HARVARD C O L L E G E LIBRARY

FROM THE LIBRARY

OF

ARTHUR DARBY NOCK

. - * t J

PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, CECONOMICA,

m m

ss. PATKIH. DOCTOROH SCRIPTORDMP ECCLESIASTICORDIH,

8IVE

QUI AB jEVO
ETAD

APOSTOUCO
BESSAIUONIS

L A T I N O R U M , SIVE

AD jETATEM
TEMPORA

GRiBCORUM,

INNOCENIII
(ANNO
1216) PRO
(ANNO 863) PBO GRA2CIS
FLORUERUNT

LATINIS
;

RECUSIO CHROKOLOGICA
OMNIUM QILE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICiE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
EGCLESLE SJSCULA ET AMPLIUS,
JUXTA

EDITIONES

DILIGEXTER

ACCURATISSIMA8,

INTER

SK C U M Q U E

CASTIOATA \ DISSERTATIONIBUS,

OMMBUS

O P E R I B U S POST A M P L I S S I M A S

DETECTIS

NONNULLIS

COMMENTAR1I8,

EDITIONES

NOVISSIMI9

SUBSEQUENTIBUS,

DONATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE

T I T U L I S SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM

RIAM

SIGNIFICANTIBUS, ADORNATAJ

AUCTORITATE I N ORDINE
ET

AMPLIUS

8TATISTICIS,

OHISSO,

SICUT

A N A L Y T I C I S , A N A L O G I C I S , I N QUODQUE

INDICIBU9

I N QUODLIBET

SACR./E,
SUORUM

HISTORICUM,

IMMENSIS

LOCIS

FORMA

SIMJLIS,

PRETII

8EXCENT0RUM
NOSTRA

OPERUM,

RELIGIONIS

ET CUNCTA

ET GENERALIBU9,

COMPERIRE

SINGULOS

CJETERISQUE

Q U A L I T A S , 1NTEGRITAS

NUHERUS,

ET
ALIA

ALTERO

PUNGTUM,

SINE

ULLA

VERO

UNUSQUISQUE

LIBRORUM

S.

PATRUM,

SCRIPTUR/G

TEXTUS,

FACILE

ANTEPONENDA,

PERFEGTIO

C0RRECT10NI8,

COMMODA

PR^ESERTIMQUE

SIBIQUE

ISTA

OPUSCULORUMQUE

QUO

HACTENU3

PRJB-

NE UNO QUIDEM

OPERUM
PRIMO

GOMMENTATI SINT.

OPERUM

CHARACTERUM

REGUSORUM

PATROLOGI^E

U N A , METHODICA
IHG I L L I C

NITIDITA8

TUM VARIETA8, TUM

DECURSU
ET

CONSTANTER

CHRONOLOGICA

SPARSORUM, PRIMUM A U T E M

B I B L I O T H E G A , E X OPERIBUS ET MSS. A D OMNES i E T A T E S , LOCOS, L i N G U A S

PERTINENTIBU8

SED

CONSULTO,

SGRIPTUR^E

VERSUS,

81 P E R P E N D A N T U R

1 TOTO

COLLECTIO,

CHRONOLOGICIS,

EXCEPTIONE ;

RERUM,

SCILICET

A D NOVISSIMUM APOGALYPSI3,

VOLUMINUM PERQUAlf
EXIGUITAS,

ET

MATE-

DOGMATICUM, MORALE,

SIT O B V I U M Q U I N A M PATRES ET I N Q U I B U 3

SINGULORUM

OMNIBUS

FRAGMENTORUU

ALICUJUS

ALPHABETIGIS,

T H E M A SCRIPSERIT, UNO I N T U I T U C O N S P I C I A T U R ; ALTERO

E X QUO L E C T O R I
GENESEOS USQUE

EDFTIO ACCURATISSIHA,

IM

ABSOLUTAS

NECNON

OPERIBUS C U M D U B I I 9 , T U M APOCRYPH19, A L I Q U A

INDICIBUS*, AUGTORUM

CANONICUM, DISCIPLINARE

DUOBUS

DISPOSITIS,

PERQUAM

ILLUSTRATA ;

DEBENTUR

DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE

QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM

CHART^E

COLLATAS,

CONTINENTER

A D TRADITIONEM ECCLESIASTIGAM POLLENTIBUS, A M P L I F I C A T A ;

LOCUPLETATA

SYNTHETICIS,

LITURGICUM,
SERTIM

MANUSCRIPTIS
SJECULIS

A U C T A ; I N D I C I B U S P A R T I C U L A R I B U S A N A L Y T I C I S , S I N G U L O S S I V E TOMOS S I V E A U G T O R E S

MOMENTI

DUCEKTI8

CODICIBU9

VARIISQUE LECTIONIBUS

QUJB TRIBUS

FORMASQUE

GOADUNATORUM.

S E R I E S
GRTECA
I.N QUA PRODEILNT PATRES, DOGTORES SCRIPTORESQUE EGCLESLE GR.EG.fi
S. BARNABA AD BESSARIONEM
A G G U R A N T E

J.-P.

M I G N E ,

Blbliotheete Clcrl uulverew

SIVE

CUKSDUM

COMPLETORUM

I N SINGULOS

PATROLOGIjE

SCIENTI-E

GRjECjE

ECCLESIASTICJE

TOMUS

SAMOS

EDITORK.

CXXU.

GEORGIUS CEDRENUS, JOANNES SCYLITZES, MICHAEL PSELLUS.

P A R I S I I S ,

A P U D GARNIER F R A T R E S , E D I T O R E S E T J . - P . MIGNE SUCGESSORES,

W V I A D I C T A : AVENUE DU UAINE, 189, OUtt CUAUSSEE DU , 1 .
1889

T R A D I T I O

SACULUM

C A T H O L I C A

XI.

ANNUS

1058.

GEORGII

CEDRENI

COMPENDIUM

HISTORIARUM,

CUI SUBJ1CIUNTUR

EXCERPTA

BREVIARIO

JOANNIS

SCYLl

TZJS,

CUR0PALA

ACGBDUNT

DIICHAELIS PSELLI
OPERA

QUiE

REPERIRI

POTUERUNT

OMNIA

NVNC PRIMIIM 1N UNUM COLLECTA

ACCURANTE E T DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHECid

CLEBI

UNIVERS.*,

SIVE
CURSUUM

COMPLETORUM

IN

SINOULOS

SCIENTI^

ECCLESIASTICJE

TOMUS

POSTERIOR

RAMOS

EDITORE.

PARISIIS

APUD

GARNIER
IN

F R A T R E S , E D I T O R E S E T J . - P . MIGNE S U C C E S S O R E S ,
AVENUE DU MAINE, 189, O L I M CHAUSSBE DU MAINE, 127.

VIA DICTA :

1889

T R A D I T I O
SMCVLUM

C A T H O L I C A .
XI.

ANNUS

1058,

ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC CXXII CONTINENTUR
GEORGIUS CEDRENUS.
Historiarum compendium. (Contimiatio.)

JOAKNES SCYLITZES.
Broviarium iiislorieum.

367

MICIIAEL PSELLUS.

De Psellis et eorum seriptis Leonis Allatii

Dialriba.

Compendium legum versibus politicis, ad

Mich. Ducam inip., ex eodem ibidera.

925

Ad discipulos dc actionum nominibus, Graece

apud Boissonadium.

1007

De recentiorum legum ct legalium defmitionum LaLinis nominibus, cx codem.

1023

OPERUM PARS TERTIA. PIULOSOPHICA. .

478

OPERUM PARS PRI.M A . TIIEOLOGICA.

De anima celobres opiniones, ex cclitione

Joannis Tariiii post Origenis Pbilocaliam.

1029

Expositio in Canticum canticorum.

538

De omnifaria doclrina capila c lilum quinquaginla septern.

In Psycho^Oniam Platonicam, ex edit. Gar.

Linder.

1077

687

Qua?stionum naturalium solutiones.

783

Expositio in Oracula magica quae a Zoroaslre

prodiero, in Oraculis Sibyllinis Galaei.

1115

Expositio in Oracula Chaldaica,

ibidom.

1123

Versus politici dc dogmate ad Mich. Ducam

imp., ex wleurmaiini TbcsauiO Juris, artdita interpretatione nostra.
Dialogns do dacmonum
tione, c:>!itiM :.lanpt;'m
lione Gaulruini Paris.
ea quarn Boissonauius
anno 1838.

811

energia seu oppract Kuchitas, ex edi101."5, collata cum

Norimberg.e dedit

Qusenam sunt Grnecoruni opinionos de da?monibus,GiTce apud Boissonadium, cura

inlerpretatione nostra.

Summaria et brevis Dogmatum Cbaldaicorum

expositio, ex eodcra.
In

849

ex eodem

Mercurii Trismegisti
Boissonadium.

Pimandrum,

1149

ap.
1153

OPERUM PARS QUARTA. HISTORICA.

De Iocis et nominibus Atticis, ex Boissonadio.

1155

Epigramma in aercum equum in Hippodrorao

qui pedem attollebat, ex Banduri Imperio
Oriontali.

1161

899

Characteres SS. Grcgorii Theologi, Basilii

Magni, Joauuis Chrysostomi et Gregorii
Nydseni, Graece ap.
feoissonadium.

Epistolae, cx Frid. Tafcl du Thcssalonica

ejusque agro, ot apud Boissonadiura, cum
interpretalione nostra.

1161

901

Yersus sanctos iros hiararclias intcr Opera Tbeodori Prodromi.

907

Fragmentum ex oratione ad Constantinum

Monomachum i m p cx Leone Allatio De
templis Grsecorum recenlioribus.

1185

Fragmenta alia.

1185

Do lapidam virtutibtis ex edit Jac. Maussaci

Lugdim. Balav. 1745.
Epigramma in S.

875
883

Gregorium Nazianzenura

(memoratur tantum).

Encomium ct Officium Symeonis Metaphrastse

(Patrologice tom. CXiV).

909

Monodia in colk.psionem tumpli S. Sophiae,

ex Leone Allalio in not. ad Georgium
Acropolilam.

911

Ad qucmdam monachum dp mortis doterminalioue, Grece apud Roibsonadium.

915

OPERUM PARS SBClhNDS. LEGAUA ET

CANONICA.

Oblalio Nomocanonis ad Micbaeleni Ducam

imp. ex Meermanui Tiiesauro Juris, cum
interpretatione nostra.

919

APPKNDIX AD OPERA MICH. PSELLI.

Auonymi De antiquitatibus C. P. ex Banduri

Imperio Orientali.

1187

Testamentum Salomonis, cujus seepe meminit

Psellus in libro De operationibus daemonum, addita interpretatione nostra.

1315

Fabroti Glossarium, sive interpretatio obscurorum verborum Cedreni.

1361
Index in Cedrenum.
1405
Index in Michaelem Psellum et in Appendicem.
1443

GEDRBNI HISTORIARUM
CONTMUATIO.

[P. 609] , ,

, , ,
.
1{
, ,
.. ,
27(,
,

1(}*, xou \, 1

,

, ? ). 6* -, ,


' , ' '
6 ,
, ,
, 1

,
(43}
. * 6
.
z.lilr* , * , ' ' C
,
,
.
, > , *
(
) ,
.
^ '
,
7r

1 - 9 7 8 Annum agens atatis septimum Conetantinus Leonis filiue imperium iniit, sub iie quos re.
ceneui tutoribus : et Nicolaue maxime patriarcba,
utpote UDue tutorum, clavum reipublica tentrit.
Initio hujus imperii, Constantinus Ducaa Andronice
filius, domesticus scbolarum, et maxima prseditupolentia, amioorura ao cognatorum in urbe degeni
tium litleris ad invadendum imperium inetigatur.
Scribebant enim, capite carere imperium, ao male
geri, et in eummo vereari discrimine : ipsumque
ut hominem cordatum atqoe fortem,et solum nobili
Romanorum imperio adminietrando aptum, aocerBPbant addebantque, probari eum senatui et civili
multitudini : e t b o r t a b a D t u r , u t orbem quamprimum
occuparet. Ferunt, conecium borum que scribebantur approbatorexnque fnisse Nicolaum patriarcbam (quippe nondum recitato Alexandri testamento, se inter tutores ascriptum eeee etiamnum
ignorantera) usuraque hao in re ministerio Artabaedi, qui paier fuit Andreae nobilis piotorie, et
ideo 9 1 9 primua sacerdotum Magni Templi factue
eat. At Constantinue, qui jam ante imperium somniaret summoque id etudio affectaret, neque animum ab ea cura unquam alio deflecteret, litterie
acoeptis etatixn aasentit, et Gpolin oontendit, etipatus railitura delectis; atque inlempesta noote per
portam Micbaeli protoveetiarii iDgreBSus,qaovioina
erat arci, in domum magistri Gregorae Iberitzse,
suceri sui, se confert, ibiqne pernootat. Nicetae
porro secretariue Ducse adventu cognito, patricio
Gonstaatino Eladico monaobo etatim indicat, eomque eo hao ipea noote ad Ducam venit. Hi priuequam dies illuceeoeret^cum facibue et roagna turba
portam Girci uocupant, et Conetantinura imperatorem fauetis acclamationibus ealutant.Cum aotem
qui intus erant, portam non reeerarent fortiterqae
reeiBterent, Gonetantini protoetrator, audaz bomo,
dum inconeideratius portam aperire molitur, per
commisBuram foriura lanceaaquodam ictueoccumbit. CoDstaatinue inde pulsus, tamen imperii cupi.
ditate ebrius, neque aanee rationis compos, inde ad
Circumpergit, nihilasententiadimotuemalo omioe
interfecti protostratorie. Inde 9 8 0 faustis acclamationibus prosequeotibuB Cbalcen ocoupat; perque

XYLANDHI GOARI NOTifi.

(43) , q u i et , sive
'^ arcbipresbyter est, et in Magna
Eccleaia ad saDCtum altaris tribunal (non ita ubiPATROL. Ga.

CXXII.

que] secundas a patriarcha obtinet. Codinis. Eucbologium. OOAR.

It

GEORGII CEDRENI

12

eam ingreetns oeqne ad exonbitoram stationem, **** * .

proflciecilur. Interim Joannes Eladae magieter, , unus curatorum, deiectis quantura occasio patieba- ,

tur remigibus ac sodalitatibus, iieque ut arma cuique fbre offerebal inetructis, hos Duc occurrere .
jubet. I i cum Ducaa militibus manuro conseruerunt,
et magna utrinque cffides facta eet. Occubuit etiam > , ,
Gregoras Duce filius, et Michaelus cognatus ejus, ' ij
et Curticiue Armenius. Quo casu non leviter per- ^ turbatua Ducas, suos uti confirmaret, concitato ) , ' . , 6
equo ad primos contendit: eed equo in tabulis lapideis, quibua ille locus erat oonstratua, collapeo $

cxcuBSum quidam in terra jacentem et a euie, qui
fuga omnes dissipati erant, desertum cernens, ca- ,
put ei gladio amputat, idque celeri cursu ad impe- (44)
ratorem Conetantinum affert. Huno Ducc faturum
, '
exitum etiam alias intellexerant tutores. Nioolaus . [ 610] ^
,
enim quidam publicanus veotigaliB Ghaldieneis,cura
veotigal acceptum decoxieeet neque haberet undo ' .
publioo eatisfaceret aerario, in Syriam profugerat, ,
ot noetra ejurata religione aetrologi eedederat. Is , 6
in nigro linteo litteraa ad Thomam logotbetam scri- (45) ,
ptae miserat, qua linteo aqua 9 8 1 eluto apparue- ' (46) runt, hano continentee sententiam : c Nolite vobis , * metuere a rufa ave Duca : etulte enim res novas ,
raolietar, et etatim peribit.
. "
, 6 , b .
. ^ ,
. '
, ^ (ol
) .
. (47) , 0 '8 ', , *
, .
? , ( .
0( , .
Conatu Duo huno exitum nacto, statim Gre- C ,
goras magister, Ducai socer, et cum eo patricius 6
Leo Cherosphaota ad Sophie templum profuge- ruDt. Qui a tutoribue inde abrepti,rasi et monacbi in Studii monasterium concluei sunt. Constantinum ot
Eladicum patricium iidem nervia bovillie prolixe ^.
'
caetum et m triampbo per mediam urbem ductum
monasterio Dalmatico inclasere. Leonem patriciam Gatacalitzam et AbesBalomum patricium Arotrae .
fllium excfficatos relegaru n t. Go n etan tin u m Eu lam pi i
flliam, et cum eo alioe, Pbilotheue urbis prefectus
in Giroi funda capite trunoavit. Nioetas eecretarius . 1

XYLANDRI GOARI .
(44) Atqui erat oiroo exolueus, nisi alia fortassis
porta intrarit, aut de alio, quod arbitror, circo ioquatur. XYL.
(45) habet Zonaras, quod idem est,
Bocios navaies. XYL. Remiges non plebeioa aut
tumultuario lectos intelligi non opinor : ut enim
, dequibus loquitur, confxderatorum erant
selectae turmx, ita et remigum dromonem impera*
torie agere ooDsuetorum; de quibus Conetant. in

Admin. Imp. o. 51. Auctor infra p. 615 :

,
. GOAR.

(46) " arma verti : neque enim curribus

uei eunt; et hano vocem, quo modo multae, Grascam fecit, ut supra quoque monui. XYL.
(47) Vox obscura et, ut puto, falsa. XYL. Armenis portio est vereue Syriam. GOAR.

HISTORIARUM COMPENDIUM.

13

14

6 - \ et Gonstantinus Africus dia ac znoltum quesiti

; (48) .
inventi non sunt. Patriciom jEgidam, nobilitate
6 \ ,
fortitudinis viram, et alios oum eo ducee haod ob , . ecuros, a Damali (buculam vox notat) Cbrysopoli ' ,
tana usque ad locum cui Leuoactio (quod album litJJV ,
tus diceres) nomen est, palis euffixerunt. Qain et
(49)
alios multos senatorii ordinis viros tatores isti inno .
cuos cradeiiter erant interempturi, niei quidam ex

judicibus libertate dioendi eumpta eos ab injusto
,
conatu retraxiseent, quearentee quomodo injussu
[. 611] 3 imperatoris, 2 8 2 qui puer adhuo quid gereretur
, ,
non intelligeret, tanta auderent facere. I i tutoree
uxorem quoque Duce raserunt et domum auam,

quam in Papblagonia habebat, dfmieerunt, filium ;
que ejus Stephanum castraverunt.
.
.
' , -
Dum haeo in urbe geruntur, interim Simeo Bul 6
garorum princeps gravi cum exeroitu in Romanornm
' , ditionem invadit, et ad Cpolin venit, atque a Bla(
cbernis usque ad Auream portam oastra ponit, maxit , gnamque epem cooceperat urbis potiund : sed
(2
ut certior factue eet do murorum firmitate, multi 81
tudine propugnatorum saxa jactantium, machina:
rum et balistarum abundantia, repudiata ea spe ad
, Hebdomum recedit pacificationemque posoit. Id
lm ,
fuit multo gratiseimum tutoribue; miesusque est a
. '
Simeone magister ipsius Theodorus, et de pace
,
babitum colloquium. Multis ultro citroque commu
tatis verbia, patriarcba cum reliquie tutoribue de ,
ducunt imperatorem in Blachernense palatium :
4 ^ *> datisque idoneis obeidibus eodem ad convivium

imperatoris Simeonem recipiunt. Ubi quidem caput
,
patriarchsB BuJgarue princepe submisit, et ab eo
,
oomprecationem obtinuit, capiti, ut fertur, Simeo)\
nis imponente suum epirrhiptariom. Post convi^ , ,
vium pacis conditionibue compositie, Simeon eju^, "
sque liberi donati domum abieruot.
1

i.ov |55 (50). , (51), *

\ . :: .

2 8 3 Porro Zoen imperatoris matrem, quam
vdudum aula eduxerat Alaxander, fllio eam identi,3 ),
dera deplorante ac requirente, tutores vel inviti in
-. . '
palatium revocant. Reversa haec et rerum guberna. tionem nacta adsciacit Gonstantinum cubicularium
'' ,
intimum, Anaetasium et Gonstantinum Googylios,
-, ,
cognominatus germanos fratres, ac Joannem Ela*V .
dam. Horum consilio aula ejiciuntur Alexandri

XYLANDRl ET GOARI NOTiE.

\48) Vindicandia criminibus vacavit ultirais tem:oribos,unde et in pretorio reorum ergastulo do.Dum ex officio deputatam babuit. Auctor plerisque

Mandya$, Latinorum pallium,

o^is. GOAR.

ex Godino c. 6, n. 2. GOAR.

!49) Locos ita dictoe

?

'. , trana Boeporum

Tbracis, Chryeopoli. Auctor paulo infra p. 617.

UOATl.
(50j Gracam vocem interpretando retinui, quae
cncullam aut aliod quod capiti injiceretur tegmen

videtur SJffnificare, ^ . XTL.

cunctis vestiboe

^, a Xylandri cuculla diversum, ut patet

(51J Apud Zonaram contrarium hujus loci legitur, dissi)ui8se nimirum hanc paciflcationem; quod
probabilius et verius puto. Mox enim rureum eioe
violatap pacis et mentione refert Simeonem in Thraciam grassatum. XTL.

15

GEORGII GEDRBNI

aseecle, Joannee rector, Gabrielopulue, Basilitzee

ac reliqui. Dominicum etiam sodalitatis praefectum

Zoe Augusta provehit, homioem etrenuum habitum
euisqae parentem mandatia. Ejus consilio patriarcbapalatio pellitur. Magister Joannes Eladae ultro
inde diecedit ob morbum, quo et periit. At Conatantinua oubicularius uti solus omnia imperii gubernare poseet neque a quoquam impediretur, eodalitatis preafectum apud Augustam criminatur,
quasi is fratri BUO imperium vindioare conaretur.

16

, (, , .


,
.
6 ,
, ' .
'

. [. 612]
*
-

Quod ea ita credens, patricium eum creat: ao

de more precatum deecendentem domi manere

jubet. Sodalitati preficit Joannem Garidara ac Oamianum eunuchum drungarium vigiliae facit.

$ , , , (52) . '
, (53).

Caeterum Simeone Thraciam populante, Augusta

"

oum proceribus consulat quo pacto ejus impreseiones compesceret. Ibi Joannes Bogas 2 8 4 promittit, 8i patricio honore insigniretur, se Patzinaoas
cootra eum adducturum; impetratoque quod petebat, aoceptie donis ad eos confert, pactum icit,
acceptisque obeidibus Cpolin redit, pollicitia Patzinacis ee Istro trajecto Bulgaris bellum facturos.
Transfogit eo tempore et Asotos, vir celebris, principis principum filius. Is ferebatur virgam ferream
znanibus extreraa tenens confringere ao flectere
posse, duritie ferri manuum robori cedente. Eum
comiter acoeptum domum remieit. Adrianopolin
autem Simeoni per compluree dies fruetra oppugnanti Pancratucaa quidam Armeniue, cui inter
alios urbie ejue custodia fuerat commisea, auro Q
corruptuB prodiL Paulo post miasi ab Augueta Basilius patrioius canioleo praefeotue et Nioetae Eladious eam auro ac pecunia recuperarunt.

,
' ,
(54)
* , ,
. ' ,
' .
,
. (5
^
,
'
6 .
'
,
,

. *
, .

Hoc aono Tyri ameras Damianus hostili cum

clasee et magnis copiis in Romanos impetum dedit,

'

adortasque Strobelum acriter oppugnavit; et cepiseet utique, nisi e morbo decessisset vita. Morte
ejue faotum est ut Saraceni re infecta domum redirent. Zoe porro coDtinentee Simeonis incurBionee
Don ferens, eumque reprimere cupiens.re cum senatu deliberata statuit paoem cum Saracenis componere orienialesque 2 8 5 deinde omnee exercitue
in Occidentera transportare, bieque cum occiden-

',
. , ,
.
,
,
,

talibus copiif conjunctis bellum in Bulgaros movere D , eosque exscindere.Proinde in Syriam mwei Joannes
Radenue patricius et Micbaelus Toxaras paotum
, ." ,

XYLANDRI GOARI .
(52) Offlcia ministeriaque pnblica non eine coeleslibus auspiciis el Ecclesiae votis suscipiebant
Graeci. Unde patricius ab impcratrice renuntiatus
Constantiua confestim, de more, precationem ad
consecrationie ioslar auscepturus in eoclesiam pergit. Reperitur in Eucholegio recena cuso in palricii
ac curopalataB promotione. GOAR.
(53) Repetii verbum ,

utpote non existimans officium unius

duobue commisBura fuiese, quod verba ambigue

posita pree se ferre videntur. XYL.

(54) Forte sic fuit vertendum, Bogas patricius pro mitlil, etc, ut non hoc opers pramium retulerit,
sed jam ante patricius in se receperil rem; esl enim
ambiguus locus. Quis autem sit ille princeps principum, , nondum didici. XYL.

HISTORIARUM COMPENDIUM.

1S

6 '- , cum Saracenis ioerunt. Augueta Saraoenorum jam

6 seoura militibus rogaa (eio vocatur pecunise distri. '
buiio) dari, Leonemque Pbooam magietrum ao
,
sobolarum domesticum exercitus in Balgaroe ducere
, jubet. Omnibua in unum conductie exeroitibue ao
,
oobortibus ad Diabasin (locue id nomen a transitu
, .
habet, estque planities ampla et recipiendo exer'
oiiui euffioiens) palatii primarius sacerdoe (ipsi
( protopapam vocant) missus cum venerandis lignis

omnee in genua prooumbere juseit, et jurare ee
) ,
usque ad mortem una perseveraturos. Dicto sacra (55) [. 613] mento in Bulgaroe exeroitus omnee moverunt. Co bortem exoubitorum duoebat Joannee Grapson, vir
.
bellicosus probataeque multis proeliie virtutis,cohor .
tem Hicanatorum dictam Olbianus Marula, vir insi , g gnie : Romanus et Leo Argyri filii ao Bardas Phocaa
^ aliia praeerant cobortibus.
cohortibus. Aderat
Ad
iis et Melias ma, (56) ,
gieter cum Armeniie, plurimique alii provincialium
. '
ducea. Gomitabatur etiam Gonetantinue Africanus
ol ,
patriciuB,veluti consiliarius Leonis domestioi eoho
larum. Sexto Augusti die 2 8 6 pugna inter Roma
nos el Bulgaroe oommisea eet ad oastellum Ache .
loum, puleique et magna caede proetrati sunt
Bulgari. Ibi cum domeeticue pJurimo audore ma . '
dens anirooque deficiene ad quemdam fontem ex
, , equo descendisset, ut eudorem elueret ac se recre '
aret, equua forte abrupto vinculo se proripit, ao
' , ol
88808 vacuus per exercitom discurrit. Quem ut
, . '
agDOvere militee, ocoubuieee domestioum rati,
(5() metu animis coneternatis, ab ineecatione hostiura
(
destiterunt: quidam etiam retro eese averleruot.
xxt - C Quod sublimi cernene Simeon (neque enim effu&e
, ^ *
et ordinibus dissipatiB fugam faciebat)suos Romanis
' ol immieit. Romani jam ante animos dejecti et pa ,
ventes, hostem eubito irruere videntes, etatim terga
,
dederunt. Fuga ea perioulosissima fuit, aliis sete
,
invicem conculcantibus, aliis ab hoste oaesifl. Leo
. '
domesticus fuga in Mesembria evasit. Non multitu ( ' do tantum militaris tunc periit, sed et duces innu )
meri atque ordinum ductorea. Ocoisus est etiaqj
'. 01 , > GoDBtantinue Africus, et excubitorum dux Joannes
, ,
Grapson. Miseue fuerat Romanus Lacapenus patri. ,
cius rei navalis drungarius, cum totaclaeee, juesua
,
littus legereet auxilio eeee Leoni et aBoga adductos
, ' ,
ad opem Romanis ferendam Patzinacae 2 8 7 tra 6 . - jioere. Ei cum Boga inoidit contentio; quam anim . J) advertentes Patzinacffi domum redierunt, ad i r r i , tumque eorum reciderunl suppetiae.
. '
. "Uv '
, , > ( '. ' ,
\ ,
/.
X Y L A N D R I G O A R I .

(55) Habebat imperator cleruzn proprium in palatio, in qno variaB erant eooleeis, ut S. Stephani,
ducum ccaleatium, Elisei et aliorum; oleri illiue

prffifectue erat . GOAR.

(56) Agminis ita dioti. Auotor infra:

. GK)AR.

GEORGU GEDRBNI

20

Sunt qui aliam Roraanis fug cladisque caueam .

, .
fuisse dicant. Etenim cum Simeonem Phocas pulsura pereequeretur, subito ad euzn fuisse allatum ,
nuntium, drungarium rei navalis cum universa clasae abire animo occupandi imperii. Quo nuniio ,
attonitum eum ut qui Bummam rerum sibi depo- . sceret, omisaa insectatione bosiium in caetra vori ( ?
), diacendi oauaa rediisae : diditum ex eo rumorem
fugisee domesticum, ideoque militee fortitudinie oblitos iugam feoisse. Simeonem, qui opportuno .
loco stans exitum certaminis opperiebatur, boo , [. 614] animadvereo effuse in Romanos irruisse, itaque ol .
victoriam iis pulsia caeaisque reparaaae. Sive hoo ( , , <
sive illo modo res geeta sit, Romani certe ea quam ) .
retulimus aifecti sunt clade.
* , , ol '
.
Curaque superatites ei in urbem rodiissent, Romani et Bogs agitata est controvereia, eoque periouli deduotus drungariue, ut judices ci oculos effodiendoe esee pronuntiaverint, quod ob inouriam,
aut potiae tnalitia ductus, Patzinacas non trajecieset, quodque ex foga reversos 2 8 6 non ad se
oollegieset. Erutique fuissent ei oouli, nisi Stephanus magister, unue tutorum imperatorie, et GonBtantinuB Gongyles patrioius, qui apud Auguetam
largiter poterant, eum eripuissent. Simeon autem
victoria elatus ac ferociene ad urbera omni cum
euo exercitu properavit. Rureum igitur Leo Phocae
scholarum domeeticus et Joannee Bodalitatis dux ao
Nicolaus Conetaatini Duo filius milites, quos tum

, '
, , *
,
t
,
. ' , !
,
,
, ^. ,
, .
in promptu habebaat, advereue eum educunt; et apad Catasyrtas (loci hoc eet nomen) in cohortem

qaamdam Bulgarorum incidentes pradatum egree- ,
aam,oam adoriuntur nuUoque negolio profligant; . IQOX reoentem aliam ingruentem fortiter subaisten- tes, pugnam acrero ao diu duraotem obeunt, Bul-
garosque fuodunt. Geoidit ea in pugna Nicolaus .
Duc flliua heroico pugnans, qui et caueam vin- , (&cendi Romanie preabuit. Hic tum rerum bellicarum ,
Btatue erat.
,
, 6 , '
. .
t

A t ree oiviles pessimo erant loco, multiB iisque

Bummis viris insano imperii umore ardentibus.
Horum facile princeps erat Leo Pbocae, qui quod
uxorem habebat Gonstantini cubicularii intimi eororem, et eatempestate magna erat eunuchorurn

,
, ,
' ,

in aula potentia, i n plurimum ponens fiducia?, D , '

non inagno oegotio 86 potiturum imperio pulabat,
^ .
ideoque in 2 8 9 ea multus erat, neque occulle ,
eed palam imperium affectabat, idque veluti rem a 3
majoribuB Buis ad se pertinentem, quazupriaium ad , utlegitimum heredem devolutum iri somniabat. .
Cujue vehementiorem quam iropediri ut posset co-
natum timens Theodorue imperatoris paedagogua, " ,
metueneque ne suo domino ea res exiiio foret, ,
huic consulituti RomaDum patricium druogarium
cJaseiB occulte eibi adseiacat custodem, ao si rea ' ,

HISTORIARUM COMPBNDIUM.
, . ila postulet, defeneorem : eum quippe paternom
esse Ipsius miniatrum, conetanterque ipei benevo , [. 615]
lum. Primum ao de re oompellatua Romanue re, fyctv . '
nuii; et iterum ac eaepius Theodoro animum ejua
' ,
tentante reoueavit. Tandem cum litteras manu i m - '

peratoria scriptae ab ipsoque punioeis eubsignataa
. litteris ad ee miseaa acoepieset, ooncesait; poilici
tusque eet se, quantum ejue fieri poeaet, Conatan ,
tini oubicularii ejusque cognatorum molitiones
,
impediturum. Hoc modo res oompoeita, ao de ea in
$
foro compitis ac angiportia suBorrabatur. Conetan .
tinus autem cubicularius, quanquam ei quo contra
,
ipsum struerentur non erant inaudita, illa tamen
*
, contemnebat, neminem unquam adversua *e aifqoid auflurum opinane. Sed cum ad claeeem egrc* , ,
deretur, rogat de more distributurus, Romanoque
* mandaturuB ut quamprimutc navigaret, incidit in

2 S O ineidiaB. Etenim servili forma ei occurrene
, ' Romanue, et mandata 86 etudiose exeeouturum
,
promittens, paulatim in casses pertrahit, nibil
.
' , prorsue eorum quae parabantur conjicere valentem,
sed similiter et absque uila euepicione oolloquen ,
tem, propiuaque eubinde aooedentem, ao rogantem
.
viroene haberat puichros ao fortes, aptoe ad impc ,
ratoriam triremem agendam. Respondet Romanua
* ,
, ! eos praeslo eeae, et formosiorum quibuedam innuit
ut accedant. QUOB contemplatus el probane Con Btantinus, cum solvi naves juberet, Romanue juxta
,
, obambulans, ot proxime praatoriam navim ventuin
eet, id modo fatus, Abripite huno Bubeistit. Qoi bus vero negotium datum erat, i i ConBtantinum
, 6
. * i atatim in navim praetoriam abduount, ibiqoe in
custodia aseervant, nemine comitum eum defendere
,
aueo, aed omnibus extemplo dilapaie. Hujus faci) , ,
noris fama in urbem allata animoa hominum con ' "
turbavit, tyrannidem ab aliquo invadi putantiucn,
, , \ '
: oumque ad Zoen ueque pervenieaet, prooeribua
quoque magnam sollicitudinem injecit. Zoe Nico?( ,
, laum patriarcham et aenatoree delectos ad VOcat, reque cam iis deliberata ad Romanum mittit,
. qui causam facti exquirant. Eoa, oum ad naviura
, ,
, . stationem veniseent et de 2 9 1 comprehenso cubiculario inquirere intenderent, eociorum navalium
,
petolane multitudo concitata saxis repulit. Poetri ol .
die Zoe prima luce ad Bucoleonem egreeaa, evocato

etiam filio et ejus familia, interrogat quanam hu )
'
>:

' , J jua sedilionis cauaa esaet. Ibi cum nemo responderet, TbeodoruB imperatoria peedagogus ideo ait,
. huno molum, exstitisse, quod Leo Phocae legionep,

<\
, Conatantinu8 cubicularius palatium perdidiesent.
Caeterum iroperator imperium a matre inee trane , ferens, patriarcham Nicolaum et magistrum Ste 8 (57j .
pbanum in aulam revocat; ac poetridie mieso
Joanne Tubaoe Augostam palatio abduoi jubet. Ea
,
flena atque ejulans, iilium amplexa, mieerationem
, . -

XYLANDRI GOARI .
(57) Alludit ad Euripidia locum, qui eet in Hecuba. Joaania Leonia auoceaaor est Garidas, quod cognomen bic addidii etiam Zonaraa. XYL.

23

GEOROII CEDRBNI

matris movit; adeoqae iie qui eam docebant Goa- , [. 616] 6

Btantinns mandavit ut suam secum relinquereat

matrem, estque illico ab iis dimiaea. Idem Leonem
Phocam, meluena ne ia aliquando imperium invaderet, loco movit, domeeticumque scholarum fecit
Joannem Garidam raagiatrum. Precibue tamen impetravit Pbocaa ut Simeon filius suus et uxorie
frater Tbeodorus Zupbinezer eodalitatum priocipes
crearentur Juramentieque ab imperatore obstrictus
domum auam abiit. Confestim porro oognati ejus
ex aula dimissi sunt. Quod ubi cognovit Leo, meiu
2 9 2 perterritue etatim eques ad Romanum drungarium se oootulit, eique exposuil quibua contumeliis affeotus utque ciocumscriptus eseet. Ibi
communicata re inter eos sooietas inita ac juramentis confirmata, nuptiia quoque inter Hberoe euoe

conlractis, institutumque oooulte habitum. Secundum hc Romanue sui purgaodi cauea in aolam
mittit, jurejurandoque interposito coniirmat noa
rebellionia aut seditionie quidquam euo facto subeese, sed 66 mutuentem ne Phoos conatua aliquid
mali imperatori afferrent, in palatium ejus imperatoritque pre3Hidio muniendi causa Toluiaee reverii. Patriarcha fidem derogante neque accipiente
purgationem,Tbeodorus Romanum instigat ut cum
univerea claese ad oavale,quod in Bucoleonte aitum
palatio imminet.accedat.Romanus cum aliquandiu
id detrectasset ac cunctatue esset, tandem urgentibos iis quorum instincta occulta ieta concilia suaeeperat, vel invitue aeeentit. Ergo ipeo die Annuntiationi feato classe instructa bostiliter ad Buco

,
, ,
,
.


\ ,
. '
.
'
. 01 .
1

,
.

, , . "
6
, ol
*
.
' ,
8
.
,
, *
. ',
,

leontera accedit. Statim Stephanue magister aula G *

exit, et Nicetas patriciua Romani necessarius in

palatium it, indeque patriarcham abduoit. Iroperator autem miesie venerandie ac viviflcia crucis l i gois, a Romano adhibitis diriesixnis exsecrationibus
et jurejurandie graviesimis, etipulatur 2 9 S nibil
unquam eum doli advereue imperatorem cogitaturum; pauloque poet facultatem redeundi in palatium permittit. Et redeuntem excipiena precandi
causa in templum quod est in Pharo deducit, dataque ibi etacceptafide raagnom sodalitatum prafectum creat. Statim et ad Leonem Pbooam littere
mittantur, quibus bono 6886 animo neque vel ab-

jicere spem oeque iniquum qoidquam moliri jubetur, sed quiete domi eue exitura praetolari : nam

, ,
,

.
, ',
,
.
, ol

. '

.

ipsius mox habitum i r i rationem. Gonstantinue D

, ,
qaoquecubiculariue ad eum in earadem sententiam
', .

ecribere oogitur. Pbocas litteris iatia acceptia domi

a u , quam i n Gappadocia babebat, quiete 86 COD-

'

tinuit.
, *
. [. 617J "
, .
'
,
.
. "

15

HISTORIARUM COMPBNDIUM.

16

' Quinta aaori Jejunii aeptimana imperator Hele

nam Romani filiam arrha data aibi oonjugio copulat,
',
ac tertia Galilae cum ea coronatur a Nicolao patriarcha; et Romanum imperatori patrem deeignat,
(58)
priorem dignitatem in filiura ejus Ghristophorum
' 6
, ' - tranaferena. Paulo post Leo Pbocaa auorum propinquorum auasu et axercituum hortatu res novas
, '
molitur; acoitoque Gonstantino cubiculario, Con . atantino et Anaataeio Googyliia fratribua et Con^ 6
atantino Maleliano, perauadere nititur omnibus se
, pro imperatore Gonatantino arma ferre. Romanua
' ,
vero diploma, quo Leonis institutum refutabatur,
,
acriptum, manuque et sigillo imperatoris 2 9 4 mu ,
nitum, meretrieie cujuadam opera, quam ab hoo
'*
ministerio imperatoriam poatea nomicarunt, in ca. " (59) (60; , g etra Leonis mittit, aliaaque litteraa per Michaelum
** X*P* ^ '
quemdam clericum : its animoe ducum ac militum
,
promiaaionibua munerum et honorum ad defectio
nem sollicitabat. Sed Micbaelo buic a Phoca depre,
beoso et atrociter verberato aures aunt amputato:
,
meretrix percaatradiaperaitqua) juaaaerat. Priroum

ergo Genatantinua legionia Hicanatorum dux, Mi . ''
cbaeli Gravis Miua, a Leone ad Romanum transit,

deinde Balantias et Atzmorua turmarcbee eum aub $ '
aequuntur. Leo tamen ad Gbryaopolin acceaait:
. exeroituque ad bucalam aaxeam, qu in columna
,
atat e regione urbis, conatituto oppidanoa terruit.
,
At Romanus Simeoncm canicleo prsfectum celoce
' 6
mitlit ad Leonia exercitua, cuoc litteria manu impe , (61)
ratoria obaignaiis, quaa quacunqoe poaaet ratione
, . ' 6
omnino iia auscultantibue recitaret. Diplomatia bc
1

, C erat aententia :Cum nullum alium mei iinperii vi

gilaotiorem atque Qdeliorem custodem inter omnea
, . '
meoa miaiatros invenirem Romano, huic aecundum
Oeum ejua tutelam oommiai, ipsumque patria loco

babeo, qui paternam animi erga me affectionem
re oatendit. Leonem autem Pbocam, qui nunquam
, non inaidiatua eat et adveraatua noatro imperio,
5 . nunc malitiam suam diu occultatam detegit, neque

domesticum eaae volo nequo 2 9 5 pro eubdito ha
beo, aed deaertorem ac tyrannum pronuntio; qul
' , [618] injuasu meo hanc rebellionem molitus eat, ut in ae
,
imperium transferret. Id cum intelligatia, aobditi
,
mei, quod equum eat atatuite; et tyrannide odioaa
. repudiata, ad dominum a majoribua auia imperium
, baereditario conaecutum revertimini. Gum ad
XYLANDRI ET GOARI ).

(58) vocari featum diem quo me- D preaao Leone, aub ae habuit et generum et impeoria recoji aolet leetue de Ghriato incarnando
rium XYL.
moria
(60) , diploma regium regix litter^
DUDtins a Gabrielo D. Mariae Virgioi oblatua, apparet. Qaid aatem boc Galilae ait, neacio, ac videtur tacrx, puniceo colore scriptse, (juibue cum aureo
mendoeam : pro eo Zoneraa Pascha habet. XYL.
aigillo, , CaB9aree3 imaginia fieret impreasio
Ipaiaa Paacbalia bebdoroadia feria tertia. Leo dixil auctor auGrammaiioue :
. Pari modo ,
, , etc, VOCant Oominicam

pra p. 178 et 615 A. OOAR.

(61) Qui , ia et ,
, et, ut acribit Leo ConsLitut. 3,
qaa Tbome, Prodigi, Samaritanae, etc. evangelicaa
ac ut Conatantinua Themat. 1 : 01
lecUooee percurrunt. GOAR.

(59) Qaod Homanus Leoni opprimendo adeo atu- .
dmt, cum qoo paulo ante foadua feciaae dicitur, '
id nimiram nove neceeaitatea pristinia prejlat
efficiunt. Da liebers kam, war leidert aus. Nam op- . GOAR.

17

28

GEORGII GEDRBNI

castra pervenieset Simeoo, et dtploma exercitui . , -

missnm recitatnm ejaeque cognita eeeet sententia,

ccaperunt omnee a Leone ad Romanum imperatoris
patrem deaciscere. Leo principio fruatra conatus
dipiomatis lectionem impedire, mox paulatim se a
Bui9 deseri videns, desperatia rebus, fuga salutem
quaeeivit. Et comitatus paucis quibusdam suorum
fldiaaimie ad castellum pervenit cui nomen Ateus.
Inde repulsus castellom obtinuit oui nomen Goeleontos, quasi ejulationem Leonis, malo nimirom
omine. Ibi a Michaelo Gravi et multie aliie agmine
facto capitor. Mittuntur ergo qui eum Gpolin abducant, Joannes Tubacee et Leo Pasteias; iique ei
oculos eruunt, eive oceulto, ut quidam dicunt, Romani juseu, eive, qood Romanus asseverabat, qui
et inique hoo ut nolente se factum ferre videba-

, ' ,
' ,
, '
.
, 6 , ,
.
,
,
'.

, ,
' ,

tur, eua aponte. Hic flnie fuit rebellionis Pbocae

Leonie.
. ' ,
' .
. 01
, ', ' ol
' ,
' . '
.
2 9 7 porro inaidia Romano sunt atruct a ',
Gonstantino quodam Ctemateno, Davido Cumiliano, ,
et Michaelo curatore manganorum. I i adolescen- :
tibus quibuedam armatis negotium dederunt Ro- (62)
mani, cum is venatum exiret, interfloiundi. Quibus (63) ' oognitie et eomprehensis, aoctoribus insidiarum . ,
oculi sunt effosei, et ludibrii causa per medium ol
, forum circumducti, interque eos Lao Pbocae mule
insidens.
^ .
, .
Aocusata eat etiam Zoe imperatrix quasi necem
Romano esaet machinata, et palatio submota ao ', ,
rasa ia monasteriam S. Buphemi detrusa. Ejectue . etiam est urbe Theophylactue patrioiue, ao Theo- ,
dorus imperatoris paedagogus, ejusque germanue ,
SimeoD, quod in Romanum aliquid moliti essent, , [. 619]
jussique in Opsicio degere. Ad hoe deportandos , ' .
operam contulit Joannes Curcuae drungarius vigi-
liffi, qui 608 subito arreptoe navibue in oppositam ,
(
continentem trajecit.
.
' '
Septembris menais die 24 Romano Caearie dignitas delata eat, et menae Decembri imperatorio est ,
,
redimitua diademate, a patriaroha Nicolao,permiaau

imperatoria. Coronatue autem die eacrorum lumi- D , -

Duxn uxorem quoque auam Tbeodoram coronat, et

menseMaio,die Penteocato297 saoro,filium etiam
Buum Ghristiferum, Constantino palaxn quidem

'
'
(64) -

X Y L A N D R I GOARI NOTJE.

(62) Curatore manganorum, id eat, baliatarum et (63) Fortasaia, cum apod Cynngium (looi notnen,
alioram id genus tormentorum, ut alibi. XTL. forte ubi in urbe venationea edebantur) prodiret. XYL.
(64) Puto 6886 quem aliaa Puriiicationie Mariie
Ut palatii et lllius aerarii curam gereret, eicut regi
procipuffi curopalates. Giroa machinas et balislai vocant, Lichtmesi. X T L . Caecutit Xylander i n
nugatur bio eoboliaates. GOAR.
lumine, et quo purget ocraloe collyrio opu* eet i l l i ,

39

HISTORIARUH COMPBNDIUM.

- ooncedente et probante, quia nihil cootra vim po

terat, occuite autem egre ferente et auam deplo ,
rante Becum calaxnitatem. Ao aoli duo iati ea in
& ,
pompaproceeeerunt.Julio menae,indictione ootava,

ad concordiam redierunt metropolite et clerici,Ni . ol (65)
colai et Euthymii patriarobarum causa hactenue
. , ' ,
diajuncti.Gaterum Romanua imperator Stepbanum
,
magisirum in Antigoni inauJam relegat, imperii

affectati auapectum, et monachum facit, et cum eo
Theopbanem Teichiotam et Paulum Orphanotro phum,ejua iDtimos.Cum procenaua fleret in tribu. ' nalio,inaidiie delatisimperatoressubitoin palatium

abiverunt.Earum capti auctorea Araeniua patrioius
, ,
et Paulua manglabita : oculi iis effossi et relegati
, sunt,bona eorum publicata.Eodem anno Romanue
, . , %filiameuaOQ Agatham i n matrimonium collocat
_
-?
_5
"\ t
t

p.
r
: *
:
_
^
:

ol
Leoni Argyri filio, viro generoso ao oorporis pul ol ,
cbritudine et prudentia praeatanti.
, . ' '
, ,
.
Sub idem tempusRentaoiue nationeGrflecas,aoam

palrem interflcere cuna conaretur, paler filii i n '. temperiem mettiena oonacenao navigio Bysantium
. '
veraua navigavit,ab imperatore petiturue ut filii l i ,
bidinem 2 9 8 compesceret; estque a Cretensibue

Saracenia captue. Filiup, paternarum opum compoa
.
factus oum iis se Gpolin contulit ad Sophie tem
plum : ibique deeidens paterna bona prodegit. Ro
manus re comperta templo eum educere et casti, ' ,
gare intendit. Quod Rentaoius oum eubodorare

C i r , litteris ab imperatore ad SimeoDem confictia

U

. * ',

ad BuJgaroa tranafugere inatitait, convictueqae

criminia oculis eat et bonia apoliatue.

* ,
, .
.
[. 620]
Mortuo Adraleato scholarum domeatico Pothua
, .
Argyrua aufllcitur.Ia, Bulgaria graaaando usque ad
Gataeyrta progreaaia, copiaa contra eoa cducit;
,
caatriaque ad Thermopolia poaitia Miobaelum cohortia prepfectum, patricii Moroleonia filium, specu .
latum emittit. Qui, improviso in barbaricas de
lapaua ineidiaa, cum fugce locua non easet, vim

parat; multiaque Bulgaria dejectia ac pulais, ac. cepto letbali vulnere, Cpolin redit pauloque poat
', ,
moritur. Tuno et Romano detecto aunl inaidiea
,

, , ^ quaa ipai aacellariua Anastasius atruxerat,nimirum

' .

pro Conatantino propugaana. Harum auctorea ao

51 ' '
, (66) '-

oonacioa auo quemque arbitratu Romanue puniit,

Anaataaio monacho facto. Gonatantinumque exinde

XYLANDRI GOARI

ubi PopiQcationia diam inteppretator, qui, coo

aotiasimuSjTheophaniorum eaae dignoecitur. GOAR.

(65) Obacaraa iocoa. Forte Conataotino domi licto et spreto Romanue cum fllio, utpoie imperatoree, aacram pompam daxerunt. De procenaa

2.

aiibi. Tribunalium looua tribunalis videtur. XTL.

(66) Quem thesauri praefectum et ouatodem aub
logotbet diepoaitione poaitum exiatimo. Paacirollua in Notit. Imper. Or, c. 47. Lexicon anonymum
bibliothecs Regie : . GOAR

31

OEORGII

CBDHBNI

3ft

detrnsum secundo , priore imperatorem dici . , '.

jue8it,prtendens hancunam 2 9 0 eseeinsidiarura
avertendarum rationem. Ita ob res fluxas et i m - '
perium caducum Romanus perjurii ee obligavit et .
a Deo abalienavit. tiic erat rerum urbanarum sta- ,
, ',
tU8.
,
/.
.
' 0
At Bimeon iterum magnum contra Romanos
emittit exercitum, duce Chagano,uno suorum pro- ', ,
cerum, et Minico equisonum principe; mandatque ' , ut recla ad urbetu contendant.Romanus, de eorum , *
adventu certior factue,metuen8qu6 ne i i pulcberri- . *
ma urbi propinquorum locorum palatia et eedificia ',
incendio vastarent, Joannera rectorem cum Leone
et Potho Argyris obviam ire jubet, exercitum du-
centee validum ex imperatoriie sodalitatibus et
cobortibue aliis contractum. Adfuit iia etiam
Alexius patrioiue et drungarius rei navalis, et Mo- (67),
seles cum euie. Quinta Jejuniorum seplimana,
exercituin plaoitie Pegarum instruclo eubstiterunt. ' .
Ibi Bulgaris 86 subito prodeotibue et obscura cum '
vociferatione ao znagiio impetu irruentibus rector .
Joannee fugam facit; ao patricius Pbotinus Latipe-
die Oliue pro eo pugnans aliique haud pauci ob- *
truncantor. Rector sgre servatue in celocem eva- , ,
sit. Idem facere volens Alexiue druDgariue, cum
ascendere nequiret, de scalis celocis in mare de- .
oidit S O O cum suo protomaDdatore, et euffocatus .
est. Leo et Pothue Argyri in caetellum fuga ee re- , ,
oeperunt. Reliqua multitudo partim hostiuoi ma nus dum effugere volunt, in mari pereunt, alii
ferro neoantur, quidam capiuntur.Bulgari, nemine . ol
probibente, Pegeose palaiium totumque Stenum .
ol
inoendio vaetant.
1

, ol , ol . [. 621]
01 '
.
, ',
Vicesima Pebruarii die, indiotione decima, uxor
Romani Tbeodora moritur et in Myrelaso sepelitur. ',
Augustffl nomen deinde gessit uxor Christiferi So- *
pbia. Tunc eiiam ex Iberia venit Iber curopalates, . ",
eplendideque ornatus per medium forum traneiit,
ao magna oum gloria et honore exceptue est. Eum D

imperator in aedem Sophiae mieit, ut ejus molem
ao pulchritudi&em videret. Qum is contemplatue ' ' 6
magna cum admiratione,fatusque hano aedem vere , '
eeee Dei receptaculum, domum rediit. Rursum . ' deinde Balgari impreseiooe facta ueque ad pala- ,
tium Tbeodor Auguetsepervenerunt, idque nemine
defendente cremaveruat. Romanus convivio eum- , .
ptuose instructo ad id ducee militarium ordioum ' ,
yooavit, interque hoe Sacticium cobortis oxcubito-
rum prefectum. Procedente S O l oonvivio illatus , .
eet de Bulgarie sermo; et imperatore multa ad ca- ' -

XYLANDRI GOARI NOTiE.

(67) confaderatorum el tubditorum ordinibus. GOAB.

33

HISTORIARUM COMPENDIUM.

34

. lefaciendoe animos adqne virtatem concitandos

,
idonea locuto, cohortatoque eoa ut fortiter in hoa . '
tetn irent ao pro iua propugnarent patria,univerai

alaorem euam operam in defendendia Christianis
. - promiserunt. Postridie prima luce armatae Sacti, oiue Bulgaros a tergo eubaeoutue eet; ingreaausque

eorom caatra^plerisqueprffidatam per agros vagan ,
tibu8,omnes qui in castrie erant occidit. Ez iia qui

eflugerant Bulgari re cognita in castra redeunt :
. 6 commissaqae pugna ipsi integri viribue defatiga, !
tos antegreaao proelio Romanoa fundunt, Sacticio
,
cum paucie aliis eorum impetum fortiter aubaia ,
tentibus.Atque ie cum aliquandiu preeclare pugnaa .
aet multosque hostium dejecisaet,cum premeretur,
equo habenas laxat ac fugae se dat. In cujuadam
- g autem amnie traneitu equua in COBDO cum bsaie. , ol set,Bulgari eum aeaequuntur, vuinusque in annm

et femur mortiferum accipit. Equo tamen e coeno
evulso induetria famulorum.atque iis modo fugien
tibus modo ad ingruentium Bulgarorum depulsio .
nem se vertentibus, ueque ad Blacbernaa evadit;
,
positusque in S O I templo Sancti Sepulcri proxi , ,
ma nocte vitam cum morte commutat, magno luc .
tu non imperatori modo, eed et universo exercilui
, ,
ac populo Romano relicto.
.
, , ' ' ,
, (68) ,
, ' :

[. 6 2 2 ] Q Alia deinde ab imperatore facta defectio in

(69), Gbaldia instinctu patricii Bardffi, cognomenlo Boi . ', qui prosidebat. Principea novarum rerura

moliendarnm fuerunt Adrianua quidam Ghaldsue
, . et Tatzatea Armonius, hominee predivites. I i
oocupato castello Paipertia contra imperatorem
. ''
arma sumebant. Sed Joannea Gurcuaa, scbolarum
( )
domeaticua, qui tum forte Gaseare erat, celeriter
.
eupervenit et coitionem eam diaeipavit. Depreben,
Borumque primariia oculos eruit, et bona eorum
,
publicavit, obaeuroe ac pauperes impune quo libe '
ret diaoedere juaait. Unua Tatzaies, caatello quo .
dam occupato, quod in aublimi erat aitum colle,
fide impunitatie a domeetico scholarum aocepta,
,
Gpelin venit, ibique mangiabit honore prteditua
, in domo manganorum cuatoditus eat; cumque
, (70) " fugam moliretur, deprehenso oouli auot effosei.
XYLANDRI

E T GOARI

(68) Dobito de hoc loco. tumulum aigniilcat et eepulcrum. Forte fuit aedea io Blacbernia,
sepulcri m quo Gbriataa depoaitua fuit aimililudioem referens, quale Spira Nemelum suburbaDora, et alia alibi visontur, zum htiligen Grab, et
fit mentio paulo poet. X Y L . Teroplum est illud,
iu cujaa aacratiore looulo aanclissimae ueipar veslia et zona in Blacbernis aaaervabantur. GOAR.
(69) Gbaldia regio eat, ut apparct, Syriaj, hoc
quidem loco; nam in Nicepbori Phocae imperio
diserte Calabrie aacribitor. Ex Basilio Romani F.
nbi Pboea contra Durnro rea geata; dcacribuntur,
lberiffl vicinam fuiese Gbaldiam videri poteat. XYL.

NOTJE.

(70) Quod aii manglabit, vel ut supra aoriptum

eet, manclabitee officium, nescio. Talia videntur
etiam myeticus et stypeioia et quem aliaa , paulo poat ipae videlur
dioere, quaai vicarium imperatoria. XYL.
. A n non -

merebatur Xvlander experiri, qui tam aure

Cedrenum ? A t neacivit, inquit. Is
itaque corniculariua et clavicularius dicitur apud
PancirolJum in Not. Imp. o. \ i et est uniua cohortia principem alipantia prpoaitua, et ad ejue
nutum, ceu seatentiie reorum exeequcadia prfectus, eontes quoaque ab eo damnatos, eodem
%

85

GEOROII

GBDRBNI

36

Bardae Boilas, qood ei imperitor bene volebat, . nullam aliam poBDam dedil quam quod raeue et
. 6
monachus eat factus.
,
.
Interim Simeon Bulgarorum prinoepa Adriano , 'polim vailo foeeaque cingit ei obaidet ao magno
etudio oppugnat. Praeerat ei urbi Leo patricius, , . '
3 0 S quem ob prproperum in boatee impetum ,
vocabant Moroleonem quaei atultum leonem. Is .
oppugnationem fortiter eustinebat,etmodoBu]garos , irruentes de muro profligabat, modo portis apertis in 608 acerrimum impetum dabat facileque pelle- ,
bat. Sed oppidani cibo deflciente ac fame graviter
premente, cum alimentorum aliunde parandorum
(5 . ' 6
apes nulla affulgeret, penuria moti, urbem, se du
cemque Bulgaris tradiderunt. Simeon Leonem
,
naotue, et racordatus quanta is mala Bulgarie intu-
liaset, innumeris auppliciorum formis excruciatum *
tandem acerba morte necavit,Bulgaricoque in urbe ,
relicto praesidio discessit. Hoc praesidium audito
,
oontra seveoire Romanum exercitum urbe relicta .
fugit; atquesic Adrianopolis a Roraania eet recepta. ' * ,
' .
tempore Leo etiam Tripolita cum magna claese

Romanos invaeit. Quem in Lemno navea in statione '
habentero subito adortua Joannee Radenue patri
oiue, rei navalis drungarius, facile vicit, Agarenia 'fere omnibue exatioctia, soloque Tripolita fuga , 'eiapso. Mense Septembri, indictione secunda, C , Simon, Bulgarorum princeps, cum omnibue copiis . expeditiodem contra Cpolin eueoipit; populatuaque , ', [. 623]
Macedontam et in Thraoiam incendiis grassatuB,
obviis quibusque va8tatis,proxime Blacbernas 8 0 4 ,
caetra poDii. Inda postulat ut ad se mittantur Ni- , ^ ,
coiaus patriarcba aliique procerum,de compooenda . "
pace coHocuturi. Datie muiuo obeidibue, ut ab i n -
Bidiis omoia tuta essent, ao patriarcba juramentis
fidente, queaitum est qui senatores cum eo exire ? .
deberent. Delecti patriciue Michaelus Stypeiota et
*
Joannes mysticua ao tum gubernaadarum rerum , ' 80C1U8 : nara Joannes rectur apud imperatorem de- ,
latue criminis jam tum palatio diaceaaerat, inque .
suo monaaterio monacbus factua erat. Gum legati
ad Simeonem veniaaent ao de pace eaaent collocu- D (71)- ^
XYLANDRI

E T GOARI

apeotante, caatigat. Eam Bardariotarum fuiaae auo

tempore C

(aic
. Leo Grammaticue : (ita legit ille)
. Turc a

Greecie plura mutuati ad conepeotum imperatorie

prncursorem babent (bujurdi sua l i n gua vocant),ad ejus nutum reum quemque suppliciia extremis aubjioere paratum. Ao princepa ipae,
regia depoaita plebeiaque aasumpta veate, vicoa
circumit nonnunquam et anfractus viarum, ei
cuncta in pace ordine quiete compoaita sint exploraturua : ain turaultuantea rixantee incompoaitos
ao imperii juasa epernentee civee aut militiae ascri-

NOTJE.

ptoa comperiat, a manglabitia viae comitibus ac

auppliciorum instrumentie jam prius inatructis
extemplo oorripi jubet, aimulqtie poonie vel neci
tradi.omieeie judiciorum tardia arabagibua, imperat. GOAR.

(71) Imperatoria amicue, qui nimirum coneiliie

et monitia imperatori in administranda re publica
Bdeliter aaaistit : qaem nunc imperii eubaajuvara
et publici atatua adminietrum vocitare aole.mua.Ia
quoque in palatio morabalur. Jamjam enim , ex eo deturbari, e i m u l
tamen

, ut ad imperatorem veneraturus ac ealutaturue aocederet, poteatatem accipere conspicietur. GOAR.

37

|
1

I
|
!
!

I
i
^

HISTORIARUM COMPENDIUM.

, - j
,
. '
! ,
, '
^ , ' '** . , ,
,
, ).!.
, '
, ]
,
.
,

, (72) ^
, .
,
. ,

ol , ,
\ , ol
, .
' .
ol
. '* . " ,
ol ,
^ ,
* . ,
. . 624]
' ' *
,

. ,

, '
, ,
&
. ,
, ,
2> . ,
.
, .
4 , " , \ *

XYLANDRI

ae

turi, ita Bulgarue dimisit ut oatenderet ee ipsiua imperatorie congreeaum expatere, quem precertohabebat virum eese prudentem atqueveracem.
Pcrgratum id fuit Romano, misitque iliico qui in
littore Goamidiiin mari tutissimum egreesui e navo
locum pararenl, ut eo imperatoria triremie appel poaaet. Eum undique munitionibus circumded i i ; ac in medio juasit tabulatum attolli, in quo
erant collocuturi. Inlerim Simeon miasia suie templum Deipar adFontem incendit,ab Juatinianoconditum. Sed et vicina ciroum omnia igne vastabat;
eatisque apparebat pacem ei cordi non eeae. Romanus cum patriarcba fanum Blacbernenae et
Sacrum 8epulcrum ingreisus, Deum comprecaiue,
acoepto beatffi Virginie S 0 5 bumerali, ternplo
fcxiit. Gumque et ae diligenter armaaeet et comitatum auum decenter oroaeeet,ad definilum locum ee
cootulit. Aota hec nona die Decembria. Eodem
venit et Simeon,multitudioem adducens variia ordinibus ao forrais di6tinotam : alii namque erant
aureia scutis ornati et aureia haatis, alii argenteia clypeia, alii reia, alii aliorum oolorum, prout
cuique viaum fuerat. I i in medium aui Simeonem
recipiebant,ao Romana voce regem oonealutabant.
Omnea prooerea et oivium multitudo,que gererentur, de muria spectabant. Prior Homaoua locum
exaoanaionia dictum ocoupavit, et Simeonem exapectavit Datia ultro citroque obaidibua, Bulgari
cum locum diligenter perveatigaaaeD^ne quis dolua
aut insidi laterent, Simeonem equo deacendere
, juaaerunt ei ad imperalorem intrare. Ibi cum ae
mutuo conaalataaaent, de paoe colloqui cceperunt.
Ac ferunt Romanum heeo verba ad Bulgarom feciaae : Hominem te eaae Ghristianum et pium
audivi, aed facta tua famae minime reapondent. Si
enim re vera ea Ghriatianua, finem tandem fac csdium et fundendi aanguinia insontie,paceraque cum
nobia Gbristianis Ghriatianua et ipae oompone,
neque fao ut dextr Chriatianorum polluatur aanguioe eumdem Gbriatum oolentium. Bomo et ipae
es,mortem opperienaet reaurreotionem etjudicium
ao dignam vita acta S 0 6 mercedem. Hodie vivia,
et cras in pulverem diaaolveria. Si diviiiarum cupiditas te ad heec agenda impellit, ego ad aatietatem
uaque te iia opplebo : tantum pacem amplectere et
concordiam dilige, ut ipae quoque vitam pacatam
) degaa ac inoruentam,et tandem Cbrietiani deainant
contra ae invicem armaferre. Hia verbia hacque
aubmisaione imperatoria ad verecundiam ductua
Bimeon promieit se pacem facturum; et peracta
salutatione diaceaaum eat,cum quidem magnificentisaima dona Simeoni imperalor dediseet. Dignum
eat relatu prodigium quod tuno accidit.Nam ferunt
colloquentibua principibua duas aquilaa supra eoe
volitaaae, et cum clangore ae conjunziase, moxque
divulaaa fuisae, ita ut altera ad urbem altera in
1

GOARI N O T i E .

(72) , vaatem B. Virgiois ibi repoeitam. GOAR.

39

GEORGII CEDRENI

40

Thraoiam avolaret. Id, qui augurio aliquid tribue- .

bant, aignum inauspioatum lDterpretati sunt, et

, -

infecta paoe disceaeum i r i judicarunt. Simeon ad

* . -

8008 reversus proceribua moderationem imperato

,
8 et liberalitatem narrayit.
.
, .
, ( ,
, < . ot

j
. ^
.

Faato Gbristi natalitio, indictione secunda, Ro manus duos suos filioa Stepbanum et GoDstantinum
', '
coronat in Magno Templo : reliquum Theophyla- , ,
ctum patriarcba radit ac clericum facit, et eubdia- *
conum ac ayncellumdeaignat,cumpriuein aanctua
,
rium intrasset officiumaubdiaconi gerena.Joannem , , porro myaticum et gubernandarum rerum aocium
patricia 3 0 7 ao proconaulari digoitate ornavit .
imperator. Dia Maii decima quinta, indictione tertia,moritur Nicolaua patriaroha.cum a aecunda . ' , ', ?
deaignatione munua auuin geaaisaet annoa trede- ,
cim. Auguato menae succeaaor ei creatur Stepha- ''
nua, Amasiffi metropolita. Porro myaticua afifectatj '
imperii defertur, ad hoc ueue cooailio Gosm pa. .
trioii logothet dromi, qui eum aibi geaerum am- ,
biebat, et palaiio ejicitur, permiaao tamen ut ado- (73) ,
randi imperatoria oauaa id ingrederetur. Nam im- ^,
perator eum diligebat, ideoque proraue excludere . ' ' ^
nolebat. Inatantibua tamen accuaatoribus, et cri-
raina ei objeotavera eaaedeaionslrantibuajmpera- , . tor rem peraorutatua, cutn deprebanderet non ali- Q
ter quem i i retulerant babere, oapere myatioum et , [. 6*5]
quffletionee de eo exercere slatuil.Quod ia praaen- * tiene in monaeterium Monocastanum confugit,
ibiqne monachus eat faetua. Patricium Goamam logothetam in Horologioimperator raale multatum .
oifioio depoeuit. Loco myatici eubatituit protove-
atiarium Theopbanem et eadem poteatate auxit. .
Sub idem tempus in Thracia terrea rootua hiatua-
que terribiles fuerunt, multaeque domua et templa .

una cum ipsis bominibus absorpta aunt.

Maio menae, indictione 15, Simeon Bulgarorum

princeps in Ghrobatoa duxit; ab iisque in anguatiie montium proelio victua omnem suum 3 0 8 a m i ai t exercitum. Joannee autem quidam aatroDomuaRo
maoum ncceseit, eufcque monuit uti raittat aliquem qui amputet caput column, qus supra
Xerolophi fornicem poaita occidentem reapiciebat:
ita enim Simeonetn, cui illa fatalieerat, atatim periturum. Exsecutue hoc eat iroperator: el quahora
XYLANDRI

,
.
, ',
n

(74), '

.


(75), * -

GOARI

(73) Hunc locum, eeoutua conjecturas et ea qu

eequuntur, ita legi, ut si non ante
sea ante easet acriptum. Apparet
enim Cosmam gennroeuo favisse etin affectando
regno coneiliis juvisse, quare et magiatratus ei fuit

NOTJE.

abrogatus, ut minime credam hoc judioe vel auctore raysticum fuisse aula pulaum. XYL.
(74) habet Zonaraa.
(75) , simulacri, stalux. Ei namque oaput
dejecit imperator. GQAR.

HISTORIARUM COMPENDIUM.

41

41

. \ atata fuit absoissum oaput, ea ipaa, quod dili *

genti inqimitione Romanus postea deprebendit,
, 6 Simeon in Bulgaria cordis morbo interiit.
, 6 .

Morte ejus Bulgariee dominium ad Petrum rediit,
' 6
filium ejus ex aecunda uxore, sorore Georgii Bur ,
subuli, quem et tutorem suis liberie Simeon con
stituit. Nara Michaelum idem ex priore sibi natum

conjuge, viventem*adhuo mooachum fecerat. V i .
cinaa igitur gentes, Turci, Servi, Ghrobat aique
, 6, , ,
alii, audita Simeonis morte Bulgaros bello petere

atatuebant. Sed et fame graviter premebantur.
.
Bulgari, et locuat fruges eorum depopulabantur
, g atque absumebant. Itaque Bulgaris cum aliarum

geotium tum Romanorum preecipue in ae expedi. ol
tiooem metuentibus,Petrus re cum suis deliberata
,
in Romanos bellum auacipit, ut iis ierrorem in ' .
cuteret.Cumque in Macedoniam perveniaaet,audito

imperatorem Romanum contraee cum exercitu pro' .
ficiaoi, ipse et Georgius liberorum 3 0 9 Simeonis
, '
tutor occulte monachum cum litteris mittunt, qui & ,
bus continebatur cupere Bulgaroa cum Romanis
6
pacem ac foedua conjungere, ac si Romanie ita v i deretur, nupiiia inter gentea contractia id flrmari.
, Iia littens acceptis Romanus, cum rem quam ma. * ' ,
xime probaret, atatim celoce emisit Theodosium
, , quemdam monacbum et Constantinam Rhodium
' . *
clericum aulicum,qui in Meaaembria cum Bulgaris
3 ,
de pace colloquerentur. Quo in colloquio cum rea

(76) [ . 626] C commode esset tractata, legati per continentem in

',
urbem redierunt, comitante Stephano, cujus ma (77).
gnum erat inter Baigaroa nomen; eoaque eubae '
cutua eat Gregoriua Sursubulus aliique illustres
* *
aliquot viri. Hi ut cum imperatore congreaai filiam

Christiferi Ceaaria Mariam viderunt, eamque (erat
.
enim form praestantissimeB) magnopere probave ,
runt.pacta pace.Petrum raissis litteris absque mora
^
venire juaaerunt. Miaaua est etiam Nicetaa magi' (
ster, filii Romani aocer, qui Petro obviam iret eum ). que Gpolin deduceret. Ubi ad Blaohernaa veoit
<,
Pctrua, imperator triremi eodem veotue eum ex. ,
cepit ac aalutavit et bonorifioe tractavit, iiaque
',
inter ae uti ex re erat collocutia,paota pacia etmatrimonii compoaita aunt, in omnibus iia protove .
, j) siiario Theopbane medium aeferente. Octobris die
octava, patriarcha Stepbanua S I O cum protove
atiario Tbeophane et univerao senatu egreaaua,
. ' conjugium Petri et Mariaa in fano Deipar ad
).[
Fontem aacrum fauatumque eaae juaait, aponaam
, comitantibua Tbeophane et Sursubulo. Nuptiie
. ' magnifice et aumptuoeo cum aplendore oonfectis,
, '
protoveatiariua cum filia Caesaria arbem intravit.
,
Tettium a nuptiia convivium instituit imperator ad

Fontem, in loco ubi e navibua exire aolebant,
^ ,
stante imperatoria celoce io eo loco : adhibuitque
. -

XYLANDRI ET GOARI .
(76) Qui eccleaiia in palatio incluais minietrabat.

(77) Ad confinia Thraciae et Hasmi montia radices, juxta Anchialum sita. GOAR.

GoAm.
PATBOL. GA. G X X I L

43

GBORGII CEDRENI

convivio Petrum, Conetantiuum imperatorem ao ,

Cbriatiferum. Ibi baud leviter tumuUuati sunt Bul- '
gari,Ghristiferum Constantino infaustiaacclamatio- .
nibus prsponi debere contendeDtes.Eorumque pe- (78)
titioni imperator morem gessit. Omnibus paractis , *
qu iatali re fieri assolent. Maria cum suo ma- , .
rito aolvit et in Bulgariam iter iniit, deducta a
parentibus et protoveatiario usque ad Hebdomum. .
,
Uoc paoto res in urbe aclae.

, '
. ,
^ , '
. .
At Joannea Curcuas.magisteracscholarum dome-
atioua SyriaB,rea agendo ac ferendo et obvia omnia
,
proruendo, plurimaque caatella et munitionea at- ,
/. ,
que urbea barbaricaa evertendo, uaque ad oobilem
illam Meiitenam pervenit,eamque obaeaaam eo ne- ,
coaaitatia redegit ut ad pacificationem obaeaai co-
gerontur apeciare. Veait ergo ad eum Apocbapaua . .
3 1 1 Ameri prognatua, Melitenae ameraa, et Apo- " ,
aalathue, qui militibua Melitenae legentibus pra- , '
erat; quoa comiter exceptos domeaticua ad impe- [ . 627] ratorem mieit, iique paciGcatione confecta domum
redierunt, aociia ac amicia RomaDorum aacripti, et .
cum iis contra Saracenoa Jpopularea auoa armati. ,
Mortuis autem Apocbapao et Apoaalatho pax ea '

rupta eat. Itaque domesticus Melilenia bellum infert, cucn quo etiam Meliaa erat magister, Armenioa ducena.Ac initio quidem boatea caatra aub dio
locare auaoa intra muroa urbia compellunt, deinde
vero urbem obaeasam magaa vi oppugnantea expugnant: sed et circum aita omnia populantur atque
subigunt ao Romanis aervire cogunt. Imperator
Melitenam et quod circum eat regionia prefecture (Guratoreiam ipai vocabant) formam redegit,
ae magnoe inde rediiua cerario confecit. Cffiterum
Nioeta magiater et Cbriatiferi aocer accusatua,quod
generum incitaaaet ad deturbanduxn imperio patrem, urbe pulsua raeuaque et monacbue factua eat.
Die menaia Julii 25 indiotione 8exta,Stephanua patriarcba mortuue est,cum ei muneri praefuisset bienniura et menaea undecim. Menae Decembri monachua Trypbo producitur,eique patrlarcbatus ad cer-

' .
' ',
. *
,
.


.

' . ,
j
.



9

t t i m tempua commitlitur, dum Tbeopbilactus i m - D .

peratoria filius ad jostam 3 1 2 tatem perveniret.

liodem menae graviaeimum fuit frigue,adeo,utterra
per diee 120 glacie durata fuerit.Id gelu aubaecuta
est quanta nuraquBm fuit ante peatia, quae tantum
XYLANDRI
78) Locum ubi e navibus exire solent,
Xylander exponit: aed p. 623 excensionis locum;
falso utrobique : eat enim tabulalum ligneum ad
inatar domua io maria portu exatructum, ibidem
deacriptum, quo etiam convivia nuptiasque celebrare potuerint Romanorum el Bulgarorum principea. poliua, ut frequenter acripait
Codinus, legerem, nisi me veraua auotorem rehgio
et repetita vox detineret,qua nihilominua ideni ac
indicari percipio, labulatum videlioet
portui terroque contiguum, in quod e dromone

' ' , ' ,

, ', ' . ,
GOARI 2.
Romanua imperator exeiliret, Petrus autem Bulgarirs regulua e terra conacenderet, ao ambo de pace
collocuti placide convivarentur.Attendantur auctoria verba p. 623 citata, nec non et haec Manuelem
et aultanum Turcrum Chryaopoli collocuturoa deecribentia apud Phraozis mterpretem : trirem
in tentorium sive tabernaculum sibi paratum conc.essit. Imperator cum fitiii in iriremibus edebant nc
bibebant, el inter se ipse et atneras parte* mittebant.
GOAR,

45

HISTOKIARUM C O M P E N D l l A

46

^ , 6 eeviit ut vivi mortuie efferendie non eufflcerent.

, .
Imperalor quantum id ree passa eet, summam
, curam et peetis et frigoris habuit, omnie generis
-.
auxiliis et benefioiie suocurrens subditis.
tl 6 , , ,
,
.
8nb idem iempus Petro Bulgarorum principi

>r, & ' .

, ol
.
' . "
;

Joannee frater ipsiu9 et noanulli alii potenlia inter

Bulgaros primi insidiae struunt; quibue patefactie
Joannes verberibue multatue in carcerem deditur,
de reliquie omnibus capitia supplioium sumitur.Ea
de re a Petro certior factas Romanus Joannem
monachum, eum qui aliquando rector fuerat mittit

(5 , - sub prslextu pactoram sanciendorum, qui omni

, '
modo Joannem quaereret ac Cpolin duceret. Et

. "
, , '
. '
^

sane rector Joaonem suffaratoe navigio a Mesembria eum eecum in urbem perduxit. Pauloque post
monastico abjecto habitu uxorem ambivit atque
d u i i t ; domum quoque et opes permagnas accepit.
Micbaelus porro alter Petri frater, cupiditate Bul-

, - gariciimperiiductus,ca8tellummunitumoccupavit,
. , Bulgaroeque concitavit, multoeque ad ae attraxit.
,
Qui eo paulo post mortuo iram Petri raetuenlee
[P. 628] 3 1 3 Romanam invaecrunt ditionem : ac per Ma, ^ . cedoniam, Strymonem etGreeciam pr;ofecti, et obvia
ol quaeque populati, Nicopolin tandem occuparunt,
,
inque ea aubsederunt. Verum hi poateria tempDri ' bua variia bellis a Romania aubacti aunt. Ea tem , , - pestate lapie quidam de fornice fori decidit, quem
^ aolebant cosmiten, id eat t:undanum, vocare, et
interfecit 60 viroe. Terribile etiam incendium fuit
' .
proxime forum Deipar, quod roatra abaumpait
uaque ad locum cui Paicbes nomen, id est, mic.
, (79) , Obiit etiam Cbriatifer Gaesar, 14 die Auguati, et

.
aepultua eat in monasterio patrie eui.
,
. ' , , *,
.
^
AtTrypbon cum tempus patriarcbatus ei defioi , (80)
tum exiisset, promiasia etare et solio decedere cum
,
nollet, qncesivit quo pacto criminibus intentatie
* ' in judicium vocari et ecclesia exturbari posset.
. '
Animi dubium et quo se verteret non babentem
' ,
iraperatorem, interimque fraudis et ludibrii impa, dv , Q tientia moeatum Theophanes Caesarce epiecopus
,
cernens, 18 quem et Gbcarinum vocabant, homo
, * nugax, in se recepit conficiend rei negotium.
. Gumque imperator ejus operam oblatam amplecteXYLANDRI

E T GOARI

NOTJE.

(79) vocant arohiteoti Graeoi totam

apiateJli eompagem ex coronide zopboro et ci eubjecU trabe c^agmentatara, corniche, frise, architrave, qaod colummarum edificium , ornat,
sic dictam. Germanus in Mystagogia
sive , cancellis et columnia populum ab aJlare eejUDgentibus, iraponit.Con" Adm. Tmp. idem
' - " exeequitur; "
itantious de

(80) Loous eet mutilus. Credo sio integrandum :

Cum imperator vi eum detarbare vereretur,
qua^sivit, etc. In margine librariue annotavit,
"
. ld, puto, ( dicit, quod Tryphonie animus Don erat ita formatus, ot artes iatas
intelligeret. Quid si scribere voluit,quod
non exaaturaretur legitima patriarchatufl admini-

. GOAB.

Btratione ? X Y L .

GEORGII CEDRENI

47

48

retur, Tryphonem aetu circumveniendum ratus, sic ,

compellat: Multe, domine, adfersum te molkur , *
, ,
imperator, et crirnina conquirit ob quae te solio
dejicere possit. Quantumvie autem magno labore
nibil coosequitur : 8 4 4 qui enirn insontem crimi- ,
netur?unum proferunt qui te depoeituiu cupiunt, t ; "
prorsus te eese litterarum inscium. Id crimen ei \ , amoliri queamus, utique lupi biantes fuerint ' .
omnea qui tibi insidiantur. Ergo si me au- ,
ol .
die, coram ioto concilio in munda oharta nomen
tuum et pontificatus dignitatem ecribe, eamque ,
imperatori mitte, ut certo cognoscens epem ietius
criminis irritam esee, desinat ista contra te moliri. , Id ooneilium utile visum.Statim ergo cogitur con-
cilium, et patriarcha tum eic loquitur: c Qui me . injuste pontifloatu dejicerestudent,o divini collegas, . , .. i4_

. : : ..
i;i,.,.
n
_/
*
_
__*..
'
r\n
muita
frustra
moliti ut probabilem .aliquam
mei _,

pellendi causam invenirenl, extremam banc exco- ,

gitarunt oalumniam quod me rudem litterarum di- ,
cunt. Proinde jam in conspectu omnium veetrum
' ' has exaro litteras, ut videntes syoophantes certo- , . que convicti ceseet mihi nullo jure negotium fa-
88. Hc looutus cbartam puram accepit, et '
omnibus cernentibos beec Bcripsit : Trypho Dei , V o l mieeratione archiepiscopus Gpolis, Romae, ei .
patriarcha (Bcumenicus. Et scriptum boc presidi, , ' 8
quera ipsi protothronum vocant,ad imperatorem fe- . [ . 620J
, ' ,
reifdum dedit. Quod is ubi accepit,euperne chartam
aliam puram attexit,in eaquereeignationemperscri- .
bit, qua Trypbo se tanto munere indigDum cedere . "
solium ei qui vellet profltebatur. Ea resignatione in ,
concilio prolataTrypho ecclesiaSlS abductus est, C , ',
.
xauliis fallaoiam deplorana et praasidem culpans.

Post annum et menses quinque Theophylactue(hoc
, / enim temporis ei adbuo ad legitimam manuum
impoBitionem defuerat) mense Februario, indic- .
(
tione 2, partiaroba oreatur.
) ,
' ', .

,
Sub idem tempus Baailius quidam Macedo
,
Gonstantinum Ducae filium esse jactans multos deceptos sibi ascisoit, et hino inde vagans per urbes ,

tumuUus concitat et ad defectionem movet. Gom
prehensum hunc quidam Elephantinus turme prfeotus ad imperatorem perducit : is eum altera ,
(runoatum manu dimittit. Dimissue ream manum . , ,

substituit abscise, ingentemque accinctus ensem
Opsicium peragrat, siraplioioribus persuadens se , a<pe
******** Gonetantinum
4 ** 4 *
^
T 4 nmagna
m *\
manu
w t e n i v
^

J^*. ^
^ ^
*SI.
. - . .
_*

6
esse
Ducam.
Ita
traota defeotionem facit; et oooupato oastello cui .
latum eaxum et nomen, eo omnis generie res re- .
ponit, eaque usus arce proxima quaeque dopree- , ,
datur. Imperator miseo exeroitu bunc cum suis '
oapit; cumque diligentissime inquirendo an proce- .
rum aliquos faoinoris habuisset oonscios nihil de- .
prehendieset, in Amastriano eum creroat, Roraa-
nu8 porro filio BUO Stephano uxorem collocat ( ,
Annam Gabal filiam, simulque eum serto nuptiali ,
Augusta? coronam ei iniponit.
. "

49

HISTORIARUM COMPENDIUM.

50

(81) ' " * $ .

',

.
,
' ,
.
, '
, . "
,
, .
, ,


'
. '
6

8 1 6 Mense Aprili,

indictione 7,

Turci

faota

impreaaione occidua omnia ueque ad urbem po-

pulantur. Missua patricius Theophanea protoveatiariua cum iia pacem componit, Romano ut captivoa reciperet nulli rei parcente. Nuptum quoque
Conalantino tertio Romani iilio datur puella Heleoa,
Adriani patricii fllia, atirpie Armeniacae. Et hao
paulo post mortua, Theophano a Mamante genua
ducena ei matrimonio jungitur. 14 Indictione,
Junio menae, Roaaica claaaia hoatilia ad urbem
appullit navibua conatana 10000. Gontra eam profectua cum claaae Theophanea patriciue protoveatiarius ad Hierum appellit. hoatium navibua ad
Pbarum eique vicinum littua subductis. Opportunum autem tempua apeculatua confertim ia eoe
irruit; ordinibuaque diaaipatia multaa navea arti-

, [. 630] - ficioso igne comburit, reliquaa profligat. Roaai au

,
.
,
, . '
'
.
, ,
* ,

. '
,
,
, -

peratitea in Orieotem trajiciunt. Ibi Bardaa patriciua Pbooie filiua cum equitatu et delectia militibua littua penagans in cobortem eorum aatia numeroaam ad alimenta colligenda emiaaam incidii,
eamque fundit et trucidat. Domeaticus etiam acholarom Gurcuaa celeriter cum auie cobortibua aupervenit Roaaie, avulaoeque a ae invicem et binc inde
vagantea male multat. Omni 8 1 7 tragcadia atrociora aunt qu Roaei, antequam fuere debellati,
perpetraverunt flagitia. Etenim caplivorura alios
in cracea egerunt, alioa terrae affixerunt, alioa pro
soopo conatituere inque eoa eagittaa direzerunt.
Quicunque captivorum aacerdotio preediti erant,
eorum capita aoutiaclavia perforarunt,multa etiam

. " Q templa iacenderunt. Verum ubi praelio navali, uti

,
,
,
, "
,

docuimua, victi et haud parvia cladibua in terra

affecti fuerunt, intra euaa ae navea abdidere atque ibi continuere. Deinde alimentis abaumptie,
cum domum vellent redire et aibi a Romana claspe
metuerent, qu ipaoa in vicinia obaervabat, capta
opportunitate aignoque dato aolverunt. Neque tamen Tbeopbanem fefellorunt; aed ia cognito eorum
diaceaau atatim adveraum ae eia tulit.Hoo aecundo
navali prslio ruraum Roaai victi aunt Eorum navea
alis demeraa, aliffi ferro et igni pesBumdatoe,
quaedam cum ipaia vectoribua in Romanorum poteatatem veneiunt: perpaucaee bello aalva domum
redierunt. Ob haa victoriaa imperator protoveatiarium probana primarium cubicularium facit.

. ,
^ ,
,
,
, ,
. ' 8
:
. ,
, ,
ol ' . , ,
' *
. '' 6
.
XYLANDRI

GOARI

(81) Amiam noptamaimnl et imperialia honoria

conaortem renontiatam indioat auctor,nuptiarum-

que coronaa aiout et imperii uno die auscepiaae.

GOAB.

51

52

GEORQII CEDRENI

Joannem porro Curcunam domesticura echola- A.

ram imparator, quod ejus illiam Eupbroaynam
nepoti suo Roma&o,Conetantini natu filiorum minimi S l filio, uxorem facere volebat, eaque res
odia Gesarum in Curcuam inflammasset, coactua
est officio eo dimovere. Geaaerat id munue Curcuaa
continentibus 22 annia et 7 mensibus, universamque prope Syriam pervagatua aubegerat. Si quia
prcBclara ejus facta ecire deaiderai, volumen a Manuelo quodam protoapatbarioatque judicecorapoaitum legat : is enim octo libris res a Curcua prclare geetaa deacripait. Inde cognoscet quantne hic
vir beUi rebus fuerit.

( '
'
),
,

, , ,
.
,
^ (
),
.

ejus
Theophilius quoque fraterejus,, avus Joannia
qui poatmodo imperio potitua est, Meaopotami

[. 631]
,
prsfectua, eodem modo Saracenoram in ea provin- ,
cia nrbes tractavit, oppreseis atque adeo deletis ,
Agarenis. Et Romanus patriciue, Joanoia domeatici ".
filiua, ezercitui prepositua, multa castella recepit ' ,
et Romanie plurima apolia paravit. In looum Cur- ,
cuffi factua est echolarum domeetious Pantberius
Romani imperatoris cognatus.
. '. , , '
.
'
Enimvero imperator Romanus poBnitentia violatorum juramentorum ac perfidias oorreptua, ut , '
ueum placaret, cum alia multa bene fecit, quaa re- , cenaere sit laboriosum, tum sa etiam alienum ci- , ,
vium nomine dissolvit, divitum ac pauperum : in Q
quam rem dicitur impendisse centenaria undevi- , , ,
genti, ao tabulas nominum oombuseit in purpureo
qui est ad Cbacen umbilico. Pretia quoque domo- .
rum pro conductoribua pependit, 8 1 9 a maximo .
ad monimum. Qu vero inatituit ut pro animaa aa- "
lute flerent in Myrelsi ministerio, quod ipso auc- * ,
tore eat conditum, ea in huno usque diem peragi .

w<|

omnes norunt.
Prima indictione cum roraua Turoi inoorsionem
in Romanorum finea fecieaent, Theophanesoubiculariue egreaaua pacem cum iia composuit, acceptiaque obsidibus rediit. Indictione secunda, Paschalium protoepatharium et Longibardiae praefectum
ad Hugonem regem Francia? mittit Romanua,filiam
ejua petena in matrimonium Conatantioi Porpby-

'.
'
.

(82),
XYLANDRI GOARI .

(82) Imo vero, ut hiatoriffi loquuntur, regem D N.Romanum tertium optirae dic8,necumaltero RoItaliae. Sed in bia rebus neque Noater neque ceteri mano confundatur.Romani N. Christiferi F.nomen
hujua farinae ecriptorea fuere diligentee. Gonatan- hliae Hugonia traditurBertha Eudoxia X Y L . Quem
tinumPorphyrogenitumintellige nonRomani iilium nominat Gonstantinue de Adm. Imp.
ConetaDtinum, aed Leonia, eum cui ut genero i m - c. 26, patrem habuit Adelbertum, matrera Bertam,
poauit Lacapenua, et ipao in ordinem redacto ac avura Lotharium Ludovici Pii iilium. Magn Francircumacripto fere aolua cum auia fiiiia imperium ciae rex, ut verbia Gonatantini utar, nuaquam luit,
aed coiuea Provincis sive Arelatenaia. Ab italia
geaait. Porphyrogeoitorum primua cominemoratur
Copronymua, a conclavi palatii cui Porphyrae (for- vocatua, ejecto Rodulpbo, Italie regnum obtinuit:
taaaia quod purpureia lapetibus vel audaeia esset nnde a Graecie appellari meruit. Filiam
exornatum) nomea, in quo natua eaaet; ac fortaaae Bertam ex coucubinagenitam, Sigefredo Parmenai
etiam reliqui, utpote genuini et auo loco nati ira- epiacopo aponsa duoe, jungendam Romano Coneravorea, looo eo puerperiie destinato. Noater stanti Porphyrogeniti Gpohm miail, ao Eudoxim
eoniafil.etiam infra aic exprimit, inprimo Nice- nomine deinceps audivit maignitam. GOAR.
pbori Phooffl anno.Romanum Contantinifll.Leonia

53

HISTORIARUM GOMPBNDIUM.

. ' aX^tia%
'. '
' .
*
(83)
.

' ,
ot
,
* .

.
,
.

54

rogeniti fllio Romano nepoti auo. Qu et adducta

eat magnia com opibua, et cum Romano exactia
in conjugio annia quinque e vita migravit. Mense
Decembri violentue ventua exetitit: et corruentee
qai vocantur Demi contrivenmt eorum qui infra
erant pectora atque pedee.
CumeoleraporeEdeBPaa Romania oppugnaretar,
oppidani presei oppugationia oalamitatibua legatoa
ad imperatorem mittunt, oranlee uti obaidionem
aolvat, ao polliciti pro ejua rei prsemio Cbristi aacram in Hnteo expreaeam effigiem. Eamque impetrato quod volebant dederunt: et eat in urbem allata, excipiente eam imperatore com aplendida
pompa, eicut ante rctulimua.

8 * 0 Hia ipaia diebue ex Armenia allatom eat
,
monstrum Cpolio, pueri masculi concreti, uteriDi;
.
iiqae, ut infelix omen, urbe eunt tjecti. Redierunt
.
eub Conatantino ; et cum alter mortuue eaaet,peri . ' tiores medici oadaver a vivo reaecuerunt: parum
, [532]

ol

tamen dio altor aopervixit.
*
.
'
Romanua imperator oum alios monachos in ho ,
nore habuit, tum Sergium precipue monachum,
, '
oonaobrinum Photnpatriarch,florentem virtutibua
^ >1,
et omnibuB ornatum bonia rebua la Sergiua identi dem hortabatur iroperatorem ut filioa aub diaciplina
$,
contineret, ne idem ipei quod Eli eveniret. Eadem
(84). - C indictione Romanus imperator palatio eductua eat,
'
et in Protam inaulam relegato capillua rastis,
(85)
monacbique impoaita conditio. quibua et quo
, ol modo deturbatua imperio fuerit, jam nuno expo , ,
nemua.
.

,

,

, '
'
,
,

Conatantioua imperator Leonia filiua admodum

puer amieerat patrem : etroaterZoeao tutorea,quoe
auperiua commemoravimue, omnium rerum adminiatratiooi prefuerant.Eo rerum atatu Constantinua
cubiculariue magns apud Zoam potenti, cujua
aororera in matrimonio habebat Leo Phocas magieter et acholarum domeaticusorientalium, imperii
habenaa auo arbitratu torquens,diea nocteaque cogitabat quo modo in Phocam eororie maritum Con-

XYLANDRI G O A R I NOTiE.
^ (83) Id eat pagi; eic enim Cicero oonvertit Atticos , . Hia
. Geterum aut pedea eigniflcant, aut tribue verbia expoaitie, plana eet mene bujua aen quoque aliud quam communiter. X Y L . tenliaa : Violenti ventorum flatus exorti tunt.quorum
. Promioeniea teotorum tabulatorum petra- impetu suggrundx tecti et varieium decidentes et
romque ez aedificiia faciea, suggrundae et coronaa
lapssc suggesla scdesque sibi subjedas, nec non et
parietia, sunt , ut qui populom pruspiciaot. rcpagula comminuerunt ti contriverunt. Xylander
diximua aupraeaae auggeata aedesque lapi- quaai e acena risum facturua: Violentu ventus exstideaa partibua imperatorem excepturiajpsisque ex- a'{,inquit; et corruenies qui vocanlur demi, contrivecipiendis, juxta palatium diapoaiiaa. colu- runt eorum qui infra erant pectora atque pedes.GOAR.
melle aont ordine diapoaite acauperpoeitolongiori
(84) Elia hiatoriaex principio librorum eacrorum
epislylio j n n c t , circumjecti clathn, circumdata Samueli eat notiaaima. Bt narratio de Edeaaena
aeptaetrepagnla,eive cancellibumilioree,apatio auo imagine eet, quanquam aeoiua atque bio,eupra exinteriore receptos a ciroumatante vel irruente turba poaita. XYL.
propugnantef. Germanua in Myetagogia non longe
(85) Hellespoati ad CP. insulam. GOAR.
ab exordio :

55

OBORGII GEDRENI

56

Btaotino aublato imperium tranaferrct.SSl Id cum '

,
aentiret Conatantini pedanogua Tbeodorue quod
et supra narravimus, operam dederat ut aeniorem . '
Lacapenum, rei tum navalis drungarium,in aulam ,
introduceret, eumque imperatori patronum dcfen- , '
soremque conciliaret. At vero in aulam receptus

Romanus, et paulatim eo progressus ut eummam
rerum in sua haberet poteatate,non contentua per- .
'
miaais, violato etiam jurejurando (nam se ipeum
diris devoverat, ai unquam imperium easet afTecta-
turus) se ipsum imperatorem creaverat, Conatan- ,
tino ultro quidem animo invito, quod est apud ( Homerum,ei diadema imponente.Neque hoomodo, )
eed et paulo post filium auura Chriatiferum etpaulo ,
( )
poat 8tephanum ac Gonstantinum filioa ad eamdem
evexarat deeignationem. Ipae imperator declaralua, ] j , ,
' .
nequaquam contentue secundo loco, psdagogum
et alioa quos sibi fore putabat impedimento aub- '
moverat : primo loco ae salutari imperatorem fece- . ^
rat,etad se omniumrerum adminiatrationemtrana- ^,
tulerat. Proximi ab ipso fllii, ultimo loco Conatan- , '
tinus Leonia filiua imperator nuncupabatur, cui
nihil prsBter babitum et nomen imperatoris erat re- ,
liotum, omnes fructus rei adempti. Itaque Con- . '
atantinuanunquamnon paterni imperii recuparandi ol ,
avidus et aurreptitios elidere cupiens, tandem i d .
8 aliter conGcere non posee animadvertit quam si ' ,
filios contra patrem excitaret. 3 3 3 Jam in fata , [633] oonceeeerat Chriatifar, et eupererant Stephanus
atqueGonatantinua. Quorurri hunc ut animi firmio- , .
" rem sollicitare noa auauB,atinatitutum conficeret, ,
.
omniasuaconsilia ac atudia ad Stephanumcorrumpandum confert, vaniorem scilicet et in quas quia , '
vellet partos mutabiliorem. Eam ad rem socium . capit atque adminiatrum Baailium cognomento Vo- , lucrem, hominem prompti ingenii et machinanda- . ( rum fallaciarum apprime callidum, tunc in cobor- ) ,
tem sodalitatis allectum.et qui a puero Conatantino
faerat notus atque familiaris.Per hunc sibi Stepha- , '
num quam primum amicum facere atudet, blandis .
deoeptum sermonibua et iraudibus a recta abduc-
tum ratione. Proinde Baeiliue, cum omni boc con- ^
fecisset conatu ut inter familiaree baberetur Ste- ,
pbani, orebro ad eum ventitare, sermonibusque ao , conailiis hominem titillantibus coepit asana mente , **
paulatim dimovere,et in hanc fere compellare aen- . tentiam,cur tandem imperator juvenis ac robore et D , ' animi viribua praestana, munitusque prudentia,pa- , teretur flummam rerum a vetere et jam rupto filio
(sic patrem Stephani notabat) pendere ? cur non 0
sese proferret, et patre euis generoaiaaimia obsi- , ,
stente conatibueaummoto ipee rempublicam capea- , seret? cum quidem non Romano tantum sed et compluribus 3 3 3 gubernandis imperiis sufficeret. . " , , ,
Obtemperaret amico bene monenti, et ad res ge- (, rendas proderet. Pristinum florem rebus Romanis ,
reoupararet, et hostes opprimeret, oatenderetque $ ^
re ipaa divinitue non ad irritum in se tam praa- ( )
etantia animi corporiaque dona eaee collocata. , ,
J

57

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

58

* Uaurum ad bc adjulore etaocio Conatantinoaoro, ,

ris marito, n*hil aliud votie habente quam ut
' ,
soceri exoneratua moroeitate ab ipso videat guber ; " ,
nari imperium. Hie verdie illectus Stephanua cu , piditate imperii totus occupatur, auique patris
0 ,
deponendi infraanem animo concipit libidinem.Rera
' ,
itaqoe aggreaeurua fratri rem per ambages aigni ,
ficat.Quem cum primo audita proreuaab hoc inati
tu to alienum eeae videret,hortarique ut in flde potiue

patriaquam in aororie mariti amicitia acquieaceret,
. oxnisBO eo, ut quem sibi impedimento potius quam
,
auxilio fore judicaret, ipae quaatum res oinnino

ferret, exaequi auam eententiam intandil. Ergo in
- - societatem aacito, prater Baeilium,monaoho atiam
.
Mariaoo, filio Leonie Argyri,a Romano imperatora
. quam maxime dilecto,et nonoullia aliia,nactue op
/
_. ...r_ . > . . D _ (.. .

:
*_
J
-

portunitatem iraperio
patrem
dejioit,
die mensis

Decembris 16, indictione 3, anno 6453,annum jam
. 26 imperantem : ac in 3 2 4 Protam inaulam rele
gato vel invito caput radit et monacbi vitam impo. ' '
nit. Exinde Stephanoe majori studio rabua ad , 6
miniatraadia 86 dedit, collegia marito eororia et
,
fratre.
, [. 634] , ' ,
' . , '
, ,
, \ ', ', / ,
, . '
6 , '
.
' , ' ' Q Quia vero non eadem omnibua probabantur, ex
,
disaenaionibus aimultatea inter eos atque offenaee
,
exatiterunt; auapectuaque porpbyrogenitua8tepha, ,
no 6886 atque hic iili cceperunt, alterque de altero
, *
submovendo cogitare. Sane haud mediocri cura
.
atque conatu in id incubuit Stephanua, ut collegia

imperio erepto aolua aummam rerum teneret. Sed

quemadmodum poeta ait eaee qusdam alia igoi
'
oalidiora, ita ia quoque non tam intulit quam pae (86) ,
auaeat damnum,Gonatantino,ubi inaidiaa aibistrui
, ,
seneit, apatium rei gerend non ooncedeote,moUi8
,
etiam Helena uxore bunc ad fratrea dejioiendoe
,
inatigante.Itaque arcaoo conailio communicatocum

Baailio Peteino eeu Volucri ieto, et ejua opera
. aaoito in eocietatem Mariano, itemqua Nicepboro
flliia
Barde
ao Nbolao
et Leone
r
II
r r
,

' T i
'

" r- r\ 6t* Leone
' -Phooe,
-~~~,
w-w ~ , Torniciia aliieque baud paucia,Stepbanum ejueque
,
fratrem Conatantinom aecum prandentee aub ipao
,
prandio corripi jubet palatioque extrahi, 27 die

Jaauarii, indictione eadeui, navibuaque impoaitoa
, ' ralegatStepbanum in Panormum inaulam,GoD8tan ,
tinum S 9 I in Terebinthum ; ao opera Baailii G,
aare 6t Aoaataaii Heraclea epiecopi raaoa cleriooa
' ,
faoi t. Paulo poat tranafert Stephanum Prooonnaeum,

XYLANDRI ET GOARl .
(86) Senaaa eat: aiout calor alius alio vehementior eat,ita Stepkani MIHIQ et oonaltno ma-

jore Porphyrogeniti calliditate ao atudio fuiaee i m peditum et imtom factuni. XYL.

59

OEORGII

GEDRENI

60

inde Rhodum ao tandem Mitylenam, Conetantiaum \ (87), vov (88).

in BHmothraciam. Ac Stepbanus quidem fortunam
euam generoee ao magno animo ferens annos 19 in

,
Lesbo vitamegit.Constantinus autem animo parum
conetans et audacius quam par erat* inaurgene, ,
esepiusque fogam molitu8,anno poat amissum im- ' ,
perium secundo, custodcm suum cum dolo necas- . '
set, a reliqnia custodibus ipae quoque eat inter-
'
fectua.

, 6
,
[P. 635] '
Mense Julio aext indictionis RomamiB eoram
pater debitum nature persolvit, et eat in Myreleo ' ,
eepultue. Proinde Constantinue Porpbyrogenitus .
omnibus q u saspeota orant aubmotis, et BOIUB ,
jam imperana.festoPaachatie die Romano filioeuo , *
diadema imponit, vota faciente Tbeophylacto pa- ' triarcha.Equidem initio egregiam oatenderat indo- ,
lem Constantinas; existimatumque fuerat eum, ai . Bolua rorum potirelur, praeclare imperii cura- turum : eed fefellit expectationem, neque ea di- , , gnum 8 gessit. Quippe vino deditue laburiosie re- ,
. bus reliciie ignavie studebat,delicta autem aliorum
durus sine ulla miaeratione pimiebat.In magiatra- , ^ , tibue quoque creandis non optimum quemque S 9 6 deligebat,quod dignum fuiseetmagnifica potestate: ,
sed promiscue et aine ullo examine exercitus du- , '
ceodiauturbis gurbernand munasproximocuique ,
committebat; quo faotum eat ut multi plebeii aut , ,
culpateviiaj homineaBummoainrepublica gererent , ,
honoree.Ad quam rem multum conferebant Helena Augusla et Basiliua ubiculariorum intimue,qui id C
agebant ut venalee eeaent magietratus.
,
, .

Neque tamen proraue omnis proclari facinoris
expera fuit Conatantinue : uDum enim referam di- . gQum profecio admiratione, et quod multa ejue
peccata obscurare posait.Boientiaa enim, aritbmeti- .
cara,mu8ioam,a8troDomiam,georaetriametomnium , , , principem pbiloeophiam, q u jam longo tempore , , ,
ob inouriem et inacitiam imperatorum perierunt, ,
sua induatria inetauravit,conqui8itie qui in quovis
genere exoellerent, ac conetitutie doctoribus, stu- , '
diosiaque receptis et oonduotis. Qoo factum est ut
exigui temporie decursu barbarie profligata urbe D ,
litteris floruerit. Sedentarias etiam atque opificom .
artea curffl babuit, magnumque UB incrementum (&
attulit. Piue erga Deum fuit ao liberalfe, ut qui . '
nuaquam in proceeeibus ad fana legibus eccleaia- ,
sticis factis eine fruotu et muoere in conepeotum . *
Dei venerit, eed donaria quovis tempore obtulerit ,
magniftca et Chri8tiamantemimperatorem decentia
Gratiam quoque retulit 3 * 7 iis a quibus in detur- , '
.
bandia imperio uxorie fratribue adjutue faerat.

XYLANDRI GOARI NOTiE.

(87) Rellosponti inaola. GOAR.

(88) In eadem Propontide. GOAB.

HISTORIARUM COMPENDIUM.

61

63

. Nam Bardam Pbocam magistri hcoore dignatus

domesticum scholarum Orientis coaatituit, Nico

phorum et Leonem, ejus filioa, hunc Cappadociee,
, illum Orientalium ducem creavit,et Cooataotinum,
,
tertium ejus filium, Seleucis praBfecit, Basilium
,
Volucrem magnae sodalitati praeposuit; Marianum
,
Argyrum comiteoi etabuli, Manaelum Curticem

,
vigiliffi designavit druogarium ; Romanum Stepba ,
ni filiura caatravit, cum qui postca Augustifer fac
tue est, itemqua Basilium, Romano aeoi e eerva
. [. 636] '
natum ; et Michaelum, Ghristiferi Caeearis filium,

clericum fecit.
. '
, ,
.

*, ', ,
, ,
; ,

Cum autem videretur imperium adamantinis

vinculis muniisse et omnia euepecta amolitua
tuto cousiatere, summum veuit discrimeu,

. duplicibus petitus insidiia, nam

et Theopbanes

cubiculariua de Romano ex insula Prota in pala"

'
, (* ,
, ,
,
,
. '

,
, .

' ,

tiura reducendo consilia tractavit, multia etiaoi

aliis conaciie. Et alii quidam, nempe Leo Glado,
Gregorius Macedo, Theodoaiua etephaai protosIrator, et Joauaes rector, Stepbaaum Mitylena
revocare et imperium ei restituere moliti sunt.
Quae coasilia cum esseat a quibusdam coojuratioDum popularibus detecta, Tbeopbaoes 3 ) 8 oum
auis 80CU8 eat relegatua: qui vero Stepbaoi aegotium eueceperaat, verberati sunt, boaa eoruin publicata, et oaribus praciais exailium
acti.
Caeterum Turci ante finem feceruot Romanas ditiooea graesaadi, quam Bulosudes eorum

Q priooeps fidem 8 amplecti Christianam aimulans

Cpolio venit, baptizatusque ibi a Constantino eat
* exceptus, ab eoque palricii dignitate et magaia
,
donis oraatus ditatuaquedomura rediit. Non multo
, '
poat Gylae, ipee quoque Turcicua priaoep, eodem
. ' 86 ejuadem rei cauaa oonfert; baptizatueque et
, ,
eodem quo prior modo tractatue moaacbum eecum
, \
abduxit Hierotheum,pietatis fama celebrem, quem
. '
Turciee episcopum Theophylactue patriarcha deai ,
gnavit. Iaque ut Turciam veait, mulloa a bar ,
barica fraude ad Ghriatiaaam religionem traduxit.
,
Ac Gylaa quidem flde permaaait; et aeque ipae
Romaaoa impreasionea fecit, et captivos Chria . ''
tiaaoa emeus curavit, libertatemque iia reddidit.
, ' 'Boloaudee autem pactia qu cum Deo iaierat re ,
aciaeis, Bffipe cum omaibue suia ia Romanoa expe ,
D ditiooem suscepit. Quod idem oontra Francos tea )
tane captus et ab eorum rege Joanne ia palum

sufQxus eat.
!

' . '
(89) .
'
3 9 9 Porro Elga Rosaorum principis uxor, qui
" ' . ,
claaaem in Romanoa duxerat, marito defuncto
Gpolin veoit; et baptizata,oum magaam vera3 pieX Y L A N D R I G O A R I .

(89) Ab Oihone imperatore, ecribit Curopalatea, oui veritaa biatorie aubaoribit. GOAR.

63

GEORGII CBDRENl

tatis etudium demonstraaaet, dignia suo inatituto . . ,

honoribue affecta domum rediit.
Filia Hugonis, quae Roroano fuerat desponsata,
mortua virgine, uti diximus, imperator filio aliam
uxorem collocat, nequaquam illuetri genere eed
plebeio, ortam parentibas cauponibua, nomioe
Anastaeiam. 8ed ipse ei Tbeophanus nomen i n didit.
Cum autem ameras Tarai bello Romanos petens
partem exercitue in pagum Herculia preedatum
emiaiaaet, preabyter quidam nomine Themelue
tunc incruentum peragens aacrificium,cognilo Saracenorum adventu, omisso sacrificio, ita ut erat
veetee sacraa indutua... templi corripuit eoque g
boates irruentes defendit, eorumque multos vulneravit, complurea interfecit, reliqoos in fugam
vertit. Excluaua deinde ab episcopo sacris, cum
admissionem non impelraret, ad Agarenoa ae contulit ejuravitque Gbriatianam religionem, cumque iia exiena non Cappadociam modo et vicioaa
regionea eat popolatua, eed et uaque ad Mioorem
Aaiam perrexit. S S O Et ne ecribere quidem
faa eat quae ejus fuerint ao quam dira facinora.

' .
[. 637] '
, (90),
,
, , '
, '
, ' ' .
'
, '
, , ,

, (91),
,
, ,
.
,
(92) , ' ^ ,

^ ,
. " ,
.
" , ,
'
' , * ,

At Bardaa Pbocaa domeaticua acholarum creatua, uti indicatum aupra eat, nibil memoratu dignum egit.Etenim aliorum auapiciia rem gerens ia
dux videbatur qui laudem et admirationem mereretur : omni aibi iinperio commiaao nibil aut pa- ^
rum Romaaes proderat rei, quod avariti laborana , '
.
vitio sania conailiia excutiebatur. Unde et quodam tempore in Gbabdani exercitum de improvieo . " , , ,
incideoa, ab omnibua auia, ut fertur, deaertua in
hoatium poteatatem viyua veniaaet, niai eum , ouneo acto miniatri eripuiaaent. Vulnoa quidem , ol
in fronte accepit magDum atque profundum, cu- . jus craaaam clcatricem uaqua ad mortem ciroum- ,
.
tulit.
ol , Nioepborua autem et Leo, filii ejue, omni inhoneata captura auperiorea ac aubditoa inatar libero- XYLANDRI ET GOARI NOTiE.
(90) Ait id aupra quoque dixiaee. Sed in noe- 8ed quid hio 8igniQcet,obacnruoi relinquo. X Y L .
tro codice, eo ipao loco quo eam quinque annoa Nullam aignificationem agnovit Xylancum Romano vixiaae dicitur, librariue quaedam, n der, oum tamen aignia olariaaime peraonet. Est
puto, emiaerat, quoe ab alio deinde aunt,ut et aliia
enim crotalus, lignum oblongiua, quadrum, modice
lociajnaerta.Garte heo oum euperioribua non oon- tenue, maileolo quatiendum, ut excitata eono a
gruunt, quod aatia habui adootare. Et quod hio aacerdote fldelibua in eccleaiam veniendi eigoum
paolo ante Joannca Francorum rex aive imperator detur. Eat etiam ferrea lamina bacillo
ferreo ad forea ecoleaiaa in expoaitum finem verbedicitur, borum neutrum hiatoris conaentit, cum
per id tempua Romanorum imperatoree fuerint randa, de qua, aiout et de aignia e ligno, docte, u t
Henricus Anoepa et Otto,oujua paulo poat fit rnen- aollet, Allatiua libro de recentioribua Grocorum
tio, Saxonea, in Gallia autem regnarint Ludovicus templis. Hoo itaque aive ligneo aeu potiua ferreo
reove signo eocleai manibui arrepto,
et ejua filiua Lotbariua. XYL.
(91) Quale vel inatrumenti vel armorom genua , ingressos in eam (ecclctiam) 5araarripuerit,non poaeum divinare. accepi cenos invadebat, propulsabat, debellabat strenuus
pro cuatode, quem Homeraa pro paatore ponit, ille tacerdos. GOAR.
Iliad. 0, 325 : , et
(92) Xylander, cum admissionem non impetraret.
, Iliad. ,485, que3 paatore.aunt deatituta. Verioa, cwn ut iibi faemus condonaretur non per , quod eat , mandare.

Quomodo et accipi potoat initio Odyma. p.

tuasit, id eat, impetravit. GOAB.

65

HISTORIARUM COMPENDIUM.

, rum 8 natoram tractantea, plurimam reipu ' . blicffl Romanae oontaleraot ntilitatis. Ac Nicepbori
,
quidem egregia facta, ne in praeeentia narrationis
,
continuam eeriem interrumpamuB, quo loco de
' ipao dicere jubebit ordo, exponemua. Leo autem
, '
Apolaaerum, illustrem virum et Cbabdani cogna tum, ingenti ourn multitudine Romanie bellum
, faoientem fudit, captumque Cpolin miait, militibue
' , . *
ejus partim inpraelio interfectie,partim captis.Eum
6
imperator i n triumpho 3 3 1 duxit, collumque

ejus oalcavit, ac honoribua et muneriboa Leonem
(93).
demeritua est.
Constantinum,tertium Phocae filium, Chabdanus
(94),
cepii et Chalepum abduxit,cumque multis tentatie
[638]
rationibua non posset eum a vera religione abdu , , cere, veneoo sastulit. Hoc auditum Bardae tantum
. , attulit dolorem, ut quotquot captivos Chabdani
6 cognatos habebat, 08 omnes gladio concideret.
.
Qua re factum eat u t Paulus magiater,cognomento
- monomacbus,missu8 ab imperatore ad pacem com . '
ponendam re infecta redierit. Porro ChabdanuB
11
iQdomito ob neoero oognatorum dolore correptus
', ' in Romanos duxit, aecum ducens et Nicetam pa
tricium Gbalcutzam multoaque alios prastantissi , mos ao fortisaimos Romanos, quoa ceperat. Ibi
, - Niceta occulte Phoc omnia barbari conailia indi ' (95). cat, et quibua itineribue domum ia repetiturus
? eaaet. Phocaa ergo loco quodam acceaeum babente

artum atque preruptum insidiae ponit. Quo cum
, perveniaset Chabdanus, circumventua est ab iia
( '
qui in insidiis latuerant: hl namque se proripien, , - C tea in boatem ingentia aaxa devolvertmt et omnia
,
generia tela conjecerunt.Chalcutzes cum ad id jam
. ol
aate paraaset quoadam Saraoenoa, et ad expedieo ' dam eibi fugam muneribue 3 3 2 corrupiaaet, cum
. oranibue euia fuga elapaua eat.Agarenorum ineffa bilia multitudo ibi periit; et Ghabdanua interfectia
- quos in vinculia habebat, cum paucia turpiter &t
, olpromiacua fuga periculo ae eripuit.
(, ' .
.
*6 ,
Armum imperante Conetantino 12, anno mundi
,', ', 6464, die Februarii 27, indictione 14, Tbeopbyla ~, 6 ctua patriarcha diem Buum obiit,cum ei pontiflcatui
,. ' ', ', prefuiaaet annoa 23 diee 25. Cum eum iniret, id
' - quod contra legea eoclasiaatioas Bebat, annoe erat
r/. , ( natua 6, et patriarcba sub peedagogia (pro indi) .
gnam rem !)aliquandiu egit. Quanquam utinam id
*
perpetuum fuiaeet. Nam catenus viaua eet modeste
.
ac cum gravitate aliqua vitam agere. Adultior,
* cum jam auo arbitrio vivere permitteretur, nihil
eorum quffi turpiaeima et omnino legibua prohibita

XYLANDRI ET GOARI N O T J B .
(93) In textu eat perinde eoriptum ac ai ad triumexemplo factum fuiaset, vel maxime adnotanda
phatam ApolasaBrum referretur, munera ei et bo- erat lnaolentia. Gbabdanus autem Ghalepi amenorea ab imperatore obtigiase; quod abaurdum ras fuit, ut in Romano tertio noater docet.
puto, et ad eum retuli, cujua opera bostia captua X Y L .
et triumpho exbibitna esaet. Neqoe enim eolebat
^94) , Berrcaa 8yri, hodia Alep. GOAR.
iriumpbatia poat pedibua preasas eorum cervices
(95) Locua videtur decurtatua, et hoa ante hano
imperator gratiam ullam facere; et si novo hoc expeditionem captoe fuisse apparet. XYL.

67

GEORGII

GEDRENI

68

aunt facere omiait, gradua eccleeiaaticoa et epiaoo, '

porum electionea venamdane,aliaque^ageD8 aliena ,
veri patriarchflB officio, inaano equorum atudio et 6' ,
venationum perditua, multaque alia indecenter committens ; quee aingulatira enarrare et iacoave- ,
! .
niena et nefaa eat. Unum par eat commemorari,

argumentum ipaiua male instituti aoimi.Equorum
paraadorum amore infraeni teaebatur, ferturque . "
habuiaae ultra duo equorum millia. Iid alendie ,
perpetuo erat iatentua. Neque vero iis fceaum et , ,
bordeum proponebal edendum, sed metaram iru- ' 0,
ctue, thaaia et pistacia ac palmulas, uvaa paasaa, (96) (97) [639] ,
caricaa,eaque omnia lectissima,vrao fragraotiaaimo { temperata S S S admiatia ctiam croco, cinaamomo, , ,
balaamo aliisque aromatibus. Memoriae traditum eat
ci aliquaado sacrificaati magnce coeaee Dominicre (50 ,
quinta feria, et jam precea myateriorum recitanli,
. ' '
euperveniaee eum cui equorum cura ab ipao de- ,
mandata fuerat,ltumque atluliaae auatium,quod ,
nobiliaaima equarum peperiaset, addito etiam equaB nomine. Patriarcham pr nimio gaudio, re ,
aacra utcunque abaoluta, ad Coamidiuoi accurriaae, , ,
vieoque pullo reaeua edito, et aatiatum apoctaculo ' bruti in mogQum templum rediiase,ut de Servatoria
noatri pro nobia lolerato aupplicio hymnorum reci- , tationem ad fioem perduceret. Quio et bunc mo- rom iotroduxit, qui hcdieque obtinet, quod ,
splendidis atque aolemuibua feativitatibua Deo et
aanctorum recordationi Gt cootumelia per Foedaa . " ,
cantileoae ac riaue et inaaaoa clamores, quibua
adhibitia aaacti bymai cantantur, quoe a nobia
oportebat corda compunctia atque contritia pro C aoatra ealute Deo offerri. At ille coetu flagitioao- ,
rum bomioum coacto, iiaque praefecto Euthymio
quodara, quera cognomine Caaaea appellabaat, et .
ab ipao est domesticue templi coaetitutua, diaboli- ^
caa iatae ealtatiooea, obacuraa vociferationea, can- ,
tileaaaque triviia et lupaaaribua pelitas tuno (98) ,
adhiberi iaatituit.Hac vitae uaua ratione interiit ex ioepta equitatiooe ad raurum quemdam mariti- muro afflictus. Ex quo caau S S 4 cum sanguinem | . vomuiaaet ac biennium morbo coaflictatue eaaet, aqua iatercute exatinotua eat.
,
. ' .
Eadem iodictioae, tertia Aprilia die, ejua D
locum aufficitur Polyeuctua monachua, Cpoli natua
, , '
atque educatus, caatratua a pareotibua, loogoque ,
tempore moaaatica vita cum laude fuoctua, impe- ,
ratore eara ob gravitatem morum et ioaignem
,
aapientiam atque paupertatia oauea eo provebeote. *
Huio non Heracle, ut moa ferebat, aed Baailiua
X Y L A N D R I GOARI

(96) Vtdit in Lexico Xylaader , arex metam

et pirtorum frvctum aignificare ; palearum metam
aibi elegit, pinorum vero fructua permisit insciua
Theophylaoti equie. GOAR.

(97) Aliaa , oucea Pontic eeu avellanaB. GOAR.

NOTJE.

(98) Praterit hunc ofBcialem catalogua Codini,

geminum domeaticum noeter exbibet

, primarium videlicet dextri

sinislrigue chori cantorem, quibua aliua
prapoaitur, omnibus . E u cbologium. GOAR.

69

HISTORIARUM GOMPENDluM.

70

,
Csesarea epieoopoa manns impoauit,qaod Nicepho, ?,
ru8 (hoo eaim nomen Heracle praeauli erat), quia
. , 6
in quadam re animum imperatoris offeodiP8et,noO
, einebatur manus imponere. Que res vituperatio .
nem haud vulgarem paravit, non imperatori modo
" et Basilio, aed et ipei Polyeucto, quod contra
,
eacros canonesee ordinari passua esset. Hic tamen
ita designatus, veritatem Hbera profeasua, multis

. '
invectua est in avaritiam oognatorum Romani
^
eenia.Et in magno Sabbato iroperatorem in magnum

templam venientem ad judicium eorum quaefuerant
', [ . 640]
acta exercendum hortatus eat. Non gratum boo
'|
imperatori fuit. 8ed et Basiliue,qui deindeintimus
.
cubicularioa factus est, eenie Romani ex eerva
" .
filius, per sororem suam Helenam Auguatam ita
, Constantini aniraum affecit,ut non 8 8 5 raodo cum
'.
ad patriarcbatum PoJycuctum promovfrae poenUe ,
ret, sed et de eo per occaeionera dejiciendo cogita , - ret. Et ad eam rem suffundebat, quod aiunt, frigi*
,
dam Theodorus Gyzici epiacopus.
,, * .
" ,
' (99) ?
(1),
'

.


, ? , C
(2).
.
* .

Ceterum quasi si tempus in eo laboraret ut

Bummi pontiQces ejuedem aententi crearentur,
Roman ecclesi eodem tempore praefectua fuit
Joannes Alberici filius, homo ad omnem lasciviam
ao malitiam propensua; quem Otto Francorum
imperator expulit, aliumque eccleeiae paatorem
conetituit.
Polyeuclus primo sui patriarchatue anno Eutycbii patriarchs nomen in aacrae tabulas retulit,
ejua qui imperatorem Leonem ad sacrorum communicationem admiaerat, cum is quartara uxorem
duxisset.Eam ob rem quidam aummorum pontiflcum aliquandiu noluerunt res sacraa cum Polyeucto
communea habere : mox imperatoria voluntati
obaequentes ridendoa ae diaceptantibua controveraiam exbibuerunt.
Sub idem tempus veneranda pracuraoris manua
Antioobia Gpolin allata eat, aurrepta ab Jobo quodam diacono. Ea cura appulisset Cbalcedonem.
Imperator auam eraiait triremem : ot illuatriorea
aenatorea praecedentea obviam cum patriarcha et
univerao clero cum cereia facibua etsuffitibus eam
in palatium deduxerunt.

"
, 6 *

, '


, * .
8 8 6 Interim Bardaa acholarum domesticua

expeditione in orientalea Agarenos facta obvia
quaeque vaatavit, permulta caatella
cepit,
, , ipaamque adeo nobilem urbem Adapam expu '.
gnavit. Impcrator autem Cretensea Saraceooa,
{[
qui crebro maritimaa Romanorum ditionca in * '
XYLANDRI E T GOARI

NOTJE.

(99) Graaoi, Romani imperii aucoeaaorea. ' - gnum Romanorum imperatorem regem Francorum
Romanos ae uaque in hodiernum diem jacti- vocat; de qua re supra monui. Gur autem buno
taverunt. Veros autem Romanos, id eat Latinos, Polyeucto similem dicat, non video. XYL.
(2) De quarum nupliarum jure vid. Arcudiua
Cedreni Toce ' appellant. GOAR.
(4) Ia eet Joaniua X I I papa. Alberici consulia 1. vii Goncordi. GOAR.
Romani filiua, de quo vide hietoricoa.Ottonem ma-

71

GEORQII

CBDRENI

72

curaionibua vexabant, eupiena deterrere eorumque

immodicos impetua reprimere maximam contrahit , sxercitum olaaaamque nequaquara oontemnendam,
eamque in Cretam emittit, prsfecto toti rei ,
Conatantino patricio Gongyla, effeminato homine ,
et in urobra educato bellique ignaro, uno de
palatinia cubiculariia. Is in Cretam trajecta claaaa * '
nibil duce dignum egit; nam neque castra muniit,
neque 8peculatores aut exploratorea collocavit, a , ,
quibue de Barbarorum adventu moneretur, qus , [. 641] '
eum incuria in summum adduxit perioulum. Nam , ineularea eooordia et iroperitia Romani ducis . 01 deprebenaa, opportuno capto tempore Romanos
aubito adcrti, nullo negotio fuderunt; multique ,
horum alii capti, alii ferro interempti, et reliquis ,
, '
fagientibus caatra quoque aummo cum noatrormn
dedecore capta eunt. Ipse etiam (Jongyliua in ,
hoatium potestatem veoiaaet, niai a cuneo famulo- , ' .
rum ereptus et in navim praetoriam fujsset impo- ' , 9

BltUB.

Jam Romanna imperatoris filioa adultior ferre

non poterat a patre 3 3 7 res gubernarl, ideoqne
eum veneno tollere statuit, conscia etiam uxore
eua cauponie filia. Eapropter cum vellet Gonstantinus medicamcntum purgane bibere, lethale venenum 61 parant; persuadentque Nicet mene
administro ut id infundat. Imperator cum jam id
eaaet hausturua,po8itum ante sacras imag!D68,8ive
fortuito eive dedita opera lapsae, poouli ejus
majorem partem effudit, Reliquum epotum ob C

ol ^
, -

'
,
?
, , .
, , .

paucitatem fieum eet carere efficacitate, et nihilo
minus tamen Gonstantinus gravi morbo lateribus
.
tentatis a veneno sgre evaait.
,
. ,
.

Anno imperii Gonstantini 15, mensi Septembri,

indictione 3, anno mundi 6468, profectus est i m perator ad Olympum montem, in speciem, ut pa-

'. , ' ,
,',
trum qui ibi vivebant comprecationibus armatus in , > '
Syriam oontra Saracenos proficiaceretur, re autem
,
ipsa, ut oum Tbeodoro Cyzici episcopo, qui tum
ibi degebat, de Polyeuoto dejiciendo consilia iniret. ,
Inde sive corporis vitio,eive rureus a Glio petitus , ' ,
veneno, doloribus correptua dieceaait, et aub finem ^ Octobrie in lectica Gpolin reportatua est, ac coneiliis . ,
auia exitum nullumconsecutis mortuua,nonadieNo- ? ,
vembris,vixit annoa quinquaginta quatuor et mensea ^,
,
duo, imperavit, 3 3 $ collegia palre, Alexaodro pa' , truo et matre aua, annos tredecim, ruraue cum Romano injuate imperium adepto annoa viginti aex, et ,
iUo aubmoto annoa quindecim.Sepultue eat juxta pa- ' ',
trem Buum. Ad extremum uaque spiritum succenauit ' Polyeucto, et ejua deposilionem animo agitavit. Ali- , '
',
quotantequammorereturdiebua,poatve3peramlapi '.
deadeaublimiconfertim in ipsiua domuzn vebementi
,
cum impetu conjecti ingentem ediderunt fragorem.
Quoa GonatantiDus putana a canaoulis Magnaur -

73

HISTORIARUM COMPBNDIUM.

74

, ^ deferri, per altquot noctes cuatodes collocavit, ai

,
quem eorum opera deprehendere posset iata ao aum.Sed ignorabat fruatra ae laborare,cum id non
- ab hominibus, sed sublimiore aliqna profeotum
. [. 642] fuerit potestate.
,
. ' ' .
(
Poatquam ex hao vita migravit Conetantinus,
, ' fllius ejue Romanus imperium capeeait.Ie magiatra . tibua aibi benevolia atque acceptia conatitutis, con , flrmato ut rea ferebat imperio, eadem tertia indi .
ctione, feeto Paacbatia die, filio auo coronam i m '
peratoriam opera Polyeucti patriarchae imponit in
/tov ,
Magno Templo.Inaequenti anno ruraum ei flliua in
, . '
Fontano S 3 9 palatio oaacitur, quem a patre Con atantwum nominavit. Caeterum imperator juvenia
,
voluptatibua deditua, curara reipublic Joaepho
. ' - primario auo cubiculario cognomento Briog com miait:ipae in aliam nullam rem incubuit quam ut
, - cum exoletia ac impuris bomuncionibus, acortia,
. mimia atque acurria,vitam transigeret infamem.Ea-' , - propter Joannem quemdam clericum spadonem,
, , quem ob turpia quffidam facinora Conatantinua
. (
imperator proturbaret et monachum fecerat, et
p.xov , - qui uaque ad ejua raortem abditua latuerat, impe rio potitua monacbi habitu exuit, clericique red, , *- dito amictu inter auoa recepit cubicularioa. At
ypi , - lyeuctua, juata indignatione concitue, vehementer
, imperatorem urgebat,ut aua familia ejieeret homi - nem qui votum monaaticum ejuraaeet. Tamen i m . perfttore excusante, quod negaret eum revera

monaohi conditionea amplexum aut i l l i generi vitn
- Q ab ullo aacerdote votia conaeoratum fuiaae, aed
?>at tantum ieta metu imperatorie aimulaaae, deoeptua
;. , eum miaaura fecit, Joaepho etiam diligentem in
hac navante operam. Iia Joannea ille uaquo ad
yf.v (3),
mortem Romani profanam novo inatituto vitam

exegit : mortuo eo, ruraue monaetico velatua ha,
bitu, animum tamen non mutavit.
. ' , .
,
S 4 0 Hoc anno Nicephorom Phooam magiatrum
et acholarum Orientalium domeatioum a Gonstan , tino imperatore oreatum, qui de orientalibua 8a racenia multa atatuerat tropa3a,etTaraiCaramonem
^r#,
Chabdanem Cbalepi, Izethum Tripolia ameraa
- D proraua compeacuerat, imperator cum delecto
?/ , militum ezeroitu et probe adornata olaaae oontra
,
Cretenaea 8aracenoa emittit.Pbocaa, claaae in Cre .
tam trajecta, cum primum navibua auoa educeret
'P. 643) TTJ ' ,
Agarenoa probibere aggreaeoa proalio fundit;et oum
rr v ipse tuto inaulam egreditur,tum auoa abaque peri ,
culo in eam exportat. Inde caetria poaitie, iiaque
1

XYLANDRI

ET

(3) Manu aacerdotia longa precum aerie praemisBa

coneecrantur apud Graecoa monacbi, de quibue
PATMOL. G B . GXXII.

GOARI

NOTJE.

Euchologium.Precea ilia? eolemnem reddunt monaoborum proleaBionem. BalaamoD. GOAR.

3

19

GEORGII GKDRENI

JU88U8 deoedere ita eet ut non lioeret ei Cpolin inde redire : sed mandatum est ut cum omni exercitu in Orientem tranairet. Nam ab accepta clade
recolligens Gbabdanus jam eese erigebat, coactoque ad pugnam idoneo exercitu jamjam in Romanos moturue. Eum Phocaa, in Syriam ot venit,
prolio superavit ac fudit, et in Syriam interiorem
compulit; urbera Berrhoeam excepta arce evastavit
magnaaque ibi opes, prsedam locupletem et multos captivoe abduxit, liberatis etiam et domum
dimiasie Ghristianie qui ibi captivi detenti fuerant.

, '
.
'
6 ,
,
' . '
,
, ,
, ($
,
,
'
.
' , '' ,
,', ' ,
', ' (6) '
', , ,
' , .

\

, . *
', ,
, ,
. , ,
, ,
.
\
, V ,
.

Anno mundi647i mortuue est Romanus imperator, i 5 die Martii 3 4 5 meneift, indictione 6,annos
natus 24. Imperavit annos 3 menees 4 dies 5. Mortis caueam alii fuisse tradunt, quod luxuriosa et
voluptatibus dedita vita corpusculum attrivisset :
alii exBtinclum putant. Imperium ejua
morte ad Basilium et Conatantinum ipsius filios et
eorum matrem Thenpbanonem rediit; qure biduo
ante mortem mariti filiam quoque peperit, cui AnD33 nomen fecerunt. Statura fuit Romanus magna,
quanquam patre minor, ingenio placido ao mansueto, et roediocriter animatus; et quamvie erat
juvenis, satis illi tamen fuisset ingenii ao perspicaciae ad rempublicam gubernandam, si ei id per
famulos licuiseet, qui cum juvenilibue cupiditatiboe ac etudiis deditum 688evolueruDt,ut ipsi rempublioam tractantes ingentes corraderent opes ; atque hao ratione eum ignavum et inertem redegerunt.
Eadem indictione, menae Aprili juesu Auguat
Nicephorus Phocas Cpolin venit, Josepho, ut et
ante, ne hoc fleret obstante. Duxit triumpbum
Circo.inferena in eo Cretensia et Berrhoeenaia spolia Attulit et partem quamdam veatie Joannie
Baptiat, quam Berrbcea repoeitam invenerat.
Metuebat hunc Bringas et euspectum babebat: sed
Nicephorua eum callide eluait hoc commenlo.Phocas, 3 4 6 assumpto uno euorum stipatorum, eub
horam prandii ad domum Josephi sese confert:
pulsatis foribusjanitori mandatulaeadeaae domino
indioet. Admiseus Josepho seorsim abd uoto indusiu m
ex pilie oontextum ostendit, juramentoque conflrmat ee vitae monastic oupidum jampridem faisse: :
eam hujus aaeculi curis repudiatis initurum, nisi
fuieset etudio et fide in Gonstantinum et Romanum
eua impeditus.Sed ee paulo post deeiderium suum
impleturum.Submieaecontendere abipao ne frustra
de 86 alienum aliquid suspicetur. Hoc viso Bringae
atatim Pbooe ad pedea acoidit et veniam flagitavit
pollicituB nemini 86 quidquam de eo deferenti crediturum. MatuebatetiametephanumRomaai filiuai
J

XILANDRI ET
(6) Falsam eese banc nomeralem notam, non
Zonaraa modo,sed mtilto certiua nuroerorum ratio
docet. Confer enim huno annum cum anno qui ad

80

' , ' ,

, ,
*
^
, ' ^
. [. 646]
* ' .
"
,
' *
. ,

, ' ,
' '
&

,
' ,
'
1

G O A R I .

mortPin Conatantini patris ejus eat adnotatua, i n venies intervallum annorum non ampliua t r i u m .
XYL.

'

81

HISTORIARUM COMt>ENDlUM.

82

. Joeephue, viventem etiamnum et M e t h y m n exeu ,

lantem; seraperque cogitabat quomodo arctiori
, - eum cuetodia constringeret. Verum Stephanue
* . festivitate magai Sabbati divinis impertitus m y s ,
teriis subito vitam cum morte commutavit, nuUa
(7) antegresea cauea. Sed nimirura Tbeopbano eum,
,
quanquam procul remotum, eustulit.
. ' , , ,
0 . .

Per idem tempue Petrus Bulgarorum princeps,
,
aiortua sua uxore, renovand paois oauea foadus
(,
oum iinperatoribus icit, obsidesque dat 3 4 7 filios
' 8U08 Borieeo et Romaoum; ao paulo poet moritur.
. 01
Filii ejue Bulgariam remittuntur, ut pateraum
' - imperiara ocoupent et cometopulorum impetum
, (8) - reprimaat. Nam Davidus, Moeee, Aaroa et Samue . , ,
lus, filii cujuedam Bulgaria largiter potentis
, , oomitie, ree novas moliebaatur et Bulgaroe conci $ , tabaot. Atque ita tuoo res aota.
.
.

Interim Briogae,a Nioephkro,ut expoeoimue, de , ,
ceplue, eumque domum suam abire paesue, pceni, '
tentia duci, et iniquo ferre quod petitam prcdam

etulte ex ipsis caseibue dimiei8eet,8olliciteque me. ?
ditari qua arte quave machina metu, quem de eo
.
oonceperat, ee liberaret. Tandera maxime e re fore

visum magistrum Joaoaem Tzimiecem, virum
, aoimosumao etrenuum et eecundura Pbooam inter
' (J Romanos duccs precipuuro.eotemporeOrieotalium
,
oraBfeotum,iiemquemagi8trumRomaoumCurcuam,
,
illustremetip8umOrienti8ducem,perlitterae adver' [647] 608 Nicephorum Pbocam exoiiare magnifloie dono ' ,
rum et bonorum poUicitatioaibu8.Seateatia littera , rum heec erat : Si Phocam opprimereat, et vel mo nacham faoereat vel quocuaque modo medio tol . ,
lereat, Joaoaem 3 4 8 fore domesticom ecboiarum
*
Orieatie, Romaaum Occidentie. I i cam litterae ac .
cepiseent. Phoc eae, oui hooeste cupiebant, reci ,
tant; bortaoturque ut animum erigat ac fortiter

rem magnam aggrediatur : tergiversantem euie 80
,
manibus, pareret, ioterfecturos minantur. I U
'. demum Phooae, pericolo mortie territue, aeeeniit;
. et aecaada die Julii meaeie, eadem iadiotione
,
eexta, ab orientalibus exercitibue omnibue a Tzi 3 ,
mieoa concitatie imperator Romaaorum ealutatur.
,
.
'. , ' ,
; ' .
n

XYLANDRI GOARI .
( 7 ) Sapra Mitylen fertnr fuieee io exsilio, aire
filium nobilti, regU
i8 error est librarii, sive interea Mityleoa Methymfuium, regulum, et tandem camitis
nam translatue Stephaaus. Utraquo urbs eat filios vocat auctor; et ut subdit
Leebo insala. X T L .
. Iafra . 6 9 4 :
(8) Gometopoli eunt dicti quasi pulli (id est filii)

comitie.XTL. Dictioo,veracloo,altrl
. GOAR.
adjecta /ftftMH aimul et diminutivum quid aonat.Sio

83

QEORGII CEDRENI

84

Fertur et alius hao de re, isque probabilior j l

, ,
sermo : jampridem eum cupiditate imperii, neque ,
tamen tam hujus quam Tbeophanus Auguate amo- ,
re flagrasee, cum qua et collocutus iuerit cum in '
urbe ageret, et ad eam Micbaelum euorum , ' ,
famulorum fldisaimum mieerit: idque Bringam
deprebendiase, et ob id suspioiones advereus eum .
.
concepiese.
^
Deaignattone Phoc Gpoli annuntiata rebueque
conturbatis, Joeepbua, qui ruram omnium rerum ,
suatinebat, animi angebatur, neque satie invenie- ,
bat quid conailii eequeretur, cum ne cives qoidem
ei beoe vellent, quibua ee aditu difficilem praebere ,
consueviaset. Cum autem 3 4 9 Nicephorus, uni- .
vereo exeroitu fauetia acclamationibue proaequente, ' Ghryeopolin venisset, de imperatore aliquo desi- j^ , gnando Joaephua cogitavit, ratus ea ratione im- .
petum militum retueurum. Ad nuntium porro . ^,
delati Phoca imperii hujua pater Bardae, tum in , ,
arbe degen8,aupplex in Magnum Templum confu- ( )
g i t ; Leo autem frater Nicephori, tametsi accurate >
cuatodiebatur, tamen clam subduxit et ad fra- , ,
irem pervenit. Hie ita actie concidit animo Bringas,
ot in snmmie haeit difficaltatibus.Non enim aptus
orat ad demoloendam periculoaie temporibus mul- .
titudinem,sed ubioportebatblandiaaertnoniboaadu' (9)
landoque eam demitigare,magie exaeperabat atque *

irritabat. Ita tum quoque omnibua in Magnum
Templum conourrentibua, saperbia atque asperis [648] .
verbia populum ut perterreret: Ego, inqtiit, com- ,
peaoam veatram ferooiam atque impudentiam: nam efficiam ut quod pro nomiamate emitar frumeati, ^' * c , ,
in sinu liceat portare. Aotum hoo die Dominica, *
nona Auguati. Veeperi hujus ipaiua diei Baailius
Gonstantini imperatoris cubiculariua intimua, Jo- .
aepbo infeneieeimus^amicie ao propinquie suia auoa ' ( ,
adjangene I 5 0 famuloe, per multaa urbia partee ),
dimittit in advereariorum domoa. I i a prizna diei
lunea hora ueque ad sextam plurimas civium do- ,
moa, interque haa Josepbi vel pracipuam aolo , eqnaverunt. Neque tantum illuatrium et in re-
publioa vereantium edes, eornm qui adveraari v i - debantur,aed et tenuiorum innumera diruebantur. .
Et ai oai oiim aliquid oum altero diecordi inter-
oeaeiaaet, ia tnm turbam incompoaitam aecum ,
trahene nemine obatante eum perdebat. Multique * *>
in hoo tumultu etiam bominee necati aunt. Interim I ) ,
per urbia plateae, fora ao angiportua, Nicephorum ,
Gallinicum (preclaris potitum victoriia) tnclama- , *
bant. Quffi dum geruntur, Bardaa e templo, in
, '
quod paulo ante aupplex miaerabiliter confugerat .
et extrema aibi imminere putarat, prodit: et Jo- .
aepbua aalutia auae tum incertus, qui modo ita i n -
flaU auperbierat,in id miser atque deprecana subit.
Porro Baailiua cubioularius cum saia triremee
1

XYLANDRI ET GOARI .
(9) In margine. ffv

. Noti aant de

plebe versoe Lnoani, qnibus Bringae contrartara

malo Boo fecit: Ntsett plibei jefuna timert. XTL.

|
!

89

HISTORIARUM COMPENDIDM.

86

{*9< . adoraat,et imperatoria etiamcelooe aeaumpta oom

tota claase Ghrysopolin trajioiunt, et Nicephoruzn
, '
inde ad Hebdoraum, atque hinc omiii mullitudioe
, urbana deduceote oum fauetia acclamationibue,

plausibua, tubis ao cymbalie publica pompa per
,
Auream portam 8 5 1 in urbem doount.Ut Mag . 01
num Templum veatum eet, Polyeuctua patrh&rcha
ad hoo oomparatus eum in suggesto imperatoria

insignit corona, die dominico,Augii8ti decimo sex ,
to, indiotione aexta.

, ' , , ,
.
, .
*
, ' .

*.

- Post ho Nicephorns imperalor Antonium Stu

ditam monachumet ayncellura mittit,qui aulaTheophanonem educat et palatium Petri inoludat.

Paulo post Joeepbum Paphlagooiam relegat, et
. ' iade rurpum, aoa loago iuterposito tempore, ia
, [ . 649]
monastcrium Pytbiis quod secretis dioitur,
' ubi is per duos aauos tolerata vita obiit. Bardam
, quoque patrem suum Geesarem creat.Vicesima Sep'- * tembris die larva deposita uxorem duxit Theopha .
ooacra.Tuoc et carnes guttavit, a quibus bacteaus
. ' ,
abstinuerat ab eo tempore, quo Bardas ex priore
,
conjuge fllius ipeiue, campo equitane et cum
.
patruelesuoPleusaludenSjhastaa nolente ictns per ,
iit. Feceritne hoo abstioeotie causa, an ut sic impe
ratoiessuaconciliacelaret, preeler ip&umsolas aovit
,
, Q Deus.Peractis 8 5 9 nuptiisin novoadpalatium templo,cum insanctuariurae88etintrandum,manu eum
.
tenens Polyeuctus, ut ad eacros caacellos veatutn
68t, ipee ia adytum introit et imperatorem repel ,
lit, aitque non iatrumissum i r i , priusquam poenaa
.
pro eecuodis nuptiia luisaet. Moleetum hoc fuil
,
Nicepboro, et ad flnem usque vit Polyeucto BUC ,
censuit. Dicebatur etiara paseim rumor, qui oon
exiguae ecclesia turbae dedit, unum liberorum

, '
, - Tbeopbaooais fuisee a Nicephoro e sacro baptismo
eusceptum. Eum ut epeoioaam aosam arripieoe
,
Polyeuctus, imperatorera aut repudiare uxorem
()
, - juxta sacraB constitutionis praesoriptum debere cootcndebat, aut ecclesia abstioere. Atque boc poate .
, 81 rius fecit Nicephorue uxori deditus. Et convocalia
qui urbe tum peregrini erant epiacopia ao dele ', a?co
D ctis aenatoribus, rem eie deliberaodam propoauit
omaee constitutionemeam Goproaymi e8ee,eaque
.
imperatorem teneri, pronuntiaverunt; libel
lumque abaolutioaia eubacriptum a ee ipai dede
rant. Nihilominus tameu, tergiversaate patriarcha,
. *0 , et ree sacras cum imperatore commaoea babere
.
recusante, Caesar fidem fecit Nicepborum
,
fuiaae suaceptorem. Sed et Stylianus poatificum
.
9

XYLANDRI ET

(10) Laudatar a Graecia moaogamia,bigamia toleratur et multalur, inviea eat, prohibitaeatpenitus. Gui vero poeoa eubhcitur
?1 eacrameotorutn orbitati; de qua

GOARl

NOTJE.

Nicepborua Ganonibua, Basiliua, Euobologium

et eaaoaiBtffi Grsci.Ratioaem si qaarae,iacoatiaeatiam cobibent et puoiuat. GOAB.

87

GEORGII GBDRENI

88

palaiinorum princepa (ipsi protopapam vocant), a . tTvai ,

quo emanasse iate rumor ferebatur, coram 8 5 8 . '
conoilio et aenatu juravit ee neque vidisse neque
. "
cuiquam dixisae quod vel Bardaa vel Nicephorus
'
esset factua auaceptor. Polyeuctus ergo, tametsi
;
pejerare Stylianum certo aciebat, crimen compa. (11)
ternitalis omisit; et qui ante urgebat ut ob seoun ,
das nuptias poana infligeretur, ei quoque magoo
, delicto ignovit.
'
. , ,
.
Nicephorua anno imperii aui primo conlra Sara *
06Q0B Siciliam tenentes emittit cum claaae et va-
lido exercitu Manuelum patricium, spurium filium voQov
Leonispatrui eui, qui domesticus echolarum diotus , [. 650] a Romano seniore oculia fuerat orbatus: dedecori
' namquesibi fore judicabat, si ipso imperanta Ro- , manum imperium tributa Saracenis solveret. Ree

ipsa postulat ut exponamus,quid tributi Saracenia , '
solverit Romanum imperium, atque unde ea res
. ' initium babaerit. Gum Africani Saraceoi Syracu- \ eaa cepisaent,imperante Basilio Macedone,reliquas
, ' .
etiam urbeseverterunt, tota inaula potiti,aolamque Panormum pro arce receptaculo reliquerunt. Inde profecti oppoaitam continentem occupaverunt,
, ' '
ulteriusque progreaai insulas uaque ad Peloponne ,
8um omnee vastabant,iieque potituri etiam prope ,
diem credebantur.Qus res cum graviter aollicitum
ol
teneret Baeilium, et ia quaereret hominem buic . ministerio idoneum, 8 5 4 Nicepborua placuit pa ^ ,
tricius et domeaticus scholarum, qui cognomen
.
Phoc gerebat, quodquidam ipaius majorum rebue (J ,
preclare geatia fuerat meritua. Hic Nicephorus,
,
Nioepbori imperatoria avue, homo generoaua, pru-
dene ao piusinDeum, et erga hominea juatua, cum
, ,
exercitu in Siciliam profectua, brevi temporis epa . tio Ualia Saracenos expulit, coegitque eoa ut ae in
,
Sicilia continerent. Farunt Italoe huio viro aedem ,
posuiaae ad perpetuam virtutia ejua memoriam,noQ . ideo tantum quod eos liberaviaaet, aed et ob aliud

memorabile factum. Elenim Romani domum oum .
ductore auo reverauri multoa Italorum compreben
derant,quoavolebantinaervitutemaecumabducere.
,
Re comperta Nicephorua, nibil dicena neque ullam
, '
suapicandi occasioDem prebeas, ut Brundueium
01 ' > *eat perventum (inde eoim erant in lllyricum tra jecturi),ipae unumquemque claaaiariorum aingula-
tim navim ingredi juaaitet trajicerc; atque aic
,
Italos in Italia reliquit. Pacata exinde fuit Italia
' ' uaque ad imperium Conetantini Porphyrogeniti et
(
matrie ejue. Tum rureum Saraceni inaurgentea
' ^)
Italiam nemine prohibente infestaruiit. Et iwpera, '
toree animadvertentes ae non parea ease bello ai- ^ ,
mul contra orientales et contra occidentaiea Sara
cenos gerendo, praeaertim rupto 8 5 5 jam etiam a .
n

XILANDRI GOARI NOTiE.

(11) EccUsiarum palaiii archipresbyter. Speciose principem facit. Strenuum pontificii nominia vindo eo loquitur Xylander,et ponti/icum palatinorum dicem agit. GOAR.

89

HISTORIARDM COMPBNDIUM.

90

- BulgariafoBdere, pacem cum Sicilieneibue Saracenia

'
componere statuerunt. Pactumque eat, agente rem
ol - Eustatio Galabriae praefecto, uno de imperatoris
. ol
cubiculariis, ut Saracenia darentur tributi nomine
!
quotannia aureorum 22 milia. Firmata pace Joan ,
nem patricium cognomento Muzalonem Calabri
,
presfecerunt. Ia cttm se iniperioaiua in aubditoe ge
.
reret, eat ab iia intarfectua, atque i i ae dederunt
' ,
Dandulpho regi Longibardi, cum jam Romanua
, ' senior imperium accepisset. Hic Romanua utile

cenauit ut missa classe para imperii amiaaa recupe '. [. 651]
raretur.Praemittit taaien Gosmam patricium Tbea - aalonicenaem, notum Oandulpho. Ia cuin trajecia ,
aet in Italiam,cum Dandulpbo collocutua hortatur
' ,
ut a Romanorum ditione abstioeat et cum impe , g ratore foedus ineat, eumque pro hoale amicum po' tiue sociumque aibi conciliet. Daudulpbo primum
'. '' renuente Goamaa, ut erat bomo prudena, t Mihi
, ^
quidem, inquit, necease erat homini amico sug .
gerere conailium ealulare.Cui si tu parere non vis,
,
experiere falsum animi te admodum fuiaae, ubi t9
etnationem totam in aummum adduxeria discrimen
(12). '
et impar tam poteatia imperii viribua aubaiatendia

de rebua tuia deaperaveria. Dandulphua, 3 5 6
' intelligena Goamam rectemoDere,acoipit oouailium

et fcedua icit: bortatur etiam prinoipea reliquarum
. ,
qu defecerant proviociarum, ot ad priorem re '
deant atatum auumque imperatorem agnoacant.
, ,
Hia actia rureua in Italia ae Longibardia alta pax
* '
erat.
,
, ' , , . , ,
, .
C Interim Simeon Bulgarorum princepa animo
'
elatua ob multaa de Romania reportataa viotoriaa
$ '
imperium quoqueRomaoumaaimojam ocoupabat.
.
Mittiiigitur legatoa ad PhaUumum Afrorum prin" cipem, bortaturque ut claaaem ad Gpoiin adducal.
,
Se eodem per Tbraciam cum valido ao copioso
,
exercitu acceaauram : conjunctia viribua ae urbem
6'
ierra marique expugnaturoa, et divitiaa ejusaequia
,
ponionibua interae diviauroa,et Saracenia domum
' ,
reveiaia ae Gpolin reteQturum. Bulgari miaai clatu
' ,
in Africam navigant: et Saraceni, oum judicarent
. " ol
Simeonem utiliter conaulere, quoadam auorurn
,
primarioa viroa mittunt cum Buigaria, qui pactum

confirment. Ea legatio ia reditu a Galabria inler
cepta, et Bulgari Saracenique i i ab his Cpolin ad
. Q imperatorem Romanum aenem miaai. Qui cum
conailium illad boetium de eocietate coeunda per-

XYLANDRY ET
(12) Tempornm aupputatio et ali qusdam conjecturae me movent ut btinc credam eaae eum quem
hiatorici noatri Rudolpbum vocant, Burgundte regem, et Italiae contra Berengarium. Hc et alia
malia haud temere apud alioa acriptorea inveneris. X Y L , potiua crederem legendum
nomioe Latinis uaitatiore. Contamporaneum autem

GOARI N O m
Conatantino octavo,Nicepboro huic Pbocs et Joanni
Zimisci aucceeaori Pandulpbum. Capuanum et Beneveotanum principem, bac de
causa vocatum ab auctore, bella euamnum cum
Grecia gerentem meroorat Baroniua annia 957 et
968 ex Chronico LoDgobardorum Benevenlanorum
priDoipum. GOAR.

GBORGII CEDEENl

93

cepis86t,ac intelligeret.si id eucoederet,magnum re- . .

bos suis imminere perioulum.exietimavit sibi Sara- (' ),
oenoe magnificentia etbeneficiis abeoinstituto 3 5 7 , esse detrahendoe.Ergo datisin cuetodiam Bulgaris, , ,
Saracenoe aplendidis donia aificit, miaaiaque per

eoa etiam ipaorum principi xeniia illaeaoa dimittit, . [ . 652]
jubetque eoa domino suo dicere, boc modo impa ,
ratoree Romanos suia hoatibua paria referre; et de ,
annua penaione se excuaat, dilationem ejua afflr- ,
mans non atudio sed ob tomultus tunc iia locia
,
ortos factam. Reversi ad auum priDcipem Saraceni ol
expoount ut a Romano fuerint tractati, ejusque ' . ' 81
pradicata Hberalitate dona ab eo miaaa offerunt. ,
Quffi omnia ita fuerunt Pbatlumo grata, ut tributi
,
aemisaem Romanie dimitteret, hoc est, de 22 m i l - .
libua undecim abacinderet. I d tributi Saracenia ex '
eo tempore uaque ad Nioephori deeignalionem per- , '
solutum fuit. Quoties in provinciis praefeoti fuere moderati atque justi, aubditi quoque traDquillam ,
egerunt vitam,et Saracenia placide astaatisfactum. ,
Gum veroinjuatiet avari prrefecti essent interdum,ii ,
et subditoe vexabant et paoem cum Saracenia initam '
labefactabant. Namque etiam aub Porphyrogenito .
Grenita Gbaldis in Galabria prseiectua Saracenos
Africanos ac Sicilienees, quibue ob penuriam et .
bellum a Gyrenensibue Saracenia illatum extrema ,
imminebant, avaritia 8 5 8 dactus sublevavit, et 61 ,
aubditos non leviter vexavit. Nam vili pretio ooe- mens qu ad vitam auetinendam erant aecessaria, . '
magno ea Saracenia veQdidit,qui quod auro abun- , , pc
dabant et fame belloque premerentur,libenler pre- .
tium quodvia persolvebant. Verum huic Greoits a

Conatantino imparium abrogatum eet, eidemque
pecunia adempta est, et cum dedecore oonaenuit
atquediemsuumobiit.Eodem bello RomaniGarthagi-
nen868 parf gas ueceperu t, qu oa neq ue repopoece- , '
runtCarthaginensee; et tributum praatarea non exe- *
gerant8olitum,veriti ne offenais Romanie et alimen-
torum parandorum facultatem adimentibus fame pe-
riolitandum easet. Poat beUo confecto etperfugaa et ,
tributum requisiverunt;et repuleam paesi pacecon.
fuea identidem Galabriam claase infeataverunt.Igi- .
tur Gonstantinua non, ut aoceripsiua fecerat.Sara
cenoe delinire et pacem oum eia renovare volena, '
eed bello potiue decernere, exercitum validum co- *
egit, eumque duoe patricio Malaceno in Galabriam ' ,
mieit, et conjungere se cum praefecto ejua regionia
^ \ .
jueeit Pascbalio, oujua paulo ante facta mentio,ao ,
communi opera bellum a Garthaginensibua et Siout
\ '
lie illatum defendere.Praefecit etiam Macrojoannem , 859olaeai quam mittebat.Hi oum in Galabriam . niasent, provincialibua innumera intulerunt raale- ficia, expilantea eos et eafacientes quse vixipsihos- .
tea erant facturi. Qu ut reaoivit ameraa Sarnceno- , * rum Abulcbares (jam enim Phatlumua e vivia ex- .
cesaerat), oohortatua euoa ne eibi a tali metuerent , , hoete oujus tanta in suoa eaaent injuriae, Romanis occurrit, gravique commiesa pugna pulcberri- ,
mam obtinuit viotoriam, ipaia prope captis duci- , [. 653]
bua.
1

93

HISTORIARUM COMPENDIDM.

94

! & , : ( '
, ) '
. (43),
,
ol . * ( )
(5{3,
, ,
ol .
. Secundum ho imperator Joannem a eecretis,
cognomine Pilatum, ad tractandam cum Sarace, ,
nie paoificationem misit. Qui cum consueviesent
.
victoriie non efferri,eed pacem etiam rebus eecun* ,
dia expetere, faciles 8686 ei prsbuerunt, et ad oer , ,
tum tempue induciae pacti aunt.Elapeo eo tempore
. {&rursum mari transmieeo Calabriam vexarunt. Ita . ' que etiam Constantinus contra eos navales terreetreeque emieitcopias.Glassem ducebantGrambeas,

et Moroleon, alterae patrieiue Romanus Argyrus.

Jamque bi Hidrunte navibus aubductia ad navigan ,
dum in Sioiliam aeee parabant,cum Saraceni fama,
' . '
qusj parva ampiifioare et terribilius narrare eolet,
!
perturbati etquod bostes sibi imparatis eubito 8 6 0
. 01
ingruerent, de salute sua aoiliciti, paoico terrore
( concitati castra sua deseraerunt, relictoque Regio
fugainSiciliamcoQtenderaat.CumquejamPanormo
)
nccederent, atrociasima oborta tempestate,ejuBque
, vi (aut Gbrieti verius, oui iUi impie aaaledicebant)
navibus contritis univerei perierunt. Inde rareum
'
pax facta cum Romanis, qu duravit ueque ad Ni .
cepbori imperinm. Ie, eimul atque imperium acce ,
pit, remindigniesiinam exietimanaSaracenis tribu ,
* tum pendere, contra eos Manualom, ut jam supra
dixirous,cam oopiie misit: Manuelosjuvenie et m i , .
litis quam ducis ofQoio multo aptior, multia etiam
' ,
aliis obnoxiuB vitiis,neque sanioribus obtemperans
. *
coosiliie, et 86 ipsum et exarcitum totum perdidit,
,
asperia quibuedam Siciliaa et inviia locia incluaua
, , ,
atqae exitio demersus. Captus fuit Nicetaa eunu ' .
chue, patriciue ao classie drungarius,et in Africam
,
xl , C in vinculis abdaotua.
. [. .654]
.
,
. ,
.

8ub idem tempae imperator in Ciliciam emittit

Joannem Tzimiscem,magiatrum doraeaticum sobo , larum Orientis jam creatuni. Ie oum ad Adana
. ' ,
pervenieset, tn multitudinem inoidit ex omni de - lectorum Gilioia 8 6 1 Agarenorum, eamque con ,
greeeue fundit.Hostibue deletis,quinqae tamen oir . 01
citer Agarenorum millia equi relictia peditea in
*
collem quemdam praaruplum evaserunt, ejusque
* \
Datura freti fortiter impetum bostium defenderunt.
? Sed TEimiacea circumdato colle, quia equee cum
R

XYLANDRI

BT

GOARI

(13) Joannem a eorporia proceritate aic dictum. GOAR.

NOTJE.

95

GBORGIl CEDRENI

96

ei8 non potarat congredi,pedites ire eo auosjuaait, \ , ,

pedesque eos ipae duxit. Nemo Saracenorum ter- ^
gum dedit : ocoisi aunt jmnea, et cruoris rivi per
. ,
declivia oampurn fluxerunt, nomenque colli ab y.ttf ,
eventu factum, ut Collis daoguinia appeliaretur.Id
'
facinus nomen Tzimiac celebriue reddidit, Sara . ,
oenis autem causa exitii fuit.
,
? , ^
,
.

Anno imperii sui aecundo,menee JuIio,indictione
eeptima, Nicephorue magnum exerciium Romano- , , \
rum ac sociorum Iberorum et Armeniorum in Gili- '
,
ciam ducit, comitatue uxore sua Tbeophaoone et
liberis. Ea extra in caatello Drizio relicta, in- .
gressus ipse Giliciam, Anazarbam, Rossum et Adanam urbes aliaque baud pauca subigit castella , ,
Gumque ad Taraum et Mopsueetiara ducere non g ', ',
auderet, quod jam biems appeteret, reliclo ea i n , .
provincia valido praBsidio,in Cappadociam biberno- '
rum cauea abit. Ineunte vere roraura Giliciam io- ^, . t r a t : etdiviso induasSOt partes exercitu,Leonem
ad oppugnanduro Tarsum cum altera partemittit, .
alteram ipse ad Mopeuoatiam ducit.Eam cumacri- , ,
ter oppugnaret, fame etiam oppidanorum adjutua, ,
unam urbia partem capii. Ea enim urba media a
Saro flumine aecatur, ita ut dum urbes videantur. . '
Altera igitur,ut diximus,partecapta,ad alteramSa- , ,
raceni confugiunt,undiquoquod captum erat incen- *
dentes. Sed acriua ad oppugnationem inoumbente ,
(14). , ?, ,
iraperatore,alteraquoquepar8captaeat,nemineinde
ol , affu gien te. Leo aute m i m perator ia fratar Tars u m obai
. dena,cumex6rcttuapartem pabulatumfrumentatum
que miaisaetduceMonaeteriote^voti minimecompoa C
. [. 655] .
fait: nara aine custode diaeipatos predatorea noctu
Taraenees egreaei, ita ut nemo eorum eruptionem *
aentire potuerit, iovadunt, et haud paucoa interfi- ,
ciunt,et in his Monaateriotem.Taraenaes autem,co- gnita Mopeoaatia? expugnatione, oppreaaique obsi- ,
dioneet fame, legatoa ad Leonem mittunt impera- ol torem, invocantea et deprecantea ut inoolumea ,
dimitteret urbe dedita. Ipae auiem cum permiaia- , ,
aet ut certum quoddam pondua auferrent, alia , omoia urbia bona diripuit. Triduoque 3 8 8 poat . ol
expugnationem, claeeia maxima ex iEgypto adve- ,
nit opeoi Tarao latura, frumento onusta et aitia , ,
rebua quea ad viotum aunl neceasariae. Verum per-
miaaa non eat ad terram appellere neque exaenaio-
nem facere ab iis militibuaquibua erat ab impera-D . ,
.

,
. '
.

tore maritima ouetodia commiaaa; cumque nibil

agare potuiaaent,redierunt,inquemaxima naufragia
ob veutorum vim inciderunt et impetum bellicoaarum imperatoria navium.Inceneia igitur etcombuatia reliquia Gilici urbibua, Octobri menae, indictione nona, Gpolin rediit, aecum adducena Tarai
portaa et MopeueatieB,quaa oum extrinaecua auro dia-

XYLANDRI GOARI .
cx Zonara repeti : nam alioqni Noater eat in raultia
(14) Deaunt multa. Librariua : ,
copioaior. XYL. Supplevimue ex Soylitze. UOAA.
. Poaaunt ea utcunqae

97

BISTORIARDM COMPENDIUM

' . tinxiaeet, munua attolit regiae urbi dedicandum,

,
aliaaad arcemcollocanda8,aliaa adAurea? portaemu
rum. Attulit etiatn Deo donum et eui exercitua deci . mam, venerandaa cruces, captas quando soholarura
,
domesticueStypeloteeTarBumobaidensimprudentia
- sua cum omni exeroitu funditue deletua eat : quaa
, *
etiam aacrosanototeraplo DeiVerbiSophicdedicavit.
, & ,
, .
,
?\
8
.
Eodem secundo imperii anno omnem etiam

insulam Cyprum in Romanorum potestatem Nioe
pborua redegit, inde expulsia Agarenie per Nicetam
' ,
patrioium et prstorem Ghalcutzem.
.
, - g 8 6 4 Tertio vero anno eui item imperii, appetente vere, rurauaSyriam invaait imperator; cum,
que Antiochiam pervenieeet. ipsam non eat ag
greaaus, eperana fore ut ne famam quidem ipaiua
,
auatinerent Antiochenses, deterriti iis que Cilici
:
urbibus acciderant; eed ipsam prceteriene in inte .
riorea Syrias partes profectua eet, multieijue urbibus

ei agria ad Libanum et maritima loca sitis in euam
, polestatem redactis, mense Decembri rediit. Bed
,
fortiter bellum eustinentibua Antioohenie, quod ex
. [. 656]
flnitimia locismulta gentee in urbem eereceperant
$
ut ipeia opem ferrent, et corumeatu Rotnano exer '
oitui defloiente factoque ingenti cceno, adeo ut
,
tranairi non poeset propter multam quae de COBIO
' ,
deoiderat pluviam, re infecta ad regiam urbem ee

recepit, aecum adducens ollam qu habebat effi, giem
non manu factam form Ghristi et Dei no , '
etri iraaginem, quam Hierapoli a ae expugnata re
perit, et oapillorum Joannia Baptiet partem san , ' $
guine
concretam.
-,
.
' , Cumque talis esaet Nicephorua ac talibue UBUB
, '
hoooribua et ftinctus roagistratibua, adeoque res
(
auxisset Romanorum (etenim urbea amplius cen , ,
tum cepit et oppida Gilicioe, et Syri, et Phceni ,
ci, et Baniaiae, quorum raaxima et nobilisaima bao
' (15) , ,
erant, Anazarbus, Adana, Mopaueatia, Tarsua, Pa, , , ,
graa, Synnepbium, Laodicea, Ghalepum ; tributa,
riara 8e5quoqueaibifeoitTripolinPh(Bniciurbem
),
et Damaeoum), nihilominue tamen omnibus fuit in ,
viauahominibua.ac nemo non oupiebatipaiua videre
. Q interitam. Odiorum caueae auo loco exponemus.
.
'
Antiochia revertena Nicephorue, dum Taurum
, , '
montem (incol Maurum vocant) traoeit, in medio
,
ejuaoaatellum condit in collemunitisairao; in eoque
,
MichaelumBurtzam patriciaornatum dignitate roli-

XYLANDRI ET GOARI .
(15) Pro Aoabarza Anazarbam legerem, et Drizium apud Zonaram eat Dri%ibium. Poat defeotum

enumeratio eet urbium, quaa de Agarenis reouperavit eo bello Nicephorua. X Y L .

OEoaan

cedreni

100

quit, preeidem Maari montie appellans, man

dato ut diligenter invigilaret AQtiocbenosque omni
,
operaexitu et rebue necesaariis parandia prohiberet.
,
Petrum quoque epadonem, unum de euis famulia,

hominem strenuum,prffifectum caatrorum inCilicia
.
creat, jubetque exeroitum i n hiberna distribuere,
, ,
suumque adventum inaequente anno praastolari.
, ' 9 (16)
Ferunt potuiaee eum primo acoessu Antiocbia
, potiri, sed noluisse, acdedita opera dietuliaseejua
,
recuperationem, quod i n ore oranium bominum
. '
G9set hic rumor, recepta Aatiochia etatim impera lorem obiturum. Eo nimirum aermone territua,
, '
neque ipse Antiocbiam tentavit, et Petro ac Bur ,
tzffi mandavit ne eam oppuguarent. Enimvero rebne

ita ut memoratura est conatitutis, Nicepborus i n ur bem rediit. AtBurtzas AQtiocbiaaSeeviciaue, poet g .
habito imperatoris pracepto, noctea diesque de u r '
beea occupanda cogitabat,quod hoc pacto aBternam

gloriam ooDsecuturum eperabat. Itaque frequen- ' . '
ter eo itabat, et Antioobenos ad pacificationem i n , [. 657],
vitabat, arroganter eam aepernantes. Interim cum

Saraceno quodam (Aulax ie vocabatur) amicitiam
coDtrahit, ab eoque muneribua et pollicitationibus
,
corrupto meneuram turris oooidentalis unius (Cala
, ' ei nomen fuit) obtinet. Ejus auxilio ecalas fabri .
catus quffi ad eumma turris pertingerent, noctom

obecuram atque pluviam prastolatue, per eam oc. '
culte ecalas t u r r i applicat, et cum trecentis suorum
,
io eam aecendit. Hujua ac proximae etiam turria
( ), ' '
cuatodeatrucidat: itaque duabusturribueocoupatie,

miaeo nuntio Petrum, quem caatrorum prefectum
diximus, bortatur u t celeriter cam omni exercitu C .
superveniat urbi j a m oapt. Petrua, etai initio ter ',
givereabatur, iadigoationem imperatorie veritua, ac
, m6tQ6na ne ipaiuaraandato violato aibi infortunium
.
pararet, tamen inatante Burtza et properarej ubente,
' ^
et ae diutius oppugaationi boatium t o l e r a n d non
, *
6886 parem docente (etenim oppidani auditoturree
occupataa eaae undique confluxerant, et eas expu gnare omni atudio conabantur miesilibua conjectie
&?*
ac omnis generis adbibiiia S 6 7 macbinia, igni quo .
que euppoaito; neque omnino quidquam eorum

omittebanl que agere conveniebat quibus cum uxo, ,
ribua etliberis pereundi ac amittendaurbis orienta
l i u m omnium p r e a t a n t i s a i m periculum incumbe.
rel) Petrus, timena ne euam ob pertinaciam tot tan' '
tiqueviriperirent,6ttant33urbiBJa6turamre8publica j ) ,
Romana faceret, vel invitua summa fesiinatione (
universum exercitum adducit. Jam omnem prope ol
epem salutie Burtza cum suia dimiaerant, trea con-
tinenter noctes dieaque oppugnati : eed adventu , $'
Petri oppidanorum conciderunt animi ac remisit ,
V6bemeDtia,6tBurtzae facultatem nactua ad portam
deacendit, ac repagulo enee disaecto, apertis foribua ,
Petrum admittit.Nicepboruaallatorei bujuanuntio, ) * '
cum gaudere ob tantam urbem et ree auaa Deo XYLANDRI GOARI NOTJ3.
(16) Castrorum menioribus prmftrtum, meiaiorm prsecipunm. GOAR.

401

HIST0R1ARUM COVPBNDIuH.

109

. oommittere deberet, diveraa secntua indoluit, oul ' ,

pavitque Petrum, et Burtza* nob modo non proba
vit alacritatem atque fortitudinem, aut digna rebua
,
geatia prsoiia contulit, sed et ooiitameliis affeoto

adenait munua suum, et domi se eum continere
. ol '- jueait.
0 ( .
, ,
. . " ,
* ,
, [. 6581
, ,
.
Id et alia qus referemus, inviaum omnibus ao

detestabilem feoerunt Nicephorum. Primo quod quo
. , primum tempore imperium invasil, cum miiitee ip
si s ianumerisdelictis querelasexcitasseot, nihil de
, correctione 8 6 8 cogitavit, fatus mirum non esee,
gi in tantabominum multitudiae quidam incompo .
eite 8e gererent. Deindo quod in urbem iogreasuB,
'
oum bona et illustrium et plebeiorum multorum
,
diriperentur, vindicem se nequaquam praebuit, eed
, ^
quasi delectari visus est libidinibus eorum qui civee
o l
vexabant, eos etiam qui ipei ad imperiumobtinen,
dum haud exiguam navarant operam. Prolerea ad
.
Taxeidiumaesidue veniensgravitersubditos afflixit,
(17) 6
non modo pensionum et tributorom oranigenis ra
tionibus, sed et rapinis intelorabilibus. Ad hmc

, ^ partem quamdam eorum qoa eenatoribue eolebant

, *
imperatoree largiri donorum in fisco retinuit, cao .
satus sibi ad bella gerenda deesse pecuniam. Ne , ,
que boc tantum, sed et donationes monasteriis
, atque templie legatae a quibusdam piis imperatori.
bus proreus abolevit, lege etiam Jata ne Kcolesia
,
immobilibus locupletarentur bonis, causatua epi (18)
Bcopos maleprodigere ea quee pauperibus darentur
-,
interim militibue deflcientibus. Id vero omnium
gravisaimum, quod legem tulit, cui et epiecopi qui , dam leves atque adulatores aubscripserunt, ne
, ,
imperatoris injuBSU ullus crearetur epiecopus. Et
, .
mortuo aliquo epiecopo aliquem auorum submieit,

qui definitos faceret eumptue : ipse, quod erat de
.
reditibus reliquum, accepit. 8 6 9 Sunt et ali

ejus conatitationes, ornnem necessitatia formam

: , D excedente8,quas singulatimreferremagDi eitingenii

XYLANDRI ET GOARI 01.

(17) LOODS videtur fuieee ubi vectigalium aut oeaeionem obligantibua : qualibus araplifioata esse
peasionum rationes ducerentur. XYL. - bona qu ecclesiaaticadicuntur, non eet obecurum.
est navigatio seu iier mari conficiendum, quoNolebat, puto, unum aliquem imperatorem aliia
cabditi gravantur, cum inaperato advenientem im- praBScribere auccesauris auantum ex suo fisco deperatorem euscipientee donie conciliant, comitatum cidere cogeretur huio vel huic monaaterio, bomo
alaot, abeuntem etiam prosequuntor muneribue, bello magnue, quod . Ergo
ac eibi neceesariia ad vitazn destituuntur. Quas do ai quis vellet largiri, id aine prffiscriplione et io
taxidio profert Xylander, ridicula aunt. GOAR. praesene (seinel pro eemper, quod aiunt) putabat
Cf. Haeiom ad Leonem Diaconum, apod nos praestare fieri. Nam vix credo eum probibuisae ne
tem. CXVIII, col. 753, not. 50. EDIT. PATR.
quia fundum donaret, praaertim pnvatus. Sed re(18) Non diasimulabo etudioae me hao ueum voce, ditibue perpetuatis fretoa aacriflcos videbat
qos arobiguitatem retineret. Nam et fundi aunt . Lector aequetur quod volet. Omnino autem
immobilia bona, quidquid eo genere censetur : et male apud hoo genue biatoricorum audiunt, quotego iatnen magis hoc puto inteliigi de fflternie, quas ouot bello rem publicam tuentes et augentes non
vocant, donabonibas, boredem perpeluam suc- aitarunt eaorificos. X Y L .

108

QEORGII

104

GBDRBNI

ac facundie. Voluitetiam legetn ferre, qua militibus j l

in bello occumbentibus martyrum decernerentur
honores, ut qui alia nulla in re quam in bello anu
mascollocaretaalutem; patriarchamqueetepiecopoa
cooatus est ad eam probandam adigere. Sed horum
quidam fortiter reaiatentee eum a proposito dimoverunt, prolato in medium Baailii Magni canone,
qui per triennium eacria arceri jubet eoa qui hoatem bello interfecissent. Nomiama etiam atteauavit, tetartero excogitato. Gumque eo modo
duplex esset oummus, peneionea publice graviorem
exigebant, minor in eumptibua faciendia diaeipabatur. Cutnque eaaet lege et conauetudine receptum utomneanummi imagineimperatoria alicujua
notati, modo ponderi juato nibil decederet, idem
valerent, ipae aua inaignea imagine praeferri, alio- . j
rura depreaaia pretiia, voluit. Eaque re haud leviter
aubditis in permutationibua inoommodavit. Deterrimum hoc fuit, quod, republica bia rebua attrita,
interim rerum venalium nulla fuit allevatio. Atque
haec omnia com eaaent moleatiaaima, aegerrime civeatuieruntpalatiimunitionem. Nam multia quaein
orbem oirca palatium erant pulchria 3 7 0 atque
magnis operibua dejectie arcem ac eedem tyrannicam oontra mieeroa civea palatio aatruxit, in ea
cellaa, granaria, clibanoa et furnoe condena et omnibua rerum generibua iaiplene. Predictum enim
fuerat ei in palatio ipsura rooriturum. Nimirum
autem ignorabat incaaaum excubitorea vigilare,
Deo urbem non cuatodiente. Etenim quo tempore
raurua palatii condebatur, nocte quadam per xnare
aubvectua aliquia ita vouiferatua eat: c 0 impera- ( !
tor, erigia muroa : et tametai vel ad coelum eoa
educaa, intua cum ait malum, urba captu facilia
eat. Qui heec dixit, diu multumque eat quaeeitue,
non tamen invantua. Muro enim abaoluto tuno periit, ea ipaa die, cura ei olavea ia cui id negotii
commiaaum erat in manua traderet.

.
,

. Qihxi

,
.

*
,
,


. ,
(19) [. 659] .
,
,
.
,
, ,
,
.
.
,
.
, '
,
. ,
, ,
,

.
(20), ', ,
, . "
, $
* * ,
, , ,
. 6 . ,
* , /
.

Aoceasitadtaeeealiud,quod odia in iraperatorem

,
exaaperavit. Ipao Paacbatia feato die,orto intereocioa ' .
navalea et Armeaioa confliotu utrinque multi pe *
rierunt, et mortem eegre evaait Siaiaiua patrioiua, ,
urbia prffifectua. Exiade fama obtinuil imperatorem I > , ' civibue infenaum, quod eoa bujus tumultua auctorea ,
oenaeret, atatuiaae ludia equeatribua eoa in caaaee ,
attraotoa ulciaoi. Pajilo poat ludi equeetrea facti. ,
Ibi Nicepborua, ut civibua oatenderet quid rei con- .
flictua pugaae eaaet, aul etiam ut eoa terreret, quoe- ,
dam nudie gladiis dimicando prcelii aimulacrum

XYLANDRI ET GOARI
(19) Zooaraa acribit de bexagio vel aextula (nam
lego) eum redegiaae . Quod eic

iatelligo, poeteriorie nummi ad priorem fuiaaeeam

proportionem qu eat beaaie ad aaaem, ut major
minoria eaaet aeaquiplua. Nam ut a 6 , ita
a 4 videtur diclua. Ut ai vetue 6 (verbi

gratia oboloe, oovua 4 oboloe appendiaaet, " pro eumptu videtur bia bic poauiaae. XYL.
(20) Libranua non inepte,

. XYL.

HISTORIARUM COMPBNDIUM.

105

, ' ,

106

6 7 1 exhibere juasit, oblectandorum scilicet -

ctatoram causa. Verum epectatores qoid hoc eibi
,
vellet ignorantee, jamque id agi potantes quod
. ,
ramor fore confirmarat,ad exitue theatri praeruptoe
ol ,
ao lubricos cureu ae contuluerunt, ibique alii ab
, aliis oenculcati perierunt permulti,omneaque adeo

invicem obtriti periiseent, niei conapecto impera , *
tore,qui in aolio immotua ao quiete aaaidebat,8en. '
aiaeeot nolente eo huno aocidisee tumultum, ao fugiendi flnem feciesent,
, [ . 60]
' ,
,

Gum ad Fontem deinde imperator publice pro-

, ol

^ *
, -
,

.
, ,
.


. ' ,
'
^.

ceesieset feriie Aaaumptionia Ghristi, redeuntem

oognati eorum qui in Giroo perierant in foro Artopraton naeti convitiia prosederunt, flagitiosam
bomicidam et popularium aanguinecontaminatum
vocantes,pulveremqueadver8useum eteaxa jactantes, doneo ad forum Constantini Magni perfenit.
Et faisset sane exanimatua metu, nisi civium honoratiores quidam eum repressis tumultuantibua
atipasaent et fauatla acclamationibua proeeooti in
palatium deduxiaaent. Ob ho omnia inviaum se
oivibua cernena et inaidiae timens arcem exatruxit.
Neque tamen fatum evitavit,aed quotempore 8 7 6
omnia aibi in tuto ease patavit, vilam amiait.Quomodo res ait acta, auo dicetur looo.

, ^ . ,

, - 6
Anno imperii aui 4, indictione 10, menae Junio
exiit Thraciea urbee oontemplatum. Gumque uaque
, ' ,
ad Magnam Fosaam pervenieaet, Petrum Bulgaria
, *
principem hortatua eat per litterae ne eineret Tur f
coa Iatrum trajicere et Romanorum ditionem infe aqcv ^
atare. Bulgaro non obtemperante, aed omnia gene" ' .
ris adhibitia praetextibua recuaante, Nicepborua
Galocyrum Gberaonii principie filium, patricia
,
dignitate exornatum, ad Sphendoathlabum Roaeo
rum principem mittit, eumque munerum ac offl ' ciorum pollioitationibaa ad inferendum Bulgaria
,
bellum aollioitat. Roaai obaecuti, indiotione unde . cima, Auguato menee,anno imperiiNicephori quiftto
ol '
in Bulgariam impreeeione facta multas urbea ao
, ' ,
caatella Bulgarorum aolo quaverunt, predaqae
,
poiiii ingenti domum redieraat. Eodem modo, at ,
. D que etiam aliquanto duriua,anno proxime inaecoto
Bulgaroa tractaverant. Indictione undecime, po
etridie Kalendarum Septambri8,bora noetis duode ,
cima.fragor et terra motue bnrrendos fuit,afflixit .
que HoDoriadem et Paphlagoniam. Maio eiiara
, ',
mense ejuadem anni venti epirarunt aaperi et uren', ,
tee,qui fructua uoa cum vitibua a c 8 7 8 arboribus
$ ' .
perdideruDt.Itaque anno proxime ineecuto pentiria
exatitit gravisaima. Ibi imperator, quem convenie: , *
bat salutie aubditorum curam gerare, framentom
,
saum magno vendens ac ex calamitate euorum 1
' crum faciena, quaai re proclare geata jactavit ee
.
modium aureo nummo vendi eolitum duobus ven ,
didiaae. Longe aliter Basiliue Maoedo imperator;
^ ,
PAHOL. G I . C X X I I .

107

GBOR0II CEDRENI

108

qui oum magna Dominica die in eedem Apoatolo- . [. 661]

rum veniaaet,civeaque quosdam vaaerando aspectu
videret Iristi vultu et moerorem pre se ferentea,ad ,
se vocatoB interrogavit cur non ipei quoque aplen-
dido amiotu ad eam solemnitatem acceaaiaaen^aed
veluti in magna aliqua ciyitatis calamitate moere- ,
rent; cumque unus eorum reapondiaaet: Tibi ,
quidem, domine, et iis qui tibi astant, splendide ,
vestiri et laetari convenit: non item eos haec decent,
qui in discrimineraortissuntconetituti.Videreenim , '
ignorare ob ventorum asperitatem daos frumenti . modios aureo nummo vendi, hac voce audita ge- * , ,
mitum ex imo duxit pectore,et miseratio lacrymas
ei expreaait, conaolatueque eoa, ut in palatium ,
rediit, convocatos quibus civilia et imperatoria . "
negotia commeadaverat,multis eat insectatue COD- *,
j.i..t.i.......
/..1
n

u . l .
Q / o . ~ . . 2
. ..Afc-- j
;. .

viciie deteatatuaque,
quod de
caritate annonaa
,
non fecieaent certiorem. Statimque venum propo , '
sito 3 7 4 auo et publico frumento, duodecim modios aureo vendi jusait. Quod ejua factum probans Deua fertilitatem est largitus. Atque baec laudandi
Baailii gratia dixi. At vero Nicepborue gaudebat
potius affligi cernena eubditoa quam utiie succurre- ,
ret. Jdemque faciebat Leo frater ipaiua cauponan- tibus annonam et mercea mulieribus ae dana,mul- *
tieque et variia malis orbem terrarum implena. .
Turpe illorum quffiatua atudium facete civee sub- ' ^*
aannaverunt. Nam cum aliquando ad milites
exercendos in campum progreeaua imperator cano . ,
cuidam, qui inier milites ee ascribi pctebat, diceret ,
ecquid homo canus in militiam allegi peteret,apte ,
in respondit ee xnulto nunc validiorem esse quam C , ' \
adoleacena fuiaaet. Et qui hoc verum eaaet, inter- .
,
rogante imperatore: Eo,inquit,quod olim uno aureo empto frumento duoa onerabam aainoa : te autem imperante, quantum duobua aureia emi- ,
, ,
tur frumenti, baud gravate bumeria porto.
Imperator dicterium sentiena abiit, nibil pertur- ; '
, , , '
batua.
. , ; , ", , , .
, .

m M A

. . . . . .

Q\
G&terum Saraoeni amieaia Syria et Gilicia urbibus, Joannem arohiepiacopum Hieroeolymae v i -
viim combuaaerunt, quod auapicarentur ejua ina-
tinctu Nicephorura ipaia bellum illaturum. Incen- derunt etiam pulcherrimum templum Domiaici D
. ' o l
Sepulcri. Eodem modo Antiocheni quoque 3 7 5
,
Ghriatophorum auum pontificem aummum interfecerunt.Ad imperatorem porro se contuleruntGre- . [. 662] ^ ol ,
goriua et Pancratiua fratrea germani, eique suam
*
ditionem, nomine Taron, conceaaerunt. Quoa ille

patricia dignitate ornatoa praediia reditua amploa
habentibua donavit.Die menaia Decembria 22,hora .
tertia, tantaa fuit aolia defeotua ut aetra quoque ' , ,
.
apparuerint.
Jam Theopbano Auguata coneuetudinem Nicephori avereans, Tzimiacam, ejua familiarium ad ae , vooati cujuadam miniaterio, domo aua (in qua tura
( ! -

109
-

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

110

privatus degebat,ob auapicionem quamdam dome*

stici officio dejectae ab imperatore, et domi eu
ae continere neque usquam prodire juasue) evooat,
adeoque litteras etiam adultera ab imperatore obtioet, quibua in urbem is redire juberetur. Qui
miseus fuit, is Tzimiscam domo sua Ghalcedonem
adducit,Cumque imperator submonitus utrum cum
vellet Cpolin iogredi,eum aliquantulum exspectare
jueaisset, Theopbano nocte, 11 Decembrie, indictione 13,anao muadi 6478,0118818 suis Tzimiscam
noctu ad portum manu coafectum, qui est infra
palatiun), deducit, et impetitum corbi cum eociis
io palatium attrabit Erant cum eo Michaelus
Burtza patriciua,Leo Abalantius cohortis ductor, Atzypotheodorue TzimiscaB amicorum fideli88imus,ac

.
'
.
.

, ,
' ,
', ,',
,



' .
g
* ,
,
,
'
. '
,
, .
&RVOV ,
,
.

,
(
)

duo 8111,376 i i cum in palatium essent sublevati,

gladiis cincti imperatoris cubiculum intrant; comque eum non invenirent in consueto ]ecto,detectae
insidias esse suspicantes jam aeipsoa erant praecipitaturi,niei homuncio quidam obtigiaael ex gyoaceo, quo duoe in eolo jaceotem Nioepborum Phocam inveniunt, pro veste stragula habentem pileum
cocco infectum et exuvium urai, quod ab avunouio
8uo Michaelo monacbo Maleiao acceperat. Recene
imperator obdormiverat, neque percussorum adventum seneerat. Tzimiaces cum calce ictum e
Bomno exoitat: evigilanti dexLroeque manue cubito
terrffi innitenti et caput attollenti Leo AboJantiue
stricto eziee Yulnus ingeue nudum caput (deoiderat enim operculum capiti, dum 86 sublevarati)
iocutit, medio oranio dissecto. Deiode eum a lecto
, G aufereolea ad Tzimiscam ducunt aella impera . toria eedentem, multisque contumeliis et convitiis

exagitant, nihil aliud dicentem quam : Domine,
,
miserere, opitulare, Deipara. Taodem cum ree

excubitoribue palatii inaotuisset, et multitudo ad
' , , , ,
defendendum iraperatorem accurreret,Nicephoruiu
, ,
jugulaat,caputqu6 ejus resectum defensoribue per
[ . 663]
fenestram osteaduat. Hoc pacto iis sedatis, Tzimi ' , scse libere que vellet agendi occasio data.
, .
o l . ' .
*
, ^

. - D
*
,
.

, ' '
, ' ,
- ,
. '
,
& '
>
. 0 -

6 7 7 Ferunt denem diebue anteqaam iaterficeretur, Kioepbornm in BUO oubioulo iovanieee libellum, oujtts ecriptura monebator ut aibi caveret:
nam a Tzimisoa ipsi insidias fleri.Quemdam etiam
clericum perhibent vesperi, qua nocte deinde periit, litteras ei exhibuiese in quibus haso continereatur : Mani teipeum, imperator : nam bao
nocta tibi periculum haudleve impandet Eae l i l teraealii tradunt imperatorem non legisse.opinatam
iis petitionem aliquam contineri.Alii legisae aiunt,
eed aui ouetodieodi ratiooem non duxieea ullam,
fato impeditum : eaeque litteraa ipao ocoito inventaa fuisea. Non desunt qai iis lectia imperatorem
aseerant inquisitioaem et cuetodis munus protoveatiario mandaaae; eimulque fratri euo Leoni
domi 8U83 dogenti acripaiese ut oum armaia manu ad
pelatium oelerrime vaniat; Leooem litleras aoeep*

111

GEURGIl GBDRBNI

112

tae non aperui8se,quod tum forte talia cam aliquo *, ' (

certaret et impensissime isto ludicro delectaretur, $ )
eed eas in aai lectuli spoada dopoauieee. Ludo finito ).
atatim legiese, et percepta aententia coegiaae
quantam rea ferre manum, ac ad palatium con- ,
tendiaae. Sed cum ad Fundam Circi veniaset, au-
diaae quoadam inter ae de interfecto imperatore .
Nicephoro colloquentea, neo non et in palatio et
angiportia Joannem imperatorem proclamantium ,
vocea percepiaae: itaque re inaperata conaternatum
nibil magnaninum 378cogitaaae, sed illico cum filio . Nicephoro in Magnum Templum confogiase.Atque , , fj
ho memoria prodita aunt; verene an falao, non
pronuntio. Id quidem llquet, Nicephorum in pala- . !
tio fuiaae interfectum.
, , '
.

S 7 9 Joannee Tzimiacaa hoo aublato imperium
iniit, adbibitia collegia Baailio et Gonatantino Ro- ,
mani filiie, quorum hio quintum, ille aeptimum
cetatia annura agebat.Initio statim imperiiBaailium, ',
,
cubicularium intimum, quem Nicephorua ab eo in
occupando imperio non leviter adjutua novo no- (21). , mine novi magiatratua inatituto praaidem creaverat,noctu ad ae vocatum rerum gerendarum aocium
aeciacit, quippe et longo tempore in repoblica (22) ,
veraatum, aubpatreRomanoseniore, etConatantino , ' ,
Porphyrogenito aororie au marito, et qui eaepia- sime rem contra Agarenos geaserat, et rebus ar- , duis ecite 8 accommodare callebat Is Baeilius,ut ? [ . 664] '
primum traotandarum rerum munua accepit, om- nee Nicephoro studentes e medio submovet. Leo- , ,
D

nem curopalatam i n Lesbum, Nicephorum Be&tam C , .

eju8 filium Imbrum.Bardam Duc& fllium juniorem,
qui tum Gbaldio et Colonis preerat, abrogato ma-
gistratu Amasiam relegat, aliosque vel civiles vel bellicos magietratus gerentes in ordinem redigit, ,
in eorumque loca eubstituit familiares suos, et
quoe novo imperatori fidos noseet. Reditus etiam ,
decretus iis quoa Nicephorua solum vertere juaaerat, pontificibaa praecipue primariie; qui .
bus oatendimue id 8 8 0 evenisee, quod con-
etitutioni ab eo apoliande ac contumelia afficianda3 ,
Eocleaie cauaa faote noluieaent eubaoribere.
.
, ,
,
.
Rebus hoo modo oonetitutia, ea ipsa nocte
,

XYLANDRI GOARI .
(21) Id verum esse nullo modo poteet, oum om- |
nioo uterque natua sit patre Romano 3, antequam
mater Tbeophano Phocae Nicephoro imperatori nuberet. Ex iia que Panviniua, homo longe diligentiseimus et peritisaimua, adnotavit, deprebendere
>tes Baeiliom 14,Constantinum 12 oiroiter annum
to tempore egiaee,quo ad imperii eocietatem aunt
a Zimiaoa asoiti, a qua vitricua eoa vel propter
statem arcuerat,vel aaltem nibil preter nomen habuerant. Nam in flne Basilii Zonaras ait etiam oum
Phooa 608 imperaaae. Panvinio astipulantur que
i nitio horum imparii multo quam hc aptiora leguntur apudNoatrum et Zonarium habeat tentem.ATL.

(22) ^jue munue fuit in oivea at rem publicam

praefecto urbis non absimila : ie enim io lexico
anooymo bibl. Regio dicitur > . Nisi malueris a conailua

reecipuum affirmare, com Conetantinua Romani

S
liua etatim eab primis imperii auepiciis tres eimul
creavent, aobolarum domeeticum, protoveetiarium et drungarium, quoa non ofBciis adaugere, sed in negotioram adminiatrationam magie
secretam advocare potuit et jam oommani facta
dignitate pracipuum ex eia , ut ha?

bet Curopalatea et Jue Gr. oonatitaere. GOAR.

HISTORIARDM COMPENDIUM.

114

. omni liberatue euspicione Tzimisca, paulo poet ia

' ,
Magnum Templam confert,ut manu patriarohe
.
diadema eibi imponatur. Verom eum Polyeuctus
" ,
non admittil, non licere inquiene templo subire

eum cujua manue adhuc recenti cognati cruore

etiHarent atque fumarent; operam daret uti poeoi , tenti offlcia praestaret: ita demum permiseum i r i
,
ut Bolum domus Dei calcet Eam objurgatioDem
. placide fertTzimi8ca,promittene se omniaobedien ' ter facturum, ee quoque purgaoa ut quimanusNi, '
oepboro non intaliaeet, ab Abalantio et Atxypo , ' 6
tbeodoro juasu Auguata trucidato. Patriarcba igi ,
tur hano palatio exigi jubet et in aliquam inaulam
deportari; relegari etiam Nicepbori percuaaorea,
,
et conacindi libellum edicti quod ad confundendaa
, g 8 ecoleaiaaticaa, Nicephorue ediderat. Statim igi^ 1 (23)
tur Tzimiaoa percuaeores iatoa extorrea agit, et
- Tbeopbanonem in Prooonneaam relegat. Unde
.
poatea occulte cum profugisaet in Magnum Tem .
p l u m , exturbata eo aBaailio oubiculario in provin"
ciam Armenicam eat S 8 1 deportata, in Damidis
,
monaaterium reoena ab imperatore conditum,cum
priua in imperatorem multa jeciaaet oonvitia et in
Baailiam, cui 8cythe et barbari nomine compeUato
,
etiam pognoa ingeaaerat. Materquoque Theopha ,
nonia in Mantineum exailii oauaa miaaa ; edictique

libellua prolatus et disoerptuB eet, pristinaque Ecclesis libertae reddita.
.
. ' ( ^, .
Hia aotis,Polyeuctu8 pecoati expiandigratia polli[. 565] , Q
citum 86 quidquid privatus possederatjin pauparoe

, elargiturum, imperatorem in templum admittit,et
feriie Ghristi natalitiie ingreasum eo, diaderoatd
,
imperatorio rediroit. Eo tempore et in Occidente
et in Oriente res imperii admodum conturbata
.
fluctuabant.Nam et urbes Agarenis in Cilicia,PhcB
nicia et Goelesyria erept, quod Nicepboro earum
(
conatituendarum atque maniendarumoccasio p r
repta fuit, ad defeotionem spectabant; Rossica
,
adversum Bulgaros non racte excogitata prius con ' citatio magnum in periculum rem RomaDara oon, ,
jiciebat; et penuria quinque integroa annos preaae
urbes in eummiaerant difflcultatibua. Ea sollicitum
0 ' tenebant imperatorem, circuraapicientem quodDam
), ^ tantis malie remedium adhiberet, et rempublicam

quam ea incutiebant liberaret. Cum autem Antio

cbia ad Orontem fluvium eita aliquandiu summo

pontiflce caruieeet, ad id munus provehit impera .
, tor Theodorum quemdam 8 8 3 monacbum, omnibus florentem bonis ; qui ei etiam prsdixerat i m
perio potiturum, Deo ipsum ad hoc culmen elaturo
^ ,
hortatuequefuerat ne precipitanter ageret; alioqui

ei monitus suos eperneret, aue ipsiue vita insi ,
diatum fuisee intellecturum. Contenderat etiam ab

r

XYLANDRI ET GOARl NOTiE.

(23) Exstat in Jurie Greooromani volumina 1. n, in quo, qu Nioephori Novellae revulsit, Basilii Por
pbyrogeniU eanotior Novella eubjungitur. GOAR.

GBORGII CEDRENI

116

ut Manichfflos totum Orientem eerpentee et .

,

contagione au impurae religionia omoia corrumpentee in Occidentem in deeertam aliquam eolitu-
dinem deportaret; fd quod postea temporie fecit 6p1<ni*C,
imperator,eosque Pilippopolin ex Orienie translulit ? Polyeuctua poet Tzimiac deaignationem tantum , , , triginta quinque dieevixit. In ejuetocura Buffectua Baailiua monachus Scamandrenua, perfectae virtu- , ' '
tis teetimoniis clarue. IB ergo tum rerum civilium 6
. '
fuit statue.
, '
.

At Agareni ubicunque terrarumdegentea,alique
nationes eamdem cum hie religionem colentes, ut , ,
iEgyptii, Persss, Arabea, Elamitffl, et qui Felicem ol
Arabiam incolunt, Saboeique, gravisaimo ob amia- ,
eam Antiochiam reliquaaqae urbes, quae eupra , , , , \
recenaui, dolore permoti foeduB iciunt; magniaque , ,
undique contractia copii8,etCartbaginenaibu8,quOd
hi belli terra marique gerendi easent peritiaaimi,
summa rei commissa, Zoohare imperatore, viro ,
apprime atrenuo atque bollicoeo, cum exeroitu ,
S 8 8 100000 bello idoneorum virorum in Romanoa
ducunt, et Antiocbiam quae eat ad Daphnom obai- , ' '
dione oingant; quam diuturnam fecit obaeaaorum ,
fortitudo atque magnanimitas. Imperator ubi de
[. 666]
barbarorum coitione est factuB certior, illico pras- fectum Mesopotami colligere exercitum et obsea- .
eia eubvenire acripto jubet. Simulducem toli exer-
citui prasfuturum cum reliquia copiia mittit patri- .
cium Nioolaum, uaum ex intimia euia eunuchia. IB ubi oum suia oonjunxit, barbaros, tametai ,
eorum exercitua vix minimam partem auis copiis Q
equabat, illuetri praalio fudit unaque pugna disai- *
pavit, urbeaque Romanis aubditas tutas prsestitit. 6' , ! ' , ' ,
, , '
.
' ' '
Caeterum Roasi8,cum i i Bulgariam quo retulimua
modo aubegisaent, captia etiam duobua Petri filiia , Boriaa et Romaoo, domurn reverti nequaquam pla-
ouit: aed locorum oommoditatem admirati,longum ', '
valedicentea pactia cumNicepboroimperatore initis , ,
ibi commorari ditionemque iatam posaidere statue-
,
runt. Hano eorum aententiam magia etiam confirmavit Galocyrus, qui, ei ab ipsia Romanorum .
designaretur imperator, Bulgaria eie ceeeurum, foedua perpetuum icturum, tributum 5 8 4 ipeia , , *
promiaaum multiplicaturum, aocioaque et amicoa ^ ' ,
eoa per omnem vitam babiturum pollicebatur. Hia ,
Roaai vocibua inflati, et Bulgariam ut bello a ae ,
aubactam aibi vindicaverunt,et lcgatoairoperatoria, .
omnia eiaaNicepboro pactaae persoluturum polli- ol '
ceniia, barbaricae arrogantioe pleuie reaponaie datia ,
rejecerani.Proinde imperatorarmia eam rem disce-
ptare ooactua, miaaia litteria celeriter exercitua ab
Oriente in Occidentem tranafert, eisque ducem a ae ,
nominatum prefloitBardam magi8trum,oognomento ,
Solerum,id eetDurum,oujuB aororem Mariam priva- . -

117

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

, '
,

,
. 01 '
, '
^ ,
, '

,

,
,
,
,
[.667]

(
' ),

"
. ^
,
,
, ' ,

.

'
, ,
,

.
,
, ,

,
$ ' ,

,
, ^
, * , '
, ^
,
, ,
.
(
' ,
' ),
,
, ,

118

tue adhac legitimo sibi matrimonio conjunxerat;

atatuique veris initio ipae quoque in bellum proficiaci.Sed Rossi eorumqueduotorSphendoslblabus
audito Roruanas copias trajecisse, conjunctis quoa
jam insuahabebant potestateBulgarie,ascitisetiam
ad belli coneortium Patzinacia,et qui in Pannoniaver8us occasum babitabant Turcis, exeroitu bellicoso
congregato ad 308 virorum millia, imam egressi
universam Thraoiam incendiis ac praedationibus
vastarunt; castrisque prope muros Arcadiopolis
factis praelii occasionem praeatolati sunt.At Bardas,
qui 8 numero hostibus multo iaferiorem sentiret,
quippeduodecimomninomillium excercituinstructus, artibus imperatoriis atatuit barbaros 8 8 5 circumvenire astuque et machinis tantam opprimere
multitudinem.Neque eum is conatus frustratus fuit.
Quippe se oum suis intra muros continens, Barbarisque crebroprovocantibus ad certamen de eumma
rerumineuDdumnonobtemperans.metumquesimulans, quantumvis suorum res ab hoste agi ferrique
cerneret, tamen suum tenebant propofiitura. Hoc
pacto magnum suicontemptum apud Barbaros excitavit: i i enim ratiomninoformidineductum bardam
8U08 mcBnibus iocluaos detinere,neque audere egredi
libere porro vagari, caatra negligenter metari, et
excubiaa debitaa poethabere, noctes potando per
ebrietatem inter fiatulas et cimbaJa et aaltationee
barbaricas ducere, denique nihil eorum qaa attinebat curare. Ergo Bardaa occoaionem naotus, et
quomodo boates adoriretur aoourate meditatus,die
boraque ad boo desigoatia, diapoaitia per opportuniasima loca inaidiia,Joanaem patricium Alacasenaem cum modioa manu emittit, qui apecalatum
bostea excurreret.ubique ii easent illico sibi renuntiaret, hoatibus appropinquantibua manum coneareret,subitoque terga dana speciem fugas exbiberet,
non quidem ut effuae laxatia equorum babenia fugerent, aed paulatim et 8 8 6 composito agmine
recedereat, nonnuaquam etiam eequo lococonverai
cum hoate pugnarent, doneo euin in insidias pertraherent : tum vero effuse et nullo ordine fugam
facerent. Erant barbari in trea diviai partea. In
prima erant cum Roesia Bulgari, aeoreim Turoi,
aeorsim etiam Patzinacse. Fors ita tuiit ut Joannes
primo omnium in Patzinacas incideret. Cumqua,
uti mandatum ei fuisae demonetravimus, oblique
recedana fugam aimularet, Patzinacee turbatia suia
ordinibus inatabant,sp6 fugientea aubito omnes delendi. Romani modo agmine compoaito fugientea,
modo boatibua seae obvertentea ac prsliantee, ad
insidiaa cursum tenebant; in quaa mediaa ubi venerunt, laxatia habenia effuae fugerant,ao Patzinacae diasipatia ordinibus promiscueeoe aunt insecuti
Sed ubi Bardaa subito cum toto exercitu apparuit,
re improviaa consternati omiasa pereecutione non
quidem fugae aed defensioni aese pararunt. Vehementi autem cum impetu Bardas exercitu irrueute,
atque altera quoque a tergo phalange compoeitis
ordinibua iogruente,8latim fortieaimi quique Soy

120

GEORGIl CKDRENI

119

tharum ceciderant; e i oorum pbalange alte diesi- ' ol

pata, cornibue Romanorum coeuntibus in medio
, deprehenei Patzinac atque in orbem circumventi .
diu vim suatinuerunt, aed inclinata acie prope
, '
universi sunt occisi.
^ .
, , \
. , [. 668] , ' ,
. ,
' , ol
. ol ,
. ' ,
.

8 8 7 His hoo modo victia, Bardas oum ex capti- ,

via intellexiaeet reliquoa adhuo integros instructa \
acie pugnam exspectare, recta in eos duoit. I i vero ,
taraetei recena acceptus de Patzinacarum clade . *
nuntius animoa eorum iosperata calamitatejfractoa
dejecerat,tamen mutuo aese cohortati,a8citie etiam
qui ex fuga confluebant, Romanie occurrunt, pr- . "
misais equitibus ac eubeequentibue eos peditibas. Primo coogreesu equites a Romania, quorum vie ', ol , ol .
aubsieli noa poeee videbatur, rejecti inque peditatum oompulsi aunt.lbi recollegerunt et Romano- ol
rum impetumsualinuerunt.Aliquandiu dubio Marte . ' ,
pugnatum est, donec Scytha quidam mole oorporis .
et robore animi elatue, ante alios progreasus, in
" ,
ipsum fertur Bardam, qui equea ordinee obibat ' .
atque dictis animabat. Hujus caseidi Scytha cum
,
gladium inflixisaet, iotu delabente conatus irritua
,
fuit. Bardae vero eoae galeam Scythe feriit: et ob , '
yim maoua ao ferripreatantem tincturam ictui tanta ^ fiiit efficacitaa ut medium Scytham diasecuerit.Sed , .
et Conatantioua patriciua,Barda3 frater, alium Scy- .
tham, qui una cum priore ingruebat ac ae ferociaa
gerebat, ut fratri opitularetur, caput ferire dum *
vult, deolinante ictu barbaro, hujua equi cervicem
8 8 gladiu tangitoaputqueamputat; collapaumque Scy- .
tbam, 8 8 8 ab eqoo deacendena, manu menlo ejus , ,
arrepto jugulat.Hoc facinaa Romania animoa aoxit,
( Scythaa autem metu implevit; itaque obliti raox virtutia terga dederont, turpemque nallo ordine * ' ,
fugam fecerunt, quoa inaecoti Romani oampucn
oadaveribua oppleverunt. Plurea interfectia capti
aunt, et auperstitea.paucia demptia, omneafuerunt ^ .
aaucii. Quodniai nox ingruena Romanoa a perse- quendo hoata revocaeaet, nemo aane evaaiaael. De . , '
tot millitibua barbarorum perpauci auperfuerunt: ^ ,
da Romanis ia acie ceciderunt viri 25, vulnerati * aunt umverai.
,

. ', .
. ol .
[. 669] ".
. ' ', ' .

Nondum oonfecto Scytbioo bello, oum quidera

nondum cruorem iatiua praelii abluere Romania l i cui88et,litteriB imperatoris Bardas Durue ad imperatorem evocatur. Qui ut eo venit, etatim jubetur

, '
,

H I S T O R I A R D M COMPENDIUM.

,
,
,
,
, '
, , ( ol


,

,
,
, .

.
,
,
, * ,
, ,
,
8 ,
, *
,

,

.
*

,
(



) " '
( ), ,
[. 670]
. " ot ? ,
'
,

,
,
ol , ol
,
,
.
,
,
1

Psal. xxxiv, 3.

122

cum exeroitUyqnaDtaepropoeitooertamini videretur

8uflecturu8,in Aeiam trajioere.Eteoim Bardae Phocaa ex Amasia profugu8,in quam relegatoe fuerat,
facta occulte conapiratione C U M cognati8,amicia et
familiaribu8 8uia,occupaverat Caesaream Gappadociae,ibiqne eocios haud pauoos collegerat, quorum
principee erant filii patricii Theoduli Pareacuteni
Tbeodoru8etNicephoru8,aoqoidaaapatrioius8imeon
Ampelae.His fretus 8 8 9 Bardae Pbocasopibue,diademate reliquisque imperii ineignibue asaumptie,
adversua imperatorem eeditionem moverat.Ad eam
defectioaem paterejus Leo curopalates alioe mune
ribus, alioa dignitatum et opum pollioitationibua
permoverat,u8ua ad hoo ministerio epiacopi Abyden i ; atque ipae atatuerat olaoculam ex Leebo in
Thraoiam nnaoum filio auo Ntoephoro trajicere. Hio
ouropalatee re imperatori delecta (comprebenaae
enim epiacopue Abydenue et conviotue rem totam
patefeoerat) judicibua traditoe, ab iieque morteest
oum fllio damnatue. Sed imperator ita aententiam
mitigavit ut uterque oculia orbatus perpetuum
exaularet. Ferturque clam carnificibua mandaaae
ne oculia eos privarent, aed simulato eoa ee effodisae vi&um incolumem ipeia relinquerent, neqae
mandato id se imperatoris, eed humanitate motos
fecisae pre se ferrent. Ia tum fuit exitua rerum
ouropalatffi.Ceterum Durua ut in Aeiaro ad Dorylenm pervenit, primo Phocam et ejue oonepirationie populareapromiaaionibaa gplendidiaa propoaito
deducere tentavit. Mandaverat enim ipai imperator
ut quoad ejua omnino fleri posaet, manne civilia
eanguinis puraa aervaret. Postquam vero id aba re
seoonari 8 9 0 vidit (quippeeeditiosi legatis auditie
potiue efferebantur quam ut quidquam oonoederent), rem gerere intendit, collectoque exercitn
Caeaream petiit. Al eooii Phoce eo cogoito, spea
incertas repudiantes iiaque in promptu aita pnefereniea, aoceptia qu ab imperatore offerebantur
muneriboa, noote facta ad Bardam tranafugerunt,
primua omnium Diogenea Adraleatus, deinde et
Ampelaa et Theoduli fllii, qui auctoree totiue
defectionis fuerant; tum reliqua omnia multitudo,
ita ut aolua cum auie faraulia Phocaa manaerit.
Atque hio omni deatitatue auxilio, gritudini
animi atque indignationi advereue eos qui eum
priue ad rebellionem incitarant atque tum prodiderant immersus, nocte jam ingruente aopitus
est. Per eomnum iraagiaatua eet quiritari ee animoque angi,et de iia qui injuria ipaura affeoerant,
aic Deo conqueri : Domine, ulciaoere eoa, qui me
infestarunt *. Gumque reliquum psalmi addere
vellet, vocem audire qu progredi vetaret, quod
diceret reliquam carminie partero jam eeee a Barda
antecaptam. Surrexit ergo tremebundua, omnique
80 epe exoidisee videna, ut erat inatructue, cam
Buie equos conecendit, fugaque caatellum TyropoBum petiit. Bardaa ubi de fuga ejus certior eet

184

GBORGII CBDREHI

frotas, expoditoa eqaites mittit, qui oeleriter ei

occarrant et antequam oastellum intret comprehendant. Ii citatla 8 9 1 equis vecti Phooam in
campo asaequuntur jamiam imo monti in quo
oastellum erat situm eubeuntem. Erat inter eos
audaoia et indole princepa Conatantinua Gbaron.
Ie reliquie a tergo relictia Pbocam citato cursu
inaecutua eat, agmen euorum claadentom et ad
atrenue defendendaxn vim paratum. Huno Charon
eminua coDspeotum cum agaaaceret,turpia in eum
jecit convitia, degenerem et timidum appeilana,
jubensque pauliaper operi, dum pramium defeoiionis aociperet. Phooae oontumeliaa ioaudiena,
neque ignorans qui eas jactaret, inhibito equo
Gharonti obvertit, et Heus, inquit, oportebat

**** ,

. "
, , , ,
.
,
. ,
,
.
,


te inatabilitatem h u m a n fortun coneiderantem g ( .
non exprobrare, neque inaultare bomini ejue im
, ,
probitate in hane conjecto neceeaitatem, aed mi- ,
eerari potiua meam calamitatem, nati patre curo- $, palata, avo Ca3sare, patruo imperatore; ejuaque , adeo, qui oum et dux fuisset et inter aummoa . ({3
namaratuB, nunc extremis calamitatibua atque in-
fortuniie premor. Ad haac Gbaron, Recte,in- , , quit, puaria hec, eceleste, dioerentur, qui verbis
ludi queant: me his nugie non deoipiee. Simul- . ,
que equo calcaribua stimulato ferociua invadit. ,
Tum Pbocae clavam, qoam eub paludameoto pen- , , , ,
dentem ferebat, arripit, obviumque ferens, ictu
in caput impacto, 8 9 9 leto dat Gbarontem, galea , '
nibil advereue vim plag valente; et equo frenis
, ' averao inetitutum iter proaequitur. Gum vero i n
seqaentittm reliqui eo perveniesent, cadavere Gha- ^
, ,
rontie conepecto,re improvisa coDBternati aubatite , (24)
roDt, nemine eoram ultra progredi audente. Ita
,
Phooas eeouritatem nactus in caatellum pervenit.
[. 671] .
Mox eodem Bardas receseit, continenterque ad
, , ,
Phoeam mieeia internuntiis, interpoaito juramento
, ,
confirmavit ipaiua eam curam gerere qaam
affinia habere par eeset (nam Sophia Phocde aoror ,
Gonstantino Duri fratri nupaerat), auaaitque ut imperatori dederet, impetratarue ab eo rebel- , (25)
lionia veniam. Itaque flde a jurato Duro aecepta
Pbooae, nihil in ae atrox atatutum i r i , huio ,
guoaque dedit. Gontentuaque hac pcana fuit impe- ,
rator ot cum clerionm faotum in Ghium relegarel; ,
et Dcrum eum expeditia oohortibaa juaait in Occi- . 01
, dentem reverti.

XYLANORI E T GOARI

NOTJB.

(24) Nobilie eat in hiatoriie biaDucarnra familia. D atragula veate, qua equua integeretur, poeitum
8ed bio officii nomen ease non dubito. Nequeenira videtur. Ego non multam proprietatem latarutn
arbitror eaadem fuieao Ducarum et Phocarum fami- vocum apud bunc acriptorem deprehendi, itaque
lias.Etoamalibt,tuminprincipio Baeilii Romanifilii verti Hberiua talia. Porro ciroum hmc loca aliquoinveniee hanc vocempro duce poaitam.Rursumque tiea per Occidentem Cjpolia et quae ei in Europa
prafeotum Theaealomca Tbeopbylactum Botania- adhuc suberani, per Orientem AaianBB provinoiaa
eunt inteiligend, ne quia imperitua Italiam hic
tem vocat,aliaa et appellatum. Sio et Antiocbie et Iberi in COQ- aoraniet. Quod autem Theodora Zimiac uxor, a
stantini fratria imperio. autem et bic et alibi Gedreno filia ConataDtini Leonia filii et aoror Roaignifloat patria fratrem : nam Leo ouropalatea (de maoi tertii a Noatro dioilur, idem est fera apud
qoa voce alihi dictum) frater fuit Nicepbori Pboca? Zonaram. Panviniue, alioa (puto) auotores aecutua,
imperatoria filiua Barde Pbooa3,quem pater impe- iiliam Romani 3 ex Theophanone ADaetaeia facit,
aororem ecilicet Baailii et Coaetantini 10 XVL.
rator factua Caaarem orearat. XYL.
(25) hio ponitur, quod et aupra pro

129

HISTORIARUM COMPENDIUM.

126

, ,
. .
, , & ' ' (
),
. " , . " ,
.
.
Praeterea imperator uxorem docit Theodoram
',
Romani aororem, filiam Conataniini Porphyroge *
niti. Qu83 nuptiaa pergrat faerant civibus, quod

eum imperiam isti familia oonaervare velle j u d i earent.
.
Tzimiacee anno aecundo imperii eui in Roseoe
' expeditionem sueceptarus, cum animoa milituxn
, - Iiberalitate sua refeciaaet, ducea iia prefeoit * *
prudentia et artium imperatoriarum peritia nobiles;
,
et relfquia omnibus apparandie eam impendit cu , ram, ne quid rertim necessariarum exercitibua de
.
eaaet. Claaaem quoque ouravit opera Leonla ejoe
, qui tano rei navalis drungariua, postea eet proto ,
, veatiariua faotua ; et cum veterea navea refecit tum
novas fabricatua est, et claaaem Justam coDstituit
.
, g Omnibua probe adoraatia, ineuote vsre aacria Deo
pro felici exitu operatua, et reliotia ad oivea man
datia, Gpoli exit. Gum ad Raedeatom veniaaet, duo
. '
illioccurrunta Soythiamiaai aublagationia prstextu
' ,
exploraluni rea Romanaa. Quoa expoatulantes et do
,
injuriia 8oythiaa genti facti querentea, cum noa
' *
* ignoraret cauaara eorum adventua, per tota caatra
circuire, et omnea ordinea contamplari, eoque

facto domum redire, auoque principi dicere jabet
(
Romanum aio ornato et dictia obeequente exercitu
). [. 672]
ad bellum oontra ipeum gerendum venire. Hoo
modo dimisaia exploratoribua, ipae cum expeditia
,
circiter 5000 peditibuaet quatuor equitum millibua,
'
mandato reliquie ut duce Baeilio cubiculario citra
.
featinationem aubeequerentur, auperato jEmo in
,
hoaticum nemine exapectante irrumpit, et prope
,
orbem
magnam Perathlabam,ubi regia eratBulga , C
rorum,oaatra ponit.Ea aubita rea Scythia terrorem

atuporemque 8 9 4 incuaait; et Calocyrua praeaen , tium
malorura auotor,qui tum ea in orbe dcgebat,
ne aoailum quidem tuba exaudire austinena,
, ,
cognito ipaum imperatorem ad rem gerendam ad , eaae,
furtim arbe elapaua in ca&tra Roasorum
.
venit. Eo viao Roaaia, et de adventa imperatorie
,
cerliorea redditia,haud medioorie incidit trepidatio.
6
Tamen
Sphendoatblabo multia eoa oohortato, et
, qo
preeaena
rerum atatua requirebat conoionato,
( ),
anitnia receptia ad urbem aooedunt et oaatra Ro
manorum caatrie opponuot, Ioterim exercitua i m ,
peratoria
in planitiem, qu erat ante urbem, 8 '.
coaferena in hoatee nibil proraua tale aperantea
,
aubito incidit: i i erant 8 virorum millia ei quin, , J)
genti, extra orbem ia armia sese exercentea. Qui
$' ,
cumaliquantolum reatiti8aent,moxdefatigati fugam

fecerunt, et partim ingloriam oppetierunt mortf m,
,
partina io urbem evaaarunt. Dum heo geruntaf
'.

itB

GEORGII GBDRBNI

Scyth qui intra moenfa epant,eentientee Romanos

,
improvieo irruieee ei cum suie manum oontuHsse, subito ut quique oasun armorum aliquid
offerebat inetructi, urbe se ad ierendum eois auxi-
lium effundunt; quibue incomposito venientibus 8 ,
agmine occarrenlee Romani magnam eduat caedem , o l
et barbari ne aliquantulum quidem 3 0 5 reeistere , ol
valentes dant terga. ded quia Romani equitee . , ol
citatis equis viam in urbem ducentem occuparant ,
atque insederant, fuga per campoa palantee atque ' deprebeosi occiduotur. Itaque et cadaveribus tota ,
planitiee oonstrata est et ionumeri capti. Proinde . Sphagellue, cujue post Sphendostblabum summa ol ', erat inter Scythaa auctoritas, Peretblabani exerci- , . tua praefectus, jam de ipsa urbe retinenda anxius
portas claudit ac vectibus objectie munit, et de ~ . ' mniwt \ nia f
*
A
n
A
m
a m ineiliknn nn .a.ia
ankAnniita * * . . _ . / .
- ^ . . 1~ . .
...
*WLJ *.*** mm*.
Ammm
_

\

muro
omnis generia
missilibue ac eaxie eabeuntea
Romanoa arcet. Nox oborta obaidionem aolvit. ,
Poatridie prima luce prsses Baaiiiaa cum reliquia ,
copiie adfuit, cujua adventue magnum gaudium ,
imperatori attulit; et oollem quamdam oonacendit, . ut Soythia eeaet conepicuus. Interim copiee inter (
88 conjunct urbem cingunt. Multie bortato bar- ), ; ,
baros imperatore ut ab inoepto deeistereut neque , ,
eibi ipsie exitii cauea eeeent, cum nihil proficere-
tur, Romani jueta inoenei ira oppugnationem ag- , [ 673]
greeei sagittis marorum defensores abigunt,8calaa ' .
muris opponuot; et quidam animosus miles dextra ,
gladium tenens, levaque eoutum ad capitia defen-
aionem elatum gaatana, primua per acalam in
murum evadit, acato ictae amoliens et enee ob- ,
1

atanteaarcena.itaqueper propugnacula aaoendeD8 C , *c 9

diseipatie qui ibi erant boatibue, auia tutum muri

), .
conacendendi locum S 0 8 prapbet. Huno alii poat
alioa imitantor, oumque hoo modo complurea , ,
murum jam tenerent, cuneo faoto Scythaa pellunt, ol '
iique ee de muria agunt pracipites. Aliia quoque ,
diversie locia multi priorea imitati per acalaa in .
murum eucceduDt.Et Scytbie trepidantibue quidam , ?
Romani hoate noa aoimadvertente ad portaa nullo
negotio perveniunt,iisque apertia totum immittunt ,
exercitum. Hoo modo urbe capta, Scythae per ,
angiporta diffugientee deprehenei interimuotur, ,
mulierea et pueri capiivi ducuntur. Capitur etcum , (26)
coDJuge et liberia Borieea Bulgarorum rex, regni *
ineignia adbuo geetana, et ad ixnperatorem addu-
citur. Gui ee imperator admodum exhibuit buma- Q . ol num, regem Bulgarorum appellana, oranesque captivoa Bulgaroa libere quo quiaque abire vellet . '

X Y L A N D R I GOARI

(26) Librariue in margine hec aecripeii:

" , '

. Quod videtur eo pertinere, quia aane diluta

sunt hffi narrationea; et tanta facinora diligentius
per oircumetantiaa deaoribenda aont, ne figmenta
otiua videantor et ineptiae. Nam quin espe unius
ominie virtue contra multos hoste* eubeietat ao
vindioat., non eet dobiom bietorica fide.Sed unum
aiiquem eo modo quo hio acribitur in murum evadere, multia deeaper armatie hoeiibue videntibue,

videtur . Nerisalmile est quod Zonaram innuere apparet.eum loco aliquo defenaoribae
vacao murum tanuiese, itemque alioe; inde i n
propugnatoree facto impetu.iie profligatie, reliquia
ascendendi facultatem paraBse. Non multo artificioeor eet infra in Baeilio de Ibatza exceeoato narratio, ubi tanti facinoria auctor boetie potuit multitudinem hoetilem armatam et frementem maoua
motu sedare et oratione demitigare, qoaa ne magiBtratum quidem eemel conoitata audlre eolet.
XTL,

HISTORIARUM

GOMPBNDIUM.

130

< - permittena, ad aubigendoe aed ad libarandos

vov .
Bulgaros bellum se movisee dioene, soloeque Roa ,
hostium habere numero.
. ol
. ,
' ,
, . ,
, '
, , ' ' , '
.

01 , , ,

Interim Scytbarum animoaiores ad octo millia

looum in regia munitum oocupant, ibiqne aliquan*
diu latent, ao multoe qui looi oontemplandi aut

' -

epolioram oausa eo aooederent, oooulte arreptoB

.
& ' -

interfioiunt. Imperator cognita exercitum adver8Q8 mittit. Qui cum animo langueret M7 et

. ol ,

oppugnationem ientare non atidaret, non hofitium

, g
' , '
. [. 674]
, '
*
oi '

id metu, sed quod looas ie munitua atque inexpugnabilis videbatur, imperator ffacile remedium adbibuit, ipee Bumptie armie primue omnium pedee
ad illum locum oontendens. Id onim cum viderent
milites, confertim arma rapiunt, et quivie imperatorem pravertere cupientee aublato clamore Roaeoa

, ,
-

oppugnareaggrediuntur. Fortiteriisoppugnationem
tolerantibua, multie locia ignem auccendunt, itaquo

' , ,
*

008 expugnant. Nam vim ignie non ferentes Rosei,

neque Romanopum robori pares, per praecipitia sese
dejioieotea quiaque aufugiunt : multi eorum igni

'

abaumpti, m u l t i praeoipiti oasu axatincti, reliqui

ferro occisi aut capti. Hoc modo intra biduum tota

, ,

urbs capta. Refeoit eam imperator, et a Buonomine

JoannopolimdenomiDavit; impoeitoque validopre-

eidio, rebus ad vitam neceasariia abunde inatruxit.

, *

Inde festo Dominic Resurrectienia die acto, po-

etridie ad Dorostolum, cui et Dristra nomen, iter

' ,

ingreditur.

, (27) ,
, , , ,
.

, ,
, ^ ,
,
,

At vero Spbendoathlabua, tametai audita Perathlabtt expugnatione perturbatua baud injuria eeeet,
infraoto tamen animo suoe cohortatua ut porro jatn
tanto fort.ua gerant, oonetiiutia etiam ut rea fe*
rabant reliquia, et quos auepeotos habebat Bulgaroa
omnibua (erant autem trecenti S 9 & ciroiter) i n tarfeoiia, adveraum Romanoa proficiacitur. Impera-

, '. - JJ tor inatitutum iter persaqtiens urbea i n eo eitaa

itiaere eapit, iiaque prefectoa conatituit, et multia

,
-

caatellia atque oppidis evaatatia ac praeda m i l i t i

conoaaaa pergit. Ubi exploratoree nnnliaverunt

, . , . -

8cythas adventare, delectum exeroitum premittit,

duce Tbeodoro a Miatheia; jubatque boatium mul-

X Y L A N D R I ET G O A R I NOTJE.

(27) Qoe vox non integra est soripta; nota tamen oetendit non , non ,
aed legi debere. Itaque accepi de
Christi a mortaia reeurrectione, eo facilius quod
paulo post featos D. Georgio diea commemoratur,
qui fere non moltam abease poat Paaoba aolet. De

Anaataei et Anastaaia Noster aopra alicubi. X Y L .

templum quoque miraculo
famam acoepit: hinc promiecua vocia utriueque
uanrpatio : hio j>ro Gbriati reaurreotione aumitur.
Vide auotorem Valentiniano juniore p . 315.
GOAR.

131

GEORGH CKDRENl

132

titadinem exqnirere et eibi indicare, et ei ita v i -

deatur commodam, levi prslioeorum vires tentare. ,
Ipae cum inatructo universo exercitu pone sequitur. Theodorua cnm auie nbi ad hoetee pervenit, dat in . ,
eoe impetum. Rosei inaidias aubease veriti pro- * &
greaeu abstinent; multisque suorom ictie, quibaa-
dam etiam dejectie, fuga in vicinoe montee densoe- . 01
que et amploa saltue se diepergunt, ac per montana ,
^. 01 '
ad Drietram perfugiunt. Roasi fuere numero eeptem
,
millia, Romani vero qoi eos fuderunt trecenti.
Scythffl autem Sphendosthlabo conjuncti auotores ei
faerunt ut cura omnibas copiis (numerabantur au-
tem trecenta triginta virornm miUia) duodecim ,
ante Doroatolam milliaribue caetra poneret, ibique . imperatoris adventum intrepide exepecUnint. At , ol
Romanos reeentibua victoriia elatoa, et jamjam de g ' . " ol
anmma renim praelio decertatum i r i aperantes, , *ecientea insuper Deum habere adjutorem, qni ,
Don S 9 0 inferentibue sed paaaie injoriam opitu- ,
lari aoleret, non eoe modo qni fortitudine aliis [. 675]
aoteibant, sed jam et timidiores elacritae et auda- cia inceeeebat, ardentique pugna desiderio agita- . 01 '
bantor. Ubi in conepeotum mutuo venere exercitus,
utroque imperatore euos dictie qualia prseeenti rei , '
aocommodata erant animante atque instigante, ut , ,
clasaicum cecinit, magna cum vi parique alacritate ,
,
concuraum est.PrimoconfHctu Romani, vebementi
facto impetu, multis dejectie hoetium ordines la-
befactant. Neqoe tamen cedunt hoatee, neque Ro- . '
manie eos peraequendi datur facultas, Scytbia ,
confirmantibuB rureumque eoblato olamore in Ro
manoe irruentibue. Pugnatur aliquanlieper aequo C ^
marte. Jam autem ad vesperam inclinanle die Ro- ,
mani cohortantea et veluti acuentee mutais , ^
cxhortationibae einietrum Scytharum cornu pre- .
munt, et intolerabili vi ingruentes multos proster- ol '
nunt. Gnmque ad afflictam parlem Scythffl coirent,
suorum qoosdam Romanus imperator euis auxilio *
mittit, ipseque subaequitur apertie cum imperii ai- '
gnie, eqao calcaribue inciiato, et hastam infenaam , ' (5*
ferens. euoaqoa verbie exstimulat. Acerrime tuno ' '
pugnatoro, et variis vicibue preelio mutato (duode- . ,
oiea 4 0 0 enim fuerunt inclinatae aoiea) vix iandem ol '

ROBBI, deeperata ealute, inordinata fuga in catnpum
86 etTandunt; eoaque insecuti Rornani multoa per- imont. De Roaeie cecidere multi, oapti etiam plu- , .
rea : reliqui Doroatolum fuga evaeeruot.
' , ,
, , .
( ), \ ' * '
. ' , . " ,
.

Imperator ob impetratam victoriam aacriflcio

neratue gloriosum martyrem Georgium (nam die
bujus memoria3 conaecrato cum hoete conflictum
fuit)poetridie ad Dorostolum docit, ibiqoe caatria
oommunitis olasaem Romanam operitar: nam anta

(
^ )
,
.

133

BISTORIARUM GOMPENDIUM.

, ^

'
' . ' ^ , '
,
, ,
.

, [ . 676]
. ? '
\ , ,
,
,
, ,
*
,
. ol

.
'
,
, , '
, '
.
,
,

, ' .


, .
'
,
. ,
.

. ",
*

! . "
' , ,
'

, '.
' ,
. " *

.
' , '
,
1

134

hujas adventum oppngoationem aggredi nolebat,

oe amne custodiaa vaeuo navibns effogere Roaeia
licarat. Interim Sphendoetblabus Bulgaroa quoe
captivos habebat, ad 20 millia numeratos oompedibua ao vinculis oonstringit, metuena ne i i eeditionem ooncitarent.et 8 ad tolerandam obeidionem
parat. Imparator ubi claasia appulit, oppugoare urbem incipit, et ape erumpentee urbe barbaroa
proiligat. Quadam die eub veaperam Romania ad
coanam diaaipatia, barbari bipartito agmine equitea
et peditea (tum primum i i equitea viai aunt, bactenua peditoa tantum pugnaverant) doabua aa urbie
portia effundunt, quarum una veraoa orianlem,
quam oaatodire juaaua erat Petrua caatrornm praafeotua oum Thracibna et Macedonibua; 4 0 1 altera
ocoidentalis, ad quam in exoubiia locatua erat Barda
Sclerua oum Orientalibuscopiia. Aoriterdimicatom
eat, Romania fortiter eoe eubeietenUbua. Et tamelai
aliquandiu dobia atetit victoria, tamen ad extramum Romani aua virtute barbaroa funduot, multieque oociaia raaxime de eqnltatu, in urbem reliquoacompellunt. Romanorumaauciatoaeat nemo,
neque niai trea eqai quidquam periit. Hoo fpaoto
fracti barbari et intra muroa eoacti noctem iatam
inaomnemexegerunt,eteoa qui in pugnacectderant,
feria atque tarribilibua ejulatibus deploraverunt,
ut quiconque audirent, non hominum lamenta,
aed ferarum rugitua et mugituaputaretaeperoipere.
Sub auroram omnea qui hinc iade per caatella praidii cauaa erant, ad Doroatolum evocant, iique
prmsto fuerunt. Imperator quoque totum exercitum
in campum qui eat ante urbemaduxit; et barbaroa
oum fruatra ad pugnam provocaaset, in caatra reduxit, ao quievit. Ea die ad ipsum veninnt legati a
Gonatantia, et aliia trana Iatram ailis caatellia, veniam petentea et ae ac munitiones dedentaa. Qnibua beaigne acoepiia mittit qui caatella recipiant,
aimalquo praaidia, quibua ea aaeervari quirent.
Veapere jam facto Roasi 4 0 9 omoibua urbia portia apertie, numero admodum aucti, ia Rotnanoa
ob noctem nihil tale aoapicantea irruunt. Et quidem
primo confliotu viotoree videbantnr, paulatim tamen Romani auperiorea aunt facti. Nam ubi Spbagellua fortiaaime pugnana cecidit, eo amiaao anim!
barbarorum languere ccaperuntet remiait impetaa.
Per totam tamen noctem subaistunt, atque adeo
) ad meridiem uaque: tnm demum animadvertentea
ab imperatore miaeam eaae exercitua partem qum
Roasoa aditu in urbem excluderet, fuge dant,
cumqua viaa in urbem ducentea invenirent obaea.
aaa, per campum fuga diapersi, ab inaequentibua
multi occiduntur. Ea quae eubsecuta proxime eet
nox, 8phendoatblabu8 urbie muroa fosaa profunda
circumdabat.ne facileRomani cum impetu poasent
eoa oppugnatum accedere ; atque boo modo urba
communita statuit obaidionem fortisaime perferre.
Quia autem plerique militum ejua ob vulneramalo
habebant,etjam conaumptis alimentie pennrla im*
minebat, onm importari aliunde quidquam Romani

138

GBORGII CEDRENI

136

non einarent, obsemta nocte taoebroaa ao illoni,

in quam imbree magni, grando terribilia fulguraque
et tonitrua horrenda inciderant, cum duobue virorum miilibue lintree oonicendit et ad querenda
victui necessaria navigat. Cum collegissent prout
qnieque403 naociaci poterat, frumentum, milium
etaliasadvitamsustentandam facientea res,rursum
adverso flumine Doroatolum vebuntur. Atque inter
reveheodum,cum in ripa fluminis viderent calonea
haud paucoe, quorum alii equos potabant, alii
herbam aot ligna colligebant, navibue egressi et per
ailvam abaque atrepita incedentee, eos nihil tale
eogitantea eubito adoriuntur, raultisque interfectia,
reliquoa palatim in proxima nemora se abdere
cogunt. Ipsi, auie lintribus rureum conscenaia, cundo vento Doroatolum redeunt. Imperator, uthoc g
percepit, molastiaaime tulit, et prsfectoa classis
graviseime oulpavit, quod barbaroVDorostolo avebi
non eenaiasant, minalua etiam mortem, si quid prajtorea tale ipsis non obaervantibus fieret. Quo faotum ut i i utramque flaminis ripam diligentisaime
poathac cuatodirent. Bnimvero imperator cum 65
ooQtinuoa diea urbem oppugnaaaet, eam posthao
obaidione et fame atatuit teniare. Ideo viaa omnea
foaeia actia et preaidiia additia munit, ne quia alimeotorum petendorum cauaa exire urbe poaaet;
Ipaeque in obaidione interim otio fruitur

. 81

, [. 677]
' * ).
.

,
, '

',
, *
|$
.
(28)
. 0
*

, .
, ,
, ,


, ,
. '
. ,
,
" , . ol '
8 , ' '
, ' .
. ,
, . .
Dum hfflc ad Doruetolum geruDtur, Leo curopo- C
8
latea et Nicepborua ejua flliua,quoa ante docuimua , , , incolumibua oculie dimiaaoa, tametai 4 0 4 effodi , ' , ?
eoa aentantia jusaiseet, rursua tyrannidem invadunt. ,
.
Cumque multoa urbis ei regiae cuetodes corrupieseot, atque ex animi eententia viderentur sibi rem ,
oonfeciaaa, conducta navi ex ineula in quam re-
legati fueraat, ad continentera urbi e regione loca- ], tam devehuntur, juxta auburbium cui Pelamydiurn nomen, atqua inde aub primum galli cantum Cpo- ,
lim aocodunt. 8ed Leo, rei navalia drungarius,
cui una cum Baailio rectore palatii cuatodia com- . '
mendata fuarat, ea de re a conacio oonsiliorum , istorum quodam factue ceriior, manum miltii ad ($curopalatam et fllium ejus comprehendendos auf- , [. 678]
flcientem ; qui, boc animadverao, in Magnutn .
Templum confugiunt : inde avulsi in Protam . "
iaaulam relegantur, atque ibi oculi eia effodiun- ,
tur.
.
X Y L A N D R I GOARI

(28) Hnirea aunt, uno pinguioria arboria tranco excavati, ita levea ut etiam bumeria
transferantur. ' -

' . Conatantinua
do Adm. imp. c. 9 diffuae. GOAR.

HISTORIARUM G O M P E N D I U M .

137

' *

138

Eodem tempore etiam aliud quidpiam accidit

.
non indignum relatu. In pomario eenatorii cujue
dam viri inventa est labella ex Proconnesio lapide, forte abjecta, in euperficie expressae babens
^ ,
duas bumanae figuras, unam marie, alteram fe ,
minae : in aJtera auperGcie scriptum erat : Diu
, vivant Joannes et Theodora Cbristi dediti. Fue
runt qui eam tabellam magnopere admirarentur,

qua praesene rerum conditio ita aperte explica. " , '
retur : alii non carere fuco et impostura puta *
runt, atque 4 0 5 boo commento voluisee domi
num pomarii se in gratiam iniperatoris insinua,
re. Utrum vero aufc faleo eit creditum, nihil

aCfirmo.
. ? , " , .
, ^
Interim 8cyth intue fame presei eimul a maohi , *
nia oppugnatoriis hoetium non leviter laedebantur,
'
praecipue eo loco qui Joanni magistro, Romani Cur '
cuae illio, demandatus fuerat; nam saxa torquene
(
inBiruiuentum ibi ooflooatum obeeeeiemultadamna
), dabat. Itaque gravis armature delectos milites ve
litibus permistos emittunt, ei qua i i ratione eam
, ,
maobinam pessumdare poesent. Id ubi intellexit
. , Curcuas, robustiesimis suorum assumptis celeriter
, ad eam defendendam ee confert; inveistusque in
. '
medios Scytbas ab equo miesili icto ejicitur, atqae
a Scythis dilantatue ferro interit. Reliqui Romani
. 01 ' concursu facto et machinam integram conservant
'
et Rossos in urbem compellunt. Die Julii mensis
vicesima Rossi univerai ad pugnam adversus Roma.
.
nos exiverunt. Exhortabatur eoe et ad fortitudicem

, C exoitabat Iomor, vir post Spbagellum apud Soythaa

' '
, ^
, ". ,
*
, '
.
(29) ,
,

' ,
, [. 679] -

primo loco, non quod vel familia ejus procipua esset, vel favorem aliorum sibi aliunde conciliaeset,
sed solius virtutis ergo ab universis in honore habitus. Hunc couimisea pugna Anemaa, Cretensium
amere Basilii Curupae filius, unus imperatoris etipatorum, 4 0 6 ceracns fortiter pugnam obire ao
reliquoa excitare et Romanorum ordicea conturbare, nihil vel vaetitate corporie ejus vel robore deterritus, sanguine circa cor effervescenle equum hac
illac torquens, stricto qui ad femur pendebat gladio
impetum in eum dat vehementissimum, tantumque
ia eioietrum bumerum juxta claviculam imponit
vulnue, ut ot collum abscinderet et cum dextra
manu amputatum caput in solum deoideret. Ipee

- illeesue ad suos rediit. Exclamatum ad boc facinus

, '
,
,
, $
.

proroiecue, Romanis ob viotoriam laetum clamorem attollentibus, Soytbia autem confueum ejulantibus et vigorem suum dimittentibue. Tandem Romanis prementibue Roesi fugam faciunt, eaque
cum dedecore in urbetn evadunt. Molti eo die perierunt, partim ob looorum angustiam a se invicem

XYLANDRI BT GOARI .
(29) Aot Baeilii cognotnen eet Curupae, et vox
omisea. aut

ameram denotat.

Priae yennn patb. Et poetea de eodem additcr, HQioine omieao. XYL. Omissis Xylandri
conjectuiie et ooiruptionibue beec verba sic interPITHOL. Qa.

CXXII.

pretor : Hunc cum vidixset Anemas regia Cretum

siirpe satus, Curupte filius, unus imperaloris tatellitum. Quid clarius? oam paulo poat Anemaa hic,
Creteneium amerse, non Basilii filiue enuntiabitur.
GOAR,

139

GEORGII CEDHENI

140

conoulcati, partim a Romania assecutis eoa in , '

fuga caesi. Quod nisi nox ingruens Sphendosthla- . " ,
bum eripuiaeet, utique et ipse vivua in Romano- ' ,
rum veniaset poteatatem. Superatitea a clade cum

intra moania venisaant, magno cum luctu ac . '
planctu mortem Icmoris deploraverunt. Bt Ro ,
mani cum barbaris occisis spolia detraherent, .
inter cadavara etiam mulieres invenerunt virili , ' habitu tectas, quae inter maritos in Romanos pu- ' gnaveraot.
. ' 6 , el . 01 ,
, . ,
' ;
' .

4 0 7 Jam barbaria bello omnia erant adversa.

Nam neque auppetiarum spea erat,cum et ipsorum
(
gentilea procul abeaaent et finitimae barbarae genles ,
a Romania eibi metoentea auxilia denegarent; et ' oommeatus ipsos deficeret, quod Romana cliese " ,
ripas accuratissime cuetodiente nihil eis polerat
, '
importari; eademque res obstaret quo minua lembis suis aufugere possent, cum interim Roma- ^ '
nis quotidie veluti ex perenni fonte omnia afflue- , reni bona,et subinde equestres terrestresque copi
accedereDt. Itaque concilium cogunt. Ibi alii noctu
furtim aufugiendura censebant, alii Romanorum , , , fidem paoemque implorandam, atque ita (aliter ),
enim non licere) domum redeundum : aliis aliud
,
pro re nata videbatur. Omnium tamen eo tendebant '
sententiffl, belli finem esse faciendum. AtSphendo* ,
stblabus hortari ut adbuc semel cum Romanis * .
eongredi vellent, et vel fortiter pugnando eos de- .
vincere, vel ei victoria potiri non daretur, gloriosam
, atque felicem mortem turpissimffl atque infami
' vitffi praferre. Qui enim vitam toleraturi eesent ^ ,
fuga servatam,contemneutibu8 ipsos porro viciais ,
populis, quibus antea terrori fuiseent? Ea senten-
tia placuit, aseensique sunt omnos, et polliciti ex- tremum 4 0 8 pro vita eua certamen summa vi , obitaros. Postridie ergo universi urbe exeunt, por- ' ,
tasque claudunt, ne quis in urbem e fuga perveoire . [. 680]
possit. Commisso prelio acriter pugnatur. Jam
,
barbaris animose pugnantibue, Romani et gravie '
BU83 armatura pondere et solis sereno meridie ar.
dore ao siti languere incipiebant, cum imperator , ,
re animadveraa succurrit cum BUIB, et bostium ve- ' ,
hementiae se objicit, utresque interim aqua ct vino '.
plenos afferri jubet. Inde quos 838tus ac siiis afflixe-
rat recreati violento impetu in Scythaa irruunt; , ' iisque audacter Bubsistentibue, aliquandiu aequo D (
Marte pugnatum eal. Tandem imperator sentiens ( . "
loci angustiira virtuti auorum obetare ac Scytbia ,
eo animos augeri, mandat ducibus ui retro ia pla- ,
niliem procul ab urbe abducant, fugientiumque
apeciem non effuee aed aenaim cedendo praeboant, .
atque ubi bostem longe ab urbe avocarint, aubito
equia conversia aggrediantur. Juasa exsequuntur
ducea. Et Roasi cedentes Romanos fugere opinati, (5 (5.
mutuo aeee exhortati,magno cum fremitu eos 4 0 0 ,

HISTORIARUM COMPENDIUM.

141

142

insequuntur. Romani, ut ad prsescriptum locum eet

,
perventuro, conversi fortiter hostem invadunt. l b i
' praelio fervente, ductor Tbeodorua a Mistheiaequo

suo lancea confosso in terram cadit, et circa eum
,
acre oritur certamen, Rossis interficere, Romanis
* ,
servare satagcntibus. Ipse ab equo collapsus Scy
tham quemdam cingulo arreptum hac illao peltee
, , '
instar observans, eo conjectas in se baatas excutit,
' ,
sensimque relro abiens ad suos revertitur, doneo
,
Romani Scythis vi repulsie eum periculo eripiunt.

Id praslium diremptum est, incerta etiamnum vic. ,
toria.
' ' , *
. ',
,
. , ' , ' ' . 7,
, ' ,
' . '
^. ,
.
- At iuiperator animoeius quam ante preliari Scy ,
thas videne, tempueque teri sgre ferens, euorum ,
que aerumnas ejus belli miserans, singulari pugna
'
decernendum censet. ItaqueSphendoslhlabum pcr
, .
legatoe provocat et ostendit praestare unius hominie
,
interitu rem decidi quam paulatim totas gentes
,
perimi, ut victori in omnee parelur imperium.
[ . 681]
Barbarus conditionem oblatam repudiat, superbe *
que respondet melius quid sibi ex re sit, se quam
, .
bostem intelligere. Si Romano imperatori non vacet
,
vivere, iniinitas esse mortis vias : deligeret quam
,
vellet. 4 1 0 Ipse ad bellum omni studio se parat.

Singularis pugnac spe dimissa, imperator, omni
,
modo id raolitur, ut ingreseu urbis barbaros arceat.
.
At id negotii emittit Bardam Durum magistrum
.
cum euis cobortibus. Romanum vero patricium,
,* ^ Constantini Geesaris filium Romani senioris N. et

Petrumexercituspraefectum cumsuis copiis hostem
' ,
invadere jussit; estque acerrime utrinque pugna
tum, et varie nunc ad bos nunc ad alteVos inclinata
* ' (30)

victoria diu anceps fuit. Ibi rursum amere Creten-

X Y L A N D R I GOARl NOTiE.

(30) Hujoe alii, quod sciam, non faciunt mentionem. In gratiam lectoris Constantinos et Romanos
ordine hio exponam.
Leo Basilii Macedonis filius
imp. 1 .
Halena Lacapeni.
eenioria filia.

Conetant. Leonie fil. imp.

2et 4

ejus collega et eocer Romanus Lacapenus senior imp. 3

TbeodoraxVZimisces
Cedreno.
6.

Romanus 3^/^Teophano
^ ^ * ^ ^ ^ ^ ^ ^

Nicepborus Christifer Stephan. Conetantin.

Phocas. 9. hoo Cssares voco, non imperatoree.

Baeilios. ConstaDtinus. Theodora Ziqui postZimiscam impe- miscffl uxor.

rarunt.
Panvinio.
7'
8.

Romanus
2.
.

Romanus
patricius*
XTL.

143

I
|

GBORGII GEDRBNI

88 filius Anemas equo hac illao obverso et vebementer calcaribus incitato, audacter in ipsum fer-

144

,
',

tur Sphendosthlabum, hostilique pbalange divulsa

, ' ,

gladium ei in medium caput infligit, eoque ictu

equo dejicit : ne tamen interticeret, arma quibus
tectus erat barbarus obsliterunt. circumvenlus, et multorum telis petitue fortiesime pugnans,
ipsorum etiam cum bostium admiratione interfi-

. 01 6^ .
, ' . -

citur.
',
, ' ,
,
, .
, ,
.

Ferunt ea pugua divinitus quoque Romanis la-

*-

tum auxilium. Nam ab Austro obortam procellam

facies Scytharum ingroisse, eosque impedivisse

,
R

' , -

ne suo arbitratu rem gererent. Et ab omni Roma-

norum exercitu conapectum fuiese virum albo equo

vebentera, qui princeps pugnam 4 1 1 obierit hoetiumque ordines conturbaverit, nemini nequa

'
' ,

anteneque postmodocognitum : eum aiebant fuiase

,. -

Theodorum, unum de pulcberrimaa coneecutia victoriaa martyribus. Sane hia semper auapicibos
atque antesignanis adversum bostes uti eolebat

(31) .
bv

imperator hic; et quo die haac pugna eat pugnata,

'

ia featus fuit memoriae illiua Tbeodori exercituum '

duotoris. Sed et veneranda quaedam muller Gpoli . fidem fecit id viaum fuisae divinum. Ea enim pri- ,
die iatius diei in aomnie viaa sibi fuerat adatare
$ 8Deiparai, et audire eam dicentem cuidam militi :
, Domiae Theodore, meua ille et tuus Joannea in periculo veraatur : featina ad opem ei ferendam, G , idque inaomnium prima luce vicinis narraverat.
, ,
Enimvero ScythaB eo praelio fuoduntur, cumque ae

portis intercluaos a Barda aentirent, in campum

fuga diaperguntur, pereuntque innumerabilee partim a ae invicem conculcati, partim a Romanis
obtrimcati,| vulnerati pene omnea. Martyri Tbeodoro gratiam pro ope lata referena imperator, fanum in quo ia bumatus erat ad fundamenta uaque
demolitue, aliud magniGcentiaeimura exatruxit, ao
prsdiia amploa habentibus reditus donavit: urbem

, ,
;
[. 682] ,
'
' ,
. ' , ,

in qua id erat, pro Eucbaneia Tbeodoropolin nominavit.

,
* .

Spbendoathlabus cum omnibus tentalis nihil J)

aucceesiaset, nullam apem reliquam aibi videns, ad
,
paciflcationem animum adjicit, miasiaque 4 1 ! t le-

, . -

gatia poatulat ab imperatore se iide publica in

numerum amicorum et sociorum Romani imperii
recipi, sibique cum auis redilum tutum concedi in
patriam, et Soytbia libere negotiandi causa in
Romanorum ditionem venire permitti. Poatulata

, ' ' ' ?

' ,
.

XYLANDRI GOARI .

(31) Geminum Tbeodorum preecipuo cultu venerantur Greeci: unum, alium ,

ao utrumque in bellia defenaorem propuguatorem-

que oeu invocabant, ao imaginea in voillia pictaa ferebant, Godin, c. 6, n. 22. GOAR.

145

HISTORIARUM COMPENDIUM.

146

6 , , baeo omnia imperator conflrmavit, fatua illud

'
dccantatum, Romani morie esse hostem beneficio
$, .
magis quam armia vincere. Pactie initis Sphen :
doethlabus etiam colloqtrium imperatoria petiit.
.
Eatque admissus, et collocutue de quibus volebat
. recessit. Ejus rogatu etiara imperator per legatos
, ,
a Patziuacis petit ut aocii amicique Romanorum
.
fiant, neque Istrum populandro Bulgari causa
, transeant, utquo Roaaia per suam ditionem in pa , ,
triam redeundi facultatem concedant. Obiit eam
, . "
legationem Euchaitorum summus pontifex Theo , ' - philus. Patzinacae reliqua pacti omnia, tantuni
.
Rossis per sua transitum denegarunt. Gum Roeai
navibus auia avccti domum veraua esscnt, impera . 01 ,
tor caatellia et urbibua qu ad ripas fluminia
', g aunt communitia Cpolin rediit. Excepit eum urbia
' ,
patriarcha et pontificura ordo ac aenatua oum paea
nibua et laetis victorioe gratulationibua coronatum;

et adduxerant quadrigaa magnifice adornataa,
'
quaa quatuor albi equi traherent, 4 1 8 eoque in. "
vebi eum ac triumphare volebant. Sed imperator

nibil inaolona aut auperbum admittena, moderate

,
geasit; aertiaque qu ofTerebantur acceptia albo
equo triumpbum duxit, quadrigia Bulgaricaeregum
, eatea impoauit, aupraque has imaginem Deipar,
. ut quae tutelam urbia gereret, eamque se pracedere
, - jueait. Ut in forum venit, gratulatoriarum jam aa,
lur aoclamationum, actia pro parta victoria Deipara
,
et ejoa Filio gratiia, in conepectu populi inaigni
bua Bulgarici regni Borisem exuit (ea erant corona
aurea, taenia byaaiaa et calcei rubei), indeque ad
, . ^ ' Magnum progreaaua Templum coronam Bulgari cam Dco donarii loco suspendit. Borieen ad magiatri
, dignationem evebit, atqae ita in palatium reverti ,
tur. Cfleterum Sphendoatblabua patriam repetena,
, ' '
dum per Patzinaoas tranait, insidiis jam ante paratia
* [ , 683]
et ipaum exepactantibua illapaua cum auia ad in
ternecionem caeditur : auccenaebant enim ei Patzi. naoaB ob ictum cum Romanis foadua.
,
, , *

, ,
' .
- Porro imperator ut gratiaa Chriato Servatori re
ferret, templum quod supra fornicero Ghalcea eat,
, de novo ffldificavit, nulli aumptui parcena dum id
.
quam ornatiseimum faceret. Abeolvit etiam aubdi '
toa universoa furaario tributo. Et edixit ut cum
.
in aureo Dummo tum in 4 1 4 obolo Servatoria

inaculperetur imago, quod aotebac non fueral re, . 'ceptum; et alteri parti inacribi juaait : Jaaua
' (32)
Chriatue rex regom. Quod aucceaaorea etiam

obaervaruot. Baailio patriarchs crimina qusdam
f

XYLANDRI ET GOARI NOTiE.

(32) Mihi naper in Oriente degenti numiama bujusmodi asneom, in mueeum Thuanum deinde tranalatom, incidit in manua, oujua diotio quidem

Grffioa cbaracter aatem Latinua, ' , bao figura cernuntur : Jaaue Ghriatua Baaiieue baaileon. GOAR.

148

GEORGII GBDRENI

147

objeota, isque in concilio propterea depositue . -

cum eeset, Antonio Studiia3 patriarchatue mandatus est.

Augusto mense, indictione tertia, cometa exutitit, quem a barbae forma pogoniam vocant; et visus
est usque ad octavum mensem indictionie quarts.
Ie praBinonstrabat imperatoria obitum et calamitates immedicabiles, qu propter civilia bella Romanorum ditioni erant eveotura.
Secundum hc imperator expeditionem facit
contra eas urbes qua3, uii docuimus, ab imperatore
Nicepboro subacta? bello et Romanis stipendiariae
fact defecerant; et Damascum usque profectus
nonnullae verbis,quasdam bello et vi recuperat, et
oranibua rite constitutie, iter domum versus i n s t i 7- . _ '

1
~_ J
J
_
tuit.
in itinere cum Anazarbam,
Podandum
et
reliqua looa transiret, videretque obiter magniflca
et fertilissima praedia. quffisivit ez iis qui aderant
quinam horum essent domini. Cumque responderetur omnia eaeese Basilii cubicularii intimi, partim
nuper 4 1 5 Romano imperio adjecta a Nicephoro
imperatore, partim ab boc, partim ab alio scholarum domeetico, quedam ab ipso Tzimisca, atque
ea omnia Basilio donata, nihil memoratu dignum
videns relictum rei public*) de tam muUis ei acquisitia bonis, gravi correptus dolore et gemitu
ex imo peotore duoto : Prob indignam, ait, rem,
comites, publicas insumi pecunias, Romanps exercitue aerumnas exantlare, imperatores extra sui
imperii fines labores tolerare, et tamen quidquid

. '
6 .
, ',
6 ,
' . *
'
.
' '
, ,
' ,
' .
,
9
/
_
_ \

,
\

, .
, , ,

,
. ' 0
'
. ' ,
, 3
, ,
,

, ,

tot laboribus atque molestiis conficitur, id omne in ^ , , , -

uniue venire epadonis possessionem. Huno imperatoris eermonem quidam ad Basilium detulit. Quo
ille irritatus ex eo tempore occasionem quseeivit
imperatorie tollendi. Itaque eum qui minister a
poculis imperatori erat,aliquando blanditiis et muneribus corrumpit, ejusque opera venenum non vehementissimi generis et quod statim necaret, sed
quod sensim vires haurientis exstingueret, impcratori propinai. Quo is epoto paulatim contabescens
et viribus deficiens, taadem etiam carbunculis per
humerosexortis, multo peroculoseffluente sanguine
Gpolin reversas viveodi finem fecit, imperio Basilio et Gonstantino Romani flliis relicto. Imperavit
anaoe 6 tolidemque menses et paulo ampliue.

'
[. 684]
,
(33)
. ,
< .
.
,
, )
, . '

>, , , , '
,
'.
4 1 6 Anno mundi5484, indictione quarta, menee D -

Decembri, Basilius et Constantinus Romani

filii

imperium iniverunt. Annum astatie vicesimum

Bdsiliue tum agebat: iriennio junior erat Conelantinue. Atque bi quidem nomen et figuram iraperatorum gerebant: omnium rerum penes Basilium

,
,* , , '
, -

XYLANDRI GOARI NOTiE.

(33) , de more eunucbi.

GOAR.

149

HISTORIARUM COMPENDIUM.

150

. . praesidem interim administratio erat, iis adhuc et

tate et prudentia minoribus. Is praeaea, eiraul atque

ad hos adoleacentea summa rerum devoluta eat,
malrem elorum celoce ab exsilio revocat. Sollicitue
porro ne quis alius imperiura invaderet, ac maxime
omnium Bardam Sclerum 4 1 7 metuene (namque
ie ei semper inbiaverat, et Tzimisca imperante
tyrannidie attentatee convictus oculis multatus
fuiaaet, nisi eum ipse pcenffi eripuiaaet;; bunc ergo
maxime auspectum habens, ut cui tunc uoiveraaa
copiee commiaae essent, facileque eae qua vellet impellere posset, utpote totiua Orientia dux deaignatus, ex usu rei public fore et ad imperium comrauniendum facturum judicavit, si ejua.potentiam
accider6t ipsumque eo inflrmiorem ad res novas

,


. *
' ,

.
,
,

(
,
^ '
), -

'

( ^
)

.
,
,
. '

,
(
), '
[ . 6 8 5 ]

tentandaa redigeret. Itaque ei Orientis prffifeoturam

adimit ducemque constituit Meaopotami, ac mandat ut diligenter advereus Saracenorum excuraionea

excubet. Eodem modo Michaelem quoque Burtzam
sibi suspectum tractat; quem ut a Duri (nara ei
aderat cujuadam cobortia ductor) sooietate avellerct, ad magietri evectum dignitatem ducem Antiocbiaa ad Orontem aiUe conatituit. Iaspectionem
atque imperium in omnes orientalea copias Petro
defert patricio, Phoc olim famulo, eumque exer- *
cituum prwfectum nominat; caatratum quidem
sed strenuum ceteroqui et rei bellica peritiesimum.
Indigne autem id tulit Ourus, adeo ut ne apud 86
quidem magno animo occultam retinere eam potuerit gritudinem, sed invectue 4 1 8 verbis in
auctorem contumeliosis sit, qui ipaum pro rerum

( 3 4 ) C proclare gestarum victoriarumque partarum mer

cede ab equis (quod aiunt) ad asinoa detruderet.
, , Sed preaea ista vel parum vel nibil curavit, con , *
tentum eum esse jubens iie qu dabaatur neque
.
ulterius quidquam tentare, niai vellet amisao magietratu privatua in domum auam concludi.
, ' , ' , ? '
, ,
, ^ ; ,
.

Hia ita a praeaide oonatitutia Bardas Oorue celei
rime in suam provinciam proficiecitur. Et cum au
perioribua temporibua gestia magiatratibua gravi. tatem atque efficaoitatera suam aaepenumero decla< ,
raaaet, neque fere quiaquam in exercitu eum non

, , , D amaret,ad haeo jam ante baud pauoiequibue fldebat

^ ,
( 3 5 ) , ,
, ,
.

arcanumauumperambageaoetendiasatpropoaitum,
praecipue ducibua militum, tunc se tempus ratua
opportunum babere ejua vulgaodi, re cum neoesBariie commuoicata,id quod diu parturierat imperii
obtinendi etudium tandem in luoem edit, armaque
contra imperatorea et popularea auos capit. Illico
Antbem, cognomine Alyatam, miniatrorum suorum

XYLANDRI ET GOARI 02.

(34J Qualem magiatrum offlciorum Orientie deecribit commentalor Notitiae imperii c. 6 2 . GOAR.
( 3 5 ) Quorum agmen viria bellica laude tam cla-

ria, generosia ao fortibua erat collectum, ut singuli

quique , militum magistri censerentur.
GOAR.

151

GBORGIl CEDRBNI

15S

maxime induetrium, Cpolin mittit, qui filium Bar-

" , ,

dam Romanum tnno in urbe degentem ad , modo

id fieri poeset, adduceret. Anthes cum eo venisset,
omnia ne deprebenderetur commentue, ainistros
de Duro rumores epargendo omni se suspicione
jus quod moliebatur liberavit: itaque nemine obeervante Romanum euffuratus ex urbe ad patrem
perduxit. Tunc demum Ourus ia apertum 4 1 9
protulit sua coneilia, et diademate reliquieque imperii signie sumptie ab omni suo exercitu est ealutalus imperator, primoque oranium ab Armeniis.
Exinde ad cogendam pecuniara (neque enim illud
Demoetbenis ignorabat, sine bac nibil recte geri
posse, prawertim vero cui de tanta re jacta esset
alca) illico conversus, publicanos comprebendit, ab

, , , ,
' ( ) .
' ,
,
, '
'
.

,
'
,
. ^

iieque pecuniam publicam extorsit; alioe, qui d i - _ ,

! 1 _ Hiil.lnininn n
a
n
t
n
a n
a
f
l
i
i
n
i
a A
m
n
n
v
i
t nnS/)nm
vites
putabantur, captos
pecunia
emunxit:
qoidam
ultro, epe majora recipiendi, suas facultatee ei
obtulerunt. Ita exiguo temporis epatio ingentem
vim pecuni coegit. Proinde in Masopotamia castellum validum occupat, oui nomen Gharpote;
quod cam undique communiviBset etpraeeidio sufflcienti armaaset, eo pecuniam congestam deponit;
quod ipeum etiam rebus adversis ipsi pro portu
(quod aiunt) ia quem se tuto reciperet, fore eperabat. Quin et cum vicinis Saraceoie data acceptaque fide pacta iniit, eaqne nuptiis contractis firmavit, nempo cum amera Amidae (ipsi Emel vocant)
Apotolpbo et amera Martyropolis (ea ipsie Miepherkin dioitur) Apotagle; ab iisque cum pecunis multum tum Arabes equitee trecentos auxiliares acce

Utm~ K > I J V A J V .
m*?w,
A*^(.I<.WJ
<,2\
X
..~

_ . .
,
,

,

,


. [ . 586]
, ,
,
,
.
,

"

pit. Fama bojus rei late dissipata confluxerunt ad C , ,

eum multi alii, qui rebus novis gaudebant. Jam ,

estas appetierat, cum Bardas cum 4 3 0 omnibus , , '
luis copiis versus Gpolin iter instituit, plenus spci
et tantum non in solio imperatorie eedere se existi- , mans. Etenim animum illi addebat adque tantam
" '.
rem molieodam audaciorem reddebat monachi cu- ^
jusdam vite prob insomnium. Is per quietem . "
visus sibi fuerat videre viros igaeoe, qui Bardam
arreptum in Bublimem quamdam adducerent spe- ,
culam : ibi eum convenire mulierem quamdam
. humana ppecie grandiorem, quae ei imperatorium
praeberet flagellum. I dflagellumimperii signum

Bardas interpretabatur : sed nimirum eo ira Dei . ,
in Romanos notabatur.

' , (36),
. , *
' .

Allatue autem hujus rei Gpolin nuntius cum im- D " peratoree in magnam conjecit eollicitudinem, tum
, o\ ,
optimum atque cordatissimum quemque civium

X Y L A N D R I GOARI NOTJE.

(36) Geu equiaones flagellie imperatores instruit

Xylander, Codinue duplioi eceptro, cruce nimirum
et ferula, c. 17, n . 35 : ?
, .

Utraque eceptrum eet, et ut loquitur Lexicon anonymum bibl. Reg. 930; (5

Symeon quidem Thessalonices metropolita crucem

ferre

aseerit,

^ , eubdit ille,
, ' . ,
. Eetque illa
Bardae per eomnum ostensa. GOAR.

153

HISTORIARUM COMPENDIUM.

, -;
. ,
.
' , (37)
,

,
, "
. '
, ,

, ,
, , , ,
' (5 .
fP. 687]
, .

.

, ,
,
, .
,
' ,
, .
" '.
(
)

,
.

, , '-

184

gravi affecit moarore : iis aolia voloptati fuit qui

mutationibua rerum gaudent et rapto vivere amant.
Illico ad Petrum exercituum preefectum lilteras
roittuoiur; et exercitua, quidquid adbuc in fide
permanaerat,Ca?aaream cogitur. Interim Stepbanua
ayncellua, Nicomedia? praesul, vir aapientia atque
virtute preeatanajet verbia emollire animum durum
atque indomitum gnarua, ad Bardam legatur, conaturua ei perauadere ut ab armie diecedat. At enim
Duras unices imperii cupiditati animum intendene,
eum ad se profectum et multa ad perauadendum
4 3 1 idonea locutura longo responso non dignatus,
dextrum pedem profercna et coccinum oatendena
calceum : Fieri non pote&t, inquit, Btephane, ut
hunc aemel in conspectu multiludinia indutua faciie
exuat. Significa ergo hia qui te mi8erunt,vel aponta
me imperatorem agnoscant, vel invitis ipsis imperium me mibi vindicare conaturum. >> Hoc fatua, et
quadraginta dierum terminum praeacribene, eum
abire jubet. Reverso syncello, et imperatoribus ao
qui imperium administrabat prsaidi Baailio Bard
reaponaum effato, Htteria miaaia Petro mandatur
ne belli oivilie initium ipee praebeat, eed itinera d i ligeoter cuatodiat et vim inferenti vi reaietat. DuruaCaesaream tendene apeculatum quosdam praeraittit, qui aibi quo loco agorent boatea iadicarent viamque aperirent. Dux eorum Antbes Alyata. Hi in quibuadam angustiie (Buculithua, id est Bucci aaxum,
ei loco nomen) incidunt in partem imperatorii exercitue,quam ducebat Eustatbius magieter Maleinua;
levique praelio commi880,cum aliquandiu pugnatum
! esset ao neutri terga darent, Alyata ardore animi
victus ac 88 ipsum non contioens, equo inoitato i n oonsiderate in adversos irruit, nullaque re memorabili gesta dejicitur. 4 3 3 Quos duxerat, i i in
vicinos saltus disperguntur. Tuncctiam indicatum
fuit Duro sodalitatis praBfectum statuissead imperatorios transfugere exercitus. Quem is ad ee vooatum
et objurgatum, nihilque praeterea in eum etatuene

XYLANDRI GOARI NOTiE.

(37) Syncellum, aacerdotem, apiritua patrem, pa- exordio, in publiois Ecclesiffi conventibus, multos
triarche aocium ao contubernafem primis tempo- annos patriarcha? precari soleret, ac in missarum
ribus fuisee nota p. i mauifeetavit. Eumdem deinde eolemmtatibus ea verba eacris ex adytis pronunannoratn proceasu non celle modo et babitationis tiare, quibus ad orandum pro patriarcha populus
consortem, eed et patriarcb succeaaorem desi- commonetur, is ideo et eacerdoseaee et pairiarcbs
goatam praedicant exempla plurium a syncelli d i - concelebrare teoebatur, ac ipse idera goilate ad patriarcharum sedem evectorum; ipse erait in Magaa Eccleeia,<)ui hujusmodi muaactor perapicuie verbie testatur inferius p. 775. . nue, velut syncellorum epectatissimue obiret, ao
Jam cam hto Stephanos neo throni aucceseor fue- ' audiebat, ^elictis in synrit, nec eeset patriarch conoellaneua, ut qui Ni- oellorum turba, oum nomeo commune faotum est,
comediae ceu prsaul pro aolito rpsideret, qui eyn- caeteris, qui privatis io ecclesiis id exsequerentur
celli nomen et dignitatem gerit? Honorea immodice muneris. Addo et spirituales a confeeaionibue paaemper ambieront Graeci, nec officii cuiuapiam fun- tree imperatorem ubtque comitantea, ac in palatio
gentee miniaierio, dignitatie nomen triboi aibi non (cujus mtimum et aecretiua cubiculum vocabator
lafroquenter oapiebant; unde magiatrornm apud ex CodiDo) commorantea, ut ipai concellaeoa, decreaoenie imperio, integr coborlea, qui neos, ayncellorum appellatione ornatoa. Testia eat
Phranzes Joannia ad concilium Florenlintim proflvigeote in tot negotiorum turbia anua erat, et apud
Codinura plnrrea repetita vox ciacentis deacribens comitatum. Aderant ei, iuquit,
. Cum itaque vita fancto patriarcha aedie sacerdoies sui (a patriarchicia diverai) et spiritualis
aaccessioDem plurea expeterent, plures quoque pater Gregoriui, magnus protosyncellus. Magnue bio,
ut a patriarcbae protosyncello alio dietinctua. Hia
eyncelli titulo apem alere nitebantur aut aaltem
boooria vanam cupidinem. Hino ayncellorum exa- adde inferiua legenda p. 723, oe pleriaque avnceHi
mina, ao remotie a patriarch domo praeaulibua, vox ignota dubium ingerat exdictia non evofutum.
qoi noaqnara aedia beeredea foerunt, conceaaum GOAR.
ayncelli nomen : qui cum ab impoaiti nominia
J

155

GEORGII CEDRBNI

156

dimiflit. Oeculte tamen Saracenia militibus merce- 1* ,

nariis redeteota eum interfecit:nam illum hitrana,
euntem medio die circumfuai gladiis oonciderunt.
.
, ( , '
. *
, , ,
(38) .

Caeterum ductorcs iuaperatorii exerciius cum
jamjam adventurum Bardam putarent, opportuna itinerum occupant, univeraumque exercitum roo- , ,
entes castra ei opponunt, preeoccupatis quibus ei veniendura erat itineribua. Quo cognito, Durus pro , &
gredi non aueua, cunctando tempus terene exitum . "
rei praeetolabatur. Ad euui transfugit dux quidam ,
Bacbacius nomine, Bracbamius cogomento. Is eum JJ . '

excitat et alacriorem reddit, hortatus ne tempus
, ,
nullo fructu traberet, quod ea mora eui contemptum gigneret. Ejus consilium vieum tempesti-
vum, isque dux itineris designatus est. Et Durus eum exercitu tridui spatio Laparam pervenit. Ei .
loco ob pinguedinem et fertilitatem eoli id nomen

fuit; nuno Lycandum ?ocant: pars eet Cappadoci. . , .
Petrue ea re cognita, ne preverteretur a Duro, (39)*
nocturno itinere eodem venit. Gum eseent 4 2 8 ,
oaetra caatrie opposita,aIiqiiandiu uterque apertam ,
pugnam detrectans victoriam arte suffurari inten- . 0 derunt. Gallide tamen Petrum Bardae eloeit.Multae , instruxit ccenas, veluti exercitui epulum daturus; ,
quo facto imperatorii decepli, eo die pugnam i n i - . ,
turum minime opinantee, ipei quoque convivia , [. 688]
agitarunt. At Durus, qui euos ad pugoam instruxis- ^ .
eet, deprebenso quid apud hoetes fieret, eubito tuba ,
eigDO dato prandentes adoritur bostes. Qui et ipsi, ,
inopinata re non perterriti, correptie, ut cuique ea , *
fore offerebat, armis, fortiter aliquantisper repugna- , ,
r u n t : sed ubi Phocae extentis cornibue eoe circum- *
venire ccepit, itaut in periculo eseent ne ab hosti- ( bus coDcluderentur, cum etiam a tergo mercenarios ), immitteret, magna euorum cede facta fugae ee
dant. Primue omnium pedem retulit Autiocbi . 01 , ,
dux Burtza, sive prae metu eive fraude: utrumque '
enim fertur. Gastris etiam impedimentisque potitue ^, .
Barda immensas est ibi consecutua opes. Inde ad
* TzamaDdum (urbe est Tzamandus eita in prs?rupto saxo, bominum divitiarumque abundans) pergit, ,
eamque deditione capit, et haud parvae divitias D * ,
colligit. Haec e]ua victoria multoa imperatori fldem ,
aervantea concuaait, utque ad Durum transirent effe- ,
eit, qnorum princeps fuit Burtza, tum Andronicue " . patricius 4 3 4 ac dux, cogoomine Lydua,cum filiis. ,
Attaleenaea quoque Michaelum Gurticam olaaaia im-
peratoriffl prefectum in vincula conjecerunt,et Duro .
oum univeraa claaae acoeeserunt, jussique eunt illo ,
. " *
ipeo duce contra Cibyrreotae bellum gerere.

XYLANDRI
(38) Pace cum illis composita fnter , de
quibua auctor loquitur aanuroeratie. GOAR
(39) Sic noater codex habet perapicue. Apud Zonaram Lipara legitur, qu vox multo eat concin-

GOARI NOTiE.
nior, et cum etymo et oum lingua Greca mapyis
conaonat. Niai forie Gappadooea dicebant ^,
quod aliiGraeoi . 8ed et Licandum per
aoribitar ibi, bio per . X Y L .

157

HISTORIARDM GOMPENDIUM.

158

.
&
6 * (40)
, -.
^ (41).
Qv - His imperaiori et cubiculario nuntiatia, habito
,
consilio decretum eat ut quidam imperatorie fami
liarum, aequata ejus ouna iroperatore poteetate,
, cum pleno imperio, et cui pertniasum eaeet honori bus ac muneribue ad se quoa poaaet allioere, in
, . " ,
tyrannum mitteretur. Mittitur ergo dictator Leo
-
protovestiarius,addito ei coneiliario Joanne quodam
,
patricio, viro inaigni et eloquenti nobilie, data ab
, imperatore poteatate omnia libere agendi quaa ex
, (42)
UBU imperatoris esseat. Leo apudCotysium Pbrygis
. '
cum Petro ae conjunxit, ibique castra locat. Bardaa

eo tempore Dipotami commorabatur.Id est caatrum

imperatorium, Meeenacta ab incolia appellatum.
,
Ocoulte autem Leo conatua muneram et honorum
(43) pollicitationibue perduellee a Barda avellere et sibi
,
imperatorique 608 conciliare, faleus est animi ma
l
*

kJL&
. 7 . . .

X
*. ^ . 7 ^ D

.
. conflrmavit,

* ejus
. eollicitatio:-:.:.
[r n . 689]

gisque
hostee
qui bae

nes argumentum infirmitatie esse judicabant. Ila
que Leo ista ratione ee quicquam coneecuturum
, ^
deaperaoa, castris motis noctu Durura transit et ver ,
su8 orientem contendit. Id factum io metum 4 2 5
. "0* , ingentem conjecit eoa qui cum Duro erant, quod

jam non de pecunia et bonis euis tantum, eed
.
etiam de cbariaaimia venirent in discrimen. Itaque
multi ejurata perduellione ad protoveatiarium ee
,
contuleront; jaroque in eo perioulo Bardas erat
, ne ipaiua copi pulverie instar dieeipareoiur. Id
.
ergo ne fieret, Michaelum Burtzam magiatrura,
^ , quem nuper ei accessisee docuimus, et Romanum
.
patricium Taronilam cum expedito exercitu mit
tit, qui Leonis progreeeibus obstarent, eumque
, , ,
, ' C aubitia incuraionibuB vexarent et pabulationibua
' , pro virili arcerent, omnino autem quantum ejus
,
fieri posset, juetam pugnam vitarent. Burtzas et qui
,
cum eo erant, cum jam appropinquaeaent imperato,
rio exercitui,coacti sunt vel inviti contra Duri man. datum praelium inire. Nuntiabatur enim 8aracenoe

annuum ab orientali Berroea tributum Romanie
,
afferentes Cpolin ire, ac certo die per medioe exer . '
citus iie transeundum fore. Ut oa dies appetiit, 8a '
racenis per castellum cuiOxylitho nomen transitu , ris utrinque instruct eunt aciea.et magoo impetu
(5
animorum ad pugnam educts, premii loco victori
. 2
proposito, quod Saraceni ferebant, auro. Confli ctumque, ot pulaua Burtzas, multis ab ejus parte
1

XYLANDRl ET GOARI N0TJ2,

(40) Ab Attalia Pamphyli urbe, sicut et Cibyra
minorit Aai, navali pmolara. GOAR.
41) Hic locae est oonfueua et manoue, ut qoidem
lico. Hoc ex eequentibue didici, huno ipaum
Curticem Ouri claaaem duxiase, victumaue ab imperatori doce Tbeodoro na**ali proelio fuiaee. Sed
Cibyrata an pro Duro ateterint, an vero (auod puUYI) ab imperatoria olaeae, cam ea ad Dorum

transivieaet, jueaerit eos Durua oppognari, non

aum certua. X Y L .
(42) Soribit interpree * reiineo vov. Ad Joannem enim auotor ipae retulit , aicut et . GOAR.
(43) Dipotamum videtur dictum, quod inter duo
flumiaa, aut potiue ad confluentea duorum amniam, aitum eaaet. XYL.

159

GEORGIl CBDRENI

160

oooiflis, maxime Armenie : nam de bie quoscanque ** , ol -

comprebendere potuerunt Roraani, 4 2 6 interfecere

absque ulla miseratione, quod i i primi omnium ae

' , '
,

tyranno adjunxiesent.

. : , .
, ,
',
.

Nuntioejus eladis accepto,Bardae nulla ioterpo8ita mora etatim cum suo exercitu subeequitur, et
cum ad locum cui Rageos nomen pervenisset, ibi
caetrafacittempusquepugnscommodumexepectat.
Cunctantibus autem imporatoriis, et pugn opportunitate extracta, multi a Barda ad Leonem defecopunt, jam clade euperiori animis eorum nutantibus.
8ed qui in exercitu Leoniserant rerum bellicarum
hnperitioree, i i animis recens parta victoria exsul'tantibus pugnam expetebant; natu grandtbribue,
"

7 wj

, '
, '
,
.
,
. "

,

"

et qui multis certamioibus exeroitati essent, de , treotantibus atque differentibus : cum Leo (verum
enim illud tritum eet: Homines raalis oito consi- [. $90] * ,
,
liis aeeentiunt) jonioribue obtemperans euos ad
pugnam instructoa dato luba aigno educit. Durua ,
oopiia suia in trea partea diviaia medium agmen .
ipae ducit, dextrum cornu fratri auo Gonatantino,
Biniatrum Gonatantino Gabr committit. Ut concur- ,
aum eat et Bard cornibus prafecti eqaitem hoati , '
immiaerunt, Leonia militea impetum non auatinen- .
tea fugam faciont, eorumque magna editur caedea.
Interflcitur Joannea patriciua et Petrua caalrorum ,
praefectua 4 2 7 multique alii illutftrea viri. Leo pro- (5 ,
toveatiariue vivuaunacum aliia magiairatum geren- .
tibua viria in Duri poteetatem venit. Atque bunc
quidem Dorus in cuatodiam dedit. Theodoro autem C . et Nicet Hagiozacbaritia germania fratrxbua in ' .
conapectu totiua exercitua effodi oculoa jubet,qaod
,
ii nimirum violato jurejurando, quo ae ipai ob
etrinxerant, ad Leonem tranaiviaaent.
'
*

.

Haac victoria Bardae rebua plurimum attulit inorementi, ompesque ad eom magoi parvique defi- , , ,
ciebant; imperatoria rea una, eaque aacra ancbora ,
, ,
Buatinebantur, divino nimirum auxilio. At cubiculariue praeaee, quanquam et tarreetribua negotiia . ' 0
ouram impenderet, multo magia tamen maritima , '
rei erat intentua. Nam hoatilia claaaia praefectua Michaelua Gurticee, omnea inaulas depopulatua, , ,
jam ipaam quoque in Helleeponto aitam Abydum , '
videbatur oppugnaturua. Itaque clae&em probe in- ** ".
m4
*4
flV\*m 4 /^fl 4 S* tMA
44*4
a*4M 4
"
lf
. _- . .
- . .. 1 _~
m.*
*. ^
7 l t m ^

struit,
eamque
contra Gitrucam emittit,
prefeoto
Theodoro Caraateno patrioio. Is Tbeodurus per ,
faucea Helleeponti veclus apud Pbocsam cum Gu> . '
tica navalem consent pugnara vebementem : ea '
victus Gurtioee claseique ejus disjecta, et Caran- ,
teno exinde roare obtiDente res maritim quietaj ,
fuerunt. Proinde terreetribus nrgotiis intentus
prascs Manuelum 4 2 8 Broticum, nobili genere . "
ortum et virtute ao fortitudine tlarom, emittit ad

U

*m

161

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

.

' ,
' ,
.
,
' ,
.

,

,

, [. 6911 ' 6 ' '

ouetodiendam Niceam. Paulo poat ad eam urbem

aecedit Durus, et incendio evastata vioinia tandem
ipsam quoque machinis adhtbitis oppugnat.Et cum
fortiter defenderet Manuelua, Bcalaequa et maohinas admotas igni artiflcioso oremaret, vi se urbem
expugnare poaae deaperana Bardas, ob penuriam
autemdeditumiri tandsm cogitans, diu obsidionem
traxit. Oppidanie alimentorum defeotu preaaie, Manuelus quo verteret neaciua, oum Oaro aditue
urbia accurate oustodiente invehi nihil poeset, dolo
circumvenire eum etatuit. Grenaria Nicae clam
arena congesta implet, in superficie frumento contrata, ut arena viaum falleret. Tum quemdam de
hostibus captum eo adduoit, et illa demonatrat, et
ad Ourum emittit, oum his mandatia, plane ab
, g obaidione peauria) cauaa nihil eibi metuere, inatru , ,
ctum etiam biennii integri alimentia : tum urbem

ipaam vi nequaqnam expugnari posee. Tamen
, quod ipsi bene vellet, urbe excedere paratum ease,
,
si boc oblineat ut juramento confirmet Durua ee
,
ipsi et euis liberam quo veilent abeundi dare pote ,
etatem. Libenter eam coaditioaem amplexo D^uro,
, ,
et fidem flrmante, Manuelua oum Nioeensibue etauo
, (exercituomaibu8que429impedimentisGpoliDabit.
' ),
Hocpacto Nicaa potitosDurus, tametst vaframentum
'
illud de frumento daprebendena moloete ferret, va ? , tX
lidum nibilominue urbi ei praesidium impooit,duce
' '
quodam Pegaaio, et ipee reliqua peraequitur negotia
. ,
' , ? .
, ($ ' ,
' , ,
.
' ( C Enimvero prtcaes Baailius rebua tantum UOD de )
aperatia (cum jam ad ipsam urbem accederet Du , rua) unum boo cogitavit prasaidium auperesae, ai
,
Barda Pbocaa ab exailio revocaretur, quem aolum
. *censebat Duro recte opponi poaaa. Eum ergo dicto
' ,
citiue evocat, jurejurando ei cavens atque amplia
eimaa confereae opea; ornatumque magiatri digni ,
tate domesticum acholarum facit et contra Duram
.
emittit. Phocas aumma aibi rerum credita primo e
*
Thracia ad Abydum trajicere conatua eat. Sed ea
*
epe dejectue, quod Romanua Dari filius Helleapon 01 '
tutn teneret, Gpolin rediit. lode navigio conaoenao
, hoetibusnon animadvertentibua ad oppoaitam con ,
tinentem trajeoit, nocturniaque itineribua Caeaa
ream pervenit. Ibi ae cum magietro Eaetathio Ma-

, ^
,

(
) ' .
,
, .
,
* ^
{,

leino et Michaelo Burtza (nam et is mutata volun

tate ad imperatoris partes redierat) conjunxit et
bello gerendo paravit. Ergo coactia ut poterat mtlitibus, collectiaque iie quoa fuga diaperaerat, ad
Amorium accedit. Durua ubi Pbocam ad 4 S O bellum exiiaea cognovit, uunc demum ratue aibi rem
fore cum viro bellicoao et fortitar atque compoeite
ferre vicea belli gnaro, cum bactenua aibi objecti
esaent homunciones caatrati, in tbalamia versati et
in umbra degare eoliti, a Nioaa exarcitum ad
Amoiium duoit. Ibi oollatia aignis pugnatum; et

163

GBOROII CEDRBNI

Phoeo exercitQSy qai auperioribus preliis victus "X

<

164

audaciam animique vigorem dimieerat, pedem retulit, ac victoria penes Durum fuit. Neque tamen
turpiter aut diaeolotie ordinibus Pbocs militee
ceaserunt, sed leote et composite, ita ut oon prae
metu eed jussu ducis cedere viderentur. Etenim
Pbocae militibos terga hosti dantibus et fugam
parantibus, extremum claudeos agmen irruentes
propuUabat, neque eoe cum impetu irruere cedentibus sinebat. Ibi Constantino ferunt Gabra3
cum suis bostem insequenti coaatum egregium
animo incidiese, Pboeae capiendi, quam rem sibi
summae laudi fore speraret. Itaque equo calcaribus
incitato acerrimo in bunc impetu intectum. Phocam eo conspecto et agnito leviter equum flexisse

,
[. 692]
? .


, 6 .

?, ' ,
,
, '
' .

,
-

et obviam tulisse; itaque clavam i n galeam

. "

Gonstantini impegiese, ut ie ob ictus intolerabilem " *

<*
vim statim animo delinquente ab eo decideret.
Quem dum eui omissa hoatium perseoutione attol- , d
Junt atque curaot, interim Phooam seouriorem ' ,
4 S 1 jam faotum, eed non laxatis equo babenis , lente progressum, evhsisse. Sio Phocas com suis . " "
elapeos, occupato Ghareiano et castrie positis, de , 1
futuro cogitavit, interim raultos ad 86 accedentee .
imperatorie nomine bonoribue afficiens, euorum- ^
que alacritatem beneflciisexcitane. Eora subsecutus ,
Doros, caslris ad Thermae imperatoriae (loci boo ,
nomeo est) locatis, cognominem suum (utrique , '
enim Bardae erat nomen) ad pugnam provocat. Quo 6? alacriter asBentiente rureum pogna committilur.Ao ,
tametsi aliquandiu reetitiseent militee Phoc, ipso , .
undiquaque circumequitante et ferrea clava bos- C

tium disBipante ordines atque innumeras edente

cacdes, tamen fusi ad extremum fugam faciunt.

, . ,
" , .
. ,
|3
' .

Ab hoc praclio Pbocas quaota fleri poterat celcritata in lberiam abit, et a Davido ejue regionis
principe euppetiae petit, et impetrat eane baud
exigoae.Eral enim Pbocas amicitia jonctt;s Davido
ox eo tempore quo Ghaldis dux fuerat. Cum bis et
eoie quos ex fuga collegerat, ad Pancaleam (campus
eat latos ac rei equestri aptus, proxime Alyn flumen eitue) docit, ubi Duri caslra erant. Rursum

, ,
,

( ?
4 ),
, '
,
.
f

omni vi pugnatum. 4 3 3 Atqoe bio Phocas cernens , -

8008 paolaiim eoccombereatqoe ad fugam spectare,

boneetam mortem torpi atque infami vitoe preetare
ratue, disjectis hoBtium ordinibus in ipsom vehementi impetu fertor Dorom fortiter subsietentem,
nemine militum opitolante, qaod omnee certamine
ducom decerni bellum coperent. Et quidem pulcberrimum videbator epectaculum, magnaraque
admirationem epectatoribue excitatorom, eiogulare
oertameo iatoeri doorum virorum audacia atqoa
animi robora preBstantissimorum.Hie ergo oominos
dutUum ineuntibue, Durue Pboce eqoi aorem

, " .
.

, [. 693] *

, *
. ,
,

165

HISTORIARUM COMPENDIUM.

166

\ dextram una cum freno enaa amputat, Pho as ca ' ($

), .

.

( ,

,
. 01


*
.

putDuri clavaita ferit, ut is vi ictu prostratua collo

equi iocumberet: ipse ordinibus bostium perruptie
citato equo evadit, et in tumulum quemdam ctus suos e fuga colligit. Durum sui graviter ex ictu
laborare jamque animo delinquere videntes, ad
fontem queradam adducunt oruoris eluendi causa :
nam actum jam prorsus esse de Pboca putabant.
Ibi cum equna Duri, ^gyptius nomine, ab eo qui
ipsum tenebat, se avellisset, ac aine sessore pcr ordines incerto impetu cruore opplatus diacurreret,
agnito eo milites Duri, euum imperatorem occubuisse rati, fugam inordinatam faciunt, per praecipitia sese el in Alyn amnem dejicientes 4 M ao
turpiter pereuntes, nemine inaequente. Quod ,de

_ colle videns Phocaa, Deique hoc fleri, ut eane fle

F _ *
>
. 1.
'_
4 N
TILN O
ONLIAN
N
N M A
N I O aunan/1IT
NMANM.
nutu
eentiens,
cum
auis
descendit OetT Ffugienti

* # bat,
bus instat, eeee invicem conculcantibus ei omnis
, ? ( ), defenaionis oblitis, eorumque alios interficit, alios
,
capit. Durua com paucis elapaus Martyropolim con
,
fugit. Indo fratrem auumConatantinum ad Ghosroen
, " ^
Babylonis principem mittit sooietatem et auxilia
, '
petitum. Cumque is moras nectena neqtie annueret
. neque denegaret quod petebatur, ideoque Constan, ,
tinua diutiua abesset, coactua ipse quoque cum
, , omnibue auis eodem abit.
' , , . ' , . ' ' ,
^, .

- Q Imperator Pboca? litteria de Duri clade et Baby , lonica profectione certior factua, dignis honoribus
, ,

,
, '
,
, [ . 694]

, '
,

.

Pbocam remuneratua ad Choaroen Babylonis amermumnam litteras roittit, legato ad eam rem Beeta
Nioephoro, cui Uranus (id eat GCBIUB) cognomen ;
ab eoque contendit ne quam perduellis rationem
habeat, neque posteris mali exempli auotor esse
velit, rex ipse regi injurias factaa negligens, t y ranno autera injuato et perduelli opitulane. Dat legato etiam litteras ab imperatore consignatas, quibua Durum et quoa eecum ia babebat omnium
poccatorum venia dignabatur, eiquidem reaipiacereot ac auum dominum agnoacerent et domum
4 8 4 quiaque auam ae oonferrent. Cum ad Gbosroen perveniaset Uranua litteraeque impcratoria inoi * notuiasent, Ghoaroes ainistra auapicana et legatum
Al
'
i
V
1

* ~
,

_ " et, Darum omneaque^ qui cum ipao

erant Romanoe

in custodiam tradidit. De perdaellibus qui cum
' .
Duro eo non venerant, Leo captivua et Andronioi
,
Lydi ducae, qui jam e vivia exceaeerat, filii, Chriati
fer Epeicta el Bardaa Moncua, Armacurium, Latam

aaxum et alia munita caatella in Thracenai provin ' (
cia occuparunt; indeque factia eruptiooiboa, di ) - tionem imperatoria infeatando uaque ad indictio nam 8 peraeverarunt, neque flnem ante fecerunt
latrooiniorum quam promiaea ipsia per Nicepho ,
rum patrioium Paraacutinum impunitate ad irnpe*

ratorem traneiverunt.

GEORGII GBDRENI

167

168

.
Gffiterum Antonias patriarcba eum saoerdotio r e -

nuntiaaset, Duro rebellionem movente, tum temporie mortuue est; crealueque patriarcba Nicolaua
Chrysobergiua, cum per 4 annos Eccleeia pastore
caruisset. Sol etiam meridie defecit et etella coaepect eunt. Simul atque diem extremum clausit
Tzimiecas imperator, Bulgari defecerunt et imperium in ee quatuor fratribua commiseruDt, Davido,
Moai, Aaroni et Samuelo, filius uoius cui erat magna
inter Bulgaroa potentia comitis, a qua re et
4 3 5 Comitopuli appellabantur. Etenim de Petri
gente reliquoa mora abstulorat: Boriees autem et
Romanue bujus filii abducti, ut ante retuliraus, ia
urbem ibi degcbant, Borisee magistri dignitate a
Tzimiaca ornatus, Romanua a Joeepho cubiculario
intimo castratus. Mortuo Tzimisca ex urbe profu- g
gerunt et in Bulgariam contenderunt. Ac Borieen
quidem Rouiano habitu indutum, dum per eilvam
quamdani traneit, Bulgarus quidam Romanum eeae
ratua interfecit. Romanus incolumis mansit, et aliquanto post in urbem rediit, ut BUO loco dicetur.
De quatuor autem istia frairibue Davidua quidem
atatim obiit, Moaes autem Scrras oppugnans saxo
a muro ictus periit. Aaronem Romania rebua, ut
ferebatur, faventem frater Samuelus cum eobole interfecit, aolo Bladoatblabo, qui etium Joaunea
ueurpatur, fllio ejua erepto a Radomero Samueli
filio, quem ct Romanum vocant. Is bamuelua bomo
bellicoaus ao quietia impatiena, nactua Jicentiam
Romanis exercitibus beUo adversua Durum occupatie, 4 3 6 totum Occideatem inoursiooibua vexa

,

, . , *
,
, , , ,


.
I ,
';6 , , .

'
;
,
,
.
' ( ') , ' ,
,
.


,
^

"

*^
vit, non Thraciara modo et Macedoniam ac Tbea- ^ * '
, ,
ealonicfle propinqua, aed Tbeaaaliam quoque, Grav
ciam et Peloponneaura. Ao multa oepit caatclla,
quorum pracipuum Lariaaa. Hujua incolae cum , ' ,
tolia familiia in intimam tranetulit Bulgariam et ', [. 695] auorum militum tabulia inacripait, eorumque opera ,
coDtra Romanoa uaua eai. Avexit etiam reliquiaa , * ',
eancti Acbillei, qui aedem Lariaaa tenuerat irape- .
ranle Conatantino Magno, et majori aimul et primaa .
aynodo adfuerat cum Regino Scopelensi et Diodoro ,
Triccenai, eaaque Prespae, ubi regiam habeba^
auam, depoauit.
, ^ ,
, ,
,
'. .
,
' , ,
.
c

Proinde Baailius imperator, ut primum Duri negotio ae expediit, uloiaci Sarnueli maleflcia cupiens,
colleotie Romania exercitibua, in Bulgariam ipae
duoere atatuit, ne communicata quidem re cum
Barda Pboca, echolarum etiamnum domeatloo, et
reltqnia orieoAalibufl duoibua. Ergo per Rbodop
ao Euro flumini regtones propinquaa Bulgariam

,
, '
' , { .
.

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

169

170

" *, . ingreseue, magietrum Leonem Meliseenum a tergo

/ ,
,
, ,
,
, ,

.
(
)
, .

,
, (44) ,

roliquit, qui anguetiaa costodiret : ipae faucibue

et silvis quae suntadTriadilzam (olim baecSardioa
dicebatur) peregratie, io loco oui 8toponio nomen,
castra ponit, ibique de oppugnanda Sardica cogitationes instituit. Audiebatur etiam 4 3 7 Samuelum
montea qui oircumjacent tenere, ab aperto praelio
inetu abborrentera, et undique insidiae boetie 1deudi oauea tendentem. Oum bia intentus eat imperator, Stepbanas echolarurooccidentalium domeeticoe, quem ob staturae humililatem Contostepbanum appellabant, Leooi Melisaeno inimicieeimua,
Docre ee jam intendente imperatorem adit, hortaturque ut,omnibu8 rebueposthabitia, motis caetria
Gpolin recurrat: Meliaaenuraeniminhiare imperio,

g et ad urbem eumma celeritate proficiaci. Hoo aer, ,

,
,
. , .
, , , ,
' '
,
,
)

[. 696]
,

mone cooturbatua imperator atatim caatra moveri

jubet. At eamuelua inoompoeitum boatium disceasum pro fuga, ut par erat, babens eubito in eos
cum clamore ac strepitu irruit, territoeque in fugam conjicit, caatrie eorum potitur et impedimentis omnibua ipaisque adeo imperatoriis inaignibue.
Iroperator cum aegre per faucea Philippopolim pervenieaet, inveniretque Meliaaenum in aua statione
morantem, diligenteraibi demaodatam obire cuatodiam, exprobrat mendacium Contoatephano, quod
tanti tnali causa fuiaeet. Eamque non ferentem
placide objurgalionem, sed ferociter reaponaantem
et contendeQtum ee recte 4 S & conauluisae, impadetiti hominis petulantia irritatus aolio deeilieos
crinibus ac barba arrtpit et in terram proeternit.

, . , ' ,
,
.
\ ,^'* C
Indictione 15, anno mundi 6494, menee Octobrl,
,
terra vebementer concusaa mults domua atque
(45)
templa corruerunt etpara epbero Magn Dei aedia.
Quam iraperator magniflco refecit, impanaia inao * '
laa macbinae quibue fabri inaistentea materiam
, aureum atlractam exoipiebantet operi adbibebant,
, '
centenariis auri deoem.
, .
01 '
Inierim Romani imperii procerea imperatori
, 6
succensentea, Phooaa Bardaa et quidam cum ipeo,

quod Bulgarioam inetituena expeditionem ipaoe

, * (46),
sprevisset nulloque oumero babuieset, alii aliaa
'
ob conlumeliaa, Eualathius magiater Maleinus,
quod ignomioioee a dicta expeditione fuerat dimia,
aus, Cbaraiani in domo Maleini coeuntea die Au; -

^ , tr
, ' , -

guati 15, indictione 15. Bardam Pbocam imperato

rem designant diademateqoe elaliia imperii ineignibua exornant, Simul nuniiabatur Durum e Syria

XYLANDRI ET GOARI NOTiE.

(44) enim Graecia paruum modicum, bret

ttm signiflcat. GOAI.

(kb)Trulli. GOAI.

(46) I n margine eat ease hoc proverbium. Sio

Sic
aotesi de Agamomnoae apud Homerum Achillea,
PATIOL. G. C X X I I .

". Ubi quidam la-

gunt . Sed variaa ejua dicterii expoajtionea

huc afferre non libet, cum poasiot ex acholiasta et
Euetatbio ac aliie repeii. XYL.
6

171

GEORGII

172

GEDRENI

adventare. enim a Choaroe, uti expoauimua, in

carcerem oompaclus Babylone in custodia vixerat,
omni oura oorporia deatitutue, carceritqae incoramodis et cuetodum contumeliis divexatue. Subito
ei affulsit fortuna propitia, ipaumque cum auia
oarcere eduxit. Quo autem modo vinoulis 4 8 9
liberatus in Romanas proviaciae inoolumis perveuerit, jam nuno narrabimua.

.
. , ,
,
*
' , ' .
, ' ' ,

.
Persica gena regno a Saraoenie exata nuaquam
non iis irasoebatur, taciteque cogitabat et occaaionem diapiciebat eoedejioiendi avitamqoe potentiam
recaperandi. Erat inter eoa quidam atirpe nobiliseima ortua Inargue, et eloquentia et bellioa re cla-

,
*
roe atque BtrenutiB. Choaroen eentiens diaao- , "
late atqoe inepie imperium gerere, jam nuno que- ,
aitam diu opportunitatem Persis adeaae ratoa, .
,
QDiveream Acbffimenidaruru gentem ad defectionem
a Saraoenia ooncitat, Turcarumque orienialium ad ' viginti millia mercedeconducena,re8 Saracenorum ,
agit atque fert, ai quoacepisset, eos morte malcans, . ac no pueria quidem parceas. Gum hoo Gbosroee
eepe ipee, sape per ducea auoa preliatue aemper (47) Buocubuit. Deaperata jam re, ao porro sentiene / [. 697]
arma contraPeraas ferre non poaee, cum saepe con- .
oiai ipeius exercitua jam ne nonien quidem Peraa-
rum audire auatinereQt, Romanorum, quoe captivoe
detiaebat,|recordatur. Subitque ei prudenter admo- *
dum ratiocinari, nisi Sclerua illustriura unus eaeet Bummorum viroram et animi corporieque for- (j , titudiae praetanB, nunquam eum profeoto oontra '
domioam euum inaurrecturum, 4 4 0 eumque iQ , '
iantas angustias compulsurum, neque deinde ex- , , !
auli et infelioem toleraoti vitam tot tantosque viros ,
imperatorium honorena babituros fuiaae. Ergo re ,
onm eoo aanatu communicata Durtim et comitea
ejus e carcere eduoit omnique cura refloit,tandem- ,
que ab eopetitut sibi inPeraia debellandia operam
navet. Simulanter ioitio Durua i d reouaavit, cau- .
satua viroa tanto tempore in cuatodia detentoa
carceriaqae rumnia attritoa non poaee arma ferre.
Choaroea aatem magia magiaque inetabat, flagita- ,
batque ut pecuniamionumeramet exercitua nume- . '
roaiaairaoe aplendideque inetructoa acciperet et , ' bellum in Peraaa gereret, neqae injuriarum memi
nieaet et carceria moleatiarum, quaa ipae ia poate-
ruxn ampliaaimia meritia easet abolilurue. Tandem , ,
ergo Duras anDait et belii adminietrationern io ae recipit. Neqoe vero Arabea aut Saracenos aut alioa
Choaroi aubditoa populoa duoere austinot, aed Sy- , riaoaram urbium perluatrari jubet oaroerea, etqui , ,
in iia detinebantur captivi Romani educi atqua
armari, hoo et nullo alio exercitu se rem contra
Peraaa geeturum affirmana. Placuit conailium . 1

XYLANDRI GOARI .
(47) Unde Taroi redditl Orientalee exponit auotor p. 768. GOAB.

173

HISTORIARUM COMPENDIDM.

174

6 , - Chosroi, moxque aperti carceres, edaoti Romani,

.
atque hoc modo ad tria virorom millia collacta.

Quod Daros ia balnea misit, aordibuaque ei aqua ' , lore in vinculis contracto 4 4 i ablutie notia veati ,
bue ioduit, armatoaqueotcujusque rationea ' ,
labant, ductoribuaUineriaadacitia, honc exercitum

in Pereas ducit. Ubi adversia aignia pugna inita
.
eat, Romaai aorem impetam in Pereaa dant. Qui
,
et ignoto armaturo genere et inaueta voce ao non
, ',
ante viaa ordinum ao pugnae ratione, pracipue vero
violeutia incuraua perterrili, fuai et ad unum

omaaa oaaai aunt, ne nuntio qaidem, ut eet ia
, proverbio, cladia relioto. Ipse etiatn lnargua in
, prima acie ceoidit. Roroani ingentem prsdam et
,
plurimoa equoa adepti nequaquam ad Cboaroen
6 ' . g revertendum sibi duxerunt, aed viam qoe in
,
Romaaam dacit diotionem ingreaai roagnia itineri bua olam Saraoenie effugerunt, inque eam perveoe,
runt. Aliua fertur sermo, Romanoa victia Peraia ad
,
Choeroen rediiaae et humaniter fulaae exceptoe.
( ? '
Eum paulo post vita exoedentem Choaroi filio et

aucoeaaori suo mandaaee ut Romanoa adhibito
, ' ( )
presidio in patriam deduoat. Sive boo aive illo
, [ . 698]
modo, in Romanoa quidem flnea pervenit Durua,
. '
cumque Bardam Phooam eaae imperatorem deai*
' '
goatum inveniret, ipae quoque a auia eat aalulatua
,
imperator.
"
.
, ' ,
' ' .
' ,
, .
- C Cam autem hunc rerum etalum incidiaaet, i n
varias admodum partea animum cogitationibua di ' atraxit. Nam sequidem solum ad obtinendum 4 4 9

iroperium videbat nequaquam satia baberc virium,
$
et vel Phocs vel imperatori ae adjungere indignum
. * judicabat effeminatique homiaia facinua. Re diu
,
multumque deliberata oum euia decrevit, ai eolue
, imperium aibi vindicaret, eum conatum,quiatenerl

propoaitum nullo modo poeaet, nimia temerarium

inutilemque fore : tum rerum dubio exiiu alteri ee
. " eoTum penea quoa aumma erat conjungere, altero
, V
apreto, eaae periculoaum.ItaqOaaibi, quantum ejua
^ .
fleri poaaet, utrumque conciliandum, ut alterutro
,
aucceaeu carente apud alterum locum haberet et
, auxilium. Ergo litteria ad Pbocam miaaia aocieta . ' JJ tem cum eo iraperatoria opprimendi imperiiqoe

partitionem aacure inire aignificat. Occulte autem
, Romaaum filium, aimulato eum tranafugiaae, ad
, V , '
imperatorein mittit, callidiasime hoo meditatua, ut
,
aive Pbocaa vioiaaet, filio ipae veniam impetraret,
, '
aive imperatoria rea pra3valui8aent,filiidepreoatione
. . '
periculum evitaret. Roraanua ergo aimulato perfu ' gio ad imperatorem abit, ab eoque benigniaaime et

cum gaudio acceptua, atatim magiaterii ad digni
tatem evectua, apud eum in aummo deincepe ho* .
nore fuit babituaque ia bellia conaUiarioa. Btenim

175

GEORGII CEDRENI

176

imperaior Duro in Syriam profecto eollicitadine 6

liberatua, oum rarum administrationi impeneius

8686 daret, Baeilium cubicularium, eeotiena eum
8oa acta improbare et mueeare atque haud dubie
ocoasionem aliquando naotum facioue atrox contra
ausurom, aula dimoverat 4 4 8 domique euae
oontiaere juseerat. Rureum videne bomioem oon
qoiescere, eed eemper mala coneilia meditari ac de
priflioa poteotia recuperanda cogitare, Steaum
rolegarat, ademptie etiam plerisque facultatibus :
uam eumptibuBBuppeditaatibuBgrave aliquod moliri poeset flagitium. Proiade hujus ooneiliis deetitatus, amicieque opuehabens quorum Odei temporibus dubiia ee crederet, vere tuao Romaoum
amplexus est, virum eoieoe vereutum ac stre
g
nuum et bellica re pr&ataalisainium.
Bardas vero Phocas ubi de reditu Duri cogaovit,
litteraa ad eum mittit, hoo ipeum quod volebat
Dorue interpoeito eiiam jurejuraodo offereotes.
Promittebat autem,re ex animi eeatentia oonfecta,se
Duro Antiochi, PboBnicis, Goalesyri, Palsestine9
6t Meaopotauiia imperium cessurum, eibi Cpoli et
reliquia geotibua eervatis. Laetue admodum haa
oouditioaee accepit Durus; jurejurandoque lldem
adhibens, io Gappadociam ad Pbocam abiit, ut
quod de eocietate compooenda reliquum erat perflceret. Is cumeum iu aaeaam illexisset, iosigaibue
imperii exutum in caetellum Tyropeeum mittit,
valida septum custodia. Inde partem exercitus
Calocyro Delphioae palricio tradit et ad Ghryeopolio, quae ab altera freti parle contra Cpolin eita est,

, '^ , '
, , ,
, [. 699]
'

,
,

, *
, '
, .

,
,
, , ,

,
.
,
,
.

,
, -

mittit : ipse 4 4 4 oum reliquo Abydum pelit, ape- C

raas boo modo aaguetiis occupatis ee Cpolitaaos

rerum aeceesariarum ioopiasabacturum. Imperator
multie fruetra hortatue Delpbinam ut a Gbryeopoli
decedaret oeque oastra e regioae urbie haberet,
nootu oavibue adornatis Roeeoe imponit (aara ab
iia euppetiaa impetraverat, quod aororem auam
Annam Bladimero eorum priacipi matrimoaio coajunxieeet), cumque bia eentiente hoate freto
trajeoto, eoa adortus nullo aegotio opprimit. Delpbiaam io palo euffigit eo ipso loco, ubi taberoaculum ia defixerat : fratrem Phocae Nicepborum
Cffioum in cuetodiam dat, et reliquia captivis euo
arbitratu puoitie Cpolin redit.

.
* *
",
.

,
, ' (
,

), '
$ . ^ ' ,
,
.

Interim Phooaa Abydum eumma opera oppugna- J)

bat, oppidanie fortitereedefendentibus : oam drungariue rei oavalia Gyriacus prrcmieaus erat, qni oppidaoorum aaimoe coaflrmaret. Paulo poat trajecit
adAbydamCoD8tantinuaimperator,el8ub8ecutu8e8t
atatim fraterejuaBaeiliua.HisitageatieyPhocaa parta
exercitue ad obaidioaem Abydi reliota, cum reliqua
parte imperatoribus occurrit. Jam ad pugnam coaeereudam oibil prater claaaicum requirebatur,
oum Phocaa hooaate potiae oppetendam mortem
quam turpiter vivaodum ratua, oum videret impe-

"
,
,

.
,
' ,

[. 700] -

177

178

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

ratorem emiiraa hino inde obeqoitantem ordines ,
que auorum instruentem 4 4 5 et aniraos dictia
^
roborantem, secum cogitana, aiquidem buno deje ciaaet, 86 reliquis facile victoriam erepturum, oal,
caribus adaoto equo per adversoa ordines tanto
, (5$
impetu in imperatorem fertur ut eum eubsisti
, ^
poeee nemo putaret.Cura autem non procul jam ab
imperatore abeaeat, euhito conversua in quemdam
' ,
tumulum evadit,ibique ab equo deacendit,et humi
. "
exporrectus exspirat.De morie ejos varia feruntar.

Quidara, dura per hoates inoompoaito iropeta ruit,
,
letale vulnua accepisae putant, alii abaque hoo ob
, *
- corpua negligeotiua curatom periiase.Certe nullum
plag aignum in cadavere ejua exatitit; quo flt ub
,
V6D6D0 exetinctum luiaea fama obtinuerit. Aiunt
- *
, - _ enitn eimeonem, ooi omniom famulorum maxime
fldebat,ab iroperatore muneribue corruptum aquam
.
poturo cum prelium iniret (omnibaa enim preliie
, oonsuevieae Pbocam ante confliotum frigidam bi ,
bere) venenum letale injecisefi, idque ab eo aimul
.
oum aqua haustum. Cum. aliquandiu in turaulo
"
- iato jacuiaeet Pbocaa, univerai potabant eum ob
corporis aliquem languorem quieti 86 aliquantu .
lum dediaee. Sed cum diutius jaceretet aggreaaue

quidam mortuum eum deprebendisaetac de raorte
^
ejua romor increbuiaset, etatim ejua militea fug
*
ee dederunt; et imperatoria copis animia auct
*/ ,
aunt. Ioter oaptivos fuere Leo Tbeognoatuaque
,
Melisaeni, Tbeodoaius Meaanyctes, et alii multi,
, quoa Baailius imperator secum in 4 4 9 urbem ad^ , ,
veotoa per medium forum in triumpho duxit,aaint8
,
. ' C impositoa.Bolum in bao re eximium habuit Leonem
Meliaaenum. Ia etenim fertur, cura jam aciee ine
Iroerentur, Theognoetura fralrem euum aubaan ,
nantem et turpibua maledictie ioseciantem imp6 .
- ratorea laorymana graviter objurgasee, et lingu*
, ieta petulantia abstinere juasiaae, neque ita impudenter dom'ni8 suie convioiari; oumque ia non
^,
obtemperaret,
eeiromaata intantato aliquot ei pla ,
gaa imposuiaee; atque ipaam imperatorem hao

spectaDtem prasentibua dixiese : Videtiane ex
* , eodem ligno crucem et ventilabrum? Et bano
(48) ,
fuiaee oauaam cur Leonem in triurapho non duce
ret.
* , , '
(49)
.
XYLANDRI ET 60ARI

NOTJE.

(48) eat restia. Sed quid, ait D quia et hc ex eodem quoque ligno fleri poeae nulla
est religio, et nota vatia divina aententia. X Y L .
aescio. Pene acuticam converteram. XYL. Quid
Sensum quidem, non verba paroBmi XyJander
lit , docent Heaycbius : ,
8uida* : , Tzetzea : . Legitur assecutus est. Quid enim in venlilabro vile. aut quid
Dom. 25 Pbiaeee Israelilam aoorlumque turpiter a cruce eio alienum, ut oum de pretio ilt eermo,
copulaloe coofeciesa; pro quo Aquila extreraum oppoeitum teneat? at taaebit certe, %\
ponit '. 8ymmacbua , Vulgata pugionem, germano in significatu pro ligneo batillo quo terra,
Lexicon anonymum alibi jam citatum rudera,8ordea exportari vel moveri aolent, aumatur.
Seneum bunc jam ab antiquo haboiaae testatur
, . GOAR.
(49) Qood de cruee et ventilabro dicitar quaai Euobologium in deftiDctorum off)cio, quo sacerdoa
adagio, hunc aaepicor babere senaura, quod crux terram injecturua cadaveri asaumere et
apud iatoe rcrum pretiosiasima adeoque eanctisaima eam aepergere legitur. et corrOptiaa
ree haberelur, ventilabrum vulgaris et vilis. Huio moderni pronuntiant. Ita Lexicon anonyergo mal6dicum,illi modeatum comparabat fratrea, mum bibl. Rag. , . GOAR.
%

GBORGII QBDRENI

179

180

Enimvero Phoca Aprili menee mortuo,indiotione

geeunda; anno ab origine rerum 6497, ejueque re
bellione oompreaea, Durue libertaiem conaecutua
80 ipsum reoollegit, et pristiDum conatum pereaqui ccBpit. Quod ubi reacivit imperator, per litteraa
eum hortator ut tandem Cbrietiani aanguinia fundendi flaem faciat homo et in judicio vitae geete
rationem reddiiurue:vcl sero intelligat quid expediat,et magietratum sibi divinilue praslatum agoocat. Hia litteria Durus emoliitus, oum ei flde publioa de impunitate cautum eaeet ae aecuritate, et
cvropalatffi dignitae in ipaum oollata, cum impera*
tore in graiiam rediit. Noa tamen dignatue eum
Deus est ut ooulie aoia imperatorem intueretur s
nam io 4 4 7 itinere vieue saneum amiait, cecua*

[ 701]

,*\ , ' ,
. "
,
'
, $ ,
.
,
,
, .
* que ad Baeilium eet introductua. Et ia conapeoto n

_
*__
_

.**
1_
..
'

.
*0

Duro dixiaee fertur aataotibua: Quem ita metue

bam ut oontremiacerem, ia aliorum manibua de- *
*0 , *
duotua venit.
.

Givilium bellorum mole ac curia liberatua imperator de uloia^ndo Samuelo aliiaque regulia con- ,
ailia iniitjqui ipao rebelliooibua occupato licentiam ,
naoti haud exigua damna Romano imperio intule* (50) rant. Exit ergo in Tbraciam et Macedoniam, et '
Tbeaaaionicam deacendit, gratiaa actum magno .
martyri Demetrio. Tum magiatrumGregorium Ta , , ronitam ibi cura valido preaidio relinquit ad repri- mendaa Samueli graaaationea .Ipae Gpolia revereue * inde in Iberiarn protiaciacitur : nam ejua rogionia ,
curopalatea Davidua moriena imperatorem auarum '
poeaeaaionum berodem acripaerat. igitor pro- C , 4
iectua conatituta hereditale,et Georgio Davidi fra- : tre eo adducto ut ia ae interiore lberia eonteotum , /
fore neque aliaoa invaenrum promitteret, ieto fce- . ' ,
dere cum ao et aocepto ejua filio obaide, in Phffl- ,
niciam pergit, aecum ducena etiam euee Iberis go- (51)
A6re nobiliaaimoa; quorum primari erant Pacu- rianue,Phebdatua et Pberaea fratrea garmani, quoe , otiam patrioio bonore decoravit. Poatquam 4 4 8 '
i n PlMBniciam vaDtum eat, Tripolia, Damaaoi, Tyri , , '
iterytique ameraa (nam hi paulo aote ipao oivili '
oontra Phocam bello detento, inito fcedere oontra , Antiocheam arma tulerant.et Damianum patriciom ,
ejua urbia praefectum pugna coogreaaum interfece- . .
rant, urbique baud exiguum periculum objicerant) ,
coegtt Romania parere.Et quantum ejua fieri pote- 0 ( ' rat rebua iatia in tutum redactis, acceptia eliam
tibaidibue, redit Byzantiura
, ,
)[. 70.[ ',
.
In reditu eazn per Cappadociam iter faoientem
X T L A N D R I GOARI

NOTJE.

(50) Haae quantumlibet reolamante Xylandro rebat et babet Zonaras. Hoc ex looo apparet regaretintnda, et versio hoc pacto corrigenda : qui rtlo8 iatos, seu regionum Romania vieinaram domibellionibui assueti exercitati data occasione, eto.
no8, vocari cnropalataa, et eopra qaoque facta et
GOAR.
alioubi Iberie oaropalate mentio. XTL.
(51) ' deeat: eed et aenene boo euggey

181

HISTORIARDM GOMPENDIUM.

181

- - magiater Eaetatbiua Maleinae hospitio exeepttoum

,
univereo exercila, omniaqae abuode auppeditavit.
* Qttod offloicro ee probare aimulana imperator aeoam
*
um Cpolin abdoxit, neque inde domum unqoam
, reverti, paesus eet, in urbe omnia copioaiaaime
- auppeditana, veluti ferara in cavea alena, ad mor ,
tem ejua usque detinuit.Mortui omnia bona publi . oata aunt. Lege etiam aanxit ne potentiorea multi . "
plioandia pradiia augeacerent, quanquam eadem

etiam ab avo ejus Gonatantino hujuaqua eooero
$ (52). Romano lata fait.
, , '
.
' Nicolao Chryeobergio poet adminiBtratum per
'
annoe daodecim cum beeee patriarehatum vita
, ,
functo substituitur Sisinniue magister,vir inaignie

4 4 9 et medicffi artis peritiaaimua, anno mundi
supra aexiea milleaimum 503, indictione octava. Ia
, ' \ **
diaoidium propter quartaa nuptiaa dudum ortum
.
enatu)it,concordia facta.Cumque trea tanttim anooa
Eccleai praefuiaaet,Yitam oum morie commutavit.
,
Et euffectua eat Sergina Manaelici moaaBterii praseiii, genua a Pbotio patriaroha ducena.
.

Hoc maxime tempore Samaelua moto in Tbeaaa,
lonicam bello, cupiia auis in inaidiaa diatributia,
paucoa quoadam excursiooem uaque ad eam urbem
,
, facere jubet. Quod ut aenait profectua Gregoriaa,
Aaoten filium auum mittit, qui exploraret hoitium

Q mullitodinem et aibi indicaret.Ie in eroieaarioa coa
incidena, fuaoa inaecutua, imprudena in mediaa
, .
incidit inaidiae. Gregortue re cognita illioo ad fe rendum auxilium festinat,ot flliura boatium mani .
bns eriperet. Scd et ipae a Bulgaria circumventna
0,
fortiter pugnana interficitur.Hac ducia clade intel *
leota mittitur totiua Oocidentia praefectua magiator

Nicephorue Uranua : nam et bio pretio dato Baby . lone Cpolin profugerat.Ia ut Theaaalonicam penre
nit,certior fit Samuelum animo elatom,quod dacem

Gregorium Taronitara interfeoiaaet filiumque ejua
*
cepiaset, Theaealica jam Tempe tranagreaaum et

Peneum amnem transmiaieae, et in Tbeaaaliam,
. ,
BcBotiam atque Atticam, 4 5 0 et per Iathmum Co rintbiacum eliam in Pelo^ODneaum graeaari.Itaqae
#et ipsi Buis cum oopiie ad radicee Olympi faoto
,
itinere Lariaaam venit; itaqoe itnpedimentia reli ,
ctis TheaaaKam magnis itinoribua peragrat, cam

pisque Pharaali et Apidano amne transmiaaia in
,
\ [. 703] ripa Speroheii amnia oastra ponit,in oppoaita ripa

XTLANDRI E T GOARI 0 .
(52) Honc puto potiua quam acio aenaum ease bona in suam rem redigeret, dum alia subinde atiis
legia,qoa reprimeretur nimia privatorum potentia, prsedia adjiciceret: yerura ne publici mag[iatratua,
oblica quoque bona in auam rem redigeotium. dumgererent ot'flcium,pmatorum bonaetiam dato
pretio aibi compararent atque exinde aliia alia
aod p u t o fois&e , alia
prsdia facile ooacervarent et ooojungerent. Blafubinae aliia predia adjicere.Quod et bunc MaleiDum feciaao videmua, et io Baailio pra^aide Tzimi- atarea c. 4, ex politicia legibua hanc
acas malo aao notaverat, Si quiaquid rectiua afferet, refert (
noa berbam ei aed coronam preebebimua, non ut Tietori sed nt bene merito. XYL. Bene meriturua ' ' ,
de Xylandro,gratiam aiqaidem pollicetur in adao- .
UUoaibaayhao lege dico aanxiaae imperatorem,noD,
at acribit ipae, privatcrum pttmtia publiea quxque . GOAB.

183

GEORGII GEDRENI

184
V

Bamuelo sua castra babente. Ingentea imbres tum A. fy** *l

deciderant, et fluvius alveo turgente etagnabat : ' itaqoe eo quidem tempore praelium nullum epera- ,
batar. Bed Uranue euraum deorsumque tentato
, flumine vadura invenit; eaqueintelligere ee exerci-
turain oppositam ripam traducere po8se,noctu cum ' ,
sais amnem translt, Bulgaroeque eecure dormien- ,
tes adoritur, innumeroeque interficit, nemioe ee
defendere aueo.Ipee quoqueSamueluset Olius ejue
* ,
Romanua profunda acceperunt vulnera; fuiesent ,
que capti, niei inter cadavera delituiseent et nocte
. ' insequenti ooculte in montes jfitolicos aufogipsent,
,
per quorum deinde caoumina ad Pindum montem
'
atque bino i n Bulgariam evaeerunt.Uranus iDterim
, Romanos captivoa Hberat,occieo8 BuJgaros spoliat,
castra eorum diripit, iogeotique parta praeda euos g *
Tbeesalonicam reducit.
,
, ' . ,
,
8 ,
. ' , ,
, $ .
4 5 1 Saicuelue domum reversus flliara suam
' AaotfiB Taronitae Glio libertate reddita in matrimo- '
collocat : naoi ejua amore puella correpta
, *
mortem se eibi conscituram roinabatur,niei eo ma
rito potiretur. Nuptiie confectis generura oum filia , .
Dyrraohium mitttt et regionis ejus custodi praeti- ' '
eit. Verum Asotea eo profectus, uxore quoque i n ,
goaoi aententiam traduota, cum ea in Romanaa Q * triremoa, quea finium tuendorum causa littue illud
'
legebant, confugit; iisque ad imperalorem perfer '
tur,ab eoque magiatri ipee, uxor zostee honore affi, ' ,
eitur.Idem litteraa imperatori attulit a Ghryaelio, .
uno eorura quorum aummaerat Dyrrachii potantia: ,
pro meroede atipulatus eibi et duobne suia filiia ^ , ,
pairicioa honorea.promittebat imperatori ae urbem
, ^
eam traditurum. Gumque per litieraa imperator ,
conQrmaseet ae promissa omnino prarftiturum. . Dyrracbium Euatathio patricio DapbDomel tradi ,
tum eat, et Ghryaelii fllii patriciatua bocore deoo- ^ ,
rati auat, illo Oiorte prevento.
,

Sub idem tempus Paulue magiater Bobua, v i r

TbeaaalonicfB primariua, et Malaceinua protoapatbariuB,prudeDtiae ac facundiffi cclebria,de)ati qtiod
animia ad Bulgaroa inclinarent,hic Byzantium, ille
in Thraceusora Pediadem traoslati aunt. Idem ne
aibi evoniret veriti quidam illuetree Adriaaopoli,

(53).
(51),
, [ . 701]

, ,
( 5 ) . .

X Y L A N D R I GOARI

(53) Non dubito quin bic locae eit mancus. Sententiam<jue fuisse oonjicio, non successi&se ietam
Dyrrachii proditionera ob praproperam Chryselii
mortem. Sed ftiieee eo potitum Baeilium, racile
judicaverie ex eequentibus.ut com Baeiliue dicttor
defeodendi a Joaane Dyrrachii causa instituisse
profectionem, ot de Joanoi ibi ressi moriea patricio
Pegonita factne certior,etc. XYL. Nihil hio manoam aat mutilum Xylandro aeneum peroipienti;

NOTJE.

Si modo valricii* honoribus augeretur,quam eamdem

quoque aignitateni, eo vivti erepto, duo enu fUii
consequercntur. Hacque conditione Chryeeliue l m peratori Dyrracbiam prodebat. GOAR.
(54} Sic balbum et mutum vocant Greci. GOAR.
(55) Pedias planitiem eigniflcal. Sed proprium
euapicatus . dioit qoi vin illuatree
incltnato imperio eolebant dici, eicut apectabilea,
olariesimi, etc. Ree eet nota, et notationem vooie

185

HISTOaiARUM COMPENDIUM.

188

- et qoi geetie erant clari magietratibue,quod i n 4 5 9

euepicionem et venieeent, ad Samuelum taee
(5, 6
contulerunt, Batatzee cum tota familia, Baailina
*
Qlabae aolua.Gujua fllium imperator per integrom

triennium in custodia deteotum tandem dimistt.
, . T U D O etiam principi Veneli imperator noptom

tradidit filiam Argyri, eororem eji Romani qnt
, '
poat imperio potitus eet, boo modo eibi gentem
,
devinciens Venetaro. Per Philippopolin quoqoeim. '
preaeionem in Bulgariam fbcit, cuatodia hujue urbie
,
commiasa patricio Tbeodorocano; multieque Tria .
ditx everaia caeteUia Moeynopolin redit.
.
,' , ,
Anno mundi 5508, indictione 13, gravem exerci tumBaailiuemittit adveraua Bulgarica traneiEmum
, '
oaetra,docibue patrioio Theodorocano et Nioephoro

protoepatbario Xipbia. Gapta ab bis major minor ,
que Perehlaba atque Pliscoba, violorque domum
,
rediit Romanue exercitua.
' .
Ineequenti anno raraum imperatoria Bulgariam
'
abit per TbeBBaloDioam. Ibi se urbemque Berroam
, ^
ejua prinoepe Dobromerue dedit, et proconsulia
^ ,
afQcitur honore. At q u i Servia preaidio tenebat
.
Nioolaue, quem diminutiva forma ob atatur bre ,
vitatem Nicolitzam vocabant, oppugnato ab impe ,
ratorecaetello fortiter ac alacriter re8ietebaDt,doneo
4 5 9 ab imperalore vl caatello expugnato eimul et
.
ipee in ejue poteetatem venit. Id caetellum, trana
lalis alio Bulgaria, imperator Roinano munii p r *
' - C idio ; ac inde Gpolio redit,eo etiam Nicolitza abdacto ac patricii bonore ornaio. Verum NicoliUaa
. ,
homo inoooatans urbe profugit, furtimque ad Sa ' $,
muelum elapeue cum eo Servia oppugoat. Qoam
. '

, , obeidionem celeriter auperveniena imperator faoile

disouaeit, Nicolao ei Samuelodiffugieotibuf.EtNi , '
. eolitza a quodam Romanorum manipulo, in quem
, inciderat, captue et in vinculie adductuB, Cpolin
. '
misBue io carcerem conjioitur. Inde in Theeaaliam
- > '
profectue imperator castella a Samuelo diruta refi ,
cit, quae a Bulgaria ienebantor expugnat, Bulga
roaqueBolerum (looi boo nomeo) tran8fert,omnibna*
.
que caatellie praeeidio munitia ad Bodena perveniL

Bodena oaatellum eet aaxo praerupto impoaitum,
, per quod eaxumaqua paludie Oatrobi occulteinfra
[. 705] J) terram defluit, indeque ruraum emergit. Gumque
, deditio OOD fleret, vi expognat, Bulgaricum praeai dium Bolerum deporiat, et caetello preaidio valido
-
impoeito Tbeeealonicam abit.
, ' ' , (5
. , .
, ,
.

XYLANDRI GOARI .

ipee Noetor aubjunxit. X T L . nobiUi

hic interpretor. Favet auctor eobdana. ao vooane boa illuUres.

Suffragantor Baeilic. Gloeee, quee oeu

exponuni. Gonflrmat Blaetares, o. 17

mulierem nobilem appellana :
. GOAR.

GEORen
Qlji

prtBfberaieiomeieHoDi^am^virbeHicoeue,

ab imperatore 4 5 4 impeirat ot Theesalonic sibi

lioeret degere; ibique uxoretn ducit filiam primi
peribatariorum jaais raartyrie Demetrii. Cumque
bie ea maritum patrem feoieset, ipee profoRit. Depreheneus aooero intercedente veniam impetravit,
Et cnm deouo proftagieeet^ursum est eodem modo
dimisaus. Aliis autem duobus liberie procreatie,
iertiam ut profugit^oaptaeinquepalum sufflxuseet.

188

CKDRBRI

,
, .
(56) ,
. ,
.
.
, .
,
(75)
,

Inlerim Numerit et Atapbito Arabes cam Coleeyriam ipsamqueetiam Africam gravitervexareal

incur0ionibu8,magietramNicephorum Uranum imperator pretorem Antiocbiae mittit,euccedcre eiin
praturam Theeealoniceejuseo patrieio Davido Arianita.Et Philippopolis praturam ob gravem aataiem g '. ' <

~ Tbeodoro

"
~

reaigoante
cano, eam Nioepboro
proto
epbatbario Xiphi maodat. Uranue ut Antioebiam ,
venit duobus aut tribus praeliis Gistrinitam Arabum .
duoem contudit, facileque persuasit ut is porro
quiesoeret, omniaque reddidit pacatissima

,
.
'
Anno insequenti,indictione decima quinta.Bidynam orbem obsidet, et octo meoee* oppugnatione , ' *
tracta, eam vi capit. Duro baeo agit imperator, Sa-
mueiae expeditOB ducens Adrianopolitanos obiter . ' ,
adoritur, 4 5 5 die aesumptioni Deiparee festo, quo

poblicatam demore peragebatursolemnitas. Subito '

igitar irruene magnaparta pr*edad1soedit.Impera- (58),
tor Bidyna dilfgentissime communtta in urbem in- , oolurais redituin instituit, obiter omnia Bulgarioa , ,

caetella
atque
^ 4 1 vaaiane
nmktmim.mtm
t n n eobigene.8ed
M M K S Q A J Ioum
M.m ad
* urbem
^
- J'
-- -
*.\ .

*
"
0 _ _ ^
_2w
Seopias accederet.deprebendittrane Axium flumen
(nuncBardarius appeIlabatur)Sarauelum aegligen- ,
ter caetra habere.Uio enim fretus amnis abundao*
tia, et eum ob aquaram ineolentem affluxum tran* .
siri non posae ratfJ8,eeourue erat. At imperator per , ,
TadnmaquodameuorumiQventum oopias traduoit. * ^
Itaque re insperata consternatus Samaelue ita ,
effuee fagit cum euiB, ut nemo eoram hoeti peotoe , . [. 706]
onquam osteoderet. Ipsios tabernaculum totaque '
castra capta. Sed et nrbem Scopiae imperatori tra- ,
didit ei a Samaelo pra3feotus Romanus, Petri Bul- ,
garorum regte flliut, Boriea frater, Simeoa etiam ' . ' avi nomine appellatue.Quem ejue officii cauea i m -
perator patricium prepositotEque designat, Aby- *D ,
doque prfeficit
1

, , *
$ ,
Indeimperatorad Pernicum ducit,qaod tuebatur
XYLANDRI GOARI NOTiE.

(56) quid eit, nonduxn didiol. Quid ai aliquid

BboDdia10um, quoe hodie vooant. eimile fuit ?
eque neecio b pro poni solere, ut pmatarum
poesie legere,quod tantundem mibi est notum.XYL.
~- Ut tomitem pnvatarum rerum et peculiarie fieci
imperator habeoat, privati eerarii praafectum dein diclam, ita et eeoleaia euoa earatores, defenorea, ceconomoB, et, ut auctor loquitur, -

fi

, gazopbylaoii prseides. GOAR.

(57) Priua vocaverat. GOAR.
(58) videtur Aaeum-

ptio, nisi si quid aliud est: non enim babeo aood

affirmem. Vide inCra in IbaUa historia, qood ad
buno looum intelligendum iaeiat. Et wur ttwas
unsern Hrckoeyhinen nit unehntich. X T L ,

189

HISTORIARUM COMPENDIUM.

r)9Q

, , - Cracraa, vir bello eptimus. Ibi oum haud param

. '
temporie trivieset et iti oppugnatione multoe ami ,
sisset, cum et oaetellum inexpognabile sentiret, et
, '
Gracram 4 5 neque blandlendo aeque pollioitatio nibue eubigere poeaet, ad Philippopolin traneitja , .
deque in urbem revertitur.
.
,
Eadem indictione legem tulitut penaionem qnara
pauperea perditi debebaot, divitee peraolvereat. Id
, - vooabatur Allelengyum. Et patriarohaa Sargio mul (69). - tiaque aliia pontiflcibua aemonachta deprecantibaa

ut abaurdum hoo onua aubditia demeret, nOQ ob ,
temperavit.
.
, ,',
In dictione octava, anno mtmdi 6518, iSgypt
g princepa Aziziua ob levem cauaam et offenaas ne
' - relati quidem dignae foedere quod ei cum Romanie
, erat rupto,et templam Hieroaolymie ad aepulcrum

Chrieti Bomptaoeiaeime conditum evertit,et religto , aa perdidit monaateria, et qoi in iia pis vitae exer, oitationibue erant dediti, eoa per omnea terraaex.
8 egit.
* ,
Anno inaeqaenti biema fuit graviaaima, qo om
nea fluvioe paludea ipeumque mare in glaciera coe . git. Menae Januario ejuadem iadictionia apprime
,
borrendua fuit terr molua, qui duravit uaquo ad
6'
nonam Martii diem. Ejua eoim diei hora deoima
* fragor fuft et concusslo terribilia et in arbe et in
provinciis; ac corruerunt epheare templi Sancto , rum 40 et templi Omnium Sanctorum.Qaas impera tor statira inalauravit. Hc fuerunt Italioi motue
" " . C prsevia indicia. Quidam enim rir potena, nnoe da
4 5 7 qui Barin incolebant, nomine , con .
citatis Longibardia arma contra Romanoe movit.
, , Gumque imperator advereue hunc miaisect Baai ' . lium Argyrum Sami et Contoleonem Gepballenie

praefectoe, Melea illuatri eoa prelio vicit, multia
, caeaia, baud paucia captia,reliqui8 turpi fugavitam
, '- tutatie.
* [. 707] , ,
, .
'0 '
Baeiliuaimperator quotannia in Bulgariam
( expeditionem faciebdt et obvia queque popolabatur
.
ac vastabat. Ideo Sarauelas caatra aub dio locare

aut aperto praelio conourrere non audena, nndiqne
, - attritia viribua amiasoque vigore suo, atatait foaeia
, D ac aeptis factia eum ingresau Bnlgariaa excludere.
.
Et quia norat eolere ram per Cimbam LongOm et
?
Cleidiura intrare,angOatiae illae aepto lateprodacto
- munit atque intercipft, jnetoque flrmat preidio,et
, sio iuiperatorem operitur.Poetquam eo venit impe , . rator et intrare est conatas, fortiter etnn arcnero
,
cu8tode8,eo8quivipenetpareniterenturdeeuperiore
XYLANORI GGARI .
(59) margine librarina - ex Joetiniani bietoria liqaet. Ne eo quidem lacto! Qum ei reete habent quod ad scripturam, rem defraudabo, quod adscribit tnox, ubi depremirari videtur exactionis tam eubtilem ralionem. eatores poatificis repulsam pasei dicuotur : '
qua etiam pro iie eatiefleret quf pauperlate extrema
t rebne perditie impodirenturautetiam ita mortui
eolrere nequirentSed BaBUfnm hoo non invenieee,

' . XTL.

101

192

GEORGII CEDRENI

loco ferientee atque vqlnerantea. I b i de tranaitu , , .

deaperantem jam imperatorem NicephorutXipbiae
Philippopolia tum prafectua monet ut loco eo ma- , neat, eeptumque illud oppugnare continenter per-
,
gat : 86 alio abiturum, operamque 4 5 8 daturum
utealutarealiquid conficiat.Hoo modo re compoeita, , outn 8uis moDtetn ad meridiem claustrie iie obje- ,
otum oeleiasimum, cui Balathiette nomen, raagnis
itincribue circuit; et 29 die Julii, indictione 12, de ,
euperiore loco aubito ingenti cum strepitu Buigaroe ,
a lergo adorttur.Qui oum re ioaperata perterriti fu- ,
gerent, imperator defensoribua vacuum eeptum ,
diruit ao fugientes ineequitur. Multi tum Bulgari ,
occiai, multo plures capti. Ipee Samuelus gre , evaeit Olii opera, irruentea fortiler repelleote pa- , ' , '.
tremque equo impositum in castellum Prilapura ab '

r
*
: _ -..
_
:
J P

*#
_
_ ~ .
- . 2 _ ... .
_
fcv
_

T*
j

ducente.
Gaptivis
Bulgaris,
qui fuisse
adJ 15
millia
feruntur,oculue imperator eruit,8ingulieque ceoiu- .
riis unoculum prflcit,atque bie ductoribue eoe ad ^ . "
Samuelum mittit.Quoe 8amuelus isto numero atque , ,

ordina veoire videns animi ad calamitatem eam
forliier ferendam oon babuit eatis, sed oborta ver-
,
tigine exanimatue in terram corruit. Aqua autem
et unguentisa pisscntibua utcunque recreaiua,cum .
8686 aliquantulum collegieset, frigidaa haustum pe-
t i i t ; cumque bibiseet, cardiagmo correptus biduo ', , ,
poet obiit. Socceaait ei filiua Gabrielue, qui at ' Romanue dicebatur, patre robuetior illo, eed pru-
dentia longe inferior, oatas captiva 4 5 9 quadam . '
Lariaaaea. Iniitdeclma quintaSeptembris,indictione ,
,
deoima tartia.Gumqua nondum integruni imperas
anmim, venatum exieoe interficitor a Joanne, C 1 *
qui et Bladisthlabus, filio Aaronis, quem ipse neci

aliquaado eubtraxerat.
. '
. , .
' ', ,
, . [* 708] "
' , \ ' , tl<
, ',

,
Antequam boc fleret, Tbeopbylacto Botaneiata
Thessalonicae post Davidum Arianitara praefecto Sa- 'muelus Neatoritzam,uQum de potentiasimia Bulga- ,
rie, magno cum exercita ad eam urbem miait. ,
Quera Theophylaotu8,fllio suo Micbaelo comitatue,
pugna congreesue fudit magnaque proda parta et j ) * ;
multis captis,cum his ad imperatorem tunoseptum ,
in angustiia apud Cblidium oppugnantem venit.Im-
perator aDguetiis quo diximoe modo euperatis, ad
Strumpitzam accedit; et castello cui Matzucium (60). ,
nomen potitus, Strumpitzs jam propinquans, ,
Tbaopbylactum Botoneiatam Tbesaalonic ducem . collee ad Strumpitzam aitos suparara jubet et eepta , ,
obvia ineendere, aibique boo modoiter Theasaloni- ' cam duoena expedire. Proflciecenlem preeeidiarii , a

XYLANDRI GOARI

NOm

(60) turrie , ia clusa eive muro inter duoa montee aaparo* erecto, ad quam adltue hic
paesim dicitar . GOAR.

193

HISTORIARUM COMPENDIUM.

191

, nihil obatantee ire quo volebat passi aunt. Sed cum

' , mandatis peractie ad imperatorem redire vellet, in
*
inaidiae ad hoc ipeum collocataa tn porrectia in lon.
gum angustia incidit, 460circumventtiaque et de
euper eaxia teliaque petitus, omni ae defendendi
,
priarepta facultate ob compreaeoa in artum ordinea
et looi angastiam orooi exitu carentis, cum magna

sui exeroitus parte perit. Imperator ea clade nun '
tiata maximum percepit dolorem, et progredi ulte *
rius non ausus retro abiit ad Zagoria, ubi castellum

eratMeleDiou8loDgemuniti88irnum,8axo impoeiinm
,
et praecipitiie vallibusque profundiesimia cinctum.

Eo ex vioiniapaasiinconfugerantBulgari, Romano, ,
, rum admodum aecuri.Adeoa imperator mitlitSergium apadoaem,unumax iDtimiasuis cubiculimi .
. " nietria, hominem cordatura ac facundura, qui ip
-i
.
7.
.. iw

i.i

.;.i;i...<...

w~

, '

* * aorum
animos periclitaratur.
Is multa
euadendo
,
atque probabiliter diaaerendo eoa eo adduxit,utrem
, recta via reputantea positis armia ae ol oaatellunx
imperatori dederent. Quoa imperator humaniaeims
* excepit; et caatello prsaidio aufttcienti impoaito
' .
Moeynopolin rediit. Ibi ei moranti nuntiua de obitu
, Samueli affertur, vigeairaa quarta Ootobrie die.
, ,
Exinde atatim Moaynopoli Tbeaealonicam abit,
,
alque binc ad Pelagoniam ueque proficiscitur nullo
. ' - oum maleficio, niai quod regiam Gabrieli Bulelia
nam 4 6 1 incendit. Miaaie etiam militibua oaatella
,
Prilapum et Stypeiiim oapit. Inde ad fluvium Tzer .
nara vanit, eumque ratibua et utribua inflatia tra jicit, ao Budena redit; et inde nona Jauuarii die
,
Tbeaaaionicam veait.
, *
' ' . [. 709J , , , '
,
. , '
, '
.
n

" ' - Q
, *
, , ' '.
*
, ,
' ', 6 . '
'
.
,
,
,
. " ,
, *

^ ,

Initio veria rursum in Bulgartam i t , ac Budans

caatellum (nam pr-eaidium fide violata arma contra
Romanoa ceperat) magna vi obaidena, fide publica
accepta ae dedere praeaidiarioa cogit, eoaqae Bolerum deportat. Tam in angaetiartjm medioduocaatella avJificat, unum Gardio, alterum aaneti Elio
nomine, et Theasdlooicam redit. Hio deganti Gabrielue,qni et Romanua appallabaiar,perqaemdam
Romanum Ghetrotmetum (id nominia ab inciaa
manu eet)promittit ae ipai aervum atque aubjeotam
fore. Sed imperator fallacea litteraa eaae anapicana,
Xipbiam etConataDtiDum Diogenem,qoi Botaneiata
in prstura Theaaalonioenai auooeaait, com exercitn
in regionem Moglenoram mittit; qui cam eam depopulati urbem obaiderent,8upervenitipae,et amnia,
qui urbem alluebat,alveo ad vereo,8uffoaeie murorum
fundamentis, et interjecto cavernia ligno aliaque
ignis capace materia, incendio muroa evertit, Quo
viao oppidani miaerabiliter aupplioee facti se et munitionem 4 6 9 dedideront. Captua eat ibi Donrdtianua Cauoanue, bomo poteai et Gabrieli oonei-

GEORGH CEDRENl

193

196

Jiarius, etMoglenorum princepaEliteea aliiquepro- , * "

ceram multi et maaua haud parva mUitum. Armia ol ' ferendia idoaeoe Aapracaniam deportat imperaior:
, .
oolluviem reliqaam diripi jubet, et oaetellum, cui ,
Notia nomen, incendi, Mogleoia vicinum.
, ' , , .
,
, . '
.

',
Quinta die Gheirotmetua Rotnanne venit, famuloa
aecutn adducena Joannia Bladiathlabi, Aaronia fllii, 6t litteraa, quibua bic aigniflcabat Gabrielo vitam 6, ,
eripuiaae, noncquead ae reduBaeBulgaricum impe- '
tlvm; promittebatque ae eervum et aobditum i m - peratori fore. Iis perlectia imperator auam aenten, tiam aurea bulla conaignatam Joanni mittit. Pau- .
efaque poat diebua Romanua redit, litteraa Joannia " ,
et principomBulgarice afferena.quibua i i ae aubditoa ,
imperatorifatebantur. AdjuDgitae etiam imperatori . '
Caucanue, Domitiani apud Moglenoa capti frater, ",
eatqueab eo honorificebabitua. Gsterum imperator
certior factue Joannem dolo ac fallaciter iata acri-
paiaae ac contraria auia promiaeia rcoliri, in Bul- [. 710] 1(5
gariam revertitur ; et Oatrobo Soacoque adjacente
regione ac campeatri Pelagonia depopalatia, qaot- .
quot Bulgaroa cepiaaet, eia oculoa effodit. Et uaque
*d urbem Acbridem, regiam Bulgari, accedit. Qua
4 6 8 potitue, rebua omnibua recte conatitutia, per- , , gere et ad Dyrrachium proficieci intendit, quod et .
ejue loci reaipaiub preaentiam requirebant. Etenim quandio Tryraalia et viciniorea Servi partea in ~ . ,
poteetate Bladimeri (gener ia fuit Samueli) manae
ruct, bominie juati ac pacia et virtulia atudioai,
paoatum fuerat Dyrrachium. At poatquam Joannea
8amaelum interfecit, deoaptumque falaia juramen- ^ '
tia Btadimerum et opera Oavidi Bulgaromm arcbi- . epiacopi ae dedentem paulo poat perflde necavit,
magnopere Dyrracbiaaa rea ooncuaaa aique per- ,
turbata eat, quod Joannea urbem eam ideotidem ,
per duotorea auoa, aliquando etiam preaena oppu- ^
gnaret. Sed imperatoria iQetitutum rea haud parva , impediit. Ktenim ad Aobridem proflciacena poat se
reliquit cum manu militum Georgium GoniUiaiem
ei OreaUm protoapatharium captivum, jubena eoa -.
ia campeatria Pelagonie graaaari. Eoa univeraoa ,
Butgari duoe Ibaiaa, viro nobiliaaimo et apeotat , '
virtuiia, in inaidiaa attracloa trooidarunt. E^jua ola D '
dje dolore coDoitua imperatorin Pelagoniam rever- .
tilur, IbaUamqueperaecutuaTbeaealonicam veait, , '
]QdeqQeMoeyDopolia mi8ao cam exercita ad Strum- .
piU oppugnationem Davido Arianita. Ia aubiio ii;rowi8 caatellum Thermitza cepit. Mieit et alium exercitam ia Tnadila 4 6 4 caatolla, duce Xiphia. ,
Qui omnibua qua aita eraat ia planitie aubaotie,
oaatelium qui Boion nomen expugnavit.
,
, . Qv
! ,
'
- .
f

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

197

198

, , , *
.
, , Iroperator Cpolin reveraua Januario menae, anno
,' , mundi 6524, claaaem in GhaUariam mittit, duoe
(61) , Mongo Andronioi duce Lydi filio. U adjuvante
, * Spbeogo fratre Bladimeri, ejus qui Baeilii impera*
, toria aororem in matriraopio babebat, regiooeni
(62) , , eam subegit, principe ejua Georgio Szulo in primo
Qoaflictti capto. Tuno etiam 8enaoberimua, eup*
. [. 711] riorie Medi princeps, quam bodie Aapracaniam
, - nominant, cum univerea eua famiHa imperatori
, acoeaait, tradita ei aua ditione, quod vioinia Aga, renie ipaum premantibua ad reaiatoQdum DOQ aatia
, baberet virium; eatque factua patrioiua et Gappa
, dooiaa dux,recepitque aas ditionie loco Sebaateam,
, , , - Lariaaam, Maram urbea aliaqoe mulia predia. Aa, . pracani autem imperator prafeoit Baeilium pa JJ tricium Argyrum; oui ob rem male geaiam abro , gatum imperium, ct auoceaaor miaaua Nicepborut
. - Commenua protoapathariua, qui proviociam qua
' verbia qua vi usua imperaiori eubjeoit.
* ,
.
, ,' , ', Eodem anno, indictione 14, imperalor urbe egrea * .
Bua in Triaditzam 4 6 5 veait,et oaetellutti Pernieum
, obaidioae oinotum oppugnat. Diea aotem ooto oom
, ibi peraeveraaaet, preaidiariie fortisaime defenden' . ' ' tibua multiaque Romania cadentibua, aentiena aa
, quod conatua erat conaequi non poaae, re infeoU
, - diacedit Moeyoopolio. Ibi quiete refeotia oopiia,
. ' appetente vere in Bulgariam intrat, et caatellum
Longum ciroumaesaum ezpugnai; ao miaaia ia
, - campeatria Pelagonie Davido Arianita ao Gonatau*

"

- -

1 4

. tioo Diogene multum peooria atque hominnm inde

abigit lncenao caatello captivoa in trea partea dia tribuit, quarum unam Roaaia auxiliariii, alleram
. Bomania, tertiam aibi aaaignat. Progreaaua indoad
, - Caatoriain oaque, oumeain urbem tentaaaet ao i n , - expngnabilem aentiret, rairo abduxit. Acceperai
', ', enim litteraa a Tzitzicio Doroatoli pnafeoio, Tbeu , . date Iberi patricii filio, quibua indicabatur Graorain
, aumeroaieeimo exeroita contraoto ae onm Joanne
, * ooDJunxiaae, eoaque adaoitis in tooietatem Patsi nacia iu Romanoruin ditionem irruptaroa. Hia litte , - ria perturbaius illico convertit iter, iaqua iranaito
, Boaogradaoaatellum capit atque inceadit, BernBam
, refioit; everaiaque oironm Oatrobum et Moliaomn
, aitia caatellia aubaiatit, accepto nuntio Gracna a i
' . - D Joannia impreaaioDem, 4 6 6 quam moliii erant,

.
^,
^{5 ,
' , (
* ^ '

impeditam eaae, PaUioaoia eoa auxilio fruatratie.

In reditu oaatellam oxpugnat Setanam, ubi arcem
Samaelua babebat ao plurimam frumenti repoaaerat : frumentum militea diripero jubet, oaetera
omnia oremat. Secundum baso adveraaa Joaanem
non procul aaediaaitum emittit oobortea sobolarum

XYLANDRI ET
61) Yeraoa Alanoa et Tanain aitam. GOAR
(62) Vox, mnre obeourat locnm. Ego ad
bialoriam reapiojaDa looem adhitrai. Loqnitur da

GOARI NOTiE.
Bladimero Roaaico prinoipe, qui, ut CedrenuaJ
oatendit, Baailfi imperftiorte sororem axorem
babuit. XYL.

199

GEORGIl CEDRENI

200

occiftaotaltam et Theesalomceneiuro duce Gonstan- , .

tino Diogene. Iis profectie iosidiae cum tenderet
Joannes, imperator de euorum sollicitus 8aluta,equo ,
ante euoe profectus idque unum fatue : Si quie , 8 bellator est, me sequatur, cnrsura coniendit. Hoc . [. 712]
otcomperere Joannieexploratores, territi in saa ca-
etra redierunt, nibil aliud vociferantes quara -
zeile Taffisar. Omnibus oum ipso Joanoe ihcoin- ,
poeite fugientibua, Diogenes cum euie, animia re- . 6 .
ceptie, 09 ineecuti magnam csdem peragunt, 0
caplunt ducentos gravis armatur, et equos ao , ,
eapellectilem Joanaie et ejus patruelem. Imperator ? ' "
bis rebua geetis ad Bodena redit, indeque omnibus , .
conetitutie Byzantium, die nono mensis Januarii,
,
indiotione decima quinta, anno mundi 6526.
, , (63), .
, (& .
,
. ,
, ' , ' , ,'.
Joannes ltcentiam coneeoutus ad oppugnandum Oyrraobium barbarico cum faatu profioisoitur, et ^
. $
inito prolio sternitur, incertum a quo, 4 6 7 cum
imperaeeet Bulgaris annoa 2, mensee 5. Imperator ,
a praefecto Dyrracbii Nicepboro patrioio Pegonita , '
' '. certior de morie Joannie faotus etatim expeditionera facit. Cumque ad Andrianopolin venisaet, oc- ^ eurrunt ei frater et flliue famosi illius Cracr,ltum , ferentes nuntium, dedere se imperatori celebre illad . '
Pernioum et alia 35 castella; quibus cura dignos
habuisset bonoree et Cracram ad patriciam extu- ,
lieset dignitatem, Mosynopolin venit. Eodem veoe-
ront et legati e Pelagonia et Morobiedo et Lipeaio, . 08
arbee imperatori dedentee. Inde Berrae proficieoi-
tar. Eodemqae venit Cracrae cum iie qui 35 ieta * .
dedita caetella obtinueraQt, suatque hoDorifloe ex-Q ,
oeptt. Aoceesit etiam Dragomuzus Struaipitzam
.
dedene, eatque
eetqae patricio honore affectua, aecum ^,

' ,
addaoens eiiam Joannem Chaldiae prsfectum pa
triciuin,qui aSamuelo oaptus in custodia22 annos . ^ ,
detentue fuerat. Simulatque Strumpitze imperator
appropinquavit, ad eum venit Oavidus Bulgarie , '
arebiepiscopue cum litlerie Maris morte Joannis ) (,
idire, promitleQtia ee, modo oerta queedam poslu- '
lata obtineret, Bulgaria oeseuram. Occurrit etiam ! .
Bogdanue interiorum oastellorum dominus; atque "
ipse eiiam patricioornatur gradu, qnod jampridem
rebus imperatorie favisaeteuumqtie socerum inter- , fecieset. Inde Soopia abit, urbique relinquena prae- ,
feotom Davidom patricium Arianitam, 4 6 6 per . ,
caetelia 8typcium et Prosacum revertitur, oompre
oatiooibaaetgratulationibuaeum venerantibua aub- D
ditie. lnde ad dextram partem inclinans Aobridem [. 713]
iagreditur, ibique caatra facit, omni populo cuai
, * $
p&anibua, plausu et fauatia acclamationibua occur- ' *
XYLANDRI GOARI NOTJE.

(63) ld vooabuli credo significare, fogite. Quod

clroumetantiaarguunt aliquanto euperius. X Y L .

Verbie Latinia, vel poliue Italie, Fugite, c Cxsar

pronontUtione Italis aiBdett propria. GOAK.

201

HISTORIARUM COMPENDIUM.

, rente. Urbs eet Achris in eubliini poaila colle, 0 ' .

xime lacum maximum, onde Drinus fluviua ve ms

aeptentrionea effluit. Deinde veraua occideniera de , ,
flectens in lonium intravit,apudHisaum castellum,

quae urbs caputerattotiusBulgaria et regiaregum

Bulgariae, ibique eorum fepoeiti theeauri. Quoe i m , ,
perator aperuit, magnaraque pecuniie vim invenit,
et coronae unionihus. consertas, auroque intex ,
tas vestes, atque auri centenaria 100, quee ie con ,
giarii loco in milites suos erogavit. Ubi prffifecit
Eustathium patricium Daphnoraelum, adjuaoto va (64) ,
lidio praesidio ; atque exiit in castra, excepitque ad

8 adductam Joannie Bladistblabi viduam cum fi *
liis tribus et sex filiabus: adducebat ea eecum etiam

spurium Samueli filium et duas filias Radomeri,
filii Samueli, ac iilios quinque, de quibus 4 6 9
,
unus oculis eratorbatus ab Joaone,quoi8 tempore
,
Radomerum Samueli iilium ejusque uxorem et go ,
nerum Bladiraeram ialerfecit. Habebat Maria ex
, Joanne etiam alios trea filios : sed i i in montem
Tmorura, qui unus est de verticibus Ceraunicorum
,
montium, confugerant. Imperator eam benigne et

comiter exceptam cum reliquis asservari juasit. Ad
, - junxerunt se imperatori praeterea illi etiam Bulgarici proceres, Neetoritzea, Zaritzes et junior Dobro , ' merus, quieque oum euis cohortibus, acoeptiqae
sunt oomiter, et ab imperatore iis ut ipeo dignum

erat
honos habitus. Quin et Prueianus Bladisthabi
.
filius cum fratribue, quos in Tmorum eflugiese do , '
cuimus, diuturna fracti obeidione (milites enim jue ,
su iraperatoris insederant montium desceneus) ab
. " B

. - C imperatore caveri sibi petunt et deditionem pro

mittunt; quibus ie humaniter respondit. Achride
, ,
porro ad lacum Pespamiter facieneduo conditca,
etella, unum in monte interjacente, quod Basilidem
.
vocat, alterum in dicta palude. Prespa Diabolin pe ,
tit, ibique erecto tribunali Prueianum oum fratribus
* accipit, oratiooeque plena humanitatis conMolatus,
, , eum magistri, reliquos 4 7 0 patricia dignatur ex ( cellentia. Adductus est etiam Ibatzesoculis spolia
tus. Quos quo pacto amiserit, referre operaa pre),
tium est, cum ea narratio juoundum habeat quip .
piam et admirabile.
, *
, '
, . ? ,
[. 714] , , .
, '

X Y L A N D R I G0ARI

(64) Verba minime cohaerent, et vix dubito quin

locos 8 i t mutilue. Quod de urbe dicit, eam ego
Stranipitzam foisse conjicio. Ionium autem puto
vocare eam regionem qum Adriatico immineret
mari, ob vicinitatem. X V L . Verba minime cohrent, inqnit Xylander. Imo non cobeeret interpree
tOctori. Poet baec itaqae verba
iubjiciatur parentbeeie, oujus meta eit in bis aliie
PATROI. Ga. C X X I I .

nibil tonc mntilura

aut obecurum exstat,
. Ipsa eet nominatieeima iila Justiniana prima, Juatiniani patria, qua
ecclesiasticis qua politicis sopra plurimaa urbea
evecta. De qua Gregoraa 1. n , ipee Juatinianua
Novella 2, Gujaoiua ad eum, et Geograpbi omnea.
GOAR.

203

GEORGII CEDRENI

Mortuo Bladiatblabo, cum uxor ab ea relicta, filii .

omneaque Bulgariae procereaimperatori deditionem

fecisaent, solua hic Ibatzea fugiena, occapato monte
acceeeus babente difficillimoa,arcem autem regiam
perelegantem hortoaque et alia obleotamenta praeolara (Broohotum quidam, alii Pronistan vocant),
aolus Dei voluntati aeae opponebat, copiaeque paulatim colligeoe rebellionem moliebatur, imperium
Bulgaricum somniana. Haud exiguam id factum
imperatori attulit moleatiam : ideoque recto i t i nere omiaao ad meridiem declinavit, Diabolinque
se contulit, ut aut deaiatere ab armia seditiosum
ietum cogeret aut bello opprimeret. lbi ergo degene
aliquandiu Ibatzen per litleras hortatue est ne
Bulgaria eubacta eolue ipse rebellare vellet, neve ea
sibi pollioeri vana ape quae adipiaci neqoiret: cogi- U
taret huno sibi conatum male ceaaurum. Ad eas
Jitteras Ibatzea ita reaoripait ut omnis generie
usu8 praetextibua rem extraheret, imperatorqae
ab eo lactatus quinquaginta quinque dies contra
4 7 1 animi aententiam Diaboli hereret. At Acbridis profectua Daphnomelua certior factua imperatorem de opprimendo Ibalza eaae aollicitum, inatituto
auo cum duobua quorum ei perapecta erat fidea
famulis communioato, opportunitatem venatua rem
ita aggreditur. Solemne featum Aasumptionia Mariaa
Ibatzea publice celabrabat, vocabanturqae ad convivium de more non vioini modo, aed et peregrini.
Ad eam feativitatem Euatathiue ultro proQciacitur
Cumque incidiaaet in cuatodes viarum, nuntiare
Ibatzffl jubet nominatim aa adeaae et cupere cum
s

( )
( )
,
,

. -
, ' ,
,
.

,

, .
,
, ,

, .
,
&.
, *
-

ipao animamexbilarare. Mirataa eat Ibalzea hoatem C , .

aua aponte venire ac ee hoatiam manibue credere,

venire tamen juaait, admiaaumque Jsetus excepit
atque amplexua eat. Finito bymno matutino, omnibaaque aliia io aua dilapaia divereoria, Ibatzen Euatathiua accedit, et quod baberet qu aeoraim com
ipao colloqueretur apprime necessaria ac ipai utilia,
petit ut reliqui interim aecedant. Ibatzes dolum
non aentiena, aibique omnino perauadena Euata
tbium cum ipao velle aocietatem rebellionie coire,
dimotis aliquantisperfamulis manu eum apprehensum in pomarium quoddam abduoit opacum arboribuaque ita denae conaitura ut ne vox quidem inde
4 7 3 exaudiri poaaet. Ibi aolum Ibatzam nactua
Euetatbiua, homo manu promptus, in terram illico

204

,
. &

,
.
,
,
.
,
. ,
* .
,
proaternit, geouque pectori ejua innixus vocem ja- D , ,
centia intercludit, duoaque suoa famulos celerrime
aubvenire jubet, qui, ut erat compoaitum, atantea '
et eventui intenti, aimulatque domini vox auribue . [. 725] ipsorum allata eat, accurrunt, Ibatzae oe veate inje- ,
cta obturant, ne ad ejua clamorem confluente mul-
titudine conatua iieretirritua; et oculos ei exacul- ,
punt : cacatum in aulam projiciunt extra paradi- , aum, ipai in aublime domue coenaculum evadunt,
strictiaque gladiia exspectant hostium Impotum. ', Gogniio facinore ingena confluxit multitudo. Alii (.
alriotoa manibue gladioa tenentea, alii baataa, arcns ,
alii, nonnulli lapidea, quidam ligna, aliqui faoea , ,

HISTORIARDM GOMPENDIUM.

205

206

" ( \ ardentea, materiam alii ignia capacem, acoarrebant

) ,
opitulatum, vociferantea: Jugulantor, cremantor,
. 01 ,
membratim conciduntor, lapidibua obruuntor ace ,
leati : nerao flagitioais hiace parcat. Concursum
, ,
cernene Eustatbius, tametsi de ealute eua deapera ,
rat, tamen euoe hortabatur ut anirao essent forti,
, neque emollirenUir aut ee ipsos hostibua prodereat
iisque dederent qui ipsorum mortem desiderarent,
, , oeve ab iia salutem potius ae conaeouturoa quam
' . *
mieere interfectum iri putarent. Ipae per fenestram

quamdam ad turbam proeptciena, manusque motu
.
silentium 4 7 3 conficiens, ita eam eat affatua :
- Nullaa mibi,o multitudo, cum vestro principe pri ,
vatim interceseisse inimicitias vel ipsi judicare
, , , ,
polestis. Is enim Bulgarus est, ego Romanus,quod
, , - ^ vobie est notieeimum. Neque Romanue ego eum e
Thracia aut Macedonia oriundus, eed ex Asia mi * ,
nore ; qu quanto sitspatioa veetra patria dieeita,
, , periti norunt. Jam prudentiorea id non difficulter
*
. * judioabunt, non (emere me aut fruslra, sed neceasitate aliqua compuleum hoo facinorie aggresaum
, ,
fuiaee. Alioqui nunquam me in tam evidene pericu '
lum tam dementer conjecturua fueram. Proinde
, ' aciatia jcaau imperatoria, quidquid ejua eet, fuiaae

factum, et eum mearura manuum ueum miniate , '
rio. Ergo ai me vultia occidere, aane circumdatua
.
In veatra aum potestate ; neque tamen nollo nego
tio noa confioietia, neque armie depoaitia veatre

" , , noa tractandoa comraittemu8 libidini, sed ad extremum uaque epiritum pro noatra vita propugna
bimua. Quodai interficiemur, quod fleri neceaae
, ,
est, cum tam pauci a tam multia circumcluai ai , ' * ,
mua, mortem eam felicem deputabiroua, eum ha' biiuri aanguinie noatri ultorem, cui num diu poa, ',
aitia reluctari vobiscum reputate. Hoo sermone
, . "
audito, colluviea iata imperatoris terrore peroulai
,
paulatim aliialiorsum disaipati difQuxere. Seniorea
, ao 4 7 4 prudentia antecedentea, bene ominati im. peratori, obedientiam promiaerunt. Ita Eustathiua
^ nemine impediente Ibatzen ad imperatorem addu,
.
xit. Imperator Euatatbium ob tam praeclarum fa.
cinua collaudatum Dyrrachii praefectum conatituit,
,
ei omnia mobilia Ibatze bona ei dono dedit, Ibat . [. 716] zam in custodiam tradidit.
, ' . (3 , '
, ' , '
. , ,
,
, .
, , ,
. '
.
^ *
.
1

- Q
, ,
'
ol , ,
,

Eodem tempore Nicolitzaa etiam, totiea captua

totieaiiue dimiaaua, in montibua ocoultatua, oum
adveraua eum mitteretur cchora, et qui cum ipao
erant partim ultro ad Romanoa tranairent, partim
oaperentur, noctu aponteauain caatra Roznanoram

207

GEORGH CEDKENI

venit, raanuque pulsatis foribus se nominatim ad-

esse indicavit, ac corpus suum potestatem imperatoris dedere. Sed eum imperator euo conspectu
Don dignatus Thessalonicara custodiendum raisit.
Ipse rebus Dyrracbii, Goloneie ac Dryinopolis BUO
arbitratu rectiaaime constitutia, el provinciis p r sidio ducibueque munitis, permiaaoqua ut cuptivi
Romani, q u i vellent, ibi manerent, reliqui ipaura
Bequerentur, Gastoriam venit. Hic ad ipsura adductae sunt du Samueli filiae. Qu cum viderent
Mariam Joannis quondam uxorem imperatori asla, impetum in eam fccerunttanquam interfecturo.
Sed imperator earum ferociam sedavit, pollicitus
amplissimas se ipsis opas largiturum. Mariam zosta
munere ornatam oum flliis suis Cpolin misit.
4 7 5 Xiphiae porro opera qu erant in Serviis et
Soeco castella omoia eolo asquat, et in castellum
Stagua venit. Ibi ee ipsi offert Elemagua Belegradorum princeps, servili habitu, cura collegis suis.
Imperator inde Atbenas proficiacena, in itinere
Zetunium tranaiena, ossa Bulgarorum coDtemplatus
oocieorum quo tempore Samuelum Nicepborus
praelio fudit, admiratusest, ac multo magis murum
in Tbermopylie exstruclum (qui etiamnum Scelos
vocatur) apud Rupenam ad deterrendos Bulgaros.
Ut Atbenas venit, Deiparae pro victoria gratias egit,
templumque donariis aplendidia ac magnificis exornavit. Hinc Gpolin rediit, invectusque eattriumphans par magnas fores Aureae port, ornatua corona aurea auperne cristata, praeuntibua Maria,
Samueli filiabus et reliquis BuJgarie. Actum boc
indictione aecunda, anno ab origioe mundi 6527. C
Atque boc modo prosequentibua eura victori gratulanlibuaacclamationibuaMagnum templum ioiit;
cumque ibi carraine cantato Oeo gratiaa pro tam
felici auccessu egieaet, in palatium abiit. Reveraum
victorem Sergiue patriarcha prolixe oravit ut quod
ae facturum bello Bulgarico feliciter confecto promieerat, Allelengyum aboleret: aed nihil obtinuit.
Atque ia Sergiue, oum per annos 20 Eccleaiam Dei
moderatue eaaet, indictione 4 7 6 secunda, menae
Julio, anno mundi 6527 ad Dominum emigravit.
Suffectua est ei Euatatbius, palalin sedia preabyterorum princepa

208

et

X P* ^ ^

. ,
' , .

, , ,
; , ' '
,
, .

,
, *
.
,

~ ~
~~
.
,
.
,
,

.
, [ . 717]

, . '
,
,
'.
,
, .
.
(65)
,

. ',
,\
,
; ' , .
(
, ),
' . * ' . ,
', ' ,', . ,
(66).
Bubaota Bulgarii, imperatori dedidit etiam Q ,
eontermina Chorbatorum gena et ejua principea, , ' fratrea duo; quibua imperator bonores ac opea , , amplaa tribuit. Solua adhuc imperiuni detrectabat
Sermo Sirmii dominua Nestongi frater. Ad hunc .
Gonatantinua Diogencs linitim provinciae praefe-
ctus lcgatum mittit, interposito jurejurando affir- * ,
mana cupere ae ipaum convenire ac de rebua ne- , y

l t m m K

XYLANDRI GOARI NOTUJ.

(65) Gorona bso est Godini, judice

Coreeio Ghienai, triumpbantium imperatorum ornamantum. GOAR.

(66) Quem auperiaa auctor

vocavit; da quo jam abunde. GOAR.

209

HISTORIARUM COMPENDIUM.

210

, ' ^ ceaaariia colloqui. Quodai ipse ineidiaa vereretur

aubeaae, tribua tantum famulie slipatum se ad r i . ,
pam profluentis ibi amnia accessuram. Idem ipse
' ,
quoque faceret. Oblemperat Sermo, atqoe boo

modo cum Diogene congreditur. Ibi cum jam col , 6
locuturi essent, Diogenes pugionem, qoem in sinu

abditum geatabat, subito in latua Sermonis adigit*
. ,
eumque interficit: famuli fuga elabuntur. Diogenea

vicinis exercitibus coDtractis valida cum maau ad '

Sirmium proficiscitur, viduaique axterrit magnis
, ' ,
inauper pollicitationibus perauadet ut ae Sirmium
que imperatori traderet. Ea Byzantium miaaa ibi
,
primario cuidam civium matrimonio copulata eat:

Diogeoea recens captae ditioni praefectua.
*
, ,
.
[ . 718] 4 7 7 Aqumductum quoque Valentiniani impera ,
toris refecit Baailiua, civibuaque aqu abundan . 'tiam paravit. Porro cum Georgius Abaagie dux
(67) '
violato quod ei cum Romanis erat foedere vicina
, ' '
incuraionibua vexaret, exercitum contra eum educit
,
BasiliuB, domi relictis Nicepboro patricio, filio
(68)
Bards Phocae. At i i indigaiesime ferentea non ee
. 01
quoque una ad id beHum jussos ire, contracto e
, Gappadocia Rodanto et aliia vicinis regionibus ut
cunque exercitu rebellionem ooncitant. Ejoa rei
' , nuntius imperatori allatus exercitui magnam inoua.
ait Bollicitudinem. Metuebant enim ne in medio
,
inter Abasgos et perduelles (qoippe ferebatur ea de
re Xipbiaa cura principe Abaagorum per internunvot (
tioa egiaee) inclusi extrema pati cogerentur. Impe rator ergo litteraa et ad Xipbiam et ad Pbocam
') ^ .
m i t t i t , ei qui perferebat mandana ut quam maxime

alteri, allero ignorante, eaa reddere curaret. Quod
,
cum ia effeciaset, Pbocaa alatim Xiphi ad ae
acriptaa recitavit, Xiphiaa autem omnino ad ae
quicquam acriptum negana Pbocam dia quadam ad
. colloquium vocat, venicntemque praparalia ad boo
,
inaidiia necat. Hoo modo atatim diaaipalaea conju ,
ratio. Et imperator de morte Phocae factue certior
Theophylactum Damiani Dalaaaeni filium mittit,
' $
qui oaptum Xiphiam Gpolin in vinculia 4 7 8 By , ,
zantium ad Joannem ablegat protonotarium. Ia
, . eum raaum in Antigoni inaula monachum facit.
.
lmperator proinde metu rebellium liberatua cum

Abaegia pugnam oommittit ; et quamvia multi
0 ,
Romani occubuere,tamen incertavictoria diaceaaum

(69), D eat. Alterum deindeprasliuminitumdia Septembria
(70) . undecima, indiclione aexta, anno ab origine mundi
- 6531. 60 oadit Liparitea, Georgii copiarum dux
,
primariuB,et cum eo validiaaima Abaagioi exercitua
. " para. Georgiua montea Iberioe interiorea fuga

XYLANDRI ET GOARI NOTiE.

(67) Provinci Scythicffl Aaiatio, vioinsa Iberi
(69) Quem Notitia imperii primicerium notariorum
bus. GOAR.
vocat; de cujua officio, inaignibue et privilegiia
(68) Deeat aliquid, nempe Xiphiaa mentio, qui ae Paocirollua in Gomm. GOAR.
soeium perdoelfionia Pboce dedit; quod sequentia
(70) Juxta Gpolim inter Proten ct Platen sita.
doceat. Alioquin et catera pluralia ad unum
GOAR.
Phocam referri non possunt. X V L .

211

GEORGIl GEDRENI

212

elapsue paulo post miseie Iegatis cum imperatore . , ( .

pacem componit, oedens ei sua, quantum ejue hoo , '
imperator volebat, ditione, filiumque suum Pan- , *, , , ? ' ,
cratium dans obeidem.Quem imperator magistrum (
oreavit, ao domum rediit. Qui se Xipbia ac Pbocs )
aeditionis socioe praebueraut, eos bonissuie multa- ', ?
tos in carcerem abdidit: eolum patricium Pbeream . ' interfecit, qui et primua omnium se perduellibue , adjuoxerat, et quatuor curatoree vicinorura prin- , , oipum necaverat, suaque manu spadoni cuidam * ' .
imperatorio caput amputaverat. Est et cubiculariue
quidam imperatoris Jeonibue objectus, oonvictue ? ,
quod imperatorem in Xipbiea gratiam conatue esset ,
,
veaeno tollere.
, [719]
,
.

Mortua Anna imporatoris in Roseia, K*l " '

defuncto jam ante Bladimero marito, Chryeochir ,
quidam Bladimeri ccgnatus 800 viros adscivit, iis- , ,
que in navee impoeitie Cpolin venil, etipendia
facere velle 4 7 9 eimulans. Gum autrm imperator ,
eum positie armis petere ei quid vellet juberet, non .
obtemperane Propontidem trajecit; cumqoe ad '
Abydum venisset, conserta navali pugna cum eo . .
qui oram maritimam tuebatur, nullo negotio vjcit
ao Lemnum pervenit. Ibi Roaai a olasse Cibyrreo- |&($ ,
tarum et Davido Acbridensi Sami prefecto ac ^ , .
Nicephoro Cabasila duce Theeealonicffi per fraudem ^ ,
' ,
omnes sunt interfecti.
(71) .

Post baao in Sioiliam molitue expedilionem Basilius Orestam quemdam de fidissimis suie eunuchis

' ,
prfflraittit cum magnis copiis. Ipse fato interceptus ' ,
.
subsequi non valuit. Nam mense Decembri, indic' - ~
'
tione nona, anno 6534, eubito correptus morbo ', \ . , ? ^ \
deceesit. Paucis ante mortem ejus diebus obit ,
EuBtatbius patriarcha; in cujue locum imperator
subetituit Alexium monachum, Studiani oollegii '
magistrum, qui ad ipsum invisendi 4 8 0 cauea , venerat, afferene eecum caput Joannie baptiBto.
Eum ergo cum per Joannem protonotarium, cujue . "
opera in administrandia publicie negotiis utebatur, ,
in solio patriarcb callocaBset, veepere exepiravit. . Vixit anooe 70, quos omnee regnavit. Solus autem , ', ,
eummum imperium gesait annos 50. Fratrem im- ' . perii euccessorem inetituit, eiqtie mandavit ut eo ,
in Joannis evaDgelietflB ac tbeologi fano eepeliret, , *
apud Hebdomum. idqae ia est exsecutue.
D .
'
GoDBtantinuB imperio potitus, nactueque
agendi qu vellet, multa reipublic mala ,
dedit. Quippe homo pravia studiie deditus, nihil ,
eorum q u offlcii erant vel agebat vel cogitabat, , ,
ludie autem eqaeatribus et mimie ac aourrie deleo-
v

f t

ft

XYLANDRI GOARI N0TJS.

( 7 1 )

temporibQB ducem habuit Thossalonica, et deoreacente imperio augeaantur dignitatea. G O A R .

313

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

S14

, - j tabatur, potandoque noctee trabebat. Civilee ao

, ,

, ' , ,
.

, [. 720]
'
, 3
,
, '
. - j
,
, ( *

' .

.

,
, .

,

,
, .

'
; , (5(3, ,
? ,
,
,
. ,
' ,
,
, *
, .
.

,
, , , '
, .

,
, ,
'
^

bellicofl noagiatratus non iis qui facto aut dicto

virtutem auam teatatam feciaaent mandavit: aed
preleritia iia qui gonere, virtute usuque rerum
pollebant, ad aummaa dignitatea extulit mancipia
ebrioaa atque evirata omnibuaqae pollata flagitiis.
Etenim Nicolaum, famulorum cubiculi principem,
acholarum domeaticum et acoubitorem creavit,
Nioepborum, ab eo proximum, protoveatiarium,
Simeonem, tertio loco habitum, drungarium vigilia?; iiaque omoibua honorem proaidia tribuit.
481 Euataihium, qui longo iatoa aubsequebatur
intervallo, magne aoliditatia ducem conatituit.
Antiochiffi ducem fecit Spondylen quemdam eunucbum, et Iberiee Nicetam e Piatdia oriundam,
olrumque malitieB infamis. Hi tumullibua omnia et
confuBioneimplenteseverterunt propemodumirape.
rium, quod jam inde a Romano hujus patre, sceptrum ordine gerentibue Nicephoro, Tzimiaca et
Baailio, floruerat ao terrori vioinia gentibua fuerat.
Et vero Conatantinua non modo abaque indioio et
temere magiatratua legebat, aed et praeatantiaeimu m
quemque vexabat ac non ceaaabat illuatribua viris
ioeidiari. Hoc modo Conatantinum patricium, magiatri Michaeli Burtza? filium, oculie privavit,
ofFenaua ab eo ante initum imperium, fratri Baailio turpia ipaiua facta indicante. Et alioa baud paucoa preatantea viroa e medio auatulit, ut auo loco
dicetur. Talia ergo fuerant iraperii hujua initia.
Quffi aubaecuta sunt, quaenam poaait digne explicare
narratio ? Solia, uti monui, deditua acurris ac mimia et ludia, ut nemo unquam magia, equestribue
captua, hoa nnice sibi curandoa arbitrabatur, reliquorura, quod ea auis ineptiia ac libinibua poaterioraducebat,nullam habena rationem.Nicephorum
Comnenum, virum prudentem 483 ao virtute et
fortitudine inclytura, qui Aapracani prffifectue
finitima subegerat, nullam ob juatam cauaam, aed
virtuli hominia invidena, majeatatia reum fecit ac
luminibua orbavit. Ia enim Nicepborua eaepe cum
vicinia in Media Saracenie congreaaua, cum videret
auoa militea hoati turpiter terga objicere, exprobrando eia mollitiem, hortandoque ne fuga turpi,
aed fortiter pugnando ae tuerentur, ad fortitudinem
excitavit. Cumque ab iia etiam jurejurando aibi
promitti poaceret cum ipao ad mortem ueque ee ia
hostem pugnaturos, acripto libello ad hoc ae obligavare, in quo diriaaimia aeae devovebant imprecationibua, niai fortiter in pugoaatareni et ad mortem
ueque cum duce peraeverarent. Hoc nbi reacivit
Conatantinua, illico magiatralumGomnenoabrogat,
reduetumqueCpolin in judicioconepirationia contra
imperatorem accuaat, damnatoque criminis oculoa
eruit. Bardae etiam patricio, Barda magiatro Phoca
prognato, infeneua ao noonullis aliia, opera cujuadam domoaticorum auorum calumniatorum dolum
nectit,accuaatoaque insidiarum imperatori atruclarum atatim ocolia multat. Sub id tempua Naupacto
praeerat Georgiua, quem ob animi inconatantiam

315

GEORGII GEDKENI

216

Merogeorgium,ide8tfatuumGeorgium,appellabant.

.
,
cum oppidanoe vexaret eosque 483 actioni
bue commentitiis ac coatinentibua attereret, sedi-
tione adveraua ipaum coortainterfeotuseat, el bona , ,
ejua direpta. Imperator non auctorea modo ceedis
orudeliter puniit, aed et ipai aummo pontifici ejua , . [. 721]
urbia oculoa effodit. Romani Duri filio, palricio
Baailio,adverau8 PruaianumBulgarorum magistrum ,
ao bucellariorum praBfectum incidit contenlio, ven- 6tumque eat etiam ad pugnam. Qua eos diacordia ' ,
in imperii majestatem impudenter deliquiase judi- .
cana, alterum in Oxeiara, id est acutam, ioaulam,
alterum in Platam relegavit. Et paulo post Baailium ,
delatum quod fugam esset meditatus, excaecavit. , , Pruaianum, cum ia quoque perioulum de oculis ,
8oia venieaet, misaum fecit. Oculoa eruit praeterea Romano Gurcu, qui sororem Prueiani in matri- .
monio habebat, Bogdano, Glab etGudeli. Linguam
etiam praecidit Zacbariae Beats Tbeudati cognato, ,
. '
commeotua eoa aibi inaidias struxieee.
, (72),
.
, (73),
. , , ,
. '
, ' .
(74) ,
' .
anno Patzinac irruperunt Bulgariam,
et plurimoa bominea,duces ac cohortea occiderunt ,
ac ceperunt.Itaque Conatantinua Sirmii Diogenem *

prafectum Bulgaria? ducem creat; qui saepe cum
iis palaotibua commiaaa pugna eos fudit,coegilque trajecto latro quieecere. Tota 484 etiam imperii ,
ejua tempore maxima fuit aiccitas, exarueruntque "
etiam fontea perennea et flumiaa. Pauperibua . ' '
parcena Basiliua publicum tributum aoiitua erat ~ , *
non ad diem dictum exigere, aed dilationem ali
quam coacedere; quo factum ut eo morienle
duorum annorum tributum deberetur. Non id modo, ,
eed et trium inaequentium (tot eniin imperavit) ' annorum iributum exegit Coastaatinus; qua re ,
non egeni tantum sed et opulenti attriti aunt, *
triennio quinque aaaorum pendere coacti tributunv
.
Ea tempaatate claseia Agarenorum Cyclades ioau- ( laa invaait. Eam Sami praetor Gcurgiua Theodoro- ),
cauua ao Periboea Gbii proefectua adorti profliga- , ,
runt, captia duodecim navibua cum ipaia vectori- .
bua, ao reliquia diasipatia

, [. 722] ,
, , .
XYLANDRI GOARI NOT>fi.

(72) Bucellariorum esae provinciam contendit

Paocirollua in Not. imp. c. 47. Negat RigaRiua
Tact. Lexico, et Bucellarum, annonee clariua dicam, (, proviaoree portitoresque facit. Illi
lubentius aaaentior : nam Galataa ac Gillograccoa
soliti fuerunt excrcituum ducea huicofiicio rnanciare; unde faotum ut annonas miniatri, Bucellarii
alate, videaatur ofQcii aui nomen patris tribuia-

S86. GOAB.

(75) Parva Propontidia ineula. Plate vero terlia

est a G P . meridiem veraua in eadem Propontide.
GOAR.

(74) Ante vocem eat acriptum, et

aupernequippiam litteras non abaimile, cum gravi
accenlu. Fortaasia voluit exprimere librariua ea nuta, mihi aane non intellecta, ot ail Z a charix prxfecto. Ego omiei in vertendo. X V L .

317

218

HISTORIARUM COMPENDIUM.

, ' , ^ Nona Novembris die, indictione 13, anno mundi

,*,
6537, eubito morbo correptus Constantinus et a

medicis desperatus de inetituendo imperii succes ,
8 cogitavit. Placuitque accersere patrioium
Constantinum Dalaseenum, qui turo domi sua? in
, ' (75)
Armeniaco degebat, eique filiarum suarum unam
,
nuptum dare, ac Casarem deslgnare. Mittitur ergo

ad eum adducendum Ergodotee, eunuchorum fldis-

simus. Sed opera Simeonia, qui Romano Argyro patricio favebat, id consilii repudiatum fuit, moxque
485 ab imperatore raissue qui Dalassenam eo
looo ubi litterae accepiaset subeiatere joberet. Romanue in palatium adducitur, daturque ei opiio,
ut vel oculoe sibi erui patiatur. vel dimissa sua
legitima uxore filiam imperatoris ducat ao Gaeaar

, .

' '
, , '
, '

* ' , * designetur. Hesitante eo, uxor marito metuens,

ultro comam poeuit ac ereculo renuntiavit, viroque
,
et oculos eervavit et imperium paravit. Erant Con .
etantino ex filia patricii tres Oliae; quarum natu
, maxima Eudocia monacbatum fuit amplexa, minl , ,
maTbeodora coajugium Romani aversata est,sive
, ob propinquitatem, ut ferebatur, generis, eive quod
. uxorem ejus sciret adhuc vivere. Madia Zoe facile

eum eibi dari maritum paeaa est. Diepotatioae au ',
tem de cognatione mota, res a patriarcba et eccle , ' "
eiasticie discusaa, et Romanus Zo copulatua eat,
,
imperatorque declaratus. Triduo post Gonetantinue
',
vivendi finem fecit, cum vlxisset annos 70, trien, ,
nium mense minus imperasaet.
. .
,
, (76) ' .
, ' ,
(77).
C
Romanus prster omnem epem atque exspectatio '
nem oculorum amittendorum periculo evitato,
,
imperator cum Zoe Augusta factus, ioitio imperii

bonie ac laudabilibus orsis subditos demeritua eat.
. " Principium fecit beneGcia religionem. Gum eoim
,
eciret Magoffi Ecoleei reditus 486 noo sufBcere,
,
ut qui superioribus temporibus dispensator fuieaet
. '
ejus, et aliarum qutbus bujus clerua de more i n ,
serviebat, 80 auri libraa quotannis ex rario i m peratorio ci pendi jussit, decreto ea de re condito.
,
Abolevit etiam Allclengyum, quod Gonstantioue
,
erat eublaturus, nisi mors eum antevertisaet. Gar
ceres quoque captivie ob oeria crimina evacuavit;
.
publica dcbita dimisit, privaia persolvit. Redemit
^ , [. 723]
captivos ex Patzinacia. Fecit etiam tres syn-

, .

, , . '

celloe metropolitas, Cyriacum Epbesi, utpote

coosaoguiaem patriarchffi, Demetriura Cyzici,
quem etiam antequam fieret imperator admodum
dilexerat, et Micbaelum Eucbaitarum, ut genere

XYLANDRI ET GOARI NOTiE.

(75) Zooaraa ' ,,

proviocia Armeniaca, id eat, Armenia, quae Romaoia parebat. Atque aio etiam infra '
pro Armenia proviucia poniiur, de peate, in Romaoo Argyro. A Y L .

(76) Sacra nuptiali benedicf ione consociatur. GOAB.

(77) De morte Conataotini librarius noa abaurde
aacripeit, ,

* nam aui vivunt, nonoiei

summa dant reipublio mala. X T L .

919

GEORGII CEDRENI

huio propinquum, quod a Radenia atirpom ducebat.

Joannem, qui Baailii imperatoris faecat protooota
rins jamque religionia causa caput raserat, evocavit
ayncellumque fecit, et conjugie euee aororia Theodorae cuatodi prefecit. Multoa porro Dei famuloa
ad extremam redactoa pauperiem Eublevavit, et
alioquin adveraie rebus preaeos rcfocillavit. Pro
aalute animae eooeri sui immenaom pecuni vim
impendit. 487 Et quoa ille male tractaverat, alios
bonoribus aiios opibua aut pecunia conaolaiua eat.
Romanum Sclerum, cui a Gonetantino erutoe oculos demonBtravimus, aororia eu maritum, ad
aplendorem magisterii extulit. Et a diuturno exailio
revocavit Nicephorum Xiphiam, qui sponte eua in
etadiano collegio est roonachue factue.

25
.

,
(78),

,
'.
,
,

.
,

.
6 ; 0 ' , , . ? '
, ' 6 , , . '
,
.
lempore pluvias commodas dedit Deus, fruc- ctoeque large provenerunt, maxime oleae. Die , , ' Pentecost eacro tumultuatum est ob sessioDem .
io sacro officio, metropolitia non ferentibus supe-
,
riore loco ipeie eedere ayncellos.
(79).

Eo tempore Prumanus Bulgarus magieter delatua
ut qui conapiratioDe cum Theodora Auguatn b

inita imperiom aifectaret, in Manueli monaeterium in cuatodiam datur; et ingravescente
crimine oculia privatur, et mater ejua zoate urbe .
ejicitar. Et Conetantinua Diogeoee, cujoa uxor ,
fratre imperatoria nata erat, Sirmii praBfeclus, . ,
inde tranafertur ac Thesaalonicffi dux conatituitur; ^
ocuaatusque ab Oreata, qui Baeilii imperatoria
,
fuerat miniater,quod defectionem moliretur,pralor ,
ad Tbracenaea mittitur ac comperto orimine vin- ,
ctua in urbem adducitur, inque turrim conjioitur. , .
Socii coDJurationis, Joannea eyncellue, Euata-
ihiua patricius, ac dux Daphnomelua, Michaelus .
Theognoetua et 488 Samuelua, magiatri M i - , ,
cbaeli BuriziB Qlti, Georgiuaque et Barasbatze, q u i
,
in monte Atno Iberorum monaaterium condidit, [724] patruelea patricii Theudati, graviler verberati ot ,
per viam publioam producti deportantur. Theo- ' (80)
dora etiam pulaa palatio in Petrium relegatur. , 1

XYLANDRI GOARI .
(78) Solet poni hoo vocabulum abhia aoriptoribue D (velut et quidam diaconi. Eccleaie Magnre
pro fratre, quomodo et Virgiliua dizit : Et consan- clerici aive offloialee, de quibua abunde Jaa Graeoohuineus lcti $opor, oum ait apud Homerum ' romanum) non conaeaaum modo, eed et preceeeum
) * Pro autem
(ut Romanoe cardinaleeepiecopie, quoad boo bonolejji , aententiam aecuiue. Zoatica an pro- ria , prelatos imitareatur) votia omnibos,
prium ait nomen, an vero (qaod puto) Zoetc offi- vi, gfatia pr reliqnis aacerdotibua ao pootiBcibua
cium notet, ambigaum eat X T L .
occupare aunt conati. Videatur momoratum Juria
(79) sedos eat ad raurum in gyrum
Graec volumen. De ohartopbylaoe, et in Alexii
altaria, et ai velia, sedilium in choro eeriea, qua Gomneni Novellia. GOAR.
cam preabyteria epiecopus vel cum pontificibua
(80) Ex monaohorum et monaaieriorum etupendo
patriaroba oonaidet; unde Euobologium consetsum numero posterioribua aeoulia nomen
ooat et throni ejtudem consortium. In eo ayneelli adepto. GOAK.

292

HISTORIARDM COMPENDIUM.

, *.
, (81).
' , ,
Ultima Octobria die etella ab occasu veraua
ortum trajioere viaa eat. Eademque die claaaia
.
Romana haud exiguam eat pasaa cladem, Antio
cbiffi pretore Miobaelo Spondila. Imbree quoque
'
. 6
ingentes usque ad Martium menaera obtinuerunt,
,
et amnium ao lacuum exundatione fere omniaani , malia necta aunt, ao semina terre commiaaa pe ,
rierunt; idcoque insequenti anno -gravi eat iabo , ratum penurta. Caeterum imperator ut acceptam in

Syria cladem exaaroiret, expeditionem ad Berrcaam
.
inatituit; mittilque aororia auae maritum Gonatan , BejS- tinum patricium Carantenum, cum levis armaturee
. '
exercitu. apecuJari eum aditua et quantum fieri

poaaet hoatee infaatare, pralio tamen oaque ad
' , auum adventom abstinere jubena. Dom autem mi lites coegit, interim Abaagi princepa Georgius ex
,
morbo deoedit. Uxor ejus legatis ad imperatorem
.
donieque 489 miseis foderie renovationem et filio
,
suo Pancratio conjugem petit. Cai assensue Impe ^,
rator foedua firmat, Helenamque eui fratrie filiam

in Abasgiam nuptum mittit, et Pancratium curo
palatae honore inaignit.
1

. ,
, , ,
.

, ,
.

. . C
* '
.
,
. , , ^ '
.
, '
, '

,
[ . 725]
, '
,
, '

,
^
. '
, ,
. ,
-

tempore in Tbracensi provincia prodigioaum

quippiam accidit, apad radices montis Gazen, ubi
fona eet aqus limpidissimse. Vox enim ibi quaedam
exaudita estmiserabilis, ejulalibua et Iamenti3 permixta,qua8igemebundae mulieris; neqoe hoc semel
aut iterum, sed noctes diesque continuo a menae
Martiousque adJunium. Cumquenonnulliacceaaiaeent apeculatum locum unde vox edebatur, alio eju
latue isti traneiverunt. Praemonetrabat autem, opiDor, boc portcntum cladem Romanorum in Ccaleayria acoeptam. Etenim Nicepborua imperator urbea
Syri ac Phosniciae pleraaque ceperat et ab eo parta Tzimiacaa aucceseor confirmarat, imperiumque
ad Damascum uaque protulerat. Basiliua autem,
qui poai boa imperavit, civilibua primum bellia occupatua, deinde totua bello Samuelico intentua, non
babuerat opportunitatem Orientia rea oonetituendi,
aed quaai per imaginationem eo interdum animura
trajccerat, et utconque 490 curalia iia totum sc
Bulgaric genti aubigend dederat. Ea fuit ocoaaio
urbibua potentioribua Orientia jugum Romanum
:

j :

XYLANDRI ET GOARI 02.

(81) Monaaterium. GOAB.

1 : 1

~ * Sed
~
excutiendi
auamque recuperandi
libertatem.
e cum vivente adhuc Baailio defectionem occulte
tanluin xnolirentar, eo aublato et Gonetantino fratre
imperium negligeoter gerente, iiaque modo quaa
oatendimua rebua dedito omnium atiorum aecure
repudiata cura, Saraceni licentiam adepti praeaidia
urbium expugnaverunt atqua interfeoerunt. Prae
reliquie rem geaait Gbaiepi (ea eet Berrboea) pra-

223

GEORGII GEDRENI

224

fectus, qui continentibus incursionibus Antiocbiam

ac vicina Romanis eubdita vexabat. Advereus bunc
Spondyles Antiocbiae dux vivente adhuc Constantino
expeditionem fecit, praeclarum nimirum aliquod
editurus facinus; pugnaque comraiesa, magna cum
suorum clade superatus, turpiter Antiocbiam per*
fugit. Decepit arte bunc Spondylam etiam Arabs
quidam Musaraphus nomine, in bello a Potbo
Argyro captua ac Antiocbiae in vinculis detentus.
Ia Spondylam ei urbi preiectum animadvertena
hominem eaae mobilem, ae magnifice commodaturum pollicitua est Romanis, ai vinculia liberaretur,
omniaque eorum oonailia expediturum, et Arabibua
plurimum damni daturum. 4 9 1 Locum quoque
monetravit, in quo ai castellum exatruaretur aibique committeretur, rem Romanam baud leviter g
eaaet adjuturua. Spondyiea ejue fallacia non intelleota vinculia hominem solvit, caatellumque uti
auaserat condidit, et mille Romania praesidii loco
impositis Musarapbum ei praefeoit. Muaarapbua
oonaecutua quod volebat, occulte cum amera Tripolia et Tuabero suramo ^Egyptii principis duce re
composita, miaaum ab iia exercitum in caatellum
admisit, Rumanoque praeaidio caeso ipaia tradidit.
Exinde aemper Saracenorum rea potior Romaoa
fuit, neque ullam fecere in Syriacam Romanorum
ditionem graesandi intercapedinem.

|5, ' , '

.

, ,
' ^ ,
,
/ '
' .
, ,
, .
^ ,
,
. ' ",
, .
' (
),
, ,
', ,
, ,
,
'.

, , ,
'. , $
'
.
, ' .

Romanua ergo Spondyle loco moto eucceseorem C

mitiit Gonatantinum Garantenum, aororia su
raaritum; et ipae eum aequitur, adque bellum
Saracenie inferendum aeae comparat. Jam ad Philomilium pervenerat Romanua, cum legati a Berrhcea occurrunt oum muneribua, veniam peteniea,
ot ae priatinam aervitutem aervituroa ac annuum
tribulum cum bona gratia peraoluturos promittentes. Erantin exercitu Romani multi bello olari viri,
interque bos Joannes Ghaldas patriciue, qui imperatori suadebant ut conditionem acciperet, neve
(Bstate in Syriam duceret, quo tompore iie in locie
aqoa deQcit et Arabes subsisti nequeunt, quippe
499 assueti earum rcgionum calorem stumque
et ardorem solis tolerare, RomaDis, utpote gravi
armatura utentibus, intolerabilem. Sed Romanus U
nihil eorum consilia moratus, priorum imperatorum memoria recolens res praclare gestas, cupiensque ipee etiam forte aliquod edere facinus, in
Syriam abiit; ac castra posutt ad Azazium caetellum, bidui itinere a Berrhu3a dissitam. Exinde rei
gerends intentus, Leonem Cboerosphactam patrioium, excubitorum duoem, cum sua cohorte mittit
epeculatum, numnam Arabes accederent, et quorsum transierrc castra conduceret. Verum is insidiis Arabum interjectas planities custodientium
atque ipsum oapto tempore subito adorientium

'
, '

.
[. 726] "
|5(3 ,

* .
,
,
,
, '
,
, *
,
,
.
^
( ) . '
.

,
. ",

225

IIISTORIARUM COMPENDIUM.

226

. - iiiterceptue, cohorsque ejua 'diaaipata eat. Quin eo

etiam audacia? atque petulantiae progreasi sunt
Arabes,ut palain pabulationibusRomanos arcerent
aliarumque rerum Deceasariarura coroportatione;
ao maxime eoa aquatura egredientea infestabant.
Nam aiti vexati Romani et equi eoruro ac jdmenta
aqusB parand cauaa ae in apertum dabant periculum, deprebenaique interficiebantur. Quo tempora
etiam Gonatantinua patriciua Dalaaaonua mis3ua
ad reprimendum ingruentea Arabea ao fortiter rem
gerendam, commiaaa pugna turpiter fugiea8 et cum
trepidatione in castra rcveraua, tantum tumuUum
4 9 3 ac confusionem excitavit, ut jam nulla pugaaB
mentio fieret, aed quivia de aalute sibi quocunque
modo paranda cogitaret. Et concilio advocato placuit poatridie caatra movere atque Antiocbiam
abiro. Ergo dccima dieAuguati, indictione decima
tertia, anno mundi 6538, aicuti fuerat decretum,
omnibus portia castrorum apertia Romani iter
Antioohiam veraua ingrediuntur, plcrique cceliaco
znorbo vexati, plureaque siti confecli. In eoa castria
egrcaaoa Arabea impctum faciunt ; quem nemo
austinuit, aed fugam facore periculoaiaairaam, aliia
caplia, aliiaase invicem obtritia atque conculcatia.
Acciditibi quippiam non indignum relatu. Elenim
ducibaa, qui fortitudinia fama magnum habebaot
nomen, militibuaquo subsiatere non audentibaa,
scd turpiter diiTugientibua, eunuchua quidam de
regia cubiculi miniatris impedimenta eervoaque
suos diripi videna, idque non ferena mediocriter,
equo hac illac circuraacto magno cum impetu ia
' , C hoates fertur, arcumque tendena unum eorum
dejicit, reliquoa fugara, vertit, receptiaque euia
.
rebua laetus revertitur. Imperator segre Antiocham
, '
,
pervenit; fuiaactque ab boate captua, nisi impe , ' ratorii aodalea strenuo pugnando so ipsumque eri,
puiaaent.

"
, ' .

' *
. '
* ''
,
* 0
, .
"
,
,
' g

/
, ,
' , , .

.
, *, ,',
' ,
,
,
(3
. [ . 727] ' ' ,

, , '
, ,
, .
,
.
4 9 4 Sub id tempua provinciiB Telucb praeerat
,
Gcorgiua Maniaces. Ad eum Arabea octingcnti
D fugatia Romanis revertentea accesserunt, superbe
' - ferocientea; jusseruntquo eum, quando captua
imperator et deletae Romanorum jam esaent copise,
'
atatim urbe abire ncquo ae in certiaaimum diacri ,
mea darc : alioqui eum prima luce circumdatura
*
cum auiamiaera occiaumiri. Georgiua obtemperare
- ee eis simulana, ut opinionem eam in barbarorum
.
animia confirmaret, cibi potusque abunde eis ex
,
urbe miait, quiete ae eoa jubena reficere, et signi
Ocana mane ae cum auia disceasurum, ipeiaque
, '*
urbem Telucham el orania Romanorum bona tra ,
diturum. Eia verbis ac facto Arabea decepti pota (82)
tioni ae et ebrietati dederunl, noctemque eam

XTiLANDRI GOARI K O T J E .
(82) Regio et urba circa Taurum montem. Orteliua ex Caropalate.

GOAR.

227

GBORGII

CEDRBNI

228

eeouri abaque omni oura exegerant, cerio sibi per- . 01

suadentes postridie omnibua potituros. Media

nocte ebrios barbaros et aecure dormiantea adoritur Manacies et interoecione delet; camelis etiam
potitur 280, onuetia orania generia opum Romanarum ; naresque et aures occiaorum amputana ad
imperatorem adfert, qui jam a fuga in Gappadocia
Phoca domum venerat ibique morabator. Ejue
facinoria cansa imperator Oeorgium inferioria
Mediffi ducem fecit.

, , |
.
,
,
' . (5

, .
.

495 Diecedens autem Syria Simeonem sooeri aui

Conetantiniministrumcreatsoholarumdomesticura,
Antiochiae Nicetam a Mistbeia preficit; atque hie
raandat ul in recipieodo Menico caetello, quod a
Muaarapho eratconditum, omne studium collocent,
itaque inoursionibue Syriam liberent Sed eos
oppagnare id caatellum inacite aggresaoa Muaara-

'

,
(83).
, [ 728]
,
phua Docta eruptione facta torpiter inde repulit, . maobinis etiam crematia. Quatn rei indignitatem *
non ferenaimperatorTheoctiatuin protoapatharium,
unum auorum fldeliaaimorum ministrorum mag- * .
numque tunc aodalitatis ducem, in Syriam cum " ,
magno ex Romania aliiaque gentibua collecto exer- , , citu dictatorem mittit, jubetqueeum ae coDJungere
cum Pinzaracho Tripolia amera. Ia enim Pinzaracbua , <
paulo ante ab jEgyptio amermumna deaciverat, et '
adveraus eura arma ceperat. Cumque contra se ab , (84) ^Egyptio cum juato exercitu raiaaum Turcuis Tua- ,
berum copiarum ejua prefectura, eeque imparem $ 11 '
eeae videret pugne, ad imperalorem Romanum ae *
recipiebat et aocietatem bclli cum eo coire cupie- (J
bat. Etfue petitionem minitne contemnandam ratua ' .
Romanue Tbeoctistum amplis cum copiie mittit, , qui et cum Pinzaracho ae conjungeret et obiter ,
Menicum 496 caalellum tentarct. Idque Tbeoctia- ,
tus alacriter est exaecutua. Ac Tuaber quidem '
eubito ejua adventu ac rnultitudine perterritua , '
domum rediit. 8ed ei Masarapbus hoetiura im- . atpreaaionem non eustinens Menico deserto fugit, ac '
deprebenaua in moatibua apud Tripolin occiaue , eet. MAnicum a fllio fratris Muearapbi deditum ,
Theoctistue recipit, aliudque etiam castellum in *
prsrupto situm saxo, nomine Argyrocastrum. ?.
Hie ita constitutie in urbem rediit, secum ducena
Aracbum Pinzarachi filium, quem imperator patri- cio honore ornavit. Subeecutus est etiam ipee '
Piozarachus, deduoente ao etipante eum prasfecto ,
Antiocbie Niceta a Mistbeia. Quem imperator . benignieaime excepium dooia et beneficiia haud
vulgaribua demeritua, lffitum domuna dimiait. , -

XYLANDRI G0ARI N0TJ2.

(83) Galati urbe. GOAR.
(84) Exercitus imperatorem et summum ducem.
Svneaiua Orat. de Regno : ,

. ' .
GOAB.

329

HISTORIARUM COMPBNDIUH.

230

, Liberavit etiam CboaroBphaotam et suie red ( , - didit.

.
6 , , .
,
* . .
,
At in Sicilia Oreatea protospatbariue, quem eo
praenaissuQ] fuisse a Basilio diximue, rei bellic
,
imperitua, cum negoiium inepte esaet aggreaeus,
, Saraceoi capto tempore Romaaoa subito adorti,


qui plerique luxuria ccallacum morbum contra ', - xeraot, baud exigua eoa clade affeceruat. 4 9 7
,
Quam ut exearciret imperator, ex Qraeoia et
, Macedouia collectum egregium exercitum Ita [ . 729]
liam miait; qui tameo ipse quoque nibil po , tuit praclarum efficere ob ducia inacitiam atque
malitiam.
.
,' , ',
ipao anno muodi 6539, indictione l i , Pru>
,
aianua pro monacho raditur, ejuaque mater a
Mantineo Bucellarii monasterio iu Tbraciam trana , - fertur, et Coaatantioue patriciua Diogenea, turri
eductua mooachi habitu Studiaaum collegium
.
detruditur. Romaaue porro domuoi Triacoatopbylli
' emptam mooaateriuro convertit a Deipara de noraioatum, nullie parceoa aumptibue, quaaquam
' , - ejus ediGcatioaia praetextu subditos baud medio ,
criter gravavit lapidum ac reliquae materis conge - reodae moleatiis. Exornavit etiam capita columna rum Magoi Templi et Blachernenaia auro atque
.
argeato. Cumque aram Blacbernensia fani reficere
vellet, veterem imagiaem suapeaeam invenit eam*
. que reoovari juaait. Gumque videret muri ioorua
tationem argeato tectam, juaait adimi et novam
, - fieri. Teciorio opere amoto, ioveata eat imago,
. '
tabdila coloribua depicta, Deipars Gbnetum
(85) >
ad pectua applicatum tecentia; quffi a Copronyrao
. io iatum uaque diem per annoa treceatos duraverat
,
integra.
,
, .
, ,' *, ', 4 9 8 mundi 6540, iodictioae 15, meaae
, ' D Septerabri, ad imperatorem Roraaaum multie cum
", doaia veoit Amer, Gbalepi prsfecti filiaa, fcedua
- priatinum renovari peteaa et antiquum tributura
. ae peraoluturum promittena. Ad eam rem COQQ ,
cieadam mieaua Theopbylaotua protospatbariua
. Atbeaien&i8 foedua aaoxii, et cum Cbelepensibua

aocietatem compoeuit. Gffiterum Auguata poet
exaltatiouem oruois aubito io Petrium ivit, aoro-

XYLANDRI ET GOARI
(85) Capita columnarum, Locua eat oon summi
tnomeoti, et obacuraa. aic verti, capita
colomnarum, incruatationem aeu tectoriam upus, coloribua pictum. Neque vel
nimia anxie aectatoa aum vocum proprietatem, vel
cooteadere velim me omnia eaae aaaecutum. X T L .

NOTJE.

interpretor muri faciem

bracteolis argenteii pictorio more linilam,
Bi^uidem pictorum est, argeatariorum; oeo
quiaquam argenteia lamiaia Blacneraeaae templum
oircumveatitum memorat. GOAB.

231

232

GEOROII CEDRENI

remque suam Theodoram rasaro in monacharum

de muro praecipitem dedit, confractaque cervice eo

.
'
.
.



?,
(86). *
. [. 730]
-

ordinem redegit, causata aliter finem insidiis et

offenais non posse imponi. Suam quoque ex fratre
neptem Romanua magna cum dole Armenis magnae rogulo nuptum dedit. Secundum haec iterum
in Syriam ducturus Mesanacta venit. Ibi eo commorante, Zoae Auguat Theophanea Thessalonicae
epiacopua indicat Constantinum Diogenem et
Theodoram re inter se composita instituiese in
Illyricum aufugere, conscio rei metropolita Dyrrachii et episcopo Peritheorio. Illico igitur arripiuntur et episcopi et Diogenes. Hic, cum in eum
qua3stio exerceretur in palatio a Joanne praepoaito,
qui deinde pupillis alendis est prsfectus, et fratre
Michaeli fijua, qui deinde imperator fuit, sc ipsum

abjectus est quo solebant qui sibi ipaia mortem

4 9 9 conscivissent. Episcopi ad imperatorem Me
aanaota missi ab eoque dimissi aunt.

(87),
(88),
.
' , ', '
Julii mensis 28 die, quas fuit septimanae sexla,
hora noctis secunda, atella trajecit a meridie ver- ,
sus aeptentrionem, qus tcrram totam fulgore, , .
illustraret. Pauloque post trietea nuntii de rebua '
, "
Romanis allati aunt, Arabes in Meeopotamtam
uaque ad Mclitenam graeaari, Patzinacas Istro , *transmis90 Mysiam infostare, Saracenoa graaaa- ,
tionibus et incendiia ora lllyrici vexanda uaque ad
Corcyram perrexiaae. Ac reliqui aane bostes illaesi .
domum redierunt: Saraceni a Raguainia et Nico- ' ot pboro patricio Nauplii prefecto, Caranteni filio, , '
male sunt multati, praelio victi; cl majorem na-
vium partem cum amiaiaaent, domum redcuntes , ,
naufragio in Siculo roari pericrunt.
01 , ' ,
TojTqj
Hoc ipso anno fames Bimul ac peatia Gappadociam, Paplagoniam, Armeniam et Honoriadem ita , , ' 'afflixerunt, ut iocolas patriis rclictia alias sibi (89),
quaererent eedes. Quibus imperalor a Mesanactis
in urbem rediens cum occurreret, neque ignoraret
migrationis causam, coegit eos domum redire, pe- ,
cunia et aliia ad vitam necessariis rebus eos con- ,
solatus. Sed 5 0 0 et Michaelus Ancyrae tum epi- ,

scopus officium fecit, nihil eorum omittena qua? ^ .

ad remedium faciendum famis pestilontiasque ma

lis perlinerent.

Die Augusti 13, qui fuit Dominicus, hora prima

noctia, anno mundi 6540, magnua luitterraa motus,
Et imperator urbem ingressus nomine auae prioria
XYLANDRI
(86) Ambiguum eat locine sit nomen an hominis
ea vox. XYL. Urbia, non viri nomen, ex Ortelio.
Vertendum itaque PerWieorii epticopo. GOAR.
(87) Itlud de fratre Michaeli imperatoria non
immerilo eat auapectum. Neque video quid aliud
oolligam quam fratrem eum fuiaae Michaeli Pa-

,
*
.
' , ,
' , ,',
. ,

GOARI /.
phlagonia, qui poat bunc Romanum imperio potitua
eat; ut intelligaa reapectu aucioris,

non Romani, quod et expreeai. ZYL.

(88} . (Suidaa). GOAR.
(89) Aliam Asiaticam regionem in Ponto. (Ortelius.) GOAR.

233

234

H I S T O R I A R U M COMPENDIuM.

.
.
'
. '
* ' ,
. . ', ',
.

, ,
/ ,
. g ^ [. 731]
a-. 0* , 6 ,

est pecuniam. Eodem anno, dle Februarii 28, atella

a aeptentrione veraua meridiera trajecit oum eonitu
ao fragore ; et viaa eat uaque ad decimom
quintum Martii, euperne habena arcum. Martii die 6, qum feria fuit tertia, terro motue
exatitit.
Per idem tempus Afri Saraceni oum mille navibus et innumeria classiariis inaulaa orasque maritimaa muitaa infeataverunt. Gum eorum parte
congressus praelio Nicephorua Carantenua eoa fudit, ac quingentos in compedibus ad imperatorem
misit. Eodem anno Georgiua protospathariue Maniacea, Gudelii Maniacae filius, prafectua urbium
ad Eupbratem sitarumjSamosatisdegene, Edeaaam

: -

Oaroenas urbem tentavit, cui a Martyropolia (quae

t
_\_
i

. - *r\

>
/ ,
; ,
: ,
-.vr* ,
,
.
,

, /
^
,

uxoris mortu magcam elargitUB

- %:
-__\

o_l
et
Miepberkira)
aroera prafectua
eratx Salamanei
Turcua. Atque hic donia ao pollicitationibua honorum corruptua Maniac intempeata noote trea orbia ejua munitiaaimaa turrea tradidit; 5 0 1 quibua
ille occupatia oppugnatiocem oppidanorum fortiter
auetiauitet exterorum auxilia imploravit. SedApo
mermanea Martyropolia ameraa re cognita illico
cum haud parvo exercitu adfuit, turreaque a Maniaco occupataa oppugnavit: fortiter autem repulaua, cum nibil ae efflcere aentiret, pulcherrima
quaeque aedificia diripuit, omnemque Edeeae ornatum ipsiuaque etiam Magni templi perdidii; ao
pretiosiaeimie quibueque rebua in oameloa impoaitia
et igni in reliqua urbia injecto Martyropolin reduxit. Liberatua oppugnatore Maniacea arcem in

a- , C medio urbia aitam

in edita rupe occupavit,

,
et aacitia aliunde auxiliia urbem totam tenuit.
, .
Inventam quoque manu Ghriaii epiatolam ad
' , Augarum acriptam imperatori Byzantium trana~
, miait.
, .
> , ,
.
'
Vita turpiter defuncto Azio iEgyptio, qui in
,
Gbriatianoa asevierat templumque Chiialo Hiero'
aolymia dedicatum everterat, filiua ejua natua ex
,
quadam Romana, captiva ejua, inetaurationem
, ,
liberam fecit. Ad eam rem auaa miait imperator :
'
aed eo morte praevento auccesaor Michaelua opua
, , D absolvit
. , '
.
, '
, , , ,

', '
' .


, .
, ,
PATHOL, G B . G X X I I .

Porro Baailiua Durua, eororia imperatoria maritua, a Conatantino 509 oculie privatua, quanquam
et magietri bonore et multie a Romano afiectua beneiiciis, tamen bomo inconetanti animo inaidiaa
imperatori atruxit; quibua deprebeneia nrbe aet
cum uxore ejeotua.
Ab Edeaaa Maniaces imperatori pro annuo t r i buto miait quinquaginta libraa. Et Pinzarachua
Tripolia ameraa, .dSgyptiorum vim non perferena,
Gpolin profugit. Quem imperator oum maximo
8

235

GEORGII CEDRENI

336

exercitu, addito sodalitatia duee Theoctiato, in Sy ' !

rtam mieit. Emieit etiam Abydo cum classe proloapatharium Tecneam in jEgyptum, Niii oatia .
ipaamque Alexandriam per occaaionem infcstare " ! juaaum. Qui cum teriuiaaet ouraura et ad ipaam , [. 732] , Alexandriam delatus eaaet, plurimis hostium na- , , ' vibua preedaque maxima potitus domum incolumia
rediit. GaeteHum quoque, oui nomen Percrin, Ba- .
byloni proximum, Alimua Saracenus ei proefectua
Romano imperatori dcdit, filiumque suutn ad eum
miait, aperana se patriciam dignitatem aliaque , , ', praemia reportaturum. Ac casteRum quidem illud
in auam poteetalera accepit patricius Nicolaua Bul- ,
garus, cogoomento Chryaeliua. Sed Alimi filiua
cnm venisaet Byzantium nullaque ejua habita ^.
,

"eaaet
ratio, imperatora
tunc invaletudine detento, > " "
'
r

'
"

-'-
iratus domum rediit, patrique ut suum castellum
,
^ recuperare niteretur persuasit. 503 Ergo Alimue
*
re cum vicinia Pereia occulte composita uoctu cas
tellum occupavit,et eexmilliaRomanorutn militum
interfecit; quod accidit culpa atque incuria Cbry- *( , ; aelii, praeeidii principis. Sed paulo post eo practor
miaaue patrictua Niceta Pegonites cura Rossico et '
Romano exercitu caetellum illud obsidione cinxit, (,
conatanterque oppugnando cepit, Alimumque et ,
( 9 0 ) '-
ejua filium necavit.
' ' ,
.
Sob idem tempua Alda, Georgii Abaegorum re
guli quondam uxor, gente Alana, imperatori ee ad- , ^
junxit; tradiditque Anacnphen arcem munitisai,
mam. Cujua fllium Demetrium magiatri dignitate '
ornavit imperator. Aliud quoque de Saracenia tro- | . "
paeura atatuit Carantenu3 preedatum egreaaia, vin- ctoaque 600 ad imperatorem miait.
, ,
.
Hoc ipso mundi 6542 anno, dic decima septima
^ ," , ' ,
Pebruarii, terraemotua Syriae urbea afflixit. Oreats
porro abrogatum imperium pedcatribuaque praefe- .
ctus copiiaLeoOpu9,ct in Italiam miaeaa; claaaem
ducere juaaua Joaanea, unua de cubiculariis Baailii ,
imperatoria.Gum locustae aliquandiu Orientalea ea. ,
aent depasl provinciaa, coacti eunt incolae liberoa
. '
suoa divendcre et Tbraciam migrare; quibua
imperator terna in ainguioa noruismata largitua eat, ? ot domum redire juaait. 504 Intcrim locuataa * '
ventua vehemena corripuitinque Helleapontum ab- ,
jeoit, ubi littua ejectaB arenam operuerunt. Refl-
cit hic imperator eliam aqueeductus, quibua in
urbem aqua deducitur, et iia impoeila castella, item
.
alendia grotia et pupillis dealinataa domoa, et
(91) quidquid terrffimotu laeaum fuerat. In summa, om. ,
nibua bonia operibua incubuit. Interim rrorbo lenio [. 733] correptua eat, capitia et barbae pilia defluentibua, (92)
D

XYLANDRI GOARI

(90) Cujus mentum latius. GOAR.

(91) canales et aquarum longiuadeductarom aubterraDeoa vel etiam erectoa in aqusduotibua lubos interproior, ipaoa aquaeduotum

NOTJE.

arcus et ponles, quibua euperlabitur. GOAB.

(92) Forte quae vooamua leproaaria aut lazareta,
in quibua Jeproai aluntur : aolet enim pro
lapra uaurpare ' , ut aliaa monui/ X T L .

HISTOHIARUM GOMPENDIUM.

237

238

, ^ veneno, ut aiunt, ab e> Joanne propinato, qui

.
deinde pupillorum alumnus factue fuii. IaJoannoa,
$
cum etiam antequam imperator fieret Romano i n , , ,
aerviiaaet, rerum eo potito plurimum nactua foerat
^.
potentiae. Erant ei fratree Michaelue, Niceta, Con ) >. ' atatitinua et Georgius. Joannee, Gonatantinua ao
, ^.
Georgius apadonee eraot et circuiatoriam exerce^ . * \> ,
bant artem. Nicet integro jam prima euccreace, , / .
bat lanago, Michaelus virilem attigerat eetatem,
'
formoaiaaimua borao: uterqueargentariam faoiebat,
,
et argentum adulterabant. Hi omnes in familiarita ( 9 3 ) , \
tem imperatoria opera Joannia pervenrrant; eoaquo
,
fortuna, ut de iraperio quod in ipeoa erat tranala "
tura prmoneret, ad magnam evexerat potentiam.
, .
Nam et reliqui diveraoa geeaere magiatratua, et Mi .
cbaelum imperatorPantheo prsfeoit. HujuaMichaeli

diroatque inaano amoreimperatrix correpta arcania
^X^ ^

colloquiia in 505 adulterii cum eo conauetudinem
,
pervenerat; utque huno, Romanum abaque ulla fla gitii auapicione amolita, iraperatorem crearet, ma,
Atum venenia, non i!a celerem adferentibua interi*' (94).
tum, eed lentiseimis, ita confecit ut ia durisaimia
,
excarnificatu8 morbia miserandara toleraret atque
, .
traheret vitam, decumbena in lecto, nihilque aliad
, ,
quam mortem optaret. Dnravit uaqua ad 15 diem

,
Aprilis indictionia aecunde, anni 6542, quo dle

aaoctae magneB quint feriaa erat aolemnitaa. Ibi
,
Romanua cum eenatoribua dona (rogam vocant) di . " ,
atribuieaet, et ae lavandi cauaa in magnum palatif
, ,
balneum contuliaeel, miaere anffocatua eet in aolio

balnei a Michaelo et ejua Eociia, cum impcraeaat
, ' C annoa 5, menaea6. Eadera nocte, cum aacra paaaio
.
caneretur, patriarcba Alexiua quaai Jthente Roma ' , ' no in palatium vocatur. Quo cura veniase mortuum
, ,^-' ^ .
Romanum invenit. Et Zoe auro triclinio xornato
(95)
in euggesto eedena Michaelum producit et a patri ,
arcba contendit ut huno sibi maritum eacra com
precatione copulet. Attonito et voce oppreeaa h -
renti Joannea ao Zoe 50 auri libraa, totidemque
,
clero largiuntur. Ita patriarcb perauasum ut ma ' ' (96).
trimonium hoo conaecraret. Hoo modo interfectue

Romanua, in monaaterio 506 apectatiaaim a se
'
condito eepelitur, ipao magno Paraaoevea die.
/ ', , . *:

XYLANDRI G0ARI 03.

(93) Non aane hoc inlelligo. Nam Joannea hic D apparatu, Palraarum pervigilio peractam deacribit
cubiculariaa fuit, nisi ante fortaaaie circumfora'
Luitpraodua I . vi. Balaamon de illa ae nibil promeneom qusatum fecit. XYL. Girculatorea vel cir
ritum conqueritur opuaculo 1. vii Juria Graecorocumitorea medici, , buc illuc curaturi, maoi reperiendo. GOAR.
circumcuraaotee, aerpentea etvenena ciroumferen(96) Ad Romani mortem adnotavit librariua, tea, quiboa omoi morborum generi remedia, gar- ,
rolo verborum examice, ae allaturoa promittunt; , ' a quibua imperatoria . GOAR.
; quod quo ipse retulerit aut quid buo faciat,
(94) Quod luerilofQcium Panthei praefectcneecio. non video. Nam Helena quidem extra culpam eat,
Templi alicujua cuatodia videtur. XYL. - uxor Argyri ; quae quantum in ipaa fuit, maritum
militiffl miniatri, buccinatoribua juncti circa ultro aolvena conjugium aervavit, oculoaqueet im-
iraperatoria menaam. eorum turma apud perium ia ei debebat. Sed in boc Romano apparet
quam Deo improbetur, cum ipsiua conatitutionea
aaonymom Rigaltii et Meuraii. GOAR.
(95) Hanc donativi aeu atipendii diatributionem, quocumque etiam praetextu neceaaitatia violantur.
se preeeote, propria imperatoria opera, aolemni X Y L .

239

GEORGIl CKDRENI

240

. ' ,
. [. 734] '
' (97) , *
.
At vero Zoe cum in imperatorio solio Michaelum
collocasset, aperabat se loco viri et imperatoris
mancipium ac famulum habituram, ideoque pater- ,
nia euQucbie in aulam adseitis rem graviter aggre- diebatur. Sed perspicue ei omnia aecus evenerunt. * '
Eteaim Joannes iraperatoria frater, horoo indu- .
etriue atque eificax, simulutque in aulam venit, ,
fratri suo metuens (movebatur enim Romani exera- , ,
plo) et eunucbos Auguat palatio ejecit et fidiaai- (
maa ejua anciliaa amovit, mulierea sibi genere pro- ' ) ,
pinquaa cuetodiae Zoea adhibuit, utjam nequeagere
quidquam eavel magnum vel parvum ipaiua injuaau poaset ot omnea cjua conatua impedirentur, ac ne ,
in balneum quidem nisi ipaiua permiaau venire .
poaaet; omniqueprorsusoblectatione apoliata fuit. Jj Sic rebua ia aula conatitutia litteraa per omnem im- JJ *
,
perii ditionem emiitit, omnibuaque aignificat Romanum debitum naturae peraolviaae, Micbaelum ' .
imperatorem deaignatum illo adhuc vivente ac per-
mitteaie, et Zoae mairimonio junctum. Ad hocom- ,
nea aese inclinarunt, fauatiaque ominibua novo '
imperatori aunt gratulati. Solua patriciua Conatan- ,
tinua Dalaaaenua domi degens 507 non tulit me- , diocriter bunc nuntiura, aed abominatus eat, atque . ,
adeo miratua qua landom raLione plebeiua iate ac ' "
triobolaria bomo omnibua aliia eaaet praelatua, cum ,
exatarentplurimipreestantissimi ac fdmiliis aummia , ,
nati viri,ao dominua et imperator designatus, quod ,
ut reecivit Joaonea, tametai, utiparerat, vehemeD. ,
ter perturbabatur, tamen quomodo iatum in auam ,
aUiceret naaaam cogilavit. Miltitur ergo ad Daiaa-

senum Ergodotea eunucbua, adbujuamodi miniate- C -

riaaptisaimus, qui praeatito acceptoque jurojurando

eum ad imperatorem adduoerel. Interea Joanneaet
aenatum, primarios eorum ad aublimiorea evehendo
dignitatee, auum facit, et muneribus ao largitionibua multitudinia benevoleDtiam captat, ilaque omnea aubdiloa aibi conciliat. Diaplicuiaae autem baec
facla Deo aatia ipaa exordia aperte docuerunt. Etenim undecima hora aanctae et magnsB Dominic
grando impetu iutolerabili delata non frugiferas
modosterilesque arbores confregit,sed etiam domoa
dejecit et templa ac segetes vitesque aolo alliait*
Raque co aano summa fuit ateriliias. Slella etiam
Dominico qui Paacha inaequitur die, bora noctia
tertia, trajecit, fulgore euo luminibua omnium alia-

, , ,

.
,
; , '
.
,
,
,
,

. " ,-
, 5
9

rum atelJarum officiena, ita ut multi opinarentur J) [. 735]

aolem oriri. Malus etiam daemon imperatorem 508
jnvaait, neque ante iioam vitae miaaum fecit. Qui .
apecioao nomine malum id volcbant velare, inea ,
XYLANDRI G0ARI .

(97) Id vocabulum niai est, quod non puto, propriam, deeet nomen divaa in cujuabonorem monaeterium condiderit. Sed et infra m Galapbata eat *

gine habet epitheta , quod aignificat

argenio venditum, et , qui a malo
eaaet occupatua genio, ut poatea Cedrenue narrat.

, non prooul a Sigmate. Caterum X T L .

Micbaelua hic iraperator Paphlago t u i t ; et ia mar-

241

242

UISTOUIARUM COMPENDIGM.

niam animi appellabant: eane neque humanum

, - neque divinum auxilium miserabilibus eum iatis
.
cruciatibue ac torturis eripuit.
, ,
,
.
, , ' *
, ' .
"
Caeterum Dalaeaenua, Ergodata ad se veniento
, ' credere ejus jurejurando et uoa Byzantium venire
,.
noluit: eed quemdatn auonim fidelissimura mieit,

per quem aauctioribua sibi juramentie caveri pete ,
bat, eoque facto venturum se promiitebat. Mittitur
. igitur ad Dalaaaenum Gonstantinus Pbagitzes eu ,
nucbua Paphlago, familiaris imperaloria, aecum
,
ferens veneranda cruois ligna, et linteum Ghrisli
g imaginem habens expreasam, ac epiatclam 8erva
* manu ad
~ Augarum
~ "ac imaginem
toria
soriptam,

Deipars. Is data acceptaqae fide Dalassenum Cpo*
,
lin secum perducit. Venientem imperator amice
, ' . excepit, proconsulis bonore dignatua eat, ac donis
,
ampliaaimia affecit, juaaitque libere et absque me tu ia domo ipaiua, qaee erat ad Gyri, degere.

? .
.
Accidit eo tempore aliud quidpiam memoratu

dignum. Barangorum per provinciam Thracensium
(98)
in biberna diaperaorum quidam mulierem indige '
nam solam nactua de stupro appellavit, ac recuaanti
, , vim inferre aggressus eat. Ea barbarum oorrepto
(99)
viri acinace in cor ferit ac atatim 509 necal. Quod
.
factum cum porviciniam innotuiaaet, coivere c&teri
- C Barangi, et mulierem coronavere, omnibue etiam
-joi , bonia ejus qui ipsam voluerat violare donatam
,
ipsum autem inaepultum abjecerunt, ut lex jubet
^ (1). 608 qui aibi mortera conaciverunt. Interim examina
, ,
locustarum qu per Belleeponti arenam in littore
sitam diepersa periiese docnimus, sponte eua re vixerunt et omnia Hellesponti infeetarunt; cumque
, provinciam Thracensem per integrum triennium
' populata eesent, apud Pergamum perierunt. Aote, ' , quam id fieret, cuidam de ministris episcopi in [. 736]
somnium oblatum fuerat, prorsue rem ipsam re ' (2).
praesentans. Visus erat sibi videre eunuohum
$ ,
quemdara albis veeiibus amictum, forma effulgente,
.
qui tribusipsi appositis saccisordineeos juberetur
aperire ac evacuare. Gumque id faoeret, e primo
, . JJ vira serpentum, viperaram eteoorpionum erupisse,
, ex altero rubotas, aspido8,baeili8008, ceraatas et a , lias venenatas beatiaa, ex tertio cantharid68,culicea,
vcapaa aliaque aculeata animalia. Sibi cum ad ape , ctaculum obmutuiseet, aplendidum ietam virum
J

X Y L A N D R I E T GOARI NOTJE.

(98) Ex Cboniata apparet boa fuisse satellites aeu

atipatoree imperatone in bello, bipenoifaroa. Unde
et qoi fuerint nesoire ae aut saltem explioari velle
librariua oatendil initio Stratiotici, ubi corum fuit
mentio. XYL,
(99) Saine mariti an Baraogi ? XYL.

(1) Verti, qui mortem $ibi consciscunt, quod non

puto omnibus violenta morte exatinctia hanc fuiaao
conditionera irapositam ; sed ille sibi exitium aeci*
verat. X Y L .
(2) Ex Homeri Odyaa. T, 549. X Y L .

243

GEORGU GEDRElNI

244

proxime adatitiaae, ac dixiaae : Haeo vobis acci- * .

dere et evenient ob violata Dei maodata et impium
, 6 facinus in imperatorem Romanum ejueque conju ,
gem perpetratum.
, , '
* '
. .

5 Caeterum Michaelo et a malo dauione infeetato et alioquin ignavo nomen et figura imperatoris ,
aderant, rerum civilium bellicarumque adoiiniatra- ,
,
tio omnia ia manaerat Joannia. Hic atatim Nicetam
fratrem auum ^Antiochiaa ducem designat; quem
ad ee venientem Antiocheni non admiserunt in ur- .
bem, metueotee ne is in ipsos gravius aiiquid ata- ,
tueret, quod paulo ante Salibae quidam tributum *
exigere ah ipeia juaaua cum aeperius hominea tra- _ , ctaret, a pjpulo fuerat interfectue. Veniam tamen
, '
ejus f<cii impunitatemque jurejurando addito pro-
miUcnti portas aperuerunt. Nicetaa admiseue et *. ,
urbe potitue, nihil aut parum datam curansfidem, , viros circiter centum capitibua truncavit et in pa- . "
loa auffixit; undecim porro viroa primarios et opu-
leotiaaimos ac genere illuetrea, quorum princeps
Elpidiua patriciue, bonia eoruni publicatia vinctoa
, .
Byzantium miait; acripaitque Joanni fratri non
ob caedem Salibae, aed ob benevolentiam in Dalaa- , ,
senum, urbia iagreaau fuiaae probibitum. Hoo '
jam ante oonceptam de Oalaeaono auapicionem vel uti ,
Bointillamquatndarnaopitaaiexcitavitignemqueauc ,
oeodit.Illioo igiturDalaaaenuead imperatorem add u- ,
citur, et tertiadieAuguati,indictione 511 aecunda, ,
in Platam inaulam relegatur; et gener ejua Cona- C
tantinua Ducaa in turrim quamdam conjicitur, quod
',
vociferareturinjuatebsc fieriet violarijuajurandum
.
oatenderet Deumque teetaratur. Proptor eumdem
etiam Gudelie Baiaai, et Probats, virorum nobi- .
liom ao divitum, in Aaia minori natorum, bona
,
publicata et Gonatantino imperatoria fratri addicta
Bont. Quin et Simeon protoveatiariua, unua de rai. ;/
niatria Conatantini imperaloria, quod iata non pro- , baret injuriamque fieri Dalaaseno et infriogi jura-
mentum clamaret, aula et urbe ejeotua, cum ad
. " '
Olympum veniaaet, in monaeterio a ee condito [ 737]
monachua eat faotaa.
, ,
,
. , ,
,
, , , *
.

Eodeir. anno per quadraginta diea terra concuaaa D *

,
multi hominea Hieroaolymia perierunt, fanorum
ao aedium ruinie oppreasi. Anno ab origine mundi
, .
6543, iodictione tertia, mense Septembri, ignea
columna apparuit veraua ortum, vertioe ad meri- , , diem iaclinanie. Per eoa ipaoa diea et Saraceni ', ,
Myra caperunt, et Berrceenees Chalepit praefe- .
ctum ipaia ab imperatore mfaaum expulerunt; et * .
^
Pancratiua Abaegus Romani imperatoria, nimirum
patrui uxoria aus, ulciecendi cauea, pacem cum .
519 Romania faotam raacidit, aroeaque et caatella , '

245

IIISTURIARUM COMPENDIUM.

246

, pridemiiaconceaaarecuperavit; etPatzinaoffllatrum
'
tranagreasi uni versam Mysiam usqueThessaloQioam
(3)
populati aunt; et Afrorum naves Cycladibua inau. "
lis OOD levia damna intulerunt. Nihil horum omnium

cur Joanni fuit, in id unura intento ut Dalaaee, "
num accurate cuatodiret, ne ia se ipaiue caaaibue
.
explicana aubduceret. Itaque eum ab inaula
, ' '
turrim transfert, cuatodibuaque atrenuia aaaervan
dum mandat. Georgium quoque Maniacen avocat
.
Edessa, et prffificit Mediae superiori, que et Aapra ,
cauia dicitur, raiaao Edessam Leone Lependreno.
. Cum autein ulcua orpbanotropbi oe depasceretur
'
et medici de ope ferenda deaperaaaent, perinaom, '
niura ei viaua magnua miraculorum effector
5 ' (4), Nicolaua monuit ut quampriinum Myra iret, ibi

. -

sanitatem recepturua. Celerrime igitureo profectua.

Nicolai clericoe unguentia aliiaque aumptuoaia re< * X K , '

bua demeritua, metropolia Myra muro validiaeimo
,
cinxit, morboque aolutua rediit.
. , ,
, .

Mortuo Niceta Antioobie in Syria praafecto, fra .
ter ConatantiDua aufficilur, ei fratrum reliquua
,
Georgiua fit protoveatiariua, Simeone, ut diximue,
,
mooaaticam vitam ingreaao. Diuturnia etiam caroe, ',
ri bua imperator 5 1 8 Antiochenoa emittit. Et Miobae. lum MariflB aororia ause fllium ad Gaaaria culmen ex [. 738] ,
tollit. Ad finem uaque vit deflevit peccatumin Ro
mano necato auum, bonia operibua et liberalitale
. in paupcroa, Deum placana, et monaateria nova
'
condendo et monacboa in ea imponeodo aliiaque
,
factia laudabilibue. Et profuiaaent ea utique, ai et

imperium depoauiaaet, ob qu in iata prolapeua
,
erat peccata, et adulteram xwpudiaaaet, ao priva ,
iua auum acelua deploraaaet. NUDO illo nihil horum
. ' ,
ageoe, aed et Zoee utena conauetudine, et irope ^ *
riuin mordicus retiaens, ao de publicis bonis iata
, * quaB videbantur beneficia largiens, hocque modo
. ,
tamen ae veniam conaeouturuni aperana, atultum
'
et injuatum esse putavit Deum, ut qui aliena pe - cuaia poeDilenliam redimi aineret.
, ' ,
, .
,' , ', , quem diximus anno, menae Maio, Afri et
Siculi Gyolades oramque Thraoi inouraionibaa
"
vexantea, ab eorum locorum profectia devicti
auot, et 500 vivi ad imperatorem perducti, reli ,
quia ad paloe aufiixia ab Atramytio uaque ad 8tro ,
belum. Miait etiam Joannee legatum Gregorium
Probatam ia Siciliam ad ejua ineulaB ameram, de
* . paoe tractaturum. Qui dextre confeoto negotio
,
amera) fiiium ad imperatorem 5 1 4 adduxit. Eo

V 7

XYLANDRI ET GOARI .

(3) Ioterprea arces; aptiua urbes : urbea enim

auctor frequentiaaimo vooat . Sic Beneventom, Capoam, Barium in auperioribua. GOAR.
(4) Sic aopra aliquotiea. Nam bio -

legitor, Baaepracania, mendoae nimirum alte-

rum. Certe in Monomacbo et apud noatrum Baspracam, ol apud Zonaram. a geminato, Baaapracaa
Media nominatur; et aio etiam in Gedreno deinoepa
legitur, ao Baaapracania. OpphanotrophaBeet Joannea imperatoria frater, aio et supra appellatua. X Y U

247

GEORGU CEDRENl

248

dem tempore hiatua in Buoellariis terrae motum . ,

.
eubeecutue eat, et quinque integra absorpsit oppidula, parumque abfuit quin eo etiam periret Nice-
phorua praaee, eunuchua Conalantiai imperatoria, , .
ibi tum degens. Ia praeter apem evitato periculo " 5>
monaohas factue eet in Studiano monaeterio.
, *
.
, ApolapbarMuchumetusSiciliaB praefectus, foedere
cum imp&ratore icto, magisterio bonoratur. Cum- ,
que com froter Apochapaua bello premeret, ad im- . '
peratoria auxilium confugit. Mittitur ergo Geor-
gius Maniaces patriciua oum exercitu iraperator in .
Longibardiam, atque una claaaia preefeetua Ste-
pbanue patricius, maritue aororia imperatoris. , Gum antoin Saraceni Afri et Siculi multis navigiia '
ioeulis oramque infaataraat, Cibyrraeotarum dux .

Goustaatinua Chages classem eorum locorum ia
eos duxit ac fudit eos : 500 ad imperatorem capti- *, ^
via miaaia, reliquos in mare demersit. Orto deinde
intolerabili gelu et Istro glacie durato, Patzinac ,
eum tranagreaei Myeiam et Tbraciam usquead Ma- ,
cedoniam non leviter vexarunt. Locustee quoque . '
"
Thraciaa frugibus nocueruot.
, .
, [. 739] .
R

Anno ab origine mundi 6544, iadictione quarta,

veroo tempore .Palzinacs ter impressionem fecerunt Romanam ditionem, obviis 515 omnibus
excieis, et quoscunque cepi83ent,nulliushabita eetatie ratione, ioterfectis, ineffabilibus cruciatibus iu Q
captivoe debacchati. Vivos quoque cepere quiuque
duotoree, Joannem Dermocaitam, Bardam Petzem,
Leoaem Chalcobubam, Goastaotiaum Pterotum et
Michaelum Strabotricarem. Mortui aunt eliam Roseorum principea Nosisthlabus et Hierosthlabus. Et
Serbia, quae morte Romani imperatorie jugum exousserat, ruraus iraperiu conjunctaest. Amere jEgypti amermumoa mortuo, uxor ejus Chriatiane religioni dedita cum fllio legatoa de paca ad imperatorem mittit. Cujua ia petitioni aaaeotieoa 30 annorum pacem compoauit.

Iadiotioae deoima, mensia Decembria decima

ootava die, bora ooctie quarta, anno mundi 6545,
terr motua trea exatiterunt, exigui duo, unua vehemena. Cum, ut diximua, Maoiace aucceeaor
Lepandreaua Edeaeam tueretur, Arabea qui per
Meeopotamiam eraat, inita aocieiate urbem eam
adorti oppugnaverunt; etvero cepiaaeat, oieiGoaetantinua imperatoria frater, mieao ab Antiocbia
aatia valido auxilio, eam pr&ter apem aervaaaet.
Quem imperator ob hoo faciaua domeaticuai acholarum 516 Orieolia creavit. Idem imperator Aatonium quoque Pachea euaucbum aibi genere propinquum Nioomediffl epiaoopum fecit, plaae aihil
epieoopatudignum babentem, et bovem(quod aiunt)
' infantia lingua geataatem. Gum autem aiccitaa

,' , ', ^
ol '
,
.
, ,
, , ;>
. ' ,
, .
' .
'
' . "
,
->
' - >

' .
, ' ,^',
' ,
, ,
.
, , , -

' .
,

* ^

.
" ,
,

249

HiSTORIARUM COMPENDluM.

230

. . . fuisset magna et totis 8 menaibua non poluiaaet,

'
aupplicatum est a ftatribus imperatorie, geatantibus
,
Joanne sucrum mandylium aive linteum, magno
,
domeatico epiatolam Ghriati ad Augarum, protove (5), (6) stiario Georgio sacras cunarum faaciaa; pediteaque
(7) proceaaerunt a magno palatio usque ad fanum Dei
paraa Blachernenae. Aliud quoque supplicium a pa
triarcha peractum et clero. Sed tantum non
.
pluit, verum et graodo ingena delata arbores com (8) .
minuil et tegulas domorum urbis. Gum autem in
, urbe fame laboraretur, Joannes euis dimissia
(
Peloponneao et Groecia modiorum frumenti 100000
.
coemit, iiaque miseriae civium opem tulit.
0 ', '
.

[. 740] , -
, '

In Sicilia duobua, uti dictum eat, fratribua diaai"

dentibua, Apolapbaro superante, alter Afric ameram Umerum in auxilium vocat, quod ia promiaitea
conditione ut sibi aliqua in Sicilia aaeignaretur
poaaeaaio. Atqua bac conditione probata venit, et
praelio vicit Apolapbarum, quod nondum venerat
eo cum auxiliaribua copiia Maniacea. Victoa ad
517 Leonem Opura Longibardi prseaidem confugit, ab eoque auxilium petit. Leo copiie auia, quantum praeaena tempua ferebat, contractis in Siciliam
trajecit, ao siepius cum Afro duce inita pugna auperior diaceaait, ejuaque vcbementearetudit impetus.
Poateacognito fratrea pacem componere et ineidiari
Eomania, rursusin Italiam trajecit, abductie aecum
15millibua Romanorum captivia,qui deinde domum
liberi redierunt. Garthaginensia Umerua metu hostium liberatua, Siciliam aecure ac aummam pcr
licentiam vexavit.

* ' , .

, '

&, .

' '
,
"
.

',
, ' '
' .
.
.

Ioterim cum patriarchatua Cpolitani amor absur ,
dua Joanoem imperatoria fratrem cepiaaet,re com , ,
municata epiacopi, Demetriua Cyzici, Antoniua

Nicomediae, Sid et Ancyr fratres germani, cum

aliia metropolitia coneultaruntdeAlexio deturbando
' *
eique eufficiendo Joanna. Ad eosAlexiua et reliqua
.
eccleaiae para litteraa dant, hoc aignificantea :
Q Quando, ut voe dicitia, non auffragiia pontificum,
, * , ,
aed juaaa Basilii imperatoriaego hoo aolium contra
,
canonea conacendi, agedum quoa ego conatitui
,
metropolitaa jam per H annoa ac anni aemiaaum

Eccleaiam gubernana. deponantur; anathema quo , que obnuntietur tribua imperatoribaa quibua ego
,
coronaa imperii iraposui. llia factia cedo aolium ci
. qui 519 vult aaccedere. Hoc accepto nuntio,
,
Demetriua cum aociia metu pudoreque confuai,
, (
quod plerique ab ipao erant creati, nibil antiquiua
XYLANDRI ET GOARI NOTiE.

(5) , vulgo sudarium manlile.

vocavit nuper auctor, p. 735. Lexicon

anonymum bibl. Reg. : .
GOAR.

(6) Primo hic in auotore legitur, aub quo milita-

bant et alii ,
. GOAR.

(7) . Auctor i b i d . GOAR.

(8) Xylander bseretice et ambigue mpplicium :

plane et calholicae processioncm. GOAR.

351

GEORGII CEDRENI

eilentio et quiete habuerunt; et ipee Joannes cu- ' ), ,

piditatem soli patriarch in posterum dimiait.

253

Anno munni 6546, indictione 6, die Novembris 2,

,' , ',
terraemotus fuit circa horam diei decimara, dura- ', ' ,
vitque usque ad Januarium menaem. Fame etiam '
laboratura est per Tbraciam, Maoedooiam, Strymo- .
nem,Tbessalonicam,et usque Thessaliam. Gonque- , ,
rentibua autem Theaaalonicaj clericis deTbeopbane .
matropolita, quod frumentum iis quod dcbebat non
peraolveret, imperator tum TheaaalonicoB commo- ,
rans bortatus epiacopum est ne clericoa iia quae eia
legitime debebantur defraudaret. Curaque ia obs- , treperet neque obtemperarc vellet, etatuit impera- tor cum fraude circumvenire et avariliam ejua . [. 741]
oompeacere. Mitlit igitur quemdam auorum mini- ,
atrorum, mutuo aibi dari petene unum cenle- .
narium donec aibi aurum Byzantio afferretur. In- , terpoaito jurejurando nagavit epiacopua habere ae , ultra triginta libraa. Eo aubmoto imperatur thesau- (.
roa ipaiua excusait, invenitque auri centenaria tri- .
ginta tria. De bia peraolvit clericia quae a primo ,
Tbeopbauia arcbiepiscopatua anno in eum 519 ueque diem debebantur omnia, reliqua inter pau-
peroa dividit, et Tbeopbanem eccleaia abactum in
quoddam prsdium deportat: epiacopatura Prome-
theo committit, mandatqae ut Tbeophani alimenta , ,
preebeat iaque privatua vivat.

. ' , * *
.

Cum autem Panoratiua Abaagiaa dominua vehe- C

menter urgeret Jaaitam auperiori Iberi principem,
Joannea oontra eum emittit ConataQtinum domesticum acholarum, fratrem auum, cum omnibua
orientalibus copiia, pollicitua ei miaaurum ae Dalaeaenum coneiliarium ac ooHegam belli gerendi.
Quod oum non fieret, re infecta domeelicua diaceaait.

' ,
,
, , ,
.
,
.

Cum aatem purganaraedicamentumaocepturae
easet Joannes, Zoe Auguata oertior facta fideliaaimi ,
auorum eunucborum Sguritzaa opera medioum non
exiguia muneribua corruropit, poHioita ae eum ad , ,
vitfflaummum Bplendorem et ampliaaimaa divitiaa
elaturam, ai medioamento admiaceat letbale vene- ,
nura. 8ed puer quidam medioi famulue Joanni in- D .
aidiaa detexic; iiaque demonatratis medicue Antio- ,
chiam, quo ei fuerat patria, relegatur, Gonatanti- ,
naa Mucupela protoapatbariue, qui venenum mi- ,
scuerat, urbe ejicitur, et de Auguata eo detorioree , aucte auapicionee.
.

590 Ut in Siciliam appulit Georgius Maniaoea,

qui eam tenebant fratrea, pace facta inter ee conati aunt eura inaula pellere adacito ex Africa auxilio virorum 50000. Gonfliotum ad locum cui Remata nomen, et victi Gartbagineneea, eorumque
tanta edita atragea ut aanguine amnem praeterfluen-

"
,

.

* -

253

HISTORIARUM COMPENDIUM.

254

", tem inundaret. Poathaeo urbeaSiciliee 13cepit Geor , - gius,paulatimqueprocedeD8totam insulam subegit.
. ',
.
Eodem anno, indictione aexta, parum abfuit ne
,^^' ^ ',
*
Edessa dolo caperetur, Deo ne id fieret impediente.
, .
ProBcrat urbi ei Barasbatzes Iberua protoepatha "rius. Accedunt ad eum Arabea primarii viri 12oum
, [ . 742] ',
equilibua 500 et totidem camelia arcas portantibua,
' ',
in quibuaduo armatorummiilia latebant, eeque ad
, "
imperatorem munerum offerendorum cauea ire
,
aiunt. Statuerant vero arcis in urbem illatia noctu
.
militea promere et urbem occupare. Baraabatzea
*
principes comiter accipit et coavivium preebet,
.
equitea tamen et impedimenta in urbcm non ad
mittit. Forte quidam Armenius mendicue cum
* f) cessisset ubi Saraceni commorabantur, quemdam
. ,
eorum qui in arcia latebant audit ubinam essent
,
queerentem (nam eorum lioguam norat), atatiraque
(
ad urbia praefectum accurrens 591 id nuntiat. 4s
) ,
in convivio relictis principibua cum suis armatis
exit, direptiaque arcis inventos Saracenos milites
.
ad unum omnee una cum equitibus et agaaonibue
' ,
occidit. Inde in urbem revcrauadeprincipibua unum

pr8Bcipuum,reliqui8 interfecti8,manibus, auribusac

DasomutilajdomumquereigesteenuDtiumeOra aoittit
pc
, ' ,
.
,' , ',
Anno mundi 6547, indictione 7, Joannea aucto in

Dalaescnum odio Tbeopbanem quoque patricium,
,
fralrem ejus, et alterum ejus fratrem patricium,
',
Romanum, ct patruelem Adrianum reliquosqoe

propinquoe ejus relegat,totum ejus genua cupienee
C medio tollere. Ut autera erat ad omnem nequitiam
.
callidissimus, ita injustas conquirendae pecunide
, " multas iaveniebat rationes. Nam ultra priora tri
,
buta, de quovis praedio aerarii loco dari jusait pro
(9)
ratione habitua 4 aut6 et uaque ad 20 nomiemata,
,
alioaque turpea quaeatua reperit, indignoa relatu.
, ?, Interim imperator a dsmone tortua, cum non in , voniret laxationem, in omnee provinciaa atque
. *0
ineulae misit preabyteriia aingulia duo nomismata,
,
monachia unum. Quin et recona natoe isfantca

baptizabat, in einguloa dana nummum unum et
,
quatuor miliariaia. Sed nihil borum ei profuit;
. (10) magisque intendebat malum, accedente etiam
,
bydrope. Eodom tempore 599 terrae motus fuere
. '
continui et vehementea imbriura inundationea. Et
, JJ i n quibuBdam provinciis oblinuit angicse caninoe
.
morbuB, iia ut vivi mortuie efferendie non suffice .
rent.
,
.

XYLANDRl
(9) Qoid ait , qood aerarium, verbnm de
verbo, expressi, non assequor, et quid pooderie aut
noraismatia hoo aignom denotet. X Y L .
i0) Non, puto, baptizabat, aed de sacro fonte
saacipiebat, quod pietatia DOQ poatremum opua
jadicabat, eoque 86 a Deo eanitatem redempturum.
v

GOARI N O T J E .
Id obiter notandum duxi, io hoc et sequenti valde
multa eaae non satie consentientia apud noatrum et
Zonaram. Sed quia uterque jnm in manibua erit
hominum, nostrum non eatca in bae chartas ingerere. XYL.

355

GEORGII CEDRENI

25

', ',
Anno 6548, indtctione 8, mensie Februarii 2, ,
', ,
terribilis fuit tememotue, et cum alia loca urbesqno afflixit, tom Smyrnas fuit miaerabile epecta- ,
culum, collapsis pulcberriroie ejus aedificiis, mul- ,
tis inbabitantium oppresaie ruina.
.
#

[. 743]
Caeterum dux Garthaginensia reaumptia viribus,
exercituque multo quara ante majore contraoto, ,
ruraum Siciliam petit et Maniacem expellere co- ,
natur; oaatriaque in aupinaquadam et aperta poai- .
tia planitie, cui nomen Draginae, de opportunita- (
tibus rei gerend cogilat. Hoc cognito Maniacea ) .
auoa ei obviam ducit, mandato priua Btepbano ,
, , patricio, aororia imperatoria marilo et claaaia, ut
diximus, preefecto, ut diligenter oram maritimam , ,
cuatodiat,necummi88a pugna fugatus Carthaginen- , , ,

8is furtim domum possit perfugere. Gommissa pugna,ingens facta Carthaginensium strage3,caesiqne . ultra 50000. Dux ipse praelio elapsus ad littus .
pervenit, oonscensoque lembo custodibus Stepbani " ' ,
non animadvertentibus domum evasit. jEgerrime
hoc tulit Maniaces, Stephanumque 523 ad ve-
nientem conviciis insectatua eat, et aeiromasta .
sublato aliquot in caput ejua plagas imposuit, " ,
socordem eum appellana et effeminatum ao impe-
ratoris commodorum proditorem. At Stephanus
, ^ coutumeliam bano Don concoquensmox ad OrpbanotrophoQ litteraa dat, aignificana Maniacem res
novas moliri adversue imperatorem. UaqueMania- .
ces atatim captivus adducitur Byzantium, et in '
carcerem conjicitur cum Basilio patricio Tbeo- , ?
.
dorocano. Totum autera rei gerendae imperium

Stephauo mandatur, eique collega mittitur eunucbue qui dam Baailiu& praepoaitua Pediaditea. Hi exi- ,
guo temporis spatio rem totam pessumdederunt,
,
per rapacitatem, ignaviam atque incuriam amissa
Sicilia. Etenim Maniacescum urbes Sicili caperet, *
,
arces in iis condiderat easque justis prffiaidiiamunierat, ne oppidani eae per insidias recipere pos-
sent. Eo autem in vinculis, ut docuimus, Byzan- .

tium abducto, Siculi incurisB ducum Romanorum
inaultantca, ascito a Carthaginensibua exercitu, , 7 expugnatiapraeaidiisarcea ceperunturbesqueomnes '
excepta Mesaana recuperarunt. Meaaana preeerat , *, ,
Cataculo, cognomine Ambustus, protoepathariue
et dux Armeniacs legionie, aecum babana 300 , equitea et 500 pedites. Siculi proiude cupienlea ne , ,
sointillam quidem Romanorum 524 in ea inaula relinquere delitescentem, omnibus qui arma ferre , posBent collectia, et auxiliis Carthaginenaium baud exiguia, Mesaanam obsident. Per triduum portas ',
olausas tenu.it Gatacalo, neque ullum suorum ,
egredi paseus eet: eoque timiditatis opiuionem de '
se in animia hostium excitavit. Ergo Saraceni ae- .
'
cure palabant, ac diea noctesque vino, fietulia et
cymbalie varabant, itidem proxime inaequente die , ' potituroa urbe spcrantes. Quarta die, qua de ,
.
more Pentecoste cclebratur, Ambustus eecuritatem
et socordiam Saracenorum conaiderans, utque i i
1

257

HISTORIARDM COMPENDIUM.

258

, [74] nullam eorum quos obsederant rationem ducerent,

-,
suorum animos oratione conflrmavit. MandaLoque

aacerdotibus ut rem aacram facoront, poatquam
'
ipse cum univerais impertitua esl aacroaanctia
,
mysteriis, circa boram praadii apertis urbis portia
. ' , * 0
in boatea summo cum impetu irruit, ebrioa et
,
crapula gravatoa. Ipse Ambustua princeps cum
^ ,
auia equea ad tentoriura Apolapharia iosulae prae
fecti tendit, eumque vino captum atatira ioterfi , oiunt tentoriuoique diripiunt. 8ed et cumulatim ca dunt reliqui Saraceoi, et ob ebrietatem titubantea
, et ob iraproviaam rem dedefenaione nihil cogitan ,
tea. Igitur totis caatria fugitur, ducibue Saraceno
rum ae iavicem obtcrenlibua atque interficientibus,
( ' < et campua oadaveribua obtegitur, 525 ao propin, , quaaconvdlleaac flumina replcniur. Denique de tam
'
multia millibua pauciaaimi Panorraum fuga perva. ,
niunt. Capta sunt caatra auro et argeato unio , ^
nibuaque et gemmia refertiasima, quaa dimeaaos
"
esae modiis militea ferunl. ItaSicilia brevitempore
,
a Maniace in Romanorum potestatem redacta,
' '
exiguo apatio ob ignaviara et iocuriam ducum ad

.
Saracenoa rediit, sola Meaaana, quomodo diximua,
* , '
Romania aervata. Caeterum Stepbanua et Pediadi ,
tes ex inaula in Longibardiam profugerunt.
, . ,
, , , .
' ,
, *
, .
.

C
,

.
' , ,
.
.

. ,
,
,
^, . 0
, , '
.

Interim Michaelua iroperator plerumque Thesealonicaa degebat, ad Demetrii Martyria aepulcrum

commorane, ab eoque morbi profiigationem petena ; neque ulliua negotii, nisi aumma compulsua
neceaailate, curam auscipiebat, omaium et totiua
reipublicsadminiatrationeinJoannemincumbente.
Nihil improbarum ac peaaimarum fuitariiura quod
hic homo non excogitaret atque adbiberet ad premendoa vexandoaque subditoa. Et quidem omnia
ejua flagitia referre Herculea fuerit ffirumna. Per
longum lempus attriti bac tyrannide homines auxilium Dei identidem et sublevationem poacebant.
8ed et divinitua continentea tema concuasionea
edebantur, ac terribilium oateotorum plenua erat
mundus, in coelo cometia, in aere ventis atque vehementiaaimia imbribua, in 526 terra fragoribue
ao tremoribua exsiatentibus. Quae, ut judico, portendebant atatim tyrannoa perituroa.

[. 745] ,' , ' , ,

,
.
, , *
, , '

Hoc ipso anno, indictione 8, mense Maio, eoror

imperatoria Maria, Caeaaria mater, Ephesum abiit
adorandi Jounoia evangelietse causa, et cum in
itinere multa vidisset improbe geri, reveraa de iia
omnibua ad fratrem Joannem retulit, hortataque
est ut iatas nequitiaa coerceret, quam ille irriaam
dimiait, muliebriter aentire aiena, et nescire quam
multa ad rempublicam Romanam requirerentur.
Idem cum ad imperatoremTheiaalonioajUtdiximua,

OEORGII

260

CEDRENI

degentem auri centenaria decem tnitteret, navia

turbioe venti correpta Illyricis allisa eat littoribus
ot periit: aururn princepa Serborum Stcpbanue,
qui et Boiathlabua, abetulit. la paulo ante ex urbe
profugerat, ot Serbiam occuparat pulso iade Tbcopbilo Erotico. At enim Joannes magiatratua venalee proatituena, ac omni injustitite fraena laxana,
innumeria calamitatibua orbem terrarum imple\ i t , prsfectis impune aubdiloa expilantibua, et
nemiae proraua in ea quae agebantur, animadvertente.

, , 6 ,

^ '
,
,
, . *
, , ^
,
,
/
*0
Imperator autem Thesaalonic de amiaao auro
certior factue, Stephanum per litterae monet ut ,
sibi auum mittat neque ultro belli caueam 527
probeat. IIc cum pro nihilo putarot Stepbanua, .
Georgium Probatam apadonetn cum exercitu ad- , *
veraua eum mittit imperator. Qui in Servia illapaua ,
inconeiderate in looorum diifiouitatea etinviaa con- . ,
vallea, toto exeroitu amisso aegre evasit.
, '
.

Hoc ipso anno et Bulgari defeoerunt hao occaaione: Pelrua quidam Bulgarua, oognomento Delea- * ,
nus, scrvus cujusdazn CpoliUe, profugue ex urbe , ,
Bulgariam pervagaodo uaque ad Morabum et Bele- ,
gradoa pervenit, quae sunt caetella Pannonia? trana (
lstrum sita, Turcicae vicina ditioni; et filium "
Romani, nepotem Samueli jactando gentera Bulga- (11) ),
ricara concitavit, qu non ita pridem cervioes jugo
subdiderat ac liberlatem magnopere appetebat. Quo C , ,
factum ut fidem homini haberent, oumque regem

Bulgari deaignarent, et per Naiaaum ao Bcupiae
.
priinariam Bulgaris urbem eum circuraducerent, *
faualia aoolamationibua regem celebranles, et Ro- ,
nianos in quos incidiesent crudeliter interiicientea, , ,
Id ubicomperitBaailiuaSynademua Dyrracbii prae- ,
foctua, celeriter ejue loci copiae in Deleanum du- '
xit, oecurrendum ratus priusquam vires hoc incen- . "
dium eumeret. Gum autem ad locum ou\ Oebra , ^ ,
nomen perveaisaet, et diaaenaio ei quedam cum
uno tribunorum militum Micbaelo Dermocaita orta
eaaet, apud imperatorem falao criniine affeclataa . 528 tyraanidiaaccuaalur, privaluaque magietratu
,
Tbeaaalonicam ducitur et in cuatodiam datur. Der- ,
mocaitea (bic enira ei auccedere juaaua fuit) irape- ]) [746]
f

rite ao male gerena magiatratum exiguo tempore

omnia vertit. Expilati enim ab eo injuate, auiaque
equia et curribus apoliati aliiaque rebua quaa oaraa
babebant, omnibua, contra eum inaurgunt. Alqueie
inaidiaa sentiens aibi parari noctu effugit. Ipai crgo
sibi ab irato imperatore metuenteadeficiunt palam,
el quemdam de railitibua prudentie ao fortitudinia
notce, Teichomerum nomine, imperatorem Bulgari conatituunt. Duae jam erant Bulgarorum factio-

.
,
' * ,

.
' ,
(12) '
,
. ' , ,

XYLANDRI ET GOARI N0TJ2.

(11) Xylander ditioni; veriua regi: cralet Bulga(12) Arma jam aignifloat, nou eurrus,
rioa lingua rtx. GOAR.

GOAE.

261

HISTORIARUM

COMPENDIUM.

262

ol - es, altera Deleanum, Teichomerum altera regem

salutans. Ibi Delcanue Teichomerura per litteras
t
ad societatem invitatum ad ee pertrahit; cumque
, , '
, in unuin coiisssont copiae, in concionem univerais
advocatis postulat ut aiquidem se a Samuelo pro .
, - gnatum certo crederent ac se regom habere vellent,
Teichomerum amoveant : sia id non videretur, se
, . '
abdicare et rcgnum Teicbomero permiltere : ut

enim duos crithacos unum orbustum non alit, sic
, .
unurn regnum felicitera duobus principibua admi , nistrari non posee. Haeo eo fato grandis exoritur
,
tumaltue; vociferatique se aoli Deleano regnum de
ferre, illico lapidibus miserum ilium et regno quaai
) ' ,
perineomnium590 politumToichomerumobruunt.
, '
Oeloanus solus omnem nactua potestatem suas co , ,
$s . , , pias ad Tbessalonicam coutra imperalorem ducit
,
Sed bic incompoaito agmine Byzantiutu abiit, om .
nibua iropedimenlia, ao quidquid erat auri, argenti
,
ao vestium, relictie. Atque eaManuclus Ibalzaim .
peratoris doraesticuaaecum auferre et sequi juseus,
'
acoeptis iia, cum Gcetonita quodam eunucho cubi . . culario ad Deleanum transiit.
: , * .
. "
? , ' ff!ov , , ,
, (,
.
,
Tanta etiam siccitas eo tempore fuit ot juges

fontea ao perennes fluvii ferme exaruerint. Fuit
.
etiam iaceudiuiu in Exarleai6die Augueti, omnea , ' ,
que ibi stantea triremee cum euis armamentia

conflagrarunt.
.
, ', C
Caeterum Deleanua gnaviter rem geaait, miasoque
exercitu duce Gaucano Dyrrachium cepit. Aliaaque
. in Graeciam oopiaa mieit ductore Antbimo, cui apud
*
Thebas obviain factua Allacaeaeua multia Tbebanie
^ . 'occiaia pellitur. TUQC etiam proviocia Nicopolitana,
: , - aola excepta Naupacto, ad Buigaroa doecivit. Et
' * 'enim Byzantinuaquldam JoanaoaGutzomytea,ftM
,
miaauaad exigendum publicum tributum, cum i n i [. 747] .
quiua traotaret incolaa, eibi ipsi exitium paravitet
,
ipaia deficiendi occaaionem prabuit. Eat enim ab
, ^ ' - ipaia ob intoierabilam avaritiam in fruaLaconcieua;
.
et Romahorum iraperatorem deteatantea, ejuajugo
, (13) ,
excusao, Bolgaria ae conjunxorunt, non tam

atudio Deleani impulai, quam odio orphanotrophi

ob inaaturabilem ejua in exaclionibus avaritiam.
R

^ Nam Baailiua quidein imperator, quo tempore eub

*
egit Bulgaroa, nibilprorsus immutaverat,8ed omnia
,
priaiioa condilione manero permiaerat, neque a
, Samueli exactione aliam inatituit. Ea autem fuerat
' .
ut quicunque Bulgarua jugum boum poaaidebat, ia

in publicura conferret unum frumenti, unum milii
' '
modium et vioi urnam. Orpbanotropbua ea in peX Y L A N D R I GOARI 0.

(13) jfoittf.

GOAR.

263

GEORCII GEDREM

ouuiam mutarat. Quod moleata ferenies Nicopolit, .

oblata occaaione Deleani motu, Romano imperio
rejecto ad euos gentiles redierunt.

264

. ,
,

' , ' ,
,
. " ,
, ' .

tempore adversus imperatorem conepiratum

est, principibus facinoria Micbaelo Gerulario et
Joanne Macrampolita aliisque civium baud paucie.
Hi relegati, bona eorum publicata. Sed et contra
Constantinum magnum domesticum rea novae Me*
sanactis leutat. Indicio 5 3 1 rei dolato, Micbaelua
Gabrae, Tbeodoaiue Meaanictes multique alii cen-

,
,
. .

*

turiones cxcaecati, Gregorius autem patricius Taro-

nita, qui auctor faciooris ferebatur, cruda pelle > bovie totum corpus obductus,ut soli epiritui exitus ,
ct oculi aperti eeaent, ad orpbanotrophum eet
( , ,
miaaua.
'
, ',
.

mundi 6549, indictione nona, menee Se , ' ,

ptembri, Aluaianua patriciue et Tbeodoaiopolia , prafeotua, aecundua Aaronie filiua, aubito ex urbe , ,
profugua ad Deleanum ae contulit. Gum enim inju-
atitine accuaatua esset, priuaquam de oauaa cogno-
aceretur, Joannea ab eo exegcrat auri libraa 50, ,
ademeratque prasdiura quod ayoodia patrimonio ' ,
in Gbaraiano habebat. Camque multia apud impe- ',
ratorem precibua non obtinuiaaet ut aui haberetur Q , '
ratio.deaperatie auia rebua Armenio habitu surapto, .
simulansque ae Basilii Theodorocani famulum eaae , atque Tbeeaalonicam ad imperatorem ire, clam ,
omnibua aafugit, Oslrobumque pervenit, ubi lum
cum omni exercitu caatra Deleanua babebat. Magna ,
huno cum laetitia aocepit Deleanus, metuena ne ad , [. 748]
ipautn potiua inclinarant Bulgari u l regio aanguine .
natum : 532 conaortem, ut pr ee ferebat, imperii (
ascivit, ac cum exercitu quadraginta millium ad
oppugnandam Tbeasaloaicam miait, cui tanc prae- )
erat Gonalantinu8 patriciua, patruelis imperatorie. ,
Eo profectua Aluaianua urbem vallo cingit, acma- ,
chinia admotis aumma induatriaoppugnat. S6d cum
per aex diea frualra oppugnaaeet, undique repul-
Boa, spe expugnandaa abjeota,obaidione eam capere . "
etatuit. Oppidani quadam die ad aepulcbrum mar- D .
tyria Demetrii acceaeerunt, aupplicationeque per
iotam noctem tracta, usique unguento quod ex eo
sepulcbro scaturit, uno impetu apertia portia in
.
Bulgaros ae emiaerunt, habentea aecum Jegionem
Magnanimorum; hoetemque improviaaimpreseione
perterritum in fugam coDJecerunt, Deminesubsiste- ,
re aut ae defendere auao. Ductor Romanaa aciei fuit martyr, iterque complanavit; quod Bulgari ,
captivi juramento confirmarunt, dicentea vidiase ae .
juvenem equitem, qui Romanso phalangi praeiret, ex .
quo ignia exailieneadveraoa cremaret boatea. Ceoi-

HISTORIARUM COMPENDTUM.

266

' dere amplius 15. millibus Bulgarorum, captique

, haud pauciorcs; reliqui turpiesima fuga cum Alu '
aiano ad Deleanum evaaerunt.
, , $
' , .
' . 01 *
.
, ', ', 3
Hoc ipso anno, die 10, hora diei 12, terr motue
; ', .
fuit.

Accepta autem clade conjuncti Oeleanut et Alub ,
eianue, alter do altero 5 8 8 sinistra suepicari COD ?, ,
perunt, hic ob rem male gestam pudore affectus,
. ille proditionem opinans intervenisse. Itaque ineidias invicem struebant et occaeiones qnserebant.

Tandem Alueianus re cum familiaribus quibusdam
,
Buie communicata Deleanum ad convivium invilal,
., ' *
ibiqoe crapula et ebrietate capto uculoe oruit, ne;
miae proraus Bulgarorum id eentiente. Ipse Mosy .
nopolin d imperatorem profugit. Hunc imperator
'
ad magistri dignitatem evectum Cpolin ad orphano, ;,
tropbum amandat. Ipae per Tbessalonicam in Bul
gariam venit,compreben8umque Deleanum Thesea. ,
lonicam mittit. Inde ad interiora pergens seplum
,
ligneum, quod Manuelus lbatza apud Prilapum

;
)
'

[. 749] .
' ,
, *
, '
.
,
,
,
.
' , , ',

fecerat, ut copiaa imperatoria progreaau arceret et

ipse interiora obtineret, celerriroe perrupit,ao Bulgarorum diaaipata coitione Ibatzam cepit. Rebua
deinde Bulgarice constitutia, ac provinci dato p r aide, urbom ingreeaua eat, aecum ducena Deleanum
et Ibatzam. Poat morbo euo prorsus cunfectua,
aalute corporia omnino desperata, raditur et fit
monachua opera Cosmae Tzintzulucae moDachi,qui
semper cum.eo fuit et quaatum opue erat prscaptia
inatruxit. Decembria 10 die, indictione 10, anno
mundi 6550, vita excpaait, poenitentia acta et peocata aua pie con^easua, ac lacrymia suum 5 8 4 in
Romanum imperatorem acelua prosecutus. Imperavit anuoa 7, uaenses 8, vir caeLera bonua ac prob
vitae, abaque illud flagitium fuiaset; quod taroen
ipsum multi orphanotropho imputant.

, ' , * ' ,
, '
. .
]) Proinde Michaeli obitu aumma rerum rediit ad
, quaei jure haereditario. Quapropter ea initio
.
arriua aliquando rebua ae gubernandis dedit, adju,
toribua uaa paterois eunuchia, qoos eupra aliquoties
,
commemoravimus. Neque tamen ad institulum
.
tenuit: scd molem miperii considerans et intelli, ) '
gens ee tantie rebus recte tractandis imparem, tom
, '
damnosum fore sentien* si absque imperatore tan ,
tum relinqueret imperium, simul videns alicui

imperium esse committendum, qui dubiia ao peri*
, culosie rebue iutari rempublicam posset, integro

triduo in eam deliberationeni insumpto, tandem in
,
filium adoptat et Romanorum imperatorem desi ' gnat Micbaelum imporatoris jam defuncti sororis
, ,
filium, et Stephaniejus qui in Sicilia rern perdidit,
jam tura Cfflsarem, et opinione bominum induPATROL. C X X I I .

267

GEOHGII

GEDKENI

268

Btrium atque dexteritate aliqua pneditum, neque . taraen antequam is se diria ipsum devoviaaet, niai ,
eam ad mortem usque pro doraina et matro agno-
aceret, et pro sua voluntaie qu fieri vellet aut j u - ,
beret ao eineret. Hoc pacto illa adopticium filium ,
diademate 5 8 5 imperatorio rediraivit,prius tamen ' , eubmoto orpbanotropbo et in monaaterium Mono- ,
batarum relegato. Gonstantinum quoque domeeti-
cum achoJarura magistratu privavit, et in abaide, ,
quffi ejus erat io Opsicio poaaesaio,eum ae coQlioere
juaait; eodemque jnodo Georgium quoque protove-
stiarium in sua bona,quai io Paphlagonia ia poaai- ,
debat, incluait. Qua bora Micbaelus diadfmafe eat
ornatua, oborta vertigioe et tenebria parum abfuit . *
quin concideret, vixque est refectua unguentia, aro- ' 0 ,
matibus aliiaque rebua odoratis. Sed et toto tem- .
pure quo is imperium tenuil (fuit boo menaium 4 ) '
terrae motua durarunt. Enimvero coronatus a pa- .
triarcha, et imperator deeignatus, honorum colla- (5'
tiooe senatum ac largitionibua populum demeruit, . [. 750]
et apud domioam deprecando obtinuit ut Conatan-
tinum aibi domeaticum iiceret ab exailio revocare; quem et nobilissimi bonore decoravit ac secum . '
habuit. Gum autem videretur io iuto atare, aubito
corruit. Nam iilteris orphanotrophi et conailiia (44) '
domestioi corruptus, hortanlium ne Aaguate ni- . .

mium fideret, aed caveret ne avunculi Michaetf
imperatoria et Roraani modo tractaretur, quoa illa ,
veueficiia sustulieset, suadeniiumque ut eam qua- , ,
cunqoe ratione medio tolleret, daretque operaxn .
', ne aoteverteret ipaa, 5 8 6 contiouia eorum de

eadem hac re exbortationibue eo tandem adactua C ( , ' , ,

e%t ut inaidiaa matri Zoae pararet. Statuit primo

civium animoa tentare, ut si eos eibi favere intelligeret ac conatanter in se esse propenaoa, rem aggrederetur, ei aecua eveniret, omitterel conailium.
Ergo ad diem qui a Paacbate proximue eat Dominicua, populo publicum procesaum in Apostolorum
aedem imperat, hoc modo civium in ae animos exploraturue. Venit ergo coronatus curn eenatu omnibua urbania ad id apectacuium acourentibus, et
iia qui ad viatti regiam babitabant, auream et argenteam supelleotilem ex edibua demittentibua ao
peploa et auro intextaa veatea, inque fauetie acclamationibua certatim ipaum etiam animorum suorum
eenaum effundere cupieotibua. Iia miaer iate ioe-*

,
, ' .
,
' , ,
'
, , :
, .

' , ' -

,
,
,
8catue,atqueomniaa summaproficiaci benevolentia D putans,ut primum inmagnumeatreverauapalatium,. patriarcbam in monaaterium ipaiua,quod erat in Ste- , ,
no, abire jubet, aeque ibi in craatinum exapectare, , .
donatum auri libris 4, quod nimirum ei brevi eaaet ,
aucceaaorem conatituturus. Noctu Auguatam solio
deturbat etin Principum relegat,iia quiabducebant
mandato ut eam raderent atque ipai crinea affer- ,
XYLANDRI GOARI NOTiE.

(14) Trea Gonatantioi Magni tempore tituli fuere

prscipui, Auguati, Gssaria, Nobiliaaimi. Auguatua
imperator, Gsaar imperii aucoeaaor, Nubiliehimua
Gesarei nominia quandoque potiundi ape foveba-

Lur; uode ultimi impp. filii vel afflnea p r a cipui eo titulo leguntur imperio florente ornati.
Plura de Nobilisaimo Trivoriua Obaerv. Apol. c. 1 6 .
GOAR.

269

HISTORIARUM COMPENDIUM.

70

5 i rent. Die facta relationem perecripeit, eamque ur;

bis prsfecto publice populo recilandam io Constan
tini Magni foro maodavil. Scripta fuit in hanc I S 7
,
eententiam : Zoen, quam meo imperio malignam
.
eeee deprebenderam, relegavi. Alexium cum ea sen , '
tientem ecclesia amovi. Voa autem, eubditi xnei, et
(15)
benevolentia erga me peratiteritie, magnoa hono
rea atque benefloia consequemini. vitamque tutam
-
et placidam degetis. Gum audiente populo reci,
taaaet bscc praefectue, vox quaedam exatitit incerto
* ,
auctore : Nolumua atauropatam calaphatam i m .
peratorem babere, aed parere Zo, cui a raajoribua
' , , imperium debetur jure hereditario, matri no ,
etrae. Statim quaai una voce ab omnibua acola .
raalum e a t : EflOdiaotur oaaa calapbats. El ar , reptia ut cuique eoraofferebat lapidibua, aubaelliia
, ,
atque lignis, praefectura urbia (erat hic Anaata , aiua patriciua, quondam Zoea patrie miniater) i n (16) [ . 751] ,
terfeciaaeut, aiai ia fuga aibi aalutem paraviaaet.

Goncuraum fecere ad Magnum Templum, quo et
.
patriarcha mercatua aufugiendi licentiam ae con (17) tulerat et deteatabatur imperatorem, reatituiqoe
.
Auguatam cupiebat. Eodem accurrerunt omnes

Zo paterni eunuchi et Gonstantinus patriciua
(
Gabasilaa, reliquaque aenatorum multitudo; ana) ,
nimoque conseDsu miaerunt qui Theodoram a Pe
trio in Magnum Templum adducerent. Ibi eam pur
pura Auguatali indutam Auguetam salutarunt cum
(
Zoe sorore; impetuque ad palatiamdato,Micbaelum
, ,
5 8 8 inde pellere aggresei aunt. Hic fremitu po )
puli et motu perterritus, illico mieit qui Zoen in

paletium adducerent, eique moDach habttu dem
pto imperatoriaa vealea induit. Tum a catbedra
,
quae in circo eat proapiciena, conatueque ad popu
lura loqui et sigoificare Zoen jam eaae reatitutam
,
et ee ipaorum poatulatia aaeeoaurum, non obti
nuit, omnibua in ipsum convicia lapideaque etiam
. ;
de inferiori loco et aagittaa conjicientibue. Itaque,

re deeperata, atatuit in Studianum monaaterium
.
abire et ibi monachua fieri. Sod acbolarum do ,
mesticua id non permiait, non ita facile dicena
, eaee imperio decedendnm, aed aut fortiter vincen ; '. dum in eo defendendo, aut magno animo et ut
,
imperatore dignum est ocoumbendum. Qu sen
tentia cum etaret, omnea qui erant in palatio,
3
ipse quaotum ejus teropua ferebat, armavit,
, ,
nobilissimus omnes suos armatoe domo avooavit.
XYLANDRI

(15) Belationem reddit interprea, quia dirigitur

ad popolura. Dicerem quoque dectetum. ab imperaiore editom. Aptiue redditur hber apologeticus et
fueli probaia defensio* GOAR.
(16) Unde ei hoc nominis fuerit, non aesequor.
Sonat quaai crucia conculcatorem. Sed ao impiua
etiam babitaa bio ait, non constat mibi. XYL.
Verbia fidem publice facturus , crucem venerandam, tangit, privatim crucem aliquam
oatentat, vel traneversie nidicibua eam efformat. et
per eam juran.s exoaculatur. Scriptia quoque quidpiam firmans vel polliciturue, in cbarUe vertice, ceu
eaeramenti eymbolum, eam apponit; de quo in eu-

GOARI

perioribus. Hioc perjurus quivie, fldem exarata vel

facta cruoe oppignorane, non fidem eed crucem pr<h
cutcare, temnere, conepuere, oeu censetur. Leo Grammaticue :
; . GOAR.

(17) 8pe alias baeo impreeatio ueurpata est de

mortuie. Viventi enim qui effodiantur osaa? 8ed nimirum abierat in usum ieta imprecatio, ut de vivie
quoque usurparetur; quo modo latui riosiratea multi
fprrimentaet instrumenta, alia re non succedente,
aut laeei utcunque diris devovent imprecationibue,
quae in ea non magia competuat, quam paupertaa
in aaxum aut damnatio in fenum. X T L .

871

GEOHOIl CKDRKNI

272

Et venerat forte tum nuper Sicilia Catacalo A m - buatua, rei ad Maasenam feliciter geatae nuntium
. affereDS. imporator fretua praasidio fortiter

rera gerere intendit. Cum autem populus in trea

' ,

0.

partee divisus eaaet, quorum pars e circo ingrue-

bat, aliera ad Excubita, tertia ad Tzycaniaterium,

imperatorii quoque tripartito vim diatribuerunt,

multique civium occiei aunt, utpote qui nudi et
inermes 5 S 9 lapidibue, lignis atque aliia id genue rebas oorreptie coatra armatos depugnareat.
Et aiunt ad tria virorura millia eo die (ia foit tertius antipaacbatia diea) occisa fuisse. Tandem multiludine imperatorioa urbani vicerunt, ac perruptis
portis palatium ingreaai aurum et quidquid inSecto
erat rerum diripuerunt, publicaa qaoque tributorum tabulas consciderunt, ipaumque imperato- ^
rem comprebendere conati eunt. Qui ut ae auperatum vidit, imperatoria oeloce cum Nobiliaaimo
conecenaa aliiaque intimia, relicta in palatio Zoa,
quarta feria, summo mane, in Studii monaateriura
perfugit, et cum ipae tum Nobiliaaimue, monacbi

.
,
,
(
,
) . , ,
(18),
, ol

.

habitu 8 induit

( )
. '
. ^ [ . 752]
', ^ ,
. ,
, ,
,
.

Hoc modo pugna.qu hora aecunda eecundffi An ,

tipaechatia diei cceperat, nocte finitaeat tertis diei,
(19),
At vero Zoe ruraua imperium adepta, de aorore * Tbeodora eubmovenda cum cogitaret, multitudinia

voluntati conceeait, qu bano imperii conaortem
,
volebat eeae. Itaque etiam Tbeodora a Magno Tem- C
plo in palatium vanit. Senatu etiam convocato, Zoe '.
pro concionead aenatum primum, deinde ad popu- . lupQ quoque e loco oonapicuo loouta, gratiaa, ut ,
par erat, eia egit pro aua in ipaam benevolentia, ac ,
beoe eat precata : tum quid de imperatore fieri 5 4 0 ,
vellent percootata eal. Ibi vero omoee una voce , ,
exclamare : t Tollatur aceleroaua, auferatur e me- ,
dio flagitiosus, io palum suffigatur, in crucem
, . agatur, excaecetur. Ac Zoe qui quidem a supplicio

abborrebat etinfelicem miaerabatur; eed Theodora

89 plena, tuncque liceQtiam naota, recena creato
profeoto urbis (erat is Carapanaree) mandat ut

* , , . U .

atatim eat Micbaelo et Nobilissimo oculoe effoa-

' ^ -

aum. Hunc ad Studianuua monaaterium euntem

( univeraa multitudo eat oomitata. Eorum adventu D ) cognilo b i i n penetrale fani Joannia Baptietee coofa *
giunt. Sed populoa ira etiamnum ardena ob civea
XYLANDRI GOARI .

(18) hocum et stationem palatit excubitorum. Co-

bont, afgnificat; de quo nulla difficaltaa.

GOAR.

dinua de Orig. CP.:

. Alibi tamen ipaaa excubias

(19)Oppoaitua Paacnae diea et octavusAnliapascba

eat, (jui , a lecto Evangelio, nobis

,
, ut Ruffua et Conatantinue acri-

Dominica i n Albie. qui sequitur, Martis

dfea.

GOAR.

273

HISTORIARUM COMPENDIUM.

* . . interfeotoa vi eo irrumpit, indeqfce 608 abreptos

, cbc ,
per forum pedfbus trahunt ueque ad looum cui
. Sigoa Domen, eupra Periblepti situm monasterium,

ibique utrique oouloe eruunt, Miobaelo mullie prc > , cibue depoacente ot d* avunoulo priore loco BUDQC
re'ur supplicium, ut qui auotor caueaquo omnium
,
istorum fuieeot malorum; quod et impetravit.
{ Oculis amissia relegati eunt, Michaelas in mona , aterium Elegmorum, 21 die Aprilis, iodictione 10
,
anni eupra indioati. Imperavit mensee 1 diee 5.

Gogoati ejus omnea alii alio dispersi eunt.
. , '
, ' ,' , ' ',
.
,
Imperio Zoa rostituto, quffi eororem Theodoram
, ,
quamtumvia invita, ooneortem habebat, etatim et
,
bonorum gradibus eenatorio ordini 541 et Iftrgi
tionibue et multitudini gratis sunt actae, ac n i
, [ . 753]
publica quanla omuino poterat cura geata. Nam
,
in omnes imperii partea litter et edicta dimitte ,
bantar, qu et magistratus vendi, quod ante erat
factitotum, prohiberent, et oronia injuetiti genera
,
exierniinari juberent. Hie ita ex Auguatarum een. tentia coDBtitutis, adductus etiam Nobiliseimue ab
,
exeilio. Gumquede publicieinterrogareturpecimm,
,
minis perterrltas demonstravit domi eu, qure erat
, ,
prope fanum Apostolorum, abacoadita auri cenlo
naria quinquaginta tria in cietema quadam. Ea
pecunia Auguatabue reddita Nobilieeimus ia exsi ' . i lium remissuf. Deinde Augusta creavit domeeti, * .
cum ecbolarum Orientie Nioolaum prseidem, eu
nucbum aui palria, et ducem Occidenlis Constan ,
linum patricium Gabaeilam. Patriciom autem Geor ,
gium Maniacem, quem jam ante Miobaelus e cu
stodia dimieerat, magiatri honore ornavit et cum
, pleno imperio imperatorem exercitui in Italiam
,
miait, Seeundum ho de imperatore oreando cogi
taturo, plaomitque omnibus ut itnperator deaigna. .
retor ac Zoae legitimo conjugio copularetor. Ac
,
cupiebat aane ipea marituna babere Conatantinoui
Gatepano, quem et ab officio quod geeserat Argo,
clinam vocabant, quod et formoeua erat et cmn
(20), , '
Zoa occulte rem babere 543 dicebatur. Sed eutn
, *
uxor veneno neoavit, non quod ei infenaa esset,
,
aed quod ee vivam eo privatum iri intelligebat. Zoe
. ' ' hoc conailio ad irritum relapso Conatantinum Mo ,
monacbum ab pxailio revocat,quemorpbanotrophua
, '
Milylenam deportari juseerat, quodomnium rumo.
re perbiberetur imperio potiturus. Hano Zoe, dum
,
adhuc de altero illo Constantino ad imperii cul ,
men evebendo cogitaret, praHorem Gneeorum
'
designarat. Verum ut is veneno fuit sublatus, quod
hic idem nomen gerebat, Augueta commodua
(

XYLANDRi ET G O A B I NOTifi.

(20) Baperiorem aut sopra beao vox signiflcat;

apparetqoe eum alicai rei aut provincis fuisae prsfeetnm. Sed quid fuerit,in obscuro eet. Ut et Argoclioee, qnaleeitofflcii genue: altom leotam in voce
inTento, eed ram non aeeeqoor. Qoid si fuit qaoddam, ut aareom, ita argenteum triclinium, cujus

ille ourator fuerit, ; . Tori minieter, sive tardiua in lecto decubitoro principi
ministrane adductisque et expansis cironmquaque
strati oortinis eum obvelane, eet,
. GOAR.

GEORGII

315

VI8UB. Brgo adduotue est

ad

276

CBDRENI

templum principie . ,
,
(21) *
, ? , ,

. *
'
*


, ,

exercitoum, quod Daraocranea eat Atbyro proximum; misauaque Stepbanua Pergameaue, unue
de oubiculariis Augustarum eunuchia, qui eum
privato habltu exutura iinperatoria amiciret purpura et celoci impoaitum in palatium adduceret.
Adduoto Augueta Zoo nupsit, conaecrante matrimonium primo Novae Roruae preabytero, cui Stypes
erat nomen, die Junii undecima anni ejus queia
aupra indicaviraus. Poatridie coronatuaaata patriarcba.

, ' ,
(22), , '
, ,' . .

Monomachusaccepto iraperio,et aenatorioe viros,

[ ?54J

prout cujuaque digaitaa ierebat, ad subliroiorea

evexit bonorea, et pecunie diatributioae suam in
populum liberalitatem deolaravit. Emiait etiara
deoreta per omnea proviocias, qus et ipaum esse
imperatorem faotum indicareut, 5 4 3 et promitterent forte ut aub ipeo omnia hooeata vigerent omniaqae flagitia exacinderentur. Joaanem quoque
orphanotrophum oum omnibua que 'ipaiua erant,
a Monobatarum mooasterio in Leabum, et Micbaolum racena imperio privatum ia Gbium, Gonatantinuraque nobiliaaimum inbamum deportavit. Uoc
U8U8 exordio Monomachua indictione 10. Sexla
porroOctobrie die, indictione ll,anoo roundi6551,
oometa apparuit, ab orienle ad occaeum profici-

,
.
0,
^ , ^,
.


, ,
.
,
' ' ' ' , ' , ,' ,

acena, totoque illo menee fuleit. Ia portendebat

calamitates mundo eventuras. Cum enim Stepba-

DQ8, qui et Boiethlabue, fuga, ut ante docuiwua

ex urbe elapsue Illyricos oocupaaset montaa, ac
Triballoe et 8ervos indeque viciniam Romania eubditam populationibue vexaret, Monomachue earura
graaaationura impatiensMicbaelo patricio Anastasii
logotheta flJio, tum Dyrrachii prafecto, mandat
per lilterae ut oollectie et auie et aliia militibua,
quotquot in vicinia ao Romania aubditia provinciia
diapoaiti erant, una oum ordinum duotoribue in
Triballoa profioiacatur et Stepbanum debellet. Ia
veroMichaelua rei beHicas ignarieaimua (quippe in
umbra e i i n i e r delioiaa educatua) inepte et inacite

. '
.
, |$,

',
' ,

( , )
*
^ ,

,
-

remaggreaeuB magnam rei Romanae 5 4 4 calamita-

tem invexiL Contraotia enim, ut juaaua erat, oopiia

(ad aexaginta millia milituui e coutinebant) in D .

Triballoa duxit itineribua aoolivibua, aaporia, aalebroaia ae ita auguatia ut ne bini quidem aimul ire
equitea poeaent, 8ervie, ut fertur, dedita opera
oedentibus ac intrare eum ainenlibus, neque de
reditu aollicitura neque jueto preaidio anguatiaa
occupantem.Ita ingreaeua campeatria direptionibus

,
,

' . '
,
, ,

XYLANDRI ET
(24) Qui litea ortaa inter Sarracenoa alioaque
aeptentrionalea iDGdelee judicaret, et de illia
ex aaquo et bono decerneret, in boc a judice caatrenai diacretua, quod bic Ghriatiania lmperatori
irtilitanlibua, ille cuoctia a Chriati fide alienia jua
diccret. Auctor unum memorat, alium Codinue,
neippe quinquageaimum aeoundum inter offlcialea

GOARI NOTiE.
recenaet. GOAR
(22) Xylander ridicule, et ut libet, ex capite aibi
fingit io Nova Roma preabyteroa. Sanctiue ltaque et
veriua : Peraela nuptialU benedictionis toiemnitale
ab Ecclesi archipresbylero. Erat autem
Eccleaia in palatio a Baailio imperatore conatructa,
de qua auotor p. 588. GOAK.

77

HISTORIARUM COMPENDIUM.

378

- incendiiaque vaatabat. At8ervi faucesitinerum ao

preerupta inaidcre et redituni ejue proatoiari. Mi
chaelus ut aatia pradae captivoramque parlum
, , ,
tempuaque domum reducendi putavit, et in reditu
,
in anguetias pervenit, ibi vpro Servi de aublimio
ribue locie Romanoe aaxie, lapidibua, aagitiia, om . ; uieque generia misailibua impetere, neque armia
,
neque toanibua uti valentea, aut ullo raodo rem

gerere. Ita alii missilibue prosterni, alii per prav
, cipitia devolvi, raiaerabili clade, adeo utadjacentee
. *
convalles atque cavitates cadaveribua impleta
, pereequentibua pervi eaaent. Perierunt ad 40mil, , lia et 7 ducee : reliqui per ealtua ac ailvaa mon , *
tium dissipati et ooaspectui hoatium aubduoti in

caoumina evaeerunt, 5 4 5 noctuque ad sua
, g pervenerunt,mi86randum ao laorymabile apectacu '' , ' - lum.Inter bos fuil etiam ipao Michaelua eimili uaus
. [. 755]
fortuna.
, (, . " ' ,
. 01
, , ^,
. '
, .
,
At in Italiara, ut demonalravimua, miaauaaZoa
, '
Georgiua Maniacee magiete:*, ut ret ibi duoum
(
ignavia labefactaiaa conetitoeret, tyrannidem affe ) ,
ctavit. Eatque opere pretium hujue facinoria cau . " ' aaa peratringere. Quo tempore ab imperatore Mi chaelo in Raliam miaaua fuerat Maniacea, ut
. "
Apolapbari Muobumeto Sicili principi a fratre
auo et Afria oppugnaio auxilium ferret, aocioa
' Q aibi aaciverat 500 Franooa, e Gallia transalpina

evocalos, duce Arduino, oujuadam regionia domino
, nemini aubdito. His aociiaaua deSaracenia etatue
rattropea. Poatquam vero Maniacea per calum

niatn imperio privatua ao Byzantium in carcerfra
(23) ,
abductua fuit, niiaaueque ei eucceaaor Micbaelua
, '
protcapatbariua Doceanua, bomo ineptue, nulla
.
mora interpoaita periit rea Romana. Nam hio ouin
Francia noo prabuiaaet menatrua qu accipere BOlobant alipeodia, eorumqoe inauper ducero, qui ad
, '
ipaum venerat bortabaturque ut banigne militea
, tractaret neque eoa mercede laborum fraudaret,

5 4 6 per contumeHam flagria (ita enim feriur)
,
cecidiaael, coegit Francoa a ee deciecere. Gnm .
que i i arma moviaaent, et ipae cum omoibua Ro '
mania copiia eoe deberat adoriri, onica Opsiciana
, , ,
, ' ^ legione et parte Thraceoeium atipatua, cum iia
apud Cannaa propeAufldum fluvinm,qoo locoquon dam perraulta Romanorum raillia occidit Anniba),
,
cooflixit, viotueque anrieaa majore exercitua parte
,
. " ' - Cannaa torpiter evaait. Hac accepta clade, ne tctua
quidem,quod eatde piecatore proverbium, aapuit,
' neque omnibua copiia munitua hoetem pctiit, aed
, , '
temeritate nimirum ductua eoa ipaoa qoivicti fue ,

XYLANDRI ET GOARI NOTiE.

(23) Arduino Longobardo daoa Normanni Apulia potitiaunt, eaqaeioter ee diviea Grecorom amiti
nonoumquam effecti. Leo Oatienaia, n, 68. GOAB.

379

GBORGII CBDRENI

380

rant collegit; adjunctiaque Piaidia ei Lycaonibua

,
qui fcaderatorum legionem implent. Fraacoa, qui *
bus alia haud exigua auxiliaab Italiscirca Padum
flumen et ad Alpium radicea babitantibua accea- ,
aerant, apud Horas (id loci nomen est) adortus ,
magaa ruraum pugna victue eal. Michaelue ioipe- . , *
rator hia cogoitia imperium Doceano abrogat,mit- , ', '
^ ,
titque pro eo in Italiam Bojoannem, qui etrenuua
' , ,
et bello egregius videbatur, et ab eo Bojoannedu
cebat geoue qi>i a Basilio iiuperatore in Italiam
miaaua totam Italiam ad Romam usquein poteata- ,
(24), " tem ejua redegerat. Verum ia quoque cum eo ve
niaaet, et novum exercitum non baberet, aed jam
,
ante viotoa cogeretur in hoatcm 547 ducere, qui
[. 756]
regiooem eam obtinebat ac ut propriam lutabatur,
victusapud Monopolim in potestatemboetium vivua
pervenit, iia quoa ferrum non abaumpaerat, alio ".
, ,
aliae diaaipatia in caatella qu Romania adbuc favebant. Exiode Pranoi Italiam ut bello partam aibi ,
vindicavere, incolia qua ultro ae dedentibua qua vi ,
eubactia. Quatuor tuntum urbea in Romancrum
flde permaoaerunt, Brundueium, Hidrua,Tarentum ;
et Baria. Michaelo imperatore mortoo et Galapbata , ' '
.
ejua aucceaaore exturbato miaaua in Ualiam, ut diximna, Maaiaoea, quanquam non eaaet aatia juetia
copiia inatruciua, artibua iamen iniperalori.a tao- , '

tum oonfecit, ;ut et Francoa Italia pelleret apud
,
Gapuam, Benpventtim ao Neapolin, et rea mediocri
in qoiete ao aecuritaie coQstitueret. Habebat bic ' , , '
Maniacea in provinciia Orientalibus poaaesaionea, , et vicinum Romanum Durum, cum quoexercuerat , '
inimicitias : et eura aliquotiea, niai fuga aibt cavia- C . ol
,
aet, inierfecturua fuerat. Poatquam vero imperio
Romaoo potitua eat Monomachua, Ouraa quoque ,
, ad aummam evectua fortunam (nam ab imperator*,
qui aorore ejua pro pellice utebatur, magiettir et '
protoatrator factua erat) injuriarum Maniacie mc- ' mor, abuaua aua potentia 548 ot Maniacia abseu- .
tia, ditioni ejua multa intulit damna et tbalamum ' ,
ejus licenter polluit. De quibua Maniacea in italia , , '
factua certior, znagnae animo moleatiaa iraaque , ,
agitabat. Gumqua opera ttomani inauper faclum

eaaet ut magietraiuB ipei abrogaretur, deploratia
,
proraua rebua (iotelligebat enim reditum in urbem
( non bene aibi ceaaurum), concitatia atque corruptia
Italicia copiia, cum jam deeiderio in patriam re- . deundi militea arderent, arraa coalra imperatorem ) '
movet. Miaaucn ergo aibiauoceaaorem Pardum pro- , toapatharium, homiaem Byzantiura, neque ullam , ob prsatantiam, aed quia octua erat imperatori, . '
tantae provinciee praefectum, inlerfecit. Ipae diade-
raate et reliquia imperii aumptia iosigoibua impe- ( )
rator aalutatur, exercituque in navea impoaito in
Bulgariam trajicit. Imperator postquam de hoc ,
,
reacivit, non leviter perturbatua, litleraa ad eam
mittit, in quibua ipai etquoa aecum habebat impu-

XYLANDRI GOARI .

(24) Error iollandiM, quo foaberati et fcaderati

iidem ceneentur. Hi ex omni extra natione, illi ex

aubditie Piatdie et Lycaonibaa, ut bio anctor enarrat. (tOAR.

584

HISTOftlARUM GOMPBNDIUM.

Ditatem et malta beneflcia pollioetur. Gum auteati

. a propoaiio ille non dioioveretur, ipae quoque
; suae coptaa contrahit, et duce eaa Stepbano Seba. " etophoro (id eat Augustifero), qui ipai ad Damo ( craneam Isetum delati imperii nuntium attuierat,

contra perduellem mittit. Goncurreruot adverai
) - exarcitua apud Oalrobum in Marmario, fusaeque
,
Stephani 5 4 9 copiea sunt, ipso Maniace primoa
, '
duceate et bostiuui ordiQeediejioiente.Jamque u a i . ( versi eum imperatorera faoetia omiaibue ealota , [. 757] bant, oom aubito eqao delapaua exepirat, non exe, ' ,
tante vulneria auctore,quod pectore letale acce , )
perai. Quod aimulatque innotuit imperatoriia, ca, put Maniaci atnputatur ; et qui ab ipeiua partibua
ateterant, amiaao duce, abjectia armia daditionem
, fecerunt. Confeatim ad iroperatorem nuntiua vic . 6 - " toriae mittitur. Aliquot diebua poat Stopbaatta in
* urbem redit, afferena caput Maoiaoi et belloviotoi,
quoa in triumpbo doxit per mediam plateam, aai*
,
nis inaidentea, praelato in baata capite Mania ', * cia ; et Spae albo equo vebena pompam eat aubae - cutua.
, , (25) ,
. ,
,
. &> . ,
, . *
. ,
, ,
.
, '
,
, , . ?
.
C Sub idem tempua Thpopbilua Eroticua Gypri
, praetor, homo semper novandarum rerum cupidua,
' - cognito Galaphatia exitu et rerum coDfueione, op ,
portunum 8 tempua nactum ratua aui ioetituti

conficiendi totum Cyprium populum concitat,ioati , - gatque ad necem Theopbylacti protoapatharii j u ,
dicis ac publici trtbuti exactorie, aub prstaxtu ni ,
mii ab eo exigondo adbibiti rigoria. Ad bunc op primendum nibil opua fuit Monomacho 5 5 0 lon , giore mora. Nam claaaia ductor Gonatantinua Cha
gea patriciua Gypriia univeraia aubactie eura cepit,
. etad imperatorem adduxit. Adductum imperator
*
atola muliebri induit, et ludia equeatribua i n
' [] Girco in triumpho duxit, apoliatumque auia facul ,
iatibus dimiait.
, .
.
[. 758] ' , ' D Vicesima die Februarii, indictione i i , Alexiua
, * patriarcha rebua bumania excedit. Ei aufficitur die
XYLANDRI ET GOARI .
(25) Imperii aibi delati nuntium
nomineremunerabantGraeci imperatorea,qTiaBiqni
Aogustini dignitatem obtuuaaet.MOriaeauminStepbano manifeetaft auotor, et appella-

tionie cauaam indicat eo quod * Zonaraa eo quodimperii ineigniboa ofnaaaet. GOAB.

283

GEORGII CBDRENI

984

Annuntiationia feato Michaelue Gerulariua, qui

vixerat monachue ex quo eum orpbajiotropbua ob
parataa inaidias relegaverat. Indicalur etiam imperatori theaaurua auri recondiius ia Alexii mansione, quem miaaie famulis recepit, ad centenaria
viginti quinqae.Eariem indictione,poatridie Kalendas Maiaa,oculi effodiuntur orphanotropho in loco
cui aomen Marycatie.Aliiid inacio imperatoreaiunt
fuiaae factum juaau Theodor: plerique omnea
ipaioa monachi mandato,ei ob relegationem irato.
Mortuas est decima tertia die ejuadem mensis.
Julio menae Stephanus Sebaatopborua delatua est*
quod inaidiatua easet imperatori volueritque imperium in Leonem patricium tranaferre et Melitene
preefectum cooatituere Glium Lampri. Ao Stephanua quidem opibus suie multatus et monaaticam
vivere jussuset relegatua eat. Lamprua, crudeliter
tortus et per forum ludibrii cauaa in pompa ductue
atque ooulia orbatua, paulo post vita excesait.

,
, ,

.

, , '. ,
,
,
, , ,
, * (, '
.

, *
* ,
, .

5 5 1 Hac ipaa indictione, mense Junio, Roaaica

gens contra Romanum imperium inaurrexit.Hactenuapacera amicitiamque cum RomaniaRoaaicoluerant,liberaque invicem fuerant commercia, et mercatorea ultro citroque commearant. Tunc vero in
urbe ortarixa cum quibuadam Scythianegotiatoribua,rea ad manue venit, et eat quidam de nobilioribua Scythisinterfectus.Proindeejusgentie regulue
Bladimerua,bonio iracundua atqueanimo inquieto,
caaum huno eibi annuntiatum aegerrima lerens,
nullaintarpoaitamora,ad armavocatiaeubditiaquotquot bello habilea erant,copiiaqueauxiliaribu8aacitiahaud exiguia anatiooibua quae Oceani inaulaeaaptentrionalee inbabitabant,collecta ad hominum,ut
ferunt,100000 multitudine, eam uaitatia apud ipsoa
navigiia (lintrea noa vocamua, unioa arbore cavata
factoa) imponit, et adveraua urbem tendit. Imperator, ejue conatuintellecto,legatia miseis petit ut ab
armia diecedat,pollicitua ae quidquid peccatum eaaet
compensaturum.modo ne ipaelevi da cauaa totjam
per aanoacoalitam pacem rumperetgentesquebello
committeret.Cum autem barbarua litteria acceptia
legatoa ignominiose proturbaret.reaponaia auperbie
dati,imparator,de8perata pace,ipse quoque ae pro
viribua bello parat. Scythicoa negotiatorea in urbe
559 degentea, nec non qui ut aocii aderant,
per provinciaa in cuatodiam dividit, ne quaa ab
ipaia domi eaaent metuendee ineidiae. Tum adornatia, quantum ejua praecepa occaaio rei ferebat,
imperatoriia triremibua aliisque leviboa navigiia,
et impeaitia in eaa qui e militibus ea tempeatate
Byzantii agentibua Ipgt poterant claaaiariia, ipse
quoque conacenaa celoceaua Barbaris occurrit in
faucibua maria ad Pbarum etationem habeatibua,
Jaxta per continentem comitante equitatu baud
exiguo. Inatructa utrinque ad pugnam claeae neutra para prslium incipiebat, Soytbia intra occupatum portum ae continentibua, et Romania eo-

'
.
' ' ,

.
,
,
, ,
, '
,

,
, . ,

.
,

,

'
,
. [. 759]
,
2 ,
,
^,

,

,

285

HI8T0RIARUM GOMPBNDIUH.

,
.
, * *

,
.
,
, , , :
,

.
. ' ' ,
*
'

, .
' , '
,
. ,
,
, . Ut
,
! , , ' ,

,
, ,
' {3
,
> ,
^
' .
'
,
,
, ' [ . 760]
, '
,
,
.
]
,
,
,
.
*
fivt
. \ ,

,

. 01

, rum inotum exapectantibua.Cum terapua tereretur

et ad veaperani diea iaclinaret, ruraum legatoe
de pace mittit imperator, eoaqueruraum contumelioae barbarua rejicit, non aliter ae arma riepoailurum aignificana quam acceptis in aiogula suorum
classiariorum capita tribue auri libria. Quod reepooauai cum videret aumme ebsurdum, imperator pugna dccernendum etatuit.Barbarisque etiamnuoi quieacentibua, vocalo ad &e magiatro Baailio
Tbeodorocano maodat ut cum tribue velocibue
triremibue levi pugna Scylbas tentet atque ad
prffllium provocet.Baailiua acceptia iriremibue non
levi pralio eorurn animoa explorat, aed medioa 5 5 4 1 hoates ioveciua aeptem navea actiflcioeo igne crernat, trea cum ipaie vectoribus dej raergit, unaque potitur, in eam inailiena et claaaiarios partitn caadene, partim audacia ipaiua
perterritoa fugana. Scytb ouio univeraa olaaae
accedere imperatorem videntea, atque id quod rea
erat cogitaotea, cum ne trium quidem triremium
auetiDuiaaent impetum, quid eveaturum eeeet ei
cum lota claaae confligeadum foret, fugam faciuot,
et 86 io locum immittentee aaxa ac acopaloa eub
mari delileacenlea babantem pleraaque navea
perdunt. Sad et militea e coatiaeoti eoa iovaduat,
magnamque atragem edunt. 8aoe cadaverum hoatilium in littore inventa aunt poatmodo quindecim
circiter millia. Superatia boo pacto Scythie, imperaior totum biduum ibi locorum commoratua
tortio die Byznnlium rediit, duabua legionibua et
quam vocant aodatitatea relictia, ducibua Nicolao
cubiculario et mugistro Baailio Tbeodorocano
mandalo ut oram aiaritimam cuatodirent, neque
exaceaaionem facere Barbaroa paterentur, utque
tota claasia apud Pbaram in etatione eaaet. Hi
littora, ut juaai eraot, circumeuntea, qua cadavera
Barbarorum eatuaejecerat, ingeoti prJa HC apoliia potiti aont. Verum viginti quatuor triremea
Roman, 5 5 4 avulae ab reliqua claaae, fugientea
Barbaroa inaecnt eoaque praetarvecta? aunt, cum
ii ia quomdam portum aavea aubduxiaaent.Scytb
ergo paucitate boatilium oavium cognita, compertoque non plurea eaae quam via erant, a promontoriia ab utraque parte eitia cornua extenderuot, et conleata uei remigatione oircumvenire
eaa coaperuot. Roroani priore labore remigandi
inaequendiquedefatigati, et muitiludine boatilium
navium perterriti, ad fugam inclinarunt. Gum
autera barbariov nuvea faucea ainua circumdediaeent et in altum exire noo daretur, Gonatantinue
patriciue Gaballuriua Cibyrraeotarum dux, cum aua
et aliia decem triremibua fortiter in hoatem pugnana, conciaua eat. CapUa a Barbarie quatuor
triremea oam ipeie vectoribue, ipaaqaeetiam praetoria navia. Uominea in iia omnea interfecti. Reliquae Romanorum navea in brevia, littora incommoda et aaxa ejecte ao contrite aunt. Claeaiarii
alii in aqua perierunt, alii a Barbaria vel trucidati
vel captivi abducti auot. Superetitea nudi, pedilea-

288

GEOftGII GEDRBNI

287

qae ad euorum etationem redieront. Scytha, oum

proter epem ipaie iostitutum cecidieeet, domum

veraua iter inetitnerunt. Cum noo niari modo, sed
terraetiam redirent (neque enim tante multitudini eatiserat navium, cum pralio multee essent
demers, 5 5 6 multffi capta, multo naufragio
poriiseent),inCataoalonem Beetam Ambustum tunc
Ietro vicin rcgioni prsfectum inciderunt in ora
maris apud Barnam, fusique sunt et magnaclade
affeoti. OctingeDtos eorum vivoe in compedibua ad
imperatorem miait. Is ambustue, et cum primum
Bcytbe ad Gonstantinopolin tenderent inque ipsiue
proviociam egresai pabularentur, militibue suie
oollectis fortiler invaserat, pulsoeque ad eoa confugere navigia coegerat. Bt tunc iterum oram eu

xat

,
,
. !

,
,
^ ,
,
,
,
,
'
(5
,

provincia maritiniam cuetodiene, exituique inteo- g tue, boc faoinue edidii.

, ol
. 01
, ' . (
,
, , ) >
, , ,
, ,
6'
, ' ,
* [. 761]
' , , ,
' .
, ', ,'
Anno mundi 6552, indiotiooe 12, menee Septembri, vebemena flavit ventua, quo fructue vinearum ,

pene perierunt. Eo ipso anno, nona die Martii, C . . -

qu festa est memorie divorum Quadraginta Mar- vov ' ,

tyrum, 5 5 6 imperator ut iis eupplicaret publice ' , proceaaarue, seditione populi interceptue est. Gam enim pedes magno satellitum cum comitatu et .
faustis acclamationibus a palatio usque ad fanum
Servatoris io Gbalce proceaaieeet, inde equo ad ,
martyrum dem vebi vellet, eubito vox e medio ,
multitudinia exaudita est: Nolumue Solereoam ,
(eio Romani Duri eoror vocabatur, Monomacbi "
oonoubina) eeae imperatrioem, neque propter eam , '
domioaa noetrae porpbyrogennetae Zoen ac Ttaeo- (26)
doram mori. >> Atque illico omnia confuaionie ac .
tumultua plena, et imperatorem turba ad necem , ,
depoecit. Qaod nisi oeleriter Auguste de eublimi .
prospicientee maltitudinem plaoaeaent, plurimi JJ
baud dubie atque ipae forsitan imperator peritari , , "
iaerant. Sedato autem motu imperator, omieea ad .
,
martyres proceaeiooe, in palatium reeepit.
1

Indiotione 13 bellum de Anio ccopit. Sed exponendum est cur et qua ratione Aaii principi quie.
eceati, nullaque ab eo orta injuria, imperator bellum intulerit. Georgius Abaegoram prioceps bellumadvereug 5 5 7 Romaoos movena eocium ejua
XYLANDRI
(26)

Non dofninm, eedfitofra.

GOAH.

' '
.


. " 6

GOARI

HISTORIARUM GOMPENDJUM.

290

' ' , \ hibuerat Jobaneaioam Anii dominum. Verom ubt

Buailius imperator in Iberiam cuin exercitu pro
fectua Georgium prelio iregit, Jobaneeioee metueoa D6 ob bellt aocietatem iratus imparator durius de 86 etataerot, cum clavibua urbis ad eum
tranafugarat, aeque et olavea ei ultro dediderat.
Quam ejua calliditatem approbana Baailiua, magiatri honore ornatum Anii et Armenie qu Magna
dioitur prefactum aam uaque ad vita ejua exitum
conatituerat, eoripta oautiona profeaeum, mortuo
ipao eam profooturam ad auum domioum redituram partemque Romane ditionis futuram. Mortuo
Baailio atque multia poat annia Jobaneeioa, filiua
bujue Gaciciua occupata prefectura pacem eocietatemque oum Romanie aervavit,paternam interim

. ,
,
^
, ,

.
$ '
,
'

ditionem retinena RomaQia,quod acriptum jubebat

". .
neqaaquam reddidit.Moaomachue pacti formulaia
, - archivo reperta, Anium UDiveraamque magnam
*
Armeniam.ut Baailii haarea repoacit. CumqueCaci '
ciue aervum quidem ee profiteretur, profeottiraiii
' , vero quam a patre acceperat restituere recuaaret,
', [ . 762] '
bello auaa rea repetere imperator alatuit. Proiode
, .
colleotum exercitum Miohaelo Beatae Jaaita3,qui jam

tum prasfectua Iberi 5S& erat deeignatu8,tradil,
' mandatque ut Cacicio bellum faciat. Atque is in
'
in provinciam profeclua maodata imperatoria pro vi . '
rili exeequitur. Gaciciua 86 pro amioo et aocio Ro , manorura boetem judicatum aentiena, tpae etiam
(27), .
Buia oontractia copiia, ae quantum rea ferebant
(28)
tueri iateodit. Gum autem raa Jaaita male auccc ,
derent, mittitur etiam Nicoiaua pneaea acholarum
, * ^ domaaticua, accubitor quondam Gonatantini irapo , ' ' , ratoria, cum grandi axercitu, ut vel multitudine
. " ,
opprimeretur Caciciua. Mittit ctiam litteraa impe ,
rator ad Apleapbarium Ttbii et qua circa Araxoo
fluvium eat Perearmeni prsfectum, hortaturqae
.
eum ut, quantum poeait, Magnam Arnieaiam et
,
ditionem Gaoicii infeatet, Nicolaua ubi in provin ,
ciam perveoit, atalim ee rei gerenda dat, litteraa
,
que imperatoria ad Apteapharium mittit, ipaa una
,
8cribeoa,eumque donia et poUicitationibua ineti
gana ut imparatoris voluntati moretn gerat. Re '
ecribit iaeacondiiione 86 id facturum, ai iraperator
' litteris ad se roiaaia paoiacntar ee ipsi omnium
^,
quecunque ipee Caciciobellijureeripuiaaet firmara
^ '
posseesioneoi ao dominium eoncedere. Haoc con . ' - D ditionem iiaperator probavit, aureaque bulla id

XYLANDRI ET GOARI NOTiE

(27) Sententia videtar mutilata. Hc autetn fuit,
Caciciam non detreotasse Romanis subditum esse,
sed tamea paterna ditione stbi relicta id voluisse
facere KYL. Mutilue hio Xylandri, non litteree
9 6 Q 8 U 8 . Hujusmodi vero est: At quamvis se subdi^
tum (vasallam) profUeretur, twm eo tamen bello dectrnendum nbi statuit imperator. Giarius legeret
aUas:

, et quanlumvis $e subditum profttenti brllum indicendum censuit imperator. GOAR.

(28) Bestes poetea dicitur, l^estarcba,
ut epitheton eit fortassisab aliquo officio duotum:
nam Catacolo quoqae Ambaetue infra in bello Me-

dico Beates vocatur. X Y L . Exietimavi diutiua,

quod et aliia cum Meuraio placuit, vestiariorum
preecipuum vocari. At cum iaidem Iaaitea nuper aitdictua et
, ac infra . 771, , id eat,
Baaapracaoiaa, et confestim ' -

lagatur, relicta priore aententia,

berorum
dialectoet more religionia principem
ouncupari censai, prout legimue Bulgaroe
chaganum, Saracenos ameram, Triballoa cralem
raguloa auoa vocitare. GOAR.

291

GEOROH CEDRENI

292

poetalatum Apleepharii ratum ae babere teatatua i ,

est. Qua accepta Apleaphariue alatim rom aggrea- ',
8U8 muUaaSSS Gacicii arcesjac aiuDitiones expu- *: gnataa occupavit Gacicius a Romania oppugnatua .
copiis et a Tibiano prefecto infea*atus, rebua dea- peratia, cum Nicolao pacem facit, per eumque se , et urbem linperatori dedit. Ad quem protectua,ab
eoque magisterii dignitate decoratus amplieeimis- ) ( 9 )
qaein Gappadocia ad Gharajanumque et Lican-
drum pradiia donatua, vitam exinde pacatam ac . , tranquillam egit. Monomarchus capta aJTibii pre- ' '
fecto oastella et oppida ut partem Aniaxas ditiooie
repoacena, cum ea Apleapharea sponte non dimit- ,
teret, eed aurea bulla niteretur, Nicolao prrecipit .
ut oum Roinano et Iberico exercitu etcopiia Ar- '
meniffi MagOe, quae Caoiciua duxerat, bellura ei , ,
faciat. Nioolaua contractia omnibua copita Bestar- , obam Jaaitam iia preficitet auum servum Gonatan ' ,
tioum magiatrura Alanum, eoaque ad oppugnao- .
dum Tibium mitiit. Erat Apleapharea homo, ut ,
quieqaam aliue, bellicarum artium peritiaeimus,
gnarua rei gerendae et consilia hoatium eludere ,
callidua. Ia oum ae pugn cum Romania cop.ie *
committenda imparem aentiret, intra muros ae
cooiinet, amnemque alluentem avertit, Ha ut ' , [ 763]
omnem urbi vicinara planitiem iainundareletagno , '
que et ooano paludie morem ft60 oppleret; et in
, ,
vineia que circuro urbem in orbem erant eite, aa- '
gittarioa peditea abdit; et exapectare aignum quod

ipaa tuba daturua eaeet jubet; ita inatruclua ad- ,
venlum boatium operitur. Romanorum autem du- ', ' .
oturea prae raetu ao deaperatione rerum urbi ,
incloeisae et campum aquaoppleviaae Apleapharem
opinati, promiscuaet nuRo ordine, alii equitee alii (30)
ab eqoia digresai, ut ouique placebat,ad urbem oc- ', . ' currunt, primo acilicet aggreaaa eam captnri. Ubi , ,
in viaa pervenere qu per mediaaducebant vineaa, /,
jamque urbi aubiverunt,c]aaeioum Apleapbarea ca- , '
nit. Et peditee ex inaidiia coorti alii aaxia Roma- noa itnpetunt, alii deauper de aeptia vinearum
, ?
vuloerant, cum quidam Romaoia aui defendendi ,
omnia eaaet erepta facuitaa.Ingena tum cladea ac

cepta, et Romanorura inoumerabiiia casaa multi- ,
tudo, cum equi fugere OOD poaeeot limo et laounie ,
impediti. /Egre elapai Jasitea et Gonatantinua > , Aniura perveaerant, Nicolaoque calamitatie nuntii ,
fuerunt- De qua clade certior factua imperator Ni- . 01
colao ei Jaeitae abrogat tnagiatratum, loco Jaait ' ducem Iberiap facit Ambuatum, pro Nicolao impe
ratoremexercitumcreat Conatantiuum magas soda- ,
XYLANDRI ET GOARI NOTifi.
129) Pagos. moderna liogua pagus. GOAR.

(30) Servoe fuiaae magiatro* non credo. Legerem

aliquid pro , fortasae aot tale quipiam : veroemm propiua est fratrem quam aervum
icolai raagistrum fuiaae.XYL. Auctoria ceu sana
retenta lectione, monendua Xylander.eumdem qui
magister eat, eaae poaae aervum. Annon dux in
aliqua provincia regia aubditua oat et, ut aiunt,
vaaallua ? Vox enim inbonorarii aub-

diti eignificatu bic jacet. Ad rem Doatram,Cacicius

eese nuper imperatoria servum, id eat aubtlitum,
fuit proFeaaua, at non alio propoaito niai ot i t i
Anium IbnriHmque perpetuum aibi vindicaret principatum. Iaque Conatantinue pariter, magiatn dignitatcin aula CP. provectua, aimul potuit Alanie
portionia ab imperatore renuntiari dominue, ac u t
aubditue aeu vaaallue aub eodem in bellia niereri.
GOAR.

293

HISTORIARUM COMPBNDIUM.

, - /
, ,
.

,
' ,
\
,
., '
.
, '
, , '
.
)
.
, - J
,
,

, ,
ic

.
,
, ,
[. 764] '
. '
' ,
, '
- (
, . "
,
^
* *
\ ,
(5 3.
,

.
'.

' .

, ')
,
*

,

) ,
, ,
' ,

.
(

litatieprincipem, eaoucbura,aSaracenieoriondum,
aibi fidum borninem, et cujos opera etiam antequam 5 6 1 nd imperiura eveheretar ueus faerat.
Hi autero provinciam ingreesi colleolisque exercitibue ad rem gereodam converei, urbem Tibiam
quoB erat ejua geatia .metropolie, oppugnare
i D C o m m o d u m rati, reliqua ad
Anium pertiraentia caatella tentant, oapiuntque Saaotam Mariam, Ampierum, Saoctum Gregoriam, admodum
munitae et prsruptis impositae saxie aroes, Aplespbario smpe opem iis dum oppugnarentur ferre
conato, eemperque victo. Inde ad casteUom Chelidoaium veniunt, eilum in procipitt colle baud
longe a Tibio. Id cum vallo foseaque cirouravenie8ent,obeidioae capere inteodunt, quod j a m prsidiarios ree ad victum neceesari destitoebant,
subita obsidione prasventos ne earum copiam importarent. Faissentque eo potiti, nisi in Occidente
repente patricii Leonis Tornicii exareieset dcfectio,
Ie Leo cum Iberiam gubernaret aflfectat tyranoidem accusatue, magietratu epoliatua raeoeque
vitam monasticam agere jussos erat. Non tnediocriter autem ferene contumeliam, occuUe ao pauUtim duces qui Adrianopoli erant oorrupit, qui *t
ipsi cootemptim ab imperatore babiti otio torpebant. Horum deinde et euorum neceeeariorum
opera militesquoque eibi ooociliat, qui otioei 5 6 6
degebant, et quotquot preedis ao direptiooibua de
lectabantur.Gontractaque mngna manu, imperator
aalutatus curn omnibus euis copiis actutum ad
urbem proliciecitur. Imperator, qui neque ad reeistendum eatie babebat in promptu militum, neque civiura erga se fidei ao benevolentiee ee commtttere audebat, in iberiam nuntium equie diepositis m i t t i t ad GoQsUntinum,omi8si8 que in mani-

bus erant, oelerrime ad Gpolin cura exercitu venire

jubens. Ie acceptis litteris, quanquam jamjam
politurus Chelidonio videbatur, soluta obsidione
oum Aplespbaro pacem ftedusque coriipopjtjurato
et diris etiam ni promieea impleret imprecationibus ee devovente, se in flde imperatorie permanBurum neque quidqoam contra RoraaLos moliturum.
His ita actia, ad urbem cum exerctiu festinat.
Hoc modo Ghelidoniura liberatum.Ipee cum Orientalee legiones totumque exercitum adduxiseet,
jussu imperatorie urbera intravit, exercitus parte
jinTbraciara traneportata, ad Chryeopolin, qa
nr.ari interfluente Cpoli opposita eet, alia ad Abydum quffi in Hellesponto. Verum hrec poetea temporis acta. Tornicius ante ConstantiDi adventam
menee Septerr.bri, indictione prima, imperator, ut
diximae,ealulatU8 5 6 6 dicto citius Gpolin obsidet,
sperane ae etatim ea potituram, quod sciobat
imperatorem militibus destitui. Igitur castris proxtmeraonaeteriuraAnargyrorum e regione Blachernsrum fixis, primum verbie ac pollicitationibus animos oivium tentat,deinde, nomine audienle
ipeum,vim parat.Sedet imperator cives populumque armat, iiaque murorum defeneionem oooomit-

295

GEORGU

GBDRENI

296

tit ; et militea qui tum aderant alioaque ipaiua Kal

juesu a priocipibueseaatus armalo8,qui ultra mille
non erant, per portam Blacbernensem educit
atque adveraos boali conatituit, vallo tantummodo
interpoaito,quod impetura irruentium hostium re . '
moraretur. Atqui intra portas ae continera et de , ,
murie repellnre adorieatea praatabat; et magiater
, * ,
Argyrus (talus vehemeoter quiritabatur, ac impe
ratorem hortabatur ne extra portaa eraitteret,
neve cum favente multitudiae et bellicie laboribue '.
aaaueta oongrederetar, ipae atipatua exigua manu

tironum bellique imperitorum bominura. Na quid
. tamen obtineret, Conatantinus Leichudea effecit,
aucior alteriua conailii el in summa apud irnpera
torem auctoritaie. Imperatore cum auia aub vea ,
peram ogreaao, perduellia suoa armat et in impe- g ?,
ratorioe magno cum impetu irruit, oculique [564 momento perruropena vallum eoe pellit.Horum alii (31),
oapiiauat, alii fugientea io foaaam urbi circum- .
datam inciderunt at miaere perierunt.Sed et civee ,
de muria praecipiti fuga se proripuerunt.Profugere , ' , , ,
etiam portirum Blacbernensium cuatodes,non ob-
jeotia portarum valvia. Quod niai Torniciua fato , | . 705]
. fuiaset impeditua, potuerat abeque uUo labore ia
urbem peneirare ac imperium occupare. Nunc ille , curcuaquead foasam muro coniiguam perveniaeet, (32),
ab inaequendo deetitit. lloo animum imperatoriie ,
.
reddidit.ut et portaa ocouparent et murorura defenaionem auecipereat. Haud dnbia tuns Deua i m -
peratorem aervavit, ae sagitla interficeretur, qus

in
ipauai emieaaiii rotuadura
cujuedam
famuli ca- g~, "
mmm afrwwa w>ww_ -

il
|
.
^T- '

pitia tegmea eet delata, quod et buic et imperatori

, ,
aalutare fuit. Ad hunc ergo modum urba proxima o\
,
periculo, ab boate tamon capla noa eat. Torniciua
cum per aliquot diea in caetria beeiaeet.etab ipao ,
paulatim ad imperatorem deficeretur, veritua ne ,
vel universi ab ipao tranairent vel otiam compre- ,
benaum imperatori tradereot, caatris motie Arca- *
diopolin retro abiit, ibique cum Joanne Bataiza ,

oaatra po8uit,Theodoro Strabomyta, Polye Marianoque Brana, Occideotalium legionum ducibus et ,

aibisanguine propiaquia, ad Radeatum "oppugnandam miaaie; quae 5 6 5 urba cum reliqua
omnee Macedonice atqueTbracica urbea Tornicio .
acceasiaaeot, fidem uoaeervabat opera epiacopi et
cujusdam in ea urbe sumraa potentia prasditi Ba- ,
tatztt, qui et ipae Cunaaoguiueua erat Tornicii. Hi D
.
oum nibil eflicerent aliquanto iu ejua oppidi oppugnatione tracto tnmpore,ipse etiam Torniciua eo , ,
cunctaa auas ducit copiaa. Cumque orani oppu- '
,
gnaaeet conalu et macbinarum omne genua adbibuiaaet, oppidania fortiter defendentibua, profliga- , , \

tua, aoluto obsidio Arcadiopolin rediit. Interim
Monomacbua Orientalea exercitua, qui jam a Gbry- .
aopoli et Abydo in Thraciam trajecerant, duce iia ,
prffitecto Michaelo lacita magiatro emiltit in re-

XlLANORI GOARI NOTiE.

(31) Turcia nunc SculariM&le a quibuadam cum
(32) Coamae et Daimiani nulia $pe mereedU mediCbaloedone inferiua aita conlunditur. GOAR.
cam artem ex cbaritateodrntim. GOAR.

297

HISTORIARUM COMPENDIUM.

. - ^ bellee. Hic contractia omnibus in onum copiie

, - castra hoatibus opponit, pugtiaque abatinens ope .
ram dat ne eorum prsdia maleficium patiantur,
.
captoaque humaniter tractat, reliquie per litteraa
: ^ ol / occulte missas veniam delictiet omnium bonorum

copiam promittens. Jam et hiems appetfibat, et
. - perduelles, cum et ipsi eorum jumenta aliraen , tis destituerentur, quia frigus, famem hostemquo
,
simul suetinepe non polerant, paulatim ad mogi , ' strum deacivernnt. Torniciua vero, quamdiu ob . acuri tantum deficiebant, utcunque duravit et epem
.
fovit. Cum autem Marianua Branas, Polya, Theo dorua Strabomyta 566 et Glabana familia aliique
, o\
illustres ipso deserto confertim ad Jaaitam tranai^ , verunt,fugam ipse cum Joanne Batatza,qui ab eo in ol
ter rebellea erat dignatione proximu8,paravit. Curo ,
que evadendi non auppeterct facultas, io templum
. [ . 766]
quoddam eerecepere.Sic agmenperduelliumeetdis
aipatum. Jasita 608 missis famulia cepit et vinctos
,
ad imperatorem abduxit : militee jussu imperato (33) - risin suam quieqae patriam dieceeserunt.Tornicio
, ,
et Batatzae oculi effuasi pridie natalitiorum Cbri , sti. Eorum qui in benevolentia perduellis peratite- .
' * rant bona publicata, prius ignominiose per forom
circumduclorum ao deinde relegatorum . Hunc
, finem ille babuit motua. Jam quas a Torcis acoe perimus calaoiitatea referam, si prius quinam
, 8 fuerint Turci, et qua occasione bellum contra Ro. ' " manos gerere cceperint, expedivero.
; , ,
, . " ' ^,
. ' '
, , .
,. ; .
\ ,
, .
, *
\
^ , ,
' , ,
, .
,
- .
, ^, .
- , . ,
" ', .
R

[ . 767.] Q
,
' '
.
^ ,

Turcorum gcne Unnica fuit, habitana ad Caucasi

montie partea eeptenlrionalea, populoaiaeima et
libera nulliuaque unquam nationis dorainium experta. Poatquam Saraceni Pcrsaruiii regno everao
non Pereidem modo, Mediam, Babylonem et Aaay-

XYLANDRI ET GOARI .
(33) Obtorlo naso. Pacilia Greecia ex corporum defectibua cognomina.
PATBOL. G R .

CXXII.

GOAR.

10

299

GEORGll CEDRENi

300

riem, eed et iEgyptum et Libyam et Europee non \

, ' ,

,

, ,
, ,
, ,
, ' \ , '


, ,
' ,
JegatoB cum donie pretiosis, postulatque flibi auxi^

lio mitti tria virorum millia. Turcus et allata dona .
gratissima habuit, et legati adniodum comprobaia , petitione mittit ad Mucbumetum tria, ut petiverat .
millia, duce Tragolipace Mucaleto, Miceeli iilio.
Enimvero boc sperabat, ei reprimere sui potuissent
eoa a quibus Saraceni invadebantur, facillime eos ,
effecturoa ut pons quo conBtratus Araxee erat, et ,

qui ab utroque latere turribus excitatis ac prffieidiis impositie munitus Turcis inaccessam Persidem , ^ '
faciebat, praesidiariis pulsis pervius Turcis poet-
modo fieret, itaque Persidis occupand sibi occa-
eio daretur. Turcis mercenariia Muchametas ac- ?<">
ceptis, iisque cum suo exercitu conjunctie, cum ,
Arabum priocipe Pieasirio confligit, eumque nullo . '
( ,
negotio euperat, sagittarum conjectum non feren
tibus Arabibus. Domum a victoria reversus, 566 C
eosdem Turcos voiuit etiam in pugnam contra In- , pqiov
dos, a quibus oppugnabatur, sibi adease. Gumque ,
petentibus ut domum eibi redire liceret et praesi- . '
dium ab Araxis ponte abduceretur, vim etiam in-
tentaret, Turci veriti majora pericula ab eo defe' .
cerunt,et in Carbonitidem Bolitudinem (neque enim , tam pauci advcreue tam multa depugnare aude- ',
bant millia) eubduxeruot, indeque identidem
erumpentee Saracenorum ditionem populati eunt. , , laiquissime id ferens Muchumetus, ad 20 hominum
.
millia adversum Turcos miltit, decem nobilisbituoa
*: notaeque fortitudinia ac prudentiae duces Saracenos ,
exercitui praeficieDS. Hi ad bellum profecti,intrare
/, .
ia desertum ob aquaa et alimentorum inopiam j u - , dicantesincommoduin,prcximeaddiLuaiBoliludiaiB 0 '
Turoorum dux de adventu Saracenoruin faetus ^, [. 768] 6'

certior, re oum euis communicata, subitu adoriri
' ^ .
Saracenos ac Persas slatuit; biduoque m a g n i s
confectia spatiis, torlia nocte eos secure in teoto- . riis agen-tes nihilque mali exspectaiites invadit
atque illico proSigat. Ibi curribus, equis, pecunia- , '
quepluritna potitus, non jam utiugitivus latrocinia
exercere, eed palam exiode in 569 aperto caBtra . (34)
habere. Et oonfluebant ad oum qui ob maleficia sup- ,

exiguam partem subegerunt,ipsi inter cceperunt

diversis temporibus varie dieeentire. Ita unicum
Saracenorum idque maximum imperium in multas
est divisum parjes, ut alius Hispaniae jam, 5 6 1
atius Afric, alius iEgypti, alius Babylonie, alius
Pereidis eeset princeps. Tantum vero abfuit his ut
inter se conveniret, ut inter vicinos etiam bella
fuerint intestina. Proinde Persidis.Gboraemiorum.
Oretanorum et Mediea princeps Muchumetus, Imbraeli filiue, Basilio imperii Roraani clavum tenente, cum in bello quod adversus Indos atque
Babylonios gerebat, rebus uterctur adversis, ex
usu fore judicavit, si missis ad Turcorum principem legatis auxilium peteret. Mittit ergo ad eum

XYLANDRI GOARI

(34) Tragolipaces dicitur. Sod boc non est inusitntum io boc codice, idem vooabulum diverse
ecribi aliquanto inferius. XYL.

301

HISTORIARDM COMPENDIDM.

302

' , 6 - \ plicium metuebaat, aervi atque alii rapto vivere

, '
gaudcDtes. Denique brevi tempore copi ipaiua

u^que ad 50000 excreveruat. At Mucbumetus ob
, cladem acceptam iratuadecem iatoaductorea lumi
Dibus urbai, et qui evaaerant milites, eoa mu .
liebri indutos vestitu in triumpho ducturum m i ,
natur. Ipse ad bellum gereadum accingitur.Milites
*
autem qui antca victi a Turcis fueranl, miois per ceptis, ad Tangrolipacem traaaeunt. Ia tanta ac ,
cetaione auctue cum oinnibus suis copiie in Mu,
cbumetum it, ut coliatis sigaie juslo preelio rern
,
decernat. Et Mucbumetus aruialiB Saracenia. Per ,
sis, Caberis et Arabibus, exercitu quingeDtorum
,
circitar millium contracto ac centum turrigeria ele ' . '
phantia, boali apud locum cui Aapacban nomen oc *
currit. lbi atroci conaerta pugna multiaque utrin , que cadentibua, ipae etiani Muchumetua,dum binc
,
inde incautiua obequitat auoaque verbia animat,
'^
equo collapao, cervicea frangit ac moritur. Mortuo
,
ipao, exercitua cum Turcia conapirat, et omniura
. 01
voluutate Taaagolipacea Perai rex declaratur.
^
Regno acoepto statim Turcis aditum in 670 Perai.
dem aperit; atque bi confertim eo *e coniulerunt,
,
exceptia quoa patria amor detinebat, oppreasiaque
,
Persis ac Suracenia auam fecerunt Peraidem, ac
.
Tangrolipaci nomen aultani impoauerunt, qua voce
Itfpoac
aimimua irn,>erator ac rex regum notatur. Ia om ,
nes magiatratua ab iocolia in auoe tranatulit, in
terque boa universam diviait Peraidem, proraua
, , coaculcatia iadigenia.
. ,
* ^
, ^- . , .
, '
. , , : , ) ,
; [. 769] ,
,
, C
Secundum haec aultanua ragao, ut videbatur,
, praclare coDatituto, beJlo peiere flnitimoa reguloa
,
inatiLuit. Factaque in Piaaaairium Babyloaia ducexn
' ,
expeditioae, diversia prsliia eum vincit atque in
terticit, et boc modo Babylonica ditione potitur.
,
lnde adverdua Garbeaium Araburn principem emit ,
tit magno cum exercitu Cullumusum, patris sui
^ ,
fralre natum. Is, coinmiaao cum Arabibus prffilio,
*
superatua lurpiler fugit. Gu.nque in reditu esset
, * .
per Modiain (hodie Baaspracan appellatur) iter
, (
lacturua, ad ejus praefectum (is erat ab imperatore
? (
RomaDorum eo misBus, Stephanus patriciua, Con
bUutiui, qui uiia cuui imperalore adminiatrabat
(35)
reaipublicam Leichudiae filiue) miBsia legatia libe (36) )
rum aibi transituir. peimitLi petit, jurejurando gra-

XYLANDRI ET GOARI N0T;E.

(36) Paulo aupra Conatanlini Leichude facta
(85) Dignitatia aeu magiatralua est noinen, quasi
imppratoria vicarium deaignanb i t cullegam, qui mentio, in Turuicii doieclione: nunc cur articulua femininua ait additus neacio, niei quodconet reclor dicebalur. X Y L .

303

GEORGII

CEDRENf

304

vissimo interposito, pollfcitue 86 571 suoeque *6, abeque maleficio traneiluroe. At Stephanus eam , ' '
petitionem aiimiditate profectam opinalue.exercitu
' .
euffi provincia? collecto, in Turcos tanquam hoetee
ducit. Gravissimum ea res dolorem Gutlumuso ,
attulit, quippe cujus exercitue omnie, utpote ab . advereo praelio rediene, pedester inermieque esset.
Goactua tamen conflixit, victoriamque obtinuit, ( 6 ' ,
capto cum multia aliis etiam ipeo Stephano : quem
, ), '
et in reditu apud Tabreziura loci ejue domino ven- .
didit. Ceeterum ad eultanum reversus Cutlumnsus
,
de accepta clade ee purgat, culpa in alios cullata, .
polliceturque ei rureum cum copiis advereus Car-
besium mittatur, facile Arabiam eubacturum. , Obiter etiam de Baaepracania refert, regionem

esee ferliliesimam et a mulieribus teneri, eic obli- , ,
que notane milites, cum quibue dimicarat. Verum

eultanus ei ob dedecue amiesfle victorie iratus de , fqtov (.
comprehendendo occidendoque horaine cogitabat; adversus autem Romaoos arma movere formidabat, , * ,
jpso nomine rerum praeclare a tribue imperatori- '., bus Nicephoro, Tziraisca et Baeilio gestarum per- . '
territue, euepicansque eamdem esee etiamnum , (
virtutem Romanorum atque potentiam. Dubitabat
, , ' ' tamen incertusque animi deliberabat quid agen- ,
dum 579 foret. Sed Cutlumueus insidiae sen
ticns cum euie fugit; urbemque in Choraemiis ei- , , ,
tam, cui Paear nomon, munitissimam occupans
eultano adversatur. Sultanue in praeeeDtia eo oraie ' " ^ 80 cum omnibue euie copiie contra Arabee profl- , .
ciscitur, et ab iis ipee quoquo profligatur. Revereue ,
:

domum, dedecorisque et opprobriorum Cutlumuei C

, ,
impatiene, maxima cum parte exercitue Paearem
obeidet, ac diu sane patruelem euum oppugnat, .
, [. 770]
fretum loci munitione et eaepe eruptione facta
eultano haud levia damna dantem. Alium, autem
,
exercitum emittit, circiter viginti mil*uin contra .
Romanoe, duce fratris eui filio Asane cognomine ,
Surdo, mandatque ei ut celerrimo pergat et rebua
,
euccedentibua Mediam eubigat. Hcec ita lum in

Peraide acta.
,
, ^
. '
, ' , ,
? .
.
Pancratiu8porro lberieregulua,bomoimpudicu8, D ,
uxorem Liparitro violavit. Erat ia Liparitea Horatii .
(
Liparitee filius, ejua qui bello Basilii imperatorie in
Georgium Abasgoi u:i. ducem occieua fuit horiiu for-
tiludine et prudeutia nobilia, magnaeque poet Pan- ,

cratium inter Iberoa potentiae.Hic ergo injuriae atro "; citate concitatua arma rontra Pancratium sumit,vi ' '
ctumquo praeliu ad Caucaaum et interiorem Abaa-

XYLANDRI G0ARI .
jicio a prdio aliquo aut ditione euaid eum cognominie potuisae habere. X Y I . Non a dilione vel
predio, eed a matre, ex qua quandoque, ei epectatior eit et nominatior, Graeci filioe appellaot, Ste-

pbaoue bio dicitur aliae, j u x t a

Xylandrum, prsdii vel cfitionie filiue est aseerendue.

GOAR.

305

HISTORIARUM

COMPENDIUM.

306

. giaai 576]corapellit.ip8e regia occupata domiDam

', jJaoteuara Pancratii matrem vi stuprat, totaque Iberia

potitur. Inde missis ad lmperatorem litteris in ami, , '
citiam aocietatemque Romanorum recipi postulat;
.
idque ab imperatoro impetrat. Aliqnanto poat Pan ip&oc
oratiua per Phaaidem fluvium, Suanos et Colchos
' iter facieos Trapezuntem pervenit, indequemiaaia
' .
ouotiia imperatori aigniGcat cupere se ByzaDtium
ire et cum ipso coiloqui. Quod ubi permissum fuit,

congressua cum imperatore multis ei verbia expro
brat, quod aceptrum ipae gerens foBdua, quod ei
,
cum Abaagiea ditionia haud exiguae regulo fuerat,
,
violaaaet, et cum privato ac aervo pardaelli coivia . ,
aet aooietatem.Simul petit ut inter ae ct Liparitam

tranaigat. Atque hoc ,imperator confecit, pactum,

, g
, * , .
"0 , -

que eat ut Paaoratiua omnem Iberiam atque Abaagiarn obtineat, Liparlta aulem parti Meachi per
oranem vitam preasit ac Pancratium dominum regemque auum agnoacat. Huno quidem exitum re

Abaagica habuit.
', '.
. .

' '
, -

Aaan vero a sultano advereua Roraanoa miaaua,

ultra Tabrezium et Tephlidem proiectus in Baaepracaniam venit, proxima qusque populando atque
incendio vaataoa, et obvioa trucidans, ne puerili
quidera parcena stati. Preerat tum {Baaspracani
Aaron Beata Bladiaihlabi 574 filiua, Pruaiani frater. Qnicumaibi non aatiaeaaead tantamTurcorum

vov ,
,
. [. 771]
,
, Q multitudioem auatinendam virium aentiret,Cataca* ,
lonem Bestam Ambuatum Anii atque Iberiai praefe
ctum littcria miaaia bortatur ut aibi auppeliaa
' , quamprimum ferat.Ambuatus litteria acceptia,dicto
* . citiua auoa excitat, cumque iia ad Aaronem ae
, '
confert.Gonjunctia copiia cum deliberaretur noclur, .
none an aperto prffilio cumTurcia aaset pugnan dum, neutrum Gatacaloni probatum cat, aed alia
, arte boatea oircumveuiendos duxit. Gaatra, inque
,
iia tentoria, uterant, acjumenta et impedimenia
. omnia relinqui voluit, et inaidiaa per noctem oppor

tuniasimia locia pont: tum Turcia advenientibua,

et caatrorum hominiboa vacuorum direptioni in ,
tentie.prorumpendum exiQaidiisetineosfaoienduin
, ,
impetum. Neque id eum conailium fefellit. Mane

enim Aaan caalria euia aecundum Stragnam flu-

81 ,
vium tanquam ad pugnam proflciacitur, cumque
.
occurreret nemo,ubi ad caetra Romanorum perve . 0 '
nit.ibiqueneque vox ulla audita Jeat neque cubtos

ullua viaue, aed omnia in aua eaee poteatate putavit

Romanoeque fugiaae credidit, multie locis caslra
,
perrumpit diripique praedara jubet.At Romani aub
',
veaperamex inaidiia progreaei compoaito agmine,
, ,
disaipato9 Turcoa adoriuntur, primoque congreaau
' (5
fundunt, 575 vebementiam aui impetua non aua tinentee. Cadit inter primoa pugnana Aaan, et
. 0\ '
quidquid in eo exarcitu forte fuit obtruncatur.
, Reliqui, pauci admodnm iiatque nudi, per raontea
,
in Peraarmenias urbea evadunt.
" . '

307

QEOR0II CRDRENI

308

, ' . 01
.
Ab his de accepta clade edoctus aullanua in
rr.agnam devenit Folliritudinem. Ut autem hanc ,
calamitatem reaarciret, e Turcis. Cabcris et Limni- & . lia dcloctum excrcitum ad 100000 conducit,eumque
duce Abramio Alimo, fralre cx altero parente suo,
Cuntra Romanos mittit. Nuntiato barbarorum ad- ' , ' ' (37) ,
ventu, Aaron et Ambuslus unilis rursum exerciti' . ' ,
bus quid agendum sit consultaot. Senlentia Catacalonia eratcum praeaentibua occurrendum Turcis

es3e extra Romanoa fines,ibiquedecerlandum,cum
adhuc major hoatium pars equis careret,et reliqui .
etiam longo itinerc essent defaligati, aoleiaque
' ', ,
ferreis Turci carerent quibus ungul armantur,
Romani autem recenti victoria elati alacrea essnnt,
pugnaraque expeterent. Contra Aaroa pronunliabut
coatinendum exercitum, urbesque et castella mu- JJ ,
nieodum atque omuia muris includendum : de re [. 772]
ad 5 7 6 i mperatorem referendum, neque ejus '
, injus&u contra taniaai multitudinem tarn parvia
.
copiia dimicandum. Haec aententia vlcit. Et profecti in Iberiam, in planitie quadara, quae incolarum , ,

sermone Osurtru dicitur, castris sub dio poaitia
quieverunt, omni prius agreati turba mulieribus, ,
pueria ac quae pretioaa babereot, in munitionaa
incluaia. Et imperatorem cursori traditis litteria de .
adventu hoetium certiorem fecerunt. Imporator lit-
teria lectia, ducibuaiatia maDdatuti ae contineant, '
donec Liparitee cum Ibericie copiia ad ipaoa perve-

niat. Et Lipariten per litteraa bortatur ut aiquidem
,
aociuaaitamicuaque Romanorum, abaqua ulla mora
' )cura omnibua auia copiia ae ducibua Rumania
adjungat. Ducea acceptia litteris quieverunt, uti
erant juaai, et Lipariten exepectarunt. Atqu ia, ,
imperatorie mandalo percepto, auoa perotiumcol- .
legit atque armavit. Dura id fit ac tempua teriiur, ,
interim Abramiua in Baaapracaniam venit; cogni- '
toque Romanoa, qui ibi fuerant collecti, t>uo ad-
,
venta inteUecto io Iberiam receaaisae, prae metu id
ab iia faoium, quod erat probabile, ratua, poatba- ',
bitia direplionibuaeoa eat insecutua,cupicnspraelio
congredi 577priusquam alioeconduuerenlurcopis. ' ' Oertioreahao de re faoti duces imperatorie,ac veriti ; . 0\
,
nevelinviti cogereatur aale Liparita? adventum
pugaare, subduxeruat ae in locum quemdam aditu ,

difficilem, precipitiia undique et convalhbuecinc ' . '
tum, atque ibi quievcrunt, ct ad Lipariteo acripaeruQt ut abaque cuQcLatione veniat. Abramiua Ro- D
manum exeroilum non assecutua ad Artze venit. ,
, ' Pagua eratia ingena acmultorum millium capax,
magneque eo cootinabantur diviti. Habitabaat
, ' ,
enim ibi cum indigen inercalorea, tum Syrorum
Armeniorum etaliia ex nationibua multitudo haud ,
1

XYLANDRI GOARl NOTJ2

(37) Incertum, uterinone an alia matre nato,
quaai qui aliundegerminaeaet fraternon germaDiia.
Hoe enim sonat voa . Et taiea fluaculi

in horum acriptorum pratia non eunt inaolentes.

eatque endem vox apud Zonaram, et infra rureoa
de Alimi fratre. X Y L .

310

HISTORIARUM COMPENDIUM.

, , .
. "
',
* ^
,
.
'
,
*


^
,
-
'\
-
r?
L
5 v D
! ,

. ,
ot "
[. 773]
.
' .
,
,
,
,
,
?.
,

modica. Atque i i numero freti intra muroBee recipere noluerunt, cum quidem proxima eaaet Theodoaiopolia urba magnael muro cinctainexpugnabili
Turoie cuiu pagum aggreaaia, Artzeni occlueis viia
tecta conacenderunt, deque iia aaxa,ligna at jacula
i n oppugnantea toraerunt. Ita totoa aexdiea pugnat u m eat. Rei nuntio ad Romanoa allato, Ambuatua
inultus erat i n urgendo atque exbortando u t i r e t u r
ac cum Turcia oppugnationi intentis ruanua conaereretur,nequa tempua inutiliter tereretur deaidendo
et ficulnum illud prsaidium Lipariten exapectando,
earoque occaaionem nogligendo interitn, qualem
deinde haud facile eaaent adepturi. Repugnante
taraen Aarone,nihilque ae praeter imperatoria mandatum aclurum affirmante, ipae etiam quievit.

5 7 $ Abramiua non ex aDimi aententia auccedente

_:..
negntio,cum vicura
expugnare non poaaet,
opibaa
praedaque apretia ignem domibua injici jubet.
Statim Turci facea materiamque ignie capacem i n
domoa conjiciunt; et ooorto undique iocendio,
Arlzeni cum igni aimul et boatibua reaietere non
poaaent,ad fugam inelinant. Ferunt periiaee i b i
hominum ad centum quadraginta m i l l i a , partim
ferroc8orum,partim igQiabauuiptorum.Gumenim
capto vico de aalute deaperarent, raulti , uxorea
liDerosque auoa i n ignem conjecerunt. Artze ad
hunc modum potitua Alimua auri plurimum et
aliqua utilia ferramenta invenit.quae ignia non corruperat.Equoe item multoaet alia jumenta adeptua
eat; armatoque ut par erat auo exeroitu, abduxit
inda, Romanum quaerena exeroitum.
, .
, , ,
, '
,

. ' ,
, ^. " , ' ,
, , , ' .
- fj
Romani autam, cum j a m Liparitea ad eoavenia '
aet, a dicta munitione deacenderant in planitiem,

ad radiceacoUia cui Gapetrum caatellum eat imposttum.Adventantibua ergo Turcia diaaipato agmine,
,
ruraura conauluit Ambuatua ut i n diaperaoa et n u l
lis adbuc ordinibua inetructia vagantea fieret
impetua ; aed Liparitea a pugna abborrebat,
. '
quod aabbatum inter diea atroa atque infauatoa
, '
baberet. Erat autem t u m 8abbatom diea decima
, , ' (38), octava Septembria indictione aeounda. Sed Abra
m i u a 5 7 9 e x praecuraoribua intelligena quo loco
, ' ^ .
Romani caatra haberent utque quieacerent, com ' ,

XYLANDRI ET GOARI NOTiE

(3$) Anno aoilicet mundi6557,eiqtridem indictio

aeeondum annoa mutatur, et quindecim annorum
circoitu ad eumdem reditur numerum.Conntat auUm indictionem undecimam fuieae aanum,etc.,5J,
et daodecimam annum 52, ex auperioribua,et quea

de Theodorae imperio infra dicuntur^ aliiacjue

raultis. Ita Tornicii defoctio, quae i n primam m dictionem dicta eat incidiaae, tuit anno 6556 aecuodum noatrum. Hoo rudiorum cauea volui anoo*
tare. X Y L .

311

GEOROH CEDKENl

312

posito ad pugnam agmine ad eos acceeait. Quod . ot ' Romani videutes ipsi quoque inviti .ordiuea instru- ,
.
xerunt. Dextro cornui Ambuatua, laavoAaron prfectus: Liparitee mediam ducebat aciem.Ambusto
oppositua erat Abramiua, Aaron: aRer ducutn Tur- ,
cicorum Choroaanitee, Liparit Aspam Selarius, , ,
Abramii ex altero duntaxat parentuoi Irater, . '
Praelium iaitum eat solis jaca imminente oouaau; .
et cura Ambuetue tum Aaron uterque sibi oppoaitoa , * '
,
hoates fuderunt, atqua uaque ad galli cantum
.
pereeouti suat. Liparitea aulem patruelem suum
occubuieaeffigre fereoa, dum impetum vehemen- [. 774]
liorem dat, equo euo occiso capitur. Romani a *
paraeoutione reversi ab equis deacenduot, unaquo , ,
voce Deo pro victoria agual gratiaa, et canlant: '
Quis Deus ila magnua atque Ueus noster ? g ,
nt, quem et ipeum putant . 0 ,
Liparitamque .exapectant,
iaaequendie bostibus se dediaee. Gum autein nullua '
oompareret, sollicitudo eoa iaceaalt, incertoa , $ , t
quidnam ei eveniaaet.Hwrantibua eis venit quidam
qui eub Liparita tum militaverat, eumque victum ; , .
etcaptum 580,nuntiat, utque Abramius a fu*a
revaraua et cum suo conjunctua fratre gcrmano , , (nam Aaan in pugna ceciderat) accelerato itinere, ' .
abducto eecum Liparita et oaptivis Iberis,redierint ' ' .
Gaetrocomium. Duces Romani ad eum obatupue- *
ruat nuntium, nooteque ea insomni exacta, orta , '
luce consultarunt quid potiseimum agerent; pla- ( '
cuitque domum reverti. Itaque Aaron cum suo / ) :
exercitu Ibanem rediit, qu est Baaapracania
metropolis: Catacalon suoe Aaium reduxit. Ceete- ,
pum Abramiua Liparita capto contentus, et bujue C . ol
succeaeue causa hominum sese feliciaiimum depu- . " ,
taD8,omnibus aliis curie omi88is,magnis itineribua
ad Re quinque dierum spatio pervenit; atque inde "
, 0
diaoedena rei feiiciter geatae nuntioa ad aultunum
miltit, Lipantam captum indicantea. Sultanua * " ( ),
aimulata laetitiaob captum tantum virum, interim
tantam fratri rei gerenda felicitatem invidene, .
aaaidue de eo tollendo cogilavit anaamque cap- * , /
,
tavit.
, ' ,
*, . ,
,
.

Imperator Liparitam captum eaae audiena lotua D

in hoo Fuit ut eum liberaret. Miaao itaque ad aultanum Georgio Droeo, acriba Aaronia, cum muneribua pro redimcndo eo pretioeis, simul et buno
aibi reddi et pacem componi poalulat. Sultanua
acceptie legatia, nt magniflcua 5 8 1 videretur
potiua rex quam qui bellum cauponaretur, pro
* dono imperatori mittit Liparitam ; ct quae rjua
redimendi cauaa imperator miaerat,accipit quidem
aed oihnibuaiis Liparitam donat, bortatua ut ejua
in poeternm diei memnriam coleret, ncquc conlra
Tarcaa porro arnia aumeret. Legatua sultani futt
ad imperatorcra ia quetn ipai Seripbum vocant;

,
, ' ,

(
) .
,
,
, ,
,
,
'
, [. 775] '

313

HISTORIARDM COMPENDIUM.

314

* cujus ea est ad ipeorum Ghalipbam ratio, quae

'
antiquitus eyncelli ad patriarcbam : huic euim
, '
raortuo ille atatim succedebat. ls ergo Seriphus
*
Byzantium profectus el ad culioqaium iaiperatori9
admiesus, cum multa alia superbe ac jactanter
. t
dixit, tum id quoque poetulavit ut Romani ee sti ,
pendiarios sultano facerent. Et cum videret impe ,
ratorem eo nequaquam inclinare, re infecla doraum
'
rediit. Exinrie a aultano bellum exepectana Mono, ,
macbus operam dedit ut qu finitima erant Perea .
rum regno communiret. Interea temporia Patzi *
nacffl etiam se commoverunt. Ea res hoo modo
, * ,
acta.
. ' , *
, .

Patzinicarum gens Scythica est, eorum Scy ,

tbarum qui regii dicuntur, magna et populosa, et
.
, 0 '

cui Dulla alia gens Scytbica resislere sola pogsit.

Dividitur autem ia tredecim tribus, qu ut uni . '

verea commune Patzinacarum noraen usurpant,
,
ita qnaevis a suo generie principe 5 M atqua
,
auctore peculiarem aortita eat appellationem.
Incolunt trana Ialrum planitieea Boryethene fluvio
. "
ad Panuoniam ueque porrectaa, incertia errantea
^ aedibua temperque in tabernaculia degentea. Huic
,
genti tuDO praeerat Tyracbue Kilteri filius, bomo
.
nobiliaaimus, ceteroqui aegnia et quietia aroans.
,
Brat eadem gente etiam aliaa quidam Kegenee
,
nomine, Baltzaria filiua genere obacuriaaimo nul.
lisque nataiibua, aed bello ducendieque cobortibua
, ,
, - Q longe prsatantiaaimua : nam aeepiua Uzoa (gena
ea Unica eat) irruentea eubsistena profligarat,
,
Tyracho non modo contra eoa exire noo auao, aed
(
etiara in lacua ac paludea Iatro vioinaa ae aubdu \ ) ,
oente. Itaque Tyrachura quidem Patzinac ob
^(,
generia nobilitatem venerabantur, Kegenem tamen
^ "
mirifice amplectebantur ob fortitudinem inaignem
. inque gereodia bellia etrenuitatem. Hc vero
, Tyrachi videntia ista atque inaudientia aoimum
:
mordebant, de imperio euo solliciti, ita aane uidc
.
tollendo Kegcne cogitarct. Gui cum eaepe occultaa
, ,
tendena inaidiaa nihil proficeret, tandem aperte
eum adoriri etatuit, miaaaque turba homioem
. , corripi interficique jubet. Sed Kegenea inaidiis
. precognitis ad paludee Borystbenicae profugit,
, , '
itaque exitium evitavit. 5 8 8 Ibi occultatus, clam
* '"
. ad cogaatos tribumque missis internuntiis, efiecit
.
ut et baec a rege descisceret (vocabatur Belemarnis

tribua) et alia etiam nomine Pagumanis. Exinde
,
contractie copiis cum duabus Iribubus adversus
. [. 776]
Tyracbum, cui 11 tribus aderant, pugnaoi init.

Cumque per aliquot horas duraseet, tandem mul ,
titudine oppreesus fugatur. Vagans inde circum
(
paludes, ao salutem qusreos sibi suisque, unani
)
banc invenit rationcm, si ad Romanum imperato rem tranefugeret.Itaque profectue Doroetolum, quo

tutus ab insidiis esset, se et auos, qiri orant ad
; ' . ,
20 millia, in instilam quamdam fluvii exiguara
.
includit, regionieque prsfecto (is erat Miobaelus

315

GEORQII

316

GEDRENI

Anaataaii filius) aignificat quiaeaaet et qua fortuna ,

' . :
,

( ' ),
(
), '
' ,
,
,
. *0

, , .

6 ,
n


,
,
, ! ,

" , '.
' \ ,
,

actua huo veniaaet; et cupere in fidem imperatoria coacede^e, receptumque ae rebua hujus
magaopere commodaturum pollicetur. Prafectue
cum extemplo rem ad imperatorem detulieaet, ab
eo jubetur atatim Kegenem cum euo comitatu
accipere, atque huio quidem neceaaaria prabere,
ipaura autem Kegenem honorifioe Byzantium mittere. Qui ut eo venit, beoigae pst splendideque
exceptus, ac cum imperatore collocutua,aeaanctum
baptiaraum admiaaurura popularibu&que idem ut
faciaot perauaaurum promittena, ab imperatore
patricio honore 584 ornatur; eique trea arcee
aaaigoantur de iis quae ad ripam aunt Iatri, multaque agri jugera ; atque adeo in numerum amicomm sociorumque PR aacribitur, eara preoipue ob
caueam quod, uti pollicitue fuerat, et ipae baptizari voluit et qui cura ipso erant. Eaque in re uei
Bunt religioai cujuadam monachi Euthymii opera,
ad ipaoa raisai, qui ad Iatrum amnera ejua aacramenti ceremoniaa adminiatravit universoaque baptizavit.
1

Rebue in tuto conatitutia Kegenea, cum jam

contra aubitoa hoatium impetua ae muniviaaet, ad
ulciacendum hoatem ae oonfert, Iatroque tranamiaao nunc cum millibua, aliaa cum duobua milli-

,
,
, "
,

bua, et aliquando pluribua aliquando pauoioribua Q ,

:
...u.-i.__
ductia, impresaionibua
aubitaoeia
Patzioacaa
Tyracbioa graviter afQixit, viroa, in quoa inoidiaaet, occidena, mulierea autem et pueroa in aervitutem abduoene ao Romania vendene. Tyracbua
claadeatinaa baa Kegeoia impreaaionea DOQ ferene
ad imperatorem mittit legaloa, qui haec proponerant : Imperatoram Romanum, cui cum gente
Patzinacarum foadua eaaet, omnioo non debuiaae
recipere eum qui ab ipaia deaciviaaet; aut aaltem
reoepto interdicere, ne latro trajecto araicoa PR
lederet. Proinde aut Kegenia oompeeceret excuraionea, aut auxilium ei non praabeat. Si aecua faceret, aciret ae 595 graviaaimum contra ae ao auoa
bellum concitare. Auditia imperator hia poetulatia
cachinnum auatulit, quod ludibrium putaret, ai ob

, ,

'.

,
,
, [. 777]
, ,

,
, ;
*
.
,

Patzinacminaaproderecogeretur eum qui in fidem D ,

ipaiua confugiaaet, aut eum ab uloiacenda iojuria abatinere; legatoaque re iofecta dimittit Simul , litteraa ad Micbaelum dat, urbium latro adjacen- , .
tium prfectum, et ad Keganum ; iiaque injungit
ut ripaa Iatri accurate cuatodiant, ao ai quia gravia , '
exercitua appetat, id aibi per litteraa indicent, ut ,
de Occidentalibue etiam Jegionibus mittere poaait " ,
qui ipaia coojunoti Patzinaoaa tranaitu latri probi- ,
beant. Mittit etiam triremea centum, que Iatri
ripae legant et Patzinacaa trajectu arceant. Gum . "
legali irrita ape rediiaaent, Tyracbua indigoabatur ,
ac fremebat, biemieque adventum exoptabat. 8ub " -

317

HISTORIAROM GOMPENDIUM.

318

?. '
linera autumni, ac hieme ineuote, cum jam aol ad
,
Capricornuin appulisset, ventus aparetiaa copiosue
. "
ilavit Iaterque in glaciem quindecim cubitoa altum

coogelavit. Otiosa itaque omni cuatodia optatam
, ,
Tyrachus uactua liceutiam, latrum cum omnibus
' , Patzinacia, quorum multitudo octingentorum cen
eebalur millium, transgreaaue, in ultariorem se
. , efludit ditionem, diripiene atque delene in q u
$
incidebat omnia. Mittuntur ergo ad imperatorem
" , ,
Jitterae, quibus ad ferendam quamprimum opem
, ,
iocitabatur. Ie vixdum perlectia litterisad Adriano, .
polis 586 ducom Gooetantinum magiatrum Aria
nitam acribit, ut Macedonicie curo copiis, et ad
. ' '
Ba?ilium Monachum Bulgariee duoam, utcum Bul ' (
garico exercitu Micbaelo ac Kegeni ae conjungant
) - g et contra Patzinaeae depugnent. lique jussa statim
,
eunt exsecuti. GoDJuuctia omnibus Romanorum
copiis Kegeoea eaa eduiit, caatriaque eub dio po
aitie, quotidiania incureionibua Patziaacaa haud
'
leviter vexavit. l i , amne trajecto, in pecudum, vini
,
et potus e melle coofecti maximam inciderant
'
copiam, ne auditu quidem antea ipaia noti. Qui, '
bue cum affatim fruerenlur, morbus eoa coeliacua
, '
invaait, et quotidia moriebanlur innumeri. De quo
.
certior a tranafuga qaodam factue Kegenea, idque

invadendi hoatia opportunum tempua ratua, quo et

hieme et morbo premebantur, pertractia in auam
,
sententiam etiam Romanis, tergivereaotibue non,
nibil et contra tantam multitudinem pugnare me ,
tuentibus, in Patzinacas impetum dat. Qui oeleri .
tate irruentium boaliinn perterriti et pugnam
[ . 778] " ^ reformidantea abjectia armiaaeae Romania dedunt,
,
cutn Tyrachue ipee et cateri principea, tum
,
reliqua etiam turba. Goneulebat Kegenee, atque
, '
etiam obteetabatur uti ad unum omnea occideren tur hoatee. Et adagium afferebat, barbarum qui , . Q\
dem, aed valde argutum : anguem hieme esae


necandum, 587 cum non poteat caudam movere,
, ^ ' "
ne eolia calore refectue moleatiam laboremque

ipaia creet. Romania ductoribusid non probabatur,
. ' 0
facinua boo barbarioum fore et impium ac a Ro mana clementia alienum cenaentibua. Potiua eoa
, ,
per deaartaa Bulgaris planitiea diapergendoa,
, "
atque hinc inde diaaipatia tributum imponendum,
,
Hoc modo et ingentem ab iis reditum rei Romanao

acceasurum, etcum imperator militibua opuaeaaet
. D habiturua adveraua Turcoa aut alioa barbaroa,
',
tunc eo8 armari poaae. Re diu diaputata vicit
' tandetn Romanorum sententia. Sed Kegenea occi.
aia quotquot ceperat Patzinacia, niei quoa vendidit,

domum eat reveraus. Caeteram eorum multitudi nera Bulgarie praefectus Baailiue Monacbue per
*
campeatria Sardice, Naiai et Eutzapeli distribuit,

omnibua ademptia armia, ne quid moliri poaaent.

Tyracbue et cum eo centum quadraginta viri ad
, ' .
imperatorem abducti sunt; atque ab hoc benigne
'
accepti, baptizati maximiaque honoribue affecli,
,
vitam ibi jucundam egerunt.
, ,

319

GEORQII

CEDRENI

320

* ,
' .

.

At vero sultanua ob irritam legationcm iratus,

contractie e Perside et Babylonia copiia, bellum in
Romanos movet. Id cura a u d i l u percepiaaet Monomachua, cum aoas copiaa oppooere b o s t i a t a t u i t
tum 5 8 8 quindecim millia Patzinacarura armat;
iieque ducos quatuorde Patzinacia Byztntii degenUbua praeficit, Sultzumum, Belzten, Garanian et
Cataleimum, donatoaque baud vulgariter et arraia
pulcherrimia oroatoe Chryaopolin tranemittit,
addito qui eos in Iberiara duceret CoQStaotino
patricio Adrobalano. Mari trajecto Patzinaca? cum
equos conacendiaeeat et itor in Orientem ingreaal usque ad Melitenam perveniaaeDt, ubi ad
Damatryn appropinquavere, eubsiatuQt et deliberationem ( i p s i c o m m e n t u m vocant) i D s t i t u u n t .
Erant qui procedenduoi putarent neque mandatis g
imperatoria in ipaiua ditiona repugnandum, cum et
avulai a auia eaaent, neque aoli Romanorum poaaeat resiatere viribua, neque baberent arcem in
quam ae, ai quid preter inatitutum forte eveniret,
reciperent. Aliia vidabatur occupandoa eese aliquoa
Bithyniae montea in iiaque manendum, elai quie
adoriretur, defendendum : non autem intrandum
in Iberiam, regiooem remotam atque lienam,
atque ubi non hoetee modo Romanorum, aed ipeos
etiara Homanos bostes eseent habituri. Solue
Gatalimussuaeit revertendum ease etse cum popularibua conjungendum. Et quodam percontanle
quaaam ratione mare tranairi posaet, n i b i l aliud
dixit quam quod aejuasil aequi. Ergo Adrobalanum
5 8 9 ioterficere fruatra conati (effugit enim in quoddam apud Damatryn palatiorum aolarium tribua fa- C
atigiie tectum) Gatalimum aequunturad mare, noa
quidem aperantes eum navigia babere parata quibue mare trajicerent, aed haeaitantea ao v i d e r e
cupientea quenara eaaet fulura trajiciendi raiio.
Ut ad littua ventum eat,Catalimu8 hoc ununi fatua :
Qui ae ipaum et universoa Patzinacae vult eaee
Balvoa,meaequatur, equo calcaribua incitato mare
eat ingreaeua. Quod alius ruraumque aliua imitatue, et tandetn omnia Patzinacarum multitudo aecuta eat, quidam ut erant armati, alii abjectia armie. Mare ergo tranant, et ad Sanctura Taraaium
in oppoaitum litua evadunt, et magnia itineribua
ad 8uos apud Triaditzam perveniunt, nemine obatare aut eoa prohibere auao, cum eubitua adventua

*, ,
'
'.
,
'. , , , ,
,
,
,



, [. 779] .

-

,
;,
' .

.
*

'

* , 8
,
,
, ,

', '.

.
;
\ .

(
),
,
(5
,
.
, '
, '
,

ipais transitiiin expediret. f.onjuncti cum Patzina- D ,

.
cia qui apud Triaditzam agebant, eoa quoeque qui
( , ' ,
aliia in regionibua morabanturaollicant. Poatquam
*

univerai in unum sunt oollecti, correptia accuribua
ruralibua falcibuaque et aliia ferramentia ruaticia " , ',
^. 86 armant, Philippopolinque profecti et iEmum

transgrcssi ad flumco Oatnum in campis latro pro-

pinquia caetra poount : aolua Seltes io Lobitzo ,

HISTORIARUM COMPENDIUM.

32t

322

* aubatiterat. 5 0 0 Inlerim Arianila Macedonicie

exercitibua contractia.eoa a tergo inaequitur, cum. * (39) que Seltes Lobitzo aufugiaaet, caalrie ejue potitua

domum revertitur.
. , * 8
,
. *
, -. ] ' 780) " '
. . " (
), .
.

Dum baec in Oecidente geruntur, sultanus ob

, ,
conlemptos auoa legatoa et consiliorum adversos
,
eventus fremens cura omnibus suis copiis in Ro '
manam ditionem inlrat. Cura vero uaque ad Co ,
mium pervonisaet, nihilque memorabile agere po ( tuisaet,quod incol se et res neceaaariae caatellis,
ol quulia per Iberiam et plurima aunl et munitiaai -
ma,mature incluserant, ulteriua progredi DOQ au ) ,
8ua,quia Romanaa cupias audiebat GeeaaresB colli '
gi.rediit ira flagrana magDumque aliquod facinue
,
edere cupiens. Postquam in Baaapracaniaro veoii
atque ibi etiam omnia muria defendi vidit, ani. ,
mum ad oppugnationes appellit,ac primo omniura
,
Mantzikicrte aggroditur. Urbe eet Mantzikierte in
,
planitie poaita, triplici muro circumdata multiaque
* intna fontibus irrigua : tum quoque rerum neces ,
aariarum invezerant oppidani copiam. Hanc ur
bcm ac,quod locus eatn adortu facilem faceret,non
* < magno expugnuturum ratus negotio aultanua, val .
lo proxime defixo omnia generia machinie tentat,
Q ac 5 0 1 per triginta diea abaqueulla iDiermiesiono
, oppugnat. Pra3erat et urbi Baailiua patricius a
,
Gapa, homo prudens ac pcritua. Ejua indualria
,
factum ut qui in urbo erant, oppugnantea forliler
; *. .
repellerent. Jam de re quam frustra aibi videbatur

conatua omittcnda et obaidiooa eolvenda cogitan (
tem auManum Alcan Chorasmiorum dux rogal, ut
), adhuc uouni dicm perscveret aibique oppugoalio ,
nem mandet. Quod pcrlibenter conceaait eultanua.
.
Prima luce, Alcun omnibua auie collectia auHanum
,
et illualriaaimoa Tuccarum in turuulo quodam juxta

portam orientalem spectandi cauaa coHocat, atque
.
ipse ad eam portarn cum machinia aubit. Videbatur
. *
enim eo loco murua urbia humilior ac infirmior,
, locuaqueoppoaituaaliquantoeditior.oppugnatioDem

adjuvare, quia inlra muroa qui eaeent, deauper
" - --

.
,
'

telia impeti ab oppugnantibua poaaent. Ergo in
r

,
,
. *
. ,

duaa partea exeroitum suum dividit, quarum una

ediliore illo loco staret continenterque sagitaa ejaoularetur: alteram ligonibua, bidentibua aliiaque
rusticia inatrumentia armatam leaaa (tabernaculi
genua eat leaa, cx vimioibua contexlum ac auperne
corio bubulo inductum, quod a columnia auatinetur, quarum baaibua rot aunt aubjectffl) aubire,

XYLANDRI ET GOARI NOTiE.

(39) Olim Sardioen.

GOAR.

323

GEORGII GEDRENI

324

easque paulatim impellere, muroqae aubiis aucce- . ** ,

dere et tutos isto tegmine iundamenta 593 omni , vi subruere jubet, animi certus ob sagittarum
nirabum neminem auaurum de muro prospicere, (
atque ita se urbem expugnaturum aomniane. Haec [. 781] ),
de muro cernena Basilius iis quibue murorum ,
defendendorum munus incumbebat, mandat ut ae
contineaot, neque quiequam se exserut, sed in
promptu babeant grandia eaxe, eagittas aliaque ,
tnis8iHa,et exspectent aignum, quo dato (eratautem
tessara : Christe, juva) rem gerant. Et babebat ad * ;
rem hano paratas trabes maximae inferne auctas. .
Interim Alcan,cum Turci grandinis in morem emis- eis aagittia propugnatores viderentur abegiase, ,
paulatim Jesas muro admovet. Cuae cum ita accea-
sissent ut jam retro abire nullo modo posse vide- ,
rentur, eubito dato a Basilio signo i i quibus nego- ( , , ) ,
tium erat commiaaum trabes lesis iDJiciunt, alii " *
misailibue et lapidibus impetunt. itaque Jesa qua ,
ipse Alcan tegebatur, pondere impactorum aub- ,
versa tectos nudavit ; qui undique lapidibus et
eagittis impetiti, oum opem ferre nemo poeset, , ' ,
omnes perierunt. Alcanem splendore armorum .
agnitum fortes duo juvenee porta urbie exsilientes
crinibus comprehensum in urbem pertraxerunt; ! , '598 cui etatim caput amputavit Basiliue, idque *
in Turcos est jaculatus. Sultanua graviseimo do-
lore ob eam cladem percepto caetra movet, fingena .
se neoessariis quibusdam rebus urgentibus domum
avocari, minatusque ineequenti vere 86 majoribus

cnm copiis in Romanos expeditionem facturum.
, .
, , ' "

*. , , ,
, '
.
Qua de re iniperalor aollicitu8,eimul et deAplea- C

pbare, qui violato quod oum Conatantmo pepigerat

fcBdere Romanam ditlonem infeetabal, ulciscendo
cogitans, omnes in unura contrahit Orientales
copias, iiaque preeficit Nicephorum quemdam ennuchum, qui aliquando aacerdos Monomacho adhuc privato ioaervierat et aplendoris ac gloriae
proTaDe atudio aacerdotium ejuraverat. Hunc ergo
rectoria titulo decoratum et caatrorum pnefecti in
Orientem mittit, non quod ia homo strenuua eaaet
autbellica re ioduatrius, aed quia imperatori erat
fidelie. IaNicephorua oum exercitu ueque ad pontee
Ferreoa (loci boo nomen) et Gantzacium progreaaue
in Turcoa quidem non incidit : bi enim in planitie
Poivsarmeniae caatra metati, duce AbimMecho Cutlumuai fratre, cum de Romanorum gravi- expeditione nuntium acoepia8ent,non arai eorum adventum exapectare domum abierant. Apleaphare autem
intra muroa compulao viciniam depopulatur, adigitque eum ut vel invitua ftEdua renovct, 594
obaidemque det Artasyram fllium Pbatlumi fratria

,

'
,

,
,

, ,
' ,
* . [. 782]

(
,
,
' ,
), "
, , -

325

HISTORIARUM GOMPENDIUM.

326

xv '

.

sui, Gantzacenffi regionie prinoipia. Cum hoo Nicephorus in urbem rediit.

0\ * , , , " /. ,

(
),
,
' .


, (
) .
, ' '
,
,
,
.
'
, ^
( ),
,
, .
,
* , .
"

,' , ,
,
,
'
. [. 783] ,'
,

,
,
,
, ' ,

,
'
.
,
, ,
,
,
, .
,

Patzinace autem Haemo, ut ostendimua, euperato, planitiem quaeinter bunc et Ietrum interjacet
ad mare usque porrecta speculati,cum invenissent
locum ibi ealtus et lucos omnisque generis silvas
et aquam ac pascua habentem (incolee locum Gentum colles appellabant), in eo consederunt, atque
inde factis excursiocibus aubditos Romanorum non
leviter vexarunt. Ergo Kegenee consultandi causa
ab imperatore evocatus cum omnibus BUIB copiis
ad urbem accedit, et castra facit in campo Byzantiis designato, cui loco Maitas nomeneet. Nondum
autem cum imperatore cougresBus,neque cur esset
vocatus sciens, hac ipsa nocte insidiie Patzinacarum
trium petitur, qui strictis easibus irruentes dorniienti vulnera imponunt,non tamen letbalia.Nam
a satellitibus statim cogniti ictus languidiorea inferuDt: et fugffi ee dantes accurrente opitulatum
multitudine cum Balzaro Kegenie filio capiuntur.
Mane Baltzar currui quatuor babenti rotas imponit
patrem, et percussores post eum vinctcs trahit
(nibil enim amplius statuere de eis audebat, quod
iraperatorem appellaseeat), et omni euo cum exercitu equestri pedes 595 ipse cum fratre Gulino
currum a duobus tractum equis sequens urbem
intrat; cumque ad Gircum perveni8set,currum ibi
siatens ad imperatorem se confcrt, quo jam ante
fama prsecurrerat ipaisque adilum fecerat. Admiaaum imperator percontatur cur aon illico patria
percuasores aupplicio effecerit. Respondet, Quia te
identidem nominatim invocabant. Hioo abaurdss
obortaB Monomacbo auapicionea, ac dicto citiua
mieei qui vinctoa istos adducerent, causamque
exquirit qua ad necem Kegenis patricii fuerint impulai. Hli banc proferunt inGdum imperio Romano iuiese Kegenem atque urbi, et in animo babuiaae prima luce urbem ingredi, trucidatiaque
omnibua qui intua eaaeut,eam diripere, atque ad
Patziaacaa reverti.Uic imperator cum inquirere in
dicla et verilatem peracrutari debebat, omiasa ea
cura fidem incertiset male cobarentibua oalumniia
deferens, Kegenem ia palatium introductum aub
ourationis ac inedicinfiB speciein Elephantinaincludit, iilios ajus a ae invicem divulsoa diveraia locis
collocat, eimulaLaque benevolentia, multitudinem
Patzicarum recreana cibi ac potua omni geQere,
id quaerit ut ai qua fieri poasit ratione, armia eos
equiaque nudatoa in custodiuru dedat. Percuaaoribua, ubicuaque vellent libere degendi facultatem
concedit. 596 Et pulabat aaaa noa animadverti
quid ageret: aed Palziuaoas tamen minime fefellit.
Nara nihil boni eignificari eo judicabant quod
ducem ipsorum detinebat ac quod filios ejus disjunxerat; et libertatem percussoribus permiBeam
pro aperto malevolentiae signo habebant. Itaque
ea qu mittebantur ab imperatore actis gratiis et

327

GEORGII

CEDRENI

328

fausta ei precantee accipiebant, prorsusque pr .

fereb&nt omnia eibi probari. Sed nocte facta, ne-
mine suspicante, castris disceeserunt, ac conti- ,
nenter per totam noctem facto itinere, tertio die
Hsmum transgressi reliquis se conjunxeruot Patzi- .
nacis. Gum omnea in unum coivissent, jamque ' , ,
etiam armorum satis magnam paraesent copiam, ' *
Haeraum traneeunt, castrisque ad Aulam (id est, ,
castelluro in processu montis Haemi, baud longo '
Adrianopoli situm) facMs prncdis agendis se- ,
dant.
. ' ,
,
[] ? ^
.
Quod ubi cognovit dux Occidentte ConstaniiDUS

(
')

magiater Arianitee,ipse quoque instructum exercitum Adrianopoli contra eos educil; et prirao quidetn in quosdam palantes incidens rem felioiter
gerit, eed ad castellum deinde Dampolim occurrens
multitudini bostium vincitur, multis Macedonibus
ac Thracibus amisais. Ceciderunt etiara Tbeodorus
597 Slrabomyta et Polys, illustri loco nati et ob
violatam Tornicio iidem illustres. Mugister Adrianopolim reversus per litteras imperatorem de H C cepta clade docet, monetque novo esse opus exercitu ; naiu cum preeaentibua copiis advernus iam
numerosum boetium exercitum, cui eae jam terga
obveriiseent, xrullo modo rem geri posee. Jam aotequam litteras acciperet imperator, de jactura ea

"
', ' , '^ ' .
/

,
,
,
? .
',

, *

reeciverat. IsTyracbum et reliquos Patzinacarum Q . [. 784]

pnncipes, qui in urbe detinebantur, donis ac be

neficiie euos facit, juratosque ee gentem euam
placaturos emittit. Litteris porro miasfc omnes
Orientales evocai legiones. Qui cum ab Abydo et
Gbrysopoli trajeoissent, imperatorem eie prfecit
Nicepborum rectoretu,et coatra Patzinacae emittit,
simulque Catacalonem Orientis ducem deaignatum
etErbebium Francopullum, popularium tunc euorum ducem, adesae eos rectori ejuaque obtemperare sententi et mandatis jubene. Is exercitum
trans Hflemum perlociim cui Ferrea nomen traducit,
pergenaque adversus Palzinacaa, in loco quodam
non procul a Gentum Collibue eito (Oiacene is appellabatur) castra facit valloque munit. Gogitabat
autem postridie relictia ibi impedimentie, et quae
cumque in exercitu erant aupervacanea, cum expe- ^
dito exercitu ad hostem 598 accedere et pugnam
cooserere. Stulte enim sibi persuascrat primo eos
impetu et profligatum i r i ;eaque curaipsum angebat, ne quis fuga evaderet. Neque ipse tantum,
sed etiam uaiversus exercitue : afforebant enim
secum et funes et lora,quibua captos devincirent.
Hoc ipeis euapicionem movit,et quod initio factum

6' ,
'
. *
^
.
,
, (40), ,

* -

*
,
.

, . "

XYLANDRI GOARl NOTiE.

(40) Sicut ante Bulgart comitopuli dicebantur^

ita huno ego a Francis oriundum fuisse colligo,
Fraocigenam,qui fortaseis cum turma aliqua Francorum equitum etipendia sub Monomacbo fecerit,

ut supra Arduenue sub Mtcbaelo. Et eane infra

Franci dicuntur in Ibaria militasse; et in Stratioiico dieerte osteaditur quie fue-nt isle Erbebius.
XYL.

HISTORIARUM COMPEND1UM.

319

,
(41),
, .
'
. '
'
(

,
- )
',

,
, ,
'
; ,
, , , ,

/^ * , .
, , , (3
. '
, /
',
, ,
. [. 785]
' , *
(5 '
, 6
, . '
, , ' ,
(5,
; 0 ;, *
.
' ',
-30 . ,
; , ^ ~,
:; ,
'
: .
: ,
> '
?

- ; ; ,
- ' . ,
.
, ;
'.', "

330

fuit erga se, et Kegenis caaus. Ad extremum cum

peraenBisBentPatzinaceBadventumRomanorumfjam
enim et Tyrach, et qui cum ipso erant prinoipes,
ab urbe dimiesi oura ipsis seee conjuoxerant, ct
quidquid eis expediret studiose curabant), omissis
iis qu Monumacho polliciti fueraot, et confluentibus fortioribue quibusque, ae optime instraxerant;
et Combusto clara voce exclamante ct admonente
nunc pugnae tempus esse, cum ipsi diepersi ac
diasipati aunt, neque exepectandum quoad omnes
simul cog^rentur, laudabat reliqua Romanorum
multitudo ejus consilium. At rector aperte irridebat. Deaine, inquit, ductor exercitus, et me
exercitui imperante ne contra imperes : oon enim
disperai Palzinac eunt invadendi, ne forte perturbati sylvas subeant. Me autem eequentee,
amice, non adsuot venatici canes, qui indagantee
ipsos e locis, quo confugeriot, educant. Et res Romaaorum ita se habebant. Antesignani aotem Patzinacarum 599 cum castrig appropinquaseent Romanorum, paulum deflectentes ipei quoque castra
locant, et sequentibus significant quam oelerrime
accedendum. Cumque omnes veniseeot et conjunoti essent, ac poetridie rector Romanas copias
eduxisset, ipai quoque contra instructi ia aciem
procedunt. Obtinebat Romanae phalangis mediam
rector ipse, dextro cornu praeerat Combastue, einietro Francopulus, commissaque pugna profligantur Romani, curo primum duces ipsi in fagam verei
eesent. Qui ne pedum quidem equorum eonitum,
ut aiunt, suslinentes fusi sunt et fugati: eolus autem Combustue cum euia ministrie et quibusdam
paucis cognatis atrenue decertans cum omnibue
euis in praelio occubuit. Alioa pereequi OOD auei
Bunt Patzinacae, iusidias veriti; el idcirco Romani
eervari potuerunt incolumee. Interim autem eoequi
ccciderant preedati, armieque raultie politi el Romanorum impedimentis, tabernacula poount sub
Romanorum vallum. Bt quidam Patzinacaa, Calinos nomine, qui noveral qualis easet Gombuetue ex
quo ille praefuit oppidis ad Istrum eitis et geotes
inter se libero commercio miscebantur, com reperisset euin inter cadavera jaceoteaj ac spoliaret,
ubi conversum ipsum a facie agnovit et adhuo
spirantem deprehendit, in equum imposuit : 6 0 0
jacebat enim mutue, quod letbales plagaa aocepieset, alteram in ea parte capitie quaB calvaria
dicitur, nuda (quippe ejua galea deoiderat), pertiaentem a vertice ad supercilia; alteram in collo,
ubi lingua radicem habet, uaque ad os panetrantern:
exsanguemque illum in suum tabernaculum adduxit. Quecn ouro ditigenter et aoourate curari etuduisset, ita servavit ut supereeset. Et Patzinac

XYLANDRI GOARl .

( i l j Hic in codiee fereintegra pagina eratyacua.

!;?eat, utcoojicio, descriptio adverses in Patzinncaa
ijugDae Nicepbori rectoris, et impreesioma deindo
.^iizinacarum alicujus et ad ipsum uaquR Byzanlium exoureionie, nec non qua ratione Regenee
PATBOL. Ga.

CXXII.

urbe emis-us fuerit. Sed bic Zonarae nos jovare

non potest, ut certi aliquid sciamus, cum vix attieerit hanc tuin longam el vanani hi9toriara XYL.
Lacunam supplevimue ex Soylitza GOAR.
11

331

GEORGII DRENI

332

qui ita facile invadentem exercitum propulearent, . . ,

libere deinde a^. sine metu Romanorum regionem , ;
pradabantur. Imperator autem pereoequi fugeraut
de accepta olade certior facLus, doluit ut par esl. ,
8ed rursus atias copias cogebat, et eas quae super- ( ; ,
,
fuerant, studebatque insequenti aono acceptam
cladem resarcire. ertia auteua indictione anni6558 ,
hetriarcham Conetantinum ducem cum B u m m o , ,
imperio declaratum imperator in Paizinacaa mittit. ^,
AsBumptts oopiie illis quee nuper ex Oriente tra- - , '. )
,
jectro fuerant, et coactis iis quae ad Occidentem
hiemabant, ad Adrianopolia proficiscitur; ibique .
constructo profundo vallo commorabatur cum o p timatibuB considerans et explorans unde ulUrius , '
progredi powet. Dum vero baec ille, cogitaret, re-

pente ofctava Junii meneis Patzinacae auperato Haa- JJ , ,

ad Adrianopolin accedunt. Quoruin adventu

per exploratoree Constantino renuntialo, proposita
est consultatio, utrum oum ipsis dimicaodum 601
esset necne. Sed cor sultantibus optiraatibus in
tabernaculo hetriaroh,Samuel patriciuB Burtzee,
vir supefbus et audax, qui tunc pedestribus copiis
preerat, cuique comraisea eratomnis valli cura,
haud exepectato ducie eigno, ordine relicto ac
dissoluto vallo cura peditibus egressus in PatzinaCBB erumpit; qui cum violentam impreasionem
feciseent, laborare pedites cceperunt, et idcirco
crebro mittens ad hetsriarcbam Samuel petebat
auxilium, ita ut coactue fuerit vel invitus daro
belli signum. IgUur egresso omni exercitu ad eum

, ,
. ,' ,

.
,

, , [. 786]
. ,
' ' \
*

looum qui Regia ecaiurigo dicitur, et univeraa g .

,
'/ .

, ,
,

,
,
. 2 '. .
:
,
.
Diei sagitta a catapuita miBBa percuesuB SulizuV
>
^

. . _ .
t. .
. _ _ U ' ? _.
- 'i
.
.'
- s _
cum 609 equo simul trajectus fuisaet, et.maxime , ,

id coQBpicatos obstupcfecisspt Patzinacas. Erupit

ettamt ex Adrianopoli Glabas Nicetaa protospatba- ?, , '
rius, legatus legionia ecboldrum, auxilio. Quem ', :
videntes, et opinati syncelium Basilium cura , ,
BuIgaHcis coftiis venturum (eteaim ip^e exspecta- ' , '
batar) et veriti Patzinacse dispersi alius alio fu-
, .
gientes recesserunt,
.
,
, . , '
. ;

cocflata pugna, com propter repentmum casum, et

quod iQcompositae eesoni acies Roraanorum et ante
victi pedites, confirmati aaimo eesrnt Patzinace,
Romani funduntur ac profliganiur. Non tamen
multa facta est ipsorum c s d e s , sed lurpisaime in
vallum oonclusi euot; ceciditque Michael patricius
Doceianus, et lethali plaga in visceribus accepta
magirtter GoQBtantioue Arianitee tertiadie coortuue
eet. Gecidere etiam ahi quidam ignobiJea, paucj
tamen : sed feliquus omnis exercitus in vallum
inJecoro conclusus obsidei atur a Patzinacis, fbasara lapidibus et ramia obruentibus, et vi vaDum
capere conanlibus. Quod cito factum fuisaet, et
f u n d i t u B omnis periiseet exercitus Romanorum
n

333

HISTORIARUM COMPENDIUM.

334

, , ,
( )
, [
()].
- Hoc item tempore affectatee tyrannidia accueati
, sunt quidam cives, quorum principes eraot Nice \
phortis etMichae), Euthytpii iilii, et alii quidani
,
ad idem genus referentea originem. Sed alii om. '
nes servati sunt, solus autem Nicephorus indicta

causa condemnatus in exsilium misaua est, prius
, .
tamen ejus bonis publicatis.
Imperator autem id unum atudens ut ree Roma[. 787] "
norum superiores essent, Kegenom e carcere edu ' ,
ctura ad Patzinacas mittit, pollicitum eos ad im peratoris benevolentiam se traduoturam ; coactis ,
que in unuro sociis omnibus, Francis, inquam, et
.
Barangis, accersitis autem et equitibue a Teluch
' , ,
et Mauro monte et Garcaro, cum prefeciseet virie

illustribos ex siDgulis gentibua uoum omnibus
,
* * , autem ducem patricium 6 0 3 Nicephorum Bryen
_.

-
>
1_>
_z

- i i
u
: J
*:.
:
*
,
* * niura,
quom etbnarcbam,
id est gentium
princi
pem, appellavit, ad probibeqdas et comprimendaa
;.,
excursiones Patzinacarum mittit. Hi enjm post
*
Adrianopolie pugnara omnino aapernati Romanoa
libere ac sine metu Macedoniamet Tbraciam diri '
pero, incendere, infantes, vel etiam lac eugentes,
,
interGcere, nulla mieericordia moti, ita ut etiam
,
pars ipsorum usque ad Gatasyrtas qui proxime '

urbera aunt, venerit. Veruro bi celorrime perierunt.
) .
Manu enim imperator hominum armata, collecta
.
ex aulicis custodibus aliisque forte oblatia, etpraa
ficit Joannem patricium, cognoraine Pbiloaophum,
(
unuoi de euauchis cubiculariis Zoae Augustaa : qui
,
noctu eoe ebrios omnesac sopiies nactus nullo ne ,
gotio interfecit, et capita eorum curribue rusticis
, , G imposita ad imperatorem advexit.
, '. .

Kegenesergoegressuslegatosad Patzinacas mittit;
, * '
qui cum jurejurando coofiroiassent ae ipsius vo ,
luntati aatisfacturum, credens juramento ad eos
, '
se conTert, siatimque interiiciiur, in multaminuU
. con ipua frusta. Bryeuniua porro copias eibi com
missas accipiens, ut Adrianopolin venit, cuatodien dis locis curam impendit. Mittitur et;am universi
.
dux exercitns, Michaelus patriciue Acolutbus; cui
0 (42;,
et ipai mandatum fuitut justo praelio604abetinene
> ,
excursioDes hostium reprimeret. Is cum Bryennio
:" . ' se conjunxieset, rem gerere incipit. Ac primum
. ,
apud Goloam in cobortem Patzioacarum incidens
- ? * JJ eam delet. Deinde rursura ad Toplitzum, quod eet
,
ca*>tellum ad Hebrum situm, aliara cohortem Pat- ( zinacarum a reliquis avulsam nactus interficit. Ex ) - inde Patzinacss ab bis copiis sibi caventes populari
%

XYLANDRI BT G O A R I NOTiE.

(42) Codinus de Offic. c. 5 : '

,

.
. GOAR.

() Quae uncini* ioclneimue, loco euo mota ees^ videntur, retrabeudaqae euperiue aote eex lioeas, nempe poet
hmt Torba %\ ... Edit. Patrol.

835

GFORGII

336

CEDRENI

regtonem ad radioee Bffimi sitam oaseaveront, omni . ;

impetu in Macedonia converso : io cujus agros o\

graseabanturdelecto robuetissimoru n exercitu, pa- rati hoetes ingruentea defendere. Bryennius et ,
Michaelus bis animadversis, noctu motis caetris, .
ita ut nemo eentiret quoraum tendoreot, raagnis ,
itineribusGbariopolin veniunt; eoque cum exercitu , .
ingresei opportunitatem rei gerendae exepectant. " , [. 788]
Patzinao praedis ex agris et euburbiis actis sub
vesperam reversi proximeCbariopolin, nescii pror- ,
sus in urbe boetilem esee exercitum, in castra sua ,
conferont, eeoure interflatulasct cymbala co- . 01
messantes. Inteodentibus se tenebris, Bryenniueet ,
Michaelus egressi eos sopitoe stertentesque inve- niunt et occidione delent. Haec clades Patzinacae , , 'represeit, timoremque incuesit, ut jam non effuse, ' '
ut ante, eed parcius praedas agerent, indictionibus ' ,
quarta et quinta.
*
.
D

. ,
, ' ' .
'
605 Per hoc ipsum terapus Romanus Boilas eubitocgl ad eummumevectus.Is oum in sodalitatibus .
mereret, homo lingua proroptus ac pro urbano et
,
faceto babitua, cum semel io conspectum impera
toris veoisset, elegantissimue ex colloquio judica- , '
tus, nunquam ab eo deinde dimieeus est, sed cum ,
Monomachus et consiliarium porro ot quavis in re ,
ministrum habuit: paulatimqueeoevcxit ut primum
in aulu locum obtineret. Is ut erat homo versutue '
atque varius, diuturna imperii cupiditate laborans, ,
quotquot senatorum apud imperatorem in indigna- . ,
tione erant, eorum arcano suo exposito animoe ,
?

tentabat.Acquibusinsidis probabaotur, eoeseDsim C

ao placide sibi conjungebal juramentisque devin- , .
ciebat : qui autem primo etiam auditu ab ea re ab-
horrebant, eorum probare se atque adeo mirari ,
fldem erga imperatorem gimulabat, seque tantum ' * '
experiendi eorum animos causa ieta locutum dice- ,
bat, jurabatque se eorum integritatem iraperatori ,
laudaturum. Cum multos civium corrupieset, jam- . ,
que insidiaretur imperatori, res detecta est. Ac . eocii quidem conspirationis quaestione agitata rrnle eunt accepti, facultatibus suie spoliati et in exsi- . \
lium acti : Romanus impunis evasit. Nam cum eum
imperator paululum modo aversatus fuiseet, mox ; , ',
in pristinum restituit locutn.
, ?> * .
?

606 Porro sultanus cuin, ut dixiinus, fratri suo [) , ,

Abramio succenscret, assiduas ejua vit deinci-pe
;
etruxiiiaBidias Quod sentiensAbramiusadCutlumu, .

Bum aufugit, suum consobrinum, et i l l o adjuvante
bellum sultano facit, qui cum iis congreBsue praelio , '
apud Pasar viclor Abramium comprebensum ueca- [. 789]
vit. Cutlumusus Cugiens cum sex millibus etMelo- ,
cho Abramii iilio per legatos petit ab imperatore *
reoipi iafidem societatemqueRomanorum;profectu- '
' ,
equeiQPcrearmeniamadCarsereapoQsumlegatorum
exspectal. Ioterimque Garee oppugnans, dcmpta

HISTOKlARUM COMPRNDIUM.

337

338

'.

. arce, capit. Hunc a tergo insequens eultanua oum

.
suis copiis in Iberiam venit; ideoque Gultumusoe
* ,
ad Sabam et Fclicem Arabiam fugit. Sultanus in
, .
Iberia obvia quaeque populando atquo incendiia

vastat. Itaque celeriter imperator Michaelum AooI J T Q O * luthum cx Occidente revocalum in Iberiam mittit.

Qui cum eo veniseet, collectis pfr Cbaldiam ac
. <)
Iberiam dispersis Francis ac Barangis corapeacere
.
quocunque modo graeealiones eultani conatur.Su)
4
tanus celeri hujue adventu cognito, eentieosque
* ' velle illum exercitu colleoto secum pugna congredi

ropulans id quod rea erat, utrumque sibi ignomi ,
nioeum fore, sive vinceret imperatorie ministrum

sive ab eo vinceretur, castris motis omni cum 607
. ' exercitu euo ad Tabrezium abit.
-

, , ,
, , * ,
.

Hoc ipeo tempore Michaelas Stepbani filiua, qui

post patris inortem Triballorum ao Serborum principatum tenebat, cum imperatore fcedus icit, protosputhariiquedecoratue honorein album eociorum
ac amicorum iiuperii Romani ascribitur. Mittitur
etiam Monomacho ab dSgypii principe elephaa et
oaim-lopardalia. Secundum baec irapcrator Patzinacas proraus amoliri cupieos, omnee undique ex
Orieute et Occidente copiaa conducit, iisque M i cbaelura Acoluthum praficit: Basilium quoque eynoellum Bulgaricos exercilu3Jubetexcitare,et utrumque conlra Patzinacas proflcisci. Nuntiata iis hac
re, Patzioacffi ad magnam Periethlabam oaetra locant, oaque vallo ao fossa communiunt profunda,
et Romanie advenientibus io ea se includunt, obsi
' Q dionemque perferunt.Romani,cum lempus in obsi .
diono nullo fructu t e r e r e t u r jamque etiam penuria

, ,
' , ; .
* ,
.
,
'
,
, . "
,

.

' , '
,
,
, ' ,

.
*
^,
, [. 790] ' ' *
. '
, ,
. "/
, , D

bue,conductie etiam mercenariis,bellum reparavit,

/ . ,
*
^ * >
-

qood, niei eicidisset Patzinacas, vitam sibi acerbam ducebat. PatzinaccB e pertuga quodam eo do
inetituto facti certioree, miesis legatia pacetn ab
imperatoro petierunt. Quibus aeeeosit, et indociaa

laborare incipereot,coDsullantquidnam esset agen -

dum. Placuit o b s i d i o n e m solvere. Itaque imperato

eilentio iatempeata Docte portie castrorum apertis
d i s o e d u n t . Neque boc Tyrachum latuit,sed fugam
eos moliri certior factua magnam multitudinem
castrie etnissam viae insidere jubet qua Romant
eranl traneituri,atqtie ipse egredientes etatim adoritur.608 Atrox ibi Romanorum fuit cladee,oum alii
hoetes a tergo insecuti necarent,alii ab iis qui vias
occupaverant occiderentur. Cecidil magna multitodo, atque ipee etiam Byncellus; reliqui oum M i obaelo Adrianopolin perveneruot. Monomacbus ex
bao talamitate ingentero cepit dolorem ; et collectis
qui evaserant militibus, novisque ecriptis cohorti-

, ,
triennales pepigit.
. ' '
, . ' .
.

Cvterum MonomachuB monasterium condena in

330

340

GEORGll GBDRENI

Manganis, q u VOCantur,denominanduro a martyre '

,
, ,
,
*
,
.

,
*
* ,
. "0 ,

Georgio, productis modoaadificundo modo diruendo

iis quaa erant iuaerario oniDibus. ad mHgnam pecuntae indigentiam decidit. Ideoque varia admodum
cauponandi geaera reperit et absurdas comraentttiasque exactiones. Nam publicos instituit procuratoree, nefarioa bomines, quorum opera injustie
raiionibus pecuniatn conficeret; et lbericum exercituin, qui erat ad 5000; per Leonera Serblium dimiait, ac pro mrlitibus reditus multos iis ex regionibus recepit,tDulta8quealiasinjuetaeet memoratu indignasexactioneeexcogitavit. 609 Id quidem tucere
noo possum, bujus lmperatoria luxuria ac libidine
iactum eese ut ree Romana deeresceret atque inde
paulatim contabescensad extremam deducta sitim-

beciiiitatem.Nam dum inepte studet esee liberalis, g >,

ad extremiim prodtgalitatie est prolapsue. Neque

prorsue nibil boni fecit, sed feruntur quaedam ipsiusoperadignaquae i n bistoriam referantur.
Nam id quod dixi modaeterium, et que i n eo sunt
ad eeaes, peregrinos mendioosque alendos aedificia,
n o Q D u l l a m merentur laudem.Ad id teinpus tantum
ijisigoioribas soleniDilatibueia magno Oei templo et
in Sabbatis acDominieie diebue incruentum s a c r i iicium peragebatur ; reliquis diebus nequaquam :
omittebatur enim ob redituum defectum. Hunc Monoraachus liberaliter supplevit, ut quotidie Miasa
cciebraretur eo i n templo ; laudabili sane inatituto,
quod hodieque obtinet. Quia et vaea ad hoc pertin e n t i a sacramcntum ei templo dedicavit, aurea.
pretioeisque ornata unionibue et gemmie, quae ma
tamea

'
,


.
,
.
? ~

,

.
,

, .

g n i t u d i Q e , p r e t i o a c p u l c b r i t u d i n e a l i i a a Q l e c e l l e r e n t ; ^ , m u l t i s q u e aliia d o n a r i i s ielud tomplum exornavit.

[791] *
' .
,
.
. .
.
Indictionibus septimaet ootava tanta fuit urbe
pestis ut mortuie efferendie viri noo sufficerent. ' ' ,
Et eeptim indictionis eeetale magna vis grandinie. . '
OlOdelata, multa animalia atque etiam homines interfecit. At imperator consueto podagrae morbo ' ,
afOictue, cum decumberet in Maganorum rnona- .
sterio a se recens condito, ac praeterea aliud ma- ^
lum accessieset, jamque mors iostare videretur, ' .
de succeaeoro ejus delrberatum eet inter auls
proceres. Hi erant Joannes logotbeta, quem de- , -

truso Leichuda rerum adminiatrandarum eocium D , ,

asciverat imperator, protonotarius dromi Conetantinus, Baailius caniclei praefectus, et reliqui

ejus neceesarii. Onnibus visue eet aptiasimus
Nicephorue Protenon (quasi primatem diceres),
mittiturque ad eum cursor in Bulgariam, cui tura
praerat proviDoiae, qui ad urbem eum evocaret.

, ,
,
,
,
.
(43). -

XYLANDRI GOARI /.
(43) Qui ot . Inter enim et

, praesides rectoreeque provinciarum,

unus quiapiam honoris gratia seu

ab imperatore desigaatus ealutabatur. Core81US. GOAR.

341

342

HISTOHMRUM GOMPENDIUM.

- , - . Quod ibi comperexunt AugU9to Tbeodor (nam

Zoe jam tura obierat) adminietri Nicelas Xyliniota,
-* .
Tbeodorus et Manuelus, celoci eam impoaitam in
( magni palatii regiam deducunt et Auguetam de ), ' ,
clarant. Monomac^us ergo cum diem auum obiis ,
uet, in Mafigania magnifice sepultue est. Augueta

autem nr.isit qui Proteuontem TbessaloDio deti .
nercnt: inde in monasterium Cuzeni eum abdu ' ,
cunt in Thracensi, atque eo relegant.
' ', ,' , ,
,
, .

Tbeodora avito iaiperio potjta statjra eos ulci-

&

scitur qui iuiperium .in, 6 1 1 Nicepbprum volue-

, rant traneferre, fortunia eos suisniultana et re . - legane. Eunuchis autem euispreecipuos magistratus
/ cotnroendat. Domesticuin Orientis acbolarum creat
,
' ,
.
.
, ,



.
",
. [. 792]

Theodorunfr, et in Orientem ad gras&aliones Turcorum cobibendas mittit, praefectura castrorum

adempta magiairo Isaaco Comaeno. Etenim Monomaebus omoeeMacedoQicae legionee in Orientem
trajacerat, ducibva omnibua MaGedonibue, e quibue fuit etiam Bryenniue: nara. inter Turcoa
ferebatur rumor eese in fatie, ut gena Turcica
a tali oporknatur exercitu quali usua Alezander
Macedo Peraas subegit, Eadem dromi logothetara
fecit Nicetam, ot drungarium vigilie Manuelum.
Et ob rei republic administraDdas peritiam aecivit
Leonem Slraboepondylum, qui. oliqa Micbaelo iraperatori minister fuerat. At Bryennius Monomacbi

- mortis nuntio accepto, cum Macedonibue Chryeo-

..
i i
..#_
i.

'
J
..
.


polin
profectuest. Quem Augusta,
quod
injueeu
,
ipeius diseeeeieset, captum facultatibus euis spo. ,
liavit et relegavit: militee, uude venerant, redire
. ,
jusait. Cum ergo totam indictionem nonaro, id est
, annum mundi 6561 vixisset 619 Theodora, sub
. ,
exitum Augueti menaie ejuedem anni tenuie i n , 'testini morbo necata eet.
, bl . -" , .' ,
, '
.

01
, ^ . , ,
-

Eunuctai autem ipsiue et Leo ayncellue imperatorera deolarant, ipaa etiamnum aDimam agente,
Mich ael u m St^atioti cum, bm i nem Byzantii natu m,
sitDplicem atque innocuum, et a puero in beltis
tantum veraatum, nulliusque prrsterea rei gnarum,

D jamque ffltate ad eeaeciam provecta, oui otium

,
, TJTIVI * .
,
,
,
vr.>v .
&
* ^ ), ^
, -

oplime congruere ArcbilocuB pronuntiavit. Id

autem eo consilia tecerant, ut illo nomen et speciem imperii gerente ipse. BUO arbitratu rem pubHcam admioiatrarent omniumqqe poteatatem penee se baberenl, jurato prius into nibil ee ipsis
nesciid aut nolentibue acturum.
!

Declaratue eat Micbaelue imperaior ultima Auguati die, indictiono nona. Quod ubi comperit
Theodosius preees, patrua Monoacbi natue,
egerrime tulit. Et non conei^eraU rei quam

343

GEORGII

aggrediebatur difflcultate, et in quantum se ipsum

discrimen adduceret, colleclis vernis suis et servis
atque rainistrie, Diultisquc eliam vicinorum et
familiarium, qui animo erant leviori, vespertino
crepusculo ab aedibus suis (e erant 613 ad
Leomacellium, quod populi tuacellum licet interpretari) per plateas palatium versua proceesit,
vociferans exlreiuam aibi injuriam fieri, deque
ea obviie quibusdatn conquebtus, quod eibi sanguine dofunctum imperatorem proxime altingenti
imperium hfBredilatis jure ad se devolutum eriperctur. Gum ad praHorium pervenisset, custodi
perruptie portis captivos emieit, sperans nimirum
eorum auxilioee aliquid praeclari effecturum.Idemque in Gbalce fecit. Eunuchi ia palatio eedilione
aanuntiata celeriter palatii cuelodes militee cum

Mox etiam triremium imperatoriarum miniatri inetruuntur, colligiturque ila agmen haud exiguum,
quod contra Tbcodosium mitteretur. Is ubi boo
percepit, omissa ad palatium via ad Magaum Doi
Templum deflectit, eperans se eo iogreBBum a patriarcha et clero acceptum iri.plurimosque concursuroa qui ipsum imperatorem salutarent. Verum
ei plaoe diveraum evenit: oam venienli patriarcha
et clerus templi fioree obdiderunt neque aderant
uspiam i i qui ad lales ree utpote ipeis g r a l a s coneurrere eolebant; et qui ipauia eo usque coraitati 6 1 4 fuerant, wiasum contra iri exercitum
audieotee, paulalim dilapsi sunt. Tandem ab omnibus deeertus, miserabilis eupplex cum iilio ad
tomplum consedit, eiatimque ex eo abreptua Per-

gamum aoli vertendi cauea coactus est ire. Eodem

raodo puniti etiam prastantiores alii, qui ee ipsi

344

CBDRBNI

|&($ , "

* , ' ,
,
, 6'
,
( -'
)
, ,
,


.
, ^
1

* ^ ^

~ '

, '
.
(.
,

' (
) ,

. [. 793] .
,
,

,
, G .

. "
,

adjuaxerant.
xal ol , ,
' , (5 ,

. '
.
.

Stratioticus nemine repugnante jam imperio potitus delectos eenatores, quemque ad majorem extollondo dignitatem, populum beneficiorum poJlicititioaibus, demeruit. Gum autera esset admodum

,
scnex raultaque antiqua recordaretur, multas ve- ,
terum consuetudinum reduoere intendit, nibil vel imperio vel rei publio profuturae. Quorum fuit, ,
quod praetorium expurgari jussit, quod factum jo . cose eubsannantcs cives dicebant quercre eum (44) ,
taxillum suumquem aliquando ludena ibi perdido- \
rat, ideoque averrere pulverem ; quod civium ca- , ,
pita non litteris, uL nuoc, sed byeainis pileie, ma-
gnis lineis purpureia intortextta, togi voluit; qund
- * (4 ), ,
XYLANDRI

G O A R I NOTiE.

(U) Locue est in quinta urbis regione. Censet

Pancirnilus esso caslra prajtoriann, in quibnsquia
luscrat iorean Micbael, ad iilud alluserunt civcs.
GOAR.

(45) Hunc locum non intelligo etiarannm, neque

co intcrprefando \el me verum nttigissevcl quemquain falsum nolo. X Y L . capilis tegimen,
fonnam piki vel galeri una ratione oaput obum-

345

346

HISTORIARUM COMPENDIUM.

procuratorea publiooa aeoatu deiegit, ecd

alioa acribarum e numero velocium, ia singulie
arcbivis educatorum. Qua ai omnia velim ftcitare,
satietatem auditoribus attalero. Postquam tempua
appetiit imperatoriae largitiouie, quam exercere
in senatum imperatores quotannis 615 feetoPascbatia tempore couaueverant, ingreeei auotad eum
omnea exercituum duces, generis oobilitate et
fortitudioe illuatres. Hi erant magister Ieaaciua
Gomnenus,magi8ter Catacalo Arobustus (huio cum
essei dux Antiocbi, magutratum abrogarat stratioticus,et Michaelum patruelem suum in ejua locutn auffecerat; queta, ut primum ioiperator factue fuit, Urannm denominaverat veluti ab antiquo
illo Urano genua duceaiem), Miohaelus Beatar chea Burtza, Goaatantinua et Joannes, genue a
_1 ,
'

rr. . - *> ,
.
.

n : ducum
j

*
,

duce orientalium
trabentea,
aliique
multi
, )*
lectiseimi. Oinnea autem concurrebant, ut novum
,
viderent imperalorem et ejua beneficentia froeren
tur: nam ejus libaralitas atque magnificentia paa, *
aim tuerat celebrata. Imperator cum Gomneoo et
[. 794J , "
Ambuato colioquens eos laudavit, bonoa forteaque
'
duces appeliana, maxime Arabustum, qui non pa '
rentuin nobilitate aut favure adjutua aliquo, aed

auis praeclaris factis ad tantam dignttatem con * ' acendieaet. Eodem modo alioa quoque nobilee tra ,
ctavit, Dullius ioterim voluntati morem gerens,
neque preesidum petentes dignitatem Gomnenura
, '
ao Ambuslum voti compoles, aed umnium petitio' , ' nea 616 irritaa reddeaa, et eo ipao advereum se
irritans eorum animoa .Atque boc mod orientalea

: (46).
, '
& .
,
(47)
ot ,
\ . 6

( ,
&
C48) -

, C ductorea tractavit.
, , '
, , ;,
, ' . 81 .

Bryeanium autem ab exailio revocavit ac Cappadocibus

prafecit,

plenoque

oum

imperio

XYLANDRI ET GOARI NOTiE.

brantem babuisse nonauspicor.quin poixus fasciam loculis scriptis reiinebaU lugrediebantur denique
vel txniam fuisse pro uniuacujuaaue libito coator- ad imperatorent non confuse, sed ordinatimsecundum
tam, ad Turcici tegrainis instar: linea enim fuit, vocantis vocem, quxscnpta virorum nomina secunot auctor suggerit,et quia variie coioribuadepicta, dum officii dignitalem recitabat. Quorum primwt vo oblinuit Domen ; qu vero byaao, lineis catus ext reetor domus, cui non in manibus, sed in
purpureia varia texebatttr, , impe- kumeris po$Ua sunt numisrrata eum scaramangU
ratoria juaau, vocata fuit. Veatiura porro (tunicis) quatuor. Post quem {dotnesticus seholarum
dicuDt Grasci quamlibet io eia colorum flo- et ( ) sunt
vocutt, quorum alter miHtibus, al er naviganlibus
rum, aiellarum et figararnm varietatem. Lexicon
anooymum saepioalaudatum .* - ] ) prxeral. Ei itaque paris numeri, quia dignttas par

*
-
'-
.
(. erat, numismata ei scaramanga suscipienlesprx
legit Salraaeius ad Vopiscum multiludine non jam in humeris portaverunt, sed
. 406 col. 2 poat Meureium in Glosaar. in - adjuvantibus aliis post $e cum labore traxerunt. Post
. PABUOTUS.
kos admissisunt magistri nutnero 24, quibus erogatx
(46) Scribis velocibus puto respondore nostros sunt numismalum aureorum librae unicuique secundum eumdem numerum 24, viginti quaiuor cum icalibrarioe X Y L .
(47) deacribendia Luitpraodi l.vi,calamum con- ramangis. Patriciorum deinde ordo hos pons est
secutus, eo 12 numismatum libris cum scaramanga
tinere nequeo:/n ea, inquit, qux eslante ,
quod nos Palmarum ramos dicimus, hebdomade. tam una dvvatus, Turba post Iws immensa vocatur protoin mililibus quam in diuersis constitxdis officiis numt- spathariorum, candidalorum et id genus clientum.
smatum aurcorum erogationem (unde nomen ), De accipiendo annuo donativo acribit Romanorura
pToul cujusqne merelur officium imperator facit; cui more Tbeodoricua rex apud Caesiodorum Var. 5,
erogationiquia me interesse roluit.mevenire prxcepit. Ep. 26 et 27. Antiquatum auo tempore deplorat
Erat apposila decem cubitorum longitudinU ac qua- Balsamon Juris Gra;cor. 1. vn, p. 471. GOAR.
tuor latiludinis inensa qiix numismata loculis congre- (48) Urani cogoomen etiam aupra babitum.XYL.
gaia, praul euique dabatur numam exfrtmecus in
t

.. ii r

347

348

GEORGH CtiDREM

Hacedorriois legionibus praspositum in Turcos

emieit. Etenira Tureusquidam, Samochus oomioe, * obscurie natalibus, sed bello egregius, aubeultano , ,
, militans cum is alternamin Romanos impressionem
, m Persidem revereo cum tribua millibus
loctim tenuit, atque hinc inde vagans in planis ' ,
atque bumilibue mejorie Armente locis subitia i
rflionibus ditionem Roraanam vexabat. Sed bu- ,
jus qaidem animum non placavithomo blandiendi ,
ac comitate demulcendi eoe qui atrocibus affeoti
, '
idjtariis occultara inanimo ifara gerunt ignarissi- ' . ' $mus. Magnopere enim obsecrante Byrennio ut " "
bona etiam eibi eua; quae ipei Tbeodora eripuerat, redderentur, non aesensit; ac urgentem vehemen-
tius, vulgare illud et protritum fatua, confecto
opere domum eeae exigeodam raercedem, dimisit. *, '
Bryennius boc modo spretue discessit anima ex- , , '
asperato, vindictfle occasionem exepectaturue.
,
? , , >
.
n

Eumdem se imperator geaait erga Brbebium

Francopullum, qui vir in Sicilia Maoiacs io bello
, eocius fuerat, ac praeclara etatuerat tropea, 617
et exinde in eum usque diem rei Roman etu- ' ' .
duerat. Uuno enim precibus a se contendeotem ut
magistorii honore ornaretur, non modo oon eet
dignatus asseosu, scd etiam subsannatum varie , ;
nasoque suapeDsum dimisit:adeo inbumanus erat . ;
etin congreseibue difflcilie. Erbebiue, quippe bar- . ,
,
barue et irae impotens, non moderale tulit eam
oontumeliacn ; ignarusque corum qu Romani ma- ^ ,
[P. 795] ' , ,
c h i n a b a n t u r , de v i o d i c t a c o g i t a v i t ; comineatuque
domum abeundt ab imperatoreimpetrato in Orieo- , * ,
tem t r a n s i i t , ac domum euara Dabaramam i n Armeniacasitam provincia ee contulit; et re cutn ; ,
quibusdam Francis communicata, i b i i n hiberna '
. divisis, 300 eorum corruptie in Mediam abiit iia ,
comitatue, et can Samucbo tunc ibidem degente
beUi in RomaDos gerendi aocietatem coiit. Ea eo- ,
, . ,
cietas cura aliquandiu dura88et,offensffi jnter Francoe et Turcoe iDoiderunt, ac n a t i o n e e i D v i c e m sibi insidiari cceperunt. Ac Samucbus quidem pactia , '.
ae etare p i m u l a b a t , Erbebius vero eemper in sus-

piciontbue erat, eubilumque Turcorum aliquem
i&ee impetum exepectabat; ideoque SUOB horta- , *'
batur ne seoure, eed armati nemper dormirent. D . '
loterim tamen Samucho nullum praebebat eua- , .
ram cogitationum iadicium. 618 Tandem Samu- , ohi insidia eruperunt,Et quadam die omnibus euis , * Turcie armatis prandenles Francos adoritur ; quo- ., , rum hi adventum 8entientee,8tatim in equoe, quoe ,
ducisjussu eetnper paratos habebaat, insiliunt, et ' ,
Turcis occurrunt; prailioque aeri facto, Turci cum
aliquaodiu restitissent, pelluntur, majorque . 01
eorum pareocciea, reliqui peditos nudique in ur- bem Ghleat fnga evadunt. Erbebius a persecu- , ^
tione hostium reverlene cum suis suadebat ut ia ,
castra sc rccipereDt.Veruin ii urgebant ut io eam- . ,
ot ,
dein urbem (uam cum ejus amera aooielaa ao pa?

349

HISTOHIARUM COMPENDIUM.

350

ol , o\ otum ipsis intercedabal) intrarent,in qua recreare

; .
86 in balnco cruorem belli abluere posseot.

Vehementer iastabat contra Erbebiue, atque obse . crabat ut hanc cupiditatem deponerent, neve ni \
miutn fiderent jurijurando bominum divers reli ,
gioais ac nalioni8,et quibus pereuasum esset se
,
piiseime agere si muitos Cbristiauos interimerent.
Sed cum, omnibus in eadem sententia maneatibus,
.
urdo fabulam narraret,tandemoum ipais in urbem

ingreditur,multis eos obteatatus ut sibi nunquam
'
Don caverent eemperque arrna ad tnanus haberent.
,
Sed Franci Chleat ingreasi, postbabitie Erbebii
'/ . '
monitis ad lavacra,pocula et couvivia se contulere.
,
Interim urbis ameias Aponaaar, re oum Samu
cbo et Saracenis ibi degentibus 619 communU
, ,
cuta, bospitibus peregrinorum mandat ut dato
signo bospites suos comprehendant ac viociant,

aut si id iieri non possit, occidant. iPoetquam
'. ,
Franci deliciarum saturi somno ae dederunt, si gnum datar, et eorum alii statim occiduotur alii
, .
oapiuotur, quidam etiam de muris forae desilientes

evaaerunt, Erbebius captus est et vinculis as' ,
servatus. Ilis ita actis, ameras imperatori per
, ' ,
interhuntios" aignificat 86 ei favere, et qui ipeius
' ,
rebue ineidiati fuissent, eos ee perdidiBee, ducem, , * '
que borum captum detinere.
[. 79(5] , .
, , (5 . .
[]
. . "
.
01 , (J
CaeterutaOrientieduces boc quo docuimus modo
,
dimisei ab imperatore denuo tentandam rem sla , tuerunt.ltaque sead primarium syncellum Leonem
*
StrabospondyJum conferunt, tunc reipublicaa gu -.
bernatorem, eoque apud iraperatorem intercessore
,
utuntur, atque orant ne ipsos ita neglectos atque
' ^^,
igDominioae abjectoe imperator velit. Multieque
, adductis argumentis, id quoque ad extreinum pro ' ^
pODunt, indignuiu videri.civee ab imperatore ho ; *
nores consequi, cum ii neque propugnaoula tutati
' ,
neque cum boste congressi unquam aint, 86 vero,
,
qui ab ineunte state pro ipais propugnaverint et
V ,
excubarint, ut secure alii dorroire posaent, prav
teriri neque ex imperatoris benignitate ullum per . .' ,
cipere fructum. Verum imperalor, rnorosus bomo
,
, ' ~ aditttque difficilfs, 90 modo non audit be
1
l.-.l
. V - ,
.
1
\ I
_ ' _ nigne eara deprecationem,
j
:
^i.:^ _

sed] supplices
etiara
. ^
contumeliose dimisit, singulos verbis ineectatue.
, ' At rero hi denuo ignominiis superbe affecti, omni
^> ^
' ^PX^ ^
excuesa spe fremere aaimoque excaridescere. Ac
, principio quidem pro 86 quisque sueurris impera , *
tori conviciari.alterque alterum hortari ne contu. ,
meliam tstam leviter ferat,sedad justam vindictam
' /..
eese paret. Poat \w unum collecti coetum in Magno
" ' ,
Templo, dictis ultro cilroque sacramentis non eixai '
lentio et otioae tantam perferre indignitatcm,
, ,
eed iojurias ulcisci aversati, sunt, adamanti

351

GEORGII

nisque, quod aiunt, vinculis conspirationem roborarunt. Ambuati eententia erat Bryennium
quoque in eocietatem asciecendum, qui ad boc
institutura plurimum afferre momonti poeset, numeroso prsefectus exercitui Macedonico. Atque ia
tentatus facillime assensit. Proinde in deliberationem venit cui imperium, re ex animi sententia
euccedente, deferretur.fdem prorsus otr.nibus conjuratis visuri^Ambnsto id deberi,ffitate,fortitudine
et peritia caateris praestanti. Verum hic onus illud
excutere cupiens, coropendio verborum multitudinem suatulit.Surgens enim illico Romanorum imperatorem designavit magistrum Isaacium Comnenum, auctorque reliquis fuit idem ut facerent.Hoc
raodo cum ee mutuo devinxiescnt, ac quantum res
ferebat institutum 6 3 1 roborassent, accepto ab
imperatore commpatu domum quivis suam, ut
putabatur, discesserunt.

CEDRENI

352

, ' ,
. ,

" .
' , ,
,

.

. *

*
'
, [. 797] [
. , , ,
? .

"
Jam et Bryenoiue rebus auis ex arbitrio imperatoria constitutis in Orientern abibat. Comitabatur , ?
euui patricius Joannes 0p3ara8,miesu8 ab impcra- ", '
tore cum auro,ut militibus etipendia numeraret. ,
'
Cum pcrvenissent in eupinam quamdam planitiem
in Orieotali provincia, Gappadocibua Bryenniua . pendere cospit quee ex liberalitate imperatoris debe-
bantur. Ibi cum plura dari juberet quam impera- .
,
tor mandaverat,adversarium babuit Opearam, non
audere se dicentem quidquam addere injussu impe- ,
ratoria.Gumque Bryenniue eum quiescere etomie- *
sie verbis suum mandatura exsequi juberel, ac ,
Opsaras ferocius repugnaret, ira inflammatua .
Bryennius a eella prosiluit et Opsaram pugnis ceci-
dit, tandemque crraibua et barba correptum humi ,
prostravit, et vinculis injectia in suo tentorio as- ,
aervavit. Ipse aurum imperatorium accepit ac eti- * pendia dietribuit, augens ea pro suo arbitrio. In
propinquo castra tum forte babebat Lycaothes pa- ,
tricius,Lycaonibus et Pieidie preefectus.is de male ,
tractato Opeara nuntio accepto, 8U8picatus,id quod probabile erat, rem eam ad tyrannidis affectatio- ' . " nem spectare, ignarus quippe consilii a ducibus 0 , orientalibus initi,duaa orientalee legiones 62$ ar- .
met, Michaelumque imperatorem celebrans tento- ,
, ,
rium Bryenaii capit, Bryennium viocit, eumquein
( potestatem Opsarae vinculie eolato dedit. Hic eam
nactus licentiam Bryennio etatim occuloa effodit,et ),
vinctum ad imperatorem mittit, defectionem ab eo ,
tentatam simul exponens.Ipseeo loci commoratur, . ,
scilicet utreliquam distributionem conflceret. Has ,
31183 temeritatis ac pertinaci, ne dicam etolidita- ,
tis, poenas dedit Bryennins. At principes viri qui .
in orientali proviocia babitabant,praeses Romanua
Durus(nam et is conjurationis erat 8ocius).Burtza,
Botaneiate8,Basilii Argyri filii, et reliqui, cnm ha- ,
ctenuese continuieeent et defectionis initium ali-
unde exspeclassent, postquam inaudiverunt in
quam FO sua vaecorlia conjecisset calamitatem .
Bryennius, callide ruputantes eum queatione ad- ,
1

HISTORIARITM COMPENDIGM.

353

334

* ol \ hibita conspirationem indicaturum et rera ej\is so-

ou8 male ceeeuram, univerai in Paphlagoniam Ca- , '

8tamonem(sic appellabatur domus Isaacii Comneni)
( ' ),
se conferunt; cumque ipsum quoque adbuc quie , , "
scentem deprehenderent, excitant velinvilum, ac
', cum eo veniunt ad Gunaria, qui est lorus planus
;
, atque amplua. Eoconvocatis qui in vicinia erant
693 militibii9,etiam sponto sua multis eo cognito
. 798] res novaa agitari confluentibus, omnium consensu
,
Ieaaciura Comnenum imperatorem ealutant, die 8

Judii menais, indictione \Q, anno mundi 6565.
,
'
. , '
^ . , ,
', , '
'' .
,
, , ,
.
**

;

:
' .
5
* , el

.
' ,

Imperator creatue caetris communitia eo loco

permanait, reliquorum etiam coDJuratioais popu-

lariuin exapectans adventum.Ne autam citiue proeiliret, sed moram perferret, maxime eum tarditas
Aiubusti roovit. Gujus de causa cum secum diaputaret, venit quidam ex Oriente nuotius, indicana
eucn mutata seulentia et jurejurando epreto, atratiotici rebus eludere, exercitumque contrabere ad
dei>ellandum adversarios. Hc rea non levem eollicitudincm atque perturbationem attulit Gomneno,
talcai bostem a tergo habere intelligenti fore peiiculoaieeiraum. Itaque ee castrie contiauit, dum
certi aliquid cogoosceret. Cfleterum Ambuato,tamelsi in eadeai sententia perstabal, cauaacuactandi
haec fuit Quo tempore Byzantio domuru profioisce-

^ batur, Nicomedi-e in cursorcm imperatorium ioci

derai, atque bunc Nicete Xylinita dromi logotheta? eimplicibua ac militaribus verbie baec jueserat iadicare: Quantum video, frater, domioua
tuua imperalor CoraneDum et me pro nihilo putavit, 6 3 4 noitrisque pelitionibue coDtumeliose
rejectia d o u a u m nos d i m i s i i . Scilo orgo noe abire.
Ille auteiu ct tu,ai imprubjtia noetrum diaceeeuxn,
DOS miaaie copiis vel iovttoa retrabite. Uaec cum
dixisset tabellario, iter institutum iotantiua 68t
proaecutus. Poatquam domum veait et ComDenum
quiescere seasit, periade ac ai nihil ei oum boo
negotio rei eeeet, baud leviter vereri ao metuere
ooepit 06 Gomneuus et reliqui mutata eententia
ailentio eupprimere vellent conjuratiooem, itaque
ip86 eolus defectioDis poenae luerot,ut qui eeipeum
, D jam isto ad logotbetam mandato prodidiseet. Ita3
que circumapiciebat ac racditabaturquonam modo
,
ipaum iutiitn redderet. Naui neque paratum ba ,
bebat exercitum ; et quoa socum babebat, non vi
debantur eufficere ad bellom contra imperatorem
.
gercndum, maxime quod cuiu exercitibua istarum

regionum nondum collocutue fuerat,neque consta [. 799] bat utrum ei ae ilii eseent daturi. Eapropter cee , aabat, et iie qui non satis consilia ipsiua asaeque ', '
bantur, tergtversari videbatur. Et erant iie locie

in biberoie duoB Francicae legiones ac una Ros-

- .
' ,

'
, '
* , ,
'
, ,
' * . ' * ,
,
, *
, .
'
** !

_
. . . ,

355

GEURGH

CEDRENl

35G

sica : de quibus magna eum tcnebat sollicitudo,ne .

, iis conjuratio suboleret ab iisque comprehensus . ,
imperatori mitteretur. Haec ergo omnia Ambustus ' ' ' mefuens, tantisper dum sc in tulo collocasaet, .
62ftreii) difTerebal.Jam aulem negotium aggres- ' . , eurue primo omnium conapiratbnem famulis cognatisque suis detegit; et jam agnime virorum cir- *
citer mille stipalus, exinde etiam eorurn animoa . .
quibus minus certo ildebat tentaviL, 'singulatim & . "
principio nobiliorea ejus loci periclitane, deinde , , paulatim fortiores ac bellicosiores. Quibue in

suam sententiam pertractis, poatea multitudinem
quoque sibi conciliare aggressus est. Etenim litte- ,
ras finxit quibua ab imperatore juberetur, acceptis , *
tribue sociorum et duabue |GoloDieneium ac Chal- ,
dorum legionibus, adversus Samucbum proficisci. r> '. ^

.
& Nicopulin
;
: _ " .
1? 5 *\
i
'_

Has
quinque legiones in campum
ad
,
convenire juesit, atque bac est usus in iis eibiob8triogeodi8 arte. Singulis diebue adnumium fin-
gens eummo mane eques exibat; ac procul abaliia *
subsistene primo ducein ad ae vocabat, aique suo
^
iDstiiato exposito oetendebat aut moriondum aut
assentiendutn esae, deinde aingulaiim ordinee eo- ,
,
dem modo ac cooditione ; atque.boo pacto omnea
etiam invitos ad sacrameniura dicendum aibi ad- '
(49) ,
egit. Primo Romanaalegionee duae, deinde domesticas, postea etiam peregrinae tentavit. Quibus ^ ,
,
ipsid quoque facile perculsie juraooentoque obstrictis, jam metu vacuue, colleotis 6 2 6 Sebaatenis, , *
MeliteniBjTepbrioaniereliquiequeArmeniieducibue M

ac mditibua, iter edt ingreeeua, nuntio ad Gomne- _ , ,

.
D u m pramisao, eua se recte compoeuiese, jamque
cum validis copiis adventare. Hieauditie Comae- '
oua, qui hactenue timidus faerat atque pavidus, , ' (50),
animum reoepitfaooviso estque factus audacior : .
adventum tamen Arabusti exspectavit.Is in itinere '
Armeniacam etiaro legioDem,quamquam nolentem, / ,
sui jurie fedit, provinciae principibus partiqo ultro \>
se ei adjungetitibus,partim hoc ut facerent coactis. *
Atque itineribus ma^ors ad Comnenum venit. , GomnenuB omnia jam eua extra periculum 6886 ,
arbitrane, uxorem et tbeeaurum Joanni fratri suo ' ,
*
germano tradit.Pemolissamque amandat, quod est
rupi ineitutn caetellum ad ripam Halie Fuvii., 'pse ,
cum univereo exercitu Sangarium amnem trans-
gressus, fauatts acclamationibueat gratulationibua ' ^ *
1

celebratue, lenlo inceBSQ ad Nicaeam tendit. Nove-D . .

X t L A N D R I GOARI NOTiE.

(49) Quid hoe vocabuli sit, quidve rei significet,

nondnmdidici. XYL.' descriptio militum a
tribunis, exercitus duce,velquandoque ab ipsoimperatore facienda r i 11 i vero exoflicto attendebato
, magnus odnwnerator, cujua
per 86 vitee bic exaequitur imperator. GOAR.
(50) Por!e cjui ex ea provincia scripti militabant. Peregrinaa autem intelligo Gallicaa duas et
Rossicam; ipse vocat. Quod paulo ett
sequitur, antequam Gomneniaoi cum imperatoriis
pugnareot,mutua inter eos fuieee agitata colloquia
et alteros ab alteria vicieeim ad deiectionem suJlicitatoa, nou absurde adnotavit librarius, aiienum

8e boo a congreaaibus militum.Verba ejua sunt:

. Et ?anp videntur multo justiua tatia reprenendi quam Glauci cum Diomede colloquium illud.
8ed nos bic adootaodi finem facimua. Gaetera ex
lectione et comparatione aliorum acriptorum
repetat lector : DOS enim neque voluimua neque
potuimub omnia persequi. Et que praeterea de rebue imperii Cpolitaui babemus, suo tempore (Deo
volente) ovulgabimi.s, ut doctiuHbus aimul atque
indoctioribus laburem iata conquirendi ecrutaudique minuamus, ac nonnulla etiam quae adhuc nos
fugerunt venati proponaraue. XYL.

357

51

HISTORIARUM COMPGNDIUM.

358

rat enigo, si bac urbe potiretur, 86 ad incerta for-

r.il -

tunffi ea pro rcceptaculo uti poase ; et tempus con-

, ,'' cedebat exercitibua ac ducibus imperatori adhuc

, . fidem servantibua ea urbe excedendi. Etenim co '
gnito adventu Comneoi, qui Nica?e 697 erant
, [. 800] '
dnces atque milites, urbe reliota, milites dilapsi

domum quisquie suara recoperunt, do uxoribue,
?> ( 11- Iiberia aliisque cbariseimis rebus sollioiti : ducee
" ;JLOJ), ,
,
, -

ad imperatorem
ventu Gomneni
orientalium dux
ces et Pbyemiua

diecesssrunt, DUDtium ei de adafferentea. erant Lychantes

copiarum, Theophylactus MauiaIberuft, Cb-areianitarum pbalangis

, *

ducea, multique aliinon admodum illuatres.

.
.
, \ '
,
. ,
" ,
.

. - f) Iraperator, ut de ea defeetione rescivit ac contra

, '
se fere omaes Roraanorum copiae coortas aadivit,
* , legatoa de pace mittere noluit, iaitio rerum nova ,
rum adhuc otnniboa flagrantibue. Itaque ut ree i i * .
- prasentia ferebaot, ipse quoque ad bellum 86 pa , rat. Orr.nea oocidentaloa copiae evocat, iiaque Ma . cedonea duoes preficit, genere et rebua gestia i l ; ,

lustres ; et cum ducea^ tum milites hoDoribas ac

. ,

largitionibua et oongiario deroeretar. Eodem modo

tractat ethm ortantales extrcitus, qui ad Comnenum non defecerant, et Chareianos; iiaque imperatorem praeficit domeaticum Orientis Theodorum,

, -

Theodor Auguetffi ennuchum, 696

adjuncto ei

collega ao conpiliario Aarnne Duea magietro, fratre

uxoris Comneni, viro moltis certamLqibue exercita* , - Q to. ergo duoa cura copiia raittil advaraua Com' ' ,
nenutn, iiqua a Ghryeopoli trajeoerunif et Nicoroe ,
diam venerant, inde miaeis qui Sangarii poqtem
, - dejiciant, no facile adoederp poaaet Gomnenus. aed
,
circuitu uti coaciua non falleret. Hinc t%6 Sopho * nem montem progrediuntur, ac poaitia ibi munitia, , ,
que caatria bello se parant.
^
, . . ,
, . , ' ^ ,
. - .

.
Gomnenua aotem, qui fn omnes partee dimie'. , [. 801] 818 exploratoribus nihil eorura quae fiebaot igno*>y/ ,
rabat, cutn renuntmrctur doraeeticum cum euis
- jam radices Sopbonis oceupasso, celeriter profcxiv, ctua Nicaeam primo aditu occnpat, ibique depo. : , D eitia opibus euis atque superfluia impedimentis,
- urbe ea praidio munita, caatra metalua est ad
, ,
eeptentrionalem Ntcae partem, 12 fere ab urbe

etadiis. Cum ab utraque parte mililes e caetris
. , pabulatum proceesiseent aUerique in alteroa inci. ' dissent, ut erant gentilee cognati amicique inter
oo/ liz\
ee, hortati sunt imperatorii Gomnnnioa ut ad
4

339

GEORGII GEDRENI

360

6 2 9 imperatorem a Gomneoo deficerent tyranao . ** , ac perduelle, neque ob unius hominis cupiditatem

, eo ee darent ubi paulo poet exauctorati ac fortu- . ,
nis eversi, etiam de amittendia oculis essent peri- ,
clitaturt Contra Commenii imperatoriia suadebant , ,
ut ab eo qui nomen solum imperatoris gereret, '
borno alioqui putidus et delirus senex atque inuti-
lia, et qui a epadonibus regeretur, transirent ad ,
Gomnenum, virum bello clarum ct gestis imperiis
illustrem ; ob quse univeraa Romanorum vis in , ipaum, veluti a circulo ad unum punctum omnee ,
line unanimi etconatanti voluntate confluxissent. , (51)
Neutri tamen alteros permoverunt. Atque fiebat , 6 ,
hocdedita opera utrinque ducibus eoa mittentibus , *
qui ad talia oclloquia tractanda erant idonei, ut ,
oratione ad 86 alteros attraberent. Tentatis alii g ' '
quandiu utrinque animis, et nemine assentienle, *
Gomnenus inlerim suoe quam parciesime lignatum .
pabulatumque ire jubet,neque procul a caatris dis- .
oedere. Hoc domeaticus et prscipue Macedonee ,
p r metu fleri opinati prelio decernendum ata- tuunt.Quibue cum reliqui vel inviti obtemperarent,
oaatra imperatorii tranaferunt ad Petroam, qui lo- cua a 6 6 6 caatris hostium aberat 15 iere stadiis. .
Gum adverai exercitus ita io propinquo eesent et ,
a duciboa pugnandi facultatem poscerent, Gomne-
nus auis obaequens educit aoiemque inetruit, et
amistro cornui Ambuatum, dextro Romanum Du~ ,
rum praBficit, ipse medium tuena. Uomeaticus quo- , ,
que et Aaron paaai sunt persuaderi sibi ut ad
pugnam prodirent aciemque aoiei hostium oppo- .
nereot. Dextrum comu tenuit Basilius Tracba- C ,
niota, Occidentia tum ductor, omniumque Macedo- ,
nura genere, prudentia acperitia excellentiseimua, ' .
auctoritateque pnmub. Sin-strura Aaroni manda- ,
tura fuit, ducibua Lycantha Pnyemio et Randul- ,
pbo patricio Franco. Gommiaaum eat praalium in
loco qui Adea, id est orcue, nominatur ab incolis. ,
Ibi Aaron dextrum cornu hoetium pellit, fuaoaque
ad caatra usque peraequitur, capto Roniano Duro. , ' ,
Quod niei eum nimia cautio a diripiendis castris ,
hoetium abstiriuieaet, utique integra fuisaet potiua ', victoria, jam Gomneno etiam concusao et fuga .
Nicsam petere cogilante. At Ambuatus lusia qui
ipsi erantoppositi,ab inaequendo 6 6 1 nequaquam
,
destitit, sed ad oaaira bostilia uaque delatua per-
rupto vallo penetravit, teotoria direptu gladiia dia- D [ . 802]
cidit, et in terram dejecit. Id eminus conapectum ,
(eraat enim castra locoedito) Gomnenum cura auie 11
audacia implevit,et qui ab Aarone 8tabaut,metu.lta- ' .
que et illi clamorem suatulerunt alaoreaet bi fugam
fecerunt. Cecidit in pugna a parte imperatoris ma- "4- ,
gna multitudo, Macedonum praesertini, non milites
modo aed ducee etiam, Maurocatacalo, Pbyemiue , '
Gatzamuntes aliique non pauoi. Gapti multo plures. ,
0

'

XYLANDRI G0ARI .
(51) , delirum, quaai diceres ccrebro vel ratione delira senem. ad Xyiandrum remitto. GOAR.

HISTORIARDM

363

COMPENDIUM.

,
. ' , '
/ , '
'^^. " (
) ,
' \ , .
, ' , ,
, , , ,
.
, - 1 hoc praelio ferunt, pulsis imperatoriis, Ran '
dulphum Francum inter medios fugientea perae '
quenteaque oberrantem cum celebri aliquo cupi .
visse congredi. Atque ubi aentiret Nicepborum
,
Bolaniatem ea transire, reliquia omiseis in illum
; , ($contendiaae, eminua vociferantem utque maneret
9 ,
bortantem, et quis ipse eeset nominatira expri ! ' . "
mentem, et ad quam rem provooaret. Quod Bota , niatem animadvertentem inhibito cursu oum Ran ' ,
dulpho manum con8eruias6,aecutumqueejus gladio
'
dissecuisse ; Randulphum eneem in Botaniatas ga , '
leam impegisee, ictuque eum 6 1 9 delapsum irrito.
, Atque ita faclum ut alii ad Rotaniatem accurrerent,
captumque Randulphum ad Gomnenum abduce
rent. Comneno unue occubuit ductor Leo Antio. g chus, et militea aliquoi
, , [
.

Accepta hac olade, et iie qui ex adverao preHo

evaserant ad imperatorem revereis oum domeatico
',
et Aarone, imperator de eumma rerum deepera
v i t ; paratusque erat refugium aliquod et ealutem
qusrere, imperio dimieso, ai familiarea boo passi
'
es9ent. Qui hortati sunt ut perduraret, ac ei ita
,
ferret casua, propugnana pro imperio generose
, , .
potius moreretur. Enimvero novoe oontrabere

exercitus ac denuo pugnae aleam tentare videbatur
[ . 803] ,
moleetum ac inutile. Superaturum ae aperabatim ,
pprator, si civium benevolentiam aibi parasset.
* '
Itaque modo hos modo illos domerebatur donis
.
atque muneribua. Gomnenus autem, fractis dieai , ^ patisque hoatium viribus, a Niceea movit, tertioque

die Nicomediam venit. lbi ei occurrerunt legati

imperatoria, prseaea Gonatantinua Leicbodea, prae ,
aea Thidorua Alopua, Gonatantinua Pseilue philo, ',
aopborum princepa. Etenim bi trea viri sapientia
(52).
et facuDdia omnium qui tuno vivebant primi
\
hubiti, et quidem extra comparationia aortem
**
Paellua, ad eam legationem fuerant delecti, quod
, ; ,
imperator eorum eloquentia et 6 8 3 gratia ae
*
maxima consecuturum aperabat. Legati promitte
bant Gomnenum, si ab armis diaceaaiaaet, adopta. "
tum ab imperatore ac Caeaarem deaignatum i r i ;
'
et omnibua qui ipeiua eeouti eaaent partea, impu ^,
nitatem oblivionemque injuriarum promittebant

XYLANDRI ET GOARI 2.
;52) Non ex merito aolum, aed ex officio tam
etquisitum Paelii nomen, quo
, boc eet , dicitur; quanquam nonniai ex meriio tribueretur olficium, nono aupra v i PATKOL. Ga.

GXXII.

gesiraura loco iater palatina enumeratura 1. 2

Juria Gr<ecoromani. Geaait etiam illod Theodorus patriarcha GP., de quo ad ejuadem libri calcem.

GOAR.

13

363

364

GEORQII GEDRENI

Neminera ferunt tuno iie aeeenaum. Reverei ad \

imperatorem rureua cum aliis mandatis mittuntur, . ,

inciduDtque in Comnenum apud Reaa.Hujus lega- ,
tionia aententia erat eaae adoptatum jam ac Caeea- ,
rem declaratum Gomnenum, et imperatoriis litterie
omnibua qui cum ipso fuissent dignitates, quas '. ' esaent adepti, eonflrmari. Eas Gomnenu9 conditio- ,
nes, et qui cum eo eraat duces, collaudarunt, eae-
que aurea bulla conflrmari poatularunt, eolo Am- .

buato improbante omnia. Hic enim aenem imperio

proraua spoliari volebat; indignumque fore facinua
aftirmabat, ei, cui interpositis sanctiesimis jura- ,
meatis imperium abrogaesent, eum rursusid oecu- ,
pare paterentur, Deique iram ob hoo perjurium
adversue ipeoa exarsurum. Jam id ex uau minirae' ,
fore, ut ab armis diecedant : mox enim et Comne- ' num veneno necatum et sociis conapirationia ocu- ' los effoeeum i r i . Ac proditum eet memoriee, ipsoe ' *
etiam legatoe pravaricatos fuisae, et modo hunc ,
modo 6 6 4 illum divereie temporibue Ambusto suasieee ot oppugnaret acriter oblatae conditionea
neque quidquam concederet. Et quidem hoc eos ,
egisae, pro certo perbibent i i quibue ista optime .
tunt nota, et a mendacii au&pioione eunt immu- nes ; aiuntque eoa, interposito jurejurando, afflr, ,
maase Comaeon ardenter eum ab urbana raultitu '
dine diligi, ac ai tantum acceaaiaaet ad urbem,

fore ut ipaum ea, aene exturbato, cum gratulatoriia , ,
victoriaB et imperii oarmioibua excipiat. Hsc in ca~
atria acta feruntur.

1

', , ' 8 .
.

Interim aenex imperator civium erga se benevo- C

lentiatti, donia,muneribuB,honoribua et aliie quibua
favor populi paratur ao retinetur confirmabat;
utque arctiore eam vinculo conatringeret, promulgato decreto eaoramentia maximia et diriasimia
imprecationibua obligabat Byzantioa, nunquam ae
Comnenum imperatorem aut dominum ealutaturoe,
aut imperatori debitum bonorem delaturoa ; eique
ainguloa aenatorea subscribere et ratum id habere
coegit. Quod ii fecerunt potentiaa cedentes,Comneno
adhuc procul ab urbe veraante. Verum ubi ia ad
Almeas acceaait, et poatridie erat in palatio Damatryoa pernoctaturus, jam aurora appetente, aubito
Magnum Dei templum circumsteterunt magiater
Michaelua Anaetasii Gliua, patriciua Tbeodorua
Chry9eliu8, patricius Christopborue 6 1 5 Pyrrhus,
omneseodalitatum ducos, nonnulliquo alii obacuriorea, magna voce descendere patriarcham ad se
jubentes : de maximis rebus consulendum. Patriaroha id facere cum recusaret, suaaque obderet fores
et januam cochleae quae in auperiora templi conclavia educit, ao Nicephorum tantumraodo et Gonstantinum fratree, patrueles suos, mitteret ac per eos ee
conauli mandaret, ii qui eo convenerant magna jara
turba aucti (nam fama didita undiquaque concurrebant non ii modo qui novis guudebant rebus, sed
et prudentiorum baud pauci et multi aenatoree non
n

[P. 804]

,
^
,
'
,

,

.
^ *
'
,
(\
[ ] ,
,
^,
, ,

. , *

,
-

363

HISTORIARUM COMPENDIUM

366

bene a Stratiotico tractati) patraotoe patritrcb

corripuere, etrangulataroe minati, nisi statim ipee
deeccnderet. Itaque patriarcha, sivo invitue (oon
enim pronuntio) aive, quod plurimorum eermono
aeseritur, volens ao sponte sua, veste pontificia
reliquoque babitu et insignibue aummi sacerdotii
ornatue descendit, eimulane se gravi injuria affectum indignari. Res ipsa docuit bo omnia, ut in
acena, per simulationem acta. Mox eum populi
conciiatores arripuerunt,allatoque8o!io ad dextram
partem eacra? eella collocarunt. Ao primum, eed
eub praetextu, bortantur eum ut pro ipeis legatue
imperatorem adeat, reposcatque decrelum 6 6 6 ab
ipsis aubscriptum, quandoquidem jam ipse oum
Gomneno facta pace eum imperii euccessorem deaignasset. Nam nisi eaobarta discerperetur, neceesario alterum fore, ut autComnenum ipsi imperatorem salutando perfldi ee obligarent, vel honorem
ei debitum non deferendo pcenaa darent. Patriarcha
principio eoe bono animo eeae jussit, aeque eorom
poetulata impleturum promiait. Paulo post autem
illi, omnibue aliis rebus omiaaia, imperatorem Au . guetum proclamant Comnenum, et diseentientee
prohoetibuaRotnani imperii haberiac perduellibue,
^,
et eorum domos a multitudine diripi jubent. Pria "
ceps patriarcha per Stephanum, qui proximum ab
, ipso in eccleeia digqitatia looum obtinebal, prseen .
, ' tem hoc approbat, ac Theodorum Antiocbee patriarcbam, proclamantem haoc deeignationem, et
.
permittentem ut Bummorum virorum qui ho im probarent Jbdes diruantur atque diripiantur. Atque
,
heo agebat patriarcha intra eacram ietam atque
' , celtbrem aadem.Mox idem nuntioa et ad Gomnenum
mittit et ad Stratioticum, illum mora omni repu ,
(54) diata accelerare jub6na,prmiumque oper preesti , tae utpote re jam confecta postulane, hunc palatio
nimirum nihil ad ipeum 6 6 7 pertinente diacedere
[805] mandans. Unde omnibua patuit patriaroham nihil
footv ,
posse praetexere, quominus DOII aociua modo aed
, ,
auctor pracipuaque cauea hujua fuiaae defectionis .
crederetur. Missos autem ad ae metropolitas cum

interrogaret Stratioticua, ecqiiid eibi pro imperio
,
patriarcha redderet, regnum coeleete redditurum
, dixere. Atque ia extemplo purpuram ac coccinoe
,
calceoeabjecit.privatiqneindutua babitu diaceeait.
,
Enimvero quod volebat et metropolit promitte '
bani, haud dubie coneecutus fuisset, ei ad primum
.
motum defectionis regiam dcaeruiaaet. Nuno ad

. bellum uaque in ea moratue, cum auatinuiaaet tot
civium videre bello inteetino cladem, poatea rebus
* (
fractia et eubditis opprimentibua imperio invitus
;
abdicana, haud scio an compensationis loco pro
* ,
- caduco aeternum sit consecuturue imperium. Sed in
hac re fiet quod Deo placebit. Stratiotico in suam,
, ' ,
quffi erat in arce, domum digresso, feria quarla,
.

, J
' ,

(
, ,
,
)
,
. , ,
' , , (53)


, .
, ,
.
, , ,
' ,

XYLANDRI GOARl ).

(53) , id est eacerdotalem casulam

ondequaque totum oorpus etcerdoiis ambientem.
GOAB.

(54) nirfiirum, qui secundae in

omniboB post patriaroham obtinet. Godinus et Euohologium. GOAR.

367

JOANNIS

SCYLITZJE

ultima die Augusti mensis, indictione decima, ol

368

t l

Ambustus curopalates a Comneno missus oum

' -

haud pauoia illuetri loco aatie,feria quinta surarao

mane celoce ad palatium appellit idque intrat. 8ub
vesperam venit etiam Comnenus, et palatium ingreditur. Poatridie, quod fuit kaiendis Soptembris,
indictionis undeciin*, anni ab origine mundi 6 6 6
6566, publica processione in magnum templum
ivit, atque ibi supra euggeatum patriarcb manu
redimitus imperatorio diademate, Romanorum im-

,
,
, [806] .
, ' , .
,

perator proountiatur.
, ,
, .
, ' , , , '
, ,' , ,
(55)
(56) ', ,
%

XYLANDRl
(55) De quo legondua Godinus toto c. 17.
GOAR.

(56) , imperator supremas

GOARI

obtinens divereus est ab eo qui , ut princeps a subdito, rex ab exercitus

duce. GOAR.

Ne de injusie proscripta Xylandri memoria, ei ejas rescisa fuieeent annotationes vel ex integro
emendata interpretatio, nonnuili causarentur, in eo cum Gedreno edendo et recudendo, vir clariesime
Fabrote, tuam a me probatam sententiam laudavi, ao ut jam laudat subecribo. Laboree quoscunque
boni publici gratia licet infelici eventu suaceptos aua laude privari nolunt, qui laboroaiua bono publico
inaudant; ao velut, ne eensus humani pietas violetur, fetus monetris pene aimilea rea publica patitur,
ita ne quoapiam nocturnarum vigiliarum fructua alioquin insipidos velut delicatuli faatidientee respuant,
illoa ei non ut auavea, aaltera ut quibusdam jucundoa futuros, ipsi bono publico nati caateria asaervant,
depromunt, apponunt. Quantumvis acerbos arte noatra juaaerunt dulcescere ; indugtria tua jam sunt ex
potiori parte emolliti, decocti, auavee non minus quam jucundi redditi. Ut operi auacepto opem tuliaaet
gloriarer, opera mea lumen exhibui. GOAR.

MONITUM EDITORUM.
Compendio Hiatoriarum Cedreni aubjicimus historiam Joannis Scylitzse curopalataa quia prima
para hiatori Joannis ad litleram exscripta eat a Gedreno; decet igitur ut eecunda para irpmediate eidem adjungatur. Notandum eat, Gedrenum aiatere in anno 4067, dum Joaonea Scylitza
narrationem auam proaequitur usque ad annum 1080, quo Michael Botaniata e throno dejectus
esl et Alexiua Comnenua regnare incepit.

EXCERPTA
E X BREVIARIO HISTORIGO

JOANMS

SCYUTZM

GUROPALAT^E
E X C I P I E N T I A U B I CEDRENUS D E S I N I T .

640-1 Ad huncraodumquera dixirriu3,Comnenus

adeptus imperium, qui et virtutw opinionem de se
prabuerat et specimen preatanti in rebua bellicia,

[P. 807]
, (
-

369

HISTORIA.

370

, - etatim regio numiamate diatricto ense ineoulpitur,

non omnia accepta Deo referens, sed propri vir , ,
tuti et rei militaris peritiae; ao veluti cum sumraa
,
potestate imperator, quae ad imperiura pertinerent,

aggreditur, maximia priua honoribue iia qui sibi ad
,
incepta perOcienda operam navaraot ornatis. Et
.
populi habita, quam par erat, ratione, multos
,
publicorum collegiorum curatorea creavit. Et Ma
gnee ecclesiee permittit sacras suaares adminiatrare,
. '
interdicta prorsus adminiatratione imperio, ita ut
,
neque ab ebeunda sacra munera neque ad haben (1), '
dam 649 aacri tbcsauri rationem aliquie ab im, ' - ,
peratore delectus preeaaet, verum a palriarch
potestate omnia penderent, etperaooarum delectus
,
et rerum administratio. Evocans item uxorem ex
,
. ' oppido Pemoliaaa Auguatum declarat, et Joannem
_
A_\ A
^ \l

Om
_
1
V. x
~ I - * creat,
1
fratrem et Catacalon
Gombustum
curopalatas

etamboahonoribusdecorat; fratrem suum magnum
,
domealicum creat. Gonsiderana autem pecunie
? ,
neceesitatem, sioe qua nihil aecundum oratorcm
.
periicitur, eo quod res militarea malo ae baberent,
,
in aDguetissimum redact ob imperii inopiam, et
,
undiquo omnea contra Romanos incitati, quod ei

ignomini eaae et omnium gravisaimum videbator,
. [. 808]
acerbus vectigalium exactor fuit iis qui rei pu' , '
blicae debebant, et ipee primus offlciorum donatio . ,
nes amputavit. Parcimonia quoque ei curo fait,
*
nec noa ut imperio agroe adderet; et idcirco
multos privatos homicea poseeasionibua epoliavit,
. '
oeglectia ipsorum aureia bullia. Quibuadam etiara
*, ^.
monaateriia multaa poseeasionea aderoit, et relictis
4

* C monacbis idoneis Bumptibue ad victum, quoe

, ,
computari jusserat, id qood sapererat publicovin - , dicavit. Quod quidem iis qui inconaiderate et te
mere judicarent, ab impietale et iniquitate ad ea ,
crilegium tendere videri queat: sed tamen nihil
, abeordi eo molimine perflciebat, ut iis videbatur

qui rem graviter atque epiritaliter considerabant.
,
Nempe eo pacto ad paupertatero eoe qui ipsam pro ^ ** feesi eBsent adducebat, et mollea Sybaritioaeque
, '
6 4 6 deliciae auferebat, neque tamen iie que ad
,
UBum Decessaria eaaent privabat; et HnitimoB, id
,
eet qui propinquoe agroe baberent, a monacborum
, moleslia et avaritia liberabat. Quod utinam ad exi-

JACOBI GGARI .
(1) Relifjponem an Ecoleala sibi arrogatam ab 0 mine cruceque signatos promovebant,tbus in aRart
imperatonbus Grocia. laudabo poteatatem, et ex adolebant,
- * ex

- - - >
- * - *--.-.*
~ aolia
eodem
altari
tricipiti cereo
ontiflcibua conceaso aolemniter populo benediceeccleata quoBdam in palatium inductoe ritos meant pontificum moro, ut auctor eat Ralaamon in
morabo? Sacco aLmandya veatiebantur, quorum
ille supremorum. pontiflcum est in aacria ha- Can. 69, Trullan aynodi. Proro^ata quoque in
bendia ornamenttim, hic lectorum, ut ex acriptia aoIicoB ac civilia turbae viroa
Symeonis Theaaalonicenaia liquet, ineigne praaci- hujuamodijurelegumGre3cor.l.4.Pothumquemdam
puom. Crux eceptrom erat, r*gium penetrale - protoapatharium aitnul eccleaiae Magne oicono cellula postremis saeculis audiebat, ac mum, Theodoaium pariter aliura protoapatbarium
, eacculo ierra repleto jugitermanu geetato, per- auinmam bonorum raonaateriia addtetorum cupeioum cum monachis leti qoasi praeaentia sibi ram geaaiasp legea, quam hic auctor
fingebant apectaculfta. Sacra dona cum sacerdo-
tibus et diaconia, quaai choro lectorum asciti, de- nomine intelligit. qua tandem deinducebant ad altare; ac ut eccleaiaeticoa canones cepa aaecularibua tradenda poteatate Comnenum
ab eis aapcito* taceam, epiecopatus in metropoles abstinuiaae referi, belle aiquidem aoripait Syneaius
eoramedJctia mutatoa scnbuot JuaGrasooromanum Epiat. 57 :
Godinua et auotor veraua hiatorie calcem. Patriar- .
ohaa inaiiper eanotiaaimes Trinitatia invocato no-

371

JOANNIS

71

SGYLITZJE

tum ipee felioiter perduxitaet, aolum in mo- *

naateriia aed in omnibue rebus ad Eccleaiam . " ?*
omnino epectantibus. Ita igitur rea ab imperatore , xoie , '
adaiiniatrataa eunt, et regia urbe in hoc atatu erat. .
PatrUrcha autem inexplebili benevolentia fretue ,
imperatoria contraipsum elatua eat, non petitioni- .
^^
bue modo et admonitionibua utena, ai quando alioujua rei et pro aliquo indigeret, verum aaepe m i - ' ,
nime voti compoa propter frequentee et odioaaa , ? 6* ,
petitionea, minaaetabaurdaaincrepationea adhibe-
bat, ao niai pareret,imperii amiaaionem minabatur, ,
vulgare et tritum boc dictum proferene : Ego te ? ,
condidi, furne, ergo et te dejioiam. Aggreaeua eat , 6
eiiacn cooco iinota induere calceamenta, aniiqui , ' (2), *
aacerdotii morezn buno aaaerena, et oportere bia .
uti novum quoque arobiepiaoopum : nam inter ,

eacerdotium et regnum nihil intereaae vel admo- ,

dum parum, et in rebua pretioaioribua amplius
fortaaae et magie colendom aacerdotium. Haec au- dtena imperator illum moaeitanlem atudutt potiua ,
aliqutd ipae perpetrare quam pati. Quare cum ar- .
changelorum diea featua adveniaaet, egreditur pa- ' {
triarcha ad auburbana loca, ut ibi etudioae ac eo- . "
lenni ritu qua ad diem featum pertinerent perage-
ret. Imperator autem ut iucro aibi oblata occaeione
arrepta, veritua oe quia turaultue aut perturbatio fieret, turmam 6 4 4 militum miait, qui communi , lingua appellantur Barangi; qui ipaum non aine , (ignominia a throno correptum ao mulo impoaitum (3) ) usque ad littua qcod eat in Blacbernia impellentea [. 809] ,
deduxerunt, et ipaum etpatruelea ejua, atqueinde 4
lembo impositum ad Proconneaum, ut exaularet, C ,

perducendum curaot. [paecum aliquibua metropo-

litie oollocotus et de ipao abdicando, spectatisai- .
mia ipaorum electia eorum opera nuntiai ut arcbi- epiaoopatum deponat, priusquam ipaum cum de- ,
deeore amittat, iia qua contra ipaum decreta * ,
erant expoaitia et propalatia aynodia et concilio.
Sed cum ipaia vieoe eaaet ejuamodi qui expugnari ' .
ot deprimi non posaet, quantum ad ipaum atti- , '
nebat, deperata foit depoaitio aacerdotii; de qua .
, imperatore aaaidue cogitante, interea vitam cura
morte patriarcba tranquille commutat. Cujua . O
corpua imperator, quod ipaum jam poenituerat,
honoriGce importandum ot in auo monaaterio re- ,
ponendum ourat, perculaua eo miraculo quod ac- \
ciderat, non ipae modo aed omnea qui cum ipao JJ
erant. Nam dextra patriarohs manua in crucia ft- (4),

JAGOBI GOARI 03
(2) Abundat loquendi Graecorum usus prover- quilibet, Gallua, Italua, Germanoa Grecia biia, quoa vocant. In boo particulam ? cur Anglua quaai ? Ex
depravatam cenaeo, cum, nonniai qui ore aunt Mattbei Paria An^lorum hiatorioi lexico odooeo.
bleao, etiam ruetioi pronuntient inlegerri- Baranagium, aii, aive barnagium, quod st baroname. Particul vel quandoque, ut bic, futuri gium, procerum re^nt aeoatua eat et caatua, vulgo
nota eat, Verbum perdo, corrumpo, deslruo, variamentum^ a cujua nobilitate Btipendiarit Graadejicio coromuniter significat.
corum Angli, vanam titulorum libidinem Greca(3) quaai dicaa , acribit Gret- nico more aeotati, nomen aibi in Guria
aerua in Codinum. At quaei divioat Gretaerua, GP. fioxerunt et adaptarant. Barangoa porro fuisse
qui Anglos, Gracorum auxiliarioa et imperatoria Angloe non diaaimolat Codinua, qui etiam eoa aatellitium vel virtute promeritoa vel ad illud loquentea induoit. Vide p. 723.
miasa legatione advocaloa, quaai
(4) Gonformatur ia oruoem pontifloia vel aacer*
vocatoa oenaet. An non oocidentaiia dotia manua, oum polloa medio digito tuparpoaiio
f

373

HI8T0RIA.

374

(5), , guram confoTmata, ut moa eat benedicendi populo

. acclamanti pacem, ita firma permanait, neque cum

mortuo corpore eat immutata. Suffioitur in ejua
,
locum patriarcha Conatantinua Lichudes prsaea
'
et protovealiariua, qui priue metropolitanorum et
,
oleri totiuaque populi auffragiia delectua fuerat,

vir ob regia atquecivilia muneraclariaaimua a Mo ,
nomacbo uaque ad illud teinpua; quique magnam
6'
gloriam ob rei publics administrationem reporta ^
verat 6 4 5 et Mangaoorum procurationem, ao
, (6) juris custos ab eo imperatore quem diximua reli . ctus fuerat. Et quamvia delectua fuiaaet, non
,
aine contentione archiepiscopatum et patriarcha ,
tum, neque eine controveraia adeptus eat. Verum
' irnperator studene talia sibi jura vindicare, hoc
, ipei tempuaidoneum ratu8,presbyterum ordinatum
,
vetuit ne archiepiscopatua unctiooem perfectam
. &, ,
acciperet, quoad, inquit, ea qu contra te jactan
tur per synodam canonice examinentur. Constanti .
nus autem non ignorana haec quomodo contra ee
' ' , in juircrentur, inopinatum dedecua secum repu ,
tana, qu quaerebantur tradidit imperatori. Ex eo
.
tempore aine controvereia et aine excuaatione om '
nia ab ipso perficiebantur, quecunque in initian .
dis pontificibua oonauevera. Fuit etiam muoifious,
, et rationem habuit non Eccieaia? taotum sed
, ,
etiam omnium oronino, ita ut cure iUiua nemo
,
expers eaaet, qui ejua liberalitatem non peroe .
pisset.
' Cum vero Ungari pacem violaseent erga Roraa [ . 810] nos, el Patzinacs e luatria, in quibue delituerant,
^ erupissent, laederentque finitimain regionem, im ,
perator paratia iis quaa ad perfectionem exercitus
^ ueui easent, cum omnibua viribus ae Triaditzam
.
confert, ibique ab Ungaris accepta legatione, cum
, *
pacem confirmaseet ac pro viribus stabilisset, ia
, .
Patzinacae proFectua est. Qnibua divisis aecuodum
,
gentes et tribus, reliqui 646 duces imperatori

se submittentea pacem et amicitiam amplexi sunt:
,
aolua Selte manum dare imperatori noluit, lstri
, ",
palndibua quo confugerat, et prsrupta quee illio
, { erat pelra nixus. Quibua etiam fretua in planitiem
* ^ ,
erupit, prompto animo oupiena cum imperatore
^ .
manum coneerere. Sed brevi tempore suae demen tiae prflemia tulit, siquidem curo exigua imperato*
ris militum manus ipsie reatttiaaet, fugit, et ejus
, D refugiuincaptumab ipeiafundamentis estdirutum.
. Imperator autem poat ipsum profligatum atquo

deletum fuoditua inde profectua ad Lobitzum ta
bernacula poauit, ad roontia radicea. Vehemens
.
autcm imber in castra drlatua et aix intempealiva

^
(erat enim Septembria diea viceaima quarta, qua
1

JACOBI GOARI 2.

ex utroque crox componitur : reliqui porro digiti

manent extenai, canctique eimul vocum harum
$ litterae primordialea detnonatrant, auricularia videlicet rectua I , mediua et
poUex in crucem acti X, mediuaet index parum
diaaiti . Hec Tbesealonicenaia et Malaxua, de
qno alibi.

(5) Pare nimirum a pontifice vocibus hia

coelitus invocata, benedictionem poacenti.
(6) Roma jure cuipiam obveoientia, non modo
jus ipaum et legem vocant moderni :
ac ideo apud eoadem eat q u i
nobia regiorum jurium defenaor, quiet regiuaprocurator.

375

JOANNIS SCYLITZiE

protomartyrie Tbecla? memoriam celebrant Christiani) multum detrimenti et ca.amitatis militibus

attulit. Nam omnis fere equitatue, et eorum qoi
aderant plurimi, frigore et imbre,cura nudi essent
et imparati, interierunt, ac praeter omnem spem
ad victum necessaria defecerunt, relictis tantum
qua) fluminum impetu superiuerant et imbri. Gum
autem mediocriter pluvia remisisset nivesque ceseassent.ingreseusimperator, et plurimis in flumine
amissis, sub umbram cujuadam arborie cum paucis qoibusdam primoribus se recepit; ac paulo poet
edito a quercu sono parum progreditur imperator,
fere quantum arborie ipsius longitudo contingeret,
q u radicitus evulsa eupina in terram decidit.
Obmutuit imperator, 647 considerans qualie raortis periculum vix evaserit. Neque hoc erat bonum
augurium, quod acciderat, eed initiura calamitatis
quam mox esset accepturus, et eorum qu jam
oommisieaet poenarum exactio. Verum pro eocasu
gratiae agens Deo templum in palatio Blachernarum prolomartyriTbeclffidedicatum pulcherrimum
conetruxit, et exercitum perducens cito se ad regiam urbem recipere feetinabat, cogitans de rebellione quam audiverat in Oriente. Qua falsa
coraperta, sese venationibus oblectare coepit et aliis
q u animi relaxaodi gratiafiunt, perfretura, quod
est ante regiam orbem ascendeos. Hora vero
prandii fulmen in ea loca quibus Neapolia nomen
est irruit; et porcus nescio unde apparens, in se
provocavit imperatorem, quera usque ad mare
pereecutue imperator expulit. Ubi vero mare
subiens porcue haud ampiius apparuil, fulgore
quodam instar fulguris perstrictua imperator de
equo dejectue est,et humi epumam ex ore edens devolvebatur. In parvum autem navigium impositus
ad regiam defertur. Attonitus tamen et ob afflatum
ipsum minime sentiens, morbaque diee aliquot
detentus mortem exspectabat, et idcirco ad placandum eibi Oeum poanitentiam amplectitur, et iinperatoriam potestatem, quam sibi injuria vindicarat,
libens deponit, hoo certe recte faciens, et monasticas se vit dedicat, priorem fastum ac delicias
voluntario contemptuet inoleetia corrigens. Et quod
646 magis ostendit illum vere totoque ex animo
poenituisee eorura qus patmrat, imperatorem delegit non Joannem sibi sanguine conjnnclum, non
nepotem ex eorore Theodorum Docejanum,
fili maritura, neque alium aliquem sibi coneanguinitate proximum, eed praesidem Conetantinum,
cui jam inde a suie majoribus Ducas cognomen
erat, tanquam peritum et cooscium et adjutorem,
quique optime noeset rationes parand copiose
pecuni ad imperii conservationcm. Gotnnenus
autem monaeticae vestes indutus, cum parumper
exspectasaet ei qua ratione a raorbo liberaretur,
ubi novit insaoabili morbo captum, adbuc ipso
vexatus Studii monaeterium ingreditur, multum
jEcaterina Augusta ejos coosilium adjuvante, et
pro terrarum imperii amieaione, ccelestie gaudii

375

l ( ', *

)

\ ',
, .

,
.

,
.
'
, '
j .
. ,

.
' ,

. ^ ,
.

,
. [. 8 U ]

( ),
' ' , '
.
'
,

.

' .
'
, ,
, , , ,

. *0
>
' , ,
,
, ' * , ,
,

.
(& , *
, ,
' ' ,
,

377

HISTORIA.

378

- fructum ipsi promittente, cum annos duoa ao

, menses tres imperaaaet, et in habitu monastico

pauciores his aupervixia^et omnem praeatana mo ,
nasteiii praefecto obedientiam, ita ut et janitor ea , eet et alia ministeria obiret, propter multara
, animi aequitatem et modeetiara. Caatiasimua autem
,
fuiaae dicitur, et aupra quam credi possit conii
nens. Nam cum atratopedarches esset, nephritico
morbo tentatum dicunt ita ut vitam deeperaret, eo
.
quod totius corporis languore et nervorum reaolu.
tiooe detineretur. Medicis autem, poetquara aliie
,
omnibus adhibitia remediia, ea qu omnino fleri
nonpossent tentare se cognoverunt, ul cum mu. ,
liere quadam coiret auadentibua, noluit obterape
,
rare. Cumque dixissent illi 649 iiisi boc tentaret,
, neceaaario cauterium adhibendum, ex quo pro. , ' , " creandffi aobolia faculfcate privarotur : Satia, ipae
,
inquit, mihi sunt Manuel et Maria mibt jam Oei
[. 812] ,
beoeficio nati liberi : nam aioe his licet consequi
, ' * , ,
regnum ccelorura, aine continentia vero Deum
*
nemo videbit. Quin etiam Auguata ifucaterina

ejusque filia Maria detonaia capillis degebant in
,
palatiis Myrelsi, omnia mooastica munera ob. euntes.
> ,
.

Vita autem functo imperatore, conapecta sepul f
tura ejua humoria plena suspicionem multis dedit

eaae illam rem ultionem et indicium supplicii, quo

afficeretur ob intestinum bellum ac cedem et ea
?
quse post usurpatum imporium commiserat

[] C privando seoatu Ha bonis quae ei antiquitue concesaa fuerant, et adimendia aacria templia et delubria facullatiboa quaa diximue, id curana ut nibil
ipaia aupereaaet, aed ea tanturomodo haberont qua?
ad victum aatia eaaent, mediocrem adhibena rei
publica conaolationem. Alii autem fluentem humorem aanctitatia ioterpretabantur indicium, quod
pure ac aine ulla controveraia eutn factorum p<Bnituisaet : neque enim peccatum ullum eaae, quod
divinam auperet erga bominea cbaritatem. Utrorumque ego aententiam laudo et approbo, quod
altera mala futura prohibeat, altera vero a deterioribua ad meliora adbortetur ao revocet.
(7),
650 Gum autem iEcaterina Auguata in mona^ ,
aterio mutato nomine Helcna appellata quotannia
, JJ imperatorie memoriam anoiveraariia aacrie coleret,

invitatis aliia quibuadam monacbia et omnibus iis
, qui in Studienai monasterio exercerent; oumque
$, diem auum eaaet obitura, solenni more annua
JACOBI GOARI N O T J E .
(7) Habent Graeci preater familiarum et patriee^
libue aaltem primordialibus in litteris conveniant.
Unde discea cur Andronicus aenior factua mona., . Illa
quibuavie in baptiamo impoauntur, heec ex fortuito cbus dictua sit Antonius apud Gregoram 1. ix,
c a s u exco^itantur, qualia aunt apud Gedrenum Kov- Joannea Gantacuzenua apud ipsuramet Joaaaph
, , a OOPporie breoomea acceperit, Georgiua Pbranzea cur audierit
vitate, naai curvitate, raorum candore indita. Me- Gregoriua et Eleria ejua uxor Eupraxia, et tandem
dia taodera uaui sunt in monaateriia, neo fortuito cur iEcaterina imperatrix vocata ait Elena, ai non
tamen aut mere p r o libito, aed pietatie aimul et
ex primordialia litters, aaltem ex pronuntiationia
bonoris obaervata lege fiunt monacbia propria, tum
oonaenau.
i sanotitatem redoleant, tum ai cum baptiama ,
, , , ,
,
. "
.
'
.

, .

379

JOANNIS S C Y L l T Z i E .

880

aacra peregit imperatoria, et ipeia oronibus dupli- , (5 .

cia ea qu dari consueverant pereolvi juseit
antiatite autem dubitunte et sensim accedente ac (8) ,
duplicationis rationem quaerente : Quia non novi, ,
c " , , , ,
inquit, maxime venerande, an insequenti anno
vobiscum futura eim, Deo fortasse aliter res noatraa ,
pro eua voiuntate moderante. Quod eliam accidit): ? ,
. "
illa enim ante illud tempua vita defuncta eat,
voluitque cum fratribus in coBmeterio monaaterii ,
Studii sepeliri. Ornarunt autem uterque, et ipaa .
etimperator, auguatisairnum Praecuraoria templum , &
iia quaa connumerare ac aigillatim recenaere , ,

Herculeua labor aaaet.
.
,
Fuit imperator moribua conatana, squua animo,
mente acutua, manu atrenuua, intelligentia prom- , , ,
tus, in rebua bellicia peritiaaimua, boatibua terri- , -
bilia, auia re benevolua, verbia infeatua. Cum , ,
tamen a principio moribuabia haudquaquampr- ,
ditua eaeet, aiebat oportere iraperatorem externia . [. 813]
eaae terribilem, auia facilem. Ruraua aiebat eoa ,
.
qui tyrannidem affectarent, libertoa imperatorura
.
fieri velle. Gumque accuearetur quod tyranaidera
invaeibset contra Michaelem : Pigebat me, inquit, ' , ", ',
651 conaervo aervire, neque juata consequi. Et cavillo etiam uxorem eat prosecutua, aiquidem . '
, 6' .
dicebat illam priua servam, nunc a ae in libertatem vindicatam Aiebat item cognatoa aliia eaae ' , . "
crucera, lyranno utililatem. dEcaterina autem
Auguata nihil novi sibi accidiaaeaffirmabat, quippe '
.
que regnura cum regno commutaeaet.
Poat Gomnenum autem Conataotiaua Ducaa"
praeeea aine sanguine et rerum perturbatiooe
potitus imperio, ad aenatum et omnem civitatia , populum concionem habuit aquitatie plenam, et
deinde rerum adniiniatrationem aggreaaua eat, (9) .
nulla in re a moleatia et aequitate recedena ; et *
bonoribus aenatorea et plebeioa multoa oroavit, , '
atque eoa qui imperante Gomoeno propriia hono- , .
ribua exciderant in priatinum atatum vindicavitMultoa enim ille ex illuatribua abacuroa, ex glo- . '
*
rioaia ignobilea fecit. Gum enim aancti magni
inartyria Georgii dies fealua adveniaeet, quo ejua
. ' memoria colitur, de more ae confert imperator ad
(10)
Mangana ob cultum mariyria Peracta autem cele britate quidam maligni et improbi malum conai
lium meditati inaidiaa imperatori etruxere. Nibil D , ,
vero perfeceruDl, Deo costum illum impium et pravum oominentum dieaolvente : boc enim aibi , ,
proposuerun* faciendum, utin profuodum ille cum
omnibua euia demergeretur, utpote per mare ad

palatiuin navigaturua. Habita autern quaeatione et
.
accurata inquiaitione plures optimatee, in quibua
659 ipae quoque eparchue, convicti Bimt inaidia- JACOBI GOARI

(8) eat quicunque monaaterii praefeotua, qui airnul aacria ordinioua eet
ornatua, qui exprefectua.
(9) inter et illud eat diaoriminia,

NOTJE.

quod inter collegia factioneave et confuaam plebem

obaervatur.
(10) De qua, et imperatorum erga aanctum fiduoia Codiaua o. xv, n. 9 et o. 17, n. 60.

381

HISTORIA.

38J

rum et la majeetatio rei effeoti, el idcirco poe

eeaaionibua et auia omnibna bonia privati. Goncu ,
pivit autem et prae ceteria omnibue maxime amavit
'
imperator publicarum rerura jncrementum, ot

praecipuo atudio privatas causae audiendi taneba
tur, in quibua majorem quam in iniperio admini ,
atrando curam exhauriebat, aliis rebua minus
,
vacans, ducum inquam amplificandae dignitati, et
,
iis quffi militibua proapere ac atrenue geeta eaaent.

.
Et propterea in calumniatorum conviciia et aopbi
eticia comroentis ao judicialiura qusationum exa

mine Romana rea publica versans occupabatur,

ita ut ipai milites armia depoaitia advocati et
' [ . 814] ,
patroni queationum ad leges spectantium et cau ' ,
sarara flerent, omieeo Martio eono et bellicie
I exercitationibus et equorum agitatione. Piua vero
oum eaaet ut ai quie aliua, et monachorum et
.
pauperum atudioaua, el in iis qu ad cultum


,
corporia pertineot non admodum occupatus, in
' ,
aliis quoqua hebes ac eegaie erat : at in augendis
publicis pecuniis admodum parcus et civilie. Nimia
(4 4),
aibi arrogabal in judiciie, et ea aubinde propter
'
pereonarum qualitatem mutabat, gravem ae pcten .
tibua oatendeoa, el ejuamodi cui non poaaent
,
reaiatere. Cum iie rebua ille totua incumberet, re
, militari neglecta, ao nimium ae ofio dediaaet, rea
.
Orientis, prscipua loca in iinibua Romaoorum, ab
, hoatibua agi ferri ac diripi, et omnia vastari et
, ,
6 5 8 Turcorum excuraionibus et oppreaaione ao
',
violenta fuga etterrore neglectorum militum : con ,
tinentea enim fiebant incureionea, crebra dire
ptionea et quecunque occurrebant boatibua, ever tebantur. et idcirco felix Iberi regio omnino de
aolata fuit et proraua deleta, jam ante confecta
, et imbecillia, ac eenaim deaerta et corrupta. Atque
.
bujua mali participea erant Meaopotamia et Gbal ,
dea et inauper Melitene et Golonia et loca ad

fluvium Euphratem aita, quin etiam Armcnia et
, Baaapraoania. Ao niai saepe ezercitu et interdum
6 - aola fama copiarum compreaa fuiaaent Barbari,et
, ,
quidam ipaorum ducea Cboroaalariua et Samuch

bona qusdam fortuna commiaao prslio cladem
, ' aortiti eaaent, etiam uaque ad Galatiam et Onoria, % ,
dem atque ipaaxn Phrygiam adveraarii excurria
aent : mittebatur enim exercitua male inatruotua
. , et inermia, quod eemper praatantiorea abdioaren ,
tur prefectura majorum etipendiorum et honorum
,
cauaa; qu quidem culpa roinime vacabant, cum

nibil etrenuum aut memorabile hac de cauaa
. ,
gereretur. Quibua rebua effectum eat ut Romani
,
imbecillioree redditi terrore complereotur, Barbari

vero inflati aoimo efferrentur et multa confidentia
.
irruptionea facerent; cum etiam ad Anium miaaua
' ,
fuerit dux Armeniua quidam, nomine Paacratiua,
.
pollicitue ree ad exercitum qui ibi aderat apectantea
' ae pro virili parte adminiatraiurum. Cum vero
:

JACOBI GOARI NOTiE.

( 1 1 ; Corpui edomare ei autUntatibus iubigcre avuetus, circa quodcunqus aliui segnis ac hebes.

383

JOANNIS SCYLITZiE

384

eultanus illac iter faceret, 6 5 4 neque tamen . ,

Romanorom regionem vexaret, quidam ex iis qui
cura Pancratio erant, erucnpentes extremum agmen
8 "tov
sultanici exercitua laedebant et csedebant. Quibus ,
de cauaia sultanus graviter indignatus ulterius
progredi deaialena ad Anium reveraua eat, et pau. (12) ,
cie diebus tum ipsum Anium, tum fioitima omnia ',
loca auam poteatatem redacta et praeaidio

iraposito munila ao ducibus idoneie tradita Roma norum exemit imperio. Hc igitur in hoo statu
. [815] ' erant, et tantse vexationi obnoxia erant Romano . " rum loca in Asia et in omni Orientia regione : in , ' "
Occidente vero circa tertiam indictiooem, cum

preaaent oppidia ad Istrum fluviumaitiemagiater ,
Baailiua Apocapes et magister Nicepborua Bota- , '
niates. Uzorum natio (bi etiam aunt geaere .
Scythae, et Patzinacis nobiliorea et multitudine , (13)
auper.ores) cum tota geate ot propriis impedimea'
tia traoamisao Istro longis navibua et lembia e .
caudice cavato factia et utribu9, milites transitum
, "
probibeotes, Bulgaros inquam et Romanoa et qui
cum ipsie erant, statim debellaruot, ac duces ,
ipaorum Baailium Apocapem et Nicephorum Bota- (
niatera captivos abduxere, omnemque ad Istrum plaoitiem cornplerunt. Excreverat enim natio, ut
pov)
ii qui vidcranl confirmabant, ad aexcenta bellico- " aorum virorum millia. Et quaedam haud 6 5 5 m i - (14) ,
niraa para ipaorum diviaa uaque ad Tbeaaalooicam
,
et ipaam Graciam irrupit, et obvia omnia vexavit '
diripuitque, infinita abacta prasda. Sed cum in
, , vehemeotem biemen iacidiaaet, quando ad auoa
redibat, non eoJura alieaa eed etiam aua fere omnia C
,
araiait, et infortunio accepto in castra reverea eat.
" *
Imperator autem de eorum multitudioe certior fa , ol ctua cruciabatur animo et aegre ferebat, exercitum
,
tamen cogore et idoaeaa copiaa contra ip^oa mit- .
tere cuuctabatur, ao eegaia erat, ut quidam

aiebant, aumptibua parcene : erat enim, ut dixi ^, mua, avarue, et nummum omnibua rebua antepo , nebat: ut vero alii, quod non conflderet advereua . , '
tantaa viree poaae acie decertare : omoea enim , ,
aaaerebaat adveraariorum multitudinem inexpug ,
nabilem,omnibuaqueimpo88ibiliaredemptioduouai
.
videbatur, et de migratiooejam plurea cogitabant.

Imperator autem miaaia legatis ad principea aa ,
tiooie tentabat, ai factu poeaibile eaaet, ipaoa ab- ' ,
ducere et aibi conciliare, multia miaais muneri- D , ( ,
bua, quibus dolinirentur, afque adeo aliquoa ex
,
ipsia crebria beneflciia exceperat.Sednatiomaxiraa,
), * (, ^ et idcircu quotidie irruptionera faciena, ut atipen dium illud baberet, in multaa Bulpari partea,
,
jam ipsam quoque Thraeiam etMacedoniam oppri ,
mebat. Non ferena autem convicia imperator, quod
ol .
ab omnibua palam ut avarua atque aordidua

JACOBI GOARI N O T J E .
(\2) Sultani vocabulum Cedreoua significare dominua. Ita Leunclaviua.
dicit , boc eat
(13) Lego , qua voce modorni nogoimpcratorem et regem regum. Turcia jam vulgo tiorum ingentem prooellam eolent interpretari.
pro domino uaurpatur; et nomen hoc princepa
(14) Gedrenua et GonetantinuB de Adm. Jmp. eoruna babet ' ceu eolos et paaximua
Yooant.

oMv

386

HISTORIA.

885

, inceesebatur et accusabatur, regia urbe egreesus

* * ad locum qui Chcerobacbi vocatur 656 castra

.
ponit, haud plures centum et quinquagenta mili ,
tibus secum adduceas, ex qno plures admirari
, ,
quomodo cum hiece homunculia adversue tantam
[. 161
multitudinem congredi auderet. Verura cum ille
.
in hujuscemodi apparatu verearetur ao de cogendo
(
exercitu consuleret, quidam ad ipsum accurentes
6)) ,
acceeaere, atque duces redemptos nuntiarunt et

totiua nationis interitun^asserentea ducee ipsorum
,
consceDsis navigiie Istrurn transmieiese, reliquam
'
vero muititudinem lame ac peste et a flnitimie
^
Bulgaris et Patzinacis debellatam funditus inter .
iisse, Deo omne ilJud opus procurante. Fertur enim
8 imperator, desperatis rebua, indixisse jejunium et
, - sibi et populo, et aesidua9 Bupplicationes a d h i
,

__/
- .

.
:
:
J
:
.

buisse,
ipse pedes
simul cum
lacrymie
incedens
et
,
contrito corde. Qua die conspecta est in Tzurolo
ab Uzis in tabernaculis commorantibus militum
" ,
multitudo in acie emicare et cum summa iestina
tione crebra contra ipsos tela jacere, ita ut ex ipsis

nemo illeesus remanserit, quin vulnus acceperit.

, .
Imperator autem Oeo saorificio cum gratiarum
,
actione peracto, recta ad regiam urbem ee contu ,
lit, quam reperit admirationia ac stuporie plenam
,
votaque Deo pro accepta salute persolventem.
, '
Verum omnee quod factum erat divinum miracu lum censentes, imperatoris erga Deum pietati


aecribebant, quod virtute et non vitio aut potentia
, , '
imperatorie, eed religiooe Deus ipse flexus esset.
,
Post hujuscemodi cladem quidam ex 657 ipsis ad

. C imperatorem se contulere, a quo acceptis agrls

pta .
publicis Macedonis Romanis steterunt, et socii

ipsorum atque eia obedientes hactenus fuere,
.
bonoribus aenatoriia atque illuatribue dignati.

Agebatur aulem tunc eextue annua imperaati
,
Ducs, indictione tertia, anno 6573 ab orbe con
dito.
. ,
' ,
, . *
, ', , ? ' < .

, , *

Anno auperiore circa menaem Septembrem

indictione aeounda, viceaima tertia die meneia,

, ,
oirca eecundam noctia vigiliam,terr motue ingens

factus et omnium qui unquam fuere maxime terri, . JQ bilia, ab Ocoidentis partibua incipiens, atque adeo

vehemena ut et domos multas everterit et templa
. '
et columnae. Et similia iis quse jara dixiraua aoci '
dere Redesto et Panio atque Myriopbyto, ita ut
, [. 817] murorum partee ueque ad ipsum fundamentum
,
dirutffi sint et domue plurimse, et multa cedes
. ,
facta. Quinetiam Cyzicus baud expers damni fuit,

siquidem templum Greecorum, quod in ipsa erat,
,
commotum est ita ut maxima illius para deciderit,
'
cum eeset maximum spectaculum, tum quod muni
tiasiraam crat, tum quod ex pulcherrimo lapide et
.
maximo admirabilem BtructuraB ordioem babebat,

tum vero quod difioium videreiur et altitudine

387

JOANNIS

388

SCYLITZJE

et magnitudineidoneain perpetoum permansurum.

Bt ueque ad duoe annos ex eo tempore frequentee
terr motus fiebant adeo ingentes ut ejuemodi
majores natu minime meminissent. Eadem damna
perpeeea est Mioavi, in qua templum sancte Sophiae dicatum et sanctorum Palruro 658 edes
conquaesata eunt, et muri cum civium domibus
collapsi sunt, et loca quoque Dromi penitue corruerunt. Erant baeo peccatorum exacta supplicia et
prorsus ita divina, et innuebant modo dicte nationis adventum et interitum : in divinis enim
portentie non prssenB tantum sed etiam futurum
previdetur et praesignificatur.

. *
* * '

, , '
.

, ^

,
.

Maio quoque mense, quarta deoima indictione,

'
, apparuit orinita stella post solem occidentem,
lunae magnitudine, quando ipsa plena est luniine: | , ' .
,
qu eo tempore fumum emittere et nebulam videbatur, et insequenti die coepit crines ostendere,
qui quantum protendebantur, tantum stellae ma- , ,
gnitudo deficiebat; immisit autem radios ad Orien- .
tem, et ad eam partem progredi quadragiota die- , ,
.
bus perseveravit.
Mortuo vero patriarcha Gonstantino, Joanaes

monachus, cognoniento Xiphilinue deligitur, Tra- ,
pezuale natus, vir eapiene et eruditissimus et in ,
rebus politicis spectatus et virtutem sedulo secta-
tus, adeo ut in principio florenlis B3tatis monasti- ,
oam administrationem eusceperit et vitam eolitariam degere instituerit tempore haud exiguo in
Olympo monte : quare nemo preter ipsum dignus (
. "
habebatur qui ad altum patriarob gradum per
duceretur, tametai recusaae ac fugiens ad eura
honorem compulsus est. Quin etiam vita functo ,
Tbeodulo Bulgariae arcbiepiscopo 659 delegit .
imperator Joannem quemdam, monachum Lam-
pensem, qui idem monasterium cum Xipbilino
,
coluerat.
t

raenseautem Octobri morbus gravis imperato

rem invasit, qui eum graviter affligebat usque ad
ineequentem mensem Maium, quo ipsum profligavit et vita privavit. Ejue vero exeequiae non ubi
exspectabat celebratac sunt, sed per mare ductus
in monasterio sancti Nicolai, quod Molibotum vocatur, situs est. Vixit in imperio annos septem,
mensea sex. Fuere ipsi liberi ex Eudooia Augusta,
quam adhuc privatus duxerat uxorera, ma es tres J
Micbael, Androoicus et Gonstantinus. Hnram porphyrogenitua erat Conatantinua, omneaque imperatores declaravit. Feminaa autem tres, Anna,
Theodora et Zoe. Et cum Gaesarem suum fratrem
Joannem delegieaet, sociuru arcanorum conailiorum et deliberationum ascivit. Gum diem suum
obiturue esset, ab omnibua syngrapbam petiit, in
quo pollicerentur nunquam se pra3ter ipsiua liberos
alium imperatorem suBcepturos : et omnes subscripeere. Quin etiam imperatrix Eudocia nunquam
ad allerum coojugium ee transituram promieit.
Perfectamque ipsam ayngrapbam patriarch serr

.


*
.
, [ . 818]
', ^

* 2.
, '(5(53 , ,
( ,
) * ,
, .

.
^

' ,
' $)
, .

389

HISTORIA.

30

, . vandam tradidere. Quare et dnm uxor et dum

- Augueta fuit, omoia ita fecit ut et viro caatiBeima
et in instituendia liberia diligentiasima et in ad.
ministranda republica maxime idonea haberetur
.
Moritur imperator annoa 66 natus eexaginta et

paulo amplius. Gonaueverat autem dicere de iie
, '
qui sibi insidiarentur, ee bonore et pecuniis haud ^ '
quaquam eoe privaturum, sed ut captivis argento
, '
emptis usurum, non autem eoe ut liberos homines
.
habiturum : < Ademi autem, aiebat, non ego ipsie
, , ,
libertatem, sed leges, qu jure civitatis ipaoa ex ,
cidere feoerunt. DiaciptiDia exiraie deditua, aie
bat, Utinam ex iie potiua quam ex imperio oog , , ,
noacerer. Cumque alto animo easot, ouidam qui

eibi dixerat se libenter pugnaotem proprium oor,
pus pro iilo oblaturum, Meliora, inquit, loquere,
, , ,
ao ai me lapaum videria, ipeemet mihi plagam i n
fer. * Ad eum q u i atudioae legea inquirebat prop-

terea quod peccare cuperet, dixit, Ieta noa legea

perdidere.

Obtinuere autem imperii eceplra et conjux ipsiua
. 0\ et liberi. Turci vero Orientis regionem percurren tes ruraua eas Romanorum copias qua? ad Meaopo , ?
tamiam erant, eed maxime eas quae ad Melitenem
' ,
castra posuerant, obsidebant; qu commeatus
indigentea, et iia cibie qui sibi frequenter suppe
ditari conaueverant privali, inopia coDflictabantur
,
ao miaere degebant. Ad haeo irali ob rerum ino, **
piam cum indigenia militibus conjungi ac fluvium
Euphratem cum ipais tranaire nolebant. Advenien. , , tibus igitur Turcia, cum aoli Meliteni reatitieaent
fctp
aine ipsie, facile a Barbaria procul jaculantibua
Iffidebantur et vulnera acoipiebant, 6 6 1 cum i l l i
, , nihil detrimeoti acciperent, quoad coacti ad flu [ . 819]
vium fugerunt, et ad pugnandum ooattitere ?el

inviti, et terga dare vi conapulai sunt. Cumque

auperati essent, multi ex ipeis cecidere, quidam a
,
Barbaris vivi capti, reliqui in urbem Melitenem
. Q\
86 incolumes receperunt; quos Barbari contem. \
nentes veluti debellatoa et imbecillcs, percurrunt
uaque ad Caeaaream orania diripienias et evertentes
,
atque igne auccenso oremantee. Impotu quoque
.
facto m magni ac celeberrimi Basilii templum om
nia inoendant et saora diripiunt; et irrumpentes
ipsius sancti sepulcbrum sanctis ejus reliquiis
,
nihil detrimeati inferre potuerunt : erat enim d i
ligenter praemunitum, et circum struota quaedam
- eadifioia ita oorroborata, ut ad demoliendem diu [] turao tempore indigerent. Ontia vero quo forami .
nibue apposita fuerant, auro et margaritis elaborata
pretiosisque laptdibus, adimapt; omnibusque sa0 , ' blatis ornamentiB, inde proGciscuntur, multia ia ,
terfeotis GeesarieasibuB temploque polluto. Et in .
de reverei transeunt per angustae vias ad Gili oiam ducenteB, ita ut nemo praBBenserit ipaorum
,
advenlum. (lumque repente comparentes Cilicas
, multo terrore complesseot, multam eorum qui sib
,
occurrerent caedem feoerunt. Oiutiusque in ipsa
.
provinoia oommorati cum eam vexaaaent; apoliia
1

391

JOANNIS S C Y L I T Z i f i

392

ao preda et captivis multie potiti ad Ghalep se L ,

recepere, a quodam transfuga Amertice notnine eo
perriucti, qui Romanis infestus 669 erat et impe- , ,
' ,
rante sene Michaele ad eum tjaaefugerat, magnaque dona et honores ac praeraia coneecutus fuerat. '
Sed apud iraperatorem Gonstantiaum Ducam ac-
cusatus quod ipsum glidio iuterfecturus esset, hac ,
de oausa perpetuo fuerat exsilio condemnatus.
Verum cum rursus revocaius advereus Turcos ,
missus eeset, tunc ob rerum quse ad victum neces- ' ,
sariae sunt inopiam seae Turcis adjunxerat, et ,
regionem pessime vexabat. Gonjuncti igitur Turci
et Cbalepita?, inita inter aocietate, Antiocbeara
Syriae ejusque finitima loca male vexarunt, caeden- . * tes, comburentee.diripieoteSideprffidantes, captivos , ,
,
abducentes, ei pessima quaeque perpetrantes. Nam
et adversus ipsos coacti fuerant idonei exercitus
, , , Nicephoro Botaniate duce : sed avaritia et segnities , '
ruraua effecere ut omnis labor irritus caeet, neque .
' , ' enim integer commeatus, sed mediocria quaedam
para illis tradita militibus torporis causa fuit; qui , accepto quod sibi datum fuerat, in suam quiaque . ,
patriam dissipatiaunt. Ac rursus Barbari regionem
incendere et aine metu percurrere. Exiguas vero
juvenum copias, qui modo e auis domibus, ubi ,
educati fuerant, prodierant, parvis ec minimis
aumptibua coactas Antiochiae duci tradiderunt; . [ . 820]
, , qui aliquod quidem facinus perpetrare cupiebant,
juvenili audacia militantes, sed belli imperiti et
eine equitatu ac fere inermes et nudi, cum ne '

quotidiaoum quidem victum baberent, intolerabilia
, '
multa 666 pasei in patriam auam sine gloria reversi aunt; quos dux Botaniates cum suis prote- ,
ctoribua et quibusdam externis copiia facile potuit ,
repellere. Verum cum ille abdicalus esset magi- ,
atratu, Barbari longe audaciorea sunt effecti,

oommeatuB inopia plurimum civitates oppri-
.
mente, et aliarum rerum quae ad victum usui sunt
,
indigentia.
1

Sed oom neceesario rea ipa indigerent imperatore, qut eas poeset conatituere et in equum
etatum adeo adversis temporibus redigere, censebatur maxime idoneus Botaniatee et alii m u l t i :
attamen divinum vioit oonsilium, etidcirco ad haec
perducitur bestarohes, Romanus Conatantious Diogenis filius. Quo autem modo perductua fuerit, mox
dicam. Erat creatus dux Sardices Diogenes. Gum
autem patricius eaaet, petiit ab imperatore Conatantino Duca hoc bonore affici ut eaeet beatarches. Imperalor autem respondens, Ostendens
opera reposce mercedem, inanem ipsum re i n fecta diraisit, ejus petitioni minime coneentiene.
EgressuB igitur Diogenea, cum ad Sardicem pervenisaet incidissetque in Patzinaca8, qui eruperant
et regionem diripiebant, de ipsis tropaea erexit, et
ex captis vivos quamplurimoa, interfectorum vero
capita iraperatori mieit. Et idcirco beatarchea ab

'

xaipolc,
, **$ ' ,
, ' ,
. ,
.

.
*
,
.
,
,
' ,
,
, -

HISTOHIA.

393

, ,, .

,
.
,
, '
, , ,
.
,
.

,

. [ . 821] 01 '

. '
'
. tl
,

,
. *
{
,
,
, , , '
, ' '
.
, ,

.
. '
, ,
,
(15;



.
,
, ,


.
.
,
, , .
,
i

394

imperatore creatus eet; qai quidem ei scripsit;

Non meum donum, Diogenes, hoc, sed tu virtutis et fortitudinis. Ibi autem commorana voluit
contra imperatorera 664 inaurgere. Sed inceptum
in lucem proferre verebatur. Attamen poalquam
abfuit imperator et imperium orbum erat, rem
cum suo quodam fidelissimo communicat, et per
ipaum cum quibusdam finitimis gentibue, quibus
eaaet ipeius explorata virtua, collocutus quibusdam
partibus imperavit. Indicatur autem a quodam
Armenio, et comprehenaue ad urbem regiam perducitur, convictuaque et capitia damnatus ut proditor in exailium mittiiur, urbe expellitur, non sine maximo dolore eorum omnium apud quos ause
virtutis ac etrenuitatia specimen dederat. Qui vero
ipsum ignorabant, famam ab aliis percipientea
statim ipsiue amore capiebantur. Et idcirco omnea
optabant virum aupplicio liberari et Romanorum
imperio donari. Et quia divini zeli propoaitum, non
autem proprii amoris erat, quippe cum Ghristianorum turba quotidie ab Agarenie miserabiliter
vexata cruciaretur, (ieinceps optata eorum quivota
faciebant ad exitum perducta aunt, Cura enim rur8U8 ad regium suggestum adductus fuiaset, Augusta Eudocia immenaa miserioordia commota eat :
erat enim vir praeter alia spectatu quoque dignos,
etatura procerua, pectore et buroerie pulcberrimus, et pulchritudine oculorum ut si quie alius
prsataaa, bis omnikus levamea calamitatis efflagitane, neque prorsus alburo neque proreus nigrum
sed ex utroque sequaliter 665 mistom colorem
coneervaos. Gt igitur etiam praBsena eeoatus oommotus eet,8tatim miaericordia judicitim subaecuta
est. Et a periculo servatua prster omnezn spera
atque exspectationem regiam dignationem est coneecutua; et idcirco absoiutum omnes amplectebantur. Egreaaue igiiur in Gappadociam, unde
oriundue erat, rureus ad regiam urbem acceraitua
eeae recepit die natali Salvatoris Ghristi, et magistri bonore deooratua dux exercitus ab Auguata
creaiur, quaB imperatoris more oum euia filiia proceaserat ad maximura et celeberrimum Sophi
templum. Gum autem vereretur Augusta et senatum et patriarcham et eoa qui jurati subscripserant, et idciroo non auderet cum illaatriore aliquo
matrimonio copulari ipsumque imperatorem declarare, atatuit eupra muliebrem animum nil sibi
aggrediendum, eed potiue doio ac fraude circumveniendum patriarcham ; et ita ee voti compotem
futuram ei gentium impetum represauram, quam
tum in ae eeaet, exietimabat. Communicat igitur
rem quodam cum eunucbo ex gyneeceo ut ad id
idoneo, qui omnino ee ei rem e sentenlia confecturum pollicetur, utpote qui novacula ad cotem
easet, ut dici solet, ad hsec negotia : frater erat
patriarch, Bardaa nomine, maxime laacivoa vir,

JAGOBI G< LRl .

(15) Qoo die aese canoti apud Graecoa muneribus excipiunt.
PATROL. 6 I I C X X I L

13

395

JOANNIS

SGYLITZJE

396

et voluptatibue ita addiotus ut omnia in omni vila .

eia posthaberet. Accedit exaeotua ille ad patriar
. ,
cbam, eique arcano factum aperit, denuntiatque, ,
ei velit, imo 666 ei taatum annuat, nihil pericli I I ,
metuendum ex horribili illo chirograpbo: ejus fra- trem germanum cum imperatrice copulatum statim , 6 imperatorem declaratum i r i . Utquo lotum babuit , .
eibi patriarcham veluti ineacatum, jamque atudioae [. 822] ' matrimonium tantum non procurantem, consuluit ut hao ipea de re eenatus quoque sententiam per- ,
cunctetur. Singulia igitur ad se acceraitia patriarcha . ?'
rei neoesaiiatem confirmabat, scriptum iliud accu- '
aans et iniquum et minus legitimum, ab unius ,
viri zelotypia profectum, coi communia utilitas
rainus proposita fuieaet; Cui proreua, inquit, consuletur 81 oum generoso et forli viro COpuletur
. ,
regiaaAugustairureueenimreeRomanorumeiflo
rescent, qtie jam eo redact annt ut atteri et peni- ' , tus exstingui cito poaee mctus impendeat. Ut vero . ,
illi omnes consensere, alii suasu et adulatione alii ,
pecuni largitione et crebris muneribus, neque
* * , metus ullus auberat tranaigendae rei, adduoitur ,
Diogenee noctu in rcgiam armatus, et cum Au- : gusfa oonjungitur, atatimque imperator declaratur
fcv, 0
Januarii mensia prima die, indictione sexta, anoo ,
6576, clam omnibue Auguatse flliia. Ac repente a , ,',
Harangia exoritur multa perturbatio, quod non .
sustinerent id vulgari praeter omnium aenteatiam.
,
Verum cum Michael ipsius AuguPt<e filius cum
.
fratribua adveDisset, de sua aententia factum id

6886 dixerunt, ao subito conversi magno et elato
,
clamore ipsi quoque eum imperatorem declara- C runt. Ut igitur re comprobatum est, baud temere . ' ,
' .
corapluree propter 667 ipaum bene sperarunt.
Itaque Augusta oum flliis suis menaea aeptem et
.
paulo ampliua imperavit.

Romanua autem Diogenea ita adeptus imperium

'
haud miaorem praBeentium rerum rationem habuit
quam militarie rei bene componends atque con- ,
atituendae, etiam ai quam maxime conailiarioa ha
buit privigoos, irao ut veriua dicam, insidiatores,
,
at Joannem Gsaarem superioris imperatoria fra- ,
trem, qui ei aemper ad finem fuere impedimento
' et Romaaorum rea in peaaimum etatum deduxere,
, '
qui nuno cernitur. Coepit autem et digniores am .
plecti, et cum prudentioribus ao peritioribus collo qui, et belli munera auacipere, et legatoa parare, D ,
atque undique boatibus aditum intercludere. Hia , ,
de cauaia duobua exactie meneibua, Orieatia cura
ipsum cepit, et ultionis juatitieque zelua deliciaa .
et animi mollitiem, qu in urbe regia inerat, vicit; ' ,
quod quidem omnea perculit, celer videlicet ap-
paratua et ordo, quem maxime necessario require- . ,
bant rea Antiochi et Cilioi excaraionibua, quas
euperiua diximua, defatigat et in extrema ad . [ . 823].
duot diacrimina. Ad partea autem magia Borea? eubjectaa ipae sultanua cum omni exeroita irrupit
*
gravea aecum oopiaa et quibue reaiati neqaire,

adduoena. Et ad flnea Romanorum autnmno accea- , ( ,
t

391

HISTORIA.

398

' - j , aerat, nt ibi hiemaret, et ineunte vere ut 668 ex

/,,
propinquo posset invadere et penitus Romanorum
^
res evertere ac demoiiri. Imperator autem addu ' .
cena exercitum, non qualem decebat Romanorum

imperatorem, sed qualem praesens occaaio praebait
', ' 1
ex Macedonibus et Bulgarie et Cappadocibua et

Uzis et aliis, ut fors tulerat, nattooibus, insuperque
,
e Francis et Barangia, studioae iter arripuit, et co ,
acti eunt imperatoris jusau omaes qui erant in
.
Phrygia seu provinoia Orientalium. Ubi cernere
0 '"
poterat nescio quid iooredibile, celebres illoa ante, 10 , .
aignanoa Romanorum, qui omnein et Orientem et
' '
Occidentem in servitutem redegerant, ex paucie

viris collectofl, iisque paupertate et vexatione de ,
misais atque omni armorum genere apoliatia, pro
, j gladiie et aliis beUiois armis, ut Scriptura dicit,
,
jacula et faioes non tempore pacis adduceutibua,
,
et bellioo equitatu alioque indigentibus appa ,
ratu, quippe cum imperator illuc oum exeroitu
, ' - jampridem profectue non eaaet, et hac de cauaa
,
illie tanquam inutilibus adempta eaaent cibaria et

qui prsberi conaueverat commeatus : timidi enim
(
et imbeoilles et ad nullam rem atrenuam usui

cenaebantur; ita ut etiam ipaa aigna ailentio
)
reaponderent, aordida conspeota, tanquam ab


extincto lumine obacurato fumo, et pauooa ba ,
bentia miniatroa eosque pauperea. Heec iia qui
.
aderaot cernentibue cauaa erant ut multum
,
desponderent animum et metuerent, cogitantea
* '
ex quo atatu in quem redacti aint Romanorum
,
669 exercitua, et rursua quanam ratione et qui / ? boa opibaa et quanto teropore in antiquum aia,
tum vindicari poaeint, cum majorea natu et vete ,
rani militea et perili carerent equitatu et inermea

eaaent, tironea autem imperiti neque bellicia cer . taminibua asaueti. Ad hoo adveraarioa quoque
, maxiroe atrenuoa el audacea ab aubeunda belli
.
pericula, et atabilea atque peritos et idoneoa no rant. Ex omni igitur parte ancepe et aollicitua
imperator tamen communia utilitatia cauaa, ata-'

tuit, quantum in ae erat, contra hoatea inatrui,
.
eorumque ex aliqua parte ingentem impetum
[. 824] comprimere. Et adveraarioa quidem, ignaroa qui6
bua malia domi vexaretur ao premereturimperator,
, , repentinus ipaiua conatua et adventus magia per,
terruit, ratoa, ut poatea didicimua, bominem bunc
, ' ] periculorum nullam rationem habituram,aedverno
'
tempore adventurum, auctoremque fore ut ruraoe
. []
Romana rea effloreacat et paria hoatibna rependat.
,
Quibua de cauaia auHanua recesait. Verum diviaa
, ,
haud exigua exercitua manu in duaa partea, alta , ram in Aeiam auperiorem ad Iatram xnagia aitam
.
emittit, alleram ad partea magia aquilonarea. Im (3 ' , perator autem auis, quantum licuit, confirmatia
,
omni poteatate et dignitate ac muneribua, et bono

animo eaae juaaia, manipulorumque daotoribua et

,
, '
. -

optimie praefectia unicuique legioni diligenter altributia.brevi tempore idoneum contraxit exercitum,
et oum ipao in Peraaa alaoriua proficieoebatur. Ut

399

JOANMS SCYLlTZiE.

vero Borealia exercitua imperatorie auccesaibus

670 favit, statuit deiocepe Diogeoea in partes
auatrales eos invadere qui Ccelesyriam et Giliciam
ipsamque Antiocbiatn praedabantur; relictaque via
qusB recla ducit Coloniam et Sebastiaro, ad Lycandi
regionetn accesait, aaativo tempore : autumno enim
cogitabat in Syriam invadere, ne forto aestu vexatos exercitus parum prospere res gereret et detrimento baud mediocri afficeretur. Interea Turci
Neuceasaream ex improviso adorti evertunt, et
multorum virorum opumque potili eant, abducta
maxime ingenti spoliorum preda; quod cum ad
auree imperatoris accidieaet, raultam illi casus bic
animi sollioitudinem attulit, quod qoamvis cum
exeroitu prodiieaet, nibilominus hoeles regionem
suam ae inepectante vexarent. Tandem copias per
semitaa aoceeeu difiicilea veluti habenis a tergo
retractis reduxit; cumque SebastiaB appropinquasset, militaria impedimenta et omnee pedites ibi
reliquit cum privigno euo Andronico, qui eecum
aderat, quem delectum imperatorem ut pignue
ipse habebat vel collegam, ut ai quie repentinua
casus exigeret, ia res admiaistraret. Ipee vero cum
expeditioribus a tergo pereequebatur hostea per
multos et celeiBsimoa colles, et per Tephricem et
Argaum in ipsos invadere ex obliquo featioabat.
Qoare cum nec opinantee adortua eseet, suique
adventua fama omnee deterruieaet, statim cauea
fuit ut 6 7 1 illi in fugam versi terga darent.
Qaorum caedea baud multa facta est, quippe oum
ante defatigati eaeent milites imperatoria locia inviia : sed vivi capti sunt multi, quibue tamen vita
minime profuit, quod gladio oonfecti aunt. Omnie
vero tas ab homine usque ad jumenta in libertatem vindicta imperatorem uno ore celebrarunt,
siquidem ipsiaquoque hoatibue factum illud admiratione dignum videbatur, quomodo Romanorura
imperator contra ae profeotue eeeet ita ut impediri
non potuerit, inatar expediti et bellica virtute pratantis militia. Gum vero tribua tantum diebua SebaetiflB exeroitum quietia causa coatinuisset, iter
arripuit ea qua ad Syriam pergitur via; et per
Cucusi anguetiaa in Germaniciam profectus in regionem nomine Telucb invadit, diviaa prius haud
medioori pbalangecum legiouis praefecto,quam ad
Melitenem cum duce mieit,ut Orientem cuatodiret
et invasionibua commorantium ibi boatium reaiBteret, quibua praeerat verautus et bellicosue vir nomioe Hapainaliua. Idcirco imperalor duci ipsi praatantiesimoa quosque exercitue tribuit, et Francoa
ip808,homine8 ca3de gaudentes ao bellicoBos.Verum
cum dux baud fortiter rebue usus eeset metu ne
vinceretur (erat enim prudentiaaimus et oautue et
valde cavens futurum), fere duplex belluro invase"
rat imperatorem talibus copiia privatum. Spe
enim provooantibus boetibue ut Melitene egreasi
pugnarenl, 679 ubi ne senaieBe quidem ipsoe noverunt, eed quieti et aomno deditos, per obscura loca progresei elam imperatoria exercitum audacter

400

,
,

.
, *

,
-
\
,
,
.

,
I .
' .


,

, ?

'

,
.


.
, , [. 825]
. ,
.


,
' '
.

,


,
,

,
.
, , .

(
)
, .

, '
, ' -

401

HISTORIA.

402

, . adoriuntar,et occurrentes maxime exigue parti ad

.
emenda cibaria egressse. i n ipsara irruerunt. I l l i
, '
autem non sustinentes impetum, ita fugerunt ut
' .
nunquara converterent. Et fortaase periisset
.
haud mediocris militum pars neque contemnenda,
' ,
nisi celeriter ipsie imperator, qui advenerat, tulia 6 ,
set opem ethostium impetum reprepaiaset.8i quia
.
igitur ducibos aacribit rerum aive prosperos sive
,
ad?erso8 eventue, is mibi et recta et vera aententia
'' '
non videtur aberrare, et recte ab antiquis pronun tiatum est melius leonem cervia imperare quam
, leonibua cervum. Sed imperator ita aervatua, eer
vato quoque exercitu, ad Chalep regionem cum
'
omni exercitu castra poauit; et antequam de equo
descenderet, et Scytbas el Rooianorum haud pau$ .
COB predatum agros misit. Quod factum est, et
' adducti eunt viri multi et mulierea multaque j u .
menta. Inde per hostilem terram progreaaue tertia
,
die Hierapolin pervenit, cum jue ostendisset velle
.
se aggredi exercitum qui i b i morabatar, non ausi
. [. 826]
i 11 i eunt cum Romanie congredi, sed levibus qui
busdam prfflliiset irruptionibuflbellum repudiarunt
tle ' , - et Arabes et Turci ipsorumque praefectus Amerticee

ad genusregium PersarumorigiDem suam referens.
(16), "
6 7 8 Ubsidens igitur Hierapolin aggeribue, et e
,
moro propugnationibus raultaque eruptione, ad .
ventitiaa exercitus copias nudas atque inermeedi
nrieit ad fcedus percutiendam, interponente se in
,
oranibuB raagistro Petro Libellieio,viro AsByriorum

et Gra3corum doctrinaB peritissimo, civitatie Antio ,
rhiaB alumno et fllio, et inter suos principatom
, *
obtinente. Ameras vero Chalep, id eat, Berrces,
( , cum Arabibus Turcisque conjuactua, raanuB cum

imperatore conserere ao dimicare statuit; cumque
, .
intra urbem captam eseet imporator, et adbuc pro
^ ,
reliqua turris parte expugnanda dimioaret, adver
8U8 inatructa binae acies, que ooercereat adver,
aarios, ad ouatodiam dispoait sunt. Sunt autem
.
ciroara Hierapolia planitiea maxim, equorum
,
cursoi idones, in quibus apparuerunt qaidam
- Baraceni adequitantes, et preeter collea nihil est
,
quod ad montis altitudinem aesurgat. Est antem

.
locua
stuoaus et aqua tepida aeris inflammatioois
,
et fiestus particeps. Hostee autem, qui paulatim

,
constitutis aciebns appropinquabant, rursus reces
serunt : nam Machmutius aoieras aberat .Verum
.
D levibus quibusdom praeliis coegerunt aliquoe ex
, , Romanis cedere, quod bis terque ab ipsie factum
^ .
eat. Altero vero congressu non ampliue Romanos
01
parum eunt perseouti aut sistere fecerunt, sed im
pressione facta in legionem ducum manue conse .
ruerunt, et scholarum Jegionem protereuntes,
'
multie ocoisis, reliquos turpiter fugere674 coege, .
runt, a dextro ipao ecbolarum agmine relicto,
'
quod oladem Romanorum videns nequaquam de
,
Btatu BUO recessit, imo quasi nibil novi acoidiaset,
^|

JACOBI GOARI NOTJE.

(16) Levibus praeliis bellum reprxsentarunt. Vel delibaverunt lantum et auspicati fuc*
runt*

403

404

JOANNIS SCTLITZiE

ita immotum atabat, quasi vereretur ne illio atare VP^t * *** (i7)
deprebenderetur, et daret operam ut omnino late- ,
ret. Sed boetea reversi cito bos quoque debella- , $
runt, et multis interfectis, reliquis in oastrie coa- . '
clusis, et signa illie militaria ademerunt, et pluri- ' ' , '
morum militum absciaea capita mieerunl Gbalepitis , oetentationie cauaa. Et illud raaxima dignuro est ,
admiratione, quod bac accepta a Romanis clade .
,
nullus alius manipulus aut prasfectUB ad repellendoaboatea fuerint impulsi. Verum omnes aedentes,
,
quaei in araica regione ooramorarentur, privatia ,
commodis studobant ; nullaque ipsorum animis . aut sollicitudo aut alacritaa prorsua inerat. Sed
imperator qui in urbe erat,audito casu ,haud me- , '
diocri dolore afFectus est, statimque cum Cappado- ' [. 827]
oibus quoa secum habebat reveraus offenaionem g '
acceptam resarcire coaabatur, illa siquidem nocte , ,
omnes de spe bona deeiderant, quod etiam pedita- , ,
lus Armeniue ad vallura pernoctans de rebellione
oogitavit. Nondumque dioe advenerat, et hostes . ' ,
vallum cinxere. Cbalep enim princeps cognito casu ,
cum omnibua suis copiis accesait, ut illico impera-
torem capturus. Imperator autero intra tabernacu- .
lum ea quibus ad bellum opus foret deacribene ,
tertia ciroiter hora noctis cum conferto equitatu
erupit. Agebatur tunc viceaima 075 diee Novem- . ' ,
bria mensia, indictione eeptima, bucoinarum aut .
tubarum nullo edito aperto signo. Verum elatis '
vexillis, et composito procedente exeroitu, boatea .
in uDam partem cogi cceperunt, quo Romanos
equitantea viderent, et certamen ac rei eventue lipiintoc
quodammodo animo jam conceptua erat: nam cum C
>.

-..*
.. - ^ - %


,

i i qui in fronte erant clamorem eaetulisaent, plurea . )
adveraarios Roraani debellarunt et ocoiderunt, ,
cumque reliqua quoque muliiludo irruiaaet, ingena
ipaorum fuga facta est. Et qui a tergo eos iaee- , ,
quebantur, multis occisie haud aane paucos vivoa
' ,
cepere. Verum cum multum baud peraecuti fuia, ,
eent, iogenti ac prospero rerum successu defrau. dati eunt Romani, pulcherrimaque victoria et
) '
maxima gloria privati : cum enim Arabici equi
.
celeriter currentes haud poasent bono animo eaee

aut curaum toleraro, nolnerunt Romani illorum
.
imbecillitatem nuum proprium robur efficere, aed
, .
imperatoria juaau retentis frenis imperfectam sibi
, viotoriam compararunt, contenti aola hoatium
fuga, magnam felicitatem reputante imperatore, ) <
^l* M w ^
>f ^
quod tunc imbellea convaluiaeent et mortui, ut .
ita dixerira, revixisaent. Imperator autem in val- ,
Jum reveraua, post expulaoa hoatee, atatuit arcem
,
Hierapolia construendara. Prefecto igitur Pbarea- ' rnane illo Beate Apocape 676 ex fberis genua ,
duceote, apatium dedit boatibua et damni reaar-
ciendi et victoriae de adveraariia reportands. Et ,
quoad Romanorum exercitue inatructua ibi 08- ,

o l

vfen

JACOBI GOARI NOTjfi.

(17) Satellitum indigenarum, quoruro variaa

turraa quondam aoholae nuncupabantur. legionem
intelligo ; in qua fcederati, ceu qui dietinctam inter

prffitorianos componerent militiam. non cenaentur

incluai.

HISTOMA.
, ol |&0
\ .

. ',
, .
^ '
, *
[. 828] '
,

,
, , '
.
,
'
, . ^
, ' ,

,
,
,
!(&. , ,
, '
. ,
,
, , .
.
01
. . . .
. ,
.
,
. ' .
'
, ,
,
, .

(
),

, -

406

tendebatur, Arabes quieacebant: ubi vero coacto

exercitu coepit recta ad oppidum Az contendere,
coeperunt aparsi ex intervallo, auo more in ipaoa
invadere,et extremum agmen sepe adorti commeatus deferentes vexare, et laedere Romanoe, quasi
ex insidiis clam irruptiooem facientes. Conatipato
autem sagittariia et scutatia exercitu, imperator
armatus cum toto exerciiu ad oppidum Azas accedit, ratus locum ad se recipiendum idoneura.
Sed ubi ipsi appropinqoans tutiesimum vidit ao
munitieeimum in summo colle cooaiatena, duplicique muro cinctom, et lapidibus quae clavie quibusdam compactum,accen8umad poriam referene,
et parum aqus inde effluens, qu non eseet ad
tantum accipiendum exercitum idonea, inde profectus,ubi copiosior aqua flueret, castra posuit. Et
inde qooque diecedens invaait Ausonitides finee,
incensoque agro maxitno, nomine Gatma, antiquitue principi Chalep assignato, in alium locum
8 reoepit, Tarcbola tnomine. Perruptoque vallo,
et imparatore ad dextram partem iocumbente,
Arabes duo, qui latebant a tergo moatie, concitatis equis, pedites duoe bastis 677 interficiunt;
quoe conapicatus imperator primua statim milites
ad peraequendoa eoa incitavit.Verum illi occupantea velocieaimo equorum curau in aua caatra i n columea ee recepere, (et Hlinc profecti reota ad
Artaob contenderunt) quod oppidum expuleo proprio duce oblinebant Saraceni. Verumtaraen rursum fugiunt qui illud tutabantur, et imperatori
auum reaervatur oppidulum, in quo prssidio
impoeito, et idoneo commeatu omnia tempori
opportuna diapoauit. Ipao igitur imperante coeperunt Romani aodacter hoatea intueri et virtutia
metnorea esse ac strenuitatie rationem habere et
adveraia conaiatere, quandoquidem auperioribua
imperatoribua, qui proxime regnaverant, una
excepta oatentatione et coacta multitudine, nulla
in re fortea ae ad pugoam prabuerant; ita ut
perapicuum ait ducia ipaioa esae ut plurimum
proaperum rerum aucceaaum. Gum vero inde non
potuisset imperator Antiocbiam reverti (confecla
enim erat fame multaque vexatione), euperatia
aaltibua et quibuadam locorum anguatiia miniroe
perviia ad Urbem Ciliciae Alexandronam nomine
recipit, ibique vallum conatituit, et monlem Taurum traDBgresBua cum omni exercitu in Romanorum regionem invadit. Cumque conferti in loca
frigida devenissent ex admodura tepidis et calidie,
iogentem eenaere rautationem, et idcirco hominca
plures interibant, et complura animaniia frigore
confecta aunt.Cum vero egreasua eeaet imperator
ad quemdam locum angustiarum Podandi, nomine
Gytarium, 678 audivit Amorium direptum bominumque i D f i n i t a m caedem. Positiaautem caetrie ad
Ghalci diveraorium, qui in Melitene duxerat exercitum, nequaquam ad ipaum voluit accedere, prsertim cum in oppido Tzamando coactum haberet
exercitum. Quibua de causia dolore affectus, quod

407

408

JOANNIS SGTUTZiB

rebas euecurrere et opitulari nequiret, qum ad J

exercitum pertinerent, reote compositis, quantum
sibi licuit, et maxima parte in hiberna missa, ipse
Byzantium contendit ad mensis Januarii finem.
Ubi quoddam tempue commoratue, cum oivitatis
staturn pro viribus adnnnietraeset, bonoribus ac
muneribue senalores quosdam prosccutus, distributis annois donie neque exspectatia Paschalibus
diebus ad Eriorum domum regione urbis pitam
navigavit.Evenit enim nesoio quid aliud, quod necessario ipeum ad profectionem cum exercitu provocavit. Vir quidam Lalinus, Grispinus nomine,
ex Italia cum ad imperatorem accessieset, ad
Orientis partes, ut ibi hiemaret, missus est. Qui
ratus non eo honore affectum pro dignitate
quem eperaverat, ad rebellionem speotavit, eta- j
timque oocurrentes sibi tributorum exactoree et
reliquoe spolial ac diripit; Romanorum vero
ncminem interfecit, multique cum ipso prslio
coogresBi victi eunl. Sed in Armeniorum regione hibernans beetarchea Samuel Aluisianue
Bulgarus, imperatoris uxorie frater, quam p r i vatua adbuo degens duxerat, cum quinque Occidentis legionibua repente 6 7 9 Criepinum invadit ipsa die Reeurrectionis, Pascba inquam.
Quod oum perseneiseent Franci, fugiunt Romani,
ipsorumque fit multa caedes, ac vivi capiuntur
numero infiniti. Mtamen omnes bumane tractatos dimieit, imo vero vulneratos curari permieit.
Cum imperator ad Doryleum pervenisset, a
Criepino legationem accepit, qua deditiunem fatebatur, et de defeotione se ipsum excueabat, et
omnino malorum quae sive volene, sive invitus
perpetraeset oblivionem petebat. Quibus postulatis annuit imperator, et omnia quae ille petierat
perfecit, viri nobilitatem et in bello gloriam
veritus : etenim defectionis terapore, cum i n cidisset in maximam Turcorum manum, ingentia manu sua facinora ediderat. Et progredienti imperatori instar servi obviam fit. Subitoque
ut amicuB ac benevolus eequebatur, paucis eecum
quibusdam militibus adductis : alios enim in oppido Maurocastri reliquerat, quod occuparat
in Armenia, in alto colle positum. Sed paulo
post, cnm in euspictonem venisset, nescio
quid orudele in propriam tribum perpetraturus,
quod 8U83 voluntati non obsequeretur (etenim
perfidura et inexplebile Francorum genus est,
imo etiam iogratum, et multie offensioDibue magna crimina exsusoitat et perturbaliones ac
aeditionee, quibue tanquam deliotia oblectatur),
exercitos iroperio abdioatue fuit, non sinoere
convictus, sed tantum a quodam Nemizzo illustri
accusatus. Sodales 6 8 0 vero ipsius iaiquo animo
id pasei ex oppido profecti in Mesopotemtam
86 recipiunt, multaque damna ibi coramorantibue
intulere.Ubi vero imperator cum exnrcitu ad Osaream pervenit, cognovitque ingontem Turcorum
manum regionem depraedari, quaradam exercitue

,
'. [. 829] ' *

{ * .
,
,

.

' ,
. ' ,
,
,

,
. ,
,

, , ,

. . '
, ), ' , .
,

, ' .
. *
.
' ,
, ,

'
, .
',
.

, . '
, ,
I ' * .
, ,
*

** * ^< .
[. 830]
^, & ,

,
,
. '

409

HI8T0RIA.

(
,
,
, ) ,
, '
. 01
,
,
. '
,
,
' .
, ,
.
,
. ,
, , .

,
,
,
.
,
.
,
,
' , *
, ,

. '
6 . '

,
, '
,
. [. 831]
,
, ,
.
.
,

,
.


,
*
.
,
, ,
( )

410

partem adversue ipsos mieit; quam infecta re fugientem excipiens, continenti itinere ulteriue progredi aggreesus est. Cum nondum Deque vallum
neque tabernaculum coastructum eeeet, hostee
apparuere, qui tutiesima loca occupabant et turauioe. Edito autem clamore cum imperator sese quieti
minime dedidisset, verum classicum cecinisset,
processere ordine phalangee, sublatieque signia
processere advereariorum plures.Sed cum legiones
occupassent, una Lycaonura tunc appellata, altera
Occidentalium copiarum solito audacior, adversue
bostes irruere, eos ad fugam etatim spectare coegerant. Etcam imperator reliquum exercitum ante
produceret,reliquam quoquehostium multitudinem
cum aliis fugientibue simul fugere compulit. Acoedeotibus autem militibua et Scytharum mercenariis, Uzis inquam, haud exigua Turcorum cohors
in Romanos invasit; quos excipientes relicti ad
custodiam milites, et ante omnes Franci, comiDueqae congrespi etabunde praeliati faderunt,nulla
ex Romanis legionibus, q u ibi positae erant, Francie vel eimplici impetu opem ferente. Interea quoque a persequendo redierat imperator 6 1 ad
vesperam : nam creposculo noctis conflatum fuerat prelium. Postridie vero publice pro tribunali
sedens captos hoetee extrema sententia damnavit,
nemini proreue parcens, ao ne ipsi quidem ipeorum duei, taraetei multo pretio se redempturum
pollicebatur. Triduum vero in castris moratus i m perator, hoc proepero successu eatiatus, pluribus
boslibue aufugiendi liberam prebuit ocoaeionem,
ita ut ne a praeda quidem aese abstinuerint. Et
inde profectus a tergo ipaorum incedebat, et bidui
epatio a Melitene castris poaitis etatuebat partem
quamdam exercitus diviaam relinquere, ut esaet
hostibua propugnaculum.Quod oonsilium ouro rainime generosum vieum esset et inutile, mutata
senteatia, recta ad Euphratem contendit Ad cujus
ripae tabernacula hoetee poeuerant, qui statira
audito imperatorie contrase motu receeserunt. Imperator autem recta ad Romanopolim contendene,
et inde ad Chleat proficisci studens, quodam in
loco castra ponit; et Philaretum (erat hic genere
Bracbamius) ducem cum stimma poteetate declar a t : diviao enim bifariam exercitu fortiorem ipsi
partem attribuit, bomini militarem prudentiam
glorioee profltenti, sed turpis ac diseoluta vits,
turpiseimequevitam suam transigecti, quiqueoum
Turcis varie pugnarat, sed maximi momenti
rebue debellatus fuerat, et ideo contomptui habebatur; non tamen ab iis ee contiaebat, sed imperium militare ob 6 8 3 avaritiam et peregrioe
niiliiiea stipeodia exepectabat. Imperator vero ad
partes magia Bore eubjectas accessit, ut ibi nives
et quam frigidam, a quibue, quod eaaet corpore
admodum calidus, eibi temperare nequibat, inveniret. Progressusque per aspera quasdam et difficilia loca ad locum quemdam Anthiae nomino
pervenit, herbarum et tritici fertilitate prsretan-

411

412

JOANNIS SGTLITZiE

teno, quique haud mediocrem sappeditaret ibi *

commorantibua oblectationem, quippe cum illius ,
, terrffi umbilicus eseet. Inde Taurum montera, indigenarum lingua Munzarum appellaium trans- |5 ,
, greseus in regionem nomine Celzenem se contulit,
iterum transmisso Euphrate fluvio praeterfluente ,
ac dividente, tanquam conOnio, montem ipeum , '
et Gelzenem. Milites vero cum Pbilareto relicti ob , '
adventum bostium terrore completi animoque per- .
culsi pone imperatorem locie relictis sequebantur, '
,
quorum ipsie custodia fuerat commissa, quoad ad
ea loca qu diximus Anthiae vocari pervenerunt; .
ubi cum hostes quoque a tergo apparuiseent.turpi ?
86 fugffl vel ante certamen commisere,et ad impe- ' *
ratorem in CeJzenem se e vestigio contulere. Ipso- ,
rumque impedimentie potiti eunt adversarii. Haec , .
ita renuntiata admodum perturbarunt imperato- ',
rem,quitum suorum cladem tum bostium victoriam ,
baud asquo ferebat animo ; quoa nisi impera ,
toris ipsiua fama terrore coroplesaet ipsorumque
impetum aliqua ex parte compresaisset, nibil ob- .
etitieaet 686 quominus universam terram illam
,
depopulati funditus evertiesent. Recedentes igitur
recta in regionem Gappadocum solito raore vebe- ,
menter contendebant, ex itinere in quecunque ,
inciderant pradantes, et cum omni exercitu in
, ' IOODU rempublicam invadentes, quae et virorum
.
multitodine et domorum atque aliarum rerum,
quffi usui eunt, copia praatabat. Imperator autem
,
in Gelzene, cum eos qui diesipati fugerant exce-
pieset, ne ab Armeniis, quod deeerti eseent, peri . '
rent, pone bostea redibat. Gumque judicium inter C
ducem et milites conetituisset, nulli parti litem
,
adjudioavit, cum hoo solum exploratum baberet, [. 832] .
excepto imperatore nihil esse aliud quod Romanis
conflare bellura poesit, quod maxima pare exerci- tus ante defatigata, ait, et quod duces velint vel ob ,
exiguos prosperos euccessus inaximos sibi et auis ' . 'boooree et praemia apondere, tum etiam quod alii
minus alacres ad eirenua et virilia facinora pa- , tranda reddantur; quod quidem presente impera- ,
tore fieri nequit, cum ipse rebue praBsens omnia-
que quotidie conepiciens laborantes pro rata
Uborum parte remuneraretur. Imperator autem .
per coloniam et Armeniorum regionem usque ad ,
Sebastem cum exercitu profectus est; ubi oum
,
cognovisaet Turcos ad Pisidiam et Lycaoniara ad . (18)
ventare eo coneilio ut Ioonium pelerent, ipse quo que extremum agmen eorum insecutus usque ad
, Herculift Comopolim, ita dictam, pervenit. 684
,
Ubi cum didicieset ipeos everso Iconio proficisci,
'
veritos ne 86 ille pereequeretur, partem quamdara
,
legionum in Ciliciam misit, quae cum Cataturio

Antiocbiae duoe conjungeretur. viro geoeroso, qui
que virtutis prius multa documenta dederat, ut
,
ea accepta primo quoque tempore ad Mopsuestiam
1

'

JAGOBI GOARI 2
(18) Obit imperator munue exeequendo legitur inetitutuB apud Godinum
c. xv, n. 72.

413

HISTORIA.

*
,
' ,
,
.
'
.


'
, *

, ,

,
,
(
)
.

,

. '
,
, , ^
*
,
. [. 833] '
* - '
,
, , ^
,
'
,
,
. '
,
,
,
1

,
, ' .
, '
, .'
, '

. -

414

ocourreret, quo Turci adventuri exiatimabantar,

ibique eos exapectana omnibus modis offenderet.
Pretereuntea igitur per Seleuciee montes ad Tarai
planitium jaculis confecti sunt; ubi ab Arraeniis
comprebensi omnera fere preedam amiaere. At
hoeteecognitis Romanorumcaatriaad Mopaueatiam
ne parum quidera commorati, cura ae ipaoa in
Baltolibade pro viribus refeciseent, noctu abierunt, et superato Sarbadico monte ad finea Chalep
eummo atudio vix evitato periculo conceasere.
Moleatia afflciebalur imperator, quod i i qui Mopeuestiffi erant otiosi degerent. Cumque recta Claudiopolim in Seleuciam profectua ibi de ipsorum
fuga didiciseet, deaperatia rebua reveraua eat Byzantium, adhibita celeritatc, quod jam autumnus
appeiere,re]ictoalteroexercitu,eo quod alii quoque
Turciper tribuaet curiae diviai Romanorum terram
excuraionlbua depopolarentur latronam ao proedonum more.omniaqge in quscunque inciderent demolirentur; quibua de 685 cauais difficuHer prohiberi poterant, ei quidem omnibas viie inaidiabantur, et exercitua ipsorum per ae aoli relicti
non poterant reaialere. Imperatoria vero exercitua
dividi nequibat, sed uni loeo tantum intererat.
Gum vero regiam urbera ipae ingreaaua eaaet, reliquua quoque exercitua domum ae recepit, indictione octava, anno 6578, quando etiam maximum
Blachernarum templum incenaum eat uaque ad
aolum. Ubi vero ver appetiit, decrevit imperator
ad regiam urbem accedere,delectumque Manuelem
primum praefectum Comnenum, et eo honore decoratum ut curopalatea eaaet, ducem et priocipem
totiua exeroitua declarat. Qu deincepa conaequuntur,moleeta ac difGoilia et laborioea Romanorum imperio accidere. EgreBaua igitur ia qui ad

hoc munua delectua fuerat, etiamai setate juvenia

eaaet, attamen nullum facinua in quo erraverit aut
quod juvenili tati condenareiur patravit, imo
multa babiia eorum que decerent ratione coactia
copiia totia viribua ad Geeaaream profectua eat, non
eequitatem tantum, aed etiam populum curana decenter, et peccantea militea debitia afflciens poenia;
cumque in quaedam praelia incidiaaeDt, victor evaait. Jamque auam gloriam dilatare contendebat.
Quaa cum audiret imperator, laetari quidem videbatur, aed invidiam diaaimulabat. Attamen ut Hie1 rapolia obaidionem cito aolveret et commeatua
inopioB

auccurreret,

non

minimam

exercitue

partem 686 in Syriam juaeit abire. Hao ratione

ducem ea potentia quee inde proficiacebatur defraudavit; quae cum profectua eaact cam relictia
aibi copiia et ad urbem caatra locaaaet, qua&dam

,
. '
' . ,
, ,

curopalatea, acceaait, cumque fugas ex compoaito

apeciem praebuiaaent boatea, ubi diaaipati Romani
eoa peraaquebantur, repente converai aibi victoriam compararunt, et idcirco muHia captia plurea
quoque gladio confecti aunt. Et cum aliia captua
eat et curopaiatea,ei caatrajomnia expugnata,capta

,
.

Turcorum manua, advereua quoa egreaeus fuerat

415

JOANNIS SGTLlTZiE

416

ao direpta.Ac niei propinqaa urbe plaree servasset, . ^

funditue interiieset omnie Romana tas, quae ad ,
boc bellum concurrerat. Hec faroa cutn pervenis- , eet ad imperatorcm, ingenti eum dolore affecit; .
qua vix audita, altera quoque velocior et multo ,
magie peDetraus perlataeet, quae nuntiaret Turcoe .
rempublicam Cbonensem et ipsum oeleberrimum
inter miracula et dona principis militiae tempkim , '
armis occupasse,atque omnia illic caede et cruore
completa,mu)ta8que contumeliae adebacchandibus ^,
templo illatae, ipsumque maxime venerandum
templum equorum stabulum effectum, et quod in- ,
digniesimum erat, neque hiatus cloacas, ubi p r - . terfluentee fluvii eo derivati per principia exerci- )
tus antiquum adventum et divinum miraculum, ,
tanquam per prajcepa fluxum babent ejusmodi qui . < '
consistere nequit, 667 quique admodum celeri
. ter occurrit, non potuisse eoe qui illuc confuge- , rant servare evitato pericalo : imo, quod nunquam ' , atante acciderat, ita abuadasse aquam, et veluti absorptis fluminibus oranes peoitus qui eo confu- , [. 834]
gerant diluvio et inundatione oppreesiaee et sub .
terra demersieee. Hc igitur ad alia nuntiata in- ,
gentem nobis animi dolorem et crucialum attulere,
reputantibue quod acciderat esee divioum porten- .
tum et iram atque indignationem Dei, cura non , ^
hostes modo, sed ipea qooque elemeota nobis repu- ' ,
gnarent. Prius enim lot nationum coooursus et .
ooncitatio, et eorum qui sub Romanie degebant .
defeotio, ira divina quidem evenere, sed contra

,

haareiicos,, qui Iberism et
Mesopotamiam
usque
*
*

1
'"

"
1
ad Licandum et Melitenem et flnitimam incolunt
Armeniam, Judaicamque Neetorii et Acephalorum
oolunt haereeim. Etenim plena eunt bs regiones ,
hujuscemodi pravee opinionis. Sed ubi orthodoxoe ,
quoque invasit calamitae, omnes qui Romanorum , , ,
cultui addicti essent quo se verlerent uesciebant
reputantee et ipsorum mensuram perinde atque (19),
olimAmorrheorumimpletam esse, ettunccredentes
non tantum rectam fldem requiri sed et vitam fldei * (5
respondentem ; quare utrique, et in fide videlicet
errantee et in vila offendentes atque claudicantee ,
pari eupplicio affeoti eunt; qui eoim fecit et docuit, , '
hic beatua censetar. His auditie imperator eummo ,

JACOBI GOARI N O T J E .
(19) Fidem Apocryphie nec erogo neo emendico. D eccleeiam aguot efTunduntque : jamque aquarum
Quod Graeci narrant eermone 18 Tbesauri, lectiodiluvio corruiseet illa, ni cceleetium agminum dux
narii nimirum in eorum eccleeiis publice lecti, ne Micbael lancea, qua instructue apparuit, peroosaa
obacurus et inexplicalue maneat auctorie textus, petra ingentem ea voraginem tantae aquaram
breviter refero. Gbonis, inquiunt, urbe Phrygiaa moli absorbend capacem excavaeeet.Subeunt itaaseervabatur aqua manu votieque Joannie apostoli que eubterraneas specus,
benediota,qua irrorata miracuhs edeodie Dunqoam , preoipites et humilee fluviorum vortices. et
ccelestie et angelica virtus deerat. Frequentia si- eccleeiae fundamentis longe acclivioree, quasi loci
gnorum Arcbippus quidam Hierapolitanus motue religione territa3,in vicinoe deiude agroe dato alveo
ad aquara condit ecclesiam Miobaelis superae emergunt,et innoffeDSO cursu mare versue illabunmiliti principie nomine dicatam, quam gentilee tur. ' , ecribunt i l l i ,
religioni nomioique Cbristiano infeDsi traducto , *
per eam Cbryso fluvio dejicere sunt aggreesi.Delueit miraculum Chomrum (quasi dicaa infundibuli)/oco,
eorum oonatum et exBpectationem ccBlica potentia
COIOSSK prius vocato, nomen indidit. Monasterium
et in adveream partein cursum egit fluvii. Illi voragini euperstructum adhuo exatare, et urbi
epreto miraculo cceptia obetinatius ineistunt, el nomen ab eo impoeitum dooent, qui
Cupbum Lycocamque fluvioe aliunde deductos in vi8u utrumque luetraverunt.

417

HISTORIA.

(&, ;

.
,
,
[]
.
'
,
,
', *
&* *
.
, '
,

, -

', $ .
, ' , *
. *
,

*
,
, [. 835]
*
' , (

^,
, ),
' . '
,
'
, '
. '
,
' ,
,
,
. "
, ,
. , ,
^.
,
,

,
, 6 . '
,
,

418

atudio et aaimi alacritale quamprimum egredi

et 688 8U83 regioni opem ferre cupiebat. Sed a

con&iliariis et ignoratiooe multitudinie hoatium

prohibebatur. Hi eraat Nioephorus Pal&ologua,
vir honeatiaaimo loco natua, et pbiloaophorum
priocepa Conatantinua Paellua, atque in primis
Gaaear illius qui antea imperavorat cognatue,
qui quantum in ipsis erat,ne vivere quidem eum
cupiebant, quod sibi gravie esset, et valde eum
oderaot ut virum generosum ac fortem, quique
regni aseessores haberet ducis fllioa ; attamen
aperte verebantur ipei inutilia conaulere. Aliquot
poat diebua venit item Manuel curopalatea, aecum
adduceos Turoum illum a quo detentus fuerat, non
invitum, aed eponte ae in servitutem imperatoria
dedicaniem. Nam cum aultanus erga fpaum inimico
aoimo easet ob quaadam caueaa, exercitura adver8us eum cum quodam duce miaerat, id moliena ut
eum quovia modo caperet; cujua metu ille commotua ad imperalorem confugit. Statimque eo
bonore affeclua est ut praaea eaaet. Erat autem
apecie juvenis, statura vero ferepygmaeua et facie
8cytha et ingratus. Deligit autem ipsum imperator, aperana fore ut cum Turcia et adversario
exercitu ille pugnaret. Habitoque delectu militum, appetente vere trajiciena exercitum ad Eriorum palatia perducitur ipaa die orthodoxiae, cum
pridie exercitui et aenatui largitionem aanuam
fecieset, non eam totam auro, aed 686 quod
deeaaet, sertcia velia eupplevit. Gum vero ipae
trajiceret, columba queedam non admodum alba,
aed maxima ex parte nigra, alicunde volana, circum triremem qu vebebat imperatorem, volitabat quoad ad ipaum illum deveniene in ejua
manua defluxit; quam ille imperatrici miait in
palatium praeter morera comraoranti ob quaadam
muliebrea deliciaa et simulationea. |Et viea est
igitur columba aymbolum baud boni eventua tum
ipai qui ceperat, tum illi ad quam miaaa fuit.
Verum Augueta cum prarter modum ae deliciia
aatiaaaet, landem pcanitentia ducta ad imperatorem
venil, ut precibua adhibitiaeom ad exercitum educendum praemitteret. Illinc igitur profectua imperator non Neocomi neque in locia quibuadam
regiia olaesem in atatiooe habuit, aed Elenopoli,
quam indigeoa ruaiice Eleinopolim appellant,quod
ipsum quoque augurium haud optimura viaum eat.
Accidit etiam nescio quid aliud : oam maxima
navia, quae continebat regium tabernaculum, confracla atatim illud corruere fecit. Verumtamen ne
ad unum quidera borum bominum atultitia et, ut
ita dixerim, depravatio animi et importuna atque
inutilia non credendi pertinacia reapicere voluit,
fato irapediente et ei aenaum omnem auferente in
quem ea omnia deventura erant. Progreaaaa eat
jgitur imperator, et ulteriua in Orientia regionem
procedebat, quoad in prasfecluram Orientia pervenit, in omnea, preter id quod par erat, 660
mire paroua; intelligenaqae, ut verisimile eat,

419

JOANNIS SCYLITZJE

420

crebra illa preemonstrata aigna ad se pertinere, ,

non in tabernaculo neque in planis locia, aed in

tumulia et domunoulis babitabat, ubi etiam aliud
quoddam non minus intortunium portendena accidit prodigium. Igaia enim nescio unde delatus
domos in quibuacommorabaturimperatorincendit:
ubi combusti fuere equi et regiaa veatea equorum,
et frena aliia longe praestantia proraua ab igne
conaumpta sunt. Equi vero Bemicombueti ab exercitu conspecti miserandum epectaculom praebuere.
Cum vero Sangarium, ubi basc accidere, per pontem qui Zompi dioitur transiiaaet, suaa copiae in
unum cogere cccpit, ob Barbarorum irruplionem
dieaipatae. Gum igitur ex iis quantum voluit coegisset, reliquos milites ac duces manipulorum

^.
.

. '
,
, (20) .

, ' ,
.

dimisil, milites quidem ut superioribue cladibus g confectoa, manipulorum vero ductoree aecum ad .

ducere veritus ut parti insidiatorum adhaerentee.

Utinamque idem in omnes fecieset, et si difinua
terminua tranairi non poterat, et commistum poculum evitari, nam ita eu incolumitati cousulere
visus fuisaet. Verum Nicepboro Botaniata et
hujuscemodi quibusdam virie ejectiB, eos qui om-

" '
, ,

, ,
'
. , [. 836]
,
,
. , ,

, , '
/.
"EvQa -

nibuB dolis et pravis moribua instructi esaent aecum adducere festinabat, ut inaequens declarabit
oratio. Ipae autem aic pergene, neque imminentia
aibi mala presentiena, Halym fluvium transiit,
quamvis commoratua in quodam oppido 691
nuper conatructo, cujua eedificia ab ipao curata
aunt, ibi tabernaculum poauit. Oeicde cum tra._
jeciseet, diviaionem propriarum
possessionum de- *

acripait, ei Gssaream prffitergreesus ad fontem C ,

nomine Gryam pervenit, qui quidem locua ad excipiendum exercitum idoneus erat, omnibus abundans qua3 usui essent, oppidania et pagania, quia
frequenter eo ventitabant, notus. Gum autem vexaretur regio et a militibuB desolaretur, infestiorem se prsbuit quibuedam ex legione Nemitzorum, qui reprehensi et laesi rebellant. Hao re
cognita, cum equum conscendisset imperator et
milites convocasaet, proprios bospites delerruit
rurausque impositis conditionibua vel invitos sibi
subegit bano unam pcenam definiens, ut in fixtrema parte exercilua ponerentur, qui erant in
prima et proximi corporia custodea. Illinc ad
Sebastiam proficisoitur, contendena in Iberiam

(21) ,
. ' "

.
, ' ,
(22)
, . ' ,
,
, ,
,

. ?*

pervenire, ubi etiam eorum qui cum Manuele D ,

Curopalate Comneno ceciderant apectator fuit.

Et inde Bensim ac paulatim progreasua ad Tbeodoaiopolim ae confert, ante quidem neglectam,
aed ex quo expugnatum fuit Artze, inatauratam
et communitam. Inde juasit aiDguloe duorum

' .
,
, . 6 -

JACOBI GOARI .

(20) Lego , et expono volum pro comtneatu persolutura, vel ultimo ante discessum colloquio exceptura. Recolenda aupe

riua acripta.
(21) Utraque purpura aunt, heeo aureo etiam
limbo praetexta,ao ideoireliquia longe nobiliora.Godinua, Gedrenue in Basilio Macedone, Gregoraa l.ix.

(22) Pone isie eat a Justiniano constructae

alias dictue apud Gedrenum. V u l gus vooavit appellativo potiua quam proprio nomine enim gibboium aigniflcat,
neo ineptum pontia valde oonvexi censetar epithetum. De Sagari flavio in Cedrenam meminimus.

421

HIST0RTA.

422

' \ menaium cibaria eecum terre, tanquam per i n ,

cultam et solitariam regionem iter habituroa.
,
Cum oiunea imperata feciaaent, mercenarioa Uzos
, , .
et Krancos cum Ruselio, viro forti ao bellicoao,

ad Cbliat prsdatum mieit, quod priue etiam fe .
cerat. Ille a tergo 693 ineequens ad Matziciert
(23)
perveoit, urbem Romanam, eed a sultano eub ^
actam et aiite a Turcia obseesam. Aepernatus au , tem hoe ut paucos, aliam manum baud exigoam
, ab exercitu absciasam Joeepbo magistro Tarcha,
niot tradit, addita etiam baud contemnenda

coborte peditum, imo eiiam equitum aelectoram,
. ' of
qui maxime bellicosi erant et inter hoatea eem . ,
per principea pericula adibant primique pugna bant. Profectus autem Tarcbaniotes ad Ghliat
- g opem laturua Uzia et Francis et omni mercenario
,
exercitui. Audierat enim iroperator multitudinem
, numero iniinitam adveraus ipeoa veoire, et d i npio^c viaerat exercitum, aperana se statim Matziciert
. [ . 837] ,
in Buam potestatem redacturum, quod etiam ac , '
cidit, et ad eoa qui eranl in Gbiiat adventurum.

Quod ei qu necessitas urgeret, confeatim ipsos
.
revocaturum, cum exercitos prope castra posuia ,
sent. Audiebunt enim eultanuin Btudioae adver {* ',
BUB 8 contendere. Et quidem cerie non carebat
. ,
ratione rerum divieio et coneiliorum, neque aliena

orat a peritieaimo duce, niei fatum, imo vero

divina ira seu ratio a nobis maxime remota. ,
eventum rerum in contrariam partem perver,

tiaeet, et ad exitum rei et conjunotionem exer'
citus eadem die etiam eultanum eine precone

. -C Turcis adjunxisaet, et probibuiseet decreta ad

pov .
, ' ,
.
, ,
, . " ,
*
'
. ,

exitum perduci. Nam cum occupaesel imperator

Matziciert perculsis Turcis ejueque veritie adveotum, iique fidem quam petierant accepissent,
ubi 696 etiam acoidit ut quidam Romaoua j u risjurandi gratia naribua privaretur, quod juraverat ipeia imperator, quod ille aaeUum Turoioum
rapuerat, Dei Genitricem et Christum et omnes
aanctoe intercesaorea invocana. In quibua dum
imperator occupatur, in militea Romanoa, qui
prsdatum egreaai fuerant, Turcica manua invadit.
Ratua igitur imperator ducem aultani cura quibuadam copiia adveniaae, ut disperaoa regii exorcitua
coerceret, adveraus ipsum miait cum idonea manu
magiatrum Nicephorum Bryennium, qui cura ipao

, ]) congresaue baud ceasit ; verum multi cum ipao

,
, ,
* '
.
, ,
, *<
^ / ? ,

vulnerati eunt, et baud pauci ex ipaia occideront.

Et cum validiua ex incurau paulo ante aaaueti
pugnarent, audaciua incumbentea armia, cominua
reaiatebant. Quare metu commotua copiaa ab
iuperatore petiit. IUe auteui condemnata illiua
timiditate (ignorabat enim rei veritatem) ooaota
concione babuit orationem de iis qu ad bellum
pertinebant. In media quoque oratione gravioribua
verbia uii exorsua eat, et interea aacerdoa leotio-

JAGOBI GOARI N O T J E .
(23) Gelidiorie et frigidioria aquae fontee moderni vocant, diversoeque boo nomine tam
Ghii tum Teni uovimua.

423

JOANNIS S C T L l T Z i E

nem Evangelii exclamavit, quae ita se habebat,

ut alia omittam : Si me persecuti aunt, et vos
peraequentur; si verbum meum gervaverunt, et
veatrum aervabunt, uaquo ad illud, arbitrabitur obsequium ae prselare Deo. Quod cum
etiara prudentioree adnotaaeent, existimarunt hoo
verbum oraculura. Fervente autem bello 694 miait imperator etiam Nicephorum magiatrum et
Ducam Tbeodoaiopolie Baeilacium cum iodigenia
militibua, quo BryenDio adjuncto ueque ad quoddam leve praelium qualia et ancepa pugna fuit.
Cum autem militee, imperatores ac ducea eequi
atatuiaaent, primas partes pagna? auatinere pollicitue eat, alatimque impetu facto hoatea, qui terga
dederant, persequebatur. Cum vero Bryeoniua
aaie frena detinere juaaiaaet, solus Baailaciua peraequena ignoratione facti, ubi ad vallum boatium
acceaeit, confixo ipaiue equo ad terram decidit,
armorum pondere oppreaeua, et idcirco circumfuai
boatea ipsum vivum capiunt, vincturaque ad eultanum abducunt. In cujua conspeotum adductue,
neque ut servus jam effectua neque ut captivus
abductua, sultano ae aubjecit. Sed neque Bultanus
ipso u t eervo aut captivo uaue eat, sed crebro accersens de imperatore eum percontabatur, auamque ipai potentiam oatentabat, ut ei metum terroremque injiceret; qui omnia ipaiua laudana et
extollena, praeliari adversus Romanorum imperatorem ipai inutile conaulebat. Sed hic quidem in
his veraabatur. fmperator autem coactus cum reliquo exercitu egressus est ad rerum apectaculum; et usque ad veeperam in quibusdam tumulie
conaiatena, ubi qui reaiateret et eeae opponeret,
nemtnem vidit, in castra reversus est. Statimque oiroumtusi Turci arcuum aagittia et equitatu
htiud medioorem exercitui terrorem injecere,
695 intra vallum impelientea. Nox erat illunia
cum hffic gerebantur, neque fugientea et peraequen
tea utrum externi an noti essent et amici diacerni
poterant, verum tota nocte obacuria ululatibua circumaonabat exercitua, ita ut omnee apertia ao v i gilantibua oculis pernoctarent.Gumque jam illuxia
aet, para quadam Uzorum duce quodam nomine
Tame, et exercitua cui Tornicius Gotertzea praerat,
ad hoatea confluxit; quod haud mediocrem aollicitudiaem Romania attulit, auepicantibua reliquaa
nationea aibi iaimioaa. Quidem vero peditea egreaai ]
Turcoa occidere telia q u eminus jaciuntur, et
armia quibue cominua pugnatur, et coegerunl e
castris exire. Imperator autem mieaia ad Gbiliat
antecuraoribua, ducea qui illic erant ad ae acceraivit
cum copiia quaa habebant, atatim cupiena de summa rerum praelio decertare; quorum exapectana
auxilium fruatra tempua conierebat: erant enim i i
qui Pyrrichiam saltationem maxime meditati fuerant. Ut vero de eorum auxilio deaperavit, auapicatua aliqua re eoa ixnpediri, cum familiaribua atatuebat poatridie manum conaerere. Ignorabat videlicet
Tarcbaniotem quoque aibi adjuncto Ruaelio, qui ad

424

.
(3
, ' ,
' , ,

.
,
' [. 838] .

, '
I , , ,
,
.
. " , ( )
,
.
. , ,
, *
, ,
*
,
.
.

,
.

, 6
,
,
, . ,
L

*
,
.
' * ,
.
, '
. '
^
. '
, [] ,

HiSTORIA.

425

426

. - imperatorem atecri animo conferebat, cognito

Sultani adversua imperatorem adventu oum omni ol [. 839] bus euis perMesopolamiambaud glorioaefugientem
^ ,
. in Romanorum regionem invaaiaae, nulla neqoe
, ,
dominisui neque boneati babita ratione. Imperator
. Ata
igitur, ut constituerat, 696 inatructo ad praelium
in poaterum diem exercitu, auaa res componebat,
,
adh uc i Qtra regi u nc tabernacu lu conai8ten8,quando
.
a Scythis, Uzis inquam, qui cum ipso erant, metu
, liberatua, consuetojurejurando ipsum confirmavit.
/ ,
Interea dum baeo fierent et militee et ordines ao
(5 '
manipuli armati in equis conaialerent, a Sultano
( ' ,
legati venere, qui pacem utriaque annuntiarent;
.
quos quidem imperator excepit,etcolloquium ipsia

secundum lcgationia jua impertituaeat, non tamen
, g eoa benigae et bumane tractavit. Verumtamen cum
m
.
1
~
l
.
f\
M I .
/
/>s\
Ai Jt '.t
_ .

I
conaensieaent, simii
crucem
illia tradidit,
qua
oatenden

.
i\ Q
da reverterentur incolumea et illeai, a Sultano
<
responsa referentes. Speravit enim insperato nuntio
6'
elatua, fore ut Sultanua relicto proprio caatrorum
, loco ulterius progreaaus oaetra poneret, et ipae eo .
dem in loco ubi priue Sultanua fuisaet vallum

construeret,ettuncad conaentiendum aibi et pacia
* (&|5
f(Bdua percutiendum accederet; neque animadver. ' * ,
tit ee prae animi elatione victoriam boatibue conce
dere, quemadmodum i i qui talia accurate exami ( . '
'- nanl conjicere consuevere, cum misisaet ipei telum
quod maxime ad victoriam pertinet et illiua eat
,
aymbolura,crucem videlicet. Nondura finem habuit,

neque legatorum exapactatua fuerat adventue, et
, '
quidam ex iia qui maxime familiarea erant impe ' , , G ratori,ei perauadent ut pacem negligat, quasi rem
. qua3 mendacii haud expera deceptura ait potiue
,
quam utilitatis aliquid 697 allatura : timere enim
'
euapicabantur Sultanum, quod non idoneaa copiaa
,
baberet, aed exspectare eoe qui a tergo ineequeren, ,
tur,et obtentu pacis tempus diffarre. Illi igitur qui
, , '
cum Sullano erant per se reveraia legatia da pace
. ' '
colloquebantur,eamque omnino integram fieri atu
debant. Imperatorautem nonindicto perpreeconem
( ,
bello, cum claesicum ceoinisaet, temere clamorern
austulit. Qu fama cum ad hostea pervenieaet, eoa
.
maxime perculit. Illi igitur inatructa et armata
inutili multitudine ulteriue progrediebantur. tergo
, vero aciei ad praelium instruutoepeciemprsbebant.
. " '
Sed magia illi ad fugicndum concitabantur, quod
f

(-4), Q
,
.
, V
,

, [. 840]
. ,

viderentRomanorumphalangee inatructaead p r -

lium ordine progredi. Et illi quidem retro proceaeeruat.Imperator autem cum omni exercitu a tergo
ipaoa pereecutua. eat, quoad Doctia crepuaculum
advenit. Gum imperator adversarios non babuiaaet,
nequequi sibi oppoaiti repugDarent,oCFendi8aetque
vacua a militibua castra et a cuatodibua, quod idoD60 numero minus abundarat, ut poaset ibi praesidia relinquere, atatuit baud amplius esse peraequendum, ne ae incompositum Turca? aggrederen-

JACOBI GOARI NOTiE.

(24) Qnaliier orux in obarta depicta ait fldei dates pignuaet juriajurandi symbolum, nota ad Cedrenl
p . 527 ediaaemi.
PATBOL. G I . G X X I L

1 4

427

JOANNIS S C Y L l T Z i E

428

tur, simul considerans, si amplius cuDCtaretur, * , eibi auperventuram noctem, et tunc Turcos eminus (25)
jacientes fuga redituroa. His de causis, converso . * '
regio eigno, praecepit milites redire. Verum i i qui ,
procul 698 phalangee habebant, coaspicati signa
retro converaa cladem ab imperatore acceptam

suapicati eunt.Imo veroquidamexiis quiei aderant, Andronicua Cssaris filius imperatoris patruelis, ,
ante meditatus insidias, ipse per ae talem famam

disseminavit, et cum militibus quos habebat cito ad
.
castra contulit; quem reliqui quoque imitati ad
, unum omnes fugere. lmperator autem conspicatus ,
id quod temere fieret, suorum fugam, ut moa est, '
eos revocane, sistebat: verum nemo obediens erat. Adverearii vero in tumulis consisteDtes, cum vidia . '
sentidquod nulla ratione fieret, repente Romano- g . '
rum infortuniura Sultano etudiose renuntiant: et ad redeundum concitant, quippe jam et ipse fuglons ,
a suia castris procul aberat. Statim igitur cum im- ,
peratore acre praelium initur. Gumque suos jussis- '
eet minime cedere neque molliter aliquid facere,
eed etrenuos et fortee viros praebere, aliquaDdiu . ,
forliter restitit. Sed cum interim alii extra vallum
^ ,
fugereut,explorata fama minus audiebatur, quippe . '
cum alii aliud nuntiarent, hicladem, ilii victoriam, ',
et obscura atque incerta dissererent; quod etiam
ex Cappadocibus aliqui per tribus et curiae abire '
c<Bperunt,et multi ex regiis equisonibus cum ipsis ,
equis revertebanlur, ne viderent iraperatorem con- , ,
tendentea.Eratque veluti motus et luctus metusque , incredibilia, Turcis undique 699 confluentibue. , -.,
Quare singuli perinde ac poterant sibi salutem ^ ,
quserebant.Persequentes vero bostes alios occidere, ,
alios vivos capere, alios pedibus conculcare. Erat- .
que res admodum mieeratione digna, omnemque ( laroentationem exsuperane alque omnera dolorera.
.
Cumveroimperatorem circumstetissentbostes, non
, etatim ipsum cepere, quippe qui rei militari peri, tuaaobellicoausmultaqje pericula expertus etrenue . ,
se defendebat, multisque ocoisis ad extremum ipse ,
in manu gladio percussus est, et equo jaculo trans- ,
ilxo pedea pugnabat. Verumtamen defatigatue ad
' ,
vesperam capitur,et captus,o incredibilem calami-
tatem, clarissimus Romanorum imperator nocte . " illa, a?que atque multi alii, bumi jacens, sine ullo [.841] *
honore, multa com miseratione dormivit, iniinitis
oppressus infortuniorum fluctibus. Poatridie vero , , .
. ' ,
cum Sultano renuntiatus fuisset captus imperator,
inexplebili quadam laetitia perfueus est, Deque ad- ' ,
duci poterat ut crederet factum, rem secum per-
pendens quantaeeaet, post victum talem ac tantum ,
exercitum ipeum quoque imperatorem captivum et . ,
aibi subjectum accipere. Humane tamen factum
reputans, victoriaraque asquo animo ferens, et pro- . '
aperum aucceaeum potiua occasionem ad aese col- ,

JACOBI GOARI .

(35) Nil minuB telo ad victoriam pertinente auctor

iotelligit, sed crucem, de qua illi eermo est, cujua
virtuta ouncti debellaniur hoatea,quam ut victorim

symbolum, post Conatantinun) vocibua bia TSv

circumdatam olim eam intuitum, i m ~
peratorea in aignia erigere consueverunt*

429

HISTORIA.

430

, (& ligendum et bonianimi indicium ac morum omni

.
probitate praeditorum ratus, Deo id totum accep
tum referebat, quod majua quam pro suia viribua
, ,
tropsum erexiaaet. Idoirco perducto ad Asan Sultanum 700 Romanorum imperatore, vili ac m i l i , , tari veste induto,de ipso dubitabat teatimoniuraque

exigebat. Ut autem certior a logatia factus oet et a

. Basilacio,qui ad ejus pedes acciderat miserabiliter

flena, etatira quasi furore correptus de throno de ' ,
siliit,rectu8quo stans ipaum ad pedea auoa lapaum
.
aecundum morem conculcavit. Gumqtie exsurgere
,
. " juesura complexua eaaet,Ne timeas, ait, imperator,
aed bona ape aia ante omnia, quia nuUum corporie
, .
periculum Bustinebie, verum pro imperii dignitate
apud me in honore eris : ille enim mibi imprudena
, .
- g videtur, qui non e oontrario adversas fortunaa ratiocinetur ac provideat incommoda ac vereatur.
.
Gum igitur juesiaaet ipsi conetitui tabernacOlum,
, '
' - imperaaaetque curari diligenter, ut par erat, suum
corornensalem ac aocium tuuc esee voluit, non
,
deorsum eum sedere jubeas, eed ad eamdem men ,
sam ut eximii ordinis collegam, et pari bonore
afficiena. Bisdiecum ipso congredienaetcolloquena
. ' '
et hortatu auo recreans, uaque ad octo diea eadem
( !)
verbaet eal cum ipso comraunicabat, in nullo qui ' .
dem vel minimo verbo ei insultans, aed de qui '
, busdam erroribua, qui sibi ab eo in ducendo exercitu commiasi viderentur, admonena. Gum vero die
. '
quadam Sultanua interrogasset imperatorem : Quid
,
mihi feciasea, ai me in tua poteatate habuieaea?
, ,
aimpliciter ac aine adulatione respondit impe,
* C rator : Scito quod multia plagie tuum corpua
confecisaem. At ego, inquit Sultanua, tuam aeveritatem aut crudelitatem non imitabor. Verum .
tamen
701 audio veatrum vobis Chriatura pacem

proecipere
et oblivionem malorum, superbisque
,
resiatentem bumilibus gratiam dare. Deinde igi tur inito foedere, et facta pace perpetua, babita .
que iiliorum ratione et eorum qus ad utriusque
'
imparii jura apectareot, pristina fcadera conflrma , [ . 842]
runt,
ut mutua eeset amicitia, neque ampliua ab
. '
ulloTurcorum rea imperii Romaoi diripi permitte
retur, verum omnea quiounque adveraua Romanos
, miasi fuerant reverterentur, et omnes captivi,

, maxirae principea et eximii Romanorum, libera .

rentur, promittente Sultano beoigoe iroperato (26),
rem semper tractaturum. Interfecti sunt eo tempore
, , | )
Leo, qui supplicibua prserat iibellia, et magiater
, , ' ,
Eustatbiua et primua a aecretis. Gaptua est item
, Baeilius protoveatiarius Maleaea. Poatquam hac
' . "
ita geata aunt et ita inter eoa convenit, dimieit

JACOBI GOARl N O T J E .

(26) Perais, ex quibus aultanus hio, devictoa

hoatea pedibua proterera familiare fuit, ex quo Saporeornm rex Valerianum imperatorero ad id necessitatia malum coojecit ut aerviliter incurvatus
i l l i eqoom incenauro gradum sua cervice faceret.
Gslias Antiq. Lect. 18, 18. Juatinianua I I , Pereas
imitatae Leontium et Apaimsum, priusquam ejus
jaeeu oapite plecterentur, ferino ductua ultionia

ardore non modico temporie apatio pedibus conculcavit. Gedrenua in ejua Vita. Hia provinciia et
feritate quam tempore vicinior Tamerlanea quotiea
equum conacenderet, proatrati ad pedea Bajazetis
cervicibus ceu scabello utebatur. Dubraviue l.xxv.
Victoe hostes ephippio instrato a Francia Normannisque quondam calcatoa referunt Normannorum
cbronica in Roberto primo,

431

JOANNIS SCYLlTZiE

432

Sultanue imperatorem multum amplaxatus, raul- \ TC .

toque oum honore jubansa suis legatis eum deduci.
Tenebatur autem Matzicier a Romanie. Ut autem , imperator dimissus alia via reversus eet, illi relicto ,
oppido noctu effugerunt, cumque in hostee inci- ,
,
diesent, adiere pericula. Imperator autem, ubi ad
Tbeodosiopolim pervenit cum Turcirca Sultanica
veste, liberaliter exceptus fuit. Ibique dies aliquot , (27)
,
commoratus est,dum manum curaret seqae ipeum
proviribus reficiens melius haberet. Indeque pro- ' fectue peragrabat 709 Iberios vicos una cumSul- ,
.
tani, qui eecum aderant, legatie, et inde usque ad
$ .
ipsam Goloniam processit. Cumque ad Meliesopetrium pervenieset, Paulus preases superiorie Edee- , ;
83 noctu ipso relicto ad Gpolim fugit, perceptie , c
iis qu ibi compoeita fuerant. Nam Joannes Csesar ' , ,
6t ejus iilii, et ex senatoribua quicunque ejos par ' , ,
,

tes eequebantur, reginam m exsilium mittunt in .
monasterium ab ipsaconditum Piperudum nomine,
vei invitam tondentes, etMichaele declarato impe- , ,
ratore in omnea partes scripsere, raversum irnpe- .
ratorem non esae excipiendum oeque ut imperato- ,
rem ooleodum. Princepe et auctor fuit declaratio- ,
nis pbilosopborum eximius Psellu8,quemadmodum S ,
ipse quoque in quodam scripto gloriatur. Fertur , item regina ejuadem particeps consilii fuisaa, ne ' '
reversum Diogenem reciperet. Sed imraatura oele- ,
ritate bis cognitis Diogenes et certior factus commu- ' ,
nitereeperpraconemimperioabdicatum, occupavit ,
quoddam oppidum nomine Doceam,ibiquecastra po- ' ,
euit.Gffiear autera ut aibi videbatur imperio optime . potitu8,pra3eidem ConBtantinumflliorum natu mini- C (28) *
mum cum frequentibus copiis adversus Diogenem
,
immittit; quiotiam conjunotus cumipsoDoce bel- .
lum metuebat. At Diogenes superiorem se Constan- tiDOcerneneprofectusiDdepervenitinGappadooiam.

Iotereamultitudo FrancorumadConstantinum con- ,
fluit, et Criapinue ipse cum cognatie, quem rever- .
8us 7 0 Diogenee prius in Abydum relegarat. '. [. 843] '
Tbeodorum igitur Alyatem, ?irum generosum et ' ,
illuBtrem,magnitudine ao specie maiime admirabi- , .
lem, adversus ipsos mittit. Gumque fortiter ae in

acie opposuissent i i qui cum Conatantino erant, (29)
vincuntur milites Alyatis, et ipse capitur,captoquc .
oculi effodiuntur ferro quo tentbria deGgontur. ,
Diogenes autem ob ea quae acciderant Bummopere ', , dolene in Cappadociam ingreseua est, undique JJ . " ' *
acceraena exercitum. Ipse vero commorabatur in ' .
TyropoBO. Erat boc oppidum admodum munitum ,
et valde praBruptum. Igitur Constantinus accersi-

JACOBl GOARI 02.

pauciseum ease ait qui supplicantiumpr&
reces prtnctpi
oonvictusque societatem amico concessam denotat. explieat, et ejus responsionibus praeest. Regendarium
eumdem vult dici Panoirollus in Not. Imp. c. x v m .
8ale tenus et cumino dixerat olim Plutarchus in
Sympos. Coneoriium salis etiam bodie Turcee lau- At longo eet bujue de quo GasBiodorus quoque
Var. 1. xi, ab altero, ceu militaris a civilt, propodant.
(28) De quo Codinua c. v, n. 65 : situm.
(29) QUOB affectn vel honore proeeqmintur ornant
, Mahumetani, ei capitis velamen excipiaa, euie ve . Referendarium boc
munere fungentem vocat CaBeiodoruB Var. vi, 17, etibuB. ilino imperator auHanica, id eet regia et
quaejus officia quam latissime exponit. Procopius Saracenica, veete conspioaaa ad euoe revertitnr.
(27) Adagium eecretorum

433

HISTORIA.

&
* ,
* 6 !
, '
,
' ,
, ,

*) .

,
.
,
. '
6 ,
,
.
, , ,,


, '.'
.
,
. '
,
, '
. '^
,
, ' . '
,
', ,
.
,
.
'
.
[. 844]
* .
,
'
,
, ' ,
.
> . *

.

, ,
'. '
*, ,
.
' ,
,
* -

434

tum Antiocbiae duoem Ghaobatnrium. adveraoa*

Diogenem eibi socium haud obedientem dicto habuit,quod ad Diogenem se contulerat, quo secum ille
ducto in Giliciam proGoiecitur. Ubi etiam auxilium
a Sultano exapectana commorabatur, eimul et propter hiemem ibi degena, tepidiorem noscena Giliciam j et ruraua in cogendo exerciiu occupabatur.
At Constantinua, postquam Diogenea receseit, Byzantium reveraua eat. In ejue locum mittitur adversue Diogenem praaea Andronicus Cssarie filiua.
Diviso auiem militibue commeatu per clauauram
Podandi perveoit in Giliciam, ubi ipai occurrit
Chacbaturius,quem,cum brevi pugoaaset, occidunt
milites Andronici; oumque alii in Adanam fuga
recepiaaent, ubi etiam Diogenes morabalur, obaidione urbetn 704 expugnavit Andronioua. Percueeoque foBdore, ut Diogenea, doposito imperio capiliaque detonaia, privatus degeret, e caatro exit
nigra veata indutue auasque defleoa calaraitatea.
Statim autem reditue mentionem faeit Andronicua,
et secum attrabens Diogenem pullatura vilique
mulo vectum per llloa vicoa iter babebat et regionee,
a quibua priua ut Deo qualia vir cognitus foerat.
Cum vero uaque ad Cotyaum iter luotuoee fecieaet
(laborabat enim ventria morbo ex oicuta, que ipai
per ineidias prius propinata fuerat), ibi detentua
est, quoad ab imperatore definiretur quidnam ipei
faciendum eaaet. Sed paucia post diebus venit aeo*
tentia imperatoria contra eum, qui iruatra miaer
erat, quae quidem ipai oculoa effodiendoe cenaebat;
atatimque ei oculi efToaai aunt, cum nibil ei opia
.Uulieaent arcbiepiacopi, qui miasi fuerant ad
reddendam rationem cur nihil ei eaaet patiendum.
Erant bi Gbalcedonia archiepiacopue et Heracle,
et Colonia3 Theophilua, quibus eliam in memoriam
redegit juajurandum ei justam Dei indignationeni.
Ipsi vero quamvia opitulari inatituissent, egre id
facere et cum difflcultate haud poterant, cum crudelea et impii bomines ipai correpto oculoa aiae
ulla commiaeralione effodiaeent ac sine ulla homanitate. Perductus autem vili jumento ueque ad
Proponlidem, veluti putridum cadaver, oui ocoli
estfont effoaai, caput et os inflatum,vermibue plenum
et fcetore, oum paucii diebue aupervixiaaet, miaerabiliter et ante obitum male olena exceeeit e vita,
in 705 Prota insula cinerem deponens; ubi novura
ille monaaterium dificarat, ab uxore sua et Augueta sumpluoee curatueao aepultue, reliota miaeriarum et calamitatum, quas Bustinuit, et infortuniorum exsuperantium omnia qufficunque antea
audita fuerint meraoria. In talibue autom ao tot
malis nullum malediotum protulit, neque aliquid
nefarii locutue eet, sed Deo gratiae agere pereeverabat et caeue a>quo animo ferre. Dicuntur autem
quaa contraipaum faoiusuQt inaoiente et invito imperatore Michaele facta, at poatea ipae jurejurando
adbibilo aaaeverabat, Caeare h*c olam et occulte
administrante ac 'perficiente. Hic imperator episcopatum*Nazianzi ad jura metropolitana perduxit*

435

JOANNIS SCYLITZiE

436

Imperavit ueque ad id tempus quo captue eet, . ,

annoe trea, meoses OCto.
' , , ' (30)
. (
)
, 8* 8 . '
.
, (31) ' /
* ' , , ' 6 .
, ,
'
, , ,
, ,
, , [. 845] ,
,
. ' (32) * , . '
, ,
.
.
.
Michael autem hac raiione adeptus imperium,et f)

moderatua vir videbatur et aenex inter juvenea

propter imbecillitatem et demiaaionem ao molli . tiem, et idcirco adjanxerat sibi Joannem Sid me tropolitam ad rem publicam gubernandam, eunu- ,
ohum natura, aed atrennum et aolertera, primum
, ,
praaidem protoayncellorum, virum omnibus bonia
,
ornatum; ex quo imperatorie vitium, quod dieso- luta? vitffi attribuebatur et mollitiei, ut ita dixerira,
, ,
muliebri adgubernandamrempublicam,etinertiam

hujue mores et ad haeo dexteritaaet studium ador- nabal et corrigebal. Verum cum boc tritico etiam
. .
zizanium raistum fuerat. Erat 706 enim eunucbua ,
quidam nomine Nicephorua, qucra diminuentee
(33) ,
Nicepboritzem appellabant, a Bucellariis oriundua,
, peritus et doctus in excogitandia perturbationibua
et consuendia dolia atque excitandia tempeatatibua
, et procellia tranquillo tempore; qui cum patri Mi- (34) ,
obaelia minialer fuiaaet a aecretia, ubi compertue
eat manifeeto eeditioauaetcalumniatoret malorura
,
egregiua commentator, quique imperatori adversua
, imperatricem adullerii orimen inaueurraverat, in- .
vidia simul ei opitulante, duxautem Antiochiae de
JAGOBI GOARI /.

{30) Expono per illos yicos et urbes iier habebat.

enim modernia dicitur urbs.
(31) Mihi verba aonant : Nihil opitulantibus, qut
ad salutis inrolumilatisque ejus pollicitum obtinen-

(33) Diminutivorum genua unum eat apud modernos quale ceroitur in bac voce
vice Cedrenua similee babet ,
, etc. aliud terminatur in : eic

dum missi fuerant, pontificibus.

iile cujua nomen . Tertium ex

(32) Summa deploratie in rebua infortunati principis laus, quod tragicis querelia repudiatia et elegiaco sermone a Graecia adversa eorte jactatis frequenter uaurpato, ad divine Providenliae decreta,
uon dicam laudanda, aed excipienda se converterit,
eniin contentum esse dicimt moderni,

voce el quacunque allera componitor : sic

sive ecripsit Cedrenus,
et auctor aeq. p. 852 Lombordi
/Witim, aeu etiam ita dicam, Lombardulum.
(34) Quem Meuraiua euradem vult ac , qui judex frequentiua cenaetur. At cum

aicut et cui abunde satisfacfum est; " bic deacri-

qaamvia qui calamitatibua oppreaaua Deura in

animum revocat, frequenter ad eum vocibua hia

batur, principia potiua minieter secreii*, qtiam

judex cujue opera populo impenditur, renuntian-

auapiret, , ac proinde

dua est.

manifeate percipiatur.

437

HISTORIA.

438

. " ' , L claratus eemel atque iterum infimtarum perturba , $ tioDum et eeditionum Syriae auctor fuerat; attamen
*
acoueatue et comprehensua illic in custodiam tra . '
ditue fuerat, ubi aliquandiu detinebatur, prius ibi
,
illustris cognitua. Effugiena vero quo tempore Dio
genea fuit declaratue, et in quaradam inaulam re , ' .
legatua, pecuniarum pollicitatione judex Gra3cia3 et
'
Peloponnesi delectus eat, et rea ad eam pertinentea

moderabatur. Hunc Romanorum malo Micbael ac , [. 846] 0 .
cersitum rei publice adminiatrationi prsfecit, lo gothetam ipaum declarana. Gapiturqua imperator

illiua preatigiis et macbinationibua, utpote qui v i *
rilia mentia et atabilia expera eaaet. Et idcirco
, ,
expellitur Sidee prsfectua, omniaque ipae ad

unum revocat, Michaele interim ougis et ludia pue,
rilibua perpetuo vacante, cum philoeopborum p r
BtantisBimua GonataniiDua Peellus ipaum iropera .
torem ad umne opua inutilem et minua idoneum
,
lO^reddidieset. Sed et impcratorie patruum Joan .
nem Geaarem submovit et fratria filio ipaique

imperatori auapectum effecit. Et oranes proraua
, .maxime familiarea ut inimiciBsimoa calumniatur,
, .
omoesque itnperatoria benevolentia privat,ao totum
,
adole8ceatulum sibi regem eubjicit. Atque illud
^ .
omnibua pro imperaioris edicto habebatur quod-

,
, , '
,
,
. - '
.

,
' ,

,
, '
,

6
(
);
,
, '
, , ]
, ,
. , . ( '
"
, .
,

' ,
, '
. [. 847] ' ? , -

cunque huic machinatori videretur. Hinc accuaationea et frequentes delationes eorum qui indicta
causa damnarentur, et pcene minime debits, et
judicium saepius ad voluntatem vulgi quam juste
prolatum. Unde bonorum publicationea tum universorum, tum singulorum, orebr accuBationea et
Qdes statim temeraria, eorum qui patiebantur miserabilia lamentatio, et spoliatorum luctus intolerabilia et raultae lacrym. \erum his ita apoliatia divinitua quaedam immiaaa ira Orientem invaait. Nam

cum pacia foedus erga Diogenem violaretar atque

irritum eaeet, ira perciti Turci, propterea quod
quem ipsi ut inimicum captum et in auam pote-

statem redactum oiani cura ct bonore dignati fuerant propriumquo ei iraperium restituerant, sui erga ipeum furiose ut inimicum minime conciliatum
ae geeserant, et qu ab ipsie illum pati oportuerat,
amici et cognati ia pace praesertim degentea in illuna
perpetraverant et miserabili ac luctuoaa morte
affecerant (nam externi quoque ob multitudinem
calamitatum ipaiua et infortunium vix coneolabile
summopere dolebant), e Pereide 70H cum omnibus copiia profecti nullo obvio impedimento in
Romanae regionea invadunt, eaeque vexarunt, non
dispersi accedentea ut prius, et exsulea atatim,eed
potiuB ut domini eorum in quae inciderant. Haso
audiena imporator coacto idoneo exercitu ducera
ei praeflcit Iaaacium Gomnenum, eique collegam
tradit Ruaelium Latinum cum Francica legione
quadringentorum Francorum nuraero. Gumque
IconiuGQ perveniaset omnia exercitua, exorta quadam contentione, Rueeliua aperte rebellana, eecum
Francos nbducens, in aliam partera iter arripuit,
dala suis veaia quo vellent abeundi. Gum YCTO ad

439

JOANNIS SGTLlTZiG

Melitenem pervenieeet, in Turcoe repente invadena

Boperior evadit, et reliquam exercitus partem ad
Gaeaaream appellit. GomneDUs quoque mediatus
in bostea repente impetum facere progrediebatur

noote, quaai imparatos ipsoa aggresaurua : eed

aliter atque opinatus fuerat ei accidit. Incidit enim

in ipsoe compoaitos et paratos, et invitus cum
ipsis congreeaue superatur et illico capitur. Omnia
quoque quaa intra vallum erant, corripiuntur, multia interfectis Romanie, vivis quibuedam eaptis :
pluree autem sibi fuga salutem quaeeivere. Cumque fama ad imperatorem pervenieset, viaua
eet tristior et dolore affectus. Noa tamen omnino
ab inferenda oivibus injuria neque a nefariis rebue 8 abatinuit, quod Nicepbori monitis pareret. 709 Gum enim eo eeeet ingenia ut discernere non posset facile, neque ea mente eaeet u
vigilaret, orane quod imperabatur a Nioephoro
faciebat quaei mancipium. Ex eo tempore igitur
lioentiam Dacti Agareni Orientis regionem percurrentes non deeiatebant eam vexare atque vastare.
Gum autem Isaacius multia seae pecuniia redemiesetetpleno marsupio, staiim eummuadux Joannea
Gffiaar declaratur; qui oum traoaiseet uaque ad
Dorylaeum, profectue inde ulteriue progreeaua eet,
et ueque ad Zompi pontem pervenit. Sed antequam
Saogarium tranairet, advenit Resuliua ex Armeniaco multo etudio, et ibi caatra locat. Gumque miaieset Caesar legatos tanquam ad eum qui offeodisset
atque peecasset, ai mutato coneilio ae proprium
dominum agnosceret, veniam et malorum oblivionem promiait. Fremente vero barbaro veluti eo
qui propriia manibus et bello fldebat et suorum
multitudine nitebatur, legatio re infecta et inania
rediit. Idcirco prolio de summa rerum decertandum atatuit. Igitur Gaesar cum fluvium transiaset,
et collega ipeiua Nicephorus Botaniates cum reliquo
exercitu, statim praelio cum Ruselio congreesus
t

eat. Non eustinentibua autera Roraania Francorum

impetum, omnis exercitua in fogam vertitur, et a

Ruselio Cssur capitur aliique multi; solia Botania"
tes cum paucia quibusdem fugit. Ex eo tempore
710 magnue Ruaeliue et celebrie evasit prosperi
8U0C688U8 magnitudine, rectaque Byzantium con-

tendene Ca38arem vinotum babebat, multis affliotum malia et flactibus calamitatum subinde euccedentium exagitatum. Ubi autera boc quoque domesticum infortunium imperatori nuntiatum fuit
et Franci adventua omnes deterruit, ingens aollicitado et cura antmoa omnium ocoupavit et ipaius
imperatoris. Rueelius igitur inde profectus, aecum
adduotia Caesare et Basilio Maleee, qui nuper a
oaptivitate cum Diogene liberatus fuerat, in Cbryeopoli tabernaculum collocat, et ediiicia q u e illic
erant igne incendit. Quo facto iagentem excitavit
clamorem et luctum iodigeoarum. Imperatur autem mollire atndena barbari audaciam, poHicelur
ei curopalatee honorem, et ineuper ad eum mittit
uxorem et liberoe. Sed clam contra ipaum Turcoa

440

, .
. , [] ,
, '


, ,
.
, ' ,
, .
* ,


'
,

.
'
' . ,

,
, ?
. ' '
.
' ,
, .
(&(3
,
.


'
' ,
,
' ,
. ~
'
' .

[. 848] .


,
',
'
'
,
, , ,

441

HISTORIA.

.

, *

' ,
' .
, ,

.

^, ,
,
. ' . '
6 ,

. , '
! ', 5
.
, , .

, ' ,
,

.
,
.
'
. '
, . "

, .
* , .
' '
. [. 849] ' '
. 01
< ' ,
.
*

,
,
' <, ' ' ,
. "
$. , (

442

aocerait, multia pollioitationibue perauadene ut

Ruaelium debellent. Videne autem iete imbccillem advereue ejusmodi multitudinem. Casarem
e vinculis liberatum imperatorem derlarat, laudibue magniflcis et clarie celebrane, eique imperiom
tribuit. Nondum autem divulgata fama oeqtie
dilatata Ceesaris declaratione,et idcirco neque railitee concurrerant, atatim ad monlem Sophonem
manus Turcica apparet, qus videbatur quinque
aut 80x millium. Atqae e veetigio Ruseliue ee ad
praelium comparavit. Verum illiue impetum coercebant et Ceesar et quidam ex praeatantioribue,
711 ut prius dignoscereot quanta eseet hoatitttn
vie. 8ed ille baud eustinene, quin potiue loco
Bumme ignomint ducens, ei adversus eex aat
deoem millia pugnam Ruseliue cunotaretur, multo
impetu in hostee com Francie invaeit. Geoidere
igitur ex Turcie pluree, oum Francorura nemo
baeta ioaoi ueue eseet. Reliqoi in fugam conjecti
sunt. Cum vero diutiue persequeretur, preter id
qood consueYerat, praeeertim per inaccessos atque
invios montee, non animadveHit a tergo 86 auorum plurea reliquisae. Ipse autem cum paucis quibuedam reliclua, et Caeeare intep equitea defaiigato
continua et longa hoelium ineectatione, incidit in
eam calamitatem quam mox dicemus. Nam in
ipsum Ha laboranlem altera Turoorum inflnita
manuB, fere centum mille, quantum conjeotura
aeeequi poterant, invaeit. Undique igitur oireumventua vel invitus cum hostibua congreditur, oum
paucia admodum qnoa oircum babebat. Igitur
reetitere Turci, et tamen multi tuno quoque ex
ipeiscecidere. Verum enlmvero ciroumventi a tanta
multitudine telia, que longe jaciebantur, amieeia
eqoia, peditea oranes relicti iia ceaserunt. Attamen
multi cadunt, et Turci decuplo plorea. Capiuntur
Cffisar et Rueeliue et qui cum ipso erant Ex Francte autem qui relicti fuerant fuga ad Metabolea oppidom ee recepere, una cum Ruselii uxore, quod
aummo studio aervabant. Turoi vero Rueelium
compedibus vinetum 719 aaeervantea, Casaarem
autem solutum in bonore habebant.Cumque exigeretur captivorum pretium,8tudebat imperator enm
redimere: nam paulo ante Maleeee quoque abaotalua a Geaare atatim in exeilium miaBue eet publicatie bonia, Raaelii captivitatem ouro captivitate
Diogenia et publicationem et axailiam commutane.
Verum Ruaelii uxor ipeum redemerat.Quare miaai
ab imperatore Cssaro solum redempto rediere.
Cum vero ad Propontidem perveniaaet, veritus ne
forte nt rebellie et auapectua aliquid mali et ejoaoemodi cui ramedium adhiberi non poeeet aoatineret, depoeita veate naitata capilliaque detoneie
mocachorum habitum induit, etita vili indumento
ad regiam ae recepit; exquibua omnibua aana
mentie bomiuea divinam iram ratiooinabantar, et
quemadmodum Deuaipsis inimicue effectua fuerat
propter divinorum mandatorum ao preoeptorom
violatioDem et cootemptum, quoram eibi coneoii

448

JOANNIS S G T U T Z i E

444

ad ingeniia belJa et pericala non priue placato "*^ itibfr ,

divino nomine Romanaa copiaa adducunt, et cum

male afficiantur semperque vincantur, non tamen
ullam divin indignationie percipiunt aenaum.
Antiqai vero Romani non ita facientee immenaaa
illas et proaperaa pugnaa edebant,aed virtutem et
juatitiam et oharitatem et veritatem profitentea, et
omnino omnia buneata et bona pro viribue tractantea; quare otiam diviDum numeo illia aderat,et
omnibua modia hoatea debellabant.

,
.
*, ,


,
,
, ' , ','
' -

, ,

,
.

1 1 ^ngreaao autem Caesare, viaue est qui

imperabat omnia perfeciaae. 8ed cruoiabatur quod '
Ruaelii coneilium non aucceaaerat. Nam cognato

rum exitium, amiaaionem imperii, Chriatianoa
occidi, vicoa oomburi et regionea everti poateriora
ducebat. Ruaeliua autem ex oppido Metabolea . 'profectua cum ita Francia militibua qui relicli
fuerant, et uxore ao liberia et bonia auia per mediam regionem eine metu ibat; cumque ad Ar-
meniacorum regionem perveniaaet, ad aua priora ,
caatra ae recepit, et inde adveraua Turcoa excur- '
aiooea faciena coercuit ipaoa ne ampliua in eam ,
regionem irrumperent. Audiena haeo imperator
preatare exatimabat Turcoa obtinere loca Roma- .
norum quara Ruaelium aliquo in looo permittere, '
ad boo a Nicepboro instigatua ac atimulatua. Q ' ' '
Mittit igitur quemdam ex nobilibua oivibua setate ,
juvenera, aed alioqui atrenuum atque prudentem, . [. 850]
praeaidem Alexium ComDenum, qui cum perveoia- ,
aet Amaaiam, ibi rei cxitum exapectabat. Ruaeliua , , autem, inita aocietate et amicitia oum Turcorum ,
prinoipe, congreaaua eat cum ipeo aine militibus, .
ot oonaueverat. Verum quadam die cum ipais '
ccenans capitur et devincitur: fallere enim Roma-
Doa etiam jurejnrando interpoaito, apud Turcoa . $
aolemne eat, venia dignum cenaetur : neo eat quod quia perjurium accuael. Huno multo pretio '
eroptum preaea Alexiua ad imperatorem vinctum perdueit, quem traditum tortoribua bovinia nervia .
.
oedendum [714 ut fugitivum aliquem aervum
1

flagria intolerabilibua cruciavit, et in obacuriaai- *

,

.

mam turrim incluaum contemptui habebat calenie

vinctum.

Logotbeta autem plurimum potene, ut dictum

eat, apud imperatorem, omnia pro arbitrio moderana, Hebdomi monaaterium aibi donari petena,
omnea posseaaioDea et omnera fere quantam aol
cernit regionem etuduit aibi vindicare et oopioaia
provcntibua dilatare, cogitana improbitate aibi
amioum imperatorem facere, et maxima lucrari ob
ejua aimplicitatem,ac nomine monaaterii ingentea
divitiaa adipiaoi. Et cum eaaet maxime idoneua ob
versutiam,ei quia aliua, ad lucrandum.et quaestue

, ,
,
, ,
lcpopqc
,


. , ,

445

HISTORIA.

446

- gratia nulli parcens infamiae, officmara I D Rhae, (35) ' deeto et mooopolium inetituit, probibene et coer ,
cens omnes vendentea; solumque imperatorie
, forum venale macbinatua est. Ex quo maxime
*
famia auctor fuit, et quarum unquam memine rint huminea crudeliseim, ita ut inde imperator
, '
o o g n o m e D t u m i n v e n e r i t , a quo magia quam a
, J)
majorum sucrum nomine poeteria est cognitue :

nam ei quia dicat Micbael, neque addat Parapina , ,
ciua, baud statim cognosoitur, eo quod tunc ruo , dius nuuaismate venderetur, eed pinacio minua,
qui medimni quadrans eet.
.
, Primo autem imperii ipaiue anno, indictione
', ,
undecima. Servorum gene, quoa etiam Gbrobataa
, . vocant, exiit ut Bulgariam in eervitutem 715 re .
dactura : quomodo vero, altiue ipse repetene
,
enarrabo. Nam cum Basiliua imperator, eo tem,
pore quo Bulgariam eubegit, nollet aliquid inno , '
vare eorum qu ipai uaitata erant, verum praefi $* ,
niaset ut a auia principibua regeretur auiaque
, xnoribua degeret, quemadmodum item imperanie
^ Samuele, qui dux ipaorum fuit
jam igitur et
, [ . 851]
priua natio perturbata fuerat, quod non ferret or, '
phanotrophi avaritiam, quando Doleanum auum
,
regem deciararunt, quee aigillatim euperius de, .
monatrata aunt. Et nunc quoque ad rebellionem

apectavit: neque enim ferebat Nicepbori avaritiam,
, et quae oontraomnea ipae macbinatua fuerit, nihil
,
curante imperatore.eed eolia puerilibue ludia occu ,
pato. BuJgaria) principes Michaelem auum preefe " C ;

b i pem ferre et opitulari, eibique

, tradere filium,ut ipaum Bulgari regem declarent,
, . et a Romanorum imperio et crudelitate eum vindi ' cent. Ille autera libenter ipaia obtemperabat, dele .
otiaque e euia trecentia, et auo iilio Gonatantiao,
, cui Bodino cognomen erat, traditia, in Bulgariam

eura mittit. Exit igitur ad Priadiana, ubi coacti
procereaqui inScopiia erant.quorum princepe erat
. ,
Georgiua Boitacbua, a Gomcbania originem ducena,
,
Bulgarorum regem ipeura declararunt, Petrum pro
,
Gonatantino oiutato nomine vooantea.Quod quidom
,
audiena is qui Scopiis ducis imperium adminiatra
,
bat, Nicepborua Garantenue, cum auia ducibua
. "
quoa babebat, ad Priadiana 716 ae oonfert oum
,
Bulgaricia copiis. Interea vero dum hic ad bellum
* fl se comparabat, aupervenit successor ipaiue Da .
mianus Dalaasenua; qui cum eo conjunctue cum
> , mulliseum conviciia affecieaet et baud mediocriter
.
in ejua milites debacchatue fuiesei, tanquam i m ,
belies eos irridena,in8tructa acie cum Servia atatim
,
praelium committit. Fitque [horribilia pugna, eed

multo borribilior Romanorum cladea: cadunt enim
,
multi ex Romanie et Bulgaria, et vivi plurimi ca , .
piuntur,in quibua ipse quoque dux Darcianue Da " * laBsenua, et qui dicebatur Probatas, et Longibar

p e t

n t

8 i

JAGOBI GOARI NOTiB.

r (35} Metisam sive negotialem argentariam, offici

nam usurariam, ab Italia fundaco
r

, fundOj id eat, summa pecuniaria, voce Graecia

Jureconaoltis nola dictam.

447

JOANNIS

dopulue et alii frequentea cum ipeie. Gapta eunt i

item omnia eaatra, et omnia quaa i n ipeie erant
direpta/Hino aperte Bulgari Rodinum regem declarant, ut dictum est, mutato nomine Petrum
appellantes. Et in duas partes diviei, alii cum Bodino ad Nieum contulere, alii Petrilum quemdam, cui primee apud Bodinum partee deferebaatur, secuti adversus Roraanoa, qui in Castoria
erant, profeoti sunt: illio enim muro muniendam
urbem curaverant, Romania faventes, ut dictum
est, et Achridis preter Marianua et patricius Diaboleos et proconsul Theognostus Burtzea, et cum
ipso Castoriffi prfectu8,quibu8cum Borises David
et alii multi, qui veriti indigenarum Bulgarorum
mioas in Gastoriam tanquam ad asylum confugere.
Gom igitur Petrilus ad Gaetoriam perveniseet cum ]
innnmerabili Bulgarorum rnanu, quae ad bellum
pertinerent 717 comparabat. Romani vero eiiam
ipsi instructi adversus erupere, et ingenti impetu
cum ipsis congressi fundunt Petrilum,et in fugam
oonjectum cogunt per invios montes ad suum dominum Michaelem pervonire, et Bulgarorum plurimos oooidunt,capiuDique eum qui postPetrilum
iaCbrobatiesecundumordinemducebat.etadimperatorem viocium perducunt. Bodinus autem cum
ad Nisuaa pervenieaet, ut jam imperatoram a Bulgarica provincia coerceret, omnia obvia predabatur, eos a quibus non exciperetur quique recuearent ejus imperium.vaxans et offbndens.Quod oum
audisaet imperator, cladem videlicet ducis et ejus
declarationem, Saronitem advereus eum mittit,
antequam malum accenderetur et in magnam
flammam evaderet, exetiDguere featinans; et cum
ipeo idoneum quoque raieit exercitum,ex Macedonibue et Romanis Francisque coactum. Verum hic
ad Scopiorum urbem profectus, nallam eoram qui
Nisi eranl rationem habebat. Profectus igRur, et
Georgio Boitacho, cui urba commiBBa erat, data
Ade nihil eum detrimenti pasBurum, Scopiorum
urbem expugnat, ibique oastra looat, et quid faciendutn de iia qui Niei erant consultabat ac meditabatur.Verum Boitachus, quem jam poenituerat
tam diu bonum fuisae et Romanos secutum eese,
olam iis qui Niai degebant indicavit ut ad quam
celerrime venirent, et eos qui 718 cum Saronite erant ignaviua degentee ao segnius, eine ulla
mieeration" crudeliter omnes ad unum interGcerent. Qui, acoepto nuntio, profecti Niso Scopia
petebant, cooperta terra nive : hiems enira erat,
Deoembri mense. Quod cum pereensieseDt i i qui
cum SaroQite eraot, adversus ipsos cum omnibue copiia irrumpunt, et in itioere deprehenBoe ad quemdam locum nomine Taunium, fere
omnea interficiunt. Capitur etiam BodinuB. Longibardopalus vero, ut dictam eet,ad Michaelem perductus, data acceptaque flde, ejue flliam uxorem
ducit. Eique ingeoe committitur exercitue, e Longibardis et Serfie conflatus; quocum ad auxilium
Bodini ixjieaua rursue Romaoia repugnat.Saronitee

SCYLITZ2E

448

l x ' ,

'
.
, .
, ',
,
,
' *
'
, , '

,
. '
,

.
[. 852] .
' *
,
,
'
. >

,
.
, , ',
'
.
,
, ' ,
, .

'
. '
. . ,

,
,
,
) . '*
'
, ,
^ .
, ,
,
* ,
*:.
* ,

, *

HISTORIA.

449

450

. , . auiein Bodinum miait imperalori vinctum. Relegatua Bautem in eancti Sergii monaeterium paulo
poat Iaaaoio Comneno traditur jam Antiochi duoi
d&larato. Et perductus eat in Antiochiam. Quod
cum audieeet ipsius Pater Michael, pretio ingeoti
conductis Venetia quibusdam, quorum opua erat
per raare navigare, eum inde furatus in propriam
palriam reduxit, eique restituit imperium. Atque
hio poet patris obitum noatraque tempestate regnavit. Boitacbus autem vehemeDter tortua, dum
rediret ad imperatorem, non eustinene verberum
cruciaiue moritur. Alamanni tamen et Fraaoi
(sunt bffl nationes Occidentia) per regionem i m miaai relictam Bulgarorum regiam ia Prespa doelruunt, templumque illic eancto Achillio cooe-

,
,

, '
'
. (
.
,
-
.
6 . [ . 853]
, ,
'

. tructum 719 ac dedicatum exepoliant, a nulla re

>* f
l
i
.
fr_
_
1..
_

i
1
1

$ ,
.
( )

,
, '
, ,
,
.
,
, , ,
?, ,
,

'

OUAIO
mim quee
m ibi erant; ex quiI
Sdcra aKatinantna
abatinentea An
earum
bus quffidam rursua servata aunt, reliqua diviaa
exercitua in proprioe uaua conrertit. Quidam i g i tur ex militibua Macedonic pbalangia, cum ab eo
repeteretur aacra rea, neque adduci poaaet ut id
faoeret, bumeria antbrace depaatia obit, juatitia
baud differente, ut moa eat, eupplicium, eed ad
exemplum poeterorum ipaum puniente. In urbibua
autem maritimia, neglectia militibua utpotG qoi
nibil acciperent ex proda, mittitur beetarches
Nealor, qui fuerat aervua patria imperatoria, dux
eorum populorum qui eecundum Iatrum degunt
vocatua. Inita cum Tato aocietate, at oum viro
ejuadem eententiaB, cum pluribua Patzinacia inatruoti ad regiam orbem profeoti aunt. Juaeus autem

" C arma deponere non aliter facturum hoo dicebat,

,
', ,
,
,
.

,

,
'
, .

nisi logotbetara Nioephoram e medio tollerent

ut communem inimicum et bostem capitalem,
quique in ee baud pauca commiaiaeet auaque bona
publicaseet. Verum imperator haud paruit, oum
efcmel ae ipaum ajua praetigiia et dolia dediseet.
Nealor autem, cui a auia paralae ineidia foerant,
inde proQciscitur, Tbraciamque depraedatur et
Macedoniam et Bulgariae flaitima, et ad Patzinacorum regionem aecedit. Pare autem Macedonam
militum dofraodata acceasit ad imperatorem, id
factum deflene. Jusau igitur imperatoris pulaati
et contumolia affecti repulai aunt, nulla ipeorum
habita ratione. 720 Verum illi iu patriam reverei,
haud mediucri dolore aflecti.non ampliua in eadem

, ? D aententia manere voluerunt, aed omnibua modia

, cogitabant boatea ulciaci.
. ,
. ,
. ' *
,
.

' (36)

Gum autem miaisset ad eom qui Longobardiam

obtinebat Francum, Robertum nomine, ejua filiam

JACOBI GOARI N O T J E .
(36) Robertum Guiacardum intelligit, celebrem
Italorum tvrannide in libertatem aaeeruit, de quo
ftormannorain ducem, aui Campaniam,Calabriam, fuae Pandulphua Collenutius, Leo Oatienaia FaielApuliam et Siciliam a Sarecenorum, Greecorum et lus et Normannorum Annalea.

451

JOANNIS SGYLITZiE

452

suo fllio Gonatantino uxorem adduxit, quam, mu- tato nomine, Helenam vocavit. Oocupata autem fuit , . 8
Longobardia a Roberto in hunc modum. Georgiue (37) '
Maniacee ab Auguata Zoe ad oomponendas rei in
Italia misaue, magistri honore deooratue, ooncilia-
verat sibi Francos multoa, et in diee eos qui a
, *
Dooiano vexati erant effecit in Itali flnibua quiee-
cere : verebantur enim ipsum, quod|ejus virtu-
tis ia preeliia periculum fecerant. Gum vero ae [. 854] ,
oppoauiaaet Monomacbo et debellatua fuisset, qui . '
cum ipao erant trajecli et in eorvitutem impera- ,
toria redaoti, Maniaoats appellati aunt et in urbe
Roraanorum permanaere, reliqui in Italia relicti ' aunt. Erat autem quidam ia ipsis Robertua no- , .
mine fratria flliua Ardoini, qui a Dociano flagria ' , 'Cfflaua fuerat, gravia et iraoundus et tyrannioa ,

mente preditue. Qui aperte Romanos expellere ,

meditabatur, atiamen proviociam aggredi metue- '
bat difFerebatque, ae ipsum imbecillem cernena, , verebaturque contra imperatoria potentiam op- , ,
ponero. Cum vero uxor illius, quam a Francia du- (& .
xerat, Gaita nomine, illia principia cui haud me- , , diocria regio aubjecta 721 erat, eecum esset, ad , ,
eaa urbee migravit, qu uxori euae serviebant.qua- '
raro prima et maxima Salernua nominatur. Iilino . '
igitur veluti iur erumpena loca Romanorum i m - .
perio aubjecta praedabatur, partim Calabriam man- .
oipana, partim Italiam redigena in aervitutem.
Eorum vero oaptivorum quoa ceperat aliis manua , amputare, aliis extremae partes pedum incidere, , '

aliis utraaque,
etiam ingenti
pecunia
ven- .
> quoedam
n

"

'

dere, metuena, ai non proderent urbes et eeae ipei ^ ; ^, ,

dederent, ne non aolum haeo, aed etiam hia deta- ,
riora paterentur. Cum vero res privata imperii in ,
regia laboraret, nulla babebatur eorum qu in , ,
Italia fierent ratio. Nam vita paulo poat functo .
,
Monomacbo, cum Tbeodora circiter annum unum
obtinuieaet imperium, et Micbael declaratua esaet, .
atque adversue ipaum Gomnenua incitatus, et ,
exercitua easebt intealinis bellis occupati, ao nemo ' ,
Roberti conataa prohiberet, magnua ex hoo et
illuatris evaeit; idoneum enim coegit exercitum
,
et equorum atque pecuniae et armorum potitue eet* , '
cum i i qui ab imperatore duces urbibus praefect[ ' ,
erant, non poaaeat contra erumpere ob paucitatem
- euorum et modicam virtutem. Gomneno autem adepto imperium, Turcorum natio Orieatem pre- D ,
mere, Patzinaoi vero Ocoidentem. Gedit igitur
Thrymbua Calabria, qui illic dux erat exercitua, .
aperte contra Scribonaa facioua auaua : cum 7
enim indigenis minime placere eerneret quod fa- ' ,
otum esaet, exsul ad imperatorem proflciscitur. . '
Mittitur igitur dux Italiaa Abulcbar. Robertus au- ,
tem cum propter Scribonarum ceedem Galabroa , exaaperatos videret, bac quoque de cauaa rebellio- *
rem meditatus, noo ut ampliua reveraurua egre- ,
t

JAGOBI GOARI NOTiE.

(37) Id eat Apulia et adjacentea provinci, quibue ultimo Greci imperaverunt. ReooJenda nota i n
p. 577

453

HISTORIA.

454

6 . ' dilur, adhibitaque celeritate Rbegium capit urbern

*
inaguam et illustrem, ubi conaueverat dux Italiae

commorari, quod ibi eaaent et magniQcae domua
, [. 855] et orum qu ad victum neceaaaria sunt copia
, '
multa. Abulcbare autem cum Dyrraobium perve \,
niaaet inde Barium tranamiait, curaque Rbegium
*
captum cognoviaaet, cum Bari exapectabat, et iade
. '
quaotum poterat, urbea adbuo amicas Romania io
'
officio ao iide continebat, preficiens duoes, et exer , '
citum mitleaa ad locorum cuatodiam : adhoo
, ,
enim a Romania erant Baria, Idrue, Gallipolie, Ta '
reotum,BruBdusium ei Uore et alia oppidula multa
, et omnino tota regio. Interea vero declaratue dux
'
Italias Perenus fuit. Cutn vero non potuiseet in
, , , ,
LongobardiauD copiaa trajicere propter Roberti po Q tentiam, Dyrracbii manait, dux Dyrrachii appella .
tus. Nicephorua auiem Garantenua excuraionea fa . ciente Roberto et inGaitia malia ltaliam vexante
'
timeb atquidem, verumtamen ab imperatore auxi ' ,
lium exapectabat. Omnea igitur Italic urbea
.
ad eum ae applicuerunt, et praaaidia accepe '
runl; quaedam vero preaidia recuaantea etipen ,
diariaa ae fecere. Uia autem ila perfectia fugere de ' ^ crevit 793 etiam Caranteaua, videna quotidie
. '
Franooe augeri. Sed aecum reputana igoominiam,
*
in provincia manait, Brunduaium in fide erga im .
peratorem et in aervitute contioens, fraude w o

ao dolo ilaitimos Franooa aggreditur. Glam igitur
, *
cum ipaie collocutua, et de prodenda ipaie urbe

mentione ultro citroque habita, venientea Franooa
, ^ excepit, et per ecalara aacendentea aingnloa inter4
. ( fecit, centum circiter numero, quorum oapita in
. navigium impoaita ad Dyrracbiura tranamittit, et
,
inde ad imperatorem eorum qus acciderant nun ,
tiua proficiacitur. Perenua igitur Dyrrachii manait,
. " * imperiura vero inteatina mala opprimebant, et

OrieDtem Turci vexabant iia malia qus quotidie
, ,
aucta nulla ex parte reroittebantur. Mortuo autem
,
duce GonataniiQO imperatore, cum imperatrix Eu .
docia ad breve tempua iruperium obtinuiaaet, ubi
^ ,
ad Diogenem eceptra pervenere, Roberto et iia qui
,
oum ipao erant baud vulgaria metua injectua eat,
, '
ne etiam e auiaaadibua pellerenturprivarenlurque
( .
auia, experti ejua virtutem. Ab iia autem locia et

oppidia quae ad Romanorum apeotabantiniperiam,
,
omnibua modia eeae aubducebant.Verum oum ipae
D quoque ocouparetur in expeditioDibua adveraua
, '
Turcoa, et omne atudium poneret ia eo quod ma ,
gia urgeret, non ampliua ut domioi, aed 734 pre
dooum ac piratarum inatar Itaiiae loca in auam pote , " atatem redigebant.Cum vero Diogeoe imperante,ut

auperius demonstratum eat, res admtniatrate ao
. [. 856]
geatffi fuiaaent, aub Michaele vero imperium negli
,
genter ao pueriliter adminiatraretur, ut atabilea
,
domini a mari usque ad mare et Longobardiam et
,
Calabriam aibi aubegere,eaque diatributa et oppidia

diviaia ee comitee, Robertum vero ducam appel. ,
larunt. Miobael auteoi non aolum non retinuit re , ,
gionem qu ad se pertinabat, ot diotum eat, aed

JuANNIS S C Y L I T Z J E

455

456

ut ipso9 Turcoa ex Oriente expeileret, exietimavit * -

sibi faciendum esae ut cum ipaia fcedua percuteret, et ipeorum ope ao aooietate Turcorum tenierarium in Romanorum regionem ineultum coerceret.Qaare etiam afflnitatem oum Roberto contraxit,
ejueque filiam Helenam deapondet sao fiJio
Gonetantiao. Yolebat bao ratione imperator finera
aliquem rebus imponi, eed a Deo prohibitua est
qui Jam pridem decreverat Orientie perniciem et
everaionem.

, ,

, ' .
, , '
,
'
* . '
, .
6 , , .
y

imperante Cpoli orta est tripee avis, et pner

habene in fronte oculum unnm et pedea hiroinos ;
-

duo ex immortalibus militibue fulmine percusai

annt. Puer aotem moDstruoeua in publico ingreaau
Diaconieeffi fletum emittebat lugubri aimilem. Pra>
terea crinite quoque Btelle plurime et crebro
apparaere. Ubi vero barbari res Orientie predabantur, et multitudo pariim csdebatur partim fugiens
Gpolia ooQfugiebat, 725 indigebat tempua mente
senili et excelsa ad res gubernandae, ipee vero
tam erat avarue ao vilis ut ne obolum quidem vellet effundere, neque proberet alicui quidpiam,
quricuoque ia eaaet, aut providere fruoius, qui navigiie veberentur, ad viotum necesBarioe importandoe : verum inaai et inutili eloquentiae etudio et

, .
.
.

.
,

,
'
,
(38) ,

iambis atque anapeetia componendis continenter ~ * ^ , [

...*>
in
mi f niliHam
wfAm guataa
fTIiafO0_
vacane, /tanmtna
qaamvis ne
ia oute
quidem artem
eot, a philoaophorum eximio deceptus et illuBus
totom, ut ita dixerim, mundum perdidit. Oritur
enim ingene fames, quam oonsecata est peetiB et
more, quaa eimul nutriunlur et cogoat sunt ad
horainum perniciem et consanguines,moriebanturque quotidie frequentea, ita ut ne vivi quidem
mortuos efferre possent, et in iis qu dicuntur
Septa, neglecti jacerent et aimul deferrentur multi
in uno leotulo, cum quinque aut sex ibi
cadavera poeita eseent, et undique calamitatea
confluerent, omnique moBBtitia urbe regia compleretur. Atque iojuriarum qu quotidiefierent,et
iniquorum judioiorum et vexationum remieeio
nulla ab iis qui imperabant excogitabalur. Verum

*l*r 1
1
t
Al
J

, '
, '
, *
, . ) ,
,

. * ' ,
,
[. 857]
, ,
,
(5 , .
-

quaei nullo alienigenarum oranino Romania mole- D

stiam exhibente bello, vel divina ira, vel hominea

affligente inopia et vi ad viotum pertinente, ita aine
metu perpetrabanl ea que odio diviao digoaeaaent
et tyrannica, et omne imperatoria conailium atquo
inatitutum ad offendendoa et injuria afficiendoa
aubditoa et deoipiendoa, et venandas ipeorum
Titaa, et occaaionem 726 inaidiandi ipaia captandam referebatur, ita ut etiam uaque ad aacra mo-

. '
'

,
.

(39)
,

J A C O B I GOARI .

(38) Legumina raaxime et queecunque aeruntur,

cultates, quibua vivitur, recentiorea interpretantup,

eaademque hic, damnata imperatoria avaritia, i n (39) Biov DOQ vitam modo, eed et opes artem, / telligi manifeetum eat.

vooant Euchologium et Jua Gr.

458

HISTORIA.

457

, . numenta ejus avaritia pertineret, etaacri ipsorum

,

, ,
, ,
, ,
,
,
' ,
. "
'

thesauri et euppelleetilia auferrentur.

Gum vero ita rea administrarentur, itaque ei
ioterna et externa rapinie ac praeda laborarent
peesimo oonailio et ignavia imperantium,principes
in Oriente Alexander et Cabasilaa Synadeni, Gudeliue, Straboramus et reliqui aenalurii ordinis
principea delscti, quam pridem rebellionem conceperaat ad opua perducunt; et curopalatem Nioephorum Botaniatem conveaientea imperatorem
declarant, Octobri menae, indictione prima. Quod
cum ad imperatoria aurea accidiaaet, haud mediocriler ipsum perturbavit; erat enim a multis quoque prffidictum forte ut olim superaret M. Bt
atatim Turcia tanquam cognatia et propinquia acri-

_ psit, pollicena dona ae daturum, ai illum aolum

, ,

. '
,
' ' , ,
? ' ,
.
, ,


'
,
. ,

comprehenaum, et qui cum ipao eaaent ad ae mittant, Erat autetn Botaniatea ex nobilibua a Pboca
oriundua, variis quidem modia tamen ab illustribua Fabiis genua ducena, qui ex illustri et antiqua
Roma originem ducebaot, quemadmodum antiqua
de ipaia traditur fama. Tertia vero Octobris raenais die, cum jam figendum eeaet imperatoria tabernaculum, densumluraen in aere apparuit circiter
primam noctia vigiliam, usque ad Ghalcedonem
727 etGhryeopolim et regia palatia in Blachernia:
quod optimum omnibusviaum eat augurium, ita ut
vaticinarentur quidam a aplendore Luciferi facem
ad regiam acceaaiaae.Gumautem Byzantium proficiBceretur, altera qufledam male cogitata rebellia
Occidentem exagitavit. Nicepborua enim Bryen-

. C j
n

[. 858]
,
,
.

,
.

,
.
-

u s

3 adminiatrana Dyrrachii ducatum, ipao

abdicatua, aibi imperatoria nomen vindicavit. Et

militibba qui ibi erant, mioistria atque adjutoribua uaua inde egreditur, et ad Adrianopolim feBtinabat ; nam germanue ejus frater inetructaa
quaadamOccidentie copias ad aperatas inaidias cum
Barangorum et Francorum haud mediori multitudine adduxit, ut cum fratre conapirarent, et aeoum
ejuadem quoque urbia praBfectum, cognatione
conjunctum; ct antequam ad Adrianopolira per-

veniret, celebratum et declaratum ipaum imperatorem prius ecripeit. Imperator vero molliua ac
eegniua rebua gerendia intentus (nisi enim hoo
fuiaaet, facile ipaum Bryennium debellasset) et
proprium exercitum babena eorum quos nominant

- , JJ immortalea, et alterum haud ignobilem e collecti, ,

(40),
.

, . ' ,
, (3
, JACOBI

GOARI

(40) U i ex antiquie legionibus hc Victrix, illa

Pia, alia Folminatrix, alia item Felix, vel
, ex aliquo jam praterito eveotu, de quo
PATIOL, G I . G X X I L

ciis viris coactum, facile potuieaet cum omnibaa

Buis priue eos invadere qui erant Adrianopoli,
deinde etiam Bryennium ipsum. Verum, utdictum
est, segniorem se prsebens et illum extulit et ex
parvo magnum fecit, et sibi negotia cooflavit. N i cepborua enim praeeee regius et aucceseor misaus
Tbeaealonice cum ipao congressue, ai decenter
NOTJE.

Imperii Notitia, dicebatur, bc aenescente et ad

letnumfere ve^genteimperio immortalitatem in prliis vane sibimet ominatur.
15

459

J0ASN18 SCYUTZiE

rebus 728 ueus eaaet, facile ipsum in principio

defectionis debellaset: cum vero ad Trajanopolim pervenisset, ibi cum fratre Joanne et Francia,
qui Adrianopoli erant, et Macedonibua et reliquo
exercitu aecum conapiraote congreaaua eat. Ubi
etiam regia induitur iuaignia, omnibuaque jurejurando et borribili fcBdere confirmatia ita celebratur laudibua multia, multoque satellitio atipatue
iiuperatoria modo gerit, et Adrianopolim multo
com booore ae recepit et ubaervantia, obviam illi
prodeuutibua auia tribubua eo quod ipauin ex animo colerent el obaervarent.Egreaeue autem contra
quosdam Bryennii preeaea Gonatantinua Theodorocanua capitur et ad ipaum captivua ducitur, vir
clarua et genere nobilissimuB, viUeque aplendore
iliualria. Sed oeglectua fuit ut quidam ignobilia
et obscuro loco natua, neque ullum corpore eupplicium subivit, quamvia existimaretur id paseurue propter euperiorea inimicitias et pugaas capitalea. Verum miaaua in exsilium in quamdam Macedonicam urbem baud mulio post naturae debitum
peraolvit. Quod vero regia inaignia in Trajanopoli
indutubfueritBryenniua,ibiquedeclararietcelebrari
ae permiaerit, baud bonum augurium prudentiorea
exietimabant. Haec enim Trajanopolis non Trajani
imperatorie nomine condita fuit, sed noniine cujusdamex primatibua Trajani vocati, generoai eo tempore 729 viri tum manu tum animo, quem Caesar
Trajanus ob neaoio quam offensionem Juminibus
privavit. Et in Persaa proficiscena bic eum primus
conapexit, quo apectaouJo adinodum dolene, recordatus expeditionum et virtutia illiua, eodem in
loco urbem oonatrui juesit ad indelebilem viri memoriam.Hac igitur de causa prudeotes vipi factum
haud booum augurium cenaebaot. Atlamen Bryenniua ignorans decretum (caecue eet enim futurorum
eventua) ree agressua eat. Radeetua quoque eadem
cogitavit, opitulante eibi oognata urbe Batatzaene:
nam Redeatini advereus Paoium profecti coegerunt ipsum quoque Bryenniumcelobrare.Cumvero
euum fratrem eo honore aiTeciaaet ut eeaet curopalatee, et alioa omnee habita ratione proprias
ipaorura dignitatis, exiatimavit ae formidabilem ad
urbein regiam propter miaaum fratrem adventurum. Gui cum tradidieaet haud mediocrem exercitura, aperabat fore ut quando civea imperatorem
et logotbetam ita oderant ut adveraua ipaoa atrcnue
ae gererent, aibi ipai consentirent, et intra urbem
oum aliqua conditione reciperent, et ita sine
metu ad ipsoa cum apparatu regio adventaret.
Verum multum apropoeito conailio aberravit: nam
tametsi Herucleam incenderat, et plurea ex iia qui
i b i eraot ioterfecerat (quod paulo ante aeceeaerat
prcaea Alexiua Gomnenua, qui ia Selymbria commorabatur), verumtamen regtam urbem incolentea nequaquam Bryennii adventu deterriti eunt:
accedentes enim ad morum Blachernarum 7*0
levia prelia quedam feoere, et repulai traneiere
eanoli Panteleemonie ponlem, et qua ibi erant

400

. -

, , . ,

,

' ,
'
, , ,


&.

,
'.
.
,

;.
' .

. [ . 859]

/ , *
,
,

.
. ,
,

.
. " '
(
) . ' (
'
'
II
.
,
'
.
,
,

,
!>
. .
^
,

, 0 ,
' ' )

461

HISTORIA.

462

- omnia igni combuaaere. Cumque oihil raeraoratu

, 0 , ,
,
.
$,
.

'
.
,
,

dignum geaaiaaent, inde reverai sunt Ipse cum

duabus legionibus ad Atbyram ee confert,reliquum
exeroituio in hiberna distribuit. In tantis autem
malis veraana imperator vix recordatua est Ruaelii,
qui adbuc in carcere vinctus detinebatur et ad
Botaniatem tranafugere oonatus erat. Igitur eductum ipeuzn e cuatodia omnique honore affectum,
multa remiaaione ao blandis erga illum uaua verbia, ad prelium contra Bryennium incitavit, et
pereuaait ut a muria cum iis Francia qui cum
Bryenaio essent colloqueretur. Sed ubi non [perBuaeit, ad Bryennii fratrem in Atbyra commorantem cum exercitu proficiacitur, duce exercitua
praeside Alexio Commeno, cum iis militibus qui in

regia urbe erant, jurejurando aacroaancto priua

L
<n- '
* ' ,
if
1
n
i aimul1 per
~
_.i
:
.

fide
data, et
mare miaaia: adveraua
ipaoa
Roxolanorum navigiia, ipaiaque peditibua ad Athy, [ . 860]
ram featinantibua. Verum occupant illi re cognita
,
fugere, cumque vellent persequi ii qui cum Ruaelio
, erantet Comoeno, etboatium plarea occidere, non
'
babuerunt militea aibi dicto obedientea, eveatum
' ,
rei pertimeacentea. Cecidere autem ex Macedoni.
'
.
bue plures, et vivi haud pauii capti aunt, et
'
preeda aiulta oapta, et vebioalum praaini coloris
,
quod ouropalatffi erat; qui etiam fugiena Rbsdea ,
tuin pervenit. Patzinaci autem 731 cum haud
. ,
exigua manu Adrianopolin invaaere, quam oircum ,
aidentea quoadam per regionem miaere,qui optima

qusque ipaiua loca vaatarunt, virorum ca3dem
. " '.
faoientea et animaotium abigentes infinitoa gre-

Ol C gea, neque illius generia vexationem ullam praeler , mittentea. Bryennius autem fcBderibua et auri lar
gitione et atragulorum efilcere atudena at ipai
, ,
aecederent, a auia argentum exigebat, omnino
,, ,
cupiena a propoaito consilio non aberrare. Miaaua .
que frater ipaiua Joannes ad Gyzici Gherroneaum

cooabatur indigenaa ad se adducere : aed incidena
in ipaum Ruaeliaa per vitn eoa fugavit, principio
,
Martii menaia, indiciione prima.
. ^
. ' ,
, , ' .

Sepulto autem pairiarcha Joanne Xiphilino et

,
ad domoa aateraaa tranalato imperator alium de6 , - legit, noa ex aenatorio ordine neque ex Eccleaia
/ , ,

,
,
* , ' ".
.
*
,
,
,

neque ullum alium Byzantiorum aive eloquentia

aive rebua geatia clarorum et celebrium, sed Goamam quemdam monachum, qui a aancta civitate
venerat, et in maximo honore apud imperatorem
habebatur propter virtutem qua praeditus erat.
Nam tametsi externa? sapicntisB expera erat et illiua
myateria minime guatarat, attamen variia virtutibus effloreacebat; quapropter omnibua aliia negleclia ipaum ad Eccleai gubernacula collocat.
Botaniatea verobene compoaiiia auia rebua, et ad
propoaitum opua, quod diatulerat, paratua, omnibua quicunque unquam militiam profeeai 7 3 2
fuerant ad se aooereitia, legiones ex iia coegit.

463

JOANNIS SCYLITZiE

464

Qoibue et pecunias et dignitatum insignia elar- ,

gitoe, etiam negligentes ad propositum opua
promptos reddidit atque alacres. Quibus auditis . "
illi etiam qui ab imperatore missi fuerant ut am cuetodirent, cum omnibus copiie ad ipeum [ . 861]
transfugere et urbem aine pugna dediderunl. Coe- .
git item Turcicum exercitum idoueum, sujus dux ,
erat Cutlumus ille celebris cum filiis quinque. Hos ,
sibi conciliavit qui eultano cognatione conjuncti erant et studebant eibi vindicare omne Persicum
imperium. Sed baud poterant adversua illum pu- ,
gnare, et idcirco ad Romanorum pegionem advene- , ' rant, ut parem ad illi reeiatendum potentiam nan- ciecerentur. Magie , ei vera dicere opor- , , , tet, pogna advereus eultanum commissa de '
toto imperio contendentiam in loco qui Rheas g
vocatur jamque oonflicturis exercttibua, ad aures ' . ^{5
accidit caliphae factum, qui apud ipsos eodem , !
equali bonore quo Deus celebratur : et ille statim , ' * . epreto omni faslu et more (non enim concedebatur
ipsi extraproprium hospitium egredi)celeriterRbeas (
perveniensdivertit, etacies jamcongresearaa in me- ) '
dio stana ad pacem bortatue est pro utilitatequidem , Perearum et ipsorum imperii.malo vero imperii et potentis Romanorum : variis enim eermonibus ,
ultro citroque habitis, ad extremum vicit id quod , '
ei comiter utile visucn eat, ut sultanus Perside .
potiretur, oujue etiam pater dominus fuerat, i i
7 M vero qui cum Cutlumo erant, acceptts copiis ,
et auxiliis a Bultano in euam potestatem Romano- ,
rum regionem redigerent, et haberent in propriam ^
regionem poteetatem et imperium, ita ut nullo '
xuutue convicio afflciant.Tali admonitione ac suasu
caliphs dirimitur pugna, et cedit exercitus, ,
omnisque contentio propulsatur, et Romanorum .
loca eibi in eervitutem eubjacere coeperunt. Boe (41)
igitur cum sibi aecivieeet, cum idoneo exeroitu ,
pro inito secum fcBdere festinabat, et inito itinere ' ad Niceeam contendebat. Ingens autem numerus .
ex Megalopoli ad ipeum quotidie confluere. '
Et quod dictu eet incredibile, ne Turci qui- ^,
dem ipsi impedimento fuere, imo potiue cum .
reverentia quadam et obaervantia comitaban- ^ . tur, et regina urbium, et omneB ipsius principes, , ,
quique magietratua gererent, quique in aubur- .
bania et vicis erant. Quin etiam Eccleaiae proceres
in unum conYenientea ad celeberriraum Dei JJ ,
Verbi Sophi templum, nuper imminentibua epi- (42),
bateriie Annunliationis beatse Mariee, declarant im- ,
peratorem Botaniatem, praeeunte bis patriarcha ,
diviofie urbie magnas Antiochis, nomine iEmiliano, (43) JACOBI

GOARI

NOTJE.

(41) Gedreous in Monomacho . 775 eeriphum lta Scachus Ismail affeclabat dici. Eodem denique
vocat aecundum a calipba, ceu dignitatie ejua tituio se Turcorum principes ornant.
Buccessorem : ipsum vero calipbam

sive halife

Leunclavius in Onomaatico vicarium interpretatur,

locum tenentem, hxredem et successorem, Halife
Lullahe, inquit, vicanut Dei, vicesDei gerens in terris. Halife Muhamedum, hxres Muhametis, successor
Muhametu. Ita prisci Agarenorum reges u vocabatU.

(42) Expono : Quique ex promiscua plebe vel ecc

regionum, collegiorum partiumque ptxcipuis confluxerunt, eos siquidem Bigniiicare d i c t u m

est in Cedrenum.
(43) Prima capta, operit inauguratio, actzonis
encxnia, tnilia, necnon felitia auspida diountur iifi

468

HISTORIA.

466

e t

, , metropolita lconii; ipeieque omnis clerue oon

sensit, et senatue et omnis fere civitas. Et divisi
, ,
per tribuB, qui eraat in republica illustres, et le .
gionum profectos declarant, et ordinea insignee

conetituunt, et palatiis derepente potiuntur, mili. [. 862] tesque disponunt qui imperatoris Michaelis militee

expellant.praelio 7 3 4 mercenarios debellentes.Ca .
piunt autem imperatorem Micbaelem,qui ad pala
tia ia Blacbernia fuerat cum Augusta Maria ex
, ,
Alaois suoque fllio Gonstantino Porpbyrogenito,[at
. ad moaaaticam vilam traducunt ad Studii monae
terium, cum vili jumento trao8mi8eum,cum anaoe

8 imperaeset, eodem Sabbato quo a fldelibue
'
miraculum Lazari celebratur. Et constituunt p r ,
fectos qui continenti imperent, quin etiam drun , ' garium olaseia creant. |

, , (44) (45) ,
.
$ Gum boo statu proter omnem exapcctationem
versarenlur rea urbis et imperator abdicatua eaaet
, ;
imperio, Botaniates fiducia pleaus Byzantium coo , lendebat,quaei eine aanguine accepturus summum
* * * ,
imperium, tametai ipee ad pugnas et prolia para ' tus erat, et militea quoe habebat cohortabatur ut
.
prompti ac parati eeaent. Nicepborua auiem logo ,
tbeta.et ejua morum studioeua David,ad veaperam
' erupere,et ad Huselium in Heraclea commorantem

perveDiunt,et Deo sacriflcia in quibua gratiae age . ret de boetium viotoria perageotem. Givea vero

cum tribua diebus palatia eine imperatore servaa aent, litteria Botaniatem ut quam celerrime veni . refe urgebant; qui cum adhibita oeleritate Preene, tura pervenieset, unum cx iia qui cum ipso erant,
,
virum generoaum et atrenuum in rebua gerendia,
. ' ! ' miait, Borilum auum familiarem, qui palatia ocou (46),
pavit,ao paulo poat ipse quoque ingreditur eadem
.
magoa tertia 785 die, et patriarchae manibus

imperatoria diademate coronatur. Omneeque suoe
, .
donia et poaaesaionibue proaecutus atque hono ribus, et Turcos item ad Gbryaopolim commo,
rantes benigne amplexua, aliaa rea ad imperium
. (5
pertinentes aggressua eat, omncque pablicum 898
, ,
alienum sustulit radioitua, noa preecripto aliquo
, '
tempore, sed compreheoaia eimul omnibua tem . D poribue, ita ut neque nonien ipeiue aut memoria
reperiretur. Sed cum Bryenniua foria rea Occi,
dentia perturbaret et commoveret, mittitur ad
, ipaum ab imperatore legatio, quee denuntiaret ut
.
a temerario iacepto desieteret et accepta Caesaria

JACOBI QOARI

NOTJE.

(45) Inter Christi Domini fata

orationem
inauguratum primo imperatorem /elicibus votis pro- numerat Kcclosia orientalia Lazari a mortuia exsuseguentem acripait. Syoeaius (juoque Epiat. L V I I : ecitationem, vulgo . ^
(46) Tertia sanctx hebdomados feria : illius enim
.
Hic eunt sacra festi
feri.e cuncta? Graecis dicuniur. Zonaraa ia
GoDstantioo Leonia Sapientia fllio :
Annunlialionis initia et auspicia.
(44) Sabbatum illud apud Gra3cos festi Palma- .
rum porvigiliam est.
. Cedrenua

46?

JOANNIS SGTLTTZifi

468

dignitate oupiditatem oomprimeret, et eoram qui cum ipso defecerant bonorea ratoa eaae compro- . [. 863] 51 , ,
baret. Sed ubi adduci non potuit, et in propoaito ,
permanebat, atque Buperbua imperio minime cede- ,
bat, neque prinoipatu, cujua mioizne compoa erat, ,
mittitor item altera legatio, qua3 itidem re infecta , .
rediit.Poatquam etiam tertia advenit legatio,miaao '
Romano primo preeide et magno helsriarcha . '
Straboromano, neque illam edmittit, eed potiue ,
bominem ignominiuae acoipit, non tanquam ab , ' '
imperatore sed quaai a ducia alicujua legato mia- ' aum, quamvia aacroaanctum corpus legati habotur
vel apud iafidelea ipeoe quaei pacia proxeaeta et
pugnantium conoiliator bellicarumque aeditionum ; .
depulaor. Tunc etiam fortuito cecidit Bryennii ta-
bernaculum, tecto ipaiua a inanibua que videri ^ ,

nequibant 7 4 6 everaa.Accidit item lun defeotio, . ,

quffl ad ipsom respexit, aiquidem bec conauevere ,
utplurimumtyrannoruraevereiones prsaiguifioare, ,
quemadmodum i i qui in aatrorum nugaci vanitate vereantur declarant et vaticiaantur.[Revereo igitur .
Straboromano re infecta, bellioa munia aggreaaua eat imperator, et advereus ipsum instruxit - , '
citum, ac flduci plenus illiua demolitionem pre- , ^
dicavit. Gelebratum enim elementum simplex ^ tantum et non duplex a vatibus apoctabatur. Atque (47)
etiam ducem praeficiena unum ex illuetribua, nobi- .
liaaimum Alexium Comnenum,magnum ipaum do-
meaticum declarana, qui Ruaelium ingenioae priue ' ,
subegerat, adveraue Bryennium mitlit, prudentia , '
et mentia atabilitate venerandum et ,ad perioula , ,
bellica firmum et intrepidum; qui cura euia copiia C adveraua Bryennium profectua, et in loco quodam *
Calabrya nomine quieacere juaao excroitu, didicit ,
ab exploratoribus Bryennium a Meaene profectum oum omni exercitu appropinquare. Btalimque no-
biliaaimua Turcoa a ae delectoa juaait uaque ad Bryennium pervenire, ac tanlum ubi ae oatendia- .
aent, ad ae reverti. Ipae autem opportunia in locis
ooRooatia inaidiia, inatructoque ut aibi optime ,
idebatur exercitu, Bryenni morabatur adveotum. *
Cum vero aigna apparuiaaenl utriuaque exercilua, ,
et clasaicum clamore aublato utrique cecinieaent, ,
initum eat 7 4 7 aore prelium. Cumque cerneret .
Bryenniua auarum legionum cladem et perturbatio- ,
nem atque periculum, aaaumplia aecum optimia , ,
copiia ipse perae certamen de eumma rerum euati- ^
nebat, et atrenue munua obibat; cujua conatum ,
imperatoria railitea propulaarimt. Cura vero de '
victoria utrique ambitioae coDtenderent, horribilia
.
JACOBI GOARI NOTJJ.
(57) Vox ambigua,quam non elemenium modo vel aervantibua, quod fatale eat et portentum in aaHUeram, aed potiua fatwn, sortem, vaticinium, aeri praavalere fatu , eo quod geniua, eors et
genium, poriendendi vim et omen referre non uno latum V alligatum, ut elementi ipaios lineas,
loco notatum eet in Gedrenum. Auctore vero nue- rectum eit,B vero ob duoa gibboa in reotam lineam
quam acribente , veruro retortoa infelicia ominia. Mirum porro qoantum
V J D eecundo potiue quam in primo signincatu euperatiosie valiciniis imperio labente Grci ataumendum coojicio*; ejuaque mena est hsc. eu- tenderint, ut nec imperatorea et optimatea ab eia
peratitioae nominum Nicepbori et Bryennii de im- aibi duxerint temporaadum; de qmbua Codrenns,
perio decertantium litteraa primordialea et ob- Nicetaa et Gregoraa frequentiua.

HISTORIA.

469

470

. quaedam pugna et metus plena conflata eat, CoII

mnenua autem aigno dato iis qui in insidiis erant
. [, 864]
ut erumpentea in hostes violento impelu invaderent,
auctor fuit ut Bryenniua profligaretur. Gaptue eat
' igitur Bryennius vivus, plures ex ipaiua militibus
, * .
occubuere, et baud pauciores capti, et qui aliia
' ,
preatabant. Bryennius aulem captus tant demen , ,
ti poeaaa suetinuitoculorum amissionem, mulium
.
Becum lugeaa ac conquerene de BUO peaaimo con
eilio. Qna de re certior factue imperator Deo atque
, ejue Matri gratiarum actiones persolvit.
.
.

Ocoiditur etiam frater ipsius Byzantii a Baran-

. -

gis : oam cuni BryenniuB defecieset et oum eo Ba-

~ rangi qui extra erant conapiraeeent, Barangi ia

palatio delectum unum euis ad auos gentiles
,
,
.

, ,
. "

,
.
, .
*
,
.
*

mittunt, petentee ut relicto perduelli ad imperatorem accederent Sed cognitus et detentua graviterque examinatua omnia que eibi indicata fuerant aperuit. Gui Joannee ob hoc offenaue narea
amputat. Quare baud eequo aoimo cootumeliam
hano ferena Barbarua Joannem e palalio exeuntem occidit, 7 8 8 gentili gladio ipaum percoliens. imperaiorem quoque Barangi inaurexerunt, eumque occidere studebant. Verum cum fee
illia opposuisaent imperatoria militea, ad precee
converai placato imperatore veoiam consecuti
sunt.
Imperator autem, vita functa ejua uxore Ber-

C dcna, que una cum ipao regina declarata fuerat,

, .

,
, ,
- $ ,

,
.
& . "
' , (48) ' ,
,

. " -

aliam duxit: multffl enim ipai deapondebantur,Zoe

imperatoria Duc filia, virgo et forraa decora, et
senatorum flliea mult etate jam nubilee. 8ed ille
unam e duabua petebat, vel uxorem ducis ac rurBUB Diogeoia Eudociam. vel Michaelia, qui nuper
regnaverat, Mariam ex Alanie. Mittit igitur qoi
aibi adducereutEudociam, q u cum summa voluptate sequebatur. Quo cognito monachuB, qui

tuno Bumma cum virtute vixerat, quemque pro

alio quovis nomine BanctisBiraum vocabant,omnibua modis atuduil impedire absurdum hoo facinua, multa et memoriam redigens quaa ipearn
ab bac cupiditate reprimere poaeent. Ducit tgitur
Mariam, omni pudore remoto, imperator, et cum

, , - ipsa aacrilegio coojungitur, atatiroque eaoerdos

abdicatur ut aperto
aperto commiaeo adulterio. Micbael
.

. "
,
, . * , [. 865] '

autein detooaia capiliie aenteatia patriarch et meIropolitarum Epheai arcbiepiaoopuadeligitur.Semel

tamen ad ipsam urbem acceesil, et reveraue in
Maouelia monaaterium ibi manait, auia maaibua
elaboraoa. Egregie vero oultua eat ab Alexio 7 8 9
Comneno, qui poatmodum iraperavit, aub cujua
etiam imperio diera auum obiit,auam uxorem Ma-

JACOBI GOARI NOTJB.

(48) , ut Latioi fratres, ae mutuo vocitant
Graaci monacbi : hunc itaque ceu prscipua aancti-

tato fulgentem compellabant. Haec apud

Graecoe honoria monetra.

471

JOANNIS S C Y L I T Z A

471

riam, poat Botaniate abdicationem monacbam

factam, venia eorum quae in admieerat in ipsa
morte dignelue.

,


.

Nioephorua autem Baailacius primua praeaea,

oum Dyrracbium pervenieaet, exercitum ex omnibua illia locia coegit. Acoeraivit etiam Francoa ex
Italia per epiecopum Diabolae Tbeodosium rauneribua ao donia adversus Bryeonium conciliatoa.
Coacto auteio idoneo exercitu ex Francia et Bulgaria Romanisque et Arbanitia, profectua inde ad
Theeaalonicam contendebat; cumque perveniaaet
Achridaa, cupiebat ibi declarari, aed diligentia
ao atudio illius qui ibi arohiepiacopua erat probibitua fuit. Theaaalonic autem certior factua eat
de Boianiatae declaratione, et litleraa quidem ad
ipaum miait, quibua ae ei aubjectum declarabat.
Verum clam contra eum neacio quid moliebatur,
adjutoreaibi ad bocaacito quodam nomiue Gymno
et Gregorio Meaemero et Teaaaracontapecby ; aooeraivit item aibi Patzinacaa in aocietatem.Imperatorvero ubi ejua conailium cognovit et inatitutum,
acripto aureo diplomate,quo ipaumab boc incepto
averteret, quemdam ex familiaribua ad ipsum miait, qui omni euin metu liberana nobiliaaimi quoque dignitatem polliceretur. 111 autem beneficia
qus aibi in prompto erant aapernatua, poatea deflevit incaaaum. Et adveraua ipsum mittitur nobiliaaimua Alexiua, eo bonore 740 affectua ut eaaet
Auguatua, cum idoneo exercitu. Gum igitur preaidium Baailacii eaae Peritbeorii comperiaeet, cui
prafectus erat Gymnua, praelio id ipai eripuit,trajicienaque exercitum Tbeaaalonicam omnium raalorum expera ibi ae recepit, et ex quodam intervallo conetructo vallo irana fluvium nomine Bardarium ibi exercitum et caatra locare decreverat.
Bed Baailaciue victoriam preripere conteodene,
oogitavit noctu pnr inaidiaa in ipaum invadere et
vi caplum cum omni exercita perdere atque omnino delere. Verum cum inaidiaa Gemiatus indicaaaet Auguato eaa evitavit tum ipae tum qui cum
eo erant.Profeotua igilur Baailaciua per totam noctem improviaua et incognitua, quantum aibi videbatur, in difficile praelium incidit. Jgitur omnino
victua, et pluribua ex auia amiaaia, praeeertim ex
Francia, et cum domeatieo praeliatus et ab ipao
debellatus in TheasaloDicre arcem confugit, exiatimana loci munitione ae prohibiturum Auguati i m petum. Auguatua autem nihil curana expugnalio-

^
,

,
.
'
, .
, . ,
,
,
, , .
. ' '
,

,
.

. '
.

, .

. *
,
.
,
.

,
.
, ,
.
,
,
'
,
.
[*. 866]
'
'
,
,
. , ,
. ^*
( -

nem oppidi, suoa hortatua eat ut quam priroum

impetum facerent. Qui crebro et efficaci impetu

facto Tbesaalonicenaibua aibi conaentientibua atatim hoatea auperarunt ; et Auguatus arce potitua
eat. Gapitur autem ipae Baeilaciua, et in ferrea
vincula conjectua ad.imperatorem vinctua mittitur.
Bujua rei nuntio ad iraperatorem perlato.ipaiuajussu
et oculi effodiuntur, proxime Cbryaopolim, et ex
eo tempore 741 looua ille appellatua eat Fremitua

473

HISTORIA.

* (49) .
' .
,
,
.

,
.
' >_
6
.
,
,
,
,
.


, '
*
.
, ,
.


, 6 - '
.

. ,

.
,

.
,
,
, , [ . 869] .
. - ]
.
' , ,
,
(50) .
, , ,
, , ,
.

Baailacii; quo facio perduotaa eet in oorru onua

zniaerabile et infelix ludue.

Iaterea vero dum exercitua in expeditione advereue Basilacium occupatur, Patzinaci cum Gomania conjuncti Adrianopolim invaaere, irati
quod a Bryennio quidam ex ipaie interfecti fuerant. Succensa igitur pyra multas ibi domoe combuaaere, nullaque re memoratu digna geata reversi auot.
Professue est hoc anno etiam Pbilaretue curopalates Bracbamius fidem et aervitutem imperatori :
in quibusdam enim locia muris munitis et convallibus compreheneia habitana coacta Armenioj rum et advenarum multitudine, nuoqoam Miohaeli, qui antea imperaverat, subjioi voluit, et sibi
regiam potestatem viodicaverat. Verum cum Botaniatea adeptus eaaet imperiom, aervua ultro ad
ouxn acceaait.
Lecaa autem quidam a Paoliciania ex Philippopoli profectua, Epigambria ad Patzinacaa tranafugit, et oum hia coneentiena Romania formidabilia
minabatur; quin etiam Dobromiria quidam in
Meaembria res perturbana. Et ulerque meditantea
imperatori reaiatere, veriti et aliorum malia edocti, ante conatum aervili jugo cervicea aubmiaere
et ad eum ultro aupplioea acceaaerunt. Tono Leoaa
epiacopum Sardicea imperatoria atudioaum, et
civitatem ut hoc ipaom faceret adhortantem, occidit 749 aacram et aacerdotalem veatem indutum. Magnam quoque coram geaait imperator
Eudociae illiua qu ante ae fuerat Auguata. Gum
vero nuper Turci Orientem percurrerent, coacto
idoneo exercitui ducem praefecit Conatantinum
Gonatantini Duc filium; qui atatim trajecto exercito adveraua imperatorem rea innovat, et e
veatigio imperalor ab ea militart multitudine q u
cum ipao erat Ghryaopoli aalutatur. Cumque de
ipao imperator voluiaaet neacio quid atatuere, non
exauditus, alios donia atque honorum pollicitationibua deliniena, alioa alia ratione ab incepto abducena, ipaum aine aanguine accipit, proditum
eibi ab iia qui eum imperatorem declaraverant.
Detondet igitur illum monachuro, et in qoamdam
inaulam relegat. Fertur etiam ad preabyteri gradum perductua.
Octobri autem menae, indictione decima tertia,
fulmen magni Gonatantini columnam peroueait,
aupra quam atabat ipaiua columna/que priua erat
ae.dea Apollinia,deiDde nomine ipaiua appellata ;et
partem ejua diacidit, triaque vincula intus ferrea,
extra erea combuaait. Vita autem functo Joanne
Bulgarta archiepiacopo in tranaitu Baailacii,alium

JAGOBI 6 0 LI 02.

(49) Fontem vel hodie vulgo Greci

Qoacapant. itaqae locus ubi ex

474

effoaaia ejua oculia aanguia erupit eat dictua.

(50) Ejus statua.

475

JOANNIS SCYLITZJE

in ejuslocum imperator declaravit,Joannem itidem ,

' ,
,
' ' .

,
. .


.
,
,
,
.

nomine, qui Aoinue, id eat abstemiua, vocabatur,

qood nunquam vinuro gustaret. Sirailiter mortuo
Antiochiffipatriarchadeclaravitimperatorquemdam
Nicephoram Maurum 748 oognomento.Scopiorum
autem dux dolectus est Alexander Cabaailaa. Leo
vero Diabatonue in Mezembriam missus res illio
moderabatur,et cura Patzinacie et Gomanis percuaso fcadere conaenait. Dedit item aororia au filiam
Synadenen, Tbeodulo Syoadeno genitam, orali
Ungaris uxorem, quo etiam mortuo ruraua eat
Byzantium reverea. Et alii multi metropolit et
eaori viri ipso imperante delecti sunt; qui omni
reprebensione caruerunt. Imperator autem frugalitati et aimplicitati aaauetua nulla ex parte a auia
moribua declinavit. Erat autera maxime promptua

ad largiendum et liberaliaaimua et ad omnea pro

penaua. Erantipsiduo aervi Borilua et Germanue,
qUi oon ei uteervi obediebant, sed quecanqae ipsia
liberent, sine controversia peragebant; propter
quoa iJle odiosus erat aenatua principibua, qui aegre
ferebant illorum in omnes facinora. Ubi vero, ut
auperiua declaratum eat, logotheta ad Ruaelium
cenfagit et apud ipaum comraoratua est, detonauaque ab ipao aervabatur,Ruaelium veneno interficit.
Sod a propinquia Ruaelii ad Botaniatem perductua
in Prota inaula asaervatur. Cumque i i qui cum
ipao eraat optime noaeent,8i aolum ipaum videret,
fore ut veniam conaequerotur, utpote qui multarum
rerum ueu prsditua eaaet.et imperator ipae ad rea
gerendaa eeaet bebetior, qui cum imperatore erant
haud conducere aibi exiatimantes (fore enim aibi C
impedimento 744 auapicabaniur) miaeo magno
beteriarcha Straboromano eum interficiunt; cui
tamen ab imperatore id unum mandatum fuerat, ut
de iia peotmiia qo ad regiam urbem pertinerent
eum modo interrogaret, neque ulteriua in rebua
ei moleatiam exhiberet. Ille aulem simul atque ad
eom pervenit, vinciri jubet et acerbe torqueri, adeo
ut in ipaia tormentta animam efflarit,quamvia promitteret, ai non torqueretor, se et coDfeaaurum et
redditurum ipeaa pecuniaa. Verum, ut dixi, non
tantum ipaie curas erant regii tbeeauri, quantum
efflcere ut e medio tolleretur, priuaque in cooapectum venicna imperatoria cum eo colloqueretur. Et
quaa ad casdem logothetae pertinent huno exitum
habuere.

, . ' .
. ,
,
,
* '
, '
. * ,
, '

, ' ,
' .

,
,
,

( )
,

(51)
. [. 852]
, '
, .
, ,
* ', ,
,

.
JACOBI GOARI .

(51) H#c logothetam rarii praefectum eeae ai non convincunt, aui alter meridie aerenoque ccelo desiderandua eat.

 DOHINl MLXXII

MICHAEL PSELLUS
LEONIS A L L A T I I
DE PSELLIS E T E O R U M SCIUPTIS
DIATRIBA.

DSairibaui hanc post editioncm Romanam anoi 1631 recudit Fabricioe in Bibliothecm Grmcm tomo V. Integram
damas, qaia, cum, de ipeo Michaele Ptello noetro agem (iode a f XXI), ad alioe esBpenamere, da
qoibua jara aglt aut acturueeet, provocet auctor, flt ut scriptoree ab eo rtctneiti nexu quodam inter ee jangAQtor.

SYLLABUS

PSELLORUM

De quibus in kac Dialriba ditserit Allatius.

I . Micbael Peellus eive imperator, ab A. G. 820 ad 829. Seet. 1.
I I . Micbael Ptellas, Leouia Byzantini, eognomento Pbiloeopbi, proceptor, Photii diecipulue, clarua circa A,
(1 810. Sect. 2-20.
III. Michael Peellt, Micbaelie Buc imp. preBceptor, claruscirea A. C. 1050. Sect. 21-33. Ejue acripta edita.
Sect. 34, 52 et 78 ; inedita, eect. 53-77. flujue etiam aunt capita illa do OLunifaria doctrina, quaB hic priaium
C O D AUatio edidi.
Micbael Epheeiua a divertut. Scct. 31. Forte ipse Michael Dncae imp. Paelli diicipuh. Saot. 32.
IV. Micbael PstUas, medicun, sub Conetantino Perpbyrogenntta. 8ect. 71.
V. Michael Paellaa, vir militarie, sob Theodoro Lascari. Sect. 79.
VI. Joadnei Pmllos. Sect. 40, 56, 80.
VIL Cooetaotinue Ptellue. 8ct. 50 et 80.
I . Michael Psellus, sive imp.

rationis, eto. Hic tamen in poaterioribua biatoHcia

eub , Balbi, nomine innotescit : in Chria[1] I . Primua omniam (a) eit Micbael Amoria- tianaB fldei dogmata, rea eccleaiaaticaa, et praecinus (b) poet Leonem Armenium imperator Cona- pue in adorationem eacrarum imaginum, voco
taatinopolitanus, quem alii , Balbum et opere vere , blxsus, vere , baldixere. (idem enim erit, quidquid alii
bits.
dicautj vocabimue. Suidaa, , . Uichael Psellus, Photii discipulus, circa
, , Psellus, obscure, inarticulate
. C. 870.
loquens, Balbus. Bed ne cognomina, surama etiam
[2] IT. AHer Miohael Psellus in Antro insula,doreligione conaervanda, in alias ejusdem eigniflca- ctua vir, in cognoacendia atque tradendis optimis
tionia vocea imxnutare, etai non novo exemplo, artibue ac diaciplinia studium omne suum poeuevideamur, en testem omni exoeptione majorem, ea rat; multia ipae nominibua oommendatua, aed eo
prope tempora acribentem, Nicetam, qui et David praecipue, quod aolu8,caeteriB omnibue in deploradicebatur, Paphlagonem, in Vita eancti Ignatii tiaaima Graecia, aomno ac luxu marceacentibua,
patriarchdB, qui diotum imperatorem non alio emortuas Muaaa omnes non intermieit, sed accuquam Paolli cognomino insignit. , ratiue pertractavit, volentibusquo pbiloaopbi
, - fontea aperait. Ab boo Leo Byzantius, Joannia
, - patriarche Gonstantinopolitani nepoa, atirpe Mo . Etenim Mi- rocharzaniortim, cognomonto Pbilosopbua, poat
chael, quem Psellum nominant, excubitorum tunc etudia puerilia liberalium diaciplinarum elamenta
domesticus. de affeeiato regno delatus, et tn custo- haueit, ut refert Joannoa Soylitza in Historia Oriendiam datus commilitonibus *t*w, et sociU conju- tali et ex Scylitza Cedrenus in Synopsi,
f

NOTiE.
() Non omittendue erat omnibue ab Allatio me(6) Amorium Phrygi oppidum, quo oriundua
moratis antiquior Simon Psellus, FJavii Josepbi
Michael Balbus obiit A. G. 829, menso Ootobri,
sive atavus, cujue ipse meminit in l i - oum imporaseot annos vm, menses 9 ot dioe totimine Vite luae.
dem.

479

480

LEONIS ALLATII

6 , - Mus&. Ipse enim nune demum rketorices desiderio

, ,
teneor, cum Photium summum prxsidem senem mar
(, , gistrum adinvenerim, qui me lacte enutrivit divina "
rum scaturiginum. Vocat Photium *
, vel quod aensx, vel quod aenem erudiret;
, ,
ambo quippe erant aetate provectiore. Idque com, ' ,
modius Leoni aucceeait, inter aul primates non
, ,
poatremo. Nam Photius dignitate epolJatua in regia

Baailii Macedonis vitam agena, Leonem ac Cona ,
tantinum, oaeterosque Ba&ilii filioa ad humanita . Id eat,
tem, eloquentiam et aliaa diaciplinaa informabat.
Litterii et poetis Leo, ut ipse fcrebat, initiatus fuit Hincetiam aditua Leoni ad diviniora atudia capeaByzantii. Rheloricam, philotophiam, arithmeticam eenda datuaeet. Id habeo ex Gonatantino Porphyet reliquas scienlias in Antro insula didicit, ibi rogenneta (c) de vita et rebue geatia Baailii Maceversatus cum Michaele Psello, prsestanie viro, ab donia : itpo eoque principiis tantum et quibusdtim pr&ceptis, , ,
occasiovibus discendi instructus, neque tanlum, .
quantum desiderabat adeptus, monasteria pervagaius ,
est, librosque in iis repositos perquirens, atque scru , '
lanj, ttudioseque meditans ad tantx doctrinae fasti- . " gium evatit. Leonem primie litterie ioitiatura, Muaiaque litaaae Byzantii videa.
. Id : est Neque vero antea
I I I . Profania taraen studiia Gentiliumque diaoi- humaniiatis in eum, Photium, studiaprxtermiserat :
plinia addictiaaimua, rem Cbrialianam omnino quinimo propter omnimodam in eo sapientiam ac
neglexerat, adeo ut multia aliia, et praasertim virtuiem honoribus auxit. Et licei palriarchali
Conatantino diacipulo, viaua eit, repudiata Cbria- tede dimovtiset, justitix primas cancedens, attamen
tianorum fide, in gentilianium et futilea anti- omnia in eum, quibus solari posset, officia contulit.
quorum Grscorum animum applicaaae, Un.de et in regiam evocatum propriorum filvorum
cultutrque exoaculatum, deos improbe adoraaee. informatorem ac magistrum constituit.
Viri ingenium conviciia Gonatantiaua acriter verberavit, et carmine elegiaco ioaectatua eat, quod
[4] IV. Leo itaque, eive tradenda philo8opbia3
ita clauait :
( munere, aive preatantia, qua et ipse in pbiloaopbicia alioa aoperabat, philosophi aibi cognomea
,
viodicavit. Id cum eccleaiaatic parens biatorie
, ,
" 0 ,
in Anaalibua annotaaaet, anno Doraini 859 M i .
cbaelem Paellum iloruiaae, non iocoogrue afGrma
Id eat : [3J Hxc vero Constantinus, qui tuae luc vit. Eo namque tempore Micbael Paellus non i l Calliopes pulchrum ebibit, expertus dicit : Qui tui laudatua vir ia pbiloaopbandi acientia probabatur,
cordis areana intime expendens, landem aliquando a Miobaele altero Paello aub Conatantino et M i iniquUatem occultam percepi. Diacipuli calumniam cbaele Ducia, diveraus.quoa parum caute plerique
Paellua egre tulit, et carmine iambico, eoqoe pro- coofundentea, miaere historiee ordinem ao teralixo, quo 8 Ghriati aaaeclam, et gentium boatem pora perturbarunt, adeo ut non nemo in pauciaaipalam fatetur, injuriam propuleavit. Garmen ele- mia verbia quam plurima meodaoiaet nugaa legeagantiaaimum, aicut et alia ejuadem inedita apud tibua obtrudat. Ne nimiua aira,en Gregorii Gyraldi
me aunt; et tibi non invidiaaem, aed brevitatia verba De poet. histor., Dialogo 5 : Fuit quidem non
atudio in alia magia neceaearia ducor. Ut tamen inceiebris Leo ille- qui Basilii filius Philosophus
meliua rea Ghriatianaa pertractaret, Pbotio patriar- I cognominatus est gui circiter annum 887 Verbo
chm poat Ignatii reatitutionem, ad myateria noatra Dei corporatOj Byzantii et OrieniU annis 25 impefidei addiscenda, totum se tradidit, a quo divina rium tenuit, cujus fiLius Constantinus Ducas fuit
dootrina instruotua, prioribua aludiia valedixit, qui et de Ckrisliana religione probe sensit, et oplimis arlibtu et disciplinis operam naviier impendxt.
quod ipae elegiaco illo carmine refert :
Hujus Constantini liber ille celebralus est quem
^5 , . ^ , moriens Bomano filio reliquit, in quo sutnmatn totius
[,
imperii, sociorum fxdera. hostium vires, quas e

quantx essent, aliaque omnia ad imperium spectantia complexus esl: quem librum hodie Venetorutn
Id eat: Vale mihi,o ter miseranda Polymnia. Valete, respublica in tua peculiari bibliotheca diligenlistims
y

NOTJE.

(c) In Allatii Symmictia, p. 83.

481

DIATRIBA DB PSELLIS.

482

custodire facit. Hujus guoque Constantini tempore, tino Duca forle verum fuerit. Verum quanam
vir cum in otnni liberalium artium scientia, sed et ratione Gonetantinua Leonia filiue achiaroatia properegrinarum floruit M. Psellus, cujus tnnumera- pugnator de Gbriatiana religione probe aenttre
lespene libri curiosorum et studiosorum manibus potuit, judicent aiii. Conatua iliiua in viodicando
teruntur. Ad hunc certe Constantinum Pselli de vi- ab injuriia Pbotio, vel aolo Unionia tomo, a Leunctus raiione, hoc est, de dixta el de auro conficien- clavio in Jure Groco-Romano lib. u editn, aatia
do hoc est, Chrysopseia libri exstant, quos guidam auperque liquet. Hujus Constantini liber ille celenon sane indoetus Constantino magno datos perpe- bratus est quem moriens Romano filio reliquit.
ram etiam scriplo eredidit: ut Commentaria mitlam, Eum ex codioe bibliothecs Palatiu, qui Baptiats
qux in Zoroastris Chaldaica symbola leguntur, et Ignatii olim fuiase perbibebalur,deacriptum,Gra3ce
Canones astronomicos, etc.; et paucis interjectis : et Latine edidit Joannee Meursiua, cum aliis ejuaFuii et hujus Constantint Ducae fltius, et M. Pselli dem Gonatantini opusoulis, Lugduni Batavorum
discipulus, Michoel Ducas imptrator Constantinopo- apud Elzevirum 1627, in-8. Verum ia non Ducae,
litanuSy qui fame ct penuria, quse in exordio sed Porpbyrogenneta3 fuit. Hujus quoque Conejus principalus Constantinopolitanam urbem invase- sianlini tempore floruit Michael Psellus. Si de
ra/, Parayinaceus cognominatu* fuit. Hie quidem jPeello, cujua innumerabilea, ut ipse ait, libri
Michael cxtera ignarus ac socors nisi quod bonis oircumferuntur, sermo est, fallit. Ille eteaim nua
artibus sub Ptello profecit, atque imprimis in facli- eo tempore vixit. Si de preceptore Leonis Pbilotandis versibus, qua in re Graeca illum imperatorem aophi, licet non fallat, ille tameo innumerabilium
librorum editione non celebratur. Be quo, an alicommendat historia.
V. Miror hominem eanae mentia tam inconsido- quid (d) acripeerit, adbuc dubitamua.yld hunc certe
rate locutum. Leo Philoaopbua, Leo illi est irape- Constantium Pselli de vicius ratione, hoc est, de
rator, Baailii filiua. Error. Gertum est Leonem diaeta. Boc [6] quoque falsum eat. Nam Paellua
imperatorem humanioribua, ptailoaophicia sacria- qui De victus ratione conacripait, Constantino
que Btudiie addictieeimum piurima, quae etiam Ducae (e) vel ai placet, Conetantino Monoraacbo
exstant, laudabiliter in disciplinarum omni genere librum nuncupavit. Et de auro conficiendo. Nihil
conacripaiaae: ideoque , sapientem [5] acilicet minua. Libellura eteDim illum ad patriarcham
oognominatum, at nunquam illi pbilosophi nomen Michaelem Cerularium, cujua bortatu illum conattributum ab eruditioribus esl. Ex Leone itaque acripeerat, misit. Quos quidam non sane indoctus.
non Philoaopbo, altero Sapiente unura facit Leo- Optime hic aliorum ineptiaa abdicat, et nonmilla
nem, eumque fllium Baeilii. lmperitius lapaua est Pselli commentaria, non tameii Leonia Pbiloaophi
aactor Theatri vilx humanx, vol. XXI, lib. n, pag. ^ magistri, recenaet. Subdit, Fuit et hujus Constan3759. Litteris Leo Philosophus imperator initiatus tini Ducx filius. et Michaelis Pselli diseipulus Mifuit Byzantii, retkoricam, philosophiam, ariihme- chael Ducas imperator Constanlinopolitanus. qui
iicam et reliquat scieniias in Antro insula didicit- fame et penuria Parapinaceus cognominatus fuit.
ibi versatus cum Michaele Psello. Cedrenus. Ingena Nugas, Gonslaatini, Leooia filii, nullua fuit Oliua
aaoe imperatoria et ardene atudium, Hcet auctori- Micbael, aed Romanue, cui librum, ut Gyraldua
tas et faoaltatea DUIISB, qui relicta domo negle- supra dixerat, moriena, De administrando imperio
ctiaque eummi faatigii opibus, in inaulam Antrum reliquit. Et Michaei iate aub Psello praBceptore
pro capesaendis diaciplinia ad magistrum Paellum Constantinum Ducam patrem cognoacit Annon
pererraverit Nonoe multo facilliua, praemio, quod bene tractat biatoriam Gyraldua ? Annon bene de
poterat, muximo propoaiio, Peellua vooatua accea- Peello atque bia imperatoribus meritua, quoa
eieset? Palaam etiam eat i d aaaerere Gedrenum, foedia8ime commiacendo coofundit, et loco suo
qni Philosopbum Leonera a Leone Sapiente et im- ejectoa ad alia tempora conjicit?
peratore diveraum novit. Et Gedrini verba de
VII. Poasevinua item, dum acripta recentioria
Leone Pbiloaopbo sunt, quae aupra adduximua.
Paelli ad veterem illum Leonia prsceptorem tranaVl.Pergii Gyraldue : Cujtu, Leonia aoilicet, filius ) fert, satia male antiquitatem accipit : Michaei
Constantinui Ducas fuit. Quia id dixit? Conatan- Psellus, qui Leonis, cognomento Philosaphi, fertur
tintia Ducaa longe ab hia temporibus vixit. Neque fuisse prxceptory pleraque scripsit, tum ad theoConaiantinua Leonia filiua Duca aibi cognomen logiam, tum ad philosophiam atque adalias discipliunquam ascivit, aed Porphyrogennetae, quo maxi- nas, sive mechanicas, sive medicas speciantia; si
me gaudet et geatit. Duce cognomen poat centum tamen omnia, qux ascribuntur, legitima sunt ileexaginta ad minua anooa in imperio cepit. Qui lius opera. Nec plue sapit Franciscua Boaquetus,
el de Christiana religione probe sensit. De Conatan- praefat. ad lectorem in Michaelia Paelli de legibue
%

NOTiE.

(d) Pneter carmina, ut iila de quibua aupra 3.

\e) Aliter tamen ipae Allatius infra 11.
(/) Quod irtvdbciov aive quarta para modii oo

tempore ementibae subtraberetur. Vide Cangium

in Hivaxtov.

483

LBONIS ALLATII

484

Syntagma : Michaelem Psellum, qui pr&tcr propter non uni aacribentur parenti, et qu juaioria Paelli
annum Christi 850 Leonii Philosophi imperato- non erunt, ad aotiquiorum eaae referenda plane
ris, eto.
judico. Praecipua illa erunt, qu Ariatotelia libroa
VIII. Et aane parum caute Andreas Schotiua pleroaque per modum paraphraaie,non inelaganter
Praefat. ad Psellum in Gantica canticorum, et Gcr- exponunt. Semperque de Dialogo illo, in quo opehardus Vosaiua de Historicis GrxcU lib. , rationea dsmonum aaaeruntur, deque ejua auclore
cap. 26, Ceaari Baronio et Bellarmino imponunt, aubdubitavi. 8tylue florido aolidior, rea exira Perisibi et aliis persuaaisse conati, floruiaae Psellum patelicorum acbolaa, cum Platonie et Zoroaatre
Cbriati anno 859, quo Conetantinopoli imperator aententiia affinie, et magica illa nugamenta alteLeo Pbilosopbus fuit, quem et Paellua litteris in- rum a Paello recentiore Peellum indicaDt. Bic in
formavit. Licet enim de Paello verum sit, nec in Dialogo Marcua in Gberaooe inaula oommorans
eo Baronius faJlitur; fuit enim Tere eo tempore peregrino magis arcana exponit; Leo Pbiloaopbua
Paellna ^quidam, litteratura inaignia; nunquam pbilosophica ac reliquaa acientiaa in Antro inaula
tamen Baroniua eum Paellum Leonem imperato- a Michaele Peello edocetur. Video Leonia hiatorem litteria imbuiaae affirmavit,aed Leonem Philo- riam aub alienia nominibua quaai peraonatum [8]
sopbum longe ab imperatore Leone divereum. Ba- in theatrum educi. Illud etiam, fquod ae dicit
ronius, dicunt, Psello, non Leonis asquali, sed **Timotbeua a paterno avo audieae de Euobaitarum
mul/o recentiore, Simeonem Metaphrastam oralione peaaimia moribua, annon magia aenioria PaeJli
panegyrica celebratum narrat. lta eat. Scd non ffitati, tunc cum Maaaalianorum haereeia, ut de
dixerat uoicum tantum Paellum exstitisse. Et nos bsreaibus narrat, Joaones Damaacenua, crudeliaad [7] quemnam Psellum oratio referri debeat,certo aime in Eccleaiam Dei graaaabatur, quas tempore
affirmare non poeeumuB. Conjeotura tamen, eaque junioria prope exatincta languebat, videtur conveleviseima ducimur, hunc recentiorem illius nire? Adde Dialogo tractatum (g) de Dxmonibus*
auctorem; quod et plura scripserit i n orani diaci- nondum editum Graece, quod sciam, ex Gracorum
plina et acriptorum gloria celeberrimue fuerit. An
aententia, uterinum dixeria ac germaDum fetum,
vero Benior ille aliquid scripto tradiderit, oerto et Leonem Pbiloaopbum ao Joannem ejua COQnon coQBtat.
aanguiaeum raagi iaaimulatoa et accuaaloa
IX. Ego vero nullus dubito, si verum fateri ve- tradunt historici, quain veriaimile eat non ab alio
limus, Paellum illum sub Basilio Macedone, multa quam a Michaele illo Paello didiciaee.
pbilosopbica scripto conaignasse, eaque nunc
X. Libellua etiam Paelli De lapidibus a Maueafflnitate nominia indietincta aub recentiorie Peelli aaco editua, rel huic aeniori Paello, ai me coanomine circumferri. Scripta namque omnia, qua3 C jectura non faHit, tribuendua eat, vel certe nulli.
Psellum patrem indigitant,cum ettractandi ratione, Audl quid ipae dicat, dum in fine auctorea, qui de
et inveniendi aoumine, nec eadem dicendi forma, lapidum virtutibue cauaaa reddidere, enumerat,
nec iigurarum coloribus gestiant, aed alia incom- post omnes aubdit:
ptam illam,et Grascam philosophiam,non barbaram ,
scilicet,aed virilem,et qua? suo aplendore niiescat, ,
prre ferant; elia cum Musie ludant, et Gr.ttiis, . Id est : his autem. qui paulo
et verborum flosculis, et compto periodorum in- ante nos vixerunt Alexander Aphrodisiensis, ad
structu bilariter aubailiant; divereos sibi parentea omnia etiam naiurx oocuUiora enucleanda, ui
pro genii divereitate reposcunt. Et licet magoi plura paucis complectar protnptissimus. Anne paulo
viri aliquando rerum excelearam parturitione de- aote tempora Paelli, qui aub Gonatantino et B i i fatigati ^videantur deetitui, et in alias atque cbaele Ducia florebat, Alexander Apbrodienaia, qui
aliae se dicendi formas convertere, semper tamen Bub Antonino et Severo acribebat.vixiaae dicendus
in illie via qucdam natur, a seraetipsa nunquam eat? Si octingentorum et quinquaginta annorum
degenerana, inclareacit, qua nasuta ingenia et apatium modicum temporie intervallum Paeilo
aores operum jodices verum auctorem expiecan- eat, quod erit longum? Ergo vel hic libellus Paello
tur. Quamvis deturpata facie et pedibus distortis huic seniori vindicandua eet, vel ai aexcenti eiiam
Ganymedes claudicet, non ita in alium virum mi- et plurea anni diuturniora iempora aunt, ideograre poterit,ut Ganymedes esee non cognoscatur; que Dec aeniori tribuendue, aliua nobia opuaculi
adbuc lineamenta illa,et peeaime exceptaa pulchri- auctor queBrendua eat aedulo, ne Paellum, dum
tudinis ecintillas, et iatentes in niembrie radios, bso scriberet, dormitaase nugaciaaime fateri cogasi fungua omnino non es, prompte dignoacaa.Sfflpe- mur.
que in confracto, exeao ao partibus mutilato
X I . Liber etiam Medicus et Therapeutictu Paelli,
marmore coelum Praxitelia deprehendi. Gum ita- quem Gonatantino PorpbyrogenDete, niai noa l u que in biece operibua longe diveraa aint omnia, dit inacriptio, nuncupavit, forte PeeHo aeniori
.
fy) De hoo infra 39. Laudat et Allatiue diaa. de Engaatrimytbo o. 2 et 16

485

DIATUIBA DE P3ELL1S.

486

tribuenduaeet, si vitam eo uaque protraxit; certe A. firmant, buic Nicetae Davidi tribuunt. Habeutenim
recentiori tempora negant.
satis evidenter,
X I I . Verisimile itaqoe eat, Psellum huno plura [10] . Et,
in Philosophicis Rhetcrieis compoauiaae. At non *, ' . NicetSS
ecripait, inquioe, quidquid de aliia eit, in Simeo- Philosophi Paphlagonise Expositio in Carmina Theonem Metaphraalem panegyricum, ut Baroniua logi et Nicelx, qui ei David, expositio in eadem.
somniat, [9] cum illum PBelluarecentiorecripaerit. Neque ab bia diverat aunt codicea maa. AuguQuare Baronius falaua eat, et in Paello, quem ia
atani; confirmatque editio Veneta aub anno 1563.
aliad tempus amandat, etin Metaphraato,queaj ob Ut hinc vidcaa una tot roanusoriptorum codicum
imaginarium Peellum annia ferre ducentis, ante- conspiratione, non unius exacriptoria' oacitantia
quam esset, euam Ecclesias operam contuluiaae ia illaruui expoaitionum immutatum' sed continuata
enarrandis eanclorum vitia oontendit. Nec feliciori aerie pluribua comprobatum, auctorem Nioetam
eveotu Bellarmioua de Soriptoribus Ecoleaiaatiois, fuiase, qui et David et Paphalgo Philoeophuadicesaculo ix, anoo 850 ; Jacobua Gaulterus in tabula batur. Serron itaque Nicetaa et David auotoritate
Chronologica, aaeoulo ix, pag. 598; Jacobua Gretee- borum codicutn unus aet et idem auotor. Ea p r ,
ras De imaginibus manti non factis c. 10, et alii, Ba- aequere, mi Galfarelle. Nicetaa, prwter expoaitionea
rooiam eecuti eunt.
in Gregorii orationes, et alia ingenii aui in omni
X I I I . Hichiatoriae eccleaiaaticffi hoates, eteimeo- genere doctrinarum, erudita aane et doota monunis Metapbraate acerrimidefeneoriaoppugnatorea, menta, in divi Lucaa Evangelium, quatuor libria
tantorum virorum lapau iriumphare aibi videntur. diatinctam, aatia uberem et luculentam Cateoam
Sed nulla id evidenti ratione conantur, ni me ex pluribue Patribua et acriptoribua eccleaiasticia
mea fallit opinio. Pselli tempora Baronius non venuate admodum concinnavit; inter eoe non inGmi aunt Simeon Metaphratea et Paelloa. Fatcri
disLinxit; at quonam ipsi modo diatinguunl? Ipsi
Panegyrim iilam in Metaphraatem Juniori Peello, poaaumus ergo, Peellum buoc, qui sub Gonatansed quonam argumento adjudicant? Prorsua nullo. tino Duca floruit, eaae? Apage. Mera? nug. Ante
Aactorem illius orationis Paellum alierum esae, Nicets tempora obiiaae eum cerlo coii3tat. Eum
Don Leonia Pbiloaophi magistrum nunquam evin- de novo poet Nicetam revixiaae probent ipsi, si poceat. Scripsitille plurioia, utveraimile eat; quare terunt.
DOQ et hanc orationem ecribere potuit?Et acripeiaae
XIV. Argumentum hoc sane cfflcax, roibi in praeargomunto hoc ad probandum flrmiaeimo, ni me sentia, ut verum fateor, non satiafacit. Nec fide
codicee manuacripti fallunt, ni ipai, qui contrarium
manuscriptorum codicum, quoa aupra recenaui,
aatraaat, lapidee eunt, demonelrabo. Gonoedant C Nicetam Davidem eumdem eaae cum Niceta 8eret concedere debent orationis pareotem cogno- rone, Catenae io Lucaro compilatore probatam aatia
mento Peellum fuiaee, vixiaseque non diu post puto: loQgum enim temporia intervallum inter
Metaphraat tempora. En illius verba (): uirumque interceaeiaae exiatimo. Nam Nicetaa

Serron, diaconus primum Magnaa Eocleside, et ma .
gister, aeu doctor. Catense i n Luoam, Mattheum
, ^, '
eialioa auctor, et Beracleenaia poatea arcbiepiaco 0 ,
pus, iisdem cum Thepbylacto arcbiepiacopo Bul
garis temporibua floruit, ad quem nonam Theo. ld eat : vel in fine ostendil, qualem phylacti epiatolam intcr impreaaaa a Meuraio, legi.
vilum egerat. Non enim eum veluti abscissum, aut Sed de hia aliua erit inquirendi locus.
divisum fuisse dieunt ii,qui viderunt: sed videbalur
XV. Quod ei Dovatorum doctrinie inaietere velveluti quodam vinculo liberari, et hilari nutu se lcm, Mftaphraales in ultima Ghriatianee Ecoleais
extendere ad ducente* angelos. Neque negare pote- antiquitate ipaia etiam apoatoiorura diacipulia
rant, Nicetam qui, et David dicebatur, Paphalgo- fuit, tantum abest ut recentiaaimus ait. Nonem divo Ignaiio Gonstantinopolitano, aequalem, JJ dus quem neacio, an unquam expedientadveraarii.
iiadem cum eeaioris Michaelis Paelli temporibus, Geanerus, et ejua Epitoroator auspicantur, Bipposcriptis editia celeberriraum, vixisee. Ipae boc de lytumThebanum,GhroniciEccleaia8tici acriptorera,
ee, in principio Vita Ignatii a conscriptse. tradit. cujua fragmentum Ganiaiua in Anliquit. tom. I I I ,
Nicetam hunceumdem cum Niceta Serrone faciunt
nobia Graeceet Latine exhibuit, illum esae, cujua
plerique codicea Vaticani. Expoaitionem aiquidem
Hieronymua meminit in libro De viris illustrilws
ia Carmina Gregorii Nazianzeni, ejuedem, qui et Portuenaem duntaxat, nec incongrue; cum et Niin alia Gregorii comraentatua eat Nicet, Serronia cepborua Gallietua Histor. Eccies lib. n, c. 3,
scilicet, quod et plurimi codicea manuacripti con- Glycaa, (t) et (11] Tbeodoras Metocbita in An%

NOT^E
() Apud Allatium de Simeonibus p. 335. Quem annalea Meuraiua edidit. Bippoiytua vero Ghronici
auotor floruit aeculo X I .
y/ide eliam p. 48 aeq.
(t) Glyoa etiam aunt quoa aub Metoohitas nomlne

LEONIS ALLATII

487

nulibus, ea, qu sunt Hippolyti Thebani, tribuant ^

Hippolyto, Portuenei episcopo, substituantque pro
Thebanu Porlueneem. Verum Portueneis eub Alexandro imperatore, anno scilicet Christi 229, martyrium paesus est. Estergo Metaphraatee aotiquior,
oum Metapbraat SimeonieinChronico meatio fiat,
et auspicione ipsorum una cum diacipulia apoatolorum iloruit. Plures jam bic Meiapbrasias parturient, omnium tameo recentiasimum Vitaa aanolorum acripeiaae diceot. Nug et somnia.
XVI. Metapbrastes 8imeon unicus esto, Tbebanua a Portueaai, uti eet Hippolytua diversue exietimetur; et noa parquam obacura illiua tempora
et vit institutum aliuode quam a tempore ,
et, 8i fieri potest, ab eodem etiax Metaphraate inquiramus.Auctor Vitae eanctae Theoctiat Leabi,

488

locutum familiarieeime, sucque legatiooie fiuem

fortunatum, ob eamque munera ab imperatore rcportanda, preaagieote divino illo aene, audiaae :
poat absolutam navigationem, acribendo ea, que
viderat et audierat, prscepta aenia adimpleaae.
Illa ergo tempeetate vivebat, cum Arabea jEgel
insulaa, et oraa Greci maritimaa non infelici
eventu, miaera tamen Greeoi calamitate ao clade
afflixerunt. 8ed tunc potiaaimum, cum in Arabas
olaaae ao ferro Himeriua, ipae verbo ao muneribua expugnandoa mittilur, tunc cum Dondum ad
acriptionem aoimum adjeciaaet. Sed iata evenere
temporibua Leonia Sapientia, Baailii Macedonia
filii, ai Cedreno, Guropalat, Zonare aliitque
hiatoricia Graacia fidea habenda eat. Ergo tuoc
Simeon iaie Metapbraatea,Vitarara aoriptor,floruit,

Lippomanoet Surio, (j) aliisque aine ulla bsaita- muaeribue ao dignitatibua auctua. Et si quid oontione, quamvia neacio quid ad iocertum auctorem jeotura augurari licet, Siroeon ille a aecretia aub
transmittat, Metaphrastee hio eat. Comprobatur- hoc Leone,quiaurumaRhodopbyllorelictum Leooi
que certiasimo ipeiua Paelli teatimonio. Paellus Tripolite infami apoatate obtulerat, ut eum ab exnamque, dum Metapbraatem canone, commen- cidio TheaaalonicenBi averteret, ideoque ab imporatationeaMotapbraate inainuat, scribit illum coosi- tore patriciiet aeoretarii primarii dignitatibuaconlio atque mooitu Parii aoachoret muoua aggres- decorataa, nulluaaliua est.quam Simeoniele noater
eam acribendi, primum omnium colloquium illud
Jfetaphraates, qui Logothetae nomine a Paello, ut
coraposuiaae,et TheoctistaB virginia vitam grapbice dicemua ioferiua, et ab aliia inaignitur.
admodum celebrasse, Ode .
XVIJ. Metaphraatea ergo Siraeon acriptionem
,
exoraua eat eub Leone, et aub Conatantino Porpby , ,
rogenneta, Leonie filio, et nepote Romano, aatate
. Et, ' etiam ipee provectiore aaaiduia laboribue abaolve Qzia
bat; utex illiua oratione de exportatione manua
,
dextrsB Joannis Baptist apud Lippomanum et
. Id est: Prima Q Surium (k) colligi poterit. Ait enim ea etale eub
tua commentalio ex divina Providentia et colloquio Gonaiantino et Romano imperatoribue a Jobo diafaeta esl sacri senis et anachoretx, Simeon admi- cono manum Antiocbia Byzantium delatam fuiaae.
rabilit, quem in Paro insuta conspexiiti. Et, Pro Id autem aub dictis imperatoribue eveniBee conflrdignitate laudati Lesbiae illustria et divina cerla- mant Cedrenua et Zonaraa in Constantino Portnina, vere Theoctistie, Deo fabr%catx quae ange- pbyrogeaneta.
licam et tantum non incorporeatn absotvit sapienter
XVIII. Errat ergo Gerardua Vosaiua, et alii, qui
vitcB rationem, In hac autem Bcriplione, et collo- putant eimeonem Motapbraatem aub ConataDtino
quium senia in Paro, et adhortamenta, et vita Duca, vel aaltem circa eatemporafloruiese: errasaeTbeoctiatea prohumani ingenii tenuitate expooun- que Baronium et BellarminutD, cum Simeoa, ut
tur. ratione ergo alienua easet, quicunque acri- Vosaius ipse putat, duceotia aonie po&terior vixeptum hoo Metapbraetffi eaae genuinum denegaret. rit, quam ilii existimarunt.
At in hoo vitao inatiiuium ejusdem, et tatis temXIX. Quaotum praeterea immaoiter ballucioatua
pora plane et aine ullis ambagibus proponuntur. sit Boapinianue, dum Metaphraataa et Paelloa pro
Fruatra itaque ex alio, neo ab ipso Simeone, de arbitratu, ut ita dicam dieoerpsit, [13]abunde satia
Simeone, teatimonium quaerimius. Diacamua veroa ^ oetendit Jacobua GreUerua De imaginibuz manu
8imeon^, eum non a duceoda uxore abhorruiaae, non faclii, c. 19. Gonferam et ex meo nonnulla,
fled ex illa Hberoa etiam procreaase, civilibuaque prfflter jam dicia, ad meaaem tam uberem,ut verirauneribuB functum, tuoo demum cum Ilimerio, taa clariua eluceecat. Fuit Metaphraetea non (/)
dncendarum copiarum periti88imo,legatum [12] ad trivialis Gonatantinopoli ludimagister, eed genere
Arabaa, qui Cretam invaaerant, miseum fuiaae : clarus illuatri familia oatua, divitiis abundans,
et, oum non lioeret per ventoa ulteriua, Parum aula imperatoria celebria, a secretia et conaiiiia
adnavigasee, et cum aene illo anachorota cogoo- iotimis. et poat moriem etiam miraculie illuetris.
mine, a quo et res geatas Tbeoctitea ea condi- PBBIIUB i n eumdem : ,
tione, ut omnia acriptia mandaret, perceperat, col- ,
y

j) Ad 10 Novembr.
h) Ad 29 Augueti.

(0 Gonfer Allatiom de Niiis p. 29 edit. noalre.

489

DIATRIBA D E P S B L L I S .

490

, * , . Bimeoae conscriptia aliquas a junioribus eaae

. f quod est admira
adjectaa obaervarunt Baroniua,* et Bellarminua, et
bilius, et propier quod illum quispiam magis fuerit alii, cum viri illi poat Simeonia tempora vixerint.
admiratus, cum essel genere clarus, et ex illustri At eaa a Psello, recentiore nempe, annexaa in lufamilia natus, et abundaret diuitiis, et iis quae se- cera vulgataa opinalur Aadreae Schottua, prafagniorem eflecerint quempiam ad dUciplinas etc.W\nc tione ad lectorera, in Gantica canticorum. Unde id
idem Paellua ejuedem Oflicium compoauit.quod ab habuerit Scbottua non liquet, etei verum ait Paeleccleaiatticia io ejua solcmnitate, sicuti fleri amat lum, aive Siraeonis a?mulatiooe, aive religione in
in aliia Saoctia, decantaretur, in eo Oda 3 acribit, eanctoa, perplurea eanctorum Vitaa noo iuelegaoti
atylo accuratiaaimo de8cripai88e,utinam,puerilibu8
'
argumentia neglectia,in quibua oooouoquam totus

esee videtur, iatia aeriie portractandia pluree.
, .
Cum terreni senatus digniiatibus condecoratus /nw- quam fecit, horaa insumpaiaaet! Illiua in aauctoa
ses, veluti vir consiliarius, viix ducendx rationem conatua in Gutalogo operum iofra recensebimus.
in calis acquieras, et supemum senatum decorasti. I I I -VII. Michael Psellus, Michaeiis Ducae imp. prseSaapeque Logolhetam nominat. OJe prima : g
cepior, clarus circa an. 1050. Alii.
, ,
XXI. Tertiua fuit Micbael Psellua, Michaelia

Duca? praeceptor,qui maxime omnium de republica
litteraria meriiua, bonoriflcam aui apud poateroa
. Melos mihi concinnum Verbum Dei, cum celebrare inceperim servum memoriam conaecravit, ita ut reliquoa alioa ejus
tuum Simeona Metapkrastem, proprie Logothetam cognominea acumiue iogenii, eruditionia copia,
admirabilem, Et alibi : - profuaditate aciootiarum.argumentorum varietate,
multitudioe scriptorum et aplendore gloriae obrue
. Celebremus omnes condignis rit;quare, aliorum exatincta, et, ut ita dicam,
cantibus magnum Dei servum Simeona sanctum obliterata memoria, ipae aolua nomen illud meLogothetam. Fuit ergo Logothet officio conapi- ruiaae videtur. 8ic poetam et oratorem cum dicicuue, quod quidnam fuerit, pluribua alii exponere mus, Homerus nobia atque Demostbenea, de Graeconati aunt : eos, qui plura deaiderat, videre po- cia loquor, staiim sese offerunt, mentiaque oculis
terit. Saiia mibi erit pro bac re stabilienda ele- repraeaenlaot.
XXII. Fuit patria CoDstantinopolitanus, e congantisaimi item, ac prudentissirai, licet aequioria
sulum ac patriciorura proaapia, quamvis non tam
asculi acriptoris, Joannia Cinnami teatimonium ;
io quo verteodo, illuatraodoque diu me exerceo, C felici fortuna.Ipae id ait de ae in Epitapbio matria:
(m) speroque laborem buoc meum, propter pul-
cherrimam biatoriam,ad bunc diem cum vetuatate *
lactantem, meis vigiliis, et amicorum opera, et . Palris igitur mei
scopulo i n tranquillum illatam, biatoricffi veritatia genus antiquum ad consules et patricios referebalur,
stndioaie non iogratum futurum. Ia itaque Histor. res vero ipsius non nimis prospcre se habebant. Poat
RomanxYib. iv darebua gesiia Manuelia Comueoi, duaa femellaa tertio ipse partu, multia matris
de Richardo Aotri domino verba faciene, acribit: auapiriia, et ad Deum precibus efTuaia, in lucem

editur. Mirum est, quod ejua ortu narratur,
, aullaa eum lacrymas profudiaae,neque usquam po . , atea maximis etiam aeceaaitatibua plorasse, sed
,
[15] aemper aetate illa tenella laetos ac puniceos
* ,
oculos babuisse : tantum parentis, nulliaque aliia
, .
quara materaia, ad quae vei uau vel aeateatia tere[ 1 4 ] Cum veroportae urbis parum caute. custodiren- batur, uberibua inhiaaae. Quinquennis praceptori
tur, Javenalium ipsum in ejusdem fidem $e dedidit D traditur, adeoque robuste atudiorum pondus exceUinr pro occupandis cnieru cum comitibus aliis, nec pit, ut ludicra omnia, preetcr litterarum atudium,
non Guilielmi Cancellario, quem Logothetam Grxca quo summopere delectabatur, sordescerent. En
quis lingua expresserit, consilium inibat, et Tranim illiua affectum ejusdemmet verbia expreaaum :
usque tum illis processit, quasi primo impetu Urbem direplurus fuisset. Alium bujua vocia significatum,
. ,
antequam majestasilla impeni atatia veterum ofGciorum formia abrogatia, exteria Barbarorum mo- ' .
, .
ribas, nova omnia approbaado,cea8iaaet, lege apud
,
Procopium in Historia Arcana.
, , etc.
XX. Vitia, ut hoc etiam bic obiter notem, a
y

NOTJE.

(tn) Cinoamua Allatii aunquam prodiit. Exetant editioaea Gorn. Tollii et Gangii
PATHOL.

Ga. CXXIL

16

491

LEONIS A L L A T I I

Id esl: Binc igitur materad meliora manuducens i

quinto xiatit anno magistro commendat. Et erat
mihi discipliud non tanlum facilis, sed dulcis prx
quolibet alio ludo. Mgre itaque ferebam, si mihi per
totum diem delicias non suggereret. Eraique mihi
ludus studium, sludium ludus, non quod koe ludibrio haberem, illi vero incumbeYem. Minte grandiore, dum iater parenles non convenit, cuinam
studiorum generi esset addiceadue, Joannes Cbrysostomus et apostoli, matri in somniis visi, decernunt. Hinc disciplinarum quam voluptatum cupidior, qualibus in etudio superatis, non longo intervallo ad suprema quaque doctrinarum culmina
gradum fecit, onibusque innotuit. Haec ipse prolixe nimis, oratione In matrem, proaequitur, et ex
eo Anoa Comnena Alexiados lib. v, brevissime j
concinnavit, dum de Italo verba faceret :
,
.
, ,
.

,
,
, ,

492

animum Deut sospitet, sed amore dUcendi pleraque

ex disciplinis collegi. fiamque na*ura cujuscunque
studii avida, nunquam scientiis potuit saturari.
Nullamque vetlem esse, quod mei notitiam fugeret;
nec molestum mihi forei. etiam si sub terranea,
noscerem. Neque ut plurimi. in hoc tantum incumbo,
illud vero negligo, sed et pravorum etiam, et abo~
minandorum mihi noiiiiam comparo, ut inde hubeam, quod ea usurpantibus opponam. Plura de hoc,
Oral. de matre, in qua singula quaeque ad fastidium usque enumerat. Ea lector, ne ipse fastidio
Hira, videat.

XXII[. Interea satis statis ao prudentiae babena

in aula imperatoribus innotuit, qui in maximis
negotiis proiicuam illius operam experti sunt.Nam
Miohael Stratioticus inter selectos ex patribus conscriptis viroe, quos Gomneno Isaacio ad rebellea in
concordiam redigendos mieit, Psellum quoque nostrum legavit, non contemnendo elogio celebratum
a Zonara tomo I I I :

* ' , , ;

. Legantur igitur ad Comnenum

seiecli viri ex patribus conscriptis, Constanlinus
Lichudes prxses, Leo Alopus prxses et Michael
. Id est : Tandemque in Michaelis Pselli con- Psellus, sapicntistimus princeps tunc philosophorum.
suetudinem venit, qui prxceptores, sapientes oppido, Et Cedrenus in Synopsi :
nactus, nalurx dexteritate et xnUllectus acumine, Deo quoque illi coadjuvante. adhuc et matris inten- , , ,
sissitnis precibtu, sxpius in templo Domini ante ' , .
Deiparx venerandam imaginem invigilantis, spissis- ,
que pro filio lacrymis exorantis, ad universx sapien- ,
tix cutmen pervenit, et Grxcorum ac Chaldxorum t\c decretU accuratistime conquisitis, ea tempestate , celebre tapientix nomen consecutus est. Subdit [ ] ,
deinde inter Italum et Peellum dissidia exorta. . Ibi ei occurrerunt legati imperatoris prxses
Msdicinae quoque operam dedit, ut ipse de se Ora- Constantinus Lichudes. prxses Theodorus Aiopus.
tione in Matrem, eaepius laudata, affirmat, dumde Constantinus Psellus.philosophorum princeps.Etenim
patre moribundo loquitur. *12 [16] hi ires viri supientia, et facundia, omnium qui tunc
.
vivebant, primi habiti,et quidem extra comparationis

sortem Psellus, ad eam legationem fuerant delecti ;
. Ut vero et digitis arterix motus observavi : quod imperator eorum eloquentia et gratia se maxijam enim diu aliquid in eam artem sludii, ma consecuturum sperabaUObi exscriptorie incuria,
el operx contuleram. Studium in capessenpro Mtcbacle, Constantinus irrepsit. Et in eo falsae
dU disciplinis, et omnibus addiscendie ardens ac legationis accusatur ab eodem inforius :
pertinax, ipse libello De admirabilibus lectionibus
in fine explicat. ,
,
.
,
. ' ,
.
, , , , *?'
. Id est :

Ego vero, non curiosiialis ergo, ita sacrum tuum

( , .
, ,
, '
. : :
^ , ,
' ., . Ac pro~

ditum e$t memoriae, ipsos eiiam legatos pn varicatot

fuisse, et modo hunc, modo iltum diversis temporibus
Cecaumeno suastise, ut oppugnaret aeriter oblatas

493

DIATRIBA DE PSELLIS.

494

conditiones, neque quidquam concederet. Et quidem complexua,

j
loco in illo uberrimo ao feraciaaimo,
hoc eos egisse pro eerto perhibent ii, qnibus ista op~ frugiferam aibi, ct aliie diligentiam expertua, extime sunt nota et mendacii suspicione suni immu- traxit roalorum radicea; de natura et rebua occoltia
nes, aiuaique eos, interposito jurejurando, affirmasse optirae planeque dieaeruit, quod verum et quod
Comneno, ardenter eum ab urbana multitudine dili- falaum eat in oratione, aperuit, aummiaque impegi; ac si lantum accessisset ad urbem, fore ut ipsam ratoribua fuit et vivendi praeceptor, et dicendi. Ad
edj sene exlurbato, cum gratulatoriis victorix, et labores impiger, diu noctuque autaliquid conacriimperii carminibus excipiat.
bendo, aut legendo, tempua inaumebat: neo virea
' XXIV. Isaacius Comaenua, cum Michaelem Ceru- conaenuerant, neo defecerat animua. Et cum mularium, patriarohara Conatantinopolitanum abdi- nua optimum fructuoaiaeimumque quod poaait
care niteretur, aliorum, et Paseli prscipue opera, afferri principibus, illudeaae exaitimaret,aidoceanqui, in eum Oratione conscripta, multorum ac tur atque erudiantur, aumraa ope nitebatur,ut Mivariorum facinorum reura fecit, usua eet Zona- chaelem Ducam inatrueret boniaque moribaa inraa ibidcm :
formaret. Quo quis potest in vita bumana, vel
, deaiderare raelius, vel optare preatantiua? Coer , cenda eat principum libido, refrenanduaque furor,
, ,
neque alia via id conaequipoaBumuequam doctrina
* , ,
et eruditione. Hominia decua eatingeniom, ingenii

lumen eloquentia, eloquenti candor philoaophia,
, ** , ,
philoaopbia) rectrix ao magiatra pieiaa, quae niai
, '
preoeptorum monitia fulciatur, in ignorantiae te . Deindede abr$gando nebraa prolapaa, ruinam facit.
illi patriarchatu cogitans, opere quorumdam episcoXXVII. Non potuit tamen effugere calumniam
porum utilur, et Pselli, variarum et absurdarumcri- Zonaraa lib. m. Annal. : minationum coacervatoris, quas in Oratione contra , , [19]
ilium scripta congressit, et ptr quosdam viro signi- .
fical ul simulet se ultro pontificatu cedere quem alio-
quin inviius cum publica infamia sit amissurus.
,
[18] XXV. Diogeni imperatori infensus, primua , ,
ipse inter aenatorea,et Joannea Ca?aar,et filii,Eudo- , , ,
ciam imperatricem in monasteriura trudunt; Micba- ' ', '
elem Ducam iraperatorem denuntiant; Diogenem
. "
jam revertentem imperio abdicaot,auctore et adju- . tore consiliorum eodem Psello.Zonaraa,in Romano . ' %

Diogene : ol
, , ,
, ,
,
, '

,

, '
, -

. Homines alterebantur, et xrumnis

premebantur: et nemo erat, cui illa curx essent.Nam
imperalor puerilibut rebus occupatus, principe
philosopKorum, et honoratissimo MichaeU Psello ad
UlUrarum studia deduci mdebatur; ac modo in arte
grammalica versibus, in linguarum diftcrentiis cru , etc, Joannes igitur Cmsar, diebatur, modo declamationibus retkoricis, modo hiejusque /SZu, Diogeni semper, ut dielum est, infesli, storiis assuefiebat, modo ad audienda philosopkica
arrepia occasione, quibusdam eliam ex senatu suifa- prsecepta parabatur, quamvis ad hxc omnia ineptus.
cinoris, quorum Psellus vir honoraiissimus princeps Hujusmodi igitur studiis Romanorum imperator
eratj el ipse Diogenis inimicus, adhibilis, imperatrice affixut, rerum administrationem alteri^ eique uni
Budoeia in monasterio, quod ipsa circa fretum Pro- commmty ui legis auctoritatem haberet, quod Logo ponlidis struxerat, relegata, Mietiaciem imperatorem thetx visum esset. Et inferiua : appellal.
,
XXVI. puero ilaque liberaliter educatus, ani- ,
mo circa artea doctrinaaque geetiente, fructua, , .
quoa ab eis expetebat, deoerpait, non brevea at- Nenime autem bonum publicum curanlt nam impe*
qae incertos, aed ubereect tempeativoe. Eloquen- ralor studiis vacans, iambos scribere Psello docettam enim, horridam tunc et incultam, excoluit, batur, urbanos annonse penuria premere ccepit. Ita
nec ad pernioiem et pestera oonvertit, aed ad ea- nil tam aanctum (n) eet, quod calumniatentarenon
latem. Tandem philoaopbaodi rationem omnem audeat, et quod laude dignum eat, ex improvieo,
y

(n) Non adeo reprebendendum Zonarae judicium,

8i atudiorum dehciia ita fuit edoctua indulgere

ut illis intentuo imperii curara allia

f irincepa,
inqueret.

re-

LEONIS ALLATII

495

fraudulenterqne irrepens neecio quie criminose ,

dilacerat. Et hominum iurba caeca veluti oraculo
plaudit, miaera sane, duraque prudentiaeimorum
hominum conditione. 8ub aliis itom imperatoribue
Graecorum imperio jam aeueecente, doctri nisque
omnibus in barbariem commutatis, cum, prob dolor! inertia pro sapientia eratvitam ipae famaclariasimue transegit, jucundus amicia, egentibus
utilia, omnibus denique charue.
XXVIII. Illiustamem fidei causam, defeneionemque noQ suBceperim, si, qus de eo Joeephus Metbonenaia episcopus apologiacontraMarcum Ephesium
tradit, vera aunt. Illum enim annumerat schiamaticis Photio, CabaeiLfi, Palamae, Gamatero, Phurnio,
Moschambari, Bulgarias,Nicolao Methonensi, et Panareto, qui dicto et scripto Lainara Eccleaiam inse-

496

co : et Zoooras loois eupra adductis, et in foaacio

Gomneao,

. Vim dictionie cum non intellexieset interprea,

/ , verbosum reddidit. Apage sapientissimum istura, si verbosus eet, Grseci cum
admirandum aliquem, nec cum vulgaribus comparandum i o D u u Q t , dictione illa utuntur. Binc
aptieaime diceres, elad Atticae eloquentiffl normam,
* , eximie sanctus(o) Gregoriut
Micbael GhieleriuB, Disciplina rerum divinarum erudilissimus et ingenio.prudentiaque in sacris Liiteris exponendis accutissimus.
Fortunius Licetas. llli* qui
ad pkilosophiam spectant, quam maxime potens :
pauci ut sint qui tantis [21] philosophide dolibus praeditisint. Petrus Gassendue, in
Ctati sant. > , , rebus motliematicis traciandis ingeniosus, eorumque
difficultatibus enodandis consultissimus.
, (
Gabriel Naudasus, rebus medicis nimium
, , [20]
pollens, mullum versatus, supra plerosquealios exer , , ,
citatus, nimio jam imbutus usu liberaliter institulus.
, , ^ , , ,
Nicolaus Villanus. Prxclara
, , ,
eruditione atque doclrina omatus : eruditione et flo , '
rentibus studiis nunquamnonsatis instructus-magnus.
*>
. lu
quidem, ui ais sanclis tuis Patribus ac doctoribus , Renatus Moreau, tn perfectUsima disciplina probatissimus, et incredibUi qnadatn
te adjunxtiti, Photio sckismaticorum principi, imo
ingenii magnitudine ad quascunque disciplinas i n vero auctori, et opifki schismatis, et dissidii : Cabasructdssimus. Jacobus Philippus
silas, Camatero, Phurnio, Psello, Moxckambari, BulThomaainas, ad scribendas historias maxime i / / u garix, Nicolao Metkonensi, Panareto, et cxterU qui
stris : in illustranda aniiquitale sedulo studio appripost schisma, et multam contentionem in Romanam
invecii sunt Ecclesiam. Sane Pbotii, Cabaail, Pala- me clarus, singularis. Joannes Bourdelotius. Pleno pectore sapiens : sapienlia munitam
ma3, Nicolai Methoneneia, aliorumque in Ecclesiam
Latinam commentationee nogacissimas non sine menlem egregie gerens; considerate omnia perficiens.
tsdio ac atomaobo legi. Paelii eirailem disputatio- Joannes Rbodius, in poeticis
nem ad hunc diem non offehdi, et fortasse neciJle studiis mirifice versatus; admirabili quodam ad poeconecripeit. Verumtamen eat in Exposiiione fidei sim studio concitatus, prsestanlisiime cum omnibus
ad Micbaelem Ducam, dum de proceaeione Spiritua Musis rationem habuit. ,
aaucti verba facit, eum afGrmare ex solo Patre . Dominious Molinus, virtute ipsa exceUcnprocedere, quo vel solo nomine illius ia recentio- tissimus Ao non Giceronianum illud infert? Talis
rum Graecoruni placitie propugnantis pertinacia.et est vir. ut nulla res tanta sit, ac tam difficilis, quam
ad pervicaciora quasque audendum, ai ocoaaio ille non el consilio regere, ei integrilaU tueri, et
virlate conficere possit: et eimilia. 8ic Paelltis d i tulieaet, animua innotescit.
clua est, , quasi dicerea magnus
XXIX. Tandem jam senex exauctorato Micbaele
mullus, admirandus eloquio, eloquentia singulari.
Duca, ipee quoque a Botaniata Nicepboro dignita etiam pasaim audit, sapienlusimus, et a
tibus spoliatus, monacbum induens, aolum vertere
Glyca in Annalibua, et a Metocbita in Historia. Et
coactus est; nec multo post, eive senio, sive etiam
> illiua eententiis, qui eum aecuti aunt, acriptores
moerore vitam posuit: idque conjicio ex verbis Aasua Commentaria noa miaue quam aHorumPatram
na Gomnenffl Hist. lib. v. Sed iis praecipue :
teatimoniis illuatrarunt. Inter alioa prscipui sont

Niceta Berron, Catena absolutissima in Evangelium
, (lego ,)
Luc ; Macarius Chrysocephalus in Magno Alpba . Ubi tt Psello post comam
beto, ubi ex diversorum Patrum dictie Evangelia
detonsam Byzantio secedentejpse llalusunwersxphiperfectiseime interpretatur; et Joannea Diaeonua
losophim magUter creatus est.
Magna3 Eocleaiae Tract.
XXX. Quidquid tamen ait, roaximis eum laudi ,
bus exornarunt,praeter Annam Comnenam,Joannea
.
Scylitza, et Cedrenus in prooemio Historie, XXXI. Illud interim animadvertere dabemue,
, honoratissimus Psellus, et in Stratiotit

.
() Malim rerum divinarum apprime peritus.

407

498

DIATRIBA DE PSELLIS.

Gesnerum in Bibliotheca ridicule eatis argutari, ,

, .
eumdeuj esse Michaelem Epbesium, et Micbaelem
,
Psallum. Mihi quidem aliquando conjectura occurrit
( .
eumdem existimandi Michaelem Ephesium, et Uickaelem Pselium. Nam prxter commune prxnomen,Antecessoris Michaelis conjugem sibi matrimonio
copulat, senex mulierem teneram et dedicalam.capuutrumque constat receniiorem fuisse, Chrislianutn,
laris, et funeri destinatus vegetam, atque juvenem
Peripatelicum, Aristotelii paraphrastem. Multi alii
Quemque soriem suam xgre molesteque ferentem,
ejuadem pr&nominia reeentiores, Cbrieliani, et
ac deplorantem, Ephesinss urbis pastorem imperator
Peripatetioi, Ariatotelia paraphraate, nova bacce
constiluit. Et Ephraem in Chronico :
argumentaodi ratione Paelli eruot, inepte. Verum
23] ,
est utrumqne reoentiorem eaae, Ghrietianum, an
2' , .
sque Peripatetici, dubium ; [22] certum omnino
paraphrastea non esse : ni ecbolia, et expositionea Michael vero nigris veslimentis induius sacrificiotextas brevissimas, una cum Parapbrasi confun- rum princeps, prxsulque Ephesi , In eo otio,
dere velimus. Conferantur utriuaque in Ariatote- si gregem Cbristi paacere otium est, multa in valem commentationes, quamvia sententia in raultia g rias diaciplinaa, nec dubito, conscripsit, quaa nomine Michaeiis Epheaii, quietis potius amana,
eonveniant, in modo, ac methodo exponeodi Ari
atotelem longe diversi aunt.Paelluacontinua textus memor turbarum, non imperatoria, exemplo etiam
paraphraai aententiam aperit, Ephesius non niai aliorum imperatorum, voluit, ut hominibus innodifficilioribua operam dat, clara, apertaque, ut* tescerent. Non placct? dictum indictum eato.
cuique obvia, negligit.
. Redeat
XXXII. At quisnara. ait iste Epheaiua Micbael, ad me auctorem foelus hic meus.
qai ic enodando Aristoiele taatopere etiam elucuXXX111. Hic ergo Psellus, ut doctrina praeatanbrationibua editia, ineudavit, quaesiera multi. Sed tiaaimue, ita omnium fuit. Auaim
fruatra operam contriverunt. Ubi nullum rei veati- dtcere neminem. ea, vel subsequente atate, Graece
gium apparet, ai venatori res non aucceditjaudem vel invenisse acrius, vel ordinaaae aptiua, vel loille pro conatu, non, quod non invenerit, repre- cutum eIoquentius,vel profundiua ree pertractaaae.
heaeionem promeretur.Verum dum ego etiam om- Nulla fuit acientia, quam ipse vel notia non illunia pervcstigo, ei quid aubodoratua sum, in roe- atraverit, vel compendio non tentaverit, vel optima
dium aiferam, donec melio^a ab aliis producantur. metbodo non expedierit. Eorum, quae acripaitquSenauum, ao enarratioQum similitudo hos daos que ad notitiam raeam pervenere, qusedam edita
auctorea onumab alio adjutum fuiaae aatiaindicat, C aunt, quffldam adbuc inedita : de editia primum
vel utramque ab alio, et ex uno fonte utriuaque aermonem instituara. Edita aunt
monumenta corrivari. Gumque a quo Paellua eua
XXXIV. Paelli De victus ratione, deque facultaiihanaerit non habeam, ntique Epheaium ex Pselli, bus, et succi qualitate, clementorum, libri duo ad
sive ore, sive monumentia, quamuia veroeimiliua Conatantinum (p) imperatorem, Latine, Georgio
ex ore, aua babuiaae, eeaeque Michaelem Du- Valla interprete, una cum Rbazaa de pealilentia
cam Parapinaceum dictom, Paelli diacipulum, ai libro, et Joannia Manardi Ferrarieneia in Artem
conjectura aliquid valeo, exiatimo. Hic enim, dum Galeni expoaitione. Basileae, apud Andream Graaoramam imperii teDeret, a Paello edoctua, iilo tandrum, anoo 1529, in 8.
amiaao, in Ephesum delatas, illiua Ecclesi antiXXXV. Ejuadem iambos in vitia et virtule*Aiem>
atea cooaecraiur. Zonaraa io Botaniata. Anagogas in Tantalum, Allegoriam dc Sphingi, Ana , , gogam in Circem,qux volebat Ulyssem transformare,
, ^
Araeniua Monembasiae epiacopua Rom (q) primua
, ,
vulgarat. Deinde pluribue locia restituta, atque
^ .
interpolata.a Gonrado Geanero,Baailea3 edidUJoanMichael vero, pridem imperator. tonsa coma, ut di* Q nea Oporinua (r) anno 1544,in 8, una cum Heraclictum e$t, concilii sufragiis Ephesi Metropolita dia Pontici Allegoriia i n Homeri fabulaa de [24] diia
creaiur. Et cum semel eo venisset, rcversut, in Ma- de quibua vide infra in Joanne Paello 49, 56, 80.
nuelis monasterio vitam egit. Cooatantinua Manaa- Obiter et hio animadvertendum eat, carmina illa,
aea :
qus Federicaa Morellua Lutetia? anno 1608, in 8,
y

NOTiE.

(p) Dacam vel Monomaohum, ut Allatiua notavit

aupra g 6, non Porpbyrogeonetam, ut Gyraldus p. 282. de Poetia. Prodieruat etiam bi libelli
de victu bumano una cum aliia variorum acriplia
ab eodem G. Valla veraia Venet. 1498, fol., ut editionea Colon. 1526. 8,et Basil. U57 in 8 omittam
In libellia iatia imperatoris juaau collectia nullum
acriptorem laudat Psellua praeter p. 8, Galenum.
De eodem argumeato eed plane divaraua liber 8i-

meonia Setbi exatat ad Micbaelem Ducam imp.

cui valde aimile acriptum aliud PaeBo tributum de
quo Allatiue mfra 51.
(q) Greece ln 8, ad calcem Apopbthegmatum,
Leoni X iDacriptorum.
(r) Grsce tanturo, oon Graece ei Latine, ut a clarieaimo Gaveo in Hist. litteraria scriptorum eccles.
proditum, licet Heracliti Allegoriia Latina illarum
Geaneri veraio aubjuncta.

499

LEONIS ALLATIJ

500

una cum Theodori Prodromi diesertatione de Sa- auoo 1557, edeadum curavit, poatrema ejus parte,
pientia Graece edidit esse excerpla, aoooullia tao- quae eet de aeirologia, omiesa, tum quod antiquis
tum verbis immutatis, ex his Pselli lambis. Ea illis egeret Graecorum tabulie,quarum ratioaes suis
sub nomine Mo- temporibua non eatis coogruebaot, tum quod eaaet
rellua vulgaverat. Nibil minus. Phrooeai taotum mendoaa proeter alias, et ex ea ?e haud dum, ut
excepta, reliqua auot de pbilosopbia, rhetorica, ipae praefatur, ex aeoteotia explicare potuerit,
et grammatica, quae, quantum spectcnt ad mores, cujus loco Procli spha3ram aubatituit. Editum
hoc idem Opue ex Vioeti ioterpretatiooe Turjudicent alii.
XXXVI. Ejuadem Puraphraiin in AHstolelis li~ uooi apud Claudium Michaelero, aaao 1592.
brum , De interpretrtione, edidit Post Vinelum Xylaader auam iaterpretatiooem aggreaaue est.
Grace Aldua, Veaetiia, cum Ammonio, et Mageotino 1503, fol.; eamdem latiaitate donatam (*),
XXXVIII.
Ejusdem tractuoa
cum ejasdem Pselli compeadio in quinque voces , De auri conficiendi ralione, ad Michaelem
Porphyrii, et Aristoielis prxdicamenta BaailetB ex- Cerularium patriarcbam Cooataotiaopolitaaum,
cudit Robertus Wioter 1542, 8. Quae ultima prius Dominico Piziraentio Viboaeasi iotcrprete,uaacum
anao 1540 Grece Parisiis edila fuerunt, una cum JJ Democrito Abderita, Syoeaio. Pelagio et Stophano
ejuedem Inlroductione in sex Philosophix modos*AlexandriDO, de magna et aacra arte, editue est
et anno 1541,12. Ibidem perJacobum Foecarcnum
Patavii apud Simonem Galigaaaum 4572, 8.
Micbaelis filium latiaitate donata. alio codice Dicti auctorea cum plerisque aliia de eadem arte,
manuscripto Parapbrasis titulus ita habetur, - ioter quofl praecipui erunt Zoaimue, Olympiodorua
, ^
Christianua: et carmioe Hellodorua, Bierotbeua,
.
Theophraatua, Arcbelaua, et alii non coatemaeodi
Paraphrasis in librum De interpretatione, ex ore iingua Latina, Grsce et Latine unum nostrum
domini Bettarchx et jrincipis pkilo$ophorum Pselli.
variorum aotiquorum volameo, cam noatrie de
Hinc virum Vestarchatus etiam dignitate, uode eadem re tractatulia, ni meis atudiia aemperMusae
postea Vestarches oobiliaaimae familiae oomeair- advereai fuerint, chymicas artia dedilia iojurepait, ioeigoitum faisee colligimus.
cundum, conflabunt. Animadvertendum etiam, a
XXXVII. Ejusdem liber, (/) de quatuor maihe- Pizimentio male epiatolam Pselli ad Xiphiliaum
maticis ecieotiia, aritbmetica, muaica, geometria, directaoi, (v) qui Joannea dicebatur, Michael,
Gra3ce et Latine editus cum aliie auctoribus, Wit- oiai velimue dicere Paellum eumdem tractatum
mutato aolo nomino amicia pluribua divenditasae,
tembergffi 1560, nec noa Baailesc per Joannem
Oporinum 1556, 8, Guilielmo Xylandro Augustano quod aliia etiam aolemne fuit. Et ae alioa receaioterprete, cum ooooullia ejuadem Xylandri ao- aendo, tempue coateram, aatia mihi erit uaum
ootaliouibua euradem. Quibus accessit Xylandri [26] tantum medium afferre,quod ob digoitatem
de philoaophia, et ejus partibus carmea, et uoa- auctorie, mirum oonoullia videbitur. Quia enim
aulla alia carmioa diversi argumenti. Opus hoc credet Iaocratem, oratorum illud ac rhctorum
primus Romffi Graece imprimendum curavit Arse- aumeo, quasi rerum arguraeatia deatitutum, inonius Monerabasiae epiacopua, in qua editione scri- piaque artis adeo rudem, unam eamdemque
pserat, iacertum esse, Pselli ae an Eutbymii orationem, ejua oomioe aolum immulato,ad quem
cujuadam [25] opua easet, plerisque tamen Pselli direxerat, paucisque aliia, pluribus, raro exemplo,
inacripeiaae, quod licet aileaat libri rhetorum
Vlderi. ,
huac diem editi, forte tanti magistri revereotia,
, , , .
Impreaaua quoque eat (u) Pariaiia Grece iacuit tamea auctor illi epiatolaad
aoao 4545, 12, per Jacobum Bogardum. Noa Pbilippumregem. Looum eo libentiue hic ascribo
multo post Eliae Viaetua, quod nullua aate quia pulcherrimua est, et rarus. (x) et a nullo,
eum, anno 1553, primua Latiaum fecit,Pari8iisque quod aciam, obaervatua.
NOTiE.

(j) Latioa vereio paraphraaeoa Paelli lib.

, atudioquorumdam amicorum Nic.
Martimboaii prodiit Paria. 1339, 4. Editiooea quoque Veoetam 1541. fol. ot Basileenaem a. 1542.
memorat Labbeua. Exatat et Pselli iatroductio ia
eex philoaophiffi modos et compendium quinque
vocam Porphyrii et de decem categoriie, Veaet,
1532, cum veraione Jacobi Foacareai.
(t) Hunc librum (ia quo multa e Tbeone delibata) Paellua ieatatur ae acripaiaae anno Greecorum 6516, b. e. Cbriati 4008.
(u) Venetiie quoque aaao 1532, 8, quee editio
Graeca occurrit Rom bibl. Barberina. Latioa
vero Xylaadri iaterpretatio recuaa Lugd. Bat.
4647, in 8. Libellum Paelli de Muaica,ex hoo Tetra-

biblo Lampertus Alardus cum laiioa aua ioterpretatione aubjecit libro auo de veterum Muaica,
Scbleusiogffi 136,12.
(v) Etiam Grsco codice regio Paria. cujua
apograpbum beneficio illustris viri Pauli Viadingii
poaaideo, oomea Xiphiliai exetat:

. At i n

codice Viodoboaeoai ad Michaelem (Gerulariam)

dirigitur,

'.

() epiatoiie Socraticorum ab Allatio editia

. 66.

501

DIATRIBA DE P S E L L I S .

503

operatione dxmonum liber e Graeco io Latinum (y) conversus est a Petro Morello (z) Turo* ',
nensi, editusque Latine cum Prflefatione Prancisei
, ,
Feuardentii Parisiis apud Gulielmura Chaudiere

.
4577, 8, et anno 1615. Lutetiae Parieiorum notis a
,
se illustratum primua Grsce (ex duobus raanu,
ecriptia BUO et Morelli) edidit Gilbertus Gaulrninus,
.
cum interpretatione Latina ejusdem Morelli.Plura
,
item ex eodcm Oialogo excerpta, Latina facta
,

. Id est : Similiter et Isocrates

juvenis adhuc, una cum Timolheo, contra vos epislolas probris plenas ad populum scriptitabat; nunc
senex, sive volens, sive invidentia percilus, res vestras quam plurimas, easque bonas silentio prxteriit. Misitque ad ie orattonem, quam primum Agesilao inscripserat, et paucis immutalis Dionysio g
Sicilise tyranno venalem exhibuit, tertium, multis
addiiis mullisque detractis, Alexandro Thessafl
despondit, nunc tandem ad te iltiberaliier, ut
dicam ejaculavit. Elegantiesimam hanc, et reliquas
Socratis et aliorum Socraticorum epiatolae Latinas
jam antea a me factaa, antiquitalis veatigatoribus
quam primum communicabo. Sed ad rem. Lilius
Gyraldus Dialogiamo 8 narrat,libellum huQC,quem
vocat aureolum, inler pervetuatoa codicea Grsecos
repertum, manuque aua exacriptum Pico Mirandula? se tradidisse, exornaaseque boo epigrammate :
Si velut JZsonides Nepheleia vellera quxris,
Non per Cyaneas illa petenda petras.
Si qux lantaleis latuerunt sedibus Atrei,
Non ea Tantalea fraude paranda tibi.
Besperidum si mala cupis servata Dracone,
Son opus Rerculeo, Pice labore libi.
Si quidquid nigris auri defertur ab Indis,
Non est cum trucibus pugna fuiura feris.
[27] Si quidquid Lydis vel Iberts volvitur undis,
Non iibi per genles longa lerenda via est.
Omnes ecce tibi ignoios qnacunque parandos,
Tltesauros, parvo codice Pscilus habet.

Joanni Medici,una cum aliie ex Jamblicho,Proclo,

Porpbyrio, Marsilius Ficinus nuncupaverat. Gesnerus scriptum reliquit, Psellum duos de Daemonibus libros scripsisse, quos Diegus Hurtadus
Veoetiis possidebat, excueique erant Latine in
officina Aldi. De Hurtado nihil dico. De officina
Aldi falsum eat ibi hos duos libros de dsmonibus
ease impreasos, cum io illa editione nihil aliud
contineatur, quam excerpta illa Ficiniana,
Bspius () multia in locia edita, eodem ordine, ao
distinctioue. Gaulminua conjectat ex verbis ipaiua
Pselli in fine dialogi de dsmonibus, libroa duos
acripsisse. quod latuiase interpretes Morellum,
et Ficinum, ideo maxime quod in excerptia e Psello
qu <cum excerptia pariler [28] ex Jamblicho,
Proclo, et Porpbyrio edita aunt, aliqua ultimo
capite afferat, quae desuropta ex aecundo illo, ai
quis est, libru videri poasunt. Optima conjectura,
et veritati conseDtiens; qua) enim in eo capite
continentur, cum, ut manifeatum legenti esae
poteat, in hoc Dialogo non habeantur, ex alio libro
deaumpta eaee neceaie eat. Sunt autem, ne diutiua
te delineara, lector, ex iractatu ejuadem Pselli in
hanc eamdem rem sub hoc titulo,
* Quxnam sint de dx-

monibus opiniones Grxcorum:^cujue principium tale

eal,

. Qui an unua eit cum eecundo

Hurtadiano non auaim afiirmare : et preaertim in
hoc acriptore, cui non defuere vires eloquentiaa,
nec argumentorum copia,quibua earadem rem non
Hinc frequena illius mentio, et dictorum examen aemel, aed pluries pertractaret; ut videre eat in
apud Joannem Franoiscum Picum in libris de aliie ab eo coDscriptia. Porro boe duoa de DaamoAuro, aed pracipue oap. ,2 lib. n , Democriticae nibua libroa alii tribuuot Michaeli Epbeaio, ut
sectx et Abderiticx inler Aristotelis interpretes scribit Poaeevinua in Apparatu.Eorum in Latinum
Michael Psellus non solum meminit, sed se reve- veraio incerti legitur in Cod. 3122, manuacripto'
laia scribit ejus arcana. Hic enim post Rketorica, Vaticano : et de Deemonibua excerpta ex Psello
Historica. Poetica, Maihemaiica, scripsit et Chymica, per Joannem Jacobum Bartbolotum Parmensera
nec non el Medica, quas ConstarUino imperatoH phyaicum, codice 5376. Vide quae noa etiam
dicavil.
Bupra (b) diximue.
X X X I X . Ejuadem de
XL. Ejuadem In Oracula Chaldaica expositio (c)

(y) In Bibl. Gallica Crncimanii p. 405. Gallica De rerum varietate, . I I I , opp. p. 319 sq. Jo.
etiam vereio hujus libri a Morello edita memora- Glericum Bibl. Universal. . XV, p. 118, aq. et
tur, Paris., apud Guil. Chaudiere, 1575, additia Vigoolium Marvillum 8. n , miacell. litterar. p.
capitibua 33, et 36, libri quarti Nicetae de Coloaaie 306. Dialogi titulua
Asioe. Librutn Peelli accepit Morellue e Bibliotbeca , vide Fulvium Urainum in Lyriaor.
fragmemia p. 179. et Lambec. lib. vn, p. 138.
Jacobi S. Andreani, canonici S. Mariae Paria.
() Confer lib. 1. Bibl. Greecs, o. 7, 4.
(z) Morelli versio latina exatat etiam in Bibl.
(b) Supra 9.
Patrum edit. Lugd. T. xvin. p. 569. Binc Greece
(c) Inacribitur etiam in codice quem babeo raa.,
et Latine cum Gaulmini notia hunc librum minua
emendate recudi curavit B. Dan. Haaenmullerua, ^ *
Kilon. 1688, 12. Vide et ai placet Cardanum o. 93. .

503

LKONIS ALLATII

504

cnjus potissimam parteoi Nicepborua Gregorae, tadi, Ceaari ad Venetos Oratoris, refert Geanerua
euia in Syneaii libellum de Inaomniia Commenta- in Michaele Paello, et Possevinua in Apparatu.
riia, verbotenua tacito Pselli nomine, tranacripait. In alioa eliam Arietotelis libroe acripaiase maniNeo non ejuadem, Brevis dogmatum Chaldaicorumfestucn est ex iiadem, qui Vienas scribunt fuisse
declaratio, (d) Grace et Latine primum Cidita eat ejuadem Epitomen philosopkix Aristotelicx de genea Franciaco Patricio ia Nova Philosophia de rutione, et corruptione, el de meteoris. item ExpoxiUniveraia (e) in Zoraatre, imperfecte tamen, et tionem in metaphysica Aristotelis. Latentque ejtuconfuae, cum utrumque commentarium eadem dem, acribit Andreas Schottua Praefat. in Cant.
eententia concludat, aic enim claudit : cantic,, Pseili plurima in ejusdem Ariilolclii Physicam, primamque philosophiam, in Caesaris Augusti
> , ,
Viennse bibliotheca.
, , XLII. Ejusdem liber
, , , de Facultatibus animx, cujua illud est princi , $
: "
. Horum autem dogmatum plurima pium
et
Aristoteles et Plato susceperunt. Plotinus vero et, eub anonymi nomine, et titulo
Porphyrius, et Jamblickus, et Proclus omnia sunt JJ . De anima celebres opiniones, quasi a
seculi, et tanquam divinas voces ea susceperunt. Jibro longiore et perfecto , Patricius in Psellum ita aniraadvertit: Similia his [30] editua eat Graece et Latine, a Joanne
Tarino Andegavo vereue, cum Origenia Philocalia;
Psellus poiita tradidit, utinam sicuti prolixiu*> ila
et diligeniius, sed qualiacunque sinl, non inutiliaZachari 8cholaatici, epiacopi Mityleoenaia de
cognitu fuerint. Neque bic ailentio [29] praetereun- mundi Opificio; et Anaetaaii Sinaitae, de hominis
dum eet, primam Expoaitionem in Ghaldaica Ora- ad imaginem Det et eimilitudinem crealione, Lucula ab aliia Procio Lydio (f) aecribi, aic enim tet. Paria., ap. Sebaatianum Cramoiay 1624, 4.
adnotatur ab illiua exacriptore in codice 572 Illum vetuati codicea MSS. Paello vindicant, nec
Vaticano, , 'a Paelli orationia atructura longe abeat. Et, ni
. A\\bi inveni, Procli Lydii Hypotyposis. Nec fallor, |idem ipae eat, quem Paello tribuunt, de
dubfto Proclum, rebua biace addictisaimum, libel- animo secundum variam philosophorum opinionem,
lum de hao eadem re conecripaiaae. Sed aive in Auguatana bibliotheca, in armario I I . Index Au
Procli aive Pselli opella ejuemodi ait, nulli bono guatanua : et in bibliotheca imperatoria Yieonae,
fuerit id nosse. Eamdem eaae exiatimo in biblio- Spachiua. Neo alius foraan eat, qqi in bibliotheca Iregin Galiias, qus priua fuerat Joannia ^ tbeca regia Gallorum, Ptelli de anima, legiLaacaria, postca Pelri Strozzae; primo autem
tur.
cardinalia Rudolphi, ut acribit Draudiua in BiblioXLIH. Ejuadem Annotationea in aliquot Gregorii
theca claaaica. Nec alia videtur quts ia Bibliotheca Nazianzeni loca, cum Elios Cretenaie episcopi, et
Antonii Auguatini babebatur cod. 219, Pselliexpli- aliorum,studio et opera Jacobi Billii Latinae factas
eatio dogmatum apud Assyrios. Absolutiua poatea saeptua editas aunt, oum Gregorii Nazianzeni opccum Sibyllinia Oraculia, oliiaque Pariaiia prodiit ribua.
atudio Joannia ObeopaBi (g) 1599. i n 8. Eorurodem
XLIV. Ejuadem oratio Panegyrica in Simeonem
opusculorum, diveraa ab edita, in Latinum veraio Metapbraatem edita (i) Latine a Surio die 27 Nohabetur manuacripia cod. 3122. Vaticano, Iacerti. vembris. Exetat Grseoe manuacripta in cod. YaXLI. Etfuadem Commentarios (h) in octo librosticano 568, que incipit,
Aristotelis de Physica auscultatione, ;ex jnterpreta , , cum aliia ejuatione Joannis Baptistx Camotii, cardinali Herculi dem Paelli in eumdem quas non multo infra adGonzag consecratoa, edidit Venetiia Federicua notabimue.
Turriaanua Latine 1554, in folio. Boa manuacriXLV. Ejuadem oarmina (;) in Cantica caoticoptoa Grasce extitieae in bibliotheca Didaci Hur
rum interpretatua eat Franciacua Zinua Verooen0
9

(d) D Simoneum Ecriptie, . 221-23. '

.
, et . 2236-244.
3<
Of-

(c) Ferrari 1591. Venet. 1593, fol.

\f) Lycium non Lydiura fuiaae Procfum teetatur
in ejua Vita Marinus, qui commentarioa Procli in
memorat o. 26. Quemadmodum et Simeon
Magiater de alimentorum facultatibue p. 141. Edit.
Martioi Bogdani, lum Proclua ipae p. 359. Politiam PlatODia.
(g) Etiam 4589 et 1601, Paria. in 8. Et ad calcem
editionia oraculorum Sibyllinorum luculectfB cum
notia Servatii Gallsi, Amaterd. 1689, 4.
(/) Vidatur hoa acripaiaee in gratiam Michaelia
Ducee, quem diacipulorum optimum appellat.
(t) Grcce et Latine vulgavit Allatiua libro de

'
>in commemoratiooem ejuadem

ficium
Simeonia a
Peello compoaitum.
.Hunc juniorem Paellum auctorem eaaePanegvrici in Simeonem Metaphrasten, probat Bollandue praaf. ad tom. I . Sanctor. Januarii, p. 17.
Nec diffitetur Allatiua ipae boc loco et diatriba de
Simeonibue, p. 68.
U) illa i n Caoticum canticorum veraibus eoripta eat politicia. Latioa veraio Scbotti et
Zini occurrit etiam in Bibl. Patrum, Parie. 4654,
tom. xiii et edit. Lugd. tnm. xvm. Graece et Latine
exatat in auctario Pucaeano, Paria. 1621. Tomo n,
una cum altero oommentario in idem cantieum e

503

DIATHIBA DE PSELLIS.

506

: excuaa sunt oum Theodoreti, Maximi, Nili mihi, utriusque amiciaaimua, Jacobue Pbilippua
explicationibua Rom. 1563, fol.,aeparatim Veaetiia, Tbomasiua aigniOcavit. Libelli item memiDit Caapud HieroDymum Polum. 1573, in 4; et aepiua aaubonua in iElii Spartiani Anlonium Garacallam
eum Theodortti operibua. Tandem Antuerpiaecum notie. Et Juatua Rioquiua (m) ia epiat. Centuria
Catena Patrum, et Thaumaturgo ia Eocleaiaatem, oova. epiat. 29. Saregica bibliotheca iater alia
a Peliano apud Gapparein Bellerum 1615, in 8. opuacula manuscripta illum ae vidiaae refcrt.
hao editione primum caput Latine converlit AnXLVIII. Ejuadem Synopsis legum veraibua iamdreas Schottus, a eecundo Zini utitur iolerpreta- bicia, et politicie edila eat Graece, Latina ioterpretiooe. Opuaculum inscribitur Nicepboro Bolaoiata, tatione, et notis illuatrata, opera et stuiio FrauConstantinopolitano imperatori, quem , ciaci Boaqueti Narbonenaia, ex bibliolbeca arcbieid est coronam ge&tantem, imperatorem scilicet, piacopi Toloaani, Parisiia apud Joannem Caiausat.
appellat, ut et alioa imperatorea [31] aliia opusculie 1622, 8. in nonnullia [32] codicibua inscripta (n)
compellare coaaoevit, quidquid alii eomnienl. Ea imperatori Michaeli Ducai. Alius codex Vaticaaua,
primus teoebria eruta Graece publicavit Joanaee ut notat idem Boequetua, habel, Alexium,
Meursius, cum Polychronii, Eueebii, et aliorum in
eadem Gantica expoaitiooibua, Lugd. Bat. 1617, 4. ~ . Et vetua Sirmondi, Nicephorum,
MartiDus Deltiua hagoge in Cant. cantic. cap. 5,
-
'

refert Psellum deficere in illa expoaitioae, cujua ,
est, ut ipse ait, nimia concisus abbreviator : et .
oacitanter nimia decipitur, dum ait Paellum citari
a Theodoreto, ab antiqaiaaimo recentiaaimum, et . Titulue, Porphyrogeuqui oonniai poat octiogeatoa fere annoa acripae- oet cogoomioe, Nicephoro Botaaiatse adnexo,
rat. Gommentariua item in Gantiaa ex tribua Pa- auapectua eat. Non dubito tamen libelium, rerum
tribos, ab eodem Peello, ei index Bavaricua cod. aummam gerentibua adeo neceeaarium, pro oppor99, fraudi non eat, aaepiua cum Theodoreto Latine tunitate diveraia imperatoribue inacripaieae, ut
editua, collectua eat. En verba indicia: itern, Com- praecipuas Juria regulaa, ex ipaia Juria totiua fonmentarius ex Iribus Patribus Gregorio Nysseno, iSilo tibus compendio pertractataa, etcarmine quaai leet Maximo, collectore Psello.
nocinio omoilitaa, abaque lougiorie lectiooia taedio,
XLVII. Ejuadem ad Micbaelem (k) imperatorem ai liberet; percurrerent; ut de ejuadem Chryaocapita quedara tbeologica, de Trinitate- et persona pceia aupra diximua. Ex bia nonnulla aub acholioChrtiti, Greece ot Latine, cura notia Joannia Wege
rum oomioe vulgala olim fuere a Leunclavio Jurie
Hni. Auguatffi Vindel. apud Georgium Viller, et C Greeco-Romani tomo n. l n Synopai legum Micbaelia
Sebastiaoum Mylium 1608, in 8.
Attaliota*, tit. prajaertim 16, 25, 28, 32, 37, 40, 42,
X L V I I . ^jusdem libellum, de Lapidum virtutibus, 48, 83. Qui, cum non animadvertiaaet numerum
Pbilippua Jacobua Mauaaacua (/) primua vulgavit, carixiioum, tanquam aolutam oratiooem excudit
Latiae verLit, et emeodavit; editua eat Toloaae iodiatiacte.
XLIX. Ejuadem ad eumdem (o) Michaelem DuGraece et Latine anno 1015, 8. Verum libellum
bunc aote Mauaaacum Latine et Italice redditum cam carmina politica, De dogmate, Graece idem
ab Adriano Spigelio pbilosopbo et medico, et Gym- Bosquetua cum Syaopai legum edi curavit, a Janaaii Pataviai anatomico, apud Liberalem Gremam, cobo Sirmondo accepta, unde legitur, de septem
pbiloaopbum ac medicum Tarviainum prsatantia- sacris Synodis cecumenicis Tractatua, (p) editua
aimum cooaervari ad huuo diem, epietola aua Latine tom. I I I Gonciliorum, parte prima, p. 400,
1 1

NOTJE.

Gregorio Nyaaeno, S. Nilo et Maximo, per eumdera, telia de coloribua commentariue. Caniclei liber
ut volunt, Paellum collecto.
contra Plotinum, ejua forLe cujua acriptum de
(k) In Catalogo Bibl. Barbcria
Barberinae lom.n,
lom. i i , pag. 253 immortalitate aoimae, Cardanie lib.de
perperam, ad M. Comnenum. Haec capita Theolo*
rerum varietate laudat. 8allu8tii philoaophii in
gtca integriora lector ad calcem hujua libelli Alla- D Heracliti problemata Homerica aummarium. Extiani reperiet.
cerpta ex Gemiati Plethonia Mooodia, de immor(/) Piutarcbo de fluminibua, Paelli iibellum aubtalitate animae Ejuadem defeoeio Arietotelia contra
jecit Maoaaacua, teatatue illum ae edere ex apogra- acholarium. Michaelia Apoetola pro Plethooe l i pbo Jacobi Sirmondi, epieU dedicatoria ad Gaul- ber, auper aubatantia Ariatotelica, contra Gazam,
minum.
Deroetrii Tricliaii de metria pouticia libelli. Dis(m) Juataa Rycquiua epiatola ad M, Velaerum picc, quspso, an aliqvid sil cedro et pumice dilinum.
data Roma? i6\0. Mihi Biblioihecam nuper Saregi- HflBC ille.
cam excutienti opuseula quxdam Graeca calamo exa(n) Ita etiam in Codice Vindobonenai, cujus
rata in manus venerunt. Maximi Planuds et cla- meminere Lambeciua et Neaaeliua part. n, p. 28,
roram aliquot virorum epistolaa centum. Peellua et in alio codice e quo ante Boaqueti editionem
de gemmarum virtutibua, Incerti cujuedarn (Em- vereua Donnulloa produxit Allatiua ad Euatatbii
pedocli vutgo tribuuntur) veraua iarobici de fixarum Hexaemeroo p. 280.
ptellarum spbsra, a Demetrio Triclinio emendati.
() ma. Gaeaareo, ad Coaataatinum MoaomaParecbola) auasdam eorum qu in excuaia Athenaai chum. Vide Larabeob. vi, p. 163.
codicibua detiderantur. Incerti librum Ariato(p) Totua abeolvitur veraibua politioia 71

507

LEONIS

508

ALLATII

Colonic Agrippin 1606, induatria Severini Binii; bus aignificavit. De eadem, acribit, fcrme re et /aet Graece eub Joannie Pselli oomine, cum Tbeodori culiate ad Conslanhnum, hujus, ut puio, Michaelis
Prodromi et Nicephori Callisti versibua, Basileae Duex parentem, Michael Psetlus Libellum ante scriapud Joannem Bebelium 1536, [33] in 8. Quem pserat, cujus est exemplum apud Melelium. GrxJoanDi (q) etiam tiibuit Joannea Tiliua Engolis- cum lotius medicinx scriptorem, non eodem modo
argumcnto, sed iisdem interdum pene verbis. Hunc
nieoeis, in apostolorum et sanctorum coaciliorum
Decretis, iaipreasis Parisiis per ConradunTNeoba- ego Symeonem, multis licet in locis depravatum e*
rium 1540. Io bunc ipsum Tractatum ecripsit mancum, cum Latine quoque modo vertissem; adjulus
Franciscua Feuardentiua; et Bellarminus tradit, imprimis ip&ius PseUi libello, tum ejusdtm altero
Georgio Valla in Latinum pessime convenum, tibi
Paellum in eodem hallucinatum, io terapore, quo
celebrata est prima Constaatinopolitana synodua, in onmi medicx facultalis, etc. Rccte omnia, ai illud
qucB fuit aecuoda ex quatuor primie; iiVEpheaina, excipiaa, Conslaotinum Monomacbum pareDtem
quee fuit tertia, tom. I , Controvers. 4, de Conciliis Micbaelia Duca? fuiase, quippe qui diversus omniDO
sit a Gonatantino Duca Micbaelis parente.
cap. 5.
L. Ejusdem de Nomocanone carmina Graece edi- L I I . Eidem Paello librum , De
dit cum superioribue Bosquetua, quae cum laxiora g podagra, a nonnullia codicibus tribui video, cujue
sint, alterius esse multum dubitavi : nec fefellit illud est iniiium : ,
me animus, nam in alio manuscripto codice Gon- , capitibua quadraginta ecx concinnatum;
stanlino Psello tribuuntur. , qui, cum ad Palaeologos, quorum juasu fuerat conscriptus, direclua sit, niei Psellum alium fingere,
. In bibliotbeca etiam Antonii cui tribui poeait, velimus, certe PaeHi non est
Auguatini cod. 154 et 175, eidem Constantino Auctor tempore Michaelia Palaeologi vivebat, cui a
Paello tribuuntur. Sed cujuanam opus sit non vi- valetcdinia cura erat, ut ipae fatetur : detur tanti, ut in ejus auctore inquirendo diutius , '
, ,
immoreraur.
L I . Sub ejuedem nomine circumferlur Syn- , ',
tagma ,
, , ,

de Cibariorum facullate, utiliiatc, et noxa, ex Me- . Quandoquidem igitur

dicis libris collectum. ad GoDstantinum Monoma- hoc mihi imperavit sanctissimus rex, e cujus medicis
cbura per iitterarum ordioem, cujus illud eat prin- sum unus, ideoque naturam ejus, temperamentumcipiuro, , . Illud Simeoni G que novi, prxsertim cum diu cum eo vertalus fueSetbo (r) magistro Antiocheno tributum, et a Gy- rim, pro ea, qux mihi est scienlia, de hoc morbo,
raldo Laline redditum Craece et Laline Iaingriniua ut ejus obediam mandalo tractare incipio. Et, ai
res in eo pertractatas, nodum et formam diceodi
Baaile excudit in 8, 1538. Cum vero non tantum
consideraa, aliaque : a dicendi tractandique ratioaententisB, aed verba etiam ipaa in utroque reperiantur, exietimo, Collectaneis Paelli nonnulla Si- ne Pselliana longe absunt. Vidi poalea editum Lameonem a ae, inter legendum animadversa, addi- tine aub nomine Incerti ab Henrico Stepbano (f),
diaae, vel quempiam tertium ab utroque confecieae, inter auctorea medicoa, tom. I I , ex versione Marci
quod ex indice manuacripto (5) colligi poterit : Musuri ad Scaram Trivultium, cujua de eo hcc cat
judicium : Quod sicut audor, quisquis hxc ediderit.
,
. Syntagma de alimentoruminfans et elinguis erat, ul qui nesciret, si quid vel
viribui Pselli, et Simeonis Magistri. Neque enim arte didichset, vel usu comperlum habuisset, expriadduci poBeum, ut credam, Paellum [34] sua a mere, etc. Et ante aliquot anuoa, Graace editum
Setbo, eruditiorem eloquentioremque a minua cru- Parisiia in 8,1558. Apud Guilielmum Morelium,
dito et eloqucnte mutuatum. Aliorum siquidem la- Demetno Pepagomeno vindicatumjet [35] eeoraim
boribus meliores, non dcteriorea evadere cooamur. J) Latine ex interpretatione doctiaeimi cujuadara viri,
Et Peellua Sethiania illis, veluti aliena pluma quem ipae non nominat.Cum vero in multia Psello
amictus, caodidiaBima sua deturpasaet. Viderat i d tribuatur, licat illiua non eit, inter alia Peelli moquoque Gyraldus, epiatolaque nuncupatoria omnt- numenta edita locum habeat.
y

NOTiE.

(q) In ms. Caesareo Micbaelis Pselli ease perbibetur :

.

() Simeoni buio vindicat, et ex duobua msa.

Jao. Mentelii integriorem hujua libri editionem
cum versione et notia dedit" Martinua Bogdanua,
Parie. 1658, 8. Vide et Allatium de Simeonibua,
p. 181. Paelli librum una cum Simeonis libro ad

mB8. codicee recensito edere voluit Georgius Hieron. Welachius. Vide ejua epietolam I X .
() Sic etiam codex Caeareus de quo Lambeciua VI, p. 161. Idem memorat Peelli ;
ad imp. Gonatantinum Monomachum. Incimt:

,
, . . .
(*) Paris, . 1567, fol.

509

DIATRIBA DB PSELLIS.

510

LIII. Et ho Pselli opera (u) edita auat quas LV. Qu&stiones theologicx cum responsionibus.nd
mihi videre coatigit. An alia item sint nondum Micbaelem Ducam, quibus et ad pbysioiogiam
oovi. Iilud scias, iector, aliaa ilem ease aounullo- pertinentia continentur, fol., in bibliotbeca Augurum ex bisce operibua editionea, quaa iibens vo- stana, iu armario V I . Index Auguatanua ms- infra
lenaque omiai. Satis sit praecipuarum commemi- etiam idem iadcx haec babet : Pselli ad Michaelcm
Commenum varia capita theologica : nisae. Utinam et alia, que jarn latent eamdem
cum istis fortunam exporirenturl Sed qoando pea- , de anima, de virtulibus. et pkysica de semibus;
simorum bominum nequitia id fieri uequit, en de iimilitudine. et dissimiiitudine liberorum cum
aliquorum adhuc ineditorum catalogum hic at- parentibus; de embryone; de somniti; de circults
texam, quorum mihi memoria suppetit, et quo ccelesiibus; de meteoris; de lunas eciipsi: de soliscadicuntur esse ia loco aperiam, ut, si detur ali- lore,\de stellis, de Dioscuris; de pluvia, grandine,
quando facultas, tibi poaaia tantos tbesauros com- nive, pruina, rore; de typhone, et ecnephia ventis,
parare. Laudaboque auctores, ut unde id babeam, de fulmine; de partibus mundi; de terrse motibus;
tibi compertum sit, et si qu fraua deprebendetur, de tempestatibus; de salsedine maris; de imbribus;
habeaa lu etiam, in quae crimen referaa. De quibus de fluminibus; de steilarum luce; guid rtecessitas,
exactom tibi judicium, certamque narrationem JJ contingetis, lempus, materia, fortna, elementum?
non promitto, cum ea pr mauibua fucriot. Quid encyclopedia? de liiterarum inventoribus; de
Uiud cerlum eet, ex bia nonnulla eaae bia, terve Amuzonibus; denominibus mensurarum ; de circulorepetita, qusedam etiam typis excuaa. Quia tamen rum iniliis; qux habeant caelum, mare, sol; de orlu
ex sola tituli notitia, eaque varia, de toto tractatu solis triplici, deque igne caelitus ad philosophi preces
noo poaaumua aeoteatiam ferre, et unum ab aiio delapso; de Potidca, Arcadia; ac Aristolele, Clcandietioguere, quemadmodum ia aliis iuveaimua, iia the, Anaxagora; de Eubaea, Sicilia. Geaaerue item,
tibi damua, qu certo edita auot omoiao praeter- ejusdem de fide ad Miehaelem Ducam, juncia ejusdem Epitome philosophix Aristotelicx, id est phyeuntee, sit ergo :
LIV. Paelli liber Contra Eunomium, Romaa in sicx, de generalione el corruptione, de meteoris,
Vaticaoa servatur : Geaoerua in Bibliotheca, Gil- cum supplemento Gregorii Nicxni ad Pelmm frabertua Gaulminua notie io eumdem trem in 4, ms. bibliothoca imp. Viennx. Idem habet
, et Praaciacua Feuardentiua preefatione Ierael Spacbius in Nomenclatore ecriptorum phi Petri Morelli interpretationem ejubdem libelli loaophicorum et pbilologicorum. Item Romse in
bibliotbeca Sanoto-Silveatrioa in rnonte Quiriaali
De dxmonibus.
Scholia ejusdem in dicium quoddam Basilii, Romee; eai ejuedem bio liber ms. Grsce, quem ego vidi;
Geaoerus ibidem.
" titulua erat :
Epitome librorum Moysis in 4 Ma. in bibliolheca (). Psclli ad imperatorem dominum Michaetem Ducam; capita eraot. '.
imperatoria Viennae : Geanerue.
Dioptra, id eat Perapectiva, coatinena quatuor , '.
sermooes io quibua aaimua et corpua disputant, in . '. bibltotheca Augustana : Geanerua [36] et index . . . \
Auguataaua.: Plut. 6, num. 12. Heec an eadem ait , , , '.
cuai Pbilippi aolitarii Dioptra, jam edita Latino, , , ' .
poaaum divinare, et forte Indicia auctor, Paelli , '. , '
prsfaolia (v) aomiae deceptua, totum Dioplrae [37] , '.
opua, a vero acriptore Pbilippo avulsum, Paelio ' . . 1 Professio fidei. 2, De quiimprudeotcr nimia aupposuil. Pbiiippi tameo ease busdam nominibus in Christianorum jdogmate usurapparet, cum eam, ex bibliotbeca Augnatana de- patis. 3. De (y) enypostanbus. 4. De Homousio.
promptam, cum Cabasila, Pbilotbeo, Joanne Car- 5. De Homohyposfato. 6. De essentiali unione, et
differentia. 7. De hyposlatica unione, et diflerentia.
paihio, et Glyca Latiaam vulgaverit Jacobua Pon
tauus Ingoletadii, ex typograpbia Adami Sertorii, D 8. De relativa unione. 9. De saneta Triade. 10. De
1604, in 4.
modo (%) retributionis. 11. De divina unione, 12. De
NOTiE.

() Adde his ab Allatio recenaitia 1.

^ quam Graece et Latine
edidit Eliaa Ebin^erua Auguata) Vindel. 1597, 8,
obaervaaa Petri Hiapaoi aummulam, rnagna parte
ex hoc Pselli opuaculo petilam eaae. 2.)
templum Sophiae Cpol. terre motu quaaaalam,
quam edidit AJlatiua notia ad Georgium Acropolitam, p. 281 eeq. 3.) Breve carmen iambicuoi ia
depositionem Jo. Chrysostorai, vulgatum Greece ab
Ailatio ia excerptie Greecor. aopbiatarum ac rbetorum, p. 400. Rom. 1648, 8. Idem ex Oratioae
inedita ad Gonatantiaum Moaomachum producit

noooulla, p. 102, De recentiorum Graecorum iemplis.

(v) Etiam boo ipaum ex tomporum ratione io
dubium vocat, neque persuadere aibi poteat AHatiua, Mich. Paellum io Pbilippi qui A. G. 4405
acripait Dioptram praefatum fuiaao. Vide infra,
cap. antepenuit.
(x) Hoc scriptum habea infra ad calcem preesen
tia diatribae.
(y) Lege : enypostatis.
(z) Verteodum erat : de modo cotnmunicaUonis
idiomatutn.

511

LEONIS ALLATII

512

naiura. Qu omnia an unum opua aint, vel diver- A. Exposiiio in Metaphysica AriitoUlti, in Italia,
ea, judicabuot, qui legent. Ego exiatimo unum Geaaerue.
Commentarius in Aristotelis verba, Arsartium et
esse, attameo in uno codice abundantius contineri;
ex omnibus taraen unum posse coofioi perfectum pcieotia acientiarum, et, Quomodo omnia philosoet omnibus partibus absolutum. Quae provincia phia dependeant, ia Ilalia, Gesnerue.
In Psychogoniam Platonis, ia Italia, Gesoerus :
esaet omnino eruditia virie contemnenda. Consule
etiam, quae nos de hoc eodemjopere ioferiua dice- bibliolbeca Auguataoa fol. armario v, iadex
mus : obiter tamen hic animadvertam titulum ae- Aagustaaus me. ia bibliotbeca imper. Vieons -4,
cundi Augustani non carere uota faleitatis,qui no- Ierael gpachiua.
ExposUione varix in varios Platonis locos, bibis pro Mkbaele Duca, Micbaelem Commenum
obtrudit, cujus auctoritate doceptus Woegeliuus i n bliotbeca Bavarica cod. 165. Iodex Bavaricue.
, bibliotheca
sua editione retinuit, et in nolis, Conslantiai Duc
filium Michaelem inter ComnenoB, mira Joannis Sambuci, Geeaeraa.
refert oum oraaino esset immutandue, reclamaotiVaria philosophica, Rom ia Vaticaaa. Geaoerue.
bue caeteris codicibus, qui omnes uno ore Micbae. Physica, astronotnica, musica, arithmeiica, geomelem Ducam proponuot, cui capita illa nuncupavit. ~ trica, jundis opinionibus de anitna, in-4, biblioth.
Marquardue Freherua in Chronologia imOerii utriui- imperat. Vienn. Geanerue.
que : Ad Michaelem Ducam scripsit Michael Psellus
lnterprelationes dubiorum naluralium, bibliolhecs
ea xtate in jure et philosophia scientissimus ct - imperat. Vieaoae, io-4, Gesnerus, et larael Spa, Synopsim legum versibus politicis; cbius : Solutio unius atque alterius quxsiionis asexstat m$. in bibliothcca Palatina et Constantino- trologicse, biblioth. Auguataua, -4, armario,
potilana. Ejusdem Pselli ad hune Ducam responsto- iodex Augustanus ms.
nes ad diversas quxstiones theologicas et doclrina
LVII. loter libroa quoe bibliothece Lugduoo
omnifaria, 194 capitibus comprehensx in biblio- BatavaB Josephus Scaliger legavit, io iodice Graacotheca Palatina. Codices hi, sicut et rcliqui Graeci rum manuscriptorum io-fol. legitur cum Heronis
et Latini manoscripti decantatiaaim illius biblio- gcometrica, Pselli queedam astrologica. Aa eadem,
thecae, meis lahoribua (), vigiliis iategri, incolu- vel diversa cum superioribue, posBumue d i mesque in Vaticana aaaervantur. Quod certe omni vioare. Ao etiam illa eunt, qum eub illo libello do
admiratione digoum eet, Deique aummi muoer quatuor ecientiis mathematicis cootioeotor? Sed
aacribendum, tam vasto iliaere, aaeviesimo tem- euspendo judicium.
pore, tempeatate hiberoa, ao pluvia, rerum omExpositio malftematicei in Timxo Plalonis, de
oium penuria, per oppida ao ditionea hoatium, C animx generatione, tivc esscnlia, fol. bibliotheca
tantum librorum numerum eartum tectum Romam Aagustaaa, Index Auguet. ms. Aa eadem cum
importatum, ita ut ne achedula quidem perierit. Psychogonia ?
Sed ad Paellura.
[39] Opus Grsecum ex libris medicinalibus, ordine
LVI. Opuacula quaadara In Passionem et sepultu- alphabetiy Rora Vaticana. Geanerue, Paschaiis
rum Christi; Libellus dictus Antichrhtut; De Para- Gallua, et Joaunee Georgiue Snheackius i o bibliodito; In Natalem Christi, in-4. biblioth. imperatoria theca Medica.
Vieon, Geanerua, Poaaevinua.
Ecloga utilis ex libro Parallelorum. Ibidem. Gee[38] . crucifixionerua et 8pacbiua.
nem Domini, bibliotbeca cardinalia Columnae^
Encomia diversa. Ibidem, Geanerus.
Gretaerua notia oratiooem Maoarii ChryaoceMonodia, Roms, in Vaticaoa Geaoerus.
pbali de exaltatioae eaocte Crucia tom. I I , de
Explicatio in librum Dioscoridis, bibliotbeca
Cruce. Noa oooetat, aa de bac intelligat ampli- Manuelia Eugenici, et Joannia Suzii. Antooiue
ficator Geeoeriaoas bibliothecae, Georgii Nicome- Verderiaa Supplemeoto, et Scbeockiua io bidix archiepiscopi De Cruce, quam falso quidam bliotbeca Medica.
Psello ascripsere Grxce ms. in 4, Biblioth. imper. Q JEnigmata, biblioth. Bavarica, cod. 38.
Vicnnm.
LVIII. Meuraius Historiarum opus Paellum ecriCompeodiosa expoaitio io Ariatotelia libroa De psiase autumat, illudque laudari a Zonaru t. I I I .
naturali auscultatione, exatat in bibliotbeca Didaci Ieaacio Comneno, et in Romaao Diogeae, iteni
Hurtadi. Geanerua. bibliotheca Bavarica cod. a Theodoro Metocbita Histor. sacrx 1. n. Cedreno,
145. Iadex Bavaricue, et bibliotheca imperat. Joaooe Guropalata Hiatorie auae ioitio, Micbaele
Glyca Aonalibua semel atqoe ilerum. Erat eiiam
Vieaos, Israel 8pachiua.
Synopsis Logicx Aristotelis, io-4, in bibliotheca catalogo exbibito a gramoiatico, apud AatoniAuguatana, ia armario oum. 5. Iadex Augustanua. aum Verderiam ia Bupplemento.
NOTJE.

(a) De Palatiais oodicibue quoa pootifici Grefforio XV doaavit imperator Ferdinaodue I I ,

vaticaaam bibi. A. 1623 traaalatia, gloriatur Aila-

tius paaaim, uti ad Euatatbiunp Antiochenum

rtef. et ia notia p. 151, atque animadveraioaiue ad Antiquitatea Etruacaa, p. 58.

513

DIATRIBA DB P S E L L I S .

514

Gaolmini de Pselli acriptie baeo habet: Alia unusquieque debet: quod ai nescirem, in aola
illius in regia panter et Vaticana exstare cerlum optimorum eriptorura lectionem coliocandam eaae
extatimarem : et in illia conservandia occupatum
esl; ut Platonis,
, Comment. in Aristotelis Categorias, Metaphys. aurnmam ducerera felicitatem. I D quibus omnem
lib. , Porphyrii quinque voccs, con- nostram diligentiam indulgentiamque coosumi
tra Eunomium librum unum de legibus duos, - jucundissimum ao dignieeimum est Mibi sane
, diversa. Epistolas item elegantes lumen aolis, diea, vitaque ipsa erunt ingrata et
laudat in adagio Casaubonus in Athi- araara, ei, quselegam, non habeam: ai monumenla
clariaaimorum vivorum defecerint; pra3 illorum
nxum.
LIX. Plura etiam enumerat Antonius Verderius namque dignitate, et auavitate, divitiae, voluptatea,
in Supplemento bibliothecs Geaneriana?, ex biblio- et quidquid apud homines in pretio eat, aordea aunt et nuge. Hao itaque aitia, eive furor
tbeois Constantiaopolitania. Nam inter alia apud
Joanem Suzium erant, Michaelia PselH Expltcatio (liceat propcnai ad litleras anirai cupiditatem, qum
in psallerium Davidis. In Cregorium Nazianxenum. neaciat modum, ita appellare) dum mihi aeeidue
In catalago a grammatioo exhibito, Medicinale Mi- novoa auctorea inv6stigaadi atudium ingerit, aemchaeiis Pselli. Liber philosophicus. Jn philotophica n per novum quid ingenio objicit: quod poatquam
_ _ ^
- m
. __
'
B
*
V
1

*
*^
**4*4


.1 *%
*+* 11
4 4

Aristotelis. Asironomicum. Explicatio in mysticam didici, aogor et doleo, me illo, tanto tempore fruphilosophiam, In quinque voces Porphyrii. ]n topo- Btratum fuiaae. Hioc magia ao magia impellor congraphica Strabonis, et PUtlemxi. In arithmetica. In citatioribua atimulia. Dabo igitur tibi, lector, aine
Galeni explicationem in quatuor libros resolutionis futo et fallaciia numerum librorum manuscriptoEippocralis. Menandri Comedxx XX///, Theaau- rum Peelli, qui jam latent in bibliotbecis, neo luroa! explicatx Mickaele Psello. In bibliotheca cem viderunt, eteorumaimul principia, ut rerum
Regis Chritianiaeimi. In EUnckos sophistarum. barum tibi notitiam babeas dilucidiorem. Ad RboScholia in definttionet. De motu temporis. De circulo dum ipeam et aaltum.
solis el Iwix. De inventione diei Paschalis. De anLXI. Visi igitur, aut leoti Paelli a me libri aunt:
gelis et dxmonibus. De novis morborum appellatio- ,
nibus. De nolis spirituum. De divisione animalinm. . De grammaiica ad
In Salutationem ungelicam. In Physica Aristotelis : Conslantinum Monomachum, carmina politica. P.
preter aliamalta.qaorum aapra meminimuB.Infra , .
quoque nonnulla alia recenaebimua. Et in biblio[41] , . Ad eumtheca Anaonii Aogustini, Paelli Apopthegmala, dem, de Antistxchis. . ,
7

"
1 I
"

I i ">
cod. 227. Explicatio maihematiea speculationU " . Haeo duo a pleriaque in unum
tit Platonis [40] Timxum. Absoluta enarratio de Lem* veluti corpua digeri, et aub grammatices nomine
maie. Explicatio de Platonica aurigatione animorum, laudari, novi; codex tamen Vallicellanua in duo
et dtr mllitia deorum, in Ph&drum. Explicatio nodi dividit, secuDdo primum, aliis etiam aliorum ioterdifficilis, quopacto ex quinque secuplum est, et quod jectie, primo aecundum tribuens locum; et argucirea quinque figuras alia figura non statuatur con- mentum utriusque diveraam etiatn poscit tractatenta snb xquilatenbu* et rectangulis inler se xqua- tionem. Nec in unum graramatic regulas, et dictionum expoaitiones, niai confundas omnia, coalelibus, cod. 191.
LX. Haec eunt, lector, Peelli monumenta, qum ecunt. Meminit Gaaaubonua in Atbenasum lib. n ,
hacteoaa, ut mibi videtur, ia iatis bibliotbeois c. 26. Psellus in versibus polilicis, quibus obscuriorepoaita latent, quae non aolum videre, sed etiam res voces exposuit. Auctorem horum ease Peellum
queae ut ita dicam uaurpare : uaarpabia enim, Michaelem nuljua dubito. Meuraiua (6) tamen
dum eonforendi, interpretandi, edendique copia Joannem, cui de virtutibua ac vitiia iambos t r i data, ipae tantura acrtptorem atudium et tempua buit, horum auctorem inainuat; cum exiatimet
ioauraee. Scriptioni mea fidem bic imponere per- Joannem ease quem in laudat Suidae,
opportunum videbatur; habea enim, ni fallor, D 81 , *
exactam Peelli acriptorum enumeratiocem; tamen, . Eumdem Peellum espiua a Suida laune rerapublicam litterartam fraudare videar, de datum ioveni, in . ,
qua bene niereri eemper eollicitua aum,en tertium . ,
hic ascribam catalogum librorum Paelli, quoa, dum . Et
aemper aliquid novi aviduacapto, mibi legiesecon- , , ,
tigit. Mirum enim eat, ut animua ad rea novaa , . Quae cum bia
aemper geetiat, nullia laboribua, nullia aucoum- de grammatica, et antiatoecbia legantur, non alium
bena vigiliia. Scio altam bominibus beatitatem borum, quam Joannem auctorem Meursius nobia
paratam, ad quam totia conatibua contendere intrudit.
9

NOTiE.

(b) Meuraiaa ad Paellum in Canticum canticor., p. 177.

LEONIS ALLATII

815

816

. Quid sit Babutzicarius. oatendendi ingenii cauaa, et eloqaenii divitias,

et vira, quae res auget laudando, vituperandoque
ruraua affligit: et quod apectabiliua eet, parva pro
magnis approbat, itemque magna atlenuat, et ad
. Unde nomen Cornuli minima deducit. Licuit aomper, et anliquia, et
originem habuerit. . subeecutie deincepa temporibus eloquentiaaiino
.
cuique, et nunc licet. Argumenta similia, infames
. Quid sibi velit
materiaa, ?el inopinabiles nuncupabant.Flagitioaa
Gssaris nomen. . .
aiquidem ai commendarent, * si
, " '. illud, si quid advenit. prater homiDum opiniunem, aggredi d i cebantur. Ranarura pugnam Homerua; unua e sa . " , '.
pientibua Graeciae Pittacua molam laudavit : Dio
, , '
. ln illud, Slridit arcus, nervus auiem valde Pruaaaeua exornavit paittacum, Polycrates mures,
sonuit. Uomeri Iliad. ', . 125. . " ' teredinem Clitarcbue, muscara Lucianus. Tbemieon plantaginem, Marcio raphanum, Eraaialra' /. .
. .
, de Gillo .
. .

. intel- Q tus lyaimacbiam, Pbythagoras bulbos, Diocles ra

pam, Pbanias urticam, Gato braeaicam, mnrtem
leclionem sic dictam, quse Nicomedias cst. .
Alcidamas, Aristopbanes paupertatem, febrem
o\ .
quartanam Phavorious, Synesius cavitium, [43]
,
alii aalem, quod ridetPlato in Gonvivio, alii vorai , tum, ollas, insecta, et quaB aunt hujus generis,
. Quaenam sit scripiionum difterenlia, quarum
alteri Chariclea, alteri Lencippe argumento sunt.quffl PlutarcbuB et Isocrates, et nostra tempestate
alii magaiflca ac diserta oratione laudibus proee.
LXII. . De mirabtlibus cutittunt; bic quidam ovum, ille aainum, alius
audilionibus. [42] . ebrietatezn, aliua atultitiam, aliua mendacium, et
quid non? quaa in uaum volumen sub theatri
. Libellum Schediasmate (c) illuatravimua.
^. Laus cimicum . 01 Joco-Serii nomine coDgeaait Gaapar Dornanua, (d)
et publicavit non sine Appendice. Kt quod magia
^ .
* . Laus pediculi. . ' mirere, Witteraberg Bruno qnidam Nolanua i m pie prfflconium diaboli recitaaae dicitur; et qui $.
Laus pulicis. . dam alius, quem nominare prstermitto, lictoria
, tva * C publici : veruru pro taato in Acberontia ministroe
. Hujus meminit Joannea Tzetzea chiliad, //, beneficio, reliqui Italiae lictorea, ne ingrati esse
viderentur, datis ad laudatorem litteris, gratiam
Histor. 185.
referre conati aunt, officia sua polliciti, cum tem .
pus adfuerit, bene, et benigne eeae illi praUituroa.
.
Non mirum itaque si Psellus etiam noeter, eui
Michatt quidem Psellus pulices lowiat,
experiendi gratia, in contemptieaimia iatia atylum
Annis ante nos centumflorensin vita.
exercuit. Meraini me fuee admodum in Rhetoricia
,
. discipulum Sergium pui dubitaaae, difficiliuane ait ideoque praeatantiua,
et admirabiliua rea vilea, minimaa, vel etiatn
dixerat, nunquam se morsum pulice. .
malaa dicendo exornare, an qu hie comraria, ut
, .
. Ad suum Papam. . virtutem, aapientiara, et viroa bia ipaia oelebree
et illuatrea. Nunc, ut lectorem, lectione operum
.
Paelli defeaaum, aublevemua, pauca ex raultia illia
' . Laus vini* .
adducemua pro utraque parte ex ingenio afferenda.
.
r

, Iaocrates aimileaconatua verbiaetiam acerbieaimis,

. Cauvonem qutmdam iuperbum, et frustra

pluribua in locia insectatur; Plato deridetin Gonphilosophantem. . , vivio; Syneaiua in Epiatolia improbat; eoque
.
praecipue, si qus totia viribua conaeciamur, im , . Caupo- proba decacitate vituperentur; ut de Carneade
nem leges pertractantem. . vituperante juatitiam traditur. Adde : aicut longe
.
praestabilius eaeet de rebua utilibus mediocrea
LXIII. Levieaima iata aunt, et minua aeria; at opinionea babere, quam aupervacanearum exqui01.
(c) Neque libellue Pselli, neqoe Allatii schedia- acriptores varioa Lug. Bat. 1644, 12, et admiranda
sma boc vidit lucem.
rerum admirabilium cncomia. Noviomagi Batavor.
(d) Hanoviaa 1619, fol. Dornaviano opcri licebit 1666, 12.
addcre diasertationurn ludicrarum et amceniorum

517

DIATRIBA

518

D B PSELLIS.

sitam cogoitioaem; et paululum eminere in magnis, quam in parvie, praeaertim Hia, quae vitam
nihil juvant, cxcellere; ita et in dicendo pbiloaopbandum eat. Et quia nescit gravitatem acurrilitati, rea seria9 ludis et jocis esse laborioaiorea ?
idque ex eo intelligitur, ut dicebat Iaocratea in
Heleore laudalioae, quod neminem unquain illorum verba deieceriot, cum hi universi looge tenuius dixeriot, quam argumenti magnitudo poatulat, adeo de rebus luculentis diftlcile eat aliquid
afferre in medium, quod nemo ante usurparit; de
rebua autem contemptis et bumillibua.quidquid io
buccam venerit, omne [44] proprium fuerit, Videtur tamen magis egregium primum : primi enim
eloqueotie magiatri, qui sibi laudem comparare,
et omoea in aui admirationcm trabere studuerunt
similia argumenta uaurparuat, Homerua, Gorgiaa,
Protagoras, aliique pauci, et poat hoa raulto
plurea. Atque bas materiaa veterea adorti aunt,
IIOQ sophistffi eolum, sed philoaophi quoque, ut
probat A. Gelliua lib. xvn, c. 12, et Philoatratua in
Vilif sophistarum. Nec dicendum est, tot eruditoa
bomiues hac re iaiase deceptos : eorum apud
omnes aeatimatio eingularia id negat. Et, dum materi*e difGcultate magis exercentur iogenia, magis
etiam lucent : etenim ubi deficit materia propter
improbitatem, aut tenuitatem, ibi eloqueatiee l u mina et vires magia iufeosffl vebemenliora spicula
audientium aoimos oootorqueat, suique copia
io maxima inopia iogeruot admirationem. Magis
enim facundi opea ia rebue laude careotibua
ostentantur. Uinc omaibus sibique isti ecriplores persuadeat,
,
. Se cum de rebus
9

adeo improbaiis verba suppelant, ad res prxelaras exponendas luculenta oratione facile abundaturos. Nec male Sidooiua Apollinaris : Nam
moris esi eloquenlibus viris ingeniorum facultalem negotiorum probare difficultalibus; et illic
stylum periium, quasi quemdam fecundi pectoris
vomerem figcre, ubi materix sterilis argumentum,
velul arida cespitis macrigleba jejunal. Nec miauts
bestiolse miaua aeceasariae existimantur. Nam e
quoque in euo genere pulchr suot, et aliquid
decoria uaiverailati rerum, tanquam in communem reropublicam, pro aua portione, conferunt; ut
praeter alioa adiraadvertit Aristotelcs De partibus
anirnnl; cap. 5. Diviaua quippe Artifex ila magau9
est io magaia rebua, ut miaor aoa sit ia parvia.
Hecteque a Piioio lib. n Nulur. Ilislor. cap. 2.
scriptum eat: In magnis corporibus, aul certe majoribus, facilem officinam seqnaci materia esse : in
parvis, atque sua exilitate nullis, multam ralionem
immensam vim, inextricabilem perfectionem; et rerum naluram nunquam magis, quam in minimis toiam esse. Eoque apectat illud D. Auguatiai lib. xxu
de Civit. Dei- cap. 24 : Ba ptus habent admirationis,
qux molis minimum. Plus enim formicularum et
9

apicuiarum opera stupemus quam immensa corpora

balxnarum.
LXIV. Sed de parvia pauca hseo etiam aatia.
Ceetera Pselli peraequamur.
9

. SUvm

nepotem adhuc infantem. . ' ,

.
[45] ,
.

Laus cujusdum monachi Nicolai, qui in Olympi

monasterio prxses fuerat. .
.
* Q . Joannis

Crustulx monachi laus, qui in S. Urna legerat.

. , .

, Laus Itali .
. .
, .

Ad discipulos, de codem argumento. .

' , ' .
, Conlra sui obtrectatores . , . .
. eosdem, . ' 6
.
. Contra

queindam, qui illi clanculum maledixerat. .

.
,

. Ad discipulos, qui interpreialioni

libri Aristotelis de Interpretatione non inlerfuerunt.
. .
" ^

. Cum discipuli tarde ad conventum scholasticum processissent. .

.
LXV. ' ', in

Romanum Relerendarium, Monodia. .

.
'-

, aniistitem dominum Michaelem Radenum,

Monodia, . .
*

, m actuarii Joannis sororem, Monodia. .

.

, in Joannem Patricium discipulum, Monodia* . .

^,

, ad Joannem Burtzem Bestarcham,

ob obitum illius fralris. . .

, in quemdam amicum et condiscipulum, Oratio

(unebris. . .

, filiam Stylianam, qux

ante nuptiarum tcmpus mortem obiit. .
.
[46] , in WW-

trern, Oralio funebris. . , ' .

519

LEONIS ALLATII

520

. Irenem Auxentii. . '

Cxsarissam, Oratio funebni. .
.
, .
, L X V I . . Lan$ (e) tm- . Ad Proiosyncellum, de S.
Gregorio Thaumaturgo. .
peraloris. . .
, ' .

, Diogenem imperalorem; /o- In Protoeyncellum hec etiam carmina Pselli lequitur unus e civibus.\P. guntur :
.
, .
, Ducam imperatorem.
. ,
,
. , .
, .
. Ducam
Imptratorem, Concio. .
LXVIII.
.
Simeonem Metaphrastem, (f) Ora . Tanquam ex tm- tio panegyrica. . ,
peraloris
persona. ]. , - g . In quem et Officium,
tratoris pcnona.

.
*..
d
i
e
ipsfi aacro in eccleeia decantandum, concinna
vit. Troparia in Laudibua et Vesperie conecripait,
. dominum Michaelem Ducam Prosphone* . , , et CanoDem pro Matutinia horia confecit, cujua ea fuit
maticus. . .
acrostichis,

. Silentium pro concione dictum ab impe- . . . Simconis
ratore Michaele Duca* . vero memoria celebratur Kal. Decembria, eodem ipeo die, quo etephanus vitam martyrio fiaiit,
* .
ut canitur Ode 9. , ,
. Siientium didum sub imperio ' ', *
' . Quiete, ter beate, trandominx Theodorx. . .
migrasti eo ipso die quo inctyius Stephanus mar .
, Aurea Bulla. . ? tyrio Deo consecralur. Loquitur tamen non de Stephano protomartyre, sed de juniore alio, qui aub
.
Conelantino Copronymo pro eanctarum imaginum
. Oratio, prx- C cultu cum aliie vario suppliciorum genere vitam
cepta amicilix tradens nepotibus pairiarchx domini efFudit.
Michaelit. . '
Ad Michaelem
Ducam jEnigmata, versibus politicie et iambicia
.
. proprium Gram* compoeita, apud me aunt num. XLI, neecio an
omnia, . , malicum. , ,'
.
.
L X V I I .
[48] , Epislolx, circiter 33, quarum
.
prima incipit : , ,
. Oratio in tramlationem venerandarum . Eae eequuntur nonnulli iambi, com aliis
reliquiarum sancti protomartyris Stephani; dicta atyli exercitandi gratia conscriptis. Paelli EpietolaB
in bibliotheca Bavarica aeservari Cod. 165 disciez improviso, .
mue ex ejus indice, et apud Joannem Suzium, et
.
Manuelem Eugenicum, ex Antonio Verderio in
.
miraculum in Blachemis patratum, Oratio . Supplem. Erant et apud Antonium Augustinum
D God. 191, quarum quinque priorea ad Caesarem,
.
ad JEmilianum patriarcbam Antiochiaa tres; ad
[47] .
miracula mililix principis Michaelis. . Leonem primum eacellarium unica; et ad Xipbiiinum unica. Eas pererudiias appellavit Casaubonus
.
Animadvers. in Athenxum lib, i . cap. 8, et tempo ,
, . magnam re etiam ipeius Pselli, Magnae Drungariua magni
Dominicam, diem festum S. Agaihx; in disciputas eeatimabat, ai Paello ipei credimua, epiatola ad
eumdem :
illius. . .
Vtia 5. Patris , , %

NOTiE.
(e) Auguttx.
(f) Haso oratio una cum Offlcio in Simeonem

Grsce et Latine edita ab Allatio ad calcem diesertationis de Simeonibua, Paris 4664, 4.

321

DIATRIBA

DE

, '
, , 0. ^ .
. Id est:

S22

PSELLIS.

quam dilucida doclrinx libri, de Interpretalione. P.

.
. Libri

de Interpretatione, compendiosa evposiiio. . ?

.
Multo abhinc tempore sapienlix specimen amabile,
pulchras epittolas genui, quasipse cum s&pius acce- , '
pisses forle earum gratias admiratus, similes me,
et
. Pselli et aliorum Scholia et Annotationes
rursum edere posse exislimas. Propterea tu quidem
in primum priorum Analyticorum Aristotelis. .
fetus meos exoptas; ego vero tibi partum excludere
.
renuo.
y

LXIX. ^

. Exposifio,

primum et secundum priorum Analyticorum Ari. Oralio ex tempore ad Polhum Vestarstolelis. . .

cham, qui Psellutn rogarat, ut de theologico chara .

ctere scribcret. . ,

. Du de hac materia ad Polhum orationes Expositio in primum posteriorum Analylicorum. .

indicantur ia Bibliotheca Antonii Auguetini cod. '.
191. A Q haec una io duasdivisa eit; vel vere binas

scripserit, mihi nonliquet.
. sophisticos Elenchos Aristotelis
Prologomena. " .
Paraphrasis in Homeri Iliada, soluto (g k) sennone
In alio vero exemplari ieta Michaeli Epheeio t r i . , , .
Ita tamen, ot eingall versas eeorsim redditi sint. buuntur.
LXX. .
Eam babuieae etiam Joannem Oporinum BaeileenQuse de Dsmonibus Qrmci opinentur. .
aem, tradit GeeaeruB*
* ' . -

iilio in quinque voces Porphyrii . - . Et hunc puto esse alterum () librum de

DaBQiOnibus, ex quo Marsilius excerpsit ea, quao
.

leguntur ultimo capite apud ipsum, eoque magis

.
Expontio in Prxdicamtnia Aristotelis. . ducor in banc sentcntiam, quod in meo codice
etatim post hunc Tractatum sequitur Dialogus de
, .
dfflmonibus, in quo interloquuntur Timotheua et

Thrax, de quo euperiue in Jibris editis Pselli
, ,
egimus.
,
,
[49] .

. De animi ge-

neratione apud Platonem. . ,

.
Doclrina eompendiosa , el quam maxime dilucida,
de decem Prxdicamentis, Propotitionibtu tt Syllo- [50] Locue ex Physicis, de anima et mente .
gismis, quorum notitia, prius habita, in quamlibet
.
trientiam et artem, $ed rhetorum potissimum, facili . Varix quasstiones de anima . .

negotio cuique aditus paiebit. . , .

* '8 .

. quinque
facultatibus animx. .
,
. Introductionem Por- .

phyriiy ei Prxdicamenla Aiistotelis. . . De situ terrx* figura,

.

et magnitudine.

'-

( . Non me latet tamen, in alio

ma-

Arislotelis librum, de Interprelatione, exponuscripto opusculum boc Nicepboro Blemmidee

tiliOm P' tribui.
, diverea ab edita, quemadmodum

et aequentes.

, ,
-

.
. Quando deficit $ol- et quando luna, et quomodo
Aristotelis librum de Inlerpretalione, exposiiio. . utriusqae defectus contingat. .
.
.

. De sacrificandi ratione. .
- SynopsU et Metaphrasis .

(g-h) Versibue politicii.

PATROL.

Ga. GXXII.

(t) Vide eupra, 39, p. 28.

17

LEONIS A L L A T I I

523

524

j mentis celebrem, artisque exercitio cruditom in. De auri conficiendi ralione; ad D. Michae* nuit), traclatum illum conscripsit, jam Peellura
lem palriarcham. . $, ,
ultra centum et quadraginta annos vixisae, ad
, . Vide eupra
hunc diera inauditura, dicendum eat. Quare vel bio
editis, 38.
Peellua aliua est a Micbaelie Ducae praceptore, vel
Peellua omnino non ent.
. De Pulsibus. . "
L X X I I . (;)
,
/
. Docirina omnifaria,

' , Nota dt Febrientibus.

. $.
LXXI.

. Medicinale ad Conuantinum Porphyrogennetam. .

, Tractatus procemii mihi copiam

fecit, vir Melchior Inchofer, Meaaana et omnino necessaria centum nonaginia qualuor cadelati; ipsum,quia adhuc ineditum eet,ut modura pitibus comprehenta, prxter alios varios discursus,
etiam tractionie babeae, hic apponam : - I et carmina ex tempore diciata ad argumenta varia ;
ad piissimum et celebrem imperaiorem dominum
,
Michaelem Ducam. .

,


, ' ^, ,
,
' , '
**, ' , ,
. Jussu

. Capita, quee in ea contioentur, sunt

aequentia : '.
. '.
' . . '.
, '. . '. 1
. '. ,
' , ' . ,
', '. , '*
, '. , '.
tuo mihi, divinissime imperator, eompendia de Medi- , '. . '.
tationum medicarum collectione demandala, pro vi- . \
rium mearum modulo, compendiose atque perspicue, , ' omnem medicinx facullatem percurrens, nullumque . '. ex necessariis negligens, sed universos morbos ex- ' [52] , '.
ponens, absolvere nisus sum. Primum enim causas , , ', ', ', ', ', ' ,
aperte enuntio ; $ecundo per quat non difficuUer digno- , ', '. . ', ', ', *, *, , ' ,
J

scentur, notas; tandem media, per qux [51] omnia

artificiote curabimus. Prius capile, quod in eo
sacra pars animss rationalis inhxreal, exordiamur.
Ex ungue leonero, et ex hoo disce caetera. Liber
tamen contemnendus non est, sed aaepe aua brevilate expedilus,et remediis a probatiesimis ecriptorebus delectia tranaoriptisque et populari loquendi
forma proflcuua. Peelli tamen utcunque non est.
Neque enim i n dicendo acrimoniam, nec ia re expedienda solertiam Psellianam prs fert. Neo
patitur id imperator, cui tractatus inscribitur.
Sive enim Gonstaatinum Porpbyrogennetam primoin, sive secundum, qui cum Basilio imperio ]
prafuit, iotelligas, Peellus auctor eese non potuit,
quem sub imperio Alexii Coromeni vivum adbuo
deprehendimuB,

nisi tunc primum, et natum, et

libros componentem dicere velimuB; et tunc etiam

vilam ejus ultra cenleaimura annum productam
fateri cogemur. Quod si triginta annoa natus et
amplius ad minua, ut veriaimile est (auctorem

enim, allatum exordium eetate provectum, cxperi-

', \ \ ', \ ', ', ', /, \

. ' . ' . '.

. '. '
, '.
, '.
. '.
, '.
^. ' .
. ' . ,
. '. '.
. '.
, '. ^. ,
'. , ,
'. . '.
,
. '. .

', 5C 5V ' ' '

' ' f
', ', '. . \
, \ , , '.
'. , . '.

V>

NOTiE
(i) Hujaa prima aliquot capita Grrece et Latine
vulgavit WoBgeliDas, ut dictum eat eupra 46, et

integram oommunicabo cum lectore infra ad bujus

Diatribaj calcem.

DIATRIBA DE P S E L L I S .

525

526

\ , ' . . '. . '. , '.

. '.
, ^. . ^'.
. \ $
. '. , ^ ' .
, ^*. , ^'. . '. , '.
,
^ , .
. . . ^ ' . , '. '
, ' .
. ^'. . '.
'. ^ . '.
, '.
,
, '. , '. ,
, . '.
'. , '. . \

, , \ , ,
. '.
'. , '. , '. , '.
. '.
, '. 0
, '. ,
'. . - g . '. ,
'. . '.
, '. ,
. '. ". ,
, ).
, '.
'.
, . '.
, '.
, . , , ,
, \
'. , .
'. , , , , . '. *
'.
, , '.
, '. , '. ,
. '.
, '.
. '.
,

. '.
. '.
, '. Bspi
, . ^'.

, , , '. ,
. '. , ^ . ^'.
,
, . '. ,
^'. . ^'. ' '. , '. ,
'. , '. ^ .
Id eet. 1.1)e nonnullis nominibus, quse in ChriUiano . \
rum dogmaie usurpantur. 2. D* essentia, et natura.
, '. ,
3. De enhypostatis. 4. De consubstantiali. 5. De ho'. , '. moypostato. 6. De enypostasibus. 7. De essentiali
, ,
unione et differenlia. 8, 9. De relaliva unione et
, '. [53]
differentia. 10, 11. De sancta Triade. 12. De modo
, '.
retributionis. (k) 43. De divina unioneAL De natura,
, '. . '.
quae pati nequit. 15. Quis sit Deus. 16. Si infini, , , ,
ium est Pumen, et qua ratione infinitum. 17. Quo'. , '.
tnoio [54] Deus cognoscat res qux mutantur. 18.
, '. . '. ,
quo primo elemento Deus exorsus est mundum
'.
.
' . .
. . '. . '. D conficere. 19. Unde sententiam de Deo homines ac, '. . '. - ceperint. 20. Quinam tiumerosiores, angeline an
homines* 2 1 , 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29. Dtt
, '. . '.
mente, 30, 3 1 , 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40,
, '. . '. . '.
41, 42, 43, 44, 45, 46, 47. De anima. 48. Si muta , '.
tur anima in angelum. 49. Si sine principio anima
, '. , '.
est 50. Accuratius de facultatibus animse. 5 1 . Quo , '.
modo Plato genitum simul et immortalem animum
. '.
decertiat. 52. Qux sit Plalonica animorum genera . '.
tio. 53. Quare anima media partibilium et impar , , '.
NOTiE.
(k) Vide eupra 55, p. 37.

527

LEONIS ALLATII

528

tibilium dicitur. 54. Quemnam animum Plalo ge- loco. 155. De terra. 156. An mnndus animalus.
nerat in 7tma?#.55. Qux sit animx faculUu.b6.Qua- 157. An mundus factus sit, et incorrupiibilU. 158. An
les sint animi facultates, et qux. 57. Qux sit divisio mundus nutriatur. 159. De ordine mundi. 160. Qm
eommunium operaiionum animi ad corpus. 59. causa mundus universus inclinalus sii. 161. UndeQuando animus generando unitur corpori. 60. Quo- nam gentilium denwnstrationibus mundi finis hamodo corpori animus uniatur. 61. De anlma ratio* beatur. 462. Qum dextra mundi, ei qum sinislra.
nis experte. 62. Qux sit voluntas, et qux operaiiva 163. De transmutatione terr partium. 164. De tercogitatio* 63. De eleMone et atientione. 64. Utrum rx molibtu. 465. De magna hyeme. 166. Quare agua
animus corpore, an corpus ab animo dissolva* marina est salsa.\61. Qua causa in mari aqua dulcis
lur. 65. Quomodo contineatur animus in corpore, inveniatur. 168. Quare aqua marina arboret non
66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, nuiriat. 469. Quare in mare oleo effxtso, mare dilu79, 80, 81. De virtutibus, 82. in quo differat prin- cidum (iat et quietum. 470. Qua causa, cum in
eipium ab elementis. 83. De principiis, quid sint, mare fulmen ceciderit, sal emergat. 471. De fittxu
84. De ideis. 85. De dxmonibus et heroibus. 86. De et refluxu Euboico. 172. Quare aquis pluvialibus
materia. 87. De cautis. 88. De figuris. 89. De colo- magis quam currentibus arbores et semina nutrian iur. 173. Quare ex aquis pluvialibus, quae cutn toniribus. 90. De mUtione et temperamento. 91. De generatione et corruptxone. 92. De corporibus. 93. De tru et fuigore decuiunl, magu semina irrorant.
minimis. 94. De differentiii cognitionum. 95. Quo- 474. De nonnullis lacubus. 475. De flumintbus.
modo non semper Deum participamus, cum ille 476. De Nili incremento. 177. Quare inter flumina
semper operetur. 96. Quare omnino malutn sit. 97. Niltu solus ventos non efflat. 178. De maximis reAbsolulius de malo. 98. Si est in angelis aliquod gni$A79. De humoribus. 180 Quare pastores recen
malum. 99. Si in loco incorporeum siL 100. Si nalu animantibus sal inspergant. 484. Quare polymalum materia. 101. De rerum ad Deum conver- ptu colorem saxorum, quibtu sese applicavent, 4nsione. 102. De tempore. 103. De motu. 104. De ne- dual. 182. Quare palma ursx ad comedendum
cessitate. 105. De fato. 103. De fortuna et casu. suavmima est. 183. Qnare Dorienses precanlur
107. De sxeulo et tempore, 108. De quinque sen- tnalum fierbarum proventum. 184. Quare ursa capia,
tibus. 109. An verum sit nonnullos fascinari rele non comedit. 185. Quare loligo visa tempevidenlibus. 110. Quomodo eclipses fiant. 111. Quo- slaism prxsagit. 186. Quare triticum in lutosa,
modo mares ei feminx generentur. 112. Quare mu- hordeum in arida terra seminamus. 187. Quare
lier sxpius virum experla non concipit. 113. Quare viiU vino, et prxcipue si suo, aspergatur, exsiccatw.
gemini et tergemini nascuntur. 114. Unde parentum ^ 1*8. Quare rosx magis efflorescunt, si male oUniia una
similitudines et dissimilitudines fiant. 115. An*2 cum ipsis inseminentur. 189. Quare porcontm agreembryum animal sit, et qua ratione nutriatur. 116. stium lacrymxdulceSyCervorum salsx suni. 190. Quare
Quomodo somnia fiunl. 117. De sanitate, et mo*bo lapilli plumbique laminx injectx frigidiorem aquam
et seneclute. 118. Quare qui jeiunant, siliunl po- efficiunL 494. Quare paleis et indumentis nix contiux quam esuriunt. 119. Quare qui esuriunt, si bi- servatur. 192. Quid sU bulimos. 193. Quare carnes
bant at qui siliunt, si comedant, distenduntur. 120. in ficu appensx teneriores fiant. Ex hisce, GLXII
An sit aliquid extra coelum. 121. De hominis essen- capita in linguam versa Latinam a nescioquo ostentia. 122. In quot circulos calum dividatur. 123. De dit mihi acerrimi i ngenli vir Jo. Jacobus Buccardus.
s

apparente in cctlo lacti simili circulo, Galaxia di[56] LXXIII.

cto. 424. De apparentibus in caslo diversii igneis . Soluspectrit. 125. De apparentibus in c&lo coloribus tiones compendiosx naturalium quxsiionum ad Misanguineis, et voraginibus. 126. De essentia solis, et chaelem Ducam libris duobus. . ,
[55] an plures soles. 127. De magnitudine solis, et
. Capita Jib. I .
lunx et terrx. 128 De eclipsi solarL 129. De eclipsi .
lunari. 130. An tol calidus sit. 131. Qux sit essen- . .
tia stellarum. 132. De stellarum latione et molu. D . Capita secundi.
133. Qnales sint stellarum configuraliones. 134. De ,
ordine stellarum. 135. Unde lumen habeani slellx. . ,
136. De signifuatione tlellarum, et quomodo fiat , yal , , .
htems et xstas. 137. Quanium sit cujuscunque . .
planetx circuitus tempus. 138. De stellis Dioscurii . . .
nuncupatis. 139. De comete. 140. De imbre, ti gran- . , ? ,
dine, nive, pruina et rore. 141. De rore rursum, et . .
pruina. 142. De iHde. 143. De area. 144. De ba- . ,
culis. 145. De parallelU. 146. De ventis. 147. De . , . ,
typkone. 148. De ecnephia. 149. De fulminibus. . .
150. De pre*lere. 151. Quomodo mundus coaluit, .
152. An unum uniuersum. 153. De vacuo. 154. De . . %

529

530

DIATRIBA DB PSBLLIS.

. bl ,
ol .
. .
, , .
. " *
6 .
.

^fl , ,

Quare angeli alati, coronaii, figura humana, et

sphxram in manibus gesiantes depingantur et quare
eorum commemoratio fit feria secunda hebdomadx,
feria vero' tertia Prxcursoris, et sie deinceps per
t

sepUm die$. .
.
(3, '
(. thiologicum

. Terram esse sphxricam, in medio universi

iitam, De lerrss magnitudine. Horizontis descriplio. dictum quare uniias principio in binarium mota
De eiementis inter terram et cxlum, et eorum affe- in ternario consedit. ,
ctibus. De aere> et igne, et piuviit, et fulminibut, et . In idem dictum legi et Georgii Acropotonitruis. De ierrx molibus. De cometis. De ventis. lit interpretationem.
De iride, De arcu. De Hgura catli. De mundo. An

mundus animetur, et provydentia gubcmetur. De or- , dine mundi. De inclinatione mundi. An exlra mun- g .
dum vacuum sit. mundus incorruplibilis. Qux ,
dextra mundi, qux et sinittra. Quas codi esseniia.De , ,
eirculis, quos in calo imaginamur. De stellarum , essentia. De stellarum figura. De sUllarum latione. , , ;
Unde Mtelim lumen habeant, Quomodofiantquatuor ,
tempestates. De mngniiudine solis et lunx. De defe- , ;
etu solis. De essentia et illuminationibus lunge et ,
figura. De defectu lunx. Adhuc de defectu lunss. . Enodalio comIn quot circulos eaelum dividatur. De iiellarum la- munis dubii omnium extra Christianorum fidem vitione et motu. Quomodo quis ex gentium demonstra- ventium, quod sic proponunt: Qux erat necessitas
tionibuM mundi finem cognoseet.E\usdem argomenii omnium catuam compellens, ut de cctlo descenderet,
est, et aliue ejaedem tractatue. ' propter humanum genus se demitterel, nasceretur,
. Dubia naturalia et logica qui inci- mortaliutn passiones subiret, crucifigeretur, sepeliretur, rcsurgeret f Annon nulu solo poterat ntverp i t : , et alii sub
diversis titulie et principiis, qui eadem ut plori- sum salvare, absqne eo quod propria dignitate vel
mom continent. Neque ab bis diversa videntor, minimum exueretur f Hoc quippe erat, et apiee diviqnae sdb variis titulis in bibliotbeca regis Gallorura nitatis dignum, nobhque mortalibus [58] magis exlegaotur. Solutiones quxttionum ad Miehadem Du- pedient. . '
cam. Epitome qussstionum physicarum. Quxttionum , .
capita czci. Qtuestiones theologicx et physicx. De
L X X V . , , illud, PulDeo ad Miehaelem [57] Ducam. , chra formosum. . ' , '.
ez qaibae omnibus, ntetiam ante diximus, unum

abeolatara confici poterii opue.
, ,
'. illud. quod in solemni Ascensionis
L X X I Y .
Chrisli die dteitur, hodie Sancta Cundura, et cras
%

. Responsio ad mona-

Ascensio. . .
, ' , * . Quid

chum quemdam ds terminatione mortis. .

. Eadem for-

sit secundum imaginem, et quid secundum simili-

te eunt, qn ejuedem: De termino vitx, leguntur

in bibliotbeoa regis Gallorum.

tudinem. . .
, , Pater cssen
adionis nomcn tit? .
, *
.
. Quarutn ra , ,
t

tione orbis condilus, cum mense Martio principxum

habiuril, ab inilio mensti Septembris tempus exor-

. . Expositio in illud. Domine

Jeeu Chriete, Deas noeter, miserere nostri. Amea.

diri dicatur. .
.

. .
. De fine sseculi. .
'.

. De hirco emissario.
. .
, ,
, ,
. '
, -

loca dijficiliora Basilii, expositio.

In loca dijficiUora Naztanzcnt expositio.
, inscripUonet
Psalmorum. . .
, -

LEONIS ALLATII

631

033

, mscripttotu* Ptalmorwn, et Diapsalma, A. pariter iambicoe felioiier tranetolit, uno tantnm

carmine politico. . S<m ., verau auctiorea; et aane meliores omoino feoit;
dum Paellua ipae, in eentenlia seae implicana,
, .
LXXVI, , carmina varia, vario comparationem aequat parum quidem apte, ut
metro, sed iambioa acutiaaime et feliciseime. Non- docto et ingenuo cuiqne, qui Graecoa cum Latinis
nulla hic ex pluribua veluti in gustum describam. conferat, patere poteat. I i autem aont:
Turpis cooxat rana, sed caeno cubans ;
'
latrat moleslus voce, sed procul, canis;
,
Scarabasus ater ludit, at fimo latem :
, imperatorem dominum Romanum senioPutenti ei absens ore dum jacis jocos,
rem carmina- qux in principiis dicUonum nomen
His unus impar haud eras tritms, foret,
manifettant.
Majore momtro. stolide ni loquax lapis.
', ,
.
', impera?

[60] . De seUniasmo.P.
. 10-

nachum Sabbaitam Scoptici. .

iorem dominum Basilium timilia.

.
[59] ", * .

" .
- , ,
, '
, .
. Paraphrasi* earmine
Monomachi flammulum, in quo erant depicti $anetut Georgius. et imperator equo insidens, lanceam
gestans, $1 Barbaros fugans.
, , ", , ,
, , , , .

iambico in canonem S. . nostri Cosmx, Majumx

episcopi, quem ille composuit. ui sancta el magna
feria quinta caneretur. . , .

Illud etiam in Ulyssis certamina:

^ , ,
, ,
,
,
, ,
" ,
, ,
, , ,
.
. maledicum insensa-

tum.
. ' .
, ,
, ' ,
, , .
,

vir omnium calculo doctiaaimna, ac disertiaeimus Gaepar de Simeonibua e Graeco in Latinos

LXXVII. Multa aunt, ut videa, hojue aoctorie haec, quae vides, acripta. Noa tamen explent
8itim, aed adbuc (0 anxius eortom meam accuso,
quod non habuerim omnia. Helatum Damque mihi
eat ab homine [61] fide digno, et chirographo aigniQcatum.ia bibliotbeoa quadam hic Rome mnlta
bujua auctoris manuaoripta neglecta jacere. Foraao aliquando , Id enim totia viribue conabor,
dabitur poteataa yiseodi, legendi ac demumconferendl cum aliia. Quod ai flet, polliceor tibi fidem
meam, mi GafFarelle, me de omnibus td elncere
commonefaoturam. Interim hia fruere.
LXXVIII. Michael etiam Paellua pra?fatur ia
Philippi eolitarii Dioptram, quee jam edita eat
Latina, ex interpretatione Jacobi Pontani, Ingolatodii in-4. Quod tamen vel ex scriptorum incuria,
vel alicujus, qui verba Paelli ia tractatum illum

NOTiE

(l) Post diatribam de Peellis a se editam Allatiua De Symeonibus p. 69 testatur ae nactum codicem aatia antiquum, lioet madore inflrmatum,
Pselli orationum quarumdam, quarum initia ibi
apponit. Primx pnncipium tribua mutilum

ejua veluti lumen accendieae^privata indu8tria,non

ab alio edoclum. "
,
, * *
.
. Uaec Allatiua ibidem

eat,
Secundx: , , D ex Oratione iunebri edita Pselli i i i Joannem X i . Tertiw : ,
pbilinum pairiarcbam. Plura Paelli tnonumenta

manu exarata supereaae in codice Mazariniano
. Quartx:
teatatur Combefiaiue quem vide pag. 293 Manwuli
, .
originum rerumque Constantinopolilanarum. Non
Quintae: , , !
pauca etiam aervat theaaarua librariua Gasaareus
. Sextx : ,
Vindobonenaia , atque i n hia librum
, ad Michaelem Cerularium,patriarcbam
Cou8tantinopolitanum,equo prolixum locom affert
. Septimse:
Lambeciua VII. pag. 222-224, lum libeilum de di , incipit:
vinatione ex ossibus bumerariia mactatarum ovium
, ,

. Ex illia orationibua patero

notat Allatius Paellum aubConatantiooMonomacho
dicendi gloria et varia diaoiplinarum aoientia clarura floruiaae, atque ut ipaiua de ae Paelli verbia
l l t a r ,

exatinctam antea philoaopbiam reatituiaae ao nov um

vel agnorum, et de auspicio.

- Inoipit :
, ; .
, , ,
, . . .

DIATRIBA DB P S E L L I S .

533

534

aocommodare voluit, contigit. Mihi certe non Theodoriu rex, iis cognitis, in Orientem protinus
videtur Michael Psellus, qui sub Monomacho et redire maturat, Lascare patris avunculo et MiDucis floruit, eo uaque vitam protraxisae, ut post ckaele Psello cum exiguis copiis, utpole trecentis, in
Philippi obitum, de quo non taatum tuac receas Occidentis prassidium relictis Perilapo, et vicino
exstiocto loquitor, io ejasdem Dioptram, licet etiam tractui Iheodoro Calampaci, quem Tatam Aulse co fecerimua, prafari potuerit. Pbi- gnominabant, Constantino Chabarsc Albani prxfeclippas enim anao 115 acribebat, ut ipse fatetur. turam demandavil; mihi autem supremum in omnes
imperium tradidit.

9

, ,
, , ,
* * ,
[
.

Sed, ut verum fatear,meodum in hoc loco inease

suepicabar.Cum enim reliquorum omnium,quibus
exercitum demandaverat imperator, nomina et
cognomina apponantur, Lascaris aolum nomen,
Ecce enim ChrUto usque in praesentem diem non ex more euo, tacuisse videbam. Deinde, cum
compleii sunt mille et centum, et insuper ad hxc alia, nec miooris conaiderationia, unius tantum
ternpora anni quinque. Si vero computas sepullura
demandaaaet, nulla videbatur ratio duos in
et pauione illius, sunt mille septuaginta duo. Anno minimo negotio praefecisBe, et ridiculum aane
videJicet 16 Alexii, ot idem ait inferiue,
eet, tam exiguas copiae, trecentos scilicet, viris
duobus commendaase. Imo alia ejuadem auctoria,

, ,
de eodem argumento editio, Laacaria nomen nobis
.
inaerit, nec Peellum comminiscitur;et cam eaapiua
Simul anni fiunt Chrisli passione mille septua- in rei geets narratione horum omnium notitia
ginla duo imperatoris Alexii sexdecim compieti. et cognomina, ad faatidium usque, repetat, PaelNec potuit ilJo eodem anno Pbilippua ingentia lum istum nunquam nominat. Duas aiquidem
eiudii ac laboris opus abaolviaae. At abaolverit, ejusdem bistoriee , editiones, conscripsit,
statimne ad manus omnium potcrit pervenire alteram, quam Tbeodorus Dousa Graece et La*
adornarique prefatione etiam Pselli? Quod ai tine publicavit, brevem, concisam, non narmomento eodem factum id eaae affirmabimua, rantem, sed tantum digito rem monstrantem,
Paellua certe plus annis centum nataa scribebat, [ 63 ] ideoque perobscuram , et decurtatam ,
et verieimiiius est alium ab boc Peello fuisae. Oe quani si alterius compendium dixeris, non errabis
notia sive acboliis, qua? ex Psello in Dioptra in- a scopo; alteram diffusam, non praecipua eolum,
aeruntur, non [62] morer; vel enim a praefante G aed minima quaeque, oratorto quandoque inore,
Psello, ex antiquiori Psello, ut affinia gloriam exponeatem, et quaei commentario, obacura et
propagaret; vel a acribente, vel legente adoexa ardua illustrantem. Hanc,quai Paellum non habet,
snnt; ni eumdemmet,cujus illa praefatiunoula eet, cui elucidandffi nonnullaa boraa impendi, diutiua
eorumdem acboiiorura auclorem agnoscere veli- apud me.maximo reipublicae litteraria? damno, i m mo8. Ulud etiam mibi nec aatia planum, nec cer- morari non patiar, eed, cum primura per virea
tum eet, annam 1105, cum Dioptra scribebatur an- licebit, uaui publico excudetur. Libentissime bic
num Alezii eextum decimum fuiese, cum, ei recte plura auctoria aacriberem, ut quid inter utramannorum eeriea coraputelar, fuerit annus illius que editionera intersit, facta collatione agnosceimperii 25; rerom enim potitur anno 1061. Idque rea, eed nirais longa oratione prosequitur, et iter
pro tractatuli bujusoe brevilate innuiaae sat fuit. auum ad Prilapum, spatio trium mensium perLXXIX. Meuraios, noiis in carmina Paelli in actum; et Prilapi expugaationem ; tandem iufeliCantica canlicorum notat poat buac Psellum, eem hujus expeditionia finem ; de quibue in editia
alium etiam fuiaae Michaelam Psellum, vi- nec verbum quidem eat. Pauca tamen pro jam
ruaa militarem, aub Tbeodoro Laacari, cujua ascripto loco, (m) veluti i n gustum dabo.
meminerit Georgiua Logotbetea in illia verbia : D ,
c u r a 3

, , .

, ' , , ,
,

' ,

,
, , (
'
), . '
' , ,
,

,

NOTiE.

() Georg. Acropolita . 76 aeq. Allatii. Paria. 1615, fo!

535

LEONIS ALLATII DIATR. DB P S E L L I S .

536

,
,
, ' *
" , ,
, ,
.
, Nihilominus rebus occiduii bene cotnpositis im , , perator eum exercitu in Ortentem convolat, ducibus
, relictis Thessaloniae Michaele Lascari viro strenuo,
, Prilapi Scuterio Xylea, cognomine suo equidem non

diisimili; Belessi, et locis vieinis cuslode Theodoro
.
Calampace; Illyricorum vero Ckabarone prxfecto.
&. , lnsuper Acropolilem Georgium omnium prx$idem;ac
, , *
primaiem constituU priu$[G5]prxtoris dignitaU insi .
gnitum. Tandem, prarter omnem euepicionem, aperte
,
evicit locum illum depravatum eese, et mancum,
, ,
codex perantiquusVaticanu8,inqno editioDoueiana
. "
continetur ; qui Peellum huno nec de nomine qui ,
B dem novit. Locum hio exacribam, ut antea editom
,
aDousa(n)mutilum,et hiulcum,ope emendatiseimi
* ,
oodicie integrea, ao impleas.

,

,
. " * ( ,
, etc. Imperator
9

iiaque Theodorus de rebus Musulmanis in eorum

ditione gestis certior factui, magis suis quatn illis ' animum advertens, ingens inde Bomanis regionibus ,
imminere periculum suspicatus in Orientem quam ,
celerrime pedem retulit, cum universii Romanorum * ,
[64] copiis iter ad ea loca ingressns. Thessalonicx ,
vero, et in aliis Occidcntis partibut in custodiam *
duntaxai avunculum Michaelem Lascarim,consignata ', illa exigua, nec ampla Paphlagonum manu, (t ex , eio. autem non ideo a me dicta eunt,
Scythis non ultra Irecentis, reiiquit. Prilapi, et viciut Psellum ietum eo tempore fuiaae negem; potait
norum exerciiuum Scuterium, Xyleam dic(um,digno, Cenim eaae, et forte fuit; sed ut ostendatn ex hisce
xdepol, cognomine; Belessi, traclusque circa ipsum, Georgii verbie certo id afflrmari non poeee.
* Calampacem Theodorum, quem Tatam Aulx nuncuLXXX. Fuere et alii Pselli : inter eoa precipuue
pabant; Constantinum Chabaronem Albano prxfecit ;
Joannea Psellue. Meuraiua hujua putat esae iambos,
me praetorem creatum omnibus kisce prxesse jusquoa oumHeraclidePootico vulgavit olimGeenenis;
sit non alio, ni fallor, scopo, quam ut longiori ab
erraaeeque eum,cum Miohaeli tribuit. Sed Michaeli
eo discessu prseteritorum matorum oblioiscerer.
tribuit etiam Andreaa Schottua, Prafatione i n
namque post plagas acceptas, nunquam me liberius
Gant. oantic. CerU iambicU de virtutibut et vitiis
dicere, qux sentirem, nunquam verbis hilarioribus
gnomas composuit, qux cum Heraclidi Poniici
more tneo uti conspexerat. Ut ergo longa ista mora
legoriis Homericis hodie leguntur. Non fflque bene.
rnserorem e pectore demerem, id egerat; fortasse
EJjuedem etiam odita eunt oarmina,
etium mei contubernii quod fasdidiebat, txdio. Sxpe
, , ,
enim in iis, quse ille conlra jus fasque intentabat,
ipse adversabar. Imperator itaque in Orientem pro- . Item ,
cessit; ego in occiduix partibus remansi. Suepicio- QUID Tbeodori Prodromi carminibua, et Xanthopuli. Baaile apud Bebelium 1536, in-8. Verum
nem auxit Ephraimiua in Chronico, qui, cum non D opuaculum, de eeptem aynodia, eaae Michaelia
aententiam taotum,aed verba etiam Acropolite car
Paelli antea indicavimua.
mine exprimat,licet alioa accuraiissime enumeret,
Item Gonatantinua Paellua, cujus Lexicum in
de Micbaele boo Paello verbum nulium facit :
evangelistaSy eive brevem exposUionem diffieilium
in iis locorum, ait exstare ma. Grasoe in Bibl. i m ".
,
perat. Viennffi in 4. Geanerua, et Poaaevinua. Legi

etiam ipaiua.
,
, Expositionem Fidsi, qum i n ,
.
'
.

oipit, , ,

, que3 etiam in bibliotbeca Antonii Auguatini

cod. 166, manuacripta babebatar.
NOTiE.

(n) P. 48 edit. Theodori Douse, Lugd. Bat. 1614, 8.

MICHAELIS

PSELLI

OPEBUM PARS PRIHA

COMPLECTENS

OPERA

THEOLOGIGA.

,
, .

EXPOSITIO CANTICI CANTICORUM

PER PARAPHRASIM
COLLECTA SANCTI QREGORII NYSSiE PONTIFICIS, SANCTI N I L I SANCTI
COMMENTARIIS

, -

Qoniam et Proverbia et Ecclesiasten cecinit Sa-

, -

lomon, i n Proverbiie quidem deterrens a vitiis et

'
, *
,
,
, *

, .

ad virtutes cobortans atque moraliter inetituens :

i o Ecclesiaste autem declarane, rerum praesentium
vanitatem, easque despiciendas auadeneac naturaliter docens ex quibus charitaa in Deum proflciscatur, qu nimirum ab eo quod bonum videtur,
ad id quod vere bonum eat, animoe nostros incitet dlque inflammet, et reliqaa.

539

540

MTGUABLIS PSBLLI

1 .

ALIA

EXPOSITIO

CANTICUM C A N T I C O R U M

PSELLO

VERSIBUS

CIVILIBUS

EXPLIGATUM.

Cum animus tuue discendi cupidua, diade- , ,

mate redimite, eo desiderio teneatur, cantico-
rum Ganticum nova et varia explanationie atque '^ ,
intelligeDti ratione declaretur, en voluntati ac , ,
studio iuo obaequimur, imperator; atque Do-
,
mioi univeraorum auxilio freti, tolam Canticorum expoeitioaem eimplici el vulgari oratione '^,
concinnatam aflerimua. Sapientis9imus ille pro- .
pheta Salomoo, Davidis filius ex ea que fuit . 6 ,
Uriffi, tria qusdam in vita volumina conacri- , ' [,
peit. Unum prudenter ab omnibua Proverbiorum
nomine nunoupatur, quod morum continet di-
aciplinam, perturbationucn animi emendationem, ,
recteque vivendi rationem ac divioa precepta : , ,
alterum Bcclesiastes ab bominibua appellatur, .
quod vite praeaentia aperit vanitatem : ter- g ,
t i u m , domine, quod continenter aequitur,
est ipsum Canticum canticorum, quod quidem
tibi eleganter admodum, et aub apecie ao Ogura ( , , ' ^ ),
quadam nuptiarum tradit humanae animaa per-
fectionem. Sapienter enim proponit Christum ,
aponaum, aponaaque itidera, animam sponsi ' .
amore languentem atque inflammatam, et ad ilius ,
gratias et munera velociter pervolantem. Continet ,
etiam dicta quaedam Ecclesia? congruentia. Sed ,
jam, adjuvante Deo verba iocipiamus interpre- .
tari.
.
Ex tnbus tanciii Patribus.
Salomone inscriptum eat canticorum GantiouiD
in quoeponaffiEocleaiain Gbriatum ipsius eponsum Q
amor oatenditur. Nam poat Proverbiorum ad virtutes cohortationem, et dehortationem a vitiia, et
post rerum humanarum atque mortalium contemptum quem ab Eccleeiaate didicerat, canit ipsi
Cbriato pacifico, quod et nobisaDeo factus
eat pax, et per aeipaum noa Patri auo reconciliavit.
Qua quidem charitate fidelium Eccleeiam deapondit aibi divina ratione ac lege spiritali, et revelatione myateriorum qua3 de ipao tradita sunt eru-

' .
.
^ ,


,
. "
, '
. * IJv
,
,

541

542

COMMENT. IN CANTICUM CANTIC.

,

.
) ,
,
,
*

*
,
'
,
' ,
.
'
.

diene illam, quam prius per Proverbia et Eceleaiasten moraliter et naturaliter exornatam inatituerat. Ecclesia igitur Ghristo deeponeata, quae per
legem tum Bcriptam tum naturalem, quarum vires
in Proverbiis et Eccleeiaete Salomon expresserat,
perque totius acripturs et creatur notas, quaai
tirocinio et rudimentie quibuadan ea didicit, qu
ad providentiam et creationem pertinent, atque ex
ii& inoredibilam sponsi erga ae amorero intellexit;
vult inauper utperfectus bc ab ipsoDei Verbo per
hujua i n carae diapenaationem epirltali lege doceatur, sine ullo medio per charitatem ipsi conjuncta, unasque facta apiritue per hoo, quod sponsa
ejue vocetur. Age igitur ad ipaam porro veniamus
verborum ioterpretationem.

.
* .
", ' , ^
.
,
.

Oscuktur me osculU oris sui.

Ex tribus Patribus.
Hoc eat: Ipae per ae optimam suam erga me voluntatem doceat, verbiaque, et rationibus, quid
expediat, oatendat.
Meliora sunt ubera tua vino et odor unguentorum
tuomm super omnia aromata.
Trium Patrum.
Ubera ruraum bio vocat lactis receptaoula : quod
imperfectis adbuc et infautibua praebere novit beatus Paulua : Lac vobis, inquieas, potum dedi, non
eibum nondum enim poieratis*. Neque vero bac

.

, . , ,
, * .
* '
, , '
.
,
, *
,
, 0 .
/ ,


xoic .
,
,
, '
.
,
,
, ,
.
*
.
'
, ,
,
,

, ' 8 .

* IGor. m , 2 .

Bolum de causa uberum aponaa mentionem feoit,

eed etiam quia propinqua aunt cordi, in quo

prscipoa menlis eat sedes, unde doctrinae fontea
emanant. Sponai igitur ubera uti bonorum fontes
admiraiur, ex quibus oommode tum infantea
adhuo, tum etiam perfecti nutriuntur. Eaque dicit
esae meliora vino, quod, divioffl 8criptura3 teatimonio oor homiQis exbilarat. Figurate enim vinum
laUitiam appellavit, ut cunctie bumania voluptatibue praeatare declararet lslitiam illam, qne ex
ipaiua donis ad pios proficiacitur. Quod ei ubera
mystioe etiam vis intelligere, per ubera illa
admiranda et vino praeatantiora, cogita ineffabiles
illos altaria fontea, et quibua omnea noa pietatia
alumai nutrimur. Tum ingentia deaiderii aui et
dilectionia erga ipaum animarum, qu rerum
fluxarum cupiditati noo auccubuerunt, cauaam
exponit dicena : Quoniam ubera tua nteliora sunt
vino : et odor unguentorum tuorum $uper omnia
aromata.
Unguenium effusum rtomen tuum : ideo adolescentulx dilexerunl te.
Id eat: Bonee aunt natura rerum et acriptura, ai
quidem accipiantur velati veritatta aymbola, et
qu inatar uberum quidem auggerant nobia aimplicem cibum, ejua videlicet qu in te eat, fldei;
atque instar odoria cujuadam ungtientoram tuorura
doceant optimaa voluntates tuaa, qu noa fragran-

543

MIGHABLI8 P S E L L I

544

tea optinio odore efflciant, per quas cxstiterunt j

uoiversa. Si enira secundum ae istas accipiantur,
instar quidem vini mentera amovent a tide
quaai vero aroroata qusdam qu videntur habere
oatura eua auavera odorem, ad se ipsas trabunt,
quo frui libeat rebus caraaiibus et muodaoia. Sic
natura, inquam, et acriptura, veluti unguentorum
odor, tuas declaraat voluntates. Nam booitaa tua,
iuatar aogueati effusi, ia oainea creaturaa, per
participationem ex vi aparaa demoaatrat te rerum
omuium auctorem, ex noruinibus indicans ea quaa
communicas uaiversis, cujusmodi euot, eaa, vita,
sapientia, et similia.Gum igitur natura et ecriptura
Bi hoc modo accipiaatur, bon aiat, ideo aaim
dolum et fraudem, quaa ex rerum visibilium apecie,
et ex littene aooo provenit, evitaotea, diabolo et j
perturbaUonibuaeuperatie, ex quo el adoleaceatulas suat appellatae,dilexeruat te.Te autem diligentea, quem ex lege tum scripta tunc oaturali esse
Bpouaum Gbrietum iatellexeraut, e paterno sinu
traxeruot te, qui propter illoa qui aalutem aunt
adepturi, io carae veaiati. Deiacepa inquit: In odorem unguentorum tuorum curremus, id eat aequeraur te, morem atque in8titutum imitantea, quo
noa ad aenaum optime voluatatia t u perduxiati,
id eat, ut animam poaamue pro aalute multorum.
quod perfect cbaritatia indicium, omaia divina
maadata oomplectia.
Et odor, iaquit, tuus super omnia aromata.

' , *
? . "
, '

*
.
,
,
'
', , ,
'. " '
,

,

,

, ,
. *
. .
, '

<,
.

Trium Patrutn.
Aaima ex Cbriati Ecclesia per vitam perfectam
ipsi deeponeata, et doceadi muous aaaecuta, atque
ideojam idonea qum animae imperfectiores ad perfectionem adduoat, aic eas alloquitur : Introduxit
me rex in cubiculum mum. Sua nimirum divina atque arcaoa myateria retexit mihi : id quod et maguo contingit Panlo, qui uaque ad tertium coelum
aublatua, id eat, moralem et naturalem pbiloaopbiam praBtergreeeua, ad theologiam uaque pervenit, et audivit arcana verba, qua non licet, homini
loqux*.

.

,
,
,

6
,
/,
,
, (3
, .

' .
Trium Pairum.
, , Reapoadeotee igitur, ut dictum est aoims que
ducebantur, apoaa ducanti, Quoaiam, inquiunt, ipaatv ,
ut ipea aia, ioroduxit te rex in cubiculum euuoi : ,
In quo thesauri iapienlix sunt absconditi, etbujue * ,
divitiaa oatendit tibi, exsultabimus et Uetabimur in , , U*. Quo modo diligemua ubera tua? Super vi- .
num, id eat, plua quam naturam vioi a veritate ; ,
mentem avertentia, plua quam rerum viaibilium , ,
apeciem,plua quam legie litteram]diligemaa eaque ,
a te io Ecoleaia traduatur rudimeota, quibus, ut
lacie diaciplioa, potaa iafaatee ia Chriato, et ou- . '
tria ad pietatom. Quid ita ? Qoia rectitudo, qui eat ) ,
Cbriatua, dilexit ie. Ipse eoim, ut eat veritae, aic . ' ; "
etiam eat reotitudo. Diligena autem ta, aperuit , -

* I I Gor, , .

Coloaa. , 3.

545

COMMENT. IN CANTICUM CANTIC.

546

.
.
,
.
, , .

tibi myeleria sua, unde eine errore nos ducis ad

veritatem preceptie illie qu tradia in Ecolesia.
Quamobrem ea nos magis quam litteram, rerumque viaibilium epeciem qua3 avocant a veritate, diligere profltemur.

' .

Trium Patrum.

,
,

* , ,
,
"
' , * ,
*
, ,
,
.
,
, , .
, ,

,
' .
, ^.

,
.
, ,

,'
, , ,
.
, '
.
, ,
'
,
*
,
.

, ' <, ,
'
, " , ,
, ,
,
.

Quoniam igitur sponsa Cbristi Eccleeia ex gentibus et Judaeis conflata est, ac gentes quidem
prius omnino erant obscura?, quippe qua3 veritalis
splendore per legem et propbetas DOD erant illuetrat : Judaei vero utpote bis illuminati, baud ita
proreus erant pulchritudiaie expertes : idcirco
proprias utriusque populi partes innuens ait :
Nigra sum et formosa, filias Jerusalem : ao nigra
quidem propler populos ex gentibus congregatos,
qui plane erant obsouri, atque impietatia lenebris
circumfusi : pulchra autem ob eos qui ex Iarael
advenerant per legem et propbetas divinae pietatis
pulchritudine decorati. Ao rursum eimilitudine
quadam nigredinem declarans et polcbriludinem,
d i c i t : StctU tabemacula Cedar, sicul pelles Salomonis. Nigra eum, inquam, propter electoe ex
geatibus, ut habitacula tenebrarum : (obecuritatem enim Gedar interpretamur : ) pulchra vero,
propter eos qui sunt ex Ierael, quale tabernaculum est paciflci regis. Nam tabernaculum, pellis :
pacificum vero significat Salomon. Pacificus autem plane est legis et prophetarum eermo, qui
regit leraelitas, quia requirit ab eis in Deum et
proximum dilectionem. Porro illud : Filix Jerusalem; licet ante nigredinis et pulcbritudinis exempla dictum eit, tamen superlatio est, et eolum
ad illa verba : Ne aspiciath me, quod nigra sim :
eecundum iatelligentiam refereodam. Hc enim
verba una Ecclesise pars dicit ad alteram : ea
nimirum qua3 ex gentibus constat, ad illam quae
ex Israel. Nam fili Jerusalem accipiuntur pro
iis qui ex Israei crediderunt, qui gentes non admittebant : quod quidem initio coniigit inter
apostolns, qui adversue Pelrum principem scandalizati sunt, quod Gornelium suscepieset, doneo
ab ipso Petro lintei declarationem intelligentes,
a scandalo destiterunt. Deepioi enim ee ab Ieraelitis collecta ex gentibus Ecclesia propter nigredinem volene, et non ob illam, ab ipsis separari,
ad illos, ea qu dicta Bunt, loquilur. Deinde
causam exponit quamobrem evaserit nigra : Me
sol, inquiene, despexit. Nigrefacta sum utique,
quooiam despexit tne Sol justitiae, impietatis tenebris me ooniegentibus, ut divin cognitionis
radiis illustrarer, quemadmodum Israelitaj per legem et propbetas, ad Dei oogitationem eunt instituti.

.
,
.
, ,

Prxclari

Psclli.

Haec statira ad angeloe sponsa loquitur, qui per

filias Sion intelliguntur : Nigra sum ei pulchra,
filix Jerusalem, sicut labernacula Cedar, sicut pelles

547

MICHAELIS P S E L L I

Salomonis.Eis verbis angeloa eponsa primum allo-

quitur. Oporlet enim ipea verba sponse praeponere, et neutiquam implicare vereibus, et comrautare. Audite vocem meam, inquit, filiae illius
supernae Jerusalem maxime venerabilie : pariter
ego sane pulchra, et nigra eura. Nigra quidem,
ut Cedar tabernaculum, apparene, nempe ex tranegressiooe prascepli illius primi. Cedar enim obscurus tenebroeuequH dicitur. Pulcbra nunc rursu8 exeisto per poanitentiam cum Christo eumme
paciOco mortificata. Pacificus enim quisque merito
dicitur Salomon. Tu vero ne mireris, quod sponsa
pariter et nigram et pulcbram nuncupet. Omnis
enim anima qu proficit in virtutis etudio, aic
ad lucem ex tenebris progreditur, ut non repente

548

, .
' .
,
.
, ,
" .
.
,
*
( )
^ ,
,
,
' ' ,
, .

tota illustrie et pura fiat; eed quo propiue ad

Llaoa ,

virtutem accedit, eo longius recedat a fraudis

obecuritale, atque ita eplendidior etclarior evadat.
Deinde filias ipsas pponsa alloquitur ad buno modum : Nolite aspicere me, quod ego *im denigrata,
quia despexit me soL Ne, inquit, existimetis, me
ita fuscam et obecuram et nigram fuisse procreatam. Tota enim luoida a Creatore meo formala suni. Sed ardcne sol, tentationum aeetus
me vebementer excussit ac denigravit. Deinde
quo modo a justitioe 8ole despecta sit, explicat.

, [,
.
' ,
,

Filii matris mex pugnavertmt in me.

matre igitur, nt rerum est omnium cauea, sapientia cum defecissent, eorum quae sunt rationes
ad eam me non reduxerunt: visibilium enim aspe!
ctu decepta sum : sed dum mibi videntur contrariae, me in opiniones innumerabiles distraxerunt.
Atque boc quidem pacto me custodem in vineis
constituerunt, ut in ipsis perstans opinionibus, ab
ea et a veritate penitup dissiderem. Quee quidem
mibi propterea contigere, quia vineam meam non
custodivi, qui e st ille qui dixit : Ego sum vitis
vos palmites *, unigenitus Doi Filius et Verbum,
cujus ad imaginem facta natura bumana, simui
quae in universo sunt omnes obtinuit rationes,

.
, ^
, ,
, '
. ,
* ,

. ,
,
, ,
, ,
' ,

.

, ,

" .
, , ,
.
.
' , ,
.
*
.

quippe mistae in se quodaramodo creaturas uni- D *

versae continet et comprehcndit. Vero cum unam

propriflB nature rationem non servasset, sed in varias distracta opinione9, deos multiplices coleret,
propriam vineam non custodivit. Neque enim recta
per mundum veluti per imaginem ad ejus archetypum respexit: boc est ex rebue procreatis ad
earum contendit aactorem.
Filii matris mex pugnaverunt in me.
Me enim oppugnaverunt, inquit sponsa, ac defectrioem reddiderunt dsmones deeertores. Hos
4

Joan. xv, 4.

, ' ,
, *
, ,
.

.
, ,
.

COMMBNT. IN CANTICUM CANTIC.

549

550

, , . eaini m a t r i e s u filioa dicit, qoippe qui cum r e l i

.
quis rebus a Deo aint procreati. Quandoquidem
omnea qua aumua in mundo, creaturae, sive an , ,
geli, eivo hominea, aive daemonea, sive lapidea,
, , , u>c
ratione creationia tanquam fratres sumus; omnes

enim rerum omnium opifex Deus fecit et condidit.

Deinde belli rationem dedarat his verbia : Posue .
runt me custodem in vineis: vineam meam non

custodivi. In paradiao inquit, formata et collocata,
. , , ,
ut observarem mandatum illud, ne comederem
,
intempestive, legem non custodivi, mandato non
, ,
obtemperavi. Et baec quidexn cum angelis ita con .
qaerebalur.
.
Trium Patrum.

' .

, "
TTJ . ' ,
, ,
.
'
6
,
,
, ,
,

,
, ,
* ,
, . - C
, '
, ?, , '
'
, , , '
,
.
#

Jam ?inea mea, a qua me divulsit, multiplex

deorum cultua, et in qua rureus inaita aum per
fidem, Nuntia mikiquem amore complexa est anima,
mea dura ex rerum qua? aenau percipiuntur, aspectu, ad earumquaj mente et cogitatione recte comprebenaae ad veritatem ducunt, inteliigentiam tollitur; ubi paacaa virtutia cibum ovibus ratione
praditia euggerena, et aquee vivaa potum ex perenni fonte praebene. Tu enim (quemadmodum in
Evangeliis proflteria) non solum vitis e e , aed
etiam bonue ille paetor , qui ponie animara tuam
pro ovibua tuis. Ubinam paacie in meridie, dum
omni falaitatia ombra diacuaaa, tu qui es juatitia
Sol, oves de veritatia via declinantea, praecipitesque
in opinionum perniciosaram barathrum ruentea,
cognitionis tuae luce perfundis, et a Jabore nimio
recreas ? T u m , ut causam doceat, quamobrem
peroontetur, quo in loco paacat, et cubet, ut dictum eet, bpnua paator : Ne quando, inquit, veluti
circumventa deprehendar inter greges sodalium <*uomm, hoc est. Ne quando procul a dootrina tua
remota, mendaciia oircumacribar inter greges ab
ovili sejuDOtos tuo, veritaiie inacitia me ad illoe
aggregante.
5

Pselli.

, ,
Sponsa igitur, cum paulum in poenitentia pro , .
greaaa sit, magoa loquitur, et Verbum ac Sponaum
,
qua3rit. Sic enim ipsura, tanquam amore in eum
' ,
incitata, compellat: Indica mihi, quem dilexit ani, ; *
ma mea> ubi pascas, ubi cubes in meridie. Actutura
, , , _ die, inquit, mibi, ubi pascis, ubi cubae, Verbum
11
..
A
-
.i,.^.cr.
1. .
+
*tp..
... ., J

; ; ~;

quod ex
intima anima
dilexi mea. ..~*~.,,
Numqoid in
, ;
meridie quieacia, aponae mi? Perauasum enim h a ,
beo, te puriter meridiari, in luce nimirum inac ' .
ceeaa, ab omni proraua umbra remota. Ubi ovea
, ,
tuaa paacia, Dei Verbum, ac vere illustraa lamiae

peraon tuae, ei in illo ad te quieacentem accesse- .
rint. Poatea pertimeacena, ne aberret a aemita quta
, ,
ad aponaum ducit, ba30 item ad illum verba pro nuntiat: Nc quando oberrans in sodalium luorum
' .
greges incurram, ovium tuarum paacuum demons , , .
tra mibi. Vereor enim, ne curaua errore provecta

* Joan. x i , 14.

551

HICHAELIS P S E L L I

552

prfflter epem io greges et paacua foraitan haedoram A Y*p *

ferar; alque ita lengiua divellar ab ovibue tuie, et *
,
ainiatraa ba&dorura partee obtineam,oum tanquam
humani generia judex aederie. Hc aoima pudica ,
et Ghriato deaponaata ad Sponaum locuta eet, com- .
mori celeriter cum ipao cupiene. autem mibi eponeam cogita, ut in argumento, oaatam animam ,
illam, cum magno Paulo ad tertium ooelum, ar- .
cana ratione aublatam, aupernae Jerusalem, id est ,
angelos. Sed videamua, quid dicant etiam amici
aponai, quos initio diximua ease Glias : et quomodo , ,
sponsi cubile demonstrent. Hia enim verbis puram . '
virginem alloquuntur :
,
, * * . .
Si ignoras te ipsam, pulchra inter mutieres,
, ,
egredere tu in vestigiis gregum tuorum, el patce hx- ,
dos tuos in tabernaculit pastorum.

.

caata, inquiunt, anima ac veneranda, ei ad

0 , , ,
ovium greges cupia pervenire, noere te ipeam, ,
qualis facta aia, cum antea nibil omnino fueria, , ' ,
quomodo Domini imagine aia decorata. Omnem ,
mundi fraudem declina, et veatigia gregum aic ,
explora, ut que ad viam amplam latamque du- ,
ount, deapiciaa atque oderia : aunt enira hffldo- ,
rum. Qu vero ad callem aDguatum atque aepe-
rom tendunt, diligaa et oomplectaria : ovium enim aunt. Proinde oave, ne bedorum veatigiia , .
decipiare.
Ex tribus Patribus.
,
' .
Reapondena igitur ad hano ex gentibue colleotam
,
Ecclesiam Paator bonua, el Sponaua ipaiua : Si te ,
ipsam, inquit, non nosti: ai ignoraa te ipaara, in , ,
qua ego qui oircumacribi nequeo, deacriptua eutn,
,
et eicut ia imagine arcbetypum, cernor : et a ra- ,
tione alienoa aenaua tuoa corrigo : et comminatione (3,
quaai virga, promiaaiaque ianquam flatula ad aeter- ,
naa te caulaa duco, in quibua aecundo adventu meo *
te faoiam conquieacere, cum propter incorruptio- * '
nem aique immortalilatem nulla te umbra pertur- bationum occupabit. 0 pulchra inler mulieres, ao . '
apecioaa propter fidem et charitatem erga me, in
,
omni gente infidelitatis morbo laborante, et carnia voluptatibua involuta, egredere tu. Tu, inquam, 8| * * ,
tibi ea incognita, ai myeterium tuum intellectu non , ">
compleoterie, ex parte menlia inleriore ad aenaum D ', progredere, tu, quae ratiooe proraua ea ornata. Nam . ' ,
ai ubi ego paacam, omnino via diecere, ne in bac $ .
quidem cgreaaione oportet te a ratione penitus in ,
contrarium converli. Egredere autem in vestigiis ' * '
gregum, nempe in diveraarum naturarum re ipsa / .
expreeaia veatigiis, per qu eigillatim indagando ' ,
'
progrediena ratio deflnitur.Gregea dicuntur rerum
natare quoniam earum einguls facts sunt digDas, ,
quaa providentia aua auctor omnium Deua quaai . *
paator gubernet, moderetur ao regat. Et pasce - , .
dos luos: turbidos aoilicet animi motua, ut ainiatre
partia retinentea locum. In tabernaculis pastorum : ,

COMMENT. 1N GANTICDM CANTIC.

553

^, j
-'
,
,

(
,
), , , ,
, ,
' ,
,
,
^, j
,
, .
,
, ,
,
tvQs , $ ^
.
' .
*
a

' ,
.
.

554

exemplis utique rerum naturalium,sponie desidiam

malorum omnium causam, in diligentiam, quae vi
naturali formic atque api ineaae cernitur, coavert6Q8,ac parane ipaa quoque in preaenti tempore,
quo in futuro perfruaris : quemadmodum et illae,
vere atque state cibum comparantes, hiemi conaulunt, (Per diligentiam enim ex tribua anim partibus justitiee vindemia, qu* est rerum olim fruendarum comparatio, colligitur.J Imprudentiam autem, quee eat rationis recte ex natura conatitutae in
atatum natura repugnantem aversio,ad prudentiam
exemplo eerpentis ita redigen8,ut,sicul ille,pro capitis defensione, totum corpus offerre non dubitat,
eic tu pro Qdei conservatione te ipsam totam periculie omnibua objicias. Iracundi&m, iram quee est
animi commotio rationi minime obtemperaoa, columbs exemplo revocans ad aimplicitatem, ut eoa
qui te injuriis afficiunt atque oppagnant, minime
persequaris, quando ne columba quidem propler
insidias aut pullorum suorum direptionem,ab insidiantibus ac diripientibus recedit. Intemperantiam
denique, qu eat animi appetitus rationi conlrarius, ad temperantiam ita traducens turturis imitatione, ut, cum opus est, a rebus sensui jucundie
abstiaeas, quemadmodum et illa, amisso conjuge,
vidua vitam traDsigit. Verum et eponsum jam audiamus, sponsam nuno primum alloquentem his
verbie :
Equx mex tn curribus Pharaonis assimilavi te,
propinqua mea.
Pselli.

,
Gura epoDaam amoris etimulo percitam, et ad se
ourrere festinantem cerneret, equ aeripedi aimi[,
lem dixit eeee. Sic enim tu, virgo, inquit, bostes
" .
profligabis, ut olim equitatus mei instruoti, hoo
,
eat, angeiici agminia virtua, Pbaraonis copiaa disaipavit. Quod si quaeras eur equitatui sponauaange[,
lorum ordinem comparet, faoilis eritresponsio. Qui
"
bellum gerit, si cum sagittario pugnandum est, ar" ,
cum et sagittas parat: si pedea oum pedite, galeam
.
atque bastam sumit: eques cum eqoite, imperator
,
cum iraperatore congreditur. Quando igitur robur
- ;
exeroitus Pharaonis in equitatu potissimum con ,
eiatebat, idcirco equitatui ejus ex sdverao inetru *
ctam opponit aciem angelorura. Ac ne forte spon , ( .
sam affici putes cuntumelia. quod perspicue similia
,
D equaa dicatur, audi quid ad eam deincepa aponaua
,
dicat :
,
, .
,
,
"

Quid pulchrx factx sunt gen& tux, td turturis
- ;
collum luum sicut monilia f
, , .
Gum equo te eimilem dixerim velooiaeimo ; in
' .
maxilla tua noa indiges freno : genae enim tu aunt
I ,
ornatiaaimae, et freni loco, naturali pudore aunt
,
prajdita?, inatar pudicae turtuiia ; turturia, inquam,
, .
amaatia aolitudinein. Colluin tuuin admirabile, auPATROL. GR. C X X I l .

18

MICUAELIS PSELLI

555

556

reum geatana monile Proverbiorum.Torquem enim . 01 xal

.
mihi oogiia, monile, quod dixi.
4 .
' .
Trium Pahum.
Gum igitur aponaua Eccleaiam ex gentibus colle , , ctam in qua pascit, allegorice damonatraverit ex
, ' ,
illa reaponaione, Si non nosti te ipsam, nunc idem
aportius indicat, Equse, inquiens, mex in curribus ^ * Pharaonis assimiiavi le, propinqua mea. Qu qui- , .
dem verba ut fiant magis perapicua, sic ordinanda , *
sunt : Equx mex assimilavi te, propinqua mea, in , ,
curribus Pharaonis ; hoc est apoatolia meie, in quos , '
celeriter ad Evaogelium divulgaudum currenteaego , conecendens, omnes orbis terrarum terminoa sum

pervagatua, te virtute eimilem dixi. Quia aicut in , ' .
illis pascere
.
viaus 8um,8io et in te, quaa mihi per D ,
_

:_:
?> % . j \
/

/
>r - _

.
fidem
tuam in
me, mihi
propinqua ea ut neceeai- ~
tudine conjuncta. curribus Pharaonis, id eat, in
, ,
gentibus,quibu8 inaidens Pbarao intolligibilia vebe- .
batur. Equus enim plurali aumero aigoificat eque-
stres copias. Sunt autem eancti apoetoli, juxla i l - ,
lud : Ascendens super equos tuos, et quadrigx tux .
salvatio*. Gurrus autem myatici Pbaraonia sunt gen- . "
tium coBtus, ab improbissima ipsius voluntate de,
pendentee. Quibus in ccetibus Ecclesia praedicatio- .
nem apoatolorum audiena, et credens in Chriatum , qui ab ipeis predicabatur, atque ipsius effecta pro- *
pinqua : quandoquidem fides credentia,et illius qui .
oreditur, eat immediata oopjunctio : apoatolie aeai-
railataestab ipso Christo,cum illius mandatis obe- . '
diret, et apoatolicam yiiam imitaretur.
,
_.

C .
0' ,
* ;
",
, .
"
, ,

,
* ,



*
,
^
, ,

, 0 ,

, / ,

^ ,
, .

Jam quo modo ipeam apostolis assimilarit, v i deamus. Quid, inquii, pulchrx factx sunt gen& iux,
sicut turturis Mirum in modum profecto pulcbrss
faot eunt genre tuaa, qu ad aimilitudinem turturis verecundiam et continentiam amplecteris, et
apoetolorom consuetudinem imitaris, neo gentium
more, immoderato genarum motu uteris in diaputationibus et nugis et orationibue, ac edacitate in
cibis unde reliqua omDis nascitar iatemperantia :
eed ejusmodi potiua moderatione, ut conciso compoaitoque eermone aupervacaneam Greecorum sapientiam viceria : in orationibus autem regnum Dei
et justitiam ejus tantummodo qussras : cibis vero
non exquisitie et jucundis veecaria, aed neceseariie
contenta sis. Ex quo fit, ut omnibus in rebus tem-
peranter vivas, neque vero hasc referaa ad gloriam
et ostentationem : quin etiam, quod ad forlitudinem
et patientiam spectat, tam leni animo feraa in dextera gena te percuti', ut percutieati etiam alteram
praebeaa, ad Ghriati imitationem equo finimo alapaa
suatinentis, et mandatum eervari poeae re ipaa
comprobaDtia; atque inatar turturia volucria solitarie, aecedentia io aolitudinem, ibique jejunantia,
atque ita docentia oatentatioDem atque humanaa
laudea eaae fugiendaa. Atque hoc quidem pacto de1

Habao. , 8. Matth. , 33. Matth, , 39.

557

COMMENT. 1N CANTICUM CANTfC.

8
, '
,
.
,
* ,
* *
.
, ,
, , '

.
,
,
,
.
",
*
,

, ^
?, "
. *0
, ,
.
, ,

*

, .
' .
1 (
,
) ^ , *

, . , ,
' ,
$,
,
, *
.
,
- , ,

, , , ,

, ,
>
.
.
01 ( ,

558

cor factae sunt genae t u quasi turturis, dum te

et in cohibendia per abatinentiam cupiditatibus
temperantem, et in iracundia per patientiam moderanda fortem ac atrenuam praebea. Collum itidem
pulclirum effectum est, sicut monilia. Neque enim
tibi ferreum eat collum, ut propter superbiam flecti
nequeat: eed propter modealiam facile verti poasit,
ut moniJia ex auro elaborata : cujue quidem auri
probitatem ac puritatem humilitaa tua aimplicitate
non ficta imitatur. Quod si minime aimulatam bumilitatem monile aignificat, ut dictum est, aponasa
Cbriati collum tanquam monilia commendatum, et
virtutura indicat mullitudinem, et implicitam in
Bingulie virtuiibus humilitatera. Quemadmodum
enim monile recta iigura priua ab artiGce conflalur,
deinde in circulum accommodate ad usum circumfloctitur : sic bomo virtute perfectus,cum abaoluta
vita? moderatione rectus ait, cffiterie compatiendo
per humilitatem flectitur atque demittitur. At collum humiJitate oiroumdatum, est animi ratio q u ,
ut collum reliquo corpori oaput conjungit, sic ipsa
mentem cam eensibus connectit: dum ex virtutum
babitu mentem per actiooes sensibue applicat:
eensusque ruraum ex virtutum pra?acripto ad mentem reducit. Flectitur itera per bumilitatem, dum
non ex propria extollitur dignitaie : aed ex pulvcris
ac materia3 abjectione demittitur. His rationibus
Eccleaiam ex gentibua coactam per fidem in
aponeua ipaiua Gbriatua, apoatolorum cstui ex
Iarael aaeimilavit : triplicem animi partem per
oontinentiam et patientiam et bumilitatem, ex atatu
natura contrario ad babitum natur congruentem
redigene, et nigredinem ipeiua abluena contractam
ex infidelitate.
Trium Patrum.
Amici autem eponai (aint autem hi omnino aancti
angeli, quippe qui aanctiaaim illiua obtemperant
voluntati) ea qu eequuntur, apona pollicentur :
Similitudines auri faciemus tibi cum distinctionibus argenti, quousque rex in accubitu juerU suo
Quaai dicant: quoniam a nigredine ex idolorum
cultu contracta liberata es, et apoatolis per virlutem aimilia reddita, et cognoscendae veritalia atudioaa : noa nataram quidem divinam, qu, ut
aurum alia cum materia nulla, eic ipaa nullia cum
aiiia naturia comparari poteat, tradere minime valemus : cum ea nec oculis cerni, nec mente comprebendi queat : aimulacra tamen ipeiua quaedam
ex rerum naturalium aapeotu et contemplatione,
argento quaai diatincta ao vermiculata faciemua
tibi, eorum quae io mundo aunt, rationea oatendentea, quoad rerum omnium Dominua, qui eat ipaa
veritaa, in te veluti in accubitu et requie aua conquieacena, propriam aimilitudinem suam te ipaam
oatendat, ut tutemet ipaiua imaginem agnoacaa,
eumque in te paacentem et tanquam aigillum in
proprio aigno expreeeum recubantem.

Pselli.
Amici igitur aponai, ex iie qu dicta aunt, tum

MICHAELIS PfcELLI

559

ingentem erga sponsum amoris flamoiam, tum propenaam hujus erga eponaam voluntatem considerantes, atque inde rei tinem
proepicientea, quod ad eam procul dobio aponsug
eeaet deaceneurua, ac regio more in illa conquieturua, epoDBam jam iostruuDt atque auro exornant, et cum rex voluerit advenire, eam ad quiescendum aptiaaimam reperiat. Itaque aic alloquntur:

,
, ,
,
,
,
.
"*, ,
.

Similitudinu auri faciemus tibi cum distinctionibu

argenti, quotuque rex sit in accubitu suo.

Quaado, ioquiunt, futurum est ut rex in te,

quae ipaum puriter amas et quwia, requiescat;
age, sine te a nobie inetrui atque exornari. Quatnvis enim non ut aurum, sponsa, virtutibus fulgeas, sed adhuo ut argentum splendeas pr n i gradlne; te ad auri tamea eirailitudinem decorabimua, aimilemque reddemua cherubico et flarameo ac venerando solio, in quo rex descendena
reclinet et acquiescat. Superior omnia apparatue, meo quidem judicio, mirabilem sponaa? et
virginis ex argeoto i n aurum mutationem, ab
amicia Verbi et aponai accurate conquiaitam, id
eat, drtcorem et gratiam eponaaa ab angelis Dei
adbibitam eignificat. Hic enim Domini amicorum
est mos atque inatitutum, ut cum aaimam aliquam virginem ad Gbriatum atudioae featinantem nacti aint, undique tanquam cuatodea illam
circumdent atque adjuvent, et ad rectaa et cum
virtute conjunctaa vivendi rationea incitent, quoad
illam Domino aptam gratamque reddant. Sed
jam interpretando longiua progrediamur, et qu
sponaa, amicorum atudio ao diligentia exornata,
ad amicos ipaoa, id eat angeloa, dicat, audiamua :

Nardus mea dedit odorem ejus.

Animea virtutie studioaaa progreaeionia fructum
perapicie. Gum enim in recta vitas ratione virgo
profecerit, atque ita ad Verbum et aponaum optatum appropinquarit, aponai pulchriludinem ae dicit
agnoviaae, aed par seoaum quemdam aolum: nempe
odoratum. Gur autem, inquia, nullum aliud unguentum,aed nardum duntaxat Dominum ait redolere? An quia inter unguenta nardua obtinet principatum? An potiua diviniua aliquid vult innuere?
Si quia enim bomo ex preeaenti vita, licet omnea
labore et induatria acquirena virtutea, recte vivat,
niai Gbriatum divino baptiamate induerit, nil revera
vitaa sterna? biace virtutibua coaaequetur. Arcanum
hoo quod animo complccteria, unguentariorum
exemplo fit manifestum. Gum enim nardinum voluot conficere, licet alia multa in unum conjiciant,
niai nardum, quae quidem eat herba, simul adhibuerint, fruatra operam eumunt. PraQtereaChrietus,
qui idem et aponaua eat, ad coenam Simonia leproei

560

,
.
, ,
, ,
' .
\
( ),
' '
.
.
.
Tr v ,
,
,
, ,
*
' ,
' ; $,
' ,
,
, ,
' .
' .

, .
'

.

,
" ,
,
' .
, , ,

,
0' , '
" ,
,
" ,

^ ,

,
,
, ,
.

561

GOMMBNT. IN C NTIGUM CANTIC.

,
,
.
.
' .

,
, ,

, * ' ' ,
,
, ,
, ' ,
, .

' *
,
*/ . '
* , '-.,
. ', , , ; 0 ,
, .
",
* ,
.

, $
. ' , *
.
,
*
,

*
. *
,
,
.
, .
.
' .
* ,
$ .

[*
; ,
.
, , ,
' ,
,
.
9

Coloss. , 3.

562

vocatus, hoc unotus est unguento a peccatrice.

Merilo igitur nardi mentio facta est.

Trium Patrum.
SpoDsa deincepe, variis virtutum cum in agendo,
tum in contemplando expolita dotibue atque illuatrata, et ad perfectionem progredians,et ad ea qus
eibi ab amicis eponsi dicta fuerant, reepondet *.
Nardus, inquiena, mea dedit suavilatem ejus : id eet,
efGcax ex diversie agendi speculandique rationibus
cogoitio conquieita, instar nardi ex variis aroraatibue condite preebuit specimen ejus; eponfli n i rairum, per naturam inacoesei, cujus ego speciem
ac notam gero, ut imago ipsius ao similitudo. Gum
enim mistio qu&edam eit eorum quae in mundo
unam illam rerum omnium caueam participant:
quippe qu ex intelligibili et sensibili creatura
naturaliter constet, scientiaque rationes rerura ac
modos id se complectatur : propterea moribue eimilitudinem referene, eum in se tanquam io imagine exemplar repraesentat Verum, quia aensu, ut
dixit, sponsum agnovit, qaid ipso seneu eit, explicat, dicens : Fasciculus myrrhx nepos meus mihi.
Nexus est et conservatio stillse divin gratia? quae
mihi communioata est, dilectus meue : ut Symmachua iuterpretatur. Per fidem enim acceptue, spiritalia tuetur atque conservat Eccleei munera,
fidelesque confirmat et corroborat, ne a veritate
desciscaot. Tum, ubi sponsus in ipsa manens,
constaotiam banc largiatur, exponit, In medio, i n quiens, uberum meorum commorabitur. Uberum
medium obtinet cor, unde vitalis epiritua in reliquum corpus difTunditur. PraBstantem vero anim
partem mentem innuit, in qua Dominus babitat,
cum ejus sponsa perfectione aibi copulata, unus
spiritue efficitur, virtutie babitum adipiecene per
sancti Spiritus operationem, unde vita in Ckristo
abscondita in omnes animaa potentias, tanquam
in bujus membra, influens, stabilem ipsis flrmitatem ac robur instillat. Atque ita eponsus erit spons, cura ad perfectionem venerit, virtutura immobile firmamentum.
9

Pselti.
Sed jam et ea qu deinde eequuntur, audiamus.
Sponsa enim prograssu quasi afflatu institutum
cum amicis sermonem studiose persequitur, et
post nardi mentionem, sio ait :
Fasciculus slactes filius sororis mex mihi, in medio uberum meorum eommorabilur.
Elegantium virginum mos est, ut non eolum
exteriori ornatu se decorent, quo celeriter amatores suo8 alliciant, verum etiam suavia in veetimentis unguenta gerant. Quoniam igitur Canticorum verbis anima ut pulcbra virgo eat exoroata,
et bominum more sponBalibus decora vestimentis

563

564

MICHAELIS P S E L U

ad nuptias adducta , consentaneum eat ut verba A, '^

qua?dam muliebri loquatur, licet interius arca- af (5,
num aenaum contineant. Aperte igitur quasi deli- ,
cias faciens. Quaravig, inquit, mulierea qusedam ,
ad amorem excitandum alia geatent unguenta in 0 .
veatimentis; ego tamen oujusvis fragrantissimi ,
odoria loco puloherrimum aponaum, uti auavieai- " &
mum unguentorum faaciculum collo Buapendena, ,
retinebo. Vel potiua hoo aignificat: Quamvie alia3 ' ,
animae mundi curia et negotiis implicentur; ego ,
aponai mei percipiena voluptalem, eum inaculpam " ,
in tabulia cordia mei. Uberum enim medium cor- .
,
dia eat sedes.
" ,
" -

[,

' ,
*
.
' .
Trium Patrum.
Botrus Cypri sororis meae fiiius mihi in vineis
.
Engaddi.
", , Qualis eat uva adhuo florena, quaa vinum cordi
lffititiam afferene pollicetur : talia eat mibi propter , 6
imperfectioaem meam dilectua meua in vineia, hoc eat in variia rerum naturia, qu perapicu aunt ,
oculo tentationie (id enim eat Gaddi) oculo nimi- , rum rationia naturaa rerum ac veritatem in om- . " x i j
nibua explorantia. Haec enim eaa indagana tan- , '
quam florentem uvam, ex ipaia colligit veritatem; .
quae veluti vinum quoddam a figuria mentem di-
movebit, cum divereaa, quae in mundo aunt, ra-( ,
,
iionea in se ipaa coactaa amplectetur.
.
.
Pselli.

verbia quasdam supereunt, quae quidem nuao pro viribaa aunt explicanda : aic enim
ipaoa angelos alloquitur:

" ,
" .

Botrus Cypri sororis mex filius mihi in vineii

Engaddi.
prmclaram progreasionia aponase mutationem 1
QUOB enim perapicue paulo ante aimilia equae dicta
fuerat, nunc amicorum obsequio plane proflciena,
se ipaam ut vitem fructiferam agnoacit. Omnia
enim anima pura, Oomini auccenea deaiderio, ope*
rom progreeau fit omnia. Nunc quidem aedea Che-

^.
" " ,
,
.
,

rubim, nuno aedea Regia, nunc autem vitia fructi- D

fera aula Domini. Quod igitur puriter apooaa

dicit, hoc eat: 8ic agnovi aororia mem filium, id
oat aponaum, aicut botrum, qui nobia dialillavit
muatum eetemitatia. Haud omnibus virtutea capesaentibua animabus eat maturua, aed pro virtutam
raenaura jueusditatem suam aubiade mutat. Aliis
namqae floret, in aliia nigreacit, in aliia maturua
eat, in aliia plane coctua ac dulcia eat. Sponaa igitur, dum florentem botrum ae ferre dicit, oatendit
se nondum ad perfectionem pervenisse. Aut tanquam florentia pulchritudinem exaggeraoe, ita,
iaquit, mihi floret Chriatua et aponaua, ut odoriferi

, ,
' .
" ,
' , ,
"
,
' .

, [,
' , .
,

565

COMMENT. IN CANTICUM CANTIC.

.
* ,
, , ,
"
01 *
*
, ,
.
,

, ,

566

botri jucunde florent in Gaddi: quae quidem regio

vitibua abundans uvae suavitate caeteria omnibua
antecellit. Haec anima casla et pura cum dixiaaet,
aponsua respondet ita sponsam alloquena :

, .
" , ,
* ,
,

, .

" ,
,
.
,
.
' ,
,
.
, , .

[,
, , , .
" ,
,
,
(
,
.
,
" .

Ecce pulckra es, propingua mea ecce pulchra es :

oculi tui, columbae.
Quemadmodum qui aurum tractantetelaborant,
quoa aurifices appellamua, si aurum adulteratum
velint expurgare, et purius aique splendidius reddere, saepius illud in fornaces oonjiciunt : sio aaimas quee nigredinem contraxerunt,curat expolitque
Deus. Ccm enim prius aponaam equce comparaaset,
oatendiaaetque eam adhuc humi repere, virginem
ad banc aublimiorem virtutem incitavit: illa autem
amicorum offioiia vere proficiene, fit ignea aedea
Regia univeraorum.Deinde virtutibua rursum altiua
provecta, atque iterum ad purum eponaum appropinquana, ab eo praeclare commendatur Ecce enim,
inquit, pulchra e$> propinqua mea ; et pulohritudinia
laudem ingeminans, ecce, inquit, pulehra es
virgo. Jucundi enim ea oculia preedita columbaa
virginia, cum oculoa tuoa ab errore averteria, et
eoe in me Greatorem toum intenderia. Golumbae
autem oculoa memorat, ut purum virginie obtutvm
aignificet. Tam mundoa enim oculoa habet, ut puriter pulcberrimum aponaum aapiciat.
t

Trium Patrum.
Sic igitur aponaam actionia puritate praeatantem,
et contemplationia luce aplendentem aponaua aapiciena alloquitur : Ecce pulchra es propinqua mea :
ecce pulchra es: oculi tui, columbx. En formota
exaistia; quia particepa ea pulchritudinia me :
quoniara priatinae incredulitatia turpitudinem abjeciati, et, imitatorea meos apostoloa iroitaDdo, ad
me per virtutom appropinquaati. Ecce decora ea,

quippe q a ab angelia meia apeciea tuaa quee in

, ] mundo aunt, didiciati, atque ita cognitione etiam
,
et acientia ea exornata. Mentie enim oculi tui api ,
ritalea rebua aenaui jucundia minime decipiuntur,
, '
aed in iia tanquam in apeculo reconditaa pulchritu ^ .
dioea intelligibiles contemplantur.
Trium Patrum.
' .
Ad haeo eponaa, cum teetimonio aponai apiritalea
,
babeat oculoa qui decipi nequeant, aed quod vere
,
pulcbrum eat, unde ipsa quoque fit pulchritudinia
,
particepa, conapioiant : Ecce; iaquit, ea pulcher,
,
, ,
aponae mi. Tu aolua videlicet, jure pulcber dici
,
potea, dilecte mi, cujua partipatione pulchra aunt
,
pulchra. Pulcber, inquam, inaccesaa naturae pul .

, , , ,
* , . ",
, , '
.

567

568

MICHAELIS PSELL1

chritudine. Sic igitur puloher, ad leotum nostrum .

umbrosus, natura nostra nimirum, in qua* tan- ,
quam in lecto quicBceoB tu Dei et Patrie lucidie- , '
simus et sine umbra radius, per umbram aspice- , ris, tanquam in imagine exemplar. Quoniam et $ . doinus tua nos, Ecclesia nimirum qu in te credit, , ,
Bumus Tigna nostra, cedri : boc eet, pietatie et , *,
religionis dogmata quae tanquam tigna domum,hoo , ,
eet, fidelium Ecclesiam continent, et quasi cedri, ,
fortiter cooetituta solida in Christum flds innitun- ^^
t u r : neque Ecclesiam assiduis haereeum et tenta- *
tionum motibus, veluti variie vebementium im- brium atquo ventorum incureibue oppugnatam ' ,
labefactari ao raere patiuntur. Laquearia nostra, .
cupressi. Laquearia variam recti continent pulchri- *
tudinem, quoe conetat ex concinna et fabrefacta
< ^,^
:
i.u.i.
; J
*
ti

.

t
_
*

,
* _*

contignatione
tabnlarura
;. quaa quidem
si ex cu-
presso oonfectae sint, tum bene olent, tum putre- , . "
dinem non admittunt. Hia virtutes sunt eimiles, ,
quibus perturbationum et vitiorum corruptionie * *
expertibue exornatur Ecclesia : earuraque fra- grantia epiritali conspergunlur qui aninue seruus .
habent exercitatos .
0

10

Pselli.
Sponsam purue eponeuB laudavit: quem nuno
vicissim sponaa oommendat,
Ecce, inqoienB, pulcher es, nepos metis; natura,
inquam, es pulcher : Ecce formosus es ac pUxne
decorus et tu spon&e m*.
Ac quemadmodum gemina ille laude sponsam ext u l i t : eic
illa duplici laude eponsum
effert.
Pulcber,, _
,
w~~
w-w.
. .
inquieQ8,e8,sponse,atquG formosus Nepotem autem ^
eponsa Dominum appellat, eam innuene parlem
ipsius per quam illi propinqua est qu pertinet
ad humanitatem, quam quidem infra planius explicabit : epoDsum enim sponea viciesim laudane,
sic ad eum statim dicit: Ad lectura nostrum umbroeus.
9

.

,
*
. ,
.
" * ,

,
w

|
, , , , .
' ,
[

* .
' ,
,
.
1

, , Ad inQmum, inquit, lectum noBtrum sic acoessiati, ut dedita opera divinitatis fulgorem
obumbraree. Nisi eam tu iis rationibus quae tibi **** .
soli cogoit sunt, abscondisees, divino aplendore ,
forte consuropti essemus. Quod quidem totum, '
Verbo divinitatem celante, factum est. Cum enim .
amici qui eponsam deducebant, ut supra declara- D ,
vimus, ex argentea auream reddidissent, et tan- * ,
qaam lectulum regium purpura ornatum instruxis- ,
sent; in eo Eex aocubuit. Itaque sponsa admira- "
bunda sic eum alloquitur : Ad lectum nostrum, .
umbrosuB, ut libuit, acceesisti. Verum, quae dein-
cepe in Canticis sequuntur, audiamus.Pergit enim .
adbuc sponsa sponsum alloqui, Tigna, inquiens, ' '.
noetra, cedri : laquearia, cupressi. Quando nuno
ad nos, sponse, venreti, nullos amplius horren- , .
dos imbres, nulloe torrentium iropetus, nulloe , , , ,
1 0

Hebr. , 14.

569

GOMMBNT. CANTICUM CANTIC.

^,
,
' .
,
, ,
6 .
" ,
.
,
*
,

,
.
,
.
, .

570

furentis Boree flatue extimeacimae. Me enim

qaam tibi domicilium eese voluisti, praclare
le, sponee, exaedificaeti, qui vere lapis es pulober
et vitffi petra. Gcdrina aunt tigna noatra, cupreseioa laquearia. Quoniam hio doraus eat facta
meatio, de tigais etiam et laquearibua loquitur.
Que quidem omnia tu pro virtutibua accipe, quibua eam Verbum adveniena, adveraue veotos et
imbres et flumina, id est, oontra lentationea communivit.

Egofioscampi, lilium convallium.

' .

Trium Patrum.

, ,
Bgo quidem Eccleaia ex Iaraelitia et ex gentibus
,
congregata; quantum pertiaet ad Ieraelitae, qui

,
perlegem et prophetaa ab incredulitate et ma ,
litia ante purgati, atque inetar campi exsqaati,
. , 'haud ita multum ab boneeto diatabant, pluvia COB
leatia cognitionia irrigata, virtutibue florui: qaaa ,
tam autem attinet ad gentes, qui per iufldelitatem
,
naturali qualitate privati, et vitiorum torbiae
/
depressi erant : veluti lilium ex imo aublime
, '
conaurgena, et ab radice ad idoneam magnitudi * ( ** , *nem per calamum aaceadens, ae vallium profun ,
, ? ^ , p ditale abscondatur, sed excelsam pulcbritadinem
euam prsferat, fide in Gbrietum ionitor, et per
,
purgationem
ex confusione vitiorum emerai, atque
,
in contemplationia faetigiu, virtutum decore aum
.
7

exornata.

P$elli.

.

, .
!
.
,

,
.
.
,
.
, *
' ,
.
, , ,
,
,

,

TempuB jam est, ut que deiaceps spoasa dicit,

audiamus. Sio eoim dioit ad eum velut gloriabunda :
Ego autemflotcampi: lilium convallium.
praclaram pura Virginia progressionem! Eoce eniin te ipaam cum eximium totius campi, naturae human florem, tum dirinum convallium liliom agnovisti. Omnie enim profecto anima
vitas probitate ac virlutibue florene atque exoellens, aec mundi sollicitudinibue ullo modo euffoc&ta, redolet. Cujus quidem rei teetia eet Cbristus
ao epoosuB; qui eponse aermonem, ut ordine in-

veoies, ita confirmat:

Sicut lihum in medio ipirwrun^tic propinquamea
in medio fiUarum.
Recte, inquit, de te locuta es, eponea. Stc enim
inter animaa, quie curarum et aollicitudinum epinis euffocantar, ut odorifera rosa floruieti. Hano
autem sororem Verbum ac apooaaa vooat,quoaiam
divia obtemperat voluutati. Eos enim ia Bvaage-

571

572

MIGQABLIS PSELLI

liia, fratrea et propiaquoa et amiooa appellat, qui A. *Qc *.

Patria eui volantati parent.

Trium Patrum.
Itaque aponaua lilio aponaam eimilem dicit, ut
quae vit apinia non auffocetur:
Sicut lilium, inquit, inter spinas, ita propinqua
mea inter filias. Kt hanc quidem iilio oomparat,
quooiam eorum qus ad victum pertinent, nulla
premitur sollicitudine, aed rebua obviie aatiafacit
corporia DeceeaitaU. Quod etiam in Evangeliia docene : De vestimento, inquit, quid solliciti estii,considerate lilia agri, quo modo crescunt; nan
laborant, neqne nent . Oatendit, eoa qui tranquil11

.
,
.
' ,
" ,
, .
,
.
, '
, '

. "
; "

lam et frugalem vivendi rationem propter regnum JJ ? ,

ocelorum complectuntur, liliia eeae aimilea, qu

naturalia glori nitore Salomonia purpuram auperant. Animaa vero carnia voluptatibua effominatas,
ao propterea diaboK flliaa,ut in Evangeliia ruraum
declarat (Vos, inquiena, ex patre diabolo estis ) ,
apinia aaaimilat, quia omaem curam et aollicitudinem in eaa coaferuni ree quo ad vitam hano apeotant, ut undiqua voluptatum materiam auoupentur. Cnm enim omnem auam apem, non in eo qui
aapientia aua cuncta moderatur et rebua oronibua
ooaaulit, aed in ae ipeia aitam babeant, terrenia
aollicitudinibua Bi)ffooantur,neo perfectum froctum
ferunt.
Trium sanctarum Patrum.
Qnoniam per totum boo drama aponaua et sponsa
mutuia oantibua vicisaim celebrant, aasiduia
umoria aignifleationibua oatendentea, alterum alteriue ardere deaiderio: ita raraue aponaa aponsum
alloquitur : Sicut pomutn inter ligna silvm, iicnepos
meus inter fiiios. Certe eicut pomum, tum apecie
decora,tum odore auavi,tum guatu dulci, ao propterea bominibaa ad edendum utili, ter arborea
bojua qualitatia ezpertee exoellit, in ailva qoe nemoroaaeat, etfruotumad veacondam non hominibaa, aed beatiie idoneum auppeditat; eic dilectua
meua inter hominum filioa preatat. PulohritudiDe
enim tpeciosu* est inter filiot hominum non aolum
ut Dei Filiua unigenitua et Verbum, verum etiam
ut inter hominea eolue aine peccato. Odore autem
jaoundo fragrana propter apiritalia gratiarum mu1 S

, 01 ,
(
, '
), , , V
* ' ,
, .
' .
,
,

' ,
. ",
,
,
,
,
*
,
,
, -

nera qu io ae oredentibua dilargitur, ex quibua Q .

;

p a i o a peroipimua.Guatu vero auavia eat *

aonaum
Gustats, enim, inquit,** vidtte, quoniam suavis est
Dominus
Nam mellia dulcedo illia aolum qoi
guataverunt, cognita eat. Quamobrem et hominum
cibua eat, qui vitam eia tribuit apiritalem. At cateri
bominam fllii, quia omnea peccaverunt et divina
gloria privati aunt, ad eilva aimilitudinem luxuriaat, et belluinie voluptatibua nutriuntur. Idcirco,
inumbra, inquit, ejus cupivi d dt.Umbra omnino
Chriati, eat Chriatiana reapublica, in qua qui deai" Blatth. , 28.

* Joan. , 44.

~ - ,
^..^ *'. I

.
, , .
,
. "
, .
,
,

Psal. XLIV, 3.

<

. . $ -

* Peal. xxxiu, 9.

COMMENT. IN CANTIGDM CANTIC.

574

* * - derio eet confirmatus, oupidionm eaatu non oombu , '

ritur, sed eub ea protegitur. Et fructus ejus dukis
, ' ' gtdluri meo. FruotuB auiem ipaius, est fruotua
.
8}.iritus, qui est, ut magQua inquit Paulua,,0fltt
dium, pax, longanitnitas, bonitas \ et cetera Cu . *
jua dulcedioem sentiuat illi qui experiuntur : ni, , , , ,
hil enim gaudio spiritali et tranquillitate et oba * ritate duloius, At guttur quod fruclus Bpiritalia
.
dulcedine fruitur, eat vie anims ratione praadita,
- . eine qua Verbum non admovetur; quemadmodum
.
neo cibus sioe gutture.
l

, * *
.

Pselli.

' ,
Hae laudee sponea cum audiviseet, quibusdam
' .
ipsa quoque aponaum laudibus extollit. Dominum

enim hisce verbis alloquitur : Sicut pomum inter
,
ligna tilvx : sic nepos meus inter filio$. Quemad .
niodum,inquit, interomneabominumanimaa,qua8,
", ,
Verbum et sponse, filias appellaeti, ego sola sum
" , ,
tanquam lilium in germine: aicetiam tu arcana ra
tiooe caelos inclinans, et descendens super terram
^ ,
in banc vitam mortalem, et carnem nostrara aasu ,
mena, in hao eilva te inter filios bominum conspi ' ,
cuum praebuisti, ^anquam pomum euaviseimum et
" ,
gustu jucundiseimum. Gur autem Verbum appellat
,
pomum ? Quia multiplici gratia bio fructua est prae , , ;
ditus. Eienim ei forte a quopiam compripaatur, Ji" .
quorem sanguineum et aqueum emittit,et proinde
, ,
innuit fontes illos ealutares, qui ex lalere Verbi
.
et Salvatorie emanarunt. purae Virginis pruden ,
p tiam admirabilem ! sapienter enim ipeum vere, po mum dixit esse. Nam omnis profecto anima hu[.
roana,licet virtutum prastantia ad angelos accedat,
!
flos tantijmmodo et lilium convalliiun judioaitur;
.
(non alens agricolam, neque enim herba alit), sed
,
se ipsana apeoiei .pulchritudine exoraane. Etenim
, ,
lucruiu ex jaobis non qvVBrit agricola, ut, quodam
" ,
in looo aponaum ipeum allpquene.oetendit David :
( ),
Deus ioquit, meus es iu, quia bonorum meorum non
' .
eges *\ At Qbrietue agricola spoQauaque neater,
' ,
cum carnem bumanam induena, vere porqum

evaserit, trea aoetroe eoaque preeoipuos aenaus
' .
oblectat, viaqpa, odoratuna atque in primiegustum.
' ,
Aspectu enim aane quam decorus eet: quippe oum
,
Bit omnium qui i n terra nati eunt ,epeoio8i8eimua,
,
respicienteaque 80 clariseimoe reddat. Olfaotu au , ',
D tem pmjucundue: eet enina unguento pleaus : imo
,
unguentum ipeum quod descendit in barbam
,
Aaron . Guetatu varo quam euaviesimue ; gus .
tantibus enim vitam tribait immortalem. Nam

qui digae manducat corpue ejus, ipee ait, vitam

vere sternam posaidebit . Ao de proposito bujus
, .
carmini baotenus. Ad reliqua Canticorum explii e

18

19

,0

* Gal. v, 22, 23.

v i , 55.

* Paal. x v n , i 0 .

1 7

Psal. xv, 2.

* Paal. XLIV, 3.

l i

Peal. cxxxit, 2.

Joan.

578

57(5

MJCHAELlS P S E L L l

canda pergamus. Sponea, de Verbo divino. In

umbra, inquit, ejus desideravi et sedi; ei fruclus
diUcis gutturi meo. Hujus, inquit, admirabilis vitalieque pomi aaepenumero umbram aspicere concupivi, oum ardor tentationup me vebementer
exureret. At ecce in ea jam confidens oblector et
gaudeo, atqae ardorem tentationum declino :
quandoquidem roe in omnibua mandatia Domini
raeditantero,Verbum acaponsua meus dulciaeimus
divinie suis obumbrace alis, procul avertit tentationum faces. Haec oum veluti laetabunda protuliaaet, ad amicoa eponsi convertit aermonem auum,
hortaturqueilloe,ut progredianlur, et ad formoeum
apooaum accqrrant. Sed verba ipsiu3 mihi sunt
expendenda :

,
"
, , ,
,
,
\

r j i $ .
; .

,
" .
* , ,
,
,
,
,
> .
.
,
.
.
;

IntroducUe me in cellam vinariam : ordinate in

me charitafem. Fulcile me unguentis: slipate me in
pomis, quoniam ego amore sum vulnerata.

,
, , , ' .

Siti urgeor, ioquit, ad eponaum meum, ad vite

botrum illum maturum atque divinum, per cruoie mortem dulcedine floentem. Quamobrem in
hujus cellam me quoque introducite, ut, pure
spoDsi pulcbritudincra conspicata, amoris ignem
erga illum adaugeam. Adhuc autem et supplico
ut majora conaequar : Haec enim ad angeloa loquitur :

* ,
, , ,
.
,
,

FuUUe me unguentis : stipate me in pomis.

Quandc, inqrjit, dilexit me abjeotam admirandua
illeetmetuendu8atquepulcherrimu88pon8U8,adejua
me charitatem.voa qui Verbi et aponei amici eetie,
incitate: quipriuamihi adhibuiatiaaurum,nunc autem adbibete ungaenta,qua) omnemarceantfetorem
peccati, ne amplius aberrem aut rureus e via declinem.Tu vero per amioorura unguenta virtateaintellige. Sed pomia praeterea flagitat ut conatipetur.
Amiooe enim alloquitur anima, modo ut apoaaa et
virgo nuptialibua vestimentis exornata : modo ut
lectua auro spendidus ; modo utdivinum solium.In
una enim profeoto eademque anima purieeimaChriatua et aponaua nuoo quieacit,nunc ambulat, et aedet eepieeime.Quasqaidem omnia indicat pomorum
conatipatio. Proraua aotem flagrat aponaa ao plane
ardet deaiderio aponai, qui dicitur pomum silva,
cupitqueilluro eemperhaec aibi eaae oamia, oibum
deliciasqoa, etumbram,et atipationem, et tectum :
quemadmodom et ipaa erga illum hc eat nniveraa:
aponaa nimirum, et sedea, et cobile, et domua.
Tum aseidu flagitationia eu caueam angelia ex-

.
.
,

"

, .
, ,
, , ,
,

" ,
,
.
* .
> ' ' .
, ,
.
' , * .
? ^\ ,
"
, .
.
*
" ,
,

577

COMMENT. IN CANTICuM CANTIC.

578

,
, , , .
,
,
" .
[ ,
' ,
" .
,
)
.

plicans *. Ego enim, ioquit, amore sum sauciata.

Ego veslram opem imploro. Totam domum meam
pomie conatipari cupio: quoniam aagitta amorii
istiue confixa sum. Per amorem intellige Patrem,
qui nullum habet prinoipium ; per aagittam vero
electam, Verbum et aponaum. Huno enim in eoa
qui aalvantur, conjioere oonsuevit.

,
, , ,

,
,

,
* ",
. ,
.
' *

, , "
*
. .

, ,
'
, *
, ,
.
!
' ,
,
* ' ,
.
* , '

,
. * ,

' *
, " . ",
, ' ('
) ? , '
,
,
. "
,
. ,
, ,
>, .

Triutn Patrum.
Ita quidem aponaa cognitam eponai pulcbritudinem, auavitatem, domum, dulcedinem predicat.
Miniatroa autem epiritus, in ministerium miaaoe
propter eos qui aalutia haereditatem aunt adepturi
rogat ut aibi praesto aint, ad perennem
ejas fruitionem assequendam : Introdacite, i n quiens, me in cellam vini, hoc est, docete me divinaa incarnationis rationea. Deum enim Verbum
appellatvinum,quod animas guatantium lstitiaafHcit ad divinitatemque perducil. Hujua oella caro est
ab ipeo assumpta: quam quidem in cellam Eccleaia
introducitur,unacaro cum Ghristo futura. Sio enim
Apoatolua locum illum, Et erunt duo in carne una **
interpretatur : Ego atUem, inquit, dico in ChrUto
elin Ecclesia . Fidelium enina Eccleeia, dum carnia et aanguinis Chrieti particepe, atque unum cum
ipao corpua efficitur, incarnationiaque rationea ab
angelis diacit atque eaa moribus comprobai,ia vini
oellara ingreditur, et babitaculum Oei efficitur in
Spiritu aancto.Cum iia me in cellam vini introduxerit, ordinate chariialem, illam scilicet divinaa
gratiffl communionem, qua voa ordine fruimini :
I D rae qaoquefideleeainguloa pro cujuaque ratione
divinia myateriia inetituentea, ordinate. FuLcite me
unguentis : aanctiaaimi Spiritua donia, unguentorum inalar fidelium animaa odoris auavitate conapergentibue me corroborate, et corporia imbecillitale labantem in divina pietate conflrmate. StipaU
me in pomis : implete me Dei cognitione in divinis
aermonibua, qui pomorum inatar gutturi meo dulcedinem afFerunt. Hc autern a vobia peto, quia
vulncrata sum charitate. Quia acilicet non timore,
aed amore incitata (charita* enim foras mittit tirrwrem
cum Ghriati per fidem conjunota anm.
Nam ut ante pcanarum formidine purgata, deinde
futurorum bonorum ape illuatrata, ita nuno charitate commota featinat per aanctoa angeloa ad
pecfectionem adduci, Quamobrem a i t : Laeva ejus
sub capite meo : et dextera illius amplexabitur .
Cooaminatio auppliciorum quae a ainistria conatitutoa manent, aub capite meo, aub ea vtdelioet
parte, qu ut caput in corpore, aic ipaa in anima
priocipatum obtinet, mente nimirom aenaus ipai
snbjiciente. Itaque dextera illiua, ut apero, jam
amplexabitar me. Promiaaio acilicet bonorum que
S 1

Hebr. i , 14. Gen. m, 24. " Epbes. v, 32. 1 Joan. iv, 18.

57

MICHAELIS PSELLl

a dextris oollocati euecipient; regnum utique Dei

580

,
, , -

,
* .
*
, , 6*

in eeeculo futura,me complectetur : quod cum nec

temporie initiam nec finem habeat, mihi tamen et
principium et flnie invenitor, quippe que et ortue
inittam naota sim,ut regni coelestiB cernam hara*
ditatem, et in eo tandem propter homenitatem i l lius, tanquam fine ao termino circumacripta, procol ab omni mutatione conquiescam.

.
Pselli.
.
His rureua eponea subjicit queedam verba,
quemadmodum ordine reperiee. Sunt autem haeo: , ' Ueva ejus sub capiU meo ; et dextera illius ample- . *
, .
xabiiur me.
Horum cantieorutn vie de more procedit. Ecce .
enim [que paulo ante mirabili eagitta aaucia erat, ,
nnnc sagitta ilt raanibue jaculantis. Id [quod ani- ,
m contigit Pauli vulnerat. Siqaidem ei ille ex .
infldeli faotue fldelie a Ghristo Verbo et Salvatore, , oonfeetim veluti sagitta miaaua eet a divino 8pi[,
ritu in gentea remotas atque in errore demeraas;ut ,
praadicationis et doctrioaa verbo animas aberrantes
in viam vitae redueeret. Heo, mea quidem eenten* ,
tia, diademate redimite, ita habent. Te vero ,
minime moveat, quod cujua ainiatra eub capile .
sponaaa eit, ut ipea ait, ejue dextera illam comple- , , *
ctatur : quandoquidem ad airailitudinem Yolantis * .
aagiti emieea fuiaee diota esl.
,
f

Trium Patrum.
Magiatra anima,ad rudes q u inatftuuntur,Adjuravi vos, inquit, flli Jeruealem. Quo autem pacto
adjaravi ? eponai mioae et promissiones,qu*B aaditoree cogendi,non secus ac juajurandum, vim babent,vobie propooena ut ipeiua eponei tantam meta
ac deaiderio teneamini. Doceo autem omnino voe;
quae genui in Spiritu smncto, qui eat visio pacia,
utpote qui nos ducit in omnem voritatem, qun
Verbom eet, Filius unigenUua; a quo Patri reoonciliali eumus
Jeruealem enim idem est, quod
pacia vieio. Per paientias et foriitudines agri, tU
suscitelts et excitetis charitatem, dum ipse voluerit.
Hoc igitur pacfo vos adjaravi, ut per animi po-

" ' .
,
.
' .

, .
;
, '

.
, 6'
,

* '
.
,
, *. ", -

tentias et corporie aenaua (anim enim potentiaa D ,

in mando, tanquam in agro, per aeneua agunt)

in vobis ipeia per virtutem auBcitetia, et magie ao
magie per dontemplationem excitetis cbaritatem ;
que quidem eat ille qui pro aalute noatra mortem oppetiit, unigenitue Dei Filiue et Vorbnm:
dooec ipei plaouerit visione sua nos dignos reddere,
et per gratiam provebere ad divinitatem.Nisi enim
cbaritate sic affeoia fueritie, fraatra vobie aponai
minae et promieea proposoero, cum per illa tauquamper jnajurandam, timorem et desiderium
ejuB in vobis non exoitarim, qooad ipee qni
Joan. xvi. 13.

('
)
'
,

,

.
,
, ,
' -

581

COMMENT. IN CANTICUM CANTIC.

583

xat , , chariias eat , gtue nunquam etcidit * , adventu

,
8uo nobis immutabililatem largiatur.
.

PsellL

.
'^ .

Verum tempus est, ut quaa aequuntur in Canticis audiamus. Rursus enira angeloa obsecrat et
obtestatur :
Adjuravi vos, filise Jenuatem, per polentias et
fortiiudines agri, ut suscitelis et exatelii charitaUm
donec voluerit.

" ,

,
,
.
,
Ager tibi sit mundus : hujus fortitudo, potestas
.
Domfini Verbi ao sponei. Voe, inquit, qui sponsi
, ,
nnptiarum ministri estis atque amici,assidais fla ,
gitationibus omiasis, jurejurando precor ex animo
' ,
atque obtestor, ne prius me decorare desietatrB,
,
quam partibuB ac numerie omnibue ornatum at .
que expolitam moribus reddideritis, et eponsi vo ,
lunias expleta fuerit, cujus quidcm hseo est volun .
tas unica , u t bomines pervelit omnes salvos fleri,
' ,
meque plane mundam ac divino aplendore illus ,
trem eeae. Sed orationis seriem contemplari per ? .
gamus.
' ' ,
i

Vox contobrini mei.

Tantum abeat ut divinitaa comprehendi queat :

ut,licet virtutibas sit quispiam omniboe exornatue,
rectisque vivendi raltonibu sublimie tollatur in
ccelum,ac propterea se proxime ad Deum putet acQ cedere, ab ejue tamen natura ia distare ee eoiat
quam longieeime. Ecoe enira eponaa, qum profioiendo ad eam aublimitatem progressa eat,ut proxime ad aponeom videretur acoeeaisse, divinitatie
essentiam haud peroepit omniao. Tu per vooem
eponsi oracula propbetarura accipe, quaa aroanam
Verbi inoarnationem prodiderunt. Quid autem
deincepe dicat, eat attendendum.
Ecce hic venil salitns in montibus, iransilieni
,
colles.
.
Cum antea apoaai vocem audire se dixiaaet,;am,
,
inquit, hievenit saliens super montes. Scite para
, , .
Virgo pbiloeophatur. Nam Verbuin Dei, antequam
,
descenderet in terram,praBmiaU propbetae qui ad ,
ventum suum et divinam incarnationem preDtin
tiarent. Mox et ipae de coalo prufeotuej eat. Haec
, '.
D igitur verba Gaoticorum innuunt dWini Verbi i n .
carnationem, per <joam aoimaa io tenabria consi '^,
dentea liberavit, jussu solo fugatia daemonibue
.
univereia, quoa montea appellai ac deiode collea
' ,
vocat Cbrietua enim edena miraoula, atque inte*
.
graa daemonum legionee ejiciena verbo aolo, oon ,
ctoa aimul tutn majoree tum uiinorea in tartarum
, detruait. Quid atatim eponea dioere pergat,expen
|
damua.
, ,

,
" ,
,
,
" .
,
,
' .
> ,
^
, .

' .
" ,

* I Joan. vr, 16. I Cor. xin, 8, 1 Tim. n , 4

583

MICHAELIS PSELLI

584

";
Similis est consobnmus meus caprex hinnulove l
.
cervorum in montibus Bethel.
|&7.
Hc prope aimile quiddam eignificant iie quae
diota eunt. Declarant enim, Verbum et eponaum ,
expulisse daemonea, atque in tartarum detrueisse. .
Sponsum autem hinnulo cervorum comparat Virgo, ' > ,
ita daemones profligantem, ut hinnulus deetruit. ' ,
Hinnulus hic in montibua foveas habet.Mona enim . ' ,
Bathel coBleate indicat domioilium. Caprea vero " ' .
allegorice (videntem) significat. Nam ipse omnium " .
' .
corda intuetur.

Trium Patrum.
Hoo autetn paoto cum discentee animae magiatra aponaa docuiaaet, ut tum poane formidine
tam promiseorum spe virtutem excolentes, in se
charitatem accenderent eamque per contomplationem inflammarent; donec sponso placeret ad
ipaas advenire, atque eas in atatu immutabili
conatituera : ne forle, eponei adventum tardiue
futurum existimantea, excolendas virtutia laborem
detrectarent, illas confirmat, Vox, inquiena, nepotis met. Nam dilecti vox Praecureor est, ille poani-.
tenti promulgator/divinas instruens vias ao dirigene aemitaa. Voces sant mine et promisaiones,
qae partim auditores ad pcenitentiam impellunt:
partim vias Domini ex virtate consiituant, et reotas per cogoittonem in ipeia faciunt semitae ejue.
Ecee hic venit. Venit profecto, ecoe jam adaat, ei,
comminationee illiua atque promiaaa exaudientee,
a prioribae peccatis per poaaitentiam recedamue et
per spem foturoram bonorum illuetremur. Venit
autem ad nos, ut dictum eet, preeparatoa : saliene
super excelea videlicet deoreta divinitatie auee,
sublimia, qu verticis montium instar obtineot.
Ex afflrmativa enim ipeum theologia comprehendere conaotee, in qua conetitutus ex actu preecel808 oatenditur, ex hac eum aapicimua in negativa
theologia, quatenue eaaentia preetantior eat tranBilieoe collea. Verum collee item, ut eminentea
Bunt, diapenaationie extendant inetituta, quaa ipaa
quoqoe nequeunt coroprehendi. Super colles autem, quantum ad cognitionem noatram attinet,
aponeua tranailit, dum ex eo quod Deua, videtar ut bomo. Et ealiens in id quod homo est,
cogooecitur ut Deus. Qaod autem de eponao dixit,
salire auper montes, et collee tranailire : salire et I
traoeilire capre et cervi laacivientia eat propriom ;
quibue deinceps aeeimilana aponaum : Similis est,
inquit, nepos tneus caprex hinnuloque cervoeum in
moniibus Beihel. Bethel autem significat domum
Dei, qum eat fidelium Eocleeia. Cujua montea intelliguntur propter excellentiam aanctiaeima Unigeoiti divinitatia atque humanitatia iostituta, soper
qu hic sponsaa dilectieaimua aaliena, ul aupra
diximua, atque tranailiens more animalium praedictorum, spiritales feraa, quaa veluti venenum
opinionea veritati contrariae adveraua Eccleaiam
jaculantur, ab ea procul repellit. Natura enim
{

.
' .

, \ ' , ,
fiv , *
,
,
, * *
,
*
*
,
' ,
, * ,
*
, ' ,
. ' $, , ,

.

, *
,
. ,
,
. '
"
. "
, $
, $
,
, , .
,
, ,

* '
, , ,


, *

COMMBNT. IN CANTICUM CANTIC.

585

986

* i oapre ac oervo ineitum est, ut venenoaaa beatiaa

.
insectentur.
Trium Patrum.
' .
En ipse stetit post parietem nostrum, prospiciens
,
per fcnestras, despiciens e retibus.

,

.
Quando capreae et cervo naturalis ea vis est, ut

peatiferaa beatiaa fugent: Ecce, inquit, ipte stettt
*
post parietem nostrum. Paries noater eet natura
. ,
creata, post quam etetit qui creatus non eat, aed
6
oreator eat omnium Deue Verbum, ut rerum prin ,
oipium quffi motum babent ad iinem. Quanquam
.
enim et prius est ipae, utpote ioitium et finis uni '
vereorum; tamen quoniam ipsum ex iine nondum

invenimus : nondum enim in eo qui finis est, et
.
* , , ab omni mota conquievimus : poet atare dicitor,
prospiciens per feneslras. Feneetr autem eunt ea
,
qos naturae creata ab increato comraunicata
' '
sunt; per quas ipae ad eam proapicit, dum pro '
videntia aoa cuncta moderatur, nobiaquo (niai
(
feneatraa haa adveraua eum motionibua animi na). ,
turae contrariia concludamua) proapioit. Respiciens
.
per rctia, hoo eat, inapiciena per mutuam firtu , tum connexionem. Nam ai feneatrae quae dicte
,
aunt, habuerimua apertaa illaa quidem, eed tamen
*
ita LQutuo virtutum, retium inatar, reoie oompli *
oatarum contextu commuuitaa, ut nulla ex volu , , ,
cribus, ex aereia nimirum apiritibua, nullua furtim

iagcediatur, atque reconditum in nobia divine d i '
aciplin semen corrumpat: reapicit in noe perhaeo
*
retia, ipaarum virtutum eaeeatia, ipae videlicet qui
,
facius e*t nobis Deo sapienlia et justitia et sancLifi , 1

catio et redemptio
unigenitua ejua Filiua et
Verbum.
Bcce hic sietit posi panelem nostrum, retpiciens
per fenestras, prospiciens per retia.

"
,
.
.
Pselli.
Ecoe, inquit, Verbum et eponaua venit, demi , , ,
grana ex Betbel, e auperna domo : nondum autem
,
aub tectum introivit: aed foria atana poat parie ' .
tem, per feneatras vult introapicere. Tu autem
' ,
mihi per parietem iegem antiquam iatellige, um .
bram et errorea hominibua injicientem : per fene ,
atras vero et retia, oracula propbetarum. Nam ante

divini Verbi incarnationem multifariam multisque
, .
1
, ] modis locutus est* . Sed quid aponaa dicat, consiremua.
.
' ' ' .
Respond^t consobrinus* tneus, et dicit mihi: Sur , *
ge, veniy propinqua mea, formosa rnea, columba
, , , ,
.]
mea.
, , ,
Quoniam, inquit, venit Verbum et aponaus, qui
,
prophetia tanquam feneetris quibuadam uaua eat;

boc primum dixit introapiciena : Surge de lapau
,
erroria et tenebria; et ad me puriter accede, et
, .
mibi propinqua efilcere. Oeinde hasc, inquit, p r , ,
ter alia mibi d i x i t :

I C o r . , 30. Hebr. , 1.
PATROL. GR.

GXXI}.

19

MIGHAELIS P S E L L l

587

Ecce kiems transiit, imber abiit, recessit sibi :

fiores apparuerunt in terra : tempus putationis advenit.
Quoniam, inquit, nataram daemonum a quibus
humana natura congelatur, et pigra atque iners
proreue ad recte agendum redditur, profligavit:
atque ideo hieme oharitatis abaceaait, et gravia
imber omnia abiit ac defluxit : et jucundum veritatia exortum eat ver : florere ccBpit tellua, natora
nempe humana. Tempus putationis jam venit :
Jegendi sunt flores, ai via corollaa ex floribua
oontezore. Hominum enim natora quam terram
appellavit, idolia et fraudi cervioem inclinana,
nullam virtutum epeoiem prebuit (id enim flos
eignificat), acerbiesima ac vehementissima hieme
deceptionia in glaciem redacta ao propemodum
perdita. Quis enim ee in tantis errorum tenebria,
pietatia profeaaionem tueri, modeatiam aervare,
temperantiam amplecti, osculari juatitiam unqoam
aperaaaet? At jam flores apparuerunl in terra
noslra. Surge igitur, et ooronae tibi ex virtatibua
texe. Ao florum teatia minime rejiciendua eet ille
praecureor gratiae, Pccnitentiam, inquiens, agiie :
qui multoe ex Hebroie baptizavit, oum videret eos
florentes in confeaaione. Huc enim apectant ea
verba Cantioorum :

6 , 6 ,
* ,
'.
", , ,
,
,
,
, ,

' , ,
-

,]

11

Vox turturis audita est in terra nostra.

Vox enim olamantis fuit praecuraor iste, qui
pasaeri, turturi, dexter comparatur.
Ficus protulit grossos suos : vxnex florent: dederunt odorem.
Eumdem haec forte sensum babent oum superioribua. Ficum enim nireua intellige naturam humanam : groaaoe, inferiores virtutee : vites florentea, animaa qu in recta vivendi ratione ac via
progredi jam cceperunt.
Surge, veni, propingua mea formosa mea, eolumba mea.
Trium Patrum.
Cum igitur magistra anima ita se in erudiendia
adoleacentibua exercuisaet, jam qu ipea a aponao
didicerit, narrat: Respondet, inquiens, nepos meua,
qui sermonem videlicet meutn ad discipulas profert: respondet dilectus meua, et dicit m i h i : Surge,
9

veni, propinqua mea : docere desine quaa a me per

naturalem scriptamque legem mysteria ad me per.

tinentia antea dedicieti. Ab i i s conaurgene, t u quaa

propter perfectionera es propinqua mea, ad ea

tradenda te oonfer quas ex lege constant epiritali,
et hia longe sunt excellentiora. Ego enim qui sum
natura immenaua et i n f i n i l u a , nullia unquam re-

rum ex materia constantium terminie comprehendar. Itaque te setnper oportet ad ulteriora contendere. Formosa mea, eolumba mea. Formosa quidem
mea, quatenus operibus et praceptia exaequendia
Matth. , 2.

588

}. .
,
,
( '),

.
,
, ,
,
' . ,
.

,
,
.
*
.
,
, , & .
.
' , .
.
,
.
, , ,
.
, , , ,
.
' .

,
*
,
, 6
, " , ,
.
'
.
,
,
.
, *
. *
. ,
.

589

COMMENT. IN CANTICUM GANTIC.

590

* mundata es et decorata : columba vero, quatenua

illuetrala es donia Spiritua eancti. Surge autem,
. , , *
inquit, et veni : qiumiam ecce hiems transiit. Quare
, ", trahens te ad summae pulchritudinis communio
nem, praecipio tibi ut surgas, et a sublimibus con,
tenplationibus ad sublimiores exciterie : quando ,
quidem perturbaliones, qu tanquam hiemis
,
tempestatee animam affligunt et ab itinere prohi, .
bent epiritali, aublata aunt. Imber abiit, recessit
, . sibi. Vehemena baereaum, a quibua vexabaris, pro.
, '
cella deaiii, cum mutuo inter ae conflictu oppressa
, ' conciderint. Visi sunt flores in terra. Virtutee quaa
^? .
tanquam varii atque odorati florea animam exof, */
nant, in carne, dum rectia actionibua et operibue
, ' excoluntur, floruerunt. Hso autem facta aunt,
* ,
quoniam tempus putationis advenit: quod quidem
, '
tempua eat Gbrieti adventua in carne. Non enitn,
.
inquit ipae in Evangeliis, veni miitere pacem, *ed
, .
gladium: veni enim separare hominem adversw pa ,
trem suum, et filiam adversus matrem suam, el spon.
, sam adversus socrum suam
Amputantur enim per
.
iidem et virtutem iati novi, a Spiritu renovante,

ab iia qui in iofidelitate et malitia inveterati aunt.
,
Quamobrem adventua aui in carne teatimonium
\ . "
afferena : Vox, inquit, turiuris audita est tn terra
, * nostra. Turturera nominat adventua aui prophetam
.
et pra?curaorem, utpote aolitarium et pudioum :
,
cujua vox est poeoitentiaB praedicatio, que in qui .
buedam eorum qui carnalea aunt et terrona aa , '
piunt , audita eat, cum illi praedicationi paruerint,
, et baptiamate pcenitentiaa baptizati aint. Itaque
, 0 C Ficus, inquit, protulit grossos suos. Ficum illam in. . ^
teliigit, cui poatea Gbriatua, propter infecundita. ' tem, maledixit . nempe synagogam Judeorum :

quffl quidem tanquam groaaoa qui ante fruotum
*
perfectum nascuntur, aed oeleriter decidunt, eos
, ,
protulit qui Joannia baptiemate baptizati aunt. H i
.
namque fructum pr ae tulerunt, per baptiama in
,
aqua eola, flguram baptiamatia in 8pirita sancto

ct igne praemonetrantes : ad quod tamen ipai non
. ,
pervenerunt: quippe qui Joannia leslimonio de
'
Ghriato non credentea, a fide in Chriatum exoi
derunt. Vinex nottrx florent, dederuni odorem. V i . ,
neaa vocat eccleaiaa credentium Ghrieto, qua3 per
. ' $
ipsias praedicationem in gentibus plantate sunt :
: quarum ecclesiarum floree, fruotum ex ipsie per
* D virtutom faturum preenuntiantes exstiterunt Magi,
' , qut munera Christo ab orientis partibue advebentes,
, i ut Regi et Deo, et propter noe mortali, aurum,
, *
et thoe, et rryrrham obtulerunt: euavem gentiom
, , , ,
fldei in ipsum Gbristum odorem exhibentes iis, qui

a Spiritu sancto BoienMae donum eunt oonaeouti,
,
Propierea dioit: Surge veni, propinqua mea, formO'
, . *
sa mea, columba mea. Reoede videlicet ab ea do, , , ,
cendi ratione, quae in figuris et umbris tum natore
.
lum litteraB continetur, et veni ad ea docenda q u

epiritus sunt, propter tuam ad me propinquitatem
R

35

S4

Matth, x , 34 PhiUpp. m , 19.

Marc. x i , 13, 21.

MICHAELIS PSELLl

591

592

Spiritua sancti muneribue decorata. me enim . -

longius quodammodo recedia, dum in figuris deacendia ad diaoipulaa erudiendaa, eiaque nondum
ea quae apiritua etiat percipientibua, aeaau pulobra
videria, non epiritu. Deinde exposita cauea, cur
ei, ut ad se veniret, praecepiaaet: advenieae enira
tempua adventua sui in carne: quamobrem dicebat
etiam diaoipulia auia: Surgite,eamus hine**: quanta
cum iiduoia venire ad ae debeat, non declaravit.
Quooirca nunc etiam illud exponit: Et veni, columba mea in tegmine petrse. Quando te diacipulee non
aequuntur, per rea eenaibilea doeentem ea qu
apiritua aunt; veni, tu spirilalia, mea, qui aum
immutabilia, evangelioa dootrina eervata : eic ut
non abhorreat a prasceptorum legia acrtptaa obaervatione. Lex enitn acripta inatar propugnaculi ab
actioaum vitiie prfflrauniebat, et figuraa duntaxat
veritatia oatendebat: quibua ordine ad perfectionem ita tendebatur, ut actionia quidem vitiorum
purgationem, ipearum etiam cogitationum iraprobarum ablutio, figurarum autem contemplationem
apiritalia ad veritatem provectio aequeretur. Qua3
qoidem docet lex apiritua : Evangelium videlicet in
quo tegimur a apiritali petra, qui, ut divua ait Apoatolua , Gbriatua eat. 8ic igitur sponaam vooana,
quid deinceps velit, oatendit: nimirum ut umbro
dootrina relicta in apiritu et veritate ad ae veoiat.

.
' ,
,
, ,
.
' ,
, ' ' * ,
, , , ,
, ,
. ,

varitatia et velia cootexisli.

Sonel vox tua in auribus meis.
Dum mecum apiritaliter verearia. Vocem enim
magiatrs anim epiritua quidem ducii ad aurea
Domini : verba autem et litteram quibua aimplex
in apiritu aermo concreacit compoaitua, perfert ad
aurea diaoentium.

, , ,

.

* ,
,
, '
, *
,
* '
, , ,
. , , ,
, .
Ostende mihi faciem tuam
.
Toam illam, aecundum imaginem meam et aimi- C ", '
Htudinem, reiege faciem ac formam apiriialem; , '
quam ut rudea diacipul poaaent aapicere, flguria ,
M

.
.

*
,
,
.
" .
.

Vot enim tua dulcis.

Dulcia profecto, oum ea pronuntiet qu ad apiritum pertinent.
Et facies tua decora.
.
Quippe quae Domini formam aervat, et manibua JJ ,
Spiritaa eat exornata.
.
Surge, veni,propinqua mea, formosa tnea, columba , , , ,
mea.
.
Bselli.
.
Hujuace aermonia sigoiflcationea aepe diximua:
'
verba qoe deinoepa aequuntur, interpretemur. ,
virgo, inquit, anima puriaaima, aurge de lapau,
12 , , ,
et huo veni, alacriter tamen, et nulla coacta ' , , ,
neceaaitate, eed volena ac lubena. Non invita, , ' .
inquam, aed ultro veni. Sio enim omaino ad me , .

Joan. , 5 i .

I Cor. x, 4.

COMMENT. IN GANTIGUH CANTIC.

593

, , acoedee,petram utique Chrietum vitm aempiternffl :

a propugnaculo, a veteri lege, qua petr con[,
Juncta eet, Iranacendena. Venit enim vere : hoc
" ,
est, appropioquat ad petr propugnaculum. Et
,
diece ettam modum. Propognaculum autem saoe
.
dicitur antiqua lex : petra vero aolida, novum tes" ,
tamentum. Ac quamvia videantur inter ae diatare
, 0
lex Moaaica, et EvaDgelium; virtute tamen con[
sonant atque inter ae congruunt. Quid enim hie
.
praeceptis poteat eaae conjuncliua? Antiqua lex
(3 .
veiat adulteriuai : Evangelium amputat cupidita ,
tem. Illa, ut a ceede abatineaa, jubet : boc probi ,
bet, ne proraua iraecaria. Quod ai quaris et ovea,
' .
et Sabbata,et Paacba,qu illic eecundum carnem ;
;
hio aecundum apiritum, ai attenderis, inveniea.
,
Lapie enim apiritalia, non autem terrenua, est
' * ,
pariea. Sed, qu aequuntur verba, jam audiamua.
.
Sponea enim reapondet aponao.
"; ' ,

594

' .
,
,
' .
* .
' ,
.
8 ,
,
[ .

Osimde tnihi faeiem tuam : sonct vox Lua in

auribus meis ; vox enim tua dulcis, et factes tua decora.
, ,
Ne meoum ampliua,o aponse formoae, perlibroa
,
quoadam propbeticoa et legalee colioquare : aed
' , , C Jilihi videre te liceat, et vooem tuam audire ;
,
sonet tua in auribus meis, ostende mihi /a[.
ciem tuam. Nam ai vox tua nobia jucundiasima

fuitatque dulciaaima ; ai vultua tuua puloberrimua
* ,
viaua eat et maxime decorua, oum vox tua per
,
propheiaa iLsonaret, et formam tuam tanquam in
,
apeculo cernererooa : quantanam erit praeaentiffi
"U ,
tuflB puloritudo ! quanta vocia ipeiue duloedo, qu
1
aine ullo medio exaudietor ? Sponaae precee audivit
,
apoosu8,qui ut ipaum coram magia conepicuum
,
praebeat, venatorea ad predam exoitat, dicena :
,

, .

Capite nobis vulpes parvulas, qux demoliuntur

vineas : et vinex nottrx florent.
" !
imperium Verbi terribile ac forraidandum !
" ! !
" virtutem omnipotentem I robur incredibile!
, ,
Venatoribus enioi praecepit, id eat angelia, ut

vulpeoulaa quaadam parvulaa oaptu diffioillimaa
,
pervestigent, comprehendant, euperent, vinciant :
, , ,
totam nimirumdeaertricem dflewonum poteatatem :
,
dracoaem illum maximum : illum rebellem natura,
' ,
qui non aliter in noa quam leo in gregei deaaevit,
,
mundi principis Satan ; prinoipem tenebrarum,
, infernum tenebroaaa faucea suaa aperientem,
[,
habenlem ac ferentem mortis impcrium ; qui se
$ ,
paaaeria nidum,orbem acilicet univer8um,tanquam
,
ova putrida atque abjecta cepiase et diripuiaee
,
gloriatur : qui terr montee et mareever8urum,et

MICHAELIS PSELLl

591

592

Bpiritus sanoti muneribas decorata. me enim . loogiue quodammodo recedis, dum figuris des-
cendis ad diecipulae erudiendas, eisque nondum .
ea quffl spirituB eunt percipientibue, seasu pulcbra ' ,
videris, non epiritu. Deinde exposita causa, cur ,
ei, ot ad se veniret, praecepisset: adveniese enim , , tempus adventus sui in carne: quamobrera dicebat .
etiam diaoipulis suis: Surgite,eamus hinc**: quanta ' com fiduoia venire ad se debeat, non declaravit. ,
Qaooirca nuno etiam illud exponit: Et veni, colum- , '
ba mea in tegmine petrae. Quando te discipulffi oon * , *
eequuntur, per res sensibiles docentem ea quae , spiritus eunt; veni, tu spirilalie, mea, qui sum , , ,
immutabilis, evangelica dootrina servata : eic ut , ,
non abborreat a prfficeptorum legiB scriptae obser-

. * ,

vatione. Lex enim scripta inetar propugnaculi ab ~ ,

aotionum vitiie prmuniebat, et figuras duntaxat
veritatis osteodebat : quibus ordine ad perfectio- , , ,
nem iia tendebatur, ut aclionis quidem vitiorum
purgationem, ipsarum etiam cogitationum impro- .
barum ablutio, figurarum autem contemplaiionem
spiritaliB ad veritatem provectio sequeretur. Qus

' ,
,
,
, *
,
*
, , ,
. , , ,
, .

quidem dooet lex epiritus : Evangelium videlicet in

quo tegimur a epiritali petra, qui, ut divus ait ApoBtoluB Gbrietus est. 8ic igitur sponsam vocane,
quid deincepe velit, ostendit: nimirum ut umbra
dootrina reliota ia epiritu et veritate ad se veniat,

.
Osiende tnihi faeiem tuam.
Tuam illam, secundum imaginem meam et simi- C ", *
litudinem, retege faoiem ac formam spiritalem; ,
quam ut rudes discipul poesent aspicere, flgarie ,
veritatiB et velis contexisti.

Sonet vox tua in auribus meis.

Dum mecum epiritaliter verearie. Vocem enim
magietre anims spiritue quidem ducit ad auree
Domini : verba autem et litteram quibus simplex
in apiritu eermo concrescit compositus, perfort ad
aures discentium.
Fos enim tua dulcis.
Duloie profecto, oum ea pronuntiet quae ad epi.
ritum pertinent.
Et facies tua decora.

.
.
.

*
,
,
.
" .
.

.
,
Spiritus est exornata.
.
Surge, veni,propinqua mea,formosa mea, columba
, , , ,
mea.
.
Pselli.
.
Hujusce Bermonie eigniflcationes eaepe diximue:
'
verba qu deincepe sequuntur, interpretemar. ,
virgo, inqait, anima purissima, surge de lapsu,
, , ,
et huo veni, alacriter tamen, et nulla coacta
' , , ,
necessitate, sed volens ac lubeas. Non invita, , ' .
inquam, sed ultro veni. 8io enim omaioo ad me , .

Quippe quae Domini formam servat, et manibus

1 8

Joan. , 51.

I Cor. x, 4.

COMMENT. IN GANTIGUM CANTIC.

593

594

, , acoedee,petram uiique Chrietum vit aempitern :

a propugnaculo, a veteri lege, qu petraa coo[,
juncta eat, Iraoeceodeoa. Venil enim vere : hoc
,
est, appropioquat ad petr propugoaculum. Et
,
diace etiam modum. Propugnaculum autem aaoe
.
dicitur antiqua lex : petra vero aolida, novum tea" ,
tamentuxn. Ac quamvia videantur inter ae diatare
,
lex Moaaica, et Evangelium; virtute tamen coa[
aonant atque inter ee congruunt. Quid euim hia
.
praceptia poteat eaae conjunctiue? Antiqua lex
(3 .
vetat adulterium : Evangelium amputat cupidita ,
tera. Illa, ut a ceede abatineaa, jubet : boc probi ,
bet, ne proraua iraecaria. Quod ei quasria et ovea,
' ' .
et Sabbata,etPaacha,qu83 illio aecundum carnem ;
;
hio aecundum apiritum, ai attenderia, ioveniea.
,
' * ,
g Lapia enim apiritalia, non antem terrenua, eat
pariee. Sed, quee aequuntur verba, jam audiamua.
.
Sponaa enim reepondet aponao.
" ' ,
' .
,
,
' .
' .
' ,
.

Ostende mihi faciem tuam : sonet vox tua in

auribus meis ; vox enim tua duicis, et facies tua decora.
, ,
Ne meoum ampliua,o apooae formoae, perlibroe
,
quoadam propbeticoa et legalea oolloquare : aed
' , , C jnibi videre te liceat, et vocem tuam audire;
,
sonet vox tua in aunbus meis, ostende mihi /aciem luatn. Nam ai vox tua nobia jucundiesima
[.
fuit atque dulciaaima ; ai vultua tuua pulcherrimua

visua eat el maxime decorus, oum vox tua per
,
prophetaa iLaooaret, et formam tuam tanquam in
,
apeculo cerneremoa : quantanam erit praeaeotiee
,
tuffi pulcritudo! quanta vocia ipaiua duloedo, qum
"12 ,
aioe ullo medio exaudietar ? Sponac precea audivit
!
apoD8ua,qui utae ipaum coram magia conapicuum
" ,
prebeat, venatorea ad prsdam exoitat, dicena :
,
8 ,
,
[ .

Capite nobis vulpes parvulas, qux demoliuntur

vineas : et vineae nottrx florent.
" !
imperium Verbi terribile ac formidandum !
* ! !
" virtutem omnipotentem ! robur iocredibile!
, ,
Venatoribua enim praecepit, id est angelia, ut

vulpeculaa quaadam parvulaa oaptu difficillimaa
,
perveatigent, comprebandant, superent, vinciant :
, , ,
totam nimirumdesertricem dsoioaum poteetatem :
,
draconem illum maximum : illum rebellem natora,
' ,
qui non aliter noa qnam leo gregei deaawit,
,
mundi principia Satan ; priooipem teoebrarum,
, infemum tenebroaaa faucea suaa aperieotem,
[,
habentem ac ferentem mortia impcrium; qui ae
$ ,
paaaeria nidum,orbem acilicet uoiveraum,taoquam
,
ova putrida atque abjecta cepiaae et diripuiaae
,
gloriatur : qui terr moatea et mareeveraurum,et

,

596

MICHAELTS PSELLl

595

1 7

in nubibus sedem collocaturum jaotitat

:
cojos quidem latera eunt aenea,et dorsum ferreum,
viscera autem amyrites lapis : aerpenlem ipaum
gravem; illum aenem, ingenteni illum, omnemque
aliam virtutemejus boatiletn: virtue sane poteniiae
tanquam vulpeculas parvaa et natura fraudulentaa
appellat. Gomprebendite, inquit, raibi parvaa vulpea, qae animae humanaa demoliuntur. Haa enim
aolaa vineaa vooat.

7Wttm Patrum.
Cumauteraadsponsi mandatum magiatrae animaB
ipsi prseato eaaent, et cum ex dootrina ipsiua
veraarentur, ad eaa baec verba facit: Capite nobis
vulpes parvulas : obaervantia praeceptorum, aimul
eum vitiorum motionibua aatutiaaimoa ipaorum
auctorea apiritua cobibete : qui parvuli videntur
adbuo, cum ipase motionee nondum in actum proceeaerint, Nobis autem dixit capite propter flnem
propositum, qui ia illia erudiendia expletur. Qux
demoliuntur vineas, id eat, animaa evertunt, qu
per fidem in me aunt plantatee. Et vinex nostrss
/torent. nimae diligenter a nobia ad aalutem inatit u t jam florent aeoundum virtutem,fallaciB8imie,
ut diotum eat, apiritibua profligatia.

, ,
,
# ,
,
' ,
" ', , *
, , , ,
,
,
.
, , ,
.
.
' .

,
,
,


, t\ . . ' ,

,.

*
, . * ,
'
' ,
, .

.
Pselli.
8ed videatnus quid dioat etiam sponaa et virgo* G ' .
, .
Nepos meus mihi et ego illi.
' *
Verum morose deincepa sponso loquitur :
,
Qui pascit inter litia, donec aspiret dies, et inclinentur umbrae. revtrtere : similis esto fu, nepos , ,
roi, caprtx hinnulove cervorum super monles con- , ,
3 .
vallium.
pulcberrime pastor ovium, quaa mente sunt ,
praeditffl, inquit eponsa ad ipaum Verbum et apon- ,
eum, qui ovoa tuas virtutibua, ut liliie pascia, " ,
ruraua te capre aut oervorum binnulo aimilem ,
prabe, ut paulo ante auper vallium montee salie- ,
baa : atque omnem poientiam adveraantem everte, " ,
et collea nimia elatoa exesqua. Sic enim curaibaa ,
tuia omnis vallia implebitur : et omnia nialitiffi .
collia humiliabitur : et omnea impietatis umbree D ,
et diee aalutia mortalibua aapi- ,
diacutientur
,
rabit.
%

.
' .
Trium Patrum.
Reverlere, assimilare tu nepos roi, capreae hin, , ) ,
nulorc cervorum super montes convallium.
, 8
f

Spiritalea ferae, animarum corruptricee qua

contra noa saviunt, et aerpentiura more, vitiorum
virua in noa effundunt, repelle. Et propterea tu,
,

Isa. , 44.

.
*
,
*

597

C O M M E N T . I N GANTIGUM CANTIG.

598

, ,
,
,
* ,
,

,
,
*

* .

dileote mi, qui Uei etPatris uniua atque ejuadem

eesenti virtus ea, te animentibus illis eimilem
exbibe,qusa venenosaa feras inseotantur, ut prooul
a nobis improbiaeimoa apiritue avertas. Te,
inquam, illis aimilem praBta.veniens in magiatrae
aniraaa, quaa inter diacipulas perturbationum
fluctibus depreeeas, montium instar excelluot: ut
ipsarum opera propellas et fuges beatiaa illaa
peatiferaa, quaa naturalem rudiam aaimarum
quabilitatem excavant, in eisque sibi latebrae

' .

,
, ,
, *
'
* , ' [
' ,
, '
, , ,
, *
.
,
, *
, .
*
, , '
. ' ,
*5
*
, . " *
,
* '
. ",
, ,
. *
,
,
, *
,
*
*
,
, &,
. ,
.

Trium Patrum.
Hc igitur roagistra cum de disoipulis sponso
diBBeruieset, ad eae mox sermonem oonvertit; et
qoe ad ee ipeam pertinent, exponit; atque ita
studet eas instituere. lu lectulo, inquit, meo per
noctes quxsivi quem diligit anima mea. In carne
videlicct mea, in qua propter voluptatem per
noctee ignorantiaa videbar conquiescere, quseivj,
quod yere bonum est (is autem dilectue eet gponeue
meue) invenire. Sed ipea propter oausam quam
oommemoravi, quia nimirum oox me miseram
oocupabat, mon agnovi. Illuminationem enim esee
deliciaa arbitrabar. Quxsivi illum, et non inveni :
vocavi eum, et non audivit me. Quaeaivi eoilicet
ipeum in carnie voluptatibus, et non inveni. Nam
carnia voluptati naturaliter conjuoctuB eat dolor.
Corruptionie enim, quw qaidem est dolor,voluptaa
qu 86080 percipitur, est cauaa. Qoapropter experimento didici dilectum meum abeaee a carnis
voluptate: in qna cum ilium vocaasem, ut oitra
moleatiam oblectarer, oon audivit me. Itaque eic
beeaitabunda locuta aum : Surgam, et circuibo in
civttate, in foris et plateis, et quxram quem diligit
anima mea. Exsurgam ab habita carnali, et oontemplabor p r i m u m , atque ita faoiam : tum per experientiam perfectiua contemplabor. Et tanquam
a contamplatione incipiens atque in eamdem
deainena, circuibo in me ipea per aotionem q u i dem, veluti in foria alicujus oivitatte, laborea,
quaai argentum probatum, impendena, et virtutee
comparana: per oontemplationem autam, tanquam
in plateis perourrene in naturalibua rerum apeoulationibue, et variam illarum eoientiam colligena :
atque ita, quera deaidero conabor invenire.Qu&sivi
illum, et non inveni : vocavi cum, [et non audivit
me. Per actionem mmirum et contemplationem
qufflaivi illum imitando.

& .

Vocavi cum, et non audivit me.

PselU.
Tua profeclo natura, Chriate, comprehendi
nequit. Ego in lectulo progreaaionia me, valde
profeoeram, me conquieturam aperabam, utpote
quaejamad perfectionia faatigium perveniaaem :
aed poateaquam ad divinorum myateriorum noctam accessi, ardenti atudio Verbum et aponsum
qu83rene,illio eum nullo modo oonapicuum inveni.

.
*& , , , .
, ,
[,
{ ,

,
,

conatituunt. Atque ita priBtinam illis

virtutum

quabilitatem redde.

MICHAELIS P S E L L I

599

600

Gumque ruraue illuzn vocassem, non reepondit . .

mibt. Quam vere sponea eollicitudinem exaggerat , .
suam! Nulla enim anima, licet ad angelorum " .
perfectionem accedat, et ad rerum penitus arca- , ^ ,
narum cognUionem perveniat, divinam eeeen- ^ ,
tiam inepecturam speret. Qunndo igitur eponsum .
quem quaeeiverat,non invenit, audiamus,quid ipaa ! ,
. *
velit. Sio enim a i t :
, ,
Surgam jam, et eircuibo in civitate, in foris el
in plateis: et quxram quem diligit anima mea.Qux- , ,
sivi itlum, et non inveni, Voeavi eum, et non audi- ,
, ,
vit me.
.
Exeurgam, inquit, et perquiram illum.Naturam,
, , ,
qua? mundo oontinetur, universam perveatigabo. ,
Hanc enim civitatem appellat hoc loco : quemad- g '^,
modura et per plateaa intelligit coetua angelorum. .
Ad iilius igitur,inquit, inveatigationem mecontuli. , , .
Atque hoc proposito et coneilio naturas angelorum ,
omnes magno labore exploravi, sperans, me illum ,
in angelia aaaeouturam. Verum cum ipaum inter .
angeloa perscrutater, ut quia qualiaque eaaet,onde ,
priocipiam baberet, et quo flne concluderetur, ,
intelligerem, cuatodea aupero civitatia Sion me , ,
pervagantem atque inquirentem conepexerunt. Sio 01 ,
enim narrationem peraequitur auam :
, .
'
Invenerunt me cuttodes, qui obeunt civilatem.
,
.
, ,
Tum, inquit, percontata aum iJloa :
, ;
Num, quem diligit anima mea, vidistisf
1
"V
'

! 1
I . I ~ f . - ,
Sperabam enim profeoto Verbum et eponaum ^ " ,
meum in angelia aaltem intelligi et comprehendi .
poaae. Verum, oum et boa animadverterem nibil ,
acire, ab eis hseitanB, inquit, recessi. Ab aogelie ' , , .
autem haud ita procul conoeseeram, cum inveni ' ' ,
quem diligit anima mea. Ut paululum, inqoit, ab
[ .
angelis pertraneu, per fidem inteliigene, Cbrietum , , omnipotentem et Verbum Deum atque bominem
[,
nulla ratione comprehendi posse, inveni ipeum in
iis qaffl ingenii rationiaque vim atque intelligen- ,
tiam omnem auperant.Divina enim Verbi ao sponsi .
oatura eo tantum, quo non poese comprehendi ,
cognoacitar, flt comprehenaibilie..
.
Tenui eum, nee dimisi. donec introduxerim illum
,
in domum matris me&, et in cubiculum illius, qux
me concepit.
D , .
Quoniam incomprehensum, inquit,illum inveni,
, , ,
intua eum ienui, et medio cordis, Patrique " ,
coaaternum esae cognovi. Nos enim doraue, et ,
templa, et cubicula sumus Spiritue sancti, ut
Paulus ait , qoi et genuit noe et nutrit, quemad , ,
modum ipae uovit.
, .
Pselli.
.
Sed prsatantiorem sponsa progressum aesecuta,

rursus amicos urget bis rerbia :
. *
Adjuravi vos fUim JerusaUm, per oirtules et for , ,
M

I Cor. I I I , 1 6 ; , 1 9 , , . , 1 6 .

601

COMMENT. IN CANTICUM GANTIG.

602

, litudiues agri, si suscitetis et excitatis charitatcw,

donec voiuerit.
.
Haeo jam explanavimus; quare pergamua ad re
, , .
liqua.
,
Qux est ista.qux ascendit de deserto sicut virgula
, fumi, redolens myrrham et thus ex universis pulve ;
ribus unguentarii f

Hc amici inter ae colloquuntur : quae quidem
, ,
eo speclant, quod cum antea sponaa virtutibus
,
hia, nempe fide, manauetudine, juetitia, decorata
, ,
fuerit; mox autem ad alios virtutum habitue
,
aeoenderit, jejunii nimirura, vigilie, orationia
,
perpetue, atque aapera? bumi dormitionis :
' ,
aponsae profectum stupentee amici, et tanquam
, g ignari de illa inter se conquirentes : Quaenam
,
est, inquiunt, ieta, qu de solitudine in cceloa
?*
ascendit, veluli virgula fumi, odorem redo , , ,
lene myrrhfie etthurie eximii? Omnis enim anima
,
quae etudet esae thue et jucundus odor Regi uni * ;
vereorum, necesee eet ut prius mortificet omnia
,
membra eua, atque ita myrrba fiat cum Gbristo
,
commortua, alioqui tbua Oomino fieri nunquam
* ,
poterit.
,
.
' .

, ,
,
, ,
*
,
' . '

. , '


; , ,
'
, ,
,
;
, ,
- D
,
, .

. ", , , ,
, ,

. ' ,
'
, c

Trium Patoum.
Gum igitur bas meas ascenaiones perfectiaaimae
explicarim : Adjuro vos, filix Jerusalem, per virtutes el fortitudines agri, si snsciietis atque exciietis
charitatem, donec velit. Quasi dicat : Quemadmodum adjuravi vos per minaa et promiaaionea : eodem modo voa rursum adjuro per eorum qu ad
roe pertinent,expQsitionem,6xemplo meo tanquam
jurejorando vos obstringens atque coniirmans, ut
perpetuo cursu ad Deum contendatia,quoad divina
prssentia sua vobis immutabilitatem largiatur.*At
ipaae admiratione plensa, atque inter de aponaa
quaa diaseruerat colloquentea : Quaenam est inquiunt, ista qux ascendit de deserto, sicut virgula
Jumi? Id eat, quajnam est iata quae ex babitu a
perturbationibus remoto,per virtutem et acientiam
ad Deum aublata conacendit, velut surculua fumi,
qui ab igne ailvam depaecente levia in aera tollitur?Sicenim omnia quoque anima apiritu auccenaa, per actionem quidem, carnia crasaitudinem: per contemplationem autcm, rerum species
extenuana : probia tum moribus, tum aermonibua
levie ad Deum fertur, nec terreno .pondere deprimitur.Hac ratioae myrrham ei tbua ex aromatibua
atque univerao puivere pigmentarii redolena, ad
ccQleatem aponeum provehitur.Virtute igitur quaei
myrrba,cum carcia aenaum mortificaverit, fragrat:
ecentia vero quaai tbure, tanquam veritatia notia,
ao ipsam divinam imaginem oatendit. Ita rerum
naturas pertranaiens auaviter olet, ad earumque
tendit auctorem : ex quibue inetar pulveris earum
rationea et modi exoitantur ei, attenuantee bia
veritatia aemitia exploratricibus, accurato aer9

603

MICHAELIS P S E L L l

604

mone,qui totum hoc tanquam in igne apiritus excoquit.

! .
Bn ledulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt
,
ex foriissimis Israel, omnes tenentes gladios, et ad ,
bella doctissitni. Uniuscujusque ensis super femur * ,
suum timore in noctibus.
(3
.

Pselli.
Haec amici ad virginem dicunt, lectuli eponsi
pulchritudinem explicantes, quo magie succendant eponsa? desiderium. Tu vero mihi ad horum
expositionem diligenter attende. Lectulus Salomonie est eorum qui salvantur, loous. 8exagiata
autem fortes qui illum ambiunt, eunt illi ipsi
profecto, qui salvati eunt. Bexaginta vero dicuntur quicumque divina graiia vere prsBtantes,
daunonum qui per noctee homines oppugnant,
agmina formidine repleverunt. Quemadmodum
gladio vir accinctus, imbellea hominee et in
praeliie minus exercitatos perterrefacit. 1111
enim sigao crucis tanquam gladio ancipiti
armati, advereue principatue et cootra mundi
et tenebrarum principem Satan constiterunt
hmc quidem a nobis pro viribua dicta eunt,
Quod 8 orationis series haud ita continua videatur, ne admireris, princepe, neve oommovearis : aic enim pleraque euot eoripta prophetica.

.
,
,
*
'
' .
,
.
' ,
,
,
' *
" ^
, [.
,
,
,

.
' .
* ,
, , *
' .
' .
Trium Patrum.
Discipula) igitur, quae de magistra sua dubitave- rant, que3Dam easet, nuno de ipsa dicuntur : Ecce , ,
lectulum Salomonis, in quo quidem Ghriatus Rex '
pacificus conquiescit, qui nos t u m sibi, t u m inter
no8, tutn Patri suo reconciliavit. Sexaginta fortes ,
ambiunt: cogitationes nimirum efCcacee, qu di- . ' ,
vina virtute uadique tueniur animam ad Dei quie- Qil* " tem pra3paratam, adversue fallacias spirituum im-
proborum.Ratio enim q u quinque eensibuB prseet,
simul oum ipsis sensibus acoepta eenarium confl-
ciat numeruro. At cum divioa preecepta qus sunt
decem numero, ie qui sensibue ratione imperat,
perflcit, numerum absolvit eexagenarium, et vir- ,

tute vivens, ut dictum est. Ex fortiiiimis Israel. ) ,

Hi eunt omnino veree mentis Deum videntie no- , ,
tiones, ex quibus conetant efflcaces ill cogitatio- , , . '
ad boQumperagendum.Ambiuntautemanimam
in qua Deus raquiescit, omnes tenentes gladioe et . ' \
ad bella doctiseimi. Gogitationes enim qua dicte ,
suat, ex contemplatioois quidera babito gladioe ,
habent ancipites, quibus ea qu sunt contraria, , .
dijudicent: ex actionis autem vi usum atque ex- , ' ,
perientiam obtinent, qoomodo possint adversari
potestates profligari. Uniuscujusgue ensis super ' lemur suum, timore in noctibm. Siogule ill .
que diximue, oogitationes, gladium epiritup quo

605

COMMENT. IN GANTiCUM CANTIC.

606

, ; . vitia conciduntur,advereuB concupiBcentem anira

potestatem intentant, propter terrorem quam ne
quiesimi deemones dolis suis anima objiciunt in
,
noctibus ignorantiaB,per impetus cupiditatie rationi
,
repugnaDtee.
.

Ferculum fectt sibi rex Salomon de lignis Libani:
AtSavoo. ,
columnas eius fecit argenteas, et reclinatonum
,
ejus aureum, ascensum ejus purpureum, medium
,
ejus lapidibus constratum, ckariUUem filiabu*
.
Jerusalem.
.
Pselli.
,
Perculum fecit sibi rex Salomon.
'^
Scrmo propositus Gantici canticorum sapientis .
sime Ecclesiam ex gentibue collectam innuit. Rex
, 6 ,
g enim Salomon, id eet, sponeue, qui est gentium
.
olim rejectarum. Libanue etiam est venerandue et
" , ,
sanctue, de quo Psalmorum conditor David memi ,
n i t : Jufius, inquiens, ut palma florebit : sicul ce~
" ,
drut Libant mulUplicabitur . Eet autem rureum
.
Libanus repudiatue in omnibus, cujus qoidem
" ,
optat David oodroe confringi. Per columnae et
.
bases tu mibi apoetoloe et prophetae intellige/qui
,
Gbristi Ecclesiam suetinuerunt, et cbaritatem au ,
xerunt, bumanarumque animarum quae rejecte
,
erant, salutis fuerunt etudiosiBsimi. Hac igitur
, .
eponsa de se ipsa locuta est.
.
6 .
' .
Trium Patrum.
- Q
Ex his enim qui ex improba iata radice exeisi
,
fuerant, et eoper Chrietum fidei fundamentum
, / ,
ediflcati, ferculum sibi fecit ipse Cbristas Rex ille
*
paciflcus : cum super his ad perfectionem addu ,
ctie, itanquam in curru, ad erudiendos homines
.
veheretur. Sigillatim autem ferculi apparatum

enarrantes, Columnas ejus, inquiunt, fecit argen ,
teas, qu quidem eunt eloquia Domini: de quibus
, & , ,
David : Eloquia, inquit, casta : argentum igne exa . ' ,
minatum *. Super quibue tanquam columnie qui ,
busdam sponsus sublatam eponsam ad ee traxit,
,
proprium ipsam vehiculum constituene, q a in
.
ipsa ferret veram horum eloquioram conjunctio ,
nem. Et reclinatorium ejus aureum : id eet, mentie

ipsius tranquillitatem praecipuam stbi ubi quie.
soeret sedem conetituit: id enim per aurum osten . , D
.
,

, ' ,
*
.


-

"Peal. xci, i3. "Peal. ^

7 i

dit, quod rebus omDibuB ex materia coDBtantibus

antecellit. Ascensum ejus aurewn : regiam n i m i r u m Dei. Nam ei Salomon signifioat paciflcum,
et Chrietum indicat qui in cuncta pacifioavit:
pax autem eei animi laetilia ab omni turbatione
remota : haec vero laetitia eat Dei regia ab omni
eeditione aliena : regia utique Dei est asceDBQB
a n i m s , quae fercuii inetar suecipit Regem pacifi-

cum. Medium ejus lapidibus itratum, charitatem

filiabus Jerusalem : i n affeclione videlioet a n i m a ,
q u ferculum ejus declarata e s t : lapis angularis

MICHAELIS PSELL1

607

608

QeCxtc , ,
( ,
) *

' . , .
.

' ,
.
: '
' , , ,
[ ,
* ,
.
,

,
,
.
.
' .
Irium Palrum.

Quia magietra animadvertit dieoipulaa baesitabundas propter atque admiratione plenaa, ea , ,
quae ad ee pertinerent,explicare:,in sponeo Christo ' , , vult eas deinceps salutis noatree modum coDtueri,
et merito dubitare atque admirari, quomodo ipse , ,
salutiferis cruciatibus ac morte sua tranquillitatem C
nobia et vitam largitos sit. Proiade : Egredimini, inquit, et videte, fdix Sion : omittite, qus ad me . ,
ancillam attinent conaiderare,ei in Doraino pacifioo ,
mentiB aciem deflgite, contemplaotes, quomodo ' ,
salutem hio nobis acquieiverit. Fili speculffl, ut ,
spiritaliter per tidem genitae : Sion enim speculam . *
eignificat. Specula autem, ex qua quis facile potest .
.
8piritualiterdeapicere,epiritali8 eat geoeratio quam
qui conaecutus non est, caacua est et manu viam $ ,
tentat in veritatia fulgore. Spectate autem, inquit, , , dispenaationia rationera in diadcmate quo corona- .
vit eum mater sua in die desponsationis ipsius : in , , ,
apinea nimirum corona,quam Gbriati oapiti impo- ,
auit Judaorum aynagoga.ex qua ipae eat aecundum * oaruem, in die ealutiieraB mortia ejus, in qua pro- I ,
prio aanguine Ecoleaiam sibi deaponsavit. Et in , ,
die Istitix cordis ejus : qua quidem salutarem pro nobia mortem oppetens, nos ab hoatia eervitute .
liberavit: atque ita Patria obtemperana voluntati, , *
Jartatue est apiritu, licet carnia cruciatibua vexa-
retur. Hia sponsa diacipulaa est allocuta, diligena ,
id quod demooatrari non poteat, et humanam glo- ,
riam fugiena, cupienaque, ut aponaum auum tan- , .
,
tummodo omnea admirentur.
, ' ,
.

divina doctrina eua atque exemplia cbaritatem

cooatravit, a buccinatricibua euis apostolicia animabus (qua filiaa quoque Jeruaalem dictae Bunt,
quoniam quantum ad carnera attinet, inde originem t r a h u D t ) incipiens : cum apoetoli primi ad
Ghristi imitationem, animas suas pro salute multorum poauerint, praceperintque ut idem efficerent, quicunque ad perfectioDem in Gbristo cuperent pervenire.Quainobrem magnue Apostolusr/tnitatores, inquit, mei estote, sicut et ego Chrtsti .
PseUi.
Deinde omnes hominum animas adbortatur, ut
a mundi scandalis et perturbationibue diecedant,
et sponeum cum ipsis conjunctum spectent. Sic
enim apoosa pr lanitia illas alloquitur : Egredimini, et vtdete, fdiae Sion, inquit aponaa, quoniam ego, quae prius invisa fueram, nunc facta
eum jucundiesimum sponsi ferculum ; cupio vos
item univeraas ex bac vita fugere, et purie oculis
aponsam diademate ex pretiosis lapidibus contexto
redimitum oontemplari, qui a matre sua ita coronatus, me sibi hodie desponeavit. Mater vero illiue
Patris charitae fuit.
41

44

I Cor. ,

1.

COMMBNT. IN CANTICUM CANTIC.

609
* ,

cce

810

t^utchra es propinqua mea : ecce pulchra es.

t

Oculi tui, eolumbx : praeter siteniiwn tuum.

Pselli.
.
His sponss verbis auditis, sponsue in ejus pul ,
chitudinis laudes excitatur : Ecce, inquiens, pul~
*
chra es, propiuqua mea. Pulchra profecto es,
, .
inquit, propinqua mea, cum hominum cunctorum
, , ,
animas ealutem aseequi cupiae. Deinde cum vellet
.
singulas ejus partes Jaudare, ad ipsam, Eccleeiam
' ,
nimirum, loquens : Oculi, inquit, tui columbm.
,
Quemadmodum in hominis corpore multee sunt
" .
partes, ut pedes, et maaus, et ubora, et pectus,
" ,
et venter : sic etiam sunt in eancto divino
, , , ,
Ecclesi corpore, cujus caput est Christus, qui
,
et sponsus. Ab oculis ccDpit coronam contexere.
;
Tu Ecclesiffi 9ancta3 oculos intellige scripta prophe ,
tarum acutissime intuentium. Gum autem vellet
' ,
interioree hujus oculos collaudare, haeo etiara pro ,
tulit verba, ut in ipsa serie reperies.

[,
, ' "
Prxtcr sileniium luum.
.
, , ,
Oculoa, inquit, tuoa exteriores commendavi :
.
interiorum enim laudes nuila assequi potest oralio.
' .
Trium Pairum.
,
Itaque sponsus eam ut omnibus partibus formo , ,
sam euscipieae : Ecce inquit, ptUchra es propin , ,
qua mea. Pulcbra profecto es, quae mibi propinqua
, ' '
per imitationem evasisti: qusque pulchritudinem,
' ... * quam propter imagincm et similitudinem hausisti,
,
efficaci oognitione cumulasti. Ecce pulchra etiam,
.
quoniam ad reliquas omnes virtutes tuas humili.
iatem adjungis. Hoc igitur pacto cum eam in
' ,
univeraum laudarit, nunc eingularum partium
*
laudes persequitur. Oculi, inquiens, lui columbx :
,
prmter silentium tuum. Oculi, qui et ea qua sub
sensum cadunt percipiuat, et ea quae mente sola
?*
intelliguntur, ut spiritales, comprehendunt. Quia
.
per ipsos omnia quae creata sunt, refera ad iaudem
,
Greatoris. Sic autem oculi isti tui apiritales sunt,
.
praeter tuam de Deo tacilurnitatem : heo enim
f

magis etiam eat spiritalia; nam Spiritu eancto, id quod omnem cogaitionem superat, oognoecit de
Deo nempe quod nequeat comprebendi.
.
Pselli.
Haac tanquam cum muliere cum sponsa loquiur.
TQ .
: ' ,
Quod ei vie altius rem indagare : comae spons.
,
virginis, hoo est divine Eoclesi omamenta, ex
,
JJ gentium grege est multitudo.
.
,
( , , .
,
,
,
.
,

Dentes tui sicut greges tonsarum qux ascenderunt

ex lavacro, omnes gemellis fetibus, et sterilti non est
inter eas.
Dentes mihi intelligito divinos doctores eacrosanctam nobis Scripturam interpretantes, qoi detonsis rejectisque carnis sollicitudinibua, et conecientiae lavacro mundati, tum anim tum corporis puritatem quasi gemellos fetue babere d i -

611

MICHAELIS PSELLl

612

cuntur. Sicut funiculus coccineus labia tua, et elo-

quium tuum decorum. Spons Jabia rureus com- ,
[ .
mendat. Tu vero per funiculum, ailentii dotem
.
aocipe : per eloquium vero decorum, divioam
predicationem. Tum gratia taciturnitatia sic, i n - ,
quit, excellis, ut nihil auperfluum, nihil absurdum ' .
excidat e labiia tuis. Si quid enim aliquando vie * .
loqui quae ad fldei promulgationem doctrinamque ,
pertinent, loqueria. Ecce pulchra es, propinqna : ,
mea, ecce pulchra es. Geminam bic quoque pro- .
tulit laudam pulchritudinis. Genia enim vultua , , .
ejua a purpureo modeatiee deoore collaudatie, ani- ,
raaa quoque commendat pulchriludinem, Ut ta- ,
ceam, inquiena, ailentii decua animae tuae. Hc ; ,
enim extrinaecua quidem jucundum apectaculum ,
praebent, intua autem praeatantiam continent ain- .
,
gularem.
' .
, , Comx tux sicut greges caprarum, qux rcvelalx
.
sunt ex Galaad.
' .
Triim Patrum.
, ,
Cogitationoe acilicet tuae, quse ad actionem;
quique in apiritu ad contemplationem pertinent , 6
,
aermonea, et rerum divinarum qu cognitionem
superant, atudia ex meote tua (ut ex capite comae) ( ) apiritaliter omnia naacuntur : et ad ea qu in * carne mundoque aunt, aenaa carent, uti florentea ,
caprarum pili, qus revelataa aunt ex monte inviai- ,
bili Galaad ; qu oimirom retectoe aunt ex tenebris
malitiffl et ignoranti et impietatis, ex quibue ad ,
veritatem et ecientiam et pietatem quaei demigra- ^

runt, per Evangelium quod fidelibua futurum j u dicium atteatatur. Galaad enim ai interpreteria, , ' ,
.
teatimonii aigniflcat migrationem.
,
Denles tui sicut greges tonsarum, qux ascenderutit
, de Galaad, omnes gemellu fetibus, el rterilU non est
, .
inter eas.
, , *
Meditationee t u quibua tanquam dentibua quibuadam oorporea legia tum aoriptae tum natu-
ralia oraaaitudo in veroa aenaua extenuatur, et ,
,
ad eaum apiritalem idonea redditur, caprarum
tonearum inatar, falaia omnibua opinionibus am- ' ,
putatia rejectiaque, circa veritatem aolam immo- .
rantur : et quaai lavacro purgatae, a terrenia iatia >
atque carnalibua aublimea ad apiritalia atque cce- "* ,
*
leetia conacenderunt. Omneaque per eupradiotaa
legee geminoe virtutum fetus tum dictis tum faclia 1 ,
edunt. Et aterilia atque inutilis cogitatio non eet "
.
in eia.
Sicut funiculus coccineus labia tua, et eloquium ,
.
tuum decorum.
,
Verum aermonem, iaatar funiculi dimeoai atque
coccini, promunt labra tua. Quamobrem eloquium ,
.
tuum omnino decorum est.
Sicut cortex mali puniei genx tux, extra silen .
tium tuum.
)
Gortici acilicet mali punioi aimilea aunt gea
tuae, ut aeveritatis amantea atque ab omni diaeo- , '
lutione remotee, quando etiam non tacea. Licot enim . L

613

COMMENT.

I N CANTICUM

CANTIC.

614

, ia coDgressibua mutuisque sermonibus jocunditae

5 , .
inesee aoleat, tn tamen propter tuam in illis quo-

* .
.
*
,
,


' .
,
, ,
,
' .
,
" .
, , .
.
" *
[
, , tc
,
' .
' .
",

' ,
*
$- (
' () ,
* () .
. ^ ,
, ,
6 , ' . "
,
*
. *
' ,
* , ,
,

, ,
.
,
,
,
,

, , ,
, ,
, *
,
6 ,

Peal. cxvm, 72

Peal.

LXVII,

18.

que temperantiam, quod profueum ao dissolutum

est, reprimia.
Sicut turris David collum tuum.
Pselli.
Et baeo muliebri more cum sponaa loqaitur.
Cum enim vellet collum ejus vehementer laadare,
turri iliud celaieaimaB comparavit, quae a divino
Davide in Tbalphioth fuerat exaediflcata ad curruum omnium defenaionem, cum externia bellia
flnem impoauisset. Tu vero mihi, princepe atepbephore, aanctm Eccleei collura, magnum PauJum intellige, qui caput omnium Christum geatavit, et ai quoa alioa illi eimilea didiciati. Ex hia
enim auapenai aunt ordinea corporia expertium,
quoa hio mille clypeoa vocat. Neque vero cur mille
dixerit, queeraa. Solet enim Scriptura eo vocabulo
frequenter ati. Sicot iaquit: Lex orU tui super
millia auri et argenti". Et alibi : Millia, inqoit
Ixtanlium * .
3

Sicut turris David coUum iuum; qux aedificata est

in Thalphidh.
Trium Patrum.
Sicut turris David, eat taterior mentia tum tum
actione tum contemplatione maxime prffiatantie
ralio, quce per virlutem divinia mandatia aedificata
est super propugnacula, id eet, aoper adveraarii
tentationea : iollitur autem per acientiam in attitudinem spiritalia contempiationia. David eaim
aignifioat raaau atrenuua ot acer viau. Gollum autem eat ratio, ut diotum eat. Nam illud : Qux xdificata est in Itialphiolh, Aquila quidem vertit, Super
propugnacula ; Symmachua autem, In aUUudinem.
Unde ex iia quae dicta snnt, patet apona rationem actione quidem hoatia conailia euperare ;
contemplatione vero tolli ad ver cognitionia aublimitatem. Mille clypei pendent sitper eam. Horum
videlicet actiones deoiea divina precepta moltiplicantea; quae ruraua per legem naturalem deciea
multiplioat numerum explent milleDarium; et
tanquam clypei quibua ab boatia eagittia invulnerabilia conaerveria, ab ea parte qu in te eat raI tione praedita tanquam e collo dependent: per
hanc enim anima quaerit bonam Dei voluntatem :
ac parti quidem concupiacenti persuadet, ut eam
deaideret; irascenti vero, ut pro illa depugnet, et
ex ea rationia prsacripto ad bonum dijudicandum
utatur : loquendi autem faoultatem adbibeat, ad
ipaum promulgandum, gignendi vero vim ad idera
adaugendum. Ex decem hia faoultatibus, nempe
rationabili, ooncopiacibili, iraecibili, quinque aenaibue, proQuntiandi, gignendique vi conetat lex
naturalia, qu ad bonum peragendnm decem divinis preoeptia id illi auggerentibua adjuvatur.
Atque bae quidem decem praecepta qu lege

MICHAELtS P S E L L I

615

ecripta comprehenduntur, dam ea ipaa factia

exaequitur, deoies multiplicana lex naturalia,
numerum centenarium absolvit actionesque iterum per aubjectaa ipaie decem facultates decies
multiplicando, roillenarium implct. Et boo modo,
ut dictum est, raille pendentes clypei significant legera tum acriptam tum naturalem, qua3
eibi mutuo aunt ornamento, dum ex ea aponas
parte quae ralionie eet compos, tanquam ex collo
ipaiua dependent. eamque ab omnibus hostium
insidiia protegunt. Neque vero clypei tantum
pendent auper eam, verum etiam omnia fortium
jacula; quae quidem sunt diaciplina* a aanctia et
caeleatibua virtutibua aponae per contemplationem
aubminiatral, qua? contra apiritua nequiti tanquam jacula conjiciuntur ad eorum mactainaa adveraua aponaam inatructaa evertendaa. Sed quia
rationia quaestionibua a aanctia angelis edocta eet,
quo modo in inaidiantea sibi debeat jacolari; ideo
b dieciplinae, tanquam ex collo, ex ratione ipaius
dicuntur dependere.
Duo ubera tua sieut duo hinnuli gemelli caprese,
qui pascuntur in liliis : donec aspiret dies, et inclinentur umbrx.
Ptelli.
Et hoc convenienter ad mulieris decorem exstrinsecus dictum est: intrineecus venerabilem
oontinet expoaitionem et gratiam. Gemina enim
divina Eclesiea ubera intellige aanguinera et aquam
Mlam eanctam Verbi et Salvatoria ex quibus aniine
fidelium aalutem hauriunt.
Donec aspiret dies, et moveantur umbrx, vadam
mihi ipsi ad montem myrrhx et ad collem thunt.
9

In bia innuit cruciatus et mortem Salvatoria.

Hoa enim tu per myrrh montem intellige. At
per collem tburia intellige gloriam ipaiua, qua
Pater desuper eum et aolum illuatravit. Totum
hoc igitur, quod loquitur virgini, eignificat
Age tu mecum qui cruoi affixua aum, crucifigere,
ut roagna item a Patre gloria mecum afficiare.
Sponte enim volo ego aane mortem oppetere, ut
fldelibua diem salutis aapirem, et umbraa diaoutiam impietatis. Mihi, inqnam, ipsi vadam, hoo
eet, volene ao libens. Verum quia scit ipsam aeoom eese cruciflxam, et omnibua praeceptia euis
obtemperaaae, ruraua eam commendat hia verbie :
Tota pulchra es, propinqua mea, tota pulchra, et
macula non ett in te.
Trium Patrum.
Ac tale quidem eat collum tuum. Duo vero ubera
tua sicut duo hinuuli caprex gemeUi: moralis v i delicet et naturalia doctrioa, ex quibus veluti
uberibus lac infantulia adhuc auggerena, eos alis
et nutria ad perfectionem, ex te aimul fluunt:
utpote que neo morea aine ratione dooea, neo
rationem aine moribua. Quamobrem capree aa-

616

; .
6 ,

. '

,
. ,
,
, ,
,
,
' ' , ,
,

,
; ,
' .


,
.
, , .
.
,
.
,
' ,
' .

, , .
.
.
,
" .

, ,
" .
,
" ,
,
, .
.
,
,
.
" , , ' ,
.
' .
.
, ,
, '
, , ,
. "

COMMBNT. IN GANTICUM CANTIG.

617

, , I
. , , ,
,
, / ? ,
,
.
/ ,
,
,
, , , '
.
,
- j
. , '
* ,
,
,
.
>,
81 , , ,
,
,
* ,
. , ,
, .

618

eimilata es tum propter acumen in contemplando,

tum propter cursus celeritatem in peragendo.
Hinnuli inquit, qui pascuniur inter lilia, quousque
diet aspiret, et inclinentur umbrae. Disciplin videlicet moralia et naturalis, qus in animabus ab
omni vitae sollicitudine remotis, dum impertiuntur, coaleecunt et incrementum accipiunt, donec
clariaaimua ille futuri temporia diea illuceacat, et
omnia qure umbris sunt involuta, pertranaeant.
Verum, quoniara in carne veniens ego eponsua
tuus te ita formoaam reddidi, jara vadara mibi ipsi ad montem myrrbae et ad collem thuria : id eat,
sponte mea ad mortis, tanquam ad montis myrrhae aublimitatem, qu quidem eat crux, proficiacar. Voluntaria enim per crucem mortia eueceptio
communem omnibus animalibus abea abhorrentia
naturae infirmitatem euperavit. Et ruraum vadam ad me ipsum , ad Patrem rediena, a
quo exivi, et in mundum veni **. Qui aane Pater
per collem thuria iotelligitur; quoniam ut cauaa,
major eat me Unigenito et Spiritu aancto, qui
samua illi conaubatantialea. Mortalitatia enim
aymbolum eat myrrha, tbua autem divinitaiia.
Quare illud : Vadam mihi ipsi: tum voluniarium
per crucem ad raortem aditum aignifioat; tum
divinitatis celaitudinem, per reditum ab humilitate
nostra susccpta ad ae ipaum Deum Verbum, dum
ad Patrem vadit. 8ic autem, inquit, vadam, quoniam opua Patris quod ad te pertinet, perfeci.
Etenim:
, ,
Tota pulchra es, propinqua mea, et nwula non
.
^ est in te.

Mente nimirura et aniraa et carne pulcbra ea:
*
carne quidem, ut per actionem a variia pertur ,
bationibus purgata, et virtutum moribua excel ,
lene : anima autem, utob omniimproba cupiditate
,
aejuncta, et eermonibus decorata mandatorum:
, ,
mente vero, ut ab exilibus etiam cogitationibue

liberata, ac aplendida et per gratiam in Spiritu
.
aancto divina effeota. Et propterea macula non eat
.
in te, qua3 mibi ob perfectioaem propinqua ea.
Pselii.
.
.
, .
. , , ,
*
, , , *

,
, . '
,
,
,

, .
, , , -

Tum ad majorem hanc gloriam invitat. Veni in

Libano, sponsa. Age, de Libano veniea. Quando,
inquit, veniati ad myrrfiae montem, et ad collem
thuria mecum conacendiati : boc eat, mecum
passa ea, et siraul gloriara accepiati; age, deLibano ac sublimiora quaedam perfectionia loca oeleriter ascende. Nec mecura deainaa progredi longiua, deolinatia pardorum leonumque cubilibua.
Hoc autem re ipsa et factis cum eaaet expletum,
et aponaa cum Chriato poro aponao aimul exaltata
eaaet, amici progreaaione virginia obatupefacti,
sic eam oanentes auot allocuti:
Vulnerasli cor nostrum, ioror noslra sponsa.
De Deo nos quiddamampliuadocuiati,dum oou-

* Joan. xvi, 28.

PATROL. Q I . C X X I L

90

MICHAELIS P S E L U

619

620

luin anim tum, eponaa, ardenter in Verbo et

eponao deflxum, dumque anim tuae oculum levi
Chriati jugo eubditum contuemur. Vere cor noatrum, inquiunt, excitaati, postea quam ex te didioimua Verbi incarnationera. Atque ad hunc quidem modum amici Virginem collaudarunt.

, ,
,

/ , ,
.
.

Trium Patmm.
Sed quoniam tota es adeo pulcbra, veni de liba.no sponsa, veni de Libano. Ad me qui compre*
bendi nequeo, progredcro scmpcr ex fide, (quae
quidem Dco non aliter ac thua, id autem eat libanus, offertur) per epem proficiena ad cbaritatem,
propter quara ego factue eum bomo, et tu efficeria
Deus. Etenim venies, atque perveniea ab initio
iidei, acapite Sanir et Aermoo. Et voniea quidem
ad me cum omni cbaritatc ; pervenies autem vebementi cum impetu per fornacem variarum tum
carnia tum niundi tentationura, ape confirmata.Sic
autem veniea, et perveniea ; quoniam ad me, non
per incredulitatem, ut primna bomo, qui divinitatis deceptua est, iter facere ccapiati, aed perfidcm : qua quidem fldea, ut caput, principium eat
advirtutem ducentia vi, quam indicat Sauir, cujua interpretatio eat, lucern via : et per apem, ut
eubleveriaetrecreeria ab onere atque atu gravium
laborum et moleatiarum : quod per Aermon intelligitur, quam quidem vocem rorem interpretamur.
Atque ita cubilialeonum, pardorumque raonteainoolumia evitabia: coneenaum videlicet carnalium
voluptatum, quaa leonum instar magno impetu in
te, ut a virtute deflciaa, ruunt: et tentationea illaa
quffl ex virtutia praestantia, tanquam ex altia monlibua, ut arrogantia efferaris, tibi etruunt insidiaa
fraudulenter; quod quidem pardorum varietaa i n dicat. Veniea, et perveniea, et 8ervaberia,ut dictum
eat. Quoniam vulnerasti cor nostrum, soror mea
sponsa. Quia acilicet in amorem et deaiderium tui
coDcitasti treauniuadivinitatia personaa,cui m e n t e ,
rationeet apirilu placuiati, quae mihi inter carnia conjunctionem ea soror; propter voluntarium
autem oharitatia vinculum atque unionem apiritua,
deaponaata es mihi (qui sum una cx tribua peraonie) unigenito nimirum Patris Filio. Etenim cum
aancta Soriptura plurali utitur numero loquena de
Deo, sanctissiraae illaa indicat trea pereonaa, myatice significana modum aubetantia? eacrosanctae
illiua initioque oarentia unitatie. Quia unitaain t r i nitate, et trinitaa in unitate Deua eat. Et ruraua:
Vulnerasti cor nostrum : hoc eat in tui deaiderium
inflammaati, tum in urw orulorum tuorum, mente
ecilicet tua, fjua rea tntuena intelltgibilea, me veritatem, atqoe omnium intelligibilium finem cognitioae perpetua contemplaria : tum in uno torque
colli fut, ratione videlicet tua, qua tu veluti ornamento colli decorata in cunctia actionibua, me
Bvmmum bonum et flnem omnium aequeria, et re
ipaa benignitatem meam experiria. Sponeua enim
Cbriatu8 eet ipaa veritaa, et aummum bonum. Ao

'.
,
, * ,
,
, *
* '
, .
'

*
/i .

,

, '
(' ^,

), '

;
* ' *
, *
, * ,

,

, '
, '
, ,
, ,
, *
,
,
,
,
' ,
,
, / .

,


,
. , * ,
,
,
, ,

,

, ,
;

. *

621

COMMENT. IN CANTICUM CANTIC.

622

* , veritaa quidem es3e intelligitur quatenua per

' - eaaentiam est immutabilis : aummum autem bo.
num, quatenas ex operibue beneficua demonstraf

tur.
Pselli.
Quam pulchre fact& tunt mammx lux, sorormea,
sponsa. Quam putchra facta sunt ubera tua
vino

Hio rursum laudat divin Eccleaiae uberum, boo
, , .
eat, diaciplinarum incrementum. Gum enim ut
,
raater liberorum amantiaaima, eos, populum scili , ,
cet ex genlibus enutritum, ad divin aetatia men ,
auram videat pervenieae, nec amplius in eancta
,
fide balbutire aut hssitare : pro lacte vinum
' ,
effundit quotidie, altiora illis suggerens inatituta.
.
Priua enim, ut rudiores, docebat eos, ut Patrem
,
et Filium et Spiritum aanctum Deum unura adora , ,
rent. Quod quidem erat veluti doctrinffi lac.
" *
Nunc autem monet, ut modestiam, caatitatem,
, ,
temperantiam auipiectantur, ut juatitiam dili , *
gant. Que quidem eunt veluti doctrin vi" .
num.
Et odor vestimmtorum tuorum $uper omnia aro .
mata.
Quem enim ex te vestimentorum amictum
' ,
gero, ex iis, inquam, aacrificiia qus mibi abe
, , ,
te offeruntur, illud arbitror omnibus aromatibua

prsatare.
Favum distillant labia tua, sponso.
, .
Doctrina enim qua nutria filioa tuoa favo et raelle
, , .
dulcior eat.
.
"
Mel et iac sub lingua tua.
.
Neque enim eadem omnea ratione alia, aed
, , ; ,
pro aua quemque natura atque aetate. Nam
' .
imbecilliorea lacte pascia, melle autem perfectio , rea.
[
.

!
?-

' , .
.
& ,
,
'*
.
' .

I
",
, '
, ,

, , .

"!

?

, .
*

Odor vestimentorum tuorum, sicut odor thuris.

Gum Eccleai veatimentorum odorem auperiua
cunctia aromatibua antepoauerit, nunc tburi aimilem et parem eeee pronuntiat. Tbua autem eat
omnium aromatum praestantiaaimum.
Trium Pairem.
Quam pulchm factm sunt mammw itue, soror mea
sponsa !
Mirum in raodura profeoto divina sunt pulchriD tudine decorataa, apeculatio nimirum et actio,
quibua tanquam mammia non preter naturam,
nec auper naturam, aed eecundum naturam verbia et moribus, tanqoam infantea, animae ad
pietatem alia, quaa in hia inatituendaa auacepiati.
Quam pulchra faeta sunt ubera tua vino l
quippe tam miriGce effecta aunt pulchra ex
divinitate tibi gratia conceaaa, a qua tanquam a
vino efferuntur ipsa tum per aaaiduam veritatia
cognitionem, tum per firmam boni effectricem fldem. Hino etiam diflunditur odor veatimentorum
tuorum auper omnia aromata. Veatimenta autem

MICHAELIS P S E L L I
spona, qua3 quidem magnua apoatolua Paulus
eleclis Dei sanctis, ut ioduant praecipit, aunt benignilas et humilitas : quae primo quoque homini
divinummandatum assigQavit,quo illi praescriptum
fuit ut bonutn ageret, idque per humilitatem cuaiodiret. Hujus autem tranagreaaio exuit illum ape
divinitatia alleotum, et naturam contra ee ipsam
efferavit. Hanc vero Deus Verbum rureus induit
exemplo auo. Humilitatis enim normam ostendit
nobia; nam cum in forma Dei esset, semelipsum
exinanivil, formam servi accipiens * : Benignitatis
autem, quia pro aalute nostra qui aontea eramus,
innocens ipse mortem eubiit. Quamobrem et odor
vestimentorum in illis, qui boc ani.no sunt induti,
utpote qui benignitatem et immutabiliiatem Dei
p r se ferant et propterea divini sint, quod ejuamodi amicii eint indumontis, est auper omniaaromata. Nihil enim comparari potest fragrantiae diinitatis, quam Deo desponsata non per naturam
obtiaet, sed per gratiam adipiscitur. Ac vestimenta
quidem tua talem emittuntauavitatem. Caetera vero
quid ?
Favum distillant labia tua, sponsa: mel et lac sub
lingua tua.
Dooendi rationem ac modum aervant labia tua
eic inetruoturo, at ab apicula favum confectum
oernimus.Nequeenim unica ratione cunctis audientibua affert utilitatem : aed pro cujusquc modulo te
eingulia accommodaa,ut et perfectioribus et rudioribua satiafaoiaa. Ac mentem qnidem eorum qui
aunt perfecti, divinioribus verbia, tanquam melle,
dulciaaimam reddis. Qui vero rudes tironesque
sunt, eorum animos tanquam lacte naturalibua
exples institntis.Duplex bec igitur,nempe divinior
et humanior docendi ratio, ita viget aub lingua
tua, ut eas haud intempeative promaa, aed opportune atqne accommodate ad eorum, qui inatituuntur, utilitatem.
Et odorvestimentorum tuorum sicut odor thuris.
Fragrantia scilicet operum tuorura, quibua tum
viris naturaliter promia, tum in agendo ex mentia
prteacripto mores quaai vestimenta qutedam ioduerie, divinao providentia? quae cunctis in rebus cernitur, auavitati aimilia est: cum ad imitationera
Dei, salutis multorum curara geras. Propria enim
ratione quadam tbus ad bonorem Dei refertur. Ac
quemadmodum tbus ex proprio odore,eic Deus, ex
rerum omniura providentia; et aingulorum animi
affectio, ex operibue indicatur.Sed cum paulo ante
odorem veatimentorum aponaas aupcr omnia aro*
mata eaee dixiaaet, nec quomodo id esaet, declaraeeet; hio illud oatendit, dum odorem illum thuria odori aimilem dicit eaae.Nam aicut thua accenditur ad gloriam Dei: Deua autem aine ulla comparatione eat rerum omnium praeatantiaaimua; eic
opera quae ad divins fiunt bonitatis imitationem,
reliquia omnibua anteoedunt.

* Coloee. xm, 12. Philipp. n, 6,7.

624

, ,
,
, ,
.
, , *

6 * .
,
, ,
,
.
,
,
,
.
,
, . ,
,
;
, ,
.
".
, ,

,
,


, .
, ,
, ,

.
.
", ,
*
,

( ,
.
.
,
, .
,
, ,
, , .
,
.

|
j

629

COMMENT. IN CANTICUM CAiNTIC.

, *
,
, ,
.
.
,
, .
11 , , ,
' ,
.

.
,
,
,
" .
, , ,
,
, .
.
, , ,
, ,
{
.

Hortus conclusuSj soror rnea sponsa: hartus conclusus, font signattis.

Ptelli.
Variia aponeam laudibua sponaua extoDit.Hortag
enim es, inquit, sponea, conclueua, arborum
o m n i u m in te ipsa continens deous, et oleam
fructiferam, et dulcem ficum. Fooe item, inquit,
ee aignatua. Neque enim aquas temere profundis
tuas, aed fldelee salutia aitientes potas.
Emissiones tux paradisus malorutn punicorum cum
fructibus nucum.
Hia verbia ea aponaua complectitur"omnia, qu
ad fidei nostr integorrimffl dootrinam spectant,
cujua timorem, decorem, fragrantiam, divinitatem
08 Eccleei nunquam non predicat. Emiasionea
enim, inquit, taaa paradisus exiatant malorum
punicorum, et omni gratia sunt plenm.Fons kortorum: nam latices tuos baud frustra apargia; sed
divinas plantas, fideles nimirum, rigae.
Putexu aqvae viventis,quxfluitcum strepitude Libano.

, , ,
.
* 8 ,
*0 ,
" .
' .

Adeo,inquit, virtutibus insignis effecta 68, ut

idem.quod ego,cogoomem aia consecuta. Ego enim
omnino viventia aquce Bum puteus, qui de COBIO
sicotplovia in vellus, tanquara ex alto et mirabili
monte Libano descendi.
Trium Patrum.
.
Ac talia quidem sunt membra et vestimenta taa.
' ;
vero qualie ?
, ,
Hortus conclusus $oror mea, sponsa: hortus con , .
clusiis, fons signatus.
",
Qualia nimirum daplex hortus consiius ; [ium
,
virtutum di8ciplinis,quantum adanimam pertinet;
,
tum earum moribO8,quaotum ad camem : et mu
nitus quodam veluti mandatorum vallo. Quantum

autem ad mentem spectat,qualis fons piasergame
, , , ac diviaaa fundia cogitationes, et signo meo, nt
, ,
imago mea,68 obaignata,ne inimicua adveniena te
,
non aolum diripial, aed etiam occidat ac 'perdat,
' ,
virtutisque tu fructus asportet, et cognitae verita
tie aquam falaia opinionibua contaminet. Neque
. *
vero tu ipsa tantum ea hortua, aed emissiones lux
, ,
paradUm cum fructibus nucum : hoo eat,di8Cip1in
* tuaB quibus animas inatituia,propter fidei plantaa
;
quaa illia iaaeri8,aunt tanquam paradiaaa roalie
, punicia conaita,8uper radicea inaertia quercuum,
,
et propterea proprium fructum tanquam earum
(& ,
fructum ferentibua. Quarum quidem malorum pa , .
nicarum radicea haud facile divelluntur : cortex
~ , autem ipaiua fructus austerus eat, et qu intua
, aunt, tuetur. Fructua vero, poateaquam ad mata. ,
ritatem pervenit,confracto corticia integumento, ae

,
tum guatu dulcem, tum aapectu jucundum osten , .
tat. Eodem pactoaponsaeetiam diaciplinae,tanquam
,
arboria radicibua,ilafidei innixae firmitate, diffl ,
cile ex animabus credentibua avellaatur. Quippe
, (5
quae tum incuasa auppliciorumformidine,tanquam
}

MICHAELTS PSELLI

627

mali punici cortice, discipulaa animas cohibentes. .

epiritus fructum in ipeis ab omnibus perturbatio- , nibus integrum conservant: tum promissionum radiie juatiti sulus eae ad futurorum bonorum de-
siderium inflammantefi,timore quem charitas ex-
pellit ,tanquamcortice diarupto; quemadmodum
, ,
tructus malorum punicarum gustum oblectat, sic
xnentis ipsarum gutlor dulcedine perfundunt, gu- , '
stantiura et videatium , suavem eeee Dominum.
doctrinae igitur, dum a discipulis re ipsa tra- , ' 0 ,
ctantur et excoluntur, tum poenarum metu a vitiis . '

purgant, tum epe praemiorum incendunt illas ad
justitiffi opera complectenda. Cypri cum nardo. ,
Diveraarum videlicetvirlutumflorenaet mixtur : , '
hoc est,iaitia et commixtiooes. Ut initia namque , eabeistunt ia animabus, quee inetituuntur vel g . ,
, )
comminationum metu vel desiderio promissionum;
varia secundum virtutem genera inDoum et proxi- ,
t , mum charitatis. Ut commistiones autem, pereuadent illie ut dum propter suam ergaDeum charita- , '

tem carne patiuntur,mala sustineant ob cbaritatem
,
quaproximumampleotuntur,laetitiamquepercipiant
,
ex futuraremuneratione. Dum autem propter suam
in proximum cbaritatem mala8ustinent,cbaritatem , !
prs 86 ferant qua Deum prosequuntur, ejus mandatum aervantea, quo nobis praecipitur [ut proxi- , " ,
mum diligamus. Sic igitur aponaae doctrina sit in ,
discipulis nardus et crocus, fistula et cinnamomum . <
cum universis lignis Ltbani: id est, quatuor virtu-
tee procipue, cum illia omnibus qu ipsis aubje- ,
,
ct sunt, plantataeque in sublimitate fidoi erga
Deum,tanquam in monte Lfbani.Per nardum enim C ? ' *
in qua aromata varia commiscentur, prudentiam
; , .
intelligimue, in qua virtutum omnium rationes ,
summatim oontinentur. Per crocum autem qui
mediam inter frigiditatem et caliditatem obtinet ,
vim, et utriuaque excludit oxtrema, justitiam
, '
aocipimus.qu defeolua et excaseua in virtutibus ,
fugit. Per dulcem vero calami flatulam que Jevia

eat et in subliroe facile tollitur, temperantia eigni- , , ,
ficatur: qus3 mantem gravi corporeee cupiditatis *
onere eublevat, eamque ad spiritalia et ccelestia ,
Bublimem tollit, eorumque replet suavitate. At per ,
oinnamomum cujus natura eet calida atque jucun-
da, fortitudinia divino zelo adversue impietatem
' , ,
atque militiam ardentie robur indicatur. Nec vero
,; , eponsffl doctrine in disoipulis haec fiunt, aed myr- JJ rka quoque et aloe cum omnibus primis ungueniis: .
,
hoc eet, carnalia aenaua earum mortifleatio cum
oionibus primis 8piritua aancti muneribus, animaa *
unguentorum instar recreantibua.Nisi enim anima ,

eapiat aa quae aunt spiritua, et aanctiaaima illiua
.
dooa suacipiat, timoris, inquam, fortiludinis, et
consilii, et scientiaa, et cognitionie, et intollectue, ,
,
et sapientia? ; carnalia eeosua mortificationem,quee
per myrrhamet aloem,quibua aromatibua mortuo* , ,
rum corpora condiuntur, intelligitur, non aaae- , ,
i7

4T

Joan. , 18.

Paal. xxxin, 0.

629

630

COMMBNT. IN CANTICUM CANTIG.

, , . quetur.Haec eponas inatituta et disoiplinae in ani mabus illaaexcolentibua ilunt etiam jonshortorum:

,
inde eaim cognitio defluit, qua vari in illis tan .
quam plante, inaitas virtutes irrigantur. Et pu , teus aqux viventis, et cum strepitu de Libano dtcurrentis: id eet,ex profunditate divins ac aempiterns
, ,
sapientiae resonantis, et docentium more divina

mysteria vulgo inexplicabilia,tanquam de Libano,
,
de aublimitate in Deum fidei depromentis,Quoniam
' ,
autem sponsae sermones atque pr3cepta aponaua

hortum, ut declaratum eat, nuncupavit; bortus
,
vero eat paradiaua, tanquam diveraarum plantarum
.
locua ; hortua apona profecto eunt anima? diaci ,
plinia ejus conait atque erudit, per quas eaquo
.* 0 ,
dicta sunt, atudet perGcere.
*
, * *
, (^, .
Surge aquilo, et veni auster: perfla hortum meum%
et fluant aromata mea. Descetidat nepos meus in
hortum meum,et comedat fructum nucum ejtu.
Pselli.
.
Po9tea quam Eccleeia Dei poteatatem accepit
,
omnino,ut hortua iliius nomioata.plantarura om ,
nium decus in ae continens, peaaimum aquiloma
,
flatum,glacie florum pulchritudinem exetingoentem
^ t ,
expelleret: auatrura antem ealuberrimum aociret:
*
qui apiran in Sion apostolia olim>erborum fluxua
*
instillavit: aanctiaaimum illum Spiritum vocat,qui
" ,
in hortum auum aalutia auraa infandat, utomnca
" > .
filii sui fructum ferant, et Chriatum Verbum 'et

aponaum leetitie? afflciant. Cum igitur quod juase ,
rat, re ipea perfectum eaael,aqmlon6inque silentem
*12 ,
.
Q virgo perspiceret poaniaae, pulcherrimumque omnino ac divinum auatrum perflare,filioa auoaomnea
, ? ,
fructiferos oatendentem; admirabilem sponaum
^ ,
suura obsecrat,utin borlum auura fertttem celeri ,
ter deacendat, arborumque auorum fructua carpat:
,
boo eat,ut bonia filiorum auorum operibua oble
ct6tur. Niai enim ad noa bumiles et abjectos ita
,
deacendat, mansuelos suscipiens *, ut, inquit Da' ,
, . vid, fieri nullo modo poteat,ol nos in ooelum oonacendamua. His aponaa precibua aponsum advoca
, - v i t Atille qulimplet univeraa, quique adeat ubique, et dicit, Ecce adsum invocantibu8,antequam
[,
aponaa eupplicationem expleret illam exaudiene,
.
deacendit in hortum ejua, ut ipaa voluit, et fru .
ctua arborum ipaiua decerpeit. 8io enim apoDaam
,
alloquitur:
, , ,
, D
[,
, ,
.
, *
Veni in hortum meum, soror mea sponsa, mes , *
sui myrrham meam cum aromatibus meis: comedi
*
panem meum cum melle meo: bibi vinum meum cum
*
lactemeo.
.
a

10

* Psal.

CXLVI,

* Iaa. LVIIX, 9.

MICHAELIS PSELLl

631

632

Descendi ergo quidem, inquit, in hortum tuum,

virgo, et pulcbria fructibus tuis cupiditatem meam
prorsus cxplevi,atque ex ardenii filiorum tuorum
fide ac poBQitentia magnam lslitiam percepi. Totum autem boc factum eat, messis myrrbae, eaua
mellis et lactia potus. Haec cum dixiaaet Cbristus
idem et sponsus, ut pro mellito coavivio quasi
gratiam aliquara referret, ipsia virginis iiliis dat
corpua suum. Sic enim iJlos, sed dignos tanlum,
quos et propinquos suos ita eaae dixit, alloquitur:

, , , ,

[,
,
, .
" ,
, .
,
" ,
.
,
[,
?
Comedite, propinqui mei, el bibite, et inebnamini,
, , , fratres mei.
, .
Quicunque estis, inquit,'operibus fratres mei,
" , , , ,
corpus meum comodile,et sanguinem bibite meum. , ' .
Deinde inebriamini, inquit, pr laetitia, et propter , , ,
inebrietatem stupore perculei, omnino raundi solli- ,
citudinum obliviscimini.
.6.

Trium Patrum.
Surge, aquilo, et veni, ausler. Facesae epiritua
improbiasime, qui animae quai a me inatituuntur,
perturbatioDibua,quaai aquiloniafiatibua affligia.Et
veni,aancti88ime 8piritua,qui eaa grati tua? donia
tanquam auria auairi aalutaribue calefacis.

' .

, |&, , . ,
.
^
* ,
, ,
.
,
Perfla hortum meum, et fluant aromata mea,
.
", Animaa perOa, quaa ego dootrina praeceptiaque
meia tanquam bortum inatruxi. Et in baa peroom- , muDicatioDem divine munera tua infundantur,qui-
bua ego quaai quibuadam aromatibua perfuaa aum. * Ac tum descendat nepos meus in kortum $uum: in . .
animaa nimirum illaa quaaego inatitui,ettanquara *
hortuoi divinia mandatia iaformavi. Propterea in ' , animabua quas dixi, inhabitat atque inambulat , .
dilectua meua . Et comeiat fructum nucum ejus.S&-
tiet ae haruro animarum aaluie, quam ipae auum . .
6886 cibum aaseruit: Meus, inquiena, cibus est, td ', faciam voluntalem Pairvs tnei ; cujua omnino vo- , , ,
luntas eat, ut homines salvi fiant. Fructua autam
,
sponsi nucum est hominum salua, ut finie bone

ipsiua voluntatie, qua3 aanctis ejua mandatie conti- .
netur, quae quidem mandata per actionem intixa ,
sunt in animabua euper flde erga illum, tanquam
auper quercu radicatia.
,
.
,
Veniin hortum meum, soror mea, sponsa : messui
myrrham meam cum aromatibus meis : comedi panem ,
meum cum melle meo : bibi vinum tneum eum lacte ,
meo : comediti propinqui mei et bibit,et inebriamini , , ,
, , .
fratres.
' .
Trium Patrum.
"
Spooare preoas apoosus exaudivit, juxta illud :
Adhuc loquente te dicet: Ecce adsum. Talia enim , " , ? .
11

12

HCor. , 16. " Joan. , 34.

633

, . ,
! ,
. , "
* '
, ,
, * '
, ,

, '
. ,
,

*
. ,
" " ,

.
,
,
,

.
', , , '
( * ,
,
,
, .
,
, ,
*
, ,
*
,
. ,
,
, * , ,
, , . ",
,

,
, 8
*
,

,
, ' , ,
, ,
.
,
. ,
6 (*
, ?

Joan. iv. 34.

634

COMMENT. I N CANTICUM CANTIC.

L

erat, qu precabatur, ut deapici non deberet,

Quamobrem illi reapondena : Veni inquit, in
hortum meum, soror mea, sponsa. Quem tu nimirum
mandatorum meorum doctrina consevisti, quibua
perturbationum procella diacuaea eat. Plavit autem
aanctua Spifitua meus,et plant ietiue borti veluti
unguenta varia, virtutum rationea protulerunt,
per quaa ego quoque in hunc hortum iDgressus
Bom, in quo voluntates mes, sancta precepta
mea plantata sunt. Hujus ego froctum omnino
decerpai. Qui aane fructua ipaorum est praceptorum obaervatio. Soror mea qui natura aum
Filius Dei et Patris, quippe quae ejus obtemperane
voluntati, et ei per gratiam pro filia ee adoptata.
Sponsa mea, utpote mihi per charitatem conjuncta, atque unue effecta spiritus. Ingreasua autem in bortum meum, messui myrrham cum
aromatiqus meis ; netnpe carnalia aenaua diecipularum tuarum mortiflcationem cum virtutibua
que illam conaequuotur. Qui enim oarni et mundo
aenaum mortificaverunt, eum Spiritui dicant,Deoqueveluti quemdam aroraatum fructum, praeceptorum offerunt obaervationem: de qua, comedi
inquit, panem menm cum mslle meo : bibi vinum
meum cum lacte meo. Ac pania quidem ejue eet
ille,quem, ut antea dictura eat, ipae declaravit:
Meus, inquiena in Evangelicia, cibus est, ut faciam
voluntatem Patris mei . Mel autem aunt divina
ejus eloqaia, q a linguam a qua pronuntianlur,
dulcedine perfunduat. Vinum vero eet gratia divinitatia elargitrix, qu id quod naturale eat, aupra
naturam extollit.Lac autemeat doli expera aimplicitaa. Sponsua igitur in quaa per sancta mandata
aua, animas ingreditar, eaa tura nutrit qaaai pane
quodam cum raelle, virtute cum cogmtione: tum
potat, quaai vino cum lacte, conceaaa per gratiam
divinitate, cum remotaa dolo aimplicitate. Horum
vero aalutem tanquara panem quemdam oum melle
ipse comedit, ac veluti vinum quoddam cam laote
bibit. Itaque ad quoa, ut diximua, ingreaaua eat,
quoaque domicilia auain Spiritu aancto conatituit,
ipaoa invitat ad hunc mndum : Comedite, propinqui
mei et bibite, et. inebriammi, fratres mti: qui
videlicet converai eatia, et vitia repulistia, et ad
me, virtutem cum pura cognftione colentea, acceaaiatia. Bibite aulem obatupefaciene divinitatia
vinum cum doli experte erga rae fide: et ab illie
quae naturalia aunt, ad ea quae natura proatant,
y

tranaferimini. Quoa ergo per gratiara in aancio

Spiritu filioa adoptavi Patri meo. Hmo igitur

eponaus cum per epone adhortationea ad ejaa
diacipulas dixiaaet,ipaa ae illia exemplum prebena,
quo modo audire debeant vocem aponai ani, eumque in domum introducere: Ego, inquit, dormio,
et eor meum vigilat, vox nepotis mei pulsat ad
ostium. Et dormio quidem ad ea que in bac vita
jucunda videntur, cum aenaua met quasi per con-

MICHAELIS PSELLI

635

636

temptum ipaorum aopiti aint. Vigilat autem mens ' . '

maa, ne eponsue meua Verbura, verbia inexplica- ,
bile, veniena, inveniat eam dormitantem. In quibi autem mens vigilat, audit vocem dilecti mei
Pulsantis ad eam, per quam tanquam per januam quamdam aoimam iogroditur,
.
Pselli.
Sed aponaae Gantica rursum audiaraua. Vox
' *
consobrini mei pulsat ad ostium. Aperi mihi, soror
mea, inquit aponaua meus media de nocte ve- , .
niena. Gordia oatium mihi, inquit, patefacito, ut
,
IQ te manaionem faciam oum Patre meo * : , , ,
virtutibua enim profecto mihi propinqua facta. & .
ea. Quod ai aperueris mibi, dabo tibi munue .
magnutn, rorem capitis mei et cincinnarum guttas: , , *
hoc eat largiar tibi curandorum hominum facul-
tatem. Roa enim meua eat bomiaum medicina.
.
4

, , "
" .
' .
Trium Palrum.

Talis autem e*t ad me vox sponsi mei : Aperi
mihi soror mea, propinqua msa, columba mea, , , ,
, .
pirfecla mea.
9

,
Aperi mihi mentero tuam, ut egoqni comprehendi nequeo, per illam te comprehendar,5oror & . 6*
mea, quatanua facia voluntatem Patria mei: Pro- ,
pinqua mea, jam facta propter mentia tranquilli- ' . ,
tatem : Columba mea, utpote que aancti Spiritua mei munera acceperis, quibue tanquam alia per , " *
affeotionem ab omnibua terrenia rebna avolasti, , '
atqua in me ab omni materia remoto atqae ineffa- , (&(5
bili et mentia captum excedente coaquievisti. At- * ,
que ita ptrfecta mea ut per actionem purgata ,
et per contamplationem in apiritu illuminata, et *.
numeria omnibus per divinitatja gratiam expolita. , ,
Aperi autem mihi, quoniam, ut dictum eai, capui ,
meum est plenum rore, et cincinni mei gutiis noclis. . '
Et oaput quidem ipaius, quod per excellentiam , ' mystice declaratura eat Vcrbum,Mena illa ineffabi- ,
lia qu Verbum genuit, quaeque a rebua omnibua * '
omni ratione infinite diatat. Impletur autem, dum , tanquam perfectam animam implet cognitiona * BUO divinitatia perterminos abnpgante8;cuju8modi , , , ,
auot, aupersubatantiale.aine principio.iramenaura,
inflnitum et alii ejaadem generis. ilujae autem , '
oinoinni, ex en capite aunt bon Patris voluntatee,
in Spiritu aancto ab ipao Unigenito ad Onem perdu- . " , '
ota.Qure quidem tanquam gnttie nocturnia, plen aunt judiciis divinia, quod comprehendi nequeant, .
imparvestigabilibaa.Ex quo noctis guttx nuncupan- , tur, quaai minuti quidara vaporea cognitionia in- *
oomprehenss atque inacceas divinitatia.Per quaa ,
quidem guttolae cognitioniamenaanimfflDeo Verbo . ,
daaponeata patefaola et aperta ipaum introducit in , , ,
domum auam.Quapropter et tanquam cauaa illiua: , . ', ,
Aperi mt'Ai:dictum eat: Quia caput meum plenum esi
,
rore ; et quee aequuntur.Oaeterum, discipule,quia , ,
aic vooem aponai mei audiyi,et intelligibilem januam ,
meam patefeci, atque incolam poaaedi ipaum qui ,
9

Jeoan, XIV, 23.

COMMENT. I N CANTIGUM CANTIC.

,

; ,
,
,
. *,
, " ;
,
; ,

638

innocenti eat indumentnm, in primie veteri mea

peocati tunica quamextranagreasionecontraxeram,
me exspoliavi : Quomodo jam induam ipaam,
splendido depuleara indumento? Lavipedes meos
lavacro baptiematie, et eancti Spiritue adventu, et
divinorum mandatorumobservatione eximie purgata: Quomodo igitur ii/o*, improbag cupiditatis veatigia sequene, inquinabof
Exspoliavi metunicamea quomodum induam illam?
Lavi pedcs meos, quomodo inquinabo illos ?
y

;
.

Psclli.

", , *
,

,
*
.
,
*
' '
,
'
['^.
.

Ego, inquit, jam pridem fores aperui tibi.Tranegreasionia enim craeaitudinem exui,nec eententiara
unquam mutabo, uteam iterom induam.Terrenaa
abaterai aordea pedibue meia, eoaque in salutia
aeraitaa direxi, ne ullo unquam tempore me retro
convertam, ut inquinem illoa. Hasc eponeaa verba
aponaua cum audiaaet, in interiore ejua veluti tabernaculo voluit habitare; aed illum, ut qui comprehendi oon poteat, minime captebat. Hoo enim
manu aponai, eaque aola replebatur: ut ex ipsiua
apona cantu poaaumua intelligere.

, ' .
, , ' ,
* .
.
.
.
,
, 0'
, , & ,
.
*
,
. , ,
, , , '
, , ,
.
, ,

, ,
,
. "
, . , ,

, '

. .
, , ,
.
' .
*

, ,
. -

Trium Patrum.
Nepos meus mUU manum suam per foramen et
venter meus intremuit ad tactum ejus.
Etai totum, inquit, oatium meum aperui, ut
Chriatum Verbum et aponaum meum auaciperem;
tamen vix manua ejoa, eaque aola immiaaa eat.
Itaque magnitudinem ipaiua magnopere aam adrairata. Praclare pura virgo pbiloaophatur. Horoinum
enim natora minor eat,quam ut divinam admirandi
Verbi naturaai opinione aut scientia queat univeraam comprehendore. Surrexi ut aperirem nepoti
meo. Manus mem stillaverunt myrrkam : digiti mei
myrrham plenam in manus peuuli. Ego, ut eponsum, inquit, exciperem, aperui.At ille penetralibua
meia capi non poterat. Surrexi ad laboriosum et
magia divinum ordinem,ut quem aatea capere non
potueram,laboribua multia et carnis mortificationo
latiorem cogitationia portam patefaciens, aponaum
comprehenderem. Unde manua me, inquit, cum
digitia continenter myrrham distiilarunt uaque ad
peesulum. Quin etiam peaeulis omnibua reductia
forea aperui, id eat, carnis mesemembria mortificatia,animffi aenaua omnea patefeci, Pandi \oretne
polimeo:at ille dectinaverat alque Iransierat.Qu&mvia forea meaapatefecerim universas, non tamen
Verbum et aponeum potui comprehendere. Anima
mea egressa est, ut nepos loculus est metti. Suetulit
mentem moam, inquit, ad coelum, ut de dilecto
meo aliquid intelligerem. At ille coelo erat aublimior muito. Sic enim deinceps loquitur sponsa et
virgo : Qudestvi et non inveni illum ; vocavi, el non
respondit mihi. Ecquonam modo inveniri comprehendique potcrit ia, qui nihil eat eorum quse cognitione percipiuntur, non epeoiea, non figura,non
looua, non quantitas ? invencrunt me aulodes

MICHAELIS P S E L U

639

640

eireumeunt civitatem: percutserunt me, vulnerave- . * -

runt me. 0 pulcherrimam virginis progreasionem !

Eoce enim ad angeloa ueque progressa eat. Hi
namque aunt caaleaiia civitatis custodes.Invenerunt
enim rae Verbum inquirentem, et verbie deterrueruat ao vulnerarunt. Dixerunt enim id nulla
prorsua ratione fleri posse, ut incomprehenei compreheneio reperlztuv. bstulerunt pallium mihi cur
stodes murorum. Velura, inquit, abstulerunt ab
oculis meia, ut clariue aponaum intuerer,qui ne ab
angelis quidem potest omnibue comprebendi.
Quamobrem incertior diacedene omnino, custodea, id eat, angeloa etiam aversatur, quod ne ab
illia quidem ingeoa sponai desiderium queat imminui.

, ,
, , ; *
,
, ,
. "
!
. Ovcoi
. , ,
,, .
, .
' . , ,
,

, ,
.

Trium Patrum.

Ouomodo autem, ioquit aponaa ad diacipulaa

auaa aordidam peccati tunicara depoauerim, atque
puriaaima evaaerim, audite. Nepos meus dtmisit
manum suam per foramen, et venter rnetu intremuit
ad tactum i/u*.Diiectua meua demtait a Patre procedentem ab eo Spiritum ipsi conaubatantialem,
cujus tanquam manu peragit divina gratiarum muneraper meatem meam veluti perforamen aliquod:
et patiente me initium sapientia?, timorem dileoti
mei tanquam judicia, gulae. ventriaque corripitur
vitium, unde genua omne naacitur intemperanti.
Et statim surrexi ego ttf aperirem nepoti meo: per
efflcacem conteraplationem ab habitua diapoaitione
aum excitataut tnentiajaDuam patefacerem dilecto
9

' .
'
"
, , *
.
' . ,

,
I

*
,
,
, .

* , '

meo. Manus mex stillaverunt myrrham, Active n i - (J *

mirum potentiae meaB mena et ratio per elactionem .
fuderunt aermonea, et moree carnalem aenaum . ( , 6
mortiflcantea.Dtytti tnei myrrham pUnam in manus ,
pessuli. Paasiv scilicet potentiae me, (aensua,
ooncupieceQtia et iracundia) qu menti et rationi, -
ut manibue digiii cooperantur propriam percogni- . ,
tionem et virtutem,mortificationem probatieaimam , ,
diatillaverunt in affectionum opera,quae inetar pea- ,
euli exoludunt aditum incredulitatia. tanquam et hujua operibua quae per tranalationem manus pes- , ^
auli vocata aunt, mortifieatia una cum pasaivie '
potentiia quaa memoraviinus. Quoniam autem ope- * ,
rum incredulitatia mortiiicatio eat perfectio fldei: ,
Odea autem corruptio infldelitatia; haec a me, uti .
pe88u]u8,quemadmodumdiximua,corruptaeat.i4pe
rui nepoti meo ego : mentia meae jaDuam dilecto
, *
meo per fidei affectionem patefeci. Nepos mens de- ' , *
clinaverat atqu* tramierai. Quippe qui menti per ,
esaeDtiam noo subjaoet, oum per illara sit incom-
prebenaibilia. Anima mea egressa est in sermone . . ejus. Exivit ab interiori cogitatione ad eenaum per ' *
. .
naturalem contemplationem,ut inveniret sponaum
'
suura, Insermone ejus: eonimirura, quo illamest
allocutua, cum diceret: Egredere in vestigiis gre-
gum\ ut indicaret ei, ubi ipae paaceret. Atque ita . , quxsioi eum, et non inveni. In rebua enim creatie, .

641

COMMENT. 1N CANTICUM CANTIC.

642

.
qui eat increatus non invenitur. Vocavi illum, et
, ,
non respondit mihi.Eum qui est ,appellafi illum,
.
cum ea qu 8unt,numeris omnibus anteoellat.Ap , . " pellavi eubstanUam,eum qui eatauperaubatantialia.
Appellavi illum vitam, qui auctor eat vita3 et re , ,
rara effector universarum. Non respondit mibi,
, ,
oam ea vocaretur quae ipse per eaaentiam et natu ' .
ram auam non eat. Dilectuua igitur meum reperire
, ,
quidem ipaa non potui.At aancti angeli qui custodea
,
eunt et civitatem circumeunt,invenerunt me disci '
, - pulam quondam ipeorum per igaorautiam oberrantem,vacantemque rerum naturalium speculationi
*> ,
illu8trarunt,qui cunctam naturam veluti civitatem

quamdam per cognitionem ralionura ejus circum .
euat. Termini enim rcrum eunt earum rationea
, *
quibus factae sunt, quaeque naiuras ipsarum ctr .
cumscribunt. Unde angeli qui illas iniellignnt,
, '
tanquam in terminia creaturam circumeunt. Sic
. ,
igitur hi me consecuti, percusserunt me vulnera , ,
' * verunt me, abstulerunt pallium meum mihi. Oepresaerunt me : indicantea mibi, me nondum,ut opor, .
, '. tet,Deum comprehendi88e,Reprehendente8 autem,
percuiserunt conacientiam meam,quae ae lncreatum
., comprehendisse arbitrabatur; dum eum rerum
.
qua? creatai sunt, nominibua vocat. At dum oatea , '
dunt divinum numen omni eaee cogoitiooe pre ,
ataotiu8,abatuleruDt mibi pallium,id eat, rationem
,
meam, quanla rerum cognilio colligitur, ut pallio
^^ apicffl
coniportantur: deterrueruntque, ne divinam
. naluram incomprehenaibilem redigere conarer aub
,
comprebeaaionein. U&c egerunt ia me marorum
, C
cuatodee, hoc est obaervatorea perpetui divinarum
*
voluntatum, quibua laoquam muria reram natura
,
conaervantur. Quo modo htzc esaent geata, cum
*
M

diecipuiae auaa aponsa docuiaaet, ruraua eae jurejurando obteatatur :

" , .

' .

, 6, ,

, ; " . p
" , ' '
, ,
$ ,
*
,

, ;

, * .
' ,
6, .

" Exod. i n , 14*

Adjuro, inquiena, vos, filix Jertualem, per potenlias et fortitudines agn, $i inveneritis nepotem meum, nuntiale illi me charitate esse vulnera(am.
Trium Patrum.
Proinde cum bos meos ad perfectionem gradue
explicaverim : Adjuro vos, filix Jerusalem, per potentias et fortitudines agri si inveneritis nepotem
meum. Quidt nuntiate illi, me charilate esse vulneratam. Exemplo meo tanquam jurejurando corroboravi conflrmavique voa, diacipul meae, quae in
mentia tranquillitate pacem cernitia,ut ai per epeculativas et activaa potentiaa quae in bac vita
acientiam atque virtutem aaeequi valent, dilectum
meum ut veritatem et bonum deprebendcritie,promittatia ei, voa nullo proraue modo aordidam peccati tunicam ampliua induturas, aut inquinationia
veatigia aecuturaa. Sic aulem jurejurando voa
obatringo, qua cbaritate erga voa sum eaucia, et
aalutem vestram exopto. Hia epons verbia ad
oonquirendum aponeum ipaiua inoitata, verentur
t

MICHAELIS PSELLI

643

644

lamen ne forte speculando agendove deoeptee pro . *

, -
Iuce tenebras amplectaatur : itaque magietram
iaterrogant hunc ia modam : Qualis est nepos tuus ,
ex nepole, pulchra inter mulieres? qualU esl nepos ,
tuus ex nepotc, quia sic adjuraiti nos? Quibus in- '
diciis dignoecitur in contemplandotne loco ipsiua, ;
eum qui se lucem simulat, cum sit tenebrae, pro , ; ,
veritate mendaoium amplexae suscipiamus : ape- ,
cioea inter eae quae illi sunt deaponeat, utpote " , perfecta et magiatra omnium. Et quibus item
* ' ,
siguie iu agendo diatinguilur? ne fterturbationibus
per virtutis ezcessum deceptae, et rebus secundie ' pellectae, pro bono malum complcctamur. Hseo ex .
te quaerimus, quia nos jurejurando devincieDB,
amoria flammam in nobia erga illum auscitasti, ; '
coegistique, ut eum sedulo conquirentes invenire _ ,
mus.
, ;
. , ' , , .
Adjuro vos, filix Jerusalem, per potenlias et for , ,
titudines agr% si iveneritU nepotem meum, nuntiale
,
,
illi, me chariCaie esse vulderatam.
.
.
Pselli.
%

Adjuro, inquit, vos per agri potentiam, boo eet,

per diviuse charitatie vim, ut eponso desiderium
meum indicetie. Hie quidem verbia sponaa angelos obtestatur.At de sponsi inventione desperantea
etiam angelorum chori : Cujusmodi est, ioquiunt,
nepos tuxut Quibua tibi inaigaitur notis? Ut ignaro8, doce noe omnia diligenter.

, , $ ,
,
" ' ,
.
'
,
, , ;
C ;
.

' .
Trium Patrum.

Incipit magietra sponsi sui notas atque insignia
declarare. Ac primum quidem ea generatim enu- .
merat: Nepos, inquiens, meus candidus et rubicun- ,
dus, eleetus ex decem miltibu*. Dilectus meas (quod ,
. , ,
ad naturam divinam pertinet) est candidue ut lux
inaccesaa : rubicundua instar auri,quod creteris ex *
maleria conetantibus antecellit, ut supersubstan- ,
tialis i : electus ex decem millibus, ut eolus ex * ,
patre genitus.Quantum autem spectat ad bumani- .
tatera, candidus est, ut pnrus atque integer ab , omni peccato : rubicundua, ut qui proprium san- ^ ,
guinem in oruce pro nobis cffudit: electua ex decem 6 millibus.utflolueipse exomaibus sineeemine natus J) , ex virgine. Atque ad bano quidem modum in api- .
ritu hunc contemplamur. Rebus autem et factis
.
candidum experiuntur,qui ab omnibue peccatorum ,
,
purgati sunt eordibua : rubicundum, qui in variaa
incidentea tentationee, ex illis per patientiam, ut ,
igneua auri fulgor ex fornace, probati respiendent: , ,
electum ex decem millibua,qui per abstinentiam et *
, '
ioleran iam mundati nullum in se ipais humanum

continent vitium, neque tameu propterea exoidunt
ab humilitate. Deinde aigillatim etiam apdnsi aui ,
y

I I Cor.

44.

645

COMMENT. 1 N CANTICUM CANTIC.

646

.
notas et eigna perseqaitur : Caput, inquiens, ejus,

aurum ophatz. Meus illa nimirum ineifabilia, (ad
, ' .
quam ut ad caput, ineffabile Verbum ipaiue aub , '
stantiam connaturalem 8piritura,refert aequentem
(
mentem, tanquam aurum puriesimum reliquas
' ,
materias antecedens) a rebus omnibus omni ra
tione diatat infmite. Caput enim Christi, ut divus
),
inquit Apostolus ,est Deus et Pater.His omnibus
. ,
contemplationibus ita constitutis,ad ejuaexperien ', .
tiam, quantum capit humana natura, pervenil ia
'
qui fldei rationiquam myateriiaindemoQatrabilibua
,
ineffabili cognitione iotellectam aut cognitam habet
super omnem cogitationem, nibil preponit omni no : et pro ea tuenda coaservaodaque totum
,
ipsum tentationibus ac periculis tormentiaque ob , ' jicit : atque ita tanquam ia fomace aurum puria,
simum fidem retinet immaculatam. Comm ejus
.
sicut elatas paltnarum : nigrx quasi corvus. Bon
, . ,
soilicet Patria voluntates, ab unigenilo Filio in

Spiritu sancto expleta; mens, vita eapieotia et
, , , ,
bis eimilia; qua quidem naturaliter, ut capillt
. " ,
caput aliquod tegunt, unum principium et oaueam
,
rerum universarum, eumque qoi comprehendi
non potest, videntur redigere sub comprehenaio. nem. EIat3 quidem aunt arbores celaiasioiaB ad
, coalum usque tendentee; quoniam eoa qui bc
*
animo amplectuntur, dum prospiciunt ea quse per

oharitatem possidentur, operia autem imitatione,
* * ,
perducunt ad divins beatitudinis sublimitatem.
Nigr autem quasi corvus : quia imperveatigabili
.
divinorum judiciorum ratione, menlia ooulos in
,
conteniplatione corroborant. Nam ut color albue
. 01 visum disgregat, ita niger coofirmat. Oculi ejus
! , sicut columbx super ptenitudines aquarum. Sanctis ( simi Spiritua afTectationes oculi Domini vocantur:
, ' '
quoniam per ipsos Oeus mortales inspicere conaue ), vit. Ut columbae qudam ad plenos aquarum alveos
;
inoitantur, nempe ad virtutes, quae aquarum, id
est, divinorum mandalorum deecendentium aunt
,
conoeptacula : quia sermones oarum operibua
. ? '
implentur mandatorum. Iucitare autem affectionee
, '
h ad virtutes dictae euni; quia oiai Dominua per
' * ' ipaaa animam bonum eligentem tanquam domura
,
aliquam auam diGcaverit, iacaaaum laborat qui
, .
dificat. Sicut columbx, inquit, qux in lacte sunt
, , , lotx, et resident juxta fluenta plentisima. Pura
* , acilicet ac penitua munds spiritua affectionea qu
.
reaident in animabu3,qus ipe ut purgataa et illu ,
atrataa atque perfectaa per gratiam repleverunt.Ac
, ,
eponai quidem oculi aunt e}usmoa'\.Genxillius sicut
, [] . 01
phialx aromatis ferenies pigmentaria. Divin vide .
licat providentiaa cuncta moderantia ratione (qu

. "
tanquam gene actionibua, ut ita dicam,moventur,
\ ('
et aalutiferoa virtutura morea docent, et per boa
,
spiritaliter autriunt, mollientea quodammodo id
,
quod in Deo aecundum eeaentiam intelligi non
,
poieat, dum horum aclione ipaum explanant)
1

67

I Cor. xi, 3.

MIGHAELIS P S E L L I

647

648

sanoto impletas sunt Spiritu quasi odoriferae quaj- A ' dara pbiaJe, variorum ungueatorum varios illos ) quos dixiraua spiritalea morea ferentes. Verbucn '
enim Dei et Patria quo reguntur et gubernantur
universa, in sancto Spiritu ut consubstantiali, ,
,
providealia aua cuncta disponil et raoderatur.
Atque ita quidem se babent genae. Lubia ejus lilia .
distiUantia tnyrrham pLenam : boc eat, divini judicii rationea, (per quaa Verbum Dei t r i - , .
buene quod unicuique natureB mentique congruit, . , quasi quibuadam labris, in singulis per com- . ,
munioaem implicatur) aunt splendore perspicuae, , *
aicut lilia, dum rerum naturae pro aua quamque ,
proprietate firmaa et sine confusione conservant, ,

modumque docent totius mortiflcalionia omnium

motionum, per electionem a natura discrepan- . , *
tium. Munus iliius tornatiles, aurex, plenx Tharsis.
Univeraalea videlicet rerum effectricea instaura- ,
triceaque rationes (quas ad creationera et provi-
dentiam et judicium pertinent,quibu8 Dei Verbum . ,
cuncta fecit et regit et sine confuaione conacrvat) , . ,
tornatiles sunt, et varia ipaiua aapientia expolita ,
purgataeque, ut aurum sincerum ab omni falai- , , , ,
tate; et tanquam Tbarsis, quod gaudii contem- *
platiooem signiflcat, plen vera cognitione bonita- , ,

tiaejus qua omnia laetantur. Bonita8 enira Graece

,
videtur dici ex eo, quod valde sit, aut sit posita,
aut curral Rerum enim essentia declarat Deum { ),
essentia praestare; poaitio autem, propter imrau- ,
tabilea earuin rationes, naturam ipaiue proraua ,
immobilem : cureua vero permutuaa illarum suc- , , *.
cessiones, motum ejue actu sempiternum. Venter G ,
ejus pixis exigua, eburnea super lapide sapphiro. , *
bjue nimirum aapientia quae in ae ipsa quatenua ' '
cauaa gerit rationes rerum eubvectura babet per eesentiam ea quae visibiJia sunt, ut lapidem eap- ' .
phirum propter Ormitatem atque immobilifatem , coloremque caeruleum. Per actionem autem '
deecripta eat in rebua procreatis, per quaa uti ,
Jiber quidam eburaeua, politua et purua divinam * , tumgloriam tum magnificentiam vere perapicueque ,
repraesentat. InvUibilia enim ipsius acreatura mun- . '
di per ea quse facta sunt, intellecla contpiciuntur , 3, *
ut magnua ait Apoatolua. Atque boc quidem modo
mena ex iia quae de Deo per ejua opera compre- .

benduntur, cernit id quod per eaaentiam ejus non
poteat comprebendi. In eo autem quod per eaaen- ,
'
tiam non comprebenditur, a labore quem in cureu
speculandi percipit, requiescit : (Qui enim addii , bpq *
scientiam, addit dolorem**) confirmaturque ruraus '
ad rerum contemplationem. Quemadmodum albo
colore corporis oculo videndivis frangitur, eadem- ( , ),
quarursum per eum nigro permietum reficitur et .
recreatur. Ac venler quidem est talis. Crura autem " ,
illius columnas marmore&, qux fundatx sunt mper ,
bases aureat, Duo vedelicet, summa et quae reliqua * ,
complectuntur, illius mandata, ut eum et proxi- . .
y

" Rom. , 20. Ecole. , 18.

649

COMMENT. IN CANTICUM CANTIC.

750

,
,
(
, ,
;
), ^
,
*

,
, *
'
, ' .
,
- g
, *
, . ",
* , ,
, ,

nium diligamus (quibas ipsum Dei Verbum tanquam binis cruribus in animabua fidelibua incedit,
et per soientiam atque virtutem curaum cooflcit)
veluti columna? quasdam marmoreae, firma fide
et vita Hplendida suptineot ipaum Yerbum ; quod
creditur: ne propter nos nomen ejua eo decidat,
ut inter gentes blasphemetur . Fundataa sunt auper baaea aureas, verum et bonum, quibua tum
propter naturoe irarautabilitatem, tum propter promerandi benignitatem declnratur Deus, qui natur
praatat universs. Postquam igitur spoDsasingulae
aponai partes expreaait eummatim, iterum illud
discipulis deecribens, Speoiee, inquit, ejus, per
quem Dei et Patria conaubatantialia potentia exprimitur, oninibua est illustris atque conapicua,
uti mona Libanus, qui inter vicinos montea eminet.
Bonum rnim quod vim divinam signiilcat, ab omnibue eligitur, quoniam illud expetunt universa.
Quamobrem, per actura, ut diximua, eleotus est
iponsus, et a tenebria quee lucem ae eaae aimulant,
aeccmitur: ut cedria asaimilati juati, ab injuatia
.
et improbia. Guttur illius dulcedo, et totus deside 0 ,
rium. Novum quippe Teetamentum, per quod
, .
tanquam per guttur, cibum constituit aalutem

hominum, dulce est gutturi noatro. Ex eo namque
- dulcia manat de virtutibua aermonie potua. Itaque
*
totua etiam cat dpaiderium, utpote rerum optabi, .
lium atque expetendaruro extremum. Bicneposest
, . ,
meus, et hic propinguus meu*, filise Jerusalem. Hic
'
utique dilectus eat raeua, cujus ego singulatim
, atque in univeraum notaa et aigna vobia expoaui.
?

, C Hic eat declaratua propinquua roeua, qu ed i p . " ' ,

Bum, ut veritatem per acientiam, ut ad bonum,
. ,
per efflcacem fidem appropinquavi. Filix Jerusa , .
lem, diacipulae me, quae ab omni perturbatione
, ,
et vilio eeparata divinam pacem video, et lffititiam

ab ouni perturbatione remotam, Dei nimiram w . ,
tra nos regnum.
, , , ' ' . ,
, ,
.
,

Pselli.

Candidus et rubkundus, electus ex decem milli,

bus. Ille eet, ioquit, vere coaaobrinua meus, qui
, , ,
in cruce ex immaculato latere haata vulnerato
" ,
bominibua sanguinem etaquam mirabiliter efludit.
.
Qui atrtua inter omnoa ex virgine aine dolore natue
,
eat bomo. Caput ejus sicut aurttm Cephatz. Qui ab
* .
omni, Snquit, integer ac purua eat peccati labe.
,
Comx ejus sicut elaiee, nigrst quasi corvi, Ornatue,
" *?, , .
inquit, comarum ejua sunt Petrua et Panlua, qui
, .
antea nigri tenebroaique fuerant, et quiaquia ex
, ,
gentibua baptizatus est et ad illum acceaeit. Oculi
[ 8 .
ejus sicut columbx super plenitudines aquarum loix.
.
Illiua oculi aunt prophet prudentia airoplicea,

[ .
6 0

Iaa u i , 5.

e i

Luo. x v n , 2 1 .

PATBOI G i . CXXII.

et moribue admirandi. Super plenitudinea, i n quil, aquarum lota?: id eat, omnibua virtutiboa

MIGHAELIS PSELLI

652

exornati. In lade considentes super plenitudine* ,

aquarum. Noa gloriose virtutem ostentantes, eed .
admodum tranquiile eam excoleatea. Genx iltitu , , ,
sicutpnialx aromatis ferentes pigmentaria. Labia " .
ejus lilia distillantia myrrham plenam. Totum

aureum indicant haec verba Ghryeostomum et

reliquos doctoree illius aequalea, maximnm Basi- , , ,
lium, eximium Gregorium, quorum e labrie doc- .
trins aermonea melle dulciores emaDarunt: quos , ,
qui deguetant, multa implentur myrrha, id est,
laboribua mortificant membra sua super terram,
[.
et simul oum Cbristo cracifiguntur atque exaltan- ,
tur.
' ,
, ,
, ,
, ,

,
" ,

[.

Manus illius tornatiles, plenx tharsis. Venter

ejus pixis exigua, eburnea, super lapide sapphiro.
Crura illius columnx marmorex, fundatx super
bases aureas.

[,
[,

[.

Haeo virgo pura et sponsa, custodibus, hoc ,

est, angelia, aponai pulobritudinem eignifi- ,
cana, enarravit. Tu autem mibi omnia dicta .
per tranalationem intellige. Quoniam enim Chri- .
atua eolua caput est omnium, corpue autem ' ,
ipsius divina eat Ecolesia, membra autem corpo- ,
ris sanotoe esee dicimus, alium quidem collum, *
alium autem pedea: per maaua ejus tornatiies , ' ,
veneraadoa apostolos accipe, divinos sacerdotum ,
principes, fideles divinae grati dispensatores, qui ,
se ipaoa, omnem malitiam amputantea expolive- ,
runt. Quamobrem epe bonorum repleti sunt. Ejua ' ,
item ventrem ac pyxidem agnoace omnium virtute " ' ,
praeatantium animaa et corda, in quibua Dei Ver- " .
bom ineculptum eat, qui mentea aenaaaque auoa ,
ad coelorum Regem erectoa habent: id eoim aap- ,
pbirua aignificat, qui aolua lapia ccsli apeciem et .
colorem obtinet. Per hujua crura Petrum intellige
apoatolorum principem. In boc enim Dominua in ,
,
Evangeliia ae Eccleaiam auam diflcaturum promieit.
*" .
n

,

,

Species efus ut Libanus electus. Sponal apeciem vere maximam, et terribilem admirandamque,
ac divinam ex pulohra Libani altiludine conjicito.
Guttur illius dulcedo, ei totus desiderabilis. Guttur
ejus divua ille Prscursor fuit, qui Verbi et aponai
vox dicitur.

.
,
, , ,

[,
.
.
*
.

653

GOMMBNT. IN CANTICUM CANTIG.

' ,
j
*

,
, * 6
, ;
, , ] ]
' ,
. '
3 , ;
.
,
, ]
. *

. ',
, , '
,


,
* *
,
* , ,
, )


,
,
. *
, ?,
. Qv *
, ,
, ,
, , 0
,

.

Trium Patrum.
Cum dieoipulee ex magistra, quis esset aponaua
ejos, per signa et notas ipsiue didicissent, ecire
autem cuperent, quonam abiaaet, eio illam compellant: Quo abiit nepos futw, pulchra inter
muliere* f qure inter animas, imagfnis et aimilitudinia pulchritudinem mandati tranagreaaione
perditam ideo recuperaati, quia Dei Verbo es deaponsata: quando ex aignis ac notis ejus abs te
enomeratis, nondum ipaum in oobia conapicimua,
quonam respexit nepos tuusl et quxremus eum
tecum. Ubi dileclus tuus qui est inviaibilia, aspipi
voluit? Indica nobis, ut te duce ad praatantiora
contendentee, eum tum agendo tom contemplando
pervestigemus et aaaequamur. His aponaa respondet: Nepos, inquiens, meus descendit in hortum
suum ad phialas aromatis.
Dilectua meus qui aubatantiae au celaitudine
est invisibilis, reipsa tanquam in bortum auum
descendit in creaturam, quam divinis voluntatibus
auia ipse plantavit, et tanquam ad pbialas aromatis, ad animaa aibi per fldem in Deum grafas, suaviaaimo graties aancti Spiritus odore perfusae.
Qua quidem gratia per contemplationem et actionem, imaginis et similitudinis decus in eis sic
inetaurat, ut eponaue in illis tanquam exemplar
in aigno proprio perspiciatur expressum. Descendit
autem, ut dictum eat, ut pascat in hortis |et colligat lilia: hoo est, ut oves ratione preditas tegat
et nutriat per acientiam atque virtutem, in natura
tum intelligibili tum aenaibili: in quibus virtutum
rationee ac modi tanquam in bortis quibuedam
consiti sunt; et colligat veluti lilia de spinis,
nempe ex animabus qu corporeie soliiciludinibue
auffocantur, animas illas quae rejeotis ejosmodi
spinis Deo parent ipsi, in Evangeliis dicenti: Considerate lilia agri, non laborant, neque nent :
Quarum etiam aingula dicit: Ego nepoti meo, et
nepos meus mihi, qui pascit inter lilia. Ego quippe
Deo vivo, mortua mundo, et in me solus Cbriatua
vivit, qui regit animam quae ipsum aequitur, et
paecit in liliia, in splendoribus virtutum.

Pselli.

.
Heec cuatodibua aponaa cum reapondiaaet, illi
' *
' ruraua eam interrogant accuratiua :

,
Quo abiit nepos tuus, pulchra inter mulieres ?
; ,
Quo respexit nepos tuus ? et quxremus eum tecum.
; .
, ,
Qualia iate sit, jam intelleximus. Nunc avemae
*
illud etiam acire, quo deacenderit: noadum enim
,
cognitam habent Verbi incarnationetn, quam
* ^ .
ineffabiii ratione in terram deacendena induit.
" ' , , ,
Cujua quidem incarnatiopia mypterium ne angelip
,
quidem, ante Verbi ascenaionem ad Patrem fuiaaa
,
exploratam, exaummo propbetaram Davide cogno-

Matth. vi, 2 &

MIGHAELIS PSELLI

655

656

sces. Gum enim angelorum Ghriato minietrantinm j " .

ordinea, quando assumptus eat, valde aupplica- ,
rent ao dicerent: Tollite porlas, principcs, vestras '
et introibit Christus Rex glorix":
illi diapenaa- , , ,
tionis, inquit, arcanum noa intelligentea, ut '12 .
haeeitantes reeponderunt: Quis est ute Rex glo- , , ,
rt\a? ? Ac aponeae quidem custodes ita dixcruat.
, ;
Illa vero respondet angelis ipaia:
' ,
'
Nepos, inquiens, meus descendit In hortum suum
ad phialas aromatis, ut pascat in hortis, el colligat , ,
.
tilia.
, , ^,
Arcana, inquit, ille ratione deacendit, sicut
imber super lanam, sicut ros in vellus, in uterum , ,
,
purae atque immaculat virginis, ut in aromatum
divinorum phialam mundam. Unde sine semine
,
progrediena, eo quidem modo quo illi soli est co- ,
gnitua, in animas hominum puras influxit. Has ^.
enitn tu, rex, phialas aromatum intelligo; horlum , , ,
autem agnosce huac mundum in quom descendit " ,
Ghristus, ut fideles sanctis pasceret eloquiia: ,
diviaa eniai eloquia vocantur lilia.
.
.
, .
Ego nepoti meo, et nepos meus mihi.
Verum, quo planius, inquit vos doceam, ille ' , , ,
mihi prorsus eat similis. Ad similitudinem enim
suam me prius ipae formavit. Post autem graviter ,
collisam renovavit, formam meam ex virgine ,
auacipiena. 8io igitur angelos aponea est allo- .
.
cuta.
' .
TriumPatrum.

Virtutum decua in his adolescentulis, id eat, in
animabus aponaua ipse coneiderans veluti sponsam /, ,
alloquitur ad hunc modum : Pulchra es, propinqua , * ,
mea, stcut bona voluntas. Bona es, propinqua , . , , ;
mea, ex divinae eapientise et bonitatis parlicipa- ,
tione, utpote quae voluntati mea per quam ex ' 8 nibilo facta es, minime repugnea, aed ex ea tota , , '
pendeaa, dum imaginis et aimilitudinia decus , * *,
coaservas. Quamobrem decora etiaro es, sicut ' * ,
Jerutaltm. Formosa nimirura, dura notam meam . , ,
atque habitum ab omni per.turbatione remotiaai- ,
mum defendis, in to ipsa me pacem Patris contera- , ,
plaris qui te illi eonciliavi. Nam Jeruealem, ut ' . " ,
docuimus, pacis est vieio. Quapropter es etiam , .
terror, ut acies ordinata. Tota videlicet stupor, > , * , $
dum in contemplatione naturaB mea? incompreben- '
aibilia obatupeacia, quemadmodum etdivini atque *
aogelioi ordinea admiratione atupidi, inacceaas
pulcbritudiniaraeaereverentia et formidine contre- .
ei

miecunt. Proinde averte oculos tuos me quoniam , ipsi me avolare feccrunt. Id est, ne coneris me qui * , ' aubatantiam aupero, ex aubetantia comprebendere. , ' '^ Quanto enim magis in me comprehendendo labo- ,
raveria, taato longiue a mentia tuas oculia incom- .
prehenaua avolabo. Sed eoa a eubatantia mea que , *9

Paal. , 7, 9, ibid. 8,10.

657

658

COMMENT. I N CANTICUM CANTIC.

spectari non potest, ad pulchritudinem quee ex

operibus perspicitur, contemplandam converte. Et
. , , cernes me beneficura et omnipotentem. Spiritales
, ?enim sunt oculi tui. Capilli vero sicut greges
01 ,
caprarum, qux apparuerunt ex Galaad. Gogitatio,
nes videlicet, quae ut ex capite comae, eicut ex
,
mente proveniunt tua spiritualiter, nullum rerum
hujus vitae sensura babentes, eed in ageodo et
ota
contemplando et diviir.s rebue pervestigandis
,
occupatae, eimiles sunt florontibus caprarura pilie,
- quas per altum quemdam et obsourum montem qui

dicitur Galaad, conepicu apparueruat. Siquidem

ex maliti et ignQrantiae atque impietatis tenebris,
.
ad virtutis et scientiao pietatisque lucera commi .
grarunt per Evangelium, quod fidelibus judioi
. 01 , *- . futuri testimonium reddit. Galaad enim signiflcat,
, , Migrationem teetimonii. Ac de capillie quidero
, .
haclenus. Dentes lui sicut greges tonsarum, qux
, , '
ascenderunt de lavacro, omnes gemellis fetibus, et
,
sterilis non est inter eas. Cogitationee tu quibus
,
corpoream legis crassitudinem in veroa seneus
exteDuas, et ad spiritualem cibum idoneum redi, .
gis, instar caprarum quaa tonsa sunt, veritate
^
tantum conservata, falsae omnes rejiciunt opinio,
nee : et tanquam in lavacro a faleis opinionibus
, ablute, geminos virtutum edentee fructus, a rebus
*
terrenis atque carnalibus ad epiritalea et caelestes
.
conscenderont; neque ulla inter eas inutilie eat
, .
aut infructuosa. Sicut funiculus coccineus labia
, ,
tua, et eloquium tuum decorum . Ut funiculutn
.
diraensum atque cocctaeum, sermonem proferunt
. I verum : unde praeclara quoque est ejue pronuntia * ,
tio. Sicut corlex mali punici genx twe, prxier
,
silentium tuum. Propter constrictam ao minime
, , *
fueam orationis vim,gene tuae sunt eirailes cortioi

raalipunici. Et quando non taces, brevitate oorri.
gis in conoionibue dissolutionem.
' .
-.

.
.
' ,
,
, ,
*
, , ,
, .
, , , ,
.
.
,
.
" ,
" .
, , , .

' ,
[.

,
.

Cant. iv, 3. Ecoli. xxiv, 15.

8 1

Pselli.
Haec cum angelis eponsa loquebatur, cum humanissimus Dominus et sponeue eam clamantem et
anxiam acvebementius sollicitam,in seindagando
con^picatus, rursum ad laudes ejus sese coavertit
iavisibiliter : Pulchra es, inquiens, propinqua mea,
sicut bona voluntas, decora sicut Jerusalem, terror sicut acies ordinatx. Pulchra, inquit, faota
es, et raacula non est io te, merito bone voluntati mem comparata. Nam tu quoqoe vis omnes
homines ealvoe fleri. Praeclare eliam assimilata
es ipei Jerusalem io qua cum Patre meo requievi . Quamobrem et terrorem obtines, et formidabilie Ps.ut angelorum meorum acies ordinat.
Mibi,inquit,locutu3 est venerandus sponausmeus.
Averte oculos iuos me. Jam conjice in me oculoe
tuos. lux enim oculorum tuorum avolare me fecit,
et oraniamundi negotia despexi. Sed qui voluntatem diligentium se facit , confeetim divinos ooulos suoein sponeam conjecit; vidensque eam vir-

Psal. CXLIV, 19.

e7

MIGHAELI6 PSBLLl

65

tutibue exornatam, <jeapit illam hia verbie oollaudare:

660

' ,
.
,
*

,
Capilli tui ticut greges caprarum qum apparueruni de GalaacL Dentes iui sicut greges tonsarum qux . ,
ascenderunt de lavacro, omnes gemellis fetibus, et ,
fiteriiis non est in ei$. Sicut funiculus coccineus tabia . ,
'
.

tua, et eloquium tuum decorum. Sicut cortex mali

, .
pnnicigengs tu&, pr&ter silentium tuum .
f

Hie aponaam laudibua ad mulierum mores et

nuptiarum amores aptisaimia eponeua extalit. Sed
barum tu laudum omnium explanationem,etaphephore, auperiua a nobis accepiati. Quare jam Gantiooruin iinem audiamiw.

,
.
,
, .
'

[,

, , .
|5 ,
,
' ' ^ .

Sexaginta sunt reginx, octoginta concubinx, e<

adolescentuUe quarum non est numcrus. Una est , ' .
columba mea perfecta mea una est matri sux, ele- , *
9

cta est genitriei su&. Viderunt illam fiiix

beatim- , .
mam prxdicabunt eam. Reginss et concubinx lauda- , & *
.
bunt eam.
, ,
Sapientiaaimua ille Salomon, mirabilie ille
propbeta tanquam in speculo propbeticie oculia, ^ ,
oimarum quaa aalutem assequuntur moree et ,
virtutee, imo, ut vere dioam, ordinea et gradoa ' .
spexil. Trea enim, ut mibi perauaai, eunt ordi- , , ['
nea eorum qui aalvantur. Aut enitn aunt filii, aut I
mercenarii, aut aervi. Qui enim a tenerie ngui- , , ' .
eulia ex toto corde Deum rerum omnium aucto- 6'
,rem optimum diligunt, et amore ipaiua, mundum ,
et quae in mundo eunt, coatemnentea, Chriato ,
Verbo et eponso ooiyunguntur, divina gratia filio- ,
rum ordinem obtinent. Qui autem regni cceleatia ,
cupiditate adducti ut eo potiantur, Chrietodiligen- .
terinserviunt,in mercenariorumlococonetituuntur. ,
At qui peccatis omnibue obruti,ut ego Infelix, cru- ,
ciatuum et suppliciorum formidine reaipiacunt, .
et poenitentiam agunt (quorum in numero utinam ,
ipae quoque sim per gratiam tuam, Christe Ver- ,
bum Salvator!) in aervorum qui tamen salvi ilunt ,
ordioe collocantur. Has olaaeea atque bos ordinea
Salomon ille proepicien8,et divino afflatua Spiritu, | ( & , "
tanto aaie cernene Verbi sponsi puriaaimi incar[A*r*).
nationem, et qu ipsum eine aemine genuit, aan- , .
ctiaaimam Pei Genitricem Mariam illam imraacu- 0 ,
latiaaimam, quam omnibus omnea omnium homi-
num generationea voctbua nunquam ceaaantibua, ,
beatiaaimam praedicant, quia totiua mundi peperit ,
'Salvatorem, hoo in aponai peraona Caoticum ' , ,
Oecinit. vero, princepa atephephore, cum "
aexaginta reginaa audis,eoa intellige qui aexagena- ,
rium aibi traditum numerum lalentorum deciea " *
bonia operibaa multiplicantea, divina gratia filio- .
9

Cant. iv, 3.

661

C O M M E N T . C A N T I C U M CANTIG.

> ,
, ,

,
tx .
,

,
.
* ,
) ,
,
(3
, ' .
,
,
* ,
" ,
.

662

locum sutit aasecuti. Concubinas autem eoa

886 cogita,qui talentum aibi aDomino assigaatum
laboribus salutiferis octogiee multiplicantes, Verbi
et eponsi facti eunt mercenarii. Innumerabiles
vero adolescentulas agnosce peccatoree illos qui
pra nimia inortia talentum aDomino acceptum in
terra defoderunt illi quidem, sed tamen salutem
oblinuerunt.Intertotaaimasomnium bominumqui
Balyantur, ut electa columba est una illa sola, q\m
Gbristum genuit Virgo Mater puella Maria, qua
puritate profecto Cherubim et Seraphim autecellit.

Peroratio.

" , .
Mandata tua, rex, explicavimus.Ecce enim qan * ^ ^ ,
ticorum Ganticum ad umbilioum pervenit.Quod si,
' , , ,
princeps optime idemque sapientisaime, quaeraB
,
quidnam in eumma ex hujus propbetici volumiaie
.
paritate colligatur ; Mortalium naturam olim pro" ,
lapsam et errabundam, Verbum a quo fuerat
"
oondita, perquisivit, inventamque atque bumerie
.
suie impositam Dominus i n coBlum eustu.lit, Pa , ' ,
trique obtulit, atque angelis sublimiorem decla , ,
ravit. Quodspirita propbeticoproepioieasSalomon,
.
^ rem vario et multiplici carmine est pereecutue.
" ,
NOB vero jussa tua, etepbepbore, capessere cu .
pientes,ut imperio subjecti tuo, idem argumentum
,
pro virili nostra civilibus vereibus expoeuimue.
, ,
Quod ei forte a veritatis tramite alicubi deflexeri
mus, id mirum aut novum memini videri debet.
'^ , .
Nostrum enim eral provinciam hanc non attingere.
' ,
Gum enim hic liber epiritu totus refertus eit,
, , .
non debet nisi ab iie qui eodem pleni eunt
' ,
spiritu, tractari, Verum, quando * id ausi
' *
sumus, Deus omnipotens Christue mihi det ve ,
niam.
[.
' ,
.
D

' .

'
, ,


, , '
' , ,
' .

Trium Patrum.
Sexaginta sunt rcginx, et octoginta concubinx
et adolescenlulm quarum non est numerui. Animaa
scilicet, qua non suppliciorum metu, aed promiseum Dei regnum aseequendi desiderio, per rationem quinque eeneibus imperantem, atque una
cum illis senarium numernm coniloientem, sexies
duplicant decem praecepta. Anim item ill, qu
cupiditate quidem ad malum inclinant, eed pcenarum comminationibua territae ad vitia operibus
implenda immotse manent. Nam octogenariue

663

MICHAELIS PSELLI

664

numerua immobilitatem,ai perseipaum epecteiur, A

ostendtt; aeptuagenarii autem numeri qni impar
eat, motum amplectitur; et anims poetremo, qu
adhuo in fide aunt rudes et adoleacunt,aed ad
suram setatis plenitodinis Cliristi , nondum juatitie operibue mundataa atque illuatratae pervenerunt: et quia mortuam adbuc in aefidem gerunt,
nondum ad earum quaesalvanturordlnes ascribuntur. Ex omnibus autem ordinibua quos coramemoravimne, una eat columba perfecta matri suae,
electa genitrici auae. Quae nimirum postquam Deo
credidit,et poenarum formidine purgata eat, et epe
promissionum illu6trala,charitatia affeclionebonum
colit ; et nulla alia de causa, sed ipsum propter
, ut natura bonum complectitur: hasc eniro una
profecto eat, utpote per divinitatem uni et soli
Deo conjuncta, et apud ipsum iramobilia manens ;
columba autem, ut spiritalia atque perfeota, cum
omnium effectrice sapientia per amplum virtutum
oultum conjuacta ; atque in ipsa per singularum
virtutum fructus progrediena.Qua quidem eapientia ab ancillis et mercenariis eximitur,ct in Qliam
adoptata atque electa divinitatero per gratiam
adipiecitur. Viderunt illam filiae, et beatisrimam
prxdicabunt eam ; reginx et concubinx laudabunt
eatn. Recta et preclara illius factafldeleelantum
ejus discipulas quas in lavacro regenerationis ipea
genuit, expert aunt, et solo verbo divinam ipsaro
praedicabunt; qu autem juatitiaB operibuB illuminatffi regnum Dei conaequuntur, quaeque eupplieiorum limore a variis peccatis abatinent, ipsam
etiam operibus collaudabunt.
C

*
; ,
(


',
,
.

' ,
, ,
,
,
, ' , *
, 8 ,
,
' . ,
,
' ,
,
. '^ ,
.
,
,
.
, \
,
.
,
, ' .

Trium Patrum.
Quandoquidem gloria magiatrae est diaoipularom illuminatio et purgatio, de qua etiara d i ount:
Qux est ista qux progreditur quasi aurora consurgens, pulchra ut luna, electa ut soljerribilis ut acies
ordinatx ?
Vere admiranda est magiatra nostra. Nara diacipolia euiaqua per purgationem a tenebrarumoperibua reoea8erunt,aed per cognitiooie illuatrationem
nondum ad juatitis opera pervenerunt, ut docendi
ratio requirit, eese accommodat, ac praebet quaai
lucem matutiaam,ea celane myateria qua nondum
valent coroprebendere ; atque illa tradena quibue
percipiendia aunt idonea, futuraruraque pcBnarum
minia eae ad fioera atque obedientiam adducena.
Illisveroqascum veritatiacrediderintpra3dicaliooi
a maliti tamen operibus tenebrarum nondum
sunt purgate, ita ae exhibet bonam, ut pcBnitentiae
diaciplina quasiluoaequamdamlucem auppeditans,
ignorantiae noctera abeiarepellat. Atcum animabua
illia qua virtute praeditae tanquam in die decore
ambulant, ae electam gerit (qualia eat aol, qui
tum amplitudine tum aplendore caeteria cceli lumtnibua antecellit), et yeraa cognitionia lucemaub-

' .

,
*

Ephea. xv, 13.

* ',
, ,
;
,

, ,
,
,
,
,
,
,

' ( ' ),
,

665

.
.

' .

, '
* - ,
. ",

, ,
, *


,
' ' *
,
'
( )
,
, ' &*
, ,
, '
.
,

^ ,
' ,
,


,
, ' ,

^
, []
. ',
.
. ,
' ,
,

'. ,

.
, ,
$
,
, *. .
' ,
'
* ,
, " Joan. xv, 5.

666

GOMMENT. I N CANTICUM CANTIC.

" y a t t h . x, 16.

Gant. vxi, 2.

mioiatrat; atque ita atupore ao terrore afficit seintuentea, ut inetracta atque ordinata agmina angelorom. Ao de magietra quidem diaciputo ita locut sunt.
Trium Patrum.
HSQC Jquidem discipulaB de magiatra dixerunt.
Ipsa vero de discipulis ad aponaum ita loquitur :
In horlum nucis descendi, ut viderem in germinibus
torrentis ; ui viderem, an floruisset vinea, an floruissent mala punica. De mysticaa comtemplationis
aublimitate descendi ad aniraaa virtutia excultrices, tanquam ad nuces, quarura oortex exterior
alter quidem amarua, alter autem durua eat: nucleua autem qui his corlicibua includitur, jucundua : dulcedo nimirum virtutum, qua3 tum amaritudine gravium tentationum, tum aaperitate laborum aponte suceptorum, a pertubationibua et vitiia
in defectu atquo cxceaau conaiatentibua in medio
coaaervantur : ut viderem in patientia ipaarum,
quae veluti partua quidam ex tribulatione tanquam
ex torrente tentaLionum (Iribulatio enim patientiam operatur) vel per gratiarum actionem, vel
per lamentationem offertur tibi non acerbe, aed
medici more castigantis; ut viderem rureue, an ia
10

qui in Evangeliie dixit : Ego sum vitis , in hao

patieniia appareat aicul floa botri vinum naturani obatupefacieoa per divinitutia gratiam producenlia. Qui enim ipaam quoque nataram propriam per paticntiam deapicit, divinitatia gratiam
natura preestantiorem adipiscitur. An flloruissent
mala punica. An (quae inatar malorum punicorum,
quibua cortex quidem extrinaecua adeat aatriogendi
vimhabens, intrinaecua autem ineat fruotueguetantibua dulcedinem aiToreoa) virtatee illee timoria
tui auaterilate conaorvata?, guatantium autem animoa apei in te dulcedioe delectantea, nerape prtidentia et aimplicitaa ad aimilitudinem fructua floreacentia exatarent in paticntia : prudcntia quidem
fidem erga te ab boetia ictibue, veluti caput
quoddam integrum servana : airoplicitaa autem
dilectioneui erga proximum in variia tentationum
invasionibua. Quemadmodum in Evangeliia ipae
dixiati : Ecce milto vos sicut oves inter lupos.
Estoleergo prudentes sicul serpentes, et simplices
sicut columbx' . lllic dabo tibi ubera .
In eo nimirurn virtutum borlo quem dixit, quao
aunt diacipulffi in ipsis planlatae, naturalem et
moralem doctrinam meam,quarum quaai mutuo ao
naturali quodam lactia cibo ipaaa nutrio, prebebo
libi aponao, ea ratione obiemperana voluntati tuae,
atque illaa tibi a me inatitulaa adducena. Tum
ad diecipulaa convertena aermonem : Deacendi,
inquit, ad vos ab illa magia arcana apeculatione qua apooeum meum in me ipaa contemplor, ut viderem ipaum in vobia, quemadmodum
dixi. 8ed non novit anima inea. Nondum profecto illum in vobia perspexi, qua? quidem adbuc
11

MICHAEUS PSELLI

67
perfect non
auiem

eetis

idciroo

wcundum

poBtiit

668

Ghristum. Hio * t y

me eurrue

Aminadab,

. , , -

hoc eet, curros me BUOS conetituit, q u dUci .

plinis, eum in me ipsa ad vos, babita cujusque veetrom ratione, perferrem. Aminadab enim interpretamur, Prinoeps populi, qui Ghristus eet noetr salutis auctor.
' .
Trium Patrum.
*
Difloipul diount ad sponeam :
, , , ,
Revertere, revertere Sulamitis : rtvertere, rever, .
Ure: et intuebimur in te.
",
Ab arcanae contemplationie eublimitate ad molem quatuor generalium virtutum doctrinam dea-
cende, atqoe ex quadruplici earum ratione, nos .
que pertubationibusadbuc comtqovemur, regeat-
que institue, Sulamitie,o quae ab omnibus pertur- , ' * , ,
bationis libera tranquillitatie et pacis nomen ha
-,

'

- '

iiuperfectioaem adbuo in nobis non vidimus. Quaa- . ? '
rit autem a discipulia a$ons&, EcquidinSulamitide * ,
qsm venit skut chori castrorum , sint oonapeotur? , ,
Quidnam coQapicietis in me paciflca (ut quae non ; aflaplius per actionem, in boetili certamine, animi atlectionem per corpus o&tendo, sed ratione et *
pcieotia propter perfeotionem Verie in bonis per- <
maneo), qua3 ex perturbationum bello multiplex ,
radeo, eicut obori quidam ex praelio revertentium * victoriaa preconium oelebrantes ? Cum enim stre- $
nue voe in oertamine advereus vitia,virtutum iueti- .
tutie et moribus geeseritis, boruirfralionee uti vio
,
torie laudee scite concinitie.
.
/ .
Trium Patrurn.
(
Disoipul autem Bponsam sio incipiunt collauda , *
re: Quam pulchri (actisunt gressus tui in calceamentityfilia /Yadao/Mirabilem oetendunt pulcbritudinem , ! , greaeue tui, quibuste nobie per virtutum aotionee
aooommodaa, quo in earum moribue tanquam in .
calceameatie incedene, per corpue eas nobis im- ,
perfeotie demonetree, ut ad virtutem ioformemur , ,
exemplo tuo filia Oei : quippe que, ut patris,
audis sermones ejus, qui omnibus, etiamei Dolint, , *
tibi,autem volens dominatur. Nadabenim est prin- , ,
oepe, sive dux, qui eponte imperat. Sic autem per * .
virtutem pulcbri Buntgreasus tm qm& concinnitales *
fmorum tuorum sunt siout monilia, qux fabricata ' ' *
iunt manu artificis. Recte videlicet rationeque ' ,
oompositi motus potentiarum in generatione ao ^ .
oorruptione coneistentium


?
oorruptione
coneistentium (cupidatem
(cupidatem atque iraoundiam dioo) quaei ab artifice ratione, ab iis qun * , ,
generantur et corrumpuntar, ad superiora inflexi, ,
aimiles suntmonilibusartificum fabrefactisetfigura
flexia. Quamobrera et umbilicus tuus crater tornaU-, lis, non indigene pocolo. Omnino vis seneitiva tua , .
(per quam, ut per umbilicuro infane in utero rerum " ,
seneibilium epeculatione, tu ab omnium matre sa- .
pientia comprebensa et malitiaparvula * naturali- (' ' ,
ter nutriris) receptaculum est naturalis rerum visi- ' , bilium cognitionis, recte gladio Spiritus exsectum ,
,

. u .

w^

u v .

19

' Cant. , 1 .

I Cor. xiv, 20.

COMMENT. I N C A N T I C U M GANTIC.

670

et ab omni fraude sejanctum, ao propterea haud

temere, qu aub seneum cadunt, peroipiens, non
simplices virtutam species affert, aed omnes apiriialibus earum rationibus temperatas.Venter autem
., luus sicut acervus tritici vallatus liliis. Vis nimi,
rum imaginativa, qu quidem (utventer simul cum
.
rebus superfluis oiborum BUCCOS ab illis indisoretos
' ,
continet) una oum rerum viaibilium speoiebus ea , ,
rum rationes gerit, est repoaitio et conservatio
- iquod quidem acervus indicat) rationie rerum om)
jaium veritatis, quee inter epecies, ut inter epioae
, '
triticum, oiroumtecla includitur, donec per ecien ( ) ?0 tiam cogitatio ipeam diatinguena attraxerit,nudam , que ab omni integumento ac dubitatione ad men. ' ,
tem transmiserit.Gircumvallata autem custoditaeat
'
bfflc repoaitio tranquillitate, qu agri liliorum ex ,
emplo in Evangeliia d e c l a r a t u r n e iatiua vitaa
, , * eollicidinibuBmena quaai bonua agricola apiritali

ipaiua fructu privetur. Atque ita qaidem se venter
, , ,
habet. Duo autem ubtra tua, sxcut duo hinnuU
,
gemelli caprese. Naturalia et moralia doctrina qua

noa imperfectoa tanquam lacte, tum rationibue na . . 01
turalibua, tuum moribua ad eam qua? in Christo est
, perfectionem nutrit: pariter ex te tum acute per
8 * , * * contemplationem, tum per actionem celeriter fluit:
' ,
cum neque rationem aine actione, neque actionem

aine ratione doceas esae conpleotendam. Ad haec
Wllum tuum ticut turris tburnea. Rationia vis, qua
, '
ut collum capiti corpua reliquuip, ita menti aen , eum oonnectit. turris quidem instar per virtutejn
. . ,
a rebue curnalibua ad spiritales ac ccaleates extolli , , tur; levia est autem et pura qum eat ebur, quoniam
. ,
ab ina3qualitate quae in excessu defeotuque virtutia
,
inest et animas inquinat, eat remotiaeima. Et oculi
*
tui sicut piscinx in Essebon in portis filise muUo * *
rum. Anima tuae potcntiae speculativae, tanquam
' , j>iacina3 aquas quee ia se influunt, colligentee, in
.
divins ubertatis (id enim aignificat Eaaebon) per
, '
virtutum incrementa, aensuum opera per quoa
. , !
quaai per quasdam portaa in animamintellectivam
,
cognilio rerum ingreditur, ex varia rerum natura

colligunt cognitionem, quae ex contencplatione
' (
comparatur. Preeterea nasus tuus sicut turris , ' ) bani, quas respicit faciem Damasci. Nempe vie dia, '
cernendi (quaa ut auavitatem a foaditate, sic aa
,
quffi Buggerunt ministri spiritus in ministenum
. ,
missi propler eos qui salutis hxreiitatem consequen. .
Jur", ab iia quaB a nequitiai spiritibua euggerun, *
turs dijudicat) est veluti celaisaima turris sapar
, ( ,
moatem Libanum aita qiue respioit faciem urbie
.

,
Damasci, atqua inde hostium adventum indicat
, Israeliispirituum immundorum impetua et inaidiae
. ,
reepicit et diacernit, ipsoramque dolos menti t u
) , ;
Deum, quoad licet, intuenti denunliana, te ab eo 8,
rum fraudibue et injuriiaintegram conservat. Talia
,
autem eat vis tua disoernendi ac judicandi, quo * mam caput tuuin ut Carmelus auper te (Gbriatue
$ ) T&y
,
* - -

* Matt. v i , 18.

' Hebr. i , 14.

671

672

MICHAELIS PSELLI

utique aponaua tuue, vivens aique efficax Verbum

pertingens usque ad divisionem artimx ac spiritus ) ,

cognitio eet circumciaionia, quae in teeet (flicenlm
, '
Carmelum interpretamur) amputans a te quod ab
,
ortu habe? vitiorura integumentum,gladio Spiritus.
, . ,
Ex quod fit ut mentietuae oculua intelligibilium h o
, ,
atiura astutias facile perapicere valeat, nulla per
turbatione tenebraa oiTundente. Quamobrem et
, (
eoma capitis tui sicut purpura : Cbrieti doctrina
),
videlicet rationum et roorum nexu contexta, tanquam regia indumentum est animi t u i amictua, i n

quo ille pertubationibua dominatur, et eat rex
*
vinctut in transcursibus : hoc eat nulli aubjeotua
opqpv
perturbationi, eed d i v i n e illiua quam diximue,
, .
doctrinae funiculo ligatua i n transcaraibuapraeaen,
tia vitae, ne rerum aeaaibiliam et oaducarum l u - g ,
brico prolabatar.
,
, ,

* , , *
, '
.

Trium Pafrum.
Quam decora, et quam jucunda facta es. AdrairabiH circum data eat pulchritudine,ea n i m i n i m qoe
pervenit ad te ex eimilitudine et exemplari: et
aponeo conjuncta atque illo fraena, raferta ea i n credibili jucunditate apirituali. Etnim ckaritas in
deliciis tuie, quae quidem exvirtute proficiacuntnr.
Gum enim guataveria atque perapexeria Chriatum
eaee Dominum, non ampliua i n timore illo bono
veraarie, aed tota ex ipaiue pendes cbaritate qum
timorem expellit. Unde magnatudno tm palmsc similis facia esl. Tua videlicet ex viHute aublimitaa
asaimilata eat palraae, qu radioe haud ita in pro- C
fundura tendit, aed vertice aublimia admodum extollitur. T u itom de rebua terrenia leviter cogitana,
quantum corporia neceeaitae urget mentia altitudine coaloa attingia, cum ad mensuram xtatis

nitndinis Christi** pervenerie. Et ubera tua sicut

botri. Ubera niroirum doctrins t u s tura moralia
t u m naturalie, quibua DOB adhnc infantea ad pietatem erudiena aluiati, DUDC a i m i l i a f a c t a a u n t p n l m
botria,dum noe ad perfectionem progredientea d i vlniore doctrina paaoia, quaai melita botrorum
palma dulcedine. Itaque roagnitudo d o c t r i n tua?
palmaa comparata, eat diecipularum aba te inatitutarum multitudo. Dixi, Ascendam in palmam, ep-

prehendam altitudines ejus: et erunt ubera tua sicut

' .
! , , '
.

. , ,
' .
, ,
' 0'
, ' . ",
. , '

*U ^ , ' .
, ,

, ,
'
,
,

. *>
^
. '
, * ,
/^, '
, '
,
.

1

botri vtnf&.Mecum ipaa deliberana dixi, Aacendam

per virtutie imitationem ad perfectionera doctrina?
tuee : et per contemplationem apprehendam ejue
soblimitatem. Et diaciplinffl tuae, ubera qus me
naturilater nutriant,erunt omnino eicut botri v e r
vitia quiGbristuaeHt: praebentea mibi gratiam d i ,vinttatia, q o vini more a natura mentera dimovet
et aupra naturam tranafert. Unde odot etfam naris ,
?,
tum sicui poma. Gratia aoilicet aancti Spiritua men" Hebr. , 12.

Ephei. , 13.

673

COMMENT. IN CANTICUM CANTIC.

674

. (5 , ^
*
, ^ ,

, ,

tem implena suavitate, quae taa sponeo sosceptam

in nos effundis : sicut poma aunt tum aepectu pulohra, tum odoratu auavia, tum gustatu dulcia; aio
ipaa nobis erit et virtutum moribus decora, et odorifera sermonum venuatate, et dulcia experienti
jucunditate. Et guftur tuum sicut vinum bonum, vadens nepotimeoin rcctttudines, suffriens labrismeis
et dentibus. Institutionis tuae sermo qui ut vinum
,
optiroum corda afiicit laetitia, erit nobia, dum pro ,
nuntiatur in dilecto tuo cujua nobis dcsiderium
,
inatillaati, in vias rectas : ut eum tanquara verita ? ,
tem amplectarnur, nec per defectura aut exceasum
,
a virtutie rectitudine deflectamua : et sufflciens no , stri appetendi potentita, quibus tanqnam labria
,
09culamur quod placuit voluntati : et intelligendi
*
* * , U facultatibua, quibua tanquam dentibua, quse dura
eunt ct ad cognoacendum difficilia, ad esum et c i * , *
bum apiritalem frangimua et mollimua. Cum igitur
, ' *
diacipularum multitudo a magistra flagilaseet, ut
ab arcana contemplationis altitudine aeae illia per
, '
moralem philoaopbiam demittens etaccommodans,
, * ' *
ita converteret, ut epiritales ejus pulchritudines

qua3 dictse sunt, in illa poeaent intucri, et cum ipaa
.
- siraul per imitationpm conscenderet, ad eaa ita
, - reapondet: Ego nepoti meo, et ad me conversio
ejus. Ego me totam dilecto meo dedicavi: et aine
,
ipao nihil facere constitui. Quapropter ipse quo
que ad me sic affectam se demittil, a propria glo , *
ria itaae convertena ; ut cum inviaibilia ait, ab iis
,
' . , qui videre illum cupiunt videatur. Verum noo
patior, ut ipaa sola fruar ipaiua coajunctione;
,
* ' C aed cupio, ut etiam illi qui aunl adbuc imperfe , oti, salutem ab COnaequantur. Proinde clamo, et
,
dicto:
$. ' *
, ' . .
, ,

Veni, nepos mt, egrediamurin agrum. commoremur

in villis, mane surgamus aduineas, viaeamus an vitis
floruerit, an floruerit germen, an floruertnt mala
punica. lllic dabo tibi ubera mea. Mandragorm dederunt odorem, et in portis nostris omnes nuces
novas super viteres quas dedit mihi mater mea nepo$
tnt, servavi tibi.
t

' .
*
* * ' '), .,
,
* , , D
,
,
,
,
, *
. ',
, * , ,
, ,
,
.

Trium Palrum.
Sponaa igitur ad diacipulaa dioit: Jam aponao
meo preces vestras expoaeaa dico : Veni, nepos mt,
egrediamur inagrum. Age, dilecte mi, exeamus, et
ego q u te myatice contomplor, et tu qui aic a me
apectaris, ad chorum diecipularuoi mearum: quem
ut agrum a tribuiis et apiuia, a vitae sollicitudinibua
et pravia cogitationibua ipaum auffocantibua, purgavi. Egrediamur autem oatendentee illi epiritalem
conjunctionem noatram in virtutum moribus per
actionem expreaaia. Egredientes vero, ut dictum
eet, commoremur in villia, in animabua quaa nomini tuo, ut villae incolae auoa, cunctas intelligendi appetendique poteatias et aenaua in unum cogentea dedicarunt. Haa tu doraicilium tibi in Spirita
eancto conetituea. Ego autem illia me ipaam, quo
tibi placeant, exemplum preatabo. Mane stirgamu*

67

MIGHAELIS PSELLl

875

,
{
. *
6 ,

*
mus, anflomeritvinea, an germenfloruerit,an flo- , 81
ruerint mala punica: conspioiamus tum ipse qui in ,

abacondito vides, t o m ego quaa in manifeato, o t r u m
. , " I diacipnlarum a m e institutarum fides (quao u t v i t i s
, 6 ,
in palmitea, aic ipsa i n varias virtutea diffunditur)
0* ,
floruerit intuB quidem per babitum ex rationibas
, ,
virtutum, foris autem per actionem ex moribue
,
atque inatitutia ipsarum. Nam aniraae ilos e x v i r t u , , t u m rationibua germinat per mores ipsarum i n
' ,
carne: oujus Qdei flos tum arcanue, t u m manifeatua,
' .
est floa malorum punicorum, quae intrineecus
quidem dulcem fructum continent, extrinsecus

autem austerum oorticem praferunt. Etenim fidei
,
quoqne fructus in occulla quidem animae affectioDe
*
propter futuri praemii spem, l e t i t i affert; i n
, .
exteriore aulem^oarnie aenau propter virtutis labo res praebet acerbitatera. lllic dabo ubera mea lihi.
, ,
In agro videlicet illo quom d i x i , discipularum
*
mearum, proferam t i b i aponao meo, quam inati ,
tuendis illis adhibeo doctrinam moralem et naturalem, ut pwr banc ducens eas ad diaciplinam ar- . ' .
.
canam, ostendam rerum naluram te suum auctorem
indicare per notas quasdam ut veritatem, non au-
* ,
tem o t j u x t a prudentium Graecorum atultitiam,
naturali rerum cogniiione aiceaa imbuam, ut procul a te veritate diaoedant. Etenim mandragorx '
dederunt odorem.Kerum quippe eenaibilium speciee,
,
et ipsius scripturae notaj quasi mandragorae quaedam
faciunt, ut mens per senaum illia inbaerena, non
. ,
autem per eaa ad veritatem vigilanter aacendena,
.
obdormiacat, e l torpore veluti atolida teneatur.
, ' Prebuerunt odorem rationum veritatia i n rebua
, '
omnibua exhibentia, ai apiritaliter conaiderentur.
Quamobrem et rn portis nostrU omnes nuces. Hoc
^, , .
eat i n aenaibua meia (qui veluti portaa qusedam
'
educuntquidemmeadteut reromomnium causam,
. ,
per naturalemipaarura i n apiritu conteraplationem,
* ?
i n q u i r e n d u m : introducunt autem te ad me per
(, ,
meotis cognitionem) prompt aunt omnea in rebua
, ,
procreatia insita veritatia rationes, q u tanquam
* nocea l u m per acriptura notae, t u m per rerum
)
senaibilium apecieaJudeorumGrfficorumque atultitiam nutriebant.Undenovaiittper veteres, neposmi,
, , ,
servavi. Hoo eat, recentea evangelicaa rationea
,
(gratia Spirilue reoovante) cum antiquia Graecorum
,
Jadsoramqae ignorantia? t u m naturalibua t u m
. ", , , acriptia rationibuacoacervataaaervavi t i b i : quoniam
. , (
et per acriptaa illaa purgata sura ac moribua i n e t i ) <
tuta, et per naturalea illuminata, ut per eorum quea

facta auntjContemplationem, te Gonditorem omnium
ad vineas: t a qni esjaatitie eol, cognitionis lacem
emittene i n animae, laborum frectum ferentee patientiam, quae quaai botras quidam per multas
tribulationes, vinum Ixtificans cor haminis etillat,
propterspem futurae remunerationis : ego autem
eeoundnm ipsam solia ortum p a t i e n t i mores illos
oetendene exemplo meo. Ita porro surgentes videalf

Psa. c i n , .

COMMENT. I N CANTICOM CANTIC.

677

i L auctoremque oognoacerem ; et epiritales perfeda

atque abaoluta, ut te oum Patre et 8piritu conaab*

, ,
atantialem intelligerem, et praedicarem.
,
[] .
' .
Trium Patrum.
, ,
Quis det te, consobrine mi, sugentem ubera matris
; , mex? Quoniam prior adventus luus me ad te per ,
fruendum prsparavit, ecquis tribuet mihi eecundo

adventu tuo dilectum meurn nobtsoum in Patriti
'
regia (qux fidelium estmater, superna Jerusalem**)
(
novum bibentem poculum, quod exipsain noe per
) , (Uov
gratiam aine medio quasi lac ex matria uberibus in
,
fllios ipsiua fiaat,atqae ita aalutem animarum nos*
,
trarum nutriat, finemque fidei prebeat, nempe
, ' bonorum quae aupranaturam sunt oommunionem,

et divinam iilam atque incredibilem voluptatem,
,
quam ipse naturaliter obtinens, dignis coDJuno*
; ,
tua per gratiam impertitur ? Sic enim xnvenimt
, te foris suaviabor : et nemo sane me contemnet. Ita
, '
cognoacena te, non nt nunc per fidem, sed pet
, ' ,
aapeolum,foria extra divinam eubatantiam tuam iil
,
noatra aubatantia incorroptionem nobia atque iitv*

mutabilitatem in communi dilargientem reaurrec, , * tione, perfruamur te: et nemo quidem deapiciet
,
me. licet nunca mundi aapientibua apernar, quod
.
propter amorem tuum caduca contemnam. Quie
* ;
autem erit mihi fruendi modua ? Apprehendam te,
,
introducam (e in damum malrU mea et in cubieulum
, . ejus quse concepil tne. Dabo tibi pocnlum de vino
,
condito, de latice malorum punieorum meorwm.
. , ' *
Capiatn tequi mibi divinitatem elargiria, cupida
,
aplendoria tui, in eoque conlemplando iatrodueam
,
te in raentem qua domna eat gratiaeSpirituaaancti,
,
a qua ut a matreperbaptiama genita sum,etprop, ,
ter aimilitudinem illiua eat capax. Cubioulum
' .
autem ruraum eet ipaiua, quoniam propter imagi ,
nem tbeaauroa ejua in ae recoaditoa habet. Qu
' .
quidem gratia concepit me per fidem. Ad hsotibi
" .
aitienti aalulem meam, quaai poculum qaoddam
,
offeram perpetuam tui qui veritaa ea, cognitionem,
,
ex compoaitione diveraarom rationum qaaa in om

nibua creaturia Soripturaque aont, instruetam

et concinnatam. Ha3c eniro, tanquam vinum odora
tum leetificana oor lstitia conapergit animae a
,
quibua percipitur, perennemque mihi tui, ut aum*
, ,
mi boni, amorem iafundit, ex preetantia timoris
,
tui et deaiderii te perfraendi: quorum quidem
(3 ,
tanquam malorum punicorom alter acerbitate au*
.
xne oomprimit, aiterum dolcedina oblectftt.
' .
.;
*
,

Trium Patrum.

Deinde ad diacipulaa auaa serraonem convertena,

cauaam exponit, quamobrem ea dixerit ad aponaum auum:
.
Lxva ejus sub capite meo.
Quia aponai coramunicatione8auppliciornm quac a
",
, ainistra ejua collocaadia impendent,nuncaub caplc
" Oalat. i? 2 6 .
f

679

MIGHAELIS PSELLI

680

meo, 6ub mente videlicet quae animee me parseat

praecipua, sensus aubjiciuDt: idcirco futurum apero ut ejus dextera (promiaea nimirum ragnicoelealis bona quae a dexteris collocandos manent) me
Btt complexura, id est, comprebensura me iotam
io futuro aaeculo, infinitam aninia et corpori lastitiam prebena. Universa igilur quae expoaita aunt
cum veluti magialra dixiaaet, eubiotulit:
Adjuravi vos, filiae Jerusalem, per polentias et forlitudines agri, si snscitetis ct excitctis charitatem,
donec voluerit.

,
, .
, ,

.
' *
" , ,
,
,
.
, , ' ,
Diviaorum mysteriorum expoaitione tanquam
jurejurando vos confirmavi, diacipul meae,qua3in , ,

aancto Spiritu video eum qui noa Patri auo reoon
oiliavit: dum cauaam oatendi,qu periDtellectivae g * , *
aolivaaque potentiaa, perque forlitudinea in boc ^
mundo valentea, viriute excitetia et ecientia aua- , ,
citetia eam in vobia (nam dormire videlur, dum '
, , ,
ignoratur quod rectum bonumque eat, neo re ipsa
perfloitur) qui dilexit noa et ae ipaum,ut noa redi- , ,
meret, obiulit, donec aecundo adventu auo volue- * rit, qu<B aua per nalaram aunt propria, ea ia no-
bia per gratiam accipientibua exaequi. Diacipul Opqpv
*
adioiratioDe ac atupore plen de magiatra :
*

Qum esty iaquiant, tita> qux ascendit dealbata, ,

innixa $uper nepotem suumf
;
Quffinam eat beo, qoaa tam perite docena, a re,
bua arcania ad magia arcanaa reconditaeque pro : , greditur?abomnipeccatorummaculapurgata atque 2 , ianixanepoti suo ? Sponaua igitur animadvertena
;
apona in diacipulia instituendia diligentiam, am-
pleotenaqueilJiaa ad bonum eedulilatem.commonet
,
eam prioria vit ut aubmiase de ae aentiat, neo . *
laudibua elata incidat in arrogantiam:
,
. /
Sub pomo, inquiena, excitavi U.
.
Jd eat, aub rebue iatia procreatie quue auavia pomi
, , ,
inatar aenaua omnea oblectant,te deaidia ad bonum amplectenduminertemet rerum oaducarura atudio ,
conaopitam, exoitavi, providentis judiciique ratio- , nibua et aermonibua impellena ad deeiderium mei,
etenim
, .
liiic peptrit te mater tua. tllic pcperit te genilrix
.
tua,
.
In affectione acilicet rerum fluxarum coacepit ie D ,
prima mater tua Eva generana cum voluptate, et , * ,
pariena cum dolore. Quibua affectionibua, rerum ' . * fragilium deaiderio laborabae, voluptatein aequena
, *
doloremque fugiena, ad voluptatia iinem ita con- , [] * *
tendena, ut a doiore vellea aeparari: quod quidem
, ,
iieri nullo modo poteat. Proinde ei oupie ab iatia
, .
perturbationibua eaae libera. Ponemeut signaculum ,
super cor tuum, ut signaculum super bruchiumtuum. ,
in me nimirum exemplari permaneto, principe ' , quidern tui parte raente eervana imaginem per ve- ,
ram contemplationem et doaiderium mei: vi autem ' ' *
qua ad agandum valee, aimilitudinem aervana per ' , ' ,
v

68!

COMMENT. IN CANTICUM CANTIC.

682

xx? . aotionem minime 8imulatam,ardentemque declina " , tioaem a malo.Sic enim ipae quoqueia te manebo
tuasque utBignaculuru.turn intelligendi tum agendi
,
potentiaa ut reruni iragilium et caducarum affe , , , ,
ctionibua integrae conaervabo. Quia fortisest, ut
, . , ,
mor$ dilectio ; dura iicut in/ernus, semulatio. Hoc
' , *
est, si in cbaritate maa permanaeria, et ego in te
, .
permanebo, et conaervaberia, ut dicLum eet. Nam
,
integra atque perfecta ergame cbaritas tam fortis
, .
eat, ut, mortis inatar, omnes ad malum motionea
, atque impetus sedet: aemulatio autem propter ine
, $.
nialo non cedit, sed tanquam infernus rationi re , ,
pugnantea motus vincit, vinctoaque, ne progredi
. ) '
possint, coercet. Al enim ejua alae ignis: pmoae

ignis,flammaeejua. Operaquippe ardentis erga me
f

charitatia aunt hujue alae, quaj illustrat in luce
,
veritatia mentem per conteraplationem, atque
,
ignorantiae tenebraa diacutit,et per actionem atque
( )
opera mandatorum malitiam omnem (ut flammaa
.
materiam accensu facilem) absumit, et incremen ,
tum auggerit. Quamobrem aqua multa non poteril
. (5
exstinguere charilalem, et flumina non obruent
,
iptam. Fluentee nimirum, ut aquarum copis ex
molestarum hieme tentationum multse tribulatio,
nes, et alii super alios tanquam fluviales fluctua
ingruentes earum impetus,quibus nequitiae spiritus
, , charitatem erga me conantur aut radicitus per
,
impietateni in Deum evellere, aut per odium *in
'
pruximum obruere;nec potuerunt exatinguere ipaam
*
per blaaphemiam, nec obruere atque abolere per
, .
conteinptum mandatorum, quae charitatem tum
, - C erga me declarant,tum periiciunt erga proximum,
. * ,
Attamen 52' dederit homo omnem vitum suam in cha ,
ritate, despectione despicient eum. Si quis rerum
ietarum fragiliuru blanditiis minime eUeiuiaatus aut

deceptus, propter suara in me oharitatem omnia
,
bona eua pauperibua distribuerit, adveraariae po *
teatatea oum aaperuabuntur, eu niimrum conlem ptu quo Job, omnibua illi divitiia ademptia, ita
, '
despexerunt, ut eum ameper carnia doiorea ex , !
pluraadum flagilantes,etiain amicoa ejua ad ipaum
.
contumeliia vexandum incilarint. Hc tu perapi, ' ,
ciena,cum ouinia mandata mea custodieris, et per ,
miaau meo te carnia dolor invaserit, cogita id libi
' , *
cotitingere, non quod providentia non sit qum
,
cuncta gubernet ac moderetur,aed ut tua tentatio,
j) nibua minime auccumbentia erga me cbaritaa iiat
.
omnibua manifeate.
, .
Soror nostra parva et ubera non habet. Quid
JJ
faciemus sorori nostrx in die in qua verbum fuclutn
; ,
fuerit in ea ? Si murus est, xdificabimus super
' * , eam propugnacula argentea : si ostium est, descri ' .
bemus super eam labulam cedrinam.
%

' .

'


,
PATHOL. G R .

GXXll.

Trium Palrum
Spo::sa Christi Erclesia, cum jam auam ipaiua
ab PO securitatem easet aasecuta, cuperetque tum
Judacorum tum gentium a ae initiatorum multitudinera per baptiama ex acientia et virtute ad perfectionem pervenire,ba3c de illa ad aponaum verba

683

MIGHABLIS PSBLLI

684

facii: Soror nostra parva, et ubera non, habet. Qu

i *

nature eimilitudine eoror est nostra, multitudo, , parva adhuo est propter infidelitatem; et ideo

rationes et moresqui a te eponso tanquam ubera

exhibentur, ut salutem suam ex illis sugat, non , V
babet. Et quid faciemus sorori nostrx in die in qua , .
verbum factum fuerit in ea f Quid de bac quae no-
etra soror dicitur, eo lempore agemus, cum per ;
fldcm aocipiet praedicationem tuam ? Si murus est,
xdificabimus super eam propugnacula argentea :
et
; ,
si ostium est, describemus super illam labulam ce ' *
drinam. Si legalium praceptorum observatione , '
tanquam murus exstructa est, iraponemus euper . ,
eam veluli propugnacula argentea, fulgentes in , ,
legali littera mysteriorum ratioaes.Quod si naturali '
contemplatione per sensura aperta eet, tanquam , j
porta oognitionie aditum patefaciens, formemus . '
ia ea quaei tabulam C6drinam,mentem quaBBensue , coDtrabat imperfectos, quseque fidem ex operibus , perfectam habeat, et gladio spirilus amputet tum
,
falsas omnes opinionee, tum virtutis defectus
atque exceesue ; quibus ex rebue perfectionem in ,
te huic, quam dixi, multitudini. tu quidem largie- .
rie : ego autem ministrabo.

L

' .

Triwn Patrum.
' .
Multitudo ex Judaeis ad fidem vocata, cum de

86 verba illa (Ubera non habeat, e t : Si murus est)
a magistra sponsa dici animadvertisset,ad utrum- , , ,
que respondens jactabunda quodammodo, Ego, , ,
i nquit, murus;ct ubera mea sicut turres. Murus , ,
eum ego plane ex Israelilis conflata raultitudo,
* , *
utpole exaedificata legalium mandatorum disci- plina; quale eet illud : Non m&chabeH* , et reli- , ,
qua. Turribus autem videntur similes figurae
* .
et not illae legalis litter, quea mihi ;uberum ins-
tar cibum infantibus et rudibus nvtriendis atque *
imbuendis idoneum subministrant: meque gen- .
tium moribus inexpugnabilem custodiunt. Et enim ego fui in oculis ejus> quasi reperiens pacem. . ,
Ego profecto visitatione divina digaa quondam
,
fui. Ao tametsi veram pacem nos proprio patri
reoonciliantem non agno?i, eam tamen per iiguras -', ' '
in propbetis didiceram.Ad hanc sponsa, uti magi- ,
etra: Quid, inquit, Jmihi vetera fproponis ? Vinea ,
fuit Salomoniin Beelamon : spiritalis scilicet plan- ; tatio fldelium Ecclesia facta est pacifico regi in D

multitudine gentium : id enim significat Beelainon.
Tradidit vineam custodibus: id est, commisit Ec- ' ^.
clesiam apostolis et doctoribus qui vigilanier cus- . ,
todiunt eam,ne variae adversus iliam haereses in- ,
surgentes eam vastent, atque unitatem ipsius ia
, '
diversas secent opiniones. Vir ckfferel pro fructu ejus mille argenteo*. Is nimirum qui ex numero * perfectorum, destructis quae erant parvuli in affe.
rendo bis: ab initiatoribue spiritali Ecclesiae fruc- . ' . . .
ctu,purgatione scilicet et perfectione, fert tanquam
(

1 1

Exod. .

685

GOMHENT. I N CANTICUM CANTIC.

, }
! ,

,
,
, ' ,

, "
. ,
, '
,
,
6 .
, (01 ,
,
, - ,
, . ' '
,
,
.)
(
) . ,
,
.
,
.
, ,
. * , ,
,
,

.
, ;
,
.
,
,
,

,
,
oiavotav,
,
. *
, .
,
,
*-

,
.
" Paal. cxxvi, 1.

tt

Paal. LXXII, 8.

686

milio argenteoa purgationis atque illuminationis perfectionem . Audiens vero Sponsus

Sponsam de ae discipulabus auis dicentem, quod
tradidisset vineam custodibus; ne forte putarent
qui audiebant, deaeruiaae illum vineaa curam, ait
ad eam : Vinea mea mihi coram me. Id eet, tametsi
quoadam cuatodea Ecclesia adbibui, attamen Dominua ejua ipse sum atque Sponsus; et horum
sollicitudo per meam viget tulelam : niai enim
ego custodiero, frustra vigilat qui cuetodit". At
dponsa viciaaim reapondena ad Sponeum ait: Mille
tui, Salomon; et ducenti iis qui cusiodiunt fruclum
ejus. Videlicet: porfectio quidem munus est tuum
qui perfectos efficia, paciilce ao pacis conciliator : revocatio autem noatr natur ad statum
suum fit per mandatorum tuorum adimplementum, quod ipeum nirairum eat fructus EcclesiflB
nostree, quoe ad Sponsum pertinet.

Qui sedes in hortis [amici attendentes) vocem

tuam audire me facito. Fuye, dilecte mi, assimilare caprex hinnulove cervorum super montim aromatum.
Ad Sponsum heo item loquitur, quem in hortis
aedere dicit. Horti autem divina sunt terapla,
martyrum monumenta, eorum qui aolitariam
amplexi eunt vitaui, conventus. In his mille argenteoa pro fructu vine afferentibua, Sponsum
asserit habitare : atque illum obaecrat, ut non
eolum cum angelicia virtutibus colloquatur, sed
aeipaara quoque voce aua dignam efficiat, neve
contemnat se quae deaiderio sitique ardet fruendi
eermonibua ipaiua. Orat ipsum praterea, ut fugiat. Quos autem fugiat, niai pravos baereticorum
coetua, et acutaa adversus pietatem linguas? His
declinatia et apretia, hortatur ut caprese aut hinnulo cervorum aimilia, fugiat atque in montea
aromatum ;aacendat, et binnuli more spiritales
nequiti feraa absumat. Proapiciat autem impietatem eorum qui in sublime loquunlur iniquitatem* , et ad montea aromatum veniat. Ad eoa
nimirum qui tum excelaa mente aunt prediti, ac
veluti montea inter valles excellunt : tum fructua
ferunt aromatum fragrantiam redolentes ; ut cum
beato Paulo possint dicere : Christi bonus odor
sumus . Faxit autem Oeaa, ut noa item aimus
montea aromatum, qui Sponai saltus suscipiamua,
et beatitudinem illam aaaequamur. Beatus vir
cujus est auxilium abs ie : ascensiones tux in corde
ejus .

I I Gor. n , 15.

84

M
4

Paal. LXXXIII.6.

687

MICHAELIS PSBLLI

688

TIMlQTATOr

TOT
.
SAPIENTISSIMI GELEBERHIMI

MICHAELIS

PSELLI

D E OMNIFARIA DOCTRINA
CAPITA QILESTIONES AG RESPONSIONES CXGIH.
AD MICBAELEM

DUCAM, 1MPERAT0REM CP0L.

Apographo Lindcnbrogiaoo, quod exstat Hamburgi in Bibl. 3. Joannis, Groce primue edidit
et Latine verlit JOAN. ALBERTUS FABRICUS.

1 . Credo in unum Patrem, principium omnium >

et causam, ex nullo faotum et eolum causa? exper- , ' , tem atque ingenitum : natura Patrem unigenili ,
Filii sui, Spiritas saocti emistsorem. Et in unum ,
Filium unigenitura, Dominum noetrum Jesum . ,
Christum. El in Spiritura sanctum non natum ex . ,
Patre, sed ex eesentia ejus procedcntem, dictum , ' ,
Advocatum utpote qui voces precesqua omnium
exoipit, per omnia similem Patri et Filio, qui ex ' ,
Patre quidem procedit, sed per Filium datur, et ' , ,
ab omni creatura (1) accipitur. Harum trium per- '
sonarum Patris, Filii, et Spiritus sancti unum . ,
principium, una est natura, una divinitas, una II, ,
, , , forma, una essentia et potentia.
.

2. De vocabulU quibusdam in Chrittianorum dogmatcJ}$'.

.
usurpari solitis.

Essentia et natura in sancta et consubstantiali
Trinitate unum idemque denotat, ambo enim com- , ,
munia sunt et universalia, et de triLus pereonis . ,
dicuntur, quarum una natura et uaa substantia, , , ,
una forma, una divinilas, una gratia, una paritas , , , ,
et qualitas, una gloria, una confessio et una .
potentia.
'
Hypostaeis et persona similiter unum et idem
eigaificant; nam ita Pater, v. g., hypostaeis et per- ,
Bona eat, bypostaeis et pereona Filius, hypostaeis ,
et persona Spiritus sanctus. Glorifica igitur tres . ,
personas eive hypostases, unam vero naturam , .
earumdem atque essentiam. Sancti quippe Patres
pro uno eodemque ponunt vocabula essentiae et .
NOTiE.
(I) Hominibua puta, ut Marc. xvi, 15 : $ .

689

DE OMNIPARIA DOGTHINA.

690

_ naturee et formce : ac vicissim idem illis ost

. *, , ,
persona, character et hyposlasis. Una itaque est
. ,
Divinita*, una natura : una essentia, una forma.
, , .
Nec minus tres sunt personaB, tres bypoetases, tres
, ,
proprietates. Eat autem proprietas Patris quidem
, ,
quod sit ingenitue, Filii quod genitus est a Patro,
.
Spiritus sancti quod procedit.
'. .
3. De enhypostatis sive qiue personx sive hypostasi

insunt.
Attende, donoine mi, huic vocabulo *
plura enim eignificat, et quid proprie denotet, non
adeo dictu facile est. Dicuntur enim ineeee bypoftasi queecunque res aive corporales sive incorporales respectu ejus fn quo sunt, quo aensu bominis
et color et essentia inesso hypostasi dicitur, proprie tamen color ab altero habet quod Bubsistit,
non enim gaudet ipae subsietentia propria, sed
subaietit in oorpore : eesentia vero proprie ipsa eet
bypoetasis, non vero inest byp09taai. Attamen et
beec subsistentibus inesse dicuntur. Viciesim dicitur etiam inesse subrfistentibus bomo univerae
consideratus, quem pbilosophi externi speciem
epecialissimam vocitant. Inesee autem eubBistentibus sive individuia dicitur, quod in illia obeervalur, v. g in Petro, Paulo et aliis singulie hominibu?. Tria beec significata non adeo
difficilia comprehensu sunt, de quarto difficiliore
.
jam eum dicturus.
4. De Bnhypostato, sive personaliter unico.
'. .
Enbypostatum illud eive personaliter unitum eet,

quod natura? alteri essentia differenti in person
? /
, ^ UDIUS ei?e bypoetaseos constiiutionem et compoeitionem additum est et coexistit, neo per se sive
* . ,
aeorsim eubsietere cognoscitur. Attende, domine
. ,
mi, deflnitioni enbypostati. Sanota Eccleeia catho
lica in incarnatione Gbristi unam personam et duae
.
naturas docet. Pereonara, Filium incarnatum, na ,
turas vero, divinitatem et bumanitatem. Corpua
. , , igitur anima et mente praeditum quod Dominus
noster Jesus Ghristus assumpsit, non vocat perso, ,
nair, ne inveniatur duas ponere prrsooas, ut here , '
ticus Nestoriue nugatus eet, eed vocat enhyposta, *>
tum, sive unitum personali ratione, utpote quod ixi
' {5
Filii persona et ut sit, et ut subsistat accepit, nec
. per momentum antea subetitit. 8ive potius ut per, , ' ',
spicue magis dioaro, Filius ipee Dei cum esset una
,
, , , ] ex personis sanctissim Trinitatis, etiam corpue
quod assumpsit in peraonam suam suscepit, ut
,
corpue Domini pereonai quidem unitum esset, at
.
persona non esset.
5. De consubstantiali.
'. .
Consubstantialia dicunttir,qu8ecunque subsisteo*
tiam quidem babent geparatam, eubsistentia vero
' , .
communi junguntur. 8ic ego et iu et sioguli ho ,
mines, personffi invicem distinctae sumus, sed sub
* ,
una substantia et communi humanitatis notione
comprnbendirour; eoque respectu sumus consub .
, Btantialee. Eumdem in modum Pater, Filius et Spi * , ritus eanctus personie quidem distincti sunt, alius
, enim est Pater, alius Filius, et aliue 8piritas aan , , , ,
. , 8 * , ' , '
,
;. . , ' .
,' .''
.
' ' , '
? . '
' ' ,
, , $
.
*
).

691

693

MICHAELIS PSELLI

ctus, eseentia voro junguntur. Esscntia nempe

communis est personia ratio, una divinita9, una
natura, una forma. Consubstantiales igitur sunt
Pater, Filius et Spiritus sanctus taoquam qui unius
ojusdemque sunt essentiae. Distinguuntur personis, ut dictum est, sed unum suni essentia et natura. Ideo consubstantialee atque ejusdem naturee
appellari consueverunt.

* * . '
, ,
, . , ,
,
. , ,
,
. ,
.

6. De simul personam constituenlibus.

'. .

,
Simul personam constituentia] difTerunt quidem
es8entia,ged in unam eamdeiuque personam coalue- ,
runt, ut i u , Michael imperator; compositus es ex , , ^
anima et corpore. Hae vero partea, anima et corpus, . . ,
essentia inter se diflerunt: alia cnim animi, alia , . "
corporis essentiaeet. Ex Chrietianorum vero senten- U , .
tia siraul personam haec constituunt, neque anima
anliquior est corpore, neque corpus anima vetustius, ,
sed eimul anima corpueque, ut qu differunt essen- , ' ,
tiee ratione, contemporanea tamen sunt et rautuo ,
, .
subeietunt, eimulque personam constituentia et
,
sunt et appellantur. NOQ vero simul personani
oonstituentee eunt Pater, Filius el Spiritus sancLus, ,
Jicet nullus horum antiquior est vel junior, siqui- , .
dem esaentiae ratione non differunt. Coneubstan- .
tiales autem et sunt et nominantur.
'. .

7. De essenliali unitate et differentia.

Essentialis unilas est, qua multae hypostasee in
unam essentiam colliguntur, ut Binguli homines
personie distincti, sed uniti essentia sive communie humaoiialis ratione. Haec igitur hypostaBeon
unitio in unarn essentiam dicitur uaitas essentialis. Essentialis vero differentia est, quando junct
et unit in unura hypostasin natur inconfusa? et
haud knminuta! manent, ut duae natura ia ChriBlo, divinitas et humanitas in unam conjuncts
personam non confusae neque imminut sunt, sed
eesentiali difTerentia distinguuntur. Singuls enim
harum naturarum ioconfusaj et impermist sunt
ratione eseentie, differunt autem invicem non
quoad personam, una enim utrisque hypostasis,
eed essentiali difFereDtia.
8. De personali unione el dilferentia.

, ,
, .
.
, '
.
,
, , '
.
,
,

.
'. .

Personalis unio est, qu diversas ossentias et D

naturae in unam personam et unam eamdemque
bypostasin colligens ac constringenB, ut in incarna- ,
tione Domini noatri Jeau Cbristi imio intercessit
.
pereonalis. Duce enim naturae in ipso io unam eam
demqua peraonam inconfuse eunt unitae. Persona- .
lis vero differentia est, quando eub una et communi ,
e&seotia comprehensae personae invicem numero '
distinguuntur, et proprietatibus tanquam certie no- ,
tis plures coDstituunt, quemadmodum tu et ogo
atque quivia alii bominee proprietatibus et cbaracte-
ribua distiocti ab invicem eamus, el personaliter .
, , , ',
differimus. Bic verbi gratia ego sum paulo procerior, fuBCO colore, et eubalbus. Tibi statura medio- , .

693

DE OMNIFARIA DOGTRINA.

694
5

- cris, cutis candida, nihil in linguae usu et elocu '.

tione vitii. Similem ia modum et singuli alii ho-

'. .
,
. 01
,
. ^
,

, ' ,

,
, ,
, , ' - g
, ,

, ,
, , .
'. .
'
^, /.
,
, ' .
' ,
\ , , , ^
.
, ,
'
. , "
.
, ' , >' . "
. * ,
, ,
.

mioes proprietatibus ejusmodi, velut personal

difforeatia distinguuntur.
9. De relativa unione et diflerentia.
Relativa unio et amioa et conseatiene animorum
voluntatumque conspiratio. Qui igitur amicitiam
invioera coluut, ratioae hujus amicitia?, relativa
uoione juncti eese dicuatur. Neetorius itaque hreticus & furiis agitatus cuoi respueret ecclesiaeticum dogma quod afiiraiat Deum ipsum factum
esse bominem et uatur aoslrae unitum, illam
unionem persooalem negavit, et nugatus est hominem nudum natum esse e sancta Maria, quem
ab ipsa usque uativitate Deus amore eeset prosecutus : adeoque confcssus quidern est uniooem,
nArannale
persoaalem autem, sed relativam, unde noa

uaam persoaam miser ille docuit, sed duas, essenlia et pereoaa iavicem distiacias, junctas vero
amore et eadem volendo ac seatieado, et qua plura hujuscemodi ille deliravit.
\0. De sanctissima Trinitate.
Saacta et catholica Ecclesia Patrem docet iugeoituui, Filium gfioitum ex Patre, et Spiritum ex
eolo procedeatem Patre, non ex Filio, quem yocat
Verbum Patris et splendorem, quia siae coitioae,
impassibiliter, nec in tempore, et siae defluxu ao
separatiooe uatus est e i Patre, Filium vero et
characterem personx Patris, quia perfectus est et
propriaoi personam babet,et per omaia eiroilis est
Patri, nisi quod ille est ingenitus, Unigenilum
etiain, quod solus ex Patre natua est. Nam licet
Spiritus saoctus quoque ex eolo Palre procedit, at
per generationem sed per proceasioaeui, quae
alia est exsisieadi ratio. Generatio autem ei proceesio quemadmodum etiam (ut ita dicam)iogeaerabilitas esseati deuotafc differcntiam aut
digoitatem, sed modum exsisteadi.
'. .
11. De tanctissima Trinitate.
,
Pater quidera perfectue et ingenitus, enim
, ' .
ex alio sed ex seipso babet quod est. Filiue autem
. ,
a Patre per geaeratioaem, et Spirilus sanctus ipse
, ' . "
etiam ex solo Patre, sed per proceeeioaem. Simul
,
vero et pariter ex Patre et genitus est Fiiius et
.
Spiritus saactus proceesit. Qu porro sit diffe , .
reatiee iater geaeratioaem ac proceesionem ratio,
- D nemo uaus aovit. Diieruat igitur persoaae solis
,
persoaalibus proprietatibus,ingenerabilitate, gene ,
ratione et prooeseioae, atque iadistioctffl invicem
!. "
ita a ee distioguuotur.Quaelibet autem trium perso. '
narum perfectam bypostasia sive subeieteutiam
&.
babet: hisque tribus perfeciis bypostasibus uaa
1

,
.
, ' (2).

simplex es9entia,omnein eupergredieas atqueaate-

celleas perfectioaem, constat. Paracleium denique

vocamue et Filium et Spiritum sanctum quia uter
que omnium precationee excipit. Et Spiritum ex
Patre affirmamus procedere, a Filio autem dari.

NOTJE.

(2) fluo usque editio Joh. Woegeliui, AugQBto Vindelicorum A. 16(1, 8 vo. Qu sequuatur, ouao
pnmam prodeuot.

695

696

MICHAELIS PSELLI

'. .
12. De ratione communicationis idiomatum.

, , ,
Attende, domine mi,vocabulis ; valdeenim diffi , '
cilis res eat et necessaria : quamobrera et pluribus
. ,
a me tibi quantum fas erit exponetur Scire opor , ' '
trt.impe^ator augustiesime, quod quando dicimus
, ' divinitatem et humanitatem, totam (3) naturara
, ' . "
significamus divinitatis et totam naturam humani ,
tatia. Quando autem dicimus Deum et hominem,
, ' '
non semper integras denotamus naturas, sed quan "
doque etiam hypostasia et personam.Si i g i t u r s i m ) , *, ' pliciter dicam, Credo in Dtfum, nec quidquam aliud
, ' . ,
addam,totam significavi deitatera.Cum autem dico:
, .
Deus homo facfusesl, non deitatera totam significo,
sed tantum Filiura. Ac vicissim si dicam, Deusho . ,
minis causa cnrnem induit, totum eignificavi genus
!, ,
humanum. Cum autem dico : Homo erat tn regione . ', "
Ausitide, solum Jobum innuo. Diligenter attende
, .
.
huic doctrina? capiti. Quandoquidem igitur Dornini
,
nostri Jesu Chnsti duas confitemur haturas, divini , , tatem ethumanitatem,unam agnoscimue persoOam
.
ex utrisque compositam. Gum porro ipsas naturas
,
.
coDsideramus,divinitatcmethumanitatem dicirous.
"
Gum vero compositam ex naturis hypostasin, ab
, ,
utraque Chrietum vocamus Deum et hominematque
, ,
Deumcarneindutum.Aliquando autem Deam modo
et Filiura hominis appellamus, et nec Deum modo
.
cum dicimus, sejungimus ab homine, nec quando
,
Filiumvocamtishominis eum aDeoseparamusiidem

enim et Deua integer et integer homo cst. At cum
' ' ,
dicimus deitatem,non una nominamus humanitatie
,
proprietates: neque enim afiirmamus deitatem esse
. pasaibilem vel creatam. U t i nec vicissim quando C . ,
dicimus humanitatem,sub ea intelligimus proprie ' .
tatee divinitatis, nequeenim humanitatem affirma .
raue esse increatam. Sed circa personae unitatem
. *(5
aliter ree se habet. Audacter siquidem separafiro
, contitemurGbristum ))eum,iterura eeparatim homi .
nem, nec minus contitemur utrumque. Nam et
,
Deum quando dicimus, bominem subintelligimus,
,
etquando dicimue hominem, confitemur Deum. Et
, ,
eumdem dicimus Deura passibiiem,quatenusbomo
, ' .
cst, et puerum antesaecularem et principii exper
lem quatenus est Deus. Atque liaec fert communi ' ,
cationis idiomatum ratio, quavis natura cum al . , ,
lera proprietates suas commun'cante propter per ,
sonfflidentitatem, etillaruro mutuam inter se u t ita
.
1

dicam permeationem. In hoc, mi domine, multa errant haeretici, durn (Bconomi in Gbristo profunditatem dignoscere nequeunt.
13. De divina unione.

'. .
Noese debes, domme mi atque imperator, quod
, ,
naturadivina iniegraestin qualibet persona deita
lie, integra in Patre, in Filio integra, et integra in
, , ,
Spiritu sancto.Gum itaque incarnatas estex eancta
.
Trinitate,Filiua nempe Dei, integram ac perfectam
,
docemus naturam deitatis io unam personam u n i
tameese cum iotegra natura humana : neutiquam
$
vero dioimus tres personae sanct deitatie omnibus
. , -

NOTiE.
(3) i . . Deum univerae, tribus constantem peraonie, et totum genus humanum.

67

DE OMNIFARIA DOCTRINA.

698

- \ personie humanie unitaaesse personaliter, integras

vero naturae humanceintcgram Deitatis substantiam
unitam esee affirniaraus. Nulla enim ratione Pater
et Spiritus sanctus cum incarnatione Verbi coromunicavit, niei complacendo et voiendo. Integra
igilur natura, nec pars ejus tantum in Ghristi persona operatur divina operalione.

' .

. * 6
, .
6 .
1

'. .
' ' . '
, ' '
, ;
. $ $ , -

14. De natur divinx impambilitaie.

Fateberis utique naturam Verbi incarnatam eive
carni unitam esacNon ideo nalura Verbi passa eet
in carne, eed Ghristus in carne passus est : Deuia
enim hominem et bominem Deum factum esse
confiteajur.Didicimus quoque divinitatem esee unitacu bumanitati una persona bumana : deila, , - tem autem houiiiiem esse factam, vel incarnatam,
, ^. aut bumana indutam natura neutiquam audivi ,
inus. Cuna vero dus eintCbrieti naturaB,etiam dus
, ' fiunt ejus naturalea voluntates, et ipse voluntate
. T/JV
gaudet eecundum utramque uaturam, siquidem et
. facultatem volendi, qu& nobis naturahter iaest,
* ,
assuinpsit. Duplices igitur et operaliones ipsius
, , ebse affirmamu9. Ut Deus enim et consubetaotialis
,
Patri divina gaudet operatione,sed tanquam homo
.
factus et coDsubstantialis nobie,buman operationis non est expers.
'. .
\b. Quis Deus.
, ,
Neque coalum Doue, nec sol, neque aliud quid, ' quam eorum quae cernuntur,8ed neque honoratis
sima ac celebralissinia hominum vocibu9 mene,
, ' , ' neque idea a corporibue, ut docet Plato, separata
, , , ,
ac sejuncta, neque natura mundi, neque vita aut

lumen.neque incorpora]itas,ut ita dicam,et imma , , terialitas. Neque sensu visibilis neque mente per , ,
ceptibilis est, sed alia imperscrutabilis natura, et
- poteotia ejua, conservatrix datrixque vit et pro, :
ductrix, et semel ut dicam, omnes ipsiue faculta. ,
tea iafiDit sunt et principii ratione el finis. Atque
, . "
illiue quideoi reapeclu sine principio esse dicilur,
, ratione hujus vero sine flne, hoo eet omnino eeter .
nus. Infinita igitur poteatate Deus, et principii
.
finisque expers et aeternue est : quod et Gregorius
Theologus vere tbeologice docuit.
'. .
16. Quomodo praescit Deus res mutationibus
obnoxias ?
,
Non quales eunt res tali cognilione cogaoecit eae
' ' . D Deos ; sed quali ipee ebt essentia. Sic, v. g., ree sunt
,
partibus divieibiles ; Deus partium et diviaionis ex . pers : ree itaque partibus divisibiles impartibili ra , tione cognoscit.Porro res sunt alterationi et muta , tioni obnoxiae; Deus inalterabilis et haud mutabi . *
lis : mutabilia igitur et alterabilia cognoecit inal , , terabiliter et immutabihter. lta etiam res tempo * '
rarias ffiterna cognoscit ratione , corpora item
, - ratione incorporali. Non autem ideo quia Deus
. '* corpora incorporali ratione cognoscit, ideo corpua
.
mutatur, fitque incorporale. Sed Deus quidem
. oientia eua ree pro divinai eseenti ratione cognos oit; illarum autem quelibet quod eet manet. Ad

MIGHAELIS PSELLl

699

700

*
hoe igiturqui raovent dubium, quaeruntque ei Deus ,
praesciverit Adaraura mandata esse tranegreseurum, ; " ,
quomodo fieri potuerit ut Adamus non peccarel? .
Quod enim Oeus praescivit, id protoplastus quomo- ,
do potuit evitare ? Ad hoo dubium in promptu tibi sit respondere, quod propria Deus virtute novit et . ,
qufflsuntet qu futurasunt, nec mutantur taraen
res, etsi ille perfectiore illas ratione scit. Quando- ' ^
quidem igitur sciebat Adamura fuisseprolapsurum
in peccatum, ejus oognitio non fuit homini causa .
peocand. Non enim eripuit ei aequilibritatem ad , ,
opinandum, et boni si vellet eligendi facultatem : ' , '
sed Deus quidem sciebatquid futurum esact,Adamo . '
autem non erepta erat animi ad bonum inclinaadi (5,
potcntia. Et Adamus quidem ad contraria indefinito .
modo ee habebat: Deus autem indefmitum deflnita ,
cognoscebat ratione. Sicut enim corpus iacorpora- .
liter, sic et indefinitum definite novit.
17. Quodnam primum elementum, quo mundum \
.
condere ccepit Deus?
'
Moysea quidem, qui Deura vidit, ccelo simul et
terras primum locum asaignat in mundi originibus. .
Inter Gracorum vero sapientes alii aliud opinati ' . 01
sunt. Nonnulli enirn terram praeferunt tanquam
centrum circuli ccelestis, quod etiam in plano cen- ,
trum sit circulo priue et antiquius.Alii universum . "
muodum distinguunt in quatuor elementa,et quin-
tum aethereumgenus corporis : quatuorque illa sub
BBlhere disposita, pulcberrimum vero asthere na- .
turae coelum primum oiunium factum esse afflr- , ' mant. Qui vero factum mundum haud obscure ne- . "
gant, universum simul exsisteos congruenter pro- G
priae opinioni statuuut. Eas autem potius existi- . '
mare primo loco factum coelum, utpote corpue ,
praeslantius, et quod caetera complectitur atque .
comprehendit.
' ;
18. Unde homines notionem Dei acceperint f

Notionem Dei hauaerunt homines ex ordine
rerum,ex naturae qualibus legibus, exprovidentia , ,
ad omnia pertingente. Magnorum enim luminum . "
ortua et occasus iisdem temporibus eodem semper 8 babens modo, et cursus eiderum eamdem ser- ,
vantes rationem, et circumrotatio coeli circularis ,
omnia colligens ac constringens, aiiaque quae in
aliis corporibus coneimiliter se hubent, preadicant , '
esse quemdam qui univerai curam gerit eiquepro- , videt. Si enim forte et casu mundue coaluisset, D . partes ejus sine ordine et ratione ferrentur : nuac ,
vero motus universi certo numero et ordine cons- .
titutus, et quod nihil sine ratione vel moveturvel ,
quiescit, sed omnia facile ac commode regi ' , patiuntur, Deum nobis universi faotorem condito- , .
remque demonstraot.
'. .
19. Pluresne tint angeli an homines f
'
Pauciores multitudine eunt angaliquamhominee.
Vide enim quomodo numeri omnesquo propriores . ,
eunt unario, eo minoree eont numerie longiue ab ,
illo dietantibus.Uti binarius, ternariue et quaterna- ^ . ,
riue minorea eunt vicenario et tricenario. Sicut . ";

701

702

D E O M N I F A R I A DOGTRINA.

igitur propioree unario numeri sunt minoree,

longius vero remoti majores et numerosiores, sic
, ol ^ , ,
quaeuni etsoli Deo propiora sunt, eadem pauciora
,
quoque s u n t ; quae vero longius distant, plura sunt
,, .
numero. Propiores autemDeo sunt angeli, arcban, , ,
geli, et his proximae protcetatee. Longius ab illo
^ "
absunt homines. Igitur plures sunt bomines quam
,
aDgeli, unde et angelorum numerue j a m eetfinitus
,
et circumscriptus, bominum vero generatio i n i n .
finitum effunditur, quae tamen et ipsa eistetur in
.
saBculorum coneummatione.
', .
.
' .
, ; g
.
.
, , , '
,
,
' .

, .
.
, , .

20. De mente.
Non quaelibet mens ab anima quacunqae participatur. Principalis mens a nulla anima participari
potest. Quae enim omnibus rebu9 mens praestantior
est, et omnium opifex, quomodo ab aoima ulla participetur? Omnisenim intelligibilis multitudinis et
multitudiois mentium princeps est raens quaedam
nulliue anima particeps. Atque baec primameos eet
et nominatur. Post bancnulliusparticipem a n i m
euocedit mene non mundana quidem,eed supraraundana et a mundo eeparabilis. Deinde mundana,
nam, secundum Gracorum sententiam, ipseetiam
mundus anima ac mente preeditus est. Et anima
mundi non statim continet supraniundanam mentem, eed primo muodanam. Ordo igitur etnumerus
atque nomina sic sehabeat: mens cujus n u l l a a n i ma compoa et particepa fieri potest, t u m mens supramundana ac denique mundana.

21. Iterum de mente.

\ .
Omnis mens seipsam intelligit. Sed prima mens
. '
. qua3 a nullo participatur, se intelligit solam.Neque
enim babet aliquid priue, quod intelligat. QUOB
, . '
vero post eunt, non quidem intellexerit, sed babet
. '
eorum cognitionem sine intelligentia, per genue
. , ' ,
perceptionis quod intelligeodi actu est praestantius.
' . ,
Ac mens talis intellectus simul est et intelligibile.
, * .
' , Intellectus quidem, quatenus se ipseintelligil,intel . , ligibile vero, quatenus a seipso intelligitur. Quae
, * . ' ' hincpoet imparticipabilemmentem mene participabilis 8uccedit,seipsam simul intelligit et illam prio , . '
rem ipea menlem. Omnis enim mens vel intel , ,
ligit seipsam, vel quod eupra 86, vel quod infra ac
' .
post 86 est. At quando boc quod infra se est i n l e l . , . ligit,ad deterius seconvertit. Quando a u t e m i n t e l , , - JJ l i g i t i d q u o d supra eet,atqu6 per suiipeiuscogni, .
tionem, seipsam pariter et i l l u d cogDoscet: si vero
i l l u d solnm, seipsam igoorabit uentem esse. Sed utique dum i d quod 86 prius est cognoecit, cognoecet etiam ee ipsam. Est .gitur et i n mente intelligibile, et i n intelligibili mens eive iotellectua a l i u s u n i versalior, particularior aliua.
:

', .

, .
,
.
. ,
, ?,
, '
, , ,

22. Jterum de mente.

MdQS 6886ntiam, potentiametoperationemaeterna
babet. Essentia mentis simul lota est, neque augetur neque io majorem magnitudinem crescit.neque
quod bodie est heri noo erat, et intellectio ejue eseentia est similie. Pleniasima enim et tota intelligit
et omnes res simul, et neo praaterita tanquam prav
terita, neque futura tanquam futura cognoscit, eed
omnia intelligit tanquam prosantia: non movetur

703

MICHAELIS PSELLl

704

neque unum alio colligit neque ut anima ponit preeraiesaB ex quibug inducat conclusionee, sed s i - , ' .
; , ,
mnl scit omnia. Cum enim immobilis sit, neca tcm , .
pope mrnisuratur, neque quoad cseentiara neque
,
quoad operationes. Quod si igitur essentia ejus
spterna et asterna est operatio, etiam media inter

hae potenlia reternam eubsistentiam sortita est.
.
'. .
23. De mente.
.
Omnis mens est subatanlia partes nullas habens.
, ,
Quod enim caret magnitudine, neque eet corpus,
.
nec movetur, omrjino etiaui in partes dividi nequit.
, .
Quidquid enim i n partes dividitur, dividitur vel
,
magnitudinis vel mullitudinie ratione. Quuniam
. ; ,
vero mene omni modo bempiterna, et corporibua
, ,
sublimior est, partes etiam nullaa babet. Undeve constat nientem non eese corpue? Quoniam 86 D . , ;
, '
ipsa intelligit, atque in se ip&am reQectitur. Gorpus
, . " ,
enim eeipsuui intelligit nulluni. Unde porro constat
, '
t e r n a m esse mentem ? Quoniam intelligentia ejue
.
non partibuedivisa est, sei quemadmodum essentia
, , ,
in porenni idcatilale manet.Omnia porio eubsistere
, , '
facit mena, non qualiscunque quidem, sed illa i m ? (& .
participabilis ct effeclrix mundi. Facit autem sub ,
eiatere io primis quidem propria etmutatiani nulli
, .
obnoxia, deinde etiam rnutabilia et temporaria,
non tameD ita ut illa prius faciat, bacc poaterius : omnia enim uno facit momento. Buo porro ordine e t
secunduin proprietatem suam itla procedunt, alia proprietatem intelligibilem, alia naturalem motum
servantee.

24. De todem argumento.

Mens participabilis quae eetpost illam imparticipabilem, habet i n ee (4) primam mentem intelligibilcm, etomniura inferiorum intelligibilem cognitionern sortita est. Nam pro mensura propriae eseentiae et prima habet et semet inferiora. Unde
imparlioipabilem quoque illammentem intelligibiliter cognoecit: licet 6Dim illa sit imparticipabilis,
tameu inferioribus dat quasdam existenti suie
perapicuaa significationes.8ed et animara heec intelligibilitcr cognoecit,et res naturales, siquidem non
cognoscit res quas intelligit secuDdum naturam
qua illee sunt praeditae, neque deterius meiiora, sed
utraque intelligibiliter. Neque rebus quas intelligit
86 conformat, praestantiori enim non poteet, et de
teriori non vult. Pro eua igitur quam ipsa bobet
natura et auperiora et inferiora intelligit, neque
ieta , sed istorum babet causas, atque ut i n telligibilia intelligibiliter eic et sensibilia i n t e l l i gibiliter in 86 babet.

25. De mente.
Omnes species intelligibilee, ut a n i m , mentes,
angeli, arcbungeli, potestateset quae suntejus gei u r i a alia, tum in aliis invicem s u n t , t u m quodlibet
estperse, neque quod inaliis invicem sunt confueionem affert, neque quod per sunt singula, di-

'. .
" ,
,
' .

. "
. , ' '
.
.
' , .
,
, ' .
.
, .
' , ,
' . ,
.
', .

'. .
, , , ,
, , ,
, ' .
', '
. $

NOTiE.
(4) Uoo est, cognoscit atque i n t e l l i g i t illam pro euo modulo.

DB OMNIFARIA DOCTRINA.

705

706

- , . \
, ' , '
.
: *
, * .
.
* , ,

visionera. Omnia igitur per omnia permeant, neo

miDus unumquodque eet per se.At enim corporum
quodlibet per se est, nec per alia potest ob crassitiera permeare. contrario incorporalia et intelligibilia utpoto craeaitiei ct magaitudinis expertia,
iavicem permeant,ac oibilominus inconfusa per
manent.Omnes igitur gpecies intelligibiles aibi invicem insunt atque unita 8unt,nec minus separata
sunt ac disjuncta, aicut in anima cogitationes.
26. Adhuc de mente.
Omnie mens divinis plena est ideis,ut bonitatis,
eanctitatis, jusiiti, identitatis, similitudinis caeterisque : at divinior mens integriores ideas continet, vicissim quo inferior est, eo minores iliarum
paries. Superioree enim majoribus divinie facultaJJ tibus uluntur, iaferiorea vero mentes dum multiplicantur, facultatibus quas babenl utuutur imbecillioribus. Quaa enim unitati proxima 8unt,multiludine quidem ab inierioribue vincuntur, potentia
aulem preestant. Vicisaim quee ab unitate longius
recedunt, numero plura,sed potentia minoraeunt.
Quidquid enitn in multitudinem abit, potentia
minuitur, eed quod unitur, potentia augetur ao
cresoit, licet numero minuatur.Unitio eaim valenlior eet, divisio multitudinis procreatrix. Uoitio
ininor nuraero, divisio potentia infirmior.

'. .
, , , , , , , '
,
, , , .

, ' , .
,
, .

, , *
, . ^
,
.
'. .
. , , .
1
If
. i.
? ^_

."
*
.
.
. .......
- _ 5...
.


,
.
, .
, , ,
, , .
,
, ,
, .

, , .
, ,
,
.
.

'. .
' ,
,
. , ,
,
.
.
,
.

27. De anima.
Tres sunt anime passionee. Prima quidem et
aumma quaintelligibilibus conjungilur, intelligen
4m
. \ 4
I * 4 m t n
*
1
.
W
tia appellatur.
Infima
qua res sensilea
per
sensum
communem cogaoaciinua, dicitur opinio. Media,
qiise aacendendo et deecendendo colligere apla nata
est.Alque houio quidein bactenuB,men8,ratiocinatio,
opinio : quod euperest animal est, natura variaac
multiplex, pars divitis sortis particeps, pars concupiacentia multiceps bestia, et ira qualis est leonuQi : sed verus homo ratio est. Exaiatit porro et
alius homo divinior veriorque, intelligibilis, quem
ipabominem sive ideam bomiois vocant qui idearum ac apecierum contemplalione obleclantur. Tripbix igitur homo datur, UQUS intelligibilis,iste etunicus actimplex; alter ralionabilis,
tribus facullatibue ac veluti partibua constans :
tcrtiua sensibilis et multiplex variusque. Sumus
D autem id quod ratione et consideratione utitur :
anima enim cujusque is eet quisque.
28. De anima.
Inter Graeciae sapientee Plato et Aristoteles aiunt
animam corpore uti tanquam instrutnento. Ars
enim, inquit Anetoteles, instrumentis,anima corpore
indiget. At Peripatetici pbilosopbi animam, velut
formam materiae, inhaerentem corpori implicant ac
permiscent. Cleaothea et animam statuit corpus
esse, utpote quae possit a corpore quod oculis cernitur separari ac secedere. Plotinus uegat neceese
esse ut anima corporia pasaionibua afficiatur, nam
DCC artificem ea qua; instrumentis suis contingunt

707

MICHAELIS PSELLI

708

unquam pereentiecere.Necessario autem uti sensi- ,

bus animam.Nam ut per corpus operetur, aensum
' . babere auxiliatorem, ut per illum externa cogno- , ,
ecat. Quandoquidem igitur incorporalie animaeet, ', ' .
passiones corporis ad eam non pertingent; quod si , pertingant, non essentiam ejus afflcient, verum fa- ' . ,
cultates et operationes.
, '
.
29. De anima.
'. .
Quse miscentur, vel ita miscentur inter , ut

confundantur, queraadmodum bumoree, vel ut
,
modo implicentur mutuo ac permeent, uti aer et . , lux; ei quie quae singula coDsideret, illa quad es- , .
sentiam dietincta, operationibue permieta depre ,
bendet. Hinc Aristoteles duplicem ponit animam
,
aliameeparatam,aliam quae corpore eubeietit.Al g '.
DOII eentit anima se corpori eeee permietam, sed
' ,
corpus animatum. Gorpue enim anima? benefioio .
habet quod eenlit appetitque, atque aliarum est , .
aCFectionum particeps. Itaque Plato etatuit ipei ani- '-
mm esse veram propriamque subatanliam : quae .
enim in alio subeietit forma, ab eodem qualitas , , ' .

essentialis, non substantia appellatur.

30. Adhuc de anima.
'. .
Aliter pbysicue, alitor dialecticue animam defi
niunt. Pbyeicue anim substantiam coneiderat
quatenus non eet a corpore eeparata: natur eiqui- , .
dem ecientiam professus, spectabit animam baud ,
eejunctam a corpore,et quatenus haud eejunotajeet. ? .
Dialecticus vero etiam ratioaee eeeentiee illius in ee '
spectatas expendit; el matbematicua abstracta a .
corpore contemplatur : eed primue philoeopbua de C
separabilitate vitae ab anima eet 8ollicitue.Qurere .
nimirum oportet num substantia sit anima necne, .
et potentiane an actu eubetantia sit? Atque utrum , . ,
corpue sit,an incorporalia,an utrumque ? Quodam- ,
modo etiam ex iis quaB anim adeunt eubetantiatn .
ejus intelligere fae eet. Caeterum vita noetra ratio- ,
nabiiia, quam mentem Arietotelee appeilat,pro eua .
ad corpue inclinatione et separabilis eet et insepnrabilie.
31. De anima.
'. .
Anima qu eeipeam oognoecit et quod divina
, ,
gaudetprffirogativa,longedietat a natura corporum, .
omnibueque praeetat eeminibus. Multo etiam ante .
haec ab omnibue corporibus diatincta eet, atque ia
, '
propria sede supra omnes naturalee ac eeminalea
rationee,dixerim etiam ipeius univerei collocata.Ne- , .
que enim ex defluxione siderum in corpora venit, ^
neque naturali eive corporali more generatur, , ,
neque seminales rationes eam in oorpue ejaculant sed a Deo desuper descendit. Qu vero eeipeam , ' . 'ignorat,neque ecit coeleste suum genus esse ac no- , '
bile,liberaque conditione se conditam ac constitu- ,
tam, illa mancipii in morem corpori inservit,liber- , .
tatemque perdit : et magaus ipeiue oculus a natu- , .
rali velamine obruitur aut exstinguitur.
32. Num amma in angelum mutetur.
Quae divereis per eeeentiam generibus vita pra>

'. .
'

709

D B 011 DOCTRINA.

710

. dita snnt non inier ee invicem permutanlur,neque

enim mutabilia, quaeque generaotur, sunt eimilia
illis quae nullam mutationem recipiunt.Animavero
angelua quidem vel arobangelas fieri nequit,quan ' .
, ' tum tamen fas est, eorum imitatur acliones, atque
praeetantioribus generibus se assimilat,siquidem et
, ' '
facta est ad imaginem Dei : imago porro ad eimili-. ,
tudinem exemplum sibi babet propositum.Quod si
. '
Deo assimilatur, multo magis iis qus infra Deum
, *
sunt potestatibus.Et omnis quidem anima ad ima. ' ,
ginem facta est, ut vero similitudinem etiam refe , ,
rat, non babet omnis anima. Ad imaginem enim
,
factam esse, significat facultatem pulchra et hone. '
sta facta edendi, et principium atque ansam bona .
rum actionum quamdamque vero,effectum ipsum,
' , ' ,
virtutis. Ad similitudinem vero, eflectum ipsum,
.
et finem atque imaginem perfectam et absolutam. Neque vero omnes qualiter illud ad similitudinem
habemne, sed alii magis, alii miuns.
33. Num principii expers sit anima.
'. .

Non est ipsa sibi principium anima neque inge ' ' , nita,neque citra aliam causam prae aliis exsistens.
Quae porro prima ejus causa sit, nemini non est
. ; ' 'perspicaum, creatrix aempe illa quee omtrium
, , ,
rerum generationis est principium. Quis vero ejus
.
; ; " progreeeue, et quomodo proceseit? Nos quidem
eubstantiam ejua repetimue ab insufflatione, qua

Deus in primum hominem illam inapiravit.Ethnici
.
autem varia eubtilitate bao de re uti etiam de aliis
,
disputant, aiuntque per solam perfectionem auam
,
Deum omnia qus producuntur procreare, atqueut
^ .
universum perfectum absolvat, omnia procreare
, .
simul, ita ut unumquodque secundum proprium
. '
ordinem procedat: ens a eeipso, vita ab ente, a
, , ', ,
. , q vita mens,a demiurgo sive procreatrice raentoanima. Aiunt igitur animam esse progeniem mentis
, .
sine tempore ex illa profectam.
34. Accuratius de animx facultatibus.
'. .
Multiphilosopborumeimpliciter nequidem facul
tate9 animae appellant.Fas vero est ita distinguere,
. ,
, , quod mentales anim facultates sunt, sive quae
utpote mentales mentem animaa immaterialem ad
ducunt ad preetantiora, eive quae animam mente
,
quae ab aeterno illi ooexsietit replent, sive quae de *
terminant anima facultates integras et secundum
'-> '
mentalem intellectum disponunt,8i ve lanquam leges
,
quaedam animat dirigunt secundas vitffi post raen
tem epecies,atque boni boaestive studio eunt exor * natae. Jamblicbus voro philosophus, modum quo. dammodo excedens, animam rationalem a Deo
,
usque deduoit in terrara, et in qualibet parte uni ,
versi alias ei facultates tribuit. Alias igitur ei as , '
cribit in coelo, in elementis alias, alias denique in
,
crassis corporibus.
, .
.
,

'.
.
oiVrat '
, , ,
, .
, ' -

35. Quomodo Plato simuL docet animam et gemtam

esse et immortalem ?
Iogenitam equidemPlato animam opinatur ratione
esseotiae qua gaudet et vitae ; non enim in tempore
et postquam non exstitisset factam esse afilrmat.
Quatenus autem non babet infinitam eesendi fa-

741

MICHAELT3 P S B L L I

742

oultatem, eed eam semper a superioribus eaeentiia , .

accipit, hao ratione docet eam genitam esse. Quod
^. .
enim est (5),ingeDitum est; quidquid vero fit,eetge
nitum.Animaigitur eempiternaest ratione eesenti
, *
vitaque, et juxta hanc conditionem eeterDa : fit
,
autem, quatenus infinitara essentiara non rapit, ' ,
eed deauper habet ut ioflnita eit, et destinatam
.
tenet immortalitatem.Non enim corpora solum ge- , ,
nerantur, sed etiam animeB,prout el ipsae temporis . partieipes sunt. Omnia siquidem raotue et mutatio .
tempus sibi habet adjunctum. Nam et Plato ante
animam ponit adhuo mentes intramundanas, et a
, .
corpore abstractae, et divinam illarum eeriem.
36. Qualis animarum generatio secundum Plalo'. .
n$m?
Animae alia esseutia, alia eat facultas, alia ope- , ,
ratio. Tres igitur h speciee ac tria veluti capita ' .
generationie. Alia itidem ejus est substantia, alia .
harmonia.et alia denique specie9 qtiffi ex hisresul- , ,
tat ac perficitur. Nam et igniealia essentia estqua .
, ' , ,
eet, alia facultas, effectus alius quo hc quidem
ratioaera esseodi ejus determinat, harmoDia vero ' ,
essentialem pjus coaptat multitudinera, species vero

ex duobus illis fit emergitque.Prima igitur eet animm substantia, altera harmonia, teriiaidea,quarta
facultas, quinta operatio, sexta denique et ultima
qu ex his reeultat forma ac speciee.

.
.
. .
. . ,
.

37. Quare anima media sit inter parttbilia atquc \

;
impartibilia.
, ' .
Inlelligibilium rerum proprietates hujuscemodi
sunt ; ut sitvere ens, asternura, perfectum atque C ^ t i o v , /, .
alia coDsimiha. At senaibilium ali variae eunt .
proprietates,veluti quod secundum eeeentiara nuam , , ' ,
Bint in tempore, partibilia et alteriue indigentia ' . ,
et plura hujue gfnerie.Hi9 succedit quod non vere * ', ;
en9 est, sed eeeentia quidem est fflternum, opera- , . 1
tionum vero respectu habet ut sit in tempore, et
, ,
quffi hia sunt consentanea. Atque ita anima neque
vere ens est, neque vere non ens; ideo mediam
,
illam essedicimus interfflterna et eeri8ibilia,utpote ' ,
non pure exsietenlem sternam, nec omnino sensi .
bilem, sed ex utrisque mistam ao veluti ex duobu9 , 8, & , * ' ,
extremis temperatam. Quod si vere ens esset, im- . ' ' ' ,
partibilis esaet; si contra vero esset non ene, esset .
partibilis. Quandoquidem aulem non vere ens,
media est inter impartibilem partibilemqne.
j)
a

WV

>

38. De eujus animse generatione agii in Titnxo

Plalol
De generatione animaa umversi Plato in Timaeo
tractat, ut videtur pbilosopho Proclo : illa enira
babet ut et indivisibilis sit et divisibilis, media
nempe exsisteos inter mentem raundi et divisibilenr.
per corpora eubstantiam.Quemadmodum enim nos
apostolico sermoni habentes fidem, principatus
quosdam ao potestates, et dominationee, et alia

'. ( ;
, ^.
' .
. ,
. "
,

.
(5) Tanquam vel , quod cat per 86 ao eemper.

713

DE O M N I P A R I A

,
*
, ,
, ;,
' ,
.
.

714

DOCTRINA.

ejusmodi sive minora, Doum inter et noemet ponimus, sic et sapieatissimi qaiquo Gnecorum unitatein eximiam quamdam etatuerunt, postque haoc
entia, et viventia atque intelligenlia nonnulla,
deinde supramundanas et intramundanas mentee,
et post has animam omnimodam, alque deinceps
animam universi, et denique particulares animae.
Sio ordo et series animarum illis completur.

39. Quot et quxnam sint animae facultates ?

'. ;
Animffi alia facultaa est perceptrix, per quam res
^
percipii; alia passiva, qua vel congruenter natur
'
suflB vel injucundo modo afficitur; alia activa, qua
' *
sponte ferlur ad actiones. Harum facultatum a l i a
, ' ^ .
aunt
absolutae ct ad solam pertinent animam, a l i
^ *
etiam animae lucidis ineunt corporibus, aliae puriter
, , . i n spirilu materiali exisiunt, postremai pertingunt
ad ipsam testam usque crassi corporis. Omnibus
,
autem animee facultatibus superaddita est facultas
. ,
iuiaginatrix, quae voluti exprimit illas ac consignat,
^
et
praestantioribus dcteriores et delerioribus pree ,
stantioree delineat ac describit. Intelligibiles enim
,
facullates cuui effingit, cogitalioni illas i m p r i m i t ,
.
et vicissiin cum efformat cogitationes, imponit eae
, menti.
, .
'. ;
40. Quid est natura t
Natura est facullasj non oculorum conspicienda
, ,
acie, sed uiente conteniplanda, corporibus insemi ,
nata a Deo, motus quietisquc p r i a c i p i u m . Nalura
, .
quippe est quae corpora naturalia movet, i t e r u m ,
que facit quie&cere. Gorpora enim quaelibet, ut
. ,
elementa et quae ox bie composita sunt, licet a Deo
,
', * motum et quietern babent, tamen proxime a natura
moventur. Plura enim sunt quae corpus movent :
. ,
Deua p r i m u m , t u m mens, deinde aniraa, danique
, , ,
nalura tanquam Dei instrumeutura. Hominem
. ,
etenim et brutas animantcs anima et natura movet.
.
Corpora tuni eimplicia t u m composila a sola mo .
ventur natura, q u iterum quoque motum eorum*
, ,
dom sistit.
.
f

41. Quomodo distmguunlur communes operationes

animx et corporis!

'.
;

,
,
(5,
.
' ,
?, .
,
. ,
.
,
.

Operationum ali principium habent al anima

ut potiorea et prestantiores : alise a corpore excitantur, quando sitit, vel esurit aut friget, aut alia
ejusmodi ro indigol, unde anima ipsi deeiderata
suppeditat. Vicissim corpus passiones senlit a n i m
causa, ut erubescit, quandu anima aliquid turpe
judicavit. Anima itidem afficitur propter corpus,
itaque voluptales ac dolores ex corporis conditione
i n animani penetrant. De aliis operalionibus ex
83quo participant utraquc, ut quando de Joco i u
locum homo movetur. Nam mutare locum, corpori
proprium e&t, sed movere et impellere, animae est
operatio.

'. ;

,
.

Magnus Tbeologue Gregorius hao i n parte obscurus est, nec facile eum daprebendas huic ve]
i l l i opinioni adhaerere. A t enim divinus Gregorius
Nyesenus, et Maximus insignis ille confesBor ao

PATROL. Ga.

CXXII.

42. Quando anima nascenli corpon uniturt

23

741

MICHAELTS P S B L L I

oultatem, eed eam seraper a euperioribus eseentiis

accipit, hao ratione docet eam geoitam esse. Quod
enim est (5),ingenitum est; quidquid vero fit,eetgenitum.Animaigitur eempiternaest ratione essentiaB
vitsque, et juxta hanc conditionem aeterna : fit
autem, quatenus infinitara essentiam non capit,
sed desuper habet ut iofinita sit, et destinatam
tenet immortalitatem.Non enitn corpora eolum generantur, sed etiam anim,prout el ipaae temporis
partieipes sunt. Omnie siquidem motue et mutatio
tempus sibi habet adjunctnm. Nam et Plato ante
animam ponit adhao meates intramundaaas, et a
corpore abstractaa, et divinam illarum eeriem.

742

, .
. .

,
.,
' ,
.
, , ' . ' .

, $ .

36. Qualis animarum generatio secundum Plaion$m?

'. .

AnimflB alia esseutia, alia est facultae, alia ope- , ,

.
ratio. Tres igitur hae speciee ac tria veluti capita
.
generationie. Alia itidem ejus est substantia, alia
, ,
barmonia.et alia denique species qnae ex his resul .
tat ac perficitur. Nam et igniealia essentia estqua
, ' , ,
eat, alia facultas, effectus alins quo hsc quidem
' ,
ratioaem esseodi ejus determinat, harmonia vero
.
essentialera pjus coaplat multitudinera,species vero
.
ex duobus illis fit emergitque.Prima igitur est ani .
xns subfttantia, aitera harraonia, tertia idea,quarta
. .
facultas, quinta operatio, eexta denique et ultima
. . ,
quffi ex bis resultat forma ac speciea.
.

37. Quare anima media sit inter partibilia atque

impartibilia.

\
;
, ,

Inlelligibilium rerum proprietates hujuscemodi

- ' *~"

- *

eunt ; ut eitvere ens, aeternum, perfectum atque t i ^

, .
alia consimiha. At eensibilium aliee variae aunt
.
proprietatee,veluti quod eecundum eese.ntiam suam
, , ,
eint in tempore, partibilia et alterius indigentia
' . ,
et plura hujus gpneria.Hia succedit quod non vere
* ', :
ens est, sed essentia quidem est aBternum, opera , . 1
tionum vero respectu habet ut sit i n tempore, et
, ,
quae bis sunt oonsentanea. Atque ita anima neque
'
vere ens est, neque vere non ena ; ideo mediam
,
illam esse dicimus inter eterna et eensibilia,utpote
, * ,
non pure exsietenlera aeternam, nec omnino aensi . ^
bilem, sed ex utrisque mistam ac veluti ex duobus
, , & , * ,
extremis temperatam. Quorl si vere ens eseet, i m . ' ,
partibilis eseet; si contra vero esset non ene, esset
.
partibilis. Quandoquidera autem noc vere ens,
media est inter impartibilem partibilemqne.

>

x 0

/ 6

38. De eujus animx generatione agit in Timxo

PlaloJ

'. $;

De generatione animae universi Plato i n Timaeo

tractat, ut videtur philoeopbo Proclo : illa enim
babet ut et indivisibilis sit et divisibilie, media
nempe exsistens inter mentem rmindi et divisibilem
per corpora subatantiam.Quemadmodumenim nos
apoetolico sermoni habentee fidem, priocipatus
quosdam ao poteetates, et dominationes, et alia

,
.
,
. "
,

.
(5) Tanquam vel , quod eat per 86 ac semper.

DE O M N I F A R I A D O C T R i N A .

713

,

, ,
, ;,
' ,
.
.

714

ejusmodi sive minora, Deum inter et nosmet ponimus, sic et sapientissimi quiquo Gnecorum unitatein eximiam quamdam etatuerunt, postque hano
entia, et viventia atque intelligenlia nonnulla,
deinde supramundanas et inlramundanas mentee,
et post has aniraam omnimodam, atque deinceps
animam universi, et denique particulares animas.
Sio ordo et series animarum illis completur.

39. Quot et quxnam sint animx facultates?

'. ;
Animae alia facultas est perceptrix, per quaxn res
^
percipit; alia passiva, qua vel congruenter nature
'
s u vel injucundo modo afiicitur; alia activa, qua
'
sponte ferlur ad actiones. Harum facultaium a l i
, ' $ .
sunt
absolutae et ad solam pertinent animam, aliae
*
, - "etiam animae lucidis insunt corporibus, aliae puriter
, > in spiritu materiali exisiunt, postrema? pertingunt
ad ipeam testam usque crassi corporis. Omnibus
,
autem animee facultatibus superaddita est faculias
. ' I I ,
iwaginatrix, que veluti expriinit illas ac consignat,
^
et
praestantioribus deteriores et deterioribus p r , ^
stantioree delineat ac deecribit. Intelligibiles enim
,
facultates cum effingit, cogitalioni illas i m p r i m i t ,
.
et viciesim cum efformat cogitationes, imponit eae
, raenti.
, .
. ;
40. Quid est natura f
Natura est facultas non oculorum conspicienda
, ,
aoie, eed mcnie contemplanda, corporibus insemi ,
nata a Deo, motus quietisquc priucipium. Nalura
, .
quippe eet quse corpora naturalia roovet, iterum ,
que facit quiescere. Corpora enim quaelibet, ut
. ,
elementa et quae ex bis compoeita sunt, licet a Deo
,
, " motum et quietem habent, tamen proxime a natura
moventur. Plura enim sunt quae corpue movent :
. ,
Deus p r i m u m , tum mens, deinde aniraa, danique
, , ,
natura tanquam Oei instrumeQtum. Hominem
. ,
etenim et brutas animantcs anima et natura movet.
.
Corpora turn simplicia tum composita a aola mo .
ventur natura, quce iterum quoque motum eorum , ,
dem sistit.
.
f

41. Quomodo distmguuntur communes operaliones

animx et corpons!

'.
;

,
, (5,
.
' ,
, .
,
. ,
& .
* ,
.

Operationum ali principium habent ah anima

ut poliorea et prfflstantiores : aliae a corpore excitantur, quando eilit, vel esurit aut friget, aut alia
ejusmodi rc indigol, unde anima ipsi deeiderata
suppeditat. Vicissim corpus passiones eeotit animaa
oausa, ut erubescit, quandu anima aliquid iurpe
judicavit. Anima itidem afficitur propter corpue,
itaque voluptaLes ac doloree ex corporis conditione
i n animam penetrant. De aliis operalionibus ex
q u u participant utraquo, ut quando de loco i u
locum homo movetur. Nam mutare locum, corpori
proprium est, aed movere et impeilere, auimae est
operatio.

' . ;

,
.
*

Magnus Tbeologus Gregorius hac i n parte obecurus eat, nec facile eum deprebendas buic vel
i l l i opinioni adbaerere. A t enira divinue Gregoriue
Nyesenus, et Maximus insignis ille confeesor ao

PATROL. Ga.

CXXII.

42. Quando anima nascenti corpori uniturf

23

715

MICHAELIS PSELLI

716

philosopbus animam nec antiquiorem corpore, nec

poetgenitam statuunt, sed simul cum dejectione ,
seminis ad animam suscipiendam apti, eamdem , '
eubsistere affirmant.Etbnicorum autem eximii post ,
perfectum naturale instrumentum sive corpus pro* . ! ,
gnaturaque, animam illi aiunt ingenerari. Et quam-
diu uteri quidem adhuo radicibus embryo affixus , ,
hteret, naturalem illi animam tribuunt, egredienti ' ,
autem rationalem, et procedente tempore intelli- ,
, .
gentem.

43. Quomodo anima unitur corpori?

Insinuat se corpori anima sicut sol oriene momento omnia luce complet: nam sic et aniraa
corpus statim accendit ad vitam et vivificat, quo
ipeo et illud indigot, ut cum ea uniri poseit. Sicut

'. ;

.

, ,

porro nervi, longius etiamsi abeunt, una moven- JJ . " -

tur, et sicut Naphta quam vocant transilientis

ignie vim concipit, medio aere non inflamraato,
sic et corpus ab anima totum slatim illuminatur,
neque oportet indivisibilis vitee et facultatis divisas
illuminationes vel pardcipationes comrainisci. Conferri autem haec potc9t cum participatione (6) entis
quae in re fluxa observatur. Quemadmodum rei
flux enim ens adest eine tempore, sic et anima
aine tempore adest corpori,
44. De anima irrationabili.
Quatuor hisce Graecorum pbilosophi animam
irrationabilem definiunt : appetitu, quo voluptatis
sumuB ac doloris participea; opiniono quaa medias

desigoat rationes inter species eensiles, et puras

^ , *

,
,

, .'
' . *1>
' . ,
.
'. .
' '
, ' '
,

atque a materia abstractas rationes : sentiendi fa- /

cultate, quaB externie speciebus assimilatur, ao

praesentii externa, salutariane eint an exitiosa :
natura denique, q u s proprie est causa generationis et proxime corporibus adhaeret, generatque
illa et facit ut crescant, gubernatque ac dirigit.
His quatuor rebus noanulli pbilosophorum essentiam animae irralionabilis consistere statuunl,
ac veluti insititiam esse rationali aniroae corporique simul inductam : buic quoque irrationabili animffl injungunt muous administrandi corporis.
45. Quid voluntas et ratiocinium practicum?
Voluntaa ad ratiocinatoriam anima partem pertinet, movet enim appetitum in rem desiderabi

* ,
' ,
* ,
,
,
.
, .
.
'.

*
.

lem, quam quia non sine ratiocinio deligimus j ) ,

f

ho actio impetus voluntatie appellatur, qui a

ratiocinio ipeo estdiversus. Eet autem ratioctnium
practicum, post appetitum rei desiderabilis cum
ratione suecepta actio et operatio. Noris porro
anim corpore soluta et corpori adhuc conjuncta?
non unuoi idemque ratiooinium. Quibusvis enim
praeetantioribus anima se assimilat, Oeo arcbangelia, angelia et ceteris potentatibus, unde et
opera ejue jam divina, jam humana, jam contra-

' ,
.
,
. ,

.
, , ,
,
, , ,

.
(6) Intellige ut supra , ens asternum . nascitur, ac mutationibua est obaoxlum, atque

ao atabile : oui opponitur quod fit et

adeo Platoni negatur esse Tefum ene.

717

DE

,
,
.
'. .
*, . ''
, ,

,
.
. ' '

*
'
, .
,
.
.
\ ,
;
,
,
.
. ,
. "
.
.
.
.
, ,
.
,
. ' .
. ,
: ' ,
.
'. .
.
,
! ,
, '
. $ ,
, '
.
, , .
, .

, , .
, , .
I I , .
'
- .
(

'. - .
" .
, .
* , .
.

DOGTRItfA.

748

ria, ut nominibus abstineam. Quibus enim ataimilat 8 6 , illorum et opera asciscit atque ittiitatur.
46. De electione et attenlione.
MediaB eunt animi facultales atteniio et electio,
sed eiectio acliones dirigit, utiturque ralione qua
jjuid pulchrum sit judicat, et appotitu desiderante
ea quffi congruentia sibi sunt et bona, qu vero deliciunt, eemper studente supplere. Utroque igitur
electio constat, ratiooe et appetitu. Atlentio aulem
est qua attendimus ad actiones quas suscipiinue,
et ad verba quae loquimur. Hc quandoque animi
mores speoulatur, quales sint et quomodo inter se
congruaot: jam animale considerat, et quid iliud
agat, ubive peccet vel aliquid omittat. Ctoterum
medii generie etiam eunt matbematic exercitationes, et purgatorium virtutum studium, dicunturque medii generis, quia media bsec posita sunt
inter intelligibiles et opinabiles rationee.
47. Utrum corpus anima, an anima corpore
solvalur ?
Naturali morte corpus ab anima, scd morte i n tclligibili anima eolvitur a corpore. Natura enitn
corpus anims ailigavit. Jam si corpus ab anima
teneretur, noa solveretur. Solvitur itaque in morte
ab anima corpus. At cnim anima se alligavit corpori
per alfectus, animajgitur etiam seipsam a corpore
eolvit ac Iiberat. Et anima quidem media est ioter
essentiam impartibilem partibilemque, neque enim
mens pure impartibilis, neque partiuni omnino
expers est, corpus autom omnino est partibito. Et
qualitates speciesqae materrales in corpore partibiles sunt quavis ia quibualibet. Sed mens qucunque bzbet, habet intelligibili, anima rationabili
ratione, pianta vero seminaliter. Gorpus entium
umbram imaginemque refert, Deus vero supra otnnem intellectum et esseatiam est constitutus.
48. De virtutibus.
Tree sunt ordines virtutum. Aliae exornant bominem sive animam oorpori juactam. Aliae purgant animam a corpore, et in seipsam reverti docent, vocanturque purgatoriae. Aliae perfecte purgatam animam trabunt ad conlemplatioQem intelligibilium, et dicuntur theoretic atque intellectuales. Alia porro virtus est Dei, angeli alia, alfa
hominia. Ut enira essentiaB sunt diversae, ita etiatn

virtulee. Atque anima proprie est diciturque rationabilis, et quod supra animam est, mens est atqtie
intellectus. Infra animam rationabilem est irrationabilie aniraa, antmeeque imago sive idolum. A n gelorum ordinibus quibuecunque ab Serapbim uaque descendendo virtutes suae coogruunt. Deas
etiam eupra virtutem et bonum omne atque perfectione omni eat superior.
49. De virlulibus.
Sex sunt virtutum gradus. Nam datur virtus
pbyeica, qualis et in bestiia reperitur, tum ethiea,
quffl etiam eat in hominibus nulla doctrina imbutis; atquo politica, qusrationo et prudentia atitur

719

MICHAELIS PSELLI

720

adrecte agenduro; purgatoria, qu ab affeotibua ,

. omnibus hominem liberat; tbeoreiica quee mentem

contemplatur, et Theurgica denique, quae id quod
ja anima nostra divinum maxime eat excitat, et
Deo ipsi unit, divinumque in aniraa furorem et
enthuaiasmum movet. Dantur etiam supra baa ali
eublimiores virtutea, qua sunt caeterarum islarum
exempla, quaeque omnem subBtantiam eupergrediuntur, neque sunt accidentia, uti accidit nobia
caeteraa virtutes adeaae, verum sunt intsliigibiles
et auperaubatantialea eaaenti.

.
.

,
.
,
, .

, '
.

50. De virtutibus.
Tres aunt virtutee qu bominem periiciunl:
eanctitas Deo operari etudens, vitamque hominis
Numini conaecrans; altera justitia, quaa inleriori-

'. .

, ,

bus prospicere satagit; et tertia prudentia, qu -

. conatur respectu nostri ipsius vitam intelligenter

instituere. Unimur igitur per eanctitatem Deo et .
uni, per justitiam illis qui inferioris conditionis ,
aunt providemua, et per prudentiam cognitione .
non vulgari imbuimur. Aque etbica virtua quidem (&(5 ' '.
. a prudentia proticiscitur, neque tamen per pru- ,
dentiam operatur, sed coYnparatur per uaum longo , .
tempore. Gaeterum tam divina est natura virtutia,
ut per omnia entia pervadat. Datur enim virtus '.
,
aupracceleatia, ccelestisque, aupramundialia e
mundana, mentalis et animaj, angelica item atquet , .
bumaoa. Datur etiam fons virtutum, quem tunc , ,
asaequemur, quando cognitione partiaii misea ,
facta, perfectissimam virtutem actu et opereexpri- .
memus.
^
51. Adhuc de virtute.
\ .
Aristoteles philoaophua quatuor generalea nume rat virtutes : prudentiara, justitiam, fortitudinem , ,
et temperantiam. Et prudentiam quidem refert ad .
intellectum, cfflteraa vero tres ad passibilein effe- -
ctibuaque obnoxiam animae partem. Alque ila nec <
prudentiam paaaibili parti tribuit, neque caeteras , .trea virtutes in inteliectu collocat. PJalo autem .
quatuor virtulum constituit ordinea, e quibus alias , ,'
vocat politicas quae bomini in vita vereanti possunt esse ornamento : purgatoriaa alias, aliasque tbeo- , .
relicaa. Furori autem proxima virtus a Platone di- ,
citur quae Deo agitanle est inatincta entbusiasmo, ,
animamque facit circa divina exardere, et baccbari, .
tanquam plena commotione divioa et limphatoe ao
_
,,, _
fanaticae instar. Dcua porro virtute major est, noa D , .
xnodo illa quae eat babitus, et qualem natura fert
borainum, aed etiam ipsa aeter . idea virtutis.
'. "
bt.Adhucde
ttute.
"
Non una eademque numero est ralio qua Deo
assimilamur, aod diveraa acraultiplex.Aaaioiilamur , .
enim ipsi per virtutes puliticaa, aed exiliua atque , ' obaouriua : aasimilacaur eidein per purgatorias .
, ' .
virtutea, aed expreaaiua : asainiilamur pcr virtutea
0:, ' theoreticae etiaranum aplendidiua; aasimilamur
etiam per theurgicaa, alque baic demum perfectie- . ,
. aima est asairailatio. Purgare enim animaa,
entia contemplari non omnino eim ile aliquid De

791

DE O M N I P A R I A

DOCTRINA.

, *t, ipse enim purgatione et oontemplatione est

. ,
8 , ,
,
. " ,
, ,
. ' . '

.

'. .

,
-

superior. ex horuiae faoere Deum,eta

materia abstrabere, affeciuumque reddere expertem, ut possit et ipse alios Numine implere, ho
perfectissima est cum illo similitudo. Ait enim
Deus (7) in Evangcliis : Qui eduxerit dignum ex
indiyno, quasi os meum erit. Vides quomodo Theurgia sive virtus alios Numine implendi veriseimam
ponit cum Deo similitudinem. Ceeterum nobis
egregii videmur, ei modo politicis nos exornare
virtutibua possimus.
53. Adhuc de virtute.
Philosophus Plato primum per politicam virlutem bominem adducit ad Deum, quod et illa quodammodo possit divinam similitudinem referre; ab

. g bac per purgalivam vitam perducit ad contempla

tionem. Siquidem duplex, ut ait ille, aclus in Deo

est : unus quatenus in contemplatione universas
ante omnem rem crcatam raiiones omniura novit
ac perspeotas babet, ct altcr quo prospicit inferioribus. Propterea et homo Dcum imitatus politicis
virtutibus res bujus vilas curat, atque per virtutee
affectuum moderatriccs opem fert inferioribus :
contemplatione autem ascendens omnium rationes
perspicit sive naturalcs, sive aniinarum, sive raentales ac supernaturales, alque fit inslrumentum
Dei, ad quem simul aciem dirigit. Et rebus hujus
vitaj prospiciene anima, aliter tamen virtutem hujusmodi excrcet dum in corpore eat, aliterque
quando est corporis vinculis soluta.
'. .
54. Adhuc de virtutibus.
C
Essontia, et ipsuro boc quod sint, a mente orani , ,
bus datum est, et ab ente: sed virtutum perfectio a
. Deo proficiscilur. Sicut enim ex principali ente
',
ens, sic ex principali bono est bonum. Vel potius
. et essentia et virtus cx Deo sunt, eed cssentia ra. '
tione originis, essentia enim omnrbus a Deo pro fluxit, perfeclio autem in virtute, respectu conver .
sionis ad Deura. Neque enim perfici virtule homo
' ,
poleril, nisi ad Deum ccmverlere 86 instituat. Si .
quidem et pictor cxemplum expreesurus nun
quam inailatione archetypi assequitur, nisi ad
,
illud assidue se convertcrit. Sic qui virtutem in
,
3 ipso volueril adumbrare, aut coloribus veluti
,
describere, non aliterDeo assimilari poterit, quam
,
8i ud eum continenter se convertat, et scientifica
. , ,
, '
,
, , '
*
,
, ;
. , ? ,
, , ,
' , ,
.
,
.

, - Q ratione contemplationeque cxempli in seipso accu , ,

.
'. .
^

, .
8 ,
6 * 0 '
, , -

rate meditetur prototypum.

55. Adhuc de virtutibus.

Theurgicam virtutem qui babet pater divinus
appellatur, quoniam enim ex homioibus facit deos,
illo venit nomine. Qui contcmplatoria pollet virtute, hunc divinum vocant, uti daemoDium qui purgatoria, sed qui politica est praeditus, bomo probus
dicitur. Tbeurgo tribuilur patris divini nomen,

NOTiE.

(7) Jeremi xv, 19: ( Conetitut. Apostol. I I , 56) ,

$.

723

724

ICH AEL1S, PQELL J

quoniam veluii geaerat aoimam ejuemodi qqam $ , <. ,, .

contemplatorias. virtutis causa Deum appellamua.

Oportet igitur qui per assimilationem ad Deura ad, , , duci velit, p r i m u m hominem probum fieri, deinde
desmonium, t u m divinum palrem. Ac contingere, . * ,
ppteet aliqpando, ut daunoniuB et probua bomo ad
.
malitiam et v i t i u m deflectat; forle ct divinus siva
'
thepretic virtutis compos. At Iheurgus sive paier
,
divinus et toiue cxtra se in Deo posilus, nunquam
, .
poteat ad contrariam v i r l u t i speciem dilabi, cum
totus extra se et Deus quodammodo factus sit.

5 6 . Adhuc de virtutibus.

'. .

T r i a hflcc animabus insunt iacultas, passio, ha~

bitus. Passioncs quidem sunt cupiditae, ira, metus,
invidia, confidenlia, gaudium, amor odium, dcsiderium, aemulatio, mieericordia. Facultaa vero est
qua passiones istas senlire possumus, irasci vel
dolere vel mi&creri. Habitus doniqne, quo bene
vel male nos ad passiones gerimus, ut i n ira ei
vebementius vel remiseius justo irascimur, roale
agimus, atque ita ia caeteria. Virtutes itaque nec
paaeionee sunt nec facultates, sed babitus, non
enim a pasaionibus diciniur boni vel pravi, eed a
virtutibus ac vitiis i t a nuncupamur. Ac timemus
quidem vel iraacimur sinc proposito; at virtutes
ex proposito sunt, aut non aine proposito. passionibua etiam movcri d i c i m u r : a vitiis autem vel
virtutibua non dicimur moveri, eed hoc vel alio
modo comparati eese.

, , ,
. , , , ,
, , , , , , ,
'. '
, ' . , * .
', .
. ,
, ' .

, $ .
.
, .
,
, .

5 7 . Adhuc de virtutibus.

*. " .

Fortitudo est mediooritaa inter excessum audaciffi et defeotum a timiditate, versaturque circa
timorea ao fiduciam. Tcmperantiae excessus est
luxuria, defectus stupor, liceat enim hoc nomine
i l l u m appellare. Circa largitionem bonorum et acceptionem mediocritaa est liberalitas, exceesue
profusio, Bive prodigalia abusus, defeotus vero
illiberalitas aive nimia parcimonia. I n magnie opibas mediocritatcm sectatur magnificentia, excessus
oat i n nimio splendore, defectus aordes. Circa honores petendos excedit ambitiosus, i n defeotu peccat bonoria contemptor, mediocritas caret nomine,
m u l t a enim res aunt quae nomen proprium necdum obtinuerunt.

,
, ,
^.
, ,
, .
, ,
, ,
.
, , .
, ^ , ,
, , .
.

5 8 . Adhuc de virtulibns.
Giroa mansuetudinem q u mediocritatem observat, excessua est iracundia, defectus lentitudo irse
expera. Girca verum mediocritatis observans eat
verax, et mediocritas dici potest veracitas, ejus
autem simulatio per excessum est glormtio, et q u i
illam sectatur glorioaus : per defectum ironia, quique ea u t i t u r i n oratione dissiuiulator. Cumque
dao euavitatia sint genera, alterum in jocis,alterum
io vita,qui ita ut par estin vita jucundum aeexbibet, amicus dicilur, et mediocritaa amicitia, qui
exccdit adulator, qui vero deiicit morosus ac difficilis. AmoBcitatie i n jocis mediocritas eet i n urba-

+ '. .
,
, . , ,
, ,
,
*
! , $, **
, ,
,
. ^
, ,
, . * ^ .

725

D E O M N I P A R I A DOCTRINA.

726

, , nitate, exoeesue in scurrilitate, in rusticitate de 6 .

feotue. Mediocritatem itidem colit pudens homo,
excedit impudens, deficit pavidus et qui nunquam
non pudore commovetur.
6'. ;
59. Quomodo differunt principium atque elemenlumf
'
Principium nihil habel seipso priue, ut materia
. et forma : at elementum compositum ac coagmen , '/
taium est ox raateria et forma, principiique loco
, ,
habet maleriam et formam. Est autem materia ree
, - incorporalie, expers qualiiatum, sola ratione expli.
canda, sensibus autem minime obvia. Huic materi
, ' , - species qutedam atque ilgura tanquam forma sua
. ,
imprimitur, atque ita fit corpus, et primo quidem
, .
elementum, vel ther, vei ignie, vel aqua, vel aer,
"
vel terra. Deinde coalescentibus bisce elementis fit
, ,
oorpue coinpositum, eive animatum sive inanima ,
tum. Ac materia et forma quidem magis rationem

principii babeat quam elementa; elementa vero
, ' ,
magie quam alia corpora. Cceterum materiam
' ' .
principii nomine nuncupamus, non quod nibil babet prinoipii eupra ee, eed quod corpora proxime
sub illa conatituuntur.
'. , .
60. De principiis, quid sint.
? **
Principium rerum prinium et euper omnia prin.
cipia positum est Dcus, post Deum multa rerum
.
naturalium euat principia. Ac elementorum prin /
cipia maleriam eese ac forruam jam dictum est.
. '
Gompositorum vero corporum principia sunt ipsa
^.
simplicia elementa, de quibus pbilosopbi alii in
,
diveraa abierunt. Nam quibusdam ignis visus est
* ,
esse principium, propter efficaciam, et quod omnia

. Ttoi - C i n illurxi consummuntur. Aliie aer, quoniam illum

,
respirant animalia. Aliis aqua propter seminalem
, naturam. Nonnullis borum eliam terra principium
"
visa est, quoniam plura animalia ex illa nascuntur
. , ,
et in iliam iterum rceolvuntur. Coeteri quatuor isla
, )
rerum csse principia statuerunt. Plato principia
,
esse docuit: Deum, tanquam patrem et auctorem;
, materiam, ut quce creationis opus in se recipiat,et
, '
ideam.Vocat autem ideam primam conceptionem in
.
Deo,et ineffabilem imaginationem atque efformatio'. .
,
, <5^ .
, , , ,

. ^
, ,
, , , ,
, . ^
,
,
,

, ' .
'. .
,
.
,

nem, secundum quam mundum fecit ac condidit.

61. De materia.
Materia est res, ut ita dicam, immaterialie, qu
eensu non comprebendi, sed sola cogitatione percipi poteet. Omnium entium poetremum, eine
D forma, sine epecie, sine figura, esaentia essenti
expers et subslantia eine Bubstantia. 8i enim abetrahas a corpore qualitatea, relationes, habitua,
modoe, raotua, alterationea, mutationea, aliad
quodcunque, quod remanserit materia eat. lta si
ab igne v. g. abstraxeris calorem et ariditatem, ab
aere calorem ct bumiditatem, ab aqua frigue et
bumiditatem, postremum quod supereat materia
est.
62. De causis.
Gausas Aristoteles quatuor tradit, Plato aex.
Prima est causa efiiciens, ut lecli prima cauaa est
qui euoi conficit, ejueque eat auctor. Materialia

727

MICHAELIS PSELLI

728

. .
.
,
.
- .
*, , , , '
,
,
,
.
'. .
63. De figuris.

Figura est qualitas qua matbematicorum corpo.
rum superficies describitur. Matbematicum corpus
dicitur omne figura certa praeditum, ut rotundum, , , ,
, , .
triangulare^uadratum.quioquangulare^rsimilia.

.
Quatuor porro elementa rotundae flgurse eeso t r a
dunt. Plato et rotunda facitjet diversas alias figurae

illis circnmponit. Nam terram ob flrmaro et etabi , *
lem euam naturanTait referre figuram cubi, siqui.
dem et cubua firmu8 ac stabilis est. Ignem, quo , niam aursum tenditct in acutura desinitex latiore
, .
baai, ponit esse praeditum figura pyramidali, va , riaqaealia eura in modum dieputat 8ed ctrotunda
.
eadem eleroeala esse etatuit, quod coalum circumrotatione aua eupcrficiem ipaorum veluti detornat,
rotundamque efficit.

causa locti est lignnm, sino materia enim nullus

lectua perGci potest. Formalia et lecli figura et
idoa. Finalis denique, ut homines i n illo quietcm
capiant,obhanc qnippe causam lectum fabricamus.
Hae sunt quatuor causae quas novit Aristoteles. Illia
duas aliae addit Plato : instrumentalem, ut aerram
etterebrum, quorum ope lectum componimue, et
exemplarem, quaa duplex est, vel extrinsecus proposita, ad quam artifex quilibet facit artis suffi
opus, vel quts ex mente et cogitatione conformationem accipit.

64,'D* coloribus.
Color eal qualitaa visibilie i n corporura auperficie. At Plato novo modo colorum rationem explicat : ait enim ab objectis corporibua et ab oculia
videntium effluvia quadam emitti, quaa i n raedio
intervallo constituta apeciea colorum efficiant.
Neque vero omDibua colores eodem modo apparere
observatum eet, sed pro diveraia cerneotium temperaturis eliam coloree rerum, quaa offerunt se
oculis, diverei videntur, u t i iia q u i morbo regio
laboranl, flava quae cernunt, apparent, his vero
quibus pupilla rubore inlecta eat, rubra, atque
iterum albicanlia illis qui album huraorem membrania oculorum auffuaum habent, aliieque pro
diversn temperatura aliter.

'. .

,
. 5

0, ,

. ,
,
* ,
], ,
.

65. De mistione et permislione.

'. *
Miatio eat unio corporum per conjunotionem,
,
qualia eat olei et aquae. Neque enim tota inter ae
. ' ' ambo permiscentur, sed eumiuis uiodo auperficie- ^ bus j u n g u n t u r . Inferior enim olci supcrficics m i . 71
scetur eive unitur superiori superficiei aqu83. A t
.
permietio eet, quando UDita corpora tola sic i n v i "
* ,
cera permisccntur, ut aqua et vinum. Itaque mista
.
corpora ex parte quidom uniuntur, inconfusa ta , men mancnt : permista autem pcnctrant inviccm,
' ,
scinduntque ac acinduntur, et inter ee confundun .
tur. Unio autemfDei cum nostra natura et miatio
,
eet, quia sine confusione fit, et est permistio,
: . "
proptcr idiomatum comraunicationora. Caeterum
, ,
novum i l l u d , cum aeaumpta natura, genus mistio,
nia est, ct mira ac aingularia permietio.

789

DB OMNIFARIA

'. .
'
. , , *
, .
.
, ,
.
' , ' .

.
, ,
.
\ .
.
,

,
, .
. ,
. *
, 0 *
0 . : ,
,
. , ,
*
, ,
.
'. .

.
, ,
, ' .
,
,
, , ,
, ,
.
,
, .
* ,
,

DOCTR NA.

730

66. De gcneratione et corruptione.

Generatio dicitur mutalio a non esse ad esae: et
eunt qui gencrationcm etiam molum appellant,
quo seasu mundum generationi, hoc.ebt motui,
aiunt esee obnoxium. Corruptio contra est mutatio
ab esse ad non esse. Quidquid igilur, cum non
esset fit,et cum existat corrumpilur, generationi et
corruptioni dicitur subjacere. Ex noetra adeo sententia ad mundum etiam generatio pertinet: erat
enira quando non erat, ot crit quando non erit.
Cffiterum augmentatio quidem ac ir.utatio etagitatio etde loco in locum translatio motus sunt, gcneratio autem et corruptio non sunt motas, continenter enim ac eimul fit quod fit,et corrumpitur quod
corrumpitur.
67. De corporibus.
Gorpus est quod babet latitudinem, longitudinera et profunditatom. Longitudo dicilur verbi
gratia a capite ad pedes, latttudo a toanu dextra
ad sinistram aut vicissim, profunditas a pectore
ad tergum aut vice versa. Omne corpue grave aut
leve eet. Grave deoraum fertur, leve tendit sur8UID. Looa corporum, levium quidem supremut

omnium, gravium infiraua. An leviasimam eet

ignis, qui fertur auperomnia corpora; terra gravissimum, omnibue eubjacens. At corpus omne
in natiirali auo coDStitotum loco neo grave nec
leve eet, quando 'autem a naturali loco abest et
ad eum tendit, tuno vel gravitate preeditum est vel
levitate.
68. De parvissimis corpusculis.
Parviaaima sive minima pbilosophi vocant corpuscula queedam quibus Dulla alia parviora reperiuntur, aupponuntque illa esee in nullas partee
divisibilia, minutissima et mole deslituta, atque
exsilia, principia corporum,non efficientia sed materialia. Dicituret alio ecnsu parvissimum eive roi-

oimum apud aritbmeticos,quando de numerie duplioibus vel triplicibus aiit a l i i s ejuemodi tractant,
verbi gratia octo sunt duplum quaternarn,quatuor
binarii, duo uoarii. Non datur vero alius numerue
duplus infra binarium, minimue igitur duplua est
binarius reepectu unitatis, uti ternariue est minimus triplus ad eamdem uniiatem.Dicilur et rainimura quod ad teouitatem rcdactum est, sed peculiari rationo pbiloiopbis parvissimum corpueculum
ita nominatur.
69. De variis gencribus cognitionis.
'. .
Prima ot aublimior cognitionum omnium eat

provideniia,quffl eat actio Dei.Deus siquidem auper
, .
omnia quae sunt et super ipsam mentem potentia

pollens, et proprie unum oxeiatene, boo ipeo aolo
, ,
uno omnibue providet. Allcra cognitio eet intelle .
ctualis,qua UICQS aupreraa univerae omnia inlelli
gil. Terlia poat hanc est cognitio in anima nostra,
. *
quae in opinionem et scientiam distinguitur.Ex bis
,
opinioest cognitiorerummobilium mutubiliumque:
. '
aoiantia immobilium, ut animee, mentis, atque
, ,
, , , aliorum ejuemodi. Quarta et poetrema cognitio es

731

732

MICHAELIS PSELLI

irrationabilis animffi nostr 9ensatio et, phantasia, j . ,

, ,
res particulares apprehendens.
.

70. Quomodo semper operante Deo, non semper

reddimur pariicipes.
Quamvi? Deus seroper operatur,illiu9 tamen noa
semper paticipes reddimur propter nostram ineptitudinem ad eum recipieodum. Sicut caim solc pcr
meridiera luce omnia impletite non omnes in eum
intueri possunt, sed qui firma oculorum acie gaudent, ita nec Dei participes fieri omnes queunL, l i cetille quovis bole eplendidiorem lucem inlelligibilein exeril,sed tantum ilJi qui intellectualem mentis oculum purgalum in anima eua gerunt. Sed et
ipsa pura mens eaepius in percipiendo divino laborat splendoro, quoniam non omnino libera et i m materialis, sed materiae et corpori est coDjuncta.
Erit auteoa, quando post solutionem a corpore et
eperaiam reslitutionem, sino intermissione aciem
in Deum intentam babebit.
74. Nwn quid in angelis sit malil
Gregorius Theologus Oratione in Cbristi naiivitatem angeloe ad malum moveri posse negat. Non
igQurana.tameo diabolum, angelue cum esset,malum factum esse, difficulter saitem illos rooveri
posse ionuit. At eapientioree Graecorum, angelos
Deo proximoe ac veluti in foribus divinitatis constitutos arbitrantes, mali participes fieri posse i n ficiantur.Gum enim silentii divini sint interpretes,
bonitatisque nuntii, quomodo, inquiunt, mali esse
posaunt > angelorum quippe genus assiznilant Deo,
a quo dependet, ut per puram Bimilitudinem proprietaiem ejus poseit hominibus notara facere.
Angelos porro vocant univereas quae sub Deo Jeunt
poteetatee.
72. Num incorporalia sint in loco ?
Gorpus et inoorporale eibi opponuntur. 6i igitur
corpue in loco est, incorporale non eet in Joco. S*
enim uni oppoaitorum erit unum contrariis.alteri
alterum erit. ltaque ei corpori quod incorporali
contrarium et competit eese in loco, incorporali
competet non eese. Nam et qu proprie incorporalia eunt, preetantiora sual,quam ut sint in loco,
neque localiter corporibus sunt proeentia, sed re
latione, uti anima post eolutionem a corpore, ai
pura et affectibus libera discesserit, non habebit
relationem ad corpus quod reliquit.Si vero affectum
servaverit, amat id etiam solutum, et amoris relatione vcrsus illud ferlur,et substantia quidem atque cs&entia corpori incorporale noo eet prtBeene,
affectu tamen quando vult ad illud veluti prorepit.
73. Nutn maieria tit bona f
Plato pbilosopbus in Timxo materiara velut matrem et nutricem generationie rerum pulohraruw,
causamque eociam creationie muudi praedicat; sed
ubi Eieates boapes loquitur.ipsa causa esse dicitur
inordinationis in umvereo. At in Pbilqbo dialogo
eam a Deo repeteos, divinam ot [quia a. Doo pro-

' ,
ejus

, "
;
. "
, / , '

, , '
. ;

,
, ' . " . ',

, ,
'. .


. ,
, ,
. 0 1
,
.
,
, ;
' , .

. '
.

'. .
.
, .
,
. , ,
.
, ,
,

, ,
' '
, ^ ,
,
, ^ /
.

'. .
(
,

,
, '
, , -

733.

DE OMNIFAHIA DOCTWNA.

, IvQeov
.
' . ^ ,
, ,
,
.
, , ' .
4

'. .

, ,
, , ,
* . "
' ,
. "
' .

; .

, ,
.
'. .

. '
, (5 ,

.
, ,
, ,
.
.
. '
, *

.
'. .
. "
, '
. ,
, ,
*/* ,
, '
. " , ,
.
, ,
,
, .
. .
\ .

* *
,
, ,
/. "
,

734

gnata est bonam affirmat. Verum Proclua philoso-.

phus neque bonam illam putat neque malam :
quatenus- eniin entium iniimum sit,et a bono principali longius remotum^baud equidem bcnain esee:
quateaus vero cauaam demiurgicam necessario accenscre bonis cogitur, mediam eara inter bonum
malumque ponit et appellat necessitatem.Defectum
enim qui in illa est bonitatis, conferre ait ad facienda aenailia, quod ipsum neeessitatis est.
74. De fentium reversione ad Deum.

Rerum quaa Dens cum non essent fecit exsistere,

aiiasunt lantunimodo entia, ut corpora inanimata,
alia entia et viventia quoque et intelligeritia, ut
ajaim ac mentes. Ad Deum igitur a quo profecta
eunt siogula pro auae ratione subetanti iterum
CQuvertuatur aive animal sit vivum, sive aubstantia tantummodo, sive praditura intellectu ac cognitiono.Unuraquodque enim utiproceasit ila etiam
redit. Hanc philosopbicam propositioqem, Proclua quoquecapitibus euia inseruit di8cuaaitque,et
ante eum Dionysiua Areopagita diluoidiusetiam et
accuratiua exposuit, siogulari enim diligentia,pei>
spicuitato et cura bac de re eat commentatua.
f

75. De tempore.

Tempus a cogitatione homioum conoipitur et

nomea accepit. Cum enim aliae rea aint aeternae,
qu aemper exeialunt auntque immobiles, alise eub
ipotione conatitutae etfluxaocorruptibileaque, mensurationera motionispbUoaophitempuaappellarunt.
Neque enim res per se subsisteos tempue eat, neque
corpus quod senaibus percipi potest, oeque aubBtantia incorporalis, ut natura, aDima, mena : 6ed
aliquid in sola posilum cogitatione. Quando igitur
anima Deo, jungitur, in svo atabili conatituta
est; cum autem vo veluti emiaaa, ad generatipnia conditionem movetur,locum in aefacit tenapori.Tempue igitur nihil aliud eet quam mensuratio motionis.
76. De motu.

Res difflcilis explioatu motus. Eet enim ratio

queedam, et rei quae movetur, actio eo tempore
quod movetur. Uti v. g. est aliquid quod creacit,
quod mutatur,quod fertur sive agitatur; atque ille
quidem motua quo creacit aliquid, dicitur incromenlum, motio rei agitat latio aivo agitatio, et
univerae rei nascentia generatio. Motua igitur nec
principium est nec finis, aed medium inler utraque.Ut in aedificatione nec principium est motio,
nondum enim movetur; neque finis, jam enim
desiit aedificari; sed media in his, eedificatio oempe, molio eat, quam etiam endelecbiam Ariatolea
nuncupavit.
77. De necessilate.

Necessitatem philosophi appellant potentiam

coactam ad eflectum, uti aetrologia omnia refcrt
ad aatrorum aspectus,altitudinea, apparentias,dominum genitur et similia. Si igitur omnia concurraut ut fiat aliquid vel non fiat, nec ait quidquam advereana vel oontrariujp, hoc neipeeaitatem

735

MIGHAELIS PSELLl

736

appollarunt,utpote quod evitari et mutari nequeat. , Cujus vero particularia tantum signa se offerunt,ut . fieri possit, hoc vocarunt coDtingens, veliiti quod
, possit fleri et non possit. Proprie autera contin- , ** .
gens est res sub arbitrio nobtro posila, et aequale ,
ao par momentum ad alterutram partem secum
[ '
babens.
.
78. De fato.
'. .
Fati ralioncs si quis accurate intelligat,unde de ,
pendeat, quaeque ejue sit natura, maximum pbilo- ' ,
eopbiae parlem coroprebenditjnara a vulgo quidem
, ,
oonteraailur, at sapiontiores boc nomen suspiciunt ,
et miraotur. Ut vero generatim dicam, fatum est
. ,
natura mundi, quac movet corpora: particulatim *
autem est reflexue quidam radius providcntiae, cu- ' , '
patioque quae non directo motu utitur, uti proprie g , ,
dicta providentia, sed tcmpore et loco ad effectum
,
indiget, unde el nomen apud Graecos habet, dici-
turque quasi eive connexa .
qutedam naiura et complicata ex pluribus.Incorpo-
rales igitur res sub sola eunt providentia, corpora . .
autem eub providentia et fato.

79. De forluna et casu.

Fortuna accuratiores philosophi non acceperuat, ut quibusdam persuaeum est, pro re irrationabili sine ordine et nexu,sed statuerunt esse consecutionetn indefinitam in rcbus ex proposito et
propter finem aliquem Buaceptie. Verbi gratia exiit
aliquis domo lavandi causa, boc ex proposito et
propter aliquem finem fecit, ut nempo in balneo
lavaretur. At progreseus incidit in theeaurum : ^
bujus inventionie causam, fortunam appellarunt
eapientee. Casui vero tam in rationabilibue quam
irratiooabilibue locum esee affirmant :in rationabilibus quidem, ut si bomo cultellum tenens illum
manibue excidere patiatur, illcque rectus infigatur
terree; ia irrationabilibus vero, ut si equus domiDum excusserit, et hic casu quodam UI&BUS abeat.
80. De <evo ac tempore.
Entia quaedam et substantiam et actum aUernum
habent, ut raena. Hujus enim et eubstantia nescia
mutari et actus minitne transitorius aul mutabilis
e8t,aimul enim in se oinnia mene poseidet. At cor~
poris et eubstantia et operaiio temporaria est Sio
. g. nostrum corpus substanliam temporariam
habet, paulatim enim augetur : et operationem,
non enim simulomnia agit. At anima substantiam
quidem babet ternam, neque enim sensim nata
cet, operationem autem teoipori subjectam, neque
rnim simul omnia cogitat, aed ex una cogitatione
deecendit ad aliam. Tale etiam est coelum, eubetaotia oimirum aeternum, sed ratione motionie
8U83 tempori et ipsum eubjectum.
81. De quinque sensibus.
Visio fit,quando exoculis procodene lux occurrit
luniini a corporibus vieie promananli, quod Plato

(7*) . .

'. .
, ,

, , ,
. *
, '
' .
.
.
,
'
, , .
'. .
,
' , .
, (7*).
.
' .
,
D *<* ** , ,
.
',

, '
.
, ,

,
'. .
'

NOTiE.

737

DE OMNIPARIA DOCTMNA.

73

^, ' . j appellat, nos corradialionem sive cencurauin radiorum dtcere possumus. Audimus per
' ,
cavitatem vacuam, qu in aure est, irruenteepi
ritu personantem.Olfacimus menteqo in cerebro
residet et per spiracula odores attrabit. Gustamus
, .
raris et mollibus linguae partibus,quandoquidemet
venas corporis natura ad illam adnexuit. Vox est
,
epiritus peroe mente auctore emiaeus. Tangimus
.
toto corpore, quippe cui euperflcies et extreroa
, . "aunt, per qu eentimus cum contingimur.
, ,
* .
'.
.

'.

.
, '
. ,
,
,
, . ,
,
,
.
, ^ ,
.

.
'. .
,
, ,

'.
,
,
.

, ,
, . '
, ! ,
. "
,
* .
'.
.
. , ,
,

,
, ' , ' 3
^
. " ^
, ^
, . , * -

82. Numverum sit aliquos videntibus fascinari?

Non eat mendaciia ascribendnm quoedam aoio
videntium contactoe marcere et fascman. Vieio
enim oum spiritu eam emittente mobilis valdeeet,
et ignem mirificamque spiratvim, ut multa homo
per illarn efticere nec minua affici ao pati possit.Et
amor qui aflectue animi est maximua ac vebementi8simus,initium capit a oonepectu, itaque amantes
fluunt velut acliqueilunt, quando pulchros ac formosos vident, oam qu per oculos incidit in eoe
lux sive effusio radiorutn amantes perdit facitque
contabescere, tanta est ex visu alteratio et perculeio. Nam formoaorum conepectus etiamei elonginquo respiciunt, ignem in amantium aniraie acoendunt. Bed et corpue amatorum conspectorumque
per ejuemodi radiorum emissiones afiicitur.

83. Quando fetus concipiatur ?

Gonceptio animalium, etbominum niaxime fit,
quando uterus eatidoneue et temperate aiccue ad
recipiendum eemen: raenetruis ex universamaaaa
partem puri eanguinis attrahentibua. Confertetiam
femina ad conceptionem,uterumin congressus hu*
mectando, qui tamen bumor non habet seminis rationem, aed velut materiam prebet dejeoto virili
semini. Atque semen viri iirmioribua corporia partibua componendia insumitur, ut oasibua, oervie,
venis, arteriis, et aimilibua: ffloiinaB autem debilioribus, sanguini Dimirum et utrique biliegeneri.
Aut potius oronia hasc ex utriaque eeminibus constant, niei quod maaculum prapollet, femininum
minua babet virtutia.

84. Vnde contingat slmiles vel dissimiles parentibui

naici liberos ?
Excretum semen vel a viro eat, vel a femina.
Illud viri in ae habet rationes morura et indolisac
formae viri, et boc feminae simiiiter. Quando igitar
utraque permiacentur, ai quidem qualiter, infans
qui nascitur cx uiriusque parentis aimilitudine
qualiter participabit. Si autem feminino aemini
praevaluerit masculum, patri aimilia nascenlur : ai
contra masculo femininum, rnutrem similitudine
reTerent. Quod si calor qui est in semine exspiraverit, neutri parentum conformabitur quod nascitur. Sapiua etiam fetnina inter concipiendum

MICHAELIS P S E L L I

739

740

htinc vel illam imaginante, infans ei quod mater / .

,
imaginata est aesimilatur.
85. Quomodo fiant somnial

MoltaB sunt causae somniorum. Alia enim rationabili anima? nostrae.mcnte mediante,immitluntur

divioilus; alia sunt veluti echo quaadam ao resonantia diurnarum actionum ; alia a phantasia efforxnantur, imaginante et offerente nobis diurnos
amoree, vel alium affectum animae nostrae. Aiia a
quatuor bumoribus eive iemperamentis exciiantur,
unde ei colores humoribus illis similee habent,
quae in quiete videntur. Alia produnt causas baberein nobis artcs quas didicimus, vel negolia quas
traotamas, unde pbiloeopbo philosophica, rhctori
rbetorica, geoicetras geometrica oflerunt insomnia. Non unaigitur eomniorum causa est, eed ut
dixi varia ac multiplex.
86. De sanilate, morbo (8) ei senectute.

Sanitatis cauea et conservatrix est cequalis tcmpratura caloris, frigoris, bumiditaliB et siccitatis,

quorum si unum cjcterie pra3valeat,morbus oritur.

Plurimi cerle morbi per anomaliam eivo irregularitatem borum in corpore clementorum generaniur. Inferunlur morbi etianv nimia repletione vel
cruditale aut corruplione ciborum. At eanitalis
conoiliatrix est ordinata diaeta et tranquillns eorleque sua contcntus animuB. Foctusin utero formatur a die tricesiraa eexta,et membrie perfectue esse
incipit a quinquageeima.Quanquam Hippocratcs in
masoulis, quod calidiores sint, articulationera
membrorum a vicesima sexta die fieri affirmat,
feminas autem intra secundum meneem articulari,
intra quartum perilci.

.
* '. ol .


, .
,
, .
" ,
,
.
,
/ .
, (& ,
*.*0 .
, , .
'. , ,

, , , , .
, .
' .
,
, * .
. ',
,
,
, , ,
,
.

'. ,
;
, , ,
Sitimue magis quando jcjunamus, quam csurimua.quoniamcalidum quod innobis est,primoloco
qnidem consumit quod a cibis est reliqui, deinde ;t , '
vie illaignea in nobis convertit se ad ipsam natu-
ralcm corporis humidilalem, eamque quaerit acde- , , .
pasoit.Hinc veluti in luto Bequitur siocitas, et potu ,
magis indigere corpus coniingit, donec in bibenti- ,
bus confirmaius atquo ilerum vires recipiens calor ^
appetilum validum cibi injiciat. Namque calidum ' . in nobis cibo raaxime indiget, ut facile cliam extra ,
nos obeervare poseumus nec aerem,nec aquam,neo j , , ,
terram alimento inbiare, nec propinqua consu- , .
mere, 6ed solum igoera, quare et eenes facillime (3^
lcrunt J6junium,eiquidem bebes jam et exiguusin
illis calor est. Etiam animalibus sanguine destitu- .
tis, quia calore non eeque abundaut,cibo minusest , ' .
87. Quare quijejunarunt,
sitiunt
riunt ?

magis quam csu-

opus.
Plato pbilosopbus ex quatoor elementis omnia

'. .
-

(8) Imo de tempore forroalionis fetua in utero.

Nam de senectute quidem nibil in hoc capite traditur, nisi eo referas, quod bona dista et tran-

quillitate animi coneervari fintegram vaietaditictn

atque adeo eenectutem feliciter attingi potse, Tere
ao prudenter monet.

88. De cocli subsiantia.

141

DB O M N I t A R I A DOCTRINA.

742

, . efformat compoaita corpora, atquo deo ccclum

.
quoque ex iisdem conatare docet: tantum differro
8 , ,
in eo, quod corpora terrestria ex deterioribus ao
,
veluti crassioribua etmagis materialibus clemcnto ,
rura partibus composita sint, coclom vero cx sub , tilioribus et lucidioribua substantiam acceperit.
. *
Aristoteles dum sumit, elemcnta quatuor recto
'
molu ferri,Cffilumque circulari,ex diver?a motione
, ,
etiam diversam a quatuor elementis substantiam
'
ejus concludit,coelumque et sidera ad hinam usque
. '
ffitherem et quintum corpus appellal.
,
.
'. .
/
, ,
,
' ,
, ,
.

,
,
. ,
. , , ,
.

89. In quot circulos ccelum dividatur ?

Coclum variis circulia distinxerunt philosopbi,

quorum primus cst aiquator, qui medium illud i l i
auetralcrn et septentrionalem
eptentrionalcm partem
partem dtvidit. Ab
boodeinceps ex utraqne parte ad dextram quldem
tropicum a?stivum et circulum arcticum collocant,
ad ainietra tropicura australem, circulutnque antarcticum. Aiium iterum efiingunt circulum rueridianum, ab oriente ad occidentem usque pertin
geotem ; atque scxlum circulum quinquejam dictoa
aecantem, matutioamque ac vesperlinam partem
eequaliter divideotem horizontem eive finitorem
appellant, quo doo bemisph&ria distinguuntur ;
eeptiraum dentque zodiaoura incipientem a tropico
sestivo, secantemque aquatorem, atque in tropieo
australi desinentem.

'.
90. De circulo lacteo in coelo, sive Galaxia.
.
Q
,
Quod cometaest una stella,hoc Galaxia est ia
.
toto circulo. Eadem enim oometa et lactei circuli
,
eubstantia, ao quia maximua est circulus Galaiiaa,
,
necesseeetmagnamibi contiagereinQammatioQem.
.
Attingitverocirculus iste SagiUarium,Gemiaosqae,
, .
qui e diametro sibi opponuDtur. Atque ut lectori,

quod de cometa et Galaxia dixi, perepicuum eit,
, ,
norit sub luna esse corpus, non purum quidem
, , '
ignem, sed veluti fumigans aliquod apturaque a
,
motione flammam concipere. Quando igitur pars
,
agitata fomitia illiu3succenditur,inciditque in par
ticularem materiam cras3am eamque accendit,[co ' ,
metam facit ; quandoautem per totum inferturcir . ,
culum, facit Galaxiam, qui candidus apparet;

quoniam a motiono fomesilie vcluti spumat, albi.
'catque.
di.De uisisvariis in ccelo apparentibus.
'.
.
Succeneus ut dixi fomes,quando in longummodo
, , ,
flammam concipit,emiUitqueigniculos, fiuntcapra
, quas vocant, villis enimdependentibus illiigniculi
, , non dissimilesaunt.Si vero ia longumsuccensiisnul las scintillationes emittat, a flgura appellant trabem.
.
At quffi cadere videntur atellae, discurrentes Ari , .
atoteles vocat, eemea in se ignis habeat, succenso
,
ex parte fuligineo vapore, et dum augetur, trans ' , , versam facientc motionem. Obliquus autem motue
,
fit propter aliam causain,quando nimirum refrige , '
$

MICHAELIS PSBLLI

7 43

744

ratione trudente,obliqua figura redditur.Cum enim

omne desuper emisaum inferiora petat, ignis vero
natura habeat ut tendat sursum, pressione cogente
ad inferiora tendere, et natura vicissim cogente
sursum eniti,nascitur mista quaedam veluti et obliqua motio.

' ,
.
,
' , ,
,
.
' 92. De apparentibus in c&lo sanguinolentis coloribus
et hiatibus.
.
Sanguinolenti colores in coelo conspiciuntur,
,
quando nubes nigra ad latue splendid nubis ex- '
8titerit nec rainus quandoinfrasplendidam nubem
'
nubes nigricane colligitur.Ac cum quidem ad latue . '
consietit, tuno vieum illud contingit per refractio- , 'nem radiorum.Hiatus vero sive cbasmata apparent, . ,
quando nigra splendidaque nubea eadem euperficie ,
ccali consi8tunt,ita ut nigra interius stet,8plandida , .
exterius. Tunc quippe visus noster eplendida raa-
gis occupatus nigramque tardiue comprehendena, , , ,
videtur sibi hiatum videre,quod perimaginationem '
.
a nigro colore objectam accidit.
y

93. De magnitudine solis, lunse et terrse.

Sol ad terram ex Aristarchi rei astronomicaB peritiesimi sententia majorem rationem habet, quam
eexies mille,octingenta etundeaexaginta ad septem
et viginti. Diameterque solis ad terr diaroetrum
majorem babet rationem quam undeviginli adtria.
Praeterea diameter solis diametro lunae major pluequam duodeviginti vicibus. Etsol ad lunam majorem babet rationem quam quinqujes mille, octingenta et triginta duo ad unum.Haec non eimpliciter
ila et sine deraonstratione apud astrologos proponuntur, aed geometricis et certissimis demcnstrationibus confirraata, de quibusdicere non locueeet
ia praesenti ; itaque tibi, imperator divinissime,
propositionee hasce jam sine deraonstratione accipere satis fuerit, dcmonstrationcs autem alio tempore a me requires.
94. De eclipsi

solis.

'. .
, ' . ,
. , , '
.
, . , ,' .

,
^ .
, , ,
,
.
'. .

.
Proprie nullaest solis eclipeis, neque enim unquam eolie lumeo obscuratur, sed raodo nobis oc- , ' .
cultatur.Id vero accidit, quando in oodis eclipticis ' , .
luna perpendiculariter infra solem versatur. Cum
enim luna infra nos simus, illa oculis nostris l u - , #mensolie occultat acsubducil Costerum astronomi, .
corpus lunae duodecim digitis mensurantes, inter- ,
dum loti illius corpori, interdum paucioribus digi- D ' $ tis radios solis intercipi observant. Quando enim ,
per superiorem apsidem sive partem circuli pui . "
soli propiorera luna fertur, exigua parte eum ob- ) ' ,
umbrare videtur ; cum autem inferiorem transit,
siquidem tunc maxima nostrisoculis apparet luna, ,
, .
totum obstruit solera.
95. De eclipsi

lunx.

' Deficit luna quaado in umbrara terras incidit.

Terra enim a eole illuminata urnbram facit non
cylindriformem,8ive qualie est flgura columnae,sed
quffi conum refert. COQUB porro sive trocbus ex
laiiore baei ia acutura desinit, talisqueterr umbra

'. .
*
* ,
, ' ,
, . ,
' . -

745

DE O M N I F A R I A DOCTHINA.

ht . ' ^
,
' , .
3 , ,
.
$,
.
, .
, ,
, .
\<. & .

,
?$

, g
,
. ' ,
;
,
.
.
. ,
. ,

, .
,

.

^*. .

'

,
,
, '
.
, ,
'
, .
, ,
, ,
' , , ,
.
tjT)'. .
^
, , -

,
. ota
, ^
, .
,
* '
, ,
, * PATBOL. GH. G X X I L

746

est. Nam quando ab qualis magnitudinie corpore

alterum illuminatur, umbra prodit cyJindrica, at ei
a majore, coniformie. Jam major utique est eol
teJlure, igitur dum eam illuminat,conicam umbram
efficit.Quando igitur in terree umbram inoiditluna,
obecura fitac veluti de6cieiis.Et quando in radicem
eive inferiorem umbre incidit partem, deficit tota.
At quando in partem supremam, tunc non tota
obscoratur , quandoquidem in coniformi umbra
baaie latior, fastigium angustioe breviusque eet.
96. Num sol sit calidus ?
Plato qui omne coeleste corpus ex igne, terra et
duobus ceeteris elementis componit, merito solem
calidum affirmavit. At Aristotelee aliud praeter
illa elementa corpus coelo tribuene, neo calidum
esse neo alia tali qualitate praeditum affirmat.Quod
8i dixerit aliquis. Quoraodo igitur, si calidoe non
est, calefaoit ? respondet, quod dum movetur sol
excitat , sive fuliginosos vapores, aeremque\icinum terrs, atque inde calorie subjecti est
auctor. veluti fomitem ftammaB conciptendaB primus dixit et naturam ejus explicavit
Aristoteles, intelligens per illam vapores ex terra
prodeuntes calidoe siccosque ao veluti fuliginosoB,
qui ad lunam usque propter levitatem suam feruntur, atque moti et agitati ex parte succenduntur, et
ignie instar apparent ao subjectam subBtantiam
caiefeciunt. Quod vero motus oalorem generet, docentvel sagittarum cu8pide8,siquidem motua celeritate plumbum illis impositum liquefit.
97. Qualis sit astrorum substanlia ?
Omnium siderum inerrantium,errantiumqueeecundura Platonem una substantia est, pars nempe
Bubtilior splendidiorque quatuor elementorum, et
illorum veluti despumalio.Aristoteles vero quintum
quoddam corpus de illis cogitandum relinquit,neque enim nominat quae eit stellarum eub8tantia,sed
coelum omno univereaqoe sidera,quia diverso motu
quam elementa quatuor prcedita sunt, quintum
corpuB appellat. Ex omnibus porro etellis eeptem
tantummodo sunt planetae sive errantee, vel proprie quinque tantummodo, sol enim et luna non
errant, at illi quinque quia videntur jam stare jam
retrogredi, errantes dioti sunt.
98. De stellarum rotatione ac motu
Stelles inerrantes universa)flxaesunt, ut ait Aristoteles, et sine ulla transpoeitiooe una cum coelo
moventur, quod cum ab oriente feratur versus oocidentem, eadem et illee cum coelo motione circumferuntur. Planet vero propter contrarium et
83qualem renixum, a sapienti providentia, ne ex
consimili cursu et volutione conflictus esset, proprio et naturali motu feruntur ab occidente in
orientera. Quamquam et ipsi ex oriente moventur
in occidenlem, aed una cum coelo circumagitati:
unde aol propria motione quatuor anai tempora
implet, jam in septentrione jam in meridionali
parte oonstitutus , prout vero movetur eodem mota
24

747

748

MICHAELIS PSELLI

cum ccelo ex oriente in occidentem, diee facit et A

nootes.
99. Quales figurx stellarum f
Gum multiplicee figurae eint, ut triangulares,
quadrangulares, cubic, pyramidales aliaequeplani"
formes, pulcherriina est Bpha;rica. ltaque ccelum et
stellae omnes Bpherica ligura praeditae sunt, quod
et ex lunae iliuminationibus perspicuum est.Siquidem illa ob gibbositatem suatn DOD simul tota a
aole, sed paulatim crescenti lumine illuBtratur.Fas
certe erat corpore tbcria in pulcherrimam figuram aptari, mentis flgur aemula. Sicut enim mens
in reflectitur, aic et aeterium corpus a mente
direotum et ad mentem converaum in semet
Yergit.

,
.

100. Dc ordine stellarum.

Gum in duo genera etell dividantur, inerrantium errantiumque, inerrantes planetis altiores
aunt, non tamen ipsaB omaes in eadera coeli sum
mitate constitutiB, eed ali aliis sublimiores. At
septem planets eub inerrantibue locum sortita
euat, primus quidem Saturnus,post hunc Jupiter,
inde Mare,binc Sol, deincepa Venus, ac sub Venere
Mercurius, et postrema Luna.Poat illam aequuntur
quatuor elementa de quibus dixi. OeQnita porro
eingulis planetis tempora suee cujusque motionis,
admirandum inter concentum aive eymphoniam
babent.

' .
,
,
,

, ' ,
.
,
, , '
, , '
, . '
, .
,
.

^'. .
, ,
, , , .

.
.
' ,
.
. . "
,
, ,
JJ .

Q
'. ;
101. Unde lumen habent stellxf
,
Neque inerrantium ullaetellarum,neque planetae
omnes, sed eola luna a sole illurainatur. Igitur et ,'
pars ejuB lucida semper eoli obversa est,neque un- .
quam tota caret luaa lumine, sed usquequaque di- * , '
midia pars ejue lumine gaudet. Nam in conjun- , '
. ctione eive novilunio gibbua nobie obvereus lucia
est expere, at euperior ut ita dicam calvaria illumi- ,
nata eat. In plenilunio vicissim hemispheerium ad .
nos vergens totum eat lucidum, auperius autem
, ' , .
illud expers luminis. Inter noviluDium vero ao
pleoilunium pro ratione qua a sole distat, ilt nobis
,
vel cornioulata, vel dimidiata vel decrescena, aut
enim minus quam diraidium ejus illuminatur,aut , , ,
, ,
dimidium, aut plus dimidio.
,

^ '. , 102. De stellarum significatione, et quomodo hiems

;
et xstasfiat?
,
Significatio etells eat, quando oriens vel cum
,
BOIO exorta ut canis, vel orion, aut acturus, aut
alia quaedam fixarum, aerem quatuor anni tempo- , ,
ribue alterat. Nam et Moysee hoc subinauit cum , ,
ait: Erunt in signa, et in tempora, et in annos. .
Stella aiquidem matutino vel vespertino ortu auo , , ,
aliquam ex aeria affectionibua signiflcat.De aestate .
vero et bieme alque csterie anni temporibus ,
BCiendum est,quod quando sol nobia eat australis, .
et auper capite Dostro fertur, facit statem ; et , '
quando in austrum abit, biemen facit; quando au- , ,

DE OMNIFARIA DOCTRINA.

749

* , -
,
, * '
,
.

750

tem veraatur in ariete, aaquinoctium efficit:

quando autem ex adverao poaitua cancri chelas
attigerit, autumnum, allerumque affert quinoctium.

103. Quanli temporis penodus singulU planetis sit

tributa f

Singulis planetis Deua tempora definita statuit

Diotionum, aecundum proportionem magnitudinie
,
apheararum, et mensurs qua diatant. Saturnus
. igitur tanquara caeteris sublimior et majorem de,
acribena circulum, triginta annorum apatio perio .
dum suam explet et abaolvit. Jupiter ipai proximua
' . "
annia duodecim. Mare duobua et dimidio. Soli,
.
Venerique ac Mercurio aequalis periodua uniua
] anai eat conatituta. Luna undetrigenta diebue et
. '
dimidia. Quod ai quia muaice numeroa hoece con .
eideraverit, sapientiam Gonditoria mirabitur,siqui' ,
dem omnea rationee harraonicaa in Ulia obaervare

licet, octavam, quintam quartamque.
'.

; ,
, , .
'. .
104. De comtta.
' '
Gometa generatur ex fuliginoaa materia; quanto
,
enim pars bujua per mqtum, ut diximua, auccen , ',
ditur, et tenuior illa compagea fuerit accenaa, eta ,
tim procurrit ulteriua, fitque atella cadena aive
. quam diarurrentem appellant. Si vero materia
,
fuerit cra6aior,aemen ignia auccenai ibi continetur,
, .
et cometam efficit. Sunt et varisa forraae cometa , , rum propter diveraimodam materi illiaa auccen, " , ' sionem. Nam quaedam in longum modo fit, et vo
cant trabem,aut in longum ei Jatum, unde proprie
,
dictua cometa naacitur, aut in profundum habet
, ,
quaadam veiuti deacintillationea, et vocatur pogo, .
nias sive barbatua. Sunt et alis cometarum appel .
lationes, quaa sermone procedente dicemus.
'.

, ,
.
,
^, * ,
*
,

, .
, - D
, ,
, ,
, '
. ,
.
, ,
.

/. .
,
,

105. De pluvia, grandine, nive, pruina et rore.

Cometee quidem ef circulua lacteua, trabeaque
et atellae cadentea aliaque de quibua jara dixi, ex
fuliginoaia vaporibua naacuntur. Pluvia autem
grandoque, et nix ac pruina et roa ex vaporibua
exhalantibua fit natura bumidia,effundentibua aeae
poat fuliginoaoa illoa, et ex terra ipaia etiam auraum aacendentibue. H enim exbalationea vaporeaque huraidi ao calidi aut in aquam vertuntur et
mutantur, qu ai conapectior deaoendat, facit pluviam, si minutatim demittatur, rorem, aut modo
concreacunt,faciuntque nivem, aut in aquam priua
mutantur ac deinde congelaacunt, unde grando
naacitur. Hc fiunt quando Jeviiate elati vapores
altiue aacenderunt; ai vero in proximo terre aere
aubaiatant, ibique congelent, generatur praina
Gsterum Ariatotelea horum omoiom oauaam atatuit eaae frigua.
106. De iride.
Irie quem vulgua aroum vocal, natura non aubsiatit, aed imaginatio eat videntium, dum radii ab

751

MICHAELIS PSELLI

752

oculis in illam incidunt ao deinde refringuntur . , atque ita aroue iiguram referunt. Vere autem ar- , ,
cum representat irie,nunquam enim circulum, eed

semper semicirculo minorem majoremve. Ut pluri- ; ,
mum a sole, rarius etiam a luna apparet, et de die , ' ' .
frequentiue, rarius noctu : sspius prope horizon- ,
lom, minus frequenter ciroa meridianum.Non raro ,
aimul duo conspiciuntur iridee,estque eiagulie color , ,
triplex. Interior zona puniceum habet, aitera vi, .
ridem, tertia colorera croceum ac veluti subpur- .
pureum, constatque iris inasqualibus et diesimili- .
bus nubibus.
,
1

, .
.

107. De halone.
. .
Etiam quod in eublunari regione apparet velutj g halonium, lantum ita videtur, neque eubstantiam
, ' , ' ' ,
babet propriam, cseterum multa illi sunt iridis na- ' .
tuTAB contraria. Frequentiue enira conspicitur ut ,
circulus perfectus, haud ita saepe minor circulo, . ,
crebriusque circa lunam quam circa eolera, et de ' ,
die minus frequenter quatn de nocte, saepieaimeque
, ' .
circa meridianum, at prope horizontem rarenter: ,
et unica eemper uniueque coloris, nimirum albi- . ,
cantis, ac conBistit exnubibusequalibus et eimila- ,
ribus. Oritur et balo ex visionis refraclione. Oportet .
vero id quod vistim refringit esse ac pelluci- . , ' ,
duro, ut ibi species visibilie appareat. Caeterum ,
halouie quoque circulus et iridis figura rationibue ' .
demonetrantur geometricia, quas gre admittunt ,
regiffi aures.
^ ,
,

408. Devirgis.
'.
Quae in aere apparent tanquam virgffl,neque luci
,
advorsso conaiatunt instar iridis,neque perpendicu- , ,
luriler exatanlaub illa, ut balo, tantumque conspi- , .
ciuntur de die, et circa eolem modo, et circa hori- , ,
zontem maxime occidentalem, rariue etiaui in me- , '
ridiano, fiuntque ex ineBqualibus et diaaimilaribua , ,
nubibue perinde ut iris. Habent et ipee triplicem
. *
colorem,multa enim virgis et iridi coramunia sunt, ;
exoepla figura,qnae iridi est imperfectua circulus, , '
cum virg sint rectam lineam conformatae.Fiunt , ' .
vero per refractionem, visione ex una nube dela-
bente in alteram, atque inde refracta ad aliam nu- ', ,
bem candicantem. Quando itaque Aristoteles de . " *
virgia loquens, ait refringi vieionem in Bole, norie D , '
candioantera nubem isto in loco nomine eolis i n - ' ,
.
telligi.
109. Deparheliis.
'. .
Multa sunt parbeliis communia cum virgie,nam

et hi per transveraum a luce oriuntur, et de die *
Bolummodo, nec niei circa solom, el maxime circa , ,
ocoidentalem borizontem vel meridianum. Caete- ,
rum virgee in nubibuainequalibua ac disbimilaribus *
generantur perinde ut irides, parbelii autem halo- , , *
nis in modum in squalibue ao aimilaribus. Ac ,
virgffl quidem triplici colore aunt ut balo. De illie .
yero eoieadum eet,quod luno refraotio a nube
, ' -

153

DE O M N I F A R I A DOCTRINA.

754

, . ^ ad eolem, cumnubes densior est et solidior quam

,
in virgis, leevisque ei eequalis, quamobrem et albi ,
cante colore parbelius apparet,quoniam ab laevitate
,
illa unus idemque color servatur, et a densiiate
(5, .
magis faciliusque vieus refringitur.
, , ^
,

'. .

110. De ventis,
Ventue non est agitatus aer,ut Hippocrates Cous
medicus eibi persuasit, eed ex vapore atque
exbalatione terr oritur. Aeris quippe motus
.
languidus est ac remisaue, venti tyrannicus ac ve ,
bementissimus, ut demonstrant terremotus, qui
, ,
nibil aliud sunt quam subterranei venti.Gum vero,
, ,
, . ut breviter dicam, quatuorsint venti catbolici sive
, , , - g oardinales,ex bis subsolanus ac zepbyrus non adeo
,
iacitati sunt, sed violentissimi boreae atque auster.
*
Quoniam nimirum ad septentrionalem atque au ,
stralem polum ubi boreas et auster spiranl, sol
, *
longius absens illa non calefacit, ita ut frigida ma , *
neant: frigidaque cum sint, semper sunt humida,
, 8 :
imbribus plurimis propter frigiditatem ibi caden . , ,
tibus. Hinc deinceps terra humectata multos emit ,
tit vapores exhalationesque, unde venli vebemen, ^,
tes nascuatur boreas atque auster. At enim in
.
orientalibus atque occidentalibus partibus versans
? ,
sol aon patitur multura frigus fieri, unde nec multa
,
pluvia, nec multi vapores atque exbalationes ex
, < terra quippe non adco bumectata, binc nec venti
,
inde impetuosi spiraat. Geeterum in australibus
.
partibus plue quidem terrae est,sed minus bumida,
, , C at in septentrionalibus non adeo multa est terra,
, ' '.
sed adraodum humida. Sane a frigore imbres
,
oriuntur, et a terrae bumiditate non ab magoitu , '
dioe multi vapores raultaeque exbalationes. Hinc
.
etiam vehementes vcnti ex australibua et boreali ,
bus veniunt partibus, quod ibi multi vapores ex
.
terra exbalant. In oriente autero et occidente non
,
sunt venti tam immites, sole nimirum vaporee ibi dem prodeuntes consumente nec permittente sub, .
sistere. Porro ventos ab septentrione flantos vooa , ,
mue boreae, ab meridie notos sive austros. Causa
. ,
obliqui ventorum motus est ciroumrotatio orbis
,
terrarum, quae vapores deorsum tendentee divertit
,
et huc atque illuo transfert. Etesi veati Septen. 01
trionales spirantpost viginti dies ab sestivo soleti ,
tio, ortumque canicu!ae,tuno siquidem solutis nivi .
bus aurae frigidfa flant borealee, quas eteeias appel, / , '
lant. Spirant et auetralee etesiae ab auetrali parie
.
orbis terrarum, eed eas nos percipere non possu , ' 51 mu8. Veniunt tamen et ex parte australi nobis
' .
propiore eteaia? venti,sed qu post septuageeimum

diem a bruma sive bibcrno eolsti tio incipiunt epirare,
, .
quando sol est in Piscibus. Ab occidente aequino , ,
ctiali flat zepbyrus,ab oriente aequinocliali subsola .
Dus : atque a septentrionibus sive arotico polo
,
aparctias, a meridio auster. Ab oriente eoletitiali
.
fflstivo caBciam, a brumaii occasu liba vooant.
,, brumali oriente spirat eorus eive vulturnus, ab
, , ' -

785

756

MICHAELIS PSELLI

occaau aolstitiali aiativo argestes quem Ptolemaeua

appellatjapyga.Atque hi octo venti ediametro sibi
invicem opponuntur. Alius ventua est ab una aeotione poli arctici, et vocatur boreae sive mesee,
apirana intercaeciam aparctiamque. Aliusex altera
poli arctici seotione et vocatur tbrascias, inter
aparctiam atque japygem. Alius ex sectione una
poli auetralie flat euronotus, mediua inter eurura
atque austrum. Et alius denique ex sectione poli
auatralia altcra libonotus,inter austrum et lib;*,dictus etiam Phoenicias. Atque borealea quidem venti
frequentea sunt, minua intenai tamen, quoniam a
valde humidia spirant regionibus. Auatralea minus
frequentes propter defectum materi, intensiores
vero propter terrarum exquibusveniuntsiccitatem.

* . -

bifl ventia nubilosi esse solent caecias, boreas et

* ,

- : .: ..

u~
- : *
aparctias
fulgurales
boreas,
aparctias,
tbrascias **
et argestes.Ex nube prorumpens, conepbiam Graeci
appellant,est boreas et nubes obducens meses alque
aparcliaa.Grandinem affert aparctiaa, thraaciasque
et argestea : etum auster, zephyrus atque eurua.
Caeterum zepbyrus natura quidem suafrigidua est,
quatenua autem in statespirat.ascititium calorem
obtioet: boreas vero exbalationum multitudine
nubee seraper abaorbet,ac eerenitatem inducit,nisi
frigidua fuerit: ai vero fuerit frigidu8,vapore8spiesat indensatque antcquam nubem aummoveat, facitque pluviam. Atque contrarii quidem venti spirare eodem tempore non possunt. Qui porro apud
nos flat auster,non apolo auatrali aive auatroorbia
terrarum apirat,sed ab ativo tropico.

,
,
.
.
,
,
.
, ,
.

.
, , ' . ,
, ,
*
*.
*
%.
_ ~ - .
^^
_
_ . ( ...
-'...

, , , . ^
,
,
*
,
,
,
, ,

. '
' , '
, ' .

111. De typhone.
Typbon venti genua est quod Homerua procellam
vocat, Ariaiotelea typhonem, quud densus hic api et verberat ac proaternit quidquid ei
86 obtulerit. Gausa ejae suat crassioree vaporesdeauper e nubibus recta deoraum descendentea in
terram vel in mare, qui in resistentem quamdam
incidentes materiam retro peliuntur. Quando quidem vero repercuasa horum pars propter succedentes alioa vapores resurgere prohibetur, ad
obliqua feruntur perfringuntqus, atque etiam ibi
oocurrentibus quea renituntur aliia partibua,iterum
diaperguntur faciuntque helicem eive vorticem
venti, qui a terra et a mari in sublime attolit quae-

'. .
, "
,
, , .
,
' ,
,
.
'

, ,
, , ]
, ,
,

cunqoe oorpora apprehenderit.Hic estventusquem ) . -

nonaulli typhonem appellant.

112. De ecnephia.
Ecnephias etiam genua est, parumque a typhone
diversum. Sed non cernitur ecnephias, oculis autem sentitur typho, utpote qui crassieaimam materiam, vaporea fuliginosos ex nube secum vebit.
Ecnephiam sopit pluvia, eed typhoni compescendo
impar est, qui a boreali vento tollitur et exatinguitur. Nibil aliud porro est ecnepbias vehemena
quam typho,et typbo remiesue haud diverens est
abecnephia. Saepius et ex frigidis oris per calida
loca apirantea et alterati venti flantcalidum, et ex

'. .

. ,
, .
,
, ' .
, . '
,
.

757

DE O M N I F A R I A DOGTRINA.

758

, . calidie flaotes in medio frigidaB permisti aurae f r i , o\ ,

gidi affluunt.
*
, ^.
'. .
113. De fulmxnibus.
,
Fulmen non solet incendere, substantiam enim
, '
habet subtilissimam, unde corpora celeriter trans .
eundo propter subtilitatem ea non inflammat.Inde
,
et Grecis dictua quasi quod fu .
oile pcrmcet, neque adeo accendat; subtiliesimum
, , ,
enim cum sit,ut dixi, celerrime corpue pervadit ut
, . "
nec inflammet neque nigrum faciat, unde et non . ' . nulli vocant eive candens, enim can . '
didum eignificat. Quanquam enim fulmen ignia

est, quod natura urit at eubtililas velocitasque
. , transitus non per momeoium immorane corpori,
,
illud relinquit sine ustione. Quidquid enim urit,
.
non iDodo raagnitudino debita indiget ad urendum,
.
eed etiam ul corpori urendo per aliquod lempus

immoretur. Ob hanc itaque causam non inflammat

nec urit fulmen.
114. De prestere sine igneo turbine.
'. .
Prester incendit et iijflammat, ut nomine etiam
,
ipso indicatur. Dictus enim presler Graecis est a
. ^
vocabulo quod accendere significat. Ao . '
cendit autem,quia exnubc secum vebit crassiorem

materiam eamque inflammat. Praecedit presterem
.
yentus, quod inde conslat, siquidem quae ioflam , ,
mari debent,priu8 aspiritu presteria sulfureo per,
celluatur rumpuoturque, unde et fulmine tacta
, '
. Q per aliquod tempus hiant. Neo tantum precedit
,
presterem ventus, sed comitatur etiam, et sequitur.
. Latius ac passim diffusus et subtilior si fuerit, to , , nitru facit et fulgur : siinflammetur, efflcit fulmen,
,
el fulgur, presteremque. Ex non inflamroato flunt
, .
ecnepbias ac typbo. Caeterum omnia hac contin .
guntper violentam excussionera.
'. ;
415. Quomodo cxperit mundus ?

Mundus eubeistere coepit a natura et motu elementorum. Horum enim cum quaedam levia eint
.
ut igois et aer, alia gravia, ut aqua et terra, gra , ,
viora ad inferiores partes universi subsiderunt,
, , '
levia ut igois sursum eese extulerunt. Quidquid
, ' ' , !
vero terr iraminet, sursum est. Propter hanc cau .
. - sam mundus ciroumquaque flexusestac gibbosus.
Attritis vero invicem corpusculis, aquae prodiit
.
natura, quae iluxu euo suhjecta loca exoavavit, ei
, ,
spatia mari recipiendo fecil. Ex subsidentibue igi
tur corporibus terra facta est, ex levibus et subli ,
mibue ccelum, ignis, aer.
.
*
, , .
'. ;
, *
, ' ,
(
;),
, ' .
, .

H6. Num unum sil hoc universumt

Non multi sunt mundi corporales, ut quibusdam
philosophis persuasum(sedunus perfectus.licetnon
proprie unum dicitur, quomodo enim unum fuerit
mundueex tot el tam diversis compositus ?),verum
propter partium ojus invicem unionem unum appellatur. Ceterum proprie unum Deus est omni

7S0

760

MICHAELIS PSELLT

eimplioitate 8ublimior,qu8ecunque vero infra Deura

8unt,non proprie sunt unum, sed propter unionem
et participationem ez uno, i t a dicuntur. Nam et
menB unum eet et multa. Quotquot enira sunt rea,
tot etiam mene est, nam et exempla illorum in
continet. Etiam anima, quae et multo magis dividua eet, contingit multa esse,nec minus elementis
ao corporibns. Quandoqmdem igitur accurata
unioni8etiamraundus68tparticeps,proptereaunum
appellatur, et quoniam perfectus est unus et soIUB, nec multi eunt mundi.

" , ,
, .
. "
, ,
. (
),
. ''
, ( ,

' .
\ .

117. De vacuo.

, ' ivtot
Vaouum non omne8,eed aliqui in ecriptia suisin .
duzere atque nominavere pbilosophi,aiunlque iilud
omni epoliatum corpore.velutiinviflibilequud- ,
dam ohaos,et antemundum fuiese statuunt,deinde .
elementis prodeuntibusetcoBlo circumrolatione sua .
oorpora omnia colligante ac constringente,vacoum
quidem intus relictum Dullum fuieee, extra cceli , ,
vero ambitum omne vacuum esse, quod iufinitum ,
in infinito spatio licet cogitare. Hanc sententiam .
omnino rejicit Aristotelee,et nusquam admittit va- ouum, neque intra mundum neque extra. At Gleo- , ,
medes pbilosopbus iotra mundum reperiri negat, ,
extra Yoro illum dari vacuum,Yebementer contendit, ,
.
148. De loco.

eecundum vocabuli vim est aliquid, quod

oorpue vel rem incorporalem potest complecti.Quoniam igitur materia complectitur formam,materia
formaB qu83 res incorporalis eet, possit dici locus.
Sio spatium desertum ac vacuum, quandoquidem
corpora reoipere poteet, non male locus corporum
dicetur. Proprie vero locue eet extremum quod
ambit corpora; ita aer ambit corpora naturalia.sed
non aer quicunque, non enim ille qui montibue
soblimior et proximus ccelo est,eed inferior ejus
pars Doe ambit. Haec igitur aeris superficies corporum noetrorum est locus.
LOCDB

H 9 . Despatto, guod philosophi appellant.

Aritbmetici vocantintervallum intelligibile

inter numeroB,inter unum etduo,inter duo e t t r i a ,
quatuor atqueita deinoeps.Quoniamenim non continuue eet numerorum ordo, sed discretue, intervalla inter numeroe appellarunt. 8ed et
vooant pbilosophorum aliqoi partem acveluti regionem receptaculi corpus capieDtis,uti dolii
quod capit vinum. Si enim ponatur veatrem dolii
tantummodo vino p!enum,non quidem totum dolii
corpue, sed tantum venterejuB circumferentia sua
vinum comprehendit, atque bujusmodi partem ptailosophi quidam regionem vocant, quam non
absurde aliquis etiam locum appellaverit.
420. Num mundus sit animatus.

Noetracbristianorum sententiane summie quidem

auribuB admittit animatum esse mundum, quem
providontia gubernari novimus. Ac pracstantissimi
pbilosopbi Plato et Aristoteles,quique hoesequuatur, et anima et mente proditum eaee mundum

'. .
' , , .
,
. ,
, ,
.
.
, , '
,
,
,
.
'. .
,
,
, , , .
,
.

, .
' , '
,
.
.
.
'. .
,
, . ,
, ' , , 1

761

DE O M N I F A R I A D O C T R I N A .

769

. ' . aperte etatuunt. Neque animae inesse COBIO et infra

, '
poeitis 8phaEria,eed e contrario corpora ab illie taa . quam divinioribus depecdere arbitrantur. Atque
oflou ,
naturae quidem etiam subjecta illa putant, sed na
turaro noo adversari illorum animabus autroenta , '
libus legibus, sed ab illis maxime dirigi neque
. '
animas aut mentee ab corporibus illis suis existi , marunt alligari.sod ab illis potius auapenaa esse et
, ' ' illustrari corpora.
.
1

'* .
' ,
,
.
.

121. Num mundus ingenitus sit et incorruptibilis.

Neque lDgenitue neque incorruptibilis apud nos
chrietiaDos mundus esse dooetur, quem et factum
6886 etperiturum e Scriptura didicimus. Aristole18 vero et iogenitum illum et incorruptibilem po $ , g nit.Plato in Timaco tradit eum genitum e886,nullu
.
autem temporo corrurapondum.Gai quoniam objici
, '
potest, quod cum eit compositus etiam oorrumpe
tur, quidquid enim compositum est etiam dissoivi
, ' ' , ,
poteat, excipit ille ao respondet, quod natur euas
,
ratione utique sit corruptibilis mundus, corpus
.
enim nulluni ia 86 habere eempiternitatem, sed a
Deo accepiase esseque illi superadditum ut sit i n , , corruptibilis. Proclus in commeatariis sive expla ,
nationibus suia in Timsum omai contentione etu, , det demonetrare, quod necgeoitum Platomundum
.
8enserit,8ed tempore quidem ingenitum esseputat,
vel ut rectius dicam confirraaro annititur,sed quatenus compositus eet,genitum licet cogitare.
'. .
122. Num mundus nutrialur.
^ Non longe mibi ab ineania videntur abeaae qui
, - ' mundum nutriri existimant, eive ooelum tantum ,
modo mundi nomine appellant, ut in Timxo Plato,
. sive una cum CCBIO etiam quatuor elementa. 6i
' , enim, ut ipei ientiunt, perfectiseinauB eet mundus,
, ;
maxime atque eeternue, qui fieri poteet utciboin . ' digeat ? Nutritur quippa quod imperfectum est et
. indigene, oan vero plenum quod est,et cui nolla re
.
eet opus. Nam si per nutrimentum ei qui alitur
,
additur aliquid et inorementum accedit, crescet
.
etiam mundus si alitur,autei aiimento deatituatur,
,
marcescet. Erit itaque major eeipso aut minor
,
mundus, quod perspicue absurdum ac ridiculum.
.
Quare ei nec incrementi nec evacuationis oapax
mundus eet, neque nutrimento unqaam indigebit.
123. De mundiordine.
'. .
Grajcorura
philosopbiin
collocandis mundi parli ' 1
bus eibi ipsis invicpm adveraantur. Vera sententia
. ,
est quod coelum tanquam maximum corpusetcir, ,
culare,
atque elemeota cornplecti ac coniinere ap
tum, extra illa structum est. Sub bujus concava
* superficiepriDQum quideminerrantesetellaBordinatai
vciov, sunt, et zodiacue ciroulua : deincepe planelarum
, ,
orbesac circuli, quorum infima est luna : intra
I ,
hanc etatim iilud sivo fuliginosaexhala
tio
flammam conoipere apta, binc aer, et deioceps
, ,
aqnee elemenium, ac poetremo loco terra fundata
,
est. Sicomniaomnibusinsunt, etelementumquod< ( *
queuniversitatem
quamdam eive totitatem, ut ita
,

763

MICHAELIS PSELLI

dicam, habet circumscriptam, et omnia invicem

sunt superimposita.
124. Qua causa sit mundum hunc totum inclinari.
Mirorphilosophos quosdam exiatiraantes mundum loco 8uo excidisse, situmqne qucm primum a
Conditore acceperat perdidisse,polumque adeo borealem in altiorem partem elatum, australem vero
depressum infra terram, et ajquinoctialem zonam
versua meridiem inclinatam e9se.Usqueadeoneignorant quod pro diverso climatum situ, poli jam supra borizontem versantur.nee inmundo quidquam
ideo routatur aut transponitur, quodque australe
clima habitandum sortitis polua borealis semper
conspicitur etcapitibus eonim iraminet, auatralie
veroinfra terram occultatur.Neutiquam igitur mundus alteram partem inclinatus est,sed habitationum eilus, inclinationem sibi imaginatur.

764

,
.
'. .
,
, ,
, . ,

,
,
,
, ,
'
, '
.
1

125. Quomodo quis per Grxcorum demonstrationem'.

.
perspectum habere possit mundi finem.
* ,
Deultima die et bora, secundum dictum Evangelii, nemo novlt nisi Paler, et coaeternus ipsi ,
Filius, et Spiritus Patre procedens. At Graeci ,
etiam hanc scire vania contendunt demonstralioni- .
.
bus.Saturni maxima periodus est annorum ducentorrm sexaginta qninqne. Jovis annis viginti et *
eeptem, Martis ducontis ootoginta quatuor, Solis * '
mille quadringentia uno et sexaginta, Venerie mille " quadriDgentis uno et quinqnaginta, Mercurii qua-

dringentis octoginta et octo, Luna denique viginti

quinqne annie.Sed magna mundi periodus obeolvitur anmamilliea eeptingenties ao quinquagieamiile
et ter mille ac daceniis ; illo tempore omnium planetarum conjunctio fiet in tricesimo gradu cancri
vel primo leonie, atque tunc universali mundua
obruetur diluvio.Poat absolutas periodos minorum
in planetia annorum, particularee accidunt eluvionea ; unicuique enim stellarum errantium maximi,
medii et minores anni tributi sunt.
,
.

"

'
'
,

, , .

126. Quxnam mundi dextra sint, quasnam sinistra. '. , .

,
Ab oriente occaaum versua* apectantibue dextra
mundi eunt septenlrionalia, australia sinistra. Sed , .
ab occidente Bpcolantibus ad orientem, australia ' ,
dextra eunt, sinistra eeptenlrionalia : facicique ob- .
versae sunt occideatales coeli partes, ad iilas enim I ,
fertur Bi quis procedat, post tergum vero aunl , *
orientalee, ab hie enim recedit. Quod si requiras ' .
quaenam superiora euot ia coelo, quae inferiora, aiii ,
quidem pbilosophi qu supra caput nostrum eunt
,
Buperiora statuunt, quae his sunt opposita habent ,
pro inferioribus.At Aristoteles jam totum ccBlum ut , ,
euperiue respectu terrae conaideratjam quod supe- * .
rius vocavit appellat inferiua, acvicisaim, nec sine
preolara et erudita demonatratione.
\ .
127. De partium terrx mutatione.

Partea terraaalteranturratione aiocitatia ethumi ,
ditatiB, cum ex bumidia fiunt sicc vel ex aiccia

79

766

D B O M N I F A R I A DOCTRINA.

* . humid. Contingit et mari fieri lerram conti , nentem, et terram mutari in mare. Nam et in
. magoa hieme mari terra obruitur, et in magna
, aeatate mare exsioeatur. Fluvii quoque in oausa
* Buot ut mari nudetur terra : dum enim in illud
.
inflaunt secumque adducunt limum,littus augent,
,
qua ratione etiam fluvius ejusmodi in terrara abit;
.
sin vero non influant,faciunt terram, mari obduci.
* ' Sed tura mare continenti cedens ad contrarium
, ,
littus pellitur idque obruit : quod si possit,
* ,
recurrit itcrum ad suum iocum, et quee jam terra
,
continena facta erat, illam iterum opplet et ocou.
pat.
'. .
128. De terrx motibus.
, '
Terraemotus, ut omnium in natura, auctor est
, , Deus, Becundum illud (9) : Qui respicit in ierram,
- .
_-*..
l
TT
, . V _ St\ _
'

...
.
,
.
.
.
_ - . , S

facitque eam tremere.Sea proxima causa est emissus
, ,
ex terra ventue, quando intus agiteri contingit va *
pores exbalari solitos, quamobrem et vebementie *
simi et maximi terromotns sunt nullo vento spi ,
rante, hiec enim causa motus a terra includitur.
.
Fiuntque ibi concuasiones graviores,ubi mare flu,
otuoeum et terra plena cavernis est ao meatibus :
.
epirituB enim firmo loco inclusus fit vebementior
, . '
magisque terram quatit, et regiones quibus looa
,
infra terram ita meatibus referta sunt, multum
,
ventum capiuDt,magisqueconcutiuntterram quando
,
BOI nubibua obseptus et obscurus est,nam spiritus

ille subire extrinsecus terram iternm iocipit, qui
.
aerem dissolvit ac serenum reddit.
\ .
^
129. De magna hieme.

Magna hiems est quando omnea planetae in hi , *
berno erunt signo zodiaci, in aquario vel piecibus.
, Magna eive magai anni aeataa eat, quando omnes
* , , convenient planetae in eigno eestivo. Sed quidem
. ,
in leone constitutus aestatemjn sagittario hiemem
, facit.IIinc et annus Graecis, quod solem
.
in eumdem locum referat, ab uno enim

puncto in idem punctum sol redit. Omnea igitur
,
planetae eupra nostrum verticem constUuti magnam
.
facient ecstatem, e diametro autem a nobis remoii
,
omnes magnam hiemem.Et in magna hieme terra
.
mari obruetur,utin magnaffltateexeiccabiturmare.
430. Quare maris aqux salsx sint.
'. * .
Aqua marina ealsa est, quoniam vapores fu ,
moei tanquam materia non satis cocta ac digesta
* '. D mari incidrntes eam saleam gravemque redduot.

Similee exbalationes e terra factffi mistoque aeetivis
*
et autumnalibus pluviis, salsaa ea3 reddunt.Fluvii
.
autem saleedine non afiiciuntur propter fluxum
. , suum coDtiouum. Stabilitate enim opua eet,ut fu

mossB lliae exhalationee aubjectia aquia mieceantur.
.
Salsedinia etiam cauaa eat sol. Galore enim suo va .
pores e mari eliciena dulcioresque partes elevane et
,
attollena in auram, salaiores et graviorea inferiua
, ? .
relinquit. Quod vero marin aquee Quviatilibua
' - craasiorea auut, ad seneum ipsum pate; qua? enim
n

1 a

(9) Psal. c n i , 32.

767

MICHAELIS PSELLI

768

ob grave ooue flaviis vehi non possunt oaws, a , . Et

man propter illius deasitalem facile portanlur.
,
,
.

181. Qux causa sit quare in mari quoque dulces

aquae reperiantur.
Gausa ob quam dulces etiam in mari aquae reperiuntur, sunt fluvii in illud defluentes, Sic in ora
Gaza vicina raare aquas dulces babet, quod Nili
quffidam ostia non procul inde in illud exonerant.
Dum enim vcbementia et impetu fluvius devolvitur
ia mare, scaturitiones vcluti quaedam facit, et
aqaam reddit dulcem. Memineris etiam hoc, quod
ab omni magno fontc manat fluvius, et putei quoque
fontibus ortum debent : atque alicubi ex profundo
terrae loco aquae scaturiunt : alibi vero e fontibua

et scatebris in terrae sumraitate. At iluvii quidem

et scatebrs aquas babcnt profluentes : putei vero
stantee, neque enira promaoant. Caeterum Aristotele raare Erytbreeum extra Oceanum pouit, quoniam finibus ipsi non juogitur. Est et locus eidem
dictus profundus supra (10) Maeotia paludem, ubi
cum multo spiritu aqua dulcissima propullulat.
132. Quure aqua marina arbores non alaniur.

'. .

|5 .
,
. 0 ,
, .
,
,
, , .
, , , .

, .
, ,

.
'.

Non alit aqua marina arboree,quia se non facile

insinuat radicibus, nec celeriter io truneum ramosque assurgit,utpote craesior graviorque ac terrestri natura : hoc enim inde demonetratur, 'quod
faoilius quam alia aqua fert sustinetque navee et
urinatores. Dicesetaliam caueam, quod aqua marina exsiccat, cum arboribue non ariditate scd humore opus sit. Quod vero siccandi vim habet aqua
marina, maaifcstum est quia juvat contra putrefactiouem, quoniam aridas res reddit siccasque ;
aed et corpora eorum qui in mari laverunt eiccam
ei asperam euperficiem babent. Addes et tertiam
causara,quod equa raarina abundat pinguedine, at
pinguedo poris arborum so insinuans foecuadae
esse non permitdt.

.
,
^ ,
, .
, .
,
, ' .
, ,
,
/
. '
, ,
, |
.

133. Quare oleo in mare effuso verspicua ejus aqua

fiat et tranquilla.
Quia marioa aqua terreis et ineequalibus constaos
particulis traditur,laxaturque olei deositale,deiode
recurrente illa ad euam naturaro seseque compononte fiunt pori quidam et vacua iotervalla,quae ocuD
lis liquidam illam faciunt ao perspicuam,et spiritus
lvi oorpori allabens noa turbataquam jactare. Vel
quod oleum eequabile roaxime et pingue ei aquae
marinee affuodatur, caliginoeum in illa aerem dispeilit, et lucidiorem facit; traoquillitatem vero facit oleum, dum aqu mariae eupernatat, neo permittit ex iaferiore looo iilam exestuare. 8unt et
aliaa multie barum rerum causs, eed aliia aoouratioree euot quae attuli.

'. ^
.
"
,

, ,


, . " */
', ,
, ,
.
, '
.

5.
(10) Graeco est, cirea fluvium profundissimum. lib. de Mando cap. 4 : to 81
Sed pr obscuriore illa interpretatione posui Mxo-

Un paludem, reepecit enim Psellus bo Arietotelie

769

DB

OMNIFARIA

Quid sit causx, quare si fulmine tangalur

mare $al emergat.
Ex aqua marina coagulata fit eal.Coagulatur autem si fulmiae taoia fuerit,idque dulcem atque potabilein aqoam subduxerit. Nam tenera quidem ao
potabilia aqua nec sole urente, neo iulmine incidente coagulatur ; marina autem utroquo modo,
maximeque a fulmine. Ignis enim ejus sulfureus in
mare delatus potabilem aquam absumitatque in vapores abigit, terram autem ac salinam coagulat,
unde et oorpora fumine tacta incorruptibilia sunt,
et salis ope a pulredine conservantur, bumore per
illum exeiccato. Hanc 160 oausam Aristoteles
philosophue ponit probatque,et praestantiores quique pbysicorum.

'. ' J34

, .
.

, .
" , '
, ' ,
' ,
.
,
,
, '
, '
.
6 ,
.
'.

770

DOGTRINA.

,


,
, , ,
^, , .

^ ,

.

135. De Euripo sive asstu Euboico.

Ionummareexamplissima latitudinead Euboeam
inaulam angusto arctatum freto ao veluti per ostium quoddam in Criesaeum s<num se effundens
miscetur mari vEgseo, istbmumque subit Peloponnesiacum,atque adeo divina.ut videtur,providentia,
probibetur ne ante ee proruat et adversas terras ex
angasto loco, quo velut muris inclusum et exaggeratum est, obruat fluctibu9. Atque haec verisimilia
est aestus sive refluxus illius causa. Uti et apud
Sstud fretum plus quam io reliquo sinu aquae arctantur,itaque recurrentibus incidentes veluti effervescunt ao ebulliuut fluctusque faciunt, qui renilentibus undis allisi in aestum exaggerantur.

/. 136. Qnare arbores el semina Ixtius incrementum

capiani pluvialibus quamfluenlibusaquis.
^ ^
.
Quoniam pluviales aquae, dum cadunt,diffindunt

terrara poroeque et vias aperiunt, et in radicem ee
. * ' insinuant; aut quod veriue,qiiia recens ct nova aqua
, ,
fluvialis 69t,cnm illa ex lacubue sit vetus et alongo
,
tempore.Vel quod pluvialis aqua aereis referla par ,
ticulis et epiritum admistum habens pro subtilitate
,
sua oeleriter in plantam se immittit, unde et prop , ,
ter aerem intermistum bullas excitat.Aut quoniam
(
pluvia aqua in aere et spiritu prognata, pura et
.
etncera deecendit, fontaaa autem refert suas ori ' ,
ginee assimilaturque locis per quas transit, atque
.
ita variis qualitatibus repletur. Addes et aliam ra * ,
tioDem. Pluvia aqua facile putrescit atqoe ita facile
. ,
alteratur. Omnie autem aqua ita oomparata nu .

trit subjectum in quod incidit.

\

.

.
.

* . * .

137. Quare ex aquis pluviis illx melius rigant qux

cum tonitru cadunt el fulgure.
Nempe spiritu plenre sunt, concussu et admisto
aere.Bpiritue autem humorem magis roovetimpel*
litque ao distribuit.Aut quoniam calor frigori repugnane tonitrua facit et fulgura, quare et hieme
nnlla tonitrua, sed vere maxime et autumno. Calor autem acoedens bumorem plantis opportunum
reddit atque utile. Atque vern aqu seminibae
ante eestatem maxime neoeBsaria? eunt,unde regio-

771

MIGHAELIS P S E L L I

772

nes in quibus veris iempore plurimum pluit,ut in

8icilia, multos et bonos ferunt fructus.
" ,
, .
'. .
i38.De lacubus quibusdam.

Mare quod vulgo vocatur Mjrtuum in Palaeslina
crasaisaimam omnium aquarum vehit et ealsissi- , ,
mam,ita ulquidquid in illam iojiciatur eupernatet ,
neo subraergatur. Omnes porro aqu aalss ?el ac- , 6
tu vel poteatale calid sunt : potestate quidem ut .

Tyriae, actu vero ut qosa sunt Gabaris. Et apud
Ombricos rogio estlimoaa.in qua plurimusnascitur , . joncus et ca1amus,quem urentes regionaa incolae ao , redigentes in cinerem,euraque cum aquia coquen- vot *
tea, ealem concretura reperiunt.Sed et Sirbonia la- , ous ealsus est, et quantum aquis inest craasitiei, . tantura etiam salsediniaadesee aolot,Ha utcrassia* " * '
, ,
aimae quaeque salaissimae eint. Itaque et mare saU
eum eat, utpote crasaum, quoniam ipsi admiacen- .
, ,
tur fuliginosi et crassissimi vapores.
.
\ .
139. De fluviis.

Amonte Pannaryo in Asia oriuniur fluviiBactrus,
Gboaspes et Araxes. ExCaucaso monte Phaeis mul- (
tique et magni fluvii alii. Est porro Caucasus om- . ,
nium montium veraus Orientem seetivum et jugo-
.
rum multitudine et altitudine maximua. Ex Pyreneo, (1) eat is mons ia Geltica regione ad occi- .
dentem aaquinoctialem) nascitur Iater, qui per to- (
tam Europam profluit in Euxinum pontum. ipso , ) ^ '
septentrione ultraextremam Scythiam montessunt ' ' .
Riptaffii,maximi altissiroique. In Africa ex jEthiopi- C ''
cis montibus oriuntur fluvii jEgon,Neoais et Chre- ' * '
metes. Nilus ex monte Argyro, Acbeloi origines a .
Pindo, Strymooia et Hebri a Scombro sunt, qui , , . ^ montes sunt in Graccia.
. , . "
' ,

140. De incremento Nili.

Nilue originem habet ex summis iEtbiopia et ultimie Africae partibua, ubi clima Orientale desinit,
inoipitque meridica. Intumeecit Nilua estivo tempore, non ut quibusdam perauasum eat quod ab
Etesiia contra apirantibus aqu illiua repellantur,
cum bi ipai venti potiua circa tropioum eeativum a
eeptentrionali parte meridiem veraas omnea nubea
contrabant et propellant,donec in Zona lorrida cumulaUe cum ulteriue progredi inhibentur, copioaia

'. .
(,
,
, .
, , ,
,
'
;
, pluviis erumpentibus Nilua turget concitaturqne D , '
alveo auo contineri patitur. Tunc dulcisai- , ,
mee ad potum aunt Nili aque, utpote coBlestibus .
aquisauctffl et maxime ealubres; non amplius ca- ,
lids quidem uti initio, aed tamen adhuc ut ab tali , ,
initio, tepidce.
,
? .
NOTJE.

( 1 1 ) Abnobam dixiaset cum Taoito, Avieno, Plinio et aliia. Sed videtur hic in Gneco aliquid deai*
derari.

D B OMNJFARIA

713

DOCTRINA.

774

'. 141. fyuare solus e fluviis Nilus auras non emittat.

.
,
Solus fiuviis Nilue auras non emittit, quoniam
in nubibus ab yEtbiopia usque per etesias meri
diem versus propulsis vapores oinnee a caloribue
, illius loci abueumuntur, atque exinde pluviis mul
tis cadentibus Nilue ripas suag egressue agros
, ' ,
fecundat, nec miram est quod aurae cmitiil nul
, las, vaporibus omnibus a calore jam consumptis.
Neque vero, quod pbiloaopbis quibusdam persua ,
sum est, a nivibus liquefactia augetur et incre .
mentum capit Nilus, ^neque verior illa causa est
,
aurarum nullarum a Nilo emitti solitarum, quam
. " '
incrementi.
,
.
'. .

142. De regnis maximis.

Primum celebrium regnorum fuit Assyrium,
, ' ,
inde Medicum quod superius illud evertit.et raajus
.
imperiura sibi comparavii. Perss inde Mcdoe de ,
bellarunt, et Asia propemodum tota subjugata,

conati sunt Europapas etiam nationes oppugnare,
.
paucas tamen eubegerunt, principatumque tenue
runt non multo majore quam ducentorum anno .
rum spatio. Macedonum imperium Persas princi
patu dejecit, et ad secrndam vel tertiam vix pro . '
ductura est generationem. Urbs Roma omni terrae,
, ,
qua DOD inacessa est, et ab hominibus incolitur,
' . imperat, et toti mari atque oceano, etiam qua na, ,
vigabilis esse desinit.

,
' .

'
,
,
, , ; ,
(5 '
.
* ,

, ,
.

, .
'.

D
.
,
,
.
. ,
/ '
,
,
, .

143. De saporibus.

Ex saporum variis generibus solum salsum in

nullo fructu generari observamus, amarum enim
oliva fert, astringentem glans unguentaria (12),
acerbum nvalum punicum, dulcem rael, aoidum
poma quaedam, mordicantem multa semina, multeaque radices. Salsus vero humor in nullo reperitur. Quare et aqua marina quando plantam eubit
alitque, salsedinem relinquit qua? terrea? et crassaa
natur eet, et in qualibet pianta aquse salsa? et
marinaB naturam mutant, salsedinemque deponunt
et aliam indolem Induunt. Quatenus enim salsum
crassis valde constat particulis, non potest per
radicee in ramoe attolli, niai ealsedinem gravitatemque abjiciat.
144. Quare pastores pecoribus salem prxbeant.

Quoniam acor appetitum excitat, porosque aparit,quod facit ad meliorem digestionem.Vel potiua
valetudinis causa dant salem pecoribus, que pinguedine quandoque laborant,sal autem absumit et
digerit. Pinguedo enim quae pellem constipaverat
et adduxerat, ab acore illo tenuatur, et minuitur,
et sanguis pecudum aalem lambere jassarum redditur subtilior. Etiam ad generandum aptiores et

NOTiE.
esse testatur Aristoteles lib.i, De plantis.Yide
(12) Phoenicobalanum Graci recentiores ponunt
o. Bedaum a Stapel ad Tbeopbrastum p. 97.
pro myrobalano, oui fructos sive -

MIGHAELIS PSELLI

775

776

congresaua appotentiores exinde Gunt pecudea, uti f

canea salsamento vorato libenter impraegnantur. !
, .
Sed et poeta divinum salem appellat oum a i t :

Aspirsitque salem divinum...

Divinam enim virtutem sortitus eat, quod cadavera

mortuorum a putredine, quam paaaur erant,immunia conservat.
145* Quare polypus mutat colorem, prout saxis
adhmseril.

' .
& ,
, .
.

.
CoQstat hoc animal si strepitum aliquem aenee
rit, aut peli ee conjecerit, mutari pra timore et , ,
colorem alium induere. Aaaimilat autem se saxo- .
rum coloribua, quibus adheret. Nimirum ab omni- , *
bue corporibus ut are, ferro, lapidibus, effluvia (5
quffldam egrediuntur. Cum itaque polypi corpua .
poroa effluviia a rebus illie eiaanantibua oongruen-
, ,
tea habeat,coiorea earum asciscit,suumque iiadem
permutat. Quando igitur limet polypus, movet et . " coavertit ae, corpusque veluti colligit ac constrin- git, ut adeo propinquarum reruin effluvia in aum- ,
mitate facile excipiat contineatque. Neque vero . ,
polypue neque chamsleon ad alba prope poeita ,
mutatur, ineptos enim ad alborem poros habet *
.
aliia vero coloribua congruentea.
UQ.Quare planta pedis anterioris in urso suavisttma
est in cibum,

'*
.

,

Quidquid probe coctum ac digeatum,idem auave
eat; beoe coctum autem est quod in primia inca- * ~
luit; inoalescit autem maxirae quod maxime agita- , [ tur et exercetur, ut pedis anlerioria planta, qua _ ] , ,
ursus et incedit et tanquam manu utitur, qua res ^ . "
oblatas arripit.Unde et volucrium animalium aua-
viasimae et ad nutriendnm aptiaaims fpartea sunt ,
quaa movent maxime, ut aiae, biace enim aerem . $.
movent ac trajiciunt, caetera autem membra non ' '
aimiliter bene nutriunt. Similiter exeroitationea '.
corporia bonum ejus babitum promovent, utpote
quibua moventur, coquuntur et tenuantur humo- . ,
res. Neque corporibua tantum, aed animia etiam
utilitatem afferunt exercitalionea in diaciplinia et .
artibue. Atque seoundum Hippocratem motio , ,
quandoque interpoaita corpus coniirmat, ignavia .

corrumpit.
147. Quare Dorii malum graminis provenlum
exoptant.

\
.
Graminia mala meaaia contingit plurimacadente D
pluvia.Gum eoim viride illud pluvia permadena .
demetitur, faoile corrumpitur. At pluvi frunien- . 6
tum ante aaatatem rigantee illud juvani adveraua .
calidaa auras et ab auairo epirantea, quae non per- $
mittunt truotum in ariata condemnari, sed calore '
suo aoliditatem ejua impediunt diaaipantque, niai ,
lorra irrigata bomor ariatam refrigeraoe atque ma- defaciena acceaaerit. Quandoquidem igitur propter .
pluviaa mala fit meaaia graminie, utpote quod per
,
illaa putreacit ao perditur, frumento autem eadem

* lliad. I , 214.

777

DE OMNiFARIA DQCTRINA.

^, ^
,
.
'.

778

ante aetatem cadentes conducunt, siquidem illud

humectaot, nec permittunt illud a calidioribuB
ventis aestu affici et uri, binc Dorii znalum graminis proventum exoptant.
148. Quare ursa non arrodit retia quando
capilur.

Lupi et agni alisque beetiae arrodunt retia

quando illis conetrictas se sentiunt. Ursa vero
dentes interius in faucibus babens minus illis
valet advergus linum, quod labiis propter illorum

'
, ' .

.
,
^ ,
^ ,
* '
(5, '
, ^ . , , '
.

vero quoniam magis valet anterioribus pedibus,

illis laqueos dirumpit, atque adeo retia qnoque, et
ore defendit so adversus persequentes : aut quia
volutationes ursam maxime juvant ut evadere possit, discindendo atque disrumpendo rete, sepe
enim oum eo se circumvolvens id laxat ac refringit,
ac deiode facile prosilit atque ee tuetur. ltaque
cum multa babeat quibus se possit defendere, multaque ad effugiendum auxilia, robustissimis utitur,
laqueumque quo tenetur ligata, perrumpit.

'. ,
.

149. Quare loligo super aquis visa signum sit

tempestatis.

)
, ' .
,
, ,
.
' '
.
, -
. "
, , '
, , '
, '
.

crassitiem et magnitudinem patitur excidere : aut

Loligo piscioulus eat superticie corporis levis,

unde et a mollttie appellatur; nudus enim

oec munitus, testa, nec cute indutus, nec squama

contectus, mollibus acceneetur. Nudus itaque et
minime tectus adeo oum eit, faoile affioitur presentitque tempestatem, unde prosilit ut irigus et
marie turbationem quae in fundo est effugiet, et i n
summa aqua pronatat. Quando igilur huoc pisoiculum nautffi vel piscatores mari supernatantem v i dent, tempeetatem praosagiunt, uti ventorum imminentium signum eet, si polypodem aninaadverterint
petraB adhaerentem. Inseminavit enim Deus animalibus facuitatem ejusmodi prenotricem, cujua ope
profutura prosequuntur, et qu aocere possunt
fugiunt.

'. ,
.

150. Quare frumenlum in luioso, hordeum in arido

conserimus solo.

' ,
.
. , '
, .
,
. '
, '
,
^
, '
, .
Bh , ,
.

Quoniam frumenti plaata amara ao surculoea eet,

hordei autem laxa et fungoaa quaaque faoile corrumpitur, unde illud ab bumido emollitum succoque impletum optime cresoit, bordeo autem quia
laxiore natura est, magis coaducit terra sicoior :
uode et pinguis ac profundus ager bonum profert
frumentum, tenuis bordeum. Seoiiaa robubta copioaiore nuirimento indigent, inGrmiora tenuiore
ac leviore. Est autem bordeuin longe infirmius rariusque, unde noa fert nutrimentum grave ac multum.Guivis enim planUu herbeeve nascenti ao semini congruentem terram subjicere alque aptare
oportet, ut qua quodlibet gaudet, i n hao alatur et
adolesoat, prout alia sicco, bumido alia, alia calido

'.

151. Quare vitis vino irrigata, maxime quod ipta

edidit, exarescat.

, .

PATHOL, Ga.

CXXII.

delectautur aolo.

Quoniam merum vi eua styptica sive contra25

779

MICHAELIS P56LLI

780

hente inainuat 86 radioibua, poroaque conetipando \ (3,

ac condensando non ainit aquam ut planta floreat ,
creecatque, penetrare. Facilius vero imbibit vitia . '$
vinum quod ex ipsa profectum est, ai illi iterum , .
affundatur. Etai enim seneu deatituttur planta, ao * ,
nec appetitu nec phantaeia movetur, tamen natura ,
fertur ad suocum aibi familiarem, et ab eo facilius , ' conetipatur. Cffiterum nihil veriue, quam multa in . ( pbyaicie ease quoa difficulter explicari et quorum (,
ratiouea conjecturis non facile attingi poesuot, ou-
juemodi profunda cognitione taolisper dilata, aatie ' . ( ?,
nobia eaae debet si verisimile aliquid afFeratur. Idem
aperte profitetur Plato in Timaw, atque ideo Nec .
ego, inquit, qui loquor, vos qui me auditia bumani aliquid a nobia alienum putare debemua.
152. Quare rosx Isetius florent fcetentibus plantis
juxta nasccntibus.
Non rosffi aolum, aed et lilia et quaecunque auavi
odore praeatant, juxta naacenlibua allio et coapia
fragrantiora flunt.Siquidem quidquid adhucin illia
aupererat acre atque ingratum, natura eua fertur
ad illa acerrimi odoris aemina, *io ut reliquura
deindeait fragrantissimum amoeniaaimumque. Sed
et ruta aab flco plantata fit quam prius erat aorior,
nam quod in fioo erat graveolentiua, in rutam
tranaiertur. Etiam in flcia prope caprificoa plantatia auavioree fici naaountur, aiquidem bomogenea
ac similia generia qu aunt, per naturam fldruntur
ao trabuntur ad similia, quidquid itaque in fico
erat acre, in caprificum tranait, atque adeo ainceram ei servat dulcedinem.

',

.
, *
' ,
, .
,
^,
.
;
*

*
' , 6' , ,
.

153. Quare aprorum lacrvma dulces, cervorum siut

salsx.
Uoc et calore et frigiditate contingit. Gervus
euim frigidae naturae eat, unde et timidue aemperque fugiena, aec qui unquam alioa peraequitur.
At aper calida temperatura, unde calor oculia ejua
iDaidene iacrymas coquit et dulces reddit, aed in
cervis frigua oum mutare illarum naturatn non
poaait, relinquit salsas crudaaque. Nihil aane eat
in natura quod caueam auam non habet, licet
multa captum nostrum effugiatit. Itaque oporte^
veriorem causam aemper inquirere, tamen conten.
tum eaae etiam verisimilibus, quod et Plato in
Phsdone facere jubet, non. ea modo quae refelli
nullo modo poaaant ampleotena, aed ea qu difflculter poaaunt confutari.

'. ,
.
.
, ' * , . ,

,
.
, $.
,
.
, , ) , ,
.

154. Quare silices et plumbi laminse aqwe impositx

illam frigidiorem reddant.
Hanc quffiationem Ariatotelea in problematia cum
inatitaiaaet expendere, insolutam reliquit,eat enim
ex difflcillimia. Nimirum vero cum aer extrinsecua
allabens aquam reddit frigidam, id magia etiam
efQcere valet cum iu lapidea et plumbi laminaa impingitur: denaitate enim Bua excipiunt illud atque
in aquam iterum remittunt, ut per totam illam
validiua frigus pervadat, nnde nibil niirutn quod
ailioea plumbique laaiin aqu iojects illam refri-

'. ,
-
,
. ,
- , ' ' ,

78*

DE

OMNIFARIA

782

DOCTRINA.

. - gerant. Bimilem ob cauaam biemia tompore fluvii

- frigidiorea aunt quam mare, aer enim frigidus in
, iliia reflexus pravalet roagis quam in mari, ubi
"
propter profunditatera nullum ia aoJidum oorpua
, ' inoidit,aed diaaolvitur.Alioqui plumbum etiam na~
.
tura frigidum est, et silicee propter denaitatem frigus in imofaoiunt.
155. Quarepaleis et vestimentis injectk nix
conservatur.

'.

. '
, ' .
,
,
' -

Mirum videripossit quodcalidiaaim resutpalea

et vestimentum frigidiasimas conaervant. Sedmm
ita ee babet, verum ipse qui ita judicas falleria.
Neque enim natura calidum est vestimentum, nam
ettunicam primo nos cumeam induimus frigidam
aentimue, deinde demum calefacit, impleta aoilicet
, ' ]} calore a corpore nostro procedente, et externum
, "
aerem ab illo arcena ao repeHetre. QuemadmedQm
,
igitur calefacta vestis noa calefacit, aic frigefaota
. '
nives rafrigerat.Frigefit autem emiaao ab illia tenui
apiritu,qui dum a veate incluaua retinetur, eaa i n .
tegraa ao compactaa conaervat.Hio enim aio exspi * ., ret at evolaverit, nix in aquaa e quibua oonatat

liquefacta difflaet, alboremque auum veluti florem
,
amittet, pertade ut evaneacit ao perit apuma qu
.
spiramine cum aqua permiato nata fuerat. Sed et
palea, quoniam perlevia eat, moHiier nivibue incumbens, conaiateaa eju* gelu non dissolvit, aed iotegrom relinquit.
156. Quid sitbulimo*

'. .

Buliiooa vehemena famea eat, quaai a
, ' . multus et quod famem significat. Ve D hementiuaautemeauriunt qui per nivea frequenter
,
iter faciuat,quod et oqui aentiunt et muli, maxime
. ,
quando caricaa vel poma portant. Quod vero m i , ^
randum maxime eat, non hominea modo aed et
, jumenta inter omnea ciboa pane maxime confir , ,
mantur eL virea recipiunt, ac ai ?el paululum ex eo

comederiot, erecti iierum atant et progrediuntur.
,
Eorum porro qui per nivea iter faciunt, corpora
,
vehementer afficiuntur frigore et conatipantur, at .
que inde calor inirinaecua reeiatena oonaumit nu - ,
trimentum, quo abaumpto uiia cum calore illa
.
deficiunt ao marcent. Sic itaque affecti esuriunt

vehementer, et vel paululum oibi ai ceperint, ite .
rum refloiuntur. Sunt et qui acram hanc famam

pasaiooem in atomacho eeae aiunt, qui ob calorem iili coiyunctum facit, ut deliquium animi bominea
patiantur.
p v f . '
.
,
.

, ' -

C 157 (13). Quare carnes exfico arbore suspwsm teneriores fiant.

Ficua omnium fruticam arborumque maxime

eucco abundat, itaque apiritum ex 86 emittit oalir
dura, aorera et inoidendi vi pradituo). Atque hw
aubigit ac veluti percoquit avia appena caroea, ai-

NOTJE.

(13) lia in ma. quo uaua aura,qu8tionea hecapilibua GLVii diatmguuntur, nequa tameD pauciora
arguraeota coniineut quam codex Allatii aiviauain
eapita excui,ut ex titultaaupra (ool.524ya8cripti8 videbia. Iiaqne ne qais extstnnerei me miaue inte?

grum iatud Paelli opuaculum dare, in titulo capita

fixcin memoravi, licet pro diviaione auara in Lindeabrogiaao apographo reperi, non piura eunt oapita quam C L V I I .

MICHAELIS PSELLI

783

quidem ferocissimueetiam taurua ilcoalligatuami-

tior fit oontingique se perinittit, atque omninojam
veluti languiiius factus omittit iram. Hujuamodi
igitur apiritua carnibua victimarum vel quibuecunque aliis allabena illas permeat maceratque et teneriorea efficit. Itaque etiam dulci fico groseicrudae, abiiadantem illius humiditatem ad aeattrahuntatque earo melioremreddunt,quo alludene
sacra Scriptura ait (.14): Ficus extulil grossos suos,

hoo est, anima per puriflcationem omne inutile

tanquam grossum crudum a se emisit atque effudit.

784

, *
.
*
,

, .
,
, ,
.

NOTiE.
(14) Cantic. xi, 13. Conferqu de capriflco supra oap. 152.

r

I I I

PSELLI
AD IMPERATOREM DOMINUM MICHAELEM DUCAH

SOLUTIONES

Q U J E S T I O N U M

BREVES

N A T U R A L I U M .

Grfflce edidit D. GottfriecT Seebode Gotha? 1840 et Wieebaden 1857, ex apograpbo quod inter Fabricianai bibliothecae AcademiflB Haunieosie copiae asecrratar. Pracedeot ineoultima capita ejusdera Peelli quam snpra edidimus. apographi pag. 1 etipra Utulum h c verba, licet obscure, legaatar : Q a
sequuatur nondum euat edita, ab , ut putat D. Seobode Fabriciu anaouita. luterprotationen Latiuam
addidimue. EDIT. PATE.

Plutarchus,oimperatordivine,maxime,diveraasin C , medium proferens sententias, tantum abest ut veri, ,

tatem revelet, ut raentem legeatium circa veri Ira ,
initeminambiguitatera potiustransferat.QuicuDque
, -
igiturad rerum cognitionem perveaire voluerit, de .
monstrative procedere debebit,asensibilibu8incbo
andoet ad principium oraaium ascendendo.Haacob , ,
oausam aliam aosin hocce opusculo viam ingreaai, ' ' ,
et a fine initium facientes, in primo capite terram

rotundam esse oatendemue, demoastrando quod
[] ,
medium univerai occupat et quot stadiorura ,
ejus est oircuitua ; quanta ac qualis eet pars ejue , ,
dem quam nos bominea incolimua.Deinde dicemus ' ,
quomodo aeptem olimata diatributa aint, et quoua- ,
que homines habitent ac deincepa quouaqae in ,

785

SOLUTIONES Q U i E D A M .

786

, . occidente, quo in aeptenlrione ac in parte auetrali

, - terra habitetur. In secundo capite de aqua, mari,
, ?,
'

aere, igne, fulguribus, tonitru, fulmine, cometis,
, ,
pluvia, nive, grandine et aimilibus aermo erit. In
, , , ,
tertio deinde circa corpora ccelestia eorumque na, , , , *
turam, circa aolis ao lunae magnitudinem, aatro, .
rumque motum disquiremus. Ia quarto, de mate ,
ria, de naturs et anims mentisque forma tracta , .
bimua. Quintum denique de primordiali omnium
,
oausa rationem reddet.
.
.

\. Terram rotundam esse.

'. .

Plures sunt teire rotunditatis demonstrationes ;

, , quarum graviasima eat quod aol orientis partibus
lucet prius quam occidentia ; quare etiam apud
,
Sinenaes et Persaa et finitimarum regionum bomi
, , . nes maturiua luceacit. Quando enim apud Sinas
meridiea est, hic tempus est matutinum, et dum
" , '
in Pereia quarta bora est, hic prima, et eic eecun , '
dum orientis atque occidentis distantiam. Quod si
, ,
quis quaeaierit unde appareat boo ita esae, et cur
.
tanta ait horarura differentia,ita ut boc in loco dies
,
eit, in illo nox, horeque nunc praBcipites nunc
,
, , tardiores sint, scito, e solis et lunae eclipsibus boc
patefieri.Compertum habentejuamodi rerum periti
, ,
. quod aolia eclipsia quartain Peraide bora.apudnoa
prima evenit ;quod idem quoad boras nocturaas in
, '
lunae eclipsi accidit. Figur etenim terra ephaeric
,
, . Q curvitaa regionibus occidentalibua seopponit,donec
sol quoque eo usque evebatur. Si enim terra non
.
rotunda, sed plana et longa eaaet, tota simul illu straretur. Gurvam quoque eam esse id teatatur

quod si in mari navigamus, montium primo cacu, .
mina exhibent; ubi autem ad terram appropin , '
quamus, partes inferioree eenaim apparent. Sic
, . "
etiam quando navim in mari de terra aspicimus,
, *
vela primo cernimus dum caeterae navigii partea
' ,
oculorum aciem fugiunt. Quando autem appropin *
quat navie,Cffitero quoque partea aub oculosveniunt.
*
Quod non eveniret, ai non eaaet curva undae auperil ,
ciea formam apbaerae una cum terra babena. Nisi ea
,
eaaet terr forma, omnia aaira einiul apparerent.
,
Nunc autem cumad septentrionemincolamu8,aatra
* * & ,
quidem aeptentrionalie poli aapioimus. Ecce enim
,
. D Canopua, aatrum maximum, in iEgypto apparet,
nec tantum illud,8ed et cajlera que magia ad me , *
ridiem sunl, aatra. Si vero in medio eaaet eita,
^ aed ad orientem vergeret, emergente sole, brevio ,
res fierent eorum qus iliuminantur umbrae, eorum
. ,
autem qu prooul aant, majorea. Imo et orieotia
, ,
omnia aatra majora in oriente apparerent, quippe
,
cum eia propiorea esaemus ; occidentia autem
* , ' ^
minora. Si vero ad occidentem vergeret noetra
, , ,
regio, contraria omnino contingerent; ai vero ad
, ^
septenlrionem inclinaretur, ad hanc partem exten*
derentur rerum qus luce perfunduntur umbrs, et
,
ai ad meridiem, aimiliter. Nuac autem, cum aol
* * *
1

787

MTCHAELIS P S E L L I

788

oritar, ad occidenlem vergunt umbree, cum autem ^, *

occidit, ad orientem.
^ ,
, , , , , ,
), , .
'. .
2. De lerras magnitudine.

De terrae magnitudine multe> fuerunt opiniones;
doouerunt vero deinceps omnes univereum ejue , ,
' \ppoc
ambitum eeae etadiorum (250,000) duoentiee et
,
quinquagiee mille ; illud autem per geometricam
.
metbodum demonatraverunt. Nonnulli autem de ,
menai Bunt in terra tantum spatium, quantura
, ',
intra coelestem gradum comprehenditur, et boc in
360; poatea o&leetraai graduura numerum bocapa- ,
tio multiplicantea, eum terrae quem diximus ambi- . .
tam invenerunt. Nostra vero regio in parte aepten- ,
trionali sita est ; proptereaque borealis polus
aemper visibilis est; regioque illa quam ultimam "
novimue versus orieotera est urbs quaedara Sinen- ; .
sium nomioe Sera. Ultra quam, ut inquiunt, lacu- , ,
nffi aunt et calami, neque inde ultra ad orientem , ' iri poteet; Sinenaea vero illi maxime orientalea ,
partea incolunt.Sunt autem omnea doctrina Greeci, "
nisi quod justiesimi suntAd occidentem verobabi- , .
$
tabilis terra ultra Hiapaniam flnit ad occidentalem
Oceanum in quem influit nostrum ipsum mare. ,
Distant mille milliaribus a terrainaul q u Fortu- ' . '

natas dicuntur,quae prius habitatae et ob aeria tem , ' periem et suam fertilitatem quteaitae, nunc jam
non culta aunt. Versus aeptentrionalem pariem
habitabilie terra Tbule ineula finitur ; qum enim , .
ulteriora sunt ob ventos con babitantur. Ad meridiem autera incolunt homines uaque ad aequino- .
ctialem circulum ; sed hujusce regionia incolee '
eunt barbar geates,quorum cutis nigro colore eat. * '
Qui vero babitant aub fflquinoctialem circulum.no- .
otes babent diebue semper aequales. Quam partem " ,
igitur vocamus Orientem, non est oriena, eed occi- " .
dens. Et quae plurimis videntur orientalea urbes ' ? ,
*
688e,qiiale8 Iberiae etMedia3,ipea38UDtoccidentale8,
quia eunt parte terrae occidentali. Initium au- ,
tem orientalium partium est uitra ipsam Persidem. ,
Terra vero a priscis pbilosophis in septem climata .

diviea edt boc modo. Animadvertenlea enim illi
omnes locos qui sunt magie ad aeptentrionem siti, .
maximum diem majorem haberequam looi versDB .
meridiem siti,et ab ffiquinoctio io parleeulterioree, , ' ,
negleoto aemibor augmento, bas regionea eoepa- tio ab aequinoctio diatantea primum, clima appel- <, , laverunt, ei Meruea nomen imponeoies. Est porro ,
Meroe urbs AStbiopica.In boc aulem climate maxi- %,
ma dies est tredecim horarum. Deinde animad- . )
vertentee ubi maxima diea aeaquitredecim hora-
'. , fvQa
rum eaeet, bujue regionia diea aecundum clima
appellaverunt, eique nomen Syenea dederunt. ,
Porro Syene eet urbe media ioter jEtbiopiam et ',
.
iEgyptum. Idem aatem fecerunt de lertio climate,
quod e nomine inferioria iEgypti dicitur, quodque .
maximam diem quatuordecim borarum babet. Ao ,
aimiliter de quarto a Rhodo nominatum, quodque ,

789

SOLUTiONES Q U i E D A M .

70

* ,
'
,
'* ,
, ,
'. '
, '.
,
\

,
. -,
,
' *
' '
,
.

,
, "
'* '
,
*
, /.
* , .

maximam diem aeequiqtiatordacim horarum habet: atque eic quoque de quinto, in quo etiam
homines habitaut, et in quo maximadies est quindacim horarua). Nominaverunt aextum clima a
Ponto medio, in quo maxima diee est eesquiquindecim borarum. Septimum clima quod est per Boryathenem, in quo dies maxima decem et aex
boris conatat. In parte autem aeptentrionali sunt
habitabiles loci ultra aeptem illa climata, in quibus maxima diee major eat quam diea praedicti.
In Thule igitar, cum Btivus circulua omnino supra terram.ait, per aestatem diebus quinquaginta
sol non occidit; per hiemem vero diebue quadraginta eolem non vident, com totus biemalia circulua aubter terram sit neo appareat. Diatributio
autem septem climatum est aecundum longitudinem ab oriente usque ad occidentem, secundum
latitudinem vero ab qainoctio usque ad partes
aaptentrionalea, dequibus eupra. Seoundum longitudinem porro difforentia inter extremae partea
duodecim horia conatat. Quando enira aol in urbe
8era oritur, in Beatorum inauiia oocidit. Latitudo
vero ab quiooctio ad insulam Tbulem vadit, ita
ut longitudo latitudine triplo major ait. Unde ridiculi aunt, qni rotondam terram babitabilem describunt.

' .
.

*
6 ,
. ,
', ,
.
'
.
,
'
. , .

*
, ,
,
' ,
\ >
, , .
* .
, &
,
. "
*
.

3. De elementis quae sunt inter terram et calum, et

de passionibus qum ad ea attinent.

' . , , , ,
, .
- ,
.
8% . * * .
TOWFQ ,

Terra qos mediam univerai regionem sortita eat

auper ee aquam etatim babet. Aquae autem locue
eat oceanus, in quera influunt aquae omnea. Maxima vero maria sunt primum quidem Erythraeum,
qaod uaqne ad Indicam terram et Sinenaium regionem et Peraidem extenditur. Secundum autem
illud est quod noatra in regione versue Hispaniam
in oooidentalem oceanum incidit. Tertiumestquod
dicitur Magnum eo quod nullam ineulam habeat,
quodqae per fretum in nostrum mare irruit. Catera vero magie lacus aunt quam maria. Salsa autem est aqua maris ob sequentem cauaam. Gum
enim sol perpetuo elevet humorem qui in eo subtHiaaimus eat, craseior relinquitur, et eum eaporem habet quem in nostrie corporibus experimur.
Gum enim aquam bibimue, aubtiliore bujus humore natura utitur ad nostri corporia substantiam, oraesior vero fit urina quae et ipsa guatanti
aalaa est. Et id divinae Providentiae opus eeae
anitnadvertitur. Nisi enim aalsa eaeet aqua maria,
putrefleret, quippe quae non fluat, et ex eaemitteretar odor peatilene qui animalia deatrueret. Mole
autem univeraa aqua eat terrasamplitudine major;
oportet enim ut elementa viribua paria et pondere
qualia aint.
4. De aere, igne, nubibus fulguribus et tonilribus.

Supra terram et aquam est aer, ad animantium

conatitutionem maxime neoeaaariua. Supra aerem
vero ignia, non ei quo utimur aimilis. Hic enim
oraaaua et vim habena urendi et ignem elementa-

791

MICHAELIS P S E L M

792

rium ita exceditut crystallus aqutfi bumorem. Ille ,

autem subtilis ettemperato calore preditus, neque * ,
urente, illius imili qui nobis est ingenilus. Nubee , ,
vero efforraantur ex terra et mari, vaporibus sur- .
sum solis ardore sublatis, in altia regionibus ha- ,
rum frigoris causa densalis et in aquara conversis. ,
Addubitant vero nonnulli quomodo frigidae eint
ha) partes superiores, quamvis soli proximiores , .
sint. Oporteret enim ut propter solis vicinitatem , ',
sint calidae. Et dicimus solem ipaum per ee non
89 calidiseimum, ut quidam opinantur; eed is ca- ,
lor quem hic Bentimus, per ejue radiorum ad ler- ' ,
ram reflexionem producitur. Et boc manifestura est , '
ex maximorum montiam verticibus, Soli enitn viciniores, frigidiores sunt quam regio inferior.
Pluvia vero maximam offert similitudinem cum eo ~
, .
vapore quiexaquisin lebetibus calefactis efficitur,
Si quis enim eos operculo claudat, aecendit vapor
ad corpus operiens, in eoque deneatur, fit aqua et
rureum in lebetem defluit. Nix autem non eet aqua * ,
congelata, sed ex nube humida oritur quae ante- , ,
quam proreue in aquam vertatur, congelatur et , . "
decidit, et idcirco fungosam et tenuem composi- , []
tionem babet. Grando vero formatur cum aqua , ,
congelatur, priuequam in terraradeciderit. Si enim .
procul a lerra fiat congelatio, decidit sphericara .
speciem prebens, solutis magni iatervalH ratione , , ,
ejus extremitatibue; si autetn prope terram conge- . ^
letur, decidit diversae habens figuraa et varias ex- , ,
tremitates. In aere baec omnia Ount, nubes, pluvia,
nix, grando. Similia autem illis formantur prope , terram ; nubi quidem eimilis nebula, pluvi roe, C ,
nivi pruina, grandini vero glaciee. Fulgura autem
. , ,
ettonitrua nubibus inter se pulaantibus noa effi, ,
ciuntur, sed quando ventuscaliduseas oircumdans, , [] ,
dum ipsa deneantur et refrigerantur,peroppositio- , ,
nem inflammatur. Altero enim superante, alteruro .
aufugit. Etei enim eursum ignia ferlur, tamen f r i - ,
gore quod sursum est coactus et nubium deneitate ' ,
ad inferiora tendit. Si autcm parvus et levis eit ca- , lor, solum fulgur et tonitru eiOcit; si autem mul- .
tus et ardens, tulraea. Porro fulgur pracedit toni- , *
tru, quamvis producantur eimul, ob sequentem , '
causam. Visus, qui sensuum primue eat, protinus ,
videt quod visibile est; auditue autetn post tem-
pus quod audibile eet peroipit. Proptereaque prius [] , videmus fulgur, deinde vero tonitru audimus. | ,
Visu autem auditum praestari vel ex eo patet quod
.
in remigatione remos aquam pulsanles videmus, , , .
et postea sonitum ex puieatione emiesum audi- , , ;
mus.
,
* , . "
, ? ,
.

5. De terrx motibus.
Ne simus caura q u terras motue effloit, ignari,
aciendum eet ex terra calefacta emitti vapores et
exbalationee. Vapor autem eet hunridaa mediusque inter aquam et terram, exhalatio vero est oa-

'. .
" ,
,
.
*

794

SOLUTIONES Q I L E D A M .

793

, , , - .
. "
( ,
,
. ,
, , , & , ,
.

, , , .
0
,
, _
*
, ,
, .
,
.
< * "
,
.
, ' *:
, []
,
. '
, . "
, , ,
, , C

, ,
.

lida et aioca et valde mobilis, qua movetur aer

et perficiuntur venti. Quando igitur exhalatiooes
illee terra concluduntur, et aureum latae exitum
quaerunt, terram omnem circumjacentem commovent, Oeo aic adminiatrante et mandante. Nemo
autcm miretur quod illee exhalationea, cum Jeves
aint, terram densiorem moveant. Nonne enim et
vehementes venti, etei viam aupra terram habeant,
arboree eradicant, doroosque sappiue dejiciunt.
Quod autem terra tunc patitur convulsioni aimile
eat. Quemadmodum enim convulsione movetur
corpus, ita et terra quando exire exbalatio cogi-

tur. Maximi autem terr motue fiunt cum aer

tranquillua est, et post terre motus plerumque ilat
ventus vehemeDs, terra violenta spiritus commotione diffracta. Et nocte fiunt crebrius quam die,
quia noclo terr auperficiea magis frigescit et denaatur, exbalationesque intua concluduntur. Terr
autem molus impetuoeae pluvi praecedunt et
deinde ex calore siccitas. Sunt vero particularee,
(terre motua) neqae per universam terram fiunt.
SejQel enim univeraa terra mota est, Paasionia
Salvatoris Domini ooatri tempore, ipso terras centro agitato. Neque fiunt in orani regione, sed in
hia aolummodo in quibua terra est apongioaa et
rimoaa; et in quibuadam ccntinuo, in aliis raro,

et vere atque autnmno potiua quam hiemeaceatate.

Etai quadam naturae lege baec efficiantur, sed etiam
Dei voluntate et providentia. Quemadmodum enim
neque pluvia neque nix, neque glaciea, neque
fulmen absque nubibus decidunt, eed mediantibue
illis divtnum consilium perficitur, ut ab ioitio
Greatori visum est, ita neque accidit terrae motus aine causa pbyaica et divina voJuntate.

'. .

6. De cometis.

01 ,
,
' ,
.
, .
.

Gometae flunt ex vaporibus in fuliginoaam materiam mutatia; qui hujua materie parti cuidam
implicati eidem alimentum et materiam praebent.
Est autem comet forma pro vaporum quantitate.
Sunt autem plerique, cum apparent, funeatum
prodigium.

\ .

7. De ventis.

, , ,
, , - D
,
. '. ' *


,
' 01 * * < * ^ *
*
.

Duplex eat, ut diximua, exhalatio,altera quidem

huxnida, allera autem aicea. Ex bumida fiunt imber
et aqua, e aicca vero veuti. Suut autem numero
duodecim. Ex quinoctiali oriente spirat Bubaolanua. Ex oppositoautem eat zephyrua in occideote.
Ex <Botivo oriente apirat Ga3ciaa; ex contrario
autem lapyx; ex biberao oriente Eurua, cui oppoaitua cat Africua. meridie Notus; a eeptentrioDO ventua aeptentrionalie. Mediua autem inter
Notnm et Eurum est Euronotua; mediua vero inter
Gfficiam et aeptentrionalem ventum eat Boreaa; et
medius inter Notum et Afrioum eat Africoaotua;
et mediua inter ventum aeptentrionalem et lapyga
est Tbraaoiaa.

798

MIGHAEL1S P S E L L I

796

8. De iride.
Irin propriam Bubatantiam non babet, aed eat
rapraentatio qusdam. Gum enim nubea parvaa
quasdam rimae babet, et soii adveraatur, reiectitur ad eolem viaus noater, et videtnr aliquid
oirculi foramen in nube eese. Arietotelee autem
per geometricam methodum demonetral ne circulum quidem fieri neo majue semicirculo foramen
tsee.
9. De area.
Area oirea lunam et solem, aliquando etiam circa
ateHarum aplendidieeimaa formatur. Id ex visus
reflexione oritur qui undique aimililer ciroa eolem
et lunam reflectitur; ut per geometrioam formaro
oslenditur.
10. De casli forma.
Goelum apbericum est, et boc patet ex eo quod
aetra nen erraniia iiedem loois surgeniia et occidentia videntur, et borealis polus immotus apud
noB semper aspicitur,dutn contra australieperpetuo
tegatur; quod non ita esset si coelum Bphericam
formam non affectaret. Ornnia enim sphaera, cum
movetur, tria puncta immobilia habet, centrum et
duos polos. Heec porro forma plura capit quam
6 quse eumdem ao illa ambitum babent, et aliis
formia perfectior est.

\ .
*H " , '
< *
, ,
, .
,
, .

11. De mundo.
Nonnulli philoeophi opinati eunt inflnitoa esse
mundos et in eingulis terram eaee noatrae eimilem,
et in iis vivere bominea et animalia. Sed neaciere
divina? potenti non esse actionem suam dividore
et i n multa diatribuere,Bed contra eam colligere et
coadunare.

'. .

, , . ' ,

, ,

12. Num sit mundus animatus et Providentia ottbernatus.

Graci quidem apberaa ccalestes animatas eaae
opinati Bont, addentea stellae esse qaoque animataa. Si enim corpora terreBtria non eunt anime
expertia, quanto magia coeleatia. Nos vero dicimus
eornm motum eaae pbyeicum,neque vitalera.Videmue enim corpua quo magia organis instructum est,
eo majorem vitae activitatem habere.Noatrum igitur
oorpue organis pluribus instructum est quam c terorum animantium corpue, quemadmodum et
ea melius instruuntur quam plantae. Quod autem
est spha3ricum,omnino eimplex est et vita oarens,
ut quatuor elementa.

'.

.

,
, *
. [| , .
, ,
.

, *
, ,
.

13. Num sit mundus incorruptibilis.

'. *

* , . & ,, , ,
,
*
* !
, (]
, ,
.

Ariatotelee quidem opinatnr mundum eaae ab

aitemo neqiie flnem babiturum; Plato autem illum
natum aaae credit, eed asternum fore. Noa vero di
cimua mnndum, cum ait oorpua, et omne corpue
finiiam vim habeat, finitam vim et ipeum habere,
quod ex eequentibue palet. Intra viginti quatuor
horaa volvitur, ut in comfeeao eet. Si igitttr maJorem vim haberet, paucioribua borla moveretur;
ita ot, qoemadmodum magniiodine, aio et vi terminetur.

'. .
* ,
.
,
'
, .
'. .
,

,
^ ' , /
' fiv ,
.
,
.
,
.

WI

SOLUTIONES QUJEBAM.

*. .
,
,
,
. , ' .
*
* ,
.

798
14. Ntm mundu* mdnaiur.

Nonnulli opinati aunt nutrici eolem et aatra ex

iis qufle e terra aacendunt, ct ideo per obliquum
ire aolem, quia exhalationibua fertur. Quod eese
falsum patet, neque demonetratione opua eat. Sola
igitur natriuntur animata corpora; elementa vero
alia in alia tranaeunt; coclcstia aatem corpora
localem motum babent aolummodo, aliorumque
motuum proraua sunt incapacia.
15. De ordine mtwdi.

'. .
,
* ,
, *
* f
* ",
* "*
*
*
, '
,

Terra est quae medium raundi tenet, etei dloatur

infra; aupra terram vero eet aqa et supra aqaam
ser, supra aereoa vero ignia. Supra ignem eatluna.
8npra ltmam eet Mercurii apbsra. Supra illam eet
Veneris atella, supra quam eat aol. Deinde Martie
atella, et deinde Jovis, et eupra eam Saturni atella.
Supra Saturaum immobilium atellarum est epba)ra. Supra quam apbeera eet eine aatria, qu ameae
alias movet ab oriente in occidentem.

'. .
'
, , ? ,
*
, ,
, '
- .

Mundi inolinatio non ad ipsum mondum pertiaet,

sed ad nos, eo quod noetra aedea non sub equinoctio est, sed in parte aeptetitrionali. Et ideo
quoad noe attollitur borealie polua, auatralie vero
tegitur, et ccali motus non rectua apparet, aed ad
meridiem inclinatne.

. , * .

17. Quseriturnumsiiguoddam vacuum spatium extra

mundum.

16. De inclinatiime mundi.

Non eese in mundo vaouum eatie demonetratum

eet apud Ariatotelem in Pbyaicie qufleaUooibua (recitationibue). Demonstratum autem ab eo et nUul
extra mundum vaeuum eaae. Va&uum autem deflnittnt qui iliud eeae opinantur locum oorpore
privatum, qucd corpua aoeipere poteet. Si igitur

" ,
' * 01 ' ,
*. "
,
. ,
^ - ^ ) '"pa ,
* &,
, *
, , ,
4 ., '
.

productam eeset, n&llie corpcribus in i p i o e/Teeiia:

nihil vero Deue, neque natura, neque vir prodena
in vanum eflicit. Patetigitur neque plenum, neque
vacuum, neque ullum ornnino locumextra ccelum
exaiatere, aed apiritualem mundum eaae.

'. , .

18. Quod sit mundi dextrum, et quod sinistrum.

, .
* ,
rifc . "
, *
.
,
, ,
1 , /*
? f*tv -

Dextra mandi partee dicuntur partescosli orientalea, ainiatr vero jneridienales. Dextro orientales diountur, tanquam ai inde motue inoiperet.
Queoaadmodum enim apud animalia a dextria
motae incipit (ataiatvam enim partem in terra
flgentea dextram movemue) ita et aupponebant
veteree motus quoad noa inititiBi in dextria partibue ease. Quo aupposito, auperiores mundi partea
sunt in polo austroli, qui eemper Dobie inviaibilia
eet, inferiorea vero in boreaii, qui semper nobia
apparet: periiida ac ei oogitoe bominem oapot ad
a-astralem polem inolinantem, pedea vero ad bovea-

Bupra iDandnm vacoom sit, fraatra a Creatore

799

MICHAELIS

lem. Mundi igitur dextra fertur ab oriente ad

oooidentem.

800

PSELLI

, * * '
.

19. Qusenam sit mundi essentia.

'. .

Ariatotelea quidem quinlum corpus eese coelum

dicit, et diveraum a quatuor elemenlia : quod ax
ejua motu demonatrat. Quoruui motua diaaimilea
aunt, eorum quoque dissimiles eunt naturae. Differunt autem elementorum motus a motibus cceli,
cum illa recla moveantur, coelum vero in orbem
agatur; ita ut sit coeluni alia ac illa natura. Contra quam demonatrationem assurgensPbiloponue:
Eheu 1 inquit, Ariatotelea, ai quaemotibua differunt,
naturia quoque differunt, dicendum ea quae motibus aunt aimilia, aimilia quoqae eeec naturia. Et
quidem videmus terram infra moveri et aquam
aimiliter; eadem igitur ambarum natura eat. Et aer
et igaia sursum feruntur; divcrsatamen aunt natura*
Plato autem ex quatuor elementia COBIUOI effici
doeuit. Proclus, cum illo conaentiene, dicit ipaum
e flore eleinentorum coraponi, et in ccelo eaa
ignem et castera, non ut aunt bio in terria, ae^
modo cceleati, ut terra ignia modo terreatri eat;
Provaluerunt autem demonstrationes eorum qu
opinati aunt ccelum ex elementorum florc conflci,
et praeaertim ex igae et aere, contra eorum demonatrationea qui illud eaae quintum corpua aeeerunt.

* .
.

, ' ,
* .
, ,
, ,
, , ,
.
. , *
*. , .
/ . ,
, ,
, '
, , ' ,
.

[],
,
.

20. De circulis in coelo excogitatis.

'. .
, ,
, , ,
. (
*
*

Io CCBIO quod sphffiricum eat trea excogitantur

diverai circuli, aequiDOctialis, meridianus, borizon.
iEquinoctialia ille est qui dividit ccolum ab oriente
ad occidentem; meridianna ille eet qui COBIUDQ ia
duaa partes dividit a aeptentrione ad raeridiem;
horizon autem ille eat qui dividit dimidiatam quae
auper terram eat sphaeram ab ea qum eat subter
terram. Excogitantur quoque aecundum stivum.
et hibernum aolatitium duo circuli qui aolis obliquitalem determinant, auper illoavero duooirculi,
aroticua et antarcticua. Suppositi autem aunt i i ut
aeparetur zona temperata ab ea qupropter frigua
eat inbabitabilia.
21. De astrorum natura.

Aatrorum natora eet ignea et aeria, naturaa

tamen ignesa magia particepa quam aeriee. CGBleatea quidem apbaerae magis apnas natur quam
igneaa participea aunt, aatravero e contrario,utStagirite videtur. Veterea agitabant quftnam digniorea
eaaent, coelestea aphr ut leviorea, an qua? in iia
aunt aetra ut aplendidiora. Quod dubium aolvit.
Ariatotelea in auo De CCBIO opere dicena: (Si) quod
fertur meliua eat eo quod fert, quia poateriua prioria cauaa faotum eat; apbsraa autem ferunt aatra,
ipa vero feruotur, et ideo ea magia digna aunt.

.

, 0 .

.

'. .
, . ,
, . 0 1
, ,
, ,

, . *

*
, *

, * .
22. De aslrorum (ormis.

'. .

Aatrorum porro forme apberic aunt: tali enim

Ibrma Oeus univerealea Gguraa ornavit, quatuor

*
-

801

SOLUTIONES Q U i E D A M .

elementa et ipsum ccelura et quecumque m eo con

tinentur. Perfectior est enim haec forma caeterie
omnibus. Oranes nempe angulosae formaB divisae
aliam formam efficiunt; circulus vero divisus non
aliam formam efficit. Et simul eimplicissimus eat,
utpote una liaea comprehensua et ideo unitati
aimilia. Efformantur autem planet ad invicem
quinque formis, coQgreaau, sexangulo, quadrangulo et diametro. Zodiaci enim circulo in duodecim partea diviso, cum accidit ut unum astrum
cujuadam diviaionis initium sit, et aliud aitum ait
in principio terti ab illa divieionie, dicitur illud
aexangulum faoere; si in principio quartae ab illa
divisionie, quadrangulum facere dicitur; ai in prinoipio quintffl, triangulum; si in principio septim,
* ' , - diametrum facere dicitur. Si in eodem gradu sita
sint, dicuntur congredi. Atque idem de aaeteria
* ,
partibua. Ha? autem formae ex rauaicia rationibua
.
ducuntur, ut Ptolemsua io auia quatuor libria
,
oatendit.
.

,
, *


,
* ,
,
.
, , , , ,
' ^, ' ,
,
' , *
' , *
' , -

'. .

. ' .
'
* '
* " *
' '* ' .
, , ,

' , ' \
,
,
. ,
, .

'
, ,

, , * .
. '
* ,
.

,
, ^ ,
'
, ' , .
' ,
[]
.
,

>' ,
,
, *
,
,

23. De astrorum motu.

Aatra feruniar ab occidente ad orientem.Septem
planetarum quidem tranalatio rapida eat. Luna
enim curaum auum conficit vigiati ocLo diebua
circiter; Mercurius manaibua 365 et quarta uniua
diei parte; Mara duobue annia et dimidio; Jupiter
duodecim; Saturnua aanie triginta. Stell vero
flx qum in auprema sphaera aunt, moventur plurimffi annia centum juxta veterea, juxta recentiorea
autem annia 66. Et, quod magia mirandum est,
non circa polum auum moventur, aed obliquum
aolia iter aequuntnr. Unde patet Deum aolem in
ccalo ut ducem poauiaae. Arietotelea igitur oon
admittit aatra per aeipaa moveri,timena ne tollantur auffi de quinto corpore hypotheaes, quaai astra
aeoent coeleate corpua ut quamdam humidam aubatantiam; aupponit aulem atellaa volubilea qus
concretaa moveant.AIii vero poat illum opinati aunt
aatra per seipsa moveri, exoeptia planetia, quoa in
orbem et extra centrura auum moveri dicunt.Imaginantur enim apberaa aliaa non idem centrnm
cum terra babere,aed una parte eaae terr proximaa et altera longiua abeaae; quaa excentricas
vocavere; et aliaa ex ipso excentrico parvaa volutaa in quibua incedere planetaa dicunt, quoa ob
hanc cauaam aupracircularea nominavere. Hc
autem coacti aunt aupponere maximumque laborem
et pcBnam inaumere ad talium bypotheaeon con-

firmationem propter aequentem rationem. Grece

enim atellaa eaae deoa credentea, et eaa cernentes,
dum proprium iter peragerent, certia diebua immotas atare, dein retrocedere, dein ruraum fixaa
atare et atatim procedere; bunc errantem cureum
divina corpora dedecentem cogitantea, hae bypotbeeea imaginati aunt, ut ostenderent non atellaa
illa pati, aed per excentricarura et aupraoircularium aphaeramra motum videri nobis fixae esae et
retrocedere, cum nibil bujusmodi ipas paterentur.
Et dum aaqualea voluerunt facere cceleatium corpo-

803

MICHAELIS PSELLI

804

r u m motoB, non animadvertere ae multa inaaqna- h ,

bilitate oceleetia reptore. Mihi autem videtur ipeaa
Btellas hano inaquabilitatem caaterum exacte ordi- ,
natam euetinere. Que enim his in terria sunt, et .
inequalia et inordinata eunt; quaeautem in stellie , &
6t inaequalia et ordinata; quaa aatem supra iiloa .
,
eant et ordinata et squalia sunt.
, , , * .
24. Unde illuminantur sleilx.
'. .
Multa de hao quaestione antiquis philosophie

ambiguitas foit. Quidam enim videotes lunam a . ,
sole lumen accipere, profesei atmt et alia astra ,
sole illummari. Alii autem videntes Venerem et ,
Mereuriura sub sole sitos neque ab ilto tam distan. , * ,
tes ut inde lumea recipiant, opinati eunt ea et
, {5*
g , , ' ,
c&rtera proprium lumen babere.
.
'. .
25. Quomodo fiunl quatuor anni tempora.

, ' , *
Ea quacunque creavit Deua et eapientia plena
fiunt et admiratioDe digna, maxime vero solie i t i - ( ,
nerie obiiquitae, ut in alio opace demoaatravi , de ooeleatium causa inacripto. Non enim mediom , *
oo&ium tranait aeoundum aMjuinoctitira, sed vergU . ad BQptentriooem quatuor et viginti gradus circi*- , (^
ter, ei ad meridiem eimiliter. Quando igitur a ' , , " meridie regrediens ad quinoctium pervenit, ,
vernum tontpue effieit, nobisque appropioquat, , ,
cum, ut diximuB,veraua eeptentrionem incolamu&; , {, *
qaaodo actem rursum ad quinoctium vartitor, ' ,
autumnum udduoit, et quando extremitati aua , , (
meridionalia obliquitatie oecurrit, hiemem, quia . 9

tonc looge eat a nobie. Et ea aolia obliquitae oauaa C *, ^ ^ .

eat qualuor amii temporum generationis. Neque []
vero horam solumroodo, aed et aliorum mundo ^ *
akiiiasimocum et valde neceaeariornm, ut abun ,
dantiua in raemorato opore demonatravimua.
, * .
'. .
26. De magniiudine solis et lunm.
Solia magnitudo videtur aliquid incredibile geo . <
metrias ignaria et philoaophiae non initiatis.Omnea
igitar mathematici profeasi atmt iilum terra raajo- & *
rem eaee, DOQ coDaentiunt autem qoanto major ,
sit et multiplex. Sapientiasimua vero Pfcolemaeae .
par geometriofts demonatrationea et metbodoe oa-
tendit eum centiee septuagies terra majorem eaao. ,
Ejaademonetrationemproponepeetexplicare non est D * *1
praeeentia operia; kic taotum demonatrabitur olaro *
et indubitaie eoiem terra ease majorem, hoc modo.
Quidquid illuminat, aut illuminata re majua eat, , .
aut ei quom eet, aut ea minua. Et ai majus
, "
quidem eat, umbram omnino a baai latiore inci- , '. ' , ^
ptentem eflicit, et asque ad acutam summitatem ,
porrectam; ai equale, umbram efficit q u ia toov,
in-ftaitum intra aeque diatantea lineaa porrigitur; *>
ai minua eat, umbram in formam oalathi producit, , .
qu ab angueta baei in inflnitum diiatatur. Cum , { iac
vero terra cooi formam babentem umbram efll. ,

805

'

S0LUTI0NES

QUJEDAM.

806

,
* * ,
. "
, (&|5 ,
,
* ' ,
,
.
.
' ,
, '
* .
.
' ' ,
" .

ciat a sole illuminata, sole roinor est. Terra autem urabram in formam coni produci ex luore
defectionibua maniiestum est. Gum enim deficit
in sua maxiraa a terra diatantia, tunc cito rursus
illuminatur, eo quod angustiorem nmbre partem
transit. Quando autem i n sua minima a terra d i stantia, diuturniorem defectionem patitur, quia
latiorein umbrae partem transit. Et ex multia
aliie oatenditur terminari terr umbram. Si enim
in infinitum procederet, obambraret non paucas
stellae.et aingulia noctibus earum defectionie causa
exisleret; nihil autem hujusmodi nunc apparet.De
illa autem umbra poeta dicit: Oceano incidrt
clarum eolia lumen, noctem obscuram adducena
in fertilee agros. Sed ex boc quoque manifesta
est BOIIS magnitudo : Luna sub ativo tropioo
*
jacet: qaando igitur sol illuc pervenit, umbroaa

facit ea quee illic sita Bunt corpora treoentorum
,
Btadiorum spatio. Girculus porro quem sol trans .
it, deoiea milliea major terra est, et circull hu" , , jus partem qua solis magnitudinem tenet deoies
,
millies majorem esse oportet quam prfflindicatum
*
terra) spatium. Solie autem formam aphers ai
milemeese ut et caelerorum in crelo corporum mar
,
nifestum eat, ut diximus, et clarius in nostro de
, * , ,
forma opere dicitur.

.
\ .
27. De solis defeclu.
'
Solia defectio accidit, quando luaa solem aubit
,
in congressu, DOD babens latitudinem ad zodia
cum. Tunc enim ejus radiia opponitur, ita ut
, . ^ ad terram non perveniant. Ideo semper in con .
gressu accidit aolia defectio, excepta tameii ea

qus Paesionis Domiai nostri tempore accidit. Illa

enim plenae lun tempore mirabiliter facta est.
. ,
Defectioues vero eolis nuoc coraplet, nunc in * , '
completae fiunt : completae quidem quando totoe
,
solaris circulua obumbratur, solis et lans centria
* ,
secundum lineam perpendioularem aitia; incona .
pletaa vero quando hujus pare tantum obumbra* ,
lur. Non autem per totam terram sol deficiena
.
apparet, aed tantum quibusdam in locis. Re ' ,
gnante enim Gomneno totua in occideote aol de , fecit, in yEgypto non omnino defecit, ut ego ibi
.. 01 '
tune veraana aoimadverti. Matbematici igitur ex
'
apparentibua auperficiem aolia et lun in duode * ' cim digitos diviaerunt; si quidem defectio dlmi * * ' D diaeat, eam eaae sex digitorum dicunt; si vero
, ,

tertia parte aolia est, quatuor digitoram, et simi.
liter de csateria divieionibua.
'.

.
E t
, ' ,
, ,
|
, ^
. * , ?
, '
,
.

28. De substantia, lumine et forma lunx.

Etsi Ariatoielici aupponant ccelum esse quintum

corpue, tamen consentiunt, partea quidem ejua
aliaa esse craaaiorea praesertimque prope terram
aitaa, aliaa vero leviores, eaa nempe quas aursum
auot et magia a terra remotaa Luna igitur, toti ia
generatione et corruptione huicmundo propinqua,
hujua quoque mundi malorum non expera neqae
immunie oonatituta eat, aed craaaam et quaai ter-

807

MICHAELIS PSELLI

808

restrem habet substantiaro. Neque vero omnino i ' , '

' ,
aequalis eet per totum suum corpus, sed qusedam
ejus partes luce carent et obscurae eunt, medi
scilicet. Et quemadmodum ea qu nascuntur et $ , , , corrampuntur initium et incrementum, et vi- , .
gorem et debilitatem habent, ita et lunae lux
finiet. Neque vero soluramodo ccteris coalestibus ,
corporibus eget.sed etaliquando iu umbram terrae ' ,
incidit. Deficit autem non tantum quoad nostrum , ' ,
' ,
aspectum. aed et ipsa secundum proprium suum
lumen. Illam autem a sole lumen recipere mani- '
', .
festum est vel paululum observantibus. Semper
enim partem illurainatam ad solem vertit, ubi- , ' ,
cunquesit. Cum eniro est infra solem, et cum illo ,
' '
eongreditur, ejus partes qu ad DOS vertuntur
obecurae sunt, ques vero versus solem, illuminat I ,
, Bunt. Quaodo autem paululum a sole discedit,pars
ejus aliquantula incipit illuminari, et fit utrinque , ,
curvata; cum autem magis discessit, magis , ,
illuminatur et fit dimidiata et rursum utrinque
curvata et cum directe opponitur,fit plena. Quando , ,
deiade diametrum praetergressa est apparet rur- , ,
, .
BUUI utrinque curvata, et deinde dimidiata, et
postea lunata, et demum cum sole congrediene, ,
nobis invieibilis fit. Addubitabant veteres quo- . , modo et lumen accipiat ot lutren in terram mit- ,
tat. Etalii quidem dicebaot ejus lumen per re-
flexionem produci, quernadmodum et in speculie ' ,
et in levibus corporibue fit; alii vero docuerunt ' '
eam per admissionem et unionem illurainari: at- ,
que eam illuminari per reflexionem, ab ipsa pro- .
cedentem plerique opinantnr quidem. Quod ta- 4
. .
men eat falsum. Observatom est reflexiones a
maximis et minimis corporibus procedentes non , ' ,
plue quam duo stadia transire. Sed et aliter de- ' ,
monstratur. Oranes reflexiones,ut in opticis osten- , ,
ditur,fiunt per aequoe angulos ; quod si ita deluna , fleret, neoesse esset, ut quando secundum solis , .
diametrum in plena luna sita est, radii non ad . terram frangantur, sed ad solem. Et multae ali , '
deraonstrationes precedentem demoostrationem ,
oonfutant. Superest igitur ut per admieeionem et . * ,
uoionem cum solis luce illumiuata, terrae quoque , ' , lumen emittat. Sed haec moveri poteet difiicultas, . , '
si lunae immisceatur solis luraen, oporteret ut tola
illuminaretur et plenam lucem continuo baberet.
Ad id reepondemua eam profundiBsimam esse ma- j , ' , .
ximumque babere diametrum. Et ideo non totam " ,
transeuntsolares radii,sed postqaam eam maxima . ,
parte transierunt, finiuntur. 8pbricam vero esee ,
* , ejus formam patet ex ejus lumine, si enim disci
, ,
formam baberet, simul ao in eam eolares radii
incidereQt,illnminapetur,Qallaourvitatelumini8offi-

ciente,nuno autem cum eitepbaerica,per partes radiis

illuminatureoquodofficiuntformaisuaecurvitate ceterajpartea.Lun autemmagaitudo minorest quam
terra3,tricie8 novies, Juxta alioe vero, vicies novies.
29. De lunx defedu.
DeQoit autem luna qaaodo directe ex oppoeilo

.
, .
'. .

809

SOLUTIONES

810

QDJEDAM.

, ' - , cum sole est, quando nempe suam latitudinem

,
neque ad septentrionem, neque ad meridiem in. clinat, sed eamdem cura sole semitam percurrit.
. ,
incidit enim tunc in umbram terra?. Etsi quidem
, ,
quain maxime a terra distat, citius umbram pertransit, quae quidem superius levior eet, ut antea
,
diximue; si vero quam maxime ad terram accedit,
,
immoratur et lente ea umbra emergit, quia infe . '
riue crassior umbra eet. Unde veteres pbilosopbi

occasionem cepere cognoscendi quantum terra a
. CCBIO distet. Observantee enim eolem suo ortu um ,
bras rebus adumbratis sexagies majores efilcere,
, ostenderunt oportere ut urabrae terr magnitudo
, * sexagies longior sit ipaiue diametro. Gum autem
umbra extrema ad lunsa sphaBram terminetur, ei

, ' ' deinde sexaginta terras ex bypotheei alias in alias
euperimponant, usque ad eolis spbaeram perve , ,
nient. Et inde raciocinantes intellexerunt interval * ,
lum inter terram et lun spbeeram tantum esse
;
quanta terrae diametri dimensio, quadraginta cir , '
citer.
' .
Lnna autem deflcit nuno tota, nuno tantum ea
,
parte. Quanto tota deficit, nunc quidem in umbra
. ,
commoratur, quando nempe in epissiore urabre
,
parte versatur; nuoc autem cum vix tecta eet, i n
cipitemergere, quando nempe eupra patitur defe,
ctionem in leviore umbrae parle; non autem de luna
.
accidil ut de sole, quem in uno loco deficientem
, * ,
animadvertere licet, nec in alio ; sed ubique terra '
rum Gt ea defectio, nisi diee ia aliquo loco luceat.
,

, ,

' .

Lucet enim super terram eiraul cum ea defectione.

Demonitratum est enim diem aliquibus adeese,
quando aliis non adest.

PATROI.

Ga. GXXII.

26

MICHAELIS

811

813

PSBLLl

TOr nANruBPTATor

SUMMI PHILOSOPHI

DOMINI MIGHAELIS P S E L L I
VBRSUS

AD DOMINUM

JMPERA

D E
(MHERMAN,

POLITIGI

MICBAELEM

DUCAM

D O G M A T E

Thesaurus Juris tom. L Hagae oomitum 1751 fol. Interpretaiionem nostram addidimua)

Accipe et fundamentum nostrorum dogmatum

Concieura, et aynopticum, et circumscriptum.

Doum cognoace, domioe, corporum iocoporeorum
Gontemporalem, inflnitum universorum creatorem
Incorporeum indefinitum, natara invisibilem,
Liberum, subetantia inoomprehensibilem,operibu8
[cognoecibilem.
Unum et tria simul, unum secundum substantiam
Tria seoundum aubatrata, vel si libet, eecundum
[personaa.
Uaue namque in tribua exiatitDeua pereonis :
Paier, Filiua et Spiritua sanctue consubstantialiB.
Unus Pater et eiae principio Pater, gubernator.
UQUS Filius et non sine principio aecundum carfnem suam.
Principium ejus Pater : jam vero si ad tempora
g
Velis principium referre ipae quoque principio oa[ret.
Spiritus, sanctue nimirum Spiritus et Deus subtan[tialiter.
Ex Patre proceesum habet eupra naturam
Non autem ex Filio licet modus sit igaotus.
Quodvie quidem sabstantia (est), tria autem unus
[DeuB.
Unus Filiue incarnatue eat in fine aeculorum,
Et naturam accepit noatram ex Virgine,
Eseentialiter, non aimulate, natura, non epecie
Ex aanguinibua venerandis aanctieaime Virginis,
Alia autem est aubelantia, ei alia eesentia.
Essentia quidem communia subatantiffl apeciea,

' ,
, , ,
, , ,
, , ' ,
, , ,
, , * "*
' , ,
, , .

*
, .
,
, ,

,
, .
, ' ,

, ,
, .
,
,
, , ,
[.
' , .
,

VERSUS D E D 0 6 M A T E .

813

.
, ,

, , ,
, .
, .
, *, ,
,
' ,
, ,
.
,
, ,
' ,
' ,
*/ ,
.
,
^ ,
,
,

814

Subetantia autem eat nna ac eola pereona.

Divimtas eoim atque humanitae
Naturara et eeaentiam indica t.
Pater Filius et Spiritus sancLue
Et peraonx aunt, et aubatantie.
Filius igitur iacorporatu8immaiabiliter,iDCODfuse.
Non simulate, uti diximua, neque secundum natu[ram,
Velut miser Neatorius impie blateravit,
Unitue eet aubstantialiter cum acoepta carne,
Una manena aubatantia divina et perfecta,
In duabus autem naturis esaentialiter exietens.
Ita profecto sancimus, ita confltemur
Naturam utramque vere divinam ao humanam
Sibi invicem subatantialiter et immutabiliter uniB
[tam
Unamquatnque in unione manere non mutatam;
Ex ulraque autem natura unam oonsummari
Compositam Bubetantiam: ita fldei terminua.
Gonfitemur igitur Patrie Filium unum,
Secundum infandam Verbi inoarnationem,
Eumdemque Filium aperte bominem factum,
Unum Ghristum et Dominum unigenitum ei Veiv
[bum,
Totum Deum et hominen io una subetantia.
Unita igitur eunt Ghristi natur, sed inoonfuae,

.
" , '
[,
" ' ,
, ,
, ,

Uaitai secundumsubetantiam.divieaB autem rureus

Ratione differentiae: alia enim Dei natura,
Et alia humanitatia, unum autem in utraque VerC
[bum,
, ,
Itaqae unus eet Cbrietue, eed idem etiam duo:
< , .
UQUS enim aecundum eubetantiam, duplex aecun[dum naturam.
Sicut bene sanoimus duas Ghristi naturaa,
,
lta duas quoque dicimus operationee naturales
,
Et duaa voluntates naturaHter opcrantes.
.
Essentia igitur et forma et natara in Verbo,
,
Uoa autem indivieibilia persona cum subatantia
.
Carnera noli Dei aubstantiam appellare,
,
Sed Bubatantiale dicaa: expraaaa enim eio habet
, .
[dogma.
, ,
Subatantiale varias habel significationea, domine,
" ,
Eat enim aubstanliale quod revera aubaiatit,
,
Et iterum eubetantiale eet communeeeaentie,
" , ,
D Vel epecies, imperator, in indiv duis
, .
Actualiter aubBietens, noa eola cogitatione.
*< ,
Eat autcm subatantiale porro intelligendam
" * ' ,
Quod est unitum cum alia divereo
KorcA , ,
Secundum eseeatiam, domine, inunionem peraon
,
Uniua et originem unius eukstanti.
.
Tali ralione enim aubstantiale definiri debet.
'' ,
Subtantia autem quae proprie dicitur
, .
Eat rea per eubaiatens, vel potiua uoa per[aona.
Jam vero aubatanliale eat commune eesentiae;
$ ,
Habitua eat qualitas immanenB et vix Beparabilia,
* < '
Aliter babitua eat cujuavia aecondum naturam.
***> *
;

815

816

MICHAELIS PSELLI

Uoiversa actualitas in anima et corpore,

Ita ut habitus si actualitas communis.
Proterea audi : Verbum incarnatum
Noetram, cura bomo fieret, accipiens carnem,
Factum est exsecratio.quantumvis eeeetbenedictio,
Et mortuum est bominis instar, licet immortale
[natura,
lncruoe mortem eua sponte eubiens.
Hesorrexit autem tertia die, eoluto inferno,
Et tum in CODIOS evectusin gloria,
Atque iterum veniet cum Patre et Spiritu sanclo
Judicare cunotos et juste et humane.
Haec summa eorum qu tbeologi doceut
Et dicunt, domine, de incamatioae.
Longa quidem ac difficile dootrina eet dogmatum,
Ego vero colleotia in tuam utilitatem planioribus,

Et plenissime et conciee tibi expoeui.

Oportet enim imperatorem alia quidem nosee,
Ante omnia autem veritatem dograatum nostrorum,
Iu quibus priocipum ac fundanientum imperii n i [titur.
Accipe etiam namerum sanctarum synodorum.
Qu conlra impios coileclae eunt, domine,
Septemque omnino numerantur. Nicaeae
Divo Constantino regnante
Et archiepiscopi fasces tenenta Constantinopoli
Metrophane summe reverendo etanimaetecientia.
Ea ineani repreeeit linguam Arii
Qui Trinitatis coneubstantialilatem iropugnavit
Et creaturam Demiurgum impieac misore dixit,
Patrique inferiorem, licet natura eodem honore
[dignum, c
6eounda autem habita eet sanotarum synodorum,
Uti ocnnes tradunt, Constantinopoli
Cui feliciter tunc praerat Theodosiue Magnus
Et Nectarius patriarcbatus munere fungebator.
HaBC Macedonium radiciius evulsit
Qui Spiritum aanctum sejuogebat frustra
Ab alta Divinitate et creaturara blaepheme nomi[nabat.
Jam vero tertia eyoodue Epbesi convenit,
CumTbeodoeius junior beneimperium gubernaret,
Gontra insensatnm ac miserum Nestorium
Qui Dei incarnationem non omnino accipiebat.
Sed purum hominem Chrietum male dicebat,

,
" .
* 6 ,
,
, ,
, ,
.
$ ,

$,

.

, , ,
.
' ,
.
' ,
' ' *
.
,
, ,

, , ,

.
,
,
,
, .
1

,
, ,
,
' .
|3,

, .

,
,
,
' ,
[,
1) , ' ,
Et Christi Matrem, non Dei Matrem appellabat
.
Viginem Mariam, qu est Domina Deipara.
,
Quarta synodus autem Gbalcedone exatitit,
'
Marciano imperatore eceptra Rom teoeate.
'
Numerus eanctorum veaerandorumque Patrum
,
Triginta fuit euper ducentis,
' ,
Advereus impium Eutychem et Dioscorum,
Qui impie corpus Domini nonniei epeciem fuisee .

[contendebant.
Quinta autem babita est Goastantinopoli:
Quinque super sexaginta et centum Patrea
In ea convenerunt, et Ghalcedoneneem
Synodum tanquam pientieaimam agaoverunt.

,
.

817

DE DiGHONDM

OPERATIONB.

818

Rejecerunt pio animo a divinia liminibus

,
" ,
.
',

Evagrium atque Didymum cum Origene

Qui, licet jam mortui, tamen conscripserant
Spuria et a Dei Ecclesia aliena dogmata.
Nunc quidem corporum reaurrectionem proreua
[negabant,
,
Nunc vero reauecitationem aliorum fabulabantur.
' .
Adam porro et paradisum incorporee accipiebant,
,
Et pceaas temporis limitibus deflniebant,
, ! .
Dfflmonum quoque, beu ! restitutioaem in inte[grum dooebant.
,
Sustolerunt Tbeodorum Mopsuestenam
,
Qui raiseri Nestorii fuerat praeceptor,
",
Et primam Ibe ad Marim epistolam,
"
Et quecunque conira Gyrillum conscripserat ollm
.
g Gyri Theodoretua, hypocriei haud inferior.
'
Sexta Synodua iterum Conatantinopoli
^ ,
Convenit et abolevit dogmata Tbeomacborum
,
Quorum duces docti et multi et varii,
, ',
Pbarae Theodorus, Honorius Roms,
, (5.
Gyrus Alexandri, Sergiua et Pyrrbus,
,
Neonon Paulua Samoeatenais, praterea Petrua,
[,
,
,
, ,

Miaer Maoariue atque Petrua,

Non duaa Verbi inoarnati naturaa dicebant,
Bed unam quamdam compoaitionem unamque
[actionem.
,
Gum hia omnino repreaaerunt Polycbronium,

Atque duaa aanxerunt inoarnati Verbi
, .
Naturaa, utpote pii, aicut et duaa voiuntatea.
* ,
Septima denique habita eat Nicsaa.
(1),
^ Quinqoaginta ibi coQvenere auper trecentia,
Manua electa piorum ao religioaorum Patrum,
,
Quo tempore Irene imperatrix gubernabat
,
Cum Conatantino Olio recena coronato.
.
Et imagines aacraa bonorandas aanxerunt,
,
Riteque anathemate perculerunt impioa illiua
'
[etatia,
Basilium qui Piaidis epiecopua erat,
,
Theodoaium Epheai, Siainnium Perge,
,
[.
- Alioaque permultoe aaoraa imagine* non hono[rantea.
4

(I) '.

MICHAELIS

PSELLI

DIALOGUS

D E O P E R A T I O N E DiEMONUM
GAULMNI PRiEFATIO.
Amice leotor, Paellum , Graace nunquam antea editum, nunc primum tibi
datoua (a); notaa praaterea quaa singulia diebua pro penao operarum aoripaimua. In illia quid preatiterim
() Parieiis, 1615.

819

890

HIGHAELIS PSELLI

tu pro candore tuo judicabis, ego pro modestia mea tibi indieabo. Auqtorie ipeieeima verba qoam
emendata ut haberes maxime curavi; sed ne hoc quidem per operarum quas non inepexi celeritatem
licuit. Quae corrupta in man. erant emendavi; quae difGcilia, explicui; qu interpolata, restitui eed
xnagna tui fiducia, mei majore.
Religentem esse oporUt religioium nefas (b).

Equidem odi cane pejus et angue illos horaines, qui auspicato libros Iractant et de mendo in aliquo
Hbro tanquam de mustela in via judicant: ignaviesirai mortalium qui faoc adhuc nesciunt, quod nihil
aciunt.
Non tali auxilio nee defensoribus istis
lempui eget.

Si interfecto, ut vocant, loco medicina facta, si leve quid interpugendo sanatum,

' (<;).

Longe aliter omnes melioris mentis ecribent, et nos conati eumus ecribere. Sed omiseram pene qua
duo maxima in hoc opusculo praBtiti, brevitatem et modestiam. Utramque inveoiee, qui candide de
utraque senties. Gffiterum theologioa et pbilosopbica, quee quam plurima sunt, ideo non attigi, quia hoc
fuisaet ' (d). Vale, oandide lector. Sed boc preterea te monitum
volo; usum me duobus mao. codicibus, altero meo et altero eruditiasimi Federioi Morelli, oui multis
nominibus multum me debere proGteor. 8ed et symbolam contulit, cbaracteres Arabicoa SUOB, Gcl. Lebo
typographus, vir linguarum orientalium studioeissimuB, et, si hc sscula permitlerent, eximiue illarum
propagator futurus.
(6) Veraue ex antiquo carmine memoria bercle

digous ap. . Gell. iV. Atl. 419.

(c) Hio veraus eet inter Proverbia metrica 872,
formatua, ut videtur, ad imitationem fiuripidei

Andr. 368 : ' ' ] .

(d) Bst intcr Suide Adagia IX, 66, ,

(1)

MIGHAELIS P S E L L I
DIALOGUS

DE

DJEMONUM

ENERGIA

S E U

OPERATIONE

Contra Manetem et Euchita teu Fnthusiastas.

DIALOOI PBR809JE

. ^ . TIMOTHEUS.

THRAX.

CAPUT PRIMUM.
De Euchitis et Enikusiastis. Eaereticorum dogmatum cognitionem piis non minus prodesse, quam
pharrnacorum lethalium medicU.

TIMOTHEUS. Longum jam, Thrax, tempue

interfluxit, ex quo Byzantium non venieti.

. , ?,
.

OAULMINI .
( i ) vera vox. Chryet. horoil. 4,
. , ,
. :
pridem eet cum viri docti obeervarunt.
'

811

DE DiEMONUM OPEBATIONE.

^. , , , ,

. Longum, Timothee; biennium enim,

et ultra, hinc peregre abfai.
TIMOTH. Ubinam vero, quibuaque de causie,
tandiu abfuisti?
THRAX. Prolixiora, quam quae huio tempori
oonveniant, dicendi argumenta postulas. Necesse
enim eat, ut Alcini apologo utar, ei dicenda sint,
quaecunque subii, quaecunque passus sum in bominum impiorum consortio : Eucbitas eoa multf
et Enthuaiaatae appellant. Numnam vero et ipse
de iis quidpiam fando audiisti?
TIMOTH. Audio quidem nescio quos impios
boraines, et merito exaecrandoa in medio aacri
noatri commatis, ut coraice loquar, boc est ordinis
sacro designati charactere, versari. Eorum autem
dogmata, moree, legea, opera et sermones a nemine adbuc mihi diacere contigit; proinde terogo,
ut ea quaa noati apertiaaima mibi narratione percurraa, ai quid bomini eodali, addo etiam amico,
gralificari velia.
^3. , .
THRAX. Miaaa istboBC facito, ohare Timotbee.
,
Necesse eat enim, ut capitia ultro mihi vertiginem
,
acceream, ai et dogmata abaurda, etdiabolioa ope . , ra narrare occipiam, tuque lucri ex iia nihil omni (5), ,
no reportea. Si enim oratio, ut Simonidi placet,
,
rerum imago eat, ut ait ea utilia, qu de rebua
, , utilibue ioatituitur, qua? vero de iia, q u aecua ae
;
habent, non bona ceneeatur, quidnam tibi proderit,
oum aermonea impioa delineavero?
. , ^* TIMOTH. Gerte multum proderit, Thrax. Si
quidem et medicie lethalia nosae pharmaoa non
, G inutileait; ne quia ea contrectana in periculum
, '
incurrat: ut taoeam eorum quoque nonnulla non
. "' inutilia eaae. Itaque duorum alterum oonaeqne , mur. Aut enim ex hujuamodi diequisitione et
? .
inveatigatione boni quidpiam reportabimua, aut
ai quid ei letbaie inait et noxium, ab eo oavebimua.
^. * , ,
THRAX. Age vero, audiea quidem vera, ut poeta
, (6).
inquit, at minime jucunda. Quod bi obscenorum
' , ' quorumdam mentionem dicendo faoiam, ne auc, .
cenaeaa : neque me, qui talia tibi referam, aed eoa
ipsoa qui agunt, incusea.
GAULMINI NOTJ5.
(1*) Diogenianue D apirare Maaaalianoa vel Euchitaa. Vide Palrologm
t. CXXX. EDIT.
* ut aretalogus Ulysses Auao
(3) Gbronologua ineditua .
nio [imo Juvenali xv, 14] :
.
. ,
;
.
. (1), '
, ' .
(2) (3)
.
;
. (4)
'
, *
, , , ,
' .
, ?
, , .

Tale $uper c&nam facinus narraret Ulysses

Alcinoo, bilem atd risum foriaue quibusdam
Mcverat, ul mendax aretalogus.

Idem in Polluce et Saida. Adagii origo notisaima

ex Ariatotele lib. ni Rhetor.
(2) Maeealianoa, quod vocabulum interpretati
aunt . Harmenop. De sect. ;
. Nihil fingit, vhw/2
orantes, Ear. x , 6 . Niai obatet Ghronologua
. ioeditus, qui ,
vocatoa acribit, forte
meliua ai Aaayri dixiaaet, quia Mosel Arabum
peographia Asayria eat. Tamen prima nebulonum
letorum origo Peraica a Manete Peraa. Ex Eui h y m i i tituJo de Bogomilia,patet oum eia fere oon-

*
,

,
. Alii aine numero, quos non

exscribo, Acuanitae, Gubrici, Martyriani. Nicet.

Thes. orth. fid. lib. iv.

(4) Habet ex Ariatoph. in Pluto, vera. 862 :
" '
. Et
aunt qui JG. Grfflcorum. inde dixit Anastasius. Sinait.
*.
(5) , et Oemooritum, . Laert

(6) Homer.

823

834

MIGHABLIS P S B L L I

CAPUT I I .
De duobus Manichxorum et tribus Euchitarum principiit.
Exeecrando buio dogmaii, seu haBresi, vesanue .

6 1

Jam vero, putri hoc fundaraento jacto, corrupti

*
^
(7)
(8) .
,
, ^.
,
, ,

,

(9)
, , *
,
(10),
(11), ,
,
,
(12).

mentibus homines, bao quidem in parte inter

, -

ille Manes anaam pnebuit. Inde enim ipsia Eucbitis

tanquam ex foeoulento quopiam fonte, priocipiorum multitudo profluxit. Alque sacer quidem ille
inteatabilisque Maces duo eorum qu sunt principia commentua eai, Deoque Deum; bonorum creatori, malorum opificem; bono coelestium principi,
nequitiae terreetrium principem oequiter opposuit.
Hi vero cacodffimones, seu malo genio perciti Eucbits tertium etiam aliud principium addiderunt:
Pater enim ipsis, duoque fllii, antiquiora sunt et
receotiora priacipia. Quorum patri quidem aupramundana sola, flliorum autem juniori ccelestia,
alteri denique seniori, eorum quee sunt in mundo
imperium tribuunt. Quod quidem delirium nibil a
jv
Graca iJla mytbologia differt:
9

Triplici sunt omnia sorte dirempta.

GAULMINI .
(7) , . Nolo argutari

tvang. ; de quo iDgenioeiesime

in

Sca-

propter infanticidia, quia -

Jiger :

in commentariis GraBCorum est

. Unde et

, ^ ^V^i dominua ccalorum :

, , '

, ut Apollonio, ' (, 709), 6

epilbetum quod Beepieaime Deo Jadasi tribuunt, at

Eer. c. : HSKS. Unde et forte cceli nu-

ovou grammatici cura Varino pertenunt.

S (8) Ita

men adorare dicti : ISil prxter nubes et ctzii numen

adorani (Juven. xiv, 97]. Non pertendimua tamen

. Nomen illiua furioei Paracleti (ita ee voca- neque Arabibua aliquid illiua fermenti inbeaiaee,
oat),a cujua Domine postmodum omnes impiiMa- quia frequentiasiroa illia hajo jurandi formula per
netes Judaeia dicti, ut Mezentii Latinia. Eiiaa i n i | eoeli Deuin vel Dominum.Gaelerum illaa nugaa oaTbeeb.: DTK nVW W H nSDl
KH
beban in libro quem Gigantaeum vocabant, 'Polybio (xxvi, 10) est

lawpa

bjnm Sjn N S I

IO^

nvra

Idque ego miror, cum inve

niatur in libris Graecorum fuisse hominem quemdam
nomine Manem, qui vixerit sine lege, quo omnes
qui eum secuti fvere Manetes uppellati sunt. Male

DWO^n

SD.

omnee, quicunque id Bignifioare putant.

fipiphan. :

. Verum eet. ] Daniel. (, 5) vae, man.

Turbat Nicet, in Thesauro orthod.fid.,qui dialecti-

cum etiaro aigniOcare pertendit. Videritille; nam

in Gbaldaica, de qua cum Bpipbanio intelligere
debuit, nibil tale , sed neque ia Arabica, quam i l lius tempore certum eet locutos illiua tractua
incolae.
(9) Pater ille Peraia, e quorum magia nugaa
auaa cudit Manes, est, Oromaedia et A r i manii patcsr : quod hactenua oroncs fugit qui de 1 |
roagia Persarum dixerunt Tbeodorus Mopaueatae
docuerat in libro , Photii (Eibl. cod. 81) :
, , .
, ,
(lege ) ,

. II Satanaa Arimaniue est notissimua : at de non est cur

aiiquia dubitet ; Syriace ad verbum,

, satar omnium.
(

(10) Solius coeli dominura, re-

liquorum incurioaum credebant,qualie vulgo ignotua Grughumo Africanorum in Leone Afno. (noa
alibi pTeniua de illo), vel Phaenicum in
Pbilonie Byblienaia fragmentia (apud Euaeb. Prsep.

Photio (Bibl. cod. 85); forte et ex evangeliia Buis qu ; habuerunt:

Leont. De Sectis (p. 432).

(11)

8atan

tribue-

bant quem ,

et vocabant impie prorsue i l l i , aed

aaocti Patrea pie. OEcumen. in Epiat. I Joannia
(c. H, 15) :
, -

^. Aliique aine numero. Damaecenus pariter

et

Athanasiua

vocant, diveraa proreua a Manichaaia ratiooe,sed magi diveraiaaima,apud quoa aeptem aunt. Liber nugicanoricrepus

et fictua, Testamentum Salomonis ma. : , _ , .

,
,
;

^ , , ', , , , , etc.
(12) Ex lliad. 0,187 :
' , *

, ' ^

[ *
, ' -

Loquaciaaimua interprea Euatathiua

, ,

, aomniat*

835

D B DiGMONDM O P E R A T I O N E .

826

* - conaentiunt, ea vero quae conaequitur, trifariam

. - aententiia differuot. Eorum enim alii utrique fiiio
( cultum divinum deferunt (quamvia enim diaaidere
, ' ' nunc alterom ab altero dicant, amboa tamen ado - randoa aaaerunt, quippe qui ab uno patre proce) , dentea olim eint in gratinm redituri); alii autem
- alterum illura venerantur, tanquam meliorie et
, - aupramundanae regionia moderatorem; aeniorem
' . interim honore auo nequaquam dedignantea, ila
tamen ut ab ipao aibi oaveant, tanquam eo qui no , - cere poaait. Cfflterum qui maxima inler eoa impie (13) . tate laborant, ccelestia illiua cultu ee proraua ab dicant, terreatremque aolum Satanael peotorum
, auorum penetralibus induunt: quem inaignioribua

. '
, I .

nominibue venerantes, Primogenitum eum, qui a

, -

Patre alienua eat, appellant, plantarum omnium,

animalium et caeterorum compoaitorum corporum
creatorem, eum qui corruptionia perniciei auctor

,
eat. Quem ut majore etiam honore cultuque pro (14) (15)
sequantur, Dii boni, quod contumeliia ccelealem
. illum laceaaunt I quem invidum eaae fratri dicunt:
(16).
quippe qui nefando eum odio proaequatur, a quo
terrealria recte adminiatrentur : qui etiam invidiaa faatu elatua terraemotum, grandinem et famem inducat. Proinde cum alia ipai imprecaotur, tum et exaecrandum illud anathema.

CAPUT I I I .
Quare Salanael Dei filius ab BuchitU dicalur. H&reseon origo Satana. Quam cseci menteque eapti sitit
hxretici, qui dxmonis tllusiones non deprehendant.

. , ?, ,
*
, (17)

. Quibua rationibua, Thrax, adducuntur Euchitee, ut Satanael filium Dei eaae credant,
et dicant propbeticia divioisque oraculia unutn
ubique Filium aatruentibua, sanctoque illo, qu
aupra peclaa Domini recubuit, in aacria Evangeliia
1

, C clamante de Deo et verbo, Gloriam quasi unigeniti

, ,
Patre ; et iterum, Unigenitus Filius qut est in
.
sinu / m , ipse enarravit ? Unde igitur in tantum
1

,
^. , ,
1

errorem impegerunt?
THRAX. Undenam, Timothee, niai quia mendacii princepa ha30 ex aeipao conflngena, vecor-

Joan. i , 14.
GAULMINI NOTiE.

(13) Inde Sataniani dicli Nicet in Thesauro

orth. fid.a, numinta auicultu,cui et tribuebant

primi Babylonii commenti aunt. Sed et

habuerunt. Docuerat Jamblicua -

Nec soli colnere. Ophitffi in Philaatr. init. Hodie

' Leont. . 432 De secl.

. Pbotiua (Bibl. cod. 94, . 241), ex illo :

Calecutenaium Deumua notisaimuB ex Ludov. Var- D *

tom. (, c 2). Nec alioa execribo. Tolliue Insign.
'. Mox ab illis
it. Ual.y . 107, ait ease pro , insupermoGraeci magicas /

nena errare Peellum, quod Euchitis originem

sects a Manete repetat, cum ba? secta? initio
longe diversae fuerint, sed poetea in unum conftaxerint,aa1vatamen seDtentiarum seu dogmatum
diversitate. E D I T .
(14) immittit, sed per ,
u t credebant illi siderati quos magi qcinque eaae
agnoscunt, puto, ob quinque , quia
?

didicorunt : Malch. et Jambl. in Vita Pytbag. Pariler notiures Bimt, quam ut
debeant illini huio chartre.
(16) Proverbialis loquendi forraula, *
, quam alibi observamus. Glossar. Reg.
ineditum ( vocant) : ,
Proraue Synacum est 1 ckar-

suot , , , , .

ma. Nemo aanae mentiB dubitabit.

Astrologus man. plura di86erit. Inde et veteribus

Perearum, si neboloni Grseculo adbibenda fides

(17) est discipulus ille quem diligebat Jeeus; ut , Mosee; .

est .
f

(15) inde nugantur magi; quos

Cosmas et Damianua (Jus. Gr. Rom. -

.).

827

MICHAELI8 P8ELLI

828

dium illerum mentea fascinat. Qui enim thronum

**$ ,
se nubibua impoBiturum gloriatar. Altissimoque (18)
similem futurum praedicat, eaque de causa deje- , clus est in tanebraa, is ipse illia apparene, seipsum (19),
primogenitum Dei ease ait, atque terreatrium om- ,
oium creatorem, qui pro animi arbitrio q u in ,
mundo aunt omaia susque deque ferat: atque hoc (20) . ,
pacto in uniuactyusque cogitalionem penetrans , ,
facum dementibua facit, qui cum arroganti men- ,
daciique auctorem eaae aibi perauadere, atque , . 01
* ,
vana omnia ineolentius efferentem ludibrio babere
deberent, non ita faciunt, sed in omnibus ei iidem (5 (21).
habent, agunturque naribua tanquam bovee : at- .
qui poterant eum non ita multo poet mendacii con-
vincere. Si enim ab eo petiiaaent, ut jactabundailla ,
promiaaionum leoociniafaotie exhiberet,nibil aliud g (22), eum eaae deprebeDdiaaent,quam aainum Cumanum . , leonis pelle amictum. quem rugire conantem ru-
gitus coarguisset. NUQC autem velut oculis capti ,
audituque privati, nec aane mentia coropotea, neo
eorum quae aunt cognatione adduoti, unum eaae , ' [ ]
Greatorem vident, neo idipaum atteatantee Scriptu- , ,
raa audiuot, nec ad rationia examen explorant, ,
ai duo eorum qus eunt diverai creatorea esaent, .
baud unum fore ordinem illum conjunctionemque,
, ,
quibua omnia colligantur atque connectuntur. At- ,
qui aaiai quidem et bovea, atteatante propheta*, ,
Dec praaepe, nec dominum euum ignorant, hi au- ,
tem Domino auo longum valere jueao, eum aibi , (23),
deum elegerunt, qui creaturarum omnium ab- ,
jectiaaimua et deapicaiiaaimua eat, aeque adeo
.
ipaoa pyrauat, ut proverbio fertur, in ignem pracipitant, qui jam olim et ipai et coapoatatia, hoc eat
defectionia ejua coneortibua, praparatue eet .
8

CAPUT IV.
De spurcitsimis EucMtarum c&remoniis, qui sacrorum initio cibos et pocula oleto ei ttereore perlUa
degustant.
TIMOTH. Quid autem ex eo percipiunt luori, C . quod abjurato cultu divino a patribue aocepto, , ;
certam in perniciem ruunt ?
^ . ' THRAX. Gerte num quid inde lucri percipiant,
ignoro; nullum tamen eoa percipere arbitror. Au- * ' .
rum enim, poaaeaaionea et glorioaam, ut ae datura '
1

Ibid. 18. Peal. xvm. Iaai. , 3. Matih. , 41.

GAULMINI

(18) Hoc ex faatu

in theurgicia aacria agnosount magi medii

vi. Porphyr. . . (n, 42) :
,

. Noa aine ullo differentia omnea maloa

acimue et oredimua.
(19) Habemua ab ipeomet mendacii patre teati-

).
(puta ).

Svbv
. Quae verba alicujua veluati acriptorie
aunt. Apologue aeini culqoe

obviua.

(23) Zenobiua : . ASlian. lib. , C . 8,

Hist. Anim. Simile in Suida
(20) Proverbialia loquendi formula, quam reati- D , et in Euatath. p o s t -

moDium veriasimum.
Testam. Salom

tuimua iidenter, aublato , quia lege- ea Tzelz Gbil. 9. Cui non dictue Hylaa?
(24) non eat , ut
batur.
(21) Utimur hoo adagio Galli, se iaisser mener accipit interprea, aed aimpliciter paternum ; quia
acelerati nebulonea,patre etaltero ilJio contemptia,
par le ne%.
(22) Affertor ? a Buida, aolum Satanam, dignum ae numen, colebant.
, -

839

DE DifiMONUM OPBRATIONE.

, daemonia polliceantar, dare certe non poaaunt,

(25), (26) *
quaenihil posaidebant.Initiatisautem phantasmata

igneoaque fulgorea saepe obtrudunt. , boc
, * (27).
est Dei visiones, impii vooant, quas qui spectare
Uv , ,
velint, heu! quot turpia ipaie, quotque infanda et
, exaecrabiiiadeaignant! Namquodcunque legitimum
( ! '
preedicandumque dogma, faciendumve opus esse
($ , censemus, antiquantes illiet abolentes, insaaiunt,
,
imo naturales quoque leges antiquant. Atque bu .
juamodi contumeliaa litterarum monumentia com (28) .
mendare, uniua fortaaae. Archilocbi fuerit, homi , ,
nis impuri ao petulantie. Quio et illum existimo,
, '
ei adeeset, memoria nequaquam orgia illa digna , .
turum esse, quippe quae exaecranda detestanda
quasint, nec ulla in regione, seu Grseca, aeu barT

(29) ' JL.A

_/
n
_ *v
,

y .;

.
'
(30).

bara,celebrentur. Ubi enim, et quando,et apud quoe

...J.-I

: J _
j
auditum
fuit
alicubi aicca?
ot* arrids,
excrexnenlum
ab homine, venerando illo et aacro animali, deguatari? Quod ne rabidaa quidem feraa faoturae
eaae puto, ad hoc taraen exaecrandi illi eacrorum
suorum initio faciunt.
. * , ? ;
TIMOTH. Quanam de cauaa, mi Thrax?
^ . , ,
THRAX. Arcanum quidem aacrum, amice, i i

noverint qui eo initiantur certe mibi quamlibet
, aciacitanti nihil aliud reapooderunt, quam excre
menta deguatantibua benevola taodem et affabilia
. , TSeri dfiemonia. Et bac quidem in parte mihi neuti .
quam mentiri videntur, quamvia aliae veri nibil
; ,
effari aoleant. Siquidem nulla rea eat quas apiritua
, *?,
adveraarioa aeque delectat, atque ai bomo, cui
(.
invident, quia divina imagine ait insignitus, eo oon , - G tumeliaj prolabatur. Hic ergo eat dementie illorum
,
effectua, qui communia eat oon aolum haereaeos
^ ,
antistitibua, quoa apoatoloa appellant, aed etiam
(31) Euchitia et Gnostia. Mysticum porro aeu arcanum
(32), ,
illorum sacrificium, Deua Verbum malorum aver ; (33),
rancatorl quisdam verbie aaaeqaatur? Me certe,
GAULMINI .

(25) Et tamen angelos sive daemonea divitiarum

aibi fiogunt. De aliquo ex illia Testam. Salam.

, . Nugae, quae v i r i

docti pridem est com ludibrio, ut fieri deouit, traduxerunt.

(26) , quia Domini ett terra et

pleniiudo ejtu (Psal. xxm, 1).

(27) vocat Damascius in Isidori

[
.
(Amoris icilicct)'
[
.

(29) Repoaui , qnod deerat in raa. meo.

Familiarem Hebroia loquendi modum, et Grecia
poatea, viri docli obaervarunt.

Yita apud Photium (Bibl. cod. 181, p. 1029). Illa- D (30) Verum eat, imo et aigcura .
ram aoo genera In theurgiois veterea constituere, Atoanaa. in Antonii Vita (nura. 63) : "
,

. Jamblicbus lib. De myster. Mgyp-

, ,
,
,
.

tior. quomodo alia numina aliter appareaot atque

agaot optime omnium ex tbeurgica doctrina aistinguit; quo toto eapite nihil apud veteres magoa
accoratiua reperiea.
(31) Legc , qui notiaaimi ex Pbilaatrio
(28) Illiua qui Lycambx tpretxu infido gsner et et aliia.
quem ideo mroprio rabies armavit iambo.
(32) nebulonea acceperant a fl et ' inde in Diogeniano
delibua Ghriatiania,qui eacraliaaimum Euchariatie
(n, 95) et 8uida, , notiora eunt. Noa, ne auod omnea Bciuot

dicamua, dabimue illiaa epitapnium, quod ex tempore acripaimua :

" .

aacramentum vocabant. Tanien vocat occultaa ha3retico-

rum oeremoniaa Attaliata Procona. tit. I I I Synop*U.

(33) Alc83ua :
/ [] .

832

MICHAELIS PSELLI

831

persanotum pndorem juro, me illa aflari pudet,

quffl procul dubio libena reticuero. Quia vero me
precibus tuie, Timotbee, prevertieti, et illa ut
ediaaererem obtinuisti, modeste dicam, turpibua
longum valere juaaia, ni videar eiiam, tanquam e
proscenio tragoediam agere.

^ , ,
. , ,
, ,
(34) .

CAPUT V.
Myslici Euchitarum sive polius exsecrandi sacrificii explicatio, quod cineribus et sanguine infantis
ex incestu concepti et se occiti constai.
, '
Veaperi enim luminibus acceneis, quo tempore
aalutarem Domini celebramua paaaionem, puellia (35),
quae sacrilogis eacria auis iaitiaverunt, in domum ' -,
praeecriptam deduclia, luminibusque reatinctia, ne (36) , ,

lucem exaecrandi, quod deaignant, flagitii tealem
habeant, cum puellis libidinoee /volutantur, in ,
quamcunque tandem, aeu sororem, seu propriam , , . filiam quilibet inciderit. Siquidem et in hac re

* * * ^
^ ,
daemonibua rem gratam facere arbitrantur, ai lcges ,
divioae tranegressi fuerint in quibua cautum est, .
ne nuptiaa cum aanguine cognato contrahantur. '
Et boc quidem aacro tunc peracto, domum dimit- , ' tuatur. Novem autem meneium decurso apalio, inetanteque iempore, ut infandi fetus ex iafando , . ,
, semine procreati naacantur, eumdem in locum
denuo conveniunt, quartoque post partum die i n - (37) ,
felices a matribus infantes depellunt, eorumque , |5
carunculia novacula oircumsoariflcatis et incieie , (38),
defluentera sanguinem phialia excipiunt, ipaoa au- ' . ,
tem adhuc apirantea in pyram conjectos exurunt, , tum poetea eorum cinerem cum eanguine phialis ,
oontento miacent, pbarmacumque abomiDandum ,
componuDt, quo cibos et pocula inficiunt, quem- ,
admodum i i qui molicrato venenum inspargunt
Et ha?c oat ipaorum communio, atque caeterorum* .

qu i deliteacene virua ignorant.

GAULMINI NOTiE.
(34) Proverbialia loquendi formola, qu ubique Mantuanus illum locum in mente babebat, cum in
obvia.
vita Kath. ecriberet.
(35) Accepi de luceroario, ut vocat Auguatinua,
Vivenlum gravidas malrum secat enribus alvos,
vel , ut Graeci. Ritum integrum bauImmatura trahens, Stygiis qux destinet aris,
riea ex Menolog.; de quo vir difTuae lectioois
Pignora: funeslos docuit Proserpina rtlus.
lleureiua in Gloseario. Sed antiqoior illa temporia
designatio, imo et vetuatiaaimia Greecorum nota. Quintiliani pariter pueri occiai aanguine initiati
Herodot. lib. V I I , (215) : '
Epipbanio hsereai I L : Gnoatici bsreai xxvu; Car .
pocratiani Philaatrio; Cataphrygea, Pepuaiani Au(36) ma. eruditiaa. viri Fed. Morelli erat - guatino Catalog. baerea., afiique plurea, quorum
, ita ut legeratinterpreai: puta quod _ . ^ ^
._#__A._.ji
uotigeima.
, vocabulo abuterentur llli tenebnones. In R
j f d
prinium a Simone
Mago (Clem.
meo . Scio in Varino; etiam turpi notiooe, ut sulcum et Rom., quisquia ille fuerit, de rebua ^eat. Petri),
voroerem Lucretio, acrobem Arnobio, scrobem vir- ob illa male intellecta : Niei comederiUa carnem
Filii hominie, eto. Uoan. vi, 54.J
ginalem effodere; ^ , Gelas. Id
(38) Ut arderent SatanaB. Antiquiaeimua ritus
oetaB dicerent et
, Museo. Tamen rejicio illam lectionem.
aignifioat puel- D^119D HSM Hebraiorum magiatri de illia ut et de
laa apud eoa vitam aaceticam profeaaae. - JSO mira aomniant. Ritua traducendi per ignem
vero mendum eat; ex quo tamen auspicari aliua eet, qui eatia notua. Sed illiue prima inter
datur Paellum acripaiaae , illusas, de- Graecoa veatigia liquido exataot. ()
lusas. Verum nolim aeaeverare. COTELERIUB.
Didymo. aive quia aliue ait, ad Hiad.
(37) Extrabebant aacriflcaturi dasmonibua, ali- . Scholiaatea Apollon. ad lib. iv Argon. (816), et
qoando caeao ventre quod Lucanua (vi, 558) :
et Aristoph. ad . )106). Et de Garthaginienaibua nemo nescit, qui a Pboenicibaa, nt Pboenicea
Vulneresic ventris, qua natura vocabat,
ab Aaayriia babuerunt.
Extrahiiur partns, calidis ponendus in oru.
n
u

i t u B

a n

u e

DE DiEMONUM R .

833

. 6
;
^. , ' ,
$ (39)
,
, . "'

, *
, ' ^ (40).
'

(41),
(42),
.
.

834

. Quid haec exaecranda corruptione tandem aibi volunt ?

THRAX. Ejus intermedio eibi perauadent, mi
Timothee, divina illa noatrieanimiairopresaasymbola depelli atque aboleri. llla enim animia noetria
non aliter inbrentia, quam vexillum aliquod
regium inffidibu8,dtemonestiment et adveraaotur.
Itaque ut daemonea ia eorum aoimis oonveraari
queant, vecordee illi symbola divinaepurcitiis bujusmodi exagilant, talia talibus oompensantes; neo
se boc ecelere contaminare volunt, sed ut
alios etiam earadem in fraudem pelliciant, pioa
quoque viros tentaat aborainandi epulones, eosque
iam mirorum oibariorum apparatu clam, quidam
quasi Tantali, convivio Pelopeo excipiunt.

CAPUT V I .
Quertla <k bonarum litlerarum bonorumque morum studio, haereticorum Antichristi prxcursorum strophu
et seditwnibus ubique gentium profliguto.
. , # ! . Papffl! boo illud eat mi Thrax, quod
. mihi pridem paternus avus prodixit. Gam enim

aliqaando graviter et iniquo animo ferrem, quod
^ ,
oum alia bonorum virorum ornamenta, tum vero
. ,
maxime liberaliam diacipliaarum studia peaaum , irent, eum percontatus sum, numnam prialinis
, , * - illie bonis acceasio ulla fieri denuo posaet. At ille
, , , , jam aenio gravia, et futurorum pleraque animo
?;
praeentiacere gnarus, aensim oapitia hujua comam

demulcena, et ab imo pectore auapirana. 0 obare
(43).
fili, opuer, inquit, oenaen' vero fore, ut discipli '
nie liberalibue, aut cuivia alii virtuti, ulia unquam
,
fiat acoeaaio? Teropua jam inetat, oum hominea
,
vitam vel brutia animantibua deteriorem agent.
* ' Anticbriati enim regnum jam pro foribua eat. Cu,
,
,
. '
5 , . " ,
1
, , *
. , , * ,
, ,

Juaadventuinnece88ee8tnialapraecurrere,ab8urda8

inquam, beeresea, exlegesqoe actiones, nihilo Baochanalibue orgiia illia meliorea, quaeque adeo Grecorum tragici poeta? in theatra invexerunt, Saturnu8 vel Tbyeatea, vel Tantalua, flliorum ae sanguine commacuIantes.OEdipue nefando cum matre
concubitu ae commiacena, et Ginyraa cum filia, ea,
ioquam, malorum omnium gravieaima, In noatram
quoquerempublioamobrepturaeunt. 8ed attendito,
tibiqoe caveto, flli. Soiaa enim, acias, Inquam, futuram, ut pleriquo non tantum ex indocta illaet
imperita populi faaoe, ferum etiam ex doctorum grege precipitea ea in mala ferantar. Haec ille, ut

GAULMINI NOTiE.
(39) qum in anima conatitount D W) Utiraur Galli : il esl Umbu dont fosse
magi ex Zoroaatre (Orac. Mag. p. 22 - quil avaityriparte aux autres

*
- -

),

ilJa deleri
potabant * Porphy.

. (, 31). Cnaldei in anima ponobant diviniiatia et originie aue , quia eaaet

^ , ut ioquitur Nazianzenua; Platooici,
uod docerent cuna Pythagoraeia,

(42) *
D. Paulua (/ Cor. , 13), , eed et

Euataibius ad Homer. (Ad. Od. A);

et etiam grammalici Grffloo-

rura ; illa tamen distinguunt. ftitue notiaaimua eat

, , etc.

(43) Proraua habet ex Athanaaio, apud quem Antonius de Ariania, ut iate de Manicbasia :

- Hierocl. ad Pvtbag.

, /

(40) ' . Adagium eat de quo

alibi pleniua.

Utromque auo tempore veram fuit.

835

MICHAELIS PSELLI

836

e re nata conalat, divioo afflatua numine vacinatua eet. Ego vero jam inde uaquo ad hsc tempora aermonea illius roemoria repetena, te nanc talio dicentem aubinde admiror.
THRAX. Eat etiam mehercule, quod admireria, ^
^. , . "
Timothae. Cum enim multae perabaurdffi gentea ' ,
*
apad Ilyperboreos, mult item circa Libyara et
Syrlim ab biatoriograpbia eaee memorentur, bn- $ ,
, '
juamodi certe abeurditatis flagitium nullum apud
ipaoa oommiaanm, neque apud Celtaa audiea,neque .
si ulla gens alia Britanni proxima exlex et effera
sit.
CAPUT V I I .
Corpora, dxmonibus nihilo secius atque angelis ipsis calettibus etse hominibusque apparere.
. Certe dolendum eat, mi Trax, quod hujusmodi piaculum in buno noatrum orbem irrepserit. At vero suis eoe hsresibus intabescere,
maloeque male perdi ainito. Me autem ecrupulue
neacio quie de dauDonibuemultoa ante annoa eubortue dubium diecruciat, cum aliia da rebua, tum
vero, an cacodsmonibua illia, maloTe genio percitie
Euobitis videndoe se damonea exgibeant?
THRAX. Atqui, bone vir, eo illorum omnium
etudium, conciliabulum, aacrificium, oultusque
divinua tendit, nibilque non apuroitiae ab ipsie perpetratur, quo hujusmodi praeaentifle daemonum compotee evadaot.
. Oui vero, oum inoorporei aint, exterioribua oculie apparent?
THRAX. At, beua tu, daemonea inoorporei non
Bunt; imo corporei, et circa corpora versantur;
quod quidem vel ab ipaia venerandie Palribua, religionia noetr antiatitibua, ediaoere poaaumua, ai
modo quia ea qu illia exciendia neceaaaria auot
eedalo eisequatur. Audire vero multoe quoque C
licet, qui eoa aibi cum corporibue apparuieae d i cant. Et raagnua Baailiua exponena laaiae verba,
Ululate tculptilia* ait quia idolie latenter aaaident abtantea quidara dffimonee ex impuria aacria
voluptatem capientea. Quemadmodum enim in
locie maoellorum ubi oruor et aanguia jam corruptaa invenitor, canoacupediia dediii commorantur;
ita et demonoa gulaa aervientea, voluptatemque ex
aanguine ao nidore aacriflciorum captantea, circa
araa atataaaque aibi conaecrataa Tolutanlur. Forie
etiam nutriuntur eorum oorpora q u aeria
aunt aut ignila aut ex utroque elemento compoaita. Et ruraue divinua ille Baailiua, rerum qua?
aub aapectum non cadunt, et nobiaincognitaiauat,
inapector, non daemonibua eolia, at intemeretatia v
etiamangelia,ineaaeoorpora contendit.quaai tenuea

. , $, !
* .'
,
, . .

^3. , ,
,
^ ^ ,
, ' .
. , , ;
^. ' (44), ,

. '
,
?
,
. ,
0, ,
, (45),
,

,
, ,
, ^
'
, ,
. , , ,
(46),

Iaa , 11.
GAULMINI /.
(441 Dionya. De coelestl Hier. . 15. , , .
*
(45) Basil. in Ieaiam, t. I , ed. Garnerii, . 558. . xd(46) Baailii teatimonium quod laudat eat cap. 16 ,
i b . ad Amphilocb. De Spirilu sancto : .
( )

837

DE DifiMONUM OPERATIONE.

*
, ,
,
. *
,
, '
.
, ,
.
.
;
^ . " (47)

*
, ,
' ,
(48).

838

quoadara aereoa defattatoaque spiritue; et in diotorum soorum conflrmationem Davidem illum prophetarura omnium celeberimum teatem citatcujua
ho verba sunt. Qui facit angeios spiritus, et ministros flammeos . Quod ita se habeat necesse eat.
Miniatria enim et in suam ablegatis provinciam
apiritibus, utD. Paulus asserit , corpore quopiam
opus est, ut moveantar, et quieecant, atque adeo
appareant. Nec enim fieri baeo alio modo poseunt,
at oujuedam corporie intermedio ita fiunt.
. Qui fit ergo, ut plerisque Scriptur
locia tanquam incorporei celebrantur?
THRAX. Et noetri et externi, atque adeo a nostra religione remotiaaimi et antiquisaimi quique
corpora illa, que craaaiora aunt, corporea dicere
aolent, quod autem perexiguam eet et pertenue,
nec sub aspectam cadit, nec tactui exponitur, id
inoorporeum noa aolum reiigionis nostrs, verum
etiam extern Buperstitioniaanlistitea appellandum
cenaent.
7

CAPDT VIIL
De angeliei eorporis dxmoniaco, splendorisqus solari difereniia et discrimine.
. ; > ;

. Age vero, numnam corpus illud

quod angelis ianatum est, idem et damonea habentV
^. " .
THRAX. Apage, alterum aane ab altero permul, ,
tum diflfert. Angelicum enim, quia extraneoa nea G cio quos aplendoroe emittit et ejaculatur, idoirco
,
exterioreaoculoa fulgore euo peratriogit, nec ab iis
* ' ' , ferri iolerarive potest. Dfiemoniacum vero an hu *
jusmodi quondam fuerit, affirmare non auaim,
, , fuisee tamen videtur. Cum enim qui lapsua eet
. Luciferum vocet Iaaias , nunc vero tonebricosum
-
nescio quid et obscurum eet, atque visa tristifi ,
cum, utpote cognato lumine orbatum. Atque angelicum quidem omni proraus materia vaoat, quo
.
fit etiam, ut sempor solidum, penetrabile, atqae
,
permeabile sit ipsoque solari radio impatibiliua.
, *
Huncenim transparentia aeu pellucida corpora per ,
meantem ea refringunt, q u terrena et opaca sunt.
, .
ita ut ictum quidem luminia ferant quippe qui
,
materiee DOD sitexpers; atangelico corpori hujua, ' ' , *
)* . JJ modi corporum nullum obsiatit, quippe cui nibil
adversetur conaentaneumve sit. Deemoniaca vero
,
corpora, quamlibet visum prae tenuitate aubterfa , , giant, materie tamen nonnibil habent,patibiliaque
, 9

* Paal. , 13. Heb. , 14. Isa. xiv, 12

GAULMINI NOTiE.
(47) 01 , Grfflci vel gentllee. 01 Daraaacio contra Manioh.; Gregorio
Nyeeen. i n Vita Greg. Thaamat. (p. 241);
in Theoriani legatione ad Armeniorum Caiholicom, qpi illorom patriarcba eat. Diacea ex Joseph. Iod. Quod moneo, quia vir doctua consulartm interprelatua eai. Uabent a Pvthagoreia Ghristiaai. Malchua: (lege ) $ .

apud illoa atjnt pbiloaophi non ejuadem eects.

(48) Quoa alioa aimul sentire ioquit non exacribo,
quia pridem eat cum alii exacripaerunt; aed Ariatoteiem (Metapk. iv, 8) crucem philoaophia reiinqaiinua : ,
, , ,
, ,
.

MICHAELIS PSELLI

839

840

quodammodo eunt, eaque cum primie ques eubter- *

raneoe apecue subeunt. Ea enim illorum cat conatitutio, ut contactibua exponantur obnoxiave siot,
eorum, quorum nonnulla eui vrstigium cinerem
aiunt.
. Seneeco, utin proverbio est, mi Thrax,
aeraper nova quappiam addiecena, ut etiamnum
demonae quoedam esee corporeos et paseioni obnoxioa.
THRAX. Novi nihil eat, mi Timotbee, ei cum
simue homines, ut ait ille, multa ignoremue. Nam
perbelle nobiecum agatur, ei una cum senectute
mene nobis accrescat et adaugeatur. Porro sic tibi
pereuadeaa velim, hso neutiquam a me, veluti
oommentitiis quibusdam rhapsodiie conflcta esae,
ut Cretensibue aut Phoenicibus moris est: ecilicet
heo me vel Servatoris ipsius verba docoerunt

(49) .
percusea iagemaat, et flammie admota urantor, ot
relinquant, quod in talia apud Tuacos accidere
. , (50),
$, ,
.

^ . , ,
, , (51) * .
? ' (52) *
'
,
* ;
q u a dasmonas igne puniendoe asserunt, quem quo
* .
modo patiantur, si corpore careant? Fieri enim ' nullatenue poteat, ut quod corporie expers est, id .
a oorpore intertrimenti quidquam patiatur.Neceaae
eat ergo, ut ipei corporibus pcenaa luant, quippe * qui paseioni sint obnoxn. Poseum vero multa in * mediura proponere ab iis audita, qui se praesen- .
10

tibue eorum obtutibus objeceruni. Nihil dum enim tale quidquam a me visum eet atque utinam a me
hoo absit, ut terriflcos deemonum vultus conspiciam.
CAPUT IX.
Daemonia lucifuga, aquea et subterranea, tanquam malerim affect* passioni obnoxia esse, spermaque emitlere
atque alu
CaBterum cum monanho quoddam i n penineula C

Grscie contermina degente collocutua eura;

nomen ei Marco et ad Meaopotamiam genue referebat. Qui cum myetee et inspector, si quis alius,
diabolicorum phrismatom, seu epectrorum fuiaset,
ea quidem tanquam vana et falea flooci feoit et
abjuravit, palinodiamque canens veris fidei nostr
placitie subacripsit, qu quidcm a me audita et
percepta edidioit atudioae. Itaque mulia ille dixit
atque declaravit abaurda et diabolica. Et cum ab
eo aliquando aoiacitarer, Numoam aint ulli daemonea paaaioni obnoxii? Maxime, inquit, quemadmo-

^ '
,

, ,
,
,
$,
, ' .
.
, , ' ' *
(55) -

Matth. xxv, 41.

GAULMINI .
(49) Ubi? quando? diepatavimua libello (non D hoo pulvere.
edito) De magia druidarum.
(54) Nemo neacit adagium, cujus a Steaichoro
(50) Solonia : '
et Helena orieo. Iaocrat. m Eueom. Helewe 2S :
.

(51) Arabee habent: Dicitur homo esse filius defectus : Cent. 2, adag. 14. Quae proverbia eruditiaairao et lioguarum orientalium oallentiaaimo Erreaio debemtis.
(52) , .^

magis nulli domus e$t sua. pariter

* ' ,
,
, ,
.
(55) , aed -

'. Theologorum et medioorum filii pene

omnea raoveront huno lapidem de Meriino Anglo,
Straboni pariter lib. n i . Juniua in Adagio quem ab incubo demone seminalum eaae narratur,
Phamicium mendacium. Etiam Pboenicum fidea tibi familia cygoi, crocottia indioia ut plura dicere n u notiaaima erit ex Aoton. Diog. , in gari ait. Huo pertinet aolidorum m corpue infasio
Pbot. Bibl. cod. m).
tam mirabilia, de qua vir dootia8. et piiaeimue
(53) Theologi longo etfldente paratu audaruntin Delriua docte pariter et pie in Disquisit. magic.
. Plato, , ' ,
, lib. , ( 20) De republ.

841

DB DiEMONDM

'

OPERATIONE.

842

, ' dnm et sperma nonnulli eorom emittunt, et ver-

niee quoadam spermate procreant. At inoredibile

est, inquam, excreraenti quidquam demonibue
inesse, vasave epermatica et vitalia. Vaea quidem
eis, inquit ille, hujusmodi nuila insnnt, superflui
autem sea excrementi neacio quid emittunt; hoc
mibi asserenti credito. At vero, inquam, eos more
quoque nostro ali oportet. Marcus ad ba3C : Aluntnr, inqnit, alii quidem inepiratione, ut epiritus
arteriis nervieque contentuw ; alii bumiditate, non
taraen ore, ut solemus, excepta, aed apongiarum
testaceorumque piecium more adjacentem quidem
humorem extrinaecua attrahentes, poateaque concretiooem spermaticam excernenles. Hoc autem
non omnia patiuntur, at ea solum daemoniorum
genera, quae materiee affecta et obnoxia aunt, luoifugum, inquam, et aqueum, et quodcunque subterraneum est.
, . , ' ,
.
. , ' ,
' . ,
, ' , , '
' (56) ' , '
, ,
.
, ,
, .

CAPUT X.
Aerem, terram, aquas, universum denique mundum dsemonibus scatere plenutnque esse.
' , , ; -

Multane vero aunt, Marce, eubjeci continuo,

daemoniorum genera ? Multa, inquit ille, et formia

corporibueque omnimoda : ita ut iis plenus eit aer,
et qui supra nos eat, et qui nobis ciroumfunditur;
plcna ctiam terra, plenum mare, plena denique
ima aubterraneorum penetralium loca. A l vero, ni
molestum tibi sit, singula aunt enumeranda, inquara. Molestum, inquit ille, fuerit, si que semel
ejeci, ea in memoriam revocem. Gseterum boo
,
quidquid est oneris, te praesertim jubente, minime
, .
deirectandum eal. Hia itaque dictia multa daemonura gonera percensuit, sabjunctis etiam eorum nominibus, formia et locia, ia quibua veraari
eolent.
. , ^, 0
. Quid autem obatat, Tbrax, quomi ;
nua et tu nobia illa ediaaeras ?
4 3 . , , THRAX. Singula, vir optime, qum tunc ab illo
. , ' ,
, (57)
,
(58) . ' , , ' , . , ' ' , . , . ,

_-

r--rt

"

>

dicta eunt, neque aigiJlatim, verbumve de verbo

edieeere studui, neque nunc in mentem mihi veniunt. Quid enim lucri reportaturus inde fuiseem,
ei mente captaa nomina eorum inflgere memori
voluisaem, quoveloco unumquodque genus eorum
versetur, quibuanam in rebus inter eoa conveniant, quibua denique discriminibua inter ae differant. Proindo vana haec territamenta libena mibi
enemoria effluere paaaus eura, at ex multie pauca quedam recordor, quorum quidquid a me aciacitaberia, id audics.
GAULMINI .
(56) Quales ficti veterum . Quod prsce- ]. Cbristiani poat Chaldaeoa. Athanas.
D. Anlonii Vita, 21 : (dit ' , de Pythagora Diogen. (ap. Por^ ' ,
,
.
) ' oy^
phyr.
Viia Pytheg. p. 13) in
, . ,
, ,
, ;
^
' ' ,
* .

etai non "eaeet), ait Mneaarcbum

- , - D
*
- \:
-
2.-.. ,

_
>
_ L

, , 6,
(57)
docuerunt. Laert. ,, 7
. , Cheldeei primi
.
. ^

P A T R O L , GE

GXXII.

' , . . .
,
~ " - "M-~
(58) .'
Nemo non videt. Omnia elementa
/ R O X

occupani. Plalonici rationera reddereDt. Ne ulla

para mundi '-

fcit, Qtol illorum.

, ,
, ,
, ' ' ,
. ,
. Alcin. cap. 5
1

27

MICHABLIS P S E L U

843

844

GAPUT X I .
Sex esse summa dxmonum genera, eaque triangulo scaleno, ut coslestia Uopleuro, humanaquc isosceli seu
aequilatero analogice respondere.
. Atqui hoo ipsum a te primum discere .
, .
velim, quotaam sint daemonum ordines
^.
THRAX. Sex in universum iilo genera daemonum aetruebat, an pro locie, in quibas ver- (59), eantur subdivideos, ignoro, an vero, quia corporum , (60)
amans universum daemonum genus est, ideo - ,
nionera quoque corporeura et mundanum esse : eo enim continentur corpore ciroumstanti, et ad *
ejus amusaim mundusconstitutue est; tumdeinde
quia numerorum primua sit hic triangulus scale- *
nu9, sive obliquus. Isopleuri enim eeu acquilateri , ' trigoni divinum et coeleste genus eese, quod equa- , ' , '
le sit, sibique oonstet, nec facile ad vitium mo- , *
veatur. Isoscelis autem, seu indirecti, humanum , ,
qaippe quod universum judioio delectuve aberret, .
at postmodum ad meliora denuo promoveatur. ' ', ' , Obliqui denique dfflmoniacum, tanquam i n - * ,
quale, nec ullo prorsus modo ad id quod bo (61),
num eet animum appellens. 8ive igitur boc modo (62).
se rem babere censeret, eive item alio, sex ille geaera enumeravit. Primumque adeo, quod verna- (63) , ( 4 ) ,
culo ille sermone, eoque barbaro, Leliurium nomi- ,
nabat, quo nomine seu igneum denotatur. ,
Uoc autem per aerem diecurrit, qui supranosest. (65)*
GAULMINI /.
(63) atiqui tamen illorom sedem [ease]
(59) Ioquirit sollicite Tritbem. in lib. Qusest. ad
MaximiL C&sar., qu8t. 5 (qua? est de reprobis ac voiuere, et animarum, imo . I n
maleficis, ubi de variis daemonum generibue), myaleriis magorum Gbaldaicia id docebaot:
Pygmaei et Gnomi, Nyrapbfle vel Undens, Sylvi et (ex Psello Expos. OracuL infra) ,
MeTuaiDie, Vulcani et Salamandrae : impia Para- oV
celai opinio (Vide Delrium Disq. mag., p. 343). Sed . Malgiultimi a?vidsmoneslucares agnoacunt
cujusordinis illi bomines noc Adamici? C et aolarea. Lunares red
, ,
Hnnt ;. mm/l
tinm ***
~-~;
dunt
quod ettam
veteree Grflecorum magi
credi. Enoch. lib, apocryphua. Verum illa nuia derunt. Inde luna ipaa, , lib. LXIV, [v. 229],
. SoUrea io ocalos
aunt ex maxjmi Scaligeri ad Eusebium notia.
(60) Habet ex Nicomachi Geraaeni . Is jus babent, quoa afflrnon solum putat, aed et mant magi: quod ab ^igyptiia acceperunt,qui probat. Sic intelligee /. diceoant: PorpbyrPsellum : ' . Illiua no- .^ ., , S 9 ; ab utrisque Pytbagora?i,qoi
mina inter ietoa nugicanoricrepoe, ^, oculoe vocabant: Laert. V I I I , 29. Ceterum om, , , , , nes ,
, , : quae vide in cum vocant, lanam intelligunt,qua3
Biblioth. Photii (cod. 187) et in ipso Nicomacho, pariter in Alexandro Apbrod. nt obaervat vip
ui Lutetiae editus, et ia Anatolio, qui accurate et doctus ad Horapol). (Hoescheltus ad Rorap. i , e. 12.
non Alexandrum, $ed Pluiarchum allegat; idque
iligonter nugatur.
(6) Mendoaa vox indubie, vel boc indicio certe, recte. C/. Plul. D. Iside et Osiride c. 43) : aed et
, quod alibi temere non mvenias,
quod Syri et Hebraei quorum vox illa eat, nunquam
in formationibus nominum S admittunt. Scri- in Astrolog. man. anonymo Regi biblioth. notavimua; quo uai aumus beneficio erudiliaa. Rigalpserat proraua Psellue, ealtem acripsiase debuit
tii, cui Mua omnea multum debent, debebunt.
diejunctum , h^)lel nox ur, ignis, et ~
terminatione Graeca. Nemo qui Hebraice " (64) man. meo erat , inepte proreua.
sciet, dubitabit de illa conjectura. Daemonum pri- In altero doctise. Morellii. quo uei sumae ,
quod retioui. Notissimum - mum genuB aic vocat, cujua appeliationis cauaa
, [Galtim. I I , in ,.. 2 ] .
cuique obvia eat.
(62) lgnei, qui Orpbeo (Pr. ad Mus. 32). Corruptue tamen in illo rito Porpbyr. .
Aliaa ignei dasmoaee eunt, Platonicis, (II, . 150) Alcinoo, quia sunt . Inde theur- . Lege . Ex Heeychio nemo neecit gicia veterum Vulcani membra dicebantur. Orpb.
(Hymn. 66, 6) : , , , , , .
(lege )
(65) Magices auctoree : Platon (Symp.) : ^
. Forte et - * ^
^ ; cauaa cur igoei dicli.
. Porpbyr. . ( I I , . 473).
Dietinguit Jamblicua illius ignia variae qm
Yolo pentur paroere charta).
adi. Sed observatio prima Zoroaatria eat.
A

845

DB DiEMONUM OPfiRATlONE.

84

, (66)* , 6 \
(67)* , (68)*
(69)
^
* ,
,
,
.
, ' ,
,
' , * '
, , ,
, , , , (70j * ' ~
? ,

Siquidem ex lunffi adjacentibua locis, taoquam ex

aacro profanum quippiam expulaum eaae omoe
daemoniorum genus. Secundum autem, quod per
aerem nobis coDtiguum et proximam vagatur, i d que a multia proprio nomine aerium vooari. Tertium, terreatre; quartum, aqueum et marioum ;
quiotum, eubterraoeum ; ultimum denique lucifugum, vixque aeuau praditum. Gaterum omnia hc
dffimonum geoera Dei odio flagrare atque bominibus
adveraari. Ad hc aliud alio, maloque, pejua eaae
aiunt. Siquidem aqueum et subterraneum atque
lucifugum etiam extreme raalefica et pernicioaa
sunt; baeo eoim pbaataamatia et illueionibus
animas laedero dicebat, aed velut efferatiaaimaa
feras insilientia bominum internecionem accelcrare : aqueum quidem, naviganles auffocana ;
aubterraaeum autem et lucifugum viscerum, s i
aioaatur, peaetralibua aese inainuantia, et in quoa*
cunque homines inoiderint,eos occupantia, suffocantia, comitialiqae morbo et pbrenesi exagitantia ; deemonas autem aerioa et terreatrea arte
vereutiaque meatee bominum aubire et fallere, atque ad abaurdoa quoavia affectua et exiegea
impellere.

CAPUT X I I .
De tenlationibus, titiUationibus illecebrisque d&monum : quibus ad se pellicere conantur homints, eosque
potissimum qui viiiorum in se fomites tninime restnngunt.
, ,
Qui vero, inquam, quidve facientea haec operan ; (71),
tar) an quia nobis imperant, et quo velint, taa , , ;
quam maocipia circumagunt ? Non quia nobia
, ' 6', , ' - imporent, Marcua inquit, aed quia nos commoneGAULMINI NOTiE.
(66) auot Peraurum, quod C
philoaopbi. Proraua huoc locum babuit
mente Proclua, cum acriberet in Hesiodum : 'hacteaua nemo vidit. " et cuusa nullibi, ai
,
excipiaa Grsoulum ina. (lege :
nam ita Gra?cia terra et Lalinia dicta) ,

, . Etiam

udeoruoi magia aliquibua, qui illo bebdomad

3ultimo
die quieacere aec quemquam iaedere omnce
terrae daemonea affirmabaat. Quo aomiae omnia
pariter dicta, qusa aeptimum diem aervare viderentur. Geograpbus aaooymua ultirai vi, ex Bib i i o t h . Reg. : '
,
, ,
, .

Fabuloaus ille fluviua exaiat pariter Mandevill.

man., qui auctor nondum. quod sciam, lucem v i d i t . Sed philoaophia proraua vel >

boonnea aunt ,
, -

fxovi * Hierocl. ad Pytbag. Nempe

*
,
. . Sed
(67) ,

distinguebant

, *
*
illa ootiora eunt.
/

* Tbeocr. 8cbo1iaatee (ad , 8). Nebulo gra;c o l u a ma., , '

. Staltum et impium.

(68) Terras canea veleribua magorum ex magie t r o Zoroaatre : ' ' [Orac. Chald. . 21)
^ ' ' * . magia acoe-

, ouc . , quae apparebaot,

aotiaaima auot. Ab utrisque Chriaiiaoi acceptum

uaurparuni. Illuatria locus in Athaoaaio in Vita
Antonii (42) : ()
%

(69) Ultimus mundua ChalatBorum dictue fuit

. Paellue Expos. Chald. dogm. init. :
( ) ?
.

(70) Curabantur bora diei decima cum oleo et

aqua. Apollon. Mathero. magico roa.:
X hora acilicet, (lege )
),
)
Q ,
,
, . Nug. At illud
ex illo eet (Gen. , 2) : ran^O 0\" ^

^QH ^JS : Et spirilus Domini ferebatur super

aquas.
(71) Et aolvit hoc dubium Tbeodor. Abuoara,
Carum epiacopue, quem Turriano debemua :
,
, ' ,
, , ,
, (5
*

. Iata sanoc et veroD theologiae congruunt.

MICBAEUS P S E L L I

847

848

faoiant. Phantasticum enim BGU imagioativum quo . . ) -

praiditi aumus, spiritum eubeuntes, utpote 8piritu

et ipsi, nescio quos aifectuum voluptatumque aerraonee inausurrant, non quod voces aerem ferientea
et aonoraa emittant, aed suaurros quoadam, quibue verba suasuggcrunt. At Gerinequit, inqiiam,ut
verba eine voce proferant. Fieri, inquit ille, potest,
ai boc apud te reputea, Ei nimirum, qui loquitur,
si sit eminua, elatiore vociferalione opus esse;
qui cominua, in aadientis aurem aensira quaa vult
ineusurrat. Quod si aniraae quoque spiritum subire
poaset, nullo ei eusurro esset opus, at sermo quicuoque tandem allubesceret, tacita quadam via
eine ullo strepitu ad locum sibi destinatum perveniret : quod animis etiam egreaaia a corporibus inB

,
,
, '
' . ",
, . , '
, , 6 , ^
, ,
, *
,
, , '
. "
*
(72).

esseaiuntiai quidetnet ipsi inter se citra strepitum ~

_ _ 11

colloquunlur.
Eodem
prorsus modo ipsi qaoque
daemonee nobiecum clam confabulantur, ita ut ne
sentiaraua quidem undenam bellum nobis ingruat.
Neo est quod super hao re quidquam addubites, si
quid in aere accidat aniraadvertae. Qucmadmodum
enim sole lucente hio varios colores et formas
assumit, atque in corpora eorum capacia tranemittit, ut in speoulis videre est : sic etiara dsmonia figuraa et colores et quascunque voluerint
formae assumeatia, eae in animalem epiritum
nostrom trajiciunt, eoque pacto multa nobis negotia faceseunt, dum coneilU suggerunt, formas
subindicant, voluptatum memoriam refricant, et
affectuum idola simulacrave subinde oobia, tam
vigilantibus quam dormientibua, excilant, imo

..-/
J\

_ .
'
. 1 t
.
,
.
, ,
, ,


,
(73) ,
,
, , , , ,
,
(74) (75),

etiam membra ventri eubjeota titillatiooibus et C

illecebris demuicent, atque in vesanos et exsecran- dos amores auccendunt et inflammant; tumque . '' ,
maxima, ei calores humidos, nobia a natura inai- (76),
tos, cooperatores habeant. Atque hunc quidem in * '
modum daemones hi, assumpta Orci galea, homi- , nutn animas rairo arliGcio miraque versutia con- ,
turbaat. Reliqua vero daemonum gonera insulsa, (77) ne micam quidem salis habent, neque turaultuari .
norunt: raolesta sunt tamen,et valde abomicanda, , , , Obaronaaiqad epiritus more l&dunt. Quemadmo-
dum enim fertur ille corruonpere quidquid adrao-
tum fuerit, sive sit quadrupee, sive homo, eivo , ,
GAULMINI .
(72) Vide qune Tzetzes ad Lycophr. silena nuga- D Psellue
(76)
XJ
),
turr de illisaaimarumiaterse, quas exaudiebaatur,
colloquiis
, ' A p o l l u
(73) Negant magi ; imo eecundum sidus suum dor. lib. . Utitur Euatatbiua maa. ' . ;
cuique propriaa tormaa asaerunt. Haa vide, aut .
poiiua ne vide, in aacerrimo tenebrione, qui, opud
R, ut alii omnea. Ilomeri interpretes
Beringos (ratrea fictitios editua, prodiit.
aomniant [ad II. 845] >,
(74) Olympiodor. :

. Hi aunt qui , vel , ut Joquitur Epipbaniua, curant. Magi vocant. Stultiaaimus Gneculua, -
, .
, , ".

(75) Accepit ab Athanasio, apud quem

aio loquitur ;
,

. Idem

antea

dixit, quod

, .

(77) Deerat in meo ; aed reposo! ex

Morelliano. Photiua in Isidori Vita ex Damascio

(Bibl. cod. 242).
. Ecce in -

nis fano UieVapoli. Illa nota sunt; ut et fuiase .

, ' ol
: unde et in Zenobio ( 6 ,

41) et Diogeniano (8, 68). Adagium vulgare.

849

DE DifiMONUM OPERATIONE.

880

/, ' - volucria, eodem prorsus modo terriflca quoque bu , - jusoiodi daeraonia gravibua damnia eoa afficiunt,
, .

in quoacunque tandem inciderint, quippe qu cor-

poribua et animia noceani : habituaque naturales evertant, nonnunquam etiam igne, aqua et praecipitio, non aolum homiaea, veram etiam animalia nonnalla perimant.

CAPUT .
Quare daemones in brula animalia non secus atque in homines insiliant, obiterque de subterranei d&tnonii
lueifugique, quod mutum et surdum dicilur, energia et exorcismo.
. , ,

. Quid autem eo sibi volunt, quod m

bruta quoque animantia irruant? Siquidem id apud
Gergesam in porcoa accidiaae aacne teatantur litterae . Quia certe bominibua boatiliter adveraantur, ideirco mirum non eat, quod eia malefaciant:
quanam vero ratione moveantur, ut in bruta etiam
g animantia impetum faciant?
^. , , ,
THRAX. Marcua ad haac ita reepoudebat, Daemo , ,
nea, inquiena, non idcirco impetum in animalia
' . nonnulla faciunt, quia ullo ea odio proaequantur,
,
aut quia eis nocere velint, eed quia mirum in mo ,
dum animali calore capiantur. Nam cum in pro, ' fundiaaimia locia vcraentur, que frigida extreme
$ * , V
aiccaque aunt, fit ut multum frigiditatia inde aibi
, , coDtrabanl, qua qnidem contracti atque afflicti,
(78) (79) .
humidum et animalem calorem appetunt, quo ut
, ,
potiantur, in bruta quoque animalia inailiunt, et
* ,
in balnea concavaque loca penetraut. Igoia enini
' , ,
aoliaque calorem, quia urit etexaiccat, averaantur;
, .
animalera vero tamquam bumiditate lemperatum,
,
iibenter amplexantur, maxhneque bominum con
gruura quidem illum et temperatum, in quoa in ;

. '
*
, ;

11

, - C fuai dici non poteat quantum tumullum excitent,

*
, .
,
, '
(80),
. ,
, * , , ,

puris nimirum, quibua spiritue animalia inhaeret,

oppletia, apirituque, prae corporum, quibua prediti
aunt, craaaitudine, velut in anguetias redacto, et
compreaao : ex quo fit, ut et corpora conoutiantar, eorumque preecipuae facultates male afficiantur motuaque obtuaiorea fiant ot hebetiorea. Quod
ai daeraon irruens ex aubterraneorum genere ait,
hominem poseesaum coucutit et diatorquet, atque
per euro loquitur, apiritu patientia uteoe, nonaeoua alque proprio quodam inalrumento. Si quia
autem eorum, qui lucifugi dicuntur, clam irrepaerit, relaxationem aeu remiaaionem inducit, vocem

" Matth. v i n .
GAULMINI NOTiE.

(78) Demoaea balnearea inter paganos. Eunap. in Porphyrio :

(79) Maxime . Inde illia proouratffi in foaaia devotionea :

. lntep

(Odyss. , 517), ) ^ Apollon.

Rbod. 1, 587, ubi achoi. :

Gbriatianoa etiam, qui aaepiu8 illoa e pluribua balneie ejeoere.GregonuaNyaBen. in Vita Greg. Tbau-

. Exapectea eadem a eumrao minimoque.

matorgi : ,
,
"
, *
*
.

(80) Per oa, an per ventrem ? ut vel

, quoa vocabant Babylo-

nh. Jamblicbua in apud Pbotiuib

(Bibi. c. 94, p. 241) : ,
,
. eat ,

, , deo plena, ebria valea 3, alioa

Hebneia ai nbjn.

851

MICHAELIS PSELLI

852

reprimit, et eum quem invaeit mortuo prorsus , ,

aaaimilem efflcit. enim genua, tanquam d- *
mooumextremum, magis terrenum est, aummeque ,
frigidum et aiccura : et quemcunque clam invaae- ,
, ,
rit, omnem in eo facultatem naturalem hebetat et
obtundit. Quia vero rationia expera eet, omnique ,
(81) .
intelligendi et perapicieodi vi ot acumine careU
phantaaiaque aeu ixnaginatione rationia experte & ,
rogilur, ut ea que ex animalibua efferatiora aunt,
eo fit, ut increpationem mioime timeat, eaque de (82).
cauaa merito a pleriaque mutum et surdum appellatur. Nec flcri poteit, ut eorum qui ab eo
corrapti aint ullus alio modo liberetur, quam divina potentia, qua3 oratiooe atque jejunio conriliatur.

CAPUT XIV.
Contra medicos, energias teu operalionet dsemonnm haudguaquam corruptis humoribus procedere,
ut
letkargus soltt, elo.
At, Marce, inquam, alia queedam bia diveraa ' , , , ' (83)
,
medici nobie perauadere conantur, dum hujuamodi
affectua a daemonibue procedere negant, sed poliue ,
ab bumoribus, articulie et apiritibua male alfectis, .
verbi gratia, pbarmacia et distia, aeu quibusdam , ' (84)
vivendi legibua, non autem epodis aeu incaatatio- .
nibua et oxpiatiunibus eos curare nituntur. Neo , ' , , vero mirum eat, Marcus ait, quod haec dicant , ,
medioi, qui praeter illa qus seneus percipiuntur, ' (85).
nihil norunt, eed aolia oorporibus attcndunt. Caete-
, , , , ,
rum hffio znerito a male affectia bumoribus procedere cenaeantur, gravedinea, lethargi, atra bilee,
pbreneaea eeu deliria : quae quidem curant illi et (86) *
tollunt, vel exhauriendia evacuandisque humori- , (87) , bua,vel corporia vaoui repletionibua. Enlhuaiaamoa
autem, inaaniaa et catocbas eeu spirilus immun- Q ,
, (88)
doe, quibue qui correptua eet et datentus, nihil
GAULMINI
(81) Hoo genus eet qaod vooant theurgi : Procloa ad Heaiodum. De illo aatia superque
viri docti.
(82) Docet, post Cbrietum (Matlh. xvn, 21), Antooius ia Atnanasio (Vita Antonii, 23) :
-

. Minuciue Felix c. 27 : nobia tormentia verborum et orationia incendiia de

corporibua exigantur (dtemonea).
(83) Facile fuit reponere ' . Vide quae
de doctiaaimua Mauaaac. ad Harpocr. [voce
] notavit, qoo in auctore immane quantum
aupra omnea vidit.
(84)

vocat

Malchua in Pytbagora (imo Porpayr. p. 37); Jamblichua (Vita Py- ]

thag. . 130). De illia nemo non dixit.

(85) Injarie oootra medicoa. Quaai hoo dicit Latine extuliaaet Peraiue : Curv in terraa animaeet
cesleatium inanea. Pbitoeopbie eaaet

).
criti acholiaatea (ad xi, 2) ;
, ,
, ,

. Gorruptus eat turpiter in hac

voce iEschylua i n . . (. 487) :
, '
'
, , . $
. Proraua legeodum

est. , . Sed, ut acias, antiquissimum itlud mendum etiam Graecus scboliaatee probat : ,
,
, ' /

(quantuma etorquel ut ineptiat!), , ,

. Qua analogia? Quidquid agat nunqoam
io ullo auctore reperiet. Sed veriua est ignoraeao eum linguam auam. Soam
ipao conjecturam damnavit Gaulminua ad Eumatbium, p. 17. Vide Blomfieldii et Burgeaii noiae ad
iEachylum. BoiseoNADE.

, cum * Por-

(87) " , .

phyr. (De abst. , 34); quod alias dicebant -

, . Non dubitabunt qui Gra?ce

acient. Sed et non eat eine exemplo.
(88) Ex vatiamotu numinia poteetatem, et cnjas
compoa fieret, ultimts, media? ?el aaprema,
theurgicia conjectabant. Vide Jamblicbum (De wyster.)

Pylhag. : ^ jEneaa Gaz. in

Tbeophr. Sed bujua looi illa non sunt.
(86) Verba q o roedicorum filii norunt; etiam
. Tamen malo

(. Theo-

851

MICHAELIS P S E L L I

859

reprimit, et eum quem invaait mortuo proraua lp , ,

aaaimilem efflcit. enim genus, tanquam d- *
monumextremum, magis terrenum eat, aummeque ,
frigidum et aiccum : et quemcunque clam invaee- ( ,
rit, omoem in eo facultatem naturalem bebetat et , ,
obtundit. Quia vero rationia expere eet, omnique ,
(81) .
intelligendi et perapiciendi vi ot acumino caret.
pbantaaiaque seu imaginatione rationis experte ,
rogilur, ut ea que ex animalibus efferatiora eunt,
eo fit, ut increpationem mioime timeat, eaque de (82).
causa merito a plerieque mutum et surdum appellatur. Nec fiori poteit, ut eorum qui ab eo
correpti aint ullus alio modo liberetur, quam divina potentia, qus oratione atque jejunio conciliatur.

CAPDT XIV.
Contra medicos, energias seu operaliones damonnm haudguaquam eorruptis humoribus procedere,ut
lelhargus solet, eto.

At, Marce, inqunm, alia quedam hia diverea ' , , , ' (83)
,
medici nobia perauadere conantur, dum hujuamodi
affectua a daemonibua prooedere negant, sed poiiue ,
ab humoribua, articulia et apiritihua malo ailectia, .
verbi gratia, pbarmacis et diaUia, aeu quibusdam , ' (84)
vivendi lcgibue, non autem epodia aeu incantatio- . :
nibua et expiatiunibua eoa curare nituntur. Neo , ' , , vero mirum eat, Marcus ait, quod haec dicant , ,
medici, qui praeter illa quea eenaue percipiuntur, ' (85).
nihil norunt, aed aolia corporibua attendunt. Gaete-
, , , , ,
rum bo merito a male affectia humoribua procedere cenaeantur, gravedinea, letbargi, atne bilea, pbreneaea aeu deliria : qus quidem curant illi et (86) *
tollunt, vel exbauriendia evacuandiaque bumori- ,
bua,vel corporia vacui repletionibua. Enthuaiaamoa (87) , autem, inaaniaa et catocbaa aeu epiritua immun- ,
, ' (88)
doa, quibua qui correptua eat ct datentua, nihil
GAULMINI
(81) Hoc genua eat auod vocant iheurgi : Proclua ad Heaiodum. De illo eatia auperque
viri docti.
(82) Docet, poat Ghriatum (Matlh. xvn, 21), AotODiua in Athanaaio (Vita Antonii, 23) :
-

. Miouciua Felix c. 27 : nobia tormentia verborum et orationia incendiia de

corporibua exiguntur (demonaa).
(83) Facile fuit reponere ' . Vide quae
de doctiaaimua Mauaaac. ad Harpocr. [voce
] notavit, quo in auctore immane quantum
aupra omnea vidit.

).
criti aoboliaatea (ad x i , 2) ;
, ,
, ,

' . Corruptua eat lurptter in hac

voce iEsch^lua i n . . (. 487) :
, *
, , , $ *
. Proraua legpndum

est. , . Sed, ut acias, antiquiesimum itlud mendum etiam Grecua acbohaatea probat : *,
',
, ' /

(quantuma etorquet ut ineptiat!), , ,

. Qua analogia? Quidquid agat nunqaam
Jamblicbua (Vita Py- D i n ullo auotore reperiet. Sed veriua est ignoraeae eum linguam auam. Soam
thag. . 139). De illia nemo non dixil.
(85) Injurie cootra madicoa. Quaai hoo dicit La- ipao conjecturam damnavit Gaulrainua ad Eiimatine extuliaaet Peraiua : Curv in terraa animae et tnium, p. 17. Vide Blomfieldii et Borgeaii notas ad
iEachylum. BOIS60NADE.
ccBleatium inanea. Pbiloaopbia eaaet
(84) vocat

Malcbua in Pythagora (imo Porphyr. p. 37); -

, cum * -

phyr. (De abst. , 34); quod aJiaa dicebant ,

Pythag. : ^ iEneaa Gaz. in

Tbeopbr. Sed bujua looi illa non aunt.
(86) Verba qaas roedicorum filii norunt; etiam
. Tamen malo

. Theo-

(87) " , .

, . Non dubitabunt qui Gra?ce

acient. Sed et non eat aine exemplo.
(88) Ex vatia motu numinia poteatatem, et cujoa
compoa fleret, ultim, inedic vel eopremaa, in
theurgicia conjectabant. Vide Jamblichum (De tny$Ur.)

883

DB DifiMONDM OPBRATIONTC.

854

' , quidquam agere poteat omnino, neque meate, ne t ;

que aermone, neque phantaeia seu imaginatione,
neque aenau : at aliud quiddam eat, quod eos movet et agitat, eaque loquitur, qu ab eo qui correptus
eat ignorantur : idemque futuroram nonnihil interdum praedicit, qua, queao, ratione boo loco motus
materia vitiatoe appellaverimoe ?

CAPUT XV.
Energumenos teu dmmone potseuos, tola virtute divina eurari probat, hiitoriamque subjungii Euehilm
cujusdam prxstigiatorU qui Eiasoru Constantinopolim captivut abductus e$t.
f

. , *2 ; -

. Age vero.mi Thrax, nomettuMarco

;
^. , * ;

talia dicenti atipularia?

THRAX. Quidni aaaentiar, Timothee, eorum

proaortim memor, quae de damoniacis divina per , - currerunt Evangelia, ejusque quod viro illi Co , ,
rinthio Pauli juseu obtigit, multorum etiam et mi 3 randorum quae de ipsis in Patrum libris legimua,
, eorum denique qu ipse bis ooulia Elasone vidi
.
et bie auribus audivi? Siquidem eo in oppido vir
, ,
quidam nescio quo posseeeua demoDe, cum ple ,
raque Phcebadum oracula reddentium more vati .
cinaretur, tum de me quoque non pauca praedixit.
' , ", , ,
Gum enim aliquando multitudinem eorum quos
' , ' profaais sacris euis initiaverat, in unum convo - caeset, Sciatis, inquil, auditores, sciatie virum
.
quemdam adveraum nos emittendum, q u i religio . - nem noatram pereequetur, et cffiremoniae nostrae
- abolebit. Ie cum multos alioa, tum me quoque
, .
ipsum in vinculie habiturua eat. Ga?terum quamli, - bet ille totia viribue conatua fuerit, ut me vinctum
. hino recta Byzantium abducat, in tamen nanquam
(89) - Q aaaequelur, quamvia aubinde tentet omnibuaque
. - nervia contendat. Hec ille praedicebat, cum ego ne
. ' ,
vioinoa quidcm Byzantio viooa pra3terveotue eaeem.
.
Quin quo etiam aim ore, quo vita ioatituto, quo
' ^ , ',
deniqae habitu, obiter aubindicabat. Et ha30 ple (90), . - rique inde venientea mihi renuntiabant. Tandem

vero, cum eum comprebendiaaem, aciacilabar ab
- " (91) , eo undenam pradicendi artem didicieaet. Quicum
GAULMINI 5.
(89) Legebator in man. meo , et, quia
. IV,
monacbaa eat qui de ae ipao loquitur, inclinabat ,
animoa, ut reacriberem . mo nachoram vestia notiaaima, ejuaque forma ex Do- *
POtb. Doctr. i :
. V,
* - ' iaqu
, - BuperccDleetea : tabula marmoria mundi HeDraeo . Vide rum). V I , ' ,
quae vir eruditua Meursiua in maximo etutlliGloa . V I I , ,
aario noiavit. Tamen retineo , ut in ,
relliano acribitur. veatia pariter Syneaio
, [. ...
epiat. 52. Cf. Saimaa. ad Tertull. De pallio,
cf. not. 70] , . H3.
' , (90) A i t P . Morellue in veraione Gallica Laconi. VIII, cam neceaaitatem eaae quaeatiooem per torraenta.
. IX, . , (91) Puta quarta nootia bora, ,
- & , X I ,
. Nugffl; quaa ut magte rideaa, ecce totam noctem magorum Gra3Corum medii aevi, ex Apollo*
,
nio ma. Coostat illaXII horia I , - , ^ (leg. ).
(lege vel ) [cf. eupra not. 70] X I I , . Haruin
, , . ,
nugarum maximam partem a Judeeia acceptam illi
, - Graiculi nova ineptiarum aobole immaniter auxe - runt. Gerte bso Don tanti fuerunt, ut in illia dea . I I I , - cribendie aliquid operaa inaumero debuerim.

885

856

MICHAELIS P S E L L I

arcanum eliminare, aut myateria evulgare nollet, .

Laconica tamen necessitate preaaua, verum tandem confeaaua eat. D i i i t enim ae diabolicae artea
ab alyta (vel errone) quodam Afro didiciase. Is me,
inquiena, noctu in montera abduxit, herbamque
quamdam deguatare juaait mibique mox in oa i n spuena, et oculos nescio quibua collyriis circumlineoe, multitudinem damonum videndam exbibuit,
ex quibus quemdam veluti corveum involantem,
et mibi perosin praecordia penetrantem eenai. Jam
exinde in hodiernum usquediem futura praadicere
mihi contingit, de quibuacunque rebua ct quotieacunquu agitanti me daemoni collibuerit. Siquidem
eub Grucie Paaaioniaque diea, alque ipsam adeo
nobis venerandam Reaurrectionem, nibil omnino
mihi, quamlibet exoptanti, suggerere vult. Htecno- _
bis ille commeraoravit. Gum autem' ei aatellitura
meorum quidam colaphum in oa impegiaaet, Tu
quidem, inquit, jamjam pro uno hoo ictu, pluribus affliciaberia. Tu vero (ad me converaua) magnaa in cute calamitatea exoipiea. Daemonia enim
tibi vebementer infenaa aunt; quorum caeremoniaa evertieti. Quin et moleata tibi graviaque perioula conflabuat, quas aubterfurgere nunquam poteria, niai te via quapiam major et demonibue

(92) , -

(93)
(94), opqcv
*
(95) .

(96) .
(97)
* ', , '
, . ' . '
, , , '
* ,
,
. $ .
, ,
' .
(98)
. *
* , ' ,
. ,
(99) -

GAULMINI 5.
(92) Habuere veterea magi , - erat: Jamblicua De my$t. , c. 12. Habemos inte, imo medioi. Andreaa et Paraphilua acripae- gram descensua iatiua deacriptionem in Euaebio
runt * Gaaolo lib. Pr&par.
lenue lib. , Simpl. mea. Talia, hodie qui exatat
'
pluribua bibliotbacia Gaerauis Jiber ma. (Non esse
,
auctoris nomen, sed Arabicam vocem qum ayllogen
significet, docet Fabric. Cent. Plag. 61, de hoc C ^ .
libro videndus), ex Peraica lingua in Graecam ab in- .
[ '
terprete,ut nugatur, converaua.Inilloinveniea
, qua; [ l . -], ^ reddit, ct aham

'
' .

qu tribuit; modo ad boo

parata debitia obaervationibua eaaet; quibua pro curaiia petebant [ [f.
] ad hoc et boo, et mox utebantur :
Grfleculus ma., qui vere

et C ,
^ , '

, . Idcm

(96) Creran. ma. (vide . 92) :

certia radicibua perflci nugabaotur, eed et aigillis.

Sigilla Rapbaelia, ineptua liber (Veterum sophorum
sigilla et imagines magicss . . . auctoribus Zoroai\te Salomone, Haphaele, Chaele, etc.) : Asini ima~
go in chrywlitho futura prxdicendi virtutem dat.
, ,
Nugro eexcentaB aimilea. Sunt autem aigilla L a l i ,
nia, qtiae Graeci ?ocant ultimi ajvi
. Hoc ideo uaurpabant, ut fingerent avertere faacinum ; quod apu- acriptoree etiam . Notao
BUQt talismanicee Arabum obaervationee vel ex
tum preatare credebant. Gbriatiani poetea aputo
et flatu ad expeliendoa daemonae uai.
D roagni Bcaligeri Epiatolia quaa adi (pp. 529, 568,
(94) In Greculo ma. ? 573).
. armatos
(97) Tamen saepe celebres et aacroa quoque dies
puta. Sed illinit fauces et oculos : oculoa, ut illa
eligebant, quia in illia magia ioaerviebant fictitii
omnia apparentia videret; faucea, ut per illaa poquoa memorant angeli. Inde inter illo? atea loqueretur daemon; utrumque ex veteri ali ,
quo aacrorum aot magico ritu : primum de oculo- , [an. 7]
ruro linimento ex theurgicia, in quibue docebant Apollon. ma. Inde illffi , oculia nubem ineaae. auee immortalium aapectum , , etiam lnter veteree magos :
pohibcret : jEneid. n (602); aecundura pariter ia
'. n, 42.
Poorpbyr.
'
~
ul. Firmico De errore prof.rclig. Ibi vide linimenta
(98) ?
faucinm,antequam jllud exclamaretur aymbolum: Eunapiua, . 47.
(93) Ritua magicua, imo ad metamorphoses.
Paapia Dercylliden eecutua (ap. Diogenem Photli Bibl. cod. 166) :

^, ,
. Adi locum.

(99) An adagium notat?

: et aliud :

(95) In theurgicia aapiciebai aacerdoa deacendentem deum (ita loquebantur) qualia et quantua

. Vide qu3 ad Synee. vir aolido doctua (Petavius) congesait.

857

888

DE DiEHONUM OPERATIONE.

, - . superior, ab eximat. Hffio mibi soelestus ille,

, ;

tanquam Phaebas quaepiam tripode Delpbico

vaticinabatur. Siquidem que predixit, ea facta et adimplcta eunt omnia, parumque abfuit quin periculis, que me plurima circamvallarunt, immortuue sim ; a quibus me preler opinioDem Servator eripuit.
Quis igitur, oraculum hujuemodi conspicatus, a demonibue velut in organa mueica insulflaDtibua,
factum, omnia ineani genera, vitiatae materia raotus, non autem tragicos demonum affectue esse
dicat?
CAPUT X V I .
De Armenio quodam prgstigialore, qui dmmonem ferro puerpuera Grxca, qux sermone quem ignorabat
Armenio utebatur, abegit.
. , $,
TlMOTH. Mirum non est,o Thrax, quod ita me , dici aentiant, quotquot bujusmodi nihil viderunt.
. ,
Nam et in eadem ipse aententia antea fui, usque

adeumdiem, quo neecio quid baud dubie porten , toaum et abaurdum videre mibi cootingit. Quod si
. ' , tibi nuDO ediaaeram, nihil rationi diaaentaneum
(1).
fecero. Nec 11 proraua modo mentiar, vir stalis
,
jam provecUe, in qua monaaticam bancce lacernam
, ,
aaaumpaerim. Fraler mibi erat natu major, qui .
que uxorem duxerat, caitera quidem prudentem,
, , ,
quao lamen mira Jcum difficultate pareret, atque
3,
omnigenia morbiaaubinde afflictaretor. Ipsa puer .
perio aliquando egrota deoumbens supra modum
.
delirabat, veatemque diecindena, barbarum nescio
,
quem aermonem versaiili lingua immurmurabat,
.
nec qui tunc forte aderant, ejus verba intelligere
(
poterant. Omnes igitur beaaitabundi circametabant,
) nec ullum auccurrebat remedium, quo adveraua
(2) ,
desperatum morbum uterentor. At nonnullai mu ' 8,
litres (siquidem aexua is ad excogitanduui aolere,
, , ' Q et ad incidentia mala propulsanda aagaciaaimua
, ,
eat) peregrinum hominem adducunt, recalvaslrum,
( ),
eenio confectum, cuteque rugata et exuata nigerri . ' '
mum. Qui nudo gladio dislricto, proxime lectum
.
aatana, iratua sgrolffi comminabalur, vernacula que aibi lingua (Armeniua enim erat) multia eam
' conviciia iaceasebat. Mulier autera et ipaa eodcm
, , ,
ei aermone reapondebat, atque initio quidem au'. , daciuaculeloquebatur, et cubiJi exaurgena con , tenlioaiua reaponaitabat. Cum autem Barbarua
. ,
apborciamoa seu abjurationea aubinde repeteret,
atraque veluti bile percitua ae percueaurum com' 6' * ,
minaretur, tunc muliercula metu oontracta auccu' ,
buit,et aubmiaee Joquena maaaitanaque obdormiit.
(3). ,
Noa autem oblupeacebamua, non eo quia furoie

corrupta eaaet, hoc enim ei aubindeaccidere vide-

. ^ baraua, ecd quia aermone Arrnenio loqueretur mu (4), lier, quaB ia conspectum quidera Armenioram
GAuLMINI 01.
(1) Bene . Monasiicam iaeernam i n - ,
. Ita pastores
terpree. Primo philoeophorum. nemo neecit; ita
ut pbilosophari eseet Eu- dicuntur napio; mox raonachorum ubique, et primo n i - , quod praeter illa nihil noesent. Vide qua?
gram: in eodem est
ad Theocritum notavit deliciaa politioris litteratu. Sciunt qui quadrante lavantur.
r Heiaeius.
(4) , ut ^ Hebweomm ex
(2) Aliud cogitabat Picinue, oum viri proprium
Ben Siro Qua3St.60 et Elia Judaeo in Tisbi notiasima,
nomen credidit
(3) Adagium est; eed Graacorum adagiographis et ex iis quaa Judsiinparieiibus cubiculi puerpere
^/nuumui g ,

DOU

uinuuiuiu

outtgiwgiajiuio

omieeum.Habet Atnanaaiue in Antonio ( 1 ) : '-

"

*r - tr

scribunt: n^n DTM : Adam, , forat.

880

MiCHAELIS PSELLI

889

veniaeet unqaam, queeque preter ibalamum et-co- . (5), ' ,

lum eciret nihU. Quam cum ad rediiaaelinter- * '
rogavi, qaid rerumpaseaeeset, etnum quidnam ea ' .
qu gesta fuerant aubaecutum eaaet. Illa diabolicam phaema seu apectrum a so viaum esae reepondit,
urabratile id quidem, et ieminoe aaaimile, paaaia et vento expoaitia capillie, quod in me impetam faceret, cujos et borrore terrefacta prona in cubile reciderit, oeo eorum que poatea faota nint quidquam
oranlno aeDaerit.
CAPUT XVII.
Triplex quxslio ex prxcedente dsemonis energia ; 1. An d&rnonum alii mares, alii feminx sint; 2, An Itnguis omnibus loguantur; 3. An percuti queani patibiletque sint.
Illa quidem bonc in modum locuta, et a morbo
liberata eet. Ego vero exinde neacio quo ambiguitatis vinculo conatrictua addubito, quonam modo
demonium feminam exagitana et divexana muliebre videretur. Nec enim abe re dubium auboriri
poaait, numnam daunonum alii marea, alii femina
aint, quemadmodum animalia terreetria mortique

, *


. ,
, (6),
*
.

obnoxia;itemquequonam modoaermone Armeniaco

, ,

looutum ait.Nam rouitum in boc eiiam difflcultatia

ineet, numnam daemonum alii Graece, alii Chaldaice, alii Persice, Syriaceve loquantur. Qaonam
denique pacto ad epodi aeu incantatorie comminationce metu contracta eit, etriotumque gladiam
extimuerit. Quid vero demoa ab enee pali queat,

, * (7)
.
, :
,

qui neo feriri neo occidi poaait?Haec me dubia

mirum io modum exagitanl atqoe cooturbant, ali- , - quaqoe auper his mihi coneolatiune opua eat, cui , t ( .
aflerendae tu pr caeterie idoneua mihi videria, qui veterum placita calleaa, et pleraaque omnea percurreria biatoriaa.
GAULMINI NOTifi.
Liliik; Gillo Grecorum pariter in Strabone , Gerto ex Ariatopfaaaia ( . 294) baoait
Heaychio et parcemiographia : - illaa ineptiae ; niai xnavie a Judeie accepieae, Nam
Alia item,cu1ua memimit Ignatiua in Taraeii illi non aolum , aed matres
Vita. Qu duo puerparae vexa- tiam quatuor aomniant nSrrai XVtfl*
n^S,
bapt; noatria pccideptahbue nymph, /tfe* ( l U Lilith.etNahama Ogereth et Mackalath. Proraue
emm perpetuo 10 aimihbua hialorna lntelligendum i thaurgicia vetuatiorum utriuaque sexoa omnia
eat hoc vocabulum), qua puerpena et aubreptia C numina reperiea: . Orph. "pueria ut plerumaue fata canebant. Vin docti pri- ". Vide quaa
J5i 5i
?
.
* ? 1 nolarunt.
faacrob.
(Sat. m, 8) ad illa : polleQlemque deum
(5) ,. Clem. hb. , Venerem In agendo acilicet maree, in patiendo
Gonatit. apoat. c. 3 : - femins.
e

t t

de

p u d l l e

m u l t

^
, , ,

, . Dixiaaet Pindarua (Pyth. , 147), quod Apolloniua (Argon. n, 677), . Aliaa ego
expreaai hia veraibua Amor.
meorum lib. I I , eleg, 3:
1

11

Liicanua ( 492) omnee auperat:

,
. .

( 7 )

,.

totor
htc superu cantus herbasqus sequendi
Spernendiqueiimor? cujus commercxa pacti
Obstrictoshabuere deos f parere necesse t ,
. ^
tielaJe
Jnerentwf
* ****$ OOluere mimsl hoe junt tn omnes

1u v a t

( a

fndZZ ^^^
?
Imperiosa keum, qui mundum cogere, gnidquid
Indeque meum iacrymans Lydta questa scelus,
Cnnitur iW ?
Candida vibratis umbraverat ora capillU;

> "
. .
.
Nam levis excussas sparteral aura comas.
Deue Mle Dasmogorgon eat, cugna dicto nomine ad
(6) floc certum fuit iater magoa ultimi Gra-co- \*
ff l
" ^ i l

r u m ffivi TeaUment. Salom. (infra):

/ / ^ { PV
" . *
^
? ' fie/arfum
,
C o

l t u r

ipSe

p0te

A l b

in

lu

n d l

quef

u!oi , ? ^ D W fZ.Sffii!?
^*
* ,
d i M S * (Lfftt. 710):
[eic]
, . , retineDdum

non , quia hoc acu)o nominailla aiccor .

rapta efferebant. Non precabimur bonam mentem Ecce . Sed cujaacunqoe nominis
iati verveci ? qui epectra, qu et - longe aliud in aacria nomenquamapud vulgua fuit.
vocabant, putavit. De xninia magorum nemo noadixii.

861

DE DiEMONUM

OPEBATIONE.

CAPUT X V I I I .

Quinam fiat ut dxmon modo virili, modo feminea forma appareat, ejusdemque ut aeris et nubium colores
sint varii.
^. , , - . THRAX. Vellem, equidem, Timothee, eorum
* * quaB poetulaa rationea reddere. Csteram vereor,
* , &
ne operam el oleum ambo perdere videamur; tu
,
quidem ea queerene qus nullua adhuo persorutatua
,
eat, ego ea edisserere cooatua quae reticenda po . , , - tius et floccifacienda fuerant. Ad haec non ignarus
,
haec multorum calumniss vel in primie exposita.
, ' ' ,
Verum eaimvero quia mos, ut cura Antigouo lo ,
quar, gerendus amicie est, neqae solum in iis
.
qu facilia aunt,aed nonnunquam etiam in eorum

nonnullis quae difficultatie aliquid habere videntur,
*
conabor et ipae hoc te vinculo expedire, ea rumi81
oans qua3 Marco dicendi occasionem praebuerunt.
, .
Dicebat enim ille, nullum daemoniorum genua
$ ', masculum aut femineum ex sui natura esse. Si, , , quidem bujusmodi aflectus compositorum aunt
(8)"
corporum ; atqui dasmonia aimplicia sunt corpora,
.
quffi cum ductilia sint et facile huc atque illuc in
flectantur, eo flt, ut omni flgura? euacipiend apta
* ,
et accommoda aint. Quemadmodum enim nebulaa
fiv
videre oat, nunc bominum, nunc uraorum, nunc
,
etiam draconum, vel quorumlibet aliorum figu ,
ram referentea, ita daemoniaca corpora. Jam vero
,
nebulae, ab exterioribua flaminibua, aeu ventia,
( 9 ) , impula, variaa figuraa exprimunt : at in deerao. ,
nibua, qui pro animi aui arbitrio in queecunque
(
voluerint, corpora tranaeunt, et nunc quidem in
)
tumoria diminutionem contrabuntur, nunc vero
, *
contra in longiludiuia augmentum extcnduntur
, ,
(ut in terrs vieceribua, hoc eat lumbricla, fieri
. '
videmus, quorum natura ait mollia atque Iracta - C bilia), non magnitudo duntaxat immutatur, aed
, .
etiam figura et color, idque variia modia. Siqui ,
dem ad utraque haec exoipienda daemoniacum cor , , '
pua natura comparatum eat. Quia enim facile ce ,
dil, idcirco in variaa tranaformatar apeciea; quia
" *
vero aereum eat, eo fit ut colorum omne genus
.
capax evadat, aeria in morem. At aer extrinaecua
.
undecunque coloratur, daemonia autem corpua ab
6 inaita aibi phantastica illa vi et energia, quae co
lorum apecies in ipso reprffisenUt.Quemadmodum
,
enim qui ex nobia metu expalluerunt, poatmodura
,
rubore auffunduntur, anima nimirum, boc vel iilo
*,
aflecta modo,buju8modi affectue in corpus extru , (10) ^
dente, idem omnino dfiemonibua etiam accidere

GAULMINI N O m

(8) Ex iatia figuria poatraodom divinatio orta,

qua3 Paelli temporibua in uau fait. Damasciua in
V i U Iaidori apud Photium (Bibl. c. 242): "
_ , '
(boo proraua non conoedimua)
"
' . Hujuamodi
fiubea i n Balaam. Unde

in man. gloeaario, quod illa, ex qua

prsecipue conjectabant, oubea columb forma eaaet. 8ed Laec iatiua loci non aunt.
(9) Lumbricoa intellige. Erasm. in Adagio, Terrse inlestina. Id inveniea in Diogeniano et Suida,
.

(10) Atbanaa. in Vita Antonii 9 de ejas cellula :

, , , ,
, , -

863

MICHABLIS PSELLI

884

judicandum est. Intrinsecua eoim aua ia corpora .

^ ,
varias colorum species eraittunt; ex quo fit, ut * ' '
eorum quisque, transformato in quamcunque vo- . I , luerit figuram corpore, colorieque cujuspiam ape- . ^
cie in corporia auperficiem inducta, nunc quidem ,
viri apecie appareat, nunc in mulieria formam * ', '
tranamutetur; quin ut leo animetur, ut pardalis , ,
inailiat, ut aper irruat, et ai qoando et placuerit, (11), *
in utris figuram convertatur : quin ut catellas $ .
adblandiene non raro apparuerit. Cumque in haa
omnee forraas aubinde tranaeat, earum tamen nul- .
lam perpetuam babet. Nec enim solida ilgura est; sed quod ab aere, verbi gratia, et ab aqua contingero solet, eive colorem iia infundaa, aive Qguram delineea, atatim effluil atque dififonditur, eodem
prorsus modo dsmonoa etiam se habere constat: aiquidera etin iie color, figura et queevia eorum qus
sunt forma evanescit.
CAPUT XIX.
Quare dxmonium quo vexantur puerperx forma potissimum muhebri appareat.
Haec eunt, Timothee, qu Marcus, probabiliter , , , , quidem, ut conjicio, ediaaeruit. Jam te nulliua .
, {5
poat haec conturbet oratio, tanquam maria iilud
*
feoiinaeque discrimen demonibua insit. Haec enim
* * *
in illis duntaxat apparent, eorum autem Dullum
in iisdem perdurare babitumve coniraxisse vide- .
tur. Proinde illud quoque daemonium,a quo puer- , ,
pera male vexata eet,qualibet in forma feminae ap- ' ,
paruerit, nc tamen tale eaae, atque ita ae habere; .
aed aolam mulierculffl Gguram oculis exbibere
puta.
. Qui vero Gt, Thrax, ut hoc aliam et
. , $,
aliam iiguram aubinde noa assumat, quemadmo- ,
dum alii dtsmones, aed semper idem videatur. , ;
Siquidem me a pleriaque audire memini feraini- ,
forme daemonium puerperia omnibua apparere.
. .
THRAX. Et bujua, Timothee. cauaam non i u ^. , ,
credibilem Marcua aflerehat. Aiobat enim non .
omnea dffimonaa ejuadem poteatatia et voluniatie
eaae participea, aed noo parum diacrirninia inter , ' eoa bac etiam in re eaae. Sunt enim qui ratione
careant, ul inter animantia compoaita raortique . '12 , ,
obuoxia. Quia ut in bia bomo, cum ait facultate ',
intellectua et rationia participe preditua, ideo (12),
generaliorem imaginandi vim babet, qu ad omnia , '
fere aenaibilia extenditur, tam ea qua ia coelo, ' *
quam qus oirca terram et in ierra aunt; equia ,
autem et bobua, et caeteria id genua, apecialior ,
quaedam ineat imaginandi via : quippe qu ad *
eorum nonnulla extendatar, qua imagioatione
oomprebenduatur, et compaaoua aibi animantia, ,
praaepo poaaeeaoreaque euoa cognoscat; culicea D , GAULM1NI NOTJ2.
* '
, ,
, . Ma-

gi nuperi tamen ex formia ordinea agnoaounl: aed

veteribaa cujuaque form raagi fuere, qui ab illa
forma in aimiles poteatatem accipiebaot. Ita
, Babyloniia: Jamblich. in

Photio (cod. 94); eerpentum etiam hodie in Aloya.

Cadamoato, imo et piacium in Polo Veneto Lon-

gum eeret orania proaequi

(11) Proraua tangit adagium *,

quod Arabea habent, aquam pingere : Centur. 2,
Adag. 93.
(12) OppODlt

et aliorum animaniiom ;
inepte proraua, ai ita acripait. Lege .
Generaliorem interpretatur interprea, bene.

805

DB DJBMONOM

OPBRATIONE.

866

, - . deniqoe, muecea et vermee eamdem miras in anguatiaa contractam, neo bene sibi cobsrentem
habent: horum enim eiogula nec foramen norunt,
ex quo egressa suat, nec locum ad quem tendunt,
quove divertendum ait, sed unica illis est solaque
alimanti imagiaatio; eodem proreus modo daemoDum quoque longe lateque diffusa genera. Siquidem et in iia alii suot ignei, alii aerii, varia imaginatione praediti, quamcunque taadem in rerum
speciem vim imaginativam extendant. Subterranei
vero et lucifigi e divereo se babent. Indefit,ut
baud pluribus formis utantur, quippe qui neo
pluribua phantaamatum generibua praediti aint,
neo corpus agile veraatileve habeant. Aquei vero
et lerreatrea, ante dictorum intermedii, plurea
quidem aubinde formas iaduere possuat, ia iis
tamen quibua gaudent perenniter peraeverant.
Quotquot enim humidia in locis vivunt, raollioreque victu utontur, ia avea illi et feminaa eese
tranaformant. Inde fit, ut eos Grasci Naiadaa, Nereidaa et Dryadaa genere feminino appellent.
Quotquot autem in locia aridia, aeu teaquia inhoapitia veraantur, eia aubarida quoque sunt corpora, cujuamodi onoaceli (quasi dicas asininis
cruribus dxmones) esae feruntar, et in viroe aeae
tranaformant : nonnunquam etiam canibua et Ieonibua aaaimilantur, et ceteria id genue aziimanti

.
,
, '
, *
.
, '
,
. ,
, , ,
. "
,
(14) *

. "
,
, (15),
* ' '
,
(5 .

, (16) '
.

baa qoa maacuHa moribue predita eant. Itaque nihil est quod mirerie, daomoniam quo vexantur puer.
p e r , forma muliebri apparere, cum sit laacivam, et immundis humiditatibua gaudeat, quia formam
indait qaa? grato aibique arridenti vitae instituto respondeat.

CAPUT XX.
De vario ixmonum sermone, pro regionutn, in quibus versantur, varietate.
' C
( ' ) *
' ,
',
, , , ' . 8 , (17); ,

Quid autem sibi velit, quod Armeniacum eermonem ueurpavorit, quanquam id Marcua non explicuit (nec onim ab eo aoiacitatua aum), perapiouum
tamen hac ratione iiet, aermonem daemonibue poculiarem inveniri nullum poaee, aive Hebraicum
eum quis, aive Grajcum, aive Syriacum, aive alium
quemvis barbarum esae dixerit. Quid enim voce

GAULMINI .
achate: vel (Shol. Apoll.
(13) . Post illud vocabulum addit
iata intorprea subterranei vero et lucifugi e diverso lib. ' '. de Melampode ex Hesiodo
se habeni Quaa in codioibus ooatrie deauat; tamen ). Non venitin meniem Xylandroeaee poeindubie Paelli auot, et ideo reponenda. Forte acri- matia nomea, oum verteret in Anton. Liber. [. [c. 23] in orieitalibus. Plura dicemue alio
paerat:
loco.
'.
(15) De dfflmoni^ua vide eupra net. 6,
(14) Vera causa, quod, inter mactandum avee,
angelorum nomina pronuatiabant, nec ferro un- col. 856. E D I T .
(16) , ita ut non m i quam ocoidebant, ne latentem, ai quie latebat in
iiiie, dflDmonem violarent. Botri Peraarum regia nua purgatione indigeret.qui ad puorperam, quam
qui ad mjrtuum iotraaact: Tbeopbr. liberflctua: '
. Opioionia illiua vetuatatem aaaercre facile est

vel ex Theocriti Scbol. ( x i , 12);
*
, eto. Magi u l t i m i aavi

agooacunt, quibua
& tribuunt. Quod vcterea ali*
ter teatabant; vel -

'
Hecaten),
! ,

' quia ad

, at animam exciperent (Porpbyr.

. i i i , 4; Pbiloatr. , 20, in Vita . . ; puerperam et mortuum iotraverat.
vel oerto ex aerpentibus cibo (Orph. . de
(17) Supra o. 12.

867

MIGHAELIS PSELLI

868

sit opue iis qui oitra vocem colloquantor, ot antea (18),

quoqoe dixi ? Quia vero inter angelos Dei aliie alii ^praefecti eunt, ita damones aliie alii aseident, sin- , guli singularum gentium linguie loquuntur; qua ' ' etiam de causa eorum alii apud Graecos oracula (19),
versibus reddebaat heroicis ; alii autem apod '
Cbalda308 sermone Chaldaico evocabantur, quemad- (20) '
modum et apud iEgyplios eermone iEgyptiaco . ' ,
eliciebantur : eodem quoque modo, quae sunt apud ,
Armonioa daemonia, quamvis alios se forte contu- (21).
Jerint, eorum tamen sermone, tanquam vernaoulo,
et ipsa utuntur.
CAPUT XXI.
Ferrum dxmonia eur extimescant, imprimisque , hoe est, materix affecta, tanquam mnium
maxime meticulosa.
. , *.
. 8it ita eane, Tbrax; jam ouinam B
paesioni obnoxia, quaeso, daemonia sunt, ut com- (22); ' , ;
minationes et gladios pertimescant ? Quid enim
ab iis 3 paesura putant, ut metu contrahantur,
et looo cedant ?
^. , ,
THRAX. Non tibi eoli, Timothee, his de rebue
* addubitare contigit, eed ego etiam antea coram
. ' ,
Marco addubitavi, qui dubitationi me remedium
afferene, omnia quidem daamoniorum genera mire
audacia et timida esse dicebat : in primis autem ,
.
ea, quae , seu materis affccta sunt : siquidem aeria, quibue plurixna solertia inest, si quie , ,
increpuerit, incepantem discernere non norunt, ,
nec alios ab eorum vexatione liberari potest, , '
pra3terquam is qui eanctitate vita) Deum coht, ^ (23)
tremendumque Oei Verbi nomen divina potentia Q *? , , fretus accinat Hac autem, nimirum materi affeota dasmonia, verita ne in abyssos meatusque sub- ,
terraoeoe relegentur> eibique ab angelis eo rele- ,
gantibue timentia, cum quie illa eo relegatum i r i
commiaatur, angelorumque nomina exprimit, qui- (24) -

GAULMINI .
(18) Menander:
eed et cuique urbi, provinci,
. vocat Cle-

", '
*

meos Alex. (Strom. , p. 694) Inde notissimae

Duminum in expugnandis urbibus iavooationee et

poBeepronuntiari uteola pronuntiationemiranda fa-

illa vetus opinio,

,etc.Inter magos u l t i m i aev: angeli regionum

cardinum mundi. Et viri docti LXXII orbis pnesides angeloe, et similes alias nugas et cabalieticis
deliriis post Carnitof et Recanatb Judaeos docuerunt.
(19) eed et iambo 8pe: de Socrate D
Anstoph. 8chol. (Nub. 145) ; de Laio jEschyli
Scbol. (Theb. 751). Et eexcenta alia.
(20) Intorpree: EUciebanlur ut appropinquarent
et in simulacra sibi dicata ingrederentur Alibi (ad
Vit. Mosis, p. 203.) explicamus hunc locum.
(21) Inde magicum praeceptum :
. Rationem habent ex pestilenti
l i b r o w n n , qui certas nominibus poteetates rerum initi ab Deo concessas pertinaciter tuetur,
quod impium est. Cf. infra Peelli scholium ad
oracalnm quod Gaulminue attulit.
(22) Nicepborus ad Synes. . Sed omnes
ab Homero (Od. V, 48).

(23) Ex Judaeorum nugis credebant nomen Dei ita

cerei. Nonde nomine Dei Abraham.seddenomine
Christi Psellus intelligendue. Origeoes c. Cels. m ,
p. 133 : ' ,
,
{ ) , ,
,
. . .
. . ..
'.
, Sv
'
* . Boiss.

(24) Exemplum ex Enocb. lib. . . Uo, ', ,

^
, ,
,
,
* ,

86

DB DiEHONCM O P E R A T I O N E .

870

, . bua id proviaciaa deraandatam eet, diei vix queat,

.
quatito metu quantaque pertarbatione concutian ?, tur. Ita eoim aoimo percelluntur, ut ne commi ,
nantem quidem, quianam ait ille diacernere vaieant.
,
Sed aive anicula quepiam, aive vetalus vetuaque

homuncio comrainationea hujuaxnodi expreaeerit^
. ^
tunc tantua ea metua invadit, ot pleramque abece ,
daot, ac ai ea qui comminantur iidem et ioteroe (25), * ,
cioni dare poaaint; uaque adeo timida auat, neo
& (28) (27)
quemquam diacernere norunt. Proinde faoillime
(28) $ ,
ab impuro illo incantatorum genere excrementitiia
,
cicurantur; aalivia, inquam, ungaibua et oapillia.
Qain etiam plumbo, cera, teouiqae revincta filo, exsecrandisqae illia apborciamia et abjurationibus
tragicaa affectionea et turbaa excitant.
CAPUT XXII.
De geniibus et cxUris vere serioque dxmonxm cultui addiclis, deque Marci hujui resipiscentta ei ad fidem
orthodoxam reditu.
. . Cur ergo, ei talia aiat damooia, ea tu
, ,
et plerique alii venerabamini, cum eorum potius
;
imbecillitas despectui habenda eeset ?
THRAX. Marcua ad baec : Non ego, inquit, ne. , ' , 6 , * '
que alius quisquam qui saoa ait mente preadilus,
, , ,
demooum exeecraodo cultui noa devovemus, imo

(29). vero incaniatorea et abominandi viri iis adblandiuntur. Ex nobis autem quotquot ab impiie cere" ' ,
moniie abetinebamua, aeria potiaaimum deemonia

colebamus, iia etiam aacra facientee precabarour,
(30)
ne eubterraneum quod damonium aubreperet.
.
, , - Nam ei quod bujusmodi forte 8ubrepsi88et,quo nos
perterrefaceret, eaxia etiam impetebat. Solent
(31) . " ,
enim aubterranoa daemonia saxis etiam obvioe ira
pelere, jactibua mire imbellibue, eaque de cauaa
. .
Q occuraum eorum afereamur.
. Quid autem ulilitatia ex aeriorum
. : , ,
cultu ae percipere dicebat?
;
THRAX. Ne de iis quidem, vir etrenne, boni
^,. , , ,
GAULMINI NOTiE.
*
. Magi vocant

* 8pe Tetiam. Salomonis. Item Enoch

Eod. libro: , ,

>. Vide ut Raphael ligat Exaelem et Micbael

Semixam.
(25) Diaputarunt viri pii ac docti. Sed ooo aolam
hominum ad maleficia illia opua
fuit. Sape in mao. Graeculus maleilciie

'

' 0

[.

(28) Lucan. , 460:

Torti magica vertigine fili
At illos Grfficulua mao. omnee habet.
(29) oommeatariia Graecorum ,
,
At corruptum pro

nemo non videt. Nec argutamur -

, , , Cffi- ) quod aiat ol

tera aimilia quarit.

(26) Ignorabiliter litteraiia laminia plumbeia aut
anautia. 8igillaChaelia, furtilisairnua libeliua (vide
fupra not. 92) in annulo plumbeo aigillum ponunt,
ut obediant omnee spirilua.
(27) Nibil notina io maleficio boatili, arrialorio,
imo in omnibna pene. Hoo non ita notum ceram
iilam * dictam. Euseb. lib. p e prxparat. evang. obi et ' di-

citar. Yide qum ad illa Theocriti (xi, 18) notavit

eruditoram etupor Heyneiua Lect. Theoer. c. 5.
,

ia Zozimo (n, c. 6) et Orpheo (ad Mus. 30).

(30) Precabaatur ne quod aubterraoeum irreperet Jamblicb. ; Orpb. de acbate [Lith.
722:

. oi quod irrumperet, Zoroatria praeceptum fuit: , . Lapidem tacrifica , inclamans Mnisurim.

Vide quae iaterprea ad illum locum (Paellus in orac.
Chald. infra).
(31) Hujua generis dflemoniorum exempla plura
Delriue ia Disquis. magicis.

MICHAELIS P S E L L I

871

872

quidquam aaeerebat. Si quidem vel ipsa aeae fa- , , .

etum, impo8turam vanamque imaginationem inao
'
lontius 8 jactant, ultroque profitentur. Ab iis
enira io eosa quibua coluntur ignei quidam fulgo- (32), res descendunt (oujusmodi sunt sciotillarum qu3 (33), a Graecia, 8tella3que cadentea vulgo di- , , '
cuotur) excurau aubatantea, quos quidem fulgores * ( insani , seu Dei apparitiones vocitare au- c ;) ,
dent. Quibus nihil veri, nibil certi, nibil firmi ai- (34),
bique constantis continetur (quid eaim lucis io te- '
nebricosis deemonibus ?), eed quae sint eorum ludi- . '
cra cujuaraodi videntur in oculorum productioni- ,
bua, aut in iis qure miracula vulgo vocantur, qum , '
, (35) ,
idcircofiunt,ut videntibusilludatur.Quamvis aulem
haec misellus ego longe antea deprebendissem, et ,
ab bao reiigione doeciscere meditarer, tamen in ho- . ' ,
diernum usque diem prostigiis eorum irretitus at- " (36).
que detenius aum, atque adeo miserrima ego morte ,
,
occubuiaaem, niei tu me veram in viam reduxisaea, tanquam fax in pharo, ad discutiendam marie (37), '
.
illuo tenebroai caliginem affulgeDa. Hia dictia
Marcua in tantaa prorupit lacrymaa, ut iis genae utrinque diffluerent. Ego autem eum conaolatoe, L u gere tibi poalea licebit, inquam, nunc vero liberalia festivo ritu celebranda aunt, agendaeque Deo gratiffi, cujua benefkio anima tua et mena a pernicioaia daemonibus liborata aunt.

CAPUT XXIII.

Quomodo dxmones percutiantur, dcque dxmoniaci solido corpore dijferentia.

.
. Jam hoo tu mihi diacendi percupido
ediaaere, nuranam dasmonom corpora percuti poa- .
aint ?
THRAX. Ita percutiuntur, quemadmodum Mar- C ^ . , , caa aatruebat, ut etiam certo ictu in cutem in- . . ,
flioto indoleant. Qui vero fleri hoc poteat, inquam, , ,
cum sint apiritua, non autem aolida compoaitaque ; . ,
corpora, quibue aenaaa euua et peculiarie eat ? Ad , , ' , '
haBc ille, Miror, inquit, bc ignorari, non oa in ,
quovia homine, nequa nervum, id eaae quod sen- .
tit, aed apiritum iia inaitura. Proinde quantumvia , , ,
prematur nervua, aut refrigeretur, aut aliud hu-
' 8 ,
juamodi patiatur, dolorem ex apiritue in apiritum
*
immiasione oboriri. Nec enim fleri poaae, ut cora ,
poaitum corpua per ao doleat, aed quia apiritua
parlicepa eat : quandoquidem in fruata diaaectom . , ' '
,
vel mortuum aenau proraua caret, quia apiritu
privatum; itidem et daemonem, cum totua eit api- ?
GAULMINI NOTiE.
(32)

Optime Jamblichua de

illia.
(33) Non intelligo illa, .. Indubie corruptua eat locua. Lego
. vel

ctiones nullae d* opiica diaputationea nitide proba

runt. Sunt
allucinationea va. . .
riee, quae, lseao nervo ipao optico, quod rarisaimum, vel vitiato humore cryatallioi, quod frcquentiaeimum nec periculoaum eat, nebulaa tenuea,
epissiores quoque, ac fiJamentorum nexua, et globulorum tractua, muscararo volitantium imagunculaa, cernentibua objiciunt. B O I S S O N A D E .
(35) . Loquendi elegana formula, de qua
dicemua alio loco.

, ut vocat Nicephor. Bleramyd. c. 12 >. notiaaimi aunt. Nemo niai

* , dubitavil.
(34) magicae praaetigias dici
vir eolide doctua pridem eat cum annotavit. Caiterum ! oculorum faacina(36) , , , etc.
tionea aunt. Nam productiones, ut red(37) Euatath. man. lib. , ' . .
diderat incerprea, nemo probet, niai de optica ad
Eumatb. , init. *.
hunc locum dieputando. Morellianum produ- .

873

D B DJEMONUM

OPERATIONE.

874

* , - . ritus, ex sui natura aeneus omnibua in membria

euis particepa, immediate videt et audil, affectionibue ex taotu conflatie obnoxias, dissectue indolet, solidorum corporum inetar; haec ab illia ratione
diflereoa, quod cum cetera qu dissecantnr, vix,
vel nullo potius modo consolidentur, denaoahim
coatra diaaectum statim coil et redintegratur :
quemadmodom particula? aeria, vel aquae, solidi
cujuspiam corporiainterjectu divia etdiecriminata
coaleacunt. Tametei autem apiritua hic vel dicto
citiua in pristinam formam redeat, eo tamen momento dolet quo disseotio fit. Proinde gladiorum
mucronee timet etexpaveecit. Cujus quidem rei non
ignari dmooumadjuratore8,qui nibil iotactumrelinquunt, ut eoa amoliantur et aapellaot, quocunque eos accedera velle prae8eaticuot,ibi acua aut gladioe cuapidibua ereotis infigunt, aut alia quspiam bujusmodi excogitant et commioiacuntur, dum vel
contrariie affectionibus et qualitatibus eos effugant, vel mutuis rerum cogaatioaibue et consensibua
alliciuot.
,
,
; ,
,
. ' (38)
, '
.
. '
,
(39), , '
, ' ,
,
(40).

, , -

Hc eunt, q u deemonibua probabiliter, utmihi

quidem videtar, Marcos expoauit.

CAPUT XXIV.
Ex variis , hoc est prxnotionis, modis, quinam dscmonibns competat propriusque sit.
. " , $, > -

. Hocne tibi eliam, mi Thrax edisseruit

Marcus ille, uumnam rerum prasnotionem babeant
dasmooea annon ?
^ . ,
THRAX. Praenotionem quidem babere dixit, q u
, ,
tamea nequo causaliset intellectualis, nec scienti (41) *
fica sit, eed conjecturalis duntaxat: proinde ut
plurimum evanida et oaduca. In primis autem pro ,
ayloa, hoo est, materiae affectoa demonas teaui ad (42).
modum exiguaque progaoai praeditos eese : uode
nimirum fiat, ut quam minime vel quaru rarissime
vere dicant.
. "
. Licetne tibi de eorum quoque progaoai
.
pertractare ?
^ . , ? THRAX. Libens quidem pertractarem, si dicendi
* , ) ' . ^ occasio se mihi libera ofTerret. At ounc tempus
- ^ cst abeundi domum. Vides enim quemadmodum
. nobis circumfuaus aer nubilus irabrem parturiat,
.
Quare cauiio nobie est, ne si diutius hic sub dio
consideamus, pluvia tandem perfundamur et i m madeecamus.
. , , ,
. Vide quid agas, chariesime amice, qui
euspeneum sermonem nostrum relinquas.
(43) ;
' ;

GAULMINI NOTiE.
(38) Adafium sed et , esse concludit. Deo
, , , , Daquod extulit Glaudian

Quantum...
Non leve soliicitx discurrit mentis acumen.
(39) Diximua de illo ritu. Sed et
pluribus inaleflcna aliua
r i t u e eat. Gra>oulua :
, -
. Bt alibi : .

(40) Ut terrent eoaa : ecce

: alliciunt aaaguiae et melle; ecce
. Nibil notiue.
(41) V u l t dsmooae babere

. Ila Atbanesiua(rtia Anton. 33) PATROL. Qa. G X X I I .

masciua distinguit contra Mamcbeeoa.

(42) Vide quas Zoroaatris interprea [*>sellus tVifra) ad illa, , Prater

Jamblichum De my*t., magi ultimi cevi idem perbibeut; aed cogi poase ut verum dicant nugantur.
(43) Inde conjectare licet verum foraan ease
quod Gesncr. (biblioth. p. 609) scriptum reliquit,
Psellum duoa de daemonibua libroa acripsiaae.
Quod si verum est, certo nec interpretea Morollum et Ficinum legiaae ilioa apparet, etai da Ficino quia dubitet, ideo maxime, quod in excerptia
e Paello, quas cum excerptis paritor ex Jamblicbo,
28

75

MIGHAELIS PSELLl

THRAX. Ne tibi, quaeao, dulciaaime, grave mo-

leatumve hocsit; Deo enim juvante, ei unquam

tecum una eumdem in locum convcniamua, quidquid huicce diaputationi noatredeeaae tibividatur,

^ . ,

816

, ,
*, (44) .

id oopioae ao liberaliter aupra Syracueanorum decimaa repensabimue.

GAULMINl NOTiE.

Proclo et Porphyrio, edita aont, aliqua ultimo capite aflerat, qu desumpta ex aecundo illo, ei quis
eat, libro videri possunt. Qua Ficioua habet ex
libello aequente deeumpta aunt, quem ipse nunc
>rimu9 edo, eed qui oum nibil, oiai verbulum
num. 6) de prsacientia daemonum contineat, non
lJle est qui Timothei questioni queat reapondere.

BOIS80NADB.

(44) Vaticana Appendix proverbiorum :

*
, .

Adi Strabon. lib. . Atque haec eunt que

ad Paelli dialogum prope*

rantea singulis diebue pro peneo operarum scripaimaa. Tu, qui atilum et mentem dirigia, Deua,
dux fuisti ensque. Tu ab illis, de quibua diaaarui,
quosqoe roe sentio dicere, sternum eerva, conaerva, defende.

T O T

EJUSDEM P S E L L I
QUiGNAM S U N T G R J E C O R U M O P I N I O N E S D E D J E M O N I B U S .

1. Noatra quidem doctrina voluntatem angelis | '. ,

tribuens eoeque ad meliorem inclinationem ver- ,
gentea indicana, non tamen eos perjoris incapacea (5,
credens, inde ab angelico ordine cecidiaae dsmo- (5,
noB demonstrat et pro cujasque meriio et ordine ,
ruinam subiiese. Grecorum vero doctrina talem , ,
inclinationem naturis corpore carentibus abnuena, . , post mundum angelicum daemoDum ordinea esse (5
eupponit. Et alioa quidem esse intelligentea dicit, ,
alios raente et ralione constare, alios ratione tan- .
tum; alii vero una cum ratione irrationale quoque , ,
eortiti eunt; ulticnos vero ex daemonibua et irra-
tiooale aolum projicit, quoa roaterialea et poBnaa '
infligentes nomioat. Mundum inter illoa dividit ita

ut per illoa calorem et aerem vitalem accipiat. Et

aliia quidem ignem, oliia aerem, aliis aquam, aliia
terram aubjicit; quosdam vero climatum praesidea
facit,et alioa corporum tutorea et materia? ouatodea.
Iovadere autem eoa dicunt animas notras, non propter quoddam in noa odium aut malam voluntatem,
aed ut eaa ob admiasa peccata puniant. Addunt
coa ad materiam animaa irahere, non illia nocendi
causa, sed ot earum turpiludo per auam cum matcria rclalionem flguretur. Iram aatem el impudentiam illia tribuunt, utleopardia et leonibua, eoaque

corporibua vinciunt levibue, aeriiaet minua duria,

!,
. , '
" ,
" , ,
' ,
.

, '
* $
, , '

.

877

DE DifiMONIBUS.

878

, tantum orbicularibua, sed et longioribua, non , nibil laminis babeatea, [plua lamen terreatrium te , nehrarum.Cognitionemveroetfuturorum prffiecien , , '
tiam illis ineaae atteatantur ex multia quidem pra , .
aertim vero ex aetrorum figuria.
,
. .

'. (
^ ,
,
, ",
, ,
.
*
,
,
W

'

'

2. Immolabant aetbereia alba et fulva animalia

propier athereum colorem naturaeque eorum puritatem, alte arietem et hoBdum jugulantea, ut Homerua d i c i t : Porro imtnolabant priua, et jugulabant et diacerpebant. Aeriia autem varia offerebant et coloribua commiacua; infernia vera oppoaito colora animalia oflerentea, et ad terram victim caput trabentea ei cervicem abacindebant,
deinde eorum ventrem diacerpebant; ac prirao cor

f-

- " dissecabant cujua tegumentum diia patriia offere, * ,

bant. Ventriculurum vero dextrum orieati eoli
,
immolabant,8ini8trum autem occidenti,foaaamque
, eidem eoii medium jam coalumattingenti.Poatquam
*
vero a jecore tegumentum lente aeparaverant, quod
',
aub perotinaeo vieceribua subjacet, cjus quidem
, .
caput iis qui supra raundum sunt offerebant, loboa
,
autem quinque planelia reddebant; cadaverque
' ,
Plutoni et Proaerpin aacriilcabant. Obaervabant
deinde utrum victimarum cadavera ad dextram vel
; ,
ad ainiatrara oadcreat. Atque in de sibi oonjiciebant
*
fauata vel infausta. Metiebantur etiam convulaionia
"^ .
post immolationem tempua; et si quidem atatim
,
victima exspiraret, celerem aibi eorum que inie , '
rant finem conjiciebant; ai minus, tardiorem et
, .
C difficiliorem. Non omnibua omnia bscperficiebaDt,
* , aed tantum iia ad quoa de assumpta victiraa por ,
tinebat; et aobriia quidem quercua ecindebant et
* ' ,
inde pyraa accendebaat; baccbantibua et Dionyao
. ,
rogum aarmentia incendobant; etomnia illis vlno
'^. epargebantur.Thua vero et myrrha crocuaet reaina
> *
diiadiatribuebantur ad quos do aingulia sacriflciia

pertinebat.
* * , (5
' .
' . ,
3. Eorum autem myateria, ut Eleuainia, mythi , cum aimulant Jovem cum Cerere aive Demetre et
, ,
ejua filia Proaerpina, qu et Virgo nuncupatur,
, . conaueacentem. Quoniam aulem ad initiationem
fleri debebant venerei complexua, effugit in allum
mare Yenua ex quodam conflcto apparatu. Deinde
, . 0 nuptialia dicitur cantua in Proaerpinae hoDorem et
, ^ *
canunt initiati : Ex tympano comedi, ex cymba ' , , - lis bibi, , in atrium ingreaaua aum.
, .
Simulant etiam Gereria partum : atalim Gereria
8a . aupplicationea et fellia potua et cordia dolorea.
. ' Post fiebat capripedia imitamentum vebementer

de teaticulia aflecti, eo quod Jupitor Gereri i l , ,
Jatffi violentisB jua aolvena capri testiculoa ab , 8 ,
sciaaoa ejua ainui impoauit ut et auo. In ho .
norem Dionyai impendebautur preaertim ciata et

multoa urabones habentia popana, et Sabazio
,
initiati et atipem matri deoruro queerentoa,

879

MICHAELIS PSBLLl

880

Baccbe et Mimallonee, et quidam reeooane , xl , ,

lebea Tbesprotius et DodontBtira abenum; et ,
Corybaa aliue et Gures alter, dsmonum imi- , ,
tamenla. Poat Baubo crura detegens et femi- . ' .
neum inguen; eic enim pudorem nominant de- , -
decore affecti; et aic in turpitudine myslerium . .
dieeolvunt.
'.
4. Incantamentum autem are eat vanis circa
materialea et terrestrea daemones imaginationibus
indulgena, et eorum inspectoribua umbraa tum
ex iaferia adduoena tum ex alto deducena eaa- , ,
.
.
fluxua aliquoa inde fluotuantea mittit, aliia vero '
vinculorum aolutionem et deliciaa et gratiaa -
nuntiat. Ilaa autem potentiaa evocat carminibua * .
? ^.
repetitia.
'.
5. Magna auiem Grascia videbatur multam vim
habere. Eam ultimam medicinalie aoientiaa partem " .
eaae dicunt. Inveetigana enim omnium aubluna- .
rium aubatantiarum et naturam et qualitatem,
elemectorum nempe eorumque partium, anima- ,
lium quorumlibet , plantarum earumque fru- , ,
ctuura, Japidum, herbarum, et uno verbo ora- , , ,
nium rerum aubataDtiam et potentiam, inde ,

que noxiaa. Et quedam corporea phaDtaamata

eaa contemplantibua aupponit. Et aliia quidem

aua operatar. Oblectumenta proponit aanitatem , .

efficientia, apecieeque diveraiaaimaa producit, ,
et alia medicamenta morbum effieientia. A- ,
quilae et draconea efficax illia erant ad ea- .
nitatem aomptio ; felea autem et canea et *
.
corvi vigiliae aymbola. Cera vero et lutum in
membrorum oonfictionem adhibebantur. Appa- '
rere etiam facit igoia coeleatia editionem. Et .
aponte aubrideot atatua* et aubito igne lam- . '
, .
padea accenduntur. Gomplectitur quoqae totam
aatronomiara et multa per eam et potest et ,
.
perflcit.
6. Omen, ut ietud nornen indicat, est malorum
dsmoaum invocatio. Fit autem cum BOI ad roeridiera recenter veraua est, diem minuena, noctem
vero adaugena. Opinantur enim Greci nullum
materialium demonum aolia radioa bono animo
babere. Inde nobia noctu inaidiaa struunt, die
inaidiari noa valentea. Quandb igilur lumen magia
aoptentrionale eat, aua operari nequeunt, et
quando ad meridiem vertitur et flt quasi demiaaior apud noa aer, tuno auoa impetoa et, ut ita
dicatn circuitua auaa malitiae manifeatant et i n vocati iavocaQiibua obediunt. Et nunc quidem
myateriaauapicantcsneaciunt invocationiacarmen;
ulinam nunquam ecierint! Ignea vero quodam
circulo deecribentea ex flamma exailiunt. Erat
illud antiquffi bacchationis , ne dicam furoria
pars. Dicebant enim Graeci tunc manifeate cum
ioTocantibuB deaoendentea poteotiaB convereari,
cum eupra caput aer nebuloaua eaaet et craasam
baberet subatantiam. Girculua vero vim habet
retinendi. Invocalus autem daemon , tanquam
oircumacriptua videtur et continetur, quantum

'. ,
.
,
, .
^
. "
, ? .
,
,

, , ,
,
. ' *

, *

. * ,
* . ",

6
,
6
. -

881

DE DiKHONIBUS.

882

, , - . vult invocantis mena. Hoc quoque eolatitio,

'
putant mare daemonum qui in eo sunt malitiam
.
magis subiadicare; tunc enim abripit nonnulloa
,
nalantium, non quod aqua pnedam abducat, sed
quod daemones aquam incolentes suam ioQpendant
* ,
malitiam. Quemadmodum eet divinatio ex aere
, '
et foliis, ita et ez pelvi divinatio adhibetur ab Ae .
syriis maxime sapientia egregiie; pelvi utuntur
" ,
aubjacente et propbetica aqua plena qu propria

forma dsemonum ad cava propensioDem insignit.

Quffl in eam infundilur aqua oibil quoad eubstan ,
tiam ab aquaaimplici differt; eed quod super eam

efficitur myaterium incantationeaque quod necee .
sarium eat operantur ut diviaans epiritus adduca
tur. Illud autem demonLum est terresire et parli 3 ' ' oulare. Et postquam in aquam incidit, primo
^
quidem quamdam confuaam vocem aaiantibue auo
/ .
adtentu emittit; deinde vero aquae inaidena quoa * ,
dam tenuea aonos futurorum proidiotionia leniter
,
atrepit. Eet autem omnino errans hio apintua, quia
,
ordinia materialia est, et conaulto illud geoua vooem

tenuem curat emittendam ut per vocia obacurita .
tem meodacii crimen effugiat.
, ' ,
, * .
*.
7. Quam vim autem babuerit aecretum apud
oot
Cbaldtieos pactum, nuno tibi aummatim redigam.
.
Prirao quidem hoatiam puram adhibebant, aro- ^ ^ )
,
mata et plantas et lapides, crocum et myrrbam
, ,
et laurum, myslice purificata. Spatium quoddam *
, . - C oirca ea plantata et obruta deacribebatur. Deindo
'.
qui pactum faciebat, paritua quidam incantamenti
' ,
homo, poatquam nominaveral rem propter quam
, '
bostiam offerebat, poatridie in mysterii loco ade ,
rat. Et exaggerana plantarum baaes et coneecratam
.
materiam, ainistraque manu eaa accipiens, omnea
,
coofeatim et aubito, potentias quaadam occultaa
,
invocabat. lllae autem potentiae erant victim
, .
duae, materiae domini, temporia princepa, ietrarcba
,
daemon.
, , ,
.
>

L J

Heso lingu inundataa et aurl aapienti aufficiunt.

883

MICHAELIS PSELLI

884

PSELLUS
DB

LAPIDUM YIRTUTIBDS
CUM NOTIS PHIL. JAC. MAUSSACl ET JOAN. STEPHANI BERNARDI.
(Lugduni Batavorum, apud Philippum Bonk. MDCCXLV, in-8.)

Viro nobilissimo ac eruditissimo Arthuro Freeman S. D. P. J . Steph. Bernardua.

Ut te eligere non dubitaverim, Tir nobilissime, cujna nomini librum hano inacriberem, facit, tum
singularis tuue erga me amor, quo me eemper proaecutua, et atabilia ao firma, qua inter noa interoeaait familiaritas; tum etiam mirua tuue ao rarus omnino in litteras politiores impetos, ut hocce
mea in te obaervanti teatimonium tibi haud ingratum fore, non vane colligam. Inbumaous proraas
viderer si ullam unquam occasionem preterlabi ainerem, qua tibi gratom animum declarare poaaem,
imprimis cum opusculo buic lonui ao levidenai non parum splendoris ex dotibas tule egregiis concilietur. Hilari idciroo, quaeao, fronte Psellum hunc excipe, quod mibi quodam modo dolorem iatum leniet,
quem peraenliaco, ubi brevi rae iala voluptate privaium i r i recordor, quam ex doctiaaimia tuia ac mira
suavitate conditia aermocinationibua percipio. Summopere vero te rogo, ut eurodem amorem, quem mihi
preaenti teatatue ea, etiam abaenti aervare velia; ego vero non patiar, ut quidquam de amioitia noatra
imminotum eaae videatur. Vale.
Soribebam Lugduni Batav. pridie Kalend. Juoii MDCGXLV.

Yiro clariaaimo Gilberto Gaulmino quaesteri Molinenai Phil. Jac. Maussacus S. D.

En tibi, Gaulmine vir praestantissime, Paellom tuum, quem nuper nomini tuo, dum una Lutetiae
veraaremur dicandum deatinaveram. Tum illum dico non tam quod tibi ex pollicitatione debeatur,
quam quia nemo meliua te dignitatem ejua fet exoelleDtiam novit, quod, etai laudura virtutumque
tuaruro perpetuua praeco non eaaem, probarent tamen aatia brevea ill eruditeque notae, quaa paucia
diebua et omnea amici tui aciunt effutiiati potiue quam meditatua ee ia obscurissimum ejusdem auctoria de demonam operatione libellum. Poterat hunc quidera amicitia noatra non jure aibi
vindicare : aed eruditio tua non vulgaria, et ingeuium exlra omnium ingeniorum aleam poaitum
extorquere valuit ab invito. Est hic auctor, ut non te latet; Platonicue inaignia, et qui ex profeaso
non tantum Platooem imitatur eloquendo, sed pbiloaopbando. Latuit autem hacfenua iate liber de
lapidum virtutibua, qui, ne quid assentationia gratia videar dixiaae, excellentiaaimua eat, et inter
prascipuoa ejua laborea ac fctus raeretur precipuum nancisci locum. Eum mei gratia Jacobus Sirmundua e aocietate Jesu, vir mibi amiciaaimua, et hia litteris, quee noa humanoa faciunt, leviler
tinctua, veteri quodam codice deacripait, et descriptum liberaliter communicavit, aed adeo acatebat
mendia ille codex, ut ipaa eoricina neenia esaet confossior : tantia enim repletum boc exemplar confuaionibua inveni, ut quamvia de lapidibue longe inter ao diveraia agat auctor, tamen quia aliquando
qusB aibi contraria erant in unum coaluerant, nullas plane contrarietalia Qotae apparerent. Magnura est
fateor, ab erroribus qui veterum libroa obaident, eoa purgare et liberare, aed confuaionea quibus roeoa
auctorie obscuratur, ordo et aeriea opcris turbatur, eimiliaque monatra domare, majua illud opua eat.
Quod tu probe noati, mi Gaulmine, qui in iatia adeo ea , ut e pauciaaimis qoi io hoc
senio litterarum idem dolium veraant, DOQ verear te principem constituere, licet eam aetatem adhuc
non attigeria, qua majorea dicimur. Tanto enim ingenii acumine pollea, ut quaa alii aaaecutaroa ae vix
audent aibi pollioeri multorum annorum curriculo, te breviasimo apatio, ipao temporia puncto et
momento ea non solum attingaa, sed et loDge majora et difiiciliora. Omnea hodie qui litteria operam.
ut deoet, navant, et humanitatem quam pauci noverunt colunt, vel ad plurium linguarum cognitionem
pervenire geatiunt, ut omne geoua auctorum bonas notae familiare aibi reddere queant, el hiatoriam
ab ovo, ut dicitur, uaque ad mala, qui ultimue atudioai et aapientia bominia acopua eaae debet
perfectieaime tenere, vel acientiaa eonaeclantur, pbiloaopbiam dico, tbeoiogiam, madicinam, vel matbematicas dieciplinaa, aut juria artem. Eorum qui in acientiarum cogoilione immorantur bona pars,

885

888

linguaa, aine quibua frustra cupimua acire, Ignorat et bonia ac humanioribna litterie est deetitnta,ita nt
id bominum genus imitari et eorum vestigia premere, boc ait aemper velle caecutire et cum barbarie
luctari. Reliquorum, quorum puaillua est numeraa, bona eniro mente pauci praediti sunt in litteria,
q u bodieroa est noatri ssr.uli supinitas, unam te novi, Gaulmine, qui plurea linguae oalleas, et
earum cognitioni eedulo quotidie incumbaa. Mirata eat olim Atbeaffii eetas aurea et cultissima homines
vide amabo te quid nostra ferrea factura sit, quae virum non duntaxat, sed
habet, quem priori illi aseculo opponat. Oe te loquor, Gaulmioe, qnem omnes qui te de
facie noverunt, aciunt Arabismi scientiesimum, Hebraiarai, Turcismi, de linguis enim Greca et Latina
quid attinet loqui? cum in eis tantos profectus jam feceria, ut pauci qui lecum possint comparari in
earum cognitione superaiot, qui te superet neroo. Novit boc probo pridem eenatus Parisiensis a quo
cum prefocturam tuam ambiebae, tantia oneratua es laudibua, ut in magistratuum numerum contra
quam vetant hujus imperii legea, te eine probatione cooptaverit. Nulla autem earum linguarum Orientaliom eat, , quam intra paucos menses perdiacere non poaaia, dammodo fido
liceat uti tibi preceptore, tam tenaci memoria gaudes, tanta disoendi et litteras tractandi cupidine.
Faxit Deusqui noa et noatraomnia temperat, ut Nestoreos ad rei litierariae incremontum auperea annoa,
et tarda sit illa diea, qu te nobie eripiet. Vale, mi Gaulmine, vive in sternum, et pignus istud amicitiae tenostres certieeimum accipe. Tutare nos ab invidorum linguis, et tumultuarium huncce laborem
nostrum limatiaaimo ingenio tuo excole, perfice atque adorna curis tuis : quae enim nos durn procedebant opera scripaimua, emendationem potius auttoria et interpretationem spectant, quam ii.uetratiotionem. Iterom vale.
Ex muaaeo noatro. Toloee Kalend. Septembria. Anno MDGXV.
Lectori benevolo S. D. J . Stepb. Beruardoa.
De Peelli noatri vita ejuaque ecriptia, non est quod quidquam memorem, benevole lector, cum illa
quaa huc apectant abuode cognosci queant ex Leonis Allatii viri doctiaaimi Dialribe de Psellis, a cele
berriroo Joanne Alb. Fabricio iterum edita tom. V Bibliothecx GTSFCX. Breviter tantum receneebo illa
q u de boc de lapidum virtulibu9 libello monenda babeo; tum etiam quid ipse ad novam hanc editionem contulerim, exponam. Primue huno libellum in lucem emiait Glaudios Ancantherue, ut testatur
Lindenius De scriptit Med., p. m. 546. Nomenclator Gemmarum, quse magis in usu sunt, cum earumdem
medicinit, nunquam antehac, quod sciri adhuc potuerit editus, Claudio Ancanthero medico et Cx&areo
historico ex Graeeo. Acccsserunt ejusdem Ancantheii in hunc libellum notse breves non infructuosx. Typis
OUhomarianis, 1594, in-8. Prediit deiaoeps una oum Plutarcbo De fluminibus cura Philippi Jacobi
Mauaeaci, qoi primus eum Grace edidit, addita veraione et notis, Toloae, 1615. in-8. Transtulit quoque
honc Pselli libellum in Latinum et ItaJicum sermonem anatomicua dexterrimus Adrianua Spigeliue
qaod refert Leo Allatias in Diatribe cap. 47, p. 31. Ejutdem Libellum, de Lapidum virtutibue
Philippus Jacobus Matissacus primus vulgavit, Latine vertit et emendaoit editus est Tolotas Grxce et
Latine anno 1615, 8. Verum libellum hunc ante Maussacum Latine et Italice redditum ab Adriano
Spigelio philosopho et tnedico, et gymnasii Patavini anatomico, apud liberalem Cremam philosophum
ac tnedicum larvisinum prxstantissimum conservari ad hunc diem, epistota $ua mihi, utriusque
amicissimus, Jacobus Philippus Thomasinus significavit. Libelli item meminit Casaubonus in Mii
Spartiani Antoninum Caracallam notis. Et Juslus Rycquius in Epist. Centuria nova EpisL 29, in Saregica bibliotheea inter alia opuseula manusmpta illum $e vidisse refert. Haec Leo Allatius loc. oit. Nunquam vero, quod eoiam, Spigelii versio lucem aspexit. Ex apographo Jacobi Sirmondi hunc librum
valgaaae fatetor Mauesacus in epistola dedicatoria ad Gilbertum Gaulminum. Csterum an Psellus et
quisnam iste fuerit, an vero alius bujua libelli auctor statuendua sit, diaquirit Leo Allatiua loo. cit.,
cap. 10, p. 8.
Meditanti vero mihi denuo hunc libellum vulgare, aola eeae mihi obtulit editio Mausaaci, qu Gra3cum textom eiateret, quam aola proinde aequi debui; neque etiam cl. Ancantheri veraionem oculie
laatrare licuit, quamvia id valde optaaaem, imprimia cum Mau8aacua uaua eit codice lacero admodum
ao mutilo, qus rea viro cruditiaaimo impoauit, nt mire quaedam loca explicuerit. Quamvis autem nihil
praater Mauasaci editionem ad manua eaaet, quod mihi fuiaaet adjumento; aperabam tamen fore ut
maculaa ai non omnea, aaltim plurimaa eluerem, ai acriptores, qui eodem argumento occupati fueront,
cooaulerem atqae conferrem, quod quantum mihi profuerit tu, Lector, judicabia. In notia atudoi potisaimom neevoa abatergere, qui aenaui verborum ac aucloria mcnti otficerent, ac ubi id non proraue
yidebatur, aliia quoque auctoribua aliquam lucem affundere aategi. Tu vero B. L. conatua
boaee boni conaule; aio ad plura tentanda animua mihi adjicietur. Vale.

887

888

MIGHABLIS P S E L L l

S T I S S I I

.
EXCELLE ISS1 1

PSELLI
DE

LAPIDUM

VIRTUTIBUS

LIBELLUS.

(Interprete Philippo Jacobo Maueaaco.)

Virlutum qua lapidibus inaunt causaa tibi red- .
, ,
diturum me viz auaim mihi polliceri : nec hac in
parte imitabor ineolentiam et temeritatem Dog- (1)
maticorum, licet possim multa et facunde et co- .
pioee de quolibet dicere. Lapidum autem qui ,
nobis cogniti eunt, et quas maxime in illie ama-
mus virtutee aperiam tibi, ut in tempore ipsis , ,
utaria, et aliquid utilitatie ex eie accipiae, utque ' ,
lapidea nobia incognitoa deaeraa, onocardium aci- ,
licet, olcadem, apongitem, leimoniatem, lincarium, , (2), triglitem, triophtbalmum, aocondium, scriDgitem, (3), (4), ,
achiatum, et quotquot hujuamodi aunt, quorum (5), (6)
nomina aola tenetrus, in eoa vero nunquam inci- (7), (8),
dimua. Incipiam igitur ab hia qui nobie magia noti , ,
1

8UDt.

'
.

Adamae atatim occarrit, qui vitreum et eplendi- ^

(9) 6dum babet coloram, aoliduaque et fraotu difQcilia.
, Febrea aemitertianaa auapenaua aut alligatua re-

" (10) -

atinguit.
.
iEmatitee in vocatur, quod aqua irriguua aan (11) (12),
NOTiE.
cap. 9 : Aiterum earum genus descendii ad hyacin(\) . Dogmaticoa hio traducit, qui
eorum qu queruntur veraa caueae se iavenieae ihos.Hunc colorem Indi sacon vocantjalem gemmam
profltebantur. Sextua pbiloeophus lib. i . Pyrrh. socodion.
(7) .^ . Plioiua
Hypolypos., eap. 1, accerrimua eorum boatie conauiendua. Dogmatici fuere Aristoteles, Epicurus, lib. cit. cap. 10 : Syrinkites stiputk inUinodio Stoici et alii quidam. M A U S S A C U S .
milis, perpetuafistuiacavatur.
(2) . Dioscoridea lib. v, cap. 163. Pli(8) . Dioacorides lib. v, 145; Pliniue lib.
nius lib. xxxvn, cap. x : Spongites spongix nomen xxxvi, cap. 20.
reprsesentat.
(9) . Pliniua B. N. Hb. xxxv i , cap 4;
(3) . Pliniua loc. cit.
Limoniates C Solinua Polyhist. cap. 65; Tbeopbylacius Simoc.
eadem videiur quas smaragdus.
QuxsU physic. queeet. 1 ; Marbodeus De gemmis
(4) . Legendura potius vel cap. 1.
. Male est apud Hesycbium ,
(10) . Alias virea ipei aacribunt Ph . Indubie reponi debet . niue loo. cit. et ex eo Marbodeua.
Lynourium adco notum eat, ut mirari subeat, quo(11) . Dioecoridee lib. v, cap. 144. PHmodo Psellus ipaum inter ignotos lapides recenniue lib. xxxvi, cap. 20, et lib. xxxvn, cap. 10;
aere voluerit. M A U S S A C U S . Pliniue Jib. xxxvn, Galenua lib. vm. Simpl. Medie^p. m. 121; Solmua
cap. 2 et 3; Soiinus Polyh. cap. 8, Marbodeua
cap. 42. Marbodeua cap. 36, | dicap. 51.
citur chemicie. Gloaeae cbemioae p. 144;
(5) . Plioiua lib. cit. cap. 11. 7Wo- , .
phthalmos cum onyche nascitur, tres hominum ocu(12) . Forle meliue , sed paroni relos simul exprimeni.
fert ulro modo legae. MAU88ACU3. Legand.
(6) . Videtur legendum - .
. Eet epectea jaapidia de qua Pliniua lib.xxxvii,

LIBBLLUS DE LAPIDUM VIRTUTIBDS.

800

guineum colorem induat: eanat bic raorbos ocu ' .

lornm, aqua illitus.
(13) (14)
Araethyatua hyacinthini coloris eat, aedat dolo, ,
8 capitis, et viaipotorea aut bibaculoa abstemios
(15) , '
reddit et aobrioe, unde illi noraen.
.
(16) { *
Carbunculua in India generatur : eat autera
, 6 carbonibus aimilia, aplendet unus prooul, alter
(17), 6 (18) .
vero ob exiguitatem nigrior est. Porro invenitar
in montibua adveraus solie radioa reapondens et
, (49) (20)
variegatue. Hunc quidem gemmarii optimo no ,
runt, sed ejue virtutes nequaquam, ai anthraci ,
tem excipias, qui apud Tbeeprotos naacitur, et
,
igneum aplendorem habet remiseiorem.Huno mor. (24) bis capitis mederi referunt,ai groto offerator auf .
fltua.
(22) JSacbatee diversicolor eat et splendidue : unue
* (23),
autem pallidue eat, alter rubicundus aot carneua :
(24).
oculorum fluxionibue el capitia doloribue mede ,
tur, et aiatit mulierum menatrua, adveraaturque
(25) ,
omnino bumide hydropiai,tantumqua virtutie aic (26)
oific ei ineat, ut et aquam ebibere poasit, et vaa
,
vacuum relinquere.
.
(27).
Beryllus. Tree hujua euot lapilli form : altua
, (28)
ooiorem habet olei obecurum,aliu8 martnum, alioe
NOTiE

(13) . Pliniua lib. xxxvn, cap. 9, Mar(21) Videtur ante hanc vocero exbodeus cap. 4 .
cidiaae .
India mitlil eum, gemmarum maxima nutrix.
(22) . Idem qui achates dicitur. ConHic facilis sculpi, contrarius ebrietati
aulantur de eo Plinius lib. xxxvn, cap. 10: Solinus
(14) '. Tbeopbraatue di- C cap- 11. Marbodeua cap. 2. Orpheus p. 230, qui
ceret, quia vult eese neutrius geaeris, corruplua p. 236, va. 66. quem locum bac occasioeed ut puto et dici poteet, boc ne emaculemua.
in neutro illud in roaaculino, quare nihil hic ,
mutandum. M A U S S A C U S . Dicitur quoque
, in feminimo genere.sic Heliodorus ^'. c. Vertit interprea :
lib. v, cap. 13, ubi eleganter banc gemmam desFestinantes ad aram, confertim erumpenles
cribit.
Ex suis latibulis, adreptantes aspectant.
(15) OTvov. Membrana male babebat .
Pro legendum .
MAUSSACUS.
(23) . Illum videtur innuere qui leu(16) ". Pliniua Jib. xxxvn, cap. 7 ; Marbo- cachatee,
vei eum qui ceracbatea diciiur, de qao
deua cap. 10.
(17) . Inquinatiaaima haec erant in Mnrbodeue loc. cit.:
Cerea cui facies, quia creber, vilis habetur.
maou exaralo. Noa conjectura reatituimua
Fruatra nilitur Marbodeus, etymologiam hujua vo nam quid ait ,
cia ex Latino aermone petere, cum aic dicatur hic
ut acriplum erat io codice, nemo acit. MAU88ACU8.
Bene Mauaaacua ba?c restituit. Aelianua Hitt. lapia quod cornu colore referat.
Animal. lib. vm, cap. 22, de hac gemma:
(24) . Putamua reatituendum
) iftov * , ut paulo poat legitur in . MAU88AGO8.
, $ ,
correxit Mauesacua, aed prfleatabtt aer * , vare lectionem codicia ma., oum Piiniua loo. cit.
et alii sardachaiem meraorent.
.
(25) ' . Viderint medicorum filii, quid
(1 ) . Legendum ,
ait humida nydropiais. M A U 8 8 A C U S . Anaaarcam
(19) . Forle . Memopponi aicc tympaoitidi recte ad oram exemplaria,
brana habet omnino male. - quo utor, notavit virdoctua.
cus. Locua haud dubie corruptua, cujua aaoatio
(26) . Meliua . M A U S 8 A C U S . Monui
a codice ma. eat exapectanda.
in notia ad Demetrium Pepag., p. 10, eaae
(20) . De ejua viribua aic diaaerit Hab- legendum, meque antea temere nimia fidem adbi^
darrahamanus tract. m , de gemmis cap. 1 ; Inter bentem Maussaco auspicatum eaae legend. prsecipuas ac pr&stantissimas carbunculi virtutes . Vidi poatea virum aurnmum Tb. Reineaiuni
islae recensenlur : Si quis carbunculo sese obsignat, lib. i i Var. lect. cap. 18, pag. 301, quoque emenvel appemum gestat, tutus securusque erii conta- daeae . Sed pace tanti viri dixerim, placet
gio et peste. Cor mirum in modum Ixfificat, ejusque adbuc lectio codicia ma.
abigit meerores. Venenis prxsentaneum est reme(27) . Pliniua lib. xxxvu, cap. v. Solidium, quod inter notissimas ejus virtutes recensen- Dua Polyh. cap. 6 4 ; Marbodeua cap, 9.
dum ett.
(28) . Forte leg. .
1

891

89*

MICHABLI8 P S E L L I

denique aplendidua eet ei ejusdem nature, et

procul reaplendene. Lapia igitur hio intentionee
corat, convulaionea, oculorum doloree, auriginem.
Galactites occulto acatet lacte unde et ipsi nomen inditum eet, mulieribus vero lac attrahit, et
oblivionem inducit raalorura, quorum memoriam
eliam revocat; contrarius enim eet omnino belluarum vulneribue, ei circumnectatur.
Blecirum. Unum quidem Indicum est, alterum
Libyticum : reperiuntur autem juxta fluvium Eridanom. Quidam vero ipaum aiunt lacryraam esee
cojusdam arborie. Leve est, idque adolent, ut thua
et reeinam lenliaci : urinaa difGcultatem circumnexum eedat, et febrem aanat, et etomachi fluxioaea
oohibet, et inunctum aut illitum ooulis viaua
acuitatem praebet.
Jaapia lapia natura cryetallura pene refert,paulo
vebementiua colorem intendena. Optimua purpureue eat, melior ille qui magia eat vocalis, parumper albua. Eet et aereua quidam qui capitis fluxionea tollit, et expellit malum illud, quo eum labo9

6 6
, {$0
, ,
, (29).
(30) ^ ,
* $
*
(31) (32)
(33) .
, (34) (35) (36) -
(37)
*
, ,
,
.
, (38)
, (39) , (40) (41)
* (42)
, (43)

.
. . Aureliaoua lib . . Morb . , . Sio soleat librarii voces
rrimilee confundere.
Rippocratee lib. Dt imomniit.
ckronic., cap. ; Pauio vocabulum sumpsit secun- eimilee
(
B60t. 4,, p.
dum Grmcos ab animalis notnine, quod sit eoioris eot.
, 375,, ed. Poeen : '
. .
* leg. ' fellei. Nemde a gaibula. etiam dicitur.
Syneeius me. libr. De febribus : . Oribaaiua Anatom. . 120 : ,
.

JXTJ

. Quas verba haud dubie prave ae

haoent. Lego . . .
. . . . . Caasiua i n Qu&st. medic quaeet. 2 2 : ,
, -

(20) . Dioecoridee l i b . , cap. 150;

Phniue . . lib. xxxvn' cap. 10; SolinuB cap.
12; Orpbeue p.200; Marbodeua cap.31. Corruptus
202:
) 6*
T C


. Verba T

leviter Oroheus
Orpheua .
pag. 202:
.
omiait io veraione Gonr. Geanerus,
Lecend* . . .
haud dubia quod iila oorrupta judicaret; corrige
(31) . Haud dubie legendum itaque . Orpbeus
. Orpheus Delapidibus, pag. 200, va. 7 :
Argonaut. va. 424:
%

' ,
^
'
, .

(32) . Malira .
(33) . Btint animalia venenata,

vide quae notat cl. L. Boa. ad Aot.Apoat.cap.xxvm,

p. 62.
(34) . Ad oram aui exemplaria, qaod
nanc in bibliotheca Lugd. Batav. aervatur, correrexit Voasiua .
(35) . Forte leg. .

, '
" .

Suapisor Iegendum . . .
Tryphiodorus De excid. Ilii, va. 412 :
.

Varie teotarunt hanc locum firi docti, eed erud.

Merrick ex codice me. cl. Reimari aliam affert lecUooem:
' ' .

Pro corrigit , malim legere

. Heeychiue , .

Ariatidee

Orat. in Minervam, . 10, .

(36) . Non video quomodo electrum
Iodicum et Libyticum juxta fluvium Eridanum re- D Corrigit vir doctua , quam emendationem
rejicit tueturque vulgatam lectionem cal. Jao.Elaneperiri poaaint. M A 0 8 S A C U 8
rus in Bohediaamate critico pag. 40.8aapicor legen(37) . Gonsule PhiloBtratom. lcon. lib. n,
dum , levi, ni fallor, mutatione.
in Phaetonte (lib. i , cap. 11, p. 780.) I D .
(38) . Malim . forto legen-

dum apud Themiatium Orat. 4, p. ed. H. Sleph.

" *
, '
fov . Pro Petaviue cor-

rigit malim , per titpmfl /^rfne antu>,

(39) . Malim .
(40) . Leg* .
(41) . Vertit Mauaaacua, qui ma~

gis est voealis. Sed corrupta haso vox legend. Dioacorides Jib. v, oap. 168 :
Cp.
& -

(42) . Orpheus De /aptd., p . 206 :

ct

.
. . .
. ~.

Sic legendom, non ut vulgo editum .

(43) . Actuariua lib. . Dc dignot.
morb, cap.
3 5 : ' ^ , " ,
' , .
, 8 ,
.
0(
-

884

L I B E L L U S DE L A P I D U M V I R T U T I B U S .

, \ rat quia, se grandi mole opprimi noctn et ab alio

(44). invadi putat : et pestiferis morbie ao epilepticia
(45)* , / - omnino advereatur. Est et jaapia quidam in ema , ragdi modum reeplendene, alius vero nivi aimiHe,
.
aliua denique hirci cerebram referene, cujus Demo
bacienus vires novit.
Idsue dactylus ia Ida Greta? gignitor, estque
(46) "
, ejusdem forms oum pollice hominie,ferreo colore.
Hio autera lapie justiesimus omnium lapidum eet,
* fetus enim ex jastia nuptiie procreatos perticit,
, oorrumpit vero eoe qui contra et legea et jus generantur.
.
Oryatallus similis est aquaa puro, accensus vero
(47) ,
(48) , a BAQ amethyati colorem induit, et in obBCuriorem
* ixutatus, jaspidi fit similis. Is timoree prohibet et
diseolutionee nervorum oollieue.
(49)

.
(50) (51),
LychDites luacitioeua eet,et collo suspensus ocu , lorum fluxionee sistit, si apponalur fronti linea
.
locinia iavolutus.
(5?)
Magnea lapis est magnus, et gravis et enormis :
NOT^E.
,
(48) . Chrystalloe varii reperiri colorie
' notum est, sed an a eolis radiie colores iDUtentur,
' .
neacio. Vereor valde ne lacuna hia aubsit: tradunt
ncubonnn Latini vocant. Caeliua Aureliaoua Jib. enim auctores bano gemmam a eole irradiatam,
Morb. chronic, cap. m, p. 289 : Quidam veieres ignem concipere, et hanc ejue virtutem apud Peel vocaverunt, alli , quod utilis pa- lum excidisse pulo. Orpbeus loc. cit. vs. 7 :
ttentibus perhibeatur. Loco huio male aano varie
medicinam facere conati aunt viri docti, at om[,
nium optime eum emendat celeb. Trillerua in epi- etola me daia, qnam elegantem ao eruditam '' ;
emendationem cum lectore communicubo. En ipaiua ' .
verba : Nihil plane in Cxlio emendandum, prxler ' ( ,
vocem , qu& poiius scribenda , aut , ,
Lat. epopbelen, . e. utilem. Dabo Cotlii defensorem
[
et commentatorem Hesychium : " ' .
. Sed et dabo nunc recondilx hujus In quinto vereu pro ' ' legendam "II ' .
et insolitx opinionU originem ex Artemidoro lib. n,
Oneiroerit. cap. 42, p. 132 : Marbodeua loc. cit. :
Sed certum cunctis, neque sfat violabile lanquam
, *
Quod lapis kic soii subjectux concipit ignm
Hc vir doctUB, qua
emendatione nibil vcnua et elegantiua fingi atque Admotosque sibi solet hic accendere fungo*.
Forte itaque apud Psellum legendum :
excogitari poteal.
, . . .
(44) . Editio Maussaci (49) . Vertit Mauaaacus timores, niai
, quod a librariia profectum videlur, aed male
omnino ae habet, ut aatia docet vocis originatio. forte typograpborum error : corrige tremores.
(50) . Ordo alphabeticua postulat, ut
Nonua oap. 36, p. 45 :

atatim poat , vel ante reponatur . Qua verba hausit ex Alexandri . Deacivit tamen hic lapia in poateriorem
Trall. lib. i , cap. 15, p. 62, apud quem male bodie locum. Nna secuti aumua cod. manu exaratum.
Gasterum de lychnite in notia ad bydaspen Plutarcbi
legitur, quod recte ad oram aui
PliDiua lib. xxxvn,
exemplaria in , mutaverat Renatus D disputavimua. M A S SSAACCDDS8..
Pliniua
Moreaa. I ) . Stppbanua in Diction. medic. p. 322, cap. 7. Qua? aequunlur verba ,
edidit . Fraquenter et ioter omnino aunt corrupta. Maussacua legit
permutanlur. Rbazes de pcstilentia in prooem. p. et vertit luscitiostis est. 8ed bene quod locum mutilum eaae auspicetur. Excidit hic procul dubiode243 : ^
acriptio coloria et habitua externi hujua gemma?.
. legend. ?. Csterum
jaapidem etiam adveraua epilepaiam coramendant Pliniua loc. cit. unam apeciem purpura radiare
Alexander rrallianua lib. i , cap. 15, p. 83, et No- tradit, alteram cocco. Sic itaque bauc lacunam
supplerem : nus cap. 36, p. 47.
(45) . Pliniua . N. lib. xxxvn, , . . .
(51) . Si ita le^aa, vertendum eet,
cap. 9 : Totu* vero Oriens pro amuletis traditur
spectat ad luscitiosum. Sed si legas , ot
gestare eam qux ex iis smaragdo similts est.
(46) . Totidem ferme verbia heec legas eat indubie corrigendum, interpretari debee lusciapud Plioium iib. xxxvu, cap. 10 : Idxi dactyli in tiostis est, deeet bio foraan aliquid. MASSACUS.
Gloseas Jatricae maa. : ,
Creta, ferreocolore pollicem humanum exprimunt.
(47) . Plinius . H. lib. xxxvn, cap. 2, .
(52) . Dioacoridea lib. , cap. 148.
Solinua cap. 24, Orpheua De lapid. pag. 198, MarPliniua . lib. cap. 14, Galeaua lib. ym,
bodeus cap 23

85

896

H1GHABUS P S E L U

unoe eet qui ferrum attrahit, alter qui rejicit, , , <

lacte vero diaaolulua vieue aouitatem prebet, et (53)
, (54).
melanoboliam aanat.
(55) ,
Onyx maximus eet, adao ut lodi lectorucn pedea
ex eo tornent. Sublatua in terram omnem recipit (56)
colorem, aut carbunculi rutilum, aut nigrum aut , ,
carneum. DisBoIutua vero pbantasmata nocturna , (57)
abigit et dentibuu fluxione laborantibua attritue , (3 .
prodeat.
(58) Caprirua fronti appositus oculorum fluxiones
eistit, ulceribua medetur si cum lacte bibatur, ex- * (59)
iccat autem et atypticua est aive astrictorius, et (60), (61)
(62) .
febribua aooiia contrarius.
(63). (64) Sardonyx. Mediam babet hio lapie lineam albam,
unicolor autem eat, el oculorum sedat fluxiones, et (65)
in modum cinctus infantium in utero caeus JJ , (66) (67)
Cohibet,qui vero variegatus est melancbolicis pro- *
deat, 3i appendatur.
(68) .
NOTiE.
collo suspensus onyx, digiiove ligatus,
De timp. med. p. m, 123, Orpheua De lapid. p.
208, MarbodeuB oap. 43. Unde dictua bic lapia doIn somno lemwes et tristia cuncta figurat,
cet Lucretiue lib. v i , vs. 907 :
Muliplicat lites, et commovet undique rixas.
Quem magnela vocant pairio de nomine Graii,
Diciiur et puerii nimias augere salivas.
Magnetum quia sit patriis in finibus ortus.
ic leguntur bi versus in editione Jani Cornarii.
Attamen a Magnete inventore eum eic vocatum
Pictorius in secundo vs. pro fiaurat edidit repcllit.
vult Pliniua Ioo. cit. Etiam dicitur. Quartus autem sic apud eum legitur;
Teophylactus Simoc. Quxst. iv, p. 7 : Dicitur in pueris multas augere salivas.
, ,
(58) . Vel ordo docat legendum esse
, '
, quod etiam virtates ejus aatis comraon . Qua3 eequuntur
apud Theophyiaotum corrupta sunt, qu bic aimul etrant. De aapptairo videndi Dioacoridea Hb. v, cap.
157, Plinius Fib. xxxvn, cap. 9; Galenus lib. mu
emendabimuB : ' Sv ,
De timplic. medic, p. m. 123; Marbodeus. cap.
, 53. Gonf. Jo. Langii EpUt. medic. lib. n, ep. 49,
. Verba
' ' male ibi esse collooata viditjam Kimedon-

cius qui proinde corrigit ol. Sed

(59) . Dioacoridea loc. cit.
nihil mutaudum, verbaleviter transposita, restitue . Marbodeus loo. ctt.
, ' ,
Contritus lateri superillUus ulcera sanat.
. . .
Toilit et ex oculis tordes, el fronU dolores.
(53) . Quis DOD videt legendum Ita edidit Pictoriue. Gornarii editio ad meotem
? M U S S A C U S .
(54) . Arthriticis praterea hunc lapidem Pselli babet:
Ccntritui lacte et superillitus ulcsra sanat.
prodesse testatur Alexander Trallianua lib. x i ,
(60) . Cum lacte, vino, aceto vel etiam
p. 656 :
.
aqua hoe lapides exbibebant.Emendemus hae occa(55) ". Pliniue Jib. xxxvn, cap. 6, Marbo- tione Orpbeum De tapid., p. 234, vs. 43 :
deua cap. 9. Pro in Mauaaaci editione ty
pographorum incuria legitur .
.

7 1 9

(56) . Suapicor legendum . 8io

truncantlibrariimoaoiaitiaiuodofineavocum.Redit
mihiin mentemlocuaAristeenetijUbi paritervocabuli
finia neglectuBillum obacurum reddit, lib. i.Epiat. 15,

Vertit interpree :
Semper amicos
Tuos inier nympkas Naiades versari jube.

pag. 102 ; " , , ^

At legendum , non .
, , , - n
(61) . Mallem , et ietud post
, Gorriguat v i r i docti
oonatituere.

aut , sed vereor 06 locua in graviori mendo

cubet; forte legendum ; . Interdum nimia liberaliier litteram addidere librarii. Plutarcbua De fluminibut pag. 59 ed.
Mauaeaci, de lapide clitoride : ,

. Sio ediait Mauaaacue, oorrigo,

. Favet codex ma. in quo legebatur .

(57) . Suspectum mibi hoc verbum.

Quomodo enim lemures disaolutua valet abigere?
Neque additur in quonam liquido solvendue sit.
Yereor oa quid deait,aut ne boo verbum eit corruptum. Forte leg. , suspensus. Geeterum
oontrarium ihano gemmam faoera tradit Marbodaus loo. c i t :

(62) . Marbodeue loc. cit. :

Scilicet ardorem refrigerat interiorem.
(63) . Plinius lib. xxxvn, cap. 1 et 12 ;
Solinus oap. 45, Marbodeue oap. 56.
(64) . Leg. .
(65) . At hoc verum non est, et ipae
auctor mox variegatam gemmam memorat. Parum
aanua et hio I O C U B mihi videtur. Forte aliguid excidit et locua eic auppleri poesat:
, ,
. . .

(66) . Vertit Mauaaacna. et in modum

zonm cinctus. Male. Verto, et in cinqulo gestalut.
(67) . RestUue , id 6Bt

lubricitatea.

MAUBSACUB.

(68) . Repone

. I D .

897

L I B B L L U S DE L A P I D U M V I R T U T I B U S .

(69) (70),
(71) f72)
(73)
(74) ( (75).
(76)
(77)
. $
, - 8
' (78)
' (79) '
.
(80).
* (81)
, (82) ' .

898

Selenetea ideo vocatur hic lapie,quia cum quemdam quasi oculam babeat, eum cum luaa decreecere et augesoere oatondit.

Smaragdue praeineua est et paulalim acoedens

ad auri colorem, licet aemper glauci aliquid proferat. Progenerant autem hunc ifithiopia et jEgyptus et Persis et quidam Atlicae montea. Gum
aqua impoaitua ut oataplaama leproaoa adjuvat, et
8i cfcim aqua etiam bibatur, retinet fluxum sanguinis.
HyacintbuB. Hunc India gignit, est autera marini coloris, et tuaeea rupturasque ac melancboliam ceseare facit, ei oum aceto bibatur.
NOTiE.

Leg.

Diosooridee JJ .

lib. , oap. 159; Pliniue lib. . ., cap. 10;

Marbodeua Gallus cap. 31.

(70) . Leg. . Verba et 8 -

. Monstra verborum, qualia plurima io ieto

codice, alit bio locua, eum eic reiingerem :

quena omieit cl. Salmaaius De homon. Hyl.

Jair., cep. 119, p. 220, ubi de hoo lapide agit et
huoc Pselli locum cilat.

. . . . . ' . .
, aut .
. . . . . . .

(71) . Melius , ut restituimuB.

(78) . Illorum qui elephantiasli laborant condiiionem, grapbice describit Aretffiua

Gappadox, lib. n, c. 13, quem vide. Dicitur hic
morouB Greecis recentioribue . Vid. du
Gange Glossarium in Appead. Nonus cap. 232 :

Poet ordo alpbabeticus requirit ut atatim aequatur . Sed ms. codex buno lapidem in ultimum locum rejecit, noe ordinem non
mnlavimua. M A U S S A C U S .
(72) . Quivis faoile videt post excidisse
. Recordor bic loci alicujus Xenopbontia Epbe8ii, ubi similiter verbum omisBum est lib.n, p.23:

, ' .

(70) . Hanc gemmam prffiterea collo

appensam, contra febrem bemitritsam valere auc . ' tor est Q. Seren. Sam. p. 31 :
. Videtur deeese , qua locutione
Coralium vero si collo neciere velles
iterum utilur Jib. v, p. 86 : "
Ne dubites ilii virides mucere smaragdos :
' .
Talia languenti conducenl vincula collo,
(73) . Teetantur hoc auctores modo (j Lethalesque abigent (miranda potentia) morbos.
Viree ej 8 om nee recenset Habdarrhama nus tractatu
laudati. Marbodeue 1. c. :
lu, De GemmtSy cap. 3 : Imprimis prxsentem affert
Nec Selenitem fas est omnino taceri,
Qux vclut herba virens etjaspidis xmula gemma, venenis et serpenium morsibus medelam, nam potus
ad pondus octo granorum hordei non solum eximit
Lunares tnotus et menstrua lempora seruat,
morte eum qui venenum hausit, verum etiam impedit
Crescii enim luna crescente, minorque minuta
ne ejus deddant capilli aut pellis exuatur. Oculorum
EfficUur, tanquam ccelestibus anxia damnis;
abigit caliginationes, et visum acuit, si frequentim
ldcirco sanctus lapis plerisque vocatur.
illum patiens contemplabitur, Qui appensum gestat
(74) . Legendum est
.
smaragdum, aut se eo s&pius consignat, ab epilepsia
MAOSSAGUS.
(75) . Mutilum procul dubio hoc caput. (mmunis erit: hinc praeceperanl medici, ut natis reNioil enim de viribue hujus lapidis rafert, cujus gum appendereiur. Appensus tfem, vel poius fluxui
tamen plures ab auctoribue ceiebrantur. Marbo- sanguinis strenue medttur. Smaragdum si inlueatur
vipcra, illico oculi ejus lacrymanlur. tjus scobs epoia
deus 1. c. :
lepram curat.
Dicitur esse potens ad amorem conciliamium,
(80) . De bac gemma coneulendi Plinius
Languenles etiam phtisieos juvare putaiur.
. N. lib. XXXVII, cap. 9, et Marbodeus Gallus
Toio gestatus crescentis tempore lunx,
cap. 15. Glossffl msp. Marciani Capell : Jacintus
Nec minus et tolo per decrementa flueniit
lapis est cseruleus mirabili$ aliquando nebulosus,
Effectus miros et commoda plurima prxstat.
purus ut flucfus, et est lucis purpurem.
Hanc autem gemmam memorant in Perside nasci. aliquando

Qul lapis tribuitur scorpioni propter nebulosum coNonnua Dionysiac. lib. xxxn, p. m. 527 :
lorem.
, ,
y

(76) . Vid. Plinius . . lib. xxxvn,

cap.v.et Marbodeus cap. uv.Gloaa mss. Marciani
Capellae, quas mihi utendas dedit vir nobiliaaimus
Arthurus Freeman iSmaragdus gemmaest viriditsima super omnes htrbas ei frondes, inde nomen assumens quod amara esL Omne enim viride amarum.
Dalur cancro hxc gemma.
(77) . Leg. . Familiare librariie ut et permuteot. Hinc apud Demetrium
Pepag. c. xxxix, pro legabatur. Idem
error occurrit apud Syneeium ms. De febribus. Locum prout ia ms. Ugitur bic adponam :

(80*) . Legi debet vel , vel .

Membrana habet eimpiioiter . M A U S S A G U B .

(81) . Vertit Maussacus iusses.UdAe.
Vertend. inflationes.
(8?) . Malim . Plures preterea memorontur
ab auctoribus virtutee huiua gemra. Sio ferunt
eum gcetantem a fulgure aefendere, conlra cujus
iclua plura exoogitavit veterum aolertia. Refert
Nonua cap. 259, p. i94, imperatores in navibua
eecum babuiaae pellea phocarum aut bysene, quea
illos a fulgure tutarentur :
* ,
, *
.

899

MICHAELIS PSELLl

900

Cbryaolithua. Ocalorum doioribus omnino ad- . (83)

(84).
veraatur.
(85)
Cbryeelectrum. Hoo circa collum ai geetatur,
, .
febres pellit.
(86), (87)
Cbryaopraaaa. Hic circa primam palme partem
geetatua praebet viaas acuitatem, et stomacbi ac , (88)
oordie doloribue medetur, et inflalionee ao tumo- , (89).
ree dissolvit.
(90), ,
Chalaziae. Albus hio eat et Bolidus et parvo cryetallo eimilie. Circumappensue vero medetar ecor- .
.
piorum plagie.
(91)
Topazius lapis eat pellucidue, vitro eimilie, nascitnr autem in Arabico, ut dicunt, einu, in ioaula
quadaoi marina, et quamdiu diee eat videri non ,
poteat, BOI enim ejua aplendorem occultat, at no- ,
ctu procul relucet. Aeper inveaitnr et inequalie, U ^,
eed inatrumentis mechanicis laevigatur; bic furi- , *
" ?
bandos ia pristinum etatum restituit si teratur et
potetur, quae omnia etiam exaequitur si alligetur. .

Barum vero quae in lapilis inveniuntur virtutum
causas plures aasi sunt reddere, ut ex antiquiori- (5 ,
bua aapientibua Anaxagoraa,Empedoclea el Demo- (92)
critua, ex bia autem qui paulo ante nos vixerunt (93)
Alexander Aphrodiaiensis ad omnia etiam natur ,
occultiora enucleanda, ut plura paucia complectar,
,
proraptiaaimaa. Sufflciat itaque tibi cujualibet la- .
pidia virtua et enorgia, rationea vero et cauaas *
iheeaoriB qui aupra noe sont, relinquae.
.
).
(83) . Pliniua lib. xxxvn, cap. 9 ; C eius lib. I , p. 30 : ,
Marbodeua cap. 11. Etiam dicitur. Gloass * , Cbemicae p. 130 : .

, ,

(84) . Gontra epile^eiam hunc commendat Alexander Trallianus lib. i , cap. 15, p. 85.
Multaaejua dotea recenaet Marbodeua loc cit. :
Bsse phylacterium fixus perhibelur in auro,
Conlra nocturnos fortit tutela timores.
Pcrlusus setis si trajiciatur asclli,
Dxmonat exterret et eos agitare puiatur,
Trajeetum Ixvo decet hunc geslare lacerto.
AZtkiopes tegimut nobU hanc mittere gemmam.
Coaf. quae ad b. 1. notat. Pictoriua.
(85) . Pliniue lib. X X X V I I , oap. 3 ;
Marbodeus, cap. 17. Alii in neutro
dicunt. M A U B S A C U B .
(86) . Pliaius lib. xxxvn, cap. 8 et
11 : Solinua Polyh. cap. 6 5 ; Marbodeue cap. 12.

. Gonf. Erotiaoua . , et
Foesiua in OEcon. Hippocr.
(89) . Gorrige

Et vocem a capite repone; eet enim d i veraua lapia cbalaziaa a chryaopraao. I D ma.oodice
bo omma confuaa erant. M A U 8 6 A C O 8 .
(90) . Pliniua lib..xxxvn, cap. 9 ; Mar-

bodeua cap. 18.

(91) . Plinius lib. xxxvn, cap. 8; Orpbeua De lapid.. p. 206 ; Marbodeua cap. 59. D i c i tur quoque bic lapia. Gloas Jatricaa
msa. , .

(92) . De Anaxagora. Democrilo et

Empedocle acpue Pliniua et Solinua, qui Anaxagoram nominatim naturaa indagatorera vocat
cap. 43 Poiyhist. M A U S S A C U S .
(87) . Lege , circa
(93) . Singularem illum librum acriprimam palma? partem; ita enim Gelaua
explioat. M A U S S A C J B .
iaiaae testia eat Diogenea Laertiue
(88) Legend. . Vertit Afausib. ix, eegra. 47, ubi vide doot. Managii obaervaeacua el stomachi ac cordis doloribu* medvtur. tiocea.
Fraudi ipai fuit . Ruraua Ephe-

MICHAELIS P S E L L I
EPIGRAMMA IN S. GREGORIUM NAZIANZENUM.
Vide L XXAT, Opp. S. Gregorii /, col. 309.

D E GREGORIO THEOLOGO, B A S I L I O , E T C .

901

902

,
, .

EJUSDEM
CHARACTERES GREGORII T H E O L O G I ,
BASILII MAGNI,
S. J O A N N I S C H R T S O S T O H I G R E G O R I I N T S S E N I .

. ', ,

,

,
.

. Interrogaeiie me, doctiaaime frater, quinam

et quot inter nostroa eapientea ad regulam artia
suae orationea poliverint, et num digni eint qui
Lysi et Oemoetbeni conferantur tum atudioao
apparatu et moralibus affeotibue, tum nominum
delectu et compositione, tum etiam addito ornatu
et concinnia formia.

'. ,
'

,
,
, .

'
,
'
,
( ) . ,
,
, ',
,
", ^
, , .
* . '


,
, ,
, '
, , '
.
,

2. Ad ea quaa me interrogae reapondeo multum

eese noatroram circulum qai eloquentia pnastite*
runt; quatuor autem hujus chori coryphasos etatuo:
theologis tubamGregorium etamicum ejus magnom
Basilium, et eum q u i ez eodem sanguine ortus eat
Gregorium et auream Spiritue lyram. Eorum quisquesuetinet oonferri cuicunque volee ex Grscis
aapientibua; nonquod unusquisque omoes omnibus euperat, sed quod quibuedam partibua ainguloe eorum qui famam adepti sunt smuletur, nonnunquam post veniens (oportet enim verum dicere),
sed saepius tranagrediena.Non enim agam u t i i q u i
QtriueqQe partia judioes effecti, propri euffi voluntati obeequentes, non pro singulorum merito
auffragia talerunt; sed prout doctrin erant i n fenai, ita et Grocorum orationibus, ee illie adversarios geaaerunt, et propriis addicti oraloribua,
ut extraneoa illos rejecerunt. Non hoc ego faeiam ;
non ita caeoutio; eed concedene eos vtm in orationibua habere et multura sive arti, eive ultra artem
orationia potentiae contulieae, ita diecriraen instituens et alia aliis opponens, suffragia feram,
addens Gregoriura theologum apud noBtros ease
quod Demoathenee in altera parte. Gum aotem
aint tria eloquenti genera, ia judiciali quidem
celeberrimua Demosthenea, et in conauiis otnniom
aliorum peritiaeimua est, ad panegyricas autem
orationee delectua, et aibi et aliis inferior eet; illi
autem oppoaitue Gregoriua, eo laudationum geoere
noD tantum Demoathenicam eloquentiam vincit,
aed neque, si q u eit tuba c<Blesti8,quoad hanoBaltam

903

MICHAELIS PSELLI

partem, ei comparari valet; in judicialibus

autem certaminibue et in iie orationibue in quibus
conailia disponit, valet cum illo decertare. Quo in
genere Demoathenie eloquentia nunc ingenti incupeus flumine effervet, nunc quasi leniter epirare
videtur, et minore flatu utitur. Gregorio autcm in
cerlamine procedenti viget oratio, el ictuum ejus
finie quasi cataclysmus eet quo deferlur; variat
autem judicialem orationcm hypall-gia et metapborie, alia periodis concludens, alia apiritu pandena. Et ad oranem Atticam musam propriam oratioaem polivit; magis autem Aristidem refert, et
eum omnium maxime lmitutus ease videtur, nisi
tamen quod Arisliis quidem eloqueniia tonat,
fulgura vero non emittit; miscet enim aures omnea fuis argumentis non rainua quam Pericles
Greoiam, aedeorumdemargumentorumelaborationibua auditoree satiat, et unuaquieque vellet oratoris linguam inbibere; Gregorii aulem facundia
nunquam fatigat, undique feriens. Nominum enim
venuataa et diatribtita eermonis compoeitio et flgurarum ornatus nulli anri non voluptatem prebent.
Io multis autem oralionam partibua Lysiaca eloquentia referta sunt ejue eoripta, et preaertim ea
in quibua eimpliciter exordiri mavult; non quod
orationie magnitudinem coneulto recidit,aed quod
ea est cura et natura, ut ita dicam. Plerumque
nescimua eum et Thucydidie pbraeim imitatum
eese.Citiua autem dialogos permutat, et postquam
oratiooie ordini breviler vim intulit et auree perturbavit, ruraum ia ee regreditur. Quando autem ,
aolemnem pbraeim curat, ex Isocratie fonte baurit.
Inde autem ide fluenta acoipiene, non eodem ore
illa profundit, eed oonvolvit, et tanquam canali
premit,ut ipee loquitur, nunquam ainena orationie
flumen laxum effundi. Herodoti-vero musas noo
ut ille minutie ornatibua circumdat,eed eae dif naa
ot augusiae efflcit. Neo quemadmodum ex moltia
oratoribus concinnalur, sic ad aingulaa orationia
partea diatribuit ; sed quemadmodum misti coloros aliam quamddin imaginem efflciunt, et ea
non eadem eet ao illi, eed illis pulchrior, eic et
Gregorii orationum color ex eexr.entia coloribus
eflormalur, et aliua est ac illi et muito pulohrior*
Extrema enim non semper mediie meliora sunt;
eed accidit ut ea illia praestent, cum utriusque .
extrema participent.Ego enim non diveraorura et
diaaimilium collectionem ejue orationem dico, sed
uniforroera naturam,quemadmodum rosa ex terr
viaoaribua exit cum suo naturali colore, mulliformem vero, ei quie ut colorum miationem per
divereoa colores posaet separare. Si igitur ut
simiam viderous ad imitationem paratam non minorum tantum, sed et majorum, ita et leo terribile supercilium aervana deinde ad mores et
habitua aliarum ferarum ae componeret, idipeum
eaaet ille divinua vir. Oratione enim leoni eimilis
eet, dignitate plenue, terribilie, eupercilium altollene, inacceaeue plerieque vel difficilem acceeBum

904

^ , ,
-
, , , \' *
' , .
*
,
.
,
,
.

' *

| , ,
. '
,
',
,
,
' *

,
'
(5 '
*
*

^ ' .

,
, / , '
, , .
*
, ,

, .
8 ,

,
, , , *
.
, '
.
|5 ,
* '

, , '
,
'.
,
.
' . *
,
, (5

905

D E GREGORJO THEOLOGO,

BASILIO, ETG.

906

- \ pr&bena; deinde et omnium ferarum vocem imU

, , *
tatur, et sead unumquemque cornponit imagine,

moribua, babitu. Unicuique dialecto suum pro.
prium inneclit mugitum ; Grecorum vero oralo , ,
rum quisque ee ad uaam orationie formam accom ,
modana sive excelaam aive mediam sive leviorem,
,
ad eam eolara coofringitur. Talis erat Gregorioora
tio ; omneaque sroulalur oratoree: qoi enim p r ,
ter iiloa exatiteruDt, si post illoa quidem, ab illis
, . "
mutuati aunt, ai aote fllioa, palcbriores imagiaes
,
aunt quam exempla.
, , *
, *, , .
* , , .
,
, ' * , ,
1

'. , -
,
, '
.
,
, ,
, *
,
*
,
, .
" ,
( ) *
, ?

3. Magous autem Baailiua, ut omnia humana

deapicit, ita et videtur, adjectos artia ornatue deapicere, et valt ipsum quasi orationia artem fleri;
eed QOD aecundum artem ejue scripta finguntur.
Gum oratoribae universis conversatus,vim quidem
inde eoribendi hausit, et multum eos in bac parte
auperavit; nocere autem cum suis orationibus
nollet, plerumque non imitatur methodicam eorum
peritiam : et ejua quidem oratio non curam redolet,
tonat autem quasi ex nube, et omnem extrahit
vocem. Orationia ejua epiritus Demostbenicus eat,
quantum potest conjici; nulla autem comparatio
statuenda eat, ai quis orationes orationibus vellet
comparare. Argumenlorum autem ejus forma ex
Arietidia orationibus apprime inaigniretur. Si utri-

. ~ que aurem quis praeberet, ab illo quidem oratore

1..
*
\ 1
>L.
L b
.. _ j
i:
x
e
i ~

obtunderetur et aliam transferretur vocem, oratio ' * ,

num autem Basilii toaitribus suavius disponeretur
,
et ad eoruin aonum saltaret.
' ,
.
L

A-

'.
Talia et ipae fuit ejua frater Gregoriua. Nullum
.
quidem ex omnibua oratoribua magia altiloquura
.
novi quam illos duoa viroa. Quod autem el aliia
'
oratoribue eat Nyaaenua, boo iili magnua Baailius.
, .
Dum enim aliquia Baailii eioquentiam tub confer
ret, fratria vocem tibiae aaaimilaret; aed Demoathe *
ni et Ariatidi comparatum tubani bunc virum
'
nominaret. Sed in laudatioaibue Baeilio multo i n .
ferior eet; cum autem divina oracula revelare in * tendit et quaecunque antiqua abaconduntur, prope
*
illum atat intrepidua, et ai quia ambo in bac parte
. ' ,
conferre velit, non omnia pro Baailio dabit auffra
gia.
.
5. Joannee autem Gbryaoatomua, ai virtute divi'. ,
D
nua eat et nulli comparabilie, noa quemadmodom
$ ,
alia, et verba deapexit; aed eat quaai artia oraa ' ' ,
meDtum. Omnibua enim formia oonoinoatur et
* '
politiofe eloquentiffl ardena smulator eet et UDUDQ.
quodque ex rbetoric generibua artifloioae tra , (&PATROL.

Ga. CXXIl.

907

MICHAEU5 PSELU

906

otat Et novit quidom oppoeitas vocas, novit et . .

panegyrici generis pulchritudinera. Ad consilia ,
autem apparatur non arte utregula usus, sed ipse .
aliis hujus generis regula effectus. Neo Lysiam
, ^ oratorem imitatur; ejus tamen oratio Lysi ora, ' ,
tionum festivitatem repr8entat, excepto quod
*
ilta simplicior, hic abundantior et splendidior est. ,
Extollit autem orationem non tropis et allegoriis ,
et periphrasibus neque Jyrioia et dithyrambicis * nominibus, eed accurata compositione et pbraeis ,
dignitate.
,
6. Ego igitur vellem et optarein laudare ut Gregorias tbeologus, splendide loqui ut magnus Basilius, divina oracula explicare ut Gregorius
Nyesenus, deliberativum genus tractare et oratio- JJ
nem bilarare simplicibus et inenarrabilibus gratiis,
ut divina Spiritus sancti lyra Ghrysostomus.

.
'. '
, ,
3 ^
,

,
.

0<

JOANNIS P S E L L I
VERS08

SANGTOS T R E S H I E R A R C H A S .
(. Theodori Prodromi, 8, Basilee 1536.)

C , , .
Tace, spectator, et breve mane lempue,
,
Ne quando turbes pulchram coneuetudinem
Et mundum damno afficias sermoDum Numine .
[afflatorum.

ccelo enira recene boc tertio
3 ,
Venit afferens Paulus aeriouraor:
Movct autem manum ad Scriptur minieteriam
,
Orbia prodigium, aureum os :
, ,
iEmuIare oaeterum quem aate januae videa,
.
Gom illo autem mirare et animo conaiate.

In Chrysostomum.
An linguam repertam ignem spirantem, piotor,
Solam emiaiati, metuens flammam ?
Aut omnia audens aacribia quod urens eat,
Et eonat quideai et loquitur exhortationes ?
Bed eet voce graoili ex cibi absiinentia;
Meara csterum enim aurem non probebam;

, ,

, ;

,
' ,
;

IN SS. TRES HIERARCHAS.

909

*
! .

910

Nuoc igitur aubmitlena cognoscam qaid mihi dioit:

Pap ! despicere mihi auadet haac vitani.

In Gregorium Ikeologum.

, ;
.
' ,

Quid aibi vult gravis ille aapectus, Pater?

Dicere aliquid novi erumpis mibi statim.
Sed DOQ invenies ; quidquid enim hominibus alie[num,

' .

Notum mihi fecerunt, preevenientes, tui aermones.

.

.
'
, ,
, ,

" .
, ,
, ,
, .

In Magnum Basilium.
Deoet quidam venerabilis pallor
Ex continentia sapientem magiatrum.
At si loquela vivere videtur (etenim typus
Yoluptas divitiae, typua delectatio) bilaritas :
Igitur labia ad aermonea movee, Pater,
Et petras emollientes : sed ne dicaa
Qua3 docendo ad aenauum perceptionem adducia:
Mordere enim haec novi, quamvis mel etillent,
Attraotionibus refertos, ex quibue moeror:
Adversus quem ineurgens, sic tantum acribia.
Jn tres simul.

.
.

Trinitaa quidem invenit numero aequalea propu[gnatores:

EOB autem invictos effecit fides ibi,
Iadignum judicans et absurdum,
Eoe qui caeteria conjuncti eunt, non pariter in

' 1 ,
' ($ ,
" .

[oxemplaribus esse conjunctoa.

" , ,
"

.

Ideo depicti vivere videntur et dicere

Quas pr se ferunt a Oeo scripti Libri.
C Hanc retributionem euia magistris tribuit
Bonus discipulus familiaria Joannee.
In Chrysostomum.

Aureus ille sol dogmatum,

Radioa expandens moralium disciplinarum,
Diaaipat omnem ayaram nebulam,
Et illuminat oranibus viam aalutia.

,
' ,
,
.

In ejus&em (Joannia Cbryaoatomi) deposiHonem

.
,
"&' , .
.
, .
, , ,
, ,
, , .
;

Solem inquioaDt figmentorum maoulas;

Hic autem splendidue totam illustrat terram :

Non enim annihilant luciferum nnbecule.
Fulget aurum, tametsi aea judicatum eat,
Et Ghriatua ipse daemonum habere judicatua eat,
Q Guloaua, vinoeus, acortorum amator,
Deo adteraariua majue, exlex, erraticue:
Damnatus est ad crucem, et ad ludibrium quan[tumt

, *
" .

EJUSDEM

Et nihil novum, ai Dei divinus aacrificator

Simiiia patitur et ejicitur tbrono.

PSELLT

E N C O M I U M E T OFFICIUM S T M E O N I S M E T A P H R A S T . f i
Vide t o m u m C X I V , ool. 183 et 199.

911

912

MICHAELIS PSELLI

EJUSDEM P S E L L I
MONODIA

COLLAPSIONEM

TEMPLI

SANCTJE

SOPHLE.

(Leo Allatius in not. ad Georg. Aoropolit. p. 281.)

Fuit igitur et oalamitas calamitate, et paseio

Bv

, , , !
passione, et luctus luctu, et Jamentatio laraenta
tione, et ejulatus ejulatu major et raolestior. C- .
terae quidem calamitatee, quantae fert memoria, , ' *.,
urbium evereiones, templorum desolationee, do- , ,
morum lapsus, eimulacrorum casas, seditiones, , , , ,
abductionea, captivitatee cognovimus et scimus. .
Vidimns qua3 noa eperaverawua, neque exspecta- , ,
veramus, neque unquam ia raenteui ioduxissemus:
neqae majus malum videre erat (ante quod
omnino necesse fuisset quemque mori), quam , , , ,
illud, nostrum mundum, coelum, solem, nostrum , , ,
presidium, confugium, noetram spem, unicam , , ,
animarum adductionem, unicam opitulationem, , , ,
lulcimentum, propitiatorium, perpulchrum tem- ,
plum, incomparabilem domum quam dificavit ,
Sopbia in suo nomine, et cujus septem illas euf- *
fulsit oolumna8 ; supra quam- auas ipsiue immo- ! 5>
lavit victimas, et poculum misouit. dolor! ! ! 'calamitas I magnitudo malorum 1 llias! quis ! ,
non el euam Hnguam dedisBet, ut ne loqueretur: ; , qcis non etiam libens fuieset suffocalus, prius- , quam voce exprimeret boc illud quod Deus ele- , , , gerat, quod frequenlabat, in quo, ut potius di- , , ,
cendum, habitabat, in quo eibi complacebat, in , ,
quo versabatur, in quod eeposita erant pretioais- ;
eima, oleum odoratum, chrisrna, regale inquam . ; ;
et eacerdotale, dico prodigiosum, Dei corpus et ; 6 sanguis: i n quo immolabatur ille ipee. Quia di- , , , *, "!
oere audebit eveniurn ? Qus tulerit aoima proferre , -
vocem? Illud famosum, percelebre, inviolabile, ,
cecidit, hei mibi! cecidit terree motu concuseura, Q , ,
succussione terrae avuleum : et qui inspicit super , ,
terram, q u i eam commovet, non gralum habuit, ,
non veneratue est, non misertus eat illud cadens. ,
Ad te tamen, Verbum, templum Dei et agger ,
iaotum et disaolutum, ot ad ipeum rursus pul- ;
verem aeeurgentem et sursum elatum, non aver- , , ,
aatus eet, non compunotus est de tc misericors .

943

I N COLLAPSIONEM T E M P L l S. S O P H L E .

914

' . iile, Sine aacriflcio propterea erit et sine polchrie

, , V
oblationibua, et rranebit aine melodiis, sine pealmia, eine invocationibus. Pro quibus nibil doluit
, , , , V
de tua confractione, eed poauit vultum suum
*
quaei duram petram,ut videat et ipee,utrum nunc
*
etiam oblitus eat, ut bumane dicam et affecto
, , ,
animo : ut bomo factua eat, et corporalia sibi ac ,
, - cepit: vos autem, Glii Sion cbari, vos ministri,
etsacerdotea, et aacrificatores illius magni et novi
, ,
aacrificii, et ei quae aiiae in diaconia et aubdiaco , , ,
nis attollentibua vaaa et purificanlibua, et canto , ribua, et oarminnm modulatoribus, compoattio et
, ; ;
plenitudo, voa qui, ut ait Jeremiaa, exaltationea
;
; ' Dei in faucibua veatria circumferlis, quo nuno
migratis? quo nunc congregamini? Quomodo ver ,
8um eat in triatiliam gaudium veatrum ? quomodo
; ,
feativitatea in lamentationem? Non pulcbrum
, ,
erat vobis nec aaoctum, ut et mibi et omnibua
, , viaum eat, antemori aut oommori huio lapaui.
Quandoquidem vero Deua vivere nobia conceaait,
;
et reliquiaa noa vobia dereliquit, queero ubi aacra
; , ;
veatra
eedet vel reponitur gravia eloquentia: ubi
* ; ; ?
conventua, ubi inquiaitio Scripturaa diciorum.
, ,
Quid de calamitate illa pbiloaophamini? de beoe
volentia?
de conceaaione? diatributione? de i n * , ,
acceaaia verbia? Si quia datua est vobia aut reve , , ,
latua eat eermo, dicite, neque ainatia unico la, *
oinio
templi confidere. Non eet in hoo tempore
* '
priocepa, nec propheta, nec begumenue, nec ho',
locauati aacriiicium, nec immoiatio, neo oblatio,
* , , nec thuria combuatio. Quomodo ferretur fructua
,
in conapectu tuo, misericordiaque obtineretur?
. , , ,
Sed voa quidem aalvi eatoie, et videte novam Je , ;
ruaalem inductam in altitudinem et renovatam,et
; ;
precibua inoumbiie, et glorificemini in ipea et
, ;
fulgentea efficiamini. Tu vero, aol et luna, et
; ;
aatra, ubi nunc voa splendetie? ubi nuac fulgetia?
;
ubi radioa cohibentea mittitia? Qualia voa domue
, ;
nuper excipit aut admittit? cui refulgetia ? Quo

opere magniGcati8? Qaia videre voa auraom aepi *
oiene vellet? Quia non potiua in tenebrie incli, , , ),
natua pervadit, et lucera aversatur? Non oporte , bat te circumindui tenebria luotuoaia bujua iatiua
; * ;
jam secundo. aatrorum pra38tantiaaimum et
;
maximum sol, nonne ae, plens luna aimilia,
, aub pulverea quadam obumbratione currere et te
, , '
abaoondere, autdeficere (oportebat)? 8ed aio de
apexietia eventum ut ignotum ()? Et ubi
,
gloriflcabimini ? Ego igitur aspe voa vidi in l u . ' ,
cifero hoo templo, et videns miratua aom, et
, , ,
cauaani exquieivi propier quam hoc aubiiatia,
,
et hujua nunc pulcbritudinia cauaaro didici pro .
craatiDationia illiua, et certe infeliciter amantea
,
vos putabam eaee et amoria expertea. Quandoque
, vero per totam diem apparuiali, aol, locum illum
* , amana, et vereaiua illic et aplendena, neque libena
* .
abacedebaa vel migrabarie auccedenlem tibi lunam
,
ferens. Et boc ego videna, meum reputabam,
, ' , '
quando et glgantem et aponeum e thalamo ex

915

916

MIGHAELIS PSKLLI

enntem cantor David te affatus eat: praevidit enim .

te ille perfulgentia hujus templi amatorem, et $ .
hfflc tibi cecinit. Et nunc oe te avertas ab illo la- , ,
bente, propter quem eraa major, propter quem ,
illuatrior, propter quem clarior eria : et tu valde , , , ,
gloriflcatus, humiliaberis paululum et spiseaberia , .
ad hunc lapsum; ut diacaa te ipsum mutabilem, et versatilem factum, et corruptioni aubjectom. lllad
autom utrom reaurrecturum, aut perficiendum, aut exornandum ait, non meum est noaae : meum
autem atrum aupervixero, utrum introiero, utram videro, utrum adoravero, utrum Deom invocavero.
Deo profecto et ietud cognoscente.

SAPIENTISSIMI P S E L L I
RBSPONSIO
A D CUJUSDAM M O N A C H I I N T E R R O G A T I O N E M

1 . Non tanquam obscura eeaet a te proposita quaeBtio doctiaaime Pater, me interrogasti; quomodo
enim eam propoauisti, ejus obvia eat solutio. Nibil
enim Deo indefiaitum eat, neque vita, neque mors,
neque generatio, neque easentia, nequeeorum quae
exaietuDt quidquam.Si enim Uivinitaa oronium eat
terminas, quomodo ex bis otnnibue quidquam
indeterminatum eaaet? Et, ai omne teropua comprehendit, imo ai ante tempus et aavum per se exsietit, quomodo praaena quidem aciret, futurum
vero ignorarel? Ad noa haec ignoraniia pertinet,
quibua iempus diviaum eat, qui praaentia quidem
novimua quando nobia in notitiam veniunt futurum vero omnino igaoramus, quia cum futurie non
vivimue, aed ab iis per eam in preaenti vitam separamur. Faoillima igitur adeo que interrogaati
reaponaio.
2. Noliaaimam autem eam qusetionem (ut aunr
matim tibi et in epietol forma totum colligam)
ita proponunt peritiores ut non de termino vit
tantum, aed et de aliia omoibus qu aunt aermonem protendant.
3. Interrogant enim num Deua futurum noverit,
cum autem anouit oolloqueQa(non enimpoteatcommuni aenaui contradicere) adduut: < Utram illPdefinitaeat futuri notitia,an utnobia iodeQnita.Gonce*
dentibua autem nobis Deo notitiam determinatam
eaaefalterumenimaoliduineat), atatiraaliquod conaeqaona atolidum afferunt. Dicunt enim : Si deGnite eciret quia futurua ait juatue et quia injuatua,

DE MORTIS

DETERMINATIONE

'.
, ,
, .
, ,
, , ,
.
, ;
, , *

' ,
, ; , *
,
, ,
,
.
'^ ' .
'. ,

, ,
' ,
.

(
), * \.
,
( ; ( ),
* ,

917

DE MORTIS

DETERMINATIONE.

, ( , ' ' , &'

*
' * * , ,
*., .

, ?
;
, ,
.

918

quia hoc vel illo modo moriturus eit, nequejuatua

per ae justua est, neque injusto injuatitiee principium eat propria voluntatis electio. Sed neque ipae
bomidida injuatuaeat. Mortuo enim delerminatum
est vit tempua, et, Deo sciente eum tali modo moriturum esse, secuta est interfectio. Quomodo enim
fieri poaset Deum determinate ecire fore ut ille
occideretur, illumque eum interfectionis modum
effugere; ita ut homicida divinae Providentiffl obaequena non modo innooeas computandus omnino
eit, aed eat mercede dignua; quippe qui Domini
voluntatem perfecerit.
'.
4. Qusationem igitur sic componunt harum re *
rum periti. Solutio autem rursum a sapientibua
*
ad propoeitum adducitur. Notitia, inquiunt, cum
, ait media inter cognitum et cognosceDtem, incipit
, , a oognoacente, circumvolvitur ciroa cognitum et

similie cognoacenti efficitur; et ut meam explicem
* * ,
aeDtentiam, alia est animae cognitio, alia mentia,
, *
et alia Dei : illa quidem animaliter, mens aatem
, , .
maiabiliter; quod autem supra mentem est, modo
, '
sibi proprio. Cognitionea auiem res noo mutant;
,
sed illae in cogooscentibue stant, qute autem sunt
. , propriam naturam non amittunt. Deus igitur, u l ,
timus omnium terminus, aecundum propriam cel , , eitudinem res cognosoit, deGnite qu indefinita
*
eunt, neceesario qua sunt contingentea; non enim
, '
mutatur simul cum eis qu fiunt, sed pro earum
*
natura crealurarum ordinem novit; eae autem se.
cundum propriam naturam fluunt et feruntur.
5. Agedum enim per Deum;cum eint oorpora
'. * diatantia, quomodo ea novit Deua ? Utrum ut
, ; diatantia annon? Noo distantia? Alterum enim
; ; *
nun dicea. Non enioi ab illia diatat altitudine vel
longitudine vel latitudine; non diatantem eorum
'
cognitionem praeoepit. Num igitur eo quod acit
. "'
Deua corpora, eorum mutavit dietantiaa? Eadem
;
ratione, naturam auperoaturaliter Doacena et in ,
definitum modo definito, neque naturam muiavit,
,
nequererum indeterminationem; non eoim eorum
,
quae aunt prasacientia cauaa eat. Non igitur, ai
* aliorum praeacivit malitiam, aliorum juatitiam
. ,
praeeumpsit, oon propterea ex neceaaitate alii
, ,
mali facti aunt, alii juati; aed ille aecundum
, *
propriam
naturam ea quae aunt cognovit, et baec
*
secundum propriuui nexum feruntur. Et aoit eum
,
qui laqueo ae auapendit, aic moriturum esse (ne
*
te fugiat quod primum conleaai aumua, nempe
(
, cogaitiooem cognoacenti aimilem ease), non propter hanc cogDitionera ille violenter cecidit, aed
) per voluntatem malo usua ingenio. Et ut nibil non
, dicam quod tibi banc quttationem aolvat, Deo qui . , dem per praeacienliam vita uniuaciyuaque termi ,
nue definitua eat; pr8D8umpsit eaim futuri ecien *
tiam; nobis autem futurum indeflnitam eat *. ita

ut quodammodo defioitum ait, et quodammodo

indefinilum; modo enim quo novit Deua, defini , *
tum est; prout autem preacientia non definit futu ,
rum, iadefinitum eat. Attende ot Patrum noatrorum
, .

919

MIGHAELIS PSELLI

libria, ut B\ quibuadara occurreria qui de termino

vitee noatr definito loquuntur, et quibuadam qoi
de eodem ut indeflnito, non putee doctrinaa inter
diaaentire, aed judices illud quidem priore modo
exprimi, boo autem altero.

920

, '

, ,
,
'
, .
'.
. Proterea te volo scire nostram naturam non
8 aimplicem, aed noe plenos eaae et aubatantia ' ,
et generatione, agereque tum providentia, tum ,
natura, tura voluntale. Uludque dico non quod , ' , *
aliquid fugit Provideotiam et Deum, aed quod et , ,
alia qua? inde exaietentiam receperunt, aive pby- , '
sioe sive libere in nos operantur. Ideo igitur et
frigora et oalorea nos e vita auferunt, quia naturaa .
partioipea sumua, et ruraum stolida conailia nos-
tram vitam exelinguunt ex electione voluntatis. *
Omnia quidem deflnite novitDeus; illa vero se- ,
. "
cundum suam naturam operantur.
.
" ,
Nano brevem babee tuae quaestionie eolutionem,
.
Patrum dootiesime et reverendiaaime.

MICHAELIS P S E L L I
OPERUM

PARS

SECUNDA

COMPLEGTBNS

LEGALIA CANONICA

\!\\0\ AD , HICH.4ELEI DUGAH

(Meerman Tbesaurus Juris, I , . 77,Gra3oe; interpretationem noatram addidimoa.)

Cognoacaa, qnsao, imperator, etiaro Nomocano- C

[nem.
Qui liber constat legibue et canonibua,
Ganonibus aynodalibua et legibua variia,
Precipue autem praeceplia rccentibua aapientibus[que
Qu eoriptis canonibue optime patrocinantur.
Est autam syDodue prima et honore et ordine
Patrum piorum qui convenerunt Niceara,
Sub fldeli imperatore Gonatantino
Qoi magnue eximiusque merito cognominatus eet;
Faeruntque numero trecenti duodefiginti.
Poet hanc aecunda ftiit, quamvia tempore prior,
Beatorum Patrum Ancyre collectorum
Qui viginti quatuor canonea ediderunl,
Q
Gum aynodaa Nicsna nonniai viginti edtdiaaet.
Tertia habita eat Neocaeaareffl synodus
Qua3 etiam Nicenam prooeaait,
Tertium autem tenet looum, ut duabua minor

" , , .
.
, ,
',
.
,
,
,
" , .
. .
, ,
" ,
,
' ^ .
*
,
,

921

D E NOMOCANONE B T SYNODIS.

922

Quae partim sanciitate, partim vetuatate eminent.

Hujua quoque aynodi quatuordecim exatant cafnones.

Quarta Sardicae celebrata eat post NicaBnam
*
Et canones eanxit viginli unum.
Quinta congregata fuit Gangris, ubi
, .
' .

[,
" .
Viginli solummodo canonea promulgavere Patree.
" ,
Ad aextam convenere Theopolim,
,
Sio enim appellant Antiocbi urbem :
Exstantautem hujua eynodi viginti quinque canonea
" .
Septima celebrata eet synodue Laodicee,
* .
Publicatiqne aunt canonee dogmatici
''
Quinquaginta novem fide omnino excellentes.
.
Habita est Conatantinopoli a Patribus congregatia
' ,
Octava synodua cojua aeptem canonee exatant.
.
Nona aolem aynodua Epheai est habita
'
qua nonnisi novem promulgati sunt oanones.
' .
Decima, aecundum numerum, collegit Ghalcedone

[Patres
Qui viginti aeptem canonea aanxerunt.
Baailius Magnus, dogmatom faadamentam,
Sexaginta octo edidit canonea.
CoDstantinopoli autem bis terque convenit
Manus electa piorum Patrum quorum oanones noti.
Aliique plurimi venerandorum virorum fldelium
Ganonea conetituerunt fidei firmanda gratia.
Inter quos Dionysius Alexandri,
Gregorius Neocffisare epiacopua,
Timotheus piut et Cyrillua prasoellene,
Insignia Gennadiue qui encyclicae promulgavit.
,
Ante bos autem per Glementem compoaiti aunt ca[nones
,
Venerandorum,8anctorum,divinorumapoBtolorum,
.
Octogiata quinque canones saori.
,
Noa tamen omnea de ibeoiogia exponunt,
' ,
8ed partim apto aermone fidem corroborant,
,
Partim peccatoribus poenitentiaa terminos indicant,
.
Partim in olerum receptoe inetruunt:
(
Omnes tamea utilitatem afferuot vit.
' ,
Qui autem omnes canonea ingeaioee collegit,
" , , ,
Quoiquot nimirum reperit Patrum canones
,
De eodem argumento opportune conacriptoa,
II ' 2 ).
Oinnea in unum redegit titulisque dialinxit.
' ;
Jam vero clericorum baud pauci,ob lapaum quem-

.
,
.

.

.
' ,
,
, ,
$ .

[,
,
,
" * ,
.
" ,
, ,
,

.
" , , .

Inadmiaaibttea fiunlin quem cooptatifuereordinem.

Quare multi canonea edideruat de non admitlendta,
Et manua electa venerandorum ac aanctorum apo[atolorum,
Et Baailiua Magnua de bia tractavit.
Ne quia igitur in evolvendis canonibua moleatiam
[aentiai,
Ille qui cunctoa in unum oongeaait volumen,
Admirand bao in re artia edidit apeoimen.
Secunduxn enim rei quaesitaB argumentum natu[ramque
Canonea qui buc pertinent ooegit prudentiesime.
Eat etiam ordo, domine, et progreaaio canoaum

919

MICHAELIS PSELLI

librie, Ot quibusdam occurreris qui de termino

vite nostraa definito loquuntur, et quibusdam qoi
de eodera ut indefinito, non putes doctrinas inter
ee dtssentire, sed judices illud quidem priore modo
exprimi, hoo autem altero.
. Praeterea te volo scire nostram naturam non
86 simplicem, eed noe plenoe eeee et substantia

et generatione, agereque tum providentia, tum

natura, tum voluntate. llludque dico non quod
aliquid fugit Providentiam et Deum, sed quod et
alia qua? inde exsistentiam receperunt, sive pbyeioe eive libere in nos operaDtur. Ideo igitur et
frigora et calores nos e vita auferunt, quia natur
participes sumue, et rursum stolida consilia nostram vitam exslinguunt ex electione voluntatis.
Omnia quidem definite novit Deus; illa vero 86*
cundum suam naturam operaatur.
Nano brevem babes tuae qusstionie eolutionem,
Patrum doctiesime et reverendieeime.

910

, '

, ,
,
'
, .
'.
' ,
,
, ' , '
, ,
, '

.

*
,
.
.
,
.

MICHAELIS P S E L L I
OPERUM

PARS

SEGUNDA

COMPLECTENS

LEGALIA CANONICA

OBLATIO NOMOCANOMS AD 1. HICH4ELEH DUCJH

(Meerman Tbesaurus Juris, I , p. 77,Greeoe; interpretationem noetram addidimus.)

Cognoscaa, qnaeeo, imperator, etiam Nomocano- C

[nem.
Qui liber constat legibas et canonibus,
Canonibus synodalibue et legibus variis,
Prscipua autem prasceplia recentibus sapientibus[que
QUSB soriptis canonibue optime patrocinantur.
Est autem eynodue prima et bonore et ordine
Patrum piorum qui convenerunt NicaBara,
Sub fldeli imperatore Gonetantino
Qui magnue eximiusque merito cognominatus eat;
Fueruntque numero trecenti duodeviginti.
Poet hano secunda fuit, quamvis tempore prior,
Beatorum Patrum Ancyrae collectorum
Qui viginti quatuor canonee ediderunt,
JJ
Gum synodus Nicasna nonniei viginti edidieset.
Tertia babita est Neocasareae synodus
Qu etiam Nicenam proceesit,
Teriium autem tenet locum, ut duabus minor

" , , .
.
, ,
,
.
,
,
,
* , .
. .
, ,
,
01 ' ,
' ^ .

,
,

921

D E NOMOCANONE SYNODIS.

922

Qua partim sanciitate, partim vetustate omlnent.

Hujus quoque synodi quatuordecim exetant ca[nonea.

Quarta Sardicae celebrata est poat Nicanam
*
Et canones sanxit viginli unum.
Quinta congregata fuit Gangria, ubi
, .
' .

[,
Viginli aolummodo canones promolgavere Patrea.
" .
Ad aextam convenere Theopolim,
" ,
Sio enim appellant Antiochi urbem :
,
Exstant autem bujus aynodiviginti quioque canonea
.
Septima celebrata eat synodua Laodicea,
" .
Publicatique aunt canonoa dogmatici
'
Quinquagtnta novem Qde omnino excellentea.
.
Habita est Gonatantinopoli a Patribus congregatie
' ,
g Ootava eynodua cujua aeptem canonea exatant.
.
Nona aaiem eynodua Epheei est habita
'
qua nonniai novem promulgati aunt oanones.
' .
Decima, eecundum numerum, collegit Ghalcedone

[Patres
.
,
.

.
"
.
' ,
,
, ,
' .
,

Qui viginti septem canones aanxerunt.

Basilius Magnua, dogmatom fundamentum,
Soxaginla octo edidit canonea.
Gonatantinopoli autem bia terque convenit
Manus electa piorum Patrum quorum canones noti.
Aliique plurimi vencrandorum virorum fidelium
Ganonea conetituerunt fidei finnands gratia.
Inter quos Dionyaiua Alexandri,
Gregoriue Neocaaaare epiacopua,
Timotheua piua et Cyrillua prscellene,
Inaignia Gennadiua qui encyclicaa promulgavit.
Ante boB autem per Glementem compoaiti aunt ca[nonea
Venerandorum,aanctorum,divinorum apoetolorum,
,
Octoginta quinque canonea aaori.
.
Non tamen omnea de theologia exponunt,
,
Bed partim apto aermone fidem corroborant,
' ,
Partim peccatoribua pcenitentiffl terminoa indicant,
,
Partim in olerum receptoa inatruunt:
.
Omnea tamea utilitatem afferuot vite.
01
Qui autem omnea canonea ingenioae oollegit,
' ,
Quotquot nimiruin reperit Patrum caQoaes
" , , ,
De eodem argumento opportune coDacriptoa,
,
Omnea in unum redegit tituliaque dialinxit.
' ) .
Jam vero clericorum baud pauci,ob lapaum quem ' ;
[dam,
[,
Inadmiaaibiles fiunlin quem cooptatifuereordinem.
,
Quare multi canonea ediderunt de non admiUendte,
,
Et manua electa venorandorum ac aanctorum apo" * ,
[atolorum,
Et Baailiue Magnua de bia tractavit.
.
Ne quia igitur io evolvendia canonibua moleaiiam
" ,
[aentiat,
, ,
Ille qui cuDotoa in unurn oongeaait volumen,
,
Admirand bao in re artia edidit apeoiraen.

Secundum enim rei queaitaa argumentum natu[ramqua
.
Canonea qui huo pertinent ooegit prudentiesime.
* , , .
Est etiam ordo, domine, et progreaaio canonum
u

923

924

MICHAELIS PSELLI

Diveraimode contra diversas paeeiones compoei8unt enim qui difina Eccleeia ejiciant,
[lorum.
Alii autem clericos solummodo muaere privant.
Nonnulli pios excommunicationis poena terront,
Alii de suppliciis judiciose tractant.
Bn habes concisam eacrorum oanonum doctrinam.

^ .
$ ,
01 .
.
.
.

MICHAELIS P S E L L I
SYNOPSIS LEGUM
Grsce edita, Latina interpretatione et notis illustrata, opera et studio Francisci Boequeti
Narbonensie jurisconsulti, ex bibliotheca archiepisoopi Tolosani,
Adjectae sunt koe iterata tdiiione Observationes Cornelii Siebenii jurisconsuUi.
(MEERMAN,

Tketaurus jurU, p.

36.)

PRiEFATIO,
Succedlt Miohaelis Pselli Synopsis Legum, veraiboa iambia et politicia conacripta, quam integram
primue in lucem edidit Frano. Boaquetua, NarboDenaie JCtua, Pariaiia apud Joannem Camaaat
MDCXXXH, in 8. Ha3C vero Editio cam perqoam rara evaaerit, novs et accuratioria emitteodaa consilium oeperat Vir GlariaB. Gorneliua Siebeniua; at quae apea, Viro Doctiaeimo vivia erepto, omnino evanuit. Sed bene factum, quod variaa Animadveraionea in Poetam noatrum separatim antea ediderit,quaa
ex Miscellaneit Observationibu* in Auctores Veteres et rectntiores Vot. VI, pag. 199. neqq. depromptaa Notia
Boaqueti eubjeci, quod ad intellecturn Peelli eas omnino neceaaariaa judicaverim. Neque enim Boaqueti
veraio menti Auctorie ubique accommodata fuit, ut in qua craaaoa interdum errorea commiait, et quod
pejua eat, integroa etiam veraua interpretari negloxit; quocirca tamen Vir caetera Eruditua veoiam apud
equoe rerum arbitroa meretur, utpote qui bano interpretationem paucia diebua abaolvit; vixque novemdecim tuni temporia annoa impleverat. Vid. Niceron Tom. X// de $e$ Mtmoires, pag. 168. Huoc vero
defectum pluribua in locie aupplevit, et veraionem, ubi manifeete falaa vel mutila erat, emendavit ae
reatituit Vir Reverendua atque Bruditiaaimua Arohibald Maclaine, in Eccleaia Aoglica, q u Hage Gomitum eat, verbi divini Miniater aoleriieaimua, qui hanc provinciam aponte aua euacepit, caiqne hoc
nomine gratee ago, quaa poaaum, maximaa. Quod autem ad Michaelem Paellum ipaum attioet, fuit is
Imp. Michaelia Duc Praeceptor, ejueque juaau hano Syaopein cooacripail: huioenim Imperatori ioscribitur id Opuaculum in pleriaqoe Godicibua manuacriptia, idque pluribua adetruxit Leo Allatioa i n
Diatriba de Psellis et eorum scriptis, 48, ubi de Auctore noatro ejuaque Operibue plenieeime egit, et
33 lucuSentum de ipaius erudiiione testimonium bis verbie praabet: Bic ergo Psellus, ut dodrina pr&stantissimus, ita omnium [uit. Ausim dicere, neminem ea vel subsequente sstate Qrxce vel
invenisse acrius, vel ordinasse aptius, vel tocutum eloquentius, vel profundius res pertractass: nulia fuii
sententia, quam ipse vel notis non illustraverit, vel compendio non tractaverit, vel optima methodo n<m expedieriL Quod lamen judicium, licet Pecllue non omnino laude sua defraudandua sit, quoad hanc Synopain multis forte nimia benignum videbitur, cum et aliter de ea senserit Antoo. Augaetinue IAb. IV
Emendat. cap. 3. Caterum Jo. Leunclavius jam ante Boequetum pauca ex hao 8ynopsi ediderat Tomo II
Juri$ Graeco-Homani, eaque tanquam Scholia eubjecit Pragmatice Miob. Attaliat, qui eub eodem Ouca
floruit, ita tamen, ut ignoraverit, eam metro conscriptam fuiese, uti Allatiue d. 48 jam observavit.
Exatant vero etiamnum varii Codices MSS. hujus Synopaeoa, ut ia Bibliotbeca Regia Pariaienai: vid.
Tom. II Calal. Manuscr. n. 476, n. 4482 (ubi plurinia alia Pselli acripta, etiam Juridica, memorantur),
n. 1371, et 2749; m Cteaarea Vindobonenai: vid. Lambeciua Tom. VI Comment. pag. 46, et Neaaeliua i n
Breviar. Part. //, pag. 28; in Medicea, vid. Wilh. Langii Catal. Plut. 80, n. 6 : in Vaticana, vid. MonU
fauoon in Biblioth. Bibltoihecarum MSS. Tom. i , pag. 9 ; porro etiam in Palatina, qu jam Vatioanae
juQcta eet, Cod. 346, et ConsLantinopolitana, indice Jo. Mar. Suareeio in Notit. Basilic. 7, ex quibut
iorie si variae leotiones ad manaa fuiseent, pluree loci in Psello, qui oorrupte jam leguntur, reetitni
potuiaaont.

935

936

SYNOPSIS LEGDM.

niEPTiMior

,
, .

SAPIENTISSIMI HONORATISSIMI

MICHAELIS

PSELLI

COMPENDWM LEGUM VERSIBUS IAMBIS P0L1T1C1S

Ad imperatoreoi Ceaearem Michaelem Dacam, juaau patria ipsias et imperatoria.

, ,
, ,
, ,
, .
' .
' ,
,
,
' , ,
.
" , ? .
" ,
,
.
.
' , -..

,
' ,
,
' ,
, , ,
' ' ,
' , .
, ' .
, ' ' .
' , , ,
, ,
, ,
"
- ,
' , ,
[.

Vers. 33.
Multlplicemestetcontemplatudiffioilislegiescientia, quae obsoura in compendio, neo eummatira
eomprehendi, nec eermone facile explicari poteat:
i l l a tamen neceaaaria eat, potiesimum imperatori,
quera ejus ooram maxime habere oportet: juate
enim in judiciia jue eat obaervandum. Quapropter
ego raultie in compendium redactie, faciiis indaginis voJumen legum tibi composui. Et primumquiiiem tibi explieandum eat, quot aunt partea legis.
Ea quas Codex dicitur, eat corpus doodesim librie
conelane, Conatitutionee vocaot, quibua, domine,
imperatorum placita, legitima reacripta, et litium
deoiaionea atque sententi contineotur. Sequitur
para, quam Digcstj Latina voce, Pandecten Greca
Dominant, qnod sit ombifariarum legum reoeptaoalaiD, et legea Pendectea multi conaoripaerunt.
Digeatorum, domine, varia3 aunt partes, quarum

priorea de contractibaa dicuntur, estque prioram

ptima collectio quatuor libris compoaita. Poatea
aeptem librorum volumen Latine De judiciis,
Gnrce . Tertia

collectio De rebns

dicitur, octo libris rerum traotatum continena.

Quartum locum,veluti oculue univeraorum contractunm, octo earum Hbri multarum legum conceptacula eibi indioant. Quintum vero novem libri,
a parte prsoipua De testameniis vocati, licet alia
inaumera oomprebendant. 8exta para, domine,
duos aingularea libroa continet, qui recte vocantur
De diversis gradibtu, et perepicue tractant de aucceaeione, et aenatuaconauhia Orpbitiano et Tertilia*
DO et multiplicem aliam legum ordinationem ea
pars complectitur. beptima et uliima Digestorum
legitima para, de flrmisaimia atipulationibua volumen duobua libria aingularibua confioit, quibue

927

928

MICHAELIS PSELLI

,
' ,
,
.
,
.
,
,
.
,
,
XOMC ,
, , ,
, ,
, ,

' , ' .
" ,
* ,
,
" .
.
,
.

,
, ,
.
,
,
.
, , (5 ,

*
' * ,
[.
,
,
, ,
, '.

'
.
',
.
, .
; , ' ,
, ,
,
, , , (.
, , ,
, .
' ,
' ,
, ,
,
.
, , .
,
" ,
, .

' .
, , , .
' ,

Vera. 93.
Bttbnectuntur duo terribiles libri aeveritate pcBnarum instructi. Huio aeptemplioi legum divieioni,
diveraorum jurium oollectio adjicitur, qus quinquaginta Digeatorum librie fioem impomt.
Praeterea juris partem atatuunt Novell Conatitutionea. Deinde compeDdioaum Leonia volumen
quod aexaginta libria univeraaa leges, Godicem,
Digeata, et Novellaa breviter oomplectitur, convenientea etcognataa variaa legea aub titulieaccommodate diaponena: eed summe obacurum eet, neo
facilem interpretatioDem patitur. Eet et alia pare
quaai legum viaua, et reliquarum epecioaa introdoctio, universatD j u r i a originem, et antiquitatie

hiatoriam continena, Tnstituta vocantur.

Multi quidem propriae aotfonea colligentea,
dignum memoria eyotagma compoauerunt: cujualibei enim actionia naturam interpretatur, et omnea
queationea, omnia facla et cauaaa ad propriam
actionem refert: illud aaoe aola eat legum Pbiloaopbia,quem librum ai quia recte calluerii, juria et
legum conaultiaaimua evadet. Ruraua alii, domino, raomenta et tempora legitima in brevem librum
redegerunt, qui a parte Momenta vocatar,quamvia
ei annos oomprehendat.
Lex vero qu illa omnia complectitar, eat oommnnie totioa rotpublica? aponaio, delictorum coer-

citio, eorum maxime qus aponte committuntur,

juatiti praeeul, eapientiorum et perapicaoiorum
decrotum.
Juatitia eat conatantisaima voluntaa, pro merito
et dignitate omnibua menauram diatribuena. Jue
eet juatitiaB para, quaa et aliam partem habet, jae
naturale acilicet, quod in bonorum et malorom
conacieotia oonaiaiit. Beliquum vero jua naturale
eat teriia para juria, quod dividitur in natnrale
genlium et civile, aeu locale. Quod de reboe naturalibua alatuit, conceptione, nativitaie, appetitu,
maria et feminaa conjunctione, illo et illo nudo
negotio, eat in genere jua, in epecie, naturale.
Quod vero apectat naturam oontractuum, et earum
omnium actionum qua? ad communem noalram
aocietatem pertinent, jua goolium dioitur, non tamen barbaricum: nomen enim gentium hio ita
debet aocipi, ut eaa aolum nationea quaa legibus
parent, complectatur.Givilo juaoat locale, et ex oau,
quod jampridem tripartitum eat. Hujua enim jurie
pariea aunt, Legea duodecim tabularum, DecreU.
principum, Ediota pratorum.
Nuno vero dicendum est oirca quaa jue veroetor.
Ea aunt peraonae, rea et actionea. Aolionom, qoe
plurea aunt, quatuor matrea dicuntur, quaa obligationea vocant, legitima vincula, re vcrbis khmis
t

930

SYNOPSIS L E G U M .

, .
j
,
', , , .
,
' ^ .
,
' .
"
.
,
,
.
Bl ,
$1 , *
, , ,
, .
,
, , , .
,
[,
' , , , .
' ,
, , , .
, ' ,
.
, , .
, ,
* ' , , ,
" , .
^ ' , , .
,
,
, , * , . " .

(,
,
" ,
, , , '
, ,
, .
',
,
, ,
.
.
,
, ,

, ,
.
, .
, .
'
" ,
|& ,
" , .
V .
'
, .
.
,
#

Vers. 155.
quarta Consensu. Oblfgatio quae re contrahitur,
gignit solas reales aotiones. Qus verbis, mater eet
actionis ex etipulatu. Quaa consentuJormait conventiones. Quee UtterU, nudam rerum scripturam construit. Si quis enim debitum non numerala pecunia scripeerit, neqae, domine, intra biennium
de pecunia non numerata querelam moverit, deiacepe quod eolis litterie debilum est, praevalebit:
solo eilentio obligatio iitteris contrahitur. Ke, significat res Verbis, nudoe sermones : Litteris,
ecripturara : Consensu, pacta. Deinde quis obligatur, vel delinquene, vel contrahens, ve), ut clariue
dicam, rem aliquara cum aliis agens. Ex delicto
bas

actionea

comperies, Furti,

Vi bonorum raplorum, quam violentum rerum

raptum interpretare: injuriarum, qua? petulantem
contumeliam eignificat: Aquilix legie actionem,
eive De damno. Ex quibus tanquara fluviorum, et
fluctuum aecundorum scaturigines actionum commode salientes reperies.
DefloitiocoDtractuB, utlegibus placuit,estcoQ9en8us et conepiratio plurium, vel ad minus duarum
voluntatum ad idem concurrentium. Quemadmodom obligatio robur obtineat, statim dicemua.
Nunc enim tui gratia singul obligationee expli-

caodae sunt,ut distincte et exacte, matres et Olias,

natas scilicet actiones, habeae. Obligatio quffi re
contrahitur io rebus est, ex qua oritur actio Depositi Graece : Commodali, qus eet
9

U8U8 rei tradits et commodat : Pignoratitia,

quffi est de pignoribus. Alia

,, quam Latini petitionem haereditatis vocant: actio etiam ad exhibendum, ut Latine dicitur, quae de rebus occuKi9, ut palam exhibeantur,
contra clam possidentem instituta est: ejus qua
re contrabitur est coodictio, quae generaliter in
rem dicitur. Eas actiones sequuntur interdicta,
sive denuntiationea. Ex obligatioaa quas verbie,
venit ex atipulatu, e qua dua3 actionea oriuntur,
condiclio ccrti et incerti. Ex atipulato eat ' , aive interrogatio, iraperator. Omnia autem atipulatio eat rerum manifeatarum, vel obecurarum, unde g.erti et incerti condictio: naturam petitionia condictio demonstrat, certi dilucidum, incerti occultum significat. Ex obligatione
verbia, naacitur etiam Mstimatoria : ai rem seeti*
mem, et tibi tradam,dicens ac ei venderem : Dabia
mihi tot nummoB, et nisi dederis, reddes rem
traditam. Iterum ex obligatione verbis deeceadit,
Damni infecti, qu vioioa domo ruinam minante

931

MICHAELIS PSELLI

932

, ,
, .
[<,
,
, ,
, ,
, ,
', ,
,
, ,

, .
", , , .
,
,
, ,
.
.
,
.
' ,
,
,
,

.
, .
,
,
.
, ,
; , ,
, ' ,
' , .
,
.
.
,
,
' , ,
, , *
,
.
, .
' ,
.
, ,
.
* ^ .
, ' 9.
" , .
, *
.
,
.
", , .
.
, ,
, .
, , ,
C
[>.

Vers. 214.
movetur. Ruraue ex ea naacitur Precatoria, qua
directe inatitutue baerea rogatur ex quota parte
adire baereditatem. Alia est Legatorum, cautio legati Domine. Pecunix constitutx, qu sponsionein
et expromissicnem pecuniae signiiicat. Obligationis
vero qu Litteris contrahitur actio est Novatio, qu
vetue debitum in novum transfert: et Delegatio,
sive de legalo. Obligationie ex Consensu, est, actio
ex Vendilo, quam. imp, interpretantur. Ex empto, . Locati, .

Conducti, . Mandati, : pro socio,

: prsterea de Sponsalibus, Donationibux, el Nuptiis, et alia actionea, et tria interdicta: omnee illae actiones eunt obligationis ox coneeii9u. Qu ob ouram rerum alieaarum nesciente
domino susoeptam, movetor, quara Negotiorum
geslorum vocant, contractua videtur esse contractue. Similiter, Tutelx, qu contra tutoree: De
communium rerum diiisione^ de peculio, ex teatamento, InBtitoria, Exercitoria, q u contra nautaa
et cauponee, ut in navira vel tabernam recepta
restituant. Interdiotum quod Quorum legaiorum
dicitur, Uaue, ususfructus, et aliaa multa actionee
sunt omnee ex quaei contractibus. Actionea r u r flum quaai ex delictis: q u datur contra judicem,
qui oontra legea judioavit: qu contra eum q u i

edictum impudenter corrupit Sunt et aJie qaaedam actiones in factum. Iterum accipe variam
actionum divieionem : queedam oriuntur ex contractibus, quaedam rureus ex delictis: quasdam
sunt realee, quaedam contra personas : qua?dam
aunt bonae fidei, qusedam Btrict: quaedam rem
exigunt: qaedam pcenam, quaedam utrumque:
ali pro toto moventur, aliae pro parte :
aliffi simplum exigunt , alia? duplum, triplum,
quadruplum, alis et amplius : ali gravioree i n famant eos qaos afficiunt: aliquao eunt temporales, aliquae perpetu, aliquae annia quadragiota
der]Diuntur,aliquaBtranseuDtetiamcoDtraberede8:

sunt et illas quas arbitraria* vocant, quae jodiciali

arbitrio inatruuntur exjudicis eatimationea si velit.
Eat multiplex alia legum divieio. Quod vero
nunc mihi noceaearium videtur, accipe: ut quod
omneelegumcanones, imp., aubputridi 8unt,mentiuntur eoim ex parte. Canon autem aeu Regula,
est 8ermo rem breviter dividena, qus eat qoaBi
eubjectum regul, qu ubi in aliquo titubat,
doni., e aubjecto excidit. At quia aedet in animo
tibi omnee legea in compandium redigere, verbis
utar definitivia et brevibus ; Juatitia eat juati dietributio. Jua naturale eat oommune omniboa a n i mantibue. Legum alia eat acripta, alia non ecri-

933

STNOPSIS LEGUM.

(1) ,
,
.
, ,
.
,
, ,
.
, .
,
, ' .
' ,
,
,
, .
,
, ,
, ' ,
,
, .
,
,
) ' .
.
.
,
^ .
.
' ,

934

, ,
.
'.
? .
, .
, , ' .
, ,
, ' , .
" , ,

' , .
' ,
.
' ,
.
g ,
.
,
.

' , .
.
.
' .
' .
" ,
.
.
,

Vere 272.

pta,ut consuetudo. Libertaa est quaedam naturalie C riuaet legatariua in univeraum jua non auccelioentia: eervitas est eabjectio dorainetioni, quas dunt: id enim jua aolua brea habet. 8ine aoriu l noUam habene diflerentiam, individuum quid pto teatari legea non probibent : domeaticoa
dioit. Galamitae matris, id est meretricius coitus, quidem teatea meritoa improbant. Si quia testanon nooet ei qui eet in ventre, privane bonie pa- tua fuerit de caatrenaibua, teatamentum in omne
UrnisCircamscribenB creditores manumiitere non tempua valet, etiazn poat abdicationem prioria
poieei. Poet pubertatem poteet quis ecribere te- militiae. Filiuafam. teatamentum non facit, quametamentum. Annoe natus decem et aeptem manu- via pater jubeat, niai de oaatrenaibua. Furor admittere poteat. Ltberi in poteatate sunt, qui ex venieaa non evertit priua conditum teatamentum.
legitimia nuptiia procreati, illi enim aoli legitime Filiue, 8i emancipatua, habet bonorum poaaeaaiopnreniibua obedinot. Si quie ex imperatoria libe- nem oootra tabulaa. Servum etiam, ai qoia veralitate a fiaco rem accipiat, aut alio modo ab eo lit, poteat ba3redem inatituere. Duodecim uncis
rem comparet, atatim ipsiua fit dominua, nec aunt menaura hereditatiB. Ut teatator, poteet
poat qoadrieonium convenitur. Mortia cauaa do- berea eaae domeaticua. Nemo niai milea ex parte
natio, aimilia eat legato. Immobilia bona dotalia, de re aua teatatur, pro parte DOD teetatur, Sobneque pignori et hypotbec dari, nequa vendi, ^ atitutioeic formatur: Rerum mearum Titiuahaerea
neque alienari, fraude etiam non interveniente esto ; ai ille noluerit, Primua hsrea eato. Nefapoaaont. Pupillua neo ree auaa alienare, neqae riaa naptiaa contrahena atrociter punitur, nec*
aliquid agere poteat aine tntoribus. Filiua familiaa liberoa ex illia oatos habet in poteetate. Qu
et aervua acqoirunt, hic domioo, ille parenti, filios genuit ex pellice priore, legitimat eoa dotaetiamai uterque rem geatam ignoret: iilius quidem libua instrumentis. Quartam suorum bonorum
et aervua, aine patris et domioi conaenau auc- partem adoptato debet, ia qui adoptavit. Iofamis
cederenon poaaunt, nac bsreditatem adire. Ser- fit mater, qu mortuo viro liberis tutorem non
petit.Tutela estlegitima potestae incaput liberum
u a uaufructuariua nobia aoquirit, quemadmodum
liber homo qoi bona fide servit. Fidei commiesa- ad ejua defenaionem. Tutor adminiatrat eolum
( 1 ) .

935

MICHAELIS PSELLI

.
, .
, .
.
" , .
3,
" , .
'.
', .
,
.
, .
,
,
.
,
. .
,
.
, , ,
,
' .

.
' ,
.
,
, .
.
' *

936

' , " .
' ,
.

.
* , ,
,
.
,
,
, , ,
/, .
,
.
.
JJ ,
.
,
' ,
, ' .
' ( .
(2) vvoc .
, ,
,
' , .
,
' .
(3) .
.
.

Vera 332.

uaque ad pubertatem : exinde curatorea in adoleacentem potestatem axercent. Agnatoa voca deeceodentes ex maribue, cognatos ex feminia. Adoleacena dioitur, quatuordecim annos natua: mulier
vero est puber anno duodecimo. Adoleacentiquitutorem habet, ourator datur. Pupillua totoremaccuaareoon poteet.Adolescens vero curatorero poteet,
oognatia juvantibua. Quee ante nulliua sunt, primo
ocoupantis fiunt. Littua flucta bibemo definitur.
Subjecto solo cedit auperfioiea. Iter eatvia auguata : Actue amplior via. Qui rem alteriua eciena
alienat, vel aiiter tradit, quaai furtura committit.
Poateriue teetamentum priua rumpit: querelam
de inofficioao aoli filii raovent. Nemo puero aubstitit pupillariter, niai pfiua fecerit teatamentum.
Aotori probationia onua incumbit Rea dotalea
mobilea illico petuntur ; immobilium vero repetitioni integer annua oedit. Teatamenti baaia eat
beredia iaatitutio. Legata adimuotur et tranaferuntur teatamento et codicillia. Lex Faicidia ex
omoibua legatia pro rata eervat tertiam partem
heredi. Auguatua jua codicillorum inatitoit, quiboe oee herea inatitui poteat, neo in teatamento
aoriptua deleri. Senatuaconaultum Tertullianum
(2) ' .

oommode vooat matrea ad bona filiorum : rursue

e contra Orpbittanum fllioa ad bona mairum. Mater io aucceaaione bonorum filit precedit omnea
agoatoa, exceptia conaanguineia, quibuacum venii
ad bcreditatem : aed ai aororea defuocto superaint, dimidium capit; ai vero fraires et aororea,
ex quia partibua aucoeduot. Ad agnoaceiHiam
bonorum poaaeaaionem, liberia,

ei pareotibus

annua integer auxiliatur, aliie cogaaiia centom

diea eolum. Poana atipulationi apponidebet.
Eraphyteuaia eat perpetua locatio. Duplum eolotum ab eo qui inficiatua eat, indebiti condictione non repetitur. Furtum eat doloaa reram
contrectatio : aine mala admotione furtum non
facie. Publiciana competit ei qui rem amisit,
cum noo poseideat, rem furtivam adveraua furem.
Pauliana datur circumacripto iu veaditione, et
alienatione rerum euarum. Furti, et ex lege Aquilia in duplum agimue. Lex Duodecim labularum

furti et Aquili aotionea, noxalaa ecribit. Exoeptio eat oerta et manifeetaexceptiorei ad aotorem.
coDtra aotionem lege quidem flrmam, sed naturali jure iojaatam. Litem nemo inatituit neecins
aui juria. In jure quali potior eat qui poaaidat.
(3) .

937

SYNOPSIS L E G U M .

938

" .
" , .
.
.
01 ' ,
, .

, .
f , .
,
,
,
'' .
.
" ,
, '
.
[.

, " .

* .
,
,
.
,

,
,
,
,
y .
, ,
' : ,
.
.
.
, .
' ' ,
*
' , '
.
[,
.
.
,
, .
,

^, ' ' .
, .
,
01 , ,
' .
,
, .
' .
, ,

Vera. 387.
Qui vi religiosam virginem corrupit, si locuples
ait, bonorum euorum medietatia jacturam patit u r : pauper vero atatim inexsilium mittitur.
s homicida obligatus est legi Corneliae. Judex
sordidua, et munera aocipiens, repetundarum tenetur. Legi vero de falais obligatur, qui variat fal8um acribcna. Diuturna consuetudo Iegis locum
implet. Legea generalea potiorea sunt in judiciia.
Pcjor est feminarum conditio, quam marium.
Legilimi liberi patrem sequuntur, nati ex acortatione matrera. Quod natura debetur solutum repeti non poteat, ut legibua placuit. Nulla privata publico nocent. Restituitur illaesus adoleacena
aecundum legee, quod in minoribus efilcit reetitutio, id in majoribua appellatio, eadem proportione.Ioterpatrem etfilioaquoaillebabetin poteatate
litis diammen inatitui non poteat. Ubicunque eet
litia coQteaiotio, illic et judicatio eat. Majua tribu-

nal de roinori judicat. Qui aciena aolvit indcbilura,

aoluti deincepa condictionem non bnbet. Quotiea
aestimantea rationem fructuum habemna, qnoa
poaaeaaor percipere poterat, exacte perquirimua.
l n aolo communi socius non eediflcat. Extraneua
non poteat aervitutem acquirere. Ex quibua caaibua Aquilia non competit, datur actioni factuin,
putribua autem est ilJe caaon. Ex hia omnibua
cauaia qna jure non valuerunt, el non babuerunt
effectum, aecata per errorem aolutione, condictioni
PATROL. G R . G X X I I .

looua erit. Mulier conatante matrimonio, facultatem non babet deteriorem faciendi dotia proprie
conditionera. Tutorem babenti aliua tutor non eat
dandua. Majua tribunal potioa eat minoribua, eive
criminale, pecuniario. Grimina juetam vindictam
babent. Quo loco quia drliquit de criroine cognoacitur. Ubicunque eat Htia conteatatio, ibi et condemnatio.
Deinde tibi affero Novellarum regulaa quae declarant valere morientium voluntatea, quaecuoque
legibua positia non repugnant. Nuptise dotem
conatituunt , nuptias vero dotea non efficiunt.
Quod lex dat nemo aufert. PrajacnptionTe oppoaitio non est iiaco. Mulier aecundo nubena intra
luctus tcmpua, amittit iUico et dotem et omnia
lucra. Ex filia libera non naacitur aervua. Morientium voluntatem nemo aubvertito. Sola affeotione
nuptia? contrabuntur, licet iliam nuptialia inatrumenta non preceaaerint. Nullua defenaor eat
idoneua aine aatiadatione. Ad donandum progrediena similis eat illi qui dedit Matrea poaaunt
flliorum auorum tutelam gerere. In medio litia
contra jua fiunt aacr torra. Teatatoria voJuntas omnibua eat anteponenda. Uaurs non atipulata? in debitum non veniunt. Improborum acouaatio longo tempore non concluditur. Nupti
nefari poenia aunt plectendaa. Qui deliquerant
dent juste reie ambitua. Legitimia auoceaaoribaa
30

939

M I O H A E L I S PSBLLT

940

.
.
,
,
,

.
, ' ,
,

,

,
, ,
,
[.
.
' , ,
'
( .
.
, ,

, ^
,
*
.
^ ,
,
,
g .
*
.
, ,
,
.
' .

' , ,
.


" , '
.
' ,
' *5 ,
' *.
.
, ,
* ,
, ,
.
.
,
, ,
.
,
,
(4) ,
01 .

Vers. 446.

aervanda jura et ree qu habent delinquentea. | quffistionibua, eecundum legea in judicio teatas
Magiatratus extra provinciam de proprio sumptua judicibua producuntor. Pupillia curatoree magifacito. Moecbus manifeatua pcenia aubjicitor : atratua dato. Oportet eum qui ex prima vocatione
ex ipsiue bonis dos, cum orani aponaalitia largi- aubmonitua eal, libellum litia qu movetur actate mulieri dator: ei vero illa indotata, quar- cipere, et viginti dierum induciaa babere. Qui ex
tam partera bonorum illiua habeat: reliquas ejus recueatione aecundum judicium acceperit, nequit
qui deliquit bona inter liberoa et parentea dividun- secundum judicem recuaare. Poat juramentum
tor usque ad tertium gradam : ai vero delinquenti rei latitantia, neque intra diem atatutum ae
neque filiua, neque parena sit, convenieoter ejus exhibentia, actor in ejua rerum poaaeaaionem
bona flaco addicuDtor. Mulierem adulteram dilimittitor: neque aliaa reo ejua bona restiiuantur,
genter obaervatam, marituu, ai velit, intra biep- quam ai damoa et omnee priorea aamptua renium impunitam recipito : effluxo vero constituto pendat. Si viri locupleiia pauper uxor non pertempore, illa in monaaterium merito detruditor, fectia dotalibus inelrumentia decedat, vel divea
cum monialibus omni vita tempore veatea nigrae
mulier viro paupcri sit auperatea, in aolaai quarinduta: ai liberi fuerint, ejua boaorum duaa par- tam demortui booorum partem auperetea auccetea habento, monaaterium tertiam capito. Eorum
dat. Qui ter adduxit teatee, iterum ne produbona quoa crimen morti subjicit, liberia vel ascen- cito. Mediator scientibus et volentibua partibus,
dentibua competunt. Clericorum pecuniariae cau- ea de re de qua litigant, etiam invitua teatimoaaa exacto judicio epiacopi judicanto: altera vero nium dicito. Ne tamcn oronea novellaa, domine,
partium sententi judicantia non acquiescente,eam
utilea crede. Queedam enim poaitaa non a u n t i n
exactiua locorum magistratus examinet. Io crimi- Leonia libria, quorum scientia Grmiaaima, et nonibua civilibua clerici magiatratibua raerito aub- men Regium eat: quaedam, lioet ibi oollocate,
jiciuntur. Humilea teatee reperta veritate judex tempore feriats aunt, quaedam otioaffi aunt, muta*
caatigato , et nemo cauaetur . oriminalibua tionem vita recipiente. Qualee qu de DeourionU
(4) .

Mt

STNOPSIS L E G D M .

cfaot ,
. ?5 $ ,
,
,
, .
.
,
,
,
,
,
" 0 ,
, ,
' .
,
,

' ,
[,
' *-.
, , ,
* ,
,
,
, , *.
,
, ,
.
, ,
,
' ? .

, ,
,
,
, ,
' ? ',
, .
.
, , ,
',
, ,
,
[.
* .
' ,
-,
[.
,
, , ,
' , , ,
? ,
,
" , .
(5) ,
,
' ,

Vers. 501.
bu, de Pwetoribua, de Moderatore, de Quaeatori- <
bus, de Provinciia enumeratia, qu de eolutione
nuptiarum ex coneeneu, de iadulgentia reliquorum publicorum, de Appellationibus biciliae, Ne
Domi Miasas celebrentir, de Empbyteusi perpotuo
faciendo, de diviais domibus Africae. Utilia eane
et miraada, quae de lege Falcidia, quae de nuptiar u m solutione, convenientibua locia de restitutione
rerura dotalium, de novi operis nuntiatiooe,de curatoribus, de immensia donationibua, collimata
ennt : quae docte de dote non numerata. At
non totus Novellarum liber utilis eat, sed
quarum actio et praxie continua legibus eat
comprobata.
Actionum vero collectio multiplexeat, et varia,
Italicia nominibua vocata,et raraua vocibua Graecis
vicisaim nunoupata.Multa mirum in modum earum
etymon eaarrant. Adulteni nomen ponitur pro
, et admirare compoailionem ejua qui nomen
imposuit. Latinua vocat adulterium ; recte
i g i t u r atuprum adulterii denominatur: adulterium
enini eat viiiatio aen , etfalaa aignatio aive

etiam ipae maritua Adoptio, domina, Donaen ganeria in duo epecierum nomina dividitur, quorum
alterum adrogatio, alterum adoptio. Cum aeilicet
qaia in Glium queua nalura negavit, alium quiaui
juria eat recepit, viet nomine adrogationie impubea aponte adoptatur: exbaeredatua tertiam partem
capit. Aquilia actio datur contra non praeatantem
loco venerabili legatum, quod quia moriena reliquit, babet repetitionem fructuum, ai quia procraatinaverit. Ad exhibendum actio admodum eat in
usu, eteat rerum abaconaarum repetitio : peraonalie est; poatmodum arbitraria. Et rem integram
convenienter exigit,cum fetu,partu,et omni cauaa.
Ambitus, lex publica, ab omoibua movetur, non tamen capitalia eat, licet extrema infamia notet. Movetur autera oontra eum qui peouniis magiatratum
emerit. De annona etiam pubiicum judicium eat,et
pluaquam alia publicum, nam actionem movent et
aervi et mulierea. Movetur autera, ai quia Romanam ubertatem vexet, et ad egeatatem inducendam
in gratiam Barbarorum negotietur. Fuit Komae
tribunua plebia Aquilius, qui de damno legem tu. Accusant vero de aduHerio, vir, lit, qua3 ab ejua nomine lex Aquilia oongrue vocapater, avua, poat patrem et matrem, poat illoa tur. Ea tribua capitulia dividitur, quorum aecuncaateri cogaati, oranea tamea cum inacriptione, dum noatria in negotiia in oau non eat. llla lax
(5) .

943

MICHAELIS PSELLI

" , .
, ,
, .
' , ,
.

-',
, .
' ,
,
,
,
"
,
.


,
' .
' .

',
, ,
.
,
, ,
* ,
" ' , .
" ,

944

.
, , *
' (6)
* ,
' .

" ,
^
, *
.
, , ,
.
5 ,
, ,
, ,
,
, * (7),
" ' .
' ,
,

.
.
,
.
,
, ,
,
' ? *

Vera. 558.

certe, doraine, multum utilis eat, et oiroa ea-1

dem exactam regulam induoit, si quia pecudem
gregatim paacentem occidat. Aotio hc eat pconalia, eat utilis, et direcia : si qiris corpore corpori
damnum intulerit, tunc erit directa : ai aliler noouerit, utilia : si vero nec eo modo, nec corpore
oorpori damnura datum eat, actio in factum competet. Lex Aquilia ab inficiantibua duplum exigit,
a confitentibua simpluro, neque enim arapliua petitur. Aotio vocata vi bonorum raplorum, movetur contra raptores rerum alienarum.intra annum
quadruplum repetit,re rapta in quadruplo comprebfinea, atque adeo coneequena est ut poana in t r i .
plo conaiatat: at extra anaum simplum eolura reposoit. Et si priuaactura eetvi bonorum raptorum,
ceaaat aolio furti : ai furti ante quia egit, move- ,
bit itihilominus booorum raptorum actionem ; poteritenim qais, odomine, ita demum agere, modo
non excedat quadrupli exactionem,etiam ai utramqae furti et bonorum raptoruni moveat. ActioDepositi vocatur , ex qua quie
dolum preealat, et latam culpam, et uauraa proptermoram etuaum, et baeredibua datur, etcontra
haeredea, non enim infaraat, nisi propriua dolue
intervenerit. Actio de Dolo, eat et pcena, et pana(6) .

; lie, datur cauaa oognita, et est pereonalie ; intra

bicnnium incipit, et flnit: si alia actio competat,
non agis de dolo. Actio de FaUis ex lege Cornelia movetur contra eum qui falaum feoit, ejua ptena
domine, publica est, in ingonuis hominibua deportatio,et omnimoda bonorura publioatio ; ruraus
in aervo graviasima pcBna, et extremum suppliciura. Eet etiam lex Julia de Peeulafu contra eum
qui furatua ost ex aacrie penetralibue, et ex totis
monumentia aive religioaia : movetur, damnat, et
punit gravisaime,inducit enim priorie ordinismutationem ; deportat, domine, eum qui convictus
eet, et robur obtinet intra quinquenniuro. De Donationibus actio diviaa eet, donatio eniin duplex
est; donum eat : alia eat inter vivoa, qas
confestim valet: alia eat mortia caaaa,
. Mora enim , cauaa, cujua gratla : sive
quod datum eat ob auapicionem mortie. 8i quia
enim periculosam navigationem ingreaauru3,metu
mortia det pecuniaa, et dimittat rca dataa, ia qoi
metu donat, dominua earum remanet, qui rero
donum cepit,naturalem poaseaaionem consequitar.
Stipulatio alicuiacquisita ad aolum haeredem traasmittitur. De Ino/fiaoso, eat querela de teaUmento, iatroductio ad actionem non proprie actio
(7) .

945

SYNOPSIS L E G U M .

946

,
' '* .
.
' ,
' , ,
* z\c , ,
, ,
, ' ,
,
, .
, ,
, ,
(8) , ,
, , ,
, .
" .
, ,
, , ,
, '
,
, ,
" (9).
, , ,
' .
,
, , , ,
, ,
" , , ,

, .
' '
, , ,
*
, ,
"11 ,
" , ,
, ,
.
, , *
, , *
' , ', ,
' ? ,
,
,
' * , .
,
[,
' ,
, .
"' , , ,
, ,
, ,
, ,
,
,
' ,
.
, ,
,

Vere. 617.

(de petitione hsreditatia loquor). Ea datur filiie

contra patrem, ai eoa exbaeredatoa ecripaerit in
teatamento, et contra filios patri ex airaiH cauea.
Actio in /tem, multiforrais est, et multinominia ;
in genere enim et apecialia eat booe fidei : ea quidem eet utilis, qu creditoribus datur, confeeaoria, negatoria,probibitoria apecialia, altera aerviana, alia publiciaaa. Et in Factum actionee pluree
et divereffl aunt, quredam praUoriae, quaedam pupillaria, quaedam ex lege deacendunt, queedam arbitrariae aunt: qnaedam aimplum.quaedam duplum,
triplum, et quadruplum debiti repetunt; aliae annales suot, aliae perpetuce. Uaue actionum in factum eat maltiformia. Judieati actio qualunrmenaibus a judicie condemnatione enumerandis deflDitur. Actio de Injuria annalia est; ftt rebua, at
mage verbia in corpua et exiatimationem ad infamiam prolatis : agea ea etpecuniarie et criminaliter, si velia, et unius ac solius anni elapau
oomprimitur. Ut actionum in rem, et in factum,
ita lnterdictorum usua pluripotena eat, ct rnoJta
nomina obtinet. Eat autem InLerdictum praetoria
colloqoium et denuntiatio, quo litem non dirimit, sed docet aolum quomodo judicem oporteat
(8) .

litem motam dirimere ai qui invicem de posaeaaione conlendunt; naturalia quidem poaseaaio eat
rerum detentio, aed quaai poaaeeaio eat uaua i n corporaJium. Interdicta alia aunt ad exbibitionea,
quffidam ad reatitutionem, alia probibitoria: quadam perpetua aunt,quaedam annalia, qudam publica, qusedam aliquibua compettmt, interdiclum
unde vi, postea et illa quae de rebua, intordictum
qaod vi autclam nuncupatum, quodque Greeci interpretanfur . Neque verboaua
aum, domine, nomina colligena ; nam, ut generaliter dicam, interdictum eat colloquium,et enuntiatum, judicem edoceoa de lite. Sed alia ruraum
tibi dicanda aunt. Conductio ; Actio Locati
competit illi,qui rem mercede locavit, in eum,qui
conduxit,ut morcedem eolvat ; Mandati, ', eet ex conaenau. Metus causa ei competit qui
timore poteatatia rem suam dedit, vel debitum acceplo t u l i t ; peraonalia eat, et anno terminatur.
Majestatis, domine, eat lex Julia qua agitur
contra eum qui adveraua regea aliquid patravit.
Grave eat \mem aacra? Majeatatia crimen, etiam
exsistentibua liberis damnati bona proacribuntur.
Hxrediiatis est de ancceaaione aive (9) .

47

948

MICHAELIS P S E L U

' el 4 .
' .
,
, .

,

' .
.
, '
.
, ,
' ,
' .
, ,
,
, .
' ,
, .
.
.
,
.
' (\0) ' ,
, ' .
,
' , , .
', * ',

\ ,
' ' ,
" (11),
' .
.
, .
.
,
' .

' .

.
' .
,
g * .
,
.
,

,
|$
,
.
, ,
* ,
.
' .
1

Vere. 673
, m qtia nulla eat differentia agnatorum et
cognatorum suorum,o domine,et emancipatorum.
Omnea Noxales actiones Prffltori, movantur contradominoa aervorum delinquentium. De Repetundis fertur contra munera accipientes, maxime
magiatratua, et eorum aaaeaaores ; movet^r etiam
si reua mortuua sit. Rerum Amotarum condictio
oompetit et mulieribua contra oonjugea, et viro
contra mulierem furantem, vel furatam. StelUunatus eat aotionis improbitas, quemadmodora si
debitor uni ex creditoribus rem prius alteri obligaiam hypothecae dederit, extra ordinem pleotitur.
Tnbutoria actio eet divisoria. Tutelae contra tutores. Terlullianum aenatuaconaultum contra calumntatorea Famtlix erciscundx forraula, cujua
judicium duplicem habet naturam, provocantium
enim uterque, eat actor et reua. Funeratitia sumptus in alicujua funere jure factos reposcit, qui
aumptua alia omniadebita pra2cedunt.8enatusoonsultum Atilianum bone fidei possessorem neque
quod aupereet luorifacere, neque damno affici
decernit. SGum Amphianium omnino aublatumeat,
SCum Adrianium oumino in uau eat.SGum Attilium
rerum furto aubreptarum dotninium, longa poaseaeione acquiri, convenienter probibet. Lex Caii ab
eo qui terminoa tranatalit, in ainguloa terminoe
(10) .

centum aureoa exigit. Lex Voconia proraus sublata eat. 8Gum Asumianium est hujusmodi, rex,
si quia 8ub conditione, vel asque sub die, fideicommiaaariam libertatem debeat, et ex jirxta causa
absit, ut ea procedat die vel conditione impleta,.
atatuit, et ipse lapeue non eat jure patronatus.
Lex Julia est, de adulteriis, ]a Majeatatia, de
vi armata. SGum Ciaudianum omnino aoblatura
eat. Carbonianum fert opera impuberibua. Lex
Cornelia eat contra falaarioa. SCum LargUianxm
omnino in deauetudinem abiit. Ninianvm non est
in UBU. Orphitianum prsbet filiis jura quaedam
legitima in succesaionibua matrora. Lex Pajria
omnino aablata eat. SGom Silanianum ultionem
inducit, ei quia violentum quid repente paaaus
eat. 6Gum Teriulianum euccurrit matribos, i n
univeraam legitimam filiorum ba?reditatem. Explicanda eat atatira tibi lex Palcidia, cognitu eniro
non parum difficilia eat.
Viginti quinque annl minorum, rex, a roomento in momentum legitime compotantur. St
cooditio alicOi apposita ait non definito tempore,
ad impleadam conditionero biduum babet.HadC est
legitima temporum aupputatio, imperator, a
aeptima noctia bora dies incipit, et usque nd aextam alteriua noctia exaote Iranait. Intra dias de(11) .

940

990

SYNOPSIS L E G U M .

'
.
, ,
.
,
* .
,
" ,
, .
, ,
" ,
1 .
,
*
' ,
.
,
" .
,
, ,
.
,
,
.
,
" , ,
,
" ,
.
,
, .
,
, .
,
5

, ,
' . .

,


,
.
,
1

.

.
.
, .
,
g , .
.
.
, , ,
,
, .
,

, ,

.
,
01 ,
.
,
*
C ,
*
' .

Vere. 742
eem appellatur. Mulier intradies triginta a divortio,marito nuntiet quod praegnana ait. Poet apertaa
teetamenti tabulaa, rex, bares inventarium t r i ba meaaibua

facito. Bonorum poeaearaioDibua

qua3 propinquia a lalere daferuntur, oentom diea

atatuti eont. Condemnati dUationia cauea quatuor
menaea habeot: quibus elapaia ueurae centesimaa
actoribua aolvuat, Actio redhibitoria, imperator,
q a rern vendiiam restituit, omnino intra eex
menaea utilea roovetur. Actio quae pretium rei
vendits minuit, id eet quanto minorie, aex fataltbos meneibae finitur : si vero venditor de re vendita flrmiter promittit, actio annum tempue non
tranegredietur. Intra annum dari debet legatom
qood quie reliquit religioeo loco. Annua prsfinitur excipienti poat conjagia roorteui, ad opponeadam non numerataa dotis exceptionem. Qui
propter magnom crimen ad judicium requiritur,
nisi aeaa intra annum oflerat, omnibus bunie
aoia merito ejicitur. Actio quee datur contra eum
qui ex incendio vel naufragio rem alienam rapuit,
aaao finitar qaoad quadruplum.non ulteriue ; nam
anno completo in eimplum condemnaiur. Omnia
muher viduata aolum anauw lugerto. Aotio de dolo

biennio finitur. Exoipiene de non numerata pecunia, bieDnium continuum babebit, postea noQ
exoipiet.Emphyteuta,et conductor venerabilis looi,
deteriorem faoiens rem oonductam, vel non agnoacena debitum duobua annie integris, re privatur.
Si biennio matrimonium coastiterit, et postea aolutione legitima solulum sit, viro repeteoli scriptam dotem competit exceptio de non numerata
peounia : si vero ad decem annoa porrectum sit,
tres mensee aolum illidantur ad movendaio litem :
Omnie pecuniaria cauea legitime mota,ultra triennium produci nun debet. Post annum viceaimum
quintum, ad reatitutionem miaoribue quadriennium dato. Quereie iDofficiosi tempus quinquennium. Adulterii crimen quinqueunio exstinguilur.
Peculatas crimen quinque annie finitur, nec ulterius aotio competit. Iofana eet annorum aeptem.
Inira octo annoa lector esse non poteat. Rerum
immobilium, imp., iater praeeentca uaucapioni
atatutum eat decenoium, inter abaeotes viginti
anni et non ultra. Anni non numeratas dotia aunt
deoem. Que aote duodecimum annum nuhit non
contrabit matrimonium ; ai quidem aponaalia auberant, illa ruraua lege consietuni, niai quia ea aol-

9SI

952

MICHAELIS P S K L L l

, .
,
,
.
,
.
,
, ,
', ,
.
,
,
,
.
^, '
.
.
,
.

, ,
,
, ' .
, ,
,
,
,
'
.
"

. ,
.

, , , ,
, ,
' , , ,
, ,
'11
, ,
.
' ,
,
, , .
, .
' ,
,
, ,
' ,
[
* ,
' ,
*
,

', *
, , ,
,
, .
,

Vera. 801
verevelit tanquam ex lege. Feminis duodocim Q
anni, maribua quatuordecim ad pubertatem aufficiunt. Natua annos decem et octo advocatus esse
poteat. Adoptans raajor esse debet adoptato annis
oclodecim. Mulier poalulana veniam tatia, legitime id aget, ai nata ait decem et octo annoa :
at vir vicenaaliB eeto ad veniam. Minor viginti
annia judicare non poteat. Vigioti annia crimina
Hniuotur, aolum quinquennium exatiuguit adulterium et peculatum. Qui viceainium quintum annum implevit venit ad adminiatrationem rerum
auarum. Minor poatulata etatia vcnia,ai alicuirem
immobilem dederit, non valet donatio, nisi poat

agendutn robur obtinent. Ea vero qua duplum

exigit a fure in omnem furis vitam producilur.
Hypotbecaria actio debitoria rem babentie,et probe
poaaidentia, ad annoa quadraginta extenditur.
Hee vero aunt actionea bonaa Qdei, eroptio, et
venditio, conductio, aocietaa, locatio, adminiatratio rerum alienarum, actio tutelee, mandati, depoaiti, commodati, de pignore, de diviaiooe i n ter cohaeredes qu dividit communia etiam aine
aoctctate preacriptia verbia, eive ait de rebue
perrautatia, eive ruraua alia aimilia nominia a t i raatoria, heraditalie petitio, quae poatulat, domine, ea qu aunt haereditatia : ex stipulatu fbit
viceaimum quiatum annum, decennium et am- etricta.
pliua traaaierit. Actionem venditi longum tempua
Lex Kalcidia hanc naturam habet: ei quia pater
reaecat. Petitio uaiversae haereditatia et omnia uniua fliii mortuus ait, ecribens autem teatamenperaonalia actio triginta annia exstinguitur et cor- D tum fllii non meminit, aed infactam aJiia reliquit
rumpitur, nullo modo ulterius. Fiuium regundo- hffireditatem, filiua tertiam partem bonorum paterrom triginla annia nulla denuntiatione interru- norum acctpiet; ai Pater duorum filiorum morpta, exatinguitur. Et actio peraonalie eodem praeil- tuua sit, nec, testamentum facieoa, eorum menito tempore niai interrumpatur, convenienter minerit, quiaque sextae partia bonorum patertolletur. Actionoa temporalea, eo etiam aolo tem- norum particepa erit ; ai vero trea aint i i l i i
pore exetinguuatur. Utot duplicia judicia, hsctria demortuo,quiaque nonam partem subatantiappateraolummodo q u eequuntur : scilicet communi nm habebit, duodeciraa vero in quatuor filios dividividundo, famili erciacundae, tertium finium dctur : ai plurea eint,o domine,quatn quatuor, iilis
regundorum. Neque furti, neque pro socio, no- partem eubstanti patria dimidiam dividi legi
que de rapiu mobilium, quam Latini vocarunt vi Falcidiae placet.
bonoruzn raptorum, plua quam annia triginta ad
Rem aliquam aine detensione vendentea,in aolaiD

953

SYNOPSIS L E G U M .

,
,
,
,
, '
, .

, , .
,
.

', ,
,
* , ,
,
, .
'
S' ', ',
.
, .
,
,
(12) .

,
, , .
, .
;
,
, , *
~ , ,
,
" *
* .
*
' ,
' .
* ,
,


.
,
, ,
*
,

.
, , ,
01 ,
.
,
' ,
" ,
' ,
, , .
, ! ,
,
( ,
, ,

Vere. 862.

estimationem rei vendita condemnantur. Si vero

defeodant, fflstimationem et poenam dupli dant;
aic eniin etatutum eat. Compenaationea, domine, a judice eunt auecipiendae: aoliua depositi compensatio non est. Simplam condemnationem babent, ex stipulatu, mutui, ex erapto locati,mandati. Dupli exactionem habent,Aquilia lex,
furtum non mantfestum, depositum. Quadruplum
vero furti roanifesti, alias quoque mult actiones
in factum, metus, calumnis ruraua, et aliae actionea. Qui ex naufragio rem rapuit, domine, juate
rependit duplum quadruplum: aliud enim quadruplum fisco adjudicatur, aliud habet naufragium paaeua. Nemo proprio nomine in judicium
vocatua dat aatiadationem judicatura aolvi: alienam vero Htem in juiicio exorcena, nequc exhibena acriptum mandatum principalis actoris,
recte compellitur ad aatiadationem.Quaedam actionea ex lege, quaadam ex conatitutionibua imperialibae perpetuae aunt, ut legibus placuit. Legee pretorom natura annuae aunt, et paucae quidem praetorias actionea perpetue aunt, ut de furto,
et que datur bonorum poaaeaaoribua legitimis.
PcBnalea vero actionea vocat dantur heeredibua,
(12) .

non oontra hfleredee, queraadmodum eat farti,

bonorum raptorum, Aquili, damni, injuriarum :
ei quia litis conteetationem ceperit in judiciie, et
beredibua, et contra baeredea datur. Mulier poat
viduitatem secundo non nubena cum filiia dividit
haereditatem paternam, et eequalem uni liberorum
partem capit, quoad uaum, et quoad dominiura :
idem e converao marito competit. Filiue aui juria
eiae liberia decedeos, legitimam quartam partem
parentibua dato. Puellam violana, et violenter
cum enaibua barbaricia rapiena, plectendua eat
ense: si aine armia rapuerit, bonorum publicatiooem auatineat, et ei raanua acindatur : vel
potiua bona non publicentur, aed violatae et vim
paeaae juste omnia applicentur, ex eo vero facinore nuptis non sunt porficiend.ie. Oportet aecundum conauetudinem olim institutam remoraa
diatare invicem in mari, exactia et praeordinatia
trecentia aexagintaquinque ulnia, ita ut dimidium
omnia ejua menanrad ab uniua partia flnibua,
domine, reliquum ad vicinum uaque porrigatur.
8i quis pupillaa oculi occeecaverit, talio eat; dabit
enim ut par est oculum pro oculo : ai vero quia,
heu ! oculos amboa offoderit, ei unioua oculua ef-

955

956

HICHAELIS PSELLI

* , ,
. " ,
' ,
" , ,
* ' .
" , , ,
,
" , , ,
[,
, .
, , ,
.
.
,
( ,
,
^**, '
, ,
,
, , , ,
, '
c , ; ,
: ,
, , , ,
' ,
,

,
,
, > .
JJ , ,
' ,
,
& ^, ,
,
.
.

,
.
? ,
' ,
, ,
*

,
.
.
? ' ,
, .
' ' ,
[<.
$
.
"


,

-, , ,
,

Vera. 922.
fodiatur, at is pro reliquo dimidiam partem bonorum ocoecato dato: ai eit pauperrimua, dao
effodiantor. Indotat et pauperes mulierea, quae
ad aecundaa nuptias oon convolarunt, bonoram
raariti quartam partem accipiant, cujus proprietatem etiara liberia exaiatentibuB consequantar. Bexennia aecundum Jegea sponsalia non
contruhit. Servum fugitivum contra legee emene,
id quod interest aolvit, et ab eo duplum extgitur.
Actionea quae iDfarnant, mi domine, aunt injuriarum, fnfti, tute)?e, doli, depositi, vi bonorum
raptorum . Furti quidem , domine, injuriarum,
doli, et vi bon. rapt. etiam si quis condemnatua
non ait, eed qnid dando condemnationem effugerii, notalur infamia. Ante realem poasesaionem, nemo aolo animo poaaeaaionem recuperat.
Poeaeasionera vero corpore mibi acquiaitam poaanm aolo anirao retinere. Interdiclum unde ut
convenienter intelKgitur, ai quia eura qni poeaidet
rero immobilem, poaaeaaione dejecerit; ai enim
Bciat ia qui vim infert eam rem immobilem ease
poaaidentia, poeaeaaio et sstimatio ab eo exigitur :
si vero qui vim infert, rei poeeaaeae ait dominu8,

conatoe poenam austinet, omnimodam scilicet ejua

rei privationem.
Creditoria nomen lege generale eat; cuicunque

enim ex qoacunque caoaa debetur creditor etot

debitoria ex lege: et ruraua proprie vocatur creditor, qui pecuniam debitori numeravit, aite rem,
quie natura penditur aut raenauratur, id eat, qne
poodere, numero, aul menaura conatat. Pondere
quidem, qualiaaunt, argentum, aurum, plombora :
nnmero, minuti nummi: menaura, vinum. Debitorum hc eat diviaio, aliai aunt oum hypotheca,
alia aine bypotheca'. eorum que cnm hypotheca
Bunt, alia babent privilcgia, alia sine privilegio
Bunt. Quee aine bypotheca eunt, peraonalia diciio:
quae bypotbecam habent realia vocanda. Et ftacalia
quidem debita priora tempore, potioraauot debitis
cum bypotbeca, irao et dote, dico autem ai poateriora sint. Greditor bypothecariua habena prtoritatem, aive ex generali, eive ex particalari bypotheca, fiaco poateriore aetnpcr potior eat. Dos
licet poaterior, potior eat tamen creditoriboe
bypothecariie. Sunt alia poateriora debita qaaa
virtutem dotia miram in modum ffiovect, queeaadmodum quod primipilie, et quod mtlHia em&iida caoaa creditur. Gondictio ex lege dioitor, repetitio quaedam a lege induota. Creditor bjpothecariaa etiam poaterior, viooit oreditorem non
bypotbecarum priorem. Rejiciandna eat teatie corruptua, mimua, thymelicue, gladiator, contfra

957

958

SYNOPSIS L E G U M .

,
, ,

, ,
,
'
, ,
' ,
.

,
, .
' ,
' , , ,
.
\ , ,
,
, ' .
* ,
, ' , ' .
'.
' ,
; ,
,
*
,
,
(13) ,
.
, (,
g ,
, ' .
' , ' ,
,
,
.
,
1 , .
,
,

' ,
" ,
,
', .
, ,

*
,
, ,
* .
,
' ' .
,
.
" ' , ,
.
,

Vers. 980.
bestias pngnat, et quicunque in judiciis damnati
sunt, at caJumniatorea, furea, adulteri. Impnbea
teatia DOO eat, neque raulier. 8i vero rea sit qua
spectationem et vieum hominum effugiat, mulieres
testimonium ferunt. Servue adhuc teatia est ob
penuriam teatium, contra omnem alian peraonam, excepio proprio domino. Invalidi, eeoes,
milites, protospatbarii, aacerdotea, inviti testimonium non perhibent, aed aolum aponte. Epiecopua ncque invitue, neque voJena fert teatimonium. Alii etiam invili teatimoniuin dicere cogi
poaaunt: xnaxime ei pauper ait, et vilia conditionia, qui advereua poteDtiorem aliquem judicium

dictavit, cujue poteatatis terrore, et noetu, pauperia teatea aubticent, ad boc ut id quod et vorum
eet deponatur, vi ad teatiraonium trahuntur. Ad
solutionem du teatium vocea aulficiunt, ai una
solum libra eoluta ait : ai vero ampliua, trea
teatea euot exbibendi. 8uper depoaito quinque
teetea exbibeto. Teatimonia vero coDveoieoter rejiciuatur, ai quia debitum, quod a creditore ia
scripiia cceperat, peraolvit, aecuritatem scriptam
oapiat, trium teatium aubacriptionibua firmatam
si enim iilud non feoerit, iterum obiigatue eato,
niei qainque teatea producti dixerint, aecuritatem
(13) .

debitori fuiaae conscriptam, et ipaia prneentibua craditorem dixtaae, se a debitore pro*

prium debitum accipere. Si creditor debiti securitatem fecerit, poatquam triginta dioa effluxerint,
non potest excipere de non numerata pecunia, dicena, quod aecuritatem quidem acripait, aed ante
aecurilatem pecuniam non recepit: ei vero intra
diee triginta agit, tunc cogitur debitor probare ae
vare debitum creditori aolviaee. Qni dotia aecuritatem legitime conacripait, et in ea rem unamquamque secundum propriam apeciem ordinavit, non
numeratam pecuniam nullo modo dicat. Si quia
autem in acriptia debere ae contesaue ait, querela
Don numerata? pecuniaa duobua annia Oaitur, et
tunc jndex cogit creditorem, .jure factam debiti
numerationeni probare. Quod ai quia debitum in
aoriptia coQfeaaue fuerit, non quidem ex numeratione, aed ex aiia cauaa, valuti ex venditione, et
illud manifeatiasime oatenderit, boc aecundum
debitum non eaae actori, et nuliam eaae conieaaionem dicena, gravatur probare, quod non debitum coofeaaua ait et quod per vim et doium acripail. Filiuatamiliaa et pater eidem negotio tealea
adbiberi poaaunt, etiam teatamento. Teetamentum
quinque teatium manibua aubacribatur,et aignotur.

MICHAELIS PSELLI

959

8* ,
,
*
- 6' ,
' , .
,
?
, , ,
, , .
, , *
,
EU ;/, , .
, ,
, ;
*
,

, , ',
,
, '
, ,
* , .
, , ,
, ,
' ,
' ,
,
,
, , .
" ,
, , ,

960

" , ,
" , .

, ,
,
,
.' ,
,
,
.
, .
" .
,
" .

, .
,
.
,
.
,
, , .
, , ( ' ) ,
, , [.
, ,
, , .
.
' , ,
,

Vem. 1040.
Qui vero probavit sibi ab infioiantibus esse debi- C quidem conventioneB vocantur, aed in propriam
tum, aufficiena triginta annorum tempua cepit. oontractue denoimnationem incidunt, venditionie,
Sin atitem testiom prwaeatia deatituatur, poteat locationis, aocietatia : ai vero in proprium nomen
juejurandum deferre debitori, qui si juraverit non cadant, et maxime ai prsceaeit, vel do ut dea,
creditor debito cecidit: si vero reue juramentum vel facio ut dea, vel do ut facias, vel facio ot fareferat, et creditur juraverit, pecuniam capit. Ob- ciaa, quod quadruplex eat, ruraua gignitur actio
serva, domine, pulcbrum quid et opportunum rei praescriptia verbia : illa enim conventio non invede qua disputatur, quod licet tranailire ab una niena actionem alicui contractui bomooymara, geallegatione ad aliam, abeque ulla reprehenaiooe. ncrali contraetua nomine vocatur, et dat actionem
Gonventio, domine, in tria dividitur, nam alia preacriptia verbia, quee in demonatratione rem
publica eat, alia privata : privatam rarsua in duaa enarrat, et ab intentione incerta nominatur, cujue
partea dividuat, in legitimam, imp. et juriagen- flnia in condemnatione deainit. Pactorum alia
tium. Nuno vero quatuor ne ponito, aed tria aunt ex continenii, qu una cum ooDlractibue naetantum dicito, nam iogitima illa, et juriagentium, cuntur; alia qum antiqu legea cx intervallo diomnem privatam generalem conaumpaeruat. Igi- cunt, aive poateriora prioribua contractibua : hec
tur conventionera in illa tria dividito, publicam,
nuda pacta illea vocant (id eat conaeDsus meri)
legilimam, et juriagentium. Et publioa quidem ^ qu actionem non gignunt. Non enim qai poat
eet, pax publioa : legiliroa, qu propria lege con- tempua paotua fuerit, iliico ex pacto actionem haatituta : qus vero neque legitima neque ex publi- bebit : ai quia vero per circuitum et dolo egerit,
cia est, juriagentium eat conventio in genere. eicipitur siatim de pacto adveraua eum. Sacra
Earum iterura conventionum, domine, ali gi- vocant templa publica, aepulcra veneraada r e l i gnunt aotionem, alia exceptionem, aed quaeoua- gioaa diount. Publica quae omnium in uau aunt,
que actionem aimilia nominia gignunt, dioo autem
maM, flumina, ripae, et littora. Popularia, tbeacum oontraotibua e quibua derivant, generaliter
tria, stadia, baailice. Omnia oreditor moTene.
(14) .

961

SYNOPSIS L E G U M .
*

962

- ,
[.
*
* .
, , ,
[ (15).
, ,
, , (5
,
[(3,
, ,
, ,
,
,
,

,
',

.
,
,
' .
,
' '.
, .
* , ,
,
, ,
g '
.
.
,
,
.

, , ,
* , ,
, * {5,
, ,
(
0* , ,
,
' 3 ,
,


" ,
.
, .*
, .
,
, , (5, .
,
* ,
" , .
*
" ,

Vere. 1097.

contra virum tertium extr&neum qui rem poaeidet hypotbrcariam, definitornm quidem annorum
preacriptione excluditur, personalem vero actionem babet contra debitorem. Impubea in crimine
prohibetura teatimonio. Multis modia intestatua
quie dicitur, qui neque teatatua est, qui non aecundum legea,qui teatamentum habet dilaceratura,
et cum eat irritum, et cum sine haerede.Qui teetatua non eat facit codicillum, et ante testaraentum
quis acribit codicillum : ExbflBres in codicillo non
ecribitur, neque hereditatia fldeicommiaaaria :
oeqae in codicillo hereditatem quia scribit, neque
conditio etiam universis herodibua adjicitur. Stipulationum vero hanc notitiam habe. Quedam eat
judiciaiis, ut quae de dolo ; qusdam pretoria; qudam aatora mista: queedam ex conventione utriuaque partis. Autbenticum et pupillare, unum testamentum, haireditates vero du uniua teatamenti.
Irrito, domine, secuodo testamento, et primo propter illud jure rapto, intestatus est qui duo fecit.
Haerea enim acriptus aecundo testameoto, non
auccedens illico, illud irritum facit, Illa eet irritatio legitiroa teatamenti. Sad et alii aunt modi
n u l l i u a teatamenti, multa enim vitia teatamenti
(15) " .

rex, irritati imperfectio, ruptio, deinde que*

rela. Querela quidem eat aolum naturalium liberorum, cum praeteriti aunt a parentibua. Fratrea
quidem quaeruntur de consanguineorum teatamentiB, ai acribant heredea omnino damnatoa.
Atque bfBO eat, rex, tertia para totiua eermonia.
Gommune eat bominia nomen, domine, feminia
et maribua, quod qui dicit duoa aexua dicit. Alia
eat actionia natura, aliaiterum exceptionia,etiamii
qui exceptionem babet, actorie in judioia locum
et ordinem oapiat. Oebito natura obligatur omoia
impubea: et omnia impuberum creditor, natura
non lege creditor est.Ancillae furtiva3,quod in furto
natus eat, iafana ipaiua non eal para: aio neo
uaura pcana. Oratio qu neque coojunclionem,
neque diviaionem habet, ex mente pronuntiantia
aigniflcatiooem habeat: ai quia enim domorum
et agrorum dominua ila acripaerit, lego amico
domua agroa, pbraaim disjunctam dicena, complexive locutua eat: ai vero ita loquatur aolute:
Domoa do Petro, agros Paulo, Petrua electionem
facito ; diviait, non conjunxit Pauli aermone. Quod
palam eat in conepectu multitudinia eat, oportet

93

964

MICHAELIS PSELLI

,
,
.
.
.
" .
,
" ,
,
.
(5? '.
' ,
.

.
,
* .
'
' : .
,
,
,
.

,
.
,
' .
^ ,
' ,

, .

.
,
' .
, , .
.
* ,
, , .
,
; .
,
.
^.
g ,
,
, .
" .
.
,
.
' * ,
*
,
*
' , ,
*
.
, , ,

Vers. 1156.
coram omnibus teatibua vel quid dioi, vel breviter Q oontra legea elicitam valeat, ai poen inoore
fieri. Actionie voce peraecutio oontinetur, qui enim gratiam faciat. JuatUie ratio potior ait atricto
vendit aotionem quam habet, boc actionia nomine, jure, domine. Cauaa criminalia intra biennium
fori looutione, peraecutionem illico veodit. Actionia flniatur. Confugiena ad potentiorea propter litie
nomen proprie genaa est, nam omnem actionem
patrocioium, omni cauea, domioe, secundum
proprie aigniflcat. Arma dicens, et lapidea intelli- legea cadat. Condemnatue intra quadrimeatre temgit, Liberatio eamdem naturam cum aolutione pus oon aubjicitur exactiooi rerum quae in conbabet: nam ai quis coram testibus dixerit, liber demnatione aunt. Si quie falaia teatibua caoaam
sit debitor a debito, dixerit perinde ac ai debitum
obtinuerit, et punitioncm, et rei judicats solurecte acoepisset. Omnis magna negligentia dolus tionem auatineat.Quod metu factum eat, robur non
eet. Glandem dicene, omnem fructum dicis, et oblinet. Quicunque vim intulit, obligatur dolo :
omnea arborea, quercuamentloaem facieDs.Filium ex rationabili causa datur actio de dolo, alia actione
dicena, et nepotem dicit; et parentem dicena avum
deflciente. Minori in criminibua non auccurritur.
iaducit. Nullo tempore abest, qui ab hoatibua
Pactum eet de rebua certia, et manifeatia donacaptus est, sed qui in laironum manibua vinctus tionia cauaa: tranaactio est rerum incertarum et
eat. Contra captivos nullum tempus currit, con- JJ dubiarum dissolutio: tranaactio eat tantum de
tra eoa qui a latronibua capti sunt convenienter quibua inter convenientea placuit. De bia crixnioiiluit. Pecuniae nomen generale est, nam mobilium
bue, quibue poena aanguinia irrogatur, licet tranaet immobilium, corporalium ei incorporalium igere, excepto adulterio : de hia vero qu pcenam
jura significatione sua comprehendit. Amicos vo- criminis non ingerunt, non licet, excepto falai cricaraus Don caeu cognito8, eed certoa et speciose mine, partibua trao8actionem ecribere: aine conamicitiaa occasione poaaesaos. Vincula communia feasione, vel datione rerum, noa conauevit juxta
eunt et privata, cuatodia vero tantum publica. Re- legea procedere tranaactio. Et ad tempua, et in
atituere proprio modo, eet exacliaeima omnia uti- perpetuum aocietaa procedit. Divieio, domine,
litatie, causffi et oorporum reatitutio. Juris ignoqum dolo facta eat extra judioium, Iegibua intolerantia veniam non babet: facti vero ignorantie
rabilia eat. Lioet ree depoaita tempore deterior
oongrae legee Ignoeount. Reecriptam imperatorie faota ait, roovetur aotio depoeifi. Inoerta ttipuhtio

965

SYNOPSIS L E G U M .

, .
,
.
'.
,
,
I .
,
,
' .
,
.
/
T I V O C ,
,
" ,
,
.
,
, '
, .
.
.
,
, , .
*0 ,
.
, ,
0 ,

966

[.
,
.
" ,

,
'

, ,
,
' .
'.,
(16) .
& ,
JJ .
,
, [
,
,
" ,

.
" .
.
' ,
,
.

Vers. 1211.
repetitionejn non babet Si qoid natum eat ez
eqvo et equa, dominua equaa foetum habeat. Si
primo bona flde emo aolum, deinde alienum aciena
i n illo adifico, aumptua aedificii non recipio, aed
materiam eine injuria capere poeeum. Poaaeaaor
agri evicti non oapit fructua quoa in illo aevit.
Uaumfraotum habene prestat fuaionea fisco. Qui
j u r e babet alicujua domueuaum, propriia auniptibua eam reGciat, aive tegulaa illiua inBlauret: ei
vero quid ultra aumptua inaumpaerit, aolecnniter
a domino recipiat. Prohibetur Chriati filiiafamiliaa
etiam ai in digoitate aint : illi enim aolum qui peculium babent mutuari poaaunt aecundum legea.
Tutor rem pupillarem emare non poleat. Ex parva
caasa venditionem oe sub?ertaa. Prumentutu vendeoa ex canone publico capitali poena3, domine,
subjicitur. Si venditor rem emptori non tradider i t , convenienter aecundum legea praestat, quod
emptoria intereat In judicio poaaeaaionia, mi domine, venditor duplum aolvena, amplius nihil
praatat earum rerum nomine, quae in venditione
scribi aolent. Post contractum fructus nati, comp e t u n l omnino emptori agri. Emptor cui per
vioJentiam rea empta ablata eat, nullam habet
actiooem adveraua venditorem. Qui rem alienam
(16) .

aciena emit,propter scientiam dominoa rei non fit:

quiveroemit rem alienam neaciena quod rea vondita aliena ait, uau reidominus ait, venditor autem
domino obligatur.Si quis propter causam aliquam
rem capiat, vel caueani impleat, vel rem reddat,
Damnatua crimine repetundarum non poteat a l i quid proprio teatimonio firmare. Emptor probat
fugitivum aervum, ei dicii quod ante venditionem
erat fugitivua, aic placuit legibue. Cenaua potior
eat teatibua. Non eat fide digoum de debito teatimonium, ai quia id probet auia inatrumentia, oum
omnea tealea obierunt, sed prsevaleat ipaiua tabellionia comparatio. Jasjurandum delatum controvereiara decidit. Qui nemioe deferente juravit
nibil profecit. Qui juravit rem aaam eaae, repetit
lructua, et /(Btua pecorum. Si quia juravit ex ea
actione qu duplum exigit, forte ex iniiciatione,
non dupli, aed aimpli aolum persecutionem babet: poat juramentumvcroagena principali actione
duplum exigit, ai aibi debitum eaee probaverit.
Nolena jurare, neque referre, tanquam ex confeeaione condemnatur. Si eum qui juramentum
detulil pcenituerit, tanquani tute inatructua ait
aliia instrumentia, ai deinde poaat aecundo, non
deferat iterum juramentum, domine, atque illud

967

MICHAELIS PSELL

968

. ,
* ,

,
' ,
, ' .
, .
,
,
.
.
' ,
"
.
.
" , ,

,
,
? ,
, .
, , ,
,
.
,
' .
.
' .
,
.
,
,
' ' ,
/ ,
.
*

,
, .
,
01 ,
.
.
,
*0 ,
, ,
' ,
'.
, , .

(17) .
.
,
.
.
,
^ , & ,
.
" ( .

Vers. 1270
oonvenienter, uique ad eententiam juramentum
revocetur. Non facilie eetqutsstio de juramento in
litem. Si quis forte ueuras supra modum confee0us eat, cessat exaciio ejue quod est contra legem, quod vero legitimum est solvitur. Usure
indebitaj ei ante eortem solutas aint creditori,
pariem sortis faoiant : ei vero quis solvit post
eortem, omnino repetat, eic visum legi. Usure
debiti particulatim aolutae duplum recte non excedunt. Mortis causa alicui donans, convaleacene
ropetit illico quod dodit, cum fructibus, foetibus,
et acceesionibus. Qui non eat baerea, tanquam
heres aliquid aolvena, repetit aolutum, imp.
Doe ne publicetur, raariti bonia publicatia. Tutor
et curator aolventea, nibil ex aolutia repetuot.
Si debitor aine uauria debitum babeat, poteat
creditor ex fructibua retinere, et illud faciet
commode uaque ad legitimaa ueurae. Si cum fiscus
pignua diatrabit, credilor ailet, retn remiait. CreditorvolenapigQuadiatrahereymanifaatamfaciatauam
voluntatem debitori. Socer et aoc ua aponao puell(e aliquid dantea, aoluto matrimonio non repetunt. Mutua affectio nupliaa perflcit aine acceaaione dotaiium inetrumentorum, niai protoapa-

(17) .

tbariua, vel auperioria dignitatia ait. Si qnia contra

legem nefariaa nuptiaa contraxerit, propriarnm
rerum jacturam paiiatur, niai ex prioribua legitimis nuptiia pater factua ait. Mulieria emaacipat
aoluto matriinonio doa recte reatituatur, sic placet enim legibua : ai vero illa in poteatate ait, et
doa a patre profecta fuerit, communia est patrta
et Qliee repetitio. Datur doa mulieri etiam conatante
matrimonio, ut det creditoribus, agroa emat,
vel ut liberis ex alio matrimonio proapiciat. Divisio impensarum baec est, quaeddm ut necessaria,
quaadum propter lucrum, aliss propter voluntatem
insumptffl aunt: neceaaariae, molea in mare projecta, inserere novaa vitea et arborea, et ad uaam
agri aorainarium facere : utilea meliorem dotem
faciunt, qualea auat novelleta et pietrinum : quas
dotem quidcm non minuunt, tamen repetuntur;
idem circa voluptuariaa. Nomo contra uxorem
furti actioDcm moveal, aed rerum amotarum. Maritue aeatimatam dotem accipiens, ree dotalee non
videtur accipere, aed aolum capit rerom satima*
tionem, quam praeatat eoluto matrimonio. Mater
flliae, ut legibus plaouit, non cogitur"dotem dare.
Mulier potest etiacn adbuo coasiante matrimoaio,

969

970

8YN0PSIS LEGUM.

" ' ' ,

.
,
.
,
,
,
Qv ,
, ,
.
,

,
, ,
.
, ,
*
,
,
,
,
' , ,
' ,
' ,
,
, .
* ,
,
.
, ,
,
r

.
* ,
, ^
.
.
,
.
,
' ,
, ' , .
? ,
,
.
,
, , ,
g ' ,
.

, .
,
,
.
^ ,
.
, ,
<5.

,
^.
,
' ,

Vers. 4332
si maritum inopem fieri videat, illius aubatantiam
tanquam ex hypotheca aibi habere, DOQ aolum
pro dote, aed etiam pro paraphernia et juribua
donatiooum antenuptialium. Non patria coneensu8, eod actus legitimua, liberat flllum a patria
potestata. 8i quis naturales liberos, et lpgitimoe
babeat, et naturalium liberorura materadbucvivat,
ipei matri et ejue naturalibus liberis, non poteat
relinquere ultra unam unciam : si vero non exaistant naturalee liberi, aed solum ooncubina, illa
rerum ejoe dimidiam unciam babeto : ai vero
neque legitimoa liberos, neque parentes babeat,
omnem aubatantiam, si velit, flliia naturalibue det,
nemo enim probibet: ai vero decedena aliquos
aeceodentium habeat, det illis legitimam partem,
reliquom vero naturalibua iiberis relinquat. Eunucbus et spado aolum adoptare poaaunt, illud
eoim caatratia et tblibiia probibetur, nam spado
potaat forte liberoa generare. Si quia legitime
priua teatamentum condiderit, et aliud secundum
scripaerit, priua ne rumpatur, niai ante aecundum
j u r e robur obtineat. Minor quatuordecim annia
testari non poteat. Non dana teatibua viaticum
testimonii, illico jacturam hereditatia aualinet
Quc caocellata, vol deleta aunt, ai quidem aciente
teatatore, omnino irrita aint: ai vero eecua
PATROL. G H .

CXXII.

omnia valeant. Inatitutio conditionalia est, ei quia

ita ecribit: si ipae annorum quinquaginta moriar,
Nicephorua raibi haeres eeto. Fideioommissum
eat, si quie ita dixit, rem tali, Oli, restituito.
Univeraale vero fidei commissum est illud, omnem
meam subslanHam illi reatituito. Inutiliter datam
teatamento basreditatem, nemo codicillis conQrmat, aic placuit legi. Godicilli scripti ante tealamentum, nisi poatea teatamento confirmentur,
penitua non valent, ac si aoripli non eeaent. Tutor
finita tutela dat uauraa, quo uaque tutele rationea reddiderit. Tutor emens rem pupillarera per
iaterpositam peraonara non habet emptionem legibua roboratam. Licet poat litis conteatationem
tranaactio auper quaerela de inofficio8o facta aecundum legea procedat teatamentum tamen perfec/e
valeat. muliere adoptatua contra ejua teatamentum quaerelam movere non poteat. Tutor bonorum
poaacaaionem poteet petere, nullo modo vero repudiare. Primus gradua non eat generie ex latere,
aolua enim ille eat eorum qui aupra, et qui infra
aunt: aupra quidem parentes, infra liberi: amborum patria et iilii primua est gradua: liberi
praeferuntur in aucceaaione : parentea vero potiores sunt illia qui ex lalere veniunt, exceptia
fratribua fratrumque flliia: illi quibua partea
31

971

M I C H . P S B L L l SYNOPSIN

972

,
,
,
'.
' ,
,
* .
, ,
.
, ,

.
,
[,
' ,
01 ,
,
01 ,
' ,
' ,
' ,
'.
' * ,
.
' ,
^, .
,
,
.
, , , ,
,
, ,
,
, ,
, ,
, '
,
[.
' ,
^ ,
' .
' ^ , ' .
.
.

,
,
,

,
, , ' ,
,
, ,
' ,
[,
.
(47) ,
'' ' ' ,
[,
,
.

,
.
" ' ,
C ,
.
,
D

Yers. 1394
abundant recte fllii aunt. Praegnana ultimo supplioio damnata, liberurn filium parit, ita placuit
legibua. Nonnul! res divini juris aunt, ut templa, monumenta, portaa, muri. Ali sunt bumana?,
qua3 ita dividuntur : quaedam privatas, quasdam
publica. Hffi aunt u a i v e r B i t a t i s , prims vero uniuecujuaque. Meretrici facta inhoneala donaiio aecundum legea valet. Donationem recte factam
neque iroperator reacindit. Oorte omnes Leonie
libri multum utiles sunt, ultimus vero maxime
utilia : nam in eo conaanguinitatia gradus in inodum crucia dascripti sunt: supra, et infra. 0
domine, bipartito, et ex latere, demonatrabunt tibi
gradue primos et ultimoa, quos ei quis, rex, bis
versibus adscripserit, soriptorum notitiara in
pulcberrimo compendio libi dabit. Disce hodie, ct
audi peracrutantem legem quam aenior Romanua
vivena expoauit: Sic eaim cobibuit venditiones
a ruatioia prhia personis illuatribua factas: illia
uaque ad ultimum probibuit, prrodia et agroa, vel
emptione, vel dotaiione, vel aucceaaioae acquirere,
et reatitutionem eiiam non numerato pretio villanie
(17);El .

atatuit. Quod si vellent quidam rualici immobilem

prffidialem poaaeaaionem vendere, circumadjacentea
ad euaptionem vocavit: priraum quidem poaili
aunt, cognati, deinde qui promiscue cum illia poaaeesiones babet, et post illoa qui eadem tributa
pendentea circumpoaiti eunt, tandem qui pro parte
vicini aunt, illi eoira ultimi. Vocantur vero , ut legibua placuit, qui aimul ejuadem subjectionia eunt, licet pro diveraie looia et fundie trtbuta pendant. At dorainua Baailiua in Porphyra
natua, potentioribua omne tomporia robur p r clusit, sive annoa quadraginta dicaa, aive illoa
duplicea : et probibuit potentioribua reoipere pretia agrorum quoa avillania emerunt: illam vero )egetn a proavo retexuit, edictorum omnem virtutem
habituram. Si quidam ruaiici oratoria aedificantes,
illis nomina monasteriorum impoauerunt, etdeinde
quidam epiacopi apecioeo quodam impetu delati,
locum auam potestatem redigunt: illa omnia
novella auatulit, et rureus posseeaionea rusticia
reddit. Quod ai aucts aint illaa poeaeasionee, cum
multi vicini ia illis tonai aint, et donatio oollata

973

FR. BOSQUETI .

.
" ' .
,
,
.
,
,
.

974

' , ,
.
, .
' , ,
[
/jv,
, .

Vera. 1407

illis oratoriis &it, tonaia ibi octodecim raonachis,

nihil illorum reote auatulit legislator. Post hasc
atatuit de fiaco, ne contra eum tempua ullum valeat. Dginde legem invenit, protoapatharios et anpra omaea patricioa, homicidaa, infamiae soliua
poanaa aubjici. Aliatn eeveriorem expoeuit, omnea
qui ex atudio bomicidae probati fuerint,eliam ai aint

ex patriciis, juatum eaae oocidi. Haec legum dicta

doraiue, tibi aufficiant, quorum quaedam proprie
acripta, quaedam reguiariter delineata aunt, imperator, quae ex omnibua legum partibua, domine, colligavi, et tibi compendioeisaimum librum
perfeoi, ad compreheaeionem paratura, et ad notitlam manuale.

FRANCISCI BOSQUETI
JURI8CONSULTI
AD

MIGHAELIS

PSELLI

SYNOPSIM
AD

LEGUM

HUJDS OPERIS

BREVES
LUGEM

NOTJE,

SEU

LOCORUM

JURIS

INDIGES

Inacriptto bujua operia eat diveraa,nam in Bibliotbeca Vaticana unue codex habet hanc inscriptio-

locua qui et totiua compoaitionia qiiaai quoddam

invenitur umbilicum, octo libroa auscepit. Graec.:

oem,

. incipit,

, '
^
. Et infra : , , ,

. Alter vero,
iste, , etc. Fioia tamen,

etc. : quae rae ducunt, ut legam hoc verau

, etc.

'.

Vera. 1, 4, 7. Anton. Auguatinua in lib. De nominib. primua hoa vereua edidit

quibuadam immutatia, ut verau 14:
. Recte hic codex , Harmenop. lib.

, etc*

i , t i t . 1, c. 6 : ,
. Quod apeotat

ad bujua Pandectea genua, cujua gratia hoa veraua

protulit Augnatinue, notavit ante Caaaubon. ad
Strabon. recte ferainam a Latinia credi, quibua et
, cbarta, ejuadem aexua eat.
Vera. 18. Joatinian. in conatit de confirm. Digest,:
. Et Gonatit. De rat.

dor.; Priroam legum partem eia tradi aancimus,

quaa Grreco vocabolo nuncupatur, qua nibil
eat aaleriua, quia qaod primum eat aliud ante ae
babere non potest, Paellua autem fortebic accipit
nomine prioram, univeraam Digeatorum priorem
collectionem, qus ad quintam partem pertingit,
qaam intra centraotuum omnium, natura explicatur : ideo vereic. 49 primi quatuor Digeatorum l i bri qni annt, priorom prima para
riicuntur. Altquaodo volui legere ,
a praetoria edicto quod hanc partem umveream imptet, et a quo Pandecten ae auapicatura
fuiaae Jaatmianua teetatur, dict. Gonttit. De rat.

Vera. 28. Juatinian. ibid. :

,

Vera. 30. Sexta para-varia tractat, de quib. conaule dictam Juatin. conatitut. Duo vero singularea
libri qui id volumen, quod Neoterici Infortiatum
vocant, concluHunt recte, de variia gradibua inacribuntur, cum omnea fere eorum tituli in edicto
auccaaaorio veraentur.^ Ideo merito Juatin. dict.
conatit., ,
,

etc.
Vera. 38. Juatio. dict. conalit. Et poet hoc duo
terribilea libri positi aunt, pro delictia privatia et
extraordinariia, necnon publicia criminibua, qui
omnem oontinent aeveritatem poenarumqueatrocitatem.
Vera. 44. Harmenop. lib. i , t i t . 1 :

.
,
,
( -

, elc. vide Attaliatam in Synopaeoa preefat.

Vera. 50. Harmenop. dict. tit. : ,

,
. Attaliata dicto loco:
Vera. 20 et seqq. Juatinian.dict. oonatit.: * ,
Dejudiciis De rebus . Ex Juatiano ixx
doe.

, etc.
Vers. 26. diot, conatit. Latin., quartua autem

Procjem. Inatit. 4: Ut smt totius legitimcB scientix prima elementa;

975

AD

MICH.

PSBLLI

vertit Theophiiua. GloaaaB

Baailic. ,
.

Vers. 63. Indical sine dubio Eustathium Anteessorem in lil*.

' , ex quo multa decerpaiaae intra

videbimua. Notanda sane est inacriptio ejus libri
bio a Psello relata, alia ab ea quae vulgo editur,
cujua primua titulus eat .
Vers. 66. Difflcile est admodum e qua juris parte haec priora oollegerit Peellua advertere: nobie
maxime Graecorum oollectionibus deatitutia.qualea
, , et ' j u r i s qua? saepiua

acribuntar. Videlur lamen decurrisse aliquam epitomen Inatitutionum inatar compoaitara, ut auia locis notabimua,Hic autem versus
explicat definitionem legis relataiu a Papiniano lib.
1, Definit. I . i , D. De legib. sane Epitome quae babetur in Bibliotheca Vaticana,
t i t . , , . '.
, ex

qua potuit baec excerpere Psellus, et aequentia.

Vere. 72. Ea eat mens Pselli, ut duplex atatuat
jua naturale,aiiud quod omnibus animantibuacomraune ait, et quod naturale proprie vocetur, 1. i ,
Jwnaturale,
0. De justit. et jur., aliud quod
inler eolos homines valeat, in bonorum nempe et
malorum conecientia, dejquo D. Paul. Epialol. ad
Rom. cap* 2 : " ,
,
, * '
, ,
, -

. Jus voro gentium esee quo gentes utantur

secundum definitionem datara, d. 1. i , ult.; non
tamen gentes omnea ; sed eae demuro quB ad ali*
quam rationia normara vivnnt: quod Tbeophil. 1.
I , Inatit., tit. 2 :
,
.

Vers. 79. Non aptior mihi viaa cst interpretatio.quaminstinctus etappetitus; quidenim
animantibue naturaliue inatinctu, quo veluti ratione, et, ut ait Plutarcbus, quasi gonio utuntur?
Uem autem quod Hesychio . Ut animaiia -

. Plutarcb. adver. Oolot, : Legere

aliquando volui ut mutuum parentum et
liberorum affectuoi Bignificarem,eo enira juris naturalis exemplo utuntur Grapci interpretes. Theopbil. lib. I , t i i 2 Instit. : -

. Harmenopul. lib. , t i t . i, hoc aolum

adducit,

.
Vers. 87. Apparet manifeste legcndum css^ , non . Tbeoph. :
; " . Ex usu, utile
xidetur dixiaae Harmenop. :
,
,

Vera. 88. Non eecutus eat Papinianum 1. n deflnit, ubi jue civile a praetorio distinguit, illiusque
partee enumerat.Jus autem civile quod ex legibus,
plebiscitis, senatus conauHia, decretis principum,
auctoritate prudeatium, vcnit, Jus praetorium est,
quod pretorea induxerunt, etc. I , Jus autem civile
V I I De just. et ju+.; qu tamen confundit Justinianue Dejur. nat. gent. et civ., et eex partes juris
ecripti statuit; de quo et Basilic. lib. u, tit. cap.

976

SYN0P81N

lio euae Hynopaeoe, t i t . 4,

tractavit. Quare venit in mentem ut existimem, Paellum, et eum quo hos versue decerpsit
ille, illajuris prolegomena de juetitia et jure, de
lege, elc. praemiaiase, tum demum ab actionibus
tanquam a precipua juris, parte coepiaee. Porro
ad bos veraus vid. 1. et n, D. De stat. hom. et
ul. I De jur. nal. gent. tit. 13,
vocat Psellus, , .

Justinianus, obligalio est juria vinculum, ,

. Tneoph.

Vers. 95. Vid. Instit.. De obligat. 2 Caius litteris omisit 1. i , D. Oblig. ei act Greci;
, ,
, , lib. L I I . tit. 1 ,

cap. 1.
Vers. 96. Neecio ex quo juris capite hauserit
Psellus obiigationem quas re contrahitur parere
Bolura actiones reales. Id enim juri nostro manifestissime adversatur. Nam ple reque personales
actiones ab obligatione reali nascuntur, condictiones quidem mutui, et indebiti \ quib. mo. eonirah. oblig. 1 num. Itaque legeraus .
Vers. 100. Exemplum est obligationis qu l i t teris contrahitur, i n exceptioae non numerata?
pecuni(e,quatn intra qoinquennium opponere olim
licebat, aed Justinianus bienaio conclueit. I . in
contractib. xiv. 0. De non num pef. ult., I . De

UUer. obligat. Quod autem yereu 104 scribitur,

referri debet ad id exemplum, nam, tacente debitore per biennium, ex illo silentio junctis litteris,
quae debitum contincbant, litterarura obligatio
naacitnr : vel certe exceptionis ope tollenda silenlio vires sumit, quae jam oratione litterarum contructa erat. L. !S on figura titterarum xxxvm, D. De
r

oblig. et act.

Vers. 107. Falsum est exacte loquendo quod bic

Pesllus profiletur; neque eaioi una actio aliam
parit cum eola obligatio unica sit actionia maler.
MulttD quidem ex unaeademque obligatione actionea naacnntur (licel non aemper omnibua agi poasit) quae tanquam germana; sororea obligationia
illiae concurrunl; at nuaquam earcm alia alteram
parit.Forte Psellua de obligationibua bic accipiendus : ita ut pr&cipuaa ex obligalione nataa aclionea pro ipaia obligationibua ponat: ut,
cum PX ipao actn furtivo, actionea dupii et qoadrupli, etcoodictioDea.ex lege Aquilia mulUs item
acliouea naacaatur: ex ipaa fnrti et Aquilin actione, aliaa prodire dicat.Quod aane recto aermone
pfTerri non potrat, cum acta sive contractu, delicto vel qnnsi, pro diversia causarum figuris actiones diveraa) ex ipaa obligatione, non invicem ex
se ipais emanenl. Ex actu enim et contractu obligamur, ex obligatione multaB contra noa et nobia ob reciprocationem contractue actionea competunt.
Vera. 117. Gontractum dixi aecutua Ulpianom
/. Labeo xix D. De uerb, sign. 1. vu, 2 ; U. De
pact. haBC voro contraclua definitio, et omni pa-

ctioni communia est, quae duorum plurinmve in

idem placitum conaenaue deflnitur 1. i , S 2, D. Oe
pact.

Vera. 132. Gum noiiseima aitactionia divisiu, ut

alia ait io roin quae dicitur vindicatio, alia i n peraonara qu condictio. L.xxv. D. De verb. oblig.;
et Paellua hic dlcat certnm

eat legendum . Basilic. L I I , tit. 1,

cap. 3: ' ,
'., . Gloss. Basilic.
in rem : .

14; ,
. ,
. ,
: .

Baailio. .

Vera 91. Hic est inatitutionum jnris, et edicti

perpetui ordo. quom tamen vereu sequenti invertit; quemadmodum et Attaliata, qui ipso in ini-

Vers. 143. Verum eet quod generaliter dixit

Paellua, duaa ex atipulatu actionea, ex verboruoi
obligatione naaci. Gum tamen auper diveraia rabus

Scbolion. Graac. citatum a Garalo Lnbbao D. loc.

977

978

F R . B O S Q U E T I NOTifi.

atipulationea interponantur, quihus aclionea

aliquando oerlo nomine insignita3,i*liquando nulio,
sed sub geaerali nomine veniunt : hic recenaet
quaadam ex i i i i s , ut boc versu aeatiraatoriam
quce proacrtptia verbia est actio. L. , I , D. De
aestimat. act. Kecte Glosa- Baailio. :

nibus quaruiii Lituli perversum carrainum ordinem

deinoiiatrabunt. Vide lib. r, t i t . 1 et 2.
Vera. 210 ^ 1, 2. I Dc jur. person., quo titulo
g ult. cum dixiaset JuatiaiaQ. io aervorum conditione oulla est differentia ; in liberis autem muliaa.

,
, .

,ait Theopb.Inde eumpait Psell. veraum 212.

Vere. 214. Ex tit. De ingenuit I . , et e cootrario, quia noa debet calaaiitaa matria ei nocere qui

Vera. 146. Alia actio nata ex verbie, darani i n fecti- de qua elegans est Gioeaa Baailica, quam ita
verLu. Damni infecti, videliceL de imminenti et
futuro damao, eet protoria atipulatio, ex obligatione verborum nata, quas peraonalis eat, et transit contra bsredea, et ad bsredea. Monetur utem, quando vicioi doraus propter subeuntem
putredinem Cdsurn miaaLur, si noluerit vicioue
ejua curam habere. neque etipulari. Quod com
tiogat ex illa ruina me damno affioi,ad illud damnum reearcienduai mittor in poaaeaaionem ruinosw
dotuua. Illud igitur limeae viciuue univeraarucn
dium dominue, atipulationem iliam interponit.
Ergo ai nolit vicinua atipulari, mittor in poaaeaeionein ad reparandam domura : et ai intra quatuor mensea aumptua recipio a vicino, decedo
de poaaeeaione, ai vero non recipio, dominue
posaeaaionia ex^ altero decrelo. Legendum enim
hic existimo, ,
.

Vers. 149. Accipe de atipulationibua olim hredein inter at eum cui reatitui debebat bsereditaa,
positia, de quibua. Vide Justinian, I* I)e fid. haered. et in Basilie. t i t .

dicitur lib. xxvn.

Basilic. tit. 7. cap. 41, et in Scbol. 8ynopa lib.
x v i i i , p. 180:
.

Vera. 151. Legatorum abaolute vocat aaiiadationem quae legatariia ab haerede praeatatur. Gloaa.
BasiL

De qua tit. utleg. vel fldeic. nom.

can. vulgaria vocatur 1. filiusf. cxiv. D, De L i .
Vera. 154 legeodum, quee eat prioria
debiti in aliam obligationem, vel civilem, vel naturalem, tranafuaio atque tranalatio. Hoc eet, cum
ex precedenti causa ita nova eonstituatur, ut prior
perimatur. Novatio enim a novo nonien accepit.

in veutre est.
. Theo-

phil.; alio tamen iaduxerat ille quo Paellua d i cena .

Vera. 215. Ex tit. Qui et quib. ex caus. manutn.

non poss.i et ult. vera. 216 et 217. Hodie tarocn
et anno 14, in leatameato maaumittere minor
poteat: "


. Novelia 119 cap. 2.

Vera. 218. Si adversus 12, De nupt. I . Verau

220, Edicto 14,1. De usu cap. Vera. 223. Hx
mortis causa, 1. De donal. Vera, 226. Nam doiaie,
I . quxb. alien. non lic. Vera. 228, Nuno admonendi 2, eod. tit. Verau 223 et eeqq. tot. tit. Per
quas person. nob. acquir. Reliquoa veraua percurre, et InstituLionum locia, adapia, nullo aervato
titulorum ordine, nisi boa etiarj veraua velia i n vertere. Quaedam tamen, raro licet, permiata aunt
ex diveraie juria locia excerpta.
Vera. 235. Sunt et * , g
ult. I . Per quas pers, nob acq. Vera. 238 ult. I .
De testam. ord. Vera. 239, 6 et aeqq., I . eod.
tit,, id eat, eorum qui in eadem pote8tate sunt,
nec in teatamento teatea eaae poaaunt, nec alio
in quovia negotio, in quo parentie vel euo aliqua
utilitaa V6raatur, 1. Qui testumento, xx Qux
autem, D. Qui test. fac. poss. Recte HarmenoD.:
A\ , '
.

quo supplendum puto cap. 24, Ut, 1, lib. xxi Synopa. Basilic.
Vera. 249, si filiusf., I . eod. t., 3 et seq., De
milil. tesl. I : 2, Quib. non est pe,m. fac. testam.
Verau 243, $ i , I . Quib, non est perm. fac. test.
Vere. 245, Pmterea versic. filius. eod. tit. Vera,
Cilosa. _ Baailic. : - 246 Emancipalus 3, I . De exhxrediUU. liber .
^ , ' Vere. 247, I . De hxred. inxtit. imp. Vers. 248,
,
Hxreditasb, eod.t, Vere. 249: videtur erroneue hic
Eaadem Gloaaaa
versue. vera. 250, eod. 5. Versio.; neque enim
emenda . Lege" , ex parte, I . De hxred. inslitul. Vere. 252, ex tit. de
.
vulg. subatit.; videtur autein aubnectendua vereui
Vera. 197. Si quem ordinem hac in Synopei ob- 254 vera. 285.
Vers. 255. Redit ad lib. i . lnstiiut., tit. De
aervare lioet, putarim huic veraui aubnectendos
eaae versus 780 ad 794, quibua deinde conjunge- nupt. 1 Inler eas, et Si adver^is 12. Vera. 257,
rem veraua 812 uaque ad 843, inaertia veraibua
AUquando, 13 I . , eod. tit. Vera. 239, 4. Vere.
05 ad 812, donec rediret oratio ad veraum 458, item, non aliter. 1. de adoption. verau 221 ad
a quo agere incipit de actiouibua. 273 ex tractat. de tutcl. de suspeclo vera. 273 acAtqoe eo tractatu finito, in ordinem cogerera tra- cipe, 4, I . De suspect. tut., et explica vera. 261 ex
ctatum de temporibua verau 672, eoque acto ad Novell. 22, cap. 40.
bunc yeraum 198, retrogreaaua variaa baa regulaa
Vera. 274, Fere igitur. 12 I . De rer. divis.
ex univerao jure decerptaa, una cum Novellarum Vera. 275 E$l autem litus, 3 L , eod. til. Vera.
regulia in onum colligerem ueque ad veraam 1078, 276. Theophil. Ripatum 4, et Ex diveno, 30
a quo una linea ultima para ad flnem perducitur. vereic. , qui et canonem vocat. Vere. 277,
At quia Graecorum interpretum penuria baa in ex tit. I de servit. Gloaa. Baailic. : "
ambagea noa detrodit. indigeatoa hoa veraua ita . Vera. 278, " * aulem* 3 veraic. :
nt acnpti aunt mendie aolum manifeatieainoia libe- unde 1. detuucap. Vera. 280, Posleriore 2. I .
rabimua.
Quib. mob. test. infirm. Vera. 281, in princ. tit.
Vera. 205. ExpHcatio legia 202. D. De reg.jur. De tno/J. test. 1. Ab hxnc adverwm 365 Inatitutionum, et juria locia quasque adaptata: eufficiat or
corrige , lib . Basilic., dinem demonatraaae in auperioribus.
t i t . 3, c. 194. Ita apud Harmenop. lib, v i , tit. 2,
Vera. 365. Ad veraum uaque 477 ex Juatiniani
35.
Novellia promiacue et diveraae regulaa
Vere. 202. Eat regulas definitio, ex 1. i , D.De div. colligit : ut vera. 366, NovelL ia prasfat., vera.
reg. jur.
368, Novell. 18, cap. 4 ; vera. 369, tine dubio ex
Vera. 206. fli veraua excerpti aunt ex Inatitutio- cap. 1. Novell. 1, quod et Glossa vulgaris notavit,
0

079

vere. 372. Novell. 22, cap. 22 ; vera. 373, Novell.

54 in praefat. et cap. 1; vera. 374 passim (Vide
Noveil. 22, cap. 41 in fin. et cap. 46, 1); vers.
575, Novell. 22, oap. 3 et Novell. 117, cap. 3 ;
verau 337, Novell. 88, cap. 2* nisi de magiatratib.
defenaoribua accipere malis; vers. 374. Novell.
94 et alibi ; vers. 380, Noyell. 113, *12
;, ctc. ; vereu, 377
Novell. 136, cap. 4. vers. 379 , Novell. 12 .

. vereu 385, forte legendum loco

\ Novell. 124; vers. 386. Noveli. 17, cap.
12; verau 388, ead. Novell. 17, cap. 9 ; vers.
38 J et eeqq., Novell. 134, cap. 10. Ad vcrsum
407, vers . 402 ad 406, Novell. 118, cap. 21 ;
vera. 413 et quod 8eqa.,i;id.Novell. de testibus 90;
vere. 418 et seqq., ex Novell. De exhib. el introduc.
reis. 53.
Vers. 436. Et illud apparct ex cditione LatinoGraeca Novcllarum Justinian.in cujua margtne saepe
scriptum ad Novellarum capita legitur,
- ut vers. 443 intelligit Novellae
24, 25 et seqq. De ptxsidibus seu prxtoribus diversarum provinciarum; et verau 446. certum est
legendum eaae , Novell . 75.
C

980

A D MICH. P S E L L I 881

Porro huic Nu-

veilarum tractatui, vellem aubnectere Novellas

Leonia, e quibus vereus 843 ad 875 paucia ex
ccptis, qui cx ipais Novellis Juatiniuni excerpti
sunt; quodque continuationem borum vereuum
demoDstrat.

Vera. 458. Hio actionum propria tractatio incipit, ordinata: obaervato nimirum
primo Latinse vocis elemento ; interrupta tamen
alienis veraibua, quoa, ut aliquem ordiuem observemus, propriua in aedibua collocabimus.
Vers. 462. Notanda est Glossa Basil.; , lege
, (
legendum) .,
( ,,
, .
.
'

(lege Adulterium, vel

), >
,

!
Vere. 470. Recte , enim adoptio nomen
rei qua? natura non est, jure iamen efQngitur.
Gloss. Basilic. , , ita eoim ibi
legendum, et * quae cum ,
dixerunt, non tam ad bano naturae
imaginem respexere; quam ad adoptionem in epeoie sumptam, ut alia est ab adrogatione. Bo vero
nomine adoptio apud Graeoos passira fertur, ut
eo Schol. lib. xxxy, t i t . 43, Synops. Basil. : adoptio imitatur naturam.
Vers. 481. Grfleci Icti legitim, faloidiae, ettertias
et quartae partie nomen, poal Justiniani Novellam
confuderunt: adeo ut saepe logitimam falcidiam
dicant, et eam partem terliam bonorum. Ut hic
quartam quoe ox constitutione D. Pii adrogato,
ex euis bonis relinquore debet, sive emancipet
eum eive exbaeredfct, 1. vm, Si quis impube* D.
De inoffic. ; 1. i , Si impubere, D. De cottat. TheopbiJus tamen ad 3, 1. De adopL et Harmenop.
tit, 8, 88, lib, , dixerunt. Eo-

dem modo supra versu 290 Psellus falcidiam tertiam partem dixit, ut Harmenop. lib. v, tit. 9,

et Basilic. lib. X L I , tit. 1, cap. 71 :

, ita legendum ooservat C.

Labbipus.
Vere. 477. Eo reepioiant GIOBSAB Basilic.
.

Vers. 486. eet legendum de qua lege

Gloss. Basilic. Ambitus diuitur libido effrenala digoitalis, munerum datio.oircuitue, corruptio judtcii. Movetur autem contra eoa qui magiatratum,
vel bonorem pecunia ememnt.lnfhgit vero ambitus
reo pcenam centum numismatum ei iufamiam, ut
I . Bas. L X , tit. 46. Digeet. 48, tit. 14. Ambitus eat,
et movelur contra corrumpentea judicia (lege
, nou utcorrupte babetur
) el pcenam non capitalem exigit: est lex
Julia Publica,qu ab omnibusjure publico moveri
poleat. Hacten. Gloaa.
Vera. 489. Optiuae magia quain publicum, non
quia publicum non ait, nam judicia inter publica
numeratur, 1. i , D De public. jud. aed quia DOD
est permiaaum mulieri publico judicio quemquam
reum facere, 1. i . D. De accus. et imcript., nec
militi. 1. Qui accusare vm, eod. tit. neque aervo:
roulier tamen, miloa et aervua ad hanc, ex legc
Julia, de annona accasationem admitiuotur, ).
Mulitretn xm ; D. De accusdt. 1. i , D. I)e leg. Jui.
dc annon.
Vera. 491. vexare reddidi, id enim
propnumeet cujua criminia verbum, ut et attentare, 1. Annonam v i : D. De exlraord. crim. Verbum aulem mutuatua eei sioe
dubio Paellua a Gregorio Nazianxeiio, qui eadeot
in ro de Dardariie anuonam flagellantibue loquena,
t

ait:

in orat, funeb. Baail. Magu,

Vera. 493. Nectendi sunt hi versua auperioribus
de lege Aquilia: ea vero plebiacitum est, cum
eam tribunus plebia rogavarit, ait Ulp. 1. i , 1,
D. ad 1* Aquit.,

. Juetin. Novell.
18, cap. 8, ubi interpree Latinua legit, DOD
. Porro quae Psellue hic habet uaque ad Tera.
510 fuse babea 1. de leg. Aquil.; adverte aoluro
vers. 500 legeodum eaae.
Vere. 510. Vi boaorum raptorum actio. quai
Hatur adveraua improbe furaotem, ait Juatiuian.
in . I . h . . , Tbeopbil. ina-

probiorem furem, Julian. 1. n. 9. D. b. in eo

diflert ab actione furti, quod ilia aliaa doplum,
aliae quadruplum exigatur: in hac vero aemper
pcBna ait tripli. Quas actio, I . eod., quadruplum
quidem exigit, sed in eo res comprebenditur, eod.
cum ea tamen concurrit, ita ut ai furti videl.
nec raanifeati, qua dupluro taoiurn exigitur,actura
sit, pro duplo reliquo, quod action. vi bonorum
raptor. repetitur, agi poterit 1. , D. h. t. Porro
rea tanturn mobilea nac aclioae repetunUir : quare
emend. Gloaa, Baail. quae babet: Bt ^
.
lehe ; 1. 6t , C. tri bon.

raptor. Ita Synops. Basilic. lib. x, tit. 2 'E

t

ia

f* j f

,
.

Vers. 520. Legendum eet Depoeiti, q u eat actio

bonae fidei, et ideo et fructua et omnein causatp,
et partum ia banc actionem veaire dicendum erit,
I. , \ 23. Hanc actionem D. Deposit.; imo et usuras ex mora, etex uau, 1. n, m , iv C eod. Custodiara autem.at parem ac in rebua euia diligentiam
et curam praaatabit depoaitariua ; ideo de eolo dolo
tenebitur, et de ea latiore culpa queedolo proxima
eat 1, Quod Neru 32, D. eod. Gloae. Baail.
, ,

. Efedem Gloaaa ediUs aG.Labbaeo. Depoaiti

eet actio - obligatiooia que re
oontrabitur ( |) prasatat dolum, et lalara culpam, et uauraa semisaea centeaira propter moram, et uaum, caaibua fortuiiie non aubjaeet, uiai
illud convenerit: Infamat, et eat perpetua, dator
baeredibua, et oontra haaredes. Movetar etiam oon-

083

AD M I C H . P 8 E L L I SYNOPSIN

Quando venditor non cavet de bis quae edicto adilium continentur, quanti emptoria intersit, intra
eex mensea agitur. 1. Si debilor. xxvm, D. De asdilil. ed. quod ei rea vitioea ait, annu utilis esl,
1. Sciendum XLX utt.; 1. Mdiles xxxvm, in />., D.
eod. ; 1. n, C. De xdiiit. action. Vers. 690, 1. Sancimus X L V I , G. de episc. et cleric, quam non esse
in Basilicis Euatalbiua testatur. Vers. 692, 1. ult.,
G. De non nu. pec.; 1. m G. De dot. caut. non nu.
Vera. 695,1. et 1. ult., D. de requir. rei$, Vera.
698, L i , l>. De incend. ruin. Vers. 703, 1. xi, D.
Dehisquinot. iufam. Olini decem meoaea, hodie
duodecim, aunt lucLus tempora legitima. Vers.
704, 1. ultira. C De dol. vers. 705, 1. In contractibus xiv, G. De non num. pec. Forte legeadum vere.
seq. . Vers. 707, NovelL 126 de
alienat. emphyteua et locat. cap. 8; expellitur

984

Is qui servum vi. D. Ad lcg. Cornel. de sicar., caatum est eos qui ex miserrima naufragiorum fortun
rapuiaaent, lucrative fuiaaent dolo malo, in quantum edicto prastoria actio daretur, tantam et fiaco
dare debere, 1. Quo naufragium m , uli. D . De
Incend. ru. nauf. At praetor judicium in quadraplum dat, 1. i , in . I ) . eod. Eo modo Scboliaatea
Basiiicon. interpretatur basc verba,
, quffi habentur lib. LX Synops , tit.
1-7, et apud Harmenop. lib. v i , tit. 7, 6. ,
ait Scboliast., ,

6' . Vide Novell. 64, Leooie

Vera. 819. Forte bi veraua sumpli ex tit. 1. De
salisdat. et tit. De perp. ei ternp., qui lituium De
actionib. sequuntur.
Vera. 836. 1. unic. C. Ex del. def.,\. 1 D. De priv.
del., Pcenales, 1. De perpet. et iemp.
Vera. 838. Hi veraus ad 877 eequidebent traclaenim \ '
tum Novellarum Juatloiani, aunt enioi excerpti

. Vera. 710, Novell. 100 de temp. non aol. ex Novellie Laonia. Ad bunc, vid. Novell. Justin.
ec. sup. dot. Vera. 716, 1. Properandam xm. 1, 127, C. 13, etLconia Nov. 22, vera. 845; Novell.
34 et 35 Leonia. Porro hi veraua acholii vice tit.
. De judic, ex qua supple : exceptia iis quee ad
jus fiacale pertiaeot, vel quee ad publicaa respiciunt 83 Synops. Attal. acripti aunt; ubique tamen vera.
846 legitur - malui de enaibue barbafunctioaes, et ad legata et fideicommisaa de quib.
Vide Gujac. ad Novell. 1. Vers, 718, successit anno ricis accipere. Vera. 847, eat solum , ut Noutiii, quadriennium continuum, 1. Supervacuam vell. 35; quod vera. 849 recte notavit Leunclav. ex
ultim., G. De Umpor. in integ. restit. Vers. 720,1. Novell.34 Leonia excerptum,qua de tutore pupill
Contru majores xvi, C. De inoffic. testam. Vers. suae raploreagitur. Legenduiu aulem adveleo721,1. mtliles xi, Adulterii 4 ; 1 . Quinquennium vera. 844, m quo nomine emenda Gioseaa
xxxi, D. Ad 1. Jul. de adulter. Vers. 722, 1. pecu- feasilicas quae habeat (,,
, .
latus vn, D. Ad l. Jul. peculat. Vcrs. 724, ita lege
Vera. 852. Queniadmodum locus qui ante alriura
in Gloes. Basil. : "1 ,
. Vers. 725, .' 123 noatraruni dium eat, veatibuli loco cedit.eo nodo
de aanct. episc. cap. 13, qu tamen in praediia maritimia, id mariain quod illa prospiciunt, eia vice vealibuli aervit; quare Greci
. Eustatb., e quo Psellua, octo annis mino- vocant. Eo in apatio et iatervallo, quod non
rem babet. Certe coDstat. ex synod. Nicaen. u, i n directum aolum, aed i n tranaveraum,
cap. 14, minores annis 18 lectores fuisse ordina- ' , proteoditur,
tos.De his nos alibi. Vera. 726, Novell. 119 ut olim retia ad paloe tendebant, in quibua piecea
aponaal. larg., cap. 7, ct C. De praef. long. temp. morarentur, et includerent, et
10 vel 20 ann. Vera. 730, 1. Quxsitum ix, D. De aive dicebant, p r o quibua
sponsalib. Vara. 736, 1. i , D. De postuland. Vers. proedii dominue peodebat; cum ergo aaepe
737, Minorem, 1. De adopt. Vcra. 739, 1. Omnes modica praedii latiiudo, ad cujua mensuram j u a
i i , C. De his qui ven. ael. impet. Vera. 742, male domini in mare porrigebatur, amplia et ad piscao
interprea Eustalhii vertit litigare ijudicare debuit dum commodia non aufliceret, atatutuoj
dicere, 1. Cum lege X L I , D. De recept. Vera. 744, eat, ut a vicioi praedii domioo ejua parVide Euatathium ' nu. 7, ubi exce- tero, ad legitimam vicinua acciperet, et luptionem affert adulterii :e quo noater, ut et reli- crum ex piecatione ei communicarei, et ne in i m meiiaum hie remorae ot epocbas extcodereotur, conqua, quae conanle. Hffic indicaaae auificiat.
Vera. 775. Alia est actionum divisio, euperiori suetudine jam erat introductum ut 365 olnae non
actionum traclationi jungenda : huic eat inferen- excederent. quod Leo imp. confirmavit. Consule
due veraue 805 et 806 nam compensatio bonee fidei ejue Novellaa 50, 57,102,103, 104 ; Harmenop. l i b .
censetur, ex cooatitutione Juatmiani 1. ult. C. De n, tit. 1, n. 63. Attaliat. io Synops. (Ine, tit.
compens. PseWus autem eecutua cst ordinem Justin. , et Gujac. lib. xiv, obeerv. 1.
Vera. 859. Leonia Novell. 92. Vera. 866, Noin In bon. fidei, 1. De actionib
Vera. 783. Hic abundat negatio,niai legae - vell. Leonia. 106. Vere. 869, Novell. Leon. 109.
Vera. 872. Alia eat actionum divisio auperioribus
, ea bonae fidei eat, 1. uiifc., D. De xstimat. acb. Vid. tit. 1. De action. ut bae diviaionea adnectenda; vid. 1. et aeqq. D. De his qui not.
infam., et 1. De pssn. t$mp. litig. Vera. 879 ad p o s percipiaa.
Vera. 786. Accipe bunc veraum deactione ex ati- aeseionem adipiscendam d u o conourrere debent,
pulatu, qu rei uxoriae actioni eucceaait, et borue animua et corpua, eorum alterum Don aufficit :
fidei facta eat a Juatiniano tuerat antea 29, 1. De quemadmodum nec ad poaaeaeionem amittendam,
aatia eat ex corpore exceaaiaae, animo quippe eam
action. 1. uffiV., De rei uxo. act..
Vers. 787. Horum ordinem vereuum aupra no- retinemua. Fid. 1. Qui universas xxxix; 1. Possttavirnua : Per FalcMiam autem intellige legitimam dere, Saltu, et all.; D. De acq. poss. Vers. 882,
liberia debitam ex Juatiniani Novella, ut aupra 1. Si quis in tantam vn el aeqq., G. Vnde vi. Hcc
ad interdicta de quibua aupra refer.
monui.
Vera. 804. Alia eat aotioDum diviaio, quod scil.
Vera. 889. Nisi in tractatum actionum hi versus
alia*. aimplum, alisa duplum, triplum exigant, de ad finem hujua partia redigantur, aub proprtis t i quibus in aeqq., et ab eviotione, et duplae stipula- tulia mutui, testium, testamenti, ordinem nuilam
tione incipit, ia qua Grseci verbum, defendere, re- vidco. Gerte in Harmenopuli, illi t i t u l i
tinuerunt, ad rera defendendam debitorem conve- leguatur, quoa, aut illis eimiloa percnrriaae videniri dixit, Uermogon. 1. Si pUu L X X I V , 0. de evict. tur Paellua : forte ex , e quo Harmen. l i b .
Ita Harmenop. lib. tit. 9 21 : ni, tit. 5 . Hic aulem veraus 60, 1.
.
Crediiores x et seqq. D De verb. ei stg.
Vera. 815. Ni me fallit conjectura, senatusconVera. 915. Ex 1. in. Dejprimipilo; lib. xit G. Schuaulto faoto Neratio Priaco et Annlo Yero Goaa. 1. Jiaat. Batilic.; lib. vni Synops-, tit. 5 :

98

*
, .

Primipilum est militaris annona, quare si quiaprimipilum debeat, et dotem, primipilum prsfertur.
Bt recte Tbeodorua Hermopolitea, lib. ix, tit. 9 :

. Primipilum est annona, Primipilaribue data,

ut militibus dietribuant. Primipilares enim ad
paacendoa militea aolemniter ad limitea deatinabantur, 1. vi, G. Th. De cokortal. princip. Vide 1.
Latis, C. /n quib. caus. pig. tac cont. : 1. Non verum. G. De donat; int. uir. etc.
Vers. 917. In Mxcro, vel eo libro, e quo boc florilegium fecit Paellus, tractata reperit Primipili
privilegia ea intor quod refertur, 1. i . C. De conatrf.,.ex leg. cujua occasione et forte ibi condictio
ex lege deOoita eat : unde hunc veraum Peellue
excerpait, aiias certe boc loco erronem.
Vere. 920. Sequentea veraua xcerpli ex ,
vel alio libro cui ioacriplio ut in Ba*tlic.,Btp\
t

* ex quo

etHarmenop. collegit t i l . 6, lib. : quem conaule,

et juraibi a Gotbof. adnotata.
Vere. 925. Harmen. dict. tit. 6 14, n. : Al
, -

quod vertit Mercerua : Muherea ibi teatimoniom ferre posaunt ubi virorom probibetur violentia. Ubi certe a ecriptore Harmenopuli deluaue
eat; in eo namque legeDdum est non . Gothofred. emendavit . Debea autem accipere et
Harroenop. et hic Paellum, teatem eaae poaae mulierero in illia rebue probandia, ad quaa viri DOU
admittuntur.De bia aenaere Basilica lib.xxiSyftaof.
t i t . . '
* ,

' quod ipaia verbia refort

Harmenop. dict. tit. 6. o. 52, quo looo optime
ejue 8choliaate8 : ,
,

. Super partu vero illae quae dictam

m o r u m inlegritatem aervaverint, poaaunt dicere
teatimoniaro. Kxempla adbibe 1. i , 10, et al. D.
De inspic. vent. et in aacria a quibua viri arcentur,
et in baloeia, ut elepanter obaervavit Attaliata io
Synopsu tit. De Ustibus : , .

Vera. 927. L . , O.detestib. ; nec eoira qosstionea aervorum contra dominoa, vel judicia, vel in*
terrogationea, vel teatimonia valent, contra alioa
teatium penuria robur obtinent. Ead. I . vn, D.
De rrrobat I . L V I I I , ult. D. De stdilit. edict., 1. i ,
1 6 et 9 ; 1 . ix, / i . ; D . De qumst., 1. Serims
V I I I ; G. De iestib. Indiatincte tamen Juatinianua
eervia teatimonii facoltatem videtur ademiaae.
vell. de iesfib. 90, cap. 6, quam conflrmavit Leo,
Novell. 49.
\ m . 929. Hi veraoa uaque ad 939 relatl aunt
i n Bynopai Attaliataa, partim aub nomine acholii
Peelli, partim Attaliat. Vid. Harmenop. dict. tit.
6, n. 15. 16. 1. presbyteri v m ; 1. Nec lonore v u ;
G. De episc. el cler.; Novell. De *anctiss. $pisc.
123, eap. 7. Porro vere. 936. forte ,
legeodum, et vera. 938, , ut apud Attaliat.,
vei . Vere. 939. Harmenop. ibid. u . 31 :
,
,

. Vid. 1. nbi numenie D. De testib.; 1. testium

xvi, C. eod.
Vera. 954. Nota in bao exceptione,
aliad looge eaee aaaeverare debitum aolutum eaae,
as9 aane exceptio ad 30 annoa dorat, Imo vix
eflniri poteat, oum incartum ait, qoo tempore
creditor acturua ait, ao niai ad ejoa petitioDem opponatur : aliud debltorem dicere, aibi pocuniam
quam acriptora confeaaua eat, numeratam non
eeae : ho enlm querela (ita Grecie ) ollm

(PR. BOSQUBTI .

quinquennio, hodie biennio termlnator : 1. In contractib., G. De non tim. pec. ; aliud creditorem
dicero, pecuniam quam acceptam et aolutam acripait, aibi a debitore non eaae oumeratam; banc
enim exoeptionem intra triginta aolum diea a
conscripU aecuritate creditor poteat opponere, d.
1. In contractib., Super c&teris. Atque ita recte
Grseci notant, lib. xxni Basilic, hoc tit. :
, ' '
, -

-Tunc dari biennium, cum (juia chirographum

a debitore accepit tanquam ei crediturue, qut
deinde dioit, ae nibil accepieae. ,

, . Tunc vero triginta diea,

cum creditor aecuritatem fecerit, quaai totum debituro, velejue partem receperit. Diveraa item ratio eat in doie : ai quidem in dotalibua inatrumentia,ut fieri moa a8t,Qumerataetaolata doadicatur,
marito vel aucceaaoribua deceaniuiD aui aliud
tempoa atatutum compelit ad excipiendam. Novell.
100; ai vero dotalib. iDatrumentia confectia, aecuritaa extra ea ioetrumenta de dote eoluta acripta
ait, nulla eiceptio opponi poteat, d. 1. In conIraclib. Graeci adbuc, cum .
(3 , Bpeciee dotia nominatim securitate enarratur, praacluea est omnia exceptio ; at cum '
in genere ln ea doaaoluta declaratur,competitjam
aupra deflnitum tempua. Ita Uarmenop. lib. n, tit.
2, 7, quod vice ecbolii babetur lib. xxxm. Synops. Basitic.
Vera. 975. Modo inter eoa aliquod negotium non
agatur, ut t l alter teetameato ait haerea acriptua,
1. Qui Ustamento. xx g Quxcunque; D. De iestatn.
ln testib., Sed et filiusf. I . eod. Vera. 977, ex
Novell. Leonia 41, cum jur. civili et Juatiniaoeo
aeptem teetea adhibeantur. Vera. 979, intelltge de
eo qui oautionem a teatibua eubaigDatam a debitore auo accepit, qui aane iotra 30 annoa agere
poteat. Vera. 984, neceaae autem babet vel jurare,
vel referre: neecio ao hoc ver8.93,o,debeam
reponere. Vid. 1. Jtujurandum xxxiv, Ait prsetor., De jurejur.; 1. Delata ix, C. eodem.
Vera. 986. Slne dubio loquitur Paellua de eo qui,
ubi juajurandom detulit, eo tamen nondum proptito, pcBnitudine ductna,(juippequi novaa probationea reperit, adveraarium jurare non vuIU Illi enim
aniequam lia eententia definita ail, relicto jura-
mento, ad aliaa probationea tranaire permittit, 1.
Jusjurandum n , G. De reb. cred. t jurejur. ^ , aiunt Basitiea. Ita
nt velit jurejurando non exaoto, extra jaramentam
licere ab una defeneione ad aliam desilire : quod
lite jorejurando terminata non licet.
Vere. 967. Hio eet ordo Harmenop., ut poat
tractatum de teatibua, de jorejurando, et inetrumentia, lib. i , a t i t . 6 ad 8, de pactia verba faoiat
tit. 9, quem aequitur Paellua, qui hanc diviaionem
coDventioDum recle expoauit ex mente Ictorum 1.
, , v i i , D. De pact. Vera. 996, manifeatum eat
hic abondare. Vere. 1005, repondcndum eat
, vel , ex 1. Jurtig&n-

tium vn, S 1, . De pact.

1019. Recte Pseliua rem enarrare demonetratione actionem praacriptie verbis dixit : oam
nbi contractua nomen non ooourrit, ex quo agi
poaait, et inter parlea aliquid aotum ei oonventum
eat nominatim, oontra quod aliquid fit ab altera
partlum, dator aotio praeacriptia verbie, ei nimi*
rum pacta et verba ad rem faolendam, vel dandam intereeeeeront: quare optlme Greoi:

quod sine rei narratione et demonatratione non s i t ; maxime ei nlbil conventum aed
aliquid actom ouod mea intereit dicam, tuno enim
faota rei narratione (cum ex verbia que nnlla pre-.

8*7

988

A D MIGH. P S E L L I 8 Y N 0 P S I N

acripta eunt a partibua, actio prasaor. verb. dari

non poaait actio in factum dabitur : utraque incerta eat, ut docte Paellus, propter incertatn actorie intentiooem, quffl condemnatiooe ejua quod
intereet definitur, id aotem quod intereat incertum
eet, vid. 1. Juris gentium V I I , D De pad. 1. i , u,
n i et tot. tit. D. De prxscr. verb. Utraque quoque
eerto nomine oaret; preac. tamen verbia propnus
ad contractum accedit, lioel utraque detur quaai
contraotum sit.
Vere. 1022. De pactie continenti, et intervallo, quffl informeat aotionem, quae contractibus
inaint, qu exceptionem pariant, quare et quomodo ouda eint, conaule 1. vn, D. De pact.; Gujac.
eo tit., et doctieeimum responeum de nudie pactie,
quod tom. Juris Graeco-Rom.
Vera. 1032. Vide tit. I . et D. De rer. divis. V i dentur autem hi veraua extra ordinem eaae, at
1038 iubnectendua tractatui de mutuo et creditorib., quem intellige cum diatractum est pignus
jure, puta a priore creditore, vel cum ueucaptum
a tertio bonaa fldei poaaeaaore : tunc enim ceseat
in rem hypotbecariam, at peraonali conira debitorem agi potest. Vid. 1. i , G. Si advers. cred.
prssicr. .; 1. Cum noiUsimi vu, C. De prescr.
30 vel 40 aDD. Forte et vers. 1042, 43, 1053, ia
ordinem cogendi aub traotalu de actionib. in littera et .
Ven. 1043. Ex 1. i , D. De suti it leg. Vers. 1047,
et ante, et poat teatamenlum, et sine teatamento
codioilli acribi poaaunt. 1. Ante tabulas D. De jur.
codicilL, quibua nec dari nec adimi directo bsreditaa poteat neo conditio baereditati apponi; fideicomraiaaaria tamen poteet, 1. , .,. x,De jur. co~
dic; 1. xxvn. D. De cond. instit.; 1. L X X V . , ad aenatuaconaaltum Trebeil. Quare verau 1050 lege, et
, vel quid aimile. Vera. 1053, 1.
SttptUattonum v, D. D$ verb. oblig.
Vera. 1057. Putarim hio deeaee copulam; vult
enim Peellua teetamentum autbenticum paternum
et pupillare,uDum et idem eaee teatamentum, licet
du et divera eint hereditatee patria et filii, 1.
Minorib. , Prius 4, D. De vulg. et pup. Vera.
1059, irriti teatamenti exemplum affert, et quo
caau qui duo teatamenta feoit inteatatua decedat:
primum enim aecundo perfecto rumpitur, hoo
vero repudiante heereditatem haerede flt i r r i tum : ieque eet aecundua modua
ex quatuor ab Harmenop. relatie : quare
vers. 1063 lege . Vera.
1065, vide diveraoa irriti teatamenti modoa apud
9

Harmenop. lib. v, tit. 5, ,

ubi ^ ait (5, , , omiait de qua

tit. eeq. 6, de bis, D. De injust. rupt. irr. Vera.

1072, pulo poiiua ad qucrelam inofficioei, quas obtenta legitima (, , Graaci vooant) exoloditur, boa veraua pertinere, qoam ad veraoum nnmerum (ut interpretatua sum), licet verum
ait ultimam bujua operia partem aolum aupereaae,
ita ut jam dua3 partea exact eunt: dubium facit
vox * at Glosa. Basil. vooant ,
.

Vera. 1073. Hc ultima hujua Synopteo* para

excerpta eat a Paello libria 60 Batilicon, quorum
Synopsis eam nobis curioae inveatigantibue opem
attulit, ut In borum versuum ordine nihil quid
quam deaiderari exietimem. Itaque orditur a tit.
2, lib. ii hic veraua 1. Hominis G U I , D. De verb.
stgn. Groci ibi :
, , vera. 1075.1 Verbum
viii, g 1 D. De verb. sign.; Basilic. : *

1084, 1. Usura cxxi. . De verb. sig. ; Btuilica.O

. Vere. 1085, j u n -

ge hia versibua 1. Alienaiionis xxvni, ult. ; 1.

xxix; 1. Saepe u i i ; 1. Triplici cxui, D. De verb.
*lg et lege, ,
. Vera. 1094, explica ex 1. Palam xxxin, D.
Deverb. sig. Vera. 1111, I . Litis rwmen xxxvi, D.
De verb. $ig. Vere. 1113, 1. Armorum x u , D. De
verb. sig. Vera. 1114, 1. Liberationis X L V H , D. De
verb. signifa. Vera. 1108, 1. Cedere ccxiu, Lata.;
1. Lata ccxxin, 1. Hagna ccxxvi, D. De v. sig. Vera.
1109, 1. Qui venenum ccxxxvi, Glaudis. D. Dt
vcrb. sig. Vera. 1111, 1. Filii L X X X I I I , 1.
civ, Liberorum ccxx, 1. AppeUatione L I ,
1. Justa cci, D. eod. t . ; hic autem tege .
Vera. 1113, 1. Absentem cxcix, Abesse, D. eod.
Vere. 1117, 1. Pecunix verbum C L X X V I I I , 1. Ptcunix
nomine ccxxu, D. eod. Vera. 1121, J. Laix ccxxm,
Amxcos, D. eod. Vera. 1124, 1 Vincuiorum
ccxxxiv, D. eod.; lege hoc verau
. Yera. 1126, 1. Plus est X X I I , 1. Restiluere
xxxv, 1. Hxc verba L X X I I I , I . Reslituere L X X V , D. De
verb. sig.
Yera. 1129. Lib. n Buil. titul. 3, eat de regulia juria, quo aapra decureo a Paello, eequi%

tur tit. 4, ^, ex quo

certum eat
, ,

cap. 8, eo. tit.

Vera. 1131. Tit. quintua lib. u Basil.

, 1. peo.

C. De precib.

imp.

Vera. 1133. Omiaaia tractatibue rorum ecclesiaaticarum, et officiorum qui ad librum aeptimum
concluduntur ex eod. lib., tit. de judic. et juriad.,
colligit bunc veraum 1. Placuit, C. De judic. Vers.
1134, 1. Properandum X I I I , C. eod. Vera. 135, ex
tit. eod. lib. -

. Vide C. Ne lic. potent. pairoc.

htig. prxst. Vera. 1137, eod. lib. vn, tit.
, etc, 1. et n, C. De usur. reijud.
Yere. 1139. L. vm Basil., tit.

. Vid. I . Falsam m , 1. uli., C. ex faU.

instrum. vel tcttim.
Yera. 1141. Ex Hb.x Basil. qui de reatitationib.,
%

tit. . Vers. 1143, , 1. . D. De

dol. Vere. 1145, tit. , oap. 8.

Vera. 1146. lib. xi BasiL, ex tit. De transactionib. oap. 1 et cap. 45, unde 1. i , D. De transact.
1. Prxses xn, C. eod. Vera. 1148, eod. tit. thera.
17, reatitue. Yera. 1149, eod. tit. cap. 26, 1. Transfigere xvni, G. De transact. Vera. 1153, eod. t i t . ,
oap. 45, 1. Transact. xxxviu, G. eod.
Yere. 1155. Lib. xn Basilic. tit. ,
y

cap. 1, ubi lege , . 1.

. D. soc. Vere. 1156, eod. lib., Ut.

* ideoque majorea etiam adveraua eam reatituuntur lib. m , G. Commun. utrituque jud.
Vera. 1161. Lib. xv Basilic. i i t .
, ete., 1. Idem Pompon. v, idem scribit, D .
De rei vindic. Vere. 1163, eod. tit., 1. Julianus
xxxvii, D. eod. tit. Vera. 1167, eod. tit. ex 1. Si
fundi possetsor L I I I , D. eod.
Vera. 1169. Lib. xvi Basilic tit.
, cap. 7 et 27; 1. Si pendentes xxvii, 3 :
1. vn, 2 , D. De usufr. et quemad, Vers. 1170,
eod, lib. xv, tit. 8, ,

cap. 15; 1. Bum ad quem vu, C De usufr. tt habitat.

Vere. 1175. Lib. 18 Banl. tit. 3,
, ex 1.1, In filiof. D. Ad tenatus eonsuttum

cipit, licet reua, et In jua vooetur, aotor videtur,

1. i , D. De except., idque vult veraua 1067. Vere.
1082, 1. Parlum xxvi. D. De v. sig.; Basilica:

Macedon. : 0\

,
. Vocant Grooi eam >

, . Vers.

qui potestatem aliquam vol magifltraiuia ex-

, attamen qui ex-

989

PR. BOSQ

eroet : et quid dignitatia nomine filio qai in dignitate eat, qui forte decurionatum, 1. , D. Ad mnnicip. ; vel auacepit, 1. Si jilia xxg
NeratiuSy D tam. ercisc., a patre datum eat, oou
conferri dioit 1, , Se . id. 16, D. De collation. Uarmen. lib. v, t i t . 8, n . 29, hia verbis :
ol . Ita
Mattbasus Monacbua, . .. t i t . ..
hffireticos dicit, ,
, etc.

STI NOTiE.
980
tit. 1, oap. 21., relato In Synops. ISb. u i , i i t . 3,1.
51 iatre , 1. Ftdeicommissum vn, G. De condicl.
ind. Vers. 1238, hoc lib. xxiv, tit. 4, eap. 2 ; babelur Synopg., lib. vn, p. 77 ; de eo agi noe iibro
patet ex tit. 24 Synops. Attaliat. Vide 1. u. G. Ne
uxor. pro mar. 1. ix ; G. De bon. prosc.; NovclJ.
134, cap. ult. Vers. 1239, eod. lib. xxiv, t i t . 6 ;
cap. 4; retulit auotor Synopseos lib. xxxvu, tit. 8.
Vide 1. Si procurator 6, g ult., D. De cond. indeb.
Vere. 1241. Lib. xxv BasiL, tit. 3, 1. Cum debilor
V I I I , D. /n quib. cau. pign. tac contrah., ubi Hotoraanum negative legentem arguit Paelli
. Vera. 1244, eod. lib., lege , ] . Si
hypolecas vui, C. De remiss. pign. Vera. 1246,
ibid., 1. Creditoriv, G. De disiruct. pign.
Vera. 1248. Lib. xxvni, BasiL, tit. 4, cap. 8 et
12,1. Cum u sponsx I X : I . Si maier vestra xn, G.
Douat. ant. nupt. Vera. 1250, eod. lib. xxvm, cap.
54 ; ex Novell. Juatin. 117, cap. 2, qui
, dixit, loco Protoapatbariorum, ut Harmeoop. lib. iv, tit, 6, n. 16.
Reota utrumque, nam ex Gloaa. Basil. -

Vers. 1178. Lib. xix Basilic., tit.

, 1. Cum ipse tulor , C. De contran.
empi.;\. Siin emptione xxxiv, D. eod. vers. 1179,
cod. tit., 1. , G. Qux res vxn. non poss. Vers.
1182, tit. 8, cap. 1, 1. i . D. De act. empt. et vend.
Vers. 1184, eod. tit. cap. 11, qood accipe de atipulatione duplos, de qua intelligenda 1. Ex empto
x i , Idem Neratius et aeq., D. De action. empt.
Vers. 1189, eod. t i t . , oap. 6 5 , 1 . Bxpulsos ult. C.
De act. empt. Vers. 1191, eod. tit., cap. 66,1. i ,
G. De reb. al. non al. Vers. 1197, Forte liic versus
erat eub tit. De re permutat. prxsc. verb. vel. de
leg. commissor., qui hoc eodem iibro Basil. ex- , , ,
stant.
, . Vera. 1253, eod. lib. xxvui,
Vers. 1201. Eod. lib. xix. tit.
10, cap, 41 et 5 4 ; 1. Quxro L V I I I , ult., D.

De xdiL ed. et lib. XXH Basil., t i t . . cap. 4, quod

italege,

tit. 6, cap. 1 ; ex Novell,

12, cap. 1 ;
. , ; Basil., ubi, ' ,
.

, 1. Emptor&tr . D. De probat.
ex punctia lilia, , que ex cap. aeVera. 1256. Lib. xxixfiiat/., tit. 1, forlecap. i 18,
queuti irrepserant. Vere. 1203, eod. t i t . 1,
uod in Synopsi deaideratar, ex 1. unie., Videamus,
, 1. Cetisus x, D. eod., quaa Attaliata in Sy- 2. De rei uxor act.; Harmen. lib. iv, tit. 8, num.
nopsi. tit. 16, De testib. Vere. 1204, eod lib. X X I I , 52 : hic forte lege , et vera.
tiU - Vid. Novell. 73, De fid. in-

1258, ' . Vera. 1260, eod. lib.,

strum. Vere. 1208, eod. lib., tit. , cap.

1, l . i , D. De jurejur. Vere. 1209, ibid., cap. 1,1.
i i i , in , D. eod. Vera. 1210, ex 1. Sed si possessori x i , Proinde, D. eod. Vera. 1212, eod. lib. et

tit. 1, cap. 63, 1. Muiu 73, Manenle, D. De jur.

dot. etlib. X X V I I I . Basil., tit. 8, cap. 20, 1. Quam*
vis xx, D. Sotut. mat. Vid. Harmenop. diot. lib.
tit. 9 ia princip. Yera. 1263, eod. lib. xxiv, tit. 10 ;
Vid. 1. 1, 2, 3, 4, 5, 6 et aeijq., D. De impens. in
res dot. fact. Mendoaua, quidem videtur veraua
1272, niai ad auperiorem retuleria. Yera. 1275,

t i t . , c . 2 6 ; 1. Eum qui xxx, D. De jurejur. Vers.

1217, eod. tit., cap. 34, 1. Jusjurandum xxxiv,

Ait prxtor, D. De jurej. Vere. 1219, eod. tit. cap.
50.1.-51 quis jujusrandum x i , C. De reb. cred. et
jureiur. Vero. 1219, lege, , juramenti quod in Jitem preatatur; ita ecbolium a C.
Labbso relatum, quod eat Attaliat in Synopsi,
tit. 18 De jurejur., et io Ba*ilic., licet alio in
acbolio acnptum eit, , ita lego,
- et i n Basilic. hoc t i t . , oap. 4,
, ut et cap. 10. De eo autem qui in

hoc htis fleetlmaod cauaa jurameoto pegeravit,

non facile quaeri eolet, ait Paul. 1. ult., D. De in
ULjur., quemadmodum de perjurio ejus qui decidende litia cauaa juravit, quaeritur ; 1. Si duo xin,
tfil. D. De jurejur.; I . ult. ; D . De crim. stellion.;
idque voluit Paellua, boo loco, ex cap. xi dict. tit.
Basilic.
Vera. 1225. Lib. xxin Basilic , tit. , oap.
27, 1. Placutt xxix, D. De usur., ex qua lege bio
. Yera. 1227, eod. tit., cap. 6 1 , 1. Si non #ortem xxvi, D. De cond. ivdeb.; 1. lndebiiat xvin, C.
De usur.; hic lege, icpo . Vers. 1231., oauro
y

, per tempora et mi-

nutim solalffi, noapoterant jureantiquo in duplum

compuiari, lioet eodem jure uaura duplum non
excederent. L . Usurx x, C. De usur.; at ex Gonetit u t i o n e JuBtiniani, ,
eolutffl Deurae,

, vel, qood idem,

, lib. xxin Basil. eod. tit., cap. 72
et 7 3 ; qnam Justiniani eonetitutionom in penul.
et ult. G. De usur. divieit Leunclaviue : eum eit
Novell. Juetin. 121, et Novell. 138, quam alibi
Qraace non habemua.
Vers. 1233. Lib, xxiv Bcuil., tit. l,cap. 1 2 , 1 .
Cum quis 12. D. De condicL caus. dat. quam aoctor Sunopt. Basil. transtulit ad traotatum de donationib. lib. XLVQ, t i L 3. Ven. 1236, eod. iib.

habetur

tit.

, lib. xxviu, tit. 11 Synops., aine dubio exira

adam aedem, oum lib. xxix fereet Paellua. Yera.
1275, eodetn lib. xux, tit. 1, cap. 91 ; Vid. 1. Quoties . 1. Cum doiem x, G. De jur. dot., 1. Plerum, G. eod. Vid. Harmen. eo cap. 61 lib.
, t i i . 8 Dum. 5, Vera 1276, neque oiaier pro fllia
doteni dare oogitur, niai ex magua cauaa, et probabili, vel lege apecialiter expreaaa ; neaue pater
de booia oxoria auaa invitae, ullam dandi habet facultatem, 1. MaUr, xiv, C. De ;tcr. doL,

, '

quod aeoua in patre qui Jege Juliafiliam

dotare cogitur. L . capite 9, D. De til. nupl. Vera.
1279,eod.lib. Basil. xix, tit. 1, oap. 113 :
$
, ,
,

, - ita legit. Harmenop.

diot. tit. 8, D . 38, 1. Ubi adhue xxix, G. De jur.
dot. Parapberna dixi aeoutua Gloaa.
Basil.y , '

. Sic enim ibi legeadum et dict. loco Basilic.

Vere. 1286. Non liberorum nomerue, non militia, non dignitaa, non aolua ipae patria conaenaua,
filiam aui jaris faoit: oertia modie patria poteataa
conatituitur, natura, et adoptione : oertia item
modia eolvitor, natura, iterum vel oaao et emancipatione. Non nudo conaenau, patria llberi poteatate, ead actu aolemni, vel caau hberantur: necoaua
quibua motua pater emaacipavit filium, aad actaa
aolamnitaa (jaasritur. Aiunt Impp. 1. Non nudo 111,
G. De emancxp.y actu eolemni, aoilicet emanoipauoae, que - Theopb, g 4 , 1 .

991

AD MIGH. PSKLLI 8YN0PS1N

De exhmred. lib. , 6 Quib. mo. jus

patr. potst sol. aetus, et legis actio Ictis. Cffilerum
hic vereus collectua eet ex lib. xxxi Batil. tit.
. Vere. 128,
eod. lib. , t i t . 2, cap. 4, ex Novell. 89, cap. 12,
" . 2.

Vera. 1300. Lib- xxxm Basil. tit. 1 , cap. 52; quod babet apud Tbeopbilum
9 . I . De adopt., et Rarmonop.
lib. , tit. 9 . \ide 1. Spadanum
C X X V I I I , D. De verb. sig. ad quorum nomiouui differentiam observa locum Pauli Medici. lib. sexto,
quo faciendi varioe modoe affert. Quidam, inquit, flebant excisione teatium, quidam veretri eliam cum testibus, qui miagebant fistula
enea ut aunc quoque quibus ob morbum ea pars
est eecta. Quidam fiebant tealioulorom attritione,
eavero eral: puello in balneo demieeo paulatim
testtculos atterere, nsque dum velut diaeipaii evanescerent, atque contorquere, ul veaa qus illia
alimentum defert, velutmodo interciperetur.atque
ita illi tabescerent. Itaque eraat euouchi testibue
exoisis, solis, aat etiam cum veretro : et contritis,
qui propterea vooabantur tblibie, etc.
Vero. 1303. L. Tunc autem n, D. De injust. rupt.
lib. xxxv Basilic.y ubi de teetamentis agitur, et tit.
9

992

3. D. De auet. ei cons. tul. ul *i uxor, 1. Cum

ipse lutor. v, G. De contrah. empt.
Vers. 1328, lib. Basil. xxxix, tit. 1
. . Lege hoc

verau

., oam quamvis inalituta officiosi accusatione, rea transaotione decisa eit, taman teata mentum in euo jure manet, I . Si sutpecta xxv, 2,
D. De inoff., quia privatis pactionibua, non dubium
est non laedi jue caaterorura, quure nec Iraaeactiooe
teatamentum rebcieaum videri poiest. Vere. 1331,
inteliiga ., dr eo accipe q u i se

adoptatum credidit a femina, et eain suam inatrem

aduplivam falso eaae exietimarit, I . xxix, Quoniam, D. Be inoft., et ita explica cap. 20, tbem. 4,
tit. 1, h . lib. xxxix, cum alioquio adoptatus ex
imp- rescripto ad exemplum adrogati quartam faab^re debeat.
Vere. 1334. Ex lib. XL Basil., \n qoo agitur
. Vid. 1. Servus vn, Impubes ; 1. Si
pupillo xi, D. De bon. poss. Tutor autem bonoruru
poseeesionem puptilo competentem repudiare non
potest, tulori pelere permisaum est, oon etiam repudiare, 1. Tutor vm, D, eod.
Vere. 1341. Haec ascondentium, desceodentium,
et collateralium successio excerpta eat ex Novell.
118, cap. 1 et 1; et descripta eat a Leone lib. XLV
Ba$ilic., tit. 3 , ubi tamen male con2 , ut patet ex tlt. 32 Syneps.
Attal.; aucfor tamen Synops. Basil. Lib. xxxix, tra paientes, vel oum ip&ie, admittuntur una cum
hunc tiiulum acripsit, nisi forte divisuseet in ipsis fratribus, fratrum filil, cum Novella 127 id demum
introductum sit. Psellum autam vers. 1342 ita
Basilicis, ibi cap. 2 :
|5 et tit. 20 lib. , cap. 2 : - accipe, ut velit, liberis solis oullo admiaso neque
atiam asoendentibus, vel thiie, omnes bereditacis
, ,
eleganti ratione petita ex Novell. 107, cap. 2 : partee aine divieione abuodare et supereeee.
Vere. 1343. Ex reecripto Adriani, atque ideo
*9* * ^ , sarvatur donec partum ediderit, 1. Imperator x v m ,
,
, * i 11 enira liouit quod D. De slat. kom. quee lex eine dubio ecripta fuit
actum rumpere, et aliam condere voluntatem,quae 1. X L V I . Basil. t i t . . V e r s .
ipsius supremam jinterpreeLatin. habet perfectam) 1345, exeod lib. X L V I , BasiL, tit. 3, cap. 1. Vid.
sententiam demonetraret, quaro valere convenit. tit. De rer.divis 1 etO.
Vere. 1358. Affectioais gratia, neque huQesla,
Vers. 1306, eod. Iib. xxxv, tit. I , cap. 7. 1. Deque inbooesUB doaatiooes eunt probibita?: hoquaaetate v, D. Quitest. facposs
nests erga bene merentes amicoa, vel neceaaarioe;
Vers. 1307. Non fallor si hos vereue refero ad InhoaeetaB circa meretricee, 1. AftcclionU v, 0. De
tit. Si quit aliquem iesiari prob., oujus 1. n Paulos donat qux kabetur; l i b . X L V I I Basil., t i t . 1 : Miiiti
ait: 81 quis dolo malo fecerit, ut testes non ve- tamen focariss donare non iicet 1. Si ancillam n , C.
niant, et per boc deficiatur facultaa testamenti De donat. inter vir. et uxor.; at basredem institui
faciendi, denegand aunt aotionee ei qui dolo feoe- possearguit vetus insoriptio sepulcri Aurelii V i rit. Grsci referunt iib. xxxv Basilic. tlt. 3, cap. 2 : talia militis (Valeria Faustina fooaria et bacree
,
ejus), pag. 1107, inecript. Grut. Focariae ad ex , ejus probibitionee hoo elegans emplum militum dixerunt sacrffl militie ciogulo
exemplum affert , peregere evacatu teeti- cinctorum , de huib. Goncil. prim.
bus eumptue et viatica quie deoeget, is enim ac- general.
oedere prohibet, cum propriie eumptibue accedere
Vera. 1352. Ultra librum X L V I I QOD vereat Psellus
testes non debeant, et, ut alt Caius 1. Sed ti quis Basilica, q u s ad L X librum a Leone perducta
vii. D. Quetnad. teti. ., sit iniquum, damnosum sunt, forte quia q u e reliquis libria scripta aunt,
eese cuique offloium suum : quare teetibueab eo jam hoo opere enarraverat. Illis additum !qui produoit et evocat darl debere impendia re- graduum hio teatatur, ie ipseforaitan qaem
ecripeit Adrian, 1. Testium Gabinio, D. De teslib. in euis inetitutionibus depingi voluit Juetinianoe,
ei impp. sumptue oompetentee dari 1. Quoniam n, quem oobis auctor Synopteos invidit.
G, aod., et eoiDptue iiadem ad faciendi itineris exVers. 1356. Forte bic legendum , nam
peditionem prebere debebit, cum Id ipea justitia et i l l i Novella) iambue '
persuadeat, ab 60 hoo recognoeci, qui evocandi ppefixus est, est auiem prior Novella de praepereonaa aua interesse credidarit; 1. Eos, 6, 2, G. diis a potentioribue qoovia titulo occopatie,de quo
De appeliat. Vere, 1310, eod. 1. xxxv, tit. 7, cap. 1. item Baeilii i n Porphyra nali, ambae ex editione
Vid. tit. D. Dehis qux inteitam. del. et lege vereu Leunclavii lib. n . Sur. Gr&co-Roman. ooasule, et
1311 : Et ' , ^ ' , ^ .
observationes ad earum aliam Garoli I*abbei viri
Vers. 1312 et seqq., Ibid. tit. 12 eruditissimi. Nobis enim iquibua aola interpreta.
tio In animo erat) otium Id, quo inviti eine Jtbris
Vera, 1319. Lib. BasiL, tit. 1 - In patria extorres froimor, haa brevea adnotationes alicuit, ne in desidiam ipsom imrautaretur :
.
Vers. 1324 Lib. xxxvn, Basilic. tit. 7, cap. 8 , ubi
uae, qaalaecan^ue sint, etadtoea legum javentas,
* 1. Tutor , tttt.; D. De adm.
bi enim scripsi, utilee iibi precor, et sterose
ttd. : Lucitu X L V I , g 3, eod. t., ; 1. i , ull-; D. eapienti a quo omne donum, coneecro. Narbone
De tuur. Vera. 1326, 6 eod. lib. vel xxxvui,qao Mareio. Kalend. Decemb., anno saluiti 1630.
etiam de talorib. agitnr. Si enim tutor per inter .
poiitam pereonaoi rem pupilli emerit, in ea oauaa
Jam hoo opue aa umbieulum tvpo^raphus pereat, ut eooptio nuUiqe momonti eit, 1. Pupillus v, duxerat, cum benefioio R. P. Jaoobi Sirmundi duo
t

093

C O R N . SIEBEN N O T J E .

Paelli poemata accepi, qum slne dubio MichaeH

imp. inscripta huic Synopsi adjuncta erant. Ubi
emm vir aapientiasimue leges imperatorura brevi
compendio edoouit, fldei nostre et canonurn notitiam peratringena eadem brevitate eodemque atylo,

994

eorum epitomen his versibus composuit, quoram

ipaa initia aliud procul dubio legum eoaaubsequi demonatrant.Non itaqueaba re me facturum
putavi, ei ut prelo urgente mibi licuit, vix exaoriptos boa vereue Synopsi aubnecterem.

(Pselli Opuscula de quibus hic Bosquetus, De dogmate et Oblatio Nomocanonia exstavt supra coL 811 et 919.)

COBNELll SIEBEN
JUBIS00N8ULTI
SPEGIMEN ObSERVATIONUM CRITIGAKUM IN PSBLLI SYNOPSIM LEGUM.

Plurima euperesse in Novellis casteriaque juriaconeultorum Graecorum reliquiis, qua vel non totellecta ad hunc uaque diem, vel corrupta leguntur, qui litteraa amant. Jurisconeulti confitentur
omnes. Imprimia vero Paellum in Synopei legum,
niullis iiaqua fcBdissituia deformatum vitiis deprebendi. Hahuit bic libellus Boequetum Narbo
nenaem juriaconsultum, interpretem minime felicem. Multa, q u remedio egebant, fugerunt ejua
industriam. Nou deaunt quoqua, que pro deaperatis intacta reliquisee videtur. Plura prsterea corrupit et ila sua versione pervertit, ut nihil minus
quam cum juria nostri regulia convenire exiatimem.
Exempla, ex ploribua qus ad manum aunt, pauoa
cdere decrevi, et ai non diaplic.ere intelligam, anctior forU et emendatior Paellua prodibit in lucem.
Quod ad capita Juris Bomani atttnet, de quibua
bic agitur, paucia omnia iodicare potiua, quam
pluribua illuatrare volui. Repetenda ita fuiaaent
q u ab aliia totiea acripta et repetita inveniuntur,
modumque egreaaua in acribendo forem,quem ataiueront celeberrimi Miscellaneorum observationum
editores.
Ver$6i. ? ,
.

Hc inter csterae lnstitutionum libelli laudea

refert Pjellui, et raerito. Ut tamen metri et verborum ratio aibi eonatet reacribe,
" .

Similia fere error iofra vera. 970.

ait referendum; omnia error ex depravato

deacendit, pro quo lego , , , et
aepiua in boc libello inter ae commutata, atque
ita 86D3U8 erit, quaadam actionea eaee arbitrariaa,
quaadam vero nihil commune habere oum judicia
arbitrio. Adde v.574. Ceterum recte binc Cl.Schulting : ad Gloaaaa Nomicaa ibi defendit in vocem , quod ipaa conatructio etiam
evinoere videtur.
Vers. 220. Ef * , ,
.

Oocurrunt endem in Attaliats Synovsi . 45,

unde hic pro reatitua
binc autem ibi lege , Boaqueti vereio hic obacura : , flacua eat qui iotra quadriennium a vero Domino poterit conveniri Adi.
ult. InstiL de Usucapionibtu.
Fers. 240. [
^ .

Vertit Boaquetua, 5t quit Ustatus fuerit de castrensibus, ieslamentum in omne Umpus valet, male,
voluit enim aigaificare Paellua, militare teatamenlum valere per annum integrum etiam poat miaaionem, et ita mfra saepiua pro anno occurret.
Vers. 2>9.
.

Ergo aecundum Paellum quarta divi Pii bio eat

qoarta oronioni bonorum, quam tamen iofra vere.
480 facit tertiam, adeoque cum legitima videtur
Reatitue,
confuadere.Unde quia forte boo in loco quoque^
; , ubi
quod Attici aolent, et Latini imitantur, eleganter reacribendum putaret. Vix tamen quid mutare auderem cum neo alii Greci hac in re aibi
verbo negandi auperaddita negandi particula : ex
GreeciaexemplaafTerentem videaa ernditiaaimum Al- cooetent. Tbeoph. 1. i , tit. 11, 3, faoit quarberti in Observat. ad Nooum Teitammtum, ex Latinis t mentionem; idem aoribit Harmenop. 1. v, tit. 8,
87, ubi pro , quod et in Parisiensi ediut et juriaconaultia aoatria plura adduxitvir illuatria
e l maximua noatrorum iemporum juriaconaultus tione conapioitur.aed senaum non babet, lege
Bynkerahoekiua lib. Obtc, c. 3, quibua adde . Bastlica 1. vui, 15, D. De querela inoffiuoicum, ne ia re nota diutiua morer, e i 10 Iruti- eiosi testamenti, habeat (ubi pro tul. de suspeciU tutoribus, ubi et Tbeoph. reatitue), et Scbol. tamen
ad illum locum p. -45, quartum locura aibi vindi , etC.
care affirmat: cujua verba cum laborare videan

Vers. 195. , , [
,
.

tur, aaoribam, ' ,

(
) ,
,
Bosqnetua sunt et i(Ue> quas arbitrarias ,

Verlit
vocanty quse judiciali arbitrio instruuntur eo judicis
arbitrio $i velit. Sed corrupta videntur, atque id
jurie regnle et ratio conalructionia auadent. Quod
ipsi natura actionia vult, nt arbitraria sit, illud
voluntiti judicia minime committendum, et licet
concederetur id, non conatat ita Umen, quo

' , etc. Vertit baeo Fabrottua, sed quia quartam habei ex constitutione divi
Pii, Ulpiantu ait conveniens ess*. vel non, admiUi
ab initio eum ad querelum inofficiosi testamenti, v$l
si admissus non obtinuerit, non auferri et quartam
ut indigno, eto. Senaui hmo reapondent fere, fateor

098

996

AD MIGH. PSELLI 8 T N 0 P S I N

aed verbia minime. Parentheai inclueafortecrearunt tue eat ex omiaao verbo ante
moiestiaa Fabrotto, quare deleto aigm, et quo addito clara eunt qu dicuntur.
in mutato interrogative iila Virs. 330. verba oapi velim, ita ut Latine eignificent Siqui.
dam quartam babet ez conatitutione divi Pii, num
Vertit Boequetoa, Legi de falsis obligatur qui
et quasi ab indigno ablata illa ad fiscum pervenit
atque ita qaaBStionie solationem sequentia cootine- variat falsum acribena, male; rescribe et
buut: quoque, ut aepisaime alibi, hic redde, conviotua deprebenaus. Boaouetue forte hic
reddi oommoae peaeet, omnino. Ba$ilica quoque i n de verbo oogitavit. Pro , hic
1. , 1, D. Familix erciscund& bac in scribendom eaee cuivis patet.
re habent, quamvia aoholiaatea ibi quarta ruraus Vers. 333. 01
[.
faoiat mentionem; csterum verba I . , 1 mePro corruptia ha?c babniase Boaquetom ex vermorata, , eensum
non babenl, lege , ut aione patet. Vertit enim, leges generales mnl potiouoque Giosa Nomica bonorum poaaeaaorem res in iudiciis, quod tamen nec Paellua dixit, nec
efiniverunt per in recte dicere potuit. To lege.
, nbi forte, pro ,
,
legendom.
et vera aunt omnia, legea eniin generalee apecialiVers. 261. , bua non derogant, licet aint poaterioree; vid. I .

L X X X , 0. De reg. juris, ibique Gomment., imprimis

, antem magnum Bynkerehoekiam 1. vn Obs.. c. 15.
Vertit Boequetns : JnfamU /tt mater qtue mortuoVers* 338. .
viro Uberit tuiorem non petat. Sed peaaime. Neo Reatitue ieviaaima mutatlone, pro ,
verba enim nec jura banc interpretationem ferunt; ut reapiciatur ad 1. xxxvni, 0. De paetis.
Vers. 354.
tu verte vero : Minor veniam meretur mater non
[
petens, viro mortuo, tutorem auie liberie. Vid. 1.
i i C. Si adversus delietum suum, aaepiua ,
apud jurieconaultoa eat minor, oui , qui au ($ ' .
tatia dioitur, oppooi aolet.
Vertit Boaqoetua,^ hit omnibus causis, qux jure
Vers. 309. non valuerunt aui non habuerunt effectum secuta
per errorem solutione eondictioni loeus erit. Verba
'.
D8BO esee fateor, eunt verba enim 1. L I V , D. D$ conVertit Boaquetua, Duplum solutum ab eo qui in- dictions indebiti. Sed nihil minna si^niflcant qoam
fieiatus e$t> indebiti condictiom non repetitur. Sed
id quod Gneca pras se ferunt. Unde igitur haec vernibil minua quam id voloit aignificare Psellue. 8io ipai nata, non video : aeo vitium enim adesse
lege , et verte : Quod duplari solet aignifioavit, nec remedium quaseivit; ipae ai aoid
ab inflciante, indebitum aolutum repeti non poteet video, vitium in verbia , lalere
condictione : ejuaque rei ratio bc traditura virie exiatimarem ; quare lege , et aenaua
eximiie, quia quia aimplnm eolvendo, de duplo erit, Qusecunque vim habent secundum legtm sed
tranaegiaae videtur. Vid. alt. Inet. De obligat. sine effectu (aoilioet ut peti noa poaeunt), per erroQum qnaei ex contractu, et 1. iv, G. De eondictione rem soluta, non possunt repeti condictione indebiti.
indebilL
Neo ita a jure aoerro, cum notiasimum nataralem
Vers. 313. , obligationem impedire condictionem indebiti, et,
8i velia, vide 1. L X I V , D. De eondictione indebili, 1.
[
xciv, 3, D. De tolution.
.

Vertit Boaquetue, Publieiana competit , qui Vers. 357.

[
rem amisit, cum non possideat rem furtivam advertus furem, q u s quomodo coharant non intelligo, ' .
tu pro lege * et enim aaepius
Veriasima aunt ba?c, et cuivia conatat, molierem
sunt in boc libello inter commutata, et verte : cooaiaote matrimonio dotia cauaam non posee
Condicionem furtivam advereus furem, etiamsi reddere deteriorem. Vid. Interp. ad tit. O. De panon poaaideat, dabis. Ei qui rem amiait Publicia- etis dotalibus, aed quid bic ?
na aatur. Per hio intelligo
forte , vel quod malim
. Vid. ult. Intit. De obligationibus , ut quoque eat apud Scbol. ad 1.
qux ex delicto, et res ex regulia juris certa videtur. xxi, 2, D. De pactts. Ubi eadem fere ad verbum.
autem est quee alibi a Peello et recte dicitur v. 566, quam bene explicant Ven. 362. .
Gl08883 Nomice in . Ubi '
. , ^ .
Vertit Boaquetua : Crimina justam vindietam
. Priora reote 8 habent et habent, quo loco quti deliquit de crimine cognotcisunt ex 1. , 7, 0. De Publieiana in rem actio- tur. Ego vertere malim deleto puncto in fine prioris
ne; posteriora obacuriora eunt, pro veraua, Crimina juste vindicantur in locis quibus
alibi fere eemper , autem perpetrata sunt, ubi eognitio de ilUs facilior : qae
In fine ferri non poteat, ataue id vidit quoquesum- tamen non eola eet ralio hujaa juria oonatitoti.
muailleScbuItiog ad bunclooum,qui corrigitvo, Vid. I . X X V I I I , 15, D. DepcenU;\> m D. De re
ipee oonjeceram , atqoe id conflrmatur quo- militari, et Nov. 134, C. 5.
qu ab Harmenopulo 1. n , tit. 1, n. 70, qui hinc Vers. 383.
reetiluendas ; verba ejus,
[ .

Vertit
Boaquetua
Improborum
accusatio
longo tem , eensum non babent juetum, unde
neo mirum versiunem esse nulliua momenti; quid pore concludttur. Sed ai baso vera, falaa Paelloa
enim, quaeao, signifloant heec, Publiciana est qux loquitur et aibi ipai contrariua dum infra, vers.
745, dioit:
posisssionem ei revocai qui propter dominium nondum g$t bonx fidei posiessorf Omnie error na ' .
9

AD MIGH. P S B L U S T N 0 P 8 I N
,
,
"^ ,
.

Quid velit hic auctor, satis constat, et uaicum,

quod mihi hio difficaltatem creat, est illud,
,

potius

, idem quod etuprum atque s&pius in

genere qaamvis significat, ita ut adulterium comprehendat etiam, quomodo et in lege Julia pro adulterio staprum aliquando usurpatur.
Quid igitur hic etuprum adulterii ? quare, nisi eodem forte modo, quo crimen adulterii, et eirnilia,
id defendere velie,vide num non rescribendum hoo
loco sit.

1000

vere. 767 lege, ,

.
Vert. 525. .
, ,
' .
' .

Quod ad jus attinet, que diouotur bio vemsima

eunt, et eadem infra vers. 704 et 1143; verba
aatem vera. 525 mihi euepecta, et rescribendum
forte

Vid. eupra vers. 501, ubi eadem fere loquendi

ratio. I Q sequentibus vere., oro ,
repone. Junge cam his Glossas Nomicaa in
voce ,ubi recte ratio traditar etaequitas actionii de dolo^ex 1. i , D. De dolo malo, eed

" , verba, "

, \
[
- .
,
Moiita apud noetrum abundare videtur
vera. 354 et 963, et optime conveniunl ieta quae in * ,
Glosaie Nomicis in voce in fine baben- , ,

tur : quarum prinoipium memorato ioco est obscuriesimum . Vorba sunt: '^ 4

,
*
. * , ,
. Quw Bo9quetus ad

huoo locum tentavit recte refellit maximus Sobultiogiua, qui conjicit Jegendum esse '/
,
. Favent ingenioeisBimffl

conjectore plura ; eed ei recipere velis, lege in

Bequentibue quoque pro , , aut vix

cum praeoedentibus cohaarebunt: quo enim re illud, ? non eed

dicitur, ut infra vera. 93, 543, 643, 623, et

apnd alios freqaentieeime occarrit. Mihi incidit
afiquando, restituto , qu precedunt non
86 tentanda, sed reepexisse autorem ad 1. et 1.
, D. Ad legem Juliani de adulteriU, quarum verba,
Hxc lex lataesta divo Augusto,ex lege Julia s&rvatur,
eto*, ut B6D8U8 eit Gloesarum: Lex de adulteriis
lata est quidem a divo Augusto, sed ex lego Julia
eervata; intenditur vero de adulterio et stupro :
adeoque error bic Auctoris, DOD vero alterius
Bcribentis vitio tribaendas videtur; cui Auctori
quoque aecribenda sunt q u babentur i n '

. Vid . Psellus vers. 477, cura in

Aqoiliam logem, ut vir egregius optime animadvertit, alias minime oonveniant. DifTerentia cjuee inter et ( hic traditur etiam in
Gloseie doceiar in voee , atque res nota est.
vide num recte hic legatur
, etc, * forte enim erit
reetituendum.

. Celeber. Scbulting. et
legendum monet.TEgo plura qaoque hic
laborare exislimo. Pro et , agitur enim de lssis danda actione DOO exceptione; praeterea nonintelligo hic quidsit
, quie , quare ex meniorata 1. i , 2 ,
ei libenori coDJectura? locus detur, legerem,
01
, sc. , , etc.; , sc. La-

beoni, , atque ita omnfa cohaprent, et

optirae cam 1. i , 2 , D. De dolo tnalo conveniunt, quam praeter Huberuro, ScaHhfngium aliosque plures, optime explicuit vir in jurieprudentia
nostra celeberrimud Nood De forma emendandi doli
malt cap. 2.
Vers. 548. [,
*


" .

Haao vertit Bosquetus : Si quis enim perictUosam

naviyationem ingreuurui metu mortis det peatnias,
et dimittat res datas, qui metu donat dominus earum
remanety qui vero donum cepit naturalem pouessionem consequitur, sed pessime.Omnis oritar error ex
corrnptis vereibus 549 et 550, quoe ita reetitue:
,
,

atque ita seneue e r i t : Forte aliquis Toluit ingredi

periculosam navigationem, dedit vero alicoi res
mortis tfmore; liberatus ab illo timore qui dedit, dominus rorsus ilt rerum donatarum, et ille
qui accepit res doaatas, naturalem illarum renim
possessionem habet. Haoeta haec videntur ex 1,
Vers. 512.
xxix. D. De denationibus mortis causa, ubi Ulpia.
nue, cessante perioulo, ratione cajue qaid datum,
Veriesima sunt hc de actione vi bonorum, rei vindioationem concedendam esee exietimat;
raptorum, eed quid ? Dum pro Basilica in 1. xxix, raem. laborant: pro
reBcribendum, ut infra vere. 690, aut quod sengum non babet le^e quod vero i n , ut vere. 585 ? quod malim. Idem do- fra vers. 1233 et seq. ecribit Peellus,
cetur infra vere. 703 de tampare bujue actionie,
et, ut conetat, vere: cum omnee plerumque pra?- * ,
toriee pcBnalee anno finiantur. Neo obetant vere. , , .
Refer ad 1. xn D. De condictione cauta daia rton
767 et eequeotee :
setuta, quo donatori condictio permittitar ad rem
ol
donatam cum fructibas, partu aliiaque incremen (5
iis petendam. Videtur hao in re Sabinianoram
.
Petita eunt bc 1. . I , G. De annali exce- et Proculianorum fuisee diasensue et utriusque
plione, et quivie facile videt DOD ease intelligenda eoholaB eeatentiam deinde putat Cujacios conde aciione noetra poenali. sed de ipsa rei rapts junctam fuisse ad 1. xxm, 0. De morUs causa donat; eed latiue Id forta alio tempore pertraotabo
peraeoutione qua etiam ultra annum dabitur. In

1001

CORN. SIEl ).

nunc aliud agitar. Glossee Noraicae in cl. Schaitingio recte corruptae videntur, et
optime vir magnus conjecit verba loco suo plane dimota esse ;
ut tamen cohsrere poaaint, forte et plura alia
omissa dicenda aunt, et vide num totus I O C U B sit
ita legendue: Al
-

, aut, ai mioori molimine uti

velie lege: " , ,
.
Vers. 555.
, .

lege , et quod ad reui attinet,

nota Pselluro hio cum illia facere, qui querelam
inofficioai teatameoti diatinguunt ab ipsa petitione
baereditatia, idem fere ecribuat Glosss Nomic in
, ubi in verbie , '

* , dele incuria libra*

r i i repetitum propter precedentem ejusmodi vocem, aat, si id nolie, reecribe
eaim bic omissum iotelligere minus
placet. Sequentia,

, etiam non intelligo, niei

reacribere velis, quod babet quoque Schol?aat. Basil. tom. V, pag. 222, ubi eadem fere
ad verbum oum Paello aliiaque Graeoia faciunt
etiam plurea jurieconsulti nostrorum temporum,
quorum tamen aententia videtur tninua veroaimilie, ut optime Vinniaa, Averaniua, aliique oatenderant. Goncedimus Graevis ecripturam teatatorie eaae cauaam baereditatie, non heBreditatis petitionem; sed quid inde? Ergo, ut recte infertur ex
dictia,teatamentnm inofflcioaum eat cauaaquereto
non ipsa querela, atque id omnea confitemur, ipaarnque tamen querelam, eaae petitionem hsereditatia ex cauaa inofficioai teetamenti auramo jure
exialiraamua; aed hc alteriua auot loci.
Vers. 671. '
[
.

1003

. Gl. Schultingiua hic - tegivult, atque

ita quoque exatat apud Harmeaop. p.399, ubi orania iere ad verbum ; ia aequeatibua autem reponendmn exialimat, o\ -

; sd forte minua bene.Ov pro

etiam Sshol. Harmenop.hinc reatitao, nec ad
sed ad , puto referendum. Sequentium autem verborum videtur bic aenaua eaae,
quod vocant Juriaconaulti, illud
appellari. An accurata ait haec Falcidice deacriptio nunc non quaerimua. Gsterum apud Harmenop. quoque tegitur, et, pro
, .
Vers. 869.

[,

Recte id acribitur a Paello; non enira minor debeteaac aponsa quam aapteiu anois, 1. xiv, O. De
sponsalibus. Eadem babet Attaliat. in Synopsi pag.
23, quem binc reatitue.
Vers. 874.
[,

Corrige, ut veraua ait 15 syllabarum,

,

ut anpra verau 520, ubi malim quoque legi , et in vera. 522 pro et

et . Cfflterum frequentiaaime
aliaa depoaiturn dicitur, ut ia 1.
XXXVII, 5, D. De leg. ubi qusdam editiones male
diviaia vocibua , felellit forte quoadam, omiaaom ut ila aaepiua apud Gra30oa
y

, vel ,
.
Vers. 913. ' [


.

Sequitur hic Paellua illorum aenteatiam, qui in

concurau creditorum primum pra? omnibua locura
conoedunt flaco ex cauaa primipilari, 1. m, O. De
Vertit Bosquetua : septima noC.is hora dies in- primipilo: eecundum ei qui in railitiam emendam
cipit, et usque ad sextam alterius noctis exacte credidit; tertium denique uxori ratione rerum dotransit, adeoque putat bic Paellum in numero er- talium, Nov. 97, c. 4 ; neo deauat hodie qui idein
rare. Kgo potiua ecripturse vitium hic adease puta- cum Paello seutiunt; utrum beue an male hic nun
rem, atque id auadet eliara ipaa verborum con- examioabo, id tnodo nunc monitum velim in vere.
atructio : quid enim ? Vide 914, pro forte reacribendum eeao
igitar nam legendum :
, ut ita aaepiua a noatria uaurpatur nt a
* , ' ,
Paello vera. 919 aeq. Praeterea in verau 916 neetcacio aui velit , tu vide num
Adde ] . vin, D. De feriis; 1. , D. Qui testamenta sit legondum. Quid et quoraodo
facere postunt; EusUth. de temporum intcrvallia aliquando differat a voce , aliquando autem
eodem oomprehendatur, vid. Gloaaai Nomics in
p. 209.
Vers. 734. (
[*
($(3 .

videtur io vereu 734 legendum, aut,

pro , aaaignarat eaim jam. 15 annoa
puellia vera. 730.
Vers. 792, ' ' ,
,
.
%

Oe Falcidia agona bmc scribit Paellua.aed in veraioae, a Boaqueto neglecta, cujua rei caueam non
video ; veraua 792cat corruptua ; quid enim illa '*
? tu reacribe ex Attaliat, Synopsi p. 33, '
, eto. Attaiiat. autem hmo rodde duoa veraua
794 et 796 in yera, 797 :
' \ ,

Reatitue ' ? . Gloaaae quoque

Nomicffi, in voce , laborant. Verba annt :
(num )

,
PATROL. GB, C X X I I .

, ubi verba

mihi corrupta videntur, quod enim ex cauaa

legati illud ex ieatamento deberi certiaaimum :
babet tamen et Harmenopul. pag. 236,
, apd nibilominua utroque looo legi malira,
pro

ex Attaliat. 5t/-

nopsi . 18. Caeterum buc refer 1. at xi, D. De

F. significalion. Ex quarura poateriore Schulting.,
ad vocem pro , recte legit, ut quoque apud Paellum legitur
vera. 890:

.
Ver$. 922. 6' [,
' ?.

Referuntur bi a Paello inter teatee qui a testimonio omnino arcentur, adeoque cum illia sentire videtur qui infamibua in genere teatandi denegant
facultatem, quod taniea falsisaimum eeae putnnt
Duarenua, Doncllua, aliiquo magni norninia jurisconaulti, arg. 1. m , 5, 1. xm. D. De testibus, De
32

1003

AD MIGH. PSELLl SYNOPSIN.

adulterii damnato agit 1. xiv, D. De testibus, ad

quam Bc&iL Scholiaetee p. 553,notat intelligendam
es86 de damnato. cujue verba, cura corrupta putom, ascribara et einendabo :

1004

Vertit haeo Boaquetua: Suptr deposito quinque testesexhibelo teMinonia vero convenienter rejiciuntur. peaaima in NovelUa aliiaqne GraacU
eat confeaaio, cautio, depoeitio, atque hic quoque
' 6
aignificat confeasionem debitoria, qui ai aine scri quae veriit Fabrottue,
ptura confiteatur debitum, conteasio nulliua mo de quo dubitetur, sed qui accusalore subscribente in crimen et testibus datis accusalus et damna- menti babetur, niai quinque teatibue apecialiter
rogatie ut ronfeeaioni mtereaee velint, confirmari
tut: aed nibil minus voluit dicere Scholiaates.
poeait, adeoque aensua erit verborum vers. 942.
Fefellit Fabrottum corruptum quod muta in
Super confeaaione debitorie adbibe quinque tcatea,
, alque ita aenaua verborum erit. Non de quo
aequentera aulem verte, In tranaitu, aut, a transdubitetur, aed qui antequam aubacripaerit noraen
teatamento et teetie ofiicto functia, fuerit accu- eunto eumpta teetimonia rejice, atque ita omnia
eatus et damnatus. Certiasimam banc emendatio- conveniunt verbia et aententiee Nov. 90, c. 2 et
3 apud qtiem, pro , et
nem dicee si cogites in 1. xiv memorata queaitum
ex . memorata legendaui eesa vix opua
fuieee an adulterii damnatua possit esse teatia ia
tegtameato. et saepissime inter se com- eat ut moneatur. Gsterum ex Novelkeejuedem c.2
explicandi quoque veraua eeqnentea.
mulata eaae omnee norunt.
Vert. 924.

'
'

Secundum jus civile bflao falsa aunt, extra teetamentum enim et codicilloe forte, mulierea dibendi
testimonii jus habere patet ex 1. xvm, D. De testibus. Leonis autem Novella 48mulierea remotaaeaae
a teatimonii dictione constat, ad quam igitur hio
reapicitur; adduxit illam quoque Scbol. Basil, ad
tit. De testibus p. 545 et 557, in quo poateriore
loco corrupta verba,
8 bpq. oorrige et le$6

?. Eadem docet Attaliat. in

Synopii . 15,
,

. In verbia ,

videtur latere vitium.Leunciaviua legit

, male; tu lege

; apud Harmenop. ninc, pro flia, recte

Jegendum eaae monatrat Boaquet. ad huno
Jocum.
Vers. 927.
[

Rea vera eet, ut conatat ex I. vii, D. De testibus:

aed qnid hio ? tu lege , facillima
mutatione; enim et aaepiaaime confundontur
Vers. 936. '
[,
)
,

,
[
* .

In verau 933 lege ' , et in vere. 937

lege , deleto . Sed quid in vere. 936
notat ? Habet idem Attaliat. Synopsis
p. 15 . Boaquatue corrigit quod
tamen minua placet. Legendum* iorte , atque ita fidem vaoillantem 1. i , pr. D.
De testibus, Scbol. ad illum locum vertit
loeum integrum aacribam cum corruptua
videtur,

,

. Neecio

quid hic illa , adeoque vide

nura reecribendum ^ . Mulierea
eoim teetea esse prohibebantur. Nov. 48 Leonia
eupra momorata. Ceterura quae Paellua bic docet.
babet quoque Schol. BasiL aa tit De testibus pag.
574, ubi, quod bic ease puto, aignincatur per .
Vers. 942. -

Vers. 948. [.
.
" '
.

Hoaquetue v e r t i i : Nisi quinque ietiei producii

dixerint securitatem debUori fuiste conscrtptam
ipsis prxsentibus dixisse creditorem u debitort
proprium debitum accipere : male; nec aufiiciunt
quinque teetea a debitore prodocti, aed longe plura prater nuraerum reqairuntur ut inapicienti
Noveliam patebit: verto igitur, Niaiquinaue teetea
dicant ae accereitoa fuiaae oum apocba fieret, aot
Niai coram illie creditor dixerlt accepiaae ae debitum a debitore. Idem fere dioit Harmen. 1. I , tit.
6, n, 3: 01 ' (
, . Veriaotor

haeo, Qui de peracriptis debitia teatimoniam feront

dicant ae aolutioni interfuiaac,aut legitime alioqni
jpaia debitia a88eeatiefaottim,eto.: qum poateriora
minua Graeco textui oonvenire videntur. Tu Yerte,
Dicant ae aolutioni interfuiaae,aut coram illla creditorem legitime oonfeaeum fbieee eibi aolaiionem
esse faotam, et ai paaaive aumi nolis,
forte legendum.
Vers. 996,
[,

Boaquetua in vera. 997 delet . et dicit manifeate abundare, sed male, adeaae debet, et cum
iungendum. Poatolat id meri ratio et quie
neecit igitur aigniflcare. Atqoe ita recte ex
pra3cedentibus hio oolltgit Peellue, conventionia,
cum in privatam dividatur et publicam, privata
antem ait legitima vel juria gentium trea apeciea
optime oonatitui publicam legitimam et juria genlium.
\ers. 1250. ,
,
, .

Miror bunc looutn a Boaqueto inemendatom relictum : tu corrige et lege :

, atque binc oorrige A t taliat. in Synopsi 23, ubi pro * , reatituo -

, elc. Dunt aulem bauata haec ex Novella 22,

c. 3, et!17, c. 4. Verba Nov, 22, c. 3, referuntnr
in Basilicis tom, IV, p. 255 ubi quod additum
bauatum eat ex Nov. 117, o. 4. Eadem fere retalit
Psellaa eupra vers] 375 et 376.
' ,

reacribe,
Vers. 1266.
[,

1005

CORN. SIEBEN

,
.

1006

, vel. quod malim, ; Cfflterum

Vid. 1. et i n , De impensis in rea dotalee factia onde forte hic, pro legendum
.
Vers* 1269. [
[,
,
" , ' ,
.
Verlit Bosquetus : Utiles tneliorem dotem faciunt
qiuiles sunt Novellata et pistrinum, qux dolem quidem non minuunt, tamen repetuntur: iiem circa
voluptuarias. Sed posteriora aunt falaiaeiraa, constat enim maritum non repetere impensaa voluptuarias. sed tollere tantum quod lactum eat,
quatenusid fieri poaaitaine rei detrimeato I . ix et
x i pr , D. De impensis in re* dotales factis. quare
ei Bosquetaa suepicataa laborare vere. 1272, aihi)
tamen attolit qao restitaatar; tu reacribe ex l.va,
D. t i t mem. pro , ia versu autnm 1269, pro , , 1. , 2,
D . eod., ut , 1. , D. eod., qu alibi
dicuntur.
Vers. 1273. [ ,
, .
Vertit Boaquetua: Nemo contra uxorem furii
actionem moveat, $ed rerum amoiarum; ego poateriora veteram potius. Sed condiotioDem moveat
rerum furto ablatarum: actio enim rerum amotarum noo aempor locum habet, aed tunc demum
cum divortii oausa ree eubtepta fuerit et divortium
aecutum 1. xxv, D. De actione rerum amotarum:
quod dooet ()uoque Scbol. Bas. ad h. t. p. 438 in
fine et in initio eequentia p. 439, ubi in verbia,
'
faoile videe in
ease mutandum, q u affipiua inter aeaunt confusa : et in aequealibue
, 3 '
, quoque vitioearn ; rescribe
y

in

Psello neacio num bene se habeant

mallem , atqae eodem
modo in Glosais Numicia
, pro legeram ;
eat ablatio; , repetitio abiati,
ut ita aoepiua per
explicatur in iiadem Gloeais, ct -

condicere in 1. xxiv

D. h. t. ubi vide num,

?

pro , ait legendum,

cum conditio rei amotae hoc in caau vet vindicatio ut in Pandeclia legitur, a viro inatitui poaeit.
Ipaa porro actio rerum amotarum plerumque dioitur

vel

, de eadein egit Paellua aupra vera. 619

et aeqq. :
*
,
,
ubi forte pro , , cum ad

relerendura, legi debet.

Vers. 1342.
[^.

Vertit Bosquetus: llli quibus partet abundant

reele filii sunt. Quod neo Graecia verbia convenit,
nec quid aigniflcet intelligo : non capio etiam que
in notia acribit: Ptellum autem vera. 1342 ita ac~
cipe ut vetit, liberis solis nullo admisso neque etiam
ascendentibus vel his omnes nxreditalis partes sine
diutsione abundare et $ut*ere$*e. Tu verte ex I . xiv,
D. De stcdu hominum, quibua membra abundant
recte libbri eunt, atque, ut videa, rea eat notiaaima.
Haec pro inatituti ratione aufficere viaum fuit.
Casterum ai quid babeant aruditi, aut in bibliotheca quadam aupereaee resciverint, quod facere poaait ad ornandam Paelli editionem, ut Id mecum
communicare velint majorem in raodum rogo. Atque baec cauaa quoque cur nomen, quod aho tempore latere malui, apecimioi buic praepoaere non
dubitabam.

ADDEND/E V A R I ^ L E C T I O N E S .
(Ex oodice P. Sirmondi.)

Vers. 18. Schol.: , ,

, '
.
Vere. 26. ? , Schol. : " (5 |
' ,
, ,
, , ,
. ,
, ,
. , , *
, eto.
Vera. 40. . Sobol.: , , ,

.
Vere- 43. \ . Vera. 44. . Vera. 45.
. Vere. 50. . Vera. 53. . Vera. 61. ?
. Vera. 63. , nt et vera. 65. Vera. 67. .
Vera. 68. . Vere. 75. . Vera. 76.
. Vera.
88. O
.
. 80.
80. . Vera. 82.
82. .
. Vera. 88.

. Vere. 90. . Vera. 95. (5, , , . Deaunt deinf

de veraus 96, 97, neqoe ad 105.

.
Vere. 107. . Vera. 109. . Vcra. 112, " . Vera. 117.
. Vers. 121, . Vera. 122 '. Vera. 129.
. Vera. 132. (5 , (5 . Vera. 133. . Vera.

1007

MICHAELI8 PSELLl

1008

135. . Vers. 136. , et, * Vera. 138. " . Vera. 141.

, . 146. Schol. :
, * ,
, ,
. 153. . 163. " . 163. ".
Vers. 166. . 168. . deeet vera. 173. Vere. 175. . Vera.
177. . Vera. 178. . . 181. ,
. 185. . Et reliqui iaverei sunt. 197. . 204.
. Vereum 212 aequitur hic veraua : * quem non
6886 Pseili Dumeru8 dcmonetrat, forte acboliaatea.
Vere. 215. . Yers. 121. . 225. . 228.
, etc, omiseie 231, 232. Deest 235 ? Vera. 236. . Vers. 245.
. Vere. 246. .
Vera. 249. Interpretare : Servut hxres potest quodcunque testatcr potuit; explicat Schol.: " ^ ,
, ,
.
Vers. 253. . Vere. 260, . Vers. 265. . 279,
, 282, . Versum 289, eequuntor 293, 294 ad 295. Yere. 291, .
8. 292, . Vers. 300, . Vere. 304, . 322,
. 323, . 327, ' , 328, . 332, , 339,
.
Ver8. 342. . Veraum 344 eeqiiitur vereue 382, , omiseia aliia. Vers.
386, . 397, . 403, ol . 415, . 417,
. 420, . 426. (3* 427. . 430, et
. 431, . 445, . 446,
. 450, . 464, . 468, . 469, . 487, *.
Vers. 496, . 504, . Versus ultimus est: .
Lege .
Adde vera. 671, Harmenop. legisea .

EJUSDEM
AD D I S C I P U L O S D E ACTIONUM NOMINIBUS.

1. Gum viderim nonnullos exvobis nomina le-

gum qu apud Graecoa et Romanos exaiatunt aciendi cupidoa eaee, quae tanquam canoaea sunt politicis singulatim propositie, cenaui me de iie pauca
diaaerere debere. In bis vobis obedieoa, neo commisoere eas volui neque projicere promiscue, sed
a primie ad secundae ordino procedere. Atticas
legee praordinavi, poet quas Romanaa compouam,
non de earum latitudine disserene, eed potius de
propositis nominibua qu plerisque incerta sunt.
Etsi enira Graca? Atticie nominibus deaignate aint,
tamen nisi quia earum per etymologiaa aensum
explicaveritet propoaitionia caueam direxerit, nunquam legentibuB bene nota flent. Imitatur enim
quodammodo politica ratio rudimenta dieciplinarum. QuemadrDodum enim apud eaa aunt aummae et ultimae obordee, et oubi et gradua, duo- "
decim laterum figur et viginti laterum, aphaar et diametri qum non facile aliquia noverit,
niai magiatri lingua uaua ait, ita et politicia

' ' ' ,

, -. . ,
,
'
, ,
' ' *
,
,
. , ' '
, ,
,
.
,
" ' ,
, , ,

1009

D E AflTJONUM N O M W I B U S .

1010

, , \, quaestionibus ejectio et epobelia, et quffidam alia

nomina iia qui in eingulia rebus politicis versantur
, '
notissima.
; .
'.
2. Curavimua enim ne actionum deecriptionem
,
solummodo ostenderemus,8ed et alia nomina apud
,
Atticos usurpata, ut sunt apaturia et amphidromia
, , et letradistaa, et epiteleioma et apepaephietDenos,
(, , ,
et hypophonia et androlepsia, et Areopagus et qui . ",
nam eseent decem, quinam eponymi, et quacun , ot , '
que alia bujus ordinis eunt. Sed primo de aotio .
nibus verba faciam.
.
1

'.
3. Actionis nomen est tanquam genericum cun ,
otisinstitutioaibu8atiributum,et eet proprium pro . ] positionie nomen. Posquam enim quaedam injuria

sive publica, sive privata admisaa est, de privatis
,
criminatio actio apud Atticos nominatur, ejusque
,
pcBnam determinant judicantea ; poenae enim men\ ,
sura in acta publica non translata fuit sed ipsi j u '
dices pro arbitrio sive minuunt eive adaugent. Ac .
cusatioautem quodammodoab actione distinguitur,
,
et injuris publicae occasione locum babet, ut xnale
, geatae legatiouia, templorum apolationis, et si quid
, , "
aliud ad populum delatum fuerit.Sed actio ob leges
.
aut decreta violata inducta, similiter accuaatio no ,
rainata eat, non simpliciter quidem, sed accusatio
, ,
propter violatas legee.
.
. ,
4. Quando autem non lex eubstrata erat, eed
,
quidam admittebanlur culparum ambitae, quinon
,
in acta publicata relaii fuissent,inlroductio de nova
injuriaaive publicaaive privata annuntiatio nomi
nabatur. Actionem autem ad consilium annuntia .
baol soli prytanea.
.

5. Adoiiniatrationie autem ratio eet contra eoa

'.
.
qui male adminiatrant urbia criminatio.TribunaHa
\
vero in eoa efformant logiat; accusat quicunque
,
vult; et judicibua remittitur utreos puniant.
.
6. Si quie autem eum qui publioum metallum
'.
, auffodit vel pubiicum diQcium aibi vindicat, vel
, ,
tutelam malegeaait, in tribunal adduiit, ille dicitur

reum manifeetare; eteaactio inde nuacupatur ma .
nifeatatio
7. Si quia autem aecundum legea dedecore afflce. ,
, , * retur male gaats legationia cauaa aut proatitutionia, aut non solut aerario multae, vel contra per
mutantea injuat vocis, et in iribunal duceretur,
, ? ,
indicationi aubjacebat; et bujus accuaationia no .

'. ^

.
'.
.
'
, '
' -

men erat indicatio.

8. Adductio dabatur conira eoa qui exeulem civitatie receperant, vel clam rem publicam aubripuerant.
9. De recenaione et rejectione et provOcatiooe sio
distinguendum et explicanduzn cet.Tribus quaedam
apud Atticoa erant et curiae et demi et terniones,
quarum ad exemplum primua qui Rom imparavit fundalam ab ipso urbera inatituit. Demo-

1011

101*

MICHAEUS P S E L L l

rum unus quidemAcbarneus,alterEleusiniu8 nomi- * ',

natus, unde cives et nominabantur Acharncs et , ' ol Eleusinei; ot in columnis versatilibus civium asci- ' *
torum nomina inscribebantur. Et si quis inscriptue
peregrinitatis arguebatur, eum accusabant qui su- . ,
spicabantur, et haec accusatio erat recensio. Et si
plura suffragia recensitumexpellebant, ha3C expul- .
8io rejeotio dicebatur. Si autem rejectus a demis ,
ad commune tribunal tranaferebatur, provocare . '
dicebatur, et ea translatio provocatio nomina- , ,
batur.
.
'. ,
10. Qui autem aliquod munue publicum subibant, qui triremi praeerant vel eedificium con- ,
struebant, muneris sui tempus procrastinabant, , *
accusatores illis disceptationem raovere existima- .
baotur.
11. Objectionis autem et per euffragiajcondem- '.
nationis haec estdiflerentia. Objectio fit de cognitis .
accueati injuriie; condamnatio aulem est commu- nis suffragii populi contra euni declaratio.
' .
'.
12. Intentionis depulsio et exceptiomultum inter
se differunt. Discretioenim judicaotium communis .
de re nondum ad tribunal introducta, estintentio- nis depulsio;quaa autem fit de re rebusjudicatis et secundum leges pronuntiatis eecunda tractatio et
discussio vocaturexceptio. Excipere autem peroiit- titur iis qui de eo accusati sunt quod nulla lege .
stalutum est.
13. Actio non scripti talis erat. Tabula singulorum tribuoalium paricti cuidam applicabatur, et
ejus qui ex eenteatia publico aerario debebat ibi ^
nomeo inscriptum erat, et juxta nomea debiti
quaatitae. Si quis autem debens et inscriptus inscriptionem clam abolevisset, hujus culpae reus actione non scripti accueabatur.
14. Qui fundum aut domuin ex condemnatione
excipiebant per interdicti actionem accusabant eos
qui ipaosindeexpulerant. Priecum et Atticum verbum estarcere, quodposteri in Graecum magis verbum mulaverunt, nempe , id est inelitutis
expellere.
15. Si quis autem servus fiebat insidiarum legitimis dominis reus, derelictionis actio ea res nominabatur.
16. Litis antiquatio ab actione liberatio dicebatur; ut et dicebatur actionis cessatio condemna- D
tionis indicatio in privatis litibus.
17. Actionem obtinere erat prius accusare; actionem conlra obttnere erat recriminari: soriito autem
dividere de actionibus D O I I dicilur, sed de rerum
distributione.
18. Quoniam autem apud Atticos antiquitus roos
eral in tribunalibue accusantes jurejurando conflrmare &uam accueationem eeee veram et reos ee
nullum falsura verbum iisopposituros esse,accusantis jurejurandum diomosia dicebatur, ejus aulem
qui se defendeat, antomosia. Si vero judex ipse
poft eos jusjurandum prxstabat, lolura illud am-

\ .
' ^,
,
. ,
, .
'.
.
' , '
,
.
'. ,
.
'.
,
.
:\
, ' .
\ ' ?,
'
, ?,
, .
, .
<

1013

DE ACTIONUM NOMINIBUS.

1014

ot , I pbiorkia nominabatar. Is aulem qoi suapeotua

# , 6
tradebatur ao accusare velle, terapue autem accu , sationis diflerebat, euapicana eum accoaare quum
* censebat; ai voro videretur diasimulans ae non
.
velle, id jurejurando conflrmare cogebatnr; quod
\
.
'.
* '

,
6
'. *. ,
, , '
,

.
'. *
,
.
'. ,
.

. , * ,
,

.
\ 01 ,
' . ,
,
.
; .
.

,
, ot .
'. 01 (
, - *"
,
, )
81 ' .
,
.
'. 01 ,
, . ' ' ,
, , , ' ,
, ,

jusjurandum abjuratio nominabatur.

19. Renuntiare autem quamdam impudicitis ao
tiooem, probationie renuntiatio dicebatur.
20. Bonorum descriptionem Don ut nos Attioa
lex excipiebat : sed cum aliqucd trierarchiaa muDus periculosum videretur triremiaque praefectum
periculo sua remetiri cogeret, actio contra eum
et jusjurandum praestitutum bonorum descriptio
erat.
21. Calumniae multatio ab eventu compoeitionem
j accipiebat. Poetquam enim roulti Hnguffl suac frenum non imponentes mitibua et laborum vacuis
adherebant tanquam mnltam asuram per nauticos
Dumroos operatis, et alii quidem declaraverant,
plerique autem fruetra clamitaverant, eum qui declaraverat impunitura relinquebant, eum vero qui
calumniatus erat oboli multabant; et mults nomen erat .
22. Nomina quidem actionum talia eunt. De caateria autem disserendi tempua est, a prytaneia
inoipiendo.
23. Prytaneum erat sdes publica, accaptia et dooie determinatum. Accipiebat autem ab iis qni
cum improbe accuaaaaent, victi fuerant; donabat
vero iia qui pnblice de urbe bene meriti erant.
Inde enim ame atatuoe excellentibna viria, ai
vellent, ponebantur ct frumenti iiadem quanlitae
determinata dabatur : et qui in caatria veraati
erant; cum earum taa defloruiaeet; veteria militiea et expoditionum ex prytaneo mercedem accipiebant.
24. Qui autem vocabantur undecim, judicialia
numerua erat pcenae decernens iia qui criminum
arguebantur. Ao ne audaciorea eaaent contra eoa
qui ipais tradebantur, aenilem aetatem agebant.
Qua? eelae remiltebat punitia etiam aliquid poenaa
debit. Mcrainit et Plaio bujua nominia. Carceria
enim in quo includebatur Socrates custoa Simmi
et Gebeti aic loquitur : Solvunt, inquit, Sooratem
undecim.
25. Arbitri autem (quicquaginta quiaque annoa
natus eat, optime vixit et omnia criminia expera,
leguroqae peritua oel, et accueationea secundum
equitalem componit, ct pacia cuatoa eet) i i auot
qui accuaationea ad invioem arbitrantur. Illi autem
qui DOO erat Indigena non iicebat arbitrum adire,
aive pereequeretur, eive reua esset
26. Vox cognomioati eat quaedam nominia in
versio, ut mihi videtor. Decem enim viros e i iia
qui proapere rempublicam per ae adminietraverant,
ei quolibet nomine inrignilos ut exemplaria civibus proponabant; et alioa quidem buio, aliia vero
illi aecribebant, et ab illis cognominabant eive vivia
aive mortuia etsneaa statuaa erigentee; unde alioe

1015

1016

MIGHAELIS PSELLl

vocabant Periolea, alios vero Ageailaoa, Quoe ele- f

gerant beroae appellabant; eponymos vero eos
quos ita cognominaverant. Et quicumque legea
introducebant, attentia eponymis, proponabant, et
omnino quaai iis inapicientibua, rempublicamjadminiatrabant.
27. Scriba autem et ecriba eecundarius humilie
actionie nomen eat. Judicee enim pratercurrena
juatiti voces nolabat. Unde et Demosthenee in
reaponaione irridebat jEachinem hoc utena nomine.
28. Contra sciptor () eadem agebat ac
scriba aecundarius, excepto quod ille sorte electus
magintralua erat. Et quaecunque senatue adminietrabat contra soriptor calamo notabat.
29. Sorte electi magietratus erant quaestorea, vec- j
tigaiium exactores et contrascriptores.
29*. Haeo de contraecriptoribus. Exactores porro
a senatu eligebantur quando belli tempore oivium
opulentiores de auo contribuere debebant. Id pecunia? qui exigebant exaotores vocabantur.

, , ' .
,
' .

, '
.
\
. .

. , '
.
.
'. ,
.
'*. .
01 ,

*
.
'. 01 , 30. Quaeatores vero quotannie fructus referentes
eraut et annuam vectigalium solutionem aerario .
inferebant.
'. ' 31. Ternio recena nomen cat apud Athenienees,
Cliathenee enim quinam in triginta partes omnem . ,
Atticam distribuit; cumque Attica parttm propter ' ,
mare jaceat, partim mediis in terris, partim vero ,
circa urbem extenditur, decem quidem partes ma- , ,
,
ritimae regioni tribuit, decem vero ei que mediie torrie jacet, df cemque ei que prope urbem est ' , '
tribuit; et unaqueque tertia pars ternio nomioata .

est.
32. Quoniam vero in Atticie commentariia hoc
dictum quoque frequentissime occurrit, lutrophorum tumulo apponero, non silentio hoc nomen
praBtereunduro eat. Lutropboros vas est ad balneum

'. '
, , .
,
'
.

iia qui nondum connubio juncti aunt praeparatum,

connubio junctie confractum. Illi igitur qui nondum
conjugio junctua erat et qui natoa non habena defunctua eratvaa illud tumulo apponebatur ut s t a tia et liberorum orbitatia aymbolum.
'. ' 33. Illud autem elationis tempore lanceam efferre contra eoa qui occiderant, aut occidiaae . *
putabantur, dicebatur. Elationie euim tempore ot
proeunlee mortuorum neoeaearii lanceam cuapide ) ,
orQatam auper lecticam agitabant, in cedia aignum. * *
Deinde caedis actionem induoebant in eoa quoa reoa .
eaae credebant. Aliter non eia lioebat accusare.
'
34. Colaoretorum autem nomen eat abaqae rhy.
,
mologia. Hi aunt rarii cuatodee, jadioiale triobo .
lium iie qui judicare volunt diatribuentea.
'. ,
35. Hellenicua queator generale quidem nomen
eal, ad proprium tamen actum apectat. Atbenien- . ,
enim, cum prinium inaulaa invaaerunt mare ,
occupantea, tributa annua ineularibua imposuere, ,
et tributorum exactorem Graecie questorem nomi- .
naverunt.

1017

DE A C T I O N U M N O M I N I B D S .

'.' ol
. . , ,
( ,
, .
,
, (
* .
,
,
, .
.

\
,
.
, '

, .
: .

, ,
.
'.
.*
,

.
. '
.
' ,
,
.

.

1018

36. Sic autem meneie diea Attici munerant. Singuloa meneea triginta diebus conatantee habent.
Et intres decadae menaem dividentea, primum
diem prims deoadis novilanium cognominant,
aliosque uaque ad finem decadis aecundum et tertium et nonum vocant. Poet primam vero decadem invertunt numeroa, primum et decimum diceniee, etaecundnm et tertium deciroum aimiliter
usqce ad viceaimum. Eicadem autem ultimam
decadem appellantea, inaeneacerequaai inde mensem opinantur, et dicunt primum diem fioientia
et eeouQdam finientia, et nonam similiter. Tricesimum vero diem veterem et novam nominant.
37. Quoniam autero probationis nomen frequenter apud biaioricoe oocurrit, primum quidem de
puerie sub tutela constitutis ponitur. Illic enim
determinatum terapus erat, quo orpbani paterna
bona a iutoribus recipere poterant, ct accurata
qu por id terapua inquiaitio probaiio dicebatur.
Deinde magia proprie de iis qui magietratum vel
munus publicum gerebant haec vox aaaumebatur. Probabatur et etrategus, et legatus et
daduohus (facern gestans), et aacrorum preafectua,
id est, inquirebatur an muneri sao aptus essol.

38. Illud vero in Cynosarges loci nomen est.

Ex quadam autem histona profectum eat. Oiim
apurii nullis admittebantur ofGciis vel muneribue
publicis apud Athenieneea. Ex Delpbi autem adyio
cum oraculum reportatum eaaet Jovi et Alcmen
filiuun eia eaae propitium, aram Uerculi erexerunt,
annuumque tribulum victimarum offercndarum
cauaa, decreverunt. Nominatum eat autefa Cynoaargea locua in quo templum dedicatum eat. Hoc
autem creditur Herculem neque iodigenam eaae
deum neque alienigenam, aed ex patre quidem
aimplicem,ex matre vero compoaitum et apuriura in
numerum et aacriptilium.Ideo Attici dicunt apnrioa
in Gynoeargea contribuere.
'.
39. Quando Attaenienaea auditia io hiatoriia alioa
,
quidem deoa alteatari aimpliciter Apollinem vero

anteponere quia urbi palriua deua eat, hanc
, .
eaae cauaam credite. Primum bomioem ex Attica
, natum eaae putant,ex aolia cum terra congreaau,
,
vel, ut pbyaico loquar, aolera eam radiia suia cale .
feciaae, et hoo aniinal genuiaae. Sed quoniam aolia

nomini additum eat Apollionia nomen,inde patriom
, ' .
Apollinein credunt.
40. Apaturia feati nomen eat ex fraudie nomine
'.
factum; ex eequenti autem biatoria originem
'
ducit. Bellum inler eegerebant olim Atbenienaea
. 'etTbebani;et quod evenire plerumque in proltis
,
solet, nempeducea ipaoa aingulari certamine inter
,
ae rem dirimere, viaum eat et tuno regibue pro
exercilibua inter ae decertare. Praeerat autem
, 6
Atbenienaibua HypertbymcBtua. Thebanis vero
.
Xantbua. Et poatquara epalium determinaturo eat,
',
Xantua quidem atatim accurrit, HyperlbymcBtua
. ,
aulem igaavia deaperana Malantbio uni ex comiti , '-

!9

M1CHABLI8 PSELLI

1090

baa regnum et certalem siogulare rcmiait. Tunc

Melanthius etans ad pugnam iturus ad Xanthnm .
prooeesit querenti aimilia, quod, cum ex pacto in
, ,
aolum Xantbum pugnare deberet, ille aocioa aibi
adjunxiaaet. Tuno Tbebanua avertit caput ut vide- , ' ret num quis eequeretur se; atque ita Melantbiua
lethalem lanceam propellena illum occidit, et cer- ?
tamine victor evaeit. Ipae annoom featum celebrare , ,

c<Bpit, bujus eventus cauaa, et huic festo nomen
, apaturia Imposuit.
, .
41. Telrnaditas appeliabaot Atbenienaea eos qul
vitam laboreetmiaeriiarefertam eortiti erant, quod
asperum nomen ab Hercule aumpaerant. Quarta
enim menaia die Herculem natum eaee traditum
eat.
42. Telbe et Titthis et Epitetbe: tria becnomina
tribue pereonia tribuuntur; Tethe a duobuaaliia ia
eo difiert quod et matrem et matrie matrem aigniflcat; Titthis autem patria aut matria eat aoror;
Epitbete eet Tetbe mater.

. "
, '
*, .
.
B

'. *
'
,


.
43. Patria et patroa non eadem esse potant
'.
rhotores. Sed patria nominant moree et leges et 8
myateria ei feata; patroa autem domum et locoe et ,
68.
.
44. Epiteleionaa (victima post aliae oblata),id e*t
',
quodin flne mysteriorum perficitur,prae8ertim que , .
ia rnyateriia Proserpinae et Gereris. Hocautemom- 1 .
nino eat cognitum, nec mibi de eo dieeerendam.
'. , V ?,
45. Hypopbonia autem aunt aanguinia, ut ita . dicam multa. Licebat enira occiai hasredibas vel "
iaterfectorem occidere vel cmdia pretiam accipere. .
Que igitor pro caede data erant ab interfeotore no- .
n

micabantur hypophonia.
46. Illnd autem c androlepaion erat hominum
prehanaio, nt patet eo ipao nomine; legielatoria
autem decretum erat de Athenienaibus in quodam
Attica? looo occiaia. Gura enim ille qui pro caede
eoepectua babebatur, aocuaatioDem fugeret, trea
jodiceaad quoa de illo pertioebat, eum comprehendebant, et boo androlepaion nominabatur.

\ ,
'

.
, ^
,
.
\ "
47. Areopague vero pulcberrimum eet Atbenienaium tribunal, Mediomeat autem inler fabulam et .
veritaiem boc nomen. Cum enim locue mona ni- .
voeue ait, pagna dictua eet; qaoniam aulem boo in
looo primus Neptunua cum Martede marisimperio D " *{ , "
manua conaeruit.Areopagua nominatue eet. Et qui . \
ibi vitam agebant, non aJiud tribunal adire pote- ' .

rant.
48. Tritagoniataa non eet quem nomen oateodit.
Nomen quidam, ot honoriflca appellaiio, compoaitum eeae videtur, eo autem ut vituperio utuntur
qui iliud adhibent. Exempli cauaa Demoathenea
tritagonietem Eechinem vocai irridena, qui neo
aemel pro Athenienaibua pugnando eminnit; non
enim bellare, aed orationea babere voluit. Ponitor
boo nomen contra eoa tragoadiarum actorea qui
Creontie et Agamemnonia parlea auetinont; et ai

'. , ,
.
6\ , . * , '

, ($ .
,
xal

1021

DE A C T I O N U M N O M I N I B U S .

1031

quideme optim heroum naturas imitantur, prot , , agonietfle nomitaDlur; si miuus, deuteragoniat;
,
si orrmino male repreeaentent, ia tertio ordine nu .
merantur.
49. De quinta autem parte apud oratorea asepiua
'.
uaurpata, dicere illud oportet. Cum apud Athe , '
niensea judicee aint numero quingenti, et triginta

et decem, do controverais su^ragia nuno aunt nu ,
mero aqualia, nunc insequalia, et lex eat plurali , ,
talem vincere. Si autem accuaator non quintam
.
auiTragiorum partem obtineret, puniebatur et om
nino condemnabatur, neque rursum ei licebat ac, . ,
ouaare.
.
'. ,
50. Amphidroraia vero featua diea eat partium
fi occaaione, quo propinqui parientia cboroa ducentea
. g circum infaotem aaltant et concurrunt. Qui actue

ampbidroraia dicitur.
'. , , , ,
51. llm vocea : Eu, ol, uia, atie, uia, compoaitio . "
nea barbaro nominum sunt in initiationibua adhi , bitffi. Atia enim Pbrygia in lingua est Jupiter, uis
, '
vero optativum eat, et saba gentile; ita ut talia
, , \'. 0\
aliqua ait tota invocatio : Uia, Zeu aabazie, uis.*
, , .
Alii enim eu oi dici conteodunt, alii eu boi. Eu oi
, quidem magis Grsecum eat, eu boi autem magia
* ' . '
barbarum; per ellipaim dicitur eu uis apud BOBO
tioa. Eorum autem quas in Grscia mysteriia dice , .
bantur vel acribebantur, neque nomina neque l i t teraa explicare oporlet. Qui enim olim horum com*,
poeitionem invenere, divino quodam consiHo non
interpretatione explicata ea reliquerunt, forte et
,
, ipai eoram vim ignorantea. Ad noa enim pervene ,
runt vocea quaedam et quaedam litteraa, aliie accen , .
tuum aigniaaimilea, ali innrdinate expositae. Et ai
quia ad Graecorum ritum explicare aut emendare
vocae et litteraa inatttueret, ut in Origenis Philo ,
, - calia acribitur, nibil de propoailia verbia curaoa
diceretaut acriberet, neque tum quidem ut aunt ea
, '
vel auffocatua pronuntiaret aut acriberet ita ut evi ,
dentia apparerent, aive spiritum materialem invo , care velit, sive ardorem anim autcorporia incantare. Muterialee enim apiritua nomina babent, ut
.
quidam aiunt philoaophi, et nominum eorum ele(, ,
menta aoripla aunt; ad quae naturalitcr pronuctia '
ta eos attrabi dicunt.
.
'. .
52. Sed de bia nibil ampliue diaaeremue. Eet
'
autem apud Atticoa quidam Hbellua eocialia . flv D dictua. Hicerat libellua in quo eoa civea
, quorum etaa ad legationea aut imperia, ad navar , ,
cbiam ct trierarchiam aptaerat, prytanea inacribe . ,
bant, quem ex paterna origine inacribebant. Et
, quaodo eligi duces aut quasatoroa neceaae erat, ex

inacriptis quoa volebant bia muneribua praepone.
bant. Alter autem libellua Lexiarcbicns (

) vocabatur;libellu8 quidem,quia publica civi , \ ,
tatia tabula erat; lexiarchicus vero, quia omnea
, magietratua, et aulfragiie datia et aorte ducti ibi
.
terminabantur.
1

1033

MICHAELIS PSBLLl

1024

EJUSDEM
D E RECENTIORUM

LEGCM L E G A L I U M DEFINITIONUM L A T I N I S NOMINIBDS.

,
Adriani decretumqood vult bonafidedietributo- ,
, .
remneque lucrari neque multari.
Aquilii lex de raultis, ab Aquilio plebis tribuoo.
' , , '

Aphnianeum decretum et Adriaoi amboabrogata

ont.
Atilia lex prohibet ne furtiva osucapiantur.
Lexagarria contra eoe qui movent lapides termU
ualee, servos capitaliter puniens, liberie autem
pro eingulie terminis pcenam nummorum quinquaginta infligens.
LexViselina libertoe puniebat qui eadem ac nobilee faciebant, non petitie aureis annulis; abrogata eet perrecentioremanno septuagesimo octavo.
Lex Voconia volebat plue legatarium comprehendere quam haeredem.
Dasumnianumdecretum, jubensut, si quis debitor ingenuumfideicomraissariameive per oppignerationem eive per actionem capiendi coaetitaat,ingenua qtiidem possidebat, illo autem jas patroni
non amittat.
Lex Julia, de adulterio et stapro et expiatione,
ei de vi armaia et eiae armis et de saorilegie et iis
qui muneribue corrumpuntur, et aliie.

.
' .
' .
'
, ,

.


' .
'
.
, ,

,
, .
,
,
, ,

.
Junianum decretnm de ingenua fideicommiesaria
per capiendi actionem vel oppigneratum.
, '.
Lex Junia probibene ne bisposeeeea oulta ueuca' , piantur.
.
Glaudianumdecretum, impuberi usque ad puber ,
tatem possesaionem prasbens.
.
Lex Cornelia, de faleo, de bomicidis, de venenis
, , ,
et iDcantamentis.

Eet autem et lex Caninia et lex Calvisiana.

Largitionale decretam de Latiaorum manumieeione.
Libanianum decretum, jubens falearios infamee
8886.

Lex Licinia probibens ne sociue alicui potenti

partem euam vendat.
Modestianum decretum elatuene auxilium apretoribue dandum esse fugitivum servum inquirenlibuB ad eam reperiendum.

.
.
, .
,
.
,
^ .
,

.

1025

DE L E G U M N O M I N I B U S .

1026

, . Macedonianum deoretum oontra qui aobditia

peouniam danl foenore.
.
, ' Ninianum decretum quod praeoipiebat ne unquam
liberti in ingenuitatem tranaferrentur.
.
Orpbitianum decretum filiia praebena legalia jura
, v (5
in raatrum poaaeaaionea.
.
Lex Pappia, probibena ne biapoaaeaao per ueu , '
capionem quia potiatur.
.
Lex Pompeia de parricidia.
, .
Pegaaianum decretum, quo quia ba3reditatem
, reatituere juaaue quartam ejua partem retinere po ,
teat, novemque unciaa aolvena vectionum jus ex
,
tota bereditate habet; qood jua atatuit Tribelianum
'
deoretum.
.
.
Privilianum decrelum el Turpiliamim. Huic sub g jectus eat qui eponaionea acripto dedit, alicui poaaidendaa aine abolitione.
.
' ,
Rubrianum decretum de ingenua fldeicommieaaria.
.
Lex regia qu prohibet ne mulier inter pariendum
' , mortua aepeliatur antequam infana egreaaua eit.
, .
Silianum decretum decernena eum qui violenter
,
occiaue fuerit a propriia beredibue eaee judican .

dum.
Lex Sentia defendena coa qui in damno erant
contra foeneratorum libertatom.
Tertulianum decretum prsatane matribus legaHa jura filiorum succeeeioneixf.
Tribalianum decretum de fideicommissariorum
diecriminibue.
Lex Fabia de iia qui liberoa in aervitotem redigunt.
, -
Lex Falcidia, ante nota, propoeita autem eat a
. Publio Falcidio, tribuno plebia. Vult autem ut
bsrea de aubetantia teatamenti capiat quatuor un
ciaa. (Uneia porro deaignabat dooceoimam partem
.
hsreditatia).
.
Et hffic quidem de decretia per litterae alpbabeti
expoaita aunt. De nominibua vero deinde raagia

neoeaaaria exponeniur.
.
Agnatua, qui nobia ex maaculorum generatione
', ^ .
oonjungitur.
Actua, via per quam licet cum jumento vel curru
, '
tranaire
.
Vitium,vitpperium (), diminutio(),
, , , .
culpa ().
Brumaleum, biemalia feata.
, .
]
Velleianum deoretum, adjuvana feminaa quaa pro
,
aliia re ilebant.
.
Grecua, Gbaldsua, Helien.
, , ".
Datta, felea domeatioa.
, *
Gens, malffl ().
, .
Decretum, imperatoria declaratio interduaa par, '
tea ab ipao judicataa.
.
De inofficioao; reprehenaio teatamenti qood le *
gum quidem obaervantia valet; metua autem ra ,
tione inconveniena eat.
.
Denarium, libra monetaj.
, .
Digeatum, oorreotura et per ordinem ecriptom.
, .
Deportatio, elatio et abductio.
.

,
.
,
.
,
.
, .

1027

MICHAELIS PSELLI

Detentio, j u s petendi et exigendi et detineodi

1028

, ! !
* ,
, '
*
,
.
, .
* ,
.

quodcunque moriens aliquis reliquit, et si nihil

corporale haereditate obveniret, tamen haereditatia
detentionem beneaccfpimus; incorporei enim acquisitio metiua flt quam corporeorum.
Epietola, reaponaum imperatoris ad magialratua
relationem.
Illud Ex continente tree diea signiticat.
Extraordinarii: qui non secundum ordinem prodeunt, eed secundum rei circumatantiam.
,
Eunuchua, qui a inatre vel nutrice testiculorum
.
elisionem subiit.
'
Impotostate : summa potestae quam secundum
legcm politicam babemua in filios, sccundum gen- ,
, .
tilem vero in servos.
Edictum, programma.
"1$, .
", .
Imbeta, portata.
", ,
lllata, animata.
", .
Judex, interpretatio.
, .
Jaatua, aequua.
, .
Intentio voluntaa conatua.
", .
Jua, qood juatum est.
, .
In capita, eecundum caput.
*
Capitia diminutio; poena ex legis circumatantia
.
patientis atatum mutans aut minuena.
, .
Legio, militum phalanx.
,
Legia actio, (inviotio) permiaaio acrvitutie.
Legatum, deputatum.
Urbanua, urbia ouatoa.
Plebiacitum, plebis sulTragia.
G
Poatliminium, jus redeundi.
Prasjudicium, actio ex eola intentione conatana.
Prohaerede qui credit ae esse baeredem.
Propoaaeaaore, qui violeoter abripit.
Peculium, ree naturaliter eorte eubdilie adjudioata.
Paotum, quantitaa paota.
Relegatio, exailium.
Senatua, gerousia, legatio.
Sactum, Hberatto ab injuria.
Otiosa distributio, aeditione carena.
Separatio, cuatodia haereditariarum rerum per
haereditarium creditorem.
Superatea, auccesaor.
Satiefactio, aatiadatio ().

TacUum, quod non eat notura ex testamcnli leclione.

Titulua, digoitatia inacriptio.
Tractalum, explanatio, compendium, epitome.
Tribunal, dicaaterioo.
Factum, opua, aciio.
Flagellum, lorum implicitum.
Ea eat quidem nominum per litteraa alphabeti
expoaitio ! Explioanda quoque tibi aunt haec nomina.
Jua civile Romaaorum, nempe legea politicia
Romans legialationia.

.
, .
, .
, .
, .
,
.
, .
, .
,
/
.
, .

', .
, .
, .
, .
,
.
, .
, .
,
.
, .
, , , .
, .
, , .
, .

.
.
"; ',
' .

1029

D E 1.

, .
, .
, , , , .
', .

.
* '

, ,
. ; .

*
,
, ' * '
.

1030

Legie actio, legalia abdaotio.

Plebea, valgaria.
Constitute, conatttaUonea imperatoram in deoretum, edictum, epiatolam diatribute.
Reaponaum, aapientum apocriaia.
Eat haac quidem qua9 in memoriam reduoimua.
Scia enim oihil ease in noatria acriptia vel hiatoriia
quod non eo tempore acriptum ait. Unde qui noatra
aic ex tempore acripta opera ausceperunt, membranaa faoientea atatim babentex noatria aoriptia libroa.
Et multa noatraacripta tibi poaeunt ooourrere quorum hoc quaai octogeaimam esae 'puto. Plurima
aatem eorum q u interpretati aumua vel biatorice
narravimua in voluminibua adhuc multi in manibua habent; multa autem corrupta aunt, ut totiua
phiiosophi ad evidentiam tranalatio, et quo de
nostris temporia rectoribua tractavimue. Cetera in
libria ipae legas.

MICHAELIS

PSELLI

OPERUH PARS TERTIA

COMPLECTENS

PHILOSOPHIGA

.
DE
CELEBRES

ANIMA
O P I N I O N E S (').

" , \ ,
' ,
, .
*
, , ,
.
i .
, . "
,
, , -
, ,

Faooltatum enira aliae aioe ratione, alie cum

ratione sunt. Hurum aliae vitales et appetentea, alie
cogooacentea aunt. Sirailiter quoque dividuntur,
que aine ratione aunt.Rureua trifariam diapertiuntur qu cum ratione aunt et cognoacentea, io opiniooem, intellectum, et mentem. Opinio igitur
univerae in iia veraatur quaa aenau percipiuntur :
novit enim omne album, viaum diacernere, et omnem bominem bipedem eeae; eorum prsterea, quae
eub intellectionera cadunt, concluaionea, aed aine
ratione novit;puta animam immorlalem eaae acit,

(*) De hoc libro, qucm maa. Paello vindicant, vide Leonem Allatium aupra col. 504, num. XLII.

MIGHAELIS P S E L L l

1034

aed cor sit immortalis, neecit, adeo ut eub opinionem veniant omnia qu eenau percipiuntur, et
conoluaionea eorum que intellectu capiuntur,
horumque cognitio opinio eat.cur enim eit anima
imcQorlalis, ignorat opinio; hoo enim intellectos
est . Quare opinionem pra?clare in Sophiata
Plato defloit, oum iotelleotua terminum appellat.
iDtellectu enim concludente immorlalem eaae animara, aolam concluaioDem facultas novit. Intelleotaa autetn eat, viam veluti quamdam conficere, a
propoaitionibua ad concluaionem tranagrediendo,
unde et noroen traxit : atque boc eat intellectue
opua; mentie rero,aimplici aggreasione et impreaeione, roeliua quam per demonatrationem, ad rem
aocedere : quomodo et eensue, qui ai in album
forte, vel in hano figuram inoiderit, meliua earo
quara demonatratione percipit: non enim ad hanc
cognitionem ratiocinatione habet opua; mentia vero
aclio ia illia eat, quibua ad aummam puritatem et
Bcientiam pervenire datum eat,qui per expargaotea
virtutes, aine apecie objecta, et aine aeneu agere
conauerunt. Eat enim mena veluti habitua animi
perfectiaaimua. In rebua igitur qua raenta perepieiuntur, mena occupatur : intellectua in iia, qum
cogitando aasequimur : opinio demum in iia quae
aub opinationem cadunt.Harum aatem poteetatum
principem locum mena obtinet, poatremum opinio,
medium intel!ectua,rnenti noatraBiatimo familiaria,
qoippe qai medium ubique locum tenet : et per
huoc,intellectum dico, ad eorum oonlemplationem,
qu mente percipiuntur, animua noater evehilur,
qus ejua abaoluiio et perfectio eet. Gum enim hic,
rebua iia qu aenaui aubjiciuntur, eociua et quaai
gentilia ait; propter aenauam coneuetadinem, ad
epeculationem eorum, quae menle iatelliguntur, et
materia carent, atlollere aeipaum non poteat. Sed
et illa, corpora putat,et molem habere.et quaacunque eenaibua ae offerunt, in illia eaae aibi fiogit :
qucmadmodum et Plato in Phxdone, hanc unam
6880 rem i n nobia diffloillimam affirraat,quod cum
a corporia avocamentia paulum conquieverimua,et
rerum divinarum meditationi noa adjungere voluerimua, a aenaibuB profecta iinpulaio interpellat ao
perturbat, el cogitationi DoetraB objicit, Deum eeae
corpua, magaitudioe et figura praeditum, neque
noa a corpore et flgura Deum penitua aecernere
oogitando perraittit.Eam ob rera opua eat, aniraum
ad auam ipaiua perfeclionem tendentem, primtim
agere intellectu, qui in rebua quodammodo intermediia veraatur. Talia vcro aunt, que intellectu
complectimur, qualie eat animua noater ejuaqae
ooutemplatio; tum et rea matheraatio, qum aine
materia quidem sunt, aod non exaiatunt, ut illia
oonauefactue circa roateriam agat ad ea que a materia peoitus aegregari poaauot, via aenairaque progreeeus, ad Oeum dico, ae reoipiat. Unde et Ploti, r**,inquit, mathematicas ad consuetudinem
ejus, qux sine corpore est,naturae, juvenes deducantur. At at quando intellectua ratiocinatur, de iis
y

103J

,
, .
,
. "
, . '
,
. ,
,
.
. ,
,
, .
,
, .
,
,

, (
. " ,
.
, *
.
* *
,
,
'.

, .

, ,
.
, ,
* ,
* ,
, , ,
, , 0*">,
' , ?
.

, ,
.
, ,
,
,
, ,
. " , ' , , . Otavota
, ' '
, ,
, .
, \
* '
. , -

1033

DE .

, ' -
. , ,
., .
,
. '
"
' ,
\ '

1034

etiam qu mente perapiciuntur; non i d per 8 ipae,

aed menti adheereacena et cum ea conjunctua,quemadmoduro et de rebus sensui propoeitie, illi extrinsecus oblatsimpulakmi coneertusei oontextua oolligit ac concludit. Hujue itaque mentis etai omnea
non 8UIDU8 compotes, sed ejus veatigia tantum et
simulacra quaedam ad noe pervenere, ba? autem eunt
communes notiones, quas citra demonatrationem,
melius lamen quam via demonstrationis perspecias babemus. Gommunes igitur b notionee, ut qus
omnia pervadunt, manifeata sunt mentis simulacra et species : quare ct acientiae principium mentera
vocant, qua, ea quae iateliiguatur, cogno?cimua. Quoesierit porro aliquia, an non poaait ex particularibus univerae conoludi : non eoiai quia apadix eat vel albue equue, omnea idoirco epadicea aut alibi
aunt equi.
, Quod, si conciudi non potest, certum eat neque
, ' ' , '
intellectum rem aenaui objactam demonetrare, aed
, - neque phaniaaiam, aensum vero multo minua. Sin . guli enim bi partioulare aliquid cognoecunt. Unde
;
igitur opioio aensuum univeree cognoacit? cttr
,
,
.
, ' ,
, " * ,
,
, ' ,
,
. ,
'
, , ,
* .
"> , ' ,

diximua maxime poase intelleotum ree aenauum

univcrae coacludere, ut in aatria Arietotelea fecit.
Cum enimorbiculataeaeaae demonstrare vellet,idqoe per uoum ex hia, lunam, conGrinaret, ait, Jtorum ejusdem substantiae quod est tn aliqua, id in
omnibtts esse necesse est: at ejusdem esse subslantiae
astra omma demonstratum est. Cum igitur orbicula*
rem esse lunam demonstratum sit, dt aliis itidem
asiris confecta res est, ea esse orbiculata. Sed et qui
fumutn videt ibi eliam loci, ignern esse colligit.
Quando, inquil, fumus esi, omnis autem futnus $x
igni est. In fumanle igilur loco> ignis esL Forsan
igitur, quod intellectum diximua poaae de quibuaf

, , - dam aensui objectia, etai non de omoibua, univerae

.

. , , *,
. " , , . ,
,
.
,
,
,
,
;
, ; D
' , ,

.
,
, ' ,
(,
, Bwotai -.. ' '
, ' *
; ,
PATROL.

GB.

CXXII.

coocludere, pratereaque anima rationia particepa

rerum ia ae rationea babet inaitaa : quod vero materi immeraaeit, veluti aub ierram defoeaa eat, ui
cinore aepultua ignis. Quemadmodum igitur, ai quia
cinerem paulum dimoverit, acintilla illico elucet:
acintillam iamen non fecit, qui cioercm dimovit,
aed tantum impediraeata removit; ad eum modum
et opinio a eensu excitata, rerum rationea profert.
Ita et magiatroa dicunt cognitionem nobis non i n dcure, aed qu nobia inest, et veloti obruta est,
eam proferre ac oatendere : quia niai nobia rerum
rationea ineaaent, unde, cum aliquia perperam ao
praeter rerum naturam diaaerit, aentimua omnes?
rureua, cur de duobua, qui diaaerunt, qui potiora
dicit, eum alteri anteponimua ? 8i enim nulla in
nobia rerum ratio fuiaaet, qu a diaaerentibua ex

citata refuleiaaet, nunquam veriora illo hunodicere,

vel mentiri, animadvertere potuieaemua. Sic igitur
opinio, ubi>eD8ua perceptt huno et illum bipedem
eaae, ab eo excitata, reroioiecitor omnea ejusdem
geaeris bipedee esae. At accomodatius ad naturam
dicatur, baa eaee communes notionea, et mentis
adumbrationea alque aimulacra. Quidquid enim
meliua quam per demonatrationem scimua,id aecundum coniOiUnem notionem acimus. Quaaautemde-

monatratione indigent ut cognoacaatur, quoniam

horum ooncluaioneacitra demon8trationem,ea soira
33

1035

MICHAELI5 PSELLI

1036

opinionieest. Poteetateeigitur ralione prsditas, qu ,

ad oognitionem tenduot, htn aunt. Eilectivffl autem .
, . auot, volunlas et electio. Ei voluntae quidem soliua
eatboni; electio in utrumque propendet. Ac volun- . ,
tae profacto ipaa per , eat animae ralione pnedi- *
t a ; eleclio vero ejue qu rationis defectum coa- ' ,
nexum habet. Gum pritnum enix exlra gencratio- . "
,
oem eat anima, aola volunlalo agit, in solo onim
booo occupatur. Ai ubi in generatione fuerit, quia * .
iJlt oonnoctuntur poteslales raiionis expertee, ob " ,
048 quaa aifercmue cuueaa, tuno ojus parlis, quce , '
fationis est expera, oonntxione, tantum valet quan- .
tum electio : quare interdum ante rationis defec- : ,
tum, interdum ante rationera accidit : atque boc , .
illi prasoptatur. Hae itaque sunt rationales anim \ '; .
facultates.
J
Irralionabtlea vero, h aunt cognoacentea qui , \ ,
dem, phaniaaia et eensue, quai inter se diGferunt: , 6'
Bonsue enim ad reaaxternaa pertinet; pbaataeia vero *
intrinaeoua babet cognitionem. Et aenaua quidem .
rem taotum proaentem, et quaai extrinaeous acoi- , 10,
pit, novit: phantaeia vero, qu rerum eeneui sub-
jeotarum formaa a eeneu accepit, eaein ae refingit: , unde et ipsam patibilem mentem Ariatotelea appel- "
lavit, tnentem quidem, ut que iolua hsbeat, quod * , ,
cognoacit, ei aimplici aggreeaione, ut mena, rem , .
adoriatur. Patibiiem vero, quia poat aoceptam for- , .
mam, neque aine apacie. Pbantaaia porro vocata ' , *
eat, quaai pbantaetuaia quep.dam. Ea enim eat in qua , " I
atantepeeiea, aive qu apparuerunt; aistit enim in * ,
Ipea, quoe extrinaeoua visa aunt, Utraqueautem
ipaarum ad ree particularea extcndltur. Hoc enim
. , ,
album eat, at non omne albutn. Differunt autem, . !
qaia una quod axtrineecus eat, alta quod intua, \ *
novit i et phantasia quidem quinque aonauum - , *
otet reoSpit: at ainguli aanaua propriutn eolum eub- , ,
Jecturo norunt. Appalentium vero et vitalium facul- . ' , tatum, alia eet iraacons, alia concuplscena.Hic vero *
qUttBieritaUquiacurdivoreasraciamuaoOQOupiecen*
tem et irascentem : numquid enim iraacens eum ;
ulciaci cupitqui priorlaaearit? nonneet ratio, dieoi ; ,
pllnaa et rerum contemplationem expetit? eed ,
apondeo eaae concupiacentiam lntiori quodam mo- .
do acoaptam, aliam atricttori et magia proprio. , , Qiicmadmodum igitur diapoaitio communiter etiam * .
da habitu dicitur, proprie vero qu ab habitu oontra
distinguitur : Btmillter concuptscentia communiter * , dicitur de omnibua animae poteatatibua, atriotiue . I
vero et proesiua, aa, qu iraacenti opponitur. Has
itaque BUnt nnimea poteatateatum ratione predita*, ,
tum irmtionabile*. Pfteter haa autem aliea tunt, qu , ,
vegetantea dicuniur, trea; altrix, inquam, auotrix . '
6t genitrlx. Vcgatantea voeantur, quia hm eol in , .
plantia conepiciuntur. Hominea fgitur aumua, t (
anitnalia, ti planl*. Qoa homiDea, rationia, quaa
, . > ,
vocant, potastatibue praedili aumua; iie vero quw *
rfttlooa carent, qua animalia eumua. Qaa varoani- *, ^
ma praediti, vegetantibua: anima enim val vita pre- . >ditaa otiam plantaa dicimue. Nam anlma aeu vita . , >

D E ANIMA.

1037

." - j
,
, ,

,
<. " ,
* ,
,
,
, , ,
6 * ' , ,
, ,
*
, .
, ,
, , j
,
. "
, * *
.
'
, ,
,
, ,
.
, , - , .
,
,
* * ,


, , '
, < * '
, *
, '
. ,
, .
1

1038

prffidilorum eat ali, aogeri, generare eui aimiHa.

Ips quoque dtcuntur vivere |et mori. Vita vero et
more, anim* preeaentia et absentia eet. Quecufiqtie
Igitur maliorea vitos babent, detcriorea quoque habere neceaee eat: at non contra ; Qeri enim non
potest, ut rationie poteetatee habeant, qun priue
deteriorea non habuerunt: nimirum et in senaibua,
nemo melioria est parttcepa, qui pejorla non foerit.
Quxounque igitur visum habent, hoBO et ailditum ct
reliquoe aenaua : quiecunque aaditum,eademodo*
ratum, guatum, et tactum : qu vero odoratum;
guatum et tactum, non sempervisum, quemadmodum talpa : neo quaecunque tactum, eadeod alioe
aenaua, ut apongiae, quas taclum quidem habent,
reliquoB eensue nullo modo. Neque vero melioris
&ensua particeps eaae poteet, qui deterioris non
fuerit. Neque id, quod deterioribos meliorea indi
geant, ol aubeiatant, sed co.ntra corpus non poteat
meliorum particepa eaae, ni deteriora priua auace*
perit. Quippe quoniam nullam apeciem corrumpi
oportebat, ne ituperfectam eaaet univcrsum, specierum enim absoluiioet complamentum eet mundus,
curaque esdem numcf manere speeies non possent,
ot quffi generentur et corrumpantur, ternitatia,
quoad possunt, partlcipes aunt. Qaare principie
ffiternitatem, u( suum principiutn, omnes expetunt,
et hujus, quaelibet pro modoct eaptu euo,fit parti*
eepa. Eatque id poliaaimum naturea optaa, ut unamquodquo eorum quec anima prsdita aunt, alind aib|
aimiiegignat: etquoniam neceaaaria est generatlo,
bujua autem via nonoiai certo et definito oUatia
apaiio valet, jualia ideo incrementia opue habemug.
Quae quoniam aiimentia fiunt,altrice ruraua egemua
potcatatc; vegetantia igituranimai potestatea nobia
cum brutia commuoes aunt, secundum quaa, dum
agimua, ut plantas agimua : ubi vero pr iram, et
ooocupUcentiam, ut bruta: damum ui bominea,
tantum agimue, cum ratione utimur. Quaroacite
admodum Plotinua, qui altrioem virtotem prMO^
pide ac furioaa exerceant, periculum aaae ne inarborea tandem degenerent

** , '
vegetantia anima facultatibaa, generandl ei
-* 6** .
alendi, diveraa eat concapiscentia : hanc enim vi- , demua, com duabua illia commuDicare. Agit enim
* ,
in alimentia, et generandi virtote : differt autem
* , quia coneupiacentia cum senau agit, vegetantes
** 4%* * , ) vero aineaenau : hincbruta visa femina in venerem
Svxt> 1< , - stimulantur; adeo ut cum cognitione qoadam ait
4- , conoupiecentia, vegetantis actionea non item. Ita
, ' . videlicet dormientibua nobia aemen excernitur, cum

nullua aenaua, aut impulsio a specie presceaaedt;
, *1* quod a vegetantia facultatibua fiari manifeatum cflt.
^ # Quemadmodum igitur, eum a cupiditate victaratio
^. O m p *Gv $ * fuerit, et in aervitutem redacta, tota illa impetu l n
6tr*S *<, < voluptatem et rea veneraaa fertnr, tieqoe tamen i d : , otrco eamdem ineaae rationem vegetaudi facoltat o u t ^ tibua dicimua : idem etde concupiscente diclmus.
. . Vegetantiura vero facultatum proprium eat, aimpli ^ \ ,
citer appetere, et sine aensu, aemen emitteri *. at

1039

MICHAELIS PSELLI

140

concupiaceulia bunovel illumcibum,et concubitum, -

atque omnino voluptatem. An igitur unus eet et , , ,
idem, duarum faoultatum effectus/concupiscentie .
et vegetantis; an planum est non esee unum ? sed ,
hujustantumest, velcibus, vel aemioiafluxue; con- ; ;
cupiaceotia autem, voluptaa : ut bac appeientia, , - ,
condilionem nostram aervemus et geoeria auccea- ,
aionem. Gum vero ratio cupiditali aervit, nulium " esse bujus actionis proprium finem dico, quia pr- , ?
ter naturam ipaorum ejuamodi actio cst. Quae au- ,
tem proeter naturatn sunt, ad finera nihil conferunt: ,
, ,
nam ut anoilla, DOD suum, sed cupiditatis fioera
epectat, voluptalem. Neque vero nos quiaquam illa iraperitorum hominum dubitatione interpellet: an . igitur, ires animos habemus et a tribue regimur? . , Respondeo enim, queoiadmodum huic conjuncta ;
oorpori anima, rem unam cum eo facere videtur; ,
re autera ipaa, uoum non est: ita cum ratiooia ex- ,
perte, et vcgetante cobaerena, unam quamdam coa- ,
tinuitatem facit propterconnoxionem. Nam a ratto-
nabili, ratioaia expera aaaidue dependet, ab irra- ,
tionabili vegetana : quas quia propter illam cobae- .
reotiam eadem una paliuatur, unam eeae dicimua; , , , quia caeterie poteatatibua taoquam inatrumeutia .
utitur rationia compoa anima.
Harum autem poteatatum, earum dico qu raliooe
,
carent, et vegetaotium, aliae ad rationabilera magia, ,
ali minua accedunt: irralionabilea quidem rragia, , ,
quia rationi auacultare aolent. Quare, cum cupidi- .
tatea increpamua, manauetiores eaa reddimua.
, .
Pectorc percusso, cordia increpitavit Ulysses.
Q 6,
,
anime, hxc etiam quondam graviora tuli&ti.
, *
[ (1),

et complurima ejusmodi : aed quid dico in nobia?

multffl feraruxn humano aermooeraaoauetioreaflunt.
At vegetantea, ut qua aermouem non audiunt, a rationia compote animaremotiorea aunt: nequeenim
preacribi potest alirici poteatati quoad alat; oeque auctrioi, quantum augeat; neque generandi
poteetati : nimirum ipaam poteatatem, aed
cupiditatem comprimimua: poteatas enim nibilominua maaet, etei non agai. Hce ilaque auut animae
poteatatee, rationabilea, irrationabilea, vegetantee.
Animaro quidam dicunt incorpoream,quidarocorpua:
eorum qui corpua,alii aimplex, alii compoaitum :eo- D
rum vero,qui compoaitum, alii,exconnexia corporibaa, alii ex conjunctia. Eorum, qui aimplex corpuaanimaui esaedixerunt,alii aethereurn,hoc eatcoaleate iotellexeruat, ut Ileraclides Pooticua : ignenc
alii,ut Heraclitua,quia ignem ille rerum principium
appellabat, et aoimam igaeam propter agilitatem,
alii aere, ut Aaaximeaea, et quidam e Stoicie :
Alii ex aqua, ut Tbalea Milesiua et Hippo cogaomeato Atheua : quia enim aemen videbant ex humida eaae eubataotia, propterea et aquam rerum
(1) 0dy$s. V.

. ;
* *
, , ^
. ,
,
,
,

. ,
' , ,
, , .
\ ,
, , . , \
' /, .

,
,
, ol , "
. o u -

4041

DE A N I M A .

1012

. ol , I principium esse arbilrati aunt. Isti aunt, qui ani ,

mam aimplex corpue eeae dixerunt. Inter eos au ,
tem, qui compositum corpua eaae animam exiati: , !
mant, alii ex elementis non conjunctia affirmant,
"
ut Democritua et Leucippus, demumque ea?teri,
.
qui ista invexerunt. Rvrum etiam principia eaae
,
atomoa, et vacuum dicebant: esse iiaque animam
*
ex rotundis atorais conflatam propter velocitatem :
. , oj alii ex conjunctia, ut Criliaa unus ex triginta ;
, . Kaj
quippe animam essc aanginem dictilabat. Eorum
, ,
autem,qui incorpoream arbitrati sunt, alii separa ' , bilem a corporibus, inaeparabilem alii etatuerunt.
, .
Eorum qui inseparabilem; alii contemperatio, , , . 01 nis eaae rationem, veluti ai duplum ignis aquea
.
mietum fuerit, vel eesquiplex, vel tale qoid, facere
. ] animam.Cujua entm,inquit,dupla eat vel eescupla
-
ratio, illud eat anima. Alii ipsam contemperatio ,, ,
nem,alii pereonem motionem entelecbiam.Entelecbi
, . '
vero eat perfectio et forma aubjecti. Differt autem
,
ratio a contemperatione,quia ratio in ipsa qaanti taie attenditur, in Beacuplo,vel dup)o,vel alio quo- .
piam. At temperamentumqualitases^qu perfloitur
,
ex qnalilatum miatione,velutex calidoet frigido fa
ctum est temperamentum quoddam, tepidura;et
, .
ex alboet nigiO.fuscum. Entelecbia vero eubjectt
, \
perfectio est, hoc eat forma.qu ex tali elemento, , , rum conjunctione maleriai acceseit. Eorum autem,
, ,
qui a corpore aeparabilem eaae putaverunt, alii
,
omnrm animam aeparabilem,rationabilem,irratio ,
nabilem et vegelantem, aicuti Numeniua, quibua . * - . dam Platonia verbia deceptua, qui aic in Phadro :
, Onmis anima immortalit, ubi aperte de huraana
, ,
anima verbafacit.Mortalem enim brutorum animam
, ',
agnovisse Platoncm in ejua dialogiaomni luce cla' :
riua est.Alii vero omnem animam inaeparabilem di ^. , ?
xerunt, ob eamque rem immortalem, qooa inter
, .
eat etiam Alexonder Aphrodiaiena, qui Ariatotelem

in euam pertrahere sententiam conatur. Alii ratio . 01 ,
nabilem animam,aeparabi!era eaae dicunt; non ae , , ' parabilem, irrationabilem, ct vegetantem : horum
-
autem alii utramque a craaaoboccorpore insepara, bilem ;alii vegetantem aolam ab boc inaeparabilem:
. * ,
brutorum autem animam,ab hoc acparabilem qui , ,
dem,aed tamen ab aliquo corpore inseparabilem :

epiriUli dico : quam aentanliam Plato, et Ariato
telea constitucrunt. Atque banc eaae Ariatotelia
, ' mentem, aeque aliam acparabilem aliam inaepa , , , rabilem animam ognoacere,vel infinediaputationia
. , ,
de partibuaanimaliumaatiaipaedeclaratjUbiquam , ,
libetpartemanimaliomaecundumactionemaliquam
^ ,
italemconformari dicit, utcor, hepar, cerebrum
. , ,
et alia. Deindc, Hxc, inquit, actio, utrum anima,
,
vel pars animx, vel non sine anima vocanda sit,
- ,
qtUBrendum: adeo ul magnuro ille ambitum, imo

altitudinemanimarura norit. Et. utrum, inquit,
- phyuci esl, dc omniartima disserere; annon deom , ? .
nialins generis sine materia. Itaque animam ama , teria aeparabilem agnoacit. Et in eadem de par ' ,
tibuejanimalium commentatione: Vxdeiur autem

1043

MICHAELIS PSELLI

1044

mtnf $xtrin*fcus edvmire ei dixnna etse : nihil

enim fjus actio cum corpomaclionibus habst comt7itw*,Et ruraua aecuado Hbro, De mcnti, i n quit, it conUmplandi faculiate nondum con&tat:
seti viietur anima aliud gcnus eise, et sola separan
pow, vtitU mUrnum corruptibilL Et ia tertio eadera poait, meotem impatibilem, aeternam et in>
mortalern eaae declarana,et muUaqjuaaiodi in eodera
libro aoribit.Sedet exaliia Aristotelia libria, facile
intelligitur; Ariatoteli rationabilem animam i m mortalem videri, et ab omni corpore separabilem.

, ,
, '
,
, .
, < *
*

,
.

Sed et Platooem, ratiooe preditam animam immortalem oeneuisse, eat our probemua, imo
ratioaia exparteoa, naortalem eum exiatiraare,8atia
ejue Timeue oeteadit: nam rationia impotem, ratiooabiii ooaoexam et ooatextara morlalem esse
evidontar aiBrmat: at eara p*rtam,que ratioais eet
compoa, ut in mortalibua,et animantibue, priocipeoj, divioaro, ot iromortalem eaae. Sed nullam
aaima corpug eaae poaae, neque aimplex, neque
compotilum,hinc iotelligi poteat: oraoe eoiro co*>
put oatura aua ad id oatum eat,ut dividi et inGnitaa io partea diairabi poaait, quare iodiget cootiaente, Contipeoe igitur, utrum corpua eat, an iocorporoum? ai oorpua, iodigebit etillud cootioeute, idque ia inflnituaj. igilureat, virtuteia
eam ei poteatatem,qu corpora oontinet, iocorporaaro oaaej: at in viveotibua, corpora coolioet
aaima : igitur iooorporea eat. Preeterea extreoia
cognoacoQtium aoim facultatum.aeoaua, ioquam,
jqoorporoua eat - ergo multo magia nobiliorea facttltatea. Seaaura vero aioe corpore eaae aic oatendit Amtoteleg. Nullum, iaquit, corpua aecuodum
earodam partem coutraria auacipere poteat.Digitua
eoira eodera tenipore plane albua, et plaoe niger
eaao poteat; oeque item aimul eadem
parteoaleQeri et frigeacere. At aenaua aimul eodem tempore contraria recipit, et oovit boo eaae
primaro, et illud aecuodura, dijudicare ab albo
nigruoQ, tuna et a nigro album [aeceroere. 8i ergo
aecuadum ideia ea indmae recipit, et eat iocorporeaa : ai varo aecundura aliaoi partem [dicie recipere, ut eamper aliud ego, aliud tu, cooaeqXiona eat: quod enim judicat, et idem
aempor esae [oportet, et aecundum idenc accipi
quod judicatur, Gorpua'autem in ^eodem tempore
ot aeouodum earaJem partem agere ia cootraria,
yel io alia aimpliciter, potest ; aeoaua autem
eodem tempore io album et oigrum agit; iadiviso
igitur,atque adeo aine corpore eat. Si eaim secuadumaliaoa etaliam aui partem nigrum et album
auacepiaaet, ounquam a nigro albura aeceraere
potuiaeet ; oeque enira secernit, quod a ae viaum
eat, ab eo, quod ab alio.

,
, . .
, *
,
. '
, , ,
,
<
. ,
; ,
, ' .
,
. "
*
.
, , ,
.
, *
, , , .
,
-
. '
, ,
,
,
. ,
,
* '
, , .
. , ,
.
, ,
) , ,
. , :
, *
, ,
*
6' ,
' .

BoinJvero at pbantaaiam aine corpore et iodiviaam eaao ex eo clarura eat, quod poata*
riorea apeciaa, auperigrea noo delent, quod.

" ,

* ' , -

1445

DE 1.

1046

vtv , L ea corpus fuieeet, aane contigiwet, ut in

.
oera usuvenit. Poatorioree enin> flgar superioree
, ,
tollunt.Scdet vegetensanima.etaieeneu detorioreit

igea, inquam, et vegetandi rationes aina parttbui
# , . "
6886, atqua ob eacn rem incorporeaa aatia aperta de \
monstrantur :in qualibetenim parla 86minis,end6m
,
aunt indiviaa naturalea rationca,quemadmodum in
. "
toto eemine, alendi, augendi et conformandi ratio ,
nea. Ut enim omne immiaaum eemen, ai utaro
, *
comprebenaura fuerit, perfeclum animal efQoit*
, , . i t a e t a i n o n totum, aed para, nibilominua effloiet:
,
at 8i naturalea animantis rationea oorpua aaaent,
, \ ,
non poaaent ineadam parte aimul, oapitia, padum,
, . et reliquarum partium rationes inesee. Jam vero
, , aunt velut in bao parta omnaa, itidemque in alia
*
otnnea ; indiviae igifur in qualibet parte inaunt
* *
omnae: ergo inoorpore aunt: quod enim partibua,
, * "
id eteorpora caret. Quemadmoduin igitur at in

tota arbore, allrlx, auotrix et gignandi faoultae
, , ,
eat.' aio etiam in raroo, et i n palmite, et io ipeo*
.
floi grano.
' , ;
.
, ,
; , , . ;
,
, 6 * .
" .
, , ,
. ,
\ , * '
{, *
,
, 0 ,
* ' '
, , , { ,
, 5
,
.
, ' , '
,
81 , , , .
,
* ' ,
' .
, '
, . ,
, ,
' .
, '
. , !
, '
8 * 4 Et -

Et quaeaierit fortaaao qoiepiam, unde igitar

monatra ? non enim quod in aliquo abundet aemeo,
Sed rursua, cur eliea grani parltoula rellqunm
deinde non germinat Pcur autem cortex, vel foliatn
vel quidpiam ejuemodi non gerrainat ? [etai ba
qaoque partea aint arboria. De monatris itaque
dico, borum causam eese materiam .* hujua enim
accomraodatione, tum quantftatie, tum qualilatie
opua eat.Materia autem,menetruum est animalium:
bffic i g i i u r ai abundet, vel defloiat, vel preter naturam fuerit, monatrorum cauaa oat. Atqua univerae dico, haace poatestatea, etai incorporeas aunt,
aaae iamen in aubjecto corpore,atque ut aint, aocommodato aibi,ai quanticale et qualitate,aubjecto
indigere. Quemadmodum circulua etiam aimplex.
corpus oatendit, qul per aeipaequidem quantitate
ao magnitudine carot, et plane incorporaua eat :at
constaro non potesl, niai aubjectum et magnitudlno,et qualitate sibi accommodum naotua fuerit:
nam in parvo ct exili corpore ooostare circulusnequit, neque in huraido aliquid fluens. Sic igitur
et in re praeeenti dico: etai per 86 indivieae aint
rationca, poatquam tamenin aubjecto corpore sunt,
neque simpliciter,omnecorpua niai ut comparatum
aat, rationea auacipere poteat : propterea aubjecti
aoeommodationa opue eat. Sin autem qu in tota
aunt arbore poteatatea, omnes plene? atque integraB
etiam in quibuedam partibua inveniontur, nulUm
id aliam ob causam flt, quam quod per 86 indivisa)
a u n i : aienim oorpora aaeent, non omoea in absoiaao rarno csaent, ipaaque arbor manea et mutila
foret. Si quis autcm retorqueat ; aed ppoolivedietu
eet, eaa eaae oorpora similium parttum, qua totum
pervadant: eorum vero que almiiibQS conatant
paritbus oamdem esse fortnam in parle, qu in
toto, utincarneao habet illa partium eimilitudo.
6ad reepondecRus: al polestatea illne aimiUampertlum corpora eeaent, nunquKm tota per totam rem

1047

1048

MIGHAELIS P S E L L l

ubjeolam pertransiesent.Carpue enim,corpu8 po-

netrare non poteat. Si ergo ignobiliores illeanimte
poteatatea, aine corpore aunt, mullo magis rationia corapoa, longe istia prsatantior. Ac aine corpore eaae^ommunibuaillia argumentia demonatratum eet: sed boc ineuper de ipea peculiaredicimua.
Nullum corpus aeipaum cognoscit, neque ipsum
ad ee convertitur : non onim manus aut aliud corpus novit; sed neque rationo cassaa potestates,
atai JDCorporoae eint, seipeaa norunt ; non viaue,
vel auditue,non omaes deaique seneus :neque item
inqairunt cujus sint natur ; sed ratio est, quaa
de ipaie inquirit.At ipsa novit ralionis compos
anima ; ipea igitur est, que inquirit, et de qua inquiritur ; ipsa eet, que reperit, etjquae reperitur;
qua? cognoscit, et quae cognoscitur.Hanc igituraino g
corpore eaae perapicue oatendimua. PraHerea, qu
in subjectocorpore aunt, potestatea, una cum cor-

.
. " ,
.
.

, .
,
' , ,
. *
* ,
' ,
,
, * ,
* *
. c, -

. ,
^ , . ,

poreinvaleacunt et obsoleacunt. Talea igitur aunt

*
aenaua; tum et iraacena, et concupiacena : contra vero rationabilia anima, marceacente corpore v i get ipsa,et floret. N O Q eat igitur in corpore tanquam in aubjecto.
Deinde nibil id molitur, ut eubjectum aibi cor" rumpat: omnia enim eaae expetunt. Atrationabi. .
lia anima corpua contemnrt, et virtutia exercita- *
raenlia ipaum edomana, id penitua aaepenumero ,
abjicit.Non igitur in eubjecto corpore babet ut ait. *
Pr&terea demonatrandum eat rationie compotem . ,
animam, aubatantiam babere ab omnfcorpore se- *
gregatam: reliquaa autem in corpore esee: el in t *
apiritali quidem, [ratione praaditara, in boc vero * .
vegatatricem. Normamet regulam tradit Ariatote- Q
, ,
lea de anima, et caeteria oranibus, et iie, qui eam
mortalem putant, conaentientem: ha3c porro eat. . . ,
Ab actionibua,inquit, de eubalantiie ferendum fceet ,
judicium, [qoando aubatantia qucelibet actionem ' .
babet afllnem aibi,et generia ejuadem. Quomodo , , ,
argo, inquit, aubatantia, quce nullam babet actio- ,
nem a corpore aeparabilem, ncceaaario neque aub- ;
etaDtiam babebit a corpore eeparabilem ? Si , *
enim, cum subatantiam babeal inaeparabilem, ,
nullam aine corpore actionem habebit;postquam a * .

corpore aejuncta fuerit, non babebit, ia quod
agat, itaque fruatra erit. Fieri ergo non poteat, ut .
aeparabilis aubstantia nullam habeatfsine corpore
actionem.

Altera regula haeo eat. Omnia subatantia, que ~

actionem babet a oorpore eeparabilem, ipsa quoque a corpore aeparabilia ait oportet. Si vero aeparabiiis non fuerit, hioc eequetur, effectum
cauaasoa nobilius, et prsatantiori excellentiua id,
quod deterius est : id vero abaurdum: aemper
enira cauaam re eCTectaprsstaotiorem esae oportet,
tum et qood natura priuaeat: fieri ergo non potest,
uta corpore eeparabilis actio nuo dimanet a aubatantia, eaque aeparabili. Et posteriori quidem regula utemur in explicanda natura animfla ratione
prffldit: prior auiem ad reliquaa cooducet. Hc
igitur est.de rationabili anima diaputatio.8i nullaa
corpore inaeparabilia subatantia aeparabilem babei

.
, )
. ,
,
'
.
, *
' , ' , . !
,
*
.
.
, ,

019

DE ANIMA.

^
** ? ,
. "
, '
. *

, ,
,
. ,
.
, , *
,
.
, ,
, , ,
. ,
. ,
,
.
'
, , ,
,
,
, . '
*
,
,
. " ,
,
.
. ,
, ,
, *
. c
* ,
.
, ,
. , ,
' *
, *
,
, , ;
'
,
,
,
. '
, *
, ,
.

h *
.
, ,
,
, ,
.
;

1050

actionera, et in anima aeparabilem aliquam a cot

pore aclionem ostendere poesumua; omnino neceese fuerit banc quoquo separabilem eese. Cum
igitur res eaa que iotellecto preolpicmtur et Dei
notiones sibi proponit anima,tum actionem babere
ab orani corpore secretam manifestum est, tum
etiam cum in se ipsa deacendit investigando; tuno
enim, neque miniaterio ctitor corporis, neque ipaa
in corpua agit, ita ut omnino eit a corpore semota
ejusmodi actio, imo et ab ipsis objectia spociebus.
Si autem actio eeparata est, omniao ejus quoque
aubstantia separabilia erit. Sin autem separabilie
8ubatantia,penitus necesee eet.ut immortalis quoque sit.Id enira apud omnea in confeaso est, omnem
a corpore separabilem substantiam immorlalem
pariter eaae.Nam attende: si separabilis substantia
non est immortalis, acd generationia et corruptionie capax, antequam iieret, vel fleri poterat, vel
non poterat. Si ergo non potorat, nunquam fuiaset:
quodenim fieri non poteat, nunqaam foerit: at ai
poterat, plane materiata erat; id enim eat poaae
eaae; et non eaae. Si autem immateriata non eront,
qu a materia aeparari posaunt, non ideo quod
reipsa eeae poasint; aed reipsa aemper erunt. Et
aliunde, quodcunque corrumpitur, duobua modia
corrumpitur ; vel corporum rcaolutione in elementa, vel exatincta formaeorum que aunt in corpore, eoluta nempe et turbata ejua aubjecti in quo
eat, temperie atque concentu. At neutro corrumpitur anima rationia potens, quippe quaa incorporca
eat, etin oorpore tanquam in aubjeoto noa exaiatit,
ut demonatratum est. Itaque aeternaeat aniana rationia compoa: aed et brutorum,et planlarom aaimam, ab eo, io quo aunt, aubjecto aepararl non
poeae,ex poeteriori regula manifeatum fiet Omnes
igitur illarum actionea in corpore el circa corpua
aunt; allrix entm, ct auclrix, et generatrix, et in
corpore eunt, et per corpiia agunt, et circa corpora : ita non poaaunt a corporibua eeparari. Ira
itidem et concupiecentia.Illa enim aaoguinem, qui
circa cor eat, commovet: illa jecur hoc illove
modo afficit: in corpore igitur illae quoque aunt,et
per corpua, et circa corpora. Ciborum enim vel
pecuniarun),vel denique rerum corporia appetentia
eat ?ia concupiacendi: irasccna vero,copiditaa viodicandi ia eum,qui in iatorum aliquo nobia offecerit.
Harum itaque actionea aine corpore esse nequeunt,
at inquidagent aejunctaa? quid alent,vel augebunt,
vel progignent? quem ulciscentur ? aed neque cupiditaa ulla re potietur earum qu illi appetitum
commovent. Fruatra igilur erunt: quod sane fleri
nequit. 6eparari ergo a corporibua non poteat ea
eubatantia, ex qua talea prodeunt actionoa. Sed ai
vegetans a craaso corpore aejungi non potest; et
una cum eo corrumpitur: id ex iia clarum eat, ex
quibua aunt bae poteatatea,etiam plantia.in quibus spiritale corpua non cernitur. Sed el poet exccBsura aniroai paulum temporia in boo corpore
manere videntur. Ungues enim et pili mortui cor-

1082

MICHAEUS PSELLI

poria augeotar. 8ad verura id non eat: noo eiiim , . 1

hc auganiur, inquiunt, aad tabafactia at imminu-
, *
iisj oarnibua, renudantur xnagia, ob aamqua rem
raajora et auctiora apparont.Verumdehiapeculiari .
ratione quaereodum eat. Si auctrioia facoliatia ve- . ,
.
aligiumaliquQdincorpore,quemadrDodumetaltrioi8,
poat roortem remanet (nam propter incrementum alimenla aumuntur) bino manifeelum aat, eaa faoultaiea in oorpore eaae. Bin autem h , generatrix quoque; ejuadom anim eai generia at ordinia.
" &v
Hujua vero aliquod etiam vealigium io mortuo
, *
corpore,videri poasint quae Inde erumpunt, aniraalia, veaps, dico, ex equinis,apes, ex taurinis, ver- . ,
, *
mea ex humanie cadaveribua, et similia, verum,
!nquiunt,brutorum anima non Jam exeiatit in cor-
pore; permanet enim poat discessum, etiam ea . " que aubjectum habet corpua apirana, quod ipaum . ex hla quoque conatat elementia, sed ab aere, qui !n eo exauperat, appellatur : quemadmodum et .
craaaum terreatre corpus a terra, quae in eo exau- . Et
perat, aimillter dicitur. Verum htcc opinio Grc ,
poiioa eat vanitatia quam veritatia: quae ai probare , ,
nititur brutorum animara et rationia cxpertem hoo , $
corpua apirana neceaaarlo habere, poat disceaaum, ,
inqulunt, ab hoo corporo ad orcum devenit anima, .
elvitae non boneate transa?t pajnaa peraolvit. Non , .
,
enim td tantum curat Providentia, ut aimua, aed
utbene simua. Quare non negligilur anima, eiai a
naturae eua lege exoiderit, aed oongrua oura ad- ,
miniatratur. Bt poatquam per hilaritatem et effu- * .
aam latitiam peooavit, neceaeario per doloram ex- , , purgabitur. Cum vero inoorporea ait, dolorem non .
aentiet, neque interoia illia caroerlbua et tormentia * , punietur. Ab ea igitur auum corpua pendare nc- ' ,
ceaee cat, quod imooodice aecretum, vel imraode- .
rato ardore et uatione conoretum, animara, quia \ . !
cum illo patitur, exoruciat. Sed reaponderi poteat ,
ad illam argumentationem : Si a oraaao corpore
aejuncta anima, per apiritale oorpua pati et CTU- *
oiari consuevit, nihil obstare quominaa ab iJlo ab- , V
atracta patiatur; quandoquidem proraua ad patienT
dum nataa habet facultatea, per quaa a spirital
. "
eorpore pati aolet. Quemadmodum enim aerlum $
hoo corpua, Inferni cruoiatua atlinent, et per id ,
animam : ita etal nullum interoedebat eorpua me- , <.
dium, nthil erat impedimenti, quominua dolorea " ,
animam attiogerent, Sive enim aine corpore eaae ^
*!
' ,
dixerint, facile animam attingent; aive in corpore, D *parcorpua anima pateretur: conjunctio enim nihilo . magia eam faoit, ut patiatur. Verum hmo diffuaiora < ). ,
eunt, quam ut colleotanea deceat. Sed et bia pro- ,
baro ae confldunt, apiritale quoque corpua aeae
. '
nec ab eo etiam poat tnortem, bumanam animam , ,
aaparart poeae : atque in eo,ut in eubjeeto et irara ,
eese et conoupiaoentom dicunt, nec ab eo sejungl
; poat moriem onim ira et cupiditaa perma- , ,
nent, q u ia tubjeoto spiribli corporo (naunt. 8i .
enim aimul ao e corpore egreaea eat aniraa, ab ,
omni fleret eruciatu et noxa imraunis, pura eaeet , ,
panitue, et a generatlone libera : ab omni autem 1

1053

DE ANIMA.

1054

, , . ,
, .
, ()
,
.

, *
, , ,
. ,
, '
, ,
, .

.

perturbatione et generatione aoluta, dimisaa eaaet,

neque infemia euppliciie addicta, qu ipsaro ad
se convertont, ut eemet demum ipea damnana,
propria vi purgotur. Nam poenaa ill non eam
tollunt, eed purgant: purgata vero ipea convertitur, et ipaa eeaa attollit a generatione liberata.
Tuno igitur et iram et cupiditatem abjicil cum
hoo vehioulo, apiranti dico corpore, ut ait poatea
aliud quodanimodo aempiternum ex ipaa dependena oorpua cceleate, atque adeo eeternum, atque,
ut loquuntur, pellucidum et aidereum : cum enira
e rorum natura ait, neceaae eat aortem et conditionem aliquam habeat, quam, ut partem mundi,
adminlatret : et ai eemper immota eat, eamque
agere oportet. corpua etiam aliquod aetetaum aibi
devinctum babeat oportet. Sed h sunt Gracee et
PJatonicee fabul.

", ,
.

, ,
.
,
. . '
* '
'

, "
, *
, *
.
*

* ,
.
,
. "
, , ,
*
,
,
,
, ,
. ,
,

Iratn ct cupiditatem a epiritali corpore eeparari

non posae, nonnulli afilrmaQt: at certum eet,
quemadmodum vitaleaet auctricea virea irrationabilia facultatie, in epiritu aita aunt, aio etiam conoscentea. Si enina quae aunt ipeia deteriorea, ab
oc craaao corpore eeparabilea eunt, multo roagia
praeatantiorea; at nobiliorea auot cognoaceotea,
pbantaaia, dico, et aenaua. Sed etai ratiooia expertea animsB poteatatea, in illo babent ul aint, ab
ilio tamen in craaaum boc et compactum corpua
vestigia prodeunt, ut a mente, in communea notionea prodire dicebamua. Ad hoc enim corpua,
acintillam quamdam vite brutorum, pervenire
conatat. Nam ita aanguinem cordi circumfuaum
movet, facitque ut quodainmodo ebulliat. Cupiditaa vero, jecur boc illo modo afficit ad auaa
motionea, et diaponit. Et omnea aenaua in cerebro
elucescunt. Ab illo enim )n inptrumenta aenauum,
aentiendi vU per nervoa diffunditur, elei illsesum
non ait, ut medicl demonatrant. Cum vero involucrum cerebro aeu [membrana veluti custoa appoaita sit; ba3C ai laeaa fuerit, scnaua fit et motua
expera animal. Eat autem meniux pellicula q u dam cerebrum involvena et protegena, oujua ai
poateriora perculsa fuerint, para quidem anterior
aenaum retinet, at inferior amittit: quod noo ampliua a cerebro via aentlendi auppeditetur, la>eo
nimtrum et affecto inatrumento aenaua qui nervua
eat. Et rureue, ei nervua vinciatur, para inferior
aenau privatur, in auperiore eenaaa viget. Ex
bis liquet, [esae oorpua aliquod apiritale, et ab
eo, iraaceotem et coDcupiaceDtem aegregari non
poaae.

", , *
*, | .
, ,
,
, ,

.
* ,

Triplex quajpiara, aiunt, Qotio eat ; acientia

enim notitia dicitur, ut ait in Pbdone Plato.
Nam acire est, poatquam acieutiam auaceperia,
eam retinere nec amittere; vel plena et conaumiqata cognitio, vel communia et icterjeota qucdam
b;irum utramque continena, ut acribit Ariatotelea
in phyaicia. Quia certo acire et cognoscere, ad omnea acientiaa pertinent. Nam per Illud, certo ecire,
plenam perfectamque cogDilionem aignificat: per

4035

MIGHAELIS PSELLI

4056

hoc vero, cognoecere, accuratam vcl cam quae do A. .

omni cognitione ueurpatur, notitiam, et hic et in .
altioris pbiloaophiae tractatione, intellexit.
" ,
Duobue xnodis, altcram altera certiorem et accuratiorem acientiam dijudicari afiirmat Aristoteles dc demonstratione : primo, cum una, alteriua . * '
principia probat ct dcmonstrat. Sic pbysica, me- ,
dicina certior est : geometria item machinatrice. * , .
Aritbmetica musice, ob eam causam cxploratior-
Sccundo, alia est alia ccrlior acienliaquai rem non . . '
materiatam contcmplatur, ut geometria, ars nu- , 6 merorum, et tbeologia, eeu prima philosopbia, iis , ,
quae in rebus materiatia occupantur. Quare A r i - , .
etotelea in metapbyaica rerum que intellectu per- ,
cipiuntur, contemplationem et facillimam et diffki- ? .
lem esse affirmat; facillimam quidem,quiaderebua g '^ ,
est statie et Oxia, et eodem seraper wodo habenti-
bus. Oei enim rerumque divinarum immotam cese , ' , ,
eubstantiam, virtutem et aclionem, planiaaimum * . *$ *
eat. Sic itaque facillima est. Impedita vero et diffi- .
cilis, propter nostram imbecillitatem. Non enim , ,
quia in corpore Bumua, et perturbationibus obnoxii * '
ad rerum divinarum lumen attendere poasumus .
aicuti neque ooctua? aolem intueri,
, ,
Plato immortalem animam cum immortalibua
nomine tanttim convenire iqde colligit, quod pro- *
pric ac per ae immortale, immolae eit et subatantias * '
ct aclionia : at animae quidcm imroortalem eub- '
, ' *. '
E t a n t i a m ngnoscit, non vero actionem. Ad eum
tnodum rea cooleatee aeu coelos nomine tenua im- * *
, * * ,
mortales ease dixeria : mutantur enim, etsi non
eubatantia, loco tamcn.
C .
,
Animee veriaeima cognitio ad univeraam philosophiam magnopere conducit, ad diaciplinam morum *
dico et theologiam aeu primam philoaophiam et ' .
pbyaicacn. Ad doctrinam, inquam,de moribus,quia , mo cs auos nemo conformare. neque recte ineU- tuere potest, niai qui anim facullates per3peciaa * *, '
habuerit. Ad thcologiam vero, quia de mente, quae ,
in nobia est, quaeriraue, et etatuimua eaee ipaum . ,
immortalera : quia vero meoa rerum est intelle- . ,
ctualium, mena earum eet rerum quaa inter ae *,
referuntur. At relatorum unum qui novit, et aliud .
noverit : ad theologiam igitur raentte noatrae con- , ,
aideralio plurimum facit: nibilo minue ad pbyai- , ,
cam : eiquidera ejus eat de corporibus agere,
dcque eorum cum formis, tutn facultatibua. Nam 0 .
fbrmarum oranium, quffi in corporibua eunt, pulcbcrrima eat anima.
, , ,
Quare ut dc reliquis, aic de anima quoque q u rendum eat, quodnam ad genua revocanda ait. * ,
Quidam enim ad eubatantiam, alii ad quantitatem .
reducunt, ot Xenocrat^s. Numcrus enira, inquit, * *
aeipsum movena,anima est. Alii ad qualitatem, ut (2). , , medici, qoi noaaniroam eesedicunt. Quibus annu- . 01 , : ,
merandi sunt, qui talem entelecbiam ipaam esee (3) . '
exiatimant. Alii rationem elementorura eam esse . r

(2) Id Pythagore potiua tribuit Gregorius Nysaenue in libro De Anima.

(3) Lego sanguinem.

1057

DE A N I M A .

,
.
. '
. , , ,
/
. , ,
,
, *
, . ,
* . '
, ,
. ,
, .

1058

dicunt, qui eam nempe ia relatorum ordinem co-

gunt. Duplum enim el sextuplum relala sunt. Dubium igitur et controversum cat ejus genus. Sed
ubi invenerimus substantiam eaae, rursus quaerendum erit an corpua an sine corpore , an corpus
simplex, an compoaitum : ai aiae corpore, an BGparabilis, an ioseparabilis; et, aitne una in singulis corporibus anima, vel plurea : et si una est,
an unius epeciei, vel plurimarum facultatum;
quodnam sit earum inter ee diacrimen : tum eint
ne plures b ; an numero, an specie plures : an
genere, necne. Nam quae apecie differuQt, non omnino etiara genere; ut bomo et equus, Qu vero
genere differunt, omnino ot specie discrepant, ut
lapis et animal. Hiec et plura ad percipiendam
g animae definitionem, quasrenda sunt.

Aristotoles disputationem do anima dividens,

vel poteetate, inquit, eat, vel vis ex ee movens :
ubi pro corpore, dixit, poteatate ; pro incorporeo,
via ex ae movene : corporum enim, alia in generaiionc el corruptione, potestate aunt, et aecundum
8ubatantiam et qualitatcm et mutationem e loco
in locura: nam potestatesumus hominea in aemine
et menatruo : et cum pueri aimua, viri magaitudineun potealate habemua. In qualitate similiter,
cum frigidi sumus, potostate callidi aumua et potealate movemur, cum sedcmus. Cceli autem ad aolam
loci mutationem, poteatatem habent. Sol cnim
oriens, potestale mediua est; meridie vero, poteatate occidit: et in csteria ejus, et aliorum aido , ^ rum motibua, mutatio ad locum, poteatate attenditur. Sed cur, cum potestate, pro corpore poauiaset,
, .
pro inCorporeo non dixit, entelechio in aexto caau,
,
aed entelechiam, in recto ? Quia nimirum aliud eat,

potestas, aliud, poteatale; et aliud entelecbia,
, ' ' ;
aljud entelecbia. Sola enim maieria, eat poteatate
, ,
omnia, actu veru nihil. At forma, actua tantum :
, .
quod vero ex materia et forma, etiam poteatate,
, ,
illud eat acto. Uoa enim haac omnia concurrunt,
. *
/ , et quodcunque est in poteatate, illud eliam eat
actu. Omnee eninc forraae, virtute aunt in materia,
. '*
quae modo hoc, modo illud fit actu. Nunc enim
' , .
cum horao ait poteatate, aliaa fiet homo actu : imo
, ,
vcro babet ut aimul ait poteatate et actu. Quippe
* , -,
quoniam nunquam formavacat, cum hanc formam
. ,
auscepit, actu quidem, boceat, virtute, aliud.Quia
*
. D igitur quibus aat, virtuto, in his eat, el actu,
aicuti de materialia corporibua dictum eat: at in
, ,
, . ' divinis et .incorporeia, nihil eat virtute, quia iu iia
ncquc maleria eat; ob eamque rem neque actu :
, ,
non cnim actu aunt tale quippiam. Sed ipsi actua,
'
ab omni materia puri. Propterea cum a raateria,
* *
et compoaita natura, immateriatam, et aine corpore
.
, ' contradiacernit: illam, poteatate, hanc voce, entelechia, aignificavit.
.
, , *

"
, , ,
,

? ,
' ,
*

, .
- ,
.
.
, *
*

.
* -

Unam esae in homine aniraam, et plurea dicere

licet: pluree quidem, quia inter ae apecic differunt,

1059

MIGHAELIS PSELLI

1060

vegelatrix, brutorum, et bumaoa et a ao aeparaa 7,

tur. Uaam vero, propter earum mutuum conoan- , .
tum et conBeasionem. Nam a ratiooe, ad vegelao- .
tem, actionea proflciscuntur, et harum moius et ,
vittt, rationem in quodammodo conetitunnt et ,
adornadt. Una igitur etiam oat hominis anima.
. .
Qui unam apeoie animam in cunctia animalibua
"
eese dicunt, temperamcntum eam esae aulumant; , * nam eara ad aiogulorum propriam temperaturam
mutari dicuot: unde multa abaurda coaeequuatur; * *
primuro, quia eiTecta nobiliora faciunt caueie; , .
corpua enitn iaanimum, animae oauaara faciunt; . ,
aecuodo, vivcne vita, immotum movente, ralionie , ,
expara ratiooe pradito, antecellere, ot oeiera hu- , .
juamodi incommoda sequerentur.
Diveraorum aaimalium animaa apecie differre
'censet Ariatotelea, quia est, inquit, commune . "
genus animarum, quare neo earum communia de- ' ,
flaitio dari poteet quemadmodum animantia. Noa .
est autem commune genua quia illia priua et . ,
poateriua cemitur, quod in iis ease potaat, *
qufie eub eodem geoere coatiaealur : deiode vege- .
tana, natura prior cst, relique poaterioree; ettol- ,
lit iata reliquaa, neo una cum iia tollitur, et cum . ,
illie introducitur, atuon eaa inducit, quodejuaeat, , *(quod aatura prius eat. Ubi enim ost rafiooabilia, , , ' ,
ibi brutorum et plantarum anima eat: at ub* . ,
vegetatrix, ibi etiam reliqua : vel ubi irrationalia' * , \
ibi et rationie potens. Haec itaque natura prior est * ,
rationis expera, et ablata vegctanle, aitnul et ali * dc aubjecto auferuotur. at igitur iater illae, na- ,
tura priua et poateriua : ideoque quod dt illia
. "
commuaiter dicitur, boceatanima, eet gonue : . eed vooe tantum cooaeatiuat, ut quae ab uoo, et ad , '
unum roferuatur.
, ' , '
.
,
Cuai Iria aiot ia rebue pbyeiois, forma, materia,
et cauaa per quam forma est io materia, ad ietae , '
quinque docendi vi pertiaeat; physica, are parti- ,
cularia, diaaerendi facultaa, maihematica et prima , , , ,
pbiloaopbia, Pbysica porro eet do illie omoibue , .
agere, de matoria, ioquam, et rebue nataro, de
forma deaique et de causa : puta ooalorum mate- * , ?&<
riam eaae quatuoralementa, eed quintuna aliud ,
quoddam corpus.Tum qua eit forma, eaeeorbicu- , ;
latoa, et cur h*c eorum figura ait. Quia capacia- , < *
aima figurarura, eat in plano quidem circulua, ia ,
eolidie vero globua. Quamobrem rotundura eeae , ,
ocBlum Plato ia Timaeo tradit. Sed et naluralem ,
flgurae COBU cauaam affert Ariatotolea. Ei enim
. 1
quod aeierno in motu erat futurum, huie motui {)
congruens figura conveniebat. Sed et Plotinua, ex . . eorum qu ipaum aateeuot affectiooe atqua babitu >
ejua rei rationem profert. Nam proxime eupra { . coelum aunt intelligentea aubatantie : effectum * autem, finitim aibi cauae aeaimilari ut plurimum , tlxova
oportet, ejuaque imaginem atque imitatioaem re- . , ,

(4) Vide Arielot. De catlo.

1061

DE ANIMA.

, vcov * j
, . ,
* , $,
, .
, .
*,, *
.
8 *
.
, .
,
.

, *

,
. , ' - 1
* ,
, >
,
.

ferre. Ob id igitur caueeB inquit, owlum in oircuium orbemqueconvolvitur, quia mentem imitatur,
mentisenim proprium est ad ae reapicere et in
ae vergere: ipaa etiim eat quas videt, ipsa est q u
videtur. Videne enim formas aeipaam videt, et ae*
ipaam intuens, formaa intuiia eat.Formarum enim
oomplementumeat.Habet igiturcoaium orbicularem
flguram propter motum in oirculum, huno vero
propter illam tnantia imitationem. AHa quoque
ratione, coolum mentem imitatur, que iodivfae
ubique eat: nam coaleate corpuaubiquo eat.Itaqua
quatenue ubique eat,id quod ubique eat, imitatur.
Deteriorum enim perfectio eat, ad auperiora *
voraio, et oum iia aimilitudo. Ad buno modum
pbyaicua a rerum naturalium forma, materiam
et cauaam oateodet, aioque deflnitionem, eamque
ex materia, forma etcausa videlicet. Artifex autetn
particularia ia iiedem rebua veraatur,aed apbyaico
differt,quia in particulari quapiam re;ut medicua in
humaniacorporibus curandia,circa lapidea etligna
cameatarfua et materiariuarquee tamea etiam defluitiooera, aaaurnpta forma, materia etcauaa,dabit.

" ;
,
. . , . "
.
' 2 ,
,
.
,
* '
,
, ,
* .
, ,
,
,
.
f, , *
.
.
,

'. , . , '
?, . ^
, . ,
. "
,
, , , * 8.
,
,
, *
* ,
, .
, , -

Vera oat Aristotelia, de tribua menlia sigaiflcatis sententia, cui etiam aubacribit Ammoniua.
Haec autem est. Primus aigniOcatua mentia eat,
ut poteatate rea cognoscat, quahe in puerie eat.
Becundua aignificatua, mena est, quaa habitu rce
novit, utia adultia, qui rea quidem aoiuot, at quiescuot, neque secundum eaa agunt. Tertiua aignificatue, mena est, non qu extrioaacua advenit,
utiati arbitrantur, aed qua$ babitu aimul eat et
actione, qualia eat parfectorum, qui rea aciuof et
cognitionem expromunt, et juxla eam agunl. Hae
aunt mentia apud Arietotelem aigniiicalionea, cum
animam formarum locum uominet Plato, id quidem Ariatotelea ahquo modo probat, aliquo reprobat et refellit. Probat quidem, quia dixit aoi
mam rerum intellectilium, speciaa recipere, aicque operari, idque eaae quamobrem ipaam Plato
formarum conceptaculum vocat. Duplioi vero aomine reprebendit: primum quia omnem animam
Plato formarum locum appellat, nequa aolam ratione preeditam, quam aolua ille et aoimam et
formaruin receptaculum vocat; cwteraa io anima
comprebenaaa. Secundo reprehendit Plaionem,
quia in anima formas, actu, poteatate eaae
dicit. Illam cnim Aristoteles audae ac purae tabulae aimilem facit, et aliquid addiacere ipaam affirmat: at Plato prescriptae cbartae aaimam oomparat, ct discere vocat reminiaci. Cum duplox
ait in nobia cognitio, cum ratione, qualia eat meatis, eteine ratione, cujuemodi eat aenaua, duplex
quoque eat genua eorum qua3 cognoacuatur :
alia materiata et q u aenaibus objiciuatur; alia
immateriata. Quaerit idcirco Ariatotelea, aa proprium objectum quaelibet faculiae cognoacat, ut
rationis expera, materiata, rationabilia immateriata tantum. vero irraticmabilia aola immateriaia oorit: at rationia oompoe, ut pneatantior,

1063

MICHAEUS

1064

PSELLI

oon solum materiata norit, aed etiam immato- , , ,

,
riata. Atquo in re noa parum implicata eic atatuit, ratiouabilem non aoluro Doaae, quae a ma- . (5)
teria secreta aunt, aed etiam materiata. Qui enim * . '
proestantiora novit, deteriora multo magia. At . ,
immatcriata cogooscit. PJane igitur et bia igno- , *
biliora considerabit, hoo eet matcriata. Si enim , ' *
raene, qua* cum ratione cognitio eat, aola itnma- .
teriata novit, neque tamen materiata, mena erit , .
.
quudammodo non raeas. Qu enim rnateriata non
iotelliget, ertt in ipeis non mens. Sed abanrdum .
eat, mentem uliquo pacto ameotem]eese : non igi- , ',
tur eola immateriata novit, sed etiam materie , ;
immeraa. Haec Ariatotelcs. Uaque res materiataa ,
mentem nosse binc perspioere licet: nisi eoim ex , * (6)
matoria concreta eciret, quomodo sensum corri- ,
. '
geret, qui remum videt in aqua fractum, [et ao
lem pedali magnitudine? Quaoquam et alia nobia *
auppetit regula, quia quod rerum differentiam *
novit, res ipaaa raulto magie. At diacrimen eo- "
rum, quaa aine materia aunt, cum materiatia, , . "
novit: ergo et materiata. Sed fortaeae dixerie, , ,
minus apte dici, mentem rca extrariae ecire ; id . '
enim aeneua est, rea materiataa et particularea , -
cognoacere: generalee enim tanlum, el quse uni- ,
veraae sunt, mena novit: seDaue autem eat noaee . "
aingularia, quque aunt materiata.Sod reaponderi , ,
ad hoc poteat, mentem aubjccto unam eeae, ra- .
tione vero diveraam. Mene enim vel per ae tan-
tum agit: et tuno, quaa univeraa aunt tantum *
, * ,
D o v i t vel cum aonau operantur, eo uaa tanquam
inatromento, aicqua materiala et particularia co- G , (7)
gnoacit. Quemadmodum enim recta ipaa linea, , ,
subjecto eadem eat, at ratione diveraa; qus enim ' .
nunc recta eet, incurvari et inflecti poteat: aic . ,
etiam mena eadem est aubjecto. Recta itera men- , , '
tem repreaentat: quae per ae agit ipaa, et imma- * , teriata novit: interdum infleclitur recta ; et mena , . ad aenaum inflectitur, eoque pro inatrumento uti- . Et
tur, cum materiata novit. Hic primua eat nodua, , ' ,
ejuaque aolutio. Secunda difflcultaa cum hac (8).
.
aumptione proponitur ; quod a poteatate, fit actu
omnino mutatur: at mutatio, affectio est. Hia aio , .
praaumptia, reliquam difllcultatem aubjioit. Si * ,
mena matariata ccgnoscit, aliqutd ab iia patitur a ' .
cognitione, quae poteatate fuerat, ad cognitionem ' . ,
actu deducta. Quod vero a poteatate adjactum J) , ,
deducitur, id mutatur. Quod vero mutatur, id .
patitur. Ergoraenaa maleriatia patitur, et quia , '
nihil pati potest ab eo,quod diaaimilee est materia?; .
planum eet igitur, mentem ejuadera eaae materie ,
cum materiatis, et eamdem eeae materiataoi et ' . ,
incorruptam. Ea eat difflcullaa, quam diaaolventea, ' *
dicimua male assnmptura eaae, ubicunquo eat ,
agena, ibi et quod patitur : id cnim falsum eat. . "
(5) Hiatum aic replere videor, ' .
.

(6) Deeat ' , etc, aut quidpiam hujuamodi.

(7) Forte

legendum,

.
(8) Subeeee puto, .

, -

DB

ANIMA.

vo\, .
, ,

, , ,
.
*
' " '
, ' *
, ?
* ,
*
*
,
.
,
.
,
* ' ,
, ,
.
, .

*
*
, ,
,
* , .
, .
, * , ,
, ' ,
,
.
* '
. , '
*
,
, .
, , ,
.
, .
. " ,
*
* , ,

* , . ',
, ' . "
* ,
' , .
, (8) .
, .
* 2cv ,
,
. , ,
.
, , *

TODO enim agena contra patitur, cnm ejnadem

est materi cum patiente, Quando igitur mena
non eet ejusdem materiae oum materiatie, nihil
oeceaae eat, ut patiatur a materiatis, cum ea cognoscit: agit enim opifex Deue cum nobis benefacit, nihil tamen a nobis vicissim patitur. Quare
illa tantum agentia invicem patiuntur, qu eunt
ejuadem materi cum patienlibus. Menti etiam
proprium est ut substantia agat: eoiena enixn,
neque acientia tantum eet, neque anima, eed temperamentum ex utroqoe ; ex anima enim et aoientia coaleecit; et respondet materi quidem anima,
forma vero acientia/Kt quoniam in omni re forma
magia est subttantia, quam raateria; ai quidem
forma magie est aubatantia, quam maleria: et
rerum omnium prinoipium Deum Greoi prodioant
et materiam,Deum tanquam formam agnosoentes :
Deum ergo magia esae eubstantiam quam sit
materia, dicunt et ipaaa aubatantiaa Deum eaae,
si quidem nulla materia in rebue eet sine forma.
Quod dogma ut impium reapuendum eet. Eeaentia
igitur ecientia est soientia. Et ei aciena aecunduai
Boienliam operatur, oalensumeat eam acientiaeeae
eaaentiam. Idcirco igitur eaeentia operari dicitur,
quia aoientia eaaentia eat scientia; non enizh eeouDdum magnam etexoelsam illam propoaitionem,
tanquam in Deo, ipsam eubetantiam actu eeee: in
animia enim et seoretie a maleria aubatantiia,
proter primam causam,et essentia eat, et potestas, et aotio. Eaaentia ergo agere dioitur, qaia
aoientia, quaai eaaentia dioitur anim. potiore
igitur parte mentem appellavit: quia enim aotu
aive efflcacia operatur mena, et cum ait aotae,
operatur, prestat autem in omniboa aotio et subatantia; eam ob rem, cum aigniflcare yellet, aota
mentem agere, dixit eaaentia, a potiori tanquam a
genere praeatantiore totum deaignana, ut Teucer
charum caput. Hoo igitur convenit menti bumanaa,
que actua eat. Cum enim actua ait, intelligit; at
qus foris, inde actua eat, et tertium ipai convenit,
quia mena aemper intelligit, non ut Plotinua arbitratur, quia semper, in omnibua, omnimodia ipaa
intelligit. Non enim unum numerorum, qui mena
dicitur, semper cogitat: aad quia humana, q o in
univerao mundo eat mena, aemper iotelligit. Etai
enim ego non cogito, aliua tamen cogitat, et BQOceaeione ao vicibua fit cogitatio intelleotione sempiterna, ne Dei apud noa aplandor deflciat, qui eemper intelligere dioitur, quia aemper intelligere poteat: qui enim mente aeu intellectu preditus eat,
qualibet bora inteJligit. Hoo itaqoe humana menti
ineat: mens enim quffi foria, numero una et aingularie omnia intelligit. Sed de bia hactonua. In
uno homine, poteatate natura, priua eat actu, at
non in toto mundo : nam in toto mundo.ut qoidam
aiunt, DOD eat posterius alio neque priua; neque
quod eat potestate, eo quod aotu; neque quod

( 8 * ) Lego .
PATROL. G B . G X X I I .

34

1068

1067

aoto, eo qood 6*t poieeUto. 81 enim, ot eeneit < , .

Aristoteles, moodue eet ternus, nullas eet alio "
priai, eed ejaedem temporis sunt omnia. Cam igi- , , '
tur eeparata menset eeoundum aotum fuerit :tuno * afflt id quod est; hoc eet propria mene : idque eo- *
lum et immortale et sternum eet. At anima bru- * .
tornm et plantarum perpetua quidem, eed non .
fflterna. Immortalis vero eeu perpetaa dicitur, etei .
* oorruptibilis et non aterna ceneetur, quia non
quatenas anima est corrumpitur, sed quatenus eet . in corpore: quare et Plato omnem anitnam im-
mortalem dicit: quod de vegetante et sentienta dicit. diverso, materia aeterna est, at non im- . , .
mortalie quare mens terna dicitur, ut et immor- ,
talitae. Ait praterea a senea et intelligentia diecre- , ' ,
pare phantasiam,qma hac inteijecta eet, illa vero
' , utrinque 86 habent: a sensu enim phantasie prin- * ' cipium est: huic enim eensus initium dat, huic , ' . &
vero intelligentiee. Nam sine phantaeia, non potest - ; '
intellectus agera; hocque eet pbanta8i,cum eenau . "
et intellectu disoritnan. Opinionis preterea et phan- , , ,
tasie differentiam proponit, quia informare nobis . (9) , cam libet et quodlibet poesumue. Triam enim vel
viginti cabituum hominena eogitare et fingero ,
poBsamus; tamottragelapbum et bippocantaurum: ,
at opinari que libet, plana non poesumus. Nam .
bie duo, decem dioere possamas : existiraare aulem non poeeumus, ot in noatra poteatata sit phantaia, DOII itetn opinio.Sed ei yerum amamus, neque nostri eet arbitrii phantasia: nam qu nobie evaoiunt
dormientibue, non ttt noetr spontis; non enim qu volumus ea in somnie imaginamur: quid autem in eomi)ie?eed neque vigilantibue nobie, omnie estin oostra poteatata pbantaaia: cum enim ea,
qoaa sunt, ut que eunt cogHamue, non poeeumue, niai ut aunt ea eogitare. Ut ei nobis 8ocratem ioformemua, lepidum, albom et comatulum nobis ipeum inforraare non poaaumaa, eed calvum, nigrum et
obeso ventre, quod aocuratum discrimen est.
,
Gnm id omne, inquit, qood movetur, in loco C " , , 6886, afflrmat Ariatotelee, ctBlom inerraatium etel- , ,
larum moveri faletur; at in looo aese negat, vel
, * '
quia etsi non totum, ut totum, eed quia partee , ' '
ipsiue in looo, non quia nat sint non contioeri, * '
sed quia eupra ipeas nallum est oorpus,ut et tolum * oum ipso in 86 oonoludatur. In anima vero nihil . ,
eet ejaamodi, sed ejuB natura est, non contineri ' .
loco.
Anima per 86 immota eet: ex aocidenti vero
" *
dioi poaait eeipaam movere, idqoe solo motu ad lo- ' *
.
cum : quando enim ipea corpue movet, et in ipso
* { -
eunt: que moventur, moto corpore, cum eo movebitur. Itaque eecundum accidens seipsara movet, *
* ,
quia corpue, io quo eet; at par ee el 86 eecundum
aubstantiam, neque raovotur, neque in loco eet: ' , '
moto igitur ad locum ex aocideoti movere 86 , .
'
anima dici potest, alio praeterea nullo. Nequeenim
mutato oorpora immatatur, eed nec augetur, nec , .
, .
minuitur.
" ,
Brntorum et plantarum animam quoque saepenumero vocat Aristoteles, et cum rationali com- ,
prehendit. Saepe vero eolam hano animam vocat, . ?*
,
interdum etiaai mentem animam appellat, rureue
vo

(9) Lag. .

1060

DB ANIMA.

1070

*
. *
,


. '
*
.
, ,
*
. ^
,
. ,
,
, -
.

proprio animam irrationalem et vegetantem nominat. Cum ergo moltiplici in signifioatu animam
accipiat Arietotelee, cuilibet signiflcato qcod proprium est, deflniendum et attribuendum est: neque vooum, nominum et rerum eimilitudine oommiscendum, quod discretum et non confusum eet.
Quemadmodum enim texere, puta, animalis eet
secundum corpua : sio intelligere, animalis eet,
per aoimam. Quare animali corrupto, nihil eorum
babebii anima, qu ex conjunctione corporie babebat. Sed neque meminit. Hinc enim affluit
ejus oognitio, et memoria indiget, ad retinenda
qua oognovit : at eoluta corpore, ut etabilem
habens cognitionem et ree ipeas attingans, nihil
eget memoria, nam antea oognitorum memoria
est.

" , ,
,
,
. " ,
,
0 ,
' { .

Cum mens non imperat, ait Aristotelee, eed

preter naturam ae habet homo, tunc ordine perverso temperaturam corporis animn ppteetatee
asaectantur.Oum vero mene imperat, tuoo homine
eecundum naturaxn affecto, non jam temperiem corporis eequuntur anim facultatei, sed animam
corpue ipeum seqaitur.
Thaletis Milesii opinionem de anima convellit
qui omni corpori esse immistam animam eommentus est, ut Bit corpus vivene. Primum enim, our,
inquit, cum in omni oorpore eit anima, haec animalia sunt, illa non eunt? Deinde, onr nullum elementorum animal eet? tametsi ea magis oportebat
animalia . Si enim in igne et in aere fuiaset,
melius in bie, utpote prioribus et eubtilioribus
corporibue fuiseet, qaam in compoeitie; unde
ipsiue actionee olariae eluxiseent. Iie deiode alia
oonnectit absurda quam plurima, qum ex Thaletis
opinione eequuntur.
Cum multe sint et differentee anima aotionee
querit Arietotelee, utrum oum una eit et indivisa
anima eecundum eubstantiam, ex ipsa differentea
ill poteBtates et actiones proflciscantur, ut eadem
eit eubetantia et numero una, altrix, auctrix, generatrix, rationalis, iraaoene et concupiscens : quemadmodum ignie eubstantia una et eadem eet, ex
qua urendi, eiBiccaodi et illuminandi vis et actio
promanat: vel alia ost anims potestas, vel anima
dividi potest, el seouodum aliam et aliam ipsiui
partem quslibet harum operationum fit. Id porro
dicit Aristoteles, nequaquam illi doctrin assentiens, eed Timaum reprehendene, qui ad partes
corporie animam quoque dividebat: nam neque
ipse unam esee vult anime sobBtantiam, sed ex diversis eam eubitantiis concretam verum inter
coalitis, et ita coberentibus, ut una eit earum affectio. ratioDB quippe i n illas affectiones, et ab
illie in rationem aliquid transit : interdura enim
perturbationtbu8,utBubjiciantur et rationi pareant,
ex rationie comprebeneione accidit: aliquando in
euie operibue ratiooem impediri ex habitu ipearum et nexu cum perturbationibus, contingit. 8io
igitur anima una est Bubetanlia, ut et totum homi-

" ,
. , , ,
, ,
; , ;
. ,
,
, ? , ,

.
.
"
, 6 ,
, '
*
' ,
, , ,
, , .
* *

,
,
, ,

.
, '
. '
, '
*
, .
, * *
. , ?
,
.
, -

1071

MICHABUS PSBLLI

nem uniae eeee eobatantie dioimae, et quaounqae

ex materia et forma conatant: quia quod neque
irrationalia anima omnia uniua eat eubatantia,
oetendit inter se aeepe diaaidere perturbationee,
iram dico el oupiditatem : at nibil horum pugnat.
Sapenumero igitur ad rationem magia ira pertinet, ut ei affinior propter ambitionem. Obeiatit
autem et renititur cupiditaa, quia secundum acoidena, inquit, in aimilium partium partea anima
dividitur : quod enim in oorpore dividantur,
ipea quoque una dividitur, ut in plantis et i n aectie.
Irrationalie anima et vegelana, vie ex ee movena
corporis dioi poteat, ut forma in materia, et tanquam eubetantia eua eubjactum perflciena, et ab
ipso inaeparabilia- Cujua enim perfeciio erit vegetane anima, si a oorpore eeparetur? Enteleobia
quoque rationalia anima dioi potest, non quod
aubatantia perflciat aubjectum, sed quod actione :
ut gubernator navem perficit et regit, qua re ab
ipso eeparari poteat. Verum et aliquo modo rationalis etiam anima dici poteat a corpore inaeparabilis, qua eat entelecbia. Nam actionea, per quas
anima) perficit ipaum movena boc vel illo modo,
habet a corpore inaeparabilea : ubi enim ex ipao
exceaaerit, non bia ampliua utetur. Haa enim ex
habitu ad oorpua, habuit. Itaque hoo pacto, qua
entelecbia eet, boc dioo, aecundum haace actionea,
a oorpore aeparari non poteet. Quemadmodum
gubernatoria, ut gubernator eal, aotionea a navi
separari noa poaaunt, et aeparatur bomo. Ut
gubernator quidem, etai agat, aimul a navi
aejunctua eat, corruptaa habat ejuamodi actionea.
Omniom vegetaotia anim poteatatum nobiliaaimam aiunt eaae vim geoerandi, aeoandam auctricem, tertiam altricem : nam apeciem conaervare
altricia opaa eat: tandiu enim vivimua, quandiu
alimur. Auctrioia auiem eat, ad perfectura ei naturalem modum deducere ad quem cum evaaerint
animalia ;e( plante, ad preatantiaaimum naturs
finem, hoo eat, ad generandi poteatatem, pervenerunt. enim eat natur ultimue et perfectiaeimua acopua propter aeternilatia et.immortalitatis
in genitia animalibua oupiditatem, qu aucceaaione comparatur. Auctrix itaque rationem habct
materi ad generandi vim, ad auctricem vero
altrix.
Ad Ariatotelia animum, mena entelechia corporia
dioi poteat: ideoque ab eo aeparari nequit, non
subatantia, neque omnibua auie actionibua, eed iia
tantum, quaa ex habitu et affectione ad oorpua,
habet. Quarum praacipua? aunt effeotiv, hee autem
actionea aeparari a corpore non poaaunt: nam aimul ac corruptum eat corpua,una quoque pereunt
hffi mentia actionea, quaa ex conjunctione corporie
habebat: et quemadmodum gubernator, qui Davia
motio eat, quia non tantum gubernator, eed etiam
homo eat, et qua homo eat, manena actua aeu

. ,
,
,
,

.
, ,
. '
. " , ,
*
, ,
.

'

" ,
' , ,
, .
;
' ,
, .

.

, .
' ,
, ' . '
, *
*
,
, *

,
.
,
.
" , ,
*
, .
*
, .
,
, ,
, >
, .

,
* - ,
.
.
' '
,
,
. ,
,
.
* ,
,
. |
, ,
, ,
(

1073

DE ANIMA.

,
* ,
,
. '
, ,
,

,
* ,
.
" , ,
*
, ,
? ,
. "
,
.
* ,
.
* ,
,
* , . , , ,
.
6
. *
'
* ,
.
. ,
, .
,
,
, .
,
, .
, ,
, .
*
,
.
*
,
*
, .
, , . Et ,
, *
' , * . Et ,
*
.
.
, , ' , '
. ,
, ;
* , .

4074

tio navis : eio eiiam ab eo non quit separari, ita

etiam animus noster, qui animaa motio est, hoc
pacto sine corpore esse nequit, sed quoniam aliquas hahet a corpore separabiles actiones, de rebus intellectilibus dico^d quas non conducit oorpus, eed eae etiam impedit, manifeatum eat nientia
aeparabilem fore eubstantiam, qu tunc et mana
eat, et dicilur, at non anima nisi poteatate: quemadmodum etiam oum eat in corpore, non eat mena
poteatate.
Animalia, inquit, alendi et aentiendi vim babent,
et per aentiendi poteatatem, etiam appetendi.Quod
aic probat, quia ubi vel unua aenaue fuerit, Ibi cupiditalem et appetentiam eaae neceaae eat. Quare
animalia omnia aenaum habent: in omnibua enim
omnino eat tactua, etai nullua ait aliua aenaue. At
eenaua jucundum et moleatum percipit: ubi vero
jucundum, ibi cupiditaa et appetentia ait oportet:
cupiditaa enim jucundi eat appetitua: et quee aolum
habent lactum animalia, diffundere ae videntur
ei jucunda acceaaerint; contrahi vero ei quid molesti appropinquet. Appetentiam autem cupiditate,
ira et volontate definit; horum enim quodlibet
appetentia eat: simplex vero appetitus in inatrumento eentiendi proraua ineaee videtur. At non
omni eenaui, omnie ineat appetitua. Iie eniin, qua9
aolum babent tactum, aecundum cupiditatom appetitua ineet. At qus omnibua aensibua praedita
aunt, iis etiam ad iram propenaio eat. Ho enim
ad ulciacendum comparata videntur. At voluntas
soliua eat rationia, ut et appetitua aequivoce, i t i demque cupiditaa communiter : item de ira et
concupiscente et ratione dicitur appetitua : nam et
divinaa rea dioimur cxpetere, tum et acieotiam.
8ed proprie ac preese magia dicitur appetitua de
naturalibua raotibua rationi oppoaitus. Itemque
cupiditaa alia communiB est, alia irasoenti et rationi opposita.
Lucem non vocant corpus : quia vero luoem
nonnulli corpus esee dicunt, epberam quamdam
luminis oriri ex sole aeeerunt. Quoniam vero et eol
rotundua est, tum etiam aer, prorsus neceese eet,
ephaBram luminis, quae ad DOS venit, vel ephasram
aeris expellere: sicque occupato ejue loco ciroumjectum nobis locum illuminare. Si oooupat, aere
vacua erit dimidia 8phaera,qua3 illuminata est, quod
absurdam : at si non expellit, neque item illuminat, ut q u e ad nos perventura non eit. At si eam
penetrabit, corpus a oorpore ptfnetrabitur, quod
fieri non pcteet. Sin vero dicent aliqui poeee a
corpore penetrari corpus, absurdissimum id profecto eet. Sic enim posset in milii grano ccelum
oontineri. Deinde, ai quod materiee sit expera lux,
corpue penetrare poteat, penetrasset noo eolum
aerem, sed aliud quodlibet corpus : nam qu illa
conditio esset, et immateriatum corpue, corpue
penetraret, neo omne corpus? Itaque oporteret
etiam luceoi solida quoque corpora penetrare,
terram dico et similia. Quidni ergo, cum sol sub

MICHAEL18 PSELLI

1075

terra eet, non eum supra terram videmus, luoe

terram quoque penetrante ? Deinde, si luz corpue,
aerem corpus penetret, illum oporteat densiorem
et craesiorem fieri, contra quam experimur : tenuior enim fit aer iliuetfetue, quemadmodum ei
aquam terra capiat, et major fiat utrisque locue,
omnino neceeee eet corpus ex atrisque deneiue
fleri : 6ic aerem oum lux acoesserit craseiorem
fleri neceeee eet: nunc vero multo eecus tenuior
enim et subtilior fit.

^ *

IC76

b* **

, ) ,
, 5
, ' *
. -
, (10)
*
, *
. *
, *

(10) Forte .

1.

PSELLI
QUOD ANIALE MOTUS GOELESTIBUS MOTIBUS SIMILES SINT.

' .
, ,
*
" .
, , ,

, ,
.
, ,
,
' , ,
.
,
*

, ,
*
, ,
,
.
, , ,
01 .
, ,
, ,

Primitivorum coeli motuum, et earum qo ipei C

innata? eunt passionum, inveniae apud nos reconditae imaginea. Mens enim nostra, ut eplendiduB
luoifer, solem quodam modo sapientissimo reprav
eentat. Lun autem est et anima reprosentatio.
Ille quidem, ut pulcberrimum et magnum luminare,
totius eplendidus et fulgura jaciens. Anima autem
qu in corporie nataram incidit, tanquam dimidia
parte tantam eplendet. Quod enira in meotem apte
adductum esl, luminie est particepa tanquam ex
prima luce; quod autem ad eeneuB infra decidit,
luminie exaore eet, et tenebrie plenom. Altera quidem audiit euperna verba et referta eet eplendida

*
, ,
, ,
' , .

eecundum scientiam claritate; altera varo, jnxU

ipsam nmbram eedene, lnde obecoravit auain
turatn. fit quodam modo tenebroeo, ealigine repleta, intelligibilem luoem pnetor currena, apiendidoe illum radioa ooarctavit. Et eet qnidem illie
terra, luna, Bpleodor, animo ibi vero, et oaro et
mene similiter. Unum igitor alteri quodam modo
opponit, 083terum probabiliter. Soli mentem, corpua terr, animalem eubetantiam I U D . Mena qaidem omaino lucie eubetantia, oorpns aplendorr
caret; anima vero, inter ea media, lamen aortita
ut menli propinqua, aliunde noa eortita eet, UB
oorporibue vicina flit.

1077

1078

1 PSYCHOGUNIAM P L A T O N I S .

MICHAELIS

PSELLI

GOMMENTARIUS

PSYCHOGONIAM PLATONIGAM.
( editione Garoli Gnilielmi Linder, Upealienela.)

AKGDHBNTUM LIBRI.

In prima parte cum de dooboe illte reram ganeribue dtapotatar, quorum alterum eat Benapiternum,
ooDstans, omnie expere vicissitudiniB, nec unquam ortam, alterum, quod habet ea que eubjeota mutationie viciesitudini atque generata eunt (), ex quibus generibue componitur a n i m barmonia, tum
inde ab ipsis sois initiie ea repetitur numerorum proportionibue declarata ao deecripta harmonia, ad
quam tota exigitur anim mundane fabricatio (b). Acoedit inverea quedam atque immutata harum
rerum interpretatio (c). In seounda barmoniam illam solia numerorum proportionibua peraequitur. In
tertia duornm illoram orbium, circuli equinoctialie dico et zodiaci, deecriptio, ad eamdem, quam in
p r i m a parte allegorioam, ut aiunt, sententiam revocata. In quarta denique parte eemitonii aumendi
lex et regula oonstituta. His in rebua enarrandie Peellus auctorem eecutus eat Proolum Diadochum,
pbiloeopbum illom inter Neoplatonico*, qui vocantur, eminentem. Ejus Bententiis pro euie eaepcoumero Sta usoe eet, ut multis locis ipea verba Procli traneoriberet. Vides igitur in Psello prorsus
eamdem Platonicn rationis perturbationem et confueionem, quam apud Neoplatonicos illos, qui oum
Platonis doctrinam ad euarum voluntatum eimilitudinem revocarent, tum ad ea, qus Platonie erant,
explicanda adhibebant verba Arietotelie, ita ot mirum in modum omnia inter se permutata sint et
perverea.
() Psell. Peychog. I , 3.
(b) Peell..Paychog. I , 5 aqq.

(c) Psell. Psyobog. I , 1 2 eqq.

COMMENTARIUS

IN PSYCHOGONIAM PLATONICAM.

'. ,
< <

1 . Diotum quidem est, oon temereanobie oonoinnaUm perpetue de relatione ad aliquid diepu-

1019

MICHAEUS PSELLl

tationiscompo8itionem,08tendiqae,omDeaugendo-

(1), ,

,
' , ' '
, *
, Etc ,
; "
. "
,
, .

rum in nnmerie babitum principium eequalitatera

e886 propteraa quod ex illa omnee babitus oriuntur ad eamque extremam resolvuntur; qu quidem
definitio prinoipiorum est, eed utilem eam oobie
6886 et ad vit usum et sd ipsius philosophi oontemplationem. At hwc, inquies, commentatio quid
profioit? imo et ad Platonia de animae procreatione
doctrinam et ad intervalla barmooica exponenda
et explicanda. Intervallum autem harmonicutn est
a vooe ad vooem migratio ictus, velut a graviori
ad aoutiorem vel ex contrario. Vox enim eet certa
quedam unius chord reeonantia; qui vero in . ' '
ratione diesis vel eemitonii vel toni a cborda qua-

dam efiioitur ad proximam transitus, sive ad gra
viora fit eive ad acutoria, intervaHum appellatur,. g * ' .
* ',
idemqua modulatio. Ex modulatioaibue systema
ortum : quarum quidem ex tribus conjunctie i n - ', */ ' ,
tarvallam quaternarium constat (diatessaron), ex ' , \
quatuor autem quinariam (diapente), eorumque
* ' '
priue in seqnitertia ratione Tersatur, in eesquialtera posterius : quae ipeaB primffi et eimplices con- , . "
eonanti (symphonis) apud musicos vocantur: ex ,
quaternario autem et quinario iotervallo compo- (2) .
, nitur eeptem vocum intervallum (diapason), quod
in dupla ratione ceroitur. Quidquid tum vocis , ,
eonvenientia tum unieonura systema appellatur, ' .
eyetama sine obetaculis (dissonantiis) est, sincerieeimumque cantum habet. Eodem modo reliqua eystemata, ne omnia persequamur, qooniam de hac re nunc dicore propoeilum non eet, eed ita. ut ea, de
qoibue mentio eet, demonetremus.
2. Seequitertium igitur intervallum in genere dia- C '. tonico (siquidem tria sunt modulationum genera : [ , ,
] [
enbarmoDium, chroma, diatonum) in eemitonium
, ]
(semitonium autem, quod dicitur, non vere illud
quidem eemitonium est, sed limma) atque in tonos ,
dispertitur, ita ut in semitonium et duo deinoeps .
,
tonos genus diatonicum dividatur. Tooue autem
eeequioctava ratione constat, isque in illud limma, (3) ' ,
quaa quidem minor toni particula est, et apotomen, ', ' .
quateet major.discedit. In genere autem enharmonio
id dieain et diesin et duo simul BODOB (quateraarii intervalli) ratio deeoribitur, in cbromate vero in .
eemitonium eteemitonium et tria simul samitonia.
f

( i | idem fere eese atque id

quoa relattimem ad aliquid vocat Quintilianue
(Inet. Or. 8, 4, 21), vel, ut veriue dicam, modum
relationis aa aliquid, apparet cum ex hoc loco tum
ex Prooli Gomment. in Timaeum Plat. pag. 213 v.
36 sqq. (ed. Baail. 1534) : "

(2) . Hffic verba, qaanquam non eatis intelligi poseunt, babent tamen
quomodo reatituantur. Quod oetendit vox illa .
Quffl ei Peelli eeset, profecto scriboretur. Qoid ?
si a librario aliquo attenuata et quaai detrancata
fuit ita, ut pro legenda eit? Ego vero credo

(5 ( ^ ),
' ,
' '
. Caaterum

LlNDER.

ex tota bao, qu 1 continetur, verborum oomplexione apparet, alterum ante boc opus a Peello
coDscriptum esse, in quo de relatione ad aliquid
sive de proportione quaerebatur. Incertum est, fueritne ejupmodi fere opue, quod in , libro Pselliano (cap. 59, eupra col. 725),
insoribitur, an aliud

huio eimile, quod aut communi librorum antiquorum strage perierit aut etiamnunc in bibliotheois
lateat. L I N D B R .

(3) . Mirum quantum bic

corruptue eet locus, cujue emendandi queedam ratio inita eat ab 60 qui plurium verborum lacunam bio esse ratas, in margine cod. ms. boc
edidit emeadationie epecimen :
f

(forte : ) forte :
), ', etc. Qua in re

tamen baud ecio an justo plue videre eibi visue

sit 8 qui hoe conjectura aeaecutuB est. Sed fieri
potuit, ut hoc modo soriberet Peellue :
, etc. Quod certe universe
verborum oontinuationi reapondet, qnare ad hane
emendationem oonvaraionam noetram aooommo*
dara non dubitavimae. L O N D X R .

1081

IN

PSTGHOOONIAM

PLATONIS.

1083

'. \ 3. Ad illa igitur harinonioa iDtarralla explioanda

confertauperparticulariura proportionom invenien * , '
darum via et ratio (intervalla dioo, non eystemata,
, * "
utharnionicarumratioQumethabitus quammaxime
,
clementiciue ao eimplex declaretur, et oogaoscantur
-0. , *,
i i ex quibue chteri [habitue] conatant): ad illa
.
igitur et ad Platonie de anime prooreatiooe doctri&
nam (peychogoniam) explioandam oonfert.Eoimvero
,
Plato ille in dialogo qui Timaeus inecribitar, eio
, ' (4)
statuit, anitnam a mente illa opifioa rerum et pro ,
oreatrice simplioiter ortam esae, neque id ab uno
'
temporie principatu, eed ad essentia rationem : in
. (5)
Phedro enim dialogo non creatam eam ease oeten , ,
dit neo interituram,.ita ut eom, qui ad eesenti
.
rationem fiat, anim ex causis intelligibiltbue
g egreaaum generationem anira intelligat. Eorum
,
enim, qu suot, alia et mente oomprebendantnr
, ,
neque ullo generata suat ortu^liasensibueeubjecta

Buntet ortum babent, alia inter dao illa qoaei me
. "
dium tenentia et intelligibilia eunt et generata.
, *
Eorum enim partim nequeconjunctasunt et indivi ,
duaob eamquerem sineortu, partim oonjuncta et
, ,
dividtiaeamque ob caueam generata; in raedioautem
.
consistunt ea,quffi et intelligibilia eunt et orta, que
,
et individua eua natura eunt et dividua, qu cum
,
eimplicia tum vario modo compoeita.Alia igitnr in

anima aet generatio, alia in corpore : una prior et
. antiquior, quippe propior hujue univeroitatis effe
, , otori,allera autem posterior et recentior, utpote ab
* una illa cauea reraotior. Ao vidit aane Plato, non
,
incorporasolumcaderegeneratioDem, eedin animas
, - C etiam, quatenus ipee temporis participea eint:
. iv - qu eaedem in Pbaedro dialogo per tempoe intaeri
*
diountur id,quod est.Omnieenim transitivusmotue,
, , , .
etiamsi in incorporalium naturam efflcientia po1

eitue sit, seoum coojunctum habet tempus, namque anima transeundo terminos (eibi conslilutoe) sent i t , et si ad efflcientiam (eive actionia veritatem) epectamue, temporis aocietatem babet,ai ad essentiara,
adjuncta ternitati eet.In anima enim cernitur eesentia et potentia (sive vis atque indoles) et efQoientia, ac oonetat hec quidem ex generibue ejus, quod est, Esaentia, Eodem, Altero.
'.
4. At enim triplicem putat Plato anim eeeen ?. " '
tiara. Alia estenim subslantiaejus, alia harmonia,
, '
qua eeeentialie ejus multitudo continetur: quando , , ,
quidem nec tma eet eeeentia, sicut mene, neo in
, '
immensum dieoedit, ut corpue poet illam (i. e. ab
, ' , , D illa eeoretum), aed in plures, ex quibui flt, partea
' ,
esaentialea numerorumque ratione conolueas, que
,
qnoDiam amplius dividi nequeunt,nequaquam pau-

(4) . Perperam hoo Psellue : in

Pbffidro dialogo enim Plato de anima diseerene
pag. 245. 0., 8ic loquitur : Bl , .
, . Et . 240.
. :

. At vero in Timaeo diaiogo ho verba legunt u r pag. 5 1 . E. sq. :

. hunc errorem Psellus indu-

ctue 68t ab oo, quem auctorem eeoutue est,Proclo,

u t in Tim. p. 175, v. 30eqq., -

. ^jued.
. 172, . 21 eqq. ^
. Ceelerum de universa hao re cfr. ea

qus idem Proclos disputat in Tim. pag. 69. v. 51

p. 73 v. 50. Eijued. ib. p. 174. v. 51 eqq. L I N D B R .
(5) Inde ab initio hujus ea qu eunt apud Procl.
Gomm. in Tim. p. 175, v. 32 eqq., ad verbum expressa Psellus transoripsit, ita ut non priue qoam
m inaequenti ab hie verbis : , eto., eet
exoreue, eui j u r i i eaw incipiat. LIMDKR.

1063

MICHAEUS

1064

PSELLI
0 0

&

ev

non solum materiata norit, eed etiam immate- *

l^vov
& ^ " * * * ,
,
riata. Atquo in re parum implicata aic etatuit, ratiouabilem non soluro noaae, quae a ma- . (5)
teria secreia aunt, eed etiam materiata. Qui enim . 6'
pneslantiora novit, detariora multo magia. At . ,
immatcriata cognoscit. Plane igitur et bia igno- , "
, '
biliora considerabit, hoo eat matcriata. Si enim
.
meus, qu cum ratione cognitio eet, sola iuima , .
teriata novit, neque tamen materiata, mens erit
. " 4
quudammodo noo raene. Qu enim roateriata
. Ef
intelliget, erit in ipeis non mena. Sed abeurdum
est, mentem aliquo pacto ameotem eese : non igi- , ,
tur sola immateriata novit, sed etiam materi , ;
immerea. Haec Ariatoteles. ltaque res materiataa , '
mentem oosse bincperspicere licet: nisi enim ex , * (6)
matoria concrcta sciret, quomodo seneum corri- ,
. '
geret, qui remum videt in aqua fractum, [et eo
lem pedali magnitudine ? Quanquam et alia nobie *
suppetit regula, quia quod rerum differentiam *
novit, res ipsae multo magie. At diecrimen eo- '
rum, quae sine raateria sunt, cum materiatia, , * . "
novit: ergo et materiata. Sed forlaese dixeria, , ' ,
roinus apte dici, mentem rca extrarias acire; id . '
enim aeneua est, rea materiataa et particularea ,
cognoscere: generalee enim lantum, el qu uni- ,
versae aunt, mens novit: senaua autem est nosee . "
aingularia, queeque auat materiata.Sed reeponderi , ,
ad hoo poteat, mentem aabjecto unam eeae, ra- .
tione vero diveream. Mena enim vel per ae tao-
*
tum agit: et luno, quaa univerea sunt tantum
Dovit * vel cum eonau operaotur, eo uaa tanquam , ' ,
inetrumento, sicque materiala et particuiaria co- G , (7)
gnoacit. Quemadmodam enim recta ipaa linea, , ,
' .
subjecto eadem est, at ralione diversa; qus enioi
nunc recta eet, incurvari et inflecti poteat: eic . ,
etiam meaa eadem est subjecto. Recta itera men- , ,
tem repraesentat: quffi per agit ipaa, et imma- * , teriuta novit: iaterdum iafleclitur recta ; et mena , . ad sensum inflectitur, eoque pro instrumento uti- . E i
tur, cum materiata novit. Hic primua est nodua, , ' ,
ejusque solutio. Secunda difOcultaa cum hac (8).
.
sumpiione proponitur ; quod a potestate, fit actu
omnino mutatur: at mutatio, affectio est. Hia aic , .
,
presumptia, reliquam difliicultatem aubjioit. Si
' .
meoa materiata cogooscit, aliquid ab iia patitur a
. ,
cognitione, quae potestate fuerat, ad cognitiocem
actu deducta. Quod vero a potestate adjactum J) , ,
.
deducitur, id mutatur. Quod vero mutatur, id
patitur. Ergo mena a maleriatis patitur, et quia ,
nihil pati potestab eo,quod diaaimilea estmateri; .
planum est igitur, mentem ejuadem eeae materie ,
cura materiatis, et eamdem ease materiatam et . ,
incorruptam. Ea eat difficullaa, quam diseolventea, ' *
dicimus male assnmptura esae, ubicunquo eat ' ,
ageae, ibi et quod patilur : id enira falsum eat. . "
(5) Hiatum sic replere videor, ' .
( .

(6) Deeat ' , etc, aut quidpiam hujusmodi.

(7) Forte legendum, ,

.
(8) Subeaae puto, .

1065

1666

DB ANIMA.

, . enim agena contra patitur, oum ejuadem

, ,
est materiffi cum patiente, Quando igitur mens
*
non eat ejuadem materiae cum materiatis, nihil
, , ,
necease eat, ut patiatur a materiatia, cum ea co .
gnoscit: agit enim opifex Deua cum nobie benefa *
cit, nihil tamen a nobia viciisim patitur. Quare
* '
illa taotum agentia invicem patiuntur, qu sunt
, ' *
ejuedem materiae cum patienlibus. Menti etiam
,
proprium est ut aubatantia agat: aoiena enixn,
' , '
neque acientia tantum eet, neque anima, eed tem *
peramentum ex utroque ; ex anima enim et eoien
tia coalesoit; et respondet materi quidem anima,
,
forma vero acientia/Kt quoniam in omni re forma
.
magis est aubstantia, quam materia; ai quidem
,
forma magie est aubatantia, quam materia: et
. rerum omnium prinoipium Deum Graoi praedioant
1
I
'
1'
-
2_' ,

2^_?.. * et
.1 materiam,Deum
..:
*
.

. .:

tanquam
formam
agnosoentes
* . , Deum ergo magis eaae aubetantiam quam ait
, ,
materia, dicunt et ipaaa eubstantiaa Deum esee,
.
ai quidera nulla materia in rebus est eine forma.
,
Quod dogma ut impium reapuendum est. Eesentia
.
igitur scientis est soientia. fit si sciens aeounduxn

soienliam operatur, oatensum est eam acientia aeae
*
easentiam. Idoirco igitur easentia operari dioitar,
* quia acientia eaaentia eat eoientia; non eniih ae , ,
cundum magnam etexoelaam illam propoaitionem,
,
tanquam in Deo, ipsam aubatantiam actu eeae: in
' , .
animia enim et seoretis a maleria eubstantiie,
, .
prater primam caueam,et eaaentia eet, et pote , * , ,
ataa, et actio. Eeeentia ergo agere dioitur, qoia
, ' ,
eoientia, quasi essentia dioitur anim. potiore
, C igitur parte mentem appellavit: quia enim actu
.
aive efflcacia operatur mene, et cum sit aotue,
' ' '
operatur, praatat autem in omnibue actio et aub . , '
stantia; eam ob rem, cum aigniflcare vellet, aotu
*
mentem agere, dixit eaeentia, a potiori tanqoam a
,
genere praatantiore totum designans, ut Teucer
, .
charum caput. Hoc igitur convenit menti buman,
, , ,
qua actua eat. Gum enim actus ait, intelligit; at
.
quffi foria, inde actua eat, et tertium ipai convenit,
? , .
quia mena aemper intelligit, non ut Plotinua arbi . " , tratur, quia aemper, in omnibua, omnimodia ipaa
-
intelligit. Non enim unum oumerorum, qui mena
- ' , ,
dioitur, aemper cogitat: eed quia humana, qua in

univerao mundo eet mena, semper iotelligit. Etai
, . enim ego non oogito, aliua tamen cogitat, et aao , JJ oeaaione ao vicibua fit cogitatio intellectione aempi , ' . "
terna, ne Oei apud noa aplendor deficiat, qui aam ' ,
per inteliigere dicitur, quia eemper intelligere po , .
test: qui enim mente aeu intellectu praditua eat,
, (8) .
qualibet hora intelligit. Hoo itaque bumana menti
, .
inest: mens enim qua foria, numero una et ein* ,
gularie omnia intelligit. Sed de bia hactonua. In
,
uno bomine, poteatate natura, priua est actu, at
. , ,
non in toto mundo : nam in toto mundo.ut quidam
.
aiunt, non eat poateriua alio neque prius ; neque
, , * quod est poteetate, eo quod aotu; neque quod
R

(8*) Lego .
P A T R O L . GB.

CXXIl.

34

1061

MlCHAtL

WfeLLI

1068

vo

qtiod eet poieeUte. 81 entm, o t eeneit <>< , .

Arifltoteles, moadue eet eternus, nullos eet alio "
priua, eed ejuedem temporis suat orania. Com igi- , , '
tur aeparata meneet eeoundum aolum fuerit rtunc *
flt id quod eet; faoo eet propria mene: idque BO- *
lum et immortale et eternum est. Al anima bru- * ( .
torum et plantarum perpetua quidem, sed non .
sterna. Immortalis vero eeu perpetua dicitur, etei .
corruptibilis et noo eterna ceoeatur, quia non *
quatenae anima eet corrumpitur, eed quatenueeet . in corpore: quare et Plato omnem animara im-
mortalem dicit: quod de vegetante et sentiento dicit. divorso, materia sterna eet, at non im- . , .
mortalie quare mens terna dicitur, at et immor- ,
talttae. AU proterea a et intelligentia diecre- , ' ,
pare pbantasiam,qnia hao inieijecta eet, illae vero ' * , utrinque 86 habent: a sensn enim pbantasi prin- " ' - cipium eet: huic enim eeaeus initium dat, huio , ' . &
vero iotelligenti. Nam eine phaataeia, non potest ; '
intellectus agere; hocqoe eet pbantaaie,cum eansu . "
et intellectu discritnen. Opinionis praeterea et. pban- , , ! ,
taeie differeotiam proponit, quia informare nobis . com libet et quodlibet poeeumue. Triam eoim vel (9) , vlginti cabituum bominem eogitare et flngere ,
poBBumos; tumattrageiapbum ei bippocentaurum: ,
at opinari que libet, plane non pofleumue. Nam .
bis duo, deoem dioere posaamaB : exietimare autem non poBBumus, ut in noetra potestat sit phantafa, non item opinio.Sed si yerum amamue, aeqae noetri est arbitrii pbantaeia: oam qu nobie evooiun t
dormientibue, non eet nostre epontie; OOQ enim quee volumue ea In somnie imaginamur: quid ao>
tem in eomnie?eed neque vigilaotibue nobie, omnie eetin nostra potestate pbantasia: oum enim ea,
qoaa sunt, ut q u eunt cogUamus, non poaaumus, niei ut aunt ea cogitare. Ut si nobis Socratem ioformemas, lepidum, albam et oomatalum nobis ipsum ioforraare non poseumae, eed oalvam, nigrum et
obeeo ventre, quod accaratum diecrimen est.

Gam id omne, Inquit, qaod movetar, in loco Q " , , , afflrmat Arietotelee, ccBlum inerraotium etel- , , laram moveri fatetur; at ia looo 6886 negat, vel , * *
quia 6tei non totum, ut totum, eed quia parlee , ' *
ipeius io looo, non qaia nate eint non eontineri, * '
86d quia eupra ipeae nollum est oorpus,ut et tolum * 1 oum ipeo in ee ooncludatur. In aoima vero oibil . ,
68t ejuemodi, sed ejue natura est, non contineri ' .
Joco.
Anima per 86 immota eet: ex aocidenti vero
'
dioi possit eeipeam movare, idque solo motu ad lo- ' *
cum : qnaodo enfm ipea corpue movet, et tpso .
eunt: qu moventar, moto corpore, cum oo move- * *
bitur. Itaque eecundum accidene geipsam movet, *
quia oorpus, quo est; at par 86 el ee eeouodum ' ,
Bubstaatiam,, neque movotur,, neque
in loco 6 f t : * , * __,
*otO, 60

moln igitar ad locum ex aocidenti movere 86 ^ , .

'
, .
, .
" ,
,
. '
,

anima dioi potest, alio prasterea oullo. Nequeenim

matato corpore immutatur, eed nec augetur, nec
minuitur.
Brntorum et plantarum animam quoque saepenumero vocat Aristotelee, et cum ralionali comprehendit. Saepe vero eolam hanc animam vocat,
intardum etiaoi meotem aoimam appellat, rureoe
(9) Leg. .

4089

DB A N I M A .

> .
,
*

.
*
.
, ,

.
,
. ,
,
,

.
" t/ , ,
,
,
. " ,
,
xt ,
' .
" ,
. , , ,
, ,
; , ;
. ,
,
, , ,

. .
.
"
, ,
, '
*
' , ,
, , ,
, , . -

"

,
,
, ,

.
, '
. '
, '

,
.
, *
. ,
,
. , -

1070

proprie animam irratlonalem et vegetantem nominat. Cum ergo multiplici in eigniflcatu animam
accipiat Aristotelee, cuilibet signifloato qcod proprium eet, definiendum et attribuendum eet: neque vocum, nominum et rerum aimilitudine oommiecendum, quod disoretum et non confueum eet.
Quemadmodum enim texere, puta, animalie est
eecundum corpue : eic intelligere, animalis eet,
per animam. Quare animali corrupto, nihil eorum
babebit anima, qua ex conjunctione corporis habebat. Sed oeque meminit. Hinc enim affluit
ejas oognitio, et memoria indiget, ad retinenda
qua cogDOvit : at eoluta corpore, ut stabilem
habene cognitionem et ree ipsas attingens, cibil
eget memoria, nam antea cognitorum memoria
eet.
Cum mens non imperat, ait Aristotelee, eed
preter naturam se habet homo, tunc ordine perverso temperaturam corporis anim pptestates
assectantur. Gum vero mens imperat, tunc homine
eeoundum naturam affecto, non jam temperiem corporie eequuntur anima facoltatet, sed animam
corpue ipaum seqoitur.
Thaletia Milesii opinionem de anima convellit
qui omni corpori ease immistam antmam commentue eet, ut eit corpus vivene. Priznum enim, our,
inqoit, cum in omni corpore sit anima, hsc animalia sant, illa non eunt? Deinde, cur nullum elementorum animal est? tametsi ea magis oportebal
animalia eese. Si enim in igne et in aere fuiseet,
meliue in bis, utpote prioribus et eubtilioribus
corporibue fuisset, quam in compositis; unde
ipeius actiones olarioe eluxiseent. Iia deiade alia
oonnectit abeurda quam plurima, quae ex Tbaletis
opinione aequuntor.
Cum mult eint et differentee anima actiones
querit ArietoteleB, utrum cum una eit et indivisa
anima eecundum eubetantiam, ex ipsa differentes
ill poteetates et actiones proflciecantur, ut eadem
eit subetantia et numero una, altrix, auctrix, generatrix, rationalie, iraacene et concupiscene : quemadmodum ignie eubstantia una et eadem eel, ex
qua urendi, eieicoaodi et illominandi vis et actio
promaoat: vel alia ost animae potestas, vel anima
dividi potest, el eecundum aliam et aliam ipsiut
partem quslibet barum operationum fit. Id porro
dicit Aristoteles, nequaqaam illi doctrins asaentiens, sed Timsum reprebendens, qui ad partea
corporia animam quoque dividebat : nam neque
ipse unam esse vult animae substantiam, sed ex dfversie eam eubetantiis coacretam verum ioter se
coalitie, et ita coberentibus, ut uoa sit earum affectio. ratione quippe in illas affectiones, et ab
illis in rationem aliquid transit : interdum enim
perturbationibue.uteubjiciantur et rationi pareant,
ex rationie comprebensione accidit: aliquando in
8uia operibus rationem incpediri ex babitu ipearum et nexu cum perturbationibus, contingit. 8ic
igitur anima una est eubetanlia, ut et totum bomi-

MICHABU8 P S E L L I

107!

nem unioe eubeUntiea dioimoe, et quecnnque

ex materia et forma conetant: quia qaod neque
irrationalis anima omnie uniue eet eubstantiae,
oslendit inter se eaepe diseidere perturbationee,
iram dico et cupiditatem : at nibil horum pugnat.
Sffipenumero igitur ad rationem magia ira pertinet, ut ei affinior propter ambitionem. Obeietit
autem et renititur cupiditas, quia eecundum accidene, inquit, in aimilium partium partes anima
dividitur : quod eaim in corpore dividantur,
ipea quoque uaa dividitur, ut in plantia et i n sectis.
Irrationalie anima et vegelane, vie movene
corporie dioi poteet, ut forma in materia, et tanquam subetantia eua eubjectum perflciena, et ab
ipeo ioeeparabilie* Gujua eoim perfeofio erit vegetane aoima, si a corpore separetur? Entelecbia
quoque ralionaiie aoima dioi poteet, quod
eubatantia perficiat subjectum, sed quod actione :
ut gubernator navem perflcit et regit, qua re ab
ipao eeparari poteit. Verum et aliquo modo rationalis etiam anima dici poteat a corpore ineeparabilis, qua est entelechia. Nam actiones, per quas
animal perficit ipsum movene hoo vel illo modo,
habet a corpore ineeparabilee : ubi eoim ex ipso
exceeserit, non bis ampliua utetur. Has enim ex
habitu ad corpus, habuit. Itaque hoc pacto, qua
entelecbia eet, boc dioo, secundum basce actiones,
a corpore separari non poteet. Quemadmodum
gubernatoris, ut gubernator eel, aotionee a navi
eeparari poseunt, et separatur bomo. Ut
gubernator quidem, etsi agat, simul a navi
eejunctue eet, corruptaa habet ejuemodi actionee.
Omaiom vegetaatie aoima poteetatum nobiliesimam aiunt esse vim geoerandi, eecuudam auctricem, tertiam altricem : nam speciem cooeervare
altricie opus eet: tandiu eaim vivimua, quaadiu
alimur. Auctrioie autem eat, ad perfectum et naturalem modum deducere ad quem cum evaseriol
animalia \e\ planta, ad praestantissimum nattira
flnem, hoo eet, ad geaerandi poteatatem, perveneruat. Ie enim eet oatura ultimus et perfectisaimus ecopus propter aeternilatia etjmmortalitatis
genitis animalibus cupiditatem, qua euccea comparatur. Auctrix itaque rationem habct
materia ad generandi vim, ad auctricem vero
altrix.
Ad Aristotelie animum,raeneentelechia corporie
dioi potest: ideoque ab eo separari nequit,
substaatia, oeque omnibus suie actionibus, sed iie
tantum quaa ex habitu et affectione ad corpue,
habet. Quarum pracipua euot effeotiva, hae autem
actiones separari a corpore poseunt: oam eimul ac corruptum eet corpus,una quoque pereunt
hffi mentie actiooea, quas ex conjuactioae corporie
habebat : et quemadmodum gubernator, qui navie
motio eat, quia tantum gubernator, eed etiam
homo est, et qua homo eet, manene actus seu
>

1071

. ,
* ,
, *
,

* .
, ,
, '
. " , ,
*
&, ,

.
" ,
' , ,
, .
;
' ,
, .

.

, .
& ,
, . '
, *
*
,
, *

,
.
, (
1

.
" , ,
*
, ***.
*
, .
,
, ,
,
, .

,
*
.
.
' *
,
, ,
. , **(
,
.
* ,
,
.
, ,
, ,
t

1073

DE ANIMA.

,
,
,
?.
, , ,

,
* ,
.
" , ,
*
, ,
,
. "
,
.
* ,
.
* ,
,
, . , , , * .
*
. *
/
* ,
.
. ,
, .
,
, *
, .
,
, .
, ,
, .
" *
,
.
* *
,
*
, .
1 , , ' . Et ,
, *
* , . ,
*
.
.
, , ' ' , '
. ",
, ;
* , .

4074

tio navfo .* eliam ab eo non quit eeparari, ita

etiam animus noster, qui anime motio eet, hoc
pacto sine corpore esse nequit, sed quoniam aliquas habet a corpore separabiles actiones, de rebos intellectilibus dico^d quas non conducit corpus, sed eas etiam impedit, manifeetum est nientie
separabilem fore substantiam, qu tunc et menn
eet, et dicilur, at non anima nitri potestate: quemadmodum etiam cum est in corpore, non eet mens
potestate.
Animalia, inquit, alendi et sentiendi vim habent,
et per sentiendi potestatem, etiam appetendi.Quod
sic probat, quia ubi vel unus sensue fuerit, Ibi upiditalem et appetentiam eese necesse est. Quare
animalia omnia sensum babent: in omnibus enim
omnino est tactus, etai nuilus sit alius eensue. At
sensua jucundum et molestum percipit: ubi vero
jucundum, ibi cupiditas et appetentia sit oportet :
cupiditas enim jucundi est appetitus: et quae aolom
babent lactum animalia, diffundere ee videntur
ei juounda acceseerint; contrabi vero ei quid molesti appropinquet. Appetentiam autem cupiditate,
ira et volontate definit; horum enixn quodlibet
appetentia est: simplex vero appetitus in instrumento sentiendi proreue inesae videtur. At non
omni sensui, omnis iaeat appetitue. Iis eniu, qu
eolum babent tactum, secundum cupiditatom appetitus inesi. At que omnibus Bensibus praedita
sunt, iia etiaxn ad iram propensio est. Hac enim
ad ulciscendum comparata videntur. At voluntas
soliue est rationis, ut et appetitus aequivoce, i t i demque cupiditas communiter : item de ira et
coocupiecente et ratione dicitur appetitus : nam et
divinas ree dioimur oxpetere, tum et scientiam.
8ed proprie ao presse magie dicitur appetitus de
naturalibus motibue rationi oppositus. Itemque
cupiditas alia communis est, alia irasoenti et rationi opposita.
Lucem noa vocant corpus : quia vero luoem
nonnulli corpos esse dicunt, ephearam quamdam
luminis oriri ex sole asserunt.Quoniam vero et aol
rotundus est, tum etiam aer, prorsus necesse eet,
spbaeram luminis, que ad DOS venit, vel sphsram
aeris expellere: sicque occupato ejus looo ciroumjeotum nobis locum illuminare. Si occupat, aere
vacua erit dimidia 8phra,qus illuminata eet, quod
absurdum : at si non expellit, neque item ilJuminat, ut qus ad nos perventura non eit. At si eam
penetrabit, corpus a oorpore penetrabitar, quod
fieri non pctest. Sin vero dicent aliqui poese a
oorpore penetrari corpus, abeurdissimum id profecto est. Sic enim poeset in milii grano co&lum
oontineri. Deinde, si quod materis sit expere lux,
corpus penetrare poteet, penetrasset non solum
aerem, eed aliud quodlibet corpus : nam qu illa
oonditio esset, et immateriatum corpue, corpus
penetraret, neo omne corpus? ltaque oporteret
etiam lucem solida quoque corpora penetrare,
terram dico et eimilia. Quidni ergo, cum sol sub

MICHABUS PSELLI

1082

porie augentur. 6ed verum id noa eet: neo eaim X

bc augentur, inquiunt, eed tabefactie et imminutis oarnibua, renudantur magie, ob earaque rem
roajora et auctiora apparent.Verumdehiapeeuliari
ratione qurendum eat. 8i auctnois iacultatia Ugiumaliquodinoorpure,qu6madroodumetaltrioi8,

, .

,
.
. ,
* .
poet mortera remanet (nam propter incrementum alimenla eumuntur) hinc manifeetona att, !aoultatee in oorpore . Sin autem hee, generatrix quoque; ejmdcm enitn est genaria et ordi*
nis.
" Sv '
Hujus vero aliquod etiam vestigium in mortuo
,
corpore.videri poesint qune inde erumpunt, animalia, veepae, dico, ex equinis,apes, ex taurinis, ver- . , ,
mee ex bumania cadaveribue, et similia, verum,
inquiuDt,brutorum anima non jam exeistlt in cor-
. pore; perroanet enim post discessum, etlam ea
qu subjectum babet corpus epirans, quod ipsum .
ex hie quoque constat elementie, sed ab aere, qui
ln eo exeuporat, appellatur : quemadmodum et .
.
crassum terreetre corpus a terra, quae in eo exsuperat, eimiliter dicitur. Verum heco opinio Grecre , *
potiae eet vanitatis quam veritatls: qu ai probare , ,
nititur brutorum animam et rationle expertem hoo , $
corpua spirans neceeearlo habere, post dlsceepum, ,
inqulunt, ab hoc oorpore ad orcum devenit aniroa, .
elvit non honeetetransact poonae persolvit. Non , .
,
enim Id tantum curat Providentia, ut simus, sed
utbene simue. Quare non negligiiur anima, etei a
naturae sue lege exciderit, eed oongrua oura ad- ,
ministratur. Bt postquam per bilarltatem et effu- ' . *eam Jetitiam peoaavit, necesaario per dolorem ex- , , purgabltur. Gum vero inoorporea elt, dolorem non Q .
sentiet, neque inferois illie caroerlbue et tormentie
* , punietur. Ab ea igitur euum corpue pendere no- ,
cesse eet, quod immodice secretum, vel imroode- .
rato ardore et uetione conoretum, anlmara, quia \ . !
com illo patitur, excrueiat. Sed reeponderi potest
,
ad illam argumentationem : Si a craseo corpore '
sejuncta anima, per apiritale corpus pati et cru-
oiari consuevit, nihil obstare quominus ab iJlo al> ' ? , *
Btracta patiatur ; quandoquidem prorsue ad patien?
dum natas habet facultates, per quae a spirital
. "
corpore pati tolet. Quemadmodum enim aerium
$
hoo eorpue, inferni eruoiatus attinent, et per idt
,
animam: ita etei nuilum interoedebat corpus me- , ' < *.
dium, nibil erat impedimenti, quominus dolores " ,
animam attingerent, Sive enim sine corpore esse . " " ,
dixerint, faoile animam attingent; eive in oorpore, D *
per corpusanima pateretur: conjunctio enim nthilo .
magis eam faoit, ut patiatur. Verum hreo diffueiora ). ,
euot, quam ut colleotanea deceat. Sed et hfs pro- ,
bare ee confldunt, spiritale quoque oorpue esse
.
nec ab eo etiam post mortcm, bumanam animam , ,
separari posse : atque in eo,ut in subjeeto,et iram ,
0886 et conoupiecentcm dicunt, nec ab eo sajungl
; post mortem onim ira et cupiditas perma- , ,
nont, q u \n eubjeoto epirltali eorporo |nsant. Si . '
enim eimul ao e eorpore egresea eet aniraa, ab
,
omni firet eruciatu et noxa immunisj, pura esset , .
penituB) et a generatione libera : ab omni autera
1

1053

D E ANJMA.

1054

, , ) . ,
, .
, ,
.
)
, * )
, , ) ,
. ,
,
, ) ) , )
, .
) ) )
.

perturbatione et generatione eoluta, dimisea essei,

neque infernls suppliciie addicta, qu ipsam ad
se convertunt, ut eemet demum ipsa damnans,
propria vi purgetur. Nam poenaa iliee non eam
tollunt, sed pargant : purgata vero ipsa conver
iitur, et ipea eese attollit a generatione liberata.
Tuno igitur et iram et capiditatem abjlcil cum
hoo vebioulo, epiranti dico corpore, ut sit poetea
aliud quodammodo eempiternum ex ipsa dependens corpue cceleete, atque adeo eternum, atque,
ut loquuntur, pellucidum et sidereum : cum enira
e rerum natura sit, neoesse est sortem et conditionem aliquam habeat, qaam, ut partem mundi,
administret : et si eemper immota eat, earaque
agere oportet. corpus etiam aliquod stefnum sibi
devinctum babeat oportet. Sed hre eunt Grece et
Platonics fabule.

", ),
) . )
) ) )
, , ) )
. Et
), )
) ). ) . ' ) )
* '
'
) )
,
, *
, ) *
.


* ,
) .
,
. "
, / , ,
*
,
,
,
, ,
. ,
,

Iram ot cupiditalem a epiritali corpore eeparari

non posee, nonnulli affirmant: at certum eet,
quemadmodum vitaleset auclrices vires irrationabllie facultatis, in epiritu ait eunt, sio etiam conoscentes. Si enina qu sunt ipaia deteriorea, ab
oc crasso corpore eeparabilea eunt, multo magie
pr8tantiore8; at nobilioree aunt cognoeceptes,
pbantasia, dico, et eeneua. Sed etei rationis expertes animae poteatates, in illo babent ul sint, ab
ilio tamen in crassum hoc et compactum corpus
vestigia prodeunt, ut a mente, in coramunea notionea prodire dicebaroua. Ad hoo enim corpus,
scintillam quamdam vit brutorum, pervenire
constat. Nam ita sanguinem cordi circumfuBum
movet, facitque ut quodammodo ebulliat. Cupiditaa vero, jecur boc ?el illo modo afficit ad suas
motiones, et dieponit. Et omnes eensua in cerebro
elucescunt. Ab illo enim 1n inrtrnmcnta eensuum,
eentiendi vie per nervoa diffuuditur, elei illaesum
eit, ut medicl demonstrant. Cum vero involucrum cerebro eeu [membrana veluti custoe apposiia sit; haec ei lsa fuerit, soneus fit et iaotug
expere animal. Est autem meniux pellicula quedam cerebrum involvens et protegens, oujue ei
posteriora perculsa fuerint, pars quidem anterior
senaum retinet, at inferior amittit: quod non amplius a cerebro vis eentiendi euppeditetur, leo
nimirum et affecto inetrumento seneus qui nervua
est. Bt ruraua, si nervus vinciatur, pare inferior
BBDBU privatur, in Buperiore eensue viget. Ex
bis liquet, [esse oorpus aliquod epiritale, et ab
eo, iraBceotem et conqupisceotem segregari non
posee.

", , $
, .
,
,
,
, ,

.
* ,

Triplex quvpiam, aiunt, notio eat ; scientia

enim notitia dicitur, ut ait in Pbndono Plato.
Nam Bcire est, poeiquam ecientiam BUBceperia,
cara retinere nec amittere; vel plena et coneum-

mata cognitio, vel communie et iuterjeota qqdam

barum utraraque continenB, ut scribit Ariatotelee
in physicis. Quia certo acire et cognoscere, ad omnos Bcientiaa pertinent. Nam per Illud, certo ecire,
plenam perfectamque cogoitionem eigniflcat: per

4055

MICHAELIS P S E L L l

boc vero, cognoacere, accuratam vcl cam quoe do

omni cognitione usurpatur, nolitiam, et hic et in
allioris philosophiae tractatione, intellexit.
Ouobus modis, altcram altera certiorem et accuraiiorem scientiam dijudicari aifirmat Aristoteles
dc demonstratlone : primo, cum una, altcrius
principia probat et dcmonstrat. Sic pbysica, medicina cerlior est : geometria item roachinatricc.
Arithmetica musice, ob eam causam exploratior*
Sccundo, alia est alia ccrtior scientiaquai rem non
materiatam contemplatur, ut geometria, ars numerorum, et iheologia, eeu priraa philosopbia, iis
quas in rebus materiatis occupaniur. Quare A r i etotelee in metapbysica rerum quae intellectu percipiuntur, contemplationem et facillimam et difficilem ease afflrmat; facilliraam quidem,quiaderebue
est statis et fixis, et eodem semper oiodo babentibus. Oei enim rerumque divinarum iromotam cese
substantiam, virtutem et aclionem, planissimum
est. Sic itaque facillima est. Impedita vero et difficilis, propter nostram imbecillitatem, Non enim
quia in corpore surous, et perturbalionibus obnoxii
ad rerum divinarum lumen attendere posBumusi
sicuti neque noctu solem intueri,
Plato immortalem animam cum immortalibus
nomine tantum convenire inde colligit, quod propric ac per se imraortale, immotae sit et substanti
ct aclioniB : at animffi quidcm immortalem eubEtantiam ognoscit, non vero actionem. Ad eum
modum rcs coelestes seu ccelos nomine tenus immortales esse dixeris : mutantur enim, etsi non
eubstantia, loco tamcn.
Animae verieeima cogniiio ad universam philosopbiam magnopere conducit, ad diaciplinam morum
dico et theologiam seu primam philosophiam et
physicam. Ad doctrinam, inquam, de moribus,quia
mo C9 suos nemo conformare. nequo recte instituere potest, nisi qui anim facullatcs per3pectas
habuerit. Ad tboologiam vero, quia de mente, quae
i n nobia est, quaerimus, et Btatuimua esse ipsum
immortalem : quia vero mena rerum eat intellectualium, mena earum eet rerum quae inter se
referuntup. At relatorum uoum qui novit, et aliud
noverit : ad theologiam igitur raentts nostrte con6ideratio plurimum facit : nihilo minue ad physicam : siquidem ejus eat de corporibus agere,
dcque eorum cum formis, tum facultatibus. Nam
formarum omnium, quos in corporibus eunt, pulchcrrima eat anima.
Quare ut dc reliquis, sic de anima quoque quaerendum est, quodnam ad genua revocanda sit.
Quidam enim ad aubstantiam, alii ad quantitatem
rcducunt, ot Xenocrat$3. Numerus enira, inquit,
Beipaum movens, anima est. Alii ad qualitatem, ut
medici, qui nosanimam essedicunt. Qaibus annumerandi sunt, qui lalem entelechiam ipsam esse
exiatimant. Alii rationem elementorum eam esse
r

.
.
" ,
. *
,
, .

. *
,
, ,
, .
,
(5$ .
'^ ,

, ' , ,
' . '^ *
.
, ,
*
.
, , *
* '
'
, ' . *
'
, ' ,
.
,
*
' .
, ' * *, '
, '
. ,
. ,
', '
.
. ,
, ,

.

" , , ,
,
.

(2). , , . , ,
(3) . *
. -

(2) Id PythaguTse potiua tribuit Gregoriua Nysser in libro De Anima.

(3) Lego mnguinem.

1056

DE ANIMA.

1057

,
.
.
. ' , , , !
/
. .
* ,
, *
, ?
, . ,
* .
, ^,
. ,
, .

1058

dicunt, qui eam neaipe ia relatorum ordinem co-

gunt. Duplura enim el sextuplum relata sunt. Dubium igitur et controversum est ejus genus. Sed
ubi inveoerimus substantiam esse, rursus quaarendum erit an corpusan sine corpore , an corpus
eimplex, an compositum : ei sine corpore, an aeparabilis, an inseparabilis; et, sitne una in singults corporibue anima, vel plures : et si una est,
an unius epeoiei, vel plurimarum facultatum;
quodnam ait earum inter ee discrimen : tum eint
ne plures bae; an numero, an specie plures : an
genere, necne. Nam quae specie differuot, non omnino etiam genere; ut homo et equus, Qu vero
genere differunt, omnino et specie discrepant, ut
lapis et animal. Haec et plura ad percipiendam
g anims definitionem, qusrenda sunt.

Ariatoteles disputationem do anima dividens,

vel potestate, inquit, est, vel vie ex se movens :
ubi pro corpore, dixit, poteat&te ; pro incorporeo,
vis ex se movene : corporum enim, alia in generaUODC el corruptione, potestate sunt, et secundum
substantiam et qualitatcm et mutationem e loco
in locum: nara potestatesumus homines in semine
et menstruo : et cum pueri simus, viri magnitudinem poteslate habcmus. Io qualitate similiter,
cum frigidi surous, potcstate callidi sumue et poteslate movemur, cum sedcmus. Coeli autem ad solam
loci mutationem, potestatem babent. Sol enim
oriens, polestale mediusest; meridie vero, poteetate occidit: et in cajteris ejus, et aliorum sido , _ rum motibus, mutatio ad locum, poteslate attenditur. Sed cur, cum potestate, pro corpore posuisset,
, .
pro incorporeo non dixit, entelechio in sexio casu,
,
sed entelechiam, in recto ? Quia nimirum aliud est,

potestas, aliud, potestale; et aliud entelechia,
, ' ' ;
al.iud entelecbia. Sola eniin materia, est potestate
, ,
omnia, actu vero nihil. At forma, actus tantum :
, .
quod vero ex materia et forma, etiam poteatate,
, ,
illud est actu. Una enim ha?c oninia concurrunt,
. *
et quodcunque est in potestate, illud eliam est
,
actu. Omnes enina forraae, virtute sunt in materia,
'*
quae modo boc, modo illud fit actu. Nuno enim
, .
cum homo sit potestate, alias fiet homo actu : imo
, ,
vcro habet ut simul sit potestate et actu. Quippe
,
quooiam nunquam formavacat, cum hanc formam
. ,
euscepit, actu quidera, bocest, virtute, aliud.Quia
*

"
, , ,
,

? ,
,
^

, .
',
.
.
, *
* *
1

. D igitur in quibus est, virtute, his eet, ei aclu,

sicuti de materialis corporibus dictum est: at in

, ',
divinis et .incorporeie, nibil est virtute, quia iu iis
, .
ncquo materia est; ob eamque rem neque actu :
, ,
non cnim actu sunt tale qutppiam. Sed ipsi actus,
*
ab omni materia puri. Propterea cum a materia,
* *
et composita natura, immateriatam, et einecorpore
.
contra discernit: illam, poteetate, hanc voce, ente , '
lechia, eignifioavit.
.
, , *
.

Unam esse in homine animam, et plures dicere

licet : pluros quidem, quia interse specie differunt,

1099

MIGHAELIS PSELLI

vegelatrix, brutorum, et humana et a ao separantur. Unam vero, propter earum mutuum concentum et eonsea&ionem. Nam a ratione, ad vegetaatem, aotlonee proficiscuntur, et harum moius et
vittt, rationem in se quodammodo conetitunnt et
adofntdt. Una igitur etiam nst bominis anima.
Qui unam specie animam cuactie auimalibue
esse dicuat, temperamcntum eam esee aulumaat;
nam eam ad siagulorum propriam temperaturam
mutari dicunt: unde multa abaurda consequunlur;
primum, quia effecta nobiliora faciunt caueie;
corpua enim inanimum, anime oaueam faciuot:
secuudo, vivcne vita, immotum raoveote, rationie
expero ratione praedito, antecellere, et osiera hujusmodi Sncommoda sequerentur.
Diversorum auimaiium animas specie differre
censet Aristoteles, quia non eet, inquit, eommuae
genus aoimarum, quare nec e&rum communis definitio dari poteet quemadmodum animantis. NOQ
est autem commune genue quia in illie prius et
posterius ceraitur, quod ia iis esse noa poteet,
quffl Bub eodem genere coatiaealur : deiade vegetane, natura prior cst, reliqu poeterioree; ettollit iela reliquas, nec una cuna iis tollitur, et cum
iliie introducitur, atuon eae inducit, quodejueeat,
quod natura prius est. Ubi enim ost rafionabilie,
ibi brutorum et plantarum anima eat: at noa ub*
vegetatrix, ibi etiam reliqua : vel ubi irrationalia'
ibi et rationis potena. Haec itaqae natura prior eat
rationis expera, et ablata vegctante, simul et ali
do subjecto auferuotur. Est igitur inter illae, natura prius et posterius : ideoque quod de illis
conrniuaiter dicitur, boceatanima, eet genue :
eed vooe tantum cooaentiuot, ut que ab uoo, et ad
uoum roferuatur.
Cum tria siot in rebue pbyaicis, forma, materia,
ot cauBa per quam forma est ia roateria, ad ieiae
quinque doceadi vi pertioeut; pbysioa, are particularia, diaaerendi facultae, mathematioa et prima
pbiloeopbia, Pbysica porro eet do illie omnibue
agere, de materia, iaquam, et rebue naturffi, de
forma denique et de causa : puta ooeiorum materiam non esse quatuorelemeota, aed quiutum aliud
quoddam corpus.Tum qu sit forma, eseaorbicalatos, et CUTtaraceorum iigura ait. Quia capaciaBtma figurarum, est in plano quidem circulua, in
solidis vero globus. Quamobrem rotundura ease
ooelum Plato io Timaeo tradit. Sed et oaluralem
causaDi affert Arietotelee. snim
quod ssierno in motu erat futurum, huic motui
congruens figura conveniebat. Sed et Plotious,
eorum qu ipaum anteeuot affectiooe atque babitu
eJQ8 rei ratioaem proferi. Nam proxime eupra
coelum sunt iatelligeotes subataatie : eflectum
autem, finilim aibi cauate aseimilari ut plurimum
oportet, ejusque imaginem atque imitationem re9

() Vide Aristot. De ccelo.

10*30

, ,
, . &
.
,
,
. .

, *

* *
, .
' . ,
, ,
, .

.
,
.
. ,
*

,
. ,
,
, , ' ,
. ,
* , xal * , *
- *
,
. "
. -*
, '
, ' , '
.
,
, '
,
, , , ,
, . "
*
, ,
* ,
, ;
,
, -
, , *<
,
. %
(4)
ex
. . '*
%
. avia al *
, *
. , , -

DE AlNIMA.

106!

, * j
, . 6 ,
, $,
, .
, . "
, * )
. *
*
.
, .
,
.

, *
.
,
. , 1
,
, *
,
.

ferre. Ob id igitur caua, inquit, owlum in oirculum orbemqueconvolvitur, quia mentem imitatur,
mentia enim proprium eat ad se respicere et iti
a* vergera : ipea enim eat qu videt, ipsa eat q u
videtur. Videne enim fortnae aeipsam videt, et seipaam intuena, formae intuita est.Forraarumenim
oompIemeatumest.Habet igitur ccBlum orbieularem
flguram propter motum in circulum, huno vero
propter illam mentia imitationem. Alia quoque
raitone, coolum mentem imitatur, quee indivise
ubique eat: nam coeleate corpuaubiquc est.Itaque
quatenua ubique eat,id quod ubique eal, imitatur.
Deteriorum enim perfectio eet, ad auperiora con*
veraio, et cum iie eimilitudo. Ad buno modum
phyeious a rerum naturalium forma, materiam
et causam oatendet, aioque definitionem, eamque
ex materia, forma etcausa videlicet. Artifex autem
particularie in Hadem rebue vereatur,eed aphysioo
d.ffert,quia in particulari quapiam re;ct tnedicua in
humaniscorporibua curandie,circa lapidee et ligna
camentarfua et materiariuarquaB tamen etiam deflnitionom, aeeumptaforma, materia etcauaa,dabit.

,
. . , . "
.
' ,
, .
0 ,
' '
,
, ,
' .
, ,
,
,
.
, *
.
.
,

! , . ,
?, .
, . ,
.
,
< 8 , * , , ' .
,
,
2,
' ,
, .
, ,

Vera ost Aristotelis, de tribua menlia signiflcatis aententia, cui etiam subacribit Ammoniua.
Haec autem est. Primus significatue mentis est,
ut potestate roa cognoacat, quaha in pueria eat.
Secundus aigniilcatua, mena est, quae habitu rca
novit, utin adultia, qui rea quidem soiunt, ai quiescunt, neque aecundum eaa agunt. Tertiua significatua, mena est, non quee extrinaecua advenit,
ui isti arbiirantur, aed quas habitu eimul eat et
actione, qualia eet perfectorum, qui rea aciunC et
cognitionem expromunt, et juxlaeam aguat. Ha?
eunt mentie apud Ariatotelem signiiicalionee, cura
aaimam formarum looum nominet Plato, id quidem Ariatoielea ahquo modo probat, aliquo re*
probat et refellit. Probat quidem, quia dixit ani*
mam rerum intellectilium, epeciea recipere, eicque operari, idque eaae quamobrem ipaam Plato
formarum conoeptaoulum vocat. Duplici vero nomine repreheodit: primum quia omnem aniniam
Plato formarum locum appellat, neque aolam ratione praeditam, quatn aolua ille et animam et
formaruoi receptaculum vocat; ceeterae in aniraa
comprebenaaa. Secundo reprehendit Platoneoa,
quia in anima formaa, actu, non potestate eaae
dicit. Ulam cnim Aristotelea nuds ac purae tabulae aimilem facit, et aliquid addiscere ipsam affirmat: at Plato prescriptae charts animam oomparat, ct discere vocat reminiaci. Cum duplex
ait in nobia cognitio, cum ratione, qualia eat mentia, eteine ratione, cujuamodi eat aeneus, duplex
quoque eat genua eorum quae cognoaouniur :
alia materiata et quse aenaibus objioiuntur; alia
immateriata. Quaerit idcirco Aristotelee, an proprium objectum quaelibet facultaa cognoscat, ut
rationia expera, materiata, rationabilia itnmatariata tantum. vero irraticmabilie aola imoaateriala norit: at rationis compoa, ut pneatantlot,

1063

1064

MICHAEUS PSELLI

oon solum raateriata norit, eed eiiam immato- *

^ , ,
,
riata. Atquo io re parum implicata aic atatuit, ratioaabilem non eolum noaae, quae a ma- . (5)
teria secrela sunt, aed etiam raateriata. Qui enim * . '
proestaotiora novit, deteriora multo magis. At . ,
immatcriata cogooscit. Plaue igitur ei bia igno- , *
, ' *
biliora coosiderabit, hoo eet matcriata. Si enim
.
mena, quae cum ralione cognitio est, aola iinma , .
teriata novit, neque tamea materiata, meoa erit
quodammodo roene.Que enim inateriata non '. "
.
intelliget, erit in ipsis non mens. Sed absurdum
eat, mentem aliquo pacto amentenfease : non igi- , ',
tur sola immateriata novit, sed etiam materi , ;
iinmersa. Haec Ariatotelea. llaque res materiataa , *;
mentem nosse hincperspicere licet: nisi enim ex , (6)
xnatorla concrcta sciret, quomodo seneum corri- ,
. ' '
geret, qui remum videt in aqua fractum,[et so
lem pedali magnitudine? Quanquam et alia nobis *
suppetit regula, quia quod rerum differentiam *
novit, res ipsas multo magia. At diacrimen eo-
ruro, quae aine materia eunt, cum materiatis, , .
novit: ergo et materiata. Sed fortasae dixerie, , ,
ininus apte dici, mentem rcs extrarias scire ; id . '
enim eeneas est, res materiataa et particularee , *
cognoscere : generalee enim tanlum, el quae uni- ,
veraae sunt, mens novit: eenaua autem est noaee . "
singuiaria, qureque sunt materiala.Scd reepooderi , ,
ad hoc poteat, meotem eubjccto unam eeae, ra- . *
tione vero diveraam. Mens enim vel per ae tan-
tum agit: et tuno, quas univeraa aunt tantum
, ' ,
novit vel cum aenau operantur, eo usa tanquam
instrumento, alcque materiata et particularia co- G , ( 7 )
gnoscit. Quemadmodam enim recta ipsa linea, , ,
' .
subjecto eadem est, atratione diversa; qu enim
nunc recta eet, incurvari et inflecti potest: aic . ,
etiam meos eadem eat subjecto. Recta itern men- , ,
tem reprflesentat: qusB per se agitipaa, et imma- * , teriata novit: interdum inflectitur recta ; et mens , . ad seasum inflectitur, eoque pro inatrumento uti- .
tur, cum materiata novit. Hic primus est nodua, , ' * ,
ejusque aolutio. Secunda difflcultaa cum hac (8).
.
sumptione proponilur : quoda poteetate, fit actu
omnino mutatur: at mutatio, affectio est. Hia sic , .
prssumptis, reliquam difllcultatem subjioit. Si * ,
' .
roens materiata cngooscit, aliquid ab iis patitur a
. ,
cognitione, quae potestate fuerat, ad cognitiocem
actu deducta. Quod vero a poteatate adjactum J) , ,
.
deducitur, id mutatur. Quod vero mutatur, id
patitur. Ergo roens a maleriatis patitur, et quia ,
nibil pati potest ab eo,quod diseimiles estmaterie; .
planum est igitur, mentem ejusdem eaae materie ,
cum materialis, et eamdem eaae materiatam et . ,
incorruptam. Ea est difficullas, quam dissolventea, ' ' '
dicimua male assnmptura eaae, ubicunquo eat * ,
agena, ibi et quod patitur : id enira falsum eat. ' . " *
(5) Hiatum aic replere videor, ' .
.
(6) Deest * , etc, aut quidpiam hu-

jusmodi.

(7) Forte

legendum,

.
(8) Subeaae puto, .

, -

1065

DE

1066

ANIMA.

\', .
, ,
'
, , ,
.
*
' " '
, * *
,
* ,
*
*
,
.
,
.
,
* ,
, ,
.
,
.

*
*
, ,
,
* , .
, .
, ' , ,
, ' ,
, '
.
* '
. , '
"
,
, .
, , ,
.
, .
. " ,
*
* ' , ,

* , . ',
, ' . "
' ,
' , .
, (8) .
, .
* ,
,
. , ,
.
, , *

enim agena coatra patitur, cnm ejuadem

est materiaa cum patiente, Quando igitur mens
non eat ejuedem materi cum materiatis, nihil
necesee eat, ut patiatur a materiatie, cum ea cognoecit: agit enim opifex Deue cum nobia benefacit, nihil tamen a nobis vicissim patitur. Quare
illa taotum agentia invicem patiuntar, qus eunt
ejuedera materi cum patienlibus. Menti etiam
proprium est ut eubatantia agat: eciens enim,
neque ecientia tantum eat, neque anima, sed temperamentum ex utroque ; ex anima enim et acientia coaleacit; et respondet materi quidem anima,
forma vero acientia/Kt quoniam in omni re forma
magis est aubttantia, quam materia; ai quidem
forma magie eat eubatantia, quam maleria: et
rerum omnium prinoipium Oeum Greoi prsdioant
et materiam, Deum tanquam formam agnosoentee :
Deum ergo magis eaae eubatantiam quam ait
materia, dicunt et ipaae eubatantiaa Deum esae,
ai quidero nulla materia in rebus est eine forma.
Quod dogma ut impium respuendum eet. Eesentia
igitur scieatie est soientia. fit ai aciene eeoundum
eoientiam operatur, oatensumeat eam acientieeeao
eaeentiam. Idoirco igitur eaaentia operari dicitur,
quia soientis esaentia est eoientia; non eniih eeouDdum magnam etexoelaam illam propoaitionem,
tanquam in Deo, ipaam aubatantiam actu eeee: in
animie enim et eecretie a maleria aubatantiia,
prater primam oausam,at eesentia eat, et potestas, et actio. Eeaentia ergo agere dioitur, qnia
soientia, quaei eaaentia dioitur anime. potiore
igitur parte mentem appellavit: quia enim aotu
eive efGcacia operatur mens, et oum ait actae,
operatar, preetat autem in omnibue actio et subatantia; eam ob rem, cum aigniflcare vellet, actu
mentem agere, dixit essontia, a potiori tanquam a
genere prostantiore totum deaignana, ut Teucer
charum caput. Hoo igitur convenit menti human,
quae actus eat. Gum enim actus eit, intelligit; at
quaB foris, inde actus est, et tertium ipei convenit,
quia mene eemper intelligit, non ut Plotinua arbitratur, quia aemper, in omnibus, omnimodie ipsa
intelligit. Non enim unum numerorum, qui mens
dicitur, aemper cogitat: eed quia humana, qua in
univereo mundo eat mena, aemper intelligit. Etei
enim ego cogito, alius tamen cogitat, et aocceaeione ao vicibua fit cogitatio intellectione sempiterna, ne Dei apud noe splendor deflciat, qoi eemper intelligere dioitur, quia semper intelligere poteat: qui enim mente seu intellectu praditus est,
qualibet hora intelligit. Hoo itaque humanffi menti
inest: mena enim q u foria, numero una et aingularie omnia intelligit. Sed de his hactonua. In
uno homine, poteatate natura, priua eat actu, at
non in toto mundo : nam in toto mundo,ut quidam
aiunt, non est poateriua alio neque priua ; neque
quod eat poteatate, eo quod aotu; neque quod

(8*) Lego .
PATROL. G B .

CXXII.

34

1068

1061

mcto, eo qaod eet poteeUta. 81 enlm, ut eeneit * *< \ , .

Arietotelea, muadua eet ternua, nullaa eet alio "
priue, aed ejuadem temporie BUDI omnia. Gom igi- , ,
ttir eepmrata meneet eecundum aotum fuerit :tuno " flt id quod eet; hoc eet propria mene : idque eo-
lum et immortale et eternam est. At anima bru- * .
iomm et planiarum perpMua quidem, sed non .
terna. Immortalia vero eeu perpetaa dioitur, etai .
corruptibilie et non arterna censetur, quia non * qnatenas anima est corrumpitur, eed quatenueeet . in corpore: quare et Plato omnem animara im-
mortaiem dicit: quod de vegetante et aentiento dicit. diveroo, materia eeterna eet, at non im- . , .
mortalie quare mens terna dicitur, ot et immor- ,
talitae. Ait praaterea a et intelligentia diecre- , * ,
1

pare phantaeiam,qtiia ho interjecta eet, ill vero

' , utrinque 86 habent: a eensu enim phantaai prin- w C a ' , * . &
* ; '
. "
, , ,
. (9) , ,
,
.

oipium eet: buic enim aenaue initium dat, huio

vero intelltgenti. Nam eine phantaaia, non poteet
intellectus agere; hocque eet pbantaaie,cam eensu
etintellectudisoriroen. Opinionis praeterea et. phan-

taeie differentiam proponit, quia informare nobie

cum libet et quodlibet poesamus. Triam enim vel
viginti cubituum hominena eogitare et fingere
poaeumua; tom #t tragelapbum et hippocantauram:
at opinari que libet, plane non poflBumue. Nam
bis duo, deoem dioore poaeomae: exietiraare autem non poeeumue, ut in nostra potestata eit phantaia, Don item opinio.Sed ei verum amamue, neque noetri eet arbitrii pbantaeia: oam qu nobie eventunt
dormientibuB, non eet noetra Bpootis; non enim que volumue ea in somnie imaginamur: qoid a u -

tem in eomnia?eed neqoe vigilantibua nobie, omnie eetin nostra poteetate phantaeia: oum enim ea,
q o sunt, ut q u eunt cogitamue, non pofsumus, nisi ut sunt ea cogitare. Ut ei nobis 8ocratem ioformemae, lepidum, albam et comatulnm nobie ipeum informare non poaaumua, eed calvum, Dtgrum et

obeeo ventre, qood aocuratum diecrimen est.

Cam id omne, Inqnit, qaod movetar, in looo C

" , , -

, afflrmat AristoteleB, coelam inerraotium etel-

, , -

larum moveri fatetur; at in looo eese negat, vel

qniaetei non tottim, ut totum, eed quia partee

, '
, '

ipsius ln looo, non qaia nata eint non contineri,

sed quia eupra ipeas nallum est oorpua,ut et tolam
oam ipso in 86 oonoludatar. In anima vero nibil
eet ejnamodi, eed ejue natura eat, non contineri
looo.
Anima per ee immota eet: ex aocidenti vero
dioi poeeit eeipeam movere, idque aolo motu ad locum : quando enim ipea corpua movet, et io ipeo
eunt: qu moventur, moto corpore, oum eo movebitur. Itaque eecuodum accidena aeipsam movet,
quia oorpus, in quo est; at per ee et ae eeoundom
Bubatantiam, neque movetur, neque in loco eet

' * '
* . ,
' .
" * *
' *
.
*
*
' ,
' , ' -

----

motn igitur
ad locum
ex accidenti
movere
ee
anima
dici poteat,
alio preterea
nullo. Neque
enim

mutato oorpore immutator, aed nec aogetur, nec

minuitur.
Brntorura et plantarom animam quoque eepenumero vocat Ariatotelea, et cum ralionaJi comprebendit. Spe vero aolam hano animam vocat,
interdum atiaai mentem animam appellat, ruraoa
(9) Leg. .

.

'

, .
, .
" ,
,
. * '
,

DB A N I M A .

1070

. *
,


^ . "
*
.
, ,
*
. (5(5
,
. ,
,
, *
.

proprie animam irrationalem et vegetantem nominat. Cum ergo multiplici in aigniflcatu animam
accipiat Ariatotelea, cuilibet signifloato qnod proprium est, definiendum et attribuendum eat: neqoe vocum, nominum et rerum eimilitadine oommiscendum, quod diaoretum et non confueum eet.
Quemadmodum enim texere, pota, animalie eet
eecuDdum corpue : eic intelligere, animalis eet,
per animam. Quare animalt corrupto, nibil eorum
babebit anima, quas ex conjunctione corporia habebat. Sed oeque meminit. Hinc enim affluit
ejus oognitio, et memoria indiget, ad retinenda
que cogaovit : at eoluta corpore, ut atabilem
habene cognitionem et rea ipaaa attingena, nibil
eget memoria, nam antea cognitorum memoria
eat.

" , ,
,
,
. " ,
,
,
' .

Cum mena non imperat, ait Ariatotelea, aed

prater naturam ae habet homo, tunc ordine pervereo temperaturam corporis anim poteatatee
aaaectantur. Gum vero mena imperat, tunc bomine
seoundum naturam affecto, non jam temperiem corporie aequuntur anim facultatei, sed animam
corpus ipeum eequitur.

" ,
. , , ,
, ,
; , ;
. ,
,
, ? , ,

. .
.

Tbaletia Mileaii opinionem de anima convellit

qui omni corpori eaae immistam animam eommentus eat, ut eit corpus vivene. Primum enim, our,
inqoit, cum in omni oorpore ait anima, bsec animalia aunt, illa non aunt? Deinde, cnr nullum elementorum animal eat? tametai ea magie oportebat
animalia eaae. Si enim in igne et in aere fuisaet,
meliua ia bia, utpote prioribua et aubtilioribua
corporibua fuiaaet, quam in compoaitia; unde
ipaiua actioDea clariaa eluxiaaent. Iia deinde alia
conneotit abaurda quam plurima, quae ex Tbaletia
opinione aequuntur.
Cum mult aint et differentea anima aotionea
querit Ariatotelee, utrum oum una ait et indiviaa
anima aecundum aubatantiam, ex ipaa differentea
ille poteatatea et actionea proflciacantur, ut eadem
ait aubatantia et numero una, altrix, auctrix, generatrix, rationalia, iraaoens et concupiacene : quemadmodum ignia eubatantia una et eadem eal, ex
qua urendi, exaiocaodi et illuminandi via et aotio
promaoat: vel alia oat animae poteataa, vel anima
dividi poteet, el aeoundum aliam et aliam ipaiua
partem quslibet barum operationum fit. Id porro
dicit Ariatotelea, nequaqoam illi doctrine aaaentiena, aed Timfflum reprehendens, qoi ad partes
corporia animam quoque dividebat : nam neque
ipae unam eaae vult anira aabatantiam, aed ex diveraia eam aubetantiia concretam verum inter ae
coalitia, et ita cohsrentibua, ut una ait earum affectio. ratione quippe in iliae afTectionea, et ab
illis in rationem aliqoid tranait: interdura enim
perturbationibua, uteubjiciantur et rationi pareant,
ex rationie comprehenaione accidit: aliquando in
auia operibue rationem impediri ex habitu ipaarom et nexu cum perturbationibua, conlingit.
igitur anima una eat aubatantia, utet totom bomi-

"
, ,
, '
"
' , ,
, , ,
, , . *
,
,
, ,

.
, '
. '
, '

,
.
, * *
. , *
,
. , -

1071

MICHAEUS PSBLLI

nem uniaa eeae eubeUntiee dioimna, et quecunque

ex materia et forma constant: quia qaod neque
irrationalis anima omnia uniue eat eubetantia?,
oslendit inter ae aepe diaaidere perturbationea,
iram dico et oupiditatem : at nihil horuxn pugnat.
Saepenumero igitur ad rationem magia ira perttnet, ut ei affinior propter ambitionem. Obsistit
autem et renititur cupiditaa, quia eeoundum acoidena, inquit, io similium partiom partea anima
dividitur : quod eaim in corpore dividantur,
ipsa quoque una dividitur, ut in plantia et i n eectie.
Irrationalis aaima et vegelana, via ex ae movene
corporie dioi poteat, ut forma in materia, et tanquam eubetantia eua subjectum perftaiena, et ab
ipao inaeparabilia- Gujus enim perfecfio erit vegetana anima, ai a oorpore eeparetur? Entelechia
quoque rationalia anima dioi potest, non quod
eubatantia perficiat aubjectum, aed quod actione :
ut gubernator navem perflcit et regit, qua re ab
ipso eeparari poteat. Yerum et aliquo modo rationalis etiam anima dici poteat a corpore inaeparabilia, qua eet entelechia. Nam actionea, per quaa
animal perficit ipaum movens boo vel illo modo,
habet a corpore inaeparabiles : ubi enim ex ipso
exceaaerit, non bie amplius utetur. Has enim ex
habitu ad oorpua, babuit. Itaque boc pacto, qua
entelecbia eat, boc dico, aecundum baace actiones,
a corpore separari non potest. Quemadmodum
gubernatoria, ut gubernator eal, actionea a navi
separari poaauat, et aeparatnr bomo. Ut
gubernator quidem, etai agat, aimul a navi
eejunotua eat, corruptaa habdt ejaamodi aotionea.
Omniom vegetantie animai poteatatum nobiliaaimam aiunt ease vim generaadi, aeoundam auctricem, tertiam altricem : nam apeoiem conaervare
altricia opua eat : tandiu enim vivimue, quandiu
alimur. Auctrioia autem eat, ad perfectura ei naturalem modum deducere ad quem cum evaaerinl
animalia ;et plante, ad praetantiaaimum natur
finem, boo eat, ad generandi poteatatem, pervenerunt. Ia enim eat naturs ultimua et perfectiaaimue acopus propter ternilatia etjmmortalitatia
in genitia animalibua cupiditatem, qu aucceaaione oomparatur. Auctrix itaque rationem babct
materi ad generandi vim, ad auctricem vero
altrix.
Ad Ariatotelia animum, mena entelecbia corporia
dioi poteat: ideoque ab eo eeparari nequit, non
subatantia, neque omnibua auia actionibua, aed iia
tantum, quaa ex habitu et affectione ad corpua,
habet. Quarum pracipua? aunt effeotiv, h autem
actionea aeparari a corpore non poeaunt: nam
] ao corruptum eat corpua,una quoque pereunt
ha3 mentie actionea, quaa ex conjunctione corporia
habebat : et quemadmodum gubernator, qui navia
motio eat, quia non tantum gubernator, eed etiam
homo eet, et qua homo eat, manena actua aeu

. ,
,
, *
,
,
* .
, ,
. '
. " , ,
*
, ,
.
" ,
' , ,
, .
;
* ,
, .
*
.

, .
' ,
, .
, *
*
,
, *

,
.
,
.
" , ,
*
, .
*
, .
,
, ,
,
, .

,
*
.
.
" '
,
, , ;
. , *
,
.
* ,
,
.
, ,
, ,

1073

DE ANIMA.

,
,
,
.
, ,
,

,
' ,

4074

tio navts : eliam ab eo non quit aeparari, ita

eiiam animua noater, qui anime motio eet, boc
pacto aine corpore eaae nequit, sed quoniam aliquas babet a corpore separabiles actiones, de rebue intellectilibue dico^d quas non conducit corpus, sed eaa etiara impedit, manifeatum eet nientie
eeparabilem fore aubstantiam, quae tunc et menB
eet, et dicilur, at non anima niai potestato: quemadmodum etiam oom est i n corpore, non eet mene
5.
poteatate.
Animalia, inquit, alendi et eentiendi vim babent,
" , ,
et per aentiendi potestatem, etiam appetendi. Quod
*
eic probat, quia ubi vel unus aenaua fuerit, ibi cu , ,
piditalem et appetentiam eaae neceaae est. Quare
& ,
animalia omnia Bensum babent: in omnibus enim
. *
omnino est tactua, etai nullus ait aliue aensua. At
,
Bensus jucundum et molestum percipit: ubi vero
.
* , jucundum, ibi cupiditaa et appetentia sit oportet :
cupiditaa enim juoundi eet appetitua : et quae solum
.
babent tactum animalia, diffundere videntur
' ,
, ei jucunda acoesaerint; contrahi vero ai quid moleaii appropinquet. Appetentiam autem cupiditate,
, ira et volontate deflnit; borum enim quodlibet
. , , ,
appetentia est: aimplex vero appetitua in inatru .
mento aentiendi proreua ineaae videtur. At non

omni aenaui, omnie ineat appetitua. Iie enitn, qus
. *
solum babent tactum, aecundum cupiditatem ap '
petitua ineat. At quae omnibus eenaibuB praedita
* ,
sunt, iis etiam ad iram propenaio eat. Hc enim
.
ad ulciscendum comparata videntur. At voluntaa
. ,
aoliua eet rationia, ut et appetitua aequivooe, i t i , .
demque cupiditaa communiter -. item de ira et
,
concopiscente et ratione dicitur appetitua : nam et
, *
divinaa ree dioimur oipetere, tum et acientiam.
, . "
Sed proprie ac preese magie dicitur appetitua de
,
naturalibua motibua rationi oppoaitus. Itemque
, .
cupiditaa alia communia eat, alia iraeoenti et ra , ,
tioni opposita.
, .
Lucem non vocant corpua : quia vero luoem
" *
nonnulli corpoa eaae dicunt, Bpberam quamdam
,
luminia oriri ex aole aaaerunt.Quoniam vero et aol
.
rotundua eat, tum etiam aer, proraua neceaae eat,
- *
apbfflram luminia, quee ad noa venit, vel aphtBram
,
aeria expellere: aicque occupato ejus loco ciroum *
jeotum nobia locum illuminare. Si occupat, aere
, .
vacua erit dimidia aphrera,qu*B illuminata eat, quod
, abeurdum : at ei non expellit, neque iteoi ilJumi , . ,
nat, ut q u ad noa perventura non ait. At ai aam
, *
' , - penetrabit, oorpua a corpore peDetrabitur, quod
fieri non pcteat. Sin vero dicent aliqui poaae a
* . ,
corpore peoetrari corpua, abaurdissimum id pro *
fecto eat. Sic enim poeaet in miiii grano coelum
.
contineri. Deiode, ai quod materiae eit expera lux,
.
, , - corpua penetrare poteet, penetraaeet noo aolum
' * , ' aerem, aed aliud quodlibet corpus : nam qum illa
oonditio eaaet, et immateriatum corpua, corpua
. ,
penetraret, neo omne corpua? Itaque oporteret
, ; etiam lucem aolida quoque corpora penetrare,
* , . terram dioo et aimilia. Quidni ergo, cum aol aub

MICHAELI8 PSELLI

1075

terra eet, non eum eupra terram yidemua, luce

terram quoque penetrante? Deinde, si lux corpas,
aerem corpus penetret, illum oporteat denaiorem
et craaaiorem fieri, contra quam experimur : tenuior enim fit aer illuatfetua, quemadmodum ai
aqaam terra capiat, et major (iat utriaque locue,
omnino neceeae eat oorpua ex utriaque denaiua
fleri: sic aerem cum lux acoeaaerit craaaiorem
fieri necease eat: nuno vero multo secue tenuior
enim et aubtilior fit.

1076

66
, ,
, ?
,
.
, (10)
*
,
.
, *
.

(10) Forte xal .

PSELLI
QUOD ANIMifi MOTUS COELfiSTIBUS MOTIBUS SIMILES SINT.

' .
, ,
*
' .
, , ,
, ,
.
, ,
, *
' , ? ,
.
,
*

, ,

, ,
' ,
.
, , ,

" , ),
, ,

*

, ,
, ,
' , .

Primitivorum coeli motuum, et earum q a ipei C

innat aunt paaaionum, inveniaa apud noe reconditaa imagines. Mene enim noatra, ut aplendidua
luoifer, soiem quodam modo aapientiaaimo repraaentat. Lun autem eat et aaima reprasentatio.
Ille qoidem, ut pulcherrimum et magnum luminare,
totioa eplendidue et fulgura jaciena. Anima autem
qaffl in corporia naturam incidit, tanquam dimidia
parte tantum gplendet. Quod enira in mentem apte
adductum eat, luminia eat particepa tanqoam ex
priroa luce; quod autem ad aenaua infra decidit,
luminia exaora eat, et tenebria plenum. Altera quidem audiit auperna verba et referta eat aplendida

eeoundum scientiam claritate; altera vero, jaxto

ipaam umbram eedene, tnde obacoravit euam naturam. Et quodam modo tenebroao. ealigine repleta, intelligibilem luoem pretor ourrens, aplendidoa illam radioa coarctavH. Et eat quldem illie
terra, luoa, apleodor, anims Sbi vero, et oaro t
mena aimiliter. Unam igitar alteri quodam modo
opponit, oatertim probabiliter. 8oli mentotn, corpua terra, animalem aubatantiam luna. ena qaidem omnino lucia aubatantia, oorpns aplendore
caret; anima vero, inter ea media, lumen aortiU
ut menli propinqna, aliande non iortita est, eum
oorporibua vicina ait.

1078

1 PSYCBOGUMiAM PLAT0N1S.

4071

MIGHAELIS

PSELLI

COMMENTARIUS

P S Y C H O G O N I A M P L A T O N I G A M .
( editione Garoli Guilielmi Linder, Upsaliensis.)

AHGDMBNTUM LIBRI.
In prima parte oom de duobns illie reram gtneribue disputator, quorum alterum est eempiternum,
constans, omnis expere vicisaitudinie, neo onquam ortum, alterum, quod habet ea q u eubjecta mutationie viciaeitudini atque generata eunt (), ez quibus generibue componitur animae harmonia, tum
inde ab ipeie soia initiis ea repetitur numerorum proportionibus declarata ao descripta harmonia, ad
quam tota exigitur animao mandans fabricatio (b). Accedit inversa quedam atque immutata harum
reram inierpretatio (c). In eeounda barmoniam illam numerorum proportionibus persequiiur. In
tertia dnorum illoram orbium, circali eequinoctialie dico et zodiaoi, descriptio, ad eamdem, quaxn in
prima parta allegoricam, ut aiunt, sententiam revocata. In quarta denique parte semitonii eumendi
lex et regula oonstituta. His in rebus enarrandis Peellue auctorem eecutus eet Proolum Diadocbum,
pbiloBophum illum inter Neoplatonicoa, qui vocantur, eminenlem. Ejus eententiiB pro suie sspenumero ita ueoe eet, ut multis locie ipaa verba Prooli traneoriberet. Vides igilur in Psello proraue
eamdem Platonioe rationis perturbationem et confueionem, quam apud Neoplatonicos illoe, qui oum
Platonis doctrinam ad eoarom voluntatum eimllitudinem revocarent, tum ad ea, qu Platonis erant,
explicanda adhibebant verba Aristotelis, ita ot mirum in modum omnia inter permutata sint et
perverea.
() Peell. Peycbog. I , 3.
\b) PselL.Payohog. I , 5 sqq.

(c) Psell. Peychog. I , 1 2 eqq.

GOMMENTARIUS

IN PSYCHOGONIAM PLATONICAM.

'. * * ,
< tupfi<

1 . Diotum quidem est, non temereanobie oonoinnatam perpetue de relatione ad aliquid diepu-

1079

MtCHAEUS PSELLl

1080

* (1), , '

rum in numeria habitum principium eequalitatera
eaee, propterea quod ex illa omnea habitua oriun- ,
tur ad eamque extremam resolvuntur; que quidem , ' '
, deflnitio principiorum est, eed utilem eam nobia

88 et ad vita usum et ad ipsius philoaophiae con, ,
templationem. At hwc, inquies, commentatio quid
proficit? imoet ad Platonia de animae procreatione ; ?
doctrinam et ad intervalla harmonica exponenda . "
et explicanda. Intervallum autem harmonicum eat ,
a voce ad vocem migratio ictua, velut a graviori , ad acutiorem vel ex contrario. Yox enim eat certa .
quodam uniaa ohords reeonantia; qui vero . ' '

ratione dieaie vel aemitonii vel toni a chorda qua
dam efficitur ad proximam tranaitua, aive ad graviora fit 8ive ad acutoria, intervallum appellatur,. ' .
* ',
idemque modulatio. modulatioaibua ayatema
ortum : quarum qoidem ex tribus coojunctia in- ', ' ,
tervallam quaternarium conatat (diateaaaron), ex ' , ! quatuor autem quinarium (diapente), eorumque * ' '
priua in eeqoitertia ratione feraatur, in aesquialtera poeteriua : quae ipsae primae et aimplicea con- , . "
aonantiffi (symphoniae) apud musicos vocantur: ex ,
quatemario autem et quinario intervallo compo- (2) .
, " nitur eeptem vocum intervallum (diapaaon), quod
, ,
in dupla ratione cernitur. Quidquid tum vocia
.
oonvenientia tum unisonura eyatema appellatur,
eyatema aine obataoulia (dieaonantiia) eat, ainceriaaimumque cantum habet. Eodem modo reliqua ayatemata, ne omnia peraequamur, qooniam de bac re nunc dicere propoaitum non eat, aed ita, ut ea, de
quibua mentio eat, demonetremua.
'.
2. Seaquitertium igitur intervallum in genere dia- 0
[ , ,
tonico (aiqnidem tria aunt modulationum genera :
] [
enbarmonium, chroma, diatonum) in aemitooium
, ]
(aemitonium autem, quod dicitur, non vere illud
quidem aemitonium est, aed limma) atque in tonoa ,
dispertitur, ita ut in semitonium et duo deinoepa .
,
tonoa genua diatonicum dividatur. Tooua autem
seaquioctava ratione conatat, isque in illud limma, (3) ' ,
quaa quidem minor toni particula eat, et apotomen, ', ' .
quaueat major.diecedit. In genere autem enharmonio *
id dieain et dieain et duo aimul eonos (quaternarii intervalli) ratio deacribitur, in chromate vero in .
aemitonium etaemitonium et tria airoul semitonia.
tationiecompoeitionem,08tendique,omneaugendo-

( 1 ] idem fere eaae atque id

quoa relaiionem ad aliquid vocat Quintilianua
(lnat. Or. 8, 4, 21), vel, ut veriua dicam, modum
relaiionis ad aliquid, apparet cum ex hoc loco tum
ex Prooli Gomment. in Timaeum Plat. pag. 213 v.
36 aqq. (ed. Baail. 1534) :

(2) . Hc verba, qoanquam non satia intelligi poaaunt, habent tamen

quomodo reatituantar. Quod oetendit vox illa .
Que ai Paelli eeaet, profecto acriboretor. Qoid ?
ai a librario aliquo attenuata et quaei detruncata
fuit ita, ut pro legenda ait? Ego vero credo

(int. ),
' ,
' -

LINDER.

(3} . filirum quantum hic

corruptua eat locua, cujua emendandi quedam ra ' tio imta eat ab eo qui plurium verborum lacu . Cffiterum
nam bic eaae ratua, m margine cod. ma. hoc
ex tota hao, quas 1 continetur, verborum oom- edidit emeadationie epecimen :
plexione apparet, alterum ante hoc opua a Paello (forte : ) forte :
conscriptum esse, in quo de relatione ad aliquid ), , etc. Qua in re
aive de proportione quaerebatur. Incertum eet, Fue- tamen haud scio an juato plua videre aibi visua
ritne ejuamodi fere opua, quod in - ait is qui hoc conjectura assecutue eat. Sed fieri
, libro Paelliano (cap. 59, aupra col. 725), potuit, ut hoc modo acriberet Peallua :
inacribitur, an aiiud
, etc. Quod certe universe
huio aimile, quod aut communi librorum antiquo- verborum continuationi reapondet, quaro ad hane
rum atrage perierit aut etiamnunc in bibliotbecia emendationem oonvereionem noatram acoommof

lateat. L I N D I B .

dare non dubitavimua. Luronu

1081

1083

PSTGHOGONIAM PLATONIS.

'.
3.Ad illa igitur harmoniea interralla ezplioanda

coofertauperparticulariura proportionom invenien , '
darum via et ratio (iatervalladioo, non ayatemata,
, *
ut harraonicarum ratiooum et habitua quam maxime
# , *
elementicius ao simplex declaretur, et cogaoacantur
. , ?,
i i ex quibue chteri [habitua] cooataot): ad illa
.
igitur et ad Platooia de aoime procreatiooe dootri
nam (paycbogooiam) explioandam ooafert.Eoimvaro
, Plato ille in dialogo qui Timaeue iaacribitur, sio
, ' (4)
etatuit, animam a mente illa opifioa rerum et pro ,
oreatrice eimpliciter ortam eaae, neque id ab uno
'
temporia principatu, aed ad essentie ratiouem : in
$. (5)
Phffldro enim dialogo uoo creatam eam eaaa oeten , ,
dit neo interituram, .ita ut eaai, qni ad eaaentie
.
ratiooem fiat, anim ex caueis inteliigibilibue

egreaaum generationem anime intelligat. Eorum

l-.L
* \

*.A
* *
,
*
\ 5

, ,

. "
,
,
, , ^
.
,
,
'
. , , * ,
, .
*
, , , .

alia
_1 et
- mente
.- compreheoduotur
L . . J . i .
enim, que eunt,
neque ullo generata auat ortu,alia eeneibueeubjecta
auatet ortum babent, alia inter duo illa qoaei medium teneotia et intelligibilia eunt et generata.
Eorumenimpartimnequeconjunctaeunt et individuaob eamquerem aioeortu, partim oonjuncta et
dividuaeamque ob cauaam generata; in medio autem
conaiatuut ea,qu et intelligibiliaeunt et orta, que
et individua aua natura eunt et dividoa, quai cum
simplioia tum vario modo composita.Alia igitor in
anima eat generatio, alia in oorpore : una prior et
antiqulor, quippe propior hujue univeraitatis effeotori,altera autem poeterior et recentior, utpote ab
una illa cauaa remotior. Ao vidit eane Plato, non
in corporaaolumcaderegeneratiooem, eedin animaa
etiam, quatenus ipaa temporia participea eint:
que eaedem in Phedro dialogo per tempue intoeri
diouotur id,quod eat.Omoiaeaim traneitivusmotue,
etiamei in incorporalium naturam efficientia poaitua ait, secum coojuoctum babet tempus, namque aoima traneeundo terminos (eibi conetitutoe) aeo
tit, et si ad efficientiam (eive actionis veritatem) apeolamua, temporia societatem habet,si ad esaentiara,
adjancta eternitati eat.Io aoima enim ceroitur eseentia et potentia (eive vis atque iadolea) et efflcientia, ac oonetat hec quidexn ex generibus ejus, quod eet, Eesentia, Eodem, Altero.
u

'. ?. " '

4. At enim triplicem putat Plato anime eaaentiara. Alia eetenim aubalantia ejue, alia harmonia,

, '
, , ,
, ' -

qua eBSODtiaiis ejue multitado coutinetarrquaudoqaidem neo una eat eaaeotia, sicut mene, neo i n
immensum dieoedit, ut corpue poet illam ( i . e. ab

, ' , , D illa aacretum), sed plures, quibui flt, partes

* ,
eaeentialea numerorumque ratione concluaaa, qua
,
quoniam ampliua dividi nequeunt,nequaquam pau-

(4) . Perperam boo Paellua : in

Phedro dialogo enim Plato de anima diaaerena

pag. 245. 0. aic loquitur : El , .
, . Et . 246.
. :

. Ejuad,
. 172, . 21 aqq.
' -

. Caeterum de universa hac re cfr. ea

. huno errorem Paellua indu-

qu idem Proclna disputat io Tim. pag. 69. v. 51

p. 73 v. 50. Ejued. ib. p. 174. v. 51 eqq. L I N D B R .
(5) Iode ab ioitio hujus ea qu eunt apud Procl.
Comm. in Tim. p. 175, v. 32 aqq., ad verbum expreasa Paellua transoripait, ita ut priua quam

ctttfl eat ab eo, quem auctorem aeoutua eat,Proclo,

m inaequenti ab bia verbis : , eto., eat

. At vero io Timeo dialogo ho verba leguut u r pag. 5 1 . E. aq. :

ot io Tim. p. 175, v. 30aqq., -

exoraua, aui juria eaae incipiat

LINDER.

1088

1084

MICRAELIS PSBLLl

oiorespos8unte88e animepartee,quodqaidem a p -
>

parebit,cum confecta.erit harmonicarum proportionom descriplio : alia denique forma ejoe eet; et
haac omnia inter se alia aliie insunt. Nam oum eubitantia multitudinem apte compositam cohibet,
quippe qaffi neo expere multitudinis sit,nec multitndinem 8olam,eed eeoumipeam concordem contineat,
tum harmonia et ipsa eseentialis eet, capax eeeentie et formam efQciens: qua ipea demonetratur,
quemadmodum aot harmonie temperatione eontineatar anima aut non oontineator. Priraum enim
anima ia essentiam et potentiam et efficientiam
dieoedil, deinde, ut diotum est, in eubetantiam,
barmoniametformam 68eentia,tum vero subetantia
in eaeentiam, idem, alterum. Atque bec qusdam

. . *
' ,
, ,
,
, , *
, ,
. ()
* ,
, , *
, , .
,
,
.
qnaei divieio animaB non eetdivieio ilJa quidem,aed

, *

explioatio, ut qu ab anime compoeitione ad ejus *

- -**
* ,
- *
ipsius, quod eat,genera eimplioia procedat.Quibue .
ex generibua ejoe, quod eet, primum quidem con-
aistit in intelligibilibus atque immobilibus formie, ,
alterum in animie, in corporibueautem poetremum. ,
Quare Plato in Timaeo sao primom quidera, ut
ipsius eet sententia, CCBIA animam, quam eamdem
animam rerom univereitatie appellat, oriri ait in *
prima generum misticrae primi craterie : oraterem ,
dicens vitalem illaro et subelantialera reromopificie , .
anime velanimalie vit potentiam ; tum vero huma-
nam quoque animam generari afflrmat, videlieet , ,
altera, otait, miatione (prooreatamj ex iisdem ge-
() f
neribue, quod est, inferioribus. Hoc modo enim
dioit: iterumque in eumdem craterem, in quo ( ,
univereitatis animam temperatam permiecoerat, C *) superiorie temperationie reliqoiaeroiscendoinfudit
.
1

(Deus aummufl) eodem fere modo temperatas, neodum tamen eincerae ( necdum tamen sincerae
eae appellans, non informes [difficiles], immobiles, implaoabilee), eed ad genetricem vergenlee naturam.
(

.
, .
,
, , ,
(
*)
, ' . *
,
.
*
,
, ,
,
, ,
,
pla esset: quintam, q u tertie tripla : t u m eextam octnplam p r i m o , poatremo aeptimam, qnm eeptem
et viginti partibus anteoederet p r i m e .

5. Talis fere universe et probabiliter, ut paocis

rem expediam, Platonie definitur de animas procreatione doctrina. Qui cum talem animn permistionem temperatam esae dicit a mente illa divina,
qaaB Alterius naiuram, a mietione, ut ait, alienam
(siquidem natura ejua ad diecernendom et dividendum proolivie est ab eaque prooeesue [et quaei per
gradue quoedam ascensiones] ao maltiplicationee
profioiscuntur),adjuncta 68sentia,cam Eodem oom- miscebat et ex tribus ieoerat unam, tam rureus
[quaai in scenam] induoit hoo totum. Totum illud,
quod mietionem vocabat, in ea, qum decoit, quorum quodqoe et ex eodem et altero et eseentia
temperatum erat, membra divieit. Fuit autem
talie illa partitio. Unam prinoipio partem detraxit
ex toto : secundam autem primae partie duplam :
deinde tertiam, que esset eecund eesquialtera,
priraae tripla : deinde quartam, qus eecundae du-

(6) ... . Divisiones tanquam invito tribntae eaee oenset, id eoo quodam
ielas vel potiue explication*$ aaiine si quiiPlatoni Jora faoare videtor. Profeoto tn iie non Platonisinue

1 P 8 T G H 0 G 0 N I A H P L A T O N I i .

1085

1086

\ *. . 6.Atque heo quidem anlme eet i n amplioe partitio. Hoc modo enim per numerum aubatantialam
' 6'
in boo aeptem terminoe divisa eat: I , , I I I , IV,
* \ '. ' . '. '. ' . *,
* IX, VIII, XXVII, aimiliterque in eorum,qui propoaiti buot, terminoram rationea (bae) : unam, que
,
seoundas partie ratio eat ad primam, doae, q u
,
terti (partia) eunt ad secundam et ad primam,
, ,
unam, que quartae ad secundam, unam qutnt ad

tertiam, daaeque, q u seote et aeptim (partium)
* (7)

, ad primam (rationea) sunt. Anima igitar, ai partoa

,
ejue partiumque ioter ae proportionem compara .
tionemque apcotamua, aeptanaria eat, aeqaitnrque
', ', \
at eeptifariam et diviea et deacripta rationibue et
' '
orbiculata ait. Orbibua enim (aive circulia) similet
' % *
sunt trea illi veluti prinoipea (ad retrorefleetandum
,
faoti) numeri tripHcea I I I , I X , XXVII, duoque illi
qualiter eqoalea IV et IX, ao duo illi qualiter
,
aequalea qualiter VIII et XXVII. Quare aeptem
* .
quoque circulia conclusa eat. Unitae enim eat illa
, ,
rerum effectrix ratio. Anima autem, ante a rationa

profecta, aeptenariam rationem cum illa habet :
,
aeptenariuaenim numerua et procreandi potena eat

neque matre utitur. Verum enim vero, quamvia breviter et quaai praetereundo rem traQaigentea, onarrandam euscepimoa, quam apeciem ad rationem aubatantialis numeri factam partitio anim pre ae
ferat, et qaomodo aeptem ejua partee veritatem obtinuerint.
%

C.

7.Primaigitur,in qaaanimifiquaeiaummaconeia

tit, maxima intelligendi vi praedita, cum eminente

lllo aupra naturam. Uno aubstantiaque umverae

eaaentia conjuncta eet,quare una etiam, utpote in

airaplici epecie poaita, appellatur. Numerua ejus,
si ad mnltitudinem epectamue, unione continetur,
aptuaque et accommodatna eat ad causam et umbilicum anime, in qua firmua eat neque ulla propinquitate cum iia, qu univeraa aunt, conjunctua.
8ecunda autem pare earo, qu proxime antocedit,
genitalibua multiplicat progreeaibua, quoa exhibet
dualilaa et omnea profert eaaenti progresaua :
quam ipaam ob rem prims partia dupla appellatur,
,
utpote infinitam dualitatem et inflnitionem intelli
gibilem imitata. Illam vero totam ad principium
* ,
retro reflectit tertia pare, cujue ad prinoipia con ' '
volutus eat triena, qui ecilicet, utpote adunationem
*
nactus a prima parte, adejue menauram exigitup :
, ,
, D reliqua aulem portio ad aeoundam accedit. Tripla
, igitur illiua, hujua seaquialtera appellatur, a ae . ' ,
ounda 6nim,qua pari poteetate non ait, ex dimidio
,
*
.

, ,
-
,
.

ceroitar, eed Neoplatoniamiii. Neque enim in h i i

rebua explioandia Paallua quid ipao ientia^proflwrt
ille quidem, aad totua a Proolo lllo itat. L I N D U L

(7) . Hc vox in nullo Orocs lloffoa

ksioo, quod aoiam, reperitar, eed io Forcell. lex.
tot. Lat. snb vooe tepunanm legitur. L I N D I R .

1087

MIGHABU8

PSBLLl

1088

oomprehenditur, perfeote autem a prima. Quarta

pare porro et quinta se ipaam utraque preaidem

oeterarum (poateriorum) prebet; eorum enim,que, ,
etei iooorporalia, corpore dividuntur, cause eunt *, ,
intelligendique vi prcdit, planae, quadrate, una ,
ex secunda, altera ex tertia nata, quarta anim ,
progreaau et partu procreata, retro autem reflec- * , '
tendo et conaummando quinta : utraque plana,illa , ' ,
a eecunda bie producendo profecta, bo Ur a ter- .
tia. Atque altera, ut videtur, genitalium, qus ad \8)
corpos pertinenl, particularum dividuarum ferax , ,
eat, eademque procreatricium fertilie formarom,
,
quee prooeasum anims imitantur; altera autem
, ,
earom, qu in corpore dividue aunt ill quidem,

aed (mente) parcipi poaaunt, procreana est, et qoi- ,
dem earum, que regressum aniais imitantur
,
Omnem enim cognitionem reflectit id, quod oogno- .
oit, ad id, quod eat oognitum, quemadmodum
omnis naturaad generandum et ad deoranm vereus .
procedendam propenaaeet. Sexta autem et eeptima \ , ,
et oorporum ipsorom et aotidarom molium princi- .
palett causas in se preformant : atque bi sunt
eolidi numeri, alter ex aacunda, alter ex tertia , (parte) factus. Quia aatem ea, qus extrema eunt, , ,
ad ea, qoee eunt prima, ipaaaque extremitatea animffi ad ejue quaei apicem ratlo refiectit,
noam ootuplam prime dedit, alteram ita formavit, ut eeptem et viginti partibus prime anteoederet.
8. Itaque eeptifariam divisa eat easentia (natura)
'. ,
animi, namque permanene eet et procedena et re- ,
grediena, et earum, qu in corpore dividue eunt,
esaentiarum ipeorumque corporum effioiena regres- .

eum et coaveraionem. Super boc, qui de anima
eet, locoPlatooie multaeaque Juoundaet mirabilia, C ,
ei hoo modo dicere mibi lioet, mihi optima do- , (9),
mina, com aliis rebas tum litteris reconditie quam ,
maxime initiata, diaaere poeeum, auctorem Por- ,
phyrium et Jamblichum catoroeque Platonicarum ,
vocum (motaci)larum*) quaei fldicinee seoatue ao praecipue divirrum illum arcanorum interpretem. . ')' ,
Muearum numine afflatum, Proclum. Qnooiam au-
tem illud mandatum mihi noneat, eed(boo tantum ,
conoeaeum, utexponerem) quomodo aliarum dein- ,
cepa poat alias in numeris rationum computatio ad , .
Platonis de anims procreatione doctriuam adjuva- ,
ret, que ad id.quod propoaitum eet, demonatran- ,
dum eufficerent, breviter et 8ummatim, complexua ' suzn. Quod niai inutile erit ac aupervacaneum, ip- . ,
aiua tantum diagrammatU via ao ratione diapoeiti D
doscriptionem enarrabimua,qu83quatuor intervallie ,
eptem vooum (quatcr diapaaon) quinarioque aimul
intervallo (diapente) et tono oonatat. Sed dicamoa, ,
quantum quidem (et quale) in prseaentiam de ratio- ,
oibua aritbmeticis, quae aunt in Payohogonia Pla- ,
. Gl. Tennull. adnott. ad Jambi. Nio.
Arithm. p. 141 sa. Notandum, inquit,
ab aritbmetioie dici de auperpartioulari, de
aoperpatieDte. LXNDBR.

(9) . Signifloatur, ut opinor, Eudooie

(e. Eudoxia), ConaUntino VIII imperatora nata,

uxor doorum deinoeps imperatorum, Conetantini

Ducaa (4059-1067) et Romani Diogenie (10671071). Ufr qua) de illa narrat Nioepb. Brienn. Camment. lib. i , pag. 43, 56 eqq. (PatroLogim <om.

cxxvii).

4089

IN PSTCHOGONIAM PLATONIS.

1090

- tonie, oognosoere intersit, de numeri angendi

. rationibue iisque, que inler illae intercedunt,
" , medietatibus, de sesquitertiie et aeaquialteris, quaa
in medietatibua cernuntur, de aeequioctavie, qui .
bus ezplentar intervalla, de limmate. Namque
diagramma et bo omnia oompleotl dehet et oompleri (condensarij his rationibus. Quare primum, ut
ordioe prooedai oratio, in iia namerie, qui ab unitate eunt proximi, eaa, q u a Platone memorantur,
primae rationee eumamoa.
'. ,
9. Pooitor igitur unitaa, ejusque duplue numerue
* , , binariua : deinde ternarius numerua, eefequialter
* , * binarii, unitatis triplue: tum quaternariue, binarii
* .duplua : tum novenariue, ternarii triplus : tum
* octonarios, octuplua unitatia: poetremo autem eep . ' ! tima para, que eeptem et viginti parlibus uoitati
, - anteoedit. Tum vero si bc bactenua Plato eeaet
. - JJ pereeoutus, elaborandi diligeatia non amplius opoa
esset Quando aotem ipse nobis prscipit, ut dupla
, et tripla intervalla aritbmeticie atque harmonicis
medietatibue colligemua, quia inter unitatem et
, dualitatem medietates nullo interjici poasunt pri mus aliquie numerus eumendus est, qui qoam mi . ', nimua dimtdiam partem atque tertiam babeat: du ', , plam enim quivis numerua babet. Sumatur igitur
. 6 (eenarius) numerue ejuaque duplue 12 (duodena ' riua),eamdem rationem babeaa,qoamoumdualitate
9" . unitaa.In medio illorum numerorum uoitatem etbi ' narium sexiee cootinentium interpoaiti octonariue et
, *
novenarius eaa,qua diot sunt, medietatea reddunt
' [ '] ' , Octonariue enim eadem parte proetat extremie
'

'

r
'

, - Q eademque superatar, quod qtiidem harmonioe pro. portionie proprium est; novenariua autem eodem
DQmero (senarium) prestat quo (a duodenario) eu. peratar, quod quidem aritbmetic eet medietatis
proprium. Si aexies igitur unitatem et binarium
', " - eumpeerimus, numeroa invenerimua medietaiee,
quae diximue, complexoe. Similiterque ei reliqooe
in eerie illa, quam eupra enarravimus, duplos
.
triploeque numeroa eexies Bumpaeriirue, inveniemue terminoe, quoe aritbmetioie et barmonicia medietatibus oondensare (explere) poterimua.
10. Sunto ex tota bao, quam supra diximue, aerie
'.
. " - sexiea aumpti (numeri). Reliquis numeris ordine
, ' ' * diapoeitie quanquam Bolum numernm 54 ante 48
* ponere debebamua, priorem illum anim dioae tertii
' , triplum,tamen poet buno illum poauimua,unitatum
, , D multitudinem (ordinem aeriemque numerorum) ee , , cuti, etque a numerandi more diecedentea Platonie,
. qui, ralionem numarorum eeoutus, alternos duplos
' ' ' et triploa collocabat. Inter 6 igitur et 12 medii
', ' ' intercedent 8 et 9 numeri: inter 12 et 24 doploa
', '* barmonica medietae 46 et 18 arithmetioa : inter
duplos numeroa 24 et 48 32 harmonioa medietaa
' '
tff

17

m'
'
Kf'

tttpUAELIS
PSEl.Lt
rUiUB*H0 *> WpH tfitom idter 6 18, {ttorirjje ', ,^ * 4 y . (4>

'

prtmot 11$ Iriplos, (intercedeni) harmoutca medteU*8 i4 ifilUmetlca : luter secondos iriploi 18

f * 6 ', \ * '*

6t $4 f? ktrmontee.ei 86 arllkmeltea medielaa:

,ta*r tfitUP* irlplos 64 et 168 uarmooica medietas

61 *

? ** 61 t f i ^'
W

Cl/

11 61 108 itlUirtie\tct. llljee tfllur medletatibui

.difpoiht ( (tacrlpu) dopla t l tripla inter.

jsr

>

tf

*\ - > 6 \
tt '.

* *

, Kft nl hMehicepi letmlnl altil: 6,6, 0,13

16, 18. <6, (7), 5 i , 56, 48, 64,81.108. IQi. Quo6
! ( ttrniijiii, qui expoaUi sunt, aesqnUertiaira-

c'

, ? ! '
\ '. \ . . \ \ Iff. W *, *.
'. \ ?'. '

|ff V P V

'

fcionea in aeaquioctavaa (rationea) atque in limmata

poaaent diatribui, flnem bic (diapotationi noatre)
imponeremua. Quod oum fleri non poaett, alia nobia ooDailii via opua eat. Qaare ai propoaitum erit,
medietatibua illia, de quibua mentio eat, et aeaqnioctavia (iotervallia) duplam rationem explere, rationem illam aerie decreacente prooedentem intra
duplam (rationem) duaa aeaquiootavaa et seaqaiiertiam cohibere et continere oporiebit.
I I . Et vero aumatur in octupla ratione tertiua ab
unitate Dumerua 6 4 . Ex quo procedere due aeaquioctav poB8unt,omnia enim maltiplex ratio tot auperpartioularea babere dicitur rationea,de ae nominatae.quota ipaa ab unitate eat; neqoeyero aeaquitertiam rationem babet. Triplicato igitor numero 6 4
eooflcio 192, cujua aoaquitertiua numerua 256 eet,
aeaquioctavua autam 246: bujoaque aeaquioctavua
2 4 3 . Brgo hec eat limmatia ratio, quae poat ademptaa duaa illaa aeaquioctavaa ex ea proportione
(40) Rectiaaime de tota hao aentenlia, qu bia
verbia ... comprehenditur, ia, qmcunque in margine cod. ma. Grece

*"

pV p *

,
* ,
.
*
.
'.
'. ,
(10) (.
, . * ('
', *,
', '* $
' '

hoc annotavit : ' TJ' ',

' , ' , '
\ UNDXIU

I N PSTUHOGONIAM
f
6 .
',
, ' ',
' ,
' . ', &
. ,
' *

. ,

,
' . j
' ' ' '*
' '* ' '"
' *, '
'* ', ', ' .

* '. '.
'. '. '. ' . '. '. ,
'*
'* ,
,
, ', ,
, ,'* ,
, ,'* , '
, ,'* |

, ,'* ,

, '
' ' ',
, ' (11), . ,
' ', , 6 , ,
, ,
' 0,
.
,
' ' '
, ' -
(

(11) " . '... '. In margine cod.

hoo annotatum exatat ' '
%

' , '
,
' ' ' ,
' ' ' . '
' , '
,
'. h . . ,

8 Latine reddae : 512 ad 384 eeequitertiam faoit

PLATONIS.

4091

soperest, quam habent 256 cum 243. Ex univeraa

enim eesquitertia ratione, duabue demptia aeequtoota?is, limraatis ratio relinquitur. Atqui numeri 256
seaquiootavus eat 288, isque aritbmeticam medietatem eervat ioter 192 collocatus et 384, qui rationem duplam ad 492 facit, ad 288 seequitertiam. Si
vero duo eeequioctavoa numero 288 adjicere posaemus, boo quoque eesquitertium (intervallum) eesquiootavia (intervallie) et limmate expleremua.
Verum hoc fieri non poteat, nam eesquiootavue
eJQB 324 ootavam partem non habei; quooiroa ei
quia Integram servare cupiat unitatem, ad illom
numerom seequioctavam rationem efflcere nequit,
nam fractura (ut aiunt) octava ejua pare eat. Quare
ut ejus et dimidia para numerue ait simplex et eeequioctava ratio efflci possit, si eum duplicaverimus,
ob eamdem causam eoe, qui et ante suntetqui eequuntur, omnee duplicare cogemur. Pro 192 igitur
erit 384 : pro 246, 432 : pro 243, 486 : pro 256,
512: pro 288, 576, ejusque eeaquioctavua nomerae
648, bujueque sesquiootavus 729 : deinde 768
qui duplus est numeri 384, et ad 729 limmatie rationem habet. Atque hoo demum modo duplum
intervallum sesquialteriB el aeaquitertiis rationibua
per hoB numeroe 384. 432, 486, 543, 576, 648, 729,
768 expletum eet. Ilaque ei totum diagramma explere cupitnus, poetquam ordine pro prima parte
numerum 384 aubstituimue, pro aeconda 768, pro
tertia parte, tripla prim (partie) Becundeqae
dupla, 4452. pro quarta, aecunds dupla, 4536, pro
quinta, tertiae tripla, 3456, pro eexta, qu p r i m e
ootupla est, 3072, pro eeptima, qo eeptem et
viginti partibus antecedit primam, 40368: ai bae
igitur harmonicis et aritbmeticie explere capimua
medietatibuB, qu appoaita aeaquialtera et aeaquiteriia intervalla efflciant, inter 384 et 768, qui
numeri aunt dupls rationia, intercedeot 512, qui
harmonicam faoit medietatem, et ia, qui arithmeticam medietatem efficit, 576. Sin autem t r i p l i

intervalli, 384 dico el 4452 numerorum, medietatea aumimus, numerus 576, qul i n dupla ratione
arithmeticam medietatem implebat, harmonicam
tuetnr medietatem, arithmeticam autem 768, qui
duplae rationia major erat (terminua) extreraua.
Si ruraus eaadem volumua aecund duplae rationia medietates assequi, inter 768 et 4536 (erit 4024
harmooioa medietaa, arithmetica 4452. Quod ai
aecuodum explere nobia libet triplum (intervallum), cujua termini 4452 et 3456 aunt, barmoni-

rationem (512:384 4 : 3), ad 768 seequialterum

(768 : 512 =-3 : 2), ex quibue constat dupla (ratio).
Ao numerua 412 et numerum 384 tertia ejua parte
auperat et a 768 tertia parte superatur: 576 autem
ad 384 eesquialteram facit rationem (576:384 =
3: 2), ad 768 eeaquitertiara (576:768 = 3 : 4) inverae, atque extremus terminua uterque utrumque
invicem unitatibua 192 et superat et eoperatur.
LINDER.

MICHAEUS

1095

cam numerue 4728, 2304 arithmetioam iie reddit

medieiatem. Ei vero ai tertium etiam duplum
(intervallum), quod in terminie 4636 et 3072 vereatur, expleium erit, numerus 2048 harmonicam,
2304 autem aritbmeiicam medietatem habebit.
Quod si praterea tertium triplum (intervallum),
5 dioo et 7 partem, similibue medietatibus pleverimae, 3456 et 10368 extremi orunt, medii
aalem 5184, harmonicus, et 942, aritbmeticue. Si
porro eeequitortiorum etiam, qu ex his medietatibue prodierunt, et eesquialterorum intervallorum unumquodque eeequioctavis et limmate expleverimue, in terminie ordine dispositie totam
dlagramma, eesquiootavae rationee 24 et9 Jimmata
oontinent, apparebit.

1096

PSELLI

, ot 8
4 ' ,', 4 ,'
, ,
. ?
, ' ,' ,',
,' ,
,' . "
, ' ,
,
' 4 ,', ',
,'. '

,

' '.

{12) * *\-.
-
- '.
\
- .
9la
.

. '
****-

.
-

* **

.
' ['] [*

^^.

(12) Hoc diagramma DOD a Peello primo ioventum deacriptumque esae, sed jam a Proolo ipeo
expoaitum, duabua de causie verisimile videtur.
Pnrnum enim Procl. in Tim: 495. . ,

Cfr Tim. Loor. (Ed. G. F. Herm. 1853. Tom. I V ,

pag. 449. Orell.-Bait.-Winkelm. Turic. 4839.
4 : o. pag. 956. b.) Theon. SmyTn.-pp. 9798,
262. Euclid. Introd. p. 54. Procl. p. 493. PraHerea
inquii
in boo diagrammate disponendo admonendum v i '
detur, ea, quee uncie [ ] inciuaa reperiuntur, a
', '. Tum vero in diagrammate nobie ease adjeota. Nimirum excidieae librarioxqedietates duplx rationis quartm memorantur, etei rum incuria videntur. Certe ad rem, cujua antea
In iis, qua) supra a Psello enarrantur, nulla dupla mentio eet faota iJluetrandam tam neceeeario
rationie quarte mentio facta est. Proclo tamen pertinent, quam q u niaxime, quare fieri vix
ratio illa atlingitur. Quod ex iie apparet, quae au- poluisae puto, ut a Paello preiermitterentur. L w pra 11 elc. ex Proolo eumpta laudantur. DBR.

4097

I N PSYCHOGONIAM

1098

PLATONIS.

ssuovtxf; * -.,; ..
. 4.
[.)
' .
,/ff)
fdtp-.

]
,?'

? ^ ' :
V* ..*
1

, 1,'
9

. .
. .
?*)

*
Att,
, "*'
#>

,'

,^-'

[~
;:,

*'

' . (13) , ' 42. Primapars aperit, indiviae primum mentem,

tum menti convenienter animam perciperoetunifor , ' ,
miter et perfecte et omnino omae, quod cognoscitur,
, '
comprehendere. Quae si divise comprebenderet, co . gnitionia geoera confunderentur,neque immutnbilia
, ? ,
ea aervare posset aniraa,quia omnino cogai tio aecun ,
dum id,quod cogno3ceret,divideretur,eoque pacto aut

conaumereturaliquando,8iinciaio esaetcircumdata,
, ' ,
aut, si sectio in inflnitum esaet, infmitis modia in
, , parte (particulatira), ideoque in diverao etiatn at, ,
que etiam cognitionie genere agerct. Quod ai ita
.
8 habeat,ut aut peoitus totum aliquod sit(anima)
, aut separatira unumquidque in unaquaque cogni ,
tioais aectioae, si (igitur) ita se boo habeat, aut
, *
*omnes omnia cognoacere (percipere)* oportet,
* ,
aut neceaae est in aliquibus vel potius omnibua
,
" , alias aoimae partea agere,alias inefficaces permanere. Quo quid abaurdiua, quam, cum poasit,
,
agereanimam vanamqueesseejus potentiam? Quare
;
(aequiturut)iategreetaimpliciteret percipiat aaima
, '

(13) Cfr. 5, Procl. io Tim. 199 aqq. iia,

qu eequantur, Psellus plue de auo eumpait quara
iis, qufie adhuo dicta aunt. Et iamen ostendit
PATROL. GR. G X X I I .

Ploclianam diecipliaam ita ao imbibisae, utnoleaa

volena ab illa ataret. LINDER.
35

1099

MIGHAELIS PSELLI

1100

etcognoscat;eamque ob causam ecientiarum apeciea, ,

qum in anima ineunt, omnino non perturbantur.
'. , ,
1 3 . Secunda pars qoae est prim duplo, oatendit, animam.etiamsi per se adunetur et oadem fiat ,
nec prodiens sit et uniformis, procedere lamen et , '
mutari aecundum ea, quae cognoecuntur. Quo in .
/ .
genere sunt ea, quae in generatione aunt posita, et
. *
ad naturam alterius pertinent. Hoc est enim, quod
( , '
08tenditduplum(intervallum).Quemadmodumenim
in Uno idem (nam etsi non alteri,at contra ea sibi ),
proreus idem [eet]), sic in duobus id, quod diver- , ' * ,
sum (alterura) eat. Quod quidem non a seipso ,
diversum (est), sed a divereo diversum, ita ut, .
etiarasi non discordet a seipao, ab alio dissideat.
'. ,
14. Tertia pars, quae duas babet et ad primam
et ad secundam (partem) (babituum) rationes, et ,
primu tripla est secundeeque eeaquialtera, cogni- " . ,
tionem aperit ad ea omnino pertinentem,quflB sen- ,
sibilia sunt, quae quidem etai per aubaistentiaa ,
(ut hac voce ultar) augentur nam tria multitudinia , '
y

initium (est), simplici tamen et sincera cognitionia ,

(vi) atque eo, quod universum dicitur, adunantur, *
et vero in multa (multitudinem) ex particularibua , .
coguntur.Atquehaecquidem multaetdiveraa(8unt), ,
aed cognitio illa et aimplexest neque diversa. Ac , , , praeterea aeequialterara habet rationem ad aecun- , '
dam (partem), oateaditque, ut opinor, ratio, illud Q
ipsum, quod auotum et multiplicatura est, etai in * ,
. ' univeraum aimul et aimplex (tanquam ia unum
, , ,
quoddam redactum)copuletur,exsimplici tamenad
multitudinem colligi : ex pluribus enira unum fit, , ex uno 883pe hc plura (multitudo). Ad eenaibile . ,

igitur, quod oatendit secunda pars (aesquialtera
|lla ralio) multitudinem apponit, quam oatendit , ,
tertia, utrumque autem ex eo, quod proprie unum . , (14) .
dicitur, comparatum eet (pendet). Quas ai ad illiua
comparationem iater censentur (et aeatimao- *
tur), seasibile illud aimplex ab eo, quod proprie ,
.
unura dicitur,propius abest qoam id quod auctum
multiplicatumque eat, sicut duplus (nuraerua) uni propior eat quam triplua. Quod in isti enim majua
eat, prolixitatem quamdam et alienationem prae ae fert. Inter se autem comparata, propiora alterum
alteri ease visa (reperta) aunt; nam velut ia seaquialtera (ratione), sic utrumque aub aensum cadiL
15. Quarta pars, qu& aecundaa dupia est, et, D
' , .
contra unam illam poaita,planum habet quadrilate- , , rum, cognitionem, quae eat in latitudine, aperit. ,
Quare ab uno recedit, cum longitadine autem aive .
dualitate comparatur.Omaia enim cogDitio,longi8- , sime progreesa quanquam ex uno pendet, eicutex
. , ,
unitate omnia numerua, eamque ob causam ad
,
unum plua pertioct (accomodata ad unum eat), ne, ,
que tamen in longitudinem aane creecit, dum ex , '
unitate pendet. Ab illa autem quaai dimisaa cum , "

(14)

. Yox, credo, a Paello inventa.

LINDBR.

liOl

I N PSYCHOGONIAM PLATONIS.

1102

, aeinflexit et obliquavit,dup)ex quodammodo (facta)

primum multitudini tum vero latitudini quasi innaacitur. Et vero id, quod cogaocit, quaaiplaaum ae
facit accomodate ad ejus, quod cogaoecitur, pla .
num, quod hio ostendit quarta pars, quffi quidem
contra aecundaoi et onam illam posita eat.
' , ,
16. Quinta pare, terti tripla, neque coctra se
cundam neque ooatra primam poaita, cognitionum
, .
multitudinem ostendit.Fundamentum enimeorum,
. '* quae multa nominantur, tria aunt. Pluriea autem
' ' ,
(ai aumuntur) multa, novem (efGciuntur). Indeno. vem Muaaa veluti plurieamultaa poetdicere aolent.
,
Multatamen nullam comparationem neque ad unum
, ,
habent^aicut non planum aut aolidum ad punctum,
, ,
neque vero ad binarium numerum,quemadmodum
* neque aut ad fundamentum domua, aut navia ad
, ,
,

, , *

carinam, aut uaiveraum ad principium : neque

. " ' ' - enim ullum principium extremie cognatum eat,

, , quanquam multitudinia principium, multitu .
do, dualitaa eat; aed multa (habent inter ^ae comparationem). Qua ex re numerua IX oum I I I , ut multitudo cum raoltitudine, comparatur et in multitudtnem auctua triplum (numeram) exhibet.
, ,
17. Sexta para, priraa ootupla, oum nulla alta
,
rationem habena, rerum cogoitionem indicat adter (5)
tiam dimeneionem (progreaaam), ad proiunditatem
, .
videlicet vel craaaitudinem vel altitudinem. Quo , ,
niam autem, utpote ad aliaa rationem non habene,
' ,
oum prima conjungitur,qaiaacilioet cubuaeat,
, ! proxime eequena, et ex numero binario et qua, ,
ternario fit, neque ad illum quadruplam rationem
, - , neque ad hunc duplam eequitur, sed eam (tuetur),
/ .
que, primas ootupla, baa quoque complectitur. Ra*
,
tio aotem ad prima reflectit extrema, ne prorauaab
, '
uno aejuncta aint, aed, etiamai varia eit, unum
, * quaai in locum acientiam comprehendit. Numerua
? *
enim (ejua) aolidua primua (eat)et ffiqualiterequalia
,
eequaliter, quamobrem, ot cum uno connectiiur
, .
primua, (aic ille) cum prima acilicet parte, unde
conatitutionem auam habet.
18. Septima para, qu eeptem etviginti partibue
' . ,
primam praatat, queeque alter cubua aolidua eet,

, eodem modo, quo proxima, eet afFecta, et multitu>
diaem cogoitiooum et tree dlmeaaionee accea
aionem medium profert. Excedit quoque (oume. '
rus) ille (oumerum) I I I et IX, uni novcm partibua
', , ,
, - praestana, alteri tribue, eorumque ie, qui triplua eat,
' ' . D jamdiu ioeatio reliquia, qui vero oovem partibua
(5
major eat, et ipae a nuraero IX ad I perducitur,
Quare ratio propoaita id, quod porro eat (excurrit),
,
et aolidum eeptemplex cum uno ccmjuDgit, eaque,
qase media euat, traagreaaa extremitatee aaima
,.
ad aummum faatigium tollit.
1

(15) Boeth. Arithm. lib. , c. 20 (. 1029 ed.

Basil. 1546.) Sicut, inquit,longitudini numerorum
aliud intervallum, id eat, superfloiem, ut iatitudo
oateaderetur, adjecimue, iia nunc latitudini, siquis

addat eam qux alias altitudo, alia$ crassitudo,

aliasprofunditas appellatur, eolidum numeri corpue
explebit. L I N D E R .
9

1103

1104

MICHAELIS PSBLLI

(46)
(17).
'.
' ' ,
, ', '* '
.
', , ',
'
'. '

' ' ,
'
'. ' '
( ,
', *
,

* ', ' , \ ', ', ',

,
', ', ' ', ', ', ', '. '
. *

,

* '
, .
.
, ' .
.
'.

! *

,
.
,
,
' ,
.
, '*
...
*


. , (f. ,
) .
* .

', ',
; ', '*
*

' '
.
. " ' ,
.

',
.
' ',
, , ' . '
, *

, * ,
. *
* ,
'
.

*
,
... ,

,
, , .
*
. ',
'

. " ' '*
* ' , ' '* ' ' '
'* 6 ', ',
'* ' '*
' ',
** '* 0 '
' '. ",
' , '
', , '* 7 ', - I .
', , '.
' '
* ', ' ,
' , '*
', ', ', ' , \ .

(16) Supervacaneam impendere operam mihi videbar,si Latinum sermoDetn convertiseem hano
Peelliani ia Timsum Gommeotarii partem, q u
tota ex euperiori commentatione in modum compendii eesot exoerpta. Quare oaveadum oeasebam,

ne eadem fere bie dicerem. L I N D E R .

(17) Latine : Pselli, philosophorum summi, enarratio Math$matice artis in Tim&o PlaUmis de animx
tubstantia generatione.

1105

I N PSYCHOGONIAM PLATONIS.

,
'
' *

' '
4' * ,
, ,' ,
, ' ,
, ' *
, '
,', 1 '
,

. , , ,
' ' ' ',
, ',
" ,
*
* '
* ' * '
,
. '1

.

III.
Caeterx ex Timxo Platonico doctrinx enarratio.
1. Insatiabili fontis Platonici desiderio teneris.
Nam utetiamnunc scaturiginum copia affluis abundasque illius eapientia, aic denuo eam combibere
cupis. Quaeris enim, hso quoque quidnam eint ?
De rerum Opiflce ; Uanc igitur omnem inquit
Plato conjunctionem diffldit, mediee aocommodans mediam in speciem Greecae littera? X e regione
commissurde : eoque xnotu, cujus orbie semperin
eodem erat eodemque modo ciebatur, undique est
eae circumplexua: et circulum alterum exteriorem,
interiorem alterum fecit.Exteriorem quidemorbem
dixit esse ejusdem naturae, alterius autem inlerio
rem, illiuaque latus in dexteram partem detorsit,
hanc (alteram) a media linea ad laevam. Principatum dedit ejusdem ffiqualieque oircumvectioni.Solamillam enim indivisam reliquit.Ioteriorem autem
oum sexies in septem orbes duplo et Iriplo quoque
intervallodispareedivisissettnam triasunt utrinque
intervalla), oontrariie inter se cursibue moveri orbes jueait.celeriusque tre8,ratione autem (ao numero) 86 moventes. Haecquidem verba sunt Platonis
2. Jam vero enarratio (bc est) : Curvanior igitor rect (lineae) ita, ut extremis partibus rureus
connectantur, fiantque duo orbes, (quorum) unus
interior (est), alter exterior, ex obliquo inter se
collocati. Itaque bio ejusdem orbie nomioaiur, alterius ille. Ejusdemque qui vocatarjuxia circulum
equiooctialem est, juxta zodiacum [is, qui alterius
appellatur]. Neqoa enim squinoctialisoirculuszodiacum rectia angulis secat. Ut breviter igitarrem
persequar, heo fere sunt, qu a Matbematicis de
forma animae dici poseunt.Ad anim autem essen-

'. ? ; . "Eti

,
, ; , ,


,
,
() ,
' . ,
' .
,


, ,
,
.
.
'.
, .
, 6
, , .
6 ,
6 ,
[ (18) ]
.
, ,
.

(18) [ ]. Hc verba, a nobis adjecla, i t a ad eeotenliaia neceesaria sunt, ut exoidisse noneine

probabili causa existimari possint. LINDER.

1107

MICHAELIS PSELLI

1106

tiam si orationem revocamuB,eic sentirauB,animam ? ^ <

revera omnem discipiinarum acientiam anticipare, ,
(ut) in geometria integritatem (id quod in quanti- ,
tate aliqua ver8atur),figuram,lineam ; in arithme- ,
tica (disciplina) multitudinem^essentiales unitates:
;.
in harmonica numerorum rationes : in sphaerica

duplicea motus.
3,Anima3 igltur in longitudioem aectio processum
indicat desuper a rerum opiOce manantem, unde
post unam du animae exoriuntur,quarum utraque
easdem habet rationes,iater seque et conjunguntur
et dletinguuntur et centris cohaerent. Hoo enim eignificat illud mediaeque accomodans mediam.
Quaa cum in ciroulum rotundavit, intelligendi vidonatae, eo cureu, qui eemper in eodem est,

'.

, '
, ' ,
, ' ,
.
.
,
eodemque modo circumagitur, circumplexus eat, ,
.
.

.
i
!
. _ ,

. ~
*_>

? '
... .
-..

* \ 2
>'_*?

quando
participes
eas rfecit
divinae
mentis
(ratio

'

nis), tranetulitque animarum dualilatera ad intellectualem dualitatem eascntia iis praeatantem, ni- ,
mirum quia, eiquidem duplex animalis vita eit, , ,
una in cogitatione poaita, altera in opinatione,duae , *
rectffi (lineae) proveniunt et in orbes curvantur :
medi autem accommodane mediara ita, opinor ,
(dicitur), si ad ea,qu per se media eunt,facta est
.
animarc conjunctio. Postremum onim ejus, quod in
cogitatione positum est(= mentis intelligentiaeque), , ,
et Burnmum ejus, quod opinione comprehenditur ' ,
(opinati et aen8ibilia),in media animae corapositione , , semper eet.QuaB vero ex commissura orta est forma, ,
dico,ei multamcum anima affinitatem essedicit ,
Porpbyriua ille. Fuit enim, inquit, apud iEgyptioR
ejusmodi forma, anim& mundaDffi notam gerens, C ,
orbi circumdata: rectisque (lineia) biformis anim
-
potentia aignificabatur, orbe autem uniformis vita

atqne intellectualis cooveraio orbiculatim flexilis :
* motue vero, qui i n eodem aemper eodemque modo
, .

cietur, intellectualis illa circumvectio est, qu D *

quidem animam cotnplectitur. Atera autem uni- .
forrais eat, altera biformis.Ex orbibus autem exle- ,
rior ad mentem intelligentiamque pertinet, ad .
opinationem autem interior.Nominandi vocem au> .
tem Doli putare meram nominia impoaitionem,aed
potentiarum (largitionem et) communicationem, ,
Menti enim (intelligentieeque) idem repreesentandi , '
iacultatem Opifex rcrum diatribuit,opinato ac aen- , .
aibili Alterum. Accedit, quod ea, qu meliora eunt et diviniora, melioribua potentiia donavit : earn ( c i r oumvectionera), qus Ejuadem vocatur, in dextram partem flexione, i n Binietrara flexione Alterius : hanc
laterali (motu), illam centrali.
4. Similiter in rerum universitate circumvectio
'.
inerrans omnibus in cauea eat cur eodem modo ,

1109

1 PSYGHOQONIAM PLATONIS.

1110

. eint, (oaBtarae) erranlee, curaliter alias. Dextrum et

, '
* , . ''
,
,
.
,
,
, .
,
, ,
* , ,
, ;.
-

sinistrum ex anima (oriuntur): (qua?) eaaentialea

ejus proprietatee aunt et imaginee : id, quod inerrana est, dextrorsum, quod autem orrans eat ainiBtrorsum (vertene), vel potius hoo mentia, illud

anima imago est. Exipsa autem anima (ortum) eet

dextram, quod quidem ad intelligibilia vertitur,
ainiatrum autem ad curam aenaibilium. Sicut in
mundo inerrantem (circumvectionem) in latua circumagit, errantem autem ad mediam lineam direxit, aio in anima etiam. Ejuadem orbem in latua,
ad mediam lineam autem Alteriua. Mediaalinefflautem (eat) proprium id, quod obliquatum eat, quod
eat irrationale, quod circumdatur, qood anguloa
dividit, laterie autem id, quod non obliquatum eet,

*..., , quod eat ratiosale, quod comprehendendi, quod

l - _t_ - Hio
: melior
:
:
;
r
continendi vim
habet.
igitur
animae
[orbia] in latus, utpar eat, flecti dioitur, ille vero aeoundura rectam lineam, ut qui prooeaau et multiplicationibua gaudeat. Gstera de aectione orbium
in COBIO vertentiam facilia ad dignoacendum aunt et
(quaai) i n medio poaita : i n iia autem (orbibua),
qui ad animam pertinent, alta quadam mente opua
eat; ineat eoim in anima tum uniformia putentia
tum multiformia, hujuaque orbis omnium cauaaa
oomplectitur,aed acindi neqait. Quare omniamultitudo viaculo ejusdem (aive indentitatia, ut hac
voce utar) coQtinetur. Non mirum autem, ai una
epiatola causas ac rationes omnea complecti noa
poteat neque enim unquam cyatbua maria Atlantica, neque ingentea illaa recondit doctrinae Plalonicse copiaa epiatola) moduscapiat. Quare acquieecere
(in bac re) oportet, ai aliquid ejua sacrarium introepicere liouerit.
'
C
IV.
Ejusdem ulierior limmatit enarrutio.
' .
1. Limma quid ait quantoque ait minua quam
'. , eemitonium, interrogaati. Sumitor igitur numerue
.
1536 : eeaquioctavua ejue fit 1728 : hujua autem
^ * '
aeaquioctavue 1944, quem ad 1536 duorum aimul
,', '
tonorum rationem babere conatat. Ac aeaquitertiua
^' .
"l % "\
- ,
r i
*Y
%
\
_-r
~ _
1
' ,
'
,
, ' ,
.

,

,
.
, ' t
.
.

"

A : _

' ,'. D numeri 1536 numeru8 2048 eat. Limma igitur in ea

'' '. '

eat ratione, quam ad 1944 habent 2048. Quod ai

' ,
,' ,'

numeri quoque 1944 aeaquioctavum aumpaerimua,

numerum 2587 babebimua. Ac major ratio et

,' ,' '.

meri 2587 ad 2048 unam numeri 2048 ad 1944.

1111

MICHAELIS P S E L U

111)

Numerus enim 2082 plus quinta et deoima parte

8ui,minus autem quartaet decima numerum 2048
prestat. Numerus autem 2048 plus undevicesima
sui parte minus autem octava etdecimai944superat.
Prolecto mioor tertii toni parlicula in diatono intra
intervallum quaternarium (diatessaron) cobibetur,
ila ut zcodum limmatis semitonio minorem (eese)
concludi poesit, quaternarium autem intervallum
diatessaron) totuin duobus eemis tonis minus esee.
Et vero numeri 2048 ad 1944 ratio eadem est ao
numeri 256 ad 243. Neque vero in aequalos rationes
duas dividi potest aut sesquioctavus (numerus) aut
aliusquis euperparticularisjquam proxime autem
equales sesqui 18 numerus et sesqui 17 sesquiootavam rationem faciunt. Proindre semitoniumfitex
media quadam inter illoa ratione, ita ut major(ratio sit; numeri [sesqui] 17 minor eesquisexti decimi.Numeri autem 243 plus quam septima decima
particu!a!3est minue autem quam undecima, ut
ei copulenturinter 243 et 13, proxime ia earatione, quam ad 256 babet 243, semitonium consietat. Deraonstrata estautem limmatis ratio, quam
habent 256 ad 243, et a semitaoio limma ea ratione differt, qu<& numeri 253 ad 256 est, eesquiootava (viscosima) et centesima.

' ,' , ,' '

[] ,
' . '
,
,
' . , '
," ' ' . :
' ,
. "
, ' \

,
. " '
' ,
', '
'
' '. '
' ',
' ',
.

2. Habesigitur, quid valeat limma, quantoque sit

roinus quam semitonium,et quantum distet ab ipso
semitonio, et (cognitum habes) in aequalcs rationes
duas dividi non posse neque sesquiotavam rationem neque aliam ullam euperparticularem. Quod
vero missis litteris mihi objecieti, quod praelernriserimus nonnulla,quffi adPsychogoniamPlatonicam
explicandam adjuvarent, ea tibi veluti debita jam
solvam. Quod Plato enim distantia dupli et tripli
intervalli unaquaque, quia tres utrinque sint dielantiffl, Bcissionem eeptem illorum orbium factam
esse dicit, sane eet illud, si ad verba spectamue,
(ad explicaodum) subdiilioile ; attamen signiOcat.
distantiauaaquaque duplorum triplorumque intervallorum, quequidem terna siat (in quatuorenim
terminie distnnti tres) factam esee sciesionem,
quod idem est ac (sijsecundum longitudinem(facta
ea esse dicatur), ut in unoquoque septem illorum
orbium omnes diataatiae et orbes onines insint :
DumeroenimduplitripliqueintervallidisLantiarum,
quffi quidem sei eunt, sexies orbes ecidit. Quibus
animo preceptis animam rerum universitatis, rationee habentem, ante bas (rationes) et univereae
mundi partes.inerrantemdioo eterrantem,omnium
in mundo vereantium (deorum) essentiam usurpare
etatuimus : quo ex re orbis ejusquod alterumvocatur, primas causas procreatrices septem orbium
inseeohibuit Quod einon eesenti quoquepropriue
quidam factus sil orbie,sicut ejusdem natur (identitatis)et diversae (divereitatis), defendemus, si quis
audire cupiat, borum esee oppositionem, eesentiam

'. "
, .
*
.
,
, , .
* ,
,
, , ' ,
* ', '
( f )
, (
'
, , V



. ,
( +) ,
',
' ,

.
,
, , ,
,
. *
, { ,
, , ,
,

autem univereiEHnimaecommunemease.Illamautem

in sex (partesjdiviaionem anim (quaei)familiarissimam esee Pytbagoreorum est senteDtia,unitatem

1113

IN P S Y C H O G O N I A M P L A T O N I S .

1114

, . - . punclo consentaneam collocantium, llneea autem

(consentaneum) binarium numerum, ternarium
.
plano, corpori qualernarium, quinarium ei, quod
est effectum, ei, quod animatum est, senarium, iotellectuali autem septenarium. Liinma vcro supra in
(hac) epistola matbeiuaticorum more tibi demonstratum est. Quod idem in univerao tale est.
\ ' ^
3. Ex unoquoque globorum ad ea, quffi Bubter

,
, ' '
.
-

terram8unt,defluviaqua3damdelabunlurcommista-

que quffidam cum ipsis elementis eedimenta, quae

etsi mullum turbuleoti etobecuri et materialis habent, ad universam tamen niundi compositionem et
concentura conferuot. Horum sane causam in uni, , versa anima positam Plato nominavit limma, quod
. 6 (19)
quidem extrem naturae signiiicativum eet. Et vero

animarum ratio od deemonica animalia rationem
,
limmatie probet, atque beroica ad daemonica ses ,
quiotavain rationem per puram vita speciera
babeat.Ad illa autem ea,quae multorum snnt, liraTOC. , matis habent rationem.Prima quoquepariterimpar
,
anima est, medium enim inter dividua et individua
, .
tenellocum, quorum quidem his familiarius eet par,
, '
illis impar.Quod vero sequitertia (intervalla) omnia
,
sesquioctavffl (rationia) iotervallo et Jimmate expleta esse dicunlur, (inde) apparet, rationum ad
, finem perductionee in divieiores distantias dcsioere.
. .
Atqui septem eunt termiai. Aaima quia medium

obtinuit inter invidua et dividua, quorum illa
,
ternione terminorum imitatur, haec quaternione
',
anticipavit,quoniam tota est per se lotam,septem, ' ' ' , plex est. Nara si unitas est opifex (rerum) mens,
. ,
aaima autem initio a mente proiiciscitur, ad eacn
,
soptenarii numeri rationcm babet : septenariua
enim numerus etprocreaadi polens est noque matre
.
, - , utitur.Medietatee autem cum sint tres, geometrica
(medietas) essentialem (partem) animarum copulat
,
(et connectit), barmonica autem eamdem naturam
,
(identitatem), diveraam (diversitatem) autcoi arith , . metica:geometrica (medictas) aequitalie imago(est),
' , , ft
justiti harmonica,arithmetica pacie. Abunde satis
, ,.
ergo, cbaruin caput, ac pene dixerim large et copiose, ex nobis (cognitam) eoruru, de quibus quaeaisti, explicationem babes.
(19)
llac de re fuaiua
Procl. ia Tim. 342 eq. Paellua, auciorem Proclum
eecutua, omnem aoiaiaruiu multitudinem in Ires
partes divisit, ex quibua prima ost divinarum (

), altera dfflmonicarura (), tertia

humanarum (, . Paell. Payob. i ,
4 ) . Geterum cfr. Zeller. Goaob. der Pbilos. der
Griecb. m, 930-940. L I N D E R .

INDEX
Vocumquae Psello usurpatae nuilis adhnc Lexicis reperiuntur.
Quae hoc signo ( f notatx
)
sunt, earum significatio. qux etf in hoc opere Pseiliano, apud
nullum Lxicographum annotata est.
( t ( ) I , 12.]
. I I I , 4.
, I , 42.
f . I , 6.
. I , 5.
( ) [ ]. I V , 1.
. IV, 1.
[ '] I V , I .
I , 6/
f . I , 6.

. I , 6.
. I I I , 3.
t '. I , 5 1 ; I I I , 3 .
. I , 14.
. I ,'8.
t ( ) I , 1],
. I I I , 3.
. I V , inecr.
t . 1, g 7.

MICHAELIS PSBLLI

1115

MICHAELIS P S E L L I
EXPOSITIO

IN

OBACULA CHALDAICA.
(Oracula Sibyllina ed. Galtai, ad calcem.)

( i ) .

ORAGULA MAGICA
QUiE

ZOROASTRE PRODIERE.

, (2), ,
(3) ' ,

Exquire animee viam, onde aut qua ratione,ubi

corpori inaervieria, eadem ruraua in locum a quo

, .
(4) ,

fluxieti extollea sacro sermoni opus adjongeDS.

Neque deoraum vergas : praeoipitium in terra

JOANNIS OPSOPOEI ).
(1) Cicero lib. De divinatione, ecribit, neminem .
Persarum regem esse potuiaae, qui non ante ma-

gorttm diaciplinam acientiamquepercepiaaet: tanto

in honore et admiratione habebaotur pracepta
niagica. Quid autem veterum magia et qui magi
fuerint, e Platone, Xenophonte, Strabone, Plutarcho, Luciano, Gicerone et alns infinitia, cuique
repetcre licet. Ut breviter dicam.tbeologiam eimul
curo phyaiologia tractabant apud Peraaa, Sacae, et
Medoa, quemadmodum Brachmanes et Gymnoaopbiatae apud Indoa, Gbaldaei apud Aaayrioa. apud iEgyptioe, Levitaa apud Judaioa,
Eteobutadas apud Athenienaea.Etruaci apud Roma-
noa. Druidea apud Galloa et Germanoa. Ne quia

, ' . '

(2) . Huc reapiciunt Synesiii verba, eadem

pagma, , *, tantopere aberrantem, ut unde vei t ignoret
(3) , eto. Hinc deaumpait Syneaius quae
elegantieaime acripait ibidem pag. 109: "
,
.
, .
J J ,

6
n e r

igitur hic artia portentoa et pra33ti-ialoriai pra?-

* . Id eat, Aliue dicat quod ait le-

capta tradi putet. Dogmata aunt depietate et cultu

divino aecretiora aive Magorum. aive jEgyptiorum,
eiye Ghaldaaorum, a fide orthodoxa non admodum
aliena, uti Paellua docet, et ante huno Syneaiue
epiacopua Cyrenenaie (). cujua libro patet vix rehquias e aacna ilha oraculia ad
noa perveniaae, eaademqua adeo mutiiaa et confueaa, ut centonem mento dicere poaaia e veterum
acnptum consutum. Qu enim llle oarmina refert.
p a r t L multum diaaimilia aunt,partim in hisce
reperiuntur. Ea. ne qutd jure Seaiderare poaaee,

thasum aive oblivionia pocahim illud animabue exeuntibua dari aolitum. Animaa cerle in hanc viUm
ingreea exhibitum oblivionie poculum nihil aliod
? i i vit hujue dulcedoet voluptaa.Cum enim
ercenaria ponte ad hanc vitam deacendat, loco
rcede locande jugum eerviliter aubit.
)
. Syneaii vereue noatria multum
unt diaaimiles. Sic enim habet ille pag. 108:
** ,
/
\

non

lector, breviter indicanda cenaui.

'

bia noatria nonexatant q u libello citato leguntur: Et ,

e8

, ' ' .

( )

[.

(a) Palrologix tom. LXVI.

me

( 4

e t c

^ f ^ ^ J ^

6<:

<

* *, 7

i l ! ^ J S t e

"t^?

Y/EE

, , , .
e e t

^
.
. .
* deorsum nutes ad mundum atrum ienebm
[ptenum

Cui gurges protundus semper infidus subsiraius est

. C

o p e r a e
r

, *

t * CfOU

Hndtque caliginosus, sordidui, spectris gaudens, [mens.

Vide integrum locum Syneaii. Conferet enim ad

Intelligentiam eequentium et priecedentium.

EXPOSITIO ORACULORUM C H A L D A I C O R U M .

1118

, ,
. .
(5) ^ .
(6) '

. (8) .
.
, ,
" , (9) .
.
(10) ,
' ,
, ' & *
, ,
. , ' .
(7) ,
" (11) ,
,
(12) , ,
[,
(13) .
.
" ? .

subjacet, trahens te de limioe habente septem

meatos, eubter quod horrendi fati sedos eat.
Tuum enim vas beatisa terre incolent.
Tu porro noli fato dare increraentumrneque enim
a prsfeotara summi Dei imperfectum quid prog
cedit.
Atvero animae paternus voluntalem illius animaa
nonadmittit,donecexieritaboblivione,et verbum dixerit,memoria tenene eanctam paternu m ayrabolum.
Properandum iibi est ad lumen et aplendorem
Patris, unde miaaa eat anima, multam complexa
mentem.

Ipsos terra deflet usque ad fllios.

Expulaoree animae,reapirare facientee, sunt solubilea.
Sinialrie in ilibus cubilis, vis virtutie intus eet,
intus tota maaens, virginitatem non projieiens.
Anima bomiaum Deum vehementer ad eeipaam
conjunget, nibil mortale habene, tota divinitus
inebriata est: harmoniam enim jactat, in qua eet
bumanum corpus.
Quoniam anima ignis est lucidua poteatate Patris,
manet immortalis,et vit est domina: et quoniam

JOANNIS OPSOPOEI .
^. Trea bos versus paucis explicat
,
(10)
Ib. xni, cap. 4, ita scribens: Qui
, '
phantaaiam vult ailere, ac etiam eupremi Numinia

. Id est, 8i quia vero magni moraenti esse arbitretur evectionem ad auperiora,

imaginatioai auteui ildem non babeat, dubitana
num per ipaiua coasortium beatam illam conjunctioaem assequi liooat, is audiat aacra oracuia quaa
de diveraia viis proferunt. Equidem post totam enumerationem domesticorum subeidiorum ad aubli- 0
miorem meditationem, per quam facultae datur
semen interius amplificandi.His quidem (inquiuat)
luminis cognitionem doctrina acquieitam dedit,
alios vero etiam dormieates aeminum virtutia 8U83
participea fecit, Vides ut ex adverso dietinxerunt
disciphnarum lelicitatem.Hio quidem inter vigilandum (aiont), ille vero inter dormiendum eruditur.
Atqui vigilantem bomo eat qui docet.: dormienti
vero Deue 8083 virtutis semina infundit, ita ut
idem sit diecere et coasequi. Nam aemina indere
et quaai implantare plue est quam docere. Uode
manifeetum eet id quod Nicepnorua ad hunc locum
annotat, Syneeium oracula multa silentio transiisse, nec integra recitasse.
(5) , etc. Mastlius Ficinus lib. xvn De
anitnorum immortalitate, cap. ult. Zoroastri, utet
eequentia plurima, aacribit et ita interpretatur:
Tuum vas beetiae terr h-ibitant.
(7) , etc. Idem Marailius lib. xm, non D
longe ab initio. tu augeas fatum, inquit;quasi
i n tuo arbitrio eit cedere fato atque non cedere.
(7) , etc. Hunc versum et sequentem
retert Ficiaue lib. x de immortalitate animorum,
cap. vin, cum bac interpretatione : < Ascendendum
tibi eat ad lumen ipsum et Patria radioa, unde
infuaa eat tibi anima multo mentis lamine circumfusa.
(8) , etc. Vetus codex regiae bibliothecs habetfia - eimiliter accentu tantum
mutato, eruditione prseatantia viri Sanctandreaoi
exemplar etc, utrumque , vel heu heu.

(9) . Reginaa exemplar refert , contra metri regulam, quanquam

i d noa ubique in hoo fragmento observatum sit.

deaiderio Qagrana, coosuetia rationia naturalia discursibua noa coDfidit, aola vivit mente, evadit
angelua, et toto capit pectore Deum. Haec significat
Zoroaatcr : Aoima hominum Deu::i quodaramodo
coatrabit in aeipaam.quando nihil retinena morlale, tota divinie baustibua inebriatur. Tuac quoque
exaultat in corporia harmoniam.
(11) ' . Idem libro et capite dictia veraus aliquot e aequentibus buc traoalatos ordinat:
" ,
, * [
' .
; .

Id est,illo interprete: Qaoniam anima per potentiam

Patria fit ignia 8plendidas,dominetur in te immortalia profundita8 animai, et oculos omnee aoa tolle
in altum. Tunc neque etiam materiale ipsum corpua prscipitio derelinques. Ignem appellat lucem
lpaam, qua exuberat Deus per ae, et anima per vim
Patria converaa in Patrem abundat. Et quia Deua
eat ipaa unitae auper mentem et centrum eaeentiarum auper essentiam, ideoque non unitur illi per
mentem proprie, aed per unitatem anime, quae est
mentia caput, centrumquo totiua anim, ldcirco
dicit Zoroaster: Ducat te anira profunditaa immortalia, id eat unilaa ipaa, quam impreasit
quondam Deua animae tanquam unitatia divinaa
characterem, a qua et ad quam omnee aliffi viree
anim,quaai a centro et ad centrum omnea circuli
lineffi pendent.
(12) . Marailius lib. v, De aaimorom immortalitate, cap. xiv: Immortalia manet,
ao vitaB domina eat; q. d. ideo immortalis manet,
quia babet vitam pediaequam, aicuti aol lucem,
crinita comam. vide locura. Docet cnim illic fuse, animam abire, adveniente morle, non perdi.
(13) , etc. Idem lib. iv, cap. ultimo:
Profecto animam ipsam eaae quodammodo omnia, de qua Zoroaater ait: Mundanorum sinuum
Qiultaa plenitudinea comprehendit.

1119

1120

MICHAELIS PSBLLl

(19) *
(14) , . X
[
" (15) .
' *
' .
(20) .
(16), " .
, (21) .
(17)

' , .
, ,
' *, '
, .
.
.
,
(22) , .
.

(18) .

habet multas consummatioaee sinuum mundi,quav

rito paradieum.
Ne spiritum conapurcea, neve illum plunum et
acquabilem in profundum deprimas.
Est et simulacro anims pars in loco undique

fulgenti et perspicuo.
Neque materiao craaaamentum, in precipitio deferas.
Ne educas animam, ne exiens e corpore habeat
aliquid periculi.
8i extenderis igneam mentem ad opus cultus di-

vini, fluxum etiam corpua tueberis.

Garte ex flnibus terr prodeunt canes terreatree,
nunquam demonatrantee verum aignum hominum
mortali.
Naturalia ratio suadet eaae demonaa sanctos,
etiam malffi materiaa germina frugi ac bona.
Ultricea furiaa hominea conatringunt.
Animae profunditas immortalis lmperat: ooulos
vero prorsue totos expande aureum veraua.
0 homo raaohinamentum nature coofidenUssime.

JOANNIS OPSOPGEI .

(14) . Item lib. xvin, de animorum

veraiam babet cum undique caliginoso. Nam qutd
immorlalitate cap. 6: Ne fcedea apiritum, neque ia
IC
acutius in his veraibue quispiam cernere poastt ?
profupdum exaugeaa quod est planum. Spiritum
noo enim soium in globoa coeleatea reducere videplanum appellat ipsum vehiculura, non quia cor- tur illinc venieotem naturam, eed ei quid ex ignis
pus noa sit atque profundum, aed quia propter et aeris eummitate in imaginariam naturam deatunuiaaimam etaplendidam puritatem eitquaai non
cendena attraxit, antequaro induerit tegumentum,
corpus. Praecipit ergo ne propter niraium corporis et istud, aiunt, cura validiori parte tranamittit.
eiementalia affectum, cogas ipaum etiam poet hanc Nam materiaa excrementum baud fuerit divinum
vitam sordidum atque grave superfore caliginis corpus.
elementalia adjunctione.
(16) . Explicat Plotinus philosophns,
(15) , etc. Idem ibidem : Eat ^ lib. ix, De anim. educt.
(17) . Marsilius sio vertit Hb. x i n , De
idolo quoque locua in regione perspicua. Quia
ecilicet oum vehiculo simul et anima rationali re- anim. immorlal. cap. 4 : Si menlem ardentem ad
ourret in ccelum. Sequentem versum conjunxit opus pietatis intenderis, labile corpus servabis
Ficinus cum auperiore ilJo cujus ioitium est "
(18) A l . Pulcberrima declaratio bujus
cap. 4 lib. xm. Synesius quoque bunc cum oraculi peti potest e Synesii libro De wsomniis,
praecedente allegat libro de Inaomniia pag. 11 edit. pag. 109, ubi sic inquit: Al '
Ttirneb., eed ordine invereo : iait) ,
p

'
, , '
,

,

.
.
' .
;

, ? D

,
, , .
" *

. Et qus aequuntur. Qu aic Latino reddidit

Pichonius: Obaervaigiturinquanto intervallo apiritus bic pbantasticue vereatur. Declinante quidem
deoranm animo, dioebat oratio, quod oppriraitur
atque subit quousque incidatin tenebrosum et undique caliginoaum looom. Sed ascendentem etiam
comitatur, quod eequendi facultaa eit. Et aequi poteet, doneo in rnaxime oppoaitura et omni ex parte
fulgentem locom venerit. Audi etiam hac de re vaticmia dicentia: Non In eminenti acaublimi loco
materis purgamentura relinqoet: eed et eimulacro
para est mloco undique folgente. Is autem contro-

, etc. ld est, Ca-

lamitatee iDsolitffi maxime conferant ad tolleadaiii

propensionem qua in rescaducas ferimur.Et panlo
post, '

. ,
. Hoc

est, (83 sane etiam prater fati neceeeitatem mo*

ventur adversus ferooes et legum frena excotientee
atque bn profecto aeruran sunt et celebree i l l i
labores quoe Herculem euetinuisae perhibent eacri
aermonea.
(19) , Marail. lib. xin, De anim. tmm.
cap. iv, ut eupra indicavi.
(20) . Idem refert lib. xiv, oap.
1 : 0, homo naturx audentissimm artifieium.
(21) . In vet. ood. regia bibliothecescribitur ., et linea penull. .
(22) . Hic eat ordo veraoum bujaa paginffl in oodice regio. Primua eat , aecandum ' ,tertiue , qnartue -

, quintua , aextua , aeptimua ^ , octavua , DODQS

II cam proxiroo ' , decimua
oodeclmua , duodecimoa , deoiraua tertiue , qoartus
, qulntna atitem in iatiua pagino ordine
, eto. plana omiaaua eat.
f

 21

E X P O S I T I O ORACULORUM C H A L D A I C O R U M .

1122

,
, (27) .
.
,
(22) .
(28) .
(23) , .
" ' (29) !

(24) , ' .
(25)
' $ .
(26) I I , .
(30) , * .

Si eaepiosmihi locutua fueris proraua videbis memorabilem; neqae enim ccBleetis, curvaque etdevexa apparet tunctibi moles. Stelle non spleodeat,
lunae lamen tectam est, terra non atat, [videntur
vero omnia esse fulmina.
Ne vocaveris imaginem natur ipaiua Del per ae
conspicuam.
JJ
Uadique aimplici amnio tende habenaa igoia.
Gam videris absqae iorma saorum ignem micantem saltando per profunda totius mundi,audi ignia
eonitara.
Mens ipaiaa Dei indidit animia boniinum eigna
paterna.
Percipe id quod potest intellectu percipi : nam
est extra mentem.

Est aane quiddam intelligentia perceptibile,quod

oportet te intelligere flore mentis.
Omnia sunt producta ex uno igne : quippe cum
omnia Pater perfecerit, et menti tradiderit eecundae, quam primam vocant nationes bominum.
Species quae mente peroipiuntur paterna mente
percept et ipsae intelligunt, consilii tacitia motae
ot intelligant.
0 quomodo mnndus hio habet rectores v! inteiHgendi preditoa qui non flectuntur!
Seipaum aummua pareos Deus a reliquia omnibus eubduxit: neque in aua potentia intellectili
ignem auum incluait.
Pater non metum immittit, sed obsequium infundit.

JOANNIS OPSOPOEI NOTAS.

(23) . Marailiua lib. i , De anim. immortalitate cap. 6: Aliud mena crit, aliod veritaa.
Quod eic aperit Zoroaeter: Scito intelligibile ipaum
eeae extra mentem.
(24) " . ldem lib. xni, cap.5: Eat intelligibile aliquid quod intelligere leoportet mentia flore. Florem mentie appellat Zoroaster ipeum anima
cenlrum, quod Plato nominat mentia caput.
( 5) . Idem lib. n, cap. 7 : Eaae
ipaum rebas omnibus eet communo. Eese igitur
ubicunque ait, peodet ex Deo. Quod mystice tetigit
Zoroaater: Omnia sunt ex uno igne genita.
(26) . Ficinua lib. iv, cap. 1 : Essentia
angelorum principio inforaris est quodammodo, et
tanquara paasivum aubjectum quoddam exponitur
ad actum intelligendi, etformarum idearumque ornatom auacipiendum.De quo Zoroaater ait: Omnia
perfecil pater, et menti praebuit aecunde. Porro
corrige , et acribe . Ita enim in
hoc verbo syllabam producunt poets, non vocalia
brevis in Jongam mutatione.
(27) . Regiom execoplar babet -

, et ita quoque correxerat Ranconetua. Sea laborabit carmen, niai illi

hao

ratione aubveniaa: *

. Recepta lectio tamen non eat improbanda,

(28) . Marsil. Ficinue lib. De anim.
immort.. cap. 5: t Angeli movent, non moventur;
de quibua Zoroaater, Mundua babet intellectualca
rectores immobiles.
(29) Idem lib. iv, cap. 1 : Angelue
animam uno excedil, quod manet: Deo cedit uno,
quod multiplex eat. Deua tamen per bocunum abit
auper omnia ad infitiitum. Quod ita cecinit Zoroaster: Pater pcr se ipsom rapuit, neque in mente
quidem qua illum aeqoitur, proprium inclusit
ignem ; q. d., nuJlam habet cum caeteris comparationem.
(30) elc. Tdem Hb. IIT, cap. u l t . : 8i anirnoa pulsat,quia illi anrsum deoreumque libere volubilea aunt, puleat, et libere, ita ut alliciat; non
trabat, non cogat. aed perauadeat; quod Zoroaater ita tcstatur: Pater non incurrit metum, aed
perauaaionem inducit.

1123

MICHAELIS PSBLLI

1124

SAPIENTISSIMI P S E L L I
EXPOSITIO

OIUCULA

CHALDAICA.

Est Hiam iimulacro locus suus in regione undique A. " ; *

[et omnino lucida.
Idola aiveaimulacra dicuntur a philosophis, quee
(1) ,
congenita quidem aunt preatantioribua, attamen
, *
illis inferiora et deteriora. Exempli gratia, Deo ,
mens congenita eat,menti animarationia particepa, , ,
aniiDffl ratione praeditae irrationalia, irratiooali na- , ,
lura, naturas corpua, et corpori materia. Idolura
. ' , ,
itaque et imago Dei mens eat, mentis anima ratio- ,
nalis, animas rationalis irrationalis, irrationalis , , , ,
natura, naturae corpua, corporis materia. Hic autem , .
irrationalem animam vocat Chaldaicum oraculum " .
animaB rationalissimulacrum,eo quod huic illa con- (2) ,
nata eat, eed conditione inferori: aitque aimulacro . '
partem attributam eseein regione undiquaque col- , ,
luatrata. Quo aignifioat animam rationis expartem ^ , '
qua3 imagiaem animee ratione prseditee refert, virtu ,
tum auxilio duminbac vitamoraturluatratam,cur-
riculo vita bumanffi finito ad regionem quse aupra , lunam est redire, eique aorte assignari locum undi- , .
que luminosum,id eat circumcirca et omni ex parte , splendore fulgentem. Nam qui subter lunam locus . , ,
eat, undique tenebricoaua eat, et circumcirca cali- , (3) ,
gioe aeptue. Lunaria vero alternatim lucidus etob- .
acurua eat, boc una ex parte lumino clarus, ex ,
altera teoebris oppletus : quemadmodum etiam , .
ipaa luna media ex parte illuminata eat.et ex media ,
obtenebrata. Locue vero ille eupra lunam, ulrinque . , '
lucidua est aive omni ex parte colluatratue. Dicit
itaque oraoulum, non solum anima? ratione prae- , ,
ditae auperlanarem illam regionem undique lumi
,
nosam esse deatinatam, aed etiam illius imaginem C , '
animam bruiam bac sorte dotatam, ut in regionem .
omni ex parte lucidam adsciscatur,modo aplendida ,
et pura e corpore exierit. Graecorum aiquidem do- *
JOANNIS OPSOP0EI .
(2) . Legeudum est pro , nempe
(1) . Hano Pselli expositioaem tranetulit
Gregoraa Nicephorus in sua acholia.quae commen- animae ratione preedit.
(3) . Deest , Nicephoro, et optatua eat euper librum Syneaii de inaomniia, pag.
poeita particula apparet: .
\U et 115editionia Pariaine.

11

B X P O S I T I O ORACULORUM C H A L D A I G O R U M .

1126

otrina irrationalem homioie animam faoit interitus

neeoiam, eamque uaque ad elementa aub luoa Bita

extollit; at Chaldaicura oraculum expiatam illam et
cum rationia participe anima amice conspirantem
in regionem banc quae ultra lunam eet, undique
lucidamtranevebit. Atque haec quidem eunt etatuta
Chaldaeorum. Pietatia vero doctoree et Cbriatianorum dogmatum iaterpretee ac preconea nuaquam
locorum brutam animam ad euperiora educunt,
sed aperte interitui obnoxiam eaee profitentur. Habeot aotem pro anima bruta iram et cupiditatem generationie appetitricem. Atque itaenarrando traditGregoriua Nyaaenue oratiooe De anima.

,
.
, . 01

, ,
,
,
.
;.

Ne vero materix fxces in pr&cipitio relinqnas.

[.

,
Materie ffflces appellat oraoulum bominia corpus
, g e quatuor elementis compoaitum, et tanqaam do
,
,
, ' ,
' ,
, (&;5
, , .
. "
, , , .
6' , , ,

* , ,

cendo et exborUndo discipulum alloquitur : Non

solum animam tuam ad Deum eleva,et utvits hujue

turbaa aupereteffice, eed, ai fleri poteat, ne quidem
ipaum corpua quo amictua ee, quodque materiae
faex eat rejioula et neglecta, et materie ludicrum,
in terreetri mundo relinque. Praecipitium namque
nominat oraculum looum huno inferiorem. coelo
enim tamquam loco edito natura noatra huo prascipitatur. Admonet igitur, ut etipeum corpua, quod
per materise faecem innuit, igne divino abaumamua
et expurgemua, aut decorticatim in sthera elevemua, aut a Deoceutransvasemur in locum materia
et corporie expertem ; vel corporem eum quidera,
aed ethereum, vel ccaleatem, quem ooneecuti aunt
Eliae Theabitea et ante bunc Enocb, ab ac vita

-, 6 , C in fonge divinioremconditionem tranalali, m&teri

, ,
* ,
,
. , ,
6 .
, '
,

$ ,
^
,
.
, .

D
. ' -

. /

, '
.

,
, ,
,
.
,
,

aedimento, auo nempe ipaorum corpore, in praeruptia locia nomine deatituto. Est autem praeruptua
locua quemadmodum diximua, regio terrestris.
Atque hoc dogma licet admirabilo sit et excellena,
Don tamen i n nostra voluntate aita eat corporis
illuetratio et ad diviniorom locum tranalatio, aed
pendet rea tota a divina gratia, ut hc ineffabili
igne corporia materiam exurat, et praegravantem
terrenamque naturam igneo vebiculo in coslum
evehat.

Ne exigas animam, ne in exeundo habens aliquid

[periclitetur.
Hoc oraoulum refert etiam Plotinua in libro de

animffi irrationalia eductione. Eat autem inaignia

et magni momenti exhortatio : bomini nimirumnibil quidquammoliendum eaae de animse eductione,
neque deapieciendum quo pacto illa e corpore egrediatur; aednegotium naturali diasolutionia rationi
permilteodum. Anxietaa enim et aollicitudo de
corporia eolutione, et anira ex illo eductione,
mentem a melioribua cogitationibua avocat, et curia ejuamodi ocoupat, unde perfecte anima purgari
nequit. Si enim tuno mora nobie adveniat, quando
curia de reaolutione dietringimur, anima non exit
proraua libera, aed retinena aliquid de vita affecti-

M1CHAEL18

1127

buB implicala. Aflectum

PSELLl

1028

enim definit ChaldsBUS , ' .

. , ,
,

'

, ,
,
.

hominis de morte aollicitudinem. Nullius enim alterius rei curam babendam esse vult quam p r etaDtiorum illuminationum. Verum neque de his
admodum sollicite cogitandum,eed ubi teipsura angelicis et divinis potentiia nos in altiora extollentibus permiaeris, omnibus que ia corpore eunt,
dicam et in anima, sentiendi instrumentis obstructis, absque uliis negotiorum curis et mentis agitationibua vocantem Deum sequendum ease.
Nonnulli eimplicius oraculum exposuerunt : Ne
educas enim, inquiunt, ne exeat aliquid habens, id
est,Ne te anteraortis naturalislerminum interimae,
licet pbisolophiaetotus omnistudioincubueris: nondum cnim omnibus numeris absolutam lustratio-

, , ,
,

.

nem adeptuses. Unde licet anima e corpore viaista g ,

exsilierit, exibittamen vitaa bujua corruptiono quo .

dammodo infecta. Si enim nos homines in hoo corpore tanquam in cuatodia et statione collocati aumua, quemadmodum sane Plato bac eententia divinitus accepta in arcania aermonibua dixerat,
nemo certe aibi mortem inferre debet antequam
Deua moriendi necessitatem immiaerit. Atquo haec
expoaitio melior eat priore, et Chriatianee doctrina?
proraua congrua :

\ ,
^
, '
, .
, *

Anmo tuo ne subjicias immensa terrm spatia.

(4)

Non est entm ventatis planta in terra.

Neque metire mensuram solis canonibus colleclis :

[

" (5) '


^' ' ''

Sempiterno Patris consilio ferlur, non tua causa :

Relinque lunx impetum : perpetuo currit vi necessi[tatis. (
Astrorum procursus tua gratia non est conditus.
Jn aere avium latum retnigium nunquam verax est:
Et wtimarum viscerumque frusta, hxc omnia ludi[brio suntf
Erroris negotiatorum fulcra. Tu fuge ista,
Si velis sacrum pietalis hortum recludere^
Ubi virtus, sapientia et xquitas consociantur.

' *
, ' ,
(7) * [ ,
. ,
,
"' , .

Chaldsua abducit diacendi aludiosum ab omni

Grfficorum eapientia, et aoli Deo adbsrere docet.
Ne animo tuo comp efiendas (inquit) terrx inftnitam
mensuram : non est enim veritatis planta in ierra ;
ideat,Non aollicite mente tua inquiraa magna terre
apatia, qucmadmodum geographi facereeolenl terrara dimetiendo : qaia veritatia aemen in terra
noD est. Neque metere vias solis regulis ad eam rem
observatis et collectis : xempiterno pairU consilio
volvilur, non propter te; id eat, Ne circa motum et

, ^
. , ,

. ,
, \

.

, * .

doctrinam aatrorum occuperis. Haec enim nonvit

t u causa moventur, aed

, '

perpetuo volvuntor 86-

cundum voluntatcm Dei. Belinque lunm impctum,

JOANNIS OPSOPOEI NOTiE.

(4) . Horum verauum sententia expreaaa ejua a u n t : exatat in Sibyllinorum oraculorum )ib. ni.
, *
(5) . Meirum requirit . Sed id in hia

magicia oraculia non admodum curioae observatur.

(6) '. Marailiua Ficinua lib. De animorum
itnmortaiUate, cap. ult., agnoacit bunc veraum.
(7) . Citalur hic veraua a Syneaio in

lib. Pe insomniis, pag. 102, nonnibil variana. Verba

,
.

* '
[.
.

1129

EXPOSITIO ORACULORUM

CHALDAICORUM.

1130

, ,
'*
, ' .
, ,
,
, .
, , ' ,
,
, ,
, , , . ,
,
.
, '
, , ,

,
, .

. ()
' ,
.
,
, ,
,
,
,
,

.

. , , G
' .
, ^
.
, '
* .
'
,
, '
' , ,
.

semper necessitatis opere currit, hoc est, ne anxie

scruteria lun volubilem motum, non enim propier
te currit illa, sed agitatur a necesaitate potiore.
Steliarum progretsus tua causa factus non est; id
est, atellarum ducea ac preefecti, tatn fixarum quam
erraticarum, eseentiam aive aubatantiam auam non
in tui gratiam nacti eont AZtherix avium plant
laiw non sunt veraces, id eat,ara, ex avium in aere
volantium inepectione, quam etiam auguralem
acientiam nominant, curioee illarum volatum, garritum, et aedea obaervana, vera non eat. Latam
autem plantam vocat, dilatatura pedum greaeum,
ob digitorum extenaionem cute inter illoa media
quam longiaaime diducta. Et victimarum viscerum*
que sectiones, hxc omnia ludibria suut; id eat, ara
aacriflcandi, tam ea quae futura per victimae, qnam
qu per viacerum mactatarum hoatiarum disaectionem inquirit, manifeata ludicra aunt. Negolialorum
errori* fulcra, id eat, lucri fraudulentte captationes.
Ne igitur (ait) turaemdiaciplina? traditae iatiufctnodi
curioae indageria, ai quidem aacrum pietatia hortum tibi patere velia. Eat autem aacer pietatia bortua aive paradieua eecundum Chaldaeoa, non quem
Moyaia liber preedicat, aed altiaaimarum contemplationom pratura, in quo aunt varie virtutum arborea et lignum cognitionia booi et mali, id eat
prudentia dijudicatrix, bona a pravia segregane;
ligQum denique vite, id eat plaota illuatrationia divin, qufle anim fructum aanctioria et melioria
vita producit. boc igitur paradiso eunt virtua,
aapientia et squitaa. Eat auiem vtrlus uoa quidem
genere, aed plurea apecie diveraae. Sapienlia vero
omnea virtutes in ee complecliiur, quam ut aolam
ineffabilem mena divina profert. Atque exbortationum iatarum Cbaldaicarum para magna quodammodo e nostrorum instilutia aperta eat, para vero
falaa et ex ethnicorum doctriaadeaumpla. Namcum
noatra doclrina manifeateaaaeratcreaturam omnem
viaui aubjectam bominum cauaa ooaditam fuiaee,
Gbaldsua iatud verbum omnino non admitiit, aed
perpetuo ourau cceleetia ferri tradit vi neceaaitatia,
non propter noa.

[] ,
,

Serutare animm rivum, unde aut quo ordine.

Corpori mercenaria opera proestila ad dignitatem
[iterum extollas,
Sacrx rationi opere adjuncto.

, , D
Hoo eat, queere animae originem, unde prodncta
,
corpori inaervierit, et quo pacto illa sacrarum caere
moniarura opere refooillata, luatrata atque crecta,
, * *
eo unde venerat reduoi queat, sacra ratione conjun . ,
cta. Id quod ita intelligendum venit. Sacra ratio
,
in nobis eal vita intellectu predita aut potiua au,
prema animae facultaa, quam mentia florem alicubi
' '
oraculum appellat. Verum aacra iata ratio nequit
, &
suo opaiua ductu et auepicio ad auperiora aepirare
.
et divinaa comprehendere. Atque pietatie qui ,
dem inatilutum ad Oeum illam manu dicit ope illu6 . minationum aive inatitutionum ccelitoa immiasa ,
r u m ; Chaldua ?ero ritum ac csremoniarum
PATROL.

GR.

GXXIl.

36

1131

MfCHAELIS P S E L L I

II

Bcientia. Qa scientia rituum initiatrix animam ^

*: ^cbv ' .
perfectam reddit ope et potentia materialium ter- , , ,
reatrium. Huio igitur (ait) aacro rationi cum opua \ , (univerai, id eat cum sacrffi rationi anim, sive . '
prastantiori illiua facultati caeremoniarum opas )
conjunxeris. Et Gregoriue quidem Theologua no- ** xa(f
atrie, ratione et contemplatione animam ad divina , 6
evehit, ratione qu in nobis prinoipatum obtinet .
intellectuque preedita eet, cootemplatione, qu su- *
perne veniene iliuminatio est. PJato vero rationeet , %
inteliectu eeeentiam generationia expertem prinoi-
pioque carentem a nobis comprehendipoaaeetatuit.
At Chaldeaus ait aliter noe ad Deum deduci ,
posee, niei aaimffi vebiculum materialibua caeremo- .
niis aptum reddamua atque firmemua ; arbitratur enim animam lignie, herbia et carminibtts liratrari,
agilioremque ad aacenaum reddi.
Nedeorsum vergas, locus pr&ruptus in terra subjacet, [ ,, ,
, ' b
De gradibus trahens septem vias habentibus, sub
[quibus
.
Necessitatis solium est.
Oraoulom admonet animam quae a Doo proxima
est, ut buio soli tota mente adbsraat, neque ad
terrena cursum inflectat: quod immenaua a Deo in
terram pateat hiatus, qui aoimae per limina aoptem
tramitum detrahat. Sunt autem limioa 6eptem tramitum, septem errantium stellarum orbea. 8i itaque euperae deorsum anima nutaverit, per aeptem
illardm orbes ia terram feretur. Sed ietud septem
oirculorum iter tanquam per gradus quosdam ad
neceaaitatia solium deducit: quo cum anima pervenerit, inevitabili mundi terreni desiderio tenetur.
Nomina barbara nunguam mutaveris:
Id est, aingulae geatea habent nomina qusdam
divinitus data, qua3 incredibilem vitn habentin aacria. Ne igitur iila commutea aut tranaferae in Grcorum aermonem, ut eat nomen Serapbim, Cherubim, Micbael, Gabriel. Sio enim jaxtaHebreortim
dialectum prolata aingularem et ineffabilem efflcaciam in aacrorum adminiatratione habent at in
Graeca nomina commutata, proraua imbecillem. Ad
me quod attinet, Chaldaeorum aacra omnino non
probo, neque iliorum doctrine aaaontior. Vixaatem
oraculi obaouritatem tibi retexi.

,
|5 *
,
. ,
. ,
,


.

Mundus habet quadamtenus sustentatorcs intelledu

[pr&dilos et immobiles.
Gbaldffii poauerant potentiaa ia mundo, quas DOminarunt mundi ducea aive rectoree, quod mun- ^
dum motibua cum provideati cura regant. Uas igltur potentias aive facultatea appellat oraculum
susteatatores, quod rauadum univeraumsuatineant.
Atque immobilitale quidem declaratur iilarum via
flrma ac atabilia, auatentatione vero custodiae atque
conservatiooiBCura.IstasautemfacultateadeBigoant
per aolaa mundorum cauaaa et immobilitatem. Sunt

' (8) * .
, ' *8
,
. ' * , ,
, .
,
, . , . ' ~
.
{ .

ol ,
.
,
*
* , . ,
.
' ,

JOANNIS OPSOPiEI .
() '. Refort oraculum cum aua ioterpretatione Nicephorua in acholiia ad Bynesium pag. 00.

Vide quoque ernditam ejus explicationem apod

Origenem, lib. contra Gelaum^

1133

EXPOSITIO

ORACOLORDM

CHALDAICORDM.

4 tA , . vero t alite uonnUll* pdtenti quas implacabiles

vacant, trt quas Validte atque fixae ad haec inferiora
nuDquam flectuntur, et !n causa sunt ut anim
ab afleclunm illicebris neutiquam demulceantur.
(9, 40) 'Ewmvov .
Operare circa Eecatinum circulum.
,
Hecatinus circulue orMs est aurens, in medio
, \
sappbirum inelasum complectens,loro bnbulo con-, ' ' (11)
ereus, undiquaque varias figuras et cbaracteres
.
habens : quem rotantea, periiciebant invocationes.
(12),
Atquo istitiBmodi sunt quas jungas vocare solent
, * , ? . "
eive orbicularem, sive triangularem, sive aliam

qaamcunque figuram babeant. Atque dum circura , , .
agitant orbem illum, sonos inconditos vel etiam
,
belluinoe cutn clamore emitkmt ridentee et firerern
, ^ . flagrie ferfetites. Docet itaque ritae operationetfi,

.

, os
, $
. "
.

, .
,
, [,
^ ,

, ^ ,
,
. ,

sivecirctili ejusmodi agitationem, ut quae vires ar

canae habeat. Vocatue autem oirculue ilte Hecatlnos quia Hecate dedioatue eet. Quae Heoate Chaldie dea eat, et in dextra eui parte virtutum fontem habet. Est aatem hoe oraoulum plafte fatile.
Si txpt me allocutns fueris, videbis ubique leonem.
Neque enim emlestis et convexa moles tunc apparet,
Stellx non micant, lunx lumen occultalum etf,
lerra non stat : videntur atUem omnia fulmini[bus plena.
Leo est unum ex COBH animalibus Zodiaco assignatis : altae solis domua dicitur: cujus fonlem, ii
est leoniformis etellie composilionis causaai,
Chaldeus vocat, quasi dicas leoriitenen-

, , tem. Ait igitur, si inter sacra foatem ietum nomine

* .
8
, ,
,
.
*
' .

.
* , ,
,

suo vocaveris, nihil aliud in coolo praeterquam speotrum leoninum videbis. Neque enim concava et
rotunda hominis (potius cceli moles tibi apparebit,
neque stells lucebunt; imo ipsa luna occultabitur,
et concussionibus omnia agitabuntur. Horum autem eseentiam DOD tollit fons iste sedi leonis assignatus, sed propria? illorum substaotiflB principatu8 in oausa est ut ipea occultata non conspiciaatur.
Animx figurx experti undique tende ignis habenas.
" animam vocat oraculum forma et figura omni carentem, vel simplicissimam et purissimam : igais autem habenas iatiusmodi anim, expeditam atque liberam deificaa vitse operationem, qua3 igneam mentem ad divinun lumen ex-

D citat atque erigit. Informi itaque animx ignis ha-

, , 3 , ,
, ,
.
, , '
, .

benas tende, id est huic rei stude atque operam

nnva, ut omnes potentiae, et in intellectu, et in cogitatione, et opinione consistentes, quaslibet inquam eibi conformes et congruentes suscipiant
illuminationcs divinas. Nihil enim aliud sibi vult
illud, ignis habenas tende. Sed natura labascero solet, et alteriuB vits deterioris scilicet, studio teneri.

JOANNIS OPSOP^EI .
(9-10) *. Legitur cum exposilionts parte
,
Nicephori eoboliis ad Syneeium pag. 96 edit.
(12) ". Suidas \ *
GrsctB, abi ecribitur,
, \
(11 ' '. Nkphocua lagit. ' .

1135

MIGHABLIS PSELLI

1136

0 homo audaci enatura produotam arlificium.

A. , , .
Artificium equidein homo dicitur, utpote arcaaa
,
et inoredibili arte a Deo constructus. Eamdem ho- (} ,
minem appellat oraculum audacem naturaua,ut qui , ciroa res excelientee vereetur, modo steliarum cur- , , 6Bum dimetiens, modo superoaturalium potentia- ,
rum ordines accurate inquirens, atque adeo etiam ,
quffi longe extra orbem ccelsBtem sunt contem- .
plans, et de Deo aliquid disserere conteodens. Isti , .
enim animi disquieitionum conatue, nature euat ,
confidentia. Audaciam autem dixit et confldentiam, .
non ut calumniaretur, sed ut naturas impetum denotaret.
sinistrse Hecates ilibus situs sst fons virtutis,
lntu$ totus manens, virginitatem nunquam dese[rens.

Cbaldaei Hecatea dea loco babcnt quaa medium

ordinem ducat, et quasi ceotrum sit omnium potentiarum. In doxtris ejus partibue collocant fontem animarum, in sinistris fontem bonorum sive
virtutum : aiuatque animarum quidem iontem ad
propagationem esee proclivem, virtutum vero fontem intra propri essentiaB limitee coercitum manere, virginie intacta iastar incorruptum, eamque
quam babet firmitatem et immobilitatem ab implacabilium potentiarum facultate adeptum eese, et
virginali zona accinctum.
Quando videris absque forma sacrotanctum ignem
Lucentem exsultando totum per mundi profunda,
Audi ignis vocem.

,
, () <

[,

,
. * ,
, *, '


, ,
, .

' [,
.

Agit oraculum de divino igne a plurimis homi- *^
nibus conepeoto, monetque, ne, ai quia tale l u - ,
men oerta aliqua forma et Ogura reprffleentatuin * ,
videat, buic ulteriue fidem adbibeat, neque i l - ,
linc emissam vocem pro verissima excipiat. .
Contra si id ab omni forma et figura libe- , , -
rum visui offeratur, non decipierie; sed quod- , .
cunque ex illo ioterrogaveris, certo verum erit. ' , ^
Nominatur autem iste ignis sacrosanctus, quod '
oum decore a sacris virie eit oonepectus, et , ,
totue hinc illinc subsultane, magno laBtitiaB scilicet .
et gratiae indicio, per mundi abstrusa apparuerit.
Ne vocaveris itnaginem naturx per se conspicuam.
.
,
Inspectio per so dicitur, quando qui sacris i n i tiatus eet, divina videt lumina. At si hic nihil opqL , videat, sed ille qui sacra ordinat atque dispo- D ,
nit, spectrum aliquod per contueatur, id ini- .
tiati respecta euperinspectio appellatur. Notan- ,
dum autem est imaginem in sacris evocari so- .
litam, mente perceptibilem esse debere, et a *
corpore ooini prorsus separabilem. Natura au- *
tem forma aive imago, noa est uadiquaque mente , ,
perceptibiiie, quia natura ut plurimum facultas . '
est corporum adminiatratrix. Ne igitur, inquit, ia .
sacris c&remoniie advoces naturas imaginem eua aponte conspicuam. Tibi enim nihil eecum afferot
proterquam quatuor naturalium clementorum congeriem.
JOANNIS OPSOPiEI NOTJ).

(13) . Versus requirit genere neutro, ot aupra, quod vixalibi reparias.

1137

E X P O S I T I O ORACULORUM C H A L D A I C O R U M .

[.

[.

, '
^ ,
,
,
*
,
.
,
, ' .
' , ' .
, ,
( )
. ' ,
, ,
.
, , , ,
.


.

*
[

" .

, , * ,
.
* , . ' , , ,
,
,
.
.
*
,
* ,
* .
, ,
,
*
, ,
.
.
,
,
* "
* , ,
^, ;
. -

4138

Natura suadet, ut credamus genios sanctos esse.

Et pravse mattrix germina, utilia et bona.
Non quod ipsa natura hoc ratione suadeat, sed
qood 8i quando illa evocetur ante adventum ejua
frequena daemonum coBtus aftluat, et varii generis
formsque epeotra dflemoniaca prtecurrant et appareant, ab omnibus partim elementis excitata, partim ab omnibus lunarie cureue portionibus composita et discreta : imo cum letitia et gratia quadam blanditin aepiuB occnrrentia apeciem bonitatie initiato prabest.
Anima hominum Deum in seipsum constringet,
Si nihil caduci obtinem, tota inebriata est.
Barmoniam jacta namque, iub gua corpus vitale
[esL
Ait quod anima in aeipaam vi compellat ignem
divinum (id enim aibi vult , constringere)

ratione immortalitatis ct purilatia. Tunc enim tota

inebriata eet, id eat impleiur prsstantiori vitaet illuminatione,el quaai extra aeipaam movetur. Deinde
ipsam aaimam alloquitur oraculum dicens, Harmoniam jacta, id eat gloriare dc obscura et intelligibili coagmentatione, qua colligata ea arithmeticis et muaicia proportionibua. Sub bac enim in-

telligibili harmonia etiam vitale et compoaitum

corpus coagmentatum eat atructura illinc auppeditata.
Principatum teneat animse profunditas diiina : ocu[los autem omnes.
In altum xursvm extendito.
Animte profunditae innuit triplicea ejua potentiaa, qu in intellectu, cogitatione et opinione ait
euot *, oculi vero triplicea earum operationes cognoacendi vi prsditaa. Eatenim oculue cognitioDis
aignum, ut et vita appetitionia. Vult igitur ut reaeretur anima? immortalia profunditaa, et quaa
babea vi cognoacendi praeditas potentiaa, euraum
in altum eleves, imo teipsum totum, ut noatrorum
verbia utar, ad Dominum tranaferas.
Ne spiritum coinquines, neque superficiem in pro[fiindum augeas.
Cbaldeiduabua tunicie animam induunt,et unam
quidem epiritualem nominarunt,a eensibili mundo
ipsi contextam, alteram vero luciformem, tenuem
et intactilem, quae auperficiee hic vocator. Ne
igitar, inquit, epiritualem aniraaB tunicam affeetuum immunditia contaminss, neque superflciem
illiue add.tamentis quibusdara materialibua in altitudinem excreacere facias, aed ambaa ut natura
eua aeae babent coDaervee, hanc puram, illam nullo colore infectam.
Quxre paradisum.
Totua divinarum polentiarum chorua Patrem
ambiena, et ignit pulohritudinea fontium publicis
oiflciia deetiaatorum, paradiaua Chaldaeis dicitur.
Apertio autem illiua quae fit pieiate interoedente,
eat bonorurn fruitio : gladiua vero flammeue, potentia indigne accedentibua implacabilis. Atque bia

1139

140

MICHAELIS PSELLI

quidem occlqsua eet, quod idpnei illiuaque felici- , ^.

tatis capacee non eint; piis autem patet. In hunc .
hortum oojaieodiuit omnea, q u hominaa Deo eimilea reddunt, virlutea.
(14) .
Vas tuum habitabunt animalia terrm.
*
Vaa eat ipsa temperatura animee ex compoaittone orta; animalia terrestria, doemonea qui circa , .
terrara oberrant. In nostra itaque vita afFectibua ,
plena ejusmodi animalia sedem auam collocabunt. .
Demonum enim esseotia affectibua complicataeat, ,
in iiademqne sedem suam flxam habent etordinem , materialem. Ideo quicunque affectibua dediti sunt, , ' ,
deamonibus cohaarent et agglutinantur. Simileenim .
eimili attrahunt, muvenii vim atque faoultatem ex
ipeis affectibus coneecuti.
Si exlenderis igneam mentem ad pielati* opus,

Etiam fluidum corpus servabis.
' , ( .
Id eat, si mentem tuam illuminatam ad superio*
,
ra extulerjs, et divini igais opue ad pietatia opera
evexerie (sunt autem Cbaldseis pietatis opera, r i - ( , icop*
tuura ac csremoniarum rationea certae), non solnm , * ),
animam affectibus insuperabilem reddes; sed etiam, ,
corpus tuum salubriua alflciee. Eet eoim et hoo .
Bspiasime opua divinarum illuatrationum, corporis ,
nempe materiam abaumere, et natur eum aanita- , . ,
tia babitum acqujrere, ut poatbac nec affectibua , .
&eo morbia ullia corripiatur.
At vero e finibvs terrse exsiliunt canes terreitre*,
' [vm,

Non verum signum homini monstranies.

' .

Sermo eat de demonibua materialibua et hoa

oanee nominat, qaia animarum carniflcea aunt:
tsrreatree vero, quia e coelo oeoiderunt, et oiroa
terram volutantur. Hi (ait) a divin vitta beatitudine longiaaime poaiti, et inteilectuali contemplatione deatituti, futura porteodere nequeunt. Unde
flt ut omnia qute diount aut monatrant, falaa aint
et nulla oertitudine auffalta. Per formaa enim entia oogooacunt At id quod faoultate aigillatim et,
ut ita dioam, individualiter fotura cognoaoeodi
pnadiUinx eat, individuia et formarum expertibue
inteiligentiis utitur.
Omnia emm perfecit Pater, et menti tradidit
Secundx: quam primam vocat omns genus komi[num,
Primufl Trinitatie Pater oum univeraam creatu-

*
, *
( 5), , . , , ^
, , . "
, * .
*
.

,
' ' [.

_. .,_
cam condidiaaet, eam menti tradidit: quam men- D , *
tem totum genua hamaaum, paterne exoellentiea ,
ignaruro, Deum primum appellavit. At noatra do- , .
ctrifta contrarium tenet: quod ipaa prima mena,Pi- ' ,
lilia, inqqapa, inagm Patria, omnem oreaturam con- , ,
diderit atque operando perfecerit. ;Pater enim in .
Moaaicia acriptia Filio indicat formam eive ideam
produotionia creaturarum : Filiua vera ipaiuaraet * tou operator et conditor eat operie creati.
.
i r

r i f

JOANNIS OPSOP^I /.
(14) . Hano oraouli expoaitionem
(15) . Vide Nieepbori seBolia pag.
yerbotenua auo in 8yne8ium commentario ineeruit 117.
Nicepborqa, pag. 814.

1141

EXPOSITIO O R A C U L O R U M G H A L D A I G O R U M .

.
Ol
' .
,
,
, ,
,


.
,
.
,
(16) '
,
.

, .
, ;.

, ,
.
.
(5, . ,
. '
,
* , ,
, - ,
,
. '
, (5.
"Ort ,
,
.
,
,
.
* ,
. " ,
.
8 '
.
, ' .
,
, '
< , .

Pcenae vincula sunt hamines constringentia.

Nam subvectoreg angeli animas a prima sui origine attractaa ad se evehunt: contra pcen ullri068 nimirum naturarum nobis concosearcm, et
tormenla humanarum animarum, materialibus
Ulae affectibus irretiunt et quasi etrangolant. Neo
solom in hoe eaviunt qui affeotuum turbis obaeaai
8unt,eed et in illoa qui ad abstractam ab omni materia easentiam converti aunt:quod hi quoque quoniam pnogeniti eunt, et materi copulati,ejusmodi
loetralione indigeant.MultOB enim etiam ex iis qui
saDctam et illibatam vitam egarant,inopiniB calamitatibue oiroumventos fuisse videre licet.
Signa insevit animabus mens paterna..
Quemadmodum liber Moysis hominem ad ima, ginem Dei formatum fuieeo dicit, ita etiam Chaldaroa ait conditorem ot raundi parentem aigna ac
notaa au ipaiua proprietatis animabus insevisae.
Etenim noa anim tantum paterno semine prcduotte sunt, aed omnes etiamOrdines superiores
suaxn orfginem inde habuerunt. Sed in subatantiis
inoorporeis alia sunt aigna, inoorporea nempe et
individua; alia itemin mundia aignasunt et symbola inenarrabiiium Dei proprietatum, ipais etiam
v-rtutibue longe excellentiorum.
Vi eorpus reiinquentium animx sunl purissimse.
Qui dictum iatud aequa mente auacultaverit,
repariet id noelro dootrina non adroraari. Etenim
ooronati martyrea qui afOiotionia tempore cum
cruoiatu oorpue reliqoerunt, suaeipaorum animae
lustrarunt et puraa reddiderunt. At hoc non vult
' Chaktoue, aed laudat omnem mortem violentam,
eo quod anima qum corpus cutn dolore deserit,
bano vitam abomlnatur et convereationem cum
corpore odit,oontra cum gaudioad superiora revolat. At quffl in morbie animee corpore hoc naturaliter dieaoluto vitam relinquunt,non admodum aegro
ferunt notum et propensionem eui erga corpua.
Quia anima ignis est lucidus poteniia pairis,
Immortaiisque manet, et vitx domina est,
Bt habet multa complementa sinuum.
Anima eum ait igaie materi corporiaque expers,
6i ab univorso compoaitorum geoere et materiali
corporo exempta, immortalie est.Nibil enim materi autcaliginie particepa illi immiatum eettmulto
minuB oomposita eat, ut in ea ex quibue constituta
I fuit, reeolvi poeait. Eat preeterea vitae domina,
mortuos vitffi radiis illuetrana. Habet etiam plurimorum ainuum compleraenta, id eetobtinet potentiae auBceptricea totiua administrationis, quia pro
virtutum diversitate diversae zonas aivo cceli regionee illi inbabitare lioet.
Deus non injicit metum, sed obsequium infundit.
Id eat, divina natura non iremit, neque indignabonda eat, aed auavia et tranquilla. Ideo non immittitmetum aubjectia naturis,sed auadela et gratiaomnia ad eo irabit. Si enim forraidabilia eaaet

JOANNIS ! OPiEI .

(16) " eto. Et baec qaoqoe transoripta aunt

Nioepboro pag. 126 dicti commentarii.

1143

MICHAELIS PSELLI

et minax,omnia rerum ordodudum fuisaet diasolu- \

tus, cum nihil eit quod ejua polentiam BU8tiner*
potaieeet. Atqueiata senteatia quadamlenua a nostris vera cenaetur. Deus enim lux eet et ignis
consumene maloa. Minte autem Dei et terror sunt
intermiaeio divin erga nos benignitatis propter
prauam rerum adminiatrationem.
Pater seipsum rapuit.
Ne quidem tn inielleciili su* potentia igne proprio
[inctiuo.
Oraculi hic eensus est: eupremus omnium Deus,
qui et Pater dictus est,non solum primis et eecundie naturis noatri8queanimabua,aed etiam propris
euas potenti eeipsum fecit incomprehenaibilem et
imperceptibilem. Potentia autemPatria eat Filiua.
Pater eniro, inquit, ae aubripuit ab omni natura

1144

, ,
. *
. . ,
' (17)
.
,
' .

,
, ,
,
,
.
. , ,
Sed iatud dogma C b r i a t i a n fidei congruum .
non eat: quae docet in Filio Patrem exacte repr- ' ,
.
eentatum cognoaci posee, perinde ac Filium in
Patre : atque adeo Patria terminum eeae Filium et .

divioum aermonem natur virea superantem.

.
Ett inteliigibile quoddam, quod menlis flore te
[percipiendum est.

Cuilibet rei mente comprehenaibili oppoaitam potentiam anima babet, ot aeoeibilibua eeneum, co- , ,
gitabilibua cogitationem, intelligibilibus mentem. , , , .
Dicit itaque Cbaldaeua, quod quamvis Deua intelli- , , '
, . "
gibilis ait,mente tameocomprehendi non poseit,aed
aolo mentia flore. Floa autem mentia eat aingula- , .
riaet individua anima potentia. Quia itaque Deus ,
, .
proprie unum est,ne coneria eum mente peroipere,
sed individua potenlia qua unum cognoacitur.Nam C , '
primo et per unum aolo quod io nobia eat uno , , .
oomprehendere licet, non cogitatione, neque
raente.
Animx expulsores. illam respirar$ facientes, suni , .
[soluiu faciles.
" ,
Ne quia dicat oupere quidem animam a corpore dieaolvere, eed non poaee,ait oraculum,facul- , , ,
tatesqu animam corporea natura foraa trabunt. \
eamque a vitiia et eerurania in oorpore perpeaaia ,
quaai respirare iaciunt,abruptu facilea eaae,ideat, ,
illaa ipaaa facultatea liberaa, nec ab ulla natura ,
ooeroitaa, ea poteeiate vigere, ut animam corpo- , ,
reia vinculie generoae admodum expedire et libe-
rare valeant.
.
n
Oportet te fcstinare ad lucsm et ad patris radios,
[.
.
(18) ,
, *,
,
. ,
,
* JOANNIS OPSOPiEl .

Unde immissa tibi est anima pluritna mente vestita.

Quoniam anima non aaemine aubaieteatiam babet, nec in corporeis temperameotis conaiatit, aed
e eupernis a Deo auam eaaentiam nacta eat, ideo
ad bnno converea reapioereet ad divinam luoem
reverti debet. Plurima namque mente veatita in
haeo inferiora venit: id eat, accincta et instructa
fuit a Patre et creatore commonefactionibua divi(17) ' poseet verti, in mundi gubernatione, ut ad Deum referatur, non ad hominee,
Juxta noatram interpreiationem.

(18) . Retulit hc Peelli verba in auum

commentarium Nicephorua eub flnem pag. 126.

1145

EXPOSITIO ORAGULORUH GRALDAICORDM.

1146

, , niorie aortis atque conditionia, cum illinc huoiter

eaum affectaret, ut merito iiadem monitia incitata
hinc illuc redire atudeat.
? .
Omnia ab uno igne produeta sunt.
Dogma verum est et religioni noatr consenta' .
neum. Omnia aamquequaecunque 8unt,sivemente
, ,
eive sensu perceptibilia, essentiam auam a aolo
, Deo acceperunt: et ad solum Deum converea sunt.
* , *
ea quidem q u tantummodo eunt, eeaentialiter;
,
qu vero sunt et vivunt, essentialiter et vitaliter;
. *' ,
. , et quffi sunt et vivunt () et intelligunt, easeQtialiter, vitaliter et intellectualiter. Ab uno igitur est

omnium reram productio, et ad unum iterum illarom reduotio. Atque hoc oraculum omni oaret
reprebeneione, et noatra doctrioa refertum est.
Quae mens loquitur, ea utique intelligendo loquitur*A , .
Quando, ait, vocem articulatam auperne e coelo
', ,
detonantem audiveris, ne existimea quod vocem
,
.

' , " illam edens aive angelua aive Deus tali aermone
. '
protulerit, qualem ore exprimere aoleraua: eed
, , ,
quod is quidem secuudum suam ipsiua naturam

abaque ulla divieione mente tantum ea qne audi. - visti agitaverit, tu vero pro ea qua polles facultate,
,
raentie cogitata, non secus ac syllabas et verba
, '
oreprolata, auditu perceperie. Qoemadmodum enim
.
Dece voces nostraa exaudit absque vocura articulatione, ita etiam homo divin mentis conceptionee taoquam vocibue expreeaaa excipit, quolibet scilicet pro 8083 nature ratione et capaoitate operante.
' .
Perpetuo in hos terra subtxis ululat usque ad liberos , '
De impiis sermo eet, quod eorum supplicia Deus
.
etiam usque in poateroe extendat. Nam pcenaa
,
quae sub terra subituri sunt, indicans oraoulum,
, , , , , in eos, iaquit, subtus ululat, id est adversus illos
mugit et infremit locus subterraneus, et tanquam
,
leonino rugitu obstrepit. Quapropteretiam Proclus
. .
ait, cognataram animarum congenerem quoque
*
sive consimilem esee compositionem; eaeque

quee nondum naturaa vinculis exaolut aunt, con .
similibus quoque affectibus implioatae distineri.
' ,
Oportere itaque et bae omne supplioium explere, et

.
.
(19)
*
, .
,
, -

.
, ' ,
. , ,
, ,
.

.
, , -

cum ob oaturalem oognationeminquioamentis infects atque refertae fuerint,denuo abillis repurgari.

Ne adauxerxs (atum.
Fatum appellarunt eapientiores inter Graecoa ipaam naluram, vel potiue complementum i l l u minationura quaa entium natura recipit. Et providentia quidem eat immediata Dei beneficentia:
fatum vero, quod connexione et serie rerum omnium terrena gubernat. Subjicimur autem provi
denti,cum intellectualiter operamur; fato vero
cum etiam oorporaliter. Ne igitur (ail) tuum
ipaius fatum adaugere velis, idque euperare,
aed committe te soliua Dei volantati atque moderationi.
Non enim patemo prineipio imperfectum quid pro[cedit.
Omnia (ait) perfecta et numeria oranibua pro

JOANNIS OPSOPiEl ).
(19) . Iatam quoquefati deacriptionem binc decerpsit idem Nicepb. pag. 110
() Hsc in Grcco deaiderantor, fortiaee ex homoioteleuto.

114

114

MICHAELIS PSBLLI

oujusque ordine et dignitate abaoluta producit Pa-

ter: eed genitorum imbeoiilitaa et remissio rebua
interdum suggerit defectum et imperfeotionem.
Verum Pater denuo revocat defectum ad perfectionem, et ad sui aufflcientiam convertit.Ejusmodi
eat quod apoatolue Jacobua Domini frater in
Epiatols 8U36 initio alta voce pronuntiavit: Omne
donum perfectum auperne deacendit a Patre luminum. Nibil enim imperfectum a perfecto prodit,
preeaertim cum ad id quod ab ipso primoaifunditur
oonfestimrecipiendum fuerimus prompti atque paratti.
Sed non admitlit illatn palerna mens, quousque exi-

. -

. ' 6
,
.

*
'
.
, ' - '
.
* , P^jfptc

[verit.

Mena paterna non admittit impetus voluntatum

anirase, priusquam exclaaerit oblivionem divitia-
rum a Patre munificentiaaimo acceptarum, et iQ
memoriam revocarit aaoraa quaa ab ipao habuit
teaaeras, vooemque candoria indioem cum flrma
aymboloram patria genitoria aui memoria conjunotam emteerit. Eat enim anima aacria verbia
et divinia aymboliacompoaita: quorum illa quidem
proiluxerunt a eacria formia, hc autem a divinia
unitatibua. Et aumua aane imaginea aacrarum eaaentiarum, aimulaora vero incognitorum aymbolorum. Eat autem et hoc acitu dignum, quamlibet animam a qualibet anima apecie differre:
totque eaae animarum apeoies, qoot aunt animte.
Quando conspexeris genium terresirem accedere,
Saerifica lapidem muizurim inclamando.
Daemooea circa terram volutantea natura aunt C
mendacea, utpote procul a divioa cognitione remoti, et materia tenebricosa impleti. Quod ai ex
hfo verum aliquem aermonem audire cupias, aram
appara, et aacriflca lapidem muizurim. Habetenim
hio lapis vim advocandi majoram dtemonem, qui
ooculta ratione materiali genio applioatna rerum
inqaieitarum veritatem inauaurrat, quam ille porro
homini interroganti profert. Indicat autem nomen
ipeura quo in provooatione utendum eet una cum
lapidia sacrificatione. Atque Gbaldaei stataunt demonaa quosdam bonoe, quoadam maloe esae:
noatra autem pietatie doctrina omnes maloa
pronuntiat, ut qui premeditata defeotione bonitatem cum vitio et malignitate commutartrat.
D
Disce inteliigibile extra mentem em.
Licet enim omnia mente oomprehenaa sint, Deua
tamen priraum intelligibile extra mentem exeistit.
At illud extra non raetiaria intervallorum distantia, neque aooipiaa aeoondam intelleotualem
divereitatem, sed eeoundum aolum intelligibilem
exceesum, et eubsistentie proprietatem, exceaeum

[.




,
,
.
*
,
. ,

.
, '
, (,
.
(20) ' .
,
^ , . . *
, ,
.
' ,
,
, . .
,
* ,
,
.

, 2 .
, '

, , 2 , '
, , '
,
,
, ' .

JOANNIS OPSOPiEI N0TJE

(20) etc. Hoc praeceptura magicum cum

explicatione auacitatur ia iiadem Nicepbori ad Syneaium acholiie pag. 96, ubi metri ratione aorvata
oribitur, ' , etc. 6t etatlm

, de quo iapide vide Auguat. Steucbum

lib. V I I I , Deperenni philosophia cap. 28, de demonumautemdivieione aeoundum GbaldaW.Nieephoram ia eobol. pag. 117.

49

EXPOSITIO ORACULORCM CHALDAIGORUM.

4150

, [b , inquam longe ultra omnem mentem, quo auper

eaaentiale demonatratur. Dla enim essentia eat
. '
mena primo intelligibilia, extra quam gradu aupe , ' ' . rius est ipaum per se intelligibile. Deura excipe,
,
qui et intelligibile et ipsnm per intelligibile longe
,
tranacendil. Divinam enim illam naturam dicimua
neque intelligibilem, neque per intelligibilem.
, . "
Superat enim omne verbum et intellectum, Ua ut
, nec mente percipi, nec verbis explicari poaait, et
, .
silentio magis bonorari, quam venerandia vocibua praedicari debeat. Excellentior enim est omni prsdioationa, elocaiione et intellectua comprebenaione.
Junges intelUctse, patre intelligunt: et hx

, *
GonsMorum nihil sonantium moventur ut intelU[
\ganU
.
Jungea aant potenti qusdam proximaa poat
(21) fondum paternum e tribua trinitatibua compoaite :
*
quaa inteiligere ait per paternam mentem, quaa
oauaam illarum in unitatia forma aibi ipai repree . aenlatam exhibet. Coneilia autem Patria ob intel .
ligibilem excellentiam nullum aonumedunt. Atqoi

abatractarum rerum notae et aigna intellectu pr , , o*>c
dlta etiamai a eeoundie aive inferioribua intelli .
guntnr, ea tamen taoquam nibii sonantia et ab
,
omni intelligibili excurau aeparata iatelliguntur.
,
Ut enim amarum intelligenti licet ordinee intel ,
lectn praeditoa intelligunt, eoa tamen ut immobilee
,
f&telKgunt: aio etiam intellectoalium operationea ayrabola intellectua capacia intelligentes, ea absque
sonl emiaaione intelligunt, in aubatantiia incognitia aubsiatentia.
JOANNIS OPSOPiEI NOTiE.
(24) At . Retinui Gracam dictionem junges
I B vereione, quod ea Laliue poeta apud Apuleium
naos ait ia bie veraibn* :
PhiUra omnia undique eruunt:
Anlivathes illud quxritur,
Trocnili, iunges, txnix

Radiculx, herbx, surculi, eto.

Nominis rationem et aigniflcationem vide apud
Pindari et Tbeocriti acboliaataa, Suidam item et
Nicepborum ad baec Syneaii verba
, pag. 96.

EJUSDEM PSELL1
8 U M M A R U BREVIS DOGMATUM CHALDAICORUM E X P 0 S 1 T I 0 .

,
, ' ,

, 6' ,
.
, . ,
.
, , . ?*
, , , -

Chaldei atatuunt aeptem mundoa corporeoa,

igneum unum eumque primum, poat hunc trea
HbeHoa, deinde trea materialea : e quibua ultimua terreatria dioitur et lucis oaor, qui looue eat
aubter lunam, in aeae etiam materiam oomplectene,
quem fundum nominant. Unioum arbitraotur eeae
rerum omnium prlncipiam, idque profitentur unum
eaae et bonam. Deinde colunt paternura quoddam
fundum ex tribua trinitatibua compoaitum. Qea*
libet autem trlnitas habet patrem, poteuUaiQ, et

1151

MICHAELIS P S E L L I

4153

mentem. Postea aequitur junx mente comprehen- , . , eibilie. Huic proximi sunt mundorum rectorea, * , \ ,
igneua, Iherius, et materialis. Post rectores c - * 6 6
remoniaruro principea. Hia eoccedunt perenniam * ' ,
fontium patres, qui et inundi ductoree nominan- * ' *
tur, quorum primus semel aupra dictua est: poat .
quem Hecate, deinde ie quem bis supra nomina- . viraua : ab boo sunt tree implacabilea, et omnium , /,
ultimus auccinctor. Venerantur etiam fontanam , , ,
triaitaten) fidei, veritatia et amoris. Ponunt item
aolem imperatorem, et a fonte materiali archan- -
, ,
*elicum, aensionia fontem, fontanum judicium,
olmineum fontem, epeculorum fontem, characte- , . ,
, ,
rum foQtem incognitis signis et symbolis i n r u m bentem, et aummitatea fontanas, Apollinis, Osiri- .
dis, Mercurii, Materialea vero fontea diount esse g .
centrorum, elementorum et eomniorum zonam. , ,
Item animam fontanam. Fontibus subjuDgant prin- . , . ,
cipia : quod principiis superiorea et excellentiorea . ' (22)
sint fontee. Principiorum autemf animalia pro- , , ,
creantium eummitae vocatur Heoate : medietaa, . ' ' ,
anima inohoativa : extremitae, virtos inohoativa. ,
Sunt apud illoa quoque Hecatae , qon zonas (23), .
non babent, ut Chaldaica , , -
. ,
. Oii autem iJlis diountur Sarapia et
Dionyaua eive Baccbus : Osiridis item {quasi ,
ad geniorum series cqtcnx more connexa) et Apolli- , '
nia appellantur dii quod expedite potestate ,
eua in zonis utuntur, et eupra deos conspicuos col- ,
locati eunt. contra qui zonas habent, libere .
, ,
circa coeli zonae volvuntur et gubernandi munus
obeunt, habent enim Chaldaei deorum genus Zo- " . '
D U I D , quod eenaibilis mundi partes inbabitat, et
regiones circa materialem locum eorte diatributaa , .
oingit. Poatzonas est circulua DOD erranaaeu fixua ,
aeptem orbea comploctena, i n quibua Btellaa aunt. .
Porro aliua illia eat raundua aolaria, etherio fundo
aubserviena; aliua Zonaeua, unua e aeptera. Ani- * ' .
marum humanarum duplicem ponunt caueam .
fonte perenni promanantem, paternam nempe
mentem, et animam fontanam. Prodit autem, ut , 111 volunt, particularia anima a fontana, juxta . , *
Patria voluntatem : etbabet eaaentiam per ae gene- . * ratam et aDimatam. Aliunde enim non movetur.
Nam ai, ut in oracuio fertur, ignia divini para eat *
et ignie lucidus, atque patem mentis conceptua, ' * profecto forma eat materiae expera et per ae eubai- D (24), .
Btena. IUa eniro omnia cum divina natura commu- nicant, oujua particula eat anima. Aiunt orania in ? .
qualibet anima esae, aed et cuilibct inexplicabilem
et incognitam fandorum et infandorum eignorum

JOANNIS OPSOPiEI NOTiE.

(22) ". Serviua illud iEneid. xn. et diis Syneeii ^, oajae aigniflcationem vide apod
communibus aras: Ut autem altioria ecientiae homi- Nicephorum pag. 114.
nibua plaoet, dii communea aunt qui djcun(24) . Scribendum eat ,
tur, id eet qui certi certaa non habent partea, et boc eat e Platonie philoaophia in Pbedro, ubi
aed generaliter a cunctia coluntur. Ubique enim
AdraetiaB legem exponit. *Hv (inquit)
eoa esse manifeatum eet, ut mater Deum, cujua ^ * , et
poteataa in omnibua zonia eat.
quaa aequuntur.
(23) . idem videtur deootare quod

1153

1 MERCUfUI T R I S M E G I S T I

PIMANDRDM.

1154

aymbolorumva proprietatem. Volunt animam in

,
mundum demitti ob multas causae, aut propter
, , , ' pennaruin dafltivium, aut propter paternam volun6 .
latem. Arbitrantur mundum sternum esee, ut et
, ,
etellarum coaveraiooea. Plutonem sive infernum
,
varias partea dividuat, eumque modo deum

appellaat, ordinie illiue qui circa terram eortem
. Buam obtinuit, ducem; modo regioaem aubluaa ,
rem : modo mediaa ioter stberiam et materialem
. $
mundum partea obeuntem; modo animam rationia
. '
expertem: in ea rationalem animam constituunt,

non eaaeatialiter, sed proportione quadam, quando
,
convenienter ad illam affecta eat, particulari ra .
tione projecta. ldeae defioiuot modo esae Patria
,
intelligentiaa : modo univeraalea rationea, natura ( . g lea, animales ei intellectilee : modo eubatantias a

rebue ipaia abatractaa. Aatruunt omnem magicae
' ol , - acieutiaa ralionem perfki a aummia potentiia el
, terreaia materiie, familiaritatem item et convenien .
tiam auperiora cum inferioribua babere, praaertim
qua aub luna auoi. Collocaot aniraaa post mortem, juxta modulum et menauram lustrationum aingu)ia familiarum et convenientium, in omnibua mundi partibua : quaadam etiam ultra mundum evebunt:
eaeque diecrimine facto in aaturaa dividuaa et individuaa aeparant. Atque Plato quidem et Arietotelea
plorea ex enumeratis opinionea receperunt: Plotinue vero, Jamblicbua, Porphyriua, Proclua, eorumque
disotpuli omnee univeraum approbaruot, et aecua ac divinaa vocea abaque ullo diacrimiae et
examiae admlseruat.

DOIMANAPHN.

PSELLI
M B R C U R I I T R I S M E G I S T I

(
* , >* , ,
,

,
, '
,

, .
, ' . ,
, ,
, '

PIMANDRUM.

Videtur iaoaatator ille obiter diviaa Soriptura veraatua eaae; unde ex illa profectua de muadi creatioae tractat, dubitana tenuea Moyaia
vocea aonnunquam traaacribere; ut et baec propoaita verba. Illud enim : Oixit Deua, Greacite et
multiplicamini evidenter ex Moaaica creationia
hiatoria oritur. Non quidem aervat omnino simplioitatem et perspicuitatem et rapiditatem et ainceritatem et divinitatem ScripturaB, aed aolitum
Grecorum aapieatum morem abit, in allegoriaa et
erroree et portenta ex reota et aecura via delapaua
vol a Poimaadre coaciua. Noa incertum autem eat
quia easet ille Graecorum Pcemandrea, idem qui
apud noa mundi Domiaua nominatur aut unua ex
ejua miniatria. Fur eaim, iaquit, est dlabolus et
aoatroa aermoaea divulgat ut ejua diaoipuli
impietatem dediacaat, eed ut veritatie vocibua et
aeatentiia auam impietatem oroaotea, perauaaibi-

1155

1156

MICHAELIS PSELLI

liorem eam faciani et aooeptabilem. Non enim ve- , 0

rum dicit Plato, cum afflrmat Gracoa puJchrioree .
effeciaae a Barbaria acoeptaa famas, eruditione et i x {Delphicia oraculia uaoa. Verum e contra dicunt
qui oontendunt Grecoa aegniter veritatem inquire- "
re, ei eoa praaaertim in rebua tbeologioia errare. . Porro qui baac aiunt non ex noatria aunt, aed Gra>
eorum celeberrimi, aic quia forte iis occurrit quae , |
Porpbyriua ad aacendeniem jgyptium acripait ab .
ipao cupiena veritatem tum quoque diacere, cum , ,
jam a Grecia didioerat. Num igitur alia barbara 6 gena mundi Greatorem ot regem patria opinione * '
et raore ooluerit, dicere non habeo; aed Hebraeo- ,
rum religionem per omnem terram celeberrimam .
fuiaae, eoruraque leges antiquiorea fuiaae et illo
Mercorio et quolibet apud Graecoe aapiente, multia ^ ,
demoiiatr&tum eat.

, ' , ' "
.

MICHAELIS P S E L L I
OPERUM

PARS

QUARTA

C0MPLEGTEN8

HISTOKICA*.

PSELLI
D E L O G I S NOMINIBUS ATTIGIS.
igitur non aolum Athenienaium urbem diligia, eed et Attica nomina, utpote quae quamdam
muaicam vocem emittant. Dixiati autem te nondum
veraatum eaaein reconditode illie, tanquam in aa-

:
, ,
. , ,

crie adytia,opere acripto.Sed cum nonnullieeorum

ocourria,Sunio dico el Cephiaiae et illia Spbeti fui

, ,

* Paellua orationem funebrem Micbaelia Caerularii

pronuntiavit, in qua eum laudat eo ex capite quod
l.atinorum reprobavit aententiam de proceaaione
a Filio. Exatat ea Paelli oratio in Regia Biblio-

theca; hancoue iandem cum aliia ejuadem aactorie

lucubrationibua tvpia regiia edendam paro. 11
Lequien in prima Diaaertatioae Damasoeaioa, n. 3 i ,
p. xvi. E D I T . PATR.

1137

D B LOCIS N O M I N I B U S A T T I C I S .

1158

\ * , ) , et Tbriaa et Phaleri, et rur&am Spheto abi , bam et Phalero, quaai divino furore corriperia, et
, valde exoptae ex his duobue unum aasequi, vel
, , Spheti vereari et Cephieiae, vel de his locis aliquid
.
io extenso diecere.

Ideo tibi ea scribo qo ex multis libris collegi.
.
Ora quaedam Attioam cum Megaride trajioit a
. sunio usque ad Iatbmum. Tunc in medio ciroiter
boc circuita iis qai ad urbem navigant occurrit
, Pireaus, celeber Athenienaum portua. Poat Pi . , - raeeum autem, Pbalereus Vicua in vicina ora si ' tus est: poet quem Anagyrasii. Deinde Anaphly. * ' stii usque ad extremitatem Sunii pervenientes. De . , - inde Suniura, celebratiaeimua vicus. Deinde Ma* ' , ratbon, obi Miltades, regis Peraarum exercitua a
. Datide ductos funditue delevit. Post Marathonem
, * ', vero Trycorytbus, deinde Rhamnua, Nemeai conaecratus.
.
* 6
Montiam vera nomina haec eunt pracipoe, Hy , , mettus, Brilesaus, Lyoabettaa, Parnetbua, Coryda6 .
laa.
Fiuvii autem aio nominantur, Cephiaufl et Ilia \ , ,
, (5 SU8, in maritimam regionem fluena ex partibua
, qu ultra Agram et Lyceum aunt, et ex fonte quem
in Pbffldro celebravit Plato.
.
Flectenti vero ab Sunio ora eat ad aeptentrionem

, , - utrimque mare babens, angueta primum, deinde
. in mediaa terraa protenaa. Gaetera vero ad aepten , trionem ora ab Oropia ad ocoidenlem proteaditar
uaqae ad Megarida.
.
Atticae auperaminent Scironidea petr. Poat eae
' .
, vero praeeminet promontorium Minoia nomine,quod
Nisaeae portum eificit.
.
Niasa porro portua Megarenaium eat qui decem
,
. et octo atadia ab urbe diatat. Megaria autem et
) ipaa para reipublice non minima eat: Attica enim
antiquitua Jonia et Jaa appellabatur.
.
Thriaaua porro campua propa Eleuain jacet.
! .
Niaaea autem in Atticam naviganti pra?eminet

' Salamina. ora autem Salaminica siti aunt flnea
- Megaridia et Attic. Duo porro montea aunt quoa
* , vooant Gornua.
.
Deinde urba Eleuaia in qua Cereria templum et
, {
' . I myatica olea. Deinde Tbriasus campus. Deinde
. , Psyttalia, ineula parva deserta et petroaa, et Mu, , nychia, looua cavua et aufloaaua oatio parvo in ( . greaaum praebena. Et antiquitua, quidem mu , Dita erat et incolaa habebat, et boc muro unie bantur longi Atbenarum muri. Innumera aut tem bella murum everterunt et Munychi mu ', nimentum, Piraeeumque in parvum spatium con , traxerunt, longosque muroa diruerunt. Lacedaa , ' monii priua eoa dejecerunt, et deinde Romani,
, quando Sylla obsidione captum Pireeum et Athe .
naa occupavit.
" Ipaa vero urba eat rupea in campo aasurgena, un-

1159

MICHAELIS PSBLLI

diqoe domibua circumdaU. In ipea autem rupe est

Minervae templum, urbie Preeidia antiquum templum,in quo inexatioguibilia lampaa,et Parthenoa,
et eburnea Minerva, egregium Phidiaa opua. Et ut
Hegeaiam in ejua deurbe Libris imiter,timeo ne redundemetpropositum meum hoc scriptum excedat.
Unde parlim et eparsim dicam : Illud Leocorion,
hoc Theseum ; ibi Marathon; illic Rhamnua, illio
Decelia, celebrePeloponneaiorura propugnaculum.
Hinc Lyceum; hino Olympioum stadium. Ibi Academia et pbilosophorum horti,et Odeum,el Variaporticua*et illuatrea vici, Cepbiaia, Phalere, Spbettua,
Gecropia, Gytherus, Aphidna, Eleuaia. Hasc aunt
veteria Academiae vestigia, baecnovae; omniaMusaa
apirant,omnia Gratiaa.Qus enim incivitate auat arcanorum ruinae, illuatriorea aunt ipaia civitatibua.
* , ,
.
Ut autem magia ac magia civitate fruaria, ab
ora qaae EuboBum apectat Attic cobaerenti, atatim occurril Oropua et aacer portua quem Delpbinium vocant, apud quem antiqua eat Eretria.
Deinde Delium, Apollini conaecratum. Neqae
prooul ingene portua quem Profundum Portum
nominant. Deinde Aulis, petroeae locua. Et prope
Euripua.
Bt quidem ea eat veraua Eubcaam ora maritima.
In mediis autem terria ab occidente eat Citberon,
ad septentrionem Phooenaium urba. Ex Pbooenaibue autem montibua multi deacendunt fluvii,
qaorum maximue eat Ghephiasua. Schoenua autem
urbs eat Thebanorum. Eam autem preterfluit
flaviua SchoBnua nomine. Citheron autem mona
exoelaua eat. Iameoua fluviua et Aaopua plani- .
tiem que ante Tbebaa jacetpraeterfluunt. Dirce autem fona eat. Et Citheron non procul a Tbebis
finitur.
Deinde urba Theapi prope Heliconem et Griaaffium ainum jacet. Prope Tbeapiaa autem eat Aacra, Heaiodi patria,in Heliconia dextra. Helicon autem eat in Pbocide. Portua autem Tbeapiorum eet
Greuaa. Poat Theapiaa vero eat Myoaliaaua, et prope Eleuther, urba contermina Alhenieoaibua et
Beotiia.
Haeo de Athenia aufficiunt Athoniensum fautori.
Noa enim plua effeoimua quam eramua rogati, cum
mentionem habuerimua de regioniboa et de civitatibua hoio urbi vicinia.

1160

i *
,
, , , .

, ,
. "
* * * ' '*
, *
, ', *
, , ,
, , " , *
,

\

" ,
6 * *
, ,
, ' .
, .
,
. ' , .
.
.
' ,
,
,
.
* '
. .

(3 * ,
^
$.
'
. 'Ev ,
.
. .
,
', ' *
.
'
. ,
.

1161

EPISTOL/E.

1162

, .

MICHAELIS

PSELLI

aareum equum in Hippodromo, qai pedem attollebat.

(BANDURI,

,
" .
,
, *
^ , ,

Imperium Orient.

Spirat aereus iste equus, quom cernis

Spirat revera, ac fortassis infremit.
Quin et anteriorem pedem istum attollons
Te calce impetet, si propius accedas.
Ad cursum estincitatus ; siste ergo,neque appro[pinques ;
Aut potius fuge, ne tibi dicta eveniant.

, .

I,178.)

MIGHAELIS P S E L L I E P I S T O L ^ E .
'. , ]
(.
, ' , , & , |5,
.
.
" ,
, .

, '
*
, *
^ .
* * *
* (5

* * *
(1) Hano epietolam cum duabus seauentibue edidit Frid. Tafel. V. G. in Appendice ad Disaertationem de Thessalonica ejusque agro. Metropolitam
illum ad quem scribit Peellue eumdem eeee putat
PATROL. G R . G X X I L

I . Metropolitse Thessaloniae, qui factus est rhetorum

magister (1).
Quid aliud orator nisi sive loquatur,eive soribat,
eive rbetoricemdoceat,eivephilo8ophi83 mentem applicet, eemper per linguam operatur ? Hano porro
ob caueam non Atbeniensis eet, non 8partiates,eed
orbis universi civis est; longe enim lateque tonat
ac fulgurat.Non enim solum eloquenti nos quasi
tuba demulces, nobiscum convereans *, sed e longinqoo etiam eermooes tuoe telorum instar in nos
jacis, ita tamen ut ne vulneres auditores, imo demuloeas,totam aniraam vocum illecebris imbuendo
eet natara dictionis, mentis, harmoniaa ; hoc
modo etyli rhytbmus procedit; hac ratione orator,
qualem praesumo, omnium' est gentium. EQ mea
Siren, osque mellifluum, auadela, necessitas; en
animorum illeoebr, menlium esca; oogitatorum
musa,vocum euavitaB; voluptarum medulla,Galliope
cum illo magno Euetathio qui anco 1192 defunctue
est; quod cum aetate Peelli nostri non quadrat.
EpiBtolae4-12 edidit Boiesonadius Norimberg 1838.
EDIT.
37

MIGHAELIS P S E L U

1163

1164

pbiloaopha,naturaimmutabili8.Idem saneByzantii. 0
in The8salia,longeab Atbenie; idem in tota Grecia, * * *
super raontibua,in vallibue ; idem terra luxurioaa "
etin solo arido, immutabilis, ubique sonorue, de- . ,
lectabilis, auribus auavis; idem a u b t i l i B , floridua; , ((3 ,
pelluoidua ideoqueclarua;gravieidera ac vehemena,
, , ,
acer. Adde quod omnia proraiacue movet (id dicta- , ,
men meum). Et eane ubi pbilosophatur,gravis ap- 8i>xpoTOc *
paret; vere oratorubi magnifice vult loqui.Sacer- * dotio fungitur ? nemo magis eacerdoe illo. De arte , ,
dieeerit ? Verba, voces plane convenientee in me- ' *
dium profert. Nemo ipso raagniflcentior laudator, ( ) *
explanator, explorator,peracrutator,argumentator, , , * U quidem ceetera babilis es, et epietolae tuae dulce- , ,
dine ipaa dulciores artem ipaam produnt. Nam ad
* eloquentiam natura perquam fautrice uteris, quae * *
1
,*~
. ,,
..-75?_.. r
.\
per os tuum quam splendidiBsime
resonare .velle
vi
,
1
\.

detur. ADtiquia quidem temporibus undique terra '

rum in Thes8aiiam conflueruat ob alias causas; .
poetbac autem plerosque ibi conventuroa sentio ut , '
te loquentem audiant. Ambitioso sane tibi esse .
licet,quia quod ex ore fluittuo, non corpora eolum , ,
tangit, sed in animam intrat el voluptatem oreat, exaltat, intendit, relaxat, perftmdit, acria aolvit, . '
retinet et vice versa. Quod ai Theaaaliam tuam tibi (?) (?)
loquenti aurea prabentem habes,te et illam beatam
dico; te, quod dociles auditores inveneria ; illam
quod talis ipsis sacerdos ac oratorobtigerit.Si vero . nulli semidei auditorea exstiterint.beatisicquoque. , '
Tuaquidem felicitate nibilperfectiua/tibi atylua,tibi ^ , Batiadatio,deflnitiocontraria ac ratiocinatio,pr<Bvia ,
inatitutio ao conetitutio, idearum denique miatio C ^
tibi praaato aunt.Nam Grecia (utequidem arbitror) , ' ,
etquffi regionee Graeciaeadjacent autetiam objacent,
(aicut Ionia) jam olim in litteriseruditafuerat.Nunc , *
autem omnia ad monumentaantiqua,rudera,ruinas , ' , '
redacta aunt. Jam acia quid tibi faciendum,ne scire , '
tuum pereat. Loquere coram nobis audientibua, . '
laqueura non diateadena, guttur jueto nimiumnon <{, .
tendendo, pectua non compriraena,aed grammalico ,
obloquena, nobiaque vocea litteria r e p r e B e n t a t a e
', ,
aicut per caoalem advehena.Sic cor per veoaa calo- , , rem toti o o r p o r i comraunicat ; aic bepar per ilia , , .
aanguinem membris mittit; aic cerebrum per dor- ( ),
Bum aenaum communem ubique diaaeminat: aic ( , qui Megalopoli aquam alibi duceredebebant,fo8sam
), .
grandem, subterraneum atque aerium quaai flu- D ,
vium fecerunt.Igitur tu quoque per litterae sermo- ,
num fluenta nobis porrige, propina, irriga. Summo- . , ,
pere utique linguea tu auavitatem amo,morumque . ' ,
tuorum Dorma in meate mea repoaita eat.DictioDia , ,
tuaa exempla in auribua mibi resooant,et barmoni
* '
perfeoliaaimaa in mente mea reeidunt. Quando
,
tandem te apem aapiciam? quando alvearibua .
*
iatis relictis, aublimi volatu hoace noetroa hortoa

inviaea ot Oorum delibana rorem mel in alvearia
* aaporlabie ? De cajtero non eat quod epiatolam ad
* Qoa tuatn aoooaem.Tu de quibua inter noa convenit
noli obliviaci, quippe juramento rem roboraeti.Hoc

..!._*!

1165

EPlSTOLiE.

1166

, ,
juramentum abi tu aolveris,equidem me dieculpo:
, . '
ecito autera, me ;in utramque partem seourum
, esse.
. ,
,
. ; ,
, , '
; ' ,
. , , '
? , & . '
, ?. ,
.
'. .
I I . Eidem.
, '
Multa aane et praclara sunt propter qu te admi , ,
ror, domine illuatriaaime; aed in primis ob mo &
rum aimplicitatem quam erga amicoe oatendia,eive
abaena, eive praesene fueria. Fabulaa quidem apud
,
. , poetaa repereria; e tuo autem animo virtutum flo .
rea germinant. De quibuscunque enim eermoci nando disputaverimua, tibi aemper pulcberrimaa
,
partea tribuo. Deumque nunquam DOD imploro ut
,
teraet mibi amicum det eadem quae ego aentientem.
, , Id autem faciea, ei mooacbum huacce quera tibi
. ,
commeDdo,benevo]e exceperie. ItaeQim cordi meo
"
magnopere aatiafaciea. Rea facilia : luieimilis eato,
,
in babitu, in moribua ; eodem utere principio, quod
. ,
boni finia certum eat augurium. Nunquam temere
' , ,
ac pro libitu bonum faxis; virtutia tuae lux omni, ,
bua luceat. Mentein prudentera rebua futurie ob *
teade; ubi severe tractare alioa poaaia, lenitate
, '
utere. Nii certe epiacopo hac re magia neoeaaa * ' rium. Simulare autem et diaaimularo nofaa. Ea
, Q normam quam nunquam non aequeria, modum in
* omnibna, in verbia et in ludo ipao adbibendo. C&, ' , . ?
tera obfioni et contemptui trade. Quomodo enim
, , quod aine dedecore proloqui non auaie, re ipea
.
perfici cum decore poaait?
. , '
, , . ' .
;
I I I . Bidem.
. .
ecire clarura egt, vir charissime, quid sit jura" , , ,
menlum,quid veriiaa;quod amicitia?vinculum,quod
, ^ ,
lex aacroaancta. Inauper latere te non poteat quod
, ,
epiphonema est sententia de re qualibet prolata, et

qnod periodua multorum achematum formaa poteat
' ,
indaere; quod argumenta aunt ex parte apodictica,
,
ac interprctationem muliimodam admittunt; ex
,
,
parto panegyrica.Haec omnia certe rhetorictB etu ,
deodo edidiciati : quid igitur non mirum ait, rem
,
omniammaximeneceBsariam te fugore? Exemplum
.
afferam : Orandi artem poeaidea; quas antehao
' 6** ,
facta sunt, narratione scite complecteris ita ut
,
cum rebue futurie in auditoruin animo confundi
, nequeant. Quod si negoiium simplex tractandum
,
venit, et quod ambagibue rejectia parvo rbetoricea

apparata contentum eet, qui modua adbiben ,
due eit, ignorare videris, aiquidem sola theoria

uaua praxin negligia. Namque epiacopali muneri
D

1167

MICHAELIS PSELLI

Bopbiematum ueum penitas recusare faa non eat,

quamvie quo profundius quie eophiemata aectatur,
eo loogius ab episcopali dignitate recedere videatur. At tu quidem non is viderie qui majorum conBuetudinibue valedicas, neque te cum Creteneibue
oretizieeare dixerim, ut eat in Proverbio. Creta
ego non sum, nec buncce honorem ambio. Rhetorice cum pbilosopbo loquerie artia tuae haud imperito, sed qui philosopbari potius quam argutari
velit. Ut porro epietole tum aliquaDtum reapondeam, ubi te omne erga noe debitum exaolvisae
autumae scito quod debitum non solvit qui comiter reepondet, pactorum vero non meminit. Hoc
fldem fraudare est amicitiaroque fallere. Si igitur
artie rhetoricae antistes mysteria adultis revelare

1168

, '

,
.
,
' . "
,
.
*
*, (
). ' !, '
. ^,
,
.
prteaumie, promissoque haud Bteteris, adeptosque g ,
fefelleriB, nonne te mendacii arguent? Ubi enim
oot , IVct,
pro arte quam non docuisti mercedem recipere ,
ausus 68, lui aliquid aliia communicaturum ea , ' profeesua. Quale amicorum commeroium putas? . *
Num acripta aine aensu, sine veritate eoa inier , ' .
communicatum iri? num vana nomina instrumen- ,
torum c83Corum inatar jactari reriai Sic Ixiona
apud Homerum Juno decepit. Hujua enim pulchri- , ,
tudine capto Dea nube circumdata, sui ipsiuB ,
aimulacrum obtalit. Ego vero, crede mibi, non ;
Bum, neque ero Ixion; umbram ego nunquam
, ' '
pro re habebo. Ideo etiam artem tuam odi, quia , ( ) puellae amabilia imago eat.Non vero i n acientia u m - . !
bratili, aed in veritatia luce requieecere volo. Pla- , '
tonia quoque aophista non mibi placet,qui ad ipaiua
, ;
Demiurgum libentiua recurro. Ila mibi sane per , ' ,
auaaum eat: ai mibi male famati Dobryaontia (?) ;
loco Eiyaium campum pratumve aapbodelo conaitum "
offerrea, putasne me nominum splendore oaptum, . ,
delectum ease faoturum? An aliquid magni te offer- , re credia? Ego neque omne tuum monaaterium, ai , ,
cum impiis etaret, acceplarem. Quid autem tibi . * ,
cum po88eesione commune? Nonne fraueomnia et , , ,
ludibrium? Quomodo vero episcopo dignum frau- .
dem bano manifeatisaimam excuaare? Quid ? tunc , adeo liberalis, ego vero aordidua et avarua? Gedo . |
tibi qua oceanua Atlanticue habet? qu oirca Hyr- , ' ;
* caniam et mare Gaapium aita sunt; adde insulam *
Thuiem et regionem extra Phaaidem,etqufficunque , '
plaga meridionalis, terra iatra duoe poloa, regio
.
antipodum tenet. Chariasime frater, ei promiaaia D (?) Btare in animo tibi est,re vera,neque inanibua ver , '
bis DOB adeaa. Poathc Grfflcorum fabulas et fig- , menta inania t i b i largior.
; " ;
' ,
; ' ' ,
, .
; ,
; ' ,
; , ', , , ,
, ', , .
, ,

1169

EPISTOLuE.

1170

, , ' ,
.
'. '.

IV. Ad Cxsarem Ducam.

Crede mihi,illustrissime domine,omne nomen et
, , , \
digaitatem euperaa, magici ut ila dicara, mores et
, ^
sermones tui inveniuntur,et indicibili virtute men .
tem meara incanlant. Tunc vivo, cum te video;
, ,
tuno respiro, cum tuam vocem audio; tunc gaudeo,
, cum tuas litterae perlego. De quo autem interro . ,
gasti, breviter tibi respondeo : Nemo nos condu * cc .
xit. Timui voro ne illud quoque audiam :
,
Amice, quomodo huc intraati, non habena ve , ;
stem nuptialem? Nescio enim an prcesentiam

meam accipiat diviniasimua noster imperator :
*
vultus eaim ejus ad nos non ut beri et nudius
.
tertius. Attameii nunquam omnioo abibo, cum
, ,
violenter abegeria,et cum plagia, et cum contume , ' * . 1 _ liis : ne quando ita insaniam. Si enim a me aver ,
sus,eed bonus et benignus ea. Crae igitur veniam,
. , et insatiabiliter perfruar te, mentis et aaimea mea?

ita.
,

.
'. .
' , ,
, ,
. , ,
.

V. Eidem.
Non est similis tibi,optime domine, ut hoo fidenter
dicam ,neque pulchritudine neque prudentia.Ita vero
loquor, oonsiderana objectumt uarum ad melitlerarum.Simul enim et nobis conaolationem preebee, et
magno imperatori fratri tuo convenientem revoren
tiam aervaa, et flduciam meam inducis in aummam
6JQ8 fidem et diepositionem; quod ipse menti meae
,
attestaberia. Et circa illnd fiduciam habe, paratus
* '
enim eum ad meam ipsiua vilam pro illo aacrifican . ^
dam.Sed quod dizi hujus me pudet.per aacram tuam

. ' , ' , , - C vitam juro. Ne forte me molestum reputet, ne eegre
feratverbameaetpraeaentiam, etideonequejucunde
* . mecum colloquaiur,neque me dicentem euatineat.
,
Ad talo consilium me adducit prior ejua in me
, diapositio aincerilatia et benevolenti plena, noa
, .
jam aolitam nuno indolem servans.Non igitur cum
odio adeo, aed cuin pudore et timore. Aliunde
etiam sibi ipai sufficit, et non indiget alicujus ne, .
que aapientia neque experientia. Ego autem nihil
, '
quidem sum, sed in bis quaa ad dominos meos
. " ,
spectant fldelia et verus, et non poaaum non extol .
lere actionea priacipia; longumque tempus baeo
,
mihi atteatatur: magia autem buio imperatori ad ,
heeai et adhaerebo semper. Si vero ita non parem
mihi diapositionem viciaeim praebet, id culpia meis

. ' D attribuo. Tu vero mihi ita aerves tui fratrie benevolentiam, et in me benignitatem et voluntatem i n , ;
comparabilem moribua, aermonibus et actibua.
.
, *
.
VI. Eidem.
\ .
,
. '
. , ,
, ,

Totam lucidam tuam lunam accepi, celaiaeime

Caeear et domine; omnino enim aplendeaa eam
aol iliumioavit,undeluce circumfuaus lumen tuum
laudibua extuli.Si vero, adbuo terreetrie, ita in me
radioa effundia, aupra tcrram poaitua quali me

1171

117*

MICHAELIS PSELLI

splendore non illuetrabie? qualem non fulgorem

immHtea?Deinde interrogas quomodo me babeam?

boc ipso solum bene quod me interrogaa, in caeteria vero optime.Nemo enim nos interrogat neque
de nobia curat. Et, per tuum sacrum et auguatiaBimum oaput, nullo alio egeo nisi ut interroger.
Sed istud quoque a rae invidioana daemon eripuit;
et niei aure tu vil mee libram quaret, brevi
babitasset in inferno aaima mea; adeo animo dejectua sum, adeo anxius sum. Sed lingua tua, tua
muaa, tua Siren, tua incantamenta, tui sibili, tua
pereuasio et eloquentia suadent me aaepiua bono
animo esee et laetari : et gaudeo tuis verbis, tuia
exbortationibus, tuia in me dispoaitionibus. Sed
me dolere nihil impoasibile; tu vero ne unquam

; (

; ;
?, '
. ,
. ,
, .

,
,
* , . '
, , , ,
,
*
, , .

doleaa, ne invidiae telo laedaria, ne inimicus contra . -

te prevaleat. Si quia autem ventus tuam menlem

diaturbat, ne mireris; nam contrariis mutationibua vita agitatur,et oportet primum mare misceri,
deindeque in zepbyrum tempestatem aedari.

Hc Peellua.

, ' , .
, ,
, '
.
.

'. .
VII. Eidem.
,
Sed poet lancea, gloriosisBime imperator et maxime Ca38ar dominanaque meas anime caput, est , ,
etiam trutina et ejus regula. Quid igitur, ut nobia ,
libram impleaa, peoudum exbauriea mammaa ? ne . , ,
tu, ne in noa tutum ovile exsiccee; ne, ut laocea ; *
' , seques, illi insqualea gratiaa prebeaa, plura nobia
diatribuens et noa super omnea statuena,tu qui au- Q ,
,
peraa aermonea ct elogiaomnemque rhetoricam ar
tem et facultatem. Ego vero nunc cognovi eapiena ,
esee, quia tuam meia eermonibua aoimam aucu- .
por; unde arrogane omnino factua eum, et frontem , '
erexi,et aummis digilis ambulo ; et si quie me ro- ' ,
gaverit: Quid unquam talia?et quaenam tranamu- , ' *
tatio iata et nova arrogantia; atatim respondeo, ;
quia me magDua Ceeaar laudavit, quia meis verbia ; ,
ipee capitor, quia, caeteria omnibus superior, mea ' , potestate vincitur. Sed ne quando ista fucata vi- , , ,
deantur et mendax opinio, ego aum, quod eum . revera, ignorana bomo, et vix aeipaum cogno- , ,
, .
scena.
,
Si vero tu me mirarie, dicam tibi aermonem ve .
naticum, quem neacio an et ipse animadverteris

Nootuam, volucrem deformissimum et turpiaai- D

mum aapectu, miratur aquila, et circumit, et atupeneintuetur, velutnaturam quamdamadmiratione

dignam.Sed ita quidem aquila, noctua autem nibii
minus deformie eat. Nonne igitur ea tu aquila robore et poteetate, ego autem animal informe et arte
expera?
Deinde veteres eapientes admirariprstermittena,
me et mea scripta colia. Quid boni autem in eis
ineat? quid pulchri? quid venuati? eed dicam tibi
alium aermonem ad DOB magia convenientem.
Apie primum 6 floribua mel colligena roeam quidem protcrvolilat, mittit aulem ocellum, lilium,

,
,
, , ,
. *
.
,
;
,
.
; ; ; '
.
,
,

73

EPISTOLiB-

1174

, hyacinthura et narciaanm, et thymo insidet.Planta

.
est thyroua acerbi et fere nullius odorie ; sed apis
' - inde mellis fontca haurit. Pariter igitur et tu rosas
' , "
quffi apud alios eunt deapicia, et ex meis odoria
(5 ,
expertibue eermonibus et cantibus tuam linguam

mellificas et mellitum rivum educis.
.
' .
Sed vide exempla : neque aquila ia noctuam
,
meditatur.neque tbymum apis colit; sed quantum
' ?, - in est illa quidem intuetur, haeo vero moiit.Haa
tu quoque imitare et meia fruereaermonibua quo. ,
ties tibi libuerit.
.
' Num igitur hanc meam epistolam prsedicabis, cui
, , ,
nulla inest vox eximia, nulla sentenlia sublimi9,
;
nulla bene aptata connexio ?
Vis igitur breve quoddam tibi arridere,sed longe
'
abait ab babitu et vita monachorum. Ego quoque
^ .
tale quoddam in juveotute expertus aum et torvia
,
ooulis captua sum et colore non multum candido,
,
et aupra bene oculatua et roseo colore micantes
.
quamdam ita ae habentem amavi. Num mihi siraiie
:
quiddam experiria? Vidiatiin apeculo faciem tuara]?
; terra enim et ipee formatus es sicut ego.
.

Haec servffi t u lingu et manua.

VIII. Eidem.
'. .
Nonne
bonus
aum
et aapiena, Ceaar natura et
, ,
mente iocomparabilis ? Deinde meipeum ignoro,
;
neque utena apeculo, neque recogitana quantoa
, , libroa revoiveriiQ. Sed quando cum aapientium
. ' '
ecriptis converaor, meam eapieiitiam cum eorum
,
, , | , sapientia comparana, erubeaco, juro per sacram
tuam animam, et velut omnino ignarus me ab ,
scondo ; cum autem tuie de me testimoniis oc '
curro, fere divinus eaae mibi videor. Tu quidem
,
meaa epietolaa libroa facia : ego autem tuaa litte .
ras pectori meo ineculpo, et lego frequentiua, et
meipeum admiror et perauaaum babeo rae aapien' ,
tem eaae, et de tuo te teatimonio collaudo.
,
.
Priua ita non me habebam. Sed eimiffl quando
. '
pariunt et recenter natoa cernunt, cupidinea illoa
, ,
exiatimant et pulcbritudinem mirantur, decept
,
naturali prolie amore; ego autem meoa liberos,
*
aormonea dico,nunquam admiratua aum,nunquam
, , ,
araavi.Nunc vero propter tuum teatimonium foveo,
. amo et amplector.
.
" ' ^ Ut autera tibi aliquid apectaculia afferam ; dicunt aurigaa ignorare multa ex his qus bene aut
malo faciunt : periti autem artia bujua apectaturea
\ sciunt opiime ulrum docilia equus an contumax,

utrum auriga non dextrum ad metam direxerit,aa
, ,
- jugo equoa coaptaverit. Pariter igitur et ego ex
meis plurima ignoro; tu vero aupra aedena dijudi. "
caa ct exploraa cuncta, aententiam,dictionem,figu
ram, raethodum, harmoniam, rhytbmum et deai, , , ,
nentiam.
, , (, .

Dicunt etiam Pythiam vaticinari quidem divina
,
oracula,neocireautem oraculorum aigniflcalionem;
' \ , aed gentilea vaticinia exoipienteajoterpretabantur
4

1175

MICHAELIS PSELLI

et conciliabant.Talis et tu inveniria meus interprea ,

et divinua reipsa Themiatoclea. Ego quidem mea
oracula ignoro, tu vero ea intelligia, extollis et
eorum miraris pulchritudinem et subtilitatem ; ita
ut timeam ne sortem Narciaei experiar.

, .

. ,
, , **
*
.

, .
, . '
,
, . ,
' . ,
.

,
$.
^ . , ,
,
* ,
.
,
, ,
* *
, .
* .
.

Narcisaua adolescens erat molli nitens pulchritudine, sed maxime simplex et absque omni subtilitate. Quadam die ad aquarum fontem venieas,
suum ipsiue vultum intuetur.Nesciens autem esse
proprii corporis figuram, amore eapitur ejus quod
cernit, et exislimat adoleacentem eaae verum sub
aqua latentem. Non igitur hinc abiit, sed intuendo
mortuua eat; terraque huac miserata florem
proprio einu eduxit ejuadem nominis. Ne igitur
ipse cernens meam sapientiam in scriptis ut in
apeculo, amore mei nimio capiar et mea in urabra
exapirem.
Sed confide. Ixion Junonem amabat,et sibiilliua
in meote effigiem fingena, osculari aibi videbatur :
quadam vero die ipaam cernena, seipaum"insimulavit tanquam deformiasimameftigiem efOngentem.
Et ego igitur, quando tuam inapicio magnanimitatera et ingenium, meam figuram deaerena, tuam
pulchritudinem admiror; quaai olim tuum caaeum
miratua, nunc ante butyrum atupeo.
Gum regibua autem nulla mibi cupido mulium
colloquendi; propter te vero ad quartam paginam
attingam.
aerv tua3 manua.
IX. Eidem,
Qualea t u , Caeaar, cogitationee ! qualia tuae
mentia conailia 1 duaa meia fontibua aperuiati fietulas, ut mibi aquam totam effunderea, ut meum
totum exbaurirea fluentum. Deinde num ignoraa
me inexbauatura babere fontera, et quantum augitur, tantum viaa aperiri et venaa dilatari ab abundantiorem e gurgite profluentiain ? Scio te subtilem
eaae et ad umnem virtutem aptua, velleque occultatam in me margaritam aumerc, ut illam in tuo
diademate inaculpaa. Tu vero mihi non uaam,8ed
multaa jam aubripuisti; majorem autem barum,
et colore candidiaaimam, figuraque praeatantiaaimam non comprebendere poteria. Uabeo enim
eam in mentia einu, quo non penetraat furantia
manua. Quid me ubicunque circuacribia, et ciroumfodia circulariter ? inviolabilia sumin doctrinae
tbeaauro. Quantum e puteo bauria,tanto copioBiua
fluentum efiicia, Eximia autem tua furti peritia.
{

Soi naturali virtute et facultate calidiaaimua eat

extractor humoria immenaitatia. Idcirco in vere et
aestate nobis propinquior factua attrabit arborum
humorem, et fructiieraa illaa efficit: non autem
delegat lunae eamdem facultatem. Tu vero mibi
meua aol tuam lunam circumegiati, et jubcs ut
aliquid etiam ipsa e meo fontc bauriat. Quid mibi
caaeua et butyrum ? illecebr aunt ibta et viscua

1176

'. .
, , !
I
, ' ,
.
' (?, , 5
,
;
,
,
* .
, *
, ,
. , .
^ ,
; . "
,
.
.

.


*
. ,
.

1177

EPISTOLiE.

1178

; el retia, ut me totum capiaa et tuis laqueis invol ,

vaa,vel ut piecem e mari educens, vel ut volucrern
,
ex aere dimittena.In ureoa et pantberaa tuavenatica
, arte utere; me autem nunquam capies et nunquam
.
dilacerabis neque canibua neque telis.Ut autem tibi
*
vera dioam; totus ego a te captus aum, et me io
, , , .
manibua babee, viventem et jucundam prsdam, et
" * ' ,
dentibua dilaniae, imo vero totum in mente tua
,
comprehendia. Quid enim meorum tibi non facile
, ,
oaptu potest esse? an mens? ne quia id dicat, sed
.
potitis disrumpatur mentieodo; an liogua ? ecce
; ; *
tibi iliam prebeo in verbie, epistolis, scriptis : si
" ;
vero velis, hano eeca et dilacera : an manue? sed
, , tibi miniatrabunt et iate plurima et maxima enco , *
mia; an pedes? eed ineequar te quocanque volue ;
ris, in collibue, in planis, in summitate montium,
* ; ' in terrae gurgitibus. Ita totum me captum habes.
' , , ,
8ed cava ne avaritiae juatiaaimua inaimuleria.

. '
Hodie enim Caeaariaaa me venata eat tanquam
. * illecebra caaeo et recena prcaao laote. Etenim
.
captua aum iatia revera,et avidua aum ciborura/et
.
ut video rem eximiam, atatim ore inbio et hamus


me pungit et gutture suepenbum tenet. Ne igitur
, , ?0 , ineum aermonem dilaceres, vel potiua ne praedam
?
totam tuam faciaa; aed mihi ambo venationem di .
vidite.Tu quidem coigtatione ot dictione fruerta;
, '*
me autem domins tribue epialola? sententiaa, ut
.
mibi et ipaa particepa fiat aermoaum auavitatia;
*
et voluptatia gratia eaepiua me vonari velit. Gandeo

enim oum voa me venaotur; voa enim verba vaeua
, et volantia in manibua habetia, ego vero butyram
* C et caseos.
. ' ,
.

. .
, , .

.
,
, ,
, , ,
., * ' , ,
(5 , '
.
]
01
,
, , '
; ; ,
. * '
,
.
!
$
-

X . Eidem.
Scripaiati, ai non tua manu, oerte tua monte,
exemplar enim noaci facile eat et apprimo ae refert ad prototypum.
Deinde eo quod non noatria sermonibua implearia, neque aatieris illorum, ut scribia, auavitate,
noa pergimuafloreaaemper colligentes, velut apea,
el mellia fabricationi vacantea. Sed etai mare DOD
impletum aitjuxta aapientis dictum, omnibua flumiaibua in illud undarum fluenta deferentibua, e
montibua autem aempereCfanduntur fontea,et humoriainaatiata aviditaaaon detinetfluminumtributum.
Athenienaea igitur olim aub Dario in contioente bellantes, et reeiatere tot millibua et myriadibua copiarum ejua non valentea, ad mare
declinaverunt et navibua utentea aalutem in undia
invenerunt : ego vero quo iugiam? quo me vertar?
ubique laquei, ubique inaidiae. Ad terram confugio;
aed atatim me venatur butyrum, viam mibi pra?cludunt tua? gregea et pecudea. Ad mare recurro;
aed, piacium impetum! ipae mibi potentiaaimua
rex illorum occurrit et duobus orbibua me circumdat tanquam aui exercitua cornibua.Scia igiLur
quid faciam? Ad aera volabo et eetbera babebo
auxiliatorem; non enim paaaerum oontra me nuno

1179

MIGHABLIS P S E L L l

aciem ordinabie, nam ietoe detioet qoadraginta

dierum intervalluri.

Hoc aervffi tum mentia, ei non roanus.

X I . Eidem.
Ego quidem timueram, maxime Caeaar, mearum
epieiolarum formae oatendere erubeaceham enim
de hie, tanquam non habentibus naturalem nec
adacititiam pulchriludinem. Cum autem in illaa
contra apem adamaeti, et mibi auaaiati ut novaa
ederem fetua,6cce tibi palam pudorem omoem depono, et pulohritudinem oatento, et velut medicus
pavo, ille elegaos et familiaris volucria,tibi earum
formam expaodo spectaDdam, et, ut videa,ad tuae
forea adato non vocatus neque mercedem mee pulcbritadinia excipiena.
Salomon, igitur hoa quoa non invitavil amicos
per circumapectionem aimulat in familiarium conauetudinea et colloquia introducere, ne aatietatem
eorum converaationia experti oderint : ergo vero
oontrarium facere novi, dileotam tibijmagia meam
pulchritudinem oetendeaa per pereeverantiam et
magis oupitam.
Nam ille Proteus, vir vel damon,quem Homerua
format et tranaformat, multiplex erat et formae
permutabat,et nuno leo oculis oatendebatur, nuoc
serpena, nunc aue, ignie, arbor, lapis et ferrum :
ego vero tibi in ferarum naturae non tranaformabor,oeque stupore percellam phantaematum ineolita varieUte; sed citbarifltae imitabor.
Quid autem ieti faciunt? quando aentiant audientee melodia aatiatoa, cbordas immutant, calamie
i]laeflcctent6a,variaQte8,et diversaa barmonias elioientea, ut per talem variationem et inflexionem
muaicce [voluptatis avidoa auditorea habeant. Ita
igitur et ego tibi meoa sermones variabo. Nuno
quidem hilarea illoa tibi praebebo, nunc vero veheraentea; nuno remieaoa et mollea, nuno generoaoa
et fortea, vel aliam denique speciem habentea.

Homerua quippe boplitem laudana, id laudibua

ad|icit,acire cum immutare clypeam nuno ad dextram,nuoc ad ainialram.Ego autem meam armaturam,aermonea acilicet meoe, non in latera tantum,
aed in faciera et in tergo immutabo. Non unicua
eat verborum coIor,Deque flgura unica;aed utrumque multiplex et varium; et qui eorum temperamenta et juncturaa noacit multiformia amatoribua
exhibebit epectacula.Vidi ego olim puellam in tbalarao forma propria decoram, et adjuncta pulobritudine omatam; prima enim dte purpura
banc ornabal et aurea vitta, et tunica vario
florum colore nitena et faaoia peotoralia electrina; eed illi aaaidena brevi ornamentornm fulgentium vieu aatiatua aum. Secunda autem
die ornatum immutana, et aurata tunica induta

1180

. ;

' .
, .
.
, ,

,
.
, ,
,
, ,
,
, , ^,
,
.

^
, ,
,
,

, ,
" ,
,
, , , ,
, ,
,
*

;
,
, ,
,

.
.
, , , ,
.
,
, ,
. '
,
. ,
* ' *

.


*
, * '
.

1181

1182

EPISTOLiE.

- i rurbus alliciebat; tertia quoque aimiliter, et

, * , quarla;|et pulchritudiniseatietas non erat.Sunt igi - .
tur etiara mihi,Cteaar, armills apiritualea, torquea
, ,
intellectuales, et colli et pectoris oraatua. Si auro
.
aatiatua ea, exbibebo tibi aliquid ex electro.
, (
Si vero co quoque laaaatua fueria, babeo sappbi. , ros, byacintboa et lapidee alioa varios colorc ot vir, , tuie. Et, u i videlur, neque le aatietaa unquam v i , , . , ,
dendi uccupabit, neque me pulchritudinia et exhi ^,
bitionia indigenlia.
.
'. .
*
.
(
,
), '

, ,
/ ,

.
.
' *
*
.
,
, ' , ,
, (5. * '
.

,
,
.

, ,
' *
* '
.
. *

* ', / <
(
),
^, ,
,
.
'
' ,
,
, V
, ,
,
;

XII.

Cxsari

Feliciaeime Cesar; id enim tibi epiatolae Fproeamium ait. Felioia8imum auiem te dioo non eolum
quia Gsaaria dignitatem adepiua aia (boc namque
I et multia aliia oontigit qui plurea a ielicitate defecerunt), aed quia ab optimo imperatore et fratre
ad boo inaximum fastigium elevaiua ais, qui aane
previdentia coalesti adductua et oum rationia judicio omnia agens participem te imperii, aut parum
abeat, fraterna benevolentia effecit. Addaiur enim
providenti* et rationia judicio amiciti etiam incitamentum. Iterum ergo priorem tibi vocem expromam, feliciasime Csaar; adjiciam autem, eloquentiasime el sapientiaaime : utromque enim apud ie
video cuoi felicitate, aapientiam ct eloquentiam.
Et ne me auepioeria adulatorem talem eaae, potiua vero imperitom laudatorem, quia mittena te
de bellicia alrategeuoatibua prsdicare, et de hia
quae olim bene egiati et nunc agia, a litteria
' applauBum iibi affero,qui neque pbiloaopbia3 neque
elequeDti deditoa fuiali. Non ita memet decipio,
aed neque te decipere volo. Nam amor ille tuua

litterarum et doctrinae atudium, et velle aapientea

ioter aermonea conversari, et deleclari acriptorum
pulcbritudine et epistolarum graiia, tibi bano
ineeae aapientiam atleatantur.
Veteribua quidem igitur iatia Casaaribua felicitatia nomen penee eoa fuit, aed nullua aapientium
per eoa felicitate uaue eat: tum autem magnificentisa ut lumen aoli haec appellatio convenit; et qui
ad te acceaaerit atatim felicitate fruitur. Hujua
quoque tealia ipae primua ego aum. Olim namque
propter sermonea admiralionem moveram, nunc
vero propter tuam amicitiam famoaua apud omnes
faclua bum:novum enim meorum aermouum laudatorem feliciter adeptua aumjet praeaertim quod,
alioa aapieniea prsetermilteoa (multi autem forte
aunt me melioree el aublimioree),tuvia meia tantum
leporibua delectari, et Ooeanicoa veterum aapientiuiu foolca relinqueD8,tenui8aimam meam aquam
hauria et ore hianti meo ex rivulo inebriaria.
Sed ego quidem de temibi gratulor etglorior,Tibi
enim quia daemoD invidit,et cogitationibua deaperatione plenis meatem tuam corrupit, ut arbitrarerie
tuura fratrem,etula dicam patrem, imminuiase priorem in tebeDignitatom, etad felicitatie faatigium adducentera,benevolentiamia tedepoauieae?Ouo igitur

1183

MICHAELIS PSBLLI

1184

de fratris egregiis dotibue teste utvr? quem alinm ;

proferam aacra illius anime veracissimum deacri-
; ,
ptorem ? Solus ipse sufficiee, qui ante imperium
virum mihi aaepe depinxiati,et post imperium talia ,
nobis locutus es : Nonne talis frater eat qualem
'
tibi eum descripsi et veraciter depinxi? Memento
; 'epiatolae ex Edeaaa et aermonum posteriorum.Quid
aotem tali plurea annoa in virtute conversatus et
.
in omnes benignus et becevolentiesimus factus, in
te solo immutavit mentis ingenuitatem ? Ne id ar-
bitreria, optime virorum umnium.Si enim me putas , in animam inapicere posse et occulta et abacondita ; ,
noscere aoiertia, tibi mene illioa adbaeret, benevo- .

lenixa ia te asseritur et augetur benignitas.Tu vero
noscis melius quam ego tuom fratreui non habere , adulatorieindolem,et araicitiamqueooncordiamque ( ' .
non in ore clamitare,aed in mente abscondere.Nam
, labiorum elogia linquit viris delicatis et obaequiosie; ipse autem antiquum summorum virorum , '
morem imitatur et sublimi, judioio praeditus esl: .
*
minime in araicos intonare volens, tranquiilua
eat et 8erono8,tanquam zepbiri aura in animos ami-
corum epirans. Me igitur aepe decepit non currens *
ad accurrentem neqae suaviter amplectens; tunc , ,
etiam rea mihi contemptus videbatur, deinde vero
brevi illum penetrane, potius expeto ut in sen- .
*
tentia perseveret quam ut roorem mutet
* , ,
.

Talis est mente; et scientem te illuil cur moeror

.
invadit, cum oporteat potius complecti puram et ,
einceram imperatoris indolem?
;
'
Ego igitur ipsi tuam relegene epistolam,videbam
quomodo bt&c quidem subriderent, illa vero dele- " ,
otarent. Cum autem legerem illi monacbum et in- . "
tegram mutationem, parum abfuit quin lacryma- , retur, nisi a me impeditue fuisaet, et parum te , , incusaret. De Antiochia apologiam faciebat, jura- . ' "
, ;
menta addens quod non juxta tuam opinionem
, *
mandatum latum fuerit,aed ut cognosceret aliquid
ex te eorum quae ille occulta magia erant. Qu .

viaa aunt tibi conapicua aigna dixit eaae aenauum
8U83 mentia eximiorum, aincerae, inquam, in te ,
diapoeitionis, fraternaa benevolentias, in eamdem , , ;
voluntatem unanimitatia et concordis,quibua addu- ,
ctua te in imperii veatibulo atatuit et magna tibi *
per minora indioavit.
.

8i igitor aincerum me amicum reputas et veria- J)

aimum, et apprime acia me fidem non fraudare
nec amicitiam, talem tibi fratrem coojice, qualie
nunquam aliua frater in amicitia et aincera voluntate fuit.
Omnem igitur lactua praetextum ex animo expellena, dulcem apem coocipe; et confide in fratrem tuum et dominum. Et ai quid eeepiua contra
voluntatem accidit, id reputa ex imperiali adminiatratione, et potius Dei providentia provenire. Per
tuum eacrum caput, felicitatea maximee guberna-

:
,
, ,
.

, , (&(5
.
,
.
, -

PRAGMENTA.

1185

- j
.

.
,
' ,
,
.

1186

tione destitutae saepius poesessores suos mare

mergunt. Opus est enim nobis in vita felioiter degeDtibus et eine offensione currentibus freno aliquo motue pravos detinente et via communi ambulare docente.
In his igitur mibi pbilosophari videaris, et semel ao te in tuta basi obfirmaveris, imperatorie et
fratris in te voluntate, ne supervenientibus cogitationibus unquam molesteris.

MICHAELIS P S E L L I
FRAGMENTUM

EX ORATIONK NONDUM EDITA AD CONSTANTINUM MONOMAGHUM.

(Apud Leonem Allatium De templis Graecorum recentioribuB, p. 3.

8ed non omni ex parte delectaberis, nec in om-

' ' ,

nibus visibilibus gaudebis; exoitabit enim te medianocte eaorum tintinoabulum et saoris incambea

pavimentie.

MICHAELI8 PSELLI
Ex variie opuscolis ineditie fragmenta ab Leone Allatio Diseertationi de Pselii ineerta.

Epitaphii matrU fragmerUa. Vide eupra ool. 490. Fraqmenium libellide admirabilibut Uctionibus. Vid.
col 491. Procmium libri medkinalis ad Constantinum Porphyrogenitum. Vide col. 523.

APPENDIX
AD OPERA MIGHAELIS PSELLI
A

DE ANTIQUITATIBUS CPOLITANIS
LIBRI 8IVE PARTES QUATUOR.
(Ane.

BANDURI,

Imperium Orientale, lom. I . )

Auctoris haronl Originum GP. nomen iguoratur; eed aub Alexio Comneno eum vixiaee ex iambie io
fronte poaitia Alexioque imperatori nunoupatis arguitur; ex quibus etiam acriptorem nostram exstitiese
profeesione monachura facile crederem, dum ibi Alexium pluribua laudat a munifioontia et liberalitata
in monacbos (). Trecentia igitur et quinquaginta ciroiier annie Godinum aetate preit; qui procul dubio
pleraque ex nostro acriptore bausit; in mnltis vero ab eo discrepat; neque in deacribenda urbeeomdem
ordinem aervat. Godinus quippe nullo ordine aervato urbis GP. aedificia recenaet, aitura non aaaignat; e
contrario vero Anonymue noater urbem trea in partes distributam ordine detcribit; et primo quidem
libro primam urbis partem qui incipiebat a palatio Chalcea, et a millio usque ad portam Aoream;
libro eecundo alteram partem qus incipiebat a Tzicanisterio, Hodegetrie ecclesia, et Manganie naque
ad Blancheroaa; libro tertio partem tertiam, que inoipicbat ab altera parte S. Sergii, et palatiia Sophiania usque ad muros occidentales Magnarum Portarum. Itom eodem hoc libro agit de palatiis et monaateriia auburbania : de monaateriia Peraticia, et de monasteriis trans fretum. Libro denique quarto agit
Anonymus noater de atructura aedis Sopbianre, qua in multis diversa ab editie apparet. Yarias autem
lectionea pleraeque, q u in Commentariia noatria habentur, auppeditarunt oodex Regiua num. 9058.3.
(quem 2. appellaraus ad diffejreotiam Godicis Regii num. 3028.4. ex quo quatuor primos Antiquitatum
libros exscripsimu?, et quem I . vocamoa) et Codex Colbertinua num. 3607. Stylus autem Anonymi nostri
eet varius et inequalia, utpote qui opua auum, ut arbitror, ex diveraia ecriptoribua Originum eeo AntiquUatumGon8tantinopolitanarum,et ex allis Ghronicorum acriptoribuaqui anleipaum floruerunt,coaaarcinavit pro raore auctorum illius aevi. Hauaerit igitur ex opuaculo Heaychii Mileaii, quod inacribitor
, tsive De originibus CP. et ex altero ejusdem tituli et argumenti opuaculo, auctore Chriatodoro, Paaniaci filio, Goptensi, quem laudant Suidas et Eudooia Auguata in Ioniis, opere ms. a oob:s ia
Commentariie aeepe citato. Fortaaaia et ex aliia ejuadem argumenti acriptoribua, qui citantur a Porpbyrogenito lib. n De them. cap. 12 : PraUerea ex auctore Ghronici Alexandrini, Theophane, Gedreno ao
reliquie bistori Byzantinee ecriptoribua. Ceterum vooes pecuiiares,ac phraees quibua utitur Anooymus
noster, in Gommentariis adnotaotur suia locia et explicantur (b).
(a) Caaimiri Oudini argumenta, quibue iaUa Antiquitates Michaeli Peello vindicare voluit in libro Dc Mcriptoribus ecclesiasticis, toni. II, uda.odum iacerta eaee ac lubrica probat ipee Bauduriue in Praefatione od tom 1 Numitmatum imperalorum, Parift, 1718 fol.
(6) Adeat Lector, ei lubet, ipsum Bandarii opue; hie eoiai commentariit, quam pereet diffaaioribaa, nam per integrum maxim forma volumen exapiatantor, locum dare poisamus.

1189

DE ANTIQUITATIBUS C P O L I T A N I S .

4190

ANONYMI
DE ANTIQUITATIBUS GPOLITANIS
L1BER PRIMUS
Qai incipit a palatio Ghalees et a Milliario, ac pertingit ad poriam Auream.

INGIPWNT CVM DEO URBIS ANTlQUh

TATES.
Quo pacto occultos laqueos evaeisti,
Et qasem sapienter eos in lucem eduxisti!
Nisi enim hos, Deo adjuvante, exploraeses.
Non hoetium supercilinm dejecissee, imperator.
Ad soprema conscende, virtutibus coronatue;
Illas enim jam olim tecum pugnantes obtines,
Heec prsvalida arma in prolits gestaa,
Prodentiam, fortitudinem, temperantiam.

" ,
!
.
, .
' *
,
" [.]
, , ,
, ,
Justitiam, ipsaque nna coojuQctas.
, ,
Dei mandata servans, imperator,
, , ,
Mansuetua, hamilia, ac facilis acceseu ,
) ,
OmnibOsqoe te monacbis expandie
.
Eosqae supremis mnneribue ditae.
g "
Quare te Christus magis magisque remunerat.
Dum teprotegit, servatque izrpugnis cumhostibus, , ,
V .
Ac eos dexter tibi penitus in fugam vertit.
, ,
Caeleruoa io raemoriam perpetnam, imperator,
, .
Tuorum tropaorum nullo tempore delendam,
, , , ,
Domus, templa, etatuaa, mceniorumque situs

,
Byzaotii, in unum accurate collecta,
'
Tibi alexio Comneno imperatori offero.

De Byzantii conditore, degue ejusdem urbis mworvm situ aique forma.

Sciendum est, Byzantium Byzantis regis urbein
' .
fuiese, cujus palatia in Acropoli erant. Ubi et Jovis ,
templum olim exsiabat, ex quo supersunt marmo- '.
rei fornicea ingentibus fulti columnie; ubi etiam ,
Jovis ac Saturni eigna reperiuntur : priscis quippe ,
'
mo8 erat ia urbium arcibus suae dornos vel palatia exetruere. Sub Byzante igitur, uli hodieque i n - cipiebat murus a turri Acropoleos, et pergebat ad ^ , . ,
turrim usque Eugenii: inde ascendebat ad Strate- ,
giutn, et progrediebatur ad Achilleaa Thermas. ,
Porticus vero Urbicii dicta, quas ibidem exetat, , ,
porta terrestrie Byzantinorum erat. Hinc in Cbal- ' .
oopratia tendebat murus, et uaque ad Milliarium, , ,
ubi altera erat porta terrestrie. Inde procedebat , ad tortiles columnas Tzycalariorum,et descendebat .
ad Topos, et rursue defleotebat per Mangana et
Thermae Arcadianas, atque ita demum reverteba- ,
tur in Acropolim. Totue autem munus viginti se- ,
ptem turribue instructue erat. Heec igitur erat ur- ',
'.
bis forma sub Byzante.
.
.

1191

APPBNDlX AD MICHAELEM PSELLUM.

1192

, Allera urbis Conttantino . aliatn formam

rr
-. _ _

, '
',
, ,

, ,
,
, ,
,
,
. ',
.
.

deducUe descriplio.

Addidit igitur murum ab Eugenii turri ad S.

AntoQiatn uaque, et a Topia ad S. Dei Geoitricem Rhabdi diotam; murnsqoe terreatria protenaua est a Milliario ad Hexooioniom, et pergebat
ad veterem Praecursoria portam, et ad monaeterium Dii et Icaei: inde tendebat usqoe ad Gisternam Boni, et ad Sanctoa Manael, Sabel ac Isicael,
ubi ipsi eancti oocisi fuere: hioo vergebat ad locum Harmatii noncapatum; et ad S. Antoniam
uaque, defleclebatque ad Eugenii turrim. Daravit
autem hic murus annoa cxxxu, decem imperatorum tempore. Hc eet urbis forma sub Constantino Magno.

Quo anno urbs Constaniinopolis capta $it xdificari, quove tnense celebrata sint ejusdem urbis encania.
', -
,
,
,
* *

,

,
,
, ' ,
,
.

8ciendum est, anno mundi quinquiea millesimo

octingentesimo triceaimo quarto, tertio menae

quartaedecimaB Indiclionia, Novembri mense, die
quarta, cum sol ra Sagiltarii aigno versaretar,
Gancro horosoopante, primo aiino CCLXXVI Olympiadie, fundamenta muroram ocoidentalium ConBtantinopoleos jacta fuiase : cumque novem menaibua, maritimum et terrestrem murum, ouai aiiia
urbanis ffidificiia absolviaeent, undecemo Maii, encaenia urbia oelebrala esae, eique GonatantinopolU
nomen impoaitum.

De statua Constantini . qux die urbis natali in Hippodromutn deducebatur. De its qui una cum Constaniino
urbem CP. xdificarunt; ae de prxcipuis aedificiis ab eodem Augusto in urbe excilatis.
C
Constitait autom ut impoeteram qQtV.annia die
< , ,
urbis natali, etatua ipeiue oom eolito honore, ludta
- , ,
oircenaibuB, imperatori populoque ad tribunal Hip ,
podromi apeotanda proponeretar. Hc doodccimo
, .
anno imperii Conatantini Magni faota eunt, adju
vantibus in atructura Conatantinopoleoa, divino
, praeaidio muait, Euphrate accubitore, Urbicio,

et Olybrio prapoeito, Ieidoro et Eustorgio, ao M i
cbaele primo veatiario, utroque patrioio, et Uono , tarsio praefecto ; quemadmodum memoris tradi, ,
deruat Eutycbianus grammaticue a secretis
, , primus, et Eutropiua quidam aopbiata, qoi fuit
, '
Conatantino ab epiatolis, ac Juliano Apostatae in
,
Perside una adfuil; Troilue rethor, qui multos
,
magiatratua cum gloria geaait, et Heaycbius nota
, ~ riua. Ui omnea apectatorea et accurati teetea eorum,
(5,
quffl tunc facta sunt, exatiterunt. Anno autem
, .
duodecimo imperii aui ampliavit, ot dictam est,
Gonetantinue Byzantia urbem, aediflcavitque pa .
latia, a Chalce, ab Excubitis, et a Scbolia: ibidem , ,
que SS. Apoatolorum templum exatroxit, et Hep ,
talyobni tholum, qoi uaque adbuc intue in Scholia
, ,
aervatur: praterea tribunal, et qae nunc Numera

appellantur quaque ejaadem palatii aunt :insuper
, ,
undeviginti Aocubita, et Stepaimum, templumque

8. Stepbani, quo cubiculo biberno tempore nte
batur. Exatruxit quoque Magnauram, et Domini

ANONYMl ANTIQUITATES C P .

4193

1194

, templura, iErarium item publioum et privatum,

, ,
Veetiarium, Caballain et Sigma ac Oatum proxime
, ' .
eoolesiam Novam, et cetera usque ad portam Fer ,
ream, et palatia ad Geranium usque : tum Cbrysoclavumetbalneum magnum OEconomii, proximum
, , ,
, , ', Tzycanisterio, quod septem receptacula habebat,
et duodecim porticus, et amplissimam piscinam
", ,
figuris variatam. Et septem quidem receptacula
,
in memoriam septem planetarum : duodeoim vero
, ,
porticus,duodecim mensium temperamenta aequa ,
bant; quod permansit usque ad tempora domini
, , '
imperatoris Nicephori Pbocae. Joannes vero Zimi
sces illud evertit, et ex ipsa materia Ghalcen
,
condidit, in qua et eepultug est. Gaterum cupiens
' ' ,
etiam Constantinus Gircum ad instar Eomani

* 0 - ~ aedificare, eum, quem Severus imperfectum reli, ,
ipse abeolvit; unam nempe graduum partvQa . tem, ao duarum porticuum et cancellorum, preterea ipsum Bphendonem, flexus seu metas et
', ,
faotionuDi sedee. Omnia autem enea signa ac
,
simulacra ex variis templie et civitatibus collecla
, , ,
ad ornatum urbis erexit: similiter et columnaa
, ,
ambulacri, quas orustie ornavit, ac edito primum
.
equeslri certamine, opus perfeeit. Verum statua
,
quffl pedee alatos babet, delata fuit e magaa An *
tioohia, et Bellerophontis est, qui illic colebatur.
*
Ceterum dereliquis statuis, quot et quales e eint,
, ,
et unde quelibet venerit, et quare fuerint erect,
. ? postremo breviter dioemus.

2 ' . , ,
, , .

De quatuor Bomanis magisiris, et octo patriciis, quos Roma Constantinopolim eduxit Conslantinus Magnus;
acde asdi/iciis ab iisdem in eadem urbe CP. excitatU: necnon de Scythica Constantini M. expeditione 0 G
Gum igilur urbem suam habitari Conetantinue
, '
Magnue, imo potius Romanos Byzantii sedem
,
imperii babere vellet, cujusque borum annuloe
' ,
accepit, misiique ipsos contra Saporem Persarum
,
regem, quorum quatuor magistri crant: Romani,
' videlicet Adam, Protasius, Pbiloxenus, Scombrue ;
* ' ' . octo vero patricii, Probus nempe, Oomninue,
, , ,
Salustius prefectue, Modestus, Eubulus, Darius
, , , ,
Maurus ac Rhodanus, qui cum ingentibua copiia
, , ,
in expeditionem misei, i n Perside eexdecim men' * ,
ses coramorati sunt. Interea GoDBtantinus Magnus,
',
miesie Romam legatis, eorum uxores acoereivit.
' C*terum legati eedulo observarunt locum situm * ,
que oujusque; eae videlicet domos qu ad oram
,
mariB crant, et eae quee ad continentem ; itenque
'
contemplati sunt scalas quee erant cocbleae. Ae,
eumptis igitur familiis horum senatorum, Byzan , '
tium redierunt, ibique simili forma ffldificia con ,
etruxerunt, eorumque familiis dederunt inbabi , ,
tanda. Gum itaque acceptie trecentis et sexagiata
.
quinque centenariis tributi, e Perside victorea
; rediiBsent, imperator eoe lubens exoepit, ac ad
'.
coDvivium admissis, explorandi gratia, inquit
, ,
illie: Numquid abituri estis Romam ? Re * ' ;
Bponderunt i l l i , Haud ante duos menses eo
n

PATROL.

G R . GXXII.

38

1198

AD MICHAELEM PSELLUM.

1196

reveroaroB. Tam imperator, t Veepere, inquit, . Q\ *

dabo vobie des veetraa. Proceperat enim Eu- * 2 ;
phrati acoabitori BUO, qui imperatorem Chriatia- . num fecerat, ut unicuique suam domum red- deret cum familia. l l l i igitur ut viderunt oatia, ,
atria et scalas pari situ poaita, mensuram item, . , formam ao altitudinem, penitueque universa Ro- , , ,
manis eimilia, putabant per pbantaeiam eeee , , ,
Rom: ubi vero et familias suaa invenerunt, ',
obatupuere. Sed postquam eas interrogarunt, et '.
oti res geata eeset, acoarate edidicerunt, tum , . ,
demum crediderunt, phantaaiam verum , ,
imperatoris prudentiara, qui vel invitos Byzantium , ,
inhabitare coegiseet. Loca autem ez nominibus .

ipaorum denominata sunt.
^ .
Philoxenus oisternam conatruxit.
{ .
*0 ,
Probua Pracuraoria condidit templum, quod
Conetantinus Caballinue in fabrilem ofllcinam, ,
.
Probi bodie dictam, mutavit.
Domninus autem in traotu Mauriani domum di ,
'.
fioavit, in quo inbabitabat Agricolaus.

Darius excitavit dem Canati8ee uxoria Scleri.
.
Maurua dem exatraixit Bellonae diotam.
, .
Rhodanua condidit ffidom eacram Deiparo co ' ,
gnominatam iv aeu in cealia ; quee eat Ma .
rnene.
,
Salluatiua domum eedificavit, que Gondomyti
.
appellatur.
"
Modeatusedem conetruxit ad SS. Apoatoloa, Lamprinuncupatam ;qua3 etiamnum idem nomen retinet. , ,
^ .
{ *
Bubutoe iria condidit atria et quatuor porticua,
Bcilioet tboloe enohoregoa, a palatio ad muroa
uaque terreatrea; quarum una incipiebat a Tzyoa- , *
niaterio, Mangania, Acropoli, et turre Eugenii, , ,
et pertingebat ad S. Antonium uaque: altera a , ,
Daphne, Sophianoque portu, et progrediebatur ' . *
uaque ad eccleaiam Dei Genitricia nuncupatam , ,
Rhabdum. Reliquae vero duae porticua a Chalce, * ' ,
Milio et Foro ad Taurum uaque, et Bovem et , , ,
Exocionium ipaum tendebant. Supra porticus au- , .
tem ambalacra erant, lapide quadrato atrata, et , atatu enea innumeraa ad ornamentum urbia. , .
Prsaterea oifloinaa terrariaa condidit, et aquaedu- " , "
ctue ex Bulgaria in urbem. Feoit etiam oloacas .
encboregaa subter univeraam urbem tranaeunlea, D ,
aequantea profunditate altitudinem porticuum, ne ,
ex foatore inde proveniente morbi gignerentur, aed , , )
omnis fcatida colluviea per eaa in mare deflueret. ! Haeo igitur, ut diotum eet, ab Urbicio preapoeito, . ,
Salluatio praefecto, caeteriaque condita aunt. I m - , ,
perator autem eexoentis auri oentenariia ad por- , ,
tioua, aqua3duotua et muroa exetruendoa relictia, , ;
ipae adveraua Scytbaa exeroitum eduxit, quibua , , *
aubjugatia, urbee condidit Peretblabam, Di- , , ,
atram, Pliacubam ct Gonatantiam. Hc spatio , ,
duorum annorum et dimidio, ouranto Hermia, , .
diflcata fuere. Preterea exatruxit aedem, vulgo *
7

4197

A N O N T M I A N T I Q U I T A T B S CP.

( . , (,
,
.
,
, .
' , ,
' . ,
' ,
,

1198

dictam Harmatii, in qua coriem poauit, ourruaque

Jooavit, cum Byzantinos aubjugaaeet. nomine
autem trium filiorum condidit palatia, que Conatantiniana et Gonstantis noncupantur. Construxit
item domum Tubace, et Iberitzse, Acropolitaa vocatam.Gffiterum de templie et reliquie, qu Conatantinus Magnus ffldificavit, poatea in libro De xdificiis dicturi sumua.

De ierrx molu, quo muri urbis CP. sub Theodosio Juniori eversi fuerunt, et quomodo ab ecdem Augusto
insiaurati sint.
Theodoeiua vero Junior quinto imperii anno,
-
oum terr motu muri collaberentur, eo quod Ama , ,
, lecitae Chatziatzarii in urbe habitarent, et bla , - aphema diola in Trisagium effunderent, preces et
* , supplicationes in Gampo Tribunalia una cum
patriarcha Proclo ac universo populo inatituit: ao

dum Kyrie eleison cantarent, puerulus quidam,
, , - cuDOtis videntibue, in aerem abreptus audivit
*
angeloa canentea : Sanctus Deus, sanctus fortis,
, - sanctus immortalis, mtsercre nobit : puero iteruxn
. , ,
in terram demiaao, populus ad eumdem modum
, . , cecinit, deailitque terr motua : quapropter im , . perator omnea hasreticoa ex urbe ejecit, muroaque
ab Exocionio ad portam Auream uaque protulit:
, quare etiam pone elephantoa iatbic oollocatoa ata tuam suam erexit. Praeterea et murum marilimum
- a Rbabdo ad portam Auream extendit, et a San , ' cto Antonio, Harmatii dicto, uaque ad Blachernaa,
, et ad portam Auream.Du autem factionea populi,
. ab ipso imperatore Theodoaio ei rei deatiDatae,
* Q muroa iatoa oondiderunt, uti in libro De dificiii
,
dicemua.
.
.
De Augtutione.
'
Quinta die raeneia Octobria, prsfecti regionum
, , urbia in Guateo, eeu foro cibario, cboreaa duce bant I D boDorem imperatoria illiua temporiajquem
, locum vulgus Auguationem appellat: quo etiam in
* loco au83 matria atatuam Conatantinua erexit: qua
; , de re locum illum Auguationa vocavit; quem aliaa
Guationem appellamua.
.
De eodem Augustione. Quare equestris statm globum
et crucem tenens wecta sit.
' ' .

Gum Juatinianua Magnua templum Sancts So , phiae dificasaet, expurgavit etiam aream, earaque
, , - U marmoribua exoroavit, cum antea Guateum, ut
. '- diclum eat, aeu forum cibarium eaeet : ideoque
statuam suam equeatrem ibi column impoauit,
, * ' quiE ainietra manu globum tenet, cui crux au perinfixa est, quoniam ob fidem in crucem uni. , verai terrarum orbia imperium adeptua eat. Glo * bua enim terram aignificat,ob ejua figure rotundi tatem; fidem vero crux. quia Deua in carne illi
, fuit afflxua; dexteram autem raanum veraua orien , tem extenaam habet, Peraarum irruptione i n ' , - nuena, eoaque extenaione et [repulau manua pro * , , vinoiaa Romanoa invadoro vetane, hia quaai ver-

1499

APPENDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

1900

bie : State, Perae, ulteriue progrediminl : X .

neque enim conducet vobia. Fertur itaque ipaum
. *
Juetinianum de rebua a Belieario gestis inflatum

animo fuisse. Hic itaque Beliaariua oontra Peraaa
, , et reliquaa Orientis nationes ab imperatore legatua,
,
cum omnes debellaaset, ad oppugnandum Gelimerem miaana fuit ad Mauritaniam : iatic observante , \et commeatum intercludente Pharano, in magnam ;
, ' frumenti penuriam conjectua est Gelimer; quia in
Manritania fromentum non seritur, sed coctis ,
olyris veacuntur. Tum ille miesia litteris postulat .
ab imperatore, ut sibi panem, epongiam et citha- ,
ram tranamittat. Stupens igitur imperator a ta- . , ' ,
bellario aciecitatur, cur ista peleret. Respondit * ,
ille : Panem scilicet,quia cibum expetit;apongiam, $ut corpus totum lacrymia abluat : citharam, ot in g , .
calamitatibus eibi solatio eit. Tunc admiratione ,
atupefactus imperator poslulata misit : ideo ere- . ;
otue atrimo Juatinianua equeatrem sibi etatuam
' *
oolumn impoauit. Sed poetea invidia motus in ( 8trenui8Bimum duoem Beliaarium, ipai ooulos , , effodit, juaaitque aedere eum ad Lauri monaate- ,
rium,dato vasculo teataoeo, ut qui illac tranairent, , ;
obolum in illud conjicerent.
.
.
De statuis qux in Chalce erectx visuntur.
" , In Ghalce proxime, quaai ante palatii ambulaorum, inolytaa Pulcheria erecta est statua : Zeno- , nie iiecn et Ariadnes : ibidem praeterea alis duro !
pedestree exstant super oolumnam exiguam, Se- Zijvo>v. !
oundi phiiosophi diatiohia ornat. Ex adverso , c .arcus ejuadem Gbalces visuntur capita duo Gor *
gonum, facie muliebri, ao auro obducta. Ex
.
templo autem Diane Epbeaiee ooto statuae allata
*
fuerant, quarum quatuor in palatio, quod est in
regione Tauri, collocalae eunt, Gonstantini nempe, , ,
Juliani,uxorie ac fratria cjus Galli : reliquas autem , , ,
quatuor poaitaa sunt in ainiatra parte Cbalces. * ;
Ibidem et crux a Justiniano posita fuit, et atatua ,
inaurata Beliearii, et etatua Tiberii Tbracis Gib- ,
boai, et Juatini primi forma macilenta; atatua? ,
item ejus cognatorum eeptera, alis ex marmore, ,
,
alis ex aere factaa. Prsterea duos illos equoa, qui
supra Gorgonum oapita in ante dicto arcu atant, , . >
Jualinianua Sanot Bopbia? conditor, ex Diane , ;
Epbeain templo illuc tranatulit, et aupra colum-
nam erexit, ne equi pulcbritudine imparea vide- ' .
rentur : et crucem ibidem poeuit, ut firmiua ata- D * ;
ret. Ibidem pariter ingentia molis aerea Maximini *
atatua poBitacernitur,necnon atatuae totiua familiae , : *
Theodoaii nuno etiam auperaunt.
.

De statuis Mauricii.
In Gbalce vieuntur etiam atatuas Mauricii ao
uxoria, liberorumque ejua, ab eodem Mauricio,
manibua extensia, aupra Chriati imaginem erectae;
reliqu vero atatuee illio coilocat, ex terra Attica deducts aunt : inter quas una eat pbiloaopbi
cujuadam, ut tradit Liguriue. Poatquam vero
Mauriciua a Phoca tyranno interiectua fuit, diaoonua quidam nomiae Acatus, unua ex aeotatori-

, ,
. ,
,
' ,
. ;
:,
.
,

1901

1 ANTIQUITATES CP.

1201

", bue Eutychis haeretici, videns victoe magistros

,
8U03, et ipse profugit ad castellum cognomento
, Serapionis, quod eitum erat in regione Persarum,
* '
atque statim Perittio praefecto prosidiario signi
.
ficavit debiliiatem civium Chalcedoneasium, sub
jungene ineuper, ipeura primo impetu facile eos
, ,
subjugare posse. Quare supradiotue Perea sine
,
mora se cum septuaginta millibue militum in
6 , - viam dedit, tantaque celeritate invaait Chaloedo , *
nem, ut civibus vix satis relinqueretur temporis
?
ad transferendum reliquias sanct Euphemie
,
Gonstaatinopolim, a quibus imprimis impiue ille

proditor Acatus ultum ire festinabat hereseoe
, , Eutyohianee acriptis iliatam ignominiam, et quod
, ,
infortunato Butycbi istam metropolim ooncedere
/j
noluerant. lnter catera quae tunc temporie Perae
. praedando abetulerunt, fuit quoque aureum illud
, et encausto elaboratum signum Solis, cognominati
,
Croni, quod in Persidem deduotum pro deo co, ,
luere.
.
.
' , ,
,
' *. ',
, ,
, '
.

Cur Augusttu mensis sic appellatus [sit.

AuguBtus Octavius mense Augusto primum coneulatum i n i i t : qua de cauaa huno menaem, qui
Sextilis antea vocabatur, cum in honore haberi
vellet, Augustum nuncupavit. Eodem menee, die
UDdevioesiraa mortem obiit. Die autem vicesima
tertia Septembris natus est, eodemque mense
Antonio devicto solus imperium obtinuit, idoirco

dictum mensem Septembrem bonore affecit, et

ut Indictio ab eo initium sumeret etatuit.
De Numeris et Chalce.
.
C

Numera et Chalcen Conetantinue Magnue aedifi* ,
cavit : eed quoniam nulli usui erant, ideo Hera , .
clua et reliqui deinceps imperatoree ea in carcerem mutarunt.
,
De statua senea qux in porta sita erat.

.
" ,
,
.

, .
, *
.

I D Cbalce stataa nea erat, quam Constantinus

Magnns erexit, effigiem Domini nostri Jeau Cbrieti representans: hanc vero Leo Gaballini paier
evertit. Quae aotem Gbrieti imago hodie illio viaitur musivi operis, ab Irene Athenienei posita
eet : cujus iraaginis ope haemorrboieea eurata eet,
multaque alia in nomine Ghrieti edita aunt miracula.

Cur urbm describens, eam tres in partes dividat, et quonam loco qu&libet pars indpiat.
' , JJ Sciendum igitur est, haec, cum tegre reperiri
poesent, utpote confusa, in tres partee diviea
, .
fuiese; quarum prima iacipiebat a palatio Chalcee,
,
et a Milliario, usque ad portam Auream; altara a

Tzinoanisterio, Hodegetri eccleeia, et Manganie,
, ,
ueque ad Blancheroas; tertia demum ab altera
,
, parte, soilioetab de S. Sergii, et portu Sopbiano.
Ita ut qui aliquid iuvenire voluerit, non laboret,
. , ,
eed etatim reperiat quod querit.
' .
De palaiiis Bucoleonis.
.
Palatia Bucoleonie nuncupata, que murieimmi ,

1108

APPENDIX

AD MICHAELEM

PSELLDM.

1101

nent, Thoodoaiua Junior condidit. Maroianus autem triclinium exatruxit, quod Triclioium Aureum
appellatur.
De palatio Qu&sloris.
Palatia Quffistoria ad Hippodromum Conatantinua Magnue construxit.
De Daphne.
Suburbium Daphnee aic dictum eat, quod etatua
ibi collocata eaaet, qu Daphne appellabatur. Ipsa
antem Roma delata fuit, et illic oraculum erat.
Gaateram mense Januario laureae coronae ibi magietratus accipiebant.
De Hippodromo.
Hippodromua exeo nomen babet quod a eancto
Gonatantino ueque ad Irenem Atheniensem ibi
privatim imperatores currus agitarent. Gaeterum
Jaatinianua Lauaiacum aedificavit.

. , -
.
I
.

.
|
.

, '/ ' ; ,
|
' ;

.
.
,

.
; .
.
De Fortunx simulacro.

Simulacrum Fortuiiffi, quod Roma a Gonstaniino
Magno advectum fuit, atabatque aupra palatii ar- ', ' ' ; !
, cum, Mauricioa oontrivit.
.
.
|
De Magnaura.
, '
Fertur Anastaeium Oioorum, oum in triclinio
,
Conetantini Magni, Magnaura dicto, anno imperii
eui viceaimo septimo, menee quarto deambularet, ,
, ,
falguribua et tonitruis circa palatium editia, cum
coneternati orones ultro citroque fugerent, ad ou- bioulum aliquod ab BO ajdiflcatum confugisse, , ,
,
atque ibi ira Dei interceptum, raortuum repertum
, ,
8. Narrant autem, eum, cum in ecclesia 8S.
Apoetolorum sepultus fuia8el,po8tridie exclamasac, .
Miaeremini, miseremini, et aperite. Reapondenti- ,
^ , , .
bue vero cualodibua, jam alium imperare, Nihil,
, /
inquit, ouro : in monasterium me abducite, meque monaobum facite. 111 i vero i b i reliquerunt , , :
eum. Ferunt autem aliquanto post tempore aepul- . . :
, :
orum ejos apertum fuiase, inventumque ipaum
braohia aoa et caligaa quas geetabat comedentem, ,
alta vooe olamaaae, 0 Mana, aura pereo : quam , * * ,
vooem excepere quidam ex domeaticia auia. Ideo- ; .
que triclinium ejua Magnaura, a Mana et ab igni- ,
,
ta aura, vocatum eat.
.

De templo Salvatoris, guod est in Chalu.

Templum Salvatoria in Cbalce excitavit Romanus aenior, altari, quo pacto jam visitur, duabua
oolumellia inatructo : inatitutia ibidera duodecim
olerioia. Joannea vero Zimiscea ipsum dilatatum
et auotum auro et argento exomavit, ac triginta

8 clericoa 00D8titu.it; quibua deatinavit penaionea et annonaa, ainguliaque Dumiamata triginta :

aacra aatem vaaa, coronas, aceptra, disco8,candelabra, veates et iodumenta imperatoria, quae eingulari jure poeaidebat, templo donavit. Similiterque immobilia bona aua ipei coneecravit. Quo
etiam ex bellica expeditione detulit aacram crucifixi Cbriati Barytenaem imaginem, et aancta Chrii t i et Dei noatri aandalia, i n theoa auro et pretio-

.
' ; ,
, ^,
'.
*
',
, '* ,
, , ,
, ,
, ,

,

,

ANONTMI ANTIQUITATES CP.

1305

420

, . eis lapillis ornata. Fecit item ibi aepulcrum euum

totum ex auro conflatum, in quo et poaitua

eat.
, .

De statuit qux sunt super Milliarium.
.

In tornice Miniarii Conatantini ac Helen atatu
.
erigantur. Ibidem etiam ad orientem visitur orux,
*
qoain ipai geatant. In medio autem crucis eat for , '
tuna urbia, acilicet catena clauea atque magice
',
conaecrata, omni figurarum genere inetructa, ut
,
urbs omcium gentium victrix eaaet, et ab hoatium
,
incuraionibua libera, ita ut eam nec adire, nec
3 , ^ ,
lsdere poaaent, aed atatim quasi victae, retroce . derent. In eodem Milliario poaits vieuntur statu
, tree. Sopbiaa scilicet uxoria [Justini Thraoie,
, , { Arabis filio eorum, ac eorumdem neptie He
lens.
.
De statua Theodotii.

In dicto Milliario oollocata eet atatua equeetris
' ,
Theodoaii ex aere, manu pomum tenentia; in oujua
,
dedicatione annonam largiaaimam populo ipae
. 01 , ,
diatribuit. Golumna3 autem qus illio visontur,
' ,
oum auia apiria, pariterque illes in Artopoliia po ,
eita, necnon alie Tzycalariorum et qu in Cbalce
.
exatanl, multae conlinoDt hietoriaa quaa ipee ad

ornatum inauravit.
.
De templo Theologi.

Phocas tyrannua templura Sancti Phocee a fun
, *
damentis exatrnxit in Milliario, aed absqoe oonca , '
meratione. Nam illic erat mutatio equorum curaua
, publici,quo in loco nervos equorum incidit, cjuando
, - C ab imperatore Mauricio baculo percuaaua eat,
propterea quod epiatolam, quam ex Longobardie
, '
ab exercitu etipendii petendi causa miaaua, affere,
bat, lancee alligare aueua eaaet. Postquam vero

die Hippodromi conqueatua eaaet, aooepta redt-

, * undi facultate, adductis equie diaceaait. Iia autem

*
qui reaidui erant enervatia, in Longobardiam ve, nit, cum adhuc plagarum vibicee manerent, qua

de cauea ab exercitu ad imperium evectua eat.
.
Itaque reverana et imperio potitua, duoa equos
,
enervatoa ibi conalituit, araaque fquadrataa lapi,
deaa prope templom 8 . Phocae a ae conditum, et
, ,
locum Diippium nominavit.Ibidem quoque quatuor
*
imaginea Gonatantini et Helene ex aureia teaaellia
' ,
oonfecit. Gaaterum Heraoliua ubi in urbem venit
. , 0 et imperium auacepit, et Pbocam ulcieoena in foro
, ,
Bovia flammia exuaait, templum illud ornavit, te $, /, ctoque operuit, et commutato nomine, aanoto apo-

alolo et evangeliate Joanni cognomine Tbeologo,

dicavit.

.
,

.
, * ' *

', ,

De sancto Theodoro Sphoraeii dicio"

Sanctom Theodorum Spboracii appellatam,
Sphoracioa patriciae condidit, temporibua Arcadii
ac filii ejua Tbeodoaii. Exatruxit itoxn pinaum
unum in illa parte eccleeia quee catecbumenorum eat, ac auri centenaria tria iJlic deposoit.
Elapaia autem annia centum Iriginta tribua^tompli
para quadam aub Maurioio eonflagravijt, et ab eo-

1207

APPENDJX A D M I C H A E L E M P S B L L U H .

1208

dem reetaorata est; qua oratorium quoque 8. Geor. ( .

gii exatruxit. Imperante autem Lcone BasiJii filio, '
Romanua quidam orandi causa templa urbia in- ,
' ,
vieena, animadvertit litteris Latinia inciaum
lapidem in pineo : quibua perleotis imperatori :
aurum abaconditum indicavit. Qui cum co misiaset , ,
ao depoaitum accepiaeet, ipeum in ordinem illu- , , *
etrium allegit,datia ipsi in mercedem triginla librie '. *
monet eignatae. Excitavit item idem Sphoraciua ,
.
Prascursoria staluam, qu in concba templi Sanctf
Tbeodorici orecta eat.
' .
De Octagono.
'
Tetradisium Octagonum eet illud, in quo octo
erant porticus, sive loca concamerata. Illic el , ,
doctores omnium acientiarum commorabantur,quo8 ,
eemper imperatores in coneilium adbibebaot,neque g ,
quidquam sine illis agebant. Ex horum numero ,
.
patriarcha el episcopi creabantur. Proxime autem
, ',
basilicam erat, duravitque quadringentoa et qua ,
tuordecim annos ueque ad decimum aDnum imperii Leonis Isauri, pairis Constantini Caballini. . ,
Hic enim divina privatuB gratia, atque ea penitue ,
epoliatua, cum monacbi stolido ejue inatiluto aa" ,
sentiri nollent, iratus sarmenta lignaque colligi ,
juaail, combusaitque eedificium illud,ac sexdecim, ,
.
qui illio erant, monacbos.
.
De Lauso.
Laueiaca domus erat Lauei patricii et praepoaiti,
qui multos geeeit magiatratu8,magQoaque adeptus ,
eet honorea, eub Arcadio Theodosii Magni filio.
Exornavit autem islam domum variis pretioeiaque .
oolumellis et marmoribua. Caeterum baec domus ^ .
!
una erat ex duodecim Gonstantini Magni, in qua
aquilae lapideae, et phials, et gradue, et baees , , , ,
quadrala?, ad ornatum urbis atant ad banc usque ,
diem. Proxime autem Milliarii arcum exata- . bat atatua equestria Trajani et Theodoaii Ju- ooc
.
nioria.
.
De Foro.
Forum ad Oceani timitationem ciroulari forzna
conditum fuit. Ibidem borologium seneum, Gyzico * ,
' .
deduotum, collocatum erat.

De statuis in arcu camem Fori exsistentibus.
In arcQ camerae Fori posits visuntur due atatU33,Helen scilicet et Conatantini,et in earum medio crux, cui inscriptum eat : Unus Sanctus, unus D
Dominus, Jesus Chrislus in gloria Dei Patris, Amen.
Ibidem pariter exstant duae angelorum etatue

.
" .- ,
. , ,
. .
.

alata3.

De eruce in septentriondlis parte coltocata.

In aeptentrionali parte Fori exatabat erux, inetar
illius quam GonatantiDus Magnua in ccelo vidit,
auro obductam, habentem in extremitatibua rotundia malum. Hinc inde tam ipae quam filii
ejua auro obducti ad hoc usque tempui cernontnr.
De duabw crucibas quae dipositae erant.
I n inferiori parte oolumnre Fori depoeit aunt

.
"


.
*
.
"

ANTIQUITATES CP.

1210

' , , duaa ill oruoea, et urceolue vitreue ungnenti, quo

,
inunotua fuit Jesut,ei multa alia admiranda,qu a
,
Conatantino Magno ibi coliooata, Tbeodoeiua Ma .
gnue firmiua conaietore fecit.
.
De curru Solis.
"
In aareo Milliario jam inde ab antiquia tempo
ribue currus aolis traheate quedriga equorum igne*
. "
ooloria quaai volantium a duabus oolumnie viaeba .
tur : ubi ConataDtinue poatquam Azotiom vicerat,
, fauatia acolamationibua exceptue eat. Ubi autem
*"
currua ille in Bippodromum deductue fuit, parva
, ,
atatua fortunam urbia refarena ab ipeo Conaian '
tino oonfecta eat, q u a aole geatata ad tribunal
*
Hippodromi ducebatur, indeque ooronata exibat:
01 ,
ponebatur autem in aenatu eum celebritas Nata . . " lium urbia immineret. Quia vero oapiii ejua cru"
oem inaculpi Conatantinue curaverat,Julianua eam
, in foveam conjici juaait: ubi Ariua in cameraFori

aenatua teterrimam mortem obiii : atque eo looi
.
qui prstoribant urinam et atorcora odioBiaaimo
1

Ario deponebant.
.
" , ,
*
,
,
,
*
.
.
, .
^
, ,
.
, .

,
'.
.
,
, { ,
,
,
.

De Scnatu.
In Sanatu, ut quidam tradunt, oodioilli antiquitua aaaervabantar: ibi enim Patrioii eoa accipiebant, obi GalJietratua primum dignitatem conaularem autoepit, aoolamante populo : Callietratua
iortuna favente inauper ad aliud provebetor : ille
vero perterritas ad eccleeiam oonfugit, et quamvia
Conatantinua jararet ae nullam ei injuriam illaturum, tamen iile minua fldena, primum preebyter,
deinde epiaoopua oreatua eat.
De Palladio deposito, de Foro et de statua.
Biibter Fori columnam Palladiom, et multa alia
adiniranda poaita fuerunt. Gircuitoa autem fori
taaiua eat, quaotua fuit ambitua tentorii Gonatantini Magni, quod Roma Byzantium voniena iaihio
fixerat. Daaa aulem iliae eemirotunde portioua
tuno temporie atabula erant oirca teotorium. C teram ineignia illa columna et atatua Apollinis
eat Gonataniini Magni, quam ipae inetar aolia orexit, inflxia capiti ejua, radiorum inatar, olavia
paaaionie Gbriati, ut veluti sol civibua auia elaoeret.

,
De stahiis aurigarutn.qum in Senaiu collocaix erant,
' .
ae de decem reliquiarum cophinti.
D In Senatn erectaa aant aurigarum Ciroenaium
,
atatuas in organo aatronomioo, ubi eiiam Dian c i
, Yeneria atatue: ad qaaa Aroadiua arcbidiaoonaa8.
Ireaaa ab Ariania flagria oooiaua eat. Deoem autem
.
copbini reliquiarum decem annia in palatio Sena ,
taa jaouerunt; poatea vero ad baaim columneauffoaai fuere.
*
.

De siatuis qtue olim in magna ecelesia Santa Sophia crtdx erant.

,
, ',
' *-

In magna eocleaia, qu jam appallatur 8anoia

Sophia erect orant quadringenta viginti aeptem
aUttua, quamm plareque Graece arant; ex

111*

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

1914

quaram numero ista erant Jofia ecilicet, Gari , , ,

patris, Diodetiani, duodecim eignorum Zodiaci,

Lunae, Venerie. Aroturi aideria duabua Peraicia
columnia fulti, Poli Auatralia, ao aacerdotia M i nerv habentia a latere Iridem eine philoaophia
vatioioantem. Chriatianorum item atatuaa non
paucaa exatitiaae ferunt, ex multia vero pauca
enumerande aunt, Conatantini Magni, Conatantia,
Galli, Theodoaii, Juliani, Theodoftii alteriua et
Arcadii filii ejue, ao Serapionie conaulia : Helena
item matria GonetaDtini trea : una porpbyretica
margaritia diatinota : aitera ex teaaellia argenteia
auper oolumnam ream : tertia vero eburnea,
quam poauit Cyprue rhetor. Quibaa per urbem
diaperaia Juatinianua fide et atudio multo permotue, ampliaeimum templum excitavit. 8i qui vero

, xal , *
, ' ,
,
, ,
" .
^

, , ,
, ,
,
,
'
,
(5 *
n

~ .::
u~

J :
J. D ,
_#
^\ t\

\
% - *.
borum periti,
urbem
explorandi
cauaa perourrant,

e ,
non pauoaa earum reperient

.
De statuxs qux collocatse erant m dexiera Fori
.
parte.
,
In dextera Fori parte ad orientem atatuee duodecim ex marmore porpbyretioo exatabant, toti- ',
demqne 8irenea auro obduote, quae valgua equoa ,
marinoe vooat. Nunc autem aaptem dtrataxat oon- .
apiciuntur : quarum trea apnd S. Mamantem *
poait aunt. Caetero atatus etiamnum auper- ,
aunt.
.
De simulacro xrto Fortunse urbis, guod in orientalt Fori arcu exstabai.
Fortuoa urbie aanea cum calyptra poaita erat in C

orientali areo fori, cvrjoe manua, ut aiunt, Micbael Rhangabe amputari juaait, ne factionea
populi contra imperaiores quidpiam moliri poaeent.

, , .
' ,
.

De cruce cujus inscriplio est, Sanctus, sanctus,

sanctus.
Sciendum eat, orucem, in cujua medio legitur,
Sanetas, sanctu*, aanctua, a proaide Fori dedioatam eaae : ubi etiam daorum angelorum et ipaiua
Conatantini et Helen atatu, a dextria et ainiatria aaservantur. In orientali autem areo Fori
Gonatantiniani, crux eat argento obducta, habene
in oxtremitatibns rotundie malum, quam ibidem
Gooatantinua eroxit, qaa forma illam in ooalo v i -

", .
.
, , ", , ,
*
, ,
. *

,
, 6

derat. I i vero qui inaurati conapiciuntiir, fllii ejua JJ ,

aunt. Itemque in ainiatria partibua terribilia poaita

erat elephantia atatua, prope maximam atatoam,
ubi mirabile apectaculum aooidit. Nam terrsa motu
facto, elephaa collapsue eat, ao unua poateriorum
ejaa pedum effractua, Prefecti vero Taxeote, quoa
moria erat forum cuatodire, accoireotaa elephantem erexerunt, ao oorporia humani integri utraque
oaaa invenerunt, et tabellam cui inscriptum erat:
Venere virgine sancta ne moriua quidm sejungor. Profeotua autem aignum illud rario publico
intulit in nuoimoe redigendam. Prater eaperius
memurata, visebator poroua, moltitadtnia strepUum denotana, et ptoxime nuda atatua, ai-

*
, ,
( *
)
,
' , ,
' *
. "
. -

1213

A N O N Y M I A N T I Q U I T A T E S CP.

4214

- gniiicans impudentium corum qui eraunt et ven

.

dunt.

De compage qux stabat in medio Fori.

,
.

,


. '

pc
.

In medio Fori compages qudam variis dietinota figurie, columnieque fulta visebatar, qu ree
urbi aliquando eveirturas indicabat : qui autem
apoteieematicen exereent, hso omnia norunt.
Gaaternm haso Apolloniua Tyaneua erexit, acoeraitus a GonstantiDO Magno, iisque nomina imperatorum ueque ad aeculorum flnem inaculpeit.
Quomodo urbem xdificavit, quando una cum proce , '
ribus Forum pedes adiit.
.
Gum vellet urbem condereGonstantinue Magnua,
" g
, ,
ao fundamenta jacere, menaua eet ipsam, unaque
, cum proceribus euie pedes exiit, atquu ad Porom
, ,
processit, quo ubi perventum ftiit, inquiuot ei
, . procerea, Hic, domine, muro statue terminom. Ille
* ,
vero reapondit: Noa, niai IB qoi me praeoedit du .
otor conetiterit flnem faciam. Solue eaim ipse an. *
gelum videbat. Progreseue igitur pedea oum toto
,
senatu uaqua ad Exocionium, vidit i b i aDgelum,
,
defixa in ierram rhomphsa, statioaia initium fa , ,
cere : quare ipae quoque i b i aubatitit, et finem

moro Btatuit.
*.
De AHopolto.

In Artopoliis catellos viginti circumpoauit, et
, , , ,
pavones, aquilas, leenaa, arietum capita, et pasae , , ,
rum, oornicia item, turturis, felia et bucul, Gor, , , ^ gonea duas, aliam a dextris, aliamja Binistris, faoie
, , ,
sibi invicem obversas ex marmoribua sculptas, ao
* demom poroorum greges. Peratiternat autem U B , .
que ad Zenonem. Geeteruin Galenos quidam me.
dious et philosopbuB istac praeter Gorgonae trans-

,
iena, hieroglyphica esse dixit, iieque aetroaomi, ,
oum futuri prosagium coDtineri, et ounotaa

declaravit historiat eum nominibue Gonetantini
.
Magni, qui illa efflnxerat. Gum autem haec Galenua
,
frequentias enarraaaet, et leotioni eorum inaiate ,
ret, eaque qu Zenoni Verine opera eventtira

erant, praedixiaaet, et in riaum prorumperet; Gal ,
HstratuB quidam homo nihili qai cauponariam
>
exercebat, poet Zenonia reditum Galenum aoousa , ' *
vit, Zeno autem ipsum interfecit: qood etiam vere

D contigisse dicont. Ideoque poroorum gregee iathao
' , '
tranaeantea ad Artotyrianum looum i n medio for , " , , '
nicia unde aaoenditnr, quaei etupidi ooneistunt ne , ,
que ultra progredi poaaunt : donec a aubulcia
,

$ .

verberati, greeeum movent : etatkn enim ac

paulalam Banguinis effluit, cum impeta proce-

dunt.
.

'
, '
.

, -

De cruce supra coiumnam ereeta.

Crucem oollocatam supra columnam propter Artopolia i n atrio lapidibus strato erexit Conetantinus Magnus, quando urbem condidit. Antiquis autem temporibus utriusque factionie aurigae equoe
ibi agitabant,et aoclamantea aiebant, CrucUpotentia

1191

APPENDlX AD MICHAELEM PSELLUM.

1192

, Allera urbis Constantino . in aliatn fovmam

,
.

' ,
" ',
, ,

, ,
, "
, ,
',
" , {
. { ',
.
.

deductx descriptio.

Addidit igitur murum ab Eugenii turri ad 9 .

Antoaium usque, et a Topis ad S. Dei Geaitricem Rhabdi diotam; murnsque terreatria protenaua est a Milliario ad Hexocioniom, et pergebat
ad veterem Praeouraorie portam, et ad monaaterium Dii et Icaaia: inde tendebat aaque ad Cieternam Boni, et ad Sanctos Manuel, Sabel ac lamael,
ubi ipsi aancti oocisi fuere: hinc vergebat ad locum Harmatii nuncupatum; et ad S. Antoniutn
uaque, defleotebatque ad Eugenii turrim. Duravit
autem bic murus annoa cxxxn, decem imperatorum tempore. Hc eet urbis forma eub Constantino Magno.

Quo anno urbs Constantinopolis ccepta sit dificari, quove mense celebrata sint ejusdem urbis encamia.
, -
,
,
,
' * *

, *

,
,
, ' ,
,
.

Sciendum eet, anno mundi quinquie* millesimo

octingenteaimo triceeioio quarto, tertio menee

quartaedecimffl Iodiclionis, Novembri meoae, die
quarta, cum eol ra SagUtarii eigno verearetor,
Gancro horoscopante, primo anno CCLXXVI Olympiadis, fundamenta murorum ocoidentalium Constantinopoleos jacta fuiaae : cumque novem mensibua, maritimum et terrestrem murum, cum aiiia
urbanie aadificiia abaolviaaent, undecemo Maii, encaenia urbis celebrala eaae, eiqae CoDetantinopolU
nomen impoaitum.

De statua Constantini . qux die urbis natali in Hippodromum deducebatur. De its qui tma eum Constantino
urbem CP. xdificarutU ; ac de prxcipuit xdificiis ab eodsm Augusto in urbe excitalii.
C
Gonslituit autem ut imposteram quotanoia die
' , ,
urbis natali, etatua ipsiaa cum eolito honore, ladU
, ,
circeneibua, imperatori populoqoe ad tribonal Hip ,
podromi speotanda proponeretor. Hec duodeoimo
, .
anno imperii Conatantini Magni facta sunt, adju
vantibus in etructura Gonstantioopoleoa, divino
, praeaidio munita, Euphrate accubiiore, Urbicio,

et Olybrio prpoaito, Isidoro et Eustorgio, ao M i '
chaele primo veatiario, utroque patricio, et llono , ' tarsio prafecto; quemadmodum memoriai tradi, ,
deroat Eulycbianue grammaticua a secretis
, , primus, et Eutropiue quidam eopbieta, qoi fuit
, '
Gonetantino ab epiatolis, ac Juliano Apoatatae in
,
Perside una adfuit; Troilus retbor, qui multos
,
magistratua cum gloria geaait, et Hesyohiua noia
, ~ riua. Ili omnea Bpectatorea et accurati teatea eorum,
(5,
qua) tunc facta eunt, exatiterunt. Anno autem
, .
duodecimo imperii eui ampHavit, ot dictum eat,
GonatantinuB Byzantia urbem, ediflcavitque pa-

. {
, *,
{ ,
, ,
'
, ,

latia, a Ghalce, ab Excubitie, et a Scholia: ibidemque SS. Apoatolorum templum exatroxit, et Heptalycbni tbolum, qui uaque adhuc intua in Scbolis
eervatur: praterea tribunal, et q a nanc Numera
appellaotur quaeque ejuadem palatii eunt .insuper
undeviginti Accubita, et Stepaimum, templumqoe
8. Stepbani, quo cubioulo hiberno tempore otebatur. Exstruxit quoque Magnauram, et Domini

1 1

ANONTMI ANTIQUITATES

1194

CP.

, templura, jErarium item publicum et privatum,

', ,
Veatiarium, Caballain et Sigma ac Oatum proxime
, ' .
eooleaiam Novam, ei cetera usque ad portam Fer 01 ,
ream, et palatia ad Qeranium usque : tum Chryao , , ,
clavumetbalneum magnum OEconomii, proximum
, , ', Tzycaniaterio, quod aeptem receptacula babeba^t,
", ,
et duodecim porticua, et ampliaaimam piscinam
,
figuria variatam. Et septem quidem receptacula
, ,
in memoriam aeptem planetarum : duodeoim vero
,
porticue, duodecim mensium temperamenta aequa , , '
bant; quod permansit usquc ad tempora domini

imperatoria Nicephori Phocae. Joannes vero Zimi, ' *
acea illud evertit, et ex ipsa materia Gbalcen
' ' ',
condidit, in qua et aepultua est. Caeterum cupiena

etiam Conatantinua Gircum ad inatar Romani
* aedificare, eum, quem Severus imperfectum reli, , querat, ipse absolvit; unam nempe graduum par . tem, ao duarum porticuum et oanoellorum, p r ', ,
terea ipsum aphendonera, flexue aeu metaa et
,
faotionuoi sedes. Omnia autem nea aigna ac
, , ,
simulacra ex variis templis et civitatibua collecta
, ,
ad ornatum urbis erexit: aimiliter et columnai
.
ambulaori, quaa cruetia ornavit, ac edito primum
,
equeetri certamine, opus perfeoit. Verum statua
*
quffl pedee alatos habet, delata fuit e magna An *
tiochia, et Bellerophontie est, qui illic colebatur.
, ,
Ga3terum de reliquie statuis, quot et quales ese sint,
. et unde qua3libet venerit, et quare fuerint ereots,
*
postremo breviter dioemus.
. " , ,
, , .

De quatuor Romanis magisiris, et octo patriciis, quos Roma Constantinopolim eduxil Contlantinus Magnus;
acde asdificiis ab iisdem in eadem urbeCP. excitatu: necnon de Scythica Constantini M. expeditione C
Gum igitur urbem suam habitari Constantinus
, '
Magnus, imo potius Romanoa Byzantii sedem
, *
imperii babere vellet, cujusque borum annuloa
'
,
accepit, misitque ipsos contra Saporem Persarum

,
* * ' ' '. , , ,
, , , ,
0 , , ,
' * ,
',
' * ,
,
* n
, *
,
,
, ,
.
;
'.
, ,
* ';
P A T R O L . GR.

GXXII.

regem, quorum quatuor magistri erant: Romani,

videlicet Adam, Protasius, Philoxenus, Scombrue;
octo vero patricii, Probus nempe, Domninus,
Saluetius preBfectus, Modestus, Eubulus, Darius
Maurus ac Rhodanus, qui cum ingentibus copiia
in expeditionem miasi, in Peraide aexdecim menaea commorati aunt. Interea Constantinua Magnus,
miasie Romam legatia, eorum uxorea acoeraivit.
Cterum legati aadulo observarunt locum situmque cujusque; eaa videlicet domoa ques ad oram
maria erant, et eaa qua? ad continentem ; itejaque
contemplati aunt scalaa ques erant cocbleae. ABaumptis igitur familiis horum aenatorum, Byzantium redierunt, ibique aimili forma aedificia con
atruxerunt, eorumque familiia dederunt inhabitanda. Gum itaqua acceptia trecentia et eexagiata
quinque centeoariia tributi, e Peraide victorea
rediiaaent, imperator eoa lubena exoepit, ac ad
convivium admiaaia, explorandi gratia, inquit
illia: Numquid abituri eatia Romam ? Reaponderunt illi, Haud ante duoa menses eo
38

1198

AD MlCHAELEM PSELLUM.

1196

revereuros. Tum imperalor, Veepere, ioquit,

dabo vobie dea veetrae. Preceperat enim Euphrati aooobitori auo, qoi imperatorem Chriatianum fecerat, ut unicuique Buam domum redderet cum familia. l l l i igitur ut viderunt ostia,
atria et scalas pari situ poaita, meneuram item,
formam ao altitudinem, penituaque univeraa Romanis eimilia, putabant per phantaeiam esse
R o m : ubi vero et familiae euas invenerunt,
obatupuere. Sed postquam eaa interrogarunt, et
nti ree geita eaaet, acourate edidicerunt, tum
demum orediderunt, eaee phantasiam verum
imperatoris prudentiara, qui vel invitos Byzantium
inhabitaro coegiaeet. Loca autem ex nominibus
ipaorum denominata eunt.

. 01
6 ;
6. ,
. ,
, , ,
, , ,
' , {
'.
, . ,
, ,
, ,
.
\
g .

Philoxenus oisternam conetruxit.

Probue Precureoria condidit templum, quod
Conatantinua Caballinus in fabrilem offioinam,
Probi bodie diotara, mutavit.
Domninus autem in traotu Mauriani domum difloavit, in quo inbabitabat Agricolaue.
Dariua excitavit aedem Canatia uxoris Scleri.
Maurue dem exfltruixit Bellonae diotam.
Rhodanus oondidit dem eacram Deipar cognominatam in oealia ; quaa eatMamen.
8allu8tiue domom dificavit, qu Gondomyti
appellatur.
Modeetusedem oonstruxit ad SS. Apoetolos, Lamprinunoupatam ;qu etiamnum idem nomen retinet.

.
,
,
.
,
'.

.
, .
' ,
.
,
.

, ,
.

Eubulue tria oondidit atria et quatuor porticue,
ecilioet tboloe enchoregoe, a palatio ad muros *
usqae terreetree; quarum una incipiebat a Tzyoa- ,
niaterio, Mangania, Acropoli, et turre Eugenii, , ,
et pertingebat ad S. Antonium usque: altera a , ,
Daphne, Sopbianoque portu, et progrediebatur . '
ueque ad ecclesiam Dei Genitricie nuncupatam , ,
Rhabdum. Reliquae vero dus portious a Cbalce, * ' ,
Milio et Foro ad Taurum ueque, et Bovem et , , ,
Exooioninm ipsum teDdebant. Supra porticus au- , .
tem ambulaora erant, lapide quadrato atrata, et ,
statuffi ne inaumer ad ornamentum urbie. , .
Preterea oificinas terrariae condidit, et aquedu- " , '
otue ex Bulgaria in urbem. Feoit etiam oloacaa . :
enohoregaa aubter univeraam urbem tranaeuntea, D ,
aaqaantee profunditate altitudinem porticuum, ne ' ,
foatore inde proveniente morbi gignerentur, aed , ,
omnie foatida colluviee per eaa in mare deflueret. , Ho igitur, ut diotum eat, ab Urbicio preposito, . ,
Salluatio prsfeoto, csterisque oondita aunt. I m - , ,
perator aatem sexoentis aari oentenariie ad por- , ,
tioue, aquaduotua et muroa exatruendoa reiictia, ,
ipae adveraua Scythaa exeroitum eduxit, quibue , ,
Bubjugatia, urbea condidit Peratbiabam, Di- , , ,
etram, Pliaoubam ot ConBtantiam. Hc apatio , ,
duorum annorum et dimidio, curante Hermia, , .
difloata fuere. Prsterea exatruxit dem, vulgo

1197

A N O N T M I A N T I Q U I T A T E S GP,

1198

. , (, dictam Harmatii, in qua cortem posuit, ourruaque

Jooavit, cum Byzantinos aubjugaaaet. nomine
,
autem trium filiorum condidit palatia, q u Con .
atantiniana et Conatantis nnncupantur. Gonatruxit
,
item domum Tubacae, et Iberitz, AcropolitaB voca, .
tam.Cfflterura de templis et reliquig, quae Conatan" , ,
tinus Magnus aedificavit, postea in libro De aedifi' . ,
ciis dicturi sumus.
' ,
,

De lerrx molu quo muri urbis CP. sub Thcodosio Juniori eversi fuerunt, et guomodo ab ecdem Augusto
instaurali sint.
t

, ,
,
, * ,


, ,
, . " , ,
, . ,
, .

,

, '
,
.
(j
,
.
.
'
, ,

,
*
; ,
.
1

Theodoeiua vero Junior quinto imperii anno,

cum terrae motu muri collaberentur, eo quod Amalecitae Chatzintzarii in urbe babitarent, et blaaphema dicla in Triaagium effunderent, preces et
supplicationee in Gampo Tribunalis una cum
patriarcba Proclo ac universo populo instituit : ao
dum Kyrie eleison cantarent, puerulus quidam,
cunotia videntibus, in aerem abreptua audivit
aogeloa caoentee : Sanclus Deus, sanctus forlis
sanctus immortalts, mtserere nobis : puero iterum
in terram demiaao, populus ad eumdem modum
cecinit, deailitque terrae motue : quapropter imperator omnea haereticoa ex urbe ejecit, maroeque
ab Exocioaio ad portam Auream uaque protulit:
quare etiam pone elephantoe iatbio collocatoe atatuam suam erexit. Preeterea et murum maritimam
a Rbabdo ad portam Auream extendit, et a Sancto Antonio, Harmatii dicto, ueque ad Blachernaa,
et ad portam Auream.DusB autem factionea populi,
ab ipao imperatore Tbeodoaio ei rei deatinate,
muroa iatoa condiderunt, uti in libro D$ adificiU
dicemua.
t

De Augustione.
Quinta die meQaie Octobria, prarfeoti regionum
urbis in Gusteo, aeu foro cibario, choreaa ducebant in bonorem imperatoria illiua temporia;quem
locum vulgua Augustionem appellat: quo etiam in
loco HueB matris atatuam Gooatantinua erexit: qua
de re locum illum Auguationa vocavit; quem aliaa
Guationem appellamua.
De eodem Augustione. Quare equestris statna globum

et crucem tenens erecta sit.
' ' .

Gum Juatinianua Magnua templum Sancta So ,
pbi adiiicaaaet, expurgavit etiam aream, eamqce
, *, - marmoribua exornavit, cum antea Guateum, ut
. dictum eat, aeu forum cibarium eaaet : ideoque

atatuam suam equeatrem ibi columne impoauit,
,
quae ainiatra manu globum tenet, cui crux au
perinfixa eet, quoniam ob fidem in crucem uni. ,
verai terrarum orbia imperium adcptua eat. Glo
bus enim terram aigDiflcat,ob ejua figurae rotundi
tatem; fidem vero crux. quia Deua in carne jlli
,
fuit afflxus; dexteram autem manum veraua orien & ,
tem extenaam habet, Peraarum irruptione i n ' , nuena, eoeque extenaiono et [repulsu manua pro * , ,
vinciaa Romanos invadere vetana, hig quaai ver-

1499

APPENDlX AD MIGHAELEM PSELLUM.

i*)0

bia : State, Peree, neo ulteriua progrediminl : ,

neque enim conducet vobia. Fertur itaque ipsum
.
Juatinianum de rebua a Beliaario gestis inflatum
5
animo fuiaae. Hic itaque Beliaariue oontra Peraaa
, , et reliquae Orientis nationes ab imperatore legatus,
cum omnes debellaaaet, ad oppugnandum Gelitne- ,
rem miaana fuit ad Maoritaniam : iatic observante ^ , ' et oommeatum intercladente Pbaraao, in magaam ;
, ' frumenti penuriam conjectua est Gelimer; quia in
Maoritania frumentum non seritur, aed coctie ,
olyria vescuntur. Tum ille miaaia litteris poatulat .
ab imperatore, ut aibi panem, apongiam et citha- ,
ram tranamittat Stupena igitur imperator a ta- . , ,
bellario eciacitatur, cur iata peleret. Reapondit ' ,
ille : Panem acilicet,quia cibum expetit;apongiam, ut corpua totum lacrymie abluat : oitharam, ut in g , -.
oalamitatibua aibi aolatio eit. Tuno admiratione '
-
^ ' ,

*
'
atupefactua imperator poalulata mieit : ideo ere- .
6* * *
otua aoimo Juatinianua equeatrem aibi atatuam
column impoauit. Sed poatea invidia motua in (5 atrenuiaeimum duoem Beliaarium, ipai oculoa , , effodit, juaaitque aedere eum ad Lauri monaate- ,
riam,dato vaeculo teataoeo, ut qui illao tranairent, , ;
.
obolum in illud conjioerent.
.
De statuis qux in Chalce ereeUe visuntur,
" , In Gbaloe proxime, quaai ante palatii ambulaorum, inolytaa Pulcberie erecta eat atatua : Zeno- , nia iiem efc Ariadnea : ibidem preeterea alia3 duae
pedeatree exetant auper oolumnam exiguam, Se- .
oundi phiioeophi diatiohis ornataa. Ex adverso ,
arcua ejuedem Cbalcea visuntur capita duo Gor * *
gonum, facie muliebri, ao auro obducta. Ex
^
templo autem Dianee Epbeaie ooto atatuae allata
* fuerant, qaarum quatuor in palatio, quod eet in
regione Tauri, collocat aunt, Constantini nempe, , ,
Juliani,uxoris ac fratris ejus Galli : reliqu autem , , ,
quatuor poaita aunt in einiatra parte Cbalcee. *
Ibidem et crux a Juatiniano poeita fuit, et atatua ,
inaurata Beliaarii, et atatua Tiberii Tbracia Gib- ,
boai, et Juatini primi forma maoilenta; atatua? ;,
item ejua cognatorum aeptera, alis ex marmore, ,
,
alia? ex re fact. Prsterea duoa illoa equoa, qui
aupra Gorgonum capita in ante dicto arcu etaot, , . *
JuetiniaDua Sanct Sophiae conditor, ex Dians ,

Epbeainee templo illuc tranatulit, et aupra colum
,
nam erexit, ne equi pulcbritudine imparea vide
rentur : et crucem ibidem poauit, ut iirrmua ata- D * ;
ret. Ibidem pariter ingeatia molia aerea Maximini ),
atatua poaitacernitur,necnon atatuaa totiua familiae , :
.
Theodoaii nuac eiiam auperaunt.
.
De statuis Mauricii.
, , *
In Gbalce viauntur etiaxn statuas Mauricii ao
uxoria, liberorumque ejua, ab eodem Mauricio, .
manibua extenaia, aupra Ghriati imaginem erect ,
reliquaa vero atatu illio collocate, ex terra At- ' ,
tica deduct aunt : inter quas una eat philoaophi .
oujuadam, ut tradit Liguriue. Poatquam vero *7.,
Mauriciua a Pboca tyranno interiectua fuit, dia- .
oonua quidam nomioe Acatua, unua ex eeotatori- ,

1904

1 ANTIQUITATES

CP.

4209

", tus Eutychis hseretioi, videns victoe magietros

,
suo9, et ipse profugit ad caatellum cognomento
,
Serapionis, quod aitum erat in regione Peraarum,
' -
atque statim Periitio prafecto prosidiario aigni
.
ficavit debilitatem civium Chalcedonensium, aub
jungena insuper, ipaura primo impetu facile eos
, ^,
aubjugare posee. Quare aupradiotue Peraa aine
,
mora cum aeptuaginta millibua militum in
6 , - viam dedit, tantaque celeritate invasit Ghaloedo , *
nem, ut civibus vix aatia relinqueretur temporia

ad tranaferendum reliquias aanctaa Eupbemi
,
Conatantinopolim, a quibus imprimis impiua ille

proditor Acatus ultum ire feetinabat b-ereaeoe
", , Eutyohianae ecriptia illatam ignominiam, et quod
, ,
infortunato Butycbi istam metropolim concedere
/j
noluerant. lnter caetera qute tunc temporie Pera
. ^ praedando abstulerunt, fuit quoque aureum illud
, et encausto elaboratum aignum Solis, cognominati
,
Groni, quod in Peraidem deduotum pro deo co, ,
luere.
.
.
' , ,
,
' . ',
, ,
, '
.

Cur Augustus mensis sic appellaitu [sit.

Augustus Octavius menae Auguato primum coneulatum i n i i t : qua de cauea huno menaem, qui
Sextilis antea vocabatur, cum in honore haberi
vellet, Auguatum nuncupavit. Eodem menae, die
iindevioaaima mortem obiit. Die autem viceeima
tertia Septembria natua est, eodemque menae
Antonio devicto aolua imperium obtinuit, idoiroo
diotum mensem Septembrem honore affecil, et
ut Iodictio ab eo initiuni aumeret statuit.
De Numeris et Chalce.
.
C

Numera et Chalcen Conatantinua Magnua aadifi ,
cavit : aed qooniam nulli uaui erant, ideo Hera , .
clua et reliqui deinceps imperatorea ea in carcerem mutarunt.
,
De staiua xnea quas in porta sila $rat.

.
" ,
,
.

, .
, '
.

In Gbalce atatua aanea erat, quam Constantinue

Magnna erexit, effigiem Domini noetri Jesu Christi repraeaentana: haoc vero Leo Caballini pater
evertit. Qu autem Cbriati iraago hodie illio vieitur muaivi operis, ab Irene Atbenienai poaita
eet : cujua iraaginia ope ba?morrhoiaaa curata eat,
mullaque alia in nomine Ghriati edita aunt miracula.

Cur urbsm describens, eam tres in partes dividat, ei quonatn loco quxlibet pars indpiat.
, ' J)
, .
,

, ,
, *
,
. , ,
* .
.
,

Soiendum igitur eat, baac, cum aegre reperiri

poaaent, utpote confuaa, io trea partea diviaa
fuiaae; quarum prima incipiebat a palatio Chalcea,
et a Milliario, ueque ad portam Aureara; altera a
Tzinoaniaterio, Hodegetriaa eccleaia, et Manganie,
naque ad Blancbernaa; tertia demum ab altera
parte, acilioetab aede S. Sergii, et porlu Sopbiano.
Ita ut qui aliquid iuvenire voluerit, non laboret,
aed atatim reperiat quod queerit.
De palatiis Bucoleonis.
Palaiia Bucoleonia nuncupata, qu muriaimmi-

1108

1204

APPENDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

nent, Theodosius Junior condidit. Marcianus autem triclinium exstruxit, quod Triclinium Aureum
appellatur.
De palatio Qu&slorii.
Palatia Questoris ad Hippodromum Gonstantinua Magnue construxit.
De Daphne.
Suborbium Daphnes sic dictum est, quod statua
ibi collocata esset, qu Daphoe appellabatur. Ipsa
autem Roma delata fuit, et illic oraculum erat.
Gaeterum menee Januario laureaa coronas ibi magistratus accipiebant.
De Hippodromo.
Hippodromus eo nomen babet quod a sancto
Gonstantino ueque ad Irenem Atheniensem ibi
privatim imperatores currus agilarent. Gaeterum
JaatiQianus Lauaiacum dificavit.
De Fortunx simulacro,
eimnlacrum Fortunae, quod Roma a Gonstantino
Magno advectum fuit, etabatque supra palatii arcum, Mauricius oontrivit.

. , .
.

.
.

, ' ,


.
.
" ,

.
.

.

', ' ?
,

De Magnaura.
Fertur Anastasium Dioorum, cum in triclinio
Conetantini Magni, Magnaura dicto, anno imperii
eui vicesimo septimo, menee quarto deambularet,
fulguribus et tonitruis circa palatium editis, cum
consternati oranes ultro citroque fugerent, ad cubioulum aliquod ab so cedificatum confugisse,
atque ibi ira Dei interceptum, mortuum repertum
8. Narrant autem, eum, cum in ecclesia SS.

Apoetolorum sepultus fuis8el,po8tridie exclamaesc,

Miseremini, mieeremini, et aperite. Reepondentibus vero custodibus, jam alium imperare, Nihil,
inquit, curo : in monasterium me abducite, meque monachum facite. 111 vero ibi reliquerunt
eum. Ferunt autem aliquanto post tempore sepulcrum ejoe apertum fuisse, inventumque ipsum
braobia sua et caligas quae geetabat comedentem,
alta vooe claraasee, 0 Mana, aura pereo : quam
vooem excepere quidam ex domesticis euis. Ideoque triclinium ejus Magnaura, a Mana et ab ignita aura, vocatum eat.
De Umplo Salvatoris, guod est in Chalte.
Templum Salvatorie in Chalce excitavit Romanue seoior, altari, quo pacto jam visitur, duabus
columellis inetructo : instiiutis ibidem duodecim
clericis. Joannee vero Zimisces ipsum dilatatum
et auctuw auro et argento exomavit, ac triginta
sex clericoe constituit; quibua destinavit pensiones et annonas, singulieque numiamata triginta :
sacra aatem vasa, coronas, sceptra, discos,candelabra, veetes et indumenta imperatoria, qu singulari jure possidebat, templo donavit. Similiterque immobilia bona eua ipsi consecravit. Quo
etiam ex bellica expeditione detulit sacram cruciflxi Ghrieti Beryteneem imaginem, et sancta Chrit t i et Dei nosiri aandalia, in tbeoa auro et pretio-

.
, '
,
,
, ,
, ,
,
, ,
.
,
$ , , .
, /

, , '.
. .
, :
,
, * * ,
.
,
,
.

.
'
,
, ,
'. *
*
',
, '' ,
, , ,
, ,
, ,

,

ANONYMI ANTIQUITATES CP.

1205

, .
, .

.

. "
'
, '
,
,
,
, ^ ,
. ' , , , {

. 81 lapillia ornata. Pecit item ibi aepulcrum inum

totum ex auro conflatum, in quo et positus
est.
De statuii qux sunt tuper Milliarium.

In tornice Miniarii Conetantini ac Helen atatuae

eriguntur. Ibidem etiam ad orientem vieitur orux,
qaam ipai gestant. In medio autem cruois est fortuna urbis, scilicet catena clauaa atque magice
conaecrata, omni figurarum genere inatructa, ut
urbs omcium gentium victrix eeset, et ab boatium
incureionibua libera, ita ut eam nac adire, neo
laedere possent, sed statim quasi victe, retrocederent. In eodem Milliario poaita? viauntur atatuae
tres. SopbiflB scilicet uxoria [Juatini Thraois,
Arabi iilio eorum, ac eoramdem neptie Heiene.
De ttatua Theodosii.
In dioto Milliario collocata est atalua equeetria
Tbeodosii ex aare, manu pomum tenentia; in cujue
dedicatione annonam largiaaimam populo ipao
dietribuit. Columne autem qus illic viaontur,
oum euis epirie, pariterque illae in Artopoliis posite, necnon aliae Tzycalariorum et quaB in Ghalce
exstant, multas conlinent hietorias quas ipse ad
ornatum inauravit.
De templo Theologi.
Pbocaa tyrannue templura Sancti Phoca? a fun*
damentis exstroxit in Milliario, aed absque concameratione. Nam illic erat mutatio equorum cursus
publici,quo in loco nervos equorum incidit, (juando
ab imperatore Mauricio baculo percuaeue eet,
propterea quod epiatolam, quam ex Longobardia
ab exercitu etipendii petendi cauaa miaeus, aflerebai, lances alligare aueus eeeet. Poatquam vero
die Hippodromi conqueetua eeeet, aooepta redaundi facultate, adductis equie diaceaait. Iie autem
qui reaidui erant enervatis, in Longobardiam veDit, cum adhuc plagarum vibicee manerent, qua
de causa ab exercitu ad imperium evectna eet.
Itaque reversus et imperio potitue, duoa equoa
enervatOB ibi conslituit, arasque (quadrataa lapideas prope templum 8. Phoc a ee conditum, et
locum Diippium nominavit.Ibidem quoque quatuor
imaginee Conetantini et Helen ex aureia teeaellia
oonfecit. Caeterum Heraciius ubi in urbem venit
et imperium euacepit, et Pbocam ulciacena in foro
Bovie flammis exuaait, templum illud ornavit, tectoque operuit, et commutato nomine, eanoto aposlolo et evangeliet Joanni cognomine Tbeologo,
dicavit.

.
,

. "
, * ' *

*, ,

De sancto Theodoro Sphoracii dictoS

Sanctam Theodoram Spboracii appellatum,
Sphoraciua patriciua oondidit, temporibua Arcadii
ao filii ejus Theodoeii. Exetruxit item pinaum
unuin in illa parte eccleaia qu catechumenorum est, ac auri centenaria tria illic depoBuit.
Elapsis autetn annia centum Iriginta tribua templi
para queedam aub Maurioio oonflagravijt, et ab Q-

.
'
' ,
,
. 01 , ,
,
,
.
.

,
, '
, ,
, '
,
.
, '
*
,
.
^
,
, ,
*
' ,
. ,
, ,
, *, -

1307

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

dem restaurata eat; qua oratorium quoque S. Geor.

gii exstruxit. Imperante autem Lcone BasiJii filio,
Romanua quidam orandi causa templa urbis invieene, animadvertit litteria Latinie incieum
lapidem in pineo : quibua perleotie imperatori
aurum abaconditum indicavit. Qui cum eo mieiaaet
ao depoaitum accepiaeet, ipsiun in ordinem illustrium allegit,datis ipai in mercedem triginta libria
monetee signatae. Excitavit item idexn Sphoraciua
Praecursoria staluam, qu in concha templi Sanctf
Tbeodorici orecta eat.
De Octagono.
Tetradiaium Octagonum eat illud, in quo octo
erant porticue, aive loca concamerata. Illic el
doctorea omnium acientiarumcommorabantur,quos
aemper imperatoree in conailium adbibebant,neque
quidquam sine illia agebant. Ex horum numero
patriarcba et epiacopi creabantur. Proxime aulem
baailicam erat, duravitque quadringentoa et quatuordecim aonos ueque ad decimum aonum imparii Leonia Isauri, patria Gonatantini Caballini.
Hio enim divina privatua gratia, atque ea penitua
apoliatua, cum monacbi siolido ejua inatiluto aa"
eentiri nollent, iratua sarmenta lignaque colligi
juaait, combussitque aediQcium illud,ac sexdecim,
qui illio erant, monachos.
De Lauso.
Lauaiaca domua erat Lauei patricii et prapoaiti,
qui multos geeait magietratu8,magnosque adeptua
eet honorea, eub Arcadio Theodoaii Magni filio.
Exornavit autem islam domum variia pretiosisque
oolumellis et marmoribua. Gsterum heec domus
una erat duodecim Gonstantini Magni, in qua
aquila) lapidea?, et phialae, et gradua, et baees
quadrala?, ad ornatum urbis atant ad hanc usque
diem. Proxime autem Milliarii arcum exstabat statua equestris Trajani et Theodoeii Junioris.
De Foro.
Forum ad Oceani timitationem circulari forma
conditum fuit. Ibidem borologium sneum, Gyzico
deduotum, collocatum erat.
De statuis in arcu camene Fori exsistentibus.
I D arou camer Fori poaita vieuntur duae statueB,Helen scilicet et Constantini,et in earum mediocrux, cui inecriptum eat : Unus Sanctus, unus
Dominus, Jesus Chrislus in gloria Dti Patris, Amen.
Ibidem pariter exetant duae angelorum atatuee
alatae.
De cruce in septentHonalis parle colioeata.
In eeptentrionali parte Fori exstabat erux, inetar
illiue quam Gonstantinue Magnue in coelo vidit,
auro obductam, babentem in extremitatibua rotundia malum, Hinc inde tam ipae quam filii
ejna auro obducti ad hoo ueque temput cernaotnr.
De duabut crucibas quse dtpositas erani.
In inferiori parte column Fori depoeitea aunt

1208

.
'
,
,
:
, ,
, , !
'.
,
.
f

".
' *
, , ,
,
,
.
, ',
,
. ,
,
,
,
,
.
.
,

. '
.
'
, , , ,
,
. Ooc
.
.
' ,
.

.
" ,
. , ,
. .
.
.
"


.

"

1909

ANONTMI ANTIQUITATES GP.

1210

! ' , , duaa ilbe oruoea, et urceolue vitreua unguenti, quo

,
inunctue fuit Jeaua,ei multa alia admiranda,qua
,
Conetantino Magno ibi coliooata, Tbeodoaiua Ma 8 .
gnue firraiua coneiatere fecit.
.
De curru Solis.

In aureo Milliario jam inde ab antiquis tempo
ribue ourrus aoiis trabente quedriga equorum ignei
. "
ooloris quaei volantium a duabue columnis vieeba .
tur : ubi Conatantinua poatquam Azotium vicerat,
, fauetis acolamationibue exceptue est. Ubi autem

ourrus ille in Hippodromum deductua fuit, parva
, ,
statua fortunam urbis referena ab ipeo Conslan '
tioo oonfecta est, q u a sole geeUta ad tribunal
*
Hippodromi ducebatur, indeqoe coronata exibat:
,
ponebatur autem in eenatu cum celebritaa Nata . . lium urbie immineret. Quia vero eapiti ejue cru"
oem ineculpi ConataQtinua curaverat.Julianua eam
,
in loveam conjici juseit: ubi Ariue in camera Fori

eenatue teterrimam mortem obiil : atque eo looi
.
qui pretoribant urinam et eteroora odioaiaaimo
1

Ario deponebant.
.
" , ,
*
,
,
,
*
.
.
, .
^
, ,
.

, .

,
'. 01
.
,
, ,
,
,
.
,
' .
- D
,
, *
. 01
,
*
.

De Senatu.
lo Senatu, ut quidam tradunt, oodioilli antiquitue asservabantur: ibi enim Patrioii eoe acoipiebant, ubi GalJietratus primum dignitatem conaularem euecepit, acolamante populo : Callielratus
fortuna favente inauper ad aiiud provehetur : ille
vero perterritQS ad ecclesiam oonfugit, et quamvia
Constantinue juraret se nullaoi ei injuriam illaturum, tamen ille minua fideaa, primum preebyter,
deinde epiaoopue creatus eet
De Palladio dcposito, <U Faro ei de ttaiua.
Bubter Fori columnam Palladiam, et multa alia
adiniraada poaita fuerunt. Gircuiios autem fori
taatue eat, quantus fuit ambitue tentorii Conatantini Magni, quod Roma Byzantium veniena ittbic
fixerat. Dua aatem ill aemirotund portious
tuno temporie stabula erant, oirca teotoriam. Ceteram ineignie illa oolumna ot statua Apollinie
eet Gonetantini Magni, quam ipee inetar Bolis erexit, inflxie capiti ejue, radiorum inatar, olavie
pasatonie Gbrieti, ut veluti eol oivibus euie eiuceret.
De statuis aurigarutn.qum in Senatu collocalx erant,
ac de decem reliquiarum eaphinis.
In Senatu erectae eunt aurigarum Girceasium
statu in organo aatronomico, ubi etiaxn Dian et
Venerie etatue: ad quaa Arcadius archidiaoonue 8.
Ireaaa ab Ariania flagria ocoiaua eat. Deoem autem
copbini reliquiarum decem annia in palatio Senatua jacuerunt; poatea vero ad baeim columneauffoaai fuere.

De statuis qux olim in magna eccletia Santa Sophia ertcte erant.

,
, ',
* -

In magna eccleaia, qua jam appellatur Sanota

Sophia erect erant quadringent viginti aeptena
a t a t a , qaarom plereque Onace erant; ex

4341

4142

A P P E N D I X A D M I C H A E L E M P8ELLUM.

qaarnm numero iet eraat Jovis ecilicet, Cari

patrie, Diooletiani, duodecim eignorum Zodiaci,
Lun, Venerie. Aroturi aideria duabus Pereicia
columnie fulti, Poli Aastralie, ac aacerdotia Minervea habentis a latere Iridem eine philosophia
vatioinantem. ChriBtianorum item atatuaa non
paucaa exatitiaaa ferunt, ex multie vero pauc
enumerandffi eunt, Gonatantini Magni, GoDstantis,
Galli, Tbeodoaii, Juliani, Tbeodoaii alteriua et
Aroadii filii ejus, ac Serapionis consulis : Helenae
item matria Gonstantini tres : una porphyretica
margaritie diatinota : altera ex teasellia argenteia
auper eolumnam eream : tertia vero eburnea,
quam poeuit Cyprus rhetor. Quibaa per urbem
diipereis JustinianuB fide et etudio multo permotus, ampiifisimum templum excitavit. Si qui vero

horum periti, orbem explorandi cauea perourrant,

non pauoas earum reperient.

De statuxs qux collocatx erant in dexUra Fori

parte.
I D dextera Fort parte ad orientem etatuae duodecim ex oiarmore porpbyreticq exstabant, totidemque Sirenea auro obduot, quae vulgus equos
marinoe vooat. Nunc autem Mptem duntaxat conapiciuntur : quaram tres apud S. Mamantem
poaitaa eunt. Cseterea atatu etiamnum auperBunt.

, , ,
, ,
, ,
,
, ,
" .
*

, , ,
, ,
,
, *
*
,
^
(
i
J

-
*

- *

,
, ,
.
4

.
,
',
, 6 .
*
,
.

De simulacro sereo Forlunm urbis, quod tn Orienlalt Fori arcu exstabat.

Fortuna urbis ffinea cum calyptra poeita erat in C

orientali arcu fori, cujua manue, ut aiont, Michael Rhangabe ampatari joeeit, ne factionee
populi contra imperatores quidpiam moliri poesent.

, , .
' ,
.

De cruce cujus inscriptio e$t> Sanctus, sanctus,

", ,

sanctus

Soiendum eet, orucem, in cujue medio legitur,

SaoetHS, eanctus, eanctus, a prseide Fori dedioatam eese : ubi etiam duoram angelorum et ipsius
Conetantini et Helen atatu, a dextris eteiniatrie aaaervantur. In orientali autem arcu Fori
Constantiniani, crux est argento obducta, habens
in extremitatibus rotundia maJum, quam ibidem
Conatantinua eroxit, qua forma illam in ccelo v i derat. l i vero qui inaurati conepiciuntur, fllii ejua ^
sunt. Itemque in einietris partiboe terribilis posita
erat elephantia etatua, prope maximam etatuam,
ubi mirabile apectaculum aooidit. Nam terr motu
facto, elephae oollapsue eet, ao unus poateriorum
ejus pedum effractua. Preefecti vero Taxaote, quos
moris erat forum custodire, accorreotee elephantem erexerunt, ao corporia humani integri utraque
oasa invenerunt, et tabellam cui inscriptum erat:
Venere virgine sancta ne mortua quidem sejungor. Praefectaa autem aignum illud a3rario publioo
iatulit in nutnmoa redigendum. Protor aoperiua
memorata, viaebatur porcue, multitudinia etrepUum danotans, et proxime nuda etatua, ei-

.
, , ", , ,
"
, ,
. *

,
, ^
, .

l
A

~
' *v
~m
~~ -


* *
, ,
( tby *
)
,
' , ,
*
. " 6
. -

1213

A N O N Y M I A N T I Q U I T A T E S CP.

1211

*
.

gmflcana impudentiam eorum qui emunt et vendunt.

,
.

,


.


.

De compage qux stabat in medio Fori.

, '
.
"
, , , , ,
, .
,
.
.
,
,
,

'.

, , , ,
, , ,
, , ,
, , ,
* , , . *
.
,
, ,

.
,
,

,
>
, '

' ,
, ' , ,
, ,
,
$ .
.

'
,
.
, -

In medio Fori compages quaedam variis diatinota figuris, columnisque iulta viBebatar, qum ree
urbi aliquando eventuras indioabat : qui autem
apoteleamaticen exercent, ho omnia nornnt.
Caeteram baio Apollonioe Tyaneua erexit, accersitus a Conetantino Magno, iisque nomina imperatoram ueque ad aoulorum finem inaculpeit.
Quomodo urbem xdificavit, quando una cum proceHbus Forum pedes adiit.
Cum vellet urbem condere Conatantinua Magnna,
ao fundamenta jacere, menaua eat ipeam, unaque
cum proceribua euis pedes exiit, atquo ad Forum
proceaait, quo ubi perventum fuit, inquiunt et
prooerea, Hio, domine, muro etatue terminnm. Ille
vero reepondit: Non, niai ia qui me praecedit duotor oonatiterit finem faciam. Solua eaim ipae angelum videbat. Progressas igitor pedea cum toto
aenatu uaque ad Exocionium, vidit ibi angelum,
defixa in terram rhomphffla, stationia initium facere : quare ipae quoque ibi aubatitit, et finem
muro atatuit.
De Artopolto.
InArtopoliia oatelloe viginti circumpoauit, et
pavones, aquilaa, lanaa, arietum capita, et paeaerum, oornicia item, turturia, felis et bucul, Gorgonea duaa, aliam a dextria, aliamja ainiatria, faoie
aibi invicem obveraaa ex marmoribua aculptaa, ac
demum poroorum gregee. Peratiteront autem uaque ad Zenonem. Cffiterum Galenua qoidam modious et philoaophua ietac proter Gorgonas traoaiena, hieroglyphica ease dixit, iieque aetronomioum futuri presagium contineri, et ounotas
declaravit hiatoriaa cum nominibua Gonatantini
Magni, qui illa effinxerat. Gum autem baeo Galenus
frequentiua enarraaaet, et lectioni eorum inaiateret, eaque qu Zenoni Verin opera eventera
erant, pradixiaaet, et in rieum prorumperet; Galliatratua quidam bomo nihili qui eauponariam
exercebat, poat Zenonia reditum Galenum accueavit, Zeno autem ipeum interfecit: qood etiam vere
oontigiaae diount. Ideoque porcorum gregee iatbao
tranaeantea ad Artotyrianum locum in medio fornicia unde asoenditar, quaei atupidi oonaiatunt neque ultra progredi poaaunt : doneo a aubuloia
verbarati, greaeum morent : etathn enim ao
paulalum sangainis effluit, onm impetu procedunt.
De eruce supra cotumnam erecta.
Grucem oollocatam aupra oolumnam propter Artopolia in atrio lapidibus strato erexit Conetantinue Magnus, quando urbem oondidit. Antiquis autem temporibua utriuaque factionie aurig equoa
ibi agitabant,et aociamantoa aiebant, CrucU potentia

1198

AD MIUHAELEM PSELLUM.

1196

reveraaroB. Tam lmperator, Vespere, inquit,

dabo vobie dee vestraa. Preceperat enim Euphrati aooabitori auo, qui imperatorem Cbristianum fecerat, ut unicuique auam domum redderet cum familia. l l l i igitur ut viderunt oatia,
atria et ecalas pari situ poeita, menauram item,
formam ao altitudinem, penituaque universa Romania aimilia, putabant ae per phantaeiam eeae
R o m : ubi vero et familiaa auaa invenerunt,
obetapuere. Sed poatquam eaa interrogarunt, et
oti ree getta easet, accurate edidicerunt, tum
demum crediderunt, non eaee phantaaiam verum
imperatoria prudentiara, qui vel invitoe Byzantium
inhabitare coegiaaet. Loca autem ez nominibua
ipsorum denominata aunt.

. 01
? ;
. , !
. ,
, , ,
, , 8,
' ,
.
, . ,
: , ,
, ,
.

g .

Philoxenua oiaternam conetruxit.

Probua Praecuraoria oondidit templum, quod
Conatantinus Caballinua in fabrilem officinam,
Probi hodie dictam, mutavit.
DomninuB autem in traotu Mauriani domum difloavit, in quo inhabitabat Agricolaus.
Dariua excitavit edem Canatiaae uxoria Scleri.
Maurua dem exatruixit Bellonae diotam.
Rbodanua condidit dom aacram Deipar cognominatam iv seu in coalia ; quae eat Mamen83.
Salluatiua domum dificavit, qua Gondomyti
appellatur.
Modeatuf edem conatruxit ad S8. Apoatoloa, Lamprinanoapaiam ; q u etiamnum idem nomen retinet.

.
,
' ,
.
,
'.

.
, .
' ,
.
,
.

, ,
f .

Eubulus iria oondidit atria et quatuor porticue,

soilicet tbolos enohoregos, a palatio ad muros
usque terrestrea; quarum una incipiebat a Tzyoaniaterio, Manganie, Acropoli, et turre Eugenii,
et pertingebat ad S. Antonium uaque: altera a
Daphne, Sopbianoque portu, et progrediebatur
ueque ad eccleaiam Dei Genitricia nuncupatam
Rhabdum. Reliqua3 vero du portioua a Chalce,
Milio et Foro ad Taurum uaque, et Bovem et
Exocionium ipaum tendebant. Sopra portioua autem ambulacra erant, lapide quadrato atrata, et

, *
, ,
, ,
. ' 8
, ,
* ,
, , ,
, .
,
, .
, '
.
D ,
' ,
, ,
, . ,
, ,
, ,
,
, ,
, , ,
, ,
, .

atatuffl innumero ad ornamentum urbia.

Praeterea offlcinaa terrarias condidit, et aquaeduotue ex Bulgaria in urbem. Feoit etiam oloacas
enohoregae aubter univeraam urbem tranaeuntea,
aaquanteB profunditate altitudinem porticuum, ne
ex fcetore inde proveniente morbi gignerentur, aed
omnis foBtida colluviea per eaa in mare deflueret.
Hac igitur, ut dictum eat, ab Urbicio proposito,
Salluetio prafeoto, caeterisque oondita aunt. I m perator autem eexoentis auri oenlenariis ad portioua, aquasduotua et muros exatruendoe relictia,
ipae adveraus Scytbae exeroitum eduxit, quibue
eubjugatia, urbea condidit Peratblabam, Dietram, Pliacubam ct Gonatantiam. Haec epatio
duorum annorum et dimidio, ourante Hermia,
dificata fuere. Prelerea exatruxit adem, vulgo

1197

ANONTMI ANTIQUITATBS CP,

1198

. , ', dictam Harmatii, in qua cortem posuit, curruaque

looavit, cutn Byzantinoa aubjugaaeet. nomine
,
autem trium filiorum condidit palatia, q u Con .
atantiniana et Gonstantis nuncupantur. Conatruxit
,
item domura Tubacae, et Iberitzs, Acropolitae voca, .
tam.Cfflterum de templis et reliquia, quae Conatan" , ,
tinus Magnus sdifioavit, postea in libro De aedifi6' '. ,
ciis dicturi sumus.
' ,
,

De lerrx molu, quo muri urbis CP. sub Thcodosio JunioH eversi fuerunt, et guomodo ab ecdem Augusto
instauraii sint.

, ,
, '
, ' ,


", ,
, , " , ,
, . ,
, .

,

, '
, '
' .
' Q
,
.
.
'
, ,

,
*
; ,
.

Tbeodosius vero Junior quinto imperii anno,

cum terree motu muri collaberentur, eo quod Amalecitae Chatzintzarii in urbe habitarent, et blasphema dicla in Triaagium effunderent, precee et
supplicationea in Gampo Tribunalis una cum
patriarcba Proclo ac universo populo instituit : ao
dum Kyrie eletson cantarent, puerulus quidam,
ounotis videntibus, in aerem abreptua audivit
angeloa canentes : Sanctus Deus, sanctus fortis,
sanctus immortahs, mtserere nobii : puero iterum
in terram demieao, populus ad eumdem modum
oecinit, desilitque terrae motus : quapropter imperator omnea baereticos ex urbe ejecit, murosque
ab Exocionio ad portam Auream usque protulit:
quare etiam pooe elepbantos isthic oollocatos statuam suam erexit. Praeterea et murum mariiimum
a Rbabdo ad portam Auream extendit, et a Sancto Antooio, Harmatii dicto, uaque ad Blachernaa,
et ad portam Auream.Du autem factionea populi,
ab ipso imperatore Theodosio ei rei deatinatae,
muros iatoe condiderunt, uti in libro De sedificiti
dicemus.
De Augustione.
Quinta die mensis Octobris, prefeoti regionam
urbia in Gusteo, seu foro cibario, cboreas ducebant in honorem imperatoris illius temporie;quem
locum vulgus Augustionem appellat: quo etiam in
loco 8ua3 matris statuam Conatantinua erexit: qua
de re locum illum Auguationa vocavit; quem alias
Guetionem appellamua.

De eodem Augustione. Quare equestris statua globum

et crucem tenens erecta sit.
'
Gum Juatinianua Magnus templum Sancte So ,
phiae aBdiilcasset, expurgavit etiam aream, eamque
, *, - marmoribus exoroavit, cum antea Guateum, ut
. dictum eat, seu forum cibarium eaaet : ideoque

statuam suam eqaestrem ibi columns impoauit,
, '
quaa ainiatra manu globum tenet, cui crux au
perinfixa eat, quoniam ob fidem in crucem uni. ,
verei terrarum orbis imperium adeptua eat. Glo * bus enim terram aignificat,ob ejua figur rotundi
tatem; fidem vero crux. quia Deua in carne illi
' ,
fuit afilxus; dexteram autem raanum veraus orien I I ,
tem extenaam babet, Peraarum irruptione i n ' , nuena, eoaque extenaione et [repulsu manua pro * , ,
vinoiaa Romanoa invadore vetana, hia quaai var-

' ' .

1199

DIX AD MICHAELEM PSELLUM.

ISOO

bie : State, Perae, ulteriue progrediminl : A * , neque enim conducet vobis. Fertur itaque ipaum
Juatinianum de rebus a Belisario gestis inflatum . *
animo fuiaae. Hic itaque Beliaariua oontra Pereas !
et reliquaa Orientia nationea ab imperatore legatua, , , cum omnes debellaeaet, ad oppugnandum Gelime- .
rem miaaua fuit ad Mauritaniam : istic observante , ' et commeatum intercludente Pharano, in magnam ;
, * frumenti penuriam conjectua eat Gelimer; quia in
Manritania frumentum non seritur, aed cootie ,
olyris vescuntur. Tum ille miaaia litteria poatulat .
ab imperatore, ut sibi panem, spongiam et citba- ,
ram tranamittat. Stupens igitur imperator a ta- . , ' ,
bellario aciacitatur, cur iata peleret. Respondit ,
ille : Panem acilicet,quia cibum expetit;apongiam, * $ut corpua totum lacrymia abluat: citbaram, ut in pw, .
,
calamitatibua aibi aolatio ait. Tuno admiratione
atupefactua imperator poalulata miait : ideo ere- .
ctua aoimo Juatiniaaua equeatrem aibi atatuam * '
column impoauit. Sed poetea invidia motua in 6 atrenuiaaioaum duoem Beliearium, ipai oculoa , , effodit, jueaitque aedere eum ad Lauri monaate- ,
rium,dato vaaoulo teataceo, ut qui illac tranairent, , ^ ;
.
obolum in illud conjicerent.
De statuis qux in Chalce erectee visuntur.
In Ghalce proxime, quaai ante palatii ambulaorum, inolytaa Puloheri erecta eat atatua : Zenonia item et Ariadnea : ibidem prterea ali duaa
pedeatrea exatant auper columnam exiguam, 8ecundi philoaophi diatiohia ornat. Ex adverao
arcua ejuadem Gbalcea viauntur capita duo Gor-
gonum, facie muliebri, ao auro obducta. Ex
templo autem Diane Epbeai octo atatu allat
fueront, quarum quatuor in paJatio, quod eat in
regione Tauri, collocat aunt, Gonatantini nempe,
Juliani,uxoria ao fratria ejua Galli : reliqoaa autem
quatuor poaitaa aunt in ainiatra parte Chalcea.
Ibidem et crux a Juatiniano poaita fuit, et atatua
inaurata Beliaarii, et atatua Tiberii Thracie Gibboai, et Justini primi forma macilenta; atatua?
item ejua cognatorum aeptera, ali ex marmore,
aliaa ex re faot. Proterea duoa illoa equoa, qui
aupra Gorgonum oapita in ante dicto arcu etant,
Juatinianua Sanct Sopbiae conditor, ex Dian
Epbeain templo illuo tranetulit, et aupra columnam erexit, ne equi polcbriiudine imparea viderentur : et crucem ibidem poauit, ut iirmiua ata- D
ret. Ibidem pariter ingentia molia rea Maximini
atatua poaitacernitur,necnon atatuae totiua familiae
Tbeodoaii nuno etiam auperaunt.

.
" , ,
{. * '
, * *
^
"
, ,
, , ,
*
,
,
,
,
,
, .
,

* ,
*
*
,
.

De statuis Mauricii.
In Cbalce vieuntur etiam atatu Mauricii ao
uxoria, liberorumque ejua, ab eodera Mauricio,
manibua extenaia, aupra Ghriati imaginem erect;
reliqu vero etatu illio collocat, ex terra Attica deduct aunt : inter quas uoa eat philoaopbi
cujuadam, ut tradit Liguriua. Poatquam vero
Maurioiua a Pboca tyranno interfectua fuit, diaoonua quidam nomioe Acaiua, unua ex sectatori-

.
, , !
.
,
' ,
.
* ,
.
,

1901

1 ANTIQDITATES CP.

ISOS

", bue Eutychis haeretici, videos victos magietroi

,
suos, et ipse profugit ad castellum cognomento
, Serapionie, quod eitum erat in regione Persarum,
* '
atque statim Perittio praefecto prseidiario signi
(3 .
flcavit debilitatem civium Ctaalcedoneneium, sub
jungene insuper, ipeura primo impetu facile eos
, <:,
eubjugare posae. Quare supradiotue Persa sine
,
mora ee cum septuagmta millibue militum in
, - viam dedit, tantaque celeritate invaait Ghaloedo , *
nem, ut oivibus vix satis relinqueretur temporis
?
ad transferendum reliquias eanct Euphemi
,
Gonstaoiinopolim, a quibus imprimis impius ille

proditor Acatue ultum ire festiaabat bereseoe
", , Eutyobian ecriptie iilatam ignominiam, et quod
, ' ,
infortunato Butycbi istam metropolim concedere

noluerant. lnter oetera qus tuno temporie Perae
. ^ praedando abatulerunt, fuit quoque aureum illud
et encausto elaboratum eignum Solie, cognominati
,
Groni, quod in Persidem deduotum pro deo co, ,
luere.
.
.
' , ,
,
' . ',
, ,
, '
.

Cur Augustus meruis sie appellatus [sit.

Augustus Octavius menae Augusto piimum conaulatum i n i i t : qua de cauea huno menaem, qui
Sextilis antea vocabatur, cum in honore haberi
vellet, Augustum nuncupavit. Eodem mense, die
uDdevioesima mortem obiit. Die autem viceeima
tertia Septetnbrie natus eet, eodemque mense
Antonio devicto solue imperium obtinuit, idoiroo
diotum mPDsem Septembrem bonore affecit, et
ut Iadictio ab eo initium sumeret etatuit.
C
De Numeris et Chalce.
.

Numera et Gbalcen Conetantinue Magnus sediO* ,
cavit : eed quoniam nulli usoi erant, ideo Hera , .
clua et reliqui deincepe imperatorea oa in caroerem mutarunt.
,
De statua senea qux in porta sita $rat.
.
" ,
,
.

, .
, ( '
.

In Cbalce etatua aenea erat, qoam Conetantinoa

Magnus erexit, effigiem Domini nostri Jesu Chriati repreeeentans: haoc vero Leo Gaballini pater
evertit. Qu autem Ghristi imago hodie illio vieitur mueivi operis, ab Irene Atbenienai poaita
eet: cujus iraaginis ope haemorrhoieea curata est,
multaque alia in noroine Gbristi edita flunt miracula.

Cur urbcm describens, eam tres in partet dividat, et qwmam loco quxlibet pars incipiat.
' , [)
, .
,
*
, ,
,
,
. , ,
.
.
,
1

Soiendum igitur eet, bsec, oum gre reperiri

possent, utpote confuea, in Ires partee divisa
fuiase; quarum prima iocipiebat a palatio Chalcoa,
et a Milliario, usque ad portam Auream; altera a
Tzinoanisterio, Hodegetri ecclesia, et Manganie,
neque ad BlaQchernas; tertia demum ab altera
parte, eoilioetab ede S. Bergii, et porlu Sophiano.
Ita ut qui aliquid iuvenire voluerit, non laboret,
eed statim reperiat quod quasrit.
Depalatiis Bucoleonis.
Palatia Bucoleonie nuncupata, qu murieimmi-

4108

APPENDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

nent, Theodosius Junior condidit. Marcianus au- A

tem triclinium exatruxit, quod Triclinium Aureum
appellatur.
De palatio Qtt&ttoris.
Palatia Quaeatoria ad Hippodromum Gonstantinua Magnus conatruxit.
De Daphne.
Suburbium Daphnea aic dictum eat, quod atatua
ibi collocata eaaet, qu Dapbne appellabatur. Ipaa
autem Roma delata fuit, et illic oraculum erat.
Gaeterum menae Januario laureaa coronas ibi magietratua accipiebant.
De Hippodromo.
Hippodromue eo nomen habet quod a aancto
Gonatantino ueque ad Irenem Atbeniensem ibi
privatim imperatores currus agitarent. Geterum g
Jnatinianus Lauaiacum dificavit.
De Fortunx simulacro.
Simulacrum Fortuna?, quod Boma a Gonstantino
Maguo advectum fuit, etabatqae supra palatii arcum, Mauricina oontrivit.

1201

. , .
.

.
.
"
, / ',
'

.
.
,

' .
.

.

', '
,
.
.
De Magnaura.
, '
Fertur Anaataainm Dicorum, oum in triclinio
,
Gonatantini Magni, Magnaura dicto, anno imperii
sui vicesimo eeptimo, menae quarto deambularet, ,
, ,
fulguribua et tonitruis circa palatium editis, cum
conaternati oranea ultro citroque fugerent, ad ou- bioulum aliquod ab so sedificatum confugiaae, , ,
atque ibi ira Dei interceptum, mortuum repertum ,
eaae. Narrant autem, eum, oum in eccleaia SS. Q , ,
Apoatolorum aepultua fuia86l,poatridie exclaraaeae, .
Miaeremini, miaeremini, et aperite. Reapondenti- * ,
^
, , .
bua vero cuatodibua, jam alium imperare, Nihil,
, /
inqtiit, curo : in monaaterium me abducite, meque roonacbum facite. 111 i vero ibi reliquerunt , , :
eum. Ferunt autem aliquanto poat tempore sepul- . .
, :
orum ejaa apertum fuiaae, inventumque ipaum
bracbia aua et caligas quae geatabat comedentem, ,
alta vooe ciaraaaae, 0 Mana, aura pereo : quam , * " ,
vocem excepere quidam ex domeaticia auia. Ideo- .

que triolinium ejua Magnaura, a Mana et ab igni- ,

,
ta aura, vocatum eat.
.

De templo Salvatoris, guod est in Chalte.

.
Templum Salvatoria in Chalce excitavit Roma ' nue aenior, altari, quo pacto jam visitur, duabua D ,
columellia inatrucio : inatitutia ibidem duodecim
, ,
olericia. Joannea vero Zimiacea ipaum dilatatum
'.
et auotum auro et argento exomavit, ac triginta *
8 clericoa conatituit; quibua deatinavit penaio- ',
nea et annonaa, ainguliaque numiamata triginta : , '* ,
eacra aotem vaaa, coronas, sceptra, diacoa,cande- , , ,
labra, veetes et indumenta imperatoria, quae ain- , ,
gulari jure possidebat, templo donavit. Similiter, ,
que immobilia bona aua ipai conaecravit. Quo
etiam ex bellica expeditione detulit aacram cruci- ,
flxi Chrieti Berytenaem imaginem, et sanota Ghri-
aU et Dei noatri aandalia, in theoa auro et pretio- ,

1 ANTIQUITATES CP.

1305

1206

* , . 8 lapillis ornata. Fecit item ibi sepulcrum auum

totum ez auro conflatum, in quo et poeitus

eet.
, .

.

. "
6' *
,
,
,
,
' , ,
. , , , {
.
.

' ,
,
. , ,
,
,
.

De statuis qu& sunt tuper MiUiarium.

.

, *
, '
, , - C
, '
,
.
, ' *
*
,
.
,
,
, ,
*
' ,
. , 0
, ,
?, *,

.
,

.
, '

', ,

In tornice Miniarii Conetantini ac Helen atatu

erigantur. Ibidem etiam ad orientem vieitur crux,
quam ipai gestant. In medio autem crucis eat fortuna urbia, scilicet catena clauaa atque magioe
conaecrata, omni figurarum genere instruota, at
urbs omcium gentium victrix eeset, et ab hoatium
incuraionibua Hbera, ita ut eam nec adire, neo
ltedere possent, sed atatim quasi viotae, retrocederent. In eodem Milliario poaits viauntur atatuas
tree. Sopbiae scilicet uxoria [Justini Thraoie,
Arabia filio eorum, ao eorumdem neptia Helen.
De stalua Theodosii.
In dioto Milliario collocata eet atalua equeatria
Tbeodoaii ex 83re, manu pomum tenentie; in cujue
dedicatione annonam largissimam populo ipee
distribuit. Column autem quae illio vieontur,
oum auia spiris, pariterque illae in Artopoliis posita, necnon aliae Tzycalariorum et qus in Ghalce
exetant, multas conlineDt hietorias quae ipee ad

ornatum inauravit.
De templo Theologi.
Pbocae tyrannua templura Sancti Phocaa a fun*
damentis exstroxit in Miliiario, aed absque concameratione. Nam illic erat mutatio equorum curaua
publici,quo loco nervos equorum incidit, cjuando
ab iroperatore Mauricio baculo percuaaua est,
propierea quod epistolam, quam ex Longobardia
ab exercitu etipendii petendi causa mieeus, afferebat, lanceae alligare aueue eeeet. Postquam vero
die Hippodromi conqaeetus eeeet, aooepta redeTjndi facultate, adductis equie discessit. Iis autem
qui residui erant enervatis, in Longobardiam venit, eum adbuc plagarum vibices manerent, qua
de causa ab exercitu ad imperium evectue eet.
Itaque reversus et imperio potitus, duos equos
enervatop ibi conslituit, arasque fquadratae lapideas prope templom 8. Phocae a ee conditum, et
locum Diippium nominavit.Ibidem quoque quatuor
imagines Gonstantini et Helene ex aureis tessellie
confecit. CaHerum Heraolius ubi in urbem venit
et imperium suacepit, et Phocam ulciaoena in foro
Bovie flammia exuaeit, templum illud ornavit, tectoque operuit, et commutato nomine, eancto apoalolo et evangelieta Joanni cognomine Theologo,
dicavit.
De sancto Theodoro Sphoracii dictoS
Sanctam Tbeodorum Spboracii appellatum,
Sphoraciua patricius condidit, temporibue Arcadii
ao iilii ajua Tbeodoaii. Exeiruxit item pinaum
unum in illa parte eccleaise que cateohuxnenorum eat, ac auri centenaria tria illic depoauii.
Elapaia autem annia centum Iriguita tribua^templi
para quedam eub Maurioio oonflagraYijt, *t ab ao-

1207

APPENDIX

AD MICHAELEM

PSBLLUM.

1208

dem restaurata eet; qua oratorium quoque S. Geor. . & gii exstruxit Iraperante autem Lcone Basiiii fllio, '
Romanus quidam orandi cauaa templa urbis in- ,
* ,
visens, aoimadvertit litteris Latinie incisum
lapidem in pineo : quibue perlectis imperatori :
aurnm absconditum indicavit. Qui cum eo misisset , ,
ac depositum accepieset, ipsnm in ordinetn illu- , *, '
strium allegit,datis ipsi in mercedem triginla librie '.
monets signatae. Excitavit item idem 8phoraciue ,
.
Procursorie etutuam, qu in concba templi Sancti
Theodorici erecta est.
'.
De Octagono.
*
Tetradisium Octagonum est illud, in quo octo
erant porticus, sive loca concamerata. Illic et , ,
doctores omnium 8cientiaruracommorabantur,quos !,
eemper imperatores in consilium adhibebant,neque ,
quidquam sine illis agebant. Ex horum numero ,
.
patriarcha et episcopi creabantur. Proxime autem
basilicam erat, duravitque quadringentos et qua- , ',
tuordecim aonos ueque ad decimum annum im- ,
perii Leonis Isauri, patrie Constantini Caballini. . ,
Hio enim divina privatus gratia, atque ea penitus ,
epoliatus, cum monacbi slolido ejue instiluto as* ,
aentiri nollent, iratua sarmenta lignaque colligi ,
juaait, combuaaitque aedificium illud,ac sexdecim, ,
.
qui illio erant, monacboa.
.
De Lauso.
Lauaiaca domus erat Lauai patricii et prfflpositi,
qui multos geaait magiatratu8 magnoaque adeptus ,
est honoree, sub Arcadio Tbeodosii Magni filio.
Exornavit autem istam domum variie pretioeieque . '
oolumellis et marmoribue. Caeterum haec domus ^ .
*.
una erat ex duodecim Gonetantini Magni, in qua
aquilae lapideee, et pbialae, et gradus, et baees , , , ,
quadrala?, od ornaium urbis stant ad banc usque ,
diem. Proxime autem Milliarii arcum exsta- . bat statua equestris Trajani et Theodoeii Ju-
.
nioris.
.
De Foro.
' Forum ad Oceani imitationem ciroulari forma
conditum fuit. Ibidem horologium eneum, Cyzico * ,
.
deductum, collocatum erat.

De statuis in arcu camerse Fori exsistentibus.
1

In arcu camere Fori posit visuntur dus statua3,Helen scilicet et Gonstantini,et in earum medio c r u i , cui inscriptum eet : Unus Sanctus, unu$T)
Dominus, Jesus Chrislus in gloria Dei Patris, Amen.
Ibidem pariter exstant du angeJorum etatue
alatffi.
De cruce in septentHondlu parte colloeata.
In septentrionali parte Fori exetabat crux, inatar
illioe quam Constantinus Magnue in COBIO vidit,
auro obductam, habentem in extremitatibus rotundis malum. Hinc inde tam ipse quam fllii
ejua auro obducti ad boo usque tempus cernontor.
De duabus crucibas quas dsposite erani.
In inferiori parte coiumnae Fori deposit eunt

.
" , ,
. , ,
. .
.
.
"


.

.
"

1909

ANONTMI ANTIQUITATES GP.

1210

' , , duae ilU oruoes, et urceolua vitreus uagueati, quo

,
iouaotue fuit Jeeue,el malia alia admiranda,qua
,
Conatantino Magao ibi collooata, Theodoaiua Ma .
gnue ftrmiua coneietere fecit.
.
De curru Solis.

ln aareo Milliario jam inde ab antiquia tempo
ribue oorrue aolis traheate quedriga equorum ignei
. "
oolorie quaei volantium a daabut oolumaie vieeba .
tur : ubi Cooataotioae poetquam Acotium vicerat,
, fauatia acolamationibue exceptue eat. Ubi aotem
<5"
currus ille in Bippodromum deductue fuit, parva
, ,
etatua fortuoam urbie referena ab ipeo Conalan "
tioo ooafecta eet, qu a aole geetata ad tribuaal
*
Hippodmmi ducebatur, indeque corooata exibat:
,
ponebatur autem in aeoatu cum celebriiaa Nata . . "EvQa lium urbia immioeret. Quia vero oapiti ejue cru"
oem ineculpi Cooataotious curaverat.Julianue eam
, in foveam conjici juaait: ubi Ariua in cameraFori

eenatus teterrimam moriem obiii : atque eo looi
.
qui preteribant uriaam et steroora odioeiseimo
1

Ario depoaebant.
.
" , ,
*
,
,
,
*
.
.
, .
^
, ,
.
, .

,
'. 01
.
,
, ,
,
,
.

De Senaiu.
Senatu, ut quidam tradunt, oodioilli antiquitue aaaervabantur: ibi enim Patrioii eos aecipiebant, ubi CalHatratua primum dignitatem couaularem aueoepit, acolamante populo : Callialratua
fortuna faveate ineuper ad aliad provebetar : ille
vero perterritne ad eocieaiam oonfugit, et quamvia
Cooatantinua juraret ae naliaru ei injuriam iliaturum, tamea ille miaue fldeae, primuai presbyter,
deiode epieoopas creatus eat
De Palladio deposito, de Faro de statua.

Bubter Fori columaam Palladiom, et multa alia

admiraada poaita fueruot. Girouitoa autem fori
taatua oet, quantua fuit ambitue teatorii CoaaUa*
Uai Mdgni, quod Roma Byzaaiium venions iitbio
flxerat. Due autem ill aemirotuad porticua
tuno temporia stabala erant, oiroa teotorium. Ceteram insiguie illa oolumna et atatua Apolliaia
est Gonetantini Magni, quam ipee instar eolis erexit, inflxia capiti ejua, radiorum inatar, olavia
paaaionia Gbrieti, u i veluti aol oivibue auia eluoeret.
,
De staiuis aurigarum.qum in Senaiu colloeaUe erant,
' .
ac de decem reliquiarum cophinis.
- D Seoatu ereotaa aual aurigarum Giroeaaium
,
statua) in organo aatronomico, ubi etiam Diaaa et
' , Yeaeria etatue: ad quaa AroadiuaarchidiaooauaS.
Ireaaa ab Ariania flagria oooiaua eat. Deoem autom
copbini reliqaiaram decem aania in palaiio Sena . 01
tua jacuemnt; poatea vero ad baaim columne auf ,
foaai fuere.
*
.

De statuis qtue olim in magna eceUsia Santa Sophia ertctx erant.

,

magaa eooleeia, qu jam appellatur SanoU

, ',

Sophia orect eraot quadriogeote vigioti aeptem

* t&v -

statuo, quarom

plereque

Qvmcm erant; ox

4311

quarnm numaro iat erant

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

IMt

Jotia acilicet, Cari , , ,

, ,
, ,
*,
, ,
" .
( ^ *

, , ,
, ,
,
,
-
,
^ *

patria, Diocletiani, duodectm aignorum Zodiaci,

Lua, Veneria. Aroturi siderie duabus Peraicia
columnie fulti, Poli Auatralis, ac aacerdotia Minervo habentia a latere Iridem aine philosophia
vaticioantem. Cbriatianorum item etatuas non
paucas exetitiaae ferunt, ex multie vero paucs
enumerandffi sunt, Goaataatiai Magni, Cooatantia,
Galli, Theodoaii, Juliani, Theodoaii alteriue et
Aroadii filii ejue, ac Serapiouia cooaulia : Helen
itam matria Gooataotiai trea : una porpbyretica
margaritia diatincta : altera ex teaaellia argenteia
auper eolumnam sream : tertia vero eburaaa,
quam poaoit Gyprue rbetor. Quibaa per urbem
disperaia Juatinianue fide et atudio xnulto permotua, ampliaaimum templuzxi excitavit. 8i qui vero

bornm periti, urbem explorandi cauaa perourraot,

non pauoaa earum reperieat

*
,
, ,

.
De staiuis qux collocatse erant in dexiera Fori
.
parte.
,
dextera Fori parte ad orientem atatu duodeoim ex marmore porpbyretioo exatabant, toti- ',
demqne Sireaea auro obduotee, quaa vulgua equoa ,
marinoa vocat. Nunc autem etptem duntaxat coa- .
apiciuntar : quarum trea apud S. Mamantem *
poaito aunt. Gsetero atatu etiamnum auper- ,
aunt.
.
De simulacro sereo Fortonm urbis, quod tn urientalt Fori arcu exstabai.
Fortuna urbia aanea cum calyptra poaita erat in C

orientali arcu fori, cujoa manua, ut aiunt, Mi- , , .

chael Rbaogabe anaputari juaait, ne factionea ' ,
populi contra imperatores quidpiam moliri poa- .
aent.
De cruce cujus inscriptio est> Sanctus, sanctus, ", ,
.
sanctus.
, Sciendum eat, crucem, cujua medio legitur,
Sanctaa, sanctus, aanctua, a proaide Fori dedioa- , ", , ,
tam ease : ubi etiam duoram angelorum et ipaiua '
Gonatantini et Heleoaa atatu, a dextria etaini- , ,
atria aaaervantur. orieatali autem arcu Fori .
Goaataatiaiaai, crux eat argento obducta, habene
extremitatibua rotundia malum, quam ibidem ,
Gooatantinua erexit, qua forma illam in ooaio v i - ,
derat. I i vero qui inaurati conspiciuntur, filii ejua ^ ,
*
' - ' ^ - ' partibua
~ - *
0 1
aunt.
Itemque
-ainiatria
terribilie poaita
erat elephantia atatua, prope maximam atatuam,
ubi mirabile apectaculum aocidit. Nam terro motu
faeto, elepbaa collapsue eat, ao unua poateriorum *
ejoa pedum effractua, Prasfecti vero Taxeots, quoa , ,
moria erat forum euatodire, accarreqtea elephaa- ( *
tem erexeruat, ao corporia humani integri utraque )
oaaa invenerunt, et tabellam cui inscriptum erat: ,
Venere virgine sancta ne mortua quidem sejun- ' , ,
gor. Praafectua autem aignum illud a^rario publioo
intulit ia aummoa redigendum. Pra)ter euperiua . "
memorata, visebatur poroua, mnltiiudinia atre- . pltum deaotane, et ptoxime auda atatua, t i - , . *
A i L

Li,a

i A

A N O N Y M I A N T I Q U I T A T E S CP.

4244

gniflcans impudentium eorum qui emunt et vendunt.

,
.

,


.

ac
.

De compage qtue ttabat in medio Fori.

In medio Pori compages quaedam variis diatinota figuria, columniaque fulta visebatur, qu ree
urbi aliquando eventuras indicabat : qui autem
apoteleamaticen exeroent, beeo omnia noront*
Caeterum baao Apolloniue Tyaneue erexit, acceraitus a Gonatantino Magno, iiaque nomina imperatorum uaque ad asoulorum finem inaculpsit.
Quomodo urbem xdificavit, quando una cum proce , '
ribtu Forum pedes adiit.
.
Gum velleturbem condereGonatantinua Magnus,
"
ao fundamenta jacere, menaua eet ipaam, unaque
, *, com proceribus euis pedea exiit, atquo ad Forom
, proceaait, quo ubi pervenlum fuit, inquiunt ei
, ,
proceres, Hio, domine, muro statue terminam. Iile
, .
* , vero reepondit: Non, niai ia qui me praoedit duotor conatiterit, finem faciam. Solua eaim ipae an .
gelum videbat. Progreseue igitur pedee oum ioto
.
aenatu uaque ad Exocionium, vidit ibi angelum,
,
defixa in ierram rhomphffla, atationia initium fa ,
cere : quare ipae quoque ibi aubatitit, et fiuem
,
maro statait.

De Arlopolio.
'.
In Artopoliie oatelloe viginti circampoauit, et
'
pavonea, aquilaa, lesnaa, arietum capita, et paaae, , , ,
rum, oornicia item, turturia, felis et buculae, Gor , , ,
gonea duaa, aliam a dextria, aliamja ainietrie, faoie
, , ,
sibi invicem obveraaa ex marmoribua aculptaa, ac
, , ,
' , - demoxn porcorum gregee. Peratiternnt aotem uequa ad Zenonem. Gsterum Galenua quidam me, . *
dicus et pbiloaophue iatac proter Gorgonaa trana.
iena, hieroglyphica eaae dixit, iieque aatronorai,
cum futuri prsaagium contineri, et ounotae
, ,
declaravit hiatoriaa cum nominibua Conatantini

Magni, qui illa effinxerat. Gum autem haec Galenua
.
, , frequentiua enarrasaet, et lectioni eorum inaiateret, eaqae qu Zenoni Verine opera eventura
,
erant, pradixiaaet, et in risum proramperet; Gal *
liatratua quidam homo nihili qui eauponariam
,
> * exeroebat, poet Zenonia reditum Galenum accuaavit, Zeno autem ipaum interfecit: qood etiam vere
, ' * **
contigiase diount. Ideoque porcorum gregee iatbao
' , ' traneeantee ad Artotyrianum locum in medio fornicia unde aaoenditar, quaei atupidi oonaiatunt ne, , , '
que ultra progredi poaaunt : doneo a aubuloia
, ,
, verberati, greaaum mo?ent : etathn enim ac
paulalom sangainis efflait, oum impetu proce $ .
dunt.
De cruce tupra columnam erecta.
.
Crucem oollocatam aupra columnam propter Ar
topolia in atrio lapidibus atrato erexit Conatanti '
nua Magnua, quando urbem condidit. Antiquia au ,
. iem temporibua utriuaque factionie aurig equoa
, - ibi agitabant,et aoclamantea aiebant, CrucU potentia

15

APPBNDIX AD MIGHABLBM PSELLUM.

1216

nobU opiiulet^r. Ibidem pariter exetabant portas

neas quatuor pro quatuor facHonibue, totidemque io orbem porticue, ac pleraqoe alia admiraada; qua? ad Tbeophilum ueque pervenere, a quo
primum locue ille vallie plaoctua ouocupatua eat,
ao maocipia a negotiatoribus ejuamodi istbic venum proponi juaait.
De Toxara ut vocant.
Toxara domua erat Toxar Manclavit, qui in
templo S. Mamantie Miohaelem imperatorem ioterfecit.
De ecclesia SS. Quadraginta martyrum.
JEdts SS. Quadraginta martyrum aniea praetoriom exatiterat. Tiberius vero Thrax oum uxore
Aoaataaia, eductia hinc qui oarcere detioebaatur,
loco priue purgato ao dimeoao, ex eoque ejectia
materiia, fundamenta ad quatuor cubitoa aduxit.
Tiberio autem vita fuacto, Maurioiua ejua gener
imperio poiitua, dom aaoram abaolvit, ao dedioari ouravit.
De saneto Theodoro cognomine Carbonaria.
Sanoti Theodori teoiplum Hilarioo patriciue
Laoaia Maoel temporibua excitavil.
De Anemoduiio.
Anemodulium ab impio Heliodoro erectum fuit,
tempore Leonia Iaauri : ipaemet duodecim quoque
aigna ventorum exoitarit. Quatuor voro aimulacra
aoea graadia Dyrracbio delata fuere. Erant autem
ho molieri ooidam vidue pro dote, ab neecio quo
iemplo extraota. Caterum hoc acita ac omuibua
aatroaomie numeria abaolutum perfeoit (Heliodorua).
De Foro Tauri.
Foro Taari atat Tbeodoaii Magai stataa. Fuit
aotem primiiut argeataa, et ad eam legati exteraram geatiuai excipiebaatar. ExstitH etiam ibi olira
palatium et xeaodochium Romaaorum, veraui
locum quem Alooitzium vocant. Super ingantem
columoam atabat Tbeodoaiue : illiua vero filii,
Hoooriua quidem in lapideo foratce orieotali, Aroadiaa autem io lapideo foroioe ocoideutali, uterque auper ingentee qoadrataa coiumoaa. medio
Fori airio eat statua equeatris, quam quidam Jeau
Nave, alii Bellerophootis eaae voluot. Allata vero
fait ex magaa Antioobia. Celerum baaia lapidea
qaadrilatera equeatria illiua atatua habet iosculptaa hiatoriaa Raaaoram qui novieeimia diebus
urbem vaataturi aunt, cujue rei impedimentum eat
perquaia miaimam illud eignum, qaod viaotum
ac genuflexum illio poeitam fieitur. Preterea quoque pes levua ^magni equi, quod eo iaicriptam
eet, preaignifkat. Similiter ei magna oolumaa
ooacava, et Xerolopbua ultimos urbie oaeue expagoatioaeaque repreeeutaat.

* .

, ,
,
* '
,
.
.
,
" .
'.
01 . ^
,
, , ,
, .
,
, .

Di Diaconiua.
Eocleaiam Diacoaiaaa coadidit Cyriaoas patriaroha teuipore Maurioii imperatoria compatrie eai.
Itm vero ouacupata fuit, qaod patriarcha adhuo

.


. -

.

.
.

, , ' .

^*
. *
.
.
"
* ,

, ', .
* ,
,
* 0(
*
,
, ,
*
.
' ,
, '
, '*

, .
,
,
.

1217

A N O N T M I A N T J Q U I T A T E S CP.

? *
.
.

, , .

.
.
,
. " ,
, , .
,
. , 3 ,
,
.
, .
" , ,
,

, ,
, ,
| ,

,
,
.
, *
.

1248

diaconuB ibi habitaret, et sorar eju ibidem eeset

diacoaisea.
De templo Curatoris dicto.
Templum cognomine Curatoris oondiium fuisse
fertur terapore Verinea uxoris Leonia Macela ; oujue curator prefuit struotura ut ad ingtar sepalcri
Christi fieret.
De Philadelphio.
Id quod Philadelphium appellatur, etatoe sunt
flliorom GoDstantini Magni. Poetquam enim ipse e
vivie excessit, Coastantias oam in partibus Orientis eeset, Gonstane vero una oura Gullo ab Occidente veniseet, boo in loco conjunoti .invioem
salutavernnt. Non enim ita nuncupatur quod ibl
oonvenerint, eed quoniam primi eorum oongressus
eignom iethio ereotam e8t.Alii vero narrant, Philadelphiom, ubi parvulus ab Aquilone vieitur arcue,
antiquilue propugnaculum fuieee, portamque terreetrem antiquam a Garo exstructam.Hoo igiturin
iooo stabat olim fori statua, qu ourru inde fuerat
exportata. Ut autem Hesitane tradit, a Magnaura
delata fuit statua in Foro posita, quae multia laudibue celebrata, ot fortuna urbis adorabatur ab
omnibue, columne impoeita, eacerdote prceente
cum eupplioatione et centiee clamante, Kyrxe eleison, ao eupra oapitulum ojoe oolumno admiranda
quedam et stupenda edita fuerunt, solemneqae
faetum totoe quadraginta dies actum fuit, atque
ipse imperator copiosam annooam dietribuit. Cterum postridie Natalia urbie oelebrata eant, magniqae Giroenses aoti, ao urbe eo ipeo die appellata
fuit Gonstanlinopolis.
De eruce in Philadelphio collocata, ac duabus siatuis
/iliorum Constanlini M. throno insidentibus.

,
,
.

,
, ,
,
. ,
*

, '
. "
, ,
.

Graoem auro obduotam gemmie vitrieque ornatam, quai in Philadelphio cernitnr oolumoe i m poeita, Gonstantinos Magnue erexit, ad cruoie
qoam in COBIO viderat et columne illiue porphyretic formam. etatuaa pariter filiie euie posuit
throno insideotee : item oolumnam illara bieroglyphicie notis Romanieque litterie inscriptam,
qu rerum novieeima exhibent, exoitavit. Caterum
e regione flliorum GoDetantini Magni, qui in thronis eedent, etabant statoe eorum qui se invioem
amplectuntur.

.
" , ,
. "
',

*
. *
. "
*
(5
,
, ,
, .

De Modio.
Modium quod vooant, horologium erat, vel examen modii oollooaium eupra Amastrianorum arcum, inter duae manns a Valentiniaoo constructum ; quare huic proximum eet signum Lamie.
InFra autem in volumine manuum hietori incript
Bunt, quas facili negotio periti percipient. Geterum
lege eancitum fuit, ut modius cumulate venderetor. Mercator vero quidam conira ediotnm ad regulam alioui vendidit. Quod ubi imperator resoivit, manus illi amputari juasit, eaeque una
publtce erigi curavit cum modio, qui erat horologium.

i9

APPENDIX AD MIGHAELKM PSELLUM.

10

A
.
De eodem Modto clarius.
/.
Maoaira prefectue militum cum Soythae debellaaaet, statuam meruit ad horologium ut vocant, ,
ubi columnffi atant, et arcus erat ante domum, .
qus nunoupatur Crateri : ibidem exetat Modius "
a3neus sau borologium ao duae manus rea baata , , ;
infixae. Neque hoc silentio pretereundum est, Mo- .
dium sub Valentiniano atatutum fuisee;tunc enim , .
primum modii usue Gonstantinopolitaois esse
ccepit. Atque ideo cum argenti pretiuxn oonatituie- .
aet, argenteum >b initio numiama percuesam est, ,
ut perspicue deolarat Theodoretua. Casterom ma- . nue nreffi idcirco tunc supra modium posita fue- . ! re, quod cum imperator lege aanxiaaet, ut modius
frumenti cumulate venderetur, neque ediotia auia ,
obsietere quemquam vellet, quidam, spretis legi- g , bua, oum ad regulam vendidieeet, manus perdidit. , (5 ,
Unde manue illae utraque tam vendentium quam ' ,
ementium efformate aunt, ut cumulatis frumenti
,
modiis uierentur. Ibidem aupra arcum ajuedem .
Valentiniani statua jerigebatur, examenjn dextera ,
tenens. Ad pactam vero pecuniam solvendam abla- .
ta est, quia argentea erat.
.

De Amastriano.
In boo loco Amaatriano dicto posit cernuntur
volia in curru marmoreo, et Oerculis recumbentis
atatua : item teatudiaea cum avibua, draooaeaque
quindecim, et statua marmorea domini cujuedam
ex Paphlagonia adveota, atque altera statua servi
Amastriana regiooe oriundi, urina et atercore
obruta. Caterum utraque statua eodem in loco
damonibus erecta fuit. Ibidem columellarum ornamentum forma semirotunda erectum est.
Ibi enim daemonea apparere animadversum eet.
De Bove.
I D looo nunoapato Bove exstruota erat fornax
ingentie molis, bubuli capitie figurara gerene, in
qaa et maleQci aupplicio afficiebantur; ubi etiam
Julianus multoa epecie variorum soelerum oombueeit. Repreeentabat autem illa foroax bovisfiguram, eratque maxima viau ; ad cujus exemplar
eimilie boe in Neorio exstructus est. Iotegra autem fornax permaneit usque ad Pbocam. Ab Heraolio porro folee conflata est. In eodem loco
areua erecti erant, aimilea illie, qui Xerolopbo
epectantur, et continent simulacra et historiaa la- D
pidibua inaculptae. Qui vero iatbac pertraDaibunt,
non pauca reperient.
De Petri traetu.
In Petri tractu domua erat Petri patricii JustL
niani Magni tempore. Ille vero etiam templum et
gerocomium condidit.
De Exocionio.
Statua in Exocionio auper columnam exiguam,
Septentrionem veraua, erecta fuit, qu Coaataatini
filii Irenee, oognomento Caoi, erat.
De eodem.
Exocionium tarreatria murua erat, quem Con

'.
',
, ' ,
,
, ', ,
, ,
, '.

.
.
.
.
, ,
, .

,
. .
.
' , t
, . .

.
.

.
.

, ^ ,
, .
,
,. -

1991

ANONTMI ANTIQUITATES CP.

1912

stantinue Magnus awiifleavit: integer autom perduravit annoe triginta duoe, ad imperium ueque
Tbeodoeii Junioris. Extra eum stabat oolumna
cum ejusdemConstantini etatua; ideoque locus ipee Ezocionium fuit appellatus, quia extra murum
erat. Preterea illic et ali multa atatu collooat
erant, quas omnee confregit Maaricius. Gaeterum
oolumnie, qua bactenus eupersunt, impoeita sunt
statua urbe Gyzioo exportata.
3.
De Xerolopho.
, ,
Xerolopho, quem priue Theama, eeu specta ' , ,
oolum quidam vocabanl, stabani cocblea? sexde oim, et Diane siatua oompoeita ao alia quaedam
,
super arous. Tandem vero appellatue est Forum
.
Tbeodosiaoum, duravitque ad Constantinom Gopronymum.

.
De Tetrapylo.
,
Id qood nunc Tetrapylum appellamus, prius Te, ' ', .
travilum dioebatur, duravitque annos ceotum et
" sexagtnta usque ad Zenonis imperium. Ibidem
, '
cubiculum erat colamnis euffultum, a Gonstan'. ' ,
tino Magno exstruotuni, ad formam illiue quod est
,
Rom. Et quando aliquis ex consanguineie impe ,
ratoris, vel ipee imperator decedebat, ipsa Augu , sta una cum oonsanguineis defuncti imperatoris
antequam funue efferretur, lugebat mortuum i n ,
tra cubiculum, obductis velie, ne quis ingredi aut
; * intro spicere posset; ita privatim ibi planotum

agebant, magnoe gemitus atqae fletue ueque ad
, .
sex horarum spatium edentee, exinde funus oomitabantur ad templum SS. Apostolorum, ao ibi oadaver eepeliebant.
.
De statuta qux in Sigma exstat.

In porticu oui nomen Sigma Tbeodosii statua
' , ,
Juniorie, filii Arcadii column impoeita visitur,
,
quam erexit Chrysaphiua eunuchus cognomine
.
Zumas, accubitor.
.
De sancto Stephano.
,
ifidem S. Stephani prope Sigma Conetantinus
.
Magnus exstruxit. Imperator vero Leo ad mino ,
rem formam redegit, omnemque materiam ex au , ,
reie arcubus et varii colorie lapidibus,et columnae
,
ad SS. Apostolos transtulit, et templum Omnium
.
Sanctorum condidit. Ibidem vero deposit eunt
,
reliqui S. Ieaacii.
.
De Studio.

Studii monaeterium Studius patricius asdiiicaTit
,
tempore Leonie Macel, plurimieque ditavit
, .
poBBeesionibtis, ao primus ibi monachos inetituit.
.
De sancto Diomide.

Monasterium sancti Diomedis oondidit Gonetan , tinus Magnus; Baeiliue vero Maoedo restanravit,
, ,
ornavitque ac multis pos&eBsionibus locupletavit,
.
eo quod illio oraculum de futuro imperio acceperat.


$ Elephantorum statuis supra portam Auream po-

',
. "
,
,
. "
,

.

iitis.
Statu elephantoram portas Auree adVactft Sdnt

APPENDTX AD M I G H A E L S M PSBLLUM.

Athenia ex templo Martis, a Theodoeio Juniore,

qui murum terrestrem ad Blachernaa ueque exatruxit, intra sexaginia dieram spatiam, opera
daarum factionum populi, qu eingula? octo raillia bominum continebant. Venetae qnidem factionis prnfeotoe erat Magdalae, Praeine vero Charsias ejus frater; jungebatur antem ntraque factio
in porta diota Myriandra, que alias Polyandra ap
pellabatur, quod amb factionei ibi copolarentar.
Reliqae vero etatue, que io porta Aurea vieuntur, erectee fuere a Vigilio primo a eeoretie et astronomo; una oum etatua ejne uxorie coronata,
extrinseooe etante, qum urbis figuram refert. Preterea superiue inferiueque eunt alia queriam simulacra qoe peritie acouratiorem noiitiam prebere poeeint.

,

,
,
,
*
*
.

,
, ,
.
,
.

DE ANTIQUITATIBUS CPOLITANIS
L I B E R SECUNDUS

Qoi incipit a Tzycanfoterio, Hodegetriae ecclwia et Maoganis ac pertingit ad Blackernas.

1 SECUNDAS PARTIS, SEU DE TZYCANIS- , TERIO AC RELIQUIS.

.
Port eree quffl D Tricymbalo Tzycanieterii
, etabant, a Baeilio imperatore ex porticibue Pori
,
nunoopati , in ecclesiam Novam
6
deducte fbere : posita autem priue fuerant a twv
Conetantino Magno e regione Benatue. Hae, in- *
qoam, Baeiliue exatructa Nova eeclesia, exportatae , .
{

iathuo advexit.
D$ eodem

Htpi .

Tzyoanieterium condidit Theodoeius Junior ;

Trullatam vero stabalum pretioso marraore exornatum addidit Micbael Theophili fllius; Baeiliue
vero Maoede Tzycanieterium ampliavit. Demum
nostris teraporibue Conetantinue Ducae p r aliis

.
, , ,
.

omnibue adauxit ; Dam

magnum

Triclinium,

Hippodromum ac oubiculum unum exstruzit.

De eodem pertgrina narratio.

Ioonio Persei et Andromedm regie fllie etatu

deductae sunt. Illio, ut fabul pcrhibent, draconi
in latibulis agenti, pro victima virgo offerri coneueverat. Gum autem Andromeda vinculis astricta
ab eo devoranda eseet, Per&eue ietac iter habene
fleotem feminam eciecitatur : ipsa rem omnem
enarravit. Ille autem coneietene, euir Gorgonis
oapitie vim jam expertas eseet, verea retro facie
letbiferum vultum bellu monstravit. Quo conspeotodraco exstinctue eet. Ideoque urbe, ut narrat

, , , .
.

,
, , . '
,
,
,
. . ,
, ,
, ,

1223

ANONYMI ANTIQUITATES

,
.
' * * ,
. "
'*
.
,
,
,
.
.
,
,
.

.
"
, .
, }
, .
.
.
,
, / ,
.
* !
.

,

,
' ,
.
'.
.
,
, ,
,
, , .

* , ,

.
,
, ,
, , )

.
, ,
. ,
.

.
PATBOU

GH.

CXXIL

1226

CP.

Philodorus Logista, Iconium tocata cst, quod

Pereeus ibi Gorgonis icona monstraverit. Priscum
vero urbis nomen rat Danaeia. Denique quia
lamentaiionibus repleta erat, Tbrenos cognominata fuit. Io hac urbo Perseue et Andromeda
vitam excgerunt, unde amborum statu port
urbis imposils eunt. Has vero atatura tempore
Constantini advecias sunt, postquam absolata
fuit ecclesia Antiocbenorum, ac in magno balneo Conetantini prope Tzycanisterium collocats
sunt.
De ecclesia Nova.
Ecclesiam Novam, oedem Sanclissirae Deipara
in Foro, ecclesiam S. Michaelis Tzeri dictam ao
8. Diomedem oondidit Basilius Macedo.
De ecclesia Deiparx Hodegorum cognamine,
Templum S. Deipar Hodegorum dictum exetr&xit Michael, quem Basiliue intorfecit. Aotea
vero eedes fuit complurium ceecorum, qui a fonte
ejus loci visum receperant, et quia alia multa miracula ibidem edita sunt, ideo Hodegus nuncupatum fuit.
De Balneo Zenxippi.
Zeuxippi balneum 8everus aedificavit, et arie
quadam ita inatruxit, ut vitreis Jucernis suecenderetur : ex eoque aqua fervenlissime ebulliret, aerque balnei calefleret. Id autem etolidi nescio qui
venientee everterunt; detriraentum I
De statua qum in Armamento collocata est.
Statua quae in Armamento visitur Pboca est ex
milito imperaioris, quam ipse septimo imperii
sui anno columu iraponi curavit; duodeviceeimo
autem die ab erecta statua imperio pellitur. Vivebat tuno tomporis S. Tbeodorus Syceota.

De Topis ut vocant.
Topi proxime S. Lazarum, propterea ita nunoupati sunt, qnod cum Baeiliscue drungariua et
patricius defecisset ab imperatore Zenone, i p sumque decimo mense post secundum imperii
annum solio deturbasset, ipse Baailiecus biennium imperio potitus eet. His exactie Zeno cum
ingentibus copiis a magna Antiochia redieni,
Constantinopolim cum omni bellico apparatu
venit. Gum autem Armatius Zenoni studens, exercitum Basilisci prodidiseet, Basiliacus una cum
uxore et liberis in ecclesiam antiquam S. Irenea
fuga se recepit. Zeno autem jussit lieri loca judiciaria, et eedes clero et senatui; ao ubi omnea
coDsedissent, condemnavit Baeiliscura, et in Lim-

nas locum Gapp&docia) relegavit et caetello inclusit, atque obserato ostio, sic illo fame, siti ao
frigore una cum uxore ac liberis exstinotus interiit. Ob hunc igitur judicum ac sacerdotum consessum, locus ille Toporam nomen nactus eet.
Eo ueque vero pertingebant triclinia a Gonstantino
Magno exatruota.
39

42S?

APPENDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

ittS

.

,
,
, .
,
,
.
De Sancto Demetrio.
.
Sancti Demetrii edem qus supra znuros exetat

Bardas Gaesar diflcavit, avunculus Michaelia, , , 6 quem interfeoit Basiliue apud S. Mamantem, jam " antea ipso Gesare, dum una cum Micbaele Orien, ,
talem expeditionem suaoiperet, membratim con- ,
ciso in oonspeota Micbaelis ex sorore sua geniti. .
Frater quippe eratBardas Tbeodoraa Augusts, qum ,
.
mater erat Micbaelie.

De Saneio Lazaro.
Templum 8. Lazari fundatum est a Basilio Macedone, quod deinde Leo ejus filius in majorem
formam roduxit, plurimisque possessionibus ditavit, ao monaeterium eunuchoram fecit. Eo etiam
ex Gypro reliquiae S. Lazari, et ex Bitbynia eanct
Marto unguentifer tranetulit.

De Umplo Stiri nuncupaio.

.
Templam Archangelorum Stiri dictum,a muliere
" "
quadam sterili, qu erat patrioia, cognoxnen ob- ,
tinuil, et fuit tempore Leonis Macel parvum
oratorium. Igitur a muliere nomen habuit, a cujus . ,
obitu a eeptuagesirao quinto anno magnue Jueii- , ',
nianus magne ecclesie conditor ibi templum aedi- , fioavit. At templis terr motu collapsis, illud post .
annos trecentoe et triginta octo renovavit Basiliue ' , Macedo, qui insuper ablatam a Btrategio pbia- ,
lam aneam illuo transtulit. Et tuoo eversum est , eignum illud magice conseoratucu, maximum, et ,
pre cffiteris neoessarium, videlioet Conopiooie ,
oum muaois, culicibus, pulicibus, cimioibus, que G , ,
ab anoia daoentis eeptuagiota in urbe non com- , , ,
' .
paruerunt.
.
De Manganis.

Mangana Gonetantinus Magnus aedifioavit pro
officinis imperatoriis. Dicta autem sunt Mangana, .
quod illio repoaita eesent omnia instrumenta bel- ,
lica, et materia mecbanic, et apparatus necessa- ,
.
riue ad oppugnanda moania.
.
De Cyntgio.
(3(In locum nuncupatum Gynegium o)im violenta
morte perempti projiciebantur, eoque in loco sta- . *
tuae quaedam visebantur. Huc Theodorus Anagnoe- . '
I ,
tes oam Himerio Cbartulario profectus, vidit etatuam brevem, aed valde latam. Me autem, inquit , , ,
Tbeodorus,admirante,iDterrogavilHimeriu8 etipse D , ,
mirabundus, quisnam Cynegium condidit? tum , "
ego : Maximinus exetruxit, Arietidea vero dimen- ' , ,
sus est: et protinus statua illa delapsa Himerium ,
oppreseit. Mihi vero cum ad templum perterritue , ^,
fugissem, et quod acciderat, nuntiarem, nemo priua . ,
credidit, quam rera jurejurando confirmarem. ^,
Aliquot igitur ex perempti cognatia et familiaribus , 6imperatorie mecum ad Cynegium perrexerunt, et . ,
antequam ad Yiri cadaver accessiesent, statu
caeum admirati eunt. Ceterum Joannes quidam pbiloeophue dixit, se deprebendisse, fore ut pra- , . '^
olarue quidam vir isto eigno opprimeretur. Quo ,

123

ANOMYMI ANTIQUITATBS CP.

1230

, * - comperto Philippicus imperator, illud signnm in

,
eodem loco terra obrui jusait.
.
.
De giganlum ossibus.
" , 'Gum eccleaia S. Men in Acropoli purgare, ,
tur, reperta est ibi fossa gigantum ossibus re , *
pleta, qua9 ubi imperator Anastaeius vidit, in
paJatium ut insigne epeotaculum transferri cura , 1

vit.

.
" ,
, , '
,
,
. - , , , , * , ,
'
. "
,
, ,
,
'
, ,
,
. ,
, . - C
.

De Pitlaeio.
In looo nuncupato Pittacio, magni Leonis Ma
celli visebatur staiua, quam erexerat Euphemia
germana ejus eoror, quod ibi domum baberet,
singulisque bebdomadis ad eam imperator ventitaret, quia temperans admodum erat, et perpetuam
virginitatem servabat. Quotquot igitur injuria ab
aliis affeoti eraat, vel oives, vel provinoiales, vel
ex quacunque alia orbis parte, libelloe suos gradibue ejus columne reponebant, asservantibua
illos apparitoribus, a quibus postea imperatori,
istuc venienti, offerebantur, et accipiebat ibi ex
tempore quilibet jus suum. Quando vero in palatio commorabatur imperator, quotidie primo
mane mittebat ex hebdomadariis aliquem ad reoipiendos a praedictie miniatris oblatos libellos supplioee, ad quos ipse continuo respondebat, et responeiones per hebdomadarios seu cubicularios
remittebat ad aulam Piltacii appellatam, custodibus rcstituendas, qui supplicibus reddebant. Quare
qui cito sibi satisfleri cupiebant, veepere illic deponebant supplices libellos, et postridie sententiam
accipiebant. Hino locus ille Pittacius nuncupatua
fuit.
De xenodochio Eubili diclo.
Xenodochium Eubuli nunoupatum condidit Eubulus patricius, tempore Justini Thracis; domus
quippe ejus ibidem erat.
De Sancto Sampsone.
Xenodocbium Sampsonis appellatum, ipsemet
S. Bampson condidit, impulsu Juetiniani magni;
quoniam ibi aanatus fuit idem imperator.
De Sando Tryphone.
Ieidorus Eubuli frater domo sua in Ecclesiam
oonversa Sanctum Tryphonem exetruxit, multisque
posBessionibus locupletavit.

.
"
*
. .
" ,
*
.
.
, ,
, "
, .

De Protasio.
.
. ] ) Looue dictus Urbicii, olim Protasii vooabatur.
Templum autem Deipars, eodem ia loco, conditum

, , - est a Justino Guropalate imperatore, marito Lobes,
, , Juetiniani magni eororie filio, postannos ducentoe
quinquaginta.
'.

"
,
,
, '
.
,

De templo Deiparse cognomine Urbicii,

Templnm 8. Deipar Urbicii appellatum exetruxit aliue quidam Urbioius palricius et magister militum Orientis Barbati, qui de re militari
B c r i p s i t , tempore Anaetaeii Dicori, centum et
octoginta annis post conditam Constantinopolim.
DomuB ejue una erat in Gbameno, altera in Strategio.

iS3i

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

.
De Strategio.

" ,
Alexandri Macedonie statua in Strategio supra
magnam columnam ereota visitur, quae prius ,
Chryeopoli stabat; quod ibi exercitui suo duplex , ,
stipendium uno eodem tempore erogaverit. Quare (36
urbs illa a Macedonibue nuncupata fuit Cbryso-
polie, a populo vero strategium. Annis aulem sex- .
centis quadraginta et octo, poetquam baec statua
Cbrysopoli erecta fuit a plebe, Constantinopolim ' .
eam transportari curavit Constantinus Magnus. .
eodemque in loco propter planitiem milites excr- \ ,
ceri eolebant. Monolitbum ibidem collocatum, frag. . ,
mentum erat illiue, quod in Hippodromo exstat. .
Delatum autem est Athenis, eub Tbeodosio Ju-
niore, a Proclo patrioio. Eodem in Strategio positue . "

erat Tripue, prateritarum, preesentium et futura- g ,

rum rerum notitiam continens : item Polus AusAus- , ,

tralis, et catinus Tricaccabi, qui jacet in loco

Tzyri dioto; ie enim pro oraculo erat: proxime
autem, urbie Fortuna visebatur; quae omnia Bardaa Ceear Micbaelia avunculue, partim alium in
looum traneportari ouravit, partim confregit commiouitque.
De parvo Strategio.
In parvo Strategio exstat Leonis Macell etatua.
De ChalcopratiU.
In Cbalcopratiis a Gonetantino Magno habitarant Judaei, annoa ceotum et triginla duoe, vendebantqoe ibi ramenta. Theodosius vero Junior,
eis inde expulsis, locum repurgavit, ao templum
S. Deipar oondidit; quod terr molu collapsum ^
reedifloavit Juetinus, qui ex Guropalata potitus cet
imperio, ao insuper possessionibus immobilibus
locupletavit.

, . .
.
, , ,

, .
.
.
.
,

. ' .
,
, ,
6 , .

De saero Conditorlo quod ibidem visitur.

.
Sacrum Conditoriam in Chalcopratiis Justinue et
!
Sophia condiderunt, templum reaediftcantee. Ibi ,
lectorum officio fungebantur Michael Rangabe . '
Guropalata antequam imperio potiretur, et Bardaa ,
Csear, Miohaelia avunoulus, et complures magi- ,
t r i : eodemque in loco deposita jacet zona et
vestie sanctiesime Deiparee. Maforium autem io . .
Blanchernis asservatur.
De Sancto Jacobo.
.
Templum 8. Jacobi idem imperator diGoavit, D
ac in sacro conditorio eanctorum Innocentium
,
reliquiaa repoauit; item Simeonie Theodocbi, pro- ,
pheta Zacbari, et Jacobi fratris Cbristi. Pr- , ,
terea Sn eiDietra parte saori conditorii aeservatur *
ooma 8. Joannie Prascursoris; in dextra vero ,
parte sanctarum mulierum anguentiferarom cor- , ?
.
pora.
basiliea.
.
In ea parte ipsius basilic pone Miliarium, quee

aoreo laqueari operta est, stabat statua virilis inau- , ,
rata, ubi etiam viaebatnr Examum Heraclii impe- , ratorie, ao gonufloxa Juatiniani tyranni etatua. Illio .

1233

ANONYMI ANTIQUITATES

CP.

1234

et Terbelia oonoionatua eet. Item eodem in looo

6 . "
erectua erat a Severo elephas ingentia magnitudi , dis. Erat autem collis ante partem graduum, nbi
.
et scbola cuatodum urbia excubabat. Habitabat
,
etiam ibi argcntariua qui lancibus iniquis in ven ,
dendo utebatur, cujus ofQcina cum ab elepbanto
, .
aubverterotur, mortem ille inlerminatos eat ejua
, custodi, nisi belluam cobiberet. Magiatram autem
.
elephanti, cum rainae ipsiue floccifaceret, interfecit
' 8, '
falsus ille libripene, ct elepbanto devorandum ob . Jecit. Bellua vero necdum cicurata ipsum una aua
tulit. Quod ubi reacivit Sevcrua elephanto aacrift" , cavit, et in eodem loco ipaiua bellua ejusque ma, .
gistri statuas erexit. Ibidem quoque Herculei
'
multia sacriflciis colebatur, qui poetea in Hippo .
g dromum tranalatue eat; Juliano enim conaule

Roma Byzantium advectue fuituna cum aliia decem

atatuia.
.
De templo S. Deiparx Patricte nuncupato.
,
In ecolesiam S. Deipar oognomlne Patricia,
, qua eat pone S. Sophi ecclesiam, imperatorea et
, {
auguet ibant proceaaionum causa cum ad San
ctam Sopbiam ituri eesent; etenim donorua ibi erat,
. ,
quam Constantinue Magnue exetroxerat. Huc aoceI , [] ,
debant patricie, Zoata ac patricii una cum pre
poaitie, ao imperatori et auguat mutatoria porri .
gebant.
De Bosporio portu.
.
Bosporiua portue ita nunoupatar, ut inquit
" , 'Joannes Antiochenua, quod, qaando Byzaa condi, , dit Byzantium, bovera aolvtt a loco Proapborio
,
, . - C dicto, qui traoavit Chrysopolim usque, el ideo
anguatiffi illae marie Boaporium appellaotar. Ibi

enim et in illa rauri parte quae eat ad figaram * i .
gma conatructa, bovee vendebantur, quod etiam
.
moria fuit uaque ad Conatantinum Copronymum;
qui coDatituit, ut in Tauro vendereninr.
.
"
* "
,
, .
.
.

.
, 0

.
,
.

De orphanotrophio Sancti Panli.

Orphanotropbtum 8. Pauli Juatinua et Sophla
oondidere; aimiliter et Sanctum Zoticam, et atatuerunt ibi mutilaloa quibua alimenta praobuerunt. Preeiuit autem adiBcio et Zoticua protovestiariua.
De portu Neorio.
portu nuncupato Neorio boa aneus ingentia
molis stabat, quem eemel in anno aolitam mugire
ferant, et eodem die mali quid urbi accidiaae.
Eumdem autera portam magiois preestigiia conaecravit ipae Gonon; in quo et maritimorum mercatorum antea forum erat: Juatino vero imperante
in Juliani portum tranelatum eat.
De Basilidis traclu ae xde.
Tractus Basilidia dictna, domua erat Basilidi
patricSi et quaBetorie Juatiniani Magni.

.
* " ,
,
, , * '-

De Arcadianis.
Eccleaiam 8. Joannia Arcadianse vocatam diflcavit Arcadius,qui aex millia civium ad pbaeqaiom,
id est, ad procesaionem poat atationea fieri aolitaro, sibi adlcgit, eoeque Arcadianoa ntmcnpatlt

.
,
*
.

1238

APPBNDIX

AD MICHAELEM

Summo quippe amore et beneficeirtia illos prosequebatur,

De Eeclesia 55. Cosmae et Damiani BasilUci
nuucupata.
SS. COBOMB et Damiani eccleeia, qu est in Basilisci traotu, a Justino et Sophia condita eat. Basilisoi vero domua dificata est a Basilisco patricio
ao vigilum prtefecto, Verine imperatricis fratre,
qui postea eamdem domum in palatia mutavit. Palatia autem Sophiana exetruxit Mauricius imperator
pro Anaetasia eocru eua ao Tiberii. Post annoa autem viginti septem Heraclius dux exercilue, antequam imperaret, ibi habitavit poet Anastasiae obitum; plurimum enim ieto ioco delectabatur, quia
i b i revelatam ei fuerat, fore ut imperium obtineret.
Poatquam vero ad tbronum evectua eat, nomen
suum et filii eui ad murum deecribi curavit.
Dt Sancto Platone.
Temptam 8. Platonia exatruxit Anaetasius Diooins aub principium septimi vi. Columnas vero
deoem inaculptaa Theaaalonioa advexit; quarum
ooto oroant ipeum templum; duae autem a Romano aeniore templo Salvatoria Gbaloea erect

aeiit.
De Digisleo.
In looo Digiateo nuncupato d u s factionea populi
olim congregabantur: idque factom eat per annos
qoiDgeatoa. Aooidit autem cum Theodora Theopbili uxor uterum geatana Blachernaa adiret, ut
equue ejun in portiou ante oarthecem templi, oorraeret: ao aimiliter in reditu eodem in ioco prolaberetar : qaare ex revelatione templum 8. AnnaB

exoiUTit.
De Mariano.
In loeo eognominato Mauriano Maurioius imperator oum adbuo eeeet patrioius et comea exoubitotam, habitabat; dein vero ubi imperium adeptue
eat, Mauriani nomea locus ille obtinuit.
De templo Sanctse Anasituim Romanm.
Templum Sancte Anaetaei Roman, quod io
Mauriano visitur, eanctus Marcianus condidit
divitiie Aeparis, quem Leo Macela interfecit; et
eum ipsum templum exetruere vellet idem sanctoe, tn looo Paipba nuncupato ubi olim vendebantor teeeellae, Bolom duobua numismatum millibue
etnit, eo qood locua iraporua eeset, atque ibi

aancti Gregorii Tbeologi oommentaria inventa

eseent, in quibue ante annoa oentum ita acriptum
fuerat: Bene novi fore aliquando, ut boo templum
xnajue et pulohriue renovetur. Heo mihi Spiritua
BattotuB pwedicit. Preterea ecolesia Sanctm Anaataeie prius parvum oratorium erat, et ligneo trullo
teotum, poetea vero Basiliua imperator aureo laqaeari eam operuit, Item eccleeia Sanct Irenes
ad Perama ab ipsomet sancto Marciano exatruota
fuit. Ceterum sanctus Gregoriue Theologus in
odem templo orthodoxos docuit, cum adbuc oratorium eBBet. Qui autem ista narrat Anaetaein

PSELLUM.

1236

*
.
.
01 " ",
, .

,
* .
6
, !
. ,
, ,
* , m p l
. ,

.
' .
"
, .
,
* , \
'
.
.
"
, *
* .

, ,

, ,
.
.
" ,
, .
,
.
'.
'
, ,
,
, , *,
,

, ' ,

*
* -

,
, ( .
1 ,

isan

A N O N T M l A N T I Q U I T A T E S CP.

1238

, - vocatam fuiseedioit; aive propter reotaB fidei i n , staurationem, sive quia, cum collapsa mulier ute- .
rum gestans exstinota esaet, communibua ortbodoxorum precibus revixit.
De sancla Irene.
.
Ecclesia Sanote Irenee antea idolorum delubrum

6. ' erat. Idem autem aanctus Marcianue exstruxit et
, 8.
nosocomiura, qood apud Sanctam Irenem visiturDe Ecclesia S. Deiparx Carabitzin appellata.
.
Ecclesiam sanctiseimc Deiparee, qus Carabitzin

vocatur, Michael quem Basiliue interfecit condidit.
.
Hc vero denominationis causa fuit. Erat vidua
.
quffidam sub Theophilo ejusdem Miobaelie patre,
, cojus grandem triremem vi eripuerat ejuedem
,
Theophili praepoeitue, nomine Nicephorus. fiflec
*

, ( vero vidua oum Sfflpiua ea de re ad imperatorem

.
fruatra appellaret, impediente eain ipso prepoeito,
,
ne jus suum oontra ipaum obtineret, tandem oon,
eilii inops ad Hippodromi mimoe recurrit, illi vero
. rem arie quadam peracturoa promieerunt.

Itaque.facta prava trirerai cum oarbaao navigii

, formam exbibenie, eam currui rotia instructo i m , ,

poaitam, cum ludi Girceueee agerentur, coram
,
imperatoria sede collocarunt, invicem olamantea,
, *
Aperi oa, et degluti illam. Gumque alter ee id fa , ' cere poaae negaret, ruraua ille : Nicephorue pra poaitue onuatam vidu triremem deglutire potuit,
, ;
et tu ne lantillam quidem? Hc egerant ao dixe
runt ut imperatorem de vidu carabo aive triremi
.
certiorera facerent. Qu ubi resoivit imperator, in , . Q terrogavit, an nondum jua auum vidua illa obti ,
nuiaaet? Mulior autem proxime aatans, super fa, .
ciem prolapsa uiiionem ab imperatore postulat.

Imperator vero valde moBatus, et ad iracundiam
,
provocatua advocat Theodorum prefeotum cogno
mine Mygiarium ac jubet, ut ligna ac earmenta in
, ,
sphendone congerat, comprebensumque prspoai ,
tum igni traderet veatibus indutum; quod nulla
, ,
iQterpoeitamora peractum eet:mulierque propriam
.

navem reoepii, ao insuper ex bonia preepositi non

pauca. Gaterum inde eara eedem Garabitzin appellavit, quod mulier illa ibidem domum Barbari in
Mauriani traotu habitaret.
De ecclesia Sanctx Irenes antiqua Patriarchiutn.
.
nuncupata.
Q
Eooleeiam antiquam Sanota Irenea Patriarohium
, ,
appellatam, item templum Sancte Sophi et 8.
,
Agathonici, necnon 8. Aoacii, quod proxime sdea

Constantinianas viaitur, ipse divua ao magnus
.
GonstantinuB exoitavit. Templum vero Sanotorum
, .
Apoatolorum una oum ipeo mater ejut Halena

exetruxit, forma oblonga et tecto ligneo opertum.
, .
Item monumentum imperatorum, in quo ei ipee
conditus eat.
7
, .

.
" "
, ,
, .

De dede $eu tractu Carpiani cognomine.

iEdem seu tractum Garpiani condit Carpianus
patriciue, tempore CoBBlantini Pogonati, Heracifi

4*39

APPENDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

De ecclesia qum Bassi vocatur.

Ecclesiam cognomine Bassi, Bassus patriciue,

oum domos ipeius ibi esset, condidit tempore
Juetiniani Magni. lluic indignata Theodora imperatoris uxor chorda caput ejue constringi jussit,
ita u i oculi ejus exiiicrint.

1240

.
,
,
. '

,

.
De Sancto Artemio.
Templum S. Joannis Prsecursoris condidit. AnaBtasiue Dicorus Silentiarius Dyrrachinus. Illic
enim, cum primus a secretis adhuc esset, habitabat. Postquam vcro reliquiae S. Artemii eo translatffl fuerunt nomen S. Artemii templum illud
obtinuit.

.

, ^ .
,
.

" .
,
In eodem templo Sancti Procopii Chelonae cognominato oujuadam eunucbi etatua erecta fuit, , in cujue peotore inscriptum erat : Quisquis signa *, .
magice eonseeraia loco moverit, laqueo prxfoeetur. ,
Erat autem etatua Platonis cubicularii, qui Basi- .
lieci imperatorie temporibus vivue areit. Gognati 01
Yero ejus ab imperatore petierunt, ut Platoni eu- .
nucbo statua poneretur. Ille vero haud prohibuit. ,
Csterum cnm templum S. Procopii reeediflcaretur,
in Hippodromum statua illa translata est. Mdes .

De icmplo S. Proeopii Chelonx nuncupato.

Tero ipsiue eunuchi ad hodiernam usque diem BUpereunt in Gbelone.

De sancto Procopio, et Sancto Ueirophane.
Ecclesiam . Procopii in Chelone, et S. Metro

, .
" ,
-

"

'

Carvara nuncupatam exstruxit
frater Charisii patricii, tempore Jastim et T i - ,
.
berii.
' .
De Sancto Proeopio Chelonx.
,
S. Procopium in Chelone, et Eeptascalum cedificavitCanstantinus Magnus. Justinianus veroSanctae .
Sopbie conditor templum iliud nomine 8. Acacii
, .
appellari voluit.
.
De Mesomphalo.

MeBompbalus in medio eeptem urbis collium
,
jacet : tres scilicet ab utraque parte sunt, et
inter utrosque Mesomphalus, idooqne sic voca- , ,
* ..
tus.
.
De sancto Procopio Condulium nwictipato.
Templum 8. Procopii Gondulium appellatum I ,
,
inde noraen acoepit, quod Constuntiaus Jueliniani
Rhlnotmeti pater ietao tranaiens ctBspilante equo ' , .
oollapeue sit.
.
De Saneto Joanne Cinthelia dicto.

Templum 8. Joannie Ginthelia cognomiDatum,
, ,
inde nomen accepiase ferunt, quod ibi parvi clav
affigendis equorum soleis cudereDtur. EJjusmodi ,
pbanis
eondidit Constantinue Magnus; Sanetum
vero Acacium

enim clavi cinthelia vocantur.

De templo SS. Quadraginta ad Tkermas Constantinianas, necnon de Eccletiu Sancti Stephani.

Templum Sanctorum Quadraginta, quod est ad
Thermae ConstantinianaB Anastasius et Ariadna
ediQoarant. Posiquam vcro advectse eunt reliqui

', .
-

1241

ANONYMI ANTIQUITATES

CP.

1943

, , S. Stepbanl protomartyris, alterura parvum tem , " .

plum exatraxorunt, ac appellatione Sancti Stepha-

ni donarunt.
.

, ,
.
,
.

De Dexiocratis tractu.
IQ looo Dexiooratis dicto, domua erat Dexiocratis patricii, tempore Tbeodoaii Junioria. Ibidem
Gerocomium una cum porticibus Mauriciua exatruxit. Proeterea eodem in loco erat domus Carpiani patricii, a quo locus ille Garpiani nomen
accepit.
.
De ecclesia S. Deiparm Cyri cognominata.

Eccleaiam Sanctissimffl Deipare Cyri nuncupa ,
tam sedificavit Cyrus prafectua,qui cum alructar
, ,
mari terrestris eub Theodoeio Juniore praeaaet,

popnli acclamationes meruit, dioentis, fore ut ad
.
majorem proveheretur dignitatem Cyrus. Qua de
.
re invidia motua imperator ipsum metropolitem
Smyrn feoit.
.
De porta cognomine Contoscale.
" '
Porta quffi Coutoscale appellatur, ab Agalliano
, .
Tumarcha, qui atructuro portue proerat, nomen
,
accepit; vocabatur enim ipae Coatoscele, idcirco
.
et porta ita cognominata fuit.

De xenodochio Thcophili.
,
In loco nuncupato Zeugmate aupra collem, quod
,
nuno prolongum visitur cedificium, noaocomium
.
erat, exstructum oiiiu a Coostantino Magno pro
,
lupanari. Fuitque postea domus Isidori patricii,

ac dein raonaeterium mulierum. Thcopbilus autem
. "
vertit illud in xenodocbium. Stabatque ibidem au - pra columnam lapideam torlilem Veneria statua:
*
oivee autem illuc convenientes ac amatorea, mere .
trices isthic babitantes ad concubitum adibant;
.
prfletcr boc quippe lupanar nullum aliud in urbe
,
inveniebatur. Igitur eodem in loco ad columnaa
. * exstabant cellsc, cancellia et cortinis distinctae,

intra quas amaalcs libidini ac voluptati vaoabant.
,
Hffic insuper statua usui erat ad mulierum et vir . . ginum, divitum inopumve, qu in euspicionem
, , venerant, padiciliam probandam. Si quis enim
'
eie virginitatem eripuisset, ipsia virginibue factum
, ,
negantibus, parentes et amici dicebant: Adeamue
. , Veneris atatuam, et illa oaatitatis t u periculum
, ,
facict. Ubi vero illuc accesaerant, si culpae expera
, erat, illaesa pertransibat; sin autem viliata erat,
.
subito quodam impetu, vostes cjus diacerpebantor,
, , ' D ac pudenda oetendebat. Idem uxoribue adulteratia
, contingebat, eodemqua indicio convincebantur.
,
Huio violatae pudicUfo teatimonio omnes cum
. Burama admiratione Gdem babebant, ipsis item

factum non ultra neganttbua. Uxor aulem Justini
, - Curopalat statuam hano confregit, eo quod ipaa
, * ,
quoque, denudatis pudendie adulterii convincere ,
tur, cum equo illac tranairet ad balneum Blacber ,
narum; etenira adeo ingena fuerat procella ut
.
mari dromonibus imperatoriis eo tranameare non
posset.
.
De Zeugmate.
Locus qui nunc Zeugma nuncupatur, ex eo tem , *
R

APPBNDIX AD MIGHABLEM PSBLLUM.

pore oognomen hoo aooepit, quo 8. Stephani protomartyris reliquis allate sunt. Eo enim in looo
mul currui juncts eunt, qu eas ad thermas UBque Gonstantinianaa vexerunt.
De templo Sanciorum Anargyrorum,
quod e&t in Ztugmati.
Templum Sanotorum Anargyrorum quod in Zeugmate eitum cernitur, oonditum eat a Proclo patriarcha Gonstantinopolitano, discipulo magni Joannis Chryaostomi, et oecumenici patriarcba, tempore Theodoeii Juniorie.
De templo saneti Elise.
Templum 8. Bli, quod exstat in loco Petrion
nuncupato, achole legioneeque Zenonis ex Pereida
reduoia oollata magna auri samma, ipso impera
tore inetante, ac una oum Ariadne in partem eumptuum veniente, exatraxerunt ampliaatmum; qnoniam ipsis 8. Elias in castris apparuerat.
De Saneia Euphemia cognomine Petra.
8. Euphemiam, que Petra nunoupatur, Anaetagine Dicoraa et Ariadna oondiderunt.
De gerocomio Geragathae.
Gerocomium Geragath difioavit Agatba vetula,
Petri patricii filia longe puloherrima, ac illic habitabat. 8io autem appellata fuit, eo quod virginilatem Buam diu HHbatam servaverit; Conetantinus
vero GopronymnB bano violavit multiaque ditavit
opibns. Quare cum celebrarentur ludi [circeneee,
acclamavit ei populus : Agatham jam vetulam tu
renovasti. Geterum ipsa clancuium pie eanotas
imaginee colebat. Abeoluto autem gerocomio, i m pius ille Gopronymue in unum colleotaa omnea
sanotae imagines ibidem igni tradidit.

8 *
, ,
.
9

.
01 " , ,

,
, , .
.
, ,
.
,
*
, ,
.

.
'
.
.

',
, * .
*
. ,
* , * "
, .
. (

.
,
De statuis qux proxime Taurum erectm cernuntur.
.
Prope TheodoeiiMagnietatuam in regione Tauri,
,
in inferiori parte infra oolumnani, collocate sunt ,
equeetres etatue Aroadii ac Theodosii filii ejue, et ,
Adriani. Btatua aotem oolorata qu in Zeoxippi
.
thermia eita visitur, Philippioi est principis man* ,
Buetieeimi.
4 .
De loco Harmodit nuncupato.
.
Locus qut Harmatii appellatur, domua erat Har matil oujusdam magistri, tempore Zenonis : qui ,
oum exeroitum Basilieci prodidieset, JUBBD Zenonis ,
inierfeotas eet, in coohlea qua aeoenditur ad tribo-
nal Bippodromi.
.
De Sancto Theophanone, qux exslat apud
Sancios Apostolos.
Eeoleaiam 8. Theophanonie, qu tieitar extra
eterem monumenti te8tudinem,condidit ConatantioDB Porphyrogenitae, flliue Leonie Sapientie.
Dt eccletia S. Mard prope Taurutn.
EooleBiam 8. Maroi prope Taorum primo TheodoaiuB Magnus cum trullo ligneo exatruxit. Poetea
terraa motu collapsam rerodificavit Romanus senior
cognomine Lacapenua.

,
.
' ,
,
, .
.
" , ,
,
. *
.

1245

124

A N O N T M I A N T I Q U I T A T E S CP.

De aereo cuiice et aliis insedis, qux ab Apollonio Tyaneo magice consecrata tupra Oceidentalem Tauri areum posita erant.
y

, ,

, (
. ,
, , .

.

^Ereue culex et muaca et alia parya inseota ab

Appollonio Tyaneo magioe conseorata Bupra Occidentalem Tauri aroum posita erant. Quandiu autem illa permanaerunt integra, nec muao, neo
pulicea, nec calioes arbem intrarunt.Ceterum imperator Baailiue Macedo ex igaorantia ea dejecit
atqoe confregit.

De cisterna, gerotomio ac balneo, qux in loeo dieto exttani.

,
, '*
.

Gisternam q o est fn loco aeu Arietis

nuncnpato, gerocomium item ao balneom ooodidit

Stepbanua Maurioii oubieularius poat annoe duodecim. Praterea domum suam in ecoleaiam commutavit.
De templo 5. Proeopii cognomine Vigilantix.
.
, Templum S. Procopii Vigilantia nunoapatum,
,
quod situm in Tauro visitur, palatia olim erant a
.
Justiniano Magno conatrueta. Hoo vero teraplum
palatii erat. Sed heo igne abeumpta nuper reatau. ,
rata aunt. Antonina porro axor Celiaarii magiatri,
,
veatitrix orat Theodor uxoria Juatioiani : qtm

oum vidua roanaieaet, iethic habitabat oum Vigi 4
lantia, cujue euaeu exatructa eat eooletia 8. Pro.
oopii.
De Anthemii tractu ae xde quse erat proxime
.
Deiparm xdem Cyri dictam.
,
Anthemiana domue erat Anthemii, cum adhuo
, magister eaaat, tempore Maroiani imperatoria;
,
quem ipee Marcianue, data ei io uxorem filia aua
.
primogenita, coronavit.
.

Oe Gainx domo.
, Locua qui Gaina dioitur, domua erat patrioii
, ,
ejue nominie, qoi temporo Arcadii imperium affa .
otavit in partibua Thraoia, atqae ibidem oooisua
eet.
,

,
.

.
,
* .
.

0 Megttktm xdijicio.

iEdifl cium Megetih aub Tiberio Tbrace a domina

Megethia conditum eet.
De Saneto Polyeucto.
Ecoleeiam Sancit Polyeuoti Jaliana filia Valentiniani, aquoduotua conditorle, ediflcavit intra quatuor annos, evocatia Roma arcbitectia. Fuit autem
baec Juliana aoror uxoris Tbeodoaii Magni.

De eccUsia SS. DeiparmPonolyies nuncupata.

Eocleaia SS. Deipara Pooolytea ita vocatur,quod
multi illio aanitate reouperata a variia morbia at
langnoribue liberarentur.
.
De ecelesia Deiparm Areobindi nuncupata.

,
,
.

, ,
,
. , '
,
, .
^' ' ,
.

Eocleaiam Banctiaaim Deipar Areobindi oo-

gnomine Petrue magiater, et Guropalata, frater

Mauricii condidit. Areobindua autem, a quo locua
ille Areobindi dictua eat, aub Joatino Tbrace potentiaaimo floroit, eodemque in looo domum habebat. Ceteram annis nonaginta duobua a tempore
Areobiodi, eccleaia condita eat ac balneum.

1247

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

De sancta Anastasia Pharmacolytria.

Ecclesia S.Anastasiae Pharmacolytriae conditaeet
ab Anaataeio Dicoro eo in loco, ubi antea patrieii
eujusdam Pbarmacae nuncupati domue exatabat.
De loco eognominato Leomacellum.
Locus vocatus Leomacellum inde nomen accepit, quod ibi olim Leo magnus imperator carnes
vendiderit. Uxor eliam ejus chordaa torquebat.
De ecclesia Deiparx Curatoris nuncupata.
Ecclesia Deipar Guratoris cognomine exstructa
fuit eub Verina Leonie Macelae uxore ; et curator
quidam ejusdem, structura profuit, quo ad instar
eepulcri Domini fieret.
De Christocamera.
]
Ad Cbrietocameram domus erat Moaelis. Pariter
et Chrieti imago proxinae 8. Acacium depicta erat,
et ideo sio nuncupatur.
De sancta Anna dida Deuteran.
In loco oognominato Deuteru Justiniani Rhinotmeti etatua erat, quam postca Bardae Gesar,
Miobaelie avunculus dejecit confregitque,Nuncupalus autem est loous Deuteron hujus rei gratia. Juetinianus Rhinotmetus a Leontio patricio in Chereonem relegatus fuit, ubi cum decem raaneieset
annos, profugit tandem ad Terbelim Bulgarorum
principem,qui filiam euara Theodoram ipsi in uxorem dedit, et insuper quindecim millia militum
subminietravit, cum quibus GonetantinopoHm petiit; sed cum cives eum recipere nollent, aimulata |
fuga, ad portam qu Antiqua dicitur se recepit,
ac inde per aquajductum urbem subiit juxta baeim
column, quoB eatintra urbem;ao imperio potitur ; t aic iocue ille oogaominatue fuit Deuteron.
Eoque lempore templum Sanota Anns eediflcavtt,
quoniam uxori ipsius gravidee sancta illa apparuit.
Gsterum maforium ac corpue ejuedem euncteipso
imperante in urbem delata sunt.
De Chrysobalanto.
Ghrysobalantum domus erat Nicolai patricii ao
orientalium domeetici, quam ille in duo templa
mutavit, 8. arcbangeli Michaelis et Panteleemonis. Nam ipso in castris commorante, uxor ejua
ab alio quodam adulterabatur. Qua de re,
cum in urbem rediiseet, cerlior faotue ambos
in lecto collocatos articulatim eecuit. Tandem recordatione et metu extremi judicii,duo haec templa
exetroxit. Cum vero, absoluta jam fere structura,
ob pecanis euramam angeretur, apparuit ei in
eomno angelus Domini dicene : Abi io locum qui
est proximus Asparis ciaternae, et inveniee oru
am centum auri libraa continenteni. Quod cum
invenisset, locum illumsic nuncupavit.
Monaslerium Festinationis.
Monasterium, quod cognominatur Feetinationie,
aediflcavit domina Anna Leonis Isauri uxor. Gum
enira reverteretur Blachernie gravida,et pariendi instaret tempue, ingreeea domum cujusJam

1248

'
*
.
.

"
.
.
.

, " -

.
.
.
'
,

.
"
'
4 , 4 * ,
. ,

*
, , ,
,
' ,
,
, 6
*
, ,
4
,

, * '
.
.

,
,
. ,
, ,
,
^ . "
, .

, ' 8
, "
"
'.
.
.
,
, *

, *

1249

A N O N Y M I A N T I Q U I T A T E S CP.

.
, , ,
. .

1250

protospatharii peperit;domnumque in monaeterium

versam Feelinationis appellare voluit, ob acceleratum partum,antequam ad palatium perveaire posset. Preterea templum 8. concidit.

De gerocomio Severi, ac templo ab ejus uxore condito.

Severus patricius, frater adopiivus Coostantie
imperatorie, qui nepos Heraclii fuit, et in Sioilia
in balneo occisus est, coodidit ipsum gerocomium,
quia ibidera domusipsiusexstabat.Ejus quoqueuxor
templum aedificavit. Etenim imporatore in Sicilia
interf6Cto,ipsemet sumpta Romana classe ad locum
usque Pboonicis nuncupatum perveait.
Monasterium Metropolilx.
.
"
Monaslerium oognomine Metropolita conditum
. , ' est a Jaetiniano. Ita vero nuncupatum est, quod

.
ibidem domus exstaret oujuadam Metropolits.
De Sancta Bupliemia Peirion dicta.
.
Sanctam Euphemiam cognomine Petrion,et bal , ,
neum Basilium imperator condidit, ac filiae saaa
,
ibidem totondit.
.
.
De Plaiea.
" 4
Sanotum Ieaiam,ac Laurentium cediflcarunt Mar .
cianus et Pulcberia. Corpus autem Ieaia prophete
.
Hierosolyma delatum fuit.
De loco Antiocki dicto.
.
In loco Antiochi vocato, domus visebatur Antio
" ohi patrioii et prepositi, qui bajulus fuit Tbeodoaii
imperatoris, et multa cum laude plorimoB magis, .
tratus gessit. Hio autem etei maximie abundaret
, ,
divitiis, attamen inope decessit, eo quod injuetua,
^ esset, et omnibus gravis ac fraudulentua.
.
De dificio nuncupato Vetus Petrion.
.
iEdificium quod appellatur Vetue Petrion, domus
" erat Petri patricii tempore Justiniani Magni, qui
,
Petrus oognominabatur Barsamianus Syrus, vir
,
eumma cum laude plurimis magistratibue per .
funotus.
De Btachemis.
.
Magoa ecclesia BlacherDarum oondita fuit a
,
Marciano et Pulcberia ejus uxore,ac variie et pre , , ,
tiosis marmoribus exornata. Loous enim ille erat
.
, , ' silicibue coneitus, quibua remotis deinde templum
ietio conetructum est; vel quia eo in loco lacue
. erat, ac pisces lacentia dicti capiebantur; et id ,
circo ob multitudinem aquarum Blacberna et La ,
D caraa? appellantur.
.
De sacro Conditorio.
.
Sacrum Gonditorium aedificavit Leo Macelas,
4 ,
quoniam ipeo imperante reperta est divina vestie;
* ,
ibidemque multa signa ac prodigia perpetuo ede, .
bantur.
De sacro Balneo.
.
Saorum Balneum ab eodem imperatore exstru
ctum fuit, multisque possessionibue, vaeis ao
, , .
cimeliis ditatum.Balneum boo olim erat extra por . tam:poetea vero ab tleraelio muro cinctum eat,
,
quod ibidem multa miraoula ederentur, et sanoia
.
Deipara frequenter appareret.

4
, , *
,
,
, '
.

APPENDIX A D MICHAELBM PSELLUM.

De sacro balneo Blachernarum Basilio Jtmiore rexdifieato.

Sacrum balneum Blachernarum Basiliui Junior,
cognomine Palctaer, filius Romani Juniorie Porh , ' phyrogeoiti evertit, feaediflcavitque ac auro iliud
, , ;
exornane,in pulohriorem et augustiorem formam ' , redegit, additis multis imaginibua, ac signis ex auro et argento.
.

DE ANTIQUITATJBUS CPOLITANIS
LIBER TERTIUS.

Qu83 incipit ab altera parte S. Sergii et palatiis Sophiani I usque ad muroe

occidentalea Mngnarum Portarum.

DE PARTE, ET DE STATOIS QUAS BIP- j

PODBOMO VISEBANTUB.

EtEPOr

" ' ,
Statu qaamplarim Roma delate fuere, qu
in Hippodromo erectae sunt; in primie vero sexa- *
ginta, in qaibue Aagueti vieitur statua. Plurim , .
etiam Nioomedia deductas eunl; ex iis vero levis , ' Diooletiani etatua bucusque in Hippodromo su- ,
pereet, qu ad medium imperatoris tribunal stat. .
Praeterea magnam etatuarum copiam Conetantinus , , Magnus deierri caravit Athenia, Gyzioo, G&Barea, , , , ,
Trallibus, 8ardibus, Sebaetia, Satalis, et Ghaldia, , ,
Antiocbia raagna, ex Cypro, Crela, Rbodo, Gbio, , , ', ,
Attalia, Tyanis, Ioonio, Nicaea Bithyni, et ex Si- , , ,
cilia, omnibueque aliie tam Orientalibae, quam , ,
, ,
Occidentalibus urbibue,ao provinciie qu sua quque in baai ereote, ac ooUooat fuerunt, ut periti < '
qui iatbao legerent uliimo futurarum rerom veri- ,
tatem edisoant. Gcterum Diane statua in Hippo-
dromo collocata visitur, ubi paleetrit exeroeDtur. .
Quatuor vero inaurati equi qui aupra oancelloe , . 01
erigontur, ex Ghio advecti sunt eub Tbeodoaio Ju- ,
niore. In ambulacro duarum factionum equeetree ,
etatua etabant et pedestres, Gratiani,Valentiniani, *
Theodoaii,ut et Firmiliani gibbosi,risu8 concitandi , , gratia. JSx duabus Hippodrocni etatuie quarom al- , , ,
tera belluas gignit,altera bomines devorat: prima . ,
quidem Juetinianum tyrannum denotat, et qu *
,
reouperato imperio gessit; alteravero que navim
appositam habet, ut aliqui quidem volunt, Soylla * ,
eet,bominee a Gharybdi aocedeatee devorans; atque , ,
ille quem capite prahensuro tenet,Ulyesem refert; | , *
alii vero putant,terram et mare eeptemqae eoala , .
eaae qua devorant ao devorantur. etatuam sella " , , ,
insidentem, alii Verinam uxorem Leonis Magni .
esM aiunt, alii M i n t m i n , ex Grecia adveotam. ,

4*5

A N O N Y M I A N T I Q U I T A T S 8 CP.

* faotv
.

. ,
^ , ,
,
, ,
,
,

, , ,
, , , ,
. '
,
, 6 , g
.
.
.
' ,
.

Hyeno vero ex inagna Antioohia a GonstafiUfao

Magno deducta est. Caeterum reliqua aigna omnia,
quie in flippodromo visunturtam virilia qaam muliebrie>, et vari equorum statuee, et toetarum ccriumnee lapideee atqtie ane, earumque obelisoi rei, et monolitbi sculptur, et statuae anrigarum
cum earom basibue flguratie, et porticom colamn onm suis apitulie et epirie,- item ille qn in
ephendone visuniur, necnon mediae ioonea et compages et solea; bo inquam, omnia unde eo advecta faerint, ascriptum reperitar. Prseertim vero
in portis sreis omnes conepiciantnr hietori u l t i morum dierum,quasibi statuit Apollonius Tyaneas
in sempiternam et indelebilem rerum qoe futurn
sunt, memoriam. Similiter ipse per totam urbem
statuae magice conaeorataa erexit, et qui ejuedem
generia apoteleamatum peritiambabent,omniaveim
deprebendent. Prsterea quoque in tripodibue Delpbicorum cacaborum ac etatuis equestribus inecriptum aat, cujus rei gratia collooata sint, et quid
significent.

De siatua qum columellx inxidtns erigitur in Phiala.

'
, ,
,
4

Stataa muliebrie nea, qu& colnmell imposita

viaitur in Hippodrorai Pbiala, Irens Attic eet,
quam in honorem ejus Gonatantinue filius erexit.

De Sancto Sergio.

Magna illa edifloia, qu versus Sancti Sergii 41 8 " , , G dem cernuntur,ea sunl in quibue habitavitMagnue
Juetinianus tum patriciae.
.
.
, *
, ,
* ,
.

De looo Necra nuncnpato.

In loco, qui Neora appellatur, cadavera toram
qui sub eodem Justiniano ca?si fuerant in Bippodromo,depo8ita sunt,eo quod alibi ea sepeliri non
poseent. Obstruxit enim aoalas ab exteriori porta
ad Camelauoum; et ita cadevera ibi reponebantar.

De reliquis statuis qux in Hippodromo habentur.

In Neolsa aupra columnae tortiles ereota eat
muliebrie stataa currui inaidens, et ara cum v i tulo : ubi etiam equi auro fulgentea quatuor, et
in aella, auriga mulieris dextera gestantis parvam, ourrentia forma, etaluam. Nonnulli volunt
bffio duotaxat fuiaae a Gonstantino Magno juncta;
reliqua vero antiqaa, nec a Gonatantino confeota.
Ceterum ueque ad Tbeodosium magnum fuit oivibue in Hippodromo speotaoulum, quippe albia
otnnea induti oblamydibus vel lenie etatuam illam
ourrni sive carruc impoeitam cum oereis albie
deduoebant a cancellis ad eollum imperatorium
ueque. Hoo autem fieri eolebat quotannie die urbie
natali. Proterea ibidem eupra oolumnas poeit
ftiere a t a t u Adami et Ev, ProaperitatiB ao Famis.

,
, '* ,
$ , D
. ,
, ,
,
&
,
,
.
', , ,
.

1255

1255

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

D$ templo Sanctse EuphemUe, qux ezsiat in Hippo-

dromo.
Templum S. Euphemiae, quod in Hippodromo
oernitur, Constantinus Magnus exetruxit, et pretiosa exornavit materia. Verum poet quadringentos triginta et octo annoa Conetantinne Copronymas imperator, Chrieti ao Doi hostie, illud in armamentarium et eterquilinium publicum mulavit,
et reliquias heul eanctae Eupbemi cum loculo
in profundum maris projecit. Post annos vero
triginta sex Irene piissima Augusta Atbeoiensie
hoo templum reaediQcavit, et reliquias reperlas
eo iterom transiulit.

, , *
,
,
,
, ]
.

, ,

De templo 8. Joannis Prxcursoris Illi nuncupato.

In looo cognominato Illi, ubi exstat templum
S. [Joannis Preecursoris, olim fons erat, in quo
draoo ingene latitabat; illic tum et aararium i m periale erat, et multos illac transeuntes draco devorabat. Sanctus vero Bypatius cum eo accessieeet, BUO baoulo, in cujus ima parte clavi ferrei
affixi erant, facto crucis signo, draconem percuseit ao interfecit, hino apprehensum in medium
forum eum mortunm projecit, ao igai tradidit :
et idcirco looue ille tale comen obtinuit, vel ab
Illo magiitro, qoi imperium affectaverat, ibidemque habitabat.

".
" ,
, .
,
.
,
, ,
, .
, "
, ,

De eodem templo llli diclo.

Templum S. Joannis Precursoris, Uli nuncupatum, domus exstitit Illi magiatri, qui prfleclaris
raultisque funotus est dignitatibue sub Loone Maoela et Zcnooo. Idem Illus imperium affectans,
collectis ex populo eeptuaginta mille militibus ia
Antiochia magna in Zeaonem insurrexit; Zeno
vero adversus eum fratrem auum Longinuoi magietrum misit cum magna militum manu. Gommieso autem prelio prope magaam Antiocbiam
viotue est Longinus, et vix solue, universo deleto
exercitu, Aniiochiam recepit, Illo viribue longe
superiore exsietente. Verum Zeao Joannem patricium, cognomine Gurvum, cum magno Scytharum et Macedonum manu in Seleuciam legavit,
ibique conserto praelio, Illus cum suis devictus
est. Sed fuga in quoddam castellum elapaus a suis
domeeticie Joanni proditur, a quo et reliqui ejua
duces comprebenai decollatique eunt. Horumque
capitibue uoa cum capite Dli hastffi infixie Gonetantinopolim ingreditur Joannes. Csterum imperavit Illue mensee qualuordecim.

.

, ,
.
, '
,

,

,
,
* " .
,
,
. ,
, "
otaaicov
,
, .
*.

De loeo nuncupato Phocolisthum.

Looum oogQominaium Phocoliflthum inde nomen accepisae contendit Panodorus iEgyptiue,
quod, oum Pbocas imperator illac equo insidene
pertransiret, equue ejus ibi ccspitaverit et ceciderit, ut ait Panodorus iEgyptius; Theodorus vero
Thebanus philoeophue inde nomen obtinaisse pulat, quod cum ante CoDBtantinum Magnum looue
ille extra urbem eseet, multieque frequentatus latronibt, qui plurimoe Byzantinoe oivee interfece-

.
" ,
,
*
,
*
,
, *
, .

,

4257

A N O N Y M I A N T I Q U I T A T E S GP.

1258

. i rant, Gonstantinus Magnua destructie veteribua

urbia aadificiis, novisque excitatis, ubi rem reaci .

vit latronea ipaoa comprehensoa inibi farcie a ixit. Qua de re locus ille nuncupatus fuit Pbulcolestura.

De loco qui appeltatur Contaria ad sanctam
Theclam.
.
" , ,
Locus Contaria dictua, sive Sanotua Georgius,
' ,
inde nomen accepit, quod, cum Thraci rex expe ,
ditionem contra Byzantem auacepiaaet, Byzantii
.
inde baeiaa excideriot. Constantinue autera ma .
gnus templum ibi Virgini Deiparae exstruxit, quod
,
postea Juetinua Protocuropalates, conjux Sopbiaa
,
Lobea ampliavit exornavitque, ao Sanct ThecltB
,
appellatione donavit.
.

Da monasterio S. Sergii et Bacchi cognomine

I
Hormisdx.
.
Locue dictus Hormisdae, parvue erat porlus, in
" , ,
quo Juatinianua magnus monaeterium exstruxit
,
nomine Sergii el Bacchi; et templum pariter SS.
.
apostolorum, eo quod ibidem aubter gradus inun ,
ctuH fuit, cum atragcm in Bippodromo edidisset.
,
Prneterea appellatua fuit Juliani portus, quoniam
. ,
eic ejus condilor nuncupatur.
' .
.
,

. ,
,
,
, .
" '
,
, , .

De loco dicto Buccinunu

In loco nunoupalo Buccinum, olim aupra murum Buccinae exetabant,et muri ima pare adinetar
fistule concava erat. Gum vero auster vel boreas
vehementiua flaret, ex fluctibue maria eo alliaia
apiritus vebemena aacendebat, ac airenie inalar
edebat conceatum, reaonabatque pariter altera
turria oppoaita. Gum vero aliquo profectura eaaet
Romana claaaie, illuc congregabatar, et juxta turrium aonuxn in navibua quoque tuba canebatur,
atque ita diacedebatur.

.

.
,
,
, ,
,
. .
.
,
, ,
,
*
, ,
, ,
, ' *
.
.
', ' ,
,
*

De porlu Sophiano.
Portum Sopbianum condidit Juslioua conjugia
au83 Sophiaa nomioe. Antequam yero portum exstruxiaaet, erat ibi fornice instructa porticua a
Gonetantino magno oedificata, in quam pbiloaophi
Tbebani pariter ac Atbenieneea conveniebant ad
disserendum oura pbiloeophia Gonatantinopolitania; quod uaque ad Juatini teropora factum eat,
aemper victoriam reportantibua occidentalibua,
qui aemel aub Juatino victi, nunquam poatea ad
hodiernum uaque diem reverai sunt. Ceeterum
aliquot interjectia axinia accidit, ut atana Sophia
Augusta in aolario palatii, navea videret in mari
fluctibua agitari. Quare commiaeratione permota
lamentari ccepit, accedeneque ad conjugem imperatorem, rogavit, daret aibi neceaaariam auri
copiam ad conatruendum portum. Imperator ejua
petitiont annuil, et Narsae patricio etprepoaito ac
Troilo protovestiario euo portua exatruendi muniia
injunxit, qui ducta iogenti foaaa portum condidere.
Idcirco tale nomen accepit. In medio auiem portu
quatuor statuas totidem columniaimpoaitaa erexit,
videlicet Sopbis statuam, Arabie Glioa euee, euam,
et Narsa praefecti atructurae. Earum dum aublata?

PATBOL. Ga. G X X I I .

40

4359

APPENDIX AD MfCHAELEM P S E L L U M .

sunt a Pbitippioo continebant enim notas rerum *P*

.
futurarum.
W

D$ Fanili quod est in loco Bucrinum dicto.

Fcenile, quod visilur in loco cognorainato Buccinura, olim eoclesia erat Bancti Andreae apoetoli,
quam eo veniens Justinianua dificaverat. Constantinus vero Cabalinus eam in foenile mu-

1260

.
, ,
,
.

tavit.

De Contariis qux sunt apud S. Theclam.

.
, ,
QuaBroodoGontaria nuncupantur, prius vigilum
eraut excubiaa, quae annos septem durarunt. Post * .
bellum autem bienne, fanum illic Gallienus exstru- , , ,
xit, quo poetea Constantinus Magnus destructo, ,
ejua loco Sanctae Deiparae templum redificavit, , numrooque insculpsit imaginem Chrisli, sanctissi- ,
mae Deipar, matrie sua3 Helenae, et euarn ipsiue; ,
festumque dedicationis duodecim dies celebravit. ' ' .
Hoc templumposteaSanctaeTbeclae appellatum fuit, ,
Gsterum tum Milliarii fornixporta erat terreatris, .
et in loco vocato Dippio mutatio equorum cursus , ,
publici. Ipsa vero Gontaria magnue mons erat, in .
>

quo excobias agebant Byzantii, populorum occidentalium impetum metuentee.

De iemplo 5. MicJiaelis archangeli Addx dicto.
Templum S. Michaelis archangeli Addae nuncupatum Jnetinus eedificvait. Nomen vero accepit
ab Adda magietro, qui ibidem domum exstruxerat.
De columna Ferrea.
Curn columna, q u visitur in foro appellato C
Anelio, Roma eub GoQetantino Magno adveheretur, ob ingentem ejus molem triennium integrutn
navigavit. Tandem ingressa Sopbiarum portum,
cura ad portam extrahere de navi eam velleoJ, in
littore quatuor cubitis demersa et obruta remansit,
quod u l i g i o o a o B ac paluatris locus essct: cum
aulem eam ligneis vectibus cxtrahere non vale*
rent, ferreis ingentibus eunt u s i : atque ideo sic
vocata eet.
De partu ELeuiJierii.
Portue Eleutherii exetructus est a Gonstantino
Magno. eo stabal Eleutberii primi a eecretis
lapidea statua, scapulare super humeros habens,
et ventilabrum manu gestans, utrumque lapideuni.Cum autem erigeretur Theodoeii statua, qu
columnae insidens in Tauro conspicicbatur, terra fossili in bunc portum ingeeta, totus oppletue

'.
'
. '
, .
.

'
'
. ,

',
*
^ , ,
.
.
.

. "
, '
,
.
, ,
,

eet.

De slatuis qux sunt prope S. Agathonicum.

"
.

Dus sunt statu verinee, una post aeceneum ibi

, ,
*
, . *

, ,

graduum magis ad austrum vergeas q u a m Sancti

Agatbonici templura altera, e regione proxime

S.Barbarsa templum, quod est in Artotyriano loco
Beu Artopoliie. Illa quidera, quas ad S. Agathoni-

cum est, euperstileadhuc Leoneejus marito, erecta

fuit; quffi vero prope S. Barbaram, post ejus obi-

1261

01 ANTIQUITATES CP.

1262

, - tum, quando Basiliscum fratrem suum coronavit,

.
Zenooe gonero fugato.
.
De templo S. Agathonici.
,
Templum 8. Agalhonici primo ab Anaatasio;
,
secundo autem, a Justiniano Magno renovatum
.
est. In hoc vero templo intra quinquaginta annos,
, ,
eeptem patriarchaa episcopatum gcasere, ac qua ' ' tuor ibideai imperatores corooati sunt. Qua vero
, .
de causa mutatura sit a Tiberio, nescitur. Proxi
me hoc teraplum erat Palatium maximum, quod,

cum collapsum esset, Tiberius senior imperatoriis
.
dibus adjunxit.
.
De S. Juliano.
Monachos S. Juliani pios dc religiosos Gonstan ,
tinus Copronymue igni tradidit, eo quod profani
, ejus vestimenti ao detestabiiis eectffl participcs

esse nollent; quemadmodum et ipsKm ecclesiam,
.
cujus plumbum calore dissolutum ad littus usque
" h .
Sophianum defluxit. Ceeterum ibidem in poriicu
,
.

,

.
.

, .
,

Perdices aereffl visebanlur.

De S. Michaele archangelo prope 5. Julianum.

Similiter et aedem 8. Micbaelis arcbangelo, qua

est juxta S. Julianum, Anastasiue Dicorus exstruxit, cura Dyrracbio in urbem venisset. Etenim, cum
puer eeset, ibi babitans litteras didicit.
De palatiis Eleuiherianis.
Palatia Eleutberiana et offlcina Irene una cum
Constantino suo filio aedificavit. Hippodromum
vero, qui inter Eleulherii palatia et Amastriani
tractum a Theodosio Magno exstructus fuit, Irene
.
^ postea evcrtit.
.
De Ecclesia S. Panteleemonis Magni.

Ecclesia S. Panteleemonis condita est a Theo .
dora, Justiniani Magni uxore ; quoniam ex Papb,
lagonia cura venisset, ibi in portiou degebat, ceu
, , ,
paupercula victum sibi ex lanificio queritans. Sed
. ,
ubi ad imperium pervenit, ibidem templom exs.
truxit.
.
De Claudii tractu.
,
Glaudii tractus, domus erat Glaudii patricii et
,
quaestoris, tempore Basilisci imperatoris; qui et
, .
palatium illic cedificavit.
.
De tractu Narsetis.
,
Narsctis tractus, domus erat Narsetis patricii et
, ,
praepositi, euaucbi, tempore Justini et Sopbiao.
. , , ] ) Xenodocbium autem, gcrocomium et ccclesiam
,
idem ipse condidit et quajcunque ad locum usque
, .
Oxybaphii nuncupatum visuntur; itemquc Sanctum Probum.
.
De Sancto Thoma.
" ,
Amanti tractus, domus erat Amanli cujusdatn
,
magistri ct accubitoris sub Anaetaeio Dicoro ; qui
ecclesiam S. Thomae aedificavit, quam postea i n ,
ctmdio consumptam Leo filius Basilii Macedonis
.
restauravit.
.
De Chrysocamera.
,
In Cbrysocamera pone Myrelaeum, olim eignum
,
aureum visebatur ; idcirco Ghry&ocamera nuncu.
pata est. Hoc autem signum a quibuedaui latroni-

1263

APPENDIX AD MIGHABLEM PSELLUM.

1264

bue auffaratum eat tempore Bardie Caeearis, avun- , ,

, .
culi Miohaelia, filii Tbeopbili.
De Psarelseo.
Paarelsum monaateriorum oum antea eaaet vocabatur Myreheum; imperator entm oui notum
erat nomen, voluit ut Paareleum appellaretur.Monachi vero a Conatantino Copronyrao injuria
affecti inde profugerunt.

.
,
. ,
* ;
, .

De porta seu tractu eognomine Psamatka.

In porta eeu tractu Peamatha cognomine, idolum atabat, quod quidam genlilia colebat, cui
Cbristiani dicebant, Idolum quod oeu Deum colia,
deus faleus et ementitue eat, ac ex eo locus iate
ita cognominatns eat. Geterum bao porta dicia eat
Quinta, eo quod numero quinta sit.

.
" 0 ,
' . )
, , *, "
.
, '
JJ .
De palaliis qum in tractu Psamatha exAtant.
.

Palatia autem et gerocoraium in tractu Paamatba dicto, exatruxit 8. Helena ; pariterque S.

Theodorum Claudii nuncupatum. Urbicius vero
slractur prefectua condidit templum S. Juliani
propriia aumptibua. Ibidem erant castra Romanorum.
De porta 5. AHmUlani.
Porta S. iEmiliani nomen aocepit a proximo
tecnplo S. jfSmiliani, quod prius parvum erat oratorium. Gum autem Moyeis virga afTerretur, eam
hoo loco excepit Constantinua Magnua, el S. Deipars eccleaiam exatruxit;et aiclocuaille appellatua fuit Rhabdoa aeu virga. Praeterea et magoam
eooleaiam S. jfirailiani dificavit: deindo vero aa- g
cram illam virgam in palatium tranatulit.
De cisternis el de aquxductu.
Aqueductum ingentium arouum, aeu in coaltim
uaque educti fornicea, a Yalente, uti nunc conapiciuotur, exatruoti aunt. Ad Giaternam Aetii cogoorainatam, quam Aetiua exatruxit, atatua ipaiua
Aetii erecla erat.

, .
" ,
,
. ,
6' ,
.

De AsparU cisterna.
Aaparia cisteroam Aaparee et Ardaburiua exatruxere, tempore Leonis Magni. Qua abaoluta ambo inibi interfecti sunt ab eodem imperatore; eo
quod conjuratione oum populo inita, Leonem ab
imperio ejicere atatuerant, niai de induatria eoa
dolo auatuliaact imperator. Caeterum domua Aaparis erat, quam deinde possedit Basilius accu- D
bitor.
De cisterna Boni.
Giaternam Boni aediflcavit Bonua patriciua Roma rediene ; eamqoe camerie cylindricia texit. Domua autem ejua ibidem erat: vivebatque eub Heraclio imperatore.

.
' ,
' , ,
,
;

, &
. ,
0 .
.
,
' .
.

De cistema Mocisia.
GiaterDam Mociaiam Anaataeiua Dicorue coodidit.Gum vero eam exalrueret, in urbe cives fame
et aiti laborabant, ut unua raodiua integro numero
veuiret. Nomen vero hdec cisterna babct a vicino
templo 8. Mooii.

.
;.
,
,
. "
, Muxioo.

, , *
*
.

,
'.

.

,
,
' ' ,
0 ,
, '. /
' .

4965

ANONYMI ANTIQUITATBS CP.

1266

De ciiterna Philozeni.
,
Proxirae forum vieitur Ciaterna exetructa a Phi ', '.
loxeno Romano, qui erat unua ex duodeoim.
,
.
, ,
-
, ,

.

De Basilica magna cisterna, et de alia

tninore.
Basilioa ciateroa lapidibue constrata Malaetarea
erat, quo tempore S. Sopbia conatruebatur : laounar iiem auperiua, Baailiacarium nuncupatum,
Malaclarea erat delicati S. Sopbi.

De porta Charsim et Xylocercos.

.
Porta Charaie exatructa fuit a Charsia eecan
dario factionis Venet. Porta vero Xylocercos inde
. [ ],
dicta, quod ibi artiflcea magnam aqo copiam in
venerint, et multoa lapidee projecerint in funda mentum ob aquarum inundatiooem, fulcimenta
,
multia ex lignia aupponentea.
.
.
De poria Polyandn,
' ,
Porta Polyandri aic dicitur, quod utraqoe factio
,
ibi conveniaaet, cum mori ffidiBcarentur.
.
*
De monasteriis.

Mooaateriam SS. Carpi etPapyli exatroxit S. He' , ?
lena ad imitationem aepulcri Chriati, ex vario
, marmore, mullisque poaaeaaionibua ditavit.
.
.
De Prasinis.

Locua nunc Praeina appellatua, inde oomen acce, .
pit,quod ibidem atabulum eeaet factionia Praain.
8 .
Gerocomium vero Marcianua et Pulcberia condide , runt. Caeterum Artabaadua, qui tyrannidem adver , , ,
aua Gonatantinum Caballinum arripuit, trea annoa
,
imperio potitua et poatea excsecatua eat, posaeasio . '
nea immobilea ac aacra vaaa eidem gerooomio
.
dicavit, eo quod domua ejua ibi sita eaeet. Vivebat

.
, ,
*
.

autem Artabaadaa annia docentia et octoginta poat

conditum gerocomium.
De gerocomio FlorenixL
Florentii tractua, domua erat Plorentii patrioii
tempore Arcadii imperatoria, quam moriena in
gerocomiom mutavit.

'.
De monasterio Romani.
" '
Monaaterium Romani conditum eat temporibue
' .
Laonia Macelli ab Uemone patricio Romano: nam
. Dtunc ingreaaua in urbem iatio babitavit. Exatruxit
'.
autem ipaum annia abbino quingeotie ootoginta

duobua.
.

, . '
" ,
,
.
.

^.

De monasterio Dalmati.
Monasterium Dalmati edificavit Dalmatua patriciua, Magni Gonatantini oonaobrinua. Ceterum
Tiberioa Apaimarua, poatquam cum auia chelandiia Byzantium pervenit, et imperio politua,
Leontiura imperatorem ibidem incluaum ouatodivit.
De monasterio Cucorobii nuncupato.
Monaaterium Cucorobii cognomioe condidit S.
Evareatua aub Michaole Balbo Amorrhseo.

APPENDIX AD HIGBAELEM PSELLUM.

1267

De monasterio S. Zoes, quod e$t ad cisternam

Mocisiam

1268

, .

Sciendum est monaeterium 8 . Zoes ad oialernam Mociaiam condituro fuiaae a Marciano, qui ibi
aepultua eat.

, ,
, .

.
, ,
,
*
ipiXape^c ,
, ,
, ;
. " *
, * ,
, .
.
De monaslerio S. MociL
' ,
Sanctum Mocium primo exatruxit Gonstantinua
Magnus, paganorum multitudine istic habitaote : .
eratque templum Jovia, et ex ejue lapidibua aedea .
aacra eat aedificata. Veaientes vero in sdem Saacti , .
Mocii (Ariani), cum loci desiderio capii eaaent, de- [] precati aunt imperatorem Constontinum, ut sibi ,
illam ad habitandura concederet, quam adepti,ata- * ' .
tim teruplum excitarunt Ariani, et celebrandia di- , *
vinialaudibua ipsum annos aepiem frequentarunt. .
Gecidit vero cum in eo aacraa liturgiaa celebrarent * .
anno aeptimo, ubi et multi Ariani interfecti auut.
* At aub Justiniano Magno ruraua aedificatur eadem , .
De Sancto Luca.

Goemeterium S. Lucae, et triclinia, et ipsum

templam eedificavit Irene Attica, ut ibi gratis paupercs aepelirentur. Nam cum admodum virtutia
atudioaa et pia easet, complurea domua senibus,
peregrinis et pauperibua eustentandis exstruxit.
ltem tributorum onera ntinuit. Cfflterum pro mortuia oondidit aepulcra; pro vivia, triclinia pistorii; pro bene valentibua, hospitale Iren nuncupatum.

ffides, et hactenua peratat.

De eodem.

fix tempio S. Mocii, et S. Menae ejectia duntaxat

.
,

aimulacrie, aic illa cogaominavit. lntegram vero C ,

Sanoti Mene aedem, aaoria vaaia ac prediia suburbania locupletatam, anno poat centeaimo triceaimo
quinto diGcandam curarunt Pulcheria ct Marcianua. Coeterum templum Sancti Mocii triplo tuno
majua, quam nunc eat, duabua tertiia partibua
contraxit Gonatantinua et matercjua; ibidomque
altare exatruxit. Quoniam vero ibi olira S. Mocius
interfectua fuerat, ideo templum boc quaai ipsi
proprium exatruxit, ejusque corpua illuc tranatulit.
De mohasterio

, ' , , .
, ' ,

, .
,
, ,
.
.

Libis.

'
Monaaterium Libia aub Romano aeniore, et
Conatantiao Porphyrogcnito, Leonis tilio, conditum , ,
eat a Libe patrioio et drungario claaeia; qui etiam , ,
) ,
ibidem xenodochium exatruxit.
De ecclesia veteri S. Joannis

prxcurtori*.

Eccleaiam S. Joannia pracuraoria veterem, cujufj difioium terreatri rauro incumbebat, condidit
Gonatantinua Magnua.
De templo Sancti Eleutherii

Templum 8 . Elcutherii exatruxit aub Arcadio

imperatore quidam patricius.
De 5. Philippi

monasterio.

Monasterium sancti Philippi apoatoli condidit

"Anaataaiue Dicorua, multiaque poaaeaaionibue d i Uvit.

.
.
,
*
.
quodam patricio condito.
,
.
.
"
, .

*269

ANONYMI ANTIQUITATES CP.

1270

De Sancto Manuele.
, ,
Templum SS. Manuel, Sabel et Ismael, postquam
*co
ipsi Juliano Aposlata igno cremaii sunt ad mu ,
rum Lerreetrem, condidit eodem loco Theodoeius
, .
Magnua, eorumque corpora ibi deposuit.
.

, .

De ecclesia SS. Notariorum.

Eccleeiam SS. Notariorum exatruxit Theodo&ius
Magnua, ibideraque eorum corpora deposuiU

De ecclesia Deiparx in Sigmate Comtantino Magno candita.

, ,
Ecclesiam Deiparte in 8igmate Conatantinua Ma
gnus condidit; deinde Juatinianua Magnus reaedifi . '
cavit. Poet annoa vero trecentoa viginti octo, i m , ,
perante Basilio, occiso jam Micbaele, terribili terre
,
motu hoc templum collapsum eat, die Dominica,
, ,
quffi erat. S. Polyeucto eacra; ac omnea quotquot
.
in eo erant, oppressi fuere. Et deinceps appeilatum
.
fuit Sigma.
.
De tractu Caniclei.
,
Traclua Caniclei, domus erat Tbeoctieti magistri
,
et preefecti Ganiclei, qui interfeclua fuit juaau
Bardae Caesaria, Micbaelia avunouli.
, .

De monasterio Euphrosynx cognominato Libadia.

Monaeterium Euphroayn cognomine Libadia,
ab irene Attica exiguum valde et pauperrimum exetructum fuit. Poatea vero ubi Michael, Tbeophili
filius, cum matre sua siir.ultatem habere coopit,
malrem et eororem auam palatio ejectaa, in boo

" ;
,
. ,
,
, , .

.

,
.

' .
.
' '
, '
, . " ,
,

moDasterium detonsas inclusit; monaaterio poa-

aes8ionlbua ac reliquia omnibua ditato. Celerum

Q ab ejus aorore Eupbrosyna monaaterium notaen

accepit.
De monasterio Xylinitx.
Monasterium Xylinitaa nuncupatum eedificavit
Nicetas magisler sub Leone Iaaurico, Gonatantini
Caballini patre. Ipse aulem Nicetas Xylinitea per
inaidiaa decollatua fuit in Sphendone ab eodem
Leone.
De monasterio lcasix.
Monasterium Icasiee condidit Icaaia aanctiraonialie, quando imperio repulaa eat a Theopbilo
imperatore, etei decoraetauguata apecie erat. Qu
cum in eodem monaaterio aub Micbaele et Theopbilo ejua filio viveret bymnoa et veraiculoe com, .
poauit.
De monaslerio 5. Domninx cognomine Alexandri.
.
D
Duo baec monaateria, quorum alterum S. Dom ,
nioaB, cognomine Alexandri; alterum vero Grego , ,
ri dicitur, aub Tbeodoaio Magno dificata fuere.
,
Etenim tunc temporia aanctee illas femin Roma
. ' '
venerunt, et facta ab imperatoro loci hujua, a
,
nemine habitati, copia, monaateria ibi exetru, ,
xere.
.
De monasterio Dii.
.
Similiter et S. Diua looum ab imperatore petiit,
,
quo impetrato monaaterium hoc condidit.

.
.

Dc monasterio Myroceratum dicto.

Monaaterium cognomine Myroceratum aub Mau-

1371

APPENDIX AD MIGHAELEM PSELLUM,

1972

ricio imperatore conditum fuit. Narrant autem .

multi ex historicis, fuisse in hoc monasterio sus- , ' , 7*
, ,
pensum cornu olei, quo Samuei propheta regea
Judaeorum inungebat; atque inde monaaterium ,
.
nomen accepiaae.
.
De monasterio Procopii nuncupato.

Monaatarium Procopii cognomine aedificavit
,
Procopia Augusta, fllia Nicephori Seleucienais
, ',
uxor Michaelie Rhangale excuropalate impera
.
toria.
.
De monasterio Augustx cognominato.

Monasterium monialium, quod Anguatee vocatur, Juetinua Thrax potentieaimus dificavit uxori ,
suae Euphemiffl, cum ejua illio corpus esset repo- *
.
eitum.
De monatterio Belhleem diclo, et de monasterio , .
cognomine Gastria.

Monaaterium Bethleem appellatum exatruxit
. *
Helena. Monaeterium autein Gastria inde nomen
accepit, quod, cum S. Helena venerandam Ghriali
crucem Hieroaolymia aflerret, eam intulit Con- ,
stantinopolim per portam Peamatba, et quae au-
pra crucem reperta erant, lilia, baailica, rosaa, , , ,
eampaucba, coetos, balaama, ea omnia, quo con- , .
aervarentur, in vaaia plantavit. Et cum divertia- ,
aet ibi in monaaterium, locum illum Gastria ap- .
pellavit.
, "
De monasterio S. Mamanlis cognomine
.
Xylocerci.
,
Monasterium 3. Mamantia, quod Xylocercus di .
citur, aedificavit Mauricii eoror. Illa enim, Mauricio
et liberie ejue [a Phoca lyranno] in portu Kutropii
interfectia, collecta eorum corpora ibi depoauit* ,
Caeterum Mauricii uxorem una cum iiliabua tribua .
primum quidem Phocae aliquantulum in monaate- rio cognomine Nova, incluaaa aervavit; dein vero , , * ' eaa decollavit: neque uxoria Mauricii corpua tuiuu- *
latum eeae voluit, aed in mare capite truncatam , '
projici juseit; univereamque Mauricii cogoationem *
.
crudeliter perdidit.
.
De monasterio Chorx.
. Monaaterium Cbors priua quidem oratorium erat.
Criepua autam prefectua et gener crudelis Pboce ;
Cappadocis eo relegatua fuit, quod Heraclio impe- , 6ratori auspectus esset. Etenim ipae Griapua con-
apiratione faota cum Heraciio urbeni cum maritimia , cupiis occopavit: etai Pbocas gener easet. Poatea D . ,
vero cum regia littcras contra ipsum accepiaae*
Heracliua, aic Griapum allocutue est: Miser, gene- '
rum te non praP3titiati,et quomodo amicum tevere * , ,
praeatabia ? Igitur hac de re istuc relegatua, mona- ;
aterium hoc magnum ac pulchrum exetruxit. C- .
terum inde Ghors nomea accepit, quod ibidem ee- ' ,
aet extra Byzantium locus Byzantinorum, quemad- ,
, .
modum et Studii locua extra urbem erat.
De Sancto Romano.
'.
' ' .
jEdem S. Romani condidit aancta Helena, et
proxime eam aacrum looulum, in quem reliquiaa ,
prophets Oanielii, S. Romani raartyria,aliorumque , '

1273

01 A N T I Q U I T A T E S C P .

, ,
,
. ,
,
, *
, .
.

, ,
.

1274

prophetarum, qui ibidem jacent, intulit, ac eum i n

locura deposuit. Gasterum S. Joseph poeta et ejus
frater Tbeodorua Studita ibidem commorabanlur
canonea componentea, tempore Leonis Armeoi.
Qui poetaj post annoa quingentos a condita ecclesia vivebant.

De monasterio cognomine Martinadi.

Monaaterium Martinacii dictura ecdificavit Martinaciue patriciue, avunculus sanctae Theopbanonie,
tempore Basilii et Michaelis.

De monasterio SS. Cosmx ct Damiani Paulinse nuncupato.

Tractus Paulinae dictua nomen accepit a Paulino

( .
, ,
.
*
'
.
, ,

,
, ',
,
.
,
, ,
, ,
. , .
* .
, ,
, ' ,
, .
, .
a

magi8tro,temporepi)8SimiTbeodosiiJuDioris,cuju8
erat familiaria. Ipsius autem erat locus ille, et in

co eccleaiam SS. ADargyrorum Cosm et Damiani

aedificavit. NoDdum autem absoluta structura, repertum fuit eo tempore pomum autumnale modii
magnitudine,quod ex Phrygia quidam ad impcratorem attulit. Quo viso imperator non absque admiratiooe, quod suo tempore inventum eeset, eum,
qui attulerat, centum nummis remuncravit, ac
ipsutn Eudocis Athenienei uxori suae roisit; illa
vero Paulino. Quod ubi imperator rescivit, ac de
veritate certior factus est, uxorem severa iaterminatione increpavit, Paulinum vero palatium aubeuntera a duobus satellitibus obtruncari juaait;
quem tamen in tenebris palatium ingressum, abecissis solum auribus, non potuerunt interficere;
et illico ipse se insidiis circumventum novit. Id
porro accidit mira SS. Aoargyrorum Coam et
Damiani ope, ut eorum templum perficeret. Imperator autem intelligens a scopo aberratum fuisee,
prae pudore, nibil eibi bao de re cognitum fuisee
siraulavit. Verum absoluto templo SS. Anargyrorum, ipei caput palam amputari jussit.

De muro occidentali magnarum portarum, tempore Leonis imperatoris inslaurato.

Muri urbis occideotales magoarum portarum
sub Leone Magno ac pio renovati sunt, quo tempore supplicatio babita, ao qaadrageaiea Kyrie
eleison, conclamatum eat, aucclamante factione
Praeina : Helena, Constantinus et Theodosius prorsus
virti sunt. Cffiterum hic lege eancivit, ut dies Dominica feriata coleretur.
, .
]
De muris maritimis.
, Muros maritimos antea penitus neglectos Tibe *
riua Apaimarua reaedificavit. Deinde eosdem Tbeophilua secundo restauravit.
.
,
, ' , ,
,
*

. 0 .

.
.

. ,
, .
.


. ,

De lurre Centenarium vocata.

Turris cognomine Genteoarium magnia aumptibue exstructa fuit: illa autem tememotu collapaa,
parvam banc, ut videre licet, resdificavit Tbeophilus.
De monasteriis extra urbem.
Monasterium Achiropoetea dictum condiditConatantinua Magnus, ut Abramium monachum iatic
collocaret; unde Abramii appellationem aumpait.

 7 5

APPENDIX AD MIGHAELEM PSBLLUM.

1276

.
De Htbdotnodo.
6
Templum oblongum Hebdomum nuncupatum
exatruxit Constantinus Magnua in honorem S.
Joannia Theologi. Templum autem, rotundo tecto, .
conchia instructum condidit Theodoaiua Magnua, . ,
ac Praecuraori nuncupavit; eo quod ipso impe- *
rante caput Joannis Praecuraoria allatum fuisset, ,
quod ia Hebdomo suburbio exceptum in eccleeiam ",
S. Joannia theologi una cum Nectario patriarcba .
depoauit. Deinde vero Rufinus magiater perauaait '
imperatori ut tcmpluro S. Joannia Praecuraoria ,
conalrueret, ia quo ejusdem eacrum caput repo- ,
neretur.
.
De ecclesia SS. Deiparx ad Fontem.

Ecclesiam SS. Deiparae ad Foatem, Juatinianua
magnue aediflcavit. Cum enim aliquando in Thra- ^,
,
oiam venatum iret, et ex boo templo, quod tunc
parvum oratoriura ac unius monachi domicilium , , erat, magnam vidoret prodire populi multitudinem, , ;
interrogavit quidnam iilud esset. Respocdit autem
Strategius magisler et cuatoa imperialis pecuoiae, .
fontem ibi esse morbos aanantem. Tuac imperator
admiratione affectua banc eccleaiam ex auperfluie .
Magnae eocleaia materiis, exatrui curavit.
( ,
De monasteriu ultra freium, et de monasierio
Picridii.
.
Mooaaterium Picridii sdiflcavit Picridiua qui
dam cubiculariue tempore Irenae Atticae.
.
.
De monaslerio Armamenlarii dicto.
, " Monasterium S. Panteleemonia, Armamentarii
oognomine, primum aub Mauricio armamentum , .
'
erat. Poet aonoe vero ducentos quadragintaet octo
Tbeodora Tbeopbili uxor in monaaterium mutavit, , .
multiaque poaseesionibua ditavit.
.
De castello.
. Caatellum boo modo conditum et nomen aortitum eat. Tiberiua Mauricii eocer caateilum ac mu- nimentum navibua exatruxit, eo quod Chaganua ,
Bulgarorum princepa irruptione in Tbraciam facta. , omnia ad portae uaque igne ac ferro vaataret, ,
unde Tiberius muroe castello munivit, ubi navea ' ,
.
incluait.
.
De loco Bierii nuncupalo.

Io loco cognomine Hierii trana fretum aacerdotis cujuadam colebatur atatua, nomine Irua. Dice- , . ,
bantur etiam et Herii, quod ibidem eaaent multa '
aepulcra; etenim civium corpora ibi tumulabantur. D . Ibidem vero eccJeaiam condidit Gonatantinua Ma- .
gnua. Cffiterum primum ibi habitavit et docuit *
S. Andreaa apostolus, qui deinde aanclum Stachyn .
ordinavit epiacopum.

De S. Irene cognomine Qalala.

Ecoleaia S. Irenea Galata, aio vocata eet a Galatione quodam ibi babitante. Caeterum S. Andreaa Byzantium curo veniaaet, exatructia in loco
Harmatii dicto iedibus, illic habitavit. Sculpait
etiaro propria manu crucem ex lapide, collocavitque in eccleeia veteri 8. Irenea. Deinde in
Neoriom conimigravit, hoo eai in portioum quaa

.

.
,
, .
, ,
.
EW , -

277

ANONYMI ANTIQUITATES CP.

,
"
, . ?
,
,
,

.
.
6 ,
,
', , ,
, *
. '
' . "
: , g
.

.
" *
, ',
,
. "
,
, ,
.
, , ( *
.

.
C
.
,
, ' .

4278

Cornuta dicebatur. Erat quippe ibi porlicue nea,

supra quam visebatur statua quatuor cornua in
capite gerena, ibidemque ct prodigia edebantur.
Etenira ai quis auapcctam babens uxoris pudicitiam, ad hanc statuam accederet, continuo ter in
gyrum se vertebat atulua; sin autem extra auspicionem crat, immobilis stabat. Et sic cornuti doclarabantur.
De Sancto Mamante.
Sanctum Mamaolem et qu ibidem visunlur
palatia exstruxit Leo Macclue. Cum enim urba sex
integroa menses continuo incendio flagraaset,
egressus Leo Maoelue ibi palatia, portum et dictum
templum eedificavit, quo etiam e loco incendium in
urbe graaaana epectabat; deinde cinerem pluit in
urbe palmaris apisailudioia. Prslerea idem Hippo
dromum condidit, in quo Michael imperator a
Basilio interfectua occubuit.
De ponte prope Sanetum Mamantem.
Prope Sanctum Mamaotem cernebalur pons
magoitudine sequalia Ghalcedonensi, duodecim
arcubus constans, magno flumini imposilus, quod
pracsertim' mense Februario exundabat. Ibideraque atabat draco reua; et quod quidam draconem
in isto poDte babitare putarent, multaa virgines
ibi imroolaln sunt; ac magna ovium, boum ac
volucrum copia. Cseterum quidam Baailiaoua qoi
a parte Numeriani Ceeaaria stetit, amore loci captus, eedea ibi exetructaa iahabitavit, et templum
maximum Jovi excitavit; quod cum csterie omnibus aedificiia Zeno secundo imperii eui anno
evertit.
De columellis junctis.
Columella? junota? illae dicuntur ubi exstabant venerandas cruces. Has erexit Romanua aenior.
Le Osio.
Osium Juetinus et Sopbia Lobe rd ificarun t ;
quernadmodum et orpbanotrophium Bancti Pauli.
De Ecclesia S. Phocm.
Eccleeiam S. Phocaa condit Baeiliue imperator :
item S. Deiparae in Foro, et ecclasiam novam, et
palatia Pegana seu Fontium.

'.
"
*
.
.

, ,
.
.
De monasterio Damiani.
- J) Monaaterium Damiani aedificatum fuitaDamiano
propoaito cubiculi, uatione Stblavo, tempore Tbeo
phili et Michaelia.
.
De Anaplo.
.
Templum Sanoti Michaelis archangeli io Anaplo

Gonstantinus Magnua exetruxit.
.
.
,
.
.
,
.

De Sando Taraiio.
Sanctum Taraaium ferunt faiaae pridem villam
Buburhanam patriarcbae Taraaii, quam poatea in
monasterium mutavit.
De monatterio Scstheniano.
Monasterrum arcbangeli Micbaelis Soathenianum
ConBtantinuB Magnua oondidit.

1279

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

De ecclesia auralis tegulis te:ta.

Eccleaiam auratis tegulia tectam Juatinua et
Sophia Lobe condidere : item et palatia Sophiana.
De monasteriis quae sunl trcmt freium sita, et de
monasterio Malclix dicto.
Monasterium Maleliae nuncupatum exatruxit Malelius primus a aecretia, ita appellatus.
De monasterio Pelamidx dicio.
Monaaterium cognominatum Pelamid aedificavit Leo philosophue tempore Conatantini Magni.
De Sancto Georgio.
JEaem sancti Georgii Cbalcedonensem condidit
Sergius patriarcba, quemadmodum et aedem Deiparae, Marnacii nuDCupatam, ubi ejuadem corpus
Jaoet.
De palaiiis Hiereis.
Palatia Hierea a Juatiniano Magno oondiia fuere;
qu postea Justinus ejus ex eorore nepoa una
cum Bophia exornavit. Locus autem ille aic appellatus est, quod antiquitue ibi templum eaaet
Junonie.
De palatiis Bryantis.
Palatia Bryantia, Tiberius et Mauriciua condidere : locus autem ille nuncupatus eet Bryae,
quoniam futurum eet ut postremus imperaiorum
eggressurus ex urbe, atque Ilierosolymam ad habitandum profecturua, in ipao Bryantis loco fremitum et plangentis urbia clamorem audiat.
De palatiis Damatryos.
Palatia Damatryoa ab iiadem pariter dificata
fuere. Erat autem i b i saltus Goostantini caeci fllii
Ireoes.
De portu Eutropii.
Portum Eutropii, in quo Mauricio et uxori ejue
atque liberie capita pr&cisa fuere, exatruxit Eutropiue protospatbariua et quaealor, tempore Conatantini imperatoria.

1280

.

, .
.
.
81
, .
.


.
"

, .
.

. . ,
" .
.

. ,
, -.
,
.
.

.
.
.
,
,

.

Sub Theodoaio Magno adductua fuit in urbem

elephas juvenia, quem i n quadam domo alebant.
Ludia autem circenaibua cum in Hippodromum
eum deducerent, tranaeuntem per Milliarium
haata percuaait leoiter numulariua quidam. Post
annoa vero decem elephaa, qui j a m aucoreverat,
cum ad Hippodromum ageretur et tranairet per
Milliarium, reminisceoa ejus, a quo olim ibi fuerat
percuasue, atque ipaum intuitus, aubito impetu
Dumularium cum barritu adortua. in medio Milliarii dieoerpait.

.
,
.
.
.
,
,
, ,
,
,
.

De imaginibus supra magnam columnam porphyreticam erectis.

Imaginea Metrophania, Alexandri et Pauli Conatantinua Magnua tabulia ligoeia incidi curavit, et
aupra magoam columnam porpbyreticam, exiguo
discretaa intervallo, ad orientem collocari; quas
Ariani rerum potiti in Milliario aureo igni tradi-

.

,

*
, .

De stupendo tlephantis tn urbe geslo.

1281

ANTIQUITATES CP.

1282

, - derant una cum imagina 8. Deipara, et ipsiue

,
- ,
.
.

,
, ^
, , '

, ,
,

, *
. ,

Je9U Chriati infantia, ut Angyrianus ohronographua libro decimo, et Anaataaiua memorie prodiderunt.
De loco eognominato Smyrnium.
Locus appellatua Smyrnium prope Tetradiaiara
portioura, ac proxime 8. Theodorum Sphoracii,
habet eeptentrionem vereua concavitatem subterraneam decem ulnarum, ao novera Btatuas, ex
quibus quidem tres aunt, Conetantini Magni, Fauatae ejus uxoris, ac Hilarionis praepoeiti; quarta
Crispi ejus fllii, quem Herodotus et Hippolytua
chronographi memori prodiderunt, capite fuisse
multatum, quod in euspicionem venisaet Fauste
novercs concubitum eollicitanee. Quamobrem

, Fauetam quidem balneo aistuante auffocari; fllio

,
,
, ,
' ', ,
.
, ,
* 1
MOV.
.
, , , ,
.
' .
,

autem Crispo caput indiota causa amputari jussit.

Helena vero Conetantini mater jovenie mortem,
Cesaria Jam dignitatem adepti, eegre ferens, nil
aliud vel loquebatur vel meditabatur, quam prav
cipitem juvenis, qui causam non dixiaaet condexnnationem. Quarc Constantinus Magnua statnam
filio BUO, poenitenlia motus erexit, ac integros
quadraginta dies, totidemque noctea ipaum luxit,
tanta aniroi sgritudine, ut nunquam vel lavarot
corpue, vel lecto recumberet. Statuam autem
banc ei poanit ex argento puro inauratam, cum bao
inacriptione : FILIUS MEUS INJUSTE NECATUS.
Hao igitur erecta etatua, poBnitontium more,
corpore et oapite inolinato, eceleris veniam a Deo
eftlagitabat Caeterum reliquaa atatua eunt Severi,
Harmatii, Zeuxippi, Vigilantii, qui Vigleatia exetraxit, et Eleutherii palatii senatua cooditoria.
Haa omnea atatuaa ConetaDtinua Magous erigi curavit, quas postea aub Valente Ariani cucn reperissent,
terra obruerunt.
,
Quare muri marilimi urbis non consumantur.

.
,
Gum Conatantinus Magnua urbem banc conde ,
ret, et locum utpoto aaxoaum, ad porticua atriaque
,
conatruenda coraplanare vellet, lapicids ac ecal
ptorea excisia petrarum apicibua lapides extra
,
muroa jacentes convolvebant, a porta 8anct
,
Barbar ad palatium uaque, et portum Sophia ,
num, a portu autera Eleutherii, ad portam Auream:

ac intra eoadem lapidea murua conditua fuit,
,
quo remotior ac aolidior eaaet, ut agitatum mare
D iiedem lapidibus illiaum, muria tranquilliua af?.
flueret.
,

.

,
,
,
,

Arsenii monathi monasterii Strongyli, quod in antro

sive petra situm erat, narratto quxdam.
Nuper, et recenti memoria novum quidpiam et
admiratione dignum accidit. Quidam enim a littore Steni cum eolviaaent, et ad parvam quamdain inaulam ad neceaaaria coemeqda Davigarent';
dum tranquillo mari orientale littua placide legerent: qui in navicula erant nauta? vectoreaque,
vocem aquil magnopere clamantia et in vita? diecrimine graviter lugentia, Deoque permittente,

1283

APPBNDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

1284

implorantia auxilium, aoceperunt. Quod cum anim-

advertisseot, ad littua navem appellunt, et rema- , ' ,
. 01 manentibus casteris, aex eunt egreeai qui vocem
avis eo usque, dum appropinquaaaent aeouti, vi-
derunt aquilam beu! serpentis plexu ita circum- ,
dalam, ut pedibus penniaque constricta teneretur, , proximumque esaet, ut ab eo devorarelur. Itaque , , , ,
anxii oum ignorarent quo pacto eervarent aqui-" ,
lam eerpeotemque interficerent, protinue redeunt , ad navem non ita procu! dissitam, arreptiaque for- .
cipibus ac gladiis aliisque telis aeneia, necnon fa- , ,
brorum ajrariorum inetrumentis, qua3 eeouni vche- , ,
bant, cum sociis aliia, qui in navicula remanse- ,
rant, una abeunt, atque his instructi avi auxilia- ^ ,
tum currunt. Cumque serpentem eodcm, quo prius,
modo aquil circumdatum reperisaent, circum- , , ' etetcrunt; et cum nequirent ejus spiraa gladio , impetrre, veriti ne aquilam occiderent, succurrit , , ,
*
ipsis vertebram apinae dorsi, quae prominebat et
aquilam tegebat exterior, forcipibus prehendere. , Quod ubi aolerter peractum est, alii cum opiflce , '
eerpentem valide comprebonderunt strinxerunt- , .
que. Ille autem eese vel invitos explicuit,et caiidam

terram veraus exporreclaro in auxilium sibi movebat donec.a circumstantibus est occisus. Tum ,
aquila paululum se eubduxit, alasque movere vo- , ,
luit nec potuit, adeo fuerat male a serpente accc- ,
pta. Nautffi vero veotoresque relicta aquila ad na- , . 01
vem rediere, laeti admodum quia avem incolumem *
prsstitieseQt. Rurauraque inde solverunt, nec , ,
' . ,
atadia duo fuerant emensi (ut cum jurejurando
afQrmabat monacbus) cum, non ita multo post- C ,
. ,
quam navigare ccapiasent, eamdemque aquilam
tutn nauts tum vectores Eupra ee volare conspexe- ; ,
' , ,
runt, et e coelo in imum mare deacendere subla
tamque lauracam ingentem piscem, in navem
, '
demittere. Quo attoniti upectaculo, gratias, ut par
erat, Deo egerunt, qui talem prudentiam et aaga- , ,
, , citatem vel avibne indidiseet. Ipsi gloria ia aaecula, Amen. Aquilam autem dein ampliua non ?i- . 01 , , , , , derunt.
D

. '.
.

lituiui sequens perperam appositus fuit, nam qux sequunlur, non originem seu hitioriam sedti Sopkiatix,
sed varias res, qtue sub Anastasio Dicoro, Justino Thrace ac Jusiiniano acciderunt, continent: suntque
velvUi excerpta qiuedam ex variis Chronicis in unum coliecta.
Otigo seu historia sanctissimx Magnx Dei ecclesix, D ,
videlicel sanctae Sophix.
.

Imperante Anastaaio, Doutcrius Byzantii epiacopus Arianua, aueue eet dicere : Baptizatur bic
in nomine Patris, per Filium, in sancto Spiritu,
et confestitn piacina exaruit. Barbarua autem [qui
baptizabatur] timore correptus, nudus aufugit, ita
ut iode miracalum evulgarelur.
Gum duo epiecopi, Anaataaio imperante, de dogmate diaputarent, quorum unue ortbodoxua, alter
Arianua erat, Arianusque dialecticBB peritue; orlbodoxua vero dialecticae quidem imperitus; sed piua
fideliaque eaaet. Propoeuit orthodoxua, u t omiesa

,
'
* ' ,
' , *
. ,
, .

, ' -
' ,
, ^
, ,

 ANTiQUlTATES CP.

1286

,
8 ' , ,
*, .
'
..., , , ^
.
,
. ,

[

,
], ,
,
.
, $
, ' '
.
' ,
,
,
'.
*
* ,
,
. ,

.
^,
'
, .

,
, ,

, .
'
,
...
, , ,
.
.

,
. .

.
,
,
, -

1286

disputatione ambo ingrederentar i n pyrem eicque

comprobaretur utriue religio prestaret. Reoueante
Ariaoo, ingressus in pyram orthodoxus, et in Qammis aliquantum temporie vereatus; postquam inde
egressas fuit, edisserebat, incolumisque permansit.
Juetiaus Thrax, raagnus iile, imperavit annis
novem... in bellis etrenuissimua... et in familiaribne habuit [Vitalianum], ducemque creavit, eique
eecum quidvis libere loquendi fecit poteetatem.
Dolo aulcra occisus est Vitalianus a oivibus, ob
excitatam preedictam seditionem ipsi, infensis.
Amantium vero praepositum, qui templum Sancti
Thome Acnantii cognomine exstruxit, occidit;
itemque cos qui cum ipso ad imperium occupandum conepiraverant. Dicitur enim illum pecuniaa
dedieee Justino, qui sub Anastasio excubitorum
comea erat, ut Theocritum consobrinum euum proclamaret imperatorem.
Eodem imperante, in urbe Negra gcsta sunt ea
quae de sancto Aretba narrantur: necnon Elesbaani
iEthiopum rcgis expeditio adversus Homeritas. Ab
illo ilem statutum est, ut Hypapante sive OccurBus festum celebraremus : ex quo etcila in coelo
per viginti sex dies totidemquo noctes eupra porlam a?ream visa est, quasi e palaiio luceret; faclusque est horrendus terreemotiiB, quem variis in
locis ipsa Constantinopolis sensit. Magna autem
Antiochia inenarrabile damnum perpessa est, ita
ut urbs pene tota absorpta, communo incolarum
sepulcrum evaserit. Tanta autem Dei ira fuit, ut et
Buperstites ignis e terra erumpens miserabiliter
concremaret. Quio etiam Pompeiopolie Mysiae urbs
disrupta, ejusque dimidium una cum babitatoribus
terra abeorptum r s t : hominesque lerra obruti clamabant: Miseremini.
Ipio item imperante mulier quaedam ex Gilicia
gigantea statura viaa cet, quae proceros quosque
viros uno cubito euperabat, eratque corpore adadmodum crasso. Ob spectaculi autem novitatem,
qui eam in officinie et domibus conspiciebant,
obolo einguli donabant.
Idem imperator bumano motus affectu erga urbem Antioobiam, et eos qui ex tanta clade residui
erant, de ea rcalauraDda cogilabat. Tantum enim
super ea iadoluit, ut diademate purpuraque depositis, se sacco et cinere indueret, mullisque
diebus lugeret. Obiit autem, Justiniano Bororis
BUfie filio impcrii Buccessore relicto. Gorpusque ejus
depositum est in monaeterio AuguBtae, in arca i n clusuin cum uxore Euphemia : qua in arca epistolas repertae sunt. Archiepiscopatus porro ttaroDum tunc obiinebat Joannes cognomine Cappadox.
JuBtinus autera pios omnes ortbodoxosque eacerdotes, quoe injuete Anastaeius relegaverat, revocavit.
Illo imperante, cum Scirtus fluviua qui per
mediam Edessam fluit, exundaeset, ipsam urbem
cum incolie demersit: aquis vero dilapsie, invenia

1287

APPENDIX AD MIGHAELBM PSELLUM.

1288

eet ra ripa fluminia lapidoa tabula, qm notie hie- , * ,

roglyphicis inaculptus erat: Scirtus fluvius saltabit,
'
noxiique civibus saltus erunt.
Eulialus quidatn ex divite pauper effectua, cum
vita excederet, teatamenlo Jualinum haeredem
reliquit, illa conditione, ut tres filias auas in
tenella tate relictas educaret, ipsisque dotem
assignaret; ac omnia debita creditoribua eolveret, el ab iie syngrapbas suas redimeret. Quae
omnia Justinue regia munificeotia perfecit, magna omnium qui rei famam perccperunt admiratione.
Jastinianas igitur imperavit annia triginta novem; et in media urbe consulatum gessit, multaa
pecnnias elargitus. Is Novellaa conetitutionea
edidit; legemque tulit de epiacopis, xenodoohia,
ceconoraia et orpbanotropbia : ut non plus testamento relinquerent, quam ante initura munus
possedieaent. Absolvit quoque publicum balneum
in Oagistoei tractu, quod exatruere coeperat Anaatasiaa iraperator. Antiochiae porro non ceeeavit
terraamotus, donec religioso cuidam viro vieum
e*t auperliminaribua

positum inscribere : Chri-

stu* nobiscum, state. Quo facto, ceesavit ira Dei.

Exinde autem urbs Theopolis, eive urbe Dei vocata est.
Eodem imperante popularis seditio orta est, in
qua Sanctam Sophiani, sancti Sampeonis domura
cum infirmis, et atrium palatii, cbalcostegum,
quod ex eo bodieque Chalce vocatur, quia tegulie
aereis et inauratis erat tecta : binae iiem porticus
usque ad Forum incenderunt: Justinianum imperatorem contumeliia affecerunt, Hypatium vero
patricium proclamarunt, cum corcmassent eum in
solio imperatoria in Hippodromo : qui tumultus a
Bclisario, Muodo et Nareeie sedatue est, c&eis
millibus triginta quinque in Hippodromo, et com
iia Hypatio.
Magnam vero Dei eccleeiam Juatinianue reatauravit, et longe majorem pulchrioremque quam
antea fuerat, reddidit; el troparia sive versiouloa
hos edidit, qui in ea psallerentur : Unigenitus
Filius ei Verbum Dei, qui propter salutem nostram
incarnari vluit. Quinetiam Hypapante sive OccurBus Domini diea feeta, tunc celebrari ccepta eet,
oum antea Dominicia festia aanumeraretur.
Quia vero Magnaa Ecclesi mentionem fecimue :
quomodo ab iaitio structa sit, et a quonam, sigillatim enarrabo. Res autem ita se babet.

.
, , ,

,
;,
^, ,
.
' * ,
. ,
; , , !
, ,
& .
,
.

, ' ,
,
.
,

, ' ,
*
, ,

* , '
, ', .


, *

.
,
. "
, ; , . "
.

1389

ANTIQUITATES CP.

1290

DE

ANTIQUITATIBUS

CPOLITANIS

LIBER QUARTUS
Continens hiatoriam et deacriptionem tempii Sanctaa Sophise.

Consianiinus Magnus jtrimum condidit Sanetam Scphiam, figura oblonga, Ariani sub Tkeodosio Magno
ejusdem ecelesix tectum incendunt. Rufino magislro post biennium restauratur. Anno V Juxtiniani imperatoris, in teditione populi comburilur ad$$ Sophiana, et ad eam fundamentis excitandam animum
applieai idem Augustus.
.
Magna ecclesia Sancta Sophia condita fuit hoo

modo.Primum quidem ezstruxit eam Magnua Con , atantinua, oblonga figura, Sancti Agatbonici et San' ^ . ,
cti Isaacii sirailem ; confectoque opere multas in
. '.
ea statuae erexit. Hoc porro aedificium aanos qua ,
tuor et septuaginta intactum mansit.Magno aulem
Tbeodosio imperaote, quo tempore secunda syno, ,
dus Canstaotiaopoli celebrata est, Ariani, cora ,
roota 8editione,hujus ecclesie tectum incenderunt
, ,
Nectario tum patriarcba : qui vir sanctissimus inde
*
egreeeue in eccleaia Sanctee Irenae veteri consedit,
.
quam item eoclesiam magou9 Gonatantinus excita , .
verat. Exinde aonis duobus saocta Sopbia tecto
' ,
caruit. Imperatoria vero Theodosii juaau, Rufiaus
.
magister eam cylindricia fornicibas operuit. Ela ' , ' g psia autera a Tbeodosio trigint quinque, a Con ,
atantino Magno octoginta qninque annis, Justi ,
niani iaiperatoria anno quinto, post caBdem illam

ia Hippodronao factam, qoa triginta quinque bo ,
minum millia perierunt, utauperius Darratum est,
,
quod duffi factioDum partea Hypatium, patricium
,
ac factionis Venet tribunum, imporatorem salu' , taesent; quinto, inquam, ejua imperii anno cepit

coneilium, Deo inatigante, exstruendi lempli,quale
, .
nunquam ex Adami tempore oxcitatum fuerat.

Marmora, columnx reliquave materxa opportuna ad iempli $tructuram> ex variis orbis provinciis, jussu
imperatoris advehuntur Constantinopolim. Pluiarchus Jusliniano ab epistolis et historiographus. Columnas Romanas octo Mareia Romana vidua ad imperatorem mittit. Octo vero alias prasini coloris Constaniinus prtetor advexit Epheso.Reliqum vero columnae ex variis locis tramferuniur; atque intra septem annos
cum dimidio univirsa materia congeritur.
" , , C
Scripsit itaque duoibus, satrapie, judicibus,pro, ,
vinciarum quaeatoribus, jubena singulos accurate
acrutari ac perquirere, num columnas, fulcra, po ,

, -

,
. '
,

, ^ ,
',
,
)
PATBOL.

GR.

GXXII.

riatyiia, tabulas et clathratas januas, ac quidquid

materiae conatruendia templis opportunum, reperire possent. Tum i i , quibus id muneris fuerat
demandatum,quidquid ex idoiorum templia.exantiquie balneis ao aedibue, ex qualibet orientis,occidentip, septentrionis et austri provinoia exque
omnibue insuli oolligi potuil, ad imperaorem
Juetinianum miBeruDt.Columnas quidem Romaoaa
ooto, ut narrat PJutarcbus primua a eecrelie et
flde dignue ecriptor, Marcia quedam Romana vi41

1291

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

12*2

dua, quas dotales acceperat, ralibua Jualiniano A. ' *

perinde miait. E vero Romaa ateterant in templo . " ' '
Solis, quod atruxerat Aurelianus Romanorum im- '
, .
perator, qui aose Persis prodidit.Octo autem illaa,

stupendaa plane, coloria prasini, caesas et politas

Gonstantinus prstor Epbeao advexit. Marcia vero
Buperius memorala, bsc imperatori scripsit: Co- .
lumnas tibi parie longitudinie, ponderie atque la- , ' ,
, ,
titudinia, pro ealute anima? mea? mitto. Golumnas
vero reliquiaa, partim Cyzico, partim Troade, par- . ,
tim Cycladibua inaulia praefecti imperatoris , ,
transmiseruDt. Jamquo demum materia, quanta , .
opus erat, per annoa septem cum dimidio congesta .

aderat.
Jmtinianus XII imperii sui sedem Sopkianam Conttantino . conditam fundamenlis everiit,
et aliam longe ampliorem construere aggreditur. Domos vicinas emit; et primum stdem cujusdatn Annx
viduae: quo loco scevophylacium exstruxit, data mulieri^ ioco mtrcedis, sepullnrae eodem in loco
faculfate.
Ouodecimo autem imperii anno Juatinianua tem
plum praedictum a Gonstantino Magno olim constructum a fundamentis evertit, ejusque rudera,
quae ob paratam ingentem materi oopiam nulli
ueui forent, seoraim repoauit. Ccepit etiam vicinas
sedea coemere, ac primo mulieris cujusdam viduaa,
Annae nomine : atimantur aedes pretio librarum
octoginta quinque. Gumque iila imperatori nollet
vendere,ao diceret: Non ei quinquaginta librarum
centenaria preberea, eas concederem ; imperator,
miaaia optimatibus bene multis, qui mulierem obeecrarent, oum nibil proflceret, ipse demutn veuit
et muliereoQ eupplex rogavit, ut pretium pro dibue acciperet. Tum illa, conspecto imperatore, ad
pedes ejua procidit, itemque supplicis more dixit:
iEdium pretium nulluaa abs te acoipiam: rogo tan- ~
tum ut templi, quod exstruere paraa ego quoque
in die judicii raercedem accipiam, ac propter sdes
meas aepeliar. Imperalor vero mulierem illio post
absolutum dificium eepultura donandam pollicetur, ac ejus memoriam, ut qus proprium fundum
concesserit, perpetuo babendam.Locus vero dium
ejus eet totum scevophylacium.

,
,
, .

* *
,
" *
.
'.
' & , ,
,
.

.
,
. ,
, ,

*
,
,
.
, ,
, .
.

Quo loco primum erat domus Antiochi eunuchi et ostiarii, sacer puteus, bema, aigue ambo usqtut ad
med''um templi construuntur. Quibus artibus eogilur pras/atus Aniiochus ad venditionem proprix
domus.
Sacer autem puteus, ut vocant,totuaque bematis
,
atque ambonis locus uaque ad medium tempti, , ,
domue erat Antiocbi eunuchi et ostiarii : sstima- , .
taque fuit triginta et octo libria. IHo autem ffigre '.
ferente non justo pretio divendi domum,imperator
aeqai amane et ab injuria inferenda alienua, incer- 0 , .
tus conailii quid facturue eaaet ignorabat: Strate ,
giua vero magiater, imperatorii erarii praefectua .
ipsiuaque imporatoria frater apiritualia, rem ae , ,
arte aliqua effecturum imperatori pollioetur.

Oatiariua jam memoratua Antiochua ludorum
. , circensium amantiaaimus erat.Cum itaque circen- , ,
aea ludi imminerent,magi8ter Stralegiua osliarium
detrudit in oaroerem. Ipao autem ludorum dieiJle ^ .

1293

ANTIQUITATES CP.

1294

, ejulando clamare coepit ex caroere, Gircenaes

. "
epeclem, et pro imperatoris lubito faciam. Ductus
,
itaque ad tribunal Hippodromi quo loco imperator
, , aedebat,eua8 illic des divendidit,8ubacribentibuB

qua38tore ao senatu universo. Idque facium prius, ' .
quam equi agitarentur. In more autem fuit oiim,
,
ut statim atqae imperator ad tribunal ascenderat,
,
aurig equorum cursum inciperent. Quia vero

tum, ut eunucbi aedes venundarentur, cessatum
,
eet, hinc coneuetudo obtinuit ut i n ludis circen ".
sibue, egreseis equis, currus paululum morae faoe-

rent.
Pars dextera gynseconitidis usque ad columnam S. Basilii, necnon pars templi qu&dam, domwt erat Charitonis eunucki : sinistra vero pars xuque ad columnam S. Gregorii Thaumaturgi, domus erat Xenopkontis cujusdam arte sutoris : qui inferorum princeps dicebatur dum ab aurigis adoraretur in Hippodromo. Templi area, quatuor nartheces, baptisterium ac reliqua cireumposita sedes erant Damiani patridi Seleucix.
Dextera pars gynfficonitidis tota usque ad colum ,
nam sancti Basilii, necnon pars templi quaedam,
, - cedes erant Charitonis eunuchi, cognomine Gheno , & '
poli, quffi bona cum gratia vendite sunt. Siniatra
.
vero pars gyneeconitidis, usque ad columnam sancti

Gregorii Thaumaturgi, aedes erant Xenophontie
,
cujusdam arte sutoris. Is cum aedes venum proatarent, ab imperatoro non duplex modo pretium pro

vili casa postulavit, sed etiam rogavit ut die cir , ,
oensium quatuor factionum aurigs se hooorarent

et venerarentur. Quod cum imperator pra3stari ad
' * ,
risum apectantium jussisset, decrevit etiam ut
f{ ,
in perpetuum circensibue ludis ia in canoellis
. mediue eederet, ejueque terga abaurigisantequam
,
currus conscenderent ad risum et ludibrium ado, ,
Q rarentur: quod ad bunc usque diem factitatum
est. Ille vero vocatur inferorum princeps. Induitur
,
autem chlamyde candida bysso intexta. Templi
,
vero area, et quatuor nartheces aeu porticua ac
.
baptieterium et qu circumpoaita sunt, des
.
erant Damiani patricii Seleuci, quas nonaginta

libris a39timatas ingenti gaadio imperatori tra . 01
didit.
, , ,
' \ \ .

Trulli fundamenia supra petram Siephaneam jaduntur. Eutychius patriarcha pro ecclesiae structura preces
fundil. Oratorium rotundum prope horologium Joanni Baptistx sacrum, necnon porticus magno palatio
ad xdem Saphianam usque pertingentes exstruuntur. MagUtri architecti centum, operx decem millia.
Ccementum ui subactum.
-
,
, . , . , ,
.

, ,

,

Loouna dimensus imperator Juatinianus, cum

petram Stepbuneam a bemate ad imam usque
apsidem reperiaset, majoria Trulli super eam fundamenta jecit. Ab apside vero ad exteriorem usque
narthecem, in solo palustri et limoso fundavit.
Fandamentum autera aggresaus, Eutychium patriarcbam evocat,qui pro ecclesiee structura preces
funderet. Tum imperator auia ipae manibus com
tcata caementum accipiena Deoque gratiaa ag*na,
id primua omnium in fundamentum jecit. Ante
coBptam vero templi atruoluram, oratorium rotundum aureo fornice instructum, egregio circumquaque lapillorum ornatu, Joannia Preecnrsoris voca-

1193

APPENDIX AD MiCHAELEM PSELLUM.

catum prope horologium excitavtt, quod "Jam

baptiaterium nuncupatur; itemque huic vicina
Metatorii diflcia, ubi cum proceribus auia maneret, et sffipe cibum aumeret. Tuacquoque porticura
totam, qua tranaitua a magno palatio ad Magnam
ecclesiam fieret, aediiicavit; ut quotidie (empli
etructuram adiena a nemine conspiceretur. Erant
porro magiatri architecli centum, quorum eingulis
centense opers aderant, ita ut decem millium numerum explerent. Et quinquaginta quidem magietri cum tarmie suis dextrum latus eediflcabant;
quinqaaginta alii pari modo einietrum, quoflemala
quadam diligentia citiua aediflcium assurgeret.
Terapli flguram angeluaDomini in aomnia imperatori ostenderat. Princepe autem architectue me-

1206

,
*
,
, *
,
0* .

, ,
,
. ,

,
. *

.
chanicus ac templis excitandis idoneua erat. Pro ~
aqua vero, bordei ia cacabie elixi liquorem cum .
, .
calce et teatamiacebant. Eratque bordeaceusliquor
ille viacoaua, mucoeue atque tenax. Simili modo ,
diaaectoa salignos corticea in oacabos cum bordeo
miaerunt, quadraaque maaaaa paraverunt quin- . ,
quaginta pedes longaa, totidem lataa ac craaaaa , . "
viginti; eas nec frigidaa neo ealidae, eed ad glutinia /
tenacitalem intepeacentea in fundamenta jecerunt: ,
aubetrataeque maaaas paria longitudinia et latitudi- ,
nia lapidea impoauerunt : qu coagmentatio ferri ', , ,
6**(*
duritiem aemulabator.
, . ,
, * .
1

Bxpensarum prima subductio. Magister Strategiui solvendm pecunim dejmtalur. Imperator horis pomeridianis, Troilo cubiculario comite, quo ctdtu vestium ad siructuram accedebat, fabrU ae operit promissis
stimulandis.
Ubi autem fundamenta ad duorum cubilorum C ,
altitudinem e terra erecta aunt, ut ait aupradictua ,
auctor, qui expenaarum rationem aoripto tradidit, , *.
ad quadringenta quinquaginta duo centenaria tota ,
aurama deducta eat. Miliarisia enim argenteae , palatio efferebantur, q a s ia borologio depoaeban- ,
tur, et quotquotlapidea advehebant, orgeoteum , ,
quotidie accipiebant, ne quia moroae aut cutn taa- . dio ageret, maledictaque jactaret. Quidam vero ex ,
iia qui lapidea geatabant, cum iratua mcBatuaque . < ,
easet, in terram deoidit et attritue eat. Pecuniam
erogabat predictua Strategius Justiniani imperato- .
ris apiritualia frater. Erectia pilia,imperator aomno , '
meridiano abatinena, mafrnaque cora el aollicitu- ^ ,
dine, polientea ceedentesque lapidea et fabroa , , aliaaque operaa, Troilo cubiculario comite, inepe- ,
otabat, et ad opue impigro capeaaendum promiasie , *
atimulabat. Et ideo semel aut iterum per hebdo- ,
madarn, prater conatitutam mercedem, modo nu- ,
miama, modo duo cuique largiebalur. Qirotiea , . ,
autem apeotatum aocedebat, linea veeto tenui et ,
candida induebatur, teoue item audarium in ca- *
( .
pite gerena, io manu vero baoillum.
Ignaiius architectorum princeps. Hujut filto tupra portiau dextri laterts apparet angelus, eunnchi /ormo,
qui templum Sanctx Sophix nomine donandum innuit.Puer divitiis ac digniUUi auctus ad Cycladai tnsulas
relegatur, et quare.
Erectia porro aupremia tam dextri quam ainiatri
,

1297

ANTIQUITATES CP.

1208

, laterie fornicibus, ipsique iu ecypbi moreoi oble-

,
6 '

.
,

, ^
.
. ,
, ,
, ,

,
;

ctis, voluit imperator ut mtliarisia in dte Sabbati

ex palatio exportarentur; erat quippe bora diei
pexta juasitque Strategius cum operae turaartifices pransum ire. DeecendeDB vero predictuB Ignatiue mechaaicus, filium snpra porticus dexlri lateria ad instrumentorum custodiam reliquit. Erat
autem puer annorum circiter quatuordecim. Sedente puero, eunuchue quidam splendida veete
indutue, forma decorus, velut nimirum ex palatio
missu* sese puero eietit et a i t : Quid causae est
cur opifices opus Dei non cito perOciant, eed eo
relicto oomeeeatum abierunt? Gui puer, Jamjara,
inquit, domine, aderunt. Ille vero, Vade cito et
evoca : nam opua perfici aummo aludio cupio.

, .

Poero aulem ae dioeasuram negante, ne ferra-

, , , "
,
, , ,
, ,
, ' *
.
, ,

. ,

,
,

quippequi juaaua sim bio ministrareet custodiam

agere. Uia auditia puer celeri cursu proflciacitur,

relicto Dei angeto in euperiore parte ediflcii cuetode: ao ubi patrem architectorum principemcum
reliquis convenit, rem ordine narravit. Pater vero
filium ad imperatorem adduxit. Imperator enim ad
oratoriura eancti Joanoie Preecursorie in horologio
prandebat. Imperator autem, auditia qus narrabat
puer, eunucboa omnes evooat, ac puero ostendit,
soiscitans, Hiccine eat? Tum puer, Horura, inquit,
nemo eet, neque enim borum quisqaam eiraile

C qaid babet illi, quem in templo conepexi. Tunc

.
, ,
, ;

, '
, .
, ,
(3 ,
,
,
,
, , " ,

. '

menta perirent, ait eunuchua : Abi quamprimumet

dio'ut celeriter veniant. Nam juro tibi, fili, per
aanctam Sophiam Dei verbura, quae nunc aediilcatur, me noa bino diceeeurum dooec tu revertarie,

imperator angelum esae Domini tum ex ejua aermone tam ex jurejuraodo cognovit, prseertim
puero affirmante fuieae illum veete oandida, genia
ignem vibrantibos, et vario vultu ; ac Deum magnia
laudibua cumulavit imperator dicena : Deo sane
acceplum est hoc opus, hserebamque multum anxius
quo nomine tempum appellarem. Exindeque teroplum appellatum est Sancta Sophia, quod algniflcat, Verbum Dei. Re vero aecum perpenea, imperator aic ait: Non sinam puerum ad templum remigrare, ut angelus Domini illud in perpetuum
cuatodiat, quemadmodum juramentopollicitue est.
Bi enim ad fabricam redierit puer, angelus Domini
abibit, cum puero dixerit, Donec redieris, Tmpera-

tor itaque consilio oum prapcipuia aenatorum ea-

*
crique ordinis paetoribus inito, hanc ab illie sen ,
teotiam accepit: Ne mittas puerum ad fabricam,
, '.
ut angelua illud ex jurejurando quo ae obetrinxit,
,
ad flnem uaque mundi, Dei joasu, custodiat. Divi ,
tiie igitur et dignitate auotum puerum, volente
, .
patre, ad Gycladae insulas relegavit. Uoc porroan
geli cum puero colloquium, in dextera parte pilea
, *
Boperioris forniois, ad Trullum ascendentibus, ba , '
bitum est.
, ' .
, .
(3 ,
.

1299

APPBNDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

1900

Angelus, eunuchi forma, imperatori anxio ob pecunte penuriam, apparet, et magnam auri copiam in opta
fabricx promittit, et sequenti die largitur.
Cum autem artifices, poatquam ad eecundas por-

ticns pertigerunt, superioribus, columnia ao fornicibu6 erectia, circumpositae fabricae tecta imposuissent, imperator ob pecuniee penuriam vehementer angi ccepit. Stante autem illo in superiori
fabricae parte, cum Trullum aBdificaturus eseet,
Sabbato jam inclinante dio, eanucbue ille veste
candida anxio imperatori se sistit, sicque compellat: Quid pecunioe causa domine, angeris? Jube
cras cito venire quoadam ex optimatibus tuis, et
quantam fuerit opus auri aignati summam afferam.
Sequenti vero die veniens eunuchus fabricam v i aentem imperatorem offendil: qui Strategium deputavit, et Baeilidem qneatorem, Tbeodorum patricium, cognomento Colocyntbem, qui etiam erat

, , , ,
.
,

, ,
, ,
* ; ,
.

,
, $ ,
, , , -

prefectua, cum eervis circiter quinquaglnta, mulie , ,

viginti, ao buJgarum viginti septem paribus. His ,

ille asaumptia per Auream portam cum ad tribir

nalia venisset, qui miaai erant viderunt aiupenda

, ,

palatia : atque ex equis cum descendiesent, per

admirandam scalam ab eunucho ducuniur. Tum

clave aeneaet aplendida cubiculum aperuit. Utvero
magiater Strategiua narravit, pavimentum totum
auro aignalo atratum et plenum erat : acceptaque
pala eunuchue, aiogulia bulgis auri centenaria

. ,
, ,
, ,
.

quatuor immisit; nempe simul ceotenaria octoginta, et cum tanto munere imperatorem remiait, clauaoque coram eis cubiculo, in quo aurum
flignatum erat, ait illis : Haec afferte imperatori, ut
in fabricae opua eroget. Illi, eunucho ibi rclicto,
quod acceperant, imperatori aurum deferunt. Ille

, *
, ' * ' .
*
,
,
, -

vero obetupefactua : Quonam, inqait, conceaaiatia, C . *0 .

quisve eunucbus ille? Ipsi vero cuncta ordine narrant locum eediflcii, vimque auri immenaam in cubiculo jacentem. Gupide imperator exspectabat reditum eunuchi : cum autem non veniret, aervum a
pedibue ad illum misit cumque locum in quo palatia viderant, domo vacuum deprebendisset,reversu8 cuncta imperatori renuntiat. Stupore percul8U8 ille, re intellecta, dixit: Vere ipse Dei angeius
erat, et miraculum effectum est, ut aciamua,ac Deo
gloriam tribuamus.

,
, ' ,
; ,
,
.

, ,
*

' , ,
. , , " , ,
, .

Divino monitu triplici apside stu fomice bema illustraiur. Pilm omnes inierius exierixuque ferreis vectibus
ferruminantur, ac oleo et calce obducuntur, et iia variorum marmorum incrustationes aptantur.
Gum autem eacrum bema perfecluri, ac per for- D

aioea vitro instructoe lucem intromiesuri eaaent,

praecepit arcbiteclo, ut unica apaide concba lucem
acciperet: ruraumque mutata eententia, jussit per
duplicem apeidem immitti lucem, quia murus D U I lis flrmatus tignie, qualia nartbeci ac lateribue
adhibita faerant, pondus non admittebat. Reliqui
vero artiflces contendebant, unicum fornicem esse
illustrando bemaii eatis. Anxiue itaque princeps
arohitectorum inopaque oonsilii erat,quod iroperator modo apaidem unam,modo duas conatrui jube-

,
, *
, *
, ,
, . >
,
, ,
, ,

1301

ANTIQDITATES CP.

1302

. Sollicito autem illi et ibidem etanti feriae quart hora quiota, apparuit angelue Domini, epeoie
et forma imperatorem referene,imperatorio vestitu,
rubris calceie, eumque sio afFatur s Placet ut t r i plice apside conoha lucem accipiat, triplicique porticu bema illustretur, ia nomine Palrie et Filii et
Spiritus aancti: et statim ab oculis ejus evanuit.
Gonsternatus architectua in palatium repente concedit, et imperalorem asperius increpat. Tu, inquit, imperator talis cum sis, non constanter unoque modo loquerie. Hacteaus imperabas unum
fornicem, mox duoa ad illustrandum bema sdiQcari; jam opere abaoluload rae venisdicens : Tres
fornioea lucem bemati faciant propter ildem Trini . latia. Imperator cum nosaet 86 illa die et bora e
[] palatio pedam non extulieee. Certo, inquit, novi
angelum Domini esse qoi te allocutus est; utque
* .
- ju88um eat facito. Omnes porro pilaa interius exteriuaque ferreie vectibus ferruminat tenentur ut
,
inter
ee bsreant, et immot consistant, oleoque
* , ,
et calce obductaa : et ita variorum marmorum
*
incruatationee aptata fuere.
.

' ',

,
* ' ,
,
. * , , , "
, *
, , *
6 , ,

. ,

Ex insula Rhodo lateres ad Trulli struciuram afferuntur. Reliquix sanctorum in duodecim ex iis reponmtur.
Sacerdote pro ecclesix firmitate preces fundunt. Commissurse ae reliqua ornamenta auro obducuntur.
Templi parvimentum pntiosis omatur marmonbtis. LaUra iiem variis marmoribus decoravit, ac ingentibxa
et pretiosis lapidibus constravit.
, ,
* ,
, , , , * *
. - Q
, .

, ,
, , ,
. ,
' ,
. '
* ,

,
,
,
.
. '
, ,
, ,
, . ,
,
* ,
, ,
,
,
*
u

Misitveroimperatorin ineolam Rbodum Troilum

cubicularium, Theodorum patricium et Basilidem
queestorem : qui ibi ex creta ingentea taterea paria
ponderiset longitudinia confecerunt, ita inacriptos.
DeuB fundavit eam, et non commovebitur : ad-

juvabit eam Deus mane diliculo : atque bos,

cum eorummolem easent dimenei,ad imperatorem
miserunt. Duodecim vero laterea hujusmodi uni
nostrorum pondere parea aunt; qood in genus luti
]6via8imumait,8pungio8um et candidum.Hiocetiam

Trullua pumicea esae vulgo creditur; aed non ita

ee 68 babet, quamvie eit levissima. Tum quatuor
ingentie molis atructi fornicea : poatea vero Trullura in rutundam formatn aedificare orsi, xn laterea
poauerunt, et inter xn lalerea eacerdotee, pro eccleaise etructara etfirmitate preces fandebant. Hino
opera in singulia duodenia lateribua singula foramina exoavaat, quibua venerabiles et aacrae variorum saoctorum reliquiae immittebant, donec
perfecta et absoluta Trullua eaeet. Erat aatem illa
inaolenti et novo fabrica? genere sublimis consietena. Ao deinde absolutis elegantibus illis et roagnificia marmoreia inscrutationibue, earum commiaeuraa auro obduxeruot, neonon columnarum
capitella et anaglypba; pariterque peryetilia porticuum eecund tertisque concameralionis. Omnia
deraum auro puroobducta et decorata aunt; cujus
laminee duo epiaeaj digitos erant. Tecta item
omnia sive a superiori porticu secundae concamerationis, aive a lateribua et locia circumpoaitis,
quatoorque nartbecibua uaqae ad circumjacentia
veatibola auro enoaoatico opera oonfecto pplendidieaime exornavit : porticua item auperiorea, co-

1303

APPBNDIX AD MIGHAELBM PSELLUM.

ov

1301

lumnas et incrustationee marmoreas pari oroa- &* ** * * *c *

.
mento decoravit. Terapli quoque pavimeatum va
riis pretiosisque marmoribtiB

ornavit. Lateribue

vero extrinseeus et e vicino positis perpolitie, ea

candidis pretiosisqoe ac ingentibus lapidibus constravit.

$ ? ,

Saerum bema ex argento confecit. Ostiola, qudiuor mensas, archiepiscopi f-honum, etsactrdotum sedilia septetn, ex argenio deaurata. Sancta sanclorum infra gradus siia. Ciborium ac reliqmi altaris describuniur.
Sacra menta ex variis lapidibus pretiosis et metaUi generibut opere fusili conflata.
Bacrum bema ex argento splendido, perystilia
,
et columnae cum ostiolis ex argento deaurata con-

cinnavil : cuncta argentea auro oblila. In sacro

autem bemate quatuor mensas columnis innixae
erexit, qnas etiazn auro obdiixit*. pariterque eeptem sedilia sacerdotum cum archiepiscopi tbrono,
et quatuor columnis, ustrinque posita deauravit.
Cum autem religioni duceret ingredi in adytom,
quod Cycliura vooant, infra gradus situm, Sancta
sanctorum illud appellavit. Golumnas etiam ingentis molis erexit argenteas, auro oblitas cum
ciborio atque liliis. Ciborium autem argento encaustum fecit. Ciborio imposuit globum ex auro

- . , . , , ,
,
.
, '
, . " ,
,

Bolidum, pondo centenariorum octodeoiui, liliaque

aurea pendentialibrae centum eexdecim; supraque . illa auream crucem onm lapillie pretioeia, iieque , ',
rariesimie. Crux vero aeptuaginta quinque libra- *, ,
rura pondere erat illud aulem excogitavit, cum
sacrara meaeam preetantiorem, et ipso auro pre , tiosorem efficere vellet: accercitie peritis homini- '. , bus bene multie oonsilium auom aperuit. Illi vero, Q In fornacem, inquiunt, conjioiamus aurum, ar 6 ,
gentum, lapidee pretiosos omnis geoeris, raarga- , - *
ritas, zambicas, 8 , Buccinurn, plambum, ferrum,
etannum, vitrum, et ei quod est aliud metalli
genus.Hsc veroin mottariie contritaetconglutinata

* ,
, , ,
, , , , ,

in vas fusorium infuderunt : postque eadem igne

liquata, extracta ab artiQcibus in formam conjecta
eunt: atque hac mistione composita sacra mensa
ingentie pretii eductaeet: quam tum imperaior suo
loco positam.columnie ex auro eolidis ariagemma
ornatissuffuleit;etcircumpositosgradueinquibus
stare eolent sacerdotes ad eanctam meneam osculandara totos item argenteoe, dcauratos effecit.
Mareautem,ut vocant, sacrs mensee, iaaestimabilibus lapillie constravit et auro obduxit.Quis vero eaoram mensam conspioatue DOD stupeat? aut quis ^
eam poesit diutiue contemplari ? cum variia coloribue varie micet; videaturque nunc auri, nunc
argenti fulgorem referre, modo sapphiri instar
rutilare, et,ut verbo dioam, multiplicium colorum
radioe emittere, eecundum Daturara lapillorum,
marmorum et omnie generie metallorum.

, ,

, * , ol
,
* '

*
, ,
. , .
, ;
,
,
, , -

, , , *,
, ;

Foret mperiores ac inferioret xdis Sophianx eburnem anaglyphis ornatm ae deauraUe numero 365. Aiim par
tx argentex deauratx. Lignum arcx. Pavimentum auro solido sternere cogitat JusUnianmi. Intra tpatihm
annorum octo et quatuor mensium cotuiruitur xdes Sophiana.
Fecit ctiam foree in ioferioribue et superioribus
' dibue ex ebore aoaglyphis ornato ;deauratoque,

1305

ANTIQUITATES GP.

, 1306

'. - numero treoenta aexaginta qainque.In prioriautem

,
baptiaterii introitu electrinaa portaa adornavit. In
. narthece item electrinaa portaa mediooria magni
tudinia. In aecnndo autem narthoca eburneaa por * ,
iaa et trea foree; qoarum duae quidem mediocria
, , ,
magnitudinia, media vero longe maxima argeatea
*
auro obducta: omneaqoe item portaa auro operuit.
,
Trium barum forium interiora, pro lignia novia,
.| ,
lignia exaroacommunivit.Gum autem pavimentum
,
auro aolido aternere vellet, cohibitue eat a quibua '
dam niathematicia dicentibus ; Futuriatemporibua
'
venturi eunt operatorea inopea, qui templom eolo
? . '
qaabunt: de illorumque aententiaapropoaito aba ',
tinuit. Singulia porro diebua imperator doo millia
,
miiiariaiorum in pulverem projiciebat; expleto , . .
que opere, artiflcea veepere pulverem exportantea,
.
sibique rapientea miliariaia reperiebant. Quod ideo
, ,
agebat imperatorutoperaa lffltaa alacreaque redde , .
ret. Et aio quidem, ut dictum eat, materia aeptem

annia cum dimidio collecta fuit. Templam vero ab
, '
illia deoem millibu8 magna cura et aollicitudine
,
operi incumbentibua intra annorum octo et qua ' .
tuor mensium apatium, exstructum et perfectum
R

eat. Ita ut in totum opua anni aexdecim impenderentur.

Ambo trullum auream lapidibut preliosis omatam habuit., Crux ae rsliqna ambonis ornamenta aurea erant
lapillis distincta.
.
Ambonem cum aolea construxit : babuit item
, .
ambo trullum auream cum lapidibua et margari '
tia. Ambonia crux erat pondo centum librarum,

ornata carbonculia et teretibua margaritia. Galeri
,
ex auro aolidi, columellarum looo ambonia aupe .
G riora occupabant.
Os ptUei ex Samaria advekitur; Tubas vero xnex RUrichunU. Crux in scevophylacio. Reliquiae imposilx
columnis.
.
Putei 08 ex Samaria advectum; ideoque aacer
" ,
puteus vocatuaeet, quiajuxtaillum ChriatuaSama .
ritanam allocutua eat. Tub autem enee quatuor,

quaein eacro puteo collocavit, Hiericbunte deferri
,
curavit, quae tuno angeli tenebant, ut quod olim
* , 'factum esaet cum Hierechuntis muri corruissent
.
imitarentur. Veneranda autem illa crux, qu atat
,
hodiein scevophylacio, eatmeneura atatur Jeau
,
Cbristi Domini nostri, quam viri tidelea et magni
.
momenti ad ipaum Cbristum in Jeruaalem accura , tiaaime sunt dimenai. Eaque de cauaa argento i l * ,
lam etlapillia circumdederuntauroque obduxerunt:
, . 0 et ad banc uaque diem morboa curat, sagritudinea
araovet et demonia pellit. Singulia columnia aupe .
riorum et inferiorum dium aancts reliquiae impoaits aervantur.
Vasa ac alia ornamenta ad quadraginta duo millia con&ciuntur. Alia tunt aurea tantum, alia lapiUis ornata.
Possesionibus ac aliis reditibus ecclesias ditat. Sacerdotum ac eaniairicum numerus.

, ,
, , ,
* ' * -

Multa autem et varia, qnas ad duodecim aolemnium dierum featorum oultum pertioerent, ex
auro tota facienda ouravit, videlicet aacra Evangelia, malluvia, urceoloa, calioea, patenaa, diacoa:
omnia ex auro faota et margaritie gemmiequa or-

130

APPBNDIX

AD

MIGHAELBM

PSELLUM.

nata, ad quadraginta duo millia oumero erant:

' , ',
altari pepla aeu aedium eacrarum aulaea aurea la- $ .
pillis sulcata trecenta : coroDte centum, ut auam
queque eolemnitae baberet. Velamina aorea cali- '. ',
cum seu poculopum margaritis et gemmis ornala ' ', quadraginta duo millia numero erant Evangelia , '. viginli quatuor singula centenariorum duorum : , ,
tburibula aurea carbunculis decorata triginta sex , ' . 'pondo libraram quadraginta. Multifida oandeiabra ', ,
botri in morem concinnata ambonis et bematis, oecnoQ muliebris utriusque conclavis atque nar-
tbecis ad sex millia exauro eolido. Ad usum vero ,
iempli irecenta sexaginta quinque pra3dia asaigna- . vit, ex iEgypto, India ac toto Oriente etOccidente, ,
ac imperatorio diplomate cautum est, ut singulis , p'
qaibusque feetivitatibus darentur olei mensuro .
mille, et vini mensurs trecenta?, panee propoei-
tionis mille. Simili quoque ratione sacerdotum vi- * , ces qaotidianas constituit, eam adeortem depa- .
ians oum aacerdoteB, tum alios ad inflmum uaqne gradum numero mille, cantatrioea oentum, in doas
hebdomadas divisas. Gellula circumposita? clero aealgnat pro cujueque gradu sunt: cantatricibus vero
duo aaceteria in domicilium tradita.
f

Cruees seplem, singulx unius centenarii pondo. Candelabra item aurea varii generis 61 lapillii omaia ;
alia ut altari inservirent, alia vero qum manu gestarcntur. Impensx actse in slructuram ambonis ac
solem.
f ,
Gruces item eeptem fieri curavit, poado eingulae
centeDarii unius, pervariie lapillis pretiosis magni-
ficeornataa; ita ut octo centenariie aestimarentur: ,
itemque duo candalebra aurea qum manu gesta- " " ' .
rentur, gemmia et maximis margaritia distincta, ,
q u etiam ffietimata fuere auri quinque centena- ', '.
riis : alia quoque duo candelabra aurea qu manu
geetarentur sculpta ingentis magnitudinis;quorum g '. pedesex auro eolido eestimali eunt auri libriacen-
tum undecim: fecit item candelaa variae lapillis .
diatinotaa numero qoatuor, ut atarent aupra aurea . '
et crystallina candelabra. Alia quoque conficienda , *
, '. curavit, ut altari inaervirent. Ad ambonem item
deputatue sumptus eat, qui ex iEgypto taatum , exactus eat ad numismatum trecenta eexaginta ' quinque centenaria. Ha?c auppeditavit ad ambonem ,

cum solea : quam pecuniam ex pacto acceperat " " ' '.
uaque ad duo milia fcentenaria.] Magnus eaim Conatantinua a barbarie Peraarum regibua et mb aliu
multia gentibus ceutenaria tria millia et sex solvenda edixit.
Jiutinianus templum Sophianum gedificare caspit el absoloit. Quatuor nartkeces, quatuorfluminaex paradiso
exeuniia appellavit. Mare in dextro latere dextri gynaeciti, Leontarium locus ubi taxerdutez lavaba*tw.
Metalorii cubiculum.
Porro JuBtinianuB solus et templura eediGcare D

incepit et inceptum absolvit, nemine aut in expenearum aut in operie partem veniente. Eratque
illod pulcherrimum spectaculum si variam templi
pulchritudinem conspiceres,quodundequaque auro
ei argento fulgeret. Neo minue admirabile accedentibus pavimentum videbatur, quod marmorum
omaigena varietate micantium coagmentatione,
ceu in mari atque in flumiDibue aquae fluere viderentur. Nam quatuor templi finea, sive nartbcces,
qaatuor flumina ex paradiso exeuntia vocavit;
lageaaque iecit, ut quiiquis pro peocatis aegrega-

, , ,
,
.
,
,
.
'

.
f >

1309

ANTIQUITATES CP.

1310

' , retur, istic stationem haberet. Girca vero Phialam

fecit duodecim porticus cum puteis, leonesque
. ^
lapideos aquam,quo se populus lavaret, eruotantee.
, *
Indextero autem latere dextri gynsoiti, mareuniue
,
cubiti concinnavit, ut aqua aacenderet, acalamque
, * unara, ut supra mareaacerdotea tranairent. Posuit
,
itemconohas seu receptacula aqu pluviae, duode, , ,
cimque leonee aculpait, pardoe duodecim, damas

duodecim ; qua3 macbinia quibusdam aquam evo , * .
mendo, aolia aacerdotibuaUavandi copiam facerent;
* , '
locum vero Leontarium nuncupavit Appellavit
, * porro Metatorium cubiculum illud epeciosum, au , .
roque ornatum ab ae ibidetn exetructinn, ut cum e
templo exiret, ibiqueaceret. Templi demum a te( ,
cto ad pavimentum auro argentoque obducti spe, ;

oiem eximiamque pulcbritudinem quis, ut par eet,

narrare poaaet ?
Justinianm die vigesima secunda Novmbris, solemni pompa templum Sophianum una cum patriarcha tngredilur. Dei teqnenti umpli apertionetn facit. Quas largilione* populo iune fecerit.
" '
Absoluto templo sacrisque vaais caeterisque or, ', ,
nameotis, eolemni pompa, die Novembria vigesima

secunda e palatio in Auguationia atriuro, qua ad

borologium iter eet, in quadragis eat ingreaaua :
, '
maotavitque bovea mille, ovium aex millia, cervos
, ' , ', ',
aexcentoa, auea mille, gallinas decem mille toti ',
deraque pnllos. Eademque die trium borarum
.
apatio elargitua eat pauperibua et egenis tritici rao ', '
diorium triginta millia. Quo peracto, Justinianus
'
iroperator oum oruce ac Eutycbio patriarcha co .
mite templum ingressus est: tum a patriarcba

dilapaua a regiia foribue aolua ad ambonem us , *
que cucurrit, extenaiaque in coelum manibus ait *.
, *
Gloria Deo qui me bonore eet dignatua,ut tale opua
,
perflcerem : vici te, Salomon. Poat ingreasum,

, . Q conaulare8 largitionea feoit, magiatroque Strategio

, , in pavimeotum effundente, tria centenaria populo

diatriboit. Poatero die lotidem vel holocautomata
*
cum mactaaaet, iempli apertionem fecit, et per
,
dies quiodecim uaque ad aancta Tbeopbania, epu , '
laa et pecuniam populo dilargiebator, gratiaeque
{3,
Deo agebat. Et boc raodo deaideratuni aibi opua
.
perfecit.
.

Trullu* mdi* Sophianm sseundo Justini ctm corrutiset, ambonem, soleam ac pavimentum c&ntrivit
Causm ruinx. Readificatur iisdem lateribus Rhoditi. Ambo vero solea et pavimentum ex materia longe
minorU pretii construuntur.
, - D Duravit autem Trullus illa nova inaolito etru ,
cturae genere a Juatiniano excitaia, ei ambo ille

aumptuoaieeimua et admiratione diguuecum solea
'.
et vario templi pavimento annoe septemdecim.Post
,
mortemvero Juatiniani,imperium excepii Juatinue,
, ',
ejus ex aorore nepoa *, cujus anno aecundo, feria
, ,
quinta diei hora aexta, Irollua oorruit : atupen , *
dumque ambonem, aoleam, sardonychos, zamby, , ,
coa, sapphiroa et margaritaa, cum aureia colu . ,
mellia contrivit. Apaidee vero, columns et edificia
,
reliqua intacta immotaquemanserunt. Tunc impe.
rator, evocatia arcbitectia, aciacitabatur quee cauta
, ' ruin trullo fuiaaet. Quod avunoulua tuoa, i n -

1311

APPENDIX

A D MICHAELEM

PSBLLUM.

1312

quitmt, amotis citiua quam per erat ligniea fuloi- , &

,
mentia, maturius muaivoopere exornare studuerit:
quodquo, ut latiue pateret aepectu, aequo eubli- *,
miorem illam etoxerit : et quod operse acalaa et *
auatentacula caedentes projicerent; hinc factum * ;
eet, ut ex eorum pondere trulli fuodamenta nec- ' |5,
dum aatia excoctce diaailirent. Heecartiflcea impe- [] ,
ratori, qui item addiderunt: Si jubeaa, domine, [] .
trullum planiorem in cymbali convexi formam * ,
oonatrui, miite in Rbodum inaulam, ut avuDOulus , , fecit, jabequeiatio lalerea ex creta Rbodia parari, , ', ,
equali cum pristiaie pondereet sigillo. Tumjussu ,
imperatoriaparesadvecti lateres aunt. Sio rursue ,
ereoU trullua, demptis e pristinffi sublimitate ulnia . ,
quindeoim, eaque io tympani morem aptata, ao '
metu ruinffl oitiue iterandae, fulcimenta Hgnea per
annum integrucn relicta eunt,donec excootobumo
re trulli fabricam jam Grmiter consistero periti de- , , ,
prebenderunt. Ambooem vero et soleam oum paria ,
aumptua et maguificentia conetruere non poaaent, ,
longe minoria illum pretii exlapidibua et columnia .
argento veatitia. cum cancellia in orbem argenteia
et aolea exaedificarunt. Trollum autem amboni , imponere noluit iraperator expenaarum vi deterri- , , :
tua. Sternendo pavimento cum iile variia coloribua
diatinct et prsgrandea tabule non euppetereni, .
miaao Maaaaae patricio et propoaito in Prooonne- , , .
aum illic marmora paravit, terre colorem prefe- ,
rentia, necnon alia praaini coloria, quae flumina ia ,
mare influentia repraaentat.
,
,

Dum trulli pegmala dirumperent, xdem Sophianam aqua rcptent. FaUunturqui Jtutino Thraci illitu Uructuram ascribunt. Sub Jusliniano celebratur quinta synodus. Encssnia eccletige S.apostolorumeodem imperanU.
Lues s&vimma urbetn CP. invadit, deinde terrm motus. Concubitores masculorum gravtter puniuntur.Jtutinianus equestrem sibi statuam in Augtutione erigit. Delisarius in Africam contra Vandatos mittitur.
Deinde dux exercitus in ejus tocum Justiniano creatur Salomon; sed malo omine.

:
Cumautem trulli pegmata dirumperent, etligna "
dejecluri eaaent, eccleaiam aqua ad ulnarum octo ,
altitudinem repleverunt : aicque fundamenta non ,
coDCtitiebantur. Falluntur itaque qui putant, Jua- . , '
tinum Juatiniani avunculum quidpiam in ea ex- * ,
atruxiaae; tree aiquidem aunt, Justiniua Trax, , ,
Justinianue conditor et deinde Jualinua aororia ' *
ejua filiua, de quibua pluribue in Chronicia narra- ,
tur utouilibet legenti patebit.Sub Jualiniano igitur .
qui templi conditor fuit, oelebrata eat aynodue ,
quinta contra Severum anno imperii ejue decimo': ', , *
itemque anno ejua imperii vigeaimo primo, oele-
brata auot encsaia Magn ecclesias. Poat obitum ' .
vero Theodore uxoria ejuecelebrata aunt encenia ,
SS. Apoetolorum -. quo tempore tanta luea Cona- * '
,
tantinopoli fuit, ut mortui inaepulti manerent,
9

quod grabbata eooleaiarum et edium oadaveribua ^ , >

effereadia aufficerent. Gum autem imperator

grabbata mille ooofloi

juaaiaaet, cum ne illa qui-

dem aatia eeaentjOurrua quamplurimos etjumenta

parari juaait, ut mortui iia efferrentur. Peraeveravit porro heo graviaaima conlagio binia menaibua,

.
,
, ;:
, *

 ANTIQUITATES CP.

1313

',

1314

Julio et Augaeto. Hino magna tonitrua et fulgura

, *
,

, *
, .

,
. *
,
, ,
*
.

. \ _ / . .
-

i . . .*.
"
2..I
D
,
,
M

.
(5 ,
, ,
, .
*

, *
, .
, , , .
,
,

delapsa, quo multoa corabuaeerunt: quin etiam

terraa motus maximuaet nniversalis, ita ut domus et eccieai mult Gonstantinopoli oorruerent, multique opprimerentur; imo eliam murus
urbia, el roaxime ad Auream portam : laocea
item, quam atatua in Foro sancti Constantini
ereota gestabat, in terram decidit; diuque terra
in illa commotione maneit. x tantae calamitatis
mceroro imperator in Natali et in sancta Epiphania
Christi, eine corona prodiit, et conaueta duodecim dierum convivia non celebravit; aed omnia
pauperibus distribuit. Narraol autem mare a terra
tribua milliaribus pree concuasione receesiase, et in
aqoarum recesau periisae navee. Delapsa item eat
trullua Magnae ecclesiffi, ut euperiue
:

:L

recensitum

J_ u

eat; quam ipae restauravit, ac aecunda

Encaenia
laetiora et splendidiora celebravit. Ia cum edidicisset mascuiorum concubitoree esee, cum perquieitione facta reperisset eos, aliia quidom veretrura
amputari jusait, aliis calamoe acutos in verendorum meatue infigi, ipsoaque nudos in Forum
quasi ad triumpbum adduci jussit. Inter eos
erant cives et senaiorii viri multi, nec pauci praesules;qui ita publice circumducii in Foro nudi
raisere interierunt. Hino incusao metu valido,
cteteri reaipuerunt: Nam ululabat, inquit, pinus,
quia cecidit cedrua. Erexit autem oolumnaro,
qoaxn vocant Augustionem, cui equestrem atatuam Buam imposuit : quae eioiatra quidem rotundum pomum tenet, quo indicatur orbia impe-

, C rium peoes ipsum eese : dexteram vero proten , , , [], ' .

, , ' . "
,
, ,
,
*
,
, *
'. '
, .

debat jubentis moro, ao dicentis : 8tate [Pera]

et in Romanorum terram ne impresBionem faciatis. Misit porro Belisarium ducem cum innumerie copiis, navibus et pecunia multa, qui
VaDdaloa debellaret, et Africara devaataret. Qui
prudenter et sagaciter omnia depreedatus, spolia
brevi in urbem deduxit cum divitiia multis et
triumpbavitin Hippudromo, conaulatum gerens in
urbe; ita ut Justinianue in aliera numiamatis
parte eeipsum repreeentaret, in allera vero Beliaarium armatum, cum bac inacriptione, Belisarius
gloria Romunorum. Eoimvero invidia, ut aolet
rebua proeperrime soccedentibua inaidiari, Belisarium quoque ita adorta eat. Nam calumniis im-

, , ^ petitua a prsfectura Bummotus est; in ejuaque

' ,
locum Salomon dux exercitua missus est, qui cum

non valeret ea, q u Belisarius paraverat, tueri,

omnia Vandalia conceaait.

De prodigioso cane. Pontem Sangaris, necntm multas eccUsias ac urbes Justinianus exstruit. De iis Procopius
Ubro pctavo. Justimanus alienus vera Dei religione morilur.

Erat porro illo tempore faber aolariua quidam
, ' ,
nomine Andreaa. Is habebat canem rufum ac cae . ,
cum qui prodigia edebat. Nam praesente turba
, ,
in Artopoliie et in Foro, cum clam iato cane adBtantium annuli aurei, argentei, nei per totam
,
urbera deferrenlur, et a domino euo in eolo poaiti
, ,
pulvere operirentur, tum jubente illo cania ain , ,

1315

APPENDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

gulis Buum restitnebat : aimiliter variorum imperatorum nuraismata permista, nominatim, demonatrabat: quinetiam in turba astantiam virorum et mulierum, desigaabat eaa quae pregnantea
essent, meretricea, mcecboa, cornutos; itemque
miaericordea et aordidoa; omnia oum veritate
indicabat. Quare dicebant iilum apiritum Pythonis babere. Ipee autem imperator multaa exetruxit
eccleaias, urbea, necnon pontem Sangaris. Quae
omnia Procopiaa hiBtorious octavo libro deecripsit. Sub flnem autem vile su imperator Juetinianus, excitato corruptibilis et incorruptibilis dogmate, a vera Dei religione alienua obiit, oum
Justinum eororia filium, tuno ouropalatem imperatorem deeignaaaet.

1316

, , , <.

'

* :
, ,
, , ,
, . " '

, ' .
,
, .
.

TESTAMENTUM SALOMONIS *
(Ferd. Flor. Fleckiue, Anecdota saera, Lipsiae 1837, ex cod. ma. Parie.)

Testamentum Salomonis filii David, qui regnavit in ,

,
Jenualem, et ditioni stix et imperio subjecit omnes
, * '
aerios, terrenos et subterraneos spiritus, per

quos et omnia opera templi supereminentia fecit;
*
qux potestaies eorum in homines, et quorum an *
gelorum ope ipsi dxmones impotentes redduntur
.
patefaciens.
.
Sapientii Salomonis.
, ,
Benedictus es, Domine Deus, qui dodisti Salo
moni talem potentiam : tibi gloria et virtus in
. '.
Bfficola. Amen.

Et ecce dum adificaretur templum urbie Jeru, ,
ealem, et laborarent operarii, inter eos ventt
Ornias daemon ab ocoidente, et accepit dimidiom
( ?) *
mercedis protomagistri adolescentuli et dimidium
oiborum; ineuper et pollicem dexteraa manus Q
'
ejua eugebat singulis diebus; et maceacebat puer
'
qai erat dilectua regi valde. Rex autem Salomon
,
ad 86 vocatum quadam die adolescentem interrogavit dicena : Nonne pr offlteria operariia labo- . ,
,
rantibua in templo Dei te diligo? dedi tibi duplum
mercedia et cibaria duplicia : quomodo singulis
diebua et horia maceacia? Puer autem ait r e g i : Rex, , , ;
, ; '
quaeso, audi quae acciderunt, et quomodo ae ba* Eat hoc monumentum Byzantinum, aeepe memoratum in opere Peelli De operationibus dxmonum. Latuit in aliquot bibliotheoia Enropa?, ejuaque fragmentum j a m refertur in Fabricii Cod.
Pseudeptgr. Vet. Teat. I . 1047 aq. Per mediam
vero, quffl dicitur, tatem bio liber iate aparaua
in raytbologi* Salomoneae foate eat babitua. Hiatoria Salomonia fabuloaa magnam partem buic
libro adneotitur. Nomina dasmonum aape sunt
phantartica, neque orientalia, neque ocoiaentalia,

aed libere flcta vel inventa. Pariaiia com versarer,

hujua alteriuave nominia deemoniaci originem quraivi in Peraicia, apad hujua dialecti gnaros, sad
fruatra. Salomo erat nomen coliectivum eapienti*
et in demonia ditionis, magicam contra genioa
maloa. Adjecta narratiuncula apocrypba de Salomone, idololatriaa dedito, qui poatonoribus viim
annia in vesaniam inciderit, eupplicii cauaa. Habet
boc flmdamentum in V. T aed auctum eat tradittone reoondita. FLEGX.
M

1317

TESTAMENTUM SALOMONIS.

<& ; /
* , ,
, ' .
, (? ) (),
' *
.
*
, ' .
,
, ,
,

(ic), j
,
, *
, , ,
, *

'
,
.
, .

'
,
, * ,
,
, *
' , ,
" ,

*
. ,
,
*
,
,
* , "
.
, ,
; ' *
" ' ,
.
* ,
, .

" , ,
, ,

,
.
,


, . ; ,
' *
{

1318

beai aervaa ttins. Poatquam receaaimoa omnes ab

opere templi Dei, oceidenle eole, dum requiesco,
Venii unua malorum spirituum, et aufert a ma
dimidiom mercedia me, et dimidia cibaria.
Deinde prehendit dexteram manum meam et augit
pollioeni meom, ei ecoe angUBtiatur anima raea,
et oorpoe meum maoie conflcitur per aingulos
dies. Heo audieoe ego Salomon ingreesuB aum

templum Domini, et oravi ex tota anima mea

nocte et die ut daretur dasmon in manus meae, et
voluntati meee eubjiceretur; et ecce dum precea
effonderem, data eet mibi a Domino Sabaoth
gratia per Miohaelera archangelum, ejua annulus
aoilicet, habene eigillum sculptum ex iapidepretioeo, et dixit mibi : Acoipe, Salomon rex, iili
David, donum quod miait tibi Dominua Deua,
exceleieaimua Sabaoth, et concludoa omnia dmonia terra? roascuia et feminea; et oportet ope
eoruzn ediflcari Jerusalem, et portare te aigillum
iatud Dei; aculptura autem aigilli armnli ad te
mieai est quinquisema (quinque inatrumentia quadratorum aignata). Bt laetior faotue ego Salomon,
cantabam et magniflcabam Deum ooeli et terrs;
et mane vocavi puerum, ot dedi ei annulum, dixiqne illi : Acoipe hoc et in qaa hora venerit ad
te dsmon, ia pectue ejaa projice hanc annulum
et dic ei : In nomine Dei, huc vocat te Salomon
rex; et featinana veni ad me, nii timens, neque
formidana quidquam eorum qus auditurua es a
demone. Et saacipiena puer annolum abiit. Et
ecco oonsueta bora venit Oroiaa maJae dsmon
ut ignie ardene, ut raporet mercedem poeri; ille
vero, juxta mandatum regia, projeoit anDuJum in
pectua daemoniB, et d i x i t : Huo vocat te Salomon
rex. Et abiit fealinanB ad regem. Daemon autem
clamavit dicene : Puer, quid boc feciati ad me ?
Hecipe annulum a me, et ego dabo tibi anrum
terr; aume tantum hoc a me, neque me trabaa
ad Balomonem. Puer autem dixit demoni: Vtvit
Dominua Deua Israel, non te dimittam, ted buc
vfni. Et cito abiena ad regem latua ait : Adduxi
demonium, , ut praecepisti, domine, et ecce
stat ante forea aulae regi tuaa vociferana, et deprecane magna voce, offereDe mibi argentum et aurum
terr, ut non adduoam ipaum ad te. Et hia auditia
Salomon eurrexit e throno et exiit ioras, in atriazn
) aul83 palatii sui, et vidit daemonera frementem
et trementem, dixitque ei : Quie es tu? Qui
a i t : Ego Orniaa nominor. Et dixit ei Salomon :
Indica mibi, daemon, aub quo aigno jaceaa. Sub
Aquario, ait ille; et veraantea per concupiacentiaa geDeroaarum in terra puellaram, aub aigao
preedicto, eoa atrangulo, aed non aliter quam pitoa; tres formaa induo, qoando tenentor hominea desiderio feminarum : ego tranaformor in
mulierem eleganter vealitam, et palpantibna me
hominibua inter aomnum, illudo eia; nuno vero
rureum alatua fio eub aeriia looia; videor etiam ut
leo, et pellicior ab omnibua demonibua; ortua

1319

APPENDIX AD MIGHAELEM PSELLUM.

1320

eura ex archaogelo Uriel, potentia Dei. Ego Salo- , , ; *

mon audiena nomen archangeli, gratiae agena

glorificavi Deum et Dominum cceli et terra; et
aigillo notatom eum ordinavi in opus lithotomiae,
ut oederet petras templo, allataa per mare
Arabi, jaoentes in littore. Formidans aotem ferrum a d . . . et dicit mibi : Queeo te, rex Salomon,
sinas me liberum 6886, et ego adducam tibi omnia demonia. Nolente autem eo aubjici mihi,
oravi archaagelum Uriel ut veniret mibi in auxilium; et oito vidi archangelum Uriel de coelis venientem ad me; et jueeit angelua ut cete maria
venirent abyaao; et projecit 8ortem suam in
terram, illaque subjeoit demonem magnum; et
prscepit daemoni magno et audaci Orniae ut cde-

. '
.
,
, ' '
, ,
' * .
,

,
.
,

ret eaxa in templum; et aicego Salomon glorificavi

*
,
p

, -

Deura COBU et terrsa crealorem; et prascepit Orni

ut voniret cam eorte sua, et dedi ei annulutn dicens: Vade, et adduc mibi huo principem omnium

'
( ) ,
, ,
, .
demoDiorum.
, ,

* ^ , *
-
*
, ' ",
.

Orniaa autem acoipiena annulum, adiit Beelzebul babentem potaatatem in daemonia, et dixit
ei : Huo vocat te 8aiomon. Audiens Beelzebul
dixit e i : Indica mibi quis eit iate Salomon de quo
loqueria mihi. Ornias autem projecit annulum in
pectus Beelzebul dicens : Advocat te Salomon |
rex. Exclamavit vero Beelzebul voce magna, et
projecit flammam ignia urentem magnam, et eurgene aecutua est Orniam, et veait ad Salomonem.
Ut autem vidit (sic) principem demomorum, gloriflcavi Dominum Deum ooeli et terr creatorem,
et dixi : Benediotua 68, Domine Deua omnipotens,
qui dedieti puero too Salomoni in eapientibus residentem sapientiam, et subjecisti mihi omnem
potestatem diaboli. Et interrogavi eum dioene :
Indica quie sia. Et ait demoa : Ego sum Beelzebul princeps daemoniorum ; omnia daemcmia
prope me praaident, et aata oculos pono cujuaque deroonie formam. Ipse vero nuntiavit
mibi ad me adducturum omnes immundoa
epiritus concatenatoe; et ego iterura glorificavi
Deum CCBII et terr, et gratiaa ago ei aemper.

, , ;

. " * * '0
*
, *
($(3
* .
* ^
,
* .
,
, ,
, , *
,
* ,

*
.
'

, .

Qusaivi a domone utrum easent inter eoe femina; illo autem affirmante, dixi ego me velle eaa
cernere; et abiena Beelzebul featinana adduxit
mibi Onoecelida, formam babentem mira pulchritudinie, et illecobraa raulieria coloriboa bene ornat, et cornibua armatam in capite. Venienti au-

* ,
* ,
,
, , . '

(1) Lacuna in taxtu. Ad marginem lateralem .

TESTAMENTDM SALOMONIS.

13

1322

eT. - tem dixi ; Indica mihi quia aia. Qua? reapon * (?) dit : Ego Oiioscelie vocor apiritua : venerabi *
lis creata sum; aolitaria in terra, apecua au
reum habito, in loco multae varietatia. Quaa; '
doque bomines euffoco per laqueum , quando (ad marg. ) '
que procul a natura in angulia abacondor; ple , ,
rumque autem ia precipitiia, cavernis, abye eis scdea mea ; saepo etiam inter homiaes

veraor, et femina vidcor eaao ; maxime au
tem inter eoa qui aubfuacam cutem gerunt: ipai
enira aub eodem aidore mecom eunt ; aidua
' ,
enim meura hi clanculum etaperte veneranturne ^
ecientea quod ibi ipais noceant; et valde me ad

malefaciendum provocant : volunt enim par me .
moriam (templum) aurum acquirere ; et ego p r , ?. , beo parura hia qui bene me adorant. Interrogavi
,
eara ego Salomon : Unde oriunda es tu?Et ait
(sic ?) .
mihi : voce intcmpesta vocati echo hominia
; 3
plumbi (sic) emissa in aaltu nata sum. Ego
,
autera dixi ei : Sub quo aidere ambulaa? Quae

ait : 8ub eidere lunao plens, nam luna plerumque
; ,
iter facit. Et qiiia eat angelua qui te impoteniem
. (sic)
facit? inquam. Et d i x i t : Qui in te regnat. Quod
ego in derisum accipiens, praecepi ut percuteret
, , ,
eam milea; at illa clamana ait : Tua ego, rex,
, '.
propter datam tibi aapientiam Dei, et propter an
gelum Joel. Bt praecepi ut ipaa necteret canna ,
bim ad chordaa, in opere aodiiicationis Dei; et aio
,
aigno notata, et vinculia conatricta, imbellia. ita
'facta eat, ut nocte et die staret ad nectandam
. ,
cannabim. Et prscepi ut adduceretur mibi aliud

" daemonium, et protinua ad me ingreaaua eet daa-

, , ;

; ' *
,
^

*
, ($ic) ,
,
^,
,

,
D
*

.
, ,
,

. ,

,
,
, .
' '
; PATHOL.

Ga. CXXII.

moa Aamodaeua vinctua, ft interrogavi eum : Tu

quiaeat?Qui cura ira et furore aapiciena me,
d i x i t : Et tu quia ea ? Et dixi ei : Sic vexatua
talia reapondea mibi ? Qui ira porcltua ait : Scd
quomodo tibi reapondeam ? Tu enioi hominis f l liuaea; ego autem angcli progeniea por filiam
hominis natua aum; unde nullum verbum arrogana coeleatis generia ad terrigenaa ; quare aidua
meum fulget in coelo, et illud hominea vocant
Currum ; alii vero Draconia illium ; familiaritate
utor cum sidere ejus ; et multa ne tne interrogea,
quia rcgnum tuum poat tempua breye conteretur,
et temporalis est gloria tua ; et modicum nos regca et ruraum potestatem babebimua in humanura genua, adeo ut noa venerentur ut deoa, ignoraotibua bominibua nomina praepoeitorum inter
noa angelorum.
Ego Salomon b$c audiena, accuratius vinxi cum,
et juaai ut plectcretur ncrvia boum, et declararct
quo nomine vocarctur, et qu esset ipsiua operatio.
Qui dixit mihi : Ego Aamodosus nominor intcr
raortalea, ct labor meus est ut novi nupti nolint
commisccri; et plane deterreo eoa per multoa
casua, et rauliorum adoleacentularum pulchritudinem delco, ct corda iramuto. Dixi aulem ei :
Hcec sola est cura tua? Qui reapondit : Horainca
excito ad rabicni et concupibC3ntiaa; babentea
4>

APPENDIX

1323

AD MICHAELEM PSELLUM.

uxores propriaa, rarsus ad alienaa abire nocie et

die, ita ut peccalum corapleant, et in ciedea aberrent. Adjuravi eura per nomen Domini Sabaotb
dicena : Deum verearis, Aamodaee, die rnibi quis
te angelus impotentem faciat. Qui ait : Raphael
arcbangelus, qui stat ante thronum Dei; ejicit in
me jecur piacia et fol in fumum redactum auper
oarbones ericeos. Interrogavi rursus eum : Ne
celes mihi verbum : ego enim eum Salomon filius
David regia Iarael: indica mihi nomen piscis
quem tu vereris. Vocatur, ait, ailurua, invenitur
in fluminibus A98yriorum ; quaro has regiones circumeo. Cui dixi : Nihil aliud in te, Aamodaee?
Et reapondit : Novit potestas Dei qui per hoc sigillum alligavit me insolubilibus vinculis, quod

1324

*U ' * -

, ?
,
*
, ', .
, '
.
,
' * '

*
''
.

vera sint quae dixi tibi. Quaeao te, rex Sulomon, ~ ' ; \

ne me ad aquaa damnes. Et aubridena dixi illi :

Vivit Deus patrum meorum, ferrura portabia tu et
lutum facies in omnem diflcationera templi, conculcana pedibua tuia; et praecepi ut darentur ei
decem bydriae ad portandam aquana; et valde
ingemiaceoa daemon jussa mea iraplevit; hoc feci
quia futura noverat praeaoiena malus daemon Asmodsus, et glorificavi Deum ego Salomon, qui
aapientiam dedit aervo ejua; jecur autem et fel
piacia cum fragrante etyruce aolvcna combusai
super AsraodcEum, quia potcna erat, et inutilia
ilebat ejua indolia acerbitaa. Et vocavi ut ruraua
ataret ante me Beelzcbul princepa d&moniorum,
et aedena auper thronura ioclytum nimia, dixi ei :
Quare tusolua imperasdaemoniis ? Etait: Quia eolua

,
' '
. , ,
.
* ,
, ,
' ,
*
. '.
,
, '.
,

',

exiatimor inter coeleateaangeloadelapaoa, Ego enim C , -SsedebamiQprimocoelopriiBusangelusvocatus Beel- (V) (2) .

zebul, etnuncdomioor omnibuain Tartaro vinctia.
,
Ilabeo etiam filium qui perambulat in mari Rubro,
et certo quodam tempore revertitur ad me subditus,

et opera aua mibi detegit, et confirmo illum ego.

; *
.
* *
* .

Ego Salomon dixi ei : Beelzebul, quae eat operatio tua? Et ait : Reges peeaumdo; diruico una
cum extraneia tyrannis; et daemonea meoa immitto in hominea, ut in eos credant et pereant;
et electoa

eervoa

Dei, aive

aacerdotea, aive

fidelea, viroe ia deaideria culparum malarum

et hffireaeon pravarum, et operum nefandorum
excilo, et mibi morem gerunt, et iu pcrditionem
eoa impello ; et invidiaa, et caedea, et bella,

et maaculorum concubitua, ct caetera mala hominibua infero, et deleo mundum. Dixt igitur ei :
Adduc mibi filium tuum quem dicia easo in mari
Rubro. Et ait : Non ego illum adduco ad te; veniet autem ad me alius daemon uominc Epbippaa
quem vinciam, et ipae ex abysso rcducet mibi
fllium. Cui dico ego : Quomodo est in abyaao
(2) At in marg. latorali: .

),
; ,
* ,
,-

,
,
, *
,
, ,
, , ,
, ^, * .
,
' * .


;,

1323

TESTAMENTUM SALOMONIS.

1326

, - \ marie filius tuus, et quod nomen ejus? Qui ait :

.
*;. ,
; ,
' ,
' , .
:
.
*
(sic) ' ( ?) ,
, ' ' ,
' '
, .
, .

me interroges, nec enim poteria a me diecere; ipso aulem ad te vcniet per meara jussionem, et aperte loqnetur tibi. Et dixi ad eum : Indica mihi pcr quom angelum impotens efficiaris.
Qui ait : Per sanctum et venerandum nomen omnipotenti9 Dei, vocati apud Hebraeoa in Scriptura,... cujua numerus 644; apud Grsccos Emmanuel : et ai quia Romanorum adjuraverit me pcr
magnum noraen poteslatis Eleeth, evanesco. Quod
audiens ego Salomon, obatupui; et juesi ut exaecarct marmora Thebaea. Cum autera inciperet
raarmora secare, caelera daemonia exclamaverunt
voce magna, gementes propter regem euum Beelzebul. Ego Salomon inlerrogavi eum dicene : Si

, - g vis requiera capere, oarra raihi de cceleatibua.

\v , - Dixit Beelzebul : Audi, rex, si adoleveris atacten,

',
.
", , (sic)
, ,
, * ,
,
, (, ?) '
(sic) .
, *
'> ,
sot. ,

et thus, et bulbos marinos, nardum et crocum, et

lampadca accenderis septem, in terraj motudomum fuLies; et si purus exsistens, accenderia,
Bole auroram inflammante, videbis tunc dracones
coelestes quomodo volvantur, et eolis currum
trahant. Ego Salomon haic audiene, increpavi
eura et dixi : Sileas usquo adbuo, et ecinde marmora, ut praecepi tibi. Et benedicens Deum ego
Salomon, jussi ut adeaset mihi alius daemon ; et
veuit in conspectu meo unua qui vultum gerebat
ia aere alte levatum, et reliquum spiritus sinuosum instar cochleac; et plurimos contrivit milites ;
tremenduiu autem excitabat de terra pulverem et
eursum attollebat, et rursum projiciebat, ut nos

(sic), C obstupefaceret, et intorrogabat quid mihi esset

, -

tanti momenti ab eo quffirendura ; et surgeos exe-

pui in terram in eo loco, et signavi annulo Dei, et

eic atetit aura.
,
, * (3)
' .
' ; "
tuno interrogavi eum : Tu qui ea ? Tunc rur(?) (4)
eus pulverem excitans reepondit mibi : Quid vis,
, . . ',
rex Salomon ? Et reepondi : Iodica mibi quid d i , .
cas, ego volo te interrogare. Bicque gratiaa ago

Deo qui rae sapientem fecit. ut coneilia eorum
.
excludantur. Et dixit mibi : Ego sum spiritua ci (sic) ' ;
ncris. Et dixi ci : Quas est operatio tua ? Qui a i t :
, * JJ Homincs tenebris obvolvo et campos incendo; et
" '
domos destruo; in ajstu autcm maxime labor
'. ' ,
meua ; quando vero opporttmitatcm invenio,
, "
angulia mccaium aubeo, nocte et die : jam enim
.
Magni iiliua aum. Dixi ergo ei : Sub quo aidere
; (5) (sic) stus ? Qui ait : Sub ipaa aummitate cornu lun
, ),
quod ad meridiem invenitur, hic mihi sidua
'
est; quia ainisiros Buccesaue icbria tertiaria* or [sic) '
dinatus sum ut tollam ; propter hoc vidcntcs
- mulli bominum, ia terliaria febri deprecan(3) I Q raarg. inflmo est corroctio h. :
^
.
(4) Scriptio eat :

(5) Dativ. correctio anpra posila. Nam in linea

regulari acc. .

1327

APPENDIX AD MICHAELEM

tur in tribus nominibus : bis Boultala, Tballal,

Melchal, et eano eos. Dixi ei ego Salomon : Quando vis malo facere, per quem male agie? Qui
a i t : Per angclum per quera tertiaria febris quiescit. Interrogavi eum dicens : In quo nomine?
Et ait : Arcbangeli Azael. Advocavi archangolum Azael, et sigillo notavi daemonem, ctjussi
ut lapides magnos apprehendene, ia suporna
templi deferret operariis : et vi coactus daemon
juaaa implevit; et rursua glorificavi Deum qui
dedit mihi talem poteatatem. Et praecepi ut
adeaset mibi aliua dasmon. Et venerunt spiritus
septem femiaei simul vincti et connexi, pulchri
facie et forma praeatantea; et videns ego Salomon
interrogavi eos : Qui estis vos ? Quae unanimiter
eadem voce dixerunt : Nos &umus ex trigiata t r i bus comitibus principis tenebrarum ; et ait prima:
Ego suai Fallacia; secunda : Ego sum Diacordia;
tertia : Ego sum Clothod, id est Pugna; quarta :
Ego eum Invidia ; quinta : Ego 8um Foriitudo;
sexta : Ego sum Error; seplima : Ego aum Peseima ; et aidera noatra in coelo sunt septem astra
qufle parva videntur, in Concordia ; et ut dea? vocamur : eimul loco cedimua, et eimul babitamus
nunc Lydiam, nuno Olympum, nunc vcro altum
montem. Et interrogavi eas ego Salomon sigillatim, incipiena a prima uaque ad septimam. Prima
dixit : Ego sum Fallacia; decipio, machinor hinc
et hinc, bseresee excito ; aed babeo domantcm me
angelum Lamecbalal. Similiter et accunda ait :
Ego sum Disoordia, contentio contentionura ; fcro
ligna, lapidea, gladioa, et arma mea ubique loci;
sed habeo angelum comprimentem me Baruchiacbel. Similiter et tertia dixit : Ego Clotbod nominor, id est Pugna ; quia ut corona? perdantur et
capiti cingantur efficio;et quid multa dico? Habeo angelum qui mc irritam facit Marmaratb.
Similiter et quarla dixit : Ego faoio ut homines
non aapiant: menauro, aeparo, divido, comitante
me Diacordia; homiuem sejungo a conjuge sua,
et filios a parentibus, et fratrea a fratribua ; et de
me quid multa? angelum habeo qui me inutilem
facit, magnum Baltbioul. Similiter et quinta dixit:
Ego aum Fortitudo ; vi tyraonoa constituo, regea
dejicio, omnibua adveraariia robur precbeo; angelum babeo qui me caaaam facit Aeteraoth. Similiter ct aexta a i t : Ego sum Error, rex Salomon
et te decipiam aicut et decepi, et feci ut interfioerea fratrem tuum; ego dcuipio vos, ut explorentur sepulcra; et effoaeorea doceo ; et aoiraas
averto ab omni religione ; et alia multa prava in
me; habeo autem angelum qui rae iropotentcm
facit Uriel. Similiter et septima dixit : Ego aum
Pessima; et to ipaum depravabo, quia inducam
Dianae nexua, quoe tandem me libcrabit; pcr eara

(6) Ha?c ad marg. sunt.

(7) In tcxtu .

PSELLUM.

132

,
, .
" , ; ,
.
;
.
, * ,
*
.

*
.
,
*
' ; ,
'
.
'

(sic) '
* ,
,
, (sic) * -
, , , ", *
^ ,
.
, , '
. ,
' [ (6)] ,
, , ' '
, .
' , '
,
;
.
, ,
,
(7)
, * :
' ;
, . '

, ,
. *
, ,
(8) (ifc)
( ?) ;

,
1

(8) Verba in marg. sopremo inserta leguntur.

1329

TESTAMENTUM SALOMONIS.

-
.

e n

1330

oportet facescere concupiscentiam, nisi

* -

adversura me deeiderium sapieotiaa feceris ; si

* (?)

quia enim aapiena eaaet, non ad me verteret

" *
greasua.
, () [ sic, ?] '
, " .

{sw) ,



.
, .

, '
. . . - B
. ; .
,
, ,
, *
,
,
^ , , , ;
, .
. ,
.
, ,
, ; ,
, ' ,

Ego Salomon audiens et adrairans, aignavi eas

annulo, et deinde qualeserant, jussi ut effoderent
fundamenta templi quoniam bis centum ct quinquaginta cubitorum erat longitudo ; dixit autem
eas robuataa eaae; et pariter murmurantee operi
instabant, ut jussa perficerent. Ego Salomon laudana Deum preecepi ut adcsset mihi alius dsmon;
et oblatum est mihi daemonium, bomo babensomnia membra, aed acepbalus; et ego videns dixi
ei : Iodica mihi quis sia. Qui ait: Oasmonium exsisto. Et dixi ; Quiel Qui respondit Ego Invidia
vocor ; capita enim jucunde comedo, volens mihimet caput praestari, et non aatior; desidero autem tale caput habere, quale et tu. Haec audiens
ego Salomon aignavi eum, extendens manum meatn in pectus ejus; prosiliit daeiuon, et &e praecipitem dabat, et ingemuit dicec9 : Ebeu 1 ubi eum !
proditor Arnia, lumen perdidi. Dixi ei ego Salomon : Dic enim mibi unde videas ? Qui a i t : Per
senaus meos. Ego igilur Salomoa inviam ejue vocem audiens,et volena manifeatiua diacere, interrogavi eum : Uade loqueris ? Et a i t : Ego, rex Salomon totua vox aum, multorum enim hominum
vocea bffireditavi; quotquot enim viri muti vocantur, borum ego capita concluai quando pueri nas-

- p
, , ,
,

,



, .
, , ' ;
,

'
(sic) : = )

. * *

, * '

cuntur, et diebus octo tempua proveniunt; tunc

claraante puerulo, apiritua, et per vocem ejus

eubintro; finibua cuatos invigilo, et occuraus
meua noxius ; et cito arripieoa manibua, velut enae caput amputo, et auperimpono mibi; et aic ab
igne atante in me per collum consuraitur; ego
aum qui laesionea magnaa et insanabilea pedibua
immilto, et uloera facio. Et ego Salomon audiens,
dixi ei ; Indica mibi igitur quomodo emittaa
ignem ; a quibua amaudes illud. Et ait apiritus :
Ab Oriente : hio enim nondum inventua eet elbourion (nebulo?) iate, quasi de boc ipao ae jactana,
cui featum lucornarum accensionia peraolvunt bomines : cujua nomen invooant aeptem spiritus coram me, et ipae medetur eia. Dixl ei : Indica mihi
nomen ejus. Qui ait Non posaum indicare; ai

enim dixero nomen ejus, insanabilem me facio,

at iate venit ad ipaum nomen. Et baec audiena
ego Salomon dixi ei : Loquere igitur, per quem
angelum impotena efficiaria tu. Ille autem : Per
ignitum fulgur, ait. Et postquam adoravi Dominum Deum Iarael, jussi ut in obaerfatione eaeet
euper Beelzebul, oaquedum clamor feati euperveniret; et maodavi ut adeaaet mitai alius apiritus.

; , .
, (sic) .
.
,
Et venit in conepactu mto canis, epecie ma-.

1331

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

gnua, et locutua eat voce magna dicens: Ave, domine rex Salomon. Slupofactua ego Salomon dixi
ei : Quis ea, canis! Qui ait : Ganis tibi videor eaee; anteta enim, rex Salomon, ego vir eram faciena injustain mundo multa; supra modum acieatias Borutatus aum, et viribus praevalui ut astra
coeli possiderem; et plurima deorum opcra perfeci; ego enim lsdo horainoa nostro eideri obsequentes, et in insaniam verlo; ct freneticos homines gutture obtineo et sic interficio, Dixi autem
ei ego Salomoa : Quod esl nomeu tuum ? Qui ait :
Baculue. Et dixi ei Quoo estoperatio tua? et quid
potes boni facere? Et ait: Da mihi unum servis
tuis, et adducam eum in loco montla,et ostcndam ei
lapidem praeainum fluctantem, quo ornabis templum Domini Dei. Hoec audiens cgo Salomon, jussi
ut abiret eervus meus cum eo,habcna annulum aigilli Dei secura. et dixi ei : Quem tibi ostenderit
lapidem praesinum, signa annulo hoc, et diligcntcr
locum conaidera,et buc dflemonem adduc mihi. Et
oatendit ei daemon lapidem praesinum, et Bignavit
eum,et adduxit mibi daemonium ; et decrevi cgo
SalomoD, oircum aignana ambos dextera, ut capite
carentem similiter et bunc cancm magnum vincirem, et canis custodiret spiritum igaitum ut lampadarum lucem die ac nocte per gultur praeataret
laborantibus operariis. Et tuli ego Salomon e metallo boc lapidis ducentoa sicloa in superficiem
altaria, aimiliter pro parte anteriori; et ego Salomon poatquam laudavi Deum, et conclusi theeaurum lapidia hujua, jusai rursum ut daemonea
marmora caederent ad aedificationem operum Dei;

et cum oraasem Dominum, ego Salomon interrogavi canem : Quia te angelua impotentem facit ?
Et ait dfflmon : Magnua Brieus. Et benedicena Dominum Deom cceli et terrae juaai ut astaret alius
dssmon : Et venit in conapectu meo leonia forma
rugiene, et slans respondit mibi dicena : Rex, sub
forma bac quam habeo, apiritua sum nullo modo
valena excogitari; ego in omnea homines in morbia jacentea auperveniena exailio, et pertinaciorem facio bomioem, ita ut imposaibilia fiat ei
diaeta; alio gaudeo honore,o rex; daemonem ejicio;
habeo autem aubditaa mihi legionea ; omnia loca
me capere possunt, et aimul omnium desmonium
legionem qu mihi aubeat. Haeo audiena ego Salomon, interrogavi eum : Quod nomeo tuum?Qui ait:
Leonifer, rath (raultus ?) genere. Dixi autem ei :
Quomodo impotens fiaa tu cura legione tua, vel
quie te angelua impotectem facit? Et dixit roihi :
Si nomen dixero, non meipsum vincio solum,
aed et aubditam mihi legionem deemoniorum. Dixi
autem ei: Adjuro te per nomen DominiSabaotb,
ut dicaa quo noraine impotena iiaa tu cum poteetale tua Et dixit mibi : Spiritua qui pro raagnia
viria multa paeaurua eat ab bominibua, cujue no-

1332

, , , *
. ;
, , ; .
' , ,
, ,
' ' :
.
^,
* ,
. " ;
, '
; ; '
,
', , .
, , ,
, ' ,
* ,
, :

*/. ' 6
, ,
.
^ ,


(ftV)
.

,

,
,

,
, ; "
* .
,
*
*
' ,
.
, ,
. , *

(9) (sic) *
' ' .
, , .
*

, (iie) .

vet. Cod. hoo etiam apograpbum eaae, teatimonio eat, quod (i) cam punctie diacriticia (i)
SitE eolet,
ubique.

i333

TESTAMENTDM

SALOMONIS.

1334

, men calculus 644, quod eat Emmanuol, qui alli , ' gavit nos : qui et tunc vcnlurus est per aquam
.
deorsum praDcipitare nos, in tribus autem charac , - teribua dejicere (DOS) cum strepitu.
' . (sic)
, ' , 0 , ,
,
.
,
,
, , ,
,
.

. ;

EtcgoSalomoQ haecaudiena, etglorificans Deum

condemnavi legionem ejus ut ligna comportaret a
aaltu ; ipsum autom Leoniformem,ut fruata secaret
dentibus ad exustionem caimoi eemper ardentisin
templum Domini Oei; et postquam adoravi Dominum Deum Israel, jussi ut adeaaet mihi alius daemon. Et venit in conspectu xneo draco tricepbalus tremendi coloris, et interrogavi eum : Tu quis
ea? Et ait mibi : Spiritua triplex aum, tribus acti-

, . bua occupatus : ego enim in ainu mulierum ex

*
(sic) '
(10) (sic)

" ,
.
* '
*
', ,
*

g
,
, ,
* , ,
*

* ;

*
,
.

* * **
' * , ;
,

cneco parvulos, et aurea torqueo, et facio vagientea

et aurdoa, nam in tertio capite meo rureua illabuntur; hominea percutio in inferiori parte corporia,et facio ut cadant, et apumaa edant, et dentibua fremant; est mibi modua quo imbellia fio: pra?significataJerusalemJn locoquidiciturCephalaeum:
ibi enim praedestinatus eat Angelusmagni consilii,
et olim aperte auper lignum manebit; ipse me
juaaum agere non sinit; et ia loco ubi sedes, rex
Salomon, atabit columna ia aere, e mari Rubro
educta a porphyrino dajmone qui dicitur Epbipaa,
qui ab interiori Arabiain nave incluaua adducetur
ante te. Et in capite templi quodccepiati aedificare,
rex Salomon, latet aurum multum,quod tu effoaaum
tolle. Et ego Salomon, mittena puerum meum, i n -

veni sicut dixit mibi daemon ; et poatquam eum

annulo aignavi, laudavi Dominum Deum. Dixi
ergo ei : (De te) quid dicia (aeu quia diceria)?
Reapondit daemon : Caput sum draconum ; et i m peravi ut laterea compoDeret in templurn; babebat

manue bominia. Et adoralo Domino Deo Iarael,

jussi ut adeaaet mihi aliua dsmon. Et venit in
conapectu raeo spiritua feminae similis, cui tot
capita quot membra, et crinibua aoluta; et dixi

ad eam : Indica mibi quae aia. Quas ait. Et tu quia

ea? Vel quid opua babea audire qua ad me attinent? At ai via diacere, eto enim vincta in conapectu tuo, vade in celiaa tuas regiaa, et poatquam manua ablueria, aede iterum ante tribunal

; ' * tuum ; et tunc interrogabia me, et diacea, rex>

,
qua? sim ego.
, ,
, , , .
.,
, , '
,
, ,
,

(10) .

Et cum ha?c feciaaim ego Salomon, aicut praeceperat mihi, contendebam per inaitam mibi sapientiam, ut poaacm audire operationee ejua, et
nolaa apcrire bominibue; et aedena dixi ad doemonem : QUJB ea tu ? Et a i t : Ego dicor apud

1335

APPENDIX AD MIGHAELEH PSELLUM.

1336

hominea Obizouth, qua nocto non dormio, sed *;

perambulo omnem mundum, propter parientes

feminas; et per horam divinans conaiato ; etsi opporiuae aupervenerim, strangulo ; sin minus, abeo
in alium locum ; una enim nocte inefficax discedere
nequeo; spirilus enim pemiciosua sum, innumeria gaudens nominibua et formia; et modo hic,
modo vero illic versor, et assigaatas rogiones deambulo ; sed ut est nunc, signans mo annulo Dei,
nil fecisti; non adsutn tibi ; tu niaeil mibi imperare
poteris ; nullum enim roibi est opua, nisi puerorum
ablatio, aurium surditas, oculorum laesio, faucium
frenatio, mentium araissio, et corporura cruciatus.
Haec audicns ego Salomon, admiratus eum apcciem ejus ; contemplabar omne corpua ejus tene-

,
* ( ante b. verbum ad
marg.) . , . -;*,
"

,
(sic) ?] ;
() ' (?)
*
(sic)
,
, ,
, , -

brosum ; faciesautemejus tota lucida, virideacens, , , -

et crinaa ejua bispide, ut draconia ; et omniai

membra ejus iaviaibilia; et vox ejus manifesta
pervonit ad me. Et ego aopbiamate circumveniena
eara, dixi : Indica mihi, male apiritua, quia te angelua imponentem faciat? Quae ait : Aogelua Dei
vocatua Apharoph, quod interpretatur Raphael,
a quo nunc imbellia in omne tempua; cujua
nomen ai quia hominum didiccrit, et super parturientem feminam scripserit, tunc ingrcdi non potero ; cujua calculus est 640. Et ego Salomon haeo
audiena, laudavi Dominum, ct juaai ut vincirenlur
crinea ejue, et suspenderentur ante templum Oei,
ut omnea filii Israel venientes et videntes glorificarent Dominum Deum Israel, qui dedit mibi facultatem, et aapientiam, et potentiam a Deo por
annulumiatum. Etrursuajuaaiutadeaset mihi aliua

daemon. Et venit conspectu meo draconiformia

circuravolutatus, faciem babena et pedea hominia,
reliqua vero membradraconia, et alaa in dorao; et
ecceegoetupefactusdixi:Quises, odaemon;etquis dicaria,et unde veniaa indicamibi.Et reapondenaapiritua dixit: Primum astiti tibi, rex Salomon, apiritua deificatue inter hominea, nunc autem fraclua
viribua per dalum libi annulum Dei et sapientiam ;
et nunc ego aum qui dicor alatua draco,non commiatua multia mulierii)U8,8od paucis et formoaia, quae
aideria hujus nomeo babent; et abeo ad caa quaai
apiritue penniger alliciena per divitiaa, et illa
quidem auper quam irrui, fructua qui natua eatex
ea, Gupido fit; cum autera a viria portari nequeat,

, , 6 ; ;
6' , ' ;,
. **
. , :,
, :

', ',

- (]
, ,
' . , '
, ;
,

,
:
:
. :
, ,

, () ;
; : ;
(); , .
(sic)
, ,
.

procax factus eat, aicut et mulier. Hasc eat operatio D

mea : pone igitur ut ego aolua coercitua fuerira,

reliqua vero dasmonia molestiam a te patientia,
tumultuentur, veritatem omncm dicant : ipaane
lacient ut per ignem perdatur electum nemua Jignorum quod colligendum est ad cedificationem
templi? Et haec ut dixit daemon, vidi apiritum ex
ejua egredientam, qui incendit nemus Libani,
et combuaait omnia ligna qure componabam in
templum Dei.

, * (stc)
*

, ,

, ,
* .
, * ($ic),
, *
. , -

1337

TESTAMENTUM SALOMONIS.

1338

, , ,
.
, Et vidi ego Salomon quae fecit apirilue, et ad *
miratus sum, et laudans Oeum interrogavi dmo , ,
nem draconiformem dicens : Dic mihi a quo an ; '.
gelo impotens efGciaria ta. Et a i t : magno aa ,
gelo qui sedet in eecundo COBIO, qui vocatur Hebraice Bazazath. Et cgo Salomon haec audiens, ad . ;
vocavi angelura ejus, et condemnavi ut marmora
,
secaret in aedificationem templi Dei : et benedi
cens Deum jussi ut astaret mibi alius daemon. Et
,
venit in conapectu meo aliua spiritus quasi femi .
nas faciem babena in bumeria autem alia duo ca ,
pita cum manibue : et interrogavi eam : Dic mihi
*
/ ' , ; ' quis 88. Et ait : Ego eum Eaepsigoa, quse et raultis nominibuB vocor. Et dixi ei : Quis te angelus
. ,
viribua frangat? Quae ait : Quid quseris, quid cu* *
, , , , pis ? Ego mutor, ut dea vocata ; et mutor iterum,
etaliam apeciem babeo; et ne velis ex istis scire
,
omnia quae sunt de me ; sed quoniam ades mibi,
,
'
' , , ,
* ,
'
, *
, ,

, ,
/,
',
* *
,
' , ,
; , *
.
, ,
, (3
(?) ,

, , , '
,
,
* ,
{ * *
,

propter hoc audi : Ego aaaideo lune, et ideo.trea

formas habeo : quuodoque quidem magicis arlibua aubjecta a aapientibua, flo quaai Tempue;
quandoque autem circum deducentca me ambulo,
etvideor altera forma, elementi meaaura inacibiHe, indeterminata, indomabilia; ego igiturin trea
forraaa immutata, vado et talis fio qualem videa ;
viribua frangor ab angelo Rathanael qui aedet in
tertio ccelo ; propter boc igitur dico tibi, non poteat me capere templutn iatud. Ego igitur Salomon preces fundena Deo, advocavi angelum quera
dixit mibi Ratbanael, feci annulum aignavi eam
catena triplici, et infra, vinculum catenae, feci eignum Dei; et propbetavit mibi apiritua dicena :
Haec tu, rex Salomon, facia nobia; sed post tempua quoddam frangetur regnum tuum, et ruraua
in terapore evertetur templum iatud,et aubvertetur
omnia Jeruaalem a rege Perearum, Medorum et
Cbaldaeorum; et omnia vaaa templi hujusquod tu
facia, servient diia; aimulque omnia vaacula in quibua noaincludia confringentur manibus homioum;
et tunc exibimus in magna potealate, hino et binc,
et in orbem dispergemur; et luatrabimua omnem
terram multo tempore, dooeo Dei Filiua extendatur
in ligno; noa enim erit talia rex eimilta illi, qui
omnea ooa domat, cujua mater homini non
commiacebitur; et quie accipiat talem poteatatem
in spiritucn, niai hic quem princepa diabolua teatare qu83ret,et non praevalebit adversua eum, cujua
nominia calculua 644, qui eat Emmanuel? Propter
hoc,rexSalomoo,tempua tuum malum, et annitui

pauci et mali, aervo tuo tradetur regnum tuura

, , ,
, ' ,
. , , ,
, .
Ego Salomon, bc audiena,laudavi Oominum,et
, ,

admiiatua dsmoniorum defenaionea, uaquead exi, *
tum non credebam eia, neo confid^bam iia qu
6* , dicebantur ab illia; cum autem evenerunt, tuno

1339

1340

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

intellexi, et in morte mea scripei testamentum hoc

pro filiis Israel.et dedieia, ut sciant potestates daemonnm, et formaa eorum, et nomina angelorum a quibus domantur daemonea; et laudans
Dominum Deum Iarael, jussi ut vinciretur daBmon
vinculis inaolubilibua. Et benediciena Deum, jussi
ut adeseet mihi alius apiritua.Etvenit in conapectu
meo aliua daemon babena speciem poateriua equi,
antcriua autem piacia, et vox erat ei magoa, et dixit mihi : Rex Salomon, egoapiritua raarinuaaum
pernicioaua, et delector in auro et argento; ego
enim talia aum apiritua exsurgens, et vadens super
arva aequorci maria, et expedio oavigantea in ea
viroa; excito enim meipaura in fluctua et tranamutor ; inailio et ingredior in navibua ; et hoc eat
opua meura colligeDdi divitiaaet hominea ; accipio
enim, etexcito, et projicio homioea mari; sicdeaidero corpora, aed projicio ea extra mare uaque
nuDC. Quoniam Beelzebul imperana aeriia apiritibue et inferia, et terrenorum dominua et regnat
in omnea uniuacujusque nostrum actionea; propter hoc exivi a pelago ut conaiiium accipiam ab eo;
habeo autemaliam gloriam et operationem; tranamutor in acatua, et exco mari, et oatendo mo hominibua,ut terrae incola3 vocent me Cania templum,
quia immutor ia hominem : verum est nomen
meum; nauaeam immitto per aacensum meum in
bominea; veni igitur in conailium principia Beelzebul, et alligavit me, et tradidit me in roanua
tuaa, et ego adaum coram te per aigillum iatud, et
tu me interrogas; ecce nunc duo et trea diea, deainit vcatua loqui, eo quod non babeat rae aqua.
Et dixi ego ei : quo angelo impotentia plecteria
tu?Etait : Per Jametb. Et ego laudana Deum,
juaai utinjicerent deemonem in phialara, et undae
raaris mensuraa decem mensurataa bie, et aepivi
euraum marmore,bitumine eipiece in os angeli,et
cum aignaaaem annulo.juaai ut poneretur Intemplo Dei; et mandavi ut adesaet mibi aliua apiritua.
Et venit in conspectu meo in aervitutem redactua
aliua apritus, bominia habena faciem tenebroaam,
oculos lucentes, et in maou ferena gladium; et interrogavi eum : Tu quia eat ? Qui ait : Ego aum
apiritue potena hominia gigantia in caede defuncti,
tempore gigantium.Dixiei: Indica mibi quid agaa
in terra, et quo aedem habeas. Qui a i t : Sedes mea
in uberibua locia; operatio autem mea haec ; aedeo juxta iogredientea bominea in monumenta,
et in tenebria traDaformor in vita funotoa, et si
apprehendero aliquem, mox enae traoaflgo; ai autem non potuero apprehendere, facio ut inaaniat,
et carnea auaa comedat, et veetea lacerae a maxillis
ejua defluant. Dixi ei : Time Deum coeli et terraB,
et indica mibi quia te angelus imbellem faciat.
Qui ait: Me dejicit Salvator qui futurua est horao,
cujua aignum in fronte ai quia acripaerit, vincet
me, et territua in fugam vertar citiua; et hoo aignum ai quia acripaerit, terrebor. Et heo audiena
ego Salomon, et laudanaDeumconcluai demonem

,
, ,

,

,
. ,


, ,
, ,
' ,


,

, :
.

,
* '
.
,
,
*
* '
*
, ,
,
, ($W?) '
*


'
(sic)
*
*
.
*
* * .
, ,
',

,
'.
*

,
' , , , ; '
, . ,
:
. *
,


,
t

1341

1342

TESTAMENTUM SALOMONIS.

* ( ) - \

sicut et caiteroa apiritua. Et juaai aeiare mihi aliud

dasmonium : et vencrunt in couspectu meo triginla aex epiritus, quorum capitaut caneainformea, et
i n ipsis erant hominiformes, aainorum babentea
faciem, boum ct volatiliura.

^ () (sic)
^.
,

* '. ;,
? , ,
, . , ,
.
, , 6 ,
, .
,
Et ego Salomon, audienact videna eos, obstupui,
;
et interrogavi eos dicena : Quinam estis? Qui una
nimiter una vocedixerunt: Noaeumua triginta sex
,
elementa rectoris tenebrarum barum ; aed non po , ' , ,
teria, rex Salomon, nobia nocere, nec concludere,
, , , nec imperare nobis : sed quoniam Dominus Deus
'
dedit tibi potestatem omnia spiritus acrii, terre ,
atria et subterranei, propter boc et noa atamua
,
ante te, ut reliqui spiritus, procul ab Ariete, Tauro,

Cemellia, crinito Leone, Virgine, Trutina, Scor, () (sic)
pione. Sagittario, Capricomo, Aquario et Piace.
, , , Tum ego Salomon, invocato nomine Domini Sa, , ', .
baotb, interrogavi cos sigillatim, qussnam eorum

indolea eaaet; et jusai ego ut unuaquiaque in me, *
dio venicna, auam diceret operationera. Tunc ve
niens primua ait : Ego sum primua miniater cycli
.
zodiaci qui vocor Ariea, et mecum duo isti. Inter
rogavi igitur coa : Quinam vocamfni ? Unua a i t :
( ?) ,
Ego, domiue, Ruax vocor; capita horainum facio
, ' : ut ab opere ceeaont, et tompora denudo ; ai aolum

; ' , audiam : Micbael, ejice Ruax, citiua diacedo. Al

U
* ' n ' t
_r.
*
'

, ,
' ,

, ,
, * ' .
' ,

, , ' ,
. *
, * ,
, , ,
(11(. ' * ' ,
, *
, [] .
' ,
, , , ,
, . '
*W^ \
r

.~

'i

, * (?) , ,
, , ,
. ' * ,

*
' , . '

(11) Hic omiai qua y. in additam. sub signo*)

rv

:L.TX
n

i:
....
ter ait:Ego
Baraaphael
vocor .; qui ..t
utaliquantulum
doleant sub temporemeojacentea efGcio ; ai aolum
audiara : Gabriel, increpa Baraaphael, etatim revertor. Tertiua ait: Ego Aratoaael nominor ; oculoa laedo, et magno afiicio detrimento; ai soluru
audiara : Uriel, increpa Aratoaael, atatim recedo.
Quintus ait : Ego Joudal vocor; aurium obatructionem tollo, et ruraum immitto; ai audiero :
Uruel, Joudal (increpa), confeatim recedo. Sextua
ait : Ego Sphendonacl nominor, qui parotidaa et
faucium glandulaa, et ncrvorum aveream tenaionemfacio; ai audiero : Sabrael, increpa Sphendonael, etatim racedo. Septimua a i t : Ego Spbandor
vocor ; humerorum robur imminuo et commoveo,
et manuum nervoa reaolvo, et oeaa pedum reaolvo,

'

et medullam in aaniem converto; ai audiero :

Arael, increpa Sphandor, atatim recedo. Octavua

ait : Ego Belbel nominor; hominum corda et
mentea converto ia malum ; ai audiero : Arael,
increpa Belbel, atatim fugio. Nonua a i t : Ego Curtael vocor; tormenta intestinia immitto, laborea
ioduco; ai audiero : Jaolh, iocrepa Curtael, confeatim recedo. Decimus ait : Mihi Metatbiax no-

1343

1341

01 AD MICHAELEM PSELLDM.

mea; nervorum dolores efficio; si audiere Ado- ; , ',

, . '
nael, increpa Metalbiax, cito fugo.
, * ' , ,
.
' ' Undecimua a i t : Ego Catanicotael vocor ; pugnaa
et iDJuatiliaa domi efficio, duritiam immitto; ai ' , (]
quis velit pacem componere in domo aua, scribat
in septem folia Dapbnes nomen domantia me an- ,
geli, et baeo nomina : Jae, Jeo, Glii Sabaotb, per , ,
, , ,
nomen magni Dei, iocrepatio fiat contra Catanicotael ; deinde lavans Daphnes folia in aqua, aaper-
gat aqua domum suam ab interioribus usque ad (*1?)
exteriora, et statim recedo. Duodecimus a i t : Ego ' ,
Sapbatorael nominor ; dieaenaionea immiito inter . ' .

boinines, et gaudco acandalizana eos; si quis in
cbarta ecripsent nomina beec angelorum : Jaeo, ,
Jealo, Joelet, Sabaotb, Itbat, Jae, et plicans tulerit ' ,
collo suo, vel ea in aureni posuerit, statim recedo, , , , , ,
et ebrietatem solvo. Decimus tertius a i t : Ego Bobel , (?)
vocor, nervorum contractiones efilcio ; ei jam ex- , (?) , . *0
ardeacens, magni Adonael nomen audiero (cui di- , [sic)
cetur) : iacrepa Bothotel, statim recedo. Decimua , qaartua a i t : Ego Cumentael vocor; borrorem et , .
torporem immitto ; ai aolura audiero : Jaroel, i n - ' ,
crepa Gumentael, confostim recedo. Decimua quin- ,
tua ait : Ego Roelec vocor; facio ut guttur, et (12), '
atoraachum frigore doleant; itautai aolum audiero , '
clamorem : Ne immaneaa, ne uraa, quia melior eat ,
Salomon undecim fratribua atatim recedo. Deci-
mua aextua ait : Ego Atrax vocor; ego immitlo , . ' ,
bominibua calorea inaanabiles et nocivoa; ai velia ' -
me ejicere,coriandrum aeca,admove labiia,car*jaen * $
hoc dicena : pyrethrum a aordibua, adjuro te per
excelsum Dei 8olium,exi a aordibua, recede a crea- *
tura Dei, et atatim recedo. Decimus aeptimua ait : {5,
Ego Jeropael vocor; auper stomachum bominum , ,
eedeo, et convulaiones pario ,in balneo et itinere ; ,
et ubiounque invenior, et invenio hominem, cade- . * ,
re facio; ai quia autem patientibus dixerit ia aure ,
nomina haec ter, in dextera : Jourdarizi, Saboune, (sic) , '
Deooe, atatim recedo. Decimus octavus a i t : Ego ' Sv
Bouldoumecb vocor; feminaa a viro arceo, et in- (sic)'
vidiam genero; ai quia patrum tuorum nomina , , ,
.
acripaerit in charta, Saloraon, et posuerit in veati- , ,
bulo domua s u , inde recedo; auperacriptio au- ' ,
tem hc eat : Imperat tibi Deua Abraham, et Deua , *
laaac, et Deua Jaoob, recede a domo ista in pace;
statim abeo. Decimua nonua ait : Mihi nomen Na- D , ,
thotb,et in genua virorum aedeo; si quia in cbarta .
acripaerit: Phnounoboeol, exi, Nathoth, et collum , ,
ne tangas, stalim abeo. Viceaimua ait : Ego ,
nominor Mardero; febrim immitto bominibua in- ' , . '
aanabilem ; ai quia ia cbarta libelli acripeerit : ,
Sphener, Raphael, exeamua, , et oollo , ,
, -, ,
aptaverit, confeatim recedo.

. ' ' *

(J2) Diverea genera acriptura in una enuntiatione.

1345

TESTAMENTUM SALOMONIS.

1346

*? , , ', ] (sic), , ,
.
" ' * , Viceaimua primus ait : Ego Alath vocor; tussim, difficilemque apirationem parvulis creo; ai
*
quis in cbarta scripaeril: Rorez, ejice tu Alath,
', ,
et collo euapendcrit, atatira recedo. Viceaimue
, . *?' " aecundua ait: Ego Naphthada vocor; nervos do " lere facio, et ut urina guttatim fluat: ei quis in
*
lamina atannoa scripserit : Jathoth, Ourone.Neph, , , , "
-* * (wc?)
, , "
, (,
. ' ,
,
, , , '

, (sic) * ,
', ,
. '
*
, ,
*
, . ' '
" , ,
(sic) ,
, . ' '
',
()
, , (, , ?)
, , ,
.

thada, et coxendici aptaverit, statim abeo. Viceaimue quartus ait : Ego Acton vocor; latera et lumbos dolere facio; ei quia in materia eeris ab infaueta nave detracti ecripserit: Marmaraotb,Sabaotb,
Actonem ejice, et coxendici aptavcrit, etatim recedo. Vicesimua quintus ait : Ego Anatbretb vocor; ardorea et febrca in viacera immitto; si audiero : Arara, Gharara, confeatim rccedo. Viceatmus aoxtus a i t : Ego Enenoutb vocor ; mentes decipio, corda immuto, et adullero; ai quia aerlpserit : Allazool, ejice Enecdotb.et chartam aptaverit,
statim recedo. Vicesimua septimua ait: Ego Pbetb
vocor; hominea facio hectica febri laborantea;
aanguinia fluxum creo; ai quis adjuraverit me super vinum fragrana purum, per uadecimum Eonum dicena : Adjuro te per undecimum Eonum,
ut ceasea, Axiopbetb, et patienti da ut agat, statim recedo. Viceaimus octavua a i t : Ego Arpax
nominor, vana immilto aomnia; ai quia scripserit
(Goo pbenediamoa) (male blandiena somnium) et
temporibua applicaverit, atatim recedo. Vioesimue
nonua ait : Ego Anoater vocor ; venereum
furorem immitto, et in podice dolorea edo; ai quis
oleo puro tria grana lauri laevigati unxerit dicena :
Adjuro te, Anoater, per Marmarao, ut ceasea, atatim recedo.

'
(Ad marg. : ) ,
,
. ' . ,

,
, )* '
, ,
. ,
. '
, *
, ,

'.

Tricesimus a i t : Ego Alleborith vocor; ai quia

nocte manducaverit piscia ossa et biberit; et tollena oa ex piace tussierit, atatim recedo. Triceaimus primua ait : Ego Pbeaiciretb nominor, in
longum morboa traho; ai quia in oleum mittena
aal contusum,unxerit apgrotum dicena : Serapbim,
Cberubim, opem ferte mihi, atatim recedo. Triceeimue aecuodua a i t : Ego Iclbion vocor; nervoe
reaolvo et contero; ai audiero : Adonaeth, auxiliare, statim rocedo. Triceeimaa tertiua ait : Ego
Anconium vocor ; in pannia et in gurgite jaceo ; ai
quis in folia ficua acripserit : Lycurgua in proximo, in ecripto, ecripaerit autem in modum racerai, ataiim recedo : Lycurgua, ycurgus, curgue,
urgua, gua, ua.

' '

. '

, ' ,
,
' , *

, , ,

Triceaimua quartua ait : Ego Autotith vocor;

invidiaa facio et pugnaa ; me impotentem faciunt alpha et omega acripta. Triceaimua quintua
a i t : Ego Phthenoth vocor; omnem hominem faacino; impotentem ergo me facit oculua morbo
vexatua delineatua. Tricesimua aextus ait; Ego
Bianacith vocor; corporia invidioaua aum ; domoa
desertas facio, carnea aboleo, et alia similia; ai
quia acripaerit in veetibulo domua surs : Melto,

, . ' '

1347

APPENDIX AD MICHAELEM PSELLUM.

Ardu, Anaoth, hunc locum fugio. Et hsc audiena

ego Salomon, laudavi Deum cceli et terrae; juasi
autem eos portare aquam in temploDei,et iterura
deprecatus aura Dominura Deum, ut exteriorea
daemones, ac supplantatores hominum, simul viacirentur, et venirent tcmplum Dei. Ego autcm
alios acriter daemonea condemnavi ut operarentur
gravibus iaboribus exstructioois templi Dei. Alioa
carceribus inclusi, aliie mandavi ut igne domarent aurum et argealura, et plumbo et phialae
conflatoriffi aaaiderent, et csteris daemonibua nodos praepareot, quibus debent includi. Et babui
magaam tranquilJitatem ego Salomon in omni
terra, el in pace multa vitam degi, honoratus a
cunctia hominibua qui aub coclo sunt, et ajdificavi omne templum Domini Dei,et regnum mcum
recte gubernabatur; et exercitua meus erat mecum; caeterura requievit urbs Jerusalem gaudena
et laetabunda, et omnea reges terree veniebant ad
me a finibus tcrrao, ut viderent templum quod
ffldificabam Oomino Deo, et audientea datam mihi
aapicnliara, venerabantur rae gratia templi, aurum et argeatum, et lapidea prelioaoa mu)to9,
varios et aea, et ferrum, et plumbura, et ligna cedrina, et ligna imputrcacibilia afferebant mihi, in
aedificationem templi Dei; in bia et regina terraa
Auatri magna pollena prudentia, venit et procidit
coram me auper terram, et audiena eapientiara
meam, laudavit Deum Iarael, et probatione probavit aapientiam meam in multis quaa docui eam,
juxta datam mibi aapientiam, et omnea filii Iarael
laudaverunt Dominum.
'
Et ecce in hia diebua unus operariorum aenex
tate procidit ante me diccna: Miserere raei, rex
Salomon.quia senex exaisto. Jubene igitar ut ataret,dixit (sic): Loquere, aenex, quid via? Qui ait:
Obaecrote, rex, filium habeo unigenitum ot conturaeliis aificit rae gravibua, et verberat me in faciem,
et caput mibi vellicat, el mortem malam denuntiat
mihi; ideo aato coram te, vindica me.Haec audiena
ego Salomon, dolore pungebar aapiciena in ecnectutera ejue, et juaai ut adduceretur filiua ejua.
Quem accprsilum interrogavi, ai haec ita se ba.
bcnt. Ait autem juvenis : Non ila ego furore
plenua,ut patrem qui genuit me manu ceciderim 1
Propitiua sit mihi rex, enim injusta talia auBua 8um infalix ego. Ilaeoajuvene audiena ego
Salomon, bortabar aeaiorem ut ad aenaum veniret, ot Glii acceptaret excuaalionem. Ille autem
nolebat, acd potiua ut morte periret. Cum autera
acquieaceret aonex, piacuium juvcni jemjam
impo3iturua eram, et videna Orniam dacmoncra r i dontem, iratus sum valde eo quod rideret daemon
in conspectu meo. Et illia juaai ut reccderent, et
adduceretur Orniaa in medio tribunalia, quo adducto, dixiet: Maledicte, quid mihi appropinquana
riaiati ? Ait autem daemon : Quaeao te, rex,
propter te riai, sad propter infelicem 8eniorem

1348

. ,
,
* .

*
,
.
*
, , , , ' .
,
, .

' ' ,
,

'
. &
,
, ,
', ,