatis s u perculit. Quaraobrera Eudoxius supra modum gavisus exclamavil : Dcfensio tnea apud eos qui me interrogaot, liaec esl ; et populus applausit Eudoxio, quod bene aique
pportooe sacree Scriplura verba pronuntiae $et.
'. "
*
, ,
\ . , , ,
\
, \ ,
(37). \
, , \
\ , \
\
.
C
" ,
,
, , \ , (38) VALESn

ANNOTATIONES.

mediocrem lueem allatura sint huic loco. Hune Fi~

iium Dei ei umgenitum Deutn agnoscimu$; tolum l i milem Patri ob proecipuam simiiiiudinem et propriam
uc pecutiarem $ignificationem, non ut Palrem Palri;
neque enim duo tunt Patres : non ut Filium
Filio:
ouippe eum non tinl duo Filii; neque ut ingenitum
tngenito : unu enim ingenilut est Deu$ tcilicel omnipotent, el unu* Filius, unigenitus scilket: sed simiUm, tcl Filium Patri, quippe qui imago sit et sigiltum omnis operalionh ac virtuti* paternai, sigttlum D
omnium operum ae sermonum et consiliorum Patris.
(35) .
1n edilione Genevensi a l i brariis, ut opinor, omissa erat vox , quam nos
ex manuscriptis exemplaribus noslris hic supplevimus.
(36) .
Scribendum est
, ut legilur in manu6criplo codice Samuebs Bocharti. Verba sunl Pauli apostoli ex Epi*
stola prima ad Corinlbios cap. , quibus usus eral
Eodoxius Constantinopolilanus episcopus, cum apo*
logiam Eunomii in ecclesia audiisset. Quo audito,
ooiversus populus qui aderal, plaudens acclamavit, bene et commode diclum tllud Apostoli ab Eudoxio prolatum esse significans. Sic enim inlerprelanda gunt verba itla Pbiloelorgii,
, quemadmodum Lucas HolsleB I U S ad lalus sui codicis adnotavit.

(37) Kai Ylov

2. Eunomii de Fitio impia dlcta. Ait impiut

Philostorgius, Deo invisum Eunomium fesloTheophaniaruui die, jussu Eudoxii, sermonem ad popnlum habuisse, i n quo impia eorum doctrin
aperlissime detecta est. Nam et Josephum detestandi
i l l i , post ineffabilem partum coivisse cum Virgine
auei sunt dicere, et multo adbuc impudentius, Fi
liuro PalrSs servum ac miiiislrant, Spiritum item
F i l i i , pronuntiare non dubiiarunt. Porro genus d i cendiquo illi lunc usi sunt, a panegyrica venuslate
alienum fuit, et obscuritate ac superfluitate verborum, et vocabulorum impuroruni usu turoidum, ad
ingralum ac ridiculum et confasum characterem
perlinens, mentis eorum caliginem ac perturbalionem, infltclamque ipsis a Deo poenaro perepicuo
declarans.
3. Eudoxiut et Eunomius dmident. Eudoxiui
pott mulias laudes in Eouomium eongestas, non
roodo uihil eorum quae promiserat, perficere in animum iuduxit, imo vero persuadere illi conatus est,
ul depositioni Aetii, et Arirainensis fldei expositioni

. Veram hujus loci emendationem nobis indicavit codex Samuelis Bocbarti, in qao ita scribitur : ,
. Optime, 8i vocera miam addideris hoc modo :
\ ,
, id est, Sed el Spiritum sanclum Filti oput
dicere nequaquam reformidarUnt. Certe hoc fuisse
dogma Eunomii docet ejnsdein exposiiio jam a uobis cilala. Sed nildl addendum est. Supplendun
dunlaxal vocabulum qiiod prsecessit,
\ .
(38)
.
Hunc
locum Golbofredus non intellexit. Cujus inlerpreiationem Lucas Holstenius in margine sui codicis ita
cmendavit. Connivenlim titulo nefarium ipsorum et
involunlarium factum obtegens vel cohoneitant. Verum hanc interpreiaiionem probare non possuro.
Nam conniventia vitio verti solel; quippe quae argiimentum sii negligentiae. Contra vcro
semper in laude poniiur, et quidem jure merito
cum sit coniuncta prudentiae. Quamobrem Pbiloslorgius ait boc loco, Eudoxium qui non sincere
neque ex animo, sed per fraudem ac simulationem,
Ariminensis fidei formulae et Aelii condemnationi
subicripserat, id faclum specie praelexuisse. Quod quidem Philosiorgius supra quoque
notavit in ltbro , ub tinem, ubi de Aeiii depositione loquilur: 9

535

PHILOSTORGU

53*

subscriberct, dispensationis specie illegitimum \ . '

atque involuctarium facinus eis excusans. Quibus
Eunomius graviier comraolus, neutrum praestare ', \ (),
, , \
voluit, sed et Cyzicum ipsi dimisit, primo quidern
.
verbis, postea vero etiam per lilteras, et ad patrtam
tuam Gappadociam se recepit.
4. Acaciui Eunomium intectatur. Acacius ad'. " ' '
versus Eunomium commolug, eo quod episcopus , \
Gyzici constitutus fuisset, Eudoxium quoque simul
\ ,
cum eo crtminalus esl, quod absque communi con , oiseusu discipuium Aelii episcopum ordinavisset : ^virum qui fenrenlissimo in baeresim zelo raagistrum
(40) , \
suum superare contenderct, tantumque perfecil ca- ,
lumniis, i i l Constamius aures ei accommodans,
. \ Eunomtum Antiochiam evocaret. Qui cum eo ve
nisset, jussit eiim Conslantias in syoodali judicio
. \
cxannnalum causam dicere. Sed cum synodus ac , (
cusatorem requireret, nullus uspiaro apparuit. , \
Acacius enim metu perculsus; quippe qui exislima ,
verat sola apud imperatorem calumnia inimicum
), \
a se penitus oppressum i r i , in allissimo silentio , ' permaneit; quae cum didicisset Gonsiantius, Aca- , cium suspeclum habuii, ulpole qui per simultalem
, \
potius, quaro ex moruni probilaie accusalionera
,
instituisset. Eumque confestim ad eeclesiam suam

reverti jussit, praseniis negotii disqoisitionem ma- .
jori synodo reservans.
5, (39) Contlaniiut Julianum represwrut obit.
'. ,
Haecdum Gonslantiusanimovolveret, fama ad eum
.
perfertur de Juliant rebellione. Sialira ergo iter ar
\ .
ripuil Conslanlinopolim. Simul synodum in urbe ^ \
Nicaea indixit, ad examinandum . Sed
. cum Mopsucrenas venissel, morbo correplus, ibi , \ \, \ demquc ab Euzoio bapiizalus, imperium pariter ac
, ,
vitara, et synodos ad slabiliendam impietatem, de\ ' .
veliquit.
%

VALESII ANNOTATIONES.

, \
,
\ ,
. Idem
diu postea fecerunt Accpbali. Qui cum duas in sectas divisi essenl Alexaudria?, in Gaianilas el Tbeodosianos, postea inter se reconciliali unilalem fecere, quam specioso litulo pra3texebant.
Verum adversus hanc Acephalorum unitatem egregium librum scripsil Eulogius episcopus Alexandrinus, in quo quaenam essel oeconomia scu dtspensatio ec(desiastica, et quol ejus species esseni, accurate observavit, ut videre esl in Bibliotheca Photii cap. 227. Primum igilur noiat Eulogius, non
omnibuspromiscuelicere seudispensalione
u i i , sed iis dunlaxat qui minislri sunl ac dispensatores mysleriorum Dei, praesidibus sciliccl Ecclesiaa.
Dcindenotat, nuiiquain locum esse oeconomiae seu
dispensationi, nisi salva prorsus almie illibala permanente fidei doclrina. His posilis, Eulogius Iriplex
dislinguil genus oeconomiae ecclesiaslicx. Primum
consisiil io rebus, secundum in nominibus ac ver-

bis, terlium in personis. Hsec Eulogius in aupradicto ltbro fusius persequilur. Verum interpres,
vir alioqui doclns et de lilteris oplime merilus,
pulcherrimura el ulilissimum iractaium inlerprelalione sua penilus obscuravit, enira incarnalionem ubiriue fere inlerprelalus est: quo n i bil. Gngi
absurdius. Quod
cum ego
polcsl
.
~
ante annos triginta el arnplius Francisco Florenli, doclo
imprimis jurisconsullo indicassem , idjlle in
suos
juris canonici coramenlarios reiulit, el Prserationem
mlegram de dispensalionibus ecclesiasticis ex illo
Eulogii loco concinnavit, me a quo illud acceperat,
ne nominalo quidem.
(39) Theodorit. 1. , c. ult.
(40) .
In manuscriplo codice Bocbarli scribilur . Sed parum
refert utro modo sdribalur hoc verbum. Vox aulem
procul dubio corrigeuda esl boc niodo :
^ . Similis error sapius occurrit
in bis libris, qui ex eo proQuxit, quod veleres asrribere solebani ad latus lilierae non aulem subscribere, ul nunc facimus.

VARIORUM.

()
*

xor. Malc Valesius voceui de Eudoxio inlellexit; curo eniro sitnumeri pluralis, declero Gyzi-

ceno exponcnda esl, qui inimicitias cum Eudoxio

exeicuerunl, ut narratur cap. i bujus libri. W .
Lowtli.

3S7

ECCLESIASTICAS HISTORIiE LIB. VII

538
6. Contfantii funut. Gum Gonsunlius ad se*
pukuram ferretur, Julianas Gonslanlinopolim i n ' , ,
gressus,
anle ferelrum processil absque diademate,
, \
bonorem exbibens monuo, cui paulo anle viUnv
, .
adimere properabat.

*. "
, (41) , ,
\ ,
.

7. (i$)Julianutex$ule$
episcopo* revocat.Julianus, cum iniperium per vim sibi vindicasset, Aetium,
ulpote qui Galli causa in discrimen venissel, ab
exsilio revocavit: nec eum solum, sed et reliquos
omnes qui ob ecclesiastica dogmala relegali iuerant, in suas sedes restiiuil.

,
'. " ,
\ "
, > (42)
$, ^
,
\ \
.

EX LIBRO SEPTIMO HISTORIAS.

'. " . (43) ,

\, , \
, \ ,
, .
\ * , \
().
yap ,
, , .
'. " \ (b) ,
IJv ^
, ,
,
, (44)
.

1. Gentiles in Chri&tianot insurgunl. Julianus

cura imperium per vira arripuissct, el genlilibus per
edicta liccnliam omnem concessisset, ut nibil eorum
quse didicerant, omillerent, Gbrislianos in gravisshnas et inexplicabiles aerumnas conjecit, genlilibus
ubique locorum, omnis generis lormenta, novosque
crucialus , ei acerbissima mortis genera eis infligeulibus.
2. Georgii ep. Alex. ccedes. Cum Georgius Alexandrisp episcopus concilio prasideret, et eos qui
idem cum Aeiio seniiebanl, epistol* advcrsus
Aeiium subscribere cogerel, genliles repenle insilienles eum comprehenderunt, et post inultas corpori ejus illatas conlumelias, ad exlremum igni
tradidcrunl. Porro impius iste scriplor ait, Ailianasii consilio eos ad boc facinus incilalos fuisse.
Quippe, interfecto Georgio, Alhanasius propriam
G sedem recuperavil, Alexandrinis libenli animo eum
excipieniibus.
3. De stalua Ghrhii Paneade. De stalua Servatoris nostri, quam fides mulieris quae sanguinis
profluvio laborabat, bene de se merilo graiiam referens erexil, ecribil Pbiloslorgius eam collocatam
fuisse juxla fontem qui esl in urbe, una cum aliis
statuis, et jucundum atque amoenum speclaculum

VALESH ANNOTATIONES.

(41) "ATS . Scribenduin est iranspovero Aelii sectatores, qui plurimi erant in JEgypto,
silis vocabulis, , elc.
a comuiunione Ecclesiae submoverant, indullo eis
(42) .
Codex Bocbarti
sex menstum spalio ad resipiscendum. Georgius
scriplum habet . Leges tamen gramacceptis bis lilleris concilium episcoportim iEgypit
inalicae | dici jubenl,
congregavit, in quo cunctos Aelii sectalores damna(43) .
.
. Lucas Hollioni ejusdem subscribere compulil, ut boc loco
etenius in margine sui codicis ad baec verba id D docet Pbilostorgius. igilur hic inlelligere
echolium annolavit. De presbyierorum Alexandri
debemus Aelianos , Serram videlicct, Stephanum et
norum collegio et prima inter ipsos epitcopi catlieHeliodorum, episcopos Libyae, de quibus paulopost
dra, ex sancii Hieronymi et Hilarii diaconi Romani
loquilur Pbilosiorgius. vero
senteniia loquitur. Scd banc Holstenii inlerprclatiovocat epislolam synodi Gonstanlinopolitana?, quam
nem probare non possum. Nam boc loco
refert Tbeodorilus in capite 28, lib. u Historiae
non collegium presbyterorum signilicat, sed synoecclesiaslicae.
dura epis<:oporum ifcgypli, quos Georgins Alexau(44)
. Scribe meo pedriae collegeral. Nam cnm epscopi syuodi Gouslanriculo .
tinopoliianae epislolain ad eum scripsissent, qua
<45) Suz. 1. , c 5.
Aeiiuin quidem analhcmate damuaveranl, reliquos
VARIORUM.

() '

. Manifesia Arianoruni in Athanasium culumnia. Verum ue ipse quidem Julianus Georgii

capdeiti in Gbrislianos rejecit, in epislola 10, hac de
re ad Alexandrinos scripta : qua3 exslat item apud
Socraiem lib. m , cap. 3. Vid. etiara Sozom. lib.
v, cap. 7. W. Lowth.

(b) . De bac stalua seu imaffine Cbrisli videantur Eusebius Hht. lib. vn, cap.
18; Rufin. lib. vn, cap. 14; Asterii homilia 10 apud
Pholium in Bibliotheca, niiro. 271 ; Sozom. lib. v,
cap. i l ; Arlemii Aci. 20 Octobr. cap. 58; Gedrenus pag. 251; Nicopb. lib. x. cap. 30.

839

PHILOSTORGH

prcbtiisse pectanlibus. Curaque herba ad pedes

Servatorit entla, advergus morbos omnes, precipue
vero adversus labem efficacissimum esset reraedium,
causa hujus rei inquiri coepU. Temporis enim iapsu
memoria cxciderat, et cujusnam ea efflgies esset,
et quam ub causam fueral collocata. Quippe Servator sub dio etans nudusque, haud exigua corporis
parte obrulus fuerat, lerra continue ex superioribus
locis, maxime vero pluviarum tempore ad statuam
aggesta, quas lillerarurn quibus singula narrabantur
notiriam oblilcraverat. Cum igilur diligens lieret
inquisitio, pars quidem slaluae quae humo obruta
erat, effossa est, litterae vero repcrt * uui, quai totam rei geslas scriem indicabant. Ac. planta quidero
ex eo temporc non amplius visa est, nec ibi, nec
alio in loco; staluam vero in diaccmico ecclesiae
collocarunt, competentem ei curam alque observaniiam dcferentes, nequaquam lamen eam colenies
aut adoranles. Neque enim fas eral aeneam aul
aliam quamlibel maleriam adorare, sed hoc uno,
quod eam bonoraliore in loco collocaverant, et
quod spectandt causa ad cum locum cupide advencarent, amorem ipsius archetypi declarantes. Hanc
Sgilur slatuam, regnanle Juliano, genliles qui Paneadem incolebant, ad impietatem incitaii, a basi sita
revulsam, fuurbus ad pcdes circumlbaiis, per mediaro plateam iraxemnt; post haec reliquum quidem corpus distrahentes confregerunt; caput vero
inter trahendum a cervice disjunctum, nonnulli id
quod fiebat segre ferentes, clauculo abripuerunt, et
quoad fieri potuil conservarunt. Idquc a se visum
fuisse teslalur Pbilostorgius. Gaeterum Paneas oliin
Dan vocabalur, ex nomine Dan fllii Jacob, qui prin-

540

,
, , \
( \
, \ * . , '
, ' \
, '
)
, ,
. \ '
, ,
(46),
, (
), (47),
, '
(48), \
.
, ' (49) , , \ ,
' (50)
, , ,
, \
. \
.
,
. }
(51) .
() .

VALESII ANNOTATIONES.

(46)

.
Magis probo scripluram codicis Bochar*
tiani, in quo ila legitui', , elc. Att|ue ita quoque scribitur apud
Nicephorum in libro x, cap. 50. De Ecdesiae diaconico roulta bic erudile observal Jacobus Golbofredus, id essc, quod Latini olim secreiarium vocabant,
nos sacrisiiam dicimus, ubi vasa ac vestimenia
sacra asservantur. Sed quod negat diaconicum esse
pariem ecclcsiae, in eo graviter fallilur. Verebatur
scilicelGotbofredus, ne si diaconicum parg eccles i esset, Cbrisliani slaluas alque iroagiues Christi
olim in ecclesiis babuisse videreniur. De diaconico
loauitur Joannes Moscbus in Prato, capite 25,
, lplerpres verlil: Ingressus e$l sacrarium plorans, corruiique in faciem suam.
(47) . Scriliendum est
, supple . Paulo posl etiain scribendum \ ' , etc.
(48) .
Scribendum eet procul dubio
. Yerum in codice Bocbarli longe aliter
soribiiur bic locus, hoc scilicet inodo : '
,
\ . Quain
quideni leclionem verissimam esse existimo. -

, id est, imaginem iilam obtervaiuri. Cerle Philostorgius quidem e i

statuis et imaginibus nequaquam adhibendam esse affirmat, vero, id est, ob$ervanliam non denegat. Nam paulo anle dixit de bac
statua , . Haec porro observanlia in eo consislebai, ut stalua quam tnaxime
niteret, nec pulvere aul sordibus aui robigine i m plerelur. ln manuscriplo quoque Seoriacensi lcgitur , non u l Golhofredus edidil .
(49) .
Scribendam est
procul dubio , ut legitur in codice
Bocharliano, el apud mcepborum. Phrasis estPbiloslorgii, qua usus est paulo anic in cap. 2 bujus
libri. Paulo posl ex iisdera codicibus eraendavi .
(50) ' . l n manuscriplo codice Samuelts
Bocbarli scripium inveni . Et staliro pro verl>o
quod nauci est, idom codex scriptum babel , oplime procul dubio, quemadmodum eliam ronjeceram, antequam codicem illum
nactus essem.
(51)
.
Codex Bocbarli
scriplum babel .

VARIORUM.

() . Idetn scribilJosepbus
De bcllo Jud. lib. , c. , (sc. Herodis

. filius) voy . Unde t t

542
541
ECCLESIASTIC.E HISTORLE LID. V I I .
, ceps fuit unius inbus, quae his locis tunc sedes
babebat, id cognomentum irabens. Secutis autem
J .
temporibus &e$aiva Philippi cognomioala est. Sed cum gentiles Panis ^mulacruni iu ea collocassem,
iu Taneadis vocabuluro Iransiit.
'. "Ozt
4. Genliles in *ancto$ morluo$ vivotque fieviunt.
, \
Julianu episcopo* inier se commiltit. Cum niulla
. alrocia genliles adveisus Cbrislianos ubique perpe irarunt, tum islud facinus ab iisdem admissum esl
() ( )
in Paiaestina. Elisaei propbeue et Joaunis BaptisUe
, \ ossa, e locutis suis extracla; illic enim uterque
, , \ eorum sepullus fuerat: bruloruin aninialium ossi . bus permisccnlcs, igui Iradiderunt. ei in cinerem
,
redacia sparserunt in vcnlum. Nonnullis eiiam in
\ ^locis Chrisiianos cum comprebendissent, aris i n . " l censis tanquatn viciimas imposuerunt; mtilia quo , que aiia dictu botreuda, velul furore perciti com, \ (52) \
miseruut. Quae cum Julianus probe nossel, non
, * modo indignalus non cst , verum eliam gaudio
. , - exsullavit, cum infamia quidem atrocium facinorum
penes alios essel; ipsius aulem voluntas factis eo ^ - rum adimplerelur. Sed curu aniiaadverteret, bujus * - modi alrocilaie nibil eorum qu# cupiebat, ad exi (55) , ' tura perduci: quippe Cbrislianorum quos oppugna , ^ . \
bat, animus niagis ac inagis confirmabalur, id
, commenlus est, u l episcopos qui ob varias causaa
\ - expulsi fueranl, eosque qui iu illorum locum sub \ . stiluti erant, inler se commiiteret. Ulrique igilur
^ (b), \ parli licentiam dedit facicndi quaicunque possent
, , ad restiluiionem suam ac defensionem. Quam ob
. \ Q causam illi inier se collisi, Ingens dedecus alque
- opprobrium, quemadmodum aposlata? in volis erat,
- rcligioni uosirae intulerunt. Alia quoque bis adje,\ cit non dissimilis malignitatis ; eo3 enim qui clero
, \ ascripli erant, ad publicas decurionum functioncs

relraxit, el Ecclesiarum annonas minislris daemo , , ,
num iradidil. Dcnique omnia facere ac moliri non
.
destiiil, ut dseuionum quidem superslilio floreret;
nosira aulem religio , sicutt sperabat, penitus exstinguerelur.
\ ", , ,
5. Eudoxii et Euzoii de Aetio rixa. Dum res
\
hocin slalu essent, Eudoxius in memoriam revo ; - cans jitsjurandum et sponsiones quibus sese apud
,
Eunomium obstrinxerat in graliam Aetii, lilteras
, * - scripsil ad Euzoium Anliochensem episcopum, man{

VALESII ANNOTATIONES.

(52) . Quod iu Annoiationibus ad Evagrium observavi, in veleribus iibris

ssepe posilum esse pro , idem quoque in
Pbiloslorgii libris erraluni deprehendi. Lego igitur
boc loco \

, etc. Paulo posl scribendum esl , quod miror a Gotbofredo aniniadversura non fnisse.
(55) . Scribendum
esl procul dubio ' .

VARIORUM.

Plinia Ub. , cao- 15. Jordanes amm$ oritur e

fonle Paneade, qui cognomen dedit Cccsarcce. Quod
auiem Paneas a Pants simulacro olim ibi posilo cognominala fueril, nemo velerum praeier
iinuni Pbilostorgium prodidil, u l observal Jac. Gotkofredut in hunc locum.
()
. De hujus ossibus disjeclis Philostorgio coiisenlitmt Rufnius \. x i , cap. 28;
Thcodorit. Hb. u i , cap. 7, ct Chronicon Alcxandri-

num. De Elisseo lacerit.

(b)
. Ain. Marcellinus ait, Julianum dtssidentes
Christianorum anlisfiies monuitse , ul quisque null
vetante nligioni $uce serviret intrepidus. Quod, inq u i l , agebai ideo obslmaie, ul dissentiones augents
licenlia , non limeret unanimanlem pottea plebenu
Lib.xxn, cap. v. Vid. Soz. lib. v, cap. 5.

843

PllILOSTORGII

544

dans ut synodum colligeret, qua Aelius a damna- .

tionis eententia in ipsum olim prolata absolveretur.
,
Verum Euzoius nullam bujus peliiionis rationem
, ,
babuil; Eudoxium praecipue incusans, quod non
. ipse prtor ea facere coepisset, quae aliis injungebat.
, \
Sed cuui Eudoxius idem flagiiare perseverassct,
.
Euzoius id se facturum promisit.
*. "
6. Aetius restitutus. Dum Aetius et Eunoniius
\ ,
Gonstanlinopoli morarentur, accesserunl ad eos
, \ Leontius Tripoleos et Tbeodulus Gbasrelaporum
(55), \ ^ \
episcopus ; Serras item ac Tbeophilus ei Heltodorus
(56), \
ex ulraque Libya , et quicunque alii eamdem sen ,
teiuiam ampleciebaulur , qui nec damnationi Aelii
, ()
nec Occidentalium episiohe subscribere susli . nuerant, Hi igilur in unum collecti Aetium ordinarunt episcopum ; omniaque apud illos eranl Aetius (57) \ \
61 Eunomius. Sed et alios episcopoe ordinarunt, .
Eudoxio lum quidem non modo non indignante, , ,
verum etiam suffragium suum pro iis qui ordinandi \ erant ad Aetium deferente. Per idem lempus Eu- (58) \ .
zoius quoque, cum novem episcoporum synodum \ collegissei, ea quse contra Aetium olim gesla fuerant ,
infirmavil (54). InQpmavit etiam sex mensium i n - . \
ducias, quibus elapsis - sacerdotii privatio poenae , ' \ ^ (59),
\
loco irrogata fuerai Serrae, nisi Aelii depositioni
, *-,
et Occidentalium tomo subscripsissel. Porro cum
ulruraque negotiuro eorum quos supra nominavi, .
, (60) \
in bunc modum processissel, Euzoius epislolas ad
Eudoxium transmiitere cogitabat. Verum persecu- ' tio Christianorum quae tunc erat intolerabilis, i m - , .
peiumejus repressit.
'. "
7. Valentinianut Theba$ relegatus. Julianus
(
Apostata Valenlinianum numeri cujusdam militaris
), \
rcctorem (erat enim cumes eorum qui Cornuti d i .,
cuntur) cura omnibus frustra lentatis a pietate nunVALESII

154) Theodorit. 1. n , c 28.

(55) .
De bac urbe Holstenius
ad oram sui codicis haec annolavit: Scribo . Hocenim vertim nomen in iiummis ipsorum
aliisque mclioribus libris legitur. ldem anle Holstenium noiaveral Ortelius iu The$auro.
(56) . Du erant Libyae in
jEgyplo: altera Pentapolis, altera siccior Libya appellata, ut docet Aramianus Marcellinus in libro xxn.
fct Serras quidem episcopus fuil Paraelonii siccioris
Libya. Heliodorus vero episcopus Sozuzae Pentapolis Libyae, u l legjilur in subscriplione synodi Seleuciensis apud Epipbanium in haeresi 73.
(57j . De Aelii episcopatu illustrcexslal loslimonium in epigtola 31 imperaioris Juliani, quae inscripta est ad Aetium episcopum. Nondum lamen Aelius ad episcopatum
promotus fuerat lunc cum Julianus epislolam illam
ad eum scripsit. Factus est enim episcopus, poal-

eaquam ab exsilio revocatus fuisset, ut testaiur

Pbilostorgius, et Epiphanius in baeresi Anomoeorum. Porro cujusnam urbis episcopus faclus fueric
Aelius, obscururo est, nec ab uilo proditum quod
sciam.
(58) .
NOQ
dubiio quin scribendum sit ,. Libenlius
etiam legerim . Neque enim audiendus est Golhofredus qui bunc locum iia v e r l i t :
Eudoxio calculum ii$ qui ordinandi erant *&piut
Aetianis praeunte.
(59) '
$/>. Assenllor H o l sienio, qui ad marginem soi codicis adnolavil le
endum sibi videri \ ^ , elc. Ita certe
agiiant leges gramraaticae. Paulo post ubi legitur
, melius scriberetur .
(60) .
l n manuscripto
codice Bocbarli legilur , rectius t opinor.
9

VARIORUM.

() ^ . t i p i W . l n t e l l i g i t Formulam fldei cap. 18. Idem etiam episcopos synodi Ariroiuensie

rui epiecopi in synodo Ariminensi subscripserunt.
occidentales vocal, cap. 23 ejusdem libri. Alia longe
juain enim fidem Socrales ail Arimini edilam, lib.
res erat torous Occidenlalium , in canone quinlQ
iv, cap. 4, eamdem fidei formulam ab occideutaliconcilii generalis sccundi memoratus. W. Lowih.
bus episcopis promulgatam appellal Sozom. lib. ,

545

ECGLESIASTICJE HISTORUE L I B . V I I .

549

, quam dimovere potuisset, digniiate privalum Theba*

. , )gyptias relegavil (65). Hunc o l i m , dum Constan, , tius imperio potiretur, quidam ex schola Silentia * riorum, flammam ex ore vomenlem vidisse fertur;
(61), - erat autem meridianum tempus, quando somnum
* \ (62) . \ capere solerous post cibum; idque Gonstantio re - uuntiasse. Ab eo enim missus ad accersendum Va , lenlinianum cujusdam negoiii causa, huic specta.
culo interfuerat.AlConstanlius, ea re ipsi nunliata,
\ * in sospicionem ac raelura conjeclus est; nulla la * , \ men raoleslia Valeniiuianum affecit. Verum ut t i , morem suum sedaret, ad castella Bfesopotaraiae eum
, \ - m i * i t , u t iis locis prasidio essei, et Persarum excursiones compriroeret.
.
8. Babyias. De Babyla marlyre, quot et quan'. \ (),
- tis contumeliw sacrom ejus corpus affecerit Julianus , quae item dicere coacli fuerint daemones , et
, , \
queraadraodum Apolliois lemptum una cum simri " (63)
lacro, fulmine ictum conflagraveril, reliqua denique
, \
admiranda, quse partira humauo more, pariim
, \
supra humanas vires tunc gesta sunt, non muhum
.
ab aliis diversa oarrat Philoslorgius (66). A i l porro
\ \,
sanctum Babylam mariyrlo perfunctum esse uua
, * * cum iribue pueris fralribus, admodum adolescen ' .
tibus; martyrium vero ex bujusroodi causa prove . nisse. Erat Babylas episcopus Anliocbiae. Quodara
, \,
, igilur tempore Nuinerianum Bom. knperaloreoi,
sive, Ul alii dicunl, Deciuro, a d;emone invecla cu .
piditas incessit iogrediendi in ecclesiam Chrisiia ,
, , , - ^ norum, cum populus ad eam frequenlissimus convenisset. Verora sacerdos Dei ad ecclesiae vestibu . \
* , lum slaiis aditum ei iulerclusit, asserens non
, \ * passurum se, quantum quidem iu ipso erat, ut l u (64) , pus in ovile irreperet. Imperator vero, stalim qui - dem ab incepto destilil, seu quod seditionem refor , midaret, seu ob aliam quampiam causam mutata
, \ \ - senieotia; episcopum vero , primum quidem leme. , ritalis accusavit, deinde daemonibus sacriflcare jus , sil Lunum enim id sacrilicium esse, quo et crimen
suuna diluere, et in posterum honorem sibi ac glo.
quae
ipsi proponebanlur, forli ac generoso aniroo
riam comparare posset. Episcopas vero , cum iie
reslitisset, martyrii coronam adeplus est.
9. Hiero$olymorum inslauratio fruslra $u$cepia.
'. * ,
Aposlala Julianus, Servatoris nosiri oracula, qui ,
VALESII ANNOTATIONES.

(61) cetiiror. Circa veiperam, vertit D

Gotbofredus, sccutus inlerpretalionem Joannis
L a n g i , qui in libro undecimo Nicephori, ubi bic
Pbilostorgii locus describitur, ila verlerat. Ego vero
circa meridiem vertere malui. Id enim signiiicat
Graeca vox, ut leslatur Suidas in , quae ulruinqoe tempus denotat, lam meridianum quam vespertinum. Ycruro ex iis quse subjicil Philostorgius,
satis apparet meridianum lempus hic intelligi.
(62) . Sic eliam in codice Bocharliano
scriptum inveni. Lex tamen grammalica scribi j u -

bet
(6>).\ locum reeiilui ex manuscnpio codice Samuelis Bocharti, in quo ita scribitor:
. In eodem codice scriptum invei.i
, uon v,utedidit Gothofredus.
(04) Tor . Anle hac verba
ponenda est linalis dislinctio. beinde supplenda eei
conjunctio boc modo, , e l c , u l baeo
respondcanl saperioribus.
(65) Tbeodonl. I . m , c. 16.
(66) Euseb. pag.294, . a.

VARIORUM.

\a) . De Insigni hoc

martyre, quem passum esee sub Decio imp. non
sub Numeriano consial. Vid. Ghrysost. oral. Dt

Babyla, tom. V , edii. Saviiiana?, et Suidam in voro

. IV. Lowth.

W7

PHlLOSTORGtl

513

bus Ilierosolyma i u eversum i r i praedixerat, ut ne ,

, lapis quidem siipra lapidem esset reniansurus, falsi
, , \ , coavincere inolitus, non modo eorum qtue siuduerat
.
nihil perfecit: imo eiiam ccrlissimam eorumdem
, \ \
veritalcm invitus licel conllrniavit (G7). Nam cuiu
omnes undique Judaeos collegisset, el pecunias iis- ,
.
dem ex aerario ac reliqua subsidia praebuissel, pra>
, ,
cepii eis ut templum inslaurarent. Vcrum lerrores
diviniius immissi, quos nulla vis etoquenli* expli- \ \
care possit, non modo impelum illorum compres- \ .
serunl, sed eliam tum imperatorem ipsura,lum
*
Jiida?os, ad innpiam consilii redaclos, summo de- , * \
decore affecerunt. Hinc enim ignis eos qui manum
, \
operi admovere ausi fuerani, depastus esl; hinc
, \
lerrac rootus obruil; alios alix calamilales exslin .
xere. Sic audacia quae oracula Doimni nosiri ignomtuia afficere leniaverat, eorumdem
ac venerandam efficaciaro imprudens palam praedkavit.

ioviolabilem

40. Juliani comitit, Felich,

Elpidii Itorrendi
'. " \
, *
^xtitti (68). Gum mulliexiis quiadversusCbrislia \ ,
nos ei conlra rcHgionem dcbacchati fueraut, meri ,
tas poenas dederunt, tum manifestissinie ct sob
omniitm conspeclu prasemes eolverunt pcenas , Ju- , \
, \
lianus comes Orientis, avunculus Apostalae Juliani,
^* ' -el Fclix conies largilionum, el Elpidius praepositus
. * domus regia , quob Romani vocare solenl,comiies

rerum privaiaruin. Hi porro tres erant ex nnmero
. ,
eorum qui in imperatoris graliam a religtone nostra
^ desciverant. Ac Felix quidein, cum nulla alia p r a , ,
cessissel causa, una ex interioribus venis qiwe
\ , *
omnium maxima est,subilo rupta, sanguinis rivum
\
ex ore effudil, et horrendum cunclis qui aderant
(69), \ epeclaculum praebens, ne diem quidero tolum superfuit, sed sub vesperaro, deficiente sanguinc, ani- C . \
mam stmol effiavit. Juiiaims vero difficili el ignolo
, ;
corrcplu morbo , lolos quadraginla dies supinus
(70), ,
jacttit, nec loqoens quidquam, nec sensu allo prae * ^ (71),
ditus; poslea vcro cum paulo commodius se habere

coppisset, iropium facinus quod admiser.it, identi ,
deni damnavit, eamque ob causam id suppHcivm
^ * \
sibi irrogatum esse confessus est; et bacteuus
, inorbo levatus, quoad usque sua ipsius impietalis
, ^ \
testis exstilisset,omni ulcerum genere ventrem eju*
. \ , \
dilacerante, aniroam inler crucialas exbahvit. Elpi, '
dius denique, licet serius quam reliqui, tamen cum
, ,
VALESII

(67) Theodorit. I . , c 20.

(68) Tbeod. lib. , cap. 12, 13.
(69) .
ln codice Samutdis Bocharti legitur
.
(70)
. Hunc loeum correxi ex
manuscriplo codice Sainuelis Bocharli, cl ex libro
decimo Nicepbori capite 29 , qui diserte scriptum
habem . Repudianda est igitnr conjectura
Lucae Holsienii, qni ad oram sui codicis annotavit
scribendum oinnino esse , quae lectio ferri
nullo modo potest.
(71.) Mixoor 6 />. Pessime Gotbofredns bunc locum vcrtit hoc modo: Paulatim rero
difllueiu. Longe melius Joanues Langus baec verba

interpretalus esl in capite 29 libri x ffistotim N i cepbori, ubi eadem verba legunlnr cx Pbilostor^io
desumpia: , et valetudtns
paululum recuperata, e(c. Harpocralion in Lexico,
, inquit, \ (1
. Locus Deinostlienis, quom
indical Harpocratio, exslal in prima Oltjnlhiaca, ubl
de Philippo Macedone ila scrtbit,
^ ^ .. Ad quem cum Ulpianns notat verbum non 6ignificare
, scd ideni esse quod , id
est, commodius se habens. Euslaihius ad libruro iv
Ody&tece pag. 1509, , i n q u i l , \ [5^
, \ ^

ECCLESIASTlCiE HISTORIvE L I B . V I I .

49

550

, \ - ProcopU qui adversus Valentem rebellaverat, tyraonidi favisse deprehensus fuisset, bonis spoliatus, et
61, ,
, . in carceribus perpetuo degens , cum summa igno* minia viiam fiiiivit, omnibus eum deleslanlibns, et
, , sacrificalorem Elpidium cogiiominanlibus. Aliut
prelerea quidam una cum supradictis ingressus in
\ ,
ecclesiam, quam illi vastabanl ac spoliabant, sacra
vasa ac donaria depraedantes, Deumque qui per haec
,
colebatur, conlumelia aflkientes: h i c , inquam, le , \ \
. * , vala vesle petulanter in allare imminxtl; statimque
\ , \ - acerbissimas ac praescnles poenas persolvit. lisdem
, \ * - enim mcmbris quibus ad coniumeltam abusus fuerat,
, . \ ad inleriora usque viscera pulrefaclis, el immensam
\ vermium muUitudinem gignenlibus, prorsus miserabili exiiu, et qui ne referri quidem meretur, inler* .
D i i i . Sed et alit plores qui ejusmodi facinora perpetrare ausi ftieraut, non minores poenas dederunt.
'. " , 41. i73) Hierosolyma jElia dicla. Adrianus i m , perator Romanoruro, qui JSlius dicebatur, qrbem
* Hierosolyinaro ex suo nomine JSliam appellavit, eo
\ ^ , \ ' coiisilio ut Judaeorum geniem ab ea penitus arcerec
atque excluderet, ne vel ex ipsa appellatione praelexlum baberent Judaei, eam tanquam patriam sibi
(72).
, , vindicandi. Quippe Adrianus fervidum iUorum ac
, . lemerarium ingenium reformidabat, ne forte sacrificandi specie in ea urbe congregati, negotiom Romanis facesserent.
%. " , \ .
42. Oracula faUidica. Post translalionem reh , ,
quiarum marlyris Babylae, gemilium oracuiS, initio
, \ - facto ab eo quod erat apud Dapbnen, rcsponsa ac
,
vaticinia edideronl, cum divina Providentia eis ut
, () loquerenlur qoidem permisisset, siudium vero ci
. \ cullum ipsis eorum cultoribus in summum dedecus
$ , '
converiissel (74). Quanto enim ardenliore stndio
\ , genliles sluduerunt ut daemones oracula reddercnt,
quo jualiorem causain baberent eos divinis bono . \ ribos afBciendi, eo magis inflrmitalem eorura ac
- bllaciam deprebenderc compulsi sunt a divina Pro* \ * videnlia. Quippe oracula qoae inde profluxerunt,
,
falsa atque imperfecu apparuere : certe eum omnia
,
singillatim oracula respondissent, Julianum iropc, \
ratoris avuncalum, qui tum raorbo laborabat, ne^.
quaquam esse moritiirum, dnm ca Ipsa lcgcreutur
oracula, animam miserabiliter exbalavil.
vf. " , \, 43. (75) Aposlata duo miserg pereunt. Heron
, ,
quidam ex urbe iEgypli Thebis oriundus, ct qui
,
episcopatum gesserat, cura postea ad supersiitio , \ nem genlilium dcscivisset, repente putredinis morbo
, .
correptus est: quae lotum illius corpus depasia,
,
abominabilem illum preslitit. Undique ig'iur ad
* * summara redaclus inopiam, in plateis jacebat, cuin
, neroo ilium rolsericordia ulla prosequcrelur; uain
D

VALESfl ANNOTATIONBS.

(72) . Leges grammalicae postulanl ut scribamus , vel . Subaoditur enim . Potest eliam scribi,
camque scripturam mitgis probo.

(73) Euseb. Hist. I . nr, cap. 6.

(74) Thcodorit. I . 111, c. 40.
(75) Thcopbanes 111 Chronico, pag. 5.

VARIORUM.

() .

legit Golbofredus. TV. Lowth.

PHILOSTORGIl
Christiani quidem eum penilus aversabantar, gen-
. * "
liles vero eum bacleuus norant, qualenus in erro \ . ^ \
ris societatem eum tradtixerant. Et Heron quidem
ita acerbo alque infelici exilu periii. Sed et Tlieo- ^ \ ,
lecDUS quidam ad genlilium superstitionem irans- \ \
, \ \ '
gressus, repente toio corpore putrefacto, vermium
receptaculum factus esl. Qui cum oculos ei effodis- , , \
sent, ad extremum insania correplus est, et sua ,
ipsius lingua concisa et comesa, ex acerbissimis . \
torroentis ad multo graviora supplicia est transmis- , ^ sus. Mulla hujusmodi prodigia Deus tunc edidit, ab .
iis qui impudeiiter a pielaie desciverani, meritas
eoruro sceleri respondentes exigens paenas.
\ " , ,
14. (76) B.Joannit Evangelium Hierosoiymis repertutn. Juiianus, cum urbem Hierosolymara i n - , \ B

staurari jussisset, eo consilio u l Domini uoslri de

illa praedicliones irritas esse convinceret, prorsus
contrarium iis quae moliebatur eflecil. Nam et multa
alia prodigia coelilus immissa opus represserunt;
etcum fundamenta pararentur, unus ex lapidibus
qui in ima basi collocabaiur, suo loco demolus,
oeiiura antri cujusdam aperuit, quod in rupe excavalum eral. Sed cum ob profunditalem ea quse i n tus eranl cernere difficile esset, curatores operum
rei cognoscendae cupidi, quemdam ex operariis prolixo funi astrictum. demiserunt. Hic demissus,
aquam in antro residem ad media usque crura reperit, et cum undique locum circuisset, et parieles
conlreciasset, antrum quadratum esse deprehendit.
Reversus deinde, cum in medio constilisset, co- Q
luronam quamdam offendit quae paululum supra
aquam exsiabat. Quam cum manu apprebendissei,
librura ei impoMum reperit, tenuissimo ac purissimo linteo involutum. Gtimque eum uii invenerat
eustulisset, signum dedit ut ipsum retraherent. ReIraclus igitur ostendil librura, el universos admiratione perculil, ob id maxime quod recens adbuc
atque inlacius videbalur, et quod in eo loco repertus fuisset. Hic igitur liber, quod genlilibus ac Judxis majori adbuc admiralioni fuit, confestim aperl u s , in capite, boc babebal scriplum grandioribus
litleris: ln principig erat Verbum, et Verbum erat
apud Deum, et Deus erat Verbum. Prorsusque bic
Jiber inlegrum illud continebal Evangeliutn , quod
sacra discipuli virginisque lingua annuntiaverat.
Porro boc iniraculum una cuin aliis prodigiis quae
tunc coelilus oslensa sunt, perspicue indicabal,
nunqoam in irritum casuram esse sentenliain Domini, quae lempli vastalionem perpetuo mansuram
praedixeral. Liber eniin i l l e , eum qui ista mullo

^ ,
, . "
\ \
, ,
,
, *
' (77) ,
,
. ,

\ , .
, Ttv\ ,

*
, \ ()
, .
\ , \
, ' \
(78) , \
. , \
\ ,
* , ,
,
, . \ ,
\ .
&
D ' ,
,
. \ \
\
\ (79),

VALESII ANNOTATIONES.

(76) Supra, c. 9.
(77) " . Scribendura est procul dubio
.
(78) / . Ex codice Bocharli

emendavi, \ .
(79)
. Bcribendum videtur .

VARIORUM.

() .
Haec occurrit infra, lib. ,
cap. 1. Esi autem linteuro, sudarium, fascia, sindoii. Hac vocc jam olim usi sunl Arisco-

phanes, Hippocrates, Platarcbas , Jac. Goihofred,

iti loe.

ECCLESIAST;CJ / LIB. v t i .

$r,4

SMA - ant& proniiniitverat, Dcum ct universi condiioreiit

. ,
esse praedicabai. Certissimumque erat indicium
,
frastra eos in acdificando laborare, cum immutabi9* , \ 616
lis Dei sentenlia (emplom pcrpeiua subversione
.
dami^eeet. Ipsa quidem urbs Hierotolyma antea Je , \
bus vocabatur, irtbulibus feenjamitic* tiibus eam
,
incolenlibus, priusquam rex David, opera Joabi, eam
^.
cepissct. Gui cum exercitus imperium promisisset^
si ea mrbe potiretar, urbe capta, id quod ei protniserat tradidif. Ipse in eodem loco urbem difitaas, wiiverae genlis Hebnsorum meiropolim eam esse voluit.
\ "
15. Juiiartus imp. Penidem intiadens perit. '
\ ,
Apostata Julianus cunctis undiqne genlilium oracu .
lis conflsus, quod invictam vim esset babiturus,
(80)
adversus Persas expedilionem susccpit. Senex vcro
- quidam qui jampridcm missione donalus fuerat
vov \ \
apud Persas, dolo ac periidia circumventt Aposta , , lam in Perside bellum gerentem (82). Qui cum Ro
manos in inviam quamdam soliiudinein, ei in raaxi . (81) , - mas diflkultaies conjecissel, in quibus raaxima pars
exerciius periit, bostes velul pr-e.lam venaticam
\
popularibus iuis tradidin Persae euim in Romanos
* ,
irruemnt, adjectis sibi foederatis equilibus Saracu .
" , \ nis qui coutos gestabant. Qnorum unus com hasiam
in Julianura iniorsissel, eum in feraore circa peri .
lOBaeum percussil. Et cum ctispis exlrahereinr, ster ,
cus quoque una cum sanguine seculum proOuxii.
.
Acpercussori quidem Saraceno, Unus ex impera, { ' ,
toris prolectoribus in cum irruens, caput abscidil.
.
Julianum vcro lelali vulnere percussum, Romani
\ , \

g confeslim sculo imposilura in labernaculum aspor-

tarunL Muhique a Bomanis id fcicinus admissum

. '* ,
esse exisliraarunt, eo quod repente ac raomento
\ ,
, ^ * temporig id vuJnus inflictum fuerat, nec unde inftictuia erai quigquam sciebat. A l vero miscr Julianus
, \ \
cruorero ex vulnere manibus euis excipiens, ad sotiat . 6
lem projecit, elata voce dieens : Saiiare. Scd et
' * '
alios dcos malos atque exitiales appcllavit. Eral iit
,
ejus comiiatu prasslanlissimus medicorum Oriba ,
shis, oriundus ex Sardibus Lydiae. Sed vulnus omni
,
medicina arte superius, Juliano intra iriduum v i , \
tani ademit, cum Caesaris quidem dignitaiem quin . \
quennio, Augustum aulem imperiom posi mortem
, \ Conslantii duobus annis ac dimidio gessisset. Et
"
Pbilostorgius quidero boc loco scribii, Julianum
1( * ,
D baustum sanguinem iu solem projecisse, ct diis suis
^
convicialom ease. Plerique tamen bistoriae scriptores, utrumque horum a Juliano factum esse tradunt
adversus Dominum nostrum acDeum verum Jesum Cbrislum*
.
'. '-

EX LIBRO OCTAVO IIISTOBIiE.

1. Jovianus imp. Posl obilum Juliani, excr-

VALESII ANNOTATIONES.

(80) "
In codice manuscripto Samitelis Bocbarli ad vocem asleriscus notalus e&l, et ad marginem ascripta sunl haec verba :
locut non $anus. Dcinde emendaliones aliquae apponuniur adeo infelices, u l cas conjecior ipse deieverit. Ego vero antequam codiccm illum naclus
essem, bonc locura i u emendaveram :
,
.
(81) . Rectius in coPATROL. GR. L X V .

dice Samuelis Bocbarti scribitur bic locus in bunc

modum : " , etc.
quod quidem rairor ab Holslenio aminadversum non
fuisse. Paulo posl ubi legitur,
, idem codex scripluin babel . Atque
ita fere codex Scoriacensis. Ego lameu scribendum
puto , id est, in lumbis. lia glossae velerce
exponuni ,1).
(82) TbeodorR. 1. m , c. 21,25.
18

655

PHILOSTORGII
7

citus poslero die Jovianum iinperatorem remintia- ) . 6%

v i l . At ille (ncque enira alia ratio expediendae salu( ,
lis supererai, cum universus exercilus ad decimam
)
parlcca redaclus essel) Iricennales inducias paclus ,
csi cum Persis, Nisibi ipsa eis tradita, et caslellis, , \ \
quxcunque propugnaculi instar adversus Persas a
\ Homanis objecta eranl ad Armeniam usque. Porro . () \
, ,
cadaver Juliani, Merobaudes e l q u i cum illo erant,
,
cum in Ciliciam dcportassenl, non consuko, sed
casu quodam e regione scpulcri in quo Maximini ossa , ,
cranl condiia, deposuerunl, via publica duntaxat ' .
locuios eorum a se inviccm separanle.
'. " , \, \ ,
2. Euzoius et qui cum ilio erant episcopi, libellum quidcm pro Aelio (85) ejueque doclrina con- \
(84).
scripsefunt: operam tanien non dedcrunt ut res ad
exitum pcrducerelur. Proinde Aelius el Eunomius \ \ qui Gonstaniinopoli morabantur, sua negotia per se , ' ipsi adminislrarunt. Et cum alia pro arbitrio suo .
consliiueranl proul ipsis commodissimum videba- * \ *
tur, tum episcopos sibi ordinarunl: ex quorum nu- (b) \ ^ \

mero, Gandidus quidcm ci Arrianus Ecclesiis Lydirc
.
c l ' praeposili sunl. Palaesiinae vcro episcopus
(\
faclus est Tbeodulus ex episcopo Ghserelaporum.
Jam vero Gonstaniinopoli (mulli enim in ca urbe ^ \
\ )
nb Eudoxio aliisque sectis deficientes, Aetii atque
Eunontii adauxerarrt parlem) primum Ecclesiae su e * ,
. *0 \ ,
episcopum ordinarunt Poemenium. Quod quidem
factum, Eudoxiuin qui unitalis cum illis ineundae (85),
. '
spcm baclenus foverat, prorsus ipsis adversarium
, reddidit. Pocraenio aulero non uiulto post mortuo,
r

'

Florenttum in ejus locum subslilucrunl. Lesbi praelcrca, cura ejus loci episcopus mortuus esset, an-

. ,
, (86) .

VALESH ANNOTATIONES.

(85) De Aelio snpr. 1. , c. 5, 6.

verterent, Tbeopbilum Indura miserunt Antiocbiaro:
(84)
. precipue quidem eo consilio ut Euzoium urgerci
Pessime bunc locum vertil GoMiofredus boc modo: atque excitarel, quo rem illam ad exiium perducere,
Non ideo lamen suadere IKEC, seu ad hcec horlari el synodi suae sentenliam exseculioni mandarc
vellel; sin minus, ut Aelianis illic degentibus praesuslinuiste. Quasi legeretur. Atqui lum in
lextu, lum in aunolaliontbus suis, Gotiiofredus essei. Sic cnim scribit Philoslorgius inira: , '
constanler posuit. Quarc nou dubilo, quin
in ms. codice quo usus est, scriptum sit ,
, quomodo babenl nostri codices, Scoriacensis . igitur idem v a let quod .
vWelicct el Bocbarlianus. Est autein bic bujus loci
scnsus. Gum Eiuoius el Antiocbena synodus, re(85) .
Longnante Juliano collccla, epislolani syuodicam de
ge reclius iu ms. codice Samuclis Bocbarii scribiresliluiione Aetii el consonium ejus scripsisset ;
tur . Eudoxins enim GP. episcopus,ad
ob perseculionem Gbrislianorum quaa lunc m.txime D id usque lemporis spem fecerat Aclio et Eunomio,
flagrabal, eum ad Eudoxium el reliquos episcopos
societatis alqtie uiiilatis cum iliis ineunda?. Seil
mitlere supcrsedil, ul scribil Pbiloslorgius in lib.
postquaro vidit Eudoxius, Aelium eo lemeriiaiis
. Posl morlctn vero Juliani, reddiia jam Ecclecmpisse, ut episcopum sectae euae Gonslaniinopoli
siis pace, epistolam quidem illam synodtcam ad
ordiiiarel, sese ab Aeiii partibus penilus abrupit.
Eudoxium et ad alios episcopos transtnisil, ope(86) .
Posl verbuiu
ram tamen non dedii ut res ad exilum perduceasteriscus apposiius, quidpiam bic deesse signiilcal.
remr. Quare Aelius el Eunomius qui tum GonsianDesideratur autem nomen episcopi quem Aeiiani
tinopoii niorabanl-ir,cuin segiitliem Euzoii auimadseu Anomoei in insula Lesbo consliiucruul. Ejus
VARIORUM.

(o) Tdr
Am.
Maroellinus id a Procopio facluin scribii, lib. xxv,
cap. 9 : Cum Juliani supremis Procopms
miliilur,
a, ul superstes ille mandaverat, humaiurut in $uburbano Tarsensi iu Cilicia. Hoc caileri omiies historici teslaiitur. Tarsi etiam Maximtnus imperalor et
gaevus Gbrisliaiiorum pcrseculor exstincius es(. Euirop. I . x, Zos.l. i i , p. 677,elLaclaiit.l>tior<i6ii

persecui. rap 49 qucm vid.ap.Euseb. p . 4 5 8 , n o t . .

(6) . l)c Candido et Arriano mox cap.
4, 6, 7, el lib. i x , cap. 1. Hic cst ille Gaudidusqui
scripsit ad Marium Victorinutn libnira De generatione divina. De Tbeodulo supra, lib. , c. 6, et
infra lib.ix,cap. 18. Dereliquis ilem lib i x , c a p . i
ei 18.
t

**7

ECCLESIASTlCiE MSTORLE L I B . VIII.

553

(87) \ (88) tislitem ordinarunl Thallum. G jlaliae ilom qux esl

{>: juxta Ponium, et Cappadocise episcopum praefecc. runl Euphronium, el Cilicix Julianum* Anliochiam
' vero Coelesyriae baud multo poslsua eponte se con ' , - lulit Theopliilus ludus : praecipue quidem ut Eu*
,
zoium excitaret ad ea quae pro Aetio dccreta fue ,
r a n l , adimplenda; sin minus, ut plebi quae illic
, . doctrinam ipsius amplectebatur, praeesset. Ulrius' \ que autcm Libyae, et quolquot per univcrsam iEgy , \ ^ \ * pium dogmaii ipsorum adbaerebant, cura penes Ser \ (89)* ram el Slephaiium alqtie Heliodorum slclit. ln bis
- omnibus praidicandis nullum modum servat Philo, , \
storgius, tum eloqucntiam eorum, lum vitae sancli*
.
talem niiris laudibus efferens
' . " () ,
5. Theodosius ep. Eunomianus.
Tbeodosium
, \ ^ quemdam episcopura memorat Philostorgius, a i (90),
deniissimum amalorcm dograalis Eunomianorum ;
, \ - qui lamen ad lascivos raulicrum amores descivit,
,
ct cum alia quaedam impia prisco dogmali adjecit,
^- tum illud, Gbrislurn suapte quidein nalura essc
* \ '
mulabilem, sed eximio quodam studio virlutum ad
, \ \ \ immutabilem siatum eveclum fuisse; et quod Deue
* \ - ncque loquatur ncque audiat: alioqui roanus ei au~
.
resque aflingerentur. Alia quoque ejusdem modi ab
illo impie asscrla esse dicit.
'. * ,
4. Theodosii epluopi adversvs Candidum> etc,
\ ^ * gesta. Aetius quidem in Ly.liam perrexit, ut Can
didum et Arrianum Ecclesiis ejus provinciae prae , * ficercl.Pra?diclusautrmTlieodosius vilam bominum
( , \ Q illorum suas ipsius reprchcnsionem fore veritu9,
' (91).
adversus Aelium inimicilias suscepit, tamelsi antca
VALESII AfiNOTATlONES*

observare roemini. Deinde eo quod Pbilostorgius

nomcn nobis servavit optimus codex Samuelis Boboc loco vituporat Tboodosium.Nullum autem essct
cbarti* in quo diserte scriptnm invenimus
probrum, si diceret episcopum concubitus niulir , clc. aulheiitico quidcm
rum aversalum esse. Quare scribendum puto
exemplari Bocbarli scriptum 3.
* Poslremc
Undc vir docius ad oram codicis Bocharliani nnPbiloslorgius ipsc interpretationem noslram coun o l a v i i ; legendum esse potius quam lirmal. Scribit eniin in sequenii capite, cum Aelius
.
in Lydiani venissel, ut Gairdidum el Arrianum epi(87) Tfi . Lucas Ilolscopos illic consiitueret. Tbeodosium islura de qu
stenius in margine sui codicis liaec adnotavit. Lego
nunc loquiiur, veritum ne vivejidi raiio illorutn,
. lntelligit Ponlicam regionem, in duas prosuifi reprebensio alquc objurgatio esset, adversus
vincias divisam, Helenopontum, el Pontum PolemoAetium inimicitias suscepisse. Tlieodosii igilur vita
niacuin. Idem fere annotaral vir docius ad lalus
dissoluta erat ac flagiliosa. llli enim, Arriauus scimanuscripli codicis Bocbarli : vel scilicei scribenlicel et Gandidus. ob viue sanciiialem a cunclis sudum esse , vel unica voee D spieiebaiitur, si Pbilostorgio eredimus. Adde quod
. Sed pnor emendalio magis placet.
Pbiloslorgius iribuit Tbeo(88) . Codex Sconacensis scriptum badosio, id est, irreguiarem conversalionem.
bet . Bochartianus vero . Sed
(dl) "
.
non dubilo quin scribendum sit . Sic
Jam pridera conjeceram scribendum esbe '
enim nominalur a Philoslorgio in libro ix, cap. 18.
(89) .
Procul dubio scribendum esl . Posiea vero codex Samuelis Bocbani,
quem absoluia inlerprelaliouc mea nacuissum, con. Quam quidem conjecluram in luargiue cojecturam mcam confirniavit. In eo enim discrlc
dicis Bocbani ascriplam inveni.
scribilur , siculi legcndum conjeceram. Pev
(90) . Non probo inlerprelalomum vero intelligit Pbitostorgius cpistolam synohonem Golbofredi, qui hunc lucuro ila vertil ; Et
dicam concilii GP. dc damnaiione ac deposilione
multebres voluptales abhorrui&se. Ego vcro ila \crAeiii, quam refert Tbeodorilws in lib. n Hitlorim
lendum esse existimo : Ad lascivos mulierum amoecclesiasticw. Ejusdem menlionetn facil Pbilostorre$ descivitse. Primum quia Pbilostotgius senipcr
gius supra in lib. , et iu lib. vu cap. 2 ubi
boc sensu usurpal vocem , ul superius
VARIORUM.

() . Hnjus Theodosii, Pbiladelpbiae in

Lydia episcopi, meminerunt eliam Socrales lib. ,
cap. 40 ; Alhanasius Dc synodis, pag. 6"'9
edil.

Gommelin.; Epiphanius haeresi 73, num. 26. 1*44

Gotliofred* in loc.

359

PulLOSTORGIl

epislola? synodica contra Aetium subscribere re- (92) ( \

cusasset;sed tunc communicaloconsiliocum Plice-
bo, qui et ipse unus erat ex numero eorum qui
' , \
Aetiuin condemnare noluerant; amicam vero illura
), \ Theodosii effecerat, tom velus consueiudo, tum si ( *\
mililudo vitae flagiliosse : ambo igilur adjuncto sibi
), \ \ Auxidiano, qui ct ipse episcopus erat perinde ac i t l i ;
. \ \ (93) !
adversus Aelium et Candidum insidias struunt.
, \ Aliisqiie praeterea sex episcopis in unum congrega , \ \
tis, facla synodo, litleras communi consilio ad Eu- . doxium el Marim direxerunt. In quibus ordinationem
(9),
Aelii velut illegitime factam incusabant, et pneci \ pue quod Hte post deposilionem a diaconatu, cum
, ,
illi qui eum deposuerant, senteniiam suam minime (95) \
revocassent, cx eo gradu exturbalus, ad stiperio- . \ \ \
rem nibilomiMK gradum prosiluisset. Sed et Can- , (9C)
didi atqtie Arriani ordinaliones improbabant, utpote
\
qtise cilra communem consensum temere prxsum- \ . ptae fuissent ; alias item quas Aetius celebraverat.
,
Eedoxius vcro cum banc epistelam Hbenlissime , \ ,
accepisset , sacramenta quidem quibus Eunomio \ ,
sese obstrinxerat, ei litteras qtias ad Euzoium scri \ ,
pserat, nieltasqae el varias pollicitationes quibus
\ , ,
fidem suam obligaverai, nullatenus iu memoriam
suatn revocavit. Ad Tbeodosium autem eosque qni , ,
cum Hlo erant rescripsh, incilaos ilk>s ad rem slrenue exsequendam, moneirsqne ut in eos potius qbi
ordinaliones fecerant, qam in illos qui susceperanl, animadverlerent.
5. Jovianus imp. ecclesins restUuit. lmperalor
'. " ()
Jovianus prislinum cullum reslituil ecclesiis, omni
, eas vcxatione liberans quam Apostata Julianus ip- Q , .
tis intulerat. Revocavit etiam ab exsilio quoscnn \
que ille relegaverat, propterea quod pietatem pro * \
dcre noluissent : quorum ex numero fuit Valenti, .
nianus, qwi tum a Tbebls iEgyptiis reversus esl.
VALESH ANNOTATIONES.

nominal; perimle acin bocloco.

enim vocarc solebanl epistolain. Sic in concilio Chalcedonensi epislola Leonis papse passim
lomus appellatur. Et iu cauonibus synodi primae
CP. lomus Occidenlalium nibil aliud est quam epislola Damasi papae, ut jaiu monui iu Annolalionibas
ad Tbeodoritum.
(92) .
Assentior Gothofredo,
|ui cmendavit, el Pboebum bunc episcopum

igilur baec synodus episcoporora novem proviucn

Lydiae. Nam Tbeodosius una cum Pbcebo et Auxidiano sex alios episcopos ex Lydia, aut ex finiumis
provinciis in unum collegerani.
(94) " .
Seribenduni
est procul dubio . lfa
Pbiloslorgius loquitur patilo post de ordinaiionibus
Candidi et A r r i a n i : .

nio. Sed quod idem Gothoiredus addit in Anuotationibas, Phoebtim bunc amicum fuisse Aeiii, errat D
tolo coelo. Ncque enim Aetii, sed Tbeodosii aniicnm illuin fuisse dicil Philoslorgius, lum ob velerem consueludinem, tum ob vitae ac morum simiutudincm. Id enim sisnilicant b?cc verba,xa\
. Quae Pbiloslorgii verba Goibofredus in prodigiosum quemdam
sensum deloisil, ut videre esl in cjus Annoiaiiofitbus.
(93) 6r\ . Hunc locuin ex manuscripiis codicibus, Scoriaceusi videlicct et Bocbarliano, emcndavi in hunc modiim : \
, etc. Fuil

(95) O . l n manuscriplis codtcibus Scoriacensi et Bocbartiano bic locus iia scribil u r : , etc, magis laroeii piobovulcatam scriplnram, quam sic inierpretor. Epicopi
Lydiaeordinalionera A^tii incusabairt, tura quod COIH
ira canones facta esset, lum praripueeoquodAelius
post dcpositionis seiileuliam in ipsum prolatain,
anlequam episcopi qui eum diaconatu exuerant,
ipsuiu resliluissem, sicuti iierioporlebat, nibiltH
minns ad majorem gradum promotus fuisset.
igilur idem valet ac, .
(9C) . In manuscripto codice Samuelis Bocbarli ad inarginem uolanlur baec
verba, . Quie quidem emendalio prorsug
necessaria est.

?uisse Polucbalandi urbis Lydiae nioimit cx Epipha-

VARIORUM.

() . Intelligit non modo veierem oruaium in Ecclesias collatuin; sed et annonae

praebitionum et immunitalcs; quae omnia Juliauus

ao Ecclesiis abstulerat. Vid. Zoz. Hb. v i , cap. 5.

De Valentiniano supra, lib. v n , cap. 7, ei Soi. tib.
v i , cap. 6. Jac. Goihofred.in loc.

561

ECCLESIASTlGiE HISTORLE LIB. VIII.

'. ", ,. \ \ ^
,
, \
.
, "
,
.
f . " \ '^
. ,
,
, * '
.

362

6. Candidus et Arrianm Alhanatio oh$ht**i.

Candidus el Arriatius, qui propinqui crant impcratoris Joviani, eum Edessse moranlem adierunl, et
Alhanasio imperatons benevolentiam sibi conciliare
studenli obslilerunt. Imperalor vero, ea quse ab
utraque parte dicia fueranl, ad coramune judicium
rejecit, nullo manUesto iudicio intcrim dalo, ulrain
in partem propenderet.
7. Adversus ho$ Eudoxius scribit. Eudoxius
adversus Candidum et Arrianum litteras scripsit
ad Euzoiura. Euzoius vero id quidem graviler t u l i l , et adjuncto sibi Etpidio, reseripsit Eudoxio,
parlira reprebendens ejus consilium, partim eum
cojitra exhorlans, i u ipse polius ab ejusmodi senlentia reeederel; UVMA eiiam leniter eum kicusabat,

ob nimis dkiturnani dilalionem eoruro quae in gratiam Aoiii Ennomio jamdudum promiecrat.
8. Joviam obitus. Valeniinimut tmp. Vmiens tiup.
' . "
, \ , - - Imperator Jovianus ConsLantinopolim proiiciscens, cum Ancyram veaisset, alterum ex ALiiis suis,
+,
Varronianum nomioe, admodum p u e r u n , nobilU, , simum designavit. Exiude asperrimo bieiros tem , .
pore ulierius ciwn exercitu proiectus est, muUis in
, \
ilinere amissis. (97) Ipge vero una cuni iie qui su. \ .
perfuerant, venit Dadastana. Gumque in stalione
(98)
quadam diversarelur, sumptocibo, in cubiculo quo . " , \
dam recens calce illito decubuil, somni capiendi
,
causa. Porro cum ignis accensus esset, ut lepor per
. ' ,
, - cubiculum dispergeretur, bumor quidam ex parieti (5 - bus recens illiiis exspirare catpit. Qui aensim per
iiares subingressus, respirandi meaiu* ebstruens ac
, \
prafocang, imperatorem exstinxii, post exaclos
\ , ,
imperio menses circiter decem. Et bujus quidem
. '
cadaver Constanlinopolim delaium est. Exercilus

vero cum Nicaeam vcnisset, duodecim diebus elapsis
^ , Valenlinianum imperatorem renuntiavit. Gum Da , .
lianus quidem patricius id consiliuro per litleras

suggessisset ex Galalia; illic enim, parliro ob se (
nectutem, pariim ob bicmis asperiialem relictus
), fuerat, Secundus vero praefec lus prselorio, et Ariiv (99)
tbaftus magisler militum, cuin Dagalaifo coniilc do , \ ^ , . * - mesiicorum operam suam ad id perliciendum conlulissent; curoque exercilus staiim posl nuncupa, ()
tionem Augustam rogassel iinperalorcm sbulo ini ,
YALESIf ANNOTATIONES.

(97^ Tbeodorit. lib. iv, c. 5.

D loco. Verum postea re alleniius examinala, hunc
(98) >-.
Sic eliain legiSecunduni praleclum pra?lorio deprebcndi alium
tar in scriplis codicibus. Leges lamen giammaticae
csse a Salusiio, ut osleudi in Annoialionibus ad lib.
postulant ut scribamus , .
vi Sozomeni, pag. 222. Hujus Secundi.prefecli prx(99) . Golhofredus in
torio nienlionem facit Libanius in epistola 122,
Aonotationibus ad bunc locuro/nolal bunc Seeunlib. iv, qua3 scripla est ad Jovinum de Pelronio quodnm prsefectum praetorio eiimdem essecuai Saluslio.
dam, qui primum advocatus fueral, postea praesea
E l olim quidem ila senseram in Annolaliouibus ad
Eupbraiensis pravincLe: .
libruin xxu Ammiani Marcellini pag. 266, meamquc opinionein seculus est Golhofredus iu dicto
VARIORU.

() .
Mos erat
eolemnis lunc temporis, ut is quem mililes imperatoren) renunliarent, prolinus scuto imposilus circnniferretur. Undc et passim in Faslis Idacianis
legas imperatorem levatum pro reiiuiilialo, eiiam
VaJeutinianuin hoc ipso aimo 361. Cothofr. in loc.

Quod mox ail Pbilostorgius, Gratianum adbuc adolescentem, a patre ad imperium non muito post
evcctuin, id anuo 367 consignantcbronologi, diiui
Gratianus adbuc puer csset, ocia aul uovciu aiioo
nalus.

PHILOSTORGIl
posituni, ut consortem imperii sibi adjungeret,
imperator, sublata manu,silere eos jussit, nec ullalenus conterriins, imperiali conslanlia sic cos alloeutns est: Veslri quidem arbilrii ac suflragii fuit,
ul me ex privato tmperalorem crearetis ; deiuceps
vero quid facicndum sit dispicere ac disponere, nou
oorum qui impcrio subjecti sunt, sed imperatoris
ollicium est. Itigressus aulem GonslaiUinopolim,
fratrem suura Valenlem in consorlium imperii ascivit, assumptoque eo Sirmium usque, in Oceidenlis
partcs perrexil. Sirmii vero omnibug ornanientis
imperii, et quaecunque ad reliquum cultirm ac satellilium speclant, cum fralre divi&is, eum quideni
Constanlinopolim remisit, Orieutis parlem ei iradcns quaecunque sub ditione fuerat Constaiitii; ipse

\ , .

\ , \
, .
,
.
' \ .
(1), \
,
,


. '
vero reliquas duas ad occasutn sitas sortitus, to- 8
tius Occidenlis imperium obiinuit. Nec inalto post
.
Gratianum iilium suum, adhuo adolescenlem, cum ad hnperium proraovisset, ad niorum suorum simi~
litudinem formavit.
9. Hypatia philo$opha ( ) . Hypatiam Tlieo'. "
nis filiam ait Pbilostorgius in malhemalicis discipli
nis a paire iiisiilulam fuisse , sed longe praesian , \
liorem magistro suo exslitisse, prseserlim in astro- , noioia, cimullis maibemalicas disciplinas tradidisse.
. '
Eeamdem lamen principalti Tbeodosii Junioris ab
, ,
bomousianis disccrptam esse. impius iste affirmat.
.
10. Philo$torgiug et
medici. Valenlis ac
\ " \
Valeoliniant temporibus Philostorgium vixisse re- , ,
fcrt bic scriplor, qui medicorum omuium praeslan- Q \ \ lissimus fuit; filios aulem babuit PJiilagrium et
.
Posidonium : ex quibus Posidonium ab se visum ' , \
esse testaiur, in arte medica excellentem. Hic lamen , Posidonius falso asserebat, bomines non daenionum
impulsu bacchari; sed malorum quorumdam hu- , .
morum redundanlia id iieri; neque enim daemonum
\ ,
vim ullam esse, quae bominum genus vexaret. Flo- .
ruit eliam iisdem temporibus Alexandriae Magnus,
qui eamdem artein protilebatur.
'. " \ ,
11. Basil. Greg. Naz. Apollinoris. Impius isle
,
\ , \
ecriptor, licct invitus, Basilium Magnum et Grego. ,\ .
rium Tbeologum sapientiae causa admiraiur. Na ,
xianium vero palriam Gregorii, Nadiandum eliain
(2) .
uoiiiiiiai. Apolliuarem lamen Laodicenum, quod quiVALESH ANNOTATIONES.

(I)
- n
. Hunc locuin non intellexit Goiliofrediis, ut
ex interpretalioncejusapparei Siceniinvertit. Sirmii
vero iisqucc adimperium perlinebant, dhposhis, quwtunqne scilicet ad ornalum et reliquum minislerium
speclabant. Ego vero de ofliciis palalii el de coniilibus bunc locum accipiendum esse aio, quos Yaknlinianus cum iratre suo Valeule parlilus cst.
Idquc lcsialur Ammianus Marcellinus. in lib. xxvi,
pag. 315. Niussum udveneruni, ubi in suburbano quod
tippellatur Mediana, civitate lerlio lapide disparalum, quasi mox sepurandi, partiii tunl coihites. El
paulo posl: Quibus ila digexlis, et militares partili
numeri. Et potf hosn cum umbo fruires Sirmium f / i troissent, diviso palatio, ut potiori placuerat; Valentiniauus Alediolanum, Conslunlinopolim VaUns discessit. Ubi vides triplicem divisiotiem inler Valentiiiianum ac Valcntem imperalores factam csse :
prima esl divisiocomilum, quaa facla eslNatsi, quod
t uppidum Daciae; secuuda fuii divibio lcgionuai

e l

auxiliorum postrema fuil divisio nalatii facla i n

urbe Sirmio. Per palaiium vero inlclligo oflicia palatina qua3 crant sub disposilione magislri oiriciorum, et sub Gastrcnsi sacri palatii : qtiod cotiOrmat
Philoslorgius bis veibis : ,
.
(1*) Socral. , 15.
(2) " . Prius
deesl in ms. codicc Sanniclis Bocbarli. ln Scoit consi aulem codice scriplum habetur,
, elc. Quare scribcndum videtur,
. ld est, quantum quidem ad
tacras Scripturw inletligeutiam pertinet, Apollinarem
uiroqve prwstanliorem fuitte ait Phihttorgiu$ Vorba
ipsa Pbiloslorgii exstanl apud Suidam in ^
. Ex quibus discimus cur Pbilosiorgius
dixcril, in Apulliuare majorcm fuissc scieuliain
Scripiiiramm quaui in Basilio ac in Gregorio, co
qnttd videliccl Apollinaris Ucbraicam liuguam c^llcbat.
:

565

ECCLESlASTICiE HISTORhE LIB. VIII.

566

(3) . dem ad sacras liueras pcrlinel, ulrique aiUepooit.

, ' , Ac Basilium quidera Apollinare splendidiorem fuisse
(4)
dicit in panegyricis. Gregorii vero, si cum ulroque
, - comparetur, magis fundata ad scribendum fuit
.
oraiio; ct Apollinare quidem uberior fuit in d i cendo; Basilio autem finnior.
fPIacet aliud Pbilostorgii fragmentum Grace bic collocare, quod Morcllius in quinto Nicelae libro
fol. 5 0 9 Laline tantumraodo posuit, Graece autem nonnisi carptim apud Suidam voc. ', el
i excerplis Photianis libri octavi legilur. Sic igilur sc babet Pbilostorgii locus a Niceia nobis exbibilus
in cod. Val. pag. 133 b : *0 ,
'
\ , ' \ ,
( )
, ,
, ' ^ ' ' ( \ , ,
. , Spicileg. Rom., tom. IV, . 4 2 4 . ]
'. " , \
Eorum scripta in Eunomii Apologelicum.
' A i t Philoslorgius, non solum Basilium Magnum,
. verum etiam Apollinarera, scripsisse udvenus Apo , logelicum Eunomii; poslea vero Eunomiuin quin , \ .
que libris adversus Basilium decerlasse; hunc vero,
() \ cum priraum duntaxal librutn legissel, gravi do
lore pcrculsum ex bac vila migrasse. Adeo hlc scriptor mendacium pluris facit quam verilaiem.
\ " > ,
^5. eosdem calumnice. Eosdem sanclissimos
\ , viros, Basilium scilicel et Grcgorium, aperleet im
pudenler calumnialur : neque cnim eos dicere F i , , \ lium bomiiiem faclum esse, sed in bomine inba ' . bilasse; eamque ob causani Apollinarcm ab corum
, '
paitibus sese abjunxisse. Istum vero ctiam accu, '
sat, non ob ea quorum causa a piis omnibus me. , C rilo reprebensus est, sed in aliud quoddam sludium
(b).
abreptum esse tradit. Inier a!ia aulcm dicit, euin
rcsurrectionem corporum ucgavisse.
\ ", ,
1 4 . Apollinaris in Porphyrium scripla. Apol \
linaris in libris quos contra Porpliyrium scripsitj
VALESII ANNOTATIONES.

(3) . Apud Suidam

scribendos commentarios aptissimum. Basilium
additur verbum , qnod nescio cur Pbovero in panegyrico dicendi gein'ie exceHuissc. Grc- <
lius praetcrmisit, cum in eo pene tota vis consistat
gorii vero orationem niagis fundalam fuisse, id est,
sententiae. Ait enim Pbilostorgius hos quidem tres,
u l vulgo loqui solemus, magis periodicam,
Apoliinarem ecilicet, Basilium atque Gregorium,
(4) ^.
Hunc locnm cmen
omfliura sui temporis disertissimos fnissc. Singulos
davi ex codice Samuelis Bucharli, in quo ita legiiur,
lamen proprium ac peculiarem dicendi characlerern
. Quam
babuisse. Nam Apollinaris quideoi stylum fuisse ad D scripturani coulirraal Suidas iuvoce .
VARIORUM.

() . Jure hoc epiphonema narraiioni isti subjunxit Photius. Eunoraius

enim libros islos non nisi post obilum Basilii
in lucera edidit, teste eodera Pboiio, cod. 136.
W. Lowlh.
(b)
.
Apollinaiis rcsurrcclionem non negavit, vcruui

circa resurreclionem ineptivit; raorluos enim reversuros dixil ad legem el circumcisionem, riiu>,
sacrificia, templum per inille anuos; u l leslaniiir
Basilius epist. 7 4 ; Epiphanius basresi 7 7 ; Hicronynius in cap. , Eiechkits. De peculiari tjus
bxiesi vid. Socr. lib. n , cap. u l l . , not. a.

06?

pniLOSTORGIl

569

ea q u ab Eusebio adversus eumdem Porphyrium W * \

*
scripla sunt, longo intervallo superavit: Melhodii
quoque libros ejusdcm argumenti infra se reliquil.
'. * , ' , '
45. Ait praeterea, quod quidem nescio unde hau (6) , \
serit, Apollinarem episcopum fuisse, et Novalum ex
.
Pbrygum gente originem duxisse.
\ " \ *
46. Scribit Pbiloslorgius, Valentiniano ac Yalentf
,
patriam fuisse Cibalim.
'. " ()
47. prvcones. Inler eos qui siari, \, ,
lem secundum subslaniiam Filium asseruerunt, ce , \ , lcberrimum ail fuisse Tbeodarum, episcopum He , \ *
racieae quae est in Thracia, et Georgium episcopnm
Laodiceae in Syria, Alexandrinum genere, qui prius , .
pbilosopbiae operam dederat. Ab bis secundi fue- '
, \ , \
lunt et aetate posteriores, Euslalbiug seuex, apufl
vulgus venerabilis elad persuadendum idoneus. Ba- \ , >
, \
silius itera et Macedouius Coosianiinopolis episco' \
pns, et Eleusius Gyzici. Cumque his Marathoniiig
ci Maximinus, Cooslauliaopolila.nae Ecclesiae pre-> .
sbylcri.
'. " ,
48. Eunomiut Actio collatus. Eunomiura cum
Aetio comparans Pbilostorgius, quod quidem spe- \
ctal ad vim demonslralionum et ad singula respon- , *
dendi promptam faculialem, Aetium anteponit. i%\
Prorsus enini in primore ejus lingua cuncta simul \
ronserta ja.cere videbantur. Quantum vero ad per- , \ ,
&picuii*tem in doceudo et ad concirinilalem, et ad .
dicendi genut disceniibus aplissimui, Euuomium
praeferi,
,
EX LiBRO NOtfO HlSTORIiE.
'. "
4. dcerelki .
Nonus bisloriae , \
iiber stupenda quacdam Aetii cl Eunoraii ac Leoniii * \ \ \
miracula coxitiuet, a Pbiloslorgio conficla; Can ^ \, \
didi iiem et Evagrii cl Arriaui alque Florentii, pra- , ,
cipue vcro Tbeopliiu Iudi, el aliorum quorumdam, . \
quos ejusdena impielatis furor fervidiores caeicris

ostcnUbat. Atquc baec cura flngerei Pbilosiorgius,
.
iiullus eum scnsus sqbiit absurdilatis qui ipsum
repjrimeret.
2, lannes et Jambres. Moses, ut ait Pbilosior'. " , \, \ \
guis cum Jannem el Jambreni ulceribus divinilus
,
invectis puniisset, malrem quoque alterius eoruip .
(

teadidit.
5. Eudoxius et Euzoius Eunomio advenantur. ^
. " , \, \
Valens, u l scribit Pbilostorgius, cum ex lllyrico ,
Coastanliaopolim reversus esset, Eudoxium prseci- * \ ,
bonore coluit. (.umque Eudoxius ea qnae Euno- , .
inio promiserat, facile possel implere, votunlas ta (6) \
VALESH ANNOTATIONES.

(6) ixlcxoxor.Golhofredus inAnnoiationibus unicum profert Ustimonium beati Bieronymi, qui Apollinarera Laodicenum episcopn.n
vocat. Yerum ante Ilieronyraura Atbauasius iu Epi-

slola tynodica ad Eusebium et Luciferum. liserte

Apollinarem episcopum appellal pag. 580: *
. ' .

VARIOROM.

() . Legenduin . lia legenduni infra, lib. , cap. 3, ubi iu iinpressis legilur, u( ob*ei vavit Vale&ius. IV. Lowth.

\b) Tr\v
Ein
. De Eudoxii et Euzoii diclis faclieque in
Aeiium el Eunojmuni M)lici tamque operoe agit

ECCLESIAbTICitt HISTOIU/E L I B . IX.

570

(d)
* .

*
, , (9) ' \
, (10) ,
\
, \ . * ^ , '
* , \, ,
,
/ .

nwn ei defuit (7). Sed et Euzoio opportunum slmN

IHer lempus aderat, quo exsccuiioni mandaret ea
qua* in synodo AntiocbiaB pro iisdem gesserat. Vernm uterque illorum tanlum abfuil ut memor essel
pollicilationum : quin polios Euzoius quidem couTiciari coepil iis quorum patrocinium susceperat,
in ecclcsia per ludibrium appellans
sectatores Aeiii, et Theopbilum jEtbiopem, prorsus
quasi non de religione ac llde ageretur, eed de colorum ac generis delectu. Eudoxius vero, lum alia
eos convicia intorsit, lum baec nominatim in ecclesta d i x i t : Equidera illos impios non voco, quod
tamen illi cupiunt audire, ne eorum defeclio speeiosum pretexium nacla esse videalur, sed pestca
eos appello.
4. Ab Eudoxio el Euzoio Aelime: Eunomius di$cedunt. Aetius et Eunomius ab Eudoxio atque
Euzoio penitus sese abrumpentes,Goiistaniinopolim
Florenlio commiserant. El Aetius qtiidem relicta
Constantinopoli in Lesbuni navigavit: ubi in agro
qaodam circa Mitylenem urbem vixit, eos qui ipsum
adibant blandis sermonibus excipiens. Ilunc aulem
agrum Julianus impcralor Aelio donaverat, suae
erga illum benevoleniise monumentiim. Eunomius
vero Cbalcedonem trajiciens, illic in borto quodam
Hiuris roarilimis proximo, quae propria ipsius erat
possessio, vitam egit, corum qui ad ipsum arcessissent, perinde ac Aetius, cttram gerens. Neuier
porro eorum peculiareni Ecclesiam rexil, verum bi
qui ejusdeni scctae erant, eos vclut commanes pa-

\ " \ \
, \ ,
() .
\ ,
\ ,
'
^
.
, , ,
,
, *
(11). ' '
(12),
\ .

(\) - C tres atque anlistiles ducebant. Eunomius cene ex
VALESII

ANNOTATIONES.

(7; Supra, 1. v i i , cap. 6.

in codice Scoriacensi et Bocharliano, Icfitur -^
(8) . dubilo quin scri. IdqHe miror a Gotbofredo ammadversum
beiioum sit . Paulo post pro ,
AOII fuisee, cum sequentia Pbilo^lorgii veiba bano
emendavi , ut legitur in codice uocharli.
emendaiioneni conlirmcnl. liaquc Holslenius intcr(9) 6. In manuscriptis codicibus pietalionem Golbolredi corrcxil boc inodo: Neuter
seriptum habelur. Quare auspicor le^envero eorum Eccletiam sibi pecutiariter dettinatam
cUiin esse . Sic aulem Euzoius Aelium
rexit.
ei Eunomiuui per ludibrium appellabal ob audaciam
(15) ' . Hunc locum
ac demenliam, quod inslar gjigantum in coolum conemendavi ex nianuscriplo codice Bocbarti, in c^uo
scendere tcntareot, et de Dmnitaie temere garriro
scribilur ov . Yaloat itaque conjepraesonercni.
ctura tucae llolsienii, qtii in margine sut codicis *d
(10) . Codex Bocbarti habunc locum ba?c annoiat : Lego , el versiout^
bel , etc, sedomnino scribendum eel
Goibofredi ila cmendaveral. lmo Eunomiu* ne . Hoc autem cognomentum Euioius idcirco
crum quidem minitterium ex quo Cyzico demigravU
tribuebai Tbeopbilo, quod tsset oriundus ex jElhio- jy quin nec reliquo tewporequoaa vixil.contigit. Veruni
pia. Erat enim Blemniys, ut ex Gregorio Nysseno
in bac emendaiione, niulla sunt quae probare noii
uperius observavi.
possum. Primum enim Graecuip uon est pra
f H ) . Nemo non
ex quo tempore. Nam Gnuci sempcr dicunl .
v i d e l gcribendum eise . Sic in superiore
Deinde non placet quod verba illa Pbilostorgii
Itbro legebatur pro . margine
, cum Goibofredo iulerprelalur,
eodicis Bocbartiani scriptum erai eadem iuanu :
tucrum mimsterium contigit. Quasi Pbiloslorgius de
Lego .
sacris vasis hic loquaUir. Atqui est sacrU
ficiuin inissac; a quo Euaoroiqm, ex. quo Cyiicum
(12) .
Reclius

TARIORUM,

Pfciloefvrgius, eo flne u l perfldiam eorum magis

magisque argual, et schismatis culpam penes illos
collocet, quae revera penes hos ab aliis collocaU
cst, nempe quod idco ab Eodoxio Eunomius secest e r i i , quod Eudoxius magisinim suum Aclium non
reciperot, ut nolavit Jac. Gothofredus. De Actio vid.
8>cr. lib. n , c. 35, Soz. lib. iv, cap. 13, Theodorit.
Uist. lib. , cap. 27. Mox idcm Goibofrcdus de yoce

(qiiemadmodum In msi. dcpictam reper

rit) agens, harc habet: Putel oui$ legendum . Verum alia mUii slat senlentia, nempe hie legendum pulem; aUuiione videlicet
ad Aelianorum Eccletias facla, quasi pascua coelestia
mcoterent haberentque: pari ironia qua , m/ra Jib. x. cap. 1.
() . Vide lib. v n i , cap. 2. >V. i-ov(A,

571

PIHLOSTORGU

57*

quo ab urbe Cyzico migraverat, loto deinceps viUe (14), .

SUK tempore, ne sacra quidem mysleria unquam
,
celebravit, quamvis cpiscoporura ejusdem sectae .
nullii3 csset, qui absque ejus sentenlia quidquam
ex rebus ecclesiaslicis perageret.
\ " 5. Procopius tyraunus. Valens lertium imperii
suiannum ingressus, expedilionera adversus Persas , \ ()
suscepii; quo quidem lempore Procopius quoque
Conslantinopoli lyrannidem arripuit. Porro hic .
Procopius propinquilate gcneris conjunctus erat * \
Jutiano, inullaque bominum judicia de illoliebant, , . \
quibus imperium ei deferebatur.Quae quidem judicia \ .
,
crebris sermonibus evulgabanlur. Quam ob rem
loviano ad imperium evecto, Procopius arrepta \ ,
fuga Mesopolamiam reliquit, el una cum uxore sese \ ,
occullans, variisque subinde couamutalis locis non , , \, 0 .
sine ingenti diffioullaie ac miseria, errorum ac la ,
lebrarum pertaesus, landem extremam, ut aiunt,
, , ' aleam jecil. Cbalcedoncm igitur profecius, in Eu- , *
noinii agro qui exlra urbem situs crat, absente , \
lunc domino, delituit. Unde cum trajecisset Con- . '
slaniinopolim, absque ulla caede imperiura occupa- (\ ,
vit. Nec muho posl praelio cum Valenle congres- \ ', \
sus, ducum suorum, Gomarii el Agilonis, prodi- .
lionc superatus est : arreptaque fuga Nicacam se , ,
rccepil. Postridie vero cum inde discedere medila- ' , ,
retur, a Florentio, cui urbia illius custodiam com- .
miserat, comprcbenditur, vinctusque ad Valentem
, \
perducilur. Et Procopius quidem mox capite trun- *
calus esl, CIMD sex mensium spaiio tyranuideni ex
(15), \ 1

.-.

ercuisset; Florentio vero, ne ad vilam quidem ' , jpsius servandam suffecil prodilio, sed milites eum

incendio tradidcruut, ob velereni simullatcm ei
.
infensi, propierea quod missus a Procopio ad cuslodiendam Nicaeam, multos ipsorum roale mallassct,
utpole qui Valenlis parlibus faverent.
6. Aelii obiius. Quo lenipore Procopius adbuc
*. " ,
tyrannidem exercebat, Eunomius ad eum Cyzici
luin dcgeniera venii. Porro adventus Eunoniii, libe- .
ralionem postulabat eorum qui a Procopio in vin- ' culis deiinebanlur; conjecli autem erant in vincula
, \
coquod Valeniis partee amplexi essenl; borum
propinqui Eunomium coegerant, ut bauc legationem . , \
VALESII NNOTATIONES.

reliquerat, perpeluo abslinuisse testaiur Philostor- D alius quoque afferri sensus borum verborum, quast
dical Eunomium non modo posi abdicalionem e p i gius. Sic Eusebius nosler eam voccm usurpal in
libro iv De vita Constaiuini cap. 45, - scopalus Gyziceni, verum etiam anlea toto vilae suae
\ . tempore, sacra mysteria nunquam celebrasse.
Verum sacrilicii nonieii poluil forlasse displicere Qui quidem scnsus verbis Philoslorgii aptius conGolbofredu, quippe qui Galvini bscresim seclarelur. veuit. Gcrte Holsienius bunc locuin ila videiur i u Holstenius vero, uipote calbolicus , relinere illud tellexisse.
debuit. Falendura lamen est generaliler
(15) ' . Jam pridem conje
sumi posse pro oflicio sacerdolali. Sic enim Pbi- ceram scribendum esse
losiorgius cap. 10, eam vocem usurpat pro or- . Poslea vcro naclus codidinaiione.
cem manuscriptum Samuelis Bot harii, cam enien(14) " . Olim quidem existi- daiionem in margine ascriptam inveoi. 1n lextu
roavi scribendum hic esse , quomodo eliam vero i u scriptura babet idcm codex, /
.
bunc locum imdlexil Gotbofredus. Poiesl laiuen
VARIORUM.

() " lr . Contra lianc Pbiloslorgii

cbronologiam staiuunt Pagius el Goitiofredus Prucopiaimm tyrannidcm couiigissc anuo 55 Oc Pro-

copio vid. Socr. lib. , cap. 5; el Soz. tib

cap. 8.

673

E C C L E S I A S T I C J E HiSTORLfi L I B . I X .

574

, . obiret. Eunoniius igitur liac legatione suscepla,

\ ()
cum virosillos custodia liberasset, slatim reversus
,
est. Sub idem terapus is qui a Procopio missus
, \
fuerat ul insulani adminislrarec, Acliura quoque in
, judicium traxit, accusalum ab incolis quod Valen * - tis pariibus faveret; et violcnia mors calumniam
, . \
baud dubie sub&ecuta esset, nisi quidam ex iis qui
\
in aula Procopii plurimum polerant, eo ipso lem^ ^ pore superveiiieus, Aelium gladio subtraxisset. Et, \ \ .
enim is qui missus fuerat a Procupio, cognatus erat
(16) \ - Herenniani et Gerresiani: hi autem fraires erant, et
, \ ' - cum Eunomio versati f uerant, et una cnm ttlo accusati.
,
Hlc igitur pro ea qua praeditus erat poiestate, cumet
. , (17) ' judici qui eos condemnaverat minatus esset, el
{ ,
capilalem sententiam quae in illos lata fuerat resci, \ . B dissel, eos a criminibus objeclis puros atque inle\ ' |,
gros dimisit. Aetius vero islis secum assumptis,
(18), - Conslanlinopolim navigavit, atque ibi cum Euno , \
mio ac Florenlio vixit. Nec multo post discessit e
- vita,Eunomio os ei occludente, et oculos digitissuis
.
coniprimente, et reliqua quae ad funus pcrlinerif,
una cum ejusdem opinionis scclaloribus splendidissime procuranle.
C. " 7. Eunomius Conslantinopoli pulsus. Dum Eu
, doxius Marcianopoli morarelur una cum Valenie,
[b). clerus Ecclcsia? Constanlinopolilanae Eunomium ex
*0 , urbe regia pellenduni esse decrevil. Eunomius i g i l w
.
Cbalcedonem profectus, Eudoxio id quod accidcrat,
(19), '
per lilleras significavU. llic vero iis quae scripla
(20).
fueraul non roodo commotus non esl, v g u m eiiam
palam oslcndii, ajgre ferre se quod graviora perpessus non fuisset.
' . " , \, ,
8. Eunomii exsUium. Eudoxius moritur.Quidam,
-
vt ait Philoslorgius, Eunomium calumniali sunl, quod
. \
in agro suo Procoplum occultassel, tyrannidem arri \ . '
pere medilantcm. Quam calumniam, morlemque ob
,
id inlenlalain, aegre admodum effugit Eunomius. Ex gul lamen missus cst in Maurilaniam, Auxonioprae. ' (21)
fecto praelorii bancei poenam irroganie. EtEuooraiug
VALESU

ANNOTATIONES.

(16) . Scribendum pulo

. Sed el paulo antc ubi
I f g i l u r \
, melius, ul opinor, scriberetur .
Accusatus enim, licet falso, apud Procopium fuerat
Aelius, qnod purlcs Valenlis foveret, ul paulo antc
r e i u l i i Pliilosiorgius. Eunomio veru il crimen obj c c l u m non fueral. Quoeuim modo id objici poluis*
sel Eunomio, qui Procopiuin in agro suo Gbalccdoneusi occuhaverat, et qui Gyzicum profeclus fucrat
ad Procopium, pro capiivis interccssurus.
(17) , . Scnbendum procul dub i o , id est, Herrenianum et Qerreiianum,
q u i una cuni ipso accusali fueranl Aeiio.
(18) . Bectius in maHuscrtplo codice Samuelis Bocbarii scribitur

.
(19). .
Non
dubitn quin scribendtim sit . Id est,
Euioxius veroea quas ab Aeiio ad ipsumscripta fnerant non modo non attendit, vel non curavit. Id
cnim signiiicat verbuui , ut docel Suidas.
(20)
.
IIIIJUS loci emeudalio debelur codici Samuelis Bocbarli. Quem ego antequaniiiacius esscm,
emendaveram. lla euiui legenduiu efcse ipsa syotaxis duccl.
(21) , Scribcndum prch
cul dubio est , id est, in exsilium abduc$batur.
y

VARIORUM.

() . Insula IISBC erat Lesbos, quo

Aetius, telicta Consianlinopoli, navigasset, ut supra
narralur cap. 4.
(/) \\\
Non video cur Yalcsius bic iu

sua inicrpretaiiotie Eunomium pro Aelio posufrit,do

quo iiibil inonuit in notis, imo iliicde Aelio (que
ac Gotbofrcdub) bicc acccpii.

575

PIIILOSTORGU

576

quidcrn, dum tiiemis tempestas sxvircl, abductus () , ML

esl in exsilium; sed ciun Mursam Itlyrici urbeni
,
venissei, cujus urbis episcupus eral Yaleiis quidam,
, \ ,
bumaniter admodum exceptus est, ct ab exsilio
(b) rcvocalus, cura Yalens imperatorem adiisset una
( )
cum Domnino Marcianopolis episcopo, et Eunomii
(22).
causam multo com aflVctu exposutsscnt. CaHerum
"
impcrator post rcvocationem Eunomii eum in con '
epectum suum admitlerc cupiebat: veium Eudoxius .
quibusdam arlibus bunc congressum inhibuil. Post
(
baec vero Nicaeara profeclua ut episcopum illic or- ), \
dinarct (roonuus cnim erat Eugenius urbis illius .
episcopue) : priusquam buic negoiio finem impo- ^ ,
guisset, abiit e vita. Demopbilus vero a Berrcea
(25).
iranslatus esl Gonslanlinopolim , imperalore senteniiam synodi comprobanle.

9. Philoslorgii parentes. A i l Pbiloslorgius Bo \ ", \, (

rissi, qui vicus esl secundae Cappadociae, Anysium
) '
quemdam presbylerum vixisse, qui quatuor habebat , (c),
lilios, filiam vcro unicam quse Eulanipia dicebalur,
*', (24),
ex qua natus csi Philoslorgius bujus Hittorice scri- .
plor. Ejus autera vir Carterius nominc, Eunomii , , .
sectam sequebatur. Is uxori suae persuasit, ut ad
\
opiuioneni suam desciscerel; illa enim tara ex pa \ \
terno, quam nialerno genere, consubstaiitialem
.
Patri Filium profilebalur. Mulier vcro mariti per, \
suasionibus inducia, fralres prinium, exinde palrem .
ac reliquos paulalira propinquos suos ia eanideui
senteniiam pertraxit.
40. Demophilus episc. C P. Demopbilum, u l ait
\ " , \, 1

PbilostorgfGs, in sede ConslaMiuopolilaiia pracipue

collocavit Theodorus episcopus lleraclca?. Ilic enim
prae caelerts consecralionie bujus piivilegiuoi babere
videbalur. Porro dum Demopbilus in episcopali
sede collocarelur, mulli ex populo qui lum adcranl,
non dignut acclaraarunt, sed indignus.

.
.
, ,
(d) (e).
9

VALESII ANNOTATIONES.

(22) .
codice Saubi agU de elcciione Atbanasii: aiHem
muelis Bocbarli scriptum iuveni . Vul ideo vocat, quod in synodo facta fussel haec
galam lamen scriptmam magis probo.
electio. Cerle pairiarcbas iu synodo cpiscoporuin
electos ei ordinaios fuisse, oslendi in libro OA(25) ' .
Scribendo pulo
, id est, comprobanle, et confirmante. servalionum ecclesiasticarum, capite ultimo.
(24) fiev . Non du]d enim significat vox , ut lestaniur gr.immalici. Porro nolanduiu esl eleclionem episcopo- biio quin scribendum sil . Nam feminam m , precipue pairiarchalium sodium, ab inipera- rum nomina neulro inlerdum genere efferebaoiur.
Sic Eusiocbiuin, el similia prope i n i i o i u .
toribus contirmalain fuisse. Cujus rci illuslre
exemplum est in libro primo HUtoriw PbilostOrgii, D

VARIORUM

() . Sive Pannoniae, quae Hlyrici provincia erat, urbs ilkistris

profligalione Magnenlii lyranni, Soxom. I . , cafL
7, n. a, ei Valenle boc episcopo Mursenei Ariano,
iufcrisissimo Aibanasii hosie : de quo cuin mulia
occurrant passim sub Consiantio, illud de eo modo
noiandum est : eum eodeni hoc tempore, anno
Chr. 569, in Occideme damnatum, Damaso episcopaium Romanum gerente, u l discere licel cx Athauasio od Epictetum episcopum Corinthium. Gothofred.
I * loc. De Eugenio ep. Nic. Vid. Soz. pag. 159,
noi. 1. De lempore obilus Eudoxii, Socr. pag. 250,
not. 2.
(b) . Legendum .
I I ' . Lowth.
(c) .*, ,.. . Ncuipe bac ad-

buc tempestate alicubi, ct quidem in Cappadoci? ,

presbyleri uxorali fuere, liberosquesuscepere; quod
etiam tesiaiur Epipbanius baeresi Calharorum 5 0 ,
n, 4 (elsi id ipse iiuprobel), ct Hieronymus Epitt.
ad Demetriaaem; et lib. adversus Joviniannm.
Gothofred. in tocum. Polerat lamen Anysius u x o rem morte amisise ante ordines susceplos, quod
saepius factum.
(d) ' A r r l . Solemnis acclamalio i n
electione episcopi. Yid. Eusebium lib. , cap. 2 9 ,
de eleciioue Fabiani in eplscopnin Romauutu.
IV. Lowlh.
(e) , ha inilites de Galba
in impcralorem cleclo, claniavcrual . l u larcbus in Vita Galba. W. Lowih.

ECCLESIASfICifi .HISTORliE L I B . IX

878

'. () - 41. Ennonriut Naxnm relegatui. Poei , \ , \, ,

nhim Modestus promotos prajfectns pr&torii, eum
, \
Eunomio infenstis es?et, nt ait Philoslorgius, indi , \
cta causa eum damnavit, u l qui Ecctestas ae eivi (25).
lales perturbarct; el in insulam Naxora eum r c Iegavit,
^. " (26)
42. Cwsare* o/rot Mazoca dicta. Caesarea prins
, azoca nominala est, a Mosoch genlis Cappadocum
* , prinripe id nomeu irahens; progressu vero lem .
poris per inflexionem Mazaca appeltata est.
*. , \ , 45. Cyzicenorum episcopus komomiaites. Ex
, . quo Eunomius Cyzicom reliquerat, nullus adbuc
, (27) episcopus, ut scribit Pbiloslorgius, in ejus iocum
, ,
fuerat subrogaius. Demopbilus vero, cnm episeopi
, *
ordinandi cattsa, una cum Dorotbeo aliieque Cy, ( 2 8 ) , B zicutn venissec, nibil perficere potuit, propterea
.
qaod incol illius rbis similem secundtnn strb (29),
stantiam constaniissime profiterentur, ex doctrina
\ \ (
atque insiitationc Eleusii, qui banc opinioirem con ), (50) firmaveraH. Sed etim Demopfailus et qui eum illo
\ \ ,
erant, Cyzicenomoi protestattonem admisissent, et
\ , \ \ Actium Eunomiumquc anaibemaie damnassetit:
VALBSII ANNOTATIONES.

ter Homceusianos celeberrimi exstiterant, prfmo

(25) ... . In mamiscnpto coqnidera loco iiominat Theodorum episcoptim Heraifice Samvelis Bocbarli scriptum invetii clea?, et Georgium Laodicwe. AiH>s deinde receusci,
, corrupie pro . Sic recenliores videnlur
ui posl iils vixerunt, Euslalbium Sebastenum,
nominasse insulam roaris iEgaei, quse prius Naxus
asilium Ancyranum, Macedoniom Constanlinopo
ocabalur.
litantim, et Eleiisium Gyzkenum. Yides Tbeodorum
(96) " . Rectias in m&nugcripto oodice Samuelis Bocbarti scriptum est - G hoc loco longe diflerre a Derolheo; neque enkn l ) o rolbeus Eusiathium, el Macedoniutn, aique Eleusiuiu
. Idem error
aeiate antecessit.
o c c u r r t i apud Sozonienum in l i b r o \ , c a p . 4. Apud
(28)
.
In matinscriplo
iiieronymum quoque in llbro De scriptoribus eccleiasiici dicitur. Sic enim habei veius Lugdu- codtce Samuelis Bochani scriptum tnveni nensis ediiio, quse penes me est. Basilius Cmturem . Posset etiam scribi , supple
Cappadocice q&ce prius Maza tocabatur, episcopus, . Quam scripluram in lnierprelaiione mea
e i c Videtar iamen in Pbiloslorgio scribendura esse sam serulus.
, elc.
(29) ...
. Hunc kxmm 011
intellexil Goibofredus, u l ex inlerprelalione, el
(27) . Hic Dorothens episcopus erat
Heracleae in Tbracia, qui Deraopbilum Gonstaniino- Annolalionibus ejus apparet. Cujus inierpreiatiolitanum episcopum consecrarat, ut supra reluiii nem recle Lucas Holstenius correxit, boc modo:
illeeiorgiue k i cap. 10 bujus libri, ubi Tlitodo- Cum igitur Cyzicenorum provocationem Demophilui,
iiqut qui cu n eo erant, admititsent, et Attium Eu~
r n s perperam nominatur. Qui locus Goihofredum
nomiumque anaihemate perculmenl, eic. i n gravrssimum errorem induxit. Pulavii enim
esl provocalio, ul exponitur in glossis GracoTheodorum bunc a quo Demophilus est ordinalus,
<* q u i postea Aiiliochenue el Goiistaiitinopolilanue Latinis. Malim tamen lioc loco verlere, preiestaii*episcopus fuil, eumdem esse cum Tbeodoro illo nem.Meque enim Gyziceni appellaiionem lunc ullam
Heracleola, Arianorum principe, qui in synodo intcrposuerunt, sed poiius obstilerunt Demopbilo,
Sardicensi condemnatus esl, et cujus meniionem [> qui episcopum ipsis ordinalurue advenerai, prole
siatique sunt nunquam se passuros, u l episeopum
f a c i l Hieronymus inler scriplores ecclesiaslicos.
ipsis ordinarel, nisi prius Aelium ei Eunomium MiU
A i q o i Tbeodoros Heracleoles, cujus meminit Hieanalhemate damnasset. Quam conditioncm cura adr o n y m u s , ei qiti synodi Sardicensis sentenlia dammiswsel Deraophilus, ei Aetio alque Eunoraio anam t o e e s l , obiil regnanle Gonsianlio, circa annum
Ihema dixissei, posiea episcopum CyziceHis consoC h r i a i i 55^8, eique in episcopalu successil Hypacravil eom, quem Gyziceni suflragio suo nominat i a i M i s , u l nolavi ad librum secundum Hisloria Soverant.
c r a t i s Scbolaalici cap. 29. Morluo demum HypatiaDO, principaiu Valeniis Augusli, successit Ooro(50) .
Ferri quidem
t h e u s , is qui Deniopbilam Conetanlinopolilanum
potesl vulgaia scriplura, cuin Eunomius ,
eptecopum eonsecravit. Sic euira eum appellal Soid est, disBimilem Patri Filium palam asseruerit,
c r a t e s et Sozomenus et Pbiloslorgius infra, in hoc
eju&que sectalores Anomcei siiu appellati. Non disl i b r o . Sed et ipse Pbiloslorgius, quod non animadlicet lamen conjeclura, quam in margine codicis
e r t i t Golbofredus, Tbeodoruni Ueracleotem perocbariiani eadem niaou aecriplam inveiii ad vocem
s p i c u e dibtinguit a Dorolbeo Heracleotc; nam iu
, :esl enim elegaos paronol i b r o ocuvo capHe 17, cnumerans episcopos qui i u - inasia, ut Anomius dicalur pro Euuomio.

VAKIORUM.

( ) .

De bocModesto vid. Socr. p. 231, nol. a.

579

PfllLOSTORGn

580

id enim e r t t prolestetio; et Eanomium lum oralio- , *

nibus, tum scripiis piiblice Anomoeum appellassent,
,
fidemque eorum et cunctos qui eorum doctrinam
(5!) , '
amplectcrentur, eidem anatbemali subjecissenl,
. , (
tandera Cyziceni ordinalionem admiscrunt, neminem
(52) .
alium ad episcopatum pronioveri passi, nisi quem ipsorum suffragia prajtulissent. CaHerum is qui or*
dinatus est, illico consubstantialem Filium palam praedicavit.
14. Dorothetuep. Antioch. Mortuo Euzoio An'. " ,
tiochcasi episcopo, Dorolheus ex Heraclea Thraciae
()
,
in ejus sedem iranslalus est. Ulrumque porro, tam
\ , Demopbilum, quam Dorolbeum persiiingit Pbilo ,
slorgius, bunc quidcm vantssimum appellans, De\ , \
mopbilum vero miscere omnia et confundere soli * \ tura, ac precipue ecclesiaslica dogmala : adeo ut
qnodam tempore, dum sermonem haberet ad popu- & , *
, -
Constanlinopoli, dixeril corpus Cbrisli per, \ \
roislum divinilali penilus evanuisse, eo modo quo
laclis sexiarius in universum maris elementum con- . \ '
(6),
jeclus evaoescit. Gaeterum Demophilus ortus fuit ex
urbe Tbessalonica, genere baud ignobili. Idem
.
Eunomianis admodum infcnsus gravissimis malis
^ .
cos affecit.
15. De Valeniis successore oracula. Yalcnlis
\ ", ,
temponbus, geniilium oracula iis qui ipsa consu
luerant, calculos quosdam dederunl ceriis liltcris
. **
insignil09. Liitcra3 inler se junciae, aliis Theodo- , ,
siuro, aliis Tbeodulum aul Tbeodorum, sive alium
, .
qucmpiam designare videbantur (55). Nam ligurae
.
lillerarum ad usque progredicbanlur, dapmonibus , , '
obliqua, ut solent, responsa dantibus, in perniciem
\ eorum qui fidem illis habent, el ad eflugium mali
( . \
evenlus. Unde el Tbeodorus quidam apud Syros in
, \ *
fraudem indiictus, cum lyrannidcm invadere coepis '
set, slatim cum iis qui ipsum secuti fuerant, exstin- (54) cjus cst; cum iliis vero mullos quoque innocenles , *
Yalens supplicio aflecit, eo quod ipsorum nomina
.
ab bis lilteris incipiebant.
46. Valentinianus Sen. obiit, Junior ci tuccedtt.
' . ,
Yalcnlinianus imperalor niorilur, cum annos duo, \
decim imperassel, el Gralianum filium baeredem
. $
imperii reliquit. Reliquil eliam duos alios liberos,
, , \ ,
Gallain scilicet iiliam, et Valenlinianum Juniorem
(55), ^

VALESII AKNOTATIONES.

(54) . Deesse v i -
(55) ... . Inms. codice Samncli*
deiiirpreposilio, qusesuppleri poleslhoc modo:
Bocbarli scriplum inveni, , quotl
.
licel exiguam sil, haud quaquam laroen negligeiv(52)
.
Godex Bocbarli au- dum puiavi. Ganerum de seiaie Valcniiniani J u n i o ciior bic esi el emendatior. Sic enim babct,
ris, consenlit eliam Ammianus MarceUinus in Bbro
.
triccsimo, sub tinem; et Vicloris Epiiome, et Z e (55) Socr. lib. , cap. 19; Soz. lib. v i , cap. 55.
simus ac Zonaras. Naius esl igilur Valenlinianu
(54) . Non dubiio
Junior anno Gbristi 571. Cxterum ab boc Valentiquin scribeudum sit boc loco, . )d esl,
niauo Juniure, qui filius fuii majoris Yaleniioiaiii,
(Jna cum iltis multos quoque innocentes Valens $up- distinguendusest Yalenliniantis alter, filius Valenli*
plicio affecit. Eniejidalionem noslram couiirmai ms.
Augitsli, ut jam pridem observavi, lum in Anrtocodex Bucbarii, iu quo scriplum esl
talionibus ad Ammianum Marcellinuui, tum in A n , prout legendum esse corjeccrain.
nolalionibus ad Socraiem.
VARIORUM

() . Idem qui Theodorus, inverso

nomine prumiscue, ut supra, cap. 10, el 15 bujus
lib. el apud Socr. lib. , cap. 55, el Sozom. lib. v i ,
oap. 57, in tin., c i l i b . , cap. 14. Mortem Euzoii
rcieit Socralcs loc. cit. anu. Ghr. 377, Gothofred,

(b)

.
Bcrrcea prope Tbessalouicam lorus era.t aut n a i i v i lalis, aut sallem cpiscopatus Demopbili, u l palel e x
capp.8 et 19 bujus lib. De Demopbilo vid.,pluraiDoa
iu Fragmcnlo c Suida.

g!
ECCLESIASTICLC HISTORIiE L16. IX.
582
, \ . ^ quatuor circiter annos natum. Qaem illice tum maler
,
, . .
(35*) (),
(56),
\ .
)
\ "

" (6),

Justina, lum exercitus qui in Pannonia eral, imperalorera crearunl. Et Graiianus quidein banc nuncupalionem cum didicisset, eo quod absque consensu ipsius facta fueral, non probavit. Quosdam
etiam qui id tentare ausi iueranl, supplicio affecit.
Fratrera nibiloniinus consorlem imperii babere
non reniiil, et patris erga eum vicem implevit.
il.Valens

bello Scylhico peril. Theodosius

imp.

, Scylhse qui trans Islrum posiii sunl, ab Uunnis

,\ - bello appetili, et sedibus suis expulsi, in Romano. ' ol ,
runi dilionem specie aniicitiae trajecerunt. Poriv
, \ ' ,
Hunni iidem videnlur esse qui ab antiquis Neuri
- vocabanlur, ad Ripseos monles sili, ex quibus ortus
. Tanais fluvius, in Maeotidem paludem aquas saae
, - evolvit. Scylhae vero in Romanorum solum trans, \ gressi, cum i n i l & nioderale se gessissent erga Ro . ,
manos, landem ad latrocinandum conversi sunt,
.
ac deinde bellum iis inlulerunt, nullo prius raisso
\ ^ . \
qui bellum indicerel. Quae cum accepissel Valcns,
, \ ,
stalira Anliocbia digressus esl. Cumque venissel
. \ \ \ ,
Conslantinopoliin, in Thraciam perrexit. Ubi pra>
,
congressus cum barbaris , mullisque suorum
.
amissis, conlento cursu fugam arripuit. Ullima
,
tandem necessitale opprcssus, et ad iuopiam con\, \ ,
silii redaclus, in agresli quadara casa qua fcnum
(37) .
condilum erat, una cum paucis qui ipsum sequc* , \
banlur, sese occultavit. A l barbari qui eum per
sequebantur, tum obvia quaeque, tum tuguriuni
ol ^ ,
illud incenderunt, nibil pcnitus de inipcratore su . - C spicali. El Valens quidcm hunc in moduni suLlalus
, ' esl, numerosissima ac fortissima Romani imperii
* ,
patte simul amissa; barbari vero universam Tlira .
ciam absqiie ullo deiticeps metu pervaslarunt,
, ,
<luce Friligerno. Porro Gralianus patruum qnidem
* ,
suum luxit, et Romanorum calamilatem deflevil;
.
Theodosium vero cum imperalorem renutitiasset
ad regendum patrui iroperium roisit. HicTheodosius patriam babuit Uispaniam, quse nunc lberia appell a l u r ; lberoscilicetfluvio qui per eam fluit, priorem appellationem abolenie.
trf. , 18. Eunomianiepiscopi. Morluo Theodulo Gha? ( ' ) ,
relapensi, qui Palacslinae eral episcopus, Eunomiiis
ol \ .
Garterium in ejus locum ordinavil. Qui cum brevi
, *
posteaex hac luce raigrassel, Joannes in ejus locum
x a \
subrogatus est. Gum hoc Joanne idem Eunomius et
\ ^ \ \
Arrianus atqoe Euphronius, relicla Gonstanlinopoli,
,
Orienlem profecli sunt, ut et Julianuni ex Cilicia
VALESII ANNOTATIONES.

(35*) .
Gollio- f) t7/ic, id est, in Pannonia.
f r e d u s legisse videmr,
(36) " .
Melius scriberelur
sic e n i m vertit : Sed etquosdum, qui id aggressi fue *
ranl
punivit. Yi letnr aliquod mendum liic latere,
, (37) xapa .
Scribcnduro
ac furtasse scribenduin est, ' esl procul dubio
, e l c , nisi suraalur adverbialiler pro
.
9

VARIORUM.

( ) .
Iloc unus Philostorgius
b a b e t . Quare h c inter alias ejus in Graiianum cal u m n i a t e n s e n d a e s t ; in qnein cxteroquin iniquior
fuit o b raliones diclas lib. vm cap. 8, et lio. x,
cap* 5 . Cothofred. Do obitu Yalentiniani Scnioiis
vidL S4Kr. lib. iv,.cap. 51, et Soz. lib. vi, cap. 36.
(6) .
De Suyibis seu Goiliis ab liunnis de-

viclis, el ad Romanos confuglenlibus vid. Socr.

lib. iv, cap. 35, 54, Scz. lib. v i , cap. 57; de Valcnlis adversus cos profectione et intcritu, Socr.
lib. iv, c. 58 ; Suz. lib. v i , cap. 39, 10; de Tbeododosio in consoriium itnperii a Gratiano ascito Socr.
lib. v, cap. 2, Soz. lib. vn, cap. 2.

PHILOSTORGH

iHoc adduteretit, e i TbeopHitum Induni AntiocbiaB , , x a l

conveiiireu*, el totios Orieniis statum ordinarenU
.
49. Theodostu*, vktis barbarit, Uomounaim re*. "
tittifff. Theodosius imperator juxta arbem Sir () (
mium tongressue cum barboris : eo eoim shnul
, , ),
atqe imperram accepisset, utiliute pubiica id exi , \ *
gente, profectus faerat : victis praelk) barbarig
. exmde Gonsianlinopolitanam urbem com ingenli

pompa ingreseus esi. E l Homousianis quidem Ec \
desiarum curaro commisit; Arianos Tero et Euao \ ,
mlauos urbe expulil. Ex quorum numero fuil etiam
^ .
Demepbilae : qui cum ejectus fuisset, ad civilalem
\,
suam Berrceam se contulit. Hypatius quoque Niciea
.
exputais, Cyrum Syrias ex qua erat oriundus se
\> ,
recepit. Sed el Doroibeus Antiocbia ejectus, in , \ Thraciara unde originem dticebat, demigravit. Alii
.
denloiie ia atia diepersi sunt loca.

EX LIBRO DECIMO IHSTORLE.

0>1.

i . Cleri Anthcheni ad Eunomium legalio. Do*

\ , ^ ,
rolbeus quidem, uti supradiclum est, Anliocbia est * \
expulsus; presbyteri vero ejusdem urbis Asterius , \ > ,
ei Crispinus, et reliquus clerus, colleclo concilio,

cui nonnulli etiam ex vicinis episcopis interfuerunt,
, \. *
ad Eunomium eosque qui cum itlo eranl miserunt,
. 01 -*
comraumoncni eorum poslulantcs. Hi vero per l i t - , ,
teras responderunt, non alia condiiione sese illos ' \ *
suscepluros esse, quam si daranationis sentemiam
* \ i n Aelium ejusque scripla olim lalam rescidissent,
(38)
sedet vitae eorum eniendationcra requirebant; qui- Q . 01
busdam enim baud puris actibus erantconlaminaii.
(39) '
At i l i i , lum quidem conditionera oblatam non ad- \ '
miserunt; postea vero eo usque progressi sunl,
,
ut et Eunoniium et eos qui cum iUo erant, in Eccle- , \ tia prosrinderent, eos vocantes,
, ' .
plerosque despcrationis ac vesaniae, eo qaod scilicet
hujusmwti conditionem ipsis ferre ausi fuissent.
2 Arii dogmala. Arium impictatis ipsorum
. " "
antesignamim accusat Pbiloslorgius, quod hujus , nniversi Decrni ex muliis parlibus coropositum esse *
dixerrt. Ait errim Arium asseruissc, eum non quantus 0 , , '
cst comprehciidi posse, sed in quantum uniuscujus- ^ *
que vis comprchendere valet; eumdem quoque aensis- , ,
8e,Deum ncqae substanliam esse,neque bypostasin,
* \ *
Bequealiudquidqaameommquaedeillodicunlur(40); D \
sedetArimiiiengemsynodumetGonslantinopolitanam
,
VALESII ANNOTATIONES.

(?&).
manuscrlpto codice Bochani
lcgilur distinclis vocibus, . Unde quis
suspicari possit scribeodum esse,
.
(39j
.
Laudo

versionem Golbofredi, qui sic inierprctatur b t m c

locum : Condiiionem non admiserunt. Vide, si placet,
quai de bac voce xiotavi ad librum nonuin b u j u s
Historice.
(40) Soz. lib. iv, cap. 24.

VAWORUM.

()
.
Errai bic Pbiloslorgius. Nain Thoodosius Sinnii
quidem imperalor factus fuit, at idem in Macedonia
constitutus Tbessalonica? Golbos devicil. lllud recte
Pbilostorgius cum caeteris, quod Theodosii de GotbU vicloriam ad tempus refcrl, quo jatn imperalor

renunliattis erai.Male enim Tlieodoritus, qoi l i b . v ,

cap. 5 , ante ejus impeiium id factum memorac.
Prufligalis barbaris veiril Tbeodosiue G o n e i i u U n o polim, slatimque Ecclesias reslituR Horaousianis,
sub linem auni 380, inquil i a c . Golhofreau* in
lecum.

sar

ECCLESIASTICJE H I S T O R I ^ U B . X .

, eadem asserere, q u * unigenili gcnerationem omnilms ignolissimam esse delinivit, ei soli qui gene(41)- .

ravit, coguilionem ejus generationis allribueiis.
.
Haec est autem ipsa synodus quae Aciium condcmnavit.
5. Arianorum tecta*. Ariani simililudinem Uni\
geniti cum Patre, in varias senlentias dislraxerunt.
Alii enim eam consliiuerunt in eo, quod ulcrque
. 01
prsescicntiam babeat fulurorum; alii in eo, quod

.
utcrque naturaest Deus; nonnulli vero in eo, quod
, , , ,
ulerque crearc polest ex nihilo. Verum baec, inquit
(42) .
Pbilostorgius, licel diffene inler se videanlur, in
,
unum lamen idemque recidunt, u l scilicct Filium
Patri prxdicent. Hos porro ait Philostor () \ \
gius, posiquam in varias sentenlias discissi fuisscut,
, \ \ roulta quoque alia indccora ac turpia pcrpelrasse :
quippequi sacerdotia prelio emerint ac vendiderini,
.
et flagiliosas corporis voluptates conseclati sint.
*. , \, \ 4. Eunomianorum bapiismug. Eunoiniani, m
,
scribil Pbilostorgiiis, ab baeresibus supra niemoralb
tanlopere abhorruerunt, u l nec bapiisnium earum,
, .
necordinationemadmitlerent. (47) Baplizabanlporio
, '
Eunomiani, non Irina mersione, sed unica, iu mor, , ,
tem Domini, sicut aiebant, baplizautes : quam illi?
, ' \
eemel lanlum, non aulcm bis terve eustinuilpro
.
nobis.
'. ", ,
, ,
(43). \ ' ()
\
. ~
\
" '
,
(44)
, , .
*. ,
,


(45), (46)

5. Gratiani ccedes. Tbeodosius iinperator Arcadium iilium suum admodum puerura imperiali dignitate ornavil. Nec mullo posl Gralianus imperalor in
GalliisMaximityranni fraudeperimilur. Multasporro
cahimnias advcrsue Gralianum contingit Pbilostorgius, adco u l Neroni eum comparet. Neque enim
placebat Pbilostorgio r e c l Odei docirina, quam
Gratianus profitebatur.
6. Eunomius invaria ioca rdegatus. Tbeodosiui
imperator cum quosdam cubicularios suos Eunomii
doctririam sequi deprebendissel, eos quidem palatio
ejecit. Ipsum vero Eunomium sialim ex Cbalcedonensi urbe abripicndum curavil, et Halmyridem

VALESn ANNOTATIONES.

(4!) . Ad hajc verba Lucas

HOlsteuiiis in suo codice bsec annolarat: legendum
. Sic enim formula Ariminensis
apud Theodoretum in Hitt. eccles. lib. n , cap. 2 1 :
,
. Et apud Hieronymum Contra Luciferianos : Cuju* nativitatem nullus novil, ni$isolus qni
tum genuit Pater. Sed scriplurae buic inhserendo iegemhfm esl, . In ms. Scoriacensi,
uon , sed expresse legitur, cujus dociissimi
v i r i seutenli libens subscribo.
(42) . Non dubito quin
Philuslorgius scripserit * neque enim
A r i a n i consubslaiiliale unquam admiserunl. Porro
i n hoc capile Golbofreditm nibil vidisse, ex ejus
annoiationibu* persptcue apparet.
(*1) .Scribendum
est procul

dubio . Qno modo eliam in margiue i:odicis Bocbarliani scnpuim inveni cadem manu :
.
(44) .
Holslenius ad lalu*
sui codicis adnoiavh : lego . In inanuscripto
aiitem codice Samuelis Bocharli ita ecriplum est in
margine; malitn .
(45)
. Scribendum
est procul dubio . Sed bic solemnis
cst error librariorum, ui sciunt qui mss. evolverunt.
(46) '.
Hujus urbis meminil
Hierocles in , quera olim maniiscripluin
vidi in Uibliolheea doclissiroi viri Jacobi Sirmondi.
' \ , etc.
UlUma urbs nominatur . Cilalur bic Hicroclia

(47) Soz. pag. 252, n. a.

VARIORUM.

() .
Quod ordinal i o t i u m Quiidinationem allinet, jatn otim quoque
Albanasius id dc Arianis praedicavit. Epittola ad
Orlhodoxos ; et Epitiolaad tolitariam vitum agentes.
PATROL. G R . L X V .

{b) .
Arcadius reniintiatus est Auguslus auno Gbr. 585. Socr. pag. 272,
. b. Occisus esl Gratiamie eodem auno, Socr. pag.
277, n. b.
19

887

PIIILOSTOBGII

rdc-ari jussil. (18) F.st autrm llalniyiis locus in >.

Moest.1, ad Dantibium situs. Ycnim Ilalmyris qui' \, " . '
diMii n barbaris Daimbiuin glacic conslriclumlraiia \, ",
gressis, brevi posl capla esl; Eunornius vcro indc
*
Cacsaivam Cappadncbc rclrgalur. Sed cum invisus
. ,
esscl Oaisaueusibus, co quod advcrsus Basilium
.
ipsorum episcopuni libros olim consciipserat, per
missum esl ci u l in agris suis degeret; qui Daco\ (50) .
rocni vocabanlur. C^terum boc loco Pbiloslorgius
scribil, sc viginli annos nalum cum venissel Con- \ ,
, ,
slanlinopolim. Euuomium vidisse; eum vero divinis

laudibus extollit, el prutlenliam ojus el virlnlem in \ .
comparabilem fuissciilTinnans. Sedetoris formam ci
rcliqua corporis membra plenadccoris ac venusla
Lfs dcscribil; scrmones <|iioquc qui ex ejus ore prollucbaul, margaritis coinparat; quamvis paulo post
\
balbum illum fuissc vel invilus falcalur. Ncc illum
. \ (51)
pudct, balbuliem ad summatn gratiam alque ele . '-
ganliam cxlollerc. Ad liaec vililiginem q u faciein
ejus quasi notisquibusdam ac vibicibus dislinxeral,
(52)
ornamcnlum quoddam corpori atlulisse asscrit.
\ ,
Porro,elsi librosejus omnes diviniseiferat laudibus,
. ,
epislolas lamcn reliquis ejusdem operibus mulluin
\ praslare alfirmal.
.
7. Calla Aug. Morlua Placidia conjuge, Tbco*. " (55) ,
dosius imperalor uxorera duxit Gallam, sororem
,
quidcm Valenliniani junioris, filiain vero magni Va
lenliniani el Jusliiia?Augustae(49).PoiTO bxcJustina
, ,
Arianain baercsim sequcbalur. Ex Galla Tbeodosius . .
tiliam suscepit, nomine Placidiain.
\
VALESII ANNOTATIONES.

roclis lociis a Gonslanlino Porphyrogenito , in C

libro l)e Ihematibus; sed corruple; nam provincia Masia pro Scylbia illtc scribilur. Ejusdem urbis
men ioiiciu lacil Slcpbaims Byzanlius : ,
iuquil, ; \ , .
Caileruni aseenliOr Morello, qni in Annotaliouibus
ad diclum lucumGonstantiiiiPorpbyrogcnili, eamdoni esse dicit cum Salmuride, cujtis incntio fit in llinerario Anlontni.Gwie ui Lalini Sr:xantaprislin dicunl, quam Graeci , el Salinydessum pro * sic eliam Salimiridcm
dixere, quam Graci . Snloiilenim Lalinis
ponere pro aspiralione in nominibus qua> suni
Giaica*. originis, quod mullis exemplis dcmoiisirari
poiest. Ncminem porro lurbaie dcbcl, quod Philostorgids Salnuiridem Moesia; aUribuil, quatii llicrocles ponil in Scyibia. Id cnim faclum csl ob v k i niam barum proviticiarutu.
(48) Socr. Iib v, cap. 20 ; Soz. vu, cap. 17.
(49) Tbeodoi i l . Iib. v, c. 19.
D
(50) . In manuscripto exemplari Samuelis Bocbarli scriplum est . Apud Nicepboruin vero . Gxleruui non assenlior
Golbofredu, qui i i i Amiotalionibus ad bunc locum
scrinii Pbilosiorgiuin, dum Gonsianliuopolim prolicisceretur, vidisse Eiinomium in agro Dacoreno,
uxia Gaesaream Gappadociae. Alqui non boc dicil
Miilosiorgius; sed se annum agenlem vicesiinum,
cuin venisset Goiisiantinopjlim, vidisse Eunomiuui,
in supra dicla scdicct urlie Gooslanlinopoli; nain
cuni Salmuridem urbem cepisscnl ban.aii, illinc
exlractui Eunomiu&, perConsianlinopolim Iransiil,
ul Ciesaream in exsilium duceretur. Illic ergo Eunoi:iius dum iransirei, videri potuit a Pliilostorgio.
(51) zqr
.

ms. codicc Samuelis Bocbarli scriptutn inveni, , longc rcclius, meo quidcm judicio. Porro
iiilerpretalionem Golbofredi Hulstniius in suocodire
ila correxil : Neque balbutiem eam sermonis elcganlia cohonestare eum pudeat.
(52) . Euiiomhim leprosiim fuisse, bis verbis indicat Pliiloslorcius.
eniin lepram significat, ul docel Auclor Elyinologici,
in , Cene Rufiuns Eunoiiiiuni leprosuiu
luisse diserle leslalur in libro decimo cap. 25 : Vir
corpore ei anima lepro$us, el inlerius exleriu&quc
viorbo regio corrupius. Idoin quoque de Eunonito
scribit Grogorius Nyssenus in libro i , conlia Euuoiniiitn, pagiua 307 bis vcrbis :
,
" ,

. E l h c qiiidcm de Eunomii lepra jam~
dudum a me observaia sunl in Annoiaiionibus E u sebiauis. Nunc ad vocem oc redftatnus, quaui
Laliui fei*e vililiginenri inierprelanlui". Glossa; veleivs viluliginem vocaiit : sic eiiim babeul. Vilulige
, . Inqnireiiduni iiaqnc e s l , uiruin
viluligo reclius ecribatiir, :% \ iiiligo. Nequeeuim
vililigo formari polesi a vmo. A I \ igilur viluligo
dicia esse videlur aviiulis,eo quod lepiosi vilulinae
carnis albedincm referanl ? Gerie .ut OpbiasU, Alo-pecia, el Elepbaiuiasis, qua? sunl lepraruin s|>ecies,
ab animabbus noniinalui suut, ila el viluligo uoiuinari poiuil a vilulis.
(53) " , Scribcndum esl procul d u bio, , vcl polius . Sic eiiim dicla
esl uxor Tbendosii, u l docenl nummi veicres, e l
Greg. Nyjscuuji.

ECCLESIASTlCiC H1ST01U. U B . X.
'. " -
,
. \ ,
, \ .
* , \
'^, \ , ',
. (54)
,
, \ njv
, .

8. Maximus tyrannus. Tbeodosius apud Thcs

salouicam copiis suis ciun Valcniiniano conjunctis,
contra Maximum lyrannum profectus esl. Maxinuis
cnini cum Gialiani imperium occupasset, Valentiniani quoquedilionem sibi adjtingere conabatur. (58)
Millunl igitur imperalores conlra tyrannum. magistros mililum Tiroasium el Ricbomerem ; Prcmotum item et Arbogaslem. Qui cum ex iniproviso
siipervenissenl, eum repenie ex solio delurbant, et
imperii insignibus exuunt, ac privalo babilu indulum imporatoribus oblulcruni; tunc Maximus
capite truncatus esl, cum pcr anuos quinque lyrannidem exercuissel.

'/ , \
9. Sidus novum. Post vicloriam de Maximo
(),
relalam. et post adventum Tbeodosii in urbem Ro , ? - ^ mam, cum iniperalor illinc digrcssurus eeset, sidus
*
quoddam novum atque inusitalum in coelo visum
.
est: quod quidein maximas calamilates orU lerra , *
rum nuntiabat. Apparuit vcroprimum media nocu,
, \
juxla lucirerum, in ipso circulo qui Zodiacus dici ,
t u r ; magnum porro eral ac splendidum id sidus,
. "
nec multo inferius lucifero. Postea vero coucursos
' ](55)
astrorum undiquc ad illud faclus csl : instar apum

cxaminis quancirca regemsuum inorbem densaulur;
olovtl (56)
exinde, veluti mulua collisione cogcute, omuium
,
aslrorum lux in unam fiammam commista eflulsil,
. \
et ancipilis gladii, magui ac lerribilis iiguram ex (57) \
pressit. El ex aliis quidem sidcribus quae in illud
, ,
aslrum conflala eranl, lux emicans, ensis specicm
,
praeferebat; unus vero ille qui primus appanteral,
:
, C insiar
capuli supradiclaefiguraevidebatur, aut instar
\ (b) \
railicis cujusdam quaj universam apparenlis asiri
, - lucem ex se gignebat; flaiuroa, velul cx ellychnio

cujusdam luccrna?, sursum provolanle : el astruni

quidem quod tunc apparuit, adeo novum alque ad .
miiabilc spectaculum praebuil. Molus vero a reliquo

slellarum cursu longe diversus fuit; nam cum inde
, \ unde dixinuis, apparere ac inoveri coepisset, inilio
, ,
quidem oricbalur ct occidebat una cum lucifero.
\ . " , '
Poslea vcro paulalim rccedens, ad sepienlrionem
,
asreiidebat, seiisim ac lenle progredicns, ei oblique
, , '
tauquam ad kevam, respcclu quidem inluenliuiu.
VALESII ANNOTATIONES-

(54)
.
Rciius D eliam in luarginc coilicis Bocbartiaui adnolalum
in manuscriplis codicibus scribilur . S**d
inveni.
pracierea corrigendus videtur locus boc modo,
(57) . Jam pri , eic.
dein coujecciain scrilifinliiiii rssn . Poslca
.
vero maiiiiscriptum Bocbarli codicein nacius, ita
prorsus in eo scriptniu inveni, uti conjecerain. Est
(55) . Rectius in manuscriplis
auiem ; , ,
codicibus Scoi iacensi el Bocbartiano scribilur,
id esl, uirinqne acuia, ul cxpOsuil Suidas in voce
, sed el sctibendiim csl pro , et
. A l Lucas Holsienius ad lalus sui codicis
, non , u l edidit Golhoemeiidat ex codice Scoi iacensi, ul opiuor,
fredus.
Verum IIHJC scriplura lolerari non potest.
(56) .
Holstenius ad latus sui cod.
(58) Tbeodoril. lib. v, cap. 12, i 5 .
annolavil legendum esse , quoinodo
VARIORUM

() . izavodov. Be hoc Theodosii

adveniu in urbeui Romam vid. Socr. lib. v, cap. 14;
Soz.
, cap. 14. Be sidere novo, Pbiloslorg.
infra, cap. 11, et lib. n, cap. 7. Id ad coiisulatiim
T i u i a s u ei Promoti (qui fuit annus Chr. 589) refc-

rmit Marcellinus in Chronico, Fasti ldaciahi, ct

Chronicon Alexandrinum. (Jolhofred.
(b) .
Legendwn videlur ,
W* Lowth.

PHILOSTOKGII

$9*

propiium cnrsoni ittsliltieiis; communcin vero eir- ,

niilioiiem catndnrii liabtiit quam reliquse slellae
jtixta quus ambulabat. GaHcrum cuni proprium cur- ' . \

MIUI qiiadraginla dierum spatio complevissei, in
, ,
incdiniu majorem ursam sc conjecit; et in ipsopjus
niediluHioposiremiim MSIIIP, ibidem exslincttuu est.
Ncque vero boc solum, sed multa qnoqiie alia ad- . ,

miranda de boc sidere gladii spccicm referenle scri (60).
bit Philostorgius.
'. \
40. A i l Pbiloslorgius, so quoque conlra Porpby .
rium scripsissc pro Clirislianis.
I I . Homines portenioxi. Eodem lemporequo
'. *
siilns illud cnsiferum apparuit, visa suni ctiam duo
, \
corpora bumana , allerum quidem in Syria, hu- , mana? slaiurse proceritatem mullum exceden*; al ,
lerum vcro in^Egyplu incredibilis brevitalis. Syrus . qtiidnn stalura erat quiuque cubitonini alliludinis,
\ ,
adjcclo insuper palmo, quamvispcdesreliquseloiius
corporis proceritali ininime respondefenl; sed in- ' \ (6!)
irorsum retorli varique essent: nomen buic crat

Antonio. Agyplius vero in lantam conlranus eral
. ,
brt*vUaiein, ul inclusas in eavcis perdicos non i n Y c ' (62)
iiustc imilarelur, ulque perdices ctim illo ad rixain
,\ *
itsque colluderent. Quod vero admirabiliUs esl, inerni
, \
t?i prudcnlia, brevitalecorporisnullatenusimininuia;
), *
iiam neque voce erat rudi, et sermones vim inlelli- \ .
gcndiqua praesiabat, satisdeclarabaul.Ulerquc porro .
eorum bominum vixil temporibus Pbilostorgii, nec -.^
it citoex baclucc migravit. Nam procerus quidwn
, \ .
il!c, post annum aeialis quinlum ac viccsimuin abiil *
vila, minimus aller, ab boc vilae spalio non mul-C ' .
t abiuit. Mulla quoque alia prodigia boc loco re- \ , fertPlnlostorgrus, quaevel iisdem lemporibusquibus
, \ ,
stipia metuorata piOdigia, vel superiori nienioiia ac .
ciderani.
12. Endoxms jejunator. (59) Jejuniura quartre
'.
el sextte feriae, non in sola carnium abslincnlia

posilum csse ail Pbilostorgius, sed canonibus Jefi- , \
uiiuin esse, ne quidquam omnino cibi ad vesperam
, .
usque sumatur. Nani de Kudoxio qoodaiu cjusdem
, ,
baercsis seclalore, qui gradu quidem presbyier erat,
, '
orbalus aulem genitalibus, ila scribit: adeo autem
(65) ,
jejunandi studiosus fuit, ut toto vita; tcnipore non
, \ *
inodo cos dies qui ex pra3cepto memoriam passionis

Dominicop scrvaul
(64). . . .
0

VALE3U AJiNOTATIONES.

(59) Socr. pag. 295, n. 6.

(60)

Scri-

betidtim esl procul dubio \ , quo i miror ab

Holsleuio animadversum fuibse. posiium
esl pro .
(bl)

....

Hunc locum

ex manuscriplis codicibus Scoriacensi et Bocbartiano supplevimus boc modo: . Glossa? veleres Graeco-J^atinae hanc
\ o m n ua iuterprelaiUur. , scaurus. In
aliis glossis Laiino-Grxcis vaigus expoiiilur
,
(62) & .
In Dianiiscripto codice
Sannielis Bocbarii, ad iiiargiuein ascriplum est
eadem manii, . lia quoqiie HidsleOius legenduio esse adnulavil ad lalus sui coditis.

(65)
6 Omr. Hunc locum ex
manuscriptis codicibas emcndavi, boc modo :
* ^ id esl, qui orbatus eral
m corporh partibun, quibus Uberi procreanlur.

Qui-

bus verbis spad<>, sive cunuchus designalur. Miror

tamen Liicatn Holsleniuin baec verba inicKcxisse. Sic enim itle bunc locum interpretatus est:
Orbaius cognaiis, el successione geueris.
(64)
.

Posl baec

verba in ms. cod. Scoriacensi lacuna esl, et uotaiur

decssc qualunr Tolia, , ut leblaitir Lucas Holsieuius. ln evenjpl u i auiem Saniuclis Bocliarii noiaiur ad marginein, deesse bic
ullra dimidiain pagiuam, quae noslri codicis ti*es
fere pagellas conliiujt, iu qua eral undcciuii libri
principium.

ECCLESIASTICJC HISTORIAE L I B . X I .

LIBRO LNDECiMO I I I S T O t t l ^ .

Oeest initium.
Vulentmium jun.

\ .
\ \ , , .
\ , \
.
,
,
* ( ,
[05]), .
. \
,
(66),
. ' . "
, \
,
(67) , '
. \
, .
* .
.-,
, - C
, 6V .

'. " ,
\ (68)
( ),
, , ,
.

(69)
VALESU

coedes.

ursis ac leonibus Mcretur : annum aetaiis agcns

vicesimum, vita simul alque imperio et feratum
venationibus privatus est. Porro iracundiae eat
immodica?, idque prxcipue causam ei morlis pra>
buii. Nam cum aliqiiando in patalio oum Arbogasle
colloquerelur, xerbisque illius ad iram excitatus
esset, adversus magistrum militum gladium stringere aggressus est; probibkus vero, nam salolles
cujus gladium exlrahere conatus fuerat, eum repressil, tum qtiidem Arbogaslem ab ea suspicione
removere verbis conalus est. Verum ille ex verbis
principis consilium ipsius cerlius deprehendit, iu
aperlam lucem prolatum. Interroganti enim quav
nam fuisset tanli impeius causa, respondtt Valentinianus, manus sibimelipsi illaturuin se esse,
propterea quod imperalor cum esset, nibil eorum
quaj volebal, agere sinerelur. Arbogastes vero, lum
quidcra nihil amplius curiuse perconlatus est.
Postea vero Viennse in Gallia cum eum pransum,
el meridiano tempore in dcserio quodam palatii
loco cum quibusdam seurris labra in iluvium mergenlem vidisset, satellites quosdam in eum misit.
Uui manuuni vi ac menlis ferilale niisorum siran
gularunt, cum nullus ex niinislris imperatoris
adesset. Eo enim tempore universi ad prandim
perrexerant. Cselerum ne quis illico cdis auciores
requireret, bi qui eum strangulaverant (70), sudariuin
ipsius, instar laquei, collacjus circumligantes, eum
suspenderunt, ut sua sponle gulam sibi ipse fregisse viderclur.
2.

Arbogastes et Eugenius ccesi. Theodosius

mo-

ritur. (71) Occiso Valenliniano Arbogastcs, cum

genus ab imperio ipsmn exeluderet (patre enini
barbaro nalus eral), Eugenium quemdam, dignilate
quidem lnagistrum, religionc autem paganum, imperatorem renuniiavit. Quibus compcrlis Tlieodosius, *lleri quidem ex ftliis Honorio imperatoriam

ANNOTATIONES.

(66) ^
.
Procul dubio
scribendtini esi . ul legilur apud Nicepborum in lib. xu. Et paulo post, ubi excusuin
Tai, , etc., enjcndavi
, etc, ui scripium esl in codice Bocbarliauo,
el apud Nicepborum.
(67) . Hujusloci sensns admodum obcurus est. Nicepbonis quidem in libro xn, cap. 2*,
liunc Pbilostorgii iocum ita interpolavit, \

/, *-ic. Id esl, ut verlil Langus, Cum eum
prannim in abdiliore regias loco ad (luminis ripam
meridiano tempore ludicro cuidam vacantem vidis-

i f i , elc. Verum Philo^torgii verba aliud sonanl. Npn

tiiini dicil Philosiorgius, \ -

causa, uiia cum paucis quos secum babebat sciirriR,

ad fluvium se contulisse, qui Viennense palalium
alluebat, ei in eo labra mersisse ac volulasse. ad
bullas iu aqua exciiandas. Lego igilur,
. id esl, unfl cum t , quibuscum huju*modi ludicri* vacare coruvieveral.

(68)
.
Holsteniu ad oram
sui codicis ^mendavit , ex codice Scoriacensi, ut opiriari licet. Nullam euim noiain adjecil,
qua siguilicarel emeudalionem banc ex ipsius conjectura pofeclam esse.
(69)

Non

dn-

bilo quin scril>enduin sil . Euindem err^rjcni jam supra observare mcmini.
(70) Socr. lib. v, cap. 25. Soz. lib. v u , cap.25.
Tbcodorit. lib. v, cap. 24, 25.

PillLOSTORGH
coronam imposuil. Ipse vero ea qua? ad bellum . erant necessaria, tola hyeme praeparavit. Appetenle
. \
aatcm verc, adversus tyranntim cxpedilionem sus" ,
cepit. Cumque ad Alpes venissel, eas proditione (
occupavit, el congressus cum tyranno juxia fluvium
),
qui Frigidus cognominatur, acri prailio commisso, , \
it quamplurimis uirinque caesis, tandem victoria , , ,
tyrannum aversala, legilimuin imperatorem coro- .
navit. Captus igitur lyrannus el capite iruncatus \ . *0
est. Arbogasles vero omui spe abjecta, gladio suo
,
incumbens, morlem sibi conseivit. Poslbsec impe- .
n l o r Mediolanum ingressus, Honorium liliura suum
.
evocavii, eique lolius Occidenlis iroperium tradidit. , \ .
Posi relatam aulem dc tyranno victoriam Tbeodo- ,
sius aquae inlerculis morbo correptug, vilam finivit, \, ,
cum regnasset annis sexdecim. Porro quaiidiu i m - \ (72)
peravil, ad suramum bumanae felicitalis pervenit
.
fastigium. Nam et ob victorias illustris, et toiius
, \ , \
imperii Romaui monarcbiain oblinens, el duorum
, imperalorum sese videns pahcm, ei impcrium illis
, \
lirmum ac sedilionis expers relinquens, in suo
,

denique lecto felicissima raorle sublatus est; zeli
. \ &Mii quo adversus simulacrorum cullum exarsit,
,
banc mercedem, ut mihi quidem videtur, referens.
Haec cum de Theodosio dicat iinpius Philoslorgius, ' \ , IC
ipsura taiiien non puJei, ob intemperaniiam vitae \ .
B

ei ob immodicas delicias eumdem iraducere, eaque ex causa morbum aqaae intercutis coniraxisse Ulum
diciU
3. Arcadiu$ et llonorius

impp. [Rufinus el Slili-

cho, In Orieniis quidem partibus Rufinus apud

Arcadium sumroam polestatcm oblinebat; in Occidenle autem Slilicbo apud Honorium eumdetit obtinebat locum. Uterque enim isiorum, impeiii
nomen ac speciem penes utrumque filiorum TbeoiJosil remanere facile passus, robur imperii pcncs
66 reliuait, aUer sub magistri miliium , aker sub
prafecli appellatioue imperaiori suo iinperans.
Neutcr porro illorum eo loco quem apud principes
suos obtioebat, contenlus fuii. Nam Rufinus qui#

VALESII
(72)

*
.
,
\ (75), \
/ (74),
.
. ' \ & ;

(75) -

ANNOTATIONES.

Corrupla sunl II.TC

vorba; nec quomodo r^slitni possintcquidem video.

r.erie Nicephorus liunc Pbilostorgii locum describns, ra pi.Ttermisil. lncipit enim ab bis verbis:
. Quai vcrba Joanncs Lnngus perperam inierprclaLus est
boc modo: Ctim ad finem vilce satis longum
pcrwvistel. Atqui non boc dicil Pbilosl. ant Nicepb.,scd
Tbeodosium impcrainrem. illuslriss. ac boatissitnum viUB fincni adeplum esse : quippe qui post
tol victoiias de tyraimis relalas, duobus flliis iinperatoribiis reliclis, in suo leclo cxspiravir.
(75)

. '
c

Scribendum exi-

f^limo * quam sci iptur.un iu

versione mea sum sccutus. In ms. codice Samuelis
Hocbarii scriptuin iiiveni, ,
et in margine ascriplum est eadem nianu ,
. Quam leiiionem si se<|uamur, senBUS erit, Rufinum et Slilicbonem nomen quidetn
ulque babitum imperii rccusasse. nec voluissc illud
tanquam ha?redilaiem cum imperaloribus suis soriito dividerc; viiu tamen ejus ac potcslalem penes

sc reiinuisse. Sed verba Grajca, meo quidem judicio, bunc sensum non admblunt. A i i enim Philoslorgius, , quod signiiicare non potesl: pariiri

cum utroque imperatore.

Dicendum cnim osset . Quare

prior inlerprelatio magis placel : quam coiitirmat
eliam Nicepborus in Iibro xin,-cap. 1 ubi pro ycrbis illis. , pouit simpliciter
.
(74)

otal

ms. co-

dice Samuelis Bocbarli desunt verba illa,

. Quse quidem otiosa prorsus tnilii videnlur ac
superflua. Sed posl verba iila, , desideralur ititegra pericope, quain nos ex conjeclura
resiiluiinus boc modo :
, , etc.
Qua quidem conjeclura uibil certius esse eiislimo.
De ambobus enim simul ioquilur Pbilostorgius.
Nicepborus lamen vulgaiam scripluram secuiuscst
iu <ap. \ . Jib xm.
(75)
. Ame b;cc verba deerat
iulegra pericope, quam nos e* optimo codice Sa-

597

ECCLESIASTICA:

msTORijfi

LIB. X I .

5'98

. ' 6 \ dm eliam imperalormm nomen ad se ipsum ira \ ,

here oinni arte studebat; Stilicbo veru tilio suo
. Eucherio imperium viudicare niicbatur (80). Scd
(76;,
Ruunum milites qui una cum Theodosio ad beMum
,
adversus lyrannum profecli erant, Roma reversi,
, \
in loco qui iribunal dicilur, ad ipsos imperaloris
. \ ' - pedes gladiis contrucidarunt; tum quod tpsis id
^ ^, '
maridalum fucral a Slilicbone, lum quod derideri
(77) \ se a Rulino deprebemleraiit. CaHerum eo ipso die
. , \, ' .\ inlciTectus esl, quo astrologi illuui purpura lantuin
non inducrant. Porro Rufinus procero corpore, et
, \ .
virilis animi fuil, ul scribii Pbiloslorgius; soler , \ ,
tinm vcro cjus, luin oculorum molus, tum linguac
- \% " \
facundia d-clarabal. Contra vero Arcadius, brevis
, \
slalura, ci babilu corporis tenuis, ct viribus infir , \ - mus, el colore niger f u i t : nientis quoque so^ordia.
. \
tum ex ejus sermonibus, tum ex connivenlibus
* , oculis apparebat, qui, dormienlium more, clausi,
, - .Tgrc admodtira aperiebautur. Quae quideni res
.
Ruiinuin dcceperunl, quasi exercilus primo slatim
, \ aspeelu, ipsdra quidem imperalorem libemissime
* \ crealurus, Arcadiuiu vero abjccturus esset. Porro
niiliies cum Rufino caput amputassent, lapidem ori
, . ejus immiserunl, hasiaeque inftxum circumferentes,
quaquaversum discurrere coeperuut; dcxlram quo , que ejusdem pnccisam gestantes, per siugulas offi. "' ' cinas urbis circumtulerunt, baec addentes : Daie.
(78). \ , slipem insatiabili. Magnamque auri vim bujusmodi
, - postulalione collegerunl; bi enim qui caput illud
, \ - videbant, lanquam ob jucundum ipsis spcclaculuiu
* - C libenti animo aurum largiebanlur. (81) Ac Rufini
.
quidem ambilio et imperandi cupidilas bunc cxiliun
hortila est. SUIicbonem quoqiie obinsidias Honorio slructas, ut ail Pbiloslorgius, exercitus, accepta ab
iinperalore tessera, una cum eonjurationis sociis inierfecit.
4. Eutropius cunuchus. Post caedem Rulini
'. " , , ',
, \ Eutropius eunucbus, servili gencre orlus, cuin in.
(79), palalium irrepsissel, el ad dignilateiri praposiii
. ' cvectus esset, prasenli (ameii fortnna minime contenlus fuil. Sed quoniam geniialium absoissio oum
, ,
. \ imperio submovebat, persuasil imperalori. ut ipsuiu
, Patriciuni ei consulem renunliarct. ltaquc eunucbus, qui ne vilein quidem lilium gigncrc poleral,
(79")
pater dciuccps iiuperaloris iuit.
VALESU

ANNOTATIONES.

muolis Bocbarli adjecimus in bunc HHHJUIII : D

'^
. Qviam scripturam conilrmal
Nitvpborus in capile primo libri xm.
(76) . De boc I r i buiiali qnod eial in Sepliine, inulla noiavi iu Comliieuiariis ad Ammianuia Marcellinum pag. 546,
i|u;e JacobusGolbofredu! in Annolalionibus ad hunc
rinloslorgii lociun niagna ex parle descripsit.
(77) 01 .
Quinam sint isti qui ad
deleclus miliium agendos missi erant, non saiis
expressit Piiiloslorgius. Videtur tamen luisse principales niililes, quorum maxima erai auclorilas iu
cxercitu : quos Rulinus pecuuia corruperat u l i m fiersiiorem ipsum proclamarciit. Hax vox laineii
n i i h i valde Hiispecia esl, nec vuico ipiomodo convt-tiirc possil kiuic loco: nain Pbiloslorgius paulo
a i a ^ d i x i l , uuivcibO* unlilcs iiilcnsub iuisbo Rulino.

Cnr ergo nunc isii Ruflnum purpura

inducre conaulur? oimiino scribenduiu
liic milii videlur, , Aslrologi enini
SCII Malbeiualici Ruliuo imperium pnudixeranl.
Occisus esl auiem Rutiiuis co ipso dic, quo Aslrologi illuni imperalomn fire pruriuiiItavrrat.
78) .
Melius, ni falbr,
sciiberelur . liiamtscriplo codice Bocliarli scriptuni inveii! . Sel Nicephorus
iMiitiiulationem noslram coulinual: eiiiin
posnil ; quud ntem esl ac .
(79)
*;.
Addenda vidclur prpoailio boc modo, \
, etc.
(79') . . EDIT.
(80) Socr. lib. , cap. 1. So^. lib. , cap. 1.
(81) So/.. Hb. ix. cap 4.

:>09

PHILOSTORGII

5. Eunomii corpus tepulcro motum, librique usti. \

Eutropius, ut ait Philoslorgiiis, Cse&ario qui posl
Rufinum prapfecturam pranorii administrabat, mandavit, ut Eunomium ex agro Dacoroeno Tyana
transferret, a monachis qui illic erant servandum.
Invidens quippe Eunoinii gloriae, ne cadaver quidem ejus communc cuin roagistro sepulcrum sortiri
permisit, idque licet plurimi id enixe flagitassenl.
Sed et libros ejusdem Eunomii, publicis ediciis
jussit aboleri.
6. Arcadii imp. uxor. Eutropiu$ capite plexus.
Arcadius imperalor, post patris obitum, filiam Bautonis duxit uxorera. Eratautem Bauto nalione barbarus, et magisterio militum in Occidentis partibus
perfuncius fueral. Porro mulier longe a viri desi-

COO

g\ ", ,
' ,
\ ,
. "
,
, \
().

. *, , ,
,
,
.
, '
tiia ac socordia distabat; inerat enim ei nonnibil .
, \
barbaricae audaciae. Suseeperal jam ex ea Arcaditis
* \ , \
lilias duas, Pulcheriam et Arcadiam; posimodum
. ' ,
vero Marinani quoque ct Theodosium filium ex ea
, \
sustulit. Tunc igitur cum duorum tanlum liberorum
, pareus esset, ab Eutropio contumejia affecia, m i * ,
natus cnim ei luerat Eulropius, se palalio eam propediem ejecturum esse, liberos suos ambabus ulnis
, * \
complexa, sicut eral, ad maritum accessit, et la , \ ,
mentans simul ac liberos prxtendens, lacrymarum
, \ ,
imbrem profudit. Alia ilem adjecil, quae muliercs

rratae muliebri arte facere solent, quibus marili
. *
animum ad miseraiionero vehementius concitent.
, Ttim vero Arcadius, et miseratione infantium cora (83), \ . \ *
moius esi, qui naiurali quodam impulsu una cum
\ *
inalre ejulabant, et ira exarsit. Ac tum demum A r . "
,\ ,
adius, ira eum inflammanle el verborum vigorem
\ . '
ui suggerenle, imperalor apparuit. (82)Slatim igitur
* ,
Eutropiuni omni digniiate exuit, opesque ei ademit,
, ( 8 4 ) ,
t i i i Cypruro insulam eum relegavit. Nec roullo
\ , ,
post, oum nonnuili euro accusassenl, quod consul
. \
taclus ornamenlis iis usus esset, quibus nemini
(85) *
praler imperatorera uti licebat, ex Cypro revocaius
C

VALESH ANNOTATIONES.

( 8 2 ) Socr. lib. , cap. 5; Soz. lib. , cap, 7,

(85) . in luanuscriplo codice Saniiielis Bocbarli legilur rum diphtbongo.Et ad marginem ascriplum esleadein manu,
3 . Sed nihil opus est bac emendalione, cum Graeca vox sit, ut lesfalur Hesycbius bis verbis : , \
, .
(84) . Longe mebus iu
rodice Samuelis Bocbarti scribitur .
Quam scripturam c onfirmal Nicepborus in cap. 4,
libri xni. ubi hune Pbilostorgii locuiu iia expressil:
' ,
. Purpuram igilur iiHelligo, qua
Eulropius Kalendis Januarii, dum consul procede-

ret, usus fueral.

(85) .
Rectius
in codice Bocbarli scripium esl , et ad
niarginem adnotatum eadem maiiti : vel .
Nam prior quidem scriplura erat cum ; sed posiea
medium inter ei insertum e$t longiusculum. Ex
quo conjicere licet, scriptum fuisse in hoc codice
cum dipblhongo, quemadmodum scribilur apud Sozomenum in libro vn,cap. 21. Dicia
est aulem ea slatio PaiUichium, co quoJ nibil aliiul
baberet quam rauruin. Ab eadem causa P a n o r m u
olim nominata est, urbs bicili. Caclerum noo
assenlior Gothofredo, qui boc luto inlerprelalur consistorium. Alqui iiuiiquam
consistorium signitical, nisi aliquid amplius addi-

VARIORUM,

()

ac prodi exerla auctoritate mandamut, $ub aspecti . Hoc iphum coiielituiioiie

biih eorum judicanlium incendio mox cremando$. Ex
^ua Arcadius ad Eulychianum Gajsarii successorem
quibus ii quis forle aliquid quatibet occasione vel
missa anno Gbr. 398 sancivit, lib. xxxiv, cod.
fraude occuliatse nec prodidisse convincetur, uiai te
Tlieod. De hareiicis. Codices sane eorum (Eunovelui noxiorum codicum et maieficii ctimine cotiscri~
iMianorum , t l c . ) scelerum omnium doctrinum ac
plorum cccuttalortm capite este pleclcndum.
maieriam continentn summa sagacitalc mox quari

01

ECCLESIASTICAS IUSTORIiE LIB. X I .

602

( * \ est. Cumque judices in Panlicbio coiwdiftsem ,

Aurclianus ye.ro prxfeclus prciorto, et alii qui
), pr&cipuos magistratu.s gerebant, ad exercendam
. ' \ - quaestionem conslituli essent, Etitropius convicins
. , criminis cujus accusabalur, capite poenas dedit Et
, \ , Philostorgius quidein de Eulropio isla sciibil. Atii
%\ .
vero alias causas referuiu, ob quas Eutropitrs digniiate nudalus ac relegatus, et poslremo capite
niullaius est.
7. Calamitates publicat. Ait PhSloslorgius, stia
*. , \, \ '
, adhuc aelate lantam bominum luom exsiitisse,
\ quanla nunquam supcriori memoria exstileral.
. - Alque hoc ail poiiendisse slellam quse insiar gladii
, , apparucrat. Neque enim mililares copi taulum,
ul superioribus bcllis, consumptae sunt, neque in
, *
, '
parle aliqua orbis terrarum calamilalcs subslite
, \ - r u n t ; verum cujuscunquc condilionis bomines i n . \ , tcrierunt, et lum universa Europa, lum Asiae non
' . minima pars fuudilue periit; Africa praelerea magna
; * \ pars, ac prxcipue ea quae Romanis parebat. Nam
, . el barbaricus cnsis niaximam bominum multilu , \ dinem delevit; et pestileniia ac faim*s, et agresliuin
, - feraruin greges simul incubuerutil. Ad baec lenae. \ motus gravissimi, urbcs ac domos a fundamenits
^ ipsis evertenles, iu exilium inevilabile projecerunt.
, * \ Iliaius quo(|ue terne in quibus lam locis ruptac ac
, , debisoentis, subitaneum sepulcrum incolis prabuii.
\ . \ Aquarum ilem e coelo cadeuiium diltivia quibusdam
in locis : alibi vcro siccilatos flamme:e, et ignis
\ Q turbines coelilus immissi, imiltiplicem alque intolerabilem ioliileruul calamilatcin. S d el grando,
.
, lopide manum implenie majr, mullis in locis de , cidit; deprebensa enim estalicubi, quae octo libra, \ - rum, ut vocaut, pondus sequarel. Nivium prxterea
. * (86), \is et frigoris immaniias, eos quos alia ralamitas
non prseripuerat, corripiens, vita privavit, Dei i n .
dignationem manifesle denunlians. Verum singula
commemorare, bumanis viribus majus videiur.
8. Barbarorum motus. Tribigildut. Gaina. Fravita.
'. " , , ,
" - (88) llunni qui Scythiamquae trans Islruin sha est
, occupaverant prius ac devaslarant, postca, amnem
gelu constriclum trajicientes, in Uomanonim dilio, \
, - ncm irruperunt; ct per universam Tbraciam diffnsi,
toiam Europam depopiilali sunl. Hunni auteni
. ,
, , [) orienlales, trajecto amne Tanai, in Orienlis pro*
vincias effusi, per niajorem Armcniam in rcgioncni
. quse Melitine dicilur, irrucrunl. Exiude Etipbraien (87), \ ,
sem aggressi, ad Coelcsyriam usque penetrariint,
\
et pcrcursa Ciiicia, iucredibilem bominmn cxdem
VALESU ANNOTATIONES

deris. Sic in Hesychi Lexico legilur ,

. Consisloi iuin porro dici non poiest,
nist in qno princeps judical, assidenlibus judicibus
consi>torianis, utalibi nntavi.
(86) " . Scribendnin
pulo, * . Qicun leciionem confirmal Nicepborus in cap. 3(i, libh xiu, ubi
hunc Philostorgii locuni ila exprcssii: *
,
{. Potcst etiam scribi,a *

, eic. In ms. codice Bocbarli ecribl*

lur una voce, non male.
(87) . Scrilieiiduin est
procul dubio , queiiiadinodum in ms.
excmplari Samuclis Bocbarli ad margiuem emeridaliim inveni. De hac Hiiiinornm irruptione in
orienlales provincias iinpeiii Boinaiti, piajlcr s'xipiores a Gollwfredo laudalos, loquilur cliam Hieroiivniiis Epitapbio Fabiol^.
(88) So. lib. , rap. I .

(03

PHILOSTOIIGI

604

perpctraninl. Maziccs prclcrea ct Aitsoriani, qui . , \ \ ( ; \ "

inier Africam ac Libyam scdcs habcnt. ab oricnlali
i|uidem ipsorum plaga Libyam dovaslarunt, e! ),
iEgypli baud exiguara parlem siniul opprcsscrunt. , \
, " :
Ab occidenlali aulein plaga Afros aggressi, siniili
. '
clade affcccrunt. (89) Praeter hos ornnes barbaros,
\ \ ,
Tiibigildus quoque, vir nalionc Scylba, ex iis qui
,
nuiic Goilii nominanlur; borum enim Scylbarum
\
gcnles sunt nunicro plmimae ac discivpantes : bic
,
-itur cum barbarorum copias circa se Iiabeift, et
, \ ,
ISacoliaj in Plirygia resideret, eomilis dignilate de ^ . ''
toratus, ex amico rcpeiitc hoslis Romanoruin efli ,
cititr. El ab ipsa exorsus Nacolia, plurimas Pbrygia
!, \ .
urbes occupavit, magnamque bominum slragem
' , ;
fecil. Contra hunc missus Gaina magisler militum,
ipse quoque nalionc barbarus, vicioriam prodidit, ' \ , , \
.
r.iiin el ipse paria adversus Romaitos niolireiur.
, ,
Exiudc ibigildus, quasi Gainam fugicns, in Pisi \ "
diam ac Pampbyliam invasit, easquc depopulalus
\
esi; dein variis locorum diflicuUatibus el Isauricis
\ \
proeliis atlrilus, tandem in Hellesponium evasit.
* \ \ \
Unde cum in Tbraciaro trajecissel, uon multo posl
.
exstinctus est. At Gaina post prodilionem cum magistri militum dignitale reversus Cwislanlinopolim, ,
,
eam occupare conatus est. Yeruni cadeslis quidam
. exercitus, conspeclus ab iis qui rem exscculioni
, \
mandarc aggressi erant, cum eos perlerruissel,
,
iirbeni quidcm expugnalionis periculo liberavit;
,
illos vero deprebensos, bominum vindiclae iradidil.
lugens itaque eorum cxdes perpetrata est. Gaina ^ , \ ^ .
, vero tanlo metu perculsus fuit, ut statim nocle
supervonienle, cum iis quos colligere potuit, por- , ' \ , . \
larum cuslod< s vi facla perrumpens, ex urbe
t grcssus s i l . Quoniain vero Tbracia peoilus vastata , \
eral, ac iieque nccessariorum quidquara prsebere, , , Xe,
,
ueque aliam deprxdaiionem susiinere jam polerat,
' . Gaina in Gbersonesum irajecit, ratibus inde in
, *
Asiam transftclare cogilans. Quod quidem ejus
*, ,
consilium cum imperator didicissct, oiissus est
, ' ', \ contra illuin Fravila magisier militiae, Golbus
. , *
quidem natioue, sed religioue paganus, lidus autem
,
Roinanis, el rei iiiilitaris perilissimus, flic igilnr,
, \ 0
dum Gaina cxercilum suum in oppositam conti .
nentem ralibus Irajiceret, navibus annalis in eas
invectus, levi ncgotio cunclos qui illis vebebantur * * " , , confecil. Quare Gaina nullam sibi spcm reliciam
videns, in superiora Thraciae loca aufugil. Nec
^ \
multo post lluniii quidain impelu faclo eum inler. \ \
feceruni, capulque ejus sale condilum Gonsiaminopolim perlalum est. Praeier bas calamttates,
. *:
Isaurorum geus varias clades inlulit Romanis. Nam
,
ad 6olis quidein orluru Ciliciam percursaruni, cl
\ , ,
\ (90).
liniliinani Syriam, non eam solum quac Coele dici

a u

VALESII ANNOTATIONES.

(89) Soz. lib. , cap. 4.

(90) . Non i l u bilo quiu ecribeudum eit, , supple Isanri.
Gerleiu ms. codirc quo usus esl Bocbailus, scrip-

tum erat , acceniu in aiilepentihiina, ct

supra ullimam lilleram apponimr , q u nola i u dicarc niilii videlur sylhbam voi.

fC5

ECCLES1ASTICJ M S T O R L E UB.

XII.

606

\ (91) , lur, scd et eam qiia ait Persas usquc pcrlingll. Ad

, \
lapygem autcm et Tbrasciam venlos, Pampbyliara
\
invaserunl, el Lyciam populati sunt. Gypnnn qno . \ que insulam vastarunt; Lycaonas itcm ac Pisidas
(92 , \ - in serviiulern abduxerunl. Cumque Cappadocas
^ sedibus suis expulissent et caplivos egissent, ad
.
Pontiim usque progressi sunt, et auocius quam
reliqui barbari in caplivos s&vierunt.
4

,
EX LIBRO DtODECIMO HlSTOaME.
'. " , \ i . Siiliclwnis cccdes. Philostorgius ciim ob alia
, \ .
mulla Slilicbonem graviler perslringit, luui aflectalx
\ *) ,
tyrannidis reum fuisse scribit. Referl cliam quo ; modo Olympius qnidam mngisler, gladium qui ad >, ,
vcrsits impcratorem sli ictns erat in pnlalio. manu
, \ sua corripiens, seipsum quidem toseril, impcraio , .
rem vero servarit, eique ad occidendum Slilicboncm
" , '
qui tunc Ravemue morabalur, opeiam ac minisie* , ' rium suum commodavcril. Alii bunc n>n Olym , \ pium, sed Olympiodorum nominant; nec ioipera . \ ,
tori suppelias cum ttilissc dicunt, sed Siilicboni benc
' , ,
de se merilo insidias slruxisse, eumque afTectalas
. "* \
tyrannidis falso accusasse. Nec magistrum eo tcm ( porc adbuc fuisse scribunt, sed posl injuslani Slili .
cbonis caedem, eam dignitalein premii loco accepisse. Eumdem taroen baud multo post fuslibus inicrfectum, nefariae cacdis pcenas pependissc Slilielioni.
*. " '2. Alaricus in Romanum orbem irrumpil. lis , \
dem tcmporibus Alaricus, natione Gotbus, circa
, , Q superiores Tbracia? partes collcclo exercilu , in
, \
Achaiam irrupil, ct Atbenas cepil; Macedonas quoque et fumimos Dalmalas populaius est. (95) l l l y ; . \ ^,
ricuin praeterea invasil, et Alpes Iransgressus in
\
llaliam inlravit, a Slilicbone qui tunc adhuc supor , , (93)
stes crat, cvocalus, ul ait Pbiloslorgius. Qui quidem
. " \ .
Alpium ciiam claustra ei reseravil. Omnc cnim

insidiarum gcnus advcrsus imperalorcm siruxisse
, ' ()
\ , \ ait Stilicbonem, nec ob id sallem revcrilum essc
quod gcuerunt illum baberet, dala illi in inalri^/ (94) ,
moniuin filia ; sed poiiouem ei prabuisse, qua pro VALESIl ANNOTATIONES.

(91) hr . Longe reclius in D

ms. codicc Samuclis Bocbarli legilur boc nio.lo :
\ . Sjc cliam in
Scoriarensi codico siriplum fnisse leslatur Ilolsten i u s , qui Laimam Goibofredi inlerproLiiionem iia
correxit : Ad Iapygem autem el Thra&ciam venlum :
hoc est, ad occasum aquinociialem, el seplenlrionem ver&us. Inde e>iim corns et cacias spirunl.
(92)
.
In ins.
codice Samuelis Bocbarli bic locns auclior habelur.
Sic eiiim codex ille : \
, elc. Id es-, El Cappndocibu$ magna
ex parte in tervitulem abduclis, ad Ponlum u$que
progresti wut. enini idem esl quod
. Quod cum non intelligeret
Gotliofrudus, buuc locuin pessime itilerprelaius est.
Cujus vcrsiomni Holstenius ad latus sui codicis

emendavit hoc modo : El Cappadocibus vatlalh, ad

Pontum usque progressi $unl: modisque pessimis, proe
aliis barbaris caplivos ipsi affixerunl.
(93) .
In ms. codice Samuelis Bo< barli verbum addilur boc modo :
. Quod idcirco monui, ne qnis forle exiulimaret,
nos ex conjectura quidquani supplevissu.
(94)
.
Hunc locuui :orrcxi cx niaiiuscriplis rodicibus ScoriaceusLel Bocbarliauo , in quibus discrie
scriptum babeiur. Quarc Holsicnius inlerprelalionem Golbofredi conexil hoc modo : Sed el veaenum quod protis procrenndce (aculluiem extlinguerel,
polnndum exhibuisse. Melius medicaincnlum verlissel.
(95) Soz.

lib. , cap.

25, cl lib. ix, cap.

4.

VARIORUM.

() " . Post Eudoxiam

quippedefunclam, duxeral llonurius priino Maiiao),

deindc Thcrmauiiain, Stilichouis filias Jac. Golhojred.

607

PHILOSTORGII

freamla* sobolis faciillas adinieretur: neque iHud ( ) ,

imadverii , sc, dum Eucbcrinm liliuin imperato rem contra jus fasque renunliare studeret, nepotein
. \
ui snccessionis jure imperium debebatur, anle ad ( 0 6 ) , \ uliuiii Horcm succidere ac perdere. Porro Siibclio, , ,.
ueni adeo manift-sie ac sine ullo meiu lyrannidem oxemiisse scribit, ut eliam numnios percuieret, ia
quibus prauer ipsius eflTigiem niliil dcerat.
'. " , ol -j
3. Barbari Romam petuntEucherius.
Alaricut.
, ,
Attalut. Alaricus obit, luierfrclo Sliiicbone, barbari
. , qui una cum illo eranl, nssumplo ejus lilio slaliui
(b) . 01
abscesserunt. Cumque Roiiiatu appropinquassent,
,
buic quidem peimisenuil ul in lemplum quoddam
(97), ,
quod jure asyli fruebatur, confugerel. Ipsi vcro
' ,
cmicta quae circa nrbem cranl vaslarnnl, lum qt
, , Slilitbonem ulriscerenlur, lum quod faine pressi
eranl. Ubi vero lilterae ab Honorio missre jure. asyli .
pnlcnlinres. Eucberiiim mortc iniiltaruiil, posl ba;c

barbari Alarico j u n c l i , euni ad expiignaudaiii ur , ,
bem Roznani' incitarunt. Hic vero confcslim Por .
occupavit: id aulem est niaximum navale ur .
bis Rorna?, iribus porlubus constans, t t in parv;u
$ , \ , ;
irbis magnimdinem extensiim. lllic ctiam aiiuona
(98)
jmbica juxla vet-rein coiKUPludincm erat recon \ (
diia. Cum igilur Alaricus porlum lcvi negolio oc ' ) "
cupassel, urbcm Romam tum annona: pemiria, lum
. " ,
r-liquis machinamentis expugnavit. Et Romanis
, ; .
dccmietiiibus (id enira illis Alaricus permiserat),

Aualum iuiperalorein renumiavii. Orlus bic crat
, \ ^
cx miuore Asia : religionc quidein paganus, digui , -
late .ro praifeclus urbis Rfmia;. Post mmcupatio1,1111

iin. craloris AUali, Alaricus pcrmisil deinceps ^

!i juiis popnli Romani, bis sciiicot quos fames et
liuiiiaiionim corporum comeslio rcliquos fecerat,
\n aiiiionam sibi ex porlu convcherent. Assumplo
d.indo Aiulo, niagislri uiilituui munere eidem fungm$, Ravciniaiii adversus Ilonorium cura exercitu
pmiuiscilur. Iuier lncc Allalus mandavit Honorio,
iil privaiani polius viiam eligcret, et exircnionim
meti.broriim abscissionc tolius corporis salulein

. , \
, \ *
. \ >
ptov, , *
. ,
(99) ,
', , " . (1-71),

VALESH ANNOTAtlONES.

(96)
.
In codice Bo3/. AureL Anto. libris : id esl tu Marci Aurelii .4nli.nli ;ul iiiargiiifiii adscriplum inveni, tonini libris de vila sun.
. Quaicoiijeclura cerle non displicel. lextu
(99)
apyj)v. Longe riclins in
auleni srriptuni eral .
manusciiplo Samuelis Bocharti legiiur (97) Tdv pkv .

, id cst, Magislri milUum dujnitaum.

inanusrriptis codicibus li-gilur . Quare " AU|ue ita Icgil Nicepborus in capite xxxv libri denon dubilo quin loluslocus ila reslimendus sil,
cimi teriii.
, , elc. bl est,
(I-7I) . Non possum
Tiim ut Slilichonem ulciscereniur, tnm quod famt
assenliri Jacobo Golbofredo, qni porluui bic inteloppresst erant. Polest eiiara scribi : , etc.
ligi censel, non urbis Rom;p, sed Ravennsp, <;iii
, eic.
classis vocabalur ; nam cum Pbiloatorgitia pnrtuiii
(98) , .
ms.
simpliciter dixerit, porium urbis Rom;e in(el!iacodicc Samuelis Bucharti, ad vocem tria puncla
mus necesse est: sic enim paulo anie portum oriiis
iiotata stint; et in margine legunlur IKKC verba ,
Romae absolule vocavit. Quod si portum ttrbis Ra , t|tiae corruptio , in occurrit. In
vennie nuuc intelligcret, procul dubio uomen urbifl
VARIORUM.

()
.
Zosimos
niodoKiia.M Siilicbouis coniniendaiis ail, eum, cuiii
1'tins lilii paier esset, hanc oi dignilaiis ineiam slaluissc, tii ad nfikiutit iribuni iiolariorutii provcclo
nullaiii aliain polcsuium trtbuctet, lib. v.

(b) .
De hac Eucberii fuga i n
ecclesiam quamdam urbis Romae, consentil q u o quc Zosimus lib. v. D Alarico ei Atialo vul. Socr.
Hb. , cap. 10, Soz. lib. ix, cap. 6 , 7, etc.

*09

ECCl.ESlASTICiC IHSTORIiE LIB. .

610

auoouet " redimerct. Sartis vero, ciii post Slilicl.onis nrcem

, * ,
Hoporius magislerhim rei militaris conlulerat, inuo
(72) , adversus Alaricuin proelio, eum superavil, ei al>
, urbe Ravenna longius fugavit. Tuin veto Alaricus,
.
occupalo porlu, Allalum iiiiperio e x u i l ; sive quoil
, \ , accusalus iuorat quasi malt*volo animo essel erga
,
Alaricum, siyc, ul alii dicunl, co quod Alarieus in
, (75) Dienle babebat foeJus cuni Honorio inire, ac prius
. \
e medio lollendnni essc duccbat eum qui hnpnii \ ,
nienlo esse vidubalui*. P<sl IKPC Alaricus Ravcnnam
(74) - reversus, cum ftfidus oblulisscl Honorio, a supni
, ; memoralo Saro repulsus est, eum qui audaciae suai
, \ , \
poenas daro dobuissct, iudigtiiiin esse ailirmaiue
.
qtii inler amioos munerarclur. Iralus ob b ec Ala ,
ricus, amio posl pritnam irruptionem iu poriuiu
, .
urbis ROMKC, lanquaui Imslis infesiis signis Rotnani
versus cunlendit. Exinde vero lanLe gloriae magniludiuem ac polenlhe famam exlcrnus ignis, ci hoStilis gladius, et barbarica cnptivitas, quasi sorlito inlcr &e diviserunl. Dinn urbs Roma in rudcribus
essct, Alaricus Campaniaro depraedalus esi, alque illic morbo correplus occubuil.
4. Adaulfus Alarico succedil. Conslautiu*. Uxo'. (75).
ris aulem ejus fraler Adaiilfus ei enceossit. Qui
Dc&tint hic du(v linea\
Placidiam Honorii sororem, quam Ahiricus caplivam ab urbe Roma secum abduxerat, sponsam ac (76)
, ^cepil; repuJiala priore iixore, quae ex Sarmalarum
(77; ),.
geme eral oriuuda. Ac lunc denium teslacco generi
VALESU ANNOTATIONES.

Ravenna? adjftcissel. Sed et ipsa rcrum gestarnm

niamisciipto eodice Samuelis Bocbarti vanium spaseries quae bic a Pniloslorgio narranlur, s.uis ostcnliiim bic relictum est novcm liuearum, perinde
alque iu codicu Golbofiredi. Eain bicuuani supplere
dit portuii) urbis Roiua? bic inlelligi, non autem
porlum Itavenna. Alaricus enim post Altaluni im- C conali sumus ex conjectura : de qua vcliin j u J i ceut erudili.
perio exulum, Ravciiuam venisse dbiitur : quo.l quidem conlirmant eliam Sozomcnns acZosiiutis.Gcrle
(76) .
Sozomenus diseilc scribil, Alaricum porlum RaHac de priorc Adaulti uxore iulelligenda esse arbilror, quam Adaulfus rcpudiavit, ut Placidiam uxovenn.ii qui Classis dicilur, occupasse posl exauclorem ducerol. Gatisa atilcm repmlii bic aflcrtur a
ratinnem Atlali ().
Pbilosiorgio, qod ex barbara gcnte Sarmat irnm
(72) . Fallilur hic Goibofreoriunda essel. Porro ex bac priore conjuge Adauldus, qui liaic rbiloslorgii v^rba de Ailalo acccpit,
ius liberos susceperat, quos Sigericbus posi^a ad
cum tie Alarico iulelligenda sinl. Alaricus euim
rognum (lOlborum eveclus crudelilor iniorfecil, ut
ctini in animo baberel pacem inire cum Honoiio
nanat Olympiodorus. Nou dissimulabo laititit in
impeialore, AUaluni qui buic consilio impedinicitmaiiuscriplo exemplari Bocharli scriplum essc
l u i n allaltnus vtdebatur, e medio tollendum esse
. Quani Jeclioncm si sequaniur,
biaiuil. Nequo enim pacem uiiqiiam iniluriis erat
du uxorc Adajlfi h;ec erunt intelligeiida, sed de
cum AUrico Honorius, nisi Alialo prius exaucloipso Adaulfo el de Gothis, quos origine Sannalas
ralo.
fuisse scribil Pbiloslorgius.
(13) . l n ntanuscriplo codice Samuc(77)
.
lis Bocbarli, ad margiiiciu ascriplum csl eadem
Atludil Pbilostorgius ad somniiui) illud regis Najnanu ; lego , v d . Prior qiiidem
bucbodonosor, uuud referlur in capitc secundo
einendaiio placuit LUUR llolsienio. Eam eiiim ad
Danielis, ubi pedes stalua3 illius quam in somnis
laius sui codicis appusuil. Posienoreui lauien mavideral Nabucbodonosor, pailim t*x lesia, parlim
gis j>robo.
(ii) . In ms. codice Bo- ex IVn conlltii fuisse dicunlur. Rauc igitur propbeliam Pbilosiorgius Honoi ii lemporibus bis coincharli scribiiur .
plelam osse dicit. primo quidem, quaudo comForle scribendum esl . Nec dubiiu quiu
nlela fuerai, relatuni eral iu supcriore taciina.
Pbiloslorgius iia scripium reltqiieriL
lierum vt-ro adiu pleiani esse subdil, lunc cum
(75) . Post
Adaulfus Gullioruut rex Placidiaui Bonorii sororeiu
liaec verba in ms. quidem codice Jacobi Golbofredi
deeraut novem lin^ae, ul ipse Gotbofredus lesiaiur. inairimonio sibi sociavtt. Jam igiiur divhiaiiduiu
nobis esi, quaudo primuin complelani esse banc
Lucas laineti Hulslenius in margine sui codicis nul a v i l , in manuscriplo codice Scoriacensi bic hcu- Danielis propbeliam scripseril Pbiloslurgius.
uam esse. Veruni ex verbis quae proxime sequuu- qiiUlem conjeceram, Pbiloslorgium censuisse banc
proplietiaiu primuni implelani esse, lunc cum Adaiill u r , saiis apparei, mulla hic deaiderari. Gerie iu
n

VARIORUM.

(a) Golbofredo astipulatur Pagi ad ann. Gbr.

410, n . 4 , 5 . Idem locus qui apud Sozoinenuiii
p. 575, ap(>ellaiur, ul locuin leliciier cincnliavil Cluvciius, liut. Antiq. lib. i , c. 28, ubi vulgo

" legilur, nul sensu. Glassis nimirum

csl oppidum iu portu Ravenna: siiuiii. lu eodew Sozomeui loco pro , idcm lcgii ^
\ . \\\ Lowth.

PIHLOSTORGl

612

copiilatum esse ait Pbtlostorgius eum qui ex ferrca , \ ' stirpft eral ortundiis Neque lutic solum, sed el
(78)
rursus (wnc cum Adaulfus malrimoitii jure Placi- (79)
diam silii sociavil; lunc enim lcslacea nalura conDesunt hic novem linece.
juiKla esl ferrca?. Sed quoniain Scriplura dicit non
, diu permansurani esse eam conjunctioncm, idcirco
(80-90), .
Conslanlius qui Placidiam adamabat, baiic sp^m
, , aniuio concepcrat, se, si Adaalfuin bello superas .
sel, Placidiam sibi sponsam accepturmn esse. Ncc
posl Adaulfus, cum inulla gravia facinora
' , \
iiacuinlia ipsum impellente pcrpetrasset, a quodam
, \ "
domestico suu inierficilur. Exinde barbari foedus \, * , \
cutii Honorio percesserunt, et Placidiani sororcm
atque Altalum imperatori Honorio tradidemnt, cum
.
prius ipsi annonas ab imperalore, el pariem Galliae
ad agros excolendos accepisscnl.

'. '
5. Roma inslaurula. Ailali poena. Posl liaec
auiem Roma a gravissimis malis paululum respi- () \
, \ \ (91) rans, incolis frequcnlari coepiL Et imperalor cum
. ,
co advenisset, manu siniul et lingua ftdilicaltonem
urbis comprobavit. Gumque supra iribunal ascen- (92) " VALESII ANNOTATIONES

fus Placidiam sibi despondit uxorcm. Sed nunc, re

;tleniius exauniiiala, hsec coujecluia non placel:
n.rn sponsalia el nuplix, cuiu ad unain camdein<|tie reni spuclenl, pro duobus diversis unius propbetiv coitiplemenlis accipi non possunl. Aliud igilur itiquii ainus necesse est. Proinde exislimo Pbiloslorgium in priore illa lacuna scripsi~se, propbeliani Danielis primum adinipletam esse, lunc cuin
Adaulfus Gothorum rex pacem fecil cuni llouorio,
et relicla Itaua in Gallias ec recepit. Quod quideui
anno Gbrisii 412, faclutn esse censel Sigouiu iu G
libro De imperio occidentali,
(78) . Scribendum vldetur . manuecripto codioe Samuelis
Bocbarli ad marginem ascriplum esi, *
k x l u auleni scriplum esl.Porro de nuptiis Piacidiae el Adaulli dissenlimil sci ipiores. Sigoiius quidem scribil Adaulfiim, cum iu locum Alai'ui, rex Golborum creaius essel, anle oinnia Placidiara sibi despondisse, auiio Gbrisli 411; deinde
stibcxiium ejusdcm auni,apud lorum Cornelii &m\iuu civilalem nuplias cum Placidia celebrasse. In
quo Jordanis seutenliani scquilur, qui in rebus Gclicis idem scribil. Scd Olympiod ius in (ibro undecinio tinloriw, ei ldatius in Chronico, cas nuptias
jNarboue in Gallia celebratus csse tradunl, anno
Ghiisii quadriugenlesimo duodeciino. Quo quidem
liMiipure allcram Daniehs propheliam implelam esse
ail Uulius, qua prxdiclum eral, liliani regis auslri
eociandam csse regi aquilonis.
0
(79) . Posi bac verba
<)uas ltm:as desiderari in suo codice monuil Golboi.cclus. Vermu in iioslris cxeinplaribus, Scoiiacensi
vi.lclicet el Bocharliano, dcsuul ocio circiter vel novem biiea?; quas quideui ila commode stippleri
posse exisliuio,
, *
, ' "
; ,

' , etc. St n o n
eadem verba, liic salleui suiisus fttit Pbiiostorgii ,
qu;c Lalinc retldila ila sonanl : Testam enim Phi loslorgius ait csse imperium liomanuin ; ferrum au teni esse Golhorum naiionem. Posl hccc cum Adaul~
fu pacem quam cum Romanis pepigerat, viola$$e
Gonstanlius magisier milUum adversus eum mitsns
rst cum exercilu : Itanc spem iacite animo fovent e l c .
E* bis palel quatitopere falstis fueril Golbofredus,
qui paulo anle pro emendavil . Qua emendaliutic nibil fingi potest i u e ptius, cuin lesta i!la, ulsupra vidimus, uun Goihos
dcsignet, sed poiius Romanos, eo quod imbelles
tunc essent atque iniinni. Adde quud Grsece dici
non potest dicendum enim e r a l ,
.
(80-90) '. Uunclocura
emendavi ex manuscripto codice Scoriacensi, q u i
diserle scriplum liabel . nianusc.
codice Samueiis Bocbarti legilur ; , e l
in margiue ascriplum esl eauein nianu, Lego
.
(91) . Qiiseri merito polcstquid
signilicet quod a l Pbilostorgius, llouorium imperaiorem Roinam ingressum, matiu el liugua inslauraiionem urbis cotnprobasse : an per manuin i t i i e l ligil signum ab Honorio dalum protenta inanu; au
polius consliluliouem Honorii iuielligil, ejus inanu
subscriplam, qua cives Romanos ad iiistauranda
urb'is nuenia incilabat.
(92) , llolstcniu*
in suo codice noiavit, pro forle schbendum esse
; . E l corrupiissimara Golliofredi iiilerprelalioiieiu
resliluil hoc modo : Tribunal vero conscenturut,
primi gradut loco Allalum conscendendum tuppotuii.
Ego veroarliculum expuiig^iiduni censeo, uipole
snpeifluum. Illud quoqtie in Holsienii verbioue r e prebendi poicsl, quod verbum iiilerprelaius
esl Tribunal conscensurus, cum lnien Graeca v o x
9

VARIORUM.

() ' . Ila eliam Olympiodor u s : Pokl Homam Goihis captam, Albmus urbis
prafecliu, quod jam eadem ad pmtinum rediret sluCum, scripsit non tuficere prctbitam popuio pariem
(hc. iruiiicuii publici quod virilim pupulo Roinano
liairibuebaiur), muliiiudine jam aucla civiiule, ad4hiquc U4iu dic uumeruui inilum essc ci\iuin qtia-

luordecim millium. Albinus aulem boc anno (414)

praifeclus urbis fnit, ui liquel ex leg. ull. cotl.
Tbeod. De navicularm, qua annonae urbis R o i u ^
Honorins consuluit, idque occasione suororo Yiceunalium. AUali supplicium el exsilium refert Pio^per
in Chronico ad aiui. Gbr. 418, qui nobuesl 416.

EGCLES1ASTIC. IJISTORI/E LIB. .

614

6 (93)
dissel, ad priniuin fjus grariiim transire Aliuiuiu
Desunt hic dnw limac.
jussit. Posl bac dcxtrai niaiius iluos digilos ci ab; , scblit, quorum allcr quidem pollex, aliervero index
(94)
voralnr; eiintquc in insulam Liparam relegavil
; \ nullo alio suppticin euui aflicicns, imo cuucla aJ
(05), ;
viiam neccssaria ei submimslrans.
, \
.
\ ()
Q.JovianuB, Sebasltanus, Heraclianus, tyranni.
, (9(3). \ Per idem tempus Jovianns adversus imperaiorem
,
robellavit, ac brevi oppressus est. Sebastianus quoque ejus fratcr, cum paria affcclassel, pares etiam
(97). * ,
poeuas pcrsolvit. Heraclianus vero borum vesaitiaiu
, \ (98) ,
imiialus, et ad niajus adbuc fortuna?. ludibrium eve ,
cius, illusiriorem cxilum sortitus esl, diviua Pio (99).
VALESn ANNOTATIONES.

non fnlurum lompns designet, sed prsetcrittim. De- \ .

tiiqne verbtim tv simpliciier posiium, sigui(97) . Post haec verba cfttae circitor
ficare non poitvi, Ad iranseundum, nisi addideiis
voces dooratil in manuscriplis codicibits Scoria*
. Pnrm ingressus Honorii in tirbem Romam,
consi ci Borliariiaiio. Et iu codice quid^in Bociiarlt
el triuinphus islu dt> Allalo cotiligit, Ilonorio midebic Iocus ad inargiiifiii ila supplelur :
cimuin, ei Tbeodosio ileruin coss. anno Cliristi qna , elc. Uolslenius vero ila suppiet
driiigeiilesimo dccimo septimo, ut scribil Prosper
liiiiic locuni : };, etc.
in Chronico.
Qiiai fuil eiiam conjeclura Golbob c i i , cui uos l i (93) . Ilolslcniiis in niargine
beiiler accedimus. Hi eniui ires lyramii uuo eoJcin8iti cudicis aunoiavii, forlc scribenduin esse que anno abolili .%unl, Lucio solo consulc, (pii fuil
. Quam Holstenii emendationem laudoequidem
annus Gbri>(i 413, ut scribunt Idalius in Faslis. et
ac probo; se.l loium huirc locum longe aliler imerProsptT in Chronico. Ilcraclianus quidem inilio ejus
preior quaiii ille : sic eiiim verto : Cumque tribunal
anni, consul processcrat; sed poilea boslis publiconscendisset, ad primum ejus gradum iransire Allaciis declaratus, ejusque iiomeii e Fu$tis trxpuucluiu
tum jui$ii llonorius euim cum Komam ingressus
est, tfstaiur Prospor. De HtM-acliani lyraimido
esset. piieunie currtim ipsius Alialo, recla in fo- loquilur liierouyinus iu libro (eriio Adversus Pelar u i n eontemlil: ubi cum iribunal ptnpureis gradigianos. Scriptit dudum vir tanclus eloquent epiJ>us slriicltun coiiscendissel, Aitalum ad primum
scopus Augustinui ad Marccllinum, qui postea $ub
tribtni.tlis g adum adduci jussit. Illic diios dexlnc
intidia tyrannidh Ueracliauur, ab hcerelich innocen*
uiaiitis digiiii< e\ jussil absciiUi. O g o igitur : Q c(e$u$ esl, etc. De eodem Heracliauo iutttligeiida

sunt ejusdem Hicronymi verba in episiota a I Dciue. Nitvpborus in capile triccsiino quinlo l i Iriadem tie servunda virginitatc, ubi de Jubaua D . b r i ricciuii lcrlii, bunc Pbilostoigii luruni ila ex- nielriadis lriaire loqu*lur : Qucv IU med,o mari / u pressil : " ,:^ mantem viderai palriam, el fragiu cijmbce sulutem
;
suam suorumque commiserat, crudelioru inve.it
. Qure Nicepbori verba rnalc Langus i n Afrkto iillora. Excipilur enim ab eo quem nescias
terpretalus C 4 l boc modo : Allalm ad infima i r i uirum avarior au crudelior fuerit : cui ninil dulce
bunalis subscllia posilus, ubi se llonorii pole$tati
piwter vinum el preiium : ei qui sub occasione parpermisit,
poslea duobu* tantum digiiis ei amputa- tium clemenlissimi principis, srvuissimus omnium
tis, elc. Ego vero ita inlcrproior: Exslructo iribuexsliiil lyrannorum, elc. paulo posl: El mnannaii, Aliatus pedibus Honorii advolutus, duobus
tur ccniuli: virlus enim semper invidm patet, cur
duHiaxal digilis ampulntis, clc. sunl subtanlarum secum pudicitiam lacita proscripiione mersellia, ul docel Siiucon Thessaloiiicui<sis. Priniurn
cala $il, cum el ille partem dignatus ail uccipere,
igitur siibscliium Honorius Allalo posucral juxla
qui totum potuil auferre, el hwc quasi comiti neIribmial suiim.
gare non ausa i/, qucc se inlelligebut sub nomine
vrivatcc dignilaiis lyramxo servieniem. Iteracliaiiuiti
(94) Qy . Posl baic vcrba lincam hic delnielligil couiilcin rei militaris per Africam, qni sub
esse monei Gulbofredus. Sod Lucas lloUlenius in
nomine comilis diu tyranuidom in Africa exuiruii.
*uo codicc bxc Uil inargiueiii as< ripsil: /a manu(98) . Non p:acet
Bcriplo
Scoriacemi uuum lanum vel alterum verbum
deesse puto, . Ua quoqu^ Ui nia.iusci ipto baac scriplura. Maltetn omniuo scriberc, \ ,
id esi, Longius quam t///, Jovinus scilicel uc Snbacxeiuplari Samucus Bocbarli.
(95) ,
llolslcnius in suo co- stianus, progressus. Vel, si mavis, aliius sublalus.
(99) .
Non
dicead inargineiJi luec n d a v i l : ex Nicephoro
Ugendum apparel, De solo enim hic loguilur. assemior Jacob > Goihoi'mlo, qui Pbiloslor^ium bic
(9(i) ,
. ln mauu- luqui censel de divina Scriplura. Alqui laleiur ipsescripio codice Samu^lis Bocbarli, bic locus ad mar- inel Golboficdus, uusquam legi in sacris libris id
gincin &upplelur hoc modo: , quod bic dicitur a Pbiloilorgio. E^o vero de diviua
r

VARIORUM.
() . Oppressi suol
bi tres lyranni anno GUr. 413, ui Pagius asseril.
Jotfinut et Sebastianus ab Honorii ducibus Narbona.
Jieracfianu* moven* exercHum de Afriea advenu*
Jlonurium, Ulriculo in Italiain confliclu tuperatus

effugil in Africam, casis in loco supradiclo quitiquagintii imllibus urmalvrum, Ipse posi Cartlmgine in
cede MemoricP per Uonorium percussoribus missis
occidttur, inquil Llacius in Fasiit.

PIHLOSTORGl
copnlatum esse ait Pbtlostorgtus eum qui ex ferrca , '; (78)
stirpe erat oriundiis Neque lutic solum, se<l el
rtirsus tunc cum Adanlfus malrimoitu jure Placi- (79)
diam sibi sociavil; luuc enim lcslacea natura conDesunt hic novem linecc.
juncia esl ferrca?. Scd quoniam Scriptura dicil non
, 'din perwansiirani essc eam conjtinclionem, idcirco
(80-90), .
Cunstanlius qui Placidiam adamabat, lianc spftm
, ,
animo conceperat, se, si Adaalfinn bello superassel, Placidiain sibi sponsam accepturum esse. Nec
. ;*
raulio posl Adaulfus, cum mulla gravia facinora
' ,
iracundia ipsum impellente perpetrassel, a quodam
, \ "
domestico suo interficitur. Exinde baibari foedus \, * , \
cuni Honorio percesserunt, et Placidiam sororcm
alque Atlalum imperatori Honorio tradiderunt, cum
.
prius ipsi annonas ab imperalore, ct pariein Galliae
al agros excolendos accepisscnl.

'.
5. iloma instauruta. Allali poena. Posl liaac
auiem Roma a gravissimis malis paululum respi- () \
, \ \ (91) rans, incolis freqnenlari coepil. Et imperalor cum
. ,
co advenissel, manu simul et lingua iedilicationem
urbis comprobavit. Cinnque supra Iribunal ascen- (92) >
VALESII ANNOTATIONES.

fus Placidiam sibi despondit uxorcm. Sed nunc, re

:*Uoniius examinata, hsec coiijeclura placei:
n>m sponsalia el nuptia?, cuiu ad unain eamdemque rem speclenl, pro duobus diversis unius propbelbo complemenlis accipi non possiml. Aliud igilur inquiraiuus iiecesse est. Pioinde exislimo Pbiloslorgium in priore illa lacuna scripsise, propbcllam Danielis primum adiniplelam esse, (unc cum
Adaulfus Goihorum rex pacem fecit cum Honorio,
et relicla llaua in Gallias sc recepit. Qtiod quideni
anno Glnisli 412, faclum esse censel Sigauiu in G
libro De imperio occidentali
(78) .
Scrihendum videlur . In manuacriplo codioe Samuelis
Bocbarti ad marginem ascriplum esi, *
lcxlu autem scriplum esl .Porro dc nuphis Piacidiae et AdauKi dissenlunil scripiores. Sigotius quidein scribit Adaulfum, cum in locum Alai ii i , rex Golborum creaius o$sel, anie omnia Placidiam sibi despoudisse, auno Ghrisli 4 1 1 ; deinde
stibi*iium ejusdi:m anni,apud iorum Gornelii AL\x\\~
iiiu civilalem nuplias cum Placidia celebrasse. In
quo Jordanis senlentiani sequilur, qui in rebus Gclicis itiecn scribil. Scd Olympiod ius in libro undecinio Uriloriw, ei ldaiius in Chronico, eas nuptias
INaibuiie in Gallia celebralas csse tradunt, anno
Glnisii quadriugenlesimo duodeciino. Quo quidem
lciupore allcram Danielis prophetiam iiiiplelam esse
ail Kialius, qua praediclum eral, liliaiu regis auslri
eociandam csse regi aquilonis
0
(79) . Post hasc verba
<)uas bm-as desiderari iu suo codice iiionuil Golbui.nlus. Verum iu uostris exemplaribus, Scoriaceiisi
vi.iclicel cl Bocharliano, dcsunl oclo circiler vel novem bnea?; quas quidem ila commode suppleri
|osse existhno,
,
, ' "
; ,

* , elc. Si n o n
eadem verba, liic sallcm snsus Cuit Pbilosiorgii ,
qtne Laline reddita ila Ronaiil : Testam enini Philosiorgius ait csse imperium Rorr.anum; ferrum au~
tem esse Gothorum nationem. Posl liccc cum Adaul~
fut pacem quam cum Romanis pepigerat, viola&tet,
Gonstanlius magister militum adversm eum missus
esi cum exercilu : hauc spem tacite animo fovent, e l c .
E\ bis palct quantopere falsus fueril Golbofredus,
qui paulo anle pro emendavit . Qua omendalione' nibil fingi potest i n e piius, cuin lesta illa, ulsupra vidiuius, nun Gothos
designet, sed poiius Ronianos, eo quod iml>elles
tunc essent alque iiiiirini. Adde quud Graece dici
non potest * dicenduui enim e r a l ,
.
(80-90)
'. Ilunc locuin
emendavi ex manusci ipto codice Scoriacensi, q u i
discrle scriplum babet . In maiiusc.
codice Saimielis Bocbarli legilur , c l
in margine ascriplum est eauem nianu, Lego
.
(91) . Qnaeri merilo potcslquid
6iguilicel quod a l Pbilostorgius, llouorium iinperaiorem Romaiii ingressuin, maiiu et liiigua insiauraliouem urbis comprobasse : an per mamun i n i e l ligil signum ab Houorio dalum prolenta manu; an
polius conslitulionem Honorii inielligil, ejus manu
subscriplam, qua cives Romauos ad inslauranda
urb'is nicenia incilabat.
(92) , llolslcniu*
in suo codice noiavil, pro forle scribendum esse
. E l corruptissimam Golbofredi iulerprelalioiiein
restiluit boc modo : Tribunal vero conscenturu*,
primi gradus loco Aitalum conscendendum supposnii.
Ego veroarliculum expungtfiiduiii censco, uipole
supeifluum. Illud quoque in Holstenii versione r e prebendi polcsl, quod verbuin inlerprelaius
esl Tribunal con$cen$urui cum l^nicii Grarca v o x
t

VARIORUM.

() ' .
Ua eliam Olympiodorus: Pohl liomam Gotliis cupiam, Albinu$ urbis
pra>ieclu* quod jam eadem ad pratinum rediret slaCum, $crip$it nun suficere prtbitam popuio pariem
(sc. hunicuii publici quod viritim pupulo Ruinano
^lisiribuebalur), muliiiudine jam aucla civilule, ad<iu^uc uau dic uunicruiu initum essc ciwuiii quat

tuordecim millium. Albinus aulem boc anno (414)

praifectus urbis fuit, ui liqiiet ex leg. ull. c o d .
Tbeod. De naviculariis, qua annonae urbis R o i u ^
Honorius consuluil, idque occasione suoruro Yiceunalium. Atlali supplicium ei exsilium reforl Po?per
iu Chronico ad ann. Gbr. 418, qui nobisegt 416.

ECCLESIASTIC. JHSTORLE LIB. X I I .

G!4

6 (93)
dissei, ail primum fjus grarium Iransire Aiiaitim
Detunt hic dntc linea*.
jussit. Post bac dextraj manus duos digilos ei ai>~
; , sciilit, quoruni aller quidem pollex, allervero index
(94)
vorattir; eumque in insulam Liparam relegaviu
; \ nullo alio sup^licici eum allicieus, iino cuncia ad
(95), ;
vilam ntccssaria ei subminislrans.
,
.
'. ()
Q.Jovianus, Sebastianus, Heraclianus, tyrannL
, (9tf). \ Per idem lempus Jovianus adversus imperaiorcm
,
robellavit, ac brevi oppressus est. Sebastianus quo (97). ' ,
quc ejus fiater, cum paria affeclasset, pares etiain
, \ ) (08) ,
pcenas pcrsolvit. HeiMclianus vero horum vesaniam
imiiatus, et ad inajus adbuc forluna?. ludibrium eve ,
cius, illusiriorem exilum sortilus esl, divina Pro (99).
VALESII ANNOTATIONES.
non futunim lompiis deslgnet, sed praeicrilum. Dc- .
iiiqite verbum sinipliciier posiium, signi(9^) " . Posl hicc verba dua circitPr
ficare non pole-t, Ad Iranssundum,
nisi addideris
voces d m a n l in nianuscriplis codicibns Scoria . Porro ingressus Honorii in urbem Roinam,
censi ci Bocliartiano. Kl in codicc quidem Bocitarli
el iriuinpbus isU; d< Allalo couligit, Ilonorio ndebic locus ad tnargiiicm ita supplelur :
cimum, el Tbeodosio ilerum coss. anno Cbrisii qua , elc. Holslenius vcn ila supplet
driugeiilesimo dccimu seplimo, ut scribil Prosper
iiiinc b)cum : ; , elc.
iu Chronico.
Qua? fuit cliam conjeclura Golbodc i i , cui nos l i (93) . Holslcimis in margiue
bei>ter accedimus. Hi euim ires tyramii uuo eoJemsui cudicis auuoiavil, forle scribeiidum cs.se
que auno abolili wjnl, Lucio holo consu'e, <pii fuit
. Quam Holslenii emendationem laudoequidem
annus Gbrisii 413, ul scribunt Malius in Faslis. et
ac probo; sui loliim liuirc locmii longe aliter imerProspt?r in Chrouico. Heraclianus quidem iniiio ejus
preior quam ille : sic eiiim verlo : Cumque tribunal nnni, consul processcral; sed poilea boslis pubtieontcendisset, ad primum ejus gradum iransire Atta-cns deciaralus, ejusque iiomen e Fustis txpmiclum
lum jui&it llonorius enim cnm Romatn iugressus
esl, ut tesiaiur Prospor. Be Hcracliaui lyraimide
css^i. pr reunte curriun ipsius Alialo, recla in foloqiiilur Hierouymus in libro terlio Adversus Pelar u u i contcudil: ubi cum iribunal purpureis gradtgianoi. Scripsil dudum vir sanclus eloquens epiJuts stniciiun conscemlissel, Ailalum ad priinum
scopus Augustinus ad Marcellinum, qui poitea sub
thbitualis g adum adduci jussit. lilic duos dexira
invidia tyrannidis lieracliana\ ab hareticis innocens
lnanus digiln< ei jussit abscin l i . Lego igilur : Q ccesut esl, clc. De eodem Heracliaiio inielligeiida

suul ejusdein Hiuronymi verba in epislolaa I Ueme. Nieephorus in capite Iriccsimo quinlo l i Iriadem i)e strvunda virginitatc, ubi de Jubana D>b i i dcciini l c i l i i , bunc Pbilosloigii loi-um ita exineliiadis maire loqulur : Quoc tU med.o mari fupressil : " ; mautem viderat palriam, el fragul cymbce suluiem

suam suorumque commiserat, crudelioru invc.it
. Qure Nicepbori verba male Langus i n Africm tillora. Excipilur enim ab eo quem nescias
terpretalus e*l boc modo : Allalus ad infima / r i - uirum aoarior au crudelior fuerit : cui nitiil dulce
bunalis $ub$cllia poiilus, ubi se llonorii potestati piaiter vinum el prelium : et qui sub occamne parpermisit; postea duobus tantum dtgiiis ei ampnta- lium clementissimi principis, siBvissimus omuium
ft, clc. Ego vero ita inlerprctor: Exstruclo iribuexstitit lyrannoruni, elc. El paulo posl: Et mirunnahj Aitatus pedibus Houorii advolutus, duobus lur arnuli: virtus enim semper invidias patel, cur
duniaxut dtgilis ampuiatis, clc. sunl *ub- tantarum secum pudiciliam tacita proscriplione mer$ellia ul docel Snucon Thessalonicui>sis. Primum
cala sii, cum et ille partem dignalus sil accipere,
i g i l u r subsclliiim Uonorius Allalo posucrat juxta
qui totuni poluit auferre, et litcc qnaii comili nel n h u n a l suum.
gare non ausa sit, qu.cc &e inielligebul sub nomine
vrivalce dignilatia tyrauno servieniem. Hei acliauiim
(94) Uv . Posl bacc verba lincam hic delnielligit comilcm rei luilitaris per Africam, qui sub
esse moiiei Gulb')fredus. Scd Lucas UoUleiiius in
noraine coniilis diu lyramiidcm iu Africa e x c i cuii.
KUO codiie tusc ad margiueui a.s<ripsil: In munuscripto Scoriacemi umim lanum vel alterum verbum (98) . piacet
deesse puto, . lia (juuquj iii niaauscripio ^ liiBC scriplura. Maliein omnino scribore, \ ,
id esi, Longius quam illi, Jovinus scilicet ac Sebuexeiuplaii Saiimciis Bocliarii.
(95) . HolSlenius in sno co- stianus, progressus. Yel, si mavis, aliius sublatus.
(99) .
Non
dice ad maigiiiem ba:c n.ilavit: ex yicephuro
Ugendum apparet, De solo enim Allalo hic loquilur. assenlior Jacob > Goiiiofmlo, qui Pbiluslor^iuin bic
(9(i) , . ln inauu- loqui censel de divina Scriplura. Alqui laleiur ipscecriplo codice Saniu^lis Bocbarli, bic locus ad mar- j n t l Gotbofrcilus, iiusquam legi in sacris bbns id
gtncin iuppletur hoc iuodo: , quod bic dicilur a Pbiloslorgio. E^o vero dc diviua
y

VARIORLM.

() . Oppressi suol
e/fugil in Africam, ciesis in loeo supradiclo quinquab i ires lyranni anno Gbr. 413, ul Pagius asserit:
ginta mtllibus urmuturum, Jpse posi Cariltagiue in
Jovtnut tt Sebastianus ab Honorii ducibus Narbonce. wde Memorlm per Uouorinin percussoribus niissis
Ueracfiamtz movetn exercnum de Africa advenu* occidtiur, inquit ldacius ia Fasti*.
Jlonurium, Utriculo in ltalia in confliclu superatus

615

PHILOSTORGII

>id*ntia aperte proclamanle, nibil se inordinalum

relinqucre, ncc tyrannis deleclari; sed qui legiliniuni imperatorein defendunl, iis se quoque auxiliwn praebere.
7. (I) Theodosius hin. et Pulckeria. Morluo Arcadio, Theodosiusejus filius, admodum puer, orienlalis iinperii successor declaninr. Degcbai cum eo
in palatio Pulcheria cjus soror, imperiales subscripiioncs adtninislrans ac dirigens.
8. Sol deficit. Siccitas. Fuigor. Cum Tbeodosins atlolesccnlia? annos jam ingressus esset, die x i i
metisis Julii, circa ociavani diei horam, sol laolo~
pere defecit, ut slellai quoque visae fuerint, lantaqu siccilas liunc solis defeclum secula est, ut mul(orum bominum ac bruiorum animalium insucla
morlaUlas ubique tcrrarum grassata sit. Porro eo
tnupore quo sol defecit, fulgor quidam in coelo apparuil, coni siniililudinem referens : quem nonnulli
prae imperilia comelam vocarunt. In iis enim quse
fulgor ille nobis oslendil, nibil eral simile cometae;
nam neque iu comam dcsincbat lux illa, neque u l lani ojnnino stella? speciein praferebal; sed vclul
lainpadis cnjusdam ingens flamina per se ipsam
subsislcns vidcbatur, nulla sublus stella ellycbnii
spericin pwferente. Sed et niotus ejus longe diversus fuit a nioiu comelarum; motu eniin primuro ab
orlu solis acquinoctiali, inde ultimam stellam \n

G16

(*). ^ iXV ! 6
, \ (5).
. " ,
, . ' \ ,
; (4) '
.
'. " ()
,
, ,
, \ * (5) ,
\
. ,
,
( 0 ) ,
. \ ,
(7)*
, '
*
, (8) . < \
; , &

TALKSn ANNOTATIONES.

jusiiiia ac providenlia bunc locum intelligendum

recilaia prece etiam divina adnolath sacratusimt et
csse aliirmo, ut ex sequenlibus manifesle colligipiissimi imperaloru. Graeco .
tur. Ilaque post vocem , addeu*
Post baec recilatur adnolalio priticipis. qua snbjelutn esl omniuo , vel potius .
C cta erat libcllo prerum Eulycbis his vcrbis : Dqw*
(i) Soz. I . lx, c. 1.
nanl apud reverendiisimos efiiscopos, elc.; in pap.
() . In mamiscriplo codice
autem 416 aclionis nrim:r ejusdem concilii, sacra
Saimielis Bocbarli, ad marginem ascripium esl eaSubnoialio dicilur .
letu maiiii: Deest , el<*.
_(5) . Lego ^
Id est, Divina providenlia clare pronuntiante, se le- ? , ul s c r i b i i t i r apud Niccgilimum impertum, ne quidem male ordinalum, depborum, in cap. 36 libri x m .
*erere. Qux conjectura, sive Bncbarli sive alierius
(6) ^ .
Sic eliara
cujuspiain, prolecto non displicel. Posset etiain
scribilur apud Nicepborum- hi loco supra cilalo,
etnendari ac suppleri locus boc modo : "
ubi Langns iitlerprelalur, cotii teu metce simi/itwii $.
nem geren$. Gerle hoc verbum aro aduiodum legcre
(3) ) .
Scriinemini. Yide Suidam i n .
bctidiiiu est , itt paiet ex pracerienlibus.
(7) .
In manttAlquu ita in margine codicis Bocbarliani ex consrripio Scoriacensi legilur , qtieniadmodufn
jcclura einendaium inveni.
cliain logiiur i n Nieepboro. Melius U m e n scnberc( l ) . Jacobtis Golhol u r .
fredus imperiales dispotiiionet iiilerprelaiur. Ego
crn adnotaiiones malim verlcre. Nam
(8) % .
Male henc
pmprie adnolationem significal. ut jnmpridetn molorum Langus imerprelatus esi boc modo :
uui in adiiolalionibus Euscbianis. Poiro Antiotaiin* D radii ejut aliqui ttellcs cuju$quam formam subiere.
nes dicebaniur olim rescripla pniicipum el jussioInterprelalionein Langi compilavit, ut solel, iacones. Inierdum eliain a sacris pragmaiicis et ediclis
bus Golbofredus. Alcpii uon id dicit Pbilostorgius.
ilisliiiguuriiiir, ul docet Brissoiims in Lexico. Sic
Sfd ait flamroam illain instar cujusdam magnne lamin Noiilia iitiperii Romani, ubi ofliciuni Goustilaris
p.idis per se solam apparuisse, niillo snblus astroi
Palaislin* tlfscribilur : Excepiores, inquit, habet et
iuslar ellycbnii, subsislenle. Quid sit dnccetero* colwrlalinos, qnibus non licet nd aliam
cent glossx Gneco Lalina? : , nuinus. W
irun&ire militiam, sine adnotatione clemeniias princiflumus, idem esi quod Giser.e . Suidas palis. ila quoqtie in olficio pr;csidis Tbebaidos, in
, inquit, \ ,
aciionc prima Gbalcedonensis concilii, pag. 98, baec
Eadem fere babei nusychius : , ail,
leguuiur : idem devotis*imu$ excepior dixit: Est in
\ \ .
VARIORUM.

() . Omnes roiiscnliunl sulis cclipsin IIXIX oiemoralam con^

ligtuse, llonorio XU ei Thcodoi VHI toss. qui

iuil annus Domini 418. Ergo Tbeodosius, qoi natne

fuit a. B. 401, ingressus esi annum aetatis decimuui
ociaTum. Gothofred.

617

ECCLESIASTlCiE

IIISTORIA LIB. X I I .

618

. \ - cauda Ursae silam iransgressa, paulatim ad occa , ,

suin processil. Poslquam vero universum coalum
.
p-Tmensa est, taudem dispamit, cum cursus ejut
, ,
plus quam qaatuor menses durasset. Porro ejus
*
verttix, nunc quidem in magnam longiludiuem
. \
acuebalur, adco ut coni modum ac mensuram exce , *
deret; nunc vero ad coni niensuram rcdibat. Alias
. "
pra?lerea prodigiosas species oculis subjecil, quac a
.
vulgarium signorum natura illam diflerre oslende \ ,
bant. Coepil auiem a roedia aeslale, el ad exituni
^.
ferme aulumni perseveravit. Fuitque signum gra , * vium bellorum el mortalitalis liominum incredibi. \ - lis. Insequenti anno lerrae moius coepere, qui cum
^, *
superioribus haud facile conferri possint. Simul
. . '
autem cure l c r r s motibus ignie quoque e coelo de , \ missus, omnem salutis epem praeclusil; nullam
,
taroen boiniuibas cladera inlulit. Divina enim beni. , \
gnilas, immisso vehementi veulo cum ignem undi (9) \
que fugasset, in raare taudem projecit. Et videre
,
erat novum quoddam spectaculum, roaris videlice*
.
flucius quasi sallus quosdam ac silvas, diulurno

lempore conflagrare, doncc flamma penilus in mari

exstincla esset.
9. Porro mullis io locis cum lerra movisset, visa
'. "
suut aedium culmina magno cum fragore ac sonitu
, '
disrumpi, adeo ut i i qui intra domos eram, coelum
\ ^ (10-1) , \
ipsum oculis suis cernerent. Pot-l bujusmodi auiem

divulsionem iia rnrsus juncta et compaginala gunt,
. ,
ul nullura ejus rei q u acciderat, indicium relin \ , - Q queretur. Idem quoque pavimeulis adium accidil
diversis in locis. Nain et borrea eos qui sub ipsis
. , \ \
babilabant oppresseruot, frumcnli acervum ipsis
. (2)
superftindeniia per subitos hiatus : ac rursus solum .
,
iia coaluil, ut cuncli ambigerent undenam fruraen (5) \
lum illud lelbale defluxisset. Alii preterea bujusmodi
,
casus novi alque insueii eo lempore conligcrunt,
^ (4). \ qui quidem manifeslissime oslendcbant, non natu ,
rali modo alque ordine ista evenire, ul gentiles falso
,
, opinanlur ; sed divinae indignalionis ilageUa in liomines imraissa esse.
.
VALESII ANNOTATIONES.

(9) ' .
Non probo interpretalionem
L a n g i , qui toium bunc locuiii iia vertil : Ei videre
etat tpectaculum novum, fluctui ipsos perinde ac regionet quasdam marinas plurimum igni ardere. Go- D
thofredus vero interprelalionem
iterprelalionem Laugi ila inlerpoinlerpol a v i t : Ei videre eral mirum ipeciaculam. procellits
ul plurimum velut regiones qnasdam marinas igni
ardenies. Alqui \ signilical diulurno lempore, vel cerie, per longissimum $patium. Aul enim
snbaudilur , aut . Praelerea verba illa
, noo suut regione* marin;p,
Langiis iulerprcialus e*i; sed polius loca frtiiic o s a , ui Holstetiius ad latus sui codicis adnolavil.
(10-1) ^.
Sic eliain excusum esl apud
Plicepborum : magis lamen placet scriptura codicis
B o c l i a r i i a n i , , pr simplcx p.
.
Scribe meo pfriculo
, id est, horrea. Hesycbius:
6 Ubi vox esl Lalina horrea.
l e g u n l u r eliaro apud Suidam in voce .
Ul>i Sutdas noiai utrumque dici> scilicet
e l de borreis seu apotbecis. Cerie in
Glossis )-3)8^:, granarium.
PATROI. G R . L X V .

Male igilur Nicephoro excusum est

pro . Auclor Vita B.Athana$ii vocat publica borrea. U i i lar eliam bac voce Palladius in Lausiaca, ubi de
Severiano. El Pbilo, in libro Mechunkorum, ubi
docel quoinodo conslruendi sint , si maieri?c copia desit.
(3) . Nicephoro legilar
. Ubi Langus inlerpretalur pcr nniai patentes. Langi interpretalionem secutus est suo more
Gotbofredus. Ego vero pabulata malim verlere,
enim pavimenlum signilicat, u l docent Glossas
Gra3co-Latinae. igilur hoc loco sunl tabulata,
quae nos plancaria Gallice appellamus : quae cuni
terrae molu divulsa fuisseiit,per ea frumenluni quod
erat in borreis, effundebatur in eos qui sublus babitabani. Gerie quod Pbiloslorgius boc loco
seu dixit, slalim appellal .
(4) >\ . In manuscripto codice Samuelis Bocharii legiiur ^ , el ad margineni
haoc notala sunt : In manuscnpto obkleratum est
.
20

PHILOSTORG;I

C20
iO. Unde factum quod terra movealur.- -IdemPbi- t\ " /
loelorgius variis argumcntis ostenderc conaiur, ter,
raB motus nequc cx inundaiione aquarum fieri, ne
, que ventorum vi intra sinus terne incbisorum, nec
* ;
rursus ex aliqua lerrae inclinalione, sed sola Dci
, ^voluntale accidere ad conversionem el emendaiio . \
neni peccatorum. AUque isla se constanter asseve , *
2
rare, propierea quod nculrum ex supradiclis ele . \ tnenlis ejusmodi casus vi nalurali perficere polest.
, \ \ ;
Quod si Deus ila voluerit, vel minima gulla e coelo
delapsa, vcl nix levissima Olympum Macedoniae, aul , " ,
(.
alium quenipiam ex aliissimis monlibus, facillimc
\ \
inovcre possit : quando quidem videnuis, Deum sae, .
penumero bis rebus usuin essc ad emendationem
, ,
generis humani. Nam el Rubrum mare cum facile
possct subito discindere, austro violento prius illud \ ;, verberans atque impellens, ila dcmum divisit : non , ;
, ;
quod ulla bujusmodi virlus in auslro insita sit a
. \
natura : scd quod divina vis ad volunlatem suam
exscquendam eo usa fuerii. Sed et virga perculiens,
0 , ou
fonles aquaruin elicuit ex pelra. ElJordanis fluenla
leprara sanarunt: non quod eorum nalura ista ope- ; ^ ;,

rari valeal, sed quia Crealor singulas crealuras aJ
, eum qucm veluerii usum transmulandi, plenam a i .
que omiiitno3ain liabeal polestatem.
, 41. Lucianus Constantinopoli nova $ectce auclor.
'. " (),
Posl morlcm Eudoxii, qui Gonstanlinopoli Euno

miatiorum seclae prafueral, Lucianus sororis Eu- (6),,
nomii filiue in ejus looum subsliluilur. Hunc porro
.
aiunl, cnm in avaritiam et cognata vitia prolapsus ^ , '
esset, poenamque obid melueret, a reliquorum qui , dcin Eunomianoruin secla sese abrupisse; propriae
*
vero faclionis principera cxsiilisse, nec contemnen, \ &.v muliiUidini praefuisse, cum iir.probi omnes et
^ \
diversis viiiis implicati ad eum confluxissenl.
^ .
ib.ilonsianiii breve imperium(5) Hoitorhisim'. "
peralor Constanlium magisirum mililum ob affini
tatis honorein ad consortiuni imperH cscivit, cum
\
Placidia Valeirtinianum ci filium jam peperisset :
'
cui quidem Valenliniano llonorius nobilissimi d i \
guilalein tribuit. Constanlii igilur imagines, ut mo. ,
ris erat eorum qui rccens ad imperium promoli
,
etaut, missae sunt in Orientcm. Srd Tbeodosius,
. ''
cum nuiicupalionem augusiam Gonslanlii improba- ^, ;.
ret, imagiues ejus non admisil. Gumque Gonsian- jy ^
lius ob bauc coniumeliam sese ad belluin pararet,
, \ \
mors superveuicns, vila simul cl curis eum libera ,
vit, cuin iropcrassel lnensilms scx.
; .
15. Uonorii obilus. Joannes tyratuius. Ardabu*. "
rtu$. Aspar (6). Gonsnl.au imperaloris Tbeodosii
, \ , 'decimo et Honorii teriiodecimo , idctn Honorkis
; . \ VALESII ANNOTATIONES.

() Socr. lib. , cap. 2 1 .

(6) Socr. lib. , cap. 23.

VARIORUM.

() .
H#c refert Golbofredus anno 420; quando Euiiomiani procul Constanlinopoli abacli suut. Anno quippe 415, conven4us eoruin in urbc iubibuci al Tbei>dosius snb poe.ia

deporlationis domusque proscriplionis. d. iib. LTIH

Cod. Theod dc hetrelilis: quod observavit idem Goibofredus.
(b) '.
Lcgcnduro . W. Lowtli.

ECCLESIASTH^

IHSTORIiE L1B. .

622

, * aquae interculie morbo interiil. Joannes vero cum

; ; , \ lyranniJem atripuisset, lcgationem misil ad Theo.
dosium; scd re infecta, legati insupcr conlumelia
*. \
aflecti, alius alio por Proponlidein relegaii sunt.
(
Placidiara vcro ct Valenlinianum lcrlium, qui post
, )
obitnm Honoiii Byzanlium profugerant, Thcodosius
;.
Thcssalonicain misil. lllic patrueli suo Cscsaris di (7),
gnilaiein conces^it, et Ardaburio magislro inilitum
-, \
ejusquc filio Aspari, belli adversus tyrannnm adcoO . 01 ^ \ minislratioiiem commisit. I l i Placidiam cl Yalcnli \ , \
nianum secum ducentcs, cum P.innoniam et Illyri: \ ,
cnm perlransisscnl, Salonas urbcm Dalmalire vi ce, * ,
perunl. Posl bcec Ardaburius quidem cum navali (8). )
bus copiis conira lyrannum profeclus est. Aspar
.
vero, assumplis secum equestribus copiis,et impres , \ B sionis iuopirue celerilalc suspicionem praeveniens,
; ,
Aquileiam urbem maximam occupavit, Placidia ct
, \ Vulentiuiano ipsum comitantibus. El bic quidcm
. '
maximam civitalcm absque ullo negolio cepit. A r .
daburium vero violenlus quidam vcnlus excipiens,
, \ ;
una cum duabus irircmibus in manus lyranni detu . , l i l . Hle de foedere ineundo cogitans, Ardaburmm
. \
bumanilcr excepit. Qui cum maxima liberlatc frue , ()
relur, ductores tyranni, qui jam ad defeclionem
(9), \ ,
propensi eranl, contra tyrannum animavit. Simul
\
Aspari filio pcr lilteras signiOcavii, ut tanquam ad
" , 'paratam vicloriam adesset. Qui cum celeriter ad
.
venlasset una cum cquestribus copiis, conscrlo levi
, \ ^
proelio caplus e t Joannes, prodilione eorum qui
, '
ctrca ipsum erant, ct Aquileiam ad Placidiam et
, C Valentinianum dcducilur. Illic dexlra manu prius
* amputala, postea etiam capite iruncalus esl, cum
; (10), \ ,
per u:ium ac dimidium annuro (yrannidem cxer \ .
cuissci. Tum rero Thcodosius Valcnlinianum Ro
mam missum, imperatorcm rcniintiavit.
.
*. "
, ,
'
\ \ \
" , ^
. "
\ , \
* ^
VALESII

14. Aetius comes factus.

ANNOTATIONES.

(7) .
Scribendum esl
. Quetn errorem jara supra noo semcl
castigavt.
(8) ...
,. Manuscrip l i quidem codices nibil variant. Nibilomiiius tamen scribendiiui cst ', qucmadmoduro legiiur
a p u d Nicepboruin in lib. xiv, c. 7.
( 9 )
.
Cothofrcilus inlerpreiaiur exaucloralos a lyianno. Quod
f i u l l o modo probare possum. Ncque eniui Pbilostorgius bic loquitur dc iis quos lyraunus exauclorave-

r a l ; sed de ducibus qui sub illo mtlilabant. Addc

quod Gra?ce non dicitur. Proinde non
dubito quin scnbendum sit bocloco .
mamiscriplo codice Bocbarli legilur acceolu in ultima. Et in margine ascnpium
est cadem manu, .
(10) . . . .
Apud Nicepborum
liic locus ita legilur,
, etc. In ms. codice Sauiuelis Bocbani ad marginom ila ascripluni inveni : Dee&t vocabulum> forke
'.

VARIORUM.

()

Aelius unus ex duci-

))iis Joannig tyranni, tcrlio posl ejus obitura die supervenil, barbaros adduccns mercede conduclos, a.l
Kexaginla ferc hominum millia; comnrmsoque inter
ipsum et Asparis exercilum proelio, mulli ex uira que parle ceciderunl. Poslbxc Aelius foedus iniit
cum Placidia et Valeniiniano, et comitis dignilaicm
acccpit; barbari voro auro acoeplo, iram aiquc ar-

Decsl vox ad scnsuni pei ficicndum. W.

Lowlh.

6*3

SUPPLEMENTA PHILOSTORGIANA.

6^

*a deposuerunt, et obsidibus datis fldequc vicissim , , \

accepta in proprias sedes reversi sunl.
, () .
Finii excerplorum Ecclesiasticae Historia, Philottorgii.

() 0 . Yidelur legendum . IV. Lowlh.

S U P P L E M E N T A PHILOSTORGIANA.
De Josepho, Phlegonlc et Dionc, ex Suida in voce .
Pfailoslorgius ait ea, quae circa Judaeos accide-
" ( I I )
runt, pluribus el copiosius exsecutum esse J u s t u m ;

Phlegonlem vero et Dionem breviter meminisse,
\ eaque velut obiler Historia suae indidisse. GsRterum
, -j
eorum q u ad pietatem aliasque virtutes ducuitl,
. >
neque illc curam ullo modo gessisse dignoscitur, , ' '
quemadmodam neque b i . Gontra vero Josephus et
, ' ,.
reformtdanti similis est caventique, ne Graecos , \ toxxf
fendal.
".
De Eusebio Nicomediensi, et Theophilo ludo. Fx uno e sex prioribu libris, referenU Pliotio in Biblioili.
n. 40.
Quod vero ad miracula atlinet vilamque, Eusebiura Nicomediae ( quem et Magnuro appellai) et
Theopbilum Indum, aliosque plurcs exlollit.

\
, \ , \
.

De hi$ qui ab Ario tleierunl in syno lo Nicaeaa, ex Nicela tn Thesauro orlboJoxae fidei, lib. v, cap. 7
in fine.
Cxterum (ut Pbilostorgius primo Historia suae libro auctoresi) ab Ario in syuodo Nicaena steterunt l i ,
qaoruoi nomina subsequunUr episcopi: cx supeiiore quidcin Libya Scnlianus Boraei, Dacbius Beronices,
Secundus Tbeuchirorum, Z>pyrus Barccs, Seeundus alius Piolemaidis, Tbeon Marmaricac; ex Tliebis
jEgyptiis Melilius; ex Palaestina Patrophilus Scylhopoleos, Eusebius Caesariensis, qui Pamphili ditius
esl; ex Pboenicia Paulinus T y i i , Ampbion Sigedouis; ex Cilicia Narcissus Irenopoleos, Aihanasius Anaxarbi, Tarcodimatus j g o n ; cx Cappadocia Leonlius, Longianus ei Eulalius; ex Ponlo, Basilius Amasiae,
Meliiius Sebast'poleos; ex Bilbynia, Tbcognis Nicaea, Maris Gbalcedouii, Eusebius Nicomediae, Magnus
quidera cognomine, qui Luciano marlyri familiaris fuerat, rairaculisque clarus, ui qai vel maxime : ex
quo eliani Magni cognomen adcptus erat.
De subscriptionura varietale in concillo Nicano, ex Niceta in Tbesauro orlbodoxae fidei, tib. v, c. 8.
Pbiloslorgius, sub finem libri primi, auclor est, eorum q u i Nicaenae fidei subscripserant, alios quidera
t chirographorum suorum regiune didionem ascripsisse, alios vero ab Euscbio inslructos blaspbemam vocem loco supposuisse, praeler Secundum et Tbeonam, qui eliam una
cum Ario ejusque presbyteris in lllyricuin relegati sunt.
'

De Ponnilenlia quorumdam Arianorum, quod concilio Nicauo $ub$cripsi$$ent : quod refert Nicelat in
Tbesauru orlbodoxx fidci, lib. v, c. 8.
Philostorgius iniiio libri $ecundi, scribil Eusebium, Tbcogniii et Marin, eorum quae stibscripserant p<rniludinc duclos ad imperalorem vcnisse, bisque apud c u n vcrbis usos : Iuiqui, imperator, in eo fuimut,
VALE3II ANNOTAWONES.

(II) 'Iovoror.
Ua correxi ex conjeclura. Nam in Q Josepo. Eligal itaque sludiosus lector uirum volueLexico Suidae, ex quobic Pbiloslorgii locus descrir i t . Porro boc fragmnrituinPhilosiorgii depromplum
pUis esl, bodie legitur . Cerle scriploris bistoesl ex prooemio ejus Historiarum. Quo i n loco Pbirici noroen prorsus hic dcsideralur. Aul igilur Jusli
loslorgius scriplores onisies bisloriae sacrx commenomen hic subslituendum est, aut Josepi. Quae semorabat. Ac prirao quidem Moscm, deinde scriplo quuntiir Pbiloslorgn verba, id polius suadere nobis
rem bistorise Macbabaeorum recensebat: poslreuio
vidcniur. ui Josepi nomen subMiluamus. Sequiiur
loco Juslum ac Josepum rerum Judaicarum scrieniin, , eic. quibus
piures referebat.
verbis coiligiiur, paulo anlea sermouem fuisse de

25

SUPPLEMENTA PUILOSTORGIANA.

62

quod lui melu ptrcuUi impictati $ub$crip$erimut. Ex quo faclum sit, ut imperalor exeandeeeens cos ia
Galatias aeu Gallias occiduas relegarit, et Arianos sua quemque patria excedere jesseril.
De Paulino ep. Antiocheno facio : quod referl Nicelas in Thesaura OTlhod. fid., lib. v, e. 9.
Solus Philostorgius libro llistoriarum secundo, Paulinum Tyro Antiocliiam translalum ( i n locum Eustalhii) auclor esl.
De Aeiio et Eunomio, ex uno e $ex prmibut eju$ libris, referenle Phoixo in Bibliotb. . 40.
- \ -
Exlollit vero sermonibus inaxime Aetiuirt ti
, Eunomium, falso asserens, eos solos repurgaseo
.
ptelatis dogmata lempore contaminala.
De Acacio Caaarem Pal. ep., apud Photiwn in Bibliolh. n. 40.


, ' \
, , \ .

Reprebendil Yero Acacii maximeGaesarexPalaestinae episcopi vim dicendi inlolerabilem et versuliam

inexpugnabilem, quibus eum artibus oppressisse
ail prae omnibus lam eos qui idem senlire viderentur, odio (amen quodam divisos, quam contraria in
religione seniientes.

De Aelio, ex Phoiii Bibliotb. n. 40.

\ - Narrandi porro initium fecit ab Arii in haeresin
\ , - studio et inilio, ad Aetii impiissimi revocalionem
. '
usque. Hic Yero Aetius a cohaereticis ipsis, quod
, i s impietale superaret, ut bic ipsemet eiiam i n , - viius narral, diaconatu submotus; ab impiissimo
,
vero Juliano revocatus ei bumanissime exceptus
\ fuil.
.
p S 0

De Basilio, ex Plioiii Biblioib. n. 40.

BasilR) vero Magno calumniam texere ausus est
, .
qtta illustriorem eum reddidit. Viin eiiim et Yenu\ '
statem sermonis in concionibtts, ipsa rei evidentia
faleri coaclus est. Temerarium taroen ipsum bomo
* ,
falilis appellal, nec in refulando excrcitalum, eo
xaX , , , - G quod, ut ait, Eunomii libris respoudere ausus est.
.
De Leontio ep. Tripotis, apud Suidam in .
^
Hnnc vero Leonlium sibi vindicat improbus Pbi ,
loslorgius in libro . . . velut consentientem Ariana
.
suae improbiiali.
De Jordanc, et de Paneade, quod kabet Joannes Antiochemh \
.
' , '
Ad extremos Paiaeslinae flnes, postquam Phocni , - cia excipit, sita est urbs qua Dan >rlti9 vocabatur
, dc Iribu Oan : quo lempore eoquo liaud parva Ui
vov '
boli lotius genlis eirantes, tandcm locis illie occu- f
, palis vix el a*gre consederunl, urbemqne aJ exlre, . \ mos eorum iines aeiiificanles, Pbylarcbi ipsoruirv
, - nomen iudideruiit. Hicque ullimus erat Judaeae Phoe . \
niciam versus lerintntis. Hane cum Herodca Magnus
opo;.
posterioribus lemporibus xdificasset, mutalo noo . mine Caesareain Philippi vocavit; nunc vero Paueas
* .
voeatur. Cum enim Panis in oa simulacrum posi , ; - lum fuisset, nomen islud urbs illa accepit. In bac
^ .
Paneadc alter c duobus Jordanis fonlibus orilur (due
, , euim foiites sunt) qui Dan eltamnum ex veteri noA ^ \ - mine vocatur; allerum vero qui Jor nominatur,
, , ^- procul ab illo Siadiis circitcr 160, collis quidam

e?7

SUPPLEMENTA PHILOSTORGUNA.

C23

coJem moiile piofundil. Ex ulroque liorura eflundi- ; '' ; tur fluvtus hic quidem Joraies, sicul illc Dauites vo . (12)
calur. Qui pcr montem delali, ubi in plana desceu- , ,
dcrinl, inde jam confluuni, maximumque fluviuin

efficiunl Jordanem. Qui exinde el aquas el nomen , ., \ uiriusque in unuin commiscens, pcr lacuni Tiberia- , {,.
dis irausii, meditim eum secans, perque tolum eum \ ^ ,
proprio alveo fluens, quoad usquc ad opposilam ,
contiuenlem pcrvcniat; sibi ipsiaequalis scmper ac , ' similis. lnde jam per Pabrsliuam labens, lolus in (15)
marc quod Morluum dicilur illapsus exslinguilur.
, ; \ \,
.

Dt Apollinario, Basilio. el Gregorio Nazianzeno. quod ipsissimis Philostorqii verbn recilatiz habei
Suidas tribus locis, in . , , .
Apollinarius enira illis temporibus floruil Laodi-
ceae Syriae, et Basilius Caesareae Gappadociaj, et
Gregorius Nazianzi : esl vcro locus bic slalioejusdcm Cappadocia?. Tres vero viri isli lunc bomooubion propugnabant, advcrsus betcroousio:i, longe
buperantcs omnes qui prius, quique dciuceps ad
meam setatem usque illi baeresi prafueruitt; adco
u l prae iis Alhanasius pucr judit arctur : nam et in
docuiiuc gencre quod exiernum (scu profanum)
tiicilur, plurimuni bi profecerant : cl sacrarum
Scriplurarum, quaecunque ad leclionem ei prom*
ptain luemoriam confercbant, raagnam noliliam babebanl, el inler eos maxime Apollinarius : bic enira
Hebraicam eiiam linguam inleliigere polerat. Quin
cl unusquisque corum iu suo singuli genere pluri
muni slylo valebant : Apollinarius scilicet dicendi ^
gcnere qaod coimneiualionibus cst apiissimuiu,
ionge praestabat; Basilius vero in genere panegyrico
tplendidissiraus erat. At Gregorii cum ulroque comparali oratio, sublimiorem in scriptione locum oblinuii. Etenim Apollinario eral uberior in dicendo,
UasiUo vero gravior. Gum auleni isti lanla diccq.di
i t scribendi cl facultale pradili esscnt, non minus
etiani mores pne se lulerunl ad alliciendam ad sui
speclaculum muUitudineiii aptos : adeo ul cos a
quibus conspicereulur, ct apud quos verba facercnl, el quajcunque scripla edcrent, omnino perlraberent in sui communioneni, qtiotquol quavis islaruiu ralionum facile capi poleraul.
VALESII

*
, \
, \
' ;
. ;
, >:
;
; *
; .
,
\ ,
*
\
! . \ \

; *
,
.
, \ '
), .
,
. \
, \
\ , \ , \
,
* .

ANNOTATIONES.

(12) Qr . Pessimc bunc locum Joan- D dum bic esse nomen ,

nis Aniiocbeni verierat Jacobus Gotbofredus : cujus
(15) ....
Unius lillerap irnitaiu>s versioncm boc loco emendavimus. Sic enim i n tione locum hunc sanavi boc modo : icrprctatus csl : quo utrinque effunditur fluvius ; .. Emendaiionem nostram coniirmanl Suidas et
niin vcrlendum csset, cx uiroque horum fontium
Ilesycbius, qui viam ei tracium seu impelum
proflwt amnis : alter Joratet, atter Danitet dictus. fluminis signiticare scribunt. Facessai igitur conjeNou animadverlit sciliccl Gotbofiedus subaudienctura Goibofredi.

PIULO&TORGII FRAGMENTA.

f*29

631

FRAGMENTA P H I L O S T O R G I I .
Ex Suida in voce .
, \
Agapetus Synadorum episcopus, quem muhis
(14), \
laudibuscxornatEiisebius Panipbili, eimiracula ejus
,
inusilata commemoral alqu^ insolita; monles ac flu\ , \ vios alium in locum translatos, mortuos ad viiam suscilaios. Ait etiam imperatorem Maximinum, eum
adbuc mililcm, uipote Gbristianuni, inlerficere vo, '
luissc, proplerea quod comperisset mullos, opcrunt
.
quai ab Agapelo Gcbant admiralione caplos, relicto
,
gentilium culiu ad Gbnelianam fidem irausire (15).
Ex Suida in vocc .
, , \ . ^
,
. ,
\ , .

, . \ ,
.
,
^ () \
f . \ ,
,
,
\
,

Aetius magister Eunomii, ortus cx urbe Syria

Anliocbia, pareiUibus egenis ac vilissimis. Patcr
ejus cobortali mililix ascriplus, cum adversa forluna usus esset, fato funclus est, relicto isto admodum puero. Qnt ad summam egcslalem redaclus,
auriflcinam exercere instituil,et ad summam hujus
artis perfectionem evasit. Sed quoniam ejus indoles
ad altiores discipliitas aspirabal, a l logicae studta
aniraum applicuil. Ac primum quidem audilor fuit
Pauiini, qui paulo ante ex urbe Tyro Amiocbiam
(ranslalus fuerat, Gonslantino ctiam tum impcrium
gubernante. Hunc cum audirct Aelius, non mcdiocrem vim ingcnii oslendcbat, in quxstionibus
adversus cos quibuscuiu disputabat; jainquc cjus
impetus a plerisque baudquaquam suslineri polcrat.
Morluo deinde Paulino, cum Eulauus leriio ac
vicesimo loco posl apuslolos scdem Anliochenam
icgendatn suscepisset, 'inuki ex iis qui ab Aelio
. \ - Q convicli fuerant, aigrc ferenles quod ab opilteeet
. , - adolesceme victi ac profligali esscnt, conspiratioue
, \
facta, eum Anliocbia expulciunt. Ejeclus igilur
; . , - Aclius Anazarbum se contulil. GumqucvJin omnem
, ; , \ ; ac facullalem brevi admodum lcmpore percepissci,
majores semper cdebai fruclus, quara erant ele.
mcnla alquc instiiuiiones quas ab aliisacccperat. Interim vero reprebendere alios cl confutare
desibtebat; ipse vili pallio teclus, el lcnui ac pauperlino utens viclu (16).
Ex Suida in vocc .
Auxcnlius episcopus Mopiueslia?, uiius ex con/ . Hv
fessoribus. Fuit bic ex numcro corum qui in pala ,
lio mipcraloris Licinii splendide militabant, ejus
- , ; sciiicct exceplor quos Bomanr notarios vocanl.
T

VALESII

ANNOTATIONES.

(14) . Hic memoriae

lapsus est Sutdas, qiii Eusebiinu posuit pro Pbilostorgio. Agapcli eniui Symiailorum cpiscopi in
llhloria ecclesiastica ntisqiiartt meininit Euscbius
Cxsariensis. Ejus aulcm meulionem facit Pliilo.tor-

gius in libro n , capile 2, ubi cadcm ferc legunlur

quse npud Suidani.
' (15) Vide Pbilosl. lib. u , iu cap. 2.
(10) Vidc Pbilost. lib. m , cap. 15.

VAIUORITM.
(a)

/\\

Ycrlcndum, non wcdiocrem impictalis vim. W. Lowlli.

631

PHILOSTORGII

652

Porro ejus confessio liujusmodi fuit. In quodam . *

Hv xtvt
alrio Imperialis palalii erat fons, et supra fonlem
Bacchi stalua, et inagna circumquaque vitis quae , \ ' ,
, \ \ universum illum locum tectum atque opacum effi . ciebat. Eo cum Licinius avocandi animi causa
,
vcnisset, lum Auxcntio ipso, tum aliis pluribus ex
ejus palalio ipsum sectantibus ; in vilcm orulos
conjiciens, uvam quamdam conspexil inusitatjc , , magniludinis ac venuslalis, ex palmitibus depen- , .
denlem. Hanc Auxentio jussil ut abscinderet. Ille
, ;
statim arreplo cullro quem feminalibusappensum
, .
geslabal, uvam exsecuit niliil sugpicatus. Tunc Lici , , ,
nius ad eum conversus : Pone, inquit, banc uvam
. , , ,
ad pedes Bacchi. Ad hsec Auxentius : Nequaquam,
.
imperator, rcspondil; Gbrislianus enhn sum.
Quo audito, Licmius d i x i l : Abi igilur solulus mili-
t a ; duorum enim ahcrum abs le fieri necesse esl. .
,
Tum vero Auxenlius nihil cunclalus balleum deposuit, atque ut erat discinclus, libenti anrmo e pa- . \
lalio excessil. Nec mulloposl episcopi eum Mopsue- (19) .
stia anlislitem ordinarunl. Hujus fraler nalu minor
, . *
fuit Tbeodorus, vir qui Atbenis rbetoricam didicerat. Qui qtiidem et ipse postea cpiscopaiuni Tar- sensein sorlitus esl. Elcnim Aelius cum antea ipse .
per se, ct Eunomium ipsum et alios qui roajoris ' (20) \
mciiti erant, docere solitus essct, poslquam Euno- ,
mium ad docendi munus promovit, eum dcinceps
, ' inagistrum pro se ac doclorem essc voluit, tum
; \
alioram,tum eorum prsecipuequi perfeclioredoctrina
. \
et instiiulione indigebant; nain ipse quidem ad
principia alque elemenla aliis tradenda praeslanlis- ^ ,
, \ \
simue erat. Eunumius vero ad elemei.ta quae tra *, .
dita fuerant, cxculenda ac promovenda, et ad iuT

tcrpretandum perspicue simul atque magniftce, longe illo praestaniior babebalur i i 7 ) .

x Suida in voce .
Eudoxius episcopus Anliocbia?, ex Arabisso mi
noris Armenia? oppido oriundus. Pater ejus Gaesa- . ,
rius, Maximino imperiam adminislrante, marlyrii \ coronam reporlaverat, Ucet prius voluptatibus ad- , . '
diclior visus fuisset. Verum prioris vilne maculas
marlyrii sui cruore studuit eluere. Nam cum utrum- ^. " que ei pedem sex maximis clavis carniQces Irans-
fixissent, eum in rogum coujeceruiit; scd quoniam \
ad ignero properans confeslim exspiraverat, cadaver
, \
ejus semiustuni adhuc et integrum propinqui cum ^ ,
e rogo suslulissenl, in agro quodam qui Subel dici ,
tur deposuerunl (18).
VALESII

ANNOTATIONES.

(17) Vidc Philosl. in lib. v, cap. 2.

(18) Vid. Pbilosl. lib. iv, c. 4.
(19) ol . Hoc insigne Iragroentum, ex Philostorgii Hisloria descriplum esse, multis argumenlis convinci potest. Nam et loculiopiaue
Philosiorgium rcdolel: verbi gratia, lioc loco
dicunlur episcopi. Quod quiilem alibi quam apud
Philostorgium difficile reperias. Praeterea quae sub
llnem adduulur de Aelio et de Eunoinio, perspicue
indicanl fragmenli hujus auctorem esse Philoslorgiuia. Quis enim alius baereticoi um illorum dolcs
ac laudcs lam ambtliose commeraorarei?
(20) Tdr abzor. Procul dubio scri-

bendum esl, . Neque enim Eudoxii

magislcr fuit Aetius, sed Eunomii. Eudoxiua quidem
Anliothensis episcnpus in divinisLiltei is iuagistrum
habuit Lucianum manyrem, ul iradii Pliiloslorgius
in libro u, cap. 15. Ego lamen Eudoxium discipulorum Luciaiu audilorem poiiusfuisse crcdidcrioi:
nam cum Eudoxius Yalcniis principalu exiremuoi
diem obierit, quomodo Luciani m a i lyris, qui regnante Maximino passus est, audiior csse poiueril,
equidem non video. Aslerium quidem Cappadoccm,
qui UIHIS fuil ex discipulis Luciani, magislrum babuisse videlur Endoxius, ul indical Pbilostorgius
in lib. \ \ , cap. 4.

655

FRAGMENTA.

654

eodera Suida in voee ;.

'- Tbeopliilus ex India reversus, Anliochiae doml
cilium lixit : propriam quidem ac peculiarem ec , '
clesiam nullam habeus; communis vero oinnium
, antislos, adeo ut cunclas libere pro arbiiraiu suo
\ (anquam proprias adire ei liceret, cum et imperator
\ , ,
niaximum ei honorem ac reverentiam exbiberef, el
, \ reliqui omnes ad quos accesserat, summa alacri .
lale eum exciperent, virlulisqiie ejus prseslantiam
> admirarenlur. Quae quidem lalis ac tanta in eo
. \
fuit, ut eam neino verbis explicare possil : quippe
' .
qui imago quxdam fuerit aposiolorum. Aiumeliam
, \ eum aliquaudo Anliochix Judaeam quamdatn ex
, \ * morluis suscilasse. Id autem aflirmat Thalassius,
\ qui cuni illo diutissime versalus esl, el in bujtis
modi rcbus exlra suspicionem est mendacii : ct
.
qui alioqui baud paucos babcl hujus rei lcslcs qui
eodem tempore vixerunl.

Ilem ex Suida in voce .

; ,
" , " .

\ (21), '
. ; ,

, , , ,
,
,
. - C
. Hv
\ ^.
, , \
, , .
. \ , ,
, , \
, .
,
, \ , . ; ,

- ' , ' , '
, \ ,
*
, , ' , , , .
, ' ,
, ' ,
; ,
T

VALESII

Leonlius episcopus Tripolis urbis Lydiae, ortus

ex Mobis qui Islrum accolunt, quos Homerus appellat, i d e s t , comiuus pugnanles. Ilunc
Leonlium suis partibus adjungit impius Pbilostorgius in lib. Historicc suae seplimo, (anquam Arianae
seclae quam ipse prolilebalur, addtctum. Hic cum
unicum haberel iilium, nec ulbm in eo bonae i n dolis iiotam animadverterel, oralionibus a Deo i m pelravil, ut adbuc adolescens ex hac vila discederel, salius eese judicans ut anie ullum probrum
ar. flagilium admissum, morlem oppcteret, ex i n cerlis ac periculosis bujus vitai casibus subdifius.
Porro eum Ecclesiae normam vulgo appellabani.
Idem summa liberlate, tam in senliendo, quam in
loquendo, erga omnes ex aequo ulebalur. Cumque
aliquando eynodus episcoporum convcnissel, et
Eusebia Augusla uxor inip. Conslantii faslu elala
ab universis episcopis salutarelur, solus bic Augustam parvi pendens, domi manslt. Id factum A u gusla aegre ferens, et ira excandescens, qumdam
ex minisliis suis ad eum misil, parlim conquerens,
parlim blandiliis et pollicilalionibus cum demcreri
sludeus. Maxiroam libi, aiebat, ecclesiam aediiicabo,
et pccunias insuper largiar, si ad nie visendam acccsseris. Quibus Leontius ila respondil: llorum quae
mibi promillis, Augusla, si quidpiain perOceie vo
lueris, scias velim quod animae tuae poiius qiiam
mibi gratiftcaberis. Quod si me ad te salulandam
cupis accedere, accedam quidem, dumniodo ca quse
episcopis debelur, servetur reverentia, iia ut i n grediar quidem ego, lu vero slalitn e sublimi sol.o
descendens, verecundc mibi occurras, et manibus
meis capui luum submiltas, benediclionem a mc
posiulans. Doinde ut sedeam qiiidem ego; lu vero
sies cum revcicnlia; poslquaiu jussero sessura,

ANNOTATIONBS.

(21) *Ertg
. Scribendum vidclur ' , ctc. Nara Pbilostorgius
Leoniii nienliouem facil in ltb. , cap. 6.

b"jus

C3I

PHILOSTORGH

652

Porro ejus confessio bujusmodi fuil. In quodam .

Hv
atrio imperialis palatii erat fons, et supra fonlem
Bacchi stalua, et magna circumquaque vitis quae , \ ' , \
, \ \ universum illum locum (eclum atque opacum efficiebat. Eo cum Licinius avocandi animi causa . ,
venisset, lum Auxcnlio ipso, tum aliis pluribus ex
ejus palalio ipsum seclantibus ; in vilcm orulos
conjiciens, uvam quamdam conspexit inusitaLE , , magniludinis ac venuslalis, ex palmilibus depen- \ , .
denlem. Hanc Auxentio jussil ut abscinderet. Ille
, ;
stalim arrepto cullro quem feminalibus appensum
, .
geslabat, uvam exsecuit nitiil sugpicatus. Tuuc Lici , , ,
nius adeum conversus : Pone, inquit, hanc uvani
. , , ,
ad pedes Baccbi. Ad haec Auxentius : Nequaquam,
imperalor, respondit; Cbristianus enim sum. .
Quo audito, Lichiius d i x i t : Abi igiiur solutus mili- '
t a ; duorum enini ahcrum abs te fieri necesse est. .
Tum vero Auxentius nihil cunctatus balteum depo ,
suit, atque ul erat discinctus, libenli antmo e pa- . \
laiio excessit. Nec multoposl episcopieum Mopsue- (19)
slia anlislilem ordinarunl. Hujusfraler nalu minor
.
fuit Theodorus, vir qui Atbenis rbetoricam didi , ' . "
cerat. Qui quidem et ipse postea cpiscopalum Tar-
sensem sorlitus est. Elcnim Aelius cum anlea ipse .
per se, ct Eunomuim ipsum et alios qui roajoris (20) \
merili eranl, docere solilus essct, poslquam Euno- ,
mium ad docendi munus promovit, eum deinceps
magistrum pro se ac doctorem essc voluit, lum
, ' aliorum,tum eorum precipuequi perfectioie doclrina
q> ; * \
et insliiulione indtgebant; nani ipse quidem ad
. \
principia atque elementa aliis tradenda praestanlis- ,
simue erau Eunomius vero ad elemei.ta quae tra , \ \ dita fuerant, cxculenda ac promovenda, el ad in ,
tcrpretandum perspicue simul alque magnillce , longe illo praestaniior babebaiur (17).
T

1 4

Ex Suida in voce .
EHdoxius episcopus Anliocbiae, ex Arabisso mi
noris Armeniae oppido oriundus. Paler ejus Gaesa- . ,
rius, Maximino imperium adminislrante, marlyrii \ coronam reporiavcrat, Ucet prius voluptatibus ad- , . '
dictior visus fuisset. Verum prioris vil.ne maculas
marlyrii sui crtiore sluduit eluere. Nam cum uirtim- ^. " que ei pedera sex maxirois clavis carniflces Irans-
fixissent, eum iu rogum conjecerunl; scd quoniam \
ad ignero properans confeslim exspiraverat, cadaver
, \
ejus seiniusium adhuc et integrum propinqui cum ^ ,
e rogo sustulissent, in agro quodam qui Subel dici ,
tur deposuerunt (18).
VALESII

ANNOTATIONES.

(17) Vidc Philost. in lib. v, cap. 2.

(18) Vid.Pbilost. lib. iv, c. 4.
(19) ol . Hoc insigne fragroentum, ex Pbilostorgii Historia descriplum esse, multis argumeolis convinci poiest. Narn et loculioplane
PhUostorgium redolel: verbi gralia, boc loco
dicuntur episcopi. Quod quitlem alibi quam aptid
Philosiorgium difficilc reperias. Praeterea quae ub
llnem addouCur de Aeiio et de Eunomio, perspicue
irvdicant fragtnenli hujus auclorem esse Philostorgiuira. Quis enim alius baereticos um illorum dolcs
ac laudcs lam ambiliose commemorarel?
(20) . Procul dubio scri-

bendum esl, . Neque enim Eudoxii

magislcr fuil Aelius, sed Eunomii. Eudoxiua quidem
Anliochensis episctipus in divinis Liltei is magislrum
habuit Lucianum mariyrem, ut tradh Philoslorgius
in libro u, cap. 15. Ego lamen Eudoxium discipulorum Luciani auditorcm poiiusfuisse crcdidcrim:
nam cum Eudoxius YaleiHis principatu exireinum
diem obitril, quumodo Luciani mailyris, qui regnante Maxiroino passus est, audiior csse poiueril,
equidem non video. Aslerium quidem Cappadocem,
qui unus fuit ex discipulis Luciani, magislrum habuisse videlur Eudoxius, ut indical Pbiloslorgius
in lib. v, cap. 4.

655

FRAGMENTA.

654

eodem Suida in yoce .

'- Theopliilus ex India reversus, Antiochiae doml
cilium lixit : propriam qutdem ac peculiarem ec , '
clesiam nullam babens; communis vero oinnium
, antislcs, adeo ut cunclas libere pro arbitraiu suo
\ lanquam proprias adire ei liceret, cum et imperalor
, ,
maximum ei bonorem ac reverentiain exbiberel, cl
, \ reliqui omnes ad quos accessoral, summa alacri .
lale eum exciperent, virlulisqtie ejus prxslanliam
admirarentur. Quae quidem lalis ac tania in eo
. \
fuil, ut eam neroo verbis explicare possit: quippe
.
qui imago quxdam fuerit aposioloruin. Aiunteliam
, ' \ eum aliquando Antiochiae Judaeam quamdam ex
, \ * morluis susciiasse. Id auleni aflirmat Thalassius,
\ qui cum illo diulissime versatus est, et in bujus
modi rebus extra suspicionem est mendacii : ct
.
qui alioqui haud paucos babct bujus rei tcslcs qui
eodem tempore vixerunl.

Ilem ex Suida in voce .

; > ,
" , " .

\ (21), '
. ,

, , , ,
,
,
. C
. Hv
\ ^.
, , \
, , .
, \ , , \
, , \
, .
,
, \ , . ; ,

- ' , ' , '
, \ ,
*
, , , , .
, * ' ,
, ' ,
,
T

VALESII

Leontius episcopus Tripolis urbis Lydiae, orlus

ex Mresis qui Istrum accolunt, quos Homerus appellat, i d e s t , cominu* pugnanle*. Huuc
Leontium suis parlibus adjungil impius Pbiloslorgius in lib. Historice suae septimo, tanquam Arianae
sectse quam ipse prolilebalur, addictum. Hic cum
unicum haberel iilium, nec iillam in eo bonae i n dolis uotam animadverteret, oraiionibus a Deo i m petravil, u l adbuc adolescens ex hac vila discederel, salius eese judicans ut anie ullum probrum
ac flagilium admissum, morlcm oppelerel, ex i
ceriis ac periculosis bujus vitsu casibus subdu<tus.
Porro eum Ecclesiae normam vulgo appellabani.
Idem summa libertate, tam in senliendo, quam in
loquendo, crga omnes ex aequo ulebaiur. Gumque
aliquando Eynodus episcoporum convenissel, et
Eusebia Augusla uxor imp. Conslanlii faslu elala
ab universis episcopis salutarelur, solus bic Augustam parvi pendens, domi maiislt. Id faclum A u gusta aegre ferens, et ira excandescens, qu&ndam
ex minislris suis ad euro misil, parlim conquerens,
parlim blandiliis et pollicitalionlbus cum demcreri
sludens. Maxiroam libi, aiebat, ecclesiam aediiicabo,
et pecunias insuper largiar, si ad me visendam accesseris. Quibus Leonlius ita respondit: Horuin quae
mibi promiltis, Augusla, si quidpiam perOcere
lueris, seias velim quod animae tuae potius qiiam
niibi gratiftcaberis. Qnod ei roe ad le salulandam
cupis accedere, accedam quidem, dummodo ea qn#
episcopis debelur, servetur reverentia, iia ut i n grediar quidem ego, lu vero statim e sublimi solo
descendens, verecunde mibi occurras, et manibus
ineis capui tuuni submklas, benediclionem a mc
poslulans. Deinde ut sedeam quidein ego; tu vero
sies cum revcrentia; poslquam jussero sessura,

ANNOTATIONES.

(21) TQ . Scribendum vidHur ' , etc. Nara Pbilostorgius

Leoiilii meniionem facit in lib. , cap. 6.

bnjus

655

PillLOSTOllGll FRAGMENTA.

C56

ubi siguum libi dedero. Si quidem id elegeris, ad . ,

te accedam. Sin aliter, nunquam tol ac lanta niihi
,
donare poleris, ut ego de honore qui episcopis de- . \ \
betur, aliquid rcmiuens, divinas sacerdotii leges , \
violare unquam vclim. llaec ubi nunliata sunt, re- , \ gina tnirum in niodum cxcanduil, bujusmodi re, .
sponsuni sibi a Lconlio afferri haudquaquam pa- , \ lieutcr suslinens. Gumque multum intumuisset, et
, \ magnupere commota esset animo, et pro levitate .
atque impatienlia muliebri niinas inlenlasset, rem
, \
.cl niariiuui relulit, ullionem flagitans. Hic vero , , ,
laudandam poiius essc duxil in Leoulio animi l i \ , '
herlatem , vi uxoiis iram sedavil, eamque ad cu- . ,
biculuin suum rcmisit. Quodam ilem tempore dum
; , ,
Gonslanlius episcoporum coetui prarsideret, et Ec- \, ,
clesias pro arbilralu suo rcgere vellet : cunclis , ;
verla iniperatoris cum plausu el admiralione exci- . pienlibus; ei recle euncla ab eo dicia esse aflirmau.
tibns, solus Lconlius conlicuit. El cum imperalor
.
niro inlerrogasset, quam ob causam solus ex om .
nibus sileret, respondit Leonlius : Miror, inqnit, te qui aliis rebus adrotnistrandis praepositus sis, aliai
rcgcndas suscipere : cl cum miliiarium ac civilium negoiiorum tibi mandala sit cura, episcopis lamen
prspcipere de rebus quae ad solos episcopos pcrtinent. Quibus audilis, Conslantius verecundia ac
pudore suffustis, in ejusmodi ucgotiis dcinceps pro imperio agere ac jubere dcsiilit. Tanta in loquendo
liberlaie pradilus fuil Leontius (22).
Uem ex Suida in voce .
Dcmophilus ConslaiUinopoUfanus episcopus, vir
insanoquodam impelu cuncla simul miscero solilus :
et qui inslar rapidi vagique torrenlis, plurinium C
Ititi ac sordiuni in scrmoiiibus suis convolvcret, ui
(jiiivis facile deprebendei ex prima couciouc quain
babuii Gonslautinopuli. Qua quidem iu coticione
vcrisimiic est cum accuratiorem ac diligeitliorcm
fuisse : quippe cum bujusmodi sermoncs cxcipi soloaiit a nolariis. Cerle in cjus Commeiilariis qui
liamntim supersunl, inulla disscrit confusa alque
indistincla, et de Patre ac Filio loqueus, diserlis
verbis ila pronuntial. Filius solius Paliis voluntate
geniius csi,sine lcmpore ac sine me.iio, ul jussorum Pairis minisler sit el famulus. Nam cuni praevidcrel Deus ca quae faciurus erat, non posse
cousislerc, quippe quae puri atque impcrmisti *
dinis futura cssenl, perinde ac Deus qui ipsa fe
ccrat. Nam prorsus nccesse erat, ut vel omnia dii ^
esseul juxta dignilalem ejus qui illa condideral :
rx quo e\enlurura crat ul plures dii essenl. Vcl
corie necesse erat, ui postquam facla fuerant, slalim dissolverenlur, perinde ac cera ardenlissimo
igtii admola. Idcirco Filius inedius exslilil intcr
crealuras qux condendx eranl, el inlcr Patrem cx
quo geniius < sl, ul is scse dcmittens, seqtic a.tjunVALESII

, ;
(25) ,
,
,

,
,
.
, ^ >
\ . , ;
, , ;*

. 3
, ;
:
'
, :
24) ,
\ .
, \
, , \ ,
, \ \
.
\
1

ANNOTATIONES.

(22) Vidc Pbiloslorgium, lib. vu.

(25)
cr/>f/r. \\\\ Pbilosiorgii
locus de Demopbilo episcopo Gonsianliiiopoliiatio,
descriplus esl ex lib. ix cjns Historiw. Gei-l in
excerptis ejusdem liliri capiio 11, cadem lei-c verba
kgliulur dc Dcuiopbilo,

\ , \
, vlc.
<2i) 7f . Primani voc in s;ipplovi ex ronjeclura. Dcesl cuiin iu vn gatis Suitl*
edilionibtis.

637

S. ATTICUS CP. EPISC.

, \ gens et socians iis quae cieanJa erant, vulnnlatri

. ,
Patris adimpleret, csscique medialor intor Deiim
, ,
atque inter nos qui pcr illuin facli suimis. Scd uon
' ,
animadverlit Oemopbilus, se his vcrbis summo
,
omnium Deo infirmilatem et invidiam falso affiii ; - gere, et Filium delcrioris conditionis facerc quam
. ' reliquas omnes crealuras. Nam Pater quidem infir , , mus fueril necesse est juxta Demophili senlenliam,
6V . quippe qui cum voluissel cunelis essenliam largiri,
> . "
id poslea perficere non potuerit. Ab invidia aulein
* , - ncquaquam alienus fuerit, si cum ipi licerei cun , & .
elas croamras deos cflicerc, ipse sludiose cavii nc
.
crealurx ejusdcm cum ipso condilionis ac dignitaliS esseut. Jam vero Filio, nulla est creauira quae non potior ac beatior jure merilo esse videatur . * i
quidem ille non propler senielipsum, sed ob contemplalionem atque usura creaturarum factus est.
Quidquid enim ob aliorum ulililatcm fll, inrerius sit necesse est iis quorum caasa facium cst. Multa
quoque alia bujusmodi profert deliria (25).
VALESII

ANNOTATIONES.

(25) Vide Pbiloslorg. in lib. i x , cap. 14.

ANNO

DOMINI

C D X X V .

S. A T T I C U S
CONSTANTINOPOLITANUS EPISCOPUS

NOTITIA
{Acla 55. Bolland., Aug. tom. I , pag. 32*.)
4. Sozomenus, Ub. vui cap. 27, lcmpns ordinaiionis C illum ambirent, eamque ob causam multum jam
S Attici ita deGnit: c Sed < t Arsacius cum Ecclesiam lemporis elapsum esset, altero post anno, Arcadio
Constantinopolilanam brcvi lemporis spatio admi- sextum et Probo consulibus, > bomm consuiatus in
annum 406 incidil ? c ad episcopaium promolus est
nistrassei, ex bac luce migravit; cujus sticccssioAtticus vir religiosus.
nem cum mulii esscnt qui ambireul, quarto post
obitum illius mense ordinalus esi Allicus, presbylcr
2. Elsi Auicus a Socrale vir religtou$ appellecleri Conslanlinopolitani, qui unus fucrat ex Joantur, non idco inficiamur, religionem aliasque ipsius
nis iusidiatoribus. Si Arsacius anno 405, die xi
Novembris obiil, ut superius ex Socrate rcuilimus, virlules naevis quibusdam conlaininalas fuisse :
nam non modo Joannem Chrysoslomum in concie l juxla Sozomenum quarto posl obitum illius
inetise ordinalus est Atlicus, debuil circa men- liabulo ad Quercum accusavil, veruin etiam scdem
sem Martium anni sequenlis Arsacio Atiicus suc- Conslanlinopolilanain illcgilime invasil, sancto
prasule adbuc vivente, el ipsius faulorcs indiscrecessisse. Verum cum Socrales scdecim, ct Pallalo zelo perseculus esl, ila ut a Palladio pag. 95
d i u e laiilunimodo quatuordecim gubernationis menc omnium adversus Joaunem moliliouum arlifex >
ss& Arsacio tribuant, de determinato electionis
i l l i u s meusc aut die niliil certi slatui potest: sed D vocotur. Scd videtur banc culpam poenilcutia ct
revocaiionc eluisse, ul paulo post conlra Tillemonaoluffl sequilur, Alticum ineunte anno 406 calhelium ostendcre conabimur. Certc Atlicus postca
dram Conslanlinopoliianam occupassc, ul cx supra
nomcn S. Joannis Cbrysoslomi sacris labulis insediciis eruitur, et leslimonio Socralis conGrmalur,
qui lib. vi cap. 20 annum ordinalionis istius ila ruit, ul in Hhtoria tripartita, \\\r. m ; cap. 2, tra^
dilur bis verbis : c Allicus porro episcopus caudiseric cxprimit. Cum aulcm multi episcopalum

39

S. ATTICUS CP. EPISCOPUS.

64

sas Ecclesiae sapieniia rairabiliier disponebal, crimen poenitentia deinde ac recle factis egregieexpiavit, et scriptis litteris auctof sancio Gyrillo
doclrinisque populum ad virtutis studium provoAlexandrino fuil, ut Chrysostomi nomen diptycbU
cabal: cumquc videret divisam Eeclesiam, cum
inscriberei. >
Joanniue seorsuro apud se ipsos sacra solemnia ce5. Deinde Rollandus numero sequente exbibei
lebrarenl, jussil, ut in oralionibus memoria Joannis
honorifica qua?.dam veterum scripiorum de S.
baberetur, sicut alioruin dormientium episcoporum
lico teslimonia, quaeActis ejus preiitillenda censjuit,
lleri consuevit, per boc sperans, plurimos ad Ecc ne asperiore 'aliquorura in sanclum Alticum
clesiam revoeaii. Gselerum auclor Hisioricc trislyto, inquit, c ejus forlassis in dubium sancdta*
parliia: el alii anliqui scrijilores pasioralom Auici
revocelur. > Preter alia, quae Bollandus non vidil,
vigilanliam, fcrvenlem calbolicac fidei zelum, rouniaut videre nou pi>tiiil,ad coinprobandain bujue A t ilcam erga pauperes misericordiara, aliasque illiug
lici sanclhatem, allegari poiest fragmenlura episiovirtutes niagiiis laudibus extollunt, ul vidcri potest
laccbeali Allici Constantinopolitani episcopi, quod
in Opcre nostro ad diem v m Januarii, ubi Bollaniii concilioGbalcedonensiapud Harduinwn nosthiiP
dus Acla ipsius illustravit.
tomo 11 Conciliorum col. 654 citatar inler varij
3. Nos memores propositi nostri, quo cbronologicam episcoporum Coiistanlinopoliianortim scriem c teslimonia sanctorum Palrum, qui el duas nalura*
in Ghrislo confessi sunt, el consubsUiitialem Patri
prxcipue texendam suscepirous, omissis aliis Auici
geslis, pergimus ad ejus inortem, quam Socrales Deum Verbum, eliam nobis secuudum carnem ex
Maria consubslanlialem faclum, veracitcr asseruciib. , cap. 25, ila refert: c Caelerum Atlicus etiam
lcmpus obilus sui praescivit; nam cuni Nicxa dis- runt, > ut ibidem col. 651 legitur. His adde aniiqua S. Dalmali A d a , quae ad dieni Augu&li i l cessurus esset, Calliopio illius loci prcsbyicro iia
luslranda s u n l , et in quibus apud Aiiseliuuiu
d i x i t : Cura, ut ante aulumnum Goiislantinopolim
Bandurum tomo I I lmperii Orientalis pag. 692
vcnias, si nie adbuc vivum videre cupis. Quod
cum dixissel, a veritatenon aberravil: auno quippe prasul ille Gonslaiuinopolilaiius merilo sancti
titulo iia dccoralur: c Nec diu poslea obiit sancius
opiscopatus sui primo el vicesimo, die sexlo Idus
episcopus Allicus, in cujus locura Sisiunius suffeOciobris, abiile viia.consulaluTbeodosii undecimo,
ctus esl, vir pius ac religiosus.
et Valentiniani G;saris primo. > Hicc dettolanl an6. Tillemontius loroo X I I Monument. eccles. a
num Gbrisli 425, et diem Oclobris. Ex his corpag. 416 bisce omnibus non acquiescil; sed conlra.
rige errorein cbronologicum Papebrochii nostri,
qui lomo 111 Junii, pag. 507, mortem S. Auici obi- ^ citalo ad marginem Bollando, famam Attici libcre
proscindk , et audacter prominliat, nnlla ipsuic
ter anno 428 consignavit. Haud dubie Socrales
poenilcnliie signa unquam dedisse, et nibil fccisse,
compulando vicesimuni primuin episcopatus anut illegitimain suain ordinaiionem repararel. Imo
num, ballucinalus est, aut error in ejus numerum
plane laudabiles S. Atlici acliones, pula misericorirrepsit: cumenim Auicusorimismeiisibus anni406
diam erga pauperes, in deieriorem pariem iuierratbedram Gonslanlinopolilanam ascenderit, ut supretatur, et posl explosa aul maligne explicala illius
pra dictum est, ab ineunle anno 406 usque ad
elogia tandem pag. 419 concludil, baud immerito
mensem Oclobrem anni 425 non nisi novenidecim
limendum esse, ne desiderium sese exiollendi ac
anni effluxerant, et Atticus anle moilem nondum
in alios dominandi ( sive per auctoriialem benevovicesimum episcopatus annum absoiveral, ui Balenliamque, sive sallem perierrorein id possei assrronius, Pagius, aliique viri erudili anle me obserqui) in Anico fueril praicipiia aMiimi propcBsw, a u l
varunl. Quare in variis pnesulum Gonstanlinopoli cupidilas cordis ejus dominalrix, m Gailitaiu
lanorum catalogis apud Bandurum tom. I Imperii
Tillemonlii pbrasim lulelius Latine expiiiuain.
Orientalis a pag. 488 melius viginti anni Auico
7. Non \idco, quo jure Tiilemontius de inlcraU
rotunde tribuunlur.
4. Bollandus noster religioni sibi duxit, Atlicum jy S. Atlici affeclionibus tale tulerit judicium, qu<<!
soli Deo convenii, quodque supremo cordium scruGonsiantinopolilanum episcopum, cujus nomen
tatori
prudenlius rcliquisset. Nolo bic Tdlemontio
quibusdatn Graecorum Lalinorumquc Menologiis
objicere vulgarem juris regulam, qua tandiu quis*
inscriptum legerat, ex immemorabili cullus sui
piaro praesumilur bonus, donec probelur malus.
possessioue delurbare. nc ad diein Januarii
Acia illius ex variis atiliquis scripCoribus opcrose Nolo ipsi opponere nolissiroam Gbtisliaii<e cbarilatis legem, qua jubemur acliones proximi benignc
colbgit, et Gommentariuai suum ita iacboavit :
f Multi sanctiini Gbrysoslomum acri sludio impu- explicare, quandiu maiiifcsl* malitiai non convingnarunt, qui lamcn eirorero deinde suum agnove- cunlur. Nolo denique bic proferre varias S. A l l i c i
virliiles, qux in Aclis ejus ad diom vm Jauuarii i n runt, atque omni sanclitalis laude floruerunt. In
vcuiri possunt. Hoc unice eoitendo, Atlicum i n
bis S. Atticus episcopus ConsUntiiiopoUlaniis fuil,
immoderato suo contra S. Cbrysostomum zelo a i qui zelo immoderato el nequaqupin
secundum
que in itlegiiima episcopalus possessiono usque ad
s**.ienliam abreplus, non adver&atus tanturn est
inortem non perseverasse. Id autcm osiendere c o sancio Chrysostomo, sed posl Arsacium iu ejus,
nabor duplici arguraento, quorum unum crit a po*
etiamnum supcrsliiis, catbe<lrani succcbsit : quod

Cii

642

terieri, etaliud ad bominem, u i in scbolis vulgo -

quanlur. Nunc rem ipsam aggredior.
8. Theodorelus l i b . Hist. ecclet., cap. 35,
primum opinionis nostrae fundamenium ila ponit :
Sed etdefunclo orbis tcrrarum magistro, episcopi
Occidenlales non prius episcoporuro jEgypti, Orienlisque, el Boepbori ac Tbracke eommunionera admisere, quam divini viri > (nempe sancli Joannis
Chrysostomi) c nomeii inter defunctos episcopo*
relulissent. El Arsacium quidem, qui ei suffectus
fuerat, nec salulationc dignali s u n l : Aliicum vero
Arsacii suecessorem posl mullas legaliones el pacis
petiliones, landem receperunt, cum tabulis nomcn
inscripsisset. > Audisne, b i c mullas legaliones et
pacis peliliones comroemorari ? Qua igitur fronle

10.
Exspectamus crgo el profcssionem memorali de completis omnibus conditbwibus, quas d i versis temporibus prsediximus , et pelilionem communionis, u l rectcet petenti, el probanli se eanidem
mercri, reddamus. Quas vero condiliones Innocentius requisiverit, et quomodo eas exscculioni
mandari voluerit, ipse satis declarat in cpistola,
quam in eadem causadedit ad Acacium Beroeae episcopum, ubi apud Labbeum, tomo proxime citato
col. 4270, posl alia sic scribil: < Unde bas ad praeslamissimum fralrem et coopiscopnm noslrum
Alexandrum reddendas iux Iransmisirnus unanimilati; videlicet u(, si omnes inimiciliae, oinnis
aemulalio, tam de nomine sancli Joannis mirandi
episcopi, quam de omnibus ejusdem communionis
TUlemoiilius assercre potuit, Atiicum nilul unquam participibus, a tua animosilate discessil, has noslne
fecisse, ut illegitimam suam ordinaiionem repara
socielalis recipias lilteras , fraler cbarissimc ,
rei 1 An niliil fecisse dicendus esl, qui saepe pacem
modo, u l omnia quai bis [ al. hic vel de his ] aclis
pelit ab illis, quos iniqua episcopaius ConstanLinolirniala sunt, apud mediaiorem nostrum amabilem
politani occupatione offenderal, et mullas millit leAlexandiim ore proprio, ut communicanteni convcgaliones, ulEcclesiae Romaiiaj reconciliclur? Equin i t , falearis. Ex bis lnnocentii litleris infero sed e m falebor, tempore Innocentii 1 ponlilicis inuliquenlia : primo, Atticum necdum quidquam fecislem fuisse Maximiani episcopi intercessioncm pro
se anno 445, quo videtur fuisse scripia prior epiAuico, quia proposiias ab Innocenlio condilioncs
slola, ut commiinionem Ecclesia? Roman oblineret;
Dondum impleveral. A l ex hoc ipso colligo, postsecundo, nuUam hujus communionis spem Aitico
modum omnia illa, qux Innocenlius exegerat, ab
relictam fuisse, nisi proposiias ab Innocenlio conAliico fuisse. facla, anlequamin communioncm Roditioncs implerel; terlio, Innocenliuin ab adversamanae Ecclesiae sit recepius.
riis Cbrysostonii non posiulasse dtintaxat, nomcn
sancti islius praesulis sacris labulis inscriberent, sed
9. Juverit de bac re audire epislolam ipsius Innocenlii ad Maxiiniannm, quas apud Labbcum loino I I eliam contra ejus faulorcs omncm inimicitiam ac
"

ConciUorum col. 4260 ct sequenle sic sonat : Mi- sDniulaiionem deponerenl, atque baec apud Alexan*
drum, aul alium a pontffice Bomano designandum,
rainur, piudentiam luam scripta ad Allicum, epiore proprio falereniur, ul communionis cupidos ei
s?opum Couslaniinopolilanae urbis, a nobis et proS2Culionc propria el dato libello, qui subler annexus crrori suo renuniianles dcccbat.
est, poslulare, a quo ncc missas ullas saltem epi4 i . Cum igilur Alticus, tesle Tbeodorelo, c post
stolas ad nos vel ad vestram synodum ulique per- multas legaliones et pacis peiiliones, > landem in
communionem Romana? Ecclesiae receplus fueiil,
lulisu ; idque non pclcnli Iribuendum exislimcs,
qaod vides deprecantibus discussa ralionc, conces- probabilissimc concludo, ipsum antea oblalas ab
sum ; commuiiio enim suspensa reslituilur demon- lnnoceniio condiliones oinnino implovisse, adeoque
suilkientia poenitenlix indicia dedisse; nam emislrami, causas, quibus id accidcrat, jam esse denenlissimus Baronius in Annalibus anno Cbrisli 408,
lersas, et profilenli condiliones pacis implelas.
num. 4 1 , ad priorem Innocentii epistolam recie obQuod neque apud vos, neque apud nos (ut p r a dixi) Allicus, mtssis aliquibus suorum, vel diccre servat, c non solere Romanum pontilicem reddcre
communicalionem, uisi proposilis ante impletis
\ o I u i l vel demonslrare completum, queinadmodum
Anliocbciiae Eccleslae fratcr et coepiscopus noster^) conditionibus, et emeridatis erroribus illis, quorum
causa communicatione inlcrdici meruerant. > Si
Alcxander digna legationc el prosecutus est et
probavit. Quibus omnibus utique inleresse dignalus ilaque Auicus ob injustam S. Cbrysoslomi persecutioncm ct illcgilimam calbedra: Constanlinopolicognovisli, quemaJniodum singulalim omnia scritanae occupalioncm communione Ecclcsiae privatus
plorum nostrorum antebac [ al. anteriorum ] de
fuerit, debuit prius exscqui omnia illa, qtiac ad bos
causa beatissimi Joannis quondain episcopi nostri
errores emendandos a Romanis poniificibtis p r x discusserim, ul qux illis in omnibus salis evidenter
ostenderint, universn, quae apud Antiocbiam fieri de- scribebanlur.
42. Neque mullum referl, ulrum Allicus ftub
buerinl, fuisse complela. Quorum ainplexaii pacem,
miquc lldcm fccimus, et magno tramite omnibus ipso Innocenlio, ul aliqui volunt, an sub egregiig
eamdeni postulaluris [al. quce praslolaris] oslcndi- illius successoribus Zosimo vel Bonifacio nomen
S. Chrysoslomi diptycbis inseruerit: non enim mi*
m a s ; si modo, quse discussa sunl alque compicln,
etiam ipsi se pro suo loco fecisse vel complcssc, alilii facile persuaderi paiiar, strenuos bosce aucio*
qoando monstraverint, comir.unioncmque, u l isli, leriiaiis apostolics defensores in ea re molliores
gaiionc solemniler destinala,sibi rogavcrint redbibcri.
fuisse, prxserlim cum Bonifacius in epistola ad

45

S. ATTICUS CP. EPISCOKS.

quosdam Macedonias cpiscopos apud Labbeum, to- lum ad studium virtuiis excilavil; clad misericormo IV Conciliorum, col. 4708, innual, Innocentium
diam aiqnc largilionem tarn procfivis fuit, ut non
admiiiendis ad communionem advcrsariis S. Cbry- modo eis, qui in paroeciis ejus erant, egenis prososiomi non difticiiem iuisse, atque ad propositum
videndum duceret, sed eiiam vifinis Consianiinonoslruin post alia sic loqualur : Ante breve tem- poli Ecclesiis pccuniam niultam ad paupcruni coiipus, id cst, sub praedecessore mco beaue recordasclationem niilterel. Easdem S. Allici virtucrs
lioiiis Innoccntio, Orienialium Ecclesiarum ponliQ- lib. , cap. 25, memurai Socrates, quem lamtn
ces doleutes, sc a beati Pelri communione scjunctos,
Tillemontius explodit. Porro idcm Nicepborns
pcr lcgaios pacem, sicut cbarilas vesira rclinct,
Iib. xiv, cap. 2 5 , innuit, Alltcum verc cum
poposcerunl : quo tempore apostolica sedes omnia
S. Cbrysostomo inortuo in graiiam rediisse, lalcninou diiTkulter indulsit. > Nunc adversarium pro- que fuisse illius emendalionem ac poemlenliarn,
priis suis artnis aggrediamur, c l , ut vulgo dici soc ut reprehensioncm eaiu, qua expclittis esi, quod
lct, ad honiinem argumenteniur.
Joannis sectalores male accoperit, a se amoultis,
aliis obvelaverit bonis. > Quid crgo pcccavit B u l 45. Tillemontius XIV Monu.u. eccles.
landus, dum inilio Commeniaiii sui dixit, S. A i l i pag. 280 falelur, S. Cyi illum Alexandriuum in suo
cim criniina injuslae suae persecuiionis ac illegilihnmoderato contra S. Joannem Chrysoslomum
mte invasionis poeiiiicntia et recte factis expiasse ?
ze!o diuiius quam alios omnes perseverasse, ipsumque malnisse ab Ecclcsia Romana el forie pluribus
aliis soparatum mancre, quam nomenejus diptychis
inscribere. Scd deinde cilans in margine Nicephorum Callislum lib. xiv Hisl. eccles. cap. 28, erroncam S. Cyiilli persuasionem bis Nicepbori verbis cxcusal : c Quouiam vero dissidhim hocquidom
ex aeinulaiionc, quamvis non secundum scieniiam,
non autcm cx invidia, neque diaboliea contenlione
maiiavil, noi oporlcre virum ci doclrina el virtule
piicstaulem, Iiac una in re claudkare, quo inintis
ad summam perfeciionem pervenircl, Deo visuin
cst. Uomines cnim illi erani, el bunianis affeciioni-

4G. Nicepborus deniquecitalum capul 25 ila concludil: CaHerum cum Alticus quoque epscopus
propter Joannilas Ecclesiam esse scissam \idercl, de
principum senlenlia ipse quoque meniionem illius
fieri in precaliouibus jussil, queniadniodum id ei iu
aliis episcopis, qui vila excessissent, Geri solilum
erat. Alque ex eo tempore paxexslitit, domc poslea
quoque reiiquise cjus urbi iniperanli illatae sunt.
Aiticus iuvidiam, in quam propter tUvinum Joan decidcral, boc modo magnifice alioloit. Nec
ille modo id fecil; sed aliis quoque JoannU mcmoriam precibus inserere recusaulibus, el Cyrillo m a bus obnoxii. llxc excusatio eliam pro Auico af- ^ xime Alcxandnae prapsuli, qui hoslilit<T JoaiiRem
odeiat, quod ille a Tbenpbilo palruo suo dissen*
fetri poiest.
sisset, persuasil. Tum Niccpborns soqueiilibus
44. Denique Tillcmonlius ibidem pag. 281 ex eocapilibus rccilal lilleras Aliici el GyrilU, ullro c i dcm Niceplioro Cullislo narrat, quomodo landcm
S. Cyrillus noincn S. Chrysoslomi sacris tabulis
troquc in bac causa scripias, ex quibns Tilleiuouiiiserucril, ul nos ad diein xvvm Jaiuiarii iti Actis
lius lomo X I I Mouument. eccles. pag. 416 i n f e r l ,
S. Cyrilli G reliiliimis. Scd TiDomoniius ibidcm de
Alticum rcliquis suis peccatis addidisse liypocrisiin,
suo addit, Cyrillum baud diificulter oUiuuisse comsi in animo babucrit sensa, qua3 in istis liUcris exiijuiiionem EccK-sia? Roiuanae, cui lunc praperat
pressil. Durum einmvcro judicium !
Zosimus, missa baud dubie Romam legaiione. S.d
47. Ingcnuc fateor, ex duabus S. Auici episiolis
nullos bujus legalionis tcstes aul tabulas allegat,
nonnullam difflcullatcm moveri posse, cum iu i i s
sicut lamen in aliis Historla suae ecclesiasticai mosigniiicet, se limorc et necessitaie poiius quam
numeniis ubique scdulo faccrc consuevit. Hoc siamore aul poeniienlia indiirtum fuisse, u l memolenlio indicavit, sese Romanam Cyrilli legaliunem
riam S. JoannisCbrysoslomiindipiycbis celebraret.
inis(piaii) apud veloresscriplores inveuisse, eamque
Pr#terea AUicus, in Fpisiola ad Petrum et Mde
duntaxat iiUulisse a posteriori, quia videlicet intcr ^
diaccnos scripta, iiniuere videtur, deposiliocommunionis el pacis condUiones a Romanis ponnem Cbrysoslomi in pseudo-synodo Quercelana l e linubus requirebatur. Adversaritis igilur non xgre
giliinam fuisse. Sed cuni scripla el gesla ilhisirium
feral ltos superius eodem arguineiiii geneie usos
aut sanctoruin virorum scniper iti imdioreni paresse, alque a posleiioii collcgisse, quod S. Auicus
leni explicanda sinl, imprimis suspicari possenuLs,
( cujus sallem Romanas legationes lestalur Tbco- Allicum inilio oxislimasse, quod ad sunm rcconcidorelus) salisfcceril omnibus condilionibus, quicab
liaiioneni et Ecclesiarum patoni sufficerct, si nomcu
Innocentio ponlilicc exigebanlur.
Cbrysoslomi quumodocuuquc sacris labulis insere45. Si Tillcimmlius in causa S. Cyrilli tanlam
ret. Sic poluil S. Cyrillu, (juern Joanni Chrjsostomo
auctoritatemtiibuat Nicepboro Callislo, nobiseliam
roaxime advcrsari noverat, banc molliorem pacis
liceteurndem auclorcm allegare,qui lib. xiv, cap. 24,
condiiioncm propouerc, ut eain facilius ampleciereAtlicum iia laudat :* c Alticns auiem episcopus
tur. A l quis asserel, illam Aiiici bypolbesin ab EcConslaiiiinopolilamis, ul Ecclesia incremenla sua
clesia Roinana probatam fnisse? Fortc bxc fuit
capcrel, mirilicc opcram dcdi!: sununa enim pru- priina pacis condiiio, quo^i Alticus scdi Roman
dculia caat admiuistrans, cou;inua doctrina pnpuoblulil, cl prxlor quain Ecdcsia Romana ab ip*o
S I M r a

G45

.
64
alias excgit, qu& implendac erant, anlcquam suic L adbuc errouec pulavci it canones ccclesiaslicos poscommuiiioni restituerelur : dum cnim Theodorelus sessioni sux favcrc. Al eo temporc S. Cyrillus iu
scribit, Auicum post inullas lcgationes ac pacis codcm m o r e vcrsabamr, ul patct cx ivsponsoria
petitiones landem > ab Occidenlalibus ad commu- illius ad Auicum Epulola, qme apuJ Mcepboium
nionein admissnm fdisse, salis iudical, plures Cailisltim lib. x i v , cap. 27, sic incipil : Lcclis,
ulriiique proposilas fuisse conditiones, antequam quae a pietale tua ad me mi&sae sunt, liileris, Joannis
nomen sacris inscriptum esse labulis imellexi. Ubi
inter Allicum et Romanam Ecclesiam convenirel.
48. Adde, quod ipsi Oiienlales Auicum exbor- vero eos, qui inde ad nos venere, inlcriOgavi, non
in laicorum sed episcoportim catalogo ascriplum
tali fuerint, ut defensoribus Joannis Cbrysostomi
esse
audivi. Porro dcspicicnli mibi, aique in animo
sese reconciliarct. Id manifesle coiligimus ex Syreputanli, an qui boc fecere, Nicxnorum Palrum
ui sio, episcopo Cyrenxo el auciore syncbrono, qui
occasione cnjusdam Alexandri, quem S. Joannes decreia scquanlur, el aliquantulum nienlis luminiGbrysostomus Basinopolilarium cpiscopum coose* bus iu magnam iilam synodum intcndenti, univcrcraverai, epist. G6 ad Theoihnum, post alia sic scri- sum sanctorum illorum Palrum collegium quibusdam veluli octilis renucre, et viribus omnibus, quo
bil : c Gum Joanne dcfunc.o familiaritate coujunctusest; honorciur enim a nobis m<Mnoria mortui, ! minus ad rem eam comprobandani acciirram, obsistcre videutur. Quomodo namque inler sacerdoles
quia omnis inalevolenlia cum bac vila uua deponiDei censebilur, illorumve ferel sorlem, cui saccrdolur. Gum eo familiarilale conjunctus, anlequam
talis dignitas abrogala esl? Quomodo vero in caEcclesiae scditione confliclarenlur, ab illius manibus
talogo
sacrorum ministroruin eril, qui ecclesiasliepiscopus declaraius est Biibynurum Basinopolis.
cis
mcenibus
ejeclus esi? > Omitio reliqtiam S. GyPostcaquam autem orla csl dissensio, pcrmaitsit ei,
rilli cpislolaro, quae tluiissimis <onti a S. Cbrys
a quo dfsignalus fucral, ainicus, et fuit ex illis qui
storauro expressionibus ac oaiosis comparalionibus
i n sediiioue cjus parles secuti sunl. Posteaquam auplcna
esl, ut eiiam Facuodus Ilermiancnsis pro
teni concilii seuteniia v i c i t , aliquandiu quidem perDefemione
trium capitulorum conctlit Chaladunemis
mau.sil sedttio. Quid vero narrctn scicnli, imo ipsi,
qui administravil conciliationem faclam ? Preserlim lib. iv, cap. 4, posl allaluin ejusdero epislolx fragmentum, conquerilur.
ctim qucmdani libellum legerim doclum, quem ad beal u m , ni fallor, Auicum scribebas, liortans ilium ad
recepiionem illorum viroium, qui vidclicct parles
Glirysoslomi sequcbantur. Forie Atlictis, his aliisqnc Orienlalitim amicorum exbortaliouibu* motus,
posiea sinceram cum fautoribus Cbrysostomi amicitiam iniit, ot plcne saiisfecit conditioiiibus, quas
Romana Ecclcsia ab ipso exigcbat. Si bnec conjeclura nostra non placet, alUram responstonem oiTero.

21. Non est ullo modo verisimile, S. Aliicum in

ea opinione perseverasse, cum Ecclcsia Roniana
pltires ab ipso cxegerii pacis conditioncs, ut supra
diximus. Imo cliamsi graiis cuncedcrem, illum i n caule in co errorc permansisse, an propleiea siatim ex albo sanciorum cxpungendus eril? Ut bic
alia praHermillain, quomodo in sanclorum calajogc
relmqiietur S. Cyrillus, qni anno431 vel432, quam jam diu noroen S. Gbrysoslotni dipiycbis in
49. Auicus ex una parlc per erroneaiu opinionem
seruerat, lamen in Ephtola ad Acacium Bememem
vcrebalur, ut colendo memoriam Joannis Cbrysoiia scribit : Volo autem luam sanctilatom ulilc
stonii ecclesiaslicos canones satis exacle obscrvaret;
ex aitera vcro videbat se a sedc Romana separa- [Lupus ut itle] aliquid commemoraie, quod ad prietuni, et Ecclesiam niaguis perUii balionibus agila- sens periinel teinpus : quando cnim in magna Gotilam, co quod memoriam Ghrysoslomi cclebrare re- stanlinopoli sancla vestra synodus congrcgala e>t,
lunc quando Joannes csl accusaius, deiudc gesta
ciiearel. Gum in boc perplexo rcrum statu diu dubisunt super eo a mullis in scriplo comrncnlaria,
lasset, quid sibi polius facicndum csset, tandem
scrupulosne canontim observatioiti obedicntiam et cum fulurum essct, u l cotilia cum definiiio proCMmmunem Ecclesia? pacem praUuIil, ut ipsemet ] fcrretur, et essem cgo uuus astanlium, scio, me
audisse sanclilalem (uam sanctxsynodo sic dicenin Episiola ad Cyrilluni bis verbis declarat: Colem : Quia si tcirem, quod nunc, si Joanui ve
gitaiionibus noslris ad popiili concordiam inclinaii,
niam lurgircmur, melior ficrel semetipio, et recedecanombus quidem Patruin delrimenlum nullum afrel durilia et asperilale, quce in co csl, omnes
ferimus; cxaclae aulcm vcrborum observationi univot rogassem pro eo. Admirabilis ergo cliam
vcrsi orbis pacem praforimus. Dcindequibtisdam
circa boc itcrum judicata est sanciitas lua, quippe
exemplis probat, aliquando ob cbarilntem aut puul quae dixcrit verilalem. Quid igitur oporlebat
biiram ulilitatem, de sevcrilaic ecclesiasticarura
sanclam synodum facerc, quae impoenitentem et sic
consttlutionum aliquid remiUciiduin esse.
pertinacom ropcrit i l l u m , qui reotai fidei rcpugna20. Tola igihir S. Ailici ctilpa in co consistit,
vit? > llanc S. Gyrilli epislolaiu inter alias vaiioqnod post resiitulam S. Cbrysostomi meinoriam (si
rum Pairum, ad concilium Epbcsinum sprctantes,
lamen baec fueril perfecla et ultima niemorix Chrytoslomiana? rcslitttlio, de qua re paulo supcrius Gbrisliamis Ltipus Lovanii anno 4682, cap. 56, a
pag. 129 edidit, vi Slcpbanus Baluzius in Nova
Qtim. 47 dispulavimns) nondum omnino convicius
CQucilwvum ctUcciivuc, seu Svpplcmcnto ad ccliccfuerit de iujusla S. Cbrysosloiui dcpoi-ilio::e, ct
{

EPISCOPI.
6iS
etiam
bbenler
admiilo,
u
i
S.
Gyrillum
de
periinationem Pkilwvi Labbei, Parisiis anno 4707, a co1.758, ,
cia erronci el Iniqui sui judicii excusem. At vicis*
recudit, ubi utrolibet ioco inlegralegi potesl.
sim exigo, tit eadem regula in S. Auico locum ba22. Ex loto bujus episiolae contexlu apparct,
beat. Si igitur Auicus nondum salis noverat
quod Cyrillus Acacio persuadere cupial, Nestorium
injusiitiam Cbrysoslomianaeexauctoralionis, quando
hseresiarcham jure merito condemnatum fuisse. Ut
ad S. Gytillum scribebat, dicalur secundum banc
autein td rlarius probet, inler alia allegal exeraplura
Tillemonlii regulam, quam probo et amplector,
Joannis Cbrysoslomi, atque a simili argumenlalur
iniquilatem isiiusjudicii posiea agnovisse, quamvis
in bunc fere tnodum : Joannes Cbrysosiomus in
antiqui scriplores eam notitiara ciare ad posleros
sancta syitodo ad Quercum ab episcopatu deposilus
non transmiserinl. Secundtim ea, quae superius
cst ob d u r i i i a m ct asperitalern (sic adversanles
diximus, forteeo lempore Atlicus nondum sese omsancto praesuli inviclam ejus constantiaro perperam
nino cum Romana Ecclesia reconciliaverat, quod
appciabanl) aquaipsum nunquam recessurumAcatamen poslmodum eflecit, elsi perfeciam illius recius vere praedixeral. Cur igitur sancla syuodus
concilialionem antiquiias diserle non expresseriL
Epbesina non deposuisset Ntstorium ob baeresim,
flaud dubie prima aut prarcipiia pacis oondilio
quam pertinaciier propugnabal ? At videtur S. Cyfuii, ut nomen S. Chrysostomi dipiycbis inscribererillus boc ratiocinio iimuere, quo I tunc nondum de '
lur, praeler quam sccundum supra dicla Atlicus a d ihjustitia Cbrysoslomianae deposilionis convictus
huc alias iir.plere debuit, dequibus ab ipso implelis
essel; si enim innocentiam S. Cbi ysostomi eo lemveteres bistorici non meminerunt. CaHerum dunpore agnovisset, quam vim baberet ejus argumentaxat rogo, u l S. Cyrillus el S. Atticus juxta hanc
tatio? Quomodo invidiosam inler Ncstorium baere<
Tillenionlianam rcgulam aequaliter judicentur.
licum ei S. Joannem Cltrysostonium comparationem
25. Non video, quomodo hinc evadere possit adinstiiucret? Quomodo denique iniquissiaiuin eonversarius,
nigicoufugial ad alieram regulam, quam
ciliabulum ad Quercum, in quo S. Gbrysoslomus
tomo X Monument. eccles. pag. 544 sibi aliisque
falso accusalus ac damnalui fueral, bic a Cyrillo
praescribii, el qna dubiani Flaviani Antiocheni san< sancla synodus vocarelur, et cum sancto concictitatein ila vindicat : Igitur dicendum est, quod
lio Epbesino compararetur?
Ecclesia Graeca antiquam tradilionem secula s i t ,
25. Ex bis sccundum senlentiam Tillemontiaquaudo illum > (scilicel Flavianum, de quo ibiaa.it)
naro inferre posseni, nomen G)rilli, aeque ac Atiici,
publico cullu veneratur. Uuod si in ejus geslis
ex ecclesiaslicis tabulis delendum esse, cum Cyiiloccurrant
aliqua, qnae a-gre videntur conciliari
liis in bac epistoia nondum agnoscat mjuriam, qua
posse rum sp tilu cbarilalis, qui solus sanclos efficil,
S. Joannem Cbrysoslomum aflecerat, ncc ullum
meininisse oporiet, nos esse bomines, nimis debili
bic praebeal poemteiUix indicium, ob quam causara
Tillcmontius tomo XII Monument. eccle*. pag. 446 ac teuui lumine illuslralos, ut de humanis actionibus carumque circumsiantiis recie judicemus. A l
et 425 Allicum praecipue reprebeudil, eumque e
nunquid boc axioma aeque favet Auico, quam F l a catalogo sauctorum expungit. Si igitur proplerea
\iano? Nonne etiam bic dici polcsl, quod Graeci
Atlicum albo sanctorum eradat, cur in eo Gyrilliim
(addo quoquc Laiinos quosdam Martyrologos) a n l i relinquit? Ne bis diutius immorer, unicum Tillequam tradiiionem secuti siut, dum Allicum sacris
rooulio dilemma propono. Gyrillus erroneam suam
de deposilione S. Gbrysosiomi opinionem posl da- suis Faslis inseruerunt? Verl>o uno, quidquid adversarius bic dixerit, nos codem de Auico aifirmatas ad Acaeium litieras vel retraclavit, vel in ea
bimus. Gerte si Tillemonlius iradilas a se regulas
usque ad moriem permansit. Si velit primum, p r o observasset, tam durura ac leruerarium judicium
ferat auclores fide dignos, a u l ipsa Gyrilli sctipla
non lulissct de pr&claro viro, quem antiqnius m a in quibus ca relraclatio expresse legalur. Saltem in
gnis exornavil laudibus, quarum bic nounullas i n
Aclis S. Gyrilli, qua; lomo XIV Monument. ecclet.
6

47

S. ATTICI Cl

a pag. 267 usque ad 676 cx veleribus scriptoribus gratiam adversarii brevitercongeremus.

26. Irnpriniis S. Gyrillus Alexandrinus in Epicopiose illustravit, nullum bujus retractalionis leslola adclericos Consluntinopolitano$ &pud Labbeum
Klcni baclenus produxil. Si secundam dilemmatig
tomo I I I Conciliorum, coi. 585, de Nestorio ila i n parlcm eligat, sequilur, buuc innocuum Gyrilli erterrogat: c Nunquid aequalis vcl sapientior est beato
rorem sanclttaii ejus non oflicerc.
24. Sed forle Tillemontius hoc dilemma dcclinare Allico? > Goeleslinus papa, in liUcris ad Nestoriumy^
gilantiamS. Alticicontra Pelagianos ibidem,col.353,
conabilur recurrendo ad regulain crhicac, quam
sic laudat: t Denique sancta? recordationis AtUcus,
tomo XIV Monument. eccles. pag. 798 sic I r a d i l :
calbolicae magislcr lidei, et vere beaii Juaanis eltam
llistorici lam frequenter omiuuiu res verissimas
ad isla successor, eos ita persccutus est pro Rege
ei aliquando lnaxime memorabiles, u l pei iculosum
communi, u l iis ne slandi quidem illic copia pr^slaeit, ex eorumsilentiocerlasconclusionesdeducere.i
rcitir. Mausit nos posl ejus exitum sollicilado vel
Uinc infcret, S. CyriUum poslea verosimiliter erromaxima, cura successor ipsius ulrum eliam io ejus
rem sHiim agnovisse ac relractasse, eliainsi apud
iide succederel, quaereremus, quiadifficile eslcootiipsum S. Gyrillum aul alios anliquos scriptores id
nuari, quae bona sunt; nam sibi saepe alternis v i c i *
I 'gatnus. Totum istud probc inldligo, alquc
1

fi*a

EPISTOLA AD PATRES CONCILII AFRICANl.

6!>0

bus adversa succedunt. An Romanus pontifex cum enim, juxla vulgare eflaitim, anior aul pars
invenial aut faciat, quis facile credal sanciissiAUicum appellarei verum S. Joannis Gbrysostomi
mum Maximianum lam iirnio amicitiiC vinculo eonsuccessorem, si Atlicus Jiibil unquam fecissct ad
reparandara illegitimarn sedis Conslantinopolitanaj juncium fuisse huic praesuli, si Auicus manserk
invasioncm, u l Tilleinonlius nimis lemcre aflirmal? injustus catbedras Constaniinopolitanie possessor,
ac talrs fuerit, qualem Tillcmonlius depinxil? DeAdde, Coelcstinum papam in cadem Epistola ad
nique idein ponlifex Romanus, columna sequente,
Neitorium salis indicare, quod Alticus ctim Romahunc
S. Maxiniianum ita hortatur : i Scqucre
nis poiililicibus amicitiam colueril, dum ibidem
priorum,
a quibus erudilus es et nutritus, exempla
col. 561 de nimia Nestorii erga Pelagianos indulpontificum ; bealissimi Joannis in prsedicando sciengcnlia sic conqueritur : Ejieerenlur denique, si
l i a i n , sancii Attici i n repurgandis ba?resibus vigiubi quoque similiter displicerent. Cur lamen ea,
lantiam,
decessoris tui Sisinnfi, cujus tc successoquae in hos lunc sunt acia, quacruntur, cum ccrlum
rem
credimus,
simplicem purilaiein. >
sit, Ulinc ad nos a calboitco tunc antislile Auico
28. Sanclus Prospcr in carmine De ingratis, quod
gcsla direcia? Gur non sanclae memoriae Sisinnius
ista quaesivit? Quia uiique sub decessore suo pro- novissime Parisiis, anno 4744, inier ejus Opera a
baveral eos jure damnalos. > Hinc salis liquet,

Pelaiauos
ibidem col. 421 pradical his versibus :
S. Auicum amicatn litierarnni corainunionem cum
Quid loquar et curatn, magna quam getsil in urbo
Ecclesia Romana consei vasse.
Gonstaniinopoli, doclo bonut ore sacerdos
27. Idero pontifex in Epistola ad clerum et popuAtticuSy antiqua legatos hccreticorum
Confulando fide? De qua tunc impia corda,
tnm Conuantinopolitanum tomo Labbei proxime c i Quamvis se obducla legerent velamine forma
lalo, col. 565, posl celebraias S. Gbrysosiomi lau*
Juaicii, et lacitm lulerant tormenla repuUce.
des, de iUius successoi e ita lequilur : c Rexii enim
sancue memorix episcopus Aliicus Cbristianum po- Prselereo hic quaedam Orienlis concilia, quie anlistitem illum lanli fecerunt, ut inter alios sanetos
pulurn decessoris exemplo, et sacrilegos perseciUus
Patres scripla beali Atiici adversus bairelicos ciiacst haereticorum furores. > Praelerea Goelcslinus eorint. Omitto eiiam Thcodoretum , Socralem, Leo4em tomo, col. 4075, S. Maximianum episcopum
nem Magnum papam, qui oinnes Atticum magnis
Gonstantinopdlilanum , quia cirai S. Attico conjunlaudibus extulerunt; nam haec pauca sanclorum v i dissime Vtxcral, boc elogio ornat: c Ila enim rerorum leslimonia, qua; de ipso produxiinus, omnibus Tillemontii conjecturis el cavillaiionibus longe
erendissimae memorise viro Allico, catholicae Gdei
c

proptignalori forlissimo, mente pariter et oflficio cobaerebat, ul jam lunc fuluri in eodera episcopalus
insignia praelucerent. > A l ex bac ipsa S. Maximiani
com Auico conjunctione coniirmalur opinio noslra:

e d i l u n i

e s t

A w i c i

c o n t r a

praeferenda' censemus. Nunc temptiR esl, ut post

hanc velitalioiiem rursus filum bistori* nohtra> arrepluri, liniamus vindicias S. Altici, cui successit
S. Stsinnius 1.

S. A T T I C I C P . EPISCOPI
EPISTOLA

AD PATRES CONCILII

AFRICANI,

Authentica concilii Nicani per Murcellnm subdiaconum transmiltit.

( LABBE,Concil., I I , 1673.)

DominU sanciis, merilo beatissimis (ralnbus coepi- Bilhyniap a Patribus conslitutos, sub fidei astipulascopis, Aurelto, Valenlino, vel c&leris charissimis, tione dirigam. El quis est, qui communem lidem,
i#i sytiodo apud Carlhaginem habita consiitulis,
vel slatula a Patribus firmaia, suis fratribus deneAtticus epitcoput.
get ? Qua de re, per eumdem filium rneum MarP c r filium nostrum Marccllum subdiaconum vecelluin subdiaconum veslrum, niniium feslinan.s i r u i n scnpta vestrae dilectionis cum omni graliatero, sicut slaluti sunt in Nieoea civilale a Palribus
miAi aclione suscepi, Bomino graiias agens, quod
cauones In integro, ut jussistis, direxi; pelens, ut
u i e r o i unlorum fratrum benedielione perfrui, dopro me plurimum veslra sancta congregatio orare
bealissimi fralres. Scribilis sanc ut verissi- juleat. alia manu : Deu noBter sanclitatem vemoft canoues, apud Nicaeam civitaiem mC.ropolim
strani cusiodiat, quod optamus, sancli fratres.

PATROL. G R . X X V .

21

01

S. PROCLGS

S. A T T I C I

CP. EPISCOPUS.

EPISTOIA

A D S.

G;

CYRILLUM

ALEXANDRINUM EPISCOPUM
De S. Joannis Chrysostomi nomine diptycbis inserendo.
Vide inler S. Cyrilli epistolat, Opp. tom. V, parte n , p.201-203.

E.TUSDEM E P I S T O L A A D P E T R U M

ET

JEDESIUM.

Exstat apud Nicephorura, Uist. eccles. lib. xiv, c. 27.

EJUSDEM

EPISTOLA AD CALLIOPEN.

Socral. Ilitt.

eccles. , 25.

ANNO DOHINI CDXLVI.

S. PROCLUS
CONSTANTINOPOLITANUS EPISCOPUS.

NOTITIA.
(GALLAKD., Vet. Putr. Biblioth.

I X , Proleg., . xxxix.)

1. Procluin a primaeva aetate litteris ac discipli- mine iterum, atque ilcrum ad sedem Constantiooponis excolendis sedulo incumbenlem, ad lectoris
litanam occupandam populi volis expetitus.sife post
gradum fuisse promotum, ex Socrate intelligi- raortem Atlici et Siginnii,sivepost abdicalioiieraNcmus (). Deinde Attico episcopoGonslanlinopolilano
storii, ut auctor est subinde laudalus bistoricus(d);
operam dedit, cujus eliam nolarius exstitil; atque
tandcm,codem teslc(e), post Maximiar.um fatofun*
ab eo diaconus et presbyter ordinalus fuisse perctum Areobindo el Aspare co$$., pridie Idus AprUes,
bibetur. Iolerea morluo Cyzicenorum prsesule, u l id eRl anno Chrisii -434, in illius Ecclesia? pooiiscribit idem Socrate* (6), Sisinnius Aliici succes- ficali ihrono est collocatus. Qui posiquam mulla
sor, ad illam regendam Ecclesiam episcopum ordipro fide calholica propugnanda praeclare gessisset,
navit. At eum pra?Tertentes Cyzieeni, alium, Dal- exaclis in Byzantina sede annis xui el aliquoi
matium nomine,sibi episcopum eonstituendum cu- mcnsibus, e vivis deinuui excessit anne 447 d*tirarunt. Conslanlinopolim itaque rediens Proclus,
nenle. Dc bac tamen temporis notatione in annum
ibi frequenter concionando magnam sui nominis
et diem Procli emorlualem, baud concors exsial vifclebritalem consecutus est (c). V i r fuit, si qnisroruin cruditoruni sententia, ut videre estapudPaqiiam alius, oplimis moribus praeditus. Quo nogium ([) ac Tillemontium (), quos consulas vcbm.
()
(b)
(c)
(d)

Socrat. Hist. eccl. lib. vn, cap. 4 !

l d . ibid. cap. 28.
l d . ibid. cap. 41.
I d . ibid. capp. 26, 29, 35.

(e) Td. ibid. cap. 40.

(f) Pagi. ad ann. 446, 8 seqq.
(g) Tillem. iom. X V I , pagg. 717 et 799, not.
*r 5. Procle.

* Attico CP Proclum et Flavianom CP. jungimus quamvis ordine cbronologico juoiores. Ewr.

53
A.
654
II. Doclrina el eloqiicntia pliirimum vahiisse san- codknm altqua coilalione ac nova venhne (tnelioctum Proclum, id vero ex veierum lesiimoniis quoc
res), luci iterum publicce dare : valcre ju&sis gpissis
illius operibus prsemisinuis, plane coinpeiluin baf//ts, nec raro parergis, aul etiam minus quandoque
beraus. Complura scripsii beaius prsestil, quae laaptis Riccardi notis : uli nee instiluli noslri ratio
men ad nos usquc baud on:nia pervenere. Quidnostra hic plura prwscribi sinit. Quce texiui eluquid aulem ex ejus lillerarum monimeniis detegere
cidando necessaria videbuntur, in singulis brevi oralicjpt, bomilias, epistolas, fragmenia, e l c , ea post
tionibus expediam. llxc ille : cujus proplerea ediElmeiiborstium diligenlcr salis collegit Vincenlius
lionem, ad boiwilias quod altinet, utpote praestanRiccardus, ac Latine reddita et uberrimis animad(iorem, Riccardianae anleferendam ccnsuiinus; et
versionibus adornaia anno 4650, Rumanis lypis
breves adnoialiones quas edilor ad calcem rejecil,
cotnnirsU. Posimodum Procli Homilias sive Oralectoris conunodo consulentes, ad oras paginarum
liones xx ad rass. codices recensnit, denuo Laline
subjiciendas duximus. Reliqua porroex Riccardo
verlit ac brevibus nolis instruxii Franciscus
desumpsimus. Quid aulem opcra sludio uoslro, iu
Corubefisius (), de hujiismodi suo consilio lectoProcli epistolis potissinium excudendis, praestiluiu
rcm ila uionituni reddcns (b): Visum e&t suiKli
sil, nolulae produnt quas ubique subdidimus. GaeProeli Oraliones Vincenlio l\,ccardo Romce editns, R lerum haud fuerit oliosum, judicium perlegere
/ noilri* quibus maxime Deipara Virgo hoc tomo
quod de scripiis sancto Proclo tribulis lulil cl.
celebralur, adjungere; multisque partibus nostras. Tillemonlius (c).
y

(a) Contbef. Auclar. nov. ad Bibliolh. , lonri.

I,pagg. 501-496. Paris 4648.
(6) Id. ibid. pag. 467.

(c) Tillem. lom. XVI, pagg. 748 et 800 seq., nol.

5 awr S. Procle.

NOTITIA

ALTERA.

(FESSLER, lnstitutioms Palrologiceetorai duo, CEniponte 4851. Toin. 11, pag. 577.)
S. Proclus, adbuc adoleseens S. Joanni Cbrytoslotno impiimis cbarus, per sacri niinisterii gradus in Ecclesia Conslantinopolilana ad prcsbyleri
dignilalem ascendit. Is cum a. 426 a Sisinnio epi ^
scopo Gonsianlinopolilano Cyzici episcopus ordiiialus essel, cives ejus opptdi, priusquam Proclus
illuc se confvrrct, alinm sibi episcopum elegerunt.
Quo comperlo, Proclus pacis amans Gonslanlinopoli permaiisil, ibique concionibus ad populum babitis plurinium inclaniit (d).
Poslmodum ubi Neslorius errores soo? Gonstanlinopolt disseminare coepit, Proclus adbucdum ibi
degens, celeberrima oratione publice in ecclesia
babila, strenue eos impngnavil. Vir fuit eximia3
benignitaiis et mansueludinis, nec minoris industria?, qua, licet vim externam contra bscrellcos
adbiberi nollet, erranles lamen assidue proveritale
decertans victoria?que assuetus in viam vcriiatis
reducerc satagebat (e). Quapropler ilerum atque
itcrnm, ut sedem Constaminopolitanam occuparcl,
populi volis expetitus, tandcm post Maximiani ob-

itum (a. 454) in illius Ecclesi pontificali ihrono

collocatns est ( [ ) ; slatimque synodicam ad Cyrillum Alexandrinum, J oannem Antiochenum, aliosque
Orieniis episfopo* misit, qua de sua confirmatioiie
cos cerliores redderet (). Biennio post (a. 456)
exorlae sunt liles de Theodoro, Mopsuestiae in
Cilicia olim episcopo, ante. plures jam annos defunclo, qui in libris suis longe laleque celebralis
Nesiorio facem praetulerat. Doctrinam ex isiis libris
excerptam Nestoriani, praesertim in Armenia et
Persia, sub commendalione lanli nominis propagare conaii sunt. Verum Acacius Melilinensis et
Rabwlas Edessenus episcopus, r cognita, Armenos
monuerunl de cavendo errore magnis se nominibus
legcnle; Ciliciae aulem episcopi, patrociuio Theodori susceplo, littcris in Arraeniam direciis Acacii
et Rabulac inonita nonnisi ex sludio eonlentionis
profecta asseverabant. Ilaque oppositis utrinqae
vocibus in anceps redacti Armeni episcopi in
concilio slaiuerunt, Proclum ea de re consulere,
ad quetn duos presbyteros legatos miserunt cum

(d) Socrat. BistOr. eccles. lib. vn, c. 2, 41, 45;

Nicephori Histor. eccles. lib.xiv, c. 58; Epbrsemii Byzanlinl Catalogus palriarcharum Constantinopol.,v.
'J714-49 in . ; Maii Nova cottect. veterum script.,
l . I I I . . i , p. 229. Cf. Tillemont 1. c , p. 604-6.
(e) Socrat. Histor. eccies. lib. , c. 4 1 , 42;
S. Leo M.epist. 455, c. 4 ; S.Cyril!. Alexandr. ep.
54 (Opp. t. V, , , p. 195); Synoditon Cnsin.
c. 157. Cf. TiHemonl I . c. p. 700 9.
(fj Smrat. Hisl. eccles. lib. , c. 26, 29, 55,
A0; Syiiodkon Casin., i \ 125.

(g) Prooemium liujus synodica , de qua baud i n frei|iiens apud veteres cst mentio, cxslat in Synodico Ca$inensi, c. 150 (ed. Schulze ep. 429), et in
Opp. Procli eJ. Galhind., ep. 47. Vid. Synodicon
Casin. c. 144, 445, 448, 149. 458. Cl". Tillemoi.t
t. XIV, S. Cyrille, arl. 421 (p. 572, 575). Alia
qusedam S. Procli synodica, cnjus mentio babetur
in Tbeodoreti episl. 86, posleriori lempore scripia
vidclur, Gf. P. Goiislaul in epistolis ponliff. Ronia;., Monituin in S. Xysli III ep. 40.

S. PROCLUS CP. EPISCOPUS.

656
libellis rci statum exbibeniibiig (a) adjuncjo volu- negotio summam denuo ivodcralioiieni injuiixit (e).
Intcr caHeros Orientis cpiscopos, qui cura calholinnne, conliuenie excerpla ex Theodori libris, qnx
in Armenia el Persia circiiuifcrebanuir. Proclus, re cis communicabant, Rabulse Edesseni inediis bisce
iilibus itnmottui successor Ibas ob aniiuuui Nestoin synodo diligcnlercxaininata,cclebcrriniuni illum
louiutn ad episcopos Arnienia direxit, quo luculen- rianis erroribus propcnsiorcm maxime infamabaluin verse fidei teslimoniuin perbibuil. Euindem io- l u r ; quam ob rem Proclus, conservandae purac
mum ad Joannem quoque Aulioclieiium inisil, cx- (idei pacisque genuina; seque studiosus. egregiis4ilpclensabeo procoininuni fide servanda, utcunisuo teris pluriiiuun instiiit, ut Joanncs cum ad lomum
subscribendum subjeclaquc capilula damnanda perconcilio eum susciperet atque subscriberet. Quod
moyerei
(/*). Aliquot annis posl (a. 11), Albarevera Joannes cl synodus Orientis apud ipsum
congregaia lubenter praestitit (b). Insiipcr Proclus nasio, extorri Perrbcuorum episcopo, sullragatus,
omni cbarilate et modeslia Doraniim, Antiocbiic
consilio prudenti usus, lomo suo capilula baeresin
Nestorianam contineulia, quaein Armenia circum- episcopum, datis lilteris rogavit, ul ejus causam
ferebantur, absque lamen aucloris Tbeodori uo- denuo exaraiuaret (g). Obiit Proclus sanciilatis fama
ubique conspicuus a. 446 (/<).
inine damuanda subjecerat, ut el Tbeodori nomini
propler Orienlalium oflensionem parceretur, et S. Procli bodie supcrsuul Oraliones el Epislo!ce.
prava ejus dogmala damnala excluderentur (c).
1. Oraliones viginli sepiem ejus nomine circiiniVerum sapiens ejusmodi consilium iniprudcns mo- ferunlur (i), quarum lamen nonuulke cilra dubium
nacborum quorumdam zelus fefellit, qui excerpla
spuriw, aliae salteni suspeclas sunl (j).
isia capilula cum ipso auclore Tbcodoro damnauda
Huc perlinenl :
per oinncra Orienlem clamabaut, sicque magnas
1. Sennone&in festis Domim(k) seu dernysteriis
lurbas excitabant. Qua de re Joaiiiii mullum queviiae Gbrisli, scil. De nalivilale Domini (A. Mai i .
renii (d) Proclus lemperaiani suam agendi rationem
c , pp. 92 , 95), De incarnatione Dumini noslrt
candide exposuit, kgalis auleui suis in arduo isto Jesu Christiy ailero post Cbrkti nalalem die (orat.
9

(a) Reperilur in concil. Gonstantinopolit. n (a.

(f) Epistola baec Procii ad Joannem, quae in Opp.
555) collat. (Mansi . IX, col. 240-42) fragmen- Procii ed. Riecardi cst ep. 3, transsumpla esl ex
lum ex libellis porreciis pre&byteris et dtaconis, concilio Gonstaulinopolit. n , coilat. vt et (Mansi
qui transiuissi sunt ab episcopis, e l c , magmv Ar- l . I X , col. 3U4-4. 270-74). Cf. Tillemont l . XIV,
menice, Persidis et aliis geniibus ad Proclum Con- S. Cyrille, ait. 442 (p. 651-32),et 5. Procle (ibid.,
sianlinopolitanum (ideni legilur in Opp. Procli ed.
p. 709),
Riccardi tanquam epist. 1). Qnod si lainen Facun- G
(g) Epi&tola bsec Procli ad Domnum, ex conciL
ilus op. c i l . , l i b . vm,c. 2, Liberati Bieviar.,c. 10, et
Gbalcedon. act. xiv (Mansi t. V l l , col. 324-26) acipsa loini ad Armenios itiscriplio cuin islo fra- cepia in Opp. Proch ed. Riccardi, esl ep. 43. Gf.
gmeiilo conferantur, propius ad verilaiem acccdere Tillemoni, . XIV, S.CyrUte m
448 (p. 64749).
videlar, si islos Hbellos vel scrius ad Proclum
(/() Insignia laudum prseconia, quibus veteres
scripios credaoms,- vel saltem in islo fragmenlo sanctum buiic cpiscopum extulerunl. Vid. ap. T i l qusedam praeserliiii ab inilio cx libcllis Basilii diaiemont l . XIV, S. Procle p. 717-18, et iu fionle
coni ferventioris (vid. Liberati Breviar., c. 10) ad- Opp. S. Procli (Galland. I . IX, p. 603-45).
misla contineri. Cf. Tillemont . XIV, S. Cyrille,
(i) Harum viginti duce in edii. GalUndii caneris
arl. 142 (p. 655), cum nola 88 (p. 791).
meliore deprebendunlnr, quinque nupcr ab A. Maio
(b) Fragmenium epistola Procli ad Joannem et
in Spicileg Roman. . IV (Rouiae 1840) p. 7 7 ,
rcsponsi Joannis ad Proclum, servauim a Facimdo
98 e codd. aniiquis erulaj fuere.
Henniau. in Defens. irium Capiiul. \\b. i , c. 1 (Gal(j) Bubisp sunt bae orationes : De incarnatione D.
land, l . XI, pag.666), babeiur lanquam Procli, ep.
iV. Jesu Cliristi el de infusoriis (orat. nj, ileoi In
4 et 5. Aliud iorlasse fiaginentiiin epistolcc Procli natalem diem D. iV. JesuChrisJi (oral. iv), qux idem
ad Joannem ejusque synodum exbibenl \erba in
plane iuilium babet cuni orationc Tbeoduli AnS. Cyrilli Alex., ep. 47 (. V, p. n , p. 189) ex Proclo cyrani lecia in concilio Epbcsino; et oralio allera
allegaia.
in 5. Slephanum (oral. xvm). Spurta? s u n l : La*~
(c) S. Cyrilli Alcx. Epht. ad Acacium in concil. dalio Dei Genilricis (orat. \ \ ) absuida qua>
Goiisianiinopulit. u (a. 555),collaL v. (Mansi, t. IX, D dam contineus; cl oratio prior in S. Slephauum
coi. 24oj.
(oral. xvii), qme Aslerium Aiiiaseuuin auciorem
(d) Querelas Joannis Antiocbeni exbibct episl. 6, babel. Oraiio hxc in S. Siephanum aptid Gallanin Opp. Prucli ed. Riccardi, quas rcvera non est nisi
diuin inter scripta S . Procli piajieniiissa est; binc
ars alia respoiisi' Joannis ad Proclum (seu episio- Oratio alicra itt S. Slephanum, quse in edil. Riciaid.,
e 5) , ut salis palel ex Facundi op.cil., lib. n , c. orat. XVIII numeiaiur, ap. Galland. locum orat. xvti
2, el lib. v u i , c. 1 (Galland. I . X I , p. 080, el pag. oblinuit, ct sic deinceps numerus Orutionum ap.
745-46), unde accepta esl ep. 6 iiUer Procli epi- Riccard. et Galiand. una semper discrepal, u l orastolas.
tio xix ed. Riccardi sii orat. xvm ap. Galland., elc.
{e) Fragmenlum hujus epi&iolce Procli ad Joan- Gl. de singulis Procli oratiouibns tam genuiuis,
nem et aliud ejusdem Procli epi&i. ad Maxunum quam dubiis cl spuriis Riccardi el Gombolisii no
diacouum suum, desumpla ex Facundi op. cit., lib.
tas; TiUemoiii l . X I V , S. Procle, note 3 (p. 800, c. 2 et 5 (Galland. . X I , p. 746-47, et p. 752 ),
801); Ceillicr l . c , n. 42-25. (p. 484-94); J. A. Faexslant ia Opp. Procli ed. Riccardi iaiK|uam ep. bricii Biblioth. Grcec. vol. IX, p. 505-510. De slylo
40 et 14. Toia haec causa accurale narraiur in L i - el cbaraclere baruin Oraiionum vid. Dupiu t. IV,
brali Breviario, c. 40 (Ga41and, l . XII, p. 455-55), p. 75, et Tillemoul I . c , p. 718-19.
quem relerl et in nonnullis corrigit G.Baron., Aw(k) Fesla Domini, qwjt (einpore S. Procli in Ecfia/., ad a. 455, n. 51-4. Vid. eliam supia 5 327,
clesi usu eranl, ipse enumerat oral. n. 2.
p. 528. Gl. Tilleiuont l . XIV, S. Proclc,p. 709-10.
t

TESriMONIA VETERUM.

C58

), et de ejusdeni circumcisione octavo posl nali-

vilatem die (A. Mai I . c. p. LXXXIVvn), in s.
ibeopbania sivc in epipbania Doniini (orat. v n ) ;
seriuo De xncarnalione, diclns in Sabbato anle Quatlragesimam ( A. Mai 1. c. p. LXXXVIUxcn); ln
iransfigurationem (orat. v m ) ; ln ramos Palmarum
(orat. ix); in feriam quintam De cmna Domini (orai.
x); in Parasceve Depassione Dominica (oral. x i ) ;
unus De resurrectione Domini diclus in nocte pascbali
(orat. XII); tres inS. Pascha (oral. xfu, xiv ct x v ) ;
unus Deascentione Domini(A. Mai I . c. p. LXXVII
LXXXIH), denii|iie unus ln S. Pentecosten (orat. xvi).

poniifices suramis laudibus illum exlollerent (/>).

Caeterae epistolae vel epistolarum fragmenta (sciL
op. , 4,10, H , 15, 17) ubique insignom ejusci arilalem produnl, nec minus fidci zclum, quam pacis atque jtjslttise amorem spirant (<).
Ex doctrina S. Procli illud maxime notdtu d i gnutn, quod saepius in Tomo ad Armenios, et in ccleberrima illa LaudalioneSS. Itei Genitricis forat. i)
illibalam S. Marias virginitatena eliam post partum discrlis verbis aslrtiit.
Editlones: S. Procli Opuscula Gr. et Lat. ed. G.
Elnienhorst, Lugduni Batav. 1617 in 8. (Haec ediiio
2. Laudes sanctorum. Has inler cminet celebercontinet tanlum qualuor oraiiones el Ires epislolas
riiua illa laudatio in SS. Dei Genitricem Mariam,
atque Traclatum de traditione divina! Ulurgiae, pleNestorio pra3sente babita, ab eoque frequcnter i n i raque Gr. et L a l . ; vid. de singulis Hoflmann Lexipugnata foral. i); et altera similis argumenli (orat. con bibliograph. 1.111, s. v. Procliis . 47574.) ). Accedunt laudalio S. Pauli aposloli fervidior
S. Procli analecla (seu Opcra collecla) a Vinceniio
(orat. xix), S. Andrerc apostoli (orat. xx), et S.
Riccardo Gr. el Lal. cum comnientar., Romae
Joannis Chrysoslonii (orat. x x i ) . His adjungendus
in 4. P. Gombefisius in Auctarionovo Biblhlheciv
venil sernio De S. Clemente martyre, Aiicyra in Ga- Patrum, Paris. 1648, t. I , p. 502 496, hon ilias
latia episcopo (A. Mai 1. c. p. xcivvm).
seu oraliones figinti S. Procli (omissa lantum ora5 Traciatm de traditionedivinue Missce (scu orat. tione Aslerii Amascni) iterum recensilas Gr. et
xxu), alioquin nonnisi fragmenlum, quo praecipui
Lat. cum nolis cdidil. Denique oinnia S. Procii
liturgiarum apud Grsecos rccensentur auclores, ac opera, qiiae bucusque reperla sunt, cx edil. Ricpraeserlira liturgiaeS. Basilii etJoannisGbrysostoroi
cardi ei Combefisii collecta optime exhibentur Gr.
origo exponilur, aquibusdamindubiuin vocatur(a).
et Lat. in Galland.5i6i/oi/i. Patrum l . IX, p. 601
704, ubi eliam (p. 7054) fragntenla quaedam cx
II.
Epistolte S. Procli septem liodie exstant,
orationiDus depcrditisel ex epislolis nonmillis Proquarum longe celeberrima est: Tomus (seu Episiola
cli reperiiuiliir. Quibus nunc addere oporlet serde fide) ad Armenios, quo myslerium Incarnaiionis
mones ab A. Mai repertos, qiiorum primus Gr. et
Pomini pcrqunm accuraie exponilur, adeo u episcopi calbolki per toUim Orienleni eidem subscri- C Lat., reliqui Laline tantum exhibentur,
berent lanquaui norm& reclae fulci, ipsique Romani
. XIV, S. Curille, arl. 141 (p. 65051 ) ; J. A.
Fabricti Bibllolli. Grccc. vol. IX, p. 51112.
(c) Riccardi edilio scdecim cpislolas babet, quibus Gallaiidiusdecimam septimam adjccil; sed pars
major illustrandis rebus geslis S. Prorli inservii.
ac unnnisi sepletn de quibus supra in YUa S. Procli
singillalim actum est, Proclum ipsum aui-lorem babenl.

(a) Cf. Tillemont 1. c. p. 8 0 1 . ; Ceillier 1. c ,

n. 26 (p. 491 95), et l . I , cap. 2 , art. , n . 8,
(p. 51011.); Eu<. Renaudot Lilurg.
Oriental.
Collect., I . I , p. 22, et i 6 - 7, J . A. Fabricii
Biblioth. Grac. vol. I X , p. 51011. Card. Bona
Rerum lilurg. lib. i , c. 9, n. 9 , eliam lilurgiaiu
S. Procli memoral.
{b) Be nomine Tomx vid. supra t. I , 115,
405. Be Tomi hujus aucloritate cf. Tillemont

V E T E R U M T E S T I M O N I A D E S- P R O C L O
EPISCOPO CONSTANTINOPOLITANO.
I.
CYBILLUS ALEX. in Exposii. Symboli. Ex part. , Conc. Ephet. cap. 45, 6 /fn. Couc.
Labb., tom. 111, pag. 1721.

edil. Ven.

0' D Haec sentil nobiscum amantissiimis Cbrisii san 6^, xa\ 6 \ ?>
ctorum Pairuin chorus, et ipse qui nuuc sancla
; Constantinopolitanae Ecolesiae ihrouuin exornat, revov. \ , xa\ - ligiosissimus et sapicnlissiRius fralev et coepiscopus
.
Proclus.
1

IDEM ibui., pag. 1727, ad Joanncm Antiocb. ct synod.

Tij '
,
,
YA\ , \

In Epistola ad Armenios, cura seFmonem veriialis recle Iractaret, disertc pracdicavil sanctissinms
ct religiosissimus fratcr nosler ct coepiscopus Pro-

659

S. PKOCLUS CP. EPISCOPUS.

660

clus, Yir piae, et ad cerlamen advcrsus eos qui , , \ , .

qua reela sunt, pervcrluut, exercitaliis, et ex verf .
tatis assertione fictoriara repo; tare assueius.
II.
SOCRATES Hist. eccl. lib. , cap. 26.
Orta esl aulein post obitum Attici mulia circa
ordinaltonem episcopi conlenlio, dum alii alios ,
quaerebaot: nam quidam Philippum prcsbyterum,
, \, nonnulli vero Proclum ordinari cupiebant: erat , *
autem el is presbyter. Gommuniier vero cuncius .
.
populus Sisinnium ordinari oplabat.
IDEM ibid., cap. 28.

,
. ' ,
\ \ ,
. ' , ,
,
. ,
. , ,
.

Mortuo Cyzicenorura episcopo, SisiuniusProclum

Cyzici ordiiiavil episcopum. Cuni iiaque Proclus
Cyzicum essel profecturus, pravencrunt cum Cy-,
liceni, ac virum religiosum, nomine Daliualiuin,
ordinavcrunl. El boc fecerunl neglecta lege quae
j u b e l , ne praier senienliam Consianlinopolitani
episcopi, ulla fiat episcopi ordinalio. Legein aulem
islam ideo neglexcrunt, quod ea ad sulius Allici
personam laia pcrtincret. Mansil ilaque Proclus
Conelanlinopoli, et licet Ecclesiae suac non praeeset, in ecclesiis lamcn Constantinopoliianis docendo floruit.
IDEM

ibid., cap.

Post deposilionem vero Nestorii, rursus disceptalio erat de eligendo episcopo. Ei multi quidem Philipputn, plures vcro Proclum eligebant; el obtiimis- C
set sane Procli eleelio, nisi poientum nonuulli obsiilissent, canone ecclesiastico probiberi dicenies :
Ne quisquam episcopus uni addictus ecclesiae ad
aliam civilatem iransferaiur. Hoc dicto ac credito,
coacius est pjpulus acquiescere.
IDEM

35.

,
. \ , 5 ^
,
, ,
,
.
\ , .

ibid. cap. 56.

%

Qui lunc ista dicere conati sunl, vol invidia fuerunt erga Proclum infecti, vel el canones, quaeve saepenumero utililer in ecclesiis gcsla fuere,
ignorabant.

, ' , \ , \
.

IDEM ibid. cap. 40.

9

Maximianus vero ctira biennium ac menscs quinquc Eeclesiae pacate prxftiisset, ruortuus esi, con- D \ / ,
", )
sulibus Areobindo et Asparc, duodeciir.a die Apri .
lis. Accidit auleni, ut hebdomada esset jejuniorum,
,
Paschalis festo vicina : eral autem dies illa quinta
- . \
vocata. Tunc autem el Tbeodosius imperalor caus:c
huic sapienter providil: etenim ne denuo iu ele- ctione episcopi disceplalio orirelur, et Ecclcsia pcr- \
turbaretur, incunclanter, nondum bumaio Maxi- , \ ,
, ' iniaui corpore, prxsentibus episcopis pra?cepit, ut

Proclum ordinarenl: nam ad eam rem et Coelestini
episcopi Romani lilterae quae allaiae fue ant, con- \ \ *sonliebant, quas ille eiCyrillo Alexandrino, el Joanni Anliocbiie, et RufoTbessalonicensi miseral, nihil , ; ).
impedire docens, euui qui alii essel Ecclesia; nun- , \ ,
, ^
cupatus, vel ctiam cpiscopus cssel, ad aliam Irans-

661

TESTIMONIA VETERUM.

662

, 6 , fcrri Ecclesiam. Ordinalus ilaque Proclus, funus

.

corporis Maximiani procuravit.

.
JDEM ibid , cap.

, ,
. ,
,
. \
* \ , ,
.
.
,

41.

Proclus ex primxva aeiate lecior fuerat, et auditis prxceploribus rbetoricae operam dcderat. Cum
aulem in virum evasissct, episcopo Altico frequenter aderat, ac librorum illius amanucnsis erat.
Progfessum autem, Atticus ad diaconatus etiam ordinem subvexil: deinde et presbyterium sortilus,
a Sisinnio, sicut antea dixi, ad episcopatum Cyzicenum ordinalus cst. Poslmodum vero el Consiantinopolilanae Ecclesiae sedem est conseculus. Erat
atiteni bic vir, si quisquam alius, ingenio ac mori-

, b"S bonus, eliam ab Altico insliiulug, quacunquc

illo bona fuerant, imitalus est; clemenlia vero
,
usus esl majore, quam in Atlico fueral. lllc nam, .
que baercticis terribilem se pro lenipore oslcn
deral; bic vcro omnibus piacidus fuit, et boc se
,

pacto eos magis quam violenlia atlracluruin pra>
,
cogilavii: etenim niillam baeresim divexare volens,
??
mansueludine dignilatem Ecclesiae salvam restiluit;
.
atque ea in re Theodosium imperalorem imilatus esl.
IDEM ibid., cap. 42.
\ \ ,
*\ .

Hac ilaque ralione imperaior Proclum laudabat;

nam ct ipse veros imiiabalur sacerdoles, nec ullo
paclo eos approbabat qui ad perscquendum cranl
parali.

IDEM ibid., cap. 45.

, C
Barbarorum dux, nomine Rugas, fulmine tctue
,
inleriit; et peslis subsecuta maximam eorum ho ' . \
minum qui sub illo fuerant, partem intcremil. Ne >
que sic plaga quievit; sed et ignis e coelu delapsus,
, pluriinos cx iis qui remanserunl, consumpsit. Tunc
sane episcopus Prochis, cum in ecclesia de collala
. \ ,
' , salute Ezecbielis cxponeret propheliam, admiralioni
fuit abunde. Erant aulem verba propbetiae: Et tu,
, fili hominis, valicinare conlra Gog principem, Rhos,
. \ ,
Misoch et Tobel; judicabo enim eum morte, tl san,
, ',
guine et imbre vehemenii, et iapidibus grandinit; et
*
ignem, et tulphur pluum super eum, et super omnes
, ,
qui eum eo, et supergente* multas cum eo. El roa , ' ,
gnificabor et glorificabor, et nolus ero in conspcciu
' ,

multarum geniium: el cognoscent quia ego sum Do' . ,

, \y minus *. Vebemcnter itaque, sicut dixi, ob ista ad . miralioni fuit Proclus.

, , \ .
III.
Ex concilio Antiocbeno sub Donono, intexto actioni xiv concilii Cbalced., edii.
pagg. 1659, 1662, 1665.

* \
\
, ,^,
.
1

Ezecb. XXXYIII, 22 scq.

Ven. Labb. totn. I V ,

Domnus cpiscopus Antiocbiae d i x i t : Novi et ego

fonnidasse reverendi-ssiintim opiscopum Albanasium : nam delulil mibi litteras Dei amanlisoimoruiu
el sanctissimorum episcoporum, donini Procii scilicet cl doinni Cyrilli.

663

S. PROCLUS CP. EPISCOPUS.

664

Thcodorus episcopas tfixU: Divinae litlerae per "

Dei amanlissiinum episcopum Alhanasium prulalae

sunt sanclorum arcliiepiscoporum. Jubcat lua san \ . clilas has relegi coram sanclo concilio.
, \
.
Theoclistus episcopus Berrboeae d i x i t : Haec ipsa
(
ct ego perspexi, quia falsa docueril sanclissinios

ei venerabilissimos episcopos, Proclum videlicet et
, \ \ Gyrillum, revcrendissimus cpiscopus Albanasius.
.
Sabbas episcopus dixit: Si quietem diligeret re
verendissimus episcopus Albanasius, non eum opor ,
tuerat posl repudium et jusjuranduin, iniportunuui
\
exsislere sanctissimis Palribus el arcbiepiscopis
\ Proclo et Cyrillo.
.
IV.
THEODORITUS epist. LXXXVI, ad Flavianum, Opp. lom.Ul, pag. 964.
Scilo, domine, quod deniisso erga nos animo fuit,
, , ex qno in arbe vestra, tcmpore beatae memorix , '
Plrocli, synodica acla composuimus, seqtientes ca, , nones sanctorum Patrum.
,
.
IDEII epist. cx, ad Oomnum, ibid. pag. 9S0.
Consiietudinem ilaqne seculi sttnuis, et liomines insignes, luni doctrina, lum viia celcbres.
Multa etiam aiia bujusmodi bealae memo \x Proclus Conslanlinopolilanus episcopus cdoclus, ct
ipse ordinationem suscepil et laudavil, lillerisque
approbavit.

, \ , \ .
\
, , \
\ .
V.

Exiihello Eusebii episcopi Dorylcvi in act. conc. Cbalced., edit. Ven. Labb. tom. IV, pag. 931.
In fide sanctorutn Palruin Ireccntorum decem et C ,
oclo in Nica congregalorum, et in his quae sapuil , , \
et exposuit bealissimus Cyrillus Alexandrinai ma- \ gna civitatis quondam episcopus , et magnus
Alhanasius, et Gregoriws, et Proclus, sancti epi- , , \ scopi.
, \ .
act. ejusdem conc. Gbalced., ibid. 1611 et 1614.
Luciantts reverendissimus episcopus Byzi dixil:
,
Suscepit eum bcalissimae memoria; Proclus. GIo- . 01 *
riosissimi judices dixerunt: Si Proclus sanclae nic , 4
moriae, qui fuit arcbiepiscopus regiae Gonslantino ,
polis, suscepit Bassianum reverendissimuiu epi , \
scopum , et conimunicavU ei tanquam episcopo
Epbesiorum metropolis revercndissimus clerus san, ctae Constantinopolilanae Ecclesise nos cdoceal. . Tbeopbilus reverendissimus presbyler Constantino-
polis sancta? Ecclesi d i x i l : Ut corarn Deo, el sus \ , \cepit eum sanclae memoriae Proclus communican* , \
tem, et synodalibus lilleris honorans, dimisit eum
,
ad Ephesum ; et in diplycliis posuit ejus nomen,
\
et recitabalur usque ad modicmn abhinc tempus.
, xa\ .
Omneg reverendissimi clerici sanclissinia? Constan
linopolilanae Ecclesiae dixerunt: Et nos IKCC ipsa

didicimus. Suscepit enim eum, et communicavit ci
. ,
beatae memorix Proclus, el fccit synodicas littcras, , \ ,
el indiplycbis cum posuil.
\ .

TESTIMONIA VETERUM.
Ex act. xiv ejusdem concilii Ghalced., ibid. pag. 1646,
\
Albanasius reverendissimus cpiscopus d i x i l : Mea
causa a longo lempore inchoata est, ct liauc audie runt beatae memoriae Cyrillus et Proclus, el certas
, \ litleras scripserunt Doinno qui fuit Anlioclienus
episcopus, promisitque illc eas complere. Rogo ita . , que, si videtur veslraR poiestati, arcliiepiscoporum
, littera relegantur. Gloriosissimi judices dixerunt:
. LitleraB Procli et Cyrilli reverendissimae memori
\ releganlur.
.
VI.
Exepistola

Quinliani episcopi Asculani ad Petrum Fullonsin epUcopum Anliochim, ex lom. V Concil.

edit. Ven. Labb. pag. 226.
y

, -
^
\
,
\ ,
,

" ,
, . \
. " \ >
[]
, \ . , .

Has duodecim depositionee ad te misi, sciens

quod oporlel sequi revelalionem sanclissimi Procli
Goiistanlinopolitanx Ecclesiae episcopi; quando in
campum cum universo populo cucurril, fluctuanie
ipsa civilale sub lerrae iuotu, et omnibus fleliim
emittenlibus, repente puerum in aera levari a quadam virlule, et buic imponi suppliciter occinere
Trisagium, ac dicere : Sanctus Deu$, tanctus forlit,
sanctm immortalis, miserere nobis; et hacc annuntiare episcopo jussus est. Qui etper tres horas stetit
in tribunali, secus pedes ipsius episcopi, et baec
narravit. Et hic supplicitcr orantibus sietit lerrjc
inotus.

VII.
Exepistola

Acacii episcopi CP. ad eumdem Petrum Fullonem, ibid. pag. 231.

, , 6V Q
\
, \
'
.
^ *

, , , ,
, \
\ .

solum enim chcrubicum illum liymnum corrupisli, per quem el nostra civilas firmaia esl.cum
olim nioveretur ab inlerioribus lerrae motibits,
puero inlanle ad setbera raplo in conspectu tolius
civiialis usque ad lerlium coelum, quemadmodum
divinus Paulus *. lbidem hanc ineflabilcm byninologiain obaudivil; in qua bora in cainpo multiludo
cum lacrymis: Dcmine, miserere, exclamabal ad
Deum, simul cum sancto Palre noslro Proclo arcbicpiscopo biijus regalis et a Deo anialae civitatis.

vni.
Ex epistola JustirA episcopi in Sicitia ad eumdem Petrum Fullonem, ibid. pag. 227.
\
Suscipe ergo tanqiiam fratris tui admonitionem;
, \ \ et Gas pastor ovium, el non Iupus; et fias sectalor
, \
beaii Procli el revelationis ejns in campo.
.

IX.
Ex Hisl. eccl. Triparlita, lib. xn, cap. 3, apud Catsiodorum, Opp. lom. I , pag. 348.
Sisinnius Proclum in Gyzico consecravit; qui
antequam proficisceretur ad Cyzictim, cives praecedenles Balmatiuin monachum episcopum sibimet
ordinavcrunt, parvi pendentes rcgulam qua jubetur,
pra:er Conslaniinopolitanum episcopum ordinatio1

U Cor. xii, 2.

nein ibi fieri non debere. Quod ideo Gyziceni neglexerunt, quia Atlico soli haec lex personaliler
praBstita videbatur. Mansil ergo Proclus non babens
Ecclesiain propriam.: qui lamen in doclrina ecolcsiarum Constantinopoleos valdc norebai.

667

S. PROCLUS CP. EHSCOPUS.

60S

Ibid. cap. 10, pag. 351

Maximianus cum duos annos et sex menses Ec- cepil inlhronizare Proclum. Quod eliam Romani
clesiam gubemassel, defunclus esl consulalu Arioepiscopi Coeleslini litterae iirmaverunt, quas ad Cybind et Asparis, dic xu niensis Aprilis, in septi- riilum Alexandri deslinavit episcopum el ad Joaninana niajore jejuniorum, feria v. Tunc igitur Theo- nem Anliocbenum el Rufum Tliessalonicensem, didosius imperator sapienier causam pruspexit, nc
cns quia nibil probiberet alterius civitalis exsirursus de episcopatu seditionis quaeslio aut tumulslentem episcopum in aliain demigrari. lnthronizatus iti Ecclesia iiascerclur. Cum adhuc crgo cortus igilnr Proclus exsequias Maximiani corporis,
pus Maxiiniani jaceret, praesentibus episcopis praecelebravit.
Ibid. ccp. I I , pay. 552.
Proclus ab aetate prinia lector fuit, apud doclose terribilem opporlune monslrabat; iste vero
res lamen observans zelalor quoque in rhelorica :
omnibus mitis e r a i ; et sic eos polius quam violeiiqui dum ad perfeclarn venisset setalem, plerumque
ler fleclere nitebalur, nullam baresim faligare vocum Auico erat episcopo exceplor sermonum ejus.
lens : in bac parie Tbeodosium imilatus imperaEt duin proiieerel, ab Atlico diaconus ordinalur, lorem. Ille namque judicabal, coutra cnlpabiles impnstea presbyler. Sisinuio vero Cyzici ordinalur
periali non uli pote'ate : bic autem parvi pendeepisropus. Haec eqtiidem ei primilus provenerunt;
bat, si quis de Bco non ila sapcret, sicul ipse. ln
postea tUrontim Coii6tanlinopo!iiana3 sortitur Ecliis igiiur eliam iinperator laudabat eum; cuni el
clesix. Erat eniin vir moribus oplimis; cl ab Anico
ipsc veros sacerdoles imitarelur, el nequaquaiu
uliliter erudilus, omnia ejns iniilabatur. Sed in islo
persequi volcntes admitleret.
palienlia polior apparebai. Et ille quidcin lixreticis
X.
Ex Confcssione fidei Joanni* Maxentii, in Bibliotb. PP. Paris. tom. IV, part. i , pag. 457.
Sed bis paulo manifestius bcatus Proclus bojus
bac senlenlia cstlocutus, dicens, elc. Quapropler
torMs episcopus, qucin etiam vcneranda recepit sysi qtiis banc hujus bealissimi Patris super sptennodus Cbalcedonensis, ad Armp.nios : cum conlra riorem solis lucenlem scntcntiam rcprebendere auTbeodori blasphemias, qui quaternilateni pro T r i - det, unam toiius Trinitalis subsistenliam, id cst,
niiale impie dogmaiizavit, peierctur ab ipsa gcnle,
Patris et Filii ct Spirilus sancli, nianifeste cum Saut scriberet, ejusdenique blaspbeuiias refularel, de ^ bellio crcdere dcprehenditur.
XI.
Ex tibro iv Ephrtemii episcopi TheopoHlani ad orientales rcouacbos, apud Pholium Bibl. eod. ccxxis,
pag. 827.
El sane Proclus Constanlinopolitanus, et Cyriacus Papbi episcopus, unus e treoentis decem et
oclo Palribus, ltaer. eadem babent. lllc quidem in
Puicberianis post Natalem ; el bic in Epipbaniae
oralione : qui eliam ia uratione De Incaruatione
eadein babct.

\ \ , \
, '
, . \6- \
.

oratione ejusdem ad Bomniim el Joannem monacbos, ibid. pagg. 806, 807.

Ad baec Hierosolymitanus Cyrillus, lconii Amphi'
\ > ,
locbius, Proclus Couslantinopoleos episcopi; qui
\ ' , \ Quadragesima sic babei: Divina natura increata, *
el noslric carnis legitima assumptio, et unus est Fi71 ,

liu$
Sed et Pelrus mariyr Alexandriae - . . . \
pr;esul siinilia tcsiatur. Proclus quojjue Conslanti- \ , ,
nopolilanus cpiscopus in sennone De nalivilale Do- \ , tl
rnini.
.
libro ejutdem Ephramii Tc verbis Cyrilli, ibid. pag. 794.
Magnus quoque Basilius Cappadox, cujus fama
,
universum pervagatur orbem, formam el estenliam
,
\
idcni ewc docet. Proclus quoque Constanlinopoli- . \ tanus episcopus similiter : modo siquidem c$$en- ,
iiam appcllavii [ormam, modo vcro nahiram.
*

669

TESTIMONIA VETERIM.

Tfr

XII.
Conslilulo Vigilii apud Baronium ad annum 553, 174 et seg.
Reatum Proclum liujus regiae civiiatis anlislilem eruditissimus sacerdolum, elnon longc a Tboodori
ila inemorali Joannis Anliocbeni episcopi similiter
Mopsuesteni vila repertus, mala quae libenler
constat respondisse rescriplis, etc. Perpendai ergo
daninaverat, cujus essent, se jain tunc professus
pieialis veslrae sapienlia singularis quia Proclus
est ignorare.
XIII.
Ex COMC. Conslantinopolilano n , gener. V, collat. i n , edil. Ven. Labb. lom. V I , pag. 42.
Sequimur per omnia et sanctos Palrcs et doctores Ecclesia?, Atbanasium, Hilarium, eic, Leonem,

Proclum; et suscipimus omnia qure de recla fide,

et coademnaiione haereticorum exposuerunt ().

Ex eodcm concilio CP., eollat.xi,

Sancta synodus dixit : Omnibus manifestum esse
putamus ex epistola a Proclo religiosae memorias
Kcripta, quod non libera esl ab accusalione apud
eum proposita ad Marim Penam epislola; nam

ibid. pag. 156.

Nestorium vindicat, et impii Tbcodori scripta per

osnnia comprobat, quae sanciaj memoiia; Proclus
prwcepit eum analbemalizare.

Exeodem concilio CP., collat. v, Cyrilli epist. ad Acacium, ibid. pag. 7 9 .

Non oportebat lalere sanclilaiem luam : aut for- 3 longa de dispensatione Domini nostri Jesu GbristL
srtan et cogiiovit, quod oinnes Orientales religiosis- Supposuit eiiam capitula quaedam collecla a Tbcosimi episcopi in Anliochia convenerunt, cum irans- dori codicibua, quaB consonanlem Nestorii pcrfidiis
uiisissel eis tomuin domiuus ineus sanctissiinus iittellcclum babenl, et adbortatus csl eliaw illa
episcopus Proclus, bonorum plenum inlelleciuiim
analbematizare.
et retloruu) doguiatuni; erat enim raiio niulla et
XIV.
ANASTASIUS SINAITA iib. , cap. 5, ex edii. Opp. Grelseri 1740, tom. XIV, pag. 5 9 .
, , ,
, Nt ' . " \ ,

, , , , ,
, * \
.
, \ .

Prye omnibus vero et anle omnia exsecrandns

ost, qui novam fidem aut sententiam prapdicat vid
leuel diversam a trecentis decem et oclo Nicaa?
Patribus. Siniililer et qui invenerit aul suscepei it
ex concilio Clialcedonensi novara pralcr sanctorum
Patrum mcnlem, Dionysii, Ireiwi, Atbanasii, Basil i i , Gregorii, Joannis, Procli reliquorumque sanctorum Palruni cum bis concordium. Nam qui sanctos
bos doctores non sequuntur, damnalos ducimus a
Chrisloque alienos.

IDEM ibid. cap. 6, pag. 4 6 .

"
\ , \ , >.
", \ ,
, \ ,
.

Rursum quae testimonia oflendit duas assercnlia

naluras in Gregorio, Joaune, Cyrillo, Albauasio,
Ambrosio, Proclo eaHerieque praeclaris docloribns,
quorum libris et seulentiis refragari nequirel,
postquam toto lerrarum orbi conslat duas ipsos ih
Gbrislo naturas affirinare.

IDEM ibid. cap. 7, pagg. 5 2 , 5 5 .

', ,
\ \ ,
, ,
.
vcv .
" '

r o v

Post Arlemonem exorli sunt Paulus Sainosatensis, Biodorus ei Tbeodorus Anliochenus, a qiiibus
iunumera de divisione dogmaia Neslorius bausit,
ul testanlur sanclus Proclus et beatus Cyrillus.
Magnis laudibus effert Cyrillus Proclum sibi contemporaneum. Nam in cxplicalione SVmboli ila
scribit : Ha*c nobiscum sentit Chrisit amatiiis&hnu*
sanctorum Pairum chorus; et ilte ipse qni nunc sanctot ConstanlinopolitaniB Ecclesice thromm tenet,

(a) ilsec eadcm cliain habenlur in concil. Laleiancn. sub Martino 1, coos. 5.

667

S. PROCLUS CP. F.riSCOPUS.

Ibid. cap. 10, pag. 551

Maximianus cum duos annos el sex menses Ec- cepit inlbronizare Proclum. Quod etiam Romani
clesiam gubernasset, deiunclus esl consulatu Arioepiscopi Ccelestini lilterae lirmaverunt, quas ad Cybindae el Asparis, dic xn nicnsis Aprilis, in septi- rillum Alexandriae deslinavil episcopum et ad Joanmana majore jejuniorum, feria v. Tunc igtlur Theo- nein Antiocbenum ci Rufum Tbessalonicensem, didosius imperator sapienler causam prospexit, ne
cens quia niiul probiberet alterius civitalis exsirursiu de cpiscopalu seditionis quaeslio aut lumulstentem episcoptim in aiiam demigrari. Iiithrouizatus in Ecelesia nasceictur. Cuui adhuc crgo corlus igiltir Proclus cxsequias Maximiani corporis.
pus Maximiani jacerel, praesentibns episcopis prae- celebravii.
Ibid. cap. 11, pag. 552.
Proclus ab aetate prinia lector fuit, apud doclo- se terribilem opportune monslrabat; isle vero
res tamen observans zelalor quoque in rbetorica :
otnnibus milis e r a i ; et sic eos potius quam violenqui dum ad perfectain venissel aelalem, plerumque
ler fleclere nitebalur, nullam bxresim faligare vocum Auico erat episcopo exceplor sermonum ejus.
lens : in bac parie Tbeodosium imilalus imperaEt dum proiieercl, ab Allico diacomis ordinalur, D torem. llle namque judicabat, contra culpabiles iiuposlea presbyler. Sisinnio vero Cyzici ordinatur
periali non tili potes'ate : bic autcn parvi pendeepisropus. Haec eqnidem ei primilus provenerunl;
bat, si quis de Deo non ila sapcret, sicul ipse. lu
postea Ibronum Constaiilinopoiitan sorlilur Ecbis igilui eliam imperator laudabal eutn; cuni el
clesiae. Erat eniin vir moribus oplimis; ct ab Aliico
ipsc veros sacerdotes imitarelur, el nequaquaiu
ulililer eruditus, omnia ejus imilabatur. Scd in tslo
persequi volenles admilleret.
palienlia potior apparebal. El illc quidein Itsereitcis
X.
Ex Confeseione fidci Joannis Maxentii, in Biblioth. PP. Paris. tom. IV, part. i , pag. 457.
Scd bis paulo nianifestius beatus Proclus bujus
bac senlentia esl locutus, dicens, elc. Quaproptcr
TurVis episcopus, qucin etiam vcneranda recepit sysi quis banc bujus bealissimi Palris super splentwdus Cbalcedonensis, ad Annenios : cum contra
doreni solis lucenlem scntonliam rcprebcndere auTbeodori blaspbemias, qui quaternilalcm pro T r i - del, iinam loiius Trinilalis subsistentiam, id cst,
nilate impie dogmaiizavit, pelerclur ab ipsa gcnle,
Patris et Filii ct Spirilus sancli, nianifeste cum Saul scriberet, ejusdenique blaspbeuiias rcfutarel, de ^ bellio crcdere dcprebendilur.
XI.
Ex libro iv Ephrccmii ephcopi Theopolilani ad orientales monacbos, apud Pholium Bibl. cod. ccxxix,
pag. 827.
sane Proclus Constanlinopolilaniis, et Cyriacus Papbi episcopus, unus e Irecenlis deccm et
oclo Palribus, bao eadem babenl. Illc quidem in
Pulcberiauis post Nalalem ; el bic in Epipbaniae
oralione : qui eliam iu uralione De Incarnutione
cadein babct.

\ , \
, '
, . 6
\ .

oratione ejusdem ad Domnum el Joanuem monachos, ibid. pagg. 806, 807.

Ad liaec llierosolymitanus Cyrillus, Iconii Ampbi > ,
locbius, Proclus ConstaiUinopoleos episcopi; qui \ , \ *
Quadragesima sic babel: Divina natura increata, D *
el nostrce carnis legilima assumplio, et unus est Fi~ 71 ,
Hus
Sed et Pelrus martyr Alcxandri* - . . . \ Bipnesul siinilia tcslatur. Proclus quo(|ue Constanli- \ , ,
nopolilanus cpiscopus in sermone De nativilale Do* \ tb
mini.
.
libro ejmdem Eplirasmii Tc verbis Cyrilli, ibid. pag. 794.
Magnus quoque Basilius Cappadox, cujus fama
universum pervagatur orbem, formam et estentiam
idcni cssc docet. Proclus quoque Constantinopolitanus episcopus similiier : modo siquidem cssentiam appcllavit (ormam, niodo vcro naluram.

,
,

. \ ,
.

669

TESTIMONIA VETERUIf.

<^0

.
Conslilulo Vigilii papce apud Daronium ad annum 553, 174 seq.
Beatum Proclum liiijns regiae civitatis anlislilem eruditissimus eacerdolum, etnon longe a Tbeodori
ila inemorali Joannis Anliocbeni episcopi sVniliter
Mopsuesteni vila repertus, mala quai Iibenler
constat respondisse rescriplis, eic. Perpendat ergo
datimaverat, cujus esseni, se jam lunc professus
pieialis veslrae sapientia singularis quia Proclus
cst ignorare.
.
Ex conc. Gonstanlinopolitano n, gener. V, collat* i u , edit. Ven. Labb. lom. V i , pag. 42.
Sequtmur per omnia et sanctos Palres et doctores Ecclesia, Athanasium, Hilarium, eic, Leonem,

Procium; et suscipimus omnia quae de rccta lide,

el condernnaiione haerelicorum exposuerunt ().

Ex eodem .concilio CP., eollat.w,

Sancla synodus dixil : Omnibus manifestum esse
putamus ex epislola a Proclo religios% memorix
scripta, quod non libera est ab accusalione apud
eum proposita ad Marim Penam ephlolu; nam

ibid. pag. 156.

Neslorium vindicat, et impii Tbcodori scripla per

omnia comprobat, quae sancia? memot iae Proclus
prwcepit eum anatbemalizare.

Exeodem concilio CP., collat. v, Cijrilli epist. ad Acacium, i6irf. pag. 79.
Non oportebat lalere sanclilaiem luam : aut for- 3 longa de dispensatione Oomini nostri Jesu Cbristi.
silan et cognovit, quod omnes Orientales religiosis- Supposuit etiam capitula qusedam collecta a Tbeosinii episcopi in Anliochia convenerunt, cum irans- dori codicibua, qua; consonanlem Nestorii pcrlidiis.
misissel eis tomuin domiuus ineus sanctissimus iutellcclum babent, et adkortatus csl eliara illa
episcopus Proclus, bonorum plenum iiHelleciuum
anatbemalizare.
cl rectorum dogmatuni; eral enim raiio niulta et
XIV.
ANASTASIUS SINAITA lib.

, cap. 5, ex edxi. Opp.

, \ , ,
, Nt ' . \ ,

:, , , , ,
, \
.
, \ .

Grelseri 1740,

tom.

XIV, pag.

59.

Prae omnibus vero et anle omnia exsecrandns

ost, qui novam fidem aul sentenliam prapdicat w.[
tenet diversain a Irecentis decem et octo Nicaea?
Patribus. Siinililer et qui inveneril aul suscepeiil
ex concilio Chalcedonensi novara praeter sanctoruni
Patrum mcnleni, Dionysii, Irenapi, Atbaoasit, Basil i i , Gregorii, Joannis, Procli reliquorumque sanctorum Palrum cum bis concordium. Nara qui sanctos
hos doctores non sequuntur, damnatos duciinus a
Chrisloque alienos.

IDEM ibid. cap. 6. pag. 46.

"
\ , \ , \
, \ ,
, ,
.

Rursum quae teslimonia oflendit duas asserenlia

naluras in Gregorio, Joanne, Cyrillo, Atbanasio,
Ambrosio, Proclo eaelerisque praeclaris docloribus,
quorum libris et seulentiis refragari nequiret,
postquam toto lerraruin orbi Cun6lat duas ipsos i i i
Gbrislo naluras affirinare.

IDEM ibid. cap. 7, pagg. 52, 55.

, , ^
Post Ariemonem exorti sunt Paulus Samosalen\ ' sis, Biodorus ci Tbeodorus Antiochenus, a quibtis
,
iunumera de divisione dogmata Neslorius bausit,
, , \
ul testanlur sanctus Proclus et beaius Cyrillus.
6 .
^vcv .
* '
wr '

Magnis laudibus efferl Cyrillus Proclum sibi contemporaneum. Nara in cxplicalione Sfymboli ila
scribit : Hcec nobiscum senlil Christi amatitis&bnui
sanctorum Patrum chorns; et ille ipse qui nunc sanctce Conslanlinopolitanoe Ecctesitc lliromttn tenet.

(a) Hxc eadcm eliam habentur in roncil. Lalciancn. sub Marli.no 1, coos. 5.

S. PROCLUS CP. EPISCOPUS.

ianclissimus et religiosissimus frater et coepiscopus , ,

Proclus.
Proclum ipsa Nestorii aelale ha2C docentem, appollat divinus Cyrillus, ejusdein sccum senlenti<e,
et Sancihsimi ac Pii appellalione cohonesiat, el
laudal euin, clare diias in Chiisto naturas asserertlem.

67*

.
, , \ , \ " , \
\ ,

XV.
FACCNDUS episcopus Hermianensis lib. , cap. 2, pagg. 645, 646.
Quod si baec ralio non mea, sed viri prudentis-

ctis ratione ducebatur vir bonus ct sapions Pro-

siini alque sanctissimi Procli, modo conlemniiur...

Sonnulluque

clus, elc.

interjeclis : Hao ita perspicua cun-

XVI.
LEOMTIUS De seciis, aci. i u , ex Bibliulb. PP. Paris., lom. X I , pag. 505.
Ab imperii Constanliniani principio usque ad
collcclionem synodi Cbalcedonensis, hi doctores el ,
Palres vixerunt : Silvester episcopus Romanus,
\ ';,
Alexander, etc, Joannes, Proclns et Flavianus Con, , \ slaiilinopolilani.
.

XVU.
GEORGIUS ALEXANDRINUS ex libro Be vita Chrysostomi, apud Savilium tom.
Prin^eps expromplus ad se accersit Proclum,

quein ad lioc ipsum munus obcundiim conslituerat:

, , !

virum utique eximiae pielalis erga Oeum, omnibus-

que virtulum ornamentis redimitum.

xvm.
JOANNES DAMASCENUS t?i Epislola de Trisigio, 6, Opp. tom. I , pag. 487.
Tcmpore beatissimi Procli ex divina revelatione C
trisagium liyronum cecinerunt : Sanrtus Deus, ciu$ fortis, sanctus immortalis, miierere nobis :
nempe cum pueruin quemdani e media supplicantiuni turba sublime rapiuin fuisse aiunl, atque virlule quadam angelica in aerem eveclum, hunc liymnwm didicisse; quantumque in hoc bymno divinilalis inesset. calamitatis qtiae tunc grassabatur levationem, lestimonio fuisse.

'\
, /tov " ,
, , '
\ \ ,
,
,
.

XIX.
Ex concilio Nicaeno n , gener. vn, act. i , Cyrill. ad Gennad , ex edit. Fjit. Labb., tom. VIII, pag. 719.
Haec autemscribo,quod inaudierim pietatem tuam
angre affectam esse adversus sanclissimum et Bci
cullorem fratrem el comminislrum noslrum Proclum episcopum. ltaque nequaquam velim tuam ^
pietatem fugere communionem cum sanetissimo et
Bei amantissimo Proclo episcopo : siquidem eadem
fuil illius sanctitali, mihique senlenlia; neque hujus dispensaiionis modus cuiquam prudentium displicuit.

\ , \ \

\ \ \ }
\
.

XX.
THEOPIUNES in Ghrouographia, pag. 80, edit.
Sub sanctse tnemorise Proclo, terrae motus factus

Paris.

cst magnus Gonstanlinopoli pcr quatuor mensea,

, ' ,

ita ut limcntes Byzanlini extra civilalem, in loco

, -

qui dicitur Campus, cssent pcrscverantcs cam cpi-

, \ -

C73

TESTIMOMA VETERUM.

. scopo supplicalionibus ac processionibus intenti.

, \ Qtiadam crgo die fluctuanle terra, el omiti piebts
, , , , \ ' ,
atlenlius exclamante: Kyrie, elehon; circa horani
, - teitiam , omnibns videnlibus, conligil a divina vir , \
tute sustolli qnetndam adolesccnlulnm in aerem , et
,
audiri diyinara voceni ei prrccipicntein, cpiscopo ac
\ \
populo nunliare, ut litanias sic facercnt, el dice, ,
, \
r e n t : Sanctus Deus, sanctus fortis, sanctus immor' .
tali$, miserere nobh; nihil aliud apponentes. San ,
ctus aulem Proclus, bac suscepia senlenlia, prauv \ ,
pil populo sic psallere; et statira lerrae molus ces , \
savit. Porro beata Pulcheria de miraculo cum ejus
^ ,
fratre supra modum admirala, sanxit per u n i , .
versura orbem lcrrarum divinum decantari bunc
*
hymnum. Et tunc receperunt omnes Ecclesiae per
.
singulos dies bunc canere Beo.
XXI.
PHOTIUS Bibliolh. cod. LIII, pag. 45.
' , Scripsil autem (Conslantius) conlra ipsuin (Coe ( leslium ) decretum ad Volusianum urbis praefe ,
ctum : qui qtiidem Volusianus eral sancUe Melanke
, \
palruus e genlilium secla. At duin cum Conslanii
nopoli legationis oilicio fungenlem mors invadcret,
\ ad orthodoxam fidem I r a n s i i t , baplizalusque est a
) sancto Proclo Conslaniinopolitano episcopo. Quo
.
ilem temporc sancla illa mulier e Hierosolymis in
regiam urbem advenil.
XXII.
GEORGIUS CEDRENUS Hist. Compend. loro. 1, pag. 270, 271.
' . . . . , Q

, ' , \
, . . .
' ,
, .

Anno xxvui Maximiano vita functo, sanclissimus

Proclus episcopus Conslaiilinopolilaniis deligilur,
et ordinatur : isque reliquias Cbrysoslomi reportavit anno xxx imperaloris Tbeodoeii, inque lemplo
Apuslolorum deposuil, etc.
Anno Cyrillus Alexandrise et Proclus Constantinopolis episcopi, pie vita defuncli sunt.

XXIII.
JOANNES ZONARAS Annal. fom. 11, pag. 3 3 .
\ ,
, ,

, \
, \
. - D
, ,

, \ \
. , \ \ , [ .

Post Maximianum, pontificalu biennio funcluin,

Proclus Chrysoslomi discipulus patriarcha crealur;
qui pridem a Sisinnio pairiarcha, Cyzic.i episcopus
designalus, sed a Cyzioenis, qui aliuni elegerant,
non receplus, lempore inlerjecto otium egerat. Ilic
igitur i sede Constantinopolitana receplus, petil ab
imperatore, ut corpus sancti Chrysostomi Pilyunle
referatur, ne vir sanctus post obitum etiam exsularet. Paret imperalor, relalumque sanc ti cadaver et
insigni cum bonore susccptuni, intra sacrarium
lcmpli cujus nomen cst sanclorum Aposlolorum,
conditur.

XXIV.
NICEPBORUS CALLIST. Hist. eccl. lib. xiv, cap. 2 9 , /om. I I , pag. 501.
,
0t . \ -

Cyziccno episcopo mortuo, Sisinnius divinum

Procluiu Ecclesiae Cyzici episcopum ordinat. Sed

S. PROCLUS CP. EPISCOPUS.

<TO

enim cum Proclus, u l eo Iransiret, in procinclu \ , cssct, bomines ibi episcopum pravenieuLcs ordi \ ,
iiarunl Dalnialium quemdani, \irum venerandum , .
et in monaslicis laboribus exercitalum. ld illi fecc- \ , ,
r u u t , sanclione illa conlempla quae praler sen-
lenliam episcopi Conslantinopoliiani ordinaiionem
, . ,
tieri velai. Hoc ubi ila faclum esl, Pioclus non , * ,
oppugnavil; et Ecclesia. quidem nulli prsefuil, in ,
Conslaiitinopolitanis autem ecclesiis docendo flo- .
ruil.
IDEM ibid. cap. 38, pag. 522.
Proctus a primo capillo praeceptoribus usus, in
arle dicendi potissimum claboravit. post adolescentiam exaclam, in juvenili admodum actalc,
4- leclorum ordinem cooplalus, primum divi Joan
nis Chrysostoim Congtanlinopolilanam Ecclesiaiu
administrantis seclator, librisque scribendis adjulor, et corporis ejus curator fuil. Hic Paulum
Joaimi magno in aurem dicliiantem, aique arcaniorem epistolarum suaruin sensara rcvelanleni,
per rinias prospectans vidit. Atque ubi Hle in
exsilio v i x i t , ab illius affeclione non desciscens,
cum ejus successore Allico cpiscopo fuil, oraltonum ipsius scriba. Quem ille in divino viUe i n stituto progredientem, in diaconatus gradum eustulit. Dcinde vero cum in presbyterorum catbedra
Dominum laudaret, a Sisinnio Ecclesiae Cyzicenae
designalus est anlisles. Longo vero lempore posl

,
.
, \
,
"
, \
, \
. \
, \
,
. \ '*
, , '
,
. "
, \ .
\
,
ConsUnlinopolilana*. Ecclesiae episcopalus ei com- Q . \
missus cst.Et quod moribus atque institulis placidus .
maxiine vir esset, quaccunque io Joanne el Auico
, \ ,
eximia eranl, expressit. Malorum toleranlia illis
cliam superior fuit. Atticus nainque saepius etiam
. \
iis qui in fide a se non dissenlirent, terribilis esse . \ visus esl. Hic vero et erga illos, et in alios onmes
.
placidus el lenis admodum fuit, benevolenlia polius \ ,
quain vi cos ad se pcrtrahere in animo habens. Et .
quoniam nemini turbarum causam prabuit, Eccle- \ ,
siae dignitatem in humanilate et mansueludine con- , \ ,
sislenlem, integram conservavit. . . lste aulem mi- . . . ,
nus curavit si quis de Deo ilidem ut ipse senliret. \ .
Sed doclrinae jugiler incumbens, placide, non vio- , , \ ,
lenter, plebem sibi devinxil.
.

XXV.
lib. iuris Graco-Rom. in Syllabo episcoporum Byzantii.
Proclus a Sisinnio Cyzici episcoptis ordinalus, D \
et non admissus, vacavii. morle vero Maximiam
, \ , . faclus est anlisles Constanlinopolis, cum illius
, cadaver in diaconio jaceret; prafuit sacerdolio
* primo annis x i i .
'.
Ibid. De translationibus episcoporum.
Anno xiii imperatoris Tbeodosii Jnnioris Arcadii

* Mt-

niagnus ille Proclus ordinalus episcopus Cyzici

a Sisinnio palriarcba, non admissus in otio vixil.
Post deposiliouem vero Nestorii, decrelus ei quidem episcopatus Constanlinopolitanus, sed in solio
ti/)ii est collocatus ob invidiam pontiiicum qui po-

, ,
\ ,
, .
, ,

077

TESTIMONIA VETERUIf.

67JI

>. , tcnlia sua nunc abulebanlur. Poslea vero qtiaiu

, ordinalus isthic Maxirnianus diem obiissei, iiecdiun
, , \ - sepulto ipsius cadavere, accersitus cst, et in soiio
, \ collocatus, eliam Conloslino papi Romano assen ', xat
tienle, ac episcopatum ei deccrnentibus magnu illo
".
Cyrillo el Joanne Anliocbeno.
XXVI.
Ex Mcnologio Graecorum Basilii imper. parl. ?, pag. 140.
* .
Eadem die Kal. Nov. commemoralio sancli
Patris nostri Procli patriarcbse Gonslantinopoli. , % lani. Sanclus Pater nosler Proclus cum pielale,
, ,
sapienlia ac virtute esset insignis, a sancto Sisinnio

patriarcba Gonslantinopolilano Gyzici episcopiis
. , \ \
creatus esl. IIIuc proficiscens, cuiu a clericis Cyzi , ceiiis, quippe qui bttretici essent, non reciperetur,
, ,
Constaiiliiiopolim rediil, ubi per aliquod tempus
xa\ . - ab adminislralionc vacaus, sibi litlerisque operam
, dedit, quoad Maximiano patriarcba defunclo, cum

adhuc cadaver ejus in sanclissima* et magnse ec , - clesi Dei sacrario jaceret, creaiur palriarcba Gon . \
slanlinopolitanus. Et in ibrono eadcm ipsa magna
*
bebdomadac sancla quinta die salularis passionis
Domini noslri Jesu Ghrisli collocatur. El qui epi. Kat \ scopi munus optime funcltts, lam in manus impo, \
silione, quam in imillorum auxilio sua ipsius do, ,
ctrina, cuin seilisscl in cpiscopatu annos duodc\ \ .
' m ct menses ires, ex bac vita migrans, in pace
c

quicvii.

xxvn.
Ex Menologio Graec. card. Sirleli, sub die xxiv Octobr. pud Canisium in Tbesaur. tom. III,
parl. , pag. 4 8 6 .
Eodem die commemoratio sancti Patris nostri ^ gnis, cum annos duodecim et mctises tres episcoProcli patriarcbsc Conslantinopolilani: qui sacrapatum bcne rexisset, in pace migravit ad Oouiir u m Lilterarum pcrilia et probitate morum insinum
XXVIII.
Ex Menologio Horologii Grac , edit. Venet. 4532.
. ',
*
.


, .

Die x Novemhris, profeslum ingrcssus sacrosanclae Dci Genilricis in lemplum, el sancti Patris
nostri Procli arcbiepiscopi Gonstanlinopolilani.
ileiito bodie celebrcm conveiuum agit in luo
venerabili transitu, haec quse vere cxteris pracelal
urbibus, Paier Patnnn sapientissime Procle.

XXIX.
Menologio Graec, edit. Venet. 1551.
' . \ -
Die xxv Septembris, imperaule Theodosio i u , niore, anle diera Resurreclionis, accidit horribilis
* \ tcrrai molus : quo factum esl iil tolus populus
\ - cum iinperalore Tbeodosio et patriarcba Proclo,
, - ac universae Ecclesia? clero totaque urbe cxieril
, \ exlra civilatem, iu locum qui dicilur Ganipus, ad

oranduni prae limore. Jam improba Tbeopaschi - larum diabolica bxresis inilium gumebat, et Tris', \ > , *0 ,
agio blaspbemantes addebanl: Qui crucifixus estpro
nobis. Exleinplo puerulus in aerem raplus voli \ - labat, clamanlibus cunciis prac stupore el timore,

?9

S. PROCLI CP. EPISCOPl

680

per muHas horas: Dcmine, miterere : vepentc de- ; ,

scendii put-r, perinde ac in nubc insidcns, el ma/
gna voce admonebal ab arcbarigelonim cboris
irisagiuni illtim bymnum Deo concini, sine illo \ , ,
addUamenlo, Qui crucifixus est: sed ila : Sanctus
*
Deu, sanctus forlis, sanctus immortalis, miserere
, , ,

twbit. El illico cum bis vocibus aiiimaiu Dco red. \ ,

didil el illa lerrae molus agitatio quievit.
\ .
9

XXX.
Ex Anlbologia Gr;rc. iwpressa Ronus 1598, mense Novembr. die xx.
In Ecclesia? fastigio, quasi pellticidtim aslrum

psalleules illuminantem, vere te posuit Doiiiimis, ,
P a l m n omnium dccus, celebenime Proclc.
, , .
XXXI.
Ex Menologio Graec. m$. sancti
Ode 9.

Andrea.
'Q8. ' .

Hymnis celebremus fulgenles spiranlesque faces . . . . Eusebium ct Proclum.

. . . . 6*\
.

XXXII.
Ex Marlyrologio Romano die xxiv Oclobri*.
Constantinopuli sancii Procli episcopi.

.
SANCTI P A T R I S N O S T B I P R O C L I
ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI

ORATIONES.
(1) 0RAT1O I .
in *ancti$*imam Dei genitricem
Mariam.
1. Yirginalis solemnilas linguam nostram hodie,
fratres, ad laudis precomum provocat; prxsensque festivitas collecto nunc coelui utililalein con ciliat; atque id jure quidem oplimo. Continel
eDim celebritas ha?c castimoniae arguinentum ,
loliusque feminei sexus gloriationem babet ac
mulierum gloriam, ejus ergo quaein lempore Mater

'.

Laudatio

(1) Haec illa celebris oratio est, in qua sanctus

Proclus adhuc episropus Gyzici de Neslorio rcvexil
iriumphum. Prima ip%a verba indicanl babilam celebri pro Mariae solemniis convenlii; nec alio,
quam , sacratissimae ejus Annuntialionis, quando Emmanuelem concipiens, verc
rffciia est Deipara. Scquor maximc peraiuiquuin
Kegiuin codicem, quo lextus videlur purior, ac

(2)
.
'.
, , * \
,
\ (5) . ,
\
\ ,
. .

qualem fere babuit antiquus interpres, quem Kic

cardus exislimal Dionysiura Exiguum, subjectis
variis alioruin leclionibus. Accessit novissiinus
cardinalis Mazarini codex, qui ipse emeodalissimus vidcri potest, ex quo subinde aliqua nolis iiilcxui.
(2) Ms. codex Mazar. .
(5) ld. cod. .

B8i

ORATIO DE LAUOIBUS S. .

(jg*

\ (4) - ac Yirgo esi. Amabilis plane ac mirabilis bxc coi ,

En enim tcrra el mare pariter obsequium
(5) - f o t c n t : boc qiiidem obsequio, placidum navigan . , \ - tibus dor&ura substernens, illa vero viaiorum ve ,
sligia expedile deferens. Saliat nalura, huma , \
numque exsuhet genus, quippe cum mulieres quo. "

, que bonorenlur. Choros ducat hominum nalura,

. quod et virgines bonori babeantur : Vbi enim abun * datit deliclum, superabundavit et gratia
Hic nos
, quippe modo, sancia Dei Genitrix ac Yirgo Maria
*
in unum coegit: impollulus ille virginitatis the *
saurus, spiritalis secundi Adaroi paradisus, unio, , nis naturarum oflicina, salutaris commercii nun * , dinae, thalamus, in quo sibi Yerbura carnem de * sponsavit, animalus nalurae rubus \ quem divini
, \ parlus ignis non combussit; vere levis illa nubee
* quae sedenlem super Cberubim, corporatum porlavit (9); mundissimuni vellus inibris coelestis, ex
, 6 .
quo Paslor ovem induil. Maria, inquam, ancilla et
\ , , \ ,
* 6 maier, virgo, ac coclum, Bei ad bomines unicus
, ^ - pons.horrendum incarnationis texlorium jugom(lO),
in quo ineflabili quadam ralione unionis illius tunica
* ,'
. * , confecta est: cujus quidem textor exstilit Spiritus
* , sanctus; nectrix, virtus oburobrans ex alto; lana,
(6) * \ , anliquuro Adami vellus; trama, impollula caro ex
* , ' * v i r g i n e ( i l ) ; lexlorius radius, immensa geslanlis
. , , gralia; artifex tandem, Verbum per auditum illa6 , \ - bens. Quis vidit, quis audivit, inbabitasse Deum in
utero incircumscriple (12) ; ac eum quem coelt
, .
1

, capere non polerant, nullis arctalum angustiis,

ventrem Virginis comprehendisse ?
II. Natus porro ex muliere cst, Beus non nudus,
al nec bomo purus; natusque eam quae oliin peccaii
porla fuerat, salulis januam effecit. Nam ubi serpensper inobedientiam ingressum virus efTuderat \
ibi Verbum per obedienCiara ingressum, vivum
sibi exsedificavit teroplum. Unde peccati Ule principatum tenens Cain emerserat , inde Redemptor
generis Christus sine seminc prodiit. Nonerubuit
Gleinens Beus nasci ex muliere. Nam vita erat
quod ita moliebalur: nullam contraxil labem vulvs
1

'. '* *
* \ , . "
,
(7) ,
. "
(8), .
* , * ,
Rom. v, 20.

Exod. m , 2.

Isn. xix, 1.

Juclic. v i , 37.

Gen. m , 6.

G e n . , 1.

consertio naturarum facla git divina virtute ac

(%y Leg. cum aliis, .
arle. Yide Riccarduni.
(5) .
(11) Impolluta caro ex virgine. Placuil baec lectio;
(6) .
ut ipsa sipnificeiur Gbiisli caro, ac quam ipse go7) . , .
(7)
stavit; cujusunioneac mirabili textura cura deitate,
8 ) Ms. cod. Mazar. .
(8)
(9) Corporalum portavtt.Mera
- facla est oeconomia illa tela ac tunica.
(12) Ineircumscripte. Habent oonstanter codices
.
Sic el vettis ille Vaticanus : cum corpore
portatit: non ut male inierpres concilii Ephesini, ; * quse vox in subjecta materia admoel poet eum Riccardus: / n corpore suo gettatit. dum communis est; nec video ut debuerint inlerpretes adjectivo reddere, tanquam esset
Tauielsi eoira hoc maximum esl, ut Maria ulero et
* vel adverbium minus quadraret, qurid
In suo corpore geslaverit Dominum; bic lamen
Proclus modum praecipue respicil, quo eum qui untiin tamen maxime quadrat, ut et paulo
super Chembim incorporeus sedel, cum corpore * ex quo male Gajanila^, tesle Anaslasio
lib. . cap. 10 sibi fecerant, ul eo
ac eo iudulum ipsa portavit.
(10) TextoriutH jugum. Liquet galis non accipi hic probareni Ghrisli eliam corporis iiicorruptionem,
cum Proclus solum dcsignet moduin nativitalis.
vocem pro ipsa lela, sub cujue metaphora
Quod ejus loco babenl inodo codices, ,
Proolus unionem ipsam naluraruro describit factam
pcr imperitiam irrepsit antiquariorum, et quia
in Maria, quam paulo superiug cjite
proximc pra2cedcbal .
lixil, velul opificinam: bic pressius, * textoriuin
Ipsuin instrumeolum, in quo mirabilis illa lcla ac
22
PATROL. GR. L X V .

S. PROC.LI CP. EPISCOPI

G83

63*
liospilio, qnam nulk) ipse condiderat suo dedecore. . Nisi enim mater \irgo perscveravit, utique pnrus , \, \
bomoeslqui est nalus, nec est parlus mirabilis. \ *
si liam post partum virgo permansit, quomodo , \ \ , \ non etiam erit Deus, ac myslerium quale neroo ; (14) , \
effari polest? Nulla is corruptione naiusest, qui
nullo prohibenle clausis januis ingressus est; cujus ) , *
Thomas conjunctas naturas videns , exclaniavit , .
dixilque : Dominus meus, el Deus meus .
I I I . homo, ne partum hunc erubescendum pn . , *
les : quippe qui salutis nebis causa efleclus sit.
.
Nam si cx muliere nalus non esset, non utiqtte , ,
moilem oppetivisset : quod si carne morlem non

oppetiissel, neque illum quoque per mortem de- . , .
-slnixissel, qnt hubebat mortis imperium, id est dia- , bolum . Ilaudquaquam arcbilecto dedccori est, ,
eam iivcolal domum quam ipse exstruxeril; /
nequelutum figulum inficit, cumille vasculum quod
, . "
iinxerat, refmgit : ita ne quicquam Deum purissi , ,
niutB polluit, quod ex virginali utero prodicrit. . " ,
Quam enim cilra onwcnt sui labera formaverat, ex *>! ,
a nulla contracia macuia processit. utcrum, ! ,
in quo coinimmis hominum libertatis libellus com- !
positus est! venlrem, in quo adversusdiabolum
, fabrefada siml arma! arvum, in quo naturae ipse , '
colonus sine scniinc spicam edidil (13)! Oiemplum,
! . )
in quo Deus sact-rdos effectus esl; non nalurara
demutans, sed eum r misericordiam induens,
, " .
(jni eslsecundum ordinem Melcbisedecb ! Verbum

,
caro factum e$l , qtianquam Judaii dicenti Domino , .
nou credant. Yere Deus formam
boniinis
induit,
c

.^r_ .....>*
, *
tameisi gentiles miraculum subsannent. Ob id enini
,
\
clamabat Paulus : Judasii quidem scandalum, gen.
< ,
tibus vero stultiiiam . Nam neque myslerii vim
.
cognoverunt, eo quod miraculum captum supcret
^ , \
ac ralionera : Si enim cognomssent, nnnquam Do . \ ;
minum glorim crucifixissent . Nisi enira Verbura
, 6 V
uteruin inhabitasset, neque caro consedissct in
.
tbrono sancto. Si Deo ignominiae esset, in uterum illabi qneni ipse formarat, essei qtioque probro
bominibus ininislrare. Quod si Deo esset probro ministrare bominibus, baudquaquam cum divcs essei,
pro nobis egeuus faclus essel " .
IV. Qui per naiuram inipassibilis erat, is propler
'. "Qv , ' suam misericordiam mullisse passionibusobnoxium
.
fecil. Haudquaquarn Cbrislus ex profectu in Deuui
! , u

1 1

11

1 1

Joan. , 28.
I I Cor. , 9.

Hebr. n , 14.

1 1

Psal. cix, 4.

" Joan. i , 14.

1 1

I Cor. i , 25.

" I Cor. , 8

1 8

(13) Splcam edidit, . Pa- D in lociim Anaslasii vidc sis Germonium De vtter.
hwret. eccl. dogm. corrupi. pag. 536. Caeierum et
lamaclivc, sive colonum illum Proclus intelligat
Spiritum sanctum, sive ipsum Yerbum ; nam u l r i - Leontius Bvranlinus lib. contra Nestor. et Eutya).
(Bibl. PP.'Paris.
lom. IV. parl. i , pag. 979)legit
que iribuilur formalio Dominici corporis, et ea, ut
verlil enim Turrianiig incorruple. &il
spicam Cbristum ac bouiincm sine semine edidemirum, inqnit Riccardus, (in not. ad banc oral.
r u n l ; nec video ut interpreies ab ea cjus pbrasi
abborrere debuerint, ac ncuiro reddere. Paulo in- pag. 86) ita legis$e Anastasium et Leontium, cum
omnes quos viderrm codices habeant , arcano
ferius in verbis illis, xa\
modo; ei etiam Lai. interpres Vat. *ic legit, ffw*
- sic secntus Yal. codicetn, ut nolim non
monere, aliam esse atiornm mnium codicnm, luni verlti, ineffabiliter. Ex quibus oplime probal sencim
quos profert Hiccardus, luin quosego vidi duos Produt, thrhlum nalum ex virgine, fuisse elim
rcgios ac unum card. Mazar. sic nimiruio, \ Deum, cnm Ulum ipsum S. Thomas et Dominumtt
Deum appellet. Hc ille. Legimus eliam
.
(14) Leg. ex S. Anastasii Hodego, in collect. Conc. Labb. lom. I I I , p. 579,
^cap. 10, pag. 74) ei quia serics ipsa petit. -r-Hunc edit. Ven. Labb.

ORATIO DE LAUDIBUS S. MARL4S.

Cd6

, . evasit. Absit. Sed Dcus cum cssel, ut docel fides,

, .
misericordia , factns est homo. Non praedi , * camus bominem deificatum, sed Beum incarnalum
, \ * \
confilemur. Ancillaro suam in malrem ascivit, is
, ;
qui per nattiram matrem nescit, quique uibdomi ,
nus secundum oeconomiam in lerra sine patre exsi ,
etit. Alioqui quomodo idem ipse doclore Paulo,
, , , ,
sine paire, et *ine malre ? Si est purus bomo, non
.
est sine matre, malrem enim habet: si est nudus
Deus, noR est sine palre : babct euim palrem. At nunc, imtis idemque sine matre quidem eat, ut plasles; sine patre vero, ut plasma.
'. , , V. Reverere aallem, homo, archangeli appella ,
lionem. Is namque qui laelum illum nuniium Mariae
;
detulit, Gabriel vocabalur. Quid vero Gabriel inter, . ' g preieris? Arrige aures et disce: Deui et homo (19).
^ \ ,
Quia ilaque ille quem aiinuntiabat, Deus eral ac
,
bomo ; quo facilius dispensalionem persundeat, rei
. \
miraculum nominis noiaiione anlicipat. Disce p r i , \
muin cecotioroiam ac causam advenlus, lumque ejus
, qui es4 incarnalus, polenliam laudhbus evehe, quo , \ . niam humanum genus gravi ex peccatis debilo
" - obstrictutn erat, nuMaque debitum ratione depen- * dere poicrat. Per Adaimim enim onincs peccali
(15), subscrtpseramus cbirograpbo : servos nos diabolus
* lenebat; nroltis obnoxio passionibus noslro eorpore
, , \ ceu cbarta usus, eniplionis lilulos circumferebat :
. ! * glans nialus ille falsarius viltortim comroentariensis, debilum ob oculos ponebat, nosque ad suppli , \
cium depostebat. Duorum itaque allerum necesse

1 6

e r a t

, C
*
niorlem damnalione deeretam universis
inferri, quando etiam omnes peccaverant : aut pre. *
tium ejusmodi in poenae repensionem pendi, quod
universo debilo jusle ad anuissrm responderet. At
qui bomo quidem, quod peccaii debilo subjaceret,

salvare uliquc non poterat. Angebis vero humanum
.
ipsum genus non valebat redimere : non eniin i n (16).
gens adeo redempltonig pretium suppetebal; reliquum ergo erat, iH in quem peccatum non cadit,
I>*us pro peccatoribiis morerctur. H;ec enim mali unica reslabai sobtlio.
q . ; -
V I . Quid ergo? Ille ipse qui naiuram untversani
, - ex nibilo, ut essel, eflecerat, cuique niilla ad ero(17,,
ganduni deerat facullas, morti ac condemnalioni
-. \
addiclis, tulissimam vitam adinvenit, mortisque
,
sohitionem decenlissimam. Fit nimirum bunio ex
Virgine, modo *'ei pernolo*;
nulla cnlin oraliomi \
raculum boc asscqui valeal; morilurque, quod
\ ,
* > - Tactus eral; redimit vero, quod eral, juxta quod ait
Paulus : In quo hahemus redemptionetn per saugui ,
.
nem ipsius, remissionem peccatorum . miram.
!
: (18). magnamque reiu! Iminortaliialein aiiis conciliavii,
alque peperil: quippe qui ipse immortalis erat:
* ,
Nemo enim quisquam talis ratione incarnationis,
, , vel fuit, vel erat, vel esl unquam futurus, pneier
\ ;
r

I T

Hebr. , .
(15)
16)
! 17)
18)
! 19)
aflerre

Ephes.

..
. .
. ., .
Maz. > >.
Deu$ el homo. Alii aliud etymum illius vocis
solenl, ac prxcipue, ul Gabriel Eorlitudo

Dei dicatur ; vel ctiam forlis Deut: ea pbrasi, qua

psal. , 1, dicilur, Beatus vir; ubi Hebraea sinnli
fere forma habeut atque in nomine Gabriel, i*eddunlque Hebraizantes, Beatitudines viri. Nomen*pJ
virum potentem sigaifical, pc fortitudinem.

S. PR0CL1 CP. EPISCOPI

87

cam solum, qui e* Virgine Dcus ac bomo nalus ,

\ .
esl; non eo solum merilo pollens, quod reorum
mulliludini redimendse par essel, sed et quod mul- ,
* , tiepartiUts eicelleret. Nam qua Filius est, eauidem
curo Patre naturam incommutabililer gerval: qua * ,
vero rerum opifex, nullius viriutis csl indigens: * ,
qua autem misericors, immensa inexhauslaque ,
' \ . *
misericordia pollet: qua denique poniifex, idoneus
. ,
intewsssor assistil: quorum omniuro, nibil unquam
,
simile, nihil aequale in alio quopiam reperire quis
,
polerit. Nam vide ejus clcmeiUiam. Sponte morti

.
addictus ac condemiiatus, mortem quae crucifigentibus ipsum debebatur, deHruxil; inicrfectorumque iniquitatem, in eorum qui inique egissenl, saluleru
convcrlit.
VH. Posseilaque saWare, majus erat quam pro R '. , \
facullate puri bominis : siqtiidem ipse quoque eal- \ ,
vanlem nccessarium babebat, juxta quod Paulus , >,
, \ .
ait : Omnes peceaverunt, et egentgloria Dei , elc.
Qijia ergo peccatura ejusdem reum diabolo obslrin- , ,
*
xerat, ipsum diabolus in mortem praecipitem age * & ,
bat. Qnocirca res noslrae in niaxiinum discrimen
adductae erant, nec spes ulla liberaiioois a morte *
reliqua videbatur. Qui deslinali eranl medici, de- . ; ! >
ploratos praedicabanl. Quid ergo? Yidentes prophelae ,
hwnana majus industria vulnus inflictum, coele- . \ * ,
gtem medicum inclamabant. Ac unus quidem aie- . * . , b a t : Inclina coslos, el deseende
Alius vero : Sana . ",
,
me, Domine, ei sanabor * . Unus : Excita potentiam .
luam, el veni, ul salvotfacias nos . AUus : Si vere
;
, Deus habilabit cum homimbus"! Unus : Citu au- C . , ticipent nos mhencordim tuce, Dotnine, quia paupere*
. * 01
facti tumus nimis**. Alius:Ifcu mihi, periit reverens , lerra, et qui ex virtute ac recte vivat, in hominibus

. V non est . Unus . Deus, in adjutorium meum intende; , Domine, ad adjuvandum me festina
Alius *. Adhuc
. " , , mi
modieum, et qui venturus est, ventet, et nun iarda- .
*
bil
Unus : Erravi ticut ovis quce periit: qucere ,
tervum tuum (speranlem in te " . ) Alius : Deus ma-
,
nifesteoeniet, Deus noster, et non silebit
Is igitur , .

qiM naiura uex est, non despexii bumamim genus \ ,
inuliisjam annis tyrannide oppressum. Non pernii-
*it, sua, Dcus, nrisericordia, perpetuo obstrictum
, '
leneri diabolo; eed veait ipse qui semper et ubique ' \ , \
dest, ac propriura eanguinera nostri causain re- ^ * \
deinplionis preliuin _profudit;
carnemque quam ex
_.r. .
,
Virgine sugcepcrat, comrautationem pro ejusdem
* \ VOJJUW
salule, morti tradidit; ac mundum a legis redemU
, * \
maledicto, morlem deslruens morte : unde eliam

clamal Paulus : Christu$ no$ udemil de malediclo .

Ugn .
YIU. Qui nos ergo redemit, Judaee, non est
'. , ,
purus homo : universa enim bominum natura pec t j
caii servitule oppressa tenebaiur f at neque Deus
' laiuum, humana deslitutus natura; corpusnamque
* , .
babebai, Manicbtte. Nisi enim me induisset, haud
, * '
1 8

f t

J ?

Rom. . 23. " Psal. CXLIII, 5. Jerem. , 14.. Psal. LXXIX, 3.

" Psal. LXXVHI, 8.
" Mich. v n , 2.
Psal. LXIX , 2. Habac. n , 3.
f Pgal. W.1X, 3.
Galai. m , 15.
1

1 1

i f
t T

itt Reg. VIM , i ^ Psal. c x v w ,

689

OUATIQ DE LAUDiBUS S. MARlyE.

COC

, - mihi salulcm contulisset : sed ipse in Tirginis utero

. \ edittis, reum induil. Miraquaedam ac slupenda illic
, . facta esl commutalio : dans enim spiriitim, aecepit
, \ . " - carnera. Idera ipse cum Yirgine, et ex Vtrgine.
. Nam illud quidem obumbravit e i ; boe ex ea car , Dcm assumpsit (20). Si est alius Cbristus, alius Deus
, , . Yerbum jam non erit irinitas sancta Tiinitas;

sed sententia tua, baeretice, quaterntia3. Noli di
'. scindere incarnatioirs tunicam desuper contexlam,
, noli esse discipulus Arii. Ille enim deitalis subsian . , , tiam iropie eecat; lu ne conjunclionem dividas, ut
\ ; ; \ pe a Deo dividaris. Quisnam obsecro iis illuxit,
qui in tenebris et umbra mortis sedebant ? Ilomone ? At quoniodo poleral, qui et ipse in tencbris
* ^
; , - versareiur, juxta quod divinus Apostolus Paulus
. ail : Qui eripuit $ de potestate tenebrarum ? Era ; ,
mu$ enim aliquando tenebra, sicut scriptum est,
. ; nuncautem luxin Domino **. Ecquis tandem illuxU
, *
,
nobis? Docet te David, diccns: Benedictus qui venit
* *
in nomine Domini
Ecquisnam cst iste ? Dicilu
* , ,
clarius, David [Isaiasl, Clama forliter,eine par , .
ces; quasi tuba eialta vocem tuam : edicito quis
. , \ - isle s i t : Dominus, inquit, Deut virlulum : Deus Dor
.
mxnus, el illuxil nobis
Nam, Verbum caro (aclum
est
Goierunl in unum naturae, mansitque unio absque ulla confusione.
& . , ' \ *
I X . Ad salvandum venerat; sed niori quoque i l ijv ; - lum oportebat. At ulraque lia?c, quonam pactoficri
* .
poterant ? Purus bomo salvare non poleral : Deus
; , - C solus mori nequibat. Quid igitur? Ipse Deus exsir
* \ , , .
slens, pempe Emmanucl, hoino factus est; cl id
quideiu quod crat, saluteni conlulil : qued vero
, - factum esl, passiones ac morlem subiit. Quocirca
puxv, * * , ,
cum ecclesia syoagogani cerneret spinis illum coro , >
nasse, lugens taiitum facinus, aiebat: FHia Weru . \ $alem, egredimini, et videle coronam qua coronavk
, \ eum mater sua . Ipsc namque spineam coronain
, \ \ gestavit
spinarumque dissoivii seuientiara .
* , \ Ipse in sinu Palris , atque in ulero malri. Jpsc
* 6 - in ulnis matris, el supra venlorum pennas iocc, * dens . lpse in coelis ab angelis adorabalur, atque
*\ , \ interris comrauni cum publicanis meusa discum ^ , \ bebat . Ipsum in quem nec scrapbira audebaiu
, \ aspicere, Pilatus interrogabai, servus colapbis c x , \ D debat , et crealura borrebat : cruci afligebatur^
, \ ^ , \ nec tbronum glorise deserebal; sepulcro claudeba& * , \ iur, el coelum pellis instar exlendebat : intcr
.
morluos repulabatur, et despoliabat infernum - .
bic, scductor calumnia vocabalur , illicque sanctus "gloriosc prdicabatur(2l).
_
Luc. i , 79.
Coloss i,13.
Isa. Lvin, 1. " Psafc L V I I I .
Psal. cxvii, 26.
Epbes. v, 8.
Gcn. , 18.
Joan. i , 18
Joan. xix, 2.
Canl. , H . Joan.
Psal. cxvn, 27.
Joan. i , 14.
Matlb. ,, 52i
ibid. 63.
Psal. cm, 2.
Psal. C I I I , 3.
M a U h . ix, 10. ** Joan. xvm, 33.
* U a . v i , 3 .
buat. Qtia Deus, erai cum ilaj-ki j i u i a aiigeli ver(20) Illud quidem obumbravit ei; hoc ex ea carbuin, Dominut tecum, aniequam etiam incarnarenem assumpsit. O
. AiTerl Riccardus variaoles mul- t u r ; ipseque ei oburnbravit, ul sina ardore concui i s leclioncs; sed ego hanc Regii codicis vice om- piscentiae conciperelipsum; ulhomo, cariiem ex ea.
sumpsit. Sic paulo inferius : , *
ainm arbitror ac probatissimam : cui simile est,
quod superius posuit, , \ , Quod erat,.\a esl, Deus, salutim
; . U l ubique quod est Dei ac coninlii; quod facium esl, id est, bomo, mortem
subiil.
qiiod hominis, in eodem Domiuo Jesu ac Filio di(2f) tllic sanclus glorio&e ptivdicabatur. Uunc lOr
t u n g u a l , ac cniqnoraiioni, quue sunt propria, i r i ,ft

1 1

1 8

4 I

4 1

41

4e

4 T

1 1

1 4

, T

4 0

4 i

4 1

4 1

091

S. PROCLI CP. EPISCOPl

. mysleritini! Mir.icula video, el Dlvinitatem V. Q ! , \ pnrdico: passioiie cema, nec biimanhateni mficior.
, \
Ceierum Eromanucl, naturae quidem portas ape- . ' ,
ruit ul homo ( 2 i ) ; virgimtalis aiitem claustra non

\iolavit neque pcrrupk, ut Deus: quin ila ex ulero est
^ ' ;
egressus, sicuii perauremesl ingrcsstis : ita nalus,
, " ,
sicut conccpius. Ingressus est sine passione; egres- . " , ) (24)
8us est absque ulla corruptione, juxta quod ait
,
propbela Ezecbiel: ConOertii me, inquil, Dominus ad
, \. ]
tiam portce sanctuarii exterions qnm respicicbat ad
,
vrienlem; et hocc clausa eral.Eidixil
ad me Donii , .
iim : Fili hominis, portahwc clatisa eril el non ape ,
rielnr; et nullu* tramxel per eam; sed tolus Domi

nu$ Deus hrael ; ipse ingredietur et egredielur, el
. ,
erit porta clausa .
En aperle declaralam sanctam
,
9

Dei genilricera Maiiam. Dirimalur ergo omniscon- R .

;
.
iradictio, ac Scripturarum doctrina illuslrcmur;
, \ ,
quo et coelorum consequamur regnum in Cbrislo,
\ ,
cui gloria in ssecula sirculorum, Amen.
. .
(25) ORATIO .
De incarnalione Domitii noslri Jesu Chritli,
infusorm.

'.
et de

,
.

I . Pulcbra quidem est psalmorum l y r a ; divinilns

'.
iiispirata Spirilus cilbara; jucuudum parilcr ac ter- *
$ * \ ,
rtbile est propbetiae canticura; satubre semperpsalinoriim ir.elos, melleo concentu suo periurbalos . "
, \
aflcelus sedans. Uti enim falx ad spinas habel, sic
. *
el psalinus habet ad irisliliam. Psalnius namque
canore modulatus, animi segritudincs amputat; Q moeroTem padicitus exsctndit ; perlurbationes ab "
slergit; luclussedal; solliciludines cural; dolorc

*
fatigatos recreal; peccatores ad compimclioneui
* * ^
exsfimulat; ad pietalem excitat; deserla, urbium
*
freqifentta auget; urbes compohil; monasteHa con
flat; virginitatem documenlo tradit; mansueludi- -
nem edocet; charitatem sancit; patipertatis studium
bealum prsedical; ad patienliam comparat; in coe- "
*
him sublimes (ollit; Ecctesiam frequenli liominutn
, '
eonventu opplet; sacerdoieni 9anctnm eflicit; fugat
,
dyeroones; futura propbelat; niysteria prtenuntiat;

. >
Trinilalem proraulgat, dicens : Dixit Dominus Do ,
mino meo, Sede dextri* mti$, donec ponam initni. \
cot tuos $cabellutn pedum tuotum . Conscssorem
Filium pnedicavit : non ignominioso minislri no- D , , miiie Unigenitum notavit. Quam sane ob causarn , , nuper beatus David, indefaligabilem decanians na- , , 4t

Eaecb. XLIV, 1, 2.

Peal. cix, 5.

ruin affert Damascenus epislola De trisagio, quem

Tbeopascbitae objicerent, aliter legcntes ac habeant modo codices: nempe ter repetilam vocem
* ut neque illa littera improbanda sit, sed
tluntaxat haereticorum malus usus, ac quod vellent,
ita in Filium referri hoc canticum , ul non etiam
referatur in Patrem et Spiritumsaiictum; quod falsum liquet ex aliis aliisque locis Scripturao, quibus
alia aliaque persona apparuisse dicilur.
(22) Aperui, ut homo. Sic ipse exposuerim : ut
spectala quidero naturx humanse condiiione, Do-

mintis vnlvam aperturus esset; al non lamen aperuerit polcnlia deiiatis , ad quain claustra ipsa
perindc babenl ac si aperta essenl : quae esl eliam
exposilio Ampbilocbii.
(25) Edidit Riccardas ex antiqaoCryptaferralensi
rodice. stilo scommatico ac poleinico in Judaeos, sive
eiiam Judxorum iiomiiie in asseclas Nesiorianos :
lotam Pr^cli, ut paiet ex crebro usu vocis
ei , quem sanctus EpbnBoiius
apud Pbolium ipsi tribuit.
(24) Leg. cum aliis ;.

605

DE lNCARNAT^GNE DOKLU

ftH

; , , twram, omnipoUnlem subsiaotiam, insuperabilem

* ,
oluulaiein, eelereuv graiiam , wiaple auctoriiale
.

condrtorein, sul juris Filium, Deutn nullius d i , \ , \ ,

lioni subjeeluin Dominuiii nulliu& imperio manci
patura, claro praeconio dicebat : Quam tnagmfi * cala sunl opera tua, Dominel omniain sapigniia
* *
feci&ti Conlundanlur Ariit* et Eunoinius, Mace
doniusque el Neslorius, quadrijugis diaboli currus,
*

, baeresuni scopuli, blaspJiemiarum cautes , anima! .
\ rum naufragia, impielatis subdola saxa, Trinitatis
, - roali pensilalores : audiant Davidem dicenlem :
. \ ,
Quam magnificala tunt opera tua, Domine l omtda
in tapientia fecisli. David opera magniiicat; blas, \ * pbeiuique, creatoris glorise delrabunt. Omuia nam .
que Cbrisli Domini opera, mira plane sunl acnova:
giquidem Dei Verbi sunt prodigia; eaque, u l et linguam quaniumcunque expediUm superent, el condiioris poienliam exprimant.
'. . - II Oainia in sapienlia fecit Dominus. nibilo
, \
angelos produxil : annuii, et creatura nibU morata
* ,
adfuil; jussit, et lux e tenebris eluxit. CcEliim sicut
, \ * cameram firmavil"; lerrain aulem ab alto direm ,
piam gurgile extraxit. Solem lanquam gponsum
,
eaornavit " ; lunam vero utilitalis ergo variala
,
nulatioue eflormavil. Stellarum multiludinem ex
\ luce fabricavil; pugnaciumque elementorum con * [, *] cordlam donavil. Ignera tcmperat aqua (25); lerrce
, \ \
isccribus scaluriunt flumina : aer gravia elcvat;
, . conlrariaque ac pugnaiilia, ejus ars muluo amici . , , \
liie foedtire copulavit. Pandain mysleriiim. Deus
*
cntn esset, in terris visus est ; ac per Virginem
, \
eo advcnit, ubi jam aderal; nihil parlu diminutua

esi; nec editio increalam naturam quidquam imnm8 i

, \ > C
. ,
* *
*
. ,
, \ , \
. *
*
.
, , \
* ,
,
.

tavit, sed creala forma creatorcm formavit, ac eum

qui capi non potesl, mundus indutum carne cepil ac
comprehendit. Factus homo sinepeecato , pcr l i gtium bumanam naturain a peccato liberavit; per sepulcruminteremil morlem; per conlumeHam gloriaia
caplavit : in flumine, lavacri sacramentum adumbravil. Cbrislum potro Dcum esse, suo modo lestiinonio (26), mare el venli daemonesque comproba*
runl. Nam maris quidem procella
sopiebalur ;
venlorum impelus sedabatur, daemonesque invisibili ralione excruciabantur * . Elementa ejus qui
aderal polenliam conleslalam reddebant, quod euni
timuerinl, de quo propbeta in Psalmis clara voce
dicebat : Viderunt te aquce, Deu$ et limuerunl * .
I I I . Yere omnia in sapienlia fecit Dominus. Muia
. "
, , " siquiclemcuraessetcrealura, linguam eilargilus*ist,
w

8 1

Psal. cm, 2 i .
Isa. XL, 22.
Psal. xvin, 6.
2 3 ; Luc. v m , 25. " Psal. LXXVI, 17.
(25) Ignem temperat aqua. Hand ditbium desider a r i vocem aliquam;nec enim duae illje voces, ,
ftic absolule cobuerent; nec quis faciio. possit
sanare locura absque novo codice.
(26) Suo modo leUimonio, .
Beiie Riccardus futurum , mutavil prselerito. Porro tudical Proclus, paulo ante leclum
fuisse Evangelium Malib. , 25, ive Luc. vm, 23,
de sedata maris lempcstate ac cxpulsis dicmonibus : ut hoc indicio baberi possit ccrimn lcmpus

* Bar. m , 58.

Hebr. iv, 15.

Maith. vni,

habitaB hujus oralionis ; nona sciiicet dominiea ab^

indictione, qua eliam exslal Ceramei bomilia. L i quel vero ex his et s i m i l i b u s , ut non csset uiiius
Ecclesi;u Hierosolymifan^ tradilio, ut posl lecltim
Evangelium inter Missanun solemnia haberclur
concio; quo Waslelius argdmenlo binc inde monumenla Cbrysostomo inscripta , Joaniii suo a<*.
Ilierosolymitano IUUUS solida verilale nililur u^serere.

m
S. PROCL! CP. EPISCOPI
C96
nempehouiinero; proioplaeti aterom, terrac virginis \ ,
pulverem effecit. Quemadraodum enim in utero de~ . "
miititur semen; eflQngiiur corpus; informatur l u - *

l u m ; animalur caro; constituitur animal;exsilit qui
est ad imaginem(27); partlur ralio; manetque nibilo- $ ' 6
minus testis expers efformatio, ac generaiio inex- , \ ,
plicabilis : sic io proloplasto Adam, pro malrice, \ \
\ , \
dhrin fuerunl manus; pro semine, terrenus pulvis; pro mensibas, conditoris aeternitas; pro dolo- , ,
ribus, fictoris impatibililas; pro partti, divina i n - * \ , \ ,
sufllatio; pro lacte, paradisi fons ; pro alimenlo,
mensa nullo labore comparaia; pro forma, prin- , \ ,
cipis exemplaris imagu; pro digniiate, immurlalilas \ ,
per gratiam ; pro subdilis, una cum eo flctum ani- \ , *
nial. Ac parlus quidem, qualis erat formaiio, ex- \ , .
utitil; euinque molestia nulla violavil aut infecit. ,
Erubescant Judaei, qui virginalem partum inscctan- . ,
tur ac irrident, dicentes : Si virgo peperil, nequa- ,
quam virgo permansit. Miser ac infelix : Adam in , . " \
mundum productus est, nec ulla raolestia aut labes , , \
"
effornialum iiifech : Deoque carne nalo, parlus corruptionem susiinere debuerit? Idcirco enim Chri- , \ ;
stus Dominus secundus Adam secundum carnem \ '
dictus est quouiam is qui praecessit, primus Adam " Cbristi Domini figura fiiit. Nimirum lutum adum- .
. " ,
bravit figulum. Adamum autem Chrisii flguram

gessisse, audi ex bealo Paulo dicente : Reynavit
, mor$ ab Adam usque ad Moysen, etiam in eos qui

,
non peccaverunt in similitudinem prmvaricationis
Adce; qui est forma luturi . Quemadmodum vero . \
Adamus, Christi Domini figura fuerit secundum ^ , *
, ,
caruem, accipe. Servus, naturae principium (28);
Dominus interminabilis principium vilae. Efforma- .
, , .
runtillum divina* manus; hic, quanovil ipse ra' , .
lioae, carnem sibi adjunxit. Ille ad imaginem factus
est; hic ipsa est increala imago. Ille per insuflla- * .

tionem animatus est; bic in servi forma visus est.
Illius domus est paradisus; bujus, coelura sedes . ,
est. Ule lingua est creaturae; hic, capul Ecclesiae. . llle tnanum in arborem extendit, mortemque de- , \
cerpsil
bic manus in cruce expandit, niun- , \ " ,
duraque in ulnasaccepil: ac claraat in Evangeliis :
.
Cum exaltatus [uero, omnia traham ad me ipsum
Ille mulierem habnit insidiatricem; bic in Ihala- . '
uiiim babuit Virginem. Adamo dornucnli adempta , ,
, \
fuit costa , atque exea aedificata mulier, nec quid ,
quara Adamo defuit; Cbrisio carne cruciflxo aiqne
M

Roin. , U .

- Gen. , 6.

-* Joan. , 34.

(27) Exsilit qui eit ad imaginem, $ *

lpsenimirum animus; quod sequemi membro magis explicat, ratio parl*
tur. Fuit forle in ea opinione, ut anima ralionalis
ac , vere exirel ac educeretur e materia sic
disposila, a qua nec alii quidam sequales abborruer u n i : quanquam fuiltandeoi abEcclesiaproscripla.
Non licet, aut Ubet alias opiniones quas subinde
Proclus indicat, adnolare, in quibus prseserlim n i hil est periculi, tametsi eet ailquid novi, ac a nostroraro ac modernorum philosopbia abhorrentis,
ut paulo anle, dc formaliuuc slellaruui ex luminc.

Gen. , 2 1 .

(28) Naturv principium, . Nibil his

Procli clarius. Frosequitur enim, quibus convenit
Adamum inter et Chrisium, ut ille bujus flgura
fuit : quare valde ridicula Riccardi conjeclura, ut
loco , sit legendnm pro naturw,
corruptionis; alque ab eo auclor (hristi ac Adami
comparationem inchoaverit, in quo illi maxime v i denlur conlrarii. Adamus ergo naiurae pnDcipium
ut caput generis; eoque figura Gbrinti, qui princiium est ac auclor vilse anernae, caput ipse pratcstinatorum.

6>7

ORATIO l)E INCARNATIONE DOMINI.

C98

, \ -
.
'. , ,
, \ .
, , \
, \
* \
, ;
'
* , ,
\ \
* , \
*
, \ *

sepulto, ejus sanguine redempla fuitEcclesia; passio

lamen haudquaqiiam ejus Divinitaiem teligil.
1Y. Verum invcsligandum esl, cur non vigilanlc
Adamo, sed dormiente, cosia ei ablaia sil, ac ex
ea aedificata mulier? Nonne saliuserat ac commodius, eo pervigile fieri, ul formationis teslis foret,
artisque admiraiione defixus, conditoris sapientiam
summis laudjbus celebraret : ut nimiruni ex luto
facli essenl nervi carnesque, ac apla illa ossium
compago pilorumque tenuitas? Yerutn non permisil
Deus ila fieri duplici ex causa : primo, ne cui costa
adimebatur iudolesceret, alque indolescens mulierem odio baberet, fieretqtie ei invisa, qux gentilis
ac agnata esset. Tum vero, quod sublimius est ac
divinius : Noverat Deus bominem esse aninial puOJV \ , - gnacis coutenliouis acerrinie cupidum, ac statitn
, ,
formalum, sui jurig ac poteslatis fuiurum : quo *
circa, ne Dei ipsum partum curiose nimis perscru , ,
tari inciperet, immittit ei somnum, quo quasi ireuo

audaciara compescerel; vix non talia ad eum di. ,
cens : Si agnalae forruaiionem miiiime licuil con, ;
spexisse, nc presuinas ineffabilcm Dei potenliam
incomprehensibilemque generalionem curiose investigare. Non potes perspicere aninio, qua bonib
ratione generetur : divinaeque incarnationis mysteriura rimari poteris ac intelligcre?
E \ ' , \
V. Caeterum coarctari vos video: proinde satins
* ,
forcl hic sermoncm abrumpcre. A l si vim faciiis,
,
cum coelorum regnum eorum sil qui vim faciunt
.
dictis aliquid addaio. Verisimile plane est adessc
, \
hicaliquem Judseum, alque in vineahristi, Judai , \
cam delilescere vulpem; atque adeo dimissa con , \ cione foris constituium, coeplurum sermones joco
, \ , \, cavillari, taliaque effulire : U l quid, Cbrisliani,
, \ nova baecdesignaiis, quaeve demonslrari ac probari
; \ ; baudquaquam possunt, tumide lemereque jactatis?
, .
Deusne in terris aliquando visus esl? Nunquam
, * \ sane, nisi lempore duntaxat Moysis. Atqui ne tuuc
,
quidem, Judsee, visus esl : bujusque rei tcsis

, esto idera ipse Moyses, qui sic ait : Allende tibi ipsi,
*
el coliigendo conferes in corde tuo omnia verba qucc
, viderunl oculi tui : etea docebis filios tuos, et filios

, pUorum tuorum. Recordare diei Domini Dei lui, diei

,
concionis, quando locutus esl Dominus ad me dicens :
, *
,

Convoca ad me poputum, ei audianl vocem meam,

1

k t

' ,
el docebunt filiotsuos. Et accessislis, el stelisiis sub
. ,

monte Sinai: el mons conflagrabat igni usqtte ad cvlum : et audistis vocem Domini Dei vetlri de medio

ignis. Vocem verborum audistis, et simililudinem

*
non vidistis " . Quid ergo te vidisse jacias, quae nou
,
. aspectasli? Quid hoc igitur, inquit, niibi ing<ris?
, ; potuisse scilicet mulierem Deum generare? Ad id
, \, , plane respondeo, me quidem nequaquaiii dixisse,
ulique
; Muherem generare potuisse Deum, sed
Deum incarnatum a muliere gcnerari; siquidem
, '
omnia et possibilia s u n t . At ccrte, Judaee, i
\
meis verbis fidem non babes, revererc libros pro . " , ,
pbetarum ; ittis incumbe, loluraquedivinum mysio
%\ ,
l i u m in eis exaratum vide : universuro illic Virgi , \ k%

Malth. , 12.

4 1

Deut. IY, 9-12.

" Matlh. xix, 26.

699

S. PROCLl CP. EPISCOPI

nis miraculum adumbratumccrne. Ail namque pro-

plieia : />: die dicit Dominus omnipotens ( propheliam prius referam : deinde vcro iiiterprelaiion e n i addam) : In die illa dicit Dominus omnipotens,
advocabit homo proximum suum subter vitem suam,
et iubier ficum stiam
converlil me (29), inquif,
angelus qui loquebalur in me: et suscitavit me, sicut
tuscilari solet homo de somno uo, et dixil ad me :
Quid tu vides? Et dixi : Vtdi, et ecce candelabrum
aurenm lolum, ei lampas supcr ipsum, el seplem lucerntt, et seplem infusoria, et duce olivcu desuper. Et
inlerrogavi angelum, el dixi : Quid sunt li<xc, Domine? Et dixit mihi: Non cognoscis quid sunl Iwcf
El dixi: Non, Domine. Et respondil angelut qui loquebalur in me, et dixil : Hic est Sermo Domini

700

*
. \

, \
. ,
,



. , ,
, , cv


;
"
, ,
, , )
,
. )

,
*
9

altiludo dhitiarum cum sapienlia tum scientia , ; ' icn

Dei M Legimus propueiiam, interprelalionem ad;
, -
jungaraus.
,
. " [] , , ! '
, .
CT-
V I . die dicit Dominus omnipotens. ln qua
. , ;
die, propbela ? ln die incarnationis, quando Virgo
< celi quamdam speciem pr&tulil : quando ex uiero ,
prosilieruni radii : quando sol incarnatus e raa
irice prorupit: quando lux bumanam liguram i n '
duit : quando parlus ejus qui nascebalur, non i n i - ,
lium, sed ortus fuil. El converlil me, inquil, angelus , ' .
, ,
qiii loquebatur in me : et suscitavit me, sicut quando , ,
homo excilatur somno suo. Quisnam angelus?ls
&
qui laeta fauslaque annuntiavit Mariae. Quis som- C . ; .
nus? Legis lenipus. Quandoquidem ut in somno
; . "
palpebra? pupulas oblegnnl, ila legis lempore vela- ,
men cor obtexeral. dixit ad me : Quid tu vides ? *. sUev
El dixi: Vidi, ei ecce tandelabrum aureum totum. * ;

,
Quid esl ergo illud candelabrum ? Sancla Maria. * .
Cur aulem candelabrum? Quia immaleriale lumen,
; . ;

ncmpe Deum incarnalum, portavil. Ut quid vero . &
aureum tolum ? Quia cliam post partum virgo per- ; \ .
mansil. A i l nainque : Porta haec clausa erit. Non '

apcrielur, et nullus transibit per eam, quoniam Do- ,
,
tniiius Deus Israel solus transibit per eam: el erit

clnusa, quomam princeps el egredielur, el [orespost

* ,

ciaudet". Uterum aulem porlam vocari, testalur

Jobdicens : Cur non conclusit porlas uteri tnei**?
. " ,
Et sicut candelabrum non esi lucis causa, seJ lu- ^ '
cis veliiculum : ila cliain virgo non esl ipsa Deus,
;
sed Dei templum. El lampas, iuquit, tuper ipsufn.
, , \ ,
<Juidnam est lampas? Deus Verbum incarnaluti),
, . ,
iumen orbis lerrse, is qui dicit.
Egosumluxmundi .
\, . ; Sicul autem iu lainpade materia flammam excipii,
\ , ,
iia in mysterio ac incarnaiione Deus servi fonnam
. \
s.iscepii. Et (|iiemadmodum lampas splendorem ex
, allo demittil, ila Dominus e coelis in terram ve . \
V

so

** Zach. , 10.
Joan. , 12.

* Zach. , 1-6.'

" Rora. x i , 53.

(29) El convertil me, . Veiut stilil,

iraxilque ad speciaculum ac visionem. Decsl illud
pronoiucn in LXX ubi redditur, reversus ett,

Ezech. XLIV, 2, 3.

Job ,

etc. Posset reddi : et accurrit angelus, elc. GenMnus Hervelus etiam reddit, et converiil me, bi
stionibus Anaslasii Nicaeiii.

701

ORATiO DE INCARNATIONE DOMINT.

702

, nit. Qtiocirca etinm clamalial propbela : Per viscera

.
misericordiceDeinostri,in
quibus vi&itavii nos Oriens
\ /
ex alio .
,

.
e i

V. , \, ,
. ? ;
. ; *
,
. \ " (30),
. . "
, . ,
\ "
, ,
, . ,

V I I . E l lampas, inqtiil, de&tiper, el septem / M cernat. Ecquid septem inceriia*? Peculiares tolidcm
leges. unde id constal? Nimirum quia ail David :
Lucerna pedibus meis, lcx iva, et lumen semilis
meis'*. Satomon iiem : Lucerna mnndatum legis,et
lux *. Hic iiaq-ie seplem leges signat proplieia.
Qnod aulem fneriiit septem leges, audi. Priina lex,
est natnralis insita, dc qua ait Paulus : Cum enini
gentes qwc legem non habent, naturaliter ea quce. legis sunt faeiunt ejusmodi legem non habenles, ipsi
* - sibi sunt lex .
Secunda lex, est aspeclabilis
, .
quem enmi lex prsedical condilorem, bunc aspecius
,

,
per creaiuras aslruil ac probat. nagniiudine
* .
enim et specie crtaturarum. pcrproporlionem, earum
, \ \ $
creator compiciuir**. Teriia lex, est mandatuni de
* " ,
ligno : ac Paulus apostotus alta voce praulical:
, , . , Itaque lex quidem sancta, el manJalum sanctum, et
\ , . , \ justum, et bonum**. Quarta lcx est lempore Noc,
*6, . ", in nube (31). Quinta letnpore Abrabami, de cir. , \
cuincisione. Sexla, lex scripta. Scplima, grati.
,

Quod autein eiiam gratia legem babeal, audi rur\ ,

Bum P.vulum dicenlcm : Aller alleriu* onera portaie,

.
et sicadimplebitit legem Chrhti". Isaiaseliam ail :

,
De Sion exibil lex, el Verbum Domini de Hijrusa.

lem**. Cnm ilaque bic scptem Inccrnas dicit.
. C seplein intelligit leges. Nain quia Cbristus venit,
,
ut adimplercl nniversas leges, j'ix!a q-iod ai( bea * ' - tns Paulue : Plenitndo legh Chrittusad jttstitiam***. ,
idcirco sepiem Icges, septem vocavil lucernas.
. \ ;
Qtiidnam vero sunt seplem infusoria ? -Septem Spi . ;
riius dona. Unde id liqtiel? Quia dicil Isaias : Egre

dietur virga de radice Je&ze, et flo$ de radice asceu,
[ >] ,

det : ei requiescet super eum Spiriius Domini; spi.

' ,

lilus sapieniiw ei intelleclus; spiritus comilii el for'

titudinis, spiriius ndenlioe et pietalis, el replebit eum

*
.

spirilus limorh Domini* . Et sepleni iitfusoria; el

duce olivce desuper. Ecqu&nam ducc olivce? Duo le,

. stamenla. Quam ob causam vcro ba?c vocavii oli; . \
vas? Quia sicut oliva scmper virenlia servat folia :
; - ^ ila et duo tcsiamenta scmpilerna proferuni de
,
Cbrtsto leslimonia.
.
VIII. El inlerrogavi angelum, el dixi : Quid sunt
'. ,
luvc ? El dixit angetus : Non cognoscis quid tunt
; *
htvc? Et dixi ; Minime, Domine. Quid ais, pro ; , . ,
pbela? Tu dicis : Vidi candelabrum, el lampadem.
u ; , ,

el. lucernas, et infusoria. Ul quid ergo ipsa quae v i ,

, .

O J V & ; * , \
d s l i , inlcrrogas? Ulique : linaginem eiiiiu videbam,
, . "
inquit, et iniraculum perscrulabar. U l cnini i i qm
9

V!l

" Prov. v i . 2 J . " Rom. , U .

Luc. i . 78. " Psal. CXVIII, 105.
it.
Galal. v i , t.
lsa. n , 3. Uom. x, 4. Isa. x i , 1-5.
w

Sap.

xiii, 5.

i f

Rom.

(50) Leg. , juxla LXX.

(31) /n nube. In qua nimirum Dcus posilum vo-

luit symbolum olementi.T, et ul dcinccps mundus^

non essel periiurus simili aquarum diluvio.

703

S. PROCLI CP. EPISCOP!

mare navigant, quamvis ipsum pelagtis iniueantur, ,

baud tamen ad ima delilcsccntem margaritaui ccrn u n t : ita etiam prophela cxlimam quidem iniagineni ceruebal, arcanum vero cxquirebat mysterium.
Idcirco ail : El interrogavi angelum, et dixi: Quid
sunt hwc? Ecquid tandem angelus? Non ait vidisse
candelabrum, cl lampadem, lucernasque, el infusoria : sed misso aenigmale, aperil miraculum, edicilque : llic est Sermo Domini. Filque angelus
evaugelista : jubens enim valere symbola visui proposila, miraculum praedical, ailque : Hic esl Scrmo
Domini. Quid ais, angele? Oslendisti vasa, el
Verbum evangelizas? Ulique; nam aenigma esl quod
speciatur, gratiaque myslerium. Quia enim Domiinis Deus de Virgine nascilurus eral secunduni
carncm ac humanam formara acceplurus, proque '
sua incarnandus voluntale : criminaturt ?ero erant
Judici miraculum, ac diciuri : Quonam pacio Dei
Verbum, Verbum qtiod erat in principio, Verbum
quod erat apud Deum*\ potuil in bumana forma
nasci, ct ex suo flgmenlo carnem sumere? ut ergo
Judxoruw ora obstrueret, oslendil propbeUe, pro
Virgine, caudelabrum; iufusoria pro donis; pro
testameniis olivas, pro Salvatore lampadem. Quod
autem propheUe lampadein appellaverint Dotninuro
Cbrislum , incarnatum, inquam, Verbum , Deum
uon mutaium, ex Isaia aceipe, cum a i t : Exsultet
anima mea in Domino; induil enim me vestimenf
talntis el tunica toliltoe : sicut spomo circumposuit
milii mitram, et sicut spomam ornavit me mundo;
el sicut lerram efferentem florem eutim, et $icut
hortui semina sua tic germinare faciet Dominu$
justitiam et exsutlationem coram unirersis gentibu$ . Propter Sion non tacebo, et propter Uierusalem non reltnquam, donec egredialur ul Ittmen
ttitia mea; salulare autem meum ut lampas aceendeiur
Ipsi gloria ct imperiura et bonor, una cum
Palre, siiuulque Spiritu sancto/nunc et semper, et
in saxula sasculoruni. Amen.
{

%%

ORATIO I I I (32).
De Incarnaltone

Domini notlri Jesu

704

, * \
, \ .
, '

; ;
, \ , \ ' , ,
. \
\ ,
, * .
, ; , \ ; , \
.
, \
; , \
, \ *
, ,
, ,
*,
,
\ , \
, * \ ,
\ , . \

, ,
,
ij

,
*




*
,
.

,
* .

\ \ \
, \,
. .

(33).

Chritli.

I . Crebra caque diversa celebriUlum solemnia

bumanam exhilaranl vitam, dum feslorum dierura
recursu, tristem aerumnosae bujus vilae molesiiam
iu voluplalem convertunt. Ut enim adversis tempeslatibus acti, Irajecto infesti maris aestu, portubus gaudent tanqtiain fidissimo vitae sinu : sic
post mullas ncgoliorum molesiias cum ferialur
homo, celebriiate lanquam curarum rcquie ae securiiatis maire gaudet. Feslus namque dies, molestiarum et oblivio; curarum sommis; gaudii
" Joan. i , i . Isa. L X I , 10, I I , sec. L X X .

(32) Hanc quoque babuit idcra Riccardus ex

eadem (>yptaeferr&trinsi bibliotheca : opu sane,
(juanquani brcve, Procli vena ac ingenio digniim.
IIUIM ai babtiissc illam allero dic a Chrisli nalalitiorum fcsto die : qnac forlc ralio fuil, ut poliis

'. \ ,
. " ( , '

,
. *
, , ,
, , ,
Isa.

LXII, 1.

inscripta sii D$ Incarnatione, quam tn fe*t*m nataiis Domini.

(33) Golum. codcx, 1%
.

70C

ORATIO OE INCARNATIONE DOMINI.

706

, , , seges ; laetili concilialio; precationis tempus;

*\ . \ ;
pauperum messis; ecclesiarum ornaiua; urbium
,
celebris convenlus; iiiimiciti exitium; amkitia?
', ,
ortus; in lenra coelum. Quid vero mulla prosequor?

.
Est feetus dies rcsurreciionis fructus, juxta quod
ail prophela: Celebra, Juda, feslivitates tuas: Ascendit enim e terra, insufflans in faciem tuam " (35).
B. At sane inuitae quidem sunt, uti dicebam,
'. " , ,
solemues celebritates; non tamen aequalia suni fe* .
, ! riarum lucra. Aliae quippe a Deo sunt constiimae :
. \ , alise a diabolo illatae : proinde eliam, harum q u i \
d*m alia in animarum jacturam verluntur; aliae
.
venlris salietatem minislranl; aliae denique, bu" ' mano generi saltitem negolianlur. Puta, genles sua
,
festa colunt; verum turpiier affeclus deificanles ac
. * vilia, turpiludinia inde ccenum hanriunt ac sibi
,
asciscunt. Jud&i qtioque dies festos agimi; sed
. , venlrero deum ciirumferutit, feriasque posl saiie \ - latem peccalorum causas reddunt. deserlo fe * , slum actitantes dieni, auream imaginem adora . " \,
r u n i " : ad liles et conlentiones jejunabanl :
\ , \ .
Hierosolymis festum dtero celebraniee, crucem ad , \ versus Dominum compegeruiH. Judaica fesla!
\ . quonim et hilaritas error, et deliciae caedes. A i
, Christianorum solcmnia (36) divina sunt el admirabilia, vercque fontes ac tbesauri sabilis. Nam
. ' , \
. - prima noslra celebritas, Dei ad homines advtn um
, \ , \ praedicat. Quae vero banc sequitpr, aquamm sanctiflcalionem ac baptismatis vulvam graphice expri , \
. , m i i . Tertia, morlis interitum ac Iropaeum crucis,
, \ - g resurrectionisque donum, ac quo palribus parta est
. , \ liberlas, laelo faustoque nunlio indicat. Quarla,
.
primitiarum nostrarum in ccclos ascensum, eanuu/>\
que a dextris consessum clamat. Quinla, Spiritus
.
sancti descensum ac sexcenlos gratiarum imbres
ceu tuke prseconio alte intonat. Ha?c solemnia sunt quae fccil Dominus : Exsultemus, et laetemur in
eis .
I I I . Quid enim ulique, in ea quam beslerna die
\ (35;
peregimus solemniiate, non adinirabile ac novuin,
\ , ,
\ ; bonoreque ac gloria plenuna ? quod namqtie iliud
beslernae fesliviiatis miraculum? Verum, obsecro,
; , ,
cum mdulgenlia audile. Lutea enim lingua esl quac

Dei iuysleria iraducereaudet ac aggredilur explicaie.
. ;
(Juodnam illud ilaque beslernae soleiriniialis est
\
- D miraculum ? Nimirum divinitatis et bumanitati3
* , \
inexplicabile mysterium; nullis parlus sordibus
*
inquinala proles; incarnalio, nulla eum passione
, *
informans, qui nullam formam aul Oguram ad, \ m i t t a t : parlns admirabilis (37): Nati principium,
7

4.Nah.

, 45; u , 1.

" Exod. xxxn, 1 sqq.

" lsa. L V I I I , 4.

(34) Leg. .
(35) lnsufflans in faciem tuam. Allusio est ad i n suQlationem qua Deus bomini animam indidit : vcl
eiiam ad dominicam illam in discipulos (Joan. xx,
2 2 ) . Idem enim et naturae primum, el graliae posiea
insufllavit Spirilum; ipse qui e terra ascendit, ac
r e s u n e x i l , nostrae primitiae ac auctor resurrectioois. Etiam Cyriilus in ISahum u , explicat de resurreciione : el Cbrysostoniui boui. ex deceui
Koaiae editis.

Psal. cxvn, 24.

(56) Chriilianorum soiemnia. Eodem fere modo

Aslerius feslum Kalendarum Iraducens, Cbrislianorum perrenset fesla, ac eorum raliones. Videndus iiem Cbrysosloinus in ^bilogonium, ac boiriil.
de Pcntecosl. apud Ducseum.
(57) Partus admirabilis, . Habenlur haec ac sequentia, usqtie ad illa verba, \
, in codice Gulumnensi Procli
nomiue, inler Patrum leslimonia de duabus naluris, ul rrferl Riccardus.

707

S. PROCLI CP. EPISCOPI

nec principiura : bumanitas quippe principium ba-

buil, riivinius vero aelerna est el sine principio.
Fonua forniam assumpsil, nec Triuilas in quaiernitatem excrevil. Duarum naluramm unio, ac
,unius Filii partus. Yerbi accarnis inconfu&a unio,
quique heri carne natus est, quod ex Patre, Deus;
quod ex me, homo est. plenum horrore ae miraculo sacrainenimn! Quis ivgem unquain vidit rei
babilu induium ? \ e l quis oculus universum comprehendil solem ? Quandonain vero caro secunduiii
subslaoliain Deo iiiimulabililer unita est, prailerquaiu lieri ? quando sancla quideui Yirgo suum
uierum commodavji (38): Verbum autem per aurem iusiliil; ac Spiriius sanclus vivum eilormavit
leinplum; Altissimus in servi se forniain exinanivit

; ac

dewum divinae istud diRpensalionis

708
a

- , \
\
, , \
. " \
!
; ;
* ,
; (40) *
"

. " !
! " \ "
1 " ,
! " ,

, ,
luyslcrium, ulcrus virginalis poriavil. ulerum
coelo lalioretn 1 prolcm salulis san inam alvum , ,
,
lmi ac figuli thalaaiuin ! feluui, luundi peccali
, ,
redcmpiionis pretium! myslerium, cujus moduui
cxplicare nequeo! partum, non qui iuitium ex- ,
sistenliae diviuae, aut uaturse mulaltonem, vel dinii- , , ,
nulionem poletiliae, aut denique separationem ab , \
,
atterno genilore, sed qui Dei ac carnis subslan , \ lialem uuionem ; naiivilatis benediciionem ; Dei ad \ -. \
ventum; miratulum a saeculo in Deo abscondilum;
, . .
nialediclionis solulioncra; condemnalionis eversionein; unius ejusdeuique Fifii aelernaiu exislcniiam, ac ejus ex Virgiue secuudum caraem gener.uionem; ac demum adoralionem quam omnis impendit creaiura, poptilo universo donavil, laHoque ac
fauslo gaudio annunliavil. Ipsi gloria et iiuperium, in saccula saeculorum. Amen.
(39) ORATIO IV.

ln natalem diem Domini noslri Jesu Cliristi.

'.

I . Prseclarum ac admirabile praesentis solemni

'.

Pbilipp. n, 7.

(58) Commodavit, . Communius scribitur

boc verbum , qiiou Dorica diatecto passim
nmluiur in . Putem tamen nibil bic Produm
Dorici affectasse, sed toium antiquarii esse, qtiod
paulo insoleniius videlur. Liquel enim ut plerique
scribendo lillcras souo allines, ac uec modo satis
dislinctas, confundant.
(59) Jam ediia fueralLugduni Batavorumex mendoso salis codice. Riccardus ex iriplici Romano
eonatus esl resliluere. Exslat Tbeodoli Ancyrani
Oraiio In Acl. iynodi EphesiniB, pag. 3, cap. 9,
siinili argumenlu, et eedetn fere ittilio, ut vel ejusdem oporieat esse, vel alterum alterum itmialum, ac
piie alleriu exordium oralionis exscripsisse. Gonjicil Ricranlus non esse eam oraiioiicm Tbeodoii,
sed solmn sequenlem, lum ex siyli diversitaie, uim
quia desiileratur illa in codice Bavarico; tum denique quia Epipbanius diaconus in vn synodo percensens bujus Tbeodoti opiiscula, eingutariler
noiniuat, \
. Verum argumenium boc levc admodum esl;
nam iisdcm ipsis Aetis, <. 12, babetur ejusdem
Tbeoiloti oralio alia , De dominica Incarnatione
babiia in die sancli Joannis evangelislae, cujus nibil
Epiplianius meminil. Sauclus quoque Nicepborus
advcrsut Iconomachos, lanquam ejus iiidubilaium
monumenium aflerl Orationem in tanctam Mariam
el Symeonem, oppouilque aliis incerLis, qnae iidem,
Tbcodoii Ancyrani nominc oppouebanl : quam
ipsam Epipbauius omisit : nisi Torte, el melius,

eas oinnes oraiiones comprehendit inier scriptas ad

Lauium adversus Nestoriwn torois sex : x quibus
verisimile est acceptas esse tres illaa in synodo
recitalas, qute vere tota; adversus Nestorium milit a m ; ut et quatii citai saitelus Nicepborus in Marium et Synieonem, quod relatum ab eo excerpluni
indicat. Putamque sex illos tomos illustre Juiese
Tbeodoti opus, ac apprime notum; reliquas vero
[uas percensel Epipbanius oraliones, singuiares
uisse traaalus, alia aliaque occasione babiios, ui
doclis ejusmodi episcupis iuoris erai. Quia vero in
Marianis sumus, libuit boc loco illud in Mariam
excerptum Tbeodoti producere, ex quo forle intcgra ipsa oratio aliquando aguosci polerit, ac Quandiu lotus ipseNicepborus non prodit.
\
"
, .
;
, ;
.
, '
^ . ;
' . ; ;
\ . $
, \
(40) Leg. .

l )

709

ORATIO IN NATALEM 1)1 EM DOMINl.

7*0

, - tatis argumenlum : preclarum quklem quod no , vam (41) hoitiinibus revexerit salulem; aduiirabile
.
autem, quod partus nalura leges eviceril. Nam
\ natura (42) quidem agnoscit puerperam ; at gralia,
, \ , , ptierperam pariter cffecit, ac cnstodivit virginem :
\ . "
exbibuilque malrem, nec quidquam integriialem
! " ; kesil. 0 terram non satam, quae cadeslem fructum
" ,
prolutil! 0 Virginem, quae Adamo paradisum rese ! ravit! imo, quae ipso paradiso gloriosior exstiiii.
, . Nam paradisus quideni Dei culltira fnit; ba3C autciu
, \
Denm ipsnm carnis ratione cxcoluit. Agite huc

ilaque omnes, non quidem malris Dotnini nuptias
, \
cboreis ac iripudio celebraturi : virgo enim cst
. \ miptiarmn expers (43) ac omnino nupiiaruin ex -
sors : sed ejus iniitiplg partum honoribus pmse . - cultiri. Tamelsi enim innupta, mater eflecla esl,
.
ncc Umen esl cxperta vinim : ac neque ptier or , , \ pbanus invenitur, ac orbus palre. Agile, iutueainur
\ \
Virginis uleruin mundo ipso anipliorem : qnein
, \ . enim ille capere non poterat, hunc isie capiens

non arctalur : atque is qui et ipsam genitricem
, - cvm universis aliis manu porlal, idem ipse in
, \ . utero ab ea portaiiix. Agite, videamus non excisum
,
lapidein
in virginali geslatiHTi uleri lunica ac
, - ventris aranea, ncc quidquaiii lsedcnlcm naturam,
\ , sed mundum fulcientctn. Agile, navis mare perva*
. , gantis * viamocalos fugietuem conspiciamus; qm*
\ , \* nimirnm aucloreni mali profundo nierserit; pri .
inum vero formaluin hominem expiscaia, ex iiuo
, , gurgite cxtraxeril: cujus el higrcssus admirabiiis
.
C sit, el egressus ineffabilis. Agile, spirilalem aspe8

cienius serpentein sermones cum Evae filia nriscentom , ac conltnnaciae libellum abroganlcm. AgUe
ipsam coniueamur divinitalis tuccm, quasi e pellucido corpore gralia? radios emUlenlem.
\ ,
I I . Accurranl mulieres, quod mulier non ntorlis
, .
arborem ostcndat, sed pariat frucUim vilse. Con, , \ curranl virgines, quod Virgo pepereril, nedum non
T i

Dan. n , 34.

Prov. xxx, 19.

8 1

Gen. , 1.

.
' . oraiione,
quam Theodoius Ancyrce episcopus composuit in
sanclam Dei Genilncem el Symeonem, apud saiicltnn
NiCt*pborum adversus lconomach. lib. u ) : Gaude
minimhm loci spalium, ejus (actum capax, qui
nullo potesl capi. Quit vero ejus nalivilaiem enarrare
poisil, qui ipsa uuiiquior generatione exstslil ? Quid D
proiequemur admiratioue, divinum ac ine/fabilem
feiurn, an inexplicabilem (eturam? Nequeuttt ea
termone comprehendi, quce vim lolam ralionii superant. Pion possunt intellectus vi circumsrribi ac definiri, quce excedunt intelligentiam. Tametsi enim
pielor malrem iicarnatwnis pingit. non tamen sermo
concepiwnh modum interpretari possil. Principtum
proli imponemust al non cotisUlit absque celerno.
jnfantem eum qui natus esl, dicemus ? ai anliauum
illum dierum auciurem ac catuam habei. Vincit
intewio quod dehinionis est; quodque incircum*
tcriplum, circumtcriptionem iramcendu. Ejusmodi
nobis bon Virgomater sacris $uis illustralionibut
prmfert. nl apud quam sil fvns viice.
(41) Quodnovam, '. qiia longe eral gentis
liiiMianiim. Theodolus babel , communem :
quo eliam lilulo illustris admodum lit dics Christi
r a i a l i s : malimque ego .
%

(42) Nam nctura. Seqtior sancli Andreae codiccro,ex quo resiituia iillera, ptana esl ac facilis:
nulloque modo adduci possim, ul Riccardi leclionein probeni, puleinniie scripsisse Proclum, loco
, . Tamelsi enim possis
accipi pro , el loco , niisquam
tamen Prockis sic Atlicam dialeclum 1 niica commutavil in , nibilqtie impedilins lillera,
quam sibi ille ex Ileidelbergcnsi cumposiiil : qui
plane emendandus esl, ul pro , sit
quod unum series lota peiil, qua doceat Proclus,
quid gralia suprabumani laiionem parlus ac puiiiperii in Maria pra?stiteril.
(43) Nuptiarum expers, .
Valdc
displicct quod reddit Riccardus : profanis nnpliis
alieea. Sunt namque nuplia; nibil profana?, lameisi
sanclior esl ac sacralior virginiias. Verbiini illud
sonal non inilialam, sacrorum melapnora, quibus iniliari dicebaniur qui eorum liebant
pariicipes, eaque docebaniur. Quod scquitnr.
ac velut explicalio pracedentiiui
ponitur, non male possit exponi, quce ne audisset
quidem de nupliis : ut quae se Deo volo obsirinxisset, nec alitcr fuisset tradila Josepbo, quam u l
cuslodi, non ut marilo; ut plures Palres tradunt,
ipseque adeoProclus oral. v i ; qua de rc adi Gergiura Mconied.

S. PROCLI GP. EPISCOPI

711

711

violala virgiritate, sed et obsignata inlegritate.

Prodiit enim infans, et inlegras uteri lunicas reliq u i i , ac nature opiflcinam , quo repererat modo,
- dimisil, augeue gratke cremenio. Accurrant inatres
'eoqtiod Virgo mater, inobedientiae arborem vitas
arbore emendavit. Goncurrant iiliae, qnod inobedientiae malerna?. injuriam, flliae obedientia vindicarit. Accurrant patres, propter euin qui iioviesiniis saeculis naltis est Pater. Goncurranl infantes,
ejue causa qui infaos in pnesepio pannis involvilur. Accurrant pastores, propter orlum ex agna
virginali pastorem. Pastor namque, novum compactam induil corporis pcllem ; vidensqae lupus agui
speciem, in eum hians undequaque incurril. Verum
denlcs quidem acuit; carnea tamcn Agui immacu-

, .
,
, \
, .
,
.
,
, .
, '
. ,
. ,
.

* \ * , lati nec delibare poluit; nam ejus caro mn vidil .
corruptbnem . Elenim Agnus ipse iupum occidit,
r f j r tiiapdopdr.
ac quos ille a eacculo tenebat, ventrem edacis ferae , * evomere compulit; sic bumanum extrahens genus ,
velut olim Jonam e venlre ceii . Goncurrant re
ges, quod Bex gloriae pro regali trabca fasciis i n - . ,
volutus eit. Accurrant principee, quod Princepi * .
ille pacit in virginali opificiDa, corporis arma cu- ,
dens, eaquQ incontaiuinala deilale durans, iisdem
diaboluiit boslem inleremeril. Goncurrant conaulee,
, ,
quod coeleslis lerrestrem assumpserit consulem, ' .
pulchrani babene ac decoraui sellam curuiem, san- , clara Dei genitriceoi Virginem Mariaro : consula-
rein vcro logain, nullo carnem sataiu semiue, pre- * ,
liogis illam intextam ac ornatam lapillis, oempe
,
sanclorum vilis ac eoruin rebus geslis; inawliraa ,
bilibus margarilis , praclarts nempe propbelarum
vaiiciiiiis; non qui aurum dispergat pravilalis au- , *
clorem, srd qui inisericordiam salutis concilialri- . , 6
c*m praemio donel. Accurrat plebs, quoniam Judex ,
plebeio ainiclu iiiduius est, ul eo lalilanlem ca- * , \ pial furcm diabolum, armalunique exspoliet. M i - . , \
runi saue , ac perquam novum indumenlum (44); \ ,
textiiraquc admirabilis, ulpote absque humaiue ar- . , , \
tis ope. Virgo, puella innupla, ac sine puerperio sordibusque maler, undenam accepta lana vestem
, banc conlcxuisli, quaui mundi Dominus hodie i n - ; ' ,
duil? Ecqiiodnam lextrinum uleri jugum invenisii ^ ; '
in quo inconsutilcni tunicam illam intexeres ? Au- diendau, loeo Virginis (45), naturam suadeo : or- ^ .
dine eiiiin ac ralione, virginali parlui sermonera
. ^
servabil. Ego , inquil, haudqtiaquam carnis vesli. ", \ , \
nieiiliiiii absque viri consuetudine intexere novi.
* . "
Mca lexlura imniunda facit indumenia. Induil
,
T l

T I

" Act. , 5 1 ; Psal. xv, 10.

7 1

Jon. , 14.

" Isa. , 6.

(44) Ac perqnam novum indumentum, -\

. Praefero eani lectionem Palat. impress. cui
allinis Heidelberg. \ - Riccardus v i landae causa cacophouiae legil \ qua3 sane
leciio nibil apta est; nec enim indumentum illud
in sacrx Yirginis utero factum, ac quod Verbum
induit, est, prout conlra corpus difttinguittir : sed ipsum corpus anima intelligente
prusdilum; cujus dbniaxut editionis modum vere
novum et adniirabilem urget Proclus : quin ne ipse

quidtrn Riccardug reddit .

(45) Audiendam loco Virginis. Iiitrtcal Riccardus
adjuncla voce , ex Heidelberg. ut aii. Planam
ego liiteram cx Palal. impress. ac sancli Andrex
existimo, ipsam quam reddo; non quam illc a conlextu remotissimam comminiscitur. Inducii Proclus
naturam, sua primuni ediceniem, tum desineulem
in virginalem parliim, ac denique ioducit ipsaro
Yirginem suain adveisus Juda^os propugiiaulcra
virginilatem.

713

ORATIO 1N NATALEM DIEM UOMLNI.

714

, Adam , alquc nudatus, ficus se foliis pudore ope .

u i l . Idcirco ad corruplam viiialainque inslaurandam lunicam, ipsa Sapienlia corporis lunicam in virginali opiCcina divinae opeiaiionis radio contexlam assumpsit.
111. Yerum ipsam quoque Virginem infidelium
*, , \
Judaeorum causa perconlari libet. Dicilo inibi,
. , ,
Virgo, quis te anle nupiias matrem fecii? Qtionam
; ,
pacto maler evasisli, et virgo permansisii ? Fidem
\ ;
Judseis aslrue, peperisss Virginem : obstruilo in,
fidelium ora. Porro illa in baec niilii verba vclut
. *
respondet. Quid rei novilale siupeut Judaci, quod
, ;
Virgo
peperit? nec virgam aridam praeler naluram
\ germinasse slupent
? Virgam vident sub tecto
; ^
nulla radice producenlem germen, nec unde, vel
, \ , \
itzpi ; - g quomodo perconlanlur : dc rae vero jugiler meditanlur? Ecce virgo in ulero concipiet, et pariel
, vlor.
filium . lnfanlero vident, ac dolos genilrici ne, \ p * \
ctunt : ejusque exquirunt patrcm , cujus matrein
, Virginem legunt. Patremne quoeris, Judsee, cjus
. , ,
Filii qui bodie nalus est? Audi in b c verba cla*
;

- '

manlem : Dominus dixit ad me : Filius meus es lu;

. , \
ego hodie genui te . Non ego te anle saecula genui;
. ac alius tui hodie nati cxsistil pater. Yel sine pa ', *
trt
dicatur qui bodie nalus est, uti revera est;
.
Tel meus Filius appellelur. Unus quippe Filiue, du .

plici palre nasci non potesl. Ego hodie genui te.

. Uodie namque justiliae Sol e vtrginca nube orlus
. e s t : Populut cnim qui sedebat inlenebris,
vidii
, .
iucem magnam . Hodie granum illud noii salum
, \ Q ex inculla cainpesiri terra germinavit; mundusque
. \ famelicus lselatur ac gaudet. Nulla bodie misliooe
, \
cffloruit parlus ex impollulo utero, omnisque natura
infanli sine. palre oiTert munera : terra, prasepe ;

pelrae, lapideas bydrias; montes, spcluncam; civi *
lales, Bethlehem ; venti, obedicnliam; mare, subjc
cliunem ; fluctus, tranquillitaleni; profundum, pi $ ! - eces;pisces, stalerem; aquae, Jordanem; fonles*
-* \ Samarilanain; deserluin, Joannem ; jumcnta, pul
lura; vohicres, columbam : Magi, munera; mulie
res, Marlbam ; viduae, Annam ; slerilcs, Elisabeih :
" virgines, Mariam Dei genitricem; pastoree, lau *
dationis canlicum; sacerdoles, Simconem; pucri,
palmarum ramos ; persecntorcs, Paulum; pecca
tores , publicanuni; genles , Gbananaeam ; baemor rboissa, iidem; merelrix, unguentum; arbores, Zac
cbiEum : ligna, crucem; crux, lalroncm; orieits,
*
stellam; aer, nubem ; coelum, angelos; Gabriel, sa * lulalioncm, ncmpc, Ave, gralia plena, Dominus te cum ; et ex te, ac anle te. In le ut ci placuit,
, , , , ,
illapsus ; ex te ut voluit, egressus ; ante le, ul anle
\ , \ ,
omnem animi cogitaium, ineflabili rationc, incor \ , ,
rupte, mirabilUcr, cx nalura (16) impollule, inipatiPsal. , 7. Ilebr. T I I , 3.
Malach. iv, 2.
" Gen. , 7. Num. xvn, 8.
Isa. , 14.
" Isa. , 2.
Luc. , 28.
(46) Ex natura, . Retineo eam vocem ex
aulem pro subjecta materia (iongruenlisIieidclberg., pro qua Riccardus suspicalur legensime expouitur, ulsit velut non comparabiliter, ul lo^
dtim * quo etiara modo babel in lextu,
quilur sanclus Lco serm. De transfigural. id e^t, no;i
sivc ita ex suo emendavit, sive ex aliquo codice.
aliunde ac voluntale, in eorum morem quse
YiriiM exisliino , apliuscsse; ctim pra>
ac doceri dkinius. Idern itaque sil Proclo, ^^'
cipue duabus aliis vocibus expliceiur vis tota vocis
,; atque Leoni non aliunde factus comparw
, nenipe , ^ et ,
bilis sed a nalura ac per naluram nalus aequalig*
7

7 6

1 1

7 8

79

8 0

8 1

B t

1 1

7 8

8 0

8 9

PATROL. GR.

LXV.

23

715

S. PROCLl CP. EPISCOPI

bililcr, tine tesle, sine medio, n u l l i alteralione,

ineffabiliter, ac ea quae Deum dcceat, ratione, ex
Dco ct Patre genitus : qui in coeHs eine matre, in
terra sinepalre est. G/ortVnamque in altissimis Dco,
tt in terra pax; tw hominibus bona volunta* ; nunc
seroper et in saecula eaeculorum. Amen.

ORATIO

716

; (47), ^ , ^ /
, , , , ,
, , , \
, , ,
\ , .
,
*
\ \, \ .

V(48).

'.

Laudatio in S. Virginem ac Dei genUricem Muriam.

I . Omne* quidem sanctorum memoria cetebres

'. I ! (49) convcnius (50) ac dies festi mirabiles sunt, eaque
,
plane stellarum splendorem imitantur. Quemadmo- .
dum enim slellae, ceria quadam positlone in coelo * >. ,
llxae, cum plures dignoscuntur, lura unifersum cir, \
<cumquaque orbem illuslrant, ac una eademqne
\ >
apud Indos conspicua est, nec apud Scylhas lalet,
, \
coruscat in coniinenli, raareque illuminat, ac gu , \ $ ,
bernat dirigitque naviganles ; quaram omniura etsi
, \ , ,
ob miiHhudiiiem ignoramus nomina, splendorem
, *
tamen ob pulcbrUudinem admiramur: ita ptane et
\ . \
sanctus quisque babet. Quanquam enim etiam re- ,
liquiis sepulcrorum ambilu cooclusis, virtutem la' . \ raen ne ipsa quidem terra circumscribil. Ulque
, .
verum habeat, quod diclum est ex ipsis rebus d i " , \
iliceris. Palxslina Abrahae rebquias babet, ejusque
. *0 ?
4 u g u r i u m cum paradiso contendit. Qui enim illic
* ,
Deus adversus Adamum seutenliam tulit, hic a pa- .
iriarcha bospitio exceptus fuil. Josepbi ossa unius * , \
sepulcri angusliae complecluntur, ejusque cum
, .
jEgyptia pugnam, loiius orbis terrae fines slupore
, , \
admirantur. Moysis ne momimenlum qaidem i n *
venitur, poslque inortem eum pradicat, qui tnare
. , \
Rubrum virga discidil. Quo in loeo Isaias sepulius
sR, neecimus; univereaqne Ecclesta ejas propbelia: ,
vocibus clamal: Ecct wrgo in utero habebit, ti pa~
. , \
riet fUium
Tumulalus eet Daniel Rabylone, ac
per UDhrersuiD orbem clamat: Eut in nubibu* ctsti
, . 01 \ 'quati FUius hominis leniens . Ananias ac socii
\ , \
pueri obdormieruiU el ipsi Babylone, eorumque ' '
nihilominus vucibus orbis universus quolidie con ,
,
crepac, dicens : Benedieite, omnia opera Domim, * , \
Luc. , 14.

* fea. , 14.

" Dan. T I I , 13.

(47) Heidelb. et Palat. .

]
(48) Habetur duplici regio codice, auorum aller
* altero aecripta sancto Joanni Chrysostoroo, ex quo Savilius eidem inecriptam edidit,
sed inier ejus . Joannes Oamascenug
EpUlola De trisagio cilat Procli nomine: cujus eliam
nomine oliiu reddilam, ac in duas leciioaee dislributam pro feslo Assuniplionis sancla? Mariae, Riccardus e Vaticana edidit. Cougruil slylo reliquie
Procli.
(49) Damasc. et Rom. ( \ .
(50) Sanctorum memoria celebre* conventus. Re~
luico Icclionem Regii cod. ,
codenique sensu explico ac Riccardus alleraiu Hom.
cod. el S. Damasc. \ ul

\ !, seque pateat ac nomen

eilque adjunciuiQ voci , ad desiguaodos
sacros conventus, ac monuiuenli ergo insiitulos :
cura alioqui vox significet etiam nundiiras, ac ejusmodi proiana. ergo
* ipsae sunl , el lestimonia : eeu
lesta m niemoriam beoelicierum Dei, ac virUiii*
sanctoruni instiluta : ipsumque quod posiea ipse
aucior appeHai : metnoriat etorum: id esl, fegta ete iHontiBiento posila. Nam
non loqui de solis martyribus, liquet ex exemplis
qus afferi sancloruui Veieris Testamenli, qiioram
plures non fuerunt marlyres, u l slricte dicilur marlyr, qui pro Cbrislo aui virlule, agoue defunctos
Cbt.

/17

OftAflO t)E LAUDlBtJS S. MARLfi.

\%

Bomino . Eaecbiel apwd Persas esl humaitfs, ipse . que cum cberubira contenta voce claraai: Benedkta
Proinde tiihil diabolo
" * gloria Domini de loco *uo
profuit, quod Adamo in paradiso morlem inllixe .
r i l ; nam Deue per mortem fiducia? portam juslis
aperuit.
*. <I I . At qtiamvis orabium sanclorum memorix mi* ,
rabiles sint, niliil Uioen diei hujus solemniis
. "
sequale ad gloriam. Abcl, sacrificii causa nomen ha" * b e t ; Enocb> quod Deo placuerit celebri memoria
(51) *
commendater ; Melchisedechjiil Cbrisli imago(52)

illustri pneconlo cclebratur : Abraham , propter
* fklem prseclaris laudibus curoulatur; haac a lypo
' . laudatur; Jacob, ob luctam beatus prsedicalur; Jo * '
sepb, obcaslilatem bonori babelur; Job, paiientke
* - laude beatus celebratur ; Moyses , legislatoris no * - snine honeslatur; Jesus Nave, ducis exerchus l i *
tulo posleris coromendaiur; Samson, ut Dei fanii * liaris beatus prsedicaiur; Elias aemulator celebra ^ \
l u r ; Isaias, Ibeologi nomine commendatur; Daniel*
*
irt perspicax ad inlelligendam prsedicattir; Ezecbiel
. '' , .
tanquam arcanorum spectalor admirationem babet;
" ,
David, at paier myslerii in carne oclebri laude ha\ * \ belur; Salomon, sapiemise liiulo admiralionem ha ^ . "; * bet. YeruiD nibil iju&niedi est, u l cum l)ei genw
' \ trice Maria comparari possit. tpsa enim, quem iUi
. ; '
iu aeuigmale videruot, incarnatum in ulero porlavit,
. ; ' nibilque buic Dei Verbi dispensalioni obsiiiit. Quid
(55), \, entm ? Molesne ? At bsec maierialis affectio est: Ver
\, * bora autem, tum molis, lum affectionis expers esi.
. ; ' - ^ Tantae ihmorattonis magniludo? A l divinitas noil
. ; definiiur. Sordeene? A l qui eam formans nuHae\
. " cooiraxU sortks, neque in ea incarnaltie et ex ea
; ' geniUis, conlraxerii : quin potius humanitas illa
. ; - ac cleniculia, Regi glqriusa exsislil. Parlusne edn
. ; ' lio? A l principii experlem non imroinuU parliis.
. , Incarnaiio? At nalura divina iuutalionem non per . , ,
l u i i l . Nara oiaireai babere ratione carnis? At noa
,
amisil, ut ne sine matre sit raiioue deitatis. Pra\ . sepe? A l non denudavit patermim einum. Spelunca ?
*
Al nunquam Trinilas ibrono defiiit* Nihil itaque i i i

rauado ejusmodi esl, qualis Dei geuilrix Waria.
, \ Cunclag res creatas, u bomo, cogitatione percurre,
.

ac pergpice, num quidquam sancl Virginis ac Dei

*
genitricis Marias aequale gil, aul ipsa forlasse ma jus. Terram uadique kislra ; circunwpicilo mare;
* sedulo perscruUre aereiu; cceios nieme excute : i n \[ 6 * visibiles omnee viriules animo expende, ac vide,
*5, ", , '
num aliud ejusinodi miraculum in univer&is crea{

8 8

88

Dan. , 57.

8 T

Eiecb. i n , 42.

.
8 8

Gen. iv, 4.

(51) Leg. .
(52) Ul Christi imago. Sic lego* -
, pro * vel cerie excidil vox . Palam
c n i n i alludil auclor ad verba Pauli Hebr. , 5,
assimilaius F i lio Dei; ul ejus scilicel flgura, ac ceu expressa
quaedam imago aiilerioriluis terqporibus symbolo
exbibiia. Non ila proprie Riccardas, Dei exemplar;
u a m cxeaiplar, cst ipsuin proloiypum ac lorma

tis invenire sil. Wam CaHi quidem enarrant gloriam

* Eccli. XLIV, 16.

8 8

Hebr. vu, 5.

ferincipalis, cu\ aliud asslntilelur : qtiod noii liabet

Ilelcbisedeoh Bei Filio oompafaius, sed contra , ui
ipsa Pauli verba sunanl : quanquam exemplarie
vox eo etiam eensu, ac pro hnagine ac figura, cum
alibi, IUID in ipsa Epislola ad Hebraeos ab interpreltf
usurpalur.
Erai in Reg., nec est in eo *

SUJ

S. PROCLI CP. EPISCOPI

7*0

%i

Dei : angeli melu inserviunt; archangcli tremore ^ ,

adorant; cherubini non ferentes gloriam, contremiscunl; seraphini circumvolantes propins acce- , dere non audenl; verum cum Iremore clamant:
, , Sanctu*, sanctus, tanctus Dominu* sabaoth; pleni
sunt cceli et terra gloria eju$ .
Stagnum vocem
, V

non : nubes, cjus iromore ascensui vehi- ,

culuiu f u e r u u t " ; sol, non ferens injuriara, i n ^, , *horruil ; infernus morluos limore evomuit ;
* '
janilores inferni, aspeciu consternali sunl; mons
descensum excipiens, f u m i g a v i l ; rubus visio- . ' , \
nem non ferens, ardebal
; Jordanis horrore
6
conversus est relrorsum
; niare, virgam exli\ , mescens, divisum est, ob Domini in eaflguram,
.
cicuratuin
virga Aaron, ob imaginis quara praefercbai rationem, prater naturam effloruit ; ignis
in Babylone, Trinitalis nuraerum reveritus est *. Recense ilaque si qua nova ac mirabilia, Virginisqne
victoriam adiuirare; quod nimiruni, quem omnis crealura cum timore alque tremore laudibus celebrat:
eum sola hsec inexplicabili ratione thalamo exceperit.
I I I . Bfiatae per eamomnes mulieres. Non erit ma- ' . ' ,
ledictus ultra, neque exsccrandus femineus sexus ;
,*
obtinuit enim quo eliam angelos gloria superet. oZ \ .
Jam Eva curala est ; suppressa silentio iEgyptia ;
tumulata Dalida; oblivione perpelua obruia Jezabel; \ eicidit el Herodias e inemoria : nuncque feminarum
,\ .
calalogus adrairationi babetur. Laelo plausu lauria- ^ , * : tur Sarra , quasi ferax populorum arvuni; hono- , .
ratur Rcbccca, ul callida benedtctionum concilia- \ ,
trix ; Lia quoque, tanquam progenitoris secundura
,
carnem maier, admirationi habelur ; laudibus ce \ , lebralur Debbora \ ul quae duclricis parlibus supra
, \ riaturam ac sexum bello defuncta s i t ; Elisabelh
* \ , ,
quoque beata praedicatur, quae precursorem ge , \ , , \
siientem uiero gestaverit, ac gesiienlem persentire
. , :.
ineruerit. Adoratur et Maria, tanquam quae maler C , (54) ,
ancillaque, cl nubes ibalamusque, ac arca Domini
. , ,
eflecta s i t ; maler, eum namque peperit, qui vo- . , '
InU nasci ; ancilla, quippe naiuram conGleor, et
. ,
praedico gratiain ; nubes, concepit enim de Spiri , . '
I U sancio, quem illaesa integritate peperit ; iha-
lamus, in ea etenim ut nupiiali tbalamo Deus ,
Verbum babilavit; arca , DOH quae legcm porta-

Terit, sed quae legislalor^ra pepererit. Quaproptcr dicamus ei : Benedictn tu in mnlieribus *, quae
soJa Evas mocrori medelam auulisii, sola ingemi- , \ *
sceniis abslerseris lacrymas ; sola redemplionis , , .
,

mundi pretium portaveris ; sola creditnm marga-

, *
r i t i ihesaurum acceperis ; sola sine voluptate gravida effecta sis, ac sine dolore pepereris ; sola
, ,
Euimanuelem, qua ipse voluit ratione, partu edi- , ,
dcris. Benedicta tu tit mulieribus, benedictus fru- , * , 9t

99

9 8

97

9 8

9 9

ctus ventris lui*;

flos, non passio ; spendor, non creatura ; coaqualis

.
Pairi, non servus; sol, non arena ; qui adoratur, non qui creatur; redemplionis prelium,

non acris

debilor. Benedicta

fructus, inquam, nou sementis;

tu in tnulieribu*, et benedictus

9 1

9 1

9 9

9 9

(54) Rom. , \ .

fruclm ventris tui.

Peal. xvii!, 1.
Isa. v i , .
Luc. , 24.
Exod. xix, 18.
Exod. m , 2.
Psal. cxm, 5.
* Judic. iv, 14. Luc. i , 28.
ibid. 42.
9 1

^ Isa. xix, 1.
Exod. xiv, 16.

9 9
9

9 9

Mallb. xxvn, 45.

ibid. 52.
N u m . x v n , 8 . * Dan. m , 80.

ORATIO DE LAUDIBUS S. MARLE.

' . *\ -
,

kr

, .
*
,

, *
,

' .

IV. Omnium vicc, quae tui praeconio dici qucunt

unus libi propheta abunde sit ad laudis cumulum,
qua clamat: Ecce virgo habebil in utero \

Miracu-

lum dixil, sed modum reticuit. El pariel filium.

Praedicavil partum, nec relationem aduiteravii. Et
vocabunt nomen ejus Emmanuel.

Mysterium protu-

lit, allaque velut tonitrui voce appellationem edixit.

, \ . '

Quod interpreteris, Nobiscum Deus . Nalam prolcm

\ '

claro praeconio Deum dixit, ac Judxorum ora obslruxit. Nobiscum Deus, ac errar exslinctus est:
Nobiscum Deus, estque abrogata circumcisio : -

\ '

\ '
\ '
\ '

,
,

\ '

\ '

bhcum Deus, fuganturque da*mones: Nobiscum Deus,

cassaquc ac inutilis cessit diaboli opera; Nobiscum

Deus, nec piscina ac fons sacer baptismo parere
destnit; Nobiscum Deus, regesque pielalem colunl;

xa\ ' , Nobhcum Deus, el ecclesia* mire lrequentanlur ;

Nobiscum Deus, morsquc somnus rcddita csl; iYo\ ol \
,

'
biscum Deus, mortuique vindicatam liberlatem cx,
*
eullabitndt celebranl, ac ctamore dicunt: Non an*
. .
getus, non legatut, sed ipsemet Deus venil, et salvavil
wotA Ipsi gloria in saecula saecutorum. Amen.
(55) ORATIO V I .

Cp.
(56)

Laudatio sanctm Dei genilricis

Maricc.

'.
\
^ , []
. \ \
,
\ ,

I . Mercatorum labores fallit ac sensim levat j u gis exspectatio quaesluum ; ardensque pecunianiiu
amor audaces adversus feroces undas facit. Quapropler cum nos etiam bodie ex alacris animi osliolis lenuem vilemque doclrinae lintrem simus eraiss u r i , in Iranquillum imperturbaluroque virginalie

\ - C
[(57) ].

, (58) *

, *

, [ ]
. \ , \ ,
\ ; \ , []
\ ; ; \
[} ;
; \

bistoriae mare excurramus. Agilc ergo, Dominicum

spiritalis utilitalis altum gurgilem, segnem corporese imbecillilatis ignaviani propulsantes , sinccriori
affeclu secfiri adeamus ; rudenlesque lemporaliura
negoliorum conlrahentes, ofliciosae laudationis dcbitorum vela pandamus : quo leni sic spiritus aura
delati, auriferam civitatem Evilat occupasse invaniamur. Quaenam vero est Evilat, et terra, et aurum
? nonne sacra V i r g o , puraque ac iutemerata cjus anima ? Quis porro carbo (59) ? Nonne
1 0

11

Dominus, qui ail :Ignem

veni miltere in / e r r a w ?

Quis denique lapis prasinus ?Nonne llroncus corporese morlilicalionis ejus pal!or?qui causlica
porri ejusmodi (60) ac acri nataira, morlem quas

; ^ ipsum deglutisset, rnordaci sua acrimenia torsil,

,
Obsecro itaque omnes qui in bac nobis profecliane
comites adjungi babcnt, ut ne legilimam remigaiio (61); M s a . , 14.

Mallh. i , 25.

fca. LXIH, 9, sec. L X X .

(55) Ad Romanum uiium codicem, ex qtie singular i Riccardus cdiderat, accessil alter Regius, ex quo
iDiilla emendala sunt. Plures Riccardi na?vos in
nolis indico : a quibtts indicandis liberum me fere
in aliis exislimavi, obnovam quani cudi \ersionein,
ct ut ne viri labores sugillare ultro videier.
(56) Emendalur collatione Reg. cod., num. 188.
(57) Clausa ex Reg. cod.
58) Reg. .
(59) Quis porro carbo ? ;

Accepit Proclus

pro carbone, alioqui non quadrarel auctorilas subjuncla : Igntm

reni miUere.

Vox

Hebraica

rfm

non aliud signiiical qiiam laplduin preuosum. Vulg.

ii^e/iMm.lsaix autcm vi,ubi ctiam LXX babcnt

1 0

Gen. , I I .

1 1

Luc. xu, 49.

, alia voxesl, quse prunain ardcntem ac carbonero significet.

(h0) Porrt cjutmodL,

quo lapis prasinus, velul porraceus, ac porraceo

virore, u l a lapide scile diverlal ad porri qualilatem, a quo lapis ita dictus est. Sic lorle in superiori voce , luseril. Riccardus obscurat, cuni
ila reddil : Qui caustica prasini ejusmodi

pallenlis

natura : ae male mutat , in - ex

quo non fiat amaricans illa comeslio, sed ex illo.
(61) Reg. desiderat usque ac reliqua
postmodum usque > , ubi incipiel enarrari locus Mailliai, qni cst argumciitum bnjus ora-

S. PROCIJ C . EPISCOPI

723

neui negligant. Ila enim doctrinae via ac ratio faustum navigalionis cursum oblinebit, fraiernumque
vicissim eollatum auxilium benevolentiam ostendet.
Atlamen velim vos, fralres, ab ipso lum monitos
exordio, non vacare periculo virgineum hoc mare
conscendere, u l quis maxime in ejusmodi freto r u dis ac hospes ait. Nam quamvis mulli pelagus boc
adire presumpeerint, pauci tamen aulla inde a
tempeslate jactura, ad tranquillum millisque objectum fluctibus divinae volunlatis portum (63)salvi
evaserunt .

I I I . Yere favus mellie, boni sunt virginitatis seis

raione9 ; qui a vera quidera fidc suavilotem tra, e

Psai. cvi, 50.

Psal. xcn, 1.

* Deduxit eo$ in portum voluntalis suoe ; nempc

Deus, pro quo alii * quod el Hieronymus magis probat ad prafaitim Sttniam.
( 6 4 ) Eminenliorisque, ac beati incorporeorum or-

dvm. Id esl, angelici, angelicam enim virlutem

tibique depraedicanl sancti, ac in iis, Cyprianus,
Fulgenlius el Ampbilacbius, quos Riccardus refert:
uuili autem absoliite dicunl guperioris ordinis quam
angelici; quod is malc reddit, eminentioris felicioquam sint angeii ipsi.

,
\
. *
,
, \ .
\ \
. " (66) \


' ,

, , \
* \ * ,
,
.

. "

** Hebr. , 1U " Prov. , 24.

(62) . .
(65) Dtoince voluntatis porlum. Juxta quod mulli
codices Grajci, et Suniae habent.

risque ordinis,

,

(62), \
. " , , -, \
\ .
\ \
,
\
,
'. \ , \
,
* \

. , \,
1

l e

I I . Qtiippe divinum revera ac splendidum, eraUnentiorisque ac beaii incorporeorum ordinis esl (64),
iropollutum virginilatis indtiraeiilum ; quando et
universorum Rex quam maxime decoram eam veslem non est dediguaius induere. Dominut eniro,
Inquit, regnavit, decorem induii *. Induit vero, non
modo illibaiam sacerdotalis caslimonise tunicam,
verum etiam preliosa se regalis ornalus stola eooperuit. Qua in re, duo aperte slgnificinlur ordioe*,
principumscilicetac subjectorum(6),vera virginilali ac religiosae castitati sludentium. Erat siquidem
ipse rex et sacerdos secundum ordinem Melcbisedecta * \ Queniadmodum enim Aaron olim pnrpura
et bysso amiciebatur (byssus enim signum est
irreprebensae ac Hlibatae sacerdotum vitae : purpura
autem bellicis infecta sudoribus operosse regum
conversationis, ac virlutis ergo commcndabilis, indicium est; ut ex amiclu, dignitatis utriasque pietas (67), virilisque animi robur ostendatur): sic et
Doniinus, Ln uJroqae constitulus gradu ; ut quidem
sacerdos, omnes Patri reconciliavit; ot rex Tero,
diabolum adversus omnes armatum profligavil.

* Supra humanam utiqnc virtutem, ac per hoc,

beati incorporcarum mentmm ordinis. Hoc lanlum in nobis parle
aliqua superior nonnunquam dicta sit, quod angelis
, ut Ampbilocbius vocat, coanata et nalura, nobis sil ,, ac muUo labore comparabilis.
(65) Duo ordines, prineipum ac subjectorum. Lo-

cus pro laconica brevitaie Procli obscurior. Praesides tstos ac subditos cxponit deinde ipsemet; Deo
dicalos bomines, et sxcular^s : ecclesiasticos, c l
teicQS ; putemquc dccsse, ^; quod in-

fra rfpelens, Uabei; expressique in tersione. Non

video salis, ut sic clare duos bos ordines ex anie
dictis auctor colligat: oisi forte quia Cbristus, cnra
sit sacerdos et rex excellenii utrumque ratione, sa*
cerdosqne ad sacerdotc ae sacri ordinis niimsiro3
babeal per se, uti rex ad sseeulares ac laicos ; ideo
utraque parle conslautem babeal Christianam rcmpublicam, ac utroque jure subjecaam. Parum differat divisio haec , ab illa
Dionysii m Hierarchiam duplicem, quarum allera
activa purget, illuniinet, consunimet, vere illa ac praesidum ; passiva allera, ha?c ipsa ab
_ la recipiat, eoque ' ac subdiiorum, qiiique ve) si reges s i n l , vel si angelicis exculli inoribus, sumnioque gradu asceue ae Nazaraei (nisi
aliud, ac clericatus ordoque sacer, ut fere in nosiris, accedai), pra38identiam ejusmodi agentis hierarcbiae sub summo bierarcha Cbristo agnoscant, ac
se ea perflei gaudeajti
(66) Tp. .

(67) Dignilutis utriusque pielat, ixdcrrov

.
Riccardus, , referl ad
liquet lamen referendum ad
, satisque mtelligi in pnori illa voce, nisi Proclus gcminaium posuil, ac alterujn excidiu

ORATIO DE LAUWBUS S. MARLE*

7*5

- ^
voi .
, ,
* ,
* ,
' \
\ * ,
.
, \ * \ \
, , , ,
, * \ ,

bani, ab aceurata verfr actione dulcedinem habeaut

Spirilalis Dei paradisus est virginilas, in quo est
omne Hgnum pulchrum ad videndum : boc est,
ad spiritalem comlemplalionem ; et bonum ad
esum , ad spirilalem scilicet doclrioam : in quo
et arbor vilae plantala e s l ; Dei nempe salutarie dis~
pensatio : cum quibus pariter adest et lignum
sciendi scientiara boni et m a l i - virginalis scilicet decor, in parte animi volenie (68), naturalcm
cupiditatera exercens ac provoeans. Haec illa est
verae promissionis terra, iu qoa lac rationale et
sine dolo , melque spiritale ac incorruptibile
u

1 T

1 8

1 9

scaturiat. AU enim : lntroducam vos in terram fiuen9 0

lem lacte et meilt

: Ut subditi et qui in saccule
conversantur, pudiciliae ac boneslali studeant :

. - presides autem et Deo dicati bomines, caslimonias

ac puritati sedulara operam ponaiit. Nam duplex
*
est Ecclesiae figura; qiue in timbriis aureis circum, ,
amicta, variegata, oranem pukbriludinis" gloriam,
, , *
- }iftta quod seriplura e s t , ab intus inferat. Quae,
inquam, juxla Salomonem,in saecularibus quidcm,
, ,
ceu
ficus, boneslalis groseos proferal; in ecclesia , ; ,
- slici auiem ordinis bominibus juxta eumdem Salomonem, laiiquam vitis, florenies botros producat.
.
, ,
91

Yineai enim noUrcc, inquit, fiorenl; el ficus prolu-

, ,
,
, &-.

,
, C
rvr
icry
,
,
, \
, \
& .

1 9

Gen. , 9.
Canl. n , 13.

1T

1 9

9 9

Dominus ait Petro : hoc jam ern hominet capiens

; in favo aulem, eos qui ex praeclaris justitiae floribus perulilem ilium suavemque pietatis
fruclum ia penitissima eordis penu recondunl;
queiu reges pariter ac privati bomines ad animi salutem tradilum iii cibum accipiunt. Hoc modo,Butyrum et melcomedet* (69), quiex utciusqueordinis
conversione manducat sacrae Filiuro Yirginis, propler nhnirum parvulos raalitia
post myslicura
lavacri partum.
u

99

(70)
,
.
' .
,
* ,

9 9

iit grossos iuo$ **. Juxla hanc puto formaro, obtulerunt apostoll Denikio, postquam is resurrexissei,
partem piscis as&i el favum mellis
: in pisce
quidem signanles, comprehensos fldei bamo ex
salso vilioruro salo ralionales pisces, juxia quod

IV. ffoc itaqtte eibo pastiis loannes tangere meruit sacrosanctura Di>roini verlicem. Hac (rucns
esca, aagelarum ordini ascripius e s l : E*ca siqui-

1 9

ibid. 19.
ibtd. 20.
1 Pelr. n , 2.
** Exod. M X H I , S.
Luc. xxi?, 42.
Luc. v, 10.
lsa, t u , 15.
1 Cor. XJV, 20.

(68) In parte anhni

9%

9 1

1 1

Psal. XLIV, 14.

9 9

volente. Stgmlicare videtur, D Gregorius Nysscnus et aiii.

pulcra virginum specie soHicitari bunianam cupiditalem ac exerceri, uti per lignum scientiae boni ti
mali, cnpiditas Adae in paradiso soHiciiala ac exercita foit ; seu esse eadem ralione occasioHcm
peccaii, ut quis ea se Incauiius dcmulccri permittat.
e

Riccardus: rirgineus iecor efprenem coereen$ naturae

cupiditatem. At ubi ea cumligno scientiae aualogia?

Num rero ttlud Adae cupidiiatf m coercart ? Possit
quoque naluralis cuprdiias in bontnn sumi, idquc
magts vetHProcbis, quam cxcrc?at ac pi-ovocel virginilalis species ac decor. IVain neqoe ipsc ligni
gcientiae boni cl mali appelittis mahis oiat ul ordinatus fuissct, ct pro lcmpore staluto a Deo, uti
f

(69) Bulyrum et mel comedet. Verba sunt Isa.

, 15, in firginis dicta iilium : qoi quidem esl ipse Cbrislus : ex eo autem, onines
malitia parvuli a mysttni lavacri partu, qui ct ipsi
sanctaD firginis Ecclcsiie fiiii sunt, butyrumque ct
mel comedunt i n signitm innoccntiae. Sic plana
Procli allegoria, non qnaleni Riccardus repraesentat. Mec i\\e qnidqtram aHudit ad sanctissimum morem impertiendi Eucbaristia recens bapiizaios, ut
ipse vult, sed ad illum aliom qucm diximus, dandi
eis in cibum butyrum el mel.
(70) 7. .

727

S. PROCLI CP. EPISCOPI

7

tlctu ejut erat summi fructices (l\)etmel sihesire* ,

\
summus sciliretapex irreprehensae vilae,sumniaque
puritas caslitatis illibatse. Perbelle aulem evangelisla cibnm ejusmodi tiheslrem appellavit : difficitlime enim virginilatis species tenelur, planlaque
IISBC quam procul a saeculi ag^o (72) relegata est;
ac forte pauci ejus qualitalem ac mores perdiscere
potuerunt. Aliter etiam accipi potest, ut prophcia
mel silvestrc comederet. Primum quidem ut men~
tis oculum impollulum repurgatumque a carnalium
cupidilatura perflalili vaporatione servaret (73). Ut
cnim medici jactatU, mel nullo infectum fumo ,singulare pra?sentaneunique est tustrale medicamen
crasso ac lurbido ocuto. Post hxc autem, quod
nccdum credens in Dominum (74), ac cum minime
adbuc supposuisset Evangelio cervicem, viiara ab
humana consuetudine remotam, horridamque ac
asperam, dulci tegalis partus inlelligentia refectus,
cum voluptate transigeret. Nec enim suo ipse consilio, sed a Deo jussus, venit ad Jordanem : Fgo
enim, inquil, nesciebam eum : sedqui misii me baptizare in aqua, ille mihi dixit: Snper quem vide*
ris Spiritum descendentem sicut columbam, et veuientem supcr eum; hic est qui baptizat in Spirilu
$ancto
Hac ilaque ralione dici potest, quod ejus
esca esset met silvestre : silvestre enim est mel caslitatis. Nam plenitudo legis Chrislus , ad ju$liliam
omni credenti
Sine fide autem impossibile e$t
placere . E t : Qui non credit in Filium, non habebil vilam aternam
^
Y. Quotquot flaque virginitalis lapidem inexslinciam servaverint, immarcescibilem perceperunt coronam immorlalitalis.Quotquol inaeslimabilem castir
tatis tutiicam comparavcrint, ad mysticum justilisc
thalamum assumcntur, Quotquot angclico propiorcs exstiterint gradui, majori ingenuitale ac perfeclione Dominica perfrueiHur bealitudine. Quapropler quotquot Dominicam gustaverunt dulcedinem,
cvangelicam apprebenderunt cehitalem. Quolquol
t

9 0

Maah. , 4.

9 9

Joan. , 55.

1 9

Rom. x, 4.

(71) Summi frutkes, . Vulg. Locuslce :

scquivoca voce Greca ad ulrumque. Multi Palres
<am Procli cxposilionem sequunlur, ac in iis, praeocplor ejus Cbrysostoinus, cum aliis locis, cum
homilia dc Poenitentia, et in Decollaiionem ejusdem
Joannis, quam ex Rcg. ms. integram nupercdidi.
.dale Riccardus, cl coalra fidem interpretis, scnsu
alio exponit, quam Proclus velil : E$ca ejus erat,
locustce.
(72) Quam procul swcuii agro,
. Nihil clarius; at non
claruin satts Riccardo ita reddcnli : aite in huju$
tnundi campo condita residet: ocmo cerle eum senbtnn dcderil , .
(75) Perflalili vaporatione,
.

IJt constans i n allegoria, fumum

fumo

declarei, ac sic baberc Joannis animudi ad carnal i u m cupidilalum funios, u t i mel silveslre ad. f u ITIUIII naluralem, et quo domesticsR apes sollicilari
solcnt. Parerga Uic nolala de Euripo, nec ab co
fuinus sive vapor d k i l u r , sed a ^,
(njus nola signilicalio.
(74) Necdum crcdens in Dominum. Fidc nimirum

8 0

n
D

72$

.
, fufAi
, \
. \ 6

, \ \
. \

,
4. ,
.
, \ ,
, ' ,
,
. ,
\ .
, \, * '
,
' ,
(75) ' ,

.
, [
] . ,

,
*
.
\, ,
.
. "
,
,
. "Oaot
,
. ,
,
. " \
Hebr. , .

9 1

Joan. . 36.

explicaiiori, ac credens venisse, quod cjus illala

verba plane declarant; facitque boc ad lcstimonii
de Cbrislo cerlitudinem, ad quod perbibendum soio
divino inslinclu ac afllalu inductus sil. Non poluil
a parentibus discere, qui defuncti sunt brevi post
ejus nativilalem : at nec ab aliis, cum extra omneni
humanam consuetudinem agerel in deserto, usque
ad tempus oslensionis suae, quando Spirilus illic
Domiui super eum factus cst. Quse addunlur, velut non placeret non esset visurus Deum, e t c , amplialionc quadam exponenda sunt, ul inlclliganiur
pro eo tcmpore quo fides suflicienter proposila forcl;
ac quando jam cxplicalor quxrerelur : quo eliam
niodo polcst exponi scntenlia Gbrysostomi bom.
De fide el lege naiurce lom. VI Ducaei, cdm videlur
docere, non fuissc Cornclium vere juslum, aule
quam a Pelro docerelur. Nou fuisse ejus in ulcro
exsultationem inotum liberura, et quo Deum ve.rc
agrioveril, lenct sanclus doclor parl. qua*st.
47, arl. 3 el 6, in quod cliam ioclinal Augustinus
opist. LVH Ad Dardanum.
(75) Apud Joan. ..

723

OHATIO DE LAfJDlBUS S. MARLE.

750

, - a vitiosae voluptalis vino et sicera sese abslinent,

.
novo viviOcae plantationis geniroine delectabuntur.
" 0 ,
Quolquot corporale acinum incorruplum oblinuc .
runt, spirhualem ubcrtim benediclionis collegerunt
*Or , \, (76) /> , fructum. Quomodo, inquit, invenielur acinum in bo
,
Iro, et dicent : Ne perdatis illud , quia benediclio
. ?
Domini esl
Porro indicat divinus sermo beatum
, \ \
Joannem evangelistam, qui solus in aposlolico botro, donec cessit in uvam passam, id est, ad ex
tremam usque seneclutem, corpore pariter ac spi, , .
ritu inconlaminatus scrvatus est. Hoc praecipuum

eximiumque Dei donum e s l ; boc oleum quod men
tem illuminat; hoc purum suavis odoris Ihymiama;
hoc cordis unguentum preliosissimura ; boc probalissimum animi aroma ; suaveolenlis boc corpo .
" . Ov ris flos quam maxime immarcescibilis. Propter boc
donum defunctus Abel, adhuc loquitur " . Quorum
6 ,
enim virginitatis lampas non exslinguilur; eorum
.
immortalis permanet gloria castilalis. Ob boc do .
nnm, Melchisedecb sacerdos manet in perpeluum .

. Ob hocdonum, Isaac Doininica? passionis lypus efllc i t u r (77). Ob hoc donum, Moyses deus Pbaraonis
.
conslituilur". Obbocdonum, Josepb primusarege,

regise dignilatis habenas suscipit* . Obboc donum,
.
Elias corporeis pedibus incedit per aethera . Ob
. hoc donum, prxficitur Jeremias, ut regna evellal
\
ac funditus evertal . Ob boc donum, iinmanium
.
ferarum ora obslruit D a n i e l O b boc donum, tres
.
pueri illsesi in camino illo horribili servantur . O b

hoc donum, filii Zebedaei, louitrui filii nuncupan. lur . Ob huc donum Joanncs ille, Udelis et amic.us
- .
sponsi coeleslis constituitur *. Alque, ul verbo d i
cam, ob boc donum, quae genus ducebal ab bomi . \
nibus, atque a lerrena pendebat massa, Doinini
,
angelorum nialer eflicilur : Inventaque est in ufero
, \ habens de Spirilu sanclo
.
.
V I . Quia ergo currcns oratio secundum obduxit
Cp.
vclum, in quo novae viae ac mirabilis submonslra ,
lur vestigium , obscuri itineris novo scbemaie se * 6 mita designaiur; secundi tabernaculi aperitur vestibulum : sic inaccessi pandunlur adylus, refulgel i n *
visibilium aspectus , propitialorium a cbertibinis
* \ . , \, obumbratum propalatur. Christus enim , inquit,

- ^ assistens pontifex (ulurorum bonorum, per amplius
, ,
et perfeclius tabernaculum, non manu factum : id

, est, non huju$ creationis, introivit semel inSancta".
*
". \
Ulline ergo, post eliam Aposloli illuslre adco tesli
monium , cum insipientibus audeant diccrc, noo
r

1 1

4 l

4 1

u
4 4

* Isa. LXV, 8. Hebr. x i , 4.

Hebr. , 5.
IV Reg. , 11. Jer. i , 10.
Dan. v i , 22,
Mallh. i , 18. * Hebr. ix, 11, 12.
4 0

6) Vat. .
(77) Isaac Uominicce passionis lypus. Qui adhuc
virgo sit jussus offerri, quanquam postea dederit
conjugio operam ; u l i et Moyscs prius dederat, post
lantam illam Domino assiduilatcm deinccps cunlinens, ut sanclusEpipbanius explicat baer. LXXVIII,
ul non solum c l omniniodam ,
virginiuicm ac pcrfcclam castiraoniam, qualis fuil

" Gen. x x u , 2.
Dan. , 49.

4 1

" Exod. v t i , 1,
Marc. v, 17.
4 1

, T
M

Gen. XLI, 40.

Joan. m , 29.

utriusque Joannis , decetque Deo sacros homincs,

commendet ac laudet; veruiu eliam ac
pudiciliam, quae deceat saeculares ac bomines Cbr*sliana sobrietalc quandoque conjugiis utentes. De
aliis, Elia, Daniclc, tribus ptieris, Jacobo. e l c , v i deri potest Riccardus, ac quos illc c i l a l , llicroiiymus, Epiphanius, elc.

751

S. PROCLI C \ EPISCOPt

75?

csse Dciim , eum qui natus est, exque ampliori ac , , perfectiori labernactilo processit? Quonam autem
\, \ \
modo, communis homo cxislimetur nobis similis ;
; * ,
qui lapis sine manibus e virginali monte proccisug
;
fuil *? qiiem qui conculcaverit, hoc eet, cum ter- , , rae figmentis connumcraverit, nulla venia tormenlis
, addicitur, dicenle Paulo : Quanto magh deteriora , \ ,
merebitur supplicia, qui Dei Filium conculcaverit, ei ,
sanguinem te$lamenli pollutum duxerit^l Adeamus , itaqne cum fiducia, si lubet, ad sanctificalum hujus ; ^, ,
secundi tabernaculi Iocum, soluto morlali calceo ,
irretiiae consueludinis. Neque enim sacerdos pene-
trat intra adytum , nisi a se prius absonas omnes ,
cegitationes abjecerit: nec Moyses visionera illam
(78) magnam divinae dispensalionis videre p o t e s l p r a e ,
terquam ubi bumana omnia negolia transmisit. ' ,
Sic enim spinosam horoinum naturam cum divi .
iiitatis natura , quae non comburat, sed illuminct,
(79), ,
commercium babituram didicil. Rubus quippe, igni
.
per id tempus commislus , Virginis gessit symbo
,
, qn^e verum illud lumen concepil sine semine :

Solem, inquam, iUum justitiae, ex impolluto Hlo ,
oriturum ihalamo, nt juxla Scripturam gentilium
, ,
aquas (80) excalefaceret * ; ut bonitatis calore,
diabolicae pravitalis glacicm solveret; ut divini, tatis splendore , ignorantiae noctem fngaret; ut co ,
ruscanlibus radiis, crealuram illuslrarel quam con ,
didisset: ut ne quis deinceps in virginalem graiise
' ?
diem oflenderet, in rectae opioionis luce ambu \
lans , j u x U certo definitam lideui in apostolico
,
duodecim jugerum agro, dicente Scriptura: Nonne
, duodecim suni horce diei ? Si quis in luce ambulal, ,
non offendil .
;
,e

,
VII. Etenira mulli sunt, qui non solum os suuin
in coelum ponanl, u l i David a l t , ged et linguam ferant super lerram , Virginisque integritatem coniinus impugnent. Ut ne igilur cum yolupluosis
terrenisque bominibus nos quoquc dilabamur, audienies cvangelistam in ba3C verba loqueutem:
Anle quam ipsi convenirent, inventa est in ulero
haberu de Spiritu sancto **: et non cognoscebat eam
donec pepcrit Filium suum primogenitum ; ne
quando ex illis verbis existimaveruuus, amisisso
quidcm bealam Virgincm post divinum parlum, \
virginitatem ; Josephum vero nuptiafe babuisse
consortium. Obsecro itaque spiritales viros, u l spiriialiter spiritalia suscipiant, neve non percipien1 1

9 1

" Dan. , 54.

Hebr. x. 29.
Mattb. i , 18. " ibid. 25.

Exod. m , 5.

t78) . .
(79) *, .
(80) GenliHum aquas .
Subjuticta verba, palam. i n dlcani alludi ad Scnplurae locum a l i q u e n ; ncc
aHus oecvrrit quam qui exetat {Isa. LXIT, 2) quo
Dominicus advenlu&instar ignis sigm&catttr. faeieotig ebullire a c e f l e r v e r e aquas. WH ) D*Q D>DQTU
Pagninus: Skut aquam bnllire (acit ignis. Vulg.
y

'. \ , ,
\, , \
\ , \
, "
\ , \
,

,
~
,

, ,
.
, \
* Isa. LXIV, 2.

Joan. , 9.

1 1

Psal. LXXH,

aquoe ardercnt iani. Significatur effeclus dWini a d ventus ad vindictam, lametsi Proclti& altegoriam
tranafert ad advenUim Domini ad aalutem, quo
vere efferbuerunl ac|uas genlilttina divino eioe igne,
LXX : \
cemburet ignis adversarioi: qoo4 ipsttm potutl rcspkerc Proclus, ac inro ex e o , U i m ex aliis, ac
Uebraica vcriiale, habere Siqmdcm^ AquuB multce; populi multi [Apec. x v i i , 15).

ORATIO DE LAUDIBUS S. MARLE.

734

* ; , . tes allum sacrai Scriplurse acnsnm , \n affectum

1 * - carnalem praecipites ferantur. Nam si credimus
ctr, ^ \ , - non esse masculum neque feminam, pro novce in
Chrhto creaturcc ratione, nec adulterinum cor , - poralis peccati numisma (81) progrcdi in vita spi ,
ritaLi; ne jam amplius curiose exquiramus veleris
p hominis lerrestre vesligium ; neve iterum fruclum
. appetamus iicus illius, quam sua Dominus voce
\ radicitus arefecit . Non enira duas simul possu ,
mus gestare lunicas; nec Oeri potest, ut incor. , \, ruptionis vesle amicii, pelliceam tunicam stiperin : , - duamus. Quce cnim, inquit, societas luci ad tene - 6ra$ ?Ne cognilionera quam dicit Evangelium, ad
, . - corporalem misiionem revocemus: neve myslicam
, narrationem , in nuptialem assumaraus conjunctio;
B nem. Utquid in sacramenli quod naturam superat
8 4

dispensalione, naluralem exquirimus consecutionis

rationem ?
'.
V l f l . Discamus quera Josepbi ignoratio sensmn
. )
habeat. Nimirum nesciebat mysteriuni quod in V i r .
gine pcragebalur; cujus, inquam, miraculi foret
, roinisler. Nesciebat propbetarum oraculis praenun .
tiatum Cbristum ex dcsponsata sibi uxore nascitu ,
rum. Non noverat Propbeiam illum Moysi simi .
lem (82) " ex puella innupia processurum. Non me , (85)
minerat potuisse cam cflici Dei templum, quae ex
. mundo erat formaia luto. Latebat eum, cx virginali
\, .
rursus paradiso intemeralis Domini manibus pla . smari Secundum Adam. Noncognoscebal lerrae prin .
cipeni siae seroine procreari. Non intelligebat Israe - C Hticam quandoque terram, fructuin daiuram vivifi. [ , \ ,
cum: Et terra, inquit, nosira dablt frueium suum .
M

* Gal. v i , 15.
U i , 22.

Marc. x i , 14; Malth. x x i , 19.

** I I Cor. , 14.

Deot. x v i i ! , 15, 18; Act.

" Psal. LXXXIV, 13.

(81) AduUerinum corporalis peccati numisma. adeo perroiserit, band ita abstirdum videatur, ut
Hulla Riccardue in vocem , sed qujbus el Josepb haud absimili modo, post etiam oraculuro,
duntaxal declaret vocem; ne verbum quidem quo nonnihil dubius ac animi anceps, pro tanla sacraexplicet mentem Procli, quam nc redriidit, mtitato menti sublimitate ac novitate , permanserit. In Zaantecedenti in conseqitens, ac liberius commuiaiis cbaria cui lanlum predietus esset parlus sterilis,
tolies jam in aliis exhibitus, incredulilaa gravior
aliis, u l i collaia versio docebit. Numi&ma illud
fuit, cum praesertim ille sacerdos esset, quem sacra
peccati, baud aliud est, quam quod precedcnli
bisloria non lateret: in Josepho aulem qui Taber
colo dixerat, ut alterum altero explicet; ipsa n i essel, el cui raajus ommbus sacramentum concepnrum sexuum discrelio, occasione peccati inducia,
ptug virginalis revelalum essct, longe exciisabiliMS
et ex illius praevisione, irt niiuirum crasso tllo ac
s i l , u l non statim iiUegram omnino Gdem adhibrulali modo mutuse conjunctionis propagareiur
buerit angelo, ncc plene cognoverit quod Spirilus
humanum genus futurum mortatea peccalo, diviniori ac alliori modo propagandum, u$ immune a sanctus in sponsa operams esset, donec ab edita
demuin prole amplior gralia affulsisset. Fuerrt iiapeccaio immorlale mansisset: estque ea opinfo
Irita Graecis Palribus, ac in iis Ampbilocbio in Pee- quc ab oraculo persuasus ui ne dimiueret sponsam;.
non taroen ut omncm prorsus dubieiatcm abjicerel.
catr. et Gregorio Nysscno lib. De opificio hominis,
Nihii certe videtur obstare, ut ne aeslus cjusmodi
dequa dicta aufliciant adpreffttttm Amphilochiuin.
cogitaitouum qualena deaeribit Proclus, ad proba(82) Prophelam illum Moy&i similem,
lionem viri sancti loto illo tempore permissus s i l ;
* ' (Deut. , 15, 18),
lametst llieronymi ae alioruin exposilio videtur gerivpeLiium a Stcpliano (Act. m , 22) ncc bene satis
manior, u l sermo sit de cognilione per copulam
Riccardus: Prophetam Moyse siynalum; aliud
certe , ' * quam Iwmo nobis carnalem, quam iteget evangelisla praccessisso
designatus: ncmpe Hotno nobis similis: quod pas- Ghrisli natWiialcra , nec dical seculam esse. Idem
cum Proclo sentiunt a l i i , iu auibut Atbanasius
ainiT.hrislura vocant theologi. Qnod porro spectat
hom. in descriplionem sanctce Marim. Ipsa porro.
ad exposilionera , quam sic multis dialogismo boc
sancta Maria, quam ipsam Proclug iu seqnetilibus
Proelus proseqttitur, ut Josepb non cognoverit Hlaob myslerii inconiprebensibililaieni, dubilaritenv
r i a m , donec illa peperisset, id cst, nesciverit diviinducil, cilius persuasa fuit, ad cujug, uti et sponsi,
num in ea myslerium ante Domini nalivitatem;
in ejusinodi dubitatione dcfensiouem, salift vidcaa*
videri illa possit minus faverc lanlae itli Josephi
tur, quse Proclus idem scripsit.
sanclitati, quanta dccebat sponsum Virgiiiis. I3t
(85) Reg. .
tamen gratiae in apostolis ccconomiam aticnderiutquc ca tolo Domini incolatus temporc rudes

736

S. PROCLI CP. EPISCOPI

735

lntumuit Mariae uterus , et Josephi cor saucialum ], , \

* ,
csl. Ventris lumorem vidil, ac castitatis mysterium
\
deploralura omnino habuit. Inspexit gravidam, et
, \
in maximara incidit agitationem. Altendit onustam
, \
prole, venitque in menlem fuisse vitiatam. Non est
. cognitionis defeclus (84), susptctus concubitus,
, , ' sed incredulitatis conlenlio. Habet res criminalionem , non longaniiniialem. Audivit dicenlem ange- , \ . "

l u m : Ne limeas accipere Mariam conjugem luam

\ (85)
amplioremque dubielatem medilalur. Non credam,
inquil, conceptionem , nisi videro nalivilalem. Nisi . , \, Innien aspexero, ignorantia? nebulam minime dis- , > (86),
pellam. Nisi primogeniium oculis ipse cernam, n i (87),
mis absurdam cogitationem nunquara exculiam.

Nisi spiritalem solem elevalum spettavero, baud
unquam spirilalem lunam in virginitatis ordine ,
permanere credam. Quid vero ? Hanc auirao cogi .
lalionem foveam , ncc ad separationem procedam ? ; (88) , \
Procedam ulique. Sic enim, cum ego hominum
; "*
dcclinabo convicia, tum ipsa, sancita lege effugiet
, \
snpplicia. Nam rogo, audiamus, quibus eam verbis (89) .
affari coeperit cum divino incredulus essel oraculo.
,
(90) .
I X . (Procul abi a Judaica cognatione , quae sis
*. ,
effecta parliceps genlilitiae impurilatis.i Tum sacra
(91) , \
Virgo, lene respondens gravi adeo increpatione la
i-cssenti: cYiiiatamme cogilas, eo quod lumentem
, ,
ventre intoeris. > Ad baec Joseph : c Non est hone- ; []
,
stae mulieris, ut ea sapiat quae sunt aliena a lege
f
piolalis. Cui sancta : Qui judices mores fornicarios, locura purgationis non praebes? At Joseph : ^ , ; \ [
Persias.negans, quae sis ila eficcta pragnans?
] ; \ t
Cui sancla: c Exquire fideliter propbetici oraculi
^ , \
veritatem , exque eo liquido scies conceplionis

Domimca praeclarara novilatem. AtJoseph: i N u l lam pii connubii babuisli rationem ? cum non pi> . >
; , ,
laveris, ad districtum raliocinium (92) venturaes.
.
Cui sancla: Ergone ex mera damnandam ceuscs
suspicione eam , quae nullo viliata concubitu esl? Joseph autem : iVidear foric probalae vitae : qui
; \ < " te ergo possim in eorum manus qui sic judicant,
,
tradere? Cui sancta : c De boc me peccalo Do- ; \
minus judicabit, qui ut novil ipse, in meum uterum
- , , ,
penelravit.i At Josepb : <Tene turbai indcprecabile
.
boc conviciuin ? Proba ergo illajsam castilaiem. ^ ;
Sancla ad eura: Exspecia stalum infantis in
. > \ f
utero lempus, el sanclificatum spcctabis partum
, \
Dominicum. At Josepb: Putasne tumido isto
. \ Matlb. , 20.

Isa. , 14.

(84) Non ett cognitionis defeclus, ctc. Sensus

esl: Nedum jani ignorantis esse , quod sic Joseph
suspectam habcai conjugem , sed et impensioris
increduiitatis: post nimirum angcli responsum.
(85) Male edit. .
(86) Heg. .
(87| ileg. deest, .
88) Edit. '..
! 89) Male edil. .
(90) Edit. .
(91) Rcg. .

(92) Ad districtum ratiocinium , ,

. Quo probanti Dco per aquas redargu
tionis reddenda sit ratio, uli praescribilur (A m. v,
48 seqq. lta eliam Riccardus. Liber apocrypbus
Jacobi nomine , nedum Mariam, sed et Josepbum
habet vocatum ad illud raiiocinium, ac divino judicio probaluro; cujiis eadcm essel atque Mariae suspicio criminis; rci nimirum niale cum Marla bab i l x , quam Dco dicalam Virgincm in cuslodiain.
ac ccu dcposituiu accopissct.
T

 DE LAUDIBUS. S. MARLE.

737

J8

- vcrborum fastti, meae canitiei scnsum circumvenire

; \
posse? Cui sancla : Nova ct incredibilia viden , [,] ,
lur, scio, istbaec verba , quoad pcrspicias admira . \
bilia iila et inopina facia. Josepb aulcm: Nolim
(93)
propler Davidicam cognationem divorlium facere,
nec rursum vel latum unguem possim a legis accu. \ *
rata ralione discedere. > At sancta: Crede jam
,
radicem Jesse
ultro germinasse immarcescibi. > '
lem florem vilae. Ad quam Joscpb: Acres ab , - surdarum cogilaiionum impelus proptilsabo, cum
.
Domini universoium nalivilalem videbo. > Sancla
(94)
vero : Te quidem vere uli sponsum propter legcai

amo ; nolim vero ul parlus causa lemere offendas
(95). \ in Salvalorem. > Cui Josopb : lloc nauque verilus
, ,
ego, buc usque distuli a te rcccdere. A l sancta :
\ (96) ^ Condicli memenlo advcntus Doniini, ascitamquo
, - tibi caveris a maligno incrcdulilalcm. > Josepb au . \ tem : Tuam illam verilus inimensam corporis v o
- nuslatem,sinistram faciie admisi rci suspicionem.
,
Sancla porro : c Probatuni ergo commoda patientiae
. \ *
denariuin", (97) quo aeternum regni comparavcrte
, stabulum. > Cui Joscph:Computo facile numerabiles
. \ complendi lemporis dies , qua Dominura incffabili \ - ter videam faelum bominem. > At sancta: Tunc,
, Josepb , oninium ore beati praedicabtmur, cum uni. \ " (98), versorum Conditoris parentes nominabiiuur. >
,
.
. X. Tunc demum Joseph, qusenara esset Virgo
, \ - certo comperit, cum etiam quisnam esset qui natue erat, ab
Surgetu enim,
inquit,
. , \, \16
*
~ angelo
'~ didicit.
' '~'
~
eccipe puerum, et matrem ejus**. Non jam amplius
,
. ,
d i c i l , Conjugem tuam. Qui potest capere capiat *\

.
,
.
Tunc animi limidilateni excussil, cum angelici
<5 , cbori Iripudium vidit. Tunc bealum edixit uteruna,
Tunc carnalium
, cum stellam consideravit
nnptiarum cogitationes abjecit, cum Magorum
> ,
orientis thesauros acccpit. Tunc se ipse deplora *
bat (99), cum Sinieon infantem geslabat , atque
, ,
ut Deum gloriiicabal: quamque prius quasi incon \
tinenleni aversabalur, eam postca ut pudicam ct
, castam compleclebalur: cui u l impudicae convicia (1),
baiur , huic u i irreprcbensae ac inculpatae babebat
,
laudem : quam ut profanam repellebal, supplex ut
(2) ,
6 1

, D
. ,
,
6b ,

, .

illibalam observabat: quam ut impudentem protrudebat, ut piam ac religiosam sibi vindicabat. quam
publice mnadam vocitaverat, ut agnam sanclain
obsccrabat. lta plane Josepb : Non cognoscebat dispensationis mysterium, donec Yirgo pepenssi l
Dominum. Hacsitavit anccps de incorrupta castiutis arbore, donec illa fructum saluiis germinasset.
6 8

Luc. x, 55. " Matth. n , 15.

" Matth. x i x , 12.
Maltb. n , 12. Luc.
Isa. x i , i .
I I , 25 sqq.
(98) Reg. .
(93) Reg. .
(99) Se ipse deploravit, . U t i
(94) Edit. .
solent quos bonum aliquod l a l u i l ; sive eliam qui
V*J5) Reg. .
peccaverunl aliquid iguorantia. Riceardus non bena
(96) Eiiit. .
(97) Probatum commoda denarium. Plana allusio sua pro probalis Procli substituit.
(1) Edit. male .
ad parabolam Samarilani (Luc. x, 55). Riccardus
(2) Edil. nialc
Obscurat: Probalo utcre denario, ctc. *

740
S. PftOCLl C . EPISCOPI

, 6 .' I ,
;
*,
> , \
, \
* ,
\
, \
.

739

Non exaruit in eo corruplionis susptcio, donec lacl:e /

segelis manipuhts ad malurilalem venisscl. Nibil
ignoralio ejusinodi viro justo crimini est; nec ullo
modo est reus, quod ignorans divinam incusaverit
conceptionem. Cujus enim Deiu justitiain teslimouto approbat, ei quie insipientiae crfmen inferat ?
Adeo enim erat bumana menle incomprehensibile
sacranientura , adeoque mirabile arcani partus mi*
raculum; quando et sancia ipsa Virgo Deum geeta-bat Verbum, ancepsque animi erat de angeli verb o : gaudcbal intus de incarnato ex ipsa ; eique
qui foris alloqucbatur, conlradicebat: complectcbalur ibesaurum vilae, vocemque salutationis animo
volvebat.
X I . Quomodo,

inquit, erit mihi istud,

4 7

quoniant

virum non cognosco ? Nescio quid verbum aperte 1

velit; el qui divinam rei majestatem gcire possitn ? >
Cui arcbangelus . Exposcis crgo angelicos ordines
arcana evulgare Terba ? Sancta vero ad eum;
Quidquam ne noceal inlerrogalio, ut fuerit manifestata conceptio? > At angelus : Gabrielem
tides fausta nunliantein; deque Einmanuele dubilas, quem ts fausle anuuiUiat? Ad quem Virgo :
Ergo niulicbris eil naturse, ot Doiuinum ipsum
naiura gignat ? Cui arcbangelus: Quae terrenum
babeas sensum, qui poesis opere cceleste consiliu i u ? At sancla: Nulla ergo bacsiiatione accipiam
verbum tuum, nec quidquain amplius ullo modo
sollicUius exquirara partum? Ergone potest capi
in ntero, qui potest a Patre divelli ? Gui archangelus : < Tunc myeterium disces, quoad fleri
potest, cum Doimnura manu comprebendes. > At
saocta : VidUline caropmn proferentem segetes
anle stisceptam gemenlem? Ad quara arcbangelus:
< Accepisli gaudium quod superat naturam; ne u l tra pro natnrse legibus corruplionetn cogUes. Cei
Sancla : < Viri jugura nunquam portavi, quo ergo
mado valcam Olii mater eflfici? At arcbangetus':
Ergo copulam qtiaeris marilalis actus, ubi Doininic* eet virtulie illapsus? Sancla ero : Vellera
liqutdo rei bujus fieri fldem, quo omni anxielale
liberari po9sem. Ad quam arcbangelus : Veai
ut iwiver&orum Grealori isa tibi annunliaren:
rnim vero ut quse ab oinniiim noiilia remota sunt
explkem? > At sancta : Fidelis es nunlius Dei,
nec plene nosti quae in Dei suni potesute? Gui
arcbangehis: Ergo cupis nosse quae supra le
sunt? lfi eua) crede, qui tui simiiis eri voluit. >
Sancta vero : < Nequilforle fieri ut ejuemtbi enunties foroiam, qui esi incompreheiwibilis i aliquod
saHem vesliginm ulcunque indica de&iderati. t At
arcbangelus: Spiritualiler suscipe delala verba, vi
debisque, ut in iis quae arcano peragunlur niysterio, sis predicanda beata. > Cui sancta : c Ergone
cuedam ttaigeniumi Dei FiUum meuiu iieri cogna-

'. , \,
; ' , \
; > \
"
, ^ ; \
(V) , ;
, \
;
,
(3); \ !
,
; > \ * c (4)
, \
; \ ,
; \ ' , , ,
\ . \ t
,
; \ (5)
, .
\ * , \
; \
f ,
; > \
,
. \ *


; 4 \
^ , \ []
4; \
;
. \ "
,
, \
"( , \
\ * \
dtt , ;
, ;

" Luc. i, 54.

(2) Edil. .
(3) Edit.

(4) Eklit. .
[) Edit. .

741

ORVTtO DE LAUDiCUS S. M A R I A .

742

4 , - ? ul is, inquam, qtii eodem rum Patp llirono

, . > \
sublimls sedet, feinina? fial concorporalis ? Ad
* ,
quam archangeltts: llumanae naiurx frucius,
, c tumma illa ac magnifica est poienlia, egestaii hu ,
manx similis passione eflecla. Sancta iterum :
,
Vehemenier adiniror ut gplendor ille Palris, proles
. \ < ,
efficialur mulieris. * Archangehis aulem : < Yolens
, , \
latere inimicuoi, qui sede eadein sublimiscum Pa
tris persona residet, ejusdem lit cuin servo forniie
,
ac condilionis. At sancta: iVellem nosse quem ;
admodum summa illa et raagniOca poleslas, IWSITO
, ;
iili mendicitali similis passione iiat. > Gui archan ,
gelus : c Num vero quia morialie nalurae vestem
;
induil, idcirco immorlalis virtutis diadeina abjecii f
, ;
Num quia in tcrrcna abjectione venit, regalcm
, - principalum deponit ? Num quia humanitatig susei ; pit formam, dignilaiein miuuil divinilalis? Nuin
, ; summae beuignilatis demissio, subslantiae fueril
,
transmulatio? Num ab altissimo Patre separalur,
; ,
ut lu maler poriaveris? Num cberubicum relinquit
;
tbronuro, ut mundanum occupaverit locum? Nun, ;
quid e majeslate delurbalur, quia in praesepio col , ;
locetur? Nuin principii expers aeiernusque non erit,
, ;
quia nuper in tempore exbibeatur naius? Num ab
, ;
angelis non byuinis celebrelur tauquara Doinimis
, ;
poiens, quod vilig ab bominibus agpectandus sit:
, ;
Nunquid non sedet in coelis, quia in terris vitam
,
degil* Num cuuclis sua providenlia non consulit,
;
quod faclus boroo ambulet cum universis? Nuin
omnibus non auxiliatur? Nunquid non exsislit Deus, quia de venlre procedit? Num nullius rei indigus
esse desinel, ut factus fuerii cibi parliceps? Mura Domiuus non eril oranis spiritus, si buoianam forinau)
assumpserit
1 B \ c 51 , - C
* < Deponensiiaquedubitaiioneni, lubens sus cipe salutationem. Excule muliebrem huiuilUaiem,
[\ ].
et virilem gensum induere. An nescis ob bujus ine
* ,
myslerii dispeosationem, nominis istius hanc ab
' ; [] inilio accepisse nuncupationem? Nam Gabrielem
interprelerig, homo Deus. Qtiia eniin iinrauiabilis
, .
- Deus buuiana forma inter homines appariturus erat
in angelico praevie miuisterio glorieeum suuni pne , ,
signavit adventum : quo infldelibus quidem pula
relur ut morialis bomo ; iidelibus autem innotesce [] , ret ut Deus immorulis. Sic enim nunc ilerum quo []. " ,
que mea de divinis legatio fidcra non invenit. Si\ \
quidero non modo tu sola ftdem non dedisti verbis
. *
, . . raeis; at neque prior Zacbarias dedit. Ac te quidem, qaam velut infantem, quod spectat ad sacra \ ,
9

, , f r a divinornm, noverim; seu poiius, quam uti

Domini raatrem reverear; eliam lide non impelra *
la, castigare won audeau: illi vero utjuris perilo,
, \ ,
, \ - wbi non fluscepiseet sermonem, inflixi pcenai moduin, amissique eloquii animadversioni subjccn,
* \
ac roariti quidem linguae organum ligavi; cjus au> , tem uxoris, sleriliutis oflicinam aperui. Omnino
.
enim ad tuani notitlam pcrvenit, queroadmodum
,
senex jam EHsabelh, inler matrcs, maier ipsa com*
. (6)
pulala sit. Nescis quarum rerum in ambabus figu ;
ra contineaiur? Non agnoscis, in leEccIcMira gen : \ . ,
6 Reg. .
(0

145

S. PROCLl (

l i u m ; in illa, Judseoruni synagogam designari?

Num tc fugit, ex te quidcm qusc libera sis, nasciltirumesse dHcclum Isaac ; e x illa autem quae sit
anctlla, eum nasci quo coinpleta seivilutis lege,
nislanlis partus Dominici fausia sit amiunlialio
iuiura? Perge ad eani, ut noveris cujusnam maler
sis. Liccl enim adversus mea dicla obverso persislas animo; ubi lamen Joannis lsctos saltus spectaveris *, inlelliges ut brevi post exsullans, beala
sis pr&dicanda in omnibus (inibus. Slerilis illius
ascelicus ac vita religiosae ranuis (7), viviGcmn in
te Yirgine prxsignabil ffuclum. Lucerna in ligneo
illo posila modio , orienlem aureo candelabro
indicabit solem. Solitarium illud par turlurum (8),
simplicem ostendcl columbariuin binarium. Joanne edoita Joannis mater, Domini le Matrera gaudii
plcna salutabit. Hirundo illa fauslo nuntio ver
praenuntiat aninioruro. Dcpraedicat cnim lerreslris
rmgelus coeleslcm beum, alque ex utero bominem;
lex, gratiain ; propbeta, Dominum; servus, herum;
liiium, figulum; argentum, autilicem; miles, imperatorem ; mortalis, immortalem; qui in terra esl,
eum qui in coelis; infirmus, medicum; ovis, pastoreni; temporaneus, aHcrnum; is qui est ex nihilo, cum qui seniper est; niinister, opificein; creatura, creatorem ; bapiista, oonditorem; delator,
judicem qui ex maire nalus in U;mpore est, eum
qui anle luciferum ex Palre fuit genilus . Quando cnim naturalis ofticina fuii oliosa, tunc major
naluralis virlus, in Elisabetba mysterium exbibuit
Quando senectutis vulnus (9) fuit, tunc infanlis
editio exslilit. Cum exspeclalionis spes obsolcvit,
luuc nuntii confirmatio fuit. Quando vulva fuii
emorlua, lunc vis procreandi inslaurari coepit. Ubi
tempus fuisset malurum, lunc fructus praecox .
1'um spes omnes abjectae essent, tunc infans produclus esl. Ubi pabnes exaruissel, lunc eroaturuil
boirus. Posiquain radix elanguisset, tunc ramus efM

7 0

7 I

Gal. , 25.

Luc. i , 47.

Matlb. v, 15.

^7) Asceticus ac vitoe religio&m ramus, ^

. Praedare id in Joannem vitae asceticae ac
inonacbalis prxcipuum posl Eliam, et ducem. Male
lticcardus : excullus surCulus: quo fere inodo erravit Sifanus in Ainpbilocbii orat. in Uypapanlem ad
illa vcrba, * dum reddiL
virtulh studii ei menlis exercUationis ornamentum :
pro, exerciiatorum, ac ascelici ordinis. Loquilur de
virginilale, qux reipsa sic babet ad ascetas ac mouacbos.
^8) Solitarium par turlurum. De Joanne liquet ratio, ciijus est abunde nota soliludo ac erenii incolalus ; de Elisabelba non item.Putem ipsam qtioque
sic vocalam, quia landem vilaus Herodis perseculioaem, ac cavens puero Joanni, in cremuin sccesserit, ubi eliam moriua sit. Cujus rei narralio haLetur in apocrypho noininc Jacobi fratris Doiniui;
quando eliam refeitur Zacbarias Joannis pater in
templo necalus, quod rogalus, sic fuga malris elapsuiu piierum non rcpriesenlaverit.
(9) Edil. .
(10) ileg. .
(11) . .
(12) Male cdit. .

. EP1SCOM

741

; , \
,
, , *
;
, . ,

* ,
> ' ,
) .
\ )
.
.

. *

(9).
.
, \ *

(10)
(11)-

*
\ '
*
(12) \ , . *
,

, (15) (14)*
,
* ,
,
[]
, (15)
, (
, .
PsaU cix, 5.
(15) Senectutis vulnus, . fticcardus in nolis legit et exponit
quod esi vox. Id vero coulra codicum fidem,
quibus est * , , a quo eliam lrgi
, cum in ms. tum apud Savilium. Nec Hla
opposuio quam Pruclo tribuit, quadrat. Non euim
infans Joannes locutus esl, quando Zacbariae loquela excisa f u i i , sed longe posl. Restiiuendum
ergo ex nostro pro * et reliiiendum
* ut idem eo significet, quod antecedentibus ct
consequentibus omnibus, naluiu Joannem divino
miraculo ex effetis pareutibus; eoque eiiam posse
divino roiraculo nasci Dominunrex Virgiue; quo
tota angcli raliocinalio referlur. Longe ineptior
erat illa conjuptio : , . Alia
Joannis ad Dominum pcrsona, quam ftiris ad judiccm, a quo ut tali, nibil nisi puenani exspeclare.
Non ergo Joannes , sed , deiator furum : cum peccalores ad Doniiin provocat
tribunal, cujus tolies coniminatione lerret. Pcvoraverat hoc Riccardus, qui lol iocis culicem colaU
(14) Edit. .
(15) Edil.Tu>v .

ORATIO DE LAUDIBUS S. MARLE.

745

74

. "
, ,
\
; ,
*
; * \
, ,
, , (16),
, ,
,
.

floroit. Ipsa namque voluntale, facuUas promptior

esl. Ergone legalis flcus, siciit scriptum est
,
precocem prolulit fructum; viiisque evangclica sahitis botnim fastidium non habentem non profercl?
Utquid igilur adhuc ambigis , nec sicut nos angeli (17), divinos sermones simpliciier suscipcic
discis? Cum sermo est de niysleriis, admirari debes, non investigare; supplex obtestari, non pcrscrutari; venerari, non pervicaciler rixari; canlicis celebrare , non curiosa contcntione inquirere;
roeditari, non sciscitari; quae deceant quaerere,
non anxie nimis et curiose interminata inqairere (18); utilia discerc, non incompreliensa eollicitius vcsligare. #
'.
X I I I . Sic Virgo angelico quidem scrmone mu, \ j b a t u r , Domini vero parlum commenlabatur: ac
,
Gabrielis quidem adstipulatione coiifirmahatur,
. \
conceptioneni autem Eramanuclis expendens, ani,
mo hserebat. Hinc in gaudium mceroremque divisa,
ab insequalibus cogitatioomn momentig rapiebalur,
nunc qnidem in divinitatis altHiidinem provecla,
. ' nunc vero in bumanilalU htimiliiatem doje , - cta. Sic cura discepiantis animi lanx in utram 0. que ferrctur partem, sedulo Dei impulsu dignatur.
, \ \ ts enim purissimam virginitatis oflScinam illibataro
^ servans, cordis arbitrium in medio arquo libramine
* - pendens, facileque in parlem utramvis vcrgens,
, knmobile inOexibileque coniinuit. AC ubi laxatas
, - citbarae animi iides, illuslramibus Spiritus sancli
, t ; ^ digitis composuisset, vclut exprobralionis ictu per , ;
- - - - - dulce hoc modulamen
. .
.
. . dicens:
cutiens,
insonabat,
, ^
f Adhuc animi pendes? Ergone quse habeas uni; , \
versorum gabernatorem, majori prae universi sestu
; - jaciaris? Qua3 feras animorum medicum, cogilatio, ;
num infirmitaiem non deponis ? Nescis me in terris

ex (e carncm sumere, ac ab angelis in coelis ad
;
orari ? Non vis ut impensiori in bumanum genus
, " ;
afleclu habens, homo in terris bominum causa
, fiam? Non vis, ut per ulerum tuum pairum tuo ;
rum promissa impleantur? Non vis, inobedieniiam
, mulieris, mulieris vicissim obedientia compensari ?
; , An quod obsignata sit virginilas, carnis dispensa ; , tio in dubium vocatur? Num quia incontaminata sit
; naturae officina, iidem non habet generalionis
, ; [] , D raysterium? Quia seminis expers gil arvum, ob id
\ ; * > \ fortasse non recipitur gaudium? fcidemne superarc

videtur, ut immortalis Deus intra vasculuin mor ;
talo capialur ? ut corpori uniatur, nec spititu
; ; mutelur? ut caro ftai, nec tamen ut caro ous ; ;
nis, mulalioni subjaceai?ul angelorum ac propbc ;
larum prseconio celebralum Verbum, visccribus
luis ceu infans egressum inveniauir? ut cxpersillo
6\ ;
t s

r f

Cant. , .

) Edit. .
(17) Necsicul nos angeli, *
. Malc Riccardus : per nos angelos. Proponil
in exempluin moduniquoipsidivinaaccipiuiil
, simpliciier; abjeclis nimtruni terrenorum rattouibus ac imaginibus, Deoqiic mcnleni bis libcram
PATBOL.

GR. L X V ,

drvote accommodando : seu cliam $wcerc ingenue.

( 1 8 ) Interntinaia inquirere,
. Alludil plane ad illud \ Tiin. i , 4 , , quod ego cum Eslio lubcns cxplicein, iufinili laboris et operos, et iu quibus frusii a
quis insudel.
2i
9

S. PROCLI CP. EPISCOPI

75*

inilii aHernusque, inilium sumal? u l intisibiiis, oculis snbjicialnr? nt dives, cfAclatur

aliorum

nulritor,

ab alits nuiriatur? ut ab univcrsorum Oomino, pari Ciim

7 1

ptupcr

ut

nniversis condittonc
n

tribntum cxigatur ? ut qni sedet super cberubim non babeat ubi caput rfcdfnrt *
XIV. Caelcrum nequil ficri, ut nisi lcrrestre cfo
W. * ,
assumam corpu9, vos qiioqire Spiriliim sahctnm
\ &> .
,
accipiatis. Nisi hiorialis naturse efftciar particeps,
nequc *#os immorialis virtutig pariicipes effitiemi- . ,
. Nisi imaginem terrfeni gestavero, nunqaam voe .
formam ccelestis oblinebtiis. Nisi faciem servi qtise
evacuatur (19), Bubiero, impossibile est, ut ad Do- >, & "
m i n i gloriftcalam figuram perteniatis. Nisi ad ter- .
(22) , restrem locum corpore desccndero, mysticum non
(25) .
percipielis Abrabae eiiwm. Renuis ejus partui in ,
ervire qui esl immortalis, u l mortis destruatnr
;
imperiurti? Recusas eum in utero suscipere, qui
tollit peccalum mundi ?Nonfisvirginalem praebe- ; re mammam, quo diabolicum exaugam veDcnum ? ,
Nisi ego temporaneum bumanitatis capessam prir> ; tipalum* non poieritis vos ascendcre ad divinitatis R ,
(24) .
antiquum principalum. Nisi in ulnis matefnis se ,
dero, necvos a dextris Patiis estis sessuri. Nisi in
.
peccati constilutus eim corpore, eoque tanquam
roortuus in novo recliner rti<HW.mento; neqile lesia- , \ *
(25),
mentum conflrmari poterit, neque TOS reghi ccelestis haeredcs instilui. Sic enim etiam omnes ab
,
Adam ad hanc usque gcnerationem 6xh*sredes feci,
. \ quod ego lesiator (20) non poiuissem gustare mor- tem, uti neque mortalem bacicnus carnem vestram
,
indueram. Noh Kaque, ut putaveris, regium pol (26) [
luam calcetim, u i i n tetrenis cteaturis ambnlcm. Q ]. , ,
Nulla^ihjurianwreatam r.iajestatem sum afteciurus,
, .
ut in habtta^ulo qvrod a me treattim fuit babitave ,
rira. Nam neqtie cranesa luti congertes, soHs quid ' .
quara radios laedat; neque ilidem moH)osa \ulne
ra medici infeceritit matius. Disce, Oeum esse qui

cx te egtedituir, haud tamen a te indpial esse. In
. ,
le Verbum exstart, nec quidquaAi aPiUre distare :
. \ ,
nasci parvulum * tanquam non essel<21); ac dalri
' * \ , ,
Filium, tanqnam qui est, e l inquit Scriptura. Com \ , , , .
preheiidi, et non comprebeftdi; spedari, nec aspi\ , \ * \
c i ; capi, et non capi; nasci, necmeniwaH; appa, \ , \ *
rere omnibue, nec omnibus dedarafi; fieri quod
\ , \ * \ ,
nonest, nemrpe bominem, ac mabere quod esi,
\ * \ , ,
Deum ectlicet. Age ilaque, excute pulverem cama* \ , .
T8

lis cogitalionis " , ac hiduere Teslimenlum myslicae j ) , \

cognitionis. Procul ab animo gegnittert abjfce, ct * ^
vitam xternam lene. Sic namque cum pura et i m ^ , \ [] .
" . M a l t h . xvii, 26.

Luc. i x , 8.

Joan. , 29. " l&a. , 6.

(19) QU<B evacuatur, . Verba

sunt Pauli I I Cor. , 7, pie a Proclo detorta ad
suum proposiium : sed Riccardo obscurata.
(20) Quod ego testator, . Alludit ad Apostolum (Uebr. , 15) : (Jbi enim te$tamentum , mors intercedat necesse est testatoris.
Romanus codex mutilus erat et vitiosus, unde non
mirum u i nihil ex eo sani Riccardus reddiderit.
(21) iVasct parvulum tanquam non e$$et, \
, . dic ipsemet bene distinguit Riccardus, at perperam reddit, aut certe obscurius ; Nutci eum, qui parvulus non e$t. Clare

" Isa. t n , , 2 .

Produs, ut et Patres abi, illis vocibus(#ia. , 6 h

Natus parvutus; et, dalus Filius : declaratas vult
ambas Chrisli rationes; q u a r u m altera, cum non
esset, uascitur in tempore, pro communi ratione
crealuraB: altera ab aeterno exsistens, per cffectuin
temporalem d a t u r .

(22)
(25)
(24)
(25)
\26)

Rc^. .
Reg. .
Edit. .
Reg. .
Edit. mafe , reliauis routila.

749

O R A T I O DE L A U D I B U S S. M A R I J E .

759

* \ , polluta virgo scmberis , lum matcr fidelis efllcicris; possisque, ncc abinnuplis separari, feminii\ * * \
que matrimonio junctis accenseri; Cbristum ge, * \
starc quem prxdixerunl propbelae, simulqac ad ,
versantcm ac bostem concnlcare; illiurs quidem
* \
adventus illuminanlis illuslralionem laudare, hujus
(27) ,
autem tenlanlis fureoles flammas exstinguerc. >
.
X V . Nftn enlm paruro ille indoluit, ex quo
'. , '
maxhue Virgo faustum nuntium accepit. Mundns
. , \
in tactilia agebai; diabolus autem in moerorc ar
.
iristitia crat. Rex intra palatium pacis muncra
( , \
designabat, lyrannusque foris arma bellica mundo
procudebat. Dominus salulis porlum aptabat, ten. laiorque ignoranli procellam apparabal. Dominus
,
scientiae divinse diem concinnabat, versulusquc
.
^ , R liic impietatis noctem obtendebat. Crealor cuin
crcatis versabatur, et latro cum daemonibus tracta. ,
bat. Evcrsum est, aiebal diabolus, c niorlis
\ *
imperium, ut virginalis genucril utcrus. Ut incor, ) , ,
ruplanatura conccperit, periit dsemonum nalura.Ut
.
casiitas abtimieril, fugalur luxuria. Ut iranquilla
, *
atiimorura sedaiio ac affectionum vacuilas domi , *
nata fueril, contrarii periurbationum afleclus pro , *
trudentur. U l incorruptio libere ac palam habuerii,
, .
peccaium utiquc prae pudore non araplius conspi
cabilur. Ne antiquam cupidiialis consuetudinem
(28) perdamus; ne recentem virginitatis novalionem
(
admitlamus; ne per iguaviaro ab iniquitalis jure
(29) *
excidamus; a volupluarii amoris negotiaiione ne
*
desistatur; voluptatis scimilla ne exslinguatur;
*
* C avaritiae ac injustae fraudationis insculpla noia ne
abjiciatur; ne maliliae oflicina claudatur ; ne super * (50)
bi.c sigillum pervertatur; ne oliosum mansrrit
. (51)
lnalitiiti slipendium. Opponamus cervici Virginie,
voluplatis procellam; tcmperanliae firmilali, gulae
,
delicias; verilatis splcndori, scinlillam fatsilalis;
*
basi
pietatis, tyrannidcm inipietatis. Ingcns ct
, *
acerba calaroiias nostris daemonum negotiis iimni , .
* net. Gravissimis pocnis objecli sumus, nisi validis (52), - sima arma induerimus. Perdtscamus novam banc
Virginis rcm : videamus formidandura exiiniumqiie
.
incarnati ex ea miraculum: ui puella mulier sine
, \ (35)
ullo plane viri congressu feia effecta s i t ; ut non
\
araiserit
castitatem, et fecundilaiem comparaverii;
* ,
ut eximiae venustatis forma non fuerit decerpta ,
\ * probaeque ac amplse prolis gaudium messuerit;
, \ (54) *
u i vitis non fuerit fossa, botrusque nibilominus
,\ (55)
maturuerit; u l inviolatum maneat virginitatis si
*
gillum, exsletque quem uterus capit, ineffabilis;
, \ * \
ut viri conceptionem ignoret, ac pucri parttmi
,,
adoret.
, * \
X V I . t Qiris unquam raimim vidil, "sua radkc
, \ .
majorein natu ? Clausum utero fetum, qui naturani
\ 0 ,
condiderit? infantem ejus creatorem, quae creatuui
,
(27)
28)
29)
50)
(51)

Male edil. .
Edit. male .
Male edit. .
Edit. .
Rog. .

(52)
(55)
(54)
(55)

Edit
Edit
Edit.
Reg.

.
.

7^

S. PROCLl CP. EPISCOPI

cdidit? Qncm ul lioiuiiieiu parilura csl, ei jam ut
IK-o proniii.bii. Quem ut infantcm alere babci,
liunc ul Oominum lola rcverenlia lauriat. Quid
orgo? Abslruendis insidtis (30) destiteriinus, quod
ca magna vigiliquc cuslodia servetur? naturali
ad cam aflectionum conlrarietatc rcccsserinuis,
quotl coeleslc eam praesidium lutelur?Num cnim
nescio, lunc summo cum discrimine armari forlem,
cum tbesaurus lulo vigtlique pr&sidio servatur?
Prustra latronem iusidias slruere, cum palerfamilias non dormicril ? Enimvero, iterumne cum
sccimda Eva nobis instal ccrlamcn? Insiniendaiie
acics advcrsus impollutain mulicrem ? Hursiimuc
cogiiiiui' adorare secunduni Adam ? Uerumne post
nos formalo jubemur parcrc? Rursumne pra?.cipil r rrgiam imagincm procumbenles a d o r a r e ? A t g
cerle mulicr illa lcrreni
(37) oculorum spc(taculo capla
levi manu prostraia j a c u i t : baec
aiitcm in nianibtis coeleslis suscepla, ceu forti vallo
iniiiiita consistil. Illa in ligui cupidiialem exarsil;
buic nc quid ejusmodi eiiam in mentem venii. Illa
consilium facillimc probavit; isia aurcs etiani quam
cilo obscravit. llla sciscilauliscloquia esl amplexa;
ista ctiam narrationis verba abborruil. Illa, fructus
arboris auiorc capta, dcam se fore comminisccbatur;
isla, Domini unionc dignata, ad Dei ee laudes componebal. llla, cum corruptiooern adircl(58),eminentem
j>c di$mlaten) capcssere cogilabat; in divinum haec
gaudium inlrans, bumanae non obliviscilur imbeoillilalis. Quonam ilaque niodo naviculam ejiisniodi
lci^peslale jaciabimus? ul slerlentcni in ca guber- C
italorcm inveiierimus. Quonam modo discerpemus
ovem? ul pastorem ncgligcnlem existiraaverimus.
Quoiwvm modo diripietnus civilaiem? ul regem
lorpcscenlcm ac dcsidcm inlcllexcrimus. Ergone
saianicus cuucus virginalem bunc non stibvertct
nmmni? Num spe frustrabiraur, ul a laboris mole
nequaquam dcsistamus? Nunquid ab exspecialione
decidcmus, ul a vincendi contenlione pertinaciquc
sindio non recesscrimus? CaHerum cum neque virginali olflcina? insidiari licuerit, nec menlis agrum
valucriinus oblurbare, ac neque proli quae utcro
geslatur, potucrimus resislere ; tunc illibatam Virgiitis conceplionem calumniae jaculis impctemus.
Obtrcclemus mysterio, quo in judicium iraxeri7

1 Cor. xv, 49.

; "Gv :,
* ^ , KC
. ; ,
;
, ;
,
, ;
,
; * []
; ;
^ ;
' (59);
; ' (40), *

, . -;
. *
\ .

.
! .
, (41) ,
* ,
,
.
;
(42). ;
.
;
. ; , ,
, ; " 6 \ , \
,
\
(43)
. [ ].

" Gen. , 6.

(56) Ab vnlruendis insidiis destiterimus. . RcsliUienda iiilerrogalio ex ms.

reg. ul siiH verba coborlanlis, uti et sequenlia,
male a Riccardo detorla.
(57) Mulicrilla terreni, . Qiiem opponit , * liiulualus verba Pauli 1
Cor. xv, 49. Nonnibil luxata verba Rom. codicis
Riccardum dceeperunt, u l aliler redderet. Quod
sequitur, \ * diseimulaniius inollii, reddendo : hta etiam ad nuntiantis verba commola. Significal Proclus, repudiasse Mariam, animoque abominalam fuisse angelicam salutalionem, nec ei facilem aures accommoda^se, insidias veritam Eva3 similes, usque dnm
pleoe instrucia fuit, ac vere Dei nuiuium agnov i t ; qnod ipsum Andreas Crelensis magnae tn feluiua virtutis tradil, Orat. in Annuntiat; ac esl re-

Dvera, sexu ad lidem f m o r i .

(38) Cum conuptionem adirct,
. Guni sumcrel quod ad interitiini erat,
nempe fructum ligni v c l i l i ; u l ubique currant qua>
sifae illae Procli anlitbeses, reslituio texlu, ubi
meuda obscurabanl. Quod stalim sequilur,
, verba illa respicit
Maltb. xxv, 21, 25) : Inira in gaudium DominiluK
Jl velit significareimmensum quoddam Marise gaudium ab iilapsu Doinini in cani, qualc fere erit
bealorum. Riccardus nibil expriinit.
(39) Male cdit. .
(40) Male edil. /
.
(41) Male edit. .
(42) Edit. 6.
(43) Edit. .

753

DRATIO DE LAUDlbUS S. MAKLE.

. -, . mus : proscindamus conviciis pudiciiiam, quo ci

. , suppliciura inferamus : incusenius arcanum ulcri
.
parlum, qtio ad Jwdaicum deferamus scvcrum t r i , (44) ) . bunal. llac ulamtir gentc, nostro patrona fnenda
cio. Suggeramus diaboiicam maliiiam iis qui, sce [ ] *
lerum gravilale indigni venia, levia aliorum delirla

inquiraiU; qui omnino ucsciant comimscralionis

leges; qui necdum coguiia vcrilale, gladium acuanl

iiibumanUalis; qui anlc examen scnlcnlia libel .
him subscribant; qui iis qui rei aguulur, iujtistuui
/ . judicium judicare festinanl (45). Dcleatur ac pcreat
,
inunaculatum oslrcum, ne preliosum in eo exsi .
stens margaritum perfectum prodeat. Sin aulem

nosirsB nequhi.se hasta virginalem conccplionem
, []
vulncrare nequiverit ; al ccrte Herodiani livoris
: . ; gladius infantis parlu editi nalivilalein feiict. Ipse
' .
namque pro nobis adversus bostem nostrtim Cliristum bellabit.
'. XVII. Quibus ergo encomiorum ooloribus vir ;
ginalem dcpmgarn imaginem? Qnibus laudum pra>
;
coniig iiicoiilaminaluin exornabo castinioiiia^ cba
racterem? Esl baac penetrale inn6centia3 sacra
rium ; est sanclilicalum Dci lemplum ; atircum al
lare holocautomatum (46); divinum composllionis
* - ibymiaiua; sacrum unctionis oleum; prcliosuni

iiardi pistici alabastrum . Hxc, saccrdotale epbml
, *
aivinam signans volunlatcm ; ba?c , aureuin caudc
labrum (47)seplcm ellycbniorum lucemam porlans;
\
bacc, arca intrinsccus ol exlrinsecusdeaurata, cor', \ ,
pore seiMccl et spiritu sanctilicata , in qua eiat
M

8 l

Joau. , 3.

I Cor. , 34.

C dtiii Maiiam elaiigeltun nimtiantom, ciiin iiccduni

(14) Edil. .
(45) Injuslum judicium judicare fesiinunt. Ad baec omnino persuasa crederel; non quidrm ullo modo
verba- HUcardus : Mire premit Neslorianos, quo$ dubia de Dei polcnlia, sed de min:io au essoi a
Deo, dequc modo implcndas r e i , uon v-olaio voio.
diabolo excilatos inducil. Nibil lamcn Proclus boc
l(X'o adversus Nestorianos dispulal, scd Jud;cus Tertio, quid specie increpalionis imus animo Dolantum perslriugii, qnorum eliam in lerminis mc- iniiuis insonaret inler cas moras, ct dum pi udeus
Virgo post verba Gabriclis assensiun libratci.
miiiit, e t i n quos lola baec quadral diabolica pcroraiio, nc niiniimim vcroin Nestorianos : alque ul Quarlo denique cdisserit diaboli querelas post divinam Virginis conceplionern, ejusque in eam ac
quis alieulius pcrspiciat, videril oninino respicere
prolcin macbinamenta, cum per sc subjcciosque
iuduciam Marine accusaiiouem, quain babet liber
da^monum populos, tum per Jndxos primum ac
apocryplnis Jacobi fratris Domini nomine, qua moUlus sil diabolus Mariam perdere, alque in ea con- anlc partum, posimodumque ac brevi a parlui per
< epium ccoleslc margarilum, antequain maturum llcio em : nibil ad alios Cbrisll a^ Mariae bosle
progressus, vel Nestorianos. vcl lielvidiauos, a
lempore rn lucem prodiret. Sic ergo agebat diaboquibus lamen videri possil caverc, expositionc loci
U\6 per Judaeos, W
uon quod frigide el indigne Prodi intei prele red- Malllixi, quo perpotua \faria? virginitas videri posdit Kiccardus, ut delitescal iitcunlaminaiu ostrea, sct impeli. Siuiilem prosopopoeiain Mariai el insopb
quod nibil impcdiret margarili in ca babet Atbanusius boin. in censum sanctce Marim;
* velut, maturo parlu edilionem : scd, ut delere- ncc ea displicet, quidquid iii eaui loqualur llotstc nius.
lur ac exleriuiiNO daretur; prout delcbanlur, qui
rei criininis redargulionis aqiias illas polasseut. (4o) Aurenm ailare holocaulomatum. Videlur
Nunquid vero Nestoriani de delenda sic Maria ac
Pioclus coiiliiudcie altare incensi quod eral aufelu in fta pcrdendo, post q-iadringcnlos umxos ab
reiim, in quo solum adolebalnr tbymiama, cuiii
ejug editiono ac parlu, cogiVaverunl? Nuuquid
altari quod erat ante poriain tabernaculi, iu quo
priores Herode in Mariani a< proleui i i debact-baviclimai ct offerebanlur ac creuiarunt, cujus Proclus conatum a diabolo provocalum
banlur, quod ex lena ct impoliiis lapidibug e\subjungit, ubi prior ille non successisset, el ut edistrucium, non laminis aurcis veslilun^ eral, sM
lus in.Tucem Dominus Jesus per cum periret, qui
iieis; quocirca putem scripsisse , ex quo
in ulero exstingui nequivissel? Facessanl rogo
antiquarii exscripserint , nisi pro
istae nseniai, sibiquc ipsos palrcs sniamus. Et u l
, sciipserat , quod inugis
synopsi proponam qnid iot dialogismis agal Proprobo.
clus, noveris esse quaiuor : prinio cnarrat quid
(47) Aureum candelabrum. Riccardus candelainter Mariam ac Josepb interccdere potuit sermo
bruni in lucernam mutat: sed pignt plura ojtis nunis, in ea hypolbesi, ulvir bcalustolo conccpliouis
tarc : l u , lcclor, cx paucis istis, alia loto opeic,
t iiq>ore animi anxtus fueril, ncc salis rci sacraubi nihil inouco, cauluin nova vcrsionc pulaor,
iiicinuui novcrit. Sctundo cxplicat, quid iqtci camconjicc.

S. PROCLI CP. EPISCOPl

755

8 1

thuribulum aureum, eturna aurea babens manna , ^

ac reliqua complectens, de quibus supra. Hsec,
"

primogenita illa Jtigi expers ac rufa vitula, cujus

cinis
Domini scilicet corpus ex ea assumptuiu,
iiiquinalos ab impura peccatoruni lue emundat.
Ha?c, poria ad orienlem respiciens \ propter Doraini per eam ingressura egressumque in perpetuum clausa. Hec, novus Novi Tesiamenli lomus ,
per quam fesline spoliatum est imperium daemonum, citoque bumana direinpta capiivitas. lloec,
trina humani generis roensura \ Graecorum scilieet, Roraanorum ac Judseorum; in qua ineffabilis
Dei sapienlia fermenlum booilalis suas abscondit.
fLec, paterna? bencdictionisager", in qua Dominicae
dispensationis ihesaurus reposilus fuil. Haec, navis
8

8 1

756

,
, \ [],
\ .
, \ , ,
,
. &
,
\ .
,. 6V
, \
(50).
, * , , [] ?
, . ^
(51) ,. -

regia quae de Tbarsis divitias porlat ; quae, i n -

quam, cocleslis Regi Hierusalem ex genlilium regione gentium conversionera afferat. Haec, pulcbra
Ganticorum Sponsa * , quae veterem exuit tunicam,
Savitque legales pedes, ac Sponsum ioimorlalem in
suo ipsius tbalamo reverenter suscepit. Ha3c, labernaculum fidelium, quae animalam oeconomia? p t r laverit arcam, ac per primiparas juvencas
,
ulrumque, inquam, Testamentum, in rectam salutis
viam direcla sit. Haec, labernaculum teetimonii, ex
qiia verus Jesuscum Deus essel, post statuin embryonis oovem mensiuin tempus.egrcssus est.Haec, Gscella
Lntrinsecus ac exlrinsecus biiumine illila , nimirum
prudentia ac pictale exornata, in qua spiriialis
Moyses e raystico salvatur Pbaraone : cujus lilia,

. , ,

.
' ,
, \ , \
. :
,
, \ ,
, \
. ,
' (52)
.
\ , \
gonlilis nempe Ecctesia, in virgineis ulnis nulriens, C ,
matri ipsi lactanti (48) aeternae viiae mercedem da
* ,
turam promittit. Ha?c, quintus puteus veri juris , jurandi , in qua immorlalitatis aqua (49), per ad , (55)
ventum Domini ia carne, in pleniiudine quinti
.
foederis effluxil. Primum euim foedus scriplum est
,
tempore Adami; secundum lempore Noe; terlium

tempore Abrabs; quarlum tempore Moysis; quin .
tum denique tempore Doroini: nam etiam quinquies
\ .* \
exiit, ut pios operarioe in justitiaa vineam conduce \ " \ *
ret; nempe, circa boram primam, circa tertiam, circa
\ \ * \
sexlam, circa nonam, circa ufidecimam *. Haec,

incontamiitalum vellus in mundi area positum, iu
* \ ,
quam salulis pluvia e coelo descendens , ter , \ , \ , \ ram universam ab immensa malorura illuvie sicca. v i t ; rursumque vellue ipsum, a stibsidente afleclio- ^ , fj
num bumore exsiccans, copioso bononim munere

lerram replevR. Haec, oliva fruclifcra plamala in
* \
9

9 0

9 1

9 i

Hebr. ix, 4. ibid. 15. * Ezecb. XLIV, 1.

Cant. , 5.
I Reg. , 7.
III Reg. x, 22.
* Judic. , 57.

9 0

(48) Mairi ipsi laclaniu Deesse particulas quas

hic descripsi, suadel tum series, el quia alioqui
vitiosus esl lexlus, lum Moysis hisloria, in qua
filia Pharaonis matri ipsi Moysis vocalae ad alenduro ac laclandum puerum, nierccdem promiltit.
Velit forlc Proclus allegoria, essc banc Moysisinatrem, Synagogara, sive Judaicum populum, cui
geoiium Ecclesia, ut velit Moysen laclare, id
esl, ad Christuoi converli, vitam anernam pro-

* Isa. , 1. "
Expd. , 5.
9

9 1

KaUh.xin, 35. * Gen. xxvn. 27

Maltb. x, I
Gen. XXV, 32.
9 1

(49) Immortalitati aqua effluxit,

. Palara approbal Proclus, quam Ilicronymus probat lectioocm, et babent Vulg. ae
Ilcbr. (Gen. xxv, 32) : lnvenimw aqnam : c m i i
Graca babeant negativam : Non invenimus aquam
(50) Male edit. .
(51) Edit. .
(52) Reg. .
(55) 7 . \ ^.

757

ORATIO IN SANCTA TIIEOPHANIA.

758

, \ Jomo Doroini", ex qua Spiritus sanclus Dominici

.
corporis ramuui accipiens, lempeslale jaclalo l i u
roano gencri delulil, fauste de coelo annunliajis pa, cem. Ipsa, floridue ac immarcescibilis hortus, in
,
qua lignum vitae plantatum
univcrsis libere fru , - cium Iininorlalitatis prsebet. Ipsa, n o v creaiunc
. \ ,
coelcslis globus, in qua Sol justitiae nunquam occi dens, omnem ab anjma omni peccatorum noclem
. fugavit. Ipsa virgipmo glprjatio; ipalrum exsulla ,
t i o ; fideliuni susleutalio; Ecclesiie diadema; reclae

ftdci cxpressa fojrma; pictaiis signaculuip; ycritatis
.
norjpa; indumen|um Omperanlias; vesljs v i i t u l i s :
<*
jusliliae nwnHio; sancla? T n n i u t i s domicilium,
& juxta qiiod |iabt evangelica narratio : Spiritus
* ; ^ *
tancius, inquit, guperveniel in U el virtus Aliissimi
; otombravH tiH; ideoque et quod nasceiur ex te
S<mclum, VQcaHlur film De\ . Cpi gloria, nunc
< ,
et <4 > aecwla $aec!"Jorum. Ameq.
* ,
\, , ' wl .
/'
\\
&. I 5, \\, ;. ".
9 8

9T

'.

(54) ORATIO 1 1 .

sancta

Theopliania.

*. ,

I . Chri$lqs lmjriJQ apparuit, imindumqpe iqcoui ,

pnsilum ornans, praeclarum laHunique reddidit.
, \ Mundi peccatum suscepit (55), ac mundi hoslem
, \ dejecil. Aquarum fonles sanclificavit, boniinum .
que animas illuminavil. Miracula miraculis intexuil
tnajoribus. Ilodie namquc lerra ct niare Salvatoris
\
, - Q graliam inter se parlila sunt, piun lusque universus
laelilia perfnsus est; ac bodiernps die$ majora
* /3
praecedenti solemnitate niiraculorum crcmcnia os .
lendii. Nam in superiori na^alitiorum Salvaloris
\
solemni die adgaudebal terra, quod Donnnum por (] ,
taret in prcscpio; at in proesenii boc Theop^ianio
rum die mare summo gaudio cxsilit ac grslit;
gcslit aulem, co quod sandificationis heucdictio , $
nem medio Jordane receperit. i\i an;ccfoVnti so. 2\
leninilate impcrfjctus iafans exbibebatur, nostram
, aUesians imperfecLionem : at in pra3scnii die fes^o
,
perfectus conspiciaw, eurn subobscurc designans,
.
qui perfecius ex perfecto procedil. Natum illic
; *
puerum mdicavit stella in Oriente emicaos ; hic
$
autcm baplizaio, Pater generans de coelo testimo. !
* - D mura defert
Magi iilic, ex Oriente pedeslri i t i nere profectj, m.unera ei tanquam Regi obtulerunt :
ai bic angeli e ccelis adventantcs, quod par erat,
ministerium lanquam Dep ei impenderunt. Ulic
fasciarum devinciebatur vinculis; bic peccalorum
calcnas solvii. Illic Rcx corporis piirpuram inJuit;
bic fojis fliimen circumdai ac velul amicit.

, .
* .
^ .

Peal. , 4&

<5en. , 9.

Luc. , 55.

(54) Tbeophaniorum dies nonnullis ipse est dies

nataliiiorum Christi, quod in eo d i r i s t u s se in
carne muodo exbftnerU : commuDiojri iaoaen usu
oigpifical diexa Epipbaniorura ac Liuninum, nernpe
diem Cbrisli baplismo sacfum, quoipodo accipit
Proclus sua bac oralione, quam iterura paucis
quibusdam auctain ac emcndatiun ex Rcgio codicc
damus.

t e

Matth. , %.

9 9

Matlh. , 7.

(5?) Mundi peccalum suscvpit, . Sic hifra

a i t : enscepit forfliam urm. Sed CILUO & peOcalo agUur, exponeiida
naLiu$q,t4am jexiendenda esl proposiiio, ut peccatum
inlelligat, pocnas pcccatis nostris debilas : juxta

quod diciiur (/sin. u u , 4 ) : ipse imquitaut

portat.

nostra

7Cf>

S. PROCLl CP. EPISCOPI

750

I I . Agile igitur, novaque ac slupenda videle m i - B \ ,

iv , \
racula. Nempe justilioe Solem in Jordane lavanlem ,
, \
ignem aqua mersum, Dcumque imnislro bomine
sanctiGcaium. Hodie omnis creatura hymnis perso- .
$

nans clamat: Benediclus qui vcnit in nomine Domini ' . Beiiediclus qui omni lenipore venil : non .
.

enim nunc primum advenil. Benediclus qui venit in
\ nomine Domini: qui el sua qua crcaturis consulit
, piovidenlia, venit; cum cocli quidem fastigium
, *
firmum slabtleque servat; solis cursum sunima
mo<teralur arte; stellarum multiludinem absquc
tilla confusione quasi cenluriarum ordines compon i l ; aerem ad respirandum apie maderaleque teiu- *
peral; terrse sinus ad frucluum feracilalem jusla
iiem teraperalione fovet; furentem commoii ac .
lluctuanlis maris fcrociam exilissima arena frenal ,
. ;
et compriraii; fontes ex abyssis ooculle protrudens
prorumpcre iacit; fluminuin fluenta nullo errore , ,
ducit. Hsec ergo omnia videnles, dicamus : Bene- . ,
dicius qui venit in nomine Domini. Ecquisnam isle ,
est? dic clarius, oro le, beatc David : Deus Domi- *
nu$ et iUuxit nobis *. Nec David solum id propbeta ,
dicit, vcrum etiara Paulus aposlolus suo ei asli- \, . \ "
pulans teslimonio, in baec verba ait : Apparuit ,
gratia Dei> idlutarh omnibus hominibus, erudiens .
nos ' Non aliquibus, sed omnibus : omnibus namque, Judacis pariier ac Grecis, salutem per baptisraum eiargitur, commune universis beneiicium baptisma proponens.
I I I . AgUe, speclate mirum novmrique diluvium,
'. , ,
niajus praeslantiusque diluvio quod Noe temporibus
\ \ .
futl. Illic enira diluvii aqua bumanum inleremit Q genus; at bic baplismi aqua, ejus polentia qui est
,
baplizaius, morluos revocavil ad vitam. IUic Noe , .
ex iignis incorruptibilibus arcam compegit; at
Chrislusbic, spiritalis Noe, ex Maria incorrupia , ,
corporis sibi arcam composuit. lllrc Noe bitumine ^ .
ac pice exlrinsecus arcam ublivit; ac bic Cbrislus

iirmo Gdei praesidio corporis arcam obfirmavil. Co-
lumba iHic olivae ramum ore ferens, Cbrisli Do .
uiini odoris designavil fragranliam; bic aulem
,
S >irilns sanctus columbae specic adveniens Do-
minum miscricordcm ostendit. Yerum me in slupo- , rcm vertit Doniini illa excellens bumiliias : quod
, . ''
non salis fuerit ei qui perfeclus ex perfecto erat,

iufantem ex muliere nasci; nec $ qui Palri co- ,
.xqualis eral, saiis duxerit forraam servi accipere *; jy nisi abunde tanquain ipse peccalor foret, ad baOpovov
ptismum accederel. Ne vero commune boc benefl \ .
cinm in audilorum vertatur scandalum. Baptizaiur
enim Cbrislus omnium Dominus, non ipse expia .
lionem necessariam babens, sed quo sic bifariam
, ,
noslrae utilitati consuleret: lum nimirum, ul aquis

vim sanctificandi impertiret; tum ut cuncios bo , \
mines ad suscipiendum baptismum alliceret.
.
IV. Venit enim, inquit, Jesu$ Galilaa ad Jot'. " , ,

danem, ad Joannem, ui baptizaretur ab eo *. Ea,
'
fratres, quae lunc peragebantur, nemo inlellectu

' . ,
psscqui queat. Erant enim humaoo majora aspeciu,
; * 9

Psal.cxvn,26.

* ibid. 27.

Tit. , i i .

* Phiiipp. n, 7.

Mattb. m , 15.

761

ORATIO 1N SANCTA 1.

. *
,
. "
,
, \ ,
, , , ,
;
. ;
; (56);
* ;
, ; .
* .
\ , ' . ;
, ;
.
\ ,
,

.

* cernebanlur. Obtremiscil anunus; lingu.T ab

ore rcfugil, fari non audens quae sunl ineflabilia.
Quocirca Joanncs videna Dominuin venieiilem ad
se, ingenti cordis angorc arclatns procumbens, ac
provolutus succumbens, ejusque se obvolvens pedibus, supplicabundus eum alloquebatur ac dicebai:
Quid me, Oinnipotens, imbecillem ac impolenlem
praeslare cogis, qnae meam virtuletn cxcedunl (58)?
Uaudquaquam possuin hsec facere. Quo cnim ausu
le baplizare prasumam? Quandonam a feno purgatur ignis? Quandonam lulo fons eluitur? Quonam
paclo reus ipse baptizem judicem? Quo le modo,
Domine, baplizabo? Nibil in le video quod reprebensionem babeat. Adami diras non incidisti :
peccatum non fecisli . Quanquam descendisli, ne
vel latum tamen ungueni a lege discessisli. Quid
agis, Domine, id mc facere cogens, quod meas
superat vires? Nihil unquam prsesumpsi, quod Iti
a^gre ferres. Ut servus domini amans, tuum prius
advenlum declaravi. Cum adhuo \n ulero posiius cssem, maiernam conducens Hnguam, irnindi ic Deuui
praedicavi ; omnes ad occiirsuro tuutn apiavi.
e

'. , ,

, \
^ ;
,
, \
, lav \ ' ; , ^
, ; (57)
. ^
, ;
,
; , *
.
, *

,
.
\ .
, \ ' . \
,
*

*
,
.

, \
. , \
.
,
.
,
,
.
7

I Petr. , 22.
Luc. , U .
* ibid.
Psat. cvu, 2ii.

Gen. xix, 24.

V. Nam dic, obsecro, Domine, quomoifo spcciarc

potcrit sol, universorttm Dominum ab audaculo
scrvo injuria affici, quin illico ignilos suos radios
vibrans, baud secus ac Sodomilas illos me exural*?
Qui fcret lerra cernens cum qui sancliflcal angclos, a peccatore baptizari, nec conliimo os suuni
aperiens, perinde ac Dalban Abironque degluiiet?
Quo vero te modo, Domine, baplizalurus &im, qui
nibil sordium originis conlraxeris? Ex iinpollulo
namque uCero, fruclus nullo satus seminc prodiisli.
Quomodo ergo impurus ego bomo Deum purificabo,
Doum, inquam, in quem peccatum non cadil? Ego
vecesse habeo le baptizari, et tu venis ad me ?
Baplistara nie misisti, Dominc; mamlalo luo scmper obsequens fui. Oinnes eniin ad baplismuin exborlans dicebam : Cotifilemini Domino, quoniam
bonus
Non is qui venil, auslerus esl ac niorosus, sed bonus ex bono progenitus Filius. Nec ad
breve temporis spalium bonilalem demonstrat, cl
illico mutaturjsed In wternum misericordia ejus".
quoniam immensa est misericordia ejus, ob id
< oelestes virlules, bymnis eum celebranles, dicunl:
Uenedictus qui venit in nomine Domini; Deus Dominu$, et apparuil nobis
Apparuil Sol juslithe,
el ignoranliae lenebras dissipavit. Apparuil coelestls Paslor, el diaboli lupos a pra;claro gregc
fugavit. Apparuit unigenilus Patris Filius, cl fidelibus adoptionem filiorum per baplismum donavit.
Apparuit univcrsorum vita, ac niorlcm morteperiitiens, tanquam immortalis, immorlali vila niorluos dignatus est.
ift

Num. x v i , 51.

1 0

Mallb. u i , 14.

1 1

Psal. cv, 1.

1 1

(56) Edil. .
(57) Edit. .
(58) Qum meam virtutem excedunt,

. Addidi necessaria baec ex Reg. cod. in quo

vicissim abcrant illa, * quibus
ulrisque intcgra cst lille* a.

763

S. PROCLI CP. EPISCOPI

V I . Vcrum cum baec ita peragerentur, Paler e

coelis de Filii exsuperanli luimililate exsultans,
extemplo coelorum porias pandit; inqtie loniirui
iDodum vocem demiitil, paierno referlam aflectu,
diccns : Uic e$t Filius nteus dilectus, in quo mihi
cowplacui . Neve dubia mens audientium oberrarct in baplisla et baplizalo, doecendit Spiritus
sanctus in coliuubne specie, bapttzalum ipsum i n tfigilans, ac euin esse quem vox palerna afliceret,
indicans. Ipsi glorta et imperium, in sa?cula saeculoruiu. Atiien
u

701

,
\ ,

6
, . \ *

,
* ,
.\ * \
. .

(59) ORATIO V I I I .

'.

Jn Transfiguralioucm Domiui ac Dei et

nosiri Je&u Christi.

Salvaloria

i. IIiic agUe, cbarissimi : nunc quoque prorapii g

'. , , \
ac alacrcs in evangelicos Ibcsauros invadanius, ut
, '
binc pro more divitias bauriamus, quae lamolsi
^, \
abunde omnibus impcrliantur, nibil lamen upquam
.
absumantur. IIuc agiie, et iierum siygulari sapien- , $,
lia praeditum Lucam, viam quaro oplime common' ,
stranlem, sequauiur, ut Cbrislum in inoulem ex\ \ \ ,
celsum asceodcnlcm, ac Petrum et Jacobum et
.
Joanuem divinae Iranfcflguralioiiis teslcg assumen, , , tem speclcmus " . As&muens cnim, jnquil, Domi . " , \
rius Peirnm el gocios, ascendil in montem excel ,
sum (60). Montem excelsum, in quo Moyscs et Elias
\ *
cum Chrislo loquebantur; monlem cxcclsura, in
, , quo lex et prophela? cum gralia sermones m i s c c , banl; monlein excelsum, in quo cral Moyses qui
, ,
1

pascbalem agnuin mactavit , ejusque sanguinc C

Ilebra^orum postes aspersil; motiiem excelsum, in
quo Elias erat, qui apud eosdem bovem membrati:n concidil, et sacrifktum aqua perfusum igne
(onsumpsit ; montem excelsum, in quo Moyscs
erat, qui maris Rubri gurgitos rcseravil et clau
s i l ; inontcm cxcelsum, in quo Elias eral, qui
"pluviarum imbrcs cobibuil efludilque ; nionlem
cxcelsum, ul Peli us, iacobus et Joannes (61) ipsum
esse discerent, cui omne genu flectilur, cueleslium,
terrestrium el infernorum *. Tres vero solos assuincns Doininus in nionlem ascendil. Non omnefr
assumpsit; nec reliquit oumes. Non caHeris inviilens gloriam; occve eos contemplibiliores reptitans; aul novem contrislans. Juslus cnim cum sil,
17

1 9

' , V * , ,

, , \
* , ?
\ ,
, )

.

'

. ,
, \
, . ' ;
, \ -

jusie omnia g e r i l : vclut unum uuiversos ousliinat, ^ , ,

ac quos paritcr inlcr sc dcvinxeral, a mulua cba \ ,
" Maltb. , 47. MaUb. XFJI, \; Liic. , 18.
* 111 Reg. xvii, i .
PbUipp. u , iO.
9

1 4

Exod. xu, 5.

* I I I deg. vm,55.

Exod. x u \ I I .

9 9

(59) Exstat in Reg. cod. inscripta Chrysoslomo,

exquo mihi exscripseram. Edidit Savilins inler
jU6 , ac ei faleo ascripta. Codiccs alii
vindicant Pioclo, e quibug Roinana edilio, ac
l.ugdunoBalava. Vide Montfauconium in indice
brysosl. lom. X I I I , . .
(60) ln montem excelsum. Non babet Luca?
Evangelhim vocem exceisum, ex quo tamen auctor
cilat sed Mallhaeus et Marcus, ut forle lapsus sil
niemoria. Nec enim prompluoi ad Gdcm, u l ca
vox cx Lucae codice excideril.
(61) Ut Pelrus, Jacobus, c t c . i v a o i \,
:

, \ . Praeferl Riccardus leclionemVat. codicis , ut nos

qui e t c , valde id frivola ratione, qiqa scilicet
nulli erant in monte prasier ielos trcs, qui discerc
baberenl eam Cbrisli excellentiain : quasi ea verba
non eosdcm ipsos signilicenl, idque admodum trita
pbrasi, sacris pariicr ac profauis scriploribus.
Joan. x i , 19 : \
\ venerunl ad Martham el . riam. Vcrlisscl Riccardus, ad Marlha et Marix
ancWas, vclquid simile : quod lougc absurdutu csl*
y

765

ORATIO 1N TRANSFiGURATIONEM D0MI5I.

\
, ,
\
. .

, Ira ,
. ',
, , \ '
, \ , ,
, ,
, \ ,
,
' \ , \
, \
.

Ufr

rilatc inininoe ilistrahit. Scd cura Judas, is qui enn*

prodiiurus erat, indignus foret qui divinam intucretur speciem, venerandamqoe itlam spectaret v i sionero; id causac fuit, ut etiam alios cum ipso
relinqueret, quo et Judse qui non solus reliclus
csset, omnem deinceps excueationero praccludoret,
susoque transfigurationis ires hosce testes, juxta
legem locupletes, qui et reliquos io se ipsis animilus circumferrent, aUraherct. Ipse namque a i t :
Pater jutie, serva eo$, ttl ip$i unum sint, sicul et
nos unum sumut * . Videns enim Judas Andream,
Thomam, Pliilippum ac rcliquos paritcr condiscipulos a monie cxclusos, nec lamen murmurantes
illoe, non a3gre ferentes, noo conviciantes, imo
gaudenics, ejusdemque supernae graliae faclos se
cum abseulibus parlicipes exislimanles; nulluui plane defensioni* locum reliquum habobat, qui i n
nullo unqaam niiraculo sprelus fuisset. Is niliilominus loculos habeos, pro unguenli prelio inungenti feminae sine causa indignalur, ac Magislrum nefario plane ausu boslibus prodit.
'
F . \ ;
JJ Jl. Quid porro ait : transfiguralus est ante

eo$ : et ajjparuerunl illis Moy$e* et Eiias loqvcnlet

.
'' , \
cum eo . Petrus, ut suo more seniper fci vens
, , , ac ad omnia couciius, eosquos ne viderat uoquani,
, ,
contucns mei-iis obluiu cum eo colloquenle*, i n ,
gens miraculi pondus non satis expendens, nec
, , - admirabilem illum divinilaiis splendorem eonside ,
rans, bonum diccbat desertum illum locum, ae ta * , bernaculorum opifex ex piscalore effcetue, in baec
', - . verba SaWatorem affabalur : Faciamus hic iria ta * ^ bernacula : tibi unum, Moysi unum el Elke unumi
\, . '', , nescisns quid dicerel
Piaeclare excusal sapien\ , , - lissimus Lucas ; Nescien*, i n q u i l , quid diceret.
, \
Enimvero, princeps discipulorum ac aposloloruni
, pracses, Pelre, ulquid bumilibus abjeciisque cogi , ; - C lationibus prajproperanlius agi le sinis, bumauis
, \ * \
que ratiouibus res divinas ignominia afllcis; aisque
\ ;
in dcserio erigenda tria tabernacula, pari cuin
, , ; servis bonore Dominum definiens ; ac unum Cliri^ta
, tabernaculum, perindeque aliud et aliud cuique
; duorum aedificare conteiKlis? Num forle ul i s l e ,
, ; 8ic Moyses de Spirilu sancto conceplus fuit? Kum
; sane virgo inaler Eliam peperil, uli bunc sacro ; sancla Virgo Maria? Num forie uifans quispiam ex
\ ulero Moysen agnovit, ut bunc praecursor? Num
sanecoelum signo aliquo orlum nasceiUis indicavit
; ; ; Elia^? Vel Magi faecias adoravere Moysis? Num
, \ Moyses ct Elias latia ac tanta edidere miracuia ?
(62) Vel lorlc legiones daemonura ab bominibus abcgcrunt> aut ab humauis speluncis spiritus expulc , \
runl? Nam Moyses quideni olim iratus, cuni mare
.
: at
, \ virga pcrcussisset, illud divisit trajecilquc
Jesus tuus praiceplor supra mare ambulaus, t\b't
, '
Pelro profiuidura perviam feclt . EUas smpplc*
, , \
orans, viduai farinam el oleum muUiplicavil
, \ '
cjusqiie filium a morluis suscitavit : is aulem qui
. ,
cx piscalore in discipulum te asgumpsit, pauci
,
l

, %

e e

s e

Joan. xvn, I I .
* I I I Reg. xvii, U .
t^B2) . -..

Mallb.

5.

" Luc. i x . 55.

E\od. xiv, 21.

1 1

Mailli. xiv, 25.

767

S. PROCLI CP. EPISCOPI

7s

47

panibus liominum millia exsaluravil ,inrernumque

pcnelrans despoliavit, ac illic a sxculo dormientcs
predabundus exlraxil. Nc crgo dicas, Pelre : Faiiamus hic iria tabernacula : neque: Bonum esi nos
hic etse. Nihil bumaitum, niiiil bumile, terrenum
n i h i l , nibil abjeclura ac humi repens volvas animo.
Quce sursum sunl sape; quce sursum sunt quivre, ut
Paulus admonuil
non quce super terram. Quo
enim modo bonum est nos bic esse, ubi injuriosus
serpens cum primo formalum bominem laesii * ,
tum paradieiun occlusit, ubi in sudore vultns coinedendum panein audivimus; ubi gemere ac Ireniere stiper terram a Cain didiciinus ; ubi nibil
tirfnuin ac constans esl; ubi cuncta sunt umbra3;
ubi j n moroenlo praeleribimt omnia? Qui ergo boiMim sil nos bic esse? Si nos bic Gbrislus reliclu- ^
rus erat, uiquid inclinasset coelos et descendisset ? Si nos Cbrislus erat hic relicttirus,
qiiorsura carni ac sanguini nobiscum communicasset ? Si nos Chrislus hic reliclurus erat, cujusnam gratia et se inclinasset qui cecideral, ac jacenteut erexisscl? Si qiiidem bonum est ut in
terra simus, fruslra sane coelorwm appellalus es
claviger. Quid enim tibi deinceps coeli claves descrvieut? Si quidcm montem islum desideras, coelis
poslbac renuntia. Si labernacula conslruere cupis,
noli esse ac vocari fimdanienlum Eeclesiae. Ncc
enim Cbrisius Domintis lemere ac nnlla caust

& . , ,
, / ' ,
, ,/* .
, {( I)
, \ , \

> $
(65) *
;
;
,
\ ; ,
\ ;
,
, \ ;
.
.
; \
, , ^
.
, , ' ; , \ ;
\ \ (66) '
.
, \
,
.
franstiguralus esl, sed ut fuluram nobis n a l u r transftguralionero dcsigtiaiel, ac allcmm illuin
adventum in nubibus cum angeHs in liimine. fpse iiftmquc cst, qi;i amiclus esl lumine sicut vebliinento
vivoruui judex exsislcns aique morluoruiii . Quocirca Moyseo el Eliain ui medium prodnxit, anliquarum visionum reprxscnlans signaeula.
111. Quid porro mngmis ille Evangeliorum scri- Q . \ plor? Adhuc eo loquente, ecce nubes lucida obum; " ,
bravit eos. Et ecce vox de nube dicens : Hic csl FU

*
tius meu$ dilectus, in quo mihi complacui : ipsum -
, '
.
",
audite
Adbuc, inquit, loqtieule Petro, rcdarguit
\, ,
eum dc coclo Patcr, dicens : Qdidnam ista sunt,
* , ; $;
Pctre? Quid nulas ac labas ? Quid ia supervacanca
,
brcc temerarie ferri pateris, ac locum islum bonum
; ;
di< is? Tuine ipsius oblitus es? An geuti invides,
, ; ;
ncsciens quid dicas ? Nccdum erudilus es? Necdura
vcram solidamque Filii rationem didicisli ? Nonne ;
ipse es qui dicebas : Tu es Christus Fitius Dei
; ,
vivi * ? Tol tantaquc miracula conspexisti, tu Bar
, ;
Jona (65), el adbuc Simon exsislis? Ccelorum le
, \
clavigerum prsefecit, necdumque vilis naulicaj yefdem deposuisti? En jam tcrtio Salvaloris resistis D ;
voluntali, nesciens quid dicas. Dixil eaim : Opoitct
, . .
1 0

, l

1 9

S0

" Mallh. , 15. " Coloss. . 2.

Gen. ,
Gen. tv, 12.
Psal. ciu, 2. > Act. x, 42.
Mailb. xvn, 5. Mailb. xvi, 16.

Psal. xvn, 10.

5 t

Hcb. , \

(65) Tu Bar Jona. Sic fnit cognominalus Pclrus

a Domino, cum eurn Dci Filium conressus essel
(Malih. xvi, 46), sonal<jue ca vox filim columbm;
ac sublimem ejus sen&um desigriat cognoecenda
doilate Cbristi. Simou aulem csl Hcbr. VCttf, qnod
est, audire, vclut dicat, cssc adbuc niidilorcm ac,
disipu'uin, qticm divina scienlisshnum ac inagi-

slrum csse oporlcrcl. Simili pbrasi Aslci IIIS ixhrtaloria ad poenitcutiam iu cxccrptis lboiianta *
, conlraponil Simoni.
(64) ".?. .
(65) Heg. v.
(66) Heg. .

709

ORVriO IN TRANSFIGWUTIONEM DOMINI.

770
s

, . patiar: aisque : erit tibi hoc \ Allera vice

,
\
dixit : Omnes scandalum patieminiin me : ilirisqiie:
, ) .
\
Et si omnes scandaliinli fuerini, ego tamcn non
, scandatizator *. Ecce nunc quoque tabernaculum
\ ; ,
vis Chrislo erigere, quale Moysi cl Elue? Gbristo.
; , \ - inquam, tabernaculum, qui una inecum exlcndit
; , \
coblum ? Tabernaculutn ci, qui mccum pariicr
, \ ; ,
ftindavil terram? Tabernaculiim ci, qui una mecmn
, \
congregavil mare, ac fixit Ormameiitum ? Taberna ; ;
ciilum ei, qui luminaria accendit; qui incendit
, \ ; , \,
albera, ac mecum omnia anle sa?cula condidil(68)?
' ; , \; ,
Tabernaculum ei, qui tum ex me, tum vx vobis
; , ,
rst ? Taberiiacuhini ei, qui in mc, ct vobisciuu esi?
$ ;
Tabernaculum ei, qui bomo csl sinc palre ? Ei la , ,
bernaculum, qui est Deus sine malre? Tabernacu , lnrn ei, qui quod elegil tabernaculum, virginalem
nimirum utcrum acccpil? Quia ergo iria ip.se la , *
bernacula vis erigere, ncsciens quid dicas, niibe
, .
ego lucida pro tabernaculo ulens,^ prascirtosque
\ , \
, ' , \ , /> oblcgens, clara de excelsis voce pronunlio : llicei
Filius nteus dileclus. Non Moyses, nun Eiias : sed

.
bic. Non alius aliusque, sed bic : unus ipse ac
idcm, in quo mihi omplacui: ip&um audite.
'. ' .
I V . Moysen juslificavi; sed in boc mihi compla
cui. Eliam assumpsi : sed bunc in Virginem tan, ! ,
quani in coelum m i s i ; rursumque e Yirgine, ad
. , ,
ipsu:n emisi cailuin : Nemo enim, inquil, ascendti
,
.
in cttlum, nhi qui descendil de coclo * . Fruslra ita ,
quc desccndissel iu lerram, si perpeluo in terra
\ . ,
inansurus essel. Frusira se ipsum exinani&sct, for, , . C mam servi accipiens , nisi nianens quod eral,
* ,
faclns ftsset quod vos eslis. Nisi crucem vobis si ,
inilis au inorlalis veslri causa suslinens, proprio
, \
inundum reiiemit sanguine; fulile plane ac inane
. , , esi incarnaiioiiis' myslerium, irrilaque ac vana ma , .
neut velera propbelanim oracula. Verum desine,
,

Pelrc , nec ea sapias qitae sunl bominum, sed oa
. (|ua3 sunl Dci *. Wc namque eit Filiu$ meus dile \ , citis, tn quo milii complacui : ipsum audite. Senul
, , '
quippe ac iteruni ejusmodi in eum vocem usuu *
pavi: semel quideni aslantibus vobis in luonlc boc :
.

alicra aulem vice coram Joannc in Jordanc flu;

.
mine , quo propbeta vcrax invenirelur, qui clara

, , olim voce dixcral: Thabor ei Uermoniim tn nominc

. ' , tuo ex8ullabunt
* . In quonam liomine? Hoc nimi,

r u n i : llic esl Filius meus dileclus. Naui, ut Paulus
ait : Donavil ei nomen, quod eil super omne no,
.
men
A l perconlaberis utique, cbarissime, quid
, ,
sibi velil : Thabor et Hermoniim in nomine luo
, \ ,
cxsullabuni ? Proinde accipe, probeque lene. Tba . \ (67)
bor, bic ipse mons esl, in quo Cbrislus voleus
,
transfiguratus esl : ac in quo dilcclus Filius Pairis
\ ^
8

89

%3

4 9

8 8

8 9

i 0

* Mallh. xxvi, 22.

Malib. xxvi, 31, 55.
Isa. xwv, 24.
Joan. m ,
Mattb.-xvi, 25.
Maiib. , 17. * Psal. LXXXVIII, 15. * Pbilipp. n, 8.
M

1-

Pbilipp. ,

(G7) .
(G8) Mecum omma anteswcula condidit,
\ .>^ locnlio
r i o r . Non enim onmia creala sunl ,
poiius ' vidcturque Deo propriuiu,

du*
sed
ul

exsistal, ac , ante tivcnla cl

praxilcrnus, ul auctor ipse sseculorum. Videtur Proclus condiia acciperc in dccrelo ac divina praWinilione : quae ei ipsa suo modo creatio cst, ac est
prx&lerna : tamclsi lerminus esl in lempore.

772

S. PROCLI CP. EPISCOPl

iestimonio.esl renunlialus, siciit modo nudislis. ^ \ , \ 1 llermoniim aulem nions cst modicus prope Jorda- . \
, \ , \
ncm, ex quo assumplus fuii Elias, ac juxta qncm
stia ChnsUis volunlate baplizalus cst, ac dileclus
,
.
*0
ilem Filius Palris testimonio est reminiiaius. In
duobus bisce monlibus inlaclu* ac mundissimus \ * \ \ ,
Paler, Filii nomen ac ratioi^em adsiruens, cl tunc,
ct nunc ilerum clamai : Hic e$t Filius meus dile- ' | \
. , , clu$ in quo mihi complacui: ipsunmudile. Qui enim
, , , '
eum audil, me quoque atidit
: et qui ipsuin eru , *
buerit el ejus scrmoircs, eruLescam et cgo eum
majeslatc mea ct sanclonim angelorun. Iptum .
f ,
audite, sine falUcia et fuco; sine malilia ol fraude;
,

millo discriminc, ac nibil reslricte; omni semoia

curiositate; Cde qiwerentes, non vero lingua nie- !

lientes : fidc suscipientes, non verbis Verbum ex- ,

pendenlcs. Suflick cmm modo magnus illc oralor
! .
Paulus, curiosum refrenans ac cohibens, univer'.
sosquc docens, ac sine ulla li33sitalione clamans : aliiiudo divitiarum sapientice ac tcttntiec Det ,
quam incomprehensibilia tunt judicia ejui, el impervesligabiles viie eju$ t Ipsi gloria in Siccula saeculortim. Amcn.
f

4 8

%T

(6fl) ORATIO I X .

In ramos Palmarum.

'. , , \

1. Prsesentis bxc lemporrs ratio, dileclissimi,

, \ , \
impensioris aliquid sedulilatis babet. Scduliores,

. \
inquam, expedilioresque ac vegetiores in occursum
*
coelestis Rcgis nos exigit. Id enim eliam Paulus
,
fclici nuntio dicebat: Dominus prope e&t: nihil so/- .
,
lieili silh . Prope aulem repcrilur Dorninus non
pcdum velocilale, sed bonorum largtiate. Quapro- C . \
*
.
pter opera prctium sit, ul ct ipsi ilerum illa Pauli
* , clainemuH ; fiiox prace&sil, dies autem appropiuqua . >vit. Abjiciamus ergo opera tenebrarum, cl induamur
\
.

nrma lucis. Sicut in die Iwnetle ambulemus
Lam
pades fidei acccndamus : misericordiae in pauperes
'
oleo, perinde ac quinque prudentes virgines * (70),

redimdemus : Cbrislum vigilcs suscipiamus
:

jusiilia? palinam canlicis prosequamur : Maria uu *
gtientum amplcctamur : rcsurrectionis vocein
*
excipiamus : divinae congruas niajeslali voccs emii * *
lamus : cum lurbis, quos lurba: clamores edunt

pcrsonemus : Hosanna in exccUh : Benedictus qni

,

.
venil in nomine Domini, Rex hrael**. Bene (71),</ut
,
,
venit: semper cnim venit, et nunquam dccsl. Prope
est enim omnibus invocaniibus eum in veritate
D \ .

5 1

8 1

"

LIIC.

, 35.

K t

ix, 26.
Rora. , 55.
Pbilipp. , 5. " Rom. , 12, 15.
" Joan. , 5.
ibid. 15. ^ P>al. CXLIV, 18.

" Mallb. , 1.

Luc.

(69) Edidit Riccardus ex wno codice Cryplnpferr.

Visum esl pauca subinde emcudare, eaque bic notare.
(70) Perinde ac qninque prudente* virgines. Mutavi
interpunclioncm, ui ista de virginibus ad olcum
sperlenl, quod praecipue commendalur in earum
parabula, quo niiiiirum sapicntes ac faluae discreiai
babenlur: quia sinealiqua dormilaiione exspeciaverinl sponsum. Ait ennn evangelisla (Mallh.
xxv, 5 ) exepcctando, ac dum moram facerel, dornulasse omnes ac doriniisee. Potius ergo soqnens
colou aliam parabolaiu rcspicil, iUlchs servi cx-

spccianiis domimifti, ae exspeclaiione rigtlts (Lue.

x n , 55).
(71) Bene. Mutavi , , in . Liquci
ut nibil iu islis accnrali sint anliqitarii, ulqtie
boc uniini aplnni sil, nec illud quidqiiam congnial.
Perslringil,qtiod pluribus declaravit Orat. in sanc/a
Theophatiia, ut Christtis veniat semper, vel in se,
vol iu crcalura, in qua per providentiam nobis pnedicai; ut vel hoc iiubcio idetn ulriusqne auctor
eluceat. Notas fusiorcs si de&tderes, require in R i c cardo : ego plerumque tniiius necessanas w t u m o .

ORATiO IN RAW 5 PALMARUM.

775

.
,
. *
\ , \
. ,
, ,
, ,
,
^

. \
, \ .
"
,
.
^
'. * '
\ ,
.
(5 * *




,
.
;
, , ;
,
.
*

*
, , , ,
,
, * ,
. , , ,
, ,
- . ,
, ,
\ ,
, , *
,
.
k

771

Benediclu* qui venit in nomine Domini,

Zarli

ix, 9.

lsratt.

Quaecunque hodicrna geruntur dic, symbola sunt,

symbola, inquam, ac indicia, regisequc profedionis
argumenla. Hujus mundi cives cum leroporalis rcgis ingressum prastolanlur, viam complananl, veslibula coronant, civitaiis ornanventa commulant,
aulas regias undequaqua mundnnt, laudaliomitn
modos locis singulis conlexunt. Quibus profecto
nolis temporalis regis ad urbem aliquam accessus
dignoscilur. His similia nos ilcm agere sludeaimis,
iino el alia magis illuslria ac longc praeclariora.
Quo enim amplius eminel ceelcstis Regie impcriuin,comunicipatus nostri obsequnmsplendidius
fulgct.
II. Adest in januis Rex illc mansuetus et placidtis : qni coelis qtiidem vebaUir"siiper Cberubiin , in terris aulcm sedeal super pullum asinae.
Aminorum noslroruin domos adornemus; fraterni
odii araneain omnem dissipemus; non inveniaiur in
nobis blaspbemia? pulvis; dil^clionis aquam abunde
cffundamus; omnem simullatis tuniorem complanemus ; nosirorum vestibula labionim pietalis floribus coronemns; cum turba parilcr ipsos lurba*
damores tollamus, alque dicamns: Benedictu* qui
n

venil in nomine Domini,

Rex Israel.

Quis non

lau-

dibus eflferal? Quis non mirifice pradicel basce

turbas : illas nimirum Judaeorum inimicas, ac Christianorum araicas? Dominum appcllarunt Reg*m,
nibil dignum regno corporalibus suts oculis conspicalae. Non viderunt deauratos currus ; non albas
ac candicantcs mulas; non reliquam illam OBtenlalionis pompam, qiiaro reges tcmporalcs procedendo oslentare solent; non anna; non scuta ; non
signa; non trabeas; non comalos, pragrandi stalura corporis obequitantes viros; non elephanlum
anibiliosum apparatum; non praeeunlem senaluno.
Nibil ejusmodi viderunt, imo cuncla bis repugnantia. Nimirum viderunt vilcm asellum, pusillum,
alienum, nudum, ad usnm comparatum. Ad haec
undecim dunlaxal discipulos euin comitaiHes; jam
enim Judas in proditionis negoiio oocnpatus erar.
Talem nihilominus ac laniam turb contuentes
paupertalem, yelut in ccelum rapte coelesliaque i n I telligenles, ac cum angelis pariter choros duccn(cs, a serapbinis ora muluaUe, illas cis perquaui
simillimas emittebant voces, ac dicebant : Benedi
clus qui venil in nomine Domini, Rex

. \

* . *0
, . ,

^.
; ;
;
' \ ;

Rcx

hraei.

III. Acerbe ferebant sacerdotum principes an

Pbarisaii, ut ab acclaraantibus iurbis avdirent, Rex
lsruel. Audiebant quod diclum nolebant. Illi d x inoniacum Dominum appellabanl; ba? aulem Regem
ciim pradicabanl : Benediclus

qui venit tit

nomine

Domini, Rex Itraei. Quis banc lurbis vocem suggessil ? quis eis in animum banc laudcm imndfdl?
quis ramos palmarum In manus dedil ? qtris sub
uno confcriiin signo eos omncs coegit ac duxii?

PROCLl CP. EPISCOPi

Quis r.a vocum concordia rcsonare docuil? Graiia ^ * * 1 ; "

. \ sanc cocleslis : rcvelalio Spirilus sancli. Quainolp
ICMI eiiam magna libei lale clamabant: Benedn tus
/rari
,

qui venit in nomine Domini, Rex Israel. Militcs, in, * \, *
quam, illi lerreslres, el coelesles angcli: moriales,
\ ,
imnioitales : super lcrram inccdenles. et in coelo


,
CIIOIOS ducenles : Benedictus qui veml in vomine
Domini, Rex Israel; aversati sunt Pbatisocos, cx- . *
sccrali sunt principcs sacerdotum ; Dco dignas de * *
cantabant voces; gaudio ac laililia afTeccrunl crea
turam ; sanclificarunt aHhera; morluos prasullare
fcrcruul; cadtini reserarunt; consevcruni paradi-
. "
sum ; inorlales paiilcr ad suam ipsorum xmulalio * ,
iicm provocaverunl. Quocirca cliam genlile.s qui
dam luuc lemporis, divina illa voce in divinuni iiupnlsi zeluni, ac coiiverstoni aninwm adbibenles, , \ > ,
, , \
acccsseninL, ut audisti modo, ad unum apostolo , * , rnm Philippuui iiomme, diccnles ad eum : Domhie,
. volumus Jesum videre**. Vide pncdicai oncm luifcaj,
, \
i>tque illa geniiles ad convcrsioncni provocavcrit.
. ^
Prolinus ad discipulos Domini : Volumu* Jesum
. \ videre. Bone genlilcs Zaclia?i disciputi effocii snnl,
,
on iu sycomorum ascendeiiles* , sed in Dci scicmia
, ' ilcr maluratites. Volumu$ Jesum videre : non iam
(72).

ut vidercnt facieni, quam ut crucem portarcnt.
,
Unde eliam iesus eonim aniini propositum videns,
. " \
clara voce ad eos edixil qui adcrant : Veiiit hora
,
ut clarificelur Filius hominii" ; clarilalcm ac glo , ,

riam appellans, gcntilium conversionem, quam Ju , ;

dai respiierunt, gentes vero ornamenlo asciverunt
7

Mcirco eliam Juda?is oxprobrans Jesus per propbc- ^ , .,

lam dicebai: Si paler ego sum, ubi cst gloria niea?
\ . \
Kt i t Dominus cgo sum,ubi est timor meu$ ? Pro- , *
plcrea dicebat de gcntibus : Yenit hora ul clarificc , ;
lur Filius hominis : appellans gloriam, cruccin.
, ;
Hinc quippc Dci polcslas inuoiuil, quod niniirum
\ \ &ignomintam in gloriam commutarii; coiiliimeliam
* ,
i honorem; cxsccralionem in bcncdiclionem ; fel
(75). "
in dulcedinem; acetum in lac; alapam in liberta,
lem ; morlem iu vilam. Venil hora ul clarificctur
" Filius hominis : gloriam, crucem appcllans. Exinde
*
eiiim baclenusquc celebri crux gloria colitur. Nam
.

ipsa crux adhuc eliam acmodo ngcs clarifioal; sa,

,
ccrdotium cxornal; virginitatein servat; vilam re . \ ligiosam confirmai; conjugia obstringit; viduila- ^ . \ \
lem m u n i l ; orbitalem prolegit; augel fecundita , \ , \ lem; multa Ecclesiam prole donat; illuniinat popu , \ , \
lum ; creimim cuslodil; paradisum rcseral; lalroni
, \ , \
viam commonslrat; sinuiltales cliininal; odium
, \ , \ ,
rxslinguii; doemoncs exicrminal; diabohmi pro, \ , \ , \
pulsal.
, \ , \
9

IV. Sed ct nos quoque virentes palmarum raniulos sumenlcs, egrediamur in occursum Domini 110slti, dicamusque ad principes sacerdolum : Nonnc
" Joan. , 2 1 .
(72) .

Luc. xix, 5.

Joan. , 25.

, \ , \ ,
\ .
'. \ ,
,
* ,
Malacb. , 6.
(75) Le *.
0

7^8

OftATlO IN PEftlAM V.

777

;
, . ,

.
. .

vos cslis qui dieilis : Nunquid hic eht [ftbri /i/iiw t

Imo Dcus est forlis et polens . Ciirrite; feslinate i
cum omnibus pariter ad eum qui Lazarum stiscita*
v i t , clamaie : Btnedlcim qui venil in nomine Do
mini. Ipsi gloria in saccula saecnloruin. Amcn.

(74).

OUATIO X .
Jn sanclam Quhilam Feriam.
i. Sacrorum niysleriorum solemnis advenit dies.
Vespera illuxit, die quovis ilhistrior. Quid enim in
prasenti vespcra, non borrore plenum ac admiratione?lpse Donainus cum servis pariter coenavit;
mysteriorum paradisum eis reseravii; innoxiam
carnem in cibum I r a d i d i l ; poculum quo ceu spon-

'. *
>
\
;

9 1

i a

peccala eluerentur, largiius est; servi babilu

pedes lavit discipulorum , quo expcditos promptosque ad cursum redderet; dedil bucceilam ,
proditorem notans; deosculatus est indignum, ut
ab impuro gratiam revocaret (77); ad patiendum
venit, ut oslenderet se non vi aliqua adacium pcrferre passioneni. Quis enim, modo noluisset, eum
unqiiam lenere poluisset? eum, inquaro, qui verbo
dominatur marijvenlos imperio Ircnal; fetentcs
mortuos exlrahil e sepulcris* atque ab ipsis daemo*
nibus ut Dominus adoraiur; nisi ipse, quae sua benignitas csl, sporile volensque passus essct; non
ejus raiione quod erat, sed ejus quod facius est.
Tenebaiur nihilominus, ac suslinebat : quippe qui,
non judicare imindum, sed salvare v e n e r a t . Porro
6 |

,
(75) *
,
) ,
. <* ,
;
;
; \
, , ,
, , ; \'
\
, . \
. ( ),
, - C osculum hujus ipsius prflesumpti facinoris indicium
fuit. Quapropler accedenli proditori, a i l : Juda
;
(veneno namque refertus es), Juda, osculo Filium
,
, * homini* tradis f lpso nomine pulsat ejus conscien , tiae fores, quo gravi avarilise sopore tenlum expergefacial; ac si ad eum diceret: Juda, in apostolum
; , $;
te elegi; quomodo in proditorem versus es? Juda,
.
* . diviliarum amore caplus es ? Alqui regibus universis diiior es. Daemones baudquaquaoi reverenlur
* \
reges; al linguam luam velut servi fugitivi perhor\ .
6 * - rescunt ac limepl. Divites consumunt inorbi; at
ipsa tua umbra morbos fugat. Aurum ibesaurus
(76). ,
* est avaris; al vobis, coelestis paraia baereditas esl.
Si pecunise amalor es, concessam adversus morbos
, ,
poleslateni abjice. Nequit enim in anima cum avaritia? coeno, pariler et bumaiiitalie unguentum
99

esse.
'. , , * - D
* Nibil est, fratres, aTarilia delerius; cognajlos
, , armat in iuvicem; naluram demelil; lyrannorum
, , ,
more facit furere; iwenia funditii$ gubruil; solo
9 9

Mauh. x i i i , 55.

9 1

Psal. x x m , 8.

9 9

Joan. xin, 6. " ibid. 27,50.

(74) Exstant Cbrysoslomi, Cyrilli et aliorum iu

diem banc eacratissiuiam iraclalus egregii, quibus
praecipue mysleriorum Iraditionem celebranl, id
eftt, sacrae hucbarisliae sacramenli inslilutionem :
qua de causa Proclus ipso slalim inilio appellat
, mysteriorum cetebntatem.
(75) . , ut ubique in scq. et apud Joan.
76) Leg. . ". .
77) Ab impuro graliam revocarel. Velulnimirum
eam purissimis suie labiis exsugendo. Sic Chrjrsl.
Orat. in descensum ad infero* : ,,

PATROL. G B .

LXV.

Joan. m 19.
f

9 9

Luc. xxn, 48.

, '
^, . Osculor te, Juda
ut charttatem tribuam quam amisisii; sed ut
exhauriam gratiam quam tibi tribueram. Sic et
Paulinus cpist. xxn ad Severum. Paulo post inalo
Riccardus exponit voccm , u l eit loleranlia.
Eslo enim eo sonsu alibi exponi possil: al hic nibit
ille congruit: sed quo couiHiuniler, facinus, alrox
faclum, ac similia rodditur : (/
* signum ipsius (acinoris ac proditioms, otcu*
lum. Nolim oiiuin loroie notandis aiiis.

25

779

780

S. PROCLl CP. EP13COPI

r\aequat urbes; natura? jura oblilerat. Dicam quod

est rci capul: apojtolicum invasit cborum; vcnalem eun. impio exposuit ausu, qui major pretio est.
Omuiiim ergo malorum causa est avarilia. Ob id
Cbristus ac Dcus in propbelis criminabundus aiebat, ovem in pastorcm furore aciam esse. Vere
malorutn omnium radix c$t cupiditas . Quocirca
dicebat Zacbarias prophcta, quasi ex Domini persona : El dicam ad eos : boc csl ad ingratos de populo : Si bonum est in tompeclu vcstro, date staluentes mercedem meam, aut remiite
Quaenam
vero cjus nierces constitui poterit, qui major est
quam ul vendi possit? Quodnam ejus pretitim, qui
pretium omne superat? Quae ejus vendilio, qui
summam omneni excedit? Et natuerunt, inquil,
mercedem meam triginla argenteos. exquisitum
vaticinium, ac modi declaralio, quo in insatiabilem
sjusmodi cupidilalem, Juda, furore abactus es!
Nam et cum casta illa ac religiosa mulier unguenlum tn coena effunderet, ab avaritia intus aninio lalitaiile, dicebas : Poterat unguenlum istud venum*
iari trecentis denariis, el dari pauperibut * . Veruni
ille tonilrui Hlius Joannes, luum argucns omni nequilia cl improbilaie referium avaritia; sensum,
apcrlissime a i l : lloc autem dixii, non quia de egenis pertincbal ad eum; $ed quia (urerat, et locutos
habem, ea qnas miltebanlur porlabat. Dominus
llaque Jesus Cbrislus, qui, ut Deus, crat omnium
prsescius, Judain sciens nequissimo avaritiae affectu
tenlum, ut nimiam illam inexbausiae cupiditalis
inlemperaniiam vinceret, humanae illud mercedis
ac prccmii (78) illi concredidit. At ille, neduin non
fuit explelus, cum boni Domini dona pcrciperet,
nec divinis ullis cbarismatibus destitulus essel, ut
etiam triginta argenleos, irecentorum illorum denariorutn vice coramularit. pcrversum Judae consiliuin! Judae demeniiani, ut qui auctore vitae ac
praeccptore Cbrislo andisset: Quid proficit homo ss
universum mundum lucrelur, animam aulem perdat,
el delrimentum sui [aciat ? triginta Umen argenteis ad breve delectatus tempus, datorein vitaa Chrislum iniquis iradiderit, suamque ipsius aniroam
suppliciie aeternis addixerit! Idcirco etiam Dominus
iioster Jesus Cbrislus alebat: Vce homini illi per
quem Filius hominit iradelur : bonum ilti erat, $i nalu$ non fumel komo ille .
I I I . Dicebat autera baec Dominus noster Jesus
Cbristus, volens eum revocare ad sensuin, ut in se
reversus, a pervfcrso illo scelestissimoque proditioni8 studio animum abslinerel, rediretque ad pocni8

70

'
,
.
. 4
, (79). " '
.
,
El xaXor
,

,
.
;
;
; ,
,
. " ^ !
,
! \ , \ , \
(80) *

, . '
,
, *
,
,
,

.

, \
,
,
. ,
(81),
, \

.
" !
,
*

,

, ;
, ^ , . \ "
* , "
* ,

.

7 1

I Tim. v i , 40.
xxvi, 24.

4 7

Zach. x i , 12.

V.
, *
, \ ,

Marc. x i v , .

(78) Humanae iliud nurcedis et prmmii,

. Yelut salarium, ut eo baberet,
quo suae avariiiae facerel satis, concreditis Domini
qualibuscunqiie pecuniis, quibus ad libilum uli posset. Riccardus : , quod maximi honoris,
maximaque (vstimationis est; oihil td ad propoett u m : nec enim ferre locuios, ac teroporalem OBCO-

Joan. , 6.

I.wc. , 25.

T l

Matfh.

noraura agerc, eximium aliquid erat ac maximi

honoris in collegio apostolico; nec honoribus, sed
lucro ac pecuniis, avarus animus satiandus craU
(79) Leg. ^.
(80) Erat .
(81) Leg. .

78*

OftATIO LN PARASCEVEN.

761

*\ . '.-
, .
,
(82) .

5, , *Q
^ , . \
, ,
.
O
, * " , \
, ;
, ' ,

r

tenliam, ac salulem uaiicisceretur. At ipse inobc

dienliam obedientise praeferens, se ipsum doniicilium serpentis matorum auctoris effecit. Idcirco
eliam Dominus, ut vidit pervicaciler in perdiiissimo prodilionis consilio pcrsistere, in dilionem
poiestalcmque illius tradidit qui avariiiae afleciionem ei suggesserat. Perconiantibus namque Veris
sincerisque discipulis in coena, quisnam essel qui
proditionera moliretur, respondit eis, aitqtic : Cui
ego buccellam intinclam porrexero, ilie esl qut me
tradel. Et post acceplam bucceliam, inquit, intro*
ivit tn eum Satanas. Et dixit illi Doniinus i Quod
[acis, (ac citiut . Videlis quam sponte, is qui nalura erat Salvator, pro humani galute generis, ad
mortem Venire satageret? Quapropier eximia ac

\ . \ precipua in humauis bona, ab eo condita, suni

, , \ , , et vila : qua? el ipse appellari voluit. Quippe lux
est, qua Deus ralione; viia autem, qua immorta , .
lis est. Quanquam vero carne gusiavit mottem, nOn
deiiate.
'. I V . Fugiamus itaqiie otnnes inexptebilem plue
\ - habendi cupiditatem : cum avarilia foras paritgt*
( ,
hypocrisim mhiamus. Ad divina accessuri mysie* ria, invicerti ex corde amplexemur ac osculemur t
iram omnem projiciamus; ab omni simultate cor
, mundum babearaus, iit ingrediens bominus in no*
stras animas, iieniinem Judae instar invcniat ple*
, , luim simiilalione; sed mundos omnes, Joannis
, instar divinum Patris sinum cum fide explican * , ^ tes; Pauli instar mundo crucitixos : more Petri
'
pie praedicantes, atque dicenlcs : e$ Cltritlus Ft * liu* Dti vhi
: ut ita dominicam consequamur
* , , ,
bealiludinem. Beatus enim, inquit, vir, cui non tm
,
putaverit Dominu$ peccatum; nec est in ure eju$ do .
,
/tis . Super quem enim respiciarH, ait per prophetam, nhi super milem et quietum, et (rementem $er ,
mone$ meo*"? ln Evangeliis quoque dicebai Salva1
; \
tor, cum 6U08 ipsius doceret discipulos : Beati

pauperes tpirilu, quoniam ip$orum est regnum cxio* ,

rum : quo uiinam omnes nos digni ac parlicipes

efiiciamur, per Dominum noslrum Jesum Chri ,
stum, qui ultro pro nobis ac tradi sustinuir.
, /
u l nos ab bostis invisibiiis servilute libefarct*
\ ,
Ipsi gloria, una cum Palre sanctoque ac viviiico
. | \, \ D ejus Spirilu, OIUDC el aemper et in $a*cufa sajcuio*a\ , \ \, \
rum. Amen*
. .
m

T t

7 8

l k

1 9

78

' (83),

X I (85)

, r p
.
'. 7

* Joan. x i f i , f 6 , 27.
U t i , 2.
Mattb. v 5

7 8

Joan. i , 18.

In Domfaicom pa$$ionem, in sancta magna *

rasceve.
!. Terribilia sunt bodierni prt^Iii mystcria .

' Galal. v i , 14.

7 8

Matlb. x v i , 4.

*Psal. x x x i , f .

^ |

s a

T i

(82) . .
(85) Habuit Riccardus ex Vaticano, contotitquc
cura Uno Crtptaefer. codice, et altero Sirleti. N i hil Procli aliis cbaractere ac doctrina deterior esl.
Non male Riccardus d i s t i n p i t a sequcnti, lametsi
todex Sirleti ex quo edidit, baec illaque conliima

babebat. Palam enim speetant ad affum atiumqtie

diem; netnpe Parasceves, et Pasclwe, give eliam
Sabbati sancii. Yidetur taroen in secunda aliqtiiJ
desiderari pro exordio, nisi ita ex abrupto ineepil
ad cxbibendaui magniludinem affcctes/

S. PROCLI CP. EPlSCOPt

783

784

horrenda infcrnalis pugnae Irnpaea : inenarrabHis pta snbita hxc antiqui tymnni profligaiio : cogilatu
*
onmi major victoria, quam pro nobis rotulit is qui
, carncni assuitipsit noslri causa. Gum morlc con- .
grcssus csl lanquam morluus : infernumque dcva,
sfavit ut Deus forlis el potens. Dominus enim, fortit
\ .
et potens; Dominus potcns in prmlio . Quxnara
- .
crgo copia fandi pro rei dignilaie, huic poterit de- ;
servire niiraculo? Qu&nam vero lingua lerribilem

liunc etoquelur ac enarrabit conlliclum? Hodie ; namque impleta sunt prophctica obsignala oracula.
. Hudie infenius nesciens lelbale epotavit venenum.
. \
Hodie niors eum suscepit moriuum, qui semper est
. ,
vivens. llodie solula sunt vincula, quap scrpens in
. paradiso fabricaveral . Hodie i i qui a sseculo servi
. ,
Tuerant, in libertatem Tindicali sunt. fiodie latro, ^ \
quinque miUium ac quingenlorum annorum spalio
f5 .
Qammci gladii prsesidio niunitum clausunique pa- , \
radisum, perfodit. Hodic iux in ienebris lvcen$ ,
. uiuversuro morlis thesaurum exbausil. Hodic Regis . ,

in earcercm novus ingressus dcsignatus est. Hodie ,

/^
contrivit porlas cpreas, ac vecles ferreos confregil **, , , \ is qui ut simplex mortuus absorplus est, ulque .
Deus Vcrbum hifernum vastavit. Hodic summangu- , laris Iapis Gbrislus, jactum illud primigcnium mor , , \
lis fundamentum concussit*: revulsil Adam, ac
" , \
Abel incolmnem revocavit, univcrsumque inferni
. \ ,
aedificium evcrtit. Hodic et qui olim lugebanl, quos
,
praevalens mors devoravcrai *, magna et elata voce
, , ;
clamant : Vbi est, tnors, victoria tuaT Ubi esl, f'n- C ^ ^
;
ferne, sthnulus tuus ?
T 8

80

8 1

84

'. , ;
I I . Quid ad haec, Judaee, dicis ? Crucem sogillast subsannas passlonem? irrides niorlem? se- ; ; $
pulcrum oblrectas? At flge in vicioria obtutum, ; ; ,
ejusque reverere passionem, qui Deus Yerbum im- \,
patibilis exsistens, volunlate $ua passus est carne. . *
, \ \
Justos omncs ex poleslate et imperio absorbuit
. "6 ; # mors, nec uilus sanctorum ejus vifctor fuit. Admiraris Abel? at mors eum deglutik. Mibi Noe dicis? . ; \
. ;
sed praeceps, etiam ipse in inlerilum corruit. Enoch
\ , \ .
niihi profers vcrum hic quoque declinavit (84)
; \ quidem, ininime tanien legem abrogavit. Abrabaui
raibi jaciabunde quideni effers? at bunc quoque . ;
. ;
ipsum mors inleremit. Isaac menlionero facis ? at
. ; '
ubi cecidisset, non resurrexit. Jacob adducis? verum palriarcha pulvis exsislit. De Josepb glofiaris? D
.
at in nudis arldisque ossibus memoria ejus posita
; ' ,
est. Moysen divine exlollis {85)? at ne sepulcrum
; *
8 8

88

7 8

8 0

Psal. , 8.
Gen, , 24.
Gen. , 24.
Gen. xxv, 8.
8

Joan. , 5.

Psal. c v i , 16.

8 8

Isa. , 28.

8 V

I Cor. , 55.

(84) Hic quoque declinamt, etc. Sirleli el Grypl.

babent negalivam, , sed melius abest a
Valicano. Revera enim eirugit, sive vitavil mortem
ac decliiiavit, juxia illud liebr. , 5 : Fide Etwch
tramlalus ul,
ne viderel mortem : liaud taiuen
congressione curo ea victor furt, ejusve abrogavit
tegem, sicut Dominus, cum cliain in fiue sxculoruiu
maneat moriturus.
(85) Divtne extollh, . Exi&limat Riccardus dictura boc in supersiUiosos Judaeos, qui

Moysen ui deum colerent, jusque adorarcni imagiuem : eos nimirum quos Epipbanius rcierl l i b .
Panar. baer. iv. Venim i i pauci admodum erani ki
Arabia Pclraea, ac valde obscuri : ut uon debuerit
Proclus, iia amversim scelus boc Jud%is improperare, ob paucoruiivitlorum culpam. Mitius ergo accipio ut in bonunes quoque sacros,
quin ct res alias, quadrare polesl. bic Orat. in S.
blephanum, arnndinem di*
vine exloliens; qtiod beue ibi Riccardus reddil.

ORATIO IN PARASCEVEN.

786
8 7

, \ . - quidem ejus reperire vales . Uuivur$o$ mibi re , \

censes propbelas? veruni ipsorum recole sepulcra,
, \ .
magnoque le verborum fastu jaciare deeine. Tot

tanlosquc mors deccrpsit, universosque exsorbuil :
.
absorbuil autem uauni, ac oolcns volens mnndam

universum evomuit. Vide eaioi diaboli bodierna die

adversus eum nequiUam, qui nibil mortia retis rat.

Minislros armavit ul comprebeederenl; Judam u i

proderet, redemil; Petrum ad ncgandum supplan% ,
tavit; servuni principis sacerdoluin, ut alapa in
.
eum saeviret comparavit; milites ut illudercnt,
, .
caeco furore exagUavlt: Pilalum ad interrogandum
1

8 mere excitavit ; lurbain ad seditionem toncitavit, scire volens qaisnarn esset Dominus,
eleift ilte longanimiler stistinens atrdax Hhrd facinus, quo solveret malediclioneni.

Yerum

1\ \ ,
. Idcirco, sicut in regis alicujus morle, omnis
ab urblbus fesliMis lepor abscedil; ita hodie creatura universa splendorem suum respuit ac abdica(*ov * ,
vit. Coelum pullatas sibi tenebrarum sumebat ve&
stes; sol uli servus domini sui amanlissimus, ra ,
dios conlrabens, aufugiebat; astra naluralcm in verlebant ordinem; templum undique a luclu

scindebatur; terra lugens ac moerens, uon bracbia
,
contundebat, sed pelras scindebat; propbetae omnes
, , \
accedentes, Dominum inlerrogabant, dicebantque :
Tt ;
Quid suni plagoc istce in tnedio manuum luarum
; ; '
Quonam modo te passio ausa est attingere? Nuni
. " , \ .
dcitate? Atqui deilas tiibil perpeli poicst. Quod ila , \
quc passus est, carne passus est. Qui vero, qui le
* ;
egerunl in crucem, non te sunt reverili, nec tuorum
; \

. ^ beneficiorum meinorcs exsliteFunt? Quid ergo ad

ipsos Dominus? Islae sunt plaga3, quibus volcns
ipse plagalus sum in domo dilecti nici . Ex
<$

ASgyplo vineam i r a n s t u l i ; maris Iransilu i r r i

'
gavi; circumfodi terriculanienlis; tircumcisione

pulavi, circumvallavi propbelis; lege circumsepsi;
,
,

.
Et exspectavi ul [acerel uva$ : fecit aulem spinas; ($
\ , *
,

rrt/, non justiliam, sed clamorem . E t : Faclus stpn

.
sicut liomo sine adjutorio, inler morluos liber
1Y. passioneni, mundi expiaiionem! mor'. * !
l c m , immorlalilalis causaiu vitseque originem!
! ,
desceusum ad inferos, iis qui a ssecujo morlui
*
eranl, ascensionis ponlcra ad vitam redivivam!
!
nieiidiera, pomeridiana3 in paradiso damnationis
! !
rcvocationem ! crucem, arboris medelam! 0 cla , \
8 8 7

8 9

98

9 1

(86) ! , ^ vos, cognilionis Dci niiindum aiTRgcnles, morlenique

Iransfigenles! spinas, Judaica; vineai bolros!
! ,
fcl, quod fidci dulcorem conciliet, ac Juda:oruin
, \
accuset nequiliam! spongiam, quaa peccatiim
! : mundi delergal abstergatque! arundincm, quaj
!
fideles caileslium civium albo inscribat, matoruni , \
que auclori& serpentis lyrannidem conleral! iny !
stcrium cui ab infidelibus fides negatur : quodquo
, ! - jugiler fidelium omniuni studio adoratur! siguum,
*, ! cui ab iniklelibus conlradicitur, quodque fideltbus
ctarura babetur! myslerium, Jtitofe qmdem zcan, ,
8 t

beut. xxxiv, 6.

(86) Lcg.

8 8

Zacb. x i n , 6.

8 1

ibid.

Psal. LXXIX, 9.

9 1

Isa. v, 4, 7.

9 1

Psal. LVXXVII, 6.

788

S. PROCLl CP. EPISCOPI

dalum, gentibus autem stultilia: nobis autem, CAri-
$tu$ Dei virtus, et Dei sapientia, uti Paulus apostoJus ait, quia quod stuUum ett Dei, sapientius esi hoviinibus ; ita u destruxeril moriem, spoliaverlt
infernum, ac morliios qui a saeculo erant, vWificaverit: gratia Doraini nostri Jesu Christi, cai gloria
ei imperinm in sarcula saeculorum. Amen,

, "
,
, \ , \
'
\ ,
. .
%

(87) ORATIO X I I .
Jn Domini nostri Jetu Chritii

resurreclionew.

I . Pulchri itaqve triduanxsepuliuraflores; mican11 fulgore coruscant lavacri lilia; orlae sunt stelke
ex aqua. Ac merito: sol cnim iib illuxit qui in tenebris
posiiisedebantin lacu inferiori etin umbramortU".
filoriosaest crucifixi captivilas. Specta Iropaea, nec
dubius sis de vlctoria. Admirare reginae magniGccntiam(88), omnibus fontis instar epiriiales benedicliones effundenlem. Olim quidem Judaei lapides
in Stepbanum inlorquebant, animo obruendi p r i marium militia? cruciflxi, principemqiie alhletara ac
invicf um oratorem: haec autem virgo, Christo se consccrans, religionis ergo diviliarum tbcsauros erogando exbausit. Mortificavii furenles motus s u
earnis; crucifixum, in animo suo ceu thalamo collocavit: terrestre coelum, lemplum nempe istud
qupd oculis aspeclamus, e.leganter exornavit. Confitetur salutis ihesaurum esse sepulcrum; gloriatur
cruce, per quam vetus discissum estcbirographum;
qiTusa amplexatur mortem, antiqua? maceria? dissolutioncm ; magnum crucifixi donum, resurrectio- C
qcm pnedicat \ admirajur baplismi fonlem, qui tot
lanlosque parit, virgoque iiihilominus permanel;
per qoem exorta sunt luoiina: mysterium slupet,
in qtio diabolus iuirabili ralione naufragium fccit.
Sunt haec crucifixi munera; baec scpulcri tropaea;
I^cc communis Doraini pneclara facinora. In die
Adam letlfale venenum in paradiso sumpsit; nocte
bac, eijm Infemus quem non agnoscens absorbuerat, evomuit. Quis unquam talla vidit? Quis rem
ejusmodi audivil? Sepulcrum facium est medeU
paradisi; crux, arboris lnaledictionem solvit; quem
Judas vendidit, ei creatura tremore veuerationem
babuil.

W ,

&

'.

. \
,
\ .
. , \
\ (, , . "
, *
,
* \

. " ,
* , * > *

*
* * \
, )
, .
,

. ^ \ " ^
. ;
;
,
.
1

I I . Quid ais, Judaee? Ambo bxc iosaniam tuaiq .

'. , ;
publico dedecore nolant: verba nimirum propbe , \
larum, et naturae elementa. Si ad verba non erube. ,
sttis, yel naturae saltem Iiorresce tremorem. Quippe . ,
. luxerunl servi, injuriani Domini ferre non valentes.
* *
Cflclmn tenebras induil, sol ad mysterii stuporem
(

I Cor. i , 25-23.

" Psal. LXXXVM, 7.

(87) Vix adduci possum, ul ne hoc tolum

, seupartem plenioris orationis accipiam.Vox
illa , aliquid jam expositum respicit. Dicia
videlur \\\ Sabbaio Pascba3, e( in recens baptizat03;
hcu occasione baplismi, cujus ea die ritus celcbris esl.
(88) Admirare regince magnificentiam. Obscurum
quid dic velit auctor, ac eo iiotuitie iiitelligat. Riccardus existimat notare Pulcberiam auguslam, quae
i Yirgo, tquc clara in urbe C5set:

quam quadrent ompia illa pietatis opera, quse ille

comraeinorat. Ac sane ut unam aliquam personam
hacc respiciaal, vix aliam respexerint. Quod sic autem sialiin (ria in Neophotistos verba proloculue,
ad iiiiperatriceni serinonetn convcflat; ea videtur
ralio, quod forle ipsa adesset, ac inlerfuissel bapiistno, inque bapuzandos aliquid conttitisset, uC
ea Proclus occasione paucis laudans, velui ad exeniplutn novis Ghrislianis proponat, atque in ea C b l >
sti crucie tropsa prxdicel,

780

ORATIO IN S. PASCHA.

* ,
" , \
\ ,
, \ # []

, ,
, ,

*
ovt
,
,
. '
\
,
' ,
\ . ,
,

, , , ,
,

, \ ' *
,
' \

\
. \ ,
\, , \
\, \ . .
\

.
9

'. . ,
.
, ; , , ,
, ,
,
;
4 *
*
*
'
, *
*
,

Psal. , .
Isa. LIII. 5.
* Ilebr. , 14. * lsa. xxvn, 1.

9 7

Luc. , 78.
Joan. i , 9.

^89) Descripsit Riccardus ex vetuslissimo codice

Valicano, et contulil curo allero Columnensi. Nicet a s Calena in Lucam, cap. x x m , teslimonium
aflcri ex isia Oralione, ab illis verbis ; ' -

790

aufugit; tremuil tcrra ad tam audax facinus; templum Gbristi occisores l u x i t ; iufernus legalione
mortuos praemisil; terva tremens muta voce Judseis
inclamavit: Usquequo gravi permanetis ac duro
corde"? Morlui omnes demiranies passionem, fausla acctamant, ac aiunt: Ejus nos livore sanati *umus , qui in tenebris et umbra morlis tyrannide
pressi sedebainus. Per viscera mUericordias suce
fecit polentiam in brachio suo **. Qui cum dives etset,
propter nos egenus factus est, Filius Dei vivi Cbristus Jesas Dominus noster, superbosque dispersii
ac exaltavit bunoiles ; percutiens eum, qui habebat
mortis bnpenwn, hoc est diabolum, auctorem aialorum rserpentem ac tortuosum draconem, sicut
eximius ille Isaias propbela praedixit . Idcirco universa terra laetitia exsultans, Domini ac Salvaioris
nostri Jesu Christi resurrectionem magnifice canticis celebrat: quod in ea in liberlatem vindicati sint,
qui a sacculo delinebantur caplivi: ac caecis visus
restilutus sit. Siquidem lux illa vtra, qum illuminat
omnem hominem venientem in mundumex
sancta
Virgine immutabiliter, inconfuse ac indivisc bominem induens, per crucem adversarium nostrum
prostravit, bumano invidenlem generi, ut ipsum
aelernis bonie exspoliaret, eoque, Deum probro afflcere molientem, ut nimirum ejus praecepta sperneniee, voluplaiibus saeculi abducerentur. Ipse itaque Dominue ac Deus noster, aeternam nobis vitam
elargitug est per Iriduanam suam a mortuis admirabilem illam ac adorandam resurreclionem. Ipsi
gloria et imperium, una cum immaculato Patre et
Spiritu sancto, nunc et eemper, el in saecula saeculorum. Amen.
l

(89)ORATIO X I I I ; .
In sanctum Pascha.
I . Vineat ctiam uberem dicendi oopiaui ingene
salularis hujus celebritalis miraculum. Superata
cedat cujusvis lingux magniloquenlia, ac se imparem ad Gruciftxi beneOcentiain pro rei dignitate
pradicandam agnescat. Quid namque ejusmodi a
saeculo gestuni est, atque nunc fidei oculis cernimus? Quandonara mens sibi eflinxit, aut conccpit
animve, efformavit sensus, expressit oratio, inspexit oculus, vel ipsa excepit auris par quidquau
ei, qiiod nunc Christus in carne mundo donavit 1
Nunqnam sol in ligno, ceu in cippo proscriptum
diabolum spectavit : nunquam crux a maledicte
naiuraio redemil; nunquam rederoptionis mtindi
prelium ipsum triginla argenteis vcniit : nunquam
innoxii passio stc a peccato hnmunis, peccati conflalorium exslilit; nnnquam in ligno vita pependit,
aique in carne nullo sata patre de tyranno triuron

m*

51.

U Cor. , 9.

Luc. i , 51, 59i

, a quibus auclor. Judsos, sive etiam Jndaizantes Neslorianoe, ac alios puruni hominem Cbristuin
docenles, a crealurae nova immuUtipne ipso pa
lieute, cgregie premiu

8. PROCLI CP. EPISCOPI.

79

plium cgit; nunquam moauraentum morlis depo- ^ ,

pulalorcro susccpil; nunquam coelum ip$o roeridie * lenebras indqit, ne atrox aspicerel facinue, contra , , ,
Dcum quidera praesumptum; quod lamen carnem
.. , ' solam affecerit; nunquani terra, sepulcro quod vilae . \
receptaculum esset, ornata fuii : quin ne sepulcro .
quidem, scd nuptiali Ibalamo. Neque enira qui se- 6 , , pultus f u i t , vidil corrupiionem ; sed descendena , \ \
nuptias cetebravil. Nunquam iribus diebus Iribus- ,
quc noclibus nalura enixa est resurreclionis par- .
lum. Uem enini ipse , qui in Virginis uiero suum
,
ipsius corpus, modo quem ipse nuvit, eibimclipsi , .
efformaYcrat: idem quoque 4icbus tribus, animam
,
suara a proprio aejunclam corpore, ei rursum
* \ -niens, seoietipsum a morluis excilavit. Illic qui- ,
dera lewpus parlui Odem aslruit : quod sil bomo; ' *
bic vero sepulcruin polcslaiem cofitirmat, quod sit
, .
Deus. Nuoquara agnus qi mundi pcccata l o l l e r e l altari imposiius , nisi cHm Deus servi formam accepitjatqueisqui formaveral pulverem, ipsum quein formaveral, inexplicabili ralioin* i n d u l l ; cujus qiii*
dem caro. vita cst: sangim, rcdeuiptionis prelium; spirilus, signaculum; divina refo nalara, principiurp non habcns.
I I . Pulchre aii boaius Paulus : Veiera iransie *
runt: ecce nova facla sunt omnia . Nevum facUim
* hdov .
esl cgelum, quod is qui descendil, soe cousecravit
,
asccnsu. Terra nova, quam is qui i n pra?sepio se, , .
cundum carnem nalus cst, sancliftcavit. Mare no *,
yum, vestigia suspensa lenens atque sufitinens, quae
, * ,
nec semina,sset caro, nec peccatum $ravasset.
, \ * Mundus novus, quera a bello liberavit et tranquil , ,
litaie replevit. Humanitas nava, quam aqua abluit, C * .
ac Spirilus sancli igne conflavit. Novus Deicultus; \ , ,
<?
nec eiiiiu jam sacrificiorum nidor ct circumcisio,
sed ildes splendorem babel, quae iu una subslaniia .
Ifcs personas dilaudans adorat.
'. ,
I I I . Fausta baec nunlians Isaias propbeia dicebat:
| n die ilha illucescet Petts in consilio tuper terram*. ^
In qnanam die, propbeta? In qua nempe, omnia . ,
ftwpra naluram Deus, pronl ipse novit, carnero su- ; , \, ,
mcns est opcraiurus ; cum Virgo sine viro niysterii >, .
parens fuerit; clemensille, ac in bumauum pro- *
pen^ior genus fuerit faclus borao, nibil tamen ipse , *
) mulatus; cum mors evomel, quem aoii agnoscens , .
absorbueral; scpulcrwm vitae erit, ac resurrectionis \ * , .
\ ;
tbesaurus ; captivilas, niaier libertatis. Qtiid autem
plura loquor? Ciim Deos Verbum factus honi* cru- , , ,
Cifigftretur, erai quidem carnis passio, deitatis au- . '' , ,
tem potealaB ac imperium- Verum nobis edissere, \ ;
prupbela, quona.m modo babeat Oeus illuceecere ; ; .
iis qui suni guper (erram? Num liumanae exsors *
nalurse? Nuw abgqae carne 1 Minime geiUiutn. Ne- . ,
quii oculus ferre diviohatis radium; nec diabolus
.
ad luctam desc^udisset. Perborrescit eoUn inors
*
creatorem, nec paluram non olmoxiam interilui
\, \ ^ . '
absorbere audet.Tremil infernus Deum carnc nuda ,
tum. Quem ^nhn cbcrubim obtueri non audeiit,
, *
buncquoque infernus pcrborrescit. Quocirca legu * \
pienlo opus fuit divina? n a l u r ; non quo se ipsam
jfitegciel, scd quo nosiram jnjuriam occuleret. *
e

f JfQan, , 2 0

11 Cor. , 17. ' l^a. , 2 sce. L X \ .

F

7 3

S. PASCIIA.

791

* (90) Habuil opns, non Mosnico velaminc ; quippc

* ,
ignoranlia esl alquc ncbula ; non vclo opcrc plu .
wario inlcxlo; est cnim colonun flos; non propiliaiorto aurco; malcrix* siqtmlcm piilcbrilmlo c s l ; non chcnibiin manufactis; totum cniin arlis miracnhitti c s l ; scd ovina opus pcllc, ul bominuiH voraccm litpuin esca Hliccici aiqne f:illefei.
'. * , \
. At illico, qui scinpcr Spirilui sanclo pugnaci
: , \
conlcnlitmc repugnat, insilil Juducus, niordacibus*. > . ! ;
quc dicuriis propbclaf ningiiiloquciiliam carpit.
xtw&ku ); , - Quid W G cffutil ? Non credo Dcuin in lorris ap :^>7: %hy / . *\ paruissc; vcl ctiln qiri nulla forma spccicvc cHingi
, : i :., polcsi, hunianam spccicni ac forinam assumpsissc.
, .;; .:;, \
Alqui, Judrcc, quanquam lcgi morem non gcris;
/ : : :-.3: :/;!*, > fallaciter caviilarts prophcla6 ; cvangclia rcjicis;
' :3.
apostolos limis oculis aspkis dcspicisquc; inlerro ^ . :- , 8 gcnius elemcnla , ac vidcaiuus qucmnam coulrtcati, : :-/ ;
lur Doiiiinuin carne passum. Alque ut par cst, prhno
; ; ;
solcm iulcrrogonitis. Agc crgo lu nobis, sol, dicilo,
:/ . * "6:
cur conlraxcrisradios, cruciiixo Dominot num quia
. \ .
purus hoino cssct is qui crucifigebalur ? Ergo id
; , *, b iv 70
quoi|(ic prxslanduiu fuit, cuiu Abcl justus occido
-,

batur. Intcrrogcmust cl ccclum : Dic nobis coelttm,
:/.3 ; ;
quid csl cur ipso mcridie lcncbras induisli; cuui
:
Doiuinicuni Judaci latiis transfigercnl ? Nuiit qiiia
. . ,
purus boino cssct is qui cruciligcbaltir ?Quiditi vcro
, , / ;
cliain egisli luctum, cum Naboth juslus lapidarc ;
lur ? Inlorrogciiius el lcrram : Edicito, lerra, cur
- ^
intrcmucris , cuni Dci lioslcs ausu ncfario haic p r ; '' 3
suincrcnl? Alt quia purus bonio crat is qui cruci
. , , ; 7 : 7 - afligebalur? Cur crgo winime iiilrcinuisti, cum Isa- ^: ; iam ccrucrcs serra lignca a Manassesccari (92)? Scd
; 7/*.,
cl tcmplmn iiilcrrogciuus : tidicito nobis, lcm / :/. *pltiin; cui Chrislo crucifixo vclum conscidisli ? Num
* quod purus homo cssct, qui agcbalur in cruccm!
^ . 0 J/ Ul quid crgo non itidcfll velum discidisli, cnni Za , . :.
cbarix sangtiis uicdio tui cffunderclur ? S i n o
Bol . \
vocc rcspandct oiunis crcalura, ailque : Ipso qiicm
, . is.Atrs .
cxbibuiinus, luclu DoHiinum praedicaviinus.
\ / *
conscrvi passioncm luximus, scd ad Domini alro*
, ccin atlcoiujuriain borruimus. Ciamalcoelum : Deua
. ; cral is qui iiaturaiu bumanam assumpsit, ac carnc
\ * :
jn cruccm aclus est; qui mc ut Deus wclinovit et
, (91)
descendil ".Clanutt sol ; Domjnus mcus eral is qu|
. ' * carnc fuii crucifixus. Ejus cniui cgo splcndorem
t/ D DivinilaUs pcrlhncsccns , radios subduxi. Clamat
,
ct icrra : Crcalor crat carncm gcrcnsqui carnc fuil
o .
crucifixus. Quanquatii cuim carncni in prxscpio
\ ,
fuerim cornplcxa, haud lamcu cjus potentiam DivivtU \ - nilatis circumscripsi. Clainat ct marc : cra$
, ^ . \ *
mcus conscrvus, is qui carue fuil crucifixws. Nani
avOpoj- * *
Pelri quidcm qui conscrvus sit, grcssus mca *gTa /, vant arc prcraiint darsa
(93); Dominici autciu
;

lo

1 1

Ccn. iv, 8,

Iff Ucg. xxi, ii.

1 0

Maiib. %\m

'(00) Lcg. .
91) Lcg. .

92) Alanas&e, . Sic passim

ain; ul certa traditio sit, sccatum Tuissc a Manass<f.
Quod scrra lignea, babcul praetcr Proclum, Ju.siinus
i u Dialog. cum Tnjphone; auctor impcrf. Iloniil.
x ^ u i , in c. xix Munh. Malc Hiccardus cxponit

35.

1 1

Psal. xvn, 10.

I f

Alatib. xiv, 30.

AManaise, hoc cst, inquit, sub cjmhnperh. \\m ab

ipso , seu ejns jussii : runi quo slat, l a populo
seclus lucril, quod ailOrigencs m cap. xxm Matth.
sivc rcgis impii maudatuui cxscquente, sivc wl idcm
coiispiraiile scclas.
(03) Gravani ac premunt, fiapat. Rcspicil vangclicum illud : El cum cccpiwl merqi, c t c , vclul

795

S. PUOCLl CP. EPISCOPI

716

pedes naturam meam sanctiiicanl. Clanial el tem- . ; xa\ . ,

plum Is qui in me olim colebalur Deus, ipse ilem
, \
nunc gravi in carue injuria afficitur : quocirca non
\ , \ \
fcrens audax adeo facinus, discidi vesiem. Denique
;
clamat infeinus : Non erat purus honio qui buc
\ * ,

dcscendil; novi quid sim passus : quem enim ut

' \
captivum susceperam, ul Deuiu omnipotentem i n . .
veni. At ne elementis quidem ipsis credis ? Ipsas
inlerrogemus coelestes virtules. Dicite nobis angeli et archangeli virlutesque ccelorum omnee, quismni
is sit qui in terris visus esi
carne crucifixus? Hespoudebunlque omnes per propbeUro David,
exscria voce dicentes : Dominus Deus virtutum, ipte e$l Rex glorim . Ipsi gloria in saccula saeculorum
Amen.
1 1

'.
(94) ORATIO X I V .

.
In sanctum Pascha.
'. 1. Preclara quidem Pascbalis soleranitas; p r a clarus etiam praesens isle convenlus. Tum velera, . \ \
tum nova compleclitur myslcria. Tanlam vero .
bebdomadae hujus festivilas (95), seu magis laetitia, , ,
frequentiam babet, ut nedum in lerra bomincs \ , \
exsultent ac gcstiani; verum eliam supernae v i r - \
luies ob Cbristi resurreclionem, nobiscum pariter .
, \
diem festum agant, parique laetltia convenlum
, ,
celebrent. Nunc enim angeli ac arcbaugelorum
lurmae diem fesliND agunl, coelorura Regem Gbri- *
stum Deum nostrum, e terra praestolanles ceu v i - ,
\ ,ctorem excepturos in coelum. Sed et sanctorum
coetus pariler festum agit, CbrisluiD antc lucife- * ,
. ' \
r u m " o r l u m praedicans. Agit el lerra, divino abluta
6anguitie. Mare quoque agilal, Chrisli ipsius vesli- C , * \
giorum dignatum bonore. Porro etiam agat, quis- * '
quis universim renalus est ex aqua et Spiritu
.
sancto. Agat el primus bomo Adam, liber jam a
vcleri exsecralione effeclus.
F .
I I . Tanta noe aulem laeliliae gratia, sua nos Chiistus resurreclione perfudit, ut non modo festum
,
nos diem agere faciat, vcrum eliain praestet nobie ,
ox passione salutem; ex morte immortaliiatem; ex
, , ,
plaga medelam; ex ruina ac casu resurrectionem.
. \ , ,
Ac olim quidein, dileclissimi, ex legis prescripto
pascbale boc sacramentom mystice in iEgypto ,
peragebaiur, quod nimirum agni viclima (96) sym- \
] bolice signiQcarelur; nunc vero ex Evangelii lege
resurreclionU diem soleronitatem paschalem spiri- .
taliter celebremus. Illic namque gregarius agnus ex D *
w

Bamch m , 38.

Psal. , 10.

t e

Psal. cix, 3.

nimirum non ferenle aqua ojus corporis pondus.

Minus ergo apie Riccardus, calcant; nam etiam
Dominici calcarunt pedes , at nou ea ratlone, qua
P c l r i , ila ut raare velul gravi pressum onere debiscerei, sed ut Dominicis vesligiis qulbus sanctiflaretur, velut gesliret.
(94) Exscripsii Riccardus ex codice Vaticano,
contulit cum Golumnensi. Nolalpassim dialeclos,
quae sunl vitia scriplionis.
(95) Hebdomada! hujus fetthitas. Tola feslive
olim agebatur, cujus vesligium aliquod in ofllcii
divini rilu nobis remansit, (jua sic paechales pcrtgimus ferias, ut sola in eig recolamus Dominicae
resiirreciionis sacramenla. Quod ait, haberc illius
fdstivitaleru hcbdomadx, * lanlam

multitudinem ac frequenliam; celebranlium acciptt,

quibus revera fiat lllusiris ac praeclarus conveiitus : non rerum, quod reddit Riccardus, u l prsecedentia \erba, ad festi splendorem gpeclenl; neinpe
complecli nova el velera ; alia ad splendorem convenlus, quo simul festum diem agant angeli atque
bomines, ipsaque adeo elcmenia.
(96) Agni vxctima.
.
Sic corrigo, pro * quae vox neque Graeca est,
nec ealis apta. Immolalione enim a g n i , ejusqoe
sanguinis aspersione liberali sunt Israeliiae, non
comestione praecisc, quae velut consequenter habuit, et quasi ad vires confinnaudas pro iiinere
quod cranl festinato auspicaluri, urgeniibus ad
pnfectioucm ^ g y p l i i s .

797

ORATIO IN S. PASCIIA.

798
, e

. legls constitulo sacriflcabatur ; hic vero, Chri \ , slus ipse Agnus Dei oflertur. Illic ovis de o v i l i ;
. hic aulem vice ovis ipse est Pastor bonus, qui ani ^, mam suam posuit pro ovibus suis . Illic signum

aspersi sanguiitis brutse animanlis, salubre universi
,
popuii amuletum f u i l ; hic aulem preiiosus Christi
.
sanguis pro mundi salute eflunditur, ut remissio
neni consequainur peccalorum. lllic primigcna
ADgyptiorum inlereinpla fuerunt; hic multigena
. :
peccalorum genimina per confessionem expianlur.
*
lllfc Pbarao cum lerribili exercitu suo submersus
e s t : bic spiritalis Pbarao cum omni sua virlute,
. ,
per baplismum profundo mergUur. Illic Hebraei a
- ,
Iransilu maris Rubri, laHum victoriae carmen bene , "^
nidrenli modulanles, dixerunl : Canlemus Domino;
- >) '
& gloriose enim magnificalus e$t :
hic baplismale
initiali, niystice canunt victoriale canlicum, dicen
tes ; (98) Unus sanclus; unus Dominut Jesus Chri*
, .
. slui, in gloria Dei Palris. Amen. Propheta quoque
( 9 7 ) ,
exserta resonat voce: Dominus regnavit, decorem
**
. ,
induit . Hebraei ut roare jam Rubrura iransmisis ,
senl, in deserlo manna coraederunl: nunc autem

ii qui e sacro baplismalis alveo exierunt, panem
- comedunl qui de coelo descendit. Ejus namque illa
. * vox est, quae dicit: Kgo swn panis vivut, qut de

.
coelo de&cendi .
V.
111. Merito itaque beaius Paulus clamabat: Hcec
' aulem in figura contingebant illit: scripta tunt autem
, ad correptionem nostram, in quo$ fines sceculorum
1T

18

19

1 0

1 1

, f

.
, Q devenerunt . Erraverunl plane Judaei, non agno ,

scenles vcritatem : Si enim cognovitsent, nunquam

ar .
- Dominum gloriw crucifixissent " . . Non intellexerunl
, ,
miseri, lypica oracula eatenus permansura, quoad
. \
ipsa elucesceret veritas. Staiuarius namque qui
,
regis siatuam cx auro argentove aui aere vull eri , ,
gere, prius slatuae formam quam inlendil, efforma*
, \ - e luto; ac quoad ipsam vcram perfecerit slaluam
, ,
ex auro argentove vel aere, typicuiri illud luieuin
que simulacrum diligenter ab opifice servaiur, velu;
, ,
maxirne ipsi artiitei necessarium. A l vero adamns
\ , ' .
sim peracla siatua, tunc Undem lypica illa luiea ,
txtxj , ;\ que diflingiiur, utpole supervacanea, nulloque
amplius usui arlifiei fulura. Siceliani Judaei: ante
&V, \ .
\ ; quam bominibus inclarescerel vcriias, jure optiino
, , ry lypos servabant: at postquam Uominus nosler Jesus Cbristus apparuit, ipsc nimirum qui a i l : Ego

sum lux mundi ; et veritas, et vtla
el reBurre " ,
ctio"; frustra reiinenl lypos, qui ne ipsum qitidem
,, , '

boc serven((99), ut lypi ac iiguraesint. Jam ilaque
, . desinant pugnates Dei bostes Judaei, pro populi
,
redemplione irralionabtlem mactare ovem; curo
*
n

Exod. x i i , 5 sqq. " Jonn. x, H .

1 Cor. x, 41. I Cor. , 8.
1 1

" Exod. xiv, 27.

Joan. , i%.

v97) . I u rescripsi. Sic eniin mox ilerum

citatur bic locus Davidicus. infra sub finem 3,
Rirrardus et Combefishis, .
(98) Ha*c cborus in Chrysoslomi Hturgia,
(99) Qui ne iptum hvc servent. Levi mulatione
m l U q o , sequorqiie Coluumcnsis lcctioncni, ,

1 9
1 1

Exod. xv, 1.
Joau. xiv, 6.

1 1

, e

Psal, xcn, i ,
" Joan. x i , 25.

1 1

Joan. v i ,

loco . Quod ail hoc est; lypos ac Hguras frustra

servari, qui nc quidem jam lypi sinl et tigura?,
cvacuanle ea verilate. Eranl enim signa rei rutura,
quai jam desiii fuiura cssc; eoque desierunt ipsa
esse quod crant.

700

, ,
, \
. ,
.
* 6
,
' .
' , ir
,
' \
,

~
. , \ , \ , . '.

AIDCIL

'.

( I ) ORATIO XV,
#* 9<mctum Pascha

et in Mud

pritvcipio erat

VerbiMii.

800

S. PROGLl CP. EPISCOP!

spirilalis Agnus, Dci Filius, qui tollit peccatom /

inuitdl * \ maclalus iueril, nosque ab exlecminalore redemerit. Yale tficant fermento veleri, novamque accipianl verilatis massam. Cesseni manducare laclucas agresles; siquidem Chrislus no&lri
causa fel ebibit, qua vicisslm guarum nobis raedelarum fontes, dulcem potum mncerel. Nobiscttm
crgo epulenlur, non in [ermento veteri, neque in
fermento malhice el neqmtim ; sed in azymis sincerilaiis ei veritalis
ut el posl bujus v i l * exiluni,
unanimes cum angelis gloriae Dominum laudairte*
dicamus : Dominus regnavil: decoreminduil * . Ipei
gloria ei bouor, el adoratio in sacula eaeculoruin.

1. Gaeteri qnideni vangclisi genealogiam Doinini ac Dei nostri Jese Cbfisti, qua carne nalus est,
ettarrarunl; Joaiines vero evatigelistarum pra?slanliesimus, lineolegi illa lyra, Dei Verbi divinam
lemamquii substantUm cxposuit, generaiioncmqe FiKi a Patre () saeciKs anlerroretn testisqtie
expertem edisfteiait, diccns: ln principio eral Verbm: et Vrrbum eral apud Deum: el Dem etat
Verbum. Hoc erat tn principio apud Deum : omnia
per iptu* facla *unt . Salis habent qirinque hi lapides,ad mimimen Ecdesrae. In principio erai Ver-'
bum. Noa dixit, In principio facltjm est Verbuni;
sed, In principio erat Verbum. Ostendil principii
expertem alque seternam Filii personam, ac ejus ad
Palrein relationem ; lirmissimumqtie consliluil noslra? tidei fundamenlum. IU Verbum erai apud
Detan. OUendit subslautiam individuam : grandique
Evangelisia voce tonai adversus genliles. Et Deus
erut Verbum. Sumniam ostendit nalunc identiiatem: magtiaque est Jadaeorum plaga. Boc erat in
principie apud Deum. Gottternhaiem ejus cain Paire declarat: gravtsque est Manichaeomm uina (3).
Omnia pet iptum fatla $unl. Liberam absolutamque
ostendit creandi potestatem; otnniumque haerelicorum obstruxft ora. Plaue cniin oinnia per ipsum
eunt facla. Ceehim, ipsius est crealnra : terra, facturaejus: mare, opus. Producius fuit aer: lux,
ex n'A\\\o facta : Angeli, servi: Virlutes, ministnc :
T

Jean. i , 9 .

I Cor. , 8.

Pah xcn, i .

, ,
.

'. \
\

, ,
, \ ,
\
, Er ,
, *

. '
. , '
, ',
% .
, \ *\
.
. "
\
. . "
\
.

. \
. *
. *
, \
. ' .
*
' ,
* , (|) 6\, .
%

Joan. h *-5.

(1) Ueluini liiulum queni codex Columnensis D Dominicx resurreciionis bistoria.

pryefi;rt, rejecta illa pnrie quam ex aliis Valicanig
(2) Cenerationem EUii Patre. Quod bic saepius
addicforat Riccardtrs, \
repetitur , , durius
<5, \ . Nou eaim
est ad verbum: Generaiio qua ai
Filium
dicia est in sancti Joannis evaugelistae fesio , vel
habei.
in eius peculiariler laudcm. Ua spectat ad dieui
(3) Gramque etl Mawekworum ruina. OiificHior
Pascbae, ut vix Proclus magis immoretur ia Doillalio, ut Verbi cum Paire asserla coa3terniU8 sk
ininica; resiirreclinnis mysteriis, quam in aliis. Le~
Manicbxorum ruina. Quia tamen iili pluribus ergunt Graeci illud Evan^elium ipsu die Pascbse, ut
roribus crant iniplicaii, boc quoquc potueruul labene Riccardus colligil ex Cbrysoslomi bom. vt!
borare, ut Cliristum crcraiuram exisihnarent, coque
Dere$Hrrecl. t. I I I , babenlque etiaumum Gra^coruin
non coiclernum Palri. Sane , cum ipse Manes se
bbri ecclcsiastici, quibus evangelia digesla sunl hi
Cbrisium jaciaret, baud ila insanus erat, u l se Deo
usiini KHius atini: lota vcro bcbdomada legutu
coa3iernum ac ab aetcrno cxsistenlem putafel.
cvaugclia quE vocant iiialutina , qHtbus connnetnr
( 1 ) "A.l. ; . ;.
v

ORAlTO IN S. PASCHA.
, , \ \ Cberubim,,sedes. Pater Deus est : Filies, Verbum
ac Deus : sed el Spiritus sanclps, Deus: ncc perso , \
naruni numcrjs naturam infringil; vel Trinilas in
,
* partes fifecat substantiam. Sed est Trinitas consubslantialis in potenlia, in deilate, in bonitale,
, , ,
fidcm noslram fundans lucnsque ac servans : Eccle \ siam nitiniens; orbem terrarum sanclificans; dia, , boli \ires enervans; excrucians daemones atque
, ' ,
macerans; Judxorum circumcisionem exslinguens;
,
geniilium errorem eliminans; baTreticovumque ob, \ .
struens ora.
.
I I . Divinam porro, qua ex Patrc Filius nalus
\ ,
est, prseaeternam ac sine tesle generationem, Evan
,
gelista fauste nuntiavit dicens in Evangeliis: Uni

genilus Fitius qui est m tinu Patris, ipse enarrevit

craro. ^ . Et iterum : Facla est de ctx'li$, dicens : Hie
*


,
est FWus meus dilectus, in quo mihi bene compla1 1

.

, . \
, \
.
. " I J c e v

cui
Caret ilaque tesle, superna aniiqutor omitibus generalio, eo quod solus ex solo genitus sit. Et
nertio nisi Pater novit " qucmadmodum getieravii;
neque alius quam Filius
quemadmodum ipse ge*
nitus sit. Nam non erat lempus: quippe cum ipse
sacculomm conditor sit * \ Angeli non aderant; cum

fpsc sil, qvi facit

angetos svos spiritus

9 9

. Coelum

Bon erat: nam, Verbo Domini ceeli firmati sunt

9 1

.
-

Sol non erat : ipse eniin luminare niajas posuit ut

luceret in die * . Non erat luna, neque siellx : nam

lunam et stellas ipse fundavit

>

'

fyr

1 1

Joan. i , 18. " Matllu m , 17.

Matth. xi,a7.
Psal. xxxii, 6.
Gen. i , 16. Paai. vnt, 4.
i v , 40.
Psal. x x i , 7.
n

Non erat terra :

ipse enim d i x i t : Cougregentur aqu&, el appareai

, . Q

, \
.
'. , ,
'/ ; ' .
; ' . ; '' .
; ' . ; * ,
. 01 ; .
; . ; '
. ;
. , >
; ;
;
, \
- D
(5) *
* *
^ .


,

arida * . Miro itaqne modo Evangelisla aeternam

Verbi expressil substantiam, generationemque FiUi
anteTerteiuem saecula ac teslis expcrtem.
I I I . Eequisnam, beate Joanncs, haec edicer^
docuit? Stagnumne Genesarelb ? At illud dogroata
non tradit. Num piscatio? A l illa non traclal divina. Zebedaeus? A t v i r est idiota. Patria? Sed vilis
eral (6).Yicus ? At ibi ruslicani, non cives aderanL.
Judaei?At erant legis praevaricatores
Lex? Scd
umbram babebat. Moyses ? Verum impeditioris ae
tardioris linguaR eral *. Davidne ? At vcrmis esl,
et non homo* . Quomodo igilurdixisli : In prineipio erat Verbum t Quis ad tantam te provexft celsitatem? Quis tuse menti (ales prabuil alasT Fide
cnira relinqtiens terram, supra aercm conslilisti;
gupergressas es aatltera; supermnndana cocli trans*
volasti culmina; transiluisti supera; Arcbangelorum prceteriisli cboros; Serapbinis par efleclus os;
Chqrubioo Domini adstitisli tbrono. Fide volucris
ae sublimis alcs faclus es: generationcm cogilatu majorem twx rocis tonilruo explicasti: i n comprehensam praedicasti substaniiam: Verbum
e

1 8

" ibid.
Gen. i , 0.

Hebr. , 2 .
Psal. c m , l; Hebr. i , 7.
KQIO. M , 27; Hebr. x, 1.
Exod,

5) Vatic. .

6 ) Viciw, . Betbsaidain inteUigit, qua nai u m Joannem habet Chrysoslomus honi. I in Joann e i u . Facla est ex v k o postea civitas ac ,

qwod earo Joannes vocat cap. i , vers. 44. SicJosepbus narral lib. xvm Antiquit. cap. 3, quanquam etiam majores v i c i , urbS eliam appellareiH
tur. Plura nolal Riccardus.

801

S. PROCLt CPw EPISCOW

Dei principii expers gelernumqiie docuisii : nara d i x i s l i : In principio era% Vtrbum , el ferbum emt
apud Deum, et Deus erat Verbum.
IV. Ingeus gratia; dilectiseimi. Tricubilalis bo-
'. , . , \ ,
nio, menie ac cogitalibus, una in coelum Verbum
\ .
conseclaius ascendit. Fide coniuitus est e paterno
, \
nulla passione egredienicm sinu; Deumque ex Deo
. "
genilum. Vidit Spiritum sanclum cum Patre et
\ Filio adoralum; Trinitalem in unitaie laudibus ce^ , \ ,
lcbratam, camdemqiie in iribus discrelam personis,
\ . \ \
atque nalura unilam. Atque adeo Evangelista, ipsis
,
Sefaphim inventus esl sublimior : quippe cum illi
, , \
corusco fulgore concussi faciee velenl suas * ; hic
aulem praesidiis frelus gralise, divinam cum genc- \ .
rationem, tum substanliam enarraverit.
\ \
V. Tum inde rursum, operum conseculione e
, . coelis in terram descendeus, ail : Verbum caro fa , *
ctum eit **. Vidit Dei myslerium conversionis immune ac mtilationis. Vidil Verbum in terris imar- , \
, , \
nattim, et a coelis minime divulstim. Vidit puei * ,
peram Virginem, niliilque corruplam virginitatem.
, \
Vidit ulerum coelo laliorem. Vidtt matrera sine viri
. . . . .
coramisiione, partumque dolorum expertem. Y i d i L . .
, * ,
nalum ut bominem. Vidii infantem, eum qui aule
*
sxcula perfeclus erat. Vidit fasciis involutum, eum
(7) * ( ,
qui suo imperio solvit Lazari fascias
Creatoraro
* *
vidii, indicantem crealorem. Vidit speluncam,
* , mundi factam propUiatoriura. Vidil oreaturam,
* ,
portantem crealorem. Vidil nntriiuento uleulem,
. "
ipsum ntitricamem nutricem. Vidit niaterno in shiu
, * {
eum, qui a paterno nunquam sejunctus est sinu.
\ , * GScv
Vidit a Magis adorari euin * \ qui laudalur ab an , getis. Vidit carne fugientem in jEgyptum, ipsuro
terram pugillo comprehendentera \ Viditeum aqua ^ ' 5 *
baplizari, qui aquarum fonles e terra emittil. Vidii , *
, Magislrum a discipulo proditum. Eum vidit ligatuin
qui non solvil roalris virginilalem. Vidit sisli Pi. " ,
lalo eum, qui e limo Pilatuiu finxisset. Vidit spinis
* ( \
coronaturo eum, qui floribus redimisset terram.
, * .
Vidil in terra crucifixum eum qui sublimis erat
in coelis. Vidit in sepulcro roorluum euni, qui
, - *
morluos excitasset e sepulcro. Vidit regurgenlem
$ , .
eum, qui resurreclionem praenuntiasset. Vidit
, .
eum descendenletn ad ioferos, qui ascendU in coelos. Jiifernus nanaque evomuit, quem ignorant d e glulieral.
4

VI.

Aiquisnam tandem est, quem vidit?Quis,

ioquam ? ts utique, qui inclinavit ccelos, nulloque

strepitu descendil " : qut superas ipsas latei Virtutes : qui incarnalione ex Virgine, non nudavit
paternum sinuro: qui in coelis sine matre, Deus ex
Deo, in lerris ex matre Virginis filius, amans bominum, hoiuinum causa faclus esl homo; qui i m pollutum bospitio suo uterum sanctiucavit; rjueque sinus puros integrosque reliquii; naiurae sacravit parles ; virgineos obsignavit partus. Is, quem
ccelorura non capiunt spatia, quemque tion arcte
%%

Ua. , 6.

" Joan. , 1 4 .

(7) 7<r. .

Joan. , 4 4 .

. \ ; ; +
,

&
, * ,
, \ ,
, *

*
4
, ** * 6 .
w Mattb. , il.

isa. XL, 12.

Psal. XYII, 1 0 *

ORATIO LN PENTECOSTEN.

805

806

' * complexus est ulerus. Qui ante saecula, saeculoinm

exsistil condilor; qui verbo mundum C I I I D polestate
, \ , perfecit; Patrie ineffabile Vcrbum ; Filius Genilori
. , consubslantialis; aHernus ille, nec principium admttlens; quique lamen principium acceperit essen , \
di. Mira sane, et admirabilia,dileciissimi,sunl ista;
.
u l in coelo minime vacuaia sit sedes, roundusque
. ", - bic terrenus salutem conscculus sit. Cuncla b*c
* - complectunlur tonitrui voce loquenlis magni Evan , * gelisUe, quinque illa veiba. Quocirca pcreant tan, dem gentiles; lollantur Judaei; pudore suffundantur
\ Samaritani; dispergantur Manicbaei; dispereaivl
bttretici, sanclaeque catholicae ac aposlolicae Eccle \ ,
, \ sias bostes universi. Eorum namque omnium spcs,
in minam ac inlerituni cedil; nostra auiem, in re , \ \
, , , surrectionem el vitam aeternam. Per Dominum noslrum Jesum Chrislum, cum quo Patri et Spiritui
. .
sanclo, gloria, honor alque polestas, i n wecula sa>
culorum. Amen.
1

ICT (8)
ORATIO X V I .

.
Jn sanctam Penlecosten.
'. , ,
4. Hodie, dileclissimi, advenit Spiritus sancfi
,
gratia : quae quidem, cum ab ipsa hac die coeperit,
*
ad usque eamdem hanc ipsam diem adulta aucla. que, magnifice colilur ac celebratur. Affulsit Spi , \ * rilus sancli gratia, illicoque facunda evaserunl
\ \
rautorum ora; ineruditorum linguae diserla? erudi .
tseque reddiiae sunt; piscatorum corda m erecto?
\
audentesque animos commulata. Proinde a mea
. < ! eliam animi imbecilliiate mentisque inopia, liinidi - talem ignaviamque discutiet illa ipsa, quae coelitus
, \ bodie advenit gratia. Sic quippe anie Spiritus san * , \
cti adventum, Pelrus pavore confectus coram ancil \ * lula negavii Dominum : post vero ejusdem dd scensum, coram populis et regibus magna aniiui
. " \ securitale eum confessus, exscrta extulit voce: Non
, " - possumus quas audhimus et vidimus, non loqui vo .
bis* . Quocirca Judsei quoque Spiritus sancti elo , quentiam illam, temulentiam rati, rousto eoe ple (9).
nos dixerunt
Scite autem eos refellit Petrus, a
^ , \ quo eliam probaluro lempus (44) aptumque ntysie \ , rio a ternario confirmatura fuit. Quia enim bora
. - tertia crux (ixa fuerat, hora quoque lertia Spiritus
. ^ sanctus in apostolos ignis specie descendit, indi (40), ,
cans Deum efese Spiritum. Deus enim notter ignis
. \ ,
consumem est *. Ac quidem Salvatoris adventus,
,
sicut pluvia in vellus f u i t (12); eo quod dispensa8 t

"> Malth. xxvi, 69.

1 1

Act. , 20.

8%

" Act. ,

(8) Exscripla esl ex velusto codice Cryptae ferr a t * . Tota adversus Macedonianos ac Eunomianos
d e c u r r i t , variis Scriplura? locis Spirilus sancii d i Vtnitalem probans. l d enim ilii conlendebant, non
haberi ex Scriptura, eum l)eum esse.
9) Leg. .
! 40) Leg. .
(14) quo ettam probatum tempus, etc. Mera
barbarie* est, quod habet lexlus, levi, quam feci,
arolalione sanandus. Ex hora ilaquc tertia, quae
hora fuU crucis juxia Marcifhi xv, 25, congrunm
ostendil leropus advealus Spiritus sancti, exdu-

" Hebr. x i i , 29.

Psal. LXXI, 6.

ditque ab eo Judaeorum calumniam de ebrieiate,

cum Jud^iis, non nisi bora sexta, sabbatis ac festis
diebus prandere inoris esset, uti Josepbas in V i U sua.
(42) Salvatoris adveiitus. Gogor aliqnid prsstiroere, ac mnlare nomen Spirilus , * in
quo palam videatur crrasse antiquartus. Sequentia
euim \ aperle indicant comparare auclorem adventum Spiritus, aherius advent u i ; nempe Filii ac Verbi, qui ila quietus fuerit,
eo quod ad ceconomiam veniret, id est, ad aumendam carnem , inque ea suaviler ac mirabili incli*

79
8. PROCLI CP. EPiSCOPI.
101
pbum egit; nunquam raoauraontum raorlis depo- ,
pulatorcm suscepil; nunquam coeluin ip$o roeridie $ lenebras indqit, ne alrox aspiceret facinus, contra , , ,
. ', ' Dcum quidera pnesumptum; quod tamcn carnem
solam aflecerit; nunquani terra, sepulcrct quod v i l x . \
rcceptaculuni esset, omata fuit : quin ne sepulcro .
quidem, &cd nuptiali ihalamo. Neque enim qui se- , , pultus f u i t , vidii corrupiionem ; sed descendeng , \ \
nuplias cetebravil. Nunquam Iribus diebus Iribus- ,
quc nociibus natura enixa est resurreclionis par- .
,
tum. (dem enira ipse , qui in Virgiois utero suum
ipsius corpus, modo queui ipse nuvil, eibimclipsi , * .
,
eflorraaverat: idem quoque diebus tribus, animam
\ suara a proprio aejunclam corpore, ei rursum
, *
ttniens, seenelipsum a morluis excilartt. lllic quidcm teiupus parlui Odcin attruit : quod sil bomo; * *
liic vero eepulcrum potestalem coalirraat, qttod sit
* , .
Deus. Nunquara agnus q<ii mundi pcccala l o l l e r c l allari imposiius , nisi cum Deus servi formam accepit;atqueisqui forraaverat pulverem, ipsum quem formaverat, iiicxplicabili ratiane i u d u i l ; cujus qtiU
<Jem paro, vita est: sagui9, redemptioiiis pretium; spiriiue, signaculum; divina veto nalura, principiurp non habcns.
5

'* *
I I . Pulcbre ait beaius Paulus : Veiera iransie Idcv xatvd.
runt: ecce nova facia sunt omnia Novum facUim
,
esl cgelum, qqod is qui descendil, suo CQUgecravit
, .
asccnsu. Terra nova, quam is qui i n praeeepio se *,
cundum carnem uatus cst, sancliftcavit. Mare noyum, vestigia suspensa lenens alque sufilinens, qu$ , ' ,
, \ nec seminasset qaro, nec peccalum gravasset.
, , \
Mundus novus, quera a bello liberavil el Iraitquillilale replevit. Humanilas nava, quam aqua abluit, C w * .
ac Spiritus sancti igne conflavit. Novus Dei cultue; \ , ,
>
ncc enim jam sacrificiorum nidor cl circumcisio,
.
sed ildes splcndorem liabet, quae iu uoa substaniia
ircs personas dilaudans adorat.
'. ,
I I I . Fausta haec nuntians Isaias propbela dicebat:
tn die Hh illucescet Dens in consilio super terram .
In qnanam die, propbela? bi qua nempe, oiunia . ,
ttipra naiuram Deus, proot ipse novit, carnero su- ; , \, ,
mcns est opcraiurus ; cuni Yirgo sine viro mysterii >, .
parens fuerit; clenicns ille, ac iu bumauum pro- *
pen^ior genus fuerit faclus botuo, nibii laraen ipse , *
^ nuiatus; cum mors evomel, quem aon agnoscens , .
absorbueral; scpulcrum vitae erit, ac resurrectionis \ * , .
\ ;
tbesaurus ; oaptivilas, maier libertalis. Qnid autem
plura loquor? Cum Deus Yerbum factus Kome cru- , , ^ifigeretur, era( quidem carnis passie, deiutis au- . ' , ,
lem poteatas aciroperium. Yerum oobie edissere, \ ; prupbela, qiiona,in modo babeai Oeus iltace&cere ; ; .
\\s qui $uni super M;rram? Num bumanac exsors *
naturse? Nuw abgque carne ? Miniroe geuiium. Ne- . ,
quil oculus ferre diviaitatig radium; nec diabolus
. ^
ad luctaiq desc^udi&set. Perborreecit eoim inors
*
creatorem, nec naluram non obnoxiam intei itui
\, \ ^. "
absorbere audel.Tremit infernus Deuin carnc nuda ,
tum. Quem *nhn cbcrubim obtueri non audeiii,
,
bunc quoque infernus perborrescil. O"oc ca tegu- \
piento opus fuil divinat nalurx; non quo se ipsam
jiiiegeret, scd quo nosiram injuriam occuleret.
*
T

? Joan, , 29

II Cor. , .

l*a. ,

tcc. LXX.

7'3

OftATIO I.N S. PASCIIA.

791

(90) Habiiit opus, non Mosaico velaminc ; qtiippc

* ,
ignorantia esl aiquc ncbula ; non vclo operc plu .
inario iritcxto; est cnim colorum Mos; nou propitialorio aurco; matcrix* siqtmlcm pulcbritodo cst; non cbcnibim manufaclis; toiuin ciiim ariis miracnhitti cst; scd ovina opus pcllo, u i bominuiH voraccm lupiim csca rtliccTCi alqnc fidlefct.
4'. * , \
. illico, qui scmpcr Spirilui saiiclo pugnaci
,
coirtcntmnc repugnat, insilil Jmlucus, mordactbusUvs . ; quc dictcriis propliclcd mngniloqucntiam carpit.
iz\ , * Quid rcro cffutit? Non credo Dcum in lorris ap ; /. *\ paruissc; veletitn qui nulla forma spccicvc cfliugi
, : , \ potcst, hunianam spccicm ac fonnam assumpsisse.
, \ .; , Atqui, J u d t T C , quanquam lcgi morem nou gcris;
/ - * : -ia fallaciler cavillaris prophclas; cvangclia rejicis;
. aposlolos limis oculis aspkis dcspicisquc; interro . , gciuus e l c i n c n i a , ac videaiuus qucmiiam coulrtcatv
, ) ;
Ir Dominum carne passum. Atque ut par cst, piimo
^; -. ;;
solcin iiilcrrogcMiius. Agc crgo lu nobis, sol, dictlo,
"
cur conlraxeris radios, crucifixo Dominot num quia
. \ .
purus bomo cssct is qui crucifigebalur ? Ergo id
, , 5
quoquc pracslaudtuu l u i l , cuiu Abcl juslus occideb a l u r . Iiiicrrogcnius ct ccelum : Dic nobis coclum,
, ^.
qui J csl cur ipso mcridic lcncbras induisti; cuw
"::3 ; " ;
Douiinicum Juduci lalus transfigcrcnl ? Nuih quia
;3 \
purus bomo cssclis qui c r u c i l i g o b a i M i t Q u i d n i vcro
. . ,
cliam cgisti luclum, cum Naboib juslus lapidarc , , ;
tur ? Inierrogcuius el lcrram : Ediciio, lerra, cur
;
inlrcmucris , cum Dci bosics ausu ncfario bac p r ^
sumcrcnt? An quia purus bomo crat is qui crnci
; ' \
8

. , , ; -

afligcbalur? Ctir crgo winiincinlrcmuisM, cum Isa

iain ccrncrcs scrra lignca a Manasse sccari (92)? Scd
Sct
ct icni|>ium iulcrrogcnius : Edicito nobis, lcin-

0{) 6 ; 3.,
p h i m ; c u i Cbrislo CTucifi&o vcluni conscidisli ? Num
/ . ' * - quod purus bomo csscl, qui agcbalur iu cruccm!
Ul qnid crgo non ilidcm velum discidisli, cnm Za * . ^
cliarke sanguis mcdio tui cffunderctur
? Sino
, .
vocc rcspoudci omnis crcatura, aiique *. Ipso qucni
flo^i * -, \
\, , inAirs

. CuJiibuiinus luclu Dominum praedicavimus. Non

p o j conscrvi passioucm luximus, scd ad Domini nlro , - ccin adco iiijuriam borruimus. ClamaUoDlum : Deus
crat is qui naiuram bumanam assumpsit, ac carnc
^ . iu cruccm aclus est; qui mc ut Deus tnclinmil et
\
descendii ".Clamal sol . Dom.inus mcus erat is qui
^, (91)
. \ * caruc fnil cruciiixus. Ejus cuim cgo splendorcn)
^>>^.0 D Divinilatis pcrllmcscens , radios giibduxi. Clamat
,
ct lcrra ; Crcator crat carucm gcrcnsqui carne fuil
.
cniciftxus. Quanquaiii cnim carncni in prxscpio
* \ ,
fuerim complcxa, baud lanicn cjns potenliam Divi \ * nitatis circumscripsi. Clainal cl marc : Non cra(
, ^ . \ *
nicus conservus, is qui carue fuit crucifixus. Nam

Pelri quidem qui conscrvus sit, grcssiis mca gra ^, vani ac prcmunt dorsa
(93); Doiuinici aulcni
1 0

Ccn. i v 8,
t

Iff Ucg. x x i , U .

1 0

Maltb. x x m , 35.

(90) Leg. .
91) LCg.
Lcg.
)
.
.
! 92) Alanasse, . Sic passim
; u l certa tradilio sit, secatum fitissc a Manass<f.
Quod scrra lignea, babcnl pra?lcr Proclum, Justinus
Dialog. cum Tnjphone; auctor imperf. Iloniil.
XX^xiii, iii c. xix Mailli. Malc Hiccardus

1 1

Psal. xvn, 10.

Alalib. xiv^ 30.

Matunse, boc cst, inquit, sub ejusimperio. IriK) ab

ipso , seu ejH$ ju&su : rum quo slat, il a popitlo
seclus (ucrit, quod ailOrigencs in cap. xxm Mnlth.
sivc regis impii maiidatum cxsequento, sivc M\ ideni
coiispiiaiile scclns.
(03) Cravant ac premunt, . Ilcspicil vangclicuiu illud : El cum cccpissel merqi, c t c , vclut

79S

S. PHOCU CP. EPISCOPl

716

pedes iialtiram roeam sanctittcanl. Claniat el tem- . ; \ . ,

plutu : Is qui in me olim colebalur Deus, ipse item
, \
nunc gravi in carue injuiia afficitur : quocirca non
\ \, \
fcrens audax adeo facinus, discidi vestem. Denique
;
clamal infei nus : Non erai purus bomo qui buc
6\ ,

descendit; novi quid sim passus : quem enim ut

' \
caplivum susceperam , ut Deum omnipolenlem i n . .
veni. At ne elemenlis quidem ipsis credis ? Ipsas
interrogemus coelestes virlules. Dicile nobis angeli et archangeli virlutesque ccelorum omnes, quisnam
is sit qiti in terris visus esi
carne crucifixus? Hespoudebunlque omnes per propbelaro David,
exscria voce dicentes : Dominus Deus virtutum, ipte esl Rex gloria . Ipsi gloria in saccula saeculorum
Amen.
1 1

'.

.

A .
1. Pra&clara quidein Pascbalis solemnitas; p r a \ . \ \
clarus etiam prsesens isle convenlus. Tum vctera,

.
tum nova compleclitur mysleria. Tanlam vero

, ,
bebdomadae hujus feslivitas (95), seu magia laelilia,
\

, \
frequentiam habet, ut nedum in lerra bomines
exsultent ac gcstiani; verum etiam supern vir- \
luies ob Cbrisli resurrectionem, nobiscum parker .
, \ ^
diem festum agant, parique laetltia conventum
, ,
eelebrent. Nunc enim angeli ac arcbangelorum
lurmae diem fesliND agunt, coelorum Begero Gbri- \
stum Deum nostrum, e terra praestolanles ceu v i - \,
\ ctorem excepluros in coelura. Sed et sanclorum
ccelus pariter festum agil, ChrisluiD anlc lucife- \ ,
. \
r u m " o r t u m praedicans. Agit et lerra, divino abluta
sanguine. Mare quoque agilat, Christi ipsius vesli- C , * \ giorum dignatum bonore. Porro eliam agat, quis- \ ',
quis universim reualus est ex aqua et Spirilu
.
sancto. Agat el primus homo Adam, liber jam a
vcleri exsecralione effeclus.
I I . Tanla noe auiem lseiitiae gratia, sua nos Chri'.
slus resurreclione perfudit, ut non modo festum
,
nos diem agcre facial, verura eliam prsestet oobie , \
cx passione salutem; ex morte immortalkatem; ex
, , ,
plaga medelam; ex ruina ac casu resurrectionem.
. \ , ,
Ac olim quidem, dilectiesimi, ex legis praescripto
pascbale boc sacramenlom mystice in iEgypto ,
peragebatur, quod nimirum agui viciima (96) sym- \
I bolice signiQcarelur; nunc vero ex Evangelii lege
resurreclionU diem soleranitatem pascbalem s p i .
laliter celebremus. lllic namque gregarius agnus ex D
(94) ORATIO X I V .

In

sanctum

Pascha.

1 1

Barocb , 38.

Psal. , 10. P s a 1 . cix, 3.

niniirum non ferente aqua cjus corporis pondus.

Minue ergo aple Riccardus, calcant; nam etiam
Doininici calcarunt pedes , al non ea rallone, qua
P c t r i , ita ul roare velut gravi pressum onere debiseerei, ged t i l Domiuicis vestigiis quibus sancliflaretur, velut gestiret.
(94) Exseripsii Riccardus ex codice Vaticano,
r t conlulit cum Golumnensi. Nolal passim dialecios,
4juae sunl vilia scriptionis.
(95) Hebdomada! hujus fe$tivitas. Tola festive
olim agebatur, cujus vesltgium aliquod in oflicii
divini rilu nobis remansit, <]ua sic paechales pertgimus ferias, ut eola in eis recolamus Dominicx
psurreciionis eacramema. Quod ait, babere illiug
iosliviialeru bcbdomadg, tantam

multiludinem ac freauentiam; cclcbrantium acciptt,

quibus revera fiat illuslris ac praeclarus conventus : non rerum, quod reddil Riccardus, ut praecedentia \erba, ad fesli splendorem apeclent; neinpe
complecli nova et velera ; alia ad splendorem convenlus, quo simul fesluni diem agant angeli aique
bomines, ipsaque adeo elemenia.
(96) Agni victima,
.
Sic corrigo, pro quae vox neque Gneca est,
nec satis apla. Immolatione cuim a g n i , ejusque
sanguinis aspersione liberaii sunt Israeliiae, noo
comcslione praecisc. qtue velut consequenter habuit, et quasi ad vires confirmandas pro itinere
quod crant festinalo auspicaluri, urgentibus ad
prt>feclioucm .^gypliis.

707

O R A T I O I N S.

PASCHA.

798

. - legis constituto sacriflcabatur * ; hic vero, Chri \ ,

slus ipse Agnus Dei oflertur. Illic ovis de o v i l i ;
\ . hic auiem vice ovis ipse esl Pastor bonus, qui ani {5(,
mam suam posuil pro ovibus suis . Illic signum

aspersi sanguinis bruta? animantis, salubre universi
,
popuil amulelitm fuit; bic auteni preiiosus Christi
.
sanguis pro mundi salute efluudiiur, ul remissio
nem consequamur peccatorum. lllic primigcna
/Egyptiorum interempta fuerunt; hlc multigena
.
peccatorum genimina per confessionera expianlur.

lllic Pbarao cum terribili exercitu suo submersus
e s t " : bic spiritalis Pbarao cum omni sua virtute,
. ,
per baplismum profundo mergitur. Illic Hebraei a
< ,
transilu maris Rubri, Isrtum vicloriae carmen bene , "^
mdrenli modulantes, dixerunl : Cantemus Domino;
* ^ / enim magnificatus e$l :
hic baplismate

initiali, niystice canunt victoriale canlicum, dicen
les ; (98) Unus sanclut; unus Dominm Jetus Chri*& , .
. $tu*, in gloria Dei Palris. Amen. Propheia quoque
(97),
exserta resonat voce: Dominus regnavit, decorem

. 01 ,
induil**. Hebraei ut mare jam Rubrura transmisis ,
sent, in deserto manna coraederunl: nunc autem

ii qui e sacro baptismalis alveo exierunt, panem
comedunt qui de coelo descendit, Ejus namque illa
6.
vox esl, qua d i c i t : Ego sum panis vitnu, qui de

.
coelo descendi
. *
111. Merilo itaque bealus Paulus clamabai: Hac
' avtem in figura contingebant illis: scripla sunt autem
,
ad correptionem noslram, iu quo* fines sceculorum
1 T

X9

.
, ^
,

.
, \,
. \
,
, ,
, \ , ,
, ,
\ , * .
,
* , \
, \ ). \
\

devenerunt . Erraverunt plane Jtidaei, non agnoscentcs verilatem : Si enim cognovissent, nunquam
Dominum qloria crucifixistent
Non inlellexerunt
miseri, typica oracula eatenus permansura, quoad
ipsa elucescerei veritas. Statuarius namque qui
regis slatuam ex auro argentove aul aere vult erigere, prius slatuae formam quam intendit, effbrma*.
e l u l o ; ac quoad ipsam veram perfecerit slatuam
ex auro argentove vel sere, lypicuiri illud luieum
que simulacrum diligenter ab opifice servaiur, velu;
maxime ipsi artiiici necessarium. A l vero adaums
sira peracla ftlatua, tunc Undem lypica illa luiei
que diflmgUur, utpote supervacanea, nulloque
amplius usui artifiei fulura. Sic eiiam Judsei: anie
quam bominibus inclarescerel veriias, jure optimo

, , D typos servabant: at postquam Ooininus noster Jesus Cbrislus apparuil, ipse nimirum qui a i l : Ego

sum lux mundi ; et verilas, et vita " et resurre ,

ctio**; fruslra reiinent lypos, qui ne ipsum qiiidem
,
,
boc servent(99), ut typi ac iigurae sint. Jam Uaque
, . desinanl ptignaces Dei bosles Jud&i, pro populi
,
redemplioue irralionabilem maciare orem; cum

u

, e

31.

"Jonn. x, H .
Exod. xn, 5 soq
1 Cor. x , . I Cor. , 8.
1

i e

Exod. xiv, 27.

" Joan. , i%

\9T) . Ila rescripsi. Sic enim mox ilerum

c i t a l u r bic locus Davidicus. infra sub finem 3,
jR'M'cardus et CombeOsius, .
(98) Hacc chorus in Cbrysostomi liturgia,
(99) Qui ne ip$um hvc servent. Levi mutatione
rt:s|Ut|0, sequorque Colunmcnsis lcctioncm, ,

' Exod. xv, \ .

Joau. xiv, 6.

** Psal, xcn, i .
Joan. x i , 25.

1 1

Joan. v i

loco . Quod ail hoc est; lypos nc figuras fruslra

servari, qui ne quidem jam typi sinl et figura?,
cvacuante ea verilate. Eranl enim signa rei futura,
qtiaj jam desiil fulura C68C; eoque desierunt ip&a
esse quod crant,

709

S. PROCLl CP. EPISCOPl

spirilalis Agnus , Dci Filius , qtti tollil peccatom

imindi * \ maclalus iueril, nosque ab exiecminatore redemerit. Yale dicant fermenlo veleri, novamque accipianl verilatis massam. Cessent raaoducare laclucas agrcsles; siquidem Cbrislus no&tri
causa fel ebibit, quo vicissiin guarura nobig raedelarum fontes, duUem polum migcerel. Nobiscttm
crgo epulentur, non in [ermento veteri, neque tn
fermento malilia et nequitim; sed Ui azymii tinceritaiis el veritatis
ut et posl bujus vil exitum,
unanimes cnm angelis gloriae Dominum iaudanics
dicamus : Dominus reguavil: decoremuuiuU
Ipgt
gloria ei bonor, el adoratio in sjecula gaeculoruuo.
AineiL

* , 6 ,
, \
. ,
\ ^.
* 6
,
' . ' ,
, 6*

&,

. , \ , \ , . '.
9

'.

( I ) ORATIO XV.
$anaum Pascha ei in iliud, In principio erat ^
Verbum.

, ,
.

'. 01 \
L Caeleri quidefn vangelisia genealogiani Dotnini ac Dei ttosiri Je&n Cbristi, qua carne nalus est, \
ewarrarunl ^ Joaimes vero evatigclistarum praesian-
Ligsimug, ttoeolegi illa lyra, Dei Verbi divinam , ,
lemamqub sub&lanliam cxposuit, generaiSonem- , \
qws FiKi a Pairfc () eaeciBs anterrofetn teslisque \
expertcm edisseiuit dicens: ln principio erat Ver- , * ,
bam: et Vvrbum erat apud Denm : et Devs erat tov , *
Verbum. Hoc erat in principio apud Deum : omnia
per tpsum facta tunt . Salis habent qirinque bi la- . '
ptdes, ad munimen Ecclesiae. In principio erat Ver-' . , '
bum. Non dixit, l n principio faclum esl Verbum; , \
sed, In pnncipio erat Verbum. Ostendit principii \ty .
experleni aique aeternam Filii personara, ac ejus ad
, \ *\
Palrein relaltoncm ; firmissiimimque consliluit no .
sirae tidei fundamenlum. Jif Verbum erat apud
. "
Doum. Ostendit substatiliam individnam : grandique \
Erangelisia voce tonat adversus gentiles. Et Deus
. A^TC."
erut Verbum. Summam ostendit natura ideutiia-
l e m : maguaque est Judaeorum plaga. Hoc erat in
.
principie apud Dcum. Goreternrtalem ejus cam Pa. ' \
tfe dectarat: gravisque est Manichaeonim uina ( 3 ) .
. .
Qmnia per ipium fatia $unt. Liberam absolutamque . *
ostendit creandi polestatem; otnniumque bsereli ,
, corum obstruxft ora. Plane cnitn omnia per ipsum
. ' .
Bunt facla. Cieltim, ipsius est creatara : tcrra, fa- *
cturaejus: mare, opus. Producius fuil aer: lux,
' ,
ex tiibRo facta : Angcli, servi: Virlules, ministrx : ^ , (4) \, .
>

Jean. i , 9 .

J Cor. , 8.

* Psal. xcn, 1.

Joan. , 1-5.

(1) RelUiui liiulum quem codex Columnensis D Dominicac resurrectioms bisloria.

) Cenerationem Fitii Patre. Quod bic saepiu*
;, rejecla illa parie quain cx aliis Valicanig
repetitur , , durius
addiderat Riccftrthrs, \
est ad verbum: Generaiio qua Pater ad Fiiium
, 5 . ( enim
habet.
clicla est in sancti Joannis evaugclislaj feslo, vel
(3) Gravisque est Manichceorum ruina. Diffictlior
in eiiis peculiariler laudem. Ua spectat ad dieai
Hlalio, ul Yerbi cum Paire asserta coaetemitae, sil
Pascbae, ui vix Proclus magis immoreiur in DoManicbxoruin ruina. Quia laiuen illi pluribus erminica: resurrectionis mysteriis, quam iu aliis. Lcroribus cranl implicaii, boc quoque poluerunt lagunt Giaeci illud Evangeliuni ipso die Pascbai, ut
barare, utCbristum creaturain cxi$ltmarent, coque
lene RiccardM9 colbgil ex Cbrysoslomi bom.
noB coxlernum Palri. Sane, cum ipse Manes se
Dereturrecl. i. I I I , babentque eiiairinum Grsecorutn
Cbrislwn jaciarct, haud ita insanus erat, nt sc Deo
bbri ecclesiastici, quibus evangelia digesla snnt
coaelcrnum ac ab aeterno cxsistcntem pulafet.
ustim lolius auni: lola vcro bcbdomada legunt
cvangelia qua3 vocant niaiuiina , quibus commelur
(I) ". a\L .

) S. P A S C I I A .

801

, , \ \ Cberubim,, sedes. Paler Deus est: Filies, Verbiim

, " \ ac Deus : sed et Spiritus sanctjis, Deus: ncc personanmi numer JS naturam infringit; vel Trinitas in
,
' partes eecat substaniiam. Sed est Trinilas consubstanlialis in polenlia, in deitate, in bonilalc,
, , ,
\ * - fidem nosiram fundans lucnsque ac servans : Ecclesiam muniens; orbcm lerrarum sanctificans; dia, , , \ , boli vires enervans; excrucians dsemones atque
, macerans; Judaeorum circumcisionem exslingucns;
gemiiium errorem eliminans; hatnelicoiumque ob, \ .
struens ora.
Br.
I I . Divinam porro, qna ex Patre Filius natus
\ ,
est, praeaeternam ac sine tesle generationem, Evan
, gelista fauste nunliavit dicens in Evangeliis: Uni ,

genilus Fitius qui esl rn sinu Patris, ipse enarravit

. ^ . Et iterum : Facla est de calis, dicens : Hie

, est Fifius meus dilectus, in quo mihi bene complatv .

cui " . Caret itaque lesle, superna aniiquior omni , . \
bus generaiio, eo quod solus ex solo genitus sit. Et
: , \ neifio nisi Paler n o v i t qucmadruodum generavil;
! . iieque alius quam Filius *, quemadmodum ipse ge*
. " - nilus sit. Nam non erat lempus: quippe cum ipse
^ sseluloram conditor s i t * \ Angeli non aderant; cum
.
Spsc sil, qui facit angetos suos spirilus **. Coeium
.
non e r a l : nam, Verbo Domini cmii firmaii iunt .
Sol non erat : ipse enim luminare niajus posuit ut
. > - Juceret in die . Non eral luna, neque siellac : nam
^
. lunam et stellas ipse fundavit . Non erat terra :

ipse enim d i x i l : Congregenlur aqua, et appareat
, xal . Q arida * . Miro Uaque modo Evangelisla aeternaiu
.
Verbi expressit subslantiam, generationemque Fibi
, \
anleterlentem saecula ac testis expertem.
*
I I I . Ecquisnam, beate Joannes, baec edicere
'. ,
; ;\' . docuit? Slagnumne Genesareihi At illud dograala
; ' ' . ; ' . non tradit. Num piscatio? A l illa non tractat divi" ; ' . ; ' , na. Zebedieus ? A l Tir esl idiota. Palria ? Sed vilis
. 01 ; \ . erat (6).Yicus? At ibi rusikani, non cives aderanU
; . ; ' Juda;i?At erant legis praevaricatores **. Lex? Scd
) \ . ; \ umbram babebal. Moyses ? Verum impeditioris ac
. , tardtoris linguae erat . Davidne ? At vermis est
; ; et non homo . Quomodo igitur dixisti : In prin ; ' eipio erat Verbum ? Quis ad tantam te provexit celsilatem? Quis luse meuti lales prsebuil alas? Fide
, *
* - D cnira relinquens terram, supra aercm constilisti;
aupergressus es setbera; supermundana coeii trans*
( 5 )
volasti culmina; iransiluisti supcra; Arcbangclo ' *
rum prseleriisU cboros; Serapbinis par eflbcliis es;
^ .
Chqrubico Domini adstilisti tbrono. Fide volacris
ae sublimis alcs factus es: generationcm co
gilalu majorem titse vocis tonitruo expticasti: tn ,
couoprehensam prsedicasti swbstantiam: Yerbum
, .
11

s1

9 9

a t

Joan. i , 18.
Maltb. , .
** Psal. xxxii, 6. ** Gen. i , 16.
I^F, 40.
PsaL i x i , 7.

2 9

" Matlh. xi,27.

i b i d Hebr. , 2 .
Psai. cni, A; Hebr. i , 7 .
Paal. , A. Gen. i 9.
Hqm.
27; Hebr. x, 1.
Exod,
%l

4$) Vatic. .
(6) Vkus, . Belbsaidam intelligit, qua naf u i n Joannem habel Cbrysoslomus hom. I in Joani i e a . Facta est ex vico posiea civitas ac ,

qHodeam /oannes vocat cap. i , vers. 44. SicJosepbus narrat lib. xvm Anliquit. cap. 3, q u a n quam etiain majores vici, urbcs eliam appelJarein
tur. Plura nolal Riccardus.

801
S. PftOCLt CPv EPISCOW
Dei principii expera nelermimque docuisli: nam dixisti: lu principio erai Verbum , Verbum ernt
apud Deum, tl Deus erat Verbum.
IV. Ingens gralia,* dilectissimi. Tricubilalis ho- '. , . "; , \ ,
mo, menie ac cogitalibus, una in coclura Verbum
conseclaius ascendil. Fide coniuilus est paterno . '
nulla passione egredienlero sinu; Deumque ex Deo , \
genilum. Vidit Spiritum sancium cum Patre et . " \
Filio adoralum; Trinitatem in unilale laudibusce- \ lebratam, eamdemque in iribus discretam personis, , \ \ ,
alque nalura unilam. Alque adeo Evangelisla, ipsis \ . \
,
Seraphim inventus est sublimior : quippe cum illi
, , \
corusco fulgore concussi facies vclenl suas ; bic
auiem praesidiis frelus graiiae, divinam cuin gene- \ .
ralionem, tum substanliam enarraverit.
'. \
V. Tiim inde rursum, operum conseculione e
coelis in terram descendens, ait : Verbum caro fa- , . " , \ Gfc
etum esl . Vjdit Det mysterium conversioais immune ac mulationis. Vidii Verbum in terris incar- ,
, , \
natum, et a coelis minime divulstim. Vidii puer * ,
perain Virginem, nibilque corruptam virginitatem.
* , \
Vidit uterum coelo laliorem. Vtdit matrem sine viri
. . . . . * *
coramislione, partumque dolorumexpertem. V i d i l . . .
, * ,
natum ut bominem. Vidit inianlem, eum qui anle
*
ssecula perfectus eral. Vidit fasciis involutum, eum
(7) * ,
qui suo imperio solvit Lazari fascias . Creaturara
vidit, indicantem creatorem. Vidit speluncam,
, mundi factara propiliatorhim. Vidit oreaturam,
* ,
portantem creatorem. Vidit mitrimento utentem,
. "
ipeum milricamem nutricem. Vidit niaternoin giuu
, I
eum, qui a paterno nunquam sejuncluu est sinu.
, * 3cv
Vidit a Magis adorari eum * , qui laudalur ab an , gelis. Vidit carne fugientem in iEgyptum, ipguro
lerram pugillo comprehendenlem *\ Vidit eum aqua ^ -
baptizari, qui aquarum fontes e terra emiltit. Vidit , *
Magistrum adiscipulo proditum. Eum viditligalum
, ~
qui non solvit raatris virginitateni. Vidit sisii Pi- . " ,
lato eum, qui e limo Pilatum finxisset. Vidit spinis * & \
coronatum eum, qui floribus redimisset terram. , * ,
Vidit in terra crucifixtim eum qui mblimis erat
*
in coeiis. Vidit in sepulcro morluum euui, qui
, - *
mortuos excitasset e sepulcro. Vidit resurgenlem
$ , . 'Atyi
eum, qui resurrectionem praenunliasset. Vidit
, .
eum descendenietn ad inferos, qui ascendit in coelos. Jnfernus namque evomuit, quem ignorans deglutierat.

603

4 e

V I . A i quisnam tandem est, quem vidit ? Quis,

inquam ? ls ulique, qui inclinavit coelos, nulloque
strepitu descendii : qui superas ipsas lalet Virlules : qui incarnatione ex Virgine, non nudavh
paternum sinum: q u i i n coelis sine matre, Deus e i
Deo, in terris ex matre Virginis filius, amans boroinum, hoininum causa factus esi homo; qui i m pollutum hospilio suo ulerum sanctLOcavit; rjusque sinus puros integrosque reliquii; natura3 sacravit partes; virgineos obsignavit partus. Is, quem
ccelorum non captunl spaiia, quemque tion arcte
k %

" Ua. , 6.

" Joan. , U .

( 7 ) 7<r. .

"

\ ; ;
,

*
, * *
, \ \ ?,
, *

* -'
- 4
, \ * * * ,

ioan. , 4 4 . " Malth. iu i * .

isa. XL, 12.

Pgal. xvu, 10.

OftATfO PENTECOSTEN.

805

6 ' * complexus est uterus. Qui ante ssecula, saeculoium

0 exsistit conditor; qui verbo munduin curo polestate
, , perfecit; Patris ineffabile Yerbum; Filius Genitori
. , consubslantialis; fclernus ille, nec principium ad * , \ mtltens; quique tamen principium acceperil essendi. Mira sane, et admtrabilia,dilectissimi,sunt isia;
.
til in CODIO minime vacuata sit sedes, roundusque
. " , - bic terrenus salulem conscculus sit. Cuncla ba?c
* - complectuntur lonilrui voce loquenlis magni Evan , * gelisl*, quinque illa veiba. Quocirca pereant lan, dem gentiles; lollantur Judaei; pudore suflundantur
* Samaritani; dieperganlur Manicbaei; dispereant
haeretici, sanctaeque catholica? ac aposloticae Eccle \ ,
siaj bosles universi. Eorum namque omnium spcs,
,
in minam aeinleritum cedit; nostra aulem, in re " , ' \ \
, \ , , eurreclionem et vitam aetcrnam. Per Dominum nostrum Jesura Chrislum, cum quo Patri et Spiritui
. .
sanclo, gloria, honor alque potesias, i n saecula sa>
culorum. Amen.
\~ (8),

ORATIO X V I .

Jn

sanctam

Pentecosten.

'. , ,
,
*
.
, *

.

1. Hodie, dilcctissimi, advenit Spiritus sancii

gratia : quae quidem, cum ab ipsa hac die cocperit,
ad usque eamdetn hanc ipsam diem adulta auctaque, magnilice colilur ac celebratur. AlTiilsit Spirilus sancli gralia, illicoque facunda evaserunl
mulorum ora; inerudilorura linguae diserlae erudilaeque rcdditse sunt; piscatorum corda ra ereclo*
audentesque animos coramutata, Proinde a mea
. G etiam animi imbecilliiale menlisque inopia, limidn
latem ignaviamque discutiet Ula ipsa, quae ccelitus
, bodie advenit gratia. Sic quippe ante Spirilus san ,
cti advenium, Peirus pavote confectus coram ancil lula negavit Dominum " : posl vero ejusdem de

scensum, coram pupulis et regibus magna animi

. "
sccuritate eum confcssus, exserta extulit voce: JVon
, " - poi$umu$ quas audhimus et vidimus, non ioqui vo .
bi$* . Quocirca Judsei quoque Spiritus sancti elo ,
quentiam illam, temulentiam rati, musto eoe ple (9).
nos dixerunt
Scite autem eos refellit Petrus, a
^ , quo eliam probalum leinpus ( i i ) aptumque mysie , rio a ternario confirmatura fuit. Quia enim bora
. *(> - tertia crux fixa fuerat, hora quoque lertia Spiritus

. - ^ sanctus in aposloios ignis specie descendit, indi- (10),

, - cans Deum efcse Spirilum. Deu$ enim nater ignis
. ,
con$umen$ est
Ac quidem Salvatoris advenlus ,
,
ticut piuvia in vellus f u i t (12); eo quod dispensa1

"> MaUb. xxvi, 69.

4 1

A c l . iv, 20.

B i

Act. n, 13.

(8) Exscripta est ex vetusto codice Crypiae ferratse. Tota adversus Waccdonianos ac Eunomianos
d e c u r r i t , variis Scriptune locis Spiritus sancii d i i n i u i e m probans. ld enim illi contendebant, non
b a b e r i ex Scriptura, eum Deum esse.
|9) Leg. .
(10) Leg, .
(11)

quo eitam probatum

tempus,

elc.

Mera

b a r b a r i e i est, quod babel texlus, levi, quam feci,

aiulatione sanandus. Ex hora itaque tertia, quse
h o r a fuit crucis juxla Marciftn xy, 25, congruum
o s i e n d i t ieropas adrenlus Spiritus sancti, exclu-

" Hebr. x n , 29.

" Psal. LXXI, 6.

ditque ab eo Judseorum calumniam de ebrielate,

cum Judads, non nisi bora sexla, sabbalis ac fcsiis
diebus pranderc uioris esset, uti Josephtrs in V i ta sua.
(12) Saltaiom
adveiitu$. Cogor aliquW praesttmere, ac mulare nomcn Spiritus , in
quo palam videatur crrasse aniiquarius. Sequentia
euim aperte indkant coroparare auctorem adventum Spirilus, allerius advent u i ; nempe Filii ac Verbi, qui ila quietus fuerit,
eo quod ad oeconomiaro veniret, id est, ad sumendam carnem , inque ea euaviler ac mirabili incli*

s.

807

Episcopt

P R O C U CP.

808

lionis gymbolum esset. In Spirituft aulem advenlu, \

*
quo significaretur Deum esse Spirilui, Faetu$ eu , .
repeute de cctio sonus tanquam ruetitis impetu ftatus

vehementh

Spiritnm porro Deuro eese accipe.

Isaias namque ait:

Vidi

Dominum sedentem super

thronum exteUum elelevalum.

circuilu

El seraphim ttabant

eju$. dixit ad me: quis ibil ad popH-

lum htum, el quem mitlam ad eum ?

Incrassatum

tnhn est cor populi kujus, et auribu$ suis

nudierunt,

et oculos

lideant ocuiis,

grawttr

suos compresserunt,

el avribut $ui$ audiant,

telligant, et converlnntur,

forte

et eorde fn-

tl sanem eos

Vie ergo

tu qui Spiritum sanclum oppugnae, nosse fuisse

Spirilum sanchtm, qui supra ihronum exceisum
ac elevaliim scdil? Patilum npostolum audi, et

; ,
; "
,

crede. Addueiue iHe Romam ad Neronem, Jud;eo- '

rum illic muUitudinetn invenit, eisque verbmn sa- *
Intis exposnii. Quidam

autem eredtbml;

quidam

. 01 ,

vero non credebant. Cumque invicem nm e$$cnt coit-

tentienles, dhcedebanl, dicenle Paulo

Quia bene Spiritus

sanctu* loculxs

Jsaiam propheiam

unum verbum;
est de vobis per

Aure audielis, el non

inlellv-

getis. Vidcs Spirilum sanclum, Doroinum ac Deum

esse? Usquam ne cnim in lege non gloriflcatum in
Trinilaie Spirilum sanclum inveneris? Audi prophctam dicenlcm : Verbo Domini cosli firmali sunt,
eorum .

I I . Sed ei graiiae lempore, cum Salvator ad salulare baplisroa accessit, Palre e eoelis tesliruonium
perhibcpte Filio , Spiritus sanctus in coliimbae *

-
?.
_ bodicrna

;
.
_..._
. ignis
:

specie
advenit.
Hic
dic
Spiritus,
in
specie supra singulos apostolos s e d i l . Yides, apostolos quoque scdes esse? Deus eiiim, inquit, sedet

fl

$uper sedem sanctam tuam

f l

. Hic Spirilus menli-

tbm Ananiam morte mulciavit * \ Hic Spiriius charismatum distribuit dona, dividens tingulis privatim
prout vullHoc
Spiriiu plenus apostolqs Paulus, Elymae mago tencbras ac caligincm effudit .
Hunc Oabriel Spiritum fausto juintio Mari pro6 8

misit, dicens ; Spiritus

tancius

superveniet

et virlus Allis&imi obumbrabil tibi .

in

le,

Quiidein nuuc

;
; " *

,

89

el spirilu oris ejus omnis virtus

cl

\ ' , *
^ - , ^
V I . T . ,
..~*~.'.~~.
.
. . . " * . . - -
-V
2.......
i..
- r t - .

.
' .
$ \ ; V ,
,

' .
,

,
. ,

.
quoque super nos advenial, ac nos benedical, lps
' .
enim sc aqux conimiscet, alque in naodum ignis
, 4
peccaia conllat absumitque : ac nuper illumiualos.
lucis instar fulgoribus illusirat; noslrique roisere- D ,
liir ut Deue. Quoniam eum decet gloria ac pote* *
stas, in sa3cula sanculonim : Amen.
, . *
4

8 7

Act. , 2. " Isa. ,1,2, 8-10.

Mallb. x u i , 1S; AcU xxvm,27. Acl. xxvm, 2A-2C*
Luc. m,22.
" Act. , .
Psal. i t v i , 9.
Act. v, 4.
* I Cor. xn, 11.

i x i i ,. 6.
XXXI
411
x i i.
i, 1

6 0

Ptal.
A c l .

Luc.

33
*
,
35.

nationeoperandaw noslram aalulem: cum advcetui

Spirilus fuerit in oslensione deilalis; eoque ia
igiiis specie , qui ejus synibolum esl. Preeterea
verba psalmi, Descendel sicut pluvia in vellvi: noa
de Spiriiu sancio, sed de Yerbo, qua carnero in
llaria suroil, Ecclesiae usus exponit io oiticio diei
sacrae Circumcisionis. Miserum eet ut singularie
.yniue depravati codicie Odei aelringarie ; nec aequat
^oiijectane dare aliquid possis. Non p<itesi dici,
qnod flttClvr acceperil nomen Hlud , quo

eeneu auclor Imperfecti, pro ipeo Filio; tttm qvfa

valde obscure loculus essct; lum quia ipse brevi
post exponit de Spiritu sancto in persona propria.
Citalus ille, clare disiingull Spirilum saficiuei apad
Lucam ac in negotio Domintcse inearnailoiiis, a
Paraclclo, ut valde frigidi s i n l , qiii ex illa ejus exoRitione, Sabcllianismi notam aepersam vohint.
tinam a^quc factle contraria Arianismi depelb poeset. Equidem haud tideo ul omiiino pessit, vel iu
aiiquo differal auclor ille ab Eusebfajiie.
4

809

ORATIO JN LAUDEM S. STEPHANI.

(13) '.

OIUTiO XYII.

Laudatio sancli protomartyris Step/iani.

. ,
, , ,
(14)
,
,
, .
,
, *
,
,
,
,

1. Sensilis quidem so! supra lerram exoriens,

Arcturum et Orionem et Pleiades, aut ipsuiu
etiamLuciferum pariler coorientem babel; Sol autem justitiae e virginali affulgens sinu, eisi aslrorum choros quocoacervata luce coruscet, non recip i a l , ut tamen immorlalibus radiis prolomariyr
Slephanus cooriretur, effecil. Ille a seplentrionali
plaga ad australem excurrens, nunc quidem diei
conirahit spalia, nunc prolrahii; at hic suo ad nos
e coelis adventu jusliiiam augcns, purum integrumque ejus servavit lumen. llle nocti succedit; hic
mortis adversarius esl. Ille lenebras fugal; hic
peccaluru eliminal. Ille per boras duodecim lucet;
hic per saicula splendet. Ille per astra incedit; bie
, * . * per apostolos effuiget. Ille per tempora et annos
, ' * oberral; bic prophetarum et evangelistarum prae \ , coniu cclebralur. Suo ille cursu anni lempeslateg
\ * conficil; hic Ecclesias claras magniGcasque ser , mone reddit. Illum pictores currui insidentem
. depinguni; bunc theologi in praesepio recumben ,
lem aslruunl; p-raesepio, inquam, ccelorum aeroulo;
\ prasepio, cberubinis ooaequato; pra3sepio, ineffa, * - bili illi throno comparalo; praesepio, rationalem
\ , ^ cibum complectente; praesepio, quod universi sus* , - cepit \ i l a m ; praesepio, eum porianie qui portat
, - omnia ; praesepio, omni siraul creatura laliori;
, quem enim crealura non capit, eura prsesepe per
, ( ^ gratiam capere poluit; praesepiu, cujus slelia i n ,
terdiu lucens index est ; prasepio, quod in se
) * , - sacri allaris formam designaret; prasepio, quod
, - speluncam in Ecclesiam verlit.
* , .
I I . Agite ergo, nos quoque pios ac rcligiosos
', , \
, \ \ magos semulenmr, ac Ecclcsiam loco Bethlehem
* \ spiiitaliter accipiamus; pro spelunca, sacrarium
* \ passis avidisque ulnis teneamus; praesepis vice,
allare veiteremur; pro iufanle, panem perintanleni
:\
' benedictum complectamur : atque ad baec omnia,
; - Regem hodie a Slepbano annunlialum, gloria ac
. " laude prosequamur. novi Regis res admirandas!
! , \ Heri natus esl, eique bodie Slepbanus oblatus est.

4 7

, - j )
, * ,
,
, ttiac

Hebr. , 3.

Slephanus, inquam, pro nominis ratione marlyrii

corona laureatus ; Slepbanus, animala corona;
Stepbanus, a se contextum diadema ; Siepbanus
suae coronalionis arlifex; Stepbanus, genuinum

Matth. , 9.

(13) Praeler alios codices quos citat Riccardus,

eliam SeguierianusProcli hancorationem babet. Slylusuniversus ac compositio Proclum loquitur; cujus
n i b i l praeferebal, quam ei in Stephanum alteram
abrogavi, ac legilimo auctori resliiui. Malui scil i c e l eam Asleni oralronem seorsim edere, ac reliq t i i s ejusdem sancii Palris jam editis adjicere, quam
confundcre cum Procli orationibus, quibuscum
n i h i l comimine babet. Adverlerat ipse Riccardus
(pag. -496) nullos babereProcli characleres; nulla$
*ni\\he$e$, Proclo satis familiares, nullam paronoPATROL. G R . L X V .

vsiam, non pressas sententia$,nec sacra Scriptura;

jlosculos inspersos: ul sola codicura anliqiiilale
ersuasus ei ascripserit. . . . Pholius crgo in sua
ibliolheca (cod. CCLXXI) sermonem hunc u l Asterii
defloravit; totusque Asterii reliquis slylo ac omnibus consentit. Haec Combefishis in Auctar. not.
tom. I , pag. 299, ubi exstat laudata Oraiio in sanctum Stephanum Asierio ajserla, quae in editione
Riccardi sub nomine sancli Procli babetur pagg,
485-495 ; estque num. xvu.
(14) Val. cod. .

26

81 f

S. PROCLI

proprii verticis caronameiUum; Slcpbanus, florigeruni fidei germen ; Slepbanus, (Yagraiuissima

cbarilalis rosa; Slephanus, spci iinmarcescibilis
flos; Slephamis, uberriina graiiae spica; Stcphanus, Tcracissimus illius viiis sempiternae vilae palnies; Siepbanus, mellifluus aeicrnUalis boirus;
Slepbanus, in coelum usque sublimis Crucifixi propago; Siephanus, tolius boni operis ac sennonis
pleniludo; Slcpbanus, incxpugnabilis confessionis
turris; Siepbanus, inconcussus loleranti scopulus; Siepbanus, continenliae cruciarius armiger;
Siepbanus, invktus religionis iniles; Stepbanus,
animosiis bcllici agmiuis ductor; Slephanus, adversus inlerfeclores Cbrisli oralor intrepidus et acer.
Defeci, defeci Slepbano coronam nectens, ctsinecdum neclcre cocperim. Sinamus itaque divinam
ipsam Scripturam Slepbano coronani inicxere.
I I I . Stephanu$ enim, inquit, plenut gratia et /ortiludiue, faciebat prodigia et signa mugna in populo . Quanam laudem ralione, quam s ns gnilia
digitis coronam iulexuil? Quid Slcphano Iribuam,
cum orr.ne niarlyruni caput ipse coronet? Quid
pb-xae gralia coronnR possim adjungere? Quanara
.-crmonis vi eum cxornem, qui inundo omni splcndidior esi? Quibus verbis mirabilem eum prediceni,
qui innumerabilibus cuinuhtusestcomplusqueimraculis? Stcphanu* enim, inquii, plenus gratia et [ortitudine, faciebal signa et prodigia magna in populo.
Gralia ei foriiludo corcnam Stcpbano intexebant;
ulriusque manu ad bonum illud cerlamen componobaiur. Ula quidera ad fidem; haec ad mailyrium
eutn aptabal. Illa ad intnistcrium; haec ad serntonein dux crat. Allera ad securilateni dicendiqite
libertateni ; altcra ad loleranliam componebal. A l lera ad miracula; altcra ad prscclara fachiora i n formabal. Giatia cl forliludo, ejusdcm dignilatis
planla ; gralia ei fortiludo, coavum gcrmen ; gralia el fortiludo, ejusdcm radicis caudex; gratia et
forlitujjo, contubernalis conjugatio; gratia el forliludo, congeminatus fidei stolo; gratia et fortiludo,
consonus concentus; gratia et fortiludo, pulcbra
palpebrarum venustate bonesiata recUe fidei himina; gratia el fortUutlo, geinina Ecclesise nbcra;
gratia et forliludo, conlubernates Christi niilitcs;
gratia el foriiiudo, vigiles Slepbani custodcs
Stephanus enini, inquit, plenus gratia ti fortitudine.
1 0

IV. Erat Steplianus gr;ttiae Iburibuluro, sanclilalis suOhuen spirans. Eral fons graliac, perennibus Yirtutum laticibus redundanler exundans.
Eral graliae Nilus, crumpente pietatis fluxu omnia
undiquc irrigans. Erat pugil gratiae, qui sc adversariorum potenli omni opponeret. MiJes crat gratia?, qui in oronem hoslium macbinam, universaque
turbaruin ac incursionum genera irruerel: leiis
occursans; persecutiones forli animo tolerans;

Act. , 8.

P. EPISCOPl

812

* ,
, *
(3 * , *
,

,
, , \
,
,
,
,
, ,
. , , \
. ^
.
'. , \, \
)'

. ,
;
, ;
;
; '. ; , \,
,
. \ <;^
>
.
, . *
, .
^ , *5. ,
. \ ,
\ ,
\ , ^ \
, \ ,
\ ,
* \ , * \ ,
' \
,
\ , .
, \, \
.

'. ,
. ,
.
-, ^ ^.
,
. ,
,
,
*

ORATIO IN LAUDEM S. STEPHANl.

8!3

;

*5
*





(




*

. ' A r

, , , ,
*,

.
' .
'.
'
. ^

*
.

tniraculis triumphaus; acgriludincs depellens (15);

roorbos fugans; d&mones abigens; pauperibus i n serviens ; segris solatia prebens ; viduas ab injuria
defendens; orpbanos tutans; eos qui injuria aflicerentur, propugnans; pradicalionera dilatans;
fidem divulgans ; divina crucis mysleria enarrans;
clavis glorians; arundinem divine cxlollens; v i n cula commeiidaus; lanceam celebri praeconio prosequens, laius mundi cansa vulnere confossum
suinrais laudibus evebens; passionem morlis euectricem (10) ver.eratione colens; prasepe praetendens; fascias ostentans ; alapam bonesiamento deputans; non erubescens Iribunal Pilaii; sepulcrum
non occulens; resurreclione roagniike glorians;
Juriseos arguens; Pbarisaeos pudore confundcns,
Sadducaeie exprobrans; scribarum ora obstruens;
legem inlerpretans; scrutans propbeias; Scripluras aperiens; Cbristum in illis lucentem detegens ;
crucifixoribus insulians; iniquos incusaus ; contra
impios insurgens; fide intideles expugnans; cum
Jndieis ubique gentiinn degenlibus, de praedicatione ac evangelio congredicns aique dispulans.
Surrexerunt enim quidam de synagoga quce appellabatur Libertinorum et Cyrenensium et AUxandrinorum,
et eorum qui erant Cilicia el Asia, dtepulantes
cnm Stephano : et non poteranl reshlere sapicnlice et
ipiritni quo loquebatur . Multi sunt fluclus; at
cadeslis esl gubernalor. Crebra suni procelhe; ai
crucem defert navigium. Turbines sese muluo excipiunl; sed adstricta est desuper carina. Non \alcnt fluclus conira coelum insurgere. Nequii spiritus nequam cum coelcsli Spirilu beliare. lnterire
scnpba non polest, quae ab ipsa vita gubernalur.

'.
*
,
,
,
,

.
; ^
.




,
,
, .
,
6 , * ,

Y. Surrexerunt autem quidam de synagoga quas

appellabatur Liberlinorum et Cyrenensium el Alexandrinorum, et eorum qui erant Cilicia et Asia, disputantes cum Stephano; el non poteraut resislere
sapieniice et Spiriiui quo loquebatur. De qtionam
vero movebalur quaeslio? De eo qui ineflabili ratione conceplus fuis&et; praeler nalurae natus ordinem; supra rationem lactatus. Quomodo nimiruin
Virgo sine concubku maler effecta s i t : quomodo
rursum a partu virgo sit inventa : quomodo natura
miraculo cesserit : quomodo in Maria suas ipsa
leges non exquisierit: quomodo qui capi nequit,
sese in infaotem coiitraxerit : quomodo gestaius in
ulero fetus esset, qui cunclos in utero eflormabat
felus : quomodo gigneretur, oiunibusque gignendi
viro prseberet: quomodo lac sugeret, ac lactis fontes lactaniibus oronibus suggereret. Quae quanlave
foret legis et gratiae diflereniia : quemadinoduia

T e

Act. v i , 9,10.

(15) ASgritudine* depellens,

,
quo et sequentibus inirarula declaral,
quibus dixerat Slepbanum eis velut
tripudiare : quocirca non probo qnod Riccardus
r c d d i t : perturbatos animi molus sedant.

7 0

^
(16) Passionem mortis enectricem, vov . Quippe morlem noslram Dominus moricndo deslruxil. Male Riccardus passionem moriem
inferentem; nisi omissum est aliquid, aul male typi>
expressum.

S1C

S. PROCLI CP. EPISCOPI

\\\A quidem damnet; lia*c vcro indulgeat : mulctct ,

,
i l l a ; hsec salvei : illa ancillelur; baec dominctur :
llla pcccatum inferat; haec pcccatum aufcral : iHa
,
gtadium inlentct; haec misericcrdiaro agilel: illa
,
lictoris oblineat locum, haec regia aiictorilate decernat : illa reo restim inneclal; hccc aulem bfc- .
nigna ac clcmenli dextcra morlis syntboium tollat.
. (17) \
V I . Porro Stephano lalia tantaque adversum Ju * da-os divinae gratisc nomine edisserenle: invaden
tes, inquit, Dei hostes, ac corripienles eum, addu- , , ,
, .
" ,
xtrunt in concilium . Ubi raptus, illic Jiidaeorum
concursus : ubi iurotiUiis, illic Cbristi osor popu- * ,
,
Ins : ubi iniqua struitur ca?des, illic adcst scrlbnrum concilium. Quid Moysis catbedram scclestc . >, ; ,
fedas? Quid sedem deturpas quam lux decoravil?
Moysis lex ait : Non occides; non falsum testimo- B
^ ;
.
" nium dices *. Yel ergo legem servato, vel locum
, .
"
descriio. Sialuerunt atitem fateos lestes, qui dice

rent : llomo hle non cessat loqui verba blasphemiiv

adversm locum sanclum islum et legem. Audivimus

.
eiiim eum dicenlem : Quoniam Jesus Nazaretms hic

,

destntet locum islum, et mutabil tradiliones quat
iradidit nobis Moyses
Rurstim itaque : Summi- ,
serunt falsos viro$ qui dicerent, se audivisse eum d .

*

dicentem verba blasphemim in Moysen et in Deuin .

.
Nunc, sycopbanta, Moyscn admiraris? Nunc tan-
quam legislatorem honoras, quera viventem exse- . ,
crabaris? Nunc uti legis semulator incalescis ? Nunc ; ,
; ;
pro Deo indignaris? Nunc lanquam blaspbemia ?p ;
petatur, ulcisceris? Nonne in primis lapidos in
7 1

<

Moysen jactasli? Nonne lapides lignaque ac simu- C

lacra Deo sempcr praeposuisti ? Nunc vero ut ca>
dem perpelres, religionis cullum pratexis? U l i n ftontero effundas sanguinem, Dei pietalcm assimulas? l u , inqnam, tunc pariler, nuncque veritatis
perturbalor : tunc perinde audacler injurius, nuncque nefastus ac impius cullor; studiosus improbtteqoe sanguinum quos fundas, negoliator, qui
falsonim semper teslium cogas oflicinam. Slatuerunt eniin, inquit, falso$ testes, qui dicerent: Homo isle non cessat loqui verba blasphemiie in Moysen
et in Deum, el adversum iocum sanctum istum el
legem. Quxnam yerba ? Audivimus enim eum dicentem, Quoniam Jesus Nazarenm hic destruet loeum
Utum
Quid ergo? Num si Stepbanum occides, ^
locus forsan non destruetur? Imo multo magis
destruelur, eo maxiiue quod el dominum et servum
occideris : quod et pastorem et oveni maclaveris :
quod Regem simul et miliiem trucidaveris. N o i
potcsl civitas, jugulato in ea rege, stare. Nullus
air.plius bonor lemplo habetur, ubi Domini cxdes
fuerit pcrpclrata. Num enim Stepbanus pronuniiav i t : Ecce relinquctur domus teslra deserta ? Nuivquid Slcphanus d i x i t : Non relinquetur in templo lapit super lapidem ? nova miracula ! Prob per75

7T

38.

Act. , 12.
Exod, , 13, 16.
" Matib. xxiv, %.

(17) 7 . .

;
; , \ , \
; \ ,
; ,
; , \
\ , \
^^^^

. "
, ,
*

,
. ;

,

. ;
, ;
, \ \
.
, .
, .
;
; "
I 1

<1. , 13, 14.

ibid. 11.

1 9

ibid. 13,14.

Malih. .

317

ORATIO IN LAUDEM S. PAULI APOSTOLl.

m
, \ . j versum lurbatumque judicitmi! Deus senteniiam
tulil, bomoque judicio sistitur. Cbristus daiunavit,
, \ .
poenasque Slephanus luit. Rex verum edixit, et
, .
milcs muletalur. Tu ejusmodi senlenti auctor es,
, . >)
Judaee. Fixisli crucem, ac Ilierusalem subruisii.
, \ ,
Dixisti : Sanguis ejus super nos, et suptr filios noTc
'
.
tlros . Pendito nunc, quod l u libi suppHcium i n Ai/ , .
dixisti.
\ , \,

VH. Cum esset autem, inqtiit, Stephanus plenus

,
,
Spirilu sancto, intendens in catlum vidit gloriam f)ei,
,

ei Jeswn slanlem dexiris Dei .

quoinodo
.
Paulus euin sedere dixit? Sedet enim, inquit, ad
;
, \,
dexteram throni majestatis Dei in excelsis . Q u

.
ergo ratio ut stet medo? Quaenam solliciludo tam
;
sedula cum c paterno solio surgere fecit ? Yidit
; | pugilem i n sladio cerianlem, et ut viclori bravium
, \
daret, assurrexit. Vidit alta pelentem nauiam iu
, . sublime actum, eique porlus loco aperuii cocios.
, \
Ne, inquit, Slepliane, limeas; nullus te tuo iucla. , \, .
minis bravio fraudabit. Ut tibi dexteram porrige .
rem e ihrono surrexi. In me cruci affixum oculos
, . conjiciens, audacler congredere. llle ipse sum,
, .
quem in ligno vidisti carre suspensum; ea clavo *
rum in came fixione, certaminis tibi praemium
.
Iradam. Pneses sum certaminis; qui lamen ipse
\ .
marlyrii albleia exstiterira. In cruce nainque velut
\ , \ :.
palaeslra, lucta defunclus sum. Dum interim cuni ,
prchensus essem, obluctalorem diabolum magno
!.
impetu iliisum profligavi. Ne limeas cos qui lapi* ^ dibus impetunt; inscii nolentcsqiie scaias tibi in
, coelum applicaat. Ne timeas lapidantes;
lapides
, *
gradus tibi erunt in coelttm. Ne lapides limeas, qui

Jesum Cbristum Deum sumniangularem lapidcin
\ .
intus ac reposilum animo circumferas : cui gloria
.
ac potestas i n saecula saeculorum. Amen.
1 9

19

'.

..

'.
, \ . . ,
.
. $
,

\

* .


* .*
*
f e

Matth. , 2S.

" Acl. , 55.

s o

(18)ORATIO 1.
Laudalio sancti Pauli aposloli.
I . Nullus Paulo certante languet. Una enim cum
ejus sudariis, eliam memoriae languores amputant.
Nuilus ergo Paulo cerlante languet. Forte languorum medicamen, pellionis exsistit certamen. Quocirca praeclara est solemnis Pauli celebrilas; admiranda Tarsensis illius spectacula. Gestiunl cuncla
^ de$ertanle Paulo pietalis pugili; paradisus, quem
ipse incoluil; coelum, quod rapuil; mundus, quem
sapientia imbuit; maris profunda, quae sanctifieav i t ; sol, cum quo aemulo contendebat cursu ;sporla,
quam illustrem fecit; crealura, quam v i c i l ; Ecclesia, quam uberioribus fluentis inundavil; carcer,
quem illuminavit; sepulcrum, quod exornavit. Spcclant universa Pauli certamina; pellionis niniirum
cursus; atbletaB luclam; pugilis sligmata; inililis
iropaea; gnbernatoiis onus ac mcrces; agiicolac vi

Hebr. i , 2.

(18) Hxc Procli Oralio.sequenli in Andream apoMtolum valde aflinis est, ut eliam eadem vcrba cx
allcra in a\lcram l b aucloic dciivala sint. Adco

auiem cffusc in Pauli rapitur laudes, ul pcne inirilica amoris vi vclut sc exccssissc signtlicou Exscripla cst c codice anliquo Yalic.

819

S9Q

S. PROCLI CP. EPISCOPi

oeam; medici medicamenlorum narlliecium ; aqtii- *

1 volaluin; daemonum casum ; diaboli confusionem;

synagogarum desolationem ; idolonim demolitionem; crucis poteslatem ac victoriam; vocis frenum;

fulguris praedam; furoris aadaciam; vocationis be~
liignitatem; rectam respondentis sententiam; c#- >
cilatis medelam; piscinae partum; praedicalionis
libertatem; legis oblileralionem; verbi declama * .
tionera. Yicil namque bellans, et giniplici veracique
,
oratione velut lonilruo perculit. Ubique geniium
.
Paulus invictus miles. Mundus inlorquebat tela, et
fides lorica eum armabat. Tarsus proiulit; sed pa- , \ .
radisus rapuil. Daniascus regeneravit; sed mundus . *
beatum praedicavii. Roma lumulavit; sed coelum co- ' . * *
. ronavil. Siigmalis corpus compunclum esi; omnisque lingua praeclaris certamen laudibus celebravil. .
Ut mox soleranilatum radii erumpunt, Pauli res , \ . \, *
omnes maxtmam quarodam habenl admirationem.
, * ,
Epistolae, salulis sunt relia; stidaria, morbomm
falces; lingua, cruciiixi tuba; casus, orbis lerra- , ,
,
ruiu resurrectio; caecilag, dilucida fidei perspicaeitas; sporta, evangelii eagena; plagse, orbis mede- , * ,
, lae; cursus, braviorum comparalio; naufragium,
eccleshc clavus; calenae, yinculum dileclionis; san- , ,
,* * ,
guisjibameiicleinenlix; sepulcruin, ingenuitas Ro
.
manorum; memoria, orlhodoxorutn gloriaiio.^
'. " ,
IJ. Nibil revera ejusmodi in inuudo est, ac apo. \ *
etolica gratia. Nani lex quoque ipsa pluiima admi , .
randa babuit: verum oriente sole, Iucerna cxslimia
, : . cst. Nibil saneaposlolis aequale rcpcrire est in mun
do.Ministrarunt verbo* ; eum incarnatum couire- ^
, "
claverunl* , qui iigure onuiis expersesi; sccnli
sunt ambulanlem eum, qui ubiquc piacscns cst. Yo- , cem audieruni vocanlis ea qu;e suut, lanquam
ea quae s u n l ; linguae verriculo universum Iraxc- \ ,
* ,
r q n i u i u n d u m ; c i r c u i e r u t i t , velut a q u i l , l e r r e fines;
eradicanmt errorem velut zizania; aras, ut spiuas , * ' ,
combusserunt (19); idola, ut beslias perdiderunt; * ,
, * ^daBmones fugarunt, ut lupos; collegerttnl ut pasto , res Ecclesiani; oribodoxos coacervarunl, u l spicas;
baereses rejeceninl, ut paleas; iudaisnium, m fe- , ,
* num arescere fecerunl; gentilium sectam, ut silvam
concremarunt(20); crucis aratro nuindum cxcoiuc-
.
r u n l ; verbum, ut frumenlum disseminaruni; ul
1

, a

astra matuliua, euo cuncta fulgore illustrarunt. Id- i) . ,

* ;
circo Dominus niodo clamabal ad Paulum : Suflicii
:
tibi gratia mea **. Paule, solis insUr omnia
praedicalione illuslrasli; lanquam luna ignoran- ' tiae tenebras fugasli; i coBhmi ut aquila evotasti; . . ,
. &
tanquam margarila, in profundo refulsisti. Sufficit
Luc. i , 2.

I Joan. i , \ .

" Roin. iv, 17.

(19) Combusserunt, . Prima esl I I : J B C

signilicatio ejus vocis: euque sensu quadrat opiinie
in spinas: non item in altaria. qua> solent allcrius
esse iiialerise, quam ul comburi possinl. ApudPauliiin (lU>m. x i , 3) de allaiibus dicilur, ,
iuffoderunt. Sequeiili Oral. qiia ha*c orauia rcpehuilur, loco est , velnl me$suerut
r\ amputaruat: q\i.n dictiu propinquine videatur
tioiare tnctapboram.

I! Cor. xn, 5.
(20) IIt silvam concremaruni. Lcclionem qtiam
SP,quor inodo adscriplam, ut sit a verbo
, confirmal quod insequculi verbum r*|>clitur, * ubi oliain bene Riccardus, tamquam silvam combusscrunt. Ilic aulem
legendo volut a nibil aplum reddit: Dissccuerunt gentilium seclam, ut serra segclent.
iNimis ;erle durmii boc ad incUipboram.

ORATK) IN SANCTUM AMDREAM APOSTOLUM.

tibi gralia mea. Respice \iclorias luas, meamque
pracdica polenliam. Su/ficit libi gralia meu. Furore

acti principes saevicrunl; invaserunt populi: con *
dcmnarunt reges; conciiaUe sunt uibes; Judaei in, \
sldias struxerunl: gentiles dissecabanlur: acuc,
;
" , bantur gladii; vincula apparabanlur; slabalque
nibilominus Paulus, aflliclionura illa pctra, clamans:
!
Qnis nos separabii chariiate Chrisli
? caput
capillis sed vicloriis gloriosum!
. , \
111. Recole namque inihi Pauli certamina, et de
. ' ' coronis obstupesces. Roiuanos per episiolam pel I c x i t : Corintbios per crucem a l l r a x i l ; Galalas i n ' - crepando converiil; Epbesiorum Dianam proslra " v i l ; Atbenienses per aram in retia velut conjeeil
- cepitque ; Pbilippis carceris cuslodem lucrifecil * -
concioneni h a b u i l ; lconii lapi
dibus inslar nivis acervaiim decidenlibus obrulus

c s i ; Lyslris claudo pedes eruciavil ac verbo de d i i , Troade Eulycbum ad vilam revocavil ; in

iusula de vipcra iriumpbavil *; inagum in Cypro
. , \
excaecavii*; Hierosolymis crucis causam egit .
.
Sladium naclus, non defuit ei cursus. ECfusae ei
, . , \ undique foiUis inslar pericula erurapebanl. Pericula
.
, flutmmim , nec coiigesliun virlulumcumulumdis .
Iraxerunt. Pericula lalrotium, ncc fidei Ibesaiirum
' dhipucrunl. Pericula ex gemre; terrcsiris lainen
.
ipse, ac si cocleslis forci, obfiriualo perslai aniiuo.
. '
Pericula ex geniibus; sed nihil evangelicum niuruni
.
dissiparunt. Pericula incivilaie; sed orbis viclorcm

non supplantarunl. Pericula in soliludme, al ihca99

87

A n l i o c l l i a ?

90

9 I

ee

99

. C
.
' * .
" , \
.
'. .
" ! \ !
! !
!
! ! \,
! !
!
! !
! ! ,
* , . , \ ,
, , \ ,
. .

'.

.
'.
" Roin. . 55. * Act. , 28.
ibid. 9. " Act. xx, 10. > Act.
Pbi.ipp. i , 25.

ii

victoriae triumpbum speclavil

Pericula in mari; baud taraen palicnli^ scapbam

iu profundum merserunt. Pericula in falsis fratribu$; veruroe Judaeis angelos rccepit. Defuit revera
diabolo lentandi ars; scd Paulum corona non defecil.
IV. Adniiremiir ilaque omnia Pauli mcmbra, ac
dicamus: 0 caput viriutum arccml 0 oculos sauctissimae Trinitalis speculalores! 0 linguam tbcologiae tonilruum! 0 sligmata lucidiora astris ! 0
mamis membrorum composilriccs! 0 pedes, cvangelici tursus molas! 0 veiba, animis niedenlia! 0
epislolas, salulis sagenas! 0 pecius, solliciludinuni
pelagus! 0 sudores, ecclesiani irrigautes! 0 bominem, lidei eolumnam! 0 tbesaurum, mundum locu) plctantem 1 medicum, eriOrem manu ipsum sua
rcsccanlem! 0 morluura, nunquam morientero 0
aposloliiin in sepulcro conlicescenlcm, ac e coclo
clamanlem: Mihi vivere ChrUlus e$t, el mori /ucruro . Ipsi gloria ct imperium cum.Patre et Spirilu sanclo, nunc et semper, el in saicula saeculorum. Amen.
(21) ORATIO XIX.
Latfdalio S. Andreaz apostoli.
1. Vigens est ac validum apostolicse pradicalto97

* Acl. xvu, 22. Acl. xvm, 8. ** Act. x i u , 16.

9k
5.
Act. x m , I I .
Aci. xxn, 1 scqq.

XXVIII,

, e

Acl. xiv,18.
I I Cor.xi, 2&.

f l

($1) Exslai apnd f/ipomantim ac deinde Surium,

inlerprcle cardinali Sirleto, inscripla Clirysostomo.

Verum codices alit mclius vindicant Proclo : e

quibus cdidit Riccardus. Erat Andreas summai %e-_

823

S. PROCLl CP. EPISCOPI

821

fiisrete: admirabile memoria Andrese verriculunri; \

nihil imniorlalium mortuorum disrupta cst sagena .
atque difllssa. Nulio enim lemporis tractu velu ,
slateconficiuntur retia, a gralia, non ab arle i n - , . \ texta. Licet enim piscatores ipsi e vila excesse- , ' )
r i n l , nunquam lamen ralionalium piscalorum anli- , quantur instrumenta; nec sagcna illa qua venan. , \ /.
turorbem. Nusquam trahenles videntur, nibiloque ,
minus implenlur retia; non habuerunl arundinein, ,
quam corrumpit tempus; non submisere linum, ,
quod vetusiate diffinditur; non aere iabricarunt ha- * muni, qui rubiginc consumilur; non escam appo- \ ,
suerunt, qua pisces caperent; n<>n consedcrunt in , * p^tra, quae undarum jactatur seslu; non conscen- , . '
, \
derunt scapham, quaru lempestas dissolvit; non
pisces, hoc est naturam rationis expcrtem, expi- . '\ ,
scati sunl. Sed quemadmodum ars illa qua tisi
,
sunt, admirabilis; ila et illorum instrumenta nova
\ , \ ,
atque inusitata exstiterunt. Nam arundinis loco,
* \ ,
praedicalionem tendunt; pro funiculo, memoriam
\ , laxanl; pro bamo, demiltunt virtutem ; escae loco,
6 \ , \
adfcibent uiiracula; e coelo piscamur, non e lerra;
, \ , pro scapha, allare acceperunl; piscium loco, reges
\ , *
capiunt; pro sagena, evangeliuni expandunt; vice
\ , .
artis, utuntur gralia; pro mari, mundum peram~
, \ ;
bulant; relium loeo,Vrucem adbibenl lanquam *a" !
genam. Qnis unquam vidit, a demorluis piscalori! !
bus vivenles homines instar piscium capi? i n , ,
gentcm Crucifixi potentiam! divina? dignilalis pracslanliam! sunimam apostolorum beneficentiam! Nibil plane in mundo cum aposlolica gratia comparandum.
11. Multa sanc vidit mundus valde mira nova- C ' , que. Vidil namque clamanlem ab eflusione san. " , \
guinera , ac sine voce caedem vociferantem; na \
luram invidiae stimulis contra se divisam; lerram
\ \
impio facinore foedalam ; fratricidam, gcrmano fra- Iri morlem inferentem, ac invidiae livore morlts , \
patefactam porlam. Yidit in naufragio arcam nalu- . "
ra? matricem ; Yidil senem contra suamet viscera
. "
flde armatum *. Yidit sacrificanlem, et non ma. " ,
ctantem : viclimam offerenlem, ci niinime inleri . "
uientem. Vidit coelo ipso latius tugurium *, ipsum- , quc Deum capiens labernaculum. Vidil furtum
. " ,
benediclionum parenlcni *, crealorisque cuin scrvo
\ . " >,
luciam \ Vidit invidiam inter fratres grassaiiteni* ,
\ . ac servitutem, regni factam concilialricem. Yidit
, \ somniis apparatum soliurn*, famemque insidialo* I) . , \ *5
. " , \ ribus invectam. Yidit ignem rubum irrorantem*,
. , \
ac virgam imraculorum effectriccm . Yidit solida
tas firmalasque undas , marisquc profunda nu lata.
. " 56,
Yidil stralas repente vias, columnamque nubis in
die, ac ignis per noclem , inclytam populi niiilli- \ . "
, \ .
tudinem ducentera. Yidit virgam siue bumo germi" , \
nanlem
coelumque panis instar manna formaii' .
tem atque pluentem . Yidil Iegislalorem elemenm

10

lt

Cen. , 10. Gen. , 11.

Gen. , 2.
Gen. , 5. * Gen. , 28.
Gen. xxx",
24. Gen. xxxvn, 19.
Gen. XLU 15.
Exod. m , 4. Exod. i x , 2. Exod. xiv, 2 1 .
Exod.
x i i i , 21. * Nuro. x v i i 8.
" Exod. x v i , 15.
neralioni Constantrnopoli, quod ab eo fundalam Byianlinam Ecclesiam , Tbraciae ac Gixciac populi
tradiiio esset.

1 0

ORAYIO SANCTtM AINDREAM APOSTOLUM.

?5

826

, , iis iiiiperaniem, litteraraque maledictiouibus sca, .

tenlem. Vidit hominem verbi freno sisteniem
, \
s o l e m ; slerilemque, precum merilu propbtrta
. \ \
fctam effectam esse . Vidit farinac pugillum, feraci
, * \ , quovis segelum agro opulentiorem, ac locyllmm
\ . ' , olei ipsis fontibus uberiorem (22). Yidil immale , riali c u r r u assumptum propheiam ; ossaque
cremorlui, vitae remedium eflecla
llaec innume.
raque alia, eaquc admiranda vidil raundus : verum illa lanquam umbra ac femim praeterierunt, ac non
secus ac lampas exsiincta sunl. Sole namque exoriente, omnis illieo umbra 1'ugit. Nihil enim ejusroodi exsislal, alque apostoli.
I I I . Dei verbi minislri fuerunt
: contrectaP . runt eum carne i n d i i l t i n i , qui formse omnis
expers esl : eum qui ubiqtie praesens adest, ambu - lantem seculi smil. Discubuerunt cum illo, qui
nullo loco circumscribitur; ejus vocem audierunt,
(23) ^
qui omnia verbo focit; mundum ipsum lingua,
velut sagena quadain concluserunt; onmes fincs
^ terrae cursu circuierunt : errorem tanquani ziiania

eradicarunl; aras, ut spinas quasdam aniputarunl;
- idola perinde ac beslias pereinerunt; daeiuones
- fugarunl ul lupos; Ecclesiam in unum quasi gre gem compulenmt; acei valiin orthodoxos, quasi
frumenlum collegerunt; baerescs quasi paleas dis - pulerunt ; Judaisimim, tanquam fenum arefecc . r u n l ; geiUilium sectam, lanquam silvam coinbusse . runt; crucis aratro naiuram excoluerunt; Dci ver* ,
bum lanquam frumcntuin disseminarunl; quasi
, malutina sidcra, suo fulgore Hluslraruni uiiiversa.
, ^ Idcirco Doininus ad eos clamabat: Vos estis lux
" ,
mundi
: orientem habclis, virginaleni parlum ;
, - diluculum, baptismatis uterum; splendorem, Cni, , ciiixi graliam; radios, novas ac insoliias linguas ;
. . diem, futurum sxculum; meridiem, crucis horam;
, \ .
occasum, sepulcri habilalionem; vesperam, teni11

1 8

14

1 8

19

10

poraneam niorlem; fulgorem ac micaium, resurrectionem a morluis. Vos esiis lux tnundi. Yidete
sidera, eorumque illustri splendore obstupescile.
IV. Idcirco hodie Andreas, cum communem Dc'. , minum velut lucis tbesaurum invenissel, Simoni
, \, fratri clamore ait : Invenimus Messiam**. fra . " . terni amoris exsuperantiam ! inversum onlinem 1
Poslerior Pplro in vitam ingressus cst Andreas,
! priorque Petrum in Evangelium allexit ac velut
, \ (24)
venalus est. Invenimus, inquit, Messiam. Exube . ,
\ ,
. * - rantis sane laetiliae verbum ; laelus fauslusque iiv
venlionis nuntius. lnvenimus, inquit, tbesaurum ;
. , ,
fuge, Petre, circumcisionis inopiam; exue le laceris
, ,
pannis legis; abjice jugum litlerae; universa hxc
* ^
ut minutias respue ; cuncla prasenlia ut insomuia
, \
despice; Bethsaidaro, ut vilem ac abjectum pa
gum; verriculura, ut pauperlalis instrumentum;
, ,
1 8

l 2.
t

1 8

Jos. x, 13. " lReg. i,20.

III Reg. xvu, 16.
I Joan. , 1.
Mallb. v, 14.
Joan. i , 4 1 .
1 0

1 8

I V Reg. u , 11.

1 7

I V Reg. x i u , 21.

1 8

Luc.

, f

22) Immateriali eurru, . Non male

annoiat Riccardus, intelligi posse angelos, quos
perinde appellari, auctor est Basilius in Catena psal. cm,apud Agellium. Haud sane
alio, quatn angeloruni niinisterio prophcla translatus sit, qui ila in specic ignis apparuerint. Vocaul

item Graci ipsum corpus, quod biscc snblanaribus sublilius esl, ut liquet ex Gregoi. I I . Ut
Theologia,
(23) Leg. ex Vat.
(24) Leg. , cum Siii.

827

S. PnOCLl CP. EPJSCOPi

828

navicularo, ut naufragii Ibalamum; piscandi ar- * (2)

' ,
tcm, ut flucluationi exposilam (25); pisecs, ul
edacis gulai nicrcaturam; lerram, ut lurbalionis , : ,
pelagus; genus, ut corruplionis paliuilem; mun- , -
duni, ul emporiuni vonlris; teinplum, u l spelua- , * ,
cam l a l r o n u i n ; Hicrusalcm, ut mukorum pro- ,
* , .
pbelarum sepulcrum " ; geulem, ul coulra Deura
, rabide insanienlem; Caipbau, ut maligni coiuilii
patrcm. Invenimm Messiam, quem prajxiunliarunl * .
prophctae : queni lex olim allo praeconio designa- , , . ,
v i l . lnvenimus lcgis tbesaurum : devila, Petre, l i l \
lera? pcnuiiam. Invenimus Messiam, quem olim
\ *
a lumbraniiu signa : quciu Mubaeas snper solium
gloriae v i d i l " : queui supcr scraphiiu Isaias con- \

spcxit : quem Ezccbiel conttiilus esl super cberubira " : quem super nubes spectavit Daniel :
\
quem Nabucbodonosor in fornace aspexit" : quem
Abrabani in lugurio e x c e p i l " : quem Jacob dimil- . , ,
lere noluii nisi pcrccpla bemdictione ; cujus \ ' ,
, \ , \ Moyscs posleriora supra pelram v i d i t . Ilunc i n
venimus, ab aeterno quidem gcnilum; novissimis , \ .
.
vcro temporibus dcclaralum; ibesaurum, cujus ,
ropia exbauriri nequil; cujus opes ntillus piitdo \ \ , furelur; cujus cxsislentia actema, ac recens iuveu- . , '
'
l i o . lnvcnimus Mestiam, quod est inlerprelatum
:,
Christus. Mulli fuerunt cbrisli (27), sed omnes
, '
inorli servierunl. Abraham cbrisius ulique fuit, scd
in sepulcro resolulus est; Isaac cbristus; sedejus , . \,
ossibus oiemoria jacot; Jacob chrisius; sed et .
ipsc, moriis auclariuin , apposilus est : Moyscs Q , \ ' / -
ciirislus; at ne ocum quidem scimus in quo sc- , \
pullus est : David cbrislus; verum omncs mor- * , \
tis fuerunl spolia : cbristi orunes, sed omnes fue- \ , \ ,
runl inorlis caplivi. Unus aulem eximie ac arliculi \ , \ > \, \
adjcctione Cbrislus ille est, Deus nalura, ac niise , \ , \
. .
ricordia boino, qui Virgims uicrum suo parlu
"bsignavit, ct piscatores medelarum fontes cflewt. lpsi poleslas, regnumque et gloria, ci adoralio,
cum iinmaculato el consubstanliali, ejusdcmque poleiahe Palre ejus, el sanctissiuio Spiiiiu, nunc
ci sempcr cl in saecula sseculorum. Auien.
M

18

11

80

81

11

ORATIO XX (28).
Laudatio

S.' Joannh Chrysostomi, incerto interprete.

I. Ceric gralias Deo,- fralrcs cbarissimi, quod

modo inenarrabili in domo cjus in qua sacra inso-

" Maltb. xxi, 13. " Mallb. xxiu, 57.

I I I lleg. xxn, 19.
13.
Dan. n, 92.
Gen. xvui, 5.
Gen. xxxn. *?9.
a e

1 7

8 1

" Isa. v i , ti. " Ezccli. x, \ .

Dan. vn,
Exod. xxxm, 22.
Deul. xxxiv, 6,
8 8

(25) 1)1 fluctuationi exposilam. Non potui acquic- D

(28) Orationem xx primnsedidit Baronius loni. V
scere Riccardo, u l legerem quid enim aris, Annalium ad ann. 438, 3, el seqq. e Vallicellana
ot piscibus? maxinie Cbrisli et aposloloruin, seu
biblioibeca ; ac post eum liiccardus. Dicta videlur
Hiam Judxorum, qui Christi Domini a3tale eranl
cuni adbuc reliquiae Joannis essent Comanao in
alieno animo ab idolis? Aliud ergo nielius legit
Ponlo; ob illa verba : in Ponlo jacet, et in orbe, elc,
Sirletus, quem sequor.
quas ejus reliquias liquct posiinodum relatas (lon(2H) Leg. , vel quid simile, ciim Sirl.
etanlinopolim Procli opera : de qua tranalalione,
(27) Multi fuerunl christi. Yim iacit in arliculo,
tnm Georgius Alexandrimis, lmn auclor aoonyraas
quo Christus ille, aceximie denotetur,
vitx ejusdem; tuin denique Cosnias Vestitor(sic
ac disiingualur ab iie qui dicunUir cbrisli comniuenim inscribiiur) luculenia orationc in eam Joannilcr : quo modo sanclus Joanncs Gbrysostomiis
nis reliquiarum translationem, in emiiienlissimi
pliilosophalur in voce Joaii. i . Nullus inlercardinalis Mazarini codice : cx quo fere aoimus
pretum aucloris inenlein salis expresserat. Eadem
erat ut edereni : verinn abslerruil, quod prxier
fere bic repciil, quac Oral. xi, ubi Cbrisltim majoverbomm ornaium ac oralionis composilioncin, vix
rcm oinnibus vclcribus sanciis osiendit.
aliquid liabeat, quam qua3 a pncfatis Gcorgio, ac

ORATIO 1 SANCTUM JOAJN. CI!R\SOSTuMl M.

miil tuba (29), pacifire agitnr sine praeliis; in qua
suavUsimc iiiodulaulc lyra audienlium spiiiiuale
pracipue anonymo, miituatus sit. Tantum hic a l i qua deflorabo, qux videanlur magis speclare ad
Proelum. Misso itaqiie longo exordio, in haec verba
narraiionem ordilur z t
,
_
,
,
J , \
, ^
, \ , \ ,
. "
^ ,
, \ ,
, ,
.
, \ ,
,

*
,)

.

{ *
*
*
*

('

' *
)

.
*

' * * ,

. " ,
,
^ ;

* ' * ,

. *

.
*

,


<?< 1

. '
,
.
9

, \,

,
,
t\\v ,

.

\
' ,
[] .
, \
, ,
, , \
, \ ^ ,' . >
f Cum inclylns ille ac celebris Proclus patriarcbaleni urbis regiae scdein gubernaret, ubi jatn qual u o r a sancii persectilione, antistites Ecclesia3 praefuissenl: populi gemilum, quod Chrysostomi memoria in sacris diplychis non haberelur, iiltra au(29) Joanncs.

rcplebattir spectaenlum, in qa cvangeiica catiiavii

birundo, el floribus orlbudoxitt portum adimptedire non ferens, molesleqne habens vtdere Ecclosiam in scbismata adactam : opportumim caplana
tempus, rem ejusmodi imperaiori Tbcodosio Juniori
nolam facil, eralqne nl dicerem, carne quidem ac
ex voluntale viri, Eudoxiae filium : spiritu autein ac
a saciu baplismi fonle, Chrysostomi palris uattmi.
Ea sane re linnis ad impeirandum pra-sicliis niunilus, libere quod e re ptiblica essel; url>emque esset
(Onslabililurum, ac muudo profulumm, Tbeodosio
proponil, in b;vc verba ad eum intcrcessor orans :
Quwre, imperalor, eum qui te per ignem etaquum,
cum iniliareris, per Evangelium regtneravit; ac
eum qui tacerdotalibus te ulnis, inslar Simeonis, iu
lege Domini post baplisma pateruc tu&repil. Cltimat
ad te Ecclesia; Scissa est mea siota; os uieum occlusum; decor meus exstincius esl : siugularts fe
rus (P$al. LXXIX, 14) oviuin me-urum paslorem Cltryso&tomum devastavil, ac apri depascentes ac ab&umeutes fructus labiorum meorutn. PolltiU mviduu
livor mei ministri sanctificationem : sicut in silva / i gnorum securibus eum tne exciderunt (Psal. ,
fi). Dixerunt cognationes hcurelicorutn simul: Cessure
fecimus o$ illud, quod wulta in no$ prolocnlvm
erai: ejus uurum probro affecimus. e%t amplius
qui doceat, nec twstra deinceps obslrncturus
ora.
v&ffueqno, impcrulor, Chrysoslomi causa iwproperabil inimicm? Redde mihi gerentem p>rsonam
sponsi mei Chrisli. Restilue mini malri tuiv sviritalem palrem tuum. Quanquum carnalis maler lua
Euduxia, ejm mihi jaclurte ausu crudeli auctrix
fuil; fu ne camis wmttlaior exsistns ; sed wmulare
spirilus sarictimoninm , sine oua nemo videbit
Deum (Hebr. xu, 4). Transit Eudoxia, perpetuo
manel Eccleiia. Sum ego tempiterna tua mater, reple gandio mca ad Cltrynoatomnm viscera, ul me
quuque luam ad Deum mediairicem kabeas, ac Chrytosiomi otiimam iibi palrocinantem oblweas. Euimrero si$ justiliiu proles, quique palris [ulciaris precibus.
Ctim haec Proclus patriarcba- velm cx pcrsona
Ecclesiie, exserta apud imperalorein Tbiodosiuin
voce orassei, dixihsei-qnu : Modo brevi Chrysostomi eorpns ad sedem ip&iun transjerri jusseris, mdum Ecclesias unies , verum eliam fidem roborubit,
pcpulumque in pace ac concordia con&titues : iniperaior admonilionibus animum adbibci; confeslitnque viros quosdam pielale speclabilcs ac scnatutii
ordinis slaluens, eisque Iradens niandala, Comanam misit cum loculo omni parle circum aigcmi
cruslis obduclo : jnbens qiiam cito ad eam prolicisci urbem ; atquc honore iimllo lollcnles sani-li
reliquias, vicariaque e loco in locuin, ac provintia
in provinciam liiiiiiiiuni aliernalionc ac psalmodbe
successione; necnon ndiquo per viani necessariu
apparaln ae obsequio, a<l ipsum dcferre. >
Prosequilur inullis, quic alii, ul sacrmn corpus
moveri nequiveril, donec supplex imperator velul
ad vivcniem scripsit: ul navis ad vidiiie vineani,
qu; occasio fueral tragocdia? illius in Cbrysoslnuim, appulsa s i l : ut Thcodosii precibus malris
Eudoxiaj corporis concussio, indulgente Cbrysoslomo, quicverit; luui ilerum reveititur ad
clum : \ - ; ' \
, ,
,

* , ,
.

,
,


.
%
,
,
\

S. PaOCLI CP. EPJSCOPl

827

828

naviculam, ut naufragii Ibalamum; piscandi ar- \ * (2)

* , ;
tcm, ut fluclualioni exposiiam (25); pisces, uL
edacis guhu nicrcaturain; lcrram, ui lurbalioms , : ,
pelagus; genus, ut corrupiioms paliuitem; mun- , -
dum, ul emporiiim venlris; templum, ut spelua- , ,
cam lalroiiiiui " ; Hicrusalem, ul inullorum pro- * ,
, .
phctarum sepulcrum " ; gentein, ut coulia Deum
rabide insanientem; Caipban, ut maligni concilii , palrcm. Invenimus Mcssiam, qucm prainuntiarunl * .
propbctac : qucm lex oliiu allo praconio designa- , ,
. ,
vil. lavcninius legis tbesaurum : devila, Petre, liLlcra? penuriam. Jnvenimus Messiam, quem olira \
\
:i lumbraniiu signa : quciu Mubueas super solium
gloriae v i d i l " : quciu supcr scrapbiui lsaias con- \ \
s p c x i l : quem Ezecbiel conluilus est supcr cbe-
rubim " : quem super nubes spectavit Daniel :
\
qucxn Nabuchodonosur in fornace aspexit" : quem
Abrabam ia lugurio excepit" : queui Jacob diuiil- . , ,
tcrc noluii nisi pcrecpta beuedictione ; cujus \ ' ,
Moysce postcriora supra petram v i d i t . Hunc i n - , \ , \
vcnimus, ab selerno quidem gcniiura; tiovissirais , \ .
vcro temporibus dcclaralum; tbesaurum, cujus , .
iopia exbauriri nequit; cujus opes nullus praedo \ , Curciur; cujus exsislenlia aeleina, ac recens iuvcn- . , *
l i o . Invcninius Messiam, quod est interpretalum
'
Cliri$lu$. Multi ftierunl cbrisli (27), sed oinnes
;,
nioili servierunl. Abraham cbrisius ulique fuil, sed
, '
sepulcro resolulus est; Isaac cbristus; sedejus , . \,
in ossibus oienioria jacel; Jacob chrisius; scd ct
.
ipsc, mortis auclarium , appositus est : Moysc* , \ *
clirislus; at ne lOcum quidem scimus in quo sc- ,
p u l t u s c s t " : David christus; verum omncs mor- , \
lis fuerunt spolia : cbrisli onines, scd omnes fuc- \ , \ ,
runi morlis capiivi. Unus aulem eximie ac arliculi \ , \ \, \
adjcclione Cbrislus ille est, Deus natura, ac mise , , \
ricordia boino, qui Yirginis ulerui suo parlu
. .
"bsignavit, ct piscatores medelaruin fontes ciTevil Ipsi polestas, rcgnutnque cl gloria, ci adoralio,
18

87

80

81

cura iinmaculalo el consubstantiali, ejusdemque poieiifue Palre ejus, et sanciissiiuo Spirilu,

cl sempcr cl in saecula saeculorum. Atnen.

nunc

ORATIO XX (28).
Laudatio

S,' Joannis Cliry&oslomi, incerlo interprele.

L Certc gratias Deo,- fralrcs cbarissimi, quod

8 8

13.

Mallb. xxi, 13.

Dan. u , 92.
8 8

8 8

1 8

modo incnarrabill in domo ejus in qua sacra inso-

Mallh. xxm, 57. I I I Heg. xxn, 19.

Gen. xvm, 5.
Gen. xxxn. 29.
8 8

1 8
8 1

8 8

8 7

Isa. v i , 6.
Ezccb. x, i.
Dan. ,
Exod. xxxm, 22.
Deut. xxxiv, 6,
8 8

(25) Vl fluctualioni expositam. Non potui acquic- D

(28) Oralionem xx primuscdidtt Baronius lom. V
scere Riccardo, ut legercm quid enim aris,
Annalium ad ann. 438, 3, et seqq. e Yallicellana
<H piscibus? maxime Cbrisii et aposiolorum, seu
biblioibeca ; ac post eum lliccardus. Dicla videlur
riiam Judacorum, qui Chrisli Domini a3tate erant
ciim adbuc reliquia? Joannis essent Comanac in
alieno animo ab idolis? Aiiud ergo nielius legtt Ponlo; ob illa verba : in Poniojacet, et in orbe, elc.,
Sirletus, queui sequor.
quas ejus reliquias liquct posimodum relatas Con(26) Leg. , vel quid simile, cum Sirl.
elantinopolim Procli opera : de qua translalione,
(27) Jfu/ii fuerunl christi. Yim facit in articulo,
lum Georgius Alexandrinus, lum auclor anonyrous
quo Chrittus t//e, accximie denolelur,
vitac ejusdem; luin denique Gosnias Veslitor(sic
ac disiingualur ab iis qui dicunlur christi commuenim inscribiiur) luculenia oralione in eam Joanniler : quo modo sanclus Joanncs Cbrysoslorous
nis reliquiarum trauslationera, in etninenlissimi
pbilosophatur m voce Joan. i . Nullus inlercardinalis Mazarini codice : cx quo fere aoirous
preluin aucloris inenlem salis expresserat. Eadem
cral ul ederem : venuii abslerruil, quod praeier
fere bic repciil, qua? Orat. x i , ubi Cbrisluni majovcrlM>rum ornalum ac oralionis coniposilionein, vix
rcm oinnibus vclcribus sanclis osiendit.
aliquid habeat, quam quse a pncfaiis Gcorgio, ac

829

SANCTUM JOAJN. CIIR\SOSTOMl M.

Y

fttl

m i i l luba ( 2 9 ) , pacifice agilnr sine praeliis; in qua ; i replebatur spectaculum, in qua cvangelica caiiiavii
birundo, et floribus orlliodoxiue poitum adimplesuaviseime iiiodulaule lyra audicnlium spiiiuiale
praecipue anonymo, mutuatus sit. Tantum hic ali- dire non ferens, molesleque habens videre Eccloqua defloralK), qiia? videanlur magis speclare ad
siani in scliismala adactam : opportunum capiana
Proclum. Misso itaqiie longo exordio, in haec verba
tempus, rem ejusmodi imperaiori Tbcodcsio Juniori
narralionem ordtlur z t nolam fccil, eratqne nl diccrem, carne quidem ac
, ex volunlate viri, Eudoxiae filium : spirilu autem ac
_ a sacro baplisnu fonle, Cbrysostomi palris natiuu.
,
Ea sane re lirmis ad impeirandtim pnvsidiis niuni, tus, libere quod e re publica esscl; urbeinque esset
, \ (Onslabililurum, ac mmido profulimun, Tbeodosio
- propoiiil, i hxc vcrba ad eum inlcrcessor orans :
, Qumre, imperalor, eum qui te ver ignem elaquavi,
^
cum iniliareris, per Evangelium regtneravit; ac
, \ - eum qui sacerdotalibvs te uinis, inslar Simconis, in
, \ ,
tege Domini post baptisma paterne suscepit. Clumnt
. "
ad te Ecclesia; Scissa est viea siola; os weum oc ^ , ^
clusum; decor tneus ex&linaus est : siugularm fe , , rus {Psal. LXXIX, H) oviuni me-urum pastorem Chry , ,
sostomum devastatit, ac apri depascenles ac absu*
,
- metdes fructus labiorum meorum. Polluit invidiw
, \ ,
- livor mei ministri sanelificationem : sicut in silva / i ,

7 gnorum securibus eum me excideruut (Psnl. I.XXIII,

- f>). Dixerunt cognationes haireticorum simul: Cessure

- fecimus o$ illud, quod ntulla in io$ prolocntvm

() *
erai: ejus uurum probro affecimui. Non est amplius
*
* qui doceat, nec nostra deinceps obslructurus ora.
*

Usffuequo, impcrulor, Clirysoslomi causa iniprope

, rabil inimicm? Redde mihi gerenlem p*rsonam

sponsi mei Chrisli. Restilue mini malri lucc spiri'

talem palrem tuum. Quauquum carnali mater tua
-

Eudoxia, ejus mihi jaclurw uusu crudeli auctrix

' *

fuil; (u ne carnis wmulaior exsislas ; sed amulare

.
spirilus sanctimoninm , sine oua nemo videbit
'

Dexim (Hebr. xn, 4). Transit Eudoxia, perpetuo

' * manel Ecclesia. Sum eqo tentpiterna tua mater, re ' , pte gaudio mca ad Clirysostomnm viscera, ut me

. " , C quoqve luam ad Deum mediatriceni habeas, ac Chry,
;
8osiomi animam tibi palrocinantem oblvieas. Emm

vero iie ju&lilue proles, quique palris (ulciaris pre.

cibus.

Cum ba?c Proclns patriarclia- veiiit cx pcrsona

,
Ecclesia;, exsertu apud imperalorem ThrodosHim

/ * ' voce orasset, dtxis>sei-quc : Modo brevi Chryso % ,
< slomi corpus ad sedem ipsiun tranaferri jusseris, ne>
. *
dum Ecclesias unies , verum eliam fidem roborabh,
.
'
pcpulumque in pace ac concordia constitues : impe
, raior admoniltoiiibus animum adbibcl; confestim
qne viros quosdain pielale speclabiics ac senatoni
^

- ordinis staluens, eisqtie tradens inandala, Conia .
nani misit cuui locnlo oiimi parie ciroum aigcnli
)
.
crustis obduclo : jubens quam cito ad eam prolit cisci urbeni ; atquc bonore niullo lollcnles sancli
- reliquias, vicariaque e loco in locum, ac provincia
in provinciam luiiiiiium aliernatione ac psalmodi*
, \,
successione; nccnon ndiquo per viam neccssario

, , | ) apparaln ac obsequio, ad ipsum dcferre. >

t){V ,
Prosequilur niiillis, qux alii, ul sacrum corpus

.

moveri nequiverit, donec supplex imperator velul
\ ad viveniem scripsit : ut navis ad vidua; vineani,
, qu;c occasio fuerat tragoedia? illius in Chrysosio [] .
nuim, appulsa s i l : ut Thoodosii precibus malris
\ Eudoxiai corporis concussio, indulgente Cbrvso - siomo, quicverit; tuiu ilerum revertilwr ad Pro , \ clum : t \ ' ; , ,
\ , , \ , ,
,

, ^ - * , , . >
,
.

c Cuin inctylus ille ac celebris Proclus patriar- ,

chalem urbis regiae sedein gubernarel, ubi jam qua- ,
.
*
l u o r a sancti perseciiltone, anlistites Ecclesiae prae-
iuissent: populi geroilum, quod Cbrysosiomi m- ,
movia in sacris diplycbis non haberelur, ultra au- , \ %

(29) Joanncs.

*3i

S. PROCLl CP. EPISCOPI

832

v i l (30). Est facla Joannis menioria omni civi- tero c coelo corona fulgescit gratiae. 0 sacerdos
lali (31) rele, sic ut reclos fidei irahat : noo enim
cujus laiiium induslriae lucrum, quanlum verii
sic pisces trahit pisealorum rele, sicul recios fidei
suavissimi flores! nomen non negans acta.
I r a h i l Joannis solemnitas. 0 graliam, fioein et lo- cognomen reddens speciem anlcactae vilae! l i n cuin el tempus vinccnleni! Tempus eniiu supera- gua coelis ipsis altior! niagisleria evangelica
\ i t amor : iincm autem invitis iiivicla fecit memo- totiilrua temperanlia! Joannes ille, Joannes isle :
r i a ; locus quidem clausil sacerdotis iniracula: ille praedicalor, isle tuba : ille impercussus, iste
sed in Ponto jacet, et in orbe terrarum laudalur ;
siue serviiute; ille sine sectis, isLe singularis : ille
el loiiga manu ostenlans vos (32), c l a m a t : Opus virgo, iste easlitalis defensor : ille i n eremo bameum vos esiis in Domitio
Ilerum Joannes in
ptizans, isle in civitale relia roUtens : ille corriverbis pretiosae praedicaiioiiis inargarita; Scriplurae piebat adulleranlem, iste improperabal raplores :
a Deo inspirata3 impolluta bibliotbeca; diviuus ille capile amputatus esl, iste earodem conslanihesaurus intelligenliae, studiosus manibus, adver- liam prae se ferre non dubilavit: ille in carcere
sus iniperialem avariliam aculissima falx (33); veiuclusus esl, isle in exsilio deporlatus. CongesU
liemens diluvium baireticorum: qui non blandieusunl certamina, proplcr boc et mulUc coronat.
lem prae liniore poleniiam, vel odio cx aviditale I I I . Ob id Joannes cum beatissimo Paulo nunc
debacchantem pertinuiit (sicut Josepb) jEgypliam.
clamat : Clirisii bonus odor sumus
Omnem
I I . Sed paveo iie minorera laudibus navem magnas res gesuniem mergain allonilus (34). Nttlltis
elenim digne laudabit Joannera, dum non sit alius
Joannes. Sicul euitn iu undaruui frcquentia innumerabilis est undanliutn inulliludo : sic et iu hujus arduae industriae multitudine, ubi magisleria pia
ioundani alque concursanl, inibi liberlalis splcndescunl radii. Ab allero radietas solis conclarescit; ex aliero emundalio fit erroris. Ab allero
idolorum perdilio innolescit; ex allcro orlbodoxorum fit emendatio. Ab altero synagogx nudilas
lingua deprehenditur; ab altero anlificia splende.scuut; ex altero m o r u m conveisiones verborum vi
iiunt. Ab aliero tenlatio invalesck in terra ; ex al- C
" l C o r . ,.

euitn locum ab errore liberavit. l n Epbeso, ariein

Midse nudavil: in Pbrygia, Matrem quae dicebatur
deorum, sine filiis fecit: in Caesarea, publicana
merelrlcia bonoris vacua despoliavil : i n Syria,
Deuin impuguanles synagogas evacuavit : in Perside verbum pielatis seminavit : ubique orlhodoxje
iidei radices pusuit: liugua mundum Dei noiitia
replevit : libros conscripsil: relia salulis expand i t : cum Joanne de palerno Verbo tbeologizavil:
cum Petro piain confessionem TuudavU :cum Paulo
proptcr fldem sudores effudit : cum piscaioribus
propler orthodoxiam reie concussil (35). Joannes, lua quidem vila anxia; mors aulem gloriosa ;
sepulcrum vero beatum;merces auleai copiosa (56)..

H l C o r . n, 14.

(30) Baron. invaluii aniudo, el floribus orlhodoxiar

.

porlus impletur. A l Combtiisitis : tiirundo, inquil,
, '

- bic sanc cnicndandum, ut alludal ad verntiin teui. > Qnid vero etiam pairiarclia Proclus? pus, quo biruudines praia, non portus, iloribus rcplent.
Osculans cl ipsc virum jusluin in osculo sanclo, in
h&c vetba cxclamare coppit : Ave $i$, Dei amans
(3 Baron. omnibus civibu*.
paler, pracepior dulcissime. Tuus ego sum, ac lactis
(32) Qsletitans vo$, cl. Sic recte Baronius. Sed
poculentorum vasorum tuorum alumnut, nuncque
Coinbeiisius posl Riccardum, oscnlam, vobis clamal.
eliom pastor. Tuai enim mece sunt ovet : ex te enim
(33) Baron. studiosis manibu* adver$u$ imperiaeorum primiliarum greges, quique te sequuulur pa- iem avaritiam aculissima falx. Adversus imperial.
siores, luam ovium vecluram mercalum habenl exavarit. elc. Ilaec Procli dicla non m t n i m u m roboris
posilam. Idcirco etiam lui tllce desiderio, alium post
addere iis videnlur, qu;e alibi ad confirniandani
le sequi, haud cuquo animo ferenles, huc illucque Joannis Gbrysoslomi Epislolie ad imperalricem Eu~
yrege exerrabant ac dectinabant. Ostende cis (aciem
doxiam sincerilalein, ex Marco Ga/.ensi proliilimus.
tuam; luam ei$ (ac auditam vocem : fientque ruisus
Vide sis Prolegom. ad supcriorcm loinum Ylll,
iui gregis ovile unum.
cap. 9, 3, pag 2.
(34) Baron. omissa negatione , Sed paveo minoProsequitur aucior de poputi i n Patrem sludio,
ailqiie posiridie induxisse in sanciissimam eccle- rem laudibus navem mergendam atlonitu*.
(35) Baron. orthodoxice rete deduxit.
siam : ipsam nimiruni Sancla: Sophiae ac majorem
ecclesiaoi, ac collocasse \ D (36) Baron. merces aulem copiosa. uc nsque;
* m sublimi suce prcedicalionis
Proclo perducere licuit oralionciu fine carenlem,
$ede : nempe patriarcbali solio, a auo nialis invidoacclamaiionum jugibus tonitruis imerruplam populi
riim arlibus delurbalus fuisset. Male Riccardus,
adstanlis, et instaniis, sibi Joamiem reddi : cum
Oraiiones Aiidrianlas dictas, babilas ail in illo
Proclus ex more iila lantum apponens verba, GrabancUe Sopbix teinplo, ac conlra imperairicem.
tia el misericordia, e l c , linem imposuii oralioni
Nusquam certe alias Cbrysoslomi Andriantas dictas,
clanioribus populis iulerceptae. Uxc Baronius.
vcl legas vcl audias, quam Anliocbiae babitas, dum
Basnagio in suis Annaiibus poluico-cccle&iatficis
ibi ille sub Flaviano ecclesiaslem ageret, occasione
ad ann. 438, 5, baud probalur. Baronii sentcnlia,
male a civibus habil slatuae Tbeodosii Sentoris.
existimanlis bunc Procli scrmonem prius fuisse
Ait denique auclor fuisse Joannis corpus, posl alterecilaLmn, quain ipse de revocando Gbrysoslomi
rum iuiegruin diem cl vigilias in magna ecclesia,
corpore Tbeodosium adircL. Verum praeler ea qua*
illaium in templtiiu saucloruin apostolorum, ibnpie
infra refort Coiiibefisius ex Cosma Veslilore, ipseKcpiilluin. Co^er.Fii.
mel Pruclus Baronianain scnlenliaui confirinat, dum
ail sub inilitim Oralionis : In ponto jaces (Chry-

853

SERMO DE ASCENSKWE DOMINi.

834

Gralia et miscricordia Domlni nosiri Jesu Chrisli:

polcsias, alque magniflcentia, in ssecula Ba^culo-

(cui) cum Deo Patre et Spiritu sanclo, gloria, et

rum.

sostomus) . . . . et lonya manu ostentan* vos* clamat l etc. Sic enim lcgendus hic locus, prout illuin

resliluimus ex eodem Baronio, qui eum ex codict*

inauu cxaralo descripsit.

Amcn.

MONITUM IN H O M I L I A S

SEQUENTES.

(Angelo MAI, Spicilegium Romanum, tom. I V , pag. XLIII et LXXVIII seqq.)

Ilomiliarnm istarum primam suppeditavit codcx Yaticanus saeculi decimi. Alleram De circumcisione Domini nactus sum in palimpscsto, stib Chrysostomi homilia quadam lalenlem : placuil cniiu nescio
cui amanuensi, deleto discipulo magislriim scribere. iEgre hanc oraliunculam ex poslerioris scriplur
involucris extricavi, res tamen prospere demura cessit. Tres alias Procli bomilias, Graece apud nos
deperdilas, sed a Syris interprclibus conservatas, jamdiu nunliaveram in Syronim Vati. codicum
caialogo (Script. vet. t. V, pari. 11, p. 42-44) nempe in duobus exsiantes codicibus 3G8 el 5b9. Nuiic
v<*ro ejus calalogi a mc edili frucium (quod ct alias fcci) ostcndam, Ires illas homilias, De dogmate
incarnalionis, De nativilate Domini (quarum utraque ab Epbrxmio Antiocbeno, ut inlra dicani, memoraiur), et De sanclo Ctemente Ancyrae in Galatia celebri episcopo ac martyre, Laline saltem ex Syriaca
lingua ad Occidenlalis Ecclesiie notiiiam perfercndas curavi. llae niiiiirum quinque Procli bomilise in
nulns baclenus edilionibus apparueraut.

'.

Procli

archkphcopi Constantinopolitani
Domini nostri ascensione.

sermo de

'. ! ! \
I . Benedictus Deus! Quanquam haec mundi slnt ,
clura in coelmn lerramqitc dividitar, aUamen hanc
/^ disiinclioncm mihi cernere j a m ndn conccdit prae. - sentis diei gratia, quae res diversas copulavil. Quis
, \
enim abbinc dicat ccelum a lerra difTerre, quando
; \
quidem imago mea lum in terra rcgnal, tum ctiam
,
in coelo? El inferne qiiidem corruplionis tyranni * * dem patimur, alque in sepulcris labesccntcs diabo', ,
lum gaudio afficimus ; sed tamen bic idem, conver>o

ad coelum aspeciu, gaudio exuilur, dum illic re ' ,
stirrectionis mortuorum principium causamque mi . \ ,
ratur. V i d t l enim superne, qnem ipse cruci suf . " fixcrat, corpore noslro indulum coeluin incolcre.
! ,
Ea propter terrore corripitur, vim sacra-. dispcnsa (37)...
lionis minime intelligens. lucrum ex dclrimento
,
nobis enalum! Paradiso terreslri aniisso, coelum
,
lucrali sumus; usque ad inferni baratbruni dejecli,
* sublimiores postcasum evasimus; praneipites acti,
,
in coulum rcvoluti sumus; inlra paradisiim vulne- *:.
rati, extra illum medici operam salutarcm inveni .
mus; apud vilae lignum niorti dedili, apud ferale
Cbrisli lignum convaluimus; in porlu naufragi,
in mediis pelagi undis revixinuis.
'. , , ; "
I I . Ubi tuum, pirata, maleficiuni ? Quani crucera
, gubernatori navis fixisti, ea naufraga? bominum IKV
, \ - turaB salus exslitit, eamque ad coeleslem porium
, ,
perduxit; orbem terrarum luclu liberans, in quo
- ^ anle Domini ascensionem jacebat, dum suas vices
. "
planctibiis deploraret. Namquc ul cocli gloriam Dei
, ,
enarrant, slruclura sua artiflccm celebranies , sic
\
terra doloribus suis tanquam vocibus lamenlabal f

** Pbal. , i .
(37) Desunt duo brevissimi vcrsiculi, id cst sex
circiler verb.i, quia furuucuJus lolo ex codice icuu-

culas sive ornatus abscidit, u l i bic, ubi in postica

icuuculx parle bx*c Procli aiuissa particula fuit.

S. PROCLl CP. EPlSCOPi

lur. Neque tilla calainilatum rcquies erat, sed pcr- ,
,
peluiim molcstiarum pondus ingruebal. Primum
bominem nacla Adamum, mox a scrpente ictum " * sepelivit . Dum adhuc cnim deflerel, ecce Abelis ",
* ,
incidit luctus ; quem dum peragit, aliam filiorum
snorum a Lamecbo experta cA C&NJUMII **. Inlerim , * '
dum hos luget, coimitune orbi supervenit dilu .
vium * : quo nondum Gnito, Sodomilas amisit :
deinceps in< calamilaiibus aliis consenuil. Iuilium , " '

solatii babuit Deum ex Virgine nalum, quo per
incarnalionem apparenlclerrarum orbis desolalione * ,

liberalus esl, hilaritalem oculis liausit, exspccialum
sanatorem conspexit, ad cunabula ejusbymnos an- \ ,
geli cecinerunt * ; iniperavit orco morluorum re- , *
surreciionem scu polius rcstilulionem
eumque
* \
morigerum babuil; Patris tcstimonium per Spiri ,
tus gratiam snb columbse specie coelo advenientem
. '
aliraxit, eratqne novum speciaculnm, Dominus iu
carne apud Jordanein a scrvo baptizaius **. Sed in * ,
Ittctum conversum est gaudium; vidit benefacloreni ,
sutim crucifixum, vidit loetitiam suam morli tradi-
tatn, vidit suae bilarilatis auclorem in sepulcro de- * , positum
Sol terrenis malis compassus est, con- tristatum est coeluin, et sni splcndorts vesle depo- .
sita, sacci instar tenebris indulutn esl
*. ,
I I I . lgitur bis calamilatibus obnilus lerrarum orbie, atque onini bona spe vidualus, intolerando \ ,
denique luctu oppressus, repcnle videt firmissimi ,
\ *
semptierniquc gaudit auclorem, secundum ex inferis Adam. iniinila gloriae luce vestilum reverli; v i - c ** 5 &
'
det labulas iinmorlalilalis scribeulem suisque d i -
, \ ,
scipulis anminlianlem, aduratum ut Dominum,
supra monles nube elalum, per acrem splcndide \ , '
\ , ' ,
vcclum, comitanlibus angeloruin agminibus. Alii
cnirn cito volalu pr&cedebanl, coeleslibus jauilori- * .
bus 6umnii regis Chiisii advenlum nuntianles; alii
lalus fum reverenii liniore slipabant, alii coram *
'
cum byinnis sallabant, alii aliis eum canticis celebrabant. Ille mlei iiu atbeream aulam tranabat, :
ccclum lanquam acreni pftnclrabat, ipse ccelorura ' ,
opifcx a singulis angeloruin ordinibus adoratus, ,
venerabundas coborles piaelergrediebaiur : duin
* , \
um discipuli propriis oculis cernerent elalum i i u , '
oeluro, baud ulique tanquam in ccelum, sed reapsc
i n coelum. Alque ut oculi discipuloruni in coelum ^ \ , ' . " eraul inlenti * dum Cbrisli caro iu allum paulai i m sublevaretur, iia etiam coelestcs spirituum v i r
tutes, de coelo in coeluin slupefactae inbiabanl, cor* , \
porc illo in sublime coram sc ipsie elalo, donec
,
bristus in Palris sinum receplus est, a auo nun- '
quara discesscrat.
,
.
IV. Caue igilur, terra, caniicum denuo pro
'. \ , c
, planclu. Ecce illa, ob quam doluisii, nalura in coe lum lranslala l u i i ; cognalio Lua in coelos migra. ' '
v i t ; specla aerem Adaini hodie pedibus supposi3 7

%d

4 1

Gen. , 1 seqq. * Gen. , S seqq. ibid.23. " Gen. vn, \1.

G e n . xix, 24.
Lc. n, 14.
" L u i : . , U; vm, 5 i , Joan. x i , 45. " Mattb. , 16, 17. " llaiih. XXVM, 00.
Luc. xxiu, 45.
** Acl. i , 10.
4 3

857

SERMO DE CIllCUMCISIONE DOMINI.

838

: ccrnft ccclum gcncri tuo paleracliim, Quod

. ,
si oculus luus Christi ingressnm spcriarc non va ,
lot, auJi angelos qui regrcssuruin pradicunt. llic,
,

inquiunl, Je>us qui assumptus ett vobis incoelum,

(sane quid prodesset bominibus Jesu asccnsio, sl
,
forte eum nunquam postea fuisscnt vistiri ?) hie
;
ulique sic revertnrus est, ut eum vidistis euntem in

- aelutn *>. Firma esl itaque humani generis spcs,


qua rpgem sibi conformem in coelo habet, qui de ,
nuo sc conspiciendiim dabit.
, \ .

'.

^ * ,
.
*
; ^ *
,
*
' *

\ , \ .

,
' ; "
,

. ' ,

*
* ", , , \ ^
*
\
, \ \ \
.

V. Qnam ob rem gloriemur hac ca Ics:ium rerum

spe freti, Cbrislo crcdenles; in liac pacis airba
confidamus, et quidquid Deo plaiiium cst opere^
mur, ut gratos nos saluli dalx praestemtis. Clemcntfae benefido usi, vilain emendetmis; carnalibus
cupiditatibus, ceit angclorum sodales, abslineamus ;
sanctilalem seclemur, qui iemplum Dei , cl sanclificat;e bumanilalis membra sumus; paccm cum Deo
conservemus, qui pro poena nobis regniim largitus
cst, et propbcise dictum duplicavil. Olim quipptj
propbeta exclamaverat : Crvlum cali Domino, terram autem dedit hominibus
Nunc vero et lerratu
homiuibiis dedtt, ct coclum coeli bomiiii. Quapropter sanctus Spirilus per propbetam dicil : Ownes
gentes, plaudite manibus. Cur 1 Quia Dominns altissimus terribilit, rex magnus super omnem lerram . El rursds : Ascendit Deus in jubilo, Domirnis in voce tubcc ; quae nimirum eraut cculorum
w

8 0

8 1

virtules clamantes : Sanctus, sanclus, sanclus **,

irina laude dominationem unicam ronlilentes. Ipsi
gloria et polenlia, n i m sanctissimo el bono vivilicoque Spuitu, nunc et semper ei pcr scecula.

'.

II.

\

.

Eju&dem Procli arcliiepiscopi Constantinopolitani

sermo de (,hristi Jesu Domiui nostri circumcisione,
octava pobt naiivilalem die.

'. ,
, .
- \
\ , , D

,
\ ,
3
&(
' \
* ,
.,
, .
\ ,
\

f ,

" Act. , .
l P e t r . , l ^ .

M
e v

I . Vulgaris quidem est divinae Scriptura elocutio,

sed tamcn magnum profundumque rayslerium docet, in quod desiderant angeli prospicere, uti scriplum e s t . Etenim etbnici qni videntur sapientes,
iiibil reapse utile aul necessarium loquunlur, sed
dictionis abutunlur eiegantia, ul hujus lenocinio
audientes decipiant. Nos vero corlestem ihesaurum
in tictilibus vasis habentes , hoc csl in diclionis
ruslicitale ac vilitale, beatos nos nihilominus existimamus. Cogila igilur Chrisli ineffabilem mysterii
dispensationcm; quam admirans bcatus quoquc
propheta Isaias aiebat: Domine Deut mi, laudabo
te, Itymnum dicam vomini tuo, qiiia portenta mirabilia effecisti, eonsilium antiquum verax *. Prapvisus eel eniai et precognilus anle niundum conditum Chrislus, postremis autem sieculi lemporibus
nianifestatus cst: natus csi de Virgine, oraiquc in

II Cor. v i , 16. Psal. cxiu, JG.

11 Cor. iv, 7.
lsa. xxv, I .

5S

e i

Psal. XLVI, 2.

ibid. 6.

l ^ . v i , &

840
S. PROCLl C >. EPISCOPI

sinu malria lanquam modo geoilus puer, caro fa- j

ctus qui crat Verbum acternum.

.

839

'. " \ I
,
,

,

,
,
. '
, '
. " ,


,
'
' ,
'
, ,
, \ (38) ,
' '
\ .

I I . rem magnam et admirabileml Puer erat in

! rra secundum carnem; idemque rursus coelum
implebal; circumcisionem recepit, fuitque sub lego,
is qui parem cum Palre tbroiwm habebat; Moysis
dominus, praeceplum Moysis observavit. Hoc videlicet aiunt beali Pauli verba : Cum venit pleniludo
legiiy misit Deus Filium suum faclum ex muliere,
factum sub lege
Non eniin sub lege erat ante i n carnationem, sed postquam ex muliere factus fuit,
tunc legis faclus est observator: decretus est aulem illi dispensationis in carne modus, uempe ut
sub lege esse oporlerei eum, qui utpote Oeus supra
legem eral. Quippe eral sequum, ut qui homo faclus ]
esset, humanilaiis conditioneni non aspernaretur.
Reapse lamen buinile prorsus et indignum niajeslate ejus fuisse, legi subjici, ego quoque affirmo.
Scd quanquain bumile quid osse fateor parlicipare
sanguini et carni, allamen necessariura erat, vel
polius coiiveiiienLius, servari ab eo mundum, mortem evacuari, peccalum deslrui conversandoque
inlcr homines, universum mundum Palri Deo ab
eodent reconciliari.

'.
I I I . Hirjus rei gratia semen Abrahse apprehen, \
dil , et a?quc ac nos carni et sanguini comrauni * , \
cavit; formam gervi assuropsil %'it legi csset ob
noxius; servi enim officium est legi eubessc. Sumpsit igitur servi formam, qui sua natura liber erat; ' *
circumcisus est ex legis praescriplo; attulit etiam
pro se par turturum et duoe pullos columbarum . \ \
Mirare et baec; etenim in urobra et lypo fiebant sub , \, , \
Moyse, sed rei veritas eraL Cbrislus. En sacrificitim \
obtulit, lypos implevii, sed veritas, ut dixi, Chri- . ' slus erat, qui lenui bac re, cujusmodi est turtur , ,

et colutuba, anliquis prsesignatus fuil. Mitissima
enim coiumba cst, pulcherrima vero et canora tur- tur. Talis est Cbristas : mitissimus quidem ut Deus, , . -
canorus aulem ul turtur; etenim universum mun , dum delectal evangelicis prsedicationibus. Igilur
prout innuunl legales lypi, uti religiosissimus, tur- *
.
lur esl; uli milissimus, columba es(. Servator no
, , ,
sier hnmolaLus esl, ut nos redimeret pretioso
sanguine, et in Spiritu sanclo sanctiQcaret. Ipsum ^ , . , ?, \
decel gloria et potentia, bonor et magnificenlia,
*
nunc et semper et per saecula s&culorum. Amen.
, \ \ \
. .
8 7

8t

Gal. iv, 4.

8T

Hcbr. , !6.

8 8

Philipp. n , 7

(36) Sic legere malui obscuratum locum.

8 8

Luc. , 24.

SEllMO DE DOGMATE 1NCARNATIONIS.

.
EJUSDEM rROCLI ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITAM
SERMO DE DOGMATE INCARNATIONIS, DICTUS IN SABDATO QUADRAGESDttAM,

Crcece amissus* scd ex vetere inlerpretatione Syriaca nune recuperatus*

I . Copiosa sunt divinae gratiae dona, innumerae

concionum spiritaliura utililales, laudabile nundinarum ecclesiasticarum comniercium, gralus honor festorum coram altaribus, gloriosae merces
cruus, salutaris vindemiae copia ineffabilis, copiosus et siiie pare supernorum munerum ihesaurus.
Nescit paupertaiem charitas, neque aliunde Cbristus divilias sibi conciliat. Inspice, si lubet, dileclissime, divinos libros, ut divitiarura ampliludinem el donatoris niunificentiam apprime cognoscas:
hinc entni passim doceberis, quomodo Dominus
noster Jesus Cbrislus jain irrde a rerum initio nunquani desliterit ab humano genere muUifariam j u vando. Nam primo quidem Adamum illum paradiso
pnlsum
damnalumque revocavit, secumque i n
coelis voluil considere. Abelem sacriflcii sibi oblati
causa vidil inlerfeciuni , sed eum post necem fecit bomicidii accusalorem. Noachum pene naufragum aspexil, in eoqae bumani generis conservavit scintillam . Servum deprehendit Abrahainum, palremque geirtium fecil . Caplivum naclus
Joeephum, castitatis eum exemplar orbi conslit u i t " . Fugiiivum ex AEgypto offendii Moysem,
atque innumero populo ducem praefecit . Josuae
Palxslina? exploralori cobibendi solis lunaeque cureum polestatem atlribuit
Exiguo de grege sumptum Davidera, fecit eum regum satorem , radicttn generationum, unde tremendum dispensationis
mysterium manaturura erat. Balaami bruto jumento
loquelam concessit : navarchum utilem ad Erytbraei transilum dcdtt; Aaronis virgam aridam C
floribus praeter naluram ornavit : aeneum serpentem ia deserto erexit admirabilem ; Eliam famulum in orbe extorrem, igneo curru sedeniern
ostendtt ; Babylonicae fornacis flammam in trium
puerorum nutricem c o n v e r t i t ; leones in puteo
coram Danieie lanquam reverentes anle librura
discipulos s t a l u i t : marinum cetum hospitium
prophetae e x h i b u i t : Rachabae lupanar in amicum
< 0

8 e

88

8 T

88

7 0

71

78

78

74

8 1

diversorium Vransmuiavk *. Sed jam lingua nar*

rando deficit.
I I . Nunc ad divitias transeat oratio. Ecclesiastica solemnitas omnigena salulis merce redandal:
hic terrestria dona, et coeleslia lucra; bic vitiorum abalienalio, et virtutum acquisitio; bic sub*
stanliarum oblalio, ct tempus remuneralionis, hic
nubes pluviam parturiens, el sanalio evangelica;
bic increata Trinitas, et tubae apostolica3; hic loco
brutalium libidinum, gloriosi hynini canlamur; bic
Adam terreslris dimilliiur, ct Dominus de coelo
resplendcl; bic antiquus rebellrs exploditur, et virgineum adoratur mysterium; hic scelerum cbirograpbum scinditur, et concessae iiberlatis libellus
perscribilur; bic cupidinura inlerilus, et animomm laHilia. solemnitas, quai hic quidcm laborem, in coelis autcui mercedem paris! Hic eniin
elata voce poenilenlia prsedicalur, utile Qtjadragesimae remedium, abstinentiae premium, virginilas
regia, grata Dco cleemosyna, mausuetudinis beaiitas, summa longanitnitalis prudeniia, palienlia
qiue a naufragio libcrat, fidei fecunditas, incarnationis Dominicai incomprehensibile arcanum. Prorsus quo diutius de bis cogitabis, eo miranda magis
et supra omnem vestigationcra intelliges.
I I I . Revera enim infirmior cst intellectus ad
scrutandum, quoroodo Deus inconvertibililer factus
silbomo; quomodo Verbum sine confusione limo
copulatum fuerit, ac Deus inipassibiliter ac sine
mulalione semet in carnem iiguraveril. Quatenus a
Palre est caret prtncipio; quaieiras vero faclui
est, pbantasma reputari nequit; idem quippe verusque Deus est, et absque ulla falsiiate bomo.
Qui Patri consubstanlialis erat, idem raihi nalivitate humana aequalis, excepio tamen peccato ,
faclus est. Increala est natura divina, humaniialis
autem assumptio non est imaginaria, unusque C S L
Filius, neque in duas personas (39) dividilur;
elenim curo veneranda oeconomia duas sub una
f

76

8 3

6 5

Gen. , U.
Gen. , 8. Gen. , 1 seqq.
Gcn. xvu, 5. * Gen. xxxix, 12.
Exod.
, 1 seqq.
Jos. x, 13.
I Reg. x v i , 12.
Nwn. xxti 23 seqq.
Nuni. xvn, 8.
Num. xxi, 9.
IV Reg. , 1 1 , 12.
Ban. m , 21 seqq.
Dan. v i , 16 sqq.
Jon. , 1.
Jos. , 1.
Hebr. iv, 15.
8 8

8 7

6 8

8 8

7 0

7 1

7 8

7 8

7 V

7 8

7 8

(39) Insignem hoc loco deprehendimus (ut jara D legitur, deest boc loco folium , detractum forpraemonuiScript. velt. t. X, prxt. p. 23) in Syriaco
tasse manu bominis beterodoxi , cui orlbodoxa Procli loculio displicebat. Gerte Proclum ab
codice sycopbanliam alicujus monopbysila?. Lienim
co errore longe abfnisse, cognila illius scripta
cum prisciis Procli interpres scripsissel hic vocasalis demonstranl, linti diserlius ejusdeni alii loci,
bnlum CNUME, per$ona$ cujus vocabuli vesiigia
quos Script. vet. t. VII, pp. 30,134, 205, nos proadhuc visunlur in codice, roonopbysita Syrus,
tuliiniis. Miruin autein est quod bic Procli genuiu t dixi, ncscioquis, orlbodoxo abraso vocabulo,
nus locus Graee supercst, ciiantc Epbraeinio A n subsliluit hscrclicam dictionem CHIONE, naturas.
liocbeno, apud Photium cod. 229, p. 805 :
Cunmlatiir hnjus criminis veritas, quia in alio
t j j
Syro Vat. codice, in quo haec eadera Procli oralio
27
PATROL. GR. L X V .
t

8i3

S. PROCLI CP. EPISCOPl

, u

pcrsona naturns adunavefit, unicus conflalur F i - essculia auicm cst immulabilis. Summus cst p o n lifex, prout in tcnipore factus fuit; Deus esi, proui
lius; quamvis id baereiici irrideant, Judaei insacraL; malre caret, quatcnus superior nobis est;
niam pulcnt, etbnici animo aversentur. Haud scpalre autem caret, quatcnu siimlis nobis est. Geinet a Paire separavil, et lamen intcr homines
neratio ejus nunquam enarrabitur : superne esi
vcrsatus e s t ; caro factus
sine wutaiione;
ineffabilis, inferne item inenarrabilis, ubique i n bomo, nec tamen in duos divisus: tolus in coelo,
totusque terra, et ubique, quia divisionera d i - explicabilis. Corpus ejus animam inteUectumque
assumpsU; ut in conctis similis noliis evaderet.
vina naiura non patitur; passus est in eo quod
assumpsit, impassibilis mansit in eo quod erat. D i V. Ob baec omnia, el quia hisuper te servaverii,
cimus eum Filimn,non lanquara deifiealuin per graernbesce, Judaee, necnon o b eos quos t u i causa
tiam, etenim Verbum natura propria Deus esl. Ipse passus est cruciatus, denique eitam ob miracnla.
est indivisibilis in propria nalura, Unquaru Palris
Quaenam, ajs, m n l bsec iniracula? Imo, tnqoaro,
F i l i u s ; sapienlia est, u l i rerum divinarum oecono- quaenam vos, Dei hosles, miracula babeiis notnus ; polenlia, ut universae creaturae conservator;
stris poiiora ? Majusne sit miraculum, panem de
verUas, ut verus Patris typus; imago, utpote Palri
ccelo pluere, an Deum canie vesliri ? Mare tran&eunsuo consubslantialis absque mulalione; luracn, uti liam gratia divisum, m virgo posi partum incorsoi animarum; vila, quia in ipso vWimus, rooverupta ? Virga qua? pelram fecit aquarum gurgitein,
mur, ei & u m u s ; jusiilia, tanquam singuloruna
an crux quae servatum orbcm saucliflcavii ? UaiC to
pro ralione operum remuncrator; sanclitas, tanmiracula pudore aftteiant, eumque demum adera
quampeccati abrogator; salus, utpoie mundi per
qui incarnalus est. Sed quaenam swnt Iwee quae dico
sanguincm suum redemptor; resurrcctio, tanquam
miracula ? Generatio absque semine, conccpius sine
ejus, qui i n sepulcro dcpositus fuerat, renovalor.
vtrili commercio, virgo incorrupla facia mater, el
IV. PergiiT vero dicere plura? Pergo enimvero,
adhuc deinceps virgo : stellaB cursus, angelorum
Jiubee, nec pudet, magnaque voce proclamo,
iaudalio, pastOFum limor, oblalio munerum a m a quod venerandui ceconomise inysterium, salutem
gis, mare obediens, fuga ftpirUuum, incesses in
TiObi negoliatum sit. Aio Christum, quod ad se
aquis, tempeslatum sedalk), paralylicorutn exsnlaltinet, esse qui erat; quod ad me aulem, eura
talio, lux caicis reddita, d x m o n u R i cxpulsio, morfsse qui factus est. Miracula uti Devis palravit, dolui euscilati, creaturae territae, coeli moestiiia, sol
lores uti bomo suslinuit; mansil is qui erai, et
obscuratus, pelrae confraclaB, lempli discissio, dciamen amore bominum duclus, homo factus est
siructio iuferortim, sepulcrum vacuura inverHam,
per formae fermentum, quia reapse corpore de fe- C latronis conversio, uidixia cblrograpbi. Synagogae
mina sumplo naius e s t . Idena porro el via e s i , cversio, Ecelesiae cxaUaiio, divinae reltgioais proquia ducil ad Patrem; janua e s t , quia i i t r a papagatio, crucis adoralio. Cum ergo inOdelitalis
radieum recipit; pasior , quia eum qui deerravetaae memineris, Calere cum Moyse : BiccH D$u
rat qiwerit; ovis \ quia propter bomines jugulalus
mettf, IIUJU Uiudo * , ciii sil gku-ia el bonor per
est: agmis , quia mundi iioiuundiliam purgat.
sxcula sxculorum. Amea.
Denique ntuliifarium est cecoaoraiae mysleriHU;
7 7

7 8

?8

80

8 I

88

88

88

IV.
EJUSDEM PROCU SERMO DE NATIVITATE DOMIM

Gra'ce amissus, sed in inlerpretatione Syriaca con*trvatu$*

I . Jam leropus est ut lsaiac propbetae verba re- D
petantur : Ltetentur coeli desuper, et nubes depluant
justitiam, quia misertus est Dominus populi sui " .
Lastentur coeli desuper, quia cum ipsi ab initio
crearenlur, Adam pariler a Grealore de virgine
terra formatus iuit, Deique amicus et farailiaris
apparuil. Lcetentur coeli desuper, quia nunc per
Domini nostri in carnc dispensaiionem sanctiiicaia
8

7 8

7 8

terra esl, atque humanum genus de idololatriae sacrificiis liberatum fuit. Nubes autem depluant justitiam, quia hodie Evae error ablaius fuit el condonaius per Virginis Mariae purilalero, perque Deum
simul et bominem ex ipsa oatuiB. Hodie Adant,
post veierem damnaliouem, ex borrenda illa mortis sententia liberalns f u i l ; fraudls autera auclor (40).... DeumeDiu) nemo vidit unquam,queiu-

" Barucb u i , 38.

Joan. i , 14.
Acl. xvn, 28.
Luc. n , 7. Joan. xiv, 6.
- Joaii. x, 9.
" ibid. 14.
Isa. LV, 7.
Joan. i , 29.
Isa. LIII, 8.
Exod. xv, 2.
Isa. XLV, 8.
8 k

8 8

8 8

8 8

(Sermone dicto in Quadragesima, $ive inilio jejunii

auadragesimalii) : 1 ,
( \ 6,
,

8 1

8 7

8I

8 8

. Imo idem locus est in opcre

Lcontii apud me Spicil. t. I X , p. 35. Non uuum
igilur babeiuus de genuina hac bomilia lcsiiiuonium.
(40) Hic uuum sallem foliwn ex codice excidil.

S45
SEUMO DE S. CLfcMENTE.
84
II Cave enim putes, cum qui nalus est, simpliadoioduni ipse dixit : iVimo vidit faciem meam, el
cem csse hominem, vel tantumiuodo esse Deum.
vivit . Nalus est igitur cx Yirgine Cbrislus, a qua
carnem per ccconomiae raiionem sumpsit, u i ipsi Nam si Christus lantummodo bomo esset, qui fleri
polerat, ut sancla Yirgo post parlum eliara virgo
esl libilum : Verbum caro factum e$t> et liabitavit
maneret? Igilur dicamus hinc conGeri, Cbristum
in nobis ; alque idcirco Virgo Dei maler ovasit.
Quomodo virgo posl parlum manseril verbis expli- in duabus naluris subsislere divinilalis atque bucari nequit, neque Uem nativilas ejus, propler i n - maniialis, unum esse Jesum Gbrislum, unicum Filium Dominttm Jesuni Cbiislum. Etenim duarum
comprehensibile diviui Verbi erga suain visibilem
ualurarum unio, in unica Oliaiionc peracta est,
bumauilaiem myslerium. Nam sccundum suam
carnis dispensalionem divinuui Yerbum visibile unio fuit non confusio, unio non immutatio, unio,
inquain, non permistio: nam manens quod erat,
est; invisibile autem, quia manens quod erat, fafactus quod uon fuerat. Elenim ipse fuit, qualis
ctuni esl quod non fuerat. Idem passibile esl, ct
inipassibile (41); passibile quidem in eo quod cer- nunc esi, qualisque erit el permanebit; horoo lamen noslri gratia faclus est; amator bominis faclus
nilur, impassibile vero, quatenus ejus divinilatein
est
bomo, id quod anlea non eral; sed bomo factus
de eadcm Palris substanlia esse cognoscimus.
Porro esl dc subsianlia nostra, quia eadem bunia- esi, Deus simul manens absque ulla immutatione.
Faclus est igifur similis mibi propter me, factus
nilate praedilum,praiter pcccaluin. Jam vcroVirgo,
niater esl, quia Verbum incarnatum sine seniine esl quod non erat, retinens tamen id quod fuerat
edidil; sic tamcn ut virginUaiem retincat, propler Denique faclus esl bomo, u l proprias efiQcicns passiones nostras, idoneos nos adopltoni in filios redmirabilera illius, qui sic voluit nalivltatem. Ipsa
inater est secunduin substaniiam nalurai buinanai dal, conccdatque illud regnum, cujus utinam nos
divini Verbi, quod in ipsa incarnatum est, et ap- dignos cflficiat gratia ct miscricordia Domini Jesu
paruit, alque unitura esl, juxla sapienliam ac vo- Cbristi, cui cum Palre eL Spirilu sancto gloria esti
honor, el poiestas nunc el omni lempore el per sa>
luntatem ejus, qui prodigia opcratur. Ex ipsis
cula saeculoruni. Amen.
Chrutns in carne, u l ait Paulus bealus .
9 0

91

V.
teJUSDEM PROCLI DE SANCTO CLEMENTE MARTYRE SERMO (42).

Grcece amissm, scd apud Syros superstes.

I Duplex, fralres mei, festum bodierna die agi- Q flduciam ? vcrborum facundiara, an continuam op<
tur ob sacerdolis atblelae coinmemorationem; fuit
rum exsccutionem ? Mentis ciim Dco conjunctioenim sacerdos simul el martyr: ideoquc duplicem
nem, an corporis a puero virginitalem? Sacrorum
fore curam necesse est illorum qui buic contcxerc
librorum scienliam, an divinarum minarum praadipanegyricam oraiionem volent; etcnim inier saccr- cationem? ejus ullra lemporarias res elaiioncm,
dolium alque marlyrium laudes oratorem parliri
an in utroque rerura ordine felicilatem ? Miremuropus erit. Atqui difficile niibi videtur utramque rem
ne illum magis, tanquam p:ttri;ii su% decus, an i l Terbis dignis exaiquare, cum singulae vcrborum
lius teslera qui orbein luetur? tanquam florem Gamodulum eximie superent. Sed enim sancii bomi- latarum, an u l vas minislcrii angclorum ? Utrum
nes nihil a nobis praeter studiosam volunlatem pout sal Cbristianae pielaiis, an ut adversus clbnicos
slulant, non ut ipsorum ineritis celebrandis pares
g!adium?Lumenne mundi, an Judaica secia! pcrsimus: quippe qui sine ullo verboruin nieorum adsecutorem? Trinilaiis praedicalorem, au lubam
miniculo, suis tantum certaminibus coronam obti- aequalilaiis quse in ejusdem Trinitaiis esscnlia
niierunt. Quidnam igitur satis mirabimur in bealo
est ? Dicamne bacresum dissipalorem , an Ecclesise
niariyre ac sacerdoie Clemente? Num ejus in sacercongrcgatorem ?
dotio purilatero, an inclylum martyrii certamen?^ H. His quippe dotibus cunctis, quas eliam Pauejus erga pauperes misericordiam , an quas funde- lus lanquam virtulis subsidia episcopique imagibat pro peccatoribus lacrymas ? ejus pro Ecclesia nem piuxit, sauctus hic Clemens pra?dilus eral:
sollicitudincs, an contra errores strenuilatem? sin- quatcnus enira saccrdos Deum hominibus conciliagularem ejus lnansuetudinem, an tenipore omai bal quaienus marlyr bellum pro iisdem contra ert

Exod. xxxiii, 20.

, e

Joan. i , 14.

* Rora. i x , 5.

(41) Hunc locum ex Procli nominalim sermone

, De nativitate Domini, cilal Epbrxmius
apud Phot. cod. 229, p. 828 (qu# res veritatem i n venli noslri luculenter demonstrat), his verbis:
, \ .
(42) Agiiur non de Clemenle papaRomano, sed

de Clemcnte episcopo Ancyra; in Galatia, qui

celebre marlyrium fecil sub Dioclciiano an. 285. Bii
hoc martyrc Ancyrano Baronius in Martyrol. ditf
23 Januar, et copiose Surius , Bollandiani, ac Me*
nea Graeca.

Ul

S. PROCLl

:P. EPISCOPI
848
na cum signaculo, bic fronlibus nostris inipressa
crux ; illic aurea liara, hic jusliliae unctio; illic
tympana reboantia, bic laudanlium linguae; illic
malorum splendor Punicorum, bic virlutura himina; illic gemmac duodecim rationale ornantes, bic
duodecim evangelizantes aposloli; illic cruore et
aqua cum byssopo el lana coccinea aspergitur populus, hic baplismus aqua scilicclcum spiritu unctionis populum sanclificat; illic una in familia
sacerdotium consistebai, bic poteslas operibus impetratur; sacerdolium illud tanquam fenuro mane praeleriit, nostrum autem ceu luna in aeternum nianebit.

rorcs gerebal. anima, quae per duos lios tronoralissiinos veluti fratres, sacerdotium alque martyrium, purificala es! Quid enim est martyr? pro
crucc victor per sanguinero ; pugnalor pro dogmate resurrectionis post triduum peraclae; fervidus
pro fide atblela ; quia Dei limor vocem ejus adigebai, violenlain, inquam, pro roysleriorum veritale
Tocein. Turris fuit alte fundala, quae minime decidil, fldelis rei maiidaiae exsecutor, corporis sui
consummator, errorum messor, vitae nuntius bis
qui vitam implorant, planta laboribus irrigata,
arbor quae caesa fructum germinal, paliens athleta,
yulnera non cxborrens. Hic ignominiam bosti intuV. Ne nimium glorierc sacrificiis, Hebraee; umlit, seque virum omni laude majorem praebuil; hic bra erant, ideoque disparueronl. Cur mibi sacrimorlc sua paradisum sibi praripuit. Medicus fuit
ficiorum mullitudinem enumeras, qui Abrahae fivirlutis reniediorura conscius, negotialor qui suo dcm contemnis ? Converte cogilationem tuam ad
saiiguine coelcsle regnum comparavii, gladius r u rei iniliuiD, ul inscttiam tuain recognoscas. Nam salilans contra inimicum, crudelitalem plagarum
criiicia quidem perficit satcrdolium; stirps vero
uon renuens a daemonibus perpeti, fanorum lerror
ad sacerdolium provebil; slirpis origo Abrabam,
laudabilis, tdolorum molcndinum, sedulus sacrifiveruiutainen Abrabx non stirps, sed fides, laudata
ciorum purgalor, sacrorum coctuum lux inexstincta,
fuit. Cur ergu cum fide careas, indictis a lege sasapiens Ecclesise arcbilectus, abditus altaris Ibc- crificiis conlenlus cs? Si lu quidem iilius es Abrasaurus ; atquc, u l uno verbo dicaiu, vera slabilis- hae, cur eum crucifixisii, cujus Abrabam figuia
que virlutiscolumna. Talis esl marlyr.
fuil ? Illic juvenes comilanlur, bic angeli laudanl;
I I I . Quid vcro sacerdos est? lux Ecclesiae, fons
illic mons excelsus, bic lancea; illic ignea flamtna,
in civitalc, sedis ecclesiaslicae sol, altaris corona, bic Judicus exclamans; illic angelus coelilus vocat,
moerentium portus, luna discurrens, juslitiae regu- hic sol in coelo trislaiur; illic arics pro liberato
la, virginilaiis imago, exeinplar mansuetudinis, 11- primogenilo immolatur, bic templum dissolvilur,
duciac arguinentuiu, provisor pauperum, improbo- Verbumque aeternam redemptionem peragit. Videu'
rum bostis, gratuilus viduarum lugenlium defensor,
ui umbra io rem veram transiil ?
miserorum autem pupillorum imploralus tulor,
VI. Caeterum maligni hommes contradicendi voiniquam vim retundens, rapinas impedietis, alieni
lunlate non carent. Jam impudeiuer Judaeus respondoloris particeps, pro aliis sponte sollicilus, fida sum concinnavit bujusmodi: Cur vos, inquil, noadvcrsus morlem salus, pauperum ibesaurus, ine- bis illudiiis, qui roajore quam vosgloria ornamur?
moriale veluii ac liber sacrse Scriplurae, tonans Bes quidem nostrse commendabiles, vcstrae contra
fidei oribodoxae lingua, populi monitor, raliona- detesLabiles sunt. Propier nos aqua? in sanguinem
lis haeresum laqueus. Prorsus nibil aliud sacerdos versa? sunt. Propler nos panis de coelo p l u i t ;
eel, quam Deus quidam in orbe visibilis. Talis, i n - proptcr nos mare divisum f u i l ; proptcr nos detdquam, fuit Dei saccrdos beatus Clemens. Sacerdos que virga floruit. Porro nliiil hnjusmodi apud vos
quidcm niajor Aarone fuit, martyr auiem Stephaest: vobis auirum, praesepe, panniculi sunt, quae
no par.
sunt extrcmae necessitalis atque ignobilitatis indiIV. Quae enim esl comparalio miriislerii sub le- ia. Judaicam impudentiam! Tu passionem mege, cum illo regnantis gratiae ? Nomina utique paria
moras, et prodigia retices? Pauperiaiem irrides,
sunt, veruni actus longe diversi. En illic, Judaei, nec gloriam prsedicas? Jesum de Maria ortum afeacerdoiiuin legis, bic autem incruentuni ministefirmas, eumque priorem esse Maria dissiraulas?
r i u m ; illic altqre lapideum, bic suavitas de conVociferaris iilium csse Marix quod ad carneoi atscienlia pura procedens. Uaput illius saccrdotii
tinei, creatorcm auteni illius esse, quatenus Deus
fuit Aaron, nobis bolocaustuni esl Cbristus. Quan- est, non profiteris ? Antrura appellas, el astrum
tum inler famulum el berum, tantum prorsus intcr
non respicis? Clamitas eum in praesepe posiluni,
duo sacerdotia inieresl. Aaron in eremo vitulura
cantus angelicos silenlio premis? Panniculos v i l u conflavil, Chrisltis io cruce semel veluu ignomipcras, magorum adoralionem non commemoras?
niam Palri o b l u l i l ; illic arca labulas virgam urVII. Ego, Judaae, ununvFilium proflleor; credo
namquc conlineris, bic Virgo Verbum incarnatum
iiicrealam Triniialem, necFilii unitatera confusione
concipiens et formidandi rnysterii minislra; illic
aliqua aul permislione conflatam judico. Idem Deus
stola sacerdolalis, byacinlho, purpura, bysso, crobomoque est; quatenus Deus, miraculaoperabaUir;
coqiie inlexta, bic graliie tiinica de aqua, spiritti,
qualenus homo, passionem perpeliebalur. Undeildeque bapiismi composila; iltic ephod cum gemnani boc ? Audi, Jndxe, Isaiam propbetam
inis, bic suave jugum el pondus levc; iUic laiuiuiramque rcin praedicanlcm : Parvulm nalui csl
9 t

!sa. ix, 6.

849

TIUCTATUS

nobis (45); hic illius dispensationem in carne nar-

rat. Filius datus est nobis; nunc de ejtis aeterna
natura loquitur. Dtc jam aliquid, propheta, de
duarura nalurarum unione, deque unica Filii pcrsona. Et facta est potestas illius super humerum
ipsius; ipsius, inquani, non ipsorum. Et vocabilur
nomen ejus Angelus magni consilii; imius, inquam,

DE MISSA.
8b0
non duorum. Posircmo dic, prophcla, quis bic
qui advenil, bomone an Deus incarnatus ? Deus est,
qui bominis gratia corpus esl factus: Vocabitur
enim nomen ejus Angelus magni consilii, Deus, fordominator, princeps paci$, pater futuri sceculi;
per quem et cum quo gloria sit Patri, nunc el ui
omne teropus, et s&cula. Ameiu

(45; Ex Procli sennone deperdito in baec Isaia3

verba, , \ ,

citatur fragmentum cx concil. Chalccd. el ex Anastasii Hodego apud Galland. Bib. PP. t. IX, p. 703.

..

E J U S D E M S . PROCLI
TRACTATUS DE TRADITIONE D I V I N ^
Interprete Vincentio Riccardo,
\ -
\
, , .
,
,
\
, fwv , \
\
. "
\
,
, \
, - C

,
,
, , , , \
,
\ .
'
, \
,
, ,

* , ,

cler.

MISSJE.

regul.

Multi quidem et alii divinae Ecclcsia? paslores et

doctorcs. qui sacris successcrunt aposlolis, sacrosanctae missae cdilionem scriptis demandantes iradiderunl Ecclesiae. tluorum priini, iique praeclarissiini censentur : bcatus nimirum Clemcns summi
illius aposlolorum principis discipulus el successor,
qui sacris apostolis ei dictantibus, illam edidit ; et
divus Jacobus, qui Hierosolymilanam Ecclcsiam
nactus est in sorlcm, ejusque primus a primo magnoquc illo surmno ponliOce Christo Dco noslro
fuil constilutus episcopus. Tum inde magnus Basilius hominum socordiam et in delerius prolapsioiicm conspicatus, ac prolnde longinquiiate productae missae pertaesos : non quod ipse supervacaneum
quidquam vel nimis longius productum in ca fore
arbilraretur ; sed ul parilcr tum simul orantiuni,
tiim audienlium ignaviam ex longo i)lo lcmporis
inlervallo prsncideret, breviorem recitandam tradidit. Salvatore noslro in coelos assumpto, aposloli
antequam per omnem terrarum orbem dispergerentur, conspiranlibus animisconvenientes, ad integram orandura diem convertebantur; ei cum multam consotalionem in mystico HIo Dominici corporis sacrificio positam reperissent, fusissime longoque verborum ambitu missam decantabanl : id cnim
pariler ac docendi institutum, caUeris rebus omnibus tanquam prseslanlius auteponendum existimabant. Maxima sane cum alacritale plurimoque gaudio huic divino sacriflcio lempus insumenles instabanl impensc ; jugiter memorcs illoruro verborum

, , . ^ Domini dicenlis : Hoe c$t corpus meum . Et : llac

\ facite in meam commemorationem . E t : Qui mann

" Luc. xxii, 19.

1 Car.xi.34.

s. PROCLl ep.

EPISCOPI

ducat meam carnem tt bibii meum sanguinem, in TOV, !

nie manet et ego in eo . Quocirca et contrilo spi-
ritu mullas preces decanlabant, impense dmnum ,
implorantes Numen. Qtiin etiam eos qui ex Judseis , ,
ac gentibus recenter baplixati erant, his graiiae . mysteriis assuefaciebant: et ea quae anle graliae ,
tempus erant, utpotc quae gratiae forenl umbra, re-
linquere docentes, pie religioseque. inslituebant. , ,
Ejusmodi itaque precibus Spirilus sancli accessum
, \
prasiolabaniur, ut divina ejus prscsenlia proposi \ \
tum in sacrificium panem et vinum permistum
, \
aqua, ipsum illud corpus , ipsumque sanguincm
. ' \
Salvatoris nosiri Jesu Christi paiam faciat, con ,
secratumque demonsiret. Qui plane religiosos ritus
, ,
buc usque servatur, et ad finem usque saeculi scr , ,
vabitur. Ac posteri Gdei firmitatem fervoremque p'r\
.
abjicientes, negoliis hujusce saectili et mundi curis
,
mancipati, longinquitale productae missac, ut snpc. '
rius dixeram, pertaesi, vix ad divinam audiendam

recitationem Dominicorum conveniebaul vcrborum.
, ?
Quamobrem et divus Basiiius medica quadam r a tione usus, breviorom eam concisioremquc reddi- ( , ^
*
dit. Haud Yero mullo post Paler ille nosier, aurea
\ , \ praditus lingua Joanncs, de ovium salule, ul pa ,
storem decel, strenua cura sollicitus, natura? humanse socordiam ignaviamque rcspiciens, fibras \ ,
omnes ac radices salanici prartexlus hujus prorsus ,
voluit evellere. Et idcirco mulla praecidit, et conci- , slori pressiorique oraiione sacrtim conftciendum
.
slatnit, ne sensim homines qui libertatem quamdam
et inertiain quam maxime complectuntur, fallacibus advcrsarii rationibus decepti, ab ejusmodi apostolica
hac et divina absterrili traditione, eam omitierent; quemadmodum boc ipsum mullis, variis s#pe in
locis accidisse, ad hunc usque dieni deprchendimus.
Joan. v i , 57.

E P I S T O L i E SANCTI PROCLI
ARCHIEPISCOPI

ET VARIORUM

CP.

AD I P S U M E T

ALIOS.

(44) EPISTOLA I ,
Ex Ubcllis porreciis a presbyieris el diaconis, qui iransmissi suirt ab episcopis et clcricis et monacMs,
et caeteris Magnse Armeniae ei Persidis el aliis gcnlibus.
Proclo sancliisimo

ephcopo Consiantinopoltianm

cimlath.

Foit aliquis pcslifer (45) bomo, magis aulem (j babuil, in angulo et ignobili loco orbis terrarum
fera, hominis habens formam diabolicaoi, mcniilo
latilans, tn Mopsuesteno secunda* CUicia vili opnoinine Tbeodorus, qui scbema et nomen episcopi
pido, vere quidem et principaliter a Paulo Saroo(44) Exslal incollal. 5 concilii Conslanlinopolitani I I , oecumenici V. Collect. Ven. Labb. loiu.
\ I , pag. 76, cum subsequenlibus notis Baluzii.
(^5) Pestifer. Velercs libri, petlit. Ita ctiain in

cpistola lertia Pelagii I I Ad epiuopo$ lilritc. Mox

vero iidcra libri, fera hominis, habens. Sic etiam m
codice epistolaruai cjusdcui Pclagii I I .

EPISTOLiC.

853

854

suleuo descendcns, licet Phoiino et caelcris hscre-

siarchis in libro De incarnatione Domini nostri
Jesu Christi, in toto suo proposilo ipsis verbis i n veniatur usus, el si quid pejus. Isle per machinationcra el audaciam et errorem diaboli, volebat omnes homines acuta sua, sicut colubri (46), Ungua,
el veneno quod sub lingua aspidis cst, deperire. Et
interim quidem relinebatur suo latibulo, limens
polestatem eorum qui a roagno Deo et Salvatore
nostro Jesu Chrislo acccperant calcare supra colubros et scorpios , el omncs vires inimici : dico
autem sanctos apostolos, et qui consequenter ab
bis susceperunt, mariyres et confessores ei episcopos, et caeteros sanctos. Jnvento autem, nescio
quoinodo, tempore, coepit repere et exlra fines suos,
, e

fiduciam gerens, et in paroecia (47) ad eum non

pcrtinente, tanquam erudiius serniocinator, et in
Anliochia Syriai in ecclesia alloquens, sic dixil :
Uomo Jesus. Quid est enini liomo, quod memor
e$ ejus ? Apostolus autem (48) de Jesu dicium
fuisse hoc dixit : Eum enim qui paulo minm ab angelis minoratm est, videmus, inquil * \ Jesum. Quid
ergo? Homo Jesus (49) simililcr omnibus hominibus, nullara babens difTerenliam ad boinines ejusdem generis praeler ea qux gralia ei dcdil : gralia
auteni dau naluram non inimulat. Sed post morlis
deslructionem donavll ei Deus nomen super omne
nomen . Qui donavit, Deus est : cui donavit,
bomo Jesus Cbmlus, primilue resurgenliuro; esi
enira primogenitus ex mortuis . Ascendit ergo et
,T

slanlialis, Dcus autem Deo consubstantialie. Quoniodo ergo Deus et bomo unum per unitatem esse
possunt? Salvans, et qui salvatur? qui ante ssecula,
el qui ex Maria apparuil? Sed vehementer doteo,
quia roei fratres ha?c mihi dicuRl, ut loquar ia Ecclesia, quac Don e&l possibile dicere bene sapieoles. t
Haec (51) ab impio Tbeodoro dicia posuerunt, el
haferunt sic : Non qualemcunque aulera tuinuUum
ex impiissirais suis verbis Ecclesiae movens, cognitus esl huc atque illuc a reciiludine dogtuatum de*
clinans. Nec enim recta via ejus, qui perversbs cst.
Unde roulti clericorum fiduciam (52) babuerunt
eum convincentes; et roiscnim autem Nestorium
moveri, et tsdiose quae ab eo dicta sunt, suscepisse; et alia mulla perturbsUio a populo facta est
ex dissonantibus ChrisUanorum Ecclesia verbis
ejus, eicui continet epistola Joannie Auliocbiae ad
Nertorium. MuUo autera tempore scilicet perseverans Tbcodorus, persuasit multis et Neslorio, quod
Chriglus Filius Dei vivi, qui de eancla Yirgiue Maria
natus eet, non est qui ex Patre nalus esl Deus
Verbum, consubslanlialis Genilori; sed bomo pro
quanlilaie su& voluntalis ex Deo Vcrbo cooperalioneni sw&cipiens, el non prius mcrRus conjundionem Dci Yerbt, antequam immaculatus ficrct, ut
parliceps fiat immaculatioms, solius nomints Pdtationis ct dominalionis. Quomodo enim, inquit,
bomo ct Deus unum (55) pcr unitatera csse potcstl
qtfi salvat et qui salvatur? qui anle saecula, et qui
ex Maria apparuit? dominus el scrvus, faclor et

ad dexleram Palris sedel, ct est supra omnia. C faclura? Ila et talia (54) ipse Christi impugnalor
gratia, quae super omnia data cst Jesu! graTbeodorus ausus esl dicere, et suis conscriptis
l i a , q u superavit omnium naiuram! Qui est
inseri fecit, fingens quasi contradicerc Ario ci Euejusdem mibi natursc, super coelum dcmonslralus
noiuio el Apollinario, et non penitus Deo Verbo do
est in dextera Palris sedet, et dico ad euui : Non
substanlia Dei Patris genito dans, aut secundum
una natura mea el tua ? el tu quidem in CODIO, ego
carnem de sancta Yirgine Maria naliviiatem, aut
autem in passionibus (50) : ct lu quidem supra
aliud aliquid de incarnatione el humanalionc; scd
omnera principatum et polcsialcm, cgo autem in
Jesu CbrisLo, qui et unclus est et parlicipatur bo
noreni, cujus pariiceps esl propler ex Deo Yerbo et
caeno. Sed audiam ad ea, quod bcne complacuit in
consubstanliali Filio praeparatiooem sibi factam, ut
me Palri. Nunqutd dicit figmentum ei qui sc finxit:
conversetur bene. Persuaeo (55) aulem impto NcQuare *ic tne (ecisti*! Nibilbabeo ad hoc quod d i storio una cum aliis, gaudebat jara diabolus, quod
cara; sed mei fratres, qui ejusdcm mibi malris
per filium guum Theodorum persuasil mullis et
fUii suiit, dicunt m i b i : Ne disjungas bominem et
Neslorio, rrori servire. Non est autem conlenlus
Deum, sed unum eunademque dic hominem. Dico
connaluralein mibi, dico Deura. Si dixero conna- Q quorumdam in locis Syri perdilione, sed \olcbat
turalem Deo, dico : Quomodo bomo et Deus unum ?
mullo amplius lerram comprebendere. Contigit auNunquid una nalura hominis et Dei, domini et
tem istam Ecclesiam viduam fieri, el nescimus ex
servi, factoris et factura? Homo bomini consubquibus peccalis aut quomodo obtinuit episcopatum
f

9 1

Luc. , 19.
Psal. v m , 5.
* Isa. XLV , 9 ; Bom. i x , 20.

Hebr. n , 9.

{46) Colubri. Yeterss libri, colubrcs. Sic etiam in

epistola Pelagii.
(47) Parceche. Parts. llber, parochiam ad eum non
pertinentem. Epistola Pclagii, parcechiam ad eum
non pertinenlem.
(48) Autem. Vox baec deest in libro Parisiensi.
(49) Homo Jesns. Paris., homo e*t Jesus Christus.
(50) Et tu qnxdem... in passionibus. Supplcndus
bic locus iii codicc Parisicnsi, ir. quo sic bab^lur .

Philipp. n . 9.

Coless. i , 18; Apoc. i , 5.

Et tu quidem in C(BIO ego auiem in urra. tu

quidem in dextera Palrit, ego autem in pn&sionibus,
(51) 7/?c... inferunl *ic. Isia amiilit Riecardus.
(52) Fiduciam. Ycleres libri, fifnc fiduciam.
(55) Unum. Dcest biec vox apud RiccardMm:
improvide; paulo enim anlc repetilur.
(54) Ita et ialia. Paris., ista el alia.
(55i Pirxuaxn (dciii codcx, persua$tt~
%

855

S. PROCLI C . EPISCOPI
85
lecii (59) ftierini, ct illos perlegcre, quatcnus iiat
unilas veslra contra Tbeodorum, el sacrilega capitula, ei dogmataejus et eorum qui similia sapiunt
vel docent. Et sicut Doniino placuit condemnari
manifeste et nominatim. in Epbeso ab univcrsali
synodo sacrilegum Nestorium, si per YOS eiiani
antea condemnalum sine nomine, sacrilegiorem iu
varia impietate Tbeodorum noroinatim condemnari,
et eos qui secundum impiissimaui ejus exposilionem hactenus in Syria et Cilicia sapiunt el do>
cent.

Neetorius quorumdam clrcumventione, non habenlium nec ex Deo aceipientium graliam : el potestate
abutens (56), cxsultabal sua impietate superarc
auctorem suum Theodorum. Miseratus aulem Deus
Ecclesias, suscitavit roulta (57) contra eum ; in quibus et humiles conalituti, nibil praetermisimus usque ad mortem pro veritale certantes, sicuti et in
nostris contra Theodorum et scripta ejus, libellis
ad Alexandrinum religiosissimum episcopum Cyrillum diximus (58), et in his quae ad vestram diciinus beatiludinem. Et petimus postquam isli praeEPISTOLA I I .
Procli

episcopi Constanlinopolitani
de fide (60).

ad Armenios,

",

,,
.

Dei amantissimis ac religiosissimis episcopis el

presbyteris et archimandritis, per universam Arme ,
niam orihodoxae sanclae EcclesiaD, Proclus Bomino

gaudere.
, .
I . Non mediocrtter, fratres, aniimini ralionemque
'. , ,
iiostram violento moerore confudit ac sauciavit r u - \ , \
mor novellorum ac fallacium zizaniorum, quaenu , ,
per in vestra regione coramunis ille nostrae naiurae
inimicus catlide superseminavil. Solel enim Irislium
.
rumorintolerabili vulnere animum percmere, non dum ejusmodi exercitationibus assucium; lantoque
.
acerbius ferit, telaque allius infigit, quanto pericu ,
lum non in concreta corporis naiura sislit, sed
, ^
gliscente fama subtiliorem anirai statum obsidet,
, sermone dispergens pretiosam illam fidei vestem
, , atH discissam esse, aul prorsus depradaiione subla ^ , ^ .
tam. Omnem etenim virtutem i i cxpelendam pu*
tant, in quibus rationis vis non fueril culpa naturae *
materialis obscurala : omne quoque vilium a pru-
dentibus viris jure fugiendum censetur; quippe ,
cum ex adverso pugnel cum ipsa natura, eo ipso . " , quod est contra naturam. Sicut enim id quod ulile
, ^
est eligentibus, necessario liusndum e s l : iia quod , , ,
ejusmodi non est ac potius conlrarium, aut praescns , repellendum est, aut si meluilur, ne evenial sol- . * licile praecavendum. Virlutis igilur mullaesunt spe- \ (61)
cies : banc autem varie defmierunt, sive genliles
", \
qui errorc ducunlur, el quormn discernendi subti- \ \
litatem ignoralio Divinilatis obscural; seu Chri
stiani, qui fidei luce meniis oculos illuroinatos har , bentes, solem juslitiae clarius per confessionem i n .
tucntur.
1

I I . Itli namque suis cogitalionibus velut in tenebris offendentes, et propter anticipaiam opinionein animum habentes dtice ac reciote destitutum,
raliocinationura duclu periculosum iier ingrediunl u r ; nihil in iis quae decernunt, praler fluxam ei
instabilem visibilium rerum naUiram attrectantes;
cura verae contemplationis aciem aut vi lemporis
bebelem babeant, aui erroris viiio obcxcalam ami-

'. 01 ?
, \
,
,
^ \
, ,
.
! , \, xal -

(56)
tentes.
(57)
(58)
($9)

minus placet.
(60) Exstat in edit. Conc. Ven. Labb. tom. 111
pag. 1757 seqq.
(61) Fortc, .

Et pot. abut. Idem codex, ut potestate abuMuita. Melius in Paris., multos.

Diximu$. Idem codex, direximus.
Fralecti. Edii. Conc. Labb., perlecti:

quod

857

EPISTOL.C.

858

, * \ serint. Aiuntenim quatuor esse species virlutis, id

, , \ est, justitiam, prudenliam, temperanliam acforlitu, \
dinem : q u licet bonae atque honestae esse videan. tur, bumi lamen repunt et circa terram innatant,
, , el longe infcriora sunt cnelesli fasligio. Cura eninv
,
fortitudinem dixerint qua? adversusmateriam lucta\ >, tur, ac tcmperantiam quse vitia passionesque su , ,
peral, et prudenliam qua? in gubernalione reipublica?
. plurimuin pollel, jusiiliam praeterea optimam illam
\ (62) , sequalitatis distributionem : huic quidem vitse, ut
ipsi pulabant, ordinem consliluerunl, cum bac de , finilione illam i u utratnque parlem excessus immo ' - derantiara repressissent; sed sublimius aliquid et
, prasenti viia praeslanlius neque cogitare, neque
exprimere potuerunl; sed per obscurali cordis i n \ .
1

dipiejuiara, quantum iu ipsis fuit, virluli vim aflerentes, eam in bis lanlura quae videritur, incluserunt,
uihilque illi sublime et coelesli conversationi persimile concesserunl.
'. - . Qni vero per fldein illuminalos babent oculos
, \
cordis, quorum inslruclor ac magisterest bealus
,
Paulus, virluleni definierunt esse quae nos ad Deum
, \
evebit, et ea qux in lerris sunt, ordinaie modera .
lur. Itaquc hic ipse vir iu omnibus celebrandus,

multas enumeravil species virtulis; sed tria haec
praecipua pra?dicavit, iideni, spem, cbarilaiem; ex
, ,
quibus fides, quaj super naluram sunl largilur ho '
, [] minibus, rebus intelligibilibus adraiscens eum qui
adbuc maieriale indumenlum gestat muhis passio . "
nibus obnoxium. Nam quae angelorum reliquarum \
que incorporearum virtutum natura propter excel , \ lentiam ignorat, eorum scientiam boniinibus qui
\ \
, bumi repuntetin terra volutantur, largilur fides;
cum ad rcgalem Ibronum, quem nullse claudunt
\ , \
\ , C
cfj \
, \ \ ,
$
& , \
. \ ,
, *
,
, \
' .
, .
, (5
. '
\
\ , . ^
*
.
, -
\
' 6, \ ,
.
, \ ^, \ ,
(62) Forle .

figurae, perducal, et illius principio carentis el i n creata? natura clarum splcndorem immiltat, suoque
fulgore non modo sensuum caligineni expellat, verura etiam quidquidhic crassum el nubilum esl, a
nostro intellectu discutiat; facil enim u l ea clarc
conspiciat, q u # eo ipso quod ad ea perlingi non
potest, conspiciuntur,et eo ipso quod sunt inaccessa,
comprebenduntur. Spes aulem efficit non u l belle
somniemus, ut iia dicam, sed ut slrenuc in praesentibus fulura leneamus; cuin firma illa certitudo
id quod tempore nondum est praesens, cogilalioni
pertnde ac si jara adessei, exbibeat, el quai exspeclantur, pene sub aspectum perducat. Spes enirn
objecta impedimcnta transgrediens, desideranlera
cum desideralo connectit, fluxaroque temporis naturam futurarum rerum comprebensione superat.
Charitas vero sanclae religionis nostran caput est.
Haecnaraque Deum Verbum cum praesens jugiter
essetin lerris, ad nos percarnem venire persuasit.
Ambae igitur inler se conveniuni; nam Gdes speculum est charitatis, et charitas conurmatio fidei.
Credimus Deum Verbum citra passioneio incamatum, el pie credimus ; haec namque salutis n o s t r
fundamenlum e s l : quin eliam diligiraus eum qub
propter nos formam servi suscepit, ita u l nec m u -

8 0

S. PROCLI CP. EPISCO 1

&G0

laiioiicmullam suai nalurse subirel, neque Trinitati * '\ acccssionem faceret. Omnis itaque Christianus qui , \ \ est fide cl spe et chapilale dives, id non est
, ,
quod dicitur ; atque etiamsi corpus suum in scr- ,
vititem redigere videatur cl ab animi passionibus

csse liber, cum virlutem tanlummodo moralem per- .
fccorit, victoriae coronain baud consequelur: quippe qui ad illuor- per agmtionem divinttatis minime pcrvcneril, qui coronarum cst distribulor.
IV. Fides igitur quai omnium, sicul praulixi, vir'. , ,
luluin esl capui,sincera servetur, nihil ex bumanis
, ,
ratiocinationibus aduUeraturo admiliens, ncqucpro *
ianis vocum novilatibus inquinala, sed iotra evan (63) ,
gelicos et apostolicos lerminos consislens : ila u l
* \
nemo pralcr eam aliquid audiat, per quam salvati
* TJ
sumus, et quam in bapusmate lingu ministerio $ * , )
scnpsiiuus. Nain sublimiias fidei oinnem audaciae
impelum conalumquc rcpeliit, non modo bumanuro,
\ ,
verum etiara ab incorporea nalura sublimiter ad- , mouim, bcalo Paulo dicenie : Si nos aut angelus de , * &
cailo evangclizaveril vobis prccter id quod accepistis,
'
anathema silIn
minislrandi nanique ordinc locatus , . *
esl angelus, non dogmala prsescribendi; ct pericu- ,
losum sane est uon in co quemque ordinc consi , '
slcre in quo collocatus est, sed ea quae supra natu- \
ram suam sunl aggredi. Ilaque eliam si ausus na- ,
lurae suae aiTerat auclorilatem, praedicaiionis novilas
nc recipiatur.
'. & ,
V. Igilurquaj accepimus, vigilantissime serveraus,
\ \
defixam semper io fidei ibesauro animi aciera babenles. Quid aulem a Scripturis accepimus, nisi boc .
prorsus,quod Oeus verbo mundum condidit, elcrea- , , turam, quae prius non erat, produxit; quod lege na- , \
turali rationale animal bonesiavit; quod ejuslibero * * , arbiirio mandatum dedit, indicans quid expediret,
, '
ut oplima eleclione quod crat noxium vitarei; quod
\
ille etiam voluntarius bominis ad delcriora motus,
conlumacem expulit a paradiso; quod praeterca per
Patres ac palriarchas, pcr legem ct judices et pro- , \ , *&\
pbetas ille Formaior naturani crudivit ut peccaia re- , \ , \ 6 spuerci, justis aclionibus sludcret; quod postrcino , ,
cuui volentibus nobis peccalura dominaretur, diabo- ' lus vero in poeaam delinquendi commune naturae ,
totius cxilium exigeret, quippe cum lex naiuralis w

obscurata essel, et scripla conleninerenlur, el quam- jy , \ ,

... . _
.
.
- - ,
\ . -
*
\.
\\ '
vispropbctae
monercnt. utpolebomines
q u facienda
cssenl, non lamcu a vitio ac pernicie liberarent: , oux
lum denique Deus ipse figura carens, sine inilio,
, \ , \ , \ m**
incircumsci iptus, et oronipotens Vcrbura adveaiens
incarnalum est : adcrat enim illi posse cum vellel, *
. \
et formam scrvi accipienscaro faclum est, et naUim
ex Virgine, ubique volens oslenderc vcre se hominem factura : ipsam enim naluram necessario ct
initia ethabilus et passiones consequunlur. Neque
cnim dicil evangelista in bomiiiem jam pcrfeclum
ialroisse, sed carnem factura essc, ad ipsa noslrae
* Galal. , 8.
(65) .

, , \ , w*v , ' - ^
*
\ \ , \ . ^
,

8( 1
EPISTOUE.
m
, ' naturse primordia perveniens, el ad ipsa genera, \ .
tionis initia recurrens. SicHt enim qui nalura: or
dine gignitur homo, non statim perfeclus ad ope , '
raadum prodit, sed ipsa naturse inilia primumcaro
,
fiunt, deinde tempore progrediente paulatim vires
^
accipiunt quae ad inlegriialem sensuum et opera \
ttonum conferanl : sic Dens Verbum ad ipsa inilia
\
radicemque generalionis humanac recurrens, p r i \ 0 ,
mum caro facluro est, Bon quod in carnem sil ver , \ ,
sum, absit: manet naroque divinitalis omni niuta
bititate superior: mulatio eniin, nalurae fluentis est
, ^ passio: sed percnnis illius ac semper eodem se
\ \ .
babentis modo natura?, incomuiuiabililas est propria.
".
V I . Fateinur igitur utrisque Scripturae vocibus
, \ , \ - utentes, ei carnem factum esse \ et servi formaih
\ ,
accepisse , et utrarque pie inlellcctae salutis nobis
. ,
sunt semina. Nam per id quod dixit, Factum t$t,
, individuam summse iinionis vim cvangclisia subin . " dicat. U l enim unilas dividi in duas unilates non
* potest; nam si dividalur, jam non erit unitas, sed
,
dualilas: sic quod per siumnam unionem esl unum,
*
nunquam in duo dividelur. Porro verbum, Ac", $ . cepit, naiurae immobililalem declarat. Nam qiiia
, oainequod fit, aut ex non exsisiente fit, ut coelum,
* - quod ante non erat; atil ex aliqiio exslanle in aliud
, ( convcrtitur, ut NiU fluenta ex aquis in sanguinem
* \ * eunt mutata : neutrum lamen divina? nalurae con , %ruil. Neque enim ex nullis exslaniibus productus
e9t, qui nunquam initium habuit, neque cx aliqui '
\ , \ * bus exslanlibus immutalura illud incomniulabile Ver , buni. Ideo divina Scriptura ut per uirumque ver, , , , ", - bum et iramulabililalem deitalis et my&ierii indivi, duara unilalero indicaret, Factumest, d i x i t ; et vei , bum Accepit prommliavit, ut priore verbo unitatem
personae commendaret, altero auiem immutabilita .
lem naturse prsedicarel.
8

VII. Deus igitur Verbnm faclus est homo peife'. ,

, chis; sed ila ut miraculum quod inlelligenliam
* - stiperat, immutabilem naturam non imminueril;
, . ged id iide didicirous, non inquisilione compreben - dimus. Ac factus bomo, cognato secundum carnem generi, per id quod erat simililer passibile, sa ,
lolem tribuit; cum peccaii quidem debilum, tan ,

, ' , ^ quam boroo pro omnibus morluus, persolvisscl :

6, . deitruxhset aulem tanquam exsecrator mali Dous,
illum qui habebat morlis imperium, id est, diabo (64) * \ lum : et legem essc possibilem oslendil, omnem
impiendo juslitiam; naturaeque nostra3 prislinani
,
' ? . nobiliutein restituit, in eo qiiod homo factus, na\ (65). - Uiram a sc de terra formatam bonoravit. Unus igi , ' tur est Fitius; nam Trinitatem consubstantialilcr
cum adoremus, quarto numero non adjicimus; scd
, '
unus est Filius sinc iniiio de Patre natus, per quett*

1

* Joan. , ! 4 . Philipp. n , 7.

Exod. V I I , 20.

(64) . Lcg. cuinRiccardo:

. ct qtiod imfossibilc crat legi (Rom. v u i , 5 ) , posnbilc csse

Hebr. n , ! 4 .
oslendit.
(65) . AdditRiccardus, , unus Do^
minus : quod rcdundarc videtuc cx corilextu.

863

S. PROCLI
8

bucc-la facta csse credimus : ramus radici coaeternus, ille ex Palre citra fluxum exorlus, Verbum
ex illa mente inseparabililer (66) et procedens et
iuanens ; nam etiamsi in terris visus est', non tatuen est a generanie scjunctus. Hic voluit salvare
quem formavil, et quidem salvavit, ulerum inhabilans coimnunem nalure januara; quera cum sua
inhabitalione benedixissel, et gcneratione obsignassel, paitu qui supra naluram fuit, oslendit se
supra ralionem fuisse bominem factum.
VIII. Ergo Deus Verburo non aller est Christus,
el aller Deus : duos namque lilios nalura divina
non novit. Ille solus unigcnilum gentiil: ubi enim
non esl Aonjunclio generauliuui, ibi dualitas generalorum non invenitur. ln nomine Jesu Chrisii
omne genu flectitur, coslestittm, terrestrium et infernorum . Quod si alius esl Cbrislus praHer Deuin
Verbum, nccesse est purum bominem esse Cbristum, ut stupidi bouiines dicuul. Si aulem purus
borao csl Christus, quomodo illum supra ejus nalurae condilioiieui coeleslia veneraulur, ei ad inferioris nouien genu lleclunt? qiiomodo etiam accepturi sumus prophetica oracula clamanlia : Deus
no$ler in terris visus est, et cum hominibus conversatus ? Nam visionem dicil boc ipsum, quod esl
in carne nianifcslatum; et conversationem appellat
illam ipsam ad lempus cum bominibus commorationem, in qna ille minitne invidus, ut omnipotenliaro suam declararet, ostendit quod tanquam oronipotens, ei id quod erat mansil propter se, cl quod
voluit, factus est proptcr nos.
1 0

1 1

IX. Quod si nonnullis occasionem scandali prasbenl iasciae, et illa in praesepi reclinatio, el illud
in tempore secunduiu carnem augmentum, el quod
in navi dormicrit, et ex itinere sil fatigatus, et
csurierit in lemporc, et quaecunque facto secundum
verilatem homini conveniunt: noverint se dum passiones irrident, negare naturam ; dumque naturam
negant, non credere dispensationem ; non credentfes
vero dispensationetn, damnum facere saluiis. Nam
si cx quo condtlus est mundus, quisquam in hanc
vitam lapsus est, aliam praeter hanc natura? viam
ingressus, id ostendant qui conlenliose adversanlur, et tunc demuni ?ua deliramenia contcxant.
Sed si baec sunl naturae communis i n i l i a , el Deus
Verbnm revera factus est bomo; cur qui naturam
cooiileutur, passioncs irrident? Allerum igitur ex
duobus cliganl: aut erubesccnles de passionibus
naturam negenl, et curo Manicbaeis consentientes,
iater impios censeamur: aut, si tucrum ex incaruaiione proveniens admiUunt, de passionibus non
erubescant, quae natura conveniunt. Miror auiem
kominum ameuliam novum erroris iler ingredientitnnu Ego nainque cum unum Filium esso sciam
ac pie didicerim, unaru incarnati Dci confiteor hy

llebr. i , 2.

Barucb m , 38.

1 0

Philipp. n , 10.

f66) Dionysius Exiguus incffabttiler, logit ^;.

?. EPlSCOPf
86*
, ^
\ . \ , . ,
,
\ ,
, *
.

'. , \ ,
' " .
*0
,
.

, , ,
. \
, ,
.
,
, ; ^
' , ;

\
\ , J
,
, ' , \
, * .

\
, \ , \ , \
, \ , \ , \
* (
, ,

, .
- *
, ,
, \
.
,
, , , ; ,
, \

, ,
.
\ (67)
. \
, **1 1

Barucb , 38.
(67) . Dionysius, .

865

8G5

EPISTOLyE.

postasin (68). Iiaqne cum unus sil qui passiones

, \ pertulit ei qui miracula perfecit, cur diviniora re, , ,
licentes, humiliora per jocum irridcnl? Ut enim
; "
fidem facerel, se, cum Deus esset, ac Verbum ex \ , , ,
sisleret, permanendo quod erat, faclum essc car , \ ,
nem, et infantem, et hominem, lanlo sacramenlo
, \ , \
nuHa mtitatione violalo; id*in ipse perliciebal mi , . - racula, el sustinebal passiones, per signa quidem
, se mansisse quod cral significans , pcr passiones
. \ \
autem id se faclum esse quod formaverat, confir ' , mans. Unum igitur et eumdcm Filium coniUemur,
et sempiternum, ct in novissimis temporibus i n .
carnalum, diviuac nalura? nihil aduilerinum adjicicnles; nihil enim supervacuum csl in illo Ihrono.
X. Sed illud prorsus mullorum sermone vulga.
, - tum dicent, el syllogismos aranearum lelis infir. , \, ,
miores lexenl: Si Trinitas esl ejusdera essenti,
profccto Trinitas esl irnpassibilis; sed Deus Vcr . , - bum in Trinilate spectatur: Verbum igilur est i m
passibile. Quod si Deus Vcrbum est inipassibile,
. (68)
colligiiur ergo crucifixum aliuro csse praler Deum
, \ ' Verbum quod est impasstbile. Vere telam a r a n e
qui haec dicunt, et scribupt in aquis, qtii
. tcxunl
,
) has inanes proposilioncs meditanlur : Dicenles enxni
. &e esse sapientes, slulti facli sunt, el obscuralum e*i
, \ insipiens cor eorum . Nam lippus oculus solis radios non reoipit, el mens infirma subUniiialem lidci
. ;
non admillit. Quid igitur IYOS ad ista dicimus?Nimiruin quod ad ralionem atliuel divinilalis, con . , - subslantialem et impassibilein esse Trinilatem;

1 5

neque enim cum Verbum dicimus passum fuisse,

* ralione divinitatts passum dicimus : natura namque
, divina nullain recipil passioncm. Scd confitentes
^ .
Deum Verbuni unani Trinitalis personam incarna ,
lani, iis qui cum fidc scisciianlur, causam afleri , - mus inlelUgendi qtiarc sit incarnatus. Nam quta
Deus Verbum passiones destruere volebat quarum

finis mors erat, et immorlalis illa nalura passiones
\ \ , \ \
in se adroillcre non poteral: si enim omnts passio
pu5vov ,
eompositarum rcruni pugna est alque seditio, in
. \
immateriali aulem et singulari substantia nulla est
,
compositio : non igitur eo pertingil passio, ubi non
, ,
est compositio. Voiens igitur, ut prsediximus, de , , \
struere passioncs quae ralionalem carnem opprime
xa\ , - ^ bant, quarura siimma arx eral inlerilus, incarnaiur
\
ex Virgine, ul novit ipse Deus Vcrbum, et habilu
, \ formatur ut h o m o : id enhn ipsi placuit: et exina , nK semetipsnm in forma servi; nullam suae deitatis
.
circumscriplionem admillens: et hoc modo salulein
universo hominum tzeneri Iribuil; in sua quidem carne passiones destruens, sed suam deilatem servans impassibilera.
X I . Hanc ob causam cum Gabriel nascentis au'. \
cloritalem ac polenliam annunliarel, dixit ad Ma ,
riam: Ipse enim $ahum faciel populum suum pec 7-, ,

catis eorum . Populus autem non bominis, sed Dei

. 1

1B

Isa. L I X , 5 sec. L X X .

1 3

Rom.

22.

Pbilipp. n, 7.

(68) . ".
(69) Quod Cyrillus dicil, Una nalurcc Dci Verbi

1 5

Matth. i , 21.

incarnata, et iicm Alhanasius, boc islc dicit, Vna

hypostasis.

S. PROCLl CP. EPISCOPI

867

8Gft
1

est : neque mundum a peccalie liberare potcst

quisquib in banc vilam per corruptiQncm intraverit, et no habueril expers culpae nativilatis exordium. Sed nccessario idem cum Dcus el boaio esset, non in duo divisus, sed unus permancns; per
id quod ex muliere nalus est, se horoinem esse denionslraYil; per id auUm quod sine conjunclione
naius el quod Matrera virginem servavil, quod
Deus esset, declaralus est. Salvavit mundum Jesus
Cbristus, ubi venit in terras, el cum bomioibtis
conyersatus est . Quod si Chrislus purus bomo
ost, et nou ipse Dcus Ycrbum ; quomodo in principio creavii oinnia , qui tunc, u l ipsi dicunt, non
cral? Nain si postrenius in crealuris hoino fuit, li
quel, iis qua? anle illuiu fuerant, creationem largiri

,

, , > \
, , ,
,
, , \
, .
" (70) ,
\ .
, \
, ;
,

,

.
, ;

,
,
, ,
. .

. 3,
, \
, ,

t e

non poluisse Chrisluni, quippe qui ul purus bomo

posterius produclus fuit. Quomodo igilur Paulus
ait : Unus Dominus Jesus Chrislus per qutm
omnia ? Nam si pcr Chrislum oinaia, liquel Cbrisium Deuro essc Verbum, evangelista testanle : In
principio erat Verbum, et Verbum eral apud Deum,
el Deus erat Verbum. /ioc erat in principio apud
Deum. Otnnia per ipsum facta sunl
Si igilur evangclista dicil, orania essc per Verbum facla, et boc
ipsuni bealus Paulus iuterpretans ait, Unu* Dorninu&Je&u&Cliristus, perquem omnia, liquet Cbrisluui
csse Deum Verbum.
X I I . Quod si voccs proferunl ex divinis Litleris,
'.
in quibus bomo esl appcllalus, cum dicai Pelrus :
, , Jesum Nazarelh, virutn approbalum Deo ; el
(7i) \
Paulus asserai: ln viro in quo statuit, fidem prwbem , < ,

omuibtu " ; et ipse Doniinus de se fateaiur : Quid

\ \
me qtuvritis interficere hominem^t noveriut se aut
;
per segnitieni non assequi Scripturae intelligenliam,

aul per uialiiiam quae bene scripta suut, ad suam ,
iroprobiiatem pervertcre. Nam et bonio esl revcra . \
Cbristus; sed boc faelus est, cum prius non essct

nfei taulummodo Dcus. Sicul cnim Dcus est nou
, . "
creatus, sic idem quoque bomo est non imagiua- , \
tione fictus; el queuiaduoodum Patri secundum d i - \
viiiiiatem consubslauiialis, sic idem ipse matri se- ,
cundum carnem cognalus; iia ut ubique verilas
,
myslcrii praefulgeal, oniuique dcceptionis fraus re , \ .
iiiota sil. Quod si Virgo non Deum gcnuit, oec ma
, gno digna erit illa iuviolata miracuio : rauliae si- jy ^ * \ \
quidem ct aliaj mulieres justos homines buic sae- .
culo prolulerunt. Si autem propheiarum voces ^ ,
niysterium adeo ineflabile precinenles clamant : , Ecce virgo in utero habebil, et pariet filium; el vo- ,
cabunt nomen ejusEmmanuel**: quod interprelatus '
, , '
eel Gabriel, dicens, Nobiscum Deus : cur propter , nascentis inclinationem, gloriam parienlis ampu- , ;
tant? Sed prorsus illud opponenl ac dicent : Oinne
' -
quod nasciiur, ejusdem generis est cum generanie : ,

17

19

14

llaruch , 38.
, 40. " lsa. , U .

I Cor. , 6.
" Maltb. , 23.

1 8

Joan. , 1-5.

(70) , . . . Dionysius legil,

; . Veitit enim : Sulnim [ecil populum $uum ; qui$?Jesns Christus qui venil in

Act. , 22.

1 0

Acl. , 31

Joan,

terras. Et sic edidil Riccardus.

(71) ". Addit Hiccardus, drro*
, quai reliqui editi o n i i U u i i l .

870

KPISTOL/E.

8GD

, - si igilur homo est quae genuit, ncccsse esl honunem

. ,
quoque esse qui ex ea naius cst. Recte quidem d i , *
citis; scd tunc pariens ejusdem gcneris partnni
, \
edit, cum secundum naluram progrcdilur parlus :

naluralis antem partus exordium corruptio est,
, ,
quia commislio quoque corruptionem praecedk: btc
* , , vero cum hujus injuriae ne cogilalio quidem fuerit,
. , \
sed miraculum supra rationis captum effectum s i t :
, \ , \ - ubi supra naluram est partus, ibi qui nascilur,
, ' , ' Deus est. Coiifitemur igitur eumdem et muudum
\ \
condidisse, et legem dcdisse, prophetas quoque
.
inspirasse, et in novissimts lemporibus incarnnlum, el apostolos ad salutem gentium et populorum
expiscatum fuisse.
*. 3
X l l l . Fugiamus (72) igilur turbidos el cocnosos
(, deceptionum rivos, haereses, inquam, cum Deo
*
pugnanles : Arii insaniam dividci.leni indivisam
,
Trinilatem; Eunotnii audaciam, quse inlra cogni * , - tionis nostr.e lermiuos naiuram incomprcbensibi lem includit; Macedonii rabiein , quae Spirilum
* \ \ inseparabililer procedentem a deilate sejungil ;
, banc quoque nuper fabricalam iiovamqne blaspbe . Oi , miam, qiue Judaisnium , quod ad blaspbetniae ma \
gnitudinem, longe superat. llli namquc, dum cum
, qni Filius cst, rcprobant, ramo radicem privanl :
. * bl vero ultra huuc qui esl Filius, alium adjicienles,
,
intemcrabilem naturam tanquam mulligenara de . \ "
nolant. Dicamus ergo cum Paulo : Christus est pax
,
nostra, qui fecit utraque unum
Nam Judaeum et
. Graecum per baplismum ia unum novum houiinem
ot * C condidit, uniens potenlia qure conversatione dissi , debant. Horreant dairinalionem novae impietatis
auclores : siquidem cum dissidenlia in unam con, ' , .
cordiam unila sint, is qui univit, quanlum in illis
fuit, in duo est divisus.
'. ,
XIV. Sed jam omissa sermonis longiludine, ad
. compendium veri dogmaiis veniam. Si quis cupit
\
vere cogooscere illum esse unum ac solum Filium,
, ' , \
qui est antequam Abraham fieret et in novissi '
mis proficiebat ceiate ac sapientia '* secundum car ( \ ) * - nem; nam ejus divinitas semper csl perfecla; i u , \ ,
terroget Paulum qui pietalem personabit, osten \ dens eum eliam postquam ex Judaeis secundum
. \ carnera exstitit , Deum essc anle saecula. Cum
, \ \
enim de Judicis loquerelur, et ingralam illam
, T

0 Deoque rebellein gentem , propter Abrabam genlis

, , \,
radicem el ejus semen Cbristum Dominum, collau. * darcl, sic dixil : Quorum e$t adoptio filionun " :
* []
(clamabat enim Deus per propbelas : Filius meus

primogenilus l&rael , ) et gloria ( nam iis quos
* ,
Deus tanquam nutrix gestabal, inimensam gloriam
\ *
assidua miracula conferebanl, ) ct lestamenla, pcr
, *
qua? ipsi Abraham muliiplicaiio et benediciiu est
,
, \ promissa : et legislaiio, illa in luonle digilo Dei

1 0

* Epbes. , H . Joan. v m , 58. Luc. n , 52.

1 T

Kom. IX, 5.

ibid. 4 . Exod. iv, 22.

(1%) Fugiamus, elc. Wxc et sequcnlia rccitanlur i u collaiione 5 concilii Constantinopolitani

Yea. Labb. lom. V I , pag. 78.

n , edll<

S. PROCLl CP. EPISCOPl

scripla ; el obtequfum (73), quo divino cullui ser-
viebant; ei promisza, tuin illa lerra Palaestina?, liiin
ol , /oinncs genies per semen Abrabae benedicendae : , .
quorum patres, qui in erroris nocte lanquam Gdei -\ '
luminaria sunt exorli : et ex quibu$ Christus. Ne- ,
que vero bucusque stelil bcalus Paulus : non enim , ' , ,
ex quo fuit ille ex Maria partus, ex eo cocpit Verbi - , '
principio carentis iniliuni; sed mox intulit, secun- * (74) .
dum carnem, ut manifcslalionem illam faclam in , oicqcarne, non gencraiionem secundum divinUalem
\, , (75),
indicaret. Quisnajn igitur Cbrislus liic sit ex Virginc , nalus, bic in spelunca, ul ipse novit, collocalus, ,
bic in prasepi reclinatus, bic lcnipore secundiim
, ,
carnem auclus.hic qui usque ad iniimas partes , ,
' ,
terrae desccndil, hic qui omnia quae carnis sunt.
subiit, ut fidem faceret vere se bominem factum , , fuissc; bic qui non alius est ab eo qui descendit,
, , '
sed qui (kscendil, ipse esl et qui ascendil
: uon
, '
eiiim prius ascendit, sed dcsccndil; utpote qui non
' ,
sccundnm progressionein Deus est, absit, sed pro- , \ pier suam iiiisericordiam bomo; nam hac re indi- , " *
gebamus : bic, inquam, quinam sit, noli a me aut
,

ab alio aliquo discere, scd a bealo Paulo, qui F i - , .

liuni ab ipso Paire per revclationem didicit, ac , dixit : Cum autem placuil Deo, qui segregavit me ex
, ,

utcro matris moiv et vocavit per gratiam suam, ul re- *

velaret Filium auum in me *. Is namque quinara sit

Jcsus Chrisius, vere le docebil, clamans : Ex qui ; ,
bus Christus secundum carnem, qui est super omnia
,
Deus bcnedicius in smcula . Quem aditum ca
3 1

lumniae bxc bcati Pauli vcrba iis qui conviciari C ?

( g
'
sludeni, non obslruanl? Dixit eum Cliristum, ut
, ? ^
oslenderct, vcrc bomiuem factum ; dixit eum ex Ju ,
dais secundum carnem, ut indicarel non ex quo i n , \
carnatus cst, ex co esse ccepisse; d i x i l , qui esl, , ut inilium non baberc dcctararel; d i x i t eum super
,
omnia, ul crealunc loiius esse Dominum preedica , '
r e l ; dixit ipsum Deum, ne illius passionibus el ba ,
bilu dccepti, iminortalem cjus naluram negemus;
,
dixit benedicium, ul euin tanquam omnipolentem
.
adoremus, non lanquam conservum calumnieraur : dixiieum in swcula, ut osiendat, qui ea saecala
verbo condidit, perpeluo in ipsis ul Deum predicari
XV. Cum igitur babeamus Cbrislum el Deum D '. \ , *\
csse , ci benediclum, ipsuin adoremus; dicamus- ,
que adversus eos qiti altler scntiunl : Si quis
.
SpivUum Chrisli non habet, hic non eit ejus . iVo*
. '

autem sewum Chrisli habemus " ; adcoque ex&pe- ' \ ctamus gloriam magni Dei et Salvatoris noslri Jesu

*
Chrisii , qui reddet his quidem qui pie senluml,

sutt lldei prasiuia ; iis autem qui eum reprobant,
'., .
suae audaciaB mercedem. Hxc veslra cbaritati d i ,
reximits, veslris permoti Hbellis quos ad nos m i s i ,
siis, sigiiiiicames, pestiferos quosdam bomines ac
,

x t

>

<%

3 7

Rom. , 5. * Epbes. , 10.

Tit. , 13. Rom. , 6-8.
7

" Gal. , 15.

(73) Et obxequinm quo

tervxebant. Hoc non est
in Gripco, sed iu Dionysio : el cerle requiriiur Ka\
, ' quae in tcxluoi iiittulit Uiccardus.

Rom. ix, 5.

* Rom. , 9.

I Cor. , 16.

(74) . Forte .
sic Ricoard.
(75) .
Fortc .

KPfeTULE.

875

87 i

; - verborum porlenla profercnles in vesiiam regionciii irruisse, sludeules pcrvcrsU scriplis i t

titiombu* falsi nominis scieniiie
simplicein ac

urain reciae fidei specieiu pervertere. Sed ego vos

ileruin bcalf Pauli verbis admoneo iVidete ue quu
;
vo* decipiat per pliilo$ophiam et inanem (allacam
\ *

secundum tradUionem uugacium hominum, el non
(76), - secundum Christum .Fundamentum cnim aliud pia*
fidei nemo potest ponere, praater id quod posilum esl,
, .
State igitur in uno spi quod esf Chri$tu$ Jesus
, ritu, unaiiiincs collaborantes fidci Evangelii : ei in
nullo terreaniini ab adversariis; sed custodite ira. \ , $
- diliones quas accepistis a sauciisac boatis Patribus
qui apud Nicaeam reclam Qdem ediderunt, ei a
, sanclis ac bealis viris Basilio et Gregorio, et reli &
\ quis qui cuni illis cadem senserunl, quorum no
, \ \ - mina sunt in Itbro ' . Oitniem vobiscum fialcr \ . nilatem ego el qui mecuin sunt, s ilulainus.
, .
\ .
u

(77) EPISTOLA .
Proclus epitcopus Con&lantinopolitanut ad Joannem
ephcopum AmioehitB.
I . Arbilror te coguosceiv, religiosiesiiue, raagis
vero t,78) certe scio, non quamlibel a Deo colligere
meroedem eos, qui iudorinitabili metilis oculo ecclesiasiicis invigilanl necessilaiibus, nocte dieque
procurare el consulere, qualenus bene quidem regatur OIIIIIC qiianlum populi fainiiiariler coiijun- C
ctum cst, el a rcprobis zizaniis pura sit orlbodoxa lides : providenliam vero mereaiur hoc, quod
eecundum priusuinplioiiem interini advcrsariorum,
babcl morbum, ul in eumduin (79) sensuni el obcdienliatn trausfcralur, inaxime divina clamanle
Scriptura : Qui ednxit dignum ab indigno, sicui os
tneum eril
Si eniui negligere proxiuios labcnles
ad deloriora, et socordia praeposiii rapiuam faclos
faucibus (80) lupi voracis bominum irrecusab.lis
danioationis experimeulum minilatur dormilanli,
mercenarhnn, non paslorem, dcsidiosum dissolutuni Scriptura vocanle : quomodo non peromnia
juslum esl, sludiosuin quidem iti talibus persequi,
desidiosum vcro in itrgenlibus cflugitare? In eodem
enim utraque siiiiilia ad viluperalioneui exsisiuni,
et irrecusabilia ad coiideim.alionein, oi hoc quod
ex quibus aliquis ipse negligenler vivit, videnlcs
adborlalur in semulationem deleriorum : et quod
peccanles in Odein et delinquentes in vilam, non
slalim corrigit, liccl despiciens, cxtra (ale suppliM

cium non est constitutus. Ejusmodi vero cxcn.plum

nou ex mc refingo, sed cx divinis Scriptuiis erudilus scribo. Heli ille (81) aetate iatigaius, ei in
Silo pertiiientia ad legem sacriiicans, ipse quidem
non operabalur qiiae pueri audebant " ; coopcrabalur vero illis, postquam non prohibchat peccanles; quoniam secundum verani rationcm, non probibereflagilia, agenli cognalum e s l iterum pueri
aclionibus gradum iiijuriantes, indignos se per
quaj peccabanl sacerdolio deinonslranles, non solum eis quibus operabantur, cadebanl; sed enim
ct ad peciandum alios evocabant, iuiaginern peccati sese seuiulanlibus proponenles. Propler qnod
pariter illalum esl supplicium el eis qui inipia fecerunl, el ei qui non prohibuit
Patri eniin ad
virlulem nocuil socordia ; filiis aulem pernicieni
iiiluHl inemendalio; el senex in juvenum tempestale naufragium passus est, pro quibus afTeclum
gubemavil iiicrepalionc.
I I . Ita oportel, rciigio&issime, cuin qtii sorliius
cstpraeesse populoei tenere babenas sacerdolii, non
solum procurarc qnomodo ipse probus apparcal;
sed ut el boc quod ab ipso dicitui, sit purum ab
oinni vituperatione. Huc enim quod prius esl elsi
miranduin, sed non tale quale est boc, quod p<>si
illud dictuin : quanto illud quidem in u n u i u solum (82) peiTicienlem ea qnae ad virlutem peiiinenl, concludit: boc vero mulios provideulia saivos facicns, per singulos pietalis iuduilur coniidon-

I Tira. v i , 20. * Coloss. n 8.

" 1 Cor. , 1 1 .
, 2 sqq. " Hom. i , 32.
I Ueg. iv, 10 sqq.

4 1

Pbilipp. , .

" Jer. xv, 9.

" I R g.

(76) . VidesisColcleriiim Monum.

eccl.GrwcAoxw. III, pag. 635, et Milliuin in N.Tesl.
Gr. ad Coluts. u , 8.
(77) Exstal inier acta concilii Gonstanlinopolitani n , collal. 6, pag. 133 seq., lom. ViConcil. edil.
Ven.-Lab. cum notis Baluzii.
(78) Magis vero. Veteres libri, magls autem.
PATROL. G R . L K V .

(79) Ui ei in eumd. God. Par. ui et id in eumdem.

(80) Faucibut. VtHeres libri, faucis.
(81) Heli iile, elc. Hic locus tisque ad ca verba,
lloc enim quod priu$ est, exstat Grrcco hi b i u l i o ibeca regis Cbrisiiauissiroi cod. Jol. 39. HAUDU n.
(82j In unum sotiim. Godex Paris. in unum (ceum.
28

^76
S. PROCLI C P. EPISCOPl
i
rejiccre;
conGdenti
voce
et
non
erubescenlt
fronliam. Ad quid vero dico? Quod multi inclatnanl (8) i
(e, quod in aniina sapit, ostendat, omnia subjecla
bic religiosissimum Edessenorum episcopum Ibam,
ad Armenios epislolae capilula abjiciens ol ca\can3,
non solum clerici quidam Edesseni et monacbi,
ulpole
diabolicae ttisanise invenliones et constitula,
sed enim etiam primatcs el clari mUilia, quibus
el omnia anatbemate digna esse judicans: ut de
lectae lidei calidus zelus accenditur, quod lanium
viro boc vcrum scientes q u i bic sunl omnes, jara
diligit Neslorii insaniam, ut e l quaedam capilula
indiscrclam confidenler cogitaiionem ad illum haq u supposui scripto a nobis ad Armenios lomo, et
beant. Nec enim oporlel, religiosissime, sicut ct
direxi t u reveremiue, quae sunl slulta el profana
' ipse nobis consenties, eos despicere qui sine causa
et omni plena impietale, transferrel vocc Syrorum, *
Idcdentur, ad delcriora impclum habcntcs; scd plwei transmilteret ubique; ut multis simpliciorum
rimam facerc rationem eorum qui siandaUxaninr,
inconsideraio audilu lasionem perniciosorum susi i l indiscretio exlendalur in omncs cum concordia
cipientibus, persuaderci ila sapcre sicul abdicaborrescentes maxime terribilissimam illam m
lum esl Dei Ecclesiae. Qua quando pcr leclionein
Evangeliis condemnationcm, quae pro iiho bumiliura
cognoveris, festinare digneris cum omni alacrilale
scandaliiato infertur audenlibus vel despicieniieum compcllerc lomo quidem scriplo ad Armenios
^ bus. Si cnim bcatus Paiilns excmpla bonorum opesubscribere; vaniloquiuin vero, magis vere mon-*
rum sacerdotes esse lcgilime slatuit *; quonKxlo
slriloquium, vet quod esl verius dicere, Judaicam
nan magis fidei auctorcs ct doclores, sine qua plaimpielatem capiluloruin illorum condcmnanlem
cere impossibilc est ? Nam alise quxdam \iruiviva voce, et saWa manu (84) anathemalizare detes, iitpole ex moribus perfectionera accipienies,
mentiain. Flagilium cniin esl, vinim non manifcsle
naiuram habcnt ad cmendalioncm doctriceni; fides
oslendi, qualis csl. Si quidem enim capitulorum
vero soU quac est ualura t raiione superinr,
illoruui, quod non credo, roorbum babeal, defenulpoie huic propinquans quod semper esl natura
dal ; si adest instabilibus cogilalionibus fidei vcl
inlelligibile ct inoccupabilc, deprehensione ei omoi
verborum (85) lenor, quoroodo duos dicit filios,
virtute mclior est, per hoc solum cedens charilaii,
unttni quidem ante sxcula, alterum vero in ullimis?
quod qui creditur Deus, propter solam cbariialem
Vel quoraodo Cbristus alier preter Dcum Verbum?
homo factus cst. Rogo igitur giudiuiu adsit efieVel quomodo super lerram visuro, et hoimnibus
ctum. Gognosce enim, religiosissime, quod non
conversatum calummalur purum aliqueni, sicut
alii cuidam gralificabitur raenwratus episcopus
unum ex coitu nalis, sed non ipsuin q u i esl sine
Ibas, obsecundans praesenli epiblolae, quaiiium sibi
principie et iucreabilis, ad quem non atiimabitur ^
ipsi. Habebit cnim non solu m eos qui nunc de ipM
alter, secundum prophetara ? Si eniro el visus
dubitant, lniraiites eum, sed enim et'iam sanclissiest carne; sed ille erat incarnalus, qui omni quimum nostruiii patrem presbyieram et archiniandem principio superior, omni vero passione liber,
drilam Dalmatium nimium honorantm et miranomni vero translalione eMmroulalione alienus; qui ie\\\; si videai sapienlem ca quae piac fidei suut
ex Patre splenduil super sensum, et ex Vir^ine
Modo enim, utpote super aliis eo valgalo, memoorlus est siiper rationem; qui hoc quod est crcaralus sanclissimus propter charitalem non medtobile, in dcitate non adraitlit; et boc quod esl phan- criler laceralur, quod i i qui dcbent in divinioribtu
lasiae, i n carne rejicR : qui secundum vcritatem
praedicare, in adversis accusanmr, sive relo dicenet Deus est, ei faclus est hoino: et iliud quidem
l i u m , sive invidia criminanlium. Proptcr quod el
quod erat, permansit; boc vero quod factum est,
Tbeodoturo reverendissimum nosirse Ecclesiae diasalvum fecit. Hic igilur est unus Filius unigeiiiconum, ad luam cum cbarlis revcrentiam dircxi,
tus (86).
t cognoscas, rcligiosissime, quod non contempii1U. Scd non ita quidam pcrversa menle et cogibilcra, sed studiosam existimo causae perfeclioneflB.
talionis demcnlta capitulorum islorum genitores
(87) EPISTOLA I V .
facli, impiorum aborlivorum et sibi pernicioserum

875

4 8

5 0

4 7

patres apparuerunl. Deinde si mcmoraitis commi- * Procfas episcopus Constatilinopolitanus, Joanni Aatioeheno.
nisler Ibas cognoscit ea que ad deslructionem legentium el audieiKium evomila sunl capilula, sicut
Dicentes autem ilerum passibilem (88)
et arbitror euni prudeniem conslUulum, et a pucDemn, i d est, Gbrislnm, confitenmr cum non esse
ritia divinis Scripluris n u i r i t u m ; abominari ea c i
passmn eo quod est (89), sed eo qnod faclum est,
* Barucb , 38.

4 7

ibid. 36.

4 8

Matth. vtn i, 6.

(85) Huili inclam. Usec recilantur in collat. 5

ejusdom concilii GP. 1. c. pac. 104.
(84) Salva manu. Godex Paris. sua manu. A l .
tnna m.
(85) Vel verborum. Idem codex non babel vel.
(86) Hic igitur, eic. Hic ilem locus leeilauir in
modo laudaia collal. 5 , 1. c. HARIHJIN.
(87) Uiijus epistoJae fragtncntuin exstat apud Fa-

4 8

Tit. , 7.

Hcbr. , 7.

cundiim Herinianenscm lib. i , cap. I , pag. 403, b.

cdil. Paris., c i apud Liberatum diaconuiN in Breviario cap. 10, p. 46, edit. Garncr.
(88) Passioilem D. Ita Facundus e l Ltberalus. Al
Riccardus lcgil impassibilem.
(89) Eum non esse, clc. Hnnc l o c u m i l a cflerlLiberalus. Facundus vero, etim non eo passum auod
erat, sed quod factum e*t. Qucm i n locum videas

877

EPlSTOLiE.

878

iil est, propria carne. ila praedicanles uullo niodo aulcra nos soluro, sed cliam Cbristianos popufallimur : quoniam quidem el unum ex Trinilalc
los, qui haec cognoscenles nullatenus sine lurba
secuudum carnem crucifixum fatemur, et divinila- ccclesiasticas cclebraliones impleri pcrmiltuiil :
lein (90) passihilem ininimc blaspbemamus.
sed advcrsum nos sediliones faciunt, nec usque ad
audiliun passt susctpcre quod adversus dormicnles
(91) EPISTOLA V.
patres meditanlur anatbema, el decem millia mala
Joannes Anliochenu* episcopus Proclo.
Tomum qui ad Armenios facius cst, a reverenlis- adversum nos minanlur, si quid ab aliquo fueril
simo nostro filio diacono Theodosio (92) qui dignus lale presumptum. Sciat aulemet boc tua sanciilas,
est tnis disposilionibus minislrare, ob eam q u quia scripluras anliquorum doclorum Ecclesiae reineslei super aelalein diligeutiam, et pelivimus (95), quirenles, dcceni millia talia et his similia invenimus, qualia quidain malo more ex libris Tbeoel cum omni delcctalione ejus fecimus mentionem.
Faciebal autem nobis delectationem non pulchriiudo dori (99) colligcnles, el corpus reliqutun abscincomposilionis sola, neque argumentoriim multiludo denles, tuan ublulere sanclilaii. Eteuim apud magnum martyrem lgnalium,quisecundus poslPelrum
contra utramquc parlein adversanlium pertraclala,
aposlolorum prinium, Antiochense ( I ) sedis ordiquanluin ipsa sacrorum dngmatmn canlcla siimil
navit Ecclosiam ; et apud bealissimum Eustalhiiim,
el pielas. Pieias quidem, quia regatem (9i) divinaqui sanclorum Patnim qui apud Nicanam congrcgati
rum Scripturarum viam in his quae dicebantur,
verbuin veritalis recte confltens, pergebas, non sinc sunt, primus exsislens fidem orlhodoxam conflrmavil; et apud sanclissimum et beatissimum Alhalestiinoniis Scriptura praesumens aliquid ex polenasiuin,
qui millia miilium cerlamina pro evangeslate propria pradicare : caulela vero. qtiia cum
divinis Scripluris eiiam Palrum dicta, ad proban- licis dogmatibus passus esl; ad ha?c autem el apud
Basilium et ulrumque Gregoriuni qui ejusdem sendum qux dicebaulur, proponebas.
tentiae fuerunt; cl apud beaiissimuin Flavianum,
(95; EPISTOLA V I .
Joannes Anuochenns epitcopus et Orientis synodus, Diodorum ct Joannem, qui clara Iumina Orientie
fueruni totius : rursuin aulem ctapud bcaiisstmum
Proclo Constantinopolitano.
Ambrosium qui omnes partes Hesperias illuslravil;
Nimis aniuise nostrae vnlneratae sunl, quia non
ct apud beatissitmim Amphilocbium probalissimum
solum uos vivenles lales calumnias ab his qui
conlurbare volunt Ecclesias, conlinue sustinemus : doctorem (2) : nec non cl apud beatum Auicum
tuum patrem, et apud probatissimos alios decem
sed et qui bene de vita profeclus est B. Theodonu*,
e

et qui quinque et quadraginla annis clare in do- c

clrina prafulsit, ei omnem baercsim expngnavit, et
nullani aticubi deiractionein (96) ab orlbodoxis in
vila guscipiens, post longi lemporis binc disccssum, et post roulla cerlaroiua, et post decem millia
libros adversus errores (97) gcripios, et postea
qiiam in conspcctu sacerdotum et imperalorum el
populorum probaius esl, pericliiatur quaB baereticoruui sunt (98) suslinere, et illis proximus prsedic a r i . Haec nos confusione el turbis compleverunt:

millia, " singtos percurramus, consona decerptis

bis capiiulis inveniinus : quibus anaihematizali9,
ncccsse est et ea quae a praediclis Palribus sunt
dicta, complecli. E l qui de cactero ejusmodi nouiinis (5) adsit doctrinis, sic admirabilibus et famosissiiiiia viris post morlem damnalis? Non nostrum ergo esl, gloriosis eorum qui praecesserunt
opinionibus insuUare, neque judicare eos qui bonorale defuncli sunt, sed solius judicis vivorum et
mortuorum.

Garnerium pag. 56. Edtdit Hiccardus, eum non e$se

passum auod e&l, $ed quod faclnmest. Mox Liberal u s , (allemur: quod iiiitms placet.
(90) Divinitalem. tla Liberalus. Sed Farundus.
deilatem.
(91) llujus ilem episiola3 iVagmcnluiu servavit D
nobis Facundus lib. i , cap. 1, pag. 405, c.
(92) Tlteodosio. Riccardus ex cod. Val. Theodoto.
Ki niox, eju$di$pos. Sed YeneU Facundi edilio ad
\eluslissiiimii) codicem Veroueiisem exacia consona
est Sirmondianx.
(93) Et pelivimus, et cum omni delectatione. Tla
Sirmondus, cousentienie codice Vcronensi. At
Rkcardus, expelivimus et cum omni dileclione: apud
quem paulo posl, quanta ipsa. Minus rccle omnta,
u l videlur.
(94) Regalem viam. Sic recte codex Veron. :
qtiam quidein lectionem coniirmat sequens verbum
pergebas. In edilione Sirniond. deesl viam : el Biccanius uteudose, requiam pergebat.
(95) Exslat apud Facunduin lib. 7iu, cap. 1,
pag. 659, c.
(96) Detraclionem. Ua Riccardus ex cod. Vat. At
Sirmondus, delrectationem. Paulo anle Riccard.

%ed etiaih htvc, qui Theod.

(97) Errores. Riccardus, Itcereset.
(98) Hwreticorum sunt et illis proximus. Riccardi leclionem rctinemus. Vox item proximut legitur in cod. Veron. Scd Sirmondus oiniilit sunt,
el habel primus. Non bene. Mox vero cuin Riccardo
legimus : ll(cc nos compleverunl. Neque aliler
codex Vcron. x\l Sirmondus, Hac.
(99) Theodori. Sirmondiis, B. Theodori: qui mox
babet reliquum, proui edidimus. Riccardus vero,
aliquod.
(1) Aniiochenas. Ha rescripsimus cum Sirmondo,
pro Antiochice apud Riccardum.
(2) Probaiissimum. Ilanc vocem prselerit Riccardus, quam sumpsimus ex Sirmondo.
^ .
(3) Ejutmodi nominis. Ista omittU Sirmondus, a
Riccardo ex cod. Vat. exhibita. Haec vero et quae
sequuiUur usque ad flnem, referi denuo Facundus
lib. v u i , cap. 5, pag. 662, bis verbis : Et quid de
Cfulero nominis adsit doclrinis. sic admirabilibus et
famosissimis viris post morlem damnalis ? Non meum
ergoest, elc. Hinc reformandus prior locus apud
Sirmondum, ubi habeiur, m sic admirab., quam
praepositionem recle omittit Riccardus.

S. PROCLl CP. EPISCOPI

879

EPISTOLA V I I .
loannes Antwchenus el synodus, Cyrillo Alexandrino.
(Vide inter Epistolas S. Cyrilli Alex.)

880

EPISTOLA VIII.
S. Cyrilli epislcla ad Acacium episcopum MelUintc.
Scripsit vero eamdem ad theodolum Ancyra,
ad Firmum Cccsarece Cappadocias.
(Yide ibid.)

'.



'
.
(Vide ibid.)

EPISTOLA I X .
S. Patris nostri CyrUii episcopi Alexandrini epittola
ad Proclum episcopum ConslantinopolUanum : de
Theodoro Mopsuestcno, ubi petil ab eo ut non
permiltal analhematixari Theodorum, neid tumullus causa fiat.

(4) EPISTOLA .

supervacuum esl injuriari posl inortam, quos nec

vivos aliquando culpavituus? Rogo ergo, feslina
Proclus archiepiscopus Cbnslantinopolitanm, Joama
Anliocheno episcopo,
sicul filius palri obcdiens nibil amplius cxquiQuando eniiu ego scripsi luse sanctitati
rere (9), sed omnia penniltere aucloritali eidem
oporlere aui Theudoruin, aut alios quosdam qui
revcrentissimi consacerdolif Joannis. Poslsubscripridcm defuncli sunl, anatbemati subdi, aul nomiptionem auiem tomi et post abjectionem capilulonatim alicujus feci meiilionem (5)? sed puto, sicut
runi, quie cujus sinl ignorauuis, conlinuo pra-para
ct ipsai litlerse ad luam sanctiialem direclae cladiacnnum Tbeodolum venire ad regiam civiiatem,
inaiii, nibiV difficile vel ^ravum epistola coutinct.
quatenus tempestate el tumullu uon impleaniur
Sed quia oporlet omni suspicioiiclibeiari et deliaEcclesiae ubique(10)sanclissiniaB et donelis aliquid
beirtium ora consuere; ex boc quod in lomo d i desiderio inipii Nestorii, qui sc putai mullos liabere
reclo subscripsi, el illa capilula quae subjecla sunt
similia sapientes.
repuii, ulpole subtilitalem non babenlia pictalis.
( I I ) EPISTOLA X I I
Ncque autcm de Tbcodoro, neque dealio quoquam
Theodosius et Valenlinianus imperatcres, Joanni Arh
liocheno et synodo.
qui jam defuncli sunt, scripsi l i b i , amaiuissime,
aul ul analbemalizelur (6), aut ut abdicelur. Sed
Imperalores Cspsares Tbeodosius ei Valeiilinuueque cbarissiiuus Tbeodoius, qui a nobis dircclus
nue, viclores, Xriunipbatores, piissimi, sei|<cr
esl, diaconus, lalia raandala percepil.
G ^ 88* ^
amaloriJoaimi arcbiepis< opoet symxJo
t

(7) E P I S T O L A X I .
Proclus archiepiscopui Con$lani\nopolitanut Maximo
diacono.
%

Meinor esl tua reverenlia, quande ad eanclissiluum Anliocbenum episcopum (8) libi litleras i n jungcbam, quia omnia cuin ejtis admomii volmilale
lieri oportere, el nibil ad coufusionem vel tumultimi Ecclesiarum pacein babenltum agi : scd tonium quidem eubscribi; capilula aulem subdila
sine nomine, baec lanquam non babenlia sublilitatem pietatis averti el abdicari. Quomodo ergo per
litteras didici nunc, quia Tbcodori Blopsucsleni el
nliorum quornmdain noniina pranposila eunt capilulis ad anathemalizamlum, cum illi ad Deuin jam
niigraverint : ct eos qui jam vilam rcliqucrunt,

e o

cum co congregata?.
Turbam atque luiniilium (12)quicvcnilinOriente,
nostrum cognovil imperium per religiosissinium et
sanclissinium Palrem nostrum ct episcoptim Procluai. Quoniam ci^o pro quictc et pace oumiona
previdemus, pracoipuc autem pro fide calbolica qus
nostruni quoqu* cuslodit imperinm, veslrae scribW
mus sanciitati, (juatcnus pacem obtineatis, el nullum verbum intendalis eorum, qui volunt conlrt
ealutem propriam rcligionem santtam conlurbare.
Intenlio elenim nostrse divinitalis illa est, ulomnes
bomines cum quicledegaiH, prxcipueautein sancue
Dci ccclcsiic, per quas el nos salvamur, et nostruin
pollel imperimn. llac ilaque (15) voce quicli Ecclcsiae providentes, nos aliquid de vobis utilius

(4, Exstal btijus cpisto'a? fragmentum apud Fa- D -(10) Ubique. lla Riccardus. A l Sirmondus, arW*,
cundum lib. v m , cap. 2 cl 5, pag, 643, 662.
batid repitgiianle codice Veron.
( 5 ) Feci menl. Iia recle Riccardus : cui lectioni
(11) llanc referl Faciindtis lib. v m cap. 3, pag.
sullragaiur codex Veron. Sirmondus, fieri menl.
649. Sacrai liujns meminii Liberalus cap. 10.
(6) Analhemalizelvr. Sic Sirmondus, qui mox
(12) Turbam atque lumutinm. Turbabat Urien
babel, aul abdic. omisso ut. Alquo iia ulrobiquc :
lalcs, ul ost m epistola Cyrilli ad Proclum, quod
niniirum pag. 643 cl 662, ul modo innuinius. Kicvir nobilis el defunclns in conmtuiiione Ecclesianun
cardus, unathematizarelur.
aiiatheiualizaretnr. lloc ilaquc cst quod rcscriplo
(7) Ilanc recital Facundus Ub. v m cap. 2, cjussuo nunc vclal Tbeodoslus, nc quis cos lacessat
demque fragmentuni mox reecribri rap. 5, pag.
qui in Eoclesiai pace defuncli sunt. Quo , ul t>u644,662. Hujuscpistola* mcminitLiberatuscap. 10.
spocluni sit Theodori nomcn quod in Tbeodosii
(8) Epiicopum. Codex Veron. urchiepiscopum.
cdicio de damnatione Nestorii adjeclnm legiiur
(9) Festina exquirere. Ilunc locuin anlea imiaci. 5 syimdi v, cum in Epbesina el i n codicibus uon
lilum iia resirtuimus ex codice Vemn. Nam apud
lcgatur. SIRUOND.
Uiccardum el Srrniondum legitur : Festina (scu fe(15) IJac itaque prmumat. Ha3C ad fincm usque
slines) sicut fitiu$ exqtiirere. Mox Rrccardus, exqnidesideranlur apud Riccardum, quae legunlur apad
rere. Sed omma permilte.
Sirinondum.
f

882

EPISTOLJE.

exepectamus (14). Est aulcm bac ntilius, nisi u l adversus eos qui *w ejii3 pace deiuiMi M I I I I , quidboc qitoque cum omni slatuatis Ecclesia, ne quis
qnam de cxtero tale praesumat?

(15) EPISTOLA X I I I .
.

Rescriptum synodicarum

litlerarum.

Proclus Domno episcopo Anliocheno.

Sanclissimo et Dei amanlissimo fralri ct consa ,\, \

, , .
ccrdoti Domno, Proclus, in Domino gauderc.
6 , ,
Cbarilas niutua, Dco dilectissime, roaximum ut
[] invicem complectamur est donum. Vjncicns enim
, ,
ad concordiam praeclarus arlifex Deus naluram
, 7'
quam condidil, benevolenliaeos qui ralione regun ., \ ' tur conjunxit, ut ciim alii aliorum casus proprios
, ducerent, ac unusquisque ex se ipso rcs allcrius
. meliretur inenodabili conjunclionis naturac vinculo,
, una coiisenlientique voluntale ea conneclerentur
,
quae ejusdem naturae sunl. Ea enim quse affeclu
. \ disjunciasunt, neccssario in mutuum exilium sunt:
, \ quae vero ex aniino unita sunt, non facile a firmi , ,
tate sua dilabunlur. Quapropler et bealus Paulus
,
, mullitudlnem fidelium et conjunctioncm Ecclesiae
, \ corpori comparavit, dicens : Vot ettis corpus Cliri , $li> et membra ex membro ; omnino praedicaus
. ,
mullitudinis conspiralionem, et ex coucordia menw
, . brorum probibens, ne contenlionis morbo cui beila
( sunt amica, laboremus. Gur autem h;ec ipsa scri \
bam,Dei amantissime Pater, parumperne graveris
, agnoscere. Dei amanlissimus Ecclcsiae Perrbcnorum
,
episcopus Atbanasins incredibilem simul c l a u d n n , \
libus non mediocriter moleslam tragoediam d e f l e , \ , * vil, dicens : clericos suos velut abjecla c o g i l a t i o n e
,
subjeclionis, putantes sibi sulficere v o l u n l a l o m ,
\ ' , . ut essent saororuni tyrannt, cxpulisse eum ab Ec, , \ ; ,
clcsia , cum jusla ratio nulla subsisleret : cl quan ,
tnm ad eos alliuct, in lam inimanem vesaniam cx , silisse, ut eliam damnaiinl eum, et opcribus sibi
'
persuaserinl in effreni volunlalc procacium, ol n o n
, \ ~
in decreto canonum, sacrorum ordinem consisiere;

oeconomos autem et curalores p r o p r i a aucloi i t a t e
,
constituisse Ecclesiae Dei, el i p s i u s ( j u i m n c Ecde \,
siam regebat cpiscopi nomcn e sacris d i p i y c b i s
' - abslulisse; el, ut breviter dixeriin, palain eccle
siaslicum onuiem expulisse ordinem; a d j i c i o n s ,
,
nutrivisse hanc ipsani istorum lemerariam p r o c a , , D ciam veteribus et impits corum sceleribus, veniam
raiioui minime congruentem dalam. Nam e u m p r . u . . '
, , , cessores ejus similia facerent, inde gradu f . t c t o ,
redintegrarunl irnpetum suum ad illis pejora, q n o ( ),
rum promeritas olim poenas non suslinuere; a d i , ^
tum binc npericntes ne in poslerum eliam sibi U n i , ,

perarcnt. Sed tu, Dei amanlissime, dignarc a nobis

.
rogalus (potes enim) consacerdotis inflrmitatcs t u a s
, . ,
8 1

8 1

I Cor. , 27; Epbes. , 50.

(14) Exspectamus tuiliu$. Ilsec addidiinus ex

cooice Veronensi, qua3 ob repelitam vocetn ulilius
excidenint e Sirtnondiano exemplari.
(15) Interprete Vinccntio Riccardo clerico regul a r i . Exsial \\xc epistola G. L . Act. 14 coiicilii
Cbalecdoncnsis, lou. IV Concil. edit. Vcn.-Labb.,

pag. 1G47. Becusa esl a Bahizio cx Dionysii ;/;

versione, ibidem pag. 2039, qni tnmen i n C e r p r c i i M n
ignorasse videtur. Eamdem quoque anle Kicrardum cdiderat Elmenhorslius pag. 117. Ilabelnr itcm
exduplici versione in Bibtioiheca Valrum Pnrisicsisi
ann. 1644, tom. XV, pag. 648 et 658.

883

S. PROCLI CP. EPISCOPI

884

proprias eflicere, obsequens prxcipue bcato Paulo , \

dicenti : Si patitur unum membrum, compatiuntur
*
omnia membra
Et si longe a magna urbc Anlio ,
chena esl consliluta civitas in qua aecrba li:ec per\ ' >
petrala noscunlur, aliquns Dei amanlissimos epi \ . \ ' *
scopos ipsi urbi vicinos et personas non accipientes, ad audiendum hanc causam sanctilas tua de- - ' , \
cernat. Formidat enim religiosissimum illum me- ,
\ .
Iropolilanum episcopum, utpote ex odio adversus
eum flammae furoris adversariorum ipsius vim
, praebentem alque maieriam. Et si quidem convicli
. , , fqerint in quibus accusantur, i i de quibus ipse
, \ conqueritur, et qui animi elalionem Hlius Absalom
, , \
imitati sunl, simili exemplo pariter ac ille plcctan , \ tur. Adeo cnim odit Dcus eos qui advergus suo3
armanlur patres, ut publicitus tanquam patrum ^ , \ , \
, \ ]
invasores in oinni mundo iufamia notel. Novi au , ,
tem, Dei aroanlissime, cum omnes compleciaris in
, Cbrisli visceribus et commiseraiione sis pleiuis, te
, . ,
consolaturum senem et lacrymas ejus tribulaiionis
, , \
abstersurum, et te ei actae improbitatis osiensurum
osorem; el sacerdotii adversarios postquam con- , \ , '
, , '
victi fuerint, furori justo el coropetenli vindicta?
eubjicicns, expulsumm, malum quod serpendo pa- \ , \ ,
scilur et communitatem sacerdotii laedit, sapientcr

excidens. Nam si quis condonaverit iis qui ea quae
. ' \ \
non decenl prasumunt, el in tantam procacitatcm
, \ \ ,
exsiliunt, u l eliam illa perpetrare audeant quae sa , \ ,
cerdotium dedccorc opprimanl; immertlo ac lemere
misericordiam illis impertiendo, ex eo quod mise-
, ,
ricordiam pro scelere deprecari conentur et extor
, ,
qucant : vel illud unum supereril tantum ut omncs
, .
Ecclestariun praesules ir. lusum et opprobrium fiant
, '
ipsis eliam diabolicis instrumenlis. Sed Deus ad

boc eliam tuam religiosiiatem ad sacerdolium pro '
movit, ut et injuslitias removeas, el temerarias
, , , * *
procacilates comprimas, et saccrdolio laboranti
,
succurras, et propriis malcdictis locura non prae \ \ \ <?'*beas; sed post cognitionem, ei quidem qui calum * xj\
niam paiitur, si modo palitur, opem feras; illtim
, ,
vero qui calumniam facit, si vere est calumniatus,
' .
abscindas. Non igilur lua religiositas arbilretur,
\ ^
huc venisse mcmoraium Dei amantissimum episco^ , \
pmn, n l injuriam sedi praeclara* civitatis Anlior

cheiuc inferrel : sed quo, mctuens quosdam, sicut D \ . *

ait, scdilionibus gaudenles et passioni propria; m i - \ lilantes, darct ad tempus locum irae ' : quando, . >
quidcm clementiani et mansueludincm et amorem
.
justitiae tuse religiositatis praedicare non cessat. Nec minus ut quemquam accuset (absit hoc ! ) , sed qa
sibi pcrsuadet hac intcrcessione dignius se exoraliirum. Qnocirca illi commeatu pnvsentibus liilens
dato, ercclo eurn esse animo ac fidenli jussimus, ego atque sanclissimus episcopus et consacerdos
uoslcr Cyrillus, propter charitalem quai intcr nos rcgnat; exorabilem le exhibendo scribenlibus alquc
placalum, barum liUeraruin gerulo inodis omnibus tc opem lalurum. Omnem quai tecum esl in Chnslo
(ralernitatein plurimum salvere jubeo.
E T

Cor. , 26.

8 1

Rom. xu, 19.

85

FHAGMENTA.

886

'.

EPISTOLA X I V .
^
Sancli Palris nostri Cyrilli ephcopi Alexandria: epi

ilola ad Gennadium presbylerum ei archimandrh

,
tam. Quod connivendum $it in aliquo juris r l .
gorc, majorii emotumenli causa.
(Vide inier S. Cyrilli Alex. Epistolas.)
'.
EPISTOLA XV
Theodorelut Proclo episcopo Constantinopotttana
.
urbis.
(Exstat inler Opera Thcodoreti.)
iq*.
EPISTOLA X V I .
Theodoretus Flaviano episcopo Conslatilinopolilanm
.
urbis.
(Exslat ibid.)
*
C) EPISTOLA X V I I .
PROCLl

B b a n t ; dum pro sanctissima Ecclesia in medium

starel eancla? roemorue Maximianus, qui omni qui-

STNOD1C.4.

hiitium Syiwdica EccleutB de Procto factaf.

Non minus, quam quandolibet, eliam nunc opporlun$ ostendit graiia Dei suara manifeslissime
boniialem, conlra maliiia? magnUudinem Ecclesiaeque aegritudinena virtule clemenli resislens; et dum
grave profundum metuerelur, veloci efficacique
medicamine curans, el futurum periculum admirabili el insperaio quodam salvationis modo prseveniens. Quoniam quidem multa medio teropore tempeslas lenuit sediliosorura, qui ex corruplificis seminibus doctrinae Neslorii surrexerunt, et ingisle(*) Hujusmodi Synodic Procli fragmentum Riccardo incompertum primus edidit Gbristianus L u pus inter Epistolas Ephesinas, cap. 150, ejus opp.

....

..

7.

dera diligenlia usus esl ad bujus mah peremplio.

i talionem
eradicare. Igilur dum subito idem beaiissimus a
praesenli vila migrasset; tanquam facultatem praesumplionis suscipereni qui banc parturiebant seditionem; neque in occullo habcre, eque abscondilam nequitiam suam continere dignali sunt, sed
coarcervatae mullitudincs in multis partibus ci?italis Nestorium publico claroore reposcebant, et
urbi pericula Ecclesiaeque minabantur incendium.
Et cerle ista eliam eub illo beatie memorise, buic
repugnante languori.
tom. V I I , pag. 313, et posi ipsum Joaiuies GarneG rius in Auctario Theodoreli, pag. 653.
n

F R A G M E N T A O P E R U M S.
i.

s u f f e c i t

an

PROCLI.

.
,
* ,
, ; .

Homilia in Quadragesima.
Divina nalura increata, et noslrae carnis legilima
assumplio; et unus est Filius, naturis in duas hyposlases non divisis, sed mirabili quadam dispensatione duas naturas in unam byposlasim conjunD gente.
Haec refert Epbremius in Oratione i u , ad Domnum, apud Pbotium in Biblioth., cod. ccxxix; et
Anaslasius Sinaila lib. ' cap. 7, fol. 110; el cap. 10, fol. 166; Leont. Byzant. Hb. contr. iV*sior. et Eulych. in toin. IV Antiq. lecl. Canis. Sed inscriplio esl: Proclus in illud, Puer nalus est
nobis. Ipse rere Deus et vere homo, Patri qualenu* erat comubstanlialis; ei mihi quatenus faclui est
sine peccato, ejusdem naiurce. Divina natura increata, ctc. Ex quibus conslat superiorem Orationero
unam eamdemque cuoi proxima sequenti esse.
.
, ,
homilia in illud, Puer natus eet nobie, et filius
\ .
datus est nobis.
\ , \
Et naturas ralione divide, et unionera mysterii
.
*
divinis extolle praeeoniis.
Habcntur b c verba in concilio Cbalcedon. in teslimoniis sanctorum Patrum, ei apud Anaslasimn
Sinailani lib. cap. 7, et cap. 10, et Leontium apud Canisiuin loio. IV Antiq. leci. fol. 53.

III.
\ \ , ,
7

Est enim unus el unigenitus Filius et Verbum

Dei; naturis ejus non in duplicem byposlasim d i visis, sed ineffabili ralione in unam bypostasim
conjunclis : inlns sanctissimo ejus corppre per

S. PROCLI CP. FRAGHENTA.

8 8 7

Verbum exornalo; foris autem Spirilus sancti pro- ,

lectione custodilo; u l ex utrisqiie claritas natura
lum emineat ac elucescai. Sic enim ipsum etiatn
. \
comedisse dicimus, non modo ame passionem, scd
, , \
et posl resurrectiooem, ut naturam corporis sui
,
comprobaret.
.
Teslimonium hoc profert Fiavianus episcopus Constantinopolilanus, successor sancti Procli, in suo
tomo, quod eliam recenset Anaslasius Sinaita in lib. cap. 40. fol. 196.
Egit etiam S. Proclus aliam Orationcm posl victoriam de barbaris a Theodosio imperalore rclalam,
explicans verba illa Ezecb. xxxvm, 2 : Et ln fili liominis, vaiicinare conlra Gog elc. De qua Socraies
lib. vii Uistor. cap. 4 3 . Quae non absimilis esl i l l i , quae de eadom re eodem fere lempore scribil S. Ambrosius lib. i i De fide cap. ult. in fine tom. IV, et vidonlur assuia ex alia quadam Oratioue: nam inquit r
Pieque vero U, imperator, pluribus tenere debeo bello intentum, etc. Et lamen ires alioe scribil deinde
libros ad euuidem de eadem re, licet non eodem anno, ut apud Baronium tom. I V . E l ea fortasse e*
Procli Oraiione illa desumpta sunt. Fragmenla baec sic tradidi, cum integras Oraliones babere non
licuit. RICCARD.
9

F R A G M E N T A E P I S T O L J E SANCTT P R O C L I A D A R M E N I O S .

I.
Joannii Maxentii De Christo professione. In tom. IV. part. , Bibliolbcca; Palrum Paris. ann. 1C44,
pag. 4 5 7 C.
Scd sciscilaris me fortassis illum novitium vaFilius Palri sancloquc Spirilui, non dicimus eum
ntnnque sensum seu vaniloqmum, dicens : Quia qui deitate passum fuisse , sed carne quani pro nobis
conGlelur eum qui crucifixus cst, Cbristum Deum,
assumpsil, ei quac ex nobis et pro nobisest factus.
ct Patrem el Spirilum sanotum crucifixum confiNon aulem alius est facius, nisi unus de Trinitetur, si una est Trinitatis natura. Ego autem e
tale, et crucifixus est carnequa factus est; et nnn
contrario objicio t i b i , et quaero : Unus ex T r i n i est passus divinitate qua unilus esl Palri el Spitate est qui crucifixus est, an aliquis alius extra
ritui sancto, ne et ipsos crucifixos paritcr dicamus.
Trinitalem? Et si quidem Umis, solutum est j o r Si autem diceremus eum divinilale crucifixum,
gium; si autem alius aliquis practer Tnnilatem,
revera <in Trinitalem passionem induceremus. Si
Quartus cst sine dubio gloriae Dominus, et ab illa
aulem dicimus quod in carneeua passiones Verbuni
glorilicatione qua serapbim glorificant *, exsistit
suscepit, confilemur, quia et unus esl de Trinilale
extraneus. Illa aulem animalia Trinitalem laudant,
qni passns esl, c l Trinitaiis nalura Unpassibilis
et unitalem conOlentur. Hoc autem si non niendaniansil.
citer docet vox illa, quomodo Quarlus quos non
Et iterum ; Si autero incarnatus non essel passus,
plasmavit, salvavil? aut chirographuni peccaiorum
baberel fortassis ralionem versiilissima objeciio.
deslruxit in c r u c e , qui non babei potestalem
Si aulcm incarnatus passus c s t ; evidenter, quopeccala dimittere, si non est sccundum te Deus?
niara causa incarnalionis est c r u x , hoc crucifixum
El iterum post pauca : Si autem proferas niibi,
est quod incarnatum est. Si auiem quod incarnadicens : Quia qui confttelur crucilixum Deum F i iiiiu cst, crucifixum esl; Pator autem el Spirilus
l i u u i , et Patrem et Spirilum sancium conflletur;
non esl crucilixiis : unus ergo de Trinitate csi
super aquain scribis, et super arenam sediGcas. Atcrucifixiis. Uivinilaleni vero qua coinmunicai Palri
tendc igitur catbolicae Odei nervos, et ablue im - et Spiritui servavit impassibilein. Carne aulem,
prudenliam tuam. Quid enim est quod nos sapimus
quia ipse solus esl faclus; ipsa, et solus idem ipse
alque senlimus? Quia in bac ipsa essentia etdivina
est passus.
natura, qiia constat et qua conjunclus et unilus esl

Ex

88

U.

Fragmentum ejusdem epistolcc ex epislola 3 B. Joannh papce 11, lom. V Eptil. decretalium.
Ex emsiola ad Occidentales. Super bsec eiiam contitcnmr unum ex Trinilale increata aique ineff*bili
Deuiu Verbum faclum bominem.
IU.

Fragmentum ex S. Cyrillo in Symbol. apud concil. Ephesinum part. i n , cap. 4 5 .

Scripsit enim et ipse Proclus ad Orieuiales piis- D xa\ simos episcopos in haec verba : Et incarnatur qui * |

'
W'
dem absque convefsione i$ qui tpeciei esl expers;

'

rij
na?cHur autem secundum carnem, qui principxo ca ^ *<&
rci; proficil vero per illam secundum corpus ccta
,
>'
lem qui naturn perfeclissimus est; et passiones MS
,
tinst qni passionibus est superhr; non in eo quod

.
#trai suxiinens contumelia*, ted in eo quod (actus e$t
sutcipicn* corporU passiones.
%

' Isa. v i , 5 ; Apoc. iv, 8.

" COIOKS. I I , 14.

 DOMINI C D I L I X

S. FLAVIANUS
CONSTANTINOPOLITANUS

EPISCOPUS

(Oriens Christiunus, tora. I , pag. 216.)

Anno Tbeodosii junioris Atig. 40, secundum Theophanem, Christi 447, ConstantinopoUtannm sedcm
Flavianus capessivit, qtio anno, Flavio Zenone et Poslbymiano coss., IdusNov., synodum habuit episcoporiiin iriginta, vel, ut Theopbanes scribii, quadraginia. In ea Eusebius Doribei in Phrygia episcopus
Eutycbem archimandriiam accusavit, negare Cbristitm assmnpla carne, nobis consubsianlialem esse.
Vo UIK> Eulyches iinpielalem confessus est, quam quia retraclare noluit, a Patribus proscribi meruit. Per
ami us, quoruni maxima apud imperatorem auctoriias erat, oblinuil u l judicium conira se lalum in confeiuu altero coram Thalassio Cxsariensi, Flaviano quoque praaside, ad examen revocarelur : palam vero
errorem iterum suum alfirmavil, nec ejurare prorsug voluit, Romantim papam appellans. Cuncta Flaiauus quiE gesla erant litteris duabus reUilit Leoni papic, qui illam ei rescripsit quae reclae deinceps de
Verbo carne facto (idei lessera habita est, dala Id. Jan.,\slerio el Protogene coss., anno 449, quo Epbesina synodus secunda convenit, vi Id Aug. In quo profauo convenlu, Diuscorus Alexandrinus nibil non
radaiorio inore gerens, Eutychete absohito, Flaviano sacerdotium abrogavit, effeciique u i Hyp.Tpam in
yiliae oppidum amandaretur, ubi slatim, seu supervenienle, seu ingesla ujorte, u l scribit auclor BrevicuH
/ristoriw Eutychianiilarum, fato functus est.

S.

FLAVIANI E P I S T O L J l .
I.
AD LBOmM PAPAH, CONTKA EUTTCHETIS HfftESIN.

(Exttat Grae* et Laiin* inter epiHolat S. Leonit; vide Palrologite Lalinte tom. Ll V, coi. 713.)

,
AD EUMDEM. 11 CONTRA ELTYCHIANOS.

(Vide \bid.

col. 745.)

III.
AD THEODOSILM AUGUSTUM.
(Mansi, V i , 559.)

"

'
.
; ; -

Exenwlum fidei Flaviani epi$copt Constanliuopolitani, manu propria ab ipso scriplas, et imperatori
posccnli exhibitai.
Flavianus episcopus Coustantinopolilanus, piis-

S. FLAVIANI CP. EPISTOUE.

891

fiimo ct amatori Christi imperatori nostro Theodo-

$, saluiem.
.
Niliil ita convenit sacerdoti Dei, et dogmalibus
, \
.
erudilo divinis, quam paralum esse ad satisfactio- ,
ncm omni poscenli eum ralionem despequae in nobis \ \
esl, e l g r a l i a . iVow enim erubesco Evangelium Dei. \ .
Virlus enim Dciest ad salulem omni credenti . Quia , deov
igituretnos tnisericordia regis omnium Chrisli Dei,
.
\ \
saeerdolium Evangelii (1) soititi sumus, sapimus
recle atque iiiculpabiliter, semper Scripturas divi- , \ ,
nas sequentes, et expositiones hanctornin Palrum, \ >,
qui in Nicaea convenerunt, el cenlum quinquaginla , \
qui liic fConsiantinopoliJ congregali sunt, elqui in
, \
Epbeso sub sancta? memoria? Cyrillo, qui fuil Alexan- , \ \
drinus episcopus; el prsedicamus unum Dominuro
, ;
noslrum Jesum Christum, ante saecula quidem ex \
, ;
Deo Patre sine principio nalum secundum divinilalem, in novissimis autcin diebus eumdem propter , '
nos et propter noslram salutcin ex Maria Yirginc ' , \ secundum bumanitatcm, Deum pcrfectum, et homi- ,,
nem perfectum eumdera in assumpiionc animoe ra- , , \
tionalis et corporis, consubslanlialem Patri secun- \
dum divinitatem, el consubslantialem mairi eum- , , xaV
deni secundum humanttaiem. In duabus utique \ *
\
naturis (2) confitentes Cbristum, postincamalionem
,
ex sancia Yirgtne, et inbumanaiionein, in tina su*b, , \ \ sislentia ct uua persona (3) unum Cbrislum, uinim
Filiuin, unuin Dominum conlileniur. El unain qui- , , , \ ,
detn Verbi Dei (4) naturam, incarnalam lamen et
inbiimanataiD , diccrc non negamus, eo quod ex ^ , \ ,
ainbabus unusalque idem sil Uominus noster Jcsus ,
Cbrislus. Eos vero qui aut duos iilios, aut duas ' . '
, ,
subsislenlias, aul duas personas annuntiani, et non
, ' \ \
mium c l ^5) eumdein Dominum Jesum Cbrisiuni
,
Filium Dei vivi predicant, anatbemalizaniits, et
alienos esse ab Ecclesia judicamus; el ante omnes , )
. \
Neslorium impium analbeinatizamus, el sapientes
qnse ejus sunt, ac loquentcs ea : el abscindantur (6; , \ , \
bujusmodi a ttliorum adoptione, promissa recle * \ ,
credentibus. Et post hcec adjecit, el m adnotationi- .
,

>''
bus scripsil {!) : Domine Cbrisle, adjuva nos, Dcus.
; , . adU/r'
El iterum : Haec scripsi niea manu ad satisfactioncm
\,
vestrae polcstalis, el ut confundantur calumniam
, \ ;
facientes (8) noslrae bonse et simolici in Cbrislo
D ^ ^
tonversalioni.
.
1

I Petr. , 15. * Rora. i , 16.

(1) Yeleraomnia exemplaria synodi Cbalcedonengis el omnes editiones anle Romanam habem, sacerdoiium tale Evangelii. Sic etiam apud Liberatum,
qtii hanc epistolam referi.
(2) Veleres libri etediliones Romana antiquiores.
Ex duabus utique nalurh. Sic etiam Liberalus.
lidem libri el editiones, inhumanatum in una
anlia el in una persona. Ua etiam apud Liberatnm.
(4) Legendum Dei Verbi, u l in veteribus codicibus et editionibus, ei apud Liberatum.
(5) Libri nostri et anliquac editiones non babeni
YOciilam et: Libcratus legebal ut est in libris nostris.
(6) Vctera exemDlarta et Liberatus legunl, -

pienle$ qua ejus, ac loquentes ea, ei absoidaniur.

(7) Codices Corbeiensis el Divionensis, et ainotalionibus scripsit. Colbertinus, adnolatiotnbus wcripii, oroissa eliani conjunclione. Annolalio ergo
significal subscriptionem, ut infra i n libello precum quem Eutyches oblulit imperalori Tbeodosio.
Et Acl. Synod.Chalced., et hat ejus pietas subnot*vit, ubi vide annotationem Rustici.Vid eiiam Act.
et x i . Vide Synodicon adversus Tragvdtam / f W ^
cap. 179. llnde apud Liberatum pro bis verbis legilur, subicripiio.
.
(8) Omnia veiera exemplaria babenl, confunaar
lur qui calumniam facientet. Sed Liberalue non wliet vocein quu

CIRCA INITIVM SACULI V , ANNUM CDL.

SANCTUS MARCUS
EREMITA

B.

MARCUS DIADOCHUS
ET

MARGUS DIAGONUS
NOTITIA

I N MARCUM

EREMITAM.

(GALLAKD. YeL Patr. Bibliotk., VJIl, Proleg. 111.)

I . lnter celeberriraos iEgypii monachos, saeculo ram posuisse, aut aliqna liticris consignata post se
desinenle, floruisse comperitur Marcus,
reliquissc nuspiam produnt. Prgelerea, ut apposite
sive Exercitalor ' appellalus, quem annos
virdoctus (), Epipbatiiiini quemdam nominal auprop centum ageutem se adiisse teslatur Pallactor (i) qtieni appcllat religiosissimum filium; neque
diue (u). De eo ilem Sozomenus(6) el Nicepborus (
enim Marcus Palladianus, monacbiis in Cclliis u l
IHrum vero hic idem fuerit cum Marco eremila,
videtur degens (/),eo iiomine compellasset Epipba*
cujus nomiue aliquol circumferunlur opuscula
nium Eleulberopolilantim, qui priinum monastiascelica in Bibliolhecis Patrum qux hic primuin
cam vilam in Paliestina professus, magno Ililarione
sisiimti*, baud satis conipei lum exUtimant viri
magistro usus, deinccps anno 568 Salamiiue i n
erudili (d). ld quidem in Basilii Menologio roanifeste Cypro episropalum sortitus esl (k). Longe alius i g i aslrai v'rdelur(e) ubi sanclusMarcus sive doctrina,
tur a Constantiensi episcopo fucril Epipbauius eo
sive miraculorum graiia praestans fuisse Iradilur ;
loci ab aurlore mcmoralus ; queni nimiruin cum
iiiter quae illud enarralur quod in catulo liyenae paAncyrse adiisset Nicolaus quidaui, ut ibidem nar~
t r a v i l . Alqui prodigium idem niemoria prodens
ratitr, e sanctis locis GonstantinopoHin rcdiens, ab
Palladius (f), illud Marco nionaclto ascribit, si
eo in disciplinam susceplus fuit alque in viam saGraeca respicias; ab renamquead Macarium Ale- hilis deduclus. Monacbum enimvero agebat circa
xandrimim referl interpres ; quod probe advcrltt
saeciili mediuip Epipbanins nescio qtiis, cui sanTillemontius (g) : ut propterea unus el idem esse
cii Nili epistolam inscriplam babemus (/) : qucm
ct-itscatiir Marcus,de quo Palladius et Menotogium;
(amcn eumdem essc cum eo cujus meminit noster
adeoque sob finem sajculi floruerit opusculormn
auclor, affirmare lion ausim. Utcunque autem se
a u c l o r d e qito bic sermo.
rcs babeat, cum laudalo viro erudito existimavef

H . Atque in banc sane senlentiam aliquando descendiinus : nunc vero demum, re penilius inspec t a , in aliam abeundum exisihuamus. Primum
e n i m aniiquiores, Palladius inquam et Sozomeuus,
A l a r c u m Macariis cosevum ab ineuule quidcm adolescentia sacra Scriplurae libros memoria lenuissc
p e r b i b e o l : at ipsnm in libellis conscribendis ope(a)
(b)
{c)
(d)
(e)
(f)
(g)

Pallad. Ilisl. Laus., cap. 21.

Sozom. f/ief. eccl. lib. v i , cap. 29.
Niccpb. Hht. eccl. lib. xi.cap. 55.
Tillera. Mem. eccl. lom. X , pag. 457 801.
Menol. BasiL pait. pag. 5.
Pallad. I. c. cap. 2G\ pag. 93!.
Tillem. I. c , lom. VIII, pag. 811.

rim equidem, sub initium saecuii scriptorem de

quo loquimiir claruisse, si fides habenda Nicepboro (m) ; qui eutu et sancli Joannis Cbrysoslorai
discipulum fuisse, et eadem lempestate qua Isidorus Pelusiota, Nilus ac Tbeodorilus, floruissc
tradit.
111. Multa porro sanctuni Palrem nostrum litle(/i) Remond. prsefat. ad S. Marc. mon. Serm.
(t) Marc. opusc. v, v i .
(/) Tillem. 1. c . tom. X , pag. 457.
(k) Leqnien. Or. CArtsf., lom. I I . pag. 1045.
(/) Nil. Epist. L I I I , lib. v i . pag. 487 edit. Allat.
^m) Nicepb. Uist. eccl. lib. xiv, capp. 30, 54.

 MAKCUM EREMITAM
895
rie consignasse, nwmoriae prodilum. Ooto ejus l i - litas. In eadcm quoque opuecuto vi sancti Marci,
bellos asrceticos se logisse testatur Pholius ( o ) : qui- quae habeulur 21 abbis verbis :
J*us accesserat nonus adversus Melchisedecitas. , Re$ autem $ic se habet, exstant in
Flura memorat Niccphorus ( 6 ) : quorum lamen * Macarii opusculo vi De chaniate, 12. Confer
ilem, si lubet, quae leguntur 28 laudati opusculi
pars maxima setalem non lulit. Et priora quidem
sancti Marci, cum iis qua; docet sanclus Macaocio sscelica opuscula Pbolio perlecta, qbaravis
nlio ac in edilis ordine digesta, jamdudum ex in- rius in eodcm opusculo vi, 50. GaHera omiuilerprelatione Joannis Pici Parisiis in vulgus exie- irus.
r u n l ; quae postea ibidem Graece simul ct Latine
V. Antequam vero manum dc tabula, soperest
in Auetario Ducaano prodiere. At vero baud ila
admonendttm cum viris doclis, Joannc Maria Bnpridem fuerunl evulgata, quae antea in edilis desi- sichellano in Romano indice anni 1607,Bellarmino,
derabantur : nimirum pars posterior opusculi v i , Labbeo et GombeGsiuTn suis recemitis Aucloribut(d),
ubi auctor agit De jejunio ; cujus tamen versionem
Marci monaclii oputcula complures eonlinere sentenjam ab anno 1574, Venetiis edideral Petrus Frantias recla fidei regula exorbitanies, hccrelica mattu
ciscus Zinus cum aliis sanciorum Fphremi, Nili et
fortasse corrupta; adeoqne caute $emper et acri jnlsaiae ascetae scriptis, ut auctor esl Fabricius (c),
dicio legenda, propter sentes et vepres errorum, tn
nec non sermo De Melchhedech ^ h o l i o laudatus. quot nonnunquam offendi possit, ut alicubi nolanHc aulem ex mg. codice Graeco papyracco qui diim curavimus. Photius enimvero Quicdam in auctore no^tro nolat ob&cura (e), quo feime viiio laboomnia sancti Marci monacbi opera Pbotio recensila
ranl qui ascetica ejusmodi scribunt, ipsa magh complcctitur, anno demum 1748 Romse in lucem
protulit nolisque illustravit Y. C. Baltbassar Maria ribus quam verbis condiscenda. Quin et de opuscolo
nuper edito ,
haec babot:
Remondini, Zacyntbi ac Gepbaleniae episcopus :
quse quidem omnia opusculis ascelicis jam pridem ' () ,
vulgaiis, in varias lamen seciioneg pro more no- slro disliucta, subjicicnda curavimus. Prseler . Qua; quidem yerba
iia reddenda censel apud Fabricium (/> Mathnr.
sancli Pairis noslri scripta hactenus memorata,
Veiss. la Groze : Liber nonus decertani adverm
circumferlur adhuc in Bibliothecis Palrum ejusMelchitedecUas, non minut I P S D M L I B R I PAHENTEM
dera nomine inscriptae Epistolce I I fragmentum.
I V . Noslri demum officii esse ducimus , non- haud leviorii hareseos reum peragil. Aliler lamen
nulla hoc loci adverlere, quae indubia sancti Patris C visum viris doctis, qui Photiana verba modo recitata eo sensu passim accepertint, quo Marcus moecripta recipiunt. Et primum quidem, in vulgatis
codicibus praBmittilur auctoris noslri operibus, nachus eo in sermone adversus Melchisedeciusdeptignans, in sui ipsius parentem ha;rescos hnjus labc
ipsius nomine inscripta bomilia De paradiso et lege
contaminatum invectus fuisse pcrbibetur. Ila sane
spiriluali, qtiam constal sancto Macario ^Egyplio
esse tribulam, estque inter Macarianas X X X V I I , ul Labbeus (), Tillemoniius (/i) ei Caveus (>'), ut
Scbotlum Photii interprelem aliosque omittamus.
post viros doctos admonuimus in Prolegg. ad t. VII
Quibus addere libet eruditissimiim ejusdem sermoDiblioth. Patr., cap. I , 5. Praelerea ab oplimo
ac erudilo sodali nostro Joanne Baptista Galli- i) i s edilorem, qui h u j usmodi verba expendens , 5A
, , h*c b a b e l ( ; ) : NuUu$dubiU>
ciolio accepimus, sancti Palris noslri opusculis
varia ex modo laudalis bomiliis Macarianis fuisse quin hic sanclut Pater aggrediatur ailoqm geniif
rem suum, in quem cum Melchisedecilis sentienit
intexla; nequeenim ex Marci monachi opusculorum
nihilo minus quam in illos stylum acuisu tanctnm
laciniis illas Macarii homilias fuisse consulas, fas
Marcum, Phoiius memorias traditum reliqnit. Profueril existimare. Sed, ut ut esl, inde illud comfecto illud , homo, videtur esu co*modi accessit, ut collatione institula lacunae aliquot quae in aniea edilis comparent, explet fue- * pellantis hominem notum, et lantum non de nomia*
inclamantis. Hactenus V . C. Qui et in Prafatione,
rint, locaque mulila sanitati restituta. Quod quibujusmodi eodem de eermone judicium tulil: Serdem ut compertum fiat ex honiilia sancti Macarii 2 et 6, desumpla sunl quse mo de Melcbisedech, inquii, cum amplitnmnm tilud de regno jmtUia et pacis et $actrdotio Chri
occurrunt 26 et 27 opusculi vi sancti Marci De
sli
vaticinium, in persona Melchitedech edituw, #
temperanlia, iibi duo loca suppleia : allerum in !nterrogatione, sic : , ; /ict/ti, ut ail D. Paulus, inlerprelationis, lucnUnU
allerumin Responsione, in quahaec fucrant omissa, explicat; tum vero etiam convellendi$, $i qui adk*t
, uspiam sunl, Melchisedecitarum arQumentis uswesu
'
, ob voces nimirura repe- pote$t.
()
b)
[
id)

Pbot. Bibl. cod. cc, j

519.
Nicepb. Hht. eccl. liL
b.
x
Fabiic. Bibl. Gr. t o m . Y l l l , pag. 550, niim. 6.
Labb. ** de script.eccl^ tom. I I ,pag. 50.
Phol. Bibl. cod. cc, pag. 521.

(f)
\g)
()
()
(/)

Fabric. Bibl. Gr., loro. I X , pag. 445.

Labb. Dissert. de icript. eccl. lom. II, p.
Tillem. Mem. eccl., tom. X , pag. 801.
Cav. I1i$t.
loni. I , pag. 373.
Nol. 15 ad opusculum De Metchmdich.
%

897

MARCUM DIADOCHUM.

NOTITIA

893

ALTERA.

De 5. Marco Eremita et Marco Diadocho.

(Jus.

FESSLER,

ImtUutionet Patrol.,

Marcus cremila, S. Chrysoslomi discipulus c -

leroquin ignolus, ineunte sseculo floruil ().
Ejusdem Opuscula ascetica bodie supersunl (b),
scilicel:
1. Traciatus de lege spiriluali (qui 201 scnlentiis
conslal), explauans quo sensu Lex spirilualis d i catnr, luni quae sil eognitio, quae aclio eoruin qui
legem spiriiualem observare volunl.
2. Tractatus de his qui pulanl se ex operibus juslifican (qui,2LL senlculiis conslal), uslendeiis gratiae divinu necessilatem lideique praslantiam (c),
el redargucns niiniam in vires proprias flduciain
animiqiie de bouis operibus elalionem.
5. Traclatui de pccnitenlia (),
quam
cunciis Cbrisliauis seinper necessariam nec unquam diinitlendam esse dcntonslrat, alque iribus
pracipue conlineri asseril, exslirpandis inalis cogilalionibus, orando sine inlermissione ac obvcnienles affliciiones perferendo.
4. Respomio ad eos, qui de divino baptismate dubilant, eiponil necessitaletn cl eflicaciam baptisini,
relalionem agonis Cbrisliani ad gratiam baptisnii
perfcclam, uec non peccati originalis (quod ipse
vocat mortem, scil. animx) ad baptismuin, ad certaincn spiriiuale el peccalum pcrsonalc.
5. Prceccpla animce salutaria Nicolaum inonacbum egregie prudenlerque insiruunt.qua ratione, G
1

I I , 631.)

quibns mcdiis in pugna spirituali viclor exsistere

ac peiniciosas affectionee superarc queal, polissimum cavendas moncns ignorautiam, oblivionem et
socordiam, n. 12 cf. op. 7, n . 2 l (d).
6. Capitula de temperantia (
)
plerunique allegoriis e S. Scriptura pctilis dcscribmit stalus vanos eonim , qui in via pei fectiouis
ambulare incipiunl magisque proiiciunl ; eadcm
suniuuiiu perfcclionis scopum el quasi culmcn (e)
ob oculos ponunt, simul ad studium perfcclionis
incitant alque inforraaul.
7. Duputaiio cum quodam Camidico duplicem refellil accusalionein, luin quod monacbi dicenles,
non esse in jus vocandos eos, qui injuriam inferunt,
juhliiiam praster leges, lum quod abslinenles ab
operibus corporis otium prceter naluram sectari v i deanlur; binc digressus valde commendal veram
oralionem ad Deum atque bumililaiem, discrimen
monachorum el bominum saecularium scile expli< at, denique coimnoda ex rebus &dvcrsis bominibus
obvenieniia exbibet.
8. Consultatio intelleclus cum sua ip$iu$ anima
esl alloculio ralionis ad aniinam, qua veros peccali
fontes, sludiuin vanaj glorix laudisque buinanae et
corporis volnplatem illi proponil, eosquc rrjeciis
quibusvis aliis praetextis causis pcccali obstrucudus
gravissime urgot.

* Rom. v n , 14.
() Unus bujus rei teslis esl Nicepborus Callistus
in llhl. eccte*. lib. xiv. c. 53 el 54. Ab boc Marco
ilisiinguendtis csl abbas Marcus,diclusExercilator,
patilo auliquinr, de quo Palladius in Hht. Laus.
c. 2 1 , ei Sozomenus Hitt. eccles. lib. v i , c. 29.
Cf. Tilleinont. I X , Silvain (p. 457). Nota (p. 801)
ei Galland. Uibliot. Patrum t. V l l l , Prolcgom. c. 1,
. 1, 2.
[b) ISicepborus Callistus 1. c. c. 54, longf plura
luijus Marci acripta commemorat, aiiorum aiguoieiila paucis perstringil. Ejusdem Marci scripla
ascclica generalini laudant Joannes Antiochenus
patriarcba (sxc. xn) iu Golclerii Monum. eccles.
OrwciB l . 1, p. 167, ei poela anonymus Graecus, qui
scripsil iainbos in traclalus asceticos SS. Patrum
(Amadtilii Anecdota litterar. Romse 1773, vol. 11,
p. 23) Marcique Opuscula vocavit

. Dudum vero anlea Pbotius cod. 200. (p. 268*69) opuscula Marci, quai bodie ejus noraine circumreruntur, uno cxceplo. legit
ac descripsii, alio tamen ordine. His Marci Opusculis , qusc proxiino sequunlur, pnemiuilur aliiuando Prooemii loco cjusdein nomine inscripla
iomilia de paradiso et lcge spiriiuali, qu;t? cliatn
inler homilias S. Macarii jfcgyplii reperittir tanquam homilia 37, aique buic cosimiuni crudiiorum
calculo atlribuilur.

(c) Qtio sensu aulem fides ab eu accipiatur, ne

cesse esl propriis ipsius vcrbis dcclararc, ne vox
ista miiius recte inlellecta falsis opiniombus ansatn piaeleat. Sic autem ipse : Fides e$t, ut non
solum in Christum baplizemur, sed eliam ejus mandata opere compleamus (Opusc. iv, resp. 2 , 14,
17). liuic itaqne Gdei opera quae absque lidc perpelraulur ideoque non jusiilicanl, opponi.
(d) Ex boc opustuilo nomine Marct sapientmimi
inter ascelas jain olim S. Joannes Damascemis in
lib. De viriulibus el vitih (opp. I . 1, p. 510) locum
quemdaui laudavit, scilicel n . 12, 13, cf. n. 3, 4 ,
item optisr. 1, n. 62, 79, 98, 102, 103,107; opusc.
I I , u.80, 97, 114. Eideiu opuscnlo in ediliouibus
opp. Marci subjungilur Nicolai bujus rescriptum
ad Marcum, quo illi gralias agit ub v^cepla ba;c
salularia sibi Iradila.
(e) Hic vero notatu dignum , c i i h n c islud ab
auciore nostro in ea seu afTectuiini carcnlia reponi, quam nonmilli veterum (nl S. Nilus el
S. Joannes Gliinacus) bene, alii (ul Evagrius) m i ntis recte inlellexeruul. Opusculum bocc; Pbotius
non memoral, unde dubilatio qusedam dc cjus antbenlia suborittir. Cf. Remondini noi. in Marci
opusc. De jejunio (Galland. t. Y l l l , p. l U l ) , qui argumentis sat validis aulbenliam horum de lemt^
rantia capitulorum impitguat.

899

01 ! MARCUM DIAGONUM.

<>

. Tractatus de jejunio, in quo solum jeju- in quos incidisse nonmillis, vorba quacdaiu duriora
nii iililitatcm spirilualcm, veruru cliam bumilita-

interprelaiionis Latinac aliendcnlibus vieus est co

tom diserlis verbis exlollit.

>
10. Tractatus de Melchisedech, cum amplissimam
illam dc regno juslitiac et pacis Vt dc sacerdoiio
Cbristi propbetiam,in pcrsonaMekhisedccheiiictain,
intcrprelalu difiicilem, luculentc explicat, ium vero
etiam convellendis Melcbisedecbiiarum (de quibus"
vid. S. Epiphauii haeres. x x v ) arguinemis incumbil ().
Observarunt viri erudili, in bomiliis S. Macarii
iCgyptii et in opusciilis Marci complures locos iisdem verbis conceptos deprcbendi, adeo ut ex uno
auclorc in altcruin translali videanlur (b). Nec illud
praetereundum, Marci bujus opuscula ob ipsius argumeuli naturam, quse vel sagaciori inlelleclu, vcl
conlinua mandatorum exsecmione indigcat a l i quando paululum obscuriora csse ; imo caulissime
umper ei acri judicio legenda esse propter errores,

lcniporc,quolcxtusGra3Cusnonduui fueral editus(c).

lluic Marcu adjungi sobit DUDOCUUS , Pboiices in
veteii Epiro sive Illyrico episeopus, qui, vel M eunte sseculo iv, vel polius juxta alios circa mcdium saeculi floruissc creditur (d). Is reliquit
centum capita ascetica de spirituali perfeciione, quibus definitione* decem prxcedunt (e). ln bis virtutes principales Gbrisliani bominis exponunlur, *arii gradus in via pcrfectionis describunlur, pericnla salulis ac subsldia virtulum indicanlur, supreinus denique finis, in quem omnibus viribus
connilt decct, monstratur. Pnsterea ipsius nomine
cxslal BomUia adversus Arianos (f), quain tamen
vetustioris cujusdam Marci Diadochi fetum esso
alii autumant, et Sermo de ascensione . N. Jetu
Chri$ti(g), ubi etiamdeVerbi incarnaiionc doclrina
caiholica sat bene exponitur.

c. 58, ap. Mansi t. VII, col. 619) subscriplus !egi() llis Marci scriptis addere oporlet Fragmenlur, illmn ipsum esse Diadochum episcopum Plwtum ex S. Marci epistola 11 in Biblioiliecis Patrum
liccs, corruplis per librarios (quod baud raro conobviuin et ap. Galland. t. V I I I , Prolegom. c. 1, n .
tigit) noniinibus propriis. Gf. Ceillier l . M I I , rap.
4 rccusum.
13, n . l (p. 531-32) et J. A. Fabricii Biblhih.Grxc.
(b) Gf. Galland. t. V I I I , Prolegem. c. 1, n . 5.
(c) Vid. Pholii Cod. 200 (p. 269), J. l i . Brasi- vol. I X , p. 265-66.
(e) Gapila hxc, de quibus vid.Pbotius cod. 201
chellani Index librorura expurgandorum Homae 1607,
t. I , p. 173-79. c. Bellarmiit et Labbe De scriptor. (p: 269-70), ilcm S. Maximus confcssor in Dispulai.
eccles. ed. cit. p. 316. Galland.l. c. n . 6. Editio cum Pyrrbo (opp. S. Maximi ed. Combefis., Paris.
1675, t . I I , p. 168, cf. ibid. p. 1 5 3 ) ; iieiu iuler
iaestantissima Gr. et L a l . cxstai in Galland. Bilioih. Palrum l . VIII, p. 1-104. De aliis prioribus ejusdem quaestiones et dubia inlerrogal. (ibid.
l . I , 305), edila smit Latine ex Fr. Turriani verediliouibue, nec non de opusculis hujus Marci cf.
sione Florcnlise 1570 in 8 , iterumque AiilviTpiae
J. A. Fabricii BibUolh. Grcec. vo!. IX, p. 266-69,
1575, Ingolstadii 1585, Lttgduni 1627, et in Biedil. nov. el vol. X I I I , p. 753, edii. vei. G. Gave
bliothecit Patrum, tum ettain Graece Florentiae 1578
vol. 1, p. 373 el Gas. Oudin.t. I , p. 903-8.
\d) Ejus dignitalein episcopalem ei sedem codd. C in-8 *. Gf. J. A. Fabricii Biblioth. Grac. xol. IX,
p. 266-68. Geillier I . c. n . 2 1 7 (p. 532-52).
mss. jam sic indicabant Pholii selate, vid. Pbolii
(() UomUiu adcersus Arianoz Graece et Laline
cod. 201 ( p . 269-70). Hunc eumdem Diadochum
esse puiant, quem Victor Vitensis in Prologo Hi- edila est a ,R. VVeistenio ad-calcem Origenis, ht
oratione, Rasileae 1694, p. 15*2; recusa iu Biblioslor. persecui. Vandal. magna cum laude meuioral:
cf. Ruinart. Not. 3 in Victoris Vit. histor. cit. Ne- theca Gallandii, loin. V.
que improbabiie est, Didacum episcopum Phocce
(g) Primus edidil Angdo Mai Spicil. Rom. IV,
(al. Foiicce), qui in Epislola episcoporum veteris
XCVIIl-CVl.
Epiri ad Leonem imp. (concil. Cbalcedon. . m ,

* Hsc post Fabricium Jos. Fessler, et Fabricius posl Oudioum ; sed edilio Graeca, si unquam exslilit, jam nollibi
comparel. . PATR.

IN M \ R C U M DIACONUM,

(GALLAHD., VeL Patr. Biblioth., t. I I , Proleg. p. xvui.)

I . Marcus, i n Asia ortus ut videlur (), primum D

quidem calligraphus (6), deinde a bealo Porpbyrio
episcopo Gazensis Ecclesix diaconus ordinalus (c),
cjusdem sancti praesulis laborum atque ilinerum
comes individuus ad suprcmuin nsque vitae ipsius
diera fuisse perhibetur (d). Qui proinde rerum ab eo
gestarum bistoriam oiuni (Ide lestatam, haud pro()
(b)
(c)
(d)

Marc. Vjt. S. Porph. 5.

Id.ibid.
I d . ibid. 25.
l d . ibid.

cul ab illius obilu, id est, circa annum Gbristi 42^

inemoriae i r a d i d i l ; simplici quidem stylo conscripiam, sed praeclaro verilatis candore, ut inqtiii
magnus Baronius (e): ubi et multa scitu digna narrantur, quas alibi fruslra quaeras. In eamdera sententiam de hoc ingenuo scripiore doctus Henscbenius (f) : Esl w, ait, diligen* et vtritaiU cullor
(e) Baron. ad ann. 398, 98.
(/) Hcnscb. ad Act. SS. Febr. tom. I I I , pag. 64*.
num. 7.

01 1N MARCUM DIACONUM.

901

902
illorum temporum gnarus hisloricus; t i r , inquam, davit, Ucet rndiori slylo et versione scrupulosa ad
admodum erudiius, ut ex lota Viiw livjus (sancti
vcrbum rcddita, appareant minus compta. Sed ad orPorphyrii) serie accurate dcducla conspicitur. Ncquc
nalum satis ipsa sibi verita* esi, cujus fulgore obaliter de noslro diacoiio censuere viri doctrina i t
sctira qtucque nitescunt. Ha?c Baronius : ubi videas
erudilione praeslanles quos inter, ul alios pra^lerunius inlerprelalionis llcrveliannc mcnlionem injici,
eamus (), emiueut Norisius (b), Tillemonlius (c) - neuliquam ad Metupbrasla* paraphrasim, sed ad
alque in primis Mazochius (d); quoruiu postremu lexluui aucioris primigeniuin exacla? ac toiidem
Marci opus quanlivis pretii monumenlum neque sine Ycrbis expressse. Quae cum ila sint, liand eral sanc
maximo (ruclu legendum, appellare non dubilal.
quod V. G. ad bujusmodi opusculi sinceritalem
11. Hanc porvo sancli Porpliyrit Vilam a Marco oppugnandam, Baronii judieium ex ejus nolalionidiaconu lilteris eonsigualam, ex inlerpretationc bus iti Marlyrologium Romanum proferret;in priGenliani llcrvcw uiinus quidem expolila ediderunt
mis vero postquam vir illc maximus prxscripsil,
Lipomanus el Surius nec non socti Bollandiani ad
ul si quid in iisdcm noiationibus lcgeuli occurrcret
dicm 26 Febroarii. Dolendum sane nondum in l u quod ab Annalibus diflfenet, ex bis in poslerum
ccm erulum lexium Marci Gracum, quem inler
emendarenlur illae. Quod autem, inquit ( ; ) , m
mss. codices bibliothecse Vindobonensis cxstare nostris notis ad Martyrologium Romanum negatum
nos edocel Lambecius (e). Verum , ul cum Mazo
est Lucium esse passum sub Volusiano, ex AnnalicfHo loquar (/), quo inlerim wquiore animo huju$- bus errorem ccrrige: sicque seniper cum videris dismodi feramus incommodum, ea ipsa interpretis rudii
crepare abiisdein nolis Annales, easex bis emenda.
simpticitat efficil; qui cum fidissime verbum verbo
Nunquam haclenus concessum doleo, ut easdem tnappendat, ubicunque demum adire fontem mus po- gulas recogno&cerem, liccl lucri cupidus typographus,
poscerii, haud di/fkile fore auguror ex Latinit Her- eas ab auctore posuerit esse rccognilas pagina /tvelianti Grwca Marci tcriptorii restituere, ui prominari. Ilnc usque Baromus.
pteiea iniquum ptane fuerii de hujusce monumenli
IV. Claudius qituque Gastclianus, erudilissimi
abbatts de Longuerue vcsiigiis insislcns, de monusinceritate vel tantillum dubilare : tav.ta esl hujus
iiicnli bujus integritate dubiiare animum iuduxit,
historia* bonilas, grctitas, $implicitas atque in ocuilludque a Mclaphraste fuisse inlerpolalum cenlos incurrem ;. Haec aulem eapropler
suit (/c). At ejus dubitaiiouem diluil cl. Mazocbius
adnotasse libuit, ul iis occurramus quibus Dn. abhis verbis (/) : Jncidit Caslellanui, iuqtiit, m \Ha
bas dc Longueruc et Clauditis Castcllanus, viri
Porphyrii Gmcum compcndium manu exaratum in
cattera erudilissimi, opusculi quo de agimus, in^ Rrgia bibliotheca nnm. 2010. Id vero volumen twn
Itf-grilatem elevare sunt agressi.
intus, sed in dorso Metaphrastis nomen iiucriptum
I I I . Et ille quidem lectores admoncndos exislimavit (g) acta Ula sancti Porphyrii qnm circum- habebat, de quo vide eumdem Castellanum (m). Estferuntur, non esse gennhium Marci diaconi opus, ne vero id saiis, ul fusiori alleri Vilw ab Herveto
Latiue redditce, quw veritath characteres ad miracuilcet haclenus ea tanti fecerint viri maximi, quos
lum omnes siguatos habet, cx Melaphrastica manu
ideo miralur. flamhccc acla, inquit, non habemus
fuci aliquid aut aliencc incrustatiows accesserit ?
jam nisi Simeone Bletaphrasle, qui quam plurima
Quid , obsecrj, in tota hac Vita usquam MelMet absurda in Marci opusculum intrusit. Non omnia
itaqve subdit, tti liac meiaphrasi seu potius para- phraslici occurril? cujus stylum polius anti-Mc:apbraslicum vere licebit appellare. Mitio quod exphrasi, recipienda; sed ad examen singula sunt re~
vucanda. llscc aliaque ille, Baronii videlicet au- lcnuv Ubrorum inscriptiones, quat non ipti librarii,
clorilate diicius, ul ipsemet ait, qui haic acta de- scd inepiissimus quisque glulinator aut quivte alius
e irhio solebal dorso illincre, plerumque fallunt,
ecripsissc leslalur Mclapbrasiem (h), a quo sua
ucc qttidquam fidei merenlur. Hajc vir dociissimus :
Lipomaiius et Surius bausemnl. Ilaud equidcm
qui praHerea illas inlcr diflicultales ex hisloria peinlicias ieiim id loco cilalo leslaii Baronium. Ve9

ruin ipseinet quod ibi minus pensiculate pronun- D tiias quibus baec Vila iniricaiiir, cam potisstmum
cuodandam sibi sumpsit, quae maxima planeque
lia?it, curis poslerioribus doctior faclus senlentiam
insuperabilis vulgo habetur : quo pacio scilic^l
suam diligentiuscxposuil. Verba eniui Taciens in
Praylii qui bancium Porphyrium presbyterum orAnnalibut de Marci opusculo, pracler superius aldinavit, episcopalus Hierosolymilanus cam Joannis
lala, bacc iterum habel (i): Multa scitu digna omniqne fide iestata (Marcus diaconus) posteris commen- itcm Hicrosolyuiilani tempoiibus componatur. Gx(a) MalHncrot. Paralip. de hht. Gr., pag. 40.
G . J. Voss. De hist. Gr. lib. I I , cap. 20, pag. 258.
Longuer. De var. epoxh. vel. Orienl., pagg. 13,
107, 148 sub (in.
Noris. De epoch. Syromac. Disseri. V, capp.,
9

^c) Tillem. Mem. eccl. tora. X , pagg. 703 el 848,

(d) Mazoch. Comment. in vel. marm. eccl. Seapol.

Kaltnd. vol. I, pag. 71.

(e) Lambec. Comment. lib. , pag. 92.

(f) Mazoch. 1. c.
ig) Longuer. I . c , pag. 145.
(h) Baron.in nol.ad Marlyrol. Rom. sub diexxvi
Febr.
(i) Id. ann. 401, 1 6 .
(;) Id. ad ann. 257, 5.
(k) Chaielain, Marlyrol. Romain, pag. 7T7 seq.
(/) Mnzocb. I . c. pagg. 79 72.
(m) Chalelain I . c. pag. 790.

903

FRAGMENTUM EPlSTOLiE I I S. MARGI EREM.

ieras enim copiose complexus esi Tilleroomius ().

Ad baec ideiu V. C. subindc laudatus summuui
liujuscc opusculi prclium perpcndcns, atque incredibile dictu repulans (6), quanla anliqui moris
penus ex hac Vila deproroalur; in eam aliquot
Animadversiones, missis aliorum observalionibus,
elucubravit, dignas enimvero quae ab eruditis viris
perleganlur; quasque proplerca edilioni Bollandianae (c) nobis bic descripla?, jure oplimo duximus
subjiciendas.
V. Hactenus dictis illud quoque adjicere foriasse
juverit, Marcum diaconum in bac sancti Porphyrii
Yita conscribenda Gazensium aera fuisse usum.
Mcnsium enim Gazensiuni semcl iterumque nieiilionem injicit. Et priimim quidem (d): Cum autem,

Xanlhieus.
Artemitius.
Dmiu$.
.
Panemus.
,
Lous.
,
Gorpicrut.
,
, Hyperberetctus.

\ . ,
V I I . ,
VIII.

IX.
.
XI.
XII.

m
Aprilis.
Maius.
Junins.
Julius.
Augustus.
Seplember.
October.

Porro de bis Gazensium raensibus quorum singuli

quinque diebus Hoinanos praecedunt, ut ex ipso
Marco modo didicimus (), Fabricium consulere
operae preliuin fuerit (ij. CaUeruni de Gazensium
aerae iniiio, cujue poelrerao loco nobis niodo reciiato
meminil auctor, varis clrcumferuotur eruditorum
opiniones, quas excutit evertiique cardUiaUs Norisius 0 ) ; slatuens proinde cum ex Marco diacono
aliisque scriptoribus, tum ex nuinismatibus in Chriinquit, pergeret Deus non pluere primo mense, qui siianissimi regis cimeliarcbio asservatis^ Gazeuses
ab eis (Gazensibus) vocalur Dios; deinde etiam se*
acram suam incboasse anno periodi Julian 4653
cundo, qui dicitur EMLLEOS [leg. Apellam}, elc. Et
urbis Roniae 093, Olympiadis 179, aitno ?, anle
infra (e) : Est autem apud eot LYDEN/EUS [leg. Audiseram Cliristianam L X I , cyclo solis luose V.
iwus] apud Rowanos Januarius. Prcecedunt autem
Pupio Pisone et M. Valerio Messalla coss. Cum vero
quinque diebus eorum menses, Romano$. Undecimo
scribal Marcus supreniuni dlem obiisse sanctum
tero die peregimus diem Theophaniorum Domini
Porphyrium die secundo Dy$tri anno Gazentium 480
Jesu Chrisli: id esl, die vi Januai, stylo Romano.
episcopalut ab eo getli xxiv, mense x i , inde coocluPneterea subditauctor (/"): Navigavimus Gazam vicedit eininenlissinius scriptor, anno Gazensiuro 455
simo tertio XANTICI, qui ett apud Romanos octovu$
vere circiler incunte, Porpbyrii ordinalionem coodecimus Aprilis. Denique ail (g): Beatissimus autrm
tigisse; adeoque ejusdem beati praesulis obiiumin
Porphyrius....
inpace dormiit cum sanctis, secunde
dicxxvi Februarii incidisse anno Gbrisii420. V.
(die) mentis DTSTRI, /, ut esi Gazcuorum com 73, iinpp. Tbeodosio IV, el Conslantio IU coje.
putalio, quadragintesimo octogesimo. Quapropler
In eauidem fertne sententiam Pagius (k) et Dn. abm scripioris nostri senientia clarius paieal, Gazen* ^ bas de Longuerue (/); quorum lainen posieriorin
sium menses cuin Romanis compositos bic snbj
aliis noiinullis a plaeitis Norisianis dissenlit. >V
ciendos existiuiamus.
rumhacde re prseterca Tilleraonlium praeslatadI.
,
Dius.
Novcmbcr.
ire (m); qui plura uon conlemnenda cumde anoo
II.
,
Apell<vus.
December.
qiio fuil ordinalus sanclus Porpbyrius, lum veiD
I I I . ,
Audyncrus.
Januarius.
de illius anno emorluali, diligenter pro more soo
IV. ,
Periiiu$.
Februarius.
aniniadvertil.
V. ,
Dystrut.
Martius.

E X S. . N . MARCI E P I S T O L A I I .
,

(Fragmentum.. )
Auscultantium verbum Dei et fruciuin bonum producentium signa sunt ba?c: gemitus, fletus, aiienlio,
gileiilium, demissio, perseverantia, quies, capilis molus, gravis luctus, dolor cordis ex pio aflectu procedens. Opera vero, vigilia, coniinemia, jejunium, mansueludo, raagnanimilas, assidua oraiio, sacraruoi
litierarum cura, fldcs, bumilialio, fraterna dilectio, labor, adversilatis perpessio, charilas, subjeclio, probilas, morum aptitudo et universorum lumen, qui est Dominus. Gontra, eorum qui aelernas vilae Crucium
non faciunt, indicia sunl ejusmodi : acedia, elalio, despectus, mentls evagalio, murinur, levitas. Opera
auUm, edacitas, prodigalitas, ira, furor, delractio, fastus, arrogantia, incredulilas, impoi tunilas loquend l , sedilio, oblivio, turbaiio, lurpis quaeslns, avaritia, invidia, rixa, fastidium, blaieratio, risus, gloric
libido, omnisque ebriosilas, qui Salanas est (1).
) Tillem. Mem. eccl. tom. X , pag. 843 seqq.
D
(k) Pagi. ad aun. 398, 24, c l \n Appar. edA Mazuch. 1. c. pag. 74.
7iaL Baron. 56.
Act. SS. Febr.lom. I I I , pagg. 645-661.
(/) Longuer. 1. c. De men$. et epoch.Gatens. cap.
) Marc. F i / . S. Porphyr., 19.
5/ 2.
>Id. ibid. 8 2 1 .
(m) Tillem. Mem. eccl. tom. X pag. 849, nol. 2.
Id. ibid. | 54.
(1) Huc usque fragmenlnm. Caeterum an isiud
I I d . ibid. 1 0 5 .
auciorem nosirum parentem agnoscal, ut ccuset
) Id. ibid. | 2 I .
Fabricius (Bibl. Gr. VII, 350), an vero ex aliqo*
Fabric. menol. 55, pag. 44 seq.
ejtisdem opusculorum quae superaut, excerpium
Noris. Deevoch. Syromaced* Disscrl. V, cap. 5
fuerit, aliis dijudicanduin relinquimus.

905

DE LEGE SPIRITUALI.

S. MARCI MONACHI E T E R E M I T ^ E
OPUSCULA.
OPUSCULUM
*

, ,
\ ,
, .
' . ,
, \ , \ , \
, ,
.

I.

De

tpirituali.

Gum saepenumero scire desiderarerilig, quinam

lex spiritualis se haberet, secundum divinuin Apostolum * ; tum quomodo cognoscenda, et opere
implenda sit iis qui eamdem servare decrevisscnt
animo, ejus rei gratia pro virili nostra disseruiimis.
I . Primum igitur omnium certo scimus, Deum
toiias boni esse auctorem, cum principium, tum
medium, tum ftnera; porro impossibile esge, noe
quidquam boni facere aut credere, nisi per Ghrisiuui
Jesuro ct Spirilum sanclum.
'. *
I I . Omne bonum a Domino graluito nobis daiam
, . est. Ad bunc ergo modum credens, illud neutiquam
, \ ' amissurusegt. CaHenim firma c l conslansfides,lurris esi fortissima; Cbristus aulem credenli fit omnia.
.
'. , - ^ 1U. Incipiat ille promovendo omne aniini t u i
, propositum, qui omnis boni consuevit esse principium, m sectmdum Deum ftat, quidquid faciendum
.
slatueris.
'. \ ,
IV. Homo bumilis, et opus babens spiriluale,
, sacras Scriplurag perlegcndo, omnia i n scipsura,
et non In alium dicta inteiligere debet.
, \ .
V. Invoca Dominum, ut aperiai oculos cordis
\ , , tui, et videas ac reipsa intelligas utilitatem ora~
tionis el Iectionis.
\ .
V I . Qui babuerit aliquod donum seu gratiam, et
. , \
, . compatitur non babentibus, bac ipsa compassione
, - conservat munus a Deo acceptura. GaHerum bomo
jaciabundus et arrogans amittit illud, dum arrogan .
liae lentationibus decipiiur.
'.
VII. Os bumilia senlientis loquetnr veritatem ;
, , at qui veritaii conlradicit, simllis est servo illi qui
Domino in maxillam incussit alapam.
\ ^.
V I I I . Nc-flas dtscipulus bominis semelipsum ex'. ,
tollentis, ne bumililatis loco discas superbiam.
\ \ .
IX. Ne extollaris unquam in corde tuo propier
' . i f l
, Scripturae intclligCBtiam, ne quando in gpiritum
blaspbemiae incidas.
.
X . Care ne unqnam tetiles rem diflicilera per
. contenlionem dissolvere, sed per ea quae Icx spiri , 6V
tiralis facicnda mandal, nempc, per patientiam et
, * , \ , \ precationcm ct spem unicam.
.
4

' Rom. ,

1 4 .

PATROI GR. L X V .

29

5 . MARCI EREMITiE

937

X I . Cttcus est clanians el dicens : Fili Datid,

miserere mei Precabatur aulem corporalitcr, nondum iiistruclus cogniiione spiriluali. ldeni, receplis
oculis ac viso Domino, non amplius eumdem, Olii
David, sed Filii Dei appellaiione confessug adoravit.
X I I . Nc cxlollaris, si inter orandum profuderis
lacrymas : Ghristus enim oculos cordis t u i letigit,
et jam visum inlellectualem recepisli.
X I I I . Qui caecum imitans, abjectis vestiroeutis
Domino appropinquaverit, eumdem sequitur, ac
perfectiorum doctrinarum pracco fit.
X I V . Malitia apimi cogitationibus meditata cor
indurat; dum autem per lemperantiam et spem
lollitur, emollit illud.
X V . Qusedam est conlriiio cordis recta et utilis,
tendens ad ejus illustraiienem; est et altera pervtrsa et noxia tendens ad ^erturbationem ipsius.
X V I . Vigiliae et precatio, ei earum rerum quae
nobis objiciunlur toleramia, contritio est inoffensa
et cordi utilis, nisi alicujus lucri gratia earumdem
commistioiiem absciderimus. Elenim i n bisce consianter perdurane, et i n reliquis sentiet auxilium;
at ieta negligens ei eifuudensXemere, i n exilii difliciles dolores senliet.
X V I I . Gor Yoluplalis amans, carcer et catena
est animae in leropore egressioms; at idem laboris
gtudiosura, janua est aperla.
X V U l . Ferrea porla ducens ad civitatem, cor
durum est. Gseterum ei qui malis aflligilur et t r i bulalionibus jaclalur, eua ^ponle, queinadmoduiu
beato Pelro, aperilur.
X I X . Muliae sunt precationis faciendaB rationes;
altera lamen esl allera praestaniior. Yerumtanien
nulla exsistil noxia, nisi non fuerit precatio, sed
operatio quaedarn diabolica.
X X . Homo malum facinus perpetrare volens, p r i muin pro more precatus est; at divina dispensatione
pwepeditus ne niale ageret, postea gratias egit.
X X I . David cum apud aniroum suum decrevisset
neci dare Nabal Garmelitam, cum ejus mentem
ubiissel divina retributio, abstractus a proposilo,
magnas Deo egitgralias.
X X I I . Neque rursum ignoramus, quid fecerit Dei
obliius; neque ejus rei prius ftnem fecit, quam
eidem Nalban propbeta Deum vindicem i n memoriam revocarii.
X X I I I . Quo teuapore memoria Dei in menteni libi
venerit, omnibus modis precationi vacandum censeas ut si ejus forie l i b i venerit oblivio, iile te eut
commonefaciat.
X X I V . Sacram Scripiuram perlegens, mysUciof

9Q|

I A \ * 6*1,
, , \
. *
, * 6\, >'
& .
*.
,
\ .
1 .
, \ , , \
.
'. ,
* ' \ ,
.
'. \
, * \
\ , .
IC7'. , \ , \
, ,
\ ,
.
, \
\ ,
.
'. , \ }
* , .
'. \ , \
. \ )
, \
.
'. ,
. "
,
' .
'. " ,
\ ,
^.
'. \ \ tfr
, \
, , .
'. & ;
,
.
.
, , .

'. ,
*) ^ *k

rum ratiooem babe. Qucuunque enhn pra$criptA . " *

s m i l , ad noitram

doctrinam

pr&tcripla

sunt

XXV*. Fidem vocat Scriptura, rerum sperandarum

tubtmnliam ; et eos qui nullam babent babilationis
librisii in nobis cognitionem, reprobog esae dixii .
X X V I . Quemadmodum operibua et termombus

- Luc. , 58.

* Rom. , 4 .

Hebr. , 1.

'. ,
LUi&ptr*

\
, .
. " 6V \ I*

I I Cor. , 5.

009

DE LECE SPIRITUALF.

910

, manifestaiur animi cogilatio, siecordis operaiionW

bus futura relributio.

.
\
. ,
.

'.

.

XXVII. Gor clemens et benignum clementiam

videlicct consequitur; pari quoque ratioue, miserescens, misericordix fit parliceps. Caeteruro ab bts
virtutibus alieno ct averso consimilis eliam respondebit consequentia.
XXVIH. Lex liberlalls omnem verltalem perdoc e l ; aique non pauci quidem illam juxta cognilionem legunt; porro autera perpauci eamdem juxia
proportionem operationis mandatorum cognoscunt.

\
/ ? .

.

XXIX. Ne quaeras legis illius perfectionem iq

humanis virlutibus; perfeetus enirp nullus in i|lia
inveuitur. Sjquideua perfeclio illius legis in crucq
abscondiia est.

XXX. Lex libertatis, verilatis quidem cognitione

'.
legiiur; operatione autem mandatorum intelligitur ;
completur aulem per niiserationes Donaini jtoslri

Jesu
Christi.
.
'. "
* ,
,
' \
, .

X X X I . Quando ad omnia mandala Dei conscienr

lia nostra emendari cogemur, lunc primum intelli^
gemus legem Domini esse irreprehensibilem : quaa
noslris quidera bonis operibus exercetur, veruro
citra Dei miserationes ab bominibus compleri non
potesi.

\ " ,
, \ *
,
\
.

X X X I I . Quicunque totius legis Cbrisii debitores

seipsos non reputaverunt, illi legem divinam U I I T
tum leguni corporaliler, non itUelligentes quce du

'. , \
.


* .

XXXIV. Non solum autem opera quidam far

ciunt, verum sermones etiam loqiiuntur, ad eum
modum quem praediximus. Alii eniro imrautant
opera j u x U imperitiam aut ignorantiam; alii vero
immutant proposilo malitiae; partim autem juxla
scopum pieiatis.

'. ,
* ot
\ .

XXXV. Qui laudis praHextu celal calumniam,

comprehensu duOficilis est simplicioribus; similis
aulem ilH est, qui vestitu sordido amiclus, ambitiose arrogans est.
X X X V I . Qui aliquandiu vcrilatem raendaciig
frandulenler obfuscarunt, landem ubi secesserint,
tpsis operibus mendaces redarguuuiur.

canl,

ncque .de

quibus certo afprtnent . Propterea^

eamdera semel operibus quoque complere posse

Q exisliraant.
. ,
XXXIII. Est rcs, quae manifcsie perficilur u |
, , bona, neque tamen scopus perficienlis illam, bonus
esl; est rursum alia velut raata, scopus tamen i l \ , \
lam perftcientis tendil ad bonum.
, .

AC7'. \
, ,
.
',

\ .

XXXVH. Est* qqi aperte bonum optis facit, el

nocet per hoc proximo; est rursum, qui illud non
facil, et proximo utilis est secundum animi cogilationeni.

'. , \ ' \ ,
.
\ \

XXXVIII. Est repreh^nsio, quaB Ot impulsu maIttiae ct propter viudictam; et rursum alia, qux (|(
in timore Oei et secundum veritatera.
XXXIX. Eum qui delinquendi fineip fecit, e\

1 Timolh. i , 7,

mi

S. MARCI EREMITiE

rtttpiscit, non amplius coargue. Si autem dixeris, . ,

secuodum Dcum te illum redargucre, priawim tua
.
vitia palam facilo.
j X L . Oninis virtulis initium et auclor Deus est,
'. , .
quemadiuodum sol quotidiani luminis.
.
X L I . Quoiies aliquid virtulis feceris, fac raemor
'. , ,
sis ejus, qai dixit : Sine me nihil potesiU facere .
.
X L I I . Per tribulationes et afllictiones bona pa*. ;
raniur honiinibus, quemadmodum mala per vanam
* \
gloriam ct voluplalis studiura.
.
X L l l I . Peccata solet effugere quicunque ab bo .
minibus injuriose afficitur, ac sequale tribulalioni
, \
invenil subsidium.
.
XLIY. Qui non credil Chrislo de rctributione,
'. ' \ omncm iiijusliliam suffert, juxla proporlionem
,
fidei.
.
XLY. Qui pro hominibns iftjuriam infcrentibus
'.
ptecalur, maledicii d m o n i b u s ; qui vero priraie
*
resislil, a secundie vulnus aecipit.
, .
X L Y I . Mclior est injuria ab bommibug illata,
MCp. , \
quam a diemonibus; caeierum qui Doraino placuerit, ,
ulrosqne superavit.
.
XLYIJ. Omae bonum proficiscitur a Deo, pro
'.
utii dispensanie; qui secrelo judicte repellere
* \
solet siupidos, ingratos et ignavos.
.
XLYUI. Omne viiium in desperantem volupla'.
icm desinil, et omnis virtus in consolalionem spi, rUualem. Ac illud quidem praedoiuinans, provocat
. ,
domestica seu propria, haec vero similiier cognata.
\ , .
XLIX. Probrum objectum ab bominibus, cordi
*. t}
tribulationem exhibet; sanclimonke autem etpuri- C
* .
lalis causa esl perioleranli.
L . Ignorantia occasio fit contradicendi iis qtine
N . " 6 sunt ulilia; quse si audacia animaiur, auget vitio * \ .
rum propositum.
L l . Nullam kiferens injuriam, molesla el afQi'. ,
gcnlia te suscipe : et tanquam ralionem redditu \ , -,
rtis, abjice a te avaritiam.
.
L l l . Si quid occulte aut clanculum peccaveris,
', ,
ne coneris celare aut clam habcre, Omnia enim

nuda el averta svnt ocnlit HUus, ad quem nobis
, 7) .
sermo'*.
L I I I . Eiiam quod ad aniraum et cogitaiiones at .
linei, Doinino Deo temet ostende, Hominei enim
" ,
ik
faciem, Deus autem intuetur cor
$.
LIY. Nibil cogiles aut faciae citra scopum Deo ^ '. . ^
gratum. Eleniro qui sine scopo iter facit, nequid , .
qtiam laborat.
\ L V . Qui nulla necesailate coactus peccat, buitc

riifficulier subit poenitenlia : propterea falli non
.
potest divina justitia.
NCp.
L Y I . Casus molestus ac dolorero afferens, Dei
memoriam hoinini intelligeiUia excullo exbibet;
.
pari modo aflligit eum qui Domini obliviscitur.
L Y l l . Oranis labor quem inviius feceris, Dei re
\
miniscendi libi magisier sit : ita fiei ut nunqitam \ *'
tlbi desit occasio resipiscenlia?.
.
LYiJI. Obiivio per se nuliius est virtulis, sed
'. ,
8

Joan. xv, .

Hcbr. , 13.

1 Reg. , 7

915

LEGE SPIMTUALL

' i x * - per aostra icetera vhibus roborata dbminatur.

.
LIX. Ne dica*: Quid faciam, quoniam quod non
\ , ,
; &- , mihi evenit ? Proterea deliberans fltatue
quod faetu sil optimom.
.
L X . Quorum memor es, faeito; et quenim non
S'. " , \ memor es, ea revelantur; et ne citra judicium el
, \
temere prodas tuam cogitationem.
,
L X I . Sctiptura dicit : Infemus et perditio mani'. "^, djraUaui
fetta tuni apud Dominum . Hxc autem de cordfe
. \
ignorantia ci oblivione dicla sunt.
.
L X I I . Infernus est ignorantia; perdkio autem,
I \ " * .
* obUvie. Ulraqtte vero obscura est; propterea quoquc noxia.
.
L X I I l . De tui ipsius malis satage, et non de
SP. , \
\ . proximi; ne una mentfs tuae sedulilas intereat.
LX1Y. Nibil magie distrahit ab omni genere bo \ ,
* \ fii, quara socordia; misericordia autem et precatio
adbortantur negtigentes.
.
LXV. Omnis afHiclio secondum Deura, opus pie'. , \ * tatit est cerlissimum; siquideni vera charitas in
adversis probatiur.
.
LXVt. Ne dtcas te virtutie possessorem esse c i SCp. *
traaffliciionem; nequeenim probari potesl propter
.
requiem et trauquillitaiis otium.
'. LXVH. Omnis voluntari aflbctionis exitum con6, \ .
sidera, et invenies in illa peccati interitum.
'. \
LXVUI. Multa consilia proximi ad utililalem;
* - unicuique autem propria sententia nlbil convenien.
^ lius.
*. ,
LXIX. Quaerens remedium, curam babe eoriscien* \ , * \ tiae; et quaecunque loquilur, facito; el ila utilitaAteav.
teoi invenies.
LXX. Cujusque borainie arcana Deus comperla
*. ottc, babel, et conscientia; el propter haec ipsa semet
* emendat et corrigii.
.
L X X I . Inconsulto labore semei conficiens, pror'. , .
sus mendieora agit. Caeterum qui spe proposita
*0 ' , .
currit, locuplee esi admedum.
\ ,
L X X I I . Quaecunque potest bomo, pro voluntate
* ,
aua facit; verum Deus horum exitum, prout juetum
.
est, dispensai.
LXXUI. Quod si animus est, milltus judicio lan .
* - dem obnoxiam ab bominibus consequi: primom de
D peecaits luis redargutk>nem aroans boni consule.
.
LXXIV. Quautamcunque pro veritale Ehrieti
\" , - ignoniniam qois peitulerit, lantum in eenluplo magis a mulliludine glonae congequelur.
.
L X X Y . Saiius aulem est oroae bonum eperari
'.
propter futura.
&.
L X X V l . Quoties boma bomini verbis profueril
OCp. " , - aut operibus, Dei uterque graiiam esee agnoacat.
. , Gauerum hoc non ioteiligeng, ab inlelligenle poiestate superabitar.
.
L X X V I I . Lacrdans proxiraum simulala quadam
'. , , \ - et figurala laude, temporis progressu illuro probro
afficiet, et ipse rursum pudore suffundetur*.
LXXYIH. IgnoFans boslium ineidias, haad difli*
'. , 1 1

e i

Prov. xv, H .

s. MARCI EREMTJB

ets

culler jagulatur; et eui affeclionum c a u s * \ ^ ,

^.
fcunt perspecue facile labilur.
\ , \
LXXIX. voluptatig amore ei studio, negtigen .
tia; a negligeiilia proOcisckur oblivio. Rerum enim
titilium cognilionem Deus omnibus largitus est.
.
$ L X X X . Homo dat consiliura homini* quemadmo1. ,
dum no?it; Deus aulem operatur in audienie, se- * , cundum quod credidit.
.
L X X X l . Vidi homines idiotas opere humilia sa'. ,
pientes, et facti suni sapienliores sapieotibus. A l . "
ter idiota cum audisset illum extolli laudibus, bu~
,
lmlilatem non est iniitatus - sed in privata sua con- * ' , ditione ambitiose et arroganter semel efferens, su .
perbiara arripuit.
\ , \ LXXXU. Respueus intellectus prudentiam, et ad
imperiliam semet convertene, non eolum est idiou * , ,
sermone, sed etiam cognitione.

L X X X I I I . Quemadmodum aliud est sapientia ser \ " \ ,
monis, et aliud intellectus : sic aliud serraonis ira- * , \
pcrilia, aliud insipientia.
.
LXXXIV. Queraadmodum viro pio non nocet im'.
peritia dicendi : sic neque eloquenlia nocet bumili. , .
LXXXV. Ne dixeris : Nescio quid roibi sit agen'. ,
dum, ct ob id sum extra culpam, si illud non egero. .
Si enim facis quaecunque scis esse bona, caeiera
, \ deinceps tibi revelabuutur, et unum ex uno pecu- , ' .
liari modo iolelliges.
<7'
L X X X V I . Nibil tibi conducit noese posteriora,
,
* antequam priora peregeris : siquidem $cieniia w flat, nullum opus producendo, charitas vero ardt/i- . , , 6
.
cat " , omnia perferendo.
'. LXXXYU. Legens verba Scripturae sanctae, opere
ipso exsequere; ei ne verba fundas temere, glorians \ ,
de nuda ejus eognilione*
.
LXXXYUI. Qui relicto operandi 4udk>, solam
'. \ ,
cognilionem amplectilur, pro gladio bie acuto ba- ,
culum arundineuin tenet; qui lempore belli, Ut ait , ^ t v ,
6 c r i p t u r a , perforabit atque iogredietur manum , , \ ejus, atque in conspectu boelium naturale venenum ,
immittet.
.
LXXXIX. Metilur Deus et truliaat omnem i n '.
lellectum. Licet eiiira eamdein reni anitno graviler
. *
aflecto cogitare, et lemperato.
.
XC. Qui facii mandatum, pro eo sufferre lenla-w ....
., ^ . w
P . . - W . V
V ' ,
tionem nou
dubiler; quia dileclio erga Chriglum j ) , '
per contraria probatur.
.
XCI. Curam cogitalionum luarum nunquam ne.'. '
gligas; quoniam Deum nulla couceptio lalere polest.

\ .
XCII. Cum animadverteris, cogiUliooem pollir

M W M M

ceri tibi gloriam bumanaoi, probe noveris, quod

ignominiam libi praiparel.
XCIU. Cognoscit inimicus juslUiam legis spirilealie, ac (antum niUtur occupare dispositionem
intellectus. Hoc enim modo vel poenilenlem sibi
caplivum reddet, aui non reeipiscejitem gravibus
ealaoaitalibus afficiet.
XGIV. Quandoque ad resistendum affliciionibvis provocabit, ut iia dolores mulliplicet; et
1 1

IGor. , 1. "Isa. xxxvi, 6

"
,

.
. ,
, .
, ,

^'. ' \ , \ **

DB LEGE SPIR1TUALI.

97

, \ /6tA - i tandem per oDlivioaem perfidum demonslrabiu

.
XCV. Adveraas rtmmnen infortunhim mulii
^ ' . \
multa
epposuerant; sed cilra orationem et resipi ' \
scentiam nullus falura efifagere potuit.
.
XCTI. Quae mala sunt, gradaVim ao sensim i n ^Cp. ' .
cremenlum accipiunt : similiter etiam qw bona
\ ' * \
8unt, mutuo augmento mullipUcairtOT\ euique par \
ticipem eubinde porro ad majora cohoriantur et im.
pellunt.
XCYH. Modica delicia admodum elevat el ex| \ $ .
tenuat
diabolug; alioqui enim ad raajus malumaut

vitium hominem adducere non poesel.
.
XCVllI. Turpis concupiscentiae radix esl laus bu'. ' ,
mana : quemadmodum etiam molestiae, vitmrum
, \
, , ' - ' reprehensio, non quando illam audimue, sed quando
illam non gravatim suscipimus.
.
XGIX. Nihil utilitatis consecutus est, qui boros
, \ 8uis renimtiavit, et indulget deliciis : quod enim
faciebal opes possidens, illud etiam nibil babens
.
operalur.
G. Rursus hono lemperans, si opum divee fue . ,
r i t , frator eat priorig, quoad a n i n u m ; raatris qui
- dem ejusdem propler spiritualem delectationeia; pai r i * vero aUerius propter affecloura mutationero.
.
\ \ ,
. .
& . , \
& -, , .

: **{ ifr
* ' .
* ,
, , \ .
'. ,
,
.
\ \ ,
, ' ' .
PCp. \ , \ \ ,
, '
.
'. \ \ , , \ .
' . ,
* ,
, '

.
\ , \ ,
,


,
.
. , , l Tiin. v i , 10.

1 1

Prov. xxx, 15.

Cl. Est qui affecttis reeecat, majoris voluptatis

consequendae gralia; atque ila ab ignoranlibus
ecopum ejus, glonam consequitur. Fortasse auleni
seipsum quoque ignorat, quod iuuliti labore semei
eonturbet.
C l l . Omnis vitiosUatis catisfr, e&t ioanis glori
capldiias et voluptas : qua* qui IIOD odio habuerit,
nttnquam afffeetus abjiciet.
CHI. Radix omnium malorum dicla est avariiia";
verura eliam ba?c per illa manifesta conaistit. Excaecaiur autem mens tribus bisce affectionibus, ava
ritia videlicet, et gloriae cupidine, ac voluptate.
CIY. Tree hirudinis seu sanguisug filias illas
esee affirmo, quse dWinae Scriplure testimouio ; a
matre immodestia summo amore diligunlur.
CY. Gognilio et fides naturae nostrse co-aluuiiie,
uila aHa re quam per illas hebetalaB sunt.
CVl, Furor et iracundia, el belluin et caedes, el
reliquns universus viliomm caialogn^ propter illas
^ inler bomines vehementer invaluerunt.
CYII. Ita odio habenda est avaritiael vana gloria et voluptas, ut vitiorum matres, et virtuluni
noverca?.
GYIU. Propter baec ne diligamus mundum, nequc
ea quae iu raundo s u u t oobi^ colenda proponamus. Quod diclum est, non ut ea quae a Deo creata
sunt, sine judicio prosequamur odioi verum u t b o rum trium affectuum occasiones prascidamus.
GIX. iVemo, inquit Apostolus , militant Dto,
hujut wtat negoliis impHeatur. Etenini qui bieco
impiicitus, affeclione superare voliierit, similis etl
ei qui paleis conatur inceudium reetmguere.
GX. Qui propler opes aut gloriam aut volupiaicm

" fJoan. n, 15.

ie

14

l f

U Tim. i i , 4 .

919

S. MAHCI

proximo irascitur , noadum cognovit Deum juelitia, ' vo< , &

.
res mundanas adniiitistrare solere.
> " ,
CXl. Quando audieris Dominuiu dicentem :

Nui quis renunliuveril omnibus $ub$tanUi $ui$, nom

, ,
e*t me dignus : non lantum de reliuquendis d i v i , \
tiis hoc diclum accipias, sed eliam de omnibus v i .
Uorum ac improbilatis actiojribus.
, *0 ^,
CXll. Q>ii non cognoscit veritatem, nequaquam
tv .
vere polesl credere. Siquidem cogailio secuuduat
.
naiuram praecedit Gdem.
1. "
CXIII. Quemadmodum unicuique rerura quae v i ^
dentur, Deus quod naturale esl tribuit : sic bu, , .
manis quoque cogilalionibus, sive velimus, sive
nolimus.
'. \ CXIV. Si quis aperle et obstinate peccaas, et
,
, non poenitcns, nihil passus fuerit usque ad vitae
?.
exilum; in hunc judiciuro sine misericordia futiirum ne dubiles.
'. ,
CXV. Qui cordate orat, suffert ea quae illi obji , ciuntur. Caeterura qui acceptarum injuriaruui memor
.
est nondum pure prccalus est.
Piq". , \,
CXVf. Damno affectus, aut probro el contuwelia
, , lacessitue, aut perseculionem passus a quopiam,
lac ne animo tecum cogites, quod prasene esi, sed

quod fulurum est, suscipe; atque ita certo invenies,
, , \ eum multorum bonorum tibt fuisse auctorem, non
.
tantum in presenli, sed eliaip in fuluro sculo.
'. "
CXVII. Quemadmoduni iis qni crudo et indigesto

sunt slomacbo, auiarum prodest absinlbiura : sic
. ,
male luoratis roala tolerare utile est. Illos eoim ad
.
bonam Yaletudinem consequendam, bos vero ad resipiscentiam amplectendam inducunt pbarraaca.
'. ,
CXVHI. Quod si nolueris malapati, neque male facere velis; siquidem illud huic indivisus co- * . "
, .
mes ese conetievtt. Quod enim quiaque semiiiat,
boc etiam m e l e t .
\ , \
X I X . Volenle animo mata sewiqaiues, et invito
eadem metentes, juslitiam Dei admirari debemus. , Cum sationis ac inessis lempus raedio inlerjecto . \
deiiniium sit, bujus rei gralia diifidiaius de reiri- ,

bulione.
'. ', , ^
CXX. Si quid flagiiiose deliquisti, cave ipswn
cttlpes facinus, sed potius menlie luae cogitationem. . ^,
.
Nisi enim pracurris&et cogilalionein animus, corpus
19

1 9

10

nunquaiu fuisset subsecutum.

CXXI. Aperte peccantibus tuulto improbiof est
in occullo adtniuens flagitia : propierea ille quoque graviore punielur supplicio.
GXXII. Qui neclit el conatur dolos per iallacjam,
ct occulte malis aCQcit proximum, ille serpens esi,
secunduui Scripiuram , qui jacel in via, c l equi
puiigil calcaneuro.
CXXUl. Qui eadem de causa apud buoc quidctm
audat, apud alium vero vituperat proximup), illum
ambilione et in?identia victuin esse coneUt: et per
laudem quidem invidentiam celare nilitur, per reprebenaiooem vero seipsum iilv prae$taaliorm
otlendere conalur.
l l

"

Luc. , 33.

Jac.

, 33.

Galat. , 9.

^'.
\
.
.' ,
, \, ,
, \ .
. ,
, \ xe* \ ,
, , .

1 1

Gen. X L I X , 17.

921

DE LEGE SPIR1TVAU.
.
\ CXXIV. Uuemadraodum licel simul et oves ei
\
lupos pascere: ita nullo modo fieri poiest, u l is mise .
ricordiam cousequaiur, qui dolose agil cum proxiino.
'.
CXXV. Qui mandato sibi injundo propriam vo, , - luniatem subimmiscet, moecbus est, queuiadinodum
, * ,
in Sapienlia manifeslatum e s l e l propter menlis
.
inopiaro, dolorcm suslinel et ignominiam.
PKCp. " \ ,
CXXVI. Quemadmodum aquae et iguis contraria
\ - est societas, sic quoque contraria suul inler se j u .
stificalio sui et bumilialio.
'. , CXXYU. Quserens peccalorum condonationem et
,
veniam, bumililatem diligat. Caelerum qui conde .
nmat proximuro, obsignat sua ipsius mala.
'. , CXXYUI. Ne dimiltas peccalum indeletum, ta , . \ roctsi sit valde modicum, ne le posiea ad majus
.
malum et vitium pertrabat.
\ , CXXIX. Quodsi animus est salvari, veracem
, \ .
sermonem dilige, iieque unquam prsecipitanter ei
leniere reprebtnsionem averserie,
'. ,
CXXX. Sermo verus mutavit viperaram proge . nies, illisque ostendit, ut fugerent a fuiura ira
'. ,
GXXXJ. Qui suscipit eermones veriutis, suscipiet
\
Deum Verbum: dicil enim Dominus: Qui recipil vos,
,
,
me recipit .
*. \
GXXXll. Paralylicus per leclum demissus , esl
, peccator, qui a lidelibus secundum Deum redargui, \ tur, et propter illorum fulem remissionem conse.
qutlur.
. '
CXXXIII. Salius esl cura timore orare pro pro, .
xinio, quam eumdem in oiuni opcre rcdarguere.
'. ,
CXXXIY. Qui verc resipiscit, emendata iu me. ; .
lius vita, abhomtnibus faluis subsannatur: bocauloin illius probilatis argumenlum est.
CXXXY. Qui eertat, ab omnibus se temperat
*. ,

,
, nec prhis finem facil, quam Domiuus omne seiuen
Babylonie profligatum exlerminaverit.
.
CXXXVI. Gonsidera, undecim esse peccali affe<7'.
cliones:
quaruin BI tniam uliro amaveris, ea omiiium
,
undecim Iocum occupabil.
.
CXXXYII. Ignis ardens esl peccatuin. Jam quan'. . "
, lum peccandi mafteriam eusluleris, lanuim exstinguelur; quanlumque adjeceris, tanium accendeiur.
(1), .
GXXXVUl. Si laudatus, aniroo sublato superbie'. , .
ris, ignominiam amplectitor. Ait enira: Qui $e ex\ ,

D altat,
humiliabitur .'
GXXXIX.
Quando noslra sponte oranem iniqui'. " .
talem ex animo ejecerimus, tunc adversus affeclio ,
nes q u menlero prseoccupant, dimicabimus.
.
GXL. Menlis preoccupaiio, est priorum malorum
'.
aut
viiiorum memoria non volunlaria, quae a certa,
tore, ne in affectum crumpat, prohibelur; a victore

vero usque ad impetum violentiorem subverlitur.
.
GXLl. Iropelus vero violentior, esl motus cordis
'. ,
carens
imaginationibus, occullura judiciura ex , .
pertis detincns.
GXLII. Ubi cogitatiorium imaginei, ibi facla esf.
VMR. " (2), '

tB

fT

" Prov. , 32, 53.

Matlh. , 7.

, %

Mailb. x, 40. Luc , 19

l Gor. ix, 25.

, 11.

(1) F . , vel . .

(2)

. . . Gauie legc,

, T

i.uc*

S. MARCI EREMiTifi
assensio; molus enim est ab imaginalionibus alie-
nus, extra noxam impetus. Est autem, qui etiam
ex iis auftigit, veluti ex igne stipes aut t i t i o ; est
rursus, qui non revertitur, donec flamma coucremaia subsederit.
G X L l l I . Ne dicas : Quod nolo, accidit. Omnino
enim elsi illud nequaquam volueris, lamen rei quae
coriligit, causas amare te verisimile est.

921

,
. ,
\ ,
.
. ' * , \ .
,
.

' ,
, $ .
*. \
, \ '
, ,
;
CXLYI. Omnia probang, et bonum retinens, con- PMCp. \ ,
.
gequenter ab omni quoque maliiia semet abstinet.

CXLIV. Qui iaudem venalur, in affeclus incidit,

et iribulationem venientero deplorans, amat requiein.
CXLV. Tanquam in statera voluptates sectantis
fluctuat cogitatio; nonnunquam ploral et deflet
peccata; mox pugnat el contradicit proximo, excusaos atque defendens vohipUtes.

GXLYlf. Homo longanimis multa sapienlia praeditus est; similker, qui verbis sapienliae siiam aurem accoraraodal.

'. ,
\
.

CXLVIII. Cttra Dei recordationem aut memoriam,

t/era cognitio non potest subsistere. Etenim sine
priore, illud posterius spurium el illegitimnm est.

'. , tlvat
,
.

CXLIX. Hominem gravi corde prsditum, nibii

juvat sublilioris et argulioris cognilionis oratio,
propterea quod prue superbia poenitentia laborem
subire nequeat.
GL. Homini mili confert credulitas, quatenus
Dei longammitalem non teotat, neque crebra iransgressione percutitur.

\
, ,
.

CLI. Hominem poteotem ne coarguas ambitionis

etinanis gloriae,sed potius future damnationis ignorainiam illi ostende: boc enim modo bomo intelligens et cordatue baud difliculter coarguitur.

'. ,

.

CLII. Qui odio babet redargulionem, secundum

propositum adbuc subjectus est affeclibus. GaHerum qui amat eain, videlicet secundum raentis praeoccupationem rapilur.
CLIII. Ne velis cupidus esse audiendi aliena flag i t i a ; hac enim audiendi voluplale
flagiliorum
quoque cbaracteres nutriuutur.
GLIV. Maledicas oraiiones inaudiens, tibi ipse,
non ei qui loculus est, irascere; pravarum enim
rerura auditor, pravug evadil nuntius.
GLY. Si quis i n vaniloquos homines ineiderit,
reum seipsum pulet talium verborum, quanquam
non ex recenti colloquio, sed ex antiquo debito.
GLYI. Si quem videris gimulanter et bypocritice
te laudaatem, ab eodem suo .tempore vituperationem quoque exspecta.
GLYU. Praesenles tribulationes cum futaris bonis
comrauta, et ita nulla unquam difficullas tuum certaroen eludet.
GLYUI. Quando propter exiernam aliquam, boc
est corporalem largitionem, bominem ut virura
boDum exlra Deum laudaveris, postea ille tibi
iinprobus apparebit.
GLIX. Omnc bonum a Domino pro sua dispen-

\ ,
. ,
.

'. ,
, \ .

'. *
\ *
'. , ,
,
\ .
'. ,
,
, ' .
PNCp. *
, ' .
'.
, .
'. "
,
.
*. >

925

DE LECE SPlRlTUALl.

926
ot , - satione venire sofet : caeterain iilud deferentes,
.
boni illius ministri sunt
'. \
\
.

CLX. Bonarum ei malarum rerum communes

ioiplicationes aequa ratiofte sascipifo; atque ila
Deus averlit insequalilatis occasiones.

'. ,
*
.

CLXI. GogitatioDum inaequaliias, propriorum improprie mutationes infert; nam Deus invila voluitlariis promple distribuit.

'. , ,
.

GLXU. Opera externa promananl ex intelligibilibus, atque ex senlentia divbia suppedilant quod
necessariiim est.

P2F. ,
* .
_
'. , \ * *
4 ,
.
'. ,
, \ .
,
\ .
' .
, .
'. "
, *
.
\ ,
* \
, .
G
*. ,
, \
.
'. ,
. ,
.
'. ,
\ , .
. ,
, , .
'.
. 01 0 ^
, .

GLXIU. Gordi delicii indulgenti, pestilenteg

succrescunt cogitaiionet; ei ln fumo materiam
subjacentem cognoscimus.
r*r v i t r
.
GLXIV. w%
Permane conslans
in amrao, et nuHam
senlies in lentationibus molestisrm : ilfinc auiem
diseedens, sufler contingenlia.
GLXV. Precare Deum, ne tibi veniat tentatio; cav
teruin venientein suscipito, ut luam, non ut alienam.
GLXVI. Tolle cogitalionera tuam ab orani avari*
tia, ac tumconspicerepoterisomnes diaboli insidias.
GLXYH. Qui dixerit se nosse omnes diaboli i n sidias, non novii se ipsuro perfectum gerere.
CLXYUI. Mens egressa de corporalibus curis,
videt secundum proporlionem inimicoruin versulias.

'. ' \ .
\ . \ 01
(ftr ,
.

GLXIX. Qui cogitalionibus ducilur, excaecatur ab

i l l i s ; et peccatorum quidem operationes videl,
porro illoruni causas videre non potest.
GLXX. Est qui facit propalam roandatum, afle*
ctibus sefviens, et per cogitationes pravas bonum
opus obscurans.
GLXXI. Dum versaris in mali eeu peccati princU
pio, ne dicas : Non vincet me. Quatenus enim in eo
versaris, lantuiii jam quoque viclus es*
CLXXIl. Unumquodque eorum qeod fit, a parvie
incipitur initiis; aique Ua, dum parliculatim nulritur, lenlis incremenlis augmentum consequilur.
GLXXIII. Yiliorum meibodus rele est multiplex :
qui pariiculatim implicatus est, si neglexeril, U n dem omnibus membris conslringitur.
GLXXIY. Ne velis cupidus esse audiendi inimicorum hominura infortunia. Libenter cnim audienles verba hujusmodi, proprii proposili fructus viodemiant.
GLXXY. Ne omnem afflictionem aul Iribulaltooem bominibus propter peccala conlingere existimes; sunl enira nonnulli qui Deo placent, el lamen
probantur tentatiooibus. Scrtpfum est enim : I m pii et iniqui perseculioneni palientur. Similiter scriptum est: Volentes in Christo pie vivere, persecuiionem patientur .
GLXXYI. In tempore tribulationis, accessum I r i bulationis intucre; si enim adjectio tribulalionem
consolaiur, dulcis fit tribulalio et facilis.
GLXXYII. Quidam prudcntes vocanl cos qni
,s

\ ,

, .
'. ,
a e

I I Tim. , i 2 .

927

S. M A R C I EREMJTJS

928

multo usu excolti, ret sensibiles dijadicare pog- . , **

sunt. Yerum illi demum prudentes perbibendi sunt,
.
qui propriae voiuntali doininantur.
'. ,
CLXXVIII. Ante viiiorum sublaiionera cave cordi

. ,
tuo obiemperes. Quales enim imposiiiones babet,
\ .
lales eliam apposiiiones requirit.
^ . " \ ,
GLXXIX. Quemadmodum sunt serpentes occur\
rentes in nemoribus, sunt item alii in aedibus la , , \ \ ,
ienler excubantes : sic afffectus sunt in mentc for , \
roati, sunt itero alii lateates in operibus, tametsi
.
ex aliis tn alias formas subinde transmutentur.
'. "
CLXXX. Cum videris concupiscentias certo mo, veri, et ad aflfeclum mentern quiescentem iisdem
provocari, tuni scias, quod harum antehac mens , , , \
dux exsliierii, inque opue duxerit, cordique eas
.
ipsas imposuerit.
'. \
C L X X X I . Non conflatur nubes citra venti spiri, \ .
tum, neque ullus generatur affeclus citra cogitationem.
'.
GLXXXU. Si non amplius carnis voluntales fece , 0 riimia, secundum Scripluram, facile in Domino
.
desinent concupiscenliae conceplae in animo.
. ,
CLXXXIII. Subetantiva roentie simulacra, pejora
sant ei fortiora. Gxterum raiionalia, horura causae
\ .
sttni el duces.
\ .
CLXXXIY, Esl vitium, quo cor prorsus tenetur
'.
propler diurnara mentis praeoccupationem. Rursus
. \
est aliud menlem impuguans per quotidianas aciio .
nes.
'.
GLXXXV. Deue actiones secundura proposilum
, \,
astimau Tribuat enim, inquit * , tibi Dominus, ucundum co* tuum.
.
GLXXXYI. Qui in conlemplaiione conscienti&
- oonstanler non perdurat, nequc labores corporales
,
pro pieUle ferendos suscipit.
.
GLXXXYIl. Naiuralis liber est congcientia. Hauc
'. \ .
quicunque strenue et graviier legerit, ille divini
,
auxilii non dabiam sumet experientiam.
.
C L X X X V l l l . Quicunque pro veritate tuenda la'.
bores sua sponte nou susceperit, a roulto graviori ,
bus et acerbioribus etiam invitus casligabilur.
.
GLXXXIX. Qui voluntatem Dei perspectam ba*. , \
bel, eamderaque pro virili fecerit, modicie labori ,
bus niaximas difficuhates effugiet.
.
GXG. Qui citra qrationem et palientiam tentaD
PV-
tiones vincere voluerit, neqtiaquam eas a se pro , ,
pulsabit, sed multo magis illis implicabitur.
.
CXGI. Dominug in suis ipeius mandatis delite^'. ,
scit abecondilus; qui baclenus inveailur a quae\ ' .
rentibus, qualenus inquirUur ab illis.
CXGII. Ne dicas: IIandatis satisfeci, neque la^*. , \ ?meo Dominum reperi. Eleiiim cognitionem cum
. *
Juetitia non raro invenisti. Caeteruna qui recle quae . , rnnl illuro, pacem invenient.
.
GXGRI. Porro pax esl affectuum liberatio. Ilaec
; . \
aulem, ut beatue inquit Apoelolus * , citra Spirilus
, ^,
saacti cooperationein non invenitur.
.
^ . , \ ,
GXGIY. Aliud est mandali cxsecutio, aliud virlus,
w Psal. , 5.

I C o r . , 11.

DE HIS QUI PUTANT SE 1 OPERIBUS JUST1FICARI.

929

930

j i tamelsi ex se mutuo omnia baec bonorum occaeiones accipiant.

.
CXCV. Exsecutio mandati dicitur id quod ipso
^'. ,
, opere in mandalo faciendum ordinaium est. Virtus
autem in hoc siia est, ut placeat veriiali id quod
.
actura est.
CXCYI. Quemadmodum unae sunt diviiise sensiPl^Cp. " ,
biles, juxia possessionem autem multiplices : sic
\ ,
una virtus est, diversimodas babens actiones quibus
.
perficitur.
GXGVII. Qui citra laborem, alios decipiendo et
^'. \
, \ , verba fundeodo, ditescit ex iniquitate; eliam labores
ejus, secundum Scripturam
in alienas aedes mi , .
grabunt.
,'. ,
GXGYlll. Auro obediunt omnia, i n q u i t , et gratia
*) .
] \ Dei res conceptse geruntur.
^*.
GXGIX. Conscientia bona per orationem inve, \ * nilur, et pura oratio per cooscientiam; allerum
enim secundum naluram egens est alierius.
.
*. " CG. Jacob (ilio suo Josepb variegatam paravit
, \ tunicam " ; el Dominus mansuelo verilaiis largitur
, , uoliliam, quemadmodum scriptum e s t : Docebii
mites via* sua
.
'. ,
GCI. Semper pro virili operare bonum, et in tem\ \ - pore majoris, iie converlas te ad id quod minus
, ,
est. Qui enim $e vtrtil retro, inquit Cbrislus " , non
aplus ett regno ealorum.
.
3

1 1

ProV. , 10.

" Eccle. , 19.

Gen. , \ I.

" Psal. xxiv, 9.

Luc. i x , 62

OPUSCULUM I I .

.
'. , , \ .
'.
,
, "

,
*
,
,

, , .
. , ,
' , .
'. ,
, ,
,
, ,
^
.
Luc. xvii, 10.

Malth. xxv, 21-23.

De ki$ qui putani $e ex operibut justificari.

I . In rebus externis male collocata fides, bis qoa
infra scripta sunt, confutatur a firmiter credenlibus, et verUatem cognoscenlibus.
I I . Dominus, totius legis debitores nos eese i n dicare volens, et flliorum adoptionem proprio sanguine bominibus graluito datam, inquit: Ctmi omnia feceritis qux prweepta $unt vobis, dieite: Servi
inmiUs sumu$; et quod debuimut facere, fecimu$
Proplerea regnum cadorum uon est merces operum, sed gratia Domini Gdelibus servis praeparata.
I I I . Servus non posiulal libertatem, tanquam debiiam sibi mercedein; sed acquicscit lanquara de*
bilor benignilatem heri sentiens,elexgralia suecipit.
IV. Qui pro peccaiis nostris morlnus est, secun
dum Scripluras, etiam fideliter et probe ipsi servientibus libertatem largitur gratuito. Ait euim;
Euge, terve bone tt fiaeli*; super pauca (uisti /Jdeiis, $nper muita le corulituam: intva in gaudium
Domini tui *\

931

S. MARCI EREMITif)

'. ,
V. Nondum vero servus fidelis perhibendus est,, i
qui nuda? solum cognitioni innitilur; sed qui per , ' '
obedientiam pracipienti Christo fide adhaerescit.
.
V I . Qui dominura honore afficit, jussa domiiti
(7' , .
sui capessii. C&lerum qui errat, aut liero suo dicto \ ,
non est audiens, tanquam propria fert quse sibi .
obveniunt.
'. , \
V I I . Discendi studiosus exsistens, fac etiam laboris amans evadas: siquidem nuda cognilio i n - , .
flare solet bominem.
VHl. Tentationes ex improvtso nobis contingen'. ,
tes, dispensatione quadam laboris studiosos nos , erudiunt, atque eiiam invilos ad pcenileiiliam per- .
irahunt.
IX. Tribulaiiones bominibus contingentes, ex ^ ' . ,
propriis nascuntur v i t i i s ; eas vero si per oralio- *
nenv loleraverimus, iierum bonarum rerum addi- ,
tamenlum inwniemus.
.
X. Quidaru ob virlutis claritatem atque praestan. ' , ,
tiam laudali, geslierunt laelilia, ac suae ipsius am- , ^
bitionig volupiatem, cohortationem esse existima- . ' , verunt. Alii propler peccala reprebensi, doluerunt
, \ *
seu laboraverunt, et utilem dolorem seu laborem
.
efficacem vitiorura operationem repulaverunt.
X I . Quicunque occasione ceriaminum adversus
'. "
vilioris condilionis homines insoienter extolluntur,
,
illi ex operibus corporcis et exiemis juslificationem
. "
semet consecuturos existimant. Quotquot autem nu- ,
dae lantura cognitioni innitenles, ignoranles asper .
nanlur, iiprioribus longe dementiores habendi sunt.
X I I . eitra virtutis opera nondum firma est c o
\ ' ,
gnitio, tamelsi vera exsislat. Quamobrem cuique , . \
rci stabilitas opus est.
\ .
X I I I . Non raro per negligeniiam quae circa a l i . \ ,
cujus rei operationem comrailtitur, eliaro cognitio
\ . ftv
obscuratur. Etenim quarum rerum operationes pror- , \
6us neglectae sunt, barum eliam memoria sensim et

particulalim abolescet. Scriplura ideo suggerit, ut , *
Deum cognoscamus atque eciamus, quo recte ilfi .
per opera eerviamus.
XIV. Quando aperte praeceptis salisfacimus, pe'. " ,
culiaria quidem a Domino, pro sua dispensatione,
^
reeipimas; adjuvamur autcm secundura scopum
, .
proposiU.
*. \ ,
XV. Gui animus esl aliquid faciendi, necpotest,
perinde est apud Deum cordis cognitorem, ac si . \
feeissel. Hoc de bonis et malis rebus tnlelligenduni \ , \ \ .
est.
(7'. , \
X V I . Animus hominis sine corpore bona et mala
multa perficit; caHerum corpus, sine animo, borum ,
nihil polest perficere. Quapropter lex libertalis .
anle opus cognoseilur.
, .
X V I I . Quidam non facientes prxcepta, se tamen
'. (1),
recte et sane credere existimant. Rursum sunt . , nulli faciente*, qni tanquam debUam mercedera
, ^
regnttm eoeiorum scsuscepturossperant :horumuiri ,
qtie a regni coeleslis possessionc fruslrati excident.
r

(1) , . . . Caute legendus bic locus.

053

D E I I I S Q U I P I T A N T S E J OPERIBUS JUSTIFICARI.

'. - ,
* ' .
'. ,
, ,
\ ',
.
;
'. , " ,
' , \ , \
, ,
\ , .

'. " ,
,
'
, &
, , '
\ .
\ " , , , .
\ ,
.
.
1

'. ,
, ,
, ,
, , , ,
, . ,
,
, , .
( 3 )
, ;
, ,
*
* , (
.

\ , \
. ,
; ,
.
. , {. \ ,
.
,
'
. .
** I I Cor. , 15. Psal. L X I , 13.
(5) .

Caute lege.

991

X V I I I . Ab beris nulla roerces servis debetur;

neque rursum, uisi recte servientes, liberlatero et
manumigsionem consequunlur.
XIX. Si Christus pro nobis mortuus est, secundum ScripCuras, non vivamus nobis ipsis : sed ei
qui pro nobis mortuus est et resurrexit , pro
oflicio servire debemus usque ad morlem. Quomodo
igitur flliomm adoptionem nobis deberi pulabimus?
XX. Chrislus, Dominus nosler est et secundum
essenliam, et Dominus secundum gubemationem
sive familise administralionera, quoniam cum non
essemus, nos fecit et condidit, ei peccato morluos
proprio sanguine suo nos mercalus est, et iis qui ita
credunl, gratiam suam gratuiio largitirs est.
X X I . Quando audieris Scripluram dicentem, quod
redditurus sit unicuique secundum opera sua ,
non dicit opera gehenna aut regno digna : verum
unicuique saae increduliiatis aut fldei opera reddilurus est, non tanquam circa res contrahens, sed
veluli Deiie condiior et mercator noster.
X X I I . Quicunque regeoeralionis lavacro dignati
suiDUS, bona opera non propter relributionem facimus, sed propter custodiam concessae nobis puritalis et mundiliae.
XXIII. Omne opus bonum quod per nostrara
naluram operamur, tantum quidem efGcit, ut a
contrario malo aut vitio abstineamus. Caelerum exIra graliam, sanctificationis accessionem nobis facere non potest.
XXIV. Qui temperantis est animi, a crapula et
gastrimargia abstinel; opum negligens, ab avaritia ; quietus, a garrulitate; purus et castus, a. voluptatibus; pudicus, a scortalionibus; contentus, a
studio congerendae pccuniae; roitis et mansuelus, a
tufnultfj et turbis; bumilis animi, ab ambitione et
vana gloria; qui preest, a contenlione; redarguens,
a simulalione. Similiterqui vacat precationibus, ab
incredulitate et diflGdentia alienus eet; pauper, ab
avarilia; confessor, a negaiione; marlyr ab idololatria. Vides ergo quemadmodum omnis virtus qua?
ad lnortem usque perficitur, nulliim aliud opos,
quam peccali abstinentia s i l . Porro autem peccaii
abstinentiara naturae opus esse, cerlum est.: quod
regni permutatione nequaquain pensandum esi.
) Homo vix quae natura sunt opera servat; Chriaius
auiem per crucem adoptionem flUorum largitur.
XXV. Est pneceptum parliculare, et est alterum
generale. Illo particulariter praecipit, non babenti
impertiendum; hoc mandat omnibus bonis renunr
tiandum.
X X V I . Est actio gratiae slulto incognita. Est rursuro allera vitii seu maliiiae, quae verilati assimi
latur. Porro bonum est, ne talia approbeimis, propter errorem; neque reprobemus, propter veritalera; sed omnia in spe Deo offerenda sunt. Ipse
enim novit utrorumque utilitatera.
M

, f

035

M A I U : I

EREMITJE

956

X X V I I . Trajicere volcas mare intcllecluale, lon- '. .

, , , .
ganimis est, bamilis est, vigilal, lemperans esl.
Absqoe his qualuor si conatur ingredi, cor quidefti
, , .
conturbat, irajicere vero non poterit.
'. , .
XXVIII. Quies prodest, quae a vitiis agitat olium.
\ Cxierura si hasce quaiuor virtules in precalioni , bus in auxilium asciverit , ad affecloum abjeclio.
nem nihil habere potest compendiosius.
\ ,
XXIX. Hcet pacare mentem sine corpore,
neque solvere horuni parietem interroedium, sine \
.
quiele et precationibue.
'. ,

XXX. Caro concupiscit adversns $pmtum, el t p i .
ritut adversus carnem . Cselerum qui sptritu am , .
bulant, carnalem concupiscenliam non perficiunl.
'. X X X I . Non est perfecta precatio sine invoca
lione ab animo prodeunte; aniimim autem indesi- *
.
nenter clamanlem exaudil Dominus.
\
X X X I I . Aniraus indesinenter vacans precalioiii *

bus cor aflligU et conterit: Cor autem contritum et

.
humiliatum Deus non despiciet
. * , ,
XXXIII. Precalio quoque Ttrtus diciiur, tamctsi
,
maler illarum s i t : siquidem virtutes progenerat,
.
propinquilate qua Ghrisio affinis est.
'. \
XXXIV. Si operaii fuerimus sine precaiione t
bona spe, noxium et imperfectum poslea reddilur. , \ .
XXXV. Gum audieris : Erunt novhiimi primi, et
\ " "
primi novtssimi " : virtutum participes el charila, ,

lis participee intellige. Etenim charilas novisslraa
. , virtutum exsistit, secundum generationem : prima
*
autem oranhim invenilur juxta digniiatem, eas quae Q ,
M

ante ipsaro nalaD s u n t , novissimas esse ostendens.

X X X V I . Si torpueris pigritia a vitiis mullipliciter

. ,
vexatus, memor eelo exitus et acerborum suppli- , \
.
ciomm.
'.
XXXVH. Melius est adhaercre Deo precationibug et spe, quam rerum exlernarum rcminisci, \ ,
{ .
lamelsi bonae sint et uliles.
'. '
XXXVIII. Nulla virtutum sola per se naluralem
nostram januam aperit, nisi omnes consequentcr ,
.
ex ipsa dependeant.
XXXIX. llle non eet temperans, qui alitur cogi*. ,
lationibns; nam taraetsi utiles fuerint, non tamen * , \
sunt spe preslanliores.
.
X L . Omne peccatum quod alienum e*t a poeni'. tentia, motti esl obnoxium, pro quo condonando, & * \
etiamsi sanctus pro altero inlercesseril, non exau .
dictur.
'. 0 , xdX L l . Qm vere resipiscit, non repotat laborem
, ' \ *
priscig peccaiie aequalem, rernm seniper per se
.
Deura placat.
'. , *
X L I l . St quaecunqae bona nalura nostra habel,
,
quoiidie facere debuimus, quid reliquum pro anle ;
actis vitiis Deo relribuemust
X L H I . Quantum virlutie augmentum bodie fece . "
riraus prateriue negligenti argumcntam est, non
, ,
compensalio.
.
XLIV. Qui raente affligitur, et quiescit corpore,
'. , \
similis est ei qui corpore affligitor, el mente laela, , \
9

Gal. v, i7.

4 1

Peal. L , 19

Nattb. , 50; , 16.

DE niS

*57

QUI PUTANT SE

. ' ;,
, ,
, \ , *
.
. , ,
\ ,
. ,
.
<7*.
, *
.
'. , *
.
'. " , .
'. \ ,
.
'. \ ,

.
'.
. ,
.
'. ,
* , \
, .
. ,
, \ \
.
\ , \ ,
, .
,
.
'.
,
. \ ,
.
(7'. * , ,
'
, \
, '
.
. " \
.
.
5 ,

, .
,
.

OPERIBUS JUST1FICARI.
939
lur. Cseterum voluntariaaiflicUo, sive venil ex ulrique, cooperatur ad altemm, mentis quidem, carn a l i , carnis vero, ei quae secundum mentem est:
liarura vero disjunctio lantum fit deterior.
X L V . Magna virtus est perfenre ea qua3 accidunt,
el diligere eos qui nos prosequuntur odio, secundum verbum Domini " . Porro charitalis non ficiae
et simulandi nesciae signum est injuriarum condonatio.
X L Y I . Impossibilc est ex corde ignoscere cuiquam sua delicta, sine vera cognitione; hasc enim
quae unicuiqae accidunt, oslendit.
X L Y I I . Nulliue rei jacturam facies, quam propler Dominura reliqueris; suo enim peculiari tempore miiltiplici fenore ad te redibit.
XLVHI. Quoties humanus ammus scopum pietatls oblivioni iradiderit, tunc manifestum opus v i r tutis inulile redditur.
X L I X . Si omni houiini infeliciter cedere solet
inconsuUa temeritas , multo magis bis qui accuratam investigandi diligentiam tollunt e medio.
L . Opere philosopbare de consilio bominie et reiributione Dei : nullus enim sermo aui dispulatio
operatione est sapientior.
L l . Labores pro pieiaie suscepios sequitur r e l r i batio. Hoc autero cognoseendum est per legeni d i vinam el conscienliam.
L I I . Unus prudentiam accepit, et inconsiderato
vicit'; alter accepit, et cum veritate judicavit. Qua>
rendtim uter illorum fecerit religiosius.
L I U . Verae cognitionis signum est afflictionvin
tolerantia, neque suarum calamiialum aut damnorucn culpam assignare bominibus.
L I V . Faciens bonum, et quaercns retribulionem,
non servit Deo, sed propriae voluntati. Neque possibile eet, eum qui peccavit, retribulionem perflcere, nisi per resipiscentiam delicto convenientem
et congruam.
L V . Quidam dicunt: Non possumus bonum facere, nisi evidenter Spiritus sancti gratiam susccperimus. Semper autem tales auimi proposito sltidentes voluplatibus, tanquam i i qui omni destituti
sunt atixilio, faciendi facullalem expostulant.
L V l . Gratia quidero iis qui in Gbristo baptizati
s u i t l , arcanaquadam ei roysiica ratione dala est;
operaiur auleiii secundum proporiioneni exseculionis praeccptorum. Quin etiam occulle gratia nobis
auxiliari non desinit: in nobis aulem situm est pro
virili bonum facere aut non facere. Prifiium quidem divinitus excitat conscientiam. Dnde etiant
malefici, vila pcr resipisceutiam in melius routata,
Deo accepii MUrt. Kureum io doctrina proximi occultatur. Est etiain, quando i n sacrarum Litleraruro leciione cogitationem eubsequUur, et pcr na~
luralem ordinera meniem docet soam ipsiu* veriiateni. Proinde ei particularis hujus ordinis taleiitum
non defossum absconderimus, in gaudium Domiiu
inanifeste intrabimus.

Maitb. v, Ai.
PATROL. GR. L X V .

30

%Z9

S.

MARCI

EREMITJE

L V J I . Qui anicquam praecepla exsequalur, spiri- '. ,

lus opem aui efficaciam quserit, servo aere empto non
,

est absimilis, qui, simul atque emptus fuerit, una cum
\ .
preiio emptionis etiara libertatis libellum quaerit.
'. LVUI. Qui externam condemnationem juslitia

, ,
Dei provenientem invenit, ilie quaerens Dominum,

.
inventt cognilionem post jusliGcationem.
*. , ,
LIX. St intellexeris, secundam Scripturam \ in
omni lerra esse judicia Doraini, quidquid libi ac- , .
cideril divinam cogniiionem te docebit.
3?.
L X . Unicuiqae pro animi conceptione occurrit
*
quid agere debeai; varietatem autem congrui suc 0 .
essus solus Deus novit.
'. " ,
L X l . Ignoroinia affectus ab hominibus, illico

*
retributionem gloriae quae est a Deo , fac animo
cogites; atque ita nullam tristitiam et conturba-
\ \
tionem ignominia ab bominibus objecta libi illa- \ , \ > ,
tura est : propter gloriam autem fidelis et irre- .
prehensibilia inven?eris, cum venerit.
ER\ ' *
L X H . Cura laudaris a multUudine secundum vo ,
luntalem Dei, cave quidquam ostenlationis dispen,
aatioiii Dominicae admisceas, ne rursum rautatione
.
iacla in conirarium prolabaris.
SP. \
L X I I I . Semen non excrescet acceplo augmento
sine lcrra et pluvia; ncqve homo quidquam utililalis * \
\ ' .
capiet sine laboribus voluntariis divinoque adjutorio.
'. ,
LXIV. Non aiTundiiur sine nubibus pluvia, ne
\ .
qwe etne bona conscientia Deo placere possibile est.
'. ,
LXY. Ne rccuses discere, tametsi vehementer
prudens fueris; Dei enim dispensatio utilior est, C TX<*^ Y*P
.
uam nostra prudentia.
ECp. " ' L X V I . Quando a volnptatis litillatione cor sub ,
motum fuorit a sponlanei laboris loco, ttinc instar
gravissirni lapidis in lubrici loci descenso decur-
.
rciilis dilficuller leneri potcst.
'. "
L X V I I . Quemadmodum imperitus vitulus currens

in gramine dcfertur ad pracipittum : sic invenitur
anima, quaj paulalim a cogitationibue agiiata aut
.
pasla fiieril.
'. "
LXVIU. Cum mens in Donrino virtltter adulta
animam a temporali occupalione abstraxerit, tunc
, \
cor veluli a lortoribus punilur, trahenlibus illud
.
binc el hinc mente et affectibus.
LXIX. Quemadmodura i i , qui in niari navigant,
*. " , ?eolis aeslum libenter perferunt: sic i l l i , quibus odio D *
sunl viiia, rcprebensionem diligunt. Ille enim ven- . ,
iis adversatur, bic vero aflectibus.
, .
LXX. Quemadmodum fuga in hicme el in sab*. " , , ,
baio* dolor est corpori, et profanaiio anima? : \, \
%\c afleciuum resusciiaiio genescoii corpori et \
animae sanctificalae.
.
L X X I . Nemo tants bonUatis el rtieericordiae, ac
'. \ \ , >
Deus, esi; at reeipiscere nolenli neque ipse largi- * , .
lur veniam.
L X X l l . Multi n o i l r a u siral, quibns peccata t r i *. \ \ *
elitiarn ingerunt; iUorum lamen causas libenter
.
Bliscipiuius,
4

Psal. , 7.

Joan. , 44.

4 1

Mallb. xxiv, 2 .

4!

DE H!S Q l l l ' L T SE EX UFERIBUS JUSTIFICARl.

042

. , L X X I I I . Talpa sub lelram serpeni, capta oculis,

stellas videre noit poiest; et qui de rebus tempora \ \ neis Deo fldem non habel, neque de aeternis poiest
.
credere.

'. , ,
.
'. " \
, \

, .
OCp- ,
,
.
'. " ,
,
\ \ *
,

L X X i V . Gratta pro gratta, vera cognitio a Dco

data est honinibus, prae omnibug largitori credeie
sui participei erudieus.

'.
,
.
\ ,
\ .
'. \ *
, \ .
\ " ,
, \ . ,
,

LXXY. Cum anima peccaiis obnoxia accidenlcs

sibi tribulationes non suscipit, tunc angeli de illa
dicunt : Medebamnr Btbyloni, et non ti% tanata .
L X X Y I . Mens quae verae cognitionis oblmscilur,
pro rebus sjbi conlrariis, lanquaro utilibus, cuin
bomioibus certamen suscipit.
L X X Y U . Quemadmodum in aqua ignis durarc
non potest,ita neque turpis cogitatio in corde D<
amanle, quoniara omnis qui Dei amator est, eliaui
laboris amans est, Csierum labor volunlarius naturaliler voluplati inimicus est.
LXXVIH. Afleclus victus operis consipetudine pcr
voluntatem, poslea invilo etiam participi violent r
excilalur.
J A X I X . Cogilattonum invitis nobis emergeuiium
causas araaraus, atque binc etiam ab eis quac nobis
volenlibus conlingunt, ree Qobis eveniunt.
L X X X . Opinio et arrogantia^cauga sur.t blasphetniae; avarilia autem ei ambilio, mimiscricordise el hypocriaeog.
L X X X l . Gum vidcrit diabolas racnlcm ex cordc
oragee, tunc magnas et ma|itto$as cogitaliones animo ingerit. Modicis enim virluljbus magnas i m pressiones eubverlere non sustinet.

UB.
* *
.

L.XXXII. Cogilatio perseverans hominis affeclun

significat; at quae celertler tollitur, bellum ct repugnanttam indicat.

. ,
, ,
. , ,
, . "
,
3,

LXXXUI. Tres sunt loci inlollectuales, in quoa

anirousex mutatione ingreditur : unus, secundum
naluram ; alter, prseler naturam ; lertius, supra
naturaro. Et quando eum qui esl secundum naiu ram ingredilur, invenit se ipsum malarum cogita*
tionum causam et auctorein esse, coaGtelurque Dco
peccala, cognoscens causam affectuum. Cura vero
in eo qui est praeier naturam constimtus fuerit.
justitise Dei obliviscitur, conienditque cum boniiiii
.

!_

_ iT
.
1 _
bus, tanquaui ipsum injuria affecerint. A l quando
in eum qui est supra naluram inductus fuerit, lum
Spiritus sancti fructug offcndit, quos Aposlolus
vocat cbaritalem, gaudium, pacem
et reliqua.
Neque illud ignorat, si corporaUum rerum curas
pratulerit, se ibi perdurare non posse. Atquediscedcns ex illo loco in peccatum incidit, inque gravia
quae boc consequuntur dispendia; et, si non illico,
suo tamen peculiari tempore, queniadroodHin novit
Dei justtlia.
LXXXIV. In tanlura cujusque cognitio vera ess
solel, quantum mansuetudo et bumUilas et cbarita
Armam fecerint,

47

. " ,
?. _

J. _
. . I-...
. . ' . . . .
mXmm^tt X

, , , , \ .
\ ,
, . \
, \
,
, ,
.

'. ,
$* \ \ >.
Jer,

LI,

9.

* Gal, v, W ,

"

s. MARCI EREMITiE

94A

LXXXV. Omnis rite baptizatus omnem gratiam ^ '. \

accepit mystice; plenissime vero novit reliquuui

per praecepiorura operaiionem.
.
L X X X V I . Praeceptum Chrisli quod juxta coif .
scienliam perficilur, secundum muUitudinem dolo, , rura cordis largitur consolationem. Vemmtamea
.
unumquudque horum suo tempore perGcitur.
.
L X X X Y I I . Constanlem in omni re precationem
'. " \ \ ,
obtlne, quasi niUii citra opem possis effeclum red- .
dere.
\ L X X X Y U l . Ad parandum Dei subsidium nihil
, \ est precatione eflicacius aui poteniius, atque ad
.
ejusdem beneplacitum nihil illa utilius.
L X X X I X . Omnis praceptorum exsecutio i n illa
\ oonclusa est. Ea enim qtue est erga Deura chari.
tate nihil dicto est sublimius.
1 * .
XG. Precaiio attenia signum est amoris erga
V ^ ,
Deum perseveranlis. At ejusdem negligentta et dis- . \ 06,
iracla menlis occapatio sludii voluptatis argu- .
Dientum est.
'. \ , \
XGI. Qui sine dolore el molestia vigilat, Ionganimis est et yacat precationibus, ille perspicue ,
Spiritus sancii est pariiceps. Qui vero in bis affli- . , \
gitur, voluniate tamen constanler perseverat, aclu- , \ ;
.
tum et ille subsidium consequetur.
t^B*. *
XCII. Praeceptum preceplo ostensum est excel .
lentius : ideo etiam fides fide firmior invenitur. Est
, \
fidet ex auditu , secundum Apostolum, et est fidet

.
rerum $perandarum tubttantia**.
^. XGIU. Pulcbrum esC disserendo prodesse inler- ^
'
roganiibus : est autem longe preslantius , per v i r tuiero et precationem illis cooperari; etenim qai
\
per baec se ipsum Deo offert, etiam proximo auxi.
liatur proprio quodam auxilio.
'.
XGIY. Quod si compendioso quodam scrmone
, \ ,
discendi cupidum juvare est anirous, fac illi osleu\
das precatiouem et rectara fidem, nec non rerum
.
accidentium lolerantiam : oronia enim reliqua quae
pnlcbra sunt, per haec inveniuntur.
ItE'. \ ,
XCV. Pro quibus rebus consequendis aliquis in
Deum speravit, Ularum gralia non amplius conten .
dit cum proximo.
XCVl. Si omne non voluntarium ex voluntariis,
tt(7'.
secundura Scripturam, causam habel et originem ;
, ,
nemo ila infensus est bominf, ut sibi ipse exsistit.
,
.
Yoluniariam dicit cogilalionem, non voluntariam
aulem contingentiam.
XGYII. Omnhim matorum dux est ignerantia,
\\

stHMinda posi hanc est incredulilas.
.
XGVIU. Paiicirtia et precaiione fugienda est ten^',
l a i i o : qtix si absinl, si te illi opposueris, vehe , iuenlius le impugnabit.
.
XCIX. Q u i , juxla doclrinam C h T i s t i " , mitis
IfiF. ,
est, saptentibus esl sapienlior, et qui humilis
\ esl corde, potentibus est potenlior, quoniambti,
jusmodi jugum Ghrisii secundum cognitionem
.
bajubnt.
4 5

* Hoiu. , 17.

u^br. , 1.

' Maltli. xi, 2 ,

DE HIS QUl PUTANT SE EX OPERIBUS JUSTIFIGARI.

P \ " , -
, , , \ /;
.
'. , \ , \ , , \ , \ , \ .
'. "
oouV
.
.
, \ .
'. " \ ,
.
'. " , , .
PCp. , \
, .

946

G. Quaecunque citra precationem aut loqukmtr

aut facimus, postea aut erronea aut damnosa cxsistunl, ac 1108 ab onmi cogniiione rerunv alienos
eese arguunk
Cl. Ex operibus et serroonibus et cogitalione eat
jusiificatk); ex fide autem el gralia et poenitenlia,
n u l t t Ihesauri proveniunt.
Clfe. Quemadroodum a poenilentiam agenie aliefMim est elalo anirao superbire: sic sua sponte pecrantem huroilem esse impossibile esi.
GUl. Non est conscientise damnalio burailitas,
sed gratis Dei et condoleniis affecius cognitio.

GIY. Quod domus sensibilis e3t communi aeri,

hoc mens rationalis divinae gratiae.
GY. Quantum ejecerie materiae, tantura aufugiet:
quanium vero injeceris, tantum accedet.
CVI. Materia domus, supellex el res cibaria;
maleria autem mentis, voluplas et inanis gloriae
cupiditas.
CVII. GapaciUs* cordis spes in Deum est; at
'. , \ *
ejuedeife angustia, cura reruna corporalium.
, \ .
GYIII. Una est el immutabilis gralia Spiritus;
' . \
, - operalur autem i n unoquoque, quemadinodum sibi
visum fuerit.
.
GIX. Quemadmodum pluvia terrae infusa ac \ "
commodalam qualilatem plantis suppeditat, dul , , , cem quidem dulcibus, acerbam autem acerbis: sic
quoque gratia in corda fldelium assidue descendcns
,
* pt- ac influens conveuientes virtutibus actiones lar , , gitur; esurienti propter Cbristuiu cibus
fit;si ^, , \ ,
ticnti potus delicatissimus; algenli indumentum;
laboranii requies; precanli cordis spes, ei lu , , \
genii consolatio.
, .
. "
CX. Gum audieris sacram Scripturam dicenlem
\ ,
de sancto S p i r i l u , quod descenderit super singu' , los apostolorum " , aut quod insilieril super prop b e t a m " : aut, operalur
contristatur , cx \ , , , slinguilur , aut exasperalur; et rursus, alios
, \ , quidem primilias Spiritus babenles
alios veio
, ,
plenos sancto Spirilu : ne sectionero, aut ver , \
sionem seu mutationem Spirilus sancli in aniuio
, '
, \ , \ - cogiies; sedadeum modum crede, quem dixlmus:
nempe immutabilem, imraobilem ei omnipptenieni.
, ' \ , \
. D Proplerea etiaro in aclionibus el manel ct vcrsatur, et unicuique, quod decet, conservai divinitus.
\ Hle enim solis instar super bapUzalos pcrfeclc
* . , * effusus est. Unusquisque aulem noslrum in quan ,
lum obtenebrantes afleclus odio babucrit, el susiu * ,
lerit e medio, sjmiliter el illuinuiatui'. Quantiiiu
.
vero eosdein amans aoima retractaverit, lantuni
eliam obscuratur.
CXI. Qui affectus odio babuerit, eorumdenv,
\
causas lollit ac praescindit. Yerum qui causis
.
incumbit, ille eliam nolens ab affectibus i m .
pugnalur.
*. " GXU. Gom a pravis cogitaiionibus irrUamur aul

1 9

" I Cor. , I ! . " Act. n , 3.

I Rcg. x, 10; Exccb. n , 2.
I TVes. v, 10.
ROIIK , 23.
A t t . n , 4.
y

99

" I Cor. XJI, I I . Ephcs. iv 30.

947

S. MAttCl

EttEMlTifc

04*

impellimur; ipsi no accdscmus, et oon paternuin , ,

piaculum.
.
P I P .
CXIII. Cogitalionura radices suni aperta v i i i a :
qnae manibus pedibusque et ore noslrum quisque , \ \ \
.
ojiciat.
1 ,
CXIV. Non licet ex proposito colloquium inire
cum affectibus, nisi eorum causas el occasiones d i - .
,
lexerimus. Quis enim cotilemfiens torpitudinem,
inanem gloriam colendam amplectilur? Aut quis , ; contemptum amans, propter acceptam ignominiam \ ,
conturbafetur ? Quis autem cor contrituro et bu-
milialum babens, voluptalem carnis sueciperel? , $ \ , ;
Aut quis Christo perfecta ei sincera lide adhaerens,
de rebus temporalibus solUcitus est. aut pro eisdem
conlentiose pugnal?
CXY. Qui spernitur ab aliquo, neqne tamen vel
'. ,
\erbo vel cogilatione cum eo a quo spernitur, ex ,
posluiat, ille verdm cognilionem possidet, ac ftr, \
mam fidem Domino ostendit.
.
CXYI. Mendaces sunt lilii bominum in stateris*
P i q \ \ *
u i decipiant , cum Umeu fteus unicuique quod
, jusium est coneervet.
'
*
CXYII. Si neque decipienti ulla accrescit abon'. ,
dantia, neque et qtii decipitur, ulla penuria: i n
/ ->
imagine pertransit boma, verumtamen frustra eoa* , .
iiirbattfr *.
CXYIII. Cum videris aliqifera in muHa ignomi*
. ***
bia doleniera, scias eum ambitkmis cogitaiionibus
, ,
iinpleium libenler cordis seimmira meiere mani,
pulos.
G .
1

td

\
CXIX. Qui Toluptatibus corporalibiis, praeterquam
par e i t , fruilur, ille centuplicibus laboribtfs pen,
babit abundamiam.
.
CXX. Qui in imperto est, subdiio dcbet dicere
'. debilum officium; at non auscultanti malorum pos- , *
iiam anftuntiarc.
.
GXXI. Qu! injuria afficilur ab aliquo, neque U '. , \ *
men injiirianti debitam ultionem quaerit, secundum
,
cam qtridem partem Christo credit, et cenluplicia
, \
quidera in boc sacculo aecipit, et vitam aeternam
, \
hxreditafe consequetur.
.
GXXII. Memoria Dei labor cordis est pro pietate
'. evfcu&eeptus. Omnis aiitem qui Dei obli viscitur, - . ,
tuptuarius et omni miscricordia carens reddilur.
\ .
CXXIII. Ne dicas, enm qui ab aflectibus liber D '. ,
cst, affiigi aut dolere non posse; nam tamelsi non
, '
pro se ipso, pro proxiino tamen istud facere debult.
.
GXXIY. Cura inimicus peccatorum oblivioni da'. " 6
tornm multa chirogtrapha aesecutus fuerit^ (unc de
, \
bitoTem eiiam in memoria ea ipsa facere adigit,
,
porcati causa fationabiliter abutens.
.
CXXV. Si volueris iodesineuter Dei memor eise,
'. , |*
he averseris ejus correptiones et poenas, tanquam
, '
injti&tas, sed velut juste venientes tolera. Siquidem
. oV
tolerantia i n singulis malis accidenlibus memoriam
, renovat ac refricat. Gaelerum repulsio etqueriraonii
, \
bilarem cordis laborem minuit, atque ita remiseione
.
bblivioncm iiiducit c i operatur.
1

* Pstl. L X I , 10.

Peal. xxxvui, 7t

DE niS QUI PUTANT SE EX OPERIBUS JUSTIFIGARI.

950

PKCp. 'EAv CXXVI. Si volueris apud Dominum peccaia lua

, occullare, fac ne ambitioee virtutea tuas manifestes
- . " \ , hominibus. Quidquid enim in hit fecerimus, boc
etiam Deus in illis faciet.
' .
CXXVll. Virtutem occullane, ne extollaris, qtiasi
'. , * , justiliam operalus esscs. Justitia enim est, non
, \ tantum celare q u * pulchra sunt, verum eiiam ne
roente quidem concipere quidpiam eorum quibug
.
renunliaveris.
'. , ' CXXVIU. Ne gaudeas, cum alicui benefeceris,
ted cum citra acceptarum injuriarum memoriam,
. " , ingrucnteiu adversiutem pertuleris.Quoenimmodo
I .
noctes diebus, eodem vilia succedunt virtutibus.
*. , \ , \
CXXIX. Gloriae et avaritiae atque voluptalis stu , diuin, benefactorum collationem immaculatam per .
^ manere non sinunt, nisi prius ipsae metu Dei proetrala? conciderint.
'.
CXXX. In doloribus non voluntariis misericordia
,
Dei mirabili quadam ralione occnltata est, toleran , \ tem irabens ad poenitentiam,el liberans ab aeternis
.
euppliciis.
'. CXXXl. Quidam exsequentes precepta esspc0 t -
clant ut ea peccalis in slatera praepondercnt; alii
' ,
vero pcr cuui qui pro peccalis noslris morluus est,
.
Sn benevolenliam Dei semet insinuant. Quan-cndiini
.
quinam illorura reclius sapiant.
\ \ CXXXH. Gehcnnae meius et paradisi deside \ ,
riuin prebenl afllictionum palientiani; cl boc non
, *
ex se ipsis, sed ex eoquicognoscit cogilationes no .
siras.
.
GXXXIU. Qui de rebus futtirie fidem habet, a
*
rebus saeculi dulcibuset volupluosis, nullo docente,
.
abstinet; qui vero non credit, voiuptuariusetcareng
Oroni miscricordia efllcilur.
'. ,
GXXXIV. Ne dixeris : Quoroodo pauper indul ; \
get voluplalibus, non babens occasionem aul fa .
cullaiem serviendi illis? Potcst enim aliquis vel aoliscordis cogitationibus voluplatum illecebrig miserrimoessc deditus.
*. , \
GXXXV. Aliud est rerum cognitio, et aliud veri .
talis cognilio. Quanto enim sol luna preslantior,
,
tanto priore secunda est praslanlior. Rerum co .
gnitio pro niodo exsecutionis praeceptorum aeci '
d i t ; at veritatis cognitio, secundutn mensuram spei
, ^
christum. Itaque gi salvari volueris ei
. ,
in verilatis cognitionera pcrvenire , enitere prorsus
\ ,
omnia sensibilia excederc, ac sola spe Deo adbae , \ rerc. Ad bunc enira modum procul ante adnioui . lus, invenies principee et potesla4es per sugge, \ ,
stiones libi bellum inferentos : bas autem oralione

vinces, inque bona spe perseverabisgratiae Dei, quai
, \
a venlura ira le liberabif.
^ .

PAC7'. GXXXVI. Qui intelligit idquodasanolo Paulo

,
mystice dicitur, affirmante nostram luciau adver , \
gus sptriluaiia esse nequitiae " , ille cognoscet
,
eiiam parabolam Domini, docenlis sompcr oranduui
.
essc ct non dcfaligandum
1

i n

e e

Epbes. v i , 12.

Luc. xvai, 1.

S. MARCI EREMlTiE

CXXXVII. Sex dies sub figurae praelextu operari,

'plimo autcm oitam agere iex jubet : quia aniinae
opus est opibus prodesse egentibus ; otiiim aulem
ejus et requies vendere omnfa ct dare pauperibus,
secundum aermonem O o m i n i * ; atque ita per rerum nuditatem quiescenleni novae spei vacare. Ad
eamdem requiem et Paulus omni nos hortatur sludio, gic inquiens : Fetiinemus ingredi in illam requiem *. Haec autom dixiuius, non eicludentes futtira, neque hic plenariam retribulionem esse deflnientes; sed quod oporteat primtim in corde habere
graiiam Spiritussancti operantera, alque Ua secun<lum proporiionem ingredi in regnum coeloruro. Hoc
inanifestans etiam Donrinas dicebai : Regnum cxlorum inlra to$ e$t
lloc eliaro Aposlolus dixit :
Fide$ est sperandarum sub$tantia rerum " ; et ite-

'. 4*0.
* ;
\
\ , , \
\
. \
*

.

, ,
* *

, \ *
. ,
.
\ *
rum : Sic cnrrite, ut comprehendatis " ; et ilerum: "
, *
Probate vos ipsos, num
in ftde. An vero non cognoicilh, quod Christm Jesus in vobis e$t f nisiforle *

;
rcprobi estis .

.
'. C X X X V l l l . Qui veritatis cogniiionem consecu *
lus esi, afllicliombus non repugnat; neque enim
.
ignorat, quod in timorem Dei perducant bominera.
*. \ '
GXXXIX. Prseterita peccata specie quadam memoria repetila nocent homini in bona spe con-
itituto : nam com tristitia apparenlia a spe abdu-

cuni; sine trislitia autem sub imagine quadam
.
concepla in animo xeteri inquinatione horoinem
contaminant.
Q
CXL. Ctrtn mens per vitiorum abnegaliooem ei
'. " ( 4 ) '
renuntiationera spem unice cousideratidam appre , benderil, lunc inlmtcus sub confessionis pralextu, ,
onie memi impressa vilia effingti, ut affectus gra- ( tia Dei obKviviu traditos, iterum incensos exsus- \ .
cilel, et horoinem latenler injuria aflkiat. Tunc \ ,
enhn si clarus et affectibus inimicus exsistat, ne- , \ \ cossario obtenebrabitur, delenlus et confusus pro- . ,
pier pcrpetrau vitia. Et si nebulosus adbuc el vo- \
luplattrm amans fuerit, oninino una perseverabit, et ,
affecto animo cttm occurrentibus aflectionibus fa- , \ . " ;
luiliarilaiem contrahet, ut mentis anlicipaiio Ulis ^ ,
meraoria, et non confessio invenialur. Itaqueei
* *
volueris Deo oflerre irreprebensibitem confes- '
sionem, speciatim errorum ne recorderis (nam valde D .
inquinaresanhmim), verum borum illecebras gcnerose perferlo.
C X L I . Ea minime curart potsunl, quae ex pratdntoram peccalorum coiisuetudine naturam quaradam subindtixerunt.
CXLII. Sctenlia praditus, quique veritateia novit, nequaquam lnemoria rerum faclarum, sed patienlia rerum conlingenthim conGtclur Deo*
CXLIR. Cum abjcceris laborem et ignominiam,
ne pollicearis per alias virtules resipiscentiain: am* Matth. , 21.
xur, 5.
(4) ',

" Hebr. , i i .

. . Caute legas.
#

'. (5), *
.
'. \ ,
, '
.
. \ , *

Luc. x v i i , 2 l .

, T

Hebr. xt, ! .

6 1

I Cor. i x ,

(5) d r . Caute kgas ct hunc locum.

II Cor.

955

DE HIS QUl PUTANT SE OPERIBUS JUSTIFICARI.

954

\ - i bitio eniin et indolenlia in rcbus secundis iiisemre

*.
peccalo solenl.
'. \ ,
CXLIY. Sicul virlutes laboribus et ignotuinia ,
\ \ \ - sic eiiam vilia voluplatibus ei gloria procrcari con.
sueverant.
'.
CXLV. Oinnis corporalis voluplas ex prttsumpta
$ .
liceulia provenil: porro licentiam iucredulitas generat.
CXLVl. Qui in peccalis conslilulus est non potesl
PMCf.
. solus carnalcm volupiaiem superare. Quapropter
provocatoreni babet irrequielura et urgcnlein af \
fectibus.
.
CXLYII. Qui urgenlur affeciibus, bis oratio al\ \ quesubmissio sive bumiliatio est necessaria : vix

.
^ enim licet cum auxilio nienlis anticipalionibus repugnare.
. ' \
CXLVIH. Qui cum subjeclione et precalione ad , , - versus voluntatem luclalur, hic atbleta valde i u duslrius et arlificiosus, qui menlis luctam pcr
.
rerum sensibiliura absiinentiara niaitifesio oslendil.
CXLIX. Qui non concilial Deo suam volunlalem,
*. '
supplanlatur et everiilur propriis exerciliis, cl ab
, ,
adversariis superatur.
.
CL. Cum videris duos improbos muiua benevo'. "
leniia conjunctos, tum scias, quod alter alleri
,
cooperatur ad volunlaiera.
.
GLl. Superbus et ambiiiosus inter se libcntcr
'. \
familiarUalem ineunl: Ule enim serviliter succum
bentem ambitiosum laudat, bic vero indesiiienler
, 6
, laudaiitem magniflcat superbum.
( . "
CLU. Veritatis aroans auditor ulrinque verita \ tero lucratur. Cum enim io bonis lesiimonio vin . citur, prompiioret melior redditur; in malis au, \
tera dum coarguitur, ad resipisceniiam adigilur.
, .
CLUI. Oportel nos secundum quod prolicimus,
. \
* \ etiam vilam instituere, et secundum viiam debeniiis precaiiones offerre Deo.
.
CLIV. Pulcbrum quidera est, ul maxime suin'.
, \ ' , * marium illud praceptum arripiamus, et nihil speciatim solliciti simus, neque quidquam speciatiir.
, ,
precemur, sed solum regnum Dei, juxla Domini
. \
sermonem , quaeramus. Si vero de unaquaque re
, \ .
necessaria sollicile cogilaverknus, debemus eliain

pro unaquaque consequenda preces ad Deum fun \ . \
) dere. Quicunque enim sine precatione aliquid facit,
aul sollicito animo cogitat, ilte nullam prosperiianoietr
.
tein tandem 6enliret. E i boc est quod dixit l)ominus : Sine me nihil potestis faeere .
CLV. Fallentem preceptum de faciendis preca'. \
tionibus absurdiores inobedienliae cxcipieni, allcra
\ ,
.
alteri tanquam vinctuni alternis vicibus Iransmittentes.
PNCT.
CLVI. Qui instantes bujus vitcc molestias ?c

iribulaliones futurorum bonoruin exspeclalionc sus , \ cipil, veritalis cognilionem iuvcnit, el ab iracun.
dia alque irislia facile liberabilur.
'. '0 \
CLVH. Qui aerumnaset ignomiuiam pro veriiate
, elegit, ille aposiolicam viam, sublala in hunieros
9

7 t

71

7 9

Hatlb. y i , 35.

7 1

Joan. xv, 5.

85

S. MARCI ERtVllT/E

956

crur.4! el vinctus calena, ambolal. Qui vcro citra &, \ .

,
hx*c duo cordi morem gerere volueril, errat se , \
eundum animum, el incidit in lenlationes ol laqueos
\ .
diabolu
'.
GLVHI. Neque qui adversus malas eogilaiiones
,
eine causis, neque qui-adversus causas sine cogi . "
taiionibus pugnat, unquam vincit. Uoo enim tan , '
tum profligato uon multo posl per alierum in
.
ulruinque rapiiur.
*.
CLIX. Qui melu vexationis et contumeliae pu , * gnat cura liominibus, ille aut in bac vita per i m , |
pressiones abundanliua vexabilur, aut in fuluro
.
SCPCIIIO iiiunisericorditer punietur.
'.
CLX. Qui omnium malorum impetum el impres, ,
sionem excludere voluerii, debet precationibus Deo
cominendaresua negolia et spcm, quae in illum est, , \
,
.
2'. "
,
* '
.
'.
GLXIl. Sj quando purae precationis tutum locum
,
inveneris, rerura cognilionem quara tibi inimicus
,
suggcrit in tcmpore, cave suscipias, ne id quod
.
mnjiis est, amillas. Praslabilius enim est preca
tioiits jaculis jaculari ipsum in loco concluso,
qtiain conversaiioncu cum illo habere exuvias affe, rente, et nos a precandi sedulitate quae adversus
, \ *
illum flt, abstrahere moliente.
~ .
GLXIII. Locus rerum aul ncgoliorum teiflpore
PSP. ,
tenialionis et socordiae juvat bominem; tempore
\ , *
vero purse precationis coosuevit laedere.
.

animo apprebendere, curam vero rerum sensibilium

pro virili eontemnere.
GLXI. Gum diabolus bominem invenerit sine
nccessilate negotiis corporalibus vacantem, primum
quidem rapit ipsius cognitionis spolia, deinde spem
quam in Deum habet, velutt caput amputaf.

OLXIV. Si docendi provinciam assecutus es in

Domino, ot obaudicndo neglexcris, mcnte fac aflligaris, neque tamen aperie perlurberis. Gum enim
affligeris, nequaquam cum obaudienie damnaris;
|K>rro si perturbaris, eadem re lentabcris.

'. , \ , , \ *
.

CLXV. Quo lempore tibi aliquid cxporicndura

fuerit, nc velis prasenles, quae dictu et audilu
onsentanca sunl, clam babere. Et ea quidem quae
bonesta cl decora sunl, manifeslius, quae vcro dura
c l obscura, aeuigmalice exponas.

2 ' . ,
, ,
.

GLXVI. Ei qui tibi subjectus non est, errorem j ) PSCp.

.
ne exprobres in faciem. Iloc enim polestalis magis
.
quam consilii argumenlum esset.
GLXVII. Quar in communi fiunt pro plaribus,
omnibus fiunt ulilia. Unicuique propria gecundum
conscientiam apparent.

2'.
.
.

GLXVIII. Qui recte loquitur, debet etiam ipee

gratias agcre, utqui a Deo verba sumpseril. Etenim
vcritas non loquenlis, sed operantis Dei est.

'. \ , .
, .

( X X I X . quibus obcdientix confessioncm non

babes, ne conieniiose rrpugnes, verilati rcsislens,
ne quo<l odium adversns Siripluram sacrain iinportunitalc lua cxsuscitce.

'. ,
'. ,
: .

CLXX. Qul subdilo contradicenli ,

ubi

non

'. "0 -

DE HIS -Qtl PUtANT SE

OPEMBUS JUSTIFICAKI.

9S9

oportet, cesserii, ea in re soducil i l l t t m , el

obedienliae foedera objicit conlemplui.
CLXXI. Qui tiniore Dei legera condit, ant peccantem castigat, comrariam errori virtutera sibi
ipsi vendicat atque conciliat. Qui vero injuriarum
niemor esl el malitiose exprobral, in eumdem afle*
ctura, secundum legem spirilualem, incidit.
CLXXII. Qui probe legem perdidicit, timet legislalorem; et sperans in eumdem ab omni malo
declinat.
CLXXUI. Ne Gas biliuguis, aliter quidera gerroone,
aliler vero couscieniia temel oslentans : ejusmodi
enim bomineoi Scriptura sub maledictione s t a l u i l .
CLXXIV. Est qui verilaiem dicit, et ab insipiemibus habetur odio, secundum Apostolum
:
et esl qui sitnulat, el propter boc amatur. Ailanien
neutra baruin relribulionum diuturna esl, quoniam
Dominus suo tempore unicuique, ul oportet, retribuet.
CLXXV. Qui futuras Iribubtiones tollere volueril, ille prasentes dcbet jucunde et libenler
perpeli : ita enim mente assuescens rei, modicii
doloribus et molesliis magnas effugiel.
CLXXVI. Fac munias linguam luam a jactanlia,
et cogilationem ab |opinione, ne cum cesseris, d i vcrsa facias. Neque enim ab bomine solo bonui*
perftcitur, sed ab omnia videntc Deo.
CLXXVll. Oumia vidcns Deus, qiiemadmodum
operibus nostris digna increnienta suppeditat, sic
eliam cogilationibus et volunlariis consiliis.
CLXXVIII. Non voluniariae cogitaliones ex antevericnle peccaio nascuniur. Caeteruro voluntariac
ex volunlate libera et sponianea : unde posicriores
causae esse priomm dcprebendunlur.
CLXXIX. Malas cogiiationes praeler proposiluro
conlingentes trislitia subsequitur-quaproplereliam
brevi momento evanescuul. At quae sunt juxla pro~
posiium, gaudium : undc fit ut eliam difficultcr
queant abjici.
'. " \ CLXXX. Voluptatis studiosus et amans tn repre * , \ - bensionibus el vcxationibus Iristitia afficitur, porro
.
bomo diligens Deum, in laudibus et abundantia.
'.
CLXXXl. Cui non sunt explorata judicia Dei,
, \ periculosain et praecipilcm viam juxla mentem am (* * - ' bulat, ei a quovis vento facile movetur et iinpel, , Iitur; si laudatur, jactabundus insolescil; si re, \ , $,
prehendilur, irriiatur; convivium agitane, lascivil
\ , , ebrius; si vexaiur malis, laraentatur; intelligeos,
\ , \ ,
eflerlur ostentalione; non intelligcns, simulat;
, ,
abundans opibus, arroganter superbit; mendicum
*\ * agens, opes domi simulat; gaturatus, ferocit; et
. jejunans, inani servit gloriae : cum reprehendcn \ ,
libus contendit; el bis qui illi largiunlur veniaro,
,
tanquam stuliis, pctulanler injuriosus est. Uaque
.
si non gecundum gratiam Cbristi, veritalis cogniliouem et Dei limorem postulavcril, uon tanturo
ab afleclionibus, scd cf iam ab accidentibus graviier
vulncratur.

, \

.
'.

* \
\
*> * \ ' ,
.
. , ,
*
.
'.
, \
. "

, , ,
.
'. *
, ,
.
POQ\ ,
,
. , .
'. ,
, \ \ .
'. 01 \
*
*
.
*.
\ *
, \ .

JBccli.

i5.

7 1

Joan. , 40.

71

7 1

S. MARCI EREMlTi

939

GLXXXU. Quando causani aut negotiura aliquod

liiiricatum solvere animo decreveris, primum fac
in eo qusras quod Deo placet, alque ita ejus negotii commodam eolutionem invenies.
CLXXXllI. In quibus rebus Deus complacitum
babuerit, in illis etiam omnis creatura subservil;
quae vero ille aversaiur, similiter in illis el omnis
creatura reluctalur.
CLXXXIV. Qui repugnat, semet opponens trislibus adversilaiibus , ille nescius repugnal Dei i m perio; qui autem easdem suscipit vera cognitione,
illc, secunduin Scripturam, suffert Dominum.
CLXXXY. Tcnlatione venienle ne quseras quare
atit per quem veneril; verum u l eamdem gratanter et sinc injuriarum recordalione perferas memento.
CLXXXVl. Alienura malinn non addit peccatmn , si nos illud malis cogilalionibus uon susceperimus.
CLXXXVII. Si non facile invenire Ucet cum qui
sine tenlalionibus placueril; gralise Deo agendae
iuiit in oranibus quaecunque nobis acciderint.
CLXXXVIII. Si Petrus noctuma capiura fruslrattis non fuisset , iiunquam diurnani esset adeptug:
t nisi corporaliler excaecatus fuisset Paulus
mmquam spirilualiter visura recepissel: el nisi, u l
blaspherous, sycopbanlice accusalus fuisset Siephami6, nequaquam apertis ei coelis Dominum vidisset - *.
CLXXXIX. Quemadmodum operalio secundum
Deum dicitur virtus , sic praeter exspectalionem afflictio vocatur tentaiio.
GXG. Deus lentavit Abrahamum , boc est ad
uiililatem ejus afflixit, non ut disceret qualis esset,
( uoverat eniin eum, qui novit omnia, priusquam
ipse nalus esset), sed ut perfectae fldei occasiones
illi suppedilaret.
GXGI. Omnis affliclio arguit momenlum seu i n clinationem volunlatis, sive in dexiram vergat, sive
in sinistram. Quapropler accidens Iribulalio vocatur tentalio, occultarum voluolatura experienliam
participi exbibens.
GXGH. Timor Dei cogit nos pugnare adversus
animi pravilatem alqqe maliiiam; nobis aulera pugnantibus, Dominus illam deslruit.
CXCIII. Sapienlia est non solum per naturalem j
consequentiam nosse verilatem, sed perferre, lanquam proprium, bomimira injuria afficienlium supplicium. Nara qui in priori persistunt, efferunlur
superbia; at qui ad secumiuiD quoque pervenerunt,
humililatem conseculi sunt.
GXCIV. Quod si nolueris a pravis cogitaiionibus
fatigari, humilitatem animi et carnis Iribulationeni
suscipe. Et boc non aliquando, sed loco ct tempore
ei in omni negotio.
GXGV. Qui afllictionibus animo voluntario castigator, ab invitis cogitaiionibus nequaquam comprchendilux. At qui priores non amplectitur, a poSterioribus vel nolens caplivus ducilur.
u

T T

" Luc. v,

5 ,

6 .

" Acl. ix,

8 .

" Act. , .

906

. " , \ , , \ .
. 4 ,
\
,
.
'. , , 6
,
.
'. , ,
, '
\ .
. '
, .
'. 0
,
.
'. ,
*
, *
,
, ,
.
\ "
,
.
PV. , '
,
( , \
), '
.
'.
, , .
,

.
Plfif.
* ,
.
\ \ \
, \
. 0 1
* \ .
^'.
, \ , \ , * \ ,
\ , \ .
^'.
*

.
Gen. , 1 .

9!

DE HIS QUI PUTANT SE ] I OPERIBUS JUSTIFICARI.

m
CXCVI. Cum tibi injuria aflecto cor et visceta
induruerint, ne conlristeris ob faciem rci prasenlis
dispositione divina rouialam; sed gaudens averie
prorumpentes cogilationes : sciens, bisprimo sialim
impetu sublatis , ei illa post molum lolli solere. At
cogitationibus assidue moventibus, ei illa augmenlum accipere consuevemnt.
GXGVH. Sine corde contrito irapossibile est omnino liberari a malilia et vitiis. Conteril autem cor
triparlila temperantia, somni dico, et cibi, et corporalis reraissionis. GaHerum horum excessus et
abnndanlia voluptatera generat, voluptas autem
pravas cogitationes ingerii. Repugnat vero precationi et convenienli obsequio sive ministerio.
GXGVIII. Guoi frairibus praecipiendi provincian
nactus es, custodi ordinem l u u m , et cave, ne
propler contradicenles, ea quse decent, silenlio dissiroulata pratereas. Elenim in quibus obteroperaverinl, pnemium habebis propler ipsorum virtules :
in quibus vero minus morem gesserint, prorsus
remittes eis concessa venia , el accipies paria ab
eo qui d i x i t : Remittile, el remiltelur vobi$
CXCIX. Nundinis seu populoso conventui simile
^*. .
* esi omne quod nobis accidil. Qui noverit uti foro,
multa lucratur; qui vero minus noverit, damno
.
afficitur.
GG. Eum qui uno sermone non slatim oblempe'.
r a t , ne conlentiose cogas, sed luerum quod repu , ,
. l i l , libi ipsi indica. Plus enim ex tua clemenlia
ulilitatis capies, quam ex ejus eniendatione.
.
GCi. Cum unius detrimenlum in mullos pcrcur'. "
rens diffundilur, lunc non oportet esse longani *
,
mem : neque quacrenda esl sua ipsius utililas, sed
, , .
- muUorum, ut servemur. Quoniam unius viriule
mitltorum virtus polior esl aique preslauiior.
.
GGll. Si quis in quodcuncjbe peccalum inciderit.
'. , \
neque
pro modo peccali conturbatur, baud difticut*
,
ter in idem rele iterum incidit.
.
GGlll. Sicut leaena ad juvencam amico non acce\ " ,
dit animo : ita neque impudentia trisliiiam quae se
cundum Deum e s t * , benevole et libenter accipit.
.
CCIV. Quemadinodum ovis cum lupo procreandse
'. " , sobolis gralia nullaro conversationem contrabii :
ita neque cum satietale labor cordialis procreanda .
rum virlutum gratia ullam conjunctionem copulat.
'. \
GGV. Nemo laborcm el trislitiam secundum
, \ Deum habere polest, nisi prius borum causas
.
amaverit.
GGVI. Metus Dei et redargutio tristiliam susci * . \ >
piunt; temperantia autcm et vigilia cura labore
\ .
babent commercium.
CCYU. Qui precepiisel admonitionibus Scriptiirae
'. \ non docelur aut casligalur, eqni flagello et asini
\
slimulo impellendus e s l : quod si eiiain his re6 * ,
luctetur, in camo et freno luaxilla ejus conslrin\ \ .
genda e s l .
GGVHi. Qui a parvis tentalionibus facile vinei'. , \
lur, etiam a magnis necessario in caplivitatem sub >

P\C?. "
\ , ,

,
. ,
.
'.
.
, , \ , \
. \

. \
, \ .
-'. ,
, \
. ,
,
, \
,

.

1 0

% l

Luc. v i , 37.

U Cor. vu, 10.

" P r o v . xxvi, 3.

1 1

Psal. xxxi, 9.

S. M.VRCI EREMIT.E
Igilur; qtrivero illae contempserit, eiiam raajori- , \
bus, Domini auxilio, repugnat.
.
*.
CCIX. Ne lentes redarguendo juvare hominem
virtutum suarum jactabundum osieniaiorem, pro- , \ \
pterea quod monilorum patiens, et verilalis amaior .
^ , \ ,
esse nequeat.
CCX. Ouine vcrbura Chriili-misericordiam el \ , \
jusliliam et sapienliam Dei, et harum virtutem per . "
aodiium injicit libenter audienlibus. Unde immise-- ol , \ , !
ricordes et injusti, non libenler audienies, Dei sa- , \ pientiam cognoscere non poluerunl ; quin etiara . \ ,
loquentes crucifixerunt. Nobis igilur videndum esf, .
num libenter ipsum audimus. Ipse enim d i x i t : Qui
,

diligit me, pracepla mea tervabit, et diligelur , ,

Patre meo, ei ego diiigam eum , et manifestabo ei
.
,
meipsum " . Vides quomodo sui ipsius manifesta- ;
lionem in praceptis abscooderil?
XI'.
CCXI. oiimibus praeceplis non aliud plura
complectiiur, qiiam prxceplutu charitatis, quae esi ,
erga Deum et proximum. Haec ex rerum scnsibi- ,
lium abslinenlia et cogitationum quiete constal el
.
subsistit. Uoc cum non ignorassel Dominus, pra>
. cepil nobis, dicens : Ne solliciii silis de crastino
* \
El juste quidem : nam qui a rebue sensibilibus ei
,
carum solliciiudine liberalus non est, a pravis co- ; ,
gilationibus quomodo liberabilur? Porro qui cogi- lalionibus delinetor, quomodo vidcre poseil pecca- , ,
tum cerlum, sub illis latens; aul qwe sint t e n e b r \ \
et caligo aniniae, quae pravis cogilatiunibus et &er- ,
monibus et operibus incidit; parlim quidem dia- , \
bolo violenlo incursu tenlante et principium com \ ;
monslranie ; pariiro vero bomine studio voluplatis \ , *
el ainbiiione libenler conversante ? Etenim si se- .
cundum dijudicationem non voluit, secundum ope- ,
rationem tamen potuiiet suscepit. Caelerum qui boc ;
tam lale patens pcccatum non anitnadverlii,
, ;
quando tandem precabitur u l ab illius coniagio
,
pcrpurgelur? A l ab illo nondum purgatus, quo- , ,
modo purae nalurae locum invenial? Porro, qui , \ , \
hunc non invenerit, quomodo inleriorem Christi ; ,
domuro perspiciat? si quidera domus Dei sumus , , \
juxla propbeticum et evangelicum et aposlolicum
,
eermonem. Oportct ilaque, juxla praedictorum con- , \
sequenliam, ejusmodt domuro quaerere, et pre- , .
cando perseverantet pulsare, ut bic aut in exitu \ , \
aperiat nobis paterfamilias, el non dical negligen
\ \ .
t i b u s : Nescio unde vos estis . Non autem solum

debemus petere et accipere, sed etiam, quod datum
, \ , \ esl, servare : sunl enim quidam, qui, quod acce- ' \ * ' peruut, amittuni. Quapropter praedictarura rerum
,
nudam cognitionem, aui eliam fortuitam experien, ' >
tiam, foriasse etiam qui tardo gunt ad discenduoi
, \ ' , \
ingenio, et juvenes apprehenduni et amplectunlur;
. \ operalioncm vero cum perseveranlia congislentem,
, ' *~
vix e senibus bi qui religiosi habentur, et m u l u
.
ornaii experieuiia; qui non raro ipsam amiserutU sua negligentia, el voluntariii laboribug eamdem
iterum quaeeiverunt, et invenerunt. liaque boc ipsura nee nos facere deeislamus, donec illana, i l a
nostra poiesiate possideamus, qiiemadniodum ipsi, ut a nobis auferri nequeat amplius.
1

e v

Joan. xiv, 21. Matib. v i , 34.

t v

Luc, x n i , 25,

963

DE WENITENTIA.

Haee quidem de lege tptriluali ex raulti* pama

, \
jnslilise praecepla novinaus , quae etiam a roagno
, \ PsalmisU jugiler percensenlur, ut ea perdiscanl
. el faciant qui cum aliqua inlelligenlia psallunt i n
. .
Domiao. Ipsi gloria in saecula. Amen.

OPUSCULUM I I I .

De pcetiilentia , eunclis, ut operari queant, plane
necesnaria : quam fidelet eliam antequam operen

tur, per gratiam baptismi accipere solent.
OUi

.
9

'. " ,
I. Dominus nosler Jesue Cbristus, Dei virtus ac
\ , ,
Dei sapientia , prospiciens omnium saluti in con ,
denda variis dogmalum gencribas lege libertaiis,
, proul Deo dignum eral, quemadniodum ipse novii,
, *
unum omnibus convenientem seopum prsescripsit,
, dnni a i l : Poenitentiam agite , ut inde perspicere

possimus, omnem praccptorum varielalem in uiiiim
, \ dcsinere poenileoliae terminum; sicut eliam apo, ] *
siolis in eumma praecepit, his verbis : Dicite illit :

Pamitentiam agite; appropinquavit enim regnum calo , - rum . Non equidem quod dicerel lemporalem regni
( Q propinquitalem mundo prope imminentem (neque
enim verilas in rebns quidpiam incongruum sta . \
\ ' - tuerei : nam et qui lum vivebant, et eorum postcri
, ) ' consummalionis universalis expertes dormierunl),
! , \ \ sed quia noveral Dominus suum ipsius sermonni*
, , - tum regni, tum poenilcntiae vim habere. P&niten< . tiam agite, inquit, appropinquavit enim regnum cw, ' torum. Siquidem nisi boc concedatur, quo pacio

Simile est regnum ca>lorum (ermenio, quod accipiens

, ; mulier abscondit in sata tria fariniv, donec fermente*
tur totum**1 uisi quod inlelleclus susceplum Dci
, , \ , \ verbum occultal in triparlilam bypostasin, corpo, , \ ris, inquam, spiriitis et animae, secundum Aposlo , - luro, omnemque illornm subtililatem in conccplionibus aninii positam, inslar farinae variae con , , D fusam in unura fidei fermenlum cogit, exspectans,
. donec eflicienti verbo per omnia similis evadat.
, - Hoc modo grano sinapie assimilavil verbum verila , tis : quod quidem exiguum est, dura seminalur
, in corde audientium, sed per innatain cfficaciam
crcscil, ac vehil arbor praegrandis in loco excelso,
,
aic
accedentibus animis fit dorous refugii. Quod
.
, \ quidem vere tum contigil, quando mundos esse
, , - dixit apostolos propier sermonem quem audier a n t : ulpote qui uterentur facuhate sermonem
ad operalioncm referenle, ob idquc evaserunt
, \ *
mundi : Vivus e$t enim sermo Dei et efficax* . El
.
hac de causa velul infideles condemnavit illos qui
, e >

B T

9 9

9 9

" 1 C o r . i , 14.

" Mailli. iv, 17.

" Ibid.

Mailh. , 53.

1 9

lbid. 51.

9 0

Joan. xv, 3.

9 1

ilclr.

907

S. MARCI

EREMlTiC

non usi sunt bac rclalione, dicens : Si non venit- ,

sem, et locutus (uissem eis, peccatum - , '

.
berent: nunc autem excusationem non habenl de pec-
'. 6 , \
cato *uo .

, \ I I . Hoc atitem non eo diximus quod diffidamus

*
de rcgno fmuro, quod quidem suis temporibus,

nobis tamen incognitis, certo venlurum est; sed
quod sermo Dei eamdem regni vim contineat, qui , ildelibus cst, eorum quae sperantur, hyposiasis, , ^ ,
arrbabo baerediialis fuiura, ac primitiae aeternorum \ ,
bonorum ; infidelibus autem ct impuris, argumen- . *
.
tum quod careanl Deo. Idcirco ait : Puenitenliam

,
agite; appropinquavit regnum ccelorum. Quare si

sermo qui conferl in animo efficaciam eorum quas

, ,
dicuntur, illos qui duntaxat audiunt, declaral esse
debilorcs operis; quid agemus nos, qui non modo ttu> \
sermonum, sed mullorum ac ingenliutn beneficio- \ ,
rum vim concursantem contempsimus, et non uni- \ , \ ,
cum dunlaxat talentum, sed quinque et duo in ler- /
rara occuluimus, carnaliler abusi beneficiis Domi- * ' \ n i , quibqs vel animalia raiione carentia dum affi- , ,
ciunlur, manui ducenli versirailiter obteiuperaut \
pro facullaie nalwr suae, adeo ut agresiium feritas ; converlatur in ralionem obediendi bene merenti? ,
Tanto nos, qui liberlalis arbiirio prae cunctis ani- , \
malibus exomati stimus, ipsis feris agrestiores, et . brulis minus raiionales apparuimus. llla enim m u - , \
tuum congressum jucunde fecerunt: unde eliam , \
dum pascuntur, unumquodque salisfacit occur-
B

renli, et sine invidia, quod sibi praslo est, relin- Q \ ,

* \
quit alteri; nos vero ordiuali i i t praesimus et do
inineiniir irralionabilibus, natune vilium praetuli- , , \
inus; adeo ut vel nulla nccessaria cogente Causa, . , ,
siae misericordia et iuvide nos geramus erga gen- , ,
, ,
lilem nostrum. Tales, opinor, Joannes appellavit
,
serpenles, genimina viperarum *, quos, ut invene , \ \ runt poenitentiam, adinonel iram venturam fugere,
.
fruclusque poenitenlia dignos facere, et e duabus
,
lunicis impertiri non babenli, ac de cibis praeci , ,
piens simililer facere. Porro si illos qui ante fidera
\ , \ ,
ignorabant quid agere debcrent, assimilavit ser ;
penlibus, ob parem affeciuum rationem; erilne
non assimilandum vitium, si posl fidcm, cogoiiionem el munera quse accepimus, sine metu p e c ccmus?
111. Quocirca praHermisftis occultis, q u quisque D . , & cogitaiioue perpeirare poiest, ea poliu commemo- ' 3rabo, quae gravem in nos nmtuo gerenles animum & ,
admiiiimus: maxime in eos qui nos offendisse v i - , deniur, non cum humilibus neque cum magnis se- .
sunduro Deum conversanlee. Nam adversus vilio
res et pauperiores palam exioliimur, quibug tan , qtiam mercenariis aut servis licenler uli volumus,
, , ' \
non ampliue in Cbristo, sed in carne ac opibug,
\ . \ ^
nobililatem vindicanlcs. Uaque ubi quempiam e
,
ditioribus delinquentem viderimus, corripere non
,
possumus, sed dicefe solemus iig quicunque se
,
obtulerint, xcriplum esse : Nolite anle lempus judi * care gutaquam, quoad usque veniat Dominus . At
, , \ Joan. , 40. Mallli. , 7 sqq. I Cor. , 5.
9 V

DE

PCENITENTIA.

970

,
abjeclioribus crimen aliquod lcve nacti,
.
\ , insurginitis evulganlcs, ac dicimus esse scriplum :
, , Peccanlem coram onmibus argue **. Atque ila no , ,
slram bypocrisin sive maliiiam Scriptura? testimo ; .
niis perverse teginitis : erga illos vero sic nos ha. \
bemus, quasi sccundum Deum eos corripiamus.
, igituf iu inferioribus. Pares autem levibus
oblaiis occasionibus stalim aversamur, oninem ani . \
mo lapidem inoventes, quo de bis ulciscamur;
, neque de bis ante quiescimus, quam pro volo ani ,
mi iilis usi fucrimus : banc ipsam porro occasio' , ,
nem nacti, lanqnam de rebus secundis gaudentes,
\ ), ,
Tieqtiiiiam dcciarainus : a l uliione sunipla, fami,
Harius cmn illis colloquimur, jacientes pro funda *.
menlo poslerioris amicitice praecedentem nequkia?
, \
, ^ victoriam. Atqui plane neccsse est fundamenlo sequi opus consiinilc, ac denuo jurgium quaerere :
(, ' \
, , *
quasi vkicere volenti vacua jurgio amicitia nun .
quam perduret, sed vicloriam semper sequatur
\ ,odium, u l ail Soriplura divina : Odium siucitat

rixas . Hujusmodi vero morbus illis adbacrescii,

qui seclanlur in primis ea qua (acitinl ad gloriam

,
el diviiias, sicuti pracipuug raorborum est dysen . ,
lericus, quem quidem nunc quoque cural bealus
, .
Paulus, bis vcrbis : Ilonorc invicem pravenientes ,

vincentes vos ipsos. Ad hnnc igitur modum nos
, , 0$.
babeamus tam erga tenuiores quain xquales. Caete runi latentein ac variam in polenliores nequitiam,
, '
ul est, nec verbis nec animo facile esl consequi.
, Q Neque eniin ut servanlcs mandatum erga superio ,
res nos gerimus; sed quos laedere nequimus, ilHs
\
clam insinuamus, invido quidem oculo prospe?ta ,
tem corum spgre intuemur, nec fclicilaiem illo
ruiu prxdicari libenter audimus : tum babitu tum
' * verbis pacifice blandimur ejus gencris hominibus;

,
in illos tamen adversariorum gerimus animos,ita

.
ul impleatur in nobis, quod dicilur : Qui loquunlur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum .
IV. Ilasc aulem diximus de bis qui inviii errant,
'. \
volentes ostendcre, eos qui sponle pcccant, alicnos
,
esse, et non facile ad poenitentiain inclinare. Nam
,
. \ ,
quomodo non sponle, cura nolint implere illud Da , \ , ^ nielis, et remissionem consequi, dum a i l : Peccata
tua eleemosynis redime. el iniquilates tuas misera
,
tionibu* pauperum ? Sed forte dices : Careo pccu \;
''
niis, quo pacto miserebor patipcris? Non babos
, ;
pecunias; at habes voluntatem ; abrenunlia i i l i , el
, '
in ea fac quod bonum esl. Non potes benefaeere
, \ .
, ; - manu corporea ? benefac dextera volunlatc. Cvm
peccaveril in te frater tuus, dimitte ei, juxia ver. "
,
bum Domini *, et erit tibi eleemosyna magna. Si
, , \
quxramus a Deo diinilli nobis peccala, hoc ipsum
.
faccte debeinus erga unutnqucmqiic, cujusvis dv>
, \
licti norainc; quo eveniat illud : Dimiliite, et di- , . "
milleiur vobis V Magnum quidem esl habenli pecu . nias elargiri pauperibus; at in causa peccati m i 5 , 9 1

9 9

9 9

I Tim. v, 20
L u c . v i , 37.

Prev. x, 12.

PATBOL. GR. L X V .

, T

Rom. , 10.

9 8

Psal. xxvn, 3.

99

Dan. iv, l\

Lnc. xvn, 5.
31

971
S. MARCI EREMITAS
l
,

scrcri proximi, lanio praeslantius est ad remissio . " nero, quanlo magis anima antecellit nalura cor , ,
pori. Quicnnque vero postulaverunt a I)eo remis *
sionern, adepii sunt quidem sacpenumero, sic u t
*
ob id nikil inde mali senserint; al si lioc ipsura
proximis communicari noltimus, similes sumus i l - ) ,
lias servi nequam, qui dccies mille lalenlorum ac- ,
. p \
cepla remissionc a domino, centum denarios con
scrvo remiltere noluit, quein quidem juste DomiIHIS objurgans, ait * : Serve nequam, omne debitum , dimisi libi, quoniam rogasti me : nonne ergo opor- tebal tl te mtsereri conservi ttii, et dimitlcre illi de- ( , ),
)> ; \ \,
bitum, sicut et ego tui miscrlus sum ? Et iratus a i t :

Tradite illum torloribus, donec reddal iitiiversum ,

debilum. Subjicitque diccns : Sic etPater meus coc- .

leslis faciet vobis, si non remherilh, unusquisque ^ ,

fratri suo, delicta de cordibus vestrh. Quapropler

eliain alio in loco dcflet illos, qui cum ab eo va- . \
* , riis bcneficiis locupleiaii fucrint, animum tameii
\ ,
misericordise et compassionis expertem gerunl,
his verbis : Vce vobis divilibus, quia recipilis con- ,
. "
sotationem vesiram \ Re enim vera variorum nobis
*
collaturum munerum copia esl quidem nobis divi\ , \
tiae : caeterum vae nobis, quia rogantes saepius con \ ,
secuti sumus misericordiam ; ipsi vero rogali n u l .
lius miserli sumus, sed recipimus consolationein
noslram.

971

'. \ ,
Y. Atqui dum loculus est de divitibus, non
cmnes accusat locupletes. Sunl enim inter eos, qui . \ \

vere sciunt adminislrarc faculiales, pro voluntate
, ,
Dei qtii donavit: cenluplum eliam, tit scriplum
, )
o s l , in boc saeculo accipiemes. Exempii gralia,
, \ ,
beaius Abrabam et ju*lus Job eleemosynam facien , , \ tes, evaserunl diliores, tum i n boc, tum in fuluro
,
sieculo. Sed, quemadmodum pradiximus, redarguil
, \ ,
illos, qui avariore sunt animo, el lam in pecuniis

quam in variis miserationibus suffnranlur dona
, \ Dei, proxiinique misereri i i o I m i L . Nam crealura
quae proficiscilur a Domino, non laidil eutn qui bac
' , \
polilur; sed ab iniquitate manans avarilia, ct ejtis
,
maler vacuilas misericordiae: quas quidein plane
,
fngicntcs i i qui firmam fidem oblinueruiit, bonis
praesentibus prorsus abrenuntiarunt: non quod i n - ^ , (
^
discrete Dei crealuram odissenl, sed quod crede, rcnl Cbrislo, qui praeceperat illis boc facere, a qno
. sufllcienliam quolidianam accipiebant. Ideoque vel
, , , ,
absquc pecuniis potest quispiam esse dives, dum
, .
retinet avare sermonem, cognilionein, aut quamvis
, aliam coinniiseralionem, quae communilcr omnibus
, gratis dala sunl. Accipil enim, ut communicel non
, .
babcnli. Qui vero nulla misericordia ducuntur er \ ;
ga proximum, consequuntur ipsum vae, quia reci, * ' *
piunt consolalionem suam. Atque horura similia
bealus quoque Jacobus apostolus bujusmodi divili- ,

bus inquit: Agite nunc, divites, plorate, ululantes .
ob mherias vestrat qucc advcnienl vobis . Qui dum ,
. ,
plorare suadel el ultilare, adhorlatur nos ad poeni

' M a l i l i . , 3-2-35.

Luc. , .

Matlb. xix, 29.

Jac. , 1, 2.

73

DE POENiTENTIA.

974

tentiam. Exploratum autein habens, afTectionem

illam nulla cura teneri, d i c i t : Divitice tetlrce pn , \ ,
trefactie sunt : perinde ac si diceret, sunl inuliles
\ ,
aliis non cominunicalae : quas quidem plerique
. \ \ etiam cilra pecunias possidcmus, avariiiara, inslar
*
, auri, defodiendo in penelralibus animi. De quibus
\ - etiam Prophela lucuientissime loquilur, Putrue . $1, * runt et corrupice sunt cicalrice$ mece : cicairices
, \ - appellans, boni non amaniem, et avarum animum.
. \ Per haec autem, Pulruerunl et corruptce $unt, existiraat exlrcmam negligentiam, ietoreni et pulrc , .
, dinem esse. Elenim quidam malurmis sub terrain
, \ occullare facultates, quam iinperliri non habenli.
\ ,
Tunc 6ane cum exitus nos comprehenderit, vulniin
^ - ^ lale pulredinem inurit animae, tanquam pulredinis
et insipienli* causa : cui perpetua cicalrix adna, \ ecens, non sinit inlroire in regnum coeleste primi.
tWorum, siculi lex edixit de iis qui nolati sunt niacula.
CJ\ \
V I . A l vero tempus esl foriasse denudandi gra , \ - viores cicairices, easque animarum medico demon. slrandi. Nam cum sanclus Paulus dical : Vestra

abundantia illorum inopiam suppleal , nos contra

, facimus, dum egenorum inopiam abripienles, ad, \ - jungimus abundaniia, noetre: quod quidem eliam
. \ .
citra ullam pecuniarum direplionem peragimue,
*
quando aliquam ob reni delinquimus i n fratrem;
, , \ Q non modo non sauatura illum dimiUinius, sed etiam
ab i 1 defensionem quam debemus, tyraunice ex , *
lorquemus, nibil aliud agenles, quaro (ut anlea <M ,
ctum esi) inopiain illorum accumulaoiee abundan, ,
liae noslrae, reluctanles, ul i U dicam, Scripturae.
, ,
Alqui non idcirco desperare debemus. Absii! Quia
, . ** non ob mulliuidinem peccalorum damnamur; sed
>. ! \
quod poemtentiam agere nolumus, et Cbristi res
, * ,
, miraudas nosse : quemadmodum testalur ipsa Verilas : Putaiis enim, ail, quod hi Gaulai, quorum
* , ,

, sanguinem miscuil Pilulus cum tacrificiis eorum
prcc onmibus Galilvis peccatore* fuerint, quia talia

; ,)* pa&si sunl 1 iVon, dko vobis : scd nisi posnilcnliam

egeriiis, omnes timililer ptribiiis. Aui iiii decem ei
, .

oclo supra quos cecidit lurris m Siloe, et occidit eos:
' ,

\) putatis, quia et ipsi dtbilores fuerint prctier omnes

homines habitantes in JerusaUm? Non, dico vobis :

; ,
$ed f poeuileutiam non habuerilis, omnet sUuilUer
,
.
$,
peribitis *. Vides damnari nos, eo quod defleclimus
, ;
a poenileulia. Poenitenlia porro non est, ul arbilror,
, , ,
liiuilata lemporibus aut rebus, sed proportione ha,
bila, perficitur mandalis Christi. quorum inan . datorum nuroero quaedam latius paient, el plwra
, eingularia in se ipsis compleclunlur, mullas quoque
, \ * vilii parliculas semel amputant. Verbi gratia, scri.

plum est: Omni pelenti te, Iribue: et qui aufertqum

,
,
lua sunt, ne repeiat ; c l : Volenlem a te rautuo
\, ,
accipere, ne averseris " . Ilaec singularia sunt:
.

quod aulem ista comprebendit, esl istud : Vende
\ , ,

qucc habet, et da paupenbus ; e t : Tolfe crucct*

7

1 0

1 1

Psal. xxxvu, C.
xix. 21.

I I Cor. vm, 14.

* Luc. xiu, 2 5.

10

Luc. vi, 30.

" Matth. v, 42.

Matlh.

979

S. MARCI E R E M I T J E

9&0

iit homo non protinus quam est cxaudtlus a Do- \ ,

mitio, consequalur opem, quia non solel obvenire , '
. \ pro arbitrio hominis, sed quemadmodum dispen,
savertl Dominus ad utililalem. Exploratarn siquidem habens indignilalis nostrae contemptusque , ,
ralionem, auxilia pleraque tribulatione pravia con- ."
,
fert hominibus, ne sine afflictione liberali, eadem
.
denuo commiitanl peccata. Unde pronuntiamus,
necessario perferenda esse rerum eventa; et hoc
prorsus innatum pocnitenliae.
. ' X. Atqui dices plane m i b i : Qui vere grati fuere
, \ ,
Deo, el pervenerunt ad perfectionem, quanara
egent adbuc poenitenlia 1 Asscntior cquidem, fuisse ; "
et esse ejus generis bomincs; verum audi ailenle, \, ' ,
\ , \
et disces, qua ralione lales etiam opus babeant
poenitenlia. Dixil Deus mendacium esse a dia- ,
bolo " : el fornicationem exislimavit, si quis intue- ,
, \
relur mulierem ad concupiscendam eam ** : iram
, \ *
etiam in proximuni caedi parem f e c i t : ac de
, \
verbo dtioso reddendam esse ralionem dcclarav i t Q u i s ergo expers esi mendacii, ab omni qtue , circa visum esl, libidine purus, altercando pro- ,
\,
ximo numquam iralus ; neque rninister oliosi
verbi repertus, ut pceniteniia non fuerit ei neces- ; \ ,
, , saria? Nam etsi modo non cst ejnsmodi, fuit
, \ ,
tamen aliquando : proinde obnoxius poenilentbe ad
iriorlera usque. Ponamus ilaque, quosdam repertos (

imminies ab his, et ex quo nati sunC, alienos ab ,

,
, omni vitio (quod quidem fieri nequit, cum dicat
Paulue: Omnes peccaverunt, et egent gloria Dei; )
pttlificati grath ptr gtatiam ipsius* j;taroen elsi
, , \
ules erant, nibilominus ab Adam trabunt origl- ,
ncm, ennclique peccaio transgressionis fuerunt
\ obnoxii, ideoque capilali senlentia condemnati,
, .
adeo ut citra Cbrislum salvari nori possent. Ubi
, \
vero Cbristus esl crucifixus, et omnes proprio
, \ .
tanguine redemit; tum ipsi quoque redimunlnr. \
Dernde, Redempior etiam ipse ponit omnibus ter ,
ininum unum, res universas conlinenlem; el a i l
'
*
*
aposlolis: Dicile illis : Panilentiam agite; appro- ,
pinquamt enim regnum c&lorum : una condens
,
maiidala ad poenkeiiliani perficiendam idonea;
,

quorum implemcnlum morle praescriplum csse d i -

xil : Qui perdiderit animam suam propter me et , . \ ,
Evangelium , in vitam wiernam custodit *eam * . D , "
. \
El ilerum, suadens abnegare omnia, addit: Adhuc

euiem el animam suam *. Quod confinnal bis ver-

bis: Qui solieril unum de mandatis islis minimis,
minimus vocabilur in regno coelorutn
Cum igilur . ,
, >
poenitenliam ad lempus usque uiorlis produccndam
definierit, ut demonslralum csl; qui se dicit ante , .
Hiortem absolvisse poenil;nlian), dum ierminum
morlis subducit, solvil mandalum.
'. " \
X I . Quare tam a pitsillis quam a magnis poentteDlia periici non potesl, nisi ad obituin usqiip,
. \
,
nisi eliam eo usqne operatione polleamus. Itai|iie
ROS debemus exercere dil^gcnler ad scopum, nc de
, ,
te

"Joan. , U. " Matlh. , 28. ibid.22.

Alarc.vui 55; Joan. , 5. Luc. , 26.
f

1 1

Ifailli. x n .
" Roin. , 5 , 2 4 .
Mallb. , 19.

" Matlb. , 17.

DE 01.

, industria solventes mandalom, subjiciamur judicio,

. quo minimi vocemur in regno coclorum. Perquire
, ,\ eos qui hunc v i l x ciirsum a sxculo transegerunl,
- el reperies apud eos qui i)eo placueninl, implelura
. \ , esse per panilentiam pielalis niyslerium. Nemo
damnalus est, nisi hanc conlempseril; nullusque
\ ,
. , \ , \ juslificalus e s l , qui studiosus ejus non fuerit.
Samson, Saul et Ueli cum filiis ejus, cum jam

, , aliqua in parte sanclificalionem adepti essent, primuro hanc perdidcrunt, ut neglexerunt poenilen ,
. liam : cumque non animadverlcrent, laudem u l
rei iuorlis ceciderunt. Diabolus non ccssat impu , .
01 gnare nos; neque cessare debcl unquam poeni, lentia. Sancti, nomine proximorum illam oflerre
coguntur, cum citra dileclioncm eflicaccm ne. ,
. queanl essc pcrfecti. Disce quo pacto nalura docet
, ,
nos, non dcserere illam usque ad mortem. Mens
- potest esse otiosa, quin aliquid semper medi , \
lelur; scd liccl perfccta s i t , modo recte babeat,
* ,
quae dexlra sunl, agil : qiue si perfeclionis occa \ .
sione desinat agere quae bona sunt, plane declinat
, , \
ad sinistrum : quando vero deflcciil a sinistro,
\ , \ , \ denuo irahilur naluralilcr ad dexlrum. Peragere
, \ - vero qune doxtra sunl, tam apud novitios c l me , *
dios, quam apud periecios, nibil esl aliud, quant
. precalio, cogilalionum ampulalio el affliclionum
, .
accidcnlium loleranlia : sine quibus feliciler exer . ,
cere non licct rcliquas virtules, pcr quas reddilur
, , ,
acceplior poenilenlia. Si poenilenlia cst pclitio m i * .
sericordia;, ulilis esl babenli, qui curam illius

g e r i l : Quia omnis qui pelit, accipit *. Si igilur
.
qui misericordiam cxercel, consequetur misericordiaro, illius, ut pulo, causa lotus mundus consislit, dum alter ab allero, Deo ita dispensanle,
capit auxilium. Propler banc Deu* salvavil Niuivilas; negligenles autem illani Sodoniilas incendio
perdidit %
%

W . \ >, .
. " \ , \,
* .
, ,
, \ * .
, , . - ^
, ,
,
\ ; * , ^ .
.
, , \ .
, , \
.
, *
.
i \
. ,

, f

Mallb. , 8.

II Pelr. i ^
r

X I I . Licet aulem poenilentiam agenles ad morlero usque cerlemus, non tainen boc modo implevimus quod decel. Nibil enim condignum regno
coelorum. Quemadmodum naiura ediinus, bibioius.
loquimur el audiinus : ita proclives esse debemits
ad agendam poeniieiiliam. Plane qui dignus erat
morte, sccundum legem morli Iradebatur : qui
autem vivit, pocnilenliae causa relinquitur, non u l
licenler agat. Cacterum ob Iransgressionis peccaluni
baptizali, purgaii sumus, purgali accepinms mandala. Qui prhio simile quid ilerat, inquinat p r i muin, oblivionem accipiens purgaiionis veterum
tuorum deliclorum
in quibus nemo reperitur,
qui quolidie nullatenus deficiat, el qui mandatorum nibil unquam prelermiserit. Quamobrem omnibus est necessaria poeuilenlia. Haec, quae quondam eranl sponlanea, nunc demonstral violenta :
quod odio prosequamur aflfecliones, et a facinore
abslineamus. Qui expellit eam, convertitur ad ea
quae sunt a lergo, el lapsus vcteres renoval. Qui
veram babct noliliam novil ciiani se paeniieniia
opiis babcre : borum enim quodque muluo dirt-

S. MARCl EREMiT/E
975
crucem
appeilans,

\,

t%am, et uni, iequere nn

,

obvenienlium afflictionum tolerantiam Igilur qui
.
cuncla distribuerit pauperibus, el lulerii cnicein
, \ .
suam, universa prsedicla roandata simul et senud
. \
peregil. El iterum : Volo, inquil, viros orare in

, \,

omni loco, levantes puras manut " ; el prxterca :

, /
'
\
Jntra in cubicuium tuunu, et ora Patrem tuum, qui
,
est in abscondilo . Et rursum, qui sine iniermis
\
sione orat, omnem prorsus tieprecalionem comple,
(
\
ctitur. denuo a i t : iVon cvmmittes sluprum, non
. \ *
machaberis, non occides : el qmevis similia. 11
,
,
,
\
supra haec : Deslrucnte* cogilationes, el omuem c.i

\
\

tiludinem extollentem se adversus scienliam Dei

Qui vero cogitaiiones amputal, univcrsa prsdicta ,
. ,
vitia exclusit. Quocirca qui diligunt Deum, el finnas
.
eunt fidei, impetu quodam feriitilur ad iila genera \ , \
liora pra3cepla : parlicularia tair.en, (um casu oc, \ eurrerint, non praetenuitlunt.
.
075

l e

1 6

'. " ,
V l l . Quare exislimo, poenilenliae opus, iribns
\ ,
bisce mandatif conlexi, ampulandij cogilalioriibus,
, \ ,
orando sine inlermiesione, ac obvenientes afllicliones perferendo: quae non exieriorei modo, sed ct
inentis operalionem requirunt, ita ut immoranies ,
in iis reddant aflectiouibus vacuos. Cum igitur a , , tribus ante diclis virtutibus perfici possil opus poe- .
: ,
Hileouac, u i sermo demonstravit, cunciis perpciuo
,
comreiiine puta poenitentiam, tam justis qnam pec \ .
catoubue, qui salutem consequi desiderant: propler
ea quod.nulIue est perfectionis terminus, qui non ^
cxspectel operationem praediclis virluiibus con- ,
.
gruam. Elenim navitiie quidem pielalis introdnctio;
, , Vk
rocdiis, promolia; perfecrie auiem couflrmaiio per
, ,
hae comparatur; quse diuturnilate lemporis,
, (>
sequc juslkCcalionum accessu rescinduntur, , \
terqtiam apud eum qui ignarus est, aut male cre^, \ ,
dit, et proinde iu volupiates facile delabilur, ac
de&pcratiohis praetexlu illas libenter aectatur. No- \ ,
\ ,
vaUanoram denique sentenliam amplcxus, rcjicit
' ,
peenleiUiaro, licet innitalur Apostolo, cnm IIc \ '
brapis disptftanti, qui gponle precanltbus el ba

pusmum quotidie repetentibus ait : Non rursum

jacientes (undamettttun pantlenlia ab oper\bu$

tuii, ad Deum, taptismatum doclrince . ry ,
. ,
Quod quidem dixit, nonquod respuai poenilentiam,
, !
ut inquiunt i l l i , absit! scd ut doecrol, in onini
, ' Qperatione poenilentix, unum esse fundamenium,
^ ,
baplUmum in Christo, ne, qui crediderani cx cir cumcisione, quotidie baplizarentur. Et subjicil:
. " >Impossibile enim esl, eo$ qui semel $unt Wuminati, ,
guitaveruHl etiaui donum caleste, et participes facii ,

$unt Spiritui $ancli, guslaverunl tiihilominus bonum

,
, Dtx terbum virtulesque tmculi veniuri, et prolapsi
,
,
iunt, runus renovari ad poenitentiam ; ut qui

,

noverit, sanclum baplisma csse renovationcm ei
\ \
fudainentuui in omni poenitenlia posilum, non pec, . \ '
eei ainplius. El paulo post subdil : Voluniaric



w

1 9

Maiib. , U.
4, 2.
ibid. 4-6.
, f

I Tim. , 8.

" M a t t l i . , 6.

Rom.

9.

1 7

I I Cor.

5.

Uebr. vf.

$77

DE .
&xt

tnim peccantibu* nobin potl acceplam notitutm verilatis, jam non reliuquilur pro peccaiis Imtia
'. \ ,
V l l l . Cuin ilaque res sic se babeanl; q u illic
,
aple dicuntur, convenit non modo cerle Judaeis
, \ 5
diccre, sed cuuclis uliro peccanlibus : quorum p r i ,
rai asserenles post baptisma non esse poemtenliam,
\ ob idque in rdiqiio sua sponle seducti perpetrant
, .
iuiqua. Quanquani praepostere sanclus Paulus ver
ba protuleril, quod mea seiUentia, uon sine dis , , pensaiione fecit, ut circumspectiores indagandis

Scripturift seneum clariorem assequantur, negli , gmiiores autem et conleuipliores difllcilius icpe; ,
riant, u l non audacter peccenl sub praetextu iuium
, . ,
poenitenliae. Quoniam igitur bi quidem sub prae, ,
texiu poeniteniiae ex animo viiiis sunt dediti; alii
, vero non credenles esse poenilenliam, desperali so
ipsos iradiderunt diabolo; aniborum aulem affectic
, , *
; \ . prava non potest facile curari. Idcirco congruuin
& , omnibus atixilium ofleit Verilas, quae a i l : Pasni* * tentiam agite: appropitiquavil enim regnum cwloNe spirilales et qui proGciuni* de Lenwibus
, rum
, et modicis, u l ita dicam nimiam, securi coniem, * , , \ nant prsecepium isUid. Inquit enim : Qui spertiit
, \ * modica, paulaiini decidet . Neque dixeris: Qci
, . \ ;* fieri polest u l cadal bomo spiriialis ? Quandiu qui ; dem lalisest, non labilur; cum auteni e conlrarils
, - quidpiam admiuit, et in eo sine pocnilenlia per, \ ' , inanet: illud ipsum quod parvum eral, temporis
\ , progreesu aucliun, cum illo, pupilli more, conversari nequil; sed amicilia ionga* lanquam funiculo,
, '

97

, e

, ^
. \ ; ,
,
,
-bv \ ,
\
,
^ , \
\ , \
, .

violenter adaclum, Irabit in wiam cognationem :

quam licet precibus certans abscindat, nihilominua
a congrua sibi afleclionuiu vacuilalc lanlura defecit,
quaotum dislal quodlibel viliuni ab affeclione. Sin
remisso pugnse prccumque labore, per v^hemenliorem dominantis iulenlionem prorsus adducalur,
eccsse esl illum a eaeieris quoque affeclionibus
inescari; et ila consequeniia quadam paulalim ab
unaquaque faniiliariter seductus, pro modo seduclionis, a divino solviUir Dei auxiiio, defeiturquo
landem ad alrociora vilia, vel inviius forle, coaclus
earum v i quae anleapraeoccuparunt. .

& . *
; , ^ / ; ,
* ; ^, ,
, \
- ' , \
. " 6 6 , \
, \
ptaioj; .
^, ,
, .
"

JX.-At diccs utique : Nonne poterai inilio mali

rogare Deum, ne in haic exlrema vilia inciderel ?
Ego vero libi dico, quod polerat; sed prse iacililate, quoxl modicum erat, tanquain nibikini sua
sponte ainplexus, jam non potesi illius causa rogare; ignorans, exiguum illud vilium, introductionein el causam esse insignioris sive boni Kive
niali. Ubi vero in immensum erevcrit, et pabulum
adepla fuerii affectio per volui>lalra, postbac pra>
tcr volunlaten) vi insurgit in eum. Tum animadvcrlens, Deum implurat, decertans cum bosle,
qnem prius ignarus defendcbat, duin pro eo pugnaret cum hominibus. Quandoque lamcu acckliu

* H t b r . x, 26.

11

Malih. iv, 17.

** Kccii. x i x , l .

S. M A R C I E R E M I T J E

080

iit homo non protinus quam est exaiiditus a Do- \ ,

mino, consequalur opem, quia solet obvenire , '
pro arbitrio hominis, sed quemadmodum dispen- . \ ,
saverit Dominus ad utililalem. Exploratarn siquidem babens indignilalis nostrae contemptusque , ,
ralionem, auxilia pleraque tribulalione pnevia con- ."
,
ferl bominibiis, ne sine afflictione liberali, eadem
,
denuo comimilanl peccata. Unde pronunlianius,
necessario perferenda esse rerum eventa; et hoc
prorsus innalum pocnitentiae.
. ' 01 X . Atqui dices plane mibi : Qui vere graii fuere
, \ ,
Deo, et pervenerunt ad perfeclionem, quanara
egent adbuc poenitentia ? Asscnlior cquidem, fuisse ; "
el esse ejus generis bomincs; verum audi allenle, \, ' ,
\ , \ .
et disces, qua ralione lales etiam opus babeanl
poenitentia. Dixil Deus mendacium csse a dia- ,
\ ,
bolo : et ioniicationem existimavit, si quis intue, \
retur mulierem ad concupiscendam eam : iram
, \ \
etiam in proximuni caedi parcm f c c i t : ac de
verbo dtioso reddendam esse raiionem declara- , \
vit * . Quis ergo expers est mendacii, ab omni quae , circa visum esl, libidine purus , allercando pro- ' ,
ximo numquain iratus ; neque rnintsler oliosi
\,
verbi reperlus, u l pcenitenlia non fueril ei neces- ; ,
saria ? Nam etsi modo non cst ejusmodi, fuit
, , tamen aliquando : proinde obnoxius poenilentiae ad , \ ,
inorlera usque. Ponamus ilaque, quosdam reperlos (
imimmes ab his, et ex quo nali sunt, alienos ab ,

onMii vitio (quod quidem iieri nequil, cum dicat

,
, Paulue: Omnes peccaverunt, et egenl gloria Dei; ^ )
jvttiftcati gralis p$r gratiam ipsiut j;tamen eisi
-^** * " , \
,
*~
* ^
lates erant, nihilominus ab Adani trabunl origi- ,
nem, cenctique peccato transgressionis fuerunt

obnoxii, ideoque capilali sententia condemnati,
, .
adeo ut citia Chrislum salvari non possent. Ubi
,
vero Chrislus esl cruciiixus, et orones proprio , \ .
eangtiine redemit; lum ipsi quoque redimunlttr.

Deinde, Redempior eliam ipse ponit omnibue ler ,
ininum unum, res universas conlinentem; et ait '
*

apostolis: Dicile illis : Panilentiam agite; appro- ,

pinquavit enim regnum coelorum : una condens , \
niandata ad poeniienliani perflciendam idonea; ,

quorum implemcnlum morle prsesci-iptusn esse d i -

xit : Qui perdiderit animam suam propter me el , . \ .
Evangelium , in vitam aiernam custodit eam . D ,

18

c 1 t t t

99

19

. \

,



. ,
, ) >
, .

El ilerum, suadens abnegare oninia, addit: Adhuc

auiem el animam suam *. Quod confirmal bis verbis: Qui solveril unum de mandalis istis minimis,
minimus vocabilur in regno coelorum . Gum igiltir
poenilenliam ad tempus usque uiorlis produccndarn
definierit, ut deroonstralum csl; qtii se dicil ante
Hioiieui absolviftse poentl!nliam, dum terminum
morlis subducit, solvit mandatum.
X I . Quare tam a pitsillis quam a magnis poentienlia periici non potesl, nisi ad obilum tisque,
nisi eliam eo usque operatione poileamus. Ilaque
ROS debcmus exercere dilfgcnler ad scopuiii, no de
1 1

e,

I.V. " \ ).
. \
,
, ,

J o a n . , U. " M a l t h . , 28. ibid.22. Man!i. x*i. ?6

* Marc.viii,55; Joan. ,
Luc. , 20. * Malih. , 19.
a o

, 7

. , 23,24.

, e

MaUh. , 1 7 .

DE .
, industria solventes mandatom, subjiciamur judicio,
.
quo minimi vocemur in regno coclorum. Perquire
, , eos qui hunc v i l x cursum a sccculo transegerunt,
- et reperies apud eos qui i)eo placuerunt, impletura
. \ , esse per panilenliain pietalis niyslerium. Nemo
\ ,
damnatus est, nisi hanc conlempseril; nullusque
. , \ , \ juslificalus est, qui sludiosus ejus non fueril.

Samson, Saul et lieli cum filiis ejus, cum jam
, , aliqua in parle sanclificationeni adepti essent, pri ,
mum banc perdidcrunl, u l neglexerunt poeniten . tiam : cunique non anhnadverlerent, taudem ut
, .
rei morlis cecidcrunl. Diabolus non cessat impu gnare nos; neque cessare dcbcl unquam poeni, lentia. Sancti, noimne proximorum illam oflerre
. ,
coguntur, cum citra dileclvoncm efiicacem ne . queaut essc pcrfecti. Disce quo pacto nalura docet
, ,
nos, non dcserere illam usque ad niorlem. Mens
- nun potcst esse oliosa, quin aliquid semper niedi , \
lelur; scd liccl perfecla s i l , modo recte babeal,
* ,
quae dextra sunt, agil : quse si perfectiowis occa \ .
sione desinat agere quac bona sunt, plane decliuat
\ , \ , \
ad sinistrum : quando vero defleciit a sinislro,
\ , \ , \ denuo Irahitur naturaliler ad dexlrum. Perogere
, \ - vero qune dextra sunl, tam apud novilios el me , '
dtos, quani apud pcrieclos, nibil csl aliud, quam
, precalio, cogilalionum amputatio el afflictionum
, /.
accidcnlium toleranlia : sine quibus feliciler exer . , cere non licct rcliquas virtuies, per quas reddilur
, , ,
acceplior poenilentia. Si poenilenlia est pctilio i n i * . sericordia;, ulilis esl babenli, qui curam illius
- C

Quia omnis qui peiit, accipit . Si igilur

geril
.
qui misericordiain cxercet, consequelur misericordiam, illius, u l puto, catisa lotus mundus consislit, dum alter ab allero, Deo ita dispensanle,
capit auiiliuin. Propler hanc Deus salvavit Niuivilas; negligenles autem illani Sodoniilas incendio
perdidit %
IB*. \ >, .
. " \ , \,
\ .
, ,
, \ ' .
6> , , . - ^
, ,
,
\ ; ' ,
.
.
, , \ .
, , \
.
,
.
i \ \
. ,
, f

Mallb. , 8.

s a

U Pelr. i U.

X I I . Licet aulem poenitenliam agenles ad morlem usque ceriemus, non tainen boc modo implevimus quod decet. Nibil enim condignum regno
cuelorum. Quemadmodum nalura edimus, bibimus.
loquimur el audinius : ita proclives esse debemus
ad agendam poeniienliam. Plane qui dignus eral
morte, sccundum legem morli tradebatur : qui
autcm vivit, pocniteiUiae causa relinquilur, non u l
licenlcr agat. CaUerum ob Iransgressionis peccaluni
baplizali, purgali sumus, purgali accepimus niandala. Qui prino simile quid ilerat, inquinal p r i mum, oblivionem accipiens purgationis velerum
suorum delictorum
in quibus nemo reperitur,
qui quolidie nullatenus deficiat, el qui niandatorum nibil unquam praetermiserit. Quamobrem omnibus est necessaria poeuilenlia. Ha?c, quae quondam eranl sponlanea, nunc demonslral violenla :
qnod odio prosequamur aftecliones, et a facinore
abslineamus. Qui expellit eam, converlilur ad ea
quae sunt a lergo, ei lapsus veleres renoval. Qui
veram babet nolitiam novit ciiam se paeniieniia
opns liabcre : borum enim quodque muluo d i r l -

9S5

S. MARCr E R E M I T i E

SK*

gitur ab allero. ChrislUs desponsavit nos in poeni- *

. , \
l e n l i a ; qui negligil illam, sponsum contemnil.
Absque poenilenlia, quantura ad operalionem, nihil
, , ~
dignum regno Dci eibcere possumus : ingentem
* porro misericordiam exercemus ob animi voliim.
. ,
Qni vini palitur usque ad obitum, ejusque compos , \
exsistit, licet i n quibusdam deliquerit, proptcr vim .
tamen salvabitur : islud enim pollicilus esl Domi, , :
r.us in Evangcliis. Qui dicit, bac se ullra non
, \ \ cgere, seipsum justum existimai, el iilius malus . , *
appellalur a Scriplura. Qui opinione justiliaB duci- *

lur, tanquam impleverit i l l a m , vice vcrsa, velut arf\p , .

ignarus, conspiral cum voluplatibus : siquidetn
, -
opiniosui et arrogantia sunl voluplales. Qui de se , .
aliquam concipit opinionem , non potest salvari.
\ \ Scriptura est enira : Superbus et conlemptor vir ar- - rogans niltil ad finem perducil **. Si virum perlc- . " , *
ctum non laedithunnlitas, neque ipsedeserere dcbel . matrem ejus poenitenliam. Fidelis Abraham etjus- , \ ,
las Job terram et cinerem se ipsos appellabant: , \ \ qtise verba prebent huroilitalis argumentuni. Qui
, \ ,
vero faslidil poeniienliam, btimiliscsse non potesl. \ ,
Tres pueri, re vera magnanimi et insignes marly- .
res, e media fiaimna ardenle confessionem emiitcbanl, se peccasse el inique egisse dicentes; de praeteritismalis poenitentiam agebanl, cum esseni alio<|ui perfecli : ac lolus propemodum bynnus eoruiu
poenkenlise vim conlinet.
X I I I . Quocirca s i i l l i , qui Deo valde grati fuerunt
'. \
et rebus ipsis perfecli declarati sunl, hoc ipso ad
,
obilum usque usi sunt auxilio, quis postbac jusli- ^ ,
fiae nomine sibi ipsi confidere audeat, ac poeniten , \ ; , '
tiam aspernari? Nullus quidem, ut arbilror, sanclus
, ' /
fuerit, ex senlenlia Petri et Pauli, qui malrem liu .
inililalis oplet relinquere. Quapropler Petrus, cum
,
se ipsum quidem Comelio celassel, quid essel Dei
), , *
proprium in bac parte, quidve suum declaravii, d i cens : Surge et ego ipse homo sum**, nibil porro , *
, .
conimune aut immundum dicere, divinitus edocti

sumus, ut ipse confessus est. Paulus autem, cuin
, ,
exislimaret, nunquam sibi quiescendum csse, quin
a Chrislo sibi donalam graiiam exerceret, inquil in ** , , *
,
^ *
bunc modnm : Sequor aulem, $i qno modo com-
* \
prehendam, in quo et comprehensns $um Chrislo *,
comprebensionem appellans, perscverantiam usque ^ , .
~,
ad exilum : ut iideli quoque Timoiheo per F.pisto- ,

"
', ,

lam scribit, declarans ei, quam propinquus esset

obiltis suus, bis verbis: Bonum ceriamen certavi, ' \ ,
cursum consummaoi, fidem tervavi , nou quod sibi
, \ ^
' ipse dimetiretur slalionem aul lemporis lerminum,
, \ quasi perfeclionis nomine cursum sistens, non
, >*
utlra subire deberet nunqtiam cessanlia super ter \ . "
ram certamina procorporc Cbrisii, quod esi Eccle,

sia; sed exitum suuin e viia, flnein cursus el cerla.

, ,
miQUiD dixit. A i l siquidem : Ego enim jam deiibor,
', \ ,

ei lempus resolulionis mece instat
Vides, illuoi
\ ,
nmi dixisse, Requiesco, scd,jamdelibor, bis verbis
\ />
ac rebu oslendens oinnibus, pocuiteniise UTininum
<> -
usque ad resolulione.m ct morlem deberi coclesli
. *.
regi Cbrislo, cui gloria in saicula. Auien.
9

3T

I V

liabac. , 5 .

" Acl. x,26.

P b i l i p p . ] i i , 12.

17

11 Tim. , 7.

ibid. (i.

DE

BAPTiSMO.

OPUSCULUM

086

IV

Rcsponsio ad eos qui de divino

labant.
'

,

, \ 6,

,
,
\
, \

, \

, ;

Quaiidoquidem nonnulli bapfisma divinum aiuut

esse pcrfecium, innixi Scripturae qu?e dicit, Exsurge, el baptizare, el abiue peccala tua ; et illud,
Lavamini, mundi eslole . Et ilerura : Sed abluti
e$tii sed sanctificuii esiis ; ct ejus generis pleraque aiTerenles in tesLimonium. A l i : vero dicunt,
cerlaminibus lolli velera peccata, allalo eliam ab ipsis lcslimonio Scripturae, dicentis : Mundemus nos
ipsos ab omni inquinamento carnit et spiriius , una
quoque po*l baptismum invenienles in seipsis i l lain ipsam cilicaciam peccaii. Ad baec quid dicluri
sumus, aui cui crcdemus ?
l r

4 0

4 1

4 1

Responsio,

, \ ,

, , ,
, '
,
. ,
,
\ ,
.
.

, .

Nos quidem iidem adbibere convcnit aposlolica?

pradicalioni, el in illius persUtere confessionibiid,
nec lenlare opinionibus bumanis potcnliam divinam, neque sponlaneo rursuiu jugo servitutis deiineri, scd liberlate potiri, exsecutione mandaloruni,
pro cujus iuodo veritas omois reperitur; el exploratum babere, nos a peccalo fatigari, juxta propoilionem defeclus illorum. Quia vero prxdicaiionem inanem existimavimus, majorem curiosilali
fidem habenles, quam verbo Dei, proplerea inanis est el fides nostra, adbuc sutuus in peccatis
noslris.
Inlerrogatio.
Nos dieimus, inancm esse prxdicationem,
sed optamus discere veritaiem.
Responsio.

.
,
, \
,
, .
,
,

/ \
'
\,
,
\

,

, j
, /..
, ,
-; , , \ ,
, ,
3 1
v e

Acl. X M I , 10.
Isa. i , 16\
ibid. 5.
ibid. 14.
4 0

4 6

bapthmate dubi-

Cor. vi, 11,

Si crgo praedicationem babemus pro vera, peragamus omnia mandala : tumque scicinus, an obsideamur a peccalo. SaiicUun eiiim buplisiua pcrfeclum quidem esl, non lamen perficit eum qui
mandala non implel. Quamobrem nnn bumanis
opiuionibus, sed magis Scriplursc divina? crcdamus : Chrislus movluus est pro peccatis nostrh, s i cundum Scripturas
; el : .Comepulti sumus cum
illo per baplismum ; el.: Qui mortuus est, justificaius cst peccalo ; el : Peccaium nobi$ uon do~
miuabilur**, si praicepla ejus oxsequamur; sin
iiiinns, iniidcles sumus, el a peccato delinemur.
Fiues enim esl, ul non solum in Cbrislum baplizoniur, sed eliam ejus maudala opere compleaimis. Quia cerlmn esl, nos inysiice consepullos
csse cum illo per bapligmum : et conresuscitasse
nos, et consedere iecisse in ccelesiibus, juxta Scri4 1

4 4

4 5

" K C o r . , I . ^ l C u r . xv, 5 .

987

S. MARCI E R E M I T ^
k 1

pturain . Dedit nibilominus mandala, ul ea per-

agenles, donatam nobis perfeciionem conseqitau.ur.
Alioqtii negleciis illis, ullro videbimur a peccato
agilar:. Si dicamus, ex operiluis tolli peccatum,
cerle Christus gratis mortuus esi ,
el quae dicla
sunl, falsa sunt omuia. Si eliam baplisma non est
perfectuni, sed ex operibus dicunt consequi perfeclio.cm; supervacua est apud illos lex iiberlalis :
ei univers* leges novo leslamenlo latae, sunt
exsliiKiae. Jnjusluin qnoque Chrislum introducunt,
qtii libenalis opera pracipial baplizali?, preter
voluntaleiu (ut aiuitl) adbuc peccalo servienlibus.
Eigralia Dei jam non est gralia, sed laborum no
strorum remuneraiio. Nam si ex operibus, jam non
giatia : si vero gralia, jam opus non est opus,
sed niandaluni cjus qui liberavil, et opns libertalis
ac fidei. Talia sanclus Paulus scribebai Galaiis
pro ecclesiaslic;e familiae salule, corripiens etiam
illos, qni simili diffidentia laboral)ant. Cxlerum
nos lam perfide dc gralia Dei sentimus : absil
nec propler praedicalioncm, fideni negamus . sed
si eliain posl baplisma delineamur a peccato; non
quod imperfeclum sit baptisma, sed qtiod negligamus praccpla, uliroque vohiplalibus addicti simus : qiieinadmodutn arguit nos Scriplura divina,
dum ait : Sicul canis reversus ad suum vomilum*, sic homo qui proprio libcrtalis arbilrio
redil ad suum ipsius peccalmn. Siquidem volunlatcm ad baptismum non cogit Deus, nec Satanas.
Verum non audicrunt mandala Christi post baplisma data lcgem esse libertalis, ul ail Scriplura
Sie loquwrini et $ic facite, sicul per legem tiberlatit
incipientes judicari.
Et itcrum sanclus Pctrus :
Miniitrate in fide veslra virtutemEt
cum seqticntia dixissct, subdit : Cui enim non prasto stint
hae, ccccus e$t, manu tenlans, oblivionem accipient
purgalionis velerum suorum delictorum
Ex pra>
dio.lis inlelligile, purgalionem myslice quidem per
baplismum lieri, re aulem ipsa mandai.orum observatione repcriri. Alqui si baplizali, non simtis a
peocalo palerno Hbcrali; neque scilicet opera l i bcrtalis edcre possumus : sin ca possumus eflicerc,
darum cst, nos cssc inyslice oreplos a scrviiule
prccali, juxla id quod scriplum cst: Lex spirilus
kB

viiiB liberacil

me lege peccali ei mortis * : sed

kT

EpbPs. , 6.
" Cor.

" G a l . , 21.
, I .

ob j) ,

neglectum mandatorum ejus qui purgavit nos,

obsidemur a peccalo. Quapropler aul demonslra
mibi, baplizatos cxseijni non posse mandala libertatis, el ca de causa bapiismura non esse perfecturo; aut si demonstremus, eos accepisse talem
facultalem, confiieantur, liberari quidem gratia
Christi, at se ipsos tradidisse viliorum servituii,
eo quod non iinpleanl omnia mandata : ideoque
rursoni mancipatos csse. Sumani autem argumentum a propriis lcstimoniis : Mundemus no$ ipsos
ab omni inquinamento carnis el
spiritusServue ergo peccati, qui potcst seipsum purgare ab

111,2.

9S8

, * ,
6 .
, ,
\ *
, '
, '
, \
. " \ , ,
, \ ,
, ' .
, ,
, ' , \
.
, \ .
,
!
' \ , ,
' , \ ,
,
ksii
' \
*
, \ , , ^
. " , \
,
\, ,

\
,

, ,
.

, ,
(&
,
* , ,
, -

" I l P e l r . , 41.

"

, . Ata
,
. "

, \
*
, ,
,
, ,
\ . 6*> "Jac.

, 15.

1 1

I I Pctr. , 5.

" ibid. 9.

** Roixu

089

DE BAPTISMO.

990

, , i omni inquinamento carnis ei spiritas, si ulem II

. bertatem ac polestalem non babeat, sed tenealur
, - sub dorninio peccaii ? Sin advorsus affcciiones pol \ ,
les facullate, sciio, te non v i el auclorilate regi,
\ , * sed a fonle voluntaiis. Quxcunque igiiur Scriplura
; , divina de purgalione disseril, lanquain libertalerr
, ' babenlibus loquitur, tanquam liberis suadet, non
. " esse permaneudum i n hujusmodi cogiiaiionibus,
, , sed colendam esse libertatein, cum habeainus fa, , f.ultalcm inclinandi quo libuerit, sive ad bonum,
, ^, '
sive ad malum.
, , .
.

Interrogalio.
* ,
Si liberali sumus in baptismo, quamobrem non
, ; pcrspicimus libertalts aerem, uli videnl qui de;
certanl ?
.
Responsio.
, \
, . ,
.
, , , ,
. " * ,
,
\ ,
.
,
, \ .
, '
,
, \ .
, ; . \
, '
,
,
, , \
, '
* : \
,
, , \
. - I
, \ ,
;
.
, *
.
, \ .
,
, , , ,
, , \
, ,
.
, ,
1

" M a l l b . x i 12. . , 7.
t

Obruunl nos lembris sponlanea? volaplales negleciionesque mandalorum, iu quibiis illi feliciler
promovenl. Nam anle diximus, bominem libcrari
beneOcio Cbrisli. A l cx propria vohmlale, in quo
(igit ainorem (tamelsi baplizalus esO ob liberam
arbilrii volunlaicni, in eo immoralur. Cum ergo
dicit : Violenti mpiunl regnum ccelorum , lum de
propria volunlale loquilur; ul quisque nosltum
juxla regulam baplismi elaborel, nec converlalur
ad raalum, sed per&evenst in eo quod ducit ad bonum. Eleiiim si vim bomo pitiebalur a poleslalibus (malignis) plane Deus poteral nos liberarc, et
i nos immorlales eflicere. Nunc autem non ita rea
o s l ; sed per baptisnuira a violeula servilute nos
eripuil, evacualo per crucem peccalo, staluiique
precepta liberlalis : in quibtis ut permanearaus,
necne, liberae noslra concessit vuluniati. Quare
mandaia qualenus excoluntur, bactenus declaran,
dileclioncm erga illum qui liberavil; qiialenus aulem negligunlur ac dcliciunl, jucundam erga voluplaies oslendunt afleclionem. Alii propriis raliocinalionibus iabunltir, dum inquiunt : Yolumo
sciliccl exsequi niandata, al non possumus, quia
sub iniperio pcccali detineinur : idcirco dccerlandum esl prius, et delenduin pcccalum, u l peragere
queamus mandala libertatis, non intclligenies q u
dicunl, ncque de quibus affirmanl
Nain si cares
prorsus libertaic, nec potes implere mandaia, quibus certaminibus ais te delelurum peccalum ? Cerlamina lidelium, sunl mandala. Dicis ergo : NOJ
possum perliceie mandala, nisi prius per certamina
mundatus fuero. Oslende mibi, quaedicis ceriamina
praler mandaia, el credam opinioni lua?. Nam si
dicas precationem, esl mandarum : si jejunium, si
vigilias, esl mandalum ; si largilionem, si abnegationem animae, mandatum cst; si cogitationum
eversionem, esl mandalum; sin mortem, crucem,
aut aliud quodvis opus virlutis dixeris, omnia sunl
man!aia. Quarc iis qui facultalcm iinplendornm
maudaloruin accep runt, denunlial lanqtiain fide-

m
S. MARCI E U E M I T i C
$tx libus, cerlaiidutn esse ne coiiverUnlur ad ea quae
> , *
relro s'iiit;uon quo pcr lia:c deleant peccaltim,
. \ \
sed ne ipsos ullra converlaiu ad posteriora. Qtto. ( ^
circa mandata ipsa non lolltiiil peccalum (lioc
enim pcr solam crucem faclum esl), sed donaiae ), |
nobis liberialis limites cuslodiunt. Elenim diciio .
milii lu : Si per opcra lollis Adae peccalum, quo- , *
,
modo, Cttristus mortuus est pro peccutis nostris, $e , ;

cundutn Scripluras
? Verum bis con(ra!icere ne ,
qneuni; rogant duniaxat incoiiscqtienlia, suis ipsoru<n opiuiotiibus seniper annuenles, at non obtem- ,
, perantes veritali Scriptursc. Si cnim, inquiunl, in
baplismale lollitur peccalum, quamobtem deimo . ,
, ; *:;
vim suam cxercct in corde? Nos autem ralionein
, :
saepe diximus, neinpe, non esse reliquias peccaii
(
quce agilenl post susceplum baplisma (illud enim

)
plenaui dat pcccati solntionem), sed quod rursum
, \
pcr aiTectionem se ipsos alligant iis q u exsecuiionei inandalorum solula sunt, a libcra profi- , \
cisciiur arbilrii liberiate: siquidem cogitatio quae .
circa voluplatem aut iram atiquaudiu immoratur, , '
non reliqui peccati, sed liberae afleclionis cst ar- \ . *

gumcnlum. Qnapropler babemus facuUalem dc- ,

, . Acr
siruendi cogit liones, et omnem aliitudinem exlol ; ,
lentem $e adversus cogniiionem Dei, juxla Scri, \ .
pturam . Uis igilur qui eveilunl in se ipsis cogi \ , '
lationem pravam, ainoris divini est indiciuin, non
peccali : quia violentus impelus cogiialionis uon . , ;
arguit pcccnttim, sed menlis cum ca faniiuaris ron , vorsalio. Qttod si non diligimus, qua de causa cuin
ea coimnorauiur? Non cnim licri polesl, tit citra ^ , .
piavam operationem liostram in mente cuin co
. *
prolixe confabulemur, quem ex intiino corde ode- -jv ( , \ ),
rimus. Ilanc ob rem si eliam odiosa cogilalio fa-
culiaLc sua mentam occupal (polcsl cnim ita con- , . "
tingcre, ncc contradico), boc tanicn impulanduin
,
non csl reiiquiis peccali Adae, scd pracvaricatinni
, , \ ,
posl baplisinum admissae. Quandiu eiiim, posl
, ;;
sanclum baplisma susccpium, non faciiuus inan- ,
dala quoruin omnium hiiplciidoruui facultalem ade, \
pli sumus, laudiu vel invili occupaimir a pcccalo,
. ,
dinec per poenitenliain, universorum ntandatorum

sludiosi, Deum imploraverimus, qui noslrum prae u
varicalionis peccatum dcleal. Dua sunt enim caussc

actionis perversa?, el hae duae oriuntur a nobis : * ,
ima quidera viiu suam exercel juxta proportiunem
, \ , \
dclicieulium mandalorum; allcra severissiine do \ :
minatur, ob male agendi sludium post susceplum
*
baplisma; quod solus Ocus toiiit exoratus elcemo .
syna, precibus et rerum accidentium loleranlia :
quai quidem ipsa nobis etiam secrclo prxbel per
fecla gratia, per baplismuiu nobis donala.

, e

Jnterrogalio.
Nunquid igilur Paulus post acceplum baplisina
peccavil, quia sponle agilabalur ? A i l enim : Video
uliam legtm repugnantem legi meniis meie
Responsio,
Hunc in modtim reltquas qiioqiie Scripluras non
5 7

1 Cor. xv, 3.

Coi. x, 5 .

;;. , 13.

.
6 ,
; ,

.
'.
\ : ?" vooCvr^c

DE BAPTISMO.

993

91U

, \ . " recie iiilelligcnlcs invcrluiit, ct errant. Repele ca , \

piiulnm islud e superioribus, ct rcpcrics sanclum
,
Pauluni non loqni dc se ipso post acceplmn bapti > , sma, sed infidelium Judajorum assumpla persona
, \ suadere illis, non posse fieri, ut sine graiia Chrisi"
,
quae pcr baptismum conferlur, supcrelur pecca , , t u m ; dum inquit : lnfelix ego homo, quis melibe
,

rabit dt corpore mortis hnjus ? Posl basc subdit :

;

Gratiai ugo Deo per Jesum Christum Dominum no ,
trum
quod lex spiritus vitw iiberavxl me lege

peccati et mortis*-. Proplerea dicil : Lex spiritalis
. est, ego autem carnalis sum, venumdalus sub pcc
, cato . Unde eliam cuncia quae perlineni ad legem,
,

teniplum el sacriHcia, implentur in nobis, qui gra\ , \ , \ tiam sancti Spiritus myslice per baptismum accepi , - mus. Namque dixit, nos esse templum sancti Spi
.
rilus ; bortalttrque, ul ofTeratnus spirituales bo , \
s l i a s , appcllans nos Judajos in occulio, non iu
, manifeslo" : et circumcisionem cordis in spirilu,
, \ non liilera. Ipsam quoque legem spirilalem ccele , , ,
slis legislalor Gbristus per Spiritum sanclum i n scripsit fidelibus; non in tabulis lapideis, scd in
\
labulis cordis carnalibus * . Qua igilur ra ione ista

dixit in occulto esse, eadeni ralione inlelligilo mibi
, \ , '
singula eornm quae lypicc dicta sunt. Sed quia
. "
nondum Christo finr.iler credidimus, ncc omnibus
, \
ejus mandalis nos obnoxios exislimavimus, ncqae
.
, juxia verbnm ejus abnegavimus nos ipsos : hac de
causa ptxdicia mysteria accepisse nos a bapiismo
,
. - Q igioramus. Qnod si ila cadat, ut modicain ob fidem
, , .
ea negligainus, sincere taiuen credamus ipsi in
\ , \
cunctis ejus mandatis; lunc rerum anle dictarum in
- nobis facto periculo, vere confitebimur, pci feclimi
, - esse sanclum baptisma, el in eo occulie latere gra , tiam Cbristi, quae alioqui noslram obcdienliam
, \
excipiat; el mandatoruin observalionem, quorum
,
irnplendorum facullatem anlc per ipsam gratiam
, \
nacli suinus. Proplerea quicunqiie praeeepla iibeilatis nondum scrvavimus, nccdum ad liberam Je, * .
, rusaleni pcrveiiimus. QIHV enini snrsum estJerusalem, libera est, qucc est maler nosira
regenerans
, (
, nos per iavacrum regeneraiionis. CaHerum adbuc
slaimis in via Cain, errainus, ambulanles per
,
invia Ioca. Dum eniin quispiam ignarus coniendtl
), '
, \ , . D auL conlradkit vc.itati, viam inimulat, el non d i rigil. Quaniobrem beatus Pauhis, ciim larde pm , ,
gredi nos viderel ad perfcciioiiein, S/c, ail, curriie,
\, \ .
ut comprehendath . Yeruni
civitalem nonduiii
\
m u l i sinuus, quando leinplum ipsum spectabiinus,
, , \,
et inlrogressi, acccssum ad allare consequemcr ?
, .

Sed quid de fide, lciuplo atque altari commemoio,
, , \
ciun ne feras quideni anuulinis praelcrierimus ,
;
\ \ , \ , \
pro' quibus uicrepandis Propbcla dcprecabalur
, Deuin, ne priniiliaj viclimarnm quas Jndxus iu
;
occulto jussus eral oiip.rro, ex animaiibus a
;,
fera captis : si lua quidem opiuionc, Judu;us cst i i i
6 0

7 e

fc

* Rom. . 24. " iliid. 2o.

" Uo;u. . .
11 Cor. u i , 5.
b7

e t
e i

Rorn. v m , 2.
Gal. iv, 2G.

1 5

Roin. v n . ! i .
1 Cor. ix, 24.

7 0

f V

I Cnv. . 10.
Psal. L X V I I , 51.

I r tr. u
c

5.

9%

S. MARCl EREMITiE

occulto, secnndum Paulum templum aiitem a filio

Davitl nondum erat aedificalum, neque propiliato
rium ab eo conslructum ? Nam hoc diserte iuclainat, qui cerlaminibus tolli pecoatum Ada dicii, et
non per graliam Dei, quam per baplisinuin in nobis
babemus abscondilam : quae tum subjicielur oculis, quando mandalorum viam recte peregeritr.us,
offcreritcs in sacriticium summo pontiiici Chrislo
naturae noslra? cogitaliones, velul aninialla sana et
a feris non morsa. Plerique siquidcm sub poteslatem besliarum rcdigunlur, quicunque dcflectunt a
mandatis, a palientia scilicet in rebus adversis :
qui duin resiliunl a via recla, incedunl per invia
loca, aliorum scelcra magis quam sua ipsoruni arguenles. Ex illis itaque pauci quidein per vlam re-

, cv
,
, *
,
'
* '
, \ ,

, , ,
,
*
\ ,
, \
clam ambulant; iique conservantur precibus , ^ .
smnnia spe devinciunlur, pulsantur tenlalionibus : ' , \
, ' ,
et boc paclo pervcnienles ad civitalem el lempluin,
sacrificiuin offerunl. Civilas autem est, pulchra le- , \
, .
gilimaque in Cbristo discrelio; quae quidem ubi
pie rem administral, iranquitle et recie se babet: \ ,
, ,
quando vero peccat, iradilur boslibus ad inleritum
sui. Tcmplum aulem est, animae corporisque dcln- \ , ;
brum a Deo creatum. Altare situm in hoc lemplo . ,
\ sedes est spei, in qua rerura oinnium accidentium
, ,
primo nata cogitalio offertiir a menle, el velut
, \ *animal primogenitum immolalur, in propilialionem

offerentis, modo immaculatum ei offerat.
, \
^ .
Templum etiam istud babet intcriorem parlem
\
velaminis: ubi praecursor pro nobis inlroiil Jesus
,
(qui babilal in nobis, nisi forte rcprobi cstis ),qui
, \ ,
quidem est intimus, recondilus el sincerus locus \ \ cordis; qui nisi beneftcio divino ralionalisque et ,
inlelleclualis spei aporialur, eum qui inbabiiat cer- .\ , to nosse non possumus, ueque scire an sacrificia ,
nostra ralionalia suscepia stnt, necne : naiu quem- \ ,
admodum inilio, lcnipore populi lsraelUici, ignis \ ,
eonsumebal reliquias : non aliler bic evenit. Fi- \
deli eniin cordc pcr spem aute diclam reserato, coe- ,
leslis ponlifex apprebendit piimogenilas aiiimi co- ,
gitaltones, illasque igne divino absumit; de quo \ \,
inquil: lgnem veni miltere in terram: et quid volo, ,
nisi ut accendatur ! Primogenitas porro cogilalio- D ;
nes vocal eas, non quaB secunda cordis apprehen ,
gione nascuntur, sed qua? ad priinam objcclionem

et reddilioncm slalim oflerunlur Gbrislo. Quae eniin
,
aniino inullum agilaise offerunlur ei, clauda, caeea,
, \ \
monstrosa animalia Scriplura nominavil : ideoque
, loco decimarum non esse apud coeleslcm ponliii- . "
cem Cbristum Dominum. Quare jam dcmonslraiuui ,
est Scripiuiae teslitnoiiiis, etiam posl acceplum ba- , &plisma, nos umnium pravarum esse cogilationum . \
auclores. Sin etiam nccesse est, consequenlia na- , ,
turali hoc planum facere, dicelur ilerum : bomo,
qui asscris, circa culpain le vexari peccato Adaepost
' , \
accepluro bapiisma, illudque certaminibus ampu- ,
71

,s

11

Hebr. , 2 0 .

11 Cor. x u i , 5.

7 a

Luc. x t i , 43.

997

DE BAPTISMO.

,
^.
,
,
, \
. , \,
,
, ,
,

. ' ,
,
, \
, \ .

9D8

lare polliceris, agno&ce diligenter, le adversari,

Jabique ttiis ipsius verbis. Uuandoquidem si improbae cogilationes ais esse peccaluin Adx, discas a
sanclo Paulo, le, qui per baptisma Cbristuin induisli , babere vim et arma ad proQigandas illas.
Arma enini, inquit, milniw uoslrm non carttalta sunt,
ud potentia Deo ad destructionem munitionum, con
silia destruentes, ei omnem allitudinem exlollenlein
$e adversus cognitionem DeiQuod
si polestate fretus adversus illas, non slalim eas nl impelunl,
everlis; infideliiale duclus, voluplalem amplecieris
scilicel, el cum illis conspiras; l u denique vexatiouis cjusmodi auctor es, uon Adam.
n

Jnterrogatio.
Qua ralione polesl ob infidelilaicm sludere voluptaiibus, et cum cogiialionibus conspirare, qui se
ipsum reclusit in cellulam, quolidie jejunans, dans
operam continenliae, pauperis el pcregrini niore v i tam agcns, vigilaus, deprccans, niultasque ejus generis pcrfereus afflictiones.
.
Responsio.

Recie dixisli, multas euin sufferre tribuJaliontt,
. \ \ qui talia gerii. Nam si absque ullo afflidionis sen - su claras virlutes anledictas cuni gaudio et laboris
, . ,
amore coniplcrcmus, nunquam voluplates ex animor
,
seclaremur. Non potesl enim fleri u l qui i n susci , \ *piendis corporeis taboribus angilur, non ad cuni \ . dem niodum sermocinetur cuin insilienlibus cogi , ' \ .
talionibus, ac solelur contractam ex laboribus tnoe ,
stitiaro; qtiod quidem si is repudiaret, non aegre
,
ferret labores. Hoc aulem ideo nobis accidil, quod
. ",
non desiderio futuroruin bonorum niale paiimur,
, , sed melu nobis obvemenlium in bac vita l c n a l i o , .
num. Unde malain quidem aclioneni nostram esse
^ , ,
peccatum jndicamus; praeunlem vero illi cogitalio; , .
nem, alienara vim esse dicimus, quam non possunt
" \ ; averlere, qui n o n propriam, sed externain arbi, \ , traniur. Est igitur cogilalio quaedam molesia circa
., . "
familiarilalem; q u , dum esl odioea, morc latronie
, - irrucntis ex improviso, vi corripU auimuro ad se

ipsam. Disce nihilominus accurale, illuni a nobis
, \
occasionem suroere: quoniam si post baplisnta per \ vcrsae cuipiam cogilalioni ad acluin usque nos ipsos
, / Iradiderimus, ob idque etiam praeler opinionem rei
* \ consliluamur, aut semina quaedam viliorum ultro
, , ^ * leneamus, unde foriior evadat diabolus: illaquidem
, quae seminibus nos deiinet, non reccdil, donec ea
, .
projiciamus: quae vero per operationem malaai per '
dural, lum fugalur, cum Deo dignos labores obtu, \
lerimus. Quare non boc esse dico peccaium Ada,
. (
sed ejus polius qui maluai coiumiuil, aul seroina
) \
recipil. Sin cogitationes (praeeunt enim cogitationes
, ,
bis duobus) el lalro quidam illorum est auclor:
, \ - ego eliam libi dicere audco, illum, qui cuin possit
, ' .
primo congrcssu purgare cogitalionem, non lamcn
purgat, sed ea familiariier uliiur, donec opere com , pleai, esse auctorem eorum. Sin aote quam per.
,
, , \
' , , \ , \ , \ , \
;

" G a l . , 27.

7 8

U Cor, x, 4, 5.

ifHH)

S. MARCl E R E M I T

.9

veniretur ad actum, propter imbociliiiatein animi .\ ; \

pnlcrat eam prorsus everleve, ubi jain opere , ^ . \
,
complevit: qao paclo promiitit se iilain ampulatti , rtiin? Inlelligilo eliam, aule quam prodires ad agendu:n, Detim opcm libi laturum fuisse, si voluisses.
* '
Guin Uaque scnseris in corde tuo auxilium tibi
, ,
suppelere, intelligediligenter non extiinsecustransi- .
tivo molu gratiam advenisse; scd pcr bapli3inum
; ,
libi donatam oeculte, nunc opcrari pro modo quo ,
cogilaiionem odio prosecutus averleris. llac de
,
causa Ghrislits, cum omni violentia nos extmeivi,
, \
cogitationum insullaliouetn non cohibuit ab animo:
, \
ul quae cx animo odio babercnlur, quam primum
,
delercntur: quac vero graia? esscnl, quandiu dilige . ,
renlur, landiu permancrent: quo perspicua fieret
'
graiia Dei el volunlas hominis, quidnam amarel: ^ , ;
an labores, propler gratiam; an cogiiaiiooes, ob 6\ ,
voluplalem. Ncque peregrinum nobis videaiur, quod
,
non ab bis dunlaxal qtias diligimus, violenier Ira ,
clamur, quia quemadmodum perversa est illarum
\ , cognalio; ila cogilalionum insultationes imiluo co .
operanlurcumconcupiscentiisnoslris, cl unaquaeque \ :; apud eum qui. eam operalm, commoraia, poslea
; ;
Iradil proxitna?, ui ciiam praner senlenliam forsan
,
abtlucalur a sccunda, vi tiaclos ei cunsueltidine ;
quam iniil cumprima. Quisenim plenus vana gloria, polerit effugere supeibiam? aut fruens deliciis, co- ; , ' ^
gilalione stupri non detinebilur? aut quis avariihe ,
dedilus, affectu experli misericordiae non persirin- .
.
gclnr ? Veruni qui fiel, ul ab bis omnibus praeler C
opinionein supcrali, non indigurnlur ct graviter
exagitenltir ? Quapropter inlelligcre debeuius, culpa
noslra vexari nos a peccalo, scd per spiritum a
violenta serviiute liberari. Lex enim, ait, spiritus
vilw liberavii me lege peccati el morin . Ilaque
nos, qui audivinius ac didicimus mandata spirilus,
babemus facullatera arabulandi secundum carnein
aut secundum spirilum. Ncquit porro tieri, ut secunduiii spiritum ambiilcut, qui laudem bumanam
atil remissionem corporis sectanlur; nec possunl
secundum carnem vivere, qui loto aflectu fulura
praesenlibus anleponunt. Qitamobrem nos, qui mirum in modiini seducli sunius, dcbenius poslbac
odisse laudemhumanam, corporisque rclaxalionem,

,
,
/

.
\ ' , \
, , , . ,

* \

. \ , "
\
" \

, , ,
;
,
uiidc pervcrsa? cogilationcs nobis ctiam nolentibus D .
renasciinUir; et ex animo dicere Dominu illud Propbcl& dicium : Nonne qui oderunt it, Domine, odctam, el tuper inimicos tuos labescebam ? Per(ecto odio oderatn illos: inimui jacli sunl mihi .
1 9

77

Et revera cogilaiiones pravae sunt ininiici Dei,

prohibenlcs ne fiat vohuilas ejus : siquidem bic
vult omnes homine* salvos fieri, el ad agnilionem
veritalis veuire ; illa? vero per afleclioiiein seduconi nos, el excludiiiit a salule. Dc quibus cliam
Dominus d i x i t , eas non ab Adamo, sed ex cordc
prodire, el idcirco coinqninare bomiiicin *. Ccrlum
auiem esl, eas non a lidc, scd a vana gloria exorii i .
Quomodo ciiim, i n q u i l , poteslis credere* qui glo
fiam ab invicem accipilis, et gloriam qtia solo
78

7 6

ROIII ., 2.

7 t

Psal. cxxxv.i , ,

t2.

7 <

Ka\
, .
,

, \
. \ ,
, ' ^ , \ \ '
;, ' . >^
, \, ,
***

I Tiin. n , 4.

" Matlb. xv, 18.

DE

BAPTISMO.

,
- Dtoetl, non quwrlii***! Quando igilur odwimts
;
"
vanani gloriam, ac de omnibus Deo fidem habnpri , ,
irnift, omnem cordis cogilaiionem el ralioriig lidti \
ciam in co lanquam fundo figentes : tum, sirut
* ,
inilio fldei per liaplismum qua?silie, corpus Chrisii
,
cibus eral viri fidelis : sic in spe inlellecluali, oi
* ; cogiiaiionum abnegaiione, iirina fide pradilus c
\ - purus animus, fil cibus Jesu, dicenlis : Meut cibv
\ est, ut faciam voluntatem Palris mei* : ut omnes
: ,
b bomines salvi fiant, r t venianlad agnilinnem veri ,
lalis, secundiim Pauli sermonem". Veriialem au ,
tem dicit ejus fidei, quac reperitur iit mcnle juncta
. ' spei, ul anle diximus : quae quidw nonjam ex au , dilu, scd per elTicaciam sacrosancli Spiriius cre , '
dilur : qua! est subslanlia eorum quae speranlur,
, \ - ex Scriplura**. Esl enim fide* ex auditn", et e*t , *
dt% tperandarum tubstantia rerum. Alnon baplizalus
, \
. aul vanae gloriae deditus, ad agnilione.m hujusce
' ,
vcrilalis pervonirc non potest. Iu prirnis enim ba . ptizabilur in Ecrlcsia calbolica; el pcr baplismmn
, \ donatiir myslice gralia Spiritus sancti, quae clain
,
inbabilal; c i deinceps pro niodo irnpletionis nian. '
daloniin ac spei inlelleclualis revelaliir iis qui iia
\ credunl Domino dicenli : Qui credit in me, sicut
dicil Scriptura, flumina de ventre ejut fluent nquic
*
vha*. Hoe autem dixit de Spiritu, quem accepturi
, ,

{>
. erant credentet in enm**. Hanc ob rem credinms,
,
per baplismum nos liberialem et purgalioncm mysiice conseculos esse, ex Sfiilentia ejus qui dicit :

.
1

, Q Sed nune abluli ettis, nunc justificati esiis, nnnc

\ , purgati t i f i i " . Ac talia scribil Corinlbiis, noiidum
,
- secundum spem intelleciualera, per abnegalionem
, .

cogilationum cxpurgalis, et per operalionem Spi, * iilus in corde sanclificalis; sed improbis adhuc,
, \ injuriain facienlibus, ac fraudanlibus, et hscc in
fYatns commiucnlibus : uL ostendat baplizatos
, '
dono quidcm Cbrisii mystice purgalionem adeplos
\ , \ , \
, esse : ob siiam vero exilitatexu fidei, unumquemque
lorqiieri a concupiscentia sua abstraclum el ille ,
: Deinde concupitcenlia
, clum, u l scriplum e s l
, - eum conceperit, pnrii peecatum: peccatum vero, cvm
\ contummalum fueril, general mortem. Igitur cx ptopria concupisceiilia nasciiur concepium peccaium :

. cujus exseculionis coneumnialio e s i , quam Scri , D piura morlein appcllavit. Quod autem a bapiismata
' , 81 in nubis gralia Spirilus sancti, qua? nos d* C K
omnem vcrilatem, j i n l a verbum D o m i n i " , disei.
. "
, denuo ex Scriplura el rebus ipsis. El in Adis aposlolorum quid dicit bealus Pelrus lurbx ? Pamiten , ,
tiam agiie, inquil, et baplizetur unu$qni$que vesirutn
\ .
in nomine Domini nostri Jesu Ch/isii, m remitsio
nem peccatorum: et accipielitdonum Spirilu* sancti**.
,
\ ,

Qualenus aulem quis non credil, mox obsidelur a

pcccalo. En eliam aptid Epbesum quomodo Apo- (
,
gtoltis inrrepai dnodeciin virossiue fide bapiizalot)
.
el ail : Si Spiritum sanclum accepistis credente* f.
- - , :.
1T

Joan. v, 44. *' Joan. iv, 54. " 1 Tinv n,

** Rom. x. \.
" Hcbr. , 1 Joan. v i i
53, 5).
I Cor. v i , I I . * Jac. i , U , 15. *" Juaii \ i , 15.
A i t . u , 58.
M

Bft

PATROL.

TIR. L X V ,

e t

1005

S. MAHCI E R E M I T J E

'

1004

At iUi dixerunt eum : Sed ncque siSpiriius >an- \

<tu$ eti, audivtmus. Ille vero ail illit: Jn quo ergo , ,
baplizali estis ? Qui dixerunl : In Joannis bapiismate.
k ;
01
' Dixit antem Paulus : Joannes baptizavit bapthmo
*
paenitcntia? populum, dicens : in eum qui venlurm , *.

esset post ipsum, ut crederent, hoc esi, in Jesum. ;
01 " *
Uis audilh, baptizaii sunt in nomine Domini Je$u. .
Et cum imposuUscl illi* manus Paulus, venit Spi-
,
,
rilvs sanclus super eos .
" , ,
*
.
'

.

, ' .
%

NUIIC eliam libi persuasum est, stalim a baplismo

* , donari Spirilum sanclum firmiter credentibus : in fidelibus autem, aul raale credentibus, ac non bap- & , , \ lizatis non conierri? Quod autem nos sumus qui
; "
contrislanl illum, aut in seipsis exlinguunt, discilo , \ ,
ab Apostolo, dicente : Spiritum nolite exstinguere,
,
propheiiat nolite tpernere ; et iterum : Nolite con-
\
trislare Spirilum sanclum Dei, in quo signati esti$
, &

in diem redemptionis". Isla vero tesllmonia addu* .

cimus, non quod dicamus, omnem bomSnem qui
,
baptizatus est el gratiam adcptus, posibac immu\ , ,
tari non posse , ct ultra non egere poenitcntia; sed
\ , '
quod a baptismo per Cbrisli beneilceniiara plena
, ,
gratia Dei nobis donala esl ad implenda cancla
mandata. Quod reliquum est, quicunque mystice
.
illam accepit, non tamen facto implet mandata, pro
, \ ,
91

modo defeclus torquetur a pcccaio : quod quidem ^

Adaino non esl imputanduro, sed negligenti;
.
... eo quod
conseculus facultalem operandi, opus non peregit.
Defeclus autem ab inOdelitate nascitur; infidelitas
aiitem haud peccalum alienum, sed ejus qui non
credit: quod quidem postea sil ouinie peccaii maier
t introductio. Itaque sive celeriter sive lente volumus cvadere perfecli, debemus integre Chrislo
crcdere, et omnia mandata ejus operi mandare;
quippe qai ab ipso sic operandi facultatem accepimus; non quod unumquodque sigillatim et pariiculariler sit asscquendum; sed in generalioribus
*ingularia comprehendere debemus, el bac ratione,
umversa compcndiaric pcragere. Sunt eniro praecepta generaliora, quae coniplectuntur in se magnam reliqaorum mulliludinem. Hocigitur ccrlamcn
lunlaxat ineundum nobis csi adversus nostram
ipsorum perfidiam; neqiie negligenda sunt universalia priecepta, per quae revelatur aperie donata
nobis gratia. Quod quidem sanclus Paulus nobis
ivcnire precalur, dum ait : Iluju$ rei gratia flecto
ijenua mea ad Palrem Domini notlri Jesu Christi,
ul det vobis Dominu* virlutem, corroborari per Spininin ejut in interiori homine, Christum habilare per
fidem in cordibus vettris, cum omni plenitudine et
tensu". Sed jam opporiunura fuerit, etiam rebus
ipsis boc leslimoirimn confirniare, ut antea diximus.
Ecce enim, quanliim credenles peragimus mandata,
tanlum eiiam proprios fructus edit in nobis Spiritus
9 0

Act. , 2-3.

' I Tlicss. , 19, 20.

, , -

,
. ;
,
' ,
\ .
, ,
,
,
' \
\
, ,
\ .
,
D * .
, , '
.
" \
\

,

,
.
' , , \ %Cn
* )
^ ,

Ephes. , 50.

Ephcs. , U-17.

J005

DE BAPTISMO.

100C

\ - sanctus. Fruclus aulem Spirifus, apud sanetum

. 01
Paulum, sunl * eharita*, gaudium, pax , longam*
, , \, , ,
milas, benignitas, bonita$, fides, mansuetudo, eon~
, , , ,
tineniia. Quis ergo posl acceplum baplisma effe, , .
clibus islis omnino non est initialus, u l a baptismo
graliam sancti Spirilua acccpisse sc uegare audeat?
, ,
Quis aulem c diverso, nondum peraclis mandatis.
;
quolidie sine intermissioue sic in bis fruclibus
*
excrcclur, ut dicere possit: Perfcctus ego sum et
, ,
immulabiiis? E x quibus declaral, qnemadmodum
, \ ; " ,
perfecla quidera est gratia: nos aulem, quia man , data non facimus, imperfecti : sic sanclum bapti \ smumerga nos esse peiTcctuiu, nos auiem crga
,
illum impcrfcclos esse.
.
, , , ^
Tute igitur, homo qui baplizalus es in Chri , ,
Slo, cxbibe duntaxat operationem, ad quaiu fa\ - cullatem cs adeptus; leque ipsuin praeparalo ad
\ lnanifeslaiidum eum qui inbabilat; c l ila Dominus,
, . proul pollicilus est, spiriluabler, qucmadmodum
6 ipse novil, tibi seipsum manifesiabit. Dominui au , ' . \ - tem Spiriius esl; ubi aulem Spirilus Domini, ibi
,
Hberias- *. Tumque inlelliges quod dictura est,
. \ , nenipc. Regnum ccelorum inlra vos est. Hoc quo , , \ ' que necessario sciendum est, quod parlicularia
, \ \ . \ pracepla qusR de numero paniculariuin sunt, ea ,
demque singularia vocantur, implentur ab ipsis :
. ct qui parlicularilcr exsequuniur mandala, Juxla
,
proporlionem illam iniranl in regnum. At qui per . , feclionem atlingcre desideranl, debenl compreben
sim cuncla servare mandala. Comprebensiva au , . \
lcm omniuin mandalorum esl abnegaiio animae,
\,
qua? esl roors. E l quemadmodum qui vivil in carne,

. destilulus esl bac operaiionis perfeclione: sic ob
anie diciuro defectum non polesl usque ad ex ,
itum non esse susccplivus insullantium affeclio ,
num. Si quis ergo Odelium recle versatus in pne ,
, ceplis, pro modo illo, spiritalem quamdam aflectionem nactus sit, credal se jam ante adeplum esse
,
vim illius, cum per baplisroum graliam sancli
\ , \
Spirilus acccperil, omnium bonorum causatn: dico
. \ \ sane non modo occultarum et spirilualium virtu, tum, scd eliam roanifestarum procuralriccm. Ne . ,
moquc studeniium virtuli cxislimel, se suaptc dun , \ , '
, D taxat facullale boni qmdpiam fecisse, qnia bonus
- homo non a seipso, inquit Verbum , scd de bono
. Ihesauro cordis proferl bonum : tbcsaurum appcl ,
lans Spirilnm sanctum in corde fidclium abscon , ,
ditum. Nam simile esl regnum ecclorum thesauro
' . abscondito in agro, quem qui invenit homo, abtcon*
. , dii; et abiens vendidil tuiivena, el emil agrum ii
* lum
lslud enim magiiam ciim iis quae dicla sunt,
, ', babet aifinilalem. Nam qui exactc, secundum Apo , stolum, pcrspicil in scipso a baplismo se Christum
, , \ econdilum baberc, abjeclis onuiibus bujusce mundi
. negoiiis, permanel in suo ipsius corde, omni eu '
stodia conscrvans illud; qnaercns, juxta paroemiam,
9

, v

Gal. v, 22, 23. " I I Cor. m , 47.

9 1

Luc. xvn, 21. Luc. v i , \o.

? i

Matth. x n i , i l .

S. MARCI EREMlTiE

1007

iCOS

exitum c vita. Quarc nou cst cxisliinaiidum, A d * i , '

;, .
peccaium ceuaminibus ampulari posse, ncque
eiiam propria peccala quae post bapiisma susce- kr
. . \
ptum accidunt, nisi per Christum. Ipse enim est
qui operatur in vobis, velle el perficere pro bona , ,
toluntate
Adducens enim islud, pro bona volun- ' . ,
tate, dcmonslrat bene velle circa virlutes, in no- \ ,
,
6tra silum essc volunlate. Dum atitem a i t : Sine , '
me nihil polestis facere : el \\oc.: vot me eie- . *
\ , ,
gtitis, sed ego elegi vos : in camdem concurrit
sentenLam. Ac forte sic eiiam illud intelligi debet: '
Omnta per iptum facla sunt, et *ine ipso factum e$t \ ,
nilnl quod faclum est*; siquidcm noslra sunl de , ' . Ata \
' \
numcro omnitim, et illud : Nemo venit ad Patrem,
\ , [ \ ,]
nisi pcr me \ Ea quoqne de causa Propheia non
d i x i t : Ab Jerusalem in templum luuro offerent tibi J , '

reges munera (quod verisimile eral, el Geri solc ,

bat), sed : templo tuo in Jerutalem tibi offerent
reges muueraquoniam
animus cujusque, maxime
regitis, ab occullo cordis sui lemplo prinium sumil
, \
honestas et bonas suggesliones, quse suggeruntur
\ , ab inhabllante Cbrislo; quas eiiam adducil ad
* \
poliliaro virlutibus plenam, quam Jerusalem nomi- .
navit; ilerumque per inlentionem bonam offerteas
, , *
ipsi qui donavit, Christo. Caelerum ista diximus,
, non quod futura velimtis excludore, scd confiten , \ . les, quol implendorum mandatorum accepimus
* \ facullaiem, el vinculis morlis cxsoluli suicus. Quod
,
superesl, operari debemus; ac nisi mandata Dei
.
peragamus, gralia nobis donata manifcstari non ^ , ' polest. Qtio enim pacto nos, qui mortui eramus in * ,
peccato, potuissemus a nobis ipsis boni quidpiam
, \
agere, nisi Dominus ipse per lavacrum rcgenera- ; " ,
tionis vivificasset nos, et contulissct nobis gra- ,
liam Spirilus sancti? Unde cognoscimus, perfeclain
,
sancli Spirilus gratiam nobis esse donatam, ad
,
explenda omnia mandata : quae promovendi in
,
fjhrislo praeslat accessionem, suosque operarios

coufirmal usque ad nioriem : Donec occurramus , ,

omnet in unilatem fidei et agnxtionn Filii Dei, in ,
virum perfeelum, in mensuram (etaiis plenitudinis , [].
Chrisli , juxta seriem paternam de qua sumus anle
locuti.
x

Interrogatio.
.
Baptizaius ergo quem myslicc recipil? Chrislum, )
\, ;
an Spiritum sanclum? Interdum enim Chrisluni,
, ;
quandoque Spirilum sanclum inhabitare dixisli.
, .
Responsio.
.
In baplismo Spirilum saaclura suscipimus. A l
.
quoniam dicitur etiam Spirilus Dei el Spirilus
\ , \
Christi; hac de causa, per Spiritum sanctum Pa
trem el Filiuui recipimus,
\ Interrogalio.
.
Sanctus igitur Spirilus esl Trinitas ?
;
Respotnio.
.
Non gie in unica persona Tiinitatem cousistere
*
%

" Phiiipp. , 15.

t Joan. xv, 5. ibid. 15.

Joan. , 5. * Joan, , 6.

Psal. LXVII, 50.

Epbcs,

i009

DE BAPTISMO.

' \ ,
..
. "
\ , \
* \
, ,
\ . " \ ,
, , ,
,
.
.

, ;
.
, \
,
, . ^
\ \, 5
,
, \ . , , , ,
,

.


,
* , *
. \

1010

dicimus, sed quia Spirilus sanctus a Patre Filioque

Mon separaiur; propierea in ipso, secundum suam
ipsius divinilatem, Trinitatcm esse confilcmur. Skv
ul enim in P;tre esl Filius ac Spiritus sa; ttis, vi
rursuni in Filio Patcr el Spiritus : sic et in Spiritu
sancto est Palcr ot Filius^ non confusione Iriuiti
hypostaseon, sed unioue ejusdem el unius essenli.c
ac Deitali?; adeo tit nos, sive Patrem, sive Filiunt,
sive Spiritum sauclnm parlkulariler iiomtiicmus,
hoc unico liomine Trinilatem vocemus, ul modo
diximus.
Intcrrogatio.
Qua ralione Scriptura dicil Jerusalcm eoeleslem, lu vero illam csse in coide dixisti?
Respomio.
Scimus non modo Jcrusalcm, sed cliain reliqua
bona, qusecuiiqne in rcsurrcctione jnsii sunl accep l u r i , suisiim esse : sed boruin arrbabones cl printilias spiriiali modo exercere vini suam, eiiaui i n
boc Bseculo, in cordibus l i n n i t e r credenltuin : ul
cerlam de futuris habentes pcrsuasionem, cuncia
pnesentia coulemnaimis, el diligamus Deiin) usque
ad lnorlem. Quapiopter non d i x i l : Polcslts accederc, sed : Accestislis ad Sfon moniem el chitatein
Dei tiventit, Jerusalem cmlestem . Nam a baptismo
capaces borum facti sumns. A l bi soli digni putaul u r , qui conscquanlur ea, neinpe bjimier credcnles , qui Cbrisli amore quotidic iiioriunlur, boc
e s l , on>nen) cogilalioucm bumanam excedeiUes,
7

a l i u d

, c '
versant aainio, quam illud duitlaxat,
ul occurranl aliqnando ad perfectam dileclioucm
, \
, Cbrisli : qux est cordis inlerior aperlio, quo prjccursor iulroiii Jcsus. Hoc in primis quaiiens san. ;
clus Paulus, dicebal : Sequor autem, tt quo modo
* , (' , , ' \- comprehendam, in quo comprehensus nim, boc est,
ut diligam, in quo el dilcclus suin, Christo *. Ilac
) .

aulciu ipsa dileclione comprebensa, non ullra po , ,
leral aliud quidpiam animo complecli, non allliclio ,
ncs corporis hujus, nequc miracula crealurae; sed
, ,
omnem prope cogitationem aversabatur, non fercna
; si vel ad boram privarclur effeclu Spirilus sancti.
.
Dcclaravil autein, quae spirilalis dileclionis causa
, /
ropudiabat, el a i t : Quis nos separabit charilaU
. ;
,
Clvisti ? iribulatio ? an anguslia ? an perseculio? an
,
, ,
,
el
, ;
* D fames? an nudilat? an periculum? nn gladius t
quaj sequaulur ; cl rursum : Cerlus sum, inquil,
,
, , ,
quod nequc mors, neque vita , el reliqua; iteciim qtic : Nequc ulla alia crealura poleril nos teparare
,
charilale Dei, quoe cst in Christo Je$u Domino no
,
, slro , proplcrca qnod lale nibil aninio concipicbal,
prxtcr boc solum, ut in eo slalu pennaoerct.
.
Inierrogaiio.
",
9

1 1

,
II ;
.
' , ,
[ 7

H c b r . x i i , 22.

" Piiilipp. m , t i .

Quomodo paiilo anlc d i x i s l i , perfcdc Spiriium

sancluin in nobis babilarc?
t
Responsio.
t
Priimlias d i \ i quod non parlcm aliquam (otiu3
t

a u l divisioMcm qnamdam sancli Spirilus *

l\wi\. , 3 J .

lft

i b i d . >8,

1 1

i b i d . 39.

S. MAUCl EKEMITi

iOll

1012

cere vellem (neque enim dividitur, nec altcralur), , ], ,

sed capacitatetn noslram ostendere : quae vini uni , , *
ver.-ara Spirilus sancli capcre non polest, nisi per
mandalum perfeclum, id csl, per moriem. Siqui- . \
. "
dem ei mors pro verilale Chrisii, mandalum Dei.
,
Quo igitur modo sol perfeclus, plenum, simplex et
,
aequaie cunciis suum ipsius beneficium confert,
, ' \ quisque vero quatenus purgalum habet oculum,
" * ,
haclenus, eiiamsi plebeius fuerit, lucem recipit :
\
ila Spirilus sanclus a baplismo suscepto credenles
ei omniuni aclionum ac donorum capaces reddidit. *> . , '
Non larnen omnibus concesait, ut aequaliter dona
cxercerent, sed cuique pro dignitale el pro modo ) ,
, ,
exseculionis inandalorum, quatenus testiiicatus est
\ operibus bonis, et perspicuam edidit suae in Cbristum fidei mensuram. Quapropler, inquit, mi$'U . , \,

Deus Spirilum Filii sui i?i corda noslra, clamanlem,
,
Abba, Pater
e l : Ipse Spiritus teslimonium red- 66, \,
dit spiritui noslro, quod sumus filii Dei
Vertim
, ott
quod nemo fiibi ipsi peccalum Adae possit anipiitare,
. " \
sed solus Chrislus, juxta proporlionem fidei in
, '
illum, audi Apostolum dicenlem : Christus mortuus
, <> ,
est pro peccatis nostris, secundum Scripluras ; t t

rursuni : Commendat autem charilatem suam Deus >.
nobis, qnoniam cum adliuc peccatores essemus, ,
Chrittus pro nobis mortuus etl ; et : Consepulli ,
sumus oum illoper baptismum, ui, quumodo C/irisius , ,
,
zurrexU morluis, ila et nos in uovilate vitw ambu- , . \
lemui . el reliqua ; e t : Qui moriuus c&t, juslifica- ,
\
IJM ett ptccato ; e t : Gratia estis salvaii per
\ , *0 fidem, non ex operibus, ut ne quis glorielur
ct ^ /" xat.

iterum ; Eralis enim aliquando tenebm; nunc autem , /,
lux in Domina. Ut filii lucis ambulale ; et rursus: \ " ,
tumtis anciila: filii, $ed liberce. In libertate ). \
igilur qua Christu* nos liberavil, state * ; et itc ,
rum : Quau liberi, et non quasi veiamen habenles . , '
maiiiicu libertatem . Vides, u i Scripiura baec ap- * \
,
pellel novitaiis, libertatis ac lucis opcra, quorum


ccrtamine dicis resciiidi peccatum? Declarai eliarn
.
'
liberi arbilrii conversiones : quas Adae dicis esse , , \
peccalum, Istud enim : Habere libertatem ut vela- , \ ;
men maliiia>; et, Conlristare Spirilum tanclum
et, \ ,
Facere voluntatem carnis et eogitationum " ; el boc, . ,

Qui spiritu cwperunt, nunc carne comummari *-; et,

\,
Debitores sumus, non carni, ut sccundum camem D \,
nicamus " ; baec el similia ciim seial Scriptura
\ ,

tn nostra facultale posituin esse, ut aganius, necne:

, \,
proplcrea non Salanam, neque peccatum Adae, sed
, , ,
nos increpat. Aiqui si velis aliente audire, coin\ ,
pcndium omnium tibi refero. Tu cogitatioues et
' , \ ,
iransformationes (animi) asseris esse peccatum
' , ' . Adae : cl ecce beatus Paulua clareet studiose pro , pler hanc inenlis nequitiam, nos vclut auclores
.
accusat, el inquit : Nolite conformari huic tccculo,
' \
$ed reformamini in novilate mentis venlnu * . Sin - \
autem itta non pcndent a nostra volunlatc, scd a
, , ,
n

19

1 T

19

e l

, a

143

Gal, , 6.
" Rom. . 16.
" I Cor. xv, 3.
Rnm. , 8, 9.
* ' Epbes. . 8. 9.
Epbos. , 8.
Gal. . 5 1 ; . 1.
1 Pcir. , 16.
: i , 5.
Gal. , 5. Rom. , 12. Ro:n. , 2 ' F. .

1 1

fi

Rom. , 4.
Epbea. , 50.

I T

ibid. .
" Ephes.

i013

DE BAPTISMO.

IGH

, dUh - lyraiinideSatanaeel a rcliquiis pcccati pcr Adamura

.
conlracli, quauiobrem nos accusamur a Scriptura,
, qui nolenlcs vexatmir a peccato, a Satana tyran , \
nice Iractamur? Nonne immerilo puniemur? Aul
,
forsan etiam injustus est Deus, qui praecepil ea quae
,
sunl supra naluram , et pnrler naiuram cxigil a
, ;
nobis, qiKe vircs excedanl? Sed lioc non ita esl,
; \
absill Nam cgo interrogabo te, cl da mibt respon, , sum: Quamtamctinque pielatis vim liabet natura 110 ; '' "
elra, hancne quolidie debemus offerre Deo, necne?
! , \ Plane dices m i b i , ulique ficri deberc, cum Detis
.' , liberaliter boc nature largiiiis sit, ac pro modo vi *
rium noslrarum dcderil mandaia. Ergo, si bonum
; , \ ,
quod illi oflerlur bodie, debilum est bodiernum,
, \ , ostende mibi, quid pensalum sil pro tuo vel Ada.
.
veleri peccalo. Ego vcro ltt>i dico, lc non modo boc
, ,
oslendere non posse, sed ne illud quidein, le debi , ,
lum quotidianum absque ullo defcclu pcrsolvere.
". ,
Et unde hoc liquel?Ex eo quod non semper iuve , ' '
niare per&everans in iisdem virlutibus. Quanium
. \ ;
enira addideris hodie virtuli, lantumdem practerilae
. " debere convinceris, dum vires nalure declaras'i.
,
Siquidem per adjeclioneni bodiermun oslensum est,
, non naturae, sed volunlatis accessioncm esse vel
. defeclum, eaque de causa intcrimimur a peccaio.

1 7

, , , \

Interrogatio.
.
Douelur lurc Ua se babere : unum lamfin scio,
, , C
si non esscl Adam iransgrcssus, mc non expertu ,
ruin fuisse oppugnalionem v i l i i .
.
Responsio.
.
Neque boc recte dixisli : quia iiisulianlis exper
iem csse v i l i i , perlincl ad naliirani convcrsioni non
, ,
obnoxiam, non aulem ad bumaiiain. Nos enim
\ \
unius cum Adamo sumus nalunc. Deicbal illuiii
. " ' ,
noslri, nosquc illius esse similes. Quare libi per\ ' .
suadeat ille ipse priinus bomo , se non fuisse imi , ,
lationis cxperlcm, nec ad vilium parlicularilcr con ,
, ' . " vcrtibileuvnequc neccssitalc nattirac, sed bcnepla cilo volunlalis transgrcssum cssc mandaium. Qucmadinodum ille parere polcrai oppugnalioni Satanae,
, ! , \ .
babebat aulcm polesialem, sic ct nos.
Inlerrogalio.
.
Nnnc forie stiflcro le, qnia non lollis impclum
,
.
Salaua?.
.
Responsio.

Ego quidem superioribus sermonibus miiiqtiain
.
negavi. Scio eniin eliam Job a diabulo lenlaliiiu
, \ ,
csse, Scripluranique dicerc: Non e$t vobis collucla ,
tio adversus carnem ei sanguinem: sed adversus
, , priucipes et polestates, adversus mundi rectores tene*
,
brarum harum, contra ipirilualia nequilitv in ca? U$libu$ : el iicrum : Re&htile diabolo, el [ugiet
' \ , ,
vobis ** : et alibi: Adversarius vester diabolus,.
* \ ,
(anquam leo rugiens circuit, quccremqnem devorct
,
,
Sed cum nos piavas cogilalioncs non a nobi, sed
%

e : t

* Inscrcnd. .

" Epbcs v i , 1 1 , 12.

lar, i v 7,
v

^ LPclr. v, 8

iC16
1015
S.MAKCI EREMIT^
ab aliis quibusdam manare pulemus, dicenles in- .
*
teidum ipsas esse peccalum Ad;e, quandoque ipsum
, , '
Sataiiam, aliquando violeiitam ipsius Saiaiue ag ,
grcsstoncni, bae de causa dicimus, aliud esse pec- , ,
catuiii Ada, aliud Satanam, et aliud impelum 8a- , lanse, aliud eiiain pcrversas cogitaliones noslras,
, . " , \
I cel ab impelu stiiiianl occasionem. Salanas q u i - , \ ,
dcm esl ipsa diaboli persona, quae etiam Dominum
\ ,
Uniare conula est; Adas vero primi peccatuin, esl
.
uiandati per primum hominein commissa trangres , \
sio; impeius autem Satanae, est rei perversre cogi- * , \
taiioui duntaxai objecla species; quae quidem ob
*
pusillam fldem reperil occasionera adeundi men- , \
lcm noslram. Cum enim animus, accepio niandato
,
ue ciijusquam alierius rei curam gerat, sed omni
' . *
cusiodia suum ipsius cor conservel, et quaerat si- ,
lum iatra nos regnum coclorum, cwpcril cor et an- , \
ledictam indagationem descrere, confeslini locum
,
praebel insullalioni diaboli, filque pronus ad reci- \
pieiidura suggesliouem malam. A l ne tunc quidem
\
diabolus babet poleslalem commovendi cogitalio- .
nes iioslras ; alioqui iiunquani parccret nobis, sed
'
nullatn non hnmiltcrel vi concepiionem pravain, nec
, \ ,
sinerel bonuni quidpiam animo complecti; polesl ,
aulem cogitalione duntaxat et prima animi con-
ceptioue suboslentare perversas insiructiones, u l

tenlet inleriorem affeclum noslruni, au inclinel in , ,
suggestionem ipsius, an ad mandalum Dei : nam
ba*c inutuo advcrsantur. Quare nos rebus nobis *
gratis quatn primum commovemus cogitalioncs ad , ' ,
, \
piOposiium excmplar, et cuin affeclu sermocinamur
animo cum re suggesta; in odiosis autem immora- ,
' ,
ri non possuinus, sed ipsam objcctionem odio habc, \ .
mus. Quodsi odiosa euggesiio durel ( potcsl enim
[ ],
conlingere), non lamen ex recenliore afleclu, sedex
, []
auliqui pneoccupalione, vires capii: ob idque in
ioco ipanel innoxia , et cogiialioncin non iranagre- \ []
\ ,
diens ; ut quse, prae taedio cordis, ad iulclleclum et

\
affeclum pergcre probibeatur: quia odiosa spccies
quae gcrit unicam pcrsonam, apud eimi qui ge- ,
,
ipsum observat, fton babel naluram commovcndi
,
et cogcndi mentem ad pp.rlurbalionem inlelleclug,
. "
nisi per solam animi voluplalciu. Iiaque si recede , []
remus prorsus a deliciis, neque praeoccupantium
iuiagiiiatioiium sola species nos nllra laedere pos- D , \

sel, nec juxia fuiurorum ccrtitudinem damnare

.
eonscienliam. Nam ubi agnoscit animus inuiilem
praeoccupaniis < ogiiationis contenlionem, vetusque , \
, \
peccatum Oeo coufiletur, siaiiui interiaiitur hujus.
:uodi lenlaiio. Denuoque potest animus allendere
,
\ ,
cordi, el omni custodia conservare illud, et in pe ,
uetralia ipsius omni perltirbatione carentia ingredi
\ , conatur, ubi nalli cogiialionum improbarum venli

\ \ \
violenter inipellunl animam et corpus praeeipitia
,
\ - *
volupiaium, aut in puteos biiuminis delurbanl.
, ^ ^
Neque ulla via lata el gpatiosa, quae verbis el ha , \ bilu sapientiae mundanae sauciala sequentes eain

, ^ illicial, ctiantsi valde cordati sunt. Inleriora vcro

.
,
animsc pura cubicula dotnusquc Chrisli nibil susci1

4017

DE BAPTISMO.

1018

i 1 quod ab boc sseeulo nudeinfeialur, sive ra

' , ,
lionabilc, sive aiiiMiiun a rntione, praeterquam ha;c
, , & ,
Cria, quae nominavit Apostolus , Udem, speni ei
, , . cbarilalem. Polcst igitur qtiispiam sludiosus veri \ ,
latis cl ex auimo laborare cupiens, uon -fatignri
- prasumpiis cogitaliotiibus, secundum anle diciam
, \
cunseculionem, sed atlcndere cordi, el inlerius pro , , \
flcere, Deoque appropiiiquare, modo non molesli
\ ?) .
sint labores in i!Ia attenltone el perseverantia

suscepli. Nequaquam enim polesl cornon affligere,
\ , qui jaclalionibus conceplis animuui allcndil, ct
* , , \ - voluptalibus carnis quotidie, non cxierius modo,
\
sed ei inlorius scip&um circumscribit : quibus in . ",
lellecius el aclio sarpc subverti solenl. Undc cogi, , \ tationi objeciain insiillalioneni scimus cssc co 8 aclaiu, cum, ctiamsLsit odiosa, pcrdurcl: at cum
, . " \
injeclis eogitalioiiibus fanriliantaleni contrabere,

spomaitcum est. Quod ila esse dcmonstrarunt
, etiam, qni non peccavcrunl in similitiidinem pr;n, \
varicalionis Ad:i , qui quidem oppugtialionem pro .
hibere non poluerunl cogiiaiionum, ouineni lamen
lamiUaritaleui et aflfcctioueni erga illas aversati sunl.
Inlerrogatio.
.
Nonne transgressionem Adse ( quod est aniin
'
nostraj rationalis pecc&luni ) necessario susccpi:; " . .
mus ?
< e

.
Responsio.
' , * C
Peccatuin non csl Adami iransgrossio, scd i n . * dex voluplalis cujusqiie. A l ueque irausgressionein
. \ , suscepimus, nam pcr successionein oportercl 0111 ; , \ nes trausgressorcs csse, nec repreheudi deberc a
.
Deo, qui iransgrediuntur necessilale succcssionis
;
naturalis. Nunc auiem non ila esl: quia uon omncs (ransgredimur mandatum, nequc itein omnes
, . " ,
servamti*. Unde clarum est, Iransgrcssionem non
\, ' .
a nercssilale origmeni trabere, sed a voluplalc.

, * \ Quod sidtcas/tlHuscausa venisse Dominum : quam , - obrcm non prorsus eam delebat in suscepttone
bapiismi, sed qiiisque eliamnunc babel polestateoi
; ,
, \ transgrcdicndi, vel non? Quare iransgressioneni
- quaj spontanea est, ul demonstravimiis, nemo sus* . ^ cipil ex necessiiate; suscipimus tamen ex bac
aecessario consequentem morlem : quae esi alic , '
natio a Deo. Primo siquidem boinine moriuo, hoc
,
csl, alienalo a Deo, ncc nos in Deo vivere polera ,
mus : propterea venit Dominus, ul pcr lavacrum
, , \ regencrationis nos vivificaret et reconciliarel Deo,
. ,
quod eliain prieslitit. Quocirca non suscepimus
,
irausgressionem, quoniam in iiltim quoquc ncccs\ \ \
sario dominata essel ea qune rognavit eliam in cos
'.
qiti non peccaveruul in simililudinein pra;varicalionis Adae *'
Inlerrogaiio.
.
Concedatur Adainum itliro transgressum esse,

', \ \ atque ob id nos similis consortcs naturx spoule
\
etiatn labi : nunquid ultro pcrfercbat impiignatio*
;
ncui?
M C o r . x i n , 13.

" Row. v, 14.

(019

S. I I A R C I

iOSO

,
/1. sponsio.

\ . '
Profecto necessario tolerabat impugiiaiionem i l , , '
lam, A l oppugnalio ncn cst peccalum aul jtistitia,
ecd argumentuin libera? volunlalis noslrae. Qua- .
propler.opponcrepropugnaculum nobis eliam per- * \
imssum est, ut i i qui lendunt ad mandatum, ve- ,
lut fidcles coronari demonstrenlur: qui vero len- \ ,
. \ , *
duut ad voluptatem, condemnari tanquam infideles.
CaUerum hoc eiiam scire dcbemus, non ab una-
quaque noslrum conver*ione slaiim nos probos * ' \
aul reprobos judicari; sed cum in lola vila quam , , , , agimus in carnc, pcr iiisultaliones probati fueri inus, modo vinccnles, nunc supcrati; modo cadcntes, nunc exeilali; inodo erraniea, nunc ad rcctam , .
! \
viam deducli; lum in die exitus oiniiibus compu
taiis, juxia proporlionein judicabimur. Quamobrem , '
oppugnalio non csl pcrcalum. Absil! Quamvis
eniin ex netessilale, cogilalione Lenus, res ostentet, , \ '
nos tamen per Dominum spiritaliler operandi vim
\ ,
accopinius, estque in noslra potcsiate a prima , ,
conccplione probare quid sil noxium, quid utile, ' . ,
nec a necessiiaie, sed ab aflectu dependei, ut cre- \
sccnles cogilaliones repudiemus autampleclamur. \ Scd ponamus, ut exisiimas, ex necessilate el por ;
successioucm has rcnasci : quare pravarum cogi- \ ;
1 ilionum nominc condeinnat nos Scriplura divina ?
aul quo paclo possunuis cas excludere cum ex ne- , \
cessilale el successionc nos infeslanL? Sin dixeris ,
m i b i : Posfiumus pcr gratiam quarn accepimus a \ baplismo, secundum Scripluras : bac eliam ralione
ie ^ .
nosce, nos auctores esse, qui conseculi sumue a
, , \
Deo facullalem excludendi illas, a prima appre , .beusione el reddilionc. Si quis autem alium sla- .
tual aulorem suoruin ipsius viliorum, noji niodo p e c c l audacier, scd eliam blaspbenial adversus Deuro,
Ut qui permiliat insontes boiuines oppuguari.
Interrogatio.
Cur igitur ego baplizalus, el Deum obsecro, et
graliam ejus imploro, lolisque votis a pravis cogilationibus liberari ac cxsolvi desidero, ncc lamen possum? Nonne clarum esl, banc irrecusabiLem b&redilalcni nobis cx Adae prcevaricaiioue
relLtam esse?
Responsio.
Oportebal nos ralione prsedilos scirc quid au- ^
diamus. Sedquoniam aiiima volnpialis aniore vanaque gloiia obscurata in profundum ignorationis
dclnpsa csl, jain non audil iiiandaUim Scriplnra?,
non ordincm naluralcm, nec pt-ritoriun niodcratioueui: proprias dunlaxat couccptiones sccialur.
Quis eniin si iidcm babeal Scriplur divinae, Doniinique mandala peragal, non reperit consimili
niodo paulalim desineie cogilationes, ceriiorque
flt,illasnon ex polenlia regnare, sed ob exililaiem
Cidei nostrae el mandaiormn dcfcclum ? Quapropler
nou omncs stalu pares sumus, neque hsdem im-~
pellimur conceplionibus, quia sponlanca? sunl
causac conccplionum. Nam si necessario manarent
ab Adamo, cuncti pariler agitarcmur, c l inevilabili
inodo obsidcrcintir, ncc opus habcrcmus admoni-

Epa*r\ctc.
,
, \ , \
( \
, \ ; " ,
'
;

.
, . , ,
, *
.
, \ ,

, \ , ,
;
, .
.
\ ',
, *
,

DE BAPTlSMa

1021

, \ .
. !
, ,
, \
' , \
, , \ , \
, \
. \
. \ *
, \
, ' ' *
, \ *
,
, , ,

mt
S riplurae, natura per successioncm doniU

nanl3, non voluplalibus dcdka vohiutale. Nunc

autem non ita res cst. Absii!- Ecce enim videimis,
non omnes nos requaliler torqueri, nec iisdcm
temporibus, nec easdein ob res; scd qualenus
quisque Doinino credidii de fuiuris bonis bumame
gloria?, voluptalum sttidio cnntempio, haclcmis cxclusit cogitattunes, et Iranquilliore esl animo, quam
is qui voluplalibus aflieilur. Propterea aller ab
altero tutn animi conceplione, lum vita discreti
sumus. Gum ergo in eo cavillemur eiiam verilatem, et quacramus exstinguere cogilaliones, non
ex fide Jesu, hoc esl, non in mandalis cjus exscquendis, aut per simplicitalem et humililaicm cor
afiligendo, sed occulta vohiplate, vana, inquam,
, \ \
hominibus placenda, opiniane et imagina
, ,\ { , - lione vicloria? alque arroganlia ducti, aliisquc si ,
niilibus, quorum frustraiiojies, cupidilalum plenas
. augenl cogiialiones, bac de causa non possunius.
- Quid igilur relinentes causas, injusle naturalcs
; , \ earum affecius abjicere lenlamus? Stn falsum est
\ quod diciimis, ac cilra culpam noslram vexamur
, tenlaiionibus, accurale perpendamus, ul confilen. , \ , \ , \
les Deo. Quis ignoral, nos qitolidie faclo, verbo ct
* animo, anlcdictas afleciiones accersere; et eos
\ , qui adjuvant, ul bcneficos, amare ; qui vero impe , ;
diunt, vclut bostes, avcrsari ? Sin autem affcctio , \
nes quasaute diximus , usque adeo diligimus, u l
,
palam cas vindicemus : qui fiet ul earum insulla1

g l u r i a f

;
,
;

tionem qna? sil cogilalione tenus, odio prosequamur? Ubi vero conceptionem primam amplexi
fuerimus, quoinodo dependcnles ab ca cogilaiiones
non subscqueniur?

Inlerrogaiio.
,
Quamvis baec Ua se babere ponamus: sic in
\
Evangeliis promisil Dominus sc faclurum vindi ctain claiuaulium ad se die ac nocie
\ .
Retponsio.
/.
Dominus quidem non dioit parabolam iis qui
sponle jacenl in dcliciis, scd illis qui solis appre ,
bensionibus inipugnanlur. Idcirco hos quidem i n .
juiiam palieutes, ab boslibus vindicalurum sc pol
licilus esl; illos autem, ut qui abjucerinl ferens
, , 27 , , D opcm mandatum, incrcpat, dicens : Quid vocalis
me, Domine, Domine, el facitis quce dico *' ?
, ; \
Quos eliam assimilal viro stullo , qui supcr are\ \ nam voluniatura suarum acdificat domuin suam.
. \
Neergo inconslanlia animi ci ralionis experti con silio ductus, uinnibus opinionibus luis innilare,
, , lanquam veris, diccns inlcrdum : Ego suin bapit, \ , \
, - zatus, Deum invoco, graliam ejus accerso, tola
voluntaie desiderans libcrari a cogilalionibus ma , \ , lis,et nequeo: tanquaro sine culpa delinearis cogi
lalionibus : quandoque vero contra exspectans a
,
Domino vindiclam, qnam faclurum in Evangeliis
,
denuntiavimus, ubiqne teipsum insontem consii \ .
luens : quod quidcm ingenlis est blaspbcniiae.
" , \
Ycruqilanicn cgo tc ctiam rogabo sensum opinionis
. ,
u

1 1

Lue. xvin, 8.

Luc. v i . 46.

ibid. 4 9 .

i0ii
S. MAKCI EKEMITiE
, (*.- ,

1023

n:a\ et responde mibi. Scio aulcm, quod a vcritate .

coaetus, aul majoris arrogantiaB verba proferes,
&ul luain ipsius culpam confilebere.
lnlerrogalio.
Quaniobrcm Doiiiinus cum dixerit: Ciio faciet
vitidieiam , non cclerilcr fatil, sed moratur, et
rclinquit tc in cogilaiionibus pravis, licel dcprec.mtein ex loio cordc, el absque baesi.alone,
qucmadinoduin dixisli?
Responsio.
Quod vero dixit, non pulo ullam aliam ob cauatu lardarc, quam palicntiae meae. Quanto enim
p.us quispiam per impugnalionem perpessus fuerit,
lanto majorc aflicielur gloria. Ego quidem respondere dunlaxal dccreveraiu opinioni quaro imbibihl\: lu vcro ctiam adjecisli blaspbemiam. Nam ul
ascriberce iibi nomeu falsse palientia?, consliluisli
Iteiiui luo proprio scrmone nienlienlnn; pravasque
togiiationcs, quae piodcutil ex corde, juxla verbum
Douiim , el coinquinanl boimncm, nou cssc jam
vx Scriptura divina procuralrices nequiliae, deliciaruiu, loiiusque peccaii, sed palieulise causas
esse. Ego vero imnquam rcpcri, conslriclos pravis
cogilatioiiibus a Sciiplura divina laudari, sive
Veteri, sive iu Novo Teslanienlo, scd ul reos polius cl condemnalos babcri: Deus siquidcm ul
pcrversas cogilaiiones odit, sic el cor unde nascun
tur. Quarc nos qui ipsas alimus, lugere dcbemus,
velut ainaiUcs peccali, el non intuiuescere, quasi
piigncimis adversus exlerna vilia. Scilo i g i l u r ,
bomo, Dominuin inlueri corda oniniuni, eosque
qui priniam iniprobaruui cogilalionum conceplioncm oderunl, confeslim vindicare, siculi promisii,
ncque dimitlere tegioneni mulliplit is apprehensiouis insurgenlem, ul inquinct ipsorum animum el
conscicntiam; illos autem qtii per Gdein ac spera
primas pullulationcs non eveitunl, scd qiiasi dieccndo el probando dcltciis adbaereut, velul inOdeles
a seipsis auxiliuiu petenles, etiain a subsequcnlibus cogilaiionibus pulsandos d i m i t t i l : quas ideo
lion p^rimit, quia vidct uos impugnalioneni noslri
diligerc ac non odio prosequi, ubi primum obbcure coRpcrii apparore. Si quis vcro posl tanlam lamque claram disputalionem, Adem non habeat iis
qua; dicla sunt, rcipsa det operani, ut discat vcriUteiii. Si vero non credit Scriplurx, neque ipso
f.iclo vult scipsum cerliorem facere, is aperle demonslratse diligcre c l amplecli stiam opimonem.
Quid cuiin deleciabilius ca quae suggerit, pcccaiuni
cogitaliomim exlraneum esse, eOiciiquc ut Velut
innocemes gloricmnr el exlollamur polius, quam
prava coinmcnla confiteaniur ac lugcaiuus?
Inlerrogalio.
Dixisti supcrius, nos non prcvaricationein Ad,
scd inorlein ejits suscepissc. (>um crgo uiors vigcat,
vi^enl eliam cogilaiiones prava.

, e

" Luc. xvm, 8.

Mallb. xv, 10, 20.

.
.
Ata 6 , ' >

kxdlxr\cir
, ,
, *
\ , 9\;

*0 , , '
,
) , \ .
\
. "
, \
; ,
, , , \ ,
, ,
\ , * .

, , ,
, \
, ,
\ .
, ,
. , , ^
) , \
, , \

\
\ , ' \ , , \
, ,
* , \ .

, .
,
,
. ,
,
, ,
\ \ ;
Y

'l?/*o'ri|ric
, !
, .
, \ * .D \ .

DE BAPTISMO.

1025

".

* ; I ,
,
, \
, ' ;
' , \
, \ ,
\
. ,
, ' ,
\ ,
\ ;
' , ,
, \
,
,
, '
\ , \
. \
,
\ ,
,
, \
>, ,
, .
, * / ,

Responsio.
iniidelUatem ! Qua igitur de cauga venil Dominus in carne, nigi plane ul unus pro omnibus roorerelur, secundum Scripturas, et deslrucret cum
ijui habebal mortis imperium, id est, diabolum " ?
Sin arbiiraris adbuc regnare moitein ex Adamo
profeclam, cilra nostram roalam fidem, advenlum
Christi profeclo conlcmnis, el baptismum babes
imperfeclum, si baplizali paterna morle cilra suam
culpam adbuc delinentur. Quapropler, bomo, quo
paclo per graiiam Chrisli novus Adam faclus es,
el veteris niliil circunifers neccssario, nisi make
fidei praevaricationisquc t u quidpiam habuisses?
Nostra causa venit Dominus, morluus esl pro no
bis, exsolvit nos morle palcrna, purgai nos ac renovat pcr baplismum, collocal nos in paradiso
Ecclesi*, ex omni ligno quod esl in paradiso perm i i l i l edere, boc esl omnem baplizalura in Ecclesia
diligcre, et delinqueiitem lolerare, el ne quis alium
in suis nmtaiionibus reperisse gaudeal, qui diligat
quidera in bis quae prospera pulanlur, oderil autcm
in bis quae exislinianlur adversa : quod est lignum
seienliae boni ct mali, de qno cuin gustaverit animus, in suam inOrmilalem proiirms delabilur, et
per malignam inventionem in rebus ad proximum
perlinenlibus, quani anlea ignorabal conipassione
velaiam, reperil sui ipsius denudalionem. Quare
mandaia dedil bis qui consliluli paradiso
Ecclesiae, dicens : JSoiitejudicare, et non judicabi-

' , . - f j
\ ' "
, .
. "
, .
! ! , \

, ' , \ ; \
, \
, .
' , \ \ *
, ' ,
, ,

mini . Dimiltite, et dhniuelur vobit * . Horuin

compendiuin inquit : Quwcunque vultis ut faciant
vobis homines, et vos facile tllit simUiter. Hac est
enim lex et prophel<e *, Perinde libi erit, ul alii feceris. Quolies igitur baec mandata coiilaininavinius 1 Quolies proximum absque ulla compassione
condeniiiavinius! Quotics odio proseculi sumus;
aui etiam nibil nos la?denb:m affecimus injuria !
Quod si baec ila se habent, quid adhuc de Adamo
conqucrimur, el accusainus aliena vilia? Nam el in
morlem consiinilem incidimus : iuio ,.perinde ac
ille sponte mandatum iransgressi sumus. Tria igitur conligerunl Adamo, non iia ut ^xistimas : qu.e
quidem sunl drspensalio, impugnalio, Irausgressio
pro modo suae peifidiie, ct ex justo Dei judicio
, D o r s , quai non minus scquitur ipsam cum dispcn . salione perinissam impugnationera , quam nasccn ' * - tem e perfidia transgressionem. Solam ergo nior , tcin ab Adamo suscepinius, quoniam ex mortuis
, . viventes eflM non poleramus, donec venil Domi** ' \ nus, qui cunctos vil restiluil. Atqui primam con ,
cepiionem babeinus cx dispensalione, qucmadmo . \ ,
dum et ille; et perinde ac ille, pro arbilrio possu
nius obtemperare, vel non obtemperare. Nobis
etiam suadenl, in libera voluntate silum esse ui
. ', . pcr cogilaliones Lraiisgrediamur, i i qui non pecca' verunt in simililudinem pracvaricalionis Adse. ut
', \
ait Aposlolus . Si enim qni orli sunl ab Adamo,
.
poiuenmi uon pcccare in siiuilitudinem praevaricak

h i

" Hebr. , 11.

Maltb. , 1.

" Luc. v i , 57.

Mattb. , i 2 ; Luc. vr, \ .

Rom. v, 14.

fO?i

S. MARCl EREHlTiE

402*

tionis Adae, certe nos eliam possumus. Quid Igilur ;, ,

; prmiexiirms excusationcs m peccatis, et perperam
Jde Deo ioquimur, quasi nos injusle permiltat ; , &
alienis oppugnari v i i i i s L Quapropter exacte scire ; ' ;
dcbemus, posl univeraam A d ciilpam a Domino , ,
delelam , si quispiam aliqutd vitii paliaiur, qutcuiv- ; ;, ,
; .
que sil ille, hoo ei accidere, quod perfeclionem
quam myslice adeptus est in baplismo, sua perfidia, , ,
\ ; '
aul potius voluplalis amorc contenipsit. Eisi eniiu
bomo, cum imperfectae sit fldei et operalione desli- * \
lulus, nondum novit qnid accepit, Deus tamen rem .
perfeclam donavit. Inqoit eniin : Omne donum per- , *
feclum detursum e$l> dercendens Patreluminum *. , ,
' \
Hoc autem ipsum perfectum non levitcr aui temere
; ;,
quie animo consequilur, eliamsi tolius orbis inlellecturo adbibuerit, prselerquam cxseqocndis man- ; \ . \
dalis divinis; idqtie juxta proportionem, quia pro \ ,
varielate operalionis, donum etiam varie nobis re* . \ *. velalur. Nullus ergo verbis aut babitu sc, comprb- , , "
\ ; ;
mat, non allalo bujus gencris intellcctu. Inquit .
euim : Non qui seiptum commendat, ille probatus ,
est, sed quem Deus commendat " Ille porro qui , \ , ; commendaliones accipit a Domtno, debet rcetc et ,
, \ ,
prudeiiter uti, ac scire diligenler, quod quantuna
qms contra suam ipsius pcrGdiara ccrlaveril, et , '
profeceril in fide, ei boni quidpiam adeptus fuerit, ,
nuda modo cognitione, sed operando : oihil , \ . , ,
. Xpt>
amplius consequilur aut consequi poterit, quain id ,
,
quod ante mysiice per baptismum acceperat, quod
eslCbrislus. Quicunque enim in Christo baptiiali
etlii, Chrhtum induistit . At cum Cbristus sii
perfrclus Deus, baplizaiis perfeclam gancti Spiritus
graiiam largiiur : qua nullum a nobis incrementuin accipit, 6cd revelalur et seipsam prodil nobis,
pro modo observalionis mandatorum : qiue non
praeelal accessionem fldei, donee occurramus omnet
in unitalemfidei,in virum perfectum, in mensuram
atati* pleniludinis Chrisli
Si quid igttur regenerali oflcramus ei, illud jam eral ab eo in nobis recondiium , quemadinodum scripluni est : Quis cognovit senwm Domini? aut quis contiliarius ejus
fuit ? aut qui* prior dedit illi, et relribueiur eit Quo-

*
, \ ,
\ ,
*
', ,

. , *
,
, ,
,
;
" ,
. .
mam ex ipso, et per ipsum, el in ipto sunt omnia. Ip$i gloria in sascula stceulorum. Amen*
u

Jac. i , 17.

" II Cor. x,18.

" Galal. 111, 27.

Ephes. iv, 45.

OPUSCULUM

Rom. x i , 54-56.

V.

Ad Nicolanm prcecepta animce talutaria.

^
.
1. Gum de lua ipsius salute noper admodum sol
'. \
licilus essem, muUamqiie curam gererem de vita
, \
sccundum Dcutn agenda, occurri8ti'nobis res tuas
, '
commemerans, quibus laboribus, el quam fervcnli
, ' \
impelu anitni adbxsurus csses Domino, exacta vilx
'
convcrsaiione, conlinentia, omnique alia afflictionc,
\ , \ -, -

PR/ECEPTA SALUTARIA.

1029

1050

, -
\ \
, \

,
\
* \ , \ , \
. \ ,
, , \
, \ \
;, , \

, - ^
,
. &
[] \
, \
' ,
\ ,
\
, , \ , \
\

. \
, ,
\ ,

crebris vigiliis, ct vebcmcnli dccerlans oraiione ,

quaevc bella el camalium afleciionum pulsationes
in nalura corporea aese vibrarent, ct adversus
animam excilarcntur a lege peccati repugmnte
legi menlis nostra, gravius ab afleclu irascendi
perturbari tc querebare; ac metbodum quamdam
hortatoriosque sermoues reqoirebas, quibusve laboribus et cerlamiuibus ulens, perniciosis afleclionibus ante diclis snperior cvadere posses. Ac illo
quidem tempore, quoad iicri poterat, prasentes
dilectionem tuam exhorlali sumus, proposilis consitii et pnidenliae praeccplis animae salutaribus,
ostendcntes quibus laboribus et contentiontbus
exercitatoriis cum pnidenlia el cognilione illustrata
ralionabiliier secundum Evangelium versans autma, adjula gralia pcr fldem possit inlcrius scatu
rieniia cordis \ i i i a snperare, ma\ime vero snpradictas afleciiones. Quarum enim affcclionum pra>
occupalione et famiuariiale frequcnlius perturbata,
et celerius agilaia csl anima, vehemcntitis et assiduum adversus eas debel inire certainen, donee
carnales el irralionales afleclus viliorum subjugaveril, quibus antea subjiciebalur et agitabaiur. et
continua simulalione cogilaiionum, pravaque medilatione pcr internum animi consensurn abduccbatur capliva. Cum ergo corporeo roodo a corpore
luo, non animo, disjuncti simus, qui verrimus in
degerium ad veros operarios ei atblelas Cbrieti, ut
el noe vel quanUilunicunque dimicantes, et una
\ Q pugnanles cura fratribus ccrtanlibus adversus con ,
irarias facullales, et afleclionibus virililer resislen , \ '
tibus, pigriliain omnem exueremus, abjectaque a
, ,
nobis ipsis oroni negligenlia, omne studiuro et d i ' , \ \
ligenliam ad beneplaciium Dei peragendum alacrca
,
resumeremus. Quapropter cxiguam adraonitionem
. \
ei exhortalionem anima* perutilem decrevi man
dare lilleris ingenuilali luae, ut pcrinde ac si pras , \ senles essemus, per ca quae paucis seriptura nostra
, * exbortatoria mediocii complcxi sumus, diligentem
, navans operam, spirilalcm fructum percipias eorum de quibus tecum prsesens disserebara.
.
'. ,
I I . Initium igilur, flli, praemonendi secundum
, .
Deum tuum binc faccre dcbes. Perpetua et nulla
oblivione delenda mcmoria, cum assidua medila\
^ lione pcrpendi dcbcnl universae Dei humanissimi
\ - administraliones, in lc collaia beneficia, galulis
, aniniae tuae gralia, ct ne per socordiam el oblivionem mullorum cl iitgcmium bcneilciorum ejus
,
, \ excidal e memoria lua tegi viiia, ideoque reliquum
\ . tempus inutiliicr ct ingrale Iransigas. Nam conli , - nua bujusmodi memoria cor pungens, instar acu , lei, perpeluo cxcilal illud ad confessionem, abje , , ctioneni, el graliarum aclionem cum anima con - Irita, ad omnc bonum studium, et ut mansueta
, \ \ ,
vilai ralio benignique mores rcpendanlur Deo cum
\ , \ - omni co digna viriule, semper aniino bene conscio
, , mcdilando illud prophcticum clogium : Quid r c i r i - bucmus Domino pro omnibus quse relribuit nobis ?
47

Psal. CXT, 12.

S. IIAKCI EREMIT-E

031

103*

Cum enim eectim oniiua bencii<ia rcpnlaveril ab

bumaniesimo Do collala, a lempore naliviiatis;
aut e quaiilis periculis s&pius erepla s i l ; aul in
quania mala ruens et crebro delb-tis succumbcns
delapsa, epirilibug qui seduxerant eam, tradita
non fuerit in inlerilum et morlem, ul jtisto j u dicio poterat; sed bumanissiinus Dominus longanimiler dissimulans delicla, conservaveril eam,
illius conversione suscopla; et eam quas hoslibus
ot spiriiibus malignis uliro per alTeclitHies inservieral, ipse fovens et per oinnia providens alebal, quain spirilu bono tandem duxerit in salul c m ; el aiuatorio poculo exercilatoi iae vilae cordi indiio, e i , ut mnndum el universam carnalium affeciiotium cjus seduclionem laeia dcsereret, ^
vires addidil, cxornavil eliam angclico babitu ordinis angelici, efleciique ul a sanctis Pairibus in
roeluin fratemitaiis facile assumerelur. Quis porro
bene conscio prsedilus animo, liis consideratis, habens Utiia piguora, nulltinufue bonum pliirift faciens
quaui perccpla benelicia, non sempcr contrito corde permaneal? Nonne flrnam fiduciam perpeluo
resumel, boc perpendens, nempe : S i , cum nihil
egisseni boni, sed corain co inuUiim peccassem,
deprebensus in carnis impuriiate, aliisque permuhis
viliie, non secundum peccala fecii, neque secundum
iaiquilales r e l r i b u i l " : sed lanta tr.unera graliasque
ad salulem euppedilaviu Quainobrem si nos in posierum dcvovcrimus intcgrc servilio illius, in omni
pura conversalione et consummatione virlutum, C
botiig oiunib.is ac spiritalibus charismalibug nos
d gnabilur, deducens ad omne bonum optis et
corroborans. Idcirco qui perennem hujusmoJi cogilationem conservat, nun oblilus lalium beneilciorum, se placat et dirigit, impellitque ad omne boiium exerciiiiun virtulis, et omnem oporalionem
jtisliiia?, prompio et paralo semper aniino ad peragcndaiu Dei voluntalem.

* ?; " :
,
,
, ,

*
,
\
;
, \ ,
\
, \

, \ ,
\
.
,
, \
,
;
, ,
,
, \
,
, , \
;
,
\ ,
,
.
, \ , ,
, \
, \
, \
.

1. Quare, dilecie fili, qui per Dei gratiam habes

naluralein intelleclum, bancassiduam iuedilalionem
ei exercilaiionein bonain jugiler apud leipsum
umgerva, non obrulug oblivione pei niciosa, non
impediiug ignavia quae desipieniem rvddil anitnuiu G
ei a vila seducil, non babens cogilalioneiit obscuratam ignoralione, malorum omnium catisa, non
illectus ma'a prorsns negligentia, uon concussus
volnplale carnis, non babens a cupidilale caplum
animuin, non exercens in teipso per conscnsitm
ltibricarum cogiiaiionum pollulionern, non viclus
ira, qwe fralcruuin pnrit odium, ut qui miscranda
el infelici quadam occastone proxiimtm angas, ct
angare, eique mcmoriam colligas pravarum cogilaliouum, doslilulus munda crga Deum prccaiione,
et emuncipato animo, feiinoque conceptu fratrem
unaiiimom eubiiiliiens, cl irraiionalibus affectus
carnul-.g iuoiilnis dcvinclam babens conscientiam,

. , ,
, \ ,
, \
,
, []
, ,
, . ";
,
, \
\ \
, \
, \ , \ ,
\ {

P^al. c i i ,

10.

103$

PRJECEPTA

1034

SALUTARIA.

: , \ - roaltgnigque spirilibus quibus traditus erfig e m

diendus ad lempus, donec cx omni parte spoliatus
, \ , anirous, ei trislilia atque ignavia absorptus, perdita
\ ^ , \ propler scelera praecedenlia promotione divina,
,
dcnuo per rouliam humilitalem repetere incipiat
,
initium viae salutaris; cumque precibus et integris
, * \ vigiliis noctumis mulUim insudaverit, dissoluiis
, culpis per dejeciionem et confessionem Deo faclani,
** \ , hac ratione sobrietatem incipiat resumere , ac pcr
, \
gratiam diviuam illustratione cognilionis evangeli - ca3 splendens cognoscat, eum videlicet, qui pcr
, humilitatem animi seipsum cruci plane non dedi , \ 0 caverit, abjeceritque conculcandum ab omnibus,
\ , - conteronendum, afficiendum injuria, illudendum et
\ , \ , \
subsannandum, eaque omnia laeto animo perferat
, ^ propter Dominnro, nullo prorsus modo sibi vindi\ , , ,
cans humana, verbi graiia, gloriam, bonorem, lau , , ,
dem, voluptatem cibi potionigque vel indumcnti,
, .
verura Gbrisiianum evadere non posse.
'.
IV. Itaque nos, qui bacteiius hujusmodi certa \ \ ,
mina, conflictus et coronas nobis non proposui mue, sub specie simalatae pietatis Domino servi, , \
mus, dum aliud esse existimamur a muliis, aliud
\ .
in abdito esse cognoscimur et revelamur. Nam
" , sancti credimur ab bominibus, revera tamen mo ,
ribus admodum agrestes sumus : formam quidem
,
habentes pietatis, virtutem autem ejus coram Deo

non possidentes * ' : qui virgines et puri putaraur a
, \ ,
plerisque; at apud eum qui novit abscondita, quia
- ^ lubricis cogilationibus assentimur, spurcitiig interius inquinati sumus, et passionum affectibus sor, \ descimus, ac per exercitium nostrum gimulaium
, ,
bumanis laudibus ducti laboramug ignavia, ani \ , \
moque excaecato sumus. Huc usque ergo in vani . tale meutis ambulamus, et evangelicse gapienii
,
non incumbimus, el conversalionem in conscientia
, \
silam non agnoscimus, ut banc diligenter perse ,
, \ - quaraur, quo congcienti liberlatem consequamur,
sed adboc in putativa externi hominis jusiitia per , ' '
, \ * sistimufc; ei penuria cognilionig vera, exteinig
duntaxat ofQciis ipsi nog seducimus, volenles horai ,
, nibus placere, gloriam el bonorem cum laudibug ab
ipsis venantes. Veniet procul dubio is qui revelat
, \ '
abscondita tenebrarum, et manifestat consilia cor \ ; "
, \ D dium , judex qui falli non potest; nec divitem
reverelur, nec miserelur pauperis; qui exterioreni
, ,
formam amputat, et veritalem interius latentcm
, ,
emittit in lucem; qui vcros cerlatores et aibletas
, \
secundum conscientiam versanles, coram apgclis

sub nutu Patris sui coronat: ac de gimulatis, spe \ ciemque pietatis induiis, qui apparentem duniaxat
, \
conversationem ostentant hominibug, el in ea ma, \ \
, nent incassum flxi, guuro ipsorura animum alioqui
fallentibug, in superna vocalione sanclorum et
, \ \
universo coetu coelesti iriumphum agit, illis gravl ,
ter trubescentibug, qui ab exleriori specie judi\ , \
canlur, more faluarum virginum, quae exlernis
quidem parttbus corporis virginitaiem servaverunt,
, \
" l l . T i r a . 111, 5.

I C o r . i v , 5,

PATROL. GR. L X V .

33

0>3

S. MARCl EREM1T

(de eo siquidem non sunt accusata?) : sed et oleuin

parliculatim habebanl in vasis, boc est, quarumdam virtutum ac rerum bene geslarum parlicipes
crant, ideoque lampades earuin aliquatenus ardebant, sed prae negligeniia, ignoratione, el ignavia
puritatem internam sibi non comparaverunt; et
lalenlem inlue aflectionuui turbam a malignis cogitalionibus et spirilibus agitatam, exacle non
agnoverunt, sed ab adversariis afleclibus inlellectum suum corrumpi passae sunt, dum scipsas
moverunt ad praslandum coosensum cogitalionibus, illectse clam et victae pessima invidia, zolo
odio babente quod bonum est, lite, odio, conlentione, ira, acerbilaie, simulatione, ihdignalione,
superbia, vana gloria, bominibus placendi studio, ^
amore pecuniae, cupiditate camis, in cogitaiionibus quas delectationem p a r i u n l ; perfidia, securitaie, timiditate, incuria, trislitia, contradicendi
studio, mollitie, sotnno, opinione sui, juslilia, elatione, arroganiia, avidiute inexplebili, luxu, avarilia, omnibus graviore desperalione, ei reliquis
vitiorura roinulissirais efleclibus. Quae quidem virgines sibi videbantur hominibus bonas operationes
et praeclaram conversationem agere, laudes ab illis
pro fructu ferentes, et si charisroatum quorumdam
participee erant, spirilibus vanac gloriae sludiique
bominibus placcndi charismata divina permutabant:

, ( \
),
, ' \
\ ;
\
\ , \
,
\ , , '
,
, ,
, , , , ,
, ,, ,
, ,
, , , , ,
, , , , , ,
, , , , ,
, \
. \
, , \
\ ,
' ,
, ,

babentes aulem communionem curo reliquis affe- Q

ctionibus, permiscebant bonesta sludia pravis et
\ camalibus cogilalionibus; ideoque instar obhlio \
nis Cain, impura et susceplu indigna perpelrabant: , \
quamobrem adeplae sunl consimilem finem, sponsi , \
gaudio privatae el tbalamo coelesti exclusae.
.
V. Haec igitur cum reputalione et discreiione
'. \ , Vraclantes, noscamus et inlelligamus quinam su- \ ,
mus; ut dum poenileniiae conver&iontsque tempus , adhuc babeuius, ipsi nos corrigamus, ut opera no- ,
etra bona pure facta, genuina siot et honesta, ei , ,
voluntati carnis noo permista, ne, velul reprehen, , sibile sacrificium, ob securitatem, negligenliam et
, ' \ , \
eognitionis verae defectum, rejectitia Aant, ne quo
,
eliam pacto, exhausiis virginiuiis, continentiaB, je
\ , , Junii, vigiliarum et aflliclionis laboribus, diebus- D , \ ,
que consumptis, et aflectionum causis supra d i - \ ,
ctis, h& quas arbitramur juslificationes, velut cul- , ,
pandum sacriGciom, non inveniantur dignae quae .
suscipianiur a coelesti pontifice Gbrislo. In primis , , \
crgo, fili, cognitionis et inlelligentise^cura est ba- ,
benda ei qui crucem tollere et sequi Cbristum desi- ,
derat; per asslduaro apud seipsum cogitationura
, \ \
acrutationem, immodicam de salule solliciludinem, , \ , \
ingens ad Deum perveniendi desiderium, multam
, \ , \ prudenliam
interrogationem eorum qui concordi , \
et unanimi sententia Deo serviunt, idemque certant , ,
cerlamen, ne ignaros ambulet in tenebris, el sine \ . * 0
lumine et lucerna incedat. Qui enim privatum
\ ,
sequiiur.genium, et absque cognilioneet direclione , , \
evangelica gradilur, impingil in roulta, ei in foveas
, , \ **
et laqueoe mulios diaboli eadit, in multis labilur ct
, \ * \

1037

SALUTARIA.

PRJECEPTA

. \ errat, in raulia pericula dilabitur, nec novil qualeni consequaiur exilum. Plerique siquidem non
, \
, , modicos labores et exercilationes decurrerunt.
aflliciiones et serumnas mulias, tanquam Dei nomi, \ , \
, ne, periulerunl, privaiaque dispoeitio el indiscretio;
; \ \ iiem arbilrari se non egere auxilio proximi, ipso
rura lam graves laboree, faiigaliones et vexationes
.
iufructuosas effecerunt.
VI. Tu ergo, dilecte fili, quemadroodum initio
Cp. , ,
, exboualionis nostrae diximus, ne furto et pigritia
, sediif.lus, obltaiscare beneficiof um in te collatorum
\ ^ * a Deo houiinum anianiiseinio, sed iis quaedonata sunl
ab iititio naimiatis tuae usque ad praesens tcmpus,
, ,
tam corporeis quam spiriiuaUbus beneficiis aiite
, ^\ ocolos posit, haec medttare, el in bis conlineuter

exercere, juxta id quod dtcium esl: Et noU oblivUci

omnes retributiones eju* , u i prompte et faeile te
Inducani ad diligendum Deum. Hovelur enira animus ad reddendum pro viribus vitani sinceram,
conversalkmem virtutibus dedUam, conscientiani
religiosam, scrmonem bene convenientem, et u i
flexus memoria tantomm bonorum quibua affeclus
es a bono c i humano deiuino, te ipsum illi loium
dedfces, quo per hanc beBeficiorum merooriara
spoiUaneo quodam mode, imo potius auxilio superno tecura operante, vutoereiur cor tuum in
ainerem el desiderium, quia quae admiranda summo
judicio non conlulil aliis, sua ipshis indicibiii huntanitate Ubi praestitit. Da igilur operam u l perpe9i

, \ . , , ,
, , \

, \
, \
6 ,
\ ,
, &
, ,
0 \ .

*uo memoria ieoeas cuneta bona qux tibi obvone

\ ront a Deo; polissimuroque illius admiranda? gratise beneficiique ne sie unquam immemor, qitod
,
\ praebuit tifoi una cum matre tua, e sanctis locis
, , ConstanliBopolim naviganti, quemadmodum ipse
retulisti nobis, quando borrenda illa et inlolerabili
\
procella ingentiqae lempeslaie noctu excitata, om \
\ - nee qut erant in navi una cum nauiis et ipsa matre tua perierunt i n profundo, et ex insperaU et
0 \
* \ divina poientia tu solua cum daobug aliis projecii
servati estis; etqua ratione, Deo ita dispensante,
' { 6 ) , \ faclumest, ut Ancyramvenisses,et a libero quodam
, \ bomine paternis visceribus exceptus, copulalusesses
affectu cum Epiphanio religiosissimo fllio, ut ambo
, '
deductiopcra sancti viri venirelis in viam salulis, ac
\
D vclut germani filii a sanclis Dei 9efvis snscipereir.ini.
, , .
V I I . Honim ergo cunctorum bonorum noniine
'.
, tibi concessorum a Deo, quid dignum reddere pog ; sis ei qui vocavii animam luam ad vitam aetcr , , nam ? Tibi cnim in poslerum vivere noti debes (ut
, \ aequum cst), sed et qui tua causa mortuug est
, el cxcitatus ad omnem virtutem jtistiliae, et om
nem promotionenf in mandalis, semper inquircns,
, \, ,
quae sit voluntas Dei bona, beneplacens et perfe \ \ \ \
c t a " , et ei toto conatu dare operam, bancque
\ .
perscqui. Cap.terum, fili, juventutem tuam ita
, ,
subjice verbo Dei, ut ipsum vcrbum cxigct f Exhibc

corpus, ut hostiam vivcntcm, sanctam, Deo pUt , , ,
C

s,

Psal. , .
U r . , !5.
Rom. , * .
(6) * , Picus interpr., anchorajeetus

S IftARCI EREMITiE

1039
w

eentem, rationabile obsequium , omnemque buinorera cupiditatis carnalis, cibi potusque parcimouia et integrarum noctiura vigiliis refrigera et deeicca : ut ipse dicas ex aflectu : Factut $um ticui
uier in pruina; justificationet tuat non snm obli*
tus". Et cum agnoscas, te esseChrisli, cruciflge
carnem tuam, j u i t a vocem apostolicam , cum
vitiis et concupiscenliis: ct mortifica merabra quae
sunt super l e r r a m " , non eam modo immunditiam quae etuprum carni procurat, sed eam etiam
quae inducitur a malignis spiritibus. Nec eo usque
ceriamen constituit, qui verae, iinpolluUB, perfectaeque virginiialis corouam accipere desiderat;
eed apostolicam doctrinam gecutus, etiam ipsius
affeciionis consortium ac motum inierimere contendit. Non ita .tamen amoris vehementia pereuasum babet, se vocem evangelicam et impollutam
virginiiatem accepisse, et i n corpore suo habitare,
scd et ipsam cupidiutis conceptionera in sola cogitatione animae positam, ciira motum et actionem affectionis corporea, quae adventu suo ventilat animum, delelam i r i precatur : hoc aulem
duntaial ope poteotiaque superna, sancto Spirilu
suppeditanle, feliciler peragi potest. Quocirca elsi
quidam bac gratia digni sunt babili, is tamen qui
purae et immaculalae virginitatis coronam suscipit,
mortificat merobra super lerram, accessione et
eontinualione comineniitt, corrompens exteriorem bominem, extenuans et fallens eum ac desiccatum cfliciens, ut per fldem, certamina, efficaciam
gratix, renovetur inlerior bomo, de die i n diem
proQciens in roelius duro augetur charitate, spe
crescit, mansuetudine exornatur, pace Christi
palmam reporlat, benignitate ducitur, exsukaiione
epiritus laHalur, boniiale lutus esl, timore Dei
continetur, iniellectu et cogilatione illuslratar,
splendescil sapienlia, bumililale dirigitur. His et
consimilibos virtutibut renovatus aniraus, cbaracierem imaginis divinam speciem referenlis i n se
jpso perspicil, et arcanam ac intellectualera similiitidinis Dominic pulchritudinem intelligii, et per
se doctae ei a se ipsa discentis sapienliae internaequc legis opes assequitur. Proinde, Oli, inulilem
tarnem exienua, et iis quae dicta gunt, sagina i m inortalem animam, ac supradiclis virlutibus ani- 1
mum renova, cooperanie Spiritu sancto. Aiunt
iiiin, juvenilem carnem variis cibis vinique potionibus saginatam, esse velut porcum mactaiioni
paratum. Sic ardore voluplatum corporis mactatur
anima, et cupidilatis pravae fervore caplivus reddilur animue, u l resisiere non possil volupiaiibus
carnis: nam accessio sanguinis imminutionera spiritus p i r i t . Ixi primis autcm ne vini sumptionem
juventus odoretur, ne flamma duplex accensa, fcrvore, inquam, naluraliler insiio, el vini polu exterius iufuso, tonnenlo compunctionis ex ea suscepio spiriulem abigai laHiliam, et coufusionein ac
*Rom. , 1.

1 1

Psal. CXVIII, 85.

Galal. , U.

1040

, '
, \
\ , \

ir ,
\
, ,
, , \ \ , 6
,

. \
\ \
*
, \
\ . \
^
\
, \
,
^ , "
\ \
. !
, \
,
, \ , \ ^
, \ ,
\ , \ ,
, \ , , , ,
, ,
, ,
, \ ,
, .
\
,
, \
^ ,
\ \
, , ,
, ,

. \
, .
, \
,
, .

, $ , , \
, -

e T

Coloss. , 5.

" Cor. , 16,

1041

PRACEPTA

SALUTARIA.

104

,, i iacendkim gignat in corde : imo in gratiam gpiritalis deslderii ne desideret juventus a q u saticta $ '
tem : valde enim confert ad promovendam tempe, \ "

rantiam aquae penuria : quod cum re ipsa tentavc
. ,
ris, periculo facto exploratum habebis. Non enim
.
boc sancimus aut praescribimus, quasi jugum ne cessarium tibi velimus iroponere, sed amica exbor , *
tatione tibi proponimus excogilationem et roelbo \ dum probam ad juvandam virginitalem veram,
\ et exactam temperantiam, atque consulimus, re, - Hnquentes libero luo arbitrio, quod ei libuerit.
.
V I I I . Age vero postbac ei de experte raitonis ira
'. \ \
pauca traclemus : quae toiam aniroam reddit deso , lataro, confusam et obtenebratam, necnon tempore
, \ , \ , * motionis et affeclionis suae ostendit hominem begliarum esse gimilem : illum maxime, qui facile
\ , \ ^ .
et celeriter labitur in illam affectionera. Haec su \ - perbia potiesimnm stabilitur el couflrmaiur ac fit
, \ , indissolubilis, qaandiu videlicet amaritudinis, irai
\ \ et indignalionie arbor diabolica humectatur aqua
,
guperbiae viliosa : quae quidem arbor florens et v i *
\
rens afferl fructum iniquitatig copiosum, et hac
\ , ratione domug ipsius maligni slruitur in anima,
,
hoc suffulta et firmata superbiae fundamento, ut
.
dissolvi nequeat. i ergo libuerit arbore n iniqui ,
lalig, affectum dico acerbilalig, irae ct indignatio\ , \
nis, i n te exarescere el sterilem fieri, ut adveniens
\ ,
securis Spiritus sancli ampiilel eam et miilal in
, \ , ignem, juxta sermoncm evangelicum, tollatque
, \ \
cum omni nequitia : si eiiam velis. domum imqui ,
tatis, quam malignus, ita dispensanle Deo, nullo
, ,
non tempore conslruil in anima, coacervans, i u
star lapidum, varias occasiones raiionabiles aut
, \
raiione carentes, ex materia negotiorum aul ver
borum positorum in cogiialionibug, sediflcium ne\ ,
quitise moliens ii> ankna, suggestis pro raunimento
\
et firmamento cogitaiienibus superbiae; si velis,
,
inquara, honim dissolvi et effodi domicilium, ba , ,
beto in corde tuo bumilitaiem Domini iiulla obli * ,
vione delendam, quis sit, quid nostra causa factus
, ,
git, a quali sublimitate lucis divinitaiis, quae reve\ lata est, quantura ferre possuni gupernae gubstan, \ , ,
tisR, et gloriflcatur in coelis ab orani ratioitali na, , , \ , \
lura, ab angelis, archangelis, tbronis, dominationi , bus, principalibug, polestatibus, cberubim et
, eeraphim, et aliis innominatis virlutibus intelle, , '
ctualibus, quarum nomina non pervenerunl ad nos,
, \
ut obscure locutus ait Apostolus", k i quautam
\ profundilalem humilitatis bominum, iadicibili bo,
nitaie duclus, descendil; el assirailalus per omnia
.
nobis sedenlibus in tenebris et umbra morlis, ct
affectionum v i in poteslalem inimlci redaclis.
' . ,
\
,
\ , , \
\ w

Epbes. i,2l;Co!o8S. i , 16.

IX. Dominus ergo universae creaturee tam vigibilig quam invisibilis, non erubuU* nog in bujuamodi captivitaie constilulos, el qui invisibilig ei
malignae morllg imperio regebamur, sed bumilians scraetipsum ct assumens boiuincm affeciio*

1043

1044

S. MARCI EREMIT/E

nibus obscenU subditnro et genlenlia Domioica

condemnatum, per omnia noslri similis factus est,
excepto peccalo ; boc egt, deraplig ignominiosis
aiTeciibus : nam inQictas hotnini voce Dominica ob
peciaium transgressionis pomag mortia, aflhcliot i s , famig, siiis, omniumque similium asstunpsit;
factus id quod sumus, ul eflkeremur id quod est.
Verbum caro facium e*t , ut earo Verbum Geret.
Cum esset dhe$, nottra causa faclus esl pauper, ut
nos illius pauperiate ditescerimus **. Benevolenlia
qua coinpleclebatur bomtneai, facius esl similis
nostri, ut in omni virtule similes ejus essemus.
Ex quo siquidem Chrislus advenit, revera novus
bomo per graiiam el virtutem sancli Spiritus renovatur ad imaginera el similitudincm (Dei) perve-

,
\ , *
, \ *

, , ,
, , \ ,
, .
,
.

gpula, colaphos in maxillam, derisioues, ludibria,

cblamydem coccineam, spiaeam coronam, principum adversus enm senientiatD, biquorum iudaearum qui contribules eram, acclamationem in eiun :
Tolle, tolle, crucifigt eum , crucem, clavos, lao<r
ceam, arundinem, aceti cum felle potionem, trUmpbum iniraicorum, iilusionem pralereunlium, qui
dicebani : Si Filiut Dei et, deicende de cruce, $t
credemu tibi **, el reliquas passioneg, quas quidem noslra causa pertulit, crucLfixiooe, mortem
triduanam in monumeulo, sepulturam, desceiuuiE
ad inferos. Deiade qualia et qua&oam siol pa&sior
tium cmoluroenta, boc est, resunrectiunem a mortuis, inferni inorlisque Rpoliationem, earum qua?

, , \ ^ ,
, , - .
, ,
' , ,
, ' Apcv,
,

* , ,
, ,
, ,
, *

> \

* ,

' , .
, * \
,
nieiis ad graduni perfectae cbaritalis quae forag & ,
luiiiil liinorein " , nec polesi ullra labi. Gbariias . . '
tniin nunquam excidit. Deus eniin chariiat est, ia- , \ ,
quil Joaiuieg", et qui manet in charitate, in Jko , . *
manei. Uunc ipsum gradum merueruot apogtoli, el
, \
qui, perinde ac i l l i , virtutem exercuerunt, et exbi- ,
buerunl se ipsos Domino perfecios, ac pleno desi- ,
derio per totara viiam suara seculi e\int Salvalo- .
rem. Si seniper aniroo perpenderis sine ulla obli- , ,
viooe taniam abjectionem, quam arcana benevo- (4 ,
lentia ductus ob suam in nos cbarilatem Christus , '
assumpsit, uipote Verbi Dei babilatiooem in ulero, ,
hominis assumptionem in ulero, naiivilaiem ex , ,
rauliere, cresceniera paulaiim aetalem corporeain,
, .

e t

cum Doratno venernnt, animaram assumplionem

in coelos, seesionem a dextris Patris, honorem et
gloriaro; cujue notnen extollitur supra omnem
principatum, poteatatem et omne nomen, angelorum omnium adoratfonem erga prlmogenitum mortuorum ob eusceptfts passiones, at apostolica voce
dicitur : Hoc untite in vobii, quod tt in Chrino
Jetu; qui eum in forma Dei ettst, non rapinam arbittatut est ese $e aqualem Deo; ud s$melip$um
exinanivit, formam $ervi accipunt, in iimUitudinem
hominum factui, et habitu inventui tcl homo ; humilittvil semttipum faetut obedUn* u$qut ad morUm, mertem autem crucU. Proplex quod et Deu.%
4

15.

Hebr. , 15. Joan. , 14.

" Matlh. xxvn, 40,42.

,
' , , ,
, & * , ,
D \ , ' , ,
, , ^ ,
,
\ \ \ , ,
,
,

I I Cor. , 9.

I Joan. , 18.

* ibid. 16.

1 1

ioao. ^iXj

1045

PRJECEPTA SALUTARIA.

iOlG

- exallavit illum, el dedit illi nomen, quod est super
, omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectalur
. ,
calestium, terrestrium el infernorum . En in quan , ,
tam gloriam et celsitudinem, prsedictorum causae

juslo Dei judicio Domioicum exlulerunt hominem!

,
.
,
, .
. ;
. Itaque si desiderio et affeclu non oblivioso
,
meinoriam horum cooservaveris in corde tuo, affectus irae, acerbitatis et iodignationis non impe \ \
* rabil libi : evanescenlibus enim affectionis super ,
bias fundamenlis per humililatem Christi quam
, ,
versas animo, tolum aedificiura iniquitatis, indigna, , ,
tionis et irae facile et sponte solviiur. Nam quod
. \ tam durum cor el lapideum, si conlinenter babeat

in animo tantam deilatis Unigeaiti propier nos
' , \
susceplam humilitalera, et enumeralam anle dicta rum passionuro memoriam, non conicratur? Nonne
, ; \ , \ , \
se libenter lerrara et cinerem fleri, el ab omnibug
; bominibus conculcari sinet? Dum aulein sic buini liatur et conteritur anima, intendens in bumilita, , tem Doraini vclut in scopum, quae indignaiio eam
; , occupare polest ? qualis ira, qualis acerbilas supe ; '' , rare? Sed ut verisimile est, harum peruiilium et
\ vivificantiuni nos cogitationum oblivio, bujus iiem
, \ ^ , \ soror pigrilia, et harum adjulrix el prediia si \ ,
milibus moribus ignoratio, quae sunl profundio , \
res et interiores affectiones animae inventu corre - ctuque difficileg, gravi curiosilate velanles et ob \ ,
lenebrantes aniniam, efficiunt ut dehtescanl el
\ ,
operanlur in ea reliqui vitiosi afleclus. el cuique
\ ,
afleclioni quautum ad viam el facultnlem agendi
\ ,
audacler et facile praebent el indunl conleiupluui
. et negligenliani bunorum. Quandoquidem ubi velata
, ^, \ fuerit anima raHla prorsiis oblivione, perniciosa
\ , - pigrilia, omniumque malorum matre et niHrice
, , igrioranlia; cuique rei visae, conceptae vel auditae
.
facile miser et obcaecatus aniraus adhaerescit;
, verbi gratia, si pulchritudinem mulieris coospcxe
r i t , carnali cupidiiate mox vulneratus est; el ita
postmodum eusceptiva memoria per formalionein
\ ,
conceptuum pravamque mediiationem depingit i n \ ,
tus imagines eorum quae cum affectu et libcnier
\

, ^ conspecta sunt; eaque ralione, spiritibus malignis

.
operam danlibus, miserum el affeclibus adhuc
dediium animum inquinat.
X I . Quod superest, caro, si pinguis, si juveni'. \ \ lis, si humidior fuerit, hujusmodi memoriis ab af, ,
feclu qiiamprimum excitata, mola pra libidine

versalur circa ea qua reperil in eis, exercens ini , * ,
raunditiis inierdum in somniis, quandoque iiUer
. \
vigilandum. Licet eniro bomo qui communioDein
, ,
, - non habuerit exterius cum muliere, temperaus,
, \ ' virgo el purus apud bomines putelur et babealur,
el sanclus; apud Deum lamen qui cxistiniat oc ,
culla, pollutus, fomicator et inlemperans judicalur, ei justc condemnalur in illa die, nisi lamen, \ , \
leitir ei Itigeal maceraus conlineuier cameat i**
\ 1

Pbilipp. i l , 5-10.

S. MARCI

1047

EREMITiE

1043

, \ 4juniis, vigiliis ec precibus : et sanctis nionimentis

et meditationibus verbi Dei curans et emendans* , *
, ,
aniimim, poenitentiam dignam obtuleril Deo, in
cujus conspeciu cogitavit mala vel commisit. Ve- ,

rax enim est viva vox, quae dicil : Ego autem dico

vobi$ : Omnis qui viderit mulierem ad concupiscen- 8 ,

.
dum eam, jam mcechatus esl eam in corde suo
Proinde maxime conferl adolescentibus, nullo pror- , ,
sus modo, si fieri potest, versari cum mulieribus, , , *
. \ ,
etiamsi sanclae habeantur. Quod si semotam etiam
ab bominibus viiam agere liceal, levius superest , \
bellum, cogniiio quoque multo planior : potissi- , , \
mum si quis se ipsum, ac cibi el potus aquae mo- , \ , \
,
dicilatem diligenter observel, in multis vigiliis et
, \
precationibns transigere vilam conlendat, versari
, \ , \
et esse cum peritis e patrum spiritualium numero,
aique abipsis deduci studeal vehementer. Nampe- . \
ricuiosum esl, soluru, arbitrio proprio, nullo teste, \ , \
ct cum imperitis belli spiritalis vivere : aliis enim
bellortim rationibus, qui ejusmodi sunt, capiuntur, ,
quia mullae sunt vitiorum raacbinae ct insidiae la- \ , \
lentes, variique laquei inimici, quacunque ex parte .
confixi. Ideoque studendum est ac certanduai, u l assictue sit et conversetur cum viris eogniiione \
pollentibiis : quod si vel ipse careat lucerna verae ,
cognilionis, ob imperfectam et pusillam adbuc \ ,
aetatem inteHectivam, gradiens cum eo qui predi- , \ , \ tus est, non ambulet in tenebris, non pericliletur
, , \
casibus et laqueis, non incidat in beetias intel\
ligibiles quae pascuntur in lenebris et obambulan \ .
tes in eis absque inlellectuali lucerna verbi divini,
rapiunt et perdunt.
X I I . Si plaeuerit ergo t i b i , fili, inlerius compaIR'. , ,
rare lucernara propriam lumiiiis intellectualis co- ,
gnitionls sprritalis, nocle profundissima saectdi hu- \ jus inoflfense poleris ambulare, et a Domino dirU
,
gentur gressus tui, ut per experienliam fldei, juxta
,
propbeticum eloquium , vehementer amplecli desi , , ' ,
deres viam Evangelii, hoc esi, perfectiora statuta

evangelica, et desiderio votoque animi particeps
, \
esse passionum Domini. Caeterum ostendo tibi ad- ' \ , miraDdam et stabilem melbodum ralionis spiriialis, \ ,
quae non opus babet labore aut certamine corporeo,
,
sedanimo desiderioque animae et aitento inlellectti,
, \
et coro timore et dilectione Dei operalur: ex cnjus , ^) \ cogiiationis beneflcio phalangem hostinm fugare fa * '
cile poleris, more beati Davidis , qui per ftdcm

et fiduciam quam habebat in Deum, gigamem unum
\,
ex alieaigenis interemis, et hoc pacto cum suo po \ , \
pulo uraha miltia hostium facile vertit in fugam " .

At vero pro subjecta specie sermonis nostri pro- .
pone ante oculos, ires ex alienigenis vaiidos et po- ,
tenles gigantes, quibus sustentalur tota vis omnis $,
confundentis intellectualis adversarii; iisque dele- , iis omnis malignoruro spirituum potentia tendens ,
in perniciem nostri facile frangetur. Sunt porro qui
. 1\
robusti gigantes illius maligni nominanlur, anle
\ ,
jam dicta ignoratio, malorum omnium mater; ob ,
(

Mattb. , S8.

I Reg. , 49 seqq.

1049

PRJECI PTA S A L U T A R I A .
105
livio, qweestejus soror adjutrix et socia; et, quae

tenebrosum atne nubis amicium el veiamcn sub ^, - texitanims, socordia : quae fulcit et conlirmal am ,
bas, eisque praebet ut subsislant, efliciens ul in
, , anima negligentissiina viiium immorelur. Nam ab
. ignavia, oblivione el ignorantia reliquorum affe cluum fulcimenta firmaniur et crescunt, quia se
\ . ,
mutuo juvanl, et una reliquis absentibus subsistere
,
nequit. Polenies adversarii vires, et validi princi , pes illius malignl demonstranlur, ulpote quorum
, ' opera universus exercitus spiriluum nequitiae sub , ingredilur, suffulcilur, et quae excogilavit, per, \ agere potest: sine quibus proposila consislere ne .
quennl.
.
1. Si velis igitur adversus affecliones ante d i , ctas reportare victoriam , et aciem alienigenarum
, ' inlelligibilium facile fugare, precibus et auxilio d i , \ vino roboralus, tam in teipso quam in profundo
, cordis, iuvestigato hosce Ires potenles diaboli gi , , - ganles, oblivionem, inquam, ignaviam et ignora, , tionem, hoc est, praesidium alienigenarum intelli, - gibilium : unde reliqui viliosi aflectus subingressi
, , , agunt et vivunt et valenl in animis hominum vo . luptaiibus et vanae glorise dedilorum. Et ubi per
( summam altentionem et animi sollicitudinem, ope
, superna favenie, inveneris ignota plerisque vitia,
reliquis tamen magis exilialia, per arma justitiae
, ex adverso rcspondenlia, illam (inquam) bonam
, ,
memoriam, omnium rerum honestarum causam
' C el notitiam illustralam, a qua anima expergefacla
' ,
igrioranliae tenebras a seipsa depcllil; et per opti [] ,
mam animi promplittidinem, quac inslruil ad salu ,
leraet inducit in animum quae pcrtinenl ad virtu ,
tem, indutus arma in virtule saneti Spiritus per

omnem oralionem et observalionem slrenue et v i .
riliter expugnabis ires alienigeiiarum inielligibiliuin
, "
ante dictos gigantes. Optima quidem el Deo grala
, , , ,
memoria, quaeunque sunt vera, quwcunque pvoc, , ,
clara, qumcunque justa, quwcunque pura, quacun, ' que bonct farna*, si qua taut, si qua virtus , omnia

considerans, pessimato omnium oblivionem a te, * ipso exculies : illuslrata vero et coelesli cognilione
,
perniciosaui etj caligine plenam delebis ignoraiio-'

nem : bonestissima autem et omnium virluium stu ( . , ^ diosa alacritate animi expelles ignaviam Deo ca, , ' rentem, et omnium in anima vitiorum procrealn , - ccm. Has porro viriutes cum obtinueris, non nud
. aut sola voluniaie, eed divina potenlia et ope san ^ cii Spirilus cum summa attentione et precibus am. , pliQcabis : huncque in modum poleris robnsiorum
, , diaboli gigantum supradiclorum moleslia liberari.
Cognitionis enim verae, ac memoriae verbi Dei, probseque alacritalis animi consonanlia, per gratiam
,
eflicacem in anima, quae procuralur ut simul adsit
,
^ ,
et sludiose conserveiur, vesligium oblivionis, igno \ ,
r a n l i atque socordiaj deletur in anima: et Undem
.^.
co redigitur, ut non sit : in ea regnanle gratia per

1 9

J e s u m Christum Dominum noslrum, cui gloria et impenura in ssecula. Amcn.

e

^ Phllipp. iv, 8.

1031

S. MAKCI EKEMlTi

Rcscriptum Nicolao mhsum ad Marcum Exercila- *

lorem, quo agil illi gratias ob prcecepta salularia
quce iili per epistolam scripserat.

Mdpxcr

, ,
Gratia 6it, gratia sit (inquam) Deo, gratia incredibili et inenarrabili dono"ejus, quod animum gra- \ ) , , \ 2
vibus detenium perlurbationibus, et (otum propeuiodum a se abalienatum, bcnevole ac huma- , \ :
niler complexus esl ; quod eliam illum visilavit * \
, per inlimara ei lolam prorsus in Deo collocalam
inleniioncm, sanctntn dico dedilumque virlutibus , '
, , ac Deo agglutinatura aninium tuum, quo tu ad me
\ !
missus es scinlilla fulgens, divini plena luminis,
bamus esca spiritali irabulus; quod landem bene- \
ficio luceinae sermonum cum labore et desiderio ,
\ ediloruni a cogitalione Deo unila, miseram animani
, \
nieam exlraxit ab obscurissimis lenebris el lurbine;

feciique Dominus eximius, ut iiuelleclus meus abnueret et aversaretur tres indicatos mihi giganles. . \

Re enim vera sunt gigantes magni et iimuiies,
qui nunquam inlermilluut bellum in genus bu- . \
manuiD. Quem porro in terra sic ferociler ac , \ *
moleste detinenl, ul me, qui male et proprio ar- ; * bilrio illis adbuc inservio? A l roisericordia niolus ,
\
is qui nullo modo deleclalur inlerilu viveiilium,
longanimilalem suam humaniialemque declaravit, , \
c l emoia illa cogiialione pia excitavil proposiluru
profundissimo somno demersum, ostensis ac ma- , \ \ . , ^
nifeslalis mibi, quos dixi, gigantibus. Primum sane
dico, oblivionem, quae expulit Adamum e para- ' .
diso. Nara nisi Domini praceptum oblitus fuisset, ,
^ *
nunquam ea gloria excidisset; secundum , socordiam, qua ignavus effeclus paruit conjugi; ter- ( \
Uum, ignoranliani, qua ductus ignoravit lum quis * , \ .
esset, tum quid agerelur. Hosce Ires spiriius Do- ,
. minus Jesus manifestos mibi reddidit per Spiritum
sanctum babitantem in te. Nam emisil profecto , ^
gladium bis acutum, quod csi verbum Dei, quo ad- , )! . 00
, \
modum placale biparlitus est animum m e u m . Nec
buc usque dunlaxat processit, sed etiam quasi ,
. \ suaviiatem quamdam spiritalem verborum tuorum
indidit voluntati mea?. Quot igitur ora, quolve
linguae suppetere poierunt, ad digne gralias agen- ,
; das Domino ac Deo vero pro mibi reductis in me \ , inoriam a le beneficiis? Coimnodam item epistolae
metbodum, et silam io verbis Intimara benevolen - > , \
, \
tiam, quae incitant ad investigandam veritalem,
ad observauda mandata Dei, muitum denique con- , .

ferunt arabulare volentt viam Domini, quae deducit
, ,
ad vitam seternam, quis digne laudabit ? Neque
, \ vero roibi solum boc commodum accessit e sermone tuo, sed ei omnium eorura qui ipsum audic-
runt, intellectus magolfice illustratus est, mullum- , \
, '
que fructura excerpsit e verbis efficaciter prolatis,
.
procul dubio perinde rata erant, ac res ipsae, sermonesque exaudiebantur, non ut sermones, sed ve- . \
Iutopus nianifeslum, quod subjicitur oculis nosiris. , , '
, \
Hox enim eerino temperantiam summam indidil
, \, )
animis. Et quia eQicax erat sermo, manere non
, *
potcrat otiosus, eed confeslim, produclis spieis,
1

I0S3

DE TEMPERANTIA.

lOSi

, . fructum tcmpestivum exbibuit, neque etiam ee

,
usque soluui piocessit, sed eo satiari nemo pol 2 , erat (ita novit Deus): quandocunque enim incido
, in illum, anima mea niisei a salieialem nbn capit.
, , \ Precibus igitur sanclitalis luae hoc donum perpcluo
inhxrebit, ul ego scinlilla ccelcslis permaiteam, de , \ letis prorsus jani dictis giganiibus in finem usque,
. ne forle eiiani Uberi arbilrii oblilus, mcipsuui
, , Ota prodens in ante dicla mala me conjiciam el (iam
\ \ , - pabulum adversariorum nieorum. Cu;terum credo,
(, *
Dominum meum Jesum Cbristuni qui in te inbabi * tat, ope sancliialis luae, aliorumque perinde ac
, - tu certantium, non aspernaiurum esse me, nec tra . dilurum in ora modo dictorum giganlum; verum
\ ,
assidua opera sancturum servorum suggeslururp, ut
, - ego raiser, adjulus sanclis luis precibus, perspe*
ciam habeam vian) suam. Qnarc deprecor ac sup* ,
plico rnisericordi sanctxque animse luse, nc me
' \
daranes eo nomine, quod nimia Gducia adduclus,
[ \
ausus sum rescribere lilieras sanciilali luac: quo \
niam ubi auimadverti aperta esse viseera pateina,
,
statui vel levibus lilteris obsccrare lc et precari,
], ut bora quacunque memor sis mci (sempcr enim
(5, \
observal Dominus assidenlem sibi et irremissum
, '
cullorem, menlcm dico benedicla? animac luse digne
\ ,
purgalam), ut per sanclimnniain luam egoquoqite ti . .
berer a viliis nieis, felicemque consequar exilum, per
graliam Cbristi Dei, cumquo, PaLri bonor et imperium, unacum sanclo Spiritu, in sxculasiecuIorum.Amen.

OPUSCULUM V I .

'. ,
,
' .
,
\ ,
,
. ' ,
, \ , , '
, ,
' , \
*
. \
, .
'. \
, \ * , , \
* , \

.
. \ , \
* , , \ -

Capitula de Temperantia.
Qui juxta legem evaogelicam fidelis est duntaxat,
fide iransferl a geipso montem nequitiae, instabili
revolutione a seipso exculiens aifecium sub sensu
positum, qui prius in sensu residebat. Qui vero
potest esse discipulus, a Verbo suscipiens nianibus fragmenta panum nolionem praslanlium, alit
multa millia, ostendens ipso facto multiplicari vim
Verbi. Cui autem pcrvenire licet ad gradum apoetoli, is curat omnem morbum et omnem languorem, ejiciens dsemonia, boc est, fugans afleclionum
elficaciam, sanans aegrolos, spe reducens ad habitum pielatis eos, qui illo privati erant, perslringens verbo ftdqi quos reper.t ignavia ianguenies.
Qui eiiim jussus esi conculcare caput serpentum et
gcorpionum, delel caudam peccati.
II. Sabbala sabbalorura est requies rationalis
aniraae ralionalis, quae a cunclis ipsis rerum divinioribus sermouibus mente correpta amoris excessu solum plane Deum induit, ipeanique prorsus
inseparabilem a Deo iiryslicae theologiae bencflcio
reddit.
III. Mcssis n i m i u m est oinnis inaccessa Dci i n lcHectio, ei quse posl myslicam rerum sub UiHU

1055

S. MAttCi E R E M T A

103

lectura cadenlium speculalionem, modo nobis igno- ,

io, consistil in inlellectu; quam commode proinit,

qui ex conspicuis el invisibilibus crcaluris pro
.
dignilale vencraiur crealorem.
'. (7) ,
IV. Qui perempiis ante primis peccali molioni-
bus scxlum agit evangelice diem, opc virlulum,
,
omni vitio vacuum apprehendil slatum afleclibus ,
carenlem, menle quiescens vel ab ipsa nuda affe
clionum imaginatione. Qui vero Jordanem trans. * ,
misil, migral in rcgionem nolilirc, qua mens aedi- , * ficala, myalicae pacis opera Dei domicilium evadit
,
in spirilu.
.
V. Qui cum exbibilione operum et cogilalionum
'. * .
sexlum sibi ipsi divine complevit diero, ac Deo fa- \ ,
vcnte recte sua peregit opera, omnem intellccUi
trajecil hyposlasin naturalem et leinporaneam; est- , \
que translattis in mysticam sap.culorum et aeterno- , \ \
rurn contemplalionem, animo rerum plane relicta- ,
rum et transmissarum, ralione nobis ignota, Sab-
batum agens. Sin octavo quoque die dignus habitus \ . \ ,
resurrexit a morluis (nempe ab omnibus inferiori- [
bus Deo rerum sensibilium et intelligibilium ser- \ , \ ] &\ ,
[
nionibus et conceptis), vixit beatam Dei vilam
(cum lex revera proprie vitae sit et dicatur), quali \ \],
\ .
promotione divina factus est ipse Deus.
V I . Omnia quae subjacent oculis, egent cryce,
C7'. ,
sub qua babilus conlineal babiludinem eorum quae ' ' /
sensu peraguntur; cuncta vero quae percipiuntur
,
intellectti, exigunt sepulcrum, in quo nullus sil eo- '
rum molus quae versantur animo. Nalurali enim
,
circa res omnee aclione motuque una cum habitu \ ,
dine sublalis, ratio mida in seipsa consislens velut '
a mortuis excilata, emergit super omnia quae cir- ,
cumscribuntur ab ipsa, cum uibil sil prorsus, quod
,
per naturalem habiludinem cum ipsa tamiliaritatem
*
babeat. gratia siquidem orilur, uon a natura, , * \
salus eorum qui salvantur.
.
V I I . Donec pure animo egressi fuerinius babi'. " \
tum, quem gerimus erga nostram ommumque i n -
feriorum Deo substamiam, inimunitalem aversionis , ' *.
a viriule nondum accepimus. Ubi enim haec digni '
tas prospere nobis per cbaritalem obvenerit, tum
,
agnoscemus vim promissionis divinae : quoniaro
qui digni sunt, credere debent, iilic esse domici
,
liura inimolum, ubi praveniens animus virium sua- D ^ .
, \
rum per ebarilatem fixil radices. Nam qui a seipso
el ab omnibus qua? quomodocunque compreben- ,
dunlur animo, non fuerit egressus, el in sileiuio .
'. , , ,
inlelleclum excedenle consiitutus, ab omnium mu .
tatione liber esse non poiest.
V I I I . Omnis intellectio profecto plurium aut ad . []
miniirmm duorum signiftcationera babct. Est enim \ * *
babiludo mcdia inter exlrema quacdam illis invicera , conscntanea : Quandoquidem tum illud quod intel- , |
,
ligitur oificio cujusdam subjecti fungilur, tum
.
etiam ipsum intelligens; neuirum enim oninino
, " ,
simplicitatem nalura servare polesl, babens plane
, . cfe
facultatem intelligendi, ^quae simul intelligatur ab
17) . Haec e i *equens senienlia caule porlegcnda,

1057

DE

TEMPERANTIA.

1058

, ipso : vel erga subjectam substantiam ejusqui praa , \ * diius est facultate. Nulla enim res prorsus exslat,
, quao per seipsam simplex substantia sit aut inlel . ' ' , leclio, ut sit unitas individua. Deus autem sive
, \ , \ , \ substanlia dicatur, non babel a natura facultatem
, \ * inlelligendi q u una inlelligalur ab ipso, ne sit
, \ , . - composilus ; sive dicatur inlelleciio, non babei na , * turaliier subjeclam subsianiiam intellectionis sus , - ceptivam. At vero Deus ipse secundum subsian, . tiam esl inlellectio, el lotus inlelleclio, ac solus et
totus excedens subslantiain el uilelleclum : ldeoque unitas individua, simplex et carens partibus.
Proinde qui quoinodocunque prjeditus est intelleciione, noudum exiit binarium; qui vero bunc
prorsus reiiquit, aliquantisper in unilate vitn inlelligcndi prastantissiine deposuit.
\ \ I X . Maltis quidem in rebus esl diversitas, dis \ * \ \
similitudo atque differenlia; dicere vcro, Deum qui
, \ , proprie uous ac solus est, illius experteni esse,
\ . est multorum de Deo speculationes incessere. Et
boc i u sc babere declarat Moyses, qui lixo extra
, \ . castra labernaculo intelleclus, familiariier est cum

Deo locutus. Periculosum enim est, sermone pro ^ , , \ \ lato ineffabilem eloqui tentare, quia senno prola . 4us, dualis est ac pluralis. A l animo solo sine voce
, , contemplari ipsura ens, tutius est, quoniam in
, \ . individua subsistii unilate, iion in pluribus. E i "
enim pontifex, cui vix mandatum erat ut semcl i n
, anno ingrederetur in Sancta sanclorum intra vela, men, docet, illum solum qui aulain et sancta trans , \ " - ut, et ad Sancta sanclorum pervenil, boc est,
, * C rerum sensibilium ac inteUigibilium universam na\ [] , \
turam transgressus est, ei omni vitio peculiari
, qood contraxit a nativitale, purgatus, nuda aper \
laque mente ad iraaginationes de Deo irrumpere
.
debere.
1 \ X . Magnus ille Moscs cum fixisset extra castra
, ' \ 8uum ipsius tabernaculum, boc est, semoiis us
, - quae cernunlur, iirmasset animwm et iniellectum,
, \ ccepit adorare Deum; el in niibem caligiuosam
\ ,
ingressus, in amoenuni et roaleria carenlem noti .
luc iocum, illic manel, u i inilieiur sacrosaoctis
'. (8) niystcriis.
X I . Qui viia et conversalione legem exsequitur,
, ,
is vitiosis dunlaxat connexionibus vacat, immolana
,
Deo irrationalem affcctuum operationem, cui mo ,
.
D dus ille sufficiat ad salulero, ob exilitatem sui spi1\ - ritus.
X I I . Qui vitam evangelicam vere complecliitir,
, \ ,
initiuro el finem sui ipsius a vitio secrevit, oninem \ \ ,
que viriutem opere et sermone percurrit, iramo , ,
lans sacriflcium laudis et coniessionis, ereplus ab
*
, \ omni perlurbatione qua gignitur e i aflectuum v i gore, et liber a conflictu menlis adversus illam,
, \ '
alens duntaxal animo, spe futuromm bonorum.
delicias nullam afferenles salietalem.
.
X I I I . Metus gebennae instruil novilios, u l iugiani
1 . ,
vitium; desiderium aulem remanerandi accepia
^*
, ' beneflcia, largilur promotis alacrilatem aniini ad
ea quac bona sunt peragenda. At charilalts mysle .
rium supra creaturas orones extollit mentem, ef*
, (8) , banc iiem el sequentem scnleMiam caute legas.

10o9

S. 1URC1 E R E M I T

ficiens illara csccam quoad univcrsa Deo posierio-

ra. Illos enhn solos Dominus, palefaclis quse d i v i - .
niora sunl, sapienlia docet, qui cieci sunt in rebtis
Deo inferioribus.
XIV. Qui nosse dcsiderat, immnta aniraae fundanienla Ggat apud Dominum, quemadmoduin Deus
dixit Mosi : Tu vero hic sta mecum . Scienduin
porro discrimen cs9e inler eos qui stanl apud Dominum, si roodo non abs re legittir illud a discendi
studiosis : Sunt quidam de hic stantibus, qui non
gustabunl mortcm, donec videani regnum Dei veniens in virtute . Non euiui Doniiuus onmibue
apud eum stanlibus semper npparet gloriosus, sed
ad novitios quidem accedil iu forma servi : illis
vero qui sequi possunt eum ascendenlem in excel
sura niontem transfiguratioiiis sua3, apparel in forma Dei, in qua erat antequam mimdus exstarel.
Potest ergo tieri, ut simul idem Doininus appareat
omnibus apud eura constitutis; verum his quidem
hoc niodo, iliis vero aliter, pro modo fidei cujusqwe, nempe pro variorum meditatione.
n

7 t

1063

, ;
. %
.
.
'. ,


*
. , \
\ , , , \
,

,

* \
*
, ,

, \ ,
.
* * , , ,
.
XV. Oritur $ol, et occidit ol*, inquit Scriptu'. " , ,
ra. Proinde eliam verbum quandoque superno nio- \ . \ ,
do exislimatur, quandoque tnfenio; pro dignitate , , , \
videlicet, ipso sermone et animo percurreiitium
,
virtulem, el circa divinam cognilioncm versan- , \ .
liimi. Sed bcalus est ille, qui possidel adylum in
,
seipso, more Jesu lilii Nave, solem justiliae; qui
,
j . . .
.: : nequiliae praesenlis vilae, non C
,
, ,
. . .

.
. ,
, _
toius est. modus
diei

,
circumscriplus vespera el ignoralione; ul legi- \ ,
lime fugare possit malignos daemones insurgentes ;
in eum.
.
X V I . Qui pielati dedilam percurrit pbilosopbiain,
(7'. * , \
slans in acie adversus invisibilcs potestaies, depre- , ceiur ut naturaliter insita sibi discreiio mediocri
lumine pradila, el illuminatrix gralia saacii Spiri- \
iussecum permancanl. Illa enini moderatur carnem II . !
ad virlutein exercendam ; baec autem illustrat ani * ,
mura, u l conversaliouera quae sapienlia regitur, ,
omnibus anleponal : qua destruunlur arces tum * , \
viliorum lum cclsiludinis omnis cxlollenlis sed ,
adversus coguiiioncm Dei . Quod pcrspicuum
. \ *
facil Jcsus filius Nave, poslulans precibus ul sub- ry , '
sisierel sol conlra Gabaonilas, hoc est, ul arcanuni
, ;0,
lumen illud cogniiionis Dei conservaretur in monle

conlemplalionis animi; et luna in valle, boc est,
, " , discretio naturalis in carne debili posila, absque
,
virtulis altevalione perdurarel.
, .
XVII. Qui melu Judaeoruin in Galilaea sedent in
'. Ubulalo claudentes porias; id est, qui limore spi-
rituura malignorum in regione revelationum secure , '
vivunt, claudentes sensus instar portarum, susci-
piunl advoniens ignolo modo Verbum Dei, sine u l - .
Uug sensus operatione apparens tllis. Quod quidem
, per iranquilliialem et disiributionem sancti Spiri ,
tus insadlans, confert afleciiopura vacuilatem, prae' ,

f l

Deut. v, 31

T e

Mauh vi, 28.

Eccle. i, 5.

* I I Cor. x, 5.

DE TEMPi : .
\m
statque robur adversus malignos spirilus, prolaiis
suorum mysleriorum indiciis.

1061

feiiv , I
, \
, \
.
'. , \ ,
\
- , \

,
. ,
, , , .
\ , \,
,
,
. ]
, ,
, , ,
\ \ .
' \ \ , '
, ,
, \
\ .
'. ,
, ,
,
, ^
. ,
' vot , \
\ \
.
'.
, \
\ , , \
\ , * ,
,
, ;
, \
,

.
, \ 0,
\ , '
\ 0
, ,
,
, ,
\ ,
,
.
'. "
" PhiHpp. i , 2 i .

7 t

I I Cor. v, 8.

7 7

ibid. 6.

7 1

XVIII. Terra Chaldaeorum est viia affcctionibitt

dedila, in qua peccalorum idola fabricanlur et
adoranlur; Mesopolamia vero est quae parliceps
est itrinque morum conlrariorum; terra auiem
promissionis, est status onini genere bonorum pleiius. Quicunque crgo ab hoc babilu, Israelilarum
anliqiiorum more permotus, rcpelit servilulcm,
donala privatur affectuum liberatione.
XIX. Nolafidum est sanctorum neroinem descendisse visum in Babylonem; nefas enim est neque
inielleclui ralionali congruit, eos qui Deuin diligunt, deleriora pro bonis eligere. At vero si quidam illoruin per vim abducti sunt illuc cum populo,
per bos intelligimus, non opinione polissima, sed
circumslantia quadam salutis, manuducendorum
gratia, eublimiorem noliliae sermonem dimisisse,
aiTectuum disciplina prseterila. Propter quod magiu;s Apostolus judtcavit utilius esse in carne versari , hoc est, i i i doctrina morum, discipulorum
oausa : cum alioqui toius desiderarel solvi doclrina morali, el essc cum Christo, per simplicem et
supramundanani animi contemplalionem.
XX. Peregrinatur a carne , qui ab aclivo Iraneit ad cogniliouis babitum, inslar nulium raptus
a sublimioribus conceplibus i n translucidura mysticaB conlemplalionis aerem, u l perpettio esse possit cum Domino. Pcregrinatur autem a Domino
qui non potesi pura mcnie speculari pro viribus
intellectionet absque sensibilibus eperationibus,
nec cilra aenigmala capil simpliccm de Deo sermonem.
X X I . Qui f i t , ut in volumine sanciae Scripture
varte per aenigmata videanius incorporatum Deum,
Dei Verbum, nondum lamen animo conspexerimus
incorporeum, simplicem, unicum ac solum palrem,
velut i n incorporeo, unico ac solo Filio, juxta i l lud : Qui videt me, videt et Patrem ;
e l : Ego
in Patre, et Pater in me est ? Proinde egent
plerique scientia, ut prius velamenta verborum
Deo Verbo circumposita contemplari possint; drt inceps animo nudura et purum exsisientem, qui se
revelat hominibus. Quare necesse est, euni qui religiose Deum inquirit, nulli addiclum esse diclioni;
ne ignarus accipial loco Dei, quae de Deo fenintur,
id est, ne vice Dei Ycrbi periculose ampleclcns
eloquia Scripturce, dum ipsum Dei Verbum fugil
aniraum, cx vestimenlis teneat eum qui videamr
esse verbum incorporeum; more iEgyptiae, qujt
non ipsum Josepb, sed ejus indumenta apprehend i t ; et veterum hominujn exemplo, qui solo eorum
quae subjacent oculis splendore capii, ignari servierunt creatura potiusquam c r e a t o r i .
X X I I . Gum phires de verbis veritalis opiniones
7

Joan. xiv, 9.

7e

78

T i

ibid. 10.

Rom. i , 25.

1063

S. MARCI EREMlTifc

1064

sibi insilas discutit anitmis, tum clarus apparet \ ,

i l l i serrao veriiatis, qui praebet ei pignora veras ,
notiliae; et ante conceplas opiniones, velut squa- , \
' , \
mas, excutit a facultalc videndi, quemadmodum
, \^
accidit divino et magno aposlolo Paulo . Re enim
*
vera opiniones, solis Scriplure verbis adbaerenles,

, \ el sensibiles eorum quae cernuntur speculationes

affectibus dedilae, sunt squamae apposila visivae /
facultali anims, irnpedientes ne perveniat ad ein- , 0*
, \ '
ccrum veriutis sernionem.
.
'.
X X I I I . Qui luclalus est strenue adversus affe, \ ctiones corporis, el initnundis spirilibus feliciler
expugnaiis, eorum consilia cxpulit e regione ani- ,
_
,
mae suae, preoetur cor mundum sibi douari, el spi
, \ rituin reclum i n visceribus i n n o v a r i " , hoc est,
improbis cogilalionibus penilus exhauriri, divinis ' , , autem conceplionibus per gratiam impleri, u l efli- ,
ciahir Dei mundus intelleciualis, splendidus et , :,
ingens, qui moralibus, naluralibus el iheologicis \ , \ ,
constel praceplis.
.
XXIV. Cor inunduni est illud, quodexbibel Deo
'. \ ,
memoriam onini specie formaque vacuam ; para-
tum insigniri solis ipsius lypis, quibus evadere , \
solel illuslre.
, ' .
XXV. Querunl nonnulli disciplinarum sludiosi,
'. ,
quonam paclo sc babebit iila mansionum alerna- \
ruui el promissionum dislinclio ; num secundum
, * , I)
localem subsistendi ralionem, an sccundura inlel' *
leclioneui, byposlasi spirilalt per singulas mansio- ^ \ \
n A A i i l i n n n m Vvrtl-i f / T t i o l l l t A> AiliknliltiAiM
..V..
t
V
.. . ..
?_
_k
V
nes peculiarcm
babente qualilatem et quanlilalem.
,

,
. *\

Et quibusdam placet prior opinio; aliis vero po- , ,

slerior. At qui novit, quid sit boc: Regnum Dei

* \ , ,
inlra vo$ e$t * ; item illud : In domo Palrit mei .
mansionet mullce sunt ; posteriori rursuro favebit.
X X V I . Qui divino desiderlo duclus animae vitit
KCp.
aiTectiim erga corpus, incircumscriplus evasit, ta , ,
meUi degit in corpore. Deus enim qui irabit desi- . ,
dcrantis appetitum, sine ulla comparatione celsior \ ,
est omnibus; nec sinil optantem rei cuipiam, quae
posl Deum sit, affigere desiderium. Quocirca desi- . '
deremus Deum totis viribus appelitionis nostrse,
, \
demusque operarn ut voluntas nullis rebus corpo- , \
rcis teneri possil; et aflectu supra cuncta feramur, D \
quae sensu vere percipiuntur aut inlelleclu; ac , \. ,
nihil prorsus daroni animo paliemur ab bac vita ,
naturali, quominus cuin Deo versemur, nalura .
minime circumscriplo.
Interrogatio.
.
Semperne ingredilur bomo in res ejugmodi?

ftl

1 1

e e

;
Retponsio.
Gralia quidem continenier adest radicata el permisla ab ineunte aelatc, ac veluii naturale quiddam
et concretum nunquam abest ab e o : idque ut
unica gratia, quae diversa ralione pro nutu moderaiur, ad ulililalcm bominis : quandoque enim vel

Act. x i , 18.

PeaJ. L , i i . Joan. xiv, 2.

".
* , \ ^
\ , \
,
.
*
1 4

Luc. , 11.

Joan. xiv, .

I0G5

DE TEMPEKANTIA.

lOtfft

\ \ - hemenlius ardel el acccndttur ignis; inlcrdum reiuisshis el niollius. Ipsum quoque luinen quibus. dani tcmporibus inlensius acccndilnr el lucel;
\ \ .
\ quandoque vero remillilur et subtrislius esl. Ita
haec lucerna, ncmpe gralia, sempcr ardens el splcn ,
dens, quando nitidior apparuerit, vebcmentius ac ,
. \ - cendilur ab ebriclale dileclionis D e i ; rursumqu^
, \ dispensalione quadam lucel, lumenque quod inest,
. " , - obtusius reddilur. Porro beneiicio luminis apparuit
;, \
quibusdam signum crucis, penetrans interiorem
, \ '
hominem. Alias ilcm inter orandum invcnlus cst
, ' * \
bomo velut in cxcessu mentis, ad allarc slans in
\ .
ccclesia, cui oblaii sunt trcs panes velul oleo fcr"
menlali : de quibus quanto plus edebat, lanio nia \ ,
gis crescebant et augebanlur. Alias ilerum appai uit
. " velut iiidumcfitum quoddam lucidum, quale non
exslal supcrterram inboc usque sacculum, ncc ma
nibus bumanis parari potest. Quemadinodum eniiu
, \ Dominus ascendcns in montem cum Pclro et Joan \
. qJ , ne Iransfiguralus est, et vcslimenta sua inslar fulguris, splendida r e d d i d i l ; hujus generis eral i l , , \
lud indumcntum, quo indulus bomo ille obslupc, \
sccbat. Alio tcmporc perpetuo visus csl in cordc,
\ \ ,
qui aperiebal inleriorem, profundiorem el secrelio
rem luccm, novus item iniimlug lucidus cum Do \ , ,
mino laudans et gloriiicans : adeo ut lotus bouio
' \ ,
absorbereiur in iilamsuavitalem el spcculalionem,
\ , \
nec jam sui compos esset, sed ob liiniiam dileclio *
nem ct suaviiaiem arcanaque mysleria essel huic
88

, \ . ^ mundo velut stultus ac barbarus : ila ut illo lempore bomo liber perveuiret ad perfectum gradum,
' ,
. cssetque purus, et immunis a peccato. Sed poslea,
, \ subducta gralia, successit velamen adversaria* polestalis aliquatenus tamen apparcns, licet adhuc
. , ,
bomo consislat in uno gradu iuferiori pcrfeclionis.
, \ \
, JNam, vcrbi gralia, nccesse est queinpiam decurrissc duodechn gradus, u i perfeclionem allingat:
\ .
el accidil intcrdum co pervenisse, ul ad mensu, \ , \
. , ram illam pertingerel, perfeciionemque assequeretur. Denuo incliual gratia, et revertilur uno gradu
, , , diminuta, qiue snbsisiit in undecim gradibus.
Porro qui dives csl in gralia, contincnler nocles
^. \ , ,
atque dies permanet in sialu perfecto, liber ac pu, ,
rus, sempcr capiivus el suspensus. C&lerum si ad , , * ry imranda illa quae bomini paluerunl, et quoruiii
periculum fecil, ei semper adessent, nequaquani
, \ ,
ministerium vcrbi aul onus aliquod ferre possei :
\ , $
imo neque de ipso aiidirc, aul sui vel craslinas
\ . "
diei curain agerc, quando res cxigcret; sed tantum
,
in uno jaccret angulo suspensus el inebrialitft.
.
Quare slatus pcrfectus non cst concefsus homini.
.
. ul possit operam navare, el fratruro curam babere,
, , ac minislrandi. Verumlamen medius ille paiies
* qui obstruebat, digsolulus esl, ac inors superoln :
res aulem sic sc habenl. Quemadmodum caliginosu
. "
quaedain vis adjacet, et inslar acris crassi subtilitcr
,
* \ legit lucernam semper ardenlem el lucenlem : &ic
adjacct lumini illi velamcn. Unde coniitetur vir iiic,
, \ * \ e

Mallli. , 3.
P A T I I O L . Ga.

LXV.

34

I0G7

S. MARCI EUEMlTiE

IGflS

quod minime perfcclus sil el pcnilus immunis a , xal *

* .
peccalo . \\a ul dicerc audcat, liberum se esse et
\ \ *
non libcrum, ac destruclum quidera esse et perfossuro parioleni illum mcdium qui obstruit, ac rursus , \ ,
aliqua parle minime esse dissolulura. Mequc .
" , , ^
emper eral sequalis precalio. Quandoquc enim
gratia plcnius hominem accendil, consolalur el \ , \ .
'
componit; interdum vero subduciiur et imrainuilur, pro ralione dispensationis ipsius, quanlumque . \ , \
\ \
expedit bomini. Sed quis nquam perfeclum illum
gradum asseculus esl, ac guslavit et experlus est .
saeculuni illud? Nondum cnim qucmpiam vidi Cbri- . , \
sliamim perfectum aut libcrum. Iiaque licel quis , \
,
requiescat in gralia, et pcrlingat ad mysteria et
. ' revelationes, ad multam dcnique dulcedinem graliae, nihilominus inlus adluic babel peccalum. A t - ,
, \
qui hujusmodi homines ob superabundanlem in
ipsis gratiam ac lucem, se liberos ac perfeclos
.
cxislimant : qni quidem licet vtm gratiae oblineanl, lamen falluntnr, tanqwam tion cxperli. Nullum porro vidi bactemis liberum : siquidem et ego aliquatenus interdum ad gradum illum perligi, disecndoquc cognovi qnod nnllus est homo perfectus.
Interrogatio.
.
l)ic nobis : Quisnam esl stalus tui niodus?
;
Responsio.
.
XXVH. Staiim post signum crucis gralia sic
'.
operatur : edat omnia membra pariier et cor, ila
* ,
ut anima prse summo gaudio videatur esse velul
,
pueUus mali nescius ac simplex, nec i n posteruin
, ,
hoiuo condemnat Gr&cum aut Judaeum peccalorem C ", , ,
vel mundo dedilum, sed intemus bomo cunclos u l ,
iinum inUietur oculo puro, gaudetque de universo ' , \
mundo aequaliter, el vult, ut omnes, tam Graeri
, , ,
quam Judaei, Filtum Dei adorcni, ut Patrem. Alia . " , ^
quadam hora, permde ac lilius regis, confidit \, \
Filio Dei tanquam Palri, et aperiurilur ei fores, , \ , \
per quas ingredilwr intro in multas mansiones ; et , ,
quaiUo magie penetrai, denuo aperiuntur et juxta ' ,
proportionem, supra centum mansiones aliae cen- . \ tum, lumque dilescit. E l quanlo locuplelior cvadit, . \ \
rursum alia mirabilia et magis nova demonslranlur
, 0
ei. Cui lanquam filio et baeredi committunlur res, , \ . "
quas bumana nalura non polesl cloqui, nec os aut
,
lingua pronuntiare. Alia ilem bora tanquam lega- , .
lus Dei, summa dileclione qua ferlur in eum, inci
'
pil deprecari pro mundo, ut salvelur mundus, qui
, \ ,
tolus Adam esl, ardens cbariiale, votensque cunclos ,
saWari, docel verbnm vita, cl qua3 pertinont ad
, \ ,
rcgnum legatione fungens pro Chrislo cnarrans,

quanlum andire licel, ccclestia infiniti et inconiprc- . " 6
hensi saeculi. Aiia bora tolus armatur bomo, i n - , \
duens armaiuram Dei, assumploque cxercitu cocftc- , \
sli trucidare incipit bostium casira, et iJHc mttltas , \
caedes cadaverum multorum commitlere. Alia bora
. " *
excolit animam, ac muluo secum laelantitr Domi- , \ ' \
ntie et anima; iruiuirque bomo ingenti luce et he- , \ \
tilia, tam erga Doroinum quam erga fratres. Alla, \ . "
men lampas c l lumen nociu diuque ardel, ipsum
; \ \ ,
aulcui lolum per dispositioiiera divinam non al(c- ' , \
tT

' II Cor. v, 2 0 .

IC69

DE TEMPERANTJA.

, \ \ ratiir; el piirus esl liomo, ac propemodum

, \ , non esl ut oponci, abscissus esl tamen inurus i n . , termcdius, et wors devicta. Quandoque lampas fer , ventius ardet el exhilaratur, ila ut bomo splendo , \ ,
rcm illum et vibrationem suflcrre nequeal, scd quasi
' . solvatur. Gonlra quandoque lumen accensum prope
sulitrislatur, cui adjacet aer tenuis el caliginosus,
, , \
, , \ ut in pelle poteslalis adversariae. Propierea inqnit
bomo ille : Non sum plenc liber. Gloria Oomino in
. ,
\ . eaecula. Amen.
. .
X X V I I I . JejiJniiim, vigUia, peregrinailo, bona
'. , ,
, \ . fHint, sed haec pertineirt adbuc ad bonestam vivendi raiionem. Alqui siatus Cbrislianorum magisin \
leraa respicii, quam haec, neque debet qeisquam
\ .
,
coltocare fiducian. ilaque contingft quos
, dam esse participes graliae, apv4 quos f l i i u m in, \ lus adbac eisisiens, slruit dolos, inleriai uliro cedens, bsque ulla operaiione, fcoe eoium efficiens,
, 6 *
ut pulei borao se mente purum essc: quod supcr. \ , est, eo extollil homtnem, ut exislimet se Chrislianiim perfccium esse. Deinde vero, cam homo sc
, \ ,
, liberum puians secare agit, tuoc Airthro quodam , \ modo subrepit vitUim struens laCebras, tenlaique
ilkim, ac detrudil in inferna terrse. $i emm bemi . ,
nes annum agentea vicesimum, prsedones, aut m i , , lilee, insidias xnoliri norunt adversus boslcs, ct
, \ ,
, \ - wbsidentes in paralis cuniculis comprehendiiiit
, \ eos a tergo, et undequaque conclesee interficititii,
quanto magis vhium lot anuorum millia natum,
,
, ; C boc facinus babeng perpelrandum, inlerimet ani
, , mas?Novii siruere latobras in corde, quiescerc
. eerlis temporibus, ut efferai animam tn optntonem
. " perfeclionis. Cbristianae porro vitae fundamentmn
est islud : Quaeeunque opera justiliae fecerit bomo,
, , \
ne glorielur eorum nowine, neve de se ipso magni , ' \
fiee seiniat, sed pauper stt spiritu; ac lioet sit par , , \ , \ ticeps gratise, ne se ipsum adeplura ease quidpiam
. * , , ^xistimet, neqne se putet aliquid esso, aut docere
, , , incipiat. Sed elsi fueril bonestae conversationis,
poliens jejunio, muha peregrinallone, precibus et
.
, , - graux parlicipatione : ne anknam suam habeai aliquo in preiio : sed tum re vera grattse inUitim esse
, \ , ,
maxime incipU, cum afflictlonem pertulerit, csu , '
rierit ac sitierit, ne sU gatiatug, seque ipsum juslum
\ , , \
\ , \ - D aul graiiae divilem exiellmeC : verum lugeat et la , & ...
crymelur, pertade ac si esset maler unioum babens
fllium, queia erudiisset, et hnnc factttm virum mori
^oniingeret.
Anixei.

Reliqita desideranlur*

1072

OPUSCULUM V I I .

Disputalio cum quodam camidico.

4. Quidam causarum forensium peritus percontaliiB senem exercitorem, a i l : Obeecro, suadele
roibi scire desideranlt, qutd vobis lenit in menlem
dtim vo6 monachi diciiis, non esse vocandos in
jus eos qui injuriam inferunt ? quidve itegotii iracianies, abslineiis ab operibus corporeis ? quorum
nomine veheroenter vos insimulamus, quasi et
jugtfttam praeler leges, t otium praeter naturam
sectemini. Sin pbilosopbandi gratia hoc faccre
agnoscilis, procul dubio eliaro ipse ab accueaiione
desislam, veetramque viriulem aeroulabor. Tum
exercilor prius Deum menle precalus , h c inquit:
Oportebal, disertissime, bac te sciscitari a perilis, adbtic enim nos discipult sumus. Caeterum,
quia doctue ad idiolas transfugisti, tanquam habilurus fidem de his quae proposuisii, awdi: Mouachi
non scctantur alienam ab Ecclesia docirinam, sed
Cbrisii doclrinam lenere conantur, ex Aposloli
scnlentia dicenlis : Hoc sentite tntobh, quod et in
Cliritto Jesu, qui cum in forma Dei essel, r a pinam arbitratus est esse se cequalem Deo, sed $e~
meiipsum exinanivit, formam servi accipien*, in
limilitudincm hominum facius, ethabilu invenius
tif horno. Humiliavit nmelipsum, faclus obediens
usque ad mortem, morlem autem crucis . Quamobrem scito, l)ei donuni esse et summae virtulis,
ul quis, inquam, sit sludiosus huniililatis. Re autem ipsa praecepit Ecclesiae Dominus boo. opere
complere, bis verbis : Operamini, non eibum qui
perit, $ed qui permanel in vilam ceternam Tum
forensis : Sciamus, quscso, inquii, eliam nos, qualenam sit boc opue. Gui exercilor : Precibus quaerereregnum Dei, ctjoslitiam ejus : quod quidem
regnum inlra nos esse d i x i t " : et quserentibus iilud,
pollicitus est omnia qnse corporis sunt necessaria.
Cum ergo baeo audierimus a Domino, et habila illi
fide pro viribus operamur, qui dicis nos agerc
prceier naturam? Quod i libi videlur esse prseter
naluram, videto quem arguas : Deus cnim est, qui
praecepit. Hideni non judicare nocentes, est prav
ceptum Dei. Quo igilur paclo transgrediunlur legem, qui b c faciunt, cum Dominus dixerit pcr
propbeiam : Milti vtndicta , ego retribxam, dicit
Dcminus
et in Evangeliis: Nolite judieare, et
non judicabimini ;
et Aposlolus : iVo/i/e anle lemptu jndicare
; et iierum : Nou defendentet votmelipiot " ; ac rursum : Tu quid judicas alienum serw m " ? Quis igitur justiores bis praescribat lcges?
qut, tanquam innoxius, ct vclil anlc lcmpus j u d i >

91

1 4

19.

Philipp. , 5 8. Joan. , 27.

Luc. , 57. 1 Cor. , 5 .

**

, * ,
,
xpivetv * ,
; ' , ,
.
,
\ ,
.
, * " , ,
.
.
,
\ , '
,
, '
,

, dXV
, ,

,

.
,
,

*
,
, .
, ,

,


.
\
, , .

, \ \
* \
.
, \ , ;
, .
\ ,
. , "
,
,
* \
,
\
\ X d
;
,
, \
%

Matlb. , 53. ' Lnc. , 21.

Ro.n. , 19.
Hom. , 4.

9 3

9 1

Deut. , : Rom.xir,

I 75

DiSPUTATJO Cl CAUSIDICO.
107r
care nocenles , cl eos qvi legera Dei aervare I I K
luntur, Iransgresalonis accuset, ac tolerantiam
malonim appellet maliciani.
I I . Hac ut audivit scholaslicus, ait: Magistratus
ergo peccant, duni vindiclam stimunt de nocentibiis, servata laesis justilia ? Respondit senex : M i nime peccant judices, scd qui Iradunl eis, el rem
Deo non reltnquunt: primum quidem, quidquid
accidii Hlis, propriorum factnorum est appendix,
trahens eos ad poenitenliam, non ad vindictam;
deinde vero, elsi passi sunt i*ijtiste. deltcittm i l ud
qualecunque reroilleredebenlei qui commisil, cum
audierintDomintim dicenlem: DimUlUe,et dimitteiur
vobis ; el non rctaliaiione per humanum judicem
facla, sua ipsorum srelera irremissibilia reddere.
Principes autem,secundvm Aposlolum>non sunl timori
boni operis,$ed mali *. Non enim adigunl fideles cl
benignos ad accusandura eos qui injuria affecerunt,
neque arguunt lolerantes malorum, quod offensi
non ulantur judiciis, sed dcsiderantibus ullioncm
praebent, illos vero qui Dei nomine aeqtiiore animo
ferunt, velut sapienliores honore prosequunlur et
excipiunt. Proinde quemadmodum non atirabunt
accedere nolentes, ita dum vindicant accusanies,
non peccant. Quare, doctissime, decet ut post
acceptam sseculariuin arlium ct legum disciplinam,
quod superest, eliam spirilualom amplectare tcgem, ac pielalis et religionis causa labores suscipias : item adversa tibi obvenientia lolercs ut propria, sine quibus nemo potesl evadere sapiens.

, \ j
,
;
?. 6
, ,
\ ;
\ , '
I ,
, ,
, , \
, \ ,
,
',

, \ . 01
,
, ~ 1
6 , .
\ , ,
,
.
, , \ \ . "


. , ,
\ , \ , \
\
,
.

9 1

I I I . Quserenti vero scholaslico ac scire cupienit

. ,
\ , quiiiam esseul illi labores pro religione subeundi,
, \ d t i i t senex, esse Cbrisli praecepia: quorum priraum
atque maximum est charitas, qualcnue non cogilai
, * ,
, ,
, malum, eed omnia su/ferl, omnia sperat, omniar
, . credit,omnia tustinel , secundum Scripluram, Q u
dum haec agit, in judicium vocare nequit euni qui, .
ipsam offcndere vidclur. Circa banc alier ab ahero
,
discreparous, cum lamen ejus dignitale per omnia
.
, longe inferiores simus. Alqui benigne ierentes per
. graiiam Christi de.fecluum complementum, ne pro
viribus operari negligamus. Novit enim Deus quan , \
tuni per infirmilatem opcrari nequeamus, quanlum . > que per ignaviam non exerceamus opus cbariialis.
Et quia non tantum susceptis ultro laboribiis fir, matur, sed eliam accidentariis affliclionibus, nwh
, ( \
'. taro nobis a Deo palienliani ac mansueludinem

,
- impetrare debemus, proplerea ihquit Apoetolue :
Qui vtilt esse sapiem in hoc tecxio, tlultut fiat, ut
,

.
tit lapient ' . Hie antecessores suos, quoad volun
tatem periectae charitatis non judicat, sed seipsum
potius ad illonim excelhetiliam porrigit: quos asse \ ,
cutus, rursum alios qiwerrt seipeo praestantiores,
, \
hos nactus contendit cum illis, nec unquam cessat
.
a cursu, doncc inveniat quosdam qui ilhim insli ,
tuanl in virtule cbariialis. Quorum quidem si quia
.
par non sit superioribus, illos niliilominus u l noa.
, ,
99

Luc. VL37.

Ilom. x m . 5.

99

I Cor. x i u . 5. 7.

I Cor. m , 18.

S. MARCl EREMlTiE

1075

1076

perfectos judicei, condemnal eum non nosse se

lpsutn. Ait eniin : iVo/i/e condemnare, et non condemnabimini . Unde qui verbo tenus suitf gapienics, lios soium peccare arbhrantur, qui laedunt;
spiritales autem, cliam laesi, se ipsos accusanl,
qtiaado uon libenter etcum gaudio ferunt oflensas;
nec ob eara rem dunlaxal, scd etiara quod e veieri
illorum culpa afllictiones exoriunlur, quanquam
peccalum est aliud alio levius. Qui enim seipsum
iilcischur, videlur condemnare Deum, quod juslitiam non facial. Qui vero occurrenlcm sibi calamilalein tolerat ut propriam, suara prasumplioneni
confiteiur, propier quam ctiara lolerantcr adversa
palitur.

, . *

IV. Indignabundus porro saecularis ille, eo quod

convinceretur, a i t : Si praecipit baec lex veslra spiritdis, ex oraculo, ut ais, divino, qiiamobrein
quidain monachorum islorum labunlur, leneutes
legem? Cui senex: Non labuntur, qui lenent eam,
sed qui deserunt ac negligunt, quae illi valde congruunt, precationem dico et buiuililatem, curis
bujus vilae et vana gloria seducti. Quare diabolus
non deterrel solum, ne cogitemus quidquid ad v i lam perlinet; sed etiaoi ab oralione seducit et humilitate, quia novit quaecunque citra haec duo geruDlur, tametsi bona sint, landem se quandoque
ablalurum. Orationem aulem dicimus, non quae
tanlum gestu quodam corporeo demonslratur, sed
quae etiara per intelleclum indislractum oflerlur
Deo. Quoniam boruui unum si distrabatur imporlune, ne alterum quideni singularilersumptum pra>
slo esl Deo, sed proprise voluniali. Rogai scholasticus: Habetne caro volunlatem, preler eara quae
cst in inlellectu ? Regpondit exercitor : Habet, iia
seulienie Apo&tolo, sub bis verbis: Eramut ali-

'. ' ,

, , ,
,
; *
, ' ,
, , , \
,
. " \
, '
\
, ,
* . , , \
' .
.
,
. |
;
, -

quando

et not

increduli,

facientes voluntatem car-

nu , el iterum : Caro concupitcit

ium,

spiritus

advtrtm

carnem

adversu* ipiri\

Videto

igilur

carnem babere cupiditatem et volunlatem : quse

quidem ignoramus, propierea quod confusionem
cogUalionum non adverlimus. Uude non lolura
qui negligunl orationem, sed et qui non alienduut
aiiimum, offenduutur. Isia porro diximus, non u i
de aliis judiccmus, sed tttnoslros ipsorumdeleclus
conGieamur. lllud enim esl arrogantiae nota, boc
bumilitatis. Et superbis

quidem restitit

Dommui,

humilibus vero dat graiiam , per quam non ad no-

tiliam duntaxat, sed ad babitum sacrse virtulis nos

eliam d u c i l , hoc est, indistracUe precalionis:
quam nulio modo vult a nobis negtigi beatus Paulus, dieens : Sine intermistione

orale; in omnibut

sit voluntat Dei bona, be-

neplaceu* et perfecla . Nam cuin Deus pro exiguiUic fidei noiirse atque inDrmitate poeiieiil varia
7

Luc. , 57.
R o m . , 2 .

Epbes. , 5;

frt, ul probetis vos qua

ve-

"

' ,
\ ,
,

huic $<eculo $ed reformamini

in novitaie semus

. , \
\ ,
. "
, \
.
,
.
, . \

gralias agite . I na vero etiara oslendil Paulus depressionem animi, bis verbis: Nolite conformari
9

^ \
* \
,
*
, '
, \
.
*
,
, '
.

aJUa

.

\ 1

T i l . , 3. * Cal. , 17.

Jac. , 6; I ; l r . , 5 . 1 Tbess. , 17,18-

1077

MSPDTATIO C CAUSIDICO.

1078

, -
, \ ,
\
, .

,
\ , \ /
,

\ .

praecepla, ut quisque pro sua ipsius virili ct vitet

poenam et salutem consequatur, hac de causa deducit nos Apostolus ad volunialcm Dei perfectara.
ut qui uolitprorsus nos in damnalionem incidcre .
Qui sciens oralionem cooperari ad omnta mandata
recle peragenda, non desinit aliis alque aliis modis de oralione precipere, ailque: Orantes omni
tempore in spiritu, et in ipso vigilanles in omni tnstantia et obsecratione .

'.' , . " , ^
\ , \
$ , ^.
\ , , \
'
\ , \
, ' . *


,
.
\

.
, ,
*
,

,
,
~
,
,

. \
,
.
, \ , \ \ ;
" \

.
" *

,
, , \
, \ . \
,
.

\ ,
.

V. Unde perspicimus, orationem aliani ab alia

longe differre. Aliud siquidem est, pacalo inleUectu menteque non turbata Deum implorare; et
aliud, adesse corpore, animo vero vagari. Aliud
item, opporlunum tempus observare, ci postcuram
eoruro quae perlinent ad corpus, opportunHate
quaesila, precari; et aliud, postposiiis hujus mundi curis, quoad fleri potest, orationem prneferrc
ac prseripere, secundum Aposlolum inquientem:
Dominus e$t. Nihil tollicili tilis; $ed in omni oralione et obsecralione petiliones vestras innotescant apud Deum . Quemadmodum et bealus Pe*
trus ait : E$toU itaqne prudentes, el vigilate in
orationibus
omnem sollhitudinem vestram projicienles in Deum
In primis vero Dominus, qui
nolat omnia per oraiionem luta esse, d i c i t : Ne
solticiti sitis, quid manducetis, aut quid bibatis,
aut quo induamini; sed tantum quavile regnum Dei
et justitiam ejut, et hctc omnia adjicientur vobi$ .
; At forte per boc eliam nos ad majorem silii ftdem
babendam Domious invitavit. Quis enim abjecta
reruin temporalium sollicitudine, nullius rei factus
egenus, non babeat eiiam ei poslbac fldem de bonis
aelernis? Quod et ipse verbis hisce declaravit: Qui
in modico iniquu* ett, tt in majori iniquus nt
Nihilominus el in eo perbumaniler egit nobiscum,
quia non ignorans diurnam corporis solllciiudinem
vitari non possc, non ampulavit curam quolidianam; sed concessa nobis bodierna solliciiudtne,
de craslino jubet non esse sollicitos , plane prout
Deum decebal et boiuinem. Fieri enim nequit ut
qui carnem geslamus, atque homines- sumus, pror
aus ea ivegligamus quae sunt viia corporeae necessaria. Fieri quidem polest, ut precattonis et tero* peranliae gralia, mulla conlrabantur i n pauca,
omniuo vero praHerraiUt non possunl.
V L Quocirca, quicunque vis secundum Scripluraaa occurrere in virum perfectum, in menturam
a>latis plenitudinis Cbristi * \ non debes temere
univcrsa rei familiaris ministeria pra?ponere, nec
Uem cilra necessilalem coarctare, neque si ex ne cessilate quadam et ex dispensatione divina occurrani, praeiexiaorationisaubmovereetrepellere. Sed
agnoscendttm esl discrinien, inserviendumque divina3 dispensationi, eliam absquc alio decreto. Qui
euini non ita lentil, minime credit, juxla Scripturam uiandalorum aliud alio prapslaiUius eeso, l a l i -

Cp. ,
, ,
,
, * \
, \
, \ ,
\ .
, , ,
\
, , ,
t 9

Epbes. v i . 18. Philipp. iv, 5, 0.

1 Pelr. iv, 7.
xvi, 10.
Malth. v i , 51.
Eplies. iv, 13.
, %

1 1

%%

1 1

I Pclr. v, 7.

1 1

Matili. vr, 25, 33.

! >

Luc.

tOT9

S. MARCI LKEMlTj

lOSO

ust,ue palere; ncqiic, ul seiilil Propbcla *, ad om-

liia mandata diviua dispcnsalionc occurrentia dirigi
clcsidcrat. Cum ergo necessaria cl pcr divinam
dispensaiioncni accidenlia viiari nequeanl, anteposita precalione submovend sunt occupaliones parum opporlunae, potissimum illnc, quae nos alirabunt ad majorem tum rerum prcliosarum, tum
pccunia? copiam babcudam. Quanlum enim qnis
iilas cocrcet in Domino, ct superfluam illarum materiam amputat, lantuin aniiui cogitalioncm ab
inutitibus vagalionibus coercei; quantum vero arctat conceptuni animi, tanlum loci prxbet orationi
pura, fidcmque sinceram in Cbristum perspicuain
cfficil. vero si quis modicam ob fidera, aliamve
quamdam irnbecillilatem hoc facerc non possil,
salicm agnoscal verilatcm , el pro viribus nilatur,
suam accusans infamiam. Salius cst cniin defeclus
bui rcddere raiioncn), quam errorisaut arroganlue.
Cujus rei fldem tibi facial parabola Doinini \ quae
unum Pbarisxum, alterum publicanum inlroducit.
Quapropter nos ctiam prccibus ac spc nil::niur
oinnem curam saccularem expellere. Quod si confcequi ncquimus absque vitio, defectuum cerle
confessioncin Dco offerainus, nec tamen bis ipsis
opcram dare cessemus : quia satius est, deiicti cujusdam particularis reum fieri, quam talenli plane
abscondili. Atqui inler omnia studiosi precuui essc
debemus. Etenim dum quisque versatur circa id
quod sibi gratum et ex usu est, debilum obsequium

. ,
,
, ,
\
. "
. \
, \
* \ ,
\ , \
.
' , ,
, ,
\ , .
, \ \ .
, \ . \
' \ . ,
, \
* , \ .
\ ,

, ,

. \ .

cxsolvere videlur, ignorans, se pluiis facerc de- Q

bere quod placel Deo, quam quae ad rem suam faciunl. lu bis autem boc didicile cst discernerc,
mandala non semper neque eadem esse necessaria,
ei quae viiari nequeaot, sed aliud alii suo tempore
praiierendum esse: quandoquidem non seniper
onmibus, sed certis icmporibus officium exhiberi
solcl. Munus aulcni orandi sine intermissione nobis lege slalulum esl; quapropler illud occupalionibus necessariis esi praeferendum. Hanc ipsam
difleremiani apostoli docentes multitudinem, q u
ipsos aitrahere volebal ad minisleria, dicebant:
;\<w esl aquum nos derelinquere verbum Z)ei, tt
ministrare meusi*. Considcrate ergo ex vobis viros
boni tesllmonii septem, quo$ constituamus super hoc

\, '
,
, ' .
^
.
^ ,

,


-^- -

opus; nos vero orationiet ministerio verbi insiantes

erimus. Et placuit sermo coram omni multiludine .
Ex bis discimus, iilos incumbere debere ministeriis, qui in oraiione perdurare nequeant, ne utrisque desliiuantur; qui vero possunt, bis, quod
praestanlius est, mncsse negligcodum.
VII. Forensis aulem, his auditis, hunc in modum
locutus est: Qui fil, ut non labantur, qui neglecla
precandi ralione, more saeculi sapiunt, scd ope
philosopbiae se ipsos conservanl? Tum excrciior
fngcmiscens ustis esl bis verbis : Reclc dixisli, coe
ncn labi. Qui enim semel cecidcrunt ingenii ac
duplici casu, arrogantiae, inquam, et negligenli*,
rec rcsurgere possunt absque precibus, nec babent
l e

* P.wl. cxvin, 428,

" Luc. ICVIII, 10 $qq.

.
,

,

.
*. *
\
,
;
, .
\ , \
,
, . -

Act. v i

2-5.

DISPUTATIO C ; CAUS1DK.O.

1081

1083

\ , i unde labantur. Qure slquidem cura supercsl bis

qui semper prosirali jacent, ct iiuuquuin crigunlur,
\ ;
, , - certandi cum diabolo? Sunt quidem alii, qui modo
* , * , - vincunl, modo vincuniur; cadunt, cl rcsurgunl; ailli \
giiiit.elaffliguniiir-impugnaiil, el expugnaMur. Alii
, , - etiain niullam ob iguoranliam in ipso primo lapsu
, * immoranlur, ac se cecidisse nesciunl: quibuscum

;

non sine commiseralione disptital prophola : A un ;

",

,
quld qui cadit, non rcstirget? el qui averlit se, non
,

converlctur ?
El ileruni : Surge, qui dormis, el
. exsurge moriuh ; el illumihabil te Chrialus .
Ilis
, , \ porro qui vccusani cxsurgcndi laborcm suscipcrc,
, ,
in orationc perseveraro, ac fuluriim ob reguura,
, , ;
piclalis nomine afiligi , ail : Corrupiioni tuae,
, , ,
Israel, quis opem ferel? Non esl vulnus , uon est
. * cicalrix, non cst plaga tumens, ncc quidqttam ad\ ,
versorum quac praeier voluiilatem evenirc s o l e n l .
.

Istud est pcccatum ad morlem

quod ne aliorum
,
. ,
qnidem precibus saualur. Medicamenlum applicui*
, , mus Bnbyloni, et non est sanata ; quia sponla, ' . \
ncus cral moibus. Non jaiu malagma, non oleiun,

non ligaiura , aut quae ab aliis aiTerunlur admi , \ \
nictila adbibeii pussimt. His ac similibus verbis
,
Scriplura divina alloquilur eos qui elevant oratio \ ,
ncm, et citra necessilatem aut infirmilatem boris
cl opporlunitate circumscribunt eam, cum Domi ;.
nus quidcni se:t per, noclu d i u q u e A p o s t o l u s
vero sine imermissione** ipsam oflerri debcre Dco
omnipotenli sanciverit.
'. \ ;
VIII. En quo pacto Viilus cliam Teslamenlum ab ' , \ \
scindit euni, qui sibi ipsi conlidit, et (!e sapienlia
, "

sua efierlur, inqtiicns : Sta fidens in Dominum in

,
.
tolo corde luo, et ne innitarh prudetitia* luie . Non
\ , ,
sunl ba?c nuda verba, nl quidam arbilrati sunl,
\ , \
qui propterea libros comparariinl, el agnila scri , ,
ploruni , nibil eorum opere coiitplenies, supra
; ,
modum inlumescunt de nuda inlelligenlia, el dis , pulalionibus acquastionibus se ipsos involvcnles,
,
apud imperitos laudem consequunlur, qui lamen
, , studium alque diligcnliam non altingentes, cuni
\ \
nuliant operandi meniionero faciant, atrociorem a
.
Deo et studiosis piisque viiis referunlr condemna , - lionerft. Itaque duin introductoria Scripluraruni
, *
noiitia utuntur, non ad opus aliquod, sed ad osten . - & laiioncm, gvalia per Spirilum sanclum operante
, \ . " privati sunt. Hi sunt, qui glorianlur in facie, ei
non in corde. Quare qui expertes sunt operis,
, , ' huic manum admoveanl; nain qiiae conimeinorat
\ , . '
Scriptura, non ut inlclligamus dunlaxal invcnta
* sunt, sed ul tlla exsequainur. Sumarous igiuir i n i , \, \
lium ab opere; el ita dcinceps promovenles, inve , , \ nienius non solum spem in Deum, sed eliam fir, \ , , ,
mam fidem, dileclionem non simulalara, malorum
\ , ,
oblivionein , fralernum amorem, lemperantiam,
, \ ,
patienliam, inlernam cogniiionem, liberationem a
\ ,
icntalioiiibus, cbarismalum dona, confcssionem a
. , \ corde nianantcm, et copiosas cx oraiionc lacrymas
T

,f

19

fl

1 1

, v

,T

f l

" Jer. , 4. " Ephes. , 14

Isa, . , G.
. 1.
I Tbess. . 17.
Prov. . ti
, 7

1 foan. v, 16.

" Jor. u , 9.

Isa. i , 6.

1 1

Lur.

1083

S. MARGI EREMITVE

bdelibus innasci. Nec ista modo, sed etiam affli- , ciionum obvcnientium toleranliaui, remissionew
, ,
proximo sincere factam, legis spirilalis notilianv , \ ( &
jiislitioe divinaj adepiianero, advenlum sancti Spi, \. , xaV
rilus, thcsaurorum spirilualium largilionem, om
nia denique qusecunquc promisit Deus se praesli, \ \ .
lurum Gdclibus hominibus lum hic turo in fuluro
*
sseculo. E l ut in summa dicam, non polest aniina
, \ ,
icpriesentare imagiucm Dei, nisi per graliam divi \ nam ac fidem cx animo perseverel lioino in summa
.
bumililale, c l oraiione non liaesilante. Qua igilur
\ ' \
ralione qui bisce tanlis bonis pcr ignoranliam ct
torationis ncglcclum sunt deslilult, aiunl, Non ce- ; ,
cidimus, sibique ipsis sapientiam ascribunt? Nisi ,
vero proprium inlcrilum agnoscant, miseri sunt ob
, \ , casum, et ob iinperitiam miseri : hoc duntaxal fa- , ientes lucri, quod nos copiosius insiruunl ad ma- , jorem fideiu habendam Scriplurse, q u dicit sa- ,
pienliam bujus mundi slullitiam esse apud D e u m " ; , quac autem ex Deo esl, desursum est, dcscendcus . a Palre luminum
cujus indicium est bumiliias. , \
Qui ergo placere volunl bominibus, pro divina sa- , \ \ pientia nacti sunl bumanam, de qua inflati c l glo- , ,
\ , ' lianles, deceperunt plures e simplicioribus, dum
suaserunl illis ut philosopbarenlur non circa slu- , \
dia pietalis et oraiionis, sed in persuasoriis huma- \ , \
. \
IUC sapieniiae verbis : dc qua cominenler queriiur

~
Aposluius, evacualionetn crucis appellans. Inqml
enim Epislola ad Corinlbios : Non misit me Chri-

stus baptizare,

sed evangelizare,

non in sapientia
80

verbi : ut non evacuetur crux Cfirisli ;

Ira

el iterutn :

Qu<e stulta sunl mundi, elegil Deus, ui confundat

sapientes; el ignobilia mundi el contemptibilia elegit

Deu$, et ea quce non sunt, ul ea qua sunt dettrue-

ir

Ira

Cum ergo, ut demonslralum esl, non sint grata

Oeo Graecani&e sapientiie verba, sed polius oralionis el humilitaiis sludia, quid inaniter sapittnt,
el derelicta prima colendi Dei ralione, quasi a reclo aberret, non per secundam, neque per lertiam
servari vojunt, et ita circumveniunl sinipHciores?

.
^ , '
\ ,
\ , ,
, ,
, ;

IX. Tum scbolastico scire cupienli, quinam esscnl col^ndi Dei niodi, respondit exercilor : Primus esi, non pcccare; secundus, cum quis pecca- U
verit, qux illi accidunt adversa ut toleret; lcrtius,
si non feral aequo animo, u l lugeat pyiientiae defcciiones, propterea quod bic non emendaiae per
ea quui adnata sunt accidenlia, neccssario poslbac
orientem inde nobis infligunt condemnalionem,
nisi forte nos Deus, ubi conspexeril lugentes et
bumilialos, omnipotenli (ut inquit) bonitate sua, et
gratia divina deleat peccala noslra. Sin ad eorum
quae diximus, neglectum accedat luctus et humilitatis omissio, et insuper ipsi nobis placeamus de
b u m a n sapientiaB verbis, Ua ut de illis exlollamur
adversus simpliciores, quo pacto posihac miseri-

*. ,
\ , *
,
*
,
,
,
, \ ,
,
. \
\
, *
, \
,

ret, ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus

** I Cor. , 10.

Jac. , 17.

3 9

1 1

1 Cor. , 17.

1 1

ibid. 27-29.

*osr>

DISPUTATIO c M

; ! \ , \
;

0 \
, <jt.
*.
;
,
, '
, \
.
, \
, \
.
, , .
.
, ,
. , , ; "

, *
; ,
,
\
'

, ,
" "
*


,
",
.
, ,
; ;
, , \
, \ , ,
\ .
,

, ,
.
\ ,
, \
\ ,
, , .
, ,
, , \ , &
\ , \
.
uli falsa& silentio praterniUli, quas tam fuliles el
animos impediant.
1 1

Prov. XXVII, 2.

" Rom. xv, 2.

S i

CAUSIDICO.

um

coidiam conscqucmur, qul conlraria misericordiae

perpelramus ? ! qua raiioue probabile Kct, quania
cum difficultate reperialur bumaiue complacentiae
affectu*, quse vel ipsorum sapienlum animos lenel? Reliquarum enim perturbationum operaliones
perspicuae sunt bis qui earum sunl parlicipcs , ob
idque prarparant ad bumititaiem, quos occupaver i n t ; humana vero coraplaeentia adco legitur
vcrbis ei babilu religiouis, ul qui ca sunt inescali,
diverlicula illius facile perspicere noii possint.
X . Perconlalus est saeculaiis : Qiueiiam sunt
bumame complaeentiaB diverticula? lmo vero anlea
discere malo, quid sit bumana complaceutia, quoitiani animadverto le, seculuin eos qui venantur
lucra, non dicere consenlanea nalurae, sed onmes
de culpa iniperilix* suspeclos baberc, ct qiue sunl
utilia ineptis argumcnlis improbare. Idcirco cdisecre mibi primum proprielalem denoininalionis bujus, el Ua credemus, le maximc generalia ejus
incomnioda complexum esse. Tum exeieiior a i t :
Compiaceniia bumana est, ut arbilror, hominibus
placere. Hanc scio eaplando qiueslui esse proprietalem. Forensis aulem admiralus quod dicium est,
tanquam magnum quiddam, inquit : Equidem ad
naturam aple dixisli. Cur ergo, vir religiosissime,
injusle viiuperas quod justum csl? Exisliniasne
aequum esse, cuique concedi suorum operum approbationem, an aliis potiiis honesli judicium esse
perraUlemlum, quam sibi ipsi? Ego vero non placere bominibus, et non laudari a proximo, assero
plane nou esse virlutem appellandam : quod quidem audivi Scripluram dicentem : Laudet le proxiWMS, el non os tuum; aliena, et non lua labia ;
el rursum : Unusquisque vestrum proximo $uo p/aceat in bonum, ad adificationem ; et iterum : Sine
offensione esloie Judceis et gentibus el Ecelesia!
Dei". Quis autem, nisi placeal bominibus, polest
esse sine offensione ? Cur ergo lam proiunda disputatione coniplacenliam humanam reprcbendis? Si,
ut senleniia tua est, recipiantur qui non placent,
peropportune posthac laudare poles latrones, homicidas, raplores et insidiatorcs : nemini siquidem bominqm placenl. Caeternm ne mireris, quod
haclenus, dum habuisli sertnonem praicedenlem,
D lacuiraus, quia non ut nescientes Scripluras, aut
quod juslum est, ignorantes, hoc fecimus, sed
quod prius sermonem vestrum atidire cupercmus.
Novimus autein condonare bis qui sermocinando
fallunlur, duminodo non proftciscalur boc a volunlale quae causa sit imperiiiae, et probalis denominationibiis vitium ascribat : quod quidem libi,
vir religiosissime, praler opinionem accidil; volebas enim, ul arbitror, expticare qidd csset
, hocest, Mi complaeentia. Cuni igilur tibi
non ab ignavia, sed ab imperilia accideril, aequum
fuerit, expticata denominatione, ctiam causas velinventti diificiles existimasii, ut
vel sapicnluni

I Cor. x,32.

S. MAHCl ERKMtTJE

1087

X I . Exerciior autem, ut cognovit illum in ar- '.

gumcnlis manifcsle excandescere, ac de his qux
, \ ^
dicenda crant, conqueri, modicum obstupuit, iia , ,
ut cuncti audilore3 conjicerent, illum velul syllo- , \,
gisniis confossuin, congressiones esse reliclurum. .
Sed is aperlo ore diccre coepit : Quoniam non
, * aniino vincrndi dcvenimus ad lias dispulaiiones,
, \ *
Bcd ut fructum aliquem consequamitr; tu vcro hac ,
icuus silcntio usus es, non quod ignorares, dixisti,
, ;, '
quid jusiius sil, sed quod prius explanalioncm no- *
slram audire expclercs : hac de causa niagnilu<ii- , ,
i.em luam admirandam obsecramus, ut pollieita- \ , , '
lioui finem imponas, ac denionslres, Scripluram
(
divinam (quam universani cum probe calleas, i m - ,
probc bactenus suMicui&li) non ex sua persona el ). , ,
ipsa specie reprebendere complacenliam buma- \ ,
f i a u i , sed sub alierius nomiiie. lla enim fiet, ut le
\
iiarranle, quse sunt Scriplurae, non ob ca soluin
, \ , ,
quse dicla sunl, adducamur ad credendum, sed , .
ciiain in rcbus permullis exponendis, le jusliora
,
dicenlem libenler feramus, licet ex siinplicilate el , , '
tniperiiia, ut dixisli, pennulaiis nominibus, per. , '
lurbalionis loco virlutcm proposucrimus. Saecularis , , ,
milem, bis audilis, rcspondil : Nequaquaro dixi ine \ ' .
scire Scripluram oinncin, sed aliqua ex parie. Tu- */ \ -
te igitur ne me provoccs ad dicendum, sed ubi
, * , ,
inceperis, si de aliqua forle dispulaitone dubites,
. *
tace, cl a nobis vciiiabi consequere. Sin polcs de *
niormrare noininaiiui, proul nosli, complacentiam
; *
liumanam, dicito; et necessario nos, vel invili,
, .
faicbiniur vcritalcm. Tum exercilor inquit : Isibaec
,
ita se babeanl : reprebensiones aulem luas inju , \ x stas quo in loco pouemus? Sub legem, inquil fo ,
rensis, longanimilalis, quam nos antca docuisli.
. " Scnex poiro sic rcspondil : Lnvlo le sapienliae
, .
nomine, ne dicam callidilalis, quod ignoralioni compassionem induxisii, dum ex praeslandi pro*
missione accepturuin le previdcs. Canerum, bis praetermissis, rcvcrlamur ad institutum.
'.

X I I . Audi igitur Scripuram suas enunlianteni

querelas adversus bumanatu complacenliam, ct in
primis Propbetam dicentem : Quoniam Deus dis-

* "

tipaiil

tuul.

osta eorum qui hominibus placenl:

quoniam

Deus tprevit

eos";

confusi

cl Aposlolus :

iVcm ad oculum servienles, quasi hominibus plaeenplacerem,

benedixerint

vobis omnes Iwmines

t*eque vero in h\% dunlaxat, sed etiani in bis qttse

*1. ;, 6.

Epbes. , 6.

* \

ar9

17

tervut non essem . El multa alia deccrpcns c .Scriptura divina reperics. Tum exciilaris : Quid ergo,
inquit, cum ea quoque scripta sinl quae dixi, num
Scriplura a se ipsa dissonal? Ait exercilor : M i niinc dissonal a se ipsa ; sed nos ca;culimiis in
demonstralione veritalis. Cum eniin non oinnes
bontines sinl i m p i i , neque onmes pii sinius, lianc
ob rem non omnibus placere debeinus, verum bonis : ilidem non omnibus displicere debcmus, sed
iralis. Quo fit ul aperle Dominus dical in Evangelio : V(V eum

;
*

&r \
Chritli D ,

tes " ; cl rursum : An quocro hominibus placcre

et rursum : Si adhuc homimbus

Cal , 10

. * ;
, ;
* , '
.
,

,
, .
\

.
,

ibld.

1 9

Luc. , 26.

DISPUTATIO OJM CAUSIDICO.

4003

\ pne sc ferunl speciem boni , placcre nos vetat howinibus, quando non emendationis aut imilatiouis
, ' \ ,
* gratia, sed studio laudis aut remuneralionis ostentamus hominibus quae sunt recta. Et mcriio. Nam
. \ .
- si retributionis corporeae causa velit quiepiam ho, minibtis placere, charisma spirilale non recipit a
Peo, neque reposilas illic consequitur remunera, ,
, \ tiones, cum recipial mcrcedem suam, uti Domi , , \ nus eliam declaravit in Evangeliis non semel, sed
\ \ , \ >. , \ sa>pius : nec r.on in daiidis oralionis, jejunii et
, eleemosynae praeceptis denuntiat u l Hla occultentur
bominibus.
.
XIIL Scbolasticus autcm, dum haec proferrcnlur
. ,
, , \ adbuc verba, ititcnsa voce d i x i t : Sufticit, banc
reni comperiissimam babeo. Superest tibi, ul non
.
, , , sub aenigmale aut conjeclura, sed clare dicas, qua3
sint diverticula nequilia, ut exacte sciamus, an
, ,
sinl, ut dixisli, lenebris obducta et invenlu dilfici , , ,
lia, ut possint, cum occurrunt, etiam prudenles
,
. , oceupare. Dixii exercitor: Audi attenie, el reciUbo tibi nominatiin; jpse vero insistas, si non
\ ,
reperias cuncta illa per omnia haec afleclui ipsi
valde conncxa. Primum igiiur el maier borum di . \ \ . - verticulorum est infidelilas. Quain poslea, velut
, , , , , - felus, sequuntur invidia, odium, aemulalio, dolus,
contenlio, bypocrisis, personarum acceplio, obse, , , ,
, , , \ quium oculis exbibitum, dctraclio, mendacium,
\ . religionis species e.l imago, non verilalis, et quse, - cunque similes obscuras et caliginosae pcrturba
, \ ' Q tiones. Et quod pejus est omnibus, orationis arti
ficio nonnulli cumulanl isla velut bona, et eub co
. ,
latenlia tegunt inconnuoda. Quod si placet, eorum
. versutiam specialim cxplicabo. Callidus, et qui
, , *
placel bominibus, dum uni consulit, alteri insidia , ,
l n r ; si laudat alium, alium vituperat; cuni admo ,
nei proximum, se ipsum stabilit; palrocinaliir iu
, '
, judicio, non ul quod juslum est judicel, eed ut do
inimicis sumat ulliouem ; blande reprebendit, do * ,
ncc contumcliose exceperil suum ipsius iniinicum,

, * suppresso nomine calumniatur, u l suam delraclio\ , ncm occullel; jurejurando adigit pauperes profileri quibue indigeant, tanquam elargilurus quid , \ , . - piam;cumquedeclaraverint,diiisnial eos, ut eiflagitaiores; glorialur apud imperilos, et apud do
%0

, - D los submissa voce loquilur, ut qui venelur abutrisque laudem. JE%re fert dum celebranlur encomiis,
qut dant operam v i r t u t i ; aliaque narratione interjecla cotitrahit encomium; niagnates, cum absunt,
deprimit, pnescnles anlem in faciem extollil; subsannat humilcs, et magislros rcprehendendi graiia
curiose observat; simplices probro aflicit, ut sc
ipsum sapienlem ostentel; virtutes omnium cavillatur, el vilia tenet meinoria. Et, ul scmel dicam,
captat occasiones, inservii personis, quo probatuni
rcddal valde multiplicem hnmanae complacentiai
eiTectum; sua ipsius viiia celare nitilur, alienorum inlerrogatione, At vere monacbi non suni
cjusmodi, imo contra aliorum vilia compaliend<i

, \
, \
* ,
* , ;
. \
, \ ,
*
.
, , * .
\ *
, Matth. v i , 2, 5, G.

1091

S. MARCl 5

-3091

dissimulant, sua vero dcclaranl Deo. Idcoque apud , \ ignaros homines pavvi finnl quia lam sludcitt , '
homini.btis placere, qtiam Deo, modo quidem recie
,
placentes, alias verose ipsos cendenwanles, utro-
.
qne tamen nomine accepturi remnneraiion*3in a Domino, dicenie : Qui *t exaitat, hnmliabitur

XIV. Scholaslicns atitem argumentis faligatws

'. , /,
ait : Ego tum animi tul sensa, cxercitor, lum , ,
astutiam tuam dcmiror, de qua cum obscure ipse ,
alios accuses, liac lamen ipse teneris. Deslitulus .
siquidem libeialibus disciplinis, rcdaclus es in cam ,
, , \
qn.c secundum Deum est siultiiiain, asserens illam
maximam et Deogralam esse sapientiam , cui prc- , ' \ , \
caiionem ct labores pro pietale stisceplos adjun- , xisli, ut iinpcriliam manifestam obscura religione ) .
M

tegeres. An vero luarum enarralionum s4s prorsus g

artifox, cras denuo convenienies agnoscemus ; et
bis dictis surgens abiit. Tatn senex, eo a se dimisso, conversus oblestabatur cum gemilu. Fratres
atitem rogabant, ut gemilus sui causam exponerel,
qui dixit : Video quosdam vestrum perlurbalos.
Quod inde conjicio, quia coinmodum, aed
delrimenlum causidici verba excepistis; et n i hilo adjulos vos ipsos his quae dicta sunt, exislimaslis, iino conlumelia affecioe. Uaec est entrsa
mep.roris mei, qtiod legem spiritalem eloqnimur
aliis, ipsi vero non servamue. Si vero non sccutui
6t>m ingenue morosorum voluntatem, qui legem
Dei lenenl, el credunt, juxta Scripturam, adversa
omnia non injustc accidere, mihi, ut seni, ol> i n i -

&

, .
\ \ . \ ,
* .
, ,
*
- , '
\ .
,
, .
* , * \
,
,

berilliiatem inlelleclns condonate , ut coMingen-

lium saltem nobis niolesiiarum rcos nos esse c.redainus, el si non recenter aul ob presentia facinora, al ex a n l i q H O debilo. Tunc inws e fralribns,
qui de sua fidcbat conlinentia, et ea <le causa verilaleni ignorabal, <jui eitam adversitates omnes
gttfferre conabatur, verum ee velut marlyrem immerito palt exislunabat, respondit audacter, inquiens : Lbinam -Scriptura dixit, juslo Oei judicio,
pro culpa cujusquc, calamilates bominibus evenire ? Senex vero valde sereno vultu excipiens qnae
dixerat, inquil : Mullis in captlulis, dilecte, si
quaeras, hoc reperies, tum in Veieri, tnni in Novo
Testaroento; ac si velis, pauca eubjiciemus oculis :
ipse vero ubi didieeris, abjecta arrogantia, postula
bumiliialem Cbristi, dicenlis : Tollitejugum
tuper ,

discite me quia
t

lit corde; et invemetis

\ ,

.
,
, \
* , ( . \
, \ ,
,
,
, *
\ t ; , '
, , \
, \ * , \
* , meum ^ , \ -

miti* tum et humi-

requiem *nimab*s veUri$ **.

XV. Subdilue ponto, dwputationi occurrens d i x i l :

Si quisqne noslrum imilalur in eo huinilitatem
Cbrisli, quod arbilraiur, ca q u accidunt, eese
velul proprium debitum, qnemadmodura d i x i s i i ;
proiecto elbm ClirisluR, dum passus eet, proprium
debilHm persolvit: quo fit, u l go euin blaapberoare affirroem, qui hoc <licit. H c cum audisset
q n i procerat, a i l : Conabar equidem prksUnam tuam
otKrstioneni prius solvere; sed quoniarn httic el
alteram injecisti, lanqnam infinitarura quseslionum
" L u c . xiv, I I .

Malth. x i , 29.

,
',

'. ,
v ^
,
, , ,
^
. *, * ,
,
.

fOliS

DISPUTATIO C l ICAUSIDICO.
104
confusione soluliones obmisii. Nos tamen dc eu
pcr Dominum salisfaciemus, congrucntibus vicissim
utentes mlerrogaiionibws. Dicilo mihi, qui ex muluo debitura proprium contrabmH, bi soli debitores exsistunt, an et illi qui spondent pro eis? Rcspondil gttbditus : Ulique el qni fidejubent eorun
nomine. Cui senex : Exploratum igiiur libi sit.
Cbrtslnm qtiando nos snscepit, se ipsuro, sccundam Scripluras divinas, debitorem consliluisse ;
Agnus Dei, quitollit peccatum mundi"; Qui factus
$1 pro nobls maledictum "; Qui mortem omnium
suscepk, et pro omnibus mortnus est , non fe
duntaxat exceptt. Hoc aperle confiU*re, ct nos
vicli sumHS. Frater aulem se prosternens i n q u i l :
Elsi velut pusillus Ignorantia falsus snm, nou tamen abnego rcdemplorem ac susceptorem animarum nostrarum. Scio enim nullam aliam supercssc
spem salulis hominibus, ctiiri dicat Apostolus:
Omnes peccaverunt, cgent gloria Dei, justificali
grath per gratiam ipsiut *.

,
. ,
, ,
;
.
,
,
,

*

, ,
; ,\ . ,
\ . ,
\ ^
, ,
, ,

.
4

kM

,
,
^ > ,
.
, ,


5

, , <

,
;
; .
.
\
, ,
6, \ . \
&. , ,
\ . \
. \ ,
\ , \

, \
''
, \ , .
\ ", ,

,
.
" &, , . \ ,
,
, , \
.
.
, -

4V

X V I . Recrealis aulcm omnibus ob agnftionem cl

resipiscenliam fralris, aenex a i t : Superesl, ut demonstrcmus e Scriplura, ex adversis quae cuiquc
accklunt, nullnm injuste evenire, sed omnia ex
jnsto Dei judtcio, duni alii propler sua scelera,
alii proximorum nomine patiuntur, iniquis omnia
recidunl in sinum : Deo tamen omnia justa ;
el i l e r u m : Omnia vpera Bei cum jnstilia ;
et :
Quod teminat homo, hoc metet **; et : Si iniqmtas nosira ju$tiliam Dei commendat, quid dicemus?
Pfvnquid btiquus est Deut qui infert iram ? secun4um hominem dico : Absit . Ecce tres pueri in caminum projecti docent nos ita sentire debere, cura
aiitnl, pro sua cutpa et castigalione divina se injedos esse,licet aliam personam susciperent.
Sanclus quoque Darid dum jussa Dei aifligilur a
Semei, ob facinora propria se faietur affligi. fsaias
item et Jeremias, Ezechid, Daniel el reliqni propbeta?, tam poputo quam gdnlibus propbelaront,
pro cujusque peccaie venturas ipsis calamilates,
unaque eausas et occasiones anle declaraverunl.
Ait enim : Pro eo quod loquebanlur baec et illa, et
i9ta comroiltebanl, baec et illa eveniebanl eis.
Quod aperie dicebal sanclus David in Psalmo :
Cognoti, Domine, quia (equitas judicia lua, el itt veritate lua humiliasli me ; et iterum : Opprobrium
insipienii dedisti me, obmutui, et non aperui o$
menm, quia tu fecisli**. Et de mbsasrbt latenliiun
In efeis oogUaiionimi -pravarum cogitattone gratias
agil, 4il ^xacte perpoftsis antmi nostri conceplrbus,
corrigamue nos ipsoe, el nen versemur in ancipili,
viiiorura noetrorum muHiludtBem ignorantes. Iniegvi siqutdem viri est, in surs deliclis non torpescere. i conspkaa delicta sunt nobts cogniru
diiBcilia, quanto ^nagis cogilaliones ? Quamobrem
cognoscaimis lanquam ratione praedili, ea conih l

9 1

* Joan. i , 29.
G a l . m , 43. * I I Cor. v, U .
R o m . u i , 23, 24. " Prov. xvi, 33 sec. L X X .
** Prov. xvi, iOscc. LXX.
Gal. vi, 8. Hom. i n , 5,6. ' Psal. cxvui, 77.
Psal. xxxvm 9 40.
w

, f

S. MAUCl E H E M I T J E

ICP6

;lo uostro conlingere, quacunque Dominusim- . mo

llit, el per ea adinodum bene nobiscum agere.
\,
mittit
*
, *
Nam ciBcil in primis, u i indagemus qiias nos clam
.
occupant cogilaliones; bis reperlis , sinceram et
, \ non simulalam humilUatem addit, deinde revela tionem, quae jubet, ut opinione nosiri vana libere, mur, quemadmodum scriptuin est : Prospexerunt
,

omnes qui operantur

iniquitatem,

ut intereant

$(uculum iivculiHoc
ergo fralres accurale scilote ct cognoscile, nos occulia vilia non invenluros, nisi cum Hde et graliarum actione perferamus ea quae nobis iminiliuntur. Illis vero plane
non reperiis, pravas cogilaliones insilas abigere
possuinus, nec malorum prius admissorum
propiliaiionein quserere, neque de fu urie esse

securi.
Jnierrogalxo.
J
X V I I , Si quae dixit forensis, redarguunl facinora
noslra, cur diciis reprebensionibus nos ipsos esse
obnoxios non senlinuis?

, -

, \,
\ ,
. ,
^ ,
,
\ .
.

'.
,
;
%

Responsio.

Impressiones el casligationes non snnl ipsa evideutia culpis consimiles : verum quoad spiritum,
oitinem conservanl aequalilalem jusiilise. Quod vel
e Scripiura sancla possumus cognoscere : non enim
qui sub turre Siloe ceciderunt , aliis inslaurarunt
t u r r i m ; et qui poenilentiae nomine capiivi spaiio
septnaginta annoruni abducli sunt Ln Babylonem,
alios quosdam caplivos ceperunt ad poenilenliani ?
Nou ila se Iiabenl condilioncs casligaloriae. Sed vell i l iniliLcs in delicto deprcbensi vapulanl quidein,
non lamen cadem paiiunlur supplicia quae bi qui
scelcra comiaiserunl : sic etiain omnes per ea quae
obvenitmt, erudimur opportune et convenienier, ct
ad poeiiilenliam : non eodem modo, atil eodcm
tempore, neque eariiiudem rerum evcnlu. Et boc
esl, quod dcducil multos, ul non credant juslitiam
divinam, lemporis vidclicet prorogalio, et corum
quae infliguulur, dispariias. Ciim ergo permulla?
nobis conlinganl afllicliones, pariim quidem per bomines invidos adulalores, deiraclores. caltimniatorcs, sycopbautas, seduclores, incptos, effossores,
fures, spotialorcs, scandaloruin auclores, persecu-

\ \
,
.
.
,
, \
,
;
* * ,
, ,
,
\ ,
\ *
, ,
\
,
, \
.
, * > , , , ,
, , , , , , ,
lores, conleraplores, osores, pulsatores, ad noeen- D , , , .
dum paraios, ct qusecnnque bomini ab bomine pos,
suntcveiiirc, qu;e ilcm a proprio corpore lasctviente,
, \ ,
iufcstante, requiem poslulante; el inter accidenlia,
, *
morsus canum, serpenlium virus jaculanlium, aut , ,
' belluarum carnes voraniium : preierea pestes, lerrx
* , , ,
motus, giacies, ardores, senium, paupertas, deserlio
, , , , *
et quaevis similia; pariim vero opera eorum, ad
versus quos nobis colluctationem csse declaravil
,
Aposlolus , nempe spirituum ncquilise, sermones
, *
noslros et acliones observantiuni; undeconsequeniia
\ quadam suspicanlur cogilaliones noslras similes;
* .
merilo quidem hxc nobis obveniunl. Quia nisi mens

xiosira libert arbiirii coinpos, per infideliiatem con , \ \
8i

' iSal. xci, 8. " Luc. xni, i.

Epbcs. v i , 12.

liiSPlTATlO CtW CAUSIDICO.

, - trahal familiaiitatem cum suggeslionibus probato*
, .
nis, el spe eaibolica relicta, cogitaliones excjlel,
non edunlur sermoues, nec actiones perficiuniur.
\.
Inlerrogaiio.
'. ,
JtVIH. Ipse dixisli, calamilales omiics cuique
,
evenire proul in causa est, easque ad noiitiam d i .
vinae justitiae nos adducere. Explica ergo nobis
, ,
causas, ut bac ralione credamus, nos reos esse
, \
casuuni nostrurbni, el occurrentes afflictiones ferre
, ,
debere, ne in judicio, non ul peccaiores dumaxat,
, \ sed ul qui medelain recusaverimus, graviorc sup, .
plicro plectamur.
.
kesponsio.
\ Cunctorum casuum causae sunt cogiiaiioncs
. , \ \ * uniuscujusque. Poteram eliaiu dicere, sernioncs el
, operaliones, sed quoniam baec non pracedunt con . ceplionem, idcirco lotum cogilaliouibus libenler
, \
ascripscrim. Cum crgo cogilalio praeeai el domine tur, in rcliquo sennoncs ei actioiies praebent hobis
. * mutuae socielatis occasionem. Sunt autem duae so, \ . cielatis rationes : una, quae proficiscilur a dile , . - ctionej aitera, qiiaeoritur a vitio.Per socieiaUm v i , cissim spondemus pro iis quos non novimus. Spon *

, sionibns aulem necessario sncxedunt impressionea,
. ut ait Scriplura : Qui fidejubet pto amico *tio, hosti
, ,
trtdit manum tuam . Ila fn, ul quisque non solum
, ' -.
sibi peculiariler accidfenlia ferat, sed eiiam proximi
nomine, in quibus pro eo spopondit.
%

.
*, - C
, .

lnterrogalio.
XIX. Discere peropiamus unum sponsionis moduiu, qui dicitur irabere origineni a vilio.
Responsio.

".
. *
* ,
,,
, , ,
,
, *
\ ' , ,

*
,
'

' * " , -

, , '
* \

, .

, , ;
, ;
%

H. *
.
, \ *
"Prov. vi, \.

e7

P r o v . x i , 8.

P A T R O L . Gn.

LXV,

Prov. xxvi, 27.

Sponsio viliosa (it praeier animi sententiam. QU*

sic accidil: qui spoliat, pro arbitrio, recipit in ge
rcdundantes tenlationes ejus qui spolialur; qui
siudet avaritiae, tehlaliones rei desideralae; necnon
sycopbanla, ejus qttem deferi; vexator, ejus quem
vexat; delractor* ejtts cui delrabil; contemptor, ejus
quem cohlenmit; calumniator, ejus qui calumniam
palltur; el, neper singula dicam, quicunquedantnum
dal, juxta proportionem recipil lentaliones cjtis qui
damno afficilur. Hisce teslimonium praebel Scriplura
divina, quae dicit: Jusiut deangtistia liberabitur, pro
eo vero iraditur impius "; el iterum : Qui fodil foveam, incidel in eam , et qul volvit lapidem, in pe
ipsum revolvit; et rursum : Iniquis omnia redundanl
in binum : Deo auiem prodeunt cuncta **. Si ergo
iniqutia* noslfa, secunduui Apostolum, justiliam
Dei commindat, inviceni, quid dicemus? Nunquid
iniqtout est DaUt, qui infert iram , bis modo
qui pei* impressiones erudiuntur, sed bis eiiam
qui eafuro eventu inconsideraie exasperantur!
Inlerrogaiio.
X X . Haec ex ordine audita, ila se babere credimus. Superesl, ut edisseras nobis sponsionem, qutf
fil ex charitaie, ne boc quoque iguoreimis.
M

Prov. x v i , 33 sec. L X X .
%

Rom# u l , 5.

MARCI EREMiTA

*10

Hesponsio.
'.

,
cbaiilale prodiens spobsio csl, quam Domi ,
mis Jesus per omnia nobis exhibuil. Qui sanat in
primis inflrmitates animas noslra% deinde eurat , ,
omnem morbum et omnem languorem; qui tollit * ,
peccata mundi; qui puram reslituil naturam bts qui flrmiter credunt e i , redempiionem a morte , , ,
alque Dei cultum donat, pietatem et religionem do- ,
cet, oslendit ad moriem usque perferendas esse \
afflietiones cbaritatis gratia, neressariam in eum \
usum palicnliam gratuilo nobis largitur pcr cora- , ,

.
municationem sancti Spirilus , necnon futura bona, ,
quce oculug non vidit, nec auris audivit, nec in cor , hominit ascenderunl
Propter quod et nostra , , ,
, , .
causa lentationes stiscipil, dum subsannatur, pro
H

bris afflciliir, ligalur, prodilur, colaphis caeditur

, , (&.
bibcndum cnra feUe acetum ei porrigitur, calum- , \
niam patiiur et persecnlionem, dum eliam alapis tun- ,
, ,
ditur. llle, cnm camem spiritumque communem
nobiscum haberet, passioncsque noetro nomine ,
euscepissct, denuo banc ipsam legem tradidit apo- ,
slolis suis, prophetis, patribus et patriarcbis i qui .
* ,
bos quidem anteriore tcmpore pcr sacrosanctum ,
* ,
Spirilum edocuit, illorum vero subjiciens oculis per
*
corpus impollulum, banc sponsionem, plane dice-
bat: Confidite, ego vici mundum**; et rursum : Ego ,
pro eit sanctifico me ipsum, ut sint et ip$i sanctifi- . " \
cati in verttafe ; el ilerum : Majorem hac dilectio-
nem nemo habet, quam ut ponat quis animam suam
0

pro amicii tui$ \ Unde sanctiie Paultis imiians

Dominum, aiebat : Nunc gaudeo in passionibus
meis pro vobii gentibug, et adimpleo ea quas desunt
passionum Chrtsli, in carne \, pro corpnre eju$,
quod e$t Eccle&iaIn
qno cliam ipse significat
obseure sponsionem ex charilale suscepiam. Yis
libi magie perspicuum fieri, quo pacto oranes aposloli nobiscuui inierunt socielatnn intelleclu, scrmone el opere ipeo, qua socieiale permoli suscepelunt pro nobis tenlationes? Intelleciu quidem, dum
aperienies nobis Scripluras, adductis prupbeiiissuadenl credere Cbristo ut redciuplori; cerlissimami|uc fidem faciunt, inscrviendum esso i l l i , tanquam
naiura Filio Dci, dum precaulur pro nobis, laciymis emissis; el agunt qusecunque pcr intellccir.m

, ta

,
\
. ,
\ , \
;
,
,
,
, , , \
, , ,
, ,
, ,
fidelibus efllcere licel. Yerbie aulem, dum exhor- D , tanlur, admoncnt, rcprcbendunl,perstringunt incre , , ,
dulitalem noslram, Scripluras inlerprelaniur, sub- ,
jifiunl oculis lempora, confiienlur Cbristum ipsum
, , \ , \
esse Vcrbum hominem factum, et crucifixum prae- \ ,
tlicant; unum, non duos asserunl, licet inlelligalur ,
cx duobus unitis absque ulla ilivisione aul confu- , ,
sione; in omni re, loco cl tcmporc, malain fidem
, aroputant, non assentiunt inendacio, cum bis qui , ,
gloriantur secnndum carnein, non miscenl collo , \ quia; cum dcdilis vana; glorix non conversanliir,
, , , arroganlcs ne inluenlur quidcm, malignc vcrsanles
, , . *
nibili faciunt, amplexanlur humUcs, cum piis et
\ , \ religiosis ramiliaritaiem contrabunl; cl nos eadoni
. ?
I Cor. n, 9.
Joan. xvi, 35.
Joan. xvi
49. 'Joan. xv, 13. Coloss. , 2-4.
%

4 1

c s

1101

DISPUTATlO CUM CAUSIDlCO.

* , , facere docucrunt. Ipso aulcm facto, dum persecu

, tionem palimtlur, mitUiniur in caicercm, male

- traclantur, subsannantur, spulianlur, affligunlur et
,
interficiunlur, et qua?.cunque ejusdein gcneris passi
* ,
sunt noslra causa. Hurrc igitur in niodum societale
\\ . \
ducti susceperuiH in se tcnlalioncs noslras. Sive
\ *
enim, inquil, Iribulanmr, pro veslra exhonaHone et
,

salute; sive consolamur, pro vestra consolaiione et

talule , ut qui legem acceperunl a Chrislo, d i * \ * '
.,
cenle : Majorem hac diiectionem nemo kabtt, quam

.
ul ponal quis animam suam pro amkis suis . El

nobis eliam ipsi JLTadidcrunt, bis verbis : Si Domi, \ nns animam suam pro nobis posuit, et nos debemus
, \
pro (ratribus anitnas nosirat ponere ; et rursum :
, , ,
AUer alterius onera portate; el $ic adimplebitii
. , \ - %emC/rmii .Quareperspeclam babentes duplicem
, \ societaiis mutuae rationem, accensequentem neces , - eario sponsionem, occurrenles ileno ex proportrone
lenlalioncs; non est vobis valde taborandum quo

pacto, quando, aut per quem evenianl; hoc enim
,
, ' , * cuique adnatum est. Scire porro earum quie dif*
fcrri nequeiHit, accclerationem, aui tendenlein eo
, \
crealurae univers .cooperaiionem^ solius est Dei.
, '
Nos autcm credere duirtaxat debemus jusliliae
.
divinse, et exploratum babeTe, quidquid nobis tnvilis accidrt, ant proptcr dilectionem, aul ob ne*
quitiam contingere : ideoque tolerandum lyobis esl illud, non aversandum, nc peccalis noslris adda
mus peccala.
'. , \,
X X I . Ante omnia, fratres, obsecro vos, ut atlen
, \
dalis* accurate his quae dicta snnf, ne sine fructo
> - ^ nos perferamus lentaiiones scrmonum causa, vos, \ ^
que ignavia ducti Iradalis oblivioni quae diximus*
. ^ , Oblivio siquidem filia esl ignaviae, ambae vero sunt
.
neples incredulilatis. Responderunt ad baec fratres
* \
Promptior esio, Pater, ad e n a r r a n d o r o ; tenemus
, * enim q u a audivimus, ceriiores de Scrrptura divina
,
quae baec asseril: nempe eonrai quse praeler v o l u n , ,
talem bominlbus conlingunt, cilra justiliain d i v i * \
nam nibil accidere; t a m e t s i , quod bomines sumus,

non assequimar mysticum accidefrtitmi concursum,
,
el congruam accelcrationem, queroftdmodum ipse
\ .
antea dixisti. Ukirco q u i d a m , ex his quae dicta
* ,
snnt, amcntior effectus ati : Superest, ut dicas
, \ nubis, quid sit VDluntas r a r n i a ; qua ralione extra
. ,
mlelleclum subsistere posstl. Nam scholasticus
* , , . D qnaesivil lanlum, an s i l ; quoaulem modose habeat.
, \
aut quid s i i , non est perconlatus. Dixit ad haec

Exercilor: Voluntas carnitt esl molus corporis natu * ' \
ralis, cum subsequenle citra ralionem fervore : quoe
. \
qtiidcm a somno et membrorum remissione vires
6 *,

accipinnl. De quibus Peirus apostolus ail : Charis

$imi, nolite pertgrinari in fervore, qui ad tenlatio*

.

nem vohis fit,qtiasi novi aliquid vobis contingat.
\ *

Bealus eliam Paulus de bisce dixit : Caro coneu

,
.
piscit advenus spiritnm, spirilus autem adversun
\ *
carnem . Ideoque denunlial inqnieus : Spiriiuam,

bulate, el desideria carnis non perficielh unquam .

.
Quse dixerunt, co quod nollcrit ullum nobis esse
.
foedus cum bujtismodi molionibus.

,e

7 l

7 i

MICor.i,6.

I T

J o a n . x v , t 3 . l J o a n . i i i , !6.

Galat. v i , 2 .

7 e

l P e t r . i v , 12.

T 1

Galat. v, 17. " i b i d . t O ,

11*3

S MARC1 EREMITi

OPUSCULUM

VIII.

Consuttatlo mteliectus cum sua ipxius anima.

i

.
I. Audi, rationalis anima, socia consiliorum meo'. " ,
r u m ; niysticum quidpiain, remque ulrique uosirum
* \ communem commemorare libi desidero, qua de- ,
prebcndi, le non prorsus expurgalum i r i perturba- , , lionibus, sed per graliam minus fore dedilam. . " , , \
Certo equldem scio, anima, cum tu el cgo pnu- , ,
lcr nalurain agitainur, nos ignorationc falli, ob id- \
qtie, dum vitiuin extra nos essc dicimus, de nostris
,
ipsorum pcccalis alios accusare, alquc inlerdum
\ , ,
quidem ipsi Adamo, quandoque Satana?, aliquan . botniuibus culpam scribinms. In quo dum aliisbcl- , \ lum inferre pulamus, ipsi bellum nobiscum gcri , \ *
mus; dum nos duo lueri inuluo arbilramur, egocl \ tu invicein pugnamus; duni de nobis ipsis benc
, , \
mer*ri exisiimamus, nos ipsos perculimus, labores

inutiles el probra non iinmerito perferentes; specie ,
quidem amplcclenlcs roandala, ipsorum aulem cau- . " ,
sas, ulpote seducli, prosequentes odio. Unde cerlo , *
ecio, nos a nulla poleslate sivc ad bonum, sive ad
, '
inalum, injuria Irabi, sed stalim a bapiismo in ip- , sis reruin iniliis, cuicunque ad nutum inservicri- . , ,
mus, sive Deo sive diabolo, is nierilo in poslerum \ .
uos ad euas parlcs adigit.
I I . Caeterum inilia rerum sunl objecla duo, quoc
'. \ \
non aniiuadverlunlur, laus bumana, et remissio \ , , \
corporis; quae sponte sua oblrusa, anlequam vo,
lunlaa nostra accedat, nec vitia suni neque v i r i u , \, \, '
tes, sed propensionem aninii noslri, quove incline > ^.
mus, arguunl. Nam cum Doininus jubeal ferre
\
ronluuielias el moleslias, diabolus aulero velit con, ,
traria; ubi placuerimus nobis in objectis illis, per ,
epicuuiu etU non obaudito Domino, propensionera

aiiimi nos Iradidisse spirilui voluptuario; quando ,
vero suggeslionibus supradicits angiiuur, cerluin
-,
esl amplexos auguslias, hiclinalionem Deo dedi , .
laiu babere. llanc igiiur ob rcra duo illa objecta
\
lioiniiiibus proponi permissa sunt, ut qui maiidala
,
Dei colunl, momeiuum volunlalis suae Iradanl Cbri, ^
s.lo; qui nactus inlroitum, deducal menlem iu ve* \ ,
rilaiem. Ad euuidein iiiodum intelligilo mibi con\ . \ .
trariiim. Nam e diverso, quicunque gloriara bu" , \
ntanam amplectunlur et remissioneni corporis,
,
praebent aditum diabolo; qui eliam ipse ingressu
* \ ,
peculiari reperto, gua suggerit vitia, qus laudiu J * crcseere non desinunt, quandiu cogilant quae grata
, , sunl ei donec ex corde oderiul, quae priut diximus
.
objecta. At usque adeo Uiligimus ea, ut eorum
,
gralia non soluni prodamus virlulem, sed eliam i l - ' , \
lonim ipsorum altei um alteri, dala occasione, coui
nuilcmus, interdum volupiaiU graiia subiimis igno . "
miniam. Quandoverociiradolorcm illis assentimur,
. , ;
postmodum illorum promutricem niateriam iitdaga . \
1

CONSILTATIO INTELLECTUS CLM SUA IPSIUS 1.

1105

, , . mus. Atqui vanae gloriae voluplaliaque roateria esc

avaritia, qua? ex senlentia Scripturae divinae. radix
.
est omnliim raalorum \
\ * , , .
I I I . Verum, dices quidem mihi> ankna charissi , . raa, noa auruni in ihesaurum non recondere, nequo
, , poseessiones habere. Ei ego tibi dico, aurumaut
" , , , possessiones non nocere, sed, ut ante dixi. inba . - rentem affectui abusum eorum. En, quidani cilra
, , \ ,
affeciionem locupleles Deo pergrati fuerunt, velut
\ . \ sanclos Abraham, Job t David. Nonnulli vero

etiam carentes opibus, affectum avaritiae fovemue
* in rebus levissimis, ideoque miseriores sumus hie
qui multa possederunt, quia reliclis universim pra, . \is affeclionibus, quasi Deum laleanuis, callidilati
, voluptalis affcctum adjungimus. Fugientes- cnim
, \ avariliam, non fugimus volupiatem; non recondenles aurum, res viles coacervamus; magislralum at. \ ,
que imperium repudiamus, gloriam tainen el ho \
, norem eorum quovie modo venainur. Reliquiraus
* possessiones, harum tamen fruilionem non aver , - samur : si quando vero aversari videmur, non quod
avariliaiu fugiamus, sed velul exsecrantes Dei crea, ' *
. , . " , luras, dicimus : Ne tetigeris, neque gutlaveris, utque contrectaverit
Cum audieris, anima cbaris , ' ,
sima, Adami et Evaj transgressionem, credas qui ' *
dem inilio per illos propiie commissam csse;
\ ' \ \ \ *
* nunc autem, quod ad intellectum, per me ac le conimilli reperies : Hcec enim in figura contingebant

,
.
illis; scripta $unt autem ad correptionem notlram
in quos finet $aculorurh occurrerunt . Quandoqui ,
7 e

1'

| -
u

, dera, ecce, per baplismum renati, iransgressi s*> , \ nius mandatum ejus qui nos regeneravit, quia cura
' , - Dominus praecepissel, ut omnes eamdem Adem profucntes diligeremus, el cx omnibus prodeuuiem
, ;
, - fruclum toleranter ederemus, quemadmodum d i , , * , clum e s l u l edcrenl ex omni ligno quod eral in
* \ - paradiso : nos suasionibus serpenLis usi, quosdam,
- * , bonos dileximus; alios, tanquam malos, habutnius odio : quod est lignum cogitalionie boni et
* \
, - mali : quod ubi gustavimus, morimur animo : non
* ,
quod Deus creaverit mortem, sed quod proximum
oderil bomo. Deu$ enim mortem non fecit, nec dt ' ,
* , - lectatur in perdUione viventium ; non movelur af fcclu irae, non excogilai quidquam, ut postea su , mat ullionem, neque mtualur cujusvis dignilate,
sed omnia sapienfcer condidil, qua? per legem spi. ',
'
, , ' riialein judicari praefinivil. Propterea nondicil Adam o : Quacunque die comederilis, ego, tradam vos
, \
jp ' ,

. roorti *. verum certissime praedicit justitise legem,

, \ ^ hac voce : Quacunque die comederitis, morte
, - moriemini . E l plane cuicunque rei, sive bona s i i ,
sive mala, annexum naiiira decorum largilus est,
, ,
non quod postea excogitcl illud, ut quidam legcm
.
, , - ' spirtialcm ignoranles pulaverunl. Noe vero, qui
, \ \ , aliqua ex parte tenemus iliam, nosse debemus, si
\ quempiam eorum qui parem nobiscum sortiti sunt
, lidem, ut malum oderimus; nos quoque, cum mali
* \ sitmis, Ifeo forc odiosos; et si, velut peccatorcm,
7

7 7

7 , 4

ITimoth. v i , 10.

7 3

Coloss.u, 21.

I Cor. x, 11.

Gcn. n , 10.

7 i

Sap. i , 13.

7 7

Gcn. n
f

1193

S.

MARC1 E R E H I T i C

OPUSCULLM

Consuilatio intellectu$ cum sua ipnius anima.

I . Audi, ralionalis anima, socia consiliorum meor u m ; myslicum quidpiain, remque iftrique nosirum
communem coromemorare libi desidero, qua deprebcndi, te non prorsus expurgalum i r i perturbalioiiibus, sed per graliam minus fore dedilani.
Cerlo equidem scio, anima, cum lu el ego pnuler naluram agitauiur, nos iguoi alionc falli, ob idquc, dum vitium exlra nos essc dicimus, de nosliis
ipsorum pcccalis alios accusare, alquc interdum
quidem ipsi Adaino, quandoque Satanae, aliquan
bomiiiibus culpam scribimus. In quo dum aliisbelItiin inferre putamus, ipsi bellum nobiscuni gerimus; dum nos duo tueri inutuo arbilramur, ego ct
tu invicem pugnamus; dum de nobis ipsis bene
uierwi exisiimamus, nos ipsos pcrculimus, labores
inutiles el probra non immerilo perferenles; specie
qutdeni ampleclenlcs mandala, ipsorum aulem cau~
sas, ulpole seducli, prosequenles odio. Unde cerlo
ecio, nos a nulla potestale sive ad bonum, sive ad
lnalum, injuria trabi, sed stalim a baplismo in ipsis rerum iniliis, cuicunque ad nulum inservicriJ I I U S , sive Deo sive diabolo, is nierilo in poslerum
uos ad euas parlcs adigit.
I I . CaHerum inilia rerum eunl objecia duo, quaj
non animadvertuiUur, laus bumana, et reinissio
corporis; quae sponle sua oblrusa, antequam voIuntas, nostra accedat, nec vilia sunl neque v i r i u tes, sed propensionem animi noslri, quove inclinemus, arguunt. Nam cum Doininus jubeal ferre
ronluinelias el molesliag, diabolus aulem velit contraria; ubi placuerimus nobis in objectis illis, perspicuum esl non obaudilo Domino, propensionem
animi nos Lradiilisse spirilui volupluario; quando
vero suggesAionibus supradiclts angimur, cerluin
esl amplexos auguslias, inclinalionem Deo dedilatii babere. Hanc igitur ob rera duo illa objecta
liouiinibus proponi permissa sunt, ut qui tnandata
Dei colunl, iuoiiientum volunialis suae iradanl Cbris.lo; qni nactus introitum, deducal menlem in verilaiem. Ad eumdem iiiodum inlelligilo mibi contrariiim. Nam e diverso, quicunque gloriam buntanam ampleclunlur et remtssioneni corporis,
prsebenl adiium diabolo; qtii eliam ipse ingressu
peculiari reperto, sua suggerit viiia, qua? landiu ;
crescere non desinunt, quandiu cogilanl quae grala
sunt ei, douec ex corde oderiul, quae prius diximus
objecla. At nos usque adeo diligiams ea, ul eorum
graiia non solum prodamus virlutein, sed eiiam i l lorutn ipsorum alleium alteri, data occasione, couinmlcmug, interdum voluplalts graiia subimus ignomlniam. Quando verociiradolorcm illis assenlimur,
postmoduni illoruro promutricem materiam indaga-

Itftt

VIII.

*.
'. " ,
Tt \ ,
, , *
. " , , \
, ,
\ \
,
', ,
. , \ , \ '
\ , , \

'/,
. " ,
,
, '
,
>. , ,
\ .
'. \ \
\ , , \
,
, \, \, *
> ^.

, ,
,
[
, * \
,
, .

,
, ^
* \ ,
\ . > \ .
" , \
, * \ ,
* , , .
,
' , > \
*
. "
. , ;
. \

CONSILTATIO INTELLECTUS CUM SUA IPSIUS 1.

1105

110

, 0 , . mus. Atqui vanae glorise voluplatisque raateria e&t

avaritia, quae ex sententia Scripture divinae, radix
.
esl omnium raaloruni \
. , , .
I I I . Verum, dices quidem mibr ankna cbarissi , . ma, nos aurum in tbesaurum non recondere, neque
, ,
posseseiones habere. El ego tibi dico, aurumaut
' , , , possessiones non nocere, sed, u l ante dixi, inhae . - renlera affectui abusum eorum. E, quidam citra
, , \ ,
affeclionem iocupleles Deo pergrati fuerunt, velut
\ . \ sanctos Abrabaro, Job t David. Nonnulli vero

etiam carentes opibus, affecium avaritiae fovemue
* in rebus levissimis, ideoque miseriores sumus his
qui multa possederunt, quia reliclis universim pra, . \is affectionibus, quasi Deum ialeamiis, callidilati
, voluptalis affcctum adjungimus. Fugienles- cnim
, \ avariliam, non fugimus volupiatem; non recondentes aurum, res viles coacervamus; magisiratum at. ' \ ,
que imperium repudiamus, gloriam lainen el bo \
, norem eorum quovie modo venatnur. Reliquiraus
possessiones, harum lamen fruilionem non aver
, - samur si quando vero aversari videmur, non quod
avaritiaiu fugiamus, sed velul exsecrantes Dei crea, *
luras, dicimus : Ne tetigerit, neque gutlaverit, ut , , . " ,
que contrectaverii
Cum audieris, anima cbaris , ' ,
' sima, Adami et E v Iransgressiotiem, credas qui\ ' \ dem initio per HIos propiie comroissam essc;
nunc autem, quod ad intellectum, per me ac le coni
, inilti reperies : Hcec enim in figura contingebant
.
illis; scripta $unt aulem ad correptionem noslram,
in quos fines iwculorum occurrerunl . Quandoqui ,

1
C
,
dem, ecce, per baptismum renali, Iransgressi su , \ mus mandalum ejus qui nos rcgeneravil, quia cura
' , - Dominus praecepisset, ut omnes eamdera fidem profiientes diligeremus, et cx omnibus prodeuntem
, ;
fructum toleranler edereinus, quemadmodum d i , , , , ctum e s l , ut edcrenl ex omni iigno quod erat i n
\ - paradiso : nos suasionibus serpenlis usi, quosdam,
, ui bonos dileximus; alios, lanquam malos, habuimus odio : quod est lignum cogitationis boni et
\
, - mali : quod ubi gustaviinus, morimur auimo : non
,
quod Deus creaveril mortem, eed quod proximum
* , ; oderit bomo. Deu$ enim moriem non fecil, nec de , - lectatur in perditione viventium ; non movelur af fcctu irae, non excogitat quidquam, u l postea su , n a t uUionem, neque muialur cujusvis dignitate,
sed omnia sapienfcer condidil, quse per legem spi. ', ^ '
. , ' rilalem judicari praefinivil. Proplerea nondicil Adam o : Quacunque die comederilis, ego, tradam vos
,
jp ,

. raorti : verum cerlissime praedicil justilise legem,

\ , \ , hac voce : Quacunque die eomederitis, morte
, \ - moriemini . E i plane cuicunque rei, sive bona s i l ,
sive mala, annexum natura decorum largitus esl,
, ,
non quod postea excogiiet illud, u l quidam legem
.
, , - ' spirhalem ignoranles putaverunl. Nos vero, qui
, \ \ , aliqua ex parle lenemus illam, nosse debemus, ei
\ quempiam eorum qui parem nobiscum sortiii sunt
, lidem, u l malum oderimus; nos quoque, ciim mali
* \ simus, Lfco forc odiosos; et si, velut peccatorem,
7 t

7B

71

T T

' * i T i m o l h . v i , 10.

7 3

Coloss.u. 21.

, v

I Cor. , 11.

7 n

Gcn. n, 10.

7 i

S;q>. i , 13.

7 7

Gcn.

t!0?

S. MARCI

Hlum repulerimus a poBnileniia, nos etiam, qui su- , . .

v u s peccatoret, eicludendos; cl si proximo non
,
dimiuimus peccala, ncc dimiltCDtur nobis. Hanc , * ,
,
legein*declarans legielalor Chrislus, d i x i t : Nolile
. ,
pidicare, el non judicabitnmi; dimittite, ei dimitietur
V ,

vobis . Eamdem legem sciens Paulus, explicabat

. \ 6 ,
bis verbis : Qui judicat alierum, se ipsum condtm-

val .
Quod non ignorans Propbeia clamabat ad
\
Deuro, inquiens : Quia lu reddes unkuiqne juxta
,

opera $ua . Alter ilem propbela sub persona Dei

, .
d i c i l : Milti mndictam, et ego retribuam, dicit Dominut .
T a

19

JV. GaUeruro quid singula commemoro? quando

Scriptura laoi Velus quam Nova, et maxime summus ille Psaltes, nobis omnibus clarius banc sibbndicat legem, ut illam spirilalem et mystice pra> &
icriplara esae inyenerimus, de universa noslra i n clinaiione metuenles, non in speciem duntaxal,
sed eliam in aecretig animi diligere fratres enilamur. Non enim est lex Mosaica, quae raanifesla j u dicare solet; sed spiritalis, quae eliam occulia corripil, quamque etiam suis temporibus congruam
l u l i l idem Deus; implevit autera eam, per graliam
Domini noslri, qui d i x i t ; Non veni sohere legem,
sed adimplere . Quamobrem (ut omni de re sumn a l k n dieam) debenms posibac condonare ei qui
quempiam offigndisse videtur, justa vel injusia sit
offensio, certo scientes, condonandi viriutem quacunque vjrtute prasstantiorem esse. Yerum quia
pneoccupante nos peccato iropediti, neqtiimus hoc
efficere, debauius obsecrare Oeum vigiliis et maceratione carnis immodica, donec consequamur
propiliatioaem, eamque comparetnus factillatem.
Deinde in omni re, loco ei tempore unus nobis,
anima, proponendus eet scopus, ut quovis modo
fccsi ab tamtoibus, gaudeamus, et nulla afficiamur
Iristitia ; gaudeanius autero, non utcunque aut lemere, sed quod nacli eumus occasioncm, tum remittendi ei qul peccavU, tum peccatorum nosirorum remisaionem eonsequendi. Heec est vera Dei
notitia, quae cogitaiionem complectthir, qua posaurous invocare Deani, el exaudiri; ba?c est precalionis ubertag; cujua vi licet nos tollere erucem, et
sequi Dominum; haac pcimorura et summorum mandalorum mater exsislit. Pcr hauc enim possumus
diligere Deum e i . loto corde, el proximum sicul
BOi ipsos. Uujus ope, iejuniis, vigiliis, et macerandae carni daoda nobis esl opera, quo animus et
viicera aperia soscipiant isibase, et non repellanl.
Ila enim Qet ut secrelo nobis donaiam fianrli baplismatis graliara, non jam obscure, sed curo oinni
cerlitudine et sensus perceptiooe operari agnoscamus, eo quod proximo peccata remitlimus.
Y. Yerumtamen banc virlutem duo impediunl v i lia, vana gloria, el voluptas, quoe^onvenit in primis ex aoimo aversari, et ita ainplecti virlutem.
Quamobrem, anioia, quae borum duorum viliorum
vbseqtiendo volunuti, le ipsam prodidisli, uemi7

w l a c . v i , 3 7 . R o m . n , I . Psal.txi,13.

81

': \ ' ,
\ , ,
, \ \ ,
, \ ,
.
, \
0
*
,
, .
(\ . ) \
, ,
* .
*
\
A.'~~
^ v / f \ p T u -
e i w u r u nirmPw
^,

,
\ . ,
, \ ,
, ,
, , ' . \ .
.
,
* \ \ \
* \ ),
.
, \ . \
,
, \ .
, , '
\ , .
T

a V |

'.
, , ,
*., \ .
, * \
, , ',
ie

Dcut. xxxn,43; Ro n. xn, 19* llebr.x,30. MaUh.v,i7

1109

DEJEJUNIO.

1110

, , nem accuses, non Adamum, non Satanam, non lio , \ * mines, sed contende cum volunlate tua, el ne con . , temnae : bellum enim est intoelinum. Nam non est
, * \ exlernuro, ut nobis pugnandum sit adversus fraires
. " qui versanlur nobiscum; sed inleslinum est bellum :
in piigna nemo hominum nobis aderil : unicum
, \ . babemus commililonem, qui per baptismum in
, nobis arcanc reconditus est, Cbristum invictum,
. , el quem nibil latet. ls aulcm ceriabii a partibus
, , \ itostris, si roandaia ejus pro virili peragamus.
, . Quse vero bellum nobis inferunl, sunt, ut ante
, ' . diximue, vohiptas permiata corpori, el vana gloria;
, ,
quibus ego et lu detineiinjr. Illa, inquani, duo sc duxerunt Evam, el Adaroum fefellerunt. Volupiae
,

,
quidem oslendit lignuro esu bonum, et coniemplaiu
' - formosum; vana autem gloria sobjecil itlud : Erilis
, \
$kut dU, cognotcentes bonum et malum
Quemad , - roodum ergo Adam pritno formatus et Eva erube, * \ scebanl invicem : i u etiaro nos, ubi abjecto iniel ^, leciualium oculorum viiio, nos ipsos nudos conp \ \ .
spicinms, mutuo eonscientiae pudore suflfundimur. Et
, jam folia ikus nobis ipsis consuimue, dum exira\ * '

neis sermonibua, ftguris ei justificationibus nos in . * duimus. Dominus aulem parat nobie vcslimenlum
, ' , e pellibus, et ait : In patientia vestra po$sidete ani
( )
,
ma$ vettras
El suadet qusc sequuntur, bis verbis :
.
Qui inveneril animam $uam, hoc esl, reductis in
. '.
memoriam offensiombus, perdet ; et qui in ea
memoria perdiderit animam, in vitam ceternam in v$nUt illam . lpsi gloria in saecula. Ameo.
u

-Gen. , 5.

" Luc. x x i , 19.

Malib. x , :

OPUSCULUM

IX.

(9)
'. ,
, \ , ( , ,
,
-

De jejunio.
I . Qui animo semel virlutibus exercendo se dederint, etrenue quod occeperunt perficianl oportet;
el sive juvenes sint sive senes, modo corpore bene
valenies, languoris morbive melu minime lerriii
eaoi omni sludio jejunii legem, quae prae caeteris

(9) Jejunitim abslinentia ciborum esl, a quibus

cuin quadrupliciter absiinere possimus, qnadruplcx
inde quoque exsurgil abslinentiae Chrisliaiue inunus. Vel enim capio serael per diera cibo, reliquuui
diei abstinemus; vel aridis, et simplicibus c w i lenti cibis, absliiiemus a pinguioribus et lauiioribus; vel caplo cibo praescripto lenus, caHero praeterea cibo abstinemus; vel demura abstinemus cibi
adhuc appelcates, el fame ac sili necdum exsaliaia.
Cumulalissimae proinde laadis fueril, et veluli j u j u n i i fasiigium summuro quadruplicem banc absii-

neniiae legem, uaa eademque ubique semper adbibita raiioue cum in geoere et modo c i b i , tum et
in lempore sumpiionie perpetuam in omni vila retinere. Absolulissimnm jejunium boc omnibus conniientibus in virtulem perfeciam proponii et commendat S. Pater super jejuuiacatera; quanta inde
adjumenla et prsesidia pareniur, solido demouslrans, el quae conira consequanlur incoinrooda, si
qua parte remissio ftat; qua rursus incointnoda et
pericula in singularibus quibusdam inusilaiai ct
admirandae absliaenliie ralionibus sibi deligcndis.

11

S. MAttCI EREMlTi

Mlilior et lulior est, ceastanlissime relineam. Pane . (10) , \

nimirum ei aqua ad conslitu&um modulum adbibi , * *.
lis vescantur, idque slalis horis, ei ealenus vesran ( )
tur, ut fame ac siti necdura penilus pulsa. de roena
, \
surganl, neve unquam ob escarum voluptatem a
. .
divinis officiis pro niore defungendis vacalionem i ,
eibi sumani. Nam ila ferme usuvenit, u t si quorum
' ,
rsculentorum saturi csse aliquando paliamur, eo ,
rumdem continuo perlacsi couvertamus nos ad ap
petetvJa alia deinceps; quibus appositis si rursus
. \ ,
expleamur, rursus, quemadmodum priora illa, mox
, fastidienles respuemus; neque sattiris nobis pror .
s u s licei ease in proposila conquiescentlbus, sive
; \ , \
, ,
appelitis semel esculentis vesci animus sit, sive
, \ ,
etiam abstinere. Quidquamne escarum magig qpiparum manna? sicubi lamen illud coraedit fsrael, ^ .
ct exsaturatus fuil, quando nihil erat quod iaulius , ,
concupiscerel, ad vilia et ingrata quaevis, allia nr ,
miritm et cepas, appctenda delapsus est; adeo sa\ \
turitatem oovae suaple nalura excipiunt appetitio- , \ nes ct dcsideria. Quamobrem cum ipsa panis ex .
pletio alterius nos cibi cupidos efficiat, eaienus de eo comcdamus, ne expleamnr omnino, ut illum
semper appelenies nunquam non explendi desiderio leneamur; itaque non modo nullam ex appeiitione noxam capiamus, verum ettam ex conlineniia justiiiam consequamur.
I I . Igilur, inquiel forlasse qui&piam, adjejunia
B \ \ aignior, hominem pasci et vesci libcre esculenlis
*peccalum existimas? Minime vero haec ita praecipi- ; '
mus, quasi ea in re peccalum insit; al quod inde , '
. (12) exsistal tamen, el consequalur. Non (praecise) pec , cavit Israel desiderans jEgyptias dapes, at quod
*6
bujus desidecii ferend impolens impie obmurmu
; \ -.
raie, et palam Deo oblreclare ausug fuit; ait euim :
Nunquid potetil Deus parare mentam tn deserto ? Q , *
1

Psal. L x x v i i , 19.
(10) Hocesl paneiu ad pondus, aquam ad mensmram sumere, quomodo pAane apud priscos Paires
in usu erat. Abbas Moyses apud Palladium in Lau-.
taca, c. 22, annos sex in cella inclti9us nibil pr;ter sicci panis uncias duodectm sumpsisse legitur.
Antonius adveuiente Pauto sibi paximalem unum
sex unciarum, tres v i r o hospiti suo in mensa appositit, ut refert idem Palladius in Vita Pauli Simvlxcn. Sancluin Hilarionem quadricnnium sex unc-iis panis bordeacei cum modico olere lran*egisse
narrat D. Hieronymus Dorolbeo abbati in jfigyplo
aex uncipe panis, ct olusculoriim fasciculus quotidtana refeclio erant, teste Sozomeno I . v i , c. 3. 0
Cassianus Collat. 1. n , c. 19, quse receptissima essei
monacborura refectio traden^, ail : Majures noxtri
pra'po*uere refeclionem solius panit, cujus wquissimunt modum in dnobus paximatiis tlaluerunt, quot
parvulos panes mx libra uniut pondut habere certissimum est. Hinc sumpta a D. Benedicto exempla
titiolidiani cibi flniendi pondere ct mensura, qui
Hcj-ubw cap. 39, Pani$, inquit, libra una propensa
tnfficiai in die , $ive reftclio una $it, sive prandii et
ccerue. Quamobrem Tbeodeinaims abbas Casinensis
rogaius a Carok) Magno per litleras, ut eximios
sibi in Galliam monacboscnm regula Iransmillerel,
pondus quoque panis et calicis mensmain transmisit, narral Leo Osttensis in Chronu. 1.1, c.74.
Illud tamen \ reddidi ad constitotum modulum, quod ea vox commoda cesserit
vertenti, et aeque commode iradilum a S. Patre
prieecnitim reprsescnlci, pnRserlim cum illa usita-

lior sempcr ex&lilerit raiio apud monacbos finiendi

in quotidiauo victu cibi ac potus non adbibita lance
ac ponderibus, scd pro exlerna mole et quanlitale
OOHUS ipsis demensa, hoc est plane pro modulo.
Panoin porro et aquam, fortfssimum et commune
6iii temporis jejunium appellat S. Hieronymns i n
Epist. ad Nepotianum, ct a quo maxime absil caplandae gloriae periculum : Fortissimum, inquit, ; V
junium est aqua et panis; sed quia gloriam non habel, et omnes pane et aqua vivtmus, qua$i eommun*
et publicum, jejunium non pulatur.
(11) De hac laudalissima jejuuii parle D. Hieronymus in Epislola ad Eurlam : Parvus cibut, tt
vinter semper esuritnt triduanii jejuniis
pr^rtur;
et mullo mtlius quotidie parum, quam
$alU.
Pluvia illa oplima est, quas sensim descendit tn ferram; tubitus el nimius tmber in praups arva $ubvertit.
(12) Quomodo, inquis, nonpeccavit Israel dcsiderans /Egyptias dapes, quando Israelis crimen ubique
Scriplura desiderii nomine exa^ilat (Exod. x v i , 3 ;
Num. i i . 5; Psal. LXXVII, 18.) , el locum ipsum u l tionis a Beo dt> hraelitis sumpia? concupisc^nti
eepiibTiim appellat? Verum hic S. Palcr loquilgr
de desiderio el appetitione merc nattiraK, qua vel
invili fame, sili, languore, faslidio communis cibi
insligante affioimur; quam, u l proxiine dixit, citra
noxam pati possumus, et possumus cum justiliae
laude conlinere. Sed plane loquatnr eliam de dcsiderio animi proposito el libera voluntate suscepto,
neqiie lum peccavit Isracl praecise el absolule di-v.

DE JEJUNIOL

1115

4114

afrcow, \ , . Postea quam aulem inensain uislriixit Deus, RUCcensu ira partem eoruni suslulit, ne si supersliies,
, \
novis. rursus capti desideriis dicteria in ipsum ja , cere pergerenl, suoque exemplo reliquos omnes ad
. " \
interitum traberent. Ventrem. natura usque proca ,
cem subigere imperio oporiet; si qui ab illo se dc_\ , ^. \
vinci sinant, jam iis deus cst; neque jusiiiiam adi ^ ,
pisoi omnino potcsl, qui illius serviiulem ferat.
\ , * ADque vero magnum a diuturna ciborum abslinen , lia, ac a satietale periculum immiuel: dum enim.
, \ ,
omais prorsus cibi experles jejunia in plurcs dies.
\
pralrabunt, aegriludo ac lorpor paulalim irrepcns
, .
sese ex adverse eriget, el ad pugnam laccsset; et
, $
noctumas quidem vigilias noslras in somnos verlet,
, \ J^v . '
diurnas vero ad Deum oraliones in camales cogi/ ; , \ Uliones difllabit, ul ciim nulluni ex swnno cmolti , \ menlum, lum plgrimum ex carnalibus dcsidoriis
,,. " , delrimenti conlrahamus. Hinc enim tanquaui caeie44 , - ris in exercitalione anlecellentes magna incipimus
, , scnlire de nobis, et imbecilliores quosque despi\
cere; qua haud qukiquain comniiUi gravius potest.
, Nam ul IH suam ipsemet perniciem iticurnbil i n ,. ' .
sanus agricola, qui poslea quam magno sun.plu et
opere agru.ui subegit, inoonsiuim et incultum relinquil; ita et nog, ni&i posica quam mutlo inipendio carnem. domuimus, orandi sludium veluti conseramus, in Doslrum ipsi exilium ullro contendimus.
. ' ( , ;
. " -, \ , ^
\ *
| , , \
.
* \ , ,
. ,

, \
() . -

l l t . Quie vero roliquus, inquiet fortasse al'n|uis,

jejunii usus fuerit, quando orandi siudio jusliliam
adipiscimur? Mullus quidem oinntmodis. Sicnt
cnim sentes loco frngum referet agricola, qui m i nime nuvalo prius prae inop a salo in riidi agno
salionem feceril; ita quoque nos, si carne non
prius probe quasi duro quodam alqne aspero solo
mollila et subacta, orationis sludiuni quasi semen
ingeramus, peccaia justiiire loco metemus. Plane
ex eodem ilio solo conflata caro bacc exsislit; et
nisi eadem alque illud incbistria excolalur, nullum
prorsus edel justiliae frucltim. Neque babc eo dicimus, ut eos qui jejunio juvari volunt, absterreamus;
quin poiius ut inci&emue coe, si qui prudenlia ac

rieran*; moderaie, ipquam, famis, langoorig, fasti- non modo pronuntiai. sed etiaro argnmentis condii uiiVce levandi gralia desiderans; peccavit vero
finnat. In libco vero De baptisnw : Qomprehensha
'iod aperle fuil ad voluptatem desiderans, qnod
autem, inquil. omnium mandalorum exl abnegatio
esicWu iiMpalieus cceperil poenilere ^gypihe emi- animce, qu<r e*t mon; et quemadmodum qui vfoil in
gration s in terram Cbanaan, aspemari cibum di ry. carne destilutus eil hac operatiouis perfectione, sic
vinilus exbibitum, novos cibos per nova prodigia
ob ante dictum defectum non poiest usque ad exiium
efllagitare. el obtrectatione Oeum itic*ssere : hoc
non esse sutceplivus imullantium a/ffclionum. Quid
est, non peceavit Israel siinpliciter desiderans, sed
disertitts?'Qiiamobreiii fcaginentnm de lomperanlia
impr.rtune, anvie, perlinar.itcr, lurbulenle, impic inter ejus opera a Joan. Piro *dilum cum lantn
desidorans; qupe crimina ideo segregat S. Paler a
doclrina respersum video, ct Marcum Marco
simplici desiderio, metaphysicortim more, ul procontrarium repenlefacuim, aequo memoratum pra>
posilo Israetilarum exemplo inba&rctis objecium
terea illud a Pholio, lanqnam alienum, el iutrusuui
Btbi argnmentum confutel, et demonsirol. nequc Cetnm longe a **arco nostro submoveo; a Pholio,
appeiere, neque modpraie vesci quibus appelimus,
inquam, qui relicla a S. Patre scripta recensel unipcccaiiiui esse, al inde consequi lamen.
versa: singulorum deinde nuineruni, argnmenta,
(15) Maie per id lempus de boc nominc ordineni explicat, innuitque se non unum aut alle*
rum, sed plura S. Palris operiim exemplaria, eaque
passim audiebanl Syrire monachi, inter qnos Joviniaigis, Evagrius Ponlicus, Palladins el Hnfiruis vario ordine descripla inspe\isso. Quin in ipso codice Joan. Pici fragmenluni islud non eonsuela S.
euscUalam ab Origeno Sioicorum impassibililalein
dtsseminaranL Non. esl tamen cur quidqtiam ejus- Marci asceta, aut ejusdem epigraphe ornalur, sed
S. Marci lanlummodo. Sed ab omni suspicione
inodj in . Marco suspicemur, qni lotus csl in
Marcum cerlissime vindicat S. lsaacus Syrus arpraodicandis perpeluis carnia assultibus non in boc
cbiepiscopus Ninives.qui in quodain scrmone apa
modo opusculo, sed ct in.rcliquis cjus scriplis.
lliistarura deliramcnta prolaia iu mcdium bujiis. S*.
Quin in libro Dc p^niieiitia \v iinc scnlentiam banc

1115

S. MARCl E R E M I T i E

pieUte adhibiia propfium corpus ad tolerantiam i .

cupiant obftrmare; nam jcjunta lom deimiro prosuitt, si prudenler ac pie institaamtur; sin vero abeque ratione et lemere, eliam obfrtint. Quamobrem
quijejunii commoda asiequi peroptant, caveant
etudiose iila q u exilium invebunt, et panem quem
cxaclis abslinenli* diebus quam primttm comedere
anlma deslinaveraraus, ita in proposiios qeoeque absiioenliae dies distribvamus, 1 exiguam
porlionem nnoquoque die stunent.es, ineurgentes
carnis aippelitionee qttasi feras projeclo paboto aliquo quoiidie eompescatmis, et vacuum deslderfis
animtim oraihmi quae praestabilior est, gervemus:
et sic ab elatione, Den opiiulante, innocui in hurailitate, sine qua Deo gratas nemo unquam exslith,
onntes vilae noslrae dies ducamus.
1
I V . Profecto si ipsi humililati aedeto insi&tamus,
non erimue animadveraionibus commonendi, Cuncta enim, quae nobis molesta et gravia eveniunt,
propter elationera nostram eveniant. Si enlm Aposloto, ne exiolleretur, angeltis Satan datus fuil,
quanlo magis superbientibus nobis dabitur idem
Satan, qui nos caedcre usque pergai, donec ad bu*
inilitatera redierimus? Majoree noetri dominabantur donmi stiae, divilias possidebant, tixerura cl liberorum curam gerebant, et familiari Dei alloquio
fruebanlur propter simplicem eorum htimilitatem:
nos conlra, muudo ntintium remisimus, divilias
repudiavjmus, domos reliquimtis, et a daemone
propter nostram elalioncm illudimur. Qui se extollit se ipsum ignorat; non sane exlolleretur ei
se ipsuni, et stultiiiam cum qua conversaiur,
agnosceret. Porro qui se ipsum ignorat quomodo
Deum pernoscere poierit? Si suam ipsius stullitiam
perciperc non valet, quomodo Dei sapientiam a
qtia longissime abest, cujusque est omnino expers,
mente assequi valebit? Qui Deura cognoscil ejusdctn
roajeslaiera perspicit, el se ipsum contemnit, tit
beatug Job, qui a i t : Utque adhue auditu anrh au~
dm le; nunc autem oculus meus videt te : quapropter conUmpii me et liquefactus etim, et repulavi me
pulverem et cmerem
Qui igiler Job imilantur,
hi Deum rident; qui porro tident, bi et cognoscunt.
Qunre si cupimus Deum videre, noe ipsos contemptui habeamus ei bumiliemttr, ut noti tnodo ipsum
corara intueamur, vcrura etiani in nobis ipsis eodem
inhabltante et requiescente fruamur. Ila enim stultilia nostra ab illius eapientia erudieltir, et inflrmiias nostra ab ejus potentia conflrmabilur; quae
adeo perflcere potest nos, u l idem ipse qui tania
elargiri munera dignalur, i n nobis eximie glorifi%

Job x u i , 5, 6.

1116

*
!) ,
. !
, \ \ ,
,
,
, '
,
\ * , ,
,
.

'. ,
' \
,
. ', ,
,
; ,
, \ , \
, \
, \ , \
, \
.
, \ ,
' , .
;
,
, ^ ,
; *0 ,
, ,
, \ "

rvr
. ,

. 01
, * ,
. ^
, , * ,
\ ,
.
, \
,

,

Marci monachi aucioriute diserte explodit; S. Isaacus, inquam, non is, quem rontilum maleque guffarcinatutB ia Bibliotheca Patrum legimus, sed qni
ia bibliothecis adhuc lalei; de qno multa illustnssimiia Aasemanus in sua BihUolheca Orientati,
qoem, si superi dabunt, Gnec(vLatinum edituri ali*
qtiando sumus. \acat ilaquc bic ( vocabuiiin euspiciont* : non sonal tanien vacuiiatcm pra-

vorum affectuura, quomodo saepe ab aso.ticis usurpalur, ?ed denotare potius videlur hoc loco faculutem quamdam in homine, adeoque visum est interpretari firmitatem, et consianliain in tolerando, et
obsislendo appclitionibus carnis; quo sensu nen
desunl bujus vocabuli apud probaios scriptorcs cxcmpla.

4117

DE MELCHISEDECH.

{[{$

' tjtju3t<, * cetur, et boslis nosler diabolus per nos vehcmen- , \ ter confundatur in eodem Domino nostro Jesu
, . .
Christo, cui convenit gloria, majestas, magnificentia in saecula saeculorum. Amen.

OPUSGULUM

( ) vbr

X.

De

Meichitedtch.

'. ,
Com Dominus nwndam agro, et praedicationem
, verilatis sationi comparasset, Iriticum primum sa ,
ttim fuisse ait, postmodum vero zizania, ut inde
, - J intetligeremtts adinventas deinceps praelfr aposto
licam traditionem sentenlias, imporlunam et diabo \ .
licam quamdam sationem alleram esse. Postquam
eniin nullam iradendse veritatis partem reliquani

feeerunt illius discipuli, et divus Paulus rcque ac
, \
eximii aposloli verbo quasi tritico mundum semi , '
navil, exsisttinl pcrversi quidam, qui zizania su , ,
perseminandi occasionem captanles, in sata illa
,
manum immiltere audent, et magis quam i l l i , ut
,
ipai pmanl, admiranda cdocerc conantur. Nusquam
, .
11 Melchisedech Deum natnra exsislere pronunlia, ,
ruiit; boc tamen isti profitentur, quin et wint
\ qui proferant commenta ejusmodf, quae susceptas
, \ . a Domino pro nobis oeconomias exlcnuenl. Duin
enim hominem nuncupatum sine patre el sine ma
Ire propter prajterilos silentio a Scriptura parenies
,
, \ e j u s " , ideo Deum constiluunt; Chrislum qui Pa\ * \ - trem in coelis habet, matrem in terris pro nobis
sibi sumpsit, deteriorem faciunt; dumque illum ob
,
. non recensiios parentes magntim repulant, bunc
\ ob recensitos minorem audent existirnare. Hujus
, - aulero propinatio senientix simpliciores ex ipsia
. etiam ad omnino abnegandum Ghristuro impellere
videiur; quod eo gravioris reum culpau ejusdem
, ,
, sententiae auctorem facit. Id vero illis, ut opinor,
accidli, eo quod integra divinae Scriptura capila

. \ lcgentes praHervebantur, et abscissa quaedam mem bra callide ad propriam astruendam senlentiam
, excerpant. Hinc enuntiatum de Christo vaticinium,
, , homini ad quem ^nuntiatum fuit, tanquam Deo atM

H e b r . , 5.

(14) Qtiam varie el immnniter ab aUero Christi

ievo et deinceps aberralum sit ab insanis bominibus
in explicando Melcbisedecbiano vaticinio, qui nosse
cupil, adeat Ludoviei Burghesii Hist. crit. Melchited. el P. Calmet in Dissertatione ad Epittolam D.
Patf/t ad tf*6r(Pos.preposilani. S. Marcus hoc in
opere insectatur eos solummodo, qui Melcbisedecb
Filium Dei esee contendebant, quorum nulla uspiam
apud veieres ante Epiphanium nienlio facla exsislit in Panar. bser. 55. Dum porro illog mse< taiur S. Pater, tanlam conlorquel ac vibrat argumentorum vim, u l et caelera Mclchisedecbiiarum
monslra quotquot enipcrunt tinquant, aut ctiam-

num gesliunt erumpere confodiai. Cum id maxime

commendat utililalem operis, lum ejusdem pra>
siamiam et dignitatem scriptoris sanclitas, scriploris anliquiias, raritas elianv Cum enim quampluriini SS. Patrum cum llelchisedechilis manum congeruerint; plurimi eliam ad praeliandum arma procuderint,D. Epiphaniusd. hafcr. 55, D. tlieronymus
in Epist. ad Evangcli*m, Tbeodorelus in Dialoto /nconfusu$, et quicunque i Epist. D. Pauli ad Hebr.
explananda egreglam operam posuerunt, pracclarissimorum tamen certaminum in solc et pulvere,
aiunt, agitaiorum hoc nobie nnum specimen i n l e gritin cx universa antiquitate reliquum superesU.

1119

S. MARGI 1

i 1*0

tribuunt, et horainera aecundum ordinem sacerdotii . \ ,

,
Deo assimilatum, natura Filium Dei esse contendunt. Aiunt enim, si non eral hic Filius Dei, quo- ; .
modo rex paois, et rex jualilise nuncupaLus est? , ' . ,

Equidem inlelligent, niodo voluerinl. Apostolus

,
eum nuncupat natura regein pacis sed inler,
. {
pretaiione; ail eniin primum, interprelatu* rex
,
\
juMituv, deinde el rex Salem, hoc est pacis . Hoc
videlicel verbum preiermiUunL efferre interpretatus,
.
adeoqne nominis illius interpretationera naturam
censeni esse ejus,ad quem vaticinium enunt iatum est.
*. ,
I I . Aiunt rursus iidem, nisi exsisicret Deus, quo, ; , ,
modu iuil sine paire el sine malre? jamqtte, u l v i ,
detur, non amplius Melchisedech Filium dicunt,
imofortasse Palrein; at ncque Patrera nos, i n - JJ * ,
\ quiunL, diiimtis, sed Deum Verbum, anlequam
. , carnem induisset, et ex Maria genitus essel. At
quomodo absquc Palre Deus Yerbum, deliri ? ; ,
\ . \
Aniniadveriite diligenler, quod divus Paulus omnia
' ,

illa de incarnato jam praedicari a i l . Ait enim : De

quo prxdicantur l\mc, alieriu tribus consort fuil; ,
quandbquidem manifestum e$t ex tribu Juda Cliri- . ' , \,
tum genus duxisse . At quomodo, inquiunt, , \ \
Cbrislus ex tribu Juda genus ducens, <fsl sine pa- ; . \
, \
tre el sinc malre secuiidiim ordinem Melcbisedecb?
Plane ignoranl quod dicunt : non in patris caren- . , ,
lia Paulus ordiucm conslituil, sed in sacerdoLio , ,
.
,
duniaxat. Quamobrem non d i c i t : Tu sine patre
; ' , \
el sine malre secundiim ordinem Melcbisedecli,
sed dunlaxat: Tu sacerdos secundum ordinem Mel- C . ,
chitedech. Quid sibi vult tecundum ordinem ? Nera-
pc secundum siiniliUidinem, el non secundum le, ,
grm. Tiibus enim Levi secuudum legem sacerdo- \ . *
dislinabatur; Melcbisedecb vcro non secundum
, , ?.
legem, sed secundum ordinem propbelicae significa , ,
tionis represenlat personam C.brisli. Proplerea a i l :
,
\ Tu sacerdo* in cciernum non sccundum ordinem
.
Levi, ueqne secundum ordinem Aaronejusdem cum illo iribus cxsislentium, sed $ecundum ordinem Metchisedech, qui sacerdolium gessit exlra legem.
111. Adbuc aulcm illi instant. Si Melcbisedecb
. .
homo esl, qttotnodo manet sacerdos in seiernum ?
,
E l de boc rogant oralione accisa, praelennitlentes
; ,
poliora illa ejusdem capiLis, in quo dicitur: A n i .

,
milalm Filio Dei, mantt tacerdos in alernum
Assimilari porro, et subsislere non sunt unum el D . , \ *
idem; illic imago, bic verilas residet. Quemadmo- , . "
dum enim Jonas propbela assiroilalug esL Cbristo , \
\
secundum sepullurara triduanam, et inanel pro
pheta; ei quemadmodum assimilalus est ipsi et
, \ Moyses in populo traducendo, et manet in aeiernum

ductor; eodein prorsus modo assimilalur ipsi et
Melchisedecb secundum sacerdoiium genliuin, et ,\ .
*
manet sacerdos in aeternum. Quamobrem a i l : Tu
.
, \,
sacerdo* in celernum $ecundum ordinem Melchise ,dech " . Verumtamen esto, inquiunt, quod Melcbi \ \,
sedecb bomo exslilerit assimilalus Christo ; modo
, ,
planum fac quomodo sit sine patre et sine matre,
,
ntque initium dierum, neque exitum vilic haben* ".
Hebr , %

ibid. 1, 14.

f l

Ibid. 5.

PsaL cix, 4.

Hobr. vn, 3.

mi

Dfc

MELCtHSEDECli.

, , \ - curnque iu boc assimilatus Filio Dei fuerit, ostendc

. ,
expressionem similitudinis, ut agnoscamus, quod
. "
Melcbisedech liomo, et non ipse Christus exstiterit.
',
Sic contradicenies nobis et Scripluram saoram
. ,
impugnant. Satis esse ipsis oporlueral credere
, - Apostdo, qui dixit ipsum assimilatum Filio Oel *,
,
qiiandoqiiidem dum loquuntur boc modo : Oslende

nobis expressionem simililudinis eorum nominum,
, , ul credamus, videnlur Pauli diclis diiTidere : ut si
, \ .
nobis baec demonslrandi raiiodesU, i i jam vel con ,
tinuo a iide delicianl, vel deficiant deinceps, srcuti
,
etiam defecerunt. Quoniam igitur multa occitrrunt
,
in sacra Scriptura nomina, quorum difficilis esl
;
apnd vulgns interpretalio, ideone Ecclesia a tra ! , .ditorum fide discedet, et ab ilionim suspicatio - nibus ee abduci sinct? Absit! quanquara propierea
.
neque dcspondentes judiciuin lacebimus, scd pro
viribus expressionem simililudinis in pnedictis
demonstrabimus.
' ' \
IV. Sine palre et sine matre Paulus Melchise , .
dech nuncupat secundum id quod mox subjicit,

quod non exstet tradila origo generis ipsius. Qtio*
, , ,
niam in generationum descriplione non enarraluf
* ,
ex quo patre aut matre sil, aut quando genilus.
. ,
aut qtiando morluus; et ideo nequ^ initium dierum
,
neque finem habere vitai dicitur. Neque enim o r i *
go generis ipsius deduci a genlibus poteral, quas
,
iransmigrando rdiquerat; quod de eo aperle do \ , \
cet Scriptura. In boc aulem assimilatur Filio Dei,
. , ' Q qtioniam Dominus Jesus Chrislus in lerris patrem
,
babuit, neqiie in coelo tnalrein. Quia vero
, \
dixirmis, qnod secundtim oeconomiam non enarra ,
tur in divina Scriptura quomodo genitus, et quo \ modo morlutis Melcbisedech, et ob id neque Ini*
, \ , '
lium dieruin neque iinem habere vitse dicilur, boc
\ , ,
quoque in genere similitudinem quaeruut. Quemadmodum de Melchisedecb, aiuni, dic et de Chrislo,
,
quod neque inilium dierum habuit neque finem,
. , ,
ul in liac re pariter expressa? similiiudinis verila*
\ , \ ,
. - tem reeognoscamus. Nam sciimts, quodex Maria
, , \ genilus, et inilium habuit, et inorluus est, et resurrexil secundum Scripluras. Ad haec aulem nos
; ,
ila reponimus : Credilis Evangelio, quod Verbum
\,\, . , ,
caro faclum e$t\ non convertens se in boimnem,
, , ,
, -
6. ,
,

. ,

. " , , , .
,
,
. , \
> \ , \ ,
.
t i l i l ; palcl, quod ncquc Cbrislus propinr unioncm
v

Joan. i , [ \ .

" Luc. i , Zo.

ed hominem sibi assumens? 1111 vero, Ulique, boc

credimus. Si igiiur crediiis, cognosciie, quod homo
nudug neque esi, neque tepulalur Christus ; quandoquidem Christi humanitas non substitit aliquando seorsim, el postniodum unita Verbo ftiil; inanifeslum est enira, quod antea divinilus id operatum
sit ipsum Verbum Dei, jnxta quod scriplum est:
Spiritm sanctut superveniet in le. et virlu* Altiuimi
obumbrabit tibi. PropUrea et quod natcetur ex te
sanclum, vocabilur Filius Dei . Hinc inlelligimus,
quod Cbristus neque iniliuin dierum neque finem
viloe babcl. Nam si Verbum iniiium dierum non
babens, ipsummel assumpti bominis inilium ex-

ex uiero a Vei4)0 assumplam dierum inilium ba-

1125

S. MARCl EREMITA

Mflfr

buit. Ita Melcbisedecb in boc quoque iili per (Dconomiam aisimilatus est, ipsius generalione silealio praHeriia el v i i a exilu, utDei mystcria premonstrareniur.
V. Pergunt ilerum qiwerere : Dominus corpus '. \ noslrum sumpsit, an non? Profecto noslrum; at 6e , ; \ * ' non illud huuipsit scorsiin jam exsislens; nou * ,
enim fecii, ui illud prius exsisieret, et tunc sibi ,'
univil, sed indiscretam ab utero, utdttduca dixiiuus, , . *
unionem assumpsit. Coatinuo i l l i : Quorsum vero ; "
,
enumerutis annos ejus? Sane anni enumeraotur
non a nalura per se sunipla, sed a geueratione fa- ,
, , '
cti bominis. Non euim, iuquii Scriptura,quod nu>
dus boroo genitus fuerit Deus Yerbum, ut vos , \ ,
\ .
dieitis, sed Cbrislus, qui Dcus simulet bomo est,
,
inseparabilis oi individuus Filius Dei. CEconomicse
igilur gencralionis Hiitium habuil, nature initium . , ,
non habuit propler unionecn ex utero assuropiam. ; ;
Quoduam aulein, aiunt, mido corpori inilium assi
gnalis, si nudum nunquam exsiiiil Dominicum

'
corpus jiixta evaiigelicum illud effalum adversus

Josepb : Ne timeas Mariam accipere conjugem tuam; , ' ,

quod enim in ea genitum ett, de Spiritu sanclo est ? ;
Al gonito sallem Chrislo inilium assignabis? En
, ipsuiumet Verbura incarnalum, queniadniodum in . , *
Evangeliis declaratum esi. Hinc neqae nude posi- , . ,
, *
lam et seorsim exsistentera boininis subslanliam,
; , \
neque initium dierura assignare in Cbristo poleris,
ul demonsiraium fuit. Demus, inquiunt, quodChri- ,
slus neque initium habeal propter unioneni, num , \ .
ot ipsa unioinitia non babet? Habet illa vero, et , *
non habet; quod ille idem ipse qui initium non , ,
habet, unionis milium exslilii; ideo dixi et habet, , , *
et non habel. Religioni aulein roagis consenia- Q
neuin esl dicere quod non babei, quoniam qua? per
modum substanliae unila suiH, eiei ex duobus exsistere intelligantur, quod tamen cum polioris na->
tura untlum est, illud et inlelligitur et perbibetur.
Haud secus ac fluvius ex imbribus conflalus, ubi
mari sese immiscuerit , non ampJius fluvjus, sed
inare appellalur, quod inde iniliuai sumpserit, i b i que desierit. Si corporea naiura tanquam praesianlior vi 6ua superincubans Verbo coaluisset, et ita
unio exsiilisseji et Cbrislus nierilo exisiimaretur
i n i i i u u babere secundum corpous naluram. Cum
\ero Dcus Verbum corpoream naiurain diviiwe operationis illapsu ipse sibi aptaril juxta Evangelium,
maiufeslupi esl, quod per illam naturara sanctum

, \
) , ,
, , .

, \ ,
.
,
-
.
, ,
, , ,
, ,
, , * -

Cbrisli corpue fucril nobililatum, quoniam illud D

inbabitare corporaliler omnis DiviniUUs plenitudo
dignata est. Profecto, si onmis Divinitatis plcniludo, nihil divinuui est quod sanclum Christi corpus noa babeat, sive careniiara iuilii dicas, sive
diviAiialem, sivc iinmortaUlaiem, eive omnipoienUara, sive poteeiaiem, sive iroperium, sive sapientiam; quandoquidem omnis pleniludo Divinitatis
llliid inbabitare cof^oraliler est dignala. Quauiobrem divusPaulasail; No ex hot neniinemnovmu
ucundum carnem; et eognotimus $ecundum car-

$ed nuncjam

" Mallb. i , iO.

Xpiotov,

&-

* ,
,
\ . ,
, ', *
.
, ,
.
non novimus * . Novimus qnidem, quod ipsum dignata est inhabilare omnii
97

lemChriMtum,

' Coloss. n, 9 . I ! Cor. v, !G.

IU5

me

DE MELCHISEDECIJ.

pienitudo Divinitalis corporaliter, et sumus in ipso repleti. Non dixii in ipsis, at in tpso ; ip e enlro
S

plenitudo esl omnia ubique implenlis, atque ita inlelligitur Christus neque initium dierom, neque
iinem habere vilai.
Cp. 6 V I . Qiixrunl tn&uper, si Melchisedeeh homo est,
, ;
quoinodo manet sacerdos in perpeluum ? Hoc du , \ , \
pliciler intelligeiidum esl non modo de illo, sed ei
\ . , de rcliquis sanctis omnibus. Primutn quidem quod
, , \ in Scriplura referiur in perpeluuin, deinde quod
* manel in perpeluum apud Deuin. Isaias propbeta
, , \
roanel propbela in perpeluum et apud Scriplurajn,
.
et apud Deum; eodem modo apostoli mauenl in
perpeluuni; sin minus, cedo, quam illi in spem
, '
niorlem proClmsto quotidie oppelebant? Etomnes
;
. Chrisli sacerdotio functi manent in perpetuum,
, ita el sanctus Melcbisedccb qui sacerdolium gessil
, , , Deo, manet in perpeluum secundum sentenliam
Domini dicentis, quod Ipti omnet vivunt. Ad divi .
, nitaiem autem exlolluiu Melcbisedech propter sen , , & lentiam illam : Videte quanlug hic, cui et decimam
- prolulil Abraham patriarcha de manubiig ; existi .
\ mantes hoc ipsi tanquam Deo convenire. A l quan; ; lulum boc est, si cuiu divinae majeeiatie dignilale
, conferalur? Vis louge aliud illustriue huinilitaiis
. Abrabam specimen videre ? cum epeluncaro pro
, sepelienda Sara recepit, adoravit eos qui Iradide ; ! " , r u n i * : proplereaoe et illoe deos repuiabimus, quod
, 1 palriarcha eos adoravit? Absill Vide quaotuin i n , , , eanianl! a quanlula re Deuin arguant I quaui exili!
, \ , , Non enim dixit, Videte quanlug bie, qui coeluni,
terras, maria condidil, qui roentes hominum, ul l i , \ bera ei prona voluntale ferantur, dirigit, quod con, ' veniens ubique est disponens, non acerbe, et pr^. , Q cociter, sed suo tempore et suaple natura quidquid
Neque
\ , , prodire
' faciens.
.. dixil>
- U Wqui
. . : :imbrium
. ^ : . . _ et n i . . viuin vim, rigorem hiemis, caloresque aeslivoe sla , , tera appendeng teroperat, ne hanc mundi universi , lalem dissolvant. Neque dixit, qui cum migcretur
, \ \ - a jusiilise poenis eripit, ei peccaloris retuisso judi , \ cio misereri potest; qui ubique divi&ionts expeia
, , \ exsislit, et iq Patre roanet dislinctus; qui bouo , rum auclor, et omnium inspeclor et judex esl, qui
, \ - in intirmilale fortem vinctuui arcte deiinet, et i n
. " \ stullilia astutum serpentem armis exuit, qui e*
, , , \,
, morte vilara educil, et occuha mamfesla facii. N i bil lale de Melcbisedecb Apostolus, sed Videie
! , ,
quanlut hic, cui et Abraham decimam protulil l
, \ , ' Nufli, si Deus exsisieret, Paulus incomprehensibi , \ D leni virtulem per quaniilalem deiiniret, neque id
; " (15) ipsum vero per rera salis adroirandam, &ed per de \ ,
cimas Abrabam, quas secuudmu leges saccrdolef
1

4 :

Luc. xx, 58.

Hebr. , 4.

* Gen. x x n i , 7.

(15) Hoc palmare el decretoriuni ad cvertcndos

Melcbisedechitas argumenium iisdein pene verbis
movet etiain Smdasin ; at non illud effert in persona Cbnsli, ut hic S. Marcus el reliqui
Patres , at in pcrsona Mdehiscdech : '
, ail,
, ,
, . Quando auaieris

Melchnedechitii, quod MelclnsedechipteDeu$$it, fae

teniat tibi in mentem dkium illud apoHolieum, quod
t% allera genle fuit, hocesi Chananaorum. Hoc arumenlum expendisse Cunaeum oportuerat, qui
ib. De republic. Hebr. lam accuralus in singulis bujus quaestiouis, ut ipsc ait, hnlorkm, o menlis expendendis sibi videri v u l t

S. MAftCI E R E i l i T i t

11*7

Vtuft

recipiunt? Quando igilur quidquam intcr legendum , '

de Melcbisedccbo scriplum offenderis, illud coiiti

, \ nuo divi Pauli libi in mentem revoca : De quo pm.

dicantur hac, alteriu*

Iribus contors fuil * ; el hoc
*

modo minquam erravcris. Mamfeslum enim, quod
, \ ex tricu Juda orlum duxit Dominus nosler Jtiu*
, '
Christus *. Ne discedas a fide Pauli, et vaiidice
emnitiala illi tribue de quo enuntiata sunt, neque . ,
ea quaeper lypos prolala sunt, ipsis typis altribuas. ;
Cujus, rogo, tribus fuil Melchisedech, quoniam tu
, \ illi predicla adjndicas? Isliusmodi errore si uni- , . *
versiin docipi paliaris, et agnum lypi gralia macla- , <
tum Deum lu censueris dicens : Si non erat Deus ; \ ,
quomodo exiermiuaiorem angelum sanguis illius , \ ,
arcebai? Quin et aeneum serpentem facile Deiim
;
repulabis ila lecum loquens, et diceus : Si nou crat ^ . "' tr

Deus, quomodo serpenlium morsibus saucialos sa- '

" ,
iiabal? Nos vero illud Aposloli reponimus,: De quo ' ,
dicuniur liac, allerius Iribus consors (uil. Quodlibet
* \
corum non per se adiniranda operabalur, sed per
, *\
Cbristum qui in ipsis reprsesenlabalur; iia prorsus , , '
el Melcbisedecb; el si exstilit rex justiliae el rex
' , *
pacis, non exslilit tanien nalura, sed interprela-
*
tione ; de quo enim \\xc vere cnuntiabaiilur, alte*
rius tiibus consors fuit.
%

VII. Quacrerem libenler ab bujusmodi halluciaatis bomintbus, quorsum propbelae et apostoli non
cumdem Deum declararunt? Si quideni invidia aat
tiinore detinebanlur, quomodo neque invidia neque

1'. *
,
; , \
linior delinuU eos a praidicando Mariae filio? For- ^ i v ; , ^
tasse n noranl? Scilicet infanles illi prae vobis,
' , ' ,
vos aulem magis rordali? quapropier quod ilios .
laiuii, vobis paiefacluin est. Quid ad haec autem
; ,
caii bomiiies respondere audent? Ne raireris, si * \
i i l i ignorartmt niysierium boc, quando et Paulo ,
appuruit difficile, quod inteUigeretuf, dum a i t : De ,
.
quo multns nobis $ermo, et difficilis interpretationis
" ! :
est . atidaciam ! Apostolis sibi videntur sapien- , , \
liores, Neque intelligunt quce dicant, nequedequi- . ,
bus rebut afirment *. Si eniin omnino credunt, quod
\ , \ ,
mtilius esl de Melcbisedecb sermo el diibcilis Ui, ;
terpretaiionis, utium apud nos, an apud ipsos? , ; ,
Wos diciinus, quod interpreLaiio MelcbiSedecb re
ferlur in Domiiiuin nosirum Jesum Cbristum; et
, \ \ ,
ideo mulius re%era nobis est sermo de Melchisc- D ' \ [] * ,
dech, isque diDicilis deciarationis, quemadinodum
.
et Apostolus asserit; ipsi vero dicunt, quod Melchi ; ,
sedecb est naiura Deus. Si naiura, quomodo diiB . ,
cilis inierpreiaiionis sertno est? Plane Deus verus
,
*
Creditur absque interpretalione, lypi vero inter *
,
, \
pretalionc iudigent. Quainobrem videamus cui te , *
gtimoniuin reddit divue Paulus dicens : De quo no ,
bh multut $ermo, et difficilig interpretationis esi. Si
,
quidem illis de Melcbiscdecb lanquam de Deo lo , \
culus fuit, inlerpretentur suuin ipsorum Deum,
. (16) illuni natura Deum existimanles, sin minus, nos
c

Hebr.vn, , 43.

* ibid. 44.

Hebr. v, 41. I Timolh. , 7*

(!C) Urbenllicrusaleni Jebiisquondam vocitalam

Josuc non uno iu loco memoral xni, 62; xvm, 28.

Vociiatam eamdem et Salem docenl i l h nebfJtcl

Psalterii: Factttm est in Salem tabcrnacHliun rjns.

DE MELCIHSEDECH.

11*9

30

, in Domino pro modulo noslro de Melchiscdech

6 prolata, tanquam per typum prolata inlerprelabi. " , ,
mur secundum cnarratinnem divi Pauli; et desinant
,
landem contradicere. Hierusalem quondam Jebus
, vocabalur; unde arguimus, quod Melchisedech ex
* \ septem nalionibus exterminaiis fueril, Jebusreus
enim erat: poslea quain vero expulsse fuere gen ,
tes, et commigravil Hlinc populus, distribuit eam
, . ,
Deus sacerdotibus, ut illic viclimae oiTerrentur ex
.
omni loco Judaeorum : unde postea quam cessalio
\
bellorum foit, nuncupavit urbem Salem, qaod esl
,
pax. Hierusalem vero explicatur vtsio pacit. Ideo
,
Melchisedecb apud divum Paulum el in divina
. ,
Scripiura rex pacis interpreialur; quandoquidem
, ;
ipse antea regnabat in ea, ut si quis dixerit rex
, '
. ^ Selge : Selge porro inlerpretalur castitas; nonne
qui Selge dominatur, sccundnm nomen urbis
. , \ *
caslilaih dux interpretalur ? non natura quldem
;
caslitatis dux, al interpretatione : natura vero
,
Cbrislus, dux caslitalis. Num landem intelligunt,
, \
*
quod et Melcbisedech secundum numinis interpre, ,
tationem rex paci* dicitur? Si Hiemsalem isla est
, .
urbs coelestis, et islic regnavit; profecto in ipsa

,
regnans rex pacis naiura fuerit; si vero isla typus
, ,
fuit supernae Jerusalem, planum est, quod isle per
, typum nuncupatus fuit rex pacis propter significa, , tionem nominis urbis. Rex vero justitice proprii no. ; *rainis inlerpretalio est, hoc est Melchisedech Cba , \
nanaeorum lingua, quod ex doctis didicimns, tit si

, ; . - Q quis dixerit Arobrosius, boc esi immorlaii*. Quid

vtoi , ! "
igilur? quoniam mulli bomines Ambrosii nominan, ! , \
tur, proptereane iidem immortalcs sunl juxta no I , \
minis significalionem ? Nequaquam. Quol appellan! \
tur Eugenii servitutem servicntes? Quot morlalium
.
Athanasii nuncupantur? Quol Polycbronii exigua
vitae usura fruentes ? Quot Democrati neminem habentes subdilum ? ita el valicinia inveniuulur, qiwc
nomine lenus evenlura significent, licet res ipsas nominuni minime pncstenl.
'.
VIII. Quoniain igilur nominum interprelati si, , , \ . gnificatioiiem sumus pro modulo, age rursus, et
" *, res ut possumus inlerpretcmur. Quemadmodum
, \ Abrabam cum manu irecenlorum decem et oclo
* \
vernarum suoruni arniatus praesto fuil Melcbise,
decb, el alienigenas in fugain v e r i i l : ila pro Chri\ , (17)
sto trecenti deccm et octo patriarchse vcre ipsius
(Psai. LXXV, 3); iia plane reddita a Cbaldaeo, Aquila,
Theodotionc, Symmacbo, Hieronymo, cselerisque
inlerprelibus, unos si exciptas Septuaginla, et qui
eos sequitur, Vulgatse editionis inlerpretem, qui
reponuiU : Factus esl in pace locun ejus. Hac ipsa
plaue in urbe primo Salcm, deinde Jebus, postremo
rursus Salem el Hierusalem dicta regnasse Melchi.sedecbum plerique omnes interprelum el Palrttm,
Josepbus, IrensRUs, Hippolylus, Theophilns, ct Eustatbiiis Antiocheni, ulerque Eusebius Caesariensis
et Emissenus, Apollinaris, Procopius tradunt; n i miruni ex Moyse, qui Melcbisedech regem Salem
perspicue appellal (Gen. xiv, 18). Nnlla enim alia
praeler Hierusnlem in sacris libris urbs Salem occ u r r i t ; nam Salim, cujus mentio fit {Judiih , 4;
JeremicB xi.vm, 3; Joan. i n , 23), nonnisi aul immuiaiis velenim Hebraeorum leciionibus et Chaldsei
Interprciis, aut poslhabiia velerum codicum fide
idem ac Salem repotari polest: Saleni vero (Gen.
PATHOL. GR.

LXV

xxxm, 17), Samarilanus el Cbaldaeus appellativum

nomen, non proprium eflemnl, quomodo eliam
slaluil D. Hieronymus in Qucrst. Htbraicis, ubi praterea Salem Melchisedecbi eamdem prorsus cum
Hierusalem agnoscit, ul non ex sua, sed ex Sicbemilarum sui temporis senlenlia in Epist. ad Eva
grium, vel si mavis Evan^elium loculum fitisse argui jure possil. Quod eadem in epislola asserebat
de silu Salem remoiiori, quam ut commode Abrab reverlenii de via in occursum prodireiur, leve
quidem esl; cum imo Regi Sodomorum, qui aderal
una in ilinere cum Melcbisedecb, eiiam lougius
fuerit procedendnm.
(17) Hanc Irecenlorum derem et octo Palrum,
ui profligato in Nicaena synoJo Ario cathoiicam
lem vindicamnl, cum Abrabaino viclore reduce
cum Lot, boslibus Irecentorum decem ct octo vernarum ope fusis, comparationem valde quondam
in Ecclcsia a sanctis Patribus celebratam ostendunl

36

S. MARCI EREMITJS

1t5f

1 1

domestici et genltles apostolicis armis insirucii, .

in urbc Nicsea hareses eflfugarunt. Vide apiam i n " .
lerprelalionem. Tunc Melcbisedecb panem el vinum
\ , (18) prolulit redeunlibus ex bello in solamen et refe . \ ,
clionem; ila el Cbristus pontifex magnus ob id ,
qpsum revertentibiis ex gpiriiuali bcllo sanctiGca- \ aim panem et vinum praebet dicens : Accipite, et
, ,
.
comedite ex eo omnes . El rursus dedit Abraham
\ "
decimas exuviarui sacerdoti Dei; ila el illius filei \
aerauli deciraas offerunl Christo. Quinque clenim
sensus dupliciter dicali, uempe spiritaliter et pro. , (19) prie, decimae quapdam sunt delibatae ex uuiversa
, \ ,
natura noslra ab alienigenis in captivitateni iracta , gecundtim praedictam historiam. Num per islius modi exposita animadvertis, quomodo multus est
. ,
sermo, el difiicilis interpretationis, quemadmodum
\ ,
dixit divus Paulus aposlolus? Ne igilur typos veri ;
laiero appelleg, neque audiens Melcbisedecb sine , ,
palre et siqe raalre, quod genealogia ejus descripta
,
non exgtet, velis eum exislimare filium Dei nalura . "
lem. An non in Melcbisedecb bistoria recognoscis, ' \ ,
quae divina Scriptura loquitur de typis, de Lot
\ ", \
Abrami nepote et de regibus, iiomina hominum ct
, \
locorum, llelcbisedech nimirum el urbeui Salem
, \ , \
aperle declarans ? Nihil borura per se incamationem ; \
Domini prae se f e r i ; si enim naluram prae se ferunl .
noniina, non ampliiis interprelalio; si autem inier- , *
pretationera, amplius nalura. Et quomodo mul- , . \
tus foret hujusmodi sermo et difficilis inlerprela- ; ' ,
8

Maub. xxvi, 26.

unice expromit S. Pater; qnae autem eritatem

sermo De Melchitedech inter opera sancti Atbanasii editus; sanctus Ambrosius De fide ad Gratia- continent, licet typica et ipsa sint, ne arcbetypa
conlendanlur ab adversariis, per dissimulalioiiem
nnrnl. i , cap. 1, Liberiug ponlifex in Epislola ad
prudens niittit, tanquam caugae quam agit, rainus
Orienlalet, et bic S. Marcus mouachus. Nicaenos
autem Paires patriarcbas appellal, ut illo a3vo lo- opporluna. Eliam D. Paulus de sacramento altaris,
q*iebantur, nuflis adbuc in Oriente Ecclesiis pra;- de quo maxime grandis fuisset gerroo, nullan menlionem facit in exponendo Melcbisedecbiano valicipuo patriarchali titulo insignibus faciig : qnod
cinio, quod eam videlicel propositum episiolae arcognoscimus in Gregorio Nazianzeno orai. 40, 41,
el 71, et Nysseno orat. De Magno epitcopo; binc gumenlum non postularel. Ob hanc prorsus cauileruua infra, episcopos S. Paier patriarcbas nun- sam supra, cum non semel locus incidiggel cxlollcndi sacerdolium Melcbisedechi supra gacerdoliam
cupat. Prodit deniquc ex hoc loco novum tesliAbrabami ex illo D. Pauli elogio : Videte qualis hU
monium ab ultiraa anliquitate pro assercndo numero Nicaenorum Patrum, et coargucndo vilio leclio- cui, etc, totum illud in Abrabami niodesiiam et bumilitatem, quam in Melcbisedechi sacerdotii pnenis Eugebianae contra Yalesium in Vita Comlaniim.
(18) In refeclionem u^ique eacram, non profa- gtanliam salius duxil rejicere : ita ei paulo iufra
parum abegl quin Abel el Jacob roagis vere sacernam, qualem videlicet summus ponlifex Jesus
doles fuisse quam Mclcbiscdecb raliocineiur, et
Cliristus praebet reverlenlibus ex bello spirituali
prorsus raliocinetur ex persuasione adversariorum,
Nicaenis Patribus; aliter enim poliore sui parte
concidet comparalio. Quanquam fatenduro esl S. D quod ncmpe illi iinmolatione gacriticavrrinl, noa
vero Melcbisedecb, ged lanluramodo appellalus saMarcum lypicum quidem Melcbisedecbi sacerdocerdos fuerit, typi et vaiicinii gralia; itlico Uroca
lium, et sacrificiuni saiis exaggerate explicare : at
mulal dictuni, clajnalquc tolum illud discriraen
vcrura ejnsdem Melcbisedecb sacrilicium panis ac
sibi invito ab adversariorum imporlunilaie exlorvini valde jejune ac obscure innuerc, aui eliam
lum fuisse, ei dLgerte proiiiciur se Melcbisedecb
prorsua dissimulare. Recolenii taraen atlentius toaique aique Abel ei Jacob sacerdotem, boc esi pelius disceplationis genus, et argumenLorum geriem
raclo sacriilcio insiguera in Domino crcdere.
vcnit in mentera guspicari, de quo doctorum virorum judicium sit, S. Pairem congullo id agere,
(19) Videtur bic duplicare sensus ex duplici miquippe quod ei res siL cum adversariis, qui typum
nislerio el obsequio, qiiod animo exbtbenl cuiu in
in Cliristo, arcbelypum constiluant in Mclchiseiis quae ad mort s spcclanl, luin in iis quae speclant
dccb, quem ipsa divinae dignitate personx, non
ad lidem, exseqnendis. quomodo duplicat eliaia
sacriOcio, et tanquam sacerdoLero, buinanum geS Ambrosius in Exposil. Evangel.secundum Lucam
nus redeinisse aicbant, proplerca quod noti ha1. , ad illa : Ecce mna tua decetn mnas acquuivif.
berent oslendere vtclimam, facile id ipsuin ad i l Deuique, ait, ex una decem mnag alius fecit, atius
lum ut pole suinmum eliain vere sacerdotem
quinquc. Fortasse isle moraiiu habet, quia quinqut
agtruenduin arrcpiuri, si cis sacrificii, panis ac
sunt corporis sensus, UU decem duplicia. id esl,
vini vciilas o&icnlciur, idco qna? nudi lypi sunl
slica legis et maralia jnobital s.

DE MELCHISEDECH.

1(53

1134

lionis? Verum repula qtiod scriptum est, quod vfdelicel haec illis typi cansa conugeninl; scripta
,
autem fuerunl ad instiiulionem nostram, in qtios
.
lines saeculorum reciderunl \
I X . lllud praelerea ab ipsie requirendum esl :
'. \ '
- Quomodo Deus Verbum non adhuc carne indutus
sacerdoiium gessii? Si pro niundo ais, quaero ubi
; ;
, \ ; \ adest viclima ? Audisti enim, quod eine sanguinis
eflusione non iit rtniissio . Quinam porro adsun:
,
sacriOcii praeconeg el icsles? Si dicanl, quod ipse
\ \
met esl viclima, et esi eiiamlypus futurorum; nun
; , ,
igitur qui.sine carne esl, lypus exsisiil ejug qui
carnem indulurus erat, imo ipse suimet ipsius l y ;
pus cxstitit? Sed ubi quis ipsemet adest, non dicitur
; " ,
typus, eed veritas. Si autem lunc veritas affuit, quid
, ' . , \
dicemus de incarnatione? Quomodo aulem dicil
; ,
Scriplura, quod mygterium boc non cognitum fuit
aliis generalionibug, quod nunc revelatura est apo, ,
slolis el propheiis ? tunc autem neque propheiae
\ ; \
neque aposloli praedicaveranl. Aiunl vero rursug,
, . ;
Quomodo erai sacerdos ante legem, gi non erai
, ;
Deus?No8 autem contra ad illos : Sacerdoiiuro d i
\ cilur quod homo camem geslans Deo gacz-iAcia offerat; qui carnis experg fueril non dicilur gacerdoe.
. "
Quemadmodum sacrificavit Dee Abel anle legem,
" , \
sicque apparuit sacerdos; et quemadmodum ipsi
, \ , \
sacrificavil et Jacob, et sic apparuil sacerdos;

queroadmodum bi omneg anle legem sacrificave, \
runt, eodem modo et Melchisedech ante legem ga. *
, 0

11

. , Q
.
, (20)
, .
, \,
, . .

cerdos exsliliL. Nusquam vero, iaquiunt, hos sacerdotes esse divina Scriptura pronuntiat. Verum divina Scriptnra non adeo muUfe verbis eloquitur,
ut vog morosc reqnirilis. Si aulem quaerilis hujusce
rei digcrimen, Melchisedech non sacrificavit, gcd
tanlummodo nuncupatus gacerdos fuit. Hi igilur,
qiii sacrificaverunt, longc verius gacerdotes cxstiterunl quam ille, qui nomine tenus nuncupalus sacerdos f u i t ; quandoquidem sacerdolii magis est

eacriiicare quam valicinium edere. Hoc aulem discriraen reddidimus a<l illorum imporlunilatem, nos
vero in Domino illum aeque aique Ulos sacerdotem Dei repulamus.
. ,
. Miror interim, quomodo non advcrlanl bea \ , \ ,
liim Petrum perspicue de ipsis clamare et dicere,
" , quod cxsistenl doctores mendaceg, qui sectag perdi . lionis inlroducent
Vere dix i l introducent; nam

, \ ' ^ isli anxieobservanl occasiones seducendi, et quaie , \

nus affectos ad eam sentenliamcomperiunt, cumillis
* congredientes eatenuset responsa effingunt: aliquan , - do ipsum aperte Deum asscrunt, aliquando callidc
, ,
lalenlur, quod nos ipsum sacerdolem nuncupamus,
. quemadmodum dicil divina Scriptura. Si omnino
, .
divinse Scriptura credunt, omnia secundum divi ,
nam Scripluram pronuntient. Primum quidem di \ , vina Scriptura Deum ipsum non d i c i l ; neque illi
( , ,
dicanl; confiteanlur etiam illud, quorf assimilatui
\

etl Filio Dei , non vero nalura Filius Dei esl; et

, , "'
,
quod inlerpretalione, non uatnra, e&t rex juiitiff n

et quod, de quo IICPC enuniiantur, alterius tribut
, f

ik

I Cor. , .

Hebr. , 2 1

(20) Yidc nolam J8.

1 1

Epheg. m , 5.

1 1

I I Pclr. , 1.

1 3

Hcbr. v n , 3.

ibid. 2 .

4435

S. MARCi EKEMIT/E

4456

censors fuil";
neque ambigue loquentem textum /^ ,
excerpant, ut subdola recitaiione vulgus persua, xa\ .
deant, et simplicibus laqueum tendant. Nos quidem

prsecipuo Domini praeceplo merito cogimur abductos
, per fraudem in errorem, verilateproposita revocare.
(21) ,
41 ii vero, si quos persentianl veritate agnita erroris ' , per ignorantiam suscepli pertaesos, probabilibus in
, apeciem et facile fucum facientibus argumeniis,
\
caplant conlinuo vociferanles : quin etsi nalura
, Melchieedech Deus non exsistat, minime peccamus
* " '
,
hominem licct, Deum repulantes; scriplum esl
viol'
,
cnim Ego dixi: Dii estis, et filii Exceisi omnes *;
neque advertunt, quod islhrec persuasio dupliciter
,
concepla falsam eorura fldem evincit. Nam hoc
, \ , , \ ,
modo Dominum aequalem omnibus hominibus exi\ , \ stimant, non etiam uL vere esl, Salvatorem, Deum
^
^ '
ac Dominum, et ad creaturam loco Creatoris ado ^ randam nos adducunl. Quoniam igitur serpentium
, \ , / 7 more sese revolventes, retinent eos qui volunl ab
,
ipsis aufugere, necesse esl nos quoque ex illo prse, \
cepto : E$tote prudenUs sxcut serpentes
ul i m i , ,
temur illorum vafritiem, et versatilibus sentenliis
,
isias illorum circumvoluliones resolvamus, ei di \ *
camue, quod, eLiamsi Deus exsistat Melchisedecb,
,
nihil peccarnus hominem ipsum babentes, el nun, ) ,
cupames. Scriplum est aulem, quod non est aliud
,
nomen, in quo oporteat nos salvos fieri, praeler Do,
' miiium noslrum Jesum Chrislum
qui $st pleni, tudo ejut, qui omnia ubique replet Audiaul Apo. , ,
stolum commonefacienlem, u l ncque Evangelii alteC , ,

rius praedicatores recipiamus: Nam si i$ qui Texii,
,
,

ail, fl/ium Christum prcedical quem non pradicavimu*,

,

.

aut alium Spiritum accipitis quem non accepiti$,
,
aut aliud Evangelium quod non recepislis, recte pa ,
teremini . Si igilur hic obsignai Evangelii pradi; ;
lalionem, quid palientur deinde qui baereses inlro , \
ducunl, aut qui credunt ipsis? A l quid illi adversus
; ,
nos dicunt? Quomodo igitur non orones docenl in

, ,
ccclesiis, quemadraodum et tu bic hodie doces?
*
Sciant porro quod omnes, qui docent, tradila ab
\ ,
aposlolis lanquaro cerlo iradita certo affirmanl,
, ,
nullusque ila nova vendital commenia lanquam
, \ nunquam iradila. Quod si quis per imprudenliam
deceptus deprehensus fuerit, omnino commomtus
. \

1 9

t0

I I bi\ vu, 13.

Psal. LXXXI, 6.

" Matth. x, 46.

(21) Praedarum eet quod legiinus in lib. A\wphlhegmatwn sanctorum Palrum num. 4, exemphiin
dexlerilalis S. Cyrilli Alexandrini adbibiLe in re
vocando monacho quodam admiranda; sanciUalis
ob simplicilalcm aeque admirandam doctriuis Mclcbisedecbilarum decepto: Abba$ Daniel narravit de
alio sene magno, qui inferiores parles jEgypti liabitabat, quia diceret per simplicitatem, quod Melcliisedech ipse e$t Fiiiut Dei. Hoc autem indicatum est
S. M. Cyrillo Alexandrino, et misil ad eum. Sciens
aulem quia signifer esset ille senex, et quidquid peteret Deo revelabatur ei, et quia simpllciier diceret
hoc verbum, usus eit hujusmodi ralione dicens :
Abba roao te, quia in cogitalione mea est, quod
Melchiiedecli ipse sil Filius Dei, et rursus alia mea
cogilaiio dicit, quod non i t i , et sacerdos summu*
fuerit Dei. Quoniam ergo ego ila hcesito de hoc,
s

, e

Art. , 12.

" Epli-s , 23.

I I Cor. , 4.

idcirco misi nd le, ti/ depreceris Deum, qualenut revelare tibi dignetur de Iwc quid veritat habeat. Stnex aiitein de conversaiione sua priesumens cum fidu~
cia dixil: Da milti per tres dies induciag, ei ego deprecor Deum, el rtnunlio tibi quidquid fuerit rtveinlitmde hoc. Intrans ergo in cellam tuam deprecabatur
Deum de verbo hc, et venien$ post Iret dies dixit
S. M. Cyrillo : ilomo e$t Melchhedech. Archiepiscopus autem respondit ei : Quomodo con$lat apud
te, abba ? Et ille dixit ei : Deut ostendil mihi omnes
palriarchai, Ua ut singuii eorum coram nu transireni ab Adam usque ad Melchisedech, et anqelus
assistens mihi dixit : Ecce iste e*t Melchisedech; tt
ideo, arcltiepiscope, certut eslo qnia sie esl. Abiens
autetn senei pnvdicabat per semelipsum, quia komo
est Melchisedech; el gavhus e$l magnifice S. Ctjril-

H3?

DE MELCIlISEDECII.

115S

, . aui errorem corrigit aut illum voluntate relinens,

'
cmn iis qui foris sunt computabilur; quod sequum
, \
est eliaui in islis fleri. In eo autem suam illi insi, , ,
pientiani ostendunt, in qua caHerorwn haereticorura
\ nequiores sunl. Ejecti enim a sanclis episcopis, et
. , '
coimiiuitione pulsi, ubi minus noli sinl, furlim

communicant, et sacris intersunt. Hoc niinirum
* , (22) , est, quod i n principio dixeramus, quod Christi
\ mysterium et oeconomiam parvi pendunl. Neque
, \
hoc tanlummodo, sed ei si quando ab episcopis
. ' aut visiiatoribus siiuulatione pielaus impcirent ut
, - recipianlur, coulinuo Qdeles et ortbodoxos lan \ , , quam male senlienles clain exagilanl, el odiis et
, ,
vexatiouibus inseclari conaniur. Sed qui boininum
.
cogitaliones perspicit, dolosa eorura consilia dis lurbat,elmanifestos reddens, ipsos in foveam quam
fecerunt ruere perniillit, ul scriplum esl
X I . Sed furlivos eorum inferendi exilii conatus
I A \ "
, , mUtamus, et proposilum urgenles pergainus om . nino perversam eorum fidem evincere. Nomcn illud
, non propbeUe anlea enuntiarunt, non docuerunl
, , apostoli, nou confessi marlyres sunt; nenio patriarcbarum ut Deum ipsuin declaravil, nemo pa, , \
. (23), trum conscripsit. Quamobrem, heusl tu resipisce,
et cognosce, quod diabolus le ad senliendum eupra
, \ ,
, modum impulit, ul superbiae aeque ac iile morba
, \ - voluiiiate propria conlraclo, consimili deinde cum
illo ruina collabaris. Quomodo eaim non volunlate,
. ;
quando tantaiu lestium nubein in conspeclu ba ,
\ , \ - ^ bens qui veram iidem confirment, elegisli nihilo. \ minus, et confessus es, quod ipsorum nemo con , \ fessus fuit? Si igitur illi extra hanc iidcm el confessionem posiii saluiem adepli sunt; et lu ad
, \ ,
illorum exeinplum salvue esse satage, et dic secun, (24) ,
dura divum Paulum, quod, Nihil aliud judicavi
,
.

tcire nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum

M

" Psal. , 16. Hebr. , 1. I Cor. , 2.

dechitis sentienlem nibilominus quam in illos sty(22) Licel rara admodum menlio in
velerum libris deprebcndalur, ipsorum lamen mu- lum acuisse S. Marcum Pbotius memoriae traditum
uus nomen ipsum magna ex parie declarat. Exi- reliquit. Profecto illud , homo, videtur
mios illos in ordine clerieali exslitisse indicanl acta esse compellaniis bominem nolum, el tantum non
concilii Gbalcedonensis, act. 4 , ubi Alexander el de nomine inclamantis.
(24) Commoduni buic loco suppeiil eximium inoValenlinuspresbyleri, eliusupcr periodeutae, quasi
naslicae sapientia? exemplum ex ms. tod. ila iuscriaucliores eo nomine et boncstiores nuncitpantur;
to :
,
et arguit etiam Cabassulius in not. ad ca. 56
..
Laodic. el ex Graeca lege Jusliniani ad Alarbium D . ', id est Excerplorum S. Palre nosiro Paylo
lib. iv, ubi sequens fragraentuni sumptum
prxfect. c. De episcopis et cl ubi proxime post
, id * sl in libro in quo gesia seniorum
chorepiscopos anle sacerdoles recenseniur : eximios
quoque poieslale exslitisse ex diclo can. Laodic. enarranliir, legilur :
arguil Tbomassinus, qui De discipL eccl. . , 1. n , \ , \
c 1 , n. 5, et . , 1. m , c. 7, n . 9, cborepiscopis . "
Illos coaequat, quod magnopere probare videtur \ .
, ! ,
hic locus, qui patefacit delegalum illis fuisse judi! , ! ,
cium cpiscoporuro propriuro de recipiendis in communionem hominibus alienis, ignotis el litteris for- & , , \
\
matis mininie inslruciis. E l apud Syros celebre
. Latine: Convenerunt quondam Patres Sciteos, ut
periodeularum officium anliquiius exslilisse in
VUa S. Jacobi Sarugien&it episc. Svriace scripia ab disquirermt de Melchisedech; et fugit eos vocare abbtitem Koprin; vocantes autem postmodum rogarunl senanonymo, cod. Vatic. xv lepimus. Ue hodiernis vero
leutiam dicere. Tum ille suum ter mattu os feriens,
apud Gnr.eos et Syrios penodeulis ciim Goarius ad
Eucholoqium, tum et illustrissiinus AsscraaniiH Bi- c Vw tibi, Kopri, inquil, vcc ftfrr, Kopri, . tibi, Koblioth. Or. lom. IV, Di&s. de Syr. et Nestor. 8, pri, quia, quw libi prcecepil Deus, negligte ; ea vero
quai abs le nequaquam iile deposcii, inqmrtre satn . 4 et seqq.
(23) Nullus dubito quin bic S. Pater aggredialur agis. Hi$ audiiis fratres in suas quisque cclla* CMItirnio se receperunl.
aiioqui genilore.u suum, in qucm cum MelCbisc-

1!39

B. MARCI DlADOCIIl

1140

Quod si extra baiic coufessk>neni positos ipse tecum * , ,

, \
repules salutem assequi non posse, jam et illud
, *
siatuis apud te,sanctosomnes saluleru mimme assecutos. Licet vero id homines veritug verbo non pro- .
, feras; quod tamen re ipsa consequitur id ipsum
,
proclamal majori slrepitu quam vox tua ederet.
; ,
Vtdes in quae blasphemiarum et absurdorum
, ,
monstra impegeris propler istam tuam perversam
, ,
lidem? Perversam autem, imo nuilam satius dixerim.
. '
Cognosce, si l u b e t : Melcbisedecb signa non fecit,
praecepta non protulii, minas non edixii, pro nobis .
,
non mortuus est, neque Spiritu sancli illapsu nos
,
donavit. Quapropter nescio quid idoneum babeas
. \
prsedem ostendere fidei in illum luaj. Si dices quod
, \
omnia haec carne pro nobis assumpta ille praestilit;
jam vero eliam atque etiam amplius le insanae fidei * ,
, \
reura prodis. Quibus enira in rebus verbo aut opere
, \
se nobis Dominus patefecit, in iis etiam ut fldes
, \ ,
baberetur praceptl. Dixit enim Scriptura, quod
\ , \ ,
apparuit Abrahamo, et quidem iu sermone mandans
, ,
ipsi prsecepla, et praedicens futura, et promiuens
.
bona in terra Chaldaeorum,et ad quercum unbre,
, ,
el in aliis plurimis sermonibus et rebos; al pro .
feclo nunquam neque Melcbisedecb, neque per
, Melchisedech Scriptura demonstravit. Ideo inanis
, \ \
fides tua, el incomperla senteiuia, el insana omnino
, , istbaec tua Dei cogniiio. Iiaque cuin onbodoxa iides

niullis testimoniis declarata sit; qui aliorsum re, , \
spexerint, et sive bene, sive male Melchisedech ap ,
pellent, sive naturalem Filium Dei, aperte se Judaeos
ofltentur, quoniam Jesus Cbristus ex Maria ge- ^
, \
nilus ipse est Filius Dei viventis, nibilqne ipsi
decst, quamobrem aliunde quaeramus pleniludinem: , in ipso enim digoata esl inhabilare pleniludo Dei- , , \ ,
, \ , \
taiiscorporaliter; el sumus in ipso omnes r e p l e l i " ,
qui crediimis sermonibus ipsius u l Filii Dei, bene- . , \ , \
, , \ , \
p!acito,virluleel gratia Dei Palris c l Filii el sancli
. '.
Spiritus. Ipsi sil gloria el poleslas el iuiperiuin
iinc el semper, et iu saecuia sa3culorum. Amen.
Colos*. 11, 9, 10.
u

M O N I T U M S E Q U E N T E M D I A D O C H I

HOMILIAM.

(. Spicil. Rom. IV, XLIU.)

&iadocbus, Pbolices in Epiro episcopus, tum aseelicis quae exslant claruit, tum etiam generoso
discipulo Victore Yilensi, qui ipsius borlalu Vandalicae iu Africa persecutionis scripsit Hisloriam
raagislrumque hoc praeconio in prooemio ornavit: Erudiius a tanlo ponlifice, lotoque laudis generc
praedicando bealo J)iadocbo, cuius ut aslra lucenlia exslant quam plurima calbolici dogmalis monimenta dictoruin. Haec porro brevis De ascentione Domini homilia, quara ex Vat. codice 455 deprompsimus, nota fuit L u c Holslenio, ut ex cjus epistola patet (ed. Boissooadiip. 209-210), quanquam
eam, ut alias aliorum auclorum paralas bomilias, occupalionibus et mox obitu, quomiuus lypis comroitlerel, probibitus Holslenius est. Nos igilur banc homiiiam utpote prorsus genuiuara, el sub fiue
etiam dogmalicam, aniequain forle casu aiiquo pereat, in pubiico Ecctesiae tbesauro dcponemlam
ccnsuimus.

*UI

HOMILIA DE ASCEiNSIONE DOUIiNI.

1li2

DIADOCHI E P I S C O P I P H O T I C E S
EPIRO
SERMO

DE

ASCENSIONE

D.

JESU

CUR1STJ.

'. , I . Nunc vos appello, Judaici sacerdotes, nunc

* \
liora est vicloriani canendi: adesdum, concionaior
,
et Chrisli praeco, eloquere, ei lua potenter veracila . te mihi rem describe : quomodo sciliccl illi pecu , - niara malo consilio tnilitibus disiribueruni, dum

manifeslain se putanl mendacio tegere veritatem:
quomodo nunc nos CbrisLi famuli ipsum tertia die
, \ resurgenlem, ei in coelos ascendenlem, agnoscimus
, , Dominum, et sine pausa laetanles graiulamur: quem
, , coeli non sine divino prodigio ascendenlem recepe ' ,
r u n t ; tcrra autera , utpotc ab ejus voluntate sup ,
portala, jani porlare non poierat; quem nubes lu , cida sustulit, propbeliae typum manifeste com plens; quem angeli usque ad paternum tbronum
>,
bymnis comitalr sunt, ipsum virtutum Dominum tt
,
- ^ Regem glorice " conlinue acclamanles. Hujus de
\,
terra in coelo reditum Psalmista in sanclo Spiritu
praevidens, sic psallcbat : Ascendit Deus in jubito,
, ,
Dominus invoce tubce * . Nimirum sanctorum quo ,
.
que Evangeliorum divinus vir canticum preseutie .
bat.
Bf. I I . Sed enim bi qui se fidelissimum Abrabamum
, babere palrem gloriantur, neganl nostrum omnium
, '
Servatorem de mortuis surrexisse, falsaque fama
pulant hi infelices lanla? verilatis decus posse cor ( , ,
runipere. Diffamalus ustenim, ait evangelista, apud
) Judaeos sermo iste usque ad hodiernam diem : ve
rumlamen fama haec daemonibus quidem nota
, e r a l ; sed eam illi qui mandata Dei revereri se fa , Q lentur, nulla flde respectuve dignanlur; cliamsi
,

Propbeta diierit : Domine, Dominus noster, quam

!

admirabile e*t nomen tuum in universa terra ! quo ' & niam elevata est magnificentia tua supra calo$ .
", ,
rursus : Exallare $upra coelos, Dtu*, el su. " per omnem terram gloria tua * . Haec minquam
, hi maliliosi sapienles subverlerc poterunt, qnara
v'is patrie sui mendacia sectenlur: elenim qui ela , ,
tus est supra coelos, Dominusomnino est qul cum
, aulea se in lerram demiserit, postea in coelura sc
n

Psal. xxm, 10.

Psal. I L V I , C.

" Psal. vm, 2, 3.

Psal. L V I , 6.

1145

. MARCl DIADOCHI

1141

sustulit. Quamobrem alibi pradixit Prophela cla- .

mans : Domine, inclina
calos
el. de&cende;
tange , ,
,.

.
montes, et fumigabunt; futgura fulgurationem, et
,

disperges eo$ " . Haec vcro aiebat, potestatum in ,

. 6%
fernalium cladera annunlians iis qui adhnc in um- bra morlis s e d e b a n t : quam reapse palravisse cla-
dem, ex Domini oepultura ae resurreclione affatim

persu;idemur. Namque alio loco rursus Psalmisiam
diceulem audimus: Ascenden* in altum, capVvam
. duxit eaptivilatem, dedit dona hominibus . De
' ,
morlvs enim captivitale per suam resurreclionem
,
eripiens bumanum genus unigeniius Filius Dei, as-
cendensque supra coelos, jusliliae sludiosos (est

enim Rex gloria?) armis inslruxil, ralionalibus lori- ,
cis eos quolidie commuiiiens qui secum sub siguis
, (
humtlitalis mUitant rquippe ipsum decebat ex ore ) , ' iiifanlium et laclenlium perilcere laudera
el eoe
in perpetuum reprobare qui semet perfeclos glo- * *
riabundi putabant. Vere enini pietalis sigillum,
bumilitas est : idcirco illi proplerea quod non ,
crediderint, fore ui secundum propheliam post re- . , surreclionem Cliristi, in lumine vivenlium verse- uiur, vesauiue suae fructum relulerunt.

, .
. Nos autem, fratree, Psalmista? rursue verba
. , ,
consideremus, ut et denuo intelleclus oculie videa- ,
rous ascendentem in nabe supra coelos Dominum :
namque aposlolorum quideni lesliroonium sponte
adhuc relicere mihi ratio suasit, ne apud insanos C ,
videar utili mibi argumenlo innili, cum tamen om- ,
nis sermo aposlolicus a propbetica verilate testi- , laouium accipiat: apostolorum quippa sermones
nihil aliud sunl, quam prophelicorum oraculorum . " proles. Quae enim prophetae de Domini iucarnalione
per praevisionem innuerunt, ea apostoli eodemSpi- [], *
rittr sancto instincti, praesenli cognitione tenenles
enarraverunt. Siquidem, uli dicium est", appro- . , ,
pinquanlibus annis cognosceris, l prasenle jam , tempore denionslraberis. Rursus ergo dicamus : . , ^

Domine Dominu* noster, quam adwirabile est no- ,
!

men tuum in unkersa terra ! quoniam exallata est

magnificentta tua supra coetot, ul perspicue cogno- , ,
,
scamus, quod Domini incarnatio, ejusdemque e

1 1

lerra in coelos rediius, cujue hodie commemoralio- & , ,

.
nera celebranws, Dei nolilia raiindum replevil.Nam
,
quaudiu inlerra fuil,bumiliter nimis de magniludine
ejus gloriiB mulli senliebant; sed postquain mani-
Deste in coeluni rediil, omni, ut decuit, Palris volun- ,
, , ,
taie completa, admiratione simul el rei cognitione
, replela est lerra, cum asceudentem seu assumpium
omnium Dominum videret. Elevatus est enim, sive
. ,
sublimis super omnes coelos exaltalus secundum
, , *
proplietiara quatenus bomo; ascendit auleni qua , ,
tenus Deus. Dicil eiiim Scriptura: Ascendii Deus in
,
.
jubilo, Dominus in voce tubce.
'.
IV. Ncque vero bU verbis Propheta uleretiir,
(

t e

P$al.

, 2.

CXLIII.

5,0.

L u c . . 79.

Psal.txvn, !9.

Psal. , 3 ; Mallb. xxi, 16

" Uabac

1145

HOMILIA DE ASGI NSIONE DOMIN1.

1146

/),
.
, "
, ,
; ' ,
\ \
;
, ,
, , \
.
,
. ,
\
,
, []
1
, . ;
, ,
\ ) , &r
. \\
,
, \
.

nisi eimul redilum ejus praevisionis indubiae oculo

anle vidissel. Quomodo enim conscntaneum erai ab
eo dici, Exaltare tupra calos,Deu*, et super umversam
terram, gloria lua? A u l rtirsus: Ascendit Deus in
jubilo; uisi descensuni simul et ascensum ibeologus Proplieta spirilu praevidissel ? Ea propler, u i
dixi, niodo eum elevalum Scriptura dicil, modo
ascendentem, u l Deum nimirum et liominem in
unica ipsum esse credamus persona. Nam deitaie
quidem ascendit, corpore aulem in alium ferri dicil u r , i d est, assumi. Exhisigiluromnibus cognoscere
oportet, eumdem esse et qui descendil, el qui ascendit super omnes coelos, u l omiiia bonilate sua repleret*\ atque in primis apostolos suos, de peceaii
passionibus per sancli Spiritus immissionem liberatos, in perfeclam sublimiialem exlollerel. Secus
enim, cur dixissel: Exaltare supra catiot, Deus, et
super univenam lerram, gioria lua
ut Itberenlur dilecli ftft". Vere enim, u l antea dictum esl, sunl d i lecti a Domino hi qui et passionis ejus in cunctis
fuere parlicipes, el ejusdem magnalia oculali lcsics
pnedicaverunt.

'. "
*
, ,
,
, ,
, \ ,
, *
, , , \
. , ,
, . , ,
,

. \ , \

.
, ,
\ ,

.

V. Igitur unum eumdemque prophetae praedicaverunt Dominum,et incarnatam ejus forraam nequaquam, ulnonnulli oblrudunl, in unam naluram confuderunt; sed quae ejus divinitati looutionee coitgruebanl, eas magnifice prolulerunt; quae vero corpori,
eas humano inodulo moderati sunt : quod natura
sua esi, a Palre e s l ; quod ex Virgine est facium,
homo manel, in unica lanien forma unaque persona
sabsislens. Nam qui incorporeus, carne assumpta,
induit sibi flguram, is nimirum cum bac vistbililer
ascendit unde invisibilitcr anlea ad induendam sibi
earnem descenderal. haque assumptus est gloriose,
credilur ei ob miracula, exspectatur cum timore,
donec ileruro prophelicam nubem descensus sui
vehiculum babeai: nain et illo lempore nubem babiluruni miuistram propbeiae praedixerunt, ncmpe
ut corporea simul levisque substaniia, corporaium
rursus Dominum geslet. Omnia quidem voluntale
sua portat uti Deus, porlabitur aiilem ut homo, ut
ne legcs quidem videatur ejus naturae negligere,
qitam animarum noslrarum causa adoptavit.

Cp. ,

. "
, \
,
. \
,
,
\
, ,
.

V I . Quare etiam sanctos in nubibus abreptum i r i

jam docuil divinus Paulus", cuni veneril, inquicns,
in nubibus qui venlurus exspectatur Dominus. Nain
quod Deo incarnato propler corpus convenit, id deiflcatis qnoque nobis fieri congruet, propter divilias
graliae ejus, quoniam homines deificare per suain
benignhalem Deusvull. Nemo igiiur, fratres, cxislimet, densam bominis naturain, quam substantialiter sanclum Dei Verbum sibi univisse videmus,
nemo, inquaro, exislimet, radiis divinse cjus glorios&que subslantiae immulalam esse, quominus vere
subsisiant inseparabiles dua? nalurae. Non enim, ut

** Ephee. iv, 10. "Psal. L V I , C. Psal. u x , 7. * I Tbess. iv, 1C.

f 147

. MARCI DIADOCHI

1.8

pbaniasdcam figaram sibi eiBceret, incarnaiag est , , '

gloriosus Deus, sed ut malum habitura a serpenle
diabolo in homine seminalum, parlicipatione sua . " ,
in perpetuum aboleret. Habiium ergo, non naturam, , ,
incarnalioVerbi immutavil, ut pravitatis meiuoriara ,
exuamus, Dei autem charitate vesliamur: noo sane * ut imilemur in id quod non eramus, sed ut secun- , '
dum illud quod fuimus, cum gloria renovemur. . \
,
Ipei igiiur gloria el poteniia, qui de coelo invi , \
sibiuter descendit, illucque manifeete ascendit, qui
\, \ . ".
esl ante saecula, et nunc, el perpetuum. Aroen.

MONITUM
SEQUENTEM MARCl DIADOGHI SERMONEM CONTRA AR1ANOS.
(GALI.AND., Veterum Patrum Bibliolh., . , Proleg., . .)

I . Quis fueril Marcus iste Diadochus, eruditi viri

disquiruni, neque una est eorum sentenlia. Censet
Wetslenius () sub hoc nomine aliquem significari
cx episcopis Alexandrinis Marci evangelistae successoribus; eodem sensu quo de Atbanasio in ejus Encomio legitur : ,
. nus belle cnimvero, ut videtur : sive spectes, scriplorem hunc ecclesiasiicum non
, sed appeltari; sive atlendas, plures recei.scri Marcos in serie praesulum
Alexandrinoruin; sive deniquc intelligas, inter
aliarum sedium episcopos simpliciier Diadochi nomine nonnullos inscribi. Neque porro melioris nolae
fuerit allcra ejusdem eruditi viri conjectura, qua
duclus opinalur eumdem fuisse bealum Marcum C
noslrum cum eo, qui
sanclo Maximo. memoralur (b). Ilic enim noque
Marci praMiomine noialur, neque adversus Arianos
stylum uspiam sirinxisse agnoscilur; qui nimiruin
medio sajculo clarus, ul suo loco dicluri sumus,
varia scripscril ascetica, sanctis Palribus contra
Monopbysitas el Monothelilas laudata. Gonlra vero
auctor de quo loquimur, saiculo iv currenle floruisse merito cxisiimalur, dum scilicet in Ecclesia
turbas ciebant Ariani.
I I . Rectius iiaque conjecisse videnlur viri docti,
qui beaium Pairem nosirum, unum ex iis duobus

Marcis AEgypti epiacopis fuisse opinanlur, quorum

aller Philarum, alter Zygrorum Ecclesias rexisse
feruntur : quippe primum ab Arianis in exsiliuni
pulsi, teste Alhanasio (c), deinceps autem, e vivls
sublato Gonstaniio, ab exsilio revocati sub Juliano
aposlata, synodo Alexandrina; anno 562 coacue
interfuere, ut idem scribil Athanasius (d). Alios
quidem Marcos duot iEgypli episcopos comperimus (e), ab Alexandro epiecopo Alexandrino o r d i natos; quoruin ille in euperiorem Oasim, bic auiem
Amraoniacam fuit deporiatus : ex qoibus unum alterumve si malis ipsum eese noslruni Marcum Diadochum, baud equidem repugnaverim : lioet seoteolia de duobus Marcis prioribus magis placeat.
I I I . Verum, quicunque demum fueril Marcos
Diadochus de quo bic sermo, exstai cjus noroine
inscriplus Sermo contra Arianos, quem superiore
saeculo desinenle in lucera extulil ex insigni ms.
codice bibliolhecae Basiliensis sancti Albanasii opera
complectenle, Joannes Rodolpbus Wetstenius ad
calcem Origeniani operis De oratione. Missa porro
WeUleniana versione, aliam adjecimus quam ad
texlus amussim accuralius elaboratam nobis pralei
exspectalionem cxbibuit V. G. Joannes Baplisu
Galliciollius, Grace ct Hebraice doclus; ctijus candidae bumanilatt ac benivoleuliae plurinium oos dc
bere palam, et lubenler quidem, proGtemur.

()
edil.
(b)
{68.
(c)

pae. 324.
\d) l d . Tom. ad Antioch. tom. 1, part. n , pagg.
770, 776.
(e) I d . Hi$t. Arian. ad monach. L I X I I , pag. 3$7.

Welet. Proleg. ad . T. Gr. cap. vn, p. 70

in-fol.
llaxiin. Ditpul. cum Pyrrk. opp. tora. I I , p.
Aiban. Apoiog. pro fuga sua 7 Opp. tom. f,

iU9

SERMO CONTRA

ARIANOS.

iloQ

MARCI DIADOCHI
S E R M O CONTRA A R I A N O S
Interprete Joanne Baptista

'.
. "
\
,
. ,

-
.

' .
,
\
, , ;
. , \ , , , , , ,
\ .
, ,
.

, ^ ,
. \
\
. , \ \
*
, \ ,

, '
. '' * ,

Gallicciolli.

I . In principio erat Verbum, el Verbum erai upud

Deum, el Deut etat Verbum *. lnitio superius esse
Verbum ihcologus asseril: al qui Arii seclanlur
delirium, dicunt: fuit aliquando cum non erat.
Erat lux vera, evangelista clamal* : at sempiternus qui est, inferiorem suis cognitionibus eese
ridiculi isti imaginanlur : potiores enim divini
Yerbi vila impias cogitationes suas superba opinione arbiiranlur. Quod si Dei vilam humana assequilur inlelligenlia, quamvis solius id sit sentire
illorum insania;; quomodo ergo adorant illum, qui
buraaois, ut putanl, comprehendilur oogilationibus? aut qttomodo desideranl viiam, et quidem
aeternam, iUum ipsum qui vivere coepit, ut exi*
slimanl, oescientes profeclo, quod sempiternae dunlaxat sit proprium vilae, vitam largiri? Novi iim,
ait divinus Job
quia sempilernu$ it, qui me itotraturus e$l. Y i U eniin cui sit principium, quamvis
essenliam habeal ut pelagus ineffabilem, vitam tamen dare vel efficere nequaquam potesl. Et boc ex
manifestis omnibusque nobis cognilis rebus coraprobabirous. Quse enim indeficienli copia eCTunditur
aqua, et agros et urbes saepe integras rigal, manens jugiler dives: at illa quae per qucmdam confluxura accrescit, in se ipsa quidem dilescil modice, agris vero de suo imperiiri non valet; neque
enim abundat illis- felicibus et liberalibus veais, ut
habeat quod copiose suppeditare queat. Sed illi
quidem insaui sunt : ego aulem dico, alque adeo

, Q ipsamet praeclara veritas, cogilalionem omnero viia

Verbi Dei inferiorein esse. Quemadmodmn enim
.
quod Pater principio careat, comprebendi non po ,
l e s t : eic et Filii vita investigari nequit. Quocirca
. , ,
u l illud, Ego sum qui sum \ purgatis tantummodo
*
lnentibus admirationi esl; sic illud, Erat, iu i n \ , , *
coraprehensibili opinione creditur : eo quod ullra

. , \, '
omnem cognUionem positas sil Filius cum Pairc.

Joan.

ibid. 9.

Job xix, 25.

* Exod. u i , 14.

4i5i

. MARCl D1AD0CH1

Nain cherubim sive seraphim, qnibus magnifica

gloria a sanclis prophetis insidere perbibelur, al
,

titudo ac lalitudo igr.it cognilionis inlerpretan- \

lur : quare et oculis ea undique divinae litlerae .
flguranl. Undc ipse divinus Joannes in ea quae sibi ,
ostensa esl revelatione, ex ipso Domino quae ad
, \ ,
boc speclant per revelationis angelum inanifeslius ,
cognoscens, sic scribit : Ego sum el , dicit Do~ , \
minus Deus, qui sum, et qui eram, el qui venlurus, ,
,
Omnipolens *; sic, proplerea quod et Qui im, et .
\
Qui eram, una el indivisa crcdunlur cogitalione.
, $ \ [\) . *Fieri ergo nullo modo polesi, ad eos loquor qui
, ,
ullra cherubinoruni oculos lcmere elevanlur, u i ,
Christi vila imaginatione comprehendatur, quamvis *
infinila quaedam excurrenlia saecula sibimet quie 1

fmgens animo, ex bac praiconcepla arce venari se , $

pulet illud Eram, el Erat Verbi. Comprebendi
Bv, \ .
elenini nullalenus possunl oratione et cogilalione,
Hv \ \ , nedum ab bominibus sed neque a supernis omnibus
, \ poieslalibus, quarum mens (ota esse csseniia cre, . *
ditur. ldem de Qui sum judicium eslo.
".
I I . Si quis autem vellet, boc ipsum quod Paier
'.
initio careat Filii principium cogiiare, nibil id pro- , .
bibeat. Fons enim est vivus Pater sempcr viveniis
, .
F i l i i . Neque enim aliquando quidem Deus non erat
,
Pater, aliquando autem evasit Pater; sed cum sit ' , \ \ .
absque initio Deus, nullo inilio esl etiam Paler. \
Quamobrem in eo quod iniiio careal Pater, oportet .
iulelligere el Filii vitam. Fulgor enim palerni l u , .
minis, geiieralio esl principio carenlis veri lumi \
n
i c Neque
*enim
m m
ii A
m n i e n i i i f i et
o t solus
c n l n c potens
n n l A n e esi,
ocl
t

. . . . . . -
.
ja
A^..
x
.7..

nis.
qui
omniscius

absque sapientia aut virlute exstitit unquam. Vel
.
rursus, lumen illud bealum sine fulgore exstitit '
unquam. Sin aliquando, juxta ipsos, paternum l u - ,
roen sine fulgore fuit; non amplius Pater est l u - .
men, secundum istorum absurdiiatem. Lumenenim
. ;
futgoris expers, lumen nullalenus dici queal. Qui
,
enim possit? Istud autein illorum prorsus opinio .
vult, creatum fulgorem gloriam ferre increati l u " \
minis. Aut quae prorsus neccssiias fulgeniissimae
; "
illi ac beatae glorise splendoris fuerit? Yel quomodo

rursum dictus fertur splendor gloria* Filius ab ApV , ;
, \
stulo , si quidero peculiare quodpiam principium
, ;
essenliae habeal? Quoinodo aulcm omnino poluil
r

cogitationes videre, et scrulari corda ac renes, si D , \ ; \

non erat natura Deus? Gui porro non est tnanife- ,
; ; , ,
etum, splendoreni semper esse lumen ? El quomodo
audebii quis asserere, verum lumen non esse na- \
, , .
tura Deum ? Quemadmodum eniin verus Deus, Pater
,
seilicel, lumen esse intelligitur verum; sic eliam
,%
verum lunien, Filius nempe, Deus esse inlelligitur
. \
verus. Nec enim est quidpiam vero lumine pesti , . ,
mabilitis : neque Deo vero quidpiam acquale est,
,
nisi verus ejus gloriae splendor. Incrcatura igiiur,
\ . ,
quod vcruni : quapropter etiam eo qnod incomparabilc est, verum appetlatur. At qiiod crealum esl,
, ,
nequnquam verum cst: siquidem illud quidem erat,
Apoc 1,8. llebr. i , 3.
( I ) .

Forlc

1155

SERMO CONTRA ARIANOS.

1154

v i t v . - sed hoc non eral antequain fieret. Ideoque illud

6 , \
passioni non esl obnoxium, menle onmia precu , \ , \
rans; verum esl enim : hoc autem apparens, ut cer nimus, sibi ipsi apparenliam patilur; abipsa enim
,

sui nalura vinciiur. Certe ipse bealus evangelisia
. \
Joannes, Verbuin et Filium verum, el Deum verum,
,
et Vilam aeternam esse in sua asserit Epislola :
0 \
edocens nos manifesle, quod lumen verum sit Deus
. \
verus. Quamobrem ctiam in sinu ipsura semper
, esse Palris dicit *. Non enim factitium filium is,
, qui individuiis ac tottis lumen esl Deus, in suo de ,
buisset ineffabili sinu geslare. Et bujus rei iierum
*
- teslis est Psalmisla idoneus ; aii enim, ex persona
\ . ,
- Palris verba faciens : Tecum principium in die vtr
tutis tuaiin splendoribus saucloium tuorum : ex utero
.
, , - t luciferum geuui te. Juravil Dominus, el non
0. pcenitebit eum : tu et sacerdos in oettrnum secundum
\ . ordinem Melchisedech . Illud ante luciferum, alle, \ goricum verbum esl. Neque enim universorum
. \ crealor, factis jam coelis et terra, genitus est. N i ,
bil vero aliud innuit, nisi incomprehensibilem pror , sus esse et inexcogitabilem Filii generaiionem.
' *
Quemadmodum enim nullus potest aule ortum l u
ciferi, oblulu cernere solaris luminis fulgorem;
, tametsi sttpra quantumvis excclsum ascendat nion , tem : sic neque paterni luminis potest quis splendorem comprehendere oculis mentis, lametsi ultra

universa saecula mentis imaginatione Iranscendal;
. , , \
propterea quod incomprebensibilis est occullissima
. <5 , , Q illa verilas. Posilum est igitur illud anle luciferum
pro ante cognUionem : ea enim est stella cognitionis
,
.
diei. Quare idem rursus Psalmista illud ante iuciferum in alio Psalrao interpretalus, ait : Anle <o \
lem permanet nomen eju$ \ Qui vero ante solem
, \ \
. , permanet, incomprehensibilis est prorsus et oralione et cogitatione : quoniam enim sine tempore
, ,
\ , \ ' erat, eliam menle ipsa superior est. Non enim fa , * ctitio fllio justissimus Deus ac Paler omnium no , ' \ strum, stipercoeleslem ilium, sanclumque et ineffabilem mundum; noslrum ilem universum orbera,
*
, \ , - in baereditatem dedit; sed Filio ejus vero, per
quem etiam universa fecit in baereditatem ejus, ut
. \ \
* , ralionabilibtis ejus omnibus creaturis, utpole Verbuin Dei exsislens et Filius, imperarel. Ad quera
.
\ , D
dixit optimus siudiosissimtisque Paler : Stde
dexiris meis, donec ponam inimicos tuos scabeilum
,
Hospes eiura erat propter car . , , pedum tuorum
\ ' nem Filius, quando assumplus est hinc iti ccelum,
. ubi bospes non fuit unquam propler Patrie Ratu
, ram. Idcirco uinnino illud, Sede dextris tw$, 9
, , ( Deo Palre ad semper exsistentera secum dicitui
* , , Dcum Verbum. Neque enim ad altcrius subs^iuix
. Filium dixissei inquiens Pater, Gloriam meam teri non dabo
vocabulum illud, quod omnino
, ,
nola
est
naturalis
habitudinis,
quodque, ut opinor,
, \ ,
neque ex getitibus olim qui idola fingebant, ima ;
ginari ausi sunl. E l sane dicant mibi qui arbitran, ,
1

a n

e t i a m

1 Joan. , 20.

X L V I I l , 11.

Joan. , 18.

Psal. cix, , 4.

Psal.

L X X I , 17.

Psal.

cix, 1.

"

lsa.

B. MARCI DIADOCHl

4155

1156

tur ee Ghrislianos esse, neque lamen sunt; quae ne- ; ,

, , \
cessitas fueril factiiii Dei, Deo qui faclus non sil?
; ,
Si quidem enim divina virtute caruit Deus ul i n strumentum potentiae sibi effecerit; ubinam esl , ,
;
perfeciio ejut? Quod si redundanlis boni desiderio
,
lenebalur, quaenain bujus necessitas fuerit, dicant
raibi, Deo qui nec aiiectionibus subest, nec indigentiai? An omnino opus erat, secundum illorum
.
vccordiam, ul qualcmcunque demum Filium haberet verus Deus, lanium ut diceretur Pater? Pudet
me referre stulliliam eorum, qui se quidem Chrislianos diclitant, elbnici tamen erroris roorliferie
sunl imbuli commenlis.
. * , \, \
I I I . Sed non eral, aiunl, qui genilus est, anlequam ipse gigueretur. Ego verum rursum dico, i l - . , ,
0
lum eatenus fuisse, qualenus erat qui Paler esl :
ut pole qui splendor eral gloriae palerni luininis. . \
Quamobrem eliani superiorem scio omni causa esse .
Cbristi generaiionem. Nec enim concupiscens Deus
palernain dignitalem, genuit Filium, sed sicul fuii ' , \
semper Deus, sic fuit semper eiiara Pater gloriae. . "
,
Quocirca, non proplerea quod minimc asscquilur
buniana cogitaiio ejus generalionem, ideo quis de- ot]>et audere aitemperare suis cogilattonibus eum qui \ \ \ sempiiemus est : quandoquidem istud eliam de .
ipso Paier senlire, facile aliquis slultorum aude- ,
b i l . Impossibile est enim ut quis, tamelsi quanlum- , . vis elevetur imaginatione uicntis, Dei vitam sibi
;
animo fingat. Quomodo enim is qui finita conslat
nalura, inGnilam Deivilam cogitare animo poleril? , *
Sed quousque quidein valet, imaginalione audel : , *

ad lerminos vero propriarum cogilationum ubi C

, .
perveneril, ex principio aliquo impuro ipsammet
cliaiu Palris ingenerabilitatem imaginaiur, ob men- '
.
lis inopiam. E l baec quidem eorum sapienles x
figuris quibusdam syllogisticis coniminiscentes disserunl.
. , \ ,
,
IV. Alii autem, ac propemodum omnes, illud :
Dominus creavit me principium viarum ejus
ad , '
eversionem veritads jugiler alleganles, uon erube- \ , .
scunt. Ego autem el banc oralionem iidaro mei pa- \
* \ ,
ironam in Deo adjiciani : elsi cum proverbialis sit
oralio, obliquo quodam intuilu uiuim mibi com-
probel sensum. Creatus est eniin is, qui est i n - .
,
crealus, carnis assumptione, ab approbanle Palre;
,
pro nobis faclws bomo, n l reconciiiarelur quidem
bomo Deo; Deus aulem inciperet deinceps venire ^ , \
nc manere penes bomineiu. Homo eniui re vera .
faclus est Dei locus, pariete intergerino siraultatis ,
dissoluto per incarnaiionem Yerbi Dei. Ilaque ipse .
Dominus in Evangeliis, interprelatus nobis bujus , ,
oraiionis vim alque verilatem, a i t : Ego sum , \ ,
, ,
et veritas, et vila . Verilas quippe, qui anle omnes colles generatur, utpole Verbum ; hoc est, effi- . , ,
, ,
eaci motione ceu sapieutia ex Sapiente procedil,
*
ut vivo Verbo in vitam non exslanlia vocenlur a
.
vivo Deo. Sapientia enim sapientis, Yerbum est et
vila
qui solus exstat. Itaque etiam omnia pcr , \
. \ ' , ,
ipsum, ut credimus, ad exsfcintiara vocaia sunt.
| V

f J

Prov. v m , 22.

Joan. \ , 6.

SEHMO CONTRA ARIANOS.

.
* .
' , , ,
, \
.

, ' .
, *

, * . "
, , ,
\ , *
\ , .

0 , -
-
, '
, ,
^
\
, .
, \, , .
,
, (
, ,
.


,
,

^
,

, ,
*
, '

,
. ,
, , *
^ .

,
,
, \, ' ,
,

D
.

Vocavil enim Exslans non exslanlia per Rxsianlem, ul constarenl per ipsum non exslanlia. Via
auiem, propterea quod ex illius, ul dixi, incarnalione, venial Pater ad hoininem, et bomo appropinquet Deo : iVemo enim venit ad Patrem, ni$i per
me
Ac proinde rursum ait : Si quu diligit me,
urmonem meum servabit; et Pater diliget eum; et ad
eum venietnus, et matuionem epud eum faciemui
lla u l Ulud, Dominu$ creavit me, ad incarnationem
Verbi, quod eslsapientia et virius Dei, peilineai:
quod euim, carne jam aasumpta, demunslrando
dicturus erat, hoc praedixil tanquam prosens, u l pole Deus. Quemadmodum el de direpiione vestimenlorum suoruin videtur per Prophetam praedixisse, qui solus potens ac solus verax est, Dmninus : Dimerunt tibi mea, et super vesUm meam miserunt sortem . Quod futururo eral
ui fierel, non aulem faclum fuerat, repelilo dicens
ipsemel qui vcrax est. Nibil enim remolum ab
ooulis Verbi, propter exquisilissimam ar.iem : siquidem eliam cas res quae quandoque futurae eunt,
admndum proxime allingil Deus : Deus enim, ait,
vicinu* ego sum, dicil DominusQuare
admonere
008 proverbialis illius, ut dicebam, iocutionis volens is qui erroris est nescius : Ego sum via, i n quil : boii esi, ea quse a Salomone dicta fuerant,
manifesle se ipsum demonsirans. Quamobrem
eliam apostolus Pelrus in communibus eorum Aciibus ccrnilur dicms : Cerio igilur cognotcat universa domus hrael, quoniam et Dominum ipsummel
aique Chrislum Deu$ fecit hunc Jesum, quem vo$
crucifixi$tis
Cbrislum quidem cnim Hlurn fecil
Palcr, unciione quae mpnle concipi debeat, ungecs
per carnis assumpiionem : non quasi ipse opus
baberet ut ad profcclum sancliflcaretur, sed u l
propier ejus beaiam medialionein, in nobis habilans sanctus Spiriius adopiiouis, filios nos efficeret paiernae gralia3. Domimim aulcro, quoniam
supra omnes ipsi dedit, ceu Filio uaigenilo, doininalionem, omnibus scilicet nobis per ipsum l i beralis a m?lo corruplionis. Qui igilur erat natura
Dominus, conslitulus est omniuin Dorainus, quando
manifestum illuin per incarnalioucm eflicicns 8ua
baeredilule Palcr, i n q u i l : Postula eniin, dixil,
17

nxe, el dabo libi

geutes liareditatMi

sesiionem tuam lerminos

' . \ , ,

,
.

,
. \

\ .
, ,
, , '
Joan.xiv,. ibid. 23.
* J>an. xiv, fco\.

I T

P al. xxi, 10.

a

luam, et

p**-

terras

V. At enim dixerunt euni qui d i x i l : Paltr meui

major me e$t , non posse esse sequalem : quippi
qui sc ipsuni confessus sil inferiorem Patre. Majorcm aulem cgo neque virtule neque gloria, persuasus sum ex divinis Lilteris Filio esse Patrem,
6cd tanlum quoniam Patris primo propler ordinem
nalurae nomen usurpal. Quocirca eiiam illa loeutione benignue ille atque verax, totusque duleedo
Filius usus cerniiur. Capul enim F i l i i , Yerbi scilicet, sapientissimue Pater, non in excessu bonorif
et gloriaR, sed in hyposlasi palerniutie, secandoiu
iX

18

J<;r. xxui, 2.

1 1

A c i . n, 36.

Psal. , 8

. MAHCI DIADOCHI
4160
4159
quain exslat el ipsuin. Esl eniin radix veri Verbi, , ' \ .
, ,
Pater nempe, qui esl verus Deus. Radicem eteniin,
\ . , ,
inquil Job, Verbi eju$ inveniemus
: hoc est,
de
, ,

sinu Patris esse Verbum cognoscemus. Radix pniin
rc vera Verbi sinus Dei est naturaliler, quo Ver- .
' ,
bum radicalum est. Nec quis sic insaniat, aul un, . quam suspicetur, quod fuerit aliquando cum sapiens Paler Verbum (nonhabebal), sive quod pa- , ,
lernum illud el fulgenlissimum luuien absque , \ splendore fueril aliquando. Quatn rem nobis i n - . "
\
dicare nianifeslissime volens ipse Dominus, in
,
Evangeliis dicit : Qui vidit me, vidit Patrem **. In
splendore enim omnino luminis cognoscilur clari- *:
. \
tas. Et rursum : Non credis quoniam ego in Patre,
et Pater in me est" ? Dicil aulcra etiam de indi- j , ,
vulsa sui in Palre inexsistentia: Ego et Pater ;
unum sumtu
Neque enim creato Verbo omni- .
potens Deus uti nialuisset. Garuisset eniro ipse sic *
ante gcneraiiouem eo, quod babet propler ipsum.
, ' .
1 1

07' \ , \
V I . Et b qurdem, atque bis similes sunt no . \
strae vindkiae. Adversarii autem veritalis ilerum ex
evangelicis vocibus excipientes dicunt, nescire F i - ,

lium fuluram judicii diein vel boram, sed Palrem
tantuinmodo ; ideoque non esse illuin ex sub- , *
. ,
staiuia Palris. Ego autem dico, imo vero sana
,
ralio, quod idcirco istud dixil is, qui omnia habet
quae Palris sunt in magniiicentia bonoris (cujus re
( ,
vera recordatus est qui re vera Filins esl Palris,
vcluti cuiu dicit : Nemo bonus nisi solus Deus"; C
,
\,
e l :Non est meum dare, sed quibus yaralum est

), Palre**), u l cognoscamus nos manifesle, quoniam
non lanquam ex propria poteslale hoc deflniens ,
scire se asseril, sed qtioniam in Patris volunlale , *
aut conscienlia novit boc eliam ipse : Verbum est , ,
enim ejus, el sapientia, el splendor. Quocirca et \
inseparabilis esl, quemadmodum nalura et volun- \ . \
latc, etiam prsedesiinaiionibus, a Patre : Ego enim, \ , \
inquit, et Puter unum summ* .
Eum etenim qui
, \,
in inseparabili esl proprielaie jugiler in sinu Pa-
tris, nemo sane dixerit aliler scire quae Paler no- ,
vit, nisi qnatenus una voluntas est unaque cogni- & \
lio xii Sapienle, el in sapienlia Sapientis. Quare et
\ .
cuncla quae sunl F i l i i , operatur Paler, tanquam in
\
Filio, qui vull semper quaecunque vult*Paler. Dedit , \ ' . \
, *
porio ei polestalem judicii faciendi, tanquam ho , \,
xouurminis Filio : Et polettatem, inquit, dedil eijudi . \
cium facere, quia Fitius hominis e$t ' . Quomodo el
.
rursus ail : Data est mihi omnis potestas in coelo et

, \
f/i lerra
Data est babenii; ut et Patris veriias
, \
appareret, et Filii bonitas agnoscerelur. Quoniam

accipiens per incarnationem quod habet per com \ ,
munitalem naturae cum Patre, primam causam l i ,
beralilalis nos salvantis non rccusavit, Palris
scilicel charilalem. Quam tanlopere per Filii sui
, &>
boniiatem in nos efiudit, ut participes bomines
( ! )
9

Job , 28. " Joan. xiv, 9.

ibid. 40.
Matih. , 25. Joan. x, 30. Joan. v, 27.
u

Joae. x, 50.

1 1

Maltb. XXVIII, 48.

Marc. X I I I , 32.

Marc. x, t O .

I16t

SERMO CONTRA ARIANOS.

\ - (proh immensam bonitatem!) incomparabilis illiua

.
et inconlaminatx esse potuerint nalurae.
'. ot \
V I I . Scd ilerum dicunt isti vehementes ignoran, \
tia* palroni , cpiod eousque per omnia inferior eel
, \
Filius Patre, ut Aposiolus dc Salvatore dixerit,
(2) . .
ipsum subjcclum i r i . Oplime. At quaenam causa
,
est, quod adhucdum ipse subjecius non sil, st om ;
nino subjtcicndus est? Si enim inferior erat Patre
,
quoad esscntiam, boc ipso subjiciebaiur Patri a
principio : sin vero baclenus nequaquam subjeclus
, ,
est, subjiciclur auiem; q u causa esl ergo vel
, ,
prajsentis ejus libertalis, vel fulurae tunc servitu \ ;
tis, cum oporteat univcrsam libcrari creaiuram
. in Dei gloria ? Furor est, furor. Si enim homi ,
nem quidera assimilari oponet Deo, foreque parli D cipem d i v i n a p n a t u r in libertate Spirilus; Filius \, ' ne tunc subjiciendus esi Patri, quocum universa
\ ( 3 ) ; ,
operatus esl? Quid aliquis possit de hac re cogita* , . ,
rc? Carent omnia, secundum istos, rationabili de , , inonslratione. Ego aulem dico, subjeclionem esse
, Filii, quod egomet, membrum ecilicct ejus,. in
\ , \ persona Christi subjicior Deo : videltcet agglulinor
,
cbaritati Patris, nibilque aliud volo quam quae
fj . \ vull Deus, ut Omnia in omnibu$ lit Deus
Qua \

propier ei Psalmistam habemus dicentem: Nonne

; . Deo subjecta erit anima mea ? apud ipsum enim sa \
tutare meum . Uniet enim omnino Filius, quippe
, , roediator, in sua carne filium mediationis; me,
.
ilerum dico, Patri; ut perfecte adimpleat forroam
,
rcconcilialionis. Capul est enim lolius filialionis
. \ * ' Filius naluralis Palris. ldcirco eliam in illo c o n \ versor ego: propier hoc cnira etiam sacerdos
* fuerit posl judicium coram Palre. Ob suam aulem
, , - perfeclam adoplionem, ut Filium quidem decebat,
, propler naluram, ut pontificem vero, propter me * , \, dialionem, offerens gratiarum actiones P a l r i : Ax
nuntiabo, inquiC, nomtn tuum fratribus meh: in
. " medio Ecclesia laudabo te
Quae Apostolus ante
, ,
, contemplalus spiritu : Tunc el ipse Filius tubjicie
* fj tur, inquit, ei qui subjecii sibi universa; ut $U
.'
Deus omnia m omnibus * \ Quo maniiesle cognosca, mus, ex unica causa, videlicel Patris veritaie,
* , \, cl - conslarc omnia : Qui enim $anctificat, inquit, et
. " , - qui sanctificaniur, ex uno omnes
Hioc cognosci * \ '- D
q d infeelus quidem sii Filius, quia sancli*
t a

1 4

. \
ficat; nos vero facli, quia sanctiGcamur. Quare
Filius quidem, qua Filiura ac ponlificcm decel,
, ,
* ' * pro nobis, eicul dicebam, glorificabit Patrm, adducens nos ad illum bareditatem illius ( quod esi
: \
tradtre regnum Deo el Patri " ), quippe qui exsi , *
stil ex illius beaia natura : palernis allociilionibu*
*
a Patre vicissim glorificalus : te enim, ioquit,
, \,

laut mea in Eccletia magna . Dicit vero Ecclcsiam

. ,
magnam eum, qui fulurus-erat cum ex angelis
\
sanclis, tum ex juslis, coslus communis. Nobir*
, 1 Cor. xv, 28.
Psal. LXI, 2.
" Psal.
" I Cor. xv, 28. " Rora. v m , 2 1 .
I I Petr. , .
x x i , 25. I Cor. xv, 28. " Hebr. n l i .
I Cor. xv, 24. * Psal. xxxiv, 18.
ki

3 5

i e

(2) . Leg. . Fort; scriplum eral

p r o .
PATROL. G B .

L X V

(3)

.
31

. MARCI DIADOCHI

14G4

autera veluli servis in libertalem as3Crtis convenit, ut cjus magnificentissimam indesinenler laudemus
, \
bonilaiefn : eum qui gacerdotii sui divinilus bona
.
largUur cum Spiritu aequali gloria cclebranles,
quemadmodum nunc et in sffctda.
'.
Et sane quidnam i n animo versant i i , qui
nolunl hoc modo subjeciionem iiUelUgerc? Si enim ; ,
non ampUus sessurum Fitium cum Deo supponunl,
.

deUraut eiiam alqueeliara. Qui eiwm iieri potest,
ut illc qui aliquando cum Palre oonsedit ( nolunt \ (

enim omnino dicere, eum qui seroper considet,
)

paoperculis sunl enim admodum cogilaiionibus)
;
in novitate bealorum iltorum saeculonim hujusmodi careat honore ? Quod si regni abdicaltonem i m - ,
portare conlendunl istam subjectionem : hoc paclo
^
.justili* postulant Deum, quod illum qaisic per- ?
^ , ., .
,
fecle ejus volunuiem omnem implevii, inferiorem
, , \,
co quem ipse babet, bonore efleilurtts est; cum
,
oporleret ipsum, etsi aequalis Palri non esset,
. \ ,
quomodo suspicanlur, aeternis bonoribus dignari,
, *
quippe qui oiwiia adimpleverit ad mcntem Palris.
, \
Alque apud homines quidem, qui regno dignus
(4) \ ,
babelur, regiial quandiu vivit. At illi sempcr v i vctis Dei Yerbum, non amplius regnamrum con ' \ ,
lenduni: el quidem quando regno ipsius subjecia

erant omnia; per boc quod damnenlur quidem im ,
pii ab ipso in ignem aetcrnum, regnent autcm cum
,
ilJo qui diligunt cum, in lumine aeterno; boc est,
. "
exsultenl in regno ejus in omnia sxcula, tanquam

quibus per illius potentiara omnia subjecta fuerint. Q
\,
Sicut enim in persona Christi adoptio subjicietur
, jj
Patri; sic per Christi virtutem subjicienlur omnia
. '
iisqui sunl Cbristi, u l $il Deu* omnia in omnibus

Divulgaio igilur Patre per graliam sancti Filii
\
cjus sanciique Spirilus in omnes sanctos, una vo- ,
lunlas dc ca?tero erit Dei et boininum. Quem re- ()
gnare usque dum ponal inimicos ejus sub pedibus ,
ejus , Apostolus ait, u l paucis comprehendam
, (
( q u i d eniin irralionabiliura bominum prolixius \ ;)
stuUitiam persequar?): qui non ad lempus regnum
, illtus, quomodo arbilranlur b i , deftnieril esse, sed
, , '
quoniam post adimpletum judicium honiinum, ac , \
postquam reddideril unicuique secundum opcra
, sua, ponlificalem deinceps formam regni gloria
.

bundus osiendel ( quamobrem et pontiilcem tllnm
(
vocai futurorum bouorum ) , non amplius quidem
),
judicans, explevit enim judicium, sed palerna
, .
bona baereditali suae lanquam ponlifex suppeditans
, ,
in seternum. Quoniam regni quidem proprium esl
,
judicare, podtiflcalus vero, propriis jucundari bo . ,
niseos, qui ignem per purttatem supcrarunt judi , \,
'. Regnat enim lanquam Filius, sed amat ut
,

Paier : Ecce cnim inquil, ego et ftlH quos mihi dedlt
, .
Deu$
Sacerdolio autem fungitur ut Cbrislus;
"
cbarilalem in chariiate sacerdolali adminislratione
. , ,
exercens utpote Verbura. Itaque nequaquam tunc
, , ,
%

ICor. , 28.

ibid. 23.

4 V

Hebr. , 41.

" h a . , 48.

() . Forte .
(5) . Legendum videlur . Scriplum forte fucri( .

65
SERMO CONl
ol , ,
*
, , . * ,
,
(
,
\,
),
\ \,
,
.

ARIAIVOS:
Utf
Pater, saeculonim r e i , k i ifnonitSmie regnabit:
Jp$i enim, inquit Daniel, datum est imperium, et
honor, et regnum : universique popuii, tribm, lingum
servient eu Potesla$ ejus, polestas ccterna qum non
corrumpetur
Sed sic tunc judical, ut subjeciis
sibi omnibus per judicium, ipsaque morte per omnium resurreclionem consumpla : Novitsimus enitn
inquii, inimkus , mors " : sanctum
quemdam atque gloriosissimum mundum Patrt
coagmentet, passionis quidem omois expertem,
gloria aulem charitalis inde&inenler compactum.

\
,
, ,
,
,
, \
,
,

, )
*
,
\, &
. \
\ *

,
, \ \
, .
,
,
* * ,
' , \
. " , \,
,
.
\ .
.
\ \ \
. \
, , \
. ,
\ .
, .
, \ *
\ , \ $
\
, \ \ , \
. .

I X . Nequaquam igttur exauctoretur ab impiie

optimus Deus noster Jesus Christug, qui est etiam
omnium coelesliuin potestalum Dominus, qui rcx
estaHernus, eplendor glorwe, genuinue character
subsiaiui& Patris, paternarum cogitalionum parliceps indivuUus, ex exsiante exsians, et in exslan*
le cxslane, Pastor bonus omnium suoram ralionabilium gregum, spirilualium naluraram omnium
sapienlissimus moderator; magni consilii effeclua
Angelus, ut eliam bominibus aliquando accessibilem redderet seihereara pulcbriiudinem; qui bumanam naiuram veluti ihoracem quemdara elegantissimum indnll, ut charilate vulneraret odii
auclorem ; qui eadem vult eemper, q u Paler vult.
In aliis rebus quidem inveniat quis palrem alilcr
cogiianleui atque filius : siquidem naturae seclio d i versas nos eflicit gerere cogitaiiones : hic autem
quoniam indivulse maaet in sinu Palris, eadem omnino et vull et facit quae Paler vull. Neque enira
angustioribus est, quam Pater, cogilatiouibus, ut
abcrret operaiione a Palris consfliis, vel prorsus
nequeal facere qua Pater faciL Sed cum sit Deus
de Dco, quxcunque Paler vult, oranino vult : quare etiain potest, quaecunque Paler potest: Quemadmodum enim, inquil, Pater resuscitat mortuos et
vivifical, $ic et Filiu* quos vult vivificat . Yult
auiem qnaecunque Pater desiderat. Etcnim Yerbi
usquequaque proprium esl id velle, quod vult ie
cujus est Yerbum. Eadem etiam de sancto el adorabili cogitanda sunt Spiritu. Etenim per se perfectus est et omnipotens, omnisque inlellectus a l qiie vilae hrgilor, utpole qui in gloria est Patris
et Filii. Spiritus elenim, est etiam Yerbum, quod
nunc formam habet, el quidem Spirilus omnisciits :
nam sapientissima res esi Spirttus. Fons borum
est Paier. Idcirco eiiam per se venerabilis est, ct
adorabilis, et Dominus : ulpote qui ex Domini ut
Palris gloria procedit, et in una gloria cum Pains
ct Filio simul adoratur et Congloriftcalur, cl nunc,
el scmpcf, et in saecula soeculorum. Atncn.

" Dan. 14.

3

I Cor. , 26.

Joan. , 2 1 .

4 i

1168

. MAltCl DIADOCHI

U67

AD L E C T O R E M D E S E Q U E N T I O P U S C U L O .
(Bibliolh. PP. Lugdun., V, 884.)

Quo tempore vixerit sanctus Diadochus, adhuc qucerimut. Fuisse tamen ex numero telerum Patrum tetih
lesl sancius Maximus confessor, qui Heraclio imperatore, et Honorio ponlifice adversu* Monolhelitas eertavil et scripsit. 1$ enim in Responsis dc obscurioribus locis Scripturae, ad Thalassium, sancli hujus
auQlorh meminit, et huju* libri caput centesimum, De igne purgalorio citat et interpretatur, id quoa
aucloriiatem Diadochi non parum commendat. Appellat praelerea palrem Diadochum konoris, ut miJiiqni*
dem videlur, et reverenlice gratia. Meminit deinde Pholius in Bibliolbcca sua, id e$t in libri* u lectis
his verbis quw nos ad verbum interprelati sumus : < Legi librum cenlum capitibus comprehensum eum decem
definiiionibus vice prommii : prima fidei, Cogitalio de Deo expers omnis passionis ; secunda spci,
Peregrinatio menlis ad ea, quae speranlur; ieriia palientice, Gernere oculis menlis Deum invisibiletn,
perindc ut si csset visibilis, atque ita perdurare; quaria non avari, Ua velle non habere, ut alius yult
baberr; quinta scientice, Se ipsum nescire extra se positum in Deo; sexta humilitatis, Continua obliyio
enorum rccte factorum ; septima vacuiiatis t r a , Vebemensdesiderium non irascendi; octava ca*timonia
Sensus semper Deo adbaerescens; nona charitalis, Valde eos diligere, a quibus injuriam quis p a l i l u r ;
decima perfecta; immutalionis, Uepulare acerbitalem morlis, gaudium in Dei oblecialione. His definitionibus suojecla sunl capila cenlum. Est autem hic liber iis composilus, qui u ad perfeclionem exercent ,
et iis, gui ipsis actionibus perficienlibv* exercitati suni , scienlia enim per experienliam percepta faciU
verbis docelur. Auctor vero, ut inscriptio ipsius libri tesialur, Diadochus est, episcopu* Photices, qum esl
in vetere Epiro. Hactenus Pbuliiis Constanlinopolilanus.
Reperi in alio exemplari hanc inscriptionem, qu(u potesl esse vice ; argumentum et propositum
explicantis. Sermones judicii, et discrclionis spiritualis Diadocbi, cpiscopi Pbotices Epiri, de cogitaiione, et scientia, quomodo ad perfectioncm viiap, duce Deo, pervenire oporleai, ut quisque nostruro
secundum figuram evangelica? paraboke fruclum fcramus.
%

DIADOCHI E P I S C O P I P H O T I C E S
1N VETERE EPIRO ILLYRICI,

CAPITA CENTUM DE P E R F E C T I O N E
Francitco

Turriano Sociclatis Je$u interprete.

-CAPUTI.
Li tribus virlutibus, quce tanquam duces debent antecedere contemplalionem mentis spmtualem.
Oinnem epirilualem conteraplalioncm , fratres,
aniecedant, lanquam duces, fides> spes, cbarilas,
scd magig charilas : fides cnim, et spes, docent
contemnere ea quae videatur; chariUs vero animam.curo ipsis illis Dei virtulibus copulal, pervesugans sensu quodam memis eum, qui videri non
polest.
CAPUT I I .
Quomodo, et quando homo tfficiatur bonu$.
Solus Deus esi natura bonus *: bomo aulcm studio bonorura morum efficitur bonus ; dum mulatur
in id boni quod ex seipso non est, per eum qui v i
ua bonus est, lunc sciiicet, cum anima studio
virtulis tanlum Deo adbaeret, quanluro pro viribus
operando adbaerere v u l l ; ait enim Dominus : Estole
boni ei misericordes, sicut Pater vesUr ccelesti$ >.
* Luc. v i , 56.

SPIRITUALI.

XAPUT I I I .
De peccato, quomodo -tl quando, incipiat esti.
Malum nec est in natura, itec est quisquam natura malus : Deus enim nen fecil malum. Quando
aulem in desiderio cordis aliquis format id qood
non exsisiil ra ipsa, tunc incipit esse, qtiatenus
vult, qui id facit. Oportet igitur studio recordationis
Dci et omnis operis boni, negligere babilnm mali :
plus enim potest nalura boni, quam babitus mali,
quandoquidem illud quidem est, boc vero non est,
niei cum agitur lanlum.
CAPUT IV.
Quando, et quomodo a$$equamur, ut iimus ad tmilUudinem Dei.
Oinnesbomincs sumus ad imaginem Dci, illiid au->
tem ad similitudincin illorum (anlum esl, qui pei
mullam cbaritatcm, libertatem suam Deo in scrvitatem addixerunt. Quando cnim non sumus nostri,
tunc similes sumus ei qui nos sibi per charitaleo

1169

1170

CAPITA DE PERFECTIONE SPIRITUALL

reconriliavil, quod nemo assequetur, nisi persua-

CAPUT I X .
serit aninue suse non admirari levem viUe hujits
De charismate cognUionu ti charismau sapienliar,
gloriaro.
quomodo ulrumque illuminet, et quomodo ulrurnque acquiratur*.
CAPUT V .
Unius quidem Spiritus sancli sunl cbarismala,
Quomodo faeiendum sit, ut voiuntas ad bonum tanlum sit prompta.
sapienlia et cognitio, sicut caetera omnia divina
Liberi arbitrii poteslas est voluntas animae ralio- cbarisniala; propriam vero, ut singula alia, babeot
operalionem. Quamobremaliis sermonem sapientiae,
nalis, quae prompte movetur quo velit: cui quidem
aliis scrmonem scientiae , sive coguiiionis, secuntunc suadebimus, u l ad bonum tanlum prompta
duin
eumdcm Spjritum, tribui lesialur Apostoi i t , cum memoriara mali cogitaiionibus consumpselus
*,
cognitio
cnim expertmento copulal bomiuem
rimus.
cum Dco non exciiando animam ad loqueadum
CAPUT V I .
de rebus. Ex quo fil, u l aliqui ex iis qui vitam
Quid $U lumen verce scienlia, et qtud usu$ hujus
golitariam in sfbdio virlutis degunl, illuminenluminis in menle efficiat.
lur quidera ab ipsa cognilione in sensu; ad serLuuien vera cognitionis est discernere sine lapsu
niones vero de rebus divinis non accedunt. Sapienrectum a pravo : quod quidem cum fit, tunc via
lia vero, si cui metu Dei, quod rarum est, t r i jusiiliae, quae ad Deum solem juslilise raentem ducit^
buatur, ipsas cognitionis operationes manifestal;
ultra in intinilara soienli illuraiaalionem illam i p quandoquidem cognitio quidem operalione,sapienlia
sam menlem introducit, lanquara quaerentem j a m
vero sermone solet illuminare. Verum cognilionenj
deinceps cum fiducia charhaiem. Quare oporlet,
quidem oralio affert, et quies mulla in vacuitate
jusiiliam ab iis qui illam conlumelia aflicere audent*
perfecta solliciludinis; sapientiam vero exercilalio
Indignalione non irala eripere : zelus enim pielasanclarum Scripiiirarum non ainbiliosa, el in p r i tis, non habendo quemquara odio, sed arguendo
mis gralia largienlis Dei.j
ostenditur.
t

CAPUT V I I .

CAPUT X .
Quid curandum, cum irascitilii moveiur advasut
passiones; et quid faciendum, ne pasiiones rer
oralionem, vel per eleemosynam sedake wperbiam
gignant.

Quid efficial sermo $pirituaU$, et quod txercttatio

chariiatis afferat [acultatem et copiam ad loquendum de Deo.
Senno spirilualis sensum menlis explet; opcratio enim charitalis a Deo fertur, quamobrem C
torquelur mens nostra tunc tractatione rcrum d i vmarum. Non emro illo tempore inopiam, qnse sollieiludinem affert, paiiuir : quippe quae tantum se
contemptoti&nibus dilatai, qiiantam opcratio cbaritatis vull. Quare pulcbra res est, exspectarc
gemper fide per exercitationem charilalis, tumen
dicendi. Nibil enim egeniius illa mente, quae de
Deo extra Deum pbilosophalur.

Quando ea pars animae irascilur, qune adversu

passion^s niovetur, scire oportet ftempus esse stlenlii, est entm tempus luctae; cum vero videril
quis ipsius anima? motus inconstanies, velperorationem, vel per eleemosynam sedari, afficiaiur
araore et studio Scripturaruni, alas meniis vinculo
hiMiiililaUs firmans. Nemo eniin, nisi sese valde
submiitat, et se pro nibilo ducal, potcril de amplitudine Dei nareare.

CAPUT V I I I .

CAPUT X I .

Quomedo acctdendum $it ad loquendum de divinit

Cur sapienlia spiritualit non $it ambiliosa; $apienrebus.
tia vero hujus mundi sil; et unde exsutal liocc pro^
prietas sapientice ipiritualis.
Nec oporlet non illurainalura intendere menlem
spiritualibus conlemplalionibus, neque copiuso l u Spiritualis senno semper anhnam a cupiditato
mine benignitale Spiritus sancli repleluio, statim D inanie jloriae cuslodit; dum eDira sens Hiiiiinis
ad loquendum accedere. Ubi enim est inopia, ea
omnes partes ejus juval, facit, u l non opiis ei sit
honore hominum. Quocirca samper raentem ab
affert ignorantiam : ubi copia, non sinil loqui.Tunc
iraaginaUonibus vacoam servat, quippe cum lotarn
enim anima, cbarilate Dei velul ebria, expolit per
sileniium contemplatione gloriae Domini perfrui.
ad amandum Deum vertat. Sermo vero sapientiae
Quamobrem opus est, obscrvata mediocriiale illubujus mundi aemper ad inanem gloriam hominom
minalionis, ad loquendum dc diviois rebus deveinvitat: etenkn quia non potest eufii expcrrmenlo
nire : baec enim meneura formaui quamdam sermo- sensusjuvare, aroorem laudisalumnissuis largitur,
nis gloriosi pracbet; copiosa vero illuminatio iidem
tanquam ab ambiltosis hominibus fictus et formatus. Quamobretn qualitatem banc sermonis divini
nutrtt loquenlis in fide, ut qui docel, primus f r u ctum scientiae guslet per cbarilalem. Laborantem
absque errore dignosceuius, si silentio curis vacuo,
enim, iuquit, agricolum primum oporltt de fructilempora, q n ad loquendum non sunt constiluta ,
in memoria Dei fervida consumpserimne.
bu$ percipere.
I I Tim. i i , 6.

* I Cor. xif, 7 sqq.

. MARCI DIAD0CH1

CAPUT X I I .

De dileclionc sui, et amore Dei, et quid sit proprium

amantU Deum, el quid diliyentis $e.
Qu\ se dibgit, Deum amare non potest; qui vero
se non diligft propter exeellentiores divilias amoris
in Deum, bic Deum amat. Ex quo , ut hic neque
suam unquam gloriam quaeral, sed pctfius gloriam
Dci. Qiii enim 86 diligit, gloriam suam quaerit; qui
auteni Deum diligit, gloriam aucloris sui ainal. Est
enimantmae sentienlis, ac Deum amanlig proprium,
gloriam quidcm Dei semper quxrere, in oinnibus
maudalis quae facil; sua vero submissione dtdeciari, quod Deum quidcm proptcr ejus magnificenliam deceat gloria, bominem vero submissio, ut
per earo familiares Deo elliciamur : quod cum

72

I>ei, tire enim (inquit*) extedimn*, Dto $ice $obrii $umug vobh.
t

CAPUT X V .
Quando incipiat aliqms diUgere proximum ; et quare
amicitia secundum carnem cito dissolvalur ; arotciiia tero spirilualis, minime.
Cum cceperit quis sentire copiose chariialera
Dei, tunc iucipit sensu spirilus proximum quoque
amare. Haec eniro est cbaritas, de qua omnes Scriplura sanctse disserunt; amicilia namque secundum
carnem , non alligatur sensu spiritus , perfacile
prava quapiam occasione inventa, dissohitur. ldcirco quamvis contingat irritatio aliqua in anima,
in qua Deus operatur, non solvitur vinculum cha~
rilalis. lnQammans enim rursus scipsam calore
et noa fecerbnus lailantrjs gloria Domini, exemplo cbarilalis Dei , slatim ad viriulem revocatur, ei
cum magno gaudio cbaritatem proximi quaerit, taJoannis Baptistae, iucipiemus dicere sine interraissione ulla : lUuin oporlel crescere, nos autem mliuetai magnam cofiluntetiam ant damnum accopenui\
r i i ; atperiialem eniin oontentioBis dulcedine Det
eonsumit.
CAPUT X I I I .
Quomodc conlingat aliquando, ul aliquh videatur
CAPUT X V I .
sibi non diLigere Qeum, ut vellet, cum lamen tunc
De amore erga Deum in sensu cordis, quomodo acmaxkne dxligat, et unde hoc proveniat.
quiralur; et de perfecta charitaie, $ine limon Dei
Novi ego quemdam, qui lametsilugeret,quod non,
puryanle; et de altera charilate non perfecla,
ut vellet,. Deum amaret, lamen ita Deum amabat, ut
conjuncla cum timore purganle.
ejug aoima bujusmodi desiderio vebemenii contiNemo potesi in seusu cordis Deum amare, nisi
nenler teneretor; ila u l Deus quidem gloria afliprius loto corde eum timeal; limore enim Dei
ceretur in eo, ipse vero esset quasi uibil. Qui lalis
efikitur, ut anima pura et moliis effecla, ad exerest, neque cum verbis laudalur, sed agnoscti quid
cendam cbaritatem se applicet; nunquam vero a l i sit : siquidem prae nimio bumilitalis desiderio d i quis ejusmodi meluui Dei, qui dictus est, capiet.
gnitotera suam non cogitat, cum alioqui ministret nisi extra oinnes vilue hujus sollicitudines positus
quidem Deo, ut lex praescribit sacerdolibus, ob
fiterit. Cum enim quietcni, et mullain curarum vattudiuro lamen diligendi Deum obrepit ei oblivio
cuitaiem meus ceperit, (uoc metus Dei solliciUl
eam, et purgal inulto cum sensu, ejiciens ouine
digoitalis suae oecullanti in profuoda erga Deum
terrenuiu el crassum, ut sic illam ad amandum
cbaritate per spiritum biHniliialis gloriationem de
yalde bonitalem Dei adducat. Quare melus quide^u
dignilate sua, ut jam sibi cogilatiooe 8tia inuiilis
cum utediocri charitate eorum est, qui adbuc purquidara puer oroni tcmpore videalur, quasi a dignigantur; perfecla vcro cbarilas eorum, qui jam purtate sua alienus, p r hutmliutis desiderio : quod
gati sunt, in quibus non est amplius limor. Perquidem et nos facere oportet, el oronero bonorem
atque gloriam fugere, propter excellentes divitiae fecia enim charitas (ora$ expellil timorem ' . Utrumque vcro est justornm tantum, qui operatione Spia m o m erga Deum, qui ?ere nos amavit.
Filus eancii virtulee operantur. Idcirco inlerdam
CAPUT X I V .
De eo, qui *en$u eordis Deum diHgtt, et quomodo hf quidem dicil Scriplura divina : Timete Dominum,
ad exstaticum amonm vtniat, jam totu$ exlra omne* sancti ejus : interdum rero : Diligite D<h
amicitiam tui po$itu$.
minum, omnet sancti ejus *, u l plane intelligamos,
1

Qui i a sensu cordis Deuo amat, bic esl ab ea D esse quidem metum Dei cum mediocri c b a r i u t e ,
c^gnittis; quanlam enim quis Dei cbarHatem in
eorum justorum, ut dictura est, qui adbuc purseusu auimae capit, tania e m amai. Quocirca qui
gantur; perfectamvero charitalein, eorum, qni pursic esl, illuminaiioncm cognitioais vehemenier ama4,
gali sunl, in quibus non est amplius de illo timore
quousque ipsum seneum ossium sentiat, faetusjam
cogilaiio, sed potius arder, et agglutinatio continoa
sui uesciens, imo tolos a charitale irarautaius. Qui
animse ad Deum p:r operalionem Spiritus sancti,
lalis veraest, adest i l l e q u i d e m , et non adest in
sictit scnptum est : Adhcesit anima mea posl te;
vita : adfauc eaiai in corpore suo versans, pereme autern suscepit dexlera lua .
grinatur propler cbaritatem perpelua qtiadain aniCAPUT X V I I .
nue ad Deum profectiooe; lDcenso enim deinceps
Quomodo anima ccgrota, per metum Dei incipiat
corde vehemeftler cbarilalis igne, ut quadam desicurari\ et paulatim ad perfectam tamtalem per
ekarilatem perduci.
derii facula agglutinaiug est Deo, tanquam lolus
Sicut Yulnera quae corpori accidunt, p o s t q n a
exira amiciliara sui positus, propler cbariiaiem
%

Join. , 50.

M l C o r . , 15.

MJoan. i v , W ,

Psal. x x x m , 10.

Psal.xxx, 24.

'Psal.LXH, 9.

73

CAPITA DE PERFECTIONE SPIRITUALI.

1171

squtlida, et sine curaiioae relicta sunl, medici- aqua oblivionis, ut curiosis eogitatiombas illud
contempleraur. Stmplicitate ergo inteUlgeiUiae lu
nara, si a medicis adhibealur, non senliunt; puraquis ejus navigamus, ut sic ad portum voluntatis
gata vero sentiunt vira raedicamenli, et celeriter
Dei perveniamus.
eanantur; sic aniuia quandiu eipers curaiiouis est,
et lcpra TOluptatis tota operta, metum Dei non
CAPUT X X I I I .
potesl senlire : quamvis ei iribunal Dei horribile
Quando men$ non po$$it sentire sensu eordis, sive
guslu anxmos odorem coelesiium bonorum, licet id
el praepolens perpetuo denuntietur. Postquam vero
vehementer desideret.
magna attentione purgari coeperil, tunc sentit velNemo polest, vel diligere, vel credere legitime, si
uti remedium quoddam vilae, Dei melum, qui eam
se ipse sui accusatorcm babeal. Cum cnim conarguendo sanat, tanquam igne quodam sine dolore.
scientia nostra seipsaro argucndo conturbat, non
Uude paulalim deinceps purgala ad perfectam pursinitur
odorem coeleslium bonorum senlire; sed
gationem evadit, tanlum crescenle charitale, quanpolius
in
ambiguum statim dislrabiiur, ila ut protura decrescitmctus, ut sic ad perfectam cbarilalem
pervenial, in qaa non est limor, ut diclura est; pler anlegressam experienliam fidei fervenler quidem id appelai, assequi tamen in sensu cordis pcr
sed potius omnis indolenlia, quaoi gloria Dei ope
ralur. Sil igilur vobis surair.a glorialio, continua, et charitalem propter crebros, ut dixi, morsus, el accusationes conscientiae possit. Caeterum ubi
percnnis : et primum quidem timor Del, deinde
nos ipsi fervidiore oratione et altenlione purgavcvero cbaritas, plenitudo legisperfeclionisinChristo.
rimus, cum majori in Deo experientia optatum adiCAPUT X V I I I .
piscemur.
Quomodo anima , quandiu est curis mundi invotuta,
uon pos&il Deum amare, neque quod sui officii est
erga eum recte dijudicare.
Aniina quae nondum curisraundi soluta ac libera
est, ncquc Deum legilime amabit, neque diabolum
digneexsecrabilur-.eslenim solliciludine viLe hujus
molesio prorsus tegumenlo iiivolula Unde eorura
mens, qui lales sunt , iribunal suum agnoscere non
potest, ut apud se sine errore, suflragia judicii
explorel. Esl igitur omnibus modis ulilis secessus.
CAPUT X I X .
QUCB sint propria animce purce.
^

CAPUT X X I V .
Ve duplici sensu corporit et mentis, et quomodo $ensus menlis excitandus sit ad gustandum ccelestia.
Sicut ad ea quae nobis pulcbra videnlur, sensus
corporis nos quodaramodo per vim incilant, sic
ad ea bona, qua non cadunl sub aspeclum, sensus
mcntis nos solet deducere, quando divinam bonilaiem degustarit. Unumquodque enim sibi cognatum et congenium omnino appetit: anima quidem,
ut corporis expers, coeleslia bona; corpus vero,
ut e terra, terrenas voluplates. Ad eNpericniiaiu
igilur sensus materia3 et concrelionis expertis sine
errore veniemus si malcriam corporis laboribug
atlenuavcrimus.

Animae purae propria suni sermo non invidus,

zclus malitiae expers, et coatinuus araor in Dominum gloriae. Tunc enim mens lances suas perfccte
inoderalur ac temperat, ralioni suae tanquam Ui
CAPUT X X V .
purissimo et iucorruplissimo judicio assistens.
De uno sensu animce secundum operatiouem in tlatv
CAPUT X X .
innocentias, et divisione post peccatum, el de tensv
supplici animce Spirilu sancto.
Quod necessario ad fidem opera, et ad opera adjungenda sit fides.
Ipsa sanclae noslrae cognilioais opcratio edoccl
Fides sine operibus, et opera sine Ode eodcm
unum quidein esse sensum animae naturalem ac
niodo improbabuntur : oporlet enim fidcles tidem
ralionalem, qui in duas postea operaiiones propier
acta ostendenlem Domino offerre. Nec enim palri
peccatum Adae divisus esi; alleruin vero simpliceni,
nostro Abrabam in justitiam fldes reputata esset,
qui scilicel a Spiritu sanclo ipsi animae advenit,
nisi fructum ejus fllium suum obiulisset.
quem nemo potest cognoscere, nisi i i tantuai, qai
CAPUT X X I .
D se a voluptaiibus vitae bujus propter speio fuiuroQualii sit fides sine operibut, el qualis per dilecticrrum bonorum libenter expediunt, ei onmeni appenem operuta.
titum sensus corporei per temperaniiam marccscerc
Qui Dcum amat, el legitime credit, idera opera
faciunt. In bis enim mens, qnia per vacuiiatem
lldei sancte perficii; qui vero tanlum credit, el non
soUiciludinis inlegra saoitate movetur, divinam
amat, idera neque iidem ipsara, quam habel, videbonitaiera, quae inexplicabilis est, senlire potest,
tur habere. Levi enim inente credit i n quo pondus
et suum gaudium cum corpore secundum rucnsugloriae charitaiis non operatur. Fides ergo iu
ram sui profectus commuuicare, ratione quadafii/
actione per cbaritatem posita, magniludo virUilum
amaloriaB confessionis interminala exsultaas. Jn
ipso enim, inquit, speravit cor meum et adjuius ium
CAPUT X X I I .
el refloruit caro mea, ex voluntate mea cottfitebor
De non scrutando curiose profundum fidei.
ei
Lxtitia enim qua tunc aniina ct corpus afDProfundum fidei si scrutemur, lurbuleutum quicitur, admonilio quxdam ccrla est vilse iminor-.
dcm est; tranquillura vero, si animo conleraple(alis.
m u r ; non cnim palitur profundum fidci, quod cst
f

l e

Psal. xxvn, 7.

(175

. MAKl

DIADOClll

1175

CAPUT XXVI.
esl aversio, mentem sine luaaiue cogniiionis o V
Quomodo oporteat perturbationibus carere, ad di$cer-scuram et caKgine circumfusam relinquit.
nendas cogilationes, et utrum Deo sint misso?,
CAPUT XXIX.
an dwmone.
De uno sensu menlis anie peccalum, tt dhisiont
Opurlei eos qui certant, animum semper exira
ejus propter peccatum, etquando appetitus irratioperturbationum fluctus eonservare, ut mens cogtnalis cum rationati conjungalur, tl conuntiat.
tationes incurrentes discernens, bonas quidem, et
Unum, u l d i x i , sensum esse naluralem auima,
a Dco missas, in penu memoriae recondal; malas
quinque vero sensus plane diflerre loiidein usibus
vero el daemoniacas ex apothecis nalure ejiciat.
atque muncribus partium corporis, sanctus ei beMare enim cum iranquillum est, usque ad funnignus Spiritus Dei nos docel. Mens lamen proptcr
dum est piscatoribus perspicuum, iia ut tunc nihil
peccatum inobedieotiae in lotidcm ipsius aniiu
fcre ibi piscium eos lateat; cum vero venlis agitamotus distrabitur; quocirca una quidem pars auitur, tegil lempeslate iurbida, quae in placida traiw mae ad passiones se adjimgil, unde, qua? s u n l v i l *
quillilate largiler facit perspici. Ex quo fit, u l ars
jucunda cum voluptate percipit; altera vero ratioeorum qui piscalorios dolos machinanlur, otiosa sit:
nis ac inteliigenlix molu, saepenumero deleclatur:
quod quidem menli, quae in contemplalione versacum conliuentes sumus, cxpelit. Si igUur venialur, evenire soiet^ lunc niaxiuie, cum fundum ejus
mus ad babitum conlemnendi ea quae mundo sunt
ira injusta turbatum est.
pulcbra, poleriinus c l i a m appelilum aiuinx lerrenum cum ejusdem appelilu compote raliouts CODCAPUT XXVII.
Cur pauci , qui peccala $ua perfecte agnoscant jungcre, communicatione Spiritus sancti in uobiH
hoc dispensante : nisi eniin hrec divina bouiia*
et quid faciendum sit, ut hoc facere possimus.
eflicicnler
pcnelralia a n i m nostrs splemlore
Paucissimorum est, lapsus suos perfecie cognoillustraveril, non poteriraus individuo, id est, loto
ecere eoruni, quorum menlibus nunquam excidit
roemoria Dei. Quemadiuodum enim nosiri corpo- sensu bonum degustare.
CAPUT XXX.
r i s o c u l i , cum saui sunt, cuocla possunt cernere,
ctiam culiccs acre volilautes; cum vero turbali Quomodo et quando sensu meniis dUcernantur consolaliones vera falsis.
fiUDt, aut buioore quodam suffuso septi, si quid in
Sensus
mentis
est gustus perfeclus, quo res
eorura aspectum incurrat grande, boc leuuiler
discernunlur.
Quemadmodum
enim gustu, qutesC
cernuQl : niinuta vero non sentiunl; sic anima, si
ardorcm ex cupiditale mundi collectum studiose sensus corporis, bona a malis sine errore, cum
recte valeuuis, discerncnles ea quse sunl suavia,
restrinxerit, eliam valde parva errala pro gravissiappelimus:
sic inens fiostra, cum cocperii inicgra
mis ducens, Iacrymas mullas, cum multa graliarum
sanitate,
etin
mulia curarum vacuUate nioveri, poaclione conlinenter Deo offert. Justi enim, iuquit,
tesl eliam divinam consolaiionem affaiim scnlire,
confitebunlur nomini tuo . Contra vero si perscveret cupiditate niundi, cum quid esl ad ca?dem ti a coutraria nunquam rapi. U l enim corpus cuui
lerreni cibi suaviialem guslat, experieiiiiam seusus
pertinens, aul aliud quid ir.agno dignum supplicio,
sentil illa quidein sensim, alia vero erraia ne signi- babct ab errore liberani, slc mens cuni bupra p r u flcari quidem sibi vult, imo saepenumero in virtu- dcDtiam carnis glorialur, sentirc polesl sine errore
Spirilus sancli corisolationem. Guslaie enim, i u libus ca ducit, et pro eorum defensione non pudet
quil,
el videle quoniam suavis ett Domiuu* , tuemiseram oratione u i i vebemeniL
inoriainque babere guslus sinc oblivione per opeCAPUT XXVIII.
rationem cbarilaiis ad probanduui potiora, ut
Quomodo Spiritus sanctus animam purget, et quid
Apostolus
a i t : Et hoc oro ut charitas veslra mafaciendum $it> ut hoc facere possimus.
Solummodo Spirilus saucli est purgare mentem : gis abundet hi scientia, ti omni semu, ul probelU
nisi entm ingredialur fortis i l l e , et diripiat latro- poliora .
1 1

ia

nem, nunqeam praeda eripietur. Oporlet igilur in .

otnuibugpace animae Spirilum sancUira recreare,
vel lucernam cognitionis eemper apud nos lucentem babeanius: ipsa enim in penelrali menifs semper eplendente, non solum illi amarulenti el tenebricosi dacmonnm appulsus paleflunt, scd etiam
magnopere Unguescunt, ab illo sancto et glorioso
lumine deprehensi. Idcirco Aposlolus a i i : Spiritum
nolite exstinguere
i d esl, ne per malcficta, et
pravas cogitaliones Spiritum sauctum tristilia afBciatis, ne suo illo splendore vos desinat protegere.
Nec enim aHernum illud et vivificum Spiriius
aocli exetinguiiur, quin potius illius Iristiria, boc
1 1

Psal. cxxxix, 14.

l Tbesi. v 19.
f

CAPUT X X X I .
Dt falsa con$olalione Satana per quietem iomni
immissa, el quomodo mens,per memoriam ftrventem nominu Je$u eam aisculit el Saianam
fugaU
Cum mens nostra consolationem Spiritus sancti
sentire coeperil, lunc Satanas animam quodao
sensu simulatae voluplaiis consolatur per nocluraam quieiem, quando levissimum somnunr ct breTissimum capit. Si igitur tunc mens ita parata
reperialur, ut nomen Dooiini Xesu ferventi niemoria retineat, et hec sancto et glorioso nomine Ueqaam armis adversus dolos ejus usa fuciit recedil
quidem diabolus faltax, sed postca ad bcllum pcr

Psal. xxxm, 9.

Pbilipp. i , 9,10.

77

CAPITA DE PERFECTIONE SPIRITUALI.

4178

te cuiu anima gerendum accenditur. Ex quo rur- daemonee circum fundum cordia commorari;
tus t i t , ut mens perfecte j a m fallacias daemonis
quod quidem vellent dxmones, ut nunquam apud
agnoHceos, raagis proflciat i n experiemia discrehomines crederetur, ne cura mens hoc perfecte
lionis.
cognoscerei, recordaiione Dei se adversus cos arCAPUT X X X I I .
maret.
De bona eontolatione anima!, guomodo tum per vigiCAPUT XXXIV,
liam, tum per quietem somni extistat, et quomodo per falsam consolationem nxtatur diabolus De duplici ihiritale,
naturali et spiriluali, et de
utriusque eonditione.
failere animam in somno.
Alia est naturalis chariias animae, et alia qua*
Bona consolatio aut per vigiliam exsislit, aut
eliam per visura i n soinno, c u m qtiis daturus se ex sancto Spiritu proflciscitur; illa eniui cum voquieti, in fervida Dei memoria cum charitate ejus lumus, nostra niotione moderale cielur. Quamveluli conglulinatus est; fallax vero consolalio obrera facile a dxmonibus diripilur, nisi propositum voluntalis nostrae vi teueamiis. Haec vcro a
semper, ut d i x i , se infuiidit i n levem somnum
pugilis cuin mediocri Dei memoria : illa enitn vera
Spiiilu sanclo profeota tam vehemcntcr animam
consolatio, utpote a Deo proficiscens, aperle animas g ad charitalcm Dei inflammat, ut omnes parles
anima? inex^plicabili suavilate divini amoris, in i n spirilualium pugilum cutn mulla eorum laeliiia
finila quadam simplicitate aflectionis glulinentur.
bortari vuit ad cbarilalem ; haec vero falsa, quia
Tunc enim mens. lanquain gravidata spiriiuali
venlo qiiodam failaciai solel aniiuam afllare, n i l i operatione, fontem quemdara cbarilalis et gaudii
lur subripere per somnum experientiam ipsius
profert.
sensus luenits, memoriam Dei inlegre conservantis. Si igitur, u l dixi, reperialur Hlic mens bene
CAPUT XXXV.
uiemor Domini J-su dissipat quideiu itlam auDe gratia Dei, quomodo $ola omnet animi molnt
turbidos tranquillet.
ram inimici, quae suavis essc falso apparebat,
inovctunjue exsiiltatione ad pugnandtim cum eo,
Sicut mare, curo turbatur, oleo infuso cedit
tanquam habeat deinceps post graliam velut secuunalura sua tempcstas, leniiate olei procellam exstinda ariua ipsara de experienlia gloriaiionem.
guenle : sic anima noslra, cum lenilur gratia SpiCAPUT X X X I I I .
rilus santti, jucunde tranquillalur; cum gaudio
Quomodo rera Lvtiiia Spirilut taneti fal$a damoeniin cedit victa ipsius gratia, sicut ille sanctus
nis dignoscaiur et quando diabolus aggreditur
a i t : Verumtamen Deo subjecta esto, anima mea ,
decipere per falsain consolationem.
. .
.
.

.
.
.
.
. ,
, C victa, mquam, Spuilus sancti gratia, quae lpsam
Si annna certa molione, et non animo facta a d
. '
:
,. ; . . .
. .
.
, , ,
animam inexplicabilis suaviiatis umbraculo t e g i l :
cbarilatem Dei inflammeiur, quasi voleus eliam
idcirco quamvis sa?pc eani daemones tunc irrilent,
trahere corpus ad profundum illius cbarilalis, sive
manet lamen expers \rx, el plena gaudii: cui enini
per vigiliam, sive, quemadmoduro dixi, cum soingralia advcneril, in eo permanet, si ex metu Doi
, num capil, in quo divina gralia operalur, nibiU
animam suam sine ulla inicrmisstone jucundilate
que omnino aliud lunc cogilet, quain bocsolum,
aiBciat; iis cnim, qui in vita spiriluali cerlani,
ad quod excitata est, ecire esse opcraltonem Spispeciem quamdam castiinonix alTeri limor Domini :
rilus sancli. Tota eniin affecia illa inexplicabili
Timor enim Domini, inquit, castus pcrmanel in
dulcedine, nibil aliud polest tunc cogitare, quos&cutuni ioccuii
niam talilia quadain vebemcnti perfundilur. Si
CAPUT XXXVI.
autem ullam prorsus dubitationem, aut foedam aliquam cogitalionem mens in illa graliae operalione Quomodo anima* el qvando possil senlire gloriam
Dei, et de fallacia diaboli ostendentis lumen, vel
concipiat, quamvis sanclo nomine Jesu usa sil ad
aliquid tplendoris simile.
prepuisanduin malum, et non magis ad amorem
Neino, cum sensum mentis audit, sperel videre
tanluro Dei incendendum, sciendum est, consula- ry oculis gloriam Dei; sentire enim eum dicimtis
tionem illam falsa specie laeliliae a iallacc dasinone qtiodam guslu qui dici non polesl, divinae consoproQcisci; lauilia vero illa est insulsa, et non i n - laiionis, cum quis aiiimam purgaverit, non autem,
tima, quippe ab inimico proficiscens, qui animani quod appareal ei aliquid eorum quae sub aspectora
u l t adulterare. Cum enim videril mentem expe- cadunt, si quidem nunc per fidem, et non per sperienlia stii sensus studiose gloriari, tunc quibus- ciem ambulamus, sicul ail bealus Paulus . Si
dara, u i d i x i , consolationibus, quae bonsevideantur,
cui igUur eorum, qui cerlant, vel lumen, vel flgura
animam consolatur, u l ab illa molli et humida
quaepiam ad simililudinem ignis appareat, nc aindulcedine relaxaiam, lateat concubilus fraudulenplectalur hujusmodi isum : est enim fallacia iuitus diaboli. Hinc igilur cognoscemns spiritum
mici manifcsla : quae quidem res mullos fefellil,
veritatis, et spiriluin fallaciae. Nemo enim polcst qui propler ignorantiam a via veritatis deflexedivinam gustare suavilalem, aut amarum dsemonis runl. Nos aulem scimus qnod quandiu sumu in
seusu expcriri, nisi sibi perstmscril graliam qui- hac raorlalivila, aliquid coelestium miraculorum
dem Dei tn profundo mcntis babitare; malosvero cjus viderc aspcctu corporis non possumu.
f

l e

1 T

1 1

Psal. L X I , 6.

Psal. xvni, 10.

II Cor.

7.

iiso
. MARf.I niADOCUI
commisit, proditorem faciat; cui quidera non est
CAPUT X X X V I I .
iraius domiuus postera d i e , q u i n potius tnullis
De somniis Deo missh, et dwmone, el de eorum
laudibtis ab eo dignatus est, quod vocem domini,
difftirenlia.
Visa, quae per sonwum bonitalc Dci objiciunlur fallaciam exisliniavit, dum nibil ex bonis doumti
animae, sunt aniraae sanae certi quodammodo nuniii perdere voluit.
ei indices. Quocirca neque ex alia in aliani forCAPUT X L .
Quando anhna possii lumen, quod in $e habet, r i iiiam mulanlur, nequc sensum terrent, neque uno
dere; et quando $e Satanas transfigurel in angeimpelu ridentibus aut moerentibus objiciuntur, sed
lum lucis; et quid potissimum m vila monastica
polius cum omni lenilaie accedunt ad aniniam,
studendum sit, ul quamvis iti mundo simus ptnquain spirilualis laeiitiaedulcedine perfundunl. Unde
griuemur mundo.
postquam corpus a somno excilalum est, magno
Non est dubitanduin, quin mens, cura coepcrit
cum desiderioillam somnii IaHiliam anima requi- divinum lumen in ea operari, l o u fiul perspicua,
r i l . In visis vero a daemonibus pcr quielein obje- ila ut iMinen id, quod in se babct, abunde videat.
< lis per omnia conlra evenil; nec eniui in eadem Hoc vcro tunc Ot, cum potestas aniin;e dominaiur
figura manent; neque figuram, ncquc formam quie- in perlurbaliones. Quod autem quidquid roetiti in
tam mullo lempore ostendunl. Quod enini dajmofigura apparet, sive luinen, sive ignis sit, ex calnes ex proposito voluntalis non babenl, sed ex sua
lido anificio inimici proflciscitur, docel nos dmnus
soluni fallacia mutuanlur, non possunt diu eo conPaulus, cum ail iransGgurari cum iu angelum lutenti esse; quin polius grandia loquunlur, el plucis . Non igitur oportcl, ut hac spe ullus nionarima roinanlur, saepenuraero iu se species milisticam vitam capessat, ne bic invenial Saianas
tum induentes: aliquando etiam occinunt animae
aniraam facilcui ad rapicndum eam ad se, sed ut
cum clamore. Unde mens eos agnosccns, cum pura
solummodo tales evadanius, qui in omoi stalu cl
est, videtur sibi excitare corpus a sonmo, et quanpleniludine cordis Deum amemus : quod quidem
doque etiam lactari, quod eorum dolos possit i n est amare ex loto corde, el ex loia anima, e l ex
lelligere. Quamobrem in ipso somnio, dum eos artola mente . In quo enim hoc graiia Dci operatur,
guit, magna ira comniovetur. Accidit vero alipercgrinatur a mundo, quanivis io mundo sit.
quando, ul bona ctiam soninia non afiferant animae
CAPUT X L l .
laelitiam, sed potius dolorem quemdam dulcissiDe
obedieutia,
quomodosit
maxima virlutum* et /amum, et lacryraas omnis doloris experles. Hoc aunua ckaritatis, et via$ cwleramm virluium detem in bis fieri solet, qui habent maguos progrestnonstret.
sus in humiliiate.
Obedieniiam esse omnlum virtutum inlroducenCAPUT XXXVIII.
tium principem, exploralum est; repudial enim arDe virlute non credendi ullis somniis*
rogantiam, parit autem nobis buiDililatem. Unde
Dixirmis, sicul ab iis qui experli sunt, audivi- jantia atque adilus cbariialis in Deum efficilur iis
mus, bonorum et malorum somniorum (differenqui libenter eam ampleclunlur. Hanc cum Adam
tiam, salis nobis sit pro magna virtute habere, ut
abjecissel, decidit in profundura tartaruui : banc
nullis oranino per somnum visis credamus. Somnia
cuiu amassei Doroinus causa redemptionisi usque
enim nibil aliud sunt, ut plurimum, quam siraulaad crucero Pairi obedivit : idque cum nulla ex
cra cogUationum erranlium, aut rursus, ut dixi,
parte infra illius amplitudinem essel , ut cum
daemonum ludificaiiones; demum quamvis a Deo
criraen bumanae inobedientiae sua obedieniia d i quandoque mi*sum sit visum, neque admittamus,
luisset, eos, qui obedientes essent, ad beaiain et
tamcn non irascelur nobis ob hanc caugam, ille
immorialem vitam reduceret. Primum igitur bajus
summe misericors; scit enim boc a nobis fieri provirtutis curam babere oportet eos, qui studium cerpter fallaces insidias daemonura : alque haec quilandi cum euperbia diaboli eusciphint: baec enim
dem est, quara diximus, perfecta somniorum disdeinceps progressa, omnes vias virtutum nobis
tinctio. Contingil vero ut ex subreplione quadam
sine ullo errore demonftlrabit.
eensum fugienle (quod nemo, ut arbilror, qui effuCAPUT X L I I .
giat, reperialur), aniwa ioedetur, amisso vesligio
Quomodo oporteal continentiam e$$e in omnibms,
perfecte discernendi, et lide somniis non bonis
itaut iolum virtuttt eorporis comparaudct smi,
tanquam bonis adhtbita.
sed viriutes, quw hominem inleriorem purgent.
CAPUT XXXIX.
Commune est omiiium virtuluin contiueniiae coExemplum ad intelligendum, quomodo nemini exprognoraenuun, oportet igitur cerlanlein in oiunibus
rebuft se conlinere. Sicut enim quocunque demum
bret Deu$ quod tomnio ab eo misso non credat.
membro bominis, vel minutissiino adempto, lotum
Sil igitur vobis exemplum bujus rei faraulus,
corpus> quamvis sit parva pars quae desit
quem reversus dominus noctu, post longam percfigurae, informe efficitur; sic qui vel unam v i i i u griualionem, ante veslibulum domus evocet, cui
tem neglexerit, universinn coutinenlLae dccorum
famulus nullo modo aperire v e l i t : metuit eniro ne
dissolvit ac delet ncftciens. Oportet igilur non tosc similitudo vocis fallat, et rerum, quas dominus
H70

l f

^ H C o r . x i , 14.

Luc. x, 27.

118!

CAPITA DE PERFECTIONE SPIRITUALI.

1182

tum yirtutes corporis sludiose excolcre, sed eas si raiionera solili victus aliquanlulum temperemus
Sic enim daemonem infectis rebus, imo de suo irftiam quae homiuem interiorem purgare possunt
rito conatu -dolentem dimittcmus, ac legem cbai iQuid enim profuerit virginilatem corporis servare,
talis cordati implcbimus, el mysierium conliuenlia?
si anima a da^mone inobedientiae praeside adulterasine ostenlalione per illam moderatam indulgeittur? Aul quomodo coronabitur, qui se a gula? vilio
liam scrvabimus.
et omni corporis cupiditale conlinuerit, superbiam
CAPUT XLVU.
tatnen el studium gloria? declinare nou siuduerit,
De jejunio et civ!eris virtulibu$ corporalibus, quoneque brevem laborem toleraverit? idque cum a
modo sint instrumenta quwdam qum per se sola
juslitiae lance rependenduin sit lumen justitise iis
non hubeant gloriam apud Deum, nisi referantur
qui opera justitiae in spiriiu bumilitalis fecerunt.
ad finem, qui eit pietas.
CAPUT X L l l l .
llabet quidem per se gloriam jejunium, sed nou
De utiliiate et modo servandi continenliam in victu.
apud Deuui; esl enim instrumeiilum, quod ad
Sic igilur oporlel in omnes cupiditates ejus partemperanliam componil eos qui volunt. Non oporlis animae, quae ralione caret, odium cxercre eos
tet igitur co gloriari, qui Cbristianae religionis puqui spiritualiter certant, ut in habilmn illud vergiles sumus, sed soluni in fide Dei finem proposili
lant. Continentiam vero in victu Ua oporiet ser-
c t a r e : nec enim c.ujuscunqiie "arl"is pevare, ut nemo aliquid cibi detesletur, hoc enim
riti de artificio quod proiitentur, ex instrununiis
exsecrabile est, et dxmonis invenlum. Non enim a
gloriantur, quin potius quisque eonuo formam suscibis tanquam malis abstinemus, absil! sed ut a
cepti opciis exspectat, ut inde perfecuim illud cl
copioso et inutili victu nos refrenantes, parabsolulum arlis suoe demonslrel.
tes corporis effervescentes moderaie castigemus;
CAPUT X L Y I I I .
deinde, ut cx eo, quod nobis soperat, pauperibus
De utililale temperali victus ad fructum spirituale.n
quautura sufficiat, dispenselur, in quo quidem sinaninnjc.
cera chariias cemilur.
Sicut terra si moderate sit irrigala, semen sparCAPUT XLIV.
suni, quod excipit, cmn niulla feililiiale efftindit;
Quomodo effici possil ui ciborum jucunditas, et cxniullis vero imbribus madefacta spinas tantum ot
lerce voluptales libenter respuantur.
iribulos f e r i : sic lerra cordis, si moderalo uiaYesci omnibus cum gratiarum aclione, qiiae ad
mur victu, semina sibi innala alquc insita pura
vescendum ei bibendum adhibentur, non pugnat
edit; et illa quae sunl ab Spirilu sancto seminata,
cum regula scientice : Omnia enim, inquit, erant
valde bona * . Abslinere autem libenier a suavi el C
"
! P "
fert; sin vero potu mado.at, ex omnibus cogilalioa inulto cibo, maximae discretionis el scienliae esl,
nibus suis spinas ct Iribulos procreat.
tainetsi, qua3 hac vita jucunda et dulcia sunt,
CAPUT X L I X .
nunquam possimus jucunde respuere, nisi Dei
De
lUemperanlia
victus,
quomodo ad libidinem pro- *
dulcedinem in omni sensu cordis ac omni plenituvocet; el de remedio el ejus raiione.
dine ejus degustemus.
Cum mens nostra in fluclu largi polus natat, non
CAPUT X L Y .
solura libidinosc iniuetur simulacra qug per somDe nimia continentia victus fugienda propter firmitatem corporis, qua opus sit ad certamtn pi- nuoi daunones figurant, sed in se ipsa qua^dam
formas pulchras fingens, visis suis tanquam quiriluale.
Dt corpus multo cibo omislum, languidatn et se- busdam adamatis tilitur ardenter. Tepefaclis enim
fervore viui illis parlibus corporis, quae ad gencgnem eflicil nientem, sic niraia conlinenlia vktus
debililalum facit, u i ea parg animae, quae i a con- randttm daue sunl, neceese est oninino ut mens
leniplatioite vereatur, ID BMBeiUia sit et in fastidio sibi umbram libidinis cum voluptate reprsesenlet.
sermofiie. Oporlel igilur ad moiiones corporis c i - Opus ergo cst, ut moderatione viclus ulentes, i n bos eliam accommodare, ut, duai corpus valet,
coiHoioduin, quod ex redundantia proflciscitur, v i quanium conveniat casligelur; dum vero non valet, temus. Cnm enim mens voluplalem qtia ad pingenmoderate ienialur. Nec enim iufirmo corpore eese ditm pcccalum illecta strccendalur non habet
debet, qui certat, sed ila firmo, u l sugiinendo cer- iota manet iine imagsaalionibus, ct judicium forie
laraini par ess* possit, ul anima e i i m laboribus ae viriie.
CAPUT L .
corporis convenienter purgari queat.
De
luxuria
mnli
potus,
et quanlopere ea qum cnm
CAPUT X L V I .
vino miscentur, fugienda sint ab ii* qui volunt es*t
De ratione victus soliti temperanda, $ine vitio vanm
spirituales.
glorice aut incontinenliat, per moderelam indulOmnia poculcnia arte facta quae eorum artificcs
gentiani ad advenium fralrum, aul aliorum hopropomaia, quasi anlepocula vocant, quod rnullispitum.
tudinem ciborum ad vcntrem deducanl, declinare
Cum inanis gloria adtersus nos lumescit, nacta
oportet eos qui parles corporis turgesccnlee coliiad Yitii sui excusationem advenlum fralrum aul
bcre voluut: nou solum cnim eorUoi qualitas coraliorum hospitura, quicunque illi sint, rccie fiat,
%

o s t r i

e x s p e

rauUa

v i r i d i l a l e

u b e r l a l e

f r

u c , u u n

" Ccn. i . 31.

r0

1185
. MAttCl DIADOCHI
1184
poribus pusillum nocet, sed ipsa eorum perrersa Unde ncque ab exercitatione fidei unquam vacat
iste, co msrxime, quo non reperiat i b i locum
lemperatio conscientiam, quae est sedes f>ei, peroslenlandi virtuiem loleranlhe, pulcbro usus U n cutil. Quid enim natura vini desideralur, ut variis condimenlis permislis, vini flrmitudo mollilie
quam velo, solitudine: idcirco Dominus habtiare
fraugenda sil?
faeit unius moris in domo
CAPUT L I .
CAPIT L I V .
Quid Dominus docere voluer.t, bibendo in cruu
Quid indkel ferre moleste morbum, el quid rurmt
acelum ex spongia circumposiia hyssopo.
non ferre moleste.
Dominus nosler, idemque vitac sanctae magisler
Cum morbos corporis moleste fcrtntus, scire
Josus Christus acetum in Passionc ab iis qui diaoportet adbuc cupiditates corporis in anima dobolo minislrabant, porrecium bib!l, ut perspicuam
rainari : ex quo (it, u l desiderio corporalis indnV
normani, queroadniodum in sacro cerianune animo
gentiae nolit a bonis vitae (rnjus recedere : quin poaflfecu esse dcbeamus, u l mihi videlur, relinquetius magnum negolium esse putai, non posse proret. enim, inquit, oportel jucundis polionibus
pler morbos frui iis, quae in viia sunt pulcbra. Ruraut cibis uii eos qui adversus peccalum diinicant,
sus vero si angores aegritudinum aninio graloctxciimo acerbilaiem pugna: toleranter suslincre. Ad- B piat, argumenlum est, non procul ab indolcntia,
junctum vero est in illa contumelia byssopum ad
id est, a vacuilale turbidarum affectionum abesse:
spongiam, ul forma nostrae purgalionis exemplo
unde et morlem, lanquam occasionem tiue veriope.rfecle repraesentarelur. Illud enim acre proris lunc magno cum gaudio exspectat.
prium est certaminis; vis vero tergendi, perfeCAPUT L V .
clionis.
Quid faciendum t/ ul non delecletur anima usun
CAPUT L l l .
hujus lucis, sed puliut desideret corpore separaru
De balnealione fugienda spirilualibus, et quare.
Nunquam cupiet anima a corporc separari, nisi
Conferre se ad balneum, neroo peccalum, aut a
ila affecla sit, ul nulla hujus aeris qucm spiramus,
ratione alieniuu esse dixeril; propier cominenliam
taroen ab eo se abstinere, ct virile et maxime tem- voluplate capiatur. Omnes eniin sensus corporis
adversantur ildei, siquidem sensus sunt praeseirperanlis esse dico. Nec cnim illa voluptaria lavatium, fides vero bonorum tantum futuroruui colio corpus nostrura emolliet, nec venict in mentem
piam et magnificenliam promittit. Quocirca opus
illius lurpis nudilalis Adam, ul de illius foliis ad
est pugilem spirilualero, neque arbores pulcbri*
legcndam secundam nuditaiem lurpiludinis sollicili
siirnis, i i praeserlim, qui paulo ante ab bujus viiae Q diffusas ramis ad opacandum, neque elegantes
corrwplioue per casiitatem corporis nostri exsi- a;dcs, neque consuetudinem cognatorum unquam
cogiiare : neque de gloria, et celebrilalc honoruro,
lienles, cum pulchriludine leinperantiaj copulati
si ila accidat, meminisse, sed polius uti quidem
esse deberaus.
necessariis cum graliarum aciione; vilam vero
CAPUT L I H .
banc cxislimare viam quamdam peregrinam, e l omni
Quare opus *it in ccetwbiis voeare medicum ad craiionem morbi; el quid faciendum sil iis qui $o- oblectatione carnis vacuam. Sic enira meiiiera nosiram in arctum cogenles, toiam ipsam ad vesligia
litariam in eremo degunt vilam.
aHernae
viae coQverteuiug.
Medicos vocare cum pon valeuius, nibil probiCAPUT L V I .
bet. Elenim quia erat aliquando experbnenlo humano colligenda ars medicinse, idcirco prius exstiQuomodo uti tensibus corporis immoderale, faciat
terunl raedicamenta ac remedia. Verura non opordifficilem memoriam Dei, ti mandalorum eju$;
tet spem sanalionis in illis collocare, sed potius in
el quomodo cavendnm $it hoc malwn.
vero Salvatoie, et medico nostro Jesu Cbrislo. Haec
Quod aspeclus, et gustus, el reliqui sensas vero illis, qui in coenobiis et civiiaiibus proposi- moriam cordis dislrahunt, cum iptis itnioodcrat*
tum conlinenliae excolunt, dico, turo quia propter
usi eumae, Eva hoc nobis prima confiletur : u n circumsianiias, quae accidunt, non poasuiit eine
tisper enim dum illa libenter ad arborem inlerdiclam non aspexit, memoriam divini jussi stndiose
ulla intermissione fidera per cbaritatem operari;
retinebat. Qaamobrem feluli alis divini amoris telum eliam, ne in cupidilatem inanis gloriae, et in
teniationem diaboli incidant. Ex quorura numero gebaiur, unde nuditalem euam ignorabat. Poeiquam
vero lignum libenti animo vidit, ac valde ctipide
nonnulli se non egere medicis coram mullis proflfructum ejus altrecuvit, et cum vehemenli gustatentur; at si quis viiam anachoreticam, id est ab
vit voluplate, conlinuo ad complexum corporis deoculis bominum remotam in locis desertis, inler
linita est, adjungens se libidini u i nud, toUfliqiif
duos aul ires unius moris fratres degit, quibtiscunque ille morbis conflicieiur, applicet se in fide suam cupiditatemad fruendum prasentibus iradidit,
ftd Dominum, qui sanat omnem morbum el omnem poslquam Adamum cum peccaio suo propter f m languorem. Habeut cniin post Dominum, salis ma- clum aspeclu jucundum miscuit, exquo facium est,
gtiuiu eolalium aegritudinum, ipsam soliludinem. nt dcinceps mens humana Dei, aut luanditorusa
t

9 t

Psal. LXVII, 7

U85

CAPITA DE PLRFECTIONE SPIBITUA.

4186

difficile meminisge posset. Degamus igiiur uoa Ar Quicunque enlm sancium el gloriosuni nomeu hoc
in bac vila fallace, semper in profundum cordis
in profundo cordis contiuenter mcditanlur, hi
noslri cum perpetua Dei memoria, tanquam oculie
etiam luraen menlis guae semper videre possunt.
capii intueaies; profeclo enim ad spiriluale slu- Cum enim arcla solliciludine illud in menle r e l i dium virlutis perlinet, adimere semper alas desinelur, sordes quae in aniiaa apparent, cum raulio
derio earum rerum, quas videmue, quod nog Job sensu exuril, Deu$ enim, inquit, ignis consumens
iUe experienlissimus docet, cum ail : Si seculum e$t**. Unde animam deinceps ad amorem gloriae
t$t eor meum aculum meumQuse
res sumnnae 8IKB vebemcnter incilal Domimis. Illud enini glooMioeniias est index.
riosura et opiabilissiinura nomen, si diulius in meCAPUT LVH.
moria mentis cum fervore cordis habeaiur, babiQuomodo. qui ambulat spirilu, nescil desideria car- turn plane bonilatem ejus amandi in nobis, nullo
nit; ac frustra d&mon ejus casiiiatem ttnlet.
impedimenlo obsislente, gignil. Hxc est euim preliosa margarila, quam qui omnein subslaniiam
Qui versatur seinper in corde suo, absens prorsuam vendiderit, comparare polesl, et laeliliam
sus a jucundis rebus vitae hnjus peregrinatur; qui
enim ambulat spiritu, non potesl desideria carnis
J ^
^
V**>
invenlione hanosse : quandoquidem jam deinceps in arce v i r i u '
CAPUT LX.
tttm suas ambulaliones conflcit, utiturque iis ipsis
m

) e r e

viriulibus, veluti janitricrbus castimoni;r, quae est

jnstar civitalis parvse; ex quo fit, u l in boc irritae
einl macbinae (kemonum, quamvis usque ad fene&tras natare tela vulgaris amorts perlingant.
C A P I T LVIII.

De duptici gaudio, inclmante et perficientc,

ulriusque et de lacrymis mediis inter
que.

et usu
utrum-

Aliud est gauditim incboans, ot altud periieiens :

illud quidem non csl imaginalioiiibus vacuurnjhoc
vero vim babel bumililalis : bis autcm inlcrjccta
Le acedia, qum solel aliquaudo posl repudiata$ ro- esl trislilia Deo amica, et lacryma) sine dolore.
luplates corporis contingere, qualh aif, et quoElenim quia in mulliUidine sapicutiae mullitudo, i n modo expellenda.
quit, rognitionis, etqui addilcognitioncm, addildoCum ccrporil anima noslra non amplhis ea quse
lorem . ldcirco opus est, ul pritnum qtiidem gaupulcbra et jucunda suni, concupiscere, tunc cam
dio incboanle ad certamen spiriluale anima provodesidiosa quasdam mens ut plurimum subit, quse
cctur; deinde, ul a varictale Spiritus sancii arneque oiBcio sermonis cam srnit libenler servire;
.
.
. ..
.
r guatur, et probeiur, lum in us, qua2 piave egil,
neque expednum desidenum fuluromm bonorum
.
.
_
ri
tum in iis quae adbuc agit : in redargulionibus
ei relinquii : tmo el banc caducam vilam ceu valde
enini, inquit, super iniquilale corripuisti homincm,
inutilem habel, ul non habentem opus virmiis diel lakescere (ecistfi sicut araneam auimam ejus :
gnum : ipsamque cogttiiionem pro nihilo ducit,
u l cum divina rcprehensio tanquam i n ardenli
tanquam aliis quoque multis iributa sit; aut
fornace animam probatit, lunc operalioncm gaudii
nibil perfectum nobis sigmGcare promittat. Hanc
sine imaginaliouibus cum fervida Gbrisli niemoiia
autem lepidiiatis el lorporis segriludinem fueapiat.
giemus, si menti noslra? valde angusios meatus
CAPUT L X I .
definiemus, iit solum Dei memor s i t : bac enim
solummodo raiione ad suum revcrsa fervorem,
Quomodo mens, cum perturbala e$t, non potest
Dei meminisse, et quat $ii causa; el quomodo
poterit rursus ab illa per segniliem distractione
mens, cum etl pasiiumbus libera, toleriia iua
sine dolore removeri.
ulen$y el gralia Dei adjuvanle, cito oblivionem
Dei expelltt, et recordatur Domini Jesu ; el quoCAPUT L I X .
tnodo conlwgat loto jam affeclu ad memoriam
Quomodo mens reddi possit certade studio et diligenDei el chariluiem excilari.
lia sua in spirituali certamine per memoriam jy
continuam et fervenlem nominis Jesu in proCum auima ira commovetur, aut ofTnsa esl ei
fundo cordts.
caligo ex crapula, aut gravi angore afficiiur, non
poiestmens, lamelsi ipsaanima vim ei quodammodo
CUIII omnes menlis exitus memoria Dei occluseadbibeat, memoriam Doinini relincrc; quin potius
rimus, omnibus modis a nobis requiril ipsa mens
tola inens vehemcnlia perturbationum obscuopus ex quo diligenliam suam plene nosse debcat.
Oporlel igitur tradere ei illnd solum : Domine Jesu rala , a suo scnsu ob hanc causam prorsus
Chrhte, ad integram ct eolidam proposili Iracla- alicnatur, quamobrem non polesl desiderium
tionem. Nemo eniin, inquil, dicit, Domine Jesu, sigillum suura imprimere, ut mens sine oblivione specicm raeditationis ferat , durescente
niti in Spirilu sancto
Vcrum ila arcie verbum
isluJ in inlimo suo recessu omni tempore coniem- memoria ejus propler feritatcm perturbalionura;
sin aulem extra perlurbationes posila s i t , ta
pletur, ut ad nullas imaginationes adduci possit.
M

17

1 7

Job xxxi, 7. " I Cor. x i i , 5.

Psal. xxxviii, 12.

" Deut. iv, 24; Hebr. x n , 29.

Maitb. x m , 4G.

Ecclc. i , 18.

418$
. MARCI DIADOCHI
modo propter mailis inmobiKtalem ira movefar:
hic enim aurigam eensuum bominis inexcittlum
babere plane eernitur; ille vero semper i n equis
virtulis, certandi studio ferrene, vehilar ialer
medias daemomnn copiae, quadrigara conlineBlix
in timore Dd omni lempore exercens, quaui qaidem currum Israel apud Scripluram, com EHat
ille in etiblime snblatus eet, dicUm esse togimu* :
siquidem Judaeis primum, de qualuor ?iittibf
excellenter loculum esse Deuni videmus. Idcirco
lotus, et in curru ignis sublalus est ille Unlus ac
lam admirandus sapienlia aiumnug , Unquan
equis, ut mihi videlur, auie usut virlulibus in
Domino, qui ilium in aura epirilus ignis rapuit.

1187

metsi paulUper oblirlo iUud promptum animi

snbripial, tamen cito mens, solertia sna utens,
ferventer Hlam saluiarem, et maxime expetendam
prsedam apprehendit; habet enim tanc tpsam gra*
liam una cum anima medilanlem, et clamantem,
Domine Jesu; sicut mater pueruhtm sirom docet,
et cum eo mediialur paternum nomen, donec ad
habitum ejus no ninis eum perducat; et infans puer
pro aliquo alio pneri termone clare patrem etiam
dormiens appellat: idcirco ail Aposiolns : Similiter
autem Spiriius adjuvat infirmiialem nostram : quid
enim oremus, quomodo oporlet, nescimus, $ed ipu
Spirilus inlerpellat pro nobh gemitibut inenarrabilibus
Etenim quia ad capiendam virlutis orandi
perfeclionem parvuli sumus, omnino ajixilio ejug
indigemus, ul cum ejus dulcedo major, quam dici
potest, omnes cogilaiiones commisceat, et suavitaie
perfundal, toto cum affectu ad memoriam Dei et
cbarilalem excitcniur : quamobrem cum in ipso,
nt idem Paulus ait, Deum Patrem inclamamus,
ab ipso componimur ad vocandum sine iutenuissione : Abba, Pater .

9 1

CAPUT L X I I I .
Quomodo sphitualis non debeat, neque min$ litm
iniendere, neque sua in judicio recuperare ( t ) .

Qui partioeps sandse cogmtionts faclos e$t,

el dulcedinem Dei deguslatil, noque litigtre debei,
nequc ulli lilem inlendere, UmeUi vcsiilero, qv
indulus est, alius delrahat: justiliam eniio magiCAPUT LXI1.
straluum bujus sa*culi justitia Dei oaifiibos modii
De tra, qnomodo, et quando en utendnm; et qtto- superat, et anlecellit. Imo nibil illa esl ad ]usiimodo uiiliter Deo data $it; et quid Dominus
tiam Dei; quae cnini dislanlia inter eos, qui Dd
docere voluerit quando infremuit spirilu in morte
et
bujus saeculi discipuli et aiumni suot, si hornm
Laznri; et quomodo sit E/t>, et currui ejus igneo
similis qui propler ardorem pietalis ira uiilur jus cum jusiitia Dei coilatum non cerniiur Ituper*
scdata.
fectum, ila ut allerum dicatur bumaDum jus, alteIra plus quam alije passiones perturbare et con- rum divina justilia ? Sic igilur et Dominus notler
fundcre animam solei, aliquando vero magnopere. Jesus Cbristus : Cum malcdicereiur, non malediuntilis est: cum enim contra eos, qui aiiquid inique
bat cum paleretur, non minabatur " : quinimo pasaut flagiliose, quodcunque illnd sit, commiltunt,
sus est cum silenlio dclrabi sibi araiclum ; el ni,
ea scdate ulimar, ut nul saNi fiant aut pudore a f l quod plus est, dicam, pro saluie maleficorum Pacianlur, tunc mansuetudinem ci adjungimus: eoirem precabatur. Uomines verohujus saeculi DOQ
dem cnim lendimus, quo justilia et bonilas Dei
prius Utigare desinunt, quam cum qiuesiu inlerspectant; imo saepe, cum graviter peccato irati sudum res ab iis a quibus in judicium ?ocali wut,
mus, illud femineum quod in ira inest, virile facirecuperent, praceerlira cum anle debitum usoras
mus. Quod aulem in ipsum spirilum interitus freferunt, ita ut jus saepe initium magox injiiriae
mentes, cum in magno mocrore et luctu sunms,
sit.
-supra ipsam morlis gloriaiionem effierimur, non
CAPUT LXIV
esl dubitandum; qtiod quidem ut nos docerel DoDe iri, qui causam litigandi excu$ant dteentes, non
minus, animam Lazari reddidil corpori postquam
licere dare locum iU qui ret nostras nobis ad itobis in spirilu infremuissel in mortem, seque construm victum et pauperum necessarias dtripere
lurbasset" : cum alioqui umnia voluntale sola
tolunt; el quomodo prvstel orationi et custodtm
sine ulla conlurbalione, quaecunque vult, efficiat.
cordis operam dare, et injuriam ixiam judicio alurius sccculi reservare.
U l jam, mca quidem sentenlia, ira moderata magis tanquam lclum nalurx nostnc ab auclore noAudivi pios quusdaro diccre, non liccre dart
slro Iribula sit. Quo si Eva conlra serpcnlem usa
locum quibuscuuque diripiendi ea, quae ad not
fuisset, minquam ab illa falsa voluplate delinila
alcndos, ve) ad pauperes recreandos habcmus,
essel. Umle, ul niibi videlur, qui propter sludiiim
praesertini si qui boc commillunl Cbristiani snni,
ct ardorem piclatis ira utilur sedate, probatior in
ne, dum toleranler feiiinus, iis, qui noa injuru
lance remunerationum reperielur prse eo qui nullo
aiiiciunt, occasioncm peccaudi prebcamus. I l c
, 9

Rom. , 26.

1 9

ibid. 15.

Joau. xt, 53 sqq.

(f)Caote legehoc et scquens capul;nam sanisima esl tbeologerum doctrina qnse habel, licere
Cbrisliano in judic.io rcriim ablalarum restilutio, ncui, el injuriarum compensationcm repotcre, servalis lebilis circumsiamiis, ut ob juslitiam, non
privato amore vindiclse, odio, e t c , id faciat, lametsi

> l

IV Reg. i i . 1 l .

" l P u t r . n , 25. " L u c . xxm,S4

cujusdam excellcmis pcrrectionia et consilii eraagclici sit, nullum ob qitamcunque p m a t a n i iajriain in jus apud judicem vocare. Ad banc normam
reducenda csl lota ba3c Diadocbi dispulalio de oo*
litigando, si vcrain et non errooeara c u p u w s

4139

CAPITA DE PERFECTiONE SPIRITUALI

4100

vero n l h i l afiud est, quam per simulationem sua dum charhma icientia Verbi Dei ut possint dioitias regni Dei preedicare.
inagis quam se amare. excusaiionera a rafione
Sane quidem secundum id quod babemus, non
alienam ? Si enim, derclicta oratione et cnsiodia
aulem
secundum id quod non habcmus reposcet
cordis, adversus eos, qui me texare, et diripere
a
nobis
Dominus rationeni eleemosynse. Si ergo
volunt, paulatim incipiam causas dicere, el ad t r i bunaftum vestibula assidtius esse, liquel jam, pluris qnod diu poterain largtri, tempore propter metum
Dei benigiie disperlio, de qua re amplius, cum nibil
me facere rccuperata per judicium, quam salutem
meam, ne dicam, qtiain ipsum mandatum salutare. habeam accusabor? Sed dicel aliquis, Unde igilur
Quouiodo enim oranino sequar, quo Evangclium misericordia tribuelur iis pauperibus, qui solebant
jubcl " , non repelere, si quis mea lollat, sed po- nostris mediocribus bonis paulatim gubernari? D i scat iste non exprobrare Deoperoccasionem avaritius laeto animo suflerre, et sicut Apostolus ait ,
tiae
8U33 : non enim deerit Deo facuUas s u c quos
cuin gaudio suscipere direptionem bonorum meorum, quando neque qui in judicio disceptavit, et fecil, gubernandi, ut a principio gubernavit; nec
quae voluit recuperavit, violenlum illura usurpalo- enim priusquam bic aut ille ad tribuendam eleemosynam excitali essent, cibus aut vestitus paupercm peccaio liberal? si quidcm non possunl prae1 8

scribere alerna Dei judicia, qux in lerra exercen-

r i b u s

deerat. Prseclara ergo res cst, statira percepU

cognilione melioris stalus, bene largiendo abjicere
temerilatem gloriandi ex divitiis, odio habenlem
cupidilales, quod est, animam suam odisse; ut jam
nou amplius largilione opnm laetantes, nos ipsos
nibili faciamus, tanquam n i h i l boni agentes: dum
eniia divitiis aflluimus, niirifice iis largiendis deleciamur, si tamcn virtute utimur, lanquam hilariter jussui Dei servientes; postquam vero bona
omnia exbausla sunt, infinitu lunc subit dolor, el
subraissio, quasi nibil juslitia dignum agamus. Ex
CAPUT L X V . "
quo fit, ut ad sc anima cum multa submissione
De prcestaniia et utilitate vendendi omnia, et tri- redeat, ut quod non potest quotidie per eleeraosybuendi ea pauperibus; et quomodo virlus huiuilitatis magis quam reliquai virlules, tanquam mater nam sibi comparare, hoc per laboriosam oraiionem,
indulgenlissima hujutmodi pauperlalem foveat et t per toleranliam, atque humilitatem possit : Paurecreet
rectepi
^ enim, inquit, el inops laudabunt nomen Domini *;
Res apta, et omnino utilis est, post cognitam
nec enim charisnia tbcologiaB, i d esl, tractationis
viara pietalis in Deum, vendere slalim omnia bona vcrbi Dei, ulli a Deo pra?paratur, nisi sc ipse ila
nostra, el pecuniam redactam, secundum manda- prapararit, u l propler gloriam Evangelii Cbristi
ium Domiiii dispensare, ac non poiius per simuomnium bonorum suorum relinqaat posscssionem,
lationera obcdiendi mandatis Dei, monitum salutare ut in pauperlalc Deo aniica divitias Evangelii regni
non audire. iJinc enim sequetur primum quidem
Dci praedicct : boc enim pei spicue significavit, q u i
oplima vacuitas sollicitudinis, tum deinceps secura, dixit: Parasti in bonitate lua pauperi, Deus, et subct ab insidiis tula paupertas, quae aliiora cogiut, jungit : Dominus dabit verbum evangelizantibus
quam de illa injuria, aul lite; idque quia non am- virlule tnulta *\
piius babel niateriam, quae ignero avariliae inflamCAPUT LXVH.
met. Fovebil auiem nos (unc magis quara reliquae De charittnale llteologuc, et qnot, et quanta bona ex
ea proficUcuntur.
TirtQtes, humiiiias, quae sinu suo et complexu nuOipnia dona Dei sunt valde bona, ct omniuin bodos recreabit, sicul mater puerum suum gremio ex
tur : has enim leges satis implet reus, apud quas
conlingit ei causam suam defendere. Quare pra>
clara res est perpeli violentiam eorum gui volunt
tnjuriam facere, et pieces pro eis adbibere, ul per
pceniientiam, non auiem pcr restilutionem eorum
quae diripuerunl, de crimine direplionis absolvantur. IIoc enim jusiilia Domini poslnlai, ul eum, qui
rapuit, non quai rapuil, recuperanles, euindem per
pwnilenliaui libeiemus.

, e

ceptum fovct, cum is puerili simpliciiale duclus

eslitum suuni exuil, et procul abjecit, raagis tunc
nuditale, u i omnis malitiae expers, quam varietate
vesiitus Isetus. Custodii enim, inquit, partmlos Dominus; humiliatus ewm, ei liberasti me * .

norum causa, sed nulbim ila nostrum cor inflammal, el illud ad amandum bonilalem ejus excitat,
ut donum ibeologiae; cum enim sit fctus maluiinus
gralise Dei, prima eliamdona largilur animsc : pri mum enim facit, ut libenler ac jucunde omnes
vitae bujus amicitias conlemnamus, ut qni pro cupiCAPUT L X V I .
dilalibus fluxis divilias verbi Dei majores, quani
De \h qui dicunt : Unde fiet eleemosyna pauperibus, dici polesl, babemus. Deinde nienlem nostram igne
qui qttotidie noslris bonis aiebanlur, i t omnia $enaturam mutante collustrat: unde consorlcm mtmel vendiderimus? et de humililate, quam parit
niltil jam habere ad largiendum pauperibut; el
nistranliuro spirituum eara facil. Ilanc igilur virluquomodo quod non pote&t comparari per eleemo- tcm, fratrcs charlssimi, idonee ad hoc pra?parati
sgnam, comparabitur copiosim per orationem, el
concupiscaiuus, quae pulcberrima est, qux onuiia
toleratitiam, alque humilitatem, et quomodo qni
coiitrmplalur, quse omni solliciludine vacuuni lacit,
bona sua retiquerunt, hi praparant te ad recipien7

Mailb. v, 40.
* Psal.

L \ x v , 21.

II Cor. , 20.
11, 12.

LXVII,

' Matib. xix, 2 1 .

Psal. cxiv, 6

1 8

II Cor. v m , 12. P^aL

4191
1191
. KARCI DIADOCH1
q u fulgore arcani luminis plena est, et menlem i diffldentiam projicit, sic n i i m a tetilit ad elalionett
provocat: de iis loquor q u i sunt adbuc pueri seaav;
verbts Dei alit, el qiiae Deo Vcrbo (ne mulla dicam)
inler illumioaiiooem enim ei dereliciionein interanimam rationis participem pcr sanctos prophetae
ad ineeparabilem ctim eo conjunciionem deepondit, jecta eet txperienlia inier dolorem reroei betiliaa
ut apiid homines (o rem admiratione dignam!) haec apes : Ex$pectatu enim, inquit, extpectam DMNJdhrina pronuba voces, quibus similes Deu efllccre- m*m, tt intendit mihi ; ei rursus : Secundum miniur, ct ihcologici sermones diserle canerentur, liludinem doiorum meorum in corde meo, cotuolulionet luce UelificaneruHt animam meam .
apiaret.
CAPUT L X V H l .
CAPUT L X X .
Quas sit cau$a cur mens nostra difficilis $it ad oralionem, facilis rero et prompla ad dmnarum re- De loquacitale, quomcdo animam distrahat, ei memoria sui privet; el qucc causa ejut el quam prarum coniemplaliones; ei de uiililaie oraiionit, ad
clara res sit silentium.
proficiendum in comemplalione.
f

4 1

Alcns nostra, u l plurimnm difficilis csl ad oraSicul janua balnei, si crebro apcrialar, cito cationein propler angustam el contractam virtulem
lorem ejns exirudit, sic anima cum muha loqui
orandi, ad iheologiani vero se dat libenlcr propter 3 viilt, quamvis valde pulchra sinl omnia, memolalitudiuem et laxitalem res divinas conlemplandi.
riam sui pcr vocale oslium distrabil, ac disturbat.
Ut igitur non faciamus ei libcrum ul nmlla loqui
Ex quo fit, ul tempcstivis cl opportunis cogitatiolibeal, nec iinmoderaic exsuUare permiliamus,
nibus deincops privetur : ipsum veio concursum
4|iianiplurimtim in oralione, et psalmorum canlu, cogilalionum quodammodo tuniulluose quibusvis
et sanclarum Scripiurarum lcclione nccupeniur, proferal, quia non babcal dcinceps Spiritum sanneque commentalioncs virorum diserlorum negli- clum, qui animam ejus a visis exlrinsecus oblalis
gamus, quorum fides ex scrnione dignoscaiur. Non
servel; bonuin enim, ulpole ab omni turaullu et
euim, cum boc fil, locus dalur, ul mens noslra
imaginalione alienum, verbosilalem fugit. Preclara
verba propria cum verbis gratiae misceat, aul ab crgo rcs cst silentium, nibilque aliud quam malcr
inani gloria irahatur per itiuiiam exsultationem ac sapientissimorum cogitatuum.
loquacilatem dislracla : imo el ipso contemplalionig
CAPLT LXXL
lempore menlem extra omncm pbanlasiam custodieinus, ac cunctas fere cogitaliones, quae ad exci- Quomodo, eum qnis ea quce mundi sunt incipit repudiare, tunc incipiani passiones e$se ei molesi*,
tandas lacryinas valent, binc ei comparabimus;
illis enim quielis lcmporibus rccreala meus et ipsa ; et inter eas poinsimum ira et odium; et quomodo
meliut sit flere duritiam iniquorum, quam odio eos
oralionis dulcedine maxiine drlinila, non solum
prosequi, quamm odio digm $int.
illis qux dixtmus, vitiis liberalur, sed etiam vires
Multas esse perlurbationes, quac principio a n i adltuc renovat, quas celeriter ac sine labore ad d i mam in conlemplaiione rerum divinarum versanvina conlcmplanda inlendat, simulque In conlemtem moleslia afliciunt, ipse sermo scientiae nos
plalionc ea discerncndi, mulla submissione profidocei : niaxime vero omnium moleslx sunl ira ei
ciat. Illud lamen adverlcndum est, esse quidem
malevolentia : boc autem anima? non lam proptcr
oraiionem supra omncm latiludinem: sed iia?c illodaemoues, quain propter progressus suos accidil;
rum csl, qui in omni sensu ct pleniludine divina
dura eniro cum voluntate mundo consentit, quamvis
gratia impleli sunt.
cernal jura quomodqcunque conculcari, neque moCAPLT LXIX.
vetur, neque perlurbalur. Siquidem dum suis d a Qnomodo gratia in principio cum magna voluptate cilur cupidilaltbus, non babet justilia Dei r a l i o spiriluali soleat anhnam illuminare; processu vero nem; postquam vero cocperil passiones superare,
cerlaminis spiritunlis non ita, ut videamur derenon palitur jam tum propier coniemptum rerum
licti, el quiu utilitat inde inslat, et quomodo tts
qui adhuc $unt parvuli in certamine spirituali, prxeenttum, tum propter cbaritatem, u l videat
nimius dolor et nimium gaudium noceat.
per somniuin quidem legcm Dei violari, quin p o lius irascilur maleficis, quoad videat contumeliosoc
Solet principio gralla lumine suo in multo scnsu
in virtutem justitiie, dignilatem jusliliae pie dcfeeanimani colluslrare; processu vero certaininis ssepe
dere. Idcirco igttur iniquos quidem o d i o b a b e l
mysleria sua clam in anima divina conlcmplanti,
operalur, ut nos tunc quidem laelos in vcstigia d i - juslos vero diligit; tunc epim oculus animae p r o r s o s
non rapitur errore, cum anima suuro leguraentum,
Onarum rerura, quas contcmplamur, immiltal, velul
id
esl corpus, ad muliam l e n u i u u m per conuoea
cx ignoranlia ad cogniiionem vocatos; in medio
tiam redegit; sed multo praestanlius est duriliam &
vcro cerlaminis cogntlionem noslram ab inanis
stuporem cordis istorum deflerc, quam eosdem o d i o
gloria? cirpidilate liberam servct. Oporlet igitur doprosequi : elsi enim malevolenlia digni sunt* l a lcre quidcm moderate, quast nos derelictos, quo
mcn raiio non vijli antmam, quae Dei chariute lesuuinissiores simus ac magis gloria* Domini subneatur, malevolcntia lurbari et irapcdiri, cum i n ea
jecu; helari vero opporlune spe bona exsuilantes.
anima quae odium babct, cognitio n o n o p e r e t u r .
IJt cnim niinius dolor animam in desperalionem cl
t

" Psal, xxix, 2. * Psal. xcm, 19

CAPITA DE PEttFECTIONE SPlIUTUALI.

1133

H94

CAPUT L X X I I .
quod per virlulcin sc a s s e q u i cxisliinabanl, hoo,
i,l oporlebal, non babebant, quia scilicei eorum
DP. charumaie sapieutiw, et de charismate scientue,
aire cognitionis : el quomodo secuiuta virlus plus
mens a percnni ct vcra sapiealia non agcbatur.
valeat ad exstirpandas passioncs, quum prior; et
Fervor vero, quem Spirilus sanclus cordi aftVri,
quure non reperiatur plene ulraque in singuii*.
priinuinquidem totus ad paceni spectat,coasiansqn6
Tbeologus, id rsl rerum diviaarum conleaiplaloi* est alque onmes aainise partes ad desideriuin l>ei
cloquiis Deidelinilus el inflammalus, animo applical iavilat, et exlra cor non excilatur, imo per ipsun
sein illa laxilale ac laiitudine opportuna contemplaad charilalcm quamdain immensain el gaudium
lionum ad moderandas aliquaatum passiones. Elololum liomiuem exbilarat. Oportet igiiur ardorem
quia enim Domini, ail, eloquia casla; argenlum igue
illum agnoscere, ad euinque pervenire; cbarilas
examinatum, purgatum lerrce . Qui vero cogniiioni
namque aaluralis iadox esl nalura propler virttiiledituscst^xpericnliacognilionumsecunduriiopurationem coniirmalus, supcrior passionibus exsislil; as- tcai quodammodo benevalenlis, mtnquam lanien
iacere polesl mentem bonam ad comparandam vasequelur aulem ibeologus experiealiaai viriutis cocaitatem passioauai, ut potest cbaritas spirilualis.
gnitionis, si se subaiisse gerat. El rursus qui slmlio
CAPUT LXXV.
cognilioms tenetur, assequelur ilem virlulein cen
M

lemplationis, si eam partem aniuia?, q u * ad dis.

, .

ceHiendum daU est, babeat non erranicm Non

eiiim cuivis contingit babere ex toto baec duo cbarisaiata, idque ut dura ulerque admiratur, et iaudal
quo aller abundat, bunnliias cum zelo jusliticc in
ambobus redundet. Idcirco ait Aposlolus : Alii
per Spirilum datur sermo tapienticB, alii autem aermo
tcientice (sive cognilionis) secundum eumdein Spirilum \
CAPUT LXXUI.
De oratione vocali, ei in corde, cui contingat libentius orare voce; et cui rursus libenttus / corde, el
de siimtlacro Iwliticc, quod $equilur oralionem vo~
cuiem, el de lacrymis, quce scqtti solenl oralionem
cordis, et posl lacrymas quatdam vulupias animi;
et qucv sit
paulo majore
. causa, et quomudo opusaitpau
j e
voceptalmot canere, cum ammus gravtter lunguet. ^
Cum anioia esl in afnucnlia suorutn frucluuni
naturaliuni, majorc etiam voce psaliuos canil, niagisque vull orare voce. Cum vero Spiriius saaclus
iti ea operalur, luac cum oami laxamento ac dulcediae canit, et oral in cordc tanluiu. Sed cuai illo
priorc modo affecia est, sequiiur inde, ut vidcatur
sibi gaudere; cum autem posteriore, sequunlur lacryiaae spirituales, ac poslea voluplas quxdara
aaiiai lacita, et silcatii amica : memoria eniai dum
propler temperationem vocis manel fcrvida, facii,
ul quosdam blandos et lacryinanles cogiiatns cor
ferat. Uade videre sane est, scaiiaa oratioais cum
Jacrymis propler spem meiendi gaudiam in lerra
r

cordts spargi. Caelerum, cum muila niocstitia gravanmr, oporlel nos paulo grandiore voce psalaios
canere, edentes sonos aaiaia?, laelitia spot, doaec
gravis illa caligo aura coacenlus disculiatur.
LXXIV.
De ardorc spiriluali aninue, et quid inier charitalem
naluralem el spmlualem intersil.
Crnn anima noscit seipsam, ex se etiam fervoretn
queatdam el pudorem Deo amicum aflert, siquideai
non cunfusa sollicitudiaibus vila2 luijus, amorem
queaidatu pacis parit, quo Deum pacis quairii,
taaietsi celeiitor ab boc dislrabilur, vel sensibus
prodealibus,elveleliam nalura boauin suuia propler
luopiam cilo coasiuacale: uade sapieales genlilium,
C

4 3

Psal. , 7.

" I Cor. , 8 sqq.

P A I U U L . (JK.

LXV.

4 8

Q u a n

d o

e t

.
modo gratia Spirim
tantti sertet
ammam puram
et liberam
puramet
liberam nebuhs
nebulis passion
passionum; et
quando Uem el quomodo spirttut errori* Ugal eam
nubibus peccatorum.
Sicut aer iste nobis circumfusus, flante aquilone,
propter naluram ejus tenuem el serenantem, purus
permanet; contra vero, flante austro, lotus veluli
dcnsatur a nalura venti htijus nebulosa, qui ex stiis
regionibus ac locis raiione cujusdam cognalionis
nubes pcr totum orbem inducit: sic anima, cum
afflatu veri et sancii Spiritus cielur, lota extra
uebulas daenionis posila est; rursus vero, cum ab
spirilu crroris vebementcr inflatur, lola nubibus
peccati oblegitur. Oportet igilur, ul totis viribus
pioposilum nostrum ad vivificam et pugnantcm
Spirilus sancti auram semper convertamus, id est
. .
.
ad spiritum, qucm propbeta Ezecbiel veaientem ab
aquilone in lumiae cognilionis v i d i l . L t ea potissiuiuai animx nosirse pars, qase in contempla*
lione versatur, in serenilale perseveret; u l diviaa
siae errore contemplemur, ccrneales ea quae suat
luiaiais in aere veri lumiais, boc enim esl lunien
verae cognilioais.
CAPUT L X X V i .
Quomodo ante bapihmum spiritus verllatis operetur
in anima, ei quomodo spiritut erroris : quomodo
item isti duo spiritu* operenlvr posl bapiismum.
NoanuIIi exislimarunt gratiam pariter et peccatum, id esl Spiritam verilalis, et spirittim criOri
in meate ejus qai baplizatus esl, occullari. Unde
alter, in(|uiunt, mealera ad viilutes horlatur et
provocat, aiter ad coalraria. Ego vcro tuni ex d i vinis Scriplaris,lum cx ipso seasu menlis comprebensum babco, aale baplisuiucn quidem borlaii
exlriasecas gratiam ad meliora, ac Salanaai iu
imo cordis delilesccre daaleai operaai, ut oniaos
vias mentis, quae ad dexleraai tendunt, obslrual;
ex ipsa vero bora, qua regeaeramur, daeiaon quideai foi-is est, gralia vero inlus. Uade comperimus,
sicul olita error doaiiaatus esl in aaiman), sic ia
eam post baplismam doaiiaari verilalem. Exercet
qiiidcm posiea Satanas viia suaai ia aaiuia, sicut
aalea, el saepeauaiero pejus, aon lamea Uaquam
adsil una cuin cbariiate, absil! sed, quod dulcedi*
r

K s

Ezecb. l , 4,

38

B. MARC1 DtADOCIH

95

nem Ybluplatum, qua? a ratione allenae eunt, tan- V mulliformem i l l u n serpcnlem per lavacrum incorquam funium querodam in mcnlein pcr liquorcm cur- rupltbile ex penelralibus menlis ejici, noquc vero
poris infundal; hoc auleni permissu Dci eflkiiur, ul mirari debenms, cur post baptismuin turpia cuiu
homo, per tcmpestalein cl ignem probalionis traboneslis cogilamus : sanclus enim baplismus ma
jecius,-sic ad fruendum, si velit, sumnio bono per- cularn quidem peccali cx uobis delct; tllam vero
veniai : Transivimus, inquil, per ignem et aquam, Yoluntatem nostrain duplicein non mulal nunc;
ti eduxuli nos in refrigerium *.
neque dxmones, ne nos impuguent, probibct, aut
ne vcrbis ulanlur ad decipiendum, scilicet, ut quod
CAPUT LXXVH.
Quomodiy et quando incipiat gralia Dei declarare in illo nalurali statu posili non custodivimus, acceplis armis juslitia?, virlnle Dei cuslodiamus.
boniKHem suam animoe; el quare lunc permillat
Dens.ui plus mole&tia exhibeanl ei dcemones; et
CAPUT LXXIX.
quam mmgna inde ulililas exsistat.
Quando in profundo cordis, id est in mente ip$*
Gralia, u l dixi, ex ipso puncio temporis quo
habiel gralia Dei, et quomodo ibi nihil possH
baptizamnr, in ipsa ima sede meniis occulilur,
dwmon operari, et quomodo et per quas partes
pnesenliam suam sensui celans; poslquam vero
operanlur dcc>uone$ in anima, el quumodo men$
lolo quis animo Deum amare coeperit, lunc inex-
nostra condeleclelur legi $piriiu* et de yandio
plicabili qaadam ratione per sensuni mentis parlem
spirilali, unde e/ quando exsiitat.
bonorum suorum cum aniina couimunicat. Unde
Salanas, ul dixi, ab anima per sanctum bnptiqui prorsus vull tuie hoc quod invenit lenere, facile sniurc cxcludilur; perniillilur lamen et ob eas quas
capilur deeiderio relinquendi libentissime omnium
dixi causas operari in a per corpus; gratia Dei in
bonoruiu viue bujus possessionem, ut agruin n i - profundo anima?, iu esl in ipsa menle babilat. Omnis
mirurn coinparet, in quo Ibesaurum vil abdilum
namquc gloria filias Regit ab intus, ut ai( Pro*
r e p e r i l . Cum enim cunclas quis viiae bujus opes pbeta , (Jarinonibus inaspeclabilis. Quocirca desidimiserit, tunc locum, in quo gratia Dei recondila dcrium Dei ex ipso, quasi profundo cordis veJuti
esl, adipiscitur. Secundttm enini proportionetn pio- scaturire scnlimus, quando Dei ferYenter recorgressus aniraae donum Dei bonilatem suain menli
daniur; mali vero spirilus in sensus corpons deinjatefacit: iamcisi permiital Deus daemonibus, u i ceps insiliiint, ibiquc deiilescunt, in iis operanles,
plustunc lurbatum aiwmai faciant, scilket, u l con- cuni csl carnis opporiuniias, qui sunt adhuc anima
gruenter eam doceat, reclum a pravo discernere, pucrili. Ad bunc igilur modera mens noslra, seefficiatque quando purgatur magts submissam,
cundum Aposiolum,semper lcgi spiritus condeleproptor muliain verecundiain lurpitudiuis ex cogi- r c i a t u r " : ipsi \ero sensus corporis blandilits el
Ulionibus appulsu daemonum excilalis.
illecebris voluplatuni capi volunt. Unde gralia qaidem in iis qui proecssus in coguitione faciunt, per
CAPUT LXXVIH.
sensum menlis dcleclalionetn gignit, ila u i mirabili
Qualenut homo ad imaginem Dei faciui $it, tl quid
eos gaudio exsuilare faciat. Dicmoncs vero cum
effecium per peccaium Adcc, ei quid rursus per
nos rursus viderint cursum pietatis negligenler
baptismum, et quare non possiui nmul habilare in
homine duo spirihts, ailer bonus, et alter malus, currentos, animam pcr sensus corporis caplivam
ducunt, violenler illam quidem inlerfeciores Hli ad
sicul nonnulli opinali snni; quare post baplismum
relicta eil duplex volunias el inipugnalio dmmonis. ca quac renuit provocantcs.
t

8 0

Sumus ad imaginem Dei **, ecundum nolionem

CAPLT LXXX.
anima? ad menlem perlinenlem; corpus enim tan- Quomodo in cordibus fidelium non postint timul tnsidere sptritus gratia\ et spiritus peccaii. ul qmiquam domicilium animae est. Igilur quia peccalo
dam opinali sunt male iiUerprelanles illud Joannlt
Adae non soluin lincae forinae animac sordidse sunt,
evangelista!, Et loncbrae cam nou comprehensed corpus quoquc noslrum sub interilum cecidit,
derunl; et quomodo hoc Paulus intcrprclatus su
idcirco sancUtm D**i Verbtim carnem aseumpsil,
in Epi$t. ad Vhilipp. 111, 12.
donavilquu nobis,utpole Deus,aquam salularem per D Qui aiunl duas personas, spirilum scilicel gratiap
baptisraum sunm ad rcgenerationem : per aqtiam
et spirilum pcccati in cordibus fidelium siuinl i n enim operatione vivifici Spiritus regencramur, quo
sidere, ex eo quod evangelisla dixit : lux in fe
confcstim aniina et corporc mundaimir, si modo
nebris lucel, el tenebr<c eam non comprcbendernnl
tolo animo effecli, ad Deum accedimus, Spiritu
opinionem suam probare volunt, dicenles non i n ~
quidem sancto in nobis babilnnle, pcccalo vero ab
quinaridivinum splendorein spirin.s mali congressu,
co expulso; non enim fleri polest, cum sit una et
quomodocunque diviuum in anima limieii ad l e i i e simplex anima; forma, u l duae ibi personae adsini,
bras daemonis propius accedat. lpsis lamen E v a n vt quorumdam opinio fuit; gratia namqire Dci per
gelii
verbis a sanclis Scripluris disseniire probanbaptismnni infinilo quodam amore ad lincas fornia,
lur. Quia enim Vcrbum Dei Yoluit, ut vcrunt lumen
qnas ad imaginera Dei facta esl, aptala in pignus
stium per carnem suam boniinibus apparerel, i r i similKudinis, ubi potesl esse locus dxmoni, cum
censoin nobis ob niiniam cjus benevolenliain l u m i n r
nulla sit luci cum tenebris communilas * ? Qui
cogniiionis, prudenlia vcro ipundi consiiium ^
igitar sacro certamine cursores sunius, credimus
t

%f

22.

Psat. L X V , 11. Matih. x n , 44.

" Joan. i , 5.

i e

Gen. i , 26.

* 11 Cor. v i , 14. Psal.

XLIV,

14.

e l

Horo. v n ,

U97

CAPlTA DE PERFECTlONE SPlRlTUAtJ.

93

coniprebendil : siqnidem prudeniia carnis i n i -

niica Dei c s l : ob hanc caitsam nstis csi Joanncs
bujusmodi verbo, atque paucU inlerjectis, subjungit
evangelisla : Eral lux vera, quce illuminal omnem
hominem venientem in hunc mundum, id est, est dux
viae osiendendse, ac vilatn prxstat: in mundo erat,
tt mundui per ipsum facius e*f, et mundus euin non
tognovil; in propria venit, el sui eum non receperunt;
jjuolquot autem receperuni eum dedit eis poteslatem
filios Dei fieri, m qui credunl in nomine cjus * \ Ait
aulem aposlolus Paulus inlerprclans illud, non
comprehenderunl: Non quod acceperim jam, aut
jam perfectvs *tro, penequorautem, utcomprehendam,
in quo ei compreliensus sum Chritto Jesu
Itaque non dicil evangelista, non comprehendis.se Satanam verum lumen; ab inilio enim alienns esl ab
c o , siquidem non lueel in ipsocsed potius homiucs ipsos, qui audiebant quidem potenlias cl m i rabilia Filii l)ei, sed propter erroris tenebras cordi
offusas, ad lumen cognitionis ejus accedere nolebanl, merilo verbo illo vituperat.

nobis de liac cogiialione morlis, ut naturam huma~

nam infinho dcspeclui babeamus, suadeaut, quasi
propter carnem inlereunteiu nullius pretii aut boiioris sit : boc enim faccrc solenl, CUIII qtiis cos
bujusmodi cogilalione morlalilaiis iorquere v u l t ;
reslat, tit coeleslis regni decus et gioriam cogilemus, acerbilalem et icncbras judicii inl< rim non
negligcntes, ut altero levitalem cordis noslri prelr.amus, al:ero (risliliam nostram consolemur*
CAPUT L X X X I I .
Quomodo, quandiu est aliquis tn gratia Dei, non
potest diabolus esse in corde *)us; quomodo et
ubi hoc daceal Paulus; el quomodo pugnet diabolus cum iis qtti sunl in gratia Dei; et quomodo
cum iis qni sunt exlra gratiam; et quomodo, qui
perfecie pugnet cum diabelo, non polesl diabolut
carnem ejus ad volupialis illecebras pellicere, ut
Paulum et timiles.
Docuil nos Deus in Evangelio, quemadmodum
cum reversus Salanas reperil domum suara scopis
mundalam el vacantem, id est, reperit cor infrugiferum, tunc accipit seplem alios spiritus, el ingreditur in eam, lalelque inlus efliciens novissima
CAPUT LXXXf.
bominis iilius pejora prioribus . Unde adverlendum
De dupfici genere malorum spirituum, partim ctim
ast, quandiu in nobis esl Spiritus sanclus, non posse
anima, partim cum corpore luctuntium; ct quoSalanaiu ingressum in profundo animse residere,
-modo tentenit cum anima esl extra graliam Dei,
t\ quomodo, cum twn e&t; et quomodo ulrisque
imo et Paulus apene docet nes bujus conlemplaresisiendum; et de leaiatione. quaudo lentat dcrlionis inlclligentiam; conlemplalus enim biijus
mon suggerendo, ul naluram humanam conlemquacstionis genus, ex scienlia quidem certandi bunc
namus, qnia sil morlati; et quomodo sit lunc
sermonem profert, Condeleclvr, inquil, leg'% Dei
occurrendum.
tecundum hominem interiorem. Video auiem aliam
Duo esse veluti genera maloruin spiriluum docet
0 8 spiritualis cognilio. Alii enim sunl tanquam C legem in corpore meo repugnantem legi mentis tnetr.
et caplivantem tne in lege peccati, qucc esl in memublUiores, alii crassiorps. Subtiliores igitur anibris meis ; ex perfeclione vero illum : 7 igiiur
fiiam oppugnant, crassiores voro quibusdain surdamnalionis in Chrisio Jesu : lex enim $pirim$ vilas
didis cogUalionibus carnem ducere caplivam st>Iili
liberavii me lege peccati ei moriis > Dicil prselersunt : quamobrem daemones qui cum aniina l u ^iantur, et qui cum corpore, sibi ipsi sunt adversarii, ca in alio loco, ul rursus docoat nos, cx corporc
oppugnari a Satanu animani Spiritus sancli parlilamelsi par ntrisque studiuin ac propositum itocipem : Stale igilur succincti lumbos teslros in vecendi boniinibus. Cum ergo non babiiat gratia in
rtlate, el induti loricam juslitia> calceati pedes in
boininc, tunc in profnndo eordis instar quidem
prwparaliouem Evangciii pads, in omnibu$ sumenles
serpentis delitescunt, non sinentes oinnino animam
sculum fidei, itt quo possitii vmnia tela nequissimi
nd cupiditalem boni aspicere. Cum vero gralia in
ignea ex$tinguere; et galcam salutis assumie; et
nicnte est abdita, tunc tanquam nubes quscdam
raliginosae deinceps per partes cordis in passione3 gladium spirilus, quod est vtrbum Dei . Aliud esl,
caplivam duci, aliud luclari ; Illud significat, pcr
peccaii discurrunt induli varias formas dlstravim abduci; boc aequis tiribus cerlare. Unde Apoclioniim, wt memoriam mentis distrahenles, illam
siolus diaboluin ail animas Cbristum in se ipsis
ipsam raentem ab usu et familian.ate gratiaj divelfcrenles, cum igneis lelis invadere. Ut enira qui
lant. Quando igilur a daemonibus, qui anima? sunt
non potcst eum, cv.m quo cerlat, prcbenderc, jainfesli, ad passiones anitnae inflammamur, acpolisculis oninino ulitur adversus eum, ut possil pusimum quidcm ad elaiionem qua? est omnium magnantem cniinus pennis telorum venari; sic Salanas,
lorum parens, si inleritum corporis cugitamus, in*
quia polesl propler pracsentiain cbarilatis ocflatos esse, el gloriae cupidos magnopere nos pudet;
cultari, sicut prius, in menlc luctanlium, volilat
idem aule.n faccre oportet, cum d.tmones, quibus
deinccps super bumoretn, ac lalilat in corpore, ut
cum corpore luctalio est, co nos prseparanl, ut cor
facilitate ejus animatn laclct et pelliceat : quo-*
uoslrum in turpia desideria effervescat; haec enim
circa oportet moderale eum extenuare, ne mens
recordatio morlis polcsi omnes varielales malorum
per humorem ejus ad illecebras voluplalum labaepiriiuum per mcmoriam Dei fiustrare. Qnod si
tur. Crcdendum enim esl Aposlolo , in menie
daimones isti subliliorcs, qui animas iinpugnant,
8 1

88

1 1

88

89

" R o n i . v i n , 7.
Joan. i , 9-12.
Philipp. m , 12.
Mallh. x n , 44-45: I I Pelr. u , 20.
, 22, 25.
Rom. , 1,2.
Ephes. , 11-17. Rom. , 22,
, v

8 8

8 8

8 1

, T

Rortl*

!W>
. mADOCIIl
usa csl. Qui cnim co iialioiiibiis quas improbila*
Satana3 sul.jiwil anima* deleclalur, earumque memoriam curdi suo vehiti inscribil, non esl dubium,
quin cas ipsas ex mente sua, veluti fructus ef*
fuitdat.
CAPUT LXXXIV.
Quomodo non pos&int esse simul in corde hominh
graiia Dei el diabolus, et de exemplo ad hoc Ueclarandum el inlclligeudum.
Aii Dominus in Evangeiio, non posse forlera do*
mo sua ejici, nist fortior ejiciat, posiquam eum
alligaveiit el diripucril . Quomodo igilur poterit
cum lanlo ejecius dedccorc, rursus ingredi, el unt
cum vero versari domino domi suse quandiu
requiesccnli? nunquam enim rex, cum tyrannuiu
aliquem devicerit, qui adversarius eous aliquando
fueril, in regia secum adcsse cogitabit: quin poliue
stalim jugulabit, aul cerle mililibus suis alligatum
trailel, ui diusurnum supplicium de eo sumant,
eumque nriiscrrima morle afficiant.

I3

quidem eorum qui in ccrlaniine s;mi, tlmuum himcn operari, cx quo lial, ut Icgi Dci scrviat
aque delcctelur. Caro enim pravis applaudit,
suaque faciliiaie adniillit spiritus : quae causa es(
ul ad famulandum ncquiliae eorum aliquando
irahalur. Ex quo maxime appar.ct non esse menteni commune Dei et diaboli domicilium : alioqui quomodo illud dicerel : Menle quidem serrio legi Dei, carne tero lcgi peccati **, nisi mens
ni:*a cum omni tiberlalc in pugna conlra daemones
staret bonilali graiiae serviens, corpus vero suavem
odorem voluplatum a ralione abhorrenlium admiltcrel? quia ut dixi, sinunlurmali el fallaces daemones in corpore eorum qui ceriant abscondiii esse
(Scio enim, inquit, quod non habital in me id est, in

came ntea bonum *), in iig scilicel qui medio quodam certamine pcccalo resisluul; non enim boc
Apostolus dc se dicil, cum menle quidem pu^nam
da*nones comniitlere; carnem vero, ulad illecebras
Yolupiatum blandis consolalionibus emolliant ac
dissolvant, eosdem conari; permilluntur enim j u dicio versari in profundo corporis etiam in iis qui
robusle adversus peccalum diinicant, quia sit semper experienda et periclUanda libertas biimanse -
lunlalis. A l si quis queal adhuc vivens mori per
labores, lolus deincpps domus Spiritus sancti ( i t ;
hic enim priusquain moriaiur, surrexil, qualisPaulus, el quicunque perfecle cum pcccato certaruul
et icriant.

6V

CAPUT LXXXV.
Unde accidat quod simul honetla et turpia quandtqne cogitamus; ei quando, ac cur gratia pra~
sentiam suam menti celet; et qtiid tunc (aciendum sit; et quomodo inler cteleras omnes virtutes
tiiliil possiderc maxime conciliet graliam Dti ad
amanAum eum vehementer; et cur aliquando eiinro
is qui magnos progressus in virtute fecit, permiltaiur poiestati dwmonis, relicia ejus menle shte
lumine.
Si quis, quia bonesta simul et turpia cogilamus.
Spirilum sanctum et diabolura in mente habitarc

CAPUT LXXXIII.
*
Quomodo, et unde cor malas cogilationes gignat, el
eo lcmpore arbitratur, inlelligai id aecidere, quia
quare cogilaliones eliam diabolo nobi$ suggenonduin gustavimus neque vidimus, qiiam bonus
stce, ex corde exire dicantur in Evangelio.
Dominus . Priinum enim, ut superius dixi, celal
Cogitationes quidem tura bonas, lum non bonas
gralia praescnliam suam in baplizatis, exspectans
gignit ex se cor, non quidem quod malas cogilaliopropositum animnn; cum vero se quis ex (olo ad
ues naluraliler ferat, scd quod propler primain i l Dominum converlerit, tunc sensu quudam inexplilam fallaciam lanquam babiluni quemdam memocabili dcclarat se arfcsse praesentem in corde; ac
riaeejus, quod non esl bouuni, semel ceperit, plurursus niolioncm animx cxspectat, permiUit lainen
rimas vero, easdemque malas cogilationes ex aiuatela daemonis usque ad profundum sensum pcrlinrulenlia daenionum concipil; universas vero ex
gcre, ul fervidiore proposUo, ac submisso ammo atcordibus noslris proficisci senliimis: ex quo faclum
feclus Deum quaerat. Si ergo incipial deinceps in
est, ut nonnulli exislimareul, peccatum essc in
observalionc inandalorum progredi, ac Dominum
anima parilcr cum gralia : alque idcirco Dominum
Jesuin sine inlermissione iniplorcl, lunc ignis san*
dixisse, quae cx ore exeunl, cx corde cxire, ct illa
. clse gratke sensus ctiam cordis cxleriores depascit,
bominem inquinare : Ex corde enim, inquit, excunt
D zizania human% terrac plcnc exurendo; ex quo fll,
cogitaliones malce
Scd ignorant isli, quemadmou l procul ab illis locis insidise dsemonis abscedant,
dtim mcns noslra, qucc scnsu quodam sublilissimo
illam partejii aniniie quae passionibus commovelur,
ulitur, illarum cogilalionum operationcm, quas
sensim ac lcnitcr dcinceps slinuilanlcs. Cum Tero
mali spirilus ei suggcrunl, quasi pcr carnem sibi
qiti cerlat, virluics omncs, tanquam nodo conneviiidicat, corporis faciliiale magis ad lioc, nescio
ctit, ac tnaxima omnium virtulum, nibii peniius
quomodo, animam per concreliouem trahentc. Si
possidcndi, lunc loiam ipsius naluram profuodiore
quidem semper anima asscnlationes ot blaudilias
quodam sensu gralia colluslrat cir( timfovcn* deiofallacias immodcrate amat, ob banc causam cogiceps ad amandum Deutu vebcmcnler, quocirca
taiiones a dsemonibus scminalaj ex corde vidcntur
tunc exlra sensus corporis ignei daemomim arcus
prodire; eas autcm nostras revera ipsi faciinus,
cxstinguunlur : aura cnim Spirilus sancli, q u x ad
quotics illis dclcelari voluimis. Qnod quidem cum
flalns pacis cor wovet, lcla ignifcri d;vmnnis i n
Dominus reprehcndcrel, ut Scriplura ipsa divina
aercm allala exslinguit; pcriniuii tamen aliquanao
declarat, iis verbis, qux supra cap. 82 rccitavimus,
Dcus nialiiix' da?monis eum eliam, qui bos progros

Rora. vn, 25.

" ibid. 18. " Mallb. xv, 49.

MaUb. xn, 29.

* Psal. xxxiu, 9.

1*01

CAPITA DE PEUFECTIONE SPIRITUALI.

sus fctlt, relicta ttinc mwue ejus sinc luminc : ne

scilicel poteslas volunlatis nostrac libera;, vinculo
gratia? sil prorsus alligala ; non solum quia l u ctando peccatum vinciiur, scd eliam quia debet
bomo adhuc ad spirilualem experienliain proficere :
quod enim in eo, qui eruditur, perfrctum existimatur, si cum diviiiis crudientis Dci coinparelur,
imperfectum esi in magnificentia cbaritatis, quam
cis processu laborum lolam quis scalam ostensam
Jacob possit ascendcre .

cum utramque decessionem experientia didiccriliws, ut ulriusque earum modus requiril, ad Deuin
accedcre; in allera quideni graiias cum dcfensione
agere debcmus, quoit privalione consolationis i n temperanliam voluntatis noslre casligaril, ul nos
tanquam bonus paier virtulis ct vilii diflerentiam
doceret; in hac vcro perpetuam peccalorum confessionem, ct omni teropore lacrymas ac majorein secessionem adhibere oportet, ut sic Deum accessionc
laborum ad respicienda, sicut antea, corda noslra
fleclere possimus. Advertcndum lamen est, quod
cum ipse Salanas per se pugnam cum anima commilttt, in decessionc, inqaam, gratiae, quae (U ad
erudiendum, subducit quidem scipsam, ut dixi, gralia, quodam tamen ignolo et occulto auxilia ani
mam adjinrat, u l inimicis ejus oslcndat animaeesse

6 6

CAPUT L X X X V I .

Rursus quomodo gratia Dei non possit una cum diabolo habilare in mente hominis, et de duplici decessione gralice Dei, secundum erudilionem, el secundum aversionem; ei quare gratia Dei se aliquando abscondat menti; et de exemplo familiari
ad id ostendendum.
Dominus est qui ait, Satanam veluti fulgur e Yictoriam.
CAPUT LXXXVIII.
coelo cecidisse * \ u l in angelorum doniicilium deformis ille non aspiciat. Quomodo ergo qui vel Quomodo Spirilus sanctus principio gratiam suam
operelur in inchoantibus vitam spiritualem, et de
communione bonorum lninislrorum non estbabitus
exemplo naturali ad hoc intelligendum: et unde
dignus, una cum Deo in raente bominis babilare
factum sil, ut mens etiam nolen* eodem tempore
polest? Aldicenl Oeri boc secundum decessionem.
honesla et lurpia cogitet; el qui sint qui $piriluaSed nibil amplius proficiunt: decedere enim Deum
lia tantum cogilant et quomodo id contxngaU
ad erudiendum, non privat aniniam dirino lumine.
Quemadmodum cum quis biberno tempore alicubi sub aperto coelo mane ee lotum ad orientcm
Sape enim gratia, u i jam dixi, prxsenliam solum
suam menti celat, ul acerbitate et molestia daemo- verlil, priores quidem parles omnes corporis a
sole calescunt, posteriores vero omnes sunt expernuin aniniam veluii impellat, ut cum omni mctu
ac magna submigsione auxilium Dci quaerat, inali- tes caloris, quia non sol eupra capul ejus, sic evcnit iis qui snnt in inilio spiritualis operationis, sciliain inimici sui paulalim agnosccns, queniadinodum si mater pucrulum suum laclenlem et teges
eporem divina grati* e i parte ad. . . . .
. . .
.
t . n i i u i l . Undc fruclus lunc spiriluabum cogitalionom
sugendi detreclantem paulisper ab ulnis suis reincipit mens cffundere, parles vero cordis palenpellcret, ut perlerrilus a quibusdam deformibus
tes, secundum earnem sapiunt, quod nondHm i n bominibus circunislanlibus, aut bestiis qualibustimo sensu omnia cordis membra himine sancise
cunque, ad sinus matris cum magno limore et
graliae illustrentur. Quod qnidem nonnulli c u m nou
lacrymis revcrtatur; illa vero decessio graliae, qua?
inteiligerent, duas personas tanquam sibi inter se
per aversionem Dei fil, animam, quae Dcum babere
adversarias in mente certantium esse cogitaverunl;
non vnlt, daemonibus velut vinctam iradil. At nos
sic igitur accidit, ut anrma honesta, et non boncnon sumus filii subtractionis
Averlat Deus ! Sed
sta eodein punclo temporis cogilel; sicut homo,
credimus esse nos filios gratiaB Dei legitimos, qui
cujus exemplum supra po&u.mus, eodem lemporis
parvis ejus decessionibus et crebris consolalioni*
spatio frigel et tepescil. x quo enim mens noslra
bus tanquam lacle alimnr, ut pcr bonilalem ejus in
in duplicem cognilionem delapsa est, necesse baviros perfectos et mensuram aetalis plenitudinis
bet, ut eedem momenlo, quamvis nolcns, bonesia
Cbristi evadamus ' .
el turpia cogitata ferat, i i praesertini qui ad subtiCAPUT L X X X V I I .
litalein discernendi veniunt. Semper enim ul mcns
Decedere gratiam Dei ad erudUionem, quid boni af- D properat aliquid bonesti considerare, conlinuo su(erat homini; et rursus quid mali decedere sem o r i a mentis nocundam aversionem; ei qutd in utraque decessiene
8ira3 propler peccaium Ada3 nou obedienlis in duplifaciendum nobis sii; el quare aliquando gratia
cem quamdam divisa cogilationem. Si igitur manDei auxilium suum in anima celet dwmonibus.
dala Dei zelo pcrficere incipiamus, deinccps graiia
Decessio graliae ad erudicndum, aflert quidem
Dei
omnes sensus noslros in sensu quodam profundo
auiin* mullum doloris ac subiuissionis, ei desperalionem moderalarn, ul ea pars anima?, qua3 studio illuininans cogilalus quidem nostros veluti combut.IoriaB et admtrationis capiiur, decenter sesubmit- r i l ; cor vero in pace quadam amicilia3 ftrmae ac
l a t ; continuo tamcn aflfcrt cordi limorem Dei, et constaniis dulcedine perfundit, facilque ut spiritualacrymae confessionis, ac vebemens dcsiderium lia, et non jam qnae secundum carncm sunt, menlo
*>piimi silentii. Dctcssio vcro pcr aversionem Dei agilcmus, hoc vero iis frcquentissimc conlingil,
facta animam repleri sinil despcraiione simul et
qui ad perfcciionein proxime accedunt qui mediflidenlia alque ira el clatione. Quare oporlet,
moriam Dci perpctuani in eorde babent.
r

l i c e t

b i l

t e

(Jen. xxvin, 12.

Luc. x, 18.

6 g

ib;br. x. 50.

r e c n r d a t i o

m a l l >

Eplics. iv, 13.

s i t

mC

B. MARCi DIADOCHT
CAPUT

LXXXIX.

CAPLT

Quando, et quomodo (aciat Dei gralia, ut imago

Dei ad quam facti sumu$, tpleudeat in tiobis;
quando iiem facial, ac quomodo, t i l *it nobis simititudo Dei, et de exemplo picloris ad intelligendum utrumque, et quomodo sine illuminatione diUclionis Dei. quam Spiritus sanctus operatur,
nejno possit habere timilitudinem Dei, quamvis
habeai cmieras onities virlule*, quas naluraliler
liabere possit.
t

Duo nobis bona per bapiisnium regenerationis.

tancta gralia comparal, quorum alterum alteri i n finito inlervallo anlccellil: sed illud quidem slatim
largitur, renovat enim nos in ipsa aqua, et cunclas
anhnse lineas, id esl quod ad imaginem Dei, omnibus rugis peccati nostri detractis, splcndescere facil : boc vero, id est quod est ad similitudinem
Dei, non slatim largilur, sed exspeclat poiius, u l
lilud, nobis adjulgribus, operelur. Cum igitur coeperit mens mullo sensu suavitalem Dei gusiare,
tcire nos oporlet, tunc graliam incipere veluii deptngere in imagine simililudinem. Ut enim pictores primum quidem uno colore figuram bominis
depingunt, postea vero colorem colori paulaiim Impoucnles, speciem similis pictura? usque ad capiltum ealvam relinent, sic graiia Dei primo quidem
quod erat ad iraaginem Dei facttim, i n eum slalum,
qui eral, cum factus est homo, per baplismum coacinnat et aptat; cum autem videt nos l o l o anlmo
pulcbritudinem eiroiHtudinis concupiscere, stareque i n sua officina nudos, ac nullius admirationo

xc.

De seusu el experientia divinw dulcedinis in mitio

profieiendi spirilualiler, unde exsiitat, et quomodo; el cur postea abscondatur nobis hujusmodi
dulcedo, et unde exn&tat difflcultas diligendi Deum
cum guttu el in semu cordis; ei quomodo contendendum sit ad ejusmodi gustum chariiath Dei;
el quibus conimgal perfectio charitatit in hac vita,
et perfectus giutus eju$.
Igilur Spirilus sancius iniiio progressus spiritualis, ei viriulem Dei fervidc amamus, annuit
animae, ut dulcedincm divinam in omni sensu et
pleniludine senlial, quo possil mcns sanclorum laborum praemium perfectum noiilia exacia cognoscere: hujus vero vivifici muneris raagnificentiam
etampliludmem diu deinceps nobiscelal, ut quam ^ , ^ oranes virtules operemur, nihil pror-

V I S

sus nos esse exislimemus, quia nondum saiiciam

cbarilalem lanquam babilu coiiflrniatam habcamus.
Sic igiiur gpiriius odii daemon plus tuuc molesti
animis pugilum spiniuahum exJiibef, i U ut eos
qui inier se amam, ad odium iraducat; et usqoe
ad osculum morliferum odii actum deferat, cx quo
fit, ut plus anima doleat, quod cum charftatem
spirilualera alioqui in memaria feral, noa lamen
possit in sensu eam adipisci propler vacaiionem
perfeclissimoruna laborum. Oporlet igitur eana
omni vi adbibila eatenus exercere, ut ad cjusdem
gnstura in lolo sensu ac pleuilndine penrentamus;
ejus enim perfectionem nemo mortalium assequL
potesl praeler sanclos eos qui usque ad roartyrium
rei captos, lunc virtutem virtuli addens, inslar C perfecum confessionem provecU sunt. Qai enim
floruro, speciemque aoimae a clarilate in claritatem
boc adeptus est, totus jam mulalur, iia ut neque
iransferens, forinam similitudinie Dei ei adhibet, cibum facile appelat. Quid enim eorum quae ia
ita ut sensus quidem declarel, formari in nobis raundo sunl expelat, qui divina cbarilate nutrilur
illud quod est ad similitudinem ; perfeclionem vero et aliiur? Idcirco sapienlissimus Paulus, amplum
eimilitudinis ex illuminaiione cognoscenius : mcns illud scienliae rcccplaculum, prxdicans nobis e sua
namque proficiendo mcnsura quadam et rhythmica
plenitudine justorum futtiras delicias, sic a i t :
tempcralione arcana, per sensum virluies univerNon est regnum Dei e&ca et polus, sed justiiia et
tas recipit. Spirilualem vero cbaritatein nemo com- pax, tt gaudium in Spiritu sanclo , qui sunt
parare potesl, nisi a Spiritu sanclo plenissime 1- perfectse cbarilalis fructus. Quare possunt quidem
lumineUir : nisi enim iens similitudinem Dei per guslareearo bic freqitenler, qui ad perfeclionem
divinum lumen perfecie recipiat, caeleras fere virtu- proGciunl ac progrediuntur ; perfecte vero gusla(es habcre quidem polest, perfecla? vero cbarilatis re non possunt, nisi prius quod mortale est ajr.
adbuc expers romanel. Siquidein cum simililudi- sorbealur a vila.
nem virtnlis Delaccipit, qualenus homo fieri potest
CAPUT X C I .
siroilis Deo, tunc fert similitudinem divina3 cbariDe
quodam,
qui
tenebatur
ardenti detiderio cognotatis. Ut enim in iis tabulis quae ad similitudiitera
scendi perspicue charitalem Dei quomodo eam
aliaruin picta? sunl, lolum illud floridum colorum,
cognoveril Dei munere; ei de iis, qui ejusmodi
charitatem sensu et guslu cordis experii sunt
qui sunl addili itnagini, eimilitudinem picturae per
quales sinl eorum virtules; et qnomodo isii fidem
omnia servat et retinet usque ad imilalionem eliara
charilate superent; el quomodo hoc Paulut signieubridenlis, sic in iis quos divina gralia ad simificaverit cum dixit: Nuoc aulem maneut lides,
spes, charitas, iria bsec, borum inajor est cbalitudinem Dei depingil, illuminatio charitatis addita
ntas .
declarateum, qui ad imaginem Dei factus est, esse
cx omni parte similitudinc Dei decoratum; non
Narravil mihi quidam ex iis qui voluntale quaenim potest alia virius vacuitatem passionum ipsi
dam insatiabili Dominum diligunt, queinadrnodutn
animaB acquiiere, nisi sola charilas : PUnitudo ciim teneretur desiderio cbariiatem Dei plane et
namque legis dileclio est . Quamobrem ronovatur
perspicue cognoscendi, boc ille summe bonus i n
quidem homo noster inlerior de dio in diem in guslu
nmllo sensu ct pleniludine largilus essct, seque
vbaritatis: impletur vero, cum hxc perficitur.
eatcnus ejusmodi bperalioncm sensisse aiebat, u(
Rorq. .111, 40.
Rom. xiv, 47.
l Cor. xm , 13.
t

7 1

Tt

7 0

7 1

7 1

CAPITA DE PERfECf 10 SPIRITUALI.

1208

anima cum inexplicabili (unc laetitia ct charilate ^acies eorum, qui intempestive irascunlur, sedau
cogilatione, in animo suo cernere eos qui cognidesideraret ex corpore excedere, et ad Dominum
proficisci, ac genus vita3 hujus caducae veluti igno- iionem Dei babere volunl; quod quidem ciiro acium
rare. Qui igitur hanc charilalem expertus est, la- erit, non solum hi ibeologia, id est, io divinarum
metsi inOnilis conlumeliis et incommodis ab aliquo rerum traclalionc, sine errore niens vereabitur,
afliciatur ( accidit enim inlerdum, ut qui exercen- sed ad cbariiatem Dei cum magna fiducia ascendus sit laboribus; hujusmodi malis implicelur),
dct, veluti cx secundo gradu ad primum sine i m tamen non irascitur e i ; sed potius cuui eo qui
pedimento feslinans.
contumelias et darona intulit, nianet copulaius;
CAPUT XCHl.
in eos vero solum incilatur et incendilur, qui in
Quare via virtutis ineipientibus appareat aspsra, et
pauperes invadunt, a u t i n Deum, sicul ail Scriptuquare medium ejus transeuntibus fiat facilis: et
quid faciendum sil incipientibus ad tuperandum
ra, iniquitatem loquunlur , aut alio quopiara
a&perilatem, gratia Dei adjuvante.
modo non bene vivunt. Qui enim plus jara Deura,
Tia
virtutis iis quidem qui verilatem amare inqiiam se diligit, imo non amplius se diligil, sed
cipiunl, aspera et molesta apparet, non quia talis
Deum solum, non jam bonorem suum sectatur,
eit, sed quia natura buroana slalim ab ipso ortu
sed mag.s jusl.tiam ejus bonoran cupit, a quo ipse
in laxilale voluptatura versatur; iis vero qui mebonore immortali honoralus est: idque non parva
diuni ejus transire possunt, tola lenis et expediu
quadam voluntate expetit; quin potius habel deincslendilur: mali enim mores, honestis moribus
ceps bujusmodi affecluro auiini tanquam habilu
su virtutis facli obedientes, intereunt una cum
susceptum propter multam experientiam charitaroemoria voluptatum a ratione abborrentium. Ex
tis Dei. Sciendum prxlerea est, eum, qui in hujusquo fil, ut deinceps anima omnes virtutum vias
roodi charitalem a Deo actus est, dum illa opcralibenter ambulet. Idcirco Dominns cum nos m
tio charilatis durat, supra fidem consistere, tanviam salutis introducit, a i i : Angusta et arcta eu
quam tencntem jam in sensu cordis per multam
, quce ducit ad regnum, el pauci sunt qui eam
charitatcm eum, quera fide honorabal. Quod quiingrediuntur . Eis vero, qui mullo sludio sancta
dem aperte nobis apostolus Paulus significat, cum
ejus niandata capessere volunt, sic a i i : Jugum
ait, nunc autem manent fides, spes, charilas; major
emm meum suave e$t, et onus meum teve . Oporautem horum est charilas. TJt enirn dixi, qui Deura
tct igilur prtucipio ceriationis violeiUa quadam
copiosa charilate ampleclitur, niullo major est
voluntate sancta Dei mandaia perficcre, ut ctmi
lunc sua fides, lotus in desiderio Dei posilus.
r
Doroinus propositum nostrum, el laborem, ac voCAPUT XCII.
luulatcm viderit voluntati suse gloriosae libentissiDe proprietale mediocrii operationis ex cogniiione
me deservire, gratiam suain miltat ( Domino
taneta, auomodo a/ferat nobis mngmim dulorem,
enim paratur voluntas ) , ut magna cum hitilia
$i quando aliquem o/fenderimus; et quid faciendum $it lunc, ti offensus reconciliari nobit nolue- nullum lempus inlermiltenles operemur bonuin;
rif, aut si pracul ubsem fuerit.
lunc revera sentienius Deum esse qui operaiur
Mediocriias operalionis, quam cognitio sancta in nobis velle, et perficere pro bona votuntate .
opcralur, non paruni dolere nos facit, cum in aliCAPUT CXIV.
quem irrilati, inimicum nobis contumeliis noslris
Quomodo opus $U per labores et infirmitates probafecimus. Ex quo fit, ut nunquam reraittal conrt, et veluii molliri cor ad imprimendum in eo scienliae nosirae niorsus, donec in pristirtam gragillum simililudinis Dei ex virlutibui ejut; el quce
cssent probationes sanclorum per infirmitales,
liam contumelia oflensum multa excusatione requas Paulus vocat, lempore martyrum; el quas
conciUaverimus. Sed ille est acerbissimus conscienpro illis successerint lempore pacis Eccleiiarum;
lia3 morsus, cum aliquis ex vitse hujus bominibus
et quomodo operandum sit per toleraniiam in I n immerito nobis irascitur, valdc enim nos soilicito
bulalionibus lesiimonium conscieniiw nostrm.
et exerctlo animo essc facit, quod cuiquam cx nu- 1
Sicut in cera, nisi imtltum lepefacta ct molliia
mero eorum qui de hoc saeculo loquunlur, offensit, non polesl sigillum imprimi, sic nec in hosionem aitulerimus. (Jnde vacat lunc a contemmine sigillum virlulis Dei imprimi potcsl, nisi ex
plalione mens, quia sermo scienliae, cum lolus sit
laboribus et intirmilaiibus probetur. ldcirco Docharilatis, non slnil agitalionem mentis ad conci- minus bealo Paulo d i x i t : SuffirU tibi gratia mea
piendas contemplaliones diflundi, ac dilalari, nisi
virtm enim in infirmitate perficitur . Aposloprius eum nobis reconciliemus, qui temere nobis lus vero ila glorialur inquiens : Libentiuime igiiratns est. Quod si noluerit ille, aul rursus procul tur tnagis gloriaoor in infirmilalibus meis, ul Itabi; imo et in Proverbiis
a nostrig locis ubi versamur abest, de reliquo ne- tel in me virlus Christi
cessilas urget, ut formam vullus ejus in quadam gcriptum est : Quem diligit Duminu* eorripit; castigal autem omnem filium, quem recipii .
Alqui
anima? non contracla fusione ad nostrum affectum
iufiriiiilaies vocal Apuslolus impugnationes iniioiadjuugcntes, sic in proftindo cordis legem per
corum verbi Dei, quae tunc et sibi, ei sancus omnicbarilalem impleaitms; oportet enim ( inquit)
9

78

fa

l f t x h a t f t

V f t h m l a t l i m

v n r s a l

T>

7 6

7 T

T i

79

7 1

? 8

Psal. LXXIV,

6.
7

I I Cor. , D. ibid.

Matib. , 14.
Prov. , 12.
M

7 8

Maltb. , 30.

7 8

Prov. vnr, 14.

" Pbilipp. n , 13.

H07

. BIARCI DlADOCHl
\m
Lus crebro accidebant, ne, sicut idcm Apostolus j illustratur, tunc aniina veltili naturalem babet
bumililatem : facla enim pleniof et quasi pinguior
ait *, excellentia revelationum exlollerenlur, scd
polius per submissionem in forma perfcciionis pcr divinam graliam, non potest amplius tumore
perseverarent, divinum inunus per frequentes cupidilatis gloria? efferri, quamvis perpetuo m a n data Dei perficiat : quin polius inferiorem se omconlemplus sancle custodienles; nos vero nunc
nibus ducil propter submissionis suse et divinat
pravas cogitaliones, et corporum aegritudines i n modestiae communionem: est aulem illa quidem
firmitales appellamus. lllis enim temporibus, quia
bumilitas ul plurimum in dolore et mocstiiia: haec
corpora sanclorum qui cum peccalo pugnabant,
vero in laetilia cum pudore quodam prudenlissimo.
morliferis verber.uY.is, et aliis variis tormenlis
Quocirca illa quidem iis qui in medio certaminc
tradebantur, idcirco passionibus, quse ex peccato
sunl advenit; haec vero iis imtliiur, qui perfeclioprofecta3 in naluram humanam ingressaesunt, roulni appropinquant: ob hanc causam illi quidem sav
to erant superiora; nunc vero quia Ecclesiae mulpenumero secundae res hujus vitae exprobrant; altam per Dominum pacem el tranquillitatem Iiatera vero lametsi quis omnia regna mundi ei afleral,
bent, opus est eorum qui certant, corpus quidem
neque stupet, neque admiralor, neque prorsus vefrcquentium raorborum, animas vero malarum cobementia jacula peccati sentit: tota namque spirigitalionum periclitatione probari: prsesertim in
tualis facta, bonores et glorias ad corpus perliquibus cognilio in omni sensu et plenitudine openentes nescit. Opus igilur omniuo csl, u l qul
raiur. Ut exira omnem inanera gloriam et extra
studium certandi suscipit, cum per illam transierit,
illud ip sublirae positi, sigillum, ut dixit, divinse ad hanc veniat; nisi enim gratia doloribus ad empulcbriludinis in cordibus suis per multam sub- diendum illalis, non cogendo, sed periclitaiiont
missionem capere possinl; sicut ait san&us ille probando nostram liberam volimtatem per illam
propheta : Signalum e$l tuper nos lumen vullus
priorem praemoliat, nunquaro nobiscum amplitudir
tuU Domine**. Oporlet igUur cum gratiarum actio- nem bujus coraraunicabit.
ne voluntajem Domini sustinere ; lunc enim isla
acgritudinum assiduilas, el cum daerooniacis cogiCAPUT XCVI.
talionibus pugna, vice secundi marlyrii habebitur.
Quce observent dcemonei in religiosis ad oppvgnanQui enim illis temporibus per lmpios illos madumeos, arripienles tnde occasionem; el quomodo
gisiratus el potestales sanctis mariyribus dicebal:
$int illa religiosis cavenda, ct in primte cupidita$
glorice; et qum mala ex loquacitate sequantur, el
Negate Chrislum, concupiscite vitse bujus glorias et
quid contra hoc vilium (actendum.
bonores, nunc etiam praesto est ad dicendum semper eadera per seipsum servis Dei. Qui l u n c c r u - ; Qui voluplaies vitae bujus amant, a cogilationibus
ciabai corpora justorum et magisiros honoris sum- ad peccala delabunlur ; dum enim judicio inconsb
mis contumeliis per minislros volunlalis et consi- derato feruntur, fere omnia, quac perlurbata mente
lii diabolici afficiebat, idem nunc confessoribus agilant, tum in sermones lege solutos, ttim in ma*
pietaMs, varias passiones cum multis contumeliis lefacta conferre cupiunt. Qui vero aggrediunUir
monasticam vilam capessere, bi a peccatis ad prael despicationjbus infert, ac lunc quidem potissivas cogitationes, aul ad mala qusedam verba et
nuun, cum afflictis pauperibus tolis illis viribiis
proplcr gloriam Domini opem ferunt. Idcirco opor- noxia deveniunt. Hos enim si aul libenter convi ict, ut tesUmunium conscienliae n o s l r in con- cium facere, aul de otiosis rebus et intempestivis
colloqui, aut sine decentia ridere, aut iraraoderale
epectu 0ei tute et toleranter operemur : Exspeirasci, aul vanam ct inanem gloriam concupiseere
ctans, inquit, exspectavi Dominum, el intendit
daemones viderinl, lunc una mente ct proposilo se
mifti
adversus eos armant: ex cupiditate enim glorix m
CAPUT XCV.
primis occasionem malitia? suai arripienles, et per
De duplici humilitate, uva mediocriutn, altera perfectorum; et quomodo illa mediocrium compuretur, illam, lanquam per fenestram quamdani obscuram
el quomodo aitera; et de qualitate el de condi- ) ingressi, animas diripiunt. Oporlel igitur qui
tione utriusque; ei quomodo priore ad $ccun cum multis virtutibus vilam degere, eos neque
dam perveniendum sil.
gloriarn appetere, neque cum multis congredi, neRes esl difficilis ad comparandum humiliias :
que crebro prodire, nec ullis conviciari, quamvis
quo enim raajorest, eo esl usus ejus laboriosior.
conviciis digni sint, neque multum loqui, quamvis
Duobus vero modls ab iis comparatur, qui sunt
possint omnia pulchre dicere : multus naraque
cognitionis sanctae participes; cum enim in studio
sermo mentem immoderate dislrabens, non solum
pietatis certat, in medio spirilualis experientiae est,
otiosam in spiriluau cxercitatione efficit, sed etiam
tunc aut propler imbecillitaicm corporis, aut prodiemoni accdia; eam prodil; qui eamdem rursus
pter eoe, qui virlutis studiosis surarae malcvoH
inimodcrale relaxans ac dissolvens, daimonibus
sunl, aut propter pravas cogitationes, modeslius
iracundiai et doloris prapsidibus Iradil. Quare opus
ac submissius quodammodo de se scntil. Cum vero
est babere animum occupalum in observalione sanpiens a sancta gratia iu multo sensu et plenitudine
clorum niandalorum, et in profunda memoria Jesu
(

' U Cor. , 7.

^ P s a l . iv, 7.

Psal. xxxix, 2.

i*G9

CAPITA DE PERFECTIONE SPIRITUALI.

im

Domini gloriae. Qui enim, inquit, custodil manda- nem; el cau&a, cur homo post magnos progressus
in viriutibus [actos, permittaiur tentariper libidilum, non cognoscel vcrbum malum, id est, ad
nem ab hujusmodi dcemone.
pravas cogilaliones aut ad pravos scrmones non
Posleaquam universas fere passiones homo Dei
delabelur.
vicerit, duo remanenl daemones luclanles curn eo :
CAPUT XCVII.
Quid accidat ei qui incipit purgare cor, vt quomodo quorum unus quidem lurbas facit animae, dum Ua
recordatione Domini Jesu sit cor inflammandum eam ab amore Dei ad imporlunum zeluni traducit,
ac purgandum; el quomodo necessarium sit, et
ut nulluro alium absque se Deo placere velil; alter
quando assequi possimus, ut semper et sine inlervero corpori, dum illud ad dcsiderium rei venereae
mis&ione oremus.
incendii cujusdam operalione niovet. Hoc aulem
Cum cor fervenli quodam dolore jactns telorum,
corpori accidit, primum quidem quia haec voluplas
qui a daemonibus fiunt, excipit; ita ut videaltir
propria esi nalura, ulpole ad generandum insila;
sibi, qui oppugnalur, ferre ipsa jacula curo labore,
quamobrem facile corpus superatur; aVtnde, quia
odil anima passiones, ut quae purgari incipiat :
cedit Dcus. Gum eiiim aliquem in numero luclannisi enim de peccandi impudenlia vehemenler dolium multiludine virtutum exccllenlem esse vidcl,
leal, nunquain potent bonitate virlulis affatim la>
_
. .
.
permitut eum quandoque ab hujiismodi daemone
tari. Qui igitur vull cor suum purgare, semper
'
fcedari, nt exislimel se omnibus vivenlibus vilioillud recordalione Domini Jcsu ijiflamrael, in eo
rem. Profeclo vel moleslia passionis sequilur recle
solum occupalus, elhoc lantum sine interrnissione
facta, vel recle facta anlecedit, ut vel per aiUiciagens ; non enim oporlel quandoque quidem orare,
pationem, vel per stibseculionem passionis anima
quandoque vcro non, eos qui volunt tabem suam
sibi inulilis quodammodo videatur, quamlibel maabjicere, sed polius dare semper operam orationi
gnaa alioqui sinl virtnles ejus, et recle facta. Sed
in cuslodia menlis, lamclsi extra oratorium siul.
cum illo quidein multa humililale et cbaritate
Ut enim cum quis vull auruin purgare, si paulisper
pugnamus; cum hoc vero ptignamus continenlia,
ignem in Jbrnace cessare sinat, facil, u l rursus
vacatione ira?, et profunda mortis cogitatione, ut
maleria auri, quse purgalur, durescai: sic qui a l i binc sine ulla intermissioue operalionem Spiritus
quaado inemor Dei esl, aliquando non est, quod
sancti sentientes, superiores passionibus in Domino
videmr per oraiionem comparare, boc perdit otio.
evadamus.
Esl autcm cjtts qui sludio virlutis lcnetur proprium,
CAPUT C.
id quod est in corde terrenuro, recordaiione Dei
Quomodo religiosis statim confitenda sint Deo pecconsuroere; ut anima, consumpto ad bunc nioduin Q
cata, etiam non volnntaria, conira regulam compaulatim \itio ab igne hujus bonae recordationis,
missa, et quomodo providendum, m se fallat conscientia, aum existimol satis se confessam, el de
ad splendorem sibi naluralem cum niajorc gloria
meltt lempore mortis, si , ut decei, confewi
perfecte redeat.
Deo fuevimus, et quomodo hujusmodi metus adjuvel dwmones in illa hora, el de iis qui fiducia
CAPUT XCVIII.
et exsutiaiione exccdunl ex kac vila, et quw sil
Quid $it, vacuum esse passionibus in hac vita, et de
causa ejnsmodi fiduciiV, ei de iis qui cum formi~
armalura spirituaii ad perrumpendum acies diedine excedunt.
monum.
Quicunque sanctae cognilionis participes facli suVacuum esse passionibus, non eslnon impuguari
mus, de omnibus etiam mvoluntariiscogilalionibtis
a d^emonibus, alioqui oporlcl nos, sicut Apostolus
vanis rationem reposeemur. Annotasli, tnquit Job,
ait, exisse ex hoc inundo * \ sed illud polius, ab si quid inviius trunsgressus sum ac raerito id quiillis impugnatum, non expugnari : in bcllalores dem. Etiam si quis nunquani memoriam Dei intercnim ferro armatos, jaciunl bosles sagitlas, aumiserit, neque studium mandatorum ejus neglcxcdiunlque ipsi jaclus lelorum, imo omnia fere tela
r i t , in peccatum volurilarium aul non voluniain se cmissa cernunt, non tanien feriunlur propter
viutn decidel. Oportel igilur offerrc Domino slalim
armorum, quibus induli siinl, duritiam. Verum illi vehementem confessionem diain erralorum non
quidem ferro prolccli ct cuslodili expugnari nevolunlariorum, quae scilicet ad exerciiationem requeunt in pugna; nos vero armatura sancti luinigula3 consuetae pertinent; non enim fieri polest, quin
nis, et galea salulis per omnia opcra bona armati,
bomo bumana non committai. Conlileri, inqnam,
acies daemonum tcncbris circumfusas perrumpeoportel, donec conscientia conGlentis in lacrymis
inus. Non enim purilalem atferl soluni, pravas
charitatis de rcmissione eorum plene .persuasum
aclioncs non amplius susciperc, sed sludio cliam
babeat. Si enim, inquit, confiteamur peccata no$tra
rccle factorum malcficia forliler repudiare.
fidelis est etjuslu$ ut remittat nobis peccata nostra,
CAPUT XCIX.
et emundet nos ab omni iniquitale . Oportcl aulem
atlendere semper sensuin confessionis, ne forle
De duobus dwmonibus post umversas fere passiones
superalasrelictis ad luclandum, altero cum anima,
conscienlia nostra sibi meritiatur, diim satissequis
aLiero cum corpore et quomodo wperandus sit, confessum esse Deo suspicatur. Siquidem longe
qni aim anima luclatur pe.r zelum; et quomodo
majus cst judicium Dei conscientia nostra, tamoui
snperandus, qui cum corpore pugnat per hbidiu

8 8

Ri

i Cor. v, 10. * 1 Joau. i , 0.

MARCl
exploralum ei sit plenissime, iiiliil se sibi conscium
esse, ul bcatus Apostolus nos docel, cum aii Sed
rteque me ipsum judico; nihil enim mihi conscius sm,
scd non in hoc juslificatus sum, qui autem me judicnt Dominus est
Eienim nisi, ul deeet, confessi iuerimus, metum queindam laleniem tempore
obitus noslri in nobis repcriemus. Quare optis est
precari, qui Domiiium diligimus, ul simus lunc
extra omnem metuin; nain qui lunc in bielu erit,
per poleslaies larlareas non libere el fidenter transi b i l , babent enim illaB veluli adjutorem malitiae
BU33 melum ipsum anunse; at anima, quae in sua
erga Deum charitale bora morlis exsultat, supra
omnes acies daemonum cum angelis pacis subliy

8 8

I Cor. iv, 4.

, T

IACONI
iil*
mius ferlur ; esl euim anlma illa, veluli pennau
spinluali cbarilale, ut quae integre plemtudinera
legis, ipsam scilicet, charilalem
secum ferat.
Quamobrem in advcnlu Domini,qui cuni liujusmodi
fidticia ex bac vila excesseriiit, cum omnibtis sanclis rapienlur; qui vero tcmpore mortis vel paulisper formidarint, in mullitudine omniuin aliorum
bominuin relinqucnlur, lanquam judicium subeuntes, ut igne jtidicit exammaii, sortes sibi debilas
pro ratione factoruin a Deo oplimo el Rege Jesu
Christo recipiant, quoniam ipse esi Deus juslithe,
et ipsius sunt in sempitei num divilia; benignitatis
in nos, qui eum diligimus. Araeo.
8 7

Rom. x n i . 10.

MARCI DIACONI
V I T A S. P O R P H Y R I I E P I S C O P I G A Z E N Z I S .
Interprete
(GALLI5D.

Gentiano Herveto.

Veterum Patrum Biblioth., tom. V, p . 139, ex Febraarii Bollandiani t. III. Vide NoliUam Mareon dlaconom, supra, col. 809.)

PROLOGUS.
t pbilosopbiae magislrain, cjus qui est aemulatus v i I . Sanctorum virorum certamina et divinum eo- tam qwe est in ccelo, el qui bella gessil et decerrum zelum et desiderium pulcbrum esl contemplari
tavit, non solum adversus duces el defensores icocnlis : dum enim cernunlur, digna evadunt quae sani cullus siniulacrorum, sed eliam adversut
amcntur. Affcrunt auiem non niediocrem quoque 'uiiiversum populum plenum onini ins^nia? Memiiitiliiaiem, quae de iis Ount narraliones ab iis qui
nerat enim eorum, qnae a bealo Aposiolo dicla
accuraie sciunl, subeuntes animos audilorum. Est
sunt: Accipite armaturam Dei, ut possilis resislere
visus quidem auditu lidelior ; persuadet vero etiain
in die terribiti, et omnibus confeclis ttarc . Hac
auditus, si a fide dignis dicantur qua3 dicuntur.
arinaiura indulus, ad certamina descendit d k l u s
Alque si rerum quidem utiliuro esset ejusmodi
Aposiolus. Sed quamvis tales et tantos haberet adnarratio, ut in eam nibil posset aut negligentia
versarios, qui Apostolo siinilem decerutionem haaut maliiia, et non veritati falsum insereretur,
buil Porphyrius, ei lamen parem victoriam esl aasupervacaneum csset baec conscribere, cum suffi- secutus, et in media Gaza erexit IropaMira, neinpc
cerel veritas ad aediftcaiionem, quse semper per
in sancta Cbristi ecclesia quae iueral ab eo condisuccessionem inseretur auribus posterorum. Sed
la. Praubuit autem ei vicloriam, non buniana natuquoniam corrumpit aQ perdit teropus, seu per obli- ra, sed mcns qu& divinam allrabebal graliam. Nam
vioncra seu per maliliam atque negligenliam, ne- cum fuisset Gbrisli amalor ardentissimus, oinnia
cessario accessi ad banc praescntem scripiionem,
pali et facere sustinuil. Quam mullos bellorum
ne processu temporis oblivioni mandetur bic vir
iinpetus excepil bic ab adversariis! Quam inulias
sanctus, eanctus, inquam, Porpbyrius. Meminisse
sustinuit conspirationes et subsaunaliooes 1
enim rerum recte et ex virtule ab eo gestarum,
I I I . Sed quoniam de praeclaro viro Oeri non p o sil iis qui audiunt opeiu ferens racdicamentum.
test, u l dicamus omnia quae sunt el mulia el m u l I I . Esl vero absurdum, tragicos poeias et alios tis videntur incredibilia, pauca exponam quae mecjusmodi in rebug ridiculis el anilibus fabulis conmini, ciim longo lempore cura eo habitaverim, ct
sumere oralionem; nos autem despicere sanctos
ex beata illa e i siupenda anima diuturnum fructum
viros, et dignos qui mandentur memoria, tradi
perceperim, quae jam versatur cum angelis. IIuuc
nblivioni. Quas non ergo dabo poenae, si non scriergo qui onine genus virlulis esl sorlitus, quis n o n
j>tis mandem vitam hujus viri pii : vitaro, inquam,
jure laudaverit ? Atqiic scimus quidem, quod hujus
l

* Ephcs. v i , 13.

1*15

VITA S. PORPHYRH GAZENSIS.

12U

viri virtitlcm asscqui nulla possil oratio : esl ta- iu eis essera, diu ibi sum versatus, nie alens ope
meH mihi aggrediendum coiifidenti ejus sanctis rando mauibiis : calleban) enim pulcbre scribendi
precibus. Gonscribam aulein illius laudalioiiem,
artem. Aspiciens vero sanclum oontinenler vadennon magnifica ct splendida oralione : neque enim
tem ad Cbristi Rcsurrectionem el ad alia oraioria,
verborum facundia solel ornare vilam eorum qui
mirabar, quod in lanta corporis iinbecillitate, uon
sunl hujusmodi, sed virtus faclorum, ipsam quo- dubilaret se sic cruciare. Quodam auiem dic cum
que niagmuVam eflicit diclionem. Ego itaque confi- - ei occurrissem in gradibus Mariyrii (3), quod fuedons sanclis dicli sancii precibus, ad hanc accedo rat condilum a Gonslanlino imperatore, non vascriptioncm, per ipsas a Domino Jcsu Cbristo gra- lenii progredi accurrens, et ei nianum meam portiam petens.et opem, n i possim qualicunque occarigens, rogavi ipsiim, ut ei innitereiur et gradu9
gione narrare saucti viri virtulein. Pclo aulem ab ascenderet. Ule vero nolebat, dicens : Non est j u iis qui haec scripia legeia, ne diflidere velint iis gttun, ut ego qui vado ad pelendam veniajn pecoaquae dicunlur. tpse enim fui spcclalor viri virtutis,
torunt, nilar manui aberius. Sed sine, fraler, Deum
ut qui simul curn eo habilaverim, simul navigave- videre ineum laborera, ut ineflabili sua clemeniia
r i m , et simiil cum eo sim afllictus usque ad ullimei quoque miserealur. Ibal ergo, ei divina audiemum diem cjus ex bac vila dccessus. lKnc vero
bat eloquia, doctoribtis aurcs adhibens, el myslicam mensam semper parlicipans : deinde reverlemibi ducalur principium narralionis.
batur ad suum babilaculum : et quamnam quidero
CAPUT 1.
S. Porphyrii vita anachoreiica et prirata in morbis vilam agerct, erat nianifeslum. Morbuni enim adeo
ei peregrinaiionibus.
contemnebal, ut existiinarci ipsum babere morbum
IV. Gaza est eivUas Palaeslinae in coniinio igy>in alieno corpore : Dei enini spes ipsum eo lep t i ; est autero non obscura, sed populo frequens vabat.
et clara civitas. Ulo vero lempore in ea vignit boV I . Hoc ipsum eum solum malo babebai et mor
minum insania in colendis idolis. Hujug accepil
debat, qnod remausUsenl facullales, el non convegacerdotium, qui a nobis laudaiur, Porphyrius:
nienter ei, quod dicit Evangelium , vendiiae esseul
qni palriam quident babuit coeleslem Hierusalem
et dislribula* pauperibus. Gausa aulem liujns ira(nam in eam fuit ascriptus), lerrenam autcm Tbes- pedimenli fuit, quodessent ei fralres pueri, quando
salonicam. Erat vero ei gcnus insigne. Divinus eum
excessil e polria. Uocergo aegre ferens, peiit a me
amor subiit relinquendi pairiam ei splcndorem gequi jam ei eram faiuiliaris (ei eiiim ministrabam
neris et opes iofinita^ el vilam amplectendi 1110- ^ pnipter ejus infirmiiaUim), u l navigarem Tbessalonaslicam. Cumque navigasset Tbessalonicam, venil
nicam, el dividercm facultatee cum suis fratribus.
in iEgypiuin (1). Recla aulcm profeclus in SceEt cum dedissct mibi scriplum mandatum el nic
len ( 2 ) : ot paucis posi diebus digualus venerando Domiuo commendasset, diinisil praebitis mibi inibabilu. Et cum illic essel versalus quinque annos nimis impensis: neque enim opes suppelebant.
cum sanctis Patribus, alius divinus amor eum sub- Tunc cum slalim venissem Ascalonem, el iiavem
i i l adorandi sancla et veneranda Dei loca. Cima- ipvenissem, illinc solvi; ct cum gpaiio tredecim
que illic fuisset el adorasset, abiens in partes Jor- dierum secunda fuisset navigatio, venimus Tbessaluuicam : et Oblejiso quod in scriplis babebam.
danis, babitavilin spelunca. Cum illic aulem esset
mandato, divisi bona cum ejus fralribus. Vendidr
versaius quJnque annos cum niulla affliclione, ex
autem quai mibi obligerant possessiones ler mille
roagna siccilate et inxqualitalc locoruin illoium
Incidit in magnuni morbum. Videns vero se addu- aureis. Vestea vero et argenlum mecum l u l i , ct
ctum in exlremum periculum, Dei providentia ac- alios niille quadrtngenlos aureos; c l cum omnia
cersit quemdam ex suis nolis, u l eum duceret Hie- collegissem, post tres menses renavigavi. Gum autem spatio duodecini dierum venissem in emporium
rosolyiriam. Morbus aulem eral scirrusiiepaiis cum
conlinua febre tenuissinia. Hoc ergo morbo inva- Ascalonis, el illic junienta conduxissem et ea one*
lescenle et assidue pungente inleslina, cl corpore rassem, ascendi in Ranctam civilalem. Gum me aulem aspexisset vir bealissimus, mc esl amplexus
tabescente, ipse non cessabal quotidie obire sancta. loca, incurvalus ei non valens recto corpore cum gaudio et lacrymis (potest enim etiam gaudiuiu exprimere lacrymas); ego vero ipsuin non
ingredi, sed innitens baculo.
cognoscebam : babebal enim corpus valde boneV . Accidit aulem illo tenipore, u l ego ex Asia
stum, etfaciem rubicundam; volvebam aulem mcos
navigarera ad adorandum loca veneranda. Gumque
Matih. xix, 2 1 .
(1) Girca an. 378, cum essetaetatis circit. 25 annorum.
(2) MensRa . Aliis Scethi, Sciti el Scitium.
Ptolemseo, Scitiaca reqio diciiur : de ea egimus ad
17 Januar. ad Vilam S. Antonii, pag. 108, n. 5, ci
aiibi s;rpius.
(3) Ila a S. Cyrillo Hierosolymitano Galeclicsi
11, eliam appellalur, quod sii tcsiimo-

nium el fidele moniimcniiim resurrectionis Gbrisli:

ab aliis basilka Consiantiniana dicitur. De ejus
construclione agit Eusebius in Vita Consianlini
lib. , cap. 24 et scqq.; de dedicatione lib. ,
capp. 40, 45 el seqq. Dc imagine Deipara in ea
erecla agitur i n Vila S. Marios jEgyptiaca, in eyiw
odo Nicxna n , act. iv, et a S. Joan. Damasccu^*
lib. De imaginibus.

1215

MARCl DIACONI

1216

oculos, frequenler ipstim initiens.

lis, non in simulatione veritatis ; ncque cnim erai
V I I . Ipse vero cum animadvcrlissel ct subrisisin eo dolus; modcralissimus, adeo u l perveneril aU
set, placide d i x i t : Nc mireris, fraler Marce, me
pcrfectam impalibilitatem ; ab ira alienus, non mevidens sanura el robuslum, sed disce causam samor aeccpUe injuriae, non sinens solem occidere
nitatis, el tunc adinircre Cbiisti benignitatem inefsupra suam iracundiam , morluas habcns omncs
fabilem, et quemadmoduni quae sont plane despeanimi periurbatioiies, prieter iram quam movebat
rata apud homiiies, facile possunt apud ipsum coradversus inimicos Odei.
rigi. Ego vero rogavi ipsuin, ul mihi dicerel cauIX. Cum autem accepisset a me pccunias et alia
sam sanitatis, et quemadniodum talem morbum
quae atluli, ct vendidisset vcstes, et confl.issci
propulsaverit llle aulem mibi respondil : Quadraplurinium pccunise, reliquam oroncm preiiosam suginta abbinc diebus cnm ego essem in vigilia sanpellcctilem parvo temporc dedit egentibus, non solum in sancla civitate, sed etiam in aliis c m i a l i c l * dominicac, roe invasil dolor : quein cum non
bus, vicis ei monasleriis, et maxime iis quae erant
posscm ferre, ivi et rccubui prope sanclam Calvain jEgypto : erant enim valde egena illic mooasteriain et-cuni prae magno dolorc essem veluti in
ria. Quin etiam hospilibus qui illic versabantur,
ecstasi, video Servalorera clavis affixum in cruce,
el unum ex lalronibus cuin ipso pendentem in alia fuit secondus Abrabam. Quamobrem brevissimo
cruce, ei incipio clamare et dicere vocem lalronis ; tcmpore dislribuit omncs suas facullates, adeo ut
Memento met, Domine, quando veneris in regnum
ipse egerel alimenlo quolidiano. Se ipsum ergo dedit arii sutoris coriarii, pelles Iavans et consuens,
iuum . Respondcns auiem Servator dixit latroni
el in omnibus imilans divinum illum Aposloluni ,
pcndenli: Descende de cruce, et serva illum qui
recumbil, quomodo lu quoque fuisli servalus. La- qui uolebai panem gratis comedere ; el licel poasel ex alia manuum opcratione sibi vic}um quaeretro vero desccndens de cruce, me complexus
re, in omnibus lamen voluil esse imilalor ilJius
fuit et deosculatus, c l porrecta dextcra, me fecit
praeclari viri quera diximus, in affliclmnibus, et
surgere, dicens : Vcni ad Servatorem. El stalim
surrexi, et cucurri ad eum; et video ipsum descen- laboribus, et pcrseculionibus, et peric.utts maris,
et gentiuin insurrectionibus . Porro autem ego
dissede cnice, et mibi dicere : Accipe hoc lignuni,
et serva. Cumque accepisscm el portassem boc eum rogabam, ul communem vilam mccuni agcrel:
erat enim mibi ex nieo vitae Siudio victus redunprcliosum lignum, slalim ad me redii ab ccslasi :
dans copia. llle vero non suslinuit, dicens : NiltH
cl ab ea bora nullus dolor mibi fuit amplius, neinlulhnus in mundum, neque possumus aliquid efque appartiii locus morbi.
VIII. Ego autem his auditis valdc sum admira- * ferre ; el rursus dicebal : Si quis non operalur, nec
comedat . Ego autem libere apud eum eloquens.
ttts, et Deum glorificavi; et de caetero fui in vimm
dicebam : Cur crgo quaudo eras dives, uon operamagis affcctus, et ci inservii diligcnlius. Revera
baris, nec sinebas u l operarer ? Ille autcm mihi reeiiim, cum renumerassem Dei servo pecuniam,
spondit : Quod prius operabar, erat miillis parliel euin ei resliluissem quaecunque alluleram,
bus majus, quam quod nunc operor. Nam boc nunc
mansi apud euni, ci inserviens, et fruens spirilaliquidem alit unum aut duos; illud aulem prius
bus cjos orationibus. Eral profeclo nulli rcprebcnalebat
innumerabiles. Non solurn vero illam alebal
eioni allinis, imti&simus, misericors, babens eliam
lnullitudinem, sed etiam spiritale alimentum supfacultalein disccrnendi divinam Scripturam, et ea
peditabat rocae animse.
dissolveus quae in ca occurrebant dubia, si utlus
8

1 0

alius. Sed neque extcrnaj eral doctrinae ignarue,

CAPUT I I .
rcspondens et os obslrucns Iiominibus infidelibus,
S. Porphyrii sacerdotium; episcopatus Gasensis.
et iis qui non reclam babent fldem . amalor pauX. Cum haec ila se baberent, audiissel aulem
pcrum, misericors, prompias babcns lacrymas; sesancli Porpliyrii nomen et vilam, qui eral sannes honorans ut patres, juniorcs ut fratrcs, pue- ^ clorum locoruin sacerdos, Praylius (4), eumaccer
etiam
ros ut filios ; moribus ei scrmonc Diilis el huniisiit, ct invitum ordinavii presbyterura. Quin etian
4

Luc. xxiu, te. I Tim. v, 1,2.

Epbes. iv, 26.
4 , x i , 26. 1 Timolb. v i , 7.
I I Tbess. m , 10,

(4) Praulius, aliis Praulius ei Parabylius, Theopbani , qui eum Hierosolymorum episcopura statuit ab anno Tbcodosii Jnnioris x i , Cbr.
418. Quomodo ergo poluerit an. 395 ordinare presbyicrum sanctum Porpbyrium, dubitaiur. Quid, si
patriarclix Syncellus persuascrit sanclo Porphyrio,
ct p r animi modcstia excusanlem adegerit, ut sacros ordines susciperet, et quamvis a palriarcba sit
consccralus, ei lamen illa actio attribualur? Quid
si Praylius fuerit sanclorum locorutn episcopns ($acerdos bic dicilur) aui chorcpiscopus? Ita cborepiscnpnm palriarclKe Antiocbeni Sft*culo fiisse
ipiomdam Melclium diximns 5 Jan. ad Vitam sancti
fc.iiifOMis

Siylita: pag.

Act. xviu, 5.

I I Thess. m , 10.

1 L Cor. v i ,

1 0

202.

num.

. I>e c b o r c p i -

scopis Orienlalium doctas aniniadvcrsiones babei

Pelavius in Epipbanium De hceresibus . ; Baronius
ad an. 398, n. 97, de bac Porphyrii ordinalione
agens isla scribit : Cyrillo (licel errore
Praylht
scribatur) eju$ Ecclesiw episcopus sacerdos inviius
crealus. Quae indc margini lertiac odil. Suriande
sunl nscripla. Verum e menle Baronii locus saitem
ila corrigendus csscl: ut Joanne, quem is sancio
Cyrillo an. 58(5 vita functo anle statuera! successisse, diceretur sacerdos creatns, quem sub Arcadio
imperaiorc asserit < piscopum creatum, quod t r i onnio post contigil. At conjcclura dc cboropiscopalu
Praylii |otius ox bf>c loco conlirmaiur.
i

\1\

VITA S. PORPIlYllll GAZE3SIS.

<2

ci credidit cuslodiam vonerandi Irgm crucis. Tunc jubens ne inorarc illic plus quam septcni dics.
X I I I . Cum aulein audivissct beatus Porphyrius
cognovimus ea illi evenisse quae viderat in ecstasi,
vim corum q u srripla fuerant a sancli&simo
quando sciliccl vidit Dominum in cruce. et cum
Joannc, piimum quidein fuit conlurbatus, posiea
co latronem; Dominum autem dicenlem : Accipe
el serva mibi hoc lignum. Erat vero beatus Por- vero d i x i l : Fiat voluntas Dei. El cura illa vespera
nie accersiisset, dicil mihi : Fraler Marce, eamtis
phyrius, quando accepit ordinationero, circiler
et adoremus sancta loca el venerandam crucem.
quadraginta annos natus. Hunc autem honorem
Multuin enim est preteriliirum lemporis, donec
adepius, non niutavit roores priores, sed mansit
sumus ea rursus adoraluri. Ego autem dixi : Cur
in i!la affliciione exercitationis. Erat vero illi a l i mentura panis sordidus ct olera, idque posl occasic dicis, Paler? Ille vero respondens, dixii : Pra>
sum solis; aliis aulem sanctis diebus bora sexla
terila nocle vidi Servatorem diccnlem n i i b i : Redde
comedebal, accipiens oleum et caseum el madefacla
depositum, quod apud te deposui. Yolo eniin te
leguniina. Sumebat aulein eliatn unum poculum
conjungere nxori, bumili quidem el abjecta?, sed
vini lemperali; idque proplerea, quod se male
prxdila? bonis raoribus. Tu aulem accipiens, orna
haberent ejus viscera. Hanc vivendi rationem et
eam, ut obliviscalur prioris suae mendicitaiis. Nam

,
regulara
perpetuo
servavit
lenipore
vit ordisu.
X I . Tribus
aulem
annis loto
postquam
fuerat
natus, accidil ul episcopus praedictae civitalis Gazae
e vita excederet. Is erat j n e a s , qui minimo lenipnre gesserat episcopatum : anle /Eneam aulem
lrenion, qui ipse quoque fuit civis angelicarum
potestatum, cujus laudes fieri non potesl ut scribantur in digressione; std opus essel opere separalo ad boc, ut conscriberemus Vilam bujus dicti
inclyli lrcuiouis (5). Aliis vero id relinquimus
scriploribus, qui ejus vilam sciuni accurale. Cum
dormissel ergo prsedictus vir sanctus, congregali
qui lunc erant Cbristiani valde pauci numero, cuin
suo clero, ei consnltanles palam, cuinam traderent

elsi
el humilis,
lamcn
aliena,
sed est
mea abjecta
soror gcrmana.
Tu
veroestcave,
nc habens
uxorem et domus curam gcrens, ex injusliiia aul
violemia aul iniquilate congreges; nam et me ad
iram provocabis, et eaiu molestia adicies : haee
enim ei quoque displicent. Sis vero solum bono et
prompto anirao el omnia tibi suppeditabunlur,
unde non exspeclas. Haec mihi significavit Doininus
Chrislus nocie piwterita; el limeo ne, dum volo
expiare mea peccala, expiem etiam peccata alioruin mulloruin. Sed lamen Dei voluntali non licet
repugnare.

XIV. llaec cum dixissct, profectus est, et ogo

cum eo; el cum adorasseiuus sancla loca el vencrpiscopalum, nihil iiiefficiebant, cuin exorla essct ^ randam crucem, isque multum essel precaius et
inter eos contentio; cum alium quidcm vellent
lacrymalus, roposuit in aurea Iheca venerandam ct
clerici, alium vero laici : erant eniui revcra inter
viviOcam crucem : el cum eam luto clausissct,
clericos quidam vitae honestale ornati. Cum magna
exiit, el vadens ad beaium Prayliura episcopum,
ergo esscl confusio, el nibil deducerclur ad efletradidil ei claves; et cuni accepisset preces, et ab
c t u m ; tandem visum est, ut quinquc clerici et toeo fuissct Deo coinmendalus, est egressus. Gum
tidem laici viri iusignes irenl ad ponlificem meiroaulem venissemus ad noslrum habitacutum, nos
poliianum (6), et peterent ab eo cpiscopum qucm
paramus; conductis vcro iribus jumentis, et accepto
a\ revelasset Spirilus sanctus.
viatico, cgressi sumus. Viatica aulem eranl omiiia,
qua doini eranl. Eramus vero quinque in via, ipse
X i l . Ponliiicaius aulem munus tunc obibalJoanbcalus et cgo, et duo agasones, et alius juvenig
nes (7), qui ipse quoque eral vir probus et oinni
roinislor, noniine Barochas; quem quidein inveuerat
virtule ornalus. Cum ergo ad eum accessissenl
paulo anle beatus abjeclum in platca, cum esset in
Gaza?i, rogarunl ipsum, ul daret eis poniificem,
cxlremo pcriculo, eumqnc accepit el collegit : et
poienlem opere el sermone resistere idololalris.
cum mulla in eum expendissei, Dei auxilio eura
Quod ciim audiisset, slatim indixit jejunium; el
post tres dics rcvelavit ei Dominus de beato Por- D sauum reddidit. Ab illo ergo lempore nianebat
pbyrio : el scribii Epistolam ad sancium Praylium
apud ipsum, ei niecuin serviens. De p\o vero I3aepitcopum Hierosolymorura (8) cujus fecimus antea
rocha dicain procedcnlo oraiionc. Ula autcm die
menlionem, ut ad ipsimi millerel bcalum Porpbyiler iugrcssi, sequenli vcniiiMts Ga*saream. Pcr lo*
rium, proplcr quamdam Scriplnraa quaestionem
tam autem civiiatcm dispcrsum fuil, eum advenisse:
qua3 crat ab eo solvenda. Erat enim beatus Poreral enim beatus magni iiomiuis, propleica quod
pbyrius idoneus ad solvendum, quidquid eral d i f - " amarel pauperes. Profecti vcro sumus ad id quod
lidle divinae ScripturaB Spiritus sancti. Lilicris
erat illic, bospilium.
beati Joannis credens pius Praylius, eum diinisil,
X V . Cum aulem audivisset beatus Joanncs ar() Colimr S. Irenion 16 Dcccnibr. etiam in
Martyrol Romano ascriptus.
(b) Osareie Pahvslin nd mare Mediterrancum,
quirat prima mctropolilana, illiquc stilierai Gaza.
(7) S. Hieronymus D~ eccles. uriplor. rpTcrl
opiscopos CjKsarerr, cap. H 3 , Euzoinm sub Tlioodosij scuiorc piiisum, cl G^lasium ojus succcs-

sorem, cap. i 2 0 , cui Joanucs succpssil : post

qucm ftiii Eulogius, qni an. 415 Dio^poliiaua;
synodo pra?i>o>lit.
(8) llaic vcx poslca vidcinr per quamdam anlicipalionem adjucla : atil polius ista omissa, sanctvrum lucorum, q'\x supra babcnliir.

4220
ttARCl DIACONI
UI9
ebiepiscopus, cursu ad nos acccssil. Cumqiie se Ircues : eam vero boc nomen dicunl babere duobu^
modis. Dicunt enim Gazaei, quando capta fuit cmias
invicem salutassent cl precati essent, pauiuluni
ab
Alexandro Macedone (11), quodam signo dalo
assederunt. Dixit aulem ei arcbicpiscopus : Surge,
illic
ccssasse belluro; et ab iHo tempore Tocari
frater, propler Dominum, el vescere mecum, u l
locum Irenem, id est, pacem. Hunc locum tum i n ciio siirgamuf ad vigiliam sanctae Dominicae : i n gressi enim sumus vespere Sabbato. Bealus vero venisset beatus Irenion coli a Gaz&is, in eo construxit ecclesiam. Sive ergo propter ea quae prius
Porphyrius rogavit eum, ut ei concederet vesperam
dicia sunt, sive propter nomen condrloris, manstt
proplcr v i s laborcm. Dixit autem, se posl primum
sic appellala usque in hodiernum diem. Illic ergo
somnum surrecturum ad vigiliam. Cum aulem non
profecli sumus ad minimas aedes episcopaius, ab eo
poluissct persuaJere episcopo, surgens beatus, cum
aedificalas.
eo esl profecius, me quoque acceplo. Fralrem cnim
Barocbam diuiisimus in bospilio prope vestes; et
ab eo invilali, coenaviinus. Cum mulla aulera locult
fuisscmus spiritalia, et parum dormiissenius, surrcximus ad vigiliam.
X V I . llla vcro nocte acccrsit beaius Joannes ^
Gazaeos, ct dicit cis : Paraii eritis ad exitum : hodie eniin accipielis sacerdotem, virum quem ostendil
Domiuus. Gum fuisset auieni mane (9), rapienles
beatum Porpbyrium, ordinarunt eum episcopum
Gazac. Multum vero cst lacrymalus, nec crai salieias
iilla c j i i s lacrymarum. Dicebal cnim se esse indignum lali sacerdotio. Vix landem aulem, cum Gazau
et qui illic Gbristiani invenli sunt, eum consolali
csseut, quievit. Gum autem fecissemus sanctum
Doininic:c minislerium, rursus invilati sumus ad
1
vescendum cum arcbiepiscopo.
XVII. Jussit vero nobis quam primum exire :
cumque unumalium illicdiem egissemus.exivimus :
dormivinius aulem Diospoli (10); et illinc, cum per- Q
noclassenius, sero vespere ingressi sumus Gazam
ratde lassi eiafflicti. Haecaulem fuitcausa afflictionis.
Prope Gaxani pagi sunt in via, qui sunt dedili cnllui
simulacrorum. Eorum vero incolae consulto lolam
\iam straverant spinis et valbs, ul non posscnt
aliqui Iransire. Effuderutit aulem coenum, et aliis
male olentibus furois vaporarunt, ut nos fetore
suliocaremur, el veniremus in periculum, ne visum
amiiteremus. Yix landeiu consei vali, circa boram
nocltirnam ingressi sumus civilatem. Haec vero difficullas ac molestia bcato accidil suggeslione da?monis. Sed id non aegre ferebat; exislimavit enhn
diabolum bas parasse insidias, quod voluisset justum ab ejus ingressu avertere.
XVII!. Profccti autem sumus ad aedes episcopi D
quas aedilteaverat prius nominatus sancius Irenion
episcopus, simul cum sancta ecclesia quae vocatur

UAPuT I I I .
impetrata precibus S. Porphyrii. Barockm
vulnus inflictum.
X I X . Accidit autem, ut in illo anno esset siccilae
et dcieclus pluviae (12). Givee vero omnes i d a s c r i bebanl ingresstii beati Porphyrii, dicentes : Nobis
responsttm dedil Marna (13), fore ut Porphyriue
essel auctor inalorum civilati. Gum autem pergeret
Deue non pluere primo mense qui ab*eis vocatur
Dios (14), dein etiam secundo qui dicilur Epilleos,
omnes aflligebanlur. Gongregali aulem idololalrae i n
Marnaco, multa eacrificia et imiltas preces faciebanC
ea de causa. DiCobant enim, Marnaro esse dominum
irobrium : Marnam vero dieunt esse Jovem. Cum
aulem perseverassent septem dies, hymnosdicentes,
et egredientes extra civilatem in locum qui vocatur
Orationis, animum despondenles, reversi sunt ad
eua opera, nulla re eflecta. His sic factis, congregaii Gbrisliani cum viris et feminis et pueris, numero ducenlis ct ocloginta, rogaront sanctnm Porpbyrium, u l cum era egrederelur et precarelur ut
demillerelur pluvia; jam enim erat f a m p s ; eoquc
magis, quod beati ingressui ascriberenl siccilalem.
XX. Persuasus autem sanctus, cum edixisset jejtiniura, jussil omnes vespere congregari in sancta
ecclesia, ut illic vigilias perageremus. Fecimus Tero
lota nocte triginta preces et tolidem genuflexiones,
prxter cboros et lecliones. Gum fuisset autcm
mane, accepf> signo venerandaB crucis quod nos
praecedebat, egrcssi s u r c u s cum bymnis ad antiquam ecclesiam qaae est a parlc occidentali civitaiis, quam aiunt aedificasse sanclissimum et beatissimum Asclepam episcopum (15), q u i niultas
susiinuit afflictionee pro fide oribodoxa : cujua
vila et facla scripla sunt in paradiso deliciaruro.
Cum ergo fuissemug tn dicta ecclesia, illic quoque

(9) Vide Animadver$ione$ Alexii Symmachi Mazocbii V . G. ad calcem inferius apposilas.

(10) Diospotis, oliin Lidda, vel Lyda sepulcro
sancii Gregorii nobilis, u l diclum 19 Feb. in Vita
gancti Theolonii pag. 111, n . 15.
(11) Gazam ab Alexandro Magno caplam evcrsamque referunl Curlius lib. , Arrianus iib. m ,
Josepbus lib. Antiq. Judaic. cap. 8, quod factuoi
oenset Saliamis lom. V llhtor. eccles. anliqui testamenti, anno mundi 5722, ante Gbrisiuro Daluui 351,
Darii regis Persarum V J I , Alexandri v.
(12] Ob biemalem sicciiatem liment PalaBstini
et . i g y p l i i iropendenlem stcrililalem. Hinc illa
bcnediclio esl apud Itaiam xxxu, 20 : Beati qui se-

minatis tnper omnes aqutu, immittentes pedem bovi*

et asini.
(13) DeMarna deo qui Jupiter est, ei Mamio ?ide
sis infra cap. 9, not.
(14) Tres primi Gazaeorum menses hic referunlur, , , , Latinis lillerisexpressi, Dios, aliis Dius, Epilleos, molius Apellaus,
el Lydenaeus, forsan legendum Audynwut. Hespondent mensibus iEgypiiacis Hathur a 28 Ociobr.,
Cbiac a 27 Novembr. et Tuba a 27 Deceinbr.
(15) Asclepas, sive Asclopius, sub Constantia
imperatore sede.Gazeusi pulsus, Romam ad Julium
papain coniugil : quo sedibus pulsi eodem teniporo
vcnerant Sb. Atbanasius el Paulus palriarcba*

Pluvia

Iltl

VITA S. PORPHYRIl GAZENSIS.

fudimus lolidem preces, et illinc egressi, ivimus stianis. Quando eniin ei p.aeses obtingebat gcntiiis,
in ganctuni marlyrium gloriosi marlyris Timo- eum vel pocimiis corruplum, vel eliam per irapiam
thei (16), in quo repositae sunt etiam alise reliquiae eorum religionem persiiasuiu, induccbanl, nt vcxaMeuris roartyris et Thces, quae relala cst in nume- rel Cbrislianos; et ab eo tempore bealo Porphyrio
non levis eveniebal affliclio. Assiduc ergo noclu et
rum confessorum. Cumque iliic feiissermis totidem
diu rogabal benignum el clemcniem Deum, ut eos
preces el genuflexioncs, reversi eumus in civitatem
ab errore converterct ad suain veiilalein.
factis iribus precibus et tribns gcnuflexionibus.
Cum autem fuissemus circa civitatem, inveniinus
X X I I . Quoniam antein superius niemini beati
eam clausam : erat vero bora nona. Idololaira enim
Barochae, de ipso narrabo reliqita. Habebat is zeium
hoc fecerunt, volentes dissipare populum, ne perfi- divinum, ut si quis alius : linilla enim gravia susceremus supplicaiiones. Cum autem mansissemus tinuil ab idololatris. Cum enim ivissct ipsealiquando
duas boras ante porlam, el nemo esset qui aperi- in vicum propler canoneni ecclesiaslicum (18), non
ret; videns Deus populi patieniiam flelusque ct procul a civilale (erat autem is qui canonem debebai, idololalra); cuni ab eo vcro canon exigereiur,
ineffabilcs lacrymas, maxime sancli v i r i , molus
isque rem vellel protrabere et differre, el ex eo nata
misericordia, quomodo lempore magni Eliac propbelae, niovct venlum ausirum, et niibibus legitur esset inler eos conleniio, accersit impius agncola
coeluni, et incipiuut fieri fulgura el Inniirua, simul quusdam ejus pagi ei similes, e i incipiunl verberare
atque sol occidisset; et decidit nrjllus imber, ut
clavis beatum Barocbam, ei portantes eum semixisiiinarcntur non gullse, sed grando e coelo demorluum, projecerunl extra pagum in solitttd.neni;
jici. Nos antein prse magno gaudio propomodum
illic vero jacebat nnitus et nullo sonsu praeditus.
uon sensiraus : eramus eriiin inviceni complcxi.
Alio aulem die, Dei beuigtiHate, transil per illum
X X I . Quidam vero gentiles ctim aspexissenl m i - locuiii Cornelius diaconus cum aliis duobug Cbriracula quae Deus nobis fecerat, et credidisscnt, stianis; et cum iiiveniseenl pium Barocbam, el eum
nobis portam apcrucruni, et coinmisti sunl nobis- agtiovissent, iinporlaruut in civitalem.
t u m , clamanles : Clirtstus solus Deus : ipse solus
XXlll.Ciim vero idololalrae cuin vidissent porlari,
vicil. Gonvenerunl aulem nobiscum in sanclam
a r b i i r a l i essc morluum, conversi sunl in furorem
ecclcsiam, et illinc beatus eos dimisit in pace,
(19). proplei ea quod exisiimabanl esse a bominandum,
Christi signatos signaculo. Erant vero viri numero niorUauu ferre in civilatem; cl cum eum vi eripuiscentum viginli septem, et feniina; triginla quinqiie.
senl ab bumei is eorum q u i ipsum prlabanl, inct* . l infanies quatuordecim ex quibus eranl puellae Q piiml verbcraie pium Cornelium diacouiuu el duog
Cbristianos; el ligato pede beati Barotlue, iraliequinque. Nos aulem cum fecissemus peifeclam
gratiaruin actionem, recessin&us unusquisque do- baut euin. lnierim autem renunlianl quidain fralres
mum cum gaudio et pace. Tanta autem phivia de- bealo episcop). U vero coniurbaius, ine accqrsit ct
ecendit illa nocte et altero die, ut omnes limercnt, alios ires fratres qui sunt inventi apud ipsum, et
ne domus corruerent, ex quibus eranl plurimae dicil nobis : Conftdenlcs currile, fratres : est
conslru<:ta3 ex laleribus. Pluit vero Oominus nosler enim tcmpus martyrii. Postquam autem pervcniJesus Chrislus assidue, ab octavo Lydenxi usque nni9 ad locum ubi ligaranl beatuiu, coneurrit populus; et alii quidem sanctissimum episcopum affiad decimum. Est auiem apud eos Lydenams, apud
Romanos Januarius. Prsecedunl antem quinque ciebant coiiuimeliis, alii vero videnles ejus tolerandiebus eoruni menses, Romanos. Uudecimo vero tiam, et quod, cum contumeliis adicerclur, non
die pcregimus diem Theopbanioruni Domini Jesu
irascebalur, sed rogabat unumquemqiie diccns, ne
Christt ( 1 7 ) , cum gaudio laudanles et gra- sic probris ct contumeliis afficcrenl corpus, quod
tias ei agentes propler omnia qux nobis fecit est obnoxiiim iisdem aflectionibus; ftiiril uoslrarum
ejus beuignilas. Accesserunl aulem gregi Cbristi
parlium, el iu se invicem convertunlur ad plagas
eodem anno, pratcr illos c( ntum viginti scptem D usque. Nos autem cuin multara vidissemus confualii quoque centum derem. Alii vero idololalrae sionem, porlanles pium Barocbam, discessimus in
uon cessabant insidiart beato et reliquis Gbrisanciam ecclesiam.
1 1

Hlc Mexandrinus, bic Gonslantinopoliianus, et epigcopi, Marcellus Ancyranus. ei Lucius seu Lncianus, Adrianopolilanus. Ha Soerates lib. n Histor.
cccles., cap. 1 1 ; Sozomenns l i b . m , cap. 7. Plerique in sedem suam resliluti, inicrfiierunl concilio
Sardtcensi an. 347, et Asilcpas, adversarioruin ca
lumniis perspicne patefaclis, cst iunoceiis declaratus. Tbeodorelus l i b . , cap. 8. Sozomenus l i b .
JII, cap. 9, ei cpislula Julii papae apud Socralem
l i b . , cap. 18.
(16) Vidclur Timotbens diaronus in Maurilania
ob (idcMii Gbrisli pobl diros ci uciaius in igncin conjectus indicari, cni ad 19 Decembr. adjunguntnr
in Martyrologio Romanu SS. Meuris et Tiiea,

Gazae pagsae; qtiod contexius hujus loci conflrmat.

(17) Nos jam vtilgo feslum Epipbania? vocamus,
quod celebratur Januarii.
(18) Annua pensio indicatur : ila infra aii Arrndius imp. Peraemus canonem in vecligaiibut. Gr&cc
in Mcn&is .
(19) Gonsuetuin Gaza?orum in Gbristianos fnrorem describit Sozomenus lib. v. cap. 8, in rnede
martyribus iilala, ct cap. 9 et I I , in persecuiione
gancli Hilarioais : quod etiam in bujus Vila 21 Octobr. obscrval sanclus llieroriymus. Plura dc e<>rtim cnidclilalc supra diximus. Ilis majoribus oranl
bi Gazxi progenili.

MAKCl MACONl

1214

XXIV. Poslqiiam vcro vidiiiiis cuin adhuc spi- uims supcr aiiui fugieules, eosque est penecuios
nsque ad id quod lunc erat Marnejum; revertiturraiitem, cjus euram gcssimus. Pro co aulcm fuaque cuin magna vicloria novus nosler Samson,
(febantur per lolaui vtspcram et noctem inlcnsa?
slralis ipse quoque mille alienigenis. Ab Ulo ergo
preces : ouines c/iim fralres convencranl. Sanclus
tcmpore ipsmn tiincbant idololaiiae, el necejus 4uivero episcopus 11011 cessabal lacrytuari, el Deutn
dem uomcn audire potcvani. Brevi autem posl terapro ipso rogarc : sctebal euiin qualis es&cl diviuus
pore dignaii sumus ordine diacoiiatus, ego et pius
ejus zelus. Cam aulcm vidisset Deus lacrynias
15; rocbas : ego quidem piane iudignus qui eam
sancti pontificis cl prcces populi (cuin enim numeassequerer; ilte vero meriiissiiuo jnre id asserabnnt sccundurn Pbiuccs advcrsus ldololalras), acculus.
ccieiavit suam misericordiani; et illa noclc aperil
ocuios ejus, el incipit loqui, cl petere dari sibi poAPUT I V .
tum. Ego ault-iu qui ci assidebam, slalim cucurri,
Edicto itnperatoris templa idolorum cltiusa. Puerut renuuliarcii) bealo cpiscopo : pra? uiagno cniiu
pera ope S. Porphyrii adjula. Conversio infide*
gaudio oblilus suui darc ei polum; el niibi id acciiium.
dil, quod ancilhc teutpore beati Peiri, quando audita ejus voce, prae gaudio non aperuil osliuin, sed X X V I . Videns autcm sanclus Pater noster Porpbyrius nefaria qua: quotidie fiebanl ab idololalris,
cuiu diiniueus, primum annunliavil iis qui eraut
sialuit me miilere Byzantium, ut pelerem ab impedomi; lale quid ego quoquc sum passus. Cum id
autoni bealus audivissel episcoptis, 11011 fuit viclus raloribus, ul diruerentur templa simulacroruiu;
ab auimi afleclione, sed pcrseverabal in precibus Caza? enim adhuc maximc celebrabatur, quod voNos vcro cum imellcxissemus ejus firmilaleiti et calur Marneium. El scriplis lilteris ad eanctiseiconslanliaii), eum tuiUeutes, reccssiinus ego el pius mum episcopum Conslanlinopolitanum cujus laus
Gornelius diaconus; assidcbal enim mecum beato ei gloria memoralur ab omnibus, navigavimiis, el
spatio viginti diernm eo pervenimus; et reddilis
Barocha?. Poslquain aulcin implevil preces et 0111lillcris
beato Joanni (20), ore eum omma docui.
nem conscqucniiaiu saiiclissimus episcopus, ipse
quoque nobiscum scdens, iiilerrogavil pium Baio- Gum primum autem audivissel, id signiGcavil Eucbani, qucmadmoduin id csset passus ab initio. Ipse tropio cubiculario (21), qui tunc eral assiduus apud
imperalorein Arcadium. Cumque ei legissel epivcro narravit nobis oninia.
XXV. Duin 11 os autcm consullaremus quid esset slolas beali episcopi, et peliisset ab eo ut concarfeciendiini, fit maue; el ccce defeiisor populi cum
.._.
.
fTimolbeo
P . ^ ^ i
..:
Irenarcbis el duobus
prinioribus,
et Epipbanio et aliis niullis, venienles incipiunt clamare
et mniuliuari, dicenles : Gur inlulislis inortuum i n
civitalcm, cuin patriae leges boc probibeant? Inleriin aulcm conlumelia quoque ailiciebant beatum
episcopum. Nos vero cum lumullum audivissemus,
egressi sumus; el cuin nos vidissenl, cocperunt me
verberarc et pium Gornelium diacouum. Guin autcm eos qui erant ex populo, vocassemus in tesliiiionium, sanctissimus episcopus os nobis obstruebat, unumqucmque rogans et admonens, ne irascercnlur tam inconsiderate. llli vero inipii, quo
magis rogabanlur, eo magis furebant, et virum
sancluin allkicbant conlumelia. Gum igiuir pergercni luiiiuiluari, coniirmatur et corroboratur pius
Barocbas, et implelur divino zelo, surgilque el arlipit fuslem, el incipil verberare eos qui incidebaiit; et eos invadit melus, et incipiunt cadere

1 1

C l , m

l i U e r

a c c e

l i s

e o

'
.
P
P i s s i s , exiit,
et dixit Hiibi : Quieto animo esto, 0 flli. Spero
enim in Dominum Gbrislum, quod suam, sicul
solel, sit facturus misericordiain. Ego vero nou
cessabam quotidie eum admonere; ille aulem m i l tebat el inslabat Eutropio. Seplem vero post dicbus
pronunlialur ediclum imperatoris, u l clauderenlur
simulacra Gazaeorum civilalis, et ne consulereniur
amplius. Tradilur autem hic jussus in inanus cujusdam l l i l a r i i , bominis subadjuba3 magistri (22).
XXVII. Ego vero tribus posl dicbus egressus suui
Byzantio, et spatio decem dierum pervenio in civilatem Gazaeorum, septem diebus praeveniens Bilarium. Inveni aulem sancllssimum Porpbynum aegrolanlem. Poslquam vero ei tradidi responsum bealissimi Joannis episcopi Consiantinopolilani, et id
legit, laiiitia affecliis convaluit a febre. Dicebat autem se in morbum incidisse ei multa aflbctioDe
idololatrarum. Seplem vero post diebus venil dicius

Act. x i , 14 et seqq.

(20) Chrysoslomus, qni anno 398, 26 Febr., con

secraius csl episcopus : quo eliam anno bxc legalio
conligit.
(21) Flavins Eulropius eunucbus, tum cubicularius anno sequeiHe 399, cum Manlio Tttcodoro consulaium adeplus; se.d factionc Gaynai insignibus
ivfiUis, Cbalcedone securi percussus est. Zosimus
lib. v; Socraies lib. vi, cap. 5; Sozomcnus lib. v i u ,
cap. 7.
(22) Subadjnba, aut potius Subadjuva.', qui ct

Adjulores nominantur in Notilia impeni, sect. 4 1 :

Adjutor, Subadjuvie Adjutoris, Subadjuvce fabriearum diversarum, dicunlur eliam Subadjuvcmtes.
ttaronius an. 389, num. 108, edidit hominis coadjutoris maghtri officiorum; sed minus rectc. Dabantur, et Adjutor magistro ofliciorum, et Subadjuva
Adjuloris, laboris levandi gralia, qui vel valcludiue
aliave re impedilis, vel mullitudinc negoliorum
obrutis opem ferrcnt. Cassiodorus vi Variarnm, 7,
ct L. 3 God. De diversi$ officiis.

1**A
- ' i l t l l GA2ENS1S.
> culum, quid ei dabilis? Sunt autcm omnlno libi
Hilarius, habens duoe commenlarienses (23) con- ^
raulta polliciluri. Dic vero eis boc quoqtie : Si eam
Bulatus et mullos adjutores ex Azoto et Ascalone et
curaveril, boc quoque mibi promiuilc, quod eum
omnes ministros publicoe. Statira autem comprenon fallelis, nec ibilis ad alium. Fac eos omnes
bendii tres primores, et accepta ab eis salisdalioue,
cxtcndere
manus ad coelos, et promitiere eos esse
ostendit eis divinum ediclum, quod jubebal u t clauderentur idolorum leropla Gazae civilaiis, el eversis facturos omnia qtiae sunl polliciti. Et quando baec
omnibus qua eranl in eis, simulacris, ea clausil. fecerint, dic parlurienti raulieri coram omnibus :
Marnae vero simulaerum sivil latenler consuli, pro Sanai te Jesus Christus Filius Dei vivi : crede io
eo plurirnis acceptis pecuniis. Rursus aulem iaeie- ipsum, et vives.
XXX. Gum autem audivisset anus, quod beaiiw
bant, ut solebant, idololalrac nefaria,
dixeril
episcopus, isque eam Deo commendasset,
X X V I I I . Contigit vero aliud fieri miraculum,
cucurrit
domuin; el cum inveuisset omnes flentes
quod multos provocavit u l venirent ad cogniiionem
veriiatis. Deus Cfiim, ut qui sit clemens et miseri- et njuliereni in exiremo periculo, rogavit ejus parentes el marilum, ne angerenlur animo. Dixil aucors, scit per occasiones convertere genus h o m i nura ad luceni suam qua menle percipitur. Fuit , tem : Me ad vos misit oplimus medicus, ut mibi
autem ejusniodi id quod accidit. Mulier quaedam * promiliatis, quod si ea curetur, ipsum non negabiiis. Gum vero audivissent ejus parenles ei mariclara in civiiatc, nomine ^Elia, curo esset paritura,
ius, dixcrunt: Si voluerit omnes nostras facultatee
incidil in magmim periculum. Fuil aulem ba?c
acciperc, non recusabimus: videaraus solum vivam
causa periculi. Fetus ejus non exibat secundnm
nosiram filiam. Dixil autem nulrix : Manus veslra*
naiuram, sed conversus erat ad id quod est praeler
in ceeluin exiollile, el fidem dale vos non csse ncv
u a l u r a m ; et cum unam manum emisisset, non pogaturos medicum. 1111 vero alacri animo et cum laleral reliquum corpus educi : erat enim obliquum
crymis nianus cxiendcrunt, dicente : Tolo temin ulero, nec poierant obstetrices i d deducere ad
pore viije nostr.c ejuserinius. Quamnam enim coi,id quod cst secundum iialuram. Cruciabatur \ero
solaliunem babiluri suinus, si ea decedat? Er?i
mulier dolore ineffabili, feium tunc impellenlibus
cnim eis unica, scitaque el clegans moribus, si ulla
ad enixum doloribus. Fuii auiem majus doiorum
alia. Gmu boc aulem audivissel nulrix, niagna voce
iDcreraenlum, c u m successisset primo sccundus
dixil coram omnibus : Dicit magnus sacerdos Pordies, et simililer terlius dies majorem dolorem atpbyrius : Jcsus Gbrislus Filiue Dei vivi te curat:
tulisset, quam secundus. Greverunt aulem dolores
ugque ad septem dies, semper additamenluin malo ^ crede in eum, el vives. Statim vero mulier cum
accipiente. Quin eiiam volucrunt mcdici ejus fetum ' valde ejulasset, edidil fetum vivum.
X X X I . Omnes aulem qui illic sunt inventi, obexsecare : sed cumvidissentejus virlutem cecidisse,
omnem spein plane ahjecerunt. Ejus ergo parentes stnpefacii exclainaveranl: Magnus est Deus Chriot maritus ejus Heros, cuui essent dcemonum de- stiauorum, magnus est sacerdos Porphyrius. Die
autem sequcnli pareuies mulierie et maritus et
d i t i superslitioni, pro ea quolidie faciebant sacrificium. Adduccbant etiam incantatores et vales, cognaii et omnes nccessarii, euntes ad beatum
existimantes se ex eis ulililalis aliquid -accepluros : Porpbyriuin, prociderunl ad ejus pedee, petentes
Gbristi signaculura. Beatus vero cum eos signasset
sed nihil id proderat.
XXIX. Erat autem ei fidelis nulrix, quae aflecta et fccisset calecbumenos, diraisit illos in pace, praemaxima animi segriludine, pro ea fundebat precee cipiens eis ut vacarent sanciae Ecclesiae : et paulo
post cum eos calecbesi instituisset, baplizavil etiam
in aedibHS oratoriis. Quodam ergodie ea in ecclesia
orante cum lacrymis, ingressus est sanctus Por- infantem cura rouliere. Yocavit autem nomen ejus
Porpbyriura. Qui fuerunt vero illuminati propter
phyrius circa boram nonam, et ego quoque cum
eo. Yidel autem anum tristem, Deum orantem com
occasionem mulieris, erant numero sexaginla qualacrymis, slansque eam rogavit causain. lila vero
tuor.
euni coniemplala, procidit ad ejus pedes, rogans
CAPUT V.
eum ut pro ipsa rogarel Gbrislum. Poslquam autera
ller Conttantinopolitanum S. Porphurii cum archiepitcopo Ccesariensi. Rhodi apud Procopium anacogoovit sanctus causam a muliere, ipse quoque
choretam, Conttanlinopoli apud S. Joannem Chryesl lacrymalus : erat cnim summe misericors. D i sostomum et Amantium cubicularium imperatricis
cii vero nutrici : Audio illam domtim esse deditam
gesta.
cultui srmulacrorum, et servari posse difficiliter :
XXXH. Quo magis autem videbant idoloiatra
sed tamen Deus polesl omnia. Elenim per occasio- lnulliplicari Gbristianos, eo magis efferebantttr, ct
nam servat eos qui cranl perituri. Abi ergo, el connon sinebant eos obire officia civilia : sed eie utegrega omnes cognatos et parenles et maritum, et
bantur tanquam malig faroulis. Videns auiem rur
dic eis : Quoniam est bic optimub medicus qui posus beaius Porpbyrius magnam injuriam quae fletesl eam curare, si effecerit ut ea evadat boc peribai Christianis, ei non ferens, aspiciens vero, proV

1>3

(25) lnlcr varia commenlaricnsium genera bi v i denlur apparilores fuisse, qui judici pro Iribunali
Mctcriti sislebant reos, el quibus borum custodia
PATROL. GR. L X V .

atque exhibiiio demandau erat, uti Acta marlyrum

leslanlur.

39

MARGI DIACONl

1228

bris ct conlumeliis apperilos, proflcisciiur Caesa- nes arcbiepiscopus; el curo nos inlroduxi&set
reaia ad bealum Joannem archiepiscopum, et ro- oratorium, retrocessit, dans priorem locara bealisgal cum cum lacrymis, ut prabeal ei qoietem.
simis cpiscopis, dicens : Decet vos, sacerdotes, baDicebai enim se non possc amplius pati gravia et bere priorem locum, me autem humilem et abjeabsurda quae fiebant a Gazaeis. Beatus atitera Joan- ctum, et qui ordmationem non sum assecutiis, pones c u m audivisset, rogabat e u m , u l a?quo et forll
sleriorera. Tunc cogiiovimus sanctissimum Procoanimo pateretur, et retineret cpiscopalum.
pium essc perspiciendi poleslale (25) preditum.
X X X I I I . Rcspondens vero sanctissimus Porphy- Gum enim nos nunquam aspexisset, neque de norius, dixit e i : Te atiestor coram Deo qui non est bis audivisset, cognovit per Spiritura eos esse
aspeclabilis, et spetn nostram Jesum Ghrislum,
episcopos, beatissimos, inquam, Joannem et PorDominum omnis rei crealae, et adorandum et vivi- pbyrium ; et ideo eos affecil honore dicendi preces
ftcum sanctum Spiriium, ne despicias meam pe- priori loco. Deinde posl preces stdtmus; el ciim
titionem, ne requiratur a nobis inlerilus animarum
esset nobis lucutus multa animae utilia, rogavit
innumerabilium. Sed rogo te, Paler, u l mecum na- causam suscepue ilioeris molestiae. Beaias vero
viges ad urbem regiam, nt rogemus iniperatores, rege Porphyrius ei orania narravit de Gazaeis : quanlus
coelesti annuente, ulcvertant tcmpla idolorum. Re- sit eorum iuror in colendis simulacris, el quaro
spondent autem beatus Joannes dixit ci : Fili, justa
mulia mala ab eis paliantur Gbristiani; et quod
quidero esl peiitio, sed non cst aptum lempus; jam
ea de causa ascendunt, ut rogenl imperatores, ot
enim imminet conversio hiemalis. Respondil bea- everlanltir templa idolorum.
tus Porpbyrius : Si vull nos Deus csse et Gazae
XXXVI. Gum auiem audivissel sanctus Procopiut
populum convcrtere, potest etiana servare in bieme.
anachorela, dixit : Domine Jesu Cbriste, converie
Tu vero, Paler, ejus fldens elemenliae et miserituos famulos a fraude diaboliea ad lidera illuminacordia, id velis; el iter nobis succedet feliciler.
tam. Deinde dicit sanctissimis episcopis : Ne sitis
Dicit ei beatus Joannes : Fial volunlas Ghrisii.
anxii animo, Patres : Deug enim qui norit xelum
XXXIV. Postquam autem beatus Joanncs est ei vestne fidci, iter vobis diriget, et dabii omma quae
pollicilus, scribit ad me, ut quam primum venirem
sunl vobis cordi. Agile ergo, ea vobis dabo montta
Caesaream, et afferrera mecum tres libros, el qua- qux Deus revelavit meae liumilitati. Priroum condraginla ires numroos qui ei restabant ex redditu
venite sanciissimuin episcopupi Joannem, el cum
sanclae ecclesiae. Ego vero, acceptis litleris, cum
eo preces ad Deum fundite, et ci rem cxponile; et
sumpsissani libroa et nummos, protinus sum egres- ipse est vobis consulturus ea quae ipst revelavil
; et cum Yenisseoi Caesaream , inveni sanclissi- ^ Dominus. Non polest enim loqui in palaiio, quomos episcopos paratos ad naviganduin; et cuin
niam ei irascitur iroperatrix Eudoxia. Ipse ergo
posl duos dies solvissemus, uavigamus viccsimo coramendabii Amantio cubicuhrio dominae, viro
teriio mensis... (24); etcumDei benigniiate fuisset
pio et qui babct in honore sacerdotcs; ipse
nobis secunda navigaiio, spaiio decem dierum (24*)
vos introducct ad imperalricem, et quaudo ad
appulitnus ad Rbodum insulam. Erat aulem tunc eam ingressi fueritis, vos est benigne excepCura.
in insula, in aversa ejue parte, qtiidam monachus,
Exponile ergo ei rem universam, eC jubele eam
nomine Procopius, qui nunc est relalus in nume- Yalere, et exitc. In secundo autem ad eam i n rum angelorum. Doriniit enim quinque ab hinc an- gressu, postquam vos eam hujus rei admonuemis,
nis, cum vixisset vilam nulli culpae affinem, in je- dicite ci : Spcramus in Gtirislutn Filium Dei, quod
juniis et vigiliis etsumma paupertale. Habebalvero si rei proesenli studueris, esl tibi dalurus filium
douuin quoque propheiiae ei virtulem cxpellendi
masculum. Cum boc aulein audkril, esl laeta f u daernones. Gum nos aulem, ut dictum est, Rbodum
tura; est eniin prsegnans; et hic est roensts noappulissemus, et audivissemus de vita sancti viri,
nus cx quo concepit; et est factura omnia, ut rem
necessarium duxirous eum non praeterire, sed ejus ry Tobis reddat effectam,Deo annuente.
angclica frui coosuetudine; et cuni rogavissemus,
X X X V I I . Nos autem cum audisscmus qnod d i obinam haberet monasterium, ad euin profecli suxeral vir sanctus, et credidissemus iis qna? fueral
mus, naviganles in cyniba, et cum pervenissemus,
locutus, et ipse nos Deo commendasset, egressi supulsavimus ostium. Slatim autem cgressus, per se
mus; et solveuies illo dic, nayigavimas : et pos*
nobis aperuit, eliamsi haberet apud se alium d i alioe decem dies (26) pervenimtis Byzantium : et
ecipulum.
accepto hospitio, die sequenli ifimus ad eancligsiXXXV. Gum autem a&pexisset sanctissimos epimum archicpiscopum Joannem. Cum vero cognoscopos, procidens in terram, eos adoravit. Deinde
visset quinam essemus, nos accepil magno honore
turgens, mc quoque esl osculatus ei pium Euseet observantia. Noe autem rogavit, quanam de
bium diaconum, quem secuin ducebat sancius Joan- causa hunc via) laborem sustinuimus, et ei nar(24) PerilH, cujus dies 23 tpud Gazaeos incidil
in 17 Febr. uti apud iEgyptios Barmahath. Non
aiilem eubstilucndus Februarius, uti ex Baronio
ad marginem Surianac tertiae edilionis factum.
(24) Die 27 Fcbr.

(25) Baronius addit occutt.

(26) Die 9 Martii ac 10 factum colloquium cnm
eancto Cbrysostomo, die I I cum Amaoiio CNIMCHlario.

4229

VITA 5. PORPHYRII GAZENSIS.

4230

ravimus; et cum cognotisset, recordalus est nos lavil, dicens : Benedlcite, Paires. llli aulera eam
adoraverunl. Sedebat vero super aureum lectum,
longo anlc tempore hoc rogasse lilteris (27); et cum
me aguovisset, benigne egt complexus. Rogat vero et dicit eis : Ignoscite m i h i , sacerdoles Cbristi,
propter vcntris quae me premil, necessiiatem. Denos, ne angamur animo, sed spem habcamus in
bcbam enim in veslibuto occurrere vestrae sanctiDei misericordia. Dixit autem nobis : Ego quidem
t a l i ; sed propter Dominum orate pro me, ut quod
non possuro loqui cum imperatore; eum enim in
me irritavit imperalrix, quoniam eam reprebendi est in ulero, in lucem cdam cum Dei benignitate.
Sanclissimi auiem episcopi, admirati tantara ej.is
propter possessionem (28), quam cum concupiisset,
demissionem, dixerunt: Qui benedixit ulerum Saeripuit. Et mihi quidem non est hoc cure, quod
iragcaniur. Se ipsos eniro laeserunt, non me. Nam
ne et Rebeccae el Elisabeth, benedicat et viviflcef.
ei si laedanl meum corpus, animnemuHo magis prod- id quod cst in tuo ventre.
enmt : boc tamen relinquamus Dei misericordiae.
XL. Poslquam vero loculi siint alia quoque
De nostro autem edicto, si videatur Domino, eras Yerba spiritalia, dicii : Scio cur bunc viae laborem
accersam eunuchura Amantium, qui est ennuchus susceperitis; me eniro prius docuit Amantius euimperatricis et multiim polestapud eam,et est vere
nucbus. Quod si vos quoque me vullis docere.
Dei servus; et ei rem exponam, el esi magnum Bjubete, Patres. Jussi autem, doctierunt omnia qu;e
sludiura adhibiiurus, Deo annuente. Nos vero, cum
pertinebant ad idololairas, quomadniodum secure
tile sic nobis promisisset, et nos Deo commendas- faciebant res impias, et quemadmodum sua po
set, irimus in nostrum hospiliura.
lcntia opprimebaut Cbristianos, non sinenles eos
1. Die autem gequenti, ivimus ad san- obire ullum officium publicum, neque sua prsedia
ctum, et invenimus apud eum cubicularium Araan- colere, ex quibus vectigalia publica pendunt i n i l i u m ; rei enira noslra curam gesserat, et, eo ac- peratoriae polenli. Cum baec audivisset imperaicrsilo, de re noslra euro docuerat. Postquam au- trix, d i x i t : Ne sitis anxii, Palres ; spero cnim i n
lem ingressi sumus et cognovit Amantius nos esse Dominura Christum Filium Dei, fore ut persuscosde quibus cum ipso fuerat loculus, surgens deam imperatori ea facere qtia? decent veslram
adoravit sanctissimos episcopos, facie incliaata in
sanctam fldem, el vos btnc dimiltat compotes desiterram. l l l i vero cum cognovissent quisnam esset,
derii. Abile ergo et vos reficile; estis enim defaeum sunl complexi et osculali. Porro aulem eis tigati; ct orale, ut Deus opem ferat roeae petitioni.
quoque jussii sanciissimus episcopus Joannes, ore Cum b c autem dixisset, jussit aflerri pecunias;
proprio cubicularium docere de re sua. Sanctissi- ^ ct cum accepisset circa tres pugillos, dedit gan*
mus autem Porpbyrius ci omnia narravit de idolo
ctissimis episcopis, dicens : IIa3C interim accipite
latris, queroadmodum libere el confldenter faciunt
ad expcnsas. Episcopi vero, bis acceptis, cum mulres nefarias; el quemadmodum affligunt et vexant
tum ci bencdixissent, exierunt. Excuntes autem,
Ghristia*03. llie vero audiens flevit, et impletur
magnaro pecuniae partem distribuerunt decanis qui
lelo divino, et dicil eis : Ne sitis anxii, Patres.
praeerant porlis, adeo ut paucae apud eos remaneDominus enim Cbristus est defensurus suam reli- rent.
gionem. Orate ergo, vos, et ego loquar cum A u X L I . Imperatrix vero, cum imperator esset ad
gusia, et spero in Deum universorum, fore ut con- eam ingressus, docuit eum negotium episcoporum;
gueUni sitam faciat misericordiam. Die auiem crapcliil autem, u l everierentur templa Gaza?. Impcslino Y O S ad eain introducam, et ipsa ore vestro a
ralor vero cum audiisset, aegre tulit, dicens: Scio
vobis docebitur, quae vullis; invenieiis veroeam a
i l l a m civitatem esse deditam cultui simulacroruni;
me prius instructam. Cum baec aulera dixisset, nosed est in nos gralo animo in pensiiandig vectigabis valere jussie recessit. Nos quoque, cum mulia
libug publicig : quae quidem confert plurima. Si
gpiritalia I O C H I I essemus cum sanclissimo arcbiergo eorum templa repente diruanius, metu se in
episcopo Joanne, isque nos Deo commendasset, re- j ) fngam conjicient, et perderoug tantum canonem.
eessimus.
Sed si videiur, eog parttculatim affligaraus, idoloGAPUT Y l .
latris adimentes dignitates et alia civilia officia; et
jubeamus teropla eorum claadi, et non ampliug
Benignum colloquium S. Porphyru cum imperatrice.
celebrari. Cum enim afflicli faerint, ad omnes redXaiivitas Theodosii Juniorii.
XXXIX. Die vero (29) sequcnli nos accersit cubiacti angagtiaa, agnogcent veritatem. Nam quod
cularius Amantius per duog decanos, u i iremug i n
exsuperat, si idem sit repentinuro, grave esl iig
palatium; et surgentes, prop^re ivimus : invenimus qui sunt gubjecti. Impcratrix auiem cum id audiieaulem ipsum nos exspeciantem; qui accepit
get, fujt roagno dolore affecta; erat enicn acris ct
duog epigcopog et eoe iotroduxit ad Augueura
fervens in fide. Imperatori vero boc solum reEudoxiam. Postquam vero eog aspexit, prior galuspondil: Dominug est opem laturug servis gui
t

(27)
nicia
tccl.y
(28)

De zelo sancti Chrysostomi ut idola in Phoedejicerenlur, agil Theodoretug lib. Hi$l.

cap. 29.
IiUflligilur ager geu vinea vi luae Tbrognosli ,

Yi ab imperalrice ablata : de qua re omnes Y i U

saficli Gbrygoslomi scriplores agunt.
(29) I>ic l ! i Martii.

MARCl MACONI

1231

1132

Gbristianis, teu nos velimus, geu nolimus. Hoec

nobis narravil pius Araantius cubicularius.
X L I I . Die autem sequcnti (30) accersivit nos Augusta; et cum de roore prior salutasset sanclos
episcopos, jussit eos sedere. Postquam vero loculi
cssenl mulla verba spirilalia, dicit eis : Locula sum
cura imperaiore, et aliquantum aegre l u l i l . Sed ne
animo angamini: Deo enim volenie, non sum ces
satura, donec vobis satisfiat, et egrediamini assecuti veslrura, qui est ex Deo, scopum. Episcopi
autem, his audilis, adorarunt. Sliraulatus vero
sanctus noster Porphyrius, recordalus ejus quod
dixerat bealissimus Procopius anacboreta, dixit
imperalrici : Labora propter Chrislum, et ipse pro
luo labore libi est dalurus filium, qui vivel el imperabit, le vidente, et eo fruente multos annos.
Gum boc audivisset iroperalrix, repleia est laetii i a ( 5 l ) , el ruber cvasit ejus vultus, et ci accessil
inajor ea quam habebal, pulcbritudo; ea enim quae
apparcnt, ostenduut ca quae latent.

Hispani, qui imperavil simul cum Graliano (54).

Natus vcro Junior Theodosius, fuit in lueem ediiu
in purpura. Unde ctiam cum primum fuissei natus, fuit renuntiatus imperalor (35). Fuit autern
magna laetilia iu civitate : et fuerunl quidam missi
per civiiales qui baec renuntiarent, donaque el
niunera erogarent. Domina vcro cum priraum peperissel, ei surrexisset e cella puerperii, misil ad nos
Aroanlium, dicens nobis per ipsum : Ago Gbristo
gratias, quod per veslras sanctas preces Deus
m i b i donavit filium. Precemini ergo, Patres, illi
vilara et mihi humili et abjeclae, ul impleam ea.
quse stim vobis pollicita rursus, ipso Tolente Chrislo, per sanctas vestras preces.
XLV. Gum autem impleti essent seplem dies a
puerperio, nos accersit (56), et nobis occurrit i n
porla cubiculi, portans infanlem in porpura. b i clinavit vero caput, dicens : Benedicite, Patres,
m i b i el filio, quem donavit Domimis pcr ganclaa
vesiras preces. Infantem quoque tradidit, u i ipsum
XLIU. Dicit itaque sanctissimis episcopis : Orate, signarent. Sancli autem episcopi et ipsam et i n Palres, ut, quomodo dixisiis, Deo volente, paria- fanlem signarunt signo crucis; et cum precati essent, sedernnt. Poslquam aulem ipsi loculi esseuf
mus masculum; et si hoc facturo fueril, polliceor
mulla verba plena compunctione, dixit eis domina:
vobis me facturam omnia quae petilis. Quin etiam
Scitis, Patres, quid de re veslra slatui facere^ Doaliud quoque quod non petiisiis, sum factura,
Ghristo annuente; sanctam enim ecclesiam aedift- minus vero roeus Porphyrius respondens, dix.il:
Quaecunque slatuisti, ex Deo statuisti: elenira io
cabo Gazae in medio civitaiis. Abiie ergo in pace,
et quiescite, assidue pro me rogantes, ul cum Dci h&c nocte revelatum fuii mese bumilitati per visionein, nic esse Gazae, et stare in delubro quod
benignitate pariam ; el paulo posl id implebo. Gum
ergo valedixissent episcopt, el eam Deo commen- Q illic vocalur Marnium, et tuam pictaiem mibi tradassent, egressi sunt ex palatio. Precabamur au- dere Evangelium, ct dicere : Accipe, lege. Ego
tera, ut pareret masculum; credebaraus enim ci
aulem cum aperuissem, invcni locum illum, in quo
quod dixerat sanclus Procopius anacboreta, et
dicit Dominus Ghrislus Petro : Tu es Petrus* it
ibamuH quotidie ad sanctissiuium Joanitem ar- $uper hanc petram ccdificabo Ecclesiam meam : et
cbiepiscoptim, et fruebauiur sanclissirais ejus elo- * inferi non prccvalebunt adversus eam
Tu
quiis dulcioribus super mel el favum
Veniebal
vcro, doiuina, respondens dixisti: Pax libi, esto
vero ad nos Amanlius cubicularius, aliquando qui- foi tis et sli enuus. Post ha3C aulem sum exciiaius :
dem ferens responsa imperalricis, aliquando au * ei ex hoc persuasum babeo, fore, u i Dci Filius lai
lem etiam, ut nos convenirel.
aoitui instiiuto opem feral. Dic vero nobit, doXLIY. Paucis aulem post diebus (32; parit i m mina, quid slatueris.
peratrix masculum (33), et imponunt ei nomen
X L V I . Iuiperatrix respondens, d i x i t : Si Ghrislo
Theodosium, quod erat nonien ejus avi Tbeodosii
placuerit, paucis posl diebus dignabiiur infant
" Psal. xviii, 11.

1 1

Matth. x v i , 48.

(30) Die 43 Mariii.

(31) Genuerat Eudoxia imperatrix bactenus tantum ftlia*, nupta Arcadio Augusto Kal. Mail
Oiybrio el Probino coss. indict. 8, an. 395. Eorum
filiarum prima fuil Flacilla, nata Caesario ct Attico
coes. indict. 10, an. 397, die xv Kal. Julias. Secunda fuii saocta Pulcheria, nata xiv Kal. Febr.
Tbeodoro et Eutropio eunucho coss. iudicl. 12,
an. 399. Tertia autem filia Arcadia. nata Idus
Januar. indicl. 13, Stilicone et Aureliano coss. an.
400. Quibus successit quarta proles mascula, Theodosius Junior an. 401. Quo dein Thcodosio Juniore
et Himoridc coss. nala Idus Februarii Marina, quarta filia a n . 403. Quae exacte referunlur
in Clironico Alexandrino e l i n Gtironico Marcellini.
Goliiur gancta Puicberia imperatrix 10 Sept.
(32) Ulinam hi pauci dies numerati forenl! An
d c c e m d a n d i , q u i b u s c u m Aniautio p o i i s s i m u m a c -

Uim ? Sipauciores dies a c c i p i p o s M n t , t u m ciliuseliam

natus est Tbeodusiua.

(55) Natus videtur Theodosius 25 Martii, sive

Kal. April. eratque Sabbatum ante Dominicam
IY Quadragesinue, Lcetare modo appellalaro. Socrates lib. vr, cap. 6, omissa yoce Kalendas, scribit deciina Aprilis natum, .
Socralem descripsit auctor Chronici Alexandrini,
in quo dicitur natus izpb ' ,
Idus Apritis : cadebat is lunc in fcriam iv bebdomadae sancla? ante festum Pascbae. Marcellinus
in Chronieo nalum ail ru Idus Aprilig. Ergo feria
qninta in Goena Domini. Qua3 ex sequenlibus refutantur.
(34) Fuit Tbeodosius Magnus a Gratiano impcrator declaratus anno 579, morluus an. 595, s**x
annis ante bujus Tbeodosii naiivilatem.
(55) ld est, acrlanaUis iinperator ac purpura
tcctus. Soleninis inauguralio, si Chronico Alexandrino fidendum, facia esl ad Hcbdouium aono sequenti iv Mus Jamif\r. Itidict. 4 .
(3ii) L)JC 30 Marlii, pridie Dominicae Passionif.

1*35

VITA S. PORPHYRII GAZENSIS.

1234

saneto bapiismale. Ile ergo, et facile supplicalio- solvisset, legit partem; et cum iuvulvisset, subjecit manum capiti Jufantis : el cum i d inclinassct,
nem et petile in ea quaecunque volueritis; et
claaiavit coram oiunibus : Jussit ejus potentia ea
quando egressus fueril infans ex vcnerando bapliiieri, quae sunt in supplicatione. Omnes aulem cum
smalc, tradile supplicalionem ci qui ipsuin porlaaspexissent, eunt adniirali; et adorabant imperabit; ego aulem docebo eum, quid facere oporteat,
et spero Dei Filium, eum rem totam esse dispen- turem, eum bealum pronuntiantes, quod dignus
saturuin e volunlate suae clementiae. Noa aulem, esset babiius qui videret in vila iilium imperantem : exsultabat aulem audiens. hnperatrici quobis promissis ab ea accepiis, cum ei el infanti
que Eudoxi fuit annunliatum, quod factum fuemullura benedixissemus, egressi sumus, et euntes
fecimus supplicationem, in cbarla multa poneniee, rat propier suuni filium. Laetata cst aotem, et, genon solum eversionem simulacrorum, sed etiam
nibus flexis, Deo egit gralias.
privilegia dari sancU Ecclesiae et Cbrisiianis, et
XLIX. lngresso vero infante in palatium, ei oepraberi rcddilum : erat enim pauper sancla Ec- curril doraina, et eum accepil et osculala est : et
clesia.
eum porlans, ipsum quoque salutavit imperalorem,
dicens : Bealus es, domine, proptcr ea quaevideCAPUT VIT.
Baptismus Theodom Junioris. Impelrata idolorum *
destruclio. Varia donata S. Porphyrio munera,
XLVII. Cum aulein dies prateriissent, venit
dies (37-38), in quo erat illuminandus novus impera-.
tor Tbeodosius : eiat vero coronala et ornata universa civilas boloserico et auro el oinni ornamento, adeo ut non posset quispiam explicare
ornatuin civilatis. Quin etiam fluctuantem habitatocum multiludinem licebat inlueri varialam
mulliplici et diverso genere vestium. Non esl aulcm mearum viiium dicere splendorem illius orKatus, sed illorum qui sunt in dicendo exercitati ;
ego vero transibo ad praesentem veram conscriptionem. Baplizalo Juniore Theodosio, et ab eccleeia egresso in palatium, licebat rursus inlueri virlulem eorum qui praeerant multiludini, et vestem
orum refulgenlem : erant enim omnes candidali,
u l existimaretur multiiudo esse nive repleta. Pra>
cedebaht aulem palricii, illuslres et omnis diguitas cum ordinibus mililaribus, omnes porlanles
cereos, ut putarentur astra cernl in lerra. Erat
\HTO prope infantem qui portabatur, ipse quoque
imperaior Arcadius, vultum babcns hilarem el n i tidum niagis quam ea quam geslabat, purpura.
Unus auiem ex proceribus porlabal puerum in
splendida vesle. Nos vero admirati sumus, videntes
tanlam gloriam. Dicil autem nobis sanctus Porphyrhis : Si ea quae paulo post evanescunt, taniam
babent gloriam, quauto niagis coeleslia quae sunt
parata sanctis, quce nec oculus vidit. nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt ? Stelimus
aulcm nos in veslibulo sancUe ecclesiae, babenies
eliam cbarlam supplicalionis.
X L Y I I I . Postquain vcro fuit egressus a bnplismale, exclamavimus dicenles : Rogamus tuam
pietatem, cbarlam quoque porrigenles. Cum autem aspexisset is qui gesiabat puerum, el cognoscebal rcni noslram (eam enim prius didiceral a
domina), jussit chartam ei aceipi, et cum accepissei, coiiHijltt. Jussil aulem fieri silentium, et cum
u

o c u l i

l u i

i n

v i l a

e t

i
imperalor laetabatur
audiens. Cum auletn imperatrix eum vidisset bilarera, dixit : Si videtur, sciamus quidDam contioet
supplicalio, ut omnino fianl quae in ea contioenlur. Imperator vero jussil legi cbartam, et postquam lecla fuil, d i x i t : Gravis quidcm est petilio ;
sed gravior est recusatio, quoniam haec est prima
jussio nostri Olii. Dicil aulem ei domina : Non eolum prima jussio, sed eliara in boc sancto babilu et
pietatis gratia snpplicatio, et petita a viris eanctis. Yix landem annuit imperator, cum domina
valde ei insiaret. Haec omnia rcnuntiavit nobie piuf
Amautius.
L . Die autem sequenti (39) nos accersit imperatrix : et cum de more prior salutasset sanctos episcopos, jussii sedere, el dixit eis: Vesiri precibue
concessit mihi Deus rem vestram; idque factum
fuiiejus auxilio : vidislis autem, quanam t i a e l
raiione siim usa. Sed si videtur, crastino die accersam quaeslorem, el coramvobi? jubebo, ut convenienler ei quod continet supplicatio, fiai rescriptum divinum ex nomine duorum imperalorum; et
ul semel dicam, faciat omnia quae consequuntur.
Episcopi autem, bis audiiis, ei multum benedixerunt et ejus lilio et imperatori. Gumque muUa alia
disseruissenl animae ulilia, poslquam valedixissent
exierunt. Die Tcro sequeuli (40) arcessit quatorera el nos. Dicit aulem ei : Accipe banc chartam,
cl convenienter ei quod in ea continetur, divinum
Q rescriptuin manda lilteris. Quae&Lor vero accepta
cbarla, divinum rescriplum diclavil celeriter nobis
prsesentibus. Ei aitlem suggessimus, ut duces et
consulares el res eorum deputaret ad ferendam
nobis opem.
L I . Posiquam xero perfectum fuit divinum rescriplum et subscriplum , rogavirous dominam, ut
hoc negotium mandarelur alicui viro illustri. Jussit
aulem Amanlio qua?rere virura bono zelo praeditum
Chrislianum , cui boc negolitim deberet commttli.
Multi enim ex iis qui tunc erant in dignitatibus

I Cor. , 9.

(37-38) Forsan circa diem 4 ApriliB.

(59) IHe 5 Aprilie,

(40) Dic 6 April., Sabbato anle Dominicam PaJmarum, aul forsan ciiius baec omnia conligcruni
r

123*

MARCl DIAGONI

1256

simulate habebant fidem, de quibus sumpsit poenas

divina justitia. Cum enira rescivissent iraperatores,
eos non recte se habere circa fidem inlemeratam,
eue prtvarunt suis dignitatibus, eosque et in corpore punierunt, et muliarunl pecuniis : baec autem
facta fuerunt antea. Quocirca jussit Augusta negotium nostrum coramitti viro orlhodoxo. Coramissum vero fuit cuidara, oomine Cynegio (41), ex contistorio, qui fuit vir adrairabilis et fide fenrens.
autem acccrsito, jussit Augusta, ut omnia idola
ttsque ad solum everteret, et igni traderel. Porro
ei quoque mauu eua dedit pecunias, dicens : Acftpead sumptus, et nihil capias a sanclissimis episcopts. Cum talia autem mandata accepisset a domina, egressus est promplior et alacrior.

dedit uirisque ad ccntum aureos. OUinuit autem

praediclus sanctissimus Joannes episcopus Caesareae quaecunque voluii privilegia ratione suae
clesiae. Cumque precali essent, et multum benedixissenl dorainae et ejus filio et imperalori, exieruDi.
L I V . Rogarunt etiam, ut ingrederenlor ad i m peratorero. Imperator autem "eos interrogavit, an
essent omnino expedili, et an Augusta eis aliqua
donasset. Ipsi vero dixerunt: Sumus omnino expediti a sospite vestra pietate, et pia vestra conjuge,
et a filio veslro quem Deus custodiat; fuerunique
multa et magtia nobis donata. Slalini autem jussil
etiam imperator prcefeclis, eis dare ex publicis veciigalibus Palaestinae circa vigioli libras auri. Dedit
L l i , Cum transegissemus vero reliquum bierais, autem ipse quoque pro suniptibus circiler unum
ei ffecissemus sanctos dies festos paschales et diem pugillum, qui inventus est conlinere circiter numKeflurrect!otiis(42), parabamus nos ad navigandura. mos quinquaginla. (!um Yero ei quoque roultun
Hogavimus aulera admirabilem Amanlium, ut id si- beaedixisseni, sunt egressi. Egimus auiem cignifiearet dominae, ut eam jubereinus valere. llle vitate alios tres dies, donec accepimus legaiionera
verocum boc audiissel, fuit magno dolore affeclus, quadraginta librarum; et post tres dies navem aipropterea quod nos essemus navigaturi; nos enim cendentes, navigavimus Gazam, vicestmo lertio
lantvm dilexit, ut ipse rogaret dominam, ut eum Xanthici, qui est apud Romanos octavus decimo.
dimitleret ad orandum in sanctis et venerandis lo- Aprilis (44). Praclarissimus vero post nosegressus
cit. Timebat aulom domina eum dimittere, ne, si esl Cynegius, usus publico navigio.
IUuc tret, fieret monachus, et ibi maneret. ScieCAPUT .
tat eiquidem viri vitam : erat enim re vera nulli
iieditu* saneti Porphyrii Gazam. Tempestat ccelitut
cutpa affinis, roulias praebens eleemosynas, ei pergedata. Solemnis in nrbem introductio.
petuo jejunans, et inullos hospitio accipiens et conLY. Pervenimus autein Rhodum spatio quuique
currene ad pios usus. Hactenus quidem de pio dierum; valde vero sludebamus ire ad sancium
Ameaiio. Dorainse vero de nobis signiflcavit, et in
Procopiura anacborelaro. Gumque nos valde rogreset sumus ad eam, et dicit sanclissimis episcogassemus nauclerum, ut nobis concederet tres hopis : Qoando, Deo volente, navigabitis? Illi autem
ras, non concessit, dicens : Non possum Yentum
ixerunt: Proplerea eumus ingressi, ut juberemus
invenire tam secundum. Nos autem ei dicebamus:
tuam vatere potentiam. llla aulem d i x i t : RecordaPossunt preces sancti viri nos servare, et dare nondnl semper raei et mei filii.
bis ventum secundum. Nauclerus aulem iodignatus,
LHI. Juseit vero protinus afferri pecuuias. Qt*
non admisit noslratn petitionem. Sed cum aquati
cum fuissent allatas, dixit domino meo episcopo
fuissemus, solvimus. Yaldc vero cruclabamur,
Porphyrio: Accipe, Paier, baec ducenta (45)... et
quod non licuisset nobis eum convenire. Precibu
sedifica quam eum pollicita, ecclesiam in medio Gacrgo ab eo pelimus, ut nobis iguosceret, ct pro noxae, et signiflca mibi, si opus babueris pluribus pebis oraret ut salvi eeseinus, cl effectum reddere*
uniie, et eas statim niitiam. Gonstrue autem xemus opus quod fuerat nobis commissunu
nodocbium, ut excipias fratres qui veniunlin tuam
L Y I . Gum ergo Rbodo navigassemus, ei duo*
ivilalem, t iribus diebus eis sumpium praebeas.
dies in maris Iranquillitale et serenitaie felix fuisUedil autem sanclissirao quoque Joanni aureos 1) set nobis navigaiio, repente oritur tempestas, venmille, et vasa preliosa utrisque. Ad sumptas vero
tiqae, el fulgura, et tonilrua, et i n altum tollec

(45) Baroninsopinatur deesse auriHbrarum pon(41) Baronius ad hunc annum 4 0 1 , n. 51, arbi
dera. Grjcci in *Mena?is isla habent :
i i atur Cynegiura esse, ad queni creatum praefeclura

prxtorio exslant rescripta in God. Theod. lib. u ,
, \ *
De uturis; &ed ea data Honorio et Evodio coss.
an. 586, et mortuus esl hic in consulatu euo Donanlur ab Augusta duo centenaria, id
esl pondo, auri, ad ctdxficandam ecclesiam , ei raau. 588, gepultus apud Apostolos xiv Kal. April.
tione impemarum ducenta numitmala, proqu^bus
teste Idatio. Poiuit bic Cynegius allerius filius, nehic centum aurei legunlur. Cenlenarium Romanum
pos aut coDsangujneus fuisse.
(42) Pascha Alexandrinum in Graccia et Oriente aequivalere lalento Gweco docci Isidorus lib. x v i ,
< bservalum fuit 14 ApriL, cyclo lunae m , solis x v m , cap. 14. Acla aulera haic suut 15 Aprilis poslridie
liit. Dominic. F. In Ganone paschali Yictorii anno- Resurrectionis Domini.
(44) Hic locus dicta pra?clare confirmat. Incidetatur Pascha ad diem xi Kal. Maii, seu xxi Apribat eo anno 18 dies Aprilie in feriam post Palis,quo in Occidenle fuitobservatuni.non in Oriente,
scha, erantque tres dies posl alloquium impcr*4ntil ex sequentibus constat. Per festos paschalet hic
indicatos intelliguntur Goena Doiuini, Parasccve,
cis et imperaiorutn.
wCdeluResurreciionl dies.

**57

VITA S: PORPHYMI GAZENSIS.

bamur fluclas insUr montium , et tttoHebatur na-

, ut nos exisUmaremas eam nubes tangere.
Erant autem clamores et lacrymae el oratio ad
Deum; implorabamus quoque preces sancti Procopii anacboretse. Cunique fuisset vespera, et tempestas non cessaret, pennansimus vigilantes totani
illara noctem : circa malutinum autem ex roulia afflictionc parum dormitarunt sanctissimi episcopi; et
videt in somuis dominus meus Porpbyrius sanctuni
P^ocopium anachorelam, diceniem eis : Nauclerum
calechismo instiluite et obsignale (esl eniui ex exsecranda hseresi A r i r ) , c i efliciie, ut ipse anatbemate notet Ariuro et malam ejus fidem; et slatira
ressabil tanta tempestas. Propterea enim, quod sit
ipseex dicla bserest, non concessit vobis, ut ad me

1*53

d r h i u m , siabat statu* marmorea, c i dicebaijt eam

esse Yeneris. Erat aittem supra aram marmoream :
statuae vero effigies erat nudae mulieris, quse babebat aperta tota sua ptidenda. Statuam autera in
bonore babebanl omnes cives, maxime vero mulieres, lucernas accendentes, et ihure suitientes, Dicebant enim eam in somni& respondere iis, quae lunt inire malrimonium. Decipiebant autero se i n yicem mentientes. Sape vero jussi a daemone contrabere malriraonium, tantuni abfuit ut id recle
eis procederet, ut inter eos fierenl divorlia, aitt
male cohabitarenu Haec cognovimus ab iis qut
fuerant aversi ab errore, et veritatem agnoveraiit.

veniretis. Eum tamen caiechesi instituile; est enim

rectara doctrinam avobis aecepturus.
L V I I . Haee cum audiisset sanctus noster Porphyrius, fuil excitatus, et nobis acccrsitis narravil
quae viderat in somnis. Statim yero vocato nauclero, ei diximus : Vie iia?em tuam esse salvara,
et nos omncs, et aute omnia tuam animam ? Ille
autem d i x i t : Non est hoc rogandum. Ei vero dixerunt cpiscopi : Abnega malam tuam fldem, et
crede in rectam fidein, et salvus eris tu et navis,
et omnes nos. Dicii eis nauclerus : Quoniam video
vos babere praescieiitiam (comprehcndistis enim
quae eranl i n corde meo, cum nemo id vobie reniinliaveril), ecce dico vobis : credo, ut creditfs,

L X . Quin eliam nonmilli idololatrae, non ferentes

calaipilales gravium conjugiorum quse jussi fuerant
ctntrahere a daemone Yenere, succensentes, con
fessi sunt decepiionem. Tales enim sunt dseraooes,
iii qiii decipianl, et nibil unquani veri dicant.
Neque eniiu possunl aliquid cerlo prescire: sed
ex verisimilibus prae se ferunl se pra*cire apud eos
qiii eis serviunt. Quomodo euim possunt verum
dicere, qui cxciderunt a verilale? Quod si i n a l i quibus conlingit eos divinare, hoc fil ex eo quod
evenit: quoniodo etiam accidit i n hominibus, ut
6a?pe qusedam prxdicant futura de re quae esl
eventura. Ea ergo quae ex iis quae accidunt, successerunt, quod quidem raro flt, adroiramur: quae
aiUem conjeclura non assequimur, quod quidem
Gt assidue, silemus. Hacienus quidem de da?moni~

el abnego baeresira A r i i . Rogo autem vos, ut per Q

oliura me ex sanctis Scripturis illuminclis in recta
fide. Sancli vero episcopi eum acceperunl et obsignarunt, sttper eum fusis precibus, et eum quoque
impertierunt divinis sacramentis (45). Inierim autem cessaruni fluclus, el feliciter navigavimus, et
cuni fuissemus in pelago alios qualuor dies, quinto
mane adnavigavimus in raaritimam partcm Gazaeoruni, quam vocant Majuraam (46).
LYIU. Postquam autem descendimus, nos cognoacentee qui illic erant Ghrisliani, exceperunt cum
psalmodia. Similiter vero ex civitate quoque, cum
audivifisent, occurrerunt nobis, babentes signura
venerandae crucis, et ipsi psallenles. Commisti sunt
autem qui erant ex duobus locis, el facti sunt non

bue et de eorum decepiionc

L X I . Gum nos ergo, u i diclum est, navigassemus in civitatem, et venissemus in locum in quo
erat diclum simulacrum Yeneris ; poriarent aulem
Christiani venerandum lignum Christi, boc cst, flguram crucis, videns daemon qui babitabat in statua, nec videre sustinens signum quod ferebatur,
turpiier egressus ex marmore, dejecit ipsam sla(uam, et confrcgU eam in multa fragmenla. Accidit vero, ut duo idololalrae siarent prope aram i n
qua slabat statua : et corruens, unius quidem caput fregit in duas partcs, alterius autem humerum
et bracbiale. Siabani enim ambo sanctum populum
subsannantes.
L X I I . Mulli autem ex genlilibus, cum vidissent

parvus populns; erant enim plures qui erant ex D signum quod facium fuerat, credidernnt; etcommaritima, proplerea quod haberenl multos ^Egyraisti cum laicis, una cum eis sunt ingressi in sanplios vini mercalores. Idoloruro vero cultores v i ctam ecclesiara, noniine Irenen. Fuilautem illo die
dentes ea quae fiebant, dissecabanlur; sed niliil
magnuro gaudium inter Christianos, iribus de cauaudebanl facere, quoniam audiverant, i n quanto
sis : primum quidem, quod eanura recepisseut sahonore fuissenl babili sanctiesimi episcopi apud
cerdotcm, et qui ea fecerat quae desiderabant; seitnperalores, ei quod essent evertenda simulacra,
cundo, quod conirili essenl dii genlium, et facti
et magna angebantur cura ei animi aegritudine.
essent tanquam puWis qiti dispergitur ab area
L I X . Postquam autem fuimus ingressi civitatem, aestiva : quin eliam similiter atque ipsi confracli
in loco qui vocalur Tetrainpbodos, id est, qua- sant, qui confidebant in eis; lerlio aulem el maxime,
(45) An sacrosanrta Eucbaristia Intelligenda ?
Ilanc naviganles fideles sotitos secum conferre
docel sanclus Ambrosius i n laudalione funebri
Satyri frairis; sancliw Gregoriuscuoi de Maximiano
a$ii aliique u i i ad bunc locura observat Barot

(46) Majuma viginti Gaza distal stadiis, a Juliano

Apostata Gazaeis subjecta, cutn a Constaniino i m peralore privilegia civilalis ante accepisset ac proprium episcopum, qualis fuit sanclus Zeno cui
sacer esl 26 Decembris; eratque tunc Consianli*
appellata.

MAKCI DIAGOM
4*4*

interioris
templi
intrinsecus
magnit
lapidibue
obqutid conservalse sunt animae quse errabanl, el
accesserunl gregi Cbristi. Cum eos vero obsi- struxerunt; ei cum exporlassent in ea q u dicungnasset episcopus, diiuisit in pace, jubens ut vaca- tur adyta, quaecunque eranl vasa i n templo pretiorent sanclis Scripluris : erant vero viri numero sa : quin ettam ipsa deorum ipsorum anunalia illic
occuliaverunt, ei per ipsa adyia fugerunt per aliis
triginta duo et seplem mulieres. Gum duos autem
vias. Dicebant enim dicla adyta babere rauhas vias
alios dies fuisset Gazae Joannes archiepiscopus,
profecius est Caesaream : quem Chrisliani omnes in diversa loca. Repulsi ergo, gicut priug d i x i , conversi sunt ad alia simulacra : et alia quldem everet sanctus episcopus deduxerunl usque ad duo
tcrunt, alia vero igni tradiderunt. Guro ergo rainilliaria.
puissent omnia quae i n eis eraot, vasa preiiosa,
CAPUT I X .
Templa idolorum eversa Gazce. Plurimi idololalra . eanctus autem Porpbyrius analbemati subjecisset
in ecclesia quemlibet civem Cbrislianum qui ex de*
convertuntur sancto Porphyrio.
L X I I I . Posl decimum autem diem venil admi- lubris aliquid accipit ad lucrum p r o p r i u H i ; nullos
randus Cynegius, habens secuni consularem et ex fidelibus civibus aliquid accepit, nisi m i l i l e s , et
qui illic invenli sunt advense. Obibani ergo cum
ducem, el roagnam manum militarem et civilem.
laicis ex clero viri p i i , et ipse sanclus Porpbyriiu
Praesciverunt vero raulli ex idololatris, et exierunt
e civiiate; alii quidem invicos, alii autem in alias episcopus, reprimentes eos, ne aliquid accipereat.
civitales : eranl vcro complurcs ex divilibus civi- Fuerunt vero decem dies evertenles templa simulatis. Eorum autem aedcs qut fugerant, adnotavit lacrorom.
queni diximus, Cynegius. Die autem sequenti, acL X V l . Post diclos aulem dies consilium cepecersitis civibus, praesenlibus duce et consulari, runt, quonam modo uterenliir Marnio, et quid ei
aperuit eis lilteras imperaiorias, quae jubcbani, facerent. Alii enim dicebant id debere effodi; alii
ut everierentur simulacra et delubra, et igni ira- aulem, comburi; alii, locum purificari et saoclifiderentur. Cum primuro vero id audivjssenl idolo- , cari ad Dei ecclesiain : ei erai de ea re magna delatrae, ejularunl magna vocc, adeo ut id segre tu- . libcraiio. Tandem sanctus episcopus indixll popu\o
lerint niagistralus, et in eos cum minis eniiserint jejunium el orationem, ut eis revelet Dorainus,
mililes, qui eos virgis el clavis verberabant: quidnam eos facere oporteal. Cumque iilo die jeGhrisliani autem cura magno gaudio laudibus pro- junassent, et Deum de bac re precati essent, vesequebaulur iraperatores et oiagislraius.
spere peregerunt sanctam synaxim. Gum peragereLXIV. Statim vcro cum magislratibue et cobor- tur aulem, puer circiter seplera annos nalus, stans
libus mililaribus impelum fecerunt ct everlerunt
cum matre propria, repente exclamavit, d i c e m :
delubra. Erant aulem in civiiale simulacrorum
Gomburite intus lemplura usque ad s o l u m . Facla
publica templa octo ; nempe Solis, el Veneris, et
sunl euim in eo multa gravia, el roaxime bomiDom
Apollinis, et Proserpinae, el Hecates, $t quod dice- sacriGcia. Id vero boc modo comburiie. Afferle
batur Hieiion scu tacerdotum, el Foriunaecivitalis,
picem bumidam, sulpbur ei sevum porcinum, el
quod vocabant Tycheon; et Marniou, quod dice- bsec Iria commiscete, et ungite portas aeneat, ei
bant es&e Critae generis (47) Jovis; quod extstima- ignem in eas injiciie, et sic t o l u m templam c o o i bant.esse gloriosius omnibus templis, quae sunt
buretur. Non potest enim aliter fieri. Id auiem
ubique. * Erant autem alia quoque plurima simula- quod est exterius, sinile cum ambilu : et poslquam
cra in atdibus et pagis, quae nerao posset numero fuerit combuslum, purgantes locum, a?diOcate illio
subjicere. Daemones enim cum Gazaeorum aninuim
eanctam ecclesiaui. Dicebat autem boc q u o q u e ;
ut ductilera apprehendissent, errore impleverunl
Teslificor vobis coram Deo, ne fiat aliler. Neque
umversam civitatem, et quae circum circa sita enim ego sum qui loquor, sed Christus qoi in roe
crat, regiouem : boc auiem eis accidit ex nimia
loquitur. Haec autem dixit lingua Syriaca. Postsimplicitate. Quamobrem traducti ad sanclam fidem, ry quam vero audierunt, omues admirabantur el
fiunl magno zelo incilati Cbristiani. Hactenus qqiDeum glorificabant.
dem de Gaza3is.
L X V I l . Venil aulem boc miraculum eiiam ad
12>9

L X V . Jussi ergo milites, cura Chrislianis civitalis et marilima ejus parte iropetum fecerunt in
simulacra. Et primum cum volutssent evenere simulacra et Marnium, repulsi sunt. lllis enim ido!i
eacerdoies, cum prius de eo audivissent", portas
1 1

aures sancli episcopi: et cum manus suas ad ccrluno extendisset, Deuni gloriOcavit, el d i x i t : G
tibi, Pater sancle, quoniam abscondisti hcec
doctis ei sapientibus, et revetasti ea parvulit
Jussit aulein pucr suam quoque niatrem, postquara

Maltb. x i , 25.

(47) Cretagenis, sive e Creta oriundi, Jovis legendnm. Siephanns de Urbibus, de Gaza agens:
*\ * , \ '
h\j.&; , .
Ibidem,Gazac gcilicet, apuieot in honore est Jupiter
Crelensis, quem ipsi Gazaei nobitcum agenles Marnum appellant, atque interprttantur Cretagenem,s\v*

Creta oriundum. H;ec habet Henscbenins i n

commeniario pra3vio de S. Porpbyrio. Eamdem
emendaiionem pltiribus erudile confirmai Norisius
De epoch. Sqro-Mac. Dissert. v, cap. 5 opp. nov.
edit. lom. I I I , pagg. 518 seq. Quo de loco pneierea consulas vclim infra Mazocbium Animadf. i a
19,

1241

VITA S PORPIIYIW GAZENSIS.

12 i2
dimissa essel ecclesia, invenirl m episcopl aedibus. quoque Cynegio et magislratibus, d i i i t eis, quoSeparaio ilaque puero, dixit episcopus mulieri
modo locuttis est puer de Marnio. Cum autem au*
Adjuro te per Filiuni Dei vivi, ut dicas, an sugge- divissent, mirati sunt; et commuiii consensu dixeetione tua aut alicujus alierius, te scienle, filius
runt, ut sicul dixeral puer, sic comburerelur. A l luus illa e&l locutus, quse dixit de Marnio. Mulier lata ergo pice humida, et sulpbure, et suillo,
autem cum haec audivisset, d i x i t : Trado nie ipeara
et bis tribus mislis, unxerunl portas intcriores; et
terribili el tremendo Christi iribunali, si unquam
fusis precibus, ignem admoferunt, et slaiim unipra?scivi aliquid ex iis quae filius meus hodie est versum templum eum arripuit, et fuii exustum.
locutus. Sed 8i videtur tibi, ecce accipe puerurn,
Quotquot aulem milites et boepiles polerant, raet cum minis de eo babe quaesiionem; et si dixil piebaul ex igne q\tx invenieb.tnt, seu aurum, eeu
alicujus suggeslione, melu conOlebitur: sin vero argenlum aut plumbum.
nibil aliud dicel, esl evidens quod a Spiritu sanLXX. Erat vero illic quidam ex prefeciis roili ( l o fuit inspiratue. Cum hoc audisset episcopus taribus quos vocant Iribunos, qui aderal combuquod dixerat mulier, ei laudavisset, jussii eam pau- stioni lempli; erat autem, u l apparebal, Christialulum secedere, et inlroduci puerum. Cumque adnue : in occulto vero erat idololalra. Hic ergo cum
dpclus essel puer, dixif e i : Quis libi suggessit, ut interesscl, el videret conflagrationem el direplioioquereris in ecclesia illa quae es locutus de Marnera quae fiebal a mililibus, diseecabulur; ct sub
nio ? Puer autem tacebal. Jussit vero sanclissimus pru?textu, quod curaret ut servarent ordines, flaepiscopus aiTcrri flagellum, el extendi pueruin ad
gellis crudeliler caedebat quem inveniebat ferenboc, ut ab eo terreretur. llle autera lenens flagel- tem aliqnod spolium. Gum haec flerent, et ab igne
lurti, a l u voce clamavit, dicens : Quis libi dixit, ut
correpti essent parietes, repente lignum ardens i n loquereiis? dic, ne flagello caedaris. Puer verosia- cidit iu tribunum, et ei duplicein affert mortem.
bat mutus, nihil loquens. Tuuc nos qui erainus Perfracto enira capite ejus, ussit reliquum corpus:
circa ipsum, haec ei cum minis diximus; illeaulem et stalim fideles milites el Ghristi amans populus,
eral immobilis.
scientes cum esse pfopensum ad eimulacra, Denm
L X Y l l I . Tandem postquam omnes cessasseni,
glorificarunt, el dixcrunt illum psalmum, qui d i os suum aperiens, dixit puer lingua Graeca: Urile c i ( : Quid gloriaris in malitia, potens iniquitate?
tcmplum quod est intus, usque ad solum. Multa
Tota die injustittam cogilavit lingua ejus : tanguam
enim gravia in eo facta sunt, et maxime bominum
novacula acuta fecitli dotum. Ditexisli tnalitiam
eacrificia. Hoc autem modo id urite. Afferte p i - ^ magis quam bonitatem; injuttiliam magis quam locem bumidam, el sulpbur, et sevum suillutn, el qui justiliani. Diiexisti omnia verba tubmenionis,
miscelc haec tria, et ungile porlas aeneas, et ignem
linguam dolotam. Propterea Deus dettruet tt in
eis iminillile : el sic lemplum comburelur. Alias finem evellet le, et emigrare te faciet ex tabernaculo
tuo et verbum tuum ex terra vivenlium " ; et q u
enira non potesl fieri. Quod est extcrius autem,
sinile cum ambilu; ei poslquam fuerit combu- deinceps sequunlur in psalmo. Dies vero plurimos
perpeiuo arsit templum.
stum, expurgato loco, statuitc illic sanclam ecclesiam. Tcstificor enim vobis coram Deo non posse
L X X I . Postea auiem facta est eliam doraorum
aliler fieri. Non enim sum qui loquor, sed qui esl perscrutaiio ; erant enim mulla siroulacra in pluriin me Gbrislus. Adrairalus esl autem sanclissimus mis alriis: el quae inveniebanlur, partim quidem
igiii Iradobanlur, parlim aulem in coenum jaciebanepiscopus Porpbyrius et omnes qui cum eo erant,
tur. Inveniebantur llbri quoque pleni prsestigiis el
audila pueri libera loqucndi, fiducia, et quod partite el distincte esset loculus. Accersila vero nia- incanlalionibus, quos quidem dicebanl sacros, ex
quibns sua faciebanl mysleria et alia nefaria idolotre, eam inlerrogavit an ipsa aui lilius ejus eciret
linguam Gracain. llla autem jurejurando affirma- lairai. Ipsi quoque eadem passi sunl, qua? dii sui.
bat neque se, ncque suuin filiura scire Graece. D L X X I I . Accurrebanl aulem mnlti ad sanctam
Cum boc rursus audivisset sanclissimus Porphy- Odem, alii quidem inetu, alii vero condeninantes
rius, laudavil Dominum, et aflcrens Iria numisma- priorem suam vivendi ralionem. Omnibus vero porta, ea dedit mulieri. Puer aulem, cum vidisset nu- tas sancta aperiebal Ecclesia. Meniineral enim sanmismaia in manu matris sua?, exclamavit, dicens, C U B Scriplurse, qua? d i c i l : Pulsanti aperietur; t%
Et rursus : Sive praHcxtu,
lingua Syriaca : Ne accipias, maler, ne lu quoque qui qweril. invtnil .
tive verilaie Chrislus annuntiatur . Dicebant aulem
auro Yendas donum Cbristi. Rursus aulem cum id
audivissenius, summe mirali sumus. Mulier vero quidam ex fidelibus sanclo episcopo, non oporlere
reddidil iria numismata, dicens episcopo : Ora pro eos accipere qui accedunl propter metnm, sedeos
qui bono proposito. Sanctus vero episcopug dicenie et Glio, et commenda nos Deo. Sancius autem
bal iis, qui baec dicebanl:
episcopus eos dimisit in pace.
LXXUI. Sunt eiiara virlules, qua? casu et calaLXIX. Mane vero congregalis religiosis clericis
miute accidunl bominibus. Quomodo qui servum
et Gbrisli anianle populo, et praet^rea admirabili
9

11

l #

P $ a U i . 3ssqq.

17

Mallh vn, 8.

l e

Pliilipp. l , 18.

f*45

42H

MARCI DLACONl

aliquem possidet improbwn et tagratam, prios eum Erat enim formse rotenda, circumdatum duabus
porticibus, se invicem interius eubeuniibus; cjai
admonei, ut sit semper memori et gralo anirao;
postquaiu aulem eum nullo modo videt parere ad- vero medium erai ad emitlendos vapores conslitumonitioni, ei de ca?tero metum inferl necessario, lum, seplentrionaleque ei e x t e n s u m in alturo.
plagasque el vincula et alia hujusmodi, non voleng Habebat autem quaedara eiiam alia quae decebant
gimulacra, apla ad exsecranda illa el nefaria qua
eura perdere, sed servare et agnoscere id quod
oportet. Talem eliam Peum existimate, qui ferl pa- flebant ab idololatris. In hac ergo forma et posilura dicebant quidam aedificandam esse sanctam
tienter nosirum ingraium animura : s*pe autem
guadel quae sunt nobis utilia, per Scripluras el alios ecclesiam : alii vero contradicebant, dicentes ipsam
viros sancios. Nobis vero non parenlibus, volens quoque positurae memoriam esse delendam. Qui
oninino u l bonus el benignus nos possiderc, et non autem boc dicebant, persuadebant omnibus, ut qui
repellere, nobis inferl suura limorem el discipli- recte dixisscnt. Dixit vero sanclissimus episcopus:
nam, nos invitans, ut cum necessitate agnoscamus Hoc quoque relinquemus consilio. Interiui aulcm
id quod oportet. Quaraobrem dicit Scriplura : dura repurgalur locus, venil magistrianus, epislolag
Quando interficiebat ipsot, l*nc qucerebanl eum, et afferens imperatorias semper memorandae Eudoxiae.
convertebantur, et mane vigilabant ad Deum
Conlinebani vero liltere salutationem et precum
petiiionem pro suo marilo et filio. Eral aiitcm io
ruraua dicit propler cos qui resiliunt et juguro a
alia charta inter litteras descripia forma ganclc
Deo exculiunl: In camo et freno confringes maxil"
ias eorum, qui non appropinquant ad te ** Oporlet ecclesiae i n ligurara crucis, quomodo nunc quoque,
ergo, filii mei, admonere bumanitateni per me- Deo volenle, cerniiur : et continebanl litterx, ut
tus ct minas el disciplinam. Propterea rursus d i c i i : coovenienter dictae flgurai sancia conderetur eccleBonum ett quod humiliani me ut discam justifica- gia. LaHatug est autem sanctus Porphyrius, cum
tione$ luas
Haec aulem a me dicla eunt propter legisset et vidisset formam descriptam. Sciebat
6<>s qui volunt accedere ad noslram sanclam fidem. enim boc quoque factum fuisse ex dhina re\eUfHam,etsi dubilantes accesserint, potest eos mollire tione, et meminit Scripturae quae d i c i t : Cor regis
leiupug, Chriglo annuenle. Ut autem aliud quoque in manu DeiConlinebant
aulem litterae pretioTobig renunliera; si non congpecti fuerint fide d i - sas quoque columnas esse mittendas et manpora.
giti, ut qui jain fuerint in inali habitu; qui ex eis
L X X Y l . Ejecto autem cinere et ablatis omnibos
nascuntur, pogsunt esse salvi, u l qui cum bono abotninationibus, relicta rudera marmorum llarnii
conversentur.
Q quae dicebant esse sacra, et in loco inaccesso,
L X X I V . Cum baec ganctua dixiesel Porpbyriug,
maxime mulieribus, ea censuit sanctus episcopus
el persuasisset fralribug, accipiebat omnes qui vo- incrustari in platca ante templum, ut conculcalebant illuminari, catecbesi eog instiiuena multig
rentur non solum a viris, sed eliam a feminis, e(
diebus, non golum aute baplisnium, sed eliam post- canibus, et porcis, et bestiis. Uoc vero idololalrig
ea. Assidue enim docebal verbum, non splendida fuit magig molestum quam templi conflagratto.
et magnifica uiens oraiione, et se voleng ostentare, Quamobrem complures ex eig, maxime autem m u eed simplici utens diclione, el orania golveng ex lieres, ugque in bodiernum diem marmora non
Scriptura. Accesserunt ergo illo anno gregi Chri- ascendunt. Brevi autem post lempore edicii jejueti circiter trecenla nomina: et ab illo tempore au- nium uno die; et cum dimissae fuissent preces raagmentum' accipiebant singulis annis res Cbristia- tutinae, jussit piug episcopusquemlibet virum Cbristi
uorum.
amantem afferre Hgones et rastra et alia bujugmodi
CAPUT X .
instrumenla. Hoc vero vespera prius edixeral, ut
Nova ecctesia S. Porphyrio exslrucla. Tret pueri in omnes mane inveuirenlur parali; quodetiam faclum
puteum lapsi servantur.
egt.
L X X V . Marnio vero omnino exusto et consti- ] * L X X V I I . Congregaio autem populo cora diclig
tuta (48) civilate, slatuit beaiug episcopus cum re- inglrumentis in sancta ecclesia quae appellabalur
ligioso clero et Christi amanle populo, sanctam Irene, jussit omnes psallenles simul proficisci i n
ecclesiam condere in loco exugto, quomodo ei re- Marniura, quod olim fuerat. lpse vero gequebaiur,
elatum fuerat, quando erat CongianUnopoli: pro- portans ganctum Evangelium et circa se habens
pium clerum, re Tera iraitans Chrislum c u m d i pter quod eliam acceperat pecuniag a religiosissigcipulis. Pnecedebat aulero populum semper raemoma imperalrice Eudoxia. Dimissis ergo magigiraiirandus Barocbag, venerandaecrucis portans efllgiem.
bog et Cbristi amante popnlo, retinuit parlem auxiAb utrisque vero partibus populi erant milites, q u i
Hi, ne fieret aliqua novilas post eorum exilum. Non
relicli fuerant ad conlinendam in oflicio civitaleio.
propier boc autem sotum, sed etiam, ut opem ferEunles autem psallebant, et in versiculorura p s a l m i
rent ad congregandam maleriam a?dificii dictae
intercigione dicebant, AUeluia. Erat autem psalmng
gancue eccleeue. Quidam autem congulebant, ul
quem dicebant : Venite, extultemut Domino, j*H~
diflcaretur sicut poeitum ftierat idoli (emplum.
t

l f

Pgal.

LXXVII,

54.

Pgal. xxxi, fi.

(48) Baronius, ordinata.

f l

Psal. L x v n i , 71.

Prov x x i , 4 .

1245

VlTA S. PORPIIYRII GAZENSIS.

124*

Umut Deo Salvatori notlro. Prceoccupemm faciem ^ rexisset, jussit aliquem desceadere per funee caeju$ in confe&sione, et in psalmis jubilemus ei. dorum, et scrulari pueros. Glamabant eniin qui
Quoniam Deus magnui Dominus, tt rex magnui erant ex populo, appellantes pueros : ncque erat
tupra omnem terram, quoniam in manu ejus sunt
ullus, qui eos inferne audiret ex puieo.
fine$ terras 1 altitudine* montium. Quoniam ipsiu$
L X X X l . Guro autem vir ille descendisset, invent!
est mare, et ipse fecit illud; et aridam formaverunt sunt tres pueri, sedentes super magnuro lapidem,
manus ejus. Venite adoremu$,et procidamus ei
illaesi et bilares \nter se colloquentes. Gum vero
et ploremus coram Domino qui fecit nos, quoniam vir ille eos aspexiseet, valde est admiratus, el Deum
ipse e$t Deus no$ter, el nos populus pazcuoe ejus, et glorificavit, et inferne clamans, d i x i t : Laudale
ovf$ manut ejus
Dicebant aulem alios quoque Dominum; vivunt enim tres pueri. Gum autem aupsabnos, donec ingressi sunt in Marnium.
divisset sanctus episcopus et populus, Iselali sunl;
LXXYllf. Hortatus est autem sanctus Porphyrius et, demissa raagna sporta, jusserunt simul efferri
episcopus Ruflnara quemdara arcbilecium Anlio- ires pueros : erant enim parvi, ad sex i e l septem
chenum, virum fldelem ei scienlem, per quem annos nati. Sporta vero accepta, is qui erat infefuit etiam perfectum totum aedificiuni. Is, acceplo rius, Ires illos ligatos fecit luto sedeie, jubens eis
gypso, designavit posilurani sanctae ecclesiae, con- elaudere oculos, donec sursum pervenissent, et di
venienter formap quae missa fuerat ab inprimis pia cere : Jesu Cbriste, senra nos. Gumque boc fecisset,
Augusta Eudoxia. Cumque precalus esset sanclis- clamavit ut apte funecu traherenl : et irahentes,
simus episcopus el genu flexissel, jussit populum
dicebant hymnum trium puerorura : Benedietm e$
fodere. Statim autem omnes uno auimo et eadeni
Domine Deu$ patrun nostrorum " . Gumque pervealacritate fodiebant, clamantes : Gtirislus vicit. Non nissent, et eos aspexissel sanctissimus episcopus
licebat vero videre diflerentiam inler virum el inu- (erat eniin is stans in ore putei, et lenebal funem),
tierem, aul senem aui puerum : sed promptus el replelus gaudio et lacrymis, exclamavit, dicens :
alacer animus vires praebebat omnibus. El alii qui- Benedicite, omnia opera Domini, Domino
et,
dem fodiebant, alii aulem lerram exporlabanl; Laudale Dominum
Postquam autem eos e sporta
adeo ut paucis diebus fuerint ct omnia loca effossa sustulerunt, scrutati sunt nunquid fracia esset
et terra egesla.
aliqua pars eorum corporis; et uibil inventum eet
L X X I X . Prius itaque prseparata materia, et i n - in eis male affeclum.
L X X X I I . Sed magnum aspeximus njiraculum.In*
genlibus lapidibus ex tumulo qui dicitur Aldioma,
9

a parte orientali civitatis, el alia materia, sanckis c *eiui sunt enim tres pueri habentes signa crucis
rursus, congregato Ghristi amante populo, mullisque
lanquam acu infixa. Unus quidem in racdia fronle;
preclbus el psalmodiis dictis in loco, ipse primus se alius autem in summa dexlra nianu circa digitos;
succingens, coepit poriare lapides, et jacere funda- alius vero in humero dextero. Erant auiem pulcbre
nienta. Deinde pii quoquc clerici et omnes laici expressae cruces, neque obliquaB, neque incurvac,
laetanies, et magna voce psallentes; adeo ut audi- sed unius mensure, u l aperlum esset, eas divina
esse signa. Neque enim eis aflerebant dolorem, neque
rentur a tribus railliariis ex civitate.
LXXX. Faclum est aulem illo die roagnum m i - eduxeranl sanguincm; sed eranl impressae lanquam
ex cinnabari (49) : raaneerunt aulem in eis longo
raculum. Sunt pulei inira sacrum ambilum, ex
tenipore ad boc, ut viderent omnes et adniirarenlur.
quibus esi unos ab occidentali parle sanclae, qua
Nam
mulli etiara ex alienigenis, cum vidisseot,
nunc est, Dei ecclesiae, non parum profundus. Tres
crediderunt.
ergo pueri sitientes iverunl ad bibendum, et appropinquantes ori putei, se inclinabant, inniteotes
ligno quod erat in ore putei, ut solent iaccre pueri;
et,' fraclo ligno,
- tres ccciderunl
v . . in
. . . putcum.
Qaidam
>c
vero qui forte illic aderant, iverunt et renuntiarunl
populo quse facta fuerant. Fuit autem non parvus
ttimullus, omnibus concurrentibus ad pulcum. Gum
vcro quod factum fuerat, cognovieset sanctissimus
episcopus, ipse quoque curreus ad locum, jussit
lieri silenlium. Quo facto, coepit precari et rogare
Deum cum mullis lacryinis, ut vivos ei illaesos conservaret pueros, et maxime propter idololatras, ne
(Jicant: Ubi e$t Deus eorum
in quem sperabant?
cum fuissel bora una humi inclinaius, ct surt k

Psal. xciv 1-7.

f

Psal. cxur, 2.

L X X X I I I . Cum vero ille quoque ascendisset qui

propter pueros descenderat, jurejurando aCfirmabat,
dicens : Quando
eos immisi iu sporlam,
el rursura
^
r
'
ferebanlur, videbam circa cos tanquam fulgur, donec pervenisscnl ad os pulei. Fuit autem Gbrisliania
illo die l x l i i i a ; culloribus vero simulacrorum dolor
el oflensio. iEdificium aulem procedebal in dies,
omnibus prompto et ala^ri animo operantibus.
Neque euim erai, qui ulluro sua mercede fi ustrarel u r ; sed eliam amplius pra3bebat, sc munifice gerens
in eos qui operabantur. Dicebal enim justum esse,
ut non exsecraiionem, sed benedictionem acciperot
omne opus aedificii.

- Dan. nr, 52.

(49) Ginnabaris est color quidara ad minia accedcos. LcgendiC quaestiones quinque Bernardi Gaeaii

" lbid., 57.

1 1

Psal.

CXLVI.

nostri lib. u De mtneralibui, cap. 4, sect.

1247
MARCI DlACONl
12 13
L X X A I Y Anno autem sequenti (50) mitiit impe- et bumana excogitaiio : ita etiam Manicbuei t%
ralrix columiias, quas erat pollicita : quae quidcm
divcrsis dogmatibus baurientes, effecerunt improniagnae et admirabiles, nuraero triginta. Otiae vero bam suam opinionem; vel potius ex diversis servocanlur Garyslia.* (51): quae quidem sunl in sancla pculibus viruscongregantesel miscentes, leihiferuai
ecclesia, lucenles lanquam smaragdi. Gum i i aulem
effecerunt vciierium ad bominum animas interiinenadnavigassenl qui eas ferebantt rursus apparuil slu- das. Ut antein prius diclum esl, cum illic versadiura promplusque et alaccr animus populi Chrirctur peslifera raulier, quidam fallaci illius doclrina
stum amanlis. Oinnes enim cum audivissent, siatirn
sunt seducii.
cucurrerunt ad liltus, non solura vero viri, sedeliain
LXXXYII. Post aliquot vero dies cum id cognofeminae el pueh et senes : omnes enim corroborabat
visset a quibusdam fidelibus sanclus Porpbyrius.
fidei desiderium. Ei cum currus adduxissenl, i m eam accersilaiu interrogavit, quaeuam ei uuue
posilam unamquamque coluinnam traxeruut el in
esset, et quamnam baberet opinionem. Ula auleit
templi (52) hypaeihro eam depusuerunl: et rursus
et patriam, et se esse Manichaeain, est confessa.
reversi sunt, et aliam attulerunt, donec omnes porlis vero qui eranl apud ipsum, ira molis ( eranl
taruiit. E l de bis quidem baclenus.
eiiim quidam p i i ) , eos rogal bealus, ne irascantur,
CAPUT X I .
sed patienler eam admoneanf el semel et bis, serMulier Manichcea ob blasphemiam, orante sanclo vans id, quod dicluai est a sancto Apbslolo .
Porphyrio, subilu morte puniia. Dedicata ecclesia.
Deinde dicil m u l i e r i : Abstine, soror, ab bac niaEleemo$yn(jt> sancli Porphyrii.
la opinione: est cnim salanica. Illa aulem responLXXXV. llio autem lempore venil in civiiatem
d i l : Dic, el audi; ct aut persuadebis, aul persuamulier quaedam Anliocbena quae vocabatur Julia :
deberis. Sanclus vero d i x i t : Para le ad craslinum
eral vero ex exsecranda bxresi eorum qui dicunlur
diem, et veni huc. Illa autem cum Talere eum
Manicbaii. Guinque cognovisset aliquos esse recens
jussisset, esi egressa. Beatus autem cum jejunanilluminatos el in sancia lide nondum slabililos, in
set, et Gbrisium multuin rogasset u l diabolum
eorum irrepens animos, eos corrumpebat per dopudore afliceret, paralus fuit in diem sequenlem
clrinamsuam.oculos persiringenlemeliiicantantem,
Advocavit vero quosdam ex piis clericis et laicis,
sed niullo magis per pecunia? erogalionem. Qui
ad disputalionem suam el mulieris.
enim invenit dictam impiam hasresitn, non aliter
L X X X V I I I . Die aulem scquenti accedit mulicr,
poluil inescare aliquos, nisi datis pecuniis. Eorum
babens secum duos viros ei totidem roulieres qua?
cnim doctrina, iis quidem qui sapiunt, plcna est
omni blaspbemia et condeinnalione, et aniiibus fa- G erant juniores el fonnosa? ; omnes vero pallidi. Jubulis quae atlrabunl mulierculas, ct viros pueriles lia auiem eral provecia t a l e . Uucebalur aiilera
qui levein babent menlem et cogilalionera. Ex d i - tola eorum disputalio a scriptis et oralionibus
versis enim byeresibus et genlilium dogmatibus banc mundanae disciplinae: mulio vcro magis luliae.
suam perversam conslituerunl opinionem, callide Eral aulem bumilis eoruin babitus, et modesli
et vafre volentes omnes capere. Deos enim muhos roores : et quod dicilur, exlrinsecus oves, inlrindicunt, ul placeant gentilibus. Praeterea lempus secus vero lupi rapaces
et venenau animalia.
oitus observanl, fatumque et aslrologiam asseve- Oninia enim dicunt et faciunt cum slroulalione.
ranl, u l secure pecceut; utpote quod nou sil in
Deinde jussi sedere, disceptabant et inquirebant.
iiostra polesiale peccare, sed ex fali necessitate.
Sanctus autem Porpbyrius, ferens sancla Evangelia, cum fecisset signum crucis in ore suo, ccepit
L X X X Y I . Porro autem Cbristum quoque conlitcnlur. Dicunt enim eum bominem fuisse visione. cam rogare, ut dicerel suam opinionem. llla vero
coepit. Frater autem Gornelius diaconus qui fuif
Etenim ipsi quoque visionedicunluresse Gbristiani.
paulo ante nominatus, sciens nolis scribere quibua
Ea enim praelerniilto quae sunl ridicula et digna
exsecratione, ne eorum qui haec legunl, aures im- ^ ulunlur in jure, jussus a beatissimo episcopo, notabat oinnla qua3 dicebanlur el opponebantur, ine
pbtani molesla audilione et prodigiosis narralioet fraire Barocba admonenlibus. Dispulaiionem
uibiis. Res enim Pbilislionis, Sceni et Hesiodi, et
aulem non scripsi in boc libro, propterea quod sil
aliorum qui dicunlur pbilosopbi eommiscentes cum
rcbus Cbrisiianis, suam lwuresim conslituerunt. niagna, ut qui velim compendio hoc scripttino
mandare liltcris ; eam vero in alio libro exposui tif
Quomodo eniin pictor uiislionem Faciens ex diversis
coloiibus, eflicii exislimaiione bominem aut besliam
qui volunl scirc sapienliam a Deo daiam sauclissU
aul aliquid aliud, ad decipiendos eos qui aspiciunt,
mo Porpbyrio, el aniles fabulas quas effutiit prout stullis quidetn et insipienlibus videatur esse digiosa loquens el venefica Julia.
vcrus, iis aulem qui sapium, unibra el deccplio
LXXXIX. Quam quidem ciio est persecula d i M

, 9

1 8

Tit. , 10.

Mallb. vn, 15.

(50) Anno Chrisli 402.

(51) Cnvyititp correximus. Carosthe legitir apud
Lipomanuni ci Surium. Est aulem Carysius Eubceaj insuLc oppidum, varii marmoris lerax, apud

Pliniuin, Sirabonem, Euripidem, aliosque memoratmn.

(52) llypaclbrum est a^dificium quast sub aethere
pasilum.'Vilruvius lib. i , cap. 2.

VITA S. PORPIIYRII GAZENSIS.

1250
124
vina justilia. Postquam enim mulla horis plurimis tabcscebant. Undequaque enim veniebant bosphe
esset ftfbulata, et consuetas dixisset blaspbemias ad vulendam pulchriludincm et niagnitudincm d i in Dominum el Deum tiniversorum, niotus a divino clae sanclae ecclesi. Diccbalur enim majoi oinnibus ecclesiis, quae eranl illo tempore.
zelo sanctus Porpbyrius, videns eum qui omnes
X C M . Ea de causa quando jecil ab iniiio fundafiues conlinel, tam qui cadunt subaspeclum, quam
menla, reprcbendcbatiir a qtiibiisdam fidelibus,
qui non cadunl, blaspbemiis et malediclis incessi
a muliere in quara operabatur diabolus, el q u * se quod eam magnain desr.ripsisset, cura esscitl pauci
eubmillebal iiJius volunlali, in eam lulil senlen- Cbrisliani in civilale. Respondens aulem sanciisslmus Porphyrius, dixil : Ne sil vesira fules parva.
tiam, dicens : Deus qui facil omnia, qui e>t solus
Spcro enim in Dominuni noeirutn Jesimi Cbristuro
aHernus, nequc principium habcns itec Oncin, qui
Filium Dei, quod sit niultiplicaiurus gregem suum,
gloriiicatur in Trinitatc, tuam perculiel linguaiii,
el atnpliorem faciet banc domum; ex eo quod nou
et obslruet os tuum ne loqualur blaspbeina.*
possii capere inulliludinem Gbrislianoruiu. Non
XG. Senleniiae autem prolationcm conseculum
est eniui bumanum dogma Cbrislianorum, u l aspislalim fuil suppliciuin. Coepil eniin iremere Jnlia
ciaiur ad.lempus et dissolvatur, scd divinum, el
pl mulari vullu : et niancns in ecstasi longum tempus* nou loquebaiur, sed eral nuita et immobilis, ^ quod accip.t iticremeiituin. Hasc et lalia semper
disserebal bealus Porpbyrius lidelibus, non solum
babens apertos oculos, el inttientos sanciissiinum
iii ecclesia, sed eliaiu in unoquoque loco, illuminans
episcopuifl. Qui vero cum ea eranl, cum aspuxiset juvaus populiini Cbrisii amaniem. Posl diesaulein
sent ea quae suslinebal, magno limore suul aUecli;
fesli populosdiinisil in pace, uauiiiquenique ad suos.
eam autem consolabantur, el carmina camabanl
XCIV. Posiquam veo condidii et sanclificavit
ad ejus aures, et non erat vox, ncc auditus. Cum
longo aulem tempore mansisset mula, emisit ani- diclam sauciaui ecclesiam, constiluit, ut darelur
unicuique bospiti qui eral in civiiate, sumplus
iuam, profccla ad lenebras quas iu liouore babueunius diei. Suppedilabat auteni unicuique mendice,
rat, eas Iucem esse arbiiraus, convenieulcr Scritaoi peregrino quam civi, quotidie ad sex obolos
pliira3 qiue d i c i t : Vcu iis qui faciunl id quod est
dulce, amarum, et qucd e$t amarum, dulce : qui tepra^tcr ca quui ipse per se praebebal iis qui ad ipnebras ponunl lucem, et lucem tenebras
Jussit au- sum accedebant, in veste, argcntu et auro : unicuiletn saticlus componi ejus corpns et tradi sepuitu- quc pntbens eonvenienler suas dignilali; neque
rx, inisertus bumanae nalurae : eral enini suinme
ullus cx iis qui ijidigebaul, eral expers suorum doclemens et misericors.
norum. In diebus autem jejuiiiorum sancti fesli
XCI. Qutcunque vero audiverunt id quod fapascbalis, suppcdilabat unicuique pauperi ad declum fuerat, valde sunt admiraii : non solum qui
cem obolos quadragiula diebtis. Jussil autem iii
eranl n o s t r fidei, sed etiam alienigena?. Qui aupio suo teslamenlo, omnino dari diclos dt.cein obo*
tein cum ea eranl, duo viri el niulieres, el quicunlos quadragima diebus : el assignalo reddilu ex quo
que ab ea corrupti fuerant, currenles prociderunt
volebat cos dari, in diclo leslamento staluil, u l , nisi
ad pedes bealissimi episcopi, dicenles : Erraviimis;
hxc quoi^nnis siippediiarenlur, dictus redditus vect pelebant poenitenliam. Beaius vcro fecil omnes
niret ad sanctam Csesateae ecclesiaiu. Haec vero
subjicere anatbemali Manclem, auclorem eorum
poslea facla suut.
baeresis : ex quo etiam appellali fuerunl Manicbaei;
CAPUT X I I .
et cum plurinios dies eos instiluissel calccbesi, adPersecutio
gentilium
in Christianos et sanclum Porduxil ad sanclam calbolicam ecclesiam. Occasione'
phyrium. Conversio ac vila sancttv Salaphlhce vtrautem illurum, alii quoque ex aliis genlibus poeiiiginis. Sanclus Porphyrius moritur.
tenlia ducli, fueruul illuminali.
XGV. Idolorum aulem cullores quo magis aspiXCII. Posl tempus aulem quinque annorum, perciebant proficere Christianos, eo magis furcbant
fectum fuil opus sancla magn* ecclesiae. Appellala D t sludebant malis afficere Christianos, el anle on>
cro fuit Eudoxiana, ex nomioe in primis piae i n i - nes sanctum eorum paslorem Porpbyrium. Nain
perairicis Eudoxise. Peregit autem dedicaiionem
cum aHquando oria csset de praediis conlroversia
sanctissimns episcopus Porpbyrius die resurreclioinler ODconomum sanclaB ecclesise et Sampsycbuni
nis sancli Pascbalis splendide ac niagnifice, non
qui erai primus inler idololalras, videns pius Baparcens sumptui; sed congregalis omnibus mona- rocbas oeconomam aflici injuria, eum defendit, et
jcbie qui erant circiter mille, c u m aliis piis clericis coepit contumeliis aflTicere dicium Sampsychum.
ct laicis et episcopis, hilariter iransegit omnes Gum id autem audivisscnt reliqui curiales, congredies sancti Paschatis : et licebat videre cboros an- gati invasemnt oecononium et pium Barochaui. Sigelicos, non solum in ecclesiastica consequentia,
wu\ vero cum cnrialibns ascenderunt eliani mnlli
sed etiam in horis, quando Gebant. Non solum eniin
ex civibus invenla occasionc male affiricndi fldeles;
eral mensa sensilis, sed cliam spirilalis. Nam post
et ex parva, u l dixerit quispiam, scinlilla tantus
obsonium dicebaturpsalinus, et poslpolum hymnus.
est ignis accensus, ut omnes Cbrisiiani in pericttIdolorum aulcm cultoies videntcs qtiae fiebant, corde lum venircnt, ne perirenl. Tanto enim furure per(

Isa. v, 2 0 .

MARCI DIAGONl YITA S. PORPHYIUI GAZENSIS.

123!

'

citi fuerunt idololatra, ut ipsi gladios et clavas ac- j queiitcm transegiinus in illo lecto, bona Trene noslri curam gerenle prompto et alacri animo.
ceperinl, cl scptem homines occiderint, el alios
XGIX. Poslquam aulem cognovimus esse sedamullos sauciaverint.
tum tumullum civitalis, noctu ambulavirous ad
XCVl. Deinde liis non conlcnli, in ipsum pastosanctam ecclesiam. Gumqueascendissemus i n aedei
rem irruerunt. Quidam aulem qtii bono lauabancpiscopalcs, in iis nihil iiivenimus, nisi pium Batur, pracurrenles, renuntiarunt sanctissimo episcopo incurslonem niultitudinis. Cum vero audivis- rocbam jacenlem et adducturo in extremum periculum ex plagis ci illalis ab impiis idoloram eulset bealus, nic accersito, d i x i l : Fugiaimis, frater,
toiibus. Posl paucos vero dies curo cognovisscl
el paruin occulteinur, douec Iranseal ira Domini :
proconsul qua3 facla fiierant in civilate, vocabalur
el, ascenais muris, fuginius per tccla. Idololalrae
autem Clarus, mitiit conimenlariensem cum magno
autem, Iractis portis domus episcopalis, ingressi
auxilio, et conjicit in custodiaro eos quos oslendesunl : el cum non invenisseni sancaim Porpbyrunl i i qui gercbaut res publicas, et adducti Ca>
riuin, diripnerunt omnia quae illic suut invcnta.
sareain
: et de aliis quidem sunipsit supplicium,
XCVII. Ego autem et beatus Porphyrius r
alios vero diniisit ca3Sos ncrvis boum; et non parro
tecta fugienles, invenhnus pucllam cirra qualnordecim annos naiam : quac cum sancium agnovissel ] incusso timore, sic sedavit civiiatem.
G. Paucis vero post diebus recordati\s est sancpiscopum, procidit ad ejus pedes. Brauis aulran
rogavii eam, quaeiiain esset, ct quibus nala paren- rlns Porpliyrius bonae illius puellae quae nos accep i l , et earn per nie accersil. lUa autem venit cortihus. Puella vcro rcspondens dixil sc csse orbam
palre el malre, et aviam babcre anum, corpore iin- rens, habens etiam aliam mulierem quaio dicebat
osse amilam. Ingressre vero ad beatum episcopum,
becillam : seque operari, el se alerc ct suani aviam.
prociderunl ad ejus pcdes : qui eas benigne acceKogavit vero cam an esset Chrisliana. Illa autein
pil, tanquam paler benevolus. Dixtt autera puella?:
rursus dixit se non esse ; sed jam diu ab binc
tssc cupcre, si sit digna. Clemens aulcin Porpby- Re vrra, filia, cupis fieri Gbrisliana? Illa reepondil : Jam tibi dixi, domine, me jam d\u abbinrius cuin audisset quod dixerat puclla, el compuiictus esscl, lacrymatus esl, dicens : Quaiu pro- boc (cneri desiderio, et nunc adduxi testem meam
peusuiu est ad bonum gcnus Gazxurunt! eed ad- amilam, quac ipsa quoque tenelur eo<iem desiderio.
versarius sludel inipedire bonum eortiui animum : Illc autem l%lus, ei el ejus aviae jussit dari quolidie argenti qualuor nunimos : ejus autem amiue
quera Dominus percutiet vcrbo oris sui . Dixit
dedit unum nummum; et cum eas signassel signo
aulem puell : Afler ad nos huc storcam in hoc
tcctum, u l bic mancamus, donec sedeiur tumultus ^ crucis, dimisit, eis jubens ut vacarent precibus, et
per calecbesim instilutioni catechumenorum. Ilisit
dvitatis : el ne rcntmlics alicui nos bic csse. llla
aulem ad ejus quoque domum piuin Timoibeutu
vero jiirejuraudo aflinnavit se ne avia quidein
presbyiertim et per catechesim institulorem, et ei
suae tndicaiuratn.
XCVIII. Cuin autem per quoddam tectuin asccn- jussit signare aviam puellae. Nam, sicut prius dlxi,
corpus babcbal inibecillum el soluturu. Tres auU in
disset iu doinum suam, attulii sloream, c l cam
ilbe per catccbcsim instituUe, paulo post dignat*
slravil; et procidens ad beati viri pcdes, rogavii
sunt venerando baplismo.,
cum, ul vescerelur modicis suis cibis, el ne suam
dedignarelur paupevlatcm : erat enim circa vespeGI. Poslquam vero sanctum dcposuissei babiram. Santlus autem volcns fieri imilator magni
lum sanctus, accersita puella, dixil e i : Yis te Tiro
propbelae Eliae
dixil puellae : Feslina, Glia, et af- jungamus legititno raalriraonio ? est enim l i b i tenifer, ut Dominus del tibi per ine alimenluin spiri- pus nubendi. Neque enim uoslra Siriptura protale el carnale. Ula vero propere descendit, emit- bibel honorabiles nuplias. Puclla aulem cum auque pancm el olivas et caseum, et legumen made- diisset, quod vir sanclus dixerat, coepil flere d
faclum. Atlulit autem omnia, el apposuil nobis, dicere: Bone Pater, poslquam me conjunxisli viro
dicens : Accipile, domini mei, et benedicite paumagno, vis me ab illo disjungere, et darc v i r o buperlali meae. Bealus vero rursus compunctus, flemili et nibili ? Nequaquam hoc feccris, domiiie mi.
v i l , cum praevidisset, quod babilura crat fidein in
Admiralus aulcm sanctus, dixit ei : El quis est
Ghrislum. Cumque surrexissemus, el preces fudisis, quem libi conjunxi? llla vero respondii : Jesus
scinus solitas, et sedissemtis, comedimus. Ego Cbristtis Servator nostrarum aniniarum, vems
quidem comedi caseum elbibi vinum; sanclus anmeus sponsus, a quo non separabor in aeternum.
lcm comedit panem el madefaclum lcgumcn, et biGum audivissct sanctus tt compnnctus fuisset, ai
bit aquam : et cum dimisissemus puellaiu ad stiam
lacrymatus; adeo u l prae magna compuncticne
aiiam, uos inleclo dortnivimus; erat eniin tempus
puellam sit complexus, ei ejus capul deosculalu*.
acstalis. Porro autein puella? quoque nomen inlerErat cnim re vera plane impatibUis, et prae magai
rogavimus. Dixil tero, Salaphtha; quod interpread iiiiscricordiam propeneione promptue ad effuulatur Graece Irene, id est, pax. Diem quoque sedendas lairymas. Porro auiem 110$ qitoqti q
s t

1 1

I I Tbess. I I

8.

" III Rcg. xv.i, 13.

1 1

Ilobr. , 4.

1233

. S. MAZOCHU IN VITAM S. PORPIlYRll .

erannrsapud ipsum, cumvidissemus.graiiam sancli

Spiritus dalara pue puellae, glorifica*iinus Deum qui
dal eleciis suis sapienlrai et graliam. Diniisit vero
illo die puellam.
CIl. Conligil auiem in ipsis dicbus anum requiescere, et migrare ad Dominum. Tunc advocala
puella, accersivit bealus piam Manaridem diaconissam, quae inlcrpreiatur ipsa quoque Grseca l i n gna , id est, lucida. El conimi&il Salaphtliain, ipso dalo babilu regulari. El cum eas Deo
commendassel, dimisil in pace. Ea vero suscepit
lalem vivcndi raiionem, qualein non babuit alia
illo lempore; quotidie jejunans, el post jejunium
modico panis vescens cum sale et madefaclo legumine, aut subliliter comminuto olere el aqua sola :
vinuin eniin non sumebal omnino. Diebus auiem
festis atebalur oleo, el vescebatur olivts : nibil aulem aliud gustabal, quod fuissel \gnc coclum. In
jejuniis vero Quadragcsiina?, secuudo quoque die
comedebat leguroina madefacta, aul comniinula
olera sine pane. Totam autem sanciam pascbalem
bebdomadam transigebat nibil suinens, prxterquam
quinta sancta feria, post coiiimuniunem sanclaiu,
aquara calidam : ct corpus suuni usque adeo maB

ceraverat, u l qui videbant, pularent te umbram

aspicerc. Fuil aulcm aliis quoque mullis exemplum. Suul enim atmulali vilam sanclae puellae
Salapblhae : quae in bodierninn usqne dieni videlur
vivere. Est enim mundo morle aflecla; vivit autem
Cbrislo, el esi ciun ipso perpeluo : cujue sanctarum precum simus nos parlicipes. Et ba?c quideux
dicla sint de sancla puella Salapbtba.
C l l l . Bealistimus autcm episcopus Porpbyrius,
cuin regulam coasliluisset ecclesiaslicam ei ouinem consequcniiam, et alios paucos anuos fuisset
superaes, poslquam sancliticasset ecclesiam, m
niorbum incidens,- pium fccil lestainonlnm : in r.vo
cummtthislegassel,elomnes Gbrislum aiuantis populi Deo coiumeiidassct, in pace doriniit cum sauclis, sectuido utensis Dyslri (52), anno, ut esl Gazseorum couipulaiio, quadringentesinio oclogesiino :
episcopaius ab eo gcsii vicesimo quarlo, mense undecimo, el praclaro peraclo certaniinc adversug
idololatras usque addiem suae dormilionis. Et nuric
est iif paradiso deliciarum, inlcrcedens pro nobiscum onmibus sanclis : quorum precibus noslri niiserebiiur Patcrel Deus cum Filio et eancto Spiriiu:
cui gloria el polenlia iii ssecula sa-culorum, Amen.

(52) Die 26 Februarii anno 421.

IN P R i E C E D E N T E M VITAM
ANIMADVERSIONES ALEXII

Col. 1219 , X V I . Rapien(e$(Gazw\)beal*m Porphyrium, ordinaverunl eum epUcopum Gaztv. Ordinandi verbum apud prisci aevi sc.riptores est eligerc, creare; et de dignilalibus usurpatur. Id Gra*cis
osl , quod verbiim bic Gra?ce eral. Tam
vero, quant ordinare minislros sacros,
nlim populo et clero tribuebalur : at manus impo^
vere et , episcopi consecranlis erat. De
bis plura accmale, ct pr&ler vulgi opinioncui, adnolavinms in noslris Biblicis observationibus ad
Novum Teslamcnium, Dco danle, evulgandis.
CoL 1220 B, %\\\.Congregati autem idololatra(G&zuei) in Marnio. multa ucrtficia ei mnllas preces faciebant ea de causa (ad impetramlas pluvias scilicel);
dicebant eniin amamessedominum
imbrium : Marnam vero diruni esse Jovem. \>c Marna Gazaeoruin
pccuuari numiue videatur Josephus, bistori^ eccles. scriptores, Slppbanusetbnicograplius in Ga%a
Hieronymus, alii. Omnes autem cousentiunl eumdem fuisse ac Jovem. Scd de elymologia non una
esl opinio. Slepbaniis locu cil. pulal Marnam Gra3ce signiiicare , id esl Jovem cognoIIIMUO Cretagenem sive in Grcla genilum. Elsi aulem ex nomine Marnas ea signiiicatio nullo modo
exsctdpi potest; faiendum esl tamen Gazseos Marnam cum Jove Creiagene tonfudisse : quod lesiatur
Vita haec LXIY. Marnion, qttod dicebant ette Gritce generis Jovis : ubi Grsece cerle erat
A:<5c *d est Crelageni* Jotis; quod *et llenschenius
vidu Allera noimnis lnijiis inierprctatio ab auctore
Bocbarlo profecta ea esl, ut sicuti
barnas cst
ftliut honunis, sic Xff2lO Marnas sil dominut homiy

S Y M M A C H I M A Z O C U I I V . C.

num : nolum est enim Mar apud Syros dominum

notare. Terliam demum inlerprelalionem bic Viiar
Porpltyrii locus suppeditat, ubi ad eliciendas p!uvias Gaz;ci fiio Marrue supplicaiH; cujus facti ha3C
ralio tradiiur. Dicebant enith Marnam esse dominuin
imbrium : esse scilicel Jovem , pluvium. Et
ca qttidem verba (fateor) miniiue cogunl. Gazaeos
Syros in Marna agnovisse pluviarum significanliam,
sed lanium Afarnam eumdein ac Jovem luisse,
qnem taiueiideum aliunde sciinus babilum esse dominum imbrium. Yerum quid, si populares sic exisiimarint, Marnam significare uon lauium dontinum,
sed etiam pluvium? Ac Marnas quidein Syris Gaza>ie
non WTTD Marna$ sed 3 Marana opinnr dicfrbalur (sine sibilo, quod videtur ad Grsecain terminalionein perlinere) quae vox proxime quidem
venit a p C maran, dominns: al ipsum Maran mibi
videlur ab Heb. 7H\Omoreh (id est doctor) fartum,
verso ex Gbaldaica dialeclo in A, et asciio lerminali. Quod vero Maran a Moreh vcnial, inde i n telligilur, quod ib Mar (quod est Maran dccurlatuni) Babylonii, teste Elia, proiiuiitiabaiil Mor,
quasi cum vocati Cholem : de quo vide Buxlort*.
Lex. Cltald. in Mar. Ac plura eqnidein afferre
possim, quare Maran (cx quo fll Marana) ex Ileb.
Moreb sit arcessendum : maxime cum signiOcalio
conveniat, quia Moreb Hebrscis csl doctor, cl Maran
apud Jud:f os esldoctoruni illuslrium tilulus. At vero
Hebrscuni m i O Moreh non tantum doclorem signi*
ficat, verum eliam pluviam ex Joel, n . 25. Quarc
tiinc facluin pulo, u l Marna (sivc eliain Maruai
cum Samerh non radicali, sed lerminali) pularial
t

ALEX I SYMMACHI MAZOGIM

Syii notare deum pluvium, teu dominum imbrium, debuisset. Nam millies in libris jaris Dciegare aut
delegare debitoreni est vice 3ua aliaai reaai crediuleum haecVita nuncupat.
tori dare. Noiuai esl illud juris eflalum : DelegaIbid. Paucis inierjeclis, narranlur iidem Gazici
in eadem calainilaic egredientes exira civitatcm in tio vicem solutionis continet, lib. 37, 4. De op. / i loeum, qui vocatur Oralionit. Id Gnece procul dubio berl. Et delegatio nominum ubi non in jure noslro
erai . Quod legilur? llaque vult dicere Marcus principali redebiussel liervelus (qui inbac intcrprelatione amat scripto delegatum fuisse debilorem, qui in Palaesliaa Porphyrio libras X L persolveret. Hinc, credo,
vocabula potius inlacta rclinquefft, quaai
aliquis collegeril in Graeco textu defuisse primam
Lattaa vestc donare) reddere in eum qui dicilur
bujus vocabuli syllabam. Yerum nihil prorsus in
Pro$euclnv locutn. Nam el Juvenalis de Judaeorum
proseuchis loqueas, id vocabulum non immutavit: Gra3CO deest. Nam Graecos juris Romani scriptores
e;si Vulgalus Novi Tcslanienli interprcs Oralio- priinam ejas nomiais syllabam omisisse ex Glossis
Nomicis colligo, quas Gar. Labbaeus ad calcem vei.
netn vocaveril. Oe Jud&omin proseucbis quaedara
hamt proirila scripsiaius in nostris ad Novum Te- Glossar. edidil, in quibus scribilur : e,
stameiiliim adaolalis, alque inlcr caitera proscucbas , id
exlra urbiuia nioenia coaslitui coasuevisse, quod et est Legaiio (quae Latiais est aelegatio) est quoe transcx Acl. xvi, 13 coustal. Id vero hic salivam mo- fert debitum de persona tn personam. Porro libra$
vot, cur idololalrae (nain de liis sermo csl) iu Ju- non argenti sed auri hic intelligere par est, quadaicam proseucham convenerint, quibus ca3leroqui rum siagulx olhn 33 Conslanliniano quatuoreluescimus Judseorum geuus ludibrio fuisse. Ei tamen B toginla solidorum sive aureorum erant : ai cadcin
baiul seaiel in meisad NovumTestaineiilum obser- libra postea ad duos et sepluagintasolidos redacla
vatis ex variis poelarum locis oslensum fuit, geati- a YaleiUiaiano Seuiore fuit; . unde et Libra occiles valde se pronos ad Judaicas caeremonias prae- dnce (nani oeciduum apud sequioris aevi scriptorcs
buisse. In Judxorum convenlus elbnici religiosio- idem eslquod imininutum) nomeninvenil in Aciis
res perreptare satagebanl apud llor. exlreiua Sat.
S. Marccllini papne, et in synodo ;Sinuessana, iiti
lib. 4 . El Juvenalis :
copiose docuit Jac. Golhofredus ad 1. uu. Oe
oblat. vot,
Ede ubi cunsislas ? in qua te quwro proseucha ?
Verum quid si proseucba ista iti quam Gazaa genCol. 123S G, L X I . Et corruens Venerh ttatua
tiles coibant, noa Judaica (nec enim Marcus diliunius quidem caput (reglt in duas parles. alterius
geaiissinius scripior id dissimulassel), sed paganica
auiem hnmerum et brachiale. Repererat enini i
fuerit? Id videtur verisirailiiis. Scio Juliauum Apo- Greco ialerprcs . lu Glossis Gyrilli ttaiaai plurima Chrisliaaoram el Judaeorum insti- esl Variola, quod Ilali vocant bracciatetto.
lala (ac praesertim quoe ad preeationes et Ac vide de boc vocabulo uirumqae Gangu Glossaspeclant) ad gentiles transfudisse, quo nioratiores
riuai. lllad auiem scire rcfert, cur isiaai bracbiavidcrentur. luque Gazaeisive jam antea proseucba- lis comaiinutioacai dignam exislimarit scniuor,
ruro usum ab Judaeis vicinis edidiceraat, sive sal- cajtis menlionenv comitienlario suo intexeret, Aii
lem sub Juliano. Ut u l est : illud pro certu babueut erfemiaati istiue niollitiem oslenderet, qui ad
r i m , istaro Gazaeorum proseucbam fuisse non JuVeaeris adoraiionem cam cultu muliebri accessedaicam sed idololatricam, verum ex JudaBorum C r i l : quam dissoluiioneai Deus discerpto eo ipso
iaiiialione constilutain : qtiac si Judaba fuisscl, id ornaia aperte \niprobavcril? Nisi lale quiddam
Marcus pro sua cousuela (cujus illusire Marco sctibrati observaluai fuit, vtdebalur minuspecinicn inira ad L X l edam) niiiiime silaissel.
tioribus istis noiandis supersedere debuisse. Sed
Quid si vero et poel& Juvcnalis proseucha eibaica
ul ut e s l : biac cerie el ex altis sexceniis* bujas
fueril? Velus quidem ejus scboliastes dubilal, aa (rcrum minutisiimarum narratio) conon fuerit locus, ubi rneiuSici slipein eiDagilabant,
gnosciuir : quao tamrn non minimus veraciiatis ac
polius quain Judaeoruna proseucba. Ai hic Marci
siniplicilalis cbaractcr esl.
biogr.tpbi locus (in qtM pioseucba gcnliliutn sacris
Col. 1239 C, LX!Y. laurbe reUgiontbus snpra
precationibus inserviebai) et Juvenalis versiculus
qaani dici potesl deditissiina, ocio non amplius
lautuaia sibi luceai aflupdtial.
ntiaieraalur simulacrorum templa publica : quibus
Col. 4222 A, XXIl.Narralur BarrocbasPorpbyrii auineralis addilur. Eranl aulem alia quoqneplunma
discipulus (de quo luultus in bac Vila sermo esl) timulacra in tvdibus (privaiorum scilicel quibus
ivis$e aliquando tn vicum propter canonem ecciesia- oppoauatur illa publica tempia) et pagis qnas nemo
ilicum. Canun est preslaiio, quam qui exigebant, pos&et numero subjicere. A l oclo itla iimulacrorum
vocantur in legibus Canonicarii. A l binc discimue publica templa sic nuaierantur: Solisel
Venerisel
uaito sasculo Pala?sliaae ecclesias praediis fuisse ApoWnit el Proserpince ei Hecale$ et quod diceolatas, pro quibus canonem dicluui ecclesiasiicum
bant Uierion seu mcerdoium (videlur Marcus lanlum
[qtia? vox eedulo esl nolanda] a conducloribus aut
scrtpsisse, deiode foile ab
polius eaipbyleulis erfgebaal. Quas non ccclesias
sciolo addimm * pulavit enim sicuti
Gonsiantinu dotavit? Vides praelerea agricolam
Tychwn fti a TOm, sic Hierion dicluin fuisse ab
ilbim a quo exigebalur canou, fuisse idololalram ;
* quod si e Marci mana illud sive sacerdoium
qui et Barocbani verberibus usque adeo coalusum
prodiii, aliquid ibi certe relrusioris anliquitatis
rcliquil, ul mortuus baberetur.
lalel); et Forluna civiiutis (quod Latiue dicenduut
eral Genii civitutit; nani qui Laliais Geniut, is
Col. 1236 B, L I V . Egimus autem (loquitur
Graeeis auacupabalur), quod vocabaut TyMarcus de se ac B. Porpbytio, et Joan. Ga*sacltfou; tl Mamion quod dicebant ettc Criict generieasi) in civitate (CPoli) tres die$, donec accipimus
ris Jotis (stve potias Cretagenit Jovis, ut supra
legationem quadraginla librurum), ex iaiperiali larinnuitaus), quod existimabanl es$e gloriesius ommbui
gilione scilicel ia usus ccclcsiastieos, uti tonsiat
templis quas tunl ubique. Jam vero sicuti bsec l a n ex praecedentibus liberalilalibus. A l quid proprte
tuin publica templa erant, sic eorum nuaiina pubic bit legaliOy obscuruni cuai s i l ; taaiea tuai Heablica dicebaatur, quia puhlico civilalis decrelo
acbenius ia adnoiatis ad Vilam, una Tillemoatias
pablicuai cullum coasecuta erant : cum coalra iu
sccui-i practervebuiitur bunc lorum. At Castellanus
id ila v e r t i l : une ordonnance pour qvarante Hvre$ : Larariis plara alia privata religioae colerentur. lwscriptio Gnpux in foro dinddiata visilur, in qua
quod nituis vaguai csl. Yeruia ^uul moror? la
quaidam (sive Laberia sive Faberia : aaai latitutii
Gr.rcollervetus ', aalxva
aberia snptTesl) fuissediciUir SACERDOS VbLici
eed lidus iaL rpres pro suo inore voceai ^
CAPuas (nisi uiavis -jBL. iiilerurelari
iaaauiare supeisedit; quam Laliac noa legaii<mem NVMISIS
sacerdos publica, ut alibi sacerda publicu$ tlecla
tid eaiai bic uibil eslj, sed delegathnem, reddere

1 YITAM S. PORPHYKll NOT^E.

1257

1251

splendidissimo ordine Dccurionum. Dian TifatiiKC parala funes, quibus modioti (uli vocat VUruvius

~
tpmplum
omni vo- Capuae
ceiebratissinwm
f u i.l ; . Hei velus appellavil coiio*, seculus Marcuro qui
scripserit oportel) ex intervallo ineecujus isla gacerdotio fungebaitir.
Coi 1240 D, LXYL DeliberaiUibiis,quid Marnio runlur, ita sunt dispositi, ut non raale scalarom
vicem prsebere possint.
fierel, puer Christi Spiritti alflalus edicit, cremanCol. 1247 A, LXXXIV. Inler columnas ab Eudum esse solo lemts, illitis prius foribus pice, sulpbureet sevo purcino in unum commistis. Ajjerle, doxia Aug. in ecclesiaeornaluin missas, duce inquit
inqnit,picemhumidam. sulphur el sevum porcinum... vocantur Carysliw : qux quidem sunt sancta ec*
In Graeco erat , quod reddere clesia lucentes tanquam $maragdi. Carysiium inar*
debuisset picem liquidam, uteam Plinius appellat; mor cum in crusus commendabalur, lum inaxime
nam in ea nomenclalione pro humidus, in columnis. Carygtiarum columnarum meminit
sed pro , fluidus, suniilur, teste Nicandri scbo- Slrabo lib. x, scribens, aoud Caiystuni inloco qui
liasle, ubi ail cautharidum odorem similem essc dicitur, esse
-jj, , pici fluidce, sive , Carysliarum columnarum lapicidinam. Eisdem verbis ulilur Slepbanus. Meniinil el Garystia*
hygropisso. Apud Dioscortdcm lib. I , c. 95,
(pix liquida) ex picca et pinu coHigttur : cui m m Plinius xxxvi, 6 , et aller Plinius x, 6 ; Tibulcap. 98 opponitur pix arida ( ), quae quia lus u i , 3 , cl alii plures. Atque cquideni jam olim
coquendo spissalur, pnlimpissam () alicubi ex non obscuris indiciis deprehendisse memineram, non atiud fuisse hoc genus marmoris
vocari ail. Plinius xxiv, 7, picem duum generum
quam viride illud lucidissimuin marmor, quod Uali
esse vult, tpissam ct liquidam
Col. 1245 B, LXXIX. Lapidcs ad adificandam ajPPe"at Vrjl# antico. Yerum hic Marci locus id
jain diserle docet: eo enim spectat illa nnaragdi
eccle&iam convebuntur ex tumulo (tumulum Castel
lanus reddiditfomfa?au; cutn tamen biccollem mo- comparatio, ad cujus colorem lucemque marmor
dice assnrgentem notcl) qui dicitur Aldioma. Vox Carystium, si sii oplimae nolae, proxime accedit.
Aldiotna lormam habet Grecanicam, tanquam sit Cujus niarmoris fodinas bodie ignorari vulgo exposiulant. Sed eae in Euboca, uli dixi, qua parie
ab , qnod verbum nusquam exstat: nec taroen
urbs Garyslus erat, quxrendae enmt. Eas latomias
ea vox ex alia radtce bodie nota deduci
potesl: nam ex oriri analogia vetal. llinc quanti olim Romani iinperatores fecerinl, oslendil
de origine Syriaca merito niibi suspicio subiil. Cu- Romanus lapis apud Aldum in Orlh. p. 479, sic
jus opinionis ccrtum me tandem reddidil Magni Ety- iuscriplus : Hymeneus Ccesaris ser. Thamyrianus
mologici auclor (etsi ipse in elymologia falsus) m lapidicinis Caryniis fec. sibi et Thamyro nulricio.
Col. 1248 C, L X X X Y I l l . Loquilur Marcus d
, ubi sic scripsit: " ,
, ^ , Porpbyiii disputalione curo Julia Manicbaea, quain
, * \ TTJC . Gornefius quidam diaconus noiis exceperit: quain
* hoc est,Idemtos $ive Aldos est Jupiler dispuiationem se seorsum evulgasse, idem Marcus
qui Gazce (ea est urbs Syrics) colitur, verbo afOrmat. Ulinam eetalem ferrelea disputalio : jun, quod est crescendi verbum deaue (ruciibut usur- gi enim possel cum ejusdem argumenli dispuiapatur. Auctor Methodius. Itaec Elymologus. Nunc tione altera, auctore Archelao terlii vergentis sa3illud dubiiari potesi, uirum ab Jove Aldo turaulus culi Cascarorum in Mesopolamia episcopo, q u ad
iile diceretur Aldioma, quod in eo deus Aldus co- C ^cenl
Socratis el Soaomeni, ex Latina velere
icretur; an contra ab Aldiomate colle deus Aldus terprctaiione prius edita, deinde auctior a Zacanomen sibi pepereril. Prius si sequimur, Jupiter gnio prodiit. Quam ipsam quoque primitus noiie
Aldus ab holad, id est genitus aut in lucem edi- exceptam fuisse oporlet: quamque demum Hege*
tu$ proficiscetur, ila ut sub boc nomine Jovis na- montus quidam, leste Pbolio, pertcriptit, bocesl, ui
Uvilas de qua Gretcnses gloriabantur, colalur; ego inlerpretor, in eam formam qua nunc cernisitque Aldut idem plane qui (id est in tur, a se redaclam sub Arcbelai nomine publici juCreta na(tie),sub qua appellalione intclligebaiurGa- ris fecit: id quod et Marcus in Porpbyrii disputazaeorum Marnas, sive Jupiier, ul diximus ad u. 19. lione praeslitit. Arcbelai disputalionem Syriaco
exstare docct doctiss. Biblioih. Valicana3 praefeEst et apud Isaiam L X , O, Holad loci nomen iisdem
lilteris scriplum. Ex Holad autc:n (mutalo in clus Josepb Assemauus tom. I Diblioih. Orientalis,
>ag. 555. Jam vero ad notas quod allinei, de iis sic
pro more Gbald.) liebat K"6n Ilalda, unde cum
oquitur Marcus : Frater autem Cornelius diaconus
Graeca lerminatione Aldot. Yerum quid si polius id
DOmen, uti supra altigimus, primano lumuli fuerit, saens nolis scribere, quibux uluntur in fure, jtutu
beato epitcopo notabat omnia. De noiis et ab eo ad numen quod ibi honorabatur, transfu- occuparunl jam viri eruditi oplima quaeque
sum?Gerte enim ex hoc diaconi Marci loco d i - decerpere. verum hic Ulud lantum adnotasse sufscimus, in eo lumulo latomias fuisse, ex quibus ficiat, ab leidoro Orig. 21, 22, 25, Iria nolaruni
Porpbyrius iapides ad ecclesiae conslruclionem con- genera describi vulaares, juridieat, militares. Sed
veciari fecil. Erit igilur ea vox a Syriaco el Gbalu X T rS
. . J V "
_ idem
iuem cum de
ue juridicie
junuicis accuratius
accurauus agat,
agai, boc
noc ipso
lpso
dao verbo
halad, auod est perfodere suffo' D
*
i f .
*L^J!"JJ*V$A
o n talpam,
: m c u n imustelam
c u l i s u s u rct
^ .
tligitur.
palur : ut et vox hulda, quae
harum exempla lsidorue affert (utinam oin
caneras aniinanles q u cuniculos suffodiunt, signi- Plura
nes prodidisset) ad exlremum addens : Uat jurit
ficat. Ab his igilur lapicidinarum cuniculis A/dto- notasnovilU imperalores (Justinianuseteum secuti)
ma sibi noroen quajsivit; unde ct Jupiter ibi cultus ccdicibus legum abolenaas $anxerunt quia multot
Aldus et Aldemtus vocalus fuit. A l Gra?culorum per has callidi ingenio ignorantes decipiebant. Hinc
ingenium eslejusmodi, ut peregrina omnia voca- etei exlra leges io caneria cxcipiendis nibilo ininus
bula ad suas origines qua j u r e , qua injuria juridicai usurpari possenl, paulatim lamen (maxireferre adnitantur. In AUti aulein et Aldiomalit
me inundaniibiis barbarie) obsoleverunt tam Latinae
vocabulis diulius me vcrsatum, nondum sane poe- juridicae Uidori, quaro quibus Graeci ulebaniur.
nitel : quippe quae monumenii hujus cuin Etymo" lbid. XGU. Ei licebat (in nova ecclesia a PorlogicoMagno coneenlieniis sincerilalem mire de- pbyrio dedicata) viden chorot anaelicot, non solum
monslrent. Gonfer et q u nomina propria infra in ecclesiastica Constquenlia, sea ttiam in Borh,
exponentur ad cn.
quando fiebant. Pro Consequenlia in Graeco erai
Ibid. C, LXXX. Cum pueri tres in pulcuni
^, Acoluthia. Ex bis vides summarn loliti*
decidissent, Porpbyriue ju$$U aliquem deuendere
oilicii ecclesiastici parlitionem in Acoluthiam vi
Horas. Et ttorarum nomine non bodie eolum,
ptr funes cadorum el scrutari pueroi. Hecte. Nam
sed ct olim veniebant Prima (pro qua in ahin lympano seu macbina ad baurien Jas aquas com-

o p i n o r

di

ai

g e

l u r i s s e v i d e l u r f

h a 8

x s

8 U 0

u s

f u i s

e l

e x

M a r c i

l o c o

co

PATUOL. G R . L X V .

40

i o

1259

SECTIONUM

4265

qtiitnis monumen lis numeratur , dilucu- renint sanctum martyrem 2v /ttml, rer/t, Sexia, IVona, quas hodieraum //oro , id est in quodatn contignaiionis
/egritfrfi coroptectilur citm suis Mesoriis. Meminit
coenaculo $e prementem, ant clam jacentem. Gonfer
earumdem Horarum pseudo-Clemens v i n , 54, qui
dicta ad hunc Aclorum Polycarpi locum in noslro
et illarum mysleria vulgo nota exponit; HieronyCoroment. in Kalend. Neapol. vol. I ad xxm Febr.
mns locis pluribus, et alii veterum complures.
pag. 69, ad finem nol. 46.
Horarum dislribulionem ad eentorem Theodosium
Col. 4252C, Gl. Illud, Pnstquam autem (Porpbyauclorem esse referendam, Walafrido Siraboni (De
rius) sanctum depo$uis$el habitum, aperle ostendit
reb. eccle. c. 25) docenti haad aegre credideriai:
(id quod cl afjunde ex antiqaioribus monumentis
unde iton est mirandum, in hac Vita Horarum
constat) sacras vestes secrctas a communibus tnnc
nientionem injici. Atque haec de Horis. At illud
habuisse EccIesiaB minislros; et illis quidem l a n hatifl satw conroqao, ciir bic Acoluthia ab Horh
diu usos, dum sacris operarentnr aliudve qurd
disiingwatur. Nam jam dhi apud Gnecos Acoltithia
sacri pcragerent, postea rcmoiis illis induisse civipro loto Officii cursu accipilur (quautum quidem
les, sed lamen cloro consenlaneag. Nain civilia
ex nnminie interpreialione licet colligere; qtiia,
clericonnn indumenta diversa tunc fuisse a laicoinquiunt, Oflicii parles una alieram sese iaviceni
m m vesiibus, ostenderem, si id agerem. Imerim
conseqnantur) ila ut et et " et
buc facil, quod in hac Vila eliam pia? illx- fentinae
Vesperam, ad h c aiuem el Horas el
quae in domibus tnonaslicam vilam degercnt, d>complectatur. An igilur aetaie Porpbyrii id con- verso a sueculi pueliis amictu coift^gerenlur ; id
suetudo ferebat, quidquid praeter Horas,id est enim mox ostcndilur mim. 402, tibi Porphyrius
Teriiam, Sexlam, Nonam (nam Prima ulrum initio
virginem Salaphtham douasse dicitur liabiiu rcguHorie accetiserelur, dubilatur) essel, id lolum
/art, eamque diacouissae Manaridi commendasse,
Acolulhia appellaretur? Id quidem a vero non
ut sub bujus dnctu vitain sancliorem capcsseret.
niultum abbidK. An vero potius tiorarum vocabu- Sed jam de Manaridis et Salaphlhm iiominibu
liim totum Ofticii nociurni pariter diarniqne distrialiquid est dicendtim.
bulionem complecliiur (id enim videlur cx pseudoCoL 4253 A, Gll. Dicilur Porpbyrius arcessisse
Clemente, Ilieronymo et aliis, ad bonc ex Walafrido piam Manaridem diaconissam, quw iiuerprctatur ipsa
et recenlioribus colligi, ac noiniualim ex Zonara quoque Grwca lingua , id esl lucida. Iliud
apnd Meursftim, qui in novenario, uli vult, llora- ipsa quoque referlur ad Salapnthas interpreiationem
rum numero myslerium aucupatur), an, inquam, proxime Iraditam X C V I I I , ubi Salaphtlice vo\
Horarum nomine tolus Oflieii cursus v e n i l ; Aco- pacem significare dicilur. Manaru quidem cur
lutliia vcro in hac Vita non aliud quatn Hvmnodiam
lucida verlatur, facile diclu est, naai a ^erbo ^12
et modalabiles quasdam parles designai"? Modulanur (quod apud lb;bros Gbaldos, Arabes, ci
biles parles intelligo Slichera, Hirmos, Troparia, Syros Gazatis , lucere desiguai) Cit lleCanonem, Odas el quae plura sunt harum leroin
braicuni 0 manor, id esl lucerna, ex quo (il
vocabula in Rilualibus Graecorum libris. Cur a Gbaldseruin (0 in nmtaaliurn) Manar aul Metem Acoluthiam in hac Yiia pro Hymnodia el monara; unde Greca terminatione Manaris oritur, id
dirialis caniionibus sumam, primuin facii cujusdam
esl lucida. At Salaplnha quo pacio Syriace sive
Gerasimi Walcbi Thesaurus quadrilinguis, in quo Q Ghaldatcc pacem designel, non video. Uatpie su(apud Suicerum) est... , ",
spicabar, a Marco scripium fuisse Salamtha. Idque
* Acolulhia est... Hymnodin, Hymnus, G'a- verum aomen faisse, postca ex Gasiellaao panoM.Deinde quod Seqneniice (qaae vox gin. 790 didici, testaule Ui compeadio Grseco burespondei) vocabulum apud Lalinos partcs modu- jus YitaB quod in regia bibliolheca asservalur,
labiles lanlum compleclitur : undc et Sequentinrius cjus noaien scribi Saianlha cum loco labialis P,
18 liber dicebalur, qui Scqueniias continerel. Ad eamque poslea , lrenem (qtiod paum signihaec Typicum Sabae c. 12: ficai) fuisse vocatam. A l , si aie audis, iie baec qiii * ubi diserte Acoluthia esl Hymnodia : dem recla est aoaiinis illius scripiio : qie Sajjaai ibi de Canone sermo est. Canon lanuha cum appellanda fuil, si quideui ejus
autem csl illuslris bymnodiae pars, ex piuribns nomen pactm desigaabal. Proniasimum aulem f i h t
odis constans. Quid mulia? vorba ipsa Vitae quse in a librariis a>ulah. Jam vero vox Salom
supra recitaviiiius, id voce diserla clamant; ubi
(quaB Hebraeis pacem notal) Syris dicilur
angelicis cboris similem fursse dicil non tanlum
setamiho sive (Cbaldaica pronualialione) Selamiha :
Comequenliam, Grecc Acoluthiam (qnas per se nala
ipsum scilicel bujus pucllae noiaen. Sed et Barosit choros angelicos referre, eoque minus iniraa- cha* (de quo multus est in bac Vita sermo) est
dum), veruin eliam Horas ipsas, nimirum ab yr&Baruch, idest benedictus, addila lerminalioue
Ilyntnodia secreias.
Graecanica. Quid 1/amoi, quidve Aldioma Syriace
signiiicarit, jam supra oslendimas. Ncc *tttim
Col. 4254 , XGVH. Porphyrius ut mmultui
propter se conciio se sabduceret, pr tecta fu- certe, quam Syrum sermonem Gaweis vernaculuin
fuisse, ex eo intelligilur, quod LXVI quandio
giens, Salaphtha3 puell dixit : Affer ad nos huc
puer ille faiidicus Syriace vaticinabatur^ minus
sloream inhoc tectum, ut hic maneamus, donee semiranduni id accidit. A l poslquatn eadem illa
detur tumultus cnitaiit, el m renunlies nos hic etse.
( | seq>) Graece est eloctttus puer, id vero aipvd
Quod tectum iiiterpres red lidil, td credo Graece
S. Porpbyrium ceelerosque rairaculo fuil.
cral . Omnino autem hic loous similts est
ilti in Actis S. Poiycarpi 7, ubi diogmilce repef

I N D E X S E C T I O N U M V I T ^ E S. P O R P H Y R I I .

I . Uet getta sanctorum scripia, posieris utilet

%unt.
I I . Sancius Porphyrius fortia gessit et passus e*t.
I I I . Auctor vilam ejusdem ex certa scientia fideli-

ter tcripsit.
IY. Naicitnr ianctus Porphyriut
Tke+tatoniat.
Anachoreta degit quinque umtit tn JEgypto : tothttm
in Palcvilina.

\m
i

viTi s.

V. JEgtr tnvisil Hierosolymcc sacra loca.

V I . Palrimonium amplissimum tnisso Thessalonkam Marco arcipit.
VII. Subilo sanatur Christo, et tn ccilast apparente.
VIII. Omni docirxna et virtutum genere proedtlut.
IX. Palrimonium egtnis elargilur: arie suloria
xktumsibi comparat.
X . Annos quadraginta natus consecratur sacerdos.
Custodit crticem Christi iriennio: summce abstinentias deditu*.
X I . Morilur interim JEneas episcopus Gazensi$.
X I I . Porphyrius Ccesaream evocatur.
XIII. Ex revelalione agnoicil se futurum ephcopum.
XIV. Cruce adorata profichcitur Civtarcam.
XV. Exciiilur ab arcbiepiscopoJoanne.
XVI. Ordinatur Gazccorum episcopus.
XVII. Gazam proficucem, idololairarum iruidiis

'imOelitur.

}RPHYRII.

Ii62

XLIX Obtinent quoe pelieran!.

L. Fit fescriptum.
L I . Exsecutio committiiur Cynegio.
L l l . Parant dxscessum.
L l l l . Donantur maximis muneribus ab Eudoxia,
LIV. Et Arcadio.
LV. Rhodutn appellunt epxscopi.
L Y I . Agilantur horrida tempesiale propter nauclerum Arianum.
L V I I . Quo hcere&im abjurante, potiuntur malacia.
LVIII. Gazceis solemni suppticatione excxpiunlur.
LIX. Veneris statua.
LX. dxmone in ea homines decipienle.
L X I . Ad conspectum crucis prxlala confrbtgiiur
inlerimilque subsannantes supplicationem.
L X I I . Christianorum triptex gaudium.
LXIII. Frendentibui genlilibus, publkatur edictnm
imperatorum.
LXIV. Octo idolorum templa evertuntur.
LXV. Anathemate percusti rapientet conwcrala
idolis.
L X Y I . Marnium comburendum *s*c per puertm
Chrislus edicit.
LXVII. Puer examinatur sanclo Porphyrio.
LXVIII. Eadem repetil Grxce, hujus Iwgvce
ignnru.
LXIX. Marnium comburilur et dxripitnr,
L X X . Tribunus simulate Ghrislianus divinitus
punitur.
L X X I . Simulaera domestica el impii libri comburuntur.
L X X I I . Alii melu> ulii agnila verxtatt ad fidem
converluntur.
L X X I l l . Omnes admittit sanclut Porphyrins,
LXXIV. Et inslruit catechumenos.
LXXV. Exstructurus novum templum, edoceiurid
in fxguram crxicis faciendum.
L X X V l . Anle con&truclionem lempli quid sit peractum.
LXXVU. Indicil sanclus prtv$ul soletnnem procesiionem cum efigie sanclie crucis.
LXXVIH. Populus open applkatur.
LXXIX. Sanclus Porphyriu* primum jacit fundamcntutn.
LXXX. Trea pueri in puteum lapsi,
L X X X I . lllau miracuiose servantur.
L X X X I I . Signo sanctce cruci* dmuitu signati.
LXXXIII. Exirahuntur splendida hice fulgentei.
LXXXIV. Triginta columnce ab Eudoxia msw*
LXXXV. Bicresis ManiduBa, impia, cotit deo$:
LXXXVI. Et Christum pltantaslkum. Mulier J/aukhoea decipit neophylos.
LXXXVII. Admoneiur sancto Porphyrio, provocat ad disputandum.
LXXXVUI. Facto itgno cruck sanclo Porphy-

. Caza ad aadet epitcopales divertit.

XIX. Pluviam idoloialrwfrusira Mama idolo expelunt.
XX. Sanctus Porphyrius jejunium et vigilias \ndi~
cii supplicailonem ad varia templa ordinat, pluviam
itnpetrat.
X X I . Idololatras centum viginti $eptem convertil:
alios cv eodem anno.
X X I I . Darochas runicis idololatrh plagis excipitur.
XXIII. Mortuus creditus eripitur ab ipsis e Christiwiorum manibut, mansuetudini *ac(i Pgrphyrii
donalus.
X M V . Portatur in lemplum.
XXV. Idololairas ob corpus mortui credili lumxtltuantes ccedit ipsemet et fugat. Barvehas et Marcus
tonsecrantur diacotti.
X X V I . Arcadii imperatoris edictum conira idola
impetratur.
X X V I I . Uilarii avarilia edictum irrilum factum.
XXVIII. Parlurientem inverso fetu pericliiantem,
XXIX. Porphyrius per nutrkem se instruetam,
XXX. Libtral invocato nomine Christi.
X X X I . Idololatras sexaginta quatuor adfidem convertit.
XXXII Ob genlilium perfidiam epiicopalu se abdkare conatur Porphyrius, sed frustra.
XXXIII. Archiephcopum Cxsariensem iiineris sui
comitem impelrat.
XXXIV. Navigant ambo Constantinopolim. Rhodum appellunl.
XXXV. Sanclum anachoretam Procopinm itivisuul. Agnoscuniur instinctu divino. Exponunl cau
lam ilineris.
X X X V I . Edocenlur modum perficundx negotia.
XXXVII. Perveninnl Constantinopoliin. Consu lunt sanctum Joaunem Chrysostomum.
rw,
XXXYUI. Amantium cubicularium imperatrkis,
LXXXIX. Et oralione,
prucuraiorem negotiorum uccipiunl.
XC. Subito surda et muta redditur, et morittir.
XXXIX. Eudoxia benigne excipil cpiscopos.
XCl. Convertunlur multi ad fidem.
W J . Snam operam addicit. dat eleemosynum.
XCU. Sanctus Porphyrius dedkat lempltm.
X L I . Eorum cau&am apud Arcadium slrenue agil.
XClll. Amplksime extlrucium ob $p$m coewrX L I I . Diicil ex sancto Porphyrio se filium pari- $iont8.
turam.
XCIV. Largis&imas dal eleema$yna:
X L I l l . Vovel $e Gazce templum exttructuram.
XCV. Idololalrai Gazentes verluntur in wtWf/oXLlV. Theodo$ius Junior nascitur, acctamalur
xiem.
imperalor.
XGVI. Diripiunt domum tancti Porphyrii.
XLV. Benedkilur sxgno crueis cum tnatre ab e.piXCVIL Bealm prmui [urorem impiQrum declinat
tcopis. Sunclo Porphyrio revelatur felix negotiormn
XCVIH. Excipilur hospiiio virgine Salaphla.
$HCC($8US.
XCIX. Gazm proconsule casliganmr.
XLVI. Indkat Eudoxia, quid fkri oporteat.
C. Salaphla convertitur ad fideni.
X L V l l . Theodotiui baptizalur solemni pompa
Gl. Non vult alium sponsum praut
Ckrhlum.
poceribus candidatis portanlibus cereos.
Cll. Accipil habitum sacrum.
XLVtll. Episcopi offerunt libellum supplkem Theo*
Glll. Sanctus Porphyrius morUur.
d *io infanti.
t

ORDO RERUM

1*65

1264

ORDO RERUM
QILE 1N HOC CONTINENT13R.

SEVERUNUS

GABAHTAN

US

EPISCOPUS.

Nolitia.
Orationes m u n d i crealionera.
Sermodepace.
O r a l i o d e s e r p e o t e aeneo.
Oratio I n D e i apparitionem.
H o m i l i a d e p.ylhonibus e t maleflciis.
H o m i l i a c o n l r a Judaeos.
Sennones X V ejusdem.

THBOPHUUS

ALEIANDRINUS

9
15
15
15
15
17
29
29

EPISCOPUS.

Notitia.
29
E d i c l o m T h e o p b i l i c o m sancta T h e o p h a n i a i n d i e D o mintco inelarent.
54
E j u s d e m comraonitorium q u o d a c c e p i l A m n i o n p r o p l e r
Lyco.
35
Ejusdem narratio de i i s q u i d i c u o l u r Calhari.
43
E j o s d e m A g a t h o n i episcopo.
45
Ejusdero Menae e p i s c o p o .
46
E p i s l o l a synodica a d episcopos P a l & s t i n o s c l ad Cyp r i o s , d e Origenianse haereseos damnatione,
47
RespODSum Hierosolymitanse synodi ad s u p e r i o r e m epittolim.
47
E p i s t o l a D i o o y s i i L i d d e n s i s episcopi ad T h e o p b i l a n h
E p i s t o l paschales.
47
P r o l o g u s d e s a n c l o ac salutari Paschale.
47
E p i s t o l a pascbalis a n n i 4 0 1 , ad t u l i u s i E g y p t l e p i s c o pos.
54
E p l s t o l a pascbali* a n n i 402.
54
E p i s t o l a H i e r o n y m i ad T h e o p b i l u n i .
54
E p i s t o l i paschalis a o n i 404.
54
F r a g m e n t a Gra?ca e p i s l o l a r u m paschalium.
54
E p i s l o t o T h e o p h i l i ad d i v e r s o s .
61
I . E p i s t o l a ad H i e r o D y m u m .
61
I I . E p i s t . ad e u m d e r a .
61
I I I . Epist. ad Epipbaniom.
61
I V . E p i s t . ad H i e r o n y m u m .
62
V . E p i s t . ad A m m o n i u m e p i s c o p a m .
62
V I . E p i t l . a d episcopos Pal&etinffi.
62
V I I . E p l s t . a d J o a n n e m Chrvsosiomura episc. C o n -

sUDtinopolitanum.

62

V I I I . E p i s t . Joannis eplsc. C i t r i i , e l s e o t e n l i a T b e o phili.

63
Fragmenta e i aliis T h e o p b i l i operibus deperditis. 66
Apophlbegmala.
67

PALLADIUS

HELENOPOLITANUS

EPISCOPUS.

Nolilla.
H I S T O R I A L A U S I A C A . (Memoralur tanlum )
A P P E N D I C E 3 A P O P H T H E G P A T R U M .
P n e f a t i o i n l i b r u m d e e x e r c i u U o o e seu d i s c i p l i n a
naslica b e a t o r u m P a t r u n i .
D e abbate A n t o n i o .
D e abbate A r s e n i o .
D e abbate A g a t h o n e .
De abbale Ammona.
Deabbale Achila.
D e abbate A m m o e .
De abbate A m m u n N i l r i o U .
D e abbate A n u b .
D e abbate A b r a b a m o .
D e abbate A r e .
D e abbate A l o n i o .
D e abbate A p p h y .
De abbate A p o l l o .
De abbaie Andrea.
I)e abfeaie A i o .
IJe abbaie A m m o n a t h a .
D e Magno Basilio.
De a b b a i e B e s a r i o n e .
D e abbate B e n j a m i n o .
V)e abbaie B i a r e .
j)e abbate G r e g o r i o t h e o l o g o .

70
70
71
mo71
73
87
107

119

123
126
1*7
130
130
151
154
154
154

155
155
155
158
158
143
146
146

D e abbate Gelasio.
D e abbate G e r o n t i o .
D e abbate D a n i e l e .
D e abbate Dioscoro.
D e abbate D u l a .
Oe sancto E p i p h a n i o episcopo C y p r i .
D e sancto E p h r e m .
De Eucharisto homine saxolari.
De Eulogio presbytero.
D e abbaie E u p r e p i o ,
D e abbate E l a d i o .
D e abbate E v a g r i o .
D e abbate E u d s m o n o .
D e abbaie Z e n o n e .
D e abbate Zacbarta.
l)e abbate Esaia.
J)e abbate E l i a .
D e abbale Heraclio.
D e abbate T b e o d o r o P b e r m e n s i .
D c abbale Tbeodoro e t Nono.
D e abbate T h e o d o r o Sceteos.
D e abbale Tbeodoro E l e u l h e r o p o I i U n o .
D e abbate T h e o n a .
D e T h e o p b i l o arcbiepiscopo.
D e matre Tbeodora.
D e abbate Joanne Colobo sive C u r t o .
D e abbate Joanne ccenobita.
D e abbate I s i d o r o .
D e abbate I s i d o r o P e l u S i o t a .
D e a b b a l e Isaaco p r e s b y t e r o C e l l i o r u m .
D e abbale Josepb i n P a n e p h o .
D e abbaie Jacobo.
D e abbate H i e r a c e .
D e abbate Joanne E o n u c b o .
D e abbaie Joanue C e l l a r u m .
De abbale Isidoro presbytero.
D e abbate Jo: n n e r e r s a .
D e abbale Joanne T b e b o .
D e abbate Joanne d l s d p o l o a b b a t l s P a u l i .
D e abbale Isaaco Tbebaeo.
D e abbaie Josepho Tbebeo.
l ) e abbate H i l a r i o n e .
D e abbate I s c b t r i o n e .
D e a b b a l e Cassiapo.
D e abbate C r o n i o .
D e abbate C a r i o n e .
D e abbate Copre.
D e abbate C y r o .
D e abbale L u c i o .
D e abbate L o l o .
D e abbale L o n g i n o .
l)e abbate Macario J S g y p t i o .
D e abbate M o s e .
D e abbate M a t o e .
D e abbate Marco, d i s c i p u l o a b b a l i i S i l v a n i .
D e abbale M i l e s i o .
D e abbate M e g e l h l o .
D e abbate M i o s .
D e a b b a i e Marco j E g v p l i o .
D e abbate Macario u r b i c o .
D e abbate N i l o .
l ) e abbate N i s t e r o o .
D e abbale N i s l e r o o coenobila.
Pe abbate N i c o n e ,
D e abbale Netra.
D e abbale N i c e t a .
I ) e abbate X o i o .
De abbaie Xantbia.
D e abbale Olympio.
D e abbale Orsisio.
D e a b b a l e Pcemcne seu P a s t o r e .
D e abbate P a m b o .
Deabbaie Pislo.

154
154
159
162
162
167
167
170
171
174
174
173
173
118
179
183
186
187

m
198
198
198
262
205
219
219
222
225
227
251
251
251
254
254
233
259
239
239
242
242
242
245
247
350
2bl
254
25*
234
255
258
*8i
i90
291
198
599
502
30
303
506
306
507
510
511
511
' 511
514
514
SI5
518
567

~21

1265

QUiE IN HOC CONTINENTUR.

571
De abbate Pior.
575
De abbate Pityriono.
375
De abbale Pistamone.
575
De abbale Pelro PioniU.
378
De abbate Paphnutio.
579
De abbate Paulo.
382
De abbate Paolo cosmeU.
582
De abbale Paolo roagoo.
382
De abbate Paolo siroplice.
386
De abbate Petro Dii.
386
De abbale patria Romaoo.
590
De abbate Rnfo.
591
De abbate Bomano.
39!
De abbaie Sisoe.
407
De abbale Silvano.
411
De abbate Simone.
414
De abbate Sopalro.
414
De abbale Sarmaia.
414
De abbate Serapione.
418
J)e abbale Sereno.
418
De abbate Spyridorie.
419
De abbate Saio.
419
De malre Sara.
432
De matre Synclelica.
427
De abbate Tilboe.
450
De abbate Timolbeo.
430
De abbate Hrperechio.
431
I)e abbate Phoca.
454
De abbate Felice.
455
De abbale Philagrio.
455
De abbate Phorti.
455
De abbate Chorae.
455
De abbaie Chxremooe.
45*5
De abbale Psenlhaisio.
458
De abbate Or.
ASGYPTIORUM MONACHORLM HISTORIA, SIVE
PARADISUS.
442
Paradfeus.
416
De Oxyryncho clvitate.
446
De abbate Evagrio.
447
De abbate Paterrautbio.
447
De abbate Didymo.
455
De Cronidio.
455
PHILOSTORGIUS.
Notltla.
455
1 ex ecclesfatlicis bitloriit Pbilostorgii confeeta a Pbolio pairiarcba.
459
Ex libro primo.
462
Ex libro secundo.
466
Ex libro tertio.
479
libro quarto.
515
Exlibro qainlo
527
Ex libro texlo.
551
Ex libro seplimo.
558
Ex Ifbro octavo.
551
Ex libro
567
libro decimo.
585
Ex libro undecimo.
594
Ex libro duodecimo.
606
Supplemeata Pbiloslorgiana.
625
S. ATTICUS, CP. EPISCOPUS.
Notitia.
638
Epistola ad Palres concilii AIYicani.
650
Epistolt ejosdem ad S. Cyrillum Alexandrinum episcopom.
651
Epistola ejusdem ad Petrum.
651
Epistola ejosdem ad Calliopen.
651
S. PROCLUS, CP. EPISCOPUS.
Nolitia.
651
Notitia allera.
654
Veterum teslimonia.
658
ORATIONES.
679
Orallo priroa. Laudalio in sanctissimam Dei geniiricem Mariam.
679
Oratio I I . De Incaroatione Domini noslri Jesu Cbristi, etdejnfusoriis.
691
Oratio I I I . De Incaroalione Domini nostri Jesu Chrisii.
703
OraiioIV. Io natalem diero Domini nostri Jesu
ChHsti.
707
Oralip V,Laudalio in S. Virginem ac Dei genitricem
Mariam.
715
Oraiio VI. Laudalio sanclse Dei genitricis Maria?.
722

Oratto Vli. In sancta Theophania.

758
Oratio VIII. In transfiguralionem Domioi ac Dei ei
9alvatori noslri Jean Chrisli.
763
Oralio I X ln ramo* Palmarum,
771

1266

Oralio X. In sanctam quintam ?pr!am.

778
Oratio XI. In Doroiuicam passronem, 10 sancla ac
magna Parasceve.
783
Oralio XII. Domini noslri Jeso Christi resurrectionem.
787
Oratio XIII. In sanclnm Pascha.
790
Oratio XIV. In sanctom Pascba.
795
Oralio XV. In sancluro Pascba, ct in illud : 1n prmcipio erat Verbum.
709
Oraiio XVi. In snnctam Pentecosten.
806
Oralio XVII. Laudalio sancti proiomariyris Slephani.
810
Oratio XVIII. Landalio sancti Pauli apostoll.
818
Oratio XIX. Laudaiio sancli Andre npostoli.
822
OratioXX. Laudalio sancli Joannis Cbrysostomi.
828
..
834
Monitum.
834
I . De Domini nostri ascensione.
854
I I . ;De C.hrisli Jesu Domini nosUi circomcisione.
octava post nativitutera die.
858
I I I . De dogmale Incamationis.
812
IV. De naiivilale Domini.
845
V. De sancto Clemente mertyre.
816
Tractatus de iraditione divln misss?.
850
EPISTOLiE S. PROCLI et variorum ad ipsara et alios.
851
Eplstola I . Proclo cpiscopo Conslanlinopolitana? civitatts.
851
Epist. I I . Proclus ad Armonios, de
fide.
855
Kpist. III. Proclus ad Joannem episcopum Antiocbia?
87 ^
Epist. IV. Proclus joanni Antiorbeno.
876
Epist. V. Joannes Anliochpnus Proclo.
877
Epist. VI. Joannes Antiochenus et Orienlls syaodus
Proclo.
877
Eplst. VII. Joannes Antiochcnus et synodus CyTillo
Alexandrino.
879
Epist. VIII. S. Cyrillus ad Acaciura Melilinae episcopum.
879
Epist. IX. S. Cyrillus ad Proclum.
879
Epist. X. Proclus Joanni Aotiocheno.
879
Epist. XI. Proclus Maximo diacono.
879
Epist. XII. Theodosius et Valenlinianus imperalores, Joanni Anliocbeno et synodo.
880
Epist. XIII. Proclus Domno episcopo Anliocbeno.
882
Epist. XIV. S. Cyrillus ad Gennadium presbytenim
et archimandritam.
886
Epist. XV. Theodoretus Proclo.
886
Epist. XVI. Theodoretus Flaviano Conslantinopolitano.
886
Epist. XVII. Procli synodica.
886
Fragmenta operum S. Procll.
886
S. FLAVIANUS, CP. EPISCOPUS.
Nolilia.
890
EPISTOLA.
890
Epislola I . Ad Leonem papam, contra Eutychelis
b*resia.
890
Epist. I I . Ad eumdem, de eodem.
890
Epist. I I I . Ad Theodosium Augustum.
890
S. MARCUS EREMITA, B. MARCUS DIADOCHOS
et MARCUS DIACONUS.
Notilia in Marcaro eremitam.
895
Nolilia altera, de S. Marco eremila et Marcho Diadocho.
897
Nolilia in Marcum diaconnm.
900
OPUSCLLA S. MARCI K R E M I T J E .
906
Opusculum I . De lege spirituali.
906
Opusculum I I . De bis qoi putanl se ex operibus juslificari.
950
Opnsculum 1. De poenttenlia cunctis, ut operari
queant, nccessaria.
906
Opnsculum IV. - I)e baplismo.
986
Opusculum V. Prcepta aniraae necessaria, ad Nicolaiim.
1027
Opusculum VI. De temperantia.
1054
Oposculum VII. Disputailo cura causidico.
1071
Opusculum VIII. ConsulUlio intelleclus cum soa
ipsius aniroa.
j
J
Opusculum IX. De jejunio.
1110
Opusculum X. De Melcbisedech.
1 '18
Monltom in Diadocbi homiliam de Ascensione.
1159
HOMILIA DIADOCHIDE ASCENSIONE D. N. JESU
CHRISTI.
12
MonUtim in ejusdem sermonera contra Arianos. 1147
HOMILIA EJUSDEM DIADOCHI CONTRA ABIANO^
,

ORDO RERUM
MoDitum de sequenti optiscuta.
1167
CAPITA C E N T U M D E ! 1 SPIRlTUAl.l.
1167
CAPCT PRIMUM. De tribus vlrlutibos, qu tanqoam
rtuces debcnl anlecedere conteraplatiooem menlis spiritualem.
1(67
CAP. 1L Quomodo et quaodo bomo efDcklur boous.
1167
. I I I . De peccato, quomodu el quaado Incipiat
esse.
1168
CA IV. Quando et quomodo assequamur, ut simus
ad simililodioem Dei.
1168
C A P V. Quomodo faciendura sit, ul voluntas ad bonum lanlum sit prompta.
1169
CAP. VI. Quid sit lumen ver sclentie, et quid usus
butus Juminis in mente efliciat.
1169
CAP. Vll. Quid efficiat sermo spiritualH, et ouod
exercitatio charitalis aflerat faculiatem et coptam ad loquendum de Deo.
1169
CAP VIII. Quomodo accedendum sit ad loquendum
de divitiis rebus.
1169
CAP. IX. De charismate cognitionis el charismate sapieniiae, quornodo utrumque illumiuet, elquomodo uirumque acquiralur.
1170
. X. Quid curaridum ciim irasciMlii moveiur adversus passiones; el quid faciendum, ne passiones per
nraiioueni, vel per eleeraosynam sedat superbiam gignant.
1170
CAP. XI Cur wpientia spiritualis non sil axnbiliosa;
apipntia verobujus mundi sit; et unde exsistal ha?cproprieias sapienli spiriiualis.
1170
CAP. XII. De dileclione sni, et amore Del, et quid
tlproprium amantis Deum, et qufd diligentis se. 1171
X I . Quomodo contingat aliquando, ut %1iquis
videatur sibi non diligere Ueum, ut vellet, cum lamen
tunc maxime diligat, et uiide boc provcoial.
1171
Tap. XIV. De eo, qul sensu cordis Deum dillgit, et
quomode iste ad extalicum amorem venial, jam tolus
exira amicili im sut positus.
1)71
. XV. Quando incipiat aliquis diligere proximum;
et quare amiciiia secundum carnem cito dissolvalur; amicltia voro spiritnalis, minime.
1 2
. XVI. De amore crga Deum in sensii cordis,
qoomodo acquiratur; ei de perfecta cbariUte, sine timore Dei purgante; et de altera charitate noo perfecta,
conjuncia cnro timore purgante.
1172
XVII. Quomodo aniraa aeerota, per melura Dei
incipiat curari, et paolatim ad perlectam sanitaiem per
Cbaritalem pprduci.
1172
CAP. XVIII. Quomodo anima qaandiu est curis mundl i ivoluta, non posslt Deuin amare, neque quod sui offlcii esl erga eum re.cle dijudicare.
1175
CAP. XIX. Qua? sint propria anima? purae.
1173
CAP. XX. Quod uecessario adflderaopera,et ad opera
adjungenda sil Qdes.
1175
. XXI. Qualis sit fides slue operibus, et qualis
pcr dilectionem operata.
1175
CAP. XXII. De non scrutando curiose profondura fidei.
1173
. XXIII. Quandomens non pojsil semire sensu
cordis, sive gesln anims odorem aulestiuni bouorum, l i cet id vebeinenier deeirieret.
1174
. XXIV. De duplici sensu corporte ei monlis, et
quomodo seusus mealis exeitaudus sit d guslandum CCPlesiia.
1174
C A P . XXV. De uno sensu anima? secundum operalionem in aialu innoceniie, el divisioae post peccalum,
et dc sensu simplici animae a Spiritu sanclo.
1174
. XXVI. Quomodo oporteal perliirbalionibus ca~
rere, ad disceroeiidas cogilaiiooes, et utrom a Deo slnt
missae, an a daemone.
1175
. XXVII. Gur paucl slnt, qui peccala 9ia perfecte
agnoscant et quid faciendum sit, ut hoc facere possirous.
1175
. XXVIII. Quomodo Spiritui sanctus aniraara
purget, et quld feciendum sit, ut boc facere possimue.
1175
. XXIX. De uno sensu meolls ante peccalum,
et divisione ejus propter peccatum, et quaodo appelilus
IrratioDalis com ralionali conjungatur . el eonsentiat.
1176
. XXX. Quomodo et quando sensu menlis disceroaniur coneolaliones vera? a falsis.
1176
. XXXI. De falsa consolaltone Satana* per qwielem somni immissa, et quomodo mens, per memoriam
lerTeoiem nominis Jesn, eain disculit el SaUiiam iu^at.
1176
. XXXII. De bona consolatione anim.v, quomodo

tom per vifffliam.tum por quielero snmni exs(al,l atomodo per lalsam consolationem uiuiur diabolus fatlere
aiiimam in somoo.
1177
. XXXIII. Quomodo xera laitilta piritus aancti
a falsa da?monis dignoscalur et quaodo diabo>e aggreditur decipere per falsam consolationem.
1177
. XXXIV. De duplici chaffkale, Baiuvail et splrituali, et de uthusque condilioue.
1178
. XXXV. De graiia Dei, quomodo aoU m e s animi
motus turbidos iranquillet.
1178
.'XXXVI. Quomodo anima, et qeando iosiL sentlre gloham Dei et de fallacia diaboli oaieadenUs lumen,
vel aliquid splendoris simile.
1178
. XXXVII. De somniis aDeo miseis,ei a datmooe.
et de eorum differentia.
1179
. XXXVIII. De virtute non eredeadi alUsaomnlis.
1179
CAP. XXXIX. Exemplom ad intelligeDdom, qnoaaodo
nemioi exprobret Deus, qaod soneio ab eo nisso noo
credat.
1179
. XL. Qoando anima poseii lumen, quod io
babei, videre; ei auando se SaUoas tranaftgurei inaagelum lucis; et quid polissimum io vita monaelicai atudendum sit, ut quamvis in mundu siroiia peregrinemur a
mundo.
1180
CAP. XLI. De obedientia, qnoBaodo it maxima virtutum, et janua cbariutis, et vias cleramm virtatum
demonstret.
H8C
. XLH. Quomodo oporteat cootinentUin esee iu
oranibus, ila ul non solum virtuies corporif comparaodc
sint. sed virlutes, quaa homlnem iaiertorem purgeoL
1180
. XLIII. De utiliLate et nodo serrandi mlioen
liara in victu.
1181
. XLIV. Quomodo efQci possit ut cibonie jucondiLas, et caHne toluplates libenter respuanmr.
1
. XLV. De nirota conlinenlia viclus tvig\ndi
propierflrraitalerocorporis, qua opus sit ad certamen
spirituale.
1181
. XLVI. De ratlone victus aoliti lenperanda,
sine vilio vans glori aut iDcoDlinemi, per HMderaUm
indulgenliara ad adventum fralruro. a^l ahoruai boipitum.
U8I
. XLVH. De ]ejwlo et eailefie virlolibos corporalibas, quoroodo sint mslrumenta qusdam, que per sc sola
uon babeant gloriaia apud Deum oiai referaoHr ad flnem,
qui esi pietas.
1189
. XLVIII. De ntllilate temperali vielutad fhtctura spiritualem anlmae.
H8?
. XLIX. De iotemperanlia victus, quomodo ad
libhbnem provocet; ei de remedio et eju* ralione. 1182
. L. De iuxuria misti potus, et quantopere ea q**
oura vino miscentur, fuglenda sint ab lis qui voluni e*s*
spiriiuales.
H?#
. L I . Quid Dominus docere volueril, bibendo in
cruce acelum ex spongia circumposita bysatvpo.
1183
CAP. L l l . De baluealione fugienda epiriluaUbu*. et
qoare.
*183
. IJII. Quare opus sit In cceaobiis vocare medicwn ad curalionein morbi; et quid facienduni sil iis qui
solilariam in eremo deaunt vitam.
H8"i
. LIV. Quid indicet ferre moleste morbum. ei
quid rursus non ferre moleste.
H8i
. LV.-Quid iaciondam sit.al non deltctetur anina
usuia bujus luris, sed polius desideret a corpore separari.
1184
CAP. I.VI. Quomodn uli sensibus corporis immooerale, faciat diiBcilera mcmoriam Dei, el maQdatorum ejus;
et quomodo cavendum sit hoc matum.
11^4
GAP. LVH. Quomodo, qui ambulat spiritu, oescit
desideria carnis; ac frostra dsmon ejus castKalem t e e ^ t .
1185
. LVIII. De acedia, q u solet abqoando post repediatas voluplates corports conltager, qnabs eit, et quomodo expellenda.
1185
GAP. LIX. Quomodo mens reddl possit cerU de studio et diligentia sua in spiriluali certaralne, per memoriam continuam et fervenlem nomine Jesu profundo
cordis.
1185
. LX. De dupllci gaodio incboanle et perflcienu., et usu ulriusque et de lacrymis mediis inier
utrumque.
1186
. LXI. Quoroodo mene, com perturbaU esi, oon
potest Dei meminisse, et qune sit causa; cl quomodc
mens, cum est a pasaiouibus libera. solerlia sua uiens. ei
gratia Dei a^ivante, cko obUvioeeni Uei expe.lH, e l rerordaiur Domini Jesu; et quomodo eontingai lolo jan.
aftcclu ad memorlam Di, el chariutem excilari.
fl6
f

1269

QUiE 1NHOC C O X T . N E M I R .

CAP. ,. De ira, quomodo, et quaodo ea utendum;

elquomodo utiliter a Deo dala s i i ; et quid Domious docere volueril qu:.ndo infremuil spiritu in morte Lazari;
ct quomodo sit Kline, el currui ejus igneo similis qui
propler ardorero pietatis ira utitur sedala.
1187
CAP. 1 .XI11. Ouomodo spiriiualis debeat, neqoe
aliis litem iulendere, neque sua in judicio recuperare.

1188

CAP. I.XIV. De Ym, cansam litigandi excusant,

dicentcs, non licere dare locum iis qui res nostras nobis
HI iiosiruiii viclum ct pauperum necessarias diripere voItmi; el quomodo pr.fstet oralioui el custodi cordis
op ram d re, el injuham suam judicio alterius sa?culi reser-are.
88
CAP. L X V . De pnrstantia et utilitale vondendi
omnia, ci trihiiendi ra patippribus; ei quomodo virius
humiiilaiis magis quam re iqu \irtules, lanquam maler
liidulgeiiiissuiu bujusmodi pauperlalem foveat el recre.t.
1189
CAP. LXVT. De iis qui dicunt Unde fiot elepmoeyna paiiperibuft, qui quoiidie nosiris bonis alebantuT, si
omnia snnel vp.ndiderimus? rt de liumililaie, quam parit
nilul iaii) habore a i largioiiduin pauperibus; el qnonio !o
quod nn polpsl comparan per elp mosynam, comparabilurcopiosius por orationem, et lolcranliam, atque humilitalem, el quoniodo qui bona sua reliquemnt, hi pr.rparaot se ad recipiendum charism;i scientiit Verbi Dci ut
possint divf lias regni Dei praedicare.
1190
CAP. I.XVII. De charismaie iheologi, et quot, et
quanta bona ex ea proiiciscuntur.
1190
CAP. I.XVIII. ()iia? su causa, cur raens nostra difllcilis sitad oraiionem, facilis vero et prompta .<d divinarum renim coiiiemp aiiouos; el de ulitilaie oraiiouis, ad
proliciondum in conlempiaiione.
1191
. LXIX. Ouomodo gr.tlia in prinripio cum magna
voluptate spirittiali soleat auimam iliuminare; procp&su
vero cerUmiinis spiriiualis non ila. ul videainur derelieii,
et qua3 ulililas inde insiat, et quomodo iis qui adbuc suut
parvuli in coriamiae spirituali, nimius dolor et nimium
gaudium noceal.
1191
CAP LXX. De loqnacitate, quomodo animam distrabat. et memoria sui privet; et quae causa ejus ei quam
pra?clara rps sit silentium.
1192
.. L X X I . Quomodo, cum quis ea quae mnndl sunt,
Incipil repudiare, lunc incipiant passiones esse ei moleeta?, et inier eas polissimum ira et odium ; el quomodo
melius sil flere duriliam iniquorum, quam odio eos prosequi, quamvis odio digni siut.
1192
. LXXII. D e charismate saprenlia?, et de cbariemate scientia?, sive cogmiionis : el quomodo secunda
virtus plus valeat ad cxMirpandaspassiones,quam prior; el
quare non reperiatur plene ulraque iii singulis.
1193
CAP. L X X I I l . Oe oratione voeali, et in corde; cui
conlingat libentius orare voce, ei cui rursus libentius iri
corde, et de sima:a-ro la?tiiia?, quod sequilur oralionem
vocalem, el de lacrymis, q u sequi solenl orationem
cordis, et posl lacrymas quaedam voluptas animi; et quaa
sil causa, et quomodo opus sit paulo majore voce psalmos canere, cum animus graviier languel.
1193
I.XXIV. De ardore spiriiuali animre, et quid
intercharilatem naluralcm et spirilualem inierslt. 1195
CAP. LXXV. Quando et quomodo graiia Spirilus
sancli scrvel animam puram el liberam a nebulis passionum; et quando Uem et quomodo spirilus crroris tpgat
eam nubibus peccalorum.
1194
CAP. LXXVI. Quomodo anie baptismum spirilus verilalis oppreiur in anima, el quomodo splritus erroris :
quomodo item isli duo spiritus opereolur post Dapnmum.
1194
CAP. !.XXVII. Quomodo et qoando locipiat eratia
D P I declarare bonitatem suam anima?; el quare tunc permiiial Deus, ul plus molestia? exhibeanl ei da?moiies; et
quam magna inde ulilitas exsistat.
1195
CAP. LXXVIII. Qualeuus boroo ad imaginem Dei
faclus sit, el quid efleclum per peccalum Adae, et quid
run>us per baptlsmum, el quare non possinl simul habiUre in bomine duo spiritus, alter bonus, et aller roalus,
eicat noiiDulli opioali sunt; quare posi baptismum relicta
est duplpx volunlas. et impognalio daemonis.
1195
CAP. LXXIX. Quartdo in ptofuodo cordis, id est in
mpnip ipaa babiiel gralia Dei, et quomodo ibi nihil possii da?mon operari, et quomdo et per quas paries oper^ntur daemoues in anima, el quomooo roens nostra condp;pctetur legi spiritus, et de gaudio spirilali, uode et
nuando exsisial
1196
<1AP. 1.XXX. Quomodo iu cordibus fidelium non postinl simul insidere spihlus gratiae, el spirilus peccali, ot
quidam opioali saot, male iDterpretantes Hlud Joannfo
eraDgelisUe,lEtlenebra; eam non coniprebenderunt; >et

120

qnomodo hoc Pulos lnterprelatos sil in Eplet. aJ Philipp. ui 12.

1196
CAP. LXXXI. De duplici geuere roalomm spiriluum,
panim cum anima, partim cum corpore lucianiuim; et
quomodo tenienl, cum aidma pst exira graliam l ) e i , e i
uomodo. cnrononeit; ei quomodo ulnsque rcsisl^iium; elde tonlalione, quandolentatdnpmon suggereudo,
ot naturam hnmanam conlpmnamus, quiasit morlalis; ei
quomodo sit tunc occunenduin.
1197
CAP. L X X X I I . (Juomodo. quandiu est aliqura in gra*
tia Dei, non potest diabolus ISSP in corde ejus; quom<xk) el ubi boc docpat Paulus; ei quoinodo pugnet diabolus cum iisqui sunt in graiia Dei ; el quomodo cmri iis
qui sunt extra graliain; ct quomodo, qni pprfecie pugnet rum diabolo, non poipsi cliabolns carriem ejus ad
voltiplulis illecebras pellicerc, ut Paulum ei simiIrs.
1198
CAP. I.XXXIU. 0omodo, Pt unde cor mala^ mgiiationps gigoat, Pt qnaro cogilationes rliam a diabo bis suggesiaB, ex corde cxire dieaniur iu Evafigplio.
1199
CAP. LXXXIV. 0
1
pssint essc simul in
cordp hnmiuisgraUa I V i e dalxdus, et de exenjpw ad
hoc dpclarandurn ot inlol ig''iidum.
1:00
CAP. LXXXV.
Lii'!e acrldai quol simul bonpsta Pt
turpi quandoque cogit tmus; PI qnando, ac cur gnnia
prsenliam suam mcnli CPlet; ei quid ttinc factPii<1um
sit; el quomodo IIIILT c.iuprs omnps virluips uibit possi ' maximc couci jpl gfaiiam Dei ad amanihiin eum
vehPmpnter; Pt rur aliqnando ptiam is qui magnoe progrpssns iu virlule ferii, pprmillalur poieslatl da'uonis,
relicta ejus meuti* sinp lnrniue.
1200
CAP. I . X X X V I . Itiirsus quomodo gTatia Oei non possit una nim diabo habilarp in menlP homiuis Pl de duplici decP>siohP uTaii.p
spcundHni pruditlorem, Pt
t

l i n m f > ,

SPci.uduin avprsiuiipm ; Pt quare graiia U P I

aliqiiando
ab^roiidal menii; ct de cxomplo fainiliari ad id ostpndpnd m
liOt
CAP. I XXXVIIIVrpdcre. graiiam DPI ad pruduioriem,
quid boni alleral bomini ; et rursus quid mait dp pdero
secundiim avprsionpin; et i;uid in ulraquft deces^onp
faclpndtim nobis s i l ; tl quare aliqnnndo graiia Dei auxiliuni suurn in anin a CPIPI da^niomb> s.
1201
. L X X X V I I I . Quomodo Spirilus sanctus principio
graiiam siiam op( relur in iucboaiilibtis viUm spi, ilu.i em,
el (ie expmplo nalnr.ili ad hoc in e.li^on lum : rt unde
fa< lum sit, ut mens eiiam no eus eodem tempiire bonesla et iurpia c g i i c t ; Pt qui sint qui spirilualia I.HItum cogiianl, elquomodo id contiugat.
1202
. I . X X X I X . Quando, et quomodo farlat D P I graila,
uttmago Dei, ad qu.im farli sumus, splpndoat in nobis;
quaiido ilern faci.il, ac quomodo, ut sit n< bis siiuiliiudo
l)ei, ei de exomplo pictoris ad inielligendurn ul iirwp p
el quomodo siue illuminatione diicciioms D P I , quam
Spiritiis sancius oppralnr, npmo possil habpre sirnihtiidinpm Dei. quamvis habeat cavtcras omnes viriut"8, u.n
natnraliier babpre possit.
1203
. . D P sensu ei experieniia divina? du*cpiltiiifi
In fnitio proficiptidi spiriluaulpr, unde etsislal, pi quomodo;ei curposiea absrnndatur nobls bujusmodi dnlcedo, el nnde exsistal difllcultas diligcndi l)pum um
gust et in sensu cordis; etquomodo coulPiideiidurn slt
ad ejiismodi guslum charilatis Dei; et quibus coi.t ngat
porfectio charilatis in bac vita, et pcrfcclus giiKiuu
eju.
1204
. . De quodam, qui tcnebatur ardenll dp^i** cogncwrendi pcrspicue cbarilalem Del, quomodo
eam cognoverii Dei munere ; et de iis, qui pjusnuidi
charitaiem sensn et guslu cordls expertl sunt, quaip*
sini eorura virlules; el quomodo isti flrlem cbariuip superent; etquomodo hoc Paulus signiflcavcrit cum ilxit:
c Nunc aulem maneot fides, spes, cbarilas; tria bxc, horuro major est charilas.
1201
. . De propiietate mediocris operalionis ex
cognilione sancta, quomodo alTeral nobU iiiagotim dolurem, si quando aliqnem oiiejiderimu; et quid farif ndum
sil tunc.si oiTeasue recoocillarl nobis ooluerit, aut ni
procul absens fueriU
1205
. X G I I I . Qoare vfa Tirtotls inclplpntibos appareat aspera, et quare medlam ejaa trariMaoittHit flat focills : et quid tadendum sii iDdpienlibof ad o p e m | M k
asperitatem, gratia Dei adjuraDte.
. . Qoomodo opaa fft
tates probari, et veloll molliri togs^^^^
eosigillum siioilllodbiia j>ri mUg^F
t

V*0t^^^^^

essent probailooes i n i i | ^ V
lue vocat, lempore
ttfl^^^H
riot tcmpore paeit E e d ^ H ^

12G7
MoDitum de seqtienti opuscti^o.

ORDO RERUM
1167

CAPITA CENTUM DE PERFECTIOUE S P I R l T U A l . l .

1167
CAPUT PRIMUM. De tribus vfrtutibus, quaB tanqoam
rtuces debent anlecedere conteroplationem meolis spiritualera.
1167
CAP. 1L Quomodo et quando bomo efOciaiur bonus.
1167
. I I I . De peccalo, quomodu et quando Incipiat
esse.
1168
I V . Quando et qoomodo assequamur, ut simus
ad simililudinem Dei.
1168
. V. Quomodo faciendum sit, u l voluntas ad bonum lantum sit prompta.
1169
. V I . Quid sit lumen v e r s d e n t i , et quid usus
butus Juminis in menle eflicial.
1169
. V I I . Quid efficiat sermo spiritualis, et ouod
exerciiatio cbaritatis aflerat facullalem et copiam aa loquendum de Dco.
1169
V I I I . Quoraodo accedendum sit ad loquendum
de divinis rebus.
1169
. IX. De cbarKmate cognilionis el cbarismate sapieniiae, quomodo ulrumque illuminet, etquoniodo utrumque acquiraiur.
1170
. X. Quid curaodum, cum irascibilis movelur adversus passiones; et quid faciendum, ne passiones per
oraiiouera, vel per eleemosynam s e d a t superbiam g i guant.
1170
. X I sapientia spiritualis DOD sit ambiliosa;
iapipnlia vero bujus mundi s i t ; et unde exsistal ha?c proprietas aoienli spiritualis.
1170
. X I I . De dileclione sui, et amore Dei, et quid
i l l propriura amantis Doum, et quid diligentis se.
1171
X I I I . Quomodo contingat aliquando, ut tliquis
videatur sibl non diligere Deum, ut vellet, cum tanieii
lunc maxime diiigal, et iwde hoc provcoial.
1171
Cap. XIV. De eo, qul sensu cordis Deatn dillgit, et
quomode isle ad exlaiicum amorem venial, jam lolns
exira amicitlam sul posltus.
U71
. XV. Quando incipiat aliquisdiligere proximum;
et quare amicilia secundum carnem cito dissolratur; amicitia spiritnalis, minime.
1172
. XVI. De amore erga Deum in sensii cordis,
qoomodo acqufratur; et de perfecta charilate, sine timore Dei purgante; et de altera cbaritate non perfecta,
conjunoia curo timore purgante.
1172
X V I I . Quomodo aniraa a?erota, per melura Dei
incipial curari, et paulatim ad periectam sanitatem per
cbariiaiem pprduci.
1172
. X V I I I . Quomodo anima, qaandiu est curis mundl i.ivoluta, non possit Deum amare, neque quod sui officii esl erga eum recle dijudicare.
1173
CAP. XIX. Qua? sini propria aniras p u r .
1173
. XX. Quod uecessario ad fidem opera.et ad opera
adjungenda s i l
fldes.
1173
. X X I . Qualis sit fldes sine operibus, et qualis
pcr dilectionem operala.
1173
. X X I I . De non scrutaodo curiose profondura fidel.
1173
. XXIII. Quando mens iion posslt seniire sensu
cordis, sive gestn a n i m odorem aulesUuni bonorum, l i cet id vebetnenler deeirieret.
1174
. XXIV. De duplicl sensu corporis et moniis, et
quomodo seusus raenlis exeitandus sit ad gusLandum CGPlestia.
1174
. X X V . D e sensu anima? secundum operalionem in alalu innoceutie. e i divisioae past peccalum,
et de sorisu simplici anima? a Spirilu sanclo.
1174
, XXVI. Quomodo oporteal perlurbaUonibus ca~
rere, ad diecerueudas cogitaiiooes, et utrum a Deo slnt
missae, an a dsraone.
1175
. X X V I I . Tur pauci sint, qui peccala 9iia perfecle
agnosoant el quid faciendum sfl, u l boc facere possirous.
1175
. X X V I I I . Quomodo Spirilus sanclus animara
purget, et quld faciendum sit, u i boc facere pussiraus.
1175
. XXIX. De uno senau meiUis ante peccalum,
et divtoione ejus propter pecfatum, et quando appelitus
IrraUooalis cum raiionali conjungalur, e l eonsentiat.
1176
. XXX. Quomodo et qnandosensu menlis disceroantur conaolaliones verae a falsis.
1176
. X X X I .
De faJsa eonsobttlone Satans per quielem somni immissa, et quomodo mens, per memoriam
terTeotem nominis Jesv, eain disculil e l SaUitam Umi.
1176
. X X X I I . De bona consolatioue anim.T, quomodo

toin per vigiliam.Ium p r r quielero iomni exsfelaJ, et modo per falsara coosolationem niUtur diabolus fkllere
nlmam in somno.
1177
. X X X I I I . Quomodo vera bntilia ^pirilus sancii
a falsa dxmonis dignoscalur et quaado dioboUis aggrediiur decipere per falsam consolationem.
1177
. XXXIV. De duplici chatHale, Baiurail et aptritoali, et de ulriusque cuudiliooe.
1178
. XXXV. De gralia Dei, quomodo aoU U M S aaimi
molus turbidos trauquillet.
1178
.'XXXVI. Quomodo anima, et qeando foasil sentire gloriam Dei, et de fallacia diaboli oateadenUs luraen,
vel aliquid splendoris simile.
1178
. X X X V I I . De somniis a Deo miaeis ei a datmooe,
et de eorutn diflercntia.
1179
. XXXVHI. De virtute non crefeadi ollis somDiis.
1179
CAP. XXXIX. Exemplum ad intelligendom, qoomodo
nemini exprobret Deus, qaod soawk> ab eo aaisso >
credat.
1179
. XL. Quando anima poseii lomea, quod io e
habei, videre; e l quando se SaUnas transfigoret inaegelum lucis; et quid potissimum i n vita mfvnaetiea sludendum sit, u i quamvis i n muodu simus peregrinemur a
mundo.
1180
. X L I . De obedleutla, quonodo alt maxima virlutum, et janua chariialis, et vias ca?teramm virtiitum
demonstret.
118C
. X L H . Quomodo oporteat cooUoeBlUin esee iu
oranibus, ila ul DOD solum virtutes corporif oomparaodc
eint, sed virtutes, q u bombiem iolerlorem purgent.
1180
. X L I I I . De utilitate et raodo serrmiidi coftlioeo
liam in victu.
1181
. XLIV. Quomodo effici possit ot cibonim jucundiLas, et ca&t^ne toluplates libenter respoanur.
1381
. XLV. De nimia conlinentia viclus toglenda
propier flrmitatero corporis, qua opus sit ad c^rlamen
spirituale.
1181
. X L V I . De ratione viclos soliU leuperanda,
sine vilio vans g l o r i s aut incoDUnemi, per moderaUm
iodulgenliara ad adventum fratrura. a#l ahorum boepitum.
U81
. XLVH. De jejunlo et tmttm rirlulibus corporalibas, quomodo sint inslrumenta quaedam, q u per e sola
babeaAt gloriaia apud Deum, nisi referaotar ad floem,
qui eslpielas.
1189
. X L V I I I . D e utilitate temperall viQliwad fhtctum spihlualem animae.
118?
. XLlX. De iotemperanlla victua, quomodo ad
libidioem provocet; el de remedio et eju* ralione. 1182
. L . De iuxuria misli polos, et quantopere ea qa?
oum vino miscentur, fugienda sint ab lis qui roluat esse
apiriluales.
118*
CAP. L I . Quid Dominus docere voluerll, bibeodo i n
cruce acelum ex spongia circumposita bysaopo.
1183
. L l l . De baluealione fugienda spiriluaUbu*. et
quare.
1*83
. L l l l . Quare opus sit In coeooblis vocaxe medicum ad curalionein morbi; et quid facienduai sit iis q u i
solitariam in eremo dftgunt vitam.
1
. L I V . Quid indicet ferre moleste morbum. e l
quid rursns DOD ferre naoleste.
118i
. L V . - Q u i d iaciondam e i t . u l non deUctelur anima
asura bujus luris, sed potius desideret a corpore separ
rarl.
1184
CAP. I . V I . Quomodo u l i sensibus corporis immoderate, faciat diiBcilera mcmoriam Dei et maudatorum ejus;
et quomodo cavendum stl hoc malnm.
1134
. L V I I . Quomodo, qui ambulat spiritu, oescit
desideria carois; ac frustra daemon ejus castltaleiB t e n l p t .
1185
. L V I I I . De acedia, q u solet aliquando post r c p o diaUs roluplates corporis ooaUogere, quabs rtl, e t OBOraodo expellenda.
185
. LIX. Quomodo mens reddl possit cerla de s t a dio e l diligentia sua In spirituali cerumioe, per m e m o riam continuam et ferventem nomine Jesu ia p r o l b i i d o
cordis.
1185
. L X . De dupllci gaadio, incboante et p e r f i cienlp, e l usu utriusque et de laerymis mediis I n t e r
ulrumque.
1186
CAP. L X I . Quonwdo me8, CQID perturbala e s t , non
potest Dei meminisse, et qure s i l causa; e l q u o n i o d c
mens, cum est a pasaionibua libera, solerlia sua u i e n s . e i
gratia Dei a # i v a n t e eiio oblivioeeni Dei expe.lR, e l r e rordahir Domini Jesu; et qnomodo eontingai t a l o j a n .
aDcctu ad memoriam Dei, et ebariuiem excilari.
1186
y

QUiE 1NHOC CONT.NENUR.

1269

. .. - De ira, qoomodo, e l quaodo ea utendam;

elquomodo utililer a Ueo data s i l ; et quid Dominus docere volueril qu:ndoinfremuil spiritu in morte Lazari;
ct quomodo sit Elia?, el currui ejus igneo similis qui
propter ardorem pielatis ira utttur sedala.
1187
. I X I I I . Quomodo spirilualis debeat, neqoe
aliis litem iutendere, neque soa io judicto recuperare.
1188
. LXIV. De iis, Qm caasam litigandi excusant,
ditentps, non licere dare locum iis qui res nostras nobia
ad iiosiniiu viclum c l paupenim necessarias diripcre voI w i t ; e l quomodo pr.pstet orationi et cusiodie cordis
op am d re, el injuriam suam judicio alierius sa?cult respr-arc.
1188
C A P . LXV. De pnrstanlia et ntilitale vpndendi
omnia, tribueudi ra pauppribiis; el quomodo virius
humiiilaiis tuagi.s quain re itjiue \iriulps, lanqiwm maler
iiidulgetiiissuaj hujusmodi pauperlatem foveat el recrc.t.
1189
C A P . I.XVI. De iis qni dicnnt llnde fipt elepmosyna pauptTibus, qwi qnoiidie nostris bonis alobanluT, si
omnia somrl ve.udidewiiii.s? Pl tW humililate, quam oarit
nilul jain habere a l largionduin puuperibus; e i qunmo
qnod m n polesl comp.iran per ele mosynam, coinparabilurcnpiosius por orationpm, et loloranliam, atque humilitalem, e l quoniodo qui boua sua reliquerunt, hi pr.-cparant se ad recipieiidum charisma scienii Verbi U I M u l
possint divftias regni Dei praedicare.
1190
CAP. I . X V I I . De charismate theologia?, et quot, et
quanta bona ex ea proiiciscuniur.
1190
CAP. I . X V I I I . Oua?
causa, cur mons nostra difllcilis sitad oraiionem, facilis vero e i prompta d divjnarum reruin coiitemp alionos; et de uliiilaie oraliouis, ad
proticiondum in conlemplaiionp.
1191
. LXIX. (Juoinodo gr.dia in prinrtpio cum magna
vobiptalP spiritoali soleat animam iliumiuare; pnvces.su
vero certaminis spiriiualis non ila. ut videamur derelic-ti,
et qnai ulililas inde instat, e l quomodo iis qui adbuc sunl
parvuli in ceriamiue spirituali, ntmius dolor et nimium
gaudium noceal.
1191
CAP LXX. De loquacitate, quomodo animam disirabat. etmemoriasui prtvet; et quae causa ejus et quam
pra?clara TPS sit silpnlium.
1192
. L X X I . Quomodo, cum quis ea qua? mnndi sunt,
IncipU repudiare, tunc incipiant passiones esse ei moleeta\ et inier eas polissimum ira et odium ; e l quomodo
melius sil flere duriliain iuiquorum, quam odio eos prosequi, quamvis odio digni sinl.
1192
. L X X I I . De charismate saprpntia, et de chariemate sciPntia?, sive cogniiionis : et quomodo secunda
virlusplus valeat ad cxMirpandaspassiones,quam phor; et
quare non rpperialur plene ulraque ui singulis.
1193
. L X X l l I . De oratione vorali, et in corde; coi
contingat libentlus orare voce, ei cui rursus libeoltus Ui
corde, et de simtuarro la?tiliae, quod sequitur orationem
vocalpm, e l de lacrymis. q u sequi solenl oralionem
cordis, el posl lacrymas quaedam voluptas animi; e i quae
slt causa, e l quomiHlo opiis sit paulo majore voce psalmos canere, cum animus graviler languet.
1193
I . X M V . De ardore spiriiuali animre, et quid
intercharilatem naluralcm et spfrilualem inlprslt.
1195
. LXXV. guando et quomodo gralia Spirilus
sancti scrvel animam puram et liberam a nebulis passionum; et quando iiem et quoraodo spirilus crroris tpgat
eam nubibus peccatorum.
1194
. LXXVI. Quomodo anle baptismum spifitus veritaus oppreiur i n anima, e l quoraodo splriius erroris :
quomodo item isli duo spiritus opereolur posi Dapnsmiim.
i 194
. I.XXV1I. Quomodo et qoando fncipial Taiia
D P I declarare bonitalem suam anima?; e l quare tunc perm i l i a l Dcus, ut plus moleslia? exbibeanl ei daemones; et
quam magna inde utihtas exsistat.
1195
. L X X V I I i . Qalenus bomo ad imagioem Dei
faclus sit et quid eflTectum per peccatum A d , et quid
rursus per baplismum, et quare non possint simul habitare in bomiue duo spiritus, aller bonus, et alter malus,
eicul noiinulli opinali sunt; quare post baplisroum relicta
est duplpx volunlas. ot impugnaiio daBmonis.
1195
. LXXIX. Qaando in psofundo cordis, id esl i n
mpnic ipsa babiiet gralia Dei, et quomodo ibi nihil possil , operari, e l quomitdo et per quas parles operantur daemones in anima, e l auomodo mens nostra condelpctetur legi spiritus, et de gaudio spiritali, unde et
nuaudo exsisial
1196
. I.XXX. Quomodo in cordibus fidelium non possinl simul iosidere spiritus gralia?, e l spirilus peccati, ut
quidam opinali sunt, male interpretantes lllud Joannis
evangelisla?, fEUenebrae eam iion comprebcndcrunl: >et
8 1 1

I2T0

qooroodo hoc Polos lnterprelalas sit ia Epist. aJ F h i bpp. m , 12.

1196
. L X X X I . De duplici genere roalomm spirituum,
partim ciim anlma, parlim cum corpore luciantiom; et
quomodo tenienl, cum ariima est extra graliam Dei, e i
uomodo cnm non eat; et qtiomodo ulrUqup rcsisl^nu m ; e l d e tpntalione. quando lenlat drrmnn suggereudo,
o l naturam humanam eonlpmnamus, quia s i l m o r u l i s ; ei
qoomodo sil lunc occunenduin.
1197
. LXXXII. (Juomodo. quandia est aliquis in gratia Dei, non polest diabolus LSSP in corde ejus; quomodo el ubi hoc doceat Paulus; P l quomodo pugupt diabolus cum iisqui siinl in gralia Dei ; el quomodo cnm iis
qui sunt exira gratiam; Pt quotnodo, qui perfecie pugnpt m m diabolo", non p<Hpst diabohis arnpm ejus ad
voluplulis iilecebras pellicere. ut Paulum e i similes.
1198
. I.XXXIll. 0

wiala ^ogiiationps gigoat, Pt quaro cogilationes Ptiam a diabo nobis suguesta?, ex corde exire dieanmr Evaigplio.
"
1199
. LXXXIV. 0
1
Pssint esso simul in
cordp hnminis graiia DPI ei d-abolus, e l de exempio ad
boc dpclaranduin ct i n l P l igoiidum.
liOO
. LXXXV. Ln.ie anidai quol Rimul bonpsta P l
l u r p i i quandoque cogiltmus; Pl qnando, ac cur gnnia
pnspnliam suam mt-uti ceWi; ei qutd Itinc facipmbim
s i t ; ei qnonmdo inier C.- S omups virtuips iiihil possi ' maximc conci JPI gfatiam Dei ad amandum Piirn
vehempnler; Pt cur aliquatido Ptiam is qui niagnns pro*
grpssus iii virtuip ferii, pprmiltatur poieslati da?monis,
reticla ejus meiiit* sine Imniue.
1200
. I.XXXVI. Hursus qunmKlo gratia Oel non pnss\\ una cum diabo babiiarp in mentP hominis Pt de d u plict decP>sionp i;raii;p l)pi. seeundiim pniditlof!em Pt
SPiM.udmn avprsiuiiPm : P l qnare graiia D P I SP aliquando
abtfnmlal inenii; i t ilc cxoinplo familiari ad id ostpndpnd m
1201
. I.XXXVII IVrcdere gratiam Dei ad prudiiiodem,
quid boni allpr.il boinini ; eirursus quid ma i do pdere
secuudiim a^prsionpin; p.i rpiid utraqup dpcps^ionc
facipnduin nobis sil ; el qtiare aliqunndo graiia Dei auxilinm suum in anina CPIPI da^niouibi s.
12C1
. LXXXVIU. QiiomrKlo Spirilus sanctus principio
gra.iam siiam opc in incboaiilibus viUm spi ihia em,
pt iio exprnplo nattirali ad hoc in eJigpndiun : c l unde
fariura sit. ut mens eiiam noens eoilem tempore bonesla et itirpia c ^ i l c t ; Pt qui sinl qui spiriluaiia inntum co^ilanl, el quomodo id contiiigat
1202

n O m o < i o

. I.XXXIX. Quando, et quomodo Tapiat DPI graiia,

utimago l)pi, ad quam faoti sumus, splpndpat in nobis;
quando itpm faci.il. ac quomudo, ut sil bis siiniliiudo
Dei, ei de expmplo picloris ad intelligpndum ul umqi p
el quomodo sine illuminaiione diipciioins Dei, quam
Spirilus sancius oppraiur, Dmo pnssil habpre Hinilitudinpm Dei. quamvis babeat caHeras omnes viriutcs, uns
naturaliier habere pnssit.
1205
. . D P SPIISU ei experieniia divina? du'codiiiis
iii inilio proficipndi spirilualilpr, unde exsisLal. PI quomodo;et curposiea absmndatur nobls hiijustnndi d u l cedo, ot nmle exsisiat diflicultas diligendi l)pum <um
guslu c t i n scnsu cordis; etquomodo coiitPndendiirn sit
ad ejusmodi guslum charilalis D e i ; et quibus i*oit ngat
pprreclio charitalis i n hac vita, et perfeclus gusins
ejus.
1204
. . De quodam, qui tenebalur ardenli dpsi**<*o cognoscendi pcrspicue charilalem Dei, quomodo
eam cognoverit Dei munere ; et de iis, qui pjusmodi
cbarilalcm sensu et guslu cordts experii suni, quaips
sinl eorum virlutes; et quoroodo isti fidem cbaritato superent; et quomodo hoc Paulus significavcrit cum d i x i t :
f Nunc aittem manent fides, spes, cnarilas; tria baec, h<v
ruro raajor est cbarilas.
1204
. . De proprletale mediocris operationis e i
cognitione sancta, quomodo alTerat nobis wagDiim dolu*
rem, si quando aliquem oflTeiidcrimus; e i qutd raciendum
sil t u n c . s i olTensus reconciliari nobis noluerit, aul %\
procul absens fuerit.
1203
. . Quzre via virtotis incipienlibus appareat aspera, et quare medium ejus transeuniibus flat facilis : et quid faciendum sll incipienlibus ad superandum
asperitatem, gralia Dei adjuvanie.
1206
. . Quomodo opus sit per labores et inflrmitates probari, et veluli roolliri cor ad imprimendum In
eo sigillum simililudinis Dei ex virtuiibus ejus; e t q u
esscnt probaliones sanctoram per inGrmitales, quas Paulus vocat, leropore martyrum ; etquas pro illis successe*
l i n t tcmpore pacie Ecclesiamro; et quomodooperandum
t

OilDO ULKIJM QlLfc IN IIOC CONTINENTUR.

sit por tolerantiam in tribolaiionibus lesiimonium conscicutbfi nostra?.
1206
(UP. XCV. De duplici bumilila'e, tina mediocrium,
allcra perfeclorum; elquomodo tlla inediocrium comparctur, et quomodo aliera; et dr qualiiale et de (ondilione
uiriusque; e l quomodo a priorc ad secundam perveniendum sit.
1206
CAP. XCVI. Quae observenl daRmonrs in religiosis ad
oppugnandum eos, arripientes inde occasionem; et quomodo sint illa religiosis cavenda et in primis cupiditas
gloriae; et qua? mala ex loquacitate sequaulur, et quid
contra boc viiium faciendum.
1208
CAP. XCVII. Quid accidat ei qui incipit purgare cor,
et quomodo recordatione Domini Jesti sil cor inflammjndum ac purgandum; et quomodo nccrssarium sit, et
quando assequi possimus, u l semper el sine inlcrmissione
oremus.
1209
CAP. X C V I I I . Quid sit, vacunm esse passionibus in
bac vita, e l de armatura spiriiuali ad perrumpendum
acies daemonum.
1209
CAP. X( IX. De duobus da?monibus post universas
fere passiones superatas relictis ad luciandum, allero
rum anima, altero cum corpore, elqiiomodo superandus
stl qui cum aniroa luclaiur por z e u m ; el quomodo superandus, qui cum corpore pugnal pcr libidinem; <H causa, cur homo post magnos progressus in viriulibus faclos,permilUlur tentari per iibidinem ab hujusmoii d mone.
1209
CAP. C . Quomodo a religiosis stalim confitenda sint
Deo peccala, eliam noo voluntaria, conlra regulam comqpissa, et quomodo providendum, ne se fallat conscientia, dum existimal s.ilis se confessam, e l de melu lempore roorlis, sl non, u l decet, confessi Dco fuerimtis, et
quomodo hujiismodi melus adjuvet d:emones in illa hora,
et de iis qui flducla el exsullatioDe exceduDt ex bac vita,
m quas sit causa ejusmodl Odiicise, et de ite qui cum forrridine excedunt.
1210

F I X I S TOMI

MARCl DIACONl ViTA S. PORPHYRIl EPISCOPIGAZENSIS.

12U
Prologus.
12
CAPCT PMMUM. S . Porphyrii viia aoacboreiica el p r i ala in morbis et peregrinalionibus.
1 2 1 5
CAP. I I . S . Porphyrii sacerdolium; episcopatus Gazensis.
I2l 6
CAP. I I I . Pluvia impetrala precibos S. Porpbyril.
Barocba? vulnus iofliclum.
1220
CAP. IV. Edicto Imperatoris templa idolorum clausa.
Puerpera ope S. Porpbyrii adjuta. Cooversio infidcllum.

122i

CAP. V Iter ConstanUnopoliUmom S. Porphvrfl

cum archieptscopo Caesariensi. Rhodi apud Procopiura
anachorelara, Constaotifiopoli apud S. Joannera Chryxostomum e l Amaolium cubicularium imperalricis gesta.
1126
C A P . V I . Benigmm colloquiom S. Porphyrii tuu*
Imporatrice. Naliviias Theodosii Junioris.
12z9
CAP. V I I . Baplismus Theodo<it JtminrU. Impeiraia
idolorum destruciio. Varia donata S . Porphyrio m i i n r m .
1255
CAP. V I I I . Reditus S . Porphyiii Gazam. Tempestafi
coeitus sedata. Solemais in urbcm introduciio.
12T<6
CAP. I X . Temp'a idolorum eversa Gazae. Plurin
idololalraa convertunlur a S. Porpbyrio.
12*9
CAP. X . Nova ecclesia a S. Porphyrio exstracla. Tres
pueri puteum lap*i servaolur.
12 3
CAP. X I . Mulier Manicb*a ob hlasphemiam, oraote
sanctoPorpbyrio, subita morte puoiU. Dedicalas ecclesic.
E l e e m o s y n S. Porphyrii.
1247
CAP. X I I . Perseculio genliliam in ChrlsHaoo* et S
Porphyrium. Conversio ac r i l a saocts Salaphliue r i r g i nis. S. Porphyrius moritur.
1230
Animadversione Alexu Symmachi Mazochii in v i i *
prajcrdpntem.
1255

SbXAGESlMl

657i* 005

QUINTL

THIS VOLUME
DOES NOT CIRCULATE
OUTSIDE THE LIBRAF.Y

THIS VOLUME
DOES NOT CIRCULATE
OUTSIDE THE LIBRAF.Y

tmm

THIS VOLUME
DOES NOT CIRCUU\TE
OUTSIDE THE LIBRAF.Y

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the worlds books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thats often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this books long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Googles system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google watermark you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we cant offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a books appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Googles mission is to organize the worlds information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the worlds books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http://books.google.com/